Book Title: Shukraniti
Author(s): Iccharam Suryaram Desai
Publisher: Iccharam Suryaram Desai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020728/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhanA na kandra mahAvIra kobA. // amarta tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir divAna bahAra maNi bhA I ja za bhAI divAna sAheba, vaDodarA. mahAmAnya rAjezrI, prayatnapUrvaka guNakarmavaTe niyama ane nizcayanA sevana sAtha AcAyukata vidhithI nItinuM pUjana karatAM yaza saMpAdana karyuM che, ane tenA ja ge rAjakIya vahivaTamAM satata eka sara nItine ja jya dAkhave che; tathA bAhyAMtara zuddha premabhAva thI vyavahAramAM tathA rAjyamAM dharmanItine yathAsthita dRSTAMtika eka zelyA che, temaja dharmanItiyukata zikSA ane subedhavaDe svarAjyanI tathA pararAjyanI, savadezanI tathA paradezInI apUrva prIti saMpAdana kIdhI che, rAjyanA kSema tathA prajAnA premamAM saMpUrNa utkarSa dAkhave che; vidyAvilAsI ane rasika che; sakaLa maMDaLamAM pUrNa ezvaryavAna chatAM nirAbhimAnI, prakRtie satvaguNa, nIti viSayamAM suMdara vicAra dAkhavanArA, ane sujana che-tevA Apane, prAcIna prasiddha, bhAratamAM A zukranIti graMtha arpaNa karavuM yogya vicAruM chuM, huM, navuM varSa. te sane 1893 IcchArAma sa. desAI For Private And Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMtaHkaraNanI sattA te svIkAratA nathI, ane potapotAne bhAva, kAra tathA bhAva bhajave che ke, tene adhina thayeluM mANasa, asat caraNamAM paDI, anItivAn thaI paDe che. AnI virUdhdha darzAveluM zAstra te nItizAstrane teja sarvottama gaNAya che. paNa tene upadeza atra vyA nathI. atra to vyavahArakArya kema calAvavuM tenA mArganuM nidarzana vyuM che-bahudhA, ati udyogamAM rahI jIvita nirgamana karanArane zubha kRtya carI, satya vastu mATe, dharmAcaraNa, pavitratA, satyatA, nyAya, dayA, krima, ane vyavahAra kAryamAM manuSya jAtiye kalyANa mArge je svIkAryA evA guNanuM smaraNa rAkhavuM ne te guNuM paripUrNa sthitimAM hovA joIye ne tevaDe yaza kIrti saMpAdana karIne Ihaloka ane paralokamAM uttama na pAmavAnI preraNa thavI, te zAstra (science) atra khilavyuM che. ti-dharmanIti kevI hovI joIe, tene mATe A nItimALAno cothe tha sisa De ophIsIsa (Cicero de officie's)- manuSyanIti prakaTa thaze temAMthI yathAsthita darzana thaze. devatAnA gurU bRhaspati hatA tema asuronA gurU zukrAcArya hatA. tAne temanA gurU jevA joIe tevA vyavahAra nItithI kuzaLa maLyA na , ne zukrAcArya rAjanIti ane vyavahAranItithI pUrNa kuzaLa hatA. vAre devadAnavanA yuddhamAM dAnano jaya thato hato. daityAcArya pAse amRta vinI vidyA, ane kAryadakSatA-vyavahAra prapaMcamAM praviNatA hovAthI devo tara maMda paDatA hatA, paNa pAchaLathI devone paNa daityo sAthe prapaMca kuzaLa nI AvazyakatA paDIhatI, ema jaNAvavAmAM Ave che ke, daityAcArya, pituM nathI, ne te, vikAra tathA bhAva ADe mArge vahyA jAya to tenA para e mUkI tene cetAve che, ne asata vicArathI dUra thavA jaNAve che. karaNanI sattA cAlatI nathI, te mANasa pApamaya thAya che; kemake che tathA bhAvanI te Teva ja che ke mAyIka maniSA para moha kara ne vasa vRtti tarapha deDayA javuM. tethI zuddha aMta:karaNathI pratikULa vartavuM teja ja anIti, tenuM phaLa duHkha. prasaMge pAnuM ema bane che ke, koI mANasa kahe ke, mAruM aMtaHkaraNa Ama ja karavAnuM kahe che, ne eja satya " zuM samajavuM? jene eka aMta:karaNa asat kahe tene bIjAnI pAraNAzakti sata mAne tyAM zuM samajavuM? e praznane niveDe vidvAna ke karI zaktA nathI, paNa zuddhAMta:karaNa kahe che te ja sata ne teja nIti. For Private And Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAnA ziSya varge kevA prakAranuM bhaviSyamAM vartana rAkhavuM tehetuthI A nItiza stra racyuM hatuM. te eka lAkha zlokanA graMtha hatA. kALAMtare tene lepa thai vAthI, mULa graMthamAMthI tAravI kADhelA A 2500 zrlAkanA ja graMtha haiyAta ra che. A graMtha prAcIna ane pramANa manAyeA che, ne saMskRta vidvAne te bhAvapUrvaka sevana kare che. mULa saMskRta graMthaprati zeAdhakabudhdhithI jo mArUM mAnavuM Ama te thatuM nathI ja ke A graMtha prAcIna hoya; a eka vidvAn tA eTale sudhI kahevAne tatpara thAya che ke, A graMtha pAMca varSa para mALavAnA kA brAhmaNa paMDite racyA che--pachI teNe mULa 2 kranItinuM avataraNa karyuM hAya ke khIjA graMthAne AdhAre navina ja raca karI hoya--tene mATe sapramANa lekha maLateA nathI. emAM samAyalI keTala bAbata evI che ke je sAmprata samayanI ja mAnI zakAya. paraMtu ATaluM mAnya rAkhavA joga che ke khIjA nItinA graMthAnA pramANamAM, A grU ghaNA uttama che. emAM mAtra rAjanIti ja darzAvI nathI, paNa vyavahAra nitya upayeAgamAM AvatI sarva nItinuM darzana karAvyuM che. rAjAnA, prajAna vyApArInA tathA gRhasthanA, gurUnA tathA vidyAnnA ane sAdhunA dha sArI rIte samajAvyA che. gurjara prAne A graMtha bahu upayogI tha paDaze teve pUrNa saMbhava hovAthI enuM bhASAMtara karyuM che. jIvitanA upayAga aneka prakAre thai zake che, paNa nIti saMgano raMga lAgelA mANasanA vitanA upayAga, DAhApaNathI karavA carA prApta thAya che, saMtoSa maLe che, ane maraNazayyApara paDyA re koi prakAranI caTakI lAgatI nathI. vitanA ajavALAne prakAza, sudhI jhaLajhaLiyAmAM samAyeA nathI--sUrya astAcaLa para sidhAvyo na tyAM sudhImAM mANase jIMdagIne bahu sArA upayAga karavA joiye, ku tene mATe nItinuM bhUSaNa--sevana bahu arthakArI thai paDaze. Apa: vArtAnuM smaraNa, manana ne nididhyAsana rAkhavuM ke jIvAnInI viti te pAchI AvatI nathI, ne jyAre rAtrirUpI aMdhakAra sarvavyApaka pere peAtAnI gati kare che, tyAre je bhAna Ave che kazuMye nathI. vitamAM, nIti sevanathI sArAM kArya thAya che, a cittane zAMti rahe che tevA kALa-nItisevanathI gayelA te kALa--satya gaNu che; paNa divasa pUrNa thayA pachI te phATa vahI gaye evI zAya tya For Private And Personal Use Only . yuH Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cartha che. tema mRtyuzayA para paDyA pachI, sArI avasthAmAM, hita gALelA kALane mATe pazcAtApa kare paNa vyartha che. gharamAM ke , vyavahAramAM ke paramArthamAM, kuTuMbamAM ke dezamAM, je kALa gALiye bevo gALavo ke jenuM pazcAdavalokana karatAM pazcAtApanA sAgaramAM DubavAno samaya na Ave. ApaNuM sarva kRtyane daSTA prabhu che, ne tenA prItyarthe nItinuM ja sevana kalyANakArI ne mAnyataSanuM kAraNa thaI paDe che. khristamasa, I. sa. 1882. IcchArA, sUryarAma desAI For Private And Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAmaMdakIya nItisAra'ne kacchabhUpati pratithI mahAmAnya rAjezrI TAlAlabhAie uttejana apAvyuM che temane; tathA viduranIti, gurjara prajAmAM svalpa mUlyathI vecAya tevI icchA darzAvI tene sarva kharaca mahAmAnya rAjezrI nArAyaNadAsa purUSottamadAse ApyA che temane, A sthAne upakAra darzAvyA vinA A graMtha prakaTa thavA huM ucita netA nathI. vidyA ane vidvAn pratinI ma. mA. rA. nArAyaNadAsanI Rci prasaMzanIya che. tema ja A bhASAMtara prati sarva prakAranI dRSTi zAstrI prANajIvana harihare rAkhI che te mATe temane paNa upakAra thayA che. For Private And Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA. He who knoweth not that which he ought to know, is k brute beast among huen ; he that knoweth no more than he hath need of, is a man amongst brute beast; and he that knoweth all that may be known, is a God amongst men. PYTHAGORAS, jene je (jJAna) jANavAnI AvazyakatA che, teTaluM (jJAna) jANatA nathI, te manuSyamAM ajJAna pazu che; jene je (jJAna) ANavAnI AvazyaktA che tethI vizeSa (jJAna) jANate nathI, te ajJAna pazumAM manuSya che; ane je jaNAya evuM che te sarva (jJAna) jANe che, te manuSyAmAM deva (jevA) che, pethAgorasa. vizvamAM jagat kaNikA mAtra che, jagatmAM manuSya kaNikA mAtra che, ane manuSyanuM jIvita kaNikA mAtra che. te TuMku ne anizcita che, ane temAM sukha sAdhanenI bhAre kheATa che tethI, mANasa satya mA prayANa kare, vyavahAra nibhAve tathA phaLahIna padArthanA bhAkatA nahi thai paDe tevA kArya arthe, vidvAn, DAhyA ane vicArazIla mANaseAe cala jaganA vyavahArthe, mahAn acala nItizAstra racyAM che. jIvitanA upayega me mArge thaI zake che: prapaMcaviSayakanuM sevana karavuM, paramArthaviSayakanuM sevana karavuM. A be mArgavaDe mANasanuM jIvatara rUDuM ke bhuduM, yazasvI ke nisteja, sukhakara ke du:khakara, game tevuM nivaDe che. meTA vaibhava ane meTuM duHkha, svaAcaraNathI saMpAdana karelA saMghaTTa padArthanA ceAgavaDe prApta thatu nathI; paraMtu nitya bhogavAtA padArthanA sahavAsamAM rahetAM jo satya padArthanuM sevana kare te temAM nimagna rahetA tenA para AdhAra rAkhe che; vizeSata: ApaNA vitamAM kSaNe kSaNe thatA Avarjana ane visarjana--AvAgamana ane nirgamanapurathI jIvitanA harSa zAkanuM phaLa utare che. A phaLa rUDI rIte prApta thAya tenA saMbaMdha, vaibhava-vartana ane AtmasaMyamana para harI rahele che, ane te ubhaya vastutA AdhAra, vyavahArapakSamAM ke paramArthapakSamAM nIti para cAMTalA che. nIti eTale niyamita vartana, sadAcaraNa, satya sthira raheNI. pratyeka manuSyanI raheNI ucca ane maryAdAmAM hAya, ane pachI te mA For Private And Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nItinA yathAsthita upara tenI pratiSThA, hi. koI leze NasanI sattA tenA gharamAM, gAmamAM ke dezamAM hoya, to paNa nItinI raheNue vartele mANasa niraMtara uccapadane bhokatA thayA vinA ne yaza saMpAdana karyA vinA raheze nahi, e sArvajanika sarvamAnya mahAn niyama sthapAyelo che. agresara purUSa, ke ucca sthitivALo mANasa, nItinA AcaraNe pitAnA hAtha nIcenA mANasa prati vartatA nathI, ane jIvitane yathAsthita upayoga samajato nathI, te pachI tenA jIvataranAM sarva kArya aphaLa jaze, ne tenI pratiSThA, avasthAMtara utsarga ge, karamAyalA puSpa jevI thaI jazeH keI tene suMdhaze nahi, koI leze nahi, ne kaI tenA prati daSTiye karaze nahi. eTalA mATe, ucca ke nIca, koI paNa prakRtinA purUSamAM, sadvartana, nIti, ane niyamitanItine Avirbhava hovo joIe--pachI tAtkAla ke bhaviSyamAM, parizrame paNa vikhyAti maLo ke yaza neye phelAo-paNa tenI nAmanA zuravIra caritramAM thaze ja athavA te sAdhu purUSamAM vakhaNAze ja, e nirvivAdita ne mahAtmAnuM kahevuM che. koIpaNa sAmAnya mANasa, nIti sevanathI bahiSkRta haze to tenuM phaLa e ja maLaze ke tenuM Alekane paraleka bagaDaze, ghara vaMDaze, ne vadhAre to tenA pADapaDozI para tenI mAThI asara thaze. ahiMyAM ja tenA AcaraNanuM phaLa aTakaze. paNa eka ucca paMktine mahAzaya, sAdhu ke rAjA, nItivAn na hoya te, tenAthI thatA kharAba pariNAmanI sImA bAMdhI zakAze nahi. ane e pariNAma vadhatA vadhatA dezane bAdhakAraka thaI paDaze. ATalA mATe, je mANasanA jIvita ane vartanapara, aneka mANasonAM sArAM mAThAM vartanane AdhAra rahelo che te mANase, potAnA jIvataranA sarva dharmamAM* eka A paNa acaLa dharma nakkIpaNuthI mAna-vicAro-khilavavo ke mAruM anukaraNa karIne bIjAe nabaLe rasto grahaNa kare nahi tema mAre vartavuM joiye, ane te ja mAro satata sthiracira dharma che. yathA nAnA tathA prajJA, jevA ThAkara tevA cAkara, jevA bApa tevA beTA ne vaDa tevA TeTA, jevI mA tevI dIkarI, jevuM kAma tevI ThIkarI, ne jevA zeTha tevA vANotara. A nIti Arya prajAmAM sarvavyApaka che ane sarva mAnya paNa e ja che, ne te kAraNavasAt che. jIvitanuM sAphalya vyavahAra kAryamAM nItinuM sevana che ane te nIti para* ahiMyAM dharma eTale pharaja. For Private And Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mArtha kAryamAM uccapade abhiSikta kare che-arthAta, nItivA purUSa, AlokamAM sarva prakAranA aizvaryane bhoktA thaI AnaMdI ne DAhyo thAya che, ne paralokamAM paramasukhanA padapara virAje che. A ja sArvajanika niyama che; A ja parama dharma che; ane e vinA nItivinA)nAM sarva karma dharma eka paNa phaLa ApyA vinAnA zuSkavRkSa samAna che. zuravIra ane sAdhu puruSanA zreTa AcaraNanuM baMdhAraNa, nItinuM bhAvapUrvaka, svahita ane parahita arthe. kareluM sevana che. svataH ane paranA, dezanA, dharmanA, sarvenA hita arthe, pUrNa samrAIthI nIti pALatAM, vipatti Ave to te sahana karavI joIye, ane nItinI vizuddhi arthe, tenI pavitratA jALavavA mATe jIvita paryaMta kaThiNa vrata pALavAM joIe, ane temAM je duHkha-viTaMbaNuM-vipatti Ave tyAre A tIvratanA phaLAthe, niDara thaInidhaDaka Takkara jhilavAne tatpara thaI rahevuM, ane pitAnA bhaviSyanA sukha mATe, jema kei mAnavaMte kulAcAramAM khAMpaNa na Ave ane pUrvajonA yazasvI nAmo niSkalaMkI rahe te arthe je je zrama le ( nyAta jAta, ane deza videzamAM pUrvajoe sthApelI kIrti acala rAkhavA) te sarve levA avazyanA che. ghaNI vAra kasoTI kasAya che, paNa tenA sAmA Takkara jhIlavA tatpara rahevuM, ne sarva kALa eka sarakhe daDha vicAra rAkhe, ne jaya meLavavo; bane tema aMtakALa paryata-maraNazayyA para paDe tyAM sudhI je purUSa, pratyeka prakAranI nItithI sevAyelo rahe che te purUSane ke ahobhAgya nahi kahI zake? nItithI DarIne, je mahAzaya, sadodita tenAM pAsAM seve che, tenI samIpamAM, prabhunA pArSada sadAkALa rahe che, ane tene ja zaraNa Ape che, mATe ja mahAzaya saMpattivAnuM che, ema vidvAn erisToTale bharyuM che, mATe ja, kAralAIla kahe che ke, "ApaNe, mahAzaya prati, jyAM sudhI tenA pratithI kaMI paNa prApta thatuM nathI tyAM sudhI, jarA jeTalI paNa daSTi karavAnA nahi;" ane, mATe ja pratyeka mahAzaye pitAnuM vartana ucca rAkhavuM joIe. je je mahAza thaI gayA che teono niyane saMgI ne vizvAsapAtra mitra ne maMtrI nIti ja hato; ne jeone mahAzaya thavAnI vAMchA hoya teone paNa te ja anusaMgI, mitrI ne mitra haze to ja tenI gaNanA, mahAzayamAM thaze, dharmAcAryamAM thaze, gurUmAM gaNAze, rAjA kahevAze ne vartamAnane bhaviSyanI prajA tene mAna deze. jIvita kevaLa mAyika ane mithyA che, chatAM arvAcIna samayamAM For Private And Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * * jagatnI racanA evI thai paDI che ke prapaMca vyavasAya vinA bIjI vArtA sAMbhaLavAmAM AvatI nathI, ane nItinuM tenA koi paNa svarUpamAM pUjana thavuM e durlabha thai paDayuM che. nItine pATha te mAtra mhAMDAnA zabdonI khALaceSTA jevA gaNAya che: rAjA ne prajAmAM, zretA te vatAmAM, gurU ne ziSyamAM, dhArA te sattAmAM sarvatra--sarva vyApaka ane kadAca A prakAra satata cAlu rahyo te tenAM phaLa sAmprata prajAne madhurAM hi maLe. prAcInakALanA mahAzayA, maharSie ne pUjyapAda purUSAe, vitane upayoga vyavasAya kAryamAM ke prapaMcazrRtimAM 'parama' mAnyA nathI, paNa teoe parakArya, lokahita ane paralAkanA sukhamAM jIvita hetu parama' mAnyA che; ane tene anusaravA, vyavahAramAM sadUttane vartavA, niyame AMdhyA che. sauthI moTA bhAra rAjA para mukayA che. rAjA e manuSya vitane! AdhArabhUta che, te prajAnuM dhyeya ke atreya e sarva rAjApara AdhAra rAkhe che. rAme paNa AvA ja vicArathI satI sItAnA tyAga kIdheA hatA-rakhene mArA varjhananuM anukaraNa prajA karatAM zikhe. rAjA je dharmavid haze te prajA tevI thaze, rAA vyasanI haze te prajA yatheccha tevI thaze. rAjA nItine pAka ne pravartaka cheja ne hAve ja joiye. te jo vizudhdhi pALanArA nahi hAya te prajAhitane bhAre hAni paheAcaze. AvA sudRDhavicArane anusaranArA marSioe, vyavahAra sarala svaccha sudhaDa thAya te arthe, rAjAne saMmeAdhI, nItizAstra racyuM che; ne temAM pUrva pUrvanA dRSTAMtAthI upadeza dIdho che ke sarvekRSTa rItiye vartI gayelAnA dRSTAMtanuM anusaraNa karavAthI, rAjAnA paMDanA ne prajAnA hitanA sukhamAM hAni paheAcaze nahi. rAjyavyavahAramAM kAyadAnuM baMdhana game tevuM saptAI bhareluM hAya, paNa tenuM kazuMe phaLa maLatuM nathI. kAyadA karatAM vizeSa agatyanI je vastu che te hRdaya zuddhi ane AcaraNa vizudhdhi che, ane teja jIvitane dIpAve che ne rUDe mArge prere che. kAyadAnA niyama sarvasthAne lAgu paDatA nathI-- gupta karelA gunhAnuM phaLa kAyadA Apate nathI--te rAja sAzananA phaLanI asara nathI. paNa hRdaya zuddha nIti ane AcaraNanA niyamAnusAra vartelA ke viparIta vartelAnuM phalitArtha, (!) ApaNe jema zvAseAzvAsa laiye chiye tema, e prApta thAya che ke AkhA jagatmAM tenI kIrti ke apakIrtti vyApi jAya che, ne cAlatA ne AvatA vaMzajonA sukhaduHkha, lAbha hAninA te sthiravIra sthaMbha jhaLahaLatA mArga dAkhave che. For Private And Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 ubhayane!-rAjA ane prajAne mArgastha rAjA che. prajAnA pitA te rAjA che; rAjA e prajAne dRSTAMta che. "rAjA je pramANe vartatA hoya te pramANe prajA varte evA prakAra che; ane rAjyazAsana karatAM jIvitanuM vartana e vizeSa edhaka che." mATe rAjAe, tenA maMtrimaMDaLe, tenA sAmaMta varge ane tenA kumAre evA varjhane vartavAnuM prAcIna maharSie Adhe che ke jethI sAmprata ane bhaviSyanI prajA ADe mArge vahe nahi. rAjA, prajAnA sukha duHkhanA parvata bhAra sAthe ja janmelo che; ne eka graMthakAra lakhe che ke,. A Sovereign's great example forms a people, The public breast is noble, or is vile, As he inspires it. A rIte sarva mahAtmAe rAjAne prajA sukha duHkhanA agresara gaNyA che; ane teja pramANe prAcIna Arya prajAe paNa mAnyA che. asurA--daityonA gurU zrImaMta zrI zukrAcArye, rAjAne saMkheAdhIne A nIti zAstra ( the science of ethics and politics) racyuM che. jete nItividhA (the science of morality) athavA dharmanIti, sadAcaraNanIti (morals) kahe chete nItizAstra A nathI; athavA je sAdhuvRttanIti (conduct) kahe che, athavA je nItine naya-mArgadarzana ( guidence) kahe che te nIti paNa A nathI; paNa je nItine vyavahAra kArya (course of action) kahe che te nItizAstra, A zukranIti che. nIti eTale nyAya parAyaNa vartavuM. A uddezane sarva prakAranI nItimAM samAveza thayalA che. nItinaya--nyAya e sarva eka ja che, paNa tenAM svarUpa, kAryaparatve niranirALAM haiAya che. mahAn tattvazodhaka, likhita athavA mhAMDAnA niyamathI je nItinuM zuddha svarUpa darzAvI gayA che te dharmanIti (morality) che. tattvazodhako ne maharSi taraphathI ema nirmANa thayeluM che ke mANasanI vRti prAraMbhathI pApamaya che, paNa tene ADe mArge nahi phATavA mATe, pratibaMdharUpa manuSyanA hRdaya, AtmA, mana ke koi agAcarasthAnamAM, eka mahatvavALI zakti nirmi che. te aMtaHkaraNa (conscience) che. A aMta:karaNa sarvoparI che, svataMtra che, ane tene dharma e ja che ke niraMtara yathAyogya satyameAdha ApavA. enI samIpamAM vikAra (passion) ane bhAva (attitudes) nAmanI e zakti che. A baMne paNa svataMtra che, te a For Private And Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhAraNu baLavALA che. manuSyane ADe mArge DhAravanAra teja pratApI che. jyAre jyAre vikAra ane bhAva ADe mArge deravAya che, tyAre aMta:karaNu tene odha kare che. paNa jo vikAra ane bhAva vizeSa prabaLa hoya che te aMta:karaNane gaNakAratA nathI, ane svecchAnusAra varte che. aMta:karaNa jo ke tenAthI vizeSa prabaLa che, paNa jema rAjAnA ( lav ) ane sattAdhiza (authoraty) eka bIjAthI svataMtra hAya che, tema A aMta:karaNa ane bhAva tathA vikAra eka khIjAthI svataMtra che. aMta:karaNanA dharma upadezakanA che, eTale te sArUM tathA naratu samajAve che, paNa tene amala karavA na karavA e vikAra tathA bhAvanA svAdhinamAM che. aMta:karaNa svataH aLavAna nathI, paNa vikAra tathA bhAva svata: baLavAna che; ne vikAra tathA bhAva, svacchaMdI nahi thaI jatAM jo aMta:karaNanA upadeza grahaNa kare che te te ADe mArge vahI zakatA nathI, ane tenA ja dAsa thAya che; ane tyAre mANasa nItivAn gaNAya che. paNa jyAre te ADe mArge vA jAya che tyAre mANasa anItivAna gaNAya che. keTalIkavAra vikAra tathA bhAvane aMta:karaNa sAthe moTA jhagaDA mace che; ane te jhadhaDAmAM aMta:karaNa kAve che te pachI te baLavAn thAya che, te samaya vitatAM bhAva tathA vikAra para peAtAnI sarvoparI sattAne karapa besADe che, ane pachI vikAra tathA bhAvanuM jarAe phAvatuM nathI. svataMtra maTI kevaLa parataMtra thAya che, ne aMta:karaNa pharamAve che temaja varte che-smaraNa rAkhavuM ke aMta:karaNanA dharma satya upadezanA ja che. te * pa * ene caitanya kahI zakAya? kadAca kahI zakAze. conscience eTale sadRsadvicArazakti, vikAra ne bhAvanI adhiSThAtA. aMtaHkaraNanI vyAkhyA eka vidvAn A pramANe kare che ke, e buddhinI nADi che;" khIne kahe che ke, e "satya buddhi che;" trIjo vidvAna kahe che ke, "prANAtmAmAM rahelA parabrahmanA pratinidhi che;" te sArAsAra buddhine preraka che, ane jema dehane Aregya che tema prANAtmAne zubha aMtaHkaraNa che; ane e ApaNA para AvatAM sarva saMkaTA ane premadu:khAmAMthI rakSaNa kare che, ane niraMtara Anada ane prazAMti prasAre che; ane tenAthI dUra thavuM e dezavA jevuja che. sadguNI mana, mArge cAlatAM, vanamAM bhaTakatAM, parvata para pharatAM, ekAMtika sthitimAM hAya che, paNa tenA eka snehI teA tenI sAthene sAthe ja rahe che ne te aMta:karaNa che. paMDite kahe che ke, aMtaHkaraNa kadApiye asat sAha For Private And Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukra nIti (mULa zloka ane padAnusAra bhASAMtara sameta) adhyAya 1 le. nItizAstranI prazaMsA. praNamya jagadAdhAraM sargasthiyantakAraNam / saMpUjya bhArgavaH pRSTo vanditaH pUjitastutaH // 1 // pUrvadevairyathAnyAyaM notisAramuvAca tAn / zatalakSazlokamitaM nItizAstramathoktavAn // 2 // svayambhUbhagavAn lokahitArtha saMgraheNa vai / tatsArantu vaziSThAdyairasmAbhivRddhihetave // 3 // alpAyurbhUbhRdAdyarthaM saGkSiptaM tarkavistRtam / kriyaikadezabodhIni zAstrANyanyAni santi hi // 4 // sarvopajIvaka lokasthitikannItizAstrakam / dharmArthakAmamUlaM hi smRtaM mokSapradaM yataH // 5 // ataH sadA nItizAstramabhyasedyatnato napaH / yadvijJAnAnnRpAdyAzca zatrujillokaraJjakAH // 6 // sunItikuzalA nityaM prabhavanti ca bhUmipAH / pUrva dee jagatanI utpatti, sthiti ane laya karanArA jagadAdhAra paramAtmAne praNAma karI, potAnA gurU zrI zukrAcAryanuM pUjana, namana ane stavana zana (tamane) puchayu, "lagavan! mamane nItizAkha zravaNa za." tyAre AcAryavarya zrI zukrAcArya, je nItizAstra pUrve brahmAe lokonA kalyANa mATe sAta lAkha lokamAM kahyuM hatuM te nItizAstrano sAra kADhIne dene kahI saMbhaLAvyuM. te nItizAstramAMthI sAra mAtra grahaNa karIne ame vasiSThAdiye ke For Private And Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. nA abhyudaya mATe ane alpAyuSyavALA rAjA AdinA kalyANa mATe puSkaLa yuktiyeAthI bhareluM A nItizAstra sakSepamAM racyuM che. [kAine ahI za'kA utpanna thAya ke jagatmAM bIjAM ghaNAM zAstra che mATe nItizAstranA jJAnathI zuM phaLa thavAnu che? te vinA paNa cAlI zake. e zaMkAne nirNaya karavA mATe jaNAve che ke-] jagamAM bIjAM zAstrA puSkaLa che, paraMtu te zAstra kevaLa ekadezI che(arthAt kevaLa eka peAtAnAja viSayanuM jJAna karAvanArAM che) tethI kaMi sarva vyavahAranuM jJAna thatuM nathI. para Mtu A nItizAstra sarve vyavahAranuM jJAna karAvI zake che, manuSya mAtranI AjIvikA calAve che, manuSyAne (beAdha ApI) mAdAmAM rAkhe che; dharma, artha ane kAmanI siddhi kare che tathA meAkSa paNa Ape che. mATe rAjAe nitya prayatnapUrvaka nItizAstrane abhyAsa karaveza. nItizAstranA abhyAsathI rAjAe vagere peAtAnA zatruone parAjaya karIne peAtAnI prajAnuM rakSaNa karI tene raMjana karI zake che, uttama nItizAstramAM kuzaLatA meLave che ane pRthvIpAlana karavAmAM pratApI nivaDe che. 1-6 zadvArthAnAM na kiM jJAnaM vinA vyAkaraNaM bhavet ? // 7 // prAkRtAnAM padArthAnAM nyAyatarkairvinA na kim ? | vidhikriyAvyavasthAnAM na kiM mImAMsayA vinA ? // 8 // dehAvadhinazvaratvaM vedAntairna vinA hi kim ? // svasvAbhimatabodhIni zAstrANyetAni santi hi // 9 // [AraMbhamAM nItinA jJAnanI AvazyakatA nathI ema keTalAeka zaMkA kare tenuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke] AraMbhamAM nItizAstra navu e ucita nathI; kAraNa ke vyAkaraNa jANyA vagara zabdanuM ane arthanuM yathArtha jJAna kema thAya? tenA uttaramAM mAtra eTaluMja kahevAnuM ke vyAkaraNa bhaNyA vinA paNa zuM zabda tathA arthanuM jJAna thatuM nathI ? vyAkaraNanA abhyAsa karyA vagara paNa (sAdhAraNa vyAkaraNanA graMtheAthI) zabdArthanuM jJAna thAya che. temaja prAkRta paTTAthAnu jJAna (paNa) tarkazAstranI yukti jANyA vagara zuM catuM nathI? thAya che. mImAMsAzAstra bhaNyA vagara zuM vidhi niSedha vigere niyamanuM jJAna thatuM nathI ? thAya che. ane vedAMta zAstra bhaNyA vagara dehu nArAvaMta che tathA AtmA amara che evu jJAna zuM thatuM nathI? thAya cheja. arthAt vyAkaraNAdika zAstrA pAtapAtAnA ekaja viSayane pratipAdana kare che, paraMtu tethI sarva viSayanuM jJAna thatu nathI, paNa nItizAstrathI sarva viSayanuM jJAna thAya che. (te bhaNavAthI sarva viSayamAM kuzaLatA Ave che.) 7-9 For Private And Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjAnI nIti. tattamatAna sarvavRtAne kanaiH sadA , buddhi kauzalametaddhi taiH kiM syAvyavahAriNAm ? // 10 // vyAkaraNAdika zAstrane anusaranArA (te te zAstrane jANanArA purU nitya potapotAnA zAstrane mata svIkAre che (ane bIjuM zuM che Ama kahe che,) paraMtu te zAse bhaNavAthI jagatamAM vyavahArika lokone vyavahAramAM zI rIte kuzaLatA Ave? vyavahAra jJAna te nItizAstranA abhyAsathI ja Ave che. 10 sarvalokavyavahArasthiAtirnItyA vinA na hi / yathA'zanaivinA dehasthitirna syAddhi dahinAm // 11 // jema bhojana vinA zarIra TakI zake nahIM tema nItinA jJAna vinA lekavyavahAra (saMsArAcAra) jaLavAya nahIM. 11 rAjAnI nIti. sarvAbhISTakaraM nItizAstraM syAt sarvasammatam / atyAvazyaM nRpasyApi sa sarveSAM prabhuryataH // 12 // nItizAstra sarvane mane ratho pUrNa kare che mATe sarve lokoe nItizAstrane mAnya karyuM che, temAM paNa rAjAne te te atyaMta upayogI che, kAraNa ke te sarvane svAmI che-je rAjA nIti jANatA hoya to tenI prajA paNa nItimAM pravarte che. 12 zatravo nItihInAnAM yathApathyAzinAM gadAH / sadyaH kecicca kAlena bhavanti na bhavanti ca // 13 // kupathya karanArAne jema keTalAeka rogo jhaTapaTa thaI Ave che ane keTalAeka kALe karIne thAya che, temaja anItine mArge janArA rAjAnA paNa keTalAeka zatruo turata utpanna thAya che ane keTalAeka kALe karIne pragaTa thAya che. temaja pathya pALanArAnA keTalAeka rAge jema jhaTa nAza pAme che, ane keTalAeka kALe karIne nAza pAme che, temaja nIti mArge cAlanArA rAjAnA paNa keTalAeka zatruo jhaTa nAza pAme che ane keTalAeka zatruo. lAMbe kALe nAza pAme che. 13 - nRpasya paramo dharmaH prajAnAM paripAlanam / - kunegrA nitya nanayA te vinA hyuma 14 | - prajAnuM pAlana ane duSTa lokone zikSA, A rAjAne mukhya dhama , paraMtu A banne kAma nIti jANyA vagara rAjAthI thaI zakatAM nathI. 14, For Private And Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti, anItireva saMchidraM rAjJo nityaM bhayAvaham / zatrusaMvarddhanaM proktaM balamhasakaraM mahat // 19 // anIti eja rAkhane sadA bhaya ApanArUM mahA chidra che, zatrune vadhA smAra che, ane parAkramanI mahA hAnI karanAra che. 15 nIti tyakA varttate yaH svatantraH sa hi duHkhabhAk / svatantraprabhusevA tu hyasidhArAvalehanam // 15 // jerAna nItine tyAga karIne svataMtratAthI peAtAnI IcchA pramANe anItine mArge AcaraNa kare che te du:khI thAya che. AvA svecchAcArI rAjAnI sevA karavI te jIbhathI taravAranI dhArane cATavA jevuM che. (kemake pariNAme maraNa nipajAve che) 16 svArAdhyo nItimAn rAjA durArAdhyastvanItimAn / yatra nItibale cobhe tatra zrIH sarvatomukhI // 17 // nyAyI rAjAnI sevA sahaja rIte thaI zake che, paNa anyAyI rAjAnI sevA thaI zaktI nathI, je zAmAM nIti ane maLa mane hAya che tyAM puSkaLa lakSmInA vAsa hAya che. 17 aprerita hitakaraM sarvarASTraM bhavedyathA / tathA nItistu sandhAryyA nRpeNAtmahitAya vai // 18 // mATe rAe peAtAnA sukhane mATe evI rIte nItimAM vartavu ke jema peAtAnA dezanI prajA preraNA vagara paNa sadAcAra parAyaNa rahIne pAtAnA rAjAnuM hita kare. 18 bhinnaM rASTraM balaM bhinnaM bhinno'mAtyAdiko gaNaH / akauzalyaM nRpasyau tadanI teryasya sarvadA // 19 // je rAjA nira Mtara anIti kare che tenu mUrkhapaNuM eja ke tene deza, tenu sainya ane tenA matrI vagere sabhAsade tenAthI bhinna-vimukha thaI paDe che. rAnanA anyAyathI rAjya ya che.) 19: tapasA teja Adatte zAstA pAtA ca raJjakaH / nRpaH svaprAktanAdatte tapasA ca mahImimAm // 20 // pUrvajanmanAM satkarma ane nItizAstranuM khaLa, ema banne rAjane upakArakArI che. manuSya pUrva janmamAM karelA tapanA baLathI * tejasvI rAjA avatare che, te bIjA tenA tejane jIravI zakatA nathI. te zAstra pramANe praznane zikSA Ape tenuM pAlana kare che ane tene rjana kare che, mATe rAjA peAtAnA pUrva janmanAM tapAmaLathI ane A lAkanA tapeAkhaLathI eTale nItizAstranA zanithI A pRthvInuM rakSaNa kare che. so For Private And Personal Use Only 3 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svadharmanI mahattA. kAlanuM kAraNa rAjA. vRSTizItoSNanakSatra gatirUpasvabhAvataH / iSTAniSTAdhikanyUnAcAraiH kAlastu bhidyate // 21 // AcAraprerako rAjA hyetat kAlasya kAraNam / yadi kAlaH pramANaM hiM kasmAddharmo'sti kartRSu // 22 // varSA, zizira ane grISma vagere rUtunI gatine lIdhe, nakSatrAnI gatine lIdhe, kALanA svarUpanI prakRtine lIdhe, tathA AcaraNa karAtA sArA naratA vyavahArAne lIdhe, utkRSTa vyavahArAne lIdhe, ane madhyama vyavahArone lIdhe, kALamAM pheraphAra thAya che. arthAt rAjA navA vyavahAra sthApana karIne kALanA pravAhamAM pheraphAra kare che; kAraNake jagatamAM vyavasthApana tA rAA che. mATe satyA dika yuganA sthApana kartA paNa rAjAja che, paraMtu kALa nathI. kdAca jo kALane AcAra vyavahAra sthApana karanAra tarike gaNIzu te pachI kArya karanArA zA mATe zubhAzubha phaLa bhegave kALaja zubhAzubha phaLa bheAktA ThaMre kemake kALanuM svataMtrapaNu Ave paraMtu kALa parAdhIna che ane tenu kAraNa rAjA che. 22 dharma prazasA. rAjadaNDabhayAlokaH svasvadharmaparo bhavet / yo hi svadharmanirataH sa tejasvI bhavediha // 23 // leAkA sadAcAramAM pravartaka rAtanI zikSAthI Dara khAIne peAta peAtAne dharma barAbara pALe che ane je manuSya svadharmamAM prema rAkhe che te jagatamAM pratApI thAya che. 23 svadharmanI mahattA. vinA svadharmAna sukhaM svadharmo hi paraM tapaH / tapaH svadharmarUpaM yat varddhitaM yena vai sadA // 24 // manu paNa kALanu kAraNa rAjAne harAvatAM jaNAve che ke kaliH prasupto bhavati, sajAzradvAparaM yugaM / karmasvabhyudyatastretA, vicarantu kRtaM yugam / rAjA jyAre zayana kare che tyAre kaLiyuga varte che, jyAre jAgRta rahe tyAre. dvApara, karmamAM pravRtta rahe che tyAre zvetA ane cAre taraphTe dRSTi karIne kare che tyAre satya yuga varte che. For Private And Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sunIti. devAstu kiGkarAstasya kiM punarmanujA bhuvi ? | sudaNDairdharmaniratAH prajAH kuryAnmahAbhayaiH // 29 // nRpaH svadharmanirato bhUtvA tejaHkSayo'nyathA / abhiSikto'nabhiSikto nRpatvantu yadApnuyAt // 26 // buddhayA balena zauryeNa tato nItyAnupAlayan / prajAH sarvAH pratidinamacchidro daNDadhRk sadA // 27 // skaMdhamanuM' AcaraNa karyA vagara sukha maLatuM nathI. svadharma e eka mahA tapa che. je manuSya nitya svadharmarUpI tapazcaryAmAM vadhAro karatA jAya che, te devatAo paNa te manuSyanA sevaka thaine rahe che, tyAre martya leAkanAM manuSyA sevaka thAya temAM Azcarya zu? mATe abhiSikta ke anabhiSikta game tevA rAjAe peAtAne rAjya maLe tyAre peAtAnA kAmamAM parAyaNa rahevu, vyasana dUra karavAM, rAjadaMDa dhAraNa karavA ane buddhi, baLa, sAya tathA nItithI samagra prajAnuM pAlana karavuM ane mahA bhayaMkara zikSAe karIne praznane svadharmamAM calAvavI. paraMtu rAnta je peAtAnI prajAne dharmamAM calAve nahIM teA te rAjaneA pratApa vinAza pAme che. (je rAjAnI prajA rAnanA tAmAmAM na rahetAM svataMtra rIte varte te rAjAnuM teja nAza pAme che.) 25-27 buddhi baLa. nityabuddhimato'pyarthaH svalpako'pi vivarddhate / tiryyo'pi vazaM yAnti zauryyanItibalairdhanaiH // 28 // je rAnta buddhibaLathI nitya rAjyanuM kAma calAve che tenu sAdhAraNa dhana hAya te paNa gheADA divasamAM dhaNu vRddhi pAme che. mATe buddhithI rAjya kAja calAvavAM. A vizvamAM parAkramanA khaLathI, nItinA baLathI ane sapattithI pazupakSiyA paNa vaza thAya che tyAre sAdhAraNa manuSyAne vaza karavAM temAM Azcarya zuM che? 20 jevu tapa tevA janma sAttvikaM tAmasaJcaiva rAjasaM trividhaM tapaH / yAdRk tapati yo'tyarthaM tAdRk bhavati so nRpaH // 29 // sAtvika, rAjasa ane tAmasa evA traNa prakAranAM tapa che. je manuSya upara jaNAvelAM tApamAMthI jevu tapa kare che. tevA prakAranA zA avatare che. 29 For Private And Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir traNa guNanA traNa deva. sAyika rAjya: yo hi svadharmanirataH prajAnAM paripAlakaH / yaSTA ca sarvayajJAnAM netA zatrugaNasya ca // 30 // dAnazauNDaH kSamI zUro nispRho viSayeSvapi / viraktaH sAttvikaH so hi nRpo'nte mokSamanviyAt // 31 // je rAjA, rAjAnA dharmo barAbara pALatA hAya, prajAnu sarva rIte sarakSaNa karatA hAya, yajJA karatA hAya, rAtrune peAtAne svAdhIna rAkhatA hAya, udAra manane! hAya, kSamAzILa heAya, zUravIra hAya, ane vaibhaveAnI icchA na rAkhatAM virakta rahetA heAya, te rAjyane sAtvika jANavA ane te chevaTe mukti meLave che. 30-31 tAmasa rAjA. viparItastAmasaH syAt so'nte narakabhAjanaH / nirghRNazca madonmatto hiMsakaH satvayarjitaH // 32 // je rAjAmAM uparanA guNNA na heAya, krUra hAya, madirApAna karIne unmatta rahetA heya, DuMsaka tathA asatyavAdI hAya, tene tameguNI rAjA jANavA ane te rAjA chevaTe narakamAM paDe che. ra rAjasa rA. rAjaso dAmbhiko lobhI viSayI vaJcakaH zaThaH / manasAnyazca vacasA karmaNA kalahapriyaH // 33 // nIcapriyaH svatantrazca nItihInazchalAntaraH / sa tiryyaktvaM sthAvaratvaM bhavitAnte nRpAdhamaH // 34 // je rAjA daMbhI, leAlI, viSayI, vaMcaka tathA rAThe hAya, mana vANI tathA karmathI vAraMvAra pharI jate! hAya, kajIyeA karatA hAya, nica leAkAnA saMga karatA hAya, svecchAcArI, nItirahita ane manane kapaTI hoya tene roguNI jANavA ane te nIca rAjA pazu pakSimAM ke vRkSAdika sthAvara jAtimAM avatare che. 33-34 traNa guNanA traNa deva. devAMzAn sAttviko bhuGkte rAkSasAMzAMstu tAmasaH / - rAnano mAnayAMrazAMtu vaLye dhArSyA manastataH // 29 // satyaguNI rAjAmAM devatAnA aMza heAya che, tata guNI rAjAmAM rAkSasanA For Private And Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAti aza hAya che ane rajoguNI rAnamAM satAnA aza hoya che. mATe mamukhya satvaguNamAM mana rAkhavuM. 7pa karma pramANe janma. sattvasya tamasaH sAmyAnmAnuSaM janma jAyate / yad yadAzrayate martyastattulyo diSTato bhavet // 36 // satvaguNa ane tameguNa ane samAna thAya tyAre manuSyanA avatAra Ave che. manuSya jevu jevuM karma kare che te te pramANe daivaDe tevA tevA avatAro le che. 36 karma pramANe sukha duHkha. karmaiva kAraNaJcAtra sugati durgatiM prati / karmaiva prAktanamapi kSaNaM kiM ko'sti cAkriyaH // 37 // pUrva janmamAM je kaI karavAmAM Ave che te karma kahevAya che ane te karma kayA vagara koIpaNa prANI eka kSaNa paNa rahI zakatA nathI-sArU ke naratu kaMIne kaMIpaNa karma kare che ane te karma sukha ane du:khanu kAraNu che. 37 karmAdikane laine jAtinI vyavasthA. na jAtyA brAhmaNazcAtra kSatriyo vaizya eva na / na zUdro na ca vai mleccho bheditA guNakarmabhiH || 38 // A saMsAramAM kAI janmathI brAhmaNa, kSatriya, vaizya,zUdra ke mleccha janmatA nathI. paraMtu te vibhAgeA tA guNa ane karma pramANe mAnelA che. 38 brahmaNastu samutpannAH sarve te kiM nu brAhmaNAH ? | na varNato na janakAd brAhmatejaH prapadyate // 39 // brahmAthI sadhaLA utpanna thayA che, mATe te sadhaLAne zu brAhmaNa mAnA ? brAhmaNa kuLathI ke brAhmaNa purUSathI utpanna thavAne lIdhe kaMI brahmateja mAtu nathI-karmathIja zreSThatA Ave che. 39 brAhmaNAdika janmanAM kAraNa. jJAnakarmopAsanAbhirdevatArAdhane rataH / zAnto dAnto dayAluzca brAhmaNazva guNaiH kRtaH // 40 // manuSyamAM patta ane tapa vagere ttama guNa che je dezanI A For Private And Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir buddhi ane karma. rAdhanA karavAmAM prema rAkhe che, je chadriya ane vinayI che, tevA guNa vALAne brahmAe brAhmaNa banAvyo. 40 lokasaMrakSaNe dakSaH zUro dAntaH parAkramI / .. - duSTanigrahazIlo ya sa vai kSatriya ucyate // 41 // je prajAnuM rakSaNa karavAmAM DA, zUravIra, chadriya, parAkramI, ane duSTane zikSA karavAmAM samartha thayo tene brahmAe kSatriya banAvyo. 41 krayavikrayakuzalA ye nityaM pnnyjiivinH| pazurakSAH kRSikarAste vaizyAH kIrtitA bhuvi // 42 // je vecavA sATavAnA kAmamAM kuzaLa, haMmezAM vepAra upara AjIvikA karanArA, DhoraDhAMkhara pALanArA ane khetIvADI karanArA te jagatamAM vezya kahevAyA. 42 dinavAryatA sura rAvanA niteji: I sIrakASThatRNavahAste nIcAH zUdrasaMjJakAH // 43 // jeo brAhmaNa, kSatriya ne vaizyanI sevA karanArA, kAmakAja karavAmAM ghaNuM samartha, zAMta tathA jIteMdriya haLa upADanAra, parvata uparathI lAkaDAnI ane khaDanA bhAra lAvanArA te nIca jAti zadranA nAmathI prasiddha thaI. 42 tyaktasvadharmAcaraNA nighRNAH parapIr3akAH / / caNDAzca hiMsakA nityaM mlecchAste hyavivekinaH // 44 // jeo svadharmane tyAga karI nirdayatAthI para pIDaka hiMsAdika ghaNA bhayaMkara karma karanArA krodhI ne avivekI mleccha thayA. 44 buddhi ane karma. prAkarmaphalabhogArhA buddhiH sajAyate nRnnaam| pApakarmaNi puNye vA kartuM zakto na cAnyathA // 45 // te manuSya pUrva janmamAM jevA karma kare che tevAM karmaphaLone upabhega karavA yogyatenI buddhi thAya che ane karmAnusAriNubudidha karma kartAne puNya karmamAM ane pApa karmamAM dore che; kAraNa ke manuSya pUrva janmamAM karelAM karma vinA svataH pApa ke puNya kaMI paNa karI zakatA nathI. pUrva kutakarmane adhina che. 45 badvirutpadyate tAdRk yAdRk karmaphalodayaH / ... sahAyAstAdRzA eva yAdRzI bhavitavyatA // 16 // ... bI pI janmamAM jemAM kAma kathA heya te karmanA pampiAya - | * * * * * * For Private And Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. mANe tenI budhdhi anusare che, ane devAnusAra tene sahAya karanArA maLI Ave che. 46 prAkkarmavazataH sarvaM bhavatyeveti nizcitam / tadopadezA vyarthAH syuH kAyryAkAryyaprabodhakAH // 47 // pUrva janmamAM karelAM karmanA prabhAvathI khIA janmamAM zubhAzubha sarva phaLa maLyuM jAya che,' Ave! nizcaya karIne je daivanuM avalaMbana karazu tA amuka kArya karavA cAgya che ane amuka ayeAgya che AvA upadezA vyartha paDaze. tApa ke kevaLa daiva uparaja AdhAra rAkhavAthI purUSArthe vyaya thaze. 47 daiva purUSArtha vicAra. dhImanto vandyacaritA manyante pauruSaM mahat / arAhl: paurSa nuM phrInA taivamupAte || 78 || budhdhizALI mahAyazasvI leAkeA purUSArthane mukhya mAne che tathA daivane gANu gaNe che; ane purUSArtha karavA asamartha napuMsaka leAkA daivaneja mukhya mAne che, paNa purUSArthane mukhya mAnatA nathI. 48 49 // 'deve puruSakAre ca khalu sarvaM pratiSThitam / pUrvajanmakRtaM karmehArjitaM tad dvidhAkRtam // vastutaH e zubhAzubha sarva vastu daiva ane purUSArtha e mannene Adhina che; pUrva janmamAM kareluM karma te jaiva ane A leAkamAM kareleA purUSArthe A banne phaLa ApanArAM ema samajavu. 49 balavAn pratikArI syAddurbalasya sadaiva hi / sabalAbalayorjJAnaphalaprAptayAnyathA nahi // 50 // khaLavA rAja durkhaLa rAjAnu sadaiva bhuMDuM karyA kare che, paraMtu te rAna sakhaLa che ke nirbaLa che tevu jJAna pariNAme jaya athavA te parAjaya rU5 phaLa maLyA pachI jANavAmAM Ave che, paNa phaLa maLyA zivAya jANavAmAM Avatu nathI. puru phalopalabdhiH pratyakSahetunA naiva dRzyate / prAkkarma kI sA tu nAnyathaiveti nizcayaH // 51 // pratyakSa kAraNeAne lIdhe kaMi phaLa prApti thatI nathI. kiMtu pUrva janmamAM karelAM karmathI phaLa prApti thAya che. karma zivAya bIjI kAI paNa vastu phaLa ApavAne zaktimAna thatI nathI, AvA vidvAnAe nimaya che. 51 For Private And Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daiva vicAra. | yajjAyate'lpakriyayA nRNAM vApi mahatphalam / tadapi prAktanAdeva kecit prAhi karmajam // 52 // vadantIhaiva kriyayA jAyate pauruSaM nRNAm / sasnehavarttidIpasya rakSA vAtAt prayatnataH // 53 // keTalAeka purUSA kahe che ke manuSyAne thADA purUSArthamAM je mATuM phaLa maLe che te pUrva janmamAM karelAM karmanA prabhAvathIja maLe che; ane keTalAeka kahe che ke A lokamAM purUSArya karavAthIja vastusighdhi thAya che. tepara dRSTAMta Ape che ke dIvAmAM tela tathA vATa kharAkhara hAya che, chatAM paNa 'dIve! rahe nahI' tenA macAva karavA mATe prayatna karavA paDe che. nahIMtara dIve! rANA thaI jAya che. temaja karmane a Mte phaLa hoya che, paraMtu te meLavavA mATe purUSArtha karavA paDe che, mATe sarva purUSArthane azvina che. avazyambhAvibhAvAnAM pratIkAro na cedyadi / 52-53 duSTAnAM kSapaNaM zreyo yAvadduddhibalodayam // 54 // 12 avazya AvanArI Apatti-je kAi paNa rIte vArI zakAya nahIM. te jyAM sudhI peAtAnuM khudhdhibaLa cAle tyAM sudhI duSTa zatruenA nArA karavA upAya karavA eja zreyaskara che. 54 pratikUlAnukUlAbhyAM phalAbhyAJca nRpo'pyataH / ISanmadhyAdhikAbhyAJca tridhA daivaM vicintayet // 15 // mATe rAnae paNa traNa prakAranA daivaneA sArI peThe vicAra karavA ucita che, te daivanA bheda A pramANe che. gavati Anu^S (AADuM pratikULa ane anukULa phaLa ApanAra) madhyapratipUjAnu S[ ~ (anukULa phaLa ApanAra kiMtu madhyamasara pratikULa) ane adhiprati jAnujUja -(vizeSa pratikULa ane kiMcit anukULa phaLa ApanAra.) AvA traNa vibhAga che. 55 rAvaNasya ca bhISmAdervanabhaGge ca gograhe / prAtikUlyantu vijJAtamekasmAdvAnarAnnarAt // 56 // kAlAnukUlyaM vispaSTaM rAghavAsyArjunasya ca / anukUle yadA daive kriyAlpA suphalA bhavet // 97 // mahatI sat kiyAniSTaphalA syAt pratikUlake / balidane saMbaddho hareivandrastathaiva ca // 58 // rAvaNanu daiva jyAre pratikULa hatu, tyAre ekalA hanumAne tene 5 For Private And Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. rAjya karIne azokavanane nAza karyo hato ane dudhananuM deva paNa jyAre pratikULa hatuM tyAre bhISma jevA jene sahAya karanArA hatA evA dudhanane ane parAjaya karI ne virATa rAjAnI gAyo pAchI vALI ApI hatI. A upara jaNAvelA dRSTAMtamAM rAmane, hanumAnane ane virATa rAjAne daiva anukULa hatuM ema spaSTa jaNAya che. jyAre deva anukULa hoya che tyAre thoDA purUSArthamAM paNa kArya siddhi thAya che; paraMtu jayAre daiva pratikULa hoya che tyAre ghaNo purUSArtha kare to paNa mAThuM phaLa maLe che. draSTAMtamAM jema balirAjA ane harizcaMdra rAjAe dAna karyA chatAM paNuM ulaTA teo kedamAM paDayA. 56-57-58 bhavatISTaM sakriyayAniSTaM tadviparItayA / / rAtrita: saMjJAvA sat sat samAvat / 17 che. uttama purUSArtha karavAthI uttama phaLa maLe che ane adhama purUSArtha karavAthI aniSTa phaLa maLe che; mATe nItizAstradvArA kAryakAryane vicAra karIne asatya mArgano tyAga kara ane satya mArgamAM AcaraNa karavuM. 59 kAlasya kAraNaM rAjA sadasatkarmaNastvataH / svakAryodyatadaNDAbhyAM svadharme sthApayet prajAH // 6 // kALamAM pheraphAra thavAnuM kAraNa rAjA che kAraNa ke rAjA jyAre pitAnA ghamasana upara besIne rAjakArya tapAse che tyAre satyayuga va che. jayAre sAdhAraNa rIte rAjya kAryane tapAsa kare che tyAre tretAyuga vitta che. jyAre bIlakula rAjyakArya tarapha lakSa Apato nathI tyAre dvAparayuga vase che. ane jyAre rAjya ciMtA choDIne nidrA kare che tyAre kaLi va che. A pramANe sArAnaratA kALano pravartAvanAre rAjAja Thare che mATe rAjAe potAnA hAthamAM dRSTi rAkhIne purUSArtha tathA daMDano upayoga karIne pitAnI prajAne svadharmamAM calAvavI ucita che. 60 rAjyanAM sAta aMga. svAmyamAtyasuhRtkozarASTradurgabalAni ca / saptAGgamucyate rAjyaM tatra mUrddhA nRpaH smRtaH // 61 // hagamAtyaH suhRcchotraM mukhaM kozo balaM manaH / hastau pAdau durgarASTrau rAjyAGgAni smRtAni hi // 62 // 1 rAjA, 2 maMtrI, 3 mitra, 4 bhaMDAra, 5 deza-prajAva, 6 daga, (killA khAI vigere) ane 7 senA A sAta rAjyanAM aMga kahevAya che temAM rAjAne rAjyanA mastakane ThekANe jANa, maMtrIne netra jANa, mitrane kAna jANavA, bhaMDArane mukha mAnavuM. senAne mana jANavuM. durga racanA For Private And Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjA ane prajA anenI jarU2 ne hAtha ANavA ane deza ne caraNu mAnavA, A pramANe rAjyanAM gA jANavAM. arthAtte agAmAMnuM eka aMga na hoya athavA te temAMnA eka agamAM vikAra thAya tA rAjya hInAMga kahevAya che. 11-62 aGgAnAM kramazo vakSye guNAn bhUtipradAn sadA / yairguNastu susaMyuktA vRddhimanto bhavanti hi // 63 // have huM tamane rAjyAMganA nitya vaibhava ApanArA guNe| . krama pramANe kahI batAvuM chuM; kAraNa ke te guNeA grahaNa karavAthI rAna sapattivALA thAya che. 63 rAjAsya jagato heturvRddhyai vRddhAbhisammataH / nayanAnandajanakaH zazAMka iva toyadheH // 64 // zakaranA mastaka upara rahenAra ane manuSyAnA netrane AnaMda A panAra caMdra, jema samudramAM bharatI eTa kare che, tema vRddhe anusarIne cAlanAra rAjA A jagatna abhyudaya karanAra rAjA ane prajA bannenI jarUra. purUSanA matane thai paDe che. 64 yadi na syAnnarapatiH samyanetA tataH prajA / akarNadhArA jalaat viplaveteha nauriva // 65 // samudramAM jema khalAsI vinA vahANa ADu' avaLuM athaDAIne kharAba thAya che, temaja rAjya vahIvaTane sArI peThe tapAsa karanAra ane prajAmAtrane niyamamAM calAvanAra rAjA na hAya tA prajA paNa jagamAM bahu du:khI thAya che. 65 na tiSThanti svasvadharme vinA pAlena vai prajAH / prajayA tu vinA svAmI pRthivyAM naiva zobhate // 66 // pRthvI upara prajAnu pAlana karanAra rAjA na hoya tA prajA pAtapeAtAnA dharmamAM rahetI nathI; tema jo prajA na heAya tA rAjA paNa zebhA nathI--- arthAt banne eka khInna vinA yAgya sthitie pAheAcatAM nathI. 66 nyAyapravRtto nRpatirAtmAnamathaca prajAH / trivargeNopasandhate nihanti dhruvamanyathA // 67 // rAnta jo nyAyane raste cAle che. te peAtAne ane peAtAnI prajAne dharma, artha ane kAmanI bhAgI kare che; ane jo te anyAyane mArge cAle e tA paiAtAne ane peAtAnI prajAne dharmAdikathI bhraSTa karIne avazya narakamAM nAkhe che. 20 For Private And Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 * e rAjanIti dharma dvaitavane rAjA vidhAya bubhuje bhuvam / / ajamo nahuSaH to sAtatram | 8 , yudhiSThira rAjAe tavanamAM rahIne svadharmanuM sevana karyuM, tethI - vInuM rAjya karyuM hatuM ane nahuSe adharmAcaraNa karyuM tethI te rasAtaLa pAtALamAM javuM paDayuM hatuM. 68 veno naSTastvadharmeNa pRthuddhastu dharmataH / tasmAddharma puraskRtya yatetArthAya pArthivaH // 19 // adhama caraNathI vena rAjAne nAza thayo hato, ane dharmAcaraNathI patharAjAno udaya thayo hate; mATe rAjAe dhamAcaraNa karIne dhana meLavavAnA upAyo karavA. 69 yo hi dharmaparo rAjA devAMzo'nyazca rakSasAm / aMzabhUto dharmalopI prajApIDAkaro bhavet // 70 // je rAja dharmamAM parAyaNa raheto hoya tenAmAM devano aMza jANo. ane je dharmane lepa kartA hoya, tathA prajAne pIDA karate heya tenAmAM rAkSasano aMza jANavo. 70 digdhALamAMthI rAjAnI umatti, arAjake hiM sarvasmin sarvato vidrute bhayAt / rakSArthamasya sarvasya rAjAnamasRjatprabhuH // 71 // indrAnilayamArkANAmagnezca varuNasya ca / candravittezayozcApi mAtrA nihatya zAzvatIH // 72 // jyAre samasta pRthvI upara eka paNa prajApAlaka rAjA na hatA tyAre prajAmAtra bhayathI trAsa pAmIne cAre tarapha bhaTatI pharatI hatI. pachI brahmAe te sarvanI rakSA karavA mATe iMdra, vAyu, yama, sUrya, agni, varUNa, caMdra ane kubera A ATha digyALAnA aMgemAMthI tejasvI paramANuo laIne tene ekaThA karyA ane temAMthI rAjAne utpanna karyo. 1-72 jaGgamasthAvarANAJca hIzaH svatapasA bhavet / bhAgabhApakSaNe dakSo yathendro nRpatistathA // 73 // idra jema potAnI tapazcaya vaDe sthAvara ane jaMgamarUpa jagatane izvara thAya che ane caNadvArA pitAne bhAga grahaNa karIne jagatanuM rakSaNa kare che; tema rAjAe paNa potAnA tapavaDe sthAvara ane jagamarUpa jagatane Izvara thayA pachI teonI pAsethI kara le che ane tenA badalAmAM tenI rakSA kare che. 73 For Private And Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjAnA sAta guNe. vAyurgandhasya sadasatkarmaNaH prerako nRpH| dharmapravartako'dharmanAzakastamaso raviH // 74 // vAyu jema jagatamAM sArA ane naratA gaMdhane phelAve che tema rAjA jagatamAM sArAM ane naratAM kamane darzAve che. sUrya jema aMdhArAne nAza kare che tema rAjA paNa adharmane nAza kare che. 74 duSkarmadaNDako rAjA yamaH syaaddnnddkRdymH| agniH zucistathA rAjA rakSArtha sarvabhAgabhuk / / 75 // cama rAjA pApIone zikSA kare che, tema rAjA paNa pApIone zikSA na kare che mATe rAjAne cama jANa. agniI jema yajJamAM sAtvika, rAjasa ane tAmasa devanA yajJa bhAganuM bhakSaNa kare che, tathApi pavitra rahe che, temaja rAjA paNa prajA mAtranI rakSA karavA mATe sArA naratA sarvanI pAsethI pitAne vArSika kara grahaNa kare che, paraMtu te pavitra rahe che-mATe rAjAne agni sama jANa. 75 puSyatyapAM rasaiH sarva varuNaH svadhanairnRpaH / karaizcandro lhAdayati rAjA svaguNakarmabhiH // 76 // varUNadeva jema potAnA jaLathI samasta jagatanuM poSaNa kare che tema rAjA potAnA dhanathI samasta jagatanuM poSaNa kare che mATe rAjAne varUNa jANo. caMdra jema potAnAM kiraNe vaDe prajA mAtrane raMjana kare che, tema rAjA potAnA guNe ane karma karIne prajAne rAjI kare che-mATe rAjAne caMdra samAna jANavo. 76 kozAnAM rakSaNe dakSaH syAnnidhInAM dhanAdhipaH / candro'zena vinA sarvairaMzai! bhAti bhUpatiH // 77 // je rAjA dhananuM rakSaNa karavAmAM je ghaNe DAhyuM hoya ane kubera jevo puSkaLa dhanADhaya heya tene kubera samAna jANu. caMdramA jema eka kaLAthI apUrNa hoya te zobhate nathI tema rAjA pAse paNa jhAjhuM dhana na hoya te te zobhate nathI. (upara jaNAvelA ATha guNa je rojAmAM hoya che te rAjA gaNAya che.) 77 rAjAnA sAta guNe. pitA mAtA gurudghatA bandhurvaizravaNo yamaH / niyaM saptaguNaireSAM yukto rAjA na cAnyathA // 78 // ' ' pitA, mAtA, gurU, bhAI, baMdha, kabara ane yama AM sAta purUSonA sAta : jamAM hoya che te rAjA (prAraMjaka) kahevAya che ane je e sAta guNa * vAsa te te rAja (prajAjaka) kahevAya nahI. 78 For Private And Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *3 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti, guNasAdhanasaMdakSaH svaprajAyAH pitA yathA / kSamayitryaparAdhAnA mAtA puSTividhAyinI // 79 // rAjAe peAtAnI prajAne nira Mtara guNu zikhavavAmAMvitAnI peThe tatpara rahevuM, ane putranA aparAdha mAtra sahana karIne mAtA jema peAtAnA putrAnuM pASaNa kare che, tema prAnA aparAdhAne kSamA ApI tenuM peSaNa karavuM. 9 hitopadeSTA ziSyasya suvidhAdhyApako guruH / svabhAgadvArakAtA yathAzAstraM piturdhanAt // 80 // gurU jema peAtAnA ziSyane uttama prakAranI vidyA bhaNAvIne tene hitApadeza kare che tema rAjAe paNa peAtAnI prajAne vidyAdAna ApIne hitApadeza karave; ane bhAI jema peAtAnA pitAnA dhanamAMthI zAstramAM kahyA pramANe peAtAnA bhAga judo kADhI leche tema rAntae pAtAnI praznanA dhanamAMthI zAstramAM kahyA pramANe peAtAne vArSikakara kADhI levA. .. AtmastrIdhanaguhyAnAM goptA bandhustu mitravat / dhanadastu kuberaH syAdyamaH syAcca sudaNDakRt // 81 // mitra jema ApaNI rakSA kare che; ApaNI strInI rakSA kare che, dhana urADavA detA nathI, ane gupta vAtA ughADI pADatA nathI, paNa guptaja rAkhe che; tema rAjAe paNa peAtAnI prajAnuM rakSaNa karavuM, tenI srIonuM rakSaNa karavuM, prajAnA dhananA geraupayoga thavA devA nahIM, ane prananI guhya vAtA ughADI pADavI nahIM. A pramANe je rAjA varte che tene mitra jANavA, dhananI madada karanArA rAjyane kUbera jANavA ane daMDa-zikSA karanArA rAjane cama jANavA. 81 pravRddhimati saMrAjJi nivasanti guNA abhI / ete sapta guNA rAjJA na hAtavyAH kadAcana // 82 // upara gaNAvelA sAta guNNA abhyudayazALI evA uttama rAjAmAM vase che mATe abhyudayanI IcchA rAkhanArA rAjAe kAI paNa divasa e sAta guNA tyAga karavA nahIM. 82 kSamate yo'parAdhaM sa zaktaH sudamane kSamI / kSamayA tu vinA bhUpo na bhAtyakhilasadguNaiH // 83 // je rAna peAte samartha hoya chatAM paNa aparAdha karanArI prajAnA aparAdhene kSamA kare che te rAjA prajAne zikSA paNa karI zake che-arthAt rAnamAM bIjAM aneka sadguNA hAya tApaNu ne temAM kSamA Na na DrAya For Private And Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devAMzI rAjAnuM lakSaNa. tA te rAjA rAjA (raMjanakaranArA) gaNAtA nathI, mATe rAjAe kSamAbhUSaNa dhAraNa karI bIjA sadguNAne paNa zaiAbhA ApavI joIe. 3 devAMzI rAjAnuM lakSaNa. svAn durguNAn parityajya hyativAdAMstitikSate / DhAnAMnatha sathAre: vatrAraJajaH saddA || Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - zukanIti, karelAM karma avazya jogavavA ja paDe. avazyameva bhoktavyaM kRtakarmaphalaM naraiH / pratikArairvinA naiva pratikAre kRte sati // 89 // manuSya jyAM sudhI karelAM kamanI zAMti karatAM nathI tyAM sudhI te karmanA phaLane avazya bhagave che; ane te karmano nAza karyA pachI pharI te kamanAM phaLa bhogavavAM paDatAM nathI. 89 tathA bhogAya bhavati cikitsitagado yathA / upadiSTe'niSTahetau tattatkartuM yateta kaH // 90 // je manuSyane rega thayo hoya te potAnA rogane upAya karI temAMthI mukta thayA pachI sukha bhogave che, tema rAjA paNa potAnAM pApa karmane nAza karyA pachI ja sukha bhogave che. tathA upadeza dvArA kukamanuM kAraNa jANyA pachI kaye manuSya te te kukarma karavAno prayatna kare? kaI paNa kare nahIM. ha0 rajyate satphale svAntaM duSphale na hi kasyacit / sadasadbodhakAnyeva dRSTvA zAstrANi cAcaret // 91 // sArU phaLa maLavAthI sarvanuM mana prasanna thAya che, paNa naratuM phaLa maLavAthI keAInuM mana prasanna thatuM nathI; mATe satyAsatya jaNAvanArAM zAstromAM jaIne temAM kahyA pramANe AcaraNa karavuM. 91 rAjAe jIteMdriya ne vinayI thavAnI AvazyaktA. nayasya vinayo mUlaM vinayaH zAstranizcayAt / vinayasyandriyajayastadyuktaH zAstramRcchati // 92 // | vinayathI nIti Ave che mATe vinayanuM mULa nIti kahelI che; ane vinaya zAstranA tatva jANavAthI Ave che tathA Idrine vijaya karavAthI paNa Ave che, mATe teMdriya thayelo manuSya zAstranA tatvane jANe chezAstrajJAnamAM chadriyapaNAnuM mukhya kAma che. 92 AtmAnaM prathamaM rAjA vinayenopapAdayet / tataH putrAMstato'mAtyastito bhRtyAMstataH prajAm // 9 // mATe rAjAe prathama driya thaI zAstranAM tatvajJAna samajavAM ane vinaya grahaNa karavo. tyAra pachI pitAnA kumArane vinaya zikhavavo, tyAra pachI bhArIyAne vinaya zikhave, ane pachI nakone vinaya zikhavavA ane chevaTe prajAne vinaya zikhavA 93 For Private And Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avivekI maMtrIthI mAThuM pariNAma. paropadezakuzalaH kevalo na bhavenRpaH / prajAdhikArahInaH syAtsaguNo'pi nRpaH kacit // 94 // rAjAe kevaLa bIjAone upadeza ApavAmAM kazaLatA meLavavI nahIM, kiMtu pite paNa upadeza grahaNa karo. kAraNake je rAjA upadeza ApavAmAM kuzaLa hoya chatAM paNa pite upadeza grahaNa karato naheAya te rAja kaI vakhate rAjyaparathI padabhraSTa thAya che. 94 prajAne rAjA maLe paNa rAjAne prajA maLavI durlabha. na tu nRpavihInAH syurdurguNA hyapi tu prajAH / yathA na vidhavendrANI sarvadA tu tathA prajAH // 95 // prajA durguNa hoya-upadeza grahaNa karatI na hoya te paNa IdrANu jema keI divasa Idra vagara vidhavA rahetI nathI tema nirguNu prajA paNa niraMtara rAjA vagara rahetI nathI.-rAjAmAM je guNa na hoya te te prajA rahita thAya-prajA teno tyAga kare, paraMtu prajA guNa rahita hoya te paNa te rAjA rahita anAtha rahetI nathI; mATe rAjAe te avazya upadeza grahaNa karI prajAne raMjana karavI, ane pitAnA adhikArane barAbara bajAva. 5 avivekI maMtrIthI mADu ' pariNAma. bhraSTazrIH svAmitA rAjJo napa eva na mantriNaH / tathA vinItadAyAdo dAntAH putrAdayo'pi ca // 96 // sadAnuraktaprakRtiH prajApAlanatatparaH / vinItAtmA hi nRpatirbhUyasIM zriyamaznute // 97 // prakIrNaviSayAraNye dhAvantaM vipramAthinam / jJAnAMkuzena kurvIta vazamindriyadantinam // 98 // viSayAmiSalobhena manaH prerayatIndriyam / tannirudhyAt prayatnena jite tasmin jitendriyaH // 19 // ekasyaiva hi yo'zakto manasaH sntrivhnne| mahI sArthanA sAthe jIvaneti? | 200 | rAjAnA parijane vinayI hoya, tenA kumAra vagere vinayI hoya tepaNa rAjAnA maMtrI avinayI hoya te te zA mahattA nisteja thaI jAya che tevA zaNanI prabhutA pa lAge che. paraMtu je rAjAnA maMtrI paNa vinayI hoya, ane prajAnuM pAlana For Private And Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org zukranIti. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 www karavAmAM tatpara rahetA hAya ane vinayI haiAya, te rAjya ghaNI sapatti meLave che. mATe rAnae viSayarUpI mahAraNyamAM doDatA ati madonmatta thayelA iMdriyarUpI hAthIne jJAnarUpI akuzavatI vaza karaveA, mana viSayarUpI mAMsa khAvAnA lAbhathI iMdriyAne uskere che, mATe prathama tA catna pUrvaka manane vaza karavuM; kAraNake jyAre mana vaza thAya che tyAre rAjA jIteMdriya thaI zake che; paNa je Ana eka mananeja vI karI zakatA nathI te samudra paryaMta pRthvIne kema tAbe karI zakaze ? kadI paNa nahIM. 6-100 pAMca viSayane jhera samajavA. kriyAvasAnavira sairviSayaira pahAribhiH / gacchatyAkSiptahRdayaH karIva nRpatirgraham // 101 // zabdaH sparzazca rUpaJca raso gandhazca paJcamaH / ekaikasvalameteSAM vinAzapratipattaye // 102 // lapAya pariNAme du:kha ApanArA, paNa dekhAvamAM ati maneAhara jaNAtA evA zabda, sparza, rUpa, rasa, ne gaMdhamaya viSayamAM je rAnnanu mana che te rAjA viSayAdhina thayelA hAthInI peThe du:khI thAya che; kAraNake zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha A pAMca viSayamAM eka eka viSaya paNa anartha upAvavA samartha che, tyAre jyAM pAMca viSayeA eka sAthe maLelA hAya tyAM tA vAtaja zI ? 101-103 zabdAdi viSayanAM udAharaNa. zucirdarbhIkurAhAro vidUrabhramaNe kSamaH / lubdhakodgItamohena mRgo mRgayate vadham // 103 // mRga pavitra che, darbhanA kAmaLa akurAno AhAra kare che, ghaNuM UMce zekavA zaktimAna che, tApaNa te pAradhInA tINA svaravALA gAyana (zabdathI leAbhAI) upara meAhu pAmI mRtyu pAme che. 103 girIndrazikharAkAro lIlayonmUlitadrumaH / kariNI sparzasaMmohAdbandhanaM yAti vAraNaH // 104 // hAthI parvatanA zikhara jevaDA uMcA hAya che, ramatamAM jhADane mULamAMthI ukheDI nAkhe che, paraMtu te hAthaNInA aMganA sparzathI mehamAM (kAmathI leAbhAI) paDI turata baMdhAya che. tex snigdhadIpazikhAloka vilolita vilocanaH / mRtyumRcchati saMmohAtpataMgaH sahasA patan // pataMga dIvAnI manAra zIkhA eI tenA upara meha For Private And Personal Use Only 105 // pAme che, tenI zi Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vrata vagere jyusanAnA vicAra. cacaLa thAya che ane te turta mAhathI (rUpathI leAbhAI) dIvAnI zikhA upara paDIne mRtyu pAme che, 105 agAdhasalile mano dUre'pi vasato vasan / mInastu sAmiSaM lohamAsvAdayati mRtyave // 106 // dUra dhaNA agAdha jaLamAM rahenArU" mAdhyuM rasaleAbhathI dura rahenArA macchImAranI mAMsa vaLagADelI leADhAnI AkaDI (rasAsvAdathI lAbhAI) meAhathI mukhamAM grahaNa karIne mRtyu pAme che. 106 utkarttituM samartho'pi gantuM caiva sapakSakaH / dvirepho gandhalobhena kamale yAti bandhanam // 107 // (lAkaDAne kApavA samaya te) bhamarA dAMtavatI kamaLane kApavA samartha che, ane pAMkhanA sahAyathI uMcA paNa uDI rAke che, paraMtu te gaMdhamAM phAla pAmI meAhathI temAM baMdhAya che. 107 ekaikazo vinighnanti viSayA viSasannibhAH | kiM punaH paJca militAH na kathaM nAzayanti hi // 108 // A pramANe viSasamAna zabda Adi eka eka viSaya paNa mANasane mAhamAM nAkhIne tenA nAza kare che, tyAre jo pAMca viSaye ekaThA maLyA hAya tA kema nAza kare nahIM ? 108 traNa vyasana. dyUtaM strI madyamevaitattritayaM bahUnarthakRt / ayuktaM yuktiyuktaM hi dhanaputramatipradam // 109 // jugAra rastrI ane madirA Ane ulaTA upayoga kyA hAya tA te atyaMta anayaM kare che; paNa tene jo yogya upayoga kA hAya tA te kramavAra dhana, putra ane buddhi Ape che. 109 naladharmaprabhRtayaH sudyUtena vinAzitAH / sakApayyaM dhanAyAlaM dyUtaM bhavati tadvidAm // 110 // saheja rIte jugAra khelavAthI naLarAna ane yudhiSThira rAna peAtAnA rAjyamAMthI paddabhraSTa thayA hatA; kAraNa ke jugAra jANanArA bhrugaTIyAe paTa bharelA jAgArathI dhana meLavI zake che. paNa sAdhAraNa rIte jugAra khelavAthI jarA paNa dhana meLavI zakatA nathI-temAM kapaTanI jarUra che. 11 strINAM nAmApi saMhulAdi vikarotyeva mAnasam / kiM punardarzanaM tAsAM vilAsollAsitabhruvAm // 111 // For Private And Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zanIti, sInuM nAma paNa mAha utpanna karI manamAM avazya vikAra kare che, tyAre vilAsathI bhrakuTInA palakArA karanArI strInA darzanathI manamAM nizvAra thAya temAM azcarya zuM? 111 rahaH pracArakuzalA mRdugadgadabhASiNI / kaM na nArI vazIkuryAnnaraM raktAntalocanA // 112 // munerApi mano'vazyaM sarAgaM kurute'GganA / jitendriyasya kA vArttA kiM punazcAjitAtmanAm // 113 // vyAyacchantazca bahavaH strISu nAzaM gatA amI / indradaNDakyanahuSarAvaNAdyAH sadA hyataH // 114 // ekAMta vyavahAra karavAmAM kuzaLa, kamaLa ane gadagadita bhASaNa karanArI, jenA netranA cheDA jarA rAtA hoya evI strI kayA purUSane vaza karatI nathI? sarvane vaza kare che. srI jIte...driyamuninA manamAM paNa avazya vikAra utpanna kare che, tyAre IMTriene adhina rahelA purUSAnA manamAM vikAra kare temAM hevuM zuM? eTalA mATeja haMmezAM srI upara AsakiMta rAkhanArA I phreMca, nahuSa ane rAvaNa vagere ghaNA rAjAe mehamAM phasAine nAza pAmyA che. 113114 atatpara narasyaiva strI sukhAya bhavetsadA / sAhAyinI gRhyakRtye tAM vinAnyA na vidyate // 115 // viSaya rahita purUSane tenI paraNelI strI haMmezAM sukha Ape che ane gharanA kAmamAM paNa niraMtara sahAya kare che, paNa rAkhelI strIthI putrA vagere utpanna karavA tathA teenu pAlana karavuM te kaMI gRhasthanA kAryamAM mada karanAra nathI. 115 atimadyaM hi pibato buddhilopo bhavetkila | pratibhAM buddhivaizadyaM dhairyyaM cittavinizcayam // 116 // a ahu madirA pIvAthI mAsanI buddhi ThekANe rahetI nathI. paNa vazya nAnA pAme che. ane mAphakasara madirA pIvAthI buddhine tIkSNa tathA nirmaLa kare che, dhairyatA Ape che ane manane sthira kare che- paraMtu aAgya rIte pIvAthI sarvasvanA nAza kare che. 116 tanoti mAtrayA prItaM madyamanyadvinAzakRt / kAmakrodha madyatamau niyoktavyau yathocitam // 117 // For Private And Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pitAnuM kartavya A karanArane zikSA. tathA kAma koI paNa mahArAja pAstrI ane rAjA thita upayoga kara; hala paNa karavA te paNa bahira samo nAza kare che. 117 kAmakrodhAdikane kema upayoga kare che kAmaH prajApAlane ca krodhaH zatrunibarhaNe / ... senAsaMdhAraNe lobho yojyo rAjJA jayArthinA // 118 // parastrIsaMgame kAmo lobho nAnyadhaneSu. c| . svamajAdaNDane krodho naiva dhAryo nRpaiH kadA // 119 // vijayeSNu rAjAe prajAnI rakSA karatI vakhate prema (kAma)no upayoga karavo; zatrune nAza karatI vakhate krodhano upayoga karavo; senAmAM vadhAre karatI vakhate lobhano upayoga kara; eTale ke senAmAM vadhAro karavAnI izA rAkhavI ane parastrI sAthe saMga karavAmAM premano upayoga karavA nahIM, paradhana haraNa karavAmAM lobhano upayoga karo nahI ane pitAnI prajAne zikSA karavAmAM krodhane upayoga karavo nahIM. 128-19 kimucyate kuTumbIti parastrIsaMgamAnnaraH / / svaprajAdaNDanAcchUro dhaniko'nyadhanaizca kim // 12 // parastrI sAthe saMga karavAthI manuSya zuM cIvALo gaNAya che ? potAnI prajAne zikSA karavAthI rAjA zuM zara gaNAya che? nahIM. ane bIjAnuM dhana luTI levAthI rAjA zuM dhanADhatha thAya che? nA. 120 pitAnuM kartavya na karanArAne zikSA. arakSitAraM nRpati brAhmaNaM cAtapasvinam / dhanikaM cApradAtAraM devA nanti tyajantyadhaH // 121 // de, prajAnuM pAlana na karanArA rAjAne, ta5 na karanArA brAhmaNane ane dAna na karanArA paNa dhanADhayane zikSA karI narakamAM nAkhe che. 121 svAmitvaM caiva dAtRtvaM dhanikatvaM tapaHphalam / enasaH phalamArthatvaM dAsyatvaM ca daridratA // 122 / / puNyakarma karavAthI dhaNIpaNuM, dAtApaNuM ane dhanavAnuM paNa maLe che, tathA pApakarma karavAthI mAyA paNa, ane daritA AvI maLe che. 12 For Private And Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tharanIti. dRSTA zAkhANyatotmAnaM sanniyana yathocitam / kuSyAnRpaH svavRttaM tu paratreha sukhAya ca // 123 // mATe rAjAe zAstrane abhyAsa karI temAMthI sArAsAra vicAra zodhI potAnA AtmAne vaza karo ane Aloka tathA parikanA sukhane mATe potAnuM kAma barAbara karavuM-rAjAe svadharmane tyAga na karatAM potAnuM kartavya karavuM. 123. - rAjAnAM ATha kAma. duSTanigrahaNaM dAnaM prajAyAH paripAlanam / yajanaM rAjasUyAdeH kozAnAM nyAyato'rjanam // 124 // karadIkaraNaM rAjJAM ripUNAM parimardanam / bhUmerupArjanaM bhUyo rAjavRttaM tu cASTadhA // 125 // duSTane daMDa Apa, supAtrane dhana ApavuM, prajanuM pAlana karavuM, rAjasUya vagere yajJa karavA, nyAyathI dhana meLavavuM, bIjA rAjAone kara ApatA karavA, zatruone saMhAra karavA, ane pRthvImAM vAraMvAra vadhAre kara-rAjyanI sImAmAM vadhAre karava-A ATha rAjAnA karma che. 124-125 na vardhitaM balaM yaistu na bhUpAH krdiikRtaaH| - na prajAH pAlitAH samyak te vai SaNDhatilA nRpAH // 126 // je rAjAo 1 senAmAM vadhAre karatA nathI, 2 bIjA rAjAone khaMDIyA karatA nathI, 3 prajAnuM sArI rIte pAlana karatA nathI, te rAjAone vanatilanI mAphaka avazya niSphaLa jANavA. 126 nIca rAjA. prajA sUdvijate yasmAdyatkarma parinindati / tyajyate dhanikairyastu guNimistu nRpAdhamaH // 127 // je rAjAne lIdhe prajA atyaMta duHkhI thAya che, je rAjAnuM kAma cAre tarapha niMdAya che, je rAjAne dhanavAnuM ane vidvAna saMga karatA nathI, te rAjAne nIca rAjA jANavo. 127 naTagAyakagaNikAmallaSaNDAlpajAtiSu / yotiro rUpa ninyaH sa 6i razmukhe riyataH II 228 For Private And Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nIca rAjA. je rAjA naTa, gavaiyA, gaNikA, mala, napuMsaka ane halakI jAti upara atizaya prema rAkhe che te rAjA niMdApAtra che ane te zatrunA mukhamAM ubhe che ema jANavuM. tene bhraSTa thatAM vAra lAgatI nathI. 128 buddhimantaM sadA deSTi modate vaccakaiH saha / svaM durguNaM naiva vetti svAtmanAzAya sa nRpaH // 129 // je rAjA haMmezAM vidvAne sAthe ja kare che, dhUrtinI sAthe moja uDAve che ane pitAnA avaguNane jANatA nathI te rAjA rAjyamAMthI padabhraSTa thAya che. 129 nAparAdhaM hi kSamate pradaNDo dhanahArakaH / svadurguNazravaNato lokAnAM paripIDakaH // 130 // nRpo yadA tadA lokaH kSubhyate bhidyate ytH| gUDhacAraiH zrAvayitvA svavRtaM dUSayAnta ke // 131 // bhUSayanti ca kairbhAvairamAtyAdyAzca tadvidaH / mayi kIhakca saMprItiH keSAmaprItireva vA // 132 // mamAguNairguNairvApi gUDhaM saMzrutya cAkhilam / cAraiH svadurguNaM jJAtvA lokataH sarvadA nRpaH // 133 // sukItya saMtyajennityaM nAvamanyeta vai prajAH / loko nindati rAjaMstvAM cAraiH saMzrAvito yadi // 134 // kopaM karoti daurAtmyAdAtmadurguNalopakaH / sAMtA sAdhvyApa rAmeNa tyaktA lokApavAdataH // 135 // zaktenApi hi na dhRto daNDo'lpo rajake kvacit / jJAnavijJAnasampannaH rAjA dattAbhayo'pi ca // 136 / / potAnI prajA aparAdha kare tenI kSamA na karatAM ugra zikSA kare che ane prajAnI pAsethI nANuM harI le che, tyAre prajA tevA rAjAnI niMdA karavA mAMDe che; eTale rAjA prajAne cAre tarapha duHkha devA mAMDe che. A pramANe rAjA jyAre potAnA cAritryathI bhraSTa thAya che tyAre lokomAM khaLabhaLATa thAya che. te vakhate rAjAe kiyA kAryabhArIyo vagere gusaddati dvArA mArU vRtAMta saM. bhaLAvIne mane dUSaNa Ape che ane kiyA kiyA sadaguNethI mane bhUSita kare che tathA mArA guNa ane avaguNothI kiyA loko mArA upara prema kare che tathA kiyA leke mArA upara aprema kare che; ane prema karanArAonI mArA upara kevI prIti che e saghaLuM rAjAe te dvArA sAMbhaLI levuM; ane loka para For Private And Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. parAthI paNa te sarve jANavuM ane pachI rAjAe niraMtara potAnA avaguNano tyAga kare. ane potAnI prajAnuM apamAna na karatAM tene niraMtara mAna ApavuM. kadAcita ta loko rAjAnI pAse AvIne kahe ke, he rAjA ! prajA tamArI niMdA kare che. te vakhate je rAjA duSTa buddhine lIdhe kepa kare te jANavuM ke te rAjA potAnA avaguNane svIkAra karanAre nathI-durAtmA che. tevo rAjA prajAmAM akAre thaI paDe che. dRSTAMtamAM jemake sItA sAdhavI ane deza rahitA hatAM tepaNu rAmacaMdra lokApavAdathI DarIne teno tyAga karyo hato kiMtu pote zakitamAna chatAM paNa temaNe ghobIne jarApaNa zikSA karI na hatI,-kAraNake rAma, sAmAnya jJAna ane vyavahAra jJAnamAM kuzaLa hatA, ane temaNe potAnA avaguNa batAvanArA lokone abhayavacana paNa ApyuM hatuM. 133-136 samakSaM vakti na bhayAdrAjJo gupi dUSaNam / stutipriyA hi vai devA viSNumukhyA iti zrutiH // 137 // kiM punarmanujA nityaM nindAjaH krodha ityataH / rAjA subhAgadaNDI syAt sukSamI raJjaka sadA // 138 // rAjAmAM meTA avaguNa hoya te paNa tenI samakSamAM mANasa tenA ane vagaNa kahI zakatA nathI; kAraNa ke viSNu Adi devAne paNa prazaMsA priya lAge che, paNa niMdA sArI lAgatI nathI Ama veda vacana che; tyAre manuSyane stuti sArI lAge temAM Azcarya zuM ? stuti sarvane priya lAge che paraMtu niMdA koIne paNa sArI lAgatI nathI. niMdA karavAthI sAmA manuSyanA manamAM phedha utpana thAya che; mATe koInI paNa niMdA karavI nahIM. tathA rAjAe pitAnuM rAjya sArI vyavasthAmAM cAle tema sarva prajAne zikSA karavI kSamA rAkhavI, ane prajAne haMmezAM prasanna rAkhavI. 137-138 yauvanaM jIvitaM cittaM chAyA lakSmIzca svaamitaa| caJcalAni SaDaitAni jJAtvA dharmarato bhavet // 139 // rAjAe vAvana, jIvana, mana, chAyA, lakSmI ane prabhutAe cha vastu nAzavaMta mAnIne dharma upara prema rAkha. 139 kevA rAjAne prajA tyAga kare ! adAnenApamAnena chalAcca kttuvaakytH| rAjJaH prabaladaNDena nRpaM muJcati vai prajA / / 140 // rAjA dAna Apate naheya athavA Apato hoya te kupAtrane ApatA hoya, prajanuM apamAna karatA hoya, kapaTI hoya, kaTu bhASaNa karatA hoya ane mahAzikSA karasto hoya tevA rAjAne prajA tyAga kare che. 140 For Private And Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varjavA yogya vastu. viparItaguNairobhiH sAnvayA rajyaMte prajA / ekastanoti duSkIrtaM durguNaH saMghazo na kim // 141 // (upara jaNAvelA) avaguNone lIdhe putra pautrAdika sahita prajA rAjA upara udAsa thAya che; kAraNake upara jaNAvelA avaguNamAMne eka avaguNa paNa apakIrti karAvanAre che tyAre te saghaLA avaguNe apayaza karAve temAM Azcarya zuM ? 141 varjavA gya vastu. mRgayAkSAstathA pAnaM garhitAni mahAbhunAm / dRSTAstebhyastu vipado pANDunaiSadhavRSNiSu // 142 // mRgayA, ghata ane madyapAna A traNa bAbata rAjAne tyAga karavA yogya che; kAraNake te viSayamAM anukrame pAMDu, naLa ane yAdane vipatti paDelI jovAmAM AvI che. 142 kAmakrodhastathA moho lobho mAno madastathA / SaDurgamutsRjedenamasmistyakte sukhI nRpaH // 143 // daNDakyo nRpatiH kAmAtkrodhAcca janamejayaH / lobhAdailastu rAjarSirmohAhAtApirAsuraH // 144 // paulastyo rAkSaso mAnAnmadAdaMbhodbhavo nRpaH / prayAtA nidhanaM hyete zatruSaDvargamAzritAH // 145 // rAjA kAma, krodha, lobha, moha mAna tathA mada A cha zatru vargane tyAga karyA pachI sukhI thAya che. (daSTAMta tarike kahe che ke) daMDaka rAjA kAmane lIdhe mRtyu pAmyo hato; janamejaya kepathI nAza pAmyuM hatuM; aila rAjarSi lAbhathI nAza pAmyA hatA; vAtApi nAmana asara mehathI nAza pAmyuM hatuM; rAvaNI nAmane daitya ahaMkArathI nAza pAmyuM hata; ane daMbha putra madathI nAza pAmyA hatA. A pramANe upara jaNAvelA rAjAo kAmAdikane Azraya karanArA tenAthI nAza pAmyA hatA. 143-145 zatruSavargamutsRjya jAmadagnyaH pratApavAn / ambarISo mahAbhAgo bubhujAte ciraM mahIm // 146 // * daMDa rAjA IphavAkune nA putra. juo utarakAMDa sI 80,81. * janmejayane A ItihAsa "caMdrakAnta"nA pR4113thI jIvo. purUrava. huM vAtApino ItihAsa "rAmAcaNanA pRSTha 346mAM jove. | rAvaNane ItihAsa prasiddha che. juo "kaLAvilAsa." pRSTa 17. For Private And Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 zukanIti. pratApI parazurAme ane bhAgyazALI aMbarISa rAjAe kAmAdika che ripune tyAga karavAthI lAMbAkALa paryata pRthvI upara rAjya karyuM hatuM. 146 vardhayaniha dharmArtho sevitau sadbhirAdarAt / nigRhItendriyagrAmaH kurvIta gurusevanam // 147 // zAstrAya gurusaMyogaH zAstraM vinayavRddhaye / vidyAvinIto nRpatiH satAM bhavati sammataH // 148 // manuSya jagatamAM driya thaI purUSa sevelA dharma tathA arthamAM AdarapUrvaka vadhAre karatA javuM ane gurUjananI sevA karavI. zAstrane abhyAsa karavA mATe gurUjananI sevA karavI. ane vinayamAM vRddhi karavA mATe zAstrane abhyAsa karavA kahyuM che; kAraNake vidyAbhyAsa karavAthI rAjA vinIta thAya che ane vinayavaMta rAjA sapurUSomAM mAnIte thAya che. 147-148 preThamANo'pyasadRttai kAryeSu pravarttate / zrutyA smRtyA lokatazca manasA sAdhunizcitam // 149 // yatkarma dharmasaMjJaM tadvayavasyati ca pAMDataH / AdadAnapratidAnakalAsamyak mahIpatiH // 150 // durAcaraNuM loko nica kAma karavAnuM kahe tathApi je rAjA tevAM kArya karatuM nathI, paNa veda, smRti ane lokAcArane anusarIne potAnA manamAM sArI rIte nirNaya kareluM dharma karma kare che tathA devA levAnI kaLAmAM ghaNe nipuNa hoya che-eTale ke kayAM dAna ApavuM ane te keTaluM tathA kema-te jANe che tathA levAnI bAbatamAM paNa kuzaLa hoya che te rAjAne paMDita jANa. 14-150 jitendriyasya nRpaternItizAstrAnusAriNaH / bhavantyuccalitA lakSmyaH kIrtayazca nabhaspRzaH // 151 // je rAjA chadriya hoya ane nIti zAstramAM kahyA pramANe vartato hoya te rAjAnI saMpatti vRddhi pAme che ane tenI kIrti AkAzane sparza kare che artha svarga sudhI jAya che. 151 cAra vidyA bhaNavI. AnvIkSikI trayI vArtA daNDanItizca zAzvatI / vidyAzcatastra evaitA abhyasennRpatiH sadA // 152 // rAjAe nIti zAstramAM kuzaLa thavA mATe nitya mAnivaNi, kathA, vArtA ane saMpati A cAra vidyAne abhyAsa karavo. 152 For Private And Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAra vidyA bhaNavI. AnvIkSikyAM tarkazAstraM vedAntAcaM pratiSThitam / tathyAM dharmo hyadharmazca kAmo'kAmaH pratiSThitaH // 153 // arthAnoM tu vArtAyAM daNDanItyAM nayAnayau / vaH sarvAzrama zaiva vicAravAnuM pratiSThitaH || 164 / AnvIkSikI vidyAmAM vedAMta ane tarka zAstrane gaNeluM che; trayI vidyAmAM dharma adharma ane sakAma niSkAma dharmanI bAbata varNavI che; vArtA vidyAmAM dhana saMpAdana karavAnA tathA anarthane aTakAvavA upAye kahelAM che; daMDa nItimAM nyAyathI cAlavuM tathA anyAyane mArge janArAne zikSA Adi karavAnuM kahyuM che. jema vighA cAra che temaja cAra varNa ane cAra Azrama che. brAhmaNa, kSatriya vaizya ane zudra e cAra varNa che tathA brahmacArI, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyAsI e Azrama che, te upara jaNAvelI vidyAne Azraya karIne varte che. 157-154 aMgAni vedAzcatvAro mImAMsA nyAyavistaraH / dharmazAstrapurANAni trayIdaM sarvamucyate // 155 // vedanAM aMga-(zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirUkta, chaMda ane jyotiSa.) rUga, rUjuya sAma ane atharva e cAra veda; mImAMsA, nyAyazAstra-tazAstra, manu AdikanAM banAvelAM dharmazAstra ane brahma purANa vigere purANe A sarvanuM trAthI nAma kahevAya che. tene trayImAM samAveza thAya che.) kusIdakRSivANijyaM gorakSAvArtayocyate / sampanno vArtayA sAdhuna vRtterbhayamRcchati // 156 // vyAja vasaMtarane dhaMdhe, khetIvADIno dhaMdhe, vyApAra ane nepAlana, A sarva bAbata vAtAnA nAmathI bolAya che; je purUSa vArtAvidyAmAM kuzaLa hoya che tene AjIvikAne bhaya raheto nathI. 156 damo daNDa iti khyAtastasmAddaNDo mahIpatiH / tasya nItirdaNDanItirnayanAnnItirucyate // 157 // du2ne zikSA karavI tenuM jJAma daMDa kahevAya che ane te rAjAne adhinA hevAthI rAjA pote daMDanA nAmathI oLakhAya che, te daMDa nAmadhArI rAjAnI nIti eTale ke sArA naratA purUSone nirNaya karavo tenuM nAma daMDanItirAjanIti kahevAya che. 157 AnvIkSikyAtmavijJAnAddharSazoko vyudasyati / umau lokAvavAnoti trayAM tiSThanyathAvidhi // 158 // AtvikSikI vidyA bhaNavAthI manuSyane jJAna maLe che, ane Atma jJAna For Private And Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. thavAthI manuSya ne tathA zokano tyAga kare che ane vidhi pramANe trayI vidyAmAM anusare che to Aloka ane paraloka bane lokane meLave che. 158 AnRzaMsyaM paro dharmaH sarvaprANabhatAM yataH / / tasmAdrAjAnRzaMsyena pAlayetkRpaNaM janam // 159 // na hi svasukhamanvicchan pIDayetkRpaNaM janam / kRpaNaH pIDyamAnaH svamRtyunA hanti pArthivam / / 160 // sarva prANiyAne mukhya gharma dayA che mATe rAjAe dIna prajAnuM dayAthI pAlana karavuM, paraMtu potAnuM sukha IcchI durbaLa prajAne pIDavI nahIM; kArake pIDAtI kRpaNa prajA potAnA mRtyuvaDe rAjAno nAza kare che. tAtparya ke pIDAtAM nagarajano maraNIyAM thaIne rAjAno nAza kare che. 160 satsaMga du:saMga. sujanaiH saMgataM kuryAddharmAya ca sukhAya ca / sevyamAnastu sujanairmahAnativirAjate // 161 // dharma ane sukha saMpAdana karavA mATe purUSone saMga kare kAraNake sujanano saMga karavAthI pitAnI zobhAmAM vadhAre thAya che. 16 himAMzumAlI ca yathA navotphullotpalaM saraH / Anandayati cetAMsi tathA sujanaceSTitam // 162 // caMdramA taLAvamAM ugelAM navAM kamaLane khIlavIne jema taLAvane zobhA Ape che temaja sajajananuM nirmaLa caritra paNa manuSyanAM manane AnaMda pamADe che. 162. grISmasU-zusantaptamudvejanamanAzrayam / marusthalamivodagraM tyajedurjanasaMgatam // 163 // unALAmAM sUryanAM kiraNathI tapI gayelI, bhayaMkara ane Azraya rahita marUbhUmi(mAravADa) jema atyaMta du:kha Ape che, temaja unALAnA sUrya kiraNa jevo pracaMDa tApa-saMtApa ApanAra bhayaMkara ane nirAdhAra durjanane samAgama duHkhadAyaka che mATe tene tyAga karavo. 163 nizvAsodgIrNahutabhukdhUmadhUmrokRtAnanaiH / varamAzIviSaiH saGgaM kunnitvevadurjanaH // 164 // vizvAsa nAkhIne okI kADhelA viSAgninA dhUmADAthI jenAM mukha dusarA " raMganAM che evA jherI sarpanI sAthe saMga karavo te sArUM; paraMtu durjananI sAthe saMga karavo te nahIM sArUM. 164 For Private And Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhura vANI. kriyate'bhyarhaNIyAya sujanAya yathAJjaliH / tataH sAdhutaraH kAyryo durjanAya hitArthinA // 165 // manuSya mAnapAtra satpurUSane jevI rIte namaskAra karatA hoya te karatAM peAtAnA bhalAne mATe teNe durjanane vadhAre vAra namaskAra karavA, 165 madhura vANI. nityaM mano'pahAriNyA vAcA prahlAdayejjagat / udvejayati bhUtAni krUravAjdhanado'pi san // 166 // manuSya niraMtara manane AnaMda Ape tevI madhura vANI kheAlIne jagatane rAjI rAkhavuM'; kAraNa ke dhana ApanArA paNa ne kaThAra veNa kahe che te te satApakAraka thaI paDe che. 166 hRdi viddha ivAtyarthaM yayA saMtapyate janaH / pIDito'pi hi medhAvI na tAM vAcamudIrayet // 167 // vidvAnane bIjA du:kha Ape chatAM paNa teNe manuSyanA manamAM prahAranI peThe atyaMta du:kha upannavanArI vANI khelavI nahIM. 167 priyamevAbhidhAtavyaM nityaM satsu dviSatsu vA / zikhIva kA madhurAM vAcaM brUte janapriyaH // 168 // manuSye haMmezAM mitrAnI sAthe ane zatruenI sAthe madhura vANIthI khelavuM; paNa apriya vANIthI khelavuM nahIM; kAraNa ke madhura vANI khelanArA mayUra jema leAkapriya che temaja madhura vANI kheAlanArA manuSya paNa leAkapriya thai paDe che. 168 madaraktasya haMsasya kokilasya zikhaNDinaH | haranti na tathA vAco yathA vAco vipazcitAm // 169 // buddhizALI manuSyanI vANI jeTale darare sAmA manuSyanA manane rajana karI zake che, teTale darajaje madathI utkaMThita thayalA huMsanI vANI ane mayUranI vANI manane haraNa karI zakatI nathI. 169 ye priyANi prabhASante priyamicchanti satkRtam / zrImanto vandyacaritA devAste naravigrahAH // 170 // je manuSyAne jagatamAM priya thavAnI IcchA hAya tathA satkAra sapAdana karavAnI IcchA hAya, temaNe madhura vANI kheAlavI-ane madhura bhASaNa karanArA te leAkeAne, zrImaMta, pavitra caritravALA ane manuSyanA AkAramAM je jANavA. 170 For Private And Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. nahIdRzaM saMvananaM triSu lokeSu vidyate / dayA maitrI ca bhUteSu dAnaJca madhurA ca vAk // 171 // prANImAtra upara dayA rAkhavI, teenI sAthe mitratA rAkhavI, tene dhanAdikanuM dAna ApavuM ane madhura vANIthI sarvanI sAthe bhASaNa karavuM AnA jevuM bIjI traNa leAkamAM eka paNa vazIkaraNa nathI. 171 rAjAnuM vartana. zrutirAstikyapUtAtmA pUjayeddevatAM sadA / devatAvagurujanamAtmavacca suhRjjanAn // 172 // rAjAe Izvara upara eka niSThA rAkhI pavitra manathI nitya tenI pUjA karavI; vaDIlAne devatA samAna gaNavA ane gaNavA. A sAmavedanAM vacana che. 172 ene peAtAnA samAna praNipAtena hi gurUn sato'nUcAnaveSTitAH kurvItAbhimukhAndevAn bhUtyai sukRtakarmaNA // 173 // rAjae veda pAragata sArA paDitAneA samAgama karI peAtAnA udaya mATe satpurUSane ane vaDIleAne praNAma karIne anukULa karavA tathA yajJAdika satkarma karIne devAne anukULa karavA-sarvane prema meLavavA. 173 sadbhAvena harenmitraM sadbhAvena ca bAndhavAn / strIbhRtyaiau premamAnAbhyAM dAkSiNyenetaraM janam // 174 // sajjanatAthI mitrane ane badhu vagerene vaza karavA; prema darzAvIne strIne vaza karavI; mAna ApIne cAra vargane vaza karavA ane udAratAthI khIjA manuSyAne vaza karavAM, 174 rAja guNA. balavAn buddhimAn zUro yo hi yuktaparAkramI / vittapUrNA mahIM bhuMkte sa bhUpo bhUpatirbhavet // 175 // je rAjA baLavAn, buddhimAn ane zUravIra hAya, parAkramanA cegya upayAga karI jANatA hAya te rAjA cakravatI thaIne dhanathI pUrNa bharelI samasta pRthvI upara rAjya kare che. 175 parAkramo balaM buddhiH zauryamete varA guNAH / emino'nyaguNayuAhI muksadhano'pi ca // 176 // For Private And Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir common rAjaguNe. mahIM svalpAM naiva bhukte dutarAjyAvinazyati / mahAdhanAcca nRpatervibhAtyalpo'pi pArthivaH // 177 // avyAhatAjJastejasvI ebhireva guNairbhavet / / rAjJaH sAdhAraNAstvanye na zaktA bhUprasAdhane // 178 // parAkrama, baLa, buddhi ane zorya ATalA uttama guNe kahelA che. rAjA dhanavAna hoya ane tenAmAM bIja guNe paNa hoya, paraMtu parAkramAdi guNe je tenAmAM na hoya to te rAjA nAnuM rAjya paNa calAvI zakato nathI, paNa rAjyapada uparathI turata bhraSTa thAya che paNa je rAjAmAM upara jaNAvelA cAra guNa hoya che te akhalita AjJAvALe ane pratApI nivaDe che, ane te rAjA sAdhAraNa hoya topaNa mahAdhanavaMta chatAM uparanA cAra guNa rahita rAjAo karatAM adhika prakAze che; paraMtu cAra guNa rahita sAdhAraNa rAjAe pRthvIne saMpAdana karavA zaktimAna thatA nathI. 176-178 khaniH sarvadhanasyeyaM devdaityvimrdinii| bhUmyarthe bhUmipatayaH svAtmAnaM nAzayantyapi // 179 // hajAre deva ane daityane saMhAra karanArI-jene mATe paraspara yuddha karIne hajAre devadaityo maraNa pAmyA che. evI A pRthvI sarva dhananI eka khANuM che. te pRthvI saMpAdana karavA mATe rAjAe potAnA dehane paNa tyAga kare che-laDIne maraNa pAme che. 179 upabhogAya ca dhanaM jIvitaM yena rakSitam / na rakSitA tu bhUryena kiM tasya dhanajIvitaiH // 180 // je rAjA upabhoga mATe dhananuM ane jIvananuM rakSaNa kare che, paraMtu pRthvInuM rakSaNa karatuM nathI te rAjAnAM dhana ane jIvana zuM kAmanAM 180 na yatheSTavyayAyAlaM saJcitaM tu dhanaM bhavet / sadAgamAdvinA kasya kuberasyApi nAJjasA // 181 // sArI Avaka vinA koI manuSya saMgraha karI mUkelA dhanane ekadama IcchAnusAra khacI zakatA nathI; manuSya to zuM paNa kuberanuM saMgraha kareluM dhana paNa sArI Avaka vinA ekadama khacI zakAtuM nathI. 181 pUjyastvebhirguNairbhUpo na bhUpaH kulsmbhvH| na kule pUjyate yaadgblshaurypraakrmaiH|| 182 // je rAjamAM upara jaNAvelA parAkrama, baLa, buddhi ane sAthe A cAra For Private And Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. guNa hoya che te rAjA pratiSThita gaNAya che, paraMtu rAjakuLamAM janmagrahazuM karavAthI rAjA pratiSThA pAmato nathI.(mAnanuM kAraNa parAkramAdika che) 182 sAmaMtAdikanA bheda. lakSakamito bhAgo rAjato yasya jAyate / vatsare vatsare nityaM prajAnAntvavipIDanaiH // 183 // sAmantaH sa nRpaH prokto yAvalakSatrayAvadhi / tadubai dazalakSAnto napo mANDalikaH smRtaH // 184 // tadUIntu bhavedAjA yAvadviMzatilakSakaH / paJcAzallakSaparyyanto mahArAjaH prakIrtitaH // 185 // tatastu koTiparyantaH svarAT samrAT tataH param / dazakoTimito yAvadvirAT tu tadanantaram // 186 // paJcAzatkoTiparyyantaH sArvabhaumastataH param / saptadIpA ca pRthivI yasya vazyA bhavetsadA // 187 // je rAjAne prati varSe prajAne pIDA karyA vinA rAjyamAMthI, niraMtaranI eka lAkha karSa (eka jAtane sikako) nI, bhAga tarike upaja hoya che, tene sAmaMta kahe che; jene dara varSe rAjyamAMthI bhAga tarike traNa lAkha karNanI upaja thAya che te nRpa kahevAya che; jene dara varSa cAra lAkha karSathI mAMDIne daza lAkha karSaparyata rAjyamAMthI upaja thatI hoya tene mAMDalika rAjA kahe che; jene dara varSe agyAra lAkha karSathI mAMDIne vIza lAkha karSa sudhI rAjyamAMthI upaja thatI hoya tene rAjA jANe. jene dara varSe rAjayamAMthI ekavIza lAkhathI laIne pacAsa lAkha sudhI kaI upajatA hoya te mahArAjA kahevAya che. jene dara varSe ekAvana lAkhathI mAMDI eka keDaparvatanI upaja thatI hoya te varATa kahevAya che. jene prati varSe rAjyamAMthI be kareDathI laIne daza karoDa sudhInA karvanI upaja thatI hoya te samrATuM kahevAya che. jene prati varSa rAjyamAMthI agyAra kareDa karSathI mAMDIne pacAsa kareDa karSa sudhInI upaja thatI hoya te virATuM kahevAya che; ane jene dara varSe te karatAM paNa adhika upaja thatI hoya, tathA nitya saptadvIpavALI samasta pRthvI jenA svAdhinamAM heya te sArvalAma kahevAya che. 183-187 svabhAgabhRtyA dAsyatve prajAnAJca nRpaH kRtaH / brahmaNA svAmirUpastu pAlanArtha hi sarvadA // 188 // - rAjA potAnA kararUpI pagAra grahaNa kare che mATe brahmAe tene prajAne For Private And Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmAdikanA lakSaNa. cAkara banAvyo che ane te nitya prajAnuM rakSaNa kare che mATe tene brahmAe prajAne svAmI banAvyA che-tAtparya e ke rAjA kararUpI pagAra levAthI prajAne cAkara che ane rakSaNa karavAthI tene svAmI che. 188 sAmantAdisamA ye tu bhUtyA adhikRtA bhuvi / te tu sAmantasaMjJAH syUrAjabhAgaharAH kramAt // 189 // pRthvI upara jeone amUka pagAra TharAvIne rakSaNa karavA mATe rAkhavAmAM AvyA hoya teone prathama kahelA sAmaMta sarakhA jANavA, paNa sAmata jANavA nahIM; ane te sAmaMta kramavAra rAjyamAMthI potAne bhAga grahaNa kare che ane teonuM nAma sAmaMta kahevAya che. 189 sAmantAdipadabhraSTAstattulyaM bhRtipoSitAH / mahArAjAdibhiste tu hInasAmantasaMjJakAH // 190 // jeo sAmaMta Adi padavIthI padabhraSTa thayA hoya tevAne mahArAja vagere saMjJAvALA rAjAo pagAra ApIne sAmaMtanA pramANe tenuM poSaNa karatA hoya tene hIna sAmaMta jANavA. (190 zataprAmAdhipo yastu so'pi sAmantasaMjJakaH / zatagrAme cAdhikRto'nusAmanto nRpeNa saH // 191 // adhikRto dazagrAme nAyakaH sa ca kIrtitaH / AzApAlo'yutagrAmabhAgabhAk ca svarADapi // 192 // rAjAe jene se gAmane adhipati TharAvyo hoya tene sAmaMta jANo; ane jene se gAmane adhikArI nimyo hoya tene anusAmaMta jANo; jene daza gAmane adhikArI banAvyo hoya tene nAyaka kahevo tathA je dazahajAra gAmanI upaja lete hoya tene digdhALa athavA te svarATu kahe. 191-19 grAmAdikanA lakSaNa. bhavetkrozAtmako grAmo ruupykrssshsrkH| grAmArddhakaM pallisaMjJaM palaya kunbhasaMjJakam // 193 // je bhUmine vistAra eka gAumAM hoya ane te jamIna varSa dahADe eka hajAra rUpAnA karNanI pedAyasa ApatI hoya te grAma kahevAya che je jamInane vistAra addha gAumAM hoya tathA pAMcaze rUpAnA kathanI upaja ApatI hoya te palalI kahevAya che; je bhUmino vistAra pA gAha hoya ane jenI upaja varSe dahADe aDhIse karSanI hoya te kuMbhanA nAmathI oLakhAya che. 15 For Private And Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. : pannasa korA : jADA hastaizcatuHsahastrairvA manoH krozasya vistaraH // 194 // sArddhadvikoTihastaizca kSetraM krozasya brhmnnH| paJcaviMzazataiH proktaM kSetraistaddhi nivartanam // 195 / / brahmA kahe che ke pAMca hajAra hAtha rasorasa jamInane kaTa hoya te eka gAu jamIna kahevAya che; ane manu kahe che ke cAra hajAra hAtha erasorasa jamInane bhAga hoya te eka gAu kahevAya che. vaLI brahmA kahe che ke aDhI karoDa hAtha rasa corasa jamInane bhAga heya te eka gAU gaNAya che; ane ese ne pacIsa hAtha samarasa jamInane bhAga navatana kahevAya che. 194-195 madhyamAmadhyamaparvadairdhya yacca tadaMgulam / yavodarairaSTabhistadairdhya sthaulyantu paJcabhiH // 196 // vacalI AMgaLInA madhyama pavanI jADAI te eka AMgaLa kahevAya che. ATha ne sAthe mUkatAM je laMbAI Ave ane pAMca javane sAthe mUkatAM je pohaLAI Ave, A laMbAI pohaLAIne ekaThI karIye tyAre eka AgaLa thAya che. 196 caturvizatyaMgulaistaiH prAjApatyaH karaH smRtH| sa zreSTo bhUmimAne tu tadanyAstvadhamA matAH // 197 // upara jaNAvelA covIsa AMgaLane eka hAtha thAya che; ane brahmAe te hAthane svIkAryo che mATe jamIna mApavAmAM Aja hAtha uttama gaNAya che, paNa bIjA hAtha uttama gaNAtA nathI. 197 catuHkarAtmako daNDo laghuH paJcakarAtmakaH / tadaMgulaM paJcayavairmAnavaM mAnameva tat // 198 // cAra hAthano eka daMDa ane pAMca hAthane eka laghu kahevAya che. ahIM pAMca java sAthe mUkatAM je laMbAI pahoLAI Ave tene eka AMgaLa samajo. A mA5 manunuM ja jANavuM. 18 vasuSaNmunisaMkhyAkairyavairdaNDaH prajApateH / yavodaraiH SaTzataistu mAnavo daNDa ucyate // 199 // anukrame 768 java eka sAthe mUkatAM tenI je laMbAI thAya te bahAne eka daMDa kahevAya che. ane anukrame 600 java eka sAthe mUkatAM je. laMbAi Ave te manune eka daMDa kahevAya che. 199 For Private And Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grAmAdikanAM lakSaNe. paJcaviMzatibhirdaNDairubhayostu nivartanam / trizacchatairaMgulairyavaimtripaJcasahastrakaiH // 20 // sapAdazatahastaizca mAnavantu nivartanam / UnaviMzatisAhastairdizataizca yavodaraiH // 201 // caturviMzazataireva AMgulaizca nivarttanam / prAjApatyantu kathitaM zataizcaiva karaiH sadA // 202 // laMbAImAM 3000 AMgaLa ane pahoLAImAM 15000 java eka sAthe mUkatAM jeTalo bhAga rokAya tathA pacIsa daMDa parimita ane eka ne pacIsa hAtha jeTalo pRthvIno bhAga hoya te manumata pramANe eka nivartana thAya che, ema samajavuM. ane laMbAImAM 2400 AMgaLa tathA pahoLAImAM 19200 javane eka sAthe mUkatAM jeTalo bhAga rokAya che athavA to eka se hAtha jeTalo bhAga te brahmAnuM eka nivartana kahevAya che. 200-202 sapAdaSaTzatA daNDA ubhayozca nivarttane / nivartanAnyapi sdobhyo| paJcaviMzatiH // 103 // brahmA ane manu e banne matanAM nivartine kahyAM. jyAre 625 Da thAya tyAre ubhayanA matamAM haMmezAM pacIsa nivartine thAya che. 20 paJcasaptatimAhauraMgulaiH parivartanam / mAnavaM SaSTisAhasraH prAjApatyaM tathAMgulaiH / / 204 // pannavarAtirekatrirA taimanaH | parivartanamAthAtaM pannavarAtaii : | 20 || prAjApatyaM pAdahInacaturlakSayavairmanoH / azItyadhikasAhasracaturlakSayavaiH param // 206 / / nivarnanAna daMtrAmanumAnena taLavA catuHsahastrahastAH myu?NDAzcASTazatAni hi // 207 // manunuM parivartana 75000 AMgaLanuM che ane brahmAnuM parivartana 60000 AgaLanuM kahyuM che. manunuM parivartana 3125 hAtha lAMbu che tyAre brahmAnuM parivartana 2500 hAtha lAMbu kahyuM che-manunuM parivartana pAchuM cAra lAkha java jeTaluM lAMbu kaheluM che; ane brahmAnuM parivartana cAra lAkha eMzI hajAra java jeTaluM lAMbu kahyuM che. manunA mata pramANe AThaso daMDa tathA cAra hajAra hAthanAM batrIsa nivartana thAya che. 204-207 For Private And Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranItti. paJcaviMzatibhirdaNDairbhujaH syAtparivartane / karairayutasaMkhyAkaiH kSetraM tasya prakIrtitam // 208 // pUrve kahelA parivartananA hisAkhamAM pacIsa doDane eka hAtha kahyA che; ane daza hajAra hAthanuM eka kSetra kahyuM che. 200 caturbhujaiH samaM proktaM kaSTabhUparivartanam / prAjApatyena sAnena bhUbhAgaharaNaM nRpaH // 209 // sadA kuryyAca svApattI manumAnena nAnyathA / lobhAtsaMkarSayedyastu hIyate saprajo nRpaH // 290 // jamInanuM' kaSTa parivartana-mApa ? (vizeSa) cAra bhujA jevaDuM kahyuM che-eTale ke sA daMDa jeTaluM jANavu'; rAjAne jyAre kaSTa paDe tyAre temaNe brahmA ane manue kahelAM mApa pramANe pRthvIne mApIne temAMthI peAtAne lAga grahaNa karavA; paraMtu khIjI kAipaNa rIte peAtAnA hissA grahaNa karavA nahIM. je rAA leAbhathI pRthvInA bhAganA nirNaya karIne prAne pIDA kare che te rAna peAtAnA kuTuMba sahita rAjyamAMthI bhraSTa thAya che. 209-210 bhUmI dAna. na dadyAdadvayaM gulamapi bhUmeH svatvanivarttanam / vRttyarthaM kalpayedvApi yAvadrAhastu jIvati // 211 // www rAjAe kAIne be AMgaLa pa jamIna ApavI nahIM. kadAca koIne jIvikA arthe ApavI hAya tA dAna lenArAne tenI jIMdagIparyaMta ApavI, paraMtu tenA vaMzaparaparA bhAgavaTA karI Apave nahIM. 211 guNI tAvaddevatArthaM visRjecca sadaiva hi / ArAmArthaM gRhArthaM vA dadyAd dRSTrA kuTumbinam || 212 // guNI rAjAe deva maMdira karavA mATe niraMtara jamIna ApavI athavA tA gRhastha joIne tene upayana-agicA banAvavA mATe ke ghara banAvavA mATe jamIna ApavI-paNa bIjA kAma mATe jamIna ApavI nahIM. v rAjadhAnInI racanA. nAnAvRkSalatAkIrNe pazupakSigaNAvRte / subahUdakadhAnye ca tRNakASThasukhe sadA || 213 // sindhu naumamAkUle nAtidUramahIdhare / suramyasamabhUdeze rAjadhAnI prakalpayet // 294 // For Private And Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjadhAnInI racanA. vvvv ardhacandrAM vartulAM vA caturazrAM suzomanAm / ' saprAkArAM sapariravAM grAmAdInAM nivezinIm // 215 // sabhAmadhyAM kUpavApItaDAgAdiyutAM sadA / caturdikSu caturdArAM sumArgArAmavIthikAm // 216 // dRDhasurAlayamaThapAnthazAlAvirAjitAm / kalpayitvA vasettatra suguptaH saprajo nRpaH / / 217 // jyAM AgaLa aneka jAtanAM vRkSonI ane latAnI ghADI ghaTAo hoya, jayAM pazu pakSio cAre tarapha rahetAM hoya, jyAM jaLa tathA anna puSkaLa hoya, jyAM AgaLa niraMtara tRNa tathA kASTa sukhathI maLI zakatAM hoya, jyAMthI vAhAmAM besI samudraparcata jA Ava thaI zakatI hoya, jyAM samIpamAM parvata hoya, evI ramaNIya sarakhI jamInanA vizALa pradezamAM rAjadhAnI sthApavI. rAjadhAnI-pATanagara ardha caMdrAkAranI, goLAkAranI athavA te corasa ghATanI ane manahara bAMdhavI. tene cAre tarapha kIsA karo. te killAnI AjubAju bhAga upara khAI karavI. nagaranI AsapAsa grAmaparAM vagere vasAvavAM, zeheranA madhya bhAgamAM sabhAmaMdira karAvavuM. vAva, kuvA taLAvo Adi nagaramAM ane samIpa bhAgamAM dAvavAM. zaheranI cAra dizAmAM cAra daravAjA rAkhavA. zaheramAM sArA rastAo ane suMda2 upavane karAvavAM. majabUta devamaMdire, pAThazALA, saMnyAsInA maThe ene vaTemArgane utaravAnI dharmazALAo baMdhAvavI. A pramANe rAjadhAnIne (pATanagarane) sArI rIte alaMkRta karI te rAjadhAnImAM rAjAe sArA rikSaNamAM putrAdika prajA sahita rahevuM. 203-217 rAjagRhaM sabhAmadhyaM gavAzvagajazAlikam / prazastavApIkUpAdijalayantraiH suzobhitam // 218 // sarvataH syAtsamabhujaM dakSiNoccamudaGnatam / zAlAM vinA naikabhujaM tathA viSamabAhukam // 219 // prAyaH zAlA naikabhujA catuHzAlaM vinA zubhA / zastrAstradhArisaMyuktaprAkAraM suSTuyantrakam // 220 // satrikakSacatura caturdikSu suzobhitam / divA rAtrau sazastrAstraiH pratikakSAsu gopita m // 221 // caturbhiH paJcabhiH SaTimaryAmika parivartaka / nAnAgRhopakAryATTasaMyutaM kalpayetsadA // 122 / / For Private And Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. .44 / 9 / ////// /\/ / / / / v / / , , , , , , , , - - - - - - - - - :: rasa corasa sarakhI jamInamAM rAjamahela bAMdhanatene jamaNa taraphathI uMco tathA DAbI taraphathI DhaLato karo. rAjamaMdiranI mApaNI ekI hAthanI rAkhavI. ane mukhya gharanI uMcAI karatAM tenI AsapAsanAM ghare vadhAre hAtha ucAM banAvavAM. paraMtu prAyaH je rAjamahAlayamAM cAra zALAo cAre dizAmAM bAMdhelI na hoya tevuM rAjamaMdira bahu ucuM zubhatuM nathI mATe nicuM karavuM. A rAjame helanA madhya bhAgamAM sabhAmaMdira baMdhAvavuM. samIpamAM gAya, ghoDA ne hAthInI zALAo baMvAvavI. uttama prakAranAM vAva kuvAnAM pANI kADhavAnA cAthI tene zaNagAravuM. rAjamehelanI AsapAsa killo baMdhAvI te upara zastra tathA astra dhAraNa karanArA mANase rAkhavAM. killA upara sArAM sArAM kAmamAM Ave tevAM uttama caMnne rAkhavA. te rAjamahAlayane traNa deDhI ane cAra dizAmAM cAra ravAjA mUkavA ane cAre dizAmAM bhIto dekhAya tevo baMdhAvache. cAra, pAMca ke cha peheregIrAe zastra tathA astra dhAraNa karIne divasa rAtri rAjamaMdiranI pratyeka deDhImAM cAkI karavI. prahare prahare paherAgerene pahere badalAvo. A rAjamaMdiranI samIpamAM judAM judAM ghare, taMbuo tathA prAsAda baMdhAvavA. 218-222 vastrAdimArjanArthaJca snAnArtha yajanArthakam / bhojanArthaJca pAkArtha pUrvasyAM kalpayet gRhAn // 223 // nidrArthaJca vihArArthaM pAnArtha rodanArthakam / dhAnyArtha gharaTAdyarthaM dAsIdAsArthameva ca // 224 // utsargArthaM gRhAn kuryyAddakSiNasyAmanukramAt / gomRgoSTragajAdyarthaM gRhAna pratyaka prakalpayet // 225 // rathavAjyastrazastrArthaM vyAyAmAyAmikArthakam / vastrArthakantu dravyArthaM vidyAbhyAsArthameva ca // 226 // udaggahAn prakurvIta suguptAnsumanoharAn / yathAsukhAni vA kuryAgRhANyetAni vai nRpaH // 227 / / dharmAdhikaraNaM zilpazAlAM kuryAdudaggRhAt / paJcamAMzAdhikocchrAyA bhittivistArato gRhe // 228 // koSThavistAraSaSThAMzasthUlA sA ca prakIrtitA / ekabhUmeridaM mAnamUrdhvamUrdhvaM samantataH // 229 // stambhaizca bhittibhirvApi pRthakkoSThAni saMnyaset / trikoSThaM paJcakoSThaM vA saptakoSThaM gRhaM smRtam // 230 // For Private And Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjadhAnInI racanA. dvArArthamaSTadhA bhaktaM dvArasyAMzau tu madhyamau / dvau dvau jJeyau caturdikSu dhanaputrapradau nRNAm // 231 // rAjamahAlayanI pUrva dizAmAM vastrAdika dhovA mATe, snAna karavA mATe, yajJa karavA mATe, bhajana karavA mATe ane rAMdhavA mATe judI judI zALAo baMdhAvavI. rAja mehelanI dakSiNa dizAmAM zayana karavA mATe, ramata gamata karavA mATe, madirApAna karavA mATe, zAkajanya rUdana karavA mATe, dhAnya rAkhavA mATe, ghaMu, maga, aDada Adi annane daLavAnA yaMtrone mATe, cAkara tathA cAkaraDIne rahevA mATe, tathA maLamUtra tyAga karavA mATe kramavAra judI judI zALAo baMdhAvavI. pazcima dizAmAM gAya, bheMsa, mRga, uMTa ane hAthI vagerenA rakSaNa mATe judI judI pazuzALAo baMdhAvavI. rAjamahAlayanI uttara dizAmAM ratha, gheDA, astra zastra rAkhavA mATe, kasarata vagere karavA mATe, vastro rAkhavA mATe, gharavakhare rAkhavA mATe, ane vidyAbhyAsa karavA mATe sArAM zobhatAM ane rakSaNavALAM ghare baMdhAvavAM. athavA te rAjAe pitAnI rUci pramANe upara kahelI zALAo baMdhAvavI. rAja mehelanI uttara dizAmAM nyAyamaMdira (keTa) ane zilpazALA (kaLAbhavana) baMdhAvavI. rAjamahAlayanI bhIMto rAja mehelanA vistAra karatAM eka paMcamAMsa vadhAre uMcI karavI ane rAjamahAlayanI aMdara koThAne eTale erasacorasa bhAga hoya tene eka pachAza jADI karavI kahI che. A mApa eka mALavALA gharanuM uttama prakAranuM-chevaTanuM mApa kaheluM che. rAja mehela banAvavo tenI aMdara traNa, pAMca athavA to sAta keDA karavA kahyA che, ane chevaTanAM bAraNAM sahita ATha keThA thAya che. A koThAone bhinnabhinna pADavA mATe teonI madhyamAM bhIta athavA te staMbha ubhA karavA ane gharanA madhya bhAgamAM babe khaMDavALAM bAraNuM cAre dizAmAM mUkavAM je manuSyone dhana ane putra Ape che. rara3 231 tatraiva kalpayevAraM nAnyathA tu kadAcana / vAtAyanaM pRthakkoSThe kuryAdyAksukhAvaham // 232 // keThAonA vibhAgomAMja bAraNAM mUkavAM, paNa bIjI jagyAe mUkavAM nahIM. ane te koThAomAM pavana AvavA mATe bhinna bhinna sukhakara bArIyo mUkAvavI. 232 anyagRhadvAraviddhaM gRhahAraM na cintayet / gRhakoNastambhamArgapIThakUpaizca vedhitam // 233 // ... prAsAdamaNDapadvAre mArgavedho na vidyate / gRhapaThiM caturthAMzamucchrAyasya prakalpayet // 23 // For Private And Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zayanIti. prAsAdAnAM maNDapAnAmardhAMzaM vApare jaguH / ... paravA tAyanairviddhaM nApi vAtAyanaM smRtam / / 235 // rAjamehelanu bAraNu evI rIte mUkavuM ke sAmA dharanAM bAraNAne, gharanA khUNAnA, staMbhaneA, eTalAne tathA kUvAneA vedha naDe nahIM. devasa dinA bAraNAmAM ane rAjamahAlayanA bAraNAmAM e mArganAathavA te te karatAM vadhAre mArgane vedha Ave nahIM tema tenAM bAraNAe mUkavAM. ane gharanI khurasI (dhara khAMdhatAM prathama eTalA jevuM kare che ane tenA upara ghara bAMdhe che te) gharanI UMcAInA eka catuAza jeTalI uMcI rAkhavI. keTalAeka ema kahe che ke devamaMdira tathA rAja maMdiranI khurasI adhAza-eka aSTamAMrA uMcI karavI, ane khIjI khArIcenI sAthe dveSa naDe nahIM tema mArI mUkavI kahI che. 233-275 vistArArdhAMzamadhyozcA chadiH kharparasambhavA / patitantu jalaM tasyAM sukhaM gacchati vApyadhaH // 236 // rAjamehela upara mALaNa naLIyAthI chAvuM; ane te mALaNa vacamAM uselu ane banne bAjue DhaLatuM rAkhavu ke te upara paDeluM pANI sahajamAM DhaLane nice cAlyuM jAya. 236 hInA nimnA chadirna syAttAdRkkoSThasya vistaraH / svocchrAyasyArdhamUlo vA prAkAraH samamUlakaH // 237 // tRtIyAMzakamUlo vA hyucchrAyArdhapravistaraH / ucchritastu tathA kAryyo dasyubhirna vilakSyate // 238 // mALaNuM nAnuM ne nameluM karavuM nahI. tema kAThe| paNa nAnA ane niceA karavA nahIM. paN uMcAinA pramANamAM tene vistAra karavA. kille jeTalA bAhAra hoya tenA karatAM adhA, athavA teA jeTalA bhAga bAhAra hoya teTale athavA tene OM eka tRtIyAMza bhAga pAyAmAM rAkhavA; ane temA vistAra ucAI karatA advaiardha karavA. te evA ucA karavA cArA tenA uparathI ThekIne sAme pAra jai zake nahIM. 237-238 yAmikaiH rakSito nityaM nAlikAstraizca saMyutaH / subahudRDha gulmazca sugavAkSapraNAlikaH // 239 // svahInapratiprAkAro hyasamIpamahIdharaH / parikhA ca tataH kAryA khAtAdviguNavistarA // 240 // nAtisamIpaprAkArA gAdhasalilA zubhA / yuddhasAdhanasambhAraiH suyuddhakuzalairvinA // 249 // For Private And Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjadhAnInI racanA. + zreyase durgavAsI rAjJaH syAdbandhanAya saH / peuraMgIrA dvArA te kIllAnI nitya cAkI karAvavI. temAM baMduka vagere hathIyArA rAkhavAM, peheregIrone khesavA mATe majabuta beThakA karAvavI, manehara khArIyA ane pANI javAnI paranALe khaMdhAvavI. A kIleA zatrunA killAthI niratara unnata hovA joie. tenI samIpamAM parvatahAvA nahIM joIye ke jethI zatruo phAvI jAya. te killAnI AsapAsa eka pharatI khAi karavI. te uMDAInA karatAM bamaNI paheALI ane agAdha jaLathI bharelI tathA maneAhara khaMdhAvavI. AvA uttama prakAranA killAmAM jo yudhdhApa cegI sAmagrI na hAya tathA yuLAmAM kurALa sArA cekhAe na hAya tA te killAmAM rAjyane vasavuM lAbhakara thatuM nathI, thaI paDe che. 239241 paNa aMdhanakAraka rAjJA rAjasabhA kAryyA suguptA sumanoramA // 242 // trikoSThaiH paJcakoSThairvA saptakoSThaiH suvistRtA / dakSiNodaktathA dIrghA prAkpratyadviguNAthavA // 243 // triguNA vA yathAkAmamekabhUmibhUimikA / tribhUmikA vA karttavyA sopakAryyA zirogRhA // 244 // paritaH pratikoSThe tu vAtAyanavirAjitA / pArzvakoSThA dviguNo madhyakoSThasya vistaraH // 249 // paJcamAMzAdhikaM tvauccaM madhyakoSThasya vistarAt / vistAreNa samaM tvaucca paJcamAMzAdhikantu vA // 246 // koSThakAnAJca bhUmirvA chadirvA tatra kArayet / dvibhUmike pArzvakoSThe madhyamaM tvekabhUmikam // 247 // rAnae rAjyanAM kAmeA tapAsavA mATe traNa kAyAvALI, pAMca kAThAvALI, athavA tA sAta koThAvALI ghaNI maneAma te gupta rAjasabhA (Darling Room) karavI. tene dakSiNa tathA uttara dizAmAM pAhe LI karavI ane pUrva pazcimamAM IcchAnusAra khamaNI tramaNI lAMkhI karavI. tenA upara eka, be ke traNa mALa karavA, ane tenA upara eka chevaTanA mALa dhAvavA rAjasabhA nA koka khaDamAM cAre dizA upara karavI khArIyA mUkAvIne nyAyamaMdirane zaNagAravuM. AsapAsanA khaMDA karatAM madhya bhAganA khaMDa vistAramAM bamaNA mATe karavA madhya koThAnu' esa cAsa mAma gaNatAM jeTalA vistAra Ave te karatAM je eka sUcamAMga vadhAre keDo paDyA karavA keTalAeka kahe che ke kAThAnA For Private And Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAhanIti. jeTalo vistAra hoya teTalo koThAne uMce bAMdhavo; ane keTalAeka kahe che ke vistAra karatAM koThAne te eka paMcamAMsa vadhAre uMco bAMdho keDAo upara mALa athavA te chAparAM bAMdhavAM. AsapAsanA koThA upara be mALa hoya te vacala koThe eka mALane kara. 242-247 pRthakUstambhAntasatkoSThA caturmArgAgamA zubhA / jalordhvapAtiyantraizca yutA susvarayantrakaiH // 248 // vAtaprerakayantraizca yantraiH kaalprbodhkaiH| pratiSThitA ca svAdazaistathA ca pratirUpakaiH // 249 // evaMvidhA rAjasabhA mantrArthA kAryyadarzane / tathAvidhAmAtyalekhyasabhyAdhikRtazAlikAH // 250 // kartavyAzca pRthaktvetAstadarthAzca pRthak pRthak / zatahastamitAM bhUmiM tyaktA rAjagRhAtsadA // 251 // te nyAyamaMdiramAM AvelA bhinna bhinna suMdara koThAomAM-oraDAoma cAre taraphathI jaI zakAya evA rastAo bAMdhavA. ne tenI AsapAsa pANInA phuvArAo baMdhAvavA, madhura svaravALAM vAjI rAkhavAM, pavanane paMkhA baMdhAvavA, samaya jaNAvanArAM ghaDIyALa TAMgavAM, suMdara arIsAo ane mahAtmAonAM citrapaTe TAMgavAM. A pramANe rAjya kAryane nirNaya karavA mATe tathA te saMbaMdhi gupta vicAra karavA mATe baMdhAvelI rAjasabhAne zaNagAravI tathA kAryabhArIo, lekhaka, sabhAsado ane adhikArIne besavA mATe paNa upara pramANeja judI judI zALAo baMdhAvavI ane te zALAo rAjamahelanI so hAtha jamIna mUkIne dUra baMdhAvavI. 248-rapapa udagadvizatahastAM prAksenAsaMvezanArthikAm / ArAdrAjagRhasyaiva prajAnAM nilayAni ca // 252 // sadhana zreSThajAtyAnukramaptazca sadA budhaH / samantAcca caturdizu vinyasecca tataH param // 253 // prakRtyanuprakRtayo hydhikaarignnsttH| senAdhipAH padAtInAM gaNaH sAdigaNastataH // 254 // sAzvazca sagajazcApi gajapAlagaNastataH / vRhannAlikayantrANi tataH svaturagIgaNaH // 255 // For Private And Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjadhAnInI racanA. tataH svagaulmikagaNo hyAraNyakagaNastataH / kramAdeSAM gRhANi syuH zobhanAni pure sadA // 256 // www sA keLavAyalA rAjae prathama tA rAjamehelanI samIpamAMja uttara dizA tarapha khasA hAtha dUra jagyA upara senAnA paDAva mATe eka senAzALA badhAvavI ane rAjamadiranI samIpamAM cAra dizAomAM sarvatra anukramavAra lakSmI, zreSThatA, ane jAtinA pramANamAM prajAnAM dharA bAMdhavAM. prathama rAjAnA kAryabhArI maMDaLeAnAM ghara bAMdhavAM, tyAra pachI tenAthI utaratA kAryabhArIyAnAM gharA bAMdhavAM, tyAra pachI rAjAnA adhikArIyAnAM dharA bAMdhavAM, te pachI senApationAM, te pachI pAyadaLenAM, te pachI gheADA sahita ghoDezvAranAM, tyAra pachI hAthIo sahita hAthInA mAvatAnAM, tyAra pachI mATI meATI tApA ane tenA uparanAM adhikArI vargonAM tyAra pachI peAtAnA khAsa gheADAe tathA tenA rakhevALa rAvata leAkeAnAM, tyAra pachI peAtAnI DADhI upara cAkI karanArA rakSakagaNAnAM ane tyAra pachI ja'gala sAthe sabadha dharAvanArI jAtinA leAkeAnAM dharA mAMdhavAM. upara jaNAvelA leAkeAnAM nagaramAM anukramavAra suMdara dharA baMdhAvavAM. 252-256 pAnyazAlA tataH kAryyaM suguptA sujalAzayA / sajAtIyagRhANAM hi samudAyena paMktitaH // 257 // nivezanaM pure grAme prAgudaGmukhameva vA / sajAtipaNyanivahairApaNe paNyavezanam // 258 // upara jaNAvelAM gharanA chevaTamAM vaTemArgune utaravA mATe eka pAMthazALA (dharmazALA) baMdhAvavI, tenI cAre tarapha sArA kha dekhasta rAkhavA ane dharmazALAmAM eka sArUM navANu karAvavuM. nagaramAM eka jAtinAM leAkAnAM dharA eka jasthAthI hAradara baMdhAvavAM ane nagaramAM ke gAmamAM gharanAM bAraNAMe uttara dizA tarapha ke pUrva dizA tarapha rAkhavAM; tathA bajAramAM padArtha vecavAnI dukAne eka sAthe rAkhavI) (eTale vastuvAra judI judI bArAnI gAThavaNA karavI. duSTAMta tarike zAmajAramAM zAkaja vecAya. kApaDabajAramAM vasrAja vecAya.) 257-258 For Private And Personal Use Only dhanikAdikrameNaiva rAjamArgasya pArzvayoH / evaM hi pattanaM kuryyAd grAmaJcaiva narAdhipaH // 259 // meADhA rastAnA banne bhAga upara meTA dhanADhaya purUSAnAM dharA badhAthavAM. A pramANe rAjyae nagaranI ane grAmanI racanA karavI. 259 rAjamArgAstu karttavyAzcaturddikSu nRpagRhAt / rattamAM rAgamAnastu trizadAMmato mavet // 260/ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. madhyamo viMzatikArI dazapaJcakaro 'dhamaH / paNyamArgAstathA caite puragrAmAdiSu sthitAH || 26 1 rAjamahAlayanI cAre dizAmAM meTA rAjamArgo khoMdhAvavA. arthAt rAjamaMdiranI cAre bAjue ubhA rahIne nihALatAM cAre daravAna upara dRSTi paDe; rAjamArga-moTA rastA trIsa hAtha paheALeA heAya te uttama gaNAya che; viza hAthane madhyama gaNAya che, ane padarahAyane kaniSTa kahevAya che; mATe nagaramAM ane grAma AdimAM rAjAe meTA rastAo tathA bajAramA rastA vizALa karAvavA. 260-261 karatrayAtmikA padyA vIthiH paJcakarAtmikA / mArgo varALa : moho trAmeSa najareSu ca // 2625 traNa hAthanA rastA padmA kahevAya che, pAMca hAthane teM vIthikahevAya che. ane daza hAthanA rastA mArga kahevAya che. A pramANe pA vIthi tathA mArgo nagaramAM ane grAmamAM baMdhAvavA kahyA che. 262 prAk pazcAddakSiNodaktAn grAmamadhyAtprakalpayet / vayegrUpaH || 222 || pura dedA rAgamananuSa rAjAe gAmanI pUrva pazcima uttara ane dakSiNa dizA tarapha dRSTi karIne tenA pramANamAM gAmamAM mArgo khaMdhAvavA ane nagaranI paNa pUrva pazcima uttara tathA dakSiNa dizAmAM daSTi karIne (tenA pramANamAM) nagaramAM puSkaLa rastAo badhAvavA.263 navIthina ca padyAM hi rAjadhAnyAM prakalpayet / vaDyonanAntareDAthe rAnamArgantu vottamam // 26 kalpayenmadhyamaM madhye tayormadhye tathAdhamam / dazahastAtmakaM nityaM grAme grAme niyojayet // 265 // rAjadhAnImAM pATanagaramAM vIthi ke padyA karAvavI nahIM. nagaramahAmArga baMdhAvavA. mAMthI araNyamAM javA mATe covIsa gAu sUdhI ane tenI AgaLanA rastA madhyamasaranA badhAvave. ane tenI AMgaLanA rastA te karatAM utaratA baMdhAvavA tathA pratyeka gAmamAM niraMtara dRza hAtha pAaALA rastA baMdhAvavA. 664-265 22 kUrmapRSThA mArgabhUmiH kAryyA grAmyaiH susetukA / : kumArgAn pArzvakhAtA nirmamArya jalasya // 266 // gAmanAM lokaDhAze magaranA meTA rastA upara kAcabAnI pITha For Private And Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dharmazALA ne utArU leAkeAnI tapAsa. jevI-lacamAM paDatI ane banne bAjue DhaLatI saDaka dhAvI ane nagaranuM pANI javA mATe mArganA banne bhAga upara gaTaro ba MdhAvavI. 26 rAjamArgamukhAni syurgRhANi sakalAnyapi / gRhapRSThe sadA vIthiM malanirharaNasthalam // 267 // WWW17//// padriyagatAnAM hi gehAnAM kArayettathA / mArgAndhAre ghaTitAnprativatsaram / / 268 / / abhiyukta niruddhairvA kuryyAtyAmyajanairnRpaH / gharanAM saghaLA bAraNAMe rAjamArga upara paDe tema mUkyAM, ane gharanI mAchaLanA bhAgamAM eka nAnI gALI tathA maLa tyAga karavAnuM sthAna (saMghAsa ) dhAvavA. 297 39 grAmadvayAntare caiva pAnthazAlAM prakalpet // 269 // nityaM sammArjitAJcaiva grAmapaizca sugopitAm | tatrAgatantu sampRcchetpAnyaM zAlAdhipaH sadA // 270 // prayAto'si kutaH kasmAtkka gacchasi RtaM vada / sahAyo'sahAyo vA kiM sazastraH savAhanaH // 271 // kA jAtiH kiM kulaM nAma sthitiH kutrAsti te ciram / iti pRSTvA likhetsAyaM zastraM tasya pragRhya ca // 272 // sAvadhAnamanA bhUtvA svApaM kurviti zAsayet / tatrasthAngaNayitvA tu zAlAdvAraM pidhAya ca // 273 // saMrakSayedyAmikaizva prabhAte tAnprabodhayet / zastraM dadyAcca gaNayeddvAramuddAcca mocayet // 274 // kuryAtsahAya sImAntaM teSAM grAmyajanaH sadA / ww rAjAe bane pati upara AvelA dharAnI AgaLanA mArge upara kedI mANasA pAse athavA te gAmaDIyA leAkA pAse prativarSe cune ane ratI nakhAvIne te mArgAne dRDha karAvavA. 210 dharmazALA ne tArU lekAnI tapAsa. For Private And Personal Use Only rAjAe e gAmanI madhya bhAgamAM eka pAMcALA (sUrNane utaravAnI dharmazALA) baMdhAvavI. nira'tara gAmanA uparI-peAlIsapaTela mAraphate tene jhaDAvIne sApha rakhAvavI ane tenu rakSaNa karAvavuM. vaLI dhazALAnA rakSaka hamezAM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Ta www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * zukranIti. AvanArA vATamArgane puchyu ke kayA dezamAMthI Ave che? kayAM jAya che? tu ekaleA che ke tArI sAthe bIje kAI paNa sAthe che ! tArI pAse hathIyAra che vAhana che ! tu keI jAtinA che ! tArA kuLanuM nAma zuM che. dhaNA divasa kAM rahIza? satya khela. A pramANe prazna karyA pachI vATamArgu je kahe te sarva kAgaLa upara lakhI levu ane sAyaMkALa thAya eTale vATamArganAM hathIyArA peAtAnA kabajAmAM karavAM, ane yete sArI rIte sAvadhAna rahevuM tathA vATamArguone kaheluM ke have tame suI jAo. pachI dharmazALAmAM jeTalAM utArU utaryA hAya te sarvane gaNI kADhIne dharmazALAnA bAraNAM baMdha karavAM. ne rAtre peheregIra mAraphate teonI cAkI karAvavI, ceAkI karanArAone prahare prahara badalAvavA. prabhAta thAya eTale jenAM je hathIyArA heAya tene te pAchAM sAMpI devAM. ane sarvane pAchA gaNI levAM pachI dharmazALAnA daravAje ughADIne javA devAM. ane je gAmanI najIkamAM dharmazALA hAya te gAmanA sIpAIe haMmezAM peAtAnA gAmanA sImADA sudhI vaTemArgunI sAthe jaine tene peAtAnI sImamAM na luTAya te pramANe vaLAvavA. 169-274 rAjAnI dinacarcA. wwwwww kanurvAdhinaSyantu rAnadhAnyAM vasanuM tRSaH // 276 // utthAya pazvime yAme muhUrttadvitayena vai / niyatAyaAE tyApta vyacakSa niyataH ti // 206 kozabhUtasya dravyasya vyayaH kati gatastathA / vyavahAre mudritAya vyayazeSaM katIti ca // 277 // pratyakSato lekhatazca jJAtvA cAdya vyayaH kati / bhaviSyati ca tattulyaM dravyaM kozAt tu nirharet // 278 // pazcAttu veganirmokSaM snAnaM mauhUrtikaM matam / sandhyA purANadAnaizca muhUrttadvitayaM nayet / gavAzvayAnavyAyAmairnayetprAtarmuhUrttakam // 279 // pAritoSikadAnena muhUrttantu nayetsudhIH / dhAnyavastravarganamena vizvanaiH // 280 || AyavyayairmuhUrtAnAM catuSkantu nayetsadA / svasthacitto bhojanena muhUrtaM sa suhRnnRpaH // 289 // pratyakSIkaraNAjjIrNanavInAnAM muhUrtakam / satastu khAvAnAviloSitaSyavArataH // 282 | For Private And Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjAnI dina caryA. muhUtIdvatayaJcaiva mRgayAkrIDanairnayet / / vyUhAbhyAsairmuhUrttantu muhUrta sandhyayA tataH // 283 // muhUrta bhojanenaiva dvimuhUrtaJca vArttayA / gUDhacArazrAvitayA nidrayASTamuhUrttakam // 284 // rAjAe pitAnI rAjadhAnImAM rahIne divasa kRtyo karavAM te dinaku. rAjAe rAtrine pAchale pahere uThIne haMmezAM nakakI Avaka keTalI che? khare kharca keTalo che? bhaMDAramAMthI dhana keTaluM kharcAyuM? rAjakAjanI Avaka tathA kharca bAda karatAM bAkI zuM rahyuM ? e saghaLuM copaDAmAM lakheluM pratyakSa vAMcI javuM. tyAra pachI Aje keTale kharca thaze tene vicAra karIne te divase kharca jeTaluM dhana bhaMDAramAMthI bahAra kADhavuM. A sarva kAma be muhartamAM ApavuM. tyAra pachI eka mahatamAM dIrdha zaMkAe jaI AvavuM ane snAna karavuM. tyAra pachI be muhUrtamAM saMdhyAvaMdana, purANa zravaNa ane dAna karavAM. tyAra pachI prabhAtamAM eka muharta baLadagADImAM ke ghoDAgADImAM besIne pharavA javuM tathA judI judI kasarata karIne gALo. tyAra pachI vidvAna rAjAe eka muhUrta nokarane InAma ApavAmAM gALo. tyAra pachI dhAnya, va, suvarNa, rata, senA ane deza AdinI saMkhyA lakhAvavAmAM tathA Aya ane vyayano hisAba karavAmAM niraMtara cAra muhurta kADhavA. tyAra pachI eka muhUrta zAMta manathI sagA saMbaMdhIthI viTaLAIne bhejana karavAmAM gALave. tyAra pachI junA ane navA manuSyone maLavAmAM eka muhUrta gALavo. pachI rAjya saMbaMdhI kAryano vicAra karavA mATe rAkhelA vakIlo vyavahAra saMbaMdhI je vArtA kahe te sAMbhaLavAmAM be muhUrta gALavA. mRgayA karavAmAM, ramatagaMmatamAM tathA vyuha racanAne abhyAsa karavAmAM ane tenI tapAsa karavAmAM eka muhurta kADhe. tyAra pachI sAya saMdhyA karavAmAM eka muhUrta gALavo. rAtri bhojana karavAmAM eka muhurta gALavo. tyAra prachI gupta to gurUvArtA-nagara carcA kahe te sAMbhaLavAmAM be muharta gALavA ane ATha muhurta nidrA levI-A pramANe niyamita kAma karanAra rAjA mahArAjA bane che. 25-2-4 evaM viharato rAjJaH sukhaM samyakprajAyate / . mahorAtra vimavaM trirAdrita muhUrtaH | 286 che . nayetkAlaM vRthA naiva nayetstrImadyasevanaiH / cA hyuvataM tuM tArce DrAgarAtam II 286 kAle vRSTiH supoSAya hyanyathA suvinAsinI / kAryasthAnAni sarvANi yAmikairabhito'nizam / / 287 // For Private And Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. nayavAnnI tinativitsiddhazastrAdikairvaraiH / caturbhiH paJcabhirvApi SaDbhirvA gopayetsadA // 288 // A pramANe rAtridivasanA traza muhUrtanA vibhAga pADIne tene cAgya upayAga karanArA rAjA sArI rIte sukha meLave che. rAjAe zrIsa'gamAM athavA te dirApAnamAM vRthA kALa gALavA nahIM; paraMtu je vakhate je kAma karavu Agya jaNAya teja vakhate te kAma niHzakatAthI turata karavuM. kAraNa ke samaya upara varSelA varSAda prajAnu pASaNa karI zake che, paraMtu samaya vityA pachI vadhelA varSAda prajAne nAza karanAra thaI paDeche-dukALa pADe che. mATe samayeAcita kArya samaya uparaja karavAM. nItivettA, ane anItithI thanArI adhogatine jANanArA rAjAe, zasra tathA asramAM kuzaLa evA cAra, pAMca ke cha sArA peheregIra dvArA haMmezA sadhaLAM kAryasthAnAnI rakSA karAvavI. 285-288 tatratyAni dainikAni zRNuyAlekhakAdhipaiH / dine dine yAmikAnAM prakuryAtparivarttanam // 289 // te kAryasthAneAmAM je je kAmakAja thayAM hoya te sarva mukhya mehetA pAsethI sAMbhaLI levAM ane pehegIrAnI pratidivasa badalI karavI. 289 gRhapaMktimukhe dvAraM karttavyaM yAmikaiH sadA / taistadvRttantu zRNuyAdgRhasthabhRtipoSitaiH // 290 // rastA upara pehere bharanArA sIpAIoe, sadA, gRhasthanA dharAnI AgaLa dvArapALa mAphaka ubhuM rahevuM ane gRhasthAnA pagAra khAnArA sIpAioe gRhasthanA kahevA pramANe vartavu. 290 nirgacchanti ca ye grAmAdye grAmaM pravizanti ca / tAnsusaMzodhya yatnena mocayeddattalagnakAn // 299 // prakhyAtavRttazIlAMstu hyavimRzya vimocayet / je manuSya gAmamAMthI bahAra jAya ane je gAmamAM Ave tenA prayanapUrvaka sArI rIte tapAsa karI tene zeAdhanapatra(Pass-porte) AvavA javAnI ciThI) karI ApavuM; ane te zeAdhanapatra lai teene sArI peThe tapAsI nagaramAMthI bahAra javA devA tathA AvavA devA; paraMtu je sArA svabhAvanA tathA sadAcaraNI gaNAtA heAya tevAne tapAsyA vinA javA AvavA devA. 291 nauthivIyiva thAmAEnizi padhvaMTane savA 5 262 // karttavyaM yAmikaireva caurajArA nivRttaye / For Private And Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAja Adeza. paheregIre e corene ane jArano nAza karavA mATe haMmezA sAra nagaranI zerIe zerIye ardha ardha prahare pharavuM. 292 rAja Adeza. zAsanaM tvAdazaM kAyaM rAjJA nityaM prajAsu ca // 293 // dAse bhRtye'tha bhAryAyAM putre ziSye 'pi vA kvacit / vAgdaNDaparuSaM naiva kArya maddezasaMsthitaiH // 294 // tulAzAsanamAnAnAM nANakasyApi vA kvacit / niryyAsAnAJca dhAtUnAM sajAtInAM ghRtasya ca // 295 madhudugdhavasAdInAM piSTAdInAJca sarvadA / / kUTaM naiva tu kAyaM syAGkalAca likhitaM janaiH // 296 // utkocagrahaNaM naiva svAmikA>vilobhanam / durvRttakAriNaJcoraM jAraM mahaSiNaM dviSam // 297 // na rakSantvaprakAzaM hi tathAnyAnapakArakAn / mAtRNAM pitRRNAMJcaiva pUjyAnAM viduSAmapi // 298 // nAvamAnaM nopahAsaM kuryuH sadvRttazAlinAm / na bhedaM janayeyurve nRnAryoH svAmibhRtyayoH // 299 // bhrAtRNAM guruziSyANAM na kuryuH pitRputrayoH / vApIkupArAmasImadharmazAlAsurAlayAn // 300 // mArgAnnaiva prabAdheyuhInAGgavikalAGgakAn / dyUtaJca madyapAnaJca mRgayAM zastradhAraNam // 301 // gogajAzvoSTramahiSInRNAM vai sthAvarasya ca / rajatasvarNaratnAnAM mAdakasya viSasya ca // 302 // krayo vA vikrayo vApi madyasandhAnameva ca / krayapatraM dAnapatramRNanirNayapatrakam // 303 // rAjAjJayA vinA naiva janaiH kArya cikitsitam / mahApApAbhizapanaM nidhigrahaNameva ca // 304 // For Private And Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuTanIti. navasamAjaniyamaM nirNaya jAtiduSaNam / asvAminASTikadhanasaMgrahaM mantrabhedanam // 305 // nRpadurguNalApantu naiva kuryuH kadAcana / svadharmahAnimanRtaM paradArAbhimarzanam / / 306 // kuTasAkSyaM kuTalekhyamaprakAzapratigraham / nirdhAritakarAdhikyaM steyaM sAhasameva ca // 307 // manasApi na kurvantu svAmidrohaM tathaiva ca / bhRtyA jhulkena bhAgena vRddhayA darpabalAcchalAt // 308 // AdharSaNaM na kurvantu yasya kasyApi sarvadA / pAramANonmAnamAnaM dhArthaM rAjavimudritam // 309 // guNasAdhanasaMdakSA bhavantu nikhilA janAH / sAhasAdhikRte dArvinigRhyAtatAyinam / / 310 // utsRSTA vRSabhAdyA yaistaiste dhAryAH suyantritAH / iti macchAsanaM zrutvA ye'nyathA varttayanti tAn // 311 // viniziSyAmi daeDena mahatA pApakArakAn / iti prabodhayannityaM prajAH zAsanaDiMDimaiH // 312 // likhitvA zAsanaM rAjA dhArayIta catuSpathe / sadA codyatadaNDaH syAdasAdhuSu ca zatraSu // 313 / / rAjAe haMmezAM (DhaMDhero) pITAvIne prajAne A pramANe bodha Apa ke-mArA dezamAM vasanArA ane mArI AjJAmAM vartanArA manuSyae keIpaNa divasa dAsa, bhUtya, bhAya, putra athavA to ziSyane kaThiNuM veNe kahevA nahIM, tathA zikSA paNa karavI nahIM. koI divasa trAjavAmAM tathA zera bazera ( chApelAM telamAM kapaTa karavuM nahIM, khoTA pisA pADavA nahIM, sadA jhADa tathA latA vageremAMthI nikaLelA guMdaramAM, senA rUpA vagere dhAtumAM, dhImAM, madhamAM, dudhamAM, carabI vageremAM ane loTamAM bhega karavo nahIM, mANasa upara balAtkAra karIne tenI pAse lekha lakhAvo nahI, lAMca levI nahIM, rAjAnA 15 32vAmA sAsanI dRSTi samayI nahIM; rAya291, yAra, 2, bhArI. AzAne bhaMga karanAra, mAre zatru, ane gupta rIte mAruM bhuMDuM karanAra bIja manuSyone keIe paNa bacAva karavo nahIM, paraMtu tene rikSA ApavI. * 112 nA. For Private And Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAja Adeza. 53 mAtApitA, gurUe, paDitA ane sadAcaraNI manuSyAnuM upahAsa ane apamAna karavuM nahIM. strI purUSa vacce, svAmI sevaka vacce, bhAi bhAi vacce, gurU ziSya vacce ane pitA putra vacce kAIpaNa divasa lahu karAvIne bheda paDAvave nahIM. vAva, kuvA, bAga, sImADA, dharmazALA ane devadimAM harata karavI nahIM; mArgomAM jatAM AvatAM vaTemArguene pIDA karavI nahIM; hAtha paga vagaranA leAkeAne, AMdhaLA leAkAne duHkha devuM nahIM, (paNa Azraya ApavA). mArI AjJA vagara mArI prajAe jugAra ramave| nahIM, madirA pIvI nahIM, zikAra karavA nahIM, hathIAre rAkhavAM nahIM. baLada, hAthI gheADA, uMTa, bheMsa, manuSya tathA pRthvI vagere sthAvara dhana, rUpuM, seAnuM, ratna, mAdaka padArtha ane jhera eTalI vastu rAjAnI AjJA vinA vecavI nahIM, tathA vecAtI levI nahIM, vaLI manuSyAe ane adhikArIoe rAjAnI AjJA vinA madya banAvaTa, vecANapatra dAnapatra, rUnirNayakSetra tathA cikitsA vyavasAya karaveAja nahIM. kAI upara mahA pAtakanA Aropa mUkavA nahIM. kAIne! bhaMDAra chinavI leve nahIM. sabhAnA navA niyame ghaDavAM nahIM. je khAkhatamAM nirNaya thayA na heAya tevI bAbatamAM nirNaya ApavA nahIMkemake tevA nirNaya ApavAnI sattA rAnanI che. koIpaNa jAtine dUSaNa ApavuM nahIM. svAmI vagaranA dhanane athavA teA marI gayelA manuSyanA dhanano saMgraha karavA nahIM, gupta vArtA ughADI pADavI nahIM, rAjAnA durguNa kAI divasa gAvAja nahIM, svadharmanA tyAga karave! nahIM, asatya khelavu nahIM, parastrIneA saMga karaveA nahIM, khATI sAkSI puravI nahIM, kheATuM khatapatra karavuM nahIM, gupta rIte paradhana haranuM nahIM, kara udharAvanArAe niyamita kara karatAM vizeSa kara levA nahIM, corI karavI nahIM, sAhasa karavuM nahIM, temaja manamAM paNa rAjAnA droha karavA nahIM. mArA adhikArIyAe tathA prAe haMmezAM bIjAnA pagAra, dANa, kiMmata athavA vyAja khAI jaIne athavA tA pethI, baLathI kapaTa karIne harakAIpaNa manuSyane pIDA karavI nahIM, bhUmi vagere mApavAnI derI, gaja ane pAlI vagere mApeA rAjAnI chApa mArIne rAkhavAM. sarva prajAe guNa pAdana karavAmAM sArI rIte nipuNa thavu. AtatAyIyA* upara baLAtkAra vagere apavAda Ave tyAre tene keda karI rAjAnI pAse melI devA. jemaNe khaLAne chuTA mUkayA hoya, temaNe tene pakaDIne pAchA khAMdhavA, ane tenuM pASaNa karavuM. AvI mArI AjJA chatAM paNa je tenAthI ADe| cAlaro te mahA pApIyAne huM mahA zikSA karIza. A pramANe rAjAe sAzana, DiDimA (DAMDIcA) dvArA sarve prAne nitya jaNAvavuM. tathA upara jaNAvelI peAtAnI AjJA eka *gamilo, ityeva, zastrapALirthanA: kSetravAAvArIkha, zvetatatAyina: IRI agni mUkanAro, viSa ApanAra, zasrapANi, dhana luMTanAro, kSetra, ane sAnu haraNa karanAra e cha AtatAyI gaNAya che. For Private And Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir w zukranIti. 193-317 patramAM lakhAvIne sarva leAkrAne jAhera karavA mATe caiATAmAM ceADAvavI, ane zatruo upara ane durjanA upara niraMtara ughatadaMDa rahelu prajAnAM pAlanaM kAryyaM nItipUrvaM nRpeNa hi / mArgasaMrakSaNaM kuryyAnnRpaH pAnthasukhAya ca // 394 // pAnthaprapIDakA ye ye hAtavyAste prayatnataH / rAjAe nItipUrvaka prajAnu pAlana karavu ane vaTemArgunA sukhane mATe mArgomAM ceAkIyA rakhAvI mArgone nirbhaya karavA tathA je je leAkeA mArgamAM janArA leAkAne pIDA karatA hoya teone prayatnapUrvaka rakSakAdvArA nAza karAvavA. 314 AvakanA vibhAga. tribhiraMzairbalaM dhAryaM dAnamarddhAzakena ca // 315 // arddhazena prakRtayo hyarddhAzenAdhikAriNaH / arddhazenAtmabhogaca kozoM'zena sa rakSyate // 316 // AyasyaivaM SaDbhiAgairvyayaM kuryyAttu vatsare ! sAmantAdiSu dharmo'yaM na nyUnasya kadAcana / / 317 // AvakanA cha vibhAgo karavA, temAMthI traNa bhAga senAnA pASaNamAM vApara vA. ardhya bhAga dAnamAM vAparave, ardhya bhAga prakRti maMDaLanI pAchaLa vAparavA, ardha bhAga adhikArI ma`DaLanI pAchaLa vAparavA, ardhya bhAgamAMthI peAtAnI AjIvakA calAvavI ane bAkI rahelA eka bhAga bhaDAramAM nAkhavA. A pramANe dareka varSamAM thayelI AvakanA cha vibhAgeA pADIne tenI vyavasthA karavI. A sAmatArdikanA dharma che, paraMtu tenAthI utaratI pahInA lokone mATe nathI, 315-317 rAjyasya yazasaH kIrtterdhanasya ca guNasya ca | prAptasya rakSaNe'nyasya haraNe codyamo'pi ca // 318 saMrakSaNe saMharaNe suprayatno bhavetsadA / pANDityavaktRtvaM dAtRtvaM na tyajetkvacit // 399 // balaM parAkramaM nityamutthAnaJcApi bhUmipaH / rAnae meLaveluM rAjya, meLaveleA carA, meLavelA mahImA, meLavela zata, ane meLavelA guNanuM rakSaNa karavuM tathA na meLavelI vastu sapA For Private And Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAvadhAnatAnI jarUra. dana karavA mATe paNa udyama karo. upara jaNAvyA pramANe meLavelI vastunuM sArI rIte rakSaNa karavuM ane na meLavelI vastune saMpAdana karavA mATe nitya prayatna karo ane zauryatA, pAMDitya, vaktava, dAtRtva, baLa, parAkrama, ane vijayotsAha eTalI vastune (te) kayAreya tyAga karavo nahIM. 318-319 samitI svAtmakArye vA svAmikAyeM tathaiva ca // 320 // tyatkA prANabhayaM yudhyetsa zUrastvavizaMkitaH / pakSaM santyajya yatnena bAlasyApi subhASitam // 321 // gRhAti dharmatattvaJca vyavasyati sa paNDitaH / rAjJo'pi durguNAnvakti pratyakSamavizaMkitaH // 322 // sa vaktA guNatulyAMstAnna prastauti kadAcana / adeyaM yasya naivAsti bhAr2yAputrAdikaM dhanam // 323 / / AtmAnamapi saMdatte pAtre dAtA sa ucyate / azaMkitakSamo yena kAryaM kartuM balaM hi tat // 324 // kiMkarA iva yenAnye nRpAdyAH sa parAkramaH / yuddhAnukUlavyApAra utthAnamiti kIrtitam // 325 // je yuddhamAM potAnA kAma mATe temaja potAnA rAjAnA kAma mATe zaMkA rahita thaIne mRtyuno bhaya rAkhyA vinA yuddha kare tene zara. jANo. je manuSya niSpakSapAtapaNe bALakanuM subhASita paNa sArA dhyAnathI sAMbhaLe che. tathA dharmanA tatva jANavA mATe upAya kare che tene paMDita jANavo. je rAjAnI samakSamAM nirbhaya thaIne rAjAnA durguNo kahe paNa koI divasa durgAnI guNarUpe prazaMsA karato nathI tene vaktA jANavo. je strI, putra, dhana vagere vastuno tyAga karI zake che ane supAtrane pitAnuM zarIra paNa arpaNa kare che te dAtA kahevAya che. manuSya je uttama pratinA guNovaDe nizaMkatAthI kArya karavA samartha thAya che tenuM nAma baLa kahevAya che. je guNavaDe bIjA rAjAe anucara banI jAya che tenuM nAma parakama kahevAya che. tathA yuddhamAM anukULa paDe te mANe udhoga kare tenuM nAma utthAna kahevAya che. 320-325 sAvadhAtAnI jarUra vipadoSabhavAdanaM vimRshetkpikaaluhai| haMsAH skhalanti kUjanti bhaMgA nRtyanti mAyUrAH / / For Private And Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ka www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. virauti kukkuTo mAdyetkaJco vairecate kapiH / hRSTaromA bhavedvabhruH zArikA vamate tathA / / 327 // dRSTuvaM sarviSaM cAnnaM tasmAdbhojyaM parIkSayet / bhuJjIta SaDrasaM nityaM na dvitrirasasaMkulam // 328 // hInAtiriktaM na kaTu madhurakSArasaMkulam // // Avedayati yatkAryyaM zRNuyAnmantribhiH saha // 329 // rAjAe viSadoSanA-jheranA bhayathI kaDavA, tIkhA, turA, pAyalA, khAza ane mIThe! evA cha rasamizrita bheAjananI vAnara kukaDAdvArA parIkSA karAvavI. haMsA jherI annane jotAMveta paDI jAya che, bhamarAe gaNagaNATa kare che, mayUrA nRtya kare che, kukaDA rUdana kare che, kroMca gAMDo bane che, vAnarane jhADA thAya che, bharadvAja pakSI rAmAMcita thAya che ane enA ulaTI kare che. mATe annamAM jhera che ke nathI tenI upara kahelAM pakSIya dvArA 5rIkSA karAvavI ane pachI te annanu bhAjana karavu. nitya che rasavALuM bhAjana jamavuM, paraMtu e traNa rasavALuM annanu leAjana karavuM nahIM. je annamAM joIe te pharatAM ochA vA adhikArasa heAya tevu anna khAvuM nahIM. jemAM tIkhA, gaLyA ane khArA evA traNa rasa hoya te anna paNa khAvuM nahIM. tathA kAI paNa AvIne kaIka kArya jaNAve te matriyAne sAthe rAkhIne sAMbhaLavuM. 326-329 ArAmAdau prakRtibhiH strIbhizca naTagAyakaiH / viharetsAvadhAnastu mAgadhairaindrajAlikaiH // 330 // || wwwwww rAjAe niratara prakRti maMDaLa, srIyA, naTA, gavaiyA, bhATa ane I jALa khelanArA leAka sAthe upavanamAM vihAra karavA mATe javu, paraMtu tyAM sAvUdhAnapaNAthI rahevuM-ane kapaTa na thAya tenI sabhALa rAkhavI. 330 jarUranAM kAryo. gajAzvarathayAnaM tu prAtaH sAyaM sadAbhyaset vyUhAbhyAsaM sainikAnAM svayaM zikSezvazikSayet // 331 // rAjae nira tara savAra sAMja hAthI, dhADA athavA tA ratha gere vAhanamAM besIne bahAra pharavu ane tenA upara caDhavAnA abhyAsa rAkhavA. tathA senAnI vyUha racanAnA abhyAsa te karavA ane sainAne paNa te sivavA. kA For Private And Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jarUranAM kAryo. vyAghrAdibhirvanacaraimayUrAdyaizca pakSibhiH / krIDayenmRgayAM kuryAdRSTasatvAnnipAtayan // 332 // vAgha vagere vanacara pazuone tathA mayUra vagere pakSIone ; vanamAMthI lAvIne gharamAM pALavAM ane tenI sAthe gammata karavI tathA mRgayA karIne hiMsAvihArI prANiyone nAza kara. 332 zaurya pravarddhate nityaM lakSyasandhAnasAdhanam / akAtaratvaM zastrAstrazIghrapAtanakAritA // 333 / / mRgayAyAM guNA ete hiMsAdoSo mhttrH| niraMtara ma gayA karavAthI zUravIratA vadhe che, nizAna tAkavAmAM kuzaLatA Ave che, niDaratA Ave che, zastra tathA astrane satvara prahAra karavAmAM zakti Ave che ATalA guNe mRgayAmAM che. paraMtu temAM hiMsArUpI eka moTA avaguNa che-te karma karavAthI mahApApa thAya che. 333 iGgitaM ceSTitaM yatnAt prajAnAmadhikAriNAm // 334 // prakRtInAJca zatruNAM sainikAnAM mataJca yat / sabhyAnAM bAndhavAnAJca strINAmantaH pure ca yat // 335 // zRNuyAdgaDhacArebhyo nizi cAtyAyake sadA / sAvadhAnamanAH siddhazastrAstraH saMlikhecca tat // 336 // jyAre Apattine samaya samIpamAM Ave tyAre zastra tathA asra vighAmAM nipuNa evA rAjAe sAvadhAna manathI dararoja rAtre gupta tAdvArA prajAnA, adhikArInA, prakRti maMDaLanA zatruonA, sipAIonA, sabhAsadenA, bAMdhavAnA ane aMtaHpuranI strInA manane vicAra tathA teone AcAra lakSapUrvaka sAMbhaLo ane tenI eka kAgaLa upara neMdha karI levI. 334-336 asatyavAdinaM gUDhacAraM naiva ca zAsti yaH / ja rUpo cheSTha stha: prajJAbApanApa: | 227 je rAjA asatya bhASaNa karanArA gupta dUtane zikSA karatuM nathI te rAjAne sveccha kahyo che kAraNa ke te prajAnA prANa ane dhanane nAza karanAra che. 337. varNi tapasvi saMnyAsi nIcasiddhasvarUpiNam / .... pratyakSeNa cchalenaiva gUDhacAraM vizodhayet // 338 // For Private And Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. brahmacArInA vezamAM, tapavinA vezamAM, saMnyAsInA vezamAM, kapaTa siddha purUSanA vezamAM rahelA guma dUtanI pratyakSa ane kapaTathI parIkSA karIne tenA de ughADA pADavA. 338 vinA tacchodhanAttattvaM na jAnAti ca nApyate / karodhanupAraiva vikhyatyanRtavAdane II 232 / rAjA guptadUtanI barAbara parIkSA karyA vinA kharA samAcAra jANu zakita nathI ane kharA samAcAra tene maLatA paNa nathI, tema te paNa zodha na karanArA rAjAnI AgaLa juThuM bolatAM DaratA nathI. 339 prakRtibhyo'dhikatebhyo gUDhacAraM surakSayet / sadaikanAyakaM rAjyaM kunni bahunAyakam // 340 // guptadUta, prakRti maMDaLa ane adhikArI maMDaLano rAjA upara anurAga tathA virAga hoya te gupta rIte rAjAne jaNAve che, mATe teo gupta dUtane nAza kare che. eTalA mATe rAjAe prakRti maMDaLa ane adhikArI maMDaLathI gupta dUtanuM sArI rIte rakSaNa karavuM ane haMmezAM rAjyamAM eka nAyaka TharAva paNa ghaNuM nAyaka banAvavA nahIM-tema karavAthI rAjyamAM bhaMgANa paDe che. 340 rAja rakSaNa nAnAyakaM kvacidapi kartumIheta bhUmipaH / . rAjakule tu bahavaH puruSA yadi santi hi // 341 // teSu jyeSTho bhavedrAjA zeSAstatkA>sAdhakAH / garIyAMso varAH sarvasahAyebhyo'bhivRddhaye // 342 // rAjAe kaI paNa vakhata rAjyane nAyaka vagaranuM karavAnI IcchA rAkhavI nahIM. paNa rAjya upara nAyaka to rAkhaja. je rAjakuLamAM ghaNA purUSo hoya to temAM je guNa tathA avasthAmAM mATe hoya teNe rAjA thavuM ane bAkInA purUe rAjyakAryamAM rAjAne sahAya karavI; ane sahAya karanArAmAM moTA tathA uttama purUSoe rAjyanI vRddhi mATe upAya yojavA. 31-342 jyeSTho'pi badhiraH kuSThI mUko'ndhaH SaNDha eva yH|| sa raajaaho bhavennaiva bhrAtA tatputra eva hi // 343 // kuLamAM meTe heya chatAM paNa zehero, phoDhIyA, maMge athavA to na For Private And Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAja rakSaNa att yusapha heAya te rAjyapAtra gaNAyaja nahIM, paNa tenA madh athavA te badhumA putra rAyayeAgya gaNAya che. 343 svakaniSTho'pi jyeSThasya bhrAtuH putrastu rAjyabhAk / yathAgrajasya cAbhAve kaniSThA rAjyabhAginaH / dAyAdAnAmaikamatyaM rAjJaH zreyaskaraM param // 344 // pRthagbhAMvo vinAzAya rAjyasya ca kulasya ca / ataH svabhogasadRzAn dAyAdAn kArayennRpa / avyAhatAjJaH santuSyecchatra siMhAsanairapi // 349 // peAtAnAthI nAne! baMdhu athavA te mATA bhAInA putra ukta doSarahita hAya tA te rAjyane bhAgI gaNAya che, paraMtu te bannemAM jyeSTha khaMdhunA haka vizeSa che, tenA abhAve nAnA maMdhue rAjyanA mAlika gaNAya che. bhAgIdArAnuM eka matathI vartana te rAnnanuM parama kalyANa karanArUM che, paraMtu jo bhAgIdArAmAM ekatAneA nAza thAya te rAjyanA ane kuLaneA nAza thAya che mATe rAjAe peAtAnA bhAgIdAre ne paNa peAtAnA jevAja vaibhava maNAvavA, ane peAtAnI AjJA askhalita calAvavI tathA chatra ane sihAsanaAdithI paNa saMtoSa mAnave. 344-345 rAjyavibhajanAcchreyo na bhUpAnAM bhavetsvalu / alpIkRtaM vibhAgena rAjyaM zatrurjighRkSati // 346 // rAjyanA bhinnabhinna bhAgeA karIne bhAyAtAne ApavAmAM rAjanuM kaI zreya thatuM nathI, kAraNa ke zatrue, bhAga paDavAthI nAnAM thayelAM rAjyane haravAnI IcchA kare che. 346 rAjya tuyazadAnena sthApayettAn samantataH caturdikSvathavA dezAdhipAn kuryyAtsadA nRpaH // 347 // gogajAzvoSTakozAnAmAdhipatye niyojayet / mAtA mAtRsamA yA ca sA niyojyA mahAnase || 348 // senAdhikAre saMyojyA bAndhavAH zyAlakAH sadA / svadoSadarzakAH kAryyA guravAH suhRdazca ye // 349 // vastrAlaMkArapAtrANAM striyo yojyAH sudarzane / svayaM sarvantu vimRzetparyAyeNa ca mudrayet // 390 // rAebhAyAtAne rAjyane caturthAMza bhAga ApIne nitya cAre For Private And Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. dizAomAM nimavA; athavA to cAra dizAmAM AvelA dezanA adhipati nimavA athavA te gAya, hAthI, ghoDA, uMTa tathA bhaMDAra Adi sthAnakanA adhikArI banAvavA. mAtA athavA te mAtA samAna hoya tene bhejanazALAnI adhikAriNI karavI. bhAIone tathA zALAene sadA senApatinI jagyAe nimavA; vaDIlone tathA hita cAhanArA saMbaMdhIne potAnA deSadarzakanA adhikAra upara nimavA-arthAta pitAnA upadezaka banAvavA ke jethI teo guNa avaguNa saghaLuM kahI Ape. tathA vastra, alaMkAra ane vAsaNa vagerenA tapAsa upara strIyonI nimaNuka karavI. ane rAjAe pote amuka zuM kare che? zuM karato nathI ? tene tapAsa rAkho, ane kramavAra te sarva kAmane eka patrakamAM utArI tenA upara mahera (mudrA) mAravI. 347-350 antarvezmani rAtrau vA divAraNye vizodhite / mantrayenmantribhiH sArddha bhAvikRtyantu nirjane // 351 // suhRdbhiAtabhiH sArddha sabhAyAM putrabAndhavaiH / rAjakRtyaM senapaizca sabhyAdyaizcintayetsadA // 352 // rAjAe divase athavA te rAtre gharanA ekAMta oraDAmAM athavA te nirjana araNyamAM maMtrinI sAthe bhaviSyanI gupta bAbatano vicAra karo. ane sabhAmAM sadA mitro, bhAI, putra, bAMdho, senApati tathA sabhAsadanI sAthe rAjakAryano vicAra kara. 351-3para rAjasabhA vyavasthA. sabhAyAM pratyagarddhasya madhye rAjAsanaM smRtam / dakSasaMsthA vAmasaMsthA vizeyuH pArzvakoSThagAH // 353 // putrA:autrA Atazra mAnevA: svachataH | dauhitrA dakSabhAgAttu vAmasaMsthA kramAdime // 354 // pitRvyAH svakulazreSThAH sabhyAH senAdhipAstathA / svAgre dakSiNabhAge tu prAksaMsthAH pRthagAsanAH // 355 // mAtAmahakulazreSThA mantriNo bAndhavAstathA / zvazurAzcaiva zyAlAzca vAmAgre cAdhikAriNaH // 396 // vAmadakSiNapArzvasthau jAmAtA bhaginIpatiH / svasadRzaH samIpe vA svArddhAsanagataH suhRt // 357 // For Private And Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjacinha. dauhitrabhAgineyAnAM sthAne syurdattakAdayaH / mALiyA drauhitrA: putrAdristhAna zritA: 5 268 ! yathA pitA tathAcAryaH samazreSThAsane sthitaH / pArzvayoragrataH sarve lekhakA mantripRSThagAH // 359 // paricAragaNAH sarve sarvebhyaH pRSThasaMsthitAH / svarNadaNDadharau pArve pravezanatibodhakau // 360 // sabhAmAM pAchalA adghabhAganI madhyamAM rAjasiMhAsana rAkhavuM kahyuM cheane keTalAeka purUSoe rAjasiMhAsananA jamaNA paDakhA upara besavuM, keTalAeke DAbA paDakhA upara besavuM ane keTalAeka purUe bane paDakhAnA koThA samIpa ubhuM rahevuM. putra, pautrae, bhAIoe ane bhANejoe rAjAnI pAchaLa besavuM. dohitarAoe kramavAra rAjasiMhAsananA jamaNuM bhAga upara besavuM; ane potAnA kuLamAM murabbI gaNAtA kAkAoe, sabhAsadee ane senApatiyoe kramavAra DAbI tarapha besavuM athavA rAjAnI sanmukha besavuM. mosALa kuLanA vaDIloe dakSiNa bAjue besavuM. maMtrie, bhAIoe, sasarAoe ane sALAoe AsananI pUrva dizA tarapha judA judA Asana upara besavuM. adhikArI varga DAbA bhAga upara besavuM. banevIe rAjyasananA jamaNA paDakhA upara besavuM, ane rAjAnA samAna saMbaMdhIe rAjAnI samIpamAM athavA rAjAnA ardha Asana upara besavuM. dattaka Adi putro, dehitarA ane bhANejonA sthAna upara besI zake. bhANeje ane dehitarAo putrAdikanA sthAna upara besI zake. pitA ane vedAdhyApaka gurUne samAna gaNavA ane te baMne rAjasiMhAsananI samukha athavA to bAju u5ra, rAjyasana , samAna ke te karatAM zreSTha Asana upara besavuM ane sarva lekhake kAryabhArInI pAchaLanA bhAgamAM besavuM. sarve sevakavargoe sarvanI pAchaLanA bhAgamAM besavuM. suvAnI chaDI dhAraNa karanArA daMDadhArI purUSoe rAjAnA siMhAsanane bane bhAga upara ubhA rahIne kAthInuM Agamana tathA praNAma rAjAne nivedana karavAM. 353 360 rAjacinha. viziSTacihayugrAjA svAsane pravizetsukham / subhUSaNaH sukavacaH suvastro mukuTAnvitaH // 361 // siddhAstranagnazastraH sansAvadhAnamanAH sadA / sarvasmAdadhiko dAtA zUrastvaM dhArmiko hyasi // 362 // For Private And Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. iti vAcaM na zrRNuyAcchrAvakA vaJcakAstu te / rAgAllobhAdbhayAdrAjJaH syurmUkA iva mantriNaH // 363 // na tAnanumatAnvidyAnnRpatiH svArthasiddhaye / pRthakpRthaGmataM teSAM lekhayitvA sasAdhanam // 364 // vimRzetsvamatenaiva yatkuryAdvahusammatam / astravidyAmAM kuzaLa evA rAjAe judAM judAM rAjacinha dhAraNa karavAM, suzobhita alaMkAra, dRDha kavaca, sArAM vastra ane mukuTa dhAraNa karavuM. hAthamAM khulluM zastra dhAraNa karavuM ane sAvadhAna mana thaI sadA AnaMdathI rAjyasiMhAsana upara bIrAjavuM. sabhAmAM koI manuSya AvIne kahe ke tame sarva karatAM adhika dAtA, adhika zara ane adhika dhArmika che. paraMtu tenI vANI upara dhyAna ApavuM nahIM. kAyAthI lokonAM (asIlana) kAma saMbhaLAvanArA dhUrta loke tathA maMtri, kAryArthImAMnA keTalAeka, kAthI upara prema hovAthI, dhananA lAbhathI athavA te kharUM kahIzuM to tenuM kAma bagaDaze evA bhayathI, rAjAnI AgaLa mauna jevA banI jAya chesatya vicAra ApatA nathI. mATe rAjAe teone rAjyakAryanI siddhi karanArA samajavA nahIM teone rAjyakAryamAM mata levo nahIM, paraMtu te maMtrIcinI pAse bhinna bhinna sakAraNa mata lakhAvIne te matane potAnA vicAra sAthe meLavIne vicAra karavo ane jemAM vizeSa mata paDe te kAma karavuM. 361- 364 gajAzvarathapazvAdInbhRtyAndAsAMstathaiva ca // 365 // sambhArAnsainikAnkAryAkSamA-jJAtvA dine dine / saMrakSayetprayatnena sujIrNAnsantyajetsudhIH // 366 // keLavAyalA rAjAe prati divasa hAthI, ghoDA, ratha, DhoraDhAMkhara, cAkara, dAsa, tathA upayogI vastuo, ane sIpAIonI tapAsa karIne kArya karI zake tevAne cokasIthI rAkhavA ane kAma karavA asamartha gharaDA purUne tathA jIrNa vastuono tyAga kara. 365-366 ayutakozajAM vArtA haredekadinena vai|| sarvavidyAkalAbhyAse zikSayeddhRtipoSitAn // 367 // samAptavidyaM saMdRSTvA tatkAyeM taM niyojayet / vidyAkalomAndRSTvA vatsare pUjayecca tAn // 368 // vidyAkalAnAM vRddhiH syAttathA kuryAnnRpaH sadA / For Private And Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAcinha. phara daza hajAra gAu uparanA samAcAra eka divasamAM lAvI zakAya tathA teTale dura, eka divasamAM samAcAra mAkalI zakAya tevA upAdhyeAnI zeAdha karAvavI, manuSyAne AvikA bAMdhI ApI tenuM peASaNa karavu ane tee pAse sarva vidyAneA tathA kaLAnA abhyAsa karAvave. jyAre vidyAbhyAsa samApta karelA jovAmAM Ave tyAre tene te vidyA zikhavavA upara athavA tA te kaLA kArya karavA upara nimavA. tathA vaSaeNvarSe abhyAsInI vidyAmAM ane kaLAmAM parIkSA laIne vidyAkaLAmAM uttama jaNAya tene satkAra karavA; ane rAjAe svadezamAM vidyAnI tathA kaLAnI unnati thAya tema haMmezAM karavuM. 367-368 pRSThAgragAnkrUravepAnnati nItivizAradAn // 369 // siddhAsvananazastrAMzca bhaTAnArAnniyojayet / pare paryaTayonnityaM gajastho raJjayanprajAH || 370 // rAjAe bhayaMkara vezadhArI, namratA tathA nIti kuzaLa, astravidyA kuzaLa,nagna zastradhArI sIpAIone haMmezAM ane bAjue ane AgaLa pAchaLa rAkhavA; ane hAthIe caDhIne niratara prajAne raMjana karatAM nagaramAM kvu. 369-370 rAjayAnArUDhitaH kiM rAjJA zvAnasamo'pi ca / zunA samo na kiM rAjA kavibhirbhAvyate'JjasA // 371 // ataH svabAndhavairmitraiH svasAmyaprApitairguNaiH / prakRtibhirnRpo gacchenna nIcaistu kadAcana // 372 // vi leAkA rAjAnI pAlakhI ke hAthInA hAddA upara beThelA zvAnane, zuM turata rAntanA samAna gaNatA nathI? rAjA tulya gaNe che temaja ucita parijanahIna rAjAne paNa zuM zvAna samAna gaNatA nathI ? gaNe che, mATe rAjAe peAtAnA jevA guNavAna peAtAnA mAMdhavA, mitrA ane prakRti maMDaLeAnI sAthe saMbaMdha rAkhavA, paraMtu keI divasa nIce purUSAnI sAthe sabaMdha rAkhavA nahIM. 371-372, mithyAsatyasadAcArainIMcaH sAdhuH kramAtsmRtaH / sAdhubhyo 'tistramRdutvaM nIcAH sandarzayanti hi // 373 // kramavAra mithyA saddAcaraNa pALanArAne nIca manuSya samajave ane satya sadAcArIne sajjana samajave! kAraNa ke nIca manuSyAsapurUSa karatAM peAtAnI kAmaLatA vizeSa darzAve che. 388 For Private And Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. sAMvatsarika rAjyadarzana. grAmAnpurANi dezAMzca svayaM saMvIkSya vtsre| adhikArigaNaiH kAzca raJjitAH kAzca karSitAH // 374 // prajAstAH sAdhubhUtena vyavahAraM vicintayet / na bhRtyapakSapAtI syAtprajApakSaM samAzrayet // 375 // rAjAe pote vapaivarSa grAmamAM, nagaromAM ane dezamAM jaIne jevuM ke adhikArI varga kaI prajAne raMjana karI ane kaI prajAne pIDI che. tene tapAsyA pachI satyatAthI tenA kAryanI tapAsa karavI. te kAmamAM adhikArIne pakSa karavo nahI, paraMtu prajAno pakSa grahaNa karavo. 374-37pa prajAzatena saMdiSTaM saMtyajedadhikAriNam / amAtyamapi saMvIkSya sakRdanyAyagAminam // 376 // ekAnte daNDayetspaSTamabhyAsApakRtaM tyajet / anyAyavartinAM rAjyaM sarvasvaJca harennRpaH // 377 // prajAmAMnA so manuSya adhikArIthI virUddha thAya te te adhikArIne rAjAe adhikAra uparathI rajA ApavI. maMtrIne paNa ekavAra anyAya karatAM to tene ekAMtamAM zikSA karavI, paraMtu vAraMvAra anyAya karyA kare te tene rAjAe pragaTamAM maMtrIpada uparathI DhaLI pADo tathA sattAmAM rahenArA rAjAo ane anucare paNa anyAyathI vartatA hoya te teonuM rAjya tathA dhana vagere sarvasva harI levuM. 376-377 jitAnAM viSaye sthApyaM dharmAdhikaraNaM sadA / bhRtiM dadyAnirjitAnAM taccaritrAnurUpataH // 378 // chatIne svAdhIna karelA rAjAonA dezamAM hamezAM eka nyAya maMdira sthApavuM-ke jethI teo kapaTAdikamAM phAvI zake nahIM. ane anyAya karatAM Dare. tathA rAjya uparathI padabhraSTa karelA rAjAone tenA vyavahAranA pramANamAM mAsika pagAra bAMdhI Apavo. 378 svAnuraktAM surUpAJca suvastrAM priyavAdinIm / subhUSaNAM susaMzuddhAM pramadAM zayane bhanet // 379 // yAmadvayaM zayAnazca hyatyantaM sukhamaznute / na saMtyajeca svasthAnaM nItyA zatrugaNaM jayet // 380 // rAjAe pitAnA upara anurAgavALI, surUpavatI, suMdara vastra paheranArI, For Private And Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAravaTIyA. priyabhASiNa, suMdara AbhUSaNa dhAraNa karanArI, pavitra caritravALI evI pramadAne rAtre zayyAmAM sevavI. be prahara tenI sAthe zayana karIne atyaMta sukha bhogavavuM. tathA potAnI svasthAna choDIne bahAra javuM nahIM tathA nItithI zatruono parAjaya ka. 379-380 bAravaTIyA. sthAnabhraSTA no vibhAnti dantAH kezA nakhA nRpAH / saMzrayedgiridurgANi mahApadi nRpaH sadA // 381 // tadAzrayAddasyuvRttyA svarAjyantu samAharet / vivAhadAnayajJArthaM vinApyaSTAMzazeSitam // 382 // sarvatastu haredasyurasatAmakhilaM dhanam / naikatra saMvasennityaM vizvasennaiva ke prati // 383 // sadaiva sAvadhAnaH syAtprANanAzaM na cintayet / krUrakarmA sadodyukto nighRNo dasyukarmasu // 384 // vimukhaH paradArAsu kulakanyApradUSaNe / putravatpAlitA bhRtyAH samaye zatrutAM gatAH // 385 // dAMta, keza, nakha ane rAjA sthAnasva uparathI bhraSTa thayA pachI niteja thAya che-bhatA nathI. rAjAe mahAsaMkaTanA samayamAM sadAya parvatanA durga pradezano Azraya karo. ane giri dugano Azraya karyo keDe caura vRttithI potAnA rAjyane pAchuM, zatru pAsethI chinavI levuM. paraMtu coravRttimAM luTaphATa karatI veLA vivAhanuM, dAnanuM ane yajJanuM dravya luMTavuM nahIM, paraMtu kSetra vageremAM je dhAnya hoya temAMnuM eka aSTamAM bAkI rAkhIne bIjuM sarve dhana harI levuM. teNe haMmezAM ekaja jagyAe rahevuM nahIM (pharatAM pharatAM rahevuM); koIno vizvAsa karavA nahIM haMmezAM sAvadhAna rahevuM, mRtyuno bhaya rAkhavo nahIM, bhayaMkara karma kAM, nitya udhoga tatpara rahevuM, coranAM kAma karavAmAM nirdayatA vAparavI; parastrIne ke kuLakanyAne dUSita karavI nahIM. ane je anucarene pitAnA putranI peThe pAnyA hoya te ApattinA samayamAM zatru thaIne bese to teno nAza karavAmAM doSano vicAra karavo nahIM. 381-385 na doSaH syAtprayatnasya bhAgadheyaM svayaM hi tat / dRSTvA suviphalaM karma tapastatvA divaM vrajet // 387 // For Private And Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. prayatna karyA chatAM kArya sighdhi thAya nahIM te deSa gaNavA nahIM, paNa peAtAnA daivaneAja deSa karyuM niSphaLa thayuM joI tapazcaryA karI svargamAM javuM. 386 uktaM samAsato rAjakRtyaM mizre'dhikaM bruve / adhyAyaH prathamaH prokto rAjakAryyanirUpakaH // 387 // rAjakArya nirUpaNa karanAra prathamAdhyAya kahyA. temAM rAjakArya TukamAM jaNAvyuM che. mATe ceAthA adhyAyanA mizra prakaraNamAM rAjakArya vistArathI kahIza. 387 iti zukranItau prathamodhyAyaH Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rAjAe temAM udyoganA gaNavA; ane peAtAnu adhyAya 2 jA. sahAyanI AvazyakatA. yadyapyalpataraM karma tadapyekena duSkaram / puruSeNAsahAyena kimu rAjyaM mahodayam // 1 // jo ke nAnAmAM nAnuM kAma hoya tepaNa te kAma eka manuSya muskelIthI karI zake che, tyAre eka manaSya, sahAya vinA mahA unnata rAjakArya tA phemaja calAvI zake? 1 sarvavidyAsu kuzalo nRpo hyapi sumantravit / mantribhistu vinA mantraM naiko'rthaM cintayetkvacit // 2 // rAjA sarva vidyAmAM kuzaLa ane sArA nyAyavettA heAya teApaNa teNe kAryabhArI vinA ekalAM kAIpaNa vakhata rAjya sadhI guptakAryanA vicAra karavA nahIM-maMtrIyA sAthe rahIne rAjyakAryanA vicAra karavA. 2 sabhyAdhikAriprakRtisabhAsatsumate sthitaH / sarvadA syAnnRpaH prAjJaH svamate na kadAcana // 3 // prabhuH svAtantrapamApanno hyanarthAyaiva kalpate / bhinna rASTro bhavetsadyo bhinnaprakRtireva ca // 4 // muddhizALI rAjAe, sadA sabhAsadenA, adhikArI vargonA, prakRti sa'DaLanA tathA mAnya purUSAnA uttama mata pramANe vartavu'; paraMtu koI divasa paNa For Private And Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjAne udaya. svamate vartavuM nahIM, kAraNa ke prakRtimaMDaLanA matanuM ullaMghana karI svataMtratAthI vartanAre rAjA duHkhI ja thAya che; ane rAjyaparathI turata bhraSTa thAya che. 3-4 puruSe puruSa bhinnaM dRzyate buddhivaibhavam / AptavAkyairanubhavairAgamairanumAnataH // 5 // pratyakSeNa ca sAdRzyaiH sAhasaizca chalairbalaiH / vaicitryaM vyavahArANAmonnatyaM gurulAdhavaiH // 6 // mAnya purUSonA vAkayovaDe, anubhavavaDe, zAstrAvicAravaDe ane anumAnavaDe, pratyeka purUSamAM bhinnabhinna buddhi vaibhava jovAmAM Ave che, tathA pratyakSa pramANathI, sadazyathI, sAhasathI, chaLathI ane baLathI tathA vyavahAra paNa bhinnabhinna dekhAya che ane gurUtA tathA laghutAthI caDhatI paDatI jovAmAM Ave che. 5-6 na hi tatsakalaM jJAtuM nareNaikena zakyate / ataH sahAyAnvaravedrAjA rAjyavivRddhaye // 7 // kulaguNazIlavRddhAnzUrAnbhaktAnpriyaMvadAn / hitopadezakAnklezasahAndharmaratAnsadA // 8 // kumArgagaM nRpamApa vuddhyoddhA samAnzucIn / nirmatsarAnkAmakrodhalobhahInAnnirAlasAn // 9 // upara jaNAvelI sarva bAbato eka manuSya jANu zakato nathI. mATe rAjAe rAjyanI vRddhi mATe, kuLavAna, guNavAna, suzIla, zarIra, bhakta, priyavAdI, hitopadezaka, kaleza sahana karanAra, dharmaparAyaNa, avaLe mArge vaLelA rAjAno paNa buddhithI udhdhAra karavAmAM samartha, kSamAzIla pavitra caritravALA, matsara rahita, kAma, krodha lobha rahita, ane ALasa rahita purUSone sahAyaka tarike rAkhavA. 7-9 hIyate kusahAyena svadharmAdrAjyato nRpaH / kukarmaNA pranaSTAstu ditijA: kusahAyataH // 10 // naSTA duryodhanAdyAstu nRpAH zUrA blaadhikaaH| nirImAne nRpati asahAya mevataH che ?? I. rAjA, nica maMtrInA sahAyavaDe, svadharmathI tathA svarAjyamAMthI bhraSTa thAya che. jemake durAcarI de, nica kAryabhArInA sahAyathI ane kukarma karavAthI mRtyu pAmyA hatA tathA duryodhana vagere rAjAo paNa parAkramI ane baLazALI hatA chatAM durjana lokonA saMgathI nAza For Private And Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. pAmyA hatA. mATe rAjAe abhimAna tyAga karI rAkhavA. 10-11 purUSone sahAya tarike yuvarAja vicAra, yuvarAjo'mAtyagaNo bhujAvetau mahIbhujaH / tAveva nayane karNau dakSasavyau kramAtsmRtau // 12 // bAhukarNAkSihInaH syAdvinA tAbhyAmato nRpaH / yojayeccintayitvA tau mahAnAzAya cAnyathA // 13 // yuvarAja ane kAryabhArI varga A bane, kramavAra rAjAnI jamaNa ane DAbI bhujA, AMkha tathA kAna gaNAya che. je A be na hoya te rAjA hAtha, AMkha ane kAna vagarane kahevAya che. mATe rAjAe yuvarAja ane kAryabhArI te bannenI parIkSA karIne te bannenI temanA sthAna upara nimaNuMka karavI. barAbara tapAsa karyA vinA rAjA yuvarAjanI tathA kAryabhArInI nimaNuMka kare che to maMtrI ke yuvarAja mahAanartha kare che. 12-13 mudrAM vinAkhilaM rAjakRtyaM kartuM kSamaM sdaa| kalpayevarAjArthamaurasaM dharmapatnijam // 14 // svakaniSThaM pitRvyaM vAnujaM vAgrajasambhavam / putraM putrIkRtaM dattaM yauvarAjye'bhiSecayet // 15 // kramAdabhAve dauhitraM svapriyaM vA niyojayet / svahitAyApi manasA naitAnsaMkarSayetkvacit // 16 // haMmezAM ALasa rahita thaI, rAjyane vahIvaTa calAvavA samartha, evA patAnI dharmapatIthI utpanna thayelA, aurasa putrane yuvarAjanuM pada ApavuM. aurasa putra na hoya to potAnA nAnAbhAIne, athavA te avasthAmAM pitAthI nAnA potAnA kAkAne athavA moTA bhAInA putrane athavA to putra tarike lIdhelA dattaka putrane yuvarAjanA sthAnaka upara nimavo. upara jaNAvelA purUSomAM kaIpaNuM na hoya to pachI kramavAra potAnA dehitarAne athavA te potAnA premapAtra manuSyane yuvarAjanI jagyA upara nima; ane pitAnA hitane mATe rAjAe te yuvarAjanuM mana koI divasa dubhAvavuM nahIM. 14-16 svadharmaniratAnzUrAnbhaktAnItimataH sadA / saMrakSayedrAjaputrAnbAlAnapi suyatnataH // 17 // For Private And Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuvarAja vicAra. rAjaputro sadA svadharmAnusArI, zUravIra, niraMtara bhaktimaMta, nItisaMpanna tathA bALaka hoya chatAM paNa, rAjAe prayatnapUrvaka tenI saMbhALa rAkhavI. 17 lolubhyamAnAste'rtheSu hanyurenamarakSitAH / rakSyamANA yAda chidraM kathaJcitprApnuvanti te // 18 // siMhazAvA iva nanti rakSitAraM dvipaM drutam / rAjA, rAjakumArone dhanamAM lobhAve che ane tene svataMtra vartavA de che to teo rAjAno nAza kare che ane rAja kadAca teone pitAnA svAdhinamAM rAkhe che to paNa kaI rIte rAjAnuM chidra teonA jaNavAmAM Ave che te teo siMhanAM baccAM jema hAthIne nAza kare che tema rAjAno turata nAza kare che. 18 rAjaputrA madodbhUtA gajA iva niraMkuzAH // 19 // pitaraJcApi nighnanti bhrAtaraM tvitaraM na kim / mUkhe bAlo'pIcchatisma svAmyaM kiM nu punaryuvA ? // 20 // nirakuza hAthInI peThe madamatta thayelA ane maryAdA rahita rAjaputro jyAre pitAne ane bhAIno nAza kare che tyAre bIjAne zA mATe nAza kare nahIM? mUrkha tathA bALaka paNa prabhutA meLavavAnI IcchA kare che tyAre tarUNa purUSa zA mATe prabhutA meLavavAnI IcchA kare nahIM? 19-20 svAtyantasannikarSaNa rAjaputrAMstu rakSayet / saddhRtyaizcApi tatsvAntaM chalaitviA sadA svayam // 21 // sunitizAstrakuzalAndhanurveda vizAradAn / klezasahAMzca vAgdaNDapAruSyAnubhavAnsadA // 22 // zauryayuddharatAnsarvakalAvidyAvido'JjasaH / suvinItAnprakurvIta hyamAtyAdyairnRpaH sutAn // 23 // mATe rAjAe pote niraMtara kuzaLatA vAparIne, sArA anucaro dvArA, rAjaputrone manane abhiprAya jANI levo ane teone potAnI nikaTamAM rAkhIne tenuM rakSaNa karavuM; ane rAjAe kAryabhArI Adika dvArA rAjakumArane sArAM nItizAstramAM kuzaLa karavA, dhanurveda vidyAmAM vizArada karavA, niraMtara kaleza sahana karI zake tevA daDha banAvavA, kaTuvANI tathA mahA zikSA sahana karI zake tevA banAvavA, zaurya rasamAM, ane yuddhamAM nipuNa karavA, sarva kaLAmAM ane vidyAmAM jANItA karavA tathA zIvratAthI kAma karanArA ane rUDA vinayasa panna banAvavA. 21-23 For Private And Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 199 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. suvastrAdyai bhUSayitvA lAlayitvA sukrIDanaiH / arhayitvAsanAdyaizca pAlayitvA subhojanaiH // 24 // kRtvA tu yauvarAjyArhAn yauvarAjye'bhiSecayet / vaLI te rAjakumArIne sArAM vastra tathA AbhUSaNeAthI saNagAravA, suMdara ramakaDAM ApIne ramADavA, Asana vigere ApIne mAna ApavuM; tathA sArAM bhejaneAvaDe tenu peASaNa karavuM. A pramANe rAjakumArAne ucherIne yuvarAja padane ceAgya karavA ane pachI teenA yuvarAjapadapara abhiSeka karavA. 24 avinItakumAraM hi kulamAzu vinazyati // 25 // rAjaputraH sudurvRttaH parityAgaM hi nArhati / klizyamAnaH sa pitaraM parAnAzritya hanti hi // 26 // je rAjakuLamAM rAjakumAra vinaya rahita hAya, te rAjAnu` kuLa turata nArA pAme che. rAjakumAra durAcaraNI hAya tApaNu rAjAe tene tyAga karavA ceAgya nathI. rAjae tyAga karelA rAjakumAra atyaMta kaSTa pAme che tyAre zatrune Azraya karIne pitAnA nAza kare che. 25-26 vyasane sajjamAnaM taM klezayedvyasanAzrayaiH / duSTaM gajamivodvRttaM kurvIta sukhabandhanam // 27 // rAjAe strI ane madirA Adi vyasanamAM kha dhAyalA avinayI rAjakumArane, te te vyasana karanArA leAkeAdvArA du:kha apAvavu... ane mehakelA hAthInI peThe unmatta thayelA durgA kumArane sahajathI vaza karave. 27 sudurvRttAstu dAyAdA hantavyAste prayatnataH / vyAghrAdibhiH zatrubhirvA chalai rASTravivRddhaye // 28 // ato'nyathA vinAzAya prajAyA bhUpatace te / durAcArI bhAgIdArA, rAjyane udaya thavA detA nathI, mATe rAjAe rA jyanI vRddhinimitta tevA duSTa bhAgIdArAne siMhArdikadvArA, zatrudvArA athavA teA kapaTadvArA prayatnathI nAza karavA. rAjA jo duSTa bhAgIdArAne nAza karatA nathI teA tee prAnA ane rAjAne nArA kare che. 28 toyeyunRpa nityaM vAvAvAH sanunaiH raiH || 12 || bhraSTA bhavantyanyathA te svabhAgAjjIvitAdapi / For Private And Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dattaka vicAra. bhAgIdAree uttama prakAranA guNothI rAjAne saMtuSTa rAkha. je bhA. gIdAre rAjAne prasanna rAkhatA nathI te potAne rAjyabhAga tathA jIvana bane khuve che. 29 dattaka vicAra. svasApiNDyavihInA ye hyanyo'tpannA narAH khalu // 30 // manasApi na mantavyA dattAdyAH svasutA iti / te dattakatvamicchanti dRSTvA yaddhInakaM naram // 31 // jeo potAnA sagotrI na hoya paNa Itara vaMzamAM janmyA hoya tevAne manamAM paNa dattaka Adika pitAnA putra che ema mAnavA nahIM, kAraNa ke teo dhanavaMta manuSyane joIne dattaka thavAnI AzA rAkhe che. tAtparya ke vizeSa dhanavaMta joIne bIjAno paNa dattaka thAya che. 30-31 svakulotpannakanyAyAH putrastebhyo baro hyataH / aGgAdaGgAtsambhavati putravadaDuhitA nRNAm // 32 // piNDadAne vizeSo na putradauhitrayostvataH / bhUprajApAlanArthaM hi bhUpo dattantu pAlayet // 33 // dIkarI paNa putranI peThe manuSyanA, pitAnAja aMgamAMthI utpanna thAya che mATe svakuLAne kanyAne putra, dattakaputre karatAM adhika gaNAya che mATe putra tathA dohitara sarakhI rIte piMDadAna karI zake che. rAjAe rAjya ane prajAnuM rakSaNa karavA mATe, dehitarAne dattaka levo ane dohita na hoya to pachI dattaka uchera. 32-33 nRpaH prajApAlanArtha sadhanazcenna cAnyathA / paropajo svaputravaM navI sarva kAti tam | 24 che. kimAzcaryamato loke na dadAti yajatyapi / rAjA je dhanavAna hoya to teNe prajAnuM pAlana karavA mATe bIjAnA putrane dattaka putra tarike grahaNa karavo ane tene sarva dhana ApavuM, paraMtu nirdhana rAjAe dattaka levo nahIM. manuSya dAna tathA yajJAdika karate nathI paraMtu pArakA putrane potAne dattakaputra karIne potAne putra mAnI tene sarva Ape che temAM Azcarya zuM che? kAraNa ke jyAM prema hoya tyAM temaja bane che. 34 For Private And Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti, yuvarAjane dharma. prApyApi yuvarAjatvaM prApnuyAddhikRti na ca // 35 // svasampattimadAnnaiva mAtaraM pitaraM gurum / bhrAtaraM bhaginIM vApi hyanyAnvA rAjavallabhAn // 36 // rAjakamAre yuvarAjapada meLavIne paNa abhimAna karavuM nahIM tathA mAtAne, pitAne, gurUne, bhAIne, behenane athavA to bIjA rAjavallabha purUpine rAjyanI saMpatti ApavI nahIM. tAtparya ke bahu dhana urADavAthI rAjya lakSmIno nAza thAya che. 35-36 'mahAjanAMstathA rASTre nAvamanveta pIDayet / kALA marutI vRddhi veta utarI | 20 || putrasya piturAjJAhi paramaM bhUSaNaM smRtam / bhArgaveNa hatA mAtA rAdhavastuM vanaM gataH // 38 // pitustapobalAttau tu mAtaraM rAjyamApatuH / zApAnugrahayoH zakto yastasyAjJA garIyasI // 39 // tathA dezamAM vasatA mAnya purUSonuM apamAna karavuM nahIM, teone duHkha paNa devuM nahIM ane meTuM aizvarya maLe to paNa potAnA pitAnI AjJAmAM vartavuM,-pitAnI AjJAmAM vartavuM te putranuM parama bhUSaNa gaNAya che. parazurAme pitAnI AjJAthI mAtAno nAza karyo hato ane rAma vanamAM gayA hatA. ane parazurAme tathA rAme pitAnA tapobaLathI mAtAne tathA rAjyane karI meLavyAM hatAM. mATe je purU zApa devA tathA anugraha karavA samartha hoya te purUSanI AjJA moTI gaNAya che. 37-39 sodareSu ca sarveSu svasyAdhikyaM na darzayet / bhAgArhabhrAtRNAM naSTo hyavamAnAtsuyodhanaH // 40 // yuvarAje saghaLA sahodarekane potAnI prabhutA batAvavI nahIM tathA tenuM apamAna paNa karavuM nahIM; kAraNake duryodhana rAjya bhAga levAne gya evA pAMDanuM apamAna karavAthI vinAzane pAmyo hato. 40 piturAjJolaMghanena prApyApi padamuttamam / tasmAndraSTA bhavantIha dAsavadAjaputrakAH // 41 // yayAtezca yathA putrA vizvAmitrasutA yathA / pitRsevAparastiSThetkAyavAGmAnasaiH sadA // 42 // For Private And Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuvarAjanA dharma. / / - tatkarma niyataM kuryyAyena tuSTo bhavotpatA / tanna kuryAdyena pitA manAgapi viSIdati // 43 // yasmin piturbhavetprItiH svayaM tasminpriyaJcaret / yasmindveSaM pitA kuryAtsvasyApi dveSya eva saH // 44 // asanmataM viruddhaM vA pitu va samAcaret / cArasUcakadoSeNa yadi syAdanyathA pitA // 45 // prakRtyanumataM kRtvA tamekAnte prabodhayet / anyathA sUcakAnnityaM mahaddaNDena daNDayet // 46 // rAjakumAre, jagatamAM uttama rAjya meLavyA pachI paNa je pitAnI AjJAnuM ullaMghana kare che to teo dAsanI mAphaka, yayAti rAjAnA putronI mAphaka ane vizvAmitranA putranI mAphaka rAjyapada uparathI bhraSTa thAya che; mATe rAjaputroe niraMtara mana, vANI ane kAyAthI pitAnI sevAmAM parAcaNa rahevuM je kAma karavAthI pitA prasanna thAya te kAma nitya karavuM ane je kAma karavAthI pitAnA manamAM jarApaNa kheda thAya te kAma karavuM nahIM. jenA upara pitAne prema hoya tenA upara rAjaputre paNa prema rAkhavo ane jenA upara pitAnI aprIti hoya tene rAjakumAre potAne paNa zatru gaNavo. je bAbatamAM pitAne mata na hoya athavA to pitAnA vicArathI virUdhdha hoya tevuM kAma karavuM ja nahIM. pitA dUtone lIdhe tathA cADI karanArA lokenA doSane lIdhe potAnI sAthe je viparIta vartato hoya te, prakRti maMDaLano vicAra laIne ekAMtamAM pitAne samajAvo ane samajAvavA chatAM paNa pitAne saMtoSa thAya nahIM to cADI khAnArA guptadUta vagere zaTha lokeAne niraMtara mahAzikSA karavI. 41-46 prakRtInAJca kapaTasvAntaM vidyAtsadaiva hi / / prAtarnatvA pratidinaM pitaraM mAtaraM gurum // 47 // rAjAnaM svakRtaM yadyannivedyAnudinaM tataH / evaM gRhAvirodhena rAjaputro vasedRhe // 48 // tathA rAjakumAre niraMtara prakRtimaMDaLanA mananuM kapaTa jANatA rahevuM ( kAryabhArI varga kapaTathI rame che ke niSkapaTathI rame che tenI zodha. karatAM rahevuM.) prabhAtamAM uThI nitya pitA mAtA tathA gurUne namaskAra karavA ane pote je je kArya karyA hoya te te sarva kArya, prati divasa rAjAne nivedana karavAM. A pramANe rAjaputre gharamAM sarvanI sAthe anukULa thaIne rahevuM. 47-48 * yayAtinA putra yadu vagerenI kathA. mahAbhArata Adiparva a. 84 juvo. * vasiSThanA putra madhu nI kathA. vAlmikI rAmAyaNa bALakAMTha a 62 mo juvo. For Private And Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. vidyayA karmaNA zIla: prajAH saMraJjayanmudA / tyAgI ca satyasampannaH sarvAnkuryAdvaze svake // 49 // zanaiH zanaiH pravardaita zuklapakSamRgAMkavat / evaM vRtto rAjaputro rAjyaM prApyApyakaMTakam // 50 // sahAyavAnsahAmAyazciraM bhukte vasundharAm / samAsataH kAryamuktaM yuvarAjasya yaddhitam // 11 // tathA premapUrvaka vidyAvaDe, karmavaDe ane susvabhAvavaDe samasta prajAne raMjana karavI ane tyAgI tathA satyavAdI thaI samasta leke potAne vaza karavA. A pramANe AcaraNa karate rAjakumAra, zuklapakSanA caMdranI peThe dhIredhIre vRddhi pAme che; ane nirakaMTaka rAjya meLavIne sArA sahAyaka tathA maMtrInI sAthe rahIne cira kALa sudhI pRthvInuM rAjya bhagave che. A pramANe yuvarAjanuM hitakAraka je kArya hatuM te sarva kArya TuMkAmAM kahI batAvyuM. 49-51 amAtyAdikanAM lakSaNa. samAsAducyate kRtyamamAtyAdezca lakSaNam / mRtyujhamALavAma: saman ! 62 / have kAryabhArI vagerenAM kAma tathA komaLa, gaMbhIra, pramANika, jAti ane bhASA Adika sahita - lakSaNe TUMkamAM kahuM chuM. tAtparya-e ke kAryabhArI komaLa che ke gaMbhIra pramANika che ke kema, kaI jAtine che ane tenuM bAlavuM kevuM che vagere lakSaNe kahevAmAM Ave che. para parIkSakaiIvayitvA yathA svarNa parIkSyate / karmaNA sahavAsena guNaiH zIlakulAdibhiH // 53 // bhRtyaM parIkSayennitvaM vizvAsyaM vizvasetsadA / naiva jAtirna ca kulaM kevalaM lakSayedapi // 14 // jema senI loko senAne gALIne tenI parIkSA kare che tema rAjAe karma, sahavAsa, guNa, zILa tathA kuLa vagere bAbatathI sevakanI nitya 5rIkSA karavI; ane je te vizvAsapAtra jANavAmAM Ave to teno sadA vizvAsa karo, paNa kevaLa jAti ke kuLa uparaja vicAra karavo nahIM-tema karavAthI ghaNuM hAnI thAya che. 53-54 karmazIlaguNAH pUjyAstathA jAtikule nahi / na jAtyA na kulenaiva zreSThatvaM patipadyate // 55 // For Private And Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uttama sevaka. 75 sArAM kAma, sAro svabhAva tathA sadguNlRA jevA mAnya gaNAya che tevAM jAti ane kuLa mAnya gaNAtAM nathI. kAraNa ke kevaLa jAtithI ane kuLathI zreSThatA AvatInathI paNa saGgAdithIja zreSThatA saMpAdana karI zakAyache. 55 vivAhe bhojane nityaM kulajAtivivecanam / satyavAkguNasampannastathAbhijanavAndhanI // 56 // sukulazca suzIlazca sukarmA ca nirAlasaH / yathA karotyAtmakAryyaM svAmikAryyaM tato'dhikam // 57 // vivAhamAM tathA bhAjanamAM sadA kuLaneA tathA jAtinA vicAra karavA; paraMtu rAjakArya karavAmAM te te niSphaLa che. satyavAdI, guNI, sArA kuTakha vALA, dhanADhaya, sArA kuLavALA, sArA svabhAvane, sArAM AcaraNavALA ane udyogI purUSa jevu peAtAnuM kAma kare che te karatAM peAtAnA uparInuM adhika kAma kare che. 56-57 uttama sevaka. caturguNena yatnena kAyavAGmAnasena ca / bhRtyaiva tuSTo mRduvAkkAryyadakSaH zucirdRDhaH // 58 // paropakaraNe dakSo pakAraparAGmukhaH / svAmyAgaskAriNaM putraM pitaraM vApi darzakaH // 19 // anyAyagAmini patyau yatadrUpaH subodhakaH / nAkSeptA tadriraM kAJcittannyUnasyAprakAzakaH // 60 // adIrghasUtraH satkAryye hyasatkArye cirakriyaH / na tadbhAryyAputramitrachidradarzI kadAcana // 61 // tadvadbuddhistadIyeSu bhAryyAputrAdibandhuSu / na zlAghate sparddhate na nAbhyasUyati nindati // 62 // necchatyanyAdhikAraM hi nispRho modate sadA / taddattavastrabhUSAdidhArakastatpuro'nizam // 63 // mRti tulyavyayI dAnto dalAluH zUra eva hi / tadakAryyasya rahasi sUcako bhRtako varaH // 64 // je rAjasevaka, cAragaNA prayatnavaDe tathA mana, vANI ane kAyAvaDe rAjAnuM kAma karatA hAya, je pagAra maLatA hAya teTalAthIja saMtuSTa rahetA hAya, madhura khelatA hAya, kAma karavAmAM nipuNa hoya, pavitra manA For Private And Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti, hoya, keIthI Dage nahI tevo dRDha hoya, paropakAra karavAmAM kuzaLa hoya, apakAra karavAthI dUra rahetuM hoya tathA rAjAnuM bhuMDuM karanArA putranI ane kumAranuM bhuMDu karanArA rAjAnI tapAsa rAkhatA hoya, rAjA anyAyane mArge jAya te tene prayatnapUrvaka sadubodha Apato hoya, rAjAnA harAI vacananuM koI divasa paNa apamAna karatA na hoya, rAjAnI nyUnatAne prakaTa karato na hoya, dAnAdika sArA kAmamAM tatpara raheto hoya, hiMsA Adika nIce kAma karatAM vilaMba karatA hoya, koI divasa paNa rAjA rANInAM, rAjaputranAM ane rAjAnA mitranAM gupta chidra jeta na hoya, rAjAnI strI, putra tathA baMdhuone paNa rAjAnA jevAMja mAnato hoya, potAnI prazaMsA karate na hoya, sAmA manuSyanA guNa joIne tenI sAthe spardhA karatA na hoya, koInI IrSyA ke niMdA karatA na hoya, bIjAnA adhikAranI AzA rAkhato na hoya, niraMtara nispRha thaIne A naMdamAM divasa gALato hoya, rAjAe bheTa karelAM va tathA AbhUSaNe dhAraNa karatA hoya, rAta divasa rAjAnI samIpamAM hAjara raheto hoya, pagAranA pramANamAM kharca karato hoya (DaLaghAlu na hoya), chattekriya hoya, dayALu hoya, zaravIra hoya tathA rAjAnuM akArya rAjAne ekAMtamAM jaNuvato hoya tevA sevakane uttama jANavo. 58-64. nIca sevaka. viparItaguNairobhirbhUtako nindya ucyate / ye bhRtyA hInabhRtikA ye daNDena prakarSitAH // 65 // zaThAzca kAtarA lubdhAH samakSaM priyavAdinaH / mattA vyasaninazcAt utkoceSTAzca devinaH // 6 // nAstikA daanbhikaashcaivaastyvaaco'pysuuykaaH|| ye cApamAnitA ye'sadvAkyairmarmaNi bheditAH // 17 // ripormitrAH sevakAzca pUrvavairAnubandhinaH / caNDAH sAhasikA dharmahInA naite susevakAH / saMkSepatastu kathitaM sadasandRtyalakSaNam // 68 // je sevakamAM upara jaNAvelA guNothI viparIta guNo hoya, te duSTa sevaka kahevAya che. tathA je TuMka pagAramAM rahenArA hoya, jene zikSA thayelI hoya, je luccA, bIkaNa, lebI, samakSamAM priya belanArA, madamatta, vyasanI, duHkhI, lAMca levAnI IcchAvALA, jugArI, nAstika, dAMbhika, asatyavAdI, irSyALuM-paraguNamAM deSApa karanArA, apamAna pAmelA. kaTu veNu kahIne marmamAM bhedelA, zatrunA mitra, zatrunA sevaka, pUrvanA vairI, For Private And Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakRti maMDaLanA dharma. 77 dhI, sAhasika (avicArI) ane dharmabhraSTa hoya tevAne nIca sevaka jANavA. A pramANe sArA naratA sevakonuM lakSaNa TuMkamAM kahI batAvyuM. 65-68. prati bha samAsataH purodhAdilakSaNaM yattaducyate / purodhAzca pratinidhiH pradhAnaH sacivastathA // 69 // mantrI ca prAGvivAkazca paNDitazca sumantrakaH / amAtyo dUta ityetA rAjJaH prakRtayo daza // 70 // dazamAMzAdhikAH pUrva dUtAntAH kramazaH smRtAH / purohita vagere prakRti maMDaLanAM je lakSaNe che te TuMkAmAM kahuM chuM. purahit, pratinidhi, pradhAna, saciva, maMtrI, prA.vi (nyAyAdhIza), pati, sumaMtraka, amAtya ane dUta A daza rAjAnuM prakRtima DaLa kahevAya che. purohitathI mAMDIne dUta parvatane kramavAra pUrva pUrva dazamAMza adhika pagAra jANo eTale ke purohitane pagAra pratinidhi karatAM eka dazamAMza adhika jANo, ne pratinidhino pagAra pradhAna karatAM eka dazamAMza adhika jANu. 69-70. aSTaprakRtibhiryukto nRpaH kaizcitsmRtaH sadA // 71 // sumantraH paNDito mantrI pradhAnaH sacivastathA / amAtyaHprAvivAkazca tathA pratinidhiH smRtaH // 72 // etA bhRtisamAstvaSTau rAjJaH prakRtayaH sadA / iGgitAkAratattvajJo dUtastadanugaH smRtaH // 73 // keTalAeka, rAjAnA prakRti maMDaLamAM sadA ATha manuSya kahe che te ATha pratinAM nAma-sumatra, 5hita, bhatrI, pradhAna, saciva, samAtya, prA.vivAha tathA pratinidhi-A ATha sadA rAjAnuM prakRti maMDaLa jANavuM ne teone pagAra sarakheja hoya che, tathA manobhAva ane zarIranI ceSTAthI manuSyane gUDha bhAva jANanAre dUta A prakRtimaMDaLane anusaratA rahe che ema jANavuM. 71-73. prakRti maMDaLanA dharma. purodhAH prathamaM zreSThaH sarvebhyo rAjarASTrabhRt / tadanu syAtpratinidhiH pradhAnastadanantaram // 74 // sacivastu tataH prokto mantrI tadanu cocyate / prAvivAkastataH proktaH paNDitastadanantaram // 75 // sumantrastu tataH khyAto hyamAtyastu tataH param // 76 // dUtastataH kramAdete pUrvazreSThA yathA guNAH // 77 // For Private And Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. prakRti maMDaLamAM sarva karatAM purAhita zreSTha che te sarva upadravamAMthI rAjAnuM tathA dezanuM rakSaNa kare che. te karatAM pratinidhi jarA cUta gaNAya che, tenA karatAM pradhAna, pradhAnanA karatAM saciva, ane tenA karatAM maMtrI nyUna kahevAya che, tenA karatAM nyAyAdhIza nyUna, te karatAM paMDita nyUna, te karatAM sumatra nyUna, ane te karatAM amAtya nyUna kahevAya che ane sarva karatAM dUta nyUna kahevAya che. ema krama vAra guNanA pramANamAM pUrvapUrva ne zreSTha ane uttara uttarane sAdhAraNa gaNavA. 74-75. mantrAnuSThAnasampannastraividyaH karmatatparaH / jitendriyo jitakrodho lobhamohavivarjitaH / 78 / SaDaMgavitsAMgadhanurvedaviccArthadharmavit / yatkopabhItyA rAjApi dharmanItirato bhavet // 79 // nItizAstrAstravyUhAdikuzalastu purohitaH / saivAcAryyaH purodhA yaH zApAnugrahayoH kSamaH // 80 // zAstramAM kahyA pramANe maheMtrAnuSThAna karanAra, veda jANanAra, karma karavAmAM tatpara, jItendriya, kreAdha, lAbha ne mAhurahita, che aMga sahita veTTa jANanAra, aMga sahita dhanurveda jANanAra, arthazAstramAM ane dharmathAstramAM kuzaLa, rAjA paNa jenA bhayathI DarI, dharma tathA nItimAM parAyaNa rahetA hAya tathA nItizAstramAM, zastravidyAmAM ane astravidyAmAM nipuNa, vyUhArdika racanAmAM nipuNa, zApa devAmAM tathA anugraha karavAmAM samaye hAya tevA purAhitaneja AcArya jANavA. 78-80 vinA prakRtisanmantrAdrAjyanAzo bhavedhdhruvam / rodhanaM na bhavettasmAtrAjJaste syuH sumantriNaH // 81 // pUrve jaNAvelA purAhita vagere prakRti maMDaLa, rAjyanI guhya khAmata upara sArI rIte vicAra karatA nathI teA rAjya avazya nAza pAme che ane rAjA paNa avaLe mArge jatAM aTakatA nathI; mATe purAhita vagere matrI sArA heAvA joie. 81 na bibheti nRpo yebhyastaiH syAtki rAjyavarddhanam ? / thayAjA vasrAyaH striyo mUlyAstathA de te 582 // rAjA je purAhita Adi prakRtimaMDaLathI Dara khAtA na hoya tevA purAhita Adi prakRtimaMDaLathI zu rAjyanI vRddhi thaI zake ke? AbhUSaNA tathA vastra jema strIonAM zaNagAramAM kAma lAge che temaja nirbaLa purAhita vagere paNa rAjAnA zaNagArarUpa thaI paDe che-mATe zaNagArarUpa na thatAM peAtAnA dharma avave. 1 For Private And Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakRti maMDaLanA dharma. rAjyaM prajA balaM kozaH sunRpatvaM na vArdhatam / yanmantrato'rinAzastairmantribhiH kiM prayojanam // 83 // je maMtrInA guDha vicArathI rAjya prajA, baLa, koza,ne surAjya vRddhi pAmatuM nathI tathA zatruno nAza thato nathI te maMtrIthI zuM phaLa? 83 kA-kAryapravijJAtA smRtaH pratinidhistu saH / sarvadarzI pradhAnastu senAvitsacivastathA / / 84 // mantrI tu nItikuzalaH paNDito dharmatattvavit / lokazAstranayajJastu prAGkivAkaH smRtaH sadA // 85 // dezakAlapravijJAtA hyamAtya iti kathyate / AyavyayapravijJAtA sumantraH sa ca kIrtitaH // 86 // iGgitAkAraceSTAjJaH smRtimAndezakAlavit / SAmuNyamantravidvAgmI vItabhI ta iSyate // 7 // je karyA kArya sArI rIte samajato hoya tene pratinidhi jANa, je sarva ThekANe dRSTi rAkhatA hoya tene pradhAna jANu, jene sinya saMbaMdhI sArI rIte jJAna hoya tene saciva jANo, je nItizAstramAM kuzaLa hoya tene maMtrI jANa, je dharmatatvamAM jANIto hoya tene paMDita jANa, je nitya lokavyavahAramAM, zAstramAM ane nItimAM kuzaLa hoya tene prAvivAka jANa, je deza tathA kALanuM jJAna dharAvatuM hoya A dezamAM Ama vartavuM, A samaye Ama karavuM te jANato hoya-tene amAya jANa. je Avaka tathA kharcanI bAbatamAM jANatA hoya tene sumaMtra jANavo. tathA je gupta manebhAva ane ceSTAthI sAmA manuSyanA manabhAvane samajate hoya, buddhizALI heca, deza tathA kALane anusarIne kArya karato hoya, nItinAM cha-(saMdhi, vigraha, yAna, Asana, saMzraya, vaidhIbhAva) guNamAM pravINa haya, vAcALa tathA nirbhaya heya tene dUta jANu. 84-87. ahitaJcApi yatkArya sadyaH kattuM yadocitam / akartuM yaddhitamapi rAjJaH pratinidhiH sadA / bodhayetkArayetkur2yAnna kuryyAnna prabodhayet // 8 // For Private And Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. pratinidhie hamezAM ahita chatAM paNa je kArya karavA yogya hoya te kAma rAjAne nivedana karavuM, tenI pAse karAvavuM ane pote karavuM; paraMtu hitakAraka chatAM je kAma karavuM anucita hoya te kAma pate karavuM nahIM, tema rAjAne nivedana paNa karavuM nahIM. 88. satyaM vA yadi vA'satyaM kAryyanAtaJca yatkila / sarveSAM rAjakRtyeSu pradhAnastadvicintayet // 89 // rAjakAjamAM saghaLAM sAcAM tathA beTAM je kAma thatAM hoya tene pradhAne nipuNa dRSTithI tapAsa karavo. 89 gajAnAJca tathAzvAnAM rathAnAM padagAminAm / sudRDhAnAM tathoSTrANAM vRSANAM sadya eva hi // 9 // bAhyabhASAsu saMketavyUhAbhyasanazAlinAm / prAkpratyaggAminAM rAjyacihazastrAstradhAriNAm / / 91 // paricAragaNAnAM hInamadhyottamakarmaNAm / astrANAmastrajAtInAM saMghaH svaturagIgaNaH // 92 // . kAryakSamazca prAcInaH sAdyaskaH kati vidyate / kA-samarthaH katyasti zastragolAgnicUrNayuk // 93 // sAMgrAmikazca katyasti sambhArastAnvicintya ca / sacivazcApi tatkAyaM rAjJe samyanivedayet // 94 // hAthIonA, ghoDAnA, rathanA, pALAonA, majabUta bAMdhAnA uMTa tathA baLadenA, paradezanI bhASA jANavAnA saMketamAM nipuNatA dharAvanArA lokonA, nyUharacanA jANanArAonA, pUrva pazcima Adika dezamAM janArA lokonA, rAjyanAM cinho dhAraNa karanArAonA, zastra tathA aadhArI lokeAnA, sAdhAraNa, madhyama tathA uttama kAma karanArA sevakenA, astrazastranA tathA tenI judI judI jAtionA niyamane barAbara tapAsa karo. ane kAma karI zake tevA junA ghoDezvAra tathA navA ghoDezvAra keTalA che, tathA kAma na karI zake tevA junA tathA navA ghoDezvAra keTalA che, hathIyAra, goLa, dArU vagere saMgrAmanI sAmagrI keTalI che, te saghaLAne vicAra karIne te saMbaMdhI saghaLuM kAma sacive rAjAne sArI rIte jaNAvavuM. 90-84 For Private And Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakRti maMDaLanA dharma. sAma dAnaJca bhedazca daNDaH keSu kadA katham / kartavyaH kiM phalaM tebhyo bahu madhyaM tathAlpakam / etatsaJcintya nizcitya mantrI sarva nivedayet // 95 // maMtrIe sAma, dAma, bheda ane daMDa A cAra upAyone kayAre, kema ane kaMI bAbatamAM upayoga karo ane tethI zuM phaLa thaze tathA je phaLa thaze te uttama, madhyama ke kaniSTha thaze teno vicAra karI manamAM nizcaya karo ane rAjAne sarva nivedana karavuM. 5 sAkSibhilikhitaiogaizchalabhUtaizca mAnuSAn / svenotpAditasamprAptavyavahArAnvicinya ca // 96 // divyasaMsAdhanAdvApi keSu kiM sAdhanaM param / yuktipratyakSAnumAnopamAnairlokazAstrataH // 97 // bahusammatasaMsiddhAn vinizcitya sbhaasthitH| sasabhyaH prAvivAkastu nRpaM saMbodhayetsadA // 98 // prAvivAke (nyAyAdhIze) hamezAM kerTamAM yathArtha vakatA sabhAsadenI sAthe besIne sAcA tathA kheTA sAkSIo uparathI, lakhatapatra uparathI tathA bhogavaTA uparathI pate upajAvI kADhelA dAvAvALA ane kharA dAvAvALA lokenI tapAsa karavI. ane te vivAdamAM sAkSI lekha vagere purAvA na hevAthI, keTalA rogana vagerethI manAvavA gya che ane keTalA puSkaLa purAvAthI sAcA che, kayA vivAdamAM kharAM pramANa zuM che, te sarva yuti, pratyakSadarzana, anumAna, upamAna, lekavyavahAra, tathA zAstravicAra uparathI barAbara vicAra karIne rAjAne nivedana karavuM. 96-98 vartamAnAzca prAcInA dharmAH ke loksNshritaa| zAstreSu ke samuddiSTA virudhyante ca ke'dhunA // 99 // lokazAstraviruddhAH ke paNDitastAnvicintya ca / nRpaM saMbodhayettaizca paratreha sukhapradaiH // 10 // lokomAM prAcIna dharma kayA cAle che ? vartamAna navIna dha kayA cAle che, zAstramAM kayA dharmo batAvyA che, zAstramAM jaNAvyA chatAM hAlamAM kayA dhamone Adara ApavAmAM AvatuM nathI, kemAM kayA dhAne pracAra che ane kayA dharmo loka tathA zAstrathI virUddha che, tene vicAra karI paMDite AlokamAM ane paralokamAM sukha ApanArA dharmena rAjAne upadeza karavo. 99-100 For Private And Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir i zukranIti. nnvannmannnnnnnnnnnnnn iyacca saJcitaM dravyaM vatsare'smintRNAdikam / vyayIbhUtamiyaccaiva zeSaM sthAvarajagamam / iyadastIti vai rAjJe sumantro vinivedayet // 101 // - A varSamAM tRNAdika sthAvara ane jaMgama padArthone ATalo saMgraha karyo hato. temAMthI ATalo kharca thaye, te bAda karatAM ATalA sthAvara ane jaMgama padArtha bAkI rahyA che, ityAdi sumaMtre rAjAne jaNAvavuM. 101 purANi ca kati grAmA araNyAni ca santi hi / karSitA kati bhU: kena prApto bhAgastataH kati // 102 // bhAgazeSaM sthitaM tasminkatyakRSTA ca bhuumikaa| bhAgadravyaM vatsare'sminzulkadaNDAdijaM kati // 103 // akRSTapacyaM kati ca kati cAraNyasambhavam / kati cAkarasaJjAtaM nidhiprAptaM katIti ca // 104 // asvAmikaM kati prAptaM nASTikaM taskarAhRtam / saJcitantu vinizcityAmAtyo rAjJe nivedayet // 105 // keTalAM nagare che, keTalAM grAma che, keTalAM jaMgalo che, keTalI jamIna kheDelI che, kheDelI jamInamAMthI keruM dhAnyane bhAga le che ane te keTalo le che, bAkI keTalA bhAga te kSetramAM rahe che, kheDayA vinAnI keTalI jamIna rahI che, prativarSe A dezamAM kAramAMthI tathA lokone daMDa karavAmAMthI keTaluM dhana utpanna thayuM, beDa vinA keTaluM dhAnya nipajyuM, jaMgalamAMthI keTaluM dhana maLyuM, khANamAMthI keTaluM dhana maLyuM, rastA parathI nidhaNIyAtuM keTaluM dhana maLyuM, guma thayeluM dhana keTaluM maLyuM, corene daMDa karatAM keTaluM dhana AvyuM. A sarva bAbata upara sArI rIte nirNaya karIne amAtya rAjAne jaNAvavuM 102-105 samAsAllakSaNaM kRtyaM pradhAnadazakasya ca / uktaM tallikhitaiH sarva vindyAttadanudarzibhiH // 106 // A pramANe purohita vagere daza prakRti maMDaLanAM lakSaNa tathA kAma TukAmAM kahyAM. rAjAe purohita vagerenAM lakSaNa ane kAmamAM je pramANe darzAvyuM che te pramANe ane purohita AdinAM lakhANo parathI sarva jANuM levuM. 106 parivartya nRpo hyetAnyuJjyAdanyo'nyakarmaNi // 107 // For Private And Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tapa aA . adhikArInI nimaNuka rAjAe upara jaNAvelA prakRti maMDaLamAM eka bIjAne eka bIjAnAM kAma upara nimIne teonI pherabadalI karavI: jemake sumaMtrane amAtyanA. kAma upara nima ane amAtyane sumaMtranA kAma upara nima. 106-17 na kuryAtsvAdhikabalAnkadApi hydhikaarinnH| parasparaM samabalAH kAryoH prakRtayo daza // 108 // rAjAe koI divasa paNa adhikArIone potAnA karatAM vizeSa baLazALI thavA devA nahIM-paNa potAnA svAdhIna rAkhavA ane parohita vagere daza prakRtimaMDaLamAM paraspara saghaLAne samAna baLavALA banAvavA--saghaLAnuM baLa ekasarakhuM ja hovuM joIe. 108 adhikArInI nimaNuka ekasminnadhikAre tu puruSANAM trayaM sadA / niyujIta prAjJatamaM mukhyamekantu teSu vai // 109 // dvau darzakau tu tatkArye hAyanaistannivarttayet / tribhirvA paJcabhirvApi saptabhirdazabhizca vA // 11 // dRSTA tatkAryakauzalye tathA tau parivarttayet / nAdhikAraM ciraM dadyAdyasmai kasmai sadA npH|| 111 // rAjAe niraMtara eka adhikAra upara (rAjya kArya upara) traNa purUSanI nimaNuMka karavI. te traNa purUSamAM eka mahA buddhizALI manuSyanI tenA uparI tarike nimaNuMka karavI. te kArya upara bedarzakanI nimaNuka karavI. ane A darzakanI traNa, pAMca, sAta ke daza varSa keDe badalI karavI. badalI karatI veLAe tenA kAma upara tathA nipuNatA upara dRSTi karIne tenA pramANamAM bane darzakanI badalI karavI. rAjAe sadA harakeAI paNa manuSyane cirakALa sudhI eka adhikAra upara rAkho nahIM. 109-111 adhikAra kSamaM dRSTA hyadhikAre niyojayet / adhikAramadaM pItvA ko na muhyetpunazciram // 112 // ataH kAryakSamaM dRSTvA kArye'nye taM niyojayet / tatkArye kuzalaM cAnyaM tatpadAnugataM khalu // 113 // niyojayeddhartane tu tadabhAve tathAparam / tadguNo yadi tatputrastatkAyeM taM niyojayet // 114 // For Private And Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. I adhikAra-rAjakArya calAvI zake tevA yogya manuSyanI adhikAra upara nimaNuka karavI. lAMbA kALa sudhI ekanA eka adhikAra upara rahelo ke manuSya adhikArarUpI madirAnuM pAna karIne madamatta thAya nahIM? sarva thAya. mATe te adhikArIonI phera badalI karavA mATe adhikArInI tapAsa karatAM je adhikArI kArya karavAmAM samaya levAmAM Ave tenI bIjA kArya upara nimaNuka karavI; ane tenA kArya upara tenAthI utaratA bIja kuzaLa adhikArInI nimaNuka karavI. je te kAma karI zake te na hoya to bIjA kAryakSama adhikArInI tenA kArya upara nimaNuMka karavI. paraMtu prathamanA adhikArIne putra je te guNazALI ane kArya kSama hoya te te adhikAra upara tenA putranI nimaNuka karavI. 112-114 yathA yathA zreSThapade hyadhikArI yadA bhavet / anukrameNa saMyojyo hyante taM prakRti nayet // 115 // adhikArI jema jema zreSTha zreSTha jagyAnuM kAma karavAne yogya thAya tema tema anukrame tene moTI paDhIe caDhAvo; ane chevaTe te yogya manuSyane prakRti maMDaLamAM dAkhala karo. 115 adhikArabalaM dRSTA yojayeddarzakAnbahUn / dhAriLameva vA yotherArvinA { 26 | kAmanuM ghaNuM baLa jovAmAM Ave che temAM ghaNA darzakonI-kArya tapAsa nArAnI) nimaNuMka karavI athavA to kAma karavAne samartha evA eka adhikArInI nimaNuka karavI, paraMtu darzakonI nimaNuka karavI nahIM. 116 ye cAnye karmasacivAstAnsarvAnviniyojayet / - gajAzvarathapAdAtapazUSTramRgapAkSiNAm // 117 // suvarNaratnarajatavastrANAmadhipAngRthak / vittAnAmadhipaM dhAnyAdhipaM pAkAdhipaM tathA // 118 // ArAmAdhipatiJcaiva saudhagehAdhipaM pRthak / sambhArapaM devatuSTipatiM dAnapati sadA // 119 // upara jaNAvyA sivAya bIjA adhikArI hoya teone yathocita hAthayo, ghoDA, ratha, pAyadAo, gAya bhesa, uMTa, pazuo, pakSi, suvarNa ratna, rUpu, tathA vastra vigere padArthonA judA judA adhikArIo nimavA. temAM kaIne dhanAdhyakSa banAvavo, keIne dhAnyAdhyakSa banAva, keIne u5 vanAdhyakSa banAvavo, koIne saupAdhyakSa banAvavo, koIne judAM judAM gRhano For Private And Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjAe vidvAno satkAra karo. adhyakSa banAvavo, koIne deva sevAdhyakSanI jagyA upara nima. A pramANe judA judA manuSyone judA judA adhikAre upara nimavA. 117-119 sAhasAdhipatiJcaiva grAmanetArameva ca / bhAgahAraM tRtIyantu lekhakaJca caturthakam // 120 // zulkayAhaM paJcamaJca pratihAraM tathaiva ca / SaTkametanniyoktavyaM grAme grAme pure pure // 121 // 1 saMgrAmAdhipa-senApati, 2 grAmodhyakSa, vahIvaTadAra, 3 karAdhyakSa kara ugharAvavAnA khAtAnA adhikArI, 4 lekhaka (meha), 5 jagata lenAre tathA 6 dvArapALa (koTavALa) A cha adhikArInI pratyeka nagaramAM tathA pratyeka gAmamAM nimaNuka karavI. 120-121 rAjAe vidvAnane satkAra kare. tapasvino dAnazIlAH zrutismRtivizAradAH / paurANikAH zAstravido daivajJA mAntrikAzca ye // 122 // AyurvedavidaH karmakANDajJAstAntrikAzca ye| ye cAnye guNinaH zreSThA buddhimanto jitendriyAH // 123 // tAnsarvAnpoSayeddhRtyA dAnairmAnaiH supUjitAn / hIyate cAnyathA, rAjA hyakIrti cApi vindati // 124 // je manuSyo tapasvI, dAnazILa, zruti tathA smRtimAM nipuNa, pirANika, zAstravettAo, jezIo, maMtra zAstrI, Ayurveda jANanArA vaidya, karmakAMDa jANanArA, ane tAMtrike hoya tathA bIjA je guNavaMta sadAcaraNI, buddhizALI ane jItendriya hoya tevA sarva purUSone dAna tathA mAna ApIne satkAra kare; ane mAsika pagAra bAMdhI ApIne teonuM poSaNa karavuM. je rAjA guNavAna manuSyanuM poSaNa karatuM nathI te rAjyaparathI padabhraSTa thAya che ane apayaza saMpAdana kare che. 122124 bahusAdhyAni kAryANi teSAmapyadhipAMstathA / tattatkAryeSu kuzalAnjJAtvA tAMstu niyojayet // 125 // je je kAma ghaNA manuSyothI banI zake tevAM jANavAmAM Ave che te kAyo upara prathama jaNAvelA kAryakazaLa purUne jANI laIne teone adhipati nimavA. 125 For Private And Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. ja manuSya azva nuM mana thAya paNa sadhaLA amantramakSaraM nAsti nAsti mUlamanauSadham / ayogyaH puruSo nAsti yojakastatra durlabhaH // 126 // jema koIpaNa akSara maMtra rahita nathI, paNa saghaLA paramAtmArUpa hovAthI maMtra mUrti ja che; vRkSonuM mULa auSadha nathI, tema nathI paNa auSadhaja che; temaja manuSya agya nathI paNa yogya che-paraMtu tene yAjaka purUSa durlabha che. 126 rAjAnA adhikArIonAM lakSaNo. pramadrAdijAtibhedaM gajAnAJca cikitsitam / zikSA vyAdhi poSaNaJca tAlujihvAnakhairguNAn / ArohaNaM, gatiM vetti sa yojyo gajarakSaNe // 127 // tathAvidhAdhoraNastu hastihRdayahArakaH // 128 // je manuSya hAthInI prabhadra Adi judI judI jAti jANatA hoya tene oSadha karI jANatA hoya teone nAnA prakAranI cAla zikhavI zakato hoya, tenA rAga pArakhavAmAM nipuNa hoya, tenuM poSaNa karI jANato hoya, tALavuM, jIhA ane nakho tarapha draSTi karIne tenA guNe tathA avasthAnI parIkSA karI jANato hoya, tenA upara sArI rIte caDhI jANa hoya, tenI gatinI parIkSA karI jaNa heya-tevA manuSyane hastipALakano adhikAra Apo; kAraNa ke te hastipALaka hasitanA manane raMjana karI zake che. 127-128 azvAnAM hRdayaM vetti jAtivarNabhramairguNAn / gati zikSAM cikitsAJca sattvaM sAraM rujaM tathA // 129 // hitAhitaM poSaNaJca mAnaM yAnaM dato vayaH / zUrazca vyUhavitmAjJaH kAryo'zvAdhipatizca sH|| 130 // je ghoDAnA manobhiprAyane jANI zakato hoya, jAti, zarIranA raMga ane kapALanI bhamarI parathI tenA guNe pArakhI zakato hoya, tenI judI judI gatio jANato hoya, tene zikSA karIne niyamamAM rAkhI zakato heya, tene davAdArU karI jANato hoya, tenuM baLa tathA parAkrama samajatA hoya, tenA raMgonI parIkSA karI jANatA hoya, amuka khavarAvavAthI sAruM thaze ne amuka khavarAvavAthI mAThuM thaze tenuM jJAna dharAvatA hoya, ane ucheravAnI bAbatamAM kuzaLa hoya, tenuM mApa, cAla, dAMta ane avasthAnI For Private And Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjanA adhikArIonAM lakSaNe.. parIkSA karI jANato hoya; zarIra, nyUharacanAmAM nipuNa tathA keLavAyelo heya tevA manuSyane azvAdhipati banAva. 12-130 , ebhirguNaizca saMyukto dhu-n yugyAMzca vetti yaH / rathasya sAraM gamanaM bhramaNaM parivartanam // 131 // samApatatsuzastrAstralakSyasandhAnanAzakaH / rathagatyA sa rathapo hayasaMyogaguptivit // 132 // upara jaNAvelA guNe jemAM hoya, tathA A ghoDAo bhAra kheMcI zake tevA che evuM jANato hoya, rathanI draDhatA pArakhavAmAM, rathane hA, vAmAM, cAre tarapha pheravavAmAM ane bIjAnI sAthe rathanI adalAbadalI karavAmAM nipuNa haya, rathane vicitra rIte hAMkIne zatruoe phekelAM zA tathA astranI caTane cukAvI jANate hoya, zatrunA ghoDAo sAthe potAnA rathanA ghoDAo bheTamabheTA thAya tyAre potAnA ghoDAonuM kema rakSaNa karavuM te viSayamAM nipuNa hoya, tevAne rathapALa-sArathI banAva. 131-13ra sAdinazca tathA kAryAH zUrA vyuuhvishaardaaH| vAjigatividaH prAjJAH zastrAstrairyuddhakovidAH // 133 // zUravIra, bUha racanAnI bAbatamAM nipuNa, ghoDAonI/cAlane jANanArA, buddhizALI, ane zastra tathA astravaDe yuddha karavAmAM ghaNuM kuzala hoya teone ghoDezvAre banAvavA. 133 cakritaM recitaM valgitakaM dhauritamAplutam / turaM mandaJca kuTilaM sarpaNaM parivartanam // 134 // ekAdazAskanditaJca gatIrazvasya vetti yaH / yathAbalaM yathArthaJca zikSayetsa ca zikSakaH // 135 // 1 cakrAkAra pharavuM ( maMDaLa pharavuM), jarA ThekIne cAlavuM, moranI peThe Deka uMcI rAkhIne aNuM zarIra DelAvatAM revAla cAle cAlavuM, kasarakhA paga karIne utAvaLI cAle cAlavuM, pamRganImAphaka cAra page ThekIne cAlavuM, utAvaLuM cAlavuM, dhIre dhIre cAlavuM, vAMku cAlavuM, 9 sapakAre cAlavuM, 1 * vAraMvAra AvajAva karavI, 11 AgaLanA paga vAMkA karIne vAraMvAra ThekIne cAlavuM-A pramANe avanI (vADAonI) agyAra gatine jANato hoya tene azvazikSaka jANa. ane tene ane zikSaka banAvo. teNe ghoDAnuM baLa joIne tenA pramANamAM ghoDAne yathArtha zikhavavuM. 134 135 For Private And Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 99 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. vAjisevAsu kuzalaH palyANAdiniyogavit / dRDhAGgazca tathA zUraH sa kAyryo vAji sevakaH // 136 // gheADAnI sevA karavAmAM kuzaLa palANu, gAdI vagerene sArI rIte geAThavI jANanAra, zarIre dRDha tathA zuravIra hAya, tene gheADAnA rAvata banAvave. 136 senAmAM kAne rAkhavA ne adhipati banAvavA? nItizastrAstravyUhA dinati vidyAvizAradAH / abAlA madhyavayasaH zUrA dAntA dRDhAGgakAH // 137 // svadharmaniratA nityaM svAmibhaktA ripudviSaH / zUdrA vA kSatriyA vaizyA mlecchAH saMkarasambhavAH // 138 // senAdhipAH sainikAzca kAryyA rAjJA jayArthinA // 139 // vijayanI IcchA rAkhanArA rAnae e kAyAkArya vagere darzAvanArAMnItizAstrAmAM, vyUhArdika racanAmAM tathA zatrune parAjaya karavAmAM kurALa hAya, nAnI avasthAnA nahIM paNa madhyamasara avasthAnA, zUrA, vinayI, zarIre dRDha, svadharma parAyaNa, niratara rAjyabhakata ane zatrunI sAthe dveSa rAkhanArAAvA kSatriya, vaizya, zudra, mleccha ke pachI varNasaMkara game te jAtimAM nmelA manuSyAne senApatiyA tathA sainikA banAvavA. 137-139 ja paJcAnAmathavA SaNNAmadhipaH padagAminAm / yojyaH sa pattipAlaH syAtriMzatAM gaulmikaH smRtaH // 140 // zatAnAntu zatAnIkastathAnuzatiko varaH / senAnIrlekhakacaite zataM pratyadhipA ime // 141 // pAMca ke cha pALA upara eka adhikArInI nimaNuka karavI. ane te pattipALa kahevAyache. trIsa pALAenI upara eka adhikArInI nimaNuka karavI, je adhikArI gaiAlmika kahevAya che. seA gAlmikanA upara nimele adhikArI zatAnIka kahevAya che, ane tene sahAya karanAra bIje anuzatAnIkanA nAmathI oLakhAya che. rAtAnIka, senApati tathA eka sarva vahIvaTa rAkhanArA-mehetA ATalA adhikArIyA saiA gAlmikanI pAchaLa rAkhavA. 140-141 sAhastrikastu saMyojyastathA cAyutiko mahAn // 142 // hAra gAlmika upara eka sAhastrika nAmanA adhikArInI nimaNUka karavI. tathA daraza hunnara upara eka mahAnAyakanI nimaNuka karavI. 142 For Private And Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senAmAM kene rAkhavA ne adhipati banAvavA ? 89 vyUhAbhyAsaM zikSayedyaH sAyaM prAtazca sainikAn / jAnAti sa zatAnIkaH suyoddhaM yuddhabhUmikAm // 143 // je sAMja savAra sainikone yUharacanA zikhavate heya, ane pote sArI rIte yuddha karavAnI sarva taiyArI karI jANato hoya, te zatAnIka kahevAya che. 143 tathAvidho'nuzatikaH zatAnIkasya sAdhakaH / jAnAti yuddhasambhAraM kAryayogyaJca sainikam // 144 // zatAnIkanA guNe jemAM hoya, je zatAnIkane sahAya karato hoya, yuddhanI sAmagrIone jANato hoya, tathA amuka sainika potAnuM kAma karI zakaze evuM jJAna jenAmAM hoya-athita senikanA baLAbaLanuM jJAna dharAvatA hoya te anuzatika kahevAya che. 144 nidezayati kAryANi senAnIryAmikAMzca saH / parivRttiM yAmikAnAM karoti sa ca pattipaH // 145 // je paheregIrone kAma karavA mATe AjJA pharamAve che tene senApati jANavo ane je paheregIronI adalI badalI kare che tene pAyadaLane nAyaka jANavo. 145 svAvadhAnaM yAmikAnAM vijAnIyAcca gulmapaH // 146 // je paheregIrenI potapotAnA kAmanI nipuNatAne jANe tene gulmapati jANavo. 146 sainikAH kati santyetaiH kati prAptantu vetanam / prAcInAH ke kutra gatAzcaitAnvetti sa lekhakaH / gajAzvAnAM vizatezcAdhipo nAyakasaMjJakaH // 147 // uktasaMjJAnsvasvacihailAJchitAMzca niyojayet // 148 // siniko keTalA che, teone keTalo pagAra maLyo, purANuM (kAma karavA azakta) sainike keTalA che, temAMthI amuka sainike kyAM gayA? tene hisAba rAkhanAra lekhakanA nAmathI oLakhAya che. viza hAthI ane viza ghoDAone svAmI nAyaka kahevAya che. A pramANe upara kahelA nAmadhArI purUSone potapotAnA adhikAranA paTAo baMdhAvIne adhikAra upara nimavA. 147-48 For Private And Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. ajAvigomahiSyeNa mRgANAmadhipAzca ye| tavRddhipuSTikuzalAstadvAtsalyanipIDitAH / tathAvidhA gajoSTrAdeojyAstatsevakA api // 149 // je bakarAM, meDhAM, gAya, bheza pazu, tathA mRga vagerene ucheravAmAM ane pALavAmAM kuzaLa hoya, tenA upara sneha rAkhatA hoya, tenA duHkhe dubhAtA hoya tevAne Dhera DhAMkhara vagerenA adhikArI nimavA. temaja hAthI, uMTa vagere prANi upara paNa tevAja adhikArI nimavA. 149 yuddhapravRttikuzalAstittirAdezca poSakAH / zukAdeH pAThakAH samyakzyenAdeH paatbodhkaaH| tattad hRdayavijJAnakuzalAzca sadA hi te // 150 // jeo tetara, kukaDAM vagere pakSione yuddha karAvavAmAM tathA piSaNa karavAmAM ghaNuM kuzaLa hoya teone tenA uparI nimavA, jeo popaTa Adikane pALIpoSIne paDhAvI jANatA hoya tevAne tenA adhikArI nimavA. jeone bAja vagerenI uMcI nicI gatinuM jJAna hoya tevAne tenA uparI banAvavA; kAraNa ke tevA manuSya hamezAM te te pazuo ane pakSionAM manane jANavAmAM kuzaLa hoya che. 150 mAnAkRtiprabhAvarNajAtisAmyAcca maulyavit / - ratnAnAM svarNarajatamudrANAmadhipazca saH // 151 // je ratnAdikanA parimANavaDe, AkRtivaDe, kAMtivaDe, rAtA pILA raMgavaDe, judA judA bheda batAvanArI jAtivaDe ane bIjI vastuonI sAthe sarakhAmaNI karavAvaDe ratnonI tathA senAnA ane rUpAnA sikkAnI kiMmata karI jANatA hoya tene ratna ane senA tathA rUpAnA sikkAo upara adhikArI nima. 15 dAntastu sadhano yastu vyavahArAvizAradaH / dhanaprANo'tikRpaNaH kozAdhyakSaH sa eva hi // 152 // je vinayI, dhanADhaya, vyavahAramAM kuzaLa, dhanane prANa samAna mAnanAra ane ati kRpaNuM hoya tene ja kezAdhyakSa kara. 15ra dezabhedairjAtimaideH sthUlasUkSmabalAbalaiH / kauzeyAdermAnamUlyavettA vastrasya vastrapaH // 153 // For Private And Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senAmAM kAne rAkhavA ane adhipati banAvavA ? - - - - judA judA dezamAM banelAM, judI judI jAtanAM jADAM tathA jhINAM TakAu tathA turata phATI na jAya tevAM rezamI vagere vastranuM mApa ane tenI kiMmata jANate heya tene vastrAdhipa banAvo. 153 kuTIkaJcukanepathyamaNDapAdeH parikriyAm / pramANataH saucikena raJjanAni ca vetti yH|| 154 // tathA zayyAdisandhAna vitAnAdeniyojanam / vastrAnAkhya sa je vitAnAdhipa: vahu I {16 je taMbU, jAmA, paDadA ane uttama bhitA pozAko, tathA maMDapa AdinA caMdaravA mApa pramANe ja banAvI jANanAra, zIvavAnA kAmamAM bIjAne raMjana karI jANanAra, zavyA ane palaMga Adika upara pAtharavAmAM AvatI taLAI ozIkA vagere bharavAmAM kuzaLa, chata bAMdhI jANanAra, tathA vastrAdikano sArI rIte upayoga karI jANatA hoya tevAne vitAnAdyapi banAva. 154-1papa jAti tulAJca maulyaJca sAraM bhogaM parigraham / sammAnaJca dhAnyAnAM vijAnAti sa dhaanypH|| 156 // je manuSya, dhAnyanI jAti, tenuM tela, tenI kIMmata, tene rasakasa, tene upaga, tene saMgraha karavAnA upAye, tathA kAMkarI vagere kADhIne zuddha karavAnI rIta jANatA hoya tene dhAnyAdhipa banAva. 156 dhautAdhautavipAkajJo rasasaMyogabhedavit / kriyAsu kuzalo dravyaguNavitpAkanAyakaH // 157 // je manuSya joyelAM ane vagara ghoyelAM annane sArI rIte rAMdhI jANato hoya, tIkhA, turA, kaDavA, kasAyalA, khArA ane ganyA, evA cha rasane dhAnyanI sAthe meLavI jANa hoya, pAkakIyAmAM nipuNa hoya, padAthe mAtranA judA judA guNe jANatA hoya tene pAkanAyaka (2seI) karo. 157 phalapuSpavRddhihetuM ropaNaM zodhanaM tathA / pAdapAnAM yathAkAlaM kattuM bhUmijalAdinA / taSananna saMkti dvArA patizra : | 218 / je vRkSone pI jANanAra, dhI jANanAra ne samayAnusAra khAtara ane pANuM pAIne phaLamAM tathA puSpamAM vadhAre thAya tevA upAyo karI For Private And Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 92 zukranIti. jANunAra tathA udhaI vagere vRkSanA rAgAne nAza karavAnAM aiSadha jANatA hoya, tene udyAnAdhipa banAvave|. 158 Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prAsAdaM parikhAM durgaM prAkAraM pratimAM tathA / yantrANi setubandhaJca vApIM kUpaM taDAgakam // 159 // tathA puSkariNIM kuNDaM jalAdyUrddhagatikriyAm / suzilpazAstrataH samyaksuramyantu yathA bhavet // 160 // karttuM jAnAti yaH saiva gRhAdyadhipatiH smRtaH // 969 // // je sArAM-zilpazAstramAM kahyA pramANe ramaNIya dekhAya tevAM devamadira, rAjaprAsAda, khAI, killA, kATa, pratimA, yaMtrA, saDaka, vAva kUvA, taLAva, sarAvara, kuMDa, ane upara pANI naya tevA kuvArAe karI jANata hAya teneja gRhAdhipa jANavA. 159-161 rAjakAryopayogyAnhi padArthAnvetti tattvataH / saJcinoti yathAkAle sambhArAdhipa ucyate // 162 // je rAnanA kAmamAM upayAga Ave tevA pAmyAne barAbara khate hAya, ane te te pAmyAne te te meAsamamAM saMgrahu karI tA hoya tevA manuSyane rAjapadArthAdhipa banAvavA, 16ra svadhamArcaraNe dakSo devatArAdhane rataH nispRhaH sa ca karttavyo devatuSTipatiH sadA // 163 // svadharmAcaraNa karavAmAM nipuNa, devatAnA ArAdhanamAM tatpara ane nispRha hoya tene haMmezAM devapUjAdhyakSa manAvavuM. 113 yAcakaM vimukhaM naiva karoti na ca saMgraham / dAnazIlazca nirlobho guNajJazca nirAlasaH // 164 // dayAlurmRduvAkdAnapAtravinnatitatparaH / nityamebhirguNairyukto dAnAdhyakSaH prakIrttitaH // eLa zakha 169 // je cAcakrane nirAza karatA na heAya, dhananeA saMgrahI na heAya, dAnazALa, nirlobhI, guNajJa, ALasya rahita, dayALu, madhurabhASI, dAna lAyaka supAtrane pArakhI zakanAra tathA vinayI heAya tevA guNazALI purUSane nira tara dAnAdhyakSa karavA kahyo che. 164-165 For Private And Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senAmAM kone rAkhavA ne adhipati banAvavA? vyavahAravidaH prAjJA vRttshiilgunnaanvitaaH| . ripau mitre samA ye ca dharmajJAH satyavAdinaH // 166 // nirAlasA jitakrodhakAmalobhAH priyaMvadA / sabhyAH sabhAsadaH kAryA vRddhAH sarvAsu jAtiSu // 167 // sarva jAtimAMnA vyavahAra jANanArA, budhdhizALI, sadAcAra, saujanya tathA dayA dAkSiNyAdi guNasaMpanna, zatru ane mitra upara samabhAva rAkhanArA, dharmapravINa, satyavAdI, ALasa rahita, kAma krodha ane lAbhapara vijaya meLavanArA,madhurabhASI, sabhya tathA avasthAmAM hoya evA sarva jAtinA lokomAMthI sabhAsade cuMTI kaDhavA-je sarva vyavahArane nirNaya kare. 16-167 sarvabhUtAtmatulyo yo nispRho'tithipUjakaH / dAnazIlazca yo nityaM saiva satrAdhipaH smRtaH // 168 // | sarva prANione pitAnA samAja samajanAra, nispRhI, atithI sanmAna karanAra ane danazIla hoya tene ja nitya annasatrane adhipati banAva. 168 paravarAitaH paramarmaprArA ! nirmatsaro guNagrAhI tadvidyaH syAtparIkSakaH // 169 // paropakAra karavAmAM tatpara, bIjAnA marmamAM duHkha thAya tevA deSane DhAMkanAra, matsara rahita, guNagrAhI tathA guNane samajanAra hoya tene guNIparIkSaka nima. 169 prajA naSTA na hi bhavettathA daNDavidhAyakaH / nAtikUra nAtimRdu rAdhipatizra : II 270 || je pramANe prajA durAcArI thAya nahIM te pramANe prajAne zikSA karI jANanAra ane bahu krUra na hoya, tema bahu kamaLa na hoya-paNa samabhAvI hoya tene sAhasAdhipati-yuddhapati banAva. 170 AdharSakebhyazcorebhyo hyadhikArigaNAttathA / prajAsaMrakSaNe dakSo grAmapo mAtRpitRvat // 171 // vRkSAnsaMpuSya yatnena phalaM puSpaM vicinvati / mAlAkAra ivAtyantaM bhAgahArastathAvidhaH // 172 // For Private And Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 zukranIti. je naThArA leAkeAthI, cArAthI, tathA durAcaraNI evA rAjAnA adhikArIcAthI peAtAnI praznanuM mAtApitAnI peThe sArI rIte rakSaNa karavAmAM DAhyA hAya ane mALI jema mahA mehenate jhADAne ucherIne temAMthI phaLa tathA phula meLave che, temaja je praznanuM pASaNa karIne tenI pAsethI rAnanA kara letA heya tene prAmAdhipa-(vahIvaTadAra) banAvaveA. 171-72 gaNanAkuzalo yastu dezabhASAprabhedavit / asandigdhamagUDhArthaM vilikhetsa ca lekhakaH // 173 // je gaNavAmAM karALa heAya, deza dezanI bhinna bhinna bhASA jANatA hAya, ane spaSTa tathA samAya tevuM lakhateA hAya tene lekhaka jANavA, 173 zastrAstrakuzalo yastu dRDhAGgazca nirAlasaH / yathAyogyaM samAhUyAtpraNamraH pratihArakaH // 974 // je zastra tathA astravidhAmAM kuzaLa hAya, zarIre majabUta hAya, ALasa rahita hAya, tathA AjrAna karatI vakhate catheAcita AntAna karatA hAya, ane namra hoya tene pratihAra jAve. 174 yathA vikrayiNAM mUladhananAzo bhavennahi / tathA zulkantu harati zaulkikaH sa udAhRtaH // 175 // je vepArIonI mULa muDI nAza na thAya te pramANe teenI pAsathI jagAta letA heAya tene rasaukika jANavA. 175 japopavAsaniyamakarmadhyAnarataH sadA / vAntaH kSamI nivrudhdha taponiSThaH sa yaMte // 7 // je niraMtara, japa, tapa, upavAsa, trata, karmakAMDa ane dhyAnamAM tatpa rahetA hAya, chate driya, kSamAzILa, ane nispRhI hAya te tAniSTha kahevAya che. 176 yAcakebhyo dadAtyarthaM bhAryyAputrAdikaM tvapi / na saMgRhNAti yatkiJciddAnazIlaH sa ucyate // je cAcakane dhana Ape che, eTaluMja nahIM paNa arpaNa kare che ane pAte kaMIpaNa saMgraha karatA nathI te vAya che. 177 For Private And Personal Use Only 177 // srI putra paNa dAnazIla kahe Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senAmAM kAne rAkhavA ne adhipati banAvavA? paThana pAThanaM karttuM kSamAstvabhyAsazAlinaH / zrutismRtipurANAnAM zrutajJAste prakIrttitAH // 178 // jee zrutismRti ane purANeAnuM paThana pAThana karavA karAvavA samarce hAya, ane pete zAstranA abhyAsa karatA hAya, tevAne zAstravettA kathA che. 178 sAhityazAstranipuNaH saMgItajJazca susvaraH / sargAdipaJcakajJAtA savai paurANikaH smRtaH // 179 // je sAhitya zAstramAM nipuNa hoya, saMgIta vidyAmAM kuzaLa haiAya, jene kaMTha madhura hAya, ane purANeAnAM ( sarga, prati sarga, vaMza, manva Mtara ane vasAnucirata ) pAMca lakSaNa jANatA heAya te paiArANika kahevAya che. 179 mImAMsAta kavedAntazabdazAsanatatparaH / UhavAnbodhituM zaktastattvataH zAstravicca saH // 180 // je mImAMsA, tarkazAstra, vedAMta, ane vyAkaraNa zAstramAM pravINa hAya, taraizaktivALA hAya, pAte samajI zakatA hAya tathA sAmA manuSyane samajAvI zakatA hoya, tene zAstrI naveA. 180 saMhitAJca tathA horAM gaNitaM vetti tattvataH / jyotirvicca sa vijJeyo trikAlajJazca yo bhavet // 181 // 95 je dvArA zAstra tathA gaNita zAstra yathArtha rIte jANatA hAya, tathA bhUta, bhaviSya ane vartamAnanuM jJAna dharAvatA hAya tene jyeAtivid ( jozI ) jANavA. 181 bIjAnupUrvyA mantrANAM guNAndoSAMzca vetti yaH / mantrAnuSThAnasampanno mAtri: siddhvataH || 12 // je khIja maMtranA AraMbhathI mAMDIne maMtrAnA guNa tathA doSa natA hAya, maMtranu' anuSThAna nira'tara karyA karatA hAya, ane jene ISTadeva sidhdha hoya tene matrazAstrI jAve. 182 he tuliMgauSadhIbhiryo vyAdhInAM tattvanizcayam / sAdhyAsAdhyaM viditvopakramate sa bhiSaksmRtaH // 183 // je kAraNeAthI, cinhAthI tathA auSadhAthI rAgAnA cathArca nirNaya karI jANatA hAya ane A rAgI sAdhyu che ke asAdhya che tenI parIkSA karIne upAya zarU karatA hAya tene vaidha jANavA. 183 For Private And Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. zrutismRtItarairmantrAnuSThAnairdevatArcanam / karttuM hitatamaM matvA yatate sa ca tAntrikaH // 184 // je veda, smRti tathA purANeAmAM batAvelA matrAnA anuSTAnAvaDe devanuM pUjana karavuM te atyaMta hitakAraka che ema mAnIne devanuM pUjana karatA hAya tene tAMtrika laNavA, 184 napuMsakAH satyavAcaH subhUSAzca priyaMvadAH / sukulAzva surUpAzca yojyAstvantaHpure sadA // 185 // satyavAdI, sArAM AbhUSaNa dhAranArA, madhura vANI khelanArA, sakuLamAM janmelA, ane rUpALA evA napusakeAne niratara a'taHpuramAM rAkhavA. 195 ananyAH svAbhibhaktAzca dharmaniSThA dRDhAGgakAH t abAlA madhyavayasaH sevAsu kuzalAH sadA // 186 // sarva yadyatkAryyajAtaM nIcaM vA karttumudyatAH / nidezakAriNo rAjJA karttavyAH paricArakAH // 187 // rAkhanArA, dharmahaMmezAM sevA karavA taiyAra bIjAne Azraya nahI karanArA, svAmI upara bhakti parAyaNa, zarIre majabUta, bALaka nahIM paNa tarUNa vayanA, cAkarI karavAmAM kuzaLa, sArUM naratu je kAma heAya te sa ane AjJA uThAvanArA evA leAkeAne rAe paricAraka banAvavA, 186-187 zatruprajAbhRtyavRttaM vijJAtuM kuzalAzca ye / te gUDhacArAH karttavyA yathArthazrutabodhakAH // 188 // jeA zatruAnu, prajAnuM tathA adhikArI maMDaLanuM gupta vRttAMta jANavAmAM kuzaLa aAya, ane jeTaluM sAMbhaLyu hoya teTaluMja kahetA hoya tevA purUSAne gupta dUtA banAvavA. 198 rAjJaH samIpaprAptAnAM natisthAnavibodhakAH / daNDadharA vetradharAH karttavyAste suzikSakAH // 189 // je rAjAnI pAse AvelA manuSyAe karelA praNAma rAjAne sArI rIte jaNAve che; tathA AgaMtuka manuSyAne besavAnuM sthAna khatAve che, ane peAte sArA vinayavata hAya che tene phreMDadhArI tathA vetradhArI karavA. 189 tantrIkaNThotthitAnsapta svarAnsthAnavibhAgataH / utpAdayati saMvetti sasaMyogavibhAginaH // 190 // For Private And Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senAmAM kone rAkhavA ne adhipati banAvavA ? 97 anurAgaM susvaraJca satAlaJca pragAyati / sanRtyaM vA gAyakAnAmadhipaH sa ca kIrtitaH // 191 // je vINAmAMthI tathA gaLAmAMthI utpanna thatA niSAda Adi saha svarene, tenA sthAnanA vibhAga pramANe, gAI zake che; ekaThA maLelA svarane ane bhinna bhinna svarane sArI peThe samajI zake che; tathA nRtya ane tAlanI sAthe susvarathI gAyana kare che tene gAyanAdhipa banAvavo. 190-191 tathAvidhA ca paNyastrI nirlajjA bhaavsNyutaa| zrRMgArarasatantrajJA sundarAGgI manoramA / navInottuMgakaThinakucA susmitadarzinI // 192 // ye cAnye sAdhakAste ca tathA cittaviraJjakAH / subhRtyAste'pi sandhA- nRpeNAtmahitAya ca // 193 // gayAnI mAphaka, gAyana vidyAmAM kuzaLa, lajajA rahita, premapUrNa, hAvabhAva Adika jANanArI, zRMgArAdika nava rasa nipuNa, suMdarAMgI, manehara, navayuvAvasthAvALI, ucA ane kaThiNa stanavALI, maMdahAsya sahita nihALanArI evI sughaDa nAyikAne rAjAe potAnA mananA saMtoSa mATe, rAkhavI. tathA manamAM dhAreluM kAma karavAmAM kuzaLa ane manane raMjana karanArA bIjA sArA sevakane paNa potAnA hitane mATe rAkhavA. 192- 193 vaitAlikAH sukavayo vetradaNDadharAzca ye / zilpajJAzca kalAvanto ye sadApyupakArakAH // 194 // durguNAsUcakA bhANA narttakA bahurUpiNaH / ArAmakRtrimavanakAriNo durgakAriNaH // 195 // mahAnAlikayantrasthagolaiMlakSyavibhedinaH / laghuyantrAgneyacUrNabANagolIsikAriNaH // 196 // anekayantrazastrAstradhanustUNAdikArakAH / svarNaratnAdyalaMkAraghaTakA rathakAriNaH // 197 // pASANaghaTakA lohakArA dhaatuvilepkaaH| kumbhakArAH zaulvikAzca takSANo mArgakArakA // 198 // nApitA rajakAzcaiva vAsikA malahArakAH / vArtAharAH saucikAzca rAjacihAgradhAriNaH // 199 // bhepiTahagopucchazaMkhaveNvAdinisvanaiH / ye vyUharacakA yAnavyapayAnAdibodhakAH // 200 // For Private And Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 98 zukranIti. nAvikAH khanakA vyAdhAH kirAtA bhArikA api / zastrasammArjanakarA jaladhAnyapravAhakAH || 201 // ApaNikAzca gaNikA vAdya jAyAprajIvinaH / tantuvAyAH zAkunikAcitrakArAzca carmakAH // 202 // gRhasammArjakAH pAtradhAnyavastrapramArjakAH / zayyAvitAnAstaraNakArakAH zAsakA api // 203 // AmodAsvedasaddhUpakArAstAmbUlikAstathA / hInAlpakarmiNazcaite yojyAH kAryyAnurUpataH // 204 // vaitAlikA (stuti karanArA), uttama kaviyA, netradhArI tathA daMDadhArIyA (chaDIdAra), zilpazAstrIyA, kaLAnipuNA, nitya upakAra karanArA, paranA doSane DhAMkanArA,upahAsa karavAmAM pharALa-maskarA, naTA, gRhurUpIyA, gicA banAvI jANanArA, kRtrima (kAgaLanA) bagIcA banAvI jANanArA, killA AdI gupta sthAna karI jANanArA, catravALA ja jALamAM geALAe bharIne tenA vatItisAna bhedanArA, nAnAM catrA, dArU, khANa, baMdukamAM bharavAnA gALAe ane taravAra banAvanArA, jAta jAtanI kaLAvALAM zastra, astra, dhanuSa tathA bhAthA vagere anAvanArA, suvarNa tathA ratna vagerenAM AbhUSaNa banAvanArA, ratha, gADAM, gADIyA vagere anAvanArA, patthara vagerepara kAtarakAma karI jANanArA, dhara tathA havelIyA mAMdhI jANanArA, kaDIyA luhAra, judA judA ger Adi ragethI gharane raMgI jANanArA, kuMbhArA, sAlvikA (eka jAtinA sUtArache), mArga vagere durasta karanArA majurA, vALaMda, dheAkhI, lAkaDAM phADanAra jAti, maLamUtra uThAvanAra bhagIyA,gAmegAma khakhara pohAcADanAra khepIyA, darajI, rAjacinha dhAraNa karanArA rAjapurUSA, bherI, DhAla, zIMgaDI, za kha tathA vAMsaLI vagere vAtri vagADI tenA zabdothI vyUharacanA racanArA, ra3nA upara caDhAI karavAnuM ane pAchA haThavAnuM jaNAvanArA tathA naukA vagere hAMkyArA khAravAo, pRthvI khAdyanArA, pAradhI, bhIllA, bhAra upADanArA mantrA, hathIyArAone saja karanArA sarANIyAe, jaLa bharanArA, dhAnyAdika upADI lAvanArA kaNaAAo, vyApArIyA, gaNikA, vAjIMtra upara ane srI upara AvikA karanArA, vasrA vaNanArA sALavI pakSinA zabdo uparathI zubhAzubha jAnArA, athavA te pakSi upara AvikA karanArA, citrakAra, meAcA, gharane jhADIjhuDIne sApha karanArA, vAsaNa mAjanArA, dhAnya viNIne sApha karanArA-vasa dheAnArA, zayyA, cA ane AchADa manAvI jANanArA, zikSA ApanArA upadezaka, sugadhIdAra, zItaLa uttama dhUpa, ane sugaMdhI ca'dana Adika manAvI jANanArA, pAnanI paTTI manAvI jANanArA, uttama, madhyama tathA kaniSTha jAtanAM kAma karavAmAM nipuNa-evA nAkarAnI rAjAe hamezAM kArya pramANe nimaNuka karavI. 194 204 For Private And Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvArapALa ne chaDIdAra. proktaM puNyatamaM satyaM paropakaraNaM tathA / AjJAyuktAMzca bhRtakAnsatataM dhArayennRpaH // 205 // satya ane paropakAranuM kArya-A che mahA puNyakAraka karma kahyAM che. rAjAe haMmezAM satyavAdI, parApakArI ane AjJAvartI sevakAnu pAlana karavuM. 205 hiMsA garIyasI sarvapApebhyo 'nRtabhASaNam / garIyastarametAbhyAM yuktAnbhRtyAnna dhArayet // 206 // sarva pApamAM meTuM pApa hiMsA che ane te karatAM adhika meT pApa asatya bhASaNa che. mATe rAntae hi'saka tathA asatyavAdI anucAne rAkhavA nahIM. 206 yadA yaducitaM kartuM vaktuM vA tatprabodhayan / tadvati kurute drAk sa satyaH supUjyate // 207 // ka je kAma jyAre karavuM ghaTe tyAre athavA te kahevuM ghaTe tyAre te turata kare che ane rAjAne nivedana kare che, te uttama sevaka sanmAna pAme che. 207 rAjakRtya. utthAya pazcime yAme gRhakRtyaM vicintya ca / kRtvotsargantu viSNuM hi smRtvA svAyAdanantaram // 208 // prAtaH kRtyantu nirvartya yAvatsArddhamuhUrttakam / gatvA svakAryazAlAM vA kAryAkAryyaM vicintya ca / 209 // rAjae rAtrine pAle peAAre uThIne gRhakRtyanA vicAra karavA, pachI maLamUtranA tyAga karI viSNunuM dhyAna ane pachI snAna karavuM, pachI doDha muhUrta (traNa ghaDI sudhI) prAbhAtika izvarArAdhana karavuM, pachI peAtAnA kArya maMdiramAM jaIne kAyAkAryane vicAra karave ane pachI nAhArUM. 209-209 dvArapALa. ne chaDIdAra vinAjJayA vizantantu dvAsthaH samyaGgirodhayet / nidezakAryyaM vijJApya tenAjJaptaH pramocayet // 210 // dvArapALe rAjAnI AjJA vinA aMdara AvatA manuSyane sArI rIte aTakAvavA; ane puchI rAnanI AjJA pramANe Aga tukanuM NAvavuM. rAjAnI AjJA thAya tyAre tene aMdara AvavA For Private And Personal Use Only kArya rAjane jadevA. 20 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. dRSTugatAnsabhAmadhye rAjJe daNDadharaH kramAt / nivedya tannatIH pazcAtteSAM sthAnAni sUcayet // 211 // chaDIdAre sabhAmAM AvatA manuSyane joI kamavAra tenA praNAma rAjAne nivedana karavAM ane teone besavA mATe yathocita sthAne batAvavAM. 211 rAjasabhAnI rItabhAta. tato rAjagRhaM gatvAjJapto gacchecca sannidhim / gatvA nRpaM yathAnyAyaM viSNurUpamivAparam // 212 // pravizya sAnurAgasya cittajJasya samantataH / bharturaddhAsane dRSTi kRtvA nAnyatra nikSipet // 213 // chaDIdAre besavAnuM sthAna batAvyA pachI, manuSya rAjamaMdiramAM jaI rAjanI AjJA meLavIne rAjanI samIpamAM javuM ane yogyatA pramANe viSaNunI bIjI mUrti rAjAne, yathocita namaskAra karavA. pachI potAnA Asana upara besavuM. rAjasabhAmAM praveza karatI veLAe anurAgavALA, saghaLAnA manane abhiprAya jANanArA evA rAjAnA artha Asana upara dRSTi karavI, paNa AjubAju joyA karavuM nahIM-paNa rAjAnI sAmAja dRSTi karavI. 2012-13 agniM dIptamivAsIdedrAjAnamupazikSitaH / AzIviSamiva kruddha pramuM prANadhanezvaram // 214 // (a) agni jevA tejasvI, jherI saMpa jevA ke dhAyamAna tathA dhana ane jIvananA svAmI evA rAjAnI pAse sArI rIte vinItabhAvathI besavuM-be adabI karavI nahIM. ra14 yatnenocarennityaM nAhamasmIti cintayet / samarthayaMzca tatpakSaM sAghu bhASeta bhASitam / tAnniyogana vA brUyAdartha suparinizcitam // 215 // (rAjAnI) niraMtara sArI rIte sevA karavI, huM svataMtra thAuM" A vicAra karavo nahIM. rAjAnA pakSane dRDha karavo, te saMtuSTa thAya tevAM sArA vacana khelavAM. ane rAjAnI AjJA laI nirNaya karelI vArtA rAjAne kahevI. 215 sukhaprabandhagoSTISu vivAde vAdinAM matam / vijAnannapi no brUyAdbhartuH kSiptvottaraM vacaH // 216 // AnaMda mATe maLelI sabhAomAM paNa paraspara tarka uThAvanArA loko For Private And Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjasevakane dharma. nA ta no siddhAMtauttara jANavAmAM hoya chatAM paNa rAjAnA uttarane anAdara karIne bolavuM nahIM, paNa zAMtithI sAMbhaLavuM. 216 sadAnudvatavezaH syAnnapAhUtastu prAJjaliH / tadgAM kRtanatiH zrutvA vastrAntaritasammukhaH // 217 // tadAjJAM dhArayitvAdau svakarmANi nivedayet / / natvA''sItA''sane praho na tatpArzve na sammukhe // 218 // rAjA belAve tyAre manuSya sAdhAraNa vastra paherI AgaLano bhAga sArI rIte DhAMkI-be hAtha joDIne-rAjanI samIpamAM javuM ane tene praNAma karavA. pachI rAjA je kahe te prathama sAMbhaLavuM. tyAra pachI tenI AjJA mastaka upara caDhAvI potAnuM kArya nivedana karavuM, ane pachI namaskAra karIne rAjAnI AjJA pramANe saraLabhAvathI tenI sanmukha athavA to tenI paDakhe besavuM. rAjA sanmukha uMcA Asana upara besavuM nahIMvizeSa Agraha kare te mAna mATe Asanane hAtha arADavo. 217-218 uccaiH prahasanaM kAsaM ThIvanaM kutsanaM tathA / jRmbhaNaM gAtrabhaGgaJca parvAsphoTaJca varjayet // 219 // rAjAnI samakSamAM dAMta dekhAya tema hasavuM nahIM, udharasa khAvI nahIM, thuMkavuM nahIM, niMdA Adika karavI nahIM, bagAsAM khAvAM nahIM, AMga mareDavuM nahIM ane AMgaLInA TAcakA pheDavA nahIM. 219 rAjJAdiSTantu yatsthAnaM tatra tiSThenmudAnvitaH / pravINocitamedhAvI varjayedabhimAnatAm // 220 // rAjA je sthAna batAve te sthAna upara harSathI besI javuM. pravINa purUSane chAje tema buddhizALI banIne besavuM-(jaDatA jaNAya tema vartavuM nahIM) tathA abhimAnano tyAga karavo. rara0 rAjasevakane dharma. ApadyunmArgagamane kAryakAlAtyayeSu ca / apRSTo'pi hitAnveSI brUyAtkalyANabhASitam // 221 // rAjAnA hitaiSI purUSa, Apattino samaya hoya tyAre, rAjA avaLe mArge jato hoya tyAre ane rAjakAryane samaya vahI jato hoya tyAre rAjAnA puchayA vinA paNa rAjane hitavacane kahevAM. 221 priyaM tathyaJca pathyaJca vadedharmArthakaM vacaH / samAnavAyA cApi taddhitaM bodhapetsadA / / 222 / / For Private And Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. rAjAne prItikara, sAya, hitakAraka, ane dharma tathA arvemAM vRddhi karanArAM vacana niraMtara kahevA, tathA mAna sahita sadUdha vArtAo kahIne rAjAne tenA hitane niya upadeza karavo. rarara kIrtimanyanupANAM vA vadenItiphalaM tathA / dAtA tvaM dhArmikaH zUro nItimAnasi bhUpate! / / 223 // anItiste tu manasi varttate na kadAcana / ye ye bhraSTA anItyA tAMstadane kIrtayetsadA // 224 // bIjA rAjAonI kIrti athavA nItinAM phaLe rAjAnI AgaLa kahevAM, ane kahevuM, ke he rAja tame dAtA, dhArmika zarIra ane nyAyI cho, tamArA manamAM koIpaNa divasa anyAya te cheja nahIM." A pramANe kahyA pachI, je je rAjAo anItithI rAjyabhraSTa thayA hoya te saghaLA rAjAonI kathAo rAjAnI AgaLa haMmezAM karavI. 224 nRpebhyo hyadhiko'sIti sarvebhyo na vizeSayet / parArthaM dezakAlajJo deze kAle ca sAdhayet // 225 // tame sarva rAjAo karatAM zreSTha choAma kahIne rAjAne caDhAva nahIM; paraMtu deza tathA kALanuM svarUpa jANanArA sevake, dezAcita tathA kALAcita vicAra karI bIjAnAM kAma sAdhavAM. 25 parArthanAzanaM na syAttathA brUyAtsadaiva hi / na vApayetranamiSata nRpa mA |22 . rAjasevake haMmezAM evuM bolavuM ke je belavAthI bIjAnA kAmamAM hAnI thAya nahIM tathA koipaNa kAmamAM prajAnA kAmanuM nimitta kADhIne - rAjAne niraMtara udAsa karaze nahIM. 226 api sthANuvadAsIta zuSyanparigataH kSudhA / na vAnarthasaM5nnAM vRttimadeta paDataH | 227 che. paMDita manuSya, sudhAthI pIDAtA hoya, tathA kSudhAnA parAbhavathI ati durbaLa thaI gayo hoya, to paNa teNe zuSka vRkSanI mAphaka sthira thaIne TekamAM rahevuM, paraMtu anotpana AjIvikAnI IcchA karavI nahIM. 227 yatkA> yo niyuktaH sa bhUyAttatkAryatatparaH / nAnyAdhikAramanvicchennAbhyasUyecca kenacit // 228 // je manuSyanI je kAma upara nimaNuka karavAmAM AvI hoya teNe te kAma karavAne tatpara rahevuM, paraMtu koie bIjAnA adhikAranI AzA rAkhavI nahIM, tema koIne vaiSa paNa karavo nahIM. 228 For Private And Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjasevakanA dharma. na nyUnaM lakSayetkasya pUrayIta svazaktitaH / paropakaraNAdanyanna syAnmitrakaraM sadA // 229 // kAI manuSyanI nyUnatA tarapha dRSTi karavI nahIM. paraMtu peAtAnI zakti pramANe sAmA manuSyanA doSa dUra karI, temAM guNanA vadhArA karavA. kAraNa ke sadA parApakAra zivAya bIjuM eka paNa mitratA karAvanArUM nathI. 229 kariSyAmIti te kAryyaM na kuryAtkAryyalambanam / drAvonusamayazrettArAM DhorSa na rakSayet // 220 // huM tArU kAma karI ApIza, AvI kAine AzA ApIne tenA kAmane lakhAvavuM nahIM, paraMtu zaktimAna hoIe te tenuM kAma hAthamAM levuM; ane jhaTa karI ApavuM. AzA ApI lAMkhA vakhata sudhI tenA kAmane mulatavI rAkhavuM nahIM. 230 guhyaM karma ca mantraJca na bhartuH samprakAzayet / vidveSaJca vinAzaJca manasApi na cintayet // 239 // 13 AA rAjAnuM gupta kAma tathA gupta vicAra pragaTa karavA nahIM. tathA rAjAneA dveSa karavAnA tathA tenA nAza karavAne manamAM paNa vicAra karave nahIM, 231 rAjA paramamitro'sti na kAmaM vicaroditi | strIbhistadarthibhiH pApairvairibhUtairnirAkRtaiH // 232 // ekArthaca sAhityaM saMsargaJca viyarjayet / vezabhASAnukaraNaM na kuryyAtTathivIpateH // 233 // rAjA mAre parama mitra che evuM manamAM kharUM dhAravuM nahIM. rAjA upara Asakta thayelI rANIe sAthe ane rAjAe rAjyanI mAhera karavAthI rAjA sAthe vaira karanArA duSTAnI sAthe vyavahAra rAkhavA nahIM, tenI sAthe maLIne kAma karavuM nahIM, tene saMsarga paNa karavA nahIM tathA rAkhanA veza ane bhASAnuM anukaraNa karavuM nahIM. ra3ra-ra33 sampanno'pi ca medhAvI na spardheta ca tadguNaiH / rAgAparAgau jAnIyAdbharttuH kuzalakarmavit / iGgitAkAraceSTAbhyastadabhiprAyatAM tathA // 234 // manuSya buddhizALI tathA sapatizALI hoya tepaNa teNe rAjAnA mANAnI sAthe spardhA karavI nahIM, paraMtu zubha kArya samajanArA purUSe; kA kAmathI rAjAnA prema vadhaze ane kayA kAmathI rAjAne aprema thaze te jANavuM tathA tenA maneAbhAva, AkAra ane ceSThAthI tenA abhiprAya samajI levA. 234 For Private And Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra : ww www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zumnIti virakta anurakta rAjAnAM lakSaNa. tyajedviraktaM nRpatiM rakte vRttintu kArayet // 239 // viraktaH kArayennAzaM vipakSAbhyudayaM tathA // 236 // virakta rAjyanA tyAga karavA ane premI rAnanI sAthe rahevuM; kAraNa ke virakta (udAsI) rAjA peAtAnA pakSanA nAza karAve che ane zatru pakSane udaya karAve che. 232236 AzAvardhanakaM kRtvA phalanAzaM karoti ca / akopospi sakopAbhaH prasanno'pi ca niSphalaH / vAkyaJca samadaM vakti vRtticchedaM karoti ca // 237 // lakSyate vimukhazcaiva guNasaMkIrttane kRte / dRSTi kSipatyathAnyatra kriyAmANe ca karmaNi // 238 // viraktalakSaNaM hyetadraktasya lakSaNaM buve // 239 // virakta rAjA AzA batAvIne phaLa vakhate nirAza kare che, krodha rahita chatAM krodhI jevA dekhAya che, prasanna thayA chatAM paNa phaLa dAnamAM vimukha rahe che, garvanAM vAkaye mele che, AvikA tADI nAkhe che, prAsA karatI veLA paNa vimukha jaNAya che; ane bIjI tarapha kAma thatuM heAya tyAM dRSTi nAMkhe che; paraMtu svaguNagAna karanArA taraph STi karatA nathI. A pramANe virakta rAjAnAM lakSaNa che. have anurAgI rAntanAM lakSaNa kahuM bru. 237-239 dRSTvA prasanno bhavati vAcyaM gRhNAti cAdarAt / kuzalAdipariprazrI pradApayati cAsanam // 240 // viviktadarzanaM cAsya rahasyenaM na zaMkate / jJAyeta hRSTavadanaH zrutvA tasya ca tatkathAm // 241 // apriyANyapi cAnyAni tadyuktAnyabhimanyate / upAnayaJca gRhNAti stokaM sampAdanaistathA / kathAntareSu smarati prahRSTavadanastathA // 242 // iti raktasya vai lakSyaM karttavyaM tasya sevanam // 243 // anurAgI rAnta peAtAnA sevakane joIne prasanna thAya che, AdarapUrvaka tenAM vAkyane svIkAre che, kuzaLa Adika prazna puche che, anucara dvArA Asana apAve che, ekAMtamAM paNa darzana Ape che-rahasyanI vakhate paNa tenI zaMkA rAkhate nathI, anucaranI vArtA sAMbhaLIne prasanna mukha dekhAya For Private And Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjasevaka, che, potAne prasaMda nahI tevI bAbata pitAnA sevakanA saMbaMdhamAM hoya te tene paNa dhanyavAda Ape che, sevakanI sAdhAraNa bheTa paNa svIkAre che ane sAdhAraNuM kAma karanArA sevako sAthe vArtAlApa karatAM, vacamAM prasanna thaIne, sevakone saMbhAre che. A pramANe anurakta rAjAnAM lakSaNa che. sevake te rAjAnI sevA karavI. 240-243 rAjasevaka, taddacavastrabhUSAdiciI sandhArayetsadA / nyUnAdhikyaM svAdhikArakArye nityaM nivedayet / tadarthA tatkRtAM vArtA zRNuyAdvApi kIrtayet // 244 // rAjasevake sadA rAjAnAM ApelAM vastra, ghareNAM vagere rAjya cihe dhAraNa karavAM. potAnA adhikAranA kAryamAM kaI pUnAdhika hoya te niratara rAjAne nivedana karavuM tathA rAjA saMbaMdhI vArtA athavA te rAjAe kahelI vArtA sAMbhaLavI ane rAjAnA hitanI vAta rAjAne paNa kahevI. 244 cArasUcakadoSeNa tvanyathA yahadennRpaH / / zRNuyAnmaunamAzritya tathyavannAnumodayet // 245 // rAjA gaNonA ane cADIyAonA deSathI je kaMI virUddha bole te rAjasevake mana rahIne sAMbhaLI levuM, paraMtu satyanI peThe tene svIkAra kara nahIM. 245 ApadtaM subhartAraM kadApi na parityajet // 246 // ekavAramapyazitaM yasyAnnaM hyAdareNa ca / tadiSTaM cintayennityaM pAlakasyAJjasA na kim? // 247 // anurakta sadgaNuM rAja, ApattimAM AvI paDI hoya te paNa koI divasa tene tyAga kara nahIM. kAraNa ke ApaNe eka vakhata paNa AdarapUrvaka jenuM anna khAdhuM hoya tenuM haMmezAM bhaluM IcchavuM joIe, te ApaNuM pALakanuM bhaluM kharekharI rIte kema na IcchavuM. 246-27 apradhAnaH pradhAnaH syAtkAle cAtyantasevanAt / pradhAno'pyapradhAnaH syAtsevAlasyAdinA yataH / / 248 // sAdhAraNa manuSya paNa rAjAnI bahu sevA karavAthI samaye pradhAnapada meLave che, ane pradhAna chatAM paNa sevA karavAmAM ALasya karavAthI samaye pradhAnapada uparathI dUra thAya che. 248 For Private And Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. nityaM vinarata mRtye ajJa: priya matA svasvAdhikArakArya yadAkuryAtsumanA yataH // 249 // je sevaka haMmezAM rAjAnI sevAmAM tatpara rahe che, te rAjAne mAnI thaI paDe che. kAraNa ke te potAnA adhikAranuM kAma kare che tethI rAjAnI tenA upara prIti thAya che. ra49 na kuryAtsahasA kArya nIcaM rAjApi no dizet / tatkAryakArakAbhAve rAjJaH kArya sadaiva hi // 250 // rAjA kAma batAve paNa rAjasevake sahasA kAma karavuM nahIM ane rAjAe sevakane tenA yogya kAma batAvavuM, paNa halakuM kAma batAvavuM nahIM. tadapi samaya upara, rAjAnAM kaniSTha kArya karanAre manuSya na hoya to sevake te kAma haMmezAM ja karavuM-sevA e eka maMtrarahita vazIkaraNa che. 250 kAle yaducitaM kartuM nIcamapyuttamo'rhati / - yasminprIto bhavedrAjA tadaniSTaM na cintayet // 251 // samaya upara halakuM kAma karyA vinA cAle tema na hoya te uttama sevake te kAma paNa karavuM; kAraNa ke te kAma karavAthI rAjA prasanna thAya che; ane tevA kAma karavAthI sevake rAjA taraphanuM mAThuM lagADavuM nahIM. 251 __ na darzayetsvAdhikAragauravantu kadAcana // 252 // sevake koIpaNa divase pitAnA adhikAranI mahattA batAvavI nahIM. rapara parasparaM nAmyasUyurna bhedaM prApnuyuH kadA / rAjJA cAdhikRtAH santo svasvAdhikAraguptaye // 253 // rAjAnA adhikArIe potapotAnA adhikAranA bacAva mATe ekabIjAnI IrSA karavI nahIM tathA koI divasa paraspara kalaha karavo nahIM. ra53 adhikArigaNo rAjA savRttau yatra tiSThataH / ubhau tatra sthirA lakSmIrvipulA sammukhI bhavet // 254 // jyAM rAjA ane tenA adhikArI bane jaNao sadAcaraNamAM varta che, tyAM AgaLa lakSmI sthira, vizALa ane anukULa thAya che. 254 anyAdhikAravRttantu na brUyAcchutamapyuta / rAjA na zrRNuyAdanyamukhatastu kadAcana // 255 // adhikArIe bIjAnA kAmanuM vRttAMta sAMbhaLavAmAM AvyuM hoya te paNa te rAjAne jAhera karavuM nahIM, tema rAjAe paNa koIvAra eka adhikArInA For Private And Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjasevaka. 103 mukhathI khIjA adhikArInA adhikAranI vArtA sAMbhavI nahI--jAteja tapAsa pharavI. 355 na bodhayanti ca hitamahitaM cAdhikAriNaH / pracchannavairiNaste tu dAsyarUpamupAzritAH // 256 // je adhikArIe rAnane tenA hitanA tathA atine upadeza ApatA nathI teone adhikArInA rUpamAM rahelA gupta vairIe jANavA. hitAhitaM na zrRNoti rAjA mantrimukhAcca yaH / 356 sadasyU rAjarUpeNa prajAnAM dhanahArakaH / / 257 // je rAnta peAtAnA kAryabhArInA mukhathI hita tathA ahita sAMbhaLatA nathI te rAjAne, rAjArUpe prajAnu dhana haraNa karanArA cAra samajavA. 257 supRSTavyavahArA ye rAjaputraizva mantriNaH / virudhyanti ca taiH sAkaM te tu pracchannataskarAH // 298 // je maMtrIyA uttama pratinA vyAvahArika viSayAmAM peAtAnI salAha lenArA rAjakumAra sAthe virUddhatAthI varte che te maMtrIyAne paNa gupta cAra jANavA. 58 bAlA api rAjaputrA nAvamAnyAstu mantribhiH / sadA subahuvacanaiH sambodhyAste prayatnataH // 259 // rAjakumAra bALaka hAya tepaNu matrIye teonuM apamAna karavu nahIM. paraMtu haMmezAM rAjakumArene sArI rIte hitavacane kahIne teone upadeza ApavA. 259 asadAcaritaM teSAM kvacidrAjJe na darzayet / strIputramoho balavAnna nindA zreyase tayoH || 260 // matriyAe kAI divasa rAjaputrAnA durAcaraNa rAjAne nivedana karavA nahIM-paNa ekAMtamAM teneja upadeza ApavA. manuSyane strI putra upara prabaLa mAhu hoya che. mATe kAI strI putranI niMA karavI tenA nirdekane sukhakara nathI. 260 rAjJo'vazyataraM kAryyaM prANasaMzayitaJca yat / AjJApayAgratazcAhaM kariSye tattu nizcitam / iti vijJApya drAkkarttuM prayateta svazaktitaH // 261 // sevake rAjAnI sanmukhakahevu ke, atyAvazyaka prANadhAtaka kAma haze For Private And Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. topaNa te kAma avazya karIza, AjJA kare. A pramANe jaNAvIne turata potAnI zakti anusAra kAma karavA mAMDavuM. ra62 prANAnapi ca sandadyAnmahatkArye nRpAya ca / bhRtyaH kuTumbapuSTayarthaM nAnyathA tu kadAcana // 262 // anucara pitAnA kuTuMbanA piSaNa mATe saMkaTanA samayamAM rAjAne prANa paNu aNu kare che, paraMtu je kuTuMbanuM poSaNa thatuM naheAya te keIpaNa divasa prANudAna de nahIM. 262 __bhRtyA dhanaharAH sarve yuttayA prANaharo nRpaH // 263 // sarve anusare, yuktithI rAjAnuM dhana hare che; ane rAjA yuktithI sarva sevAnA prANa hare che. 263 yuddhAdau sumahatkArthe bhRtyA praannaanhrennRpH|| nAnyathA bhRtirUpeNa bhRtyo rAjadhanaM haret // 264 // jyAre yuddhAdika mahAkAya AvI paDe tyAre rAjA pagAra ApIne nokarenA prANuM hare che. paraMtu tevA prasaMga vinA prANa harato nathI. temaja sevaka paNa pagArarUpe rAjAnuM dhana hare che, paraMtu phegaTa rAjAnuM dhana harato nathI. 264 anyathA haratastau tu bhavatazca svanAzakau // 265 // rAjA ane sevaka nirarthaka prANa tathA dhana hare che eTale rAjA vyartha sevakanA prANa le che. ane sevaka kArya karyA vinA pagAra le che, te te ubhaya AtmaghAtI thAya che. ra6pa rAjAnu yuvarAjastu mAnyo'mAtyAdikaiH sadA / tannyUnAmAtyanavakaM tannyUnAdhito gaNaH / trituzvAti nyUna sAlo mata rahyuM . kAryabhArI vigere adhikArI maMDaLe rAjyamAM rAjAne sadA mukhya gazu. te karatAM rAjakumArane utarato gaNavo. te karatAM prakRtimaMDaLane utaratuM gaNavuM ane te karatAM adhikArI vargane utarato gaNave. jenI pAse daza hajAra sonAmahora hoya tene maMtrI samAna jANu ane jenI pAse hajAra senAmahera hoya tene maMtrI karatAM jUna mAna. ra66 na krIDayedrAjasamaM krIDite taM vizeSayet / / nAvamAnyA rAjapatnI kanyA hyapi ca mantribhiH // 267 // maMtrIe sajAnI sAthe ramavuM nahIM ane kadAca ramavuM te rAjAne For Private And Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maMtrI dharma. vijaya karAva-paraMtu tenuM apamAna karavuM nahIM. tema rANuM ane rAjakanyAnuM paNa apamAna karavuM nahIM. ra67 rAjasambandhinaH pUjyAH suhRdazca yathArhataH / nRpAhUtasturaM gacchettyatkA kAryyazataM mahat // 268 // rAjAnA saMbaMdhIne tathA rAjAnA mitrone yAcita mAna ApavuM. ane rAjA bolAve tyAre so meTAM kAma paDatAM mUkIne turata rAjAnI pAse javuM. 268 mitrAyApi na vaktavyaM rAjakArya sumantritam / bhRti vinA rAjadravyamadattaM nAbhilASayet // 269 // rAjAnuM nizcaya kareluM ati gupta kArya mitrane paNa kahevuM nahIM ane pagAra zivAya rAjAnA ApyA vinA rAjAnA ghananI IcchA rAkhavI nahIM. 269 rAjAjJayA vinA necchetkAryamAdhyAsthakI bhUtim / na nihanyAdrvyalobhAtsatkArya yasya kasyacit // 270 // rAjAnI AjJAvinA, kArya purU karyA sivAya, vacamAM pagAra levAnI IcchA karavI nahIM tathA dhananA lobhathI haroIna paNa zubha kAmane nAza karo nahIM. ra70 maMtrI dharma. svastrIputradhanaprANaiH kAle saMrakSayennapam / utkocaM naiva gRhIyAnnAnyathA bodhayennRpam // 271 // maMtrIe Apatti samaya upara potAnAM strI, putra, dhana tathA prANa jatAM karIne rAjAne bacAva kara, tenA dezamAMthI ke rAjyamAMthI lAMca levI nahIM. ane rAjAne avaLuM samajAvavuM nahIM. 271 anyathA daNDakaM bhUpaM nityaM prabaladaNDakam / nigRhya bodhayetsamyagekAnte rAjaguptaye // 272 // maMtrI prajAne vRthA zikSA karanArA tathA bhacaMkara zikSA karanArA rAjAne potAnA svAdhIna karavo-samaya upara kedapaNuM karavo, ane rAjyanI rakSA mATe ekAMtamAM tene bodha Apa. 272 hitaM rAjJazcAhitaM yallokAnAM tanna kArayet / navInakarazulkAcairloka udvijate tataH // 273 // For Private And Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 110 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. je kAma karavAthI rAjAnuM hita thatuM haiAya ane prajAnuM ahita thatuM hoya tevu kAma matrIye karavuM nahIM; kAraNa ke rAjAnA hita mATe prajAnI upara navA kara, jamAta vagere nAkhavAthI prajA, rAjA upara udAsIna thAya che tevA rAjahitathI matrIye aLagA rahevu. 273 padabhraSTa karavA cAgya rAjA. guNanItibaladveSI kulabhUto'pyadhArmikaH / nRpo vi mavettattu anedrAvanArAm // 274 || tatpade tasya kulajaM guNayuktaM purohitaH / prakRtyanumatiM kRtvA sthApayedrAjya guptaye // 279 // rAjA, meTA kuLamAM janmyA chatAM paNa jo adhamI hoya, guNa tathA nItinA kaTTA zatru hAya, ane senAmAM vadhArA karatA na heAya tevA, dezanA nAza karanArA rAjAne rAjyaparathI padabhraSTa karavA, ane purAhita prakRti ma`DaLanI anumati laIne rAjyanA rakSaNa mATe, rAjakuLamAM janmelA guNavALA purUSane tenA sthAna upara sthApavA. 274-275 sAstro dUraM nRpAtiSThedatrapAtAdbahiH sadA / sarASTro varAhatantu yathAviSTa nRpatriyAH // 2 // paJcahastaM vaseyurvai mantriNo lekhakAH sadA / senapaistu vinA naiva sazastrAstro vizetsabhAm // 277 // * gANa vagere astradhArI purUSAe hamezAM rAnathI eka annapAta jeTale dUra ubhuM rahevuM, tuthIAra mAMdhanArAoe rAjAthI daza hAtha dUra ubhuM rahevu', rAjAnA snehIee rAjAnI AjJAnusAra ubhuM rahevuM; ane matrIoe tathA mehetAee rAjAthI pAMca hAtha dUra ubhuM rahevu ane rAjAe zasra tathA astradhArI evA senApationI sAthe rAjasabhAmAM javuM, paraMtu ekalAM javu nahIM. 276-277 purohitaH zreSThataraH zreSThaH senApatiH smRtaH / samaH suhRcca sambandhI hyutamA mantriNaH smRtAH // 278 // adhikArigaNo madhyo'dhamau darzakalekhaka / jJeyo'dhamatamo mRtyaH paricAragaNaH sadA / pavAranagAnyUno vijJeyo nauvasAyaH // 276 // For Private And Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padabhraSTa karavA yAgya rAjA. 11. rAjyamAM, pureAhitane sarva adhikArI maDaLamAM zreSTha jANavA, senApatine uttama jAve, rAjAnA mitrAne tathA samadhIyAne rAjA samAna jANuvA, matriyAne niraMtara uttama samajavA, adhikArI vargane madhyama jANavA, darzaka tathA lekhaka vargane te karatAM utaratA jANavA, cAkarAne ane paricAraka vargane saddA ati utaratA jANavA. ane nIca kAma karanArA leAkeAne ricAraka varga karatAM utaratA naNavA, 278279 purogamanamutthAnaM svAsane sannivezanam / kuryyAtsakuzalapraznaM kramAtsusmitadarzanam // 280 // rAjA purohitAdInAM tvanyeSAM snehadarzanam / adhikArigaNAdInAM sabhAsthazca nirAlasaH // 289 // ww sabhAmAM beThelA rAjAe purAhita Ardika Ave tyAre ALasa rahita thai Asana uparathI ubhA thavuM, cAlIne tenI sAmA javu, ane teone peAtAnA Asana upara besAravA. pachI teone kramavAra kuzaLa prazna puchyAM, tathA maTTahAsya pUrvaka tenA mukha tarapha dRSTi karavI. ane bIjA adhikArIyeA Ave tyAre rAnae sAvadhAna thaIne Asana upara besI rahevu, ane Agatuka adhikArIyA tarapha sneha sahita dRSTi karavI. 280-201 vidyAvatsu zaraccandro nidAghArko dviSatsu ca / tranAmu na vasantAI rUva svAstriviyo nRvaH // 282 // rAjAe vidvAneAnI sAthe zaradaMtunA caMdranI peThe zAMtapaNAthI vartavuM, zatruonI sAthe grISmarUtunA sUryanI peThe pracaMDatAthI vartavu. ane prajAnI sAthe vasaMtanA sUryanI peThe samabhAve vartavuM. 282 yadi brAhmaNabhinneSu mRdutvaM dhArayennRpaH / paribhavanti taM nIcA yathA hastipakA gajam // 283 // rAjA jo zudrAdika sAthe kAmaLatAthI varte che te mAvatA jema hAthIne parAjaya kare che tema nIca leAkeA rAjAnuM apamAna kare che. bhRtyAdyairyana karttavyAH parihAsAzca krIDanam / 283 apamAnAspade te tu rAjJo nityaM bhayAvahe // 284 // rAjAe cAkarAdikanI sAthe mazkarI ThaThThAene tathA ramata gamata karavI nahIM, kAraNa tevI khAkhatA haMmezAM rAnane apamAnakAraka thai paDe che, 284 tathA lAyaka pRthakpRthagvyApayanti svArthasiddhayai nRpAya te / svArtha muLavatyA sarve svArthavA yataH // 281 // For Private And Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 112 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. rAnanI sAthe ramata gamata karanArA rAjapurUSA, peAtAnA svArtha sAdhavA mATe peAtAnuM kAmaja uttama che, paNa bIjAtu nathI evu batAvIne rAjAne kaI du jIduM samajavA mATe aneka prayatna Adare che; kAraNa ke saghaLA manuSyA svArtha parAyaNa hoya che. 285 vikalpante'vamanyanti laMghayanti ca tadvacaH / rAjabhojyAni bhuJjanti na tiSThanti svake pade // 286 // vistraMsayanti tanmantraM vivRNvanti ca duSkRtam / bhavanti nRpavezA hi vaJcayanti nRpaM sadA // 287 // tattriyaM sajjayanti sma rAtri kruddhe hasanti ca / vyAharantica nirlajjA helayanti nRpaM kSaNAt // 288 // AjJAmullaMghayanti sma na bhayaM yAntyakarmaNi / ete doSAH parIhAsakSamAkrIDodbhavA nRpe // 289 // rAjA peAtAnA sevakAnI sAthe upahAsa kare, tenA aparAdhAne kSamA Ape tathA ramatagamata kare tethI ATalA doSa upaje che. te deSA-rAjasevakA tathI rAjAnA vAkayane urADI de che, tenA kheAlanu apamAna kare che, tenA vacanane ulla`dhana kare che, rAnanI AjJA na heAya chatAM paNa rAjanA khAvA yAgya padArthe pAte khAi jAya che, peAtAnA adhikAra pramANe vartatA nathI, rAjanI gupta vArtA udhADI pADe che, rAnanuM nIca kRtya (je gusa hAya) tene ughADuM pADIne rAjAne vageAve che, rAjAnA jevA pAzAka pehere che, vizeSa te| zuM paNa huMmezAM rAnane chetare che, rANIne peAtAnu kAma sAdhavA mATe anukULa kare che, (aneka upAyeA karIne rANInA mananA prema sapAdana karI tenI sAthe asadvyavahAra calAve che), rAjA krodha kare che tyAre tee hasI kADhe che, nirlaeNnja banIne rAjAnI AgaLa khele che, rAjAne eka kSaNamAM namAve che, tenuM apamAna kare che ane nIca kAma karatAM paNa DaratA nathI. 26-299 lekhapatra vicAra. na kAryyaM bhRtakaH kuryyAnnRpalekhAdvinA kvacit / nAjJApayelekhanena vinAlpaM vA mahanRpaH // 290 // adhikArIe rAjAnAM sakhANu vinA koipaNa divasa kAma karavuM nahIM ane rAjAe paNa lakhANa vinA nAnAM ke mATAM kAma karavAne AjJA ApavI nahIM. i 390 For Private And Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekhapatra vicAra, bhrAnteH puruSadharmatvAkhyaM nirNAyakaM param / alekhyamAjJApayati hyalekhyaM yatkaroti yaH / rAjakRtyamubhI corau tau bhRvyanRpatI sadA // 299 // vismaraNa thavuM e sarva manuSyane svAbhAvika dharma che, mATe te vismaraNa thayelI vArtAne smaraNa karAvanArU uttama sAdhana lekha che. je rAjA lekha karyA vinA sukhathI AjJA kare che ke, amuka kAma kare,'ane je adhikArI lekha vinA rAnu kAma kare che te rAjane ane sevakane sadA cAra jANavA. 291 nRpasaMcinhitaM lekhyaM nRpastanna nRpo nRpaH // 292 // rAjAnA mehera chApavALA lekhaneja rAjA samajave paNa rAjAne rAjA samajavA nahIM.--kAraNa ke rAjyamAM sarva kAryano AdhAra lekha upara che. mATe lekhane rAjAnI upamA ApI che. samudralikhitaM rAjJA lekhyaM taccottamottamam / uttamaM rAjalikhitaM madhyaM mantryAdibhiH kRtam / pauralekhyaM kaniSTaM syAtsarva saMsAdhanakSamam // 293 // 113 rAjAe je lekha karIne temAM peAtAnI mudrA (mahArachApa) mArI heAya te lekha uttameAttama gaNAya che. rAjue lekha kI hAya, paraMtu tenA upara mAhera chApa mArI na hoya te lekha uttama gaNAya che, matrI vagerenA lakhelA lekha madhyama gaNAya che, ane prajAe kareleA lekha kaniSTha gaNAya che. sadhaLA lakhANA sArI rIte kArya karI zake che, paraMtu teomAM uttamAdika bheda paratve mahattA rahelI che. 293 yasminyasminhi kRtye tu rAjJA yo'dhikRto naraH / sAmAtyayuvarAjAdiryathAnukramatazca saH // 294 // dainika mAsikaM vRttaM vArSikaM bahuvArSikam / tatkAryyajAtalera vyantu rAjJe samyanivedayet // 299 // rAnae yuvarAja, kAryabhArI vagere je je manuSyAne je je kAma upara adhikArI nimyA hAya te te adhikArIe e kramavAra peAtAnA dainika, mAsika, vArSika, tathA bahu vArSika kAmeAnAM je lakhANa thayAM hoya te sarve lakhANA rAjAne jANa karavAM. 294-295 rAjAdyaMkitalekhyasya dhArayetsmRtipatrakam / nAcheDatIne vismRtize mAntiH sakhkhate mRgAm // 266 || For Private And Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 114 zukranIti. A smRti rAjAe mudrA mArelAM je lakhANeA karyAM hAya te sarvanuM eka patra karI rAkhavuM; kAraNa ke ghaNA kALa vityA pachI manuSyane vismRti athavA te bhrama thAya che. 196 anubhUtasya smRtyarthaM likhitaM nirmitaM purA / yatnAcca brahmaNA vAcA varNasvaravicinhatam // 297 // pUrve brahmAe anubhavamAM AvelAM kAmane saMbhAravA mATe mahA prayatna svara tathA vyaMjanevALe khelAtI bhASAnA eka lekha taiyAra karyeA che. 197 vRttalekhyaM tathA cAyavyayalekhyamiti dvidhA / vyavahAra kriyAbhedAdubhayaM bahutAM gatam // 298 // lekha e prakAranA che: vRtAMta saMbaMdhI tathA Ayavyaya saMbadhI. te mane lekha bhinnabhinna vyavahArika sabaMdhane laIne bahu vistAra pAmelA che. 28 yathopanyastasAdhyArthasaMyuktaM sottarakriyam / sAvadhAraNakaJcaiva jayapatrakamucyate // 299 // lekhamAM kartavyakArya yathArtha rIte jaNAvyu hAya ane uttarakrIyA paNa siddhAMta sahita jaNAvelI heAya te jayapatra kahevAya che. 299 sAmanteSvatha bhRtyeSu rASTrapAlAdikeSu yat / kAryyamAdizyate yena tadAjJApatramucyate // 300 // je lekhathI sAmatA upara, sevakA upara, tathA dezanuM rakSaNa karanArA purUSo upara AjJA karavAmAM Ave che te AjJApatra kahevAya che. 300 RtvikpurohitAcAryyamanyeSvabhyarciteSu ca / . kAryaM nivedyate yena patraM prajJApanAya tat // 309 // je lekhapatrathI Rtvije, purAhitA, AcArI tathA bIjA pUjyapurUSAne adhikAranAM kAma jaNAvavAmAM Ave che te prajJApana putra kahevAya che. 301 sarve zruta karttavyamAjJayA mama nizcitam / svahastakAlasampannaM zAsanaM patrameva tat // 302 // tame sadhaLA mArI AjJAthI mArU Avazyaka kataeNc yAna ine sAMbhaLe. Ama kahIne rAjA peAtAnA hastAkSarathI mitivALuM je lakhANa kare che te zAsanapatra kahevAya che. 302 dezAdikaM yasya rAjA likhitena prayacchati / sevAzauryyAdibhistuSTaH prasAdalikhitaM hi tat // 303 // For Private And Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekhapatra vicAra.. rAja jenI sevAthI tathA zoryatA vagerethI prasanna thaIne, deza gAma vagerene lekha karIne te deza vagere Ape che te prasAdapatra gaNuya che. 303 bhogapatrantu karadIkRtaM copAyanIkRtam / puruSAvadhikaM tattu kAlAvadhikameva vA // 304 // amuke ATale bhAga letA javuM, Avo TharAva karIne je lekha karavAmAM Ave che te bhagapatra kahevAya che. rAjyamAMthI ATaluM dhana amukane ApavuM Avo TharAva karIne je lekha karavAmAM Ave che te karadapatra kahevAya che. bheTa tarike ATaluM dhana maLyuM jaze e amukane lekha karavAmAM Ave che te upAyanapatra kahevAya che. ATaluM dravya amuka vaMzanA eka be ke ghaNA purUne maLaze, Avo je lekha karavAmAM Ave che te purUSAvadhipatra kahevAya che. amuka kALa sudhI ghana manyA jaze evo je lekha karI ApavAmAM Ave chete kALAdhikapatra kahevAya che. 304 vibhaktA ye ca bhrAtrAdyAH svarucyA tu parasparam / vibhAgapatraM kurvanti bhAgalekhyaM taducyate // 305 // je bhAIo vagere pitAnI icchAthI paraspara judA thaIne eka bIjAnA bhAganI vehecaNu mATe je lekha kare che. te bhAgapatra kahevAya che. 305 . gRhabhUmyAdikaM datvA patraM kuryAtprakAzakam / anucchedyamanAhAyaM dAnalekhyaM taducyate // 306 // ghara athavA to jamIna vagerenuM dAna ApIne, Ano keIe nAza karavo nahIM athavA to chInavI levuM nahIM, e, manuSyanA samakSamAM je lekha karavAmAM Ave che te dAnapatra kahevAya che. 306 gRhakSetrAdikaM krItvA tulyamUlyapramANayuk / patraM kArayate yattu krayalekhyaM taducyate // 307 // gya kiMmatavALuM ane pramANavALuM ghara athavA to kSetra vagere vecIne tene je lekha karavAmAM Ave che tene kaya (vecANa) patra kahe che. 307 jaGgamasthAvaraM bandhaM kRtvA lekhyaM karoti yat / gopyabhogyakrIyAyuktaM sAdilekhyaM taducyate // 308 // jaMgama mIlakata tathA sthAvara milakta ghare mUkIne teno gupta rIte bhogavaTe svAdhIna rAkhI je lekha karavAmAM Ave che tene sAdapatra kahe che. 308 grAmo dezazca yatkuryAtsatyalekhyaM parasparam / rAjavirodhidharmArtha saMvitpatraM taducyate // 309 // For Private And Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zudhanIti. gAmanA loko tathA dezanA loko, rAjA je dharma pALato na hoya tevA rAjA virUddha svadharmanI rakSA karavA mATe paraspara je lekha kare che te saMvipatra kahevAya che. 309 vRddhayai dhanaM gRhItvA tu kRtaM vA kAritaJca yat / sasAkSimaJca tatproktamRNalekhyaM manISibhiH // 310 // A dhananuM tamane huM vyAja ApIza, AvI pratijJA karI dhana vyAje laI sArA sAkSIyonI sahIvALo je lekha karyo hoya tevA karavAmAM Ave hoya te lekhane vidvAno RNapatra (khata kahe che. 310 abhizApe samuttIrNe prAyazcitte kRte budhaiH / dattaM lekhyaM sAkSimadyacchuddhipatraM taducyate // 311 // apavAdamAMthI mukta thayA pachI ane pAtakanI zuddhi mATe prAyazcitta karyA pachI A nirdoSa che Avo sArA sAkSIvALA je lekha ApavAmAM Ave che tene vidvAne zuddhipatra kahe che. 311 melayitvA svadhanAMzAnvyavahArAya sAdhakAH / kurvanti lekhapatraM yattacca sAmayikaM smRtam // 312 // vyApAra karanArA purUSo vyApAra mATe pitAnA dhanane bhAga ekaThuM karIne je lekha kare che te lekha sAmAyikapatra jANavuM che. 312 samyAdhikAriprakRtisabhAsadbhirna yaH kRtaH / tatpatraM vAdimAnyaM cejjJeyaM sammatisaMjJikam // 313 // mAnya purUSoe, adhikArI varga, prakRtimaMDaLe, tathA sabhAsadee (Asesa e) je lekhane mAnya na karyo hoya chatAM paNa vAdI te lekhane mAnya kare che tenuM nAma saMmatipatra kahevAya che. 313 svakIyavRtajJAnArthaM likhyate yatparasparam / zrImaGgalapadADhyaM vA sapUrvottarapakSakam // 314 // asandigdhamagUDhArthaM spaSTAkSarapadaM sadA / anyavyAvartakasvAtmaparApatrAdinAmayuk // 315 // ekahibahuvacanairyathAIstutisaMyutam / samAmAsatadahirnAmajAtyAdicinhitam // 316 // kAryabodhi susambandhaM natyAzIrvAdapUrvakam / svAmyasevakasevyAthai kSemapatraM tu tatsmRtam // 317 // For Private And Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Avaka kharcanA bheda. jemAM zrI evuM magaLakAraka padma prathama hAya, jemAM pUrva ane uttara pakSa lakhyA hAya, sadeha rahita spaSTa vArtA lakhI hAya, jemAM spaSTa akSarathI prasiddha vArtA lakhavAmAM AvI hAya, jemAM eka bIjAne judA pADI ApanArAM peAtAnAM tathA sAmA manuSyanA pitA vagerenAM nAme spaSTa lakhelAM hAya, jemAM eka vacana, dvivacana tathA bahuvacane vaDe thAyeAgya stuti karavAmAM AvI hAya, jemAM varSa, mAsa, pakSa divasa ane jAti tathA nAma vagere lakhyAM hAya, jemAM amuka kAma jaNAvavAmAM Avyu. hAya, uttama prakArane saMbaMdha jaNAvanArA namaskAra athavA teA AzIrvAda jaNAvyA hAya, jemAM svAmI tathA sevanI sevA saMbaMdhI khAkhata batAvI heAya-A pramANe pAtapeAtAnuM vRttAMta jaNAvavA mATe paraspara je kAgaLa lakhavAmAM Ave che te kSemapatra kahevAya che. 314317 ebhireva guNairyuktaM svAdharSakavibodhakam / bhASApatraM tu tajjJeyamathavA vedanArthakam / / 318 // upara jaNAvyA pramANe jemAM ceAgya rIte sarva lakhavAmAM Avyu hAya ane tenI sAthe jemAM peAtAnuM duHkha jaNAvavAmAM AvyuM hoya, te patrane bhASApatra, abhiyAgapatra athavA teA vedanApatra kaheche. 318 pradarzitaM vRttalekhyaM samAsAllakSaNAnvitam / samAsAtkathyate cAnyaccheSAyavyayabodhakam // 319 // 117 w A pramANe TUMkAmAM vRttAMtanuM lakhANa, tenAM lakSaNA sahita dasAvyuM. have khAkI rahelu Avaka tathA kharca saMbaMdhI lakhANa TukAmAM kahuM chuM. 39 Avaka kharcanA bheda. vyApyavyApakabhedaizca mUlyamAnAdibhiH pRthak / viziSTasaMjJitaistaddhi yathArthairvahubhedayuk // 220 // vyApya (peTA) viSaya ane vyApaka (mukhya) viSayanA bhedovaDe tathA nAnA moTAM cacArya mUlya ane mAna AphrikavaDe AvakanA tathA kharcanA copaDAe bhinnabhinna dhaNI AtanA che. 30 vatsare vatsare vApi mAsi mAsi dine dine / hiraNyapazudhAnyAdi svAdhInaM tvAyasaMjJakam | parAdhInaM kRtaM yattu vyayasaMjJaM dhanaJca tat // prativarSe, pratimAse ane pratidivase suvarNa, pazu vastu peAtAnA adhInamAM Ave che tenuM nAma Avaka; For Private And Personal Use Only 321 // ane dhAnya Aphrika tathA suvarNa, pazu Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. Adika dhana bIjAne svAdhina karavAmAM Ave che. tenuM nAma vyaya gaNAya che. 32 sAyaskazcaiva prAcIna AyaH sa JcitasaMjJakaH / vyayo dvidhA copabhuktastathA vinimayAtmakaH // 322 // AvakanA be bheda che: tarata thayelI ane ghaNA varSa upara thayelI. ghaNA varSa upara thayelI Avakane saMcita kahe che. temaja kharcanA paNa be bheda cheH upabhukta ane vinimaya. 322 nizcitAnyasvAmikaM cAnizcitasvAmikaM tathA / svasvatvanizcitaM ceti trividhaM saJcitaM matam // 323 // saMcita dhananA traNa bheda mAnelA che. 1 je dhanano bIjo svAmI nizcaya karelo hAya, 2 jeno bIjo svAmI nizcaya karela na hoya. tathA 3 jenA upara potAnuM svAmItva nizcaya thayuM hoya. 323 nizcitAnyasvAmikaM yaddhanaM tu trividhaM hi tat / aupanidhyaM yAcitakamauttamaNikameva ca // 324 // je dhanane bIje svAmI nizcaya karavAmAM AvyA hoya tevA saMcita dhananA traNa bheda che. 1 aupanidhya, 2 yAcitaka, tathA 3 auramaNika. 324 visrabhAnnihitaM sadbhiryadaupAnadhikaM hi tat / avRdvikaM gRhItInyAlaMkArAdi ca yAcitam // 325 // savRdvikaM gRhItaM yaDhaNaM taccauttamaNikam / nidhyAdikaM ca mArgAdau prAptamajJAtasvAmikam // 326 // sajajanoe vizvAsathI koIne tyAM mukeluM dhana opanidhya kahevAya che. cAjavinA ghareNAM dhana vigere mAMgI lIdhAM hoya te yAcitaka kahevAya che, karaje lIdheluM dhana ramaNika kahevAya che tathA mAgadikamAM nidhi vigere je dhana maLe te ajJAta svAmI dhana kahevAya che. 325-326 sAhajikaM cAdhikaM ca dvidhA svasvavinizcitam // 327 // . je dhana upara potAnuM svAmItva siddha thayuM hoya tevA dhananA be bheda che: sAhajIka tathA adhika. 3ra7 utpadyate yo niyato dine mAsi ca vatsare / AyaH sAhajikaH saiva dAyAdyazca svavRttitaH // 328 // pitAe ApelA ghananA vibhAgamAMthI tathA pitAnI AjIvikAmAMthI For Private And Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Avaka kharcanA bheda. 1e pratidivase pratimAse ane varSe je nizcaya Avaka thatI hoya tene sAhajIka Avaka kahevI. 328 dAyaH parigraho yattu prakRSTaM tatsvabhAvajam / pitAe ApelA dhanamAMthI tathA dAnamAMthI je niyata Avaka thatI hoya te uttama sAhajIka Avaka jANavI-je zrama vinA maLe che. 328 maulyAdhikyaM kusIdaJca gRhItaM yAjanAdibhiH // 329 // pAritoSyaM bhRtiprAptaM vijitAdyaM dhanaJca yat / svasvatve'dhikasaMjJaM tadanyatsAhajikaM smRtam // 330 // mULa kiMmata karatAM adhika kiMmatamAM vecIne meLaveluM dhana, vyAja tarike meLaveluM dhana, yajJayAgAdikamAMthI meLaveluM ghana, inAma tarike meLaveluM dhana, yuddhamAM vijaya karIne meLaveluM dhana, svatvanizcitasvadhanamAM adhika dhananA nAmathI oLakhAya che ane te karatAM bIjI rIte meLavelAM dhanane sAhajIka jANavuM. 3ra9-330 pUrvavatsarazeSaJca vartamAnAbdasambhavam / svAdhInaM saJcitaM dvedhA dhanaM sarva prakIrtitam // 331 // svAdhIna dhana tathA saMcita dhana e sarva dhananA be prakAra kahyA che: 1 pUrvavarSazeSadhana (prathamanA varSamAM kharcatAM bAkI baceluM) ane 2 vartamAna varSamAM upajeluM. 331 dvedhAdhikaM sAhajikaM pArthivetarabhedataH / bhUmibhAgasamudbhUta AyaH pArthiva ucyate // 332 // sa devakRtrimajalairdezagrAmapuraiH pRthak / bahumadhyAlpaphalato bhidyate bhUvibhAgataH // 333 // adhika tathA sAhajIka dhananA (vaLa) be bheda cheH pArthiva ane anya pArthiva. bhUmimAMthI je Avaka thAya che te pArthiva Avaka kahevAya che. ane bIjI te jagama Avaka. pArthiva Avaka, devAlamAMthI mATInAM kRtrima ramakaDAM tathA vAsaNa vageremAMthI, pANumAMthI, bhinnabhinna deza grAma tathA nagaramAMthI, ane pRthvInA bhinnabhinna kSetromAMthI-uttama, madhyama ane kaniSTa phaLarUpe utpanna thAya che tethI tenA judA judA vibhAga che. 333 zulkadaNDAkarakarabhATakopAyanAdibhiH / itaraH rkIttitastajjJairAyo lekhAvazAradaiH // 334 // . vANiyA vagere pAsethI lIdhele rAjakara, luccAo pAsethI lIdhela For Private And Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 zukranIti. daMDa, khANamAMthI upajelu' dhana, prazna pAsethI lIdhelA kara, bhADuM', tathA bheTa ityAdikamAMthI utpanna thayelI Avakane AyajJAnavALA nipuNa lekhake apArthiva Avaka kahe che. 334 yannimito bhavedAyo vyayastannAmapUrvakaH / vyayazcaivaM samuddiSTo vyApyavyApakasaMyutaH / / 339 // je kAraNane laIne Avaka thatI hoya te kAraNa upara lakhIne tenA kharce tenI nice lakhavA, AvI rIte peTA viSaya ane mukhya viSayavALA kharca kahelA che. 335 punarAvarttakaH svatvanivarttaka iti dvidhA / vyayo yannidhyupanidhIkRto vinimayIkRtaH / sakusIdAkusIdAdhamarNikazyAvRttaH smRtaH // 336 // kharcanA be bheda che: eka punarAvartaka (pA AvanArA) ane bIjo svasvanivartaka. (peAtAnu svAmitva jatuM rahenAra) nidhikRta, upanidhikRta, vinimayIkRta, tathA vyAjavALA ane vyAja rahita AdhamaNika kharce, A sarva punarAvartaka kharca gaNAya che. 336 nidhirbhUmau vinihito'nyasminnupanidhiH sthitaH / dattamUlyAdisaMprAptaH saiva vinimayIkRtaH // 337 // bRddhayAvRddhayA ca yo dattaH sa vai syAdAdhamarNikaH / savRddhikamRNaM dattamakusIdaM tu yAcitam // 338 // pRthvImAM DAMTeluM dhana nidhikRta kahevAya che, khIjA manuSyane tyAM thApaNa tarike mukelu upanidhikRta kahevAya che, paraspara mUlya ApI alAbadalA karavAmAM AvatI vastu vinimaya kahevAya che.je manuSyane vyAjeathavA teA vyAja vinA ApavAmAM AvyuM hoya te AdhamaNika dhana kahevAya che. temAM je dravya vyAjasahita ApavAmAM AvyuM hoya te RNa kahevAya ane vyAja vinA ApeluM dhana yAcita kahevAya che. 330-339 svatvanivarttako dvedhA tvaihikaH pAralaukikaH // 339 // pratidAnaM pAritoSyaM vetanaM bhogyamaihikaH / caturvidhastathA pAralaukIko'nantabhedamAkU // 340 // For Private And Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Avaka gayA bheda. svasvanivartaka kharcanA e eka che aihika (laukika) ane pAralaukika temAM prajhiMdAna, pAritaSya, vetana tathA bhAgya AvA cAra prakAranA laukika arca che ane pAralaukikanA anata beTTa che. 349-340 zeSaM saMyojayennityaM punarAvarttako vyayaH // 349 // punarAvartaka kharca hamezAM zeSa rahelI rakamanI sAthe joDAya che. 341 mUlyatvena ca yaddattaM pratidAnaM smRtaM hi tat / sevAzauyryAdisantuSTairdattaM tatpAritoSikam / bhRtirUpeNa sandattaM vetanaM tatprakIrttitam // 342 // vastu kiMmata laIne ApI hAya tene pratidAna navI; svAmI, sevA tathA zauryathI prasanna thaIne je vastu Ape te pAritArSika, tathA pagAra tarike Ape te vetana kahevAya che. 342 dhAnyavastragRhArAmago gajAdirathArthakam / vidyArAjyAdyarjanArthaM dhanAdyarthaM tathaiva ca / vyayIkRtaM rakSaNArthamupabhogyaM taducyate // 343 // dhAnya, vastra, dhara, agIcAo, gAya, khaLada, hAthI, dheADA tathA ratha vagerene mATe vidyA, rAjya ane dhana saMpAdana karavA mATe tathA peAtAnu ane rAjyanuM rakSaNa karavA mATe je kharca karavAmAM Ave che te upabhAgya kahevAya che. 343 suvarNaratnarajataniSkazAlAstathaiva ca / rathAzvagogajoSTrAjAvInAM zAlA: pRthakpRthak // 344 // vAdyazastrAstravastrANAM dhAnyasambhArayostathA / mantrizilpanATayavaidyamRgANAM pAkapakSiNAm / zAlA bhogye niviSTAstu tadvyayo bhogya ucyate // 345 seAnA tathA rUpAnA zikA Adi pADavAnI zALAo, ratna parIkSAnI zALA, ratha, hAthI, dheADA, gAya, baLada, uMTa, makarAM, ane meDhAnI judI judI zALAo, vAjIMtra zALAo, zasra astrazALAe, dhAnya zALAo, judA judA padArthonI zALA, maMtrIzALA, zilpazALA, nATayazALA, vaigharazALA, pazuzALA, pAkazALA, pakSizALA, ItyAdika bhinnabhinna sarva zALAe bhAgya vastunA peDhAmAM AvI jAya che; mATe te zALA banAvavA mATe je kharca thAya te kharca bhAgya kahevAya che. 344-345 11 For Private And Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra sura www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zubhIti. japahomArcanairdAnaizvaturdhA pAralaukikaH / punaryAta nivRttazca vizeSAyavyayau ca tau / Avarttako nivarttI ca vyayAyau tu pRthadvidhA // 346 // pAralaukika kharcanA cAra bheda che: 1 japa, 2 hAma, pha pUjana ane 4 jJAna, vizeSa Avaka tathA niroSa kharca A banne punarAvartaka ane svatva nivartaka nAmanA be bhedavALAheAvAthI judA judA tenA be bheda gaNAya che. 346 AvartakavihInau tu vyayAyo lekhako likhet // 347 // lekhake, punarAvartaka ane svatvanivartaka nAmanAM banne Avaka tathA kharce lakhavAM. 347 krayAdhamarNaghaTanAnyasthalApto vivartakaH / dravyaM likhitvA dadyAttu gRhItvA vilikhetsvayam // 348 // vizvAsu lekhake padArthonA vecANamAM, karaja Ardika vyavahAramAM, tathA bIjA vyApArika vyavahAramAM je vastu ApavAnI hAya te vastune prathama cApaDAmAM lakhavI ane pachI ApavI. ane levAnI vastu prathama pAte levI ane pachI tene cApaDAmAM neAMdhavI. 348 hIyate varddhate naivamAyavyayavilekhakaH // 349 // A pramANe Avaka tathA kharca lakhavAthI temAM vadhArA ghaTADo thatA nathI-paNa hisAba barAbara maLI rahe che. 349 hetupramANasambandhakAryyAGgavyApyavyApakaiH / AyAzca bahudhA bhinnA vyayAH zeSaM pRthakpRthak / mAnena saMkhyA caivonmAnena parimANakaiH // 350 // judAM judAM kAraNeAvaDe, pramANeAvaDe, judAjudA sabaMdhavaDe bhinnabhinna kAryanA avAMtara vyApAravaDe, nAnA tathA meATA viSayeAvaDe, judAM judAM mAnavarDa, judIjudI sakhyAvaDe ane judAMjudAM unmAna tathA parimANavaDe, upara jaNAvelA bheda zivAya Avaka tathA kharcanA bIjA paNa ghaNA bheda che. 350 kvacitsaMkhyA kvacinmAnamunmAnaM parimANakam / samAhAraH kvaciceSTo vyavahArAya tadvidAm // 351 // vyavahAravettAe, vyApAra mATe koi dezamAM sakhyA svIkArelI che; koI dezamAM mAna svIkArelu che,keAI dezamAM unmAna svIkArelu che, kaI dezamAM parimANa svIkAreluM che, ane kAI dezamAM sadhaLAM mApa svIkArelAM che. rUpA For Private And Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Avaka paranA le. aMgulAdyaM smRtaM mAnamunmAnaM tu tulA smRtaa| parimA pAtramAM saMyaeNvAdavi che. 212 AgaLa tathA hAthane mAna kahe che, telane unmAna kahe che, pAlIpavAlA vagere pAtrane parimANu kahe che ane eka, be, traNa, vagerene saMkhyA kahe che. 35ra ___ yatra yAda gvyavahArastatra tATakpralpayet // 353 // je dezamAM jevo vyavahAra cAlatuM hoya te dezamAM te vyavahAra karavo. 353 rajatasvarNatAmrAAda vyavahArArthamudritam / vyavahArya varATAdyaM ratnAntaM dravyamAritam / sapazudhAnyavastrAditRNAntaM dhanasaMjJikam // 394 // rAjAe lekamAM vyavahAra karavA mATe senA, rUpA tathA tAMbA vagere dhAtunA zikAo paDAvyA hoya tenAthI lokeAe vyavahAra karavo. koNIthI laIne ratnapata vastuo dravya kahevAya che; ane pazu, dhAnya, tathA vastrathI laIne vaNaparyaMta sarva vastunuM nAma ghana gaNAya che. 354 vyavahAre cAdhikRtaM svarNAdyaM mUlyatAmiyAt // 355 // vyApAra mATe taiyAra karelI suvarNa Adika dhAtuo kiMmatanA rUpane pAme che. 3papa kAraNAdisamAyogAtpadArthastu bhaveddhIva / yena vyayena saMsiddhastavyayastasya mUlyakam // 356 // pRthvI upara bhinnabhinna kAraNane laIne padAya taiyAra karavAmAM Ave che, temAM je kharcathI je padArtha siddha thAya che te kharcane te padArthanI kiMmata jANavI. 356 sulabhAsulabhatvAccAguNatvaguNasaMzrayaiH / yathAkAmA padArthAnAma hInAdhikaM bhavet // 357 // padArthanA sulabhapaNane lIdhe, durlabha paNAne lIdhe, uttamapaNane lIdhe tathA kaniSThapaNAne lIdhe padArthanI IcchAnusAra ochI vadhatI kiMmata hoya che. 3pa7 na hInaM maNidhAtUnAM kacinmUlyaM prakalpayet / mUlyahAnistu caiteSAM rAjadauSTayena jAyate // 358 // For Private And Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. rAjAe maNinI tathA suvarNa vagere dhAtuonI koI vAra halakI kiMmate rAkhavI nahIM, kAraNa ke rAjAnI duSTatAthI mANeka ane suvarNa vagere dhAtuonI ochI kiMmata thAya che-mATe rAjAe te pramANe geravyavasthA jAya nahIM. 358 * lekhapatra lakhavAnI rIta. ghI caturbhAgabhUtapatre tiryggtaavliH| . tryazagAbhyantaragatA cArddhagA pAdagApi vaa| kAryA vyApakavyApyAnAM lekhane padasaMjJikA // 359 // mukhya viSaya tathA peTA viSaya lakhavA mATe moTA kAgaLanA cAra hAMsIyA pADIne, DAbI jamaNI bAjunA trIjA aMtara bhAgamAM, adhu bhAgamAM tathA cothA bhAgamAM vAMkI padanI paMkti lakhavI. 359 zreSThAbhyantaragA tAsu vAmataH vyaMzagApyanu / dakSatryaMzagatA cAnu parddhagA pAdagA tataH // 360 // upara jaNAvelI traNa prakAranI padapaMktiomAM, DAbI bAju tarapha madhyama bhAgamAM-trIjA aMzathI lakhelI padapaMkti zreSTha gaNAya che, jamaNuM bAjInA trIja aMzathI lakhelI padapaMkti te karatAM utaratI gaNAya che, barAbara adaI bhAgamAM lakhelI padapaMkti te karatAM utaratI ane te karatAM chevaTa cothA aMzamAM lakhelI padapaMkti utaratI gaNAya che. 360 svabhyantare svabhedAH syuH sadRzAH sadRze pade / svArambhapUrtisadRze padage staH sadaiva hi // 361 // saMdara bhAga upara nAma tathA krIyApadavALAM pade lakhavAM, jemAM akSare eka sarakhA ane eka AkAranA lakhavA-uMcA niMcA tathA bhinna bhinnanA lakhelA jaNAya nahIM tema lakhavA. ane te patranA baMne bhAgo viSacanA AraMbhathI laIne viSaya pUrNa thAya tevA hamezAM hovA joIe. 361. rAjA svalekhyacinhaM tu yathAbhilaSitaM tathA / lekhAnupUrva ku-ddhi dRSTA lekhyaM vicArya ca // 362 / / rAjAe lakhANa tarapha dRSTi karI temAM lakhelI bAbatane sArI peThe vicAra karavo. ane pachI te lekhanA pramANamAM icchAnusAra te lekha upara pitAnA nAmanI sahI karavI. 362 mantrI ca nAvivAkazca paNDito duutsNjnykH| rAzi ema ciheyu: prathama lime | 26 tA. For Private And Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekhapatra lakhavAnI rIta. maMtrI, (nyAyadhIza) prAdavivAda, paMDita ane te prathama-A lekha amane anukULa che -evI tenA upara saMmati karavI. 363 amAtyaH sAdhu likhanamasyetatprAglikhedayam / samyavicAritamiti sumantro vilikhettataH // 364 // tyAra pachI amAtye "A lekha satya che, evI tenA upara saMmati karavI. tyAra pachI sumaMge, "A lakhANane sArI rIte tapAsyuM che evI tenA upara saMmati karavI. 364 satyaM yathArthamiti ca pradhAnazca likhetsvayam / aGgIkartuM yogyamiti tataH pratinidhilikhet // 365 // tyAra pachI pradhAne pote-A lakhANa yathArtha ane kharUM che' -evI saMmati karavI. tyAra pachI pratinidhie-"A lakhANa aMgIkAra karavA yogya che-evI saMmati karavI. 365 aGgIkarttavyAmiti ca yuvarAjo likhetsvayam / lekhyaM svAbhimataM caitadvilikhecca purohitaH // 366 / / tyAra pachI yuvarAje pote A lakhANa aMgIkAra karavA yogya che evI saMbhati karavI ane purohite A lekha "mane maLati che" evI saMmati karavI. 366 svasvamudrAcinhitaMca lekhyAnte kuryyareva hi / aGgIkRtamiti likhenmudrayecca tato nRpaH // 367 // maMtri vagere saghaLAe te lekhane cheDe potapotAnI saMmati karI petapotAnI mudrA-mahora mAravI. tyAra pachI rAjAe A lekha aMgIkAra karyo che evI saMmati karIne tenA upara potAnI mudrA-mahera mAravI. 367 kAryAntarasyAkulatvAtsamyagdraSTuM na shkyte| yuvArAjAdibhirlekhyaM tadanena ca darzitam // 368 / / yuvarAja Adi bIjA kAmamAM rokANane lIdhe je lekhane barAbara tapAsa zake nahIM to teNe A lakhANane amuka manuSya pAse sArI rIte jovarAvyuM che, ema lakhIne tenA upara potapotAnI sahI karavI. 368 samudraM vilikheyuH sarve mantrigaNAstataH / rAjA dRSTamiti likhedrAksamyagdarzanAkSamaH // 369 // tyAra pachI saghaLA maMtriyoe lakhANa karIne tenA upara potapotAnI mahora mAravI. pachI rAjAe te lakhANuM i javuM. rAjAne te jovAne samaya na hoya to teNe lakhavuM ke meM A lekha turata ja che, 379 For Private And Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra karaka m www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. AyamAdI likhetsamyagvyayaM pazcAttathAgatam / vAme vAyaM vyayaM dakSe patrabhAge ca lekhayet // 370 // prathama samagra Avaka lakhavI ane pachI upara pramANe samagra kharce lakhavA. patranA DAkhA bhAga uparaja Avaka lakhavI ane jamaNA bhAga upara kharca lakhavA. 370 yatrobhau vyApakavyApyau vAmordhvabhAgagau kramAt / AdhArAdheyarUpau vA kAlArthaM gaNitaM hi tat // 371 // jyAM AgaLa vyApaka ane vyApya viSaya, athavA te AdhAra ane Adhyeya viSaya lakhavAne hAya tyAM patranI DAkhI mAjI upara kramavAra uparanA bhAgamAM prathama vyApaka athavA teA AdhAra ane nice vyApya athavA Adhyeya viSaye lakhavA. A sarva lakhavAnuM kAraNa amuka samayanA jJAnane mATe samajavuM. 371 adho'dhazva kramAttatra vyApakaM vAmato likhet / vyApyAnAM mUlyamAnAdi tatpaGktayAM vinivazayet // 372 // patranA DAmA bhAga upara kramavAra nice nice vyApaka viSaya lakhavA ane vyApya viSaye tathA tenI phi'mata ane mApa vyApya viSayanI paktacAmAM lakhavAM, 372 UrdhvagAnAM tu gaNitamadhaH patayAM prajAyate / yatrobhI vyApakavyApyau vyApakatvena saMsthitai // 373 // je lekhamAM vyApaka ane vyApya ane viSaya vyApaka rUpeja rahelA hAya tyAM AgaLa uparanI rakamenuM gaNita nicenI pratimAM thAyache. 373 vyApakaM bahuvRttitvaM vyApyaM syAnnayUnavRttikam / vyApyAzvAvayavAH proktA vyApako'vayavI smRtaH // 374 // ghaNAmAM rahe te vyApaka kahevAya, ane gheADAmAM rahe te vyApya kahevAya. vyApya vastuone avayava ANavA ane vyApaka vastune avayavI jAve. 34 sajAtInAM ca likhanaM kuryyAcca samudAyataH / yathAprAptaM tu likhanamAdyantasamudAyataH // 375 // eka natanA viSayAne samuddAyathI eka sAthe lakhavA, te yathAkrama AdithI laIne ataparyaMta eka samudAye lakhavuM. 375 vyApakAzca padArthAM vA yatra santi sthalAni hi vyApyamAyavyayaM tatra kuryyAt kAlena sarvadA // 376 // For Private And Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekhapatra lakhavAnI rIta, - jyAM AgaLa padArtho athavA te sthaLa vyApaka hoya tyAM AgaLa hamezAM kALavaDe Ayane ane vyayane vyAkhyA karavA. 376 sthAnaTippanikA caiSA tato'nyatsaGgaTippanam / viziSTasaMjJitaM tatra vyApakaM lekhyabhASitam // 377 // A sarva lekhane sthAnaTippaNI kahe che ane te sivAyanI bIjI saMghaTippaNuM gaNAya che. saMghaTippaNInA lekhamAM kahelo vyApaka viSaya viziSTa (mukhya)nA nAmathI oLakhAya che. 377 AyAH kati vyayAH kasya zeSaM dravyasya cAsti vai| viziSTasaMjJakaireSAM saMvijJAnaM prajAyate // 378 // keTalI Avaka che, keTalo kharca che, kayo padArtha bAkI rahyo che, A sarvanuM jJAna viziSTa lekha uparathI thAya che. 378 AdI lekhyaM yathA prAptaM pazcAttadgaNitaM likhet / yathA dravyaM ca sthAnaM cAdhikasaMjJaM ca TippanaiH // 379 // prathama je vastu maLI hoya te lakhavI. tyAra pachI tenI saMkhyA lakhavI. tyAra pachI vistArapUrvaka dravyanuM svarUpa, dravya AvavAnuM sthAnaka ane tenuM vizeSa nAma lakhavuM. 379 zeSAyavyayavijJAnaM kramAllekhyaiH prajAyate / sthalAyavyayavijJAnaM vyApakaM sthalato bhavet // 380 // viziSTa lekha uparathI kramavAra zeSa Avaka ane kharcanuM jJAna thAya che; ane sthAnaTippaNuM uparathI judAM judAM sthaLomAMthI thatI AvakanuM tathA kharcanuM jJAna thAya che. 380 padArthasya sthalAni syuH padArthAzca sthalasya tu / vyApyAstithyAdayazcApi yatheSTA lekhane nRNAm // 381 // koIvAra padAthe vyApaka hoya che ane sthaLe vyApya hoya che tathA kaIvAra sthaLa vyApaka hoya che ane padArtho vyApya hoya che. temaja tithiyo paNa kaIvAra vyApaka ane koIvAra vyAkhya hoya che mATe lekhae rIta pramANe IcchAnusAra lakhavuM. 381 nizcitAnyasvAmikAdyA AyA ye itraantgaaH| viziSTasaMkSikA ye ca punarAvartakAdayaH / vyayAzca paralekhAntA antimavyApakAzca te // 382 // For Private And Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. jenA bIjA svAmI TharelA hrAya evI Avaka ane bIjAnI pAse janArAM nANAMnI AvakrA tathA vizeSa nAmadhArI punarAvarta Adika mane lekhanI te bIjAnA hastAkSarA heAya che ane te lekha chevaTamAM ahu vistAravALA hAya che. 382 A icchayA tADitaM kRtvAdau pramANaphalaM tataH / pramANabhaktaM talabdhaM bhavedicchAphalaM nRNAm // 383 // * airAzikamAM traNa rakama heAya che; pramANa, icchA ane pramANa phaLa A traNa rakama uparathI ceAthI rakama kADhavAmAM Ave che. jema ke-traNa rUpIyAnI daza kerI tA cha rUpIyAnI keTalI ? AmAM traNa rUpIyA pramANa, daza karI pramANa phaLa ane cha rUpIyA IcchA gaNAya che. prathama IcchA rame pramANa phaLane guNIne je javAba Ave tene pramANa rakame bhAgI nAkhavA eTale manuSyAnuM IcchA phaLa (dhArelA javAba) Avaze. 33 * bhAskarAcArye lIlAvatInA trirAzika prakaraNamAM kahyu che ke pramANamicchA ca samAnajAtI AdyantayoH staH phalamanyajAti: / madhye tadicchAhatamAdyahRtsyAdicchAphalaM vyastavidhivilome // 46 // pramANa tathA icchA eka jAtanI rakama heAya che--je smAdi ane aMtamAM mUkavI; ane mULa bIcha jAtanI rakama che tene madhya bhAgamAM mUkavI. IcchA rakame phaLane guNIne pramANa rakame bhAMgI nAkhavI-jethI IcchA phaLa Avaze. tathA vilAma trirAzine viparIta rIte gaNavI. 4 udAharaNa. kuMkumasya sadalaM paladvayaM niSkasaptamalavaistribhiryadi / prApyate sapadi me vaNigvara brUhi niSkanavakena tatkiyat // 47 // he zreSThavANiyA! je OM paLa kuMkuma OM niSkamAM AvI zake to huM niSkanuM keTalu kukuma Ave te mane jhaTa kahe. uttara-para paLa kukuma Ave. 47 vyasta airAzikanuM lakSaNa icchAvRddhau phale -hAso, -hAse vRddhiH phalasya tu / vyasta gati taMtra, jJeya bhitovitaH / OM || icchA rakama moTI heAya; ane kuLanI rakama nAnI hoya athavA te| hAsamAM phaLanI vRddhi hoya tyAM AgaLa gaNita kuzaLa purUSAe vyasta gerAzaka jANavI. jemakepraapnoti cetSoDazavatsarA strI, dvAtriMzataM viMzativatsarA kim / dvidhUrva ho niSkacatuSkamukSAH prApnoti dhUH SaTkavahastadA kima / / 52 / / seALa varSanI sI khatrIsa niSkamAM Ave te "viza varSanI srInA keTalA niSka paDe ? be varSe kheDAyalA baLada cAra niSkamAM Ave che tAM cha varSa kheDAyalA baLada keTalA niSkamAM Ave? 16+32 20254 24-16 For Private And Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAto nAgu pIpAM vinam - I (A pramANe) sarva ne yAdadAstanA sAdhanabhata lekha mAM ka. 384 kASTake. gujA mASastayA karSaH padArthaH prastha eva hi / yathottarA dazaguNAH paJca prasthasya cADhakAH // 38 // guja, mAka, karva, padArtha, tathA prastha, AmAMnA eka eka uttaratara daza gaNuM adhika jANavA. arthAt daza guMjAne eka mAse, daza mASAne eka karSi, daza karNane eka padArtha, ane daza padArtha eka prazya tathA pAMca prasthane eka ADhaka (mApa vizeSa) jANu. / tatazcASTADhakaH prokto garmaNaste tu viMzatiH / sAravA svAti to te pramANam I 26 . * ATha ADhakane eka aNu, ane viza aNanI eka khArI thAya che. te mApa deza dezamAM bhinnabhinna hoya che. 386 paJcAMgulAvaTaM pAtraM caturaMgulavistRtam / prasthapAdaM tu tajjJeyaM parimANe sadA vudhaiH // 387 // vidvAnoe pAMca AMgaLa lAbAM ane cAra AMgaLa pahoLo pAtrane sadA mApamAM eka prasthane cotho bhAga jANavuM. 367 UrdhvAzca yathAsaMjJastadadhasthAzca vaamgaaH| kramAtsvadazaguNitAH parArdhAntAH prakIrtitAH // 388 // uparanI bAjue saMjJA anusAra aMka mAMDe ane tenI nice DAbI bAjI tarapha bIjA aMke mAMDavA. tyAra pachI AraMbhanA aMkathI kramavAra dazaka dazaka guNatAM parArdhapati aMka Ave che. 388 na kartuM zakyate saMkhyAsaMjJA kAlasya durgamAt / brahmaNo dviparAddhaM tu AyuruktaM manISibhiH // 389 // kALa anaMta che tethI tenI amuka saMkhyA che, ema nAma pADI zakAtuM nathI. mATe vidvAnoe brahmAnuM AyuSya be parArdhanuM kahyuM che. 389 10 guMjAne 1 bhASA. 10 padArthane ? pra. 8 ADhaka 1 amANa. 10 mAsAne 1 ka. 5 prasthano 1 ATaka. 20 aNanI 1 kha rI10 karNane 1 padArtha For Private And Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zukranIti. eko daza zataM caiva sahastraM cAyutaM kramAt / niyutaM prayutaM koTirarbudaM cAnakharvakau / nikharvapadmazaMkhAbdhimadhyamAntaparArddhakAH // 390 // 1 eka za 3 sA www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 hAra dha durA hAra 6 lAkha cha deza lAkha 8 karoDa 9 daza karoDa 10 anja 1 kharva 12 nikharva 13 patra 14 zakha 15 azvi 16 madhyama 7 aMta 19 parArdha 390 kAlamAnaM tridhA jJeyaM cAdraM sauraM ca sAvanam | bhUtidAne sadA sauraM cAdraM kausIdavRddhiSu / kalpayetsAvanaM nityaM dinabhRtye'vadhau sadA // 399 // cAMdra, saura tathA sAvana AvAM kALanta traNa prakAranAM mAna che. nitya mAsika pagAra ApavAmAM saura mAna levuM, vyAja vadhAravAmAM cAMdramAna levuM tathA nitya (rAja)ne pagAra ApavAmAM tathA avadhi pramANe pagAra Apana vAmAM sAvanamAna levuM. 391 kAryamAnA kAlamAnA kAryakAlAmitistridhA / bhRtiruktA tu tadvijJaiH sA deyA bhASitA yathA // 392 // paDitAe kAryanA pramANamAM, kALanA pramANamAM, tathA kArya kALanA pramANamAM ema traNa prakAre yeAgya pagAra ApavA kahyo che; mATe kahevA pramANe pagAra ApavA. 392 ayaM bhArastvayA tatra sthApyastvetAvatIM bhRtim / dAsyAmi kAryamAnA sA kIrtitA tannidezakaiH // 393 // tAre ahIthI A bhAra upADIne tyAM sudhI mUkI AvavA, huM tane tenI majurInA ATalA paisA ApIza.' A pramANe paraspara je TharAva karavA tene vidvAna kAryapramANa kahe che. 393 vatsare vatsare vApi mAsi mAsi dine dine / etAvatIM bhRtiM te'haM dAsyAmIti ca kAlikA // 394 // For Private And Personal Use Only daravarSe, daramahine ke dararAja kAmanA badalAmAM huM tune ATalA pagAra ApIza,' evA TharAva karavA tene kALa pramANa kahe che. 394 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pagAranA cAra etAvatA kAryamidaM kAlenApi tvayA kRtam / bhRtimetAvatIM dAsye kAryakAlamitA ca sA // 399 // hatu ne ATalA samayamAM ATaluM kAma karIza to huM tane khATalA pagAra ApIza,' Ave TharAva karavA tene kAryakALa pramANa kahe che. 395 pagAranA vicAra. na kuryAddhRtilopaM tu tathA bhRtivilambanam / koInA paNa pagAra kApavA nahIM tathA pagAra ApavAmAM vilaMba karavA nahIM, paNa turata Apave. avazyapopyabharaNA bhRtirmadhyA prakIrtitA // 396 // paripoSyA mRtiH zreSThA samAnnAcchAdanArthikA / bhavedekasya bharaNaM yathA sA hInasaMjJikA / 397 // avasya peSaNa karavA ceAgya mAtApitA vagere murabbI varganuM je pagAramAMthI poSaNa thatuM hoya te pagAra madhyama gaNAya che, je pagAramAMthI sAdhAraNa bIjA manuSyAnuM peASaNa paNa thatuM heAya te pagAra zreSTha gaNAya che, ane je pagAramAMthI mAtra anna tathA vastranA kharca nikaLatA hoya te pagAra sAmAnya gaNAya che ane jemAMthI mAtra eka manuSyanuM pASaNa thAya che te pagAra hIna kahevAya che. 396397 yathA yathA tu guNavAnbhRtakastadbhutistathA / saMyojyAta prayatnena nRpeNAtmahitAya vai // 398 // tu nekarA jema jema guNazALI hoya tema tema rAjAe peAtAnA hita mATe tenA guNanA pramANamAM tene pagAra Apave. 398 avazya poSyavargasya bharaNaM bhRtakAdbhavet / tathA bhRtistusaMyojyA tadyogyabhRtakAya vai // 399 // je pagAramAMthI avazya pASaNa karavA yAgya mAtApitA vagerenuM pASaNa thaI zake teTalA pagAra rAjAe sevakane yogyatA (joI) ApavA; jethI tene adhika meLavavA mATe cArI karavI paDe nahIM. 99 ye bhRtyA hInabhUtikAH zastravaste svayaM kRtAH / parasya sAdhakAste tu chidrakozaprajAharAH // 400 // rAnta, adhikArIcAne TuMkA pagAramAM rAkhIne peAtAnA rAtrue kare che; kAraNake huM pagAravALA sevaka) rAjAnu kAma cheADI bIjAnuM kAma kare che, For Private And Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "za nIti rAnanAM chidrA juve che. rAjyamAMthI ghana kare che tathA dhana mATe prajAne dukhI kare che. 400 - annAcchAdanamAtrA hi bhUtiH zUdrAdiSu smRtA / tatpApabhAganyathA syAtpoSako mAMsabhojiSu // 401 // mAMsa bhajana karanArI zaka Adika nIca jAtIne anna vastra jeTalo ja pagAra ApavA kahyA che. je rAjA nIca jAtine anna vastra karatAM vizeSa pagAra ApIne tenuM poSaNa kare che te rAjA teonA pAtakane bhAgI thAya che. 401 yahAhmaNenApahRtaM dhanaM tatparalokadam / zUdrAya dattamApi yannarakAyaiva kevalam // 402 // je dhana brAhmaNa corI jAya che te dhana paNa paraloka Ape che, paraMtu hAthathI kane dAna tarike ApeluM dhana paNa kevaLa narakaja ApanAruM thaI caDe che. 402 mando madhyastathA zIghrastrividho bhRtya ucyate / samA madhyA ca zreSThA ca bhRtisteSAM kramAtmRtA // 403 // maMda, madhyamasara ane zIvra, AvA traNa jAtanA anucara kahevAya che. mATe teone guNAnusAra kaniSTa, madhyama tathA uttama pagAra Apa kahe che. 403 bhRtyAnAM gRhakRtyArtha divA yAmaM samutsRjet / nizi yAmatrayaM niyaM dinabhRtye'rddhayAmakam // 404 // Abe divasa cAkarI karanArA nokarane tenA gharakAma mATe niraMtara divasamAM eka praharanI rajA ApavI. ane rAtre traNa praharanI rajA ApavI; ane divasanI cAkarI karanArane divasamAM artha praharanI chuTI ApavI. 404 tebhyaH kArya kArayIta hyutsavAdyairvinA nRpaH / atyAvazyaM tUtsave'pi hitvA zrAhadinaM sadA // 405 // rAjAe utsavonA divase mAM nekarane chuTI ApavI; ane bIjA divasamAM teonI pAsethI kAma levuM, ane atyAvazyaka kArya hAya to paNuM zrAddhanA divasamAM to kAma levuM ja nahIM, paraMtu utsavanA divasamAM - kAma levuM. 405 pAdahInAM bhUtiM tvArte dadyAttraimAsikI tataH paJcavatsarabhRtye tu nyUnAdhikyaM yathA tathA // 406 // For Private And Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pagArano vicAra. - pAMca varSa jUne kara thoDA divasa mAMdA paDe to tenA pagAra mAMthI eka catuthAza kApIne Apano pagAra tene Apa te je eka varSa sudhI mAMdo rahe to tene traNa mAsane pagAra-eka caturthAMsa kApIne Apa; paraMtu maMdavADanA pramANamAM tene ocho vadhato pagAra Apa.406 pANmAsikI tu dIrte tadUrdhva na ca kalpayet / . naiva pakSArddhamArtasya hAtavyAlpApi vai bhRtiH // 407 // eka varSa karatAM vadhAre vakhata mAM rahe che tene cha mahInAne pagAra Apo ane te karatAM vizeSa mAM rahe to tene pagAra Apavo nahIM; paNa mahinAmAM (eka) aThavADIyuM mAM rahe che tene zeDo pagAra paNa kApavo nahIM. 407 saMvatsaroSitasyApi grAhyaH pratinidhistataH / sumahadguNinaM tvAH bhRtyarddha kalpayetsadA // 408 // mahA guNavaMta nokara eka varSa sudhI mAM rahe to tenI pAsethI pratinidhi mAMgI le ane nitya junA nekaranA pagAramAMthI ardha pagAra navIna cAkarane Apo ane ardhapagAra bImAra paDelA nekarane mokalAvo. 408 sevAM vinA nRpaH pakSaM dadyAddhRtyAya vatsare // 409 // rAjAe varSamAM nekarane paMdara divasa caDate pagAre rajA ApavI. 409 catvAriMzatsamA nItAH sevayA yena vai nRpaH / tataH sevAM vinA tasmai bhatyaI kalpayetsadA // 410 // yAvajjIvaM tu tatputre'kSame bAle tadarddhakam / bhAryAyAM vA suzIlAyAM kanyAyAM vA sva zreyase // 411 // je nokare cAlIsa varSa sudhI nokarI karI hoya tene rAjAe jIvatAM paryata ghara beThAM penasana tarike ardha pagAra Apo. tenA maraNa pachI tene putra kArya karavA asamartha ane bALaka hoya tyAM sudhI tene penAsana tarike ardha pagAra Apo. putra na hoya te tenI suzaLa strIne penasana tarike ardha pagAra cAvata jIvita Apa: athavA to tenI putrI, kumArI rahe tyAM sudhI tene ardha pagAra Apa. A pramANe ApavAthI rAjAnuM kalyANa thAya che. 410-41 aSTamAMzaM pAritoSyaM dadyAndRtyAya vatsare / kAryASTamAMzaM vA dadyAtkArya drAgadhikaM kRtam // 412 // 12 For Private And Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanI rAjAe daravarSe cAkarane tenA pagArane eka aSTamAMza InAma tarike Apa ane temaNe moTuM kAma turata karI ApyuM hoya to te kAmanA eka aSTamAMza- jeTaluM dhana tene InAma tarike ApavuM. 41ra svAmikArye vinaSTo yastatputre tasdRti vahet / yAvadvAlo'nyathA putraguNAndRSTvA bhRti vahet // 413 // je rAjAne koi sevaka rAjAnA yuddha vagere kAmamAM maraNa pAme to tene putra bALaka hoya tyAM sudhI tenA pitAno pagAra leyA kare. ane jyAre te meTe thAya tyAre rAjAe tenA guNanI parIkSA karI tenA pramANamAM tene pagAra karI Apa. 413 SaSTAMzaM vA caturthAzaM bhRte tyasya pAlayet / dadyAttadaI bhRtyAya dvitrivarSe'khilaM tu vA // 4 14 // nakara mAM hoya athavA te tene kaMI vipattine samaya Avyo hoya tyAre rAjAe tene tenA pagArano eka SaSThAMza athavA te eka caturtheza Apavo. paraMtu te be traNa varSa paryata mAM rahe che tene tene adhe pagAra Apavo athavA to Akho pagAra Apo; paraMtu (e pagAra) guNa nirguNune vicAra karyA pachI Apo. 414 vAkpAruSyAnnyUnabhRtyA svAmI prabaladaNDataH / bhRtyaM prazikSayennityaM zatrutvaM tvapamAnataH // 415 // rAjA gALe daIne, tiraskAra karIne, pagAra kApIne, bhayaMkara zikSA karIne athavA apamAna karIne potAnA sevakane niraMtara zatrutA zikhave che. 415 bhatidAnena santuSTA mAnena parivardhitAH / sAntvitA mRduvAcA ye na tyajantyAdhipaM hi te // 416 // rAjA je sevakane pagAra ApIne saMtuSTa kare che, mAna ApIne vadhAre che, tathA mRduvANuM kahIne zAMta kare che, te sevake koI divasa rAjAne tyAga karatA nathI. 416 adhamA dhanamicchanti dhanamAnau tu mdhymaaH| uttamA mAnamicchanti mAno hi mahatAM dhanam // 4 17 / / kaniSTha varganAM manuSyo dhananI AzA kare che, madhyama varganAM manuSya mAna ane dhana banenI AzA kare che paNa uttama vargamAM manuSyo mAtra mAnanI AzA kare che; kAraNake mAna eja moTA purUSonuM dhana che. 47 For Private And Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pagAranA vicAra. yathAguNAnsvabhRtyAMzca prajAH saMraJjayennRpaH / zAkhApradAnataH kAMzcidaparAnphaladAnataH || 418 // anyAnsucakSuSA hAsyaistathA komalayA girA / subhojanaiH suvasanestAmbulaizca dhanairapi // 419 // kAMzcitsukuzalaprazbhairadhikArapradAnataH / vAhanAnAM pradAnena yogyAbharaNadAnataH // 420 // A chatrAtapatracamaradIpikAnAM pradAnataH / kSamayA praNipAtena mAnenAbhigamena ca // 121 // satkAreNa ca jJAnena hyAdareNa zamena ca / premNA samIpavAsena svArdhAsanapradAnataH / sampUrvAsanatAnena stutyovALIrtanAt // 422 // rAjAe peAtAnI prajAne tathA sevakAne tenA guNanA pramANamAM raMjana karavA. jemake-kAIne sAdhAraNa vastuo bheTa ApIne, koine kuLAlika vastu arpaNu karIne, kAIne mIThI najaravaDe, kAine hAsyavinethI, koIne kAmaLa vANIthI khelAvIne, kAine sArAM sArAM bhejane jamADIne, kaNane uttama vastra ApIne, kAIne pAna seApArI ApIne, kAine dhana ApIne, koine kurALa prazna puchIne, kAIne navA adhikAro ApIne, koIne hAthI, gheADA, ratha, pAlakhI vagere vAhano ApIne, kAIne cathAcita AbharaNA ApIne, kAIne sAdI chatrI ApIne, kAIne vajranuM chatra ApIne, kAIne cAmara ApIne, kAIne mazAla ApIne, kAine tenA doSAnI kSamA karIne, kAIne praNAma karIne, keAIne mAna ApIne, koIne sanmukha javAnuM mAna ApIne, kAIne Adara satkAra ApIne, koIne zAstranA prasaMga kADhIne, ane kAIne Adara ApIne rjana karavA. koI gabharAyalAne zAMta karIne, kAIne sneha darzAvIne ane kAIne peAtAnI sAthe rAkhIne, kAIne ardha ane kAIne saMpUNaeN Asana upara besArIne, teA keAIne tenI prazaMsA karIne rajata karavA, ane kAIne tenA karelA upakArA kahIne prasanna karavA. 418422 yatkArye viniyuktA ye kAryoM kairaMkacca tAn / loha jaistAmrajai rItibhavai rajatasambhavaiH // 423 // sauvarNe ratnajairvApi yathAyogyaiH svalAJchanaiH / pravijJAnAya dUrAttu vastraizca mukuTairapi // 424 // je manuSyane je kAma upara rAkhyA hoya tene dUrathI A manuSya A For Private And Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti, na , 1 1 *, kAma upara che" evuM turata jANu thavA mATe rAjAe te te kAmanA nAmathI chApelA leDhAnA, tAMbAnA, pittaLanA, rUpAnA, senAnA tathA ratnonA paTTAo, vastra, mugaTe ke TopIo vagere adhikAra jaNavanArAM rAjyacinha, yogyatA pramANe, sevakenI pAse dhAraNa karAvavAM. 423-424 vAdyavAhanabhedaizca bhRtyAnkuryAtpRthakpRthak / svaviziSTaM ca yaccihUM na dadyAtkasyacinnRpaH // 425 // vaLI rAjAe sevakone judAM judAM vAdi tathA vAhane ApIne judA judA adhikArI banAvavA. jema ke amuka adhikArI jAya tyAre amuka vAtra vAge, amuka adhikArI amuka vAhana upara besIne ja bahAra nikaLe. paraMta chatra, cAmara vagere je pitAnAM moTAM rAjacinho che te keIne paNa ApavAM nahIM. 425 daza proktAH purodhAdyA brAhmaNAH sarva eva te / amAve kSatriyA yojyAstadabhAve tathorujAH // 426 / / purohita vagere daza prakRtimaMDaLamAM sarve brAhmaNoja hovA joie. brAhmaNe maLI zake nahI te kSatriyone rAkhavA ane kSatriya maLI zake nahIM te pachI vANiyAone rAkhavA. 4ra6 naiva vAtu saMyo cA guNavattoDa pArthi che kara7 mAM zako guNavALA hoya te paNa rAjAoe teone prakRtimaMDaLamAM dAkhala karavA nahIM ja, 4ra7 bhAgamAhI kSatriyastu sAhasAdhipatizca sH| grAsapo brAhmaNo yojyaH kAyastho lekhakastathA // 428 / / kSatriyane, rAjyane kara ugharAvanAra tathA zikSA vagere sAhasakAmano adhikAra Apa. brAhmaNane gAmane adhyakSa (vahIvaTadAra) banAva, tathA kAyasthane lekhakanA sthAna upara nima. 428 zulkayAhI tu vezyo hi pratihArazca pAdajaH / senAdhipaH kSatriyastu brAhmaNastadabhAvataH // 429 // vANiyAone rAjyane kara ugharAvavA upara rAkhavA, zukane dvArapALanI jagyA upara nima, kSatriyane senApati banAva, ane je kSatriya maLe nahIM te brAhmaNane senApati banAva. 4ra9 na vaizyo na ca vai zUdraH kAtarazca kadAcana / senApatiH zUra eva yojyaH sarvAsu jAtiSu // 130 // For Private And Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pagAranA vicAra. 1 www kAI paNa divasa vANiyAne, zUdrane tathA bIkaNa purUSane senApati karavAM nahIM. paNa sarva jAtimAM zUrA manuSyaneja senApatinI padavI ApavI. 430 sasaMkaracaturvarNadharmo'yaM naiva pAvanaH / yasya varNasya yo rAjA sa varNaH sukhamedhate // 431 // brAhmaNathI laine vasa karaparyaMta rAjUe heAya che. paraMtu te saMdhaLA rAjAonI rAjya khaTapaTa malIna jANavI. kemake temAM kapaTa rahelu hAya che. tathA rAna je jAtinA hAya te jAti sukha pAme che. 431 nopakRtaM manyate sma na tuSyati susevanaiH / kathAntare na smarati zaMkate pralapatyapi / kSubdhastanoti marmANi taM nRpaM bhRtakastyajet // 432 // je rAnta sevakanA upakAra mAnatA nathI, tenI sArI sevAthI satuSTa thatA nathI, kAI vArtA prasaMgamAM sevakanuM nAma Ave tyAre tene yAda karatA nathI, paraMtu ulaTA tenI zakA kare che, ane ADuMavaLu khele che, tathA gabharAya tyAre marmanAM vacane kahIne duHkha Ape che, tevA rAjAnA sevake tyAga karavA. 432 rukSaLa yuvarAkhAve: Tyamu samAptataH // 422 // A pramANe rAjyanAM, yuvarAjAnAM tathA adhikArI vagerenAM lakSaNA ane kAmeA huMkamAM kahyAM. 433 iti zukranItau yuvarAjAdilakSaNaM nAma dvitIyodhyAyaH adhyAya 3 tA. dharmanI zreSThatA atha sAdhAraNaM nItizAstraM sarveSu cocyate / sukhArthAH sarvabhUtAnAM matAH sarvAH pravRttayaH // 1 // sukhaM ca na vinA dharmAttasmAddharmaparo bhavet / trivargazUnyaM nArambhaM bhajettaM cAvirodhayan / anuyAyAtpratipadaM sarvadharmeSu madhyamaH // 2 // For Private And Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Re zukranIti. yuvarAjanAM lakSaNa vagere viSayA nirUpaNa karyA pachI rAjA ane prajA sarvane sAdhAraNa rIte upayogI evuM nItizAstra kahuM chuM. saghaLA manuSyA, sukhane mATeja pratyeka kAmamAM pravRttiyeA kare che. ema manAyaluM che. paraMtu dharma vinA sukha maLatuM nathI. mATe manuSye dharma parAyaNa thavuM joIe ane kAI paNa kAmanA Arbha dhama, artha, kAma rahita-niSphaLa karave nahIM. kiMtu saghaLAM kAryamAM dharma, artha ane kAmane anukULa thaine madhyamasara vartavuM tathA pagale pagale dharmane anusaravuM. 12 sAdhAraNa nIti. nIcaromanakhazmazrurnirmalAMghrimalAyanaH / snAnazIlaH susurAbhiH suvezo'nuvaNojjvalaH / dhArayetsatataM ratnasiddhamantramahauSadhIH // 3 // purUSe vALa utarAvavA, nakha kapAvavA, DADhI utarAvavI, ane pachI snAna karI hAtha paga tathA zarIranI sarva IdriyonA maLa dUra karI zarIrane sApha karavuM. tyAra pachI zarIra upara caMdana lagADavuM ane pachI sAde, zAlItA tathA ujjvaLa peAzAka peherI ratnAnAM AbhUSaNA aMga upara nitya dhAraNa karavAM, ane pachI siddikAraka maMtrAnA pATha karIne mahaiSadhInuM sevana karavuM. 3 sAtapatrapadatrANo vicaredyugamAtradRk / nizi cAtyayika kArye daNDI maulI sahAyavAn // 4 // hArakeDe pagamAM jeDA peherI, hAthamAM chatrI laI nagaramAM pharavA nikaLavuM, pharatI veLA eka josarI jeTalI dUra bhUmi sudhI dRSTi karavI. kAI veLA rAtre kaI bhayAnaka kArya Avyu hAya ! mAthe pheMTA viTALI hAthamAM lAkaDI laIne bIjA manuSyane sahAyaka tarike sAthe laine bAhAra javuM, 4 na vegito'nyakArye syAnna vegAndhArayedbalAt / bhattayA kalyANamitrANi sevetetaradUragaH // 5 // jhADAnI ke mUtaravAnI icchA thaI hoya chatAM paNa tene dabAvIne khIjA kAmamAM lAgavu' nahIM; paNa maLa tathA mUtrane tyAga karyA pachIja bIjA phAmanA Arabha karavA. khaLa karIne doDavu nahIM. samIpamAM hAIe ke dUra hAIe tApaNu sArA mitrAnI bhaktivaDe sevA bajAvavI. hiMsAsteyAnyathAkAmapaizunyaM paruSAnRtam / saMbhinnAlApavyApAdamamidhyAdRgviparyayam / pApakarmeti dazadhA kAyavAGmAnasaistyajet // 6 // For Private And Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhAraNa nIti, manuSya kAyika vAcika ane mAnasika, hiMsA, raAArI, ayeAgya kAma sevA, jacADIyApaNuM, pakrUratA, 'asatyatA, "maneAbhaMga, avivekatA, nAstiktA ane mithyAvehema A deza prakAranAM pAtaka karma tyAga karavAM. 6 dharmakAryaM yata zaktyA no cetprApnoti mAnavaH / prApto bhavati tatpuNyamatra vai nAsti saMzayaH // 7 // manuSya peAtAnI zaktinA pramANamAM dharma karavAnA prayatna kare chatAM vighna AvavAthI dharmAcaraNa karI zake nahIM, tepaNa tene A leAkamAM dharmanuM phaLa maLe che temAM saMzaya nathI. cha manasA cintayanpApaM karmaNA nAbhirocayet / tatprApnoti phalaM tasyetyevaM dharmavido viduH // 8 // temaja manamAM pApa karavAnA vicAra karyo hAya chatAM pApakarma karavAne jIva cAle nahIM; tApaNa te manuSyane te ciMtita pApakarmanuM phaLa A lAkamAM avazya maLe che; Ama dharmavettA paMDitA mAne che. avRttivyAdhizokArtI nanuvarteta zaktitaH / AtmavatsatataM pazyedapi kITapipIlikam // 9 // manuSya peAtAnI zakti pramANe AjIvikArahitane AjIvikA ApIne, rAgAturane auSadha ApIne, tathA zAkAturane sAMtvanA karIne temanApara upakAra karavA. tathA kIDA ane kIDI paryaMta kSudra jIvAne paNa huMmezAM peAtAnA -(AtmAnA)-samAna jANavA-tenA upara dayA rAkhavI. 9 upakArapradhAnaH syAdapakArapare 'pyarau / sampadvipatsvekamanA hetAvIrSetphale na tu // 10 // manuSya apriya karanArA zatrunuM paNa hita karavA mATe tatpara thavuM. saMpattinA samayamAM ane vipattinA samayamAM ekaja sana rAkhavu. (caDhatImAM harSa karavA nahIM ane paDatImAM khinna thavuM nahIM.) kadAca kAI kAraNane lIdhe IkhyA kare, paraMtu tene lIdhe sAmA manuSyanA phaLanI hAnI karavI nahIM. 10 kAle hitaM mitaM brUyAdAvasaMvAdi pezalam / pUrvAbhibhASI sumukhaH suzIlaH karuNAmRduH // 11 // purUSa, ahaMkAra tyAga karIne prathamathIja vArtAlApa karavA. vArtAmApa vakhate mukha prasanna rAkhavu, sArA svabhAva rAkhavA (cIDIyA thavuM nahIM.) dayALutAthI kAmaLa rahevuM ane samaya upara * hitakAraka, vRthA lAMbAM nahIM paNa TUMkA, ane saMgativALAM madhura vacanA melamAM, 11 For Private And Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. naikaH sukhI na sarvatra vizrabdho na ca zaMkitaH // 12 // ekalA rahenAra purUSa, sarva upara vizvAsa rAkhanAra purUSa tathA zakAzILa purUSa ATalA sukhI thatA nathI. 12 na kaJcidAtmanaH zatruM nAtmAnaM kasyacidvipum / prakAzayennApamAnaM na ca nisnehatAM prabhoH // 13 // Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 140 kAI manuSyane peAtAnAM zatru tarike pragaTa karavA nahIM, tema te paNa kAInA zatru tarike udhADA paDavu nahIM. khIjAe kareluM peAtAnu apamAna AhAra pADavuM nahIM. tathA peAtAnA uparInI pAtApara thayelI avakRpAne prakaTa karavI nahIM. 13 janasyAzayamAlakSya yo yathA parituSyati / taM tathaivAnuvarteta parArAdhanapaNDitaH // 14 // je sAmA manuSyanA aMtaHkaraNane jANIne, te jevI rIte prasanna thAya tevI rIte tene anusare che. tene parArAdhana paMDita (parasevA karavAmAM nipuNa) jANavA. 14 na pIDayedvindriyANi na caitAnyatilAlayet / indriyANi pramAthIni haranti prasabhaM manaH // 15 // netra Adi Idriyone viSayamAMthI vArIne kaSTa ApavuM nahIM, tema temane bahu laDAvavI paNa nahIM-kAraNa ke viSayabheAgathI baLavAn thayelI I kriyA, manane khaLAtkAre peAtAnA svAdhInamAM le che. 15 eNo gajaH pataGgazca bhRGgA mInastu paJcamaH / rASTraparza vadharasa te tA: vahu || iC // mRga pAradhInA maneAhara gAyana upara sugdha thaIne naLamAM phasAya che, hAthI hAthaNInA kAmaLAMgane sparza karI meAhamAM paDe che, pataMga dIpakanA tejamAM paDIne mRtyu pAme che, bhramara gaMdha upara lubdha banIne kamaLakAzamAM badhAya che, matsya vhArasathI macchImAranI mAMsavALI leAhanI AMkaDI gaLIne maraNa pAme che-A pramANe eka eka viSaya sevanathI pAMca jAti jyAre avasya mRtyu pAme che, tyAre pAMce viSayanuM sevana karanArA mRtyu pAme temAM Azraya zu? 16 eSu sparzo varastrINAM svAntahArI munerapi / ato'pramattaH seveta viSayAMstu yathocitAn // 17 // For Private And Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhAraNa nIti. 141 e pa`ca viSayeAmAM paNa uttama pramadAnA kAmaLAMgane sparaI-muninA manane paNa meAhita kare che, mATe manuSye sAvadhAna thaIne yogyatA pramANe viSayAne sevavA. 17 mAtrA svastrA duhitrA vA nAtyantaikAntikaM vaset / yathA sambandhamAhUyAdAbhASyAzvAsya vai striyam / svImAM tu paryAM 2 mumaLe! ginIti 6 // 8 || manuSye mAtA, behena athavA teA putrInI sAthe atyaMta ekAMtamAM besavu nahIM; tathA peAtAnI sabadhI strIne athavA te parastrIne saMbaMdha pramANe subhage-saubhAgyavatI, athavA tA behana, evA sArA zabdo kahIne khelAvavI ane tenI vAtacita karavI tathA AzvAsanA karavI. 19 sahavAso'nya puruSaiH prakAzamapibhASaNam // svAtantryaM na kSaNamapi hyAvAso'nyagRhe tathA // 19 // 1 parapurUSane sahavAsa, 2 ghAMTA pADIne elavu, 3 eka kSaNa paNa svataMtratA, ane 4 paraghara nivAsa-ATalI bAbate srIyAne kRSaNa ApanArI che, mATe tenAthI kriyAne dUra rAkhavI, 9 bhartrA pitrAthavA rAjJA putrazvazurabAndhavaiH / strINAM naiva tu deyaH syAggRhakRtyairvinA kSaNaH // 20 // patie, pitAe, bhAIe, putra, sasarAe athavA samadhIyAe-siyAne gharanA kAmamAMthI eka kSaNa paNa avakAza ApaveAja nahIM. 20 caNDaM SaNDaM daNDazIlamakAmaM supravAsinam / sudaridraM rogiNaM ca hyanyastrInirataM sadA // 21 // patiM dRSTvA viraktA syAnnArI vAnyaM samAzrayet / svItAnunuMLAnyatnAvato raThyA: striyo nareH // 22 // nArI peAtAnA patine krodhI, napuMsaka, vinA aparAdhe zikSA karanAra, prema rahita, cirakALa paryaMta paradezamAM pravAsa karanAra, bahu didrI, athavA tA parasrIla paTa joIne tenA upara udAsIna thAya che--athavA tA tenA tyAga karIne parapurUSane seve che. mATe, purUSAe upara jaNAvelA durguNanA tyAga karIne prayatnapUrvaka kriyAne svAdhInamAM rAkhavI. 2122 vastrAnnabhUSaNapremamRduvAgbhizca zaktitaH / svAtyantasAnnikarSeNa striyaM putraM ca rakSayet // 23 // For Private And Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. purUSe, strIne tathA putrane, zakti pramANe, anna, vastra ane AbharaNa ApIne tenuM pAlana poSaNa karavuM; madhura tathA komaLa vANIthI teone bolAvavA ane niraMtara potAnI pAse ja rAkhavAM. 23 caityapUjyadhvajAzastacchAyAbhasmatuSAzucIn / nAkrameccharkarAloSTabalisnAnabhuvo'pi ca // 24 // rastA uparanA vaDa vagere jhADa athavA te devamaMdire, pujya purUSo, vajApatAkAo, azubha vastunI chAyAo, bhasma, cokhAnAM photarAM, apavitra vastu, sAkara, mATI, pUjAne sAmAna, tathA snAnabhUmi ATalI vastu manuSya oLaMgavI nahIM. 24 nadI tarenna bAhubhyAM nAgniM cchannamabhivrajet / sandigdhanAvaM vRkSaM ca nAroheduSTayAnakam // 25 // be hAthavatI pUravALI nadI taravI nahIM, rAkha vagerethI DhAMkelA agni tarapha javuM nahIM, saMdelavALA nAvamAM besavuM nahIM, sahavALA taTI paDaze ke kema tevA jhADa upara caDhavuM nahIM, tathA 64 vAhana upara besavuM nahIM. A nAsikA na vikRSNIyAnnAkasmAdvilikheddhavam / na saMhatAbhyAM pANibhyAM kaNDyedAtmanaH ziraH // 26 // - nAkane bahu kheMcavuM nahIM, kAraNa vagara akasmAta pRthvIne khetaravI nahIM, ane be hAtha bheLA karIne petAnA mAthAne khajavALavuM nahIM. 26 nAGgazceSTeta viguNaM nAsItotkaMTukazciram / / dehavAkcetasAM ceSTAH prAzramAdvinivartayet // 27 // zarIranA koI paNa avayavaDe virUddha AcaraNa karavuM nahIM, koIpaNa vastu mATe ghaNIvAra sudhI utkaMThita thaIne besI rahevuM nahIM, ane zrama lAge nahI tema, zarIra, mana ane vANInAM kArya karavAM. ra7 nova'nAnuzciraM tiSThennaktaM seveta na drumam / tathA catvaracaityaM na catuSpathasurAlayAn // 28 // ghaNIvAra sudhI uMcA ghuMTaNa karIne besavuM nahIM, rAtre jhADa nice javuM nahIM, cauTAmAM AvelA jhADa taLe javuM nahIM, tathA cauTAmAM AvelA caityamAM paNa javuM nahIM. 28 zUnyATavIzUnyagRhazmazAnAni divApi na / sarvathekSeta nAdityaM na bhAraM zirasA vahet // 29 // *tya e jaina devAlaya vAcaka zabda che. athavA to koI jIvalAMnAM maMdirone paNa cetya kahe che. For Private And Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhAraNa nIti. 143 manuSye ujaDa araNyamAM, ujaDa dharamAM, ane zmazAnamAM divase paNa javuM nahIM. sUrya tarapha sarvathA jevuM nahIM, ane mastaka upara bhAra upADavA nahIM-kiMtu kAMdhapara upADavA. 29 nekSeta satataM sUkSmaM dIptAmedhyApriyANi ca // 30 // niraMtara bahu jhINA padArthone jovA nahIM, tejasvI padArthone jovA nahIM tathA apavitra padArthone paNa jovA nahIM. 30 sandhyAsvabhyavahArastrIsvapnAdhyayanacintanam / madyavikrayasandhAnadAnAdAnAdAni nAcaret // 31 // manuSye sAca kALe-bhAjana, strI saMga, nidrA, adhyayana tathA vicAra karavA nahIM, madirApAna karavuM nahIM, madirA vikraya karavA nahIM, madirA banAvavI nahIM tathA dAna ApavuM tathA levu' nahIM. AcAryaH sarvaceSTAsu loka eva hi dhImataH / . anukuryAttamevAto laukikArthe parIkSakaH // 32 // buddhimAna purUSanA saghaLA kAryamAM sAmAjIka purUSAja AcArya-upadezaka che, mATe vivekI purUSe sAmAjIka viSayamAM sAmAjIka purUSaneja anusaravu. 32 rAjadezakulajJAtisaddharmAnnaiva dUSayet / zakto'pi laukikAcAraM manasApi na laGghayet // 33 // purUSe, zakti chatAM paNa rAjanA dharmone, dezanA dharmone, kuLanA dharmone, -nItinA dharmone tathA sapurUSanA dharmone dUSaNa ApavuM ja nahIM; tathA manamAM paNa laukikAcArane ela dhave! nahIM, paNa tene anusaravu. 33 ayuktaM yatkRtaM coktaM na balAddhetunoddharet // 34 // je aghaTatu kAma karyuM hoya athavA te aNudhaTatu vacana kahyuM hAya tenAM mithyA kAraNeA batAvIne balAtkArathI (vAk chaLa ke prapacathI) tene satya TharAvavuM nahIM. 34 durguNasya ca vaktAraH pratyakSaM viralA janAH / lokataH zAstrato jJAtvA hyatastyAjyAMstyajetsudhIH / anayaM nayasaMkAzaM manasApi na cintayet // 35 // pratyakSamAM durguNa matAvanArA manuSyA viralA hAya che; mATe buddhi manuSye leAvyavahAra tathA zAstra A bannemAMthI satyAsatyane niNaeN tyAga karavA ceAgya durguNAne tajavA, ane guNAne grahaNa karavA. tathA For Private And Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. ne manamAM paNa kadApI nyAya samAna gaNaja nahIM-paraMtu anyAyane to anyAyarUpe ja je. 35 ayaM sahastrAparAdhI kimekena bhavenmama / matvA nAghaM smaredISadvindunA pUryate ghaTaH // 36 // A manuSya hajAra aparAdha karyA che (chatAM sukhI che) te mane eka aparAdha karavAthI zuM thaze? Avo vicAra karIne jarA paNa pApa karavAno vicAra karavo nahIM-kAraNa ke TIpeTIpe ghaDo bharAya che. naktaM dinAni me yAnti kathambhUtasya samprati / duHkhabhAG na bhavedevaM nityaM sannihismRtiH // 37 // je purUSa niraMtara vicAra kare che ke havaNa mArAM rAtri ane divasa ke kAmamAM jAya che? Avo vicAra karanAra purUSa, koI divasa du:kha bhegavatA nathI. 37 samAsavyahahetvAdikatecchArthaM vihAya ca / svArthavAvAjanyam RAra saMsthA dvataH | 8 || dharmatattvaM hi gahanamataH satsevitaM naraH / zrutismRtipurANAnAM karma kuryAdvicakSaNaH // 39 // vicakSaNa purUSa, zruti, smRti tathA purANamAM, tapurUSa, bahuzrIhI vagerene samAse karIne, judA judA tarka karIne, tathA judAM judAM kAraNe kalpI pitAnA matane puSTi karanArA aryo karavA nahIM. tema stutine tathA ardhavAdena paNa upayoga karavo nahIM. ane prayatna pUrvaka zruti, smRti tathA purANamAMthI sAra grahaNa karI mahAtmA purUSoe sevAtAM ati gahana evA dharmatatvanuM jJAna saMpAdana karavuM ane zruti, smRti AdimAM kahelAM uttama karma karavAM. 39 na gopayedvAsayecca rAjA mitraM sutaM gurum / adhanirataM stenamAtatAyinamapyuta // 40 // rAjAe, adharma parAyaNa mitranI, putranI, gurUnI, ceranI tathA AtatAthI manuSyanI rakSA karavI nahIM, paraMtu teone dezanikAla karavA. 40 agnido garadazcaiva zastronmatto dhanApahaH / kSetradAraharazcaitAnSaDvidyAdAtatAyinaH // 41 // ghara vageremAM agni mUkanAra, jhera ApanAra, hAthamAM ughADuM zastra laIne mAravA AvanAra, dhana ceranAra, jamIna dabAvanAra ane strInuM haraNa karanAra, A che manuSyane AtatAyI jANavA 41 For Private And Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taya mAnya. nApekSeta striyaM bAlaM rogaM dAsaM pazuM dhanam / vidyAbhyAsaM kSaNamapi satsevA buddhimAnaraH // 42 // dhuddhimI manuSya, zrI, mANa, roma, yA32, adinra, dhana, vidyaabhyAsa tathA sAdhusevAmAM kSaNa paNa bedarakAra rahevuM nahIM. 42 virudo yatra nRpatirdhanikaH zrotriyo bhiSak / / AcArazca tathA dezo na tatra divasaM vaset // 43 // je dezamAM rAja, zrImaMta vepArI, vedanA chANa, vaidya ane lokavyavahAra ApaNAthI virUddha hoya te dezamAM eka divasa paNa vasavuM nahIM. 43 napusakazca strI bAlazcaNDo mUrkhazca saahsii| yatrAdhikAriNazcaite na tatra divasaM vaset // 44 // je dezamAM napuMsaka, strI, bALaka, krodhI, mUrkha ane avivekI adhikArI hAya tyAM eka divasa paNa vasavuM nahIM. 44 avivekI yatra rAjA samyA yatra tu paakssikaaH| sanmArgojhjhitavidvAMsaH sAkSiNo'nRtavAdinaH // 45 // durAtmanAM ca prAbalyaM strINAM nIcajanasya ca / tatra neccheddhanaM mAnaM vasatiJcApi jIvitam // 46 // je dezamAM rAjA avivekI, sabhAsada (sabhAnA meMbare) pakSapAtI, vidvAra durAcaraNuM ane sAkSI asatyavAdI hoya, durjananuM, strInuM ane halakA varNanuM prabaLa hoya; tyAM dhananI, mAnanI, vasavAnI ane jIvavAnI IcchA 12vI nahIM. 45-46 kartavya akartavya. mAtA na pAlayedvAlye pitA sAdhu na zikSayet / rAjA yadi harodvittaM kA tatra paridevanA // 47 // mAtA bAlyAvasthAmAM bALakanI rakSA kare nahIM, pitA putrane zubhAzubha zikhAmaNa Ape nahIM, ane rAjA potAnI prajAnuM dhana luTI le temAM zeka kone karavo? 47 susevitAH prakupyanti mitrasvajanapArthivAH / gRhamagnyazanihataM kA tatra paridevanA // 18 // 17 For Private And Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akabaji. mitranI, kubIrAnI, ane zALAnI zaa hara sevA karyA hatAM teo kapa kare, tathA agnithI ane vajAtathI gharane nAza thAya temAM eka kAne karavA? 48 AptavAkyamanADhatya darpaNAcaritaM yadi / phalitaM viparItaM tatkA tatra paridevanA // 49 // manuSya, Ama manuSyanA vAkayane anAdara karIne je garvathI AcaraNa kare to temAM viparIta phaLa nipaje temAM zeka kene kara 49 sAvadhAnamanA nityaM rAjAnaM devatAM gurum / agniM tapasvinaM dharmajJAnavRddhaM susevayet // 50 // manuSya hamezAM manane sAvadhAna rAkhI rAjAnI, devanI, gurUnI, agninI, tapasvinI, dharmavRddhanI tathA jJAnavRddhanI sArI rIte sevA bajAvavI. 50 mAtRpitRgurusvAmibhAtRputrasakhiSvapi / na virudhyennApakuryyAnmanasApi kSaNaM kvacit // 11 // manuSya, keIpaNa divasa mAtA, pitA, gurU, svAmI, baMdhu, putra ane mitra sAthe eka kSaNa paNa virodha karavAne manamAM vicAra karavo nahIM; tathA teonuM apamAna paNa karavuM nahIM. pa1 svajanaina virudhyeta na spardheta balIyasA / / na kuryAstrIbAlavRddhamUrkheSu ca vivAdanam // 12 // kuTuMbIyAnI sAthe virodha kara nahIM, baLavAna sAthe heDa karavI nahI, ane nArI, bALaka, vRddha tathA bhUkhenI sAthe vivAda karavo nahIM. para ekaH svAdu na bhuJjIta ekaH arthAnna cintayet / eko na gacchedadhvAnaM naikaH supteSu jAgRyAt // 13 // ekalA, svAdiSTa vastu khAvI nahIM, elAM, kAyane vicAra karavo nahIM, ekalAM, mArge cAlavuM nahIM ane ghaNuM sutA hoya tyAre eka jAgavuM nahIM, 53. nAnyadharma hi seveta na druhyAdai kadAcana / hInakarmaguNaiH strIbhi sItaikAsane kacit // 14 // koi divasa paradharma pALanahIM, parane preha keniMdA karavI nahIM, ane koI divasa durAcaraNu tathA durguNa strIonI sAthe ekAsana upara besavuM navI 54 paNa For Private And Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kartavya kartavya. SaD doSAH puruSeNeha hAlavyA bhUtimicchattA" nidrA tandrA bhayaM krodha AlasvaM dIrghasUtratA / pramavAti viyAtAya vADhere ne saMDAyaH + 11 , vaibhava meLavavAnI icchAvALA manuSya A jagatamAM nidrA, taMdrA, bhaya, krodha, ALasa, ane dIrghasUtratA A cha de tajavA; nahIMtara e che ke avazya kAryamAM vidgakAraka thaI paDe che. papa upAyajJazca yogazastattvajJaH pratibhAnavAn / svadharmAnarato nityaM parastrISu parAGmukhaH / vaktohavAMzcitrakathaH syAdakuNThitavAksadA // 16 // manuSya sadAya sAmAdika upAya jANavA, kAma kaLAmAM kuzaLatA meLavavI, tatvavettA thavuM, pratibhA zakti saMpAdana karavI, nitya svadharmaparAyaNa rahe, parastrI upara Asakti rAkhavI nahIM, vakatA thavuM, tarka karavAmAM nipuNa thavuM, madhuravANuM belavI ane bhASaNa karatI veLA aTakayA vinA bAlavuM. 56 ciraM saMzRNuyAnnityaM jAnIyAtkSiprameva ca / vijJAya prabhajedarthAnna kAmaM prabhajetkacit // 17 // haMmezAM harakoI viSayane ghaNuvAra sudhI sAMbhaLI ane turtaja te viSayane manamAM samajI levo. barAbara samajyA keDe tene yogya rIte upayoga kara; kAmanuM sevana kaI divasa karavuM nahIM-viSaya vAsanAthI dUra rahevuM. pachI krayavikrayAtilipsAM svadainyaM darzayena hi / kAryaM vinAnyagehe na nAjJAtaH pravizedapi // 5 // kaI vastune vecavAmAM ke vecAtI levAmAM atizaya Agraha athavA te potAnI dInatA batAvI nahIM (tema karavAthI pitAnI halakAI bAhAra paDe che, ane geralAbha thAya che) tathA kAma vinA koIne ghera javuM nahIM, tathA ajANyA manuSyane ghera paNa javuM nahIM. 58 apRSTo naiva kathayegRhakRtyaM tu ke prati / bahuAlpAkSaraM kuryAtsallApaM kAryyasAdhakam // 19 // koInI AgaLa puchayA vinA pitAnA gharanI vArtA kahevI nahIM ane mAgaze te paNa thoDA akSaramAM ghaNuM athavALuM tathA kArya siddha karanAra kAma bhASaNa karavuM- evuM bolavuM ke jethI sAmAnA manamAM ApaNA mATe sArA vicAra . para For Private And Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. na darzayetsvAbhimatamanubhUtAdvinA sadA / jJAtvA paramataM samyaktenAjJAtottaraM vadet // 6 // hamezAM sAme manuSya zuM kahe che? te yathArtha samajyA vinA tenA saMbadhamAM potAne abhiprAya darzAve nahIM. tathA prativAdIno mata sArI peThe niNavAmAM AvyA chatAM paNa tene siddhAMta jANavAmAM AvyuM na hoya tyAM sudhI tenA saMbaMdhamAM bAlavuM nahIM. 60. dampatyoH kalahe sAkSyaM na kuryAtpitRputrayoH / suguptakRtyamantraH syAnna tyajeccharaNAgatam // 61 // strI purUSanA tathA pitA putranA kalahamAM sAkSI puravI nahIM, potAnuM kAma tathA gupta vicAra ghaNe gupta rAkhavo tathA zaraNAgata manuSyane tyAga karavo nahIM, paNa tenuM rakSaNa karavuM. 61 yathAzakti cikIta kurvanmuhyeca nApAda / kasyacinna sTazenmarma mithyAvAdaM na kasyacit // 12 // pitAnI zaktinA pramANamAM kArya AraMbha kare ane AraMbheluM kArya karatAM Apatti Ave te mujhAvuM nahIM; koIne kaTuM veNa kahIne marmamAM duHkha ApavuM nahIM, tathA koInI mithyA vArtA karavI nahIM. 62) nAzlIla kIrtayetkaJcitpralApaM na ca.kArayet // 6 // krUratA, lajajA, ane tucchatA darzAvanArUM halakuM vAkya bolavuM nahIM tema nirarthaka vAkya paNa bolavuM nahIM. 63 asvayaM syAddharmyamapi lokavidveSitaM tu yat / svahetubhirna hanyeta kasya vAkyaM kadAcana // 64 // koI kArya dharmavALuM hoya chatAM lokomAM niMdA pAtra hoya te te AcaravAthI naraka maLe che, mATe tevAM kAma karavAM nahIM. tathA kaI divasa potAnI vAkachaTAthI bIjAnA vAkyanuM khaMDana karavuM nahIM. 64 pravicAryottaraM deyaM sahasA na vadetkacit / pAtro guNa grAhya rasyAthAtuM phugu ! 61 || vArtA sAMbhaLyA pachI tenA upara bahu vicAra karIne tene uttara Apo, paNa koI divasa vicAra karyA vinA sahasA uttara ApavA nahIM. zatrunA paNa guNa grahaNa karavA ane gurUnA paNa durgaNe tyAjavA. 25 pAnuM For Private And Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir katavya akartavya. utkarSo naiva nityaH syAnnApakarSastathaiva ca / prAkarmavazato nityaM sadhano nirdhano bhavet // 66 // manuSyane niraMtara udaya raheto nathI, temaja niraMtara asta paNa rahetA nathI; kiMtu pUrvajanmamAM karelAM karma pramANe manuSya nitya sadhana nirdhana thAya che. 66 tasmAtsarveSu bhUteSu maitrI naiva ca hApayet // 67 // mATe manuSya sarva prANiyo upara mitrabhAva rAkhave, paNa koI sAthe kalaha kara nahIM. 67 dIrghadarzI sadA ca syAtpratyutpannamAtaH kacit / sAhasI sAlasI caiva cirakArI bhavenna hi // 68 // manuSya, haMmezAM kArya AvyAnI agAu dIrghadazI thavuM; paNa koI divasa *pratyutpannamati (kArya karatI veLA te saMbaMdhI vicAra karanAra) sAhasI ALasu ane dIrghasUtrI thavuM nahIM. 68 yaH sudurniSphalaM karma jJAtvA kartuM vyavasyati / __ drAgAdau dIrghadarzI syAtsa ciraM sukhamaznute // 69 // je manuSya A kAma niSphaLa che Ama jANIne tene AraMbha kare che ane AraMbha pUrve tene mATe turata dIrghadRSTithI vicAra kare che te cirakALa sukha bhogave che. 69 prayutpannamatiH prAptAM kriyAM kartuM vyavasyati / siddhiH sAMzayikI tatra cApalyAtkAryagauravAt // 70 // pratyutpannamati manuSya kAma samIpamAM Ave tyAre te karavA mATe vicAra kare che mATe tenI capaLatAthI tathA kAmanA beheLApaNAthI kAryanI siddhi mATe saMzaya rahe che. 70 yatate naiva kAle'pi kriyAM kartuM ca sAlasaH / na siddhistasya kutrApi sa nazyati ca sAnvayaH // 71 // je ALasuM manuSya, yogya samaya upara paNa kAma karavA mATe prayatna karatA nathI te manuSyanI yAI paNa kArya siddhi thatI nathI; ulaTa te potAnA vaMza sahita vinAza pAme che. chA kriyAphalamavijJAya yatate sAhasI ca saH / duHkhamAgI bhavatyeva kriyayA tatkalena vA // 2 // * cha vakhate vo khodanAra. For Private And Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakIla. je manuSya kAryanA phaLanuM pariNAma jANayA vinA tene mATe prayatna kare che tene sAhasI jANo ane te manuSya tevA kAryathI athavA tenA phaLathI dukhane pAme che. 72 mahatkAlenAlpakarma cirakArI karoti ca / sa zocatyalpaphalatoM dIrghadarzI bhavedataH // 73 // dIdhasUtrI manuSya nAnuM kAma paNa lAMbe divase purUM kare che, jethI tene kAyanuM phaLa zeDuM maLe che ane te pastAya che; mATe manuSya dIdazI thavuM joIe. 73 saphalaM tu bhavetkarma kadAcitsahasA kRtam / niSphalaM vApi prabhavetkadAcitsuvicAritam // 74 // keI veLA utAvaLe kareluM kAma paNa sArUM phaLa Ape che ane koI veLA vicArapUrvaka kareluM kAma paNa niSphaLa nivaDe che. 74 tathApi naiva kurvIta sahasAnarthakAri tat / / kadAcidapi saJjAtamakAryAdiSTasAdhanam // 75 // zIghratAthI kareluM kAma siddha thayuM hoya te paNa koI divasa utAvaLe kAma karavuM ja nahIM; kAraNa ke tenAthI anartha thAya che temaja koI divasa aniSTa kArya karatAM mane ratha siddhi thAya te uparathI nIca kArya paNa karavuM nahIM. 75 yadAnaSTaM tu satkAryAnnAkAryaprerakaM hi tat // 76 // temaja, satkArya karatAM kadApianartha utpanna thAya to paNa te satkAryane anarthakAraka jANavuM nahIM. 76 bhatyo bhrAtApi vA putraH patnI kuryAnna caiva yat / vidhAsyanti ca mitrANi tatkAryamavizaMkitam // 77 // je kArya, sevaka, bhAI, putra ane strI karI zaktAM nathI te kAmi nirbhayatAthI pAra pADe che. 7 yo hi mitramavijJAya yAthAtathyena mandadhIH / mitrArthe yojayatyenaM tasya so'rtho'vasIdati // 78 // je mUDhabuddhi manuSya, mitrane abhiprAya yathArtha rIte samajyA vinA, mitrane mATe koni AraMbha kare che, tenuM te kAma nAza pAme che arthAta "bhiprAya samajyA vagara koIne mATe kAryano AraMbha karave nahIM. 8 For Private And Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kanya Akartavya. nahi mAnA mAM jItennA ato yateta tatprAptyai mitralabdhirvarA nRNAm // 79 // keInA paNa mAnasika vicAre satvara jANavAmAM AvatA nathI, kevaLa mitranA vicAro jANavAmAM Ave che; mATe mitra meLavA sArUM prayatna karo kemake manuSyone bIjA lAbha karatAM mitralAbha uttama gaNAya che. 79 nAtyantaM vizvasetkaJcidvizvastamapi sarvadA / putraM vA bhrAtaraM bhAryAmamAtyamadhikAriNam // 80 // putra, bhAI, bhAya, kAryabhArI ane adhikArI vagere ghaNAja vizvAsu hoya te paNa temAMnA keIne paNa niraMtara ati vizvAsa karavo nahIM. 80 dhanastrIrAjyalobho hi sarveSAmAdhiko yataH / prAmANikaJcAnubhUtamAptaM sarvatra vizvaset // 81 // saghaLA manuSyane dhana, strI ane rAjya meLavavAno adhika lobha hoya che; mATe manuSya prAmANika paricita ane hitaiSI manuSyane sarva kAryamAM vizvAsa rAkhavo. 81 vizvasitvAtmavadgaDhastatkAryaM vimRzetsvayam / tadvAkyaM tarkato'narthaM viparatiM na cintayet // 82 // pitAnI peThe ja sAmA manuSya upara vizvAsa karIne pite gupta rahI tenA kAmane sArI rIte tapAsa karo, paNa tarka karI tenA belavAne anartha ane virUddha gaNuM kADhavuM nahIM. 82 catuH SaSTitamAMzaM tannAzitaM kSamayedatha / / svadharmanItibalavAMstena maitrI pradhArayet // 83 // je manuSya svadharmamAM tathA nItimAM daDha hoya, tevA vizvAsu manuSya, kadAca ApaNuM kAmamAM cosaThame bhAge bagADa karyo hoya to paNa tenA upara kSamA karavI ane tenI sAthe mitratA karavI. 83 rAne sArika sudUSA-pUrvayetsA | 84 che. baha mAnapAtra purUSone dAna, mAna ane satkAravaDe sadA mAna ApavuM.48 * mArAja no trA: sAmAvatiws : mAyaputroDabunate ravIvecANataH || 86I" kAIpaNa divasa koIne bhayaMkara zikSA karavI nahIM. ane kaDavAM veNa kahevAM nahIM, kAraNa ke kaDavAM veNa kahevAthI tathA bhara zikSA karavAthI te For Private And Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * zukanIla bhAryA ane putra paNa udAsa thAya che, tyAre bIjA udAsa thAya temAM ApI pazavo'pi vazaM yAnti dAnazca mRdubhASaNaiH // 8 // dAna tathA mRdubhASaNathI pazuo paNa vaza thAya che. 86 na vidyayA na zauryeNa dhanenAbhijanena ca / na balena pramattaH syAcAtimAnI kadAcana // 87 // vighAthI, zauthI, dhanathI, kuLathI, tathA baLathI keIpaNa divasa pramatta tathA ati abhimAnI thavuM nahIM. 87 nAptopadezaM saMvatti vidyAmattaH svahetubhiH / anarthaMmita te paramArthava7 | 88 | mahAjanardhataH panthA yena sanyajyate balAt / vidyAbhimAnI manuSya potAnA ta karIne yathArtha vakatA gurUjananA upadezane svIkAratA nathI, paraMtu anartha chatAM paNa pitAnA matane anukULa AvatI bAbatane paramArtha (satya)nI peThe grahaNa kare che; ane te mahAjanoe svIkArelA sanmArgano baLAtkAre tyAga kare che. 88 zauryamattastu sahasA yuddhaM kRtvA jahAtyasUn / vyahAdiyuddhakauzalyaM tiraskRtya ca zastravAn // 89 // zauryamatta, zastradhArI thaI cUha racanA vagereno upayoga karyA vinA sahasA yuddha kare che tethI maraNa pAme che. 89 zrImatta: puruSo vetti na duSkIrtimajo yathA / svamUtragandhaM mUtreNa mukhamAMsiJcate svakam // 90 // jema bakare pitAnA mUtranI durgadha jANato nathI jethI tene potAnA mukha upara copaDe che, temaja lahamImatta manuSya potAnI apakIrtine pote jANuM zakato nathI jethI apakIrtithI pitAnA mukhane kALuM kare che. 90 tathAbhijanamattastu sarvAnevAvamanyate / / zreSThAnapItarAnsamyagakArye kurute matim // 91 // kuLamara purUSa, sarva gurUjananuM tathA bIjA manuSyanuM apamAna kare che ane nIca kAma karavAmAM sArI peThe mana rAkhe che. 1 . balamattastu sahasA yuddhe vidadhate manaH / ' '' vana vAte sAravAvinA sUcavyA ? For Private And Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kartavya mAnya aLamatta manuSya sahasA yuddha karavAnuM mana kare che. ane laDhanAro manuSya maLatA nathI. tA bIjA sarva pazu vagerene paNa pIDe che. - 92 mAnamatto manyate sma tRNavaJccAkhilaM jagat / anarhe'pi ca sarvebhyastvatyarghAsanamicchati // 93 // sAtamatta manuSya sarva jagatane tRNu samAna gaNe che ane te Asanane ayAgya che chatAM paNa saghaLA pAsethI uMcA AsananI IcchA. rAkhe che. 93 madA ete'valiptAnAM satAmete damAH smRtAH // 94 // garviSTha manuSyAne upara jaNAvelAM mAna vagere, mada utpanna karanArAM che ane satpurUSone vinaya zikhavanArAM che. 94 vidyAyAzca phalaM jJAnaM vinayazca phalaM zriyaH / yajJadAne balaphalaM sadrakSaNamudAhRtam // 99 // vidyAnAM phaLa jJAna ane vinaya kahyAM che; lakSmInAM phaLa yajJa tathA dAna kahyAM che; ane maLanuM phaLa satpurUSanI rakSA kahI che. 95 nAmitAH zatravaH zauryaphalaM ca karadIkRtAH / zamo damazcArjavaM cAbhijanasya phalaM tvidam / mAnasya tu phalaM caitatsarve svasadRzA iti // 96 // zatruone namAvIne kara ApatA karavA e zauryanuM phaLa che; zama, krama ane saraLatA e sakuLanu phaLa che; ane sarvane pAtAnA samAna guNyA e mAnanuM phaLa che. 96 suvidyAmantrabhaiSajya strIratnaM duSkulAdapi / gRhIyAtsuprayatnena mAnamutsRjya sAdhakaH // 97 // kAma sAdhanArA manuSye abhimAna tyAga karIne nIca kuLamAMthI paNa sArI vidyA, maMtra, edhi tathA kanyAratna suprayatnathI meLavavAM. 97 upekSeta pranaSTaM yatprAptaM yattadupAharet / na bAlaM na striyaM cAtilAlayettADayenna ca / vidyAbhyAse gRhyakRtye tAvubhau yojayetkramAt // 98 // nAza thayelI vastunI upekSA karavI ane je vastu maLI hoya tene grahaNa karavI; bALakane tathA strIne bahu lADa laDAvavAM. nahI, tema bahu zikSA karavI nahIM, paNa madhyamasara rAkhavAM tathA bALakane vidyAbhyAsa karAvavA ane srIne gharanAM kAmamAM yAjavI. 198 For Private And Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nIti paradravyaM kSudramapi nAdataM sa haredaNu / nocArayedayaM kasya striyaM naiva ca dUSayet // 99 // bIjAnuM thADu dhana paNa (tenA) ApyA vinA levuM nahIM, kAInuM jarApaNa purUM melevu nahIM tathA kAinI strIne dUSaNa ApavuM nahIM. 99 na brUyAdanRtaM sAkSyaM kRtaM . sAkSyaM na lopayet / prANAtyaye'nRtaM brUyAtsumahatkAryasAdhane // 100 // || {00 I] kAInI khATI sAkSI puravI nahIM, tema purelI sAkSIne (pAchaLathI) khATI pADavI nahIM; paNa jyAre kAInA prANa kheMcatA hoya athavA tA mADhu kArya karavuM hAya tyAreja kheATI sAkSI puravI. 100 kanyAdAtre tu hyadhanaM dasyave sadhanaM naram / guptaM jighAMsave naiva vijJAtamapi darzayet // 101 // kanyAnA pitA jene kanyA ApavA dhAratA hoya te manuSya nirdhana che ema ApaNA jANavAmAM hoya tApaNu, kanyAnA mApane te jaNAvavu nahIM; cAra cArI karavA Ave tyAre ApaNane puche ke ahIM kANu dhanavAnuM che tyAre paNa jANatAM chatAM tene dhanavAna manuSya batAvavA nahIM; tathA mAranA bhacathI kAI chupAI gayA hoya ane tene kAI mAravA Ave tyAre paNa jANatAM chatAM tene batAvavA nahIM. 101 jAyApatyozca pitrozca bhrAtrozca svAmibhRtyayoH | bhaginyormitrayorbhedaM na kuryAdguruziSyayoH // 102 // strI ane purUSa vacce mAtA ane pitA vacce, bhAI bhAi vacce, svAmI ane sevaka vacce, ehana behana luccuM, mitra mitra vacce tathA gurU ane ziSya vacce bheda paDAvave nahIM-paraspara kalaha karAvI teonAM mana bhaga karavAM nahIM. 102 na madhyAdgamanaM bhASAzAlinoH sthitayorapi / suhRdaM bhrAtaraM badhumupacaryAtsadAtmavat // 103 // - jyAM e manuSyA paraspara vAta karatA UbhA hAya tyAM trIe vacamAM javuM nahIM tathA haMmezAM mitrane, bhAIne tathA kuTubIne peAtAnAja gaNIne tenI sAthe vyavahAra karavA. 203 gRhAgataM kSudramapi yathArhaM pUjayetsadA / tadIyakuzalaprabhaiH zaktyA dAnairjalAdibhiH // 104 // For Private And Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tavya.kA. sAmAnya manuSya paNa nyAya pitAne lera Ave tyAre tene sadAya yathocita mana ApavuM, tenA gharanA muLa samAcAra puchavA ane zakti pramANe vastudAna, jaLapAna tathA pAnasApArI, mAmIne takasakora karI. 104 saputrastu gRhe kanyAM saputrAM vAsayenna hi / samartRkAM ca bhaginImanAthe te tu pAlayet // 10.9 // dIkarAvALA bApe, putravatI ane ghaNIvALI kanyAne tathA behanane dharamAM. sAthe rAkhavI nahIM, paNa jo te baMne jaNa vidhavA hoya che tema gharamAM sAthe rAkhIne tenuM pALana karavuM. 105 so'mirdurjano rAjA jAmAtA bhaginIsutaH / rogaH zatru vamAnyo'pyalpa ityupacAritaH // 106 // sane, agnine, durjanane, rAjAne, jamAIne, bhANejane, ragane tathA zatrune nAnA gaNI athavA te te asamartha che, ApaNuM zuM karavAnA hatA? evuM dhArIne tenuM apamAna karavuM nahIM, paNa tenI saMbhALa rAkhavI. 106 ... krauryAttaikSNyAhuHvAbhAvAtsvAmitvAtputrikAbhayAt / svapUrvajapiNDadatvAdRddhibhIbhyAmupAcaret // 107 / / krUratAne lIdhe sapanI sevA karavI; tINatAne lIdhe aniInI sevA karI duSyasvabhAvane lIdhe durjananI sevA karavI; svAmIbhAvathI rAvanI sevA karavI dehitarane dattaka levA mATe jamAInI sevA karavI; pitRone piMDadAna karAvavA mATe bhANejanI sevA karavI; zarIrane Arogya rAkhavA mATe sigenI sevA bajAvavI; eTale ke rAgane nAza karavo; ane bhaya mATe zatruonI sevA bajAvavI-jethI sukha thAya. 107 korSa roSa sAkSarouM na rakSA yAcakAdyaiH prArthitaH sanna tIkSNaM cottaraM vadet / tatkArya tu samarthazcatkuryAdvA kArayIta ca // 108 // karajano, rega ane zatruno aMza paNa rahevA devo nahIM, paNa rone samULage nAza karavo. tathA cAcaka vagere koI vastunI yAcanA kare te paNa tene kaDavo uttara Apa nahIM; paNa pote samartha hAIe te tenuM kAma karI ApavuM athavA to anyAsa karAvI apAvavuM. 108 dAtRNAM dhArmikANAM ca zUrANAM kIrtanaM sadA / rAjIyAcannena tAjika naiva stra makara .. For Private And Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kIti. - niraMta dAtAonAM, dhArmikonAM ane tharAonAM coi prayatnapUrvaka sAMbhaLavAM. paNa tenA para lakSa devuMja nahIM. 109 - kAle hitamitAhAravihArI vighasAzanaH / mInAtma suva rAtriH cAtsarva naraH II 220 manuSya samaya pramANe alpa ane sukhakara AhAravihAra karavA vine dharyA pachI prasAdInaanAdikano AhAra kara; manane udAra rAkhavuM, sukhamAM nidrA karavI. tathA sadA svaccha rahevuM. 110 kuryAhihAramAhAraM nirhAraM vijane sadA / vasAyI tA 2 lUirva vyAyAma maLyuM che ??? ! purUSa strIsaMga, bhojana tathA maLamUtrano tyAga ATalAM kAma nitya ekAMtamAM karavAM, nitya udyama karo. tathA sukhakara madhura kasaratano abhyAsa karavo. 111 annaM na nindyAtsusvasthaH svIkuryAtprItibhojanam / AhAraM pravaraM vidyAtSasaM madhurottaram // 112 // annanI niMdA karavI nahIM paNa ghaNAja prasanna thaIne prIti bhojananA nimaMtraNane svIkAravuM. kAraNa ke sarva bhojanamAM prema bhajana e che gaNAya che. tathA jemAM gaLapaNa vadhAre hoya tevuM cha rasavALuM bhojana bahu eka gaNAya che. 112 vihAraM caiva svastrIbhirvezyAbhina kadAcana / niyu, kuzalaiH sArdhaM vyAyAma natibhirvaram // 113 // potAnI strI sAthe ja suratasamAgama karavo paNa vezyA sAthe koI divasa paNa vihAra karavo nahIM. tathA kuzaLa manuSyanI sAthe praNAmapUrvaka uttama prakAranI malayuddha Adi kasarata karavI. 113 hiTyA bAWzcima gAmo ni ivApa vo mataHT dInAndhapaMgubadhirA nopahAsyAH kadAcana // 114 // Agalo ane pAchalo ema be prahara choDIne rAtre be prahAranidrA karavI. te uttama gaNAya che. tathA manuSya koI divasa garIbanI, AMdhaLAnI, pAMgaLanI ane beherAnI mazkarI karavI nahIM. 114 nAkArthe tu matiM kuryAdrAksvakArya prasAdhayet / udyogena balenaiva buddhyA dhairyeNa sAhasAt / viAmegAvina nAnI mukhya sAdhava ! 126 che. For Private And Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir te ke kartavya akartavya. kAma sAdhanArA purUSe akArya karavAmAM mana rAkhavuM nahIM, paNa abhimAna tyAga karI udyogathI, baLathI, budhithI, haiyathI, parIkamathI, kemaLatAthI tathA sAhasakarmathI potAnuM kAma jhaTa sAdhI levuM. 116 yadi sidhyati yenArthaH kalahena varastu saH / anyathAyurdhanasuhRdyazaHmukhaharaH smRtaH // 116 // je kalaha karavAthI kArya siddhi thAya che tene Uttama kalaha jANavA paraMtu kalaha karatAM chatAM paNa je kArya siddhi thAya nahIM to te kalaha jIvanane nAza kare che, dhanane nAza kare che, saMbaMdhImAM bheda paDAve che, cazane lopa kare che ane sukhano nAza kare che. ema samajavuM. 116 nAniSTaM pravadetkasminnacchidraM kasya lakSayet / AjJAbhaMgastu mahatAM rAjJaH kAryo na vai kvacit // 117 // koI divasa koI paNa mANasanI niMdA karavI nahIM. keInAM chidro zodhavAM nahIM tathA meTA mANasenI ane rAjAnI AjJAne bhaMga paNuM kaI divasa karavuM nahIM. 117 asatkAryaniyoktAraM guruM vApi prabodhayet / nAtikAmedapi laghu kacitsatkAryabodhakam // 118 // koI vakhate naThArA kAryane upadeza karanArA gurUne paNa zIkhAmaNa ApavI ane sArA kAryane baMdha karanArA sAdhAraNa manuSyanA bodhane ulaMdho nahIM, paNa te grahaNa kara. . 118, kRtvA svatantrAM taruNI striyaM gacchenna vai kacit / striyo mUlamanarthasya taruNyaH kiM paraiH saha // 119 / / kaI paNa divasa pitAnI tarUNa strIne svataMtratA ApIne kayAMhI paNa javuM nahIM kAraNa ke tarUNoyo eja anarthanuM mULa che; te jyAre te parapurUSanI sAthe maLI jAya tyAre zuM na kare? 119 na pramAdyenmadadravyainaM vimuhyetkusantatau // 120 // mada upajAvanArI saMpatti upara mohita thavuM nahIM ane kuputra upara mamatA rAkhavI nahIM. 120 sAdhvI bhAryA pitRpatnI mAtA bAlA pitA snuSA / abhartRkAnapatyA yA sAdhvI kanyA svasApi ca // 121 // mAtulAnI bhrAtRmAryA pikRmAtRsvasA tthaa| mAtAnapara suvarabagchAH || 12 / 0 14 For Private And Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - zukranIti. bAlo'pitA ca dauhitro bhrAtA ca bhaginAsutaH / tivayaM patranIyA: bannena rAtiH || 123 che. avibhave'pi potAnI pAse dhana na hoya tepaNa manuSya sAdhavI bhAryA, kAkI, mAtA, purI, pitA, tRSA-putranI vahu, vidhavA ane vAMjhaNI evI sadgaNu dIkarI ane behana, mAmI, bhAbhI, pheI, mAsI, putrarahita vaDavo, guru, sasare, , mAme,pitA rahita kare, dehi, bhAI ane bhANeja, ATalAnuM pitAnI zakti pramANe sArI rIte avazya pAlana karavuM. 121-123 vimave migip kuhatI patnyAH kulaM dAsadAsIbhRtyavargAzca poSayet // 124 // ane saMpatti hoya te mAtApitAnA kuLanuM, mitranuM, sasarAnA kuLanuM, tathA dAsa, dAsI ane sevaka vargonuM paNa piSaNa karavuM. 124 vikalAGgAnpravrajitAndInAnAthAMzca pAlayet // 125 // kANu, kubaDA vigerenuM, laMgaDA vagerenuM, saMnyAsiyonuM, daridranuM ane anAthanuM paNa pAlana karavuM. 125 kuTumbabharaNArtheSu yatnavAnna bhavecca yH| tasya sarvaguNaiH kintu jIvanneva mRtazca saH 126 // je manuSya potAnA kuTuMbanA bharaNapoSaNa mATe prayatna kare nahIM, tenA vidyA vagere sarva guNe nakAmA jANavA; ane te purUSane jIvateja mUvI samaja. 126 na kuTumbaM bhRtaM yena nAzitAH zatravo'pi na / prAptaM saMrakSitaM naiva tasya ki jIvitena vai? // 127 // jeNe kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karyuM nahIM, jeNe zatruone nAza karyo nahIM ane jeNe maLelI vastune saMgraha kayo nahIM tenuM jIvana vyartha jANavuM. 127 strIbhirjito RNI nityaM sudaridrI ca yAcakaH / guNahIno'rthahInaH sanmRtA ete sajIvakAH // 128 // strIvaza, karajadAra, nityane daridrI, bhakSA mAMganAra, guNa rahita ane nirdhana ATalA purUSane jIvatAja mavA samajavA. 128 AyurvittaM gRhacchidraM mantramaiyunabheSajam / dAnamAnApamAnaM ca navaitAni sugopayet // 129 // For Private And Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kartavya akartavya. 199 129 AyuSya, dhana, gharanuM chidra, guptavicAra, maithuna, auSadha, dAna, mAna ane apamAna A nava vastune huM gupta rAkhavI. dezATanaM rAjasabhAvezanaM zAstracintanam / vezyAdidarzanaM vidvanmaitrIM kuryAdatandritaH // // 130 // ALasa rahita thaIne dezATana karavu, judA judA rAjanI sabhAmAM javuM, zAstra vicAravAM, vezyA vagerene samAgama karavA ane vidvAnonI sAthe mitratA karavI. 130 anekA tathA dharmAH padArthAH pazavo narAH / dezATanAtsvAnubhUtAH prabhavanti ca parvatAH // 131 // dezATana karavAthI aneka dharmo, aneka padArtho, judAM judAM pazu, manuSya tathA aneka parvatA sArI rIte jANavAmAM Ave che. 131 kIdRzA rAjapuruSA nyAyAnyAyaM ca kIdRzam / mithyAvivAdinaH ke ca ke vai satyavivAdinaH // 132 // kIdRzI vyavahArasya pravRttiH zAstralokataH / sabhAgamanazIlasya tadvijJAnaM prajAyate // 133 // " je manuSyane rAjasabhAmAM javAnI Teva hoya che tene rAjAnA nAkarA kevA che, nyAya tathA anyAya kevA che, kANu mithyAvAdI che ane kANa, satyavAdI che, zAsranI rIti pramANe tathA laiAkika rIti pramANe sabhAmAM bhinna bhinna vivAde kema cAle che, ane tenuM pariNAma zuM Ave che? te sarva jANavAmAM Ave che. 132-133 nAhaMkArI ca dharmAndhaH zAstrANAM tattvacintanaiH / ekaM zAstramadhIyAno na vidyAtkAryanirNayam // 134 // manuSye SaTlAstranAM tatkA jANyAM pachI abhimAnI tathA dharmAMdha thavuM nahIM, tema kevaLa ekatra zAstra paNa bhaNIne besI rahevuM nahIM; kAraNa ke eka zAstra bhaNanAra manuSya kAI kAryanA niNaeNya karI zakatA nathI. 134 syAdvahUAgamasandarzI vyavahAro mahAnataH / buddhimAnabhyasennityaM bahuzAstrANyatandritaH // 135 // paraMtu jyAre ghaNAM zAstra bhaNavAmAM Ave che, tyAre manuSya meTA vyavahAravettA thAya che. mATe budhdhizALI manuSya, ALasanA tyAga karI nitya judAM judAM zAstrAne abhyAsa karavA.. 135 For Private And Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti: tadarthaM tu gRhItvApi tadadhInA na jAyate / vezyA tathAvidhA vApi vazIkarttu naraM kSamA / neyAtkasya vazaM tadvatsvAdhInaM kArayejjagat // 136 // je vezyA manuSyanA dhanane haraNa karyAM chatAM paNa peAte tene aMdhina thatI. nathI--tevI vezyA, jema manuSyane vaza karavAne samartha thAya che, temaja purUSe paNa Akhu jagata peAtAne adhina karavu ane pAte koIne adhina thayuM nahIM, 136 zrutismRtipurANAnAmarthavijJAnameva ca / sahavAsAtpaNDitAnAM buddhiH paNDA prajAyate // 137 // pa'DitAnA sahavAsathI zruti, smRti ane purANeAnA arthanuM jJAna thAya che ane buddhi zuddha thAya che. 137 devapivatithibhyo 'nnamadattvA nAznIyAtkacit / AtmArthaM yaH pacenmohAnnarakArthaM sa jIvati // 138 // manuSya devatAone, pitAne ane atithIyAne jamADayA vinA kAI divasa jamavuM nahIM. je manuSya ajJAnathI kevaLa peAtAne mATe bhAjana taiyAra kare che-tAtparyaM ke devArdikane nivednana karyA vinAja jame che-te manuSya maraNa thayA bAda narakamAM paDe che. 138 mArga gurubhyo baline vyAdhitAya zavAya ca / rAjJe zreSThAya pratine yAnagAya samutsRjet // 139 // vaDIla varga, baLavaMta purUSa, rAgI, zama, rAjA, mAnyapurUSa, vratadhArIbrahmacArI vagere tathA vAhanamAM besIne janAra purUSa-ATalA sAmA AvatA hoya tyAre manuSya, paDakhA upara khasI jaIne teone javAnA mArga ApavA. 139 zakaTAtpaJcahastaM tu dazahastaM tu vAjinaH / dUrataH zatahastaM ca tiSThennAgAdvRSAddaza // 140 // manuSye rastA upara jatI vakhate gADIyeAthI pAMca hAtha dUra rahevu. gheADAthI daza hAtha dUra rahevuM hAthIthIzA hAtha dUra rahevu. ane khaLadathI deza hAtha dUra rahevu. 140 zRGgiNAM ca nakhinAM ca daMSTriNAM durjanasya ca / nadInAM vasatau strINAM vizvAsaM naiva kArayet // 141 // samIpamAM rahelAM zIMgaDAvALA nakhavALAM DADhavALAM prANIyAnA, durjanAne, nadIene ane srIonA vizvAsa karavAja nahIM. 141 For Private And Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kartavya, akartavya. khAdanna gacchedadhvAnaM na ca hAsyena bhASaNam / zokaM na kuryAnnaSTasya svakaterApi jalpanam / raste cAlatAM khAvuM nahIM, belatAM bolatAM hasavuM nahIM, vAyalI vastune zoka karavo nahIM ane pote kareluM kAma kahI batAvavuM nahIM. 142 svazaMkitAnAM sAmIpyaM yajelai nIcasevanam / saMlApaM naiva zrRNuyAdguptaH kasyApi sarvadA // 143 // potAne je mANasane vizvAsa na hoya tenI pAse ubhA rahevuM nahIM, nIcanI cAkarI karavI nahIM tathA haMmezA chupAIne koInI paNa vAta sAMbhaLavI nahIM. 143 uttamairananujJAtaM kArya necchecca taiH saha / devaiH sAkaM sudhApAnAdrAhozchinnaM ziro yataH // 144 // moTA purUSoe je kAma potAnI sAthe rahIne karavAnI manA karI hoya te kAma teonI sAthe rahIne karavAnI icchA karavI nahIM; kAraNake devonI manAha chatAM paNa teonI sAthe amRtanuM pAna karavAthI rAhunuM mastaka kapAyuM hatuM. 144 mahato'satkRtamapi bhavettadbhUSaNAya vai / viSapAnaM zivasyaiva tvanyeSAM mRtyukArakam // 145 // koI kAma ghaNuM dhi kAravA gya tyAga karavA yogya hoya topaNa te kAma mahApurUSane bhUSaNarUpa thaI paDe che; jemake viSapAna e zaMkarane ja bhUSaNarUpa che, paNa bIjAone mRtyu upajAvanArUM che. 145 tejasvI kSamate sarva bhoktuM vaddirivAnaghaH / na sAMmukhye guroH stheyaM rAjJaH zreSThasya kasyacit // 146 // pApa rahita tejasvI manuSya agninI peThe sarva vastune upabhega kare che, paraMtu sAdhAraNa manuSya bhogavI zakato nathI. gurU, rAjA, tathA saMbhAvita gRhasthanI sanmukha ubhuM rahevuM nahIM, paNa tenI paDakhe tarIke javuM. 146 rAjA mitramiti jJAtvA na kArya mAnasepsitam / necchenmUrkhasya svAmitvaM dAsyamicchenmahAtmanAm / virodhaM na jJAnalavadurvidagdhasya rajanam / / 147 // rAjamAnya manuNe, rAjAne pitAne mitra gaNIne satAnI marajI pramANe kAma karavuM nahIM tathA (DAlA) manuSya mUrkhanuM uparIpaNuM svIkAravuM For Private And Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti: nahIM, tema tevAnI cAkarI paNa IcchavI nahI, mahAtmA purUSonI sAthe virodha karavo nahIM, paNa saMpathI vartavuM tathA alpazAnathI garviSTa thayelA durjanane raMjana karavA nahIM-kemake durjananI prasannatA paNa sajajananA ko5 samAna hoya che. 147 atyAvazyamanAvazyaM kramAtkArya samAcaret / prAkpazcAdrAgvilambena prAptaM kAryaM tu buddhimAn // 148 // buddhizALI manuSya bahu jarUrInuM kAma prathama karavuM; tyAra pachI sAmAnya kAma karavuM. te e pramANe karavuM ke je kAma bahuja utAvaLanuM heya te kAma prathamathI ja purUM karavuM; ane hAthamAM AvelAM chatAM bahu jarUrI na hoya tevAMne pAchaLathI dhIre dhIre purU karavuM-ke jethI koIne hAnI thAya nahIM. 148 pitrAjJaptenApi mAtRvadharUpe supujitA / dhRtA gotamaputreNa hyakArye cirakAritA // 149 // gatame jANyuM ke ahalyAe IdranI sAthe vyabhicAra karyo, mATe temaNe potAnA putra zatAnaMdane AjJA karI ke, vatsa "tArI mAtAne mArI nAMkha; paNa zatAnaMde te kArya karatAM vAra lagADI, eTalAmAM tamane kopa paNa zAMta paDayo, ane temaNe ahalyA upara kSamA karI. AvI rIte vilaMbe kArya karavAthI mAna maLyuM. 149 premNA samIpavAsena stutyA natyA ca sevayA / kauzalyena kalAbhizca kathAbhinito'pi ca // 150 // AdareNArjavenaiva zauryAdAnena vidyayA / pratyutthAnAbhigamanairAnandasmitabhASaNaiH / upakAraiH svAzayena vazIkuryAjagatsadA // 151 // manuSya niraMtara prema batAvIne, sahavAsa karIne, stuti karIne, praNAma karIne, sevA karIne, kuzaLatA vAparIne, kaLA dAkhavIne, vArtAo kahIne, jJAna darzAvIne, Adara ApIne, komaLatA vAparIne, zairyatA batAvIne, vastu bheTa ApIne, vidyA darzAvIne, sAmA ubhA thaIne, sanmukha jaI Adara ApIne, harSa sahita maMdahAsyavALAM bhASaNa karIne, upakAra karIne, tathA sAmAM manuSyanA abhiprAya pramANe vatIne-jagane vaza karavuM. 150-151 ete vazya karopAyA durjane niSphalAH smRtaaH| tatsannidhiM tyajetyAjJaH zaktastaM daNDato jayet / chalabhUtaistu tadrUpairupAyairebhireva vA // 152 // For Private And Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kartavya Akartavya. upara jaNAvelAM vazIkaraNanA upAya durjano upara niSphaLa nivaDe che; mATe vidvAn manuSya, durjanane darathIja tyAga karo, ane potAmAM zakti hoya to tene zikSA karIne athavA te kheTe prema darzAvIne ke pachI bIjA kapaTanA upAye vAparIne duSTano parAjaya karo. upara zrutismRtipurANAnAmabhyAsaH sarvadA hitH| sAGgAnAM sopavedAnAM sakalAnAM narasya hi // 153 // manuSyane paDaMga sahita cAra veda, upavedane, smRtine tathA purANAne nitya abhyAsa hita karanAra che. 153 mRgayAkSAH striyaH pAnaM vyasanAni nRNAM sadA / catvAryetAni santyajya yuktyA saMyojayetkacit // 154 // mRgayA, chUta, strio ne madirApAna A cAra vastu niraMtara manuSyone vyasanarUpe vaLagelI hoya che, mATe te sarvano sarvathA tyAga karavo. kadAca mRgayA vagereno upayoga karavo hoya te yuktipUrvaka kaIka vakhate ja karo, paNa niraMtara te vastune sevavI nahIM. 54 kUTena vyavahAraM tu vRttilopaM na kasyacit / na kuryAccintayetkasya manasApyahitaM kvacit // 155 // manuSya koInI sAthe kapaTa vyavahAra karavo nahIM, keInI AjIvikAne bhaga karavo nahIM, ane koInuM bhuMDuM karavuM nahIM, tema kaIvAra bhuMDu karavA mATe manamAM vicAra sarakhe paNa karavuM nahIM. 155 tatkArya tu sukhaM yasmAdbhavedvaikAlikaM dRDham / mRte svarga jIvati ca vindyAtkIrtiM dRDhAM zubhAm // 156 // manuSya tevuM kAma karavuM ke je kAma karavAthI A lokamAM ne paralokamAM sthira sukha maLe: paNa evuM kAma karavuM ke jIvatAM jagatamAM zubha daDhatAra kIrti thAya ane maraNa pachI svarga maLe. 156 jAgarti ca sacinto ya aadhivyaadhinipiidditH| nAro voi viSaya banIchupa: 5 267 | kusahAyo kunRpatirbhinnAmAtyasuhRtpanaH / kuryAdyathA samIkSyaitatsukhaM svapyAciraM naraH // 158 // ciMtAtura manuSya, mAnasika tathA zArIrika pIDAthI pIDAte manuSya, jAra, cAra baLavAnane zatru, viSayI, dhananI lobhI, tathA duSTa lokAnI sahAcatAvALe ane jenA upara maMtrI, mitra tathA prajA aprasana hoya te, . duSTa For Private And Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAkabhIti. rA-eTalAne ugha AvatI nathI, paNa ujAgara kare che, mATe manuSya vicAra karIne evuM kAma karavuM ke jethI ghaNIvAra sudhI sukhamAM nidrA Ave. 157-58 rAjJo nAnukaMtiM kuryAna ca zreSThasya kasyacit / / naiko gacchedyAlavyAghracoreSu ca prabAdhitum // 119 / / manuSya rAjAnI peThe athavA to koI meTA dhanADhaya purUSanI peThe A caraNa karavuM nahIM --5Na zakita pramANe AcaraNa karavuM. tathA sapa, vAgha, ke corene ekalA pakaDavA mATe javuM nahIM paNa temAM bIjAnI sahAyatA levI. 159 jighAMsantaM jighAMsIyAdgurumapyAtatAyinam / kalahe na sahAyaH syAtsaMrakSebahunAyakam // 160 // mArI nAkhavAne IcchAvALA AtatAyI gurUne mArI nAkha, kalahamAM kAIne sahAya karavI nahIM tathA ghaNAnA pALanArA eka purUSanuM rakSaNa ka . 160 gurUNAM purato rAjJo na cAsIta mahAsane / prauDhapAdo na tadvAkyaM hetubhirvikati nayet // 161 // pitA vagere murabbInI AgaLa ane rAjAnI AgaLa uMcA Asana upara besavuM nahIM tathA ghuMTaNabhara besIne judA judA tarko karI te mAnya purUSonA vacananuM khaMDana paNa karavuM nahIM. 161 yatkartavyaM na jAnAti kRtaM jAnAti cetrH| naiva vakti ca kartavyaM kRtaM yazcottamo naraH // 162 // nica manuSya potAnAM kartavyane samajAtuM nathI, paraMtu sAdharaNa rIte kAma karI jANe che, ane uttama manuSya potAnAM kartavyane tathA kAma karavAne samaje che, paraMtu mukhathI kaheto nathI. 162 na priyAkathitaM samyamanyetAnubhavaM vinA / aparAdhaM mAtRsnuSAMbhrAtRpatnIsapatnijam // 163 // strI, patinI pAse, mAtAne, putranI vahune, bhAbhIne ane sekyane vAMka kADhe tepaNu patie jAte anubhava karyA vinA tenuM kahevuM kharuM mAnavuM nahIM. 163 anRtaM sAhasaM mAyA mUrkhatvamatilobhatA / azaucaM nirdayA darpaH strINAmaSTau svadurgaNAH // 164 // mIthyA bhASaNa, avicArIpaNuM, kapaTa, mUrkhatA, atyaMta lezIpaNuM, For Private And Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivAha vicAra. Us ... ....... apavitratA, nirdayatA ane garva A ATha strIonA potAnA svabhAvika durguNa che. 164 SoDazAdvAtparaM putraM dvAdazAdvAtparaM strIyam / na tADayehuSTavAkyaiH pIDayenna snuSAdikam // 165 // putra zALa varSanuM thAya tyAra pachI tene mAra nahIM, putrI bAra varSanI thAya tyAra pachI tene mAravI nahIM, tathA kaTuvacane kahIne putranI vahu vagerene dubhAvavAM nahIM. 165 putrAdhikAzca dauhitrA bhAgineyAzca bhrAtaraH / kanyAdhikAH pAlanIyA bhrAtRbhAryA snuSA svasA // 166 // dehitarAonuM, bhANejenuM ane bhAIonuM-putra karatAM vizeSa pAlana karavuM tathA bhAbhInuM, putranI vahunuM ane behananuM-putrI karatAM vizeSa pAlana karavuM. 166 AgamArthaM hi yatate rakSaNArtha hi sarvadA / kuTumbapoSaNe svAmI tadanye taskarA iva // 167 // potAnA kuTuMbanuM piSaNa karanAra gRhasvAmI hamezAM kuTuMbanA poSaNa mATe dhana meLavavAno prayatna kare che ane meLavelAM dhananuM rakSaNa karavA mATe prayatna kare che, paraMtu bIjA manuSyo te carenI peThe dhana haravAno ja prayatna kare che. 167 anRtaM sAhasaM maukhyaM kAmAdhikyaM striyAM yataH / kAmAdvinaikazayane naiva supyAtstriyA saha // 168 // strIo, asatyavAdinI, vicAra karyA vagara sahasA kArya karanArI, aNasamajuM ane bahu kAmAtura hoya che, mATe purUSe kAmecchA sivAya strInI sAthe eka zasyAmAM suvuM nahIM. 168 vivAha vicAra, dRSTrA dhanaM kulaM zIlaM rUpaM vidyAM balaM vayaH / kanyAM dadyAduttamaM cenmaitrI kuryAdathAtmanaH // 169 // varanAM dhana, kuLa, zILa, rUpa, vidyA, baLa ane vaya ATalI vastunI parIkSA karIne te sarvAMga suMdara ane guNavaMta purUSane kanyA ApavI ane tenI sAthe mitratA karavI. 169 _ bhAryAthinaM vayovidyArUpiNaM nirdhanaM tvapi / na kevalena rUpeNa vayasA na dhanena ca // 170 // For Private And Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanAli. vara nidhana hoya chatAM paNa nAnI ummarane, vidyAvaMta, ane rUpALe hoya tevA varane kanyA ApavI, paNa kevaLa rUpa ke avasthA, ke dhana joI kanyA ApavI nahIM. 170 Adau kulaM parIkSeta tato vidyAM tato vyH|| zIlaM dhanaM tateo rUpaM dezaM pazcAdvivAhayet // 171 // vivAha karatAM prathama te kuLanI parIkSA karavI, tyAra pachI vidyAnI, tyAra pachI avasthAnI, tyAra pachI svabhAvanI, tyAra pachI dhananI, tyAra pachI rU5nI ane tyAra pachI tenA dezanI parIkSA karavI ane pachI te varasAthe kanyAne paraNavavI. 171 kanyA varayate rUpaM mAtA vittaM pitA zrutam / bAndhavAH kulamicchanti miSTAnnamitare janAH // 172 // vivAhamAM, kanyA, varanA rUpanI-pitA vidyAnI, mAtA ghananI, bhAIo kuLanI ane jAnaiyAo miSTAna uDAvavAnI IcchA rAkhe che. 172 bhAryArtha varayetkanyAmasamAnarSigotrajAm / mAtRmati suvurAM yoni pavitA . 27rU II je kanyA bIjA rUSi ane bIjA getramAM janmelI hoya, baMdhamatI hAya, uttama kuLamAM janmelI hoya ane nirdoSa mAtAthI utpanna thaI hoya tevI kanyAnI sAthe paraNavuM. 173 vidyA-dhana vicAra. - sArA rAmaiva vivArtha = sadhA na tyAjyau tu kSaNakaNau niyaM vidyAdhanArthinA // 174 // manuSya kSaNe kSaNe vidyA ane kaNe kaNe dhanane saMgraha karavo, vidyA ane dhana meLavavA IcchanArA manuSya nitya eka kSaNa ane eka kaNane paNa carca javA devA nahIM. 174 subhA-putramitrArtha hitaM nityaM dhanArjanam / dAnArthaM ca vinA tvetaiH kiM dhanaizca janaizca kim ? // 175 // niraMtara sadaguNI strInA upayoga mATe, suputranA upayoga mATe, niM. tranA upayoga mATe, ane dAna ApavA mATe ghana meLavavuM te hitakArI che; paraMtu zrI AdinA pagamAM na AvatAM dhana ane cAkaro zA kAmanA? kaI ja nahIM. 175 For Private And Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vighAna vicAra, mAvisaMrakSaNakSamaM dhanaM yatnena rakSayet / ....... jIvAmi zatavarSa tu nandAmi ca dhanena vai // 176 // iti buddhyA saJcinuyAddhanaM vidyAdikaM sdaa| paJcaviMzatyabdapUraM tadaI vA tadarddhakam // 177 // dhana, bhaviSyamAM manuSyanuM rakSaNa karI zake che, mATe yatnathI tenuM rakSaNa karavuM tathA huM hajI so varSa sudhI jIvIza, ane meLavelAM dhanamAMthI huM AnaMdamAM divaso nirgamana karIza, Avo manamAM vicAra karIne paMcIza varSa athavA te sADA bAra varSa ke sADA cha varSa sudhI niraMtara vidyA Adika dhana saMpAdana karavuM. 176-177 vidyAdhanaM zreSThataraM tanmUlamitaraddhanam / dAnena vardhate nityaM na bhArAya na nIyate / / 178 // sarva dhanamAM vidyA ghana meTuM che; kAraNa ke bIjA dhana vidyA nathI meLavI zakAya che. vaLI e nitya dAna karavAthI vRddhi pAme che ane vadhyA pachI paNa e bhArarUpa thaI paDatuM nathI tathA koIthI cerI paNa javAtuM nathI. 178 asti yAvattu sadhanastAvatsarvaistu sevyate / nirdhanastyajyate bhAryAputrAdyaiH suguNo'pyataH // 179 // . niNa manuSya pAse paNa jyAM sudhI dhana hoya che tyAM sudhI sara tenI sevA kare che; paraMtu guNavAna chatAM paNa nirdhana manuSyane strI putra vagere (paNa) tyAga kare che. 179 saMsRtau vyavahArAya sArabhUtaM dhanaM smRtam / ato yateta tatprAptyai naroH hyupAyasAhasaiH // 180 // A saMsAramAM vyavahAra calAvavA mATe mukhya sAdhana dhana che; mATe manuSya dhana saMpAdana karavA mATe upAyo (kaLA) tathA sAhasakarma karavAM. 180 suvidyayA susevAbhiH zauryeNa kRSibhistathA / kausIdavRddhayA paNyena kalAbhizca pratigrahaiH / yayA kayA cApi vRttyA dhanadhAnsyAttathAcaret // 181 // zreSTavidyA, uttama sevA, zarIranA, khetIvADI, vyAjavaTaMtara, vyApAra, saMgItAdika kaLA, ane dAna-AmAMno harakoI eka AjIvikA grahaNa karIne jema dhanavAna thavAya tema upAya karavA. 181 tiSThanti sadhanadvAre guNinaH kiMkarA iva // 182 // For Private And Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ce zukranIti. (kAraNa ke) guNavAna purUSa dhanavatanA bAraNA upara sevanI peThe ubhA rahe che. doSA api guNAyante doSAyante guNA api / dhanavato nirdhanasya nindyate nirdhano'khilaiH // 183 // dhanavaMtanA doSo paNa guNarUpa thai paDe che ane nirdhananA guNA paNa doSarUpa thaI paDe che, tathA saghaLA manuSyA nirdhananI niMdA kare che. 183 sunirdhanatvaM prApyeke maraNaM bhejire janAH / grAmAyaike'calAyeke nAzAyaike pravavrajuH // 184 // upara keTalAeka manuSyA nirdhana thavAthI maraNa pAme che; keTalAeka leAkA nirdhana thavAthI svadeza cheDIne paradezamAM jAya che. keTalAeka parvata jaIne vase che ane keTalAeka AtmahatyA mATe nAzI jAya che, 184 unmAdameke puSyanti yAntyanye dviSatAM vazam / dAsyameke ca gacchanti pareSAmarthahetunA // 185 // keTalAeka purUSa dhana meLavavAnI ciMtAthI gAMDA ane che, keTalAeka zatrune adhIna thAya che ane keTalAeka zatrunI sevA bajAve che, 185 yathA na jAnanti dhanaM saJcitaM kati kutra vai / AtmastrIputramitrANi salekhaM dhArayettathA / / 186 // peAtAnI srI, putra ane mitrA keTaluM' dhana meLavyu che ane te kyAM rAkhyuM che. te jema jANI zake nahIM' tema lekhapatra karIne dhanane gupta rIte vyAje mUkavu. 686. naivAsti likhitAdanyatsmArakaM vyavahAriNAm | na lekhyena vinA kuryAdvyavahAraM sadA budhaH // 187 // vepArIyAne lekhapatra vagara bIjI vastu bhUtakALamAM banelA viSayane jaNAvI zaktIja nathI; mATe vidvAne hamezAM lakhANa vinA (pALe pAne) vyApAra karavA nahIM. 197 nirlobhe dhanike rAjJi vizvaste kSamiNAM vare / susaJcitaM dhanaM dhAryaM gRhItalikhitaM tu vA // ekaThuM karI mUkeluM dhana, lAbha rahita tathA vizvAsu rIne tyAM athavA kSemAzILa evA vizvAsu rAjAne tyAM mUkavu athavA tA sAmA dhaNInI, amane amuka rakama maLI che", evI sahI karAvIne herakAI sArA zeThane tyAM mUkavu. 188 dhanavaMta vepA For Private And Personal Use Only 188 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra nIti. vyavahAra nIti. maitryarthe yAcitaM dadyAdakusIdaM dhanaM sadA / tasmisthitaM cenna vahu hAnikRcca tathAvidham // mitra, dhananI mAMgaNI kare teA, mitratAne khAtara, sadA dhana Apavu, ne tema karatAM kadAcit mitranI upara puSkaLa dhana caDhI naya tepaNa te dhana hAnI karatu nathI, dRSTAdhamarNaM vRddhyApi vyavahArakSamaM sadA / 19 189 // tene vyAja vagara vyAja vagaranuM 189 sabandhaM sapratibhuvaM dhanaM dadyAcca sAkSimat // 190 // gRhItalikhitaM yogyamAnaM pratyAgame sukham / na dadyAdvRddhilobhena naSTaM mUladhanaM bhavet // 199 // karaja lenArA manuSya, vyAja sahita nANA bharavAne samartha che ema jANyA pachI, ha MmezA niyamapUrvaka pratinidhi ke sAkSInA lekha sahita jeTalu dhana ApavAnuM heAya teTalu' dhana, eka ceApaDAmAM lakhAvI laI ne, pharajadArane, amuka vyAja upara, amuka dhana ApavuM; (yAda rAkhavuM ke) te karajadAra sukhathI pAchuM" ApI zake eTaluM ApavuM; paNa vyAjanA lAbhathI sAmAnA gajA uparAMta dhana ApavuM nahIM; kemake vyAjane leAbha karavA jatAM mULa dhanano nAza thAya che. 190-191 AhAre vyavahAre ca tyaktalajjaH sukhI bhavet / dhanaM maitrIkaraM dAne cAdAne zatrukArakam // 992 // manuSya AhAra vyavahAramAM lAja mUkIne vartavAthI sukhI thAya che. dhana ApatI vakhate mitratA karAve che, paNa pAchuM letI vakhate rAtrutA karAve che. 192 kRtvA svAnte tathaiaudAryaM kArpaNyaM bahireva ca / ucitaM tu vyayaM kAle naraH kuryAnna cAnyathA // 193 // manuSye samaya upara manamAM udAratA rAkhavI ne bahArathI kRpaNa bhAva darzAvI ghecita kharca karave, paNa avasara vinA kharca karavA nahIM. 193 subhAryAputramitrANi zaktyA saMrakSayeddhanaiH / nAtmA punaratotmAnaM sarvaiH sarvaM punarbhavet // 194 // For Private And Personal Use Only peAtAnI zakti pramANe manuSye srI, putra ane mitrAnu dhanathI pAlana peASaNa karavuM ane A manuSyadeha pharI pharIne AvatA nathI,' ema samajIne srI, putra, mitra, dhRta Adi jatAM karIne paNa peAtAnuM rakSaNa - `karazuM; kAraNa ke manuSya jIvatA hAya teA pharIne sadhaLu' meLave che, 194 15 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. pazyati sma sajIvazvennaro bhadrazatAni ca / sadAraprauDhaputrAndrAkzreyo'rthI vibhajetpitA / / 195 // jIvate nara hajAre sukha bhogave che mATe zarIranA rakSaNanI AvazyakatA che. pitAe potAnA dhyeya mATe, strIvALA putre jyAre prauDha vayanA ane gharane vyavahAra calAvavA zaktimAna thAya tyAre teone paraspara judA karI devA. 195 sadArabhrAtaraH prauDhA vibhajeyuH parasparam / ekodarA api prAyo vinAzAyAnyathA-khalu // 196 // bhAI eka mAnA dIkarA hoya te paNa teonI strIo Ave ane teo moTA thAya tyAre teoe potapotAnA bhAga vehecI laIne judA thavuM; kAraNa ke teo ekaThA rahe che te kharekhara ghaNuM karIne mAMhomAMhe laDhI kare che196 naikatra saMvaseccApi strIdvayaM manujasya tu / kathaM vasettadvahutvaM pazUnAM tu naradvayam // 19 // eka purUSanI be strIo sAthe rahevuM nahIM-tema be pazuoe paNa sAthe rahevuM nahIM, kAraNa ke temAMthI kalaha thAya che. tyAre ghaNI strI : ane ghaNAM pazuo te sAthe kema ja rahI zake ? 197 vibhaneyurna tatputrA yaddhanaM vRddhi kAraNam / adhamarNasthitaM cApi yaddeyaM cauttamarNikam // 198 // pitAe je dhana vyAja upara karajIne ApyuM hoya athavA to je dhana leNadArane ApavA mATe rAkhyuM hoya te dhanamAMthI bhAIoe bhAga pADavo nahIM. 198 yasyeccheduttamAM maitrI kuryAnnArthAbhilASakam / parokSe tadrahazvAraM tatstrIsambhASaNaM tathA // 199 // jenI sAthe uttama mitratA karavAnI IcchA hoya tenI pAsethI paisA levAnI IcchA karavI nahIM, tenA gharamAM javuM nahIM, tathA pakSa tenI strI sAthe ekAMtamAM bhASaNa karavuM nahIM-tema karavAthI mitratAne saMga cAya che. 19 tannyUnadarzanaM naiva tatpratIpavivAdanam / asahAyyaM ca tatkArye hyaniSTopekSeNaM na ca // 200 // tene vAraMvAra maLavuM, tene anukULa lAge tema belavuM, tenA kAmamAM sahAya karavI, ane ApattinA samayamAM tenI saMbhALa levI. 200 For Private And Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dAna nIti. 17 sakusIdamakusIdaM dhanaM yaccottamaNikam / dadyAdagRhItamiva nobhayoH klezadyathA // 201 // nAsAkSimaccAlikhitamRNapatrasya pRSThataH / / 202 // pitAnA mitrane vyAjasahita ke vyAja vagaranuM dhana ApyuM hoya te dhana, banane vacce kaleza karAve nahIM tema cepaDAnA pAnA upara sAkSI chatAM paNa lakhANa karyA vinA jeNe teNe lIdhuM ja na hoya tema ApavuM. 201-2012 AtmapitamAtRguNaiH prakhyAtazcottamottamaH / guNairAtmabhavaiH khyAtaH paitRkarmAtakaiH pRthak // 203 / / uttamo madhyamo nIco'dhamo bhrAtRguNarnaraH / / kanyAstrIbhaginIbhAgyo naro'dhamatamo mataH // 204 // je mANasa potAnA ane mAtApitAnA guNethI prakhyAta hoya tene uttamottama jANa; je kevaLa potAnA guNothI prakhyAta hoya tene uttama jANa; je pitAnA guNathI prakhyAta hoya tene madhyama jANa; je mAtAnA guNathI prakhyAta hoya tene kaniSTha jANa; ane je bhAInA guNathI prakhyAta hoya tene adhama jANa; je purUSa potAnI putrInA, strInA athavA behananA bhAgyathI bhAgyazALI gaNAtuM hoya tene adhamAdhama jANavo. 203-204 dAna nIti. bhUtvA mahAdhanaH samyakpoSyavargantu poSayet / gaDhavA thaIzvare ne nadivasaM yudhaH | 201 II vidvAna manuSya, mahAdhanavAna thayA pachI potAnA piSyavarganuM sArI rIte piSaNa karavuM ane pratidina kaMIne kaMIpaNa dAna karyA vinA divasane vAMjhIya kADhavo nahIM. 205 sthito mRtyumukhe cAhaM kSaNamAyurmamAsti na / iti mayA dAnadharmI yatheSTau tu samAcaret // 206 // na tau vinA me paratra sahAyAH santi cetre| dAnazIlAzrayAloko vartate na zaThAzrayAt // 207 / / huM mRtyunA mukhamAM ubho chuM mAruM AyuSya eka kSaNabhara paNa nathI, tathA parakamAM dAna tathA dharma zivAya bIjuM koi mane sahAya karaze nahIM. A jagata durjanane AdhAre TakeluM nathI, paraMtu dAnazILapurAne For Private And Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 272 zukranIti. AdhAre TakI rahyuM che---A manamAM vicAra karIne potAnI IcchAnusAra dAna tathA dharmAcaraNa karavuM. 206-207 bhavanti mitrA dAnena dviSanto'pi ca kiM punaH // 208 // jyAre dAna ApavAthI zatruo paNa mitra bane che, tyAre dAnavaDe sAmAnya manuSyone mitra karavA temAM Azcarya zuM ? 208 devatArthaM ca yajJArtha brAhmaNArtha gavArthakam / yadattaM tatpAralaukyaM saMvidattaM taducyate // 209 // paralokanA sukha sAdhana sArUM, deva mATe, yajJamATe, brAhmaNa mATe ane nepALana mATe je dhana dAna karavAmAM Ave che te dAna savid dAna-jJAna dAna kahevAya che. 209 vandimAgadhamallAdinaTanArthaM ca dIyate / pAritoSyaM yazo'tha tu zriyA dattaM taducyate // 210 cazane mATe baMdIjane, mAgadha ane mala vagerene tenA kAryanA badalAmAM inAma tarike je dhanadAna ApavAmAM Ave che te saMpadudAna kahevAya che. 210 upAyanIkRtaM yattu suhRtsambanbindhuSu / vivAhAdiSu cAcAradattaM hIdattameva tat // 211 // vivAhAdika usamAM mitrane, saMbaMdhIne ane bhAIne paherAmaNa tarike je ApavAmAM Ave che tathA vyavahAra tarike je ApavAmAM Ave che te lajajAdAna kahevAya che. 211 rAjJe ca baline dattaM kAryArtha kAryaghAtine / pApabhIyAthavA yacca tattu bhIdattamucyate // 212 // rAjAne, baLavAnane, ane kAryamAM vigha karanArAne kArya siddha karavA mATe athavA te pApathI DarIne je ApavAmAM Ave che te bhayadAna kahevAya che. 212 yadattaM hiMsravRddhathai naSTaM dyUtavinAzitam / corairhRtaM pApadattaM parastrIsaGgamArthakam 213 // hiMsaka prANonI vRddhi mATe ApeluM hoya, jugAranI ramatamAM khAyeluM hoya, cAra corI gayA hoya, pApIyone ApyuM hoya, ane parastrInA samAgamamAM kharcAyuM hoya te nadAna kahevAya che. 203 For Private And Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vicAra nIti. 17* ArAdhayati yaM devaM tamutkRSTataraM vadet / tannyUnatAM naiva kuryAjoSayettasya sevanam // 214 // je devanI ArAdhanA karatA hoIe te devane sarva devatA karatAM meTeDa kahevo. tene laghutA ApavI ja nahIM tathA tenI sevA karavI. 214 . vanA dAnArjavAbhyAM na bhavyasti ca vazIkaram / . vAna viSNu pharI vaRRs vata: zu: | 221 A jagatamAM dAna tathA saraLatA zivAya bIjuM eka paNa vazIkaraNa nathI. dRSTAMta tarike-caMdramA vAMke che, chatAM paNa vRddhinI IcchAthI potAnA aMganuM dAna karIne kSINa thayo che mATe te dIpe che. 215 vicAra nIti, vicArya nehaM dveSaM vA kuryAtkRtvA na cAnyathA / nApakaryAnnopakuryAdbhavato'narthakAriNau // 216 // . snehano tathA veSano vicAra karIne kAma karavuM, paraMtu tenAthI ulaTI rIte kAma karavuM nahIM-jemake zatruno upakAra karavo nahIM ane mitrano apakAra karavo nahIM, kAraNa ke tema karavAthI bane apakAra karanArA thaI paDe che. 216 nAtikrauryaM nAtizAThayaM dhArayennAtimArdavam / nAtivAdaM nAtikAryAsaktimatyAgrahaM na ca // 217 // ati nirdayatA rAkhavI nahIM, ati zaThatA rAkhavI nahIM, ati komaLatA rAkhavI nahIM, ati vivAda kara nahIM, ati vakhANa karavAM nahIM, koI kAryamAM ati Asakti rAkhavI nahIM, ane koI vastune mATe ati, Agraha rAkhavo nahIM. 217 ati sarva nAzaheturvato'tyantaM vivarjayet / / udvejate janaH krauryAtkArpaNyAdatinindati // 218 // sarva ati nAza karanAra thaI paDe che-mATe ati sarvatra varjayeta. manuSya ati krUratAne lIdhe khinna thAya che ane ati kRpaNutAthI niMdAya che. ra18 ) mArdavAnnaiva gaNayedapamAno'tivAdataH / atidAnena dAridyaM tiraskAro'tilobhataH // 219 // ati komaLatA rAkhavAthI koIpaNa sthAne gaNatrI thatI nathI, ati vivAda karavAthI sarvatra apamAna thAya che, atyaMta dAna karavAthI daridratA Ave che ane ati lobha karavAthI tiraskAra thAya che. 219 For Private And Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 17 zukanIti. atyAgrahAnnarasyaiva maukhyaM saJjAyate khalu / anAcArAddharmahAniratyAcArastu mUrkhatA // 220 // atyaMta Agraha karavAthI manuSya kharekhara mUrkha ja kare che, anAcAra karavAthI dharmane nAza thAya che, tema atyAcAra (virUddhAcAra) karavAthI bhUkha gaNAya che. ra20 hyadhiko'smIti sarvebhyo hyadhika jJAnavAnaham / dharmatattvamidamiti naivaM manyeta buddhimAn // 221 // huM sarva karatAM adhikaja chuM, "mArAmAM sarva karatAM vadhAre jJAna che, A dharmanuM tatva che. AvI rIte buddhizALI manuSya mAnatA ja nathI. 221 timiGgilagilo'pyasti tadgilo'pyAsta raaghvH| kAzcattu tadrilo'stIti matvA manyeta sarvadA // 222 // samudramAM rahenArA timi nAmanA moTA jaLacarane gaLI janAra timiMgila nAmane macha che, tene gaLanAra vaLI timiMgilagila nAmano eka jaLacara che, ane tene gaLanAre rAghava nAmano eka mahAjaLacara che ane tene gaLanArUM paNa vaLI eka jaLacara che-arthAta zera mAthe savAzera cheja-Ama jANIne sadAya sarva vArtA mAnya rAkhavI 222 necchetsvAmyaM tu deveSu goSu ca brAhmaNeSu ca / mahAnarthakara hyetatsamagrakulanAzanam // 223 // koIe devatAonuM, gAyanuM ane brAhmaNonuM uparIpaNuM svIkAravuM nahIM, kAraNa ke tenuM svAmitva mahA anarthakArI che ane AkhA kuLane nAza karanArUM che. 223 bhajanaM pUjanaM sevAmicchedeteSu sarvadA / na bAyate brahmatejaH kasminkIdapratiSThitam // 224 // haMmezAM devanI, cAyanI, ane brAhmaNonI sevA, pUjA tathA bhajana karavAnI IcchA karavI; kayA devamAM kevuM izvarI teja che te ApaNe jANatA nathI-mATe mAna rahI bhajana karavuM eja zreSTha che. 224 parAdhInaM naiva kuryAttaruNIdhanapustakam / kRtaM cellabhyate daivAzaSTaM naSTaM vimarditam // 225 // - manuSya strI, dhana tathA pustako bIjAne sepavAM nahIM, ane kadI pyAM For Private And Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vicAra nIti. 15. ' - wwwwwwwwww to te pharIne maLatAM nathI ane devage maLe che te pustako phATelI dazAmAM maLe che; dhana ochuM maLe che ane strI ucchiSTa thayelI maLe che. 22pa bahurtha na tyajedalpahetunAlpaM na sAdhayet / bahurthavyayato dhImAnabhimAnena vai kvacit // 226 // buddhimAna manuSya thoDA kAraNa mATe bahu dhana urADI devuM nahIM; tema kaI vakhate abhimAna karIne nAnI vastu meLavavA mATe jhAjhuM dhana paNa urADavuM nahIM. 226 bahurthavyayabhItyA tu satkIrtiM na tyajetsadA / bhaTAnAmasaduktyA tu neyetkupyAnna taiH saha / / 227 // manuSya varA vakhate bahu dhananA kharcathI DarI jaIne pitAnI apakIrti karAvavI nahIM, tathA yodhdhAonAM khATAM vAka sAMbhaLIne tenA upara irSA karavI nahIM tathA tenA upara kepa paNa karavo nahIM. 227 lajjyate ca suhRdyena bhidyate durmanA bhavet / vaktavyaM na tathA kiJcidvinode'pi ca dhImatA // 228 // je vAkaya sAMbhaLIne mitrane zarama lAge, je vAkya sAMbhaLIne mitra zatru pakSamAM maLI jAya, je vAkya sAMbhaLIne mitranuM mana khinna thAya tevuM koIpaNa vAkaya vidvAne vinodanA vakhatamAM paNa mitranI AgaLa belavuM nahIM. 228 yasminsUktaM duruktaM ca samaM syAhA nirarthakam / na tatra briA vatriva gAyanaH || 12 // je manuSyanI AgaLa kahevuM sAruM athavA te naratuM vacana samAna gaNAya athavA to niSphaLa nivaDe che, tevA manuSyanI AgaLa vidvAne beherAonI AgaLa jema gAyana gavAya nahIM tema kaMI paNa bolavuM nahIM. 229 vyasane sajjamAnaM hi yo mitraM nAbhipadyate / anunIya yathAzakti taM nRzaMsaM vidurbudhAH // 230 // je manuSya vyasanamAM ke duHkhamAM DubelA potAnA mitrane pitAnI zakti pramANe samajAvIne temAMthI mukta karato nathI, te manuSyane vidvAne krUra samaje che. 230 jJAtInAM hi mitho bhede yanmitraM nAbhipadyate / sarvayatnena mAdhyasthyaM na tanmitraM vidurbudhAH // 231 // jyAre bhAI paraspara kalaha karIne judA paDe che, tyAre je mitra For Private And Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 zukranIti. teonI vacamAM paDIne aneka prayatno karI eka bIjAne samajAvato nathI, te mitrane vidvAna mitra jANatA nathI. 231 AjanmasevitaM dAnaimAnaizca paripoSitam / tIkSNavAkyAnmitramapi tatkAlaM yAti zatrutAm / vakroktizalyamuddhartuM na zakyaM mAnasaM yataH // 232 / / je mitranI janmathI mAMDIne sevA karI hoya, dAna ane mAnathI jenuM piSaNa karyuM hoya, te mitrane paNa tIkSaNa veNa saMbhaLAvavAmAM Ave te te takALa zatru thaI paDe che; kAraNake je vakavAkyarUpI zalya, kemaLa manamAM praveza kare che te zalyane mana, bahAra kADhI zakatuM nathI. 232 vahedamitraM skandhena yAvatsyAtsvabalAdhikaH / jJAtvA naSTabalaM taM tu bhindyATamivAzmani // 233 // zatru jyAM sudhI potAnA karatAM vadhAre baLavAna hoya tyAM sudhI tene kAMdha upara upADa ane tenuM baLa nAza thayuM jANavAmAM Ave ke pASANa upara paTakelA ghaDAnI peThe teno nAza karavo. 233 na bhUSayasyalaMkAro na rAjyaM na ca pAruSam / na vidyA na dhanaM tAdRgyAksaujanyabhUSaNam / / 234 // saujanyarUpI bhUSaNa jevI zobhA Ape che tevI zobhA AbhUSaNa ApatAM nathI, rAjya ApatuM nathI, parAkrama ApatuM nathI, vidyA ApatI nathI, ane tevI zobhA dhana paNa ApatuM nathI. 234 azve javo vRSe dhaurya maNau kAntiH kSamA nape / / hAvabhAvau ca vezyAyAM gAyake madhurasvaraH // 235 // dAtRtvaM dhanike zaurya sainiphe bahudugdhatA / goSu damastapasviSu vidvatsu vAvadUkatA // 236 // sabhyeSvapakSapAtastu tathA sAkSiSu satyavAk / ananyabhAkta tyeSu suhitoktizca mantriSu // 237 // . maunaM mUrkheSu ca strISu pAtivrayaM subhaSaNam / mahAdurbhUSaNaM caitadviparItamamISu ca // 238 / / ghoDAne vega bhUSaNa che, baLadane jesarI upADavAnI zakti bhUSaNa che, maNine kAMti bhUSaNa che, rAjAne kSamA bhUSaNa che, vezyAne hAvabhAva bhUSaNa che, gAyakane madhura kaMTha bhUSaNa che, dhanavaMtane udAratA bhUSaNa che, yoddhAne For Private And Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vicAra nIti. 17 zaravIratA bhUSaNa che, gAyanuM adhika dudhadAna bhUSaNa che, tapasivonuM Idriyanigraha bhUSaNa che, vidvAnanuM vakRtva bhUSaNa che, cAkarene svAmI para ananyabhakti bhUSaNa che, sabhyanuM samadaSTi bhUSaNa che, sAkSIyonuM satyavANI bhUSaNa che, bhUkhanuM maunatA bhUSaNa che; ane strInuM pAtivratya e uttama bhUSaNa che. paraMtu ghoDA vagere prANiyomAM upara jaNAvelA guNathI viparIta guNe heya te te mahAkharAba AbhUSaNa gaNAya che. 235-238 gRhaM bahukuTumbena dIpairgobhiH subAlakaiH / bhAyekanAyakaM nityaM na gRhaM bahunAyakam // 239 // bahu parivAra, Dhora DhAMkhara (gAya baLada vagere), bALake ane ujavaLa dIvAvALA eka gharamAM je eka nAyaka hoya che te ghara haMmezAM zobhe che, paNa ghaNuM nAyakavALuM eka ghara haMmezAM zobhatuM nathI, athAt temAM kalaha utpanna thAya che. 239 na ca hiMsramupekSeta zakto hanyAcca tatkSaNe // 240 // zaktimAna manuSya hiMsaka chava tarapha bedarakAra rahevuM nahIM, paNa teja kSaNe tene nAza kara. 240 paizunyaM caNDatA caurya mAtsaryamatilobhatA / asatyaM kAryaghAtitvaM tathAlasakatApyalam / guNinAmApa doSAya guNAnAcchAdya jAyate // 241 // cADIyApaNuM, ratA, corI, mAtsarya, ati lAbha, asatya, parakAryanuM nAzakArIpaNuM ane ALasa ATalI vastu guNavAnene guNene paNa DhAMkI. daIne tene dUSaNa Ape che. 241 mAtuH priyAyAH putrasya dhanasya ca vinAzanam / bAlye madhye ca vArdhakye mahApApaphalaM kramAt // 242 // . bAlyAvasthAmAM mAtA marI jAya, tarUNAvasthAmAM strI marI jAya, ane vRddhAvasthAmAM putrane tathA dhanane nAza thAya te tene pUrvajanmamAM karelAM mahApAtakanuM phaLa samajavuM. 242 zrImatAmanapatyatvamadhanAnAM ca mUrkhatA / strINAM SaNDapatitvaM ca na saukhyAyeSTanirgamaH // 243 // lakSmIvAnone vAMjhIyApaNuM duHkhakara che, nirdhana manuSyone mUrkhatA. duHkhakara che, strIne napuMsaka pati du:khakara che, ane manuSyane ISTajanane viraha dukhakara che. 243 For Private And Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zunIti. mUrkhaH putro'thavA kanyA caNDI bhAryA daridratA / nIcasevA RNaM nityaM naitatSaTuM sukhAya ca // 244 // mUrNaputra vA mUrkhakanyA, dhI strI, daridratA, nicanI sevA, ane nityanuM karaja A cha vastu sukhakara nathI. 244 nAdhyApane nAdhyayane na deve na gurau dvije / na kalAsu na saGgIte sevayAM nArjave striyAm // 245 // na zaurya na ca tapasi sAhitye ramate manaH / yasya muktaH khalaH kiM vA nararUpapazuzca saH // 246 // je manuSyane bhaNavA bhaNAvavA upara deva, gurU, brAhmaNa, nRtyAdi kaLA, saMgIta, cAkarI, saraLavyavahAra, strI, parAkrama ane kAvya nATaka Adika sAhityanA graMtho upara prema nahoya, tene mukta, khaLa athavA to naranA AkAramAM pazu samajavo. 245-246 anyodayAsahiSNuzca chidadrzI vinindakaH / drohazIlaH svAntamalaH prasannAsyaH khalaH smRtaH // 247 / / je bIjAne udaya sahana karI zake nahIM, bIjAnAM chidrA juve, paranI niMdA kare, droha kare, uparathI prasanna mukha thaI aMtaHkaraNamAM kapaTa rAkhe tene maNa samanva. 247 ekasyaiva na paryAptamasti yadbrahmakozajam / AzayA varddhitasyAsti tasyAlpamapi pUrtikRt // 248 // A brahmAMDamAM rahelI sarva vastuo tRSNAtra ekaja manuSyanI alpa tRSNane jarA paNa pUrNa karI zaktI nathI. 248 ___ karotyakArya sAzo'nyaM bodhayatyanumodate // 249 // tRSNatara manuSya akArya kare che, bIjAne tevAM kAma karavAne upadeza kare che ane karanArAne Teko Ape che-Ama traNa aparAdha kare che. 249 bhavanyanyopadezArthe dhUrtAH sAdhusamAH sadA / svakAryArtha prakurvanti hyakAryANAM zatantu te // 250 // thata loko bIjAne upadeza ApatI vakhate sadA satparUSa jevA banI jAya che, paraMtu te potAnA kAmane mATe seMkaDe nIca karma kare che. ra50 pitrorAjJAM pAlayati sevane ca niraalsH| chAyeva varttate nityaM yatate cAgamAya vai // 251 // For Private And Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vicAra nIti. 199 kuzalaH sarvavidyAsu sa putraH prItikArakaH / phuvo viparIto durNa dhananArA: 262 . je putra mAtApitAnI AjJA pALe che, ALasa rahita thaI tenI sevA kare che chAyAnI peThe nitya tene anusare che, dhana meLavavA mATe prayatna kare che ane sarva vidyAmAM kuzaLa hoya che, te putra, mAtApitAne prema upajAve che; ane je putra mAtApitAthI virUddhAcaraNa kare che, durgaNI hoya che ane dhana uDAve che te kuputra mAtApitAne du:kha Ape che. 251-rapara patyau nityaM cAnuraktA kuzalA gRhakarmaNi / putraprasUH suzIlA yA priyA patyuH suyauvanA // 253 // je strI haMmezAM svAmI upara prema rAkhatI hoya, gharanA kAmamAM kuzaLa hoya, putravatI, suzaLavatI ane tarUNuM hoya, te strI patine priya lAge che. 253 putrAparAdhAnkSamate yA putraparipoSiNI / sA mAtA prItidA niyaM kulttaanyaatiduHkhdaa|| 254 // je mAtA potAnA putranA aparAdhone sahana kare che ane tenuM poSaNa kare che, te mAtA nitya putrane AnaMda Ape che; ane je mAtA, putranuM poSaNa karatI nathI tathA vyabhicAra kare che te mAtA putrane nitya duHkhadAyI che. 255 vidyAgamArtha putrasya vRttvartha yatate ca yH| putraM sadA sAdhu zAsti prItikRtsa pitAnRNI // 255 // je pitA, putrane vidyA bhaNAvavA mATe tathA tenI AjIvikA mATe prayatna kare che, ane putrane nitya sadupadeza Ape che te pitA putrane prema upajAve che ane te putranA traNamAMthI mukta thAya che. 255 yaH sahAyaM sadA kuryAtpratIpaM na vadetkacit / satyaM hitaM vakti yAti datte gRhAti mitratAm / / 256 // je manuSya haMmezAM bIjAne sahAya kare che, koI vakhata paranuM naThArUM belato nathI, paNa satya tathA hitakara bole che, te bIjAne mitra thAya ane bIjAne vastu Ape che tathA pote lAbhanI vastune grahaNa kare che. 256 nIcasyAtiparicayo hyanyagehe sadA gatiH / jAtau saGke prAtikUlyaM mAnahAnyai daridratA // 267 / / nIca manuSyanI sAthe atyaMta paricaya, para vAraMvAra javuM, pi For Private And Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. tAnI jAti sAthe ane samudAya sAthe pratikuLatA, tathA daridratA-ATalAM mAnabhaMga karanArAM che. 257 vyAghrAgnisarpahiMsrANAM na hi saGkarSaNaM hitam / sevitatvAttu rAjJo naite mitrAH kasya santi kim ? // 258 // vAgha, agni, sarpa, ane hiMsaka prANiyonI sAthe laDhAI tathA rAjAnI sevAthI madamatta thavuM e hitakAraka nathI, kAraNa ke rAjA vagere zuM koInA mitra thayA che ke? 158 daurmanasyaM ca suhRdAM suprAvalyaM ripoH sadA / vidvatsvapi ca dAridyaM dAridye bahupatyatA // 259 // dhaniguNivaidyanRpajalahIne sadA sthitiH / TukavAya anyothe pitrorAje vAnam | 20 || sadA saMbaMdhInI khinnatA, zatruonuM prabaLa, vidvAnomAM paNa daridratA, daridrAvasthAmAM ghaNAM chokarAM thavAM, dhanADhaya, guNI, vaigha, rAjA ane jaLa ATalI vasturahita ujaDa dezamAM sadA nivAsa, strI purUSane saMtAnamAM mAtra ekanI eka putrI, tathA bhakSAvRtti-ATalI vastu duHkhakAraka che. 25-260 surUpaH sadhanaH svAmI vidvAnapi balAdhikaH / na kAmayadyatheSTaM yatstrINAM naiva susaukhyakRt // 261 // pati rUpALe, dhananaMta, vidvAna ane adhika baLavALo hoya chatAM paNa te je strIne icchAnusAra praNaya batAve nahIM to te strIne sukhakara thato ja nathI. 261 yo yatheSTaM kAmayate strI tasya vazagA bhavet / sandhAraNAllAlanAcca yathA yAti vazaM zizuH // 262 // pitA jema potAnA putrane kheALAmAM besArI navanavAM lADa laDAvIne tene potAne adhIna kare che, temaja pati paNa strInI marajI pramANe vatI tene navanavAM lADa laDAve che ane sneha darzAve che te strI te patine adhIna thAya che. 262 kAryaM tatsAdhakAdIMzca tavdyayaM suvinirgamam / vicintya kurute jJAnI nAnyathA ladhvapi kvacit // 263 // jJAnI manuSya kAryano, kArya sAdhanArA upAdikane, ane temAM thatA kharcane barAbara vicAra karyA pachI kArya karavuM, paNa vicAra karyA vinA koI divasa nAnuM kArya paNa karavuM nahIM. 263 For Private And Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svAbhAvika guNagnIti. aA na ca vyayAdhikaM kArya kartumIheta paNDitaH / lAbhAdhikyaM yakriyate tatsevyaM vyayasAyibhiH / mUlyaM mAnaJca paNyAnAM yAthAtmyAnmRgyate sadA // 264 // DAhyA manuSya haMmezAM vizeSa kharca ane alpalAsavALuM kAma karavAnI , IcchA karavI nahIM, paraMtu adhika lAbhanAM kAma vepArInI sAthe rahIne utsAhathI karavAM tathA haMmezAM vecavAnA padArthonI kiMmata ane tenuM mApa barAbara zeAdhI kADhavuM. 264 tapaH strIkASisevAsUpabhogye nApi bhakSaNe / hitaH pratinidhirnityaM kArye'nye taM niyojayet // 265 // tapazcaryA karavAmAM, strI pAse javAmAM, kheDa karavAmAM, sevA karavAmAM, sArA sArA vaibhava bhogavavAmAM, ane jamavAmAM sadA pratinidhi hitakAraka nathI. tAtparya ke tevI bAbatamAM to pote ja sAmela rahevuM, ane bIjA kAmamAM pratinidhi nimavo. 265 svAbhAvika guNanIti. nirjanatvaM madhurabhugjArazcoraH sadecchati / sAhAyyantu validviSTo vezyA dhanikamitratAm // 266 // mIThuM mIThuM khAnAro, jarapurUSa ane cora, haMmezAM ekAMtavAsa Icche che. baLavAnanI sAthe vera karanAre-tene zatru, haMmezAM sahAyane Icache che; ane vezyA dhanADhayanI sAthe mitratA karavAne Icche che. 266 kunapazca chalaM nityaM svAmidravyaM kusevakaH / tattva tu jJAnavAmaM tapoDa TevanI | 27 | nIca rAjA niraMtara kapaTa karavAnI IcchA kare che, nica nokara dhaNInA dhananI AzA kare che, jJAnI manuSya tatvajJAnanI vAMchA kare che ane devapUjArI daMbha, tapa tathA agnine Icche che. (tAtparya ke daMbhavALI yuktio kare che.) ra67 yogyA kAntaM ca kulaTA jAraM vaidyaM ca vyAdhitaH / dhRtapaNyo mahArghatvaM dAnazIlaM tu yAcakaH / rAkSitAraM mRgayate bhItazchidraM tu durjanaH // 268 // pativratA-patine zodhe che, vezyA-jArane zedhe che, regI-vaidyane che, vyApArakaranAra vepArI-meTI kIMmata zodhe che; eTale ke ghaNI kIMmata rAkhe che, bhIkSuka-dAtArane zodhe che, bhIta manuSyarakSakane zedhe che, ane durjana-paranAM chidrane zodhe che. 268 For Private And Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. caNDAyate vivadate svapityaznAti mAdakam / karoti niSphalaM karma mUryo vA sveSTanAzanam // 269 // manuSya kAM te bhayaMkara karma kare che, athavA to vivAda kare che, ' athavA to suI rahe che, vA te mAdaka khAya che ke pachI bIjI kerI vastunuM pAna kare che-vyartha kAma kare che, athavA te pitAnuM ja buruM ; kare che. 269 tamoguNAdhikaM kSAtraM brAhma sattvaguNAdhikam / / anyadrajo'dhikaM tejasteSu sattvAdhikaM varam // 270 // . kSatriyanA tejamAM tamoguNa adhika hoya che, brAhmaNanA tejamAM satvaguNa adhika hoya che, ane vaizyanA tejamAM rajo guNa adhika hoya che. te temAM jyAM AgaLa adhika satvaguNa hoya te uttama gaNAya che. ra70 sarvAdhiko brAhmaNastu jAyate hi svakarmaNA / tattejaso'nutejAMsi santi ca kSatriyAdiSu // 271 // brAhmaNa potAnAM jarmane lIdhe sarva karatAM zreSTha gaNAya che, brAhmaNamAM rahelAM teja karatAM kSatriyAdikamAM rahelAM teja utaratAM gaNAya che. ra71 svadharmasthaM brAhmaNaM hi dRSTA bibhyAta cetare / kSatriyAdyAM nAnyathA svadharma cAtaH samAcaret // 272 // kSatriya vagere jAti, svadharmamAM vartatA brAhmaNane joIne bhaya pAme che; paNa dharmabhraSTa brAhmaNane joine bhaya pAmatA nathI. mATe brAhmaNe svadharma pALavo. ra7ra na syAtsvadharmahAnistu yayA vRttyA ca sA varA / sa dezaH pravaro yatra kuTumbaparipoSaNam // 273 // je AjIvikAthI svadharmanI hAnI thAya nahIM te AjIvikA uttama ane je dezamAM kuTuMbanuM sarva prakAre poSaNa thAya te deza paNa uttama. 277 kRSistu cottamA vRttiryA sarinmAtRkA matA / madhyamA vaizyavRttizca zUdravattistu cAdhamA // 274 // nadInI nahera upara pAktI khetIparanI AjIvikA uttama mAnelI che, vyApAra uparanI AjIvikA madhyama mAnelI che, ane zaka vRtti-sevAvRttine - kaniSTha mAnelI che. ra74 For Private And Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svAbhAvika guNanIti. yAcJAdhamatarA vRttirdyuttamA sA tapasviSu / kvacitsevottamA vRttirdharmazIlanRpasya ca // 275 // bhIkSAvRtti atyaMta nIca gaNAya che, paNa tapasvIyAne te uttama gaNAya che, tathA keAI veLA dharmazALa rAjanI sevA karIne AjIvikA karavI. te paNa uttama gaNAya che. 275 AdhyaryavAdikaM karma kRtvA yA gRhyate bhRtiH / sA kiM mahAdhanAyaiva vANijyamalameva kim ? // 276 // adhvaryuM Adika thaI-yajJanAM karma karAvIne dakSiNArUpe maLelA paisAthI zuM mahAdhanavAna thavAya ke? temaja vyApAra karIne paNa mahAdhanavAna thavAya ke ? 376 rAjAsevAM vinAM dravyaM vipulaM naiva jAyate / rAjasevA tigahanA buddhimadbhirvinA na sA / 1923 tuM rAjyA khetareLa ghanidhAreva sA sA // 277 || rAjasevA vagara puSkaLa dravya maLeja nahIM. paraMtu rAjasevA taravAranI dhAra jevI ati bhayaMkara che. mATe budhdhimAna vinA khIjA manuSye haMmezAM rAjasevA karI zakatA nathI. 377 vyAlagrAhI yathA vyAlaM mantrI mantrabalAnnRpam / royadhonuM tu nRpe mayaM buddhimatAM mat // 278 || maMtravettA vAdI jema matranA baLathI sarpane vaza kare che, tema maMtrI paNa maMtra (rAjyanAM guptakArya)nA baLathI rAjAne vaza kare che. tApaNu budhdhizALI manuSyAne haMmezAM rAjyanA meTA Dara rahe che. 178 brAhmaM tejo buddhimatsu kSAtraM rAjJi pratiSThitam / ArAdeva sadA cAsti tiSThandUre'pi buddhimAn // 279 // buddhipAzairbandhayitvA santADayati karSati / samIpastho'pi dUre'sti pratyakSasahAyavAn // 280 // buddhimAna manuSyamAM brahma teja rahe che; ane rAnamAM kSAtra teja rahe che. budhdhimAna dUra heAya chatAM paNu sadAya najadIkamAMja vase che; ane rAjAne budhdhirUpI pAzamAM khAMdhIne peAtAnI pAse khe'cI lAve che ane tene sArI rIte zIkSA kare che. paraMtu rAjA pAse beThA hAya tApaNu te peAtAnA sahAyane jANI zakatA nathI. mATe te dura eDeDa che ema samajavu*, 27-280 For Private And Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. nAnuvAkahatA buddhirvyavahArakSamA bhavet / anuvIratA thA tu na HT sarvatragAminI 286 che. je budhi, vedonA anuvAke (judA judA vibhAgo) vAcIne kaleza pAmI lAca te buddhi vyavahAra calAvavAne samarca thaI zakatI nathI. kAraNa ke avAka vAMcavAthI kaleza pAmelI buddhi, sarva viSayamAM kuzaLa thatI nathI. (tAtparya ke vediyAM Dhore vyavahAra calAvavAne zaktimAna thatAM nathI.) 281 Adau varaM nirdhanatvaM dhanikatvamanantaram / tathAdau pAdagamanaM yAnagatvamanantaram / sukhAya kalpate nityaM duHkhAya viparItakam // 282 // prathama avasthAmAM nidhanapaNuM sukhakara che ane vRdhdhAvasthAmAM dhanavaMtapaNuM sukhakara che. prathama avasthAmAM page cAlIne haravuM pharavuM sukhakara che, ane utaratI vayamAM vAhanapara besIne pharavuM te sukhakara che. temaja prathama avasthAmAM dhanavAna paNuM ane utaratI avasthAmAM nidhanapaNuM, temaja prathama avasthAmAM vAhana upara besIne karavuM ane pAchaLanI avasthAmAM page hIMDavuM e atyaMta duHkhakara che. 282 varaM hi tvanapatyatvaM mRtApatyavataH sadA / duSTayAnAtpAdagamo hyaudAsInyaM virodhataH // 283 // jene putra avatarIne maraNa pAmyA hoya, tevA manuSya karatAM nitya vAMjhIyApaNuM sArUM; halakAM vAhana upara besIne pharavA karatAM page cAlIne pharavuM te sAruM ane virodha karavA karatAM udAsIna rahevuM te sArUM. ra83 varaM dezAcchAdanatazcarmaNA pAdagRhanam / jJAnalavadaurvidagdhyAdajJatA pravarA matA // 284 // AkhA dezane DhAkavA karatAM potAnA pagane ja cAmaDAthI DhAMkvA (jeDA paheravA) te sArUM; ane alpajJAnathI saMpAdana karelI caturAI karatAM mUrNatAne zreSTha mAnelI che. ra84 paragRhanivAsAdhdharaNye nivasanaM varam / praduSTabhAryAgArhasthyAdrekSyaM vA maraNaM varam // 285 // paraghera rahevA karatAM araNayamAM rahevuM te sArUM tathA atyaMta duSTa bhAvALA gRhasthAzrama karatAM bhakSA mAMgIne khAvuM athavA marI javuM te sArUM. 285 For Private And Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svAbhAvika guNanIti. zvamaithunamRNaM garbhAdhAnaM svAmitvameva ca / khalasakhyamapathyaM tu prAksukhaM duHkhanirgamam // 286 // zvAnamaithuna, karaja, garbhadhAraNa, prabhutA, khaLanI mitratA, ane ku, A sarva AraMbhamAM sukha Ape che, paNa piraNAme mahAdu:kha Ape che. (tenuM piraNAma pIDAkAraka che.) 286 kumantribhirnRpo rogI kuvaidyaiH kunRpaiH prajA / kusantatyA kulaM cAtmA kubudhdyA hIyate'nizam // 287 // 195 duSTa maMtriyAthI niraMtara rAnane nArA thAya che, duSTa vaidyAthI rAgInA nArA thAya che, duSTa rAjAethI prajAnA nArA thAya che, duSTa saMtAnathI kuLane nArI thAya che, ane kubuddhithI humezAM peAtAnA AtmAnA nAza thAya che eTale ajJAnathI AtmAsvarUpa visarI javAya che ne tethI AtmAnI asad gati thAya che. 287 hastyazvavRSabAlastrIzukAnAM zikSako yathA / tathA mavanti te nityaM saMsarganuLadhArAH // 288 // hAthI, gheADA, baLada, bALaka, strI, tathA peApaTa vagere pakSiyA peAtAnA zikSakanA jevA nitya guNavata mane che. temaja rAjAe paNa peAtAnI sAthe sabaMdha dharAvanArA maMtrIyeAnA jevA guNavaMta ane che. 288 syAjjayo'vasaroktyA sasanaiH suprasiddhatA | sabhAyAM vidyayA mAnastritayaM tvadhikArataH // 289 // samaya upara khelavAthI kArya siddhi thAya che, sArAM vajra peheravAthI sarvatra AvakAra maLe che ne sagRhasthamAM gaNatarI thAya che; tathA vidyAthI sabhAmAM mAna maLe che, paNa adhikAravaDe te upara jaNAvelI traNe vastue maLe che. 199 subhAryA suSThu cApatyaM suvidhA sudhanaM suhRt / sudAsadAsyau sadehaH sadvezma sunRpaH sadA / gRhiNAM hi sukhAyAlaM dazaitAni na cAnyathA // 290 // sadguNI srI, sadAcaraNI putra, uttama vidyA, dhana, mitra, DDAgarA cAra, sArI cAkaraDI, AreAgya zarIra, suMdara dhara, ane sArA rAjA A daza vastu gRhasthAzramIyAne niratara paripUrNa sukha Ape che, paraMtu upara kahyA karatAM viparIta guNavALI te vastu duHkhakAraka thaI paDe che. 290 For Private And Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 zukranIti, vRddhAH suzIlA vizvastAH sadAcArAH striyo narAH / klIvA vAntaHpure yojyA na yuvA mitramapyuta // 291 // vRddha, suzILa, vizvAsu, ane sadAcaraNI sTriyA, purUSA ke napusakAne aMtaHpuramAM rAkhavA; paraMtu mitra chatAM paNa tarUNa purUSane ataHpuramAM rAkhavA nahIM. 291 kAlaM niyamya kAryANi hyAcarennAnyathA kacit / gavAdiSvAtmavajjJAnamAtmAnaM cArthadharmayoH / niyuJjItAnnasaMsiddhayai mAtaraM zikSaNe gurum // 292 // gacchedaniyamenaiva sadaivAntaH puraM naraH // 293 // amuka kArya amuka vakhate karavuM te amuka kArya amuka vakhate na karavuM AvA kALanA niyama karIne sadhaLAM kAmeA karavAM-paraMtu kAI divasa aticamita kAma karavAM nahIM. gAya vagere prANIyAne peAtAnI mAphaka gaNI tenI rakSA karavI, dharma tathA arthe meLavavAmAM pAteja joDAvuM, bheAjana taiyAra karavA upara mAtAne nimavI, upadeza ApavA upara gurUne nimavA ane ata:puramAM sadAya harakeAI vakhate javuM-ke jethI tyAMnI rItabhAta jANavAmAM Ave. 292-93 bhAryApatyA sadyAnaM bhAravAhI surakSakaH / paraduHkhaharA vidyA sevakazca nirAlasaH / SaDetAni sukhAyAlaM pravAse tu nRNAM sadA || 294 // 1 bALakarahita strI, 2 uttama vAhana, 3 majabUta bhAra upADanAra sevaka, 4 sArA rakSaka, pa paranAM du:khane haranArI vidyA ane 6 udyAgI cAkar-A cha vastu mANasane pravAsamAM sadA sukhakara thaI paDe che. 294 mArga nirudhya na stheyaM samarthenApi karhicit / sadyAnenApi gacchenna haTTamArge nRpo'pica // 299 // manuSya samaye hAya tAyapaNa kAI divasa raste rAkIne ubhA rahevu nahIM, paNa mAjIe khasI jaIlAkAne javAnA rastA ApavA. rAjAe paNa bahu uttama pratinA vAhanamAM besIne khAramAM nikaLavuM nahIM, 195 sasahAyaH sadA ca syAdadhvago nAnyathA kacit / samIpa sanmArgajalAbhayagrAme'dhvago vaset // 296 // atAdRze ca viramena mArge vipine'pi na // 297 // For Private And Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svAbhAvika guNanIti. 187 vaTemArgue sadA rastAmAM cAlatAM sathavAre rAkho, paNa koIvAra ekalAM javuM nahIM tethI je gAmanI pAse sArA mArga ne pANI hoya tathA bhaya na hoya tevA gArAmAM vizrAma karo. paNa ujaDa rastA upara ke jaMgalamAM utaravuM nahIM. 28-297 atyaTanaM cAnazanamAtamaithunamevaca / atyAyAsazca sarveSAM drAgjarAkaraNaM mahat // 298 // atyaMta bhaTakavuM, upavAsa karavA, ati maithuna karavuM ane ati parizrama karoA sarva manuSyone turata moTuM ghaDapaNuM lAve che. 298 atyayAso hi vidyAsu jarAkArI kalAsu ca // 299 // vidyAmAM ane kaLAmAM bahu parizrama karavAthI zarIra khaLabhaLIne gharaDuM thAya che. 29 durguNaM tu guNIkRtya kIrtayetsa priyo bhavet / guNAdhikyaM kIrtayati yaH kiM syAnna punaH sakhA // 300 // je manuSya lokanA dezane guNa karIne gAya che te priya thaI paDe che, tyAre je manuSya mULa guNane ja vadhArIne gAya to te zA mATe mitra thAya nahIM? 300 durguNaM vakti satyena priyo'pi so'priyo bhavet / guNaM hi durgaNIkRtya vakti yaH syAtkathaM priyaH // 301 // priya mitra paNa je mitrane tenA kharA avaguNe kahI batAve te te apriya thaI paDe che, tyAre je manuSya guNane avaguNa karIne gAya che te kema priya lAge? tenA upara te aprItija thAya. 301 stutyA vazaM yAnti devA saJasA kiM punarnarAH / pratyakSa durguNAnnaiva vaktuM zaknoti ko'pyataH // 302 // devo paNa stuti karavAthI zidhra vaza thAya che, tyAre manuSya stuti karavAthI kema vaza na thAya ? thAya ja. mATe kaIpaNu manuSya pratyakSamAM koInA avaguNe gAI zakato nathI. 302 svArtha vAto vizruvArAzvataH II rU0 rU I manuSya loka vyavahAra tathA zAstrAvaDe pitAnA avaguNenA pite vicAra karo. 303 For Private And Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. svadurguNazravaNato yastuSyati na krudhyati / svadoSasyapravijJAne yatate tyajati zrute / svaguNazravaNAnnityaM samastiSThati nAdhikaH // 304 // durguNAnAM khanirahaM guNAdhAnaM kathaM mayi / mayyeva cAjJatApyasti manyate so'dhiko'khilAt // 305 // sa sAdhustasya devA hi kalAlezaM labhanti na // 306 // je manuSya potAnAM avaguNa sAMbhaLIne prasanna thAya che, paraMtu kahenArA upara gusse thato nathI, potAmAM vasatA durguNone jANavA mATe prayatna kare che; ane jANyA pachI teno tyAga kare che, potAnA gun sAMbhaLIne haMmezAM namra rahe che paNa ahaMkArI thatuM nathI, huM durguNane bhaMDAra chuM, mArA vize guNo kema vAsa kare huM mUrkha chuM ema je mAne che, tene sarva karatAM zreSTa ne purUSa samaja; ane deve paNa tenI kaLAne leza mAtra saMpAdana karI zakatA nathI. 304-306 sadAlpamapyupataM mahatsAdhuSu jAyate / manyate sarSapAdalpaM mahaccopaLataM khalaH // 307 // moTA purUSepara jarA paNa upakAra karyo hoya, paNa te nitya moTo thaI paDe che, ane khaLa purUSopara mATe upakAra karyo hoya topaNuM te sarvathI nAne gaNe che. 307 kSamiNaM balinaM sAdhurmanyate durjano'nyathA / duruktamapyataH sAdhoH kSamayedurjanasya na 308 // sajjana, kSamAvAnane baLavaMta gaNe che, ane durjana kSamAvAnane nirbaLa gaNe che; mATe sAdhu purUSanA kaDavAM veNuM paNa sahana karavAM. paNa durjananAM tevA veNuM sahana karavo nahIM. 308 tathA na krIDayetkaizcitkalahAya bhavedyathA / vinode'pi vadennevaM te bhAryA kulaTAsti kim ? // 309 // je ramata karatAM kalaha nipaje tevI ramata koInI sAthe ramavI nahIM, tathA tArI strI zuM vyabhicAriNI che ? ema AnaMdanA samayamAM paNa keIne kahevuM nahIM. 309 apazadvAzca no vAcyA mitrabhAvAcca keSvapi / gopyaM na gopayenmitre tadgopyaM na prakAzayet // 310 // mitrabhAvathI keIne apazabda kahevA nahIM, mitranI AgaLa kaMI paNa vAta gupta rAkhavI nahIM, ane mitranI gupta vArtA pasiddha karavI nahIM. 310 For Private And Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svAbhAvika guNanIAMta. vaibhUto'pi pazcAtprAkkathitaM vApi sarvadA / vijJAtamapi yaddaSTayaM darzayettanna karhicit // 311 // prathama mitra chatAM pAchaLathI zatru thayelA mitre mitratAnA saMbadhamAM je gupta vArtA ApaNI pAse kahI hAya, tathA tene je deSa ApaNA jANavAmAM AvyA hAya, te kaI divasa prakaTa karavA nahIM. 311 pratikartuM yatetaiva guptaH kuryAtpratikriyAm // 312 // peAte sarakSita thaI te vairanA badalA levA mATe prayatna karavA ane pAtAnuM rakSaNa karavu, " 312 yathArthamapi na brUyAdvalavadviparItakam / dRSTaM tvadRSTavatkuryAcchrutamapyazrutaM kvacit // 313 // cathArtha heAya chatAM paNa maLavAnAnA virUddha hoya tevuM vacana khelavu nahIM. tevuM jovAmAM AvyuM hoya tepaNa na joyuM karI devuM ane sAMbhatyAmAM AvyuM hoya tepaNa na sAMbhaLelu karI devu. 313 mUko'ndho badhiraH khaJjaH svApatkAle bhavennaraH / anyathA duHkhamApnoti hIyate vyavahArataH // 314 // sa manuSya ApattinA samayamAM kAleA, AMdhaLeA, meherA athavA ta laMgaDA banavu; jo tema mane nahI te te du:khI thAya che ane vyavahArathI bhraSTa thAya che. 314 vadedvRdrAnukulaM yanna bAlasadRzaM kvacit / paravezmagataHtstatstrIvIkSaNaM na ca kArayet // 315 // khelavu, paNa kAI manuSye vRddha purUSane anukULa lAge evuM vacana veLA bALakanI peThe-meADha Ave tema makavuM nahIM tathA paraghera jaIne tenI srInA sAme dRSTi karavI nahIM. 315 aghanAdananujJAtAnna gRhNIyAttu svAmitAm / svAzazu zikSayedanyazizuM nApyaparAdhinam // 396 // nirdhana manuSyanA koIpaNa kAmamAM tenI anumati vinA uparIpaNuM svIkAravuM nahIM. pAtAnA putra niraparAdhI hAya tApaNa tene sadupadeza A pA; paraMtu paranA putra aparAdhI hAya tApaNa tene upadeza ApavA nahI. 316 For Private And Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. adharmanirato yastu nItihInazcalAntaraH / saMkarSako'tidaNDI tadgrAma tyattvAnyato vaset // 317 // je rAjA adharma parAyaNa, anItivALe, caMcaLa manane, dhana urADanAra ane bhayaMkara zikSA karanAra hoya te rAjAnA gAmano tyAga karIne bIjA gAmamAM vasavuM. 317 : yathArthamapi vijJAtamubhayorvA dinormatam / / aniyukto na vai brUyAddhInaH zatrurbhavedataH / / 318 // vAdI ane prativAdI bannene mata yathArtha jANavAmAM Avyo hoya paNa rAjA athavA to nyAyAdhIzanA kahyA vinA pitAno mata tenA upara dazAvaja nahIM, kAraNa ke te bemAM parAjIta manuSya zatru bane che. 318 gRhItvAnyavivAntu vivadennaiva kenacit / militvA saMghazo rAjamantraM naiva tu tarkayet // 319 // bIjAne kajIye vaherI laIne koInI sAthe kalaha karavo nahIM. tathA samudAyanI sAthe ekaThA maLIne rAjyanAM gupta kAne vicAra karaja nahIM-tema karavAthI kAryanI hAni thAya che. 319 ajJAtazAstro na brUyAjjyotiSaM dharmanirNayam / nIti daNDaM cikitsAJca prAyazcittaM kriyAphalam // 320 // jeNe zAstrane abhyAsa ke na hoya te manuSya jyotiSa, dharma nirNaya, rAjanIti, daMDanIti, cikitsA, prAyazcitta, ane kAryanA bhaviSya pariNAma upara besavuM nahIM. 320 pAratantryAtparaM duHkhaM na svAtantrayAtparaM sukham / apravAsI gRhI nityaM svatantraH sukhamedhate // 321 // parataMtratA jevuM eke duHkha nathI ane svataMtratA karatAM bIjuM eka sukha nathI. gharamAM vasanAra svataMtra gRhastha nitya sukha bhogave che. 321 nUtanaprAktanAnAM ca vyavahAravidAM dhiyA / pratikSaNaM cAbhinavo vyavahAro bhavedataH // 322 // vaktuM na zakyate prAyaH pratyakSAdanumAnataH / upamAnena tajjJAnaM bhavedAptopadezataH // 323 // Adhunika kALanA tathA prAcIna kALanA vyavahAravettA purUSonI buddhimAMthI kSaNe kSaNe navA vyavahAra utpanna thAya che, mATe huM sarva vyavahAra For Private And Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mitra-zatru-nIti. 191 jaNAvI zakate! nathI, para Mtu pratyakSa darzanathI, anumAnathI, dRSTAMtathI, ane Asa purUSAnA upadezathI vyavahAranuM jJAna thAya che ema samajavu. 322-323 kathitaM tu samAsena sAmAnyaM nRparASTrayoH / nItizAstraM hitAyAlaM yadviziSTaM nRpe smRtam // 324 // rAnta ane prajA bannene upayAgI sAmAnya nItizAstra TukAmAM kahyuM-je sarvane hitakAraka che ane rAjAne vizeSa hitakAraka che ema samajavu. 724 iti zukranItau nRparASTrasAmAnyalakSaNaM nAma tRtIyodhyAyaH adhyAya 4 . prakaraNa 1 lu atha mizraprakaraNaM pravakSyAmi samAsataH / lakSaNaM suhRdAdInAM samAsAcchRNutAdhunA // 1 // have tamane TukAmAM mizra prakaraNe kahI tAvIza. jenA prathama praka raNamAM hamaNAM tameA mitra, zatru vagerenAM lakSaNA hukAmAM sAMbhaLe. 1 mitra-zatrunIti. mitraH zatrucaturdhA syAdupakArApakArayoH / karttA kArayitA cAnumantA yazca sahAyakaH // 2 // * upakAra karanAra mitra ane apakAra karanAra zatru cAra prakAranA cheH naikI mitra, rakArayitA mitra, anumaMtA mitra ane *sahAyaka mitra. tathA 1kattA zatru, rakAramitA zatru, 3anumaMtA zatru ane 4sahAyaka zatru. 2 yasya sudravate cittaM paraduHkhena sarvadA / iSTArthe yatate'nyasyAprerita satkaroti yaH // 3 // AtmastrIghanaguhyAnAM zaraNaM samaye suhRt / proktottamo'yamanyazca trikapadamitrakaH // 4 // karanAra, karAvanAra, anumadina aApanAra, ane sahAya karanAra mitra kahevAya che teja pramANe zatru paNa samA For Private And Personal Use Only evA cAra Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti.. jenuM mana paranAM dukhe sadA pIMgaLe che, je kAInI preraNA vinAja svataH paranuM bhaluM karavA mATe prayatna kare che, koInI preraNa vinA ja sAmA manuSyano satkAra kare che. tathA samaya upara je (mitranuM ane tenI strInuM, dhananuM, tathA bIjI guhya vArtAnuM rakSaNa kare che. A mitrane uttama mitra kahyA che, jenuM mana paranA duHkhe sadA pIMgaLe che, je preraNa vagara bIjAnuM bhaluM karavA prayatna kare che ane je preraNA vinA ja parane satkAra kare che tene tripada (madhyama) mitra kahyA che; tathA jenuM mana paranA duHkhathI nitya pagaLe che ane je preraNuM vinAja sAmA manuSyanuM bhaluM karavA mATe prayatna kare che tene dvipada mitra kahyuM che; ane jenuM mana paranA duHkhe nitya pIgaLe che tene ekAdamitra kahyA che. 3-4 ananyasvatvakAmatvamekasminviSaye dvayoH / vairikSamatadADhanArAnazAritA | 1 eka vastu upara banne jaNAe potAnuM ja uparIpaNuM karavAnI IcchA karavI athavA to bIjAnuM aniSTa karavuM A banne vastu vairanuM kAraNa che. 5 bhrAtrabhAve pitRdravyamakhilaM mama vai bhavet / na syAdetasya vazye 'yaM sa mamaiva syAtparasparam // 6 // bhokSye 'khilamahaM caitadvinAnyaM staH suvairiNau / dveSTi dviSTa ubhau zatrU stazcaikatarasaMjJakau // 7 // bhAI nahIM hoya tyAre pitAnuM sarva dhana mArja thaze, A dhana " bhAinuM kahevAya nahIM, paNa mArUM! bhAI mAre adhinaja rahe, bIjo bhAI nahI hoya tyAre A sarva dravya huM ekalo ja bhegavIza, A pramANe jeo paraspara vicAra kare che te bane paraspara meTA zatra bane che; ane je manuSya pArakAne dveSa kare che tathA pote sAmAne pAtra thayo hoya te banne jaNa ekatara nAmanA zatru gaNAya che. 6-7 zUrasyotthAnazIlasya balanItimataH sadA / sarve mitrA gUDhavairA nRpAH kAlapratIkSakAH // 8 // bhavantIti kimAzcaryaM rAjyalubdhA na te hi kim / sarve rAjAo, niraMtara zUravIra, utsAhavALA, baLavaMta ane nIti pravINa evA manuSya upara gupta rIte vera rAkhe che, (paNa) uparathI teonA mitra banIne potAnA udayakALanI rAha juve che-jyAre potAno udaya thAya che tyAre teone te nirbaLa kare che AmAM Azcarya zuM ? teo zuM rAjya lebhI na hoya ke? 8 For Private And Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mitra-zatra-nIti. na rAjJo vidyate mitraM rAjA mitraM na kasya vai // 9 // rAjAne koI mitra nathI tathA rAjA paNa koIne mitra nathI. 9 prAyaH kRtrimamitre te bhavatazca parasparam / kecitsvabhAvato mitrAH zatravaH santi sarvadA // 10 // rAjA ane prajA badhA kArya sAdhavA mATe para5ra kRtrima mitratA kare che, keTalAeka sahajami chatAM koI veLA zatru thaI paDe che. 10 mAtA mAtRkulaM caiva pitA tatpitarau tathA / pitRpitRvyAtmakanyA patnI tatkulameva hi // 11 // pitRmAtrAtmabhaginIkanyakAsantatizca yA / prajApAlo guruzcaiva mitrANi sahajAni hi // 12 // mAtA, mozALa, pitA, dAdIdA, bApane kAke, pitAnI putrI, strI, sAsarIyAM, pheI, mAsI, bena, phAI vagerenI dIkarI, dIkarAo, rAjA ane gurU ATalAM sahaja mitre kahevAya che. 11-12 vidyA zaurya ca dAkSyaM ca balaM dhairya ca paJcamam / mitrANi sahajAnyAhurvartayanti hi taiva'dhAH // 13 // 1vidyA, zaurya, cAturya, baLa, ane paryaA pAMcane vidvAne sahaja mitra kahe che; kAraNa ke vidvAno te pAMca vastuo upara potAnA nirvAha kare che. 13 pitronidezavartI yaH sa putro'nvarthanAmavAn / zreSTha ekastu guNavAnki zatairapi nirguNaiH // 14 // je putra mAtApitAnI AjJAmAM varte che te potAnA putranAmane sArthaka kare che guNavAnuM eka putra paNa sAre. paraMtu nirguNa zo putra paNa zA kAmanA ? 14 svabhAvato bhavanyete hiMsro durvRtta eva ca / RNakArI pitA zatrurmAtA strI vyabhicAriNI // 15 // upara jaNAvelAM mAtA, pitA vagere sahaja mitra paNa koI vakhate sahaja zatru bane che. jemake hiMsaka, durAcaraNuM ane traNakArI pitA tathA vyabhicAriNI mAtA ane strI paNa potAnA durvakarI sahaja zatru thaI paDe che. 15 17 For Private And Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. AsmapitRbhrAtarazca tatstrIputrAzva zatravaH / SA zvazrUH sapatnI va nanAndA yAtarastathA // 16 // peAtAnA kAkA, kAkI, tenA karAe, putranI vahu, sAsu, sAya, naNa'da, derANI ane jeThANIyA kAI vakhate virUddAcaraNa karavAthI mAhe mAhe rAtru thaI paDe che. 16 mUrkhaH putraH kuvaidyazvArakSakastu patiH prabhuH / caNDazcaNDA prajA zatruradAtA dhanikazca yaH // 17 // mUrkha putra (pitAneA), duSTa vaidya (rAgInA) rakSaNu na karanArA svAmI (peAtAnAM mANasAne) krodhI rAjA (praznaneA) krodhI prajA (rAjAnI) ane dhanADhaya chatAM kRpaNa (yAcakAnA) zatru thaI paDe che. 17 duSTAnAM nRpatiH zatruH kulaTAnAM pativratA / sAdhuH khalAnAM zatruH syAnmUrkhANAM bodha ko ripuH // 18 // rAna duSTa lAkAne, prativratA strI vezyAnI sAdhu purUSa khaLa janane, ane upadezaka mUrkhIne zatru ane che. upadezo hi mUrkhANAM krodhAyaiva zamAya na / payaH pAnaM bhujaGgAnAM viSAyaivAmRtAya na // 19 // mUrkhAne upadeza ApavA te krodhanuja kAraNa thaI paDe che paNa zAMtinu kAraNa thatu nathI, jemake sarpane dudha pAvAthI kevaLa viSamAMja vadhAro thAya che, paNa amRtamAM vadhAro thatA nathI. 19 AsamantAccaturdikSu sannikRSTAzca ye nRpAH / tatparAntavarA veDace mAddanivAra: || 20 | cAra dizAmAM sarvatra peAtAnA pADozI rAjA, pADAzI rAjAnA pADAzI rAjA, ane tenA pADeAzI rAjA, ema traNa prakAranA rAjAe hAya che. te rAtru rAjAone kramavAra hIna khaLavALA jANavA. (eTale paDeAzI rAjAnu jeTaluM mULa ApaNA upara cAle che te karatAM tenA paDethI rAjAnu' baLa Adhu cAle che ane te karatAM tenA paDeAzI rAnnanu baLa Adhu cAle che.) 20 zatrUdAsInamitrANi kramAtte syustu prAkRtAH / arimiMtramudAsIno'nantarastatparaH paraH // 21 // kramazo vA nRpA jJeyAzcaturdikSu tathArayaH / svatamopatarA mRtyA mAtyAcArzva kavitAH // 22 // For Private And Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAma Adi nIti. te rAjAomAM kramavAra 3, udAsIna ane mitra jANavA, jemake paDAsI rAjAne kRtrima zatru jANavA, tenA paDozI rAjAne kRtrima udAsIna jANavA ane tenA paDeAzIne kRtrima mitra jANavA. ahIM udAsIna ane mitramAM vipa mAnelA che eTale pADeAzInA pADAzIne mitra gaNyAche. AvI rIte cAra dvizAmAM vasatA prAkRta rAjAone zatru, mitra ane udAsIna jANavA. A rAja maMDaLane dvAdaza rAjamaMDaLa kahyuM che. te zivAya peAtAnI nikamAMja rahenArA kAryabhArI vagere kAmadArA tathA sevakAne atyaMta zikSA karavAthI te paNa kRtrima zatru bane che. 21-12 bRMhayetkarSapenmitraM hInAdhikavalaM kramAt // 23 // alpa maLavALA mitrane uttejana ApIne vadhAravA ane adhika maLavALA mitrane namaLe! pADavA. 3 sAma Adi nIti. bhedanIyA karSaNIyA: pIDanIyAzca zatravaH / vinArAnIyAte sarve sAmAmi vanaiH // 23 // 192 sAma dAma Adika upAyeAvaDe sarve zatruone temanAM prakRti maMDaLeAnI sAthe laDhAvIne nirmaLa pADavA ane pachI teone nAza karavA. ra4 mitraM zatruM yathAyogyaiH kuryAtsvazavartinam / upAyena yathA vyAlo gajaH siMho'pi sAdhyate // 29 // www mitra ane zatru peAtAnI sattAmAM varSe tema purUSe catheAcita upAya cAjavA; upAyA karavAthI sarpa, hAthI, ane siMha paNa vaza thAyache. 25 bhUmiSThAH svargamAyAnti vajraM bhindanyupAyataH // 26 // suhRtsambandhistrIputraprajAzatruSu te pRthak / sAmadAmabhedadaNDAzcintanIyAH svayuktitaH // 27 // upAya karavAthI pRthvI upara vasatA manuSyA svargamAM jAya che. tathA vajane paNa bhede che. 26 ekazIlavayovidyAjAtivyasanavRttayaH / sAhacarye bhavenmatramebhiryadi tu sArjavaiH // 28 // // purUSe mitra, sabaMdhI, strI, putra, prajA ane zatru upara jokI judI rIte, yogyatA pramANe potAnI yuktithI sAma, dAma, bheda ane daMDanA upayoga karavA. 27 For Private And Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. tvatsamastu sakhA nAsti mitre sAma idaM smRtam / mama sarvaM tavaivAsti dAnaM mitre sajIvitam // 29 / / jene svabhAva, vidyA, jAti, vyasana ane AjIvikA eka hoya tevA saraLavRttinA niSkapaTI manuSyanA sahavAsamAM kadAca teonI sAthe mitratA thAya te mitrane kahevuM ke "tArA jevo mAre bIjo koI mitra nathI, tenuM nAma sAma vacana kahevAya che; ane mArA jIvana sahita sarva vastu tArIja che, Ama kahevuM te dAna kahevAya che. 28-29 mitre'nyamitrasugaNAnkIrtayedbhedanaM hi tat / mitre daNDo na kariSye maitrImevaMvidho'si cet // 30 // harakoI manuSya, mitranI pAse bIjA mitronA guNo gAya te guNagAna mitranA manamAM bhinnatA upajAve che-mATe te bheda gaNAya che; ane tuM A che mATe huM tArI sAthe mitratA karIza nahIM. Ama mitrane kahevuM te daMDa kahevAya che. 30 yo na saMyojayediSTamanyAniSTamupekSate / udAsInaH sa na kathaM bhavecchatruH susAndhakaH // 31 // je koInuM bhaluM kare nahI ane bhuMDuM karanArAnI darakAra kare nahI, tene udAsIna jANavo. te kema susAMdhika zatru bane nahIM ? 31 parasparamaniSTaM na cintanIyaM tvayA myaa| susAhAyyaM hi kartavyaM zatrau sAma prakIrtitam // 32 // tAre ane mAre paraspara koInuM bhuMDuM karavAno vicAra karavo nahIM, paNa paraspara sArI rIte sahAyatA karavI-A pramANe zatru sAthe thayelI vAta sAma kahevAya che. 32 karairvA pramitainAmaivatsare prabalaM ripum / toSayettaddhi dAnaM syAdyathAyogyeSu zatruSu // 33 // cacita zatruomAM baLavAna zatrune varSe varSe rAjyanA amuka kare athavA te gAme ApIne prasanna karavA tene dAma kahe che. 33 zatrusAdhakahInatvakaraNAtpabalAzrayAta / taddhInatojjIvanAcca zatrubhedanamucyate // 34 // potAnA karatAM adhika baLavAna zatruone parAjaya karavA mATe tathA hinabaLakaravA mATe tenA karatAM adhika baLavAna rAjAne Azraya karIne For Private And Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAma Adi nIti. 197 ane tenA karatAM ochA baLavALA rAjAone uzkerIne zatrumAM phATaphuTa karavI tene bheda kahe che. 34 dasyubhiH pIDanaM zatroH karSaNaM dhanadhAnyataH / tacchidradarzanAdugrabalairnIcyA prabhISaNam / prAptayuddhAnivRttitvaistrAsanaM daNDa ucyate // 35 // zatrune lUMTArAo dvArA pIDavA, tenAM ghana ane dhAnyane chInavI levAM, tenAM chidro joIne nyAyanI rIte tenAthI adhika baLavAn zatru dvArA tene bhaya upajAva tathA yuddha samaye pAchA haThe nahIM tevA loko dvArA tene trAsa apAvA te daMDa kahevAya che. 35 ziyAmApaNA hi mitte ja yathAtaH | sAma, dAma, bheda ane daMDa A cAra upAya pitAnI yogyatA pramANe judAM judAM kArya karanArA che, mATe te judA judA gaNAya che. 36 sarvopAyaistathA kuryAnnItijJaH pRthivIpatiH / yathA svAmyAdha na purmitrodAlInarAvaH | 27 che. nItikuzaLa rAjAe (sAma, dAma, bheda ane daMDa) upAyane e prayoga karo ke jema mitra, madhyastha tathA zatruo potAnA karatAM adhika baLavAna thAya nahIM. 37 sAmaiva prathamaM zreSThaM dAnaM tu tadanantaram / / / sarvadA bhedamaM zatrordaNDanaM prANasaMzaye // 38 // (zatru upara) prathama sAmano ja upayoga uttama gaNAya che, jyAre sAmanuM baLa cAle nahIM tyAre dAmane, tenAthI paNuM kAma thAya nahIM to pachI sarvadA bhedane, tenuM paNa cAle nahIM ane prANasaMkaTa AvI paDe tyAre daMDane upayoga karavo. 38 prabale'rau sAmadAnau sAmabhedo'dhike smRtau| bhedadaNDau same kAryo daNDaH pUjyaH prahInake // 39 // prabaLa zatrunA upara sAma, dAmane adhika baLavAn zatruupara sAma ane bhedane, samAna baLavALA zatru upara bheda daMDana, durbaLa zatrunA upara daMDane upayoga karavo, e zreSTha gaNAya che. 39 mitre ca sAmadAnI sto na kadA bhedadaNDane // 40 // mitranA upara sAma dAmane upayoga kare, paNa keI divasa bheda ane daMDane upayoga karavo nahIM. 40 For Private And Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. ripoH prajAnAM sambhedapIDanaM svajayAya vai| ripuprapIDitAnAM ca sAmnA dAnena saMgrahaH / guNavatAM ca duSTAnAM hitaM nirvAsanaM sadA // 41 // rAjAe potAnA vijaya mATe zatru rAjAnI prajAne pheDI te dvArA zatru rAjAne duHkha apAvavuM. zatruthI pIDA pAmatI prajAne sAma ane dAma upAyathI potAnA rAjyamAM vasAvavI, tathA guNavAna chatAM paNa lAMTha lokone sadA potAnA dezamAMthI dUra karavA jethI potAnuM hita thAya che. 41 svaprajAnAM na bhedena naiva daNDena pAlanam / kuti sAmadAnAbhyAM sarvadA yatnamAsthitaH // 42 // rAjAe niraMtara sAma ane dAma upAyavase pitAnI prajAnuM prayatnapUrvaka pAlana karavuM, paNa bheda tathA daMDathI prajA pALana karavuM ja nahIM. 42 svaprajAdaNDabhedaizca bhavedrAjyavinAzanam / nArA yathA na yu sI kyAstathA ghanA che ja rU . rAjA je potAnI prajAne zikSA kare che ane tenA manamAM duHkha upajAve che te rAjya vinAza pAme che; mATe potAnI prajA jema nirbaLa thAya nahIM, tathA pitA karatAM vadhAre baLavAn paNa thAya nahIM, tema sadA prajAnuM pALana karavuM. 43 nivRttirasadAcArAddamanaM daNData zca tat / yena sandamyate janturupAyo daNDa eva saH // 44 // daMDathI manuSya asadAcaraNane tyAga karI sadAcaraNamAM varte che. vaLI je upAyathI prANI keLavAya che tenuM nAma ja daMDa kahevAya che. 44 sa upAyo nRpAdhInaH sa sarvasya prabhuryataH // 45 // te daMDaupAya rAjAne adhina che, kAraNa ke te sarvane svAmI che. 45 daMDa rUpAMtara nIti. nirbhatsanaM cApAmAno'nazanaM bandhanaM tathA / sADanaM dravyaharaNaM purAnnirvAsanAMkane // 4 // vyastakSauramasadyAnamaGgacchedo vadhastathA / yuddhamete ghupAyAzca daNDasvaiva prabhedakAH // 47 / / For Private And Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daMDa rUpAMtara nIti. tirakAra, apamAna, lAMdhaNuM, baMdhana, mAra, dhanaharaNa, nagarapAra athavA dezapAra karavo, DAma devA, viparIta keza beDAvavA, gadheDA vagere nIca vAhana upara besArIne nagaramAM pherava, zarIramAnA (avayave jevA ke AMkha, nAka, kAna) kApavA, vadha karo ane moTA prANiyo sAthe yuddha karAvavuM A daMDanAja bhedo che. 46-47 jAyate dharmaniratA prajA daNDabhayena ca / karoyAdharSaNaM naiva tathA cAsatyabhASaNam // 48 // krUrAzca mArdavaM yAnti duSTA dauSTayaM tyajanti ca / pazavo'pi vazaM yAnti vidravanti ca dasyavaH // 49 // pizunA mUkatAM yAnti bhayaM yAnyAtatAyinaH / karadAzca bhavantyanye vitrAsaM yAnti cApare / ato daNDadharo nityaM syAnnRpo dharmarakSaNe // 50 // daMDanA bhayathI prajA dharma parAyaNa varte che, koIne duHkha ApI zakatI nathI, ane satya bole che, sUra purUSo komaLatA dhAraNa kare che, " durjanA durjanatA choDI de che, pazuo vaza thAya che, cAre nAzI jAya che, cADIyA mUMgA rahe che, AtatAyI bhaya pAme che, kara na bharanArA kara bhare che, zatruo trAsa pAme che, mATe rAjAe haMmezAM daMDa dhAraNa karIne dharmanI rakSA karavI. 48-49-50 gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnataH / utpathaM pratipannasya kArya bhavati zAsanam // 51 // gurU paNa garviSTa hoya, kAyAkAryathI ajANa hoya, avaLe mArge jato hoya te tene (paNa) zikSA karavI ucita che. pa rAjJAM sadaNDanItyA hi sarve sidhyantyupakramAH / daNDa eva hi dharmANAM zaraNaM paramaM smRtam // 12 // daMDanI sAthe nItino upayoga karavAthI rAjAonAM sarve karyo siddha thAya chekAraNa ke dharmane daMDane ja parama Azraya jANu. para . ahiMsaivAsAdhuhiMsA pazuvacchraticodanAt // 53 // jema vedamAM kahelI pazuhiMsA hiMsA gaNAtI nathI, temaja durjananI hiMsA paNa hiMsA gaNAtI nathI tene nAza karavAthI deza lAgato nathI. paNa For Private And Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. daNDayasyAdaNDanAnnityamadaNDyasya ca daNDanAt / atidaNDAcca guNibhistyajyate pAtakI bhavet // 14 // je rAjA nitya, zikSApAtrane zikSA kare nahIM, zikSApAtra na hoya tevA manuSyane zikSA kare tathA aparAdha karatAM vizeSa zikSA kare tevA rAjAne guNa purUSo tyAga kare che ane te pAtakI thAya che. pa4 alpadAnAnmahatpuNyaM daNDapraNayanAtphalam / zAstreSUktaM munivaraiH pravRttyartha bhayAya ca // 15 // muniyoe lokone dAna dharmamAM calAvavA mATe ane bhaya mATe zAstramAM jaNAvyuM che ke, thoDuMka dAna karavAthI paNa moTuM puNya thAya che tathA zAstra pramANe zikSA karavAthI paNa moTuM puNya thAya che. papa azvamedhAdibhiH puNyaM tatkiM syAtstotrapAThataH / kSamayA yattu puNyaM syAttAtka daNDanipAtanAt // 16 // paraMtu azvamedha Adi co karavAthI je puNya thAya che te zuM stotranA pATha karavAthI thAya che ? tathA kSamA vaDe je puNya thAya che te puNya zuM zikSA karavAthI thAya che ? 56 svaprajAdaNDanAcchreyaH kathaM rAjJo bhaviSyati / taddaNDAjjAyate kIrtirdhanapuNyavinAzanam // 17 // potAnI prajAne kevaLa zikSA karavAthI rAjAnuM kalyANa kema thAya? prajAne zikSA karavAthI te rAjAnI kIrti, dhana, ane puNyano nAza thAya che. pa7 nRpasyadharmapUrNatvAddaNDaH kRtayuge na hi / tretAyuge pUrNadaNDaH pAdAdharmAH prajA yataH 58 // dvApare cArdhadharmatvAtripAddaNDo vidhIyate / prajA niHsvA rAjadauSTayAdaNDAdhaM tu kalau yathA // 59 // satyayuganA vArAmAM rAjA ane prajA pUrNapaNe dharmiSTha hatAM, mATe te samayamAM daMDa na hato. tretAyugamAM prajAnI aMdara traNa caturthAMza dharma rahe ane eka catuza adharma rahe mATe rAjAe pUrNa daMDa dhAraNa karyo. dvAparayugamAM ardha arthe adharma hovAthI traNa caturthAMza daMDa cAlato hatA, ne kaLiyugamAM rAjanA adharmAcaraNathI prajA nidhana thaI mATe rAjAe arboardha daMDa rAkhyo che. 58-59 yugapravartako rAjJA dharmAdharmaprazikSaNAt / yugAnAM na prajAnAM na doSaH kintu nRpasya hi // 6 // For Private And Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daMDa rUpAMtara nIti. dharmanuM tathA adharmanuM zikSaNa ApavuM, e rAjAnuM mukhya kAma che, mATe rAjAja yugane pravatavanAra che; te sadupadeza ApIne prajAne dharmamAM calAve te (satyayuga varte che ane adharmano upadeza Ape to kaLiyuga va che.) mATe samayanI duravasthAmAM yuge ane prajAne deSa nathI, paraMtu rAjAneja deSa che. 60 prasanno yena napatistadAcarati vai janaH / lobhAdbhayAcca kiM tena zikSitaM nAcaretkatham // 61 // rAja je kAmathI prasanna thAya che te kAma prajA yazalobhathI tathA bhayathI kare che, tyAre rAjAe AjJA kareluM koI kAma prajA zA mATe kare nahIM? kare ja61 supuNyo yatra nRpatirdharmiSThAstatra hi prajA / mahApApI yatra rAjA tatrAdharmaparo janaH // 62 // je dezamAM rAjA dharmazALa hoya che te dezamAM sarva prajA dharmazIla hoya che ane jyAM rAjA mahApApI hoya che tyAM prajA paNa adharma hoya che. 62 na kAlavarSI parjanyastatra bharna mahAphalA / nAyate rASTrazca rAkRddhi"nakSayaH | 2 | adhamI rAjAnA dezamAM varSo samaya pramANe varSata nathI, pRthivImAMthI puSkaLa dhAnya nipajatuM nathI; duSkALane lIdhe dezano nAza thAya che, zaguno vadhAre thAya che, ane saMpattine nAza thAya che. 63 surApyApi varo rAjA na straiNo nAtikopavAn / lokAMzcaNDastApayati straiNo varNAnvilumpati // 14 // madirApAna karanAra rAjA sAre, paNa strIlaMpaTa tathA atyaMta krodhI rAja sAre naha; kAraNa ke koMdhI rAjA prajAne pIDe che, ane strIlaMpaTa, rAjA, brAhmaNadika vaNene nAza kare che. 64 madyapyekazca bhraSTaH syAdbuddhayA ca vyavahArataH / kAmakrAdhau madyatamau sarvamadyAdhiko yataH // 15 // madirApAna karanAra manuSya to pote eka buddhithI ane AcArathI ja thAya che, paNa kAmI tathA krodhI rAjA, buddhi ane sadAcArathI bIbane pa6 kaSTa kare che. mahiAra karatA kAma tathA kodhane meTI madirA mAnavI; kAraNa ke te sarva madirA karatAM vadhAre mada caDhAvanArA che. 15 For Private And Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vara zukranIti. dhanaprANaharo rAjA prajAyAzcAtilobhataH / taramatatraya rAjA DhAuMdhArI anUpaH + 6 che. rAja (kAma, krodha, tathA atilobhathI) prajAnA prANuM ane dhanane hare che; mATe rAjAe kAma, krodha, ane lobhano tyAga karI rAjadaMDa dhAraNa kara. 66 antarmUdurbahiH krUro bhUtvA svAM daNDayetprajAm / atyugradaNDakalpaH syAtsvabhAvo hitakAriNaH // 67 // rAjAe manamAM kamaLatA rAkhavI. paNa uparathI pharatA batAvIne prajamAM potAnI hAka besAravI, ane tene zikSA karavI; kAraNa ke hitepI purUSane svabhAva bhayaMkara zikSakanA jevo he joIe. 67 rASTraM karNejapainityaM hanyate ca svabhAvataH / ato nRpaH sUcito'pi vimRzetkAryamAdarAt // 6 // durjana, cADIyA loko potAnA svabhAva pramANe ja niraMtara eka bIjAnA manamAM vasavase pedA karIne dezane nAza kare che, mATe kaI pizuna rAjAne kAIpaNa) sUcanA kare te paNa rAjAe AdarapUrvaka te kAryane tapAsa karo. 68 Atmanazca prajAyAzca doSadaryuttamo nRpaH / viniyacchati cAtmAnamAdau bhRtyAMstataH prajAH // 19 // pitAnA ane prajAnA deSa jenAra rAjA uttama gaNAya che; mATe rAjAe prathama potAnA manane svAdhIna karavuM, tyAra pachI anucara vargane svAdhIna karavo ane tyAra pachI prajAne svAdhIna karavI. 69 kAyiko vAciko mAnasikaH sAMsargikastathA / caturvidho'parAdhaH sa budhdhabuddhikato dvidhA // 70 // kAyika vAcika mAnasika ane sAMsargika evA cAra prakAranA aparAdhe che. tenA budidhakRta ane abuddhita evA be bheda che. 70 punardvidhA kAritazca tathA jnyeyo'numoditH| sarudasakadabhyastasvabhAvaiH sa caturvidhaH // 71 // te aparAdhanA be bheda jANaaAH eka vAta (karAvela) ne bIje janahita (amAdana karelo). te aparAdha sa ta-ekavAra karela ane jaabad-vAraMvAra karela, agastata-nitya karela ane mAvata- . svAbhAvika rIte ja karelA AvA cAra bhedavALo che. 71 For Private And Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vara daMDa rUpAMtara nIti. netravattavikArAdyairbhAvairmAnasikaM tathA / kriyayA kAyikaM vIkSya vAcikaM krUrazabdataH // 72 // sAMsargika sAhacaryeAtvA gauravalAghavam / utpannotpatsyamAnAnAM kAryANAM daNDamAvahet // 73 // netra, mukha vagerenA vikArathI thayela aparAdha mAnasika, karmavaDe thayela kAyika, phUra vacanovaDe thayela vAcika ane sahacaranA prasaMgathI thayelo sAMsargika aparAdha kahevAya che. te sarva aparAdhanI guratA ane laghutA jANune rAjAe-karelAM ane bhaviSyamAM karavAnAM pApakarmanI zikSA ApavI. 72-73 prathamaM sAhasaM kurvannuttamo daNDamarhati / nyAyyaM kimiti saMpRcchettavaiveyamasatkRtiH // 74 // uttama manuSya aparAdha kare to te prathama paMktinI zikSAne pAtra thAya che. tene puchavuM ke, A kAma zuM nIti bhareluM che ke A anIti tArIja karelI che ke? (nA, huM tema nathI mAnato) 74 aparAdhaM yathoktaM ca dviguNaM triguNaM ttH| madhyamaM sAhasaM kurvannuttamo daNDamarhati // 75 // uttama manuSya prathama karatAM vadhAre aparAdha kare to tene bIjI paMktinI zikSA karavI, eTale (ke) A kAma zuM nIti bhareluM che ke? vagere tINa veNa kahI saMbhaLAvavAM. bamaNe aparAdha kare che te kahevA mujaba bamaNuM zikSAne pAtra thAya che; ane tramaNe aparAdha kare to te pramANe triguNu zikSApAtra thAya che. tAtparya ke prathama sAdhAraNa zikSA karyA chatAM paNa je be traNavAra aparAdha kare to tene tenA aparAdhanA pramANamAM zikSA karavI.) 75 dhigdaNDaM prathamaM cAdyasAhasaM tadanantaram / yathoktaM tu tathA samyagyathAvRddhi hyanantaram // 76 // uttama manuSya prathama aparAdha kare tyAre tene prathama dhikkAranAM vacano kahevAM, chatAM paNa a5rAdha kare te tene prathama paMkitanI zikSA karavI; punaH paNa aparAdha kare te aparAdhanA vadhArA pramANe jeTalI zikSA kahI heya teTalI zikSA karavI. 76 uttamaM sAhasaM kurvannuttamo daNDamarhati // 77 // mATe mANasa mahAaparAdha kare che te moTI zikSAne pAtra Thare che. ha7 prathamaM sAhasaM cAdau madhyamaM tadanantaram / yathoktaM dviguNaM pazcAdavarodhaM tataH param // 78 // For Private And Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 204 zukranIti. prathama aparAdhamAM prathama paMktinI, tyAra pachI aparAdha sAya tA te karatAM caDhIyAtI, chatAM vaLI aparAdha thAya tA kahyA premANe khamaNI zikSA karavI chatAM paNa aparAdha kare te pachI tene keda karaveA. 08 buddhipUrvanRghAtena vinaitaddaNDakalpanam // 79 // : (upara jaNAvelI) zikSA buddhipUrvaka manuSyavadhanA aparAdha vinA bIjA aparAdhamAM TharAvelI che;-"manuSya vadhane mATe bIjI zikSA che. ge uttamattvaM madhyamatvaM nocatvaM cAtra kIrtyate / guNenaiva tu mukhyaM hi kulenApi dhanena ca // 80 // A prakaraNamAM uttama madhyama ane kaniSTapaNuM je kahevAmAM Avyu che te guNu kuLa ane dhanane lIdhe mukhyapaNuM navuM. 80 prathamaM sAhasaM kurvanmadhyamo daNDamarhati / vigdaNDamarddhadaNDaM ca pUrNadaNDamanukramAt // 81 // madhyama manuSya prathama aparAdha kare che tyAre te dhikkArarUpI zikSAne pAtra thAya che, punaH aparAdha kare te te ardhadaMDane pAtra thAya che, ane trIjIvAra aparAdha kare te pUrNa zikSAne pAtra thAya che-aparAdhanA pramA NamAM anukrame manuSya zikSA pAtra Thare che. 1 dviguNaM triguNaM pazcAtsaMrodhaM nIcakarma ca / madhyama sAma rtanmayamo s'matkRti // 82 // madhyama paMktine manuSya vizeSa aparAdha kare te te bIjI paktinI zikSAnepAtra Thare che, vAravAra aparAdha kare te te khamaNI ane tramaNI rikSAne pAtra thAya che; chatAM paNa aparAdha kare teA kedakhAnAnI zikSAne pAtra thAya che ane tyAM AgaLa tene ghaNAMja nIca karma karavAM paDe che. pUrvasAhasamAdau tu yayoktaM dviguNaM tataH / tADanaM bandhanaM pazcAtpurAnnirvAsanAMkane / uttamaM sAhasaM kurvanmadhyamo daNDamarhati // 83 // madhyama manuSya prathama aparAdha kare tyAre tene kyA mujaba sAdhAraNa zikSA karavI, punaH aparAdha kare tyAre tene khamaNI zikSA karavI, chatAM paNa aparAdha kare tyAre tene mAramAraveA, ane keda karavA; chatAM punaH aparAdha kare tA te mATI zikSAne pAtra Thare che, jemake tene nagara bAhAra karavA; lalATa vagere zarIranA amuka bhAgamAM DAhAma deve; athavA tA zasravatI zarIra upara cinha karavu. 83 For Private And Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daMDa rUpAMtara nIti. madhyamaM sAhasaM cAdau yathoktaM tadanantaram / dviguNaM triguNaM pazcAdyAvajIvaM tu bandhanam / prathamaM sAhasaM kurvannadhamo daNDamarhati // 84 // kaniSTa manuSya prathama aparAdha kare tyAre te prathama paMktinI zikSAne pAtra thAya che; punaH aparAdha kare che tyAre te madhyama paMktinI zikSAne pAtra thAya che, punaH aparAdha kare tyAre te kahyA pramANe bamaNI ne tramaNa zikSAne pAtra thAya che. chatAM punaH aparAdha kare te chevaTe jIvitaparyata baMdIkhAnAnI zikSAne pAtra thAya che. 84 arddha yathoktaM dviguNaM triguNaM bandhanaM tataH / madhyayaM sAhasaM kurvannadhamo daNDamarhati // 85 // kaniSTha purUSa bIjIvAra aparAdha kare to te aparAdhanA pramANamAM artha, bamaNu ke vamaNe zikSAne pAtra thAya che. chatAM paNa aparAdha kare che te madhyama prakAranI kedakhAnAnI zikSAne pAtra Thare che. 85 pUrvasAhasamAdau tu yathoktaM dviguNaM tataH / tataH saMrodhanaM niyaM mArgasaMskaraNArthakam / uttamaM sAhasaM kurvannadhamo daNDamahati // 86 // madhyamaM sAhasaM cAdau yathoktaM dvigaNaM tataH / yAvajjIva bandhanaM ca nIcakamaiva kevalam // 87 // kaniSTha manuSya prathama aparAdha kare tyAre sAdhAraNa zikSAne pAtra kare che, tyAra pachI aparAdha kare to kahyA pramANe bamaNI zikSAne pAtra thAya che chatAM paNa aparAdha kare che te moTI zikSAne pAtra thAya che. ane tene haMmezAM rastAo vALavA paDe che tathA keda bhegavavI paDe che. athavA te prathama aparAdha kare che tyAre sAdhAraNa daMDane pAtra thAya che, pharI aparAdha kare che tyAre bamaNI zikSAne pAtra thAya che. ane pharI aparAdha kare che to yAjajIvita kedakhAnAnI zikSAne pAtra thAya che. ane tene kevaLa halakAM kAma karavAM paDe che. 86-87 haretpAdaM dhanAttasya yaH kuryAddhanagarvataH / / pUrvaM tato'ImakhilaM yAvajjIvaM tu bandhanam // 8 // je manuSya dhananA garvathI aparAdha kare te tenA dhanamAMthI daMDa taskei cotho bhAga levo. bIjIvAra aparAdha kare tyAre artha dhana daMDa tarike haravuM ane trIjI vAra aparAdha kare te sarva dhana harI levuM tathApi aparAdha kare te pachI tene cAvajajIvita kedakhAnAnI zikSA karavI. 88 18 For Private And Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 23 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. sahAya gauravAdvidyAmadAcca baladarpataH / pApaM karoti yastaM tu bandhayettADayetsadA // 89 // je sahAyanA gaiAravathI, vidyAnA madathI, ane baLatA darpathI pApa kare tene rAjAe sadA keda karavA ane mAraveza. 89 bhAryA putrazca bhaginI ziSyo dAsaH snuSAnujaH / kRtAparAdhAstADyAste tanurajjusuvaNubhiH // 90 // pRSThatastu zararisya nottamAGke kathaJcana / ato'nyathA tu praharaM zravaddaNDamarhati // 91 // 90-91 strI, putra, behena, ziSya, dAsa, putranI vahu ane nAne bhAI ADhalAM aparAdha kare te teone pAtaLI dorIthI athavA teA vAMsanI lAkaDIthI vAsAnI pITha upara mAravAM. paNa keAI divasa tenA mAthApara mAravuM nahIM. AthI ulaTI rIte mAranAra cAranI peThe zikSApAtra thAya che. nIcakarmakaraM kuryAdbandhayitvA tu pApinam / mAsamAtraM trimAsaM vA SaNmAsaM vApi vatsaram / yAvajjIvaM tu vA kazvinna kazcidvadhamarhati // 92 // koI aparAdhIne eka mAsa, traNa mAsa cha mAsa athavA eka varSe ke cAvajIvita kedanI zikSA karIne tenI pAse nica karma karAvavuM. paraMtu kAI aparAdhI dehAMta zikSAne pAtra thatA nathI. 92 na nihanyAcca bhUtAni tviti jAgarti vai zrutiH / tasmAtsarvaprayatnena vadhadaNDaM tyajennRpaH // 93 // vedamAM spaSTa kahyuM che ke 'mA divAsarvA mRtAni' koipaNa prANInI hiMsA karavI nahIM mATe rAkhae sarvathA keAIne vadhanI zikSA karavI nahIM. 93 avarodhAdbandhanena tADanena ca karSayet / lobhAnna karSayedrAjA dhanadaNDena vai prajAm // 94 // rAnae pramaLa thavAnI icchAvALI prajAne aTakAvIne, keda karIne athavA zikSA karIne peAtAkaratAM vadhAre pramaLa thavA devI nahIM. paraMtu leAbhathI tenA krUDa karI dhana harIne tene pIDavI nahIM, 94 nAsahAyAstu pitrAdyA daNDyAH syuraparAdhinaH | kSamAzIlasya vai rAjJo daNDagrahaNamIdRzam // 99 // For Private And Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 35itara nIti. . 207 aparAdhInA pitA vigere je aparAdhIne sahAya karanArA na hoya tevAne rAjAe zikSA karatA aparAdhane kSamA karatA nathI tene nahIM. kSamAzILa rAjAnI AvI daMDanIti samajavI. 5 nAparAdhantu kSamate pradaNDo dhanahArakaH / nRpo yadA tadA lokaH kSubhyate bhidyate paraiH // 96 // rAjA jyAre prajAne bhayaMkara zikSA kare che, ane tenuM dhana hare che, tyAre prajAmAM moTo khaLabhaLATa thAya che ane zatruo te rAjAne nAza kare che. 96 ataH subhAgadaNDI syAtkSamAvAnajjako nRpaH // 97 // mATe rAjAe aparAdhanA pramANamAM prajAne zikSA karavI, tenA upara kSamAM rAkhavI ane tene raMjana karavI. 97 madyapaH kitavaH steno jArazcaNDazca hiMsakaH / tyaktavarNAzramAcAro nAstikaH zaTha eva hi // 98 // mithyAbhizApakaH karNejapAryadevadUSakau / asatyavAnyAsahArI tathA vRttivighAtakaH // 99 // anyodayAsahiSNuzca hyutkocagrahaNe rataH / akAryakartA mantrANAM kAryANAM bhedakastathA / aniSTavAkparuSavAgjalArAmaprabAdhakaH / nakSatrasUcI rAjadviT kumantrI kUTakAryavit // 10 // kuvaidyAmaGgalAzaucazIlo maargnirodhkH| kusAkSyadvatavezazca svAmidrohI vyayAdhikaH // 101 // agnido garado vezyAsaktaH prabaladaNDakRt / tathA pAkSikasabhyazca balAllikhitagrAhakaH // 102 // anyAyakArI kalahazIlo yuddhe parAGmukhaH / sAkSyalopI pitRmAtRsatIstrImitradrohakaH // 103 // asUyakaH zatrusevI marmabhedI ca vnyckH| svakIyahiDguptavRttivRSalo grAmakaNTakaH // 104 // vinA kuTumbabharaNAttapovidyArthinaH sadA / tRNakASThAdiharaNe zaktaH sanbhekSyabhojakaH // 105 // kanyAyA api vikretA kuTumbavRttihAsakaH / adharmAsUcakazcApi rAjAniSTamupekSakaH / / 106 // For Private And Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. kulaTA patiputraghnI svatantrA vRddhaninditA / gRhakRtyooIjhatA nityaM duSTAcArApriyanuSA / svabhAvaduSTAnetAnhi jJAtvA rASTrAhivAsayet // 107 // madirApAna karanAra, rapa1, 3ra, jAra, pAkrodhI, hiMsaka, varNa, ane AzramanA AcArathI bhraSTa, 9nAstika, zaTha, 1 mithyAdeSAropa karanAra 12cADIyo 13 purUSa tathA 14 devane dUSaNa ApanAra 15mithyAvAdI thApaNa oLavanAra, vikA teDanAra, 18paranA udayano IrSyALu 19lAMca levAmAM tatpara 2 akArya karanAra 2 gupta vArtA ughADI pADanAra 22parakAyeno nAza karanAra, apriyavadanAra, 24tIkSNavadanAra 25 jaLanA pravAhane aTakAvanAra, 2vADI, upavana Adine nAza karanAra, keI prazna puche tyAre nakSatra tarapha dRSTi karanAra 29 rAjadrohI, 29kumaMtrI, 30kapaTakAma jANanAra 3 duSTa vaidya, 3azubha karma karanAra, 33 apavitra, 34rastA rokanAra 35musAkSI 36uddhata vezavALe, uparIne dveSa karanAra 38 adhika kharca karanAra 39gharamAM agnimUkanAre 4 annAdikamAM jhera ApanAra, 41 vezyAlapaTa 42bhayaMkara zikSA karanAra 43pakSapAtI sabhAsada 4ibalAtkAre lekha lakhAvI lenAra, 45anyAyakArI 4 kalahapriya, yuddhamAM pAchIpAnI karanAra 48sAkSI uDI denAra, 49pitAne 50mAtAne, "satI strIne ane pa2mitrano Draha karanAra,53 IrSALu,pa4zatrunI sevA karanAra,55marma vedhaka padhUrta papotAnAM manaSyane TheSa karanAra gukhaAjIvikAvALo pala dharma baLanAra, 60grAmakaMTaka kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karyA vinA tapa tathA vidyAbhyAsa karavA ichanAra 1 lAkaDAM kApI lAvavA samartha chatAM bhikSA mAgIne khAnAra 6 vAvikraya karanAra kuTuMbanI AjIvikAne bhaMga karanAra avama - duna, 69rAjAnuM aniSTa karanArA tarapha upekSA karanAra, vyabhicArINI strI che?pati ane 72putrano nAza karanArI strI 73 svataMtra strI 74 vaDIloe nidelI strI gharanA kAmakAjane tyAga karanArI strI nitya rAcaraNI strI ane dukhasvabhAvavALI putravadhU ATalAM duSTa svabhAvavALAMonI parIkSA karIne teone rAjAe dezanikAlanI zikSA karavI. 98-107 dvIpe nivAsitavyAste badhvA durgodare'thavA / mArgasaMskaraNe yojyAH kadannanyUnabhojanAH // 108 // madirApAna karanArA vigere upara gaNAvevAone keda karIne dvIpamAM athavA to parvatanI guphAmAM keda rAkhavA ane teone rastAo bAMdhavAnA kAmamAM lagADavA. ane utaratI jAtanuM alpa anna khAvA ApavuM. 18 tattattajjAtyuktakarmANi kArayIta ca tairnRpH|| 109 // For Private And Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daMDa rUpAMtara nIti w rAjAe upara jaNAvelA madirA pInArA te te lokonI pAse tenI jAtimAM kahelAM karmo karAvavAM. 109 evaMvidhAnasAdhUzca saMsargeNa ca dUSitAn / / daNDayitvA ca sanmArge sikSayettAnnRpaH sadA // 110 // rAjAe upara jaNAvelA durjanone tathA durjananI saMgatimAM duSita thayelA purUSone zikSA karIne sadA teone sanmArgamAM lAvavA. 110 rAjJo rASTrasya vikRti tathA maMtrigaNasya ca / icchanti zatrusambAdhAye tAnhanyAdi drAnupaH 111 // je manuSya zatrunI sAthe maLI jaine rAjAnuM, dezanuM, tathA maMtrImaMDaLanuM bhuMDuM karavAnI IcchA kare tene rAjAe turata nAza kara. 111 necchecca yugapad hAsaM gaNadauSTaye gaNasya ca / ephaikaM ghAtayedrAjA vatso'nAti yathA stanam // 112 // jyAre maMDaLa pitAthI virUddha thaI bese tyAre rAjAe te ekaja vakhate maMDaLanA nAzanI IcchA karavI nahIM. paNa jema vAchaDe eka eka stanane dhAvIne khAlI kare che. tema rAjAe kramavAra eka eka dujainane nAza karavo. 112 adharmazIlo nRpatiryadA taM bhiissyejjnH| dharmazIlAtibalavadriporAzrayataH sadA // 113 // rAjA jyAre adhama thAya tyAre prajAe haMmezAM dharmazALa ane ati baLavAna rAjazatruno Azraya karIne te rAjAne bhaya batAvavo. 113 . yAvattudharmazIla: syAtsa nRpastAvadeva hi / anyathA nazyate loko drAGnapo'pi vinazyati // 114 // rAjA jyAM sudhI gharmazALa hoya tyAM sudhI te rAjA kahevAya che. rAjA adharmAcaraNa kare che te prajA paNa adharmAcaraNa kare che ane rAjA tathA praja bane turata vinAza pAme che. 114 mAtaraM pitaraM bhAryAM yaH sanyajya vivartate / nigaDairbandhayitvA taM yojayenmArgasaMskRtau / tAdhuM tu sattvadyArebhyo nI prayatA 121 / je purUSa pitAnAM mAtA pitA ane strIne tyAga karIne potAnI IcchA pramANe vartate hoya tene rAjAe prayatnapUrvaka beDI paherAvIne keda For Private And Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. karAvI rastA sAphasupha karavA upara rAkho ane tenA pagAramAMthI ardha pagAra tenA mAtApitAne tathA strIne Apa. 115 vidyAtpaNasahastraM tu daNDa uttamasAhasaH / dazamASamitaM tAnaM tatpaNo rAjamudritam / varATisAIzatakamUlyaH kASa paNazca saH // 116 // mahArAjAnI chApavALI dazamASA jevaDI eka tAMbAnI mudrAne paNa kahe che tevA eka hajAra paNano daMDa mahA zikSA gaNAya che deDaze keDIne eka kAIpaNa thAya che. 116 tadarddhazca tadarddhazca madhyamaH prathamaH kramAt / prathame sAhase daNDaH prathamazca kramAtparau / / 117 // pAcaze paNa daMDa karavo te madhyama daMDa kahevAya che ane aDhIse paNane daMDa karavo te kaniSTha daDa gaNAya che. krama pramANe prathama aparAdhamAM sAdhAraNa daMDa kare ane bIjIvAranA aparAdhamAM tathA vizeSa aparAdhamAM te pramANe daMDa karavo. 117 madhyame madhyamo dhAryazcottame tUttamo nRpaH / sopAyAH kathitA mizre mitrodAsInazatravaH // 118 // rAjAoe madhyamasaranA aparAdhamAM madhyama daMDa kara. moTA aparAdhamAM mahA daMDa karo. ane kaniSTha aparAdhamAM kaniSTha daMDa karo. A mizra prakaraNamAM sAma, dAma bheda, ane daMDa vigere upAyo tathA mitra udAsIna ane zatru, saMbaMdhI vicAra kahyo. 118 iti zukranItI caturthAdhyAyasya muhRdAdilakSaNaM nAma prayamaM prakaraNam adhyAya 4 the. prakaraNa 2 juM, kozasaMgrahanI vyavasthA. atha kozaprakaraNaM bruve mizre dvitIyakam / ekArthasamudAyo yaH sa kozaH syAtpRthakpRthak // 1 // For Private And Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAzasagrahanI vyavasthA. 11: have mizra adhyAyamAM bIjuM keza prakaraNa kahuM chuM. keTalAeka paTTANnA saMgrahane kAza kahe che ane te bhinna bhinna prakAranA che. 1 yena kena prakAreNa dhanaM saJcinuyAnnRpaH / tena saMrakSayedrASTraM balaM yajJAdikAH kriyAH // 2 // rAjAe harakAI sadupAyathI dhanane saMgraha karavA, ane temAMthI dezanu rakSaNa karavuM. senAmAM vadhArA karavA, tathA yajJa, yAga Adi zubha kAryo karavAM. 2 balaprajArakSaNArthaM yajJArtha kozasaMgrahaH / paratreha ca sukhado nRpasyAnyazca duHkhadaH // 3 // senAnA ane prajAnA rakSaNa mATe tathA yajJa mATe karelA dhana saMgraha rAjAne paraleAkamAM ane A leAkamAM sukha Ape che. paraMtu na vaparAtA kAzabhaMDAra duHkhakara thaI paDe che. 3 strIputrArtha kRto yazca svopabhogAya kevalam / narakAyaiva sa jJeyo na paratra sukhapradaH // 4 // kevaLa srIputranA peASaNa mATe tathA peAtAnA upabhAga mATe ekaThA karelA dhana bhaMDAra paraleAkamAM sukha ApatA nathI. paNa narakadAcIja che ema jANavuM. 4 anyAyenArjito yasmAdyena tatpApabhAkca saH / supAtrato gRhItaM yaddattaM vA vardhate ca tat // je manuSya anyAyathI dhanane sagraha kare che te, te anyAyanA pAtakanA bhAgI thAya che. tathA supAtra pAsethI jemeLaveluM hAya, athavA tA supAtrane Apelu hAya te dhana vRddhi pAme che. 5 5 // svAgamI sayayI pAtramapAtraM viparItakam | apAtrasya haretsarvaM dhanaM rAjA na doSabhAk // 6 // jene nItine rastethI dhananI Avaka thatI hAya, tathA jenuM dhana sumArge khaatu hoya te manuSyane supAtra jANavA. ane jene dhananI Avaka anyAyathI thatI hAya, tathA jenuM dhana kumArge kharcAtu hAya tene kupAtra jANavA. rAjAe kupAtranuM sarva dhana khuMcavI levu. tethI rAna deSabhAgI thatA nathI. 6 adharmazIlAnnRpatiH sarvazaH saMhareddhanam / chalAdbalAddasyuvRttyA pararASTrAddharettathA // 7 // rAjAe adharmI manuSyanI pAsethI tathA zatrunA rAjyamAMthI chaLa aLa athavA te cArI vigere upAyA karIne sarvathA dhana harI levu-kAraNa For Private And Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. ke jayAM sudhI teonI pAse dhana rahe che tyAM sudhI te potAne mada choDato nathI paNa nirdhana thayA keDe ja zAMta thAya che. 7 sakkA nItibalaM svIyaprajApIDanato dhanam / saJcitaM yena tattasya sarAjyaM zatrusAdbhavet // 8 // je rAjA nItibaLane tyAga karI anyAyathI pitAnI prajAne duHkha karIne dhana saMgraha kare che. tenuM anItithI meLaveluM dhana rAjyasahita zatrune adhIna thAya che. 8 daNDabhUbhAgazUlkAnAmAdhikyAtkozavardhanam / anApadi na kurvIta tIrthadevakaragrahAt // 9 // * rAjAe sukhanA samayamAM daMDamAM, jamInanA karamAM, ane mAla upara levAtI. jagatamAM, vadhAre karIne tathA tIrtha ane devanAM darzana upara kara laIne keza vadhAre nahIM. 9 yadA-zatruvinAzArthaM blsNrkssnnodytH| viziSTadaNDazulkAdi dhanaM lokAttadA haret // 10 // jyAre rAja zatrune nAza karavA mATe senAmAM vadhAre karavAne taiyAra thAya tyAre teNe lokonI pAsethI daMDa tathA zulka vagere dhana vizeSa levAM. 10 dhanikebhyo bhRtiM dattvA svApattau taddhanaM haret / rAjA svApatsamuttIrNastatsvaM dadyAtsavRddhikam // 11 // rAjAe potAnI ApattinA samayamAM dhanavAnone vyAja ApIne tenuM dhana levuM, ane ApattimAMthI mukta thayA pachI tenuM dhana vyAja sahita pAchuM ApavuM. 11 prajAnyathA hIyate ca rAjyaM kozo nRpastathA / hInA prabaladaNDena surathAdyA nRpA yataH // 12 // paraMtu rAjA nirdhana thaIne besI rahe ane potAnI senAnuM rakSaNa na kare tA, jema sarathAdi rAjA nirbaLa hovAthI teone baLavaMta zatruoe nAza karyo hato. tema rAjyakoza tathA rAjA nAza pAme che.12 daNDabhUbhAgazulkaistu vinA kozAhalasya ca / saMrakSaNaM bhavetsamyagyAvadizativatsaram / tathA kozastu sandhAryaH svaprajArakSaNakSamaH // 13 // For Private And Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kezasaMgrahanI vyavasthA. 213 daMDanuM dhana, jamIna upara levAte vere, ane mAla upara levAtI jagAta, vagere lIdhA vinA paNa vIza varSa sudhI kezamAMthI sArI rIte , senAnuM saMrakSaNa thAya tathA potAnI prajAnuM rakSaNa thAya te koza bharI rAkhavo. 13 balamUlo bhavetkozaH kozamUlaM balaM smRtam / balasaMrakSaNAtkozarASTravRddhirarikSayaH // 14 // senAnA AzrayathI dhanano saMgraha thAya che, ane dhanane AdhAre senAmAM vadhAre karI zakAya che; mATe senAnuM rakSaNa karavuM ucita che. senAnA saMrakSaNathI dhananA bhaMDAramAM ane dezanI sImAmAM vRddhi thAya che tathA zatrune nAza thAya che. 14 jAyate tattrayaM svargaH prajAsaMrakSaNena vai|| 15 // ane prajAnuM saMrakSaNa karavAthI kozamAM ane dezamAM vRddhi thAya che. tathA svarga maLe che. A traNa vastu siddha thAya che. 15 yajJArthaM dravyamupannaM yajJaH svargasukhAyuSe / / aryabhAvo balaM kozo rASTravRddhayai trayaM tvidam // 16 // utpanna thayeluM dhana cAmAM kAma lAge che, yajJa karavAthI svarga ane sukha maLe che tathA AyuSyamAM vRdhdhi thAya che; tathA zatrune abhAva, senA ane koza A traNa dezanI unnati karanArAM che. 16 taddhinItinaipuNyAtkSamAzIlanapasya ca / jAyate'to yatetaitra yAvadbuddhibalodayam // 17 // kSamAzILa rAjAnI nItinI puNatAthI zatrukSaya AdimAM vadhAre thAya che, mATe rAjAe potAnuM buddhibaLa cAle tyAM sudhI zatruvinAzAdikanI vRdhdhi karavA mATe prayatna cAluja rAkhavo. 17 mAlAkArasya vRttyaiva svaprajArakSaNena ca / zatru hi karadIkRtya taddhanaiH kozavardhanam // 18 // karoti sa nRpaH zreSTho madhyamo vaizyavRttitaH / adhama: sevA khyatIthavAraH || 11 che. mALI jema nAnA nAnA pAne pANI pAIne uchere che, ane moTI vRkSane namAvI temAMthI phaLa grahaNa kare che, temaja rAjA potAnI prajAnuM pAlana kare che nAnA nAnA rAjAone poSaNa karIne vadhAre che. ane unata thayelA zatruone namAvIne kara ApatA karI tenA dhanavaDe kozamAM vadhAre For Private And Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. kare che te rAjAne uttama jANo. vyApAra vRttithI dhanane saMgraha karanArA rAjAne madhyama jANo. ane sevA karIne, daMDa karIne, devanA darzana upara tathA tIrtha upara kara laIne kozamAM vadhAre kare che tene adhama rAjA jANu. 18-19 prajA hInadhanA rakSyA bhUtyA madhyadhanA sdaa| yathAdhirutpratibhuvo'dhikadravyAstathottamA // 20 // rAjAe thoDA dhanavALI ane madhyamasaradhanavALI prajAne pagAra ApIne tenuM sadA peSaNa karavuM. ane adhika dhanavALI tathA uttama prajAne savAmInI peThe pratinidhi nimIne tenuM pAlana karavuM. 20 dhanikAzcottamadhanA na hInA nAdhikA nRpaiH // 21 // zrImaMta tathA moTA zrImaMta purUSane rAjAthI UtaratA tema adhika jANuvA nahIM paNa rAjAnA samAna jANavA. 12 dvAdazAhaprapUraM yaddhanaM tannIcasaMjJakam / paryAptaM SoDazAbdAnAM madhyamaM taddhanaM smRtam / triMzadabdaprapUra yatkuTumbasyottamaM dhanam // 22 // je dhanamAMthI AkhA kuTuMbane bAra varSa sudhI nirvAha cAle te dhanane kaniSTha je dhanamAMthI AkhA kuTuMbane sola varSa sudhI nirvAha cAle te dhanane madhyama ane je ghanamAMthI AkhA kuTuMbane trIsa varSa sudhI nirvAha cAle te dhanane uttama jANavuM. 22 kramAdarthaM rakSayedvA svApattau nRpa eSa vai // 23 // Apattino samaya Ave tyAre rAjAe kramavAra upara jaNAvelA mahAdhanavaMtane tyAM athavA te sAdhAraNa dhanavaMtane tyAM dhana mUkavuM. 23 mUrvyavaharantya vRddhayA vaNijaH kvacit / . vikriNanti mahArve tu hInAghe saJcayonta hi // 24 // vyApArIyo koI veLA mULa muLamAMthI vyApAra kare che paNa lAbha jetA nathI. paraMtu hamezAM gheDI kiMmatamAM mAla kharIda kare che. ane mATI kiMmatamAM tene vece che. 24 vyavahAre dhRtaM vaizpaistaddhanena vinA sdaa| anyathA svaprajAtApo nRpaM dahati sAnvayam // 25 // vepArIe je vastuo vepAra karavA mATe pitAnA gharamAM rAkhI mUkI hoya te vastu kiMmata ApyA vinA rAjAe nitya balAtkAre For Private And Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAnya saMgraha vicAra. levI nahIM. je rAjA balAtkArathI te vastune le che te potAnI prajAne saMtApAnaLa rAjAne tenA vaMza suddhAMta bALI nAMkhe che. 25 dhAnya saMgraha vicAra. dhAnyanAM saMgrahaH kAryo vtsrtrypuurtidH| tattatkAle svarASTrArtha nRpeNAtmahitAya ca / risthAthI samRddhAnA vApi vyate | 26 / rAjAe kALa dukALe potAnA hita mATe ane potAnA dezanI rakSA mATe traNa varSa paryata cAle tevo dhAnyane saMgraha karI rAkhavo. athavA te moTA zrImaMta purUSAe lAMbA vakhata sudhI rahe tevI moTI dhAnyanI khANe nAkhavI. 26 supuSTaM kAntimajjAtizreSThaM zuSkaM navInakam / sasugandhavarNarasaM dhAnyaM saMvIkSya rakSayet / susamRrdA cirasthAyi mahArdhamApi nAnyathA // 27 // anAja lenArAe prathama anAjanI parIkSA karavI ke A anAja sArI puSTI ApanArUM, tejasvI, uMcI jAtanuM, pAkeluM, navuM, rasakasadAra, sugaMdhI, sArA raMganuM, manohara, ghaNuM kALa sudhI Take tevuM che. AvI parIkSA karyA pachI ghaNIkiMmatanuM hoya to paNa tene saMgraha karavo. paraMtu sAdhAraNa anAjano saMgraha karavo nahI. ra7 viSavahihimavyAptaM kITajuSTaM na dhArayet / niHsAratAM nadi prApta vyave tAvayovet | 28 . jheravALuM, agnimAM baLI gayeluM, himamAM baLI gayeluM, ane saLI gayeluM anAja saMgrahavuM nahIM. paNa rasakasavALuM svAdiSTa dhAnya upayogamAM levuM. 28 vyayIbhUtaM tu yad dRSTvA tattulyaM tu navInakam / gRhIyAtsuprayatnena vatsare vatsare nRpaH // 29 // rAjAe je anAja kharcamAM vaparAyuM hoya te joIne tenA jevuM navuM anAja prayatna pUrvaka varSe varSe saMgraha karavuM. 29 * pUrve dharatImAM khADAo karIne temAM jAra bAjI bharI rAkhatA, je kALa dukALe lokone khAvAmAM upayoga AvatI. For Private And Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 217 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. oSadhInAM ca dhAtUnAM tRNakASThAdikasya ca / yantrazastrAstrAcUrNabhANDAdervAsasAM tathA // 30 // yadyacca sAdhakaM dravyaM yadyatkArye bhavetsadA / saMgrahastasya tasyApi kartavyaH kAryasiddhidaH // 31 // auSadhiyA, dhAtu, khaDa, lAkaDAM vagere jaMgalI paTTA, catra, zastra, asra, dArU, vAMsaNA ane vastra vigere je je vastue nitya kAma sAdhanArI hAya te te vastune paNa sagrahu karave, te kAryasidhdhi kare che. 30-31 dhana rakSaNa. saMrakSayetprayatnena saMgRhItaM dhanAdikam / arnane tu mahadu:NuM rakSaLe tacatunuMnam // 22 // saMgraha karelAM dhanAdikanuM sArI rIte rakSaNa karavuM. kemake sagraha karatI veLA bahu kaSTa paDe che. ane rakSaNa karavAmAM te karatAM cApaNuM kaSTa paDe che. 32 kSaNaM copekSitaM yattadvinAzaM drAksamApnuyAt // 33 // kSaNavAra paNa dhananI upekSA karI te te turata vinArA pAme che. 33 Arjakasyaiva duHkhaM syAttathArjitavinAzane / strIputrANAmapi tathA nAnyeSAntu kathaM bhavet // 34 // dhana saMgrahakaranArAne saMgrahakaratI veLA kaSTa paDe che tathA meLavelAnA nArA veLA paNa du:kha thAya che. temaja strI, putra vagere paNa meLavatAM kaSTa paDe che, ane tenA vinArAveLA paNa du:kha thAya che, tyAre khIcha vastuonA vinArAthI kema duHkha thAya nahIM ? 34 svakArye zithilo yaH syAtkimanye na bhavanti hi / jAgarUkaH svakArye yastatsahAyAzca tatsamAH || 35 // je manuSya peAtAnA kAmamAM zithiLa hoya tenA bIjA sahAyake zAmATe zithiLa ta hAya. ane je manuSya peAtAnA kAmamAM jAgRta heAya tenA khIjA sahAyaka paNa tenA jevA jAgRta zAmATe nahAya. 35 yo jAnAtyarjituM samyagarjitaM na hi rakSitum / nAtaH parataro mUrkho vRthA tasyArjanazramaH // 36 // je manuSya sArI rIte dhana meLavI zake che. paraMtu meLavelAne rakSaNa karI ANatA nathI. tenA jevA ane mUrkha samajavA nahIM, ane tenA dhanepArjanane zrama niSphaLa jAya che, 36 For Private And Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kone sAkSImAM levA. 2 kone sAkSImAM levA. ekasminnadhikAre tu yo hAvadhikaroti sH| mUl jIvadvibhAryazca hyativistambhavAMstathA // 37 // mahAdhanAzo hyalasaH strIbhirnirjita eva hi / tathA yaH sAkSitAM pRccheccArajArAtatAyiSu // 38 // eka adhikAra upara be manuSyanI nimaNuka karanAra, bhUkha, be bAyaDIna dhaNI, ati vizvAsu, bahudhananI AzAvALe, ALasu, strIvaza, cAra, jAra, ane AtatAyI-ATalAne je manuSya sAkSI tarike puche tene mUrkha samaja. 37-38 saMrakSayetkRpaNavatkAle dadyAdviraktavat / mUrkhatvamanyathA yAti svadhanavyayato'pi ca // 39 // manuSya kRpaNanI peThe dhananuM rakSaNa karavuM, ane samaya upara viraktanI peThe dhanane vAparavuM. paraMtu vyathA pitAnA dhanane kharca karavAthI paNa manuSya mUrNapaNane pAme che. 39 ratna parikSA. vastuyAthAtmyavijJAne svayameva yatetsadA / pakSikaiH svayaM rAjA ratnAdInvIkSya rakSayet // 40 // rAjAe padArthanuM yathArtha svarUpa jANavA mATe sadA pote ja prayatna karo. ane pote parIkSako mAraphate ratna AdikanI parIkSA karAvIne tene saMgraha karavo. 40 vajra muktA pravAlaM ca gomedazcendranIlakaH / vaidUryya pupparAgazca pAcirmANikyameva ca / mahAratnAni caitAni nava proktAni sUribhiH // 41 // hIrA, motI, 3pravALAM, meda, paIdranIla, vaidurya, padyarAga, 'marakata ane 9mANikaya, A navane moTA vidvAna mahAratna kahe che. 1 raveH priyaM raktavarNa mANikyaM vindragoparuk / raktapItasitazyAmacchavirmuktA priyA vidhoH // 42 // mANeka-iMdragepa nAmanA jIvaDA jevuM lAla raMganuM hoya che. ane te sUryane priya che. motI-rAtuM, pILuM, gheLuM ane kALA raMganuM hoya che? ane te caMdrane priya che. 42 18. For Private And Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 19 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. sapItarakta rugbhaumapriyaM vidrumamuttamam / mayuracASapatrAmA pAcirvRdhahitA harit // 43 // uMcI jAtanAM pravALAnI kAMti pILA ane rAtA raMganI hAya che ane te magaLane priya che. marakta maNinI kAMti mayUranAM ane akhaiyAnAM pichA jevI lIlA raMganI heAya che, ane te budhane priya che. 43 svarNacchaviH puSparAgaH pItavarNo gurupriyaH / atyantavirATa vadhyuM tArAmaM veH triyam // 44 || padmarAga maNi suvarNanA jevA pILA raMganeA heAya che, tathA te gurUne priya che. hIrA atyaMta svaccha ne tArA jevA caLatI krAMtine hAya che ane te zukrane priya che. 44 hitaH zanerindranIlo hyasito ghanamegharuk / gomedaH priyakRdrA horIpatpItAruNaprabhaH // 45 // i dranIla dhanadhAra medha jevA zyAma kAMtine heAya che, ane te zinane priya che. memeda jarA pALe ane rAtA raMgane hAya che ane te rAhune priya che. 45 otvakSyAmazcalattanturvaidUryaH ketuprItikRt // 46 // vairyamaNi khIlADAnI AMkhanA jevA tejasvI ane caLakatI kAMtivALeA hAya che ane te ketune priyakara che. 46 ratnazreSThataraM vajraM nIce gomedavidrume / gArutmataM tu mANikyaM mauktikaM zreSThameva hi / indranIlaM puSparAgo vaidUryyaM madhyamaM smRtam // 47 // ratna mAtramAM hIrAne uttameAttama mAnavA; gAmedane tathA paravALAMne halakAM jANavAM; gArUbhuta, mANeka ane meAtIne uttama jANavAM; ane IMdranIla, padmarAga, tathA vairyane madhyama jANavAM. 47 ratnazreSTho durlabha mahAdyutirahermaNiH // 48 // sarpanI pheNanA maNi mahA kAMtivALA tathA ati ujjvaLa hoya che, te ratna mAtramAM uttama ratna ane durlabha che. 4 ajAlagarbhaM sadvarNaM rekhAvindu vivarjitam / satkoNaM suprabhaM ratnaM zreSThaM ratnavido jaguH // 49 // aMdarathI jALa rahita, sArA raMganAM, rekhA ane DAdha rahita, sArA khuNAvALAM te sArI kAMtivALAM ratnane ratnaparIkSakA uttama ratna kahe che. 49 For Private And Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ratna parikSA. zarkarAbhaM dalAmaM ca cipiTaM vartulaM hi tat / vaLyuM: : JamAH sitA hAH pataLAstu lanAH || 10 || ratnanI krAMti sAkaranA jevI zveta tathA pAMdaDAnA jevI lIlA raMganI DAya che, ane tene AkAra capaTA tathA gALa hoya che, ane te ratnanI prabhA zveta rakta, pIta ne kRSNa hAya che. 50 yathAvarNaM yathAcchAyaM ratnaM yaddoSavarjitam / zrIpuSTikIrtizauyayuH karamanyadasatsmRtam // 59 // je ratna kharAkhara kAMtivALu, ane chAyAvALuM tathA doSarahita hAya te ratna-lakSmI, puSTi, kIrti, saiArya ane AyuSyamAM vRdhdhi karanArUM che, ane kheADavALuM ratna niSphaLa samajavu, pa varNamAkramate chAyA prabhA varNaprakAzinI // 52 // 10 chAcA varNane ujvaLa kare che ane prabhAvane prakAzita kare che. para padmarAgastu mANikyabhedaH kokanadacchaviH / na dhArayetputrakAmA nArI vajraM kadAcana // 53 // padmarAgamaNi mANikayanI eka jAti che ane tenI kAMti rAtAM kama LanA jevI hAya che. putranI kAmanAvALI srIye kAI divasa hIrAnuM ghareNu peheravu nahi. 53 kAlena hInaM bhavati mauktikaM vidrumaM dhRtam / gurutvAtprabhayA varNAdvistArAdAzrayAdapi // 54 // meAtI ane paravALAM vaparArAmAM AvavAthI kALekarIne tAlamAM, tejamAM, varNamAM, vistAramAM ane AdhAramAM AchAM thAya che. 54 AkRtyA cAdhimUlyaM syAdratnaM yaddoSavarjitam / nAyasollikhyate ratnaM vinA mauktikavidrumAt / pASANenApi ca prAya iti ratnavido jaguH // 55 // je ratna svacchakAranu hAya tenI kiMmata bhAre heAya che, meAtI ane paravALAM-lADhA tathA pattharathI dhasAya che. para Mtu bIjA ratnAne ghaNu karIne leADhAthI ane pattharathI uttaLavAmAM AvatAM nathI. Ama ratna parIkSakA kahe che. 55 mUlyAdhikyAya bhavati yadratnaM laghuvistRtam / gurvalpaM hInamaulyAya syAdratnaM tvapi sadguNam // 56 // For Private And Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rarara zukranIti. je ratna telamAM haLakuM ane (AkRtimAM) vizALa hoya te moTI kiMmatanuM hoya che ane je ratna telamAM bhAre hoya, guNavALuM hoya to paNa kadamAM nAnuM hoya to te ochI kiMmatanuM gaNAya che. 56 zarkarAbhaM hInamaulyaM cipiTaM madhyamaM smRtam / dalAbhaM zreSThamUlyaM syAdyathAkAmAtu vartulam // 57 // sAkaraNa ratnanI kiMmata ochI jANavI, cipaTA ratnanI kiMmata madhyama jANavI, pAtrAM jevAM lIlA raMganAM ratananI uMcI kiMmata jANavI, ane goLAkAra ratnanI kiMmata lenArA tathA denArAnI IcchA upara rAkhavAmAM Ave che-tenuM pramANa rahetuM nathI. pa7 na jarAM yAnti ratnAni vidrumaM mauktikaM vinA / rAjadauSTayAcca ratnAnAM mUlyaM hInAdhikaM bhavet // 18 // paravALAM tathA motI vinA bIjAM saghaLAM ratno jIrNa thAya che ane rAjAnI mUrkhatAne lIdhe rananI kiMmatamAM vadhAre ghaTADe thAya che. 58 mitInI utpatti. mtsyaahishNkhvaaraahvennujiimuutshuktitH| jAyate mauktikaM teSu bhUri zuktayudbhavaM smRtam // 19 // masya, sarpa, zaMkha, varAha, vAMsa, megha tathA chIpamAMthI metI u. paje che. temAM chIpanAM metI vizeSa jANavAmAM AvyAM che. 59 kRSNaM sitaM pItaraktaM dvicatuH saptakaJcakam / tripaJcasaptAvaraNamuttarottaramuttamam // 60 // chIpamAMthI thatAM motI-kALAM, gheLAM, ane rAtAM pILAM hoya che. te traNa paDanAM, pAMca paDanAM ane sAta paDanAM hoya che, temAM uttarettara uttama samajavAM. 60 kRSNaM sitaM kramAdraktaM pItaM tu jaraThaM viduH / kaniSThaM madhyamaM zreSThaM kramAcchuktyudbhavaM viduH // 61 // jhaverI kALAM dhoLAM 3rAtAM pILAM tathA 4jaraTha jAtanAM motI jANe che, temAM krama pramANe kALAMne ochI kiMmatanAM gaNe che, ghoLAne madhyama kiMmatanAM gaNe che ane raktapIta metIne ucI kiMmatanAM gaNe che-(raktapIta matI hAlamAM basarAI kahevAya che). 61 * zukranItinA kALamAM ema haze, hAlamAM kALA motI zodhyA jaDatA nathI. mahAgaNI pAse eka evI che tenI kiMmata bethI traNa lAkha thAya che. For Private And Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ratna tAlanIti. tadeva hi bhavedvedhyamavedhyAnItarANi ca / kurvanti kRtrimaM siMhaladvIpavAsinaH // 62 // chIpamAMthI utpanna thatAM meAtIja mAtra vidhavAmAM Ave che, paNa bIjA meAtI vadhavAnA kAmamAM AvatAM nathI. siMhaladvrIpamAM vasanArA leAkA zuddha meAtInAM jevAMja kRtrima meAtI banAve che. 63 meAtInI parIkSA, tatsandehavinAzArthaM mauktikaM suparIkSayet upNe salavaNasnehe jale nizyuSitaM hi tat // 63 // vrIhibhirmarditaM neyAdvaivarNyaM tadakRtrimam / zreSThAmaM dina vidyAtmadhyAmaM vitadvidu: | 64 || meAtInA kharA meTAnA saMdeha dUra karavA mATe, rAtre tela ane mIThAvALA unA pANImAM meAtIne palALI rAkhavuM. bIje divase prabhAtamAM tene mAhAra kADhIne ceAkhAnI sAthe sArI peThe ghasavuM. dhasatAM te jhAkhuM paDe nahIM paNa ujvaLa kAMtivALuM rahe te tene zuddha chIpanu meAtI navu ane krAMti jarA jhAMkhI paDe te tene kRtrima meAtI jANavuM. 63-64 ratna tAlanIti. tulA kalpitamUlyaM syAdratnaM gomedakaM vinA // 65 // geAmedya ratna vinA bIjA ratnAnI kiMmata teAlathI thAya che. mAviMzatibhI raktI ratnAnAM mauktikaM vinA / raktitrayaM tu muktAyAzcatuH kRSNalakairbhavet // 66 // caturviMzatibhistAbhI ratnaTaGkastu raktibhiH / TaGkezvaturbhistolaH syAtsvarNavidrumayoH sadA // 67 // meAtI zIvAyanAM mIna' ratnAnI viza zrumAnI eka rati thAya che, ane cAra kRSNalakanI traNa rati thAya che, A rita meAtInI navI. 66 1 5 ekasyaiva hi vajrasya tvekara ktimitasya ca / suvistRta dalasyaiva mUlyaM paJcasuvarNakam // 68 // ceAvIsa ratinA eka TAMke thAya che, A TAMka ratnane jANavA. ane cAra TAMkane eka tAleA thAya che. te haMmezAM sAnu' tathA paravALAM tALavAnA kAmamAM lAge che. 17 For Private And Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. je hIra-daLadAra, vistAra vALe ane telamAM eka ratibhAra hoya tevA eka hIrAnIja kiMmata pAMca senAmahora thAya che. 18 raktikAdalavistArAcchreSThaM paJcaguNaM yadi / yathA yathA bhavenyUna hInamaulyaM tathA tathA // 69 // jema jema hIre paheLo, daLadAra tathA ratimAM bhAre hoya tema tema tenI prathama kiMmata karatAM pAcagaNuM kiMmata vadhAre vadhAre thAya che. ane ratimAM, daLamAM tathA vistAramAM jema jema ocho hoya tema tema tenI kiMmata ochI thAya che. 69 atrASTaraktiko mASo dazamASaiH suvrnnkH| svarNasya tatpaJcamUlyaM rAjatAzIti karSakam // 70 // ratnanA telanI bAbatamAM ATha ratine eka mApo, daza bhASAne eka suvarNa ane pAMca suvarNanA esI rUpAnA karSa thAya che. 70 . yathA gurutaraM vajUM tanmUlyaM rAktivargataH / tRtIyAMzavihInantu cipiTasya prakIrtitam // 71 // hIro jema jema ratimAM bhAre hoya tema tema tenI kiMmata ratinA varga pramANe caDhatI karavI; ane capaTA AkAranA hIrAnI kiMmata eka tRtIyAMza ochI karavI kahI che. 71 arddhantu zarkarAbhasya cottama mUlyamIritam / raktikAyAzca dve va tadaI mUlyamarhataH // 72 // sAkarIyA raMganA hIrAnI kiMmata uttama varganA hIrAnI ardha kiMmata jeTalI kahI che. ane eka ratibhAranA be hIrA-uttama hIrAnI ardha kiMmatane yogya gaNAya che. 72 tadardha bahavo'rhanti madhyA hInA yathAguNaiH / uttamA tadardU vA hIrakA guNahAnataH // 73 // upayogI guNavALA, madhyama jAtinA tathA kaniSTha jAtinA hIrAe mULa kiMmatanI ardha kiMmatane yogya gaNAya che. athavA to hIrAo vizeSa guNavAna hoya te uMcI kiMmatanA gaNAya che ane duSTa-khAMpaNavALA hoya che, te acche kiMmatanA gaNAya che. 73 vargaraktiSu sandhAS kalAnAM navakaM pRthak / tathAMzapaJcakaM pUrva triMzadbhistadbhajettataH // 74 // For Private And Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ratna telanIti. labdha kalAsu saMyojyaM kalAnAM SoDazAMzakaiH / muktAnAM kalpayenmUlyaM hInamadhyottamaM yathA // 75 // vage karelI ratinI AgaLa judI judI nava kaLA ane pAMca aMza mAMDavA. pachI trIze nava kaLAne bhAgatAM je aMka Ave te kaLAmAM umeravo. tyAra pachI kaLAnA eka zeLAMzavaDe tenI uttama, madhyama, tathA kaniSTha kiMmata karavI. 74-75 sahasrAdadhike muktAraktivargazate zate / kalAtriMzatakaM tyattvA zeSAnmUlyaM prakalpayet // 76 // motInI ratiyone varga hajAra karatAM adhika daza hajAra parvata hoya te temAMthI triza kaLA kADhI nAkhavI. ane bAkInI rationo guNAkAra bhAgAkAra karIne temAMthI kiMmata kADhavI. 76 zatAdUrdhvaM raktivargAso viMzatiraktikAH / pratizatAttu vajUsya suvistRtadalasya ca / tathaiva cipiTasyApi vistRtasya ca hAsayet // 77 // zarkarAbhasya paJcAzaJcatvAriMzacca vaikataH // 78 // bAda karavAmAM kuzaLa evA purUSe moTe ane daladAra hIrA je ze varga rati karatAM vadhAre hoya temAMthI viza rati ochI karavI. meTA ane capaTA AkAranA hIrAmAMthI pratyeka ze ze varga ratie pacAsa paMcAsa rati ochI karavI ane sAkara jevA raMganA hIrAmAMthI pratyeka zo ze varga ratimAMthI ogaNapacAsa rati ochI karavI. 77-78* ratnaM na dhArayetkRSNaraktavinduyutaM sadA // 79 // kALAM ane rAtAM biMduvALAM ratnane sadA paheravuM nahIM. 79 gArutmataM tUttamaM cenmANikyaM mUlyamahataH / suvarNa raktimAtraM cedyathAraktistathA guru // 80 // gArUtmata ane mANikya eka ratibhAra ane uttama hoya to te eka suvarNanI kiMmatane pAtra gaNAya che. ratna jema jema ratimAM bhAre hoya tema tema bhAre kiMmatanuM gaNAya. 80 * 74 thI te 78 sudhInA kaloke barAbara samajAya tevA nathI. hIrAne vepAra karanAra jhaverIne tathA keTalAka zAstrIone, temaja gaNIta jANanArA jotiSIne paNa A lokone artha pucho che, paNa nizcayapUrvaka koIpaNa samajAvI zakayuM nathI. koI vidvAna te kalAkanI yathArtha samajaNa mokalI Apaze to tene upakAra thaze, For Private And Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. raktimAtraH puSparAgo nIlaH svarNArghamarhataH / calatrisUtro vaidUryazcottamaM mUlyamarhati // 81 // puSparAga (pokharAja) ane nIlamamaNi eka ratibhAra hoya to tenI eka suvarNa kiMmata thAya che ane jemAM traNa sUtra dRSTie paDatAM hoya evuM vairya maNi uMcI kiMmatanuM gaNAya che. 81 pravAlaM tolakamitaM svarNAI mUlyamahati / / atyalpamalyo gomedo nonmAnaM tu yato'rhati // 82 // telA bhAranA pravALAMnI kiMmata ardha sonAmahora thAya che. gomedanI kiMmata ghaNIja juja hoya che, kAraNa ke te telathI vecAtuM nathI. 82 saMkhyAtaH svalparatnAnAM mUlyaM syAhIrakAhinA / atyantaramaNIyAnAM durlabhAnAM ca kAmataH / bhavenmUlyaM na mAnena tathAtiguNazAlinAm // 83 // hIrA zivAyanAM bIjA nAnA nAnA ranonI kiMmata gaNatarIthI thAya che ane atyaMta manohara tathA durlabharanonI kiMmata IcchAnusAra thAya temaja ati guNavALo ratnonI kiMmata telathI na thAya paNa IcchAnusAra thAya. 83 vyakicaturdazahato vargo mauktikaraktijaH / caturviMzatibhirbhakto labdhAnmUlyaM prakalpayet // 84 // motInI va karelI ratinA bhAgane cAde guNavA, ane covIse bhAgavA. bhAgatAM je aMka Ave tene motInI kiMmata jANavI. 84 uttamaM tu suvarNArghamUnamUnaM yathAguNam // 85 // uttama pratinA motInI kiMmata eka senAmahora thAya che; ane tenA karatAM utaratAnI tathA kaniSTha motInI kiMmata tenA guNanA pramANamAM ochI ochI thAya che. 85 raktaM pItaM vartulaM cenmauktikaM cottamaM sitam // adhamaM cipiTaM zarkarAbhamanyattu madhyamam // 86 // rAtuM pILuM tathA gheluM goLa motI uttama gaNAya che, capaTuM ane sAkarIyA raMganuM adhama gaNAya che, ane bIjI jAtanuM madhyama gaNAya che. 86 dhAtunI parIkSA. ratne svAbhAvikA doSAH santi dhAtuSu kRtrimaaH| mato dhAtunnaparIkSya tasUrya pazudhaH che ta7 | For Private And Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAtunI parIkSA. 225 ratnomAM svAbhAvika deSa hoya che, ane dhAtuomAM kRtrima deze hoya che. mATe buddhizALI manuSya dhAtunI sArI peThe parIkSA karI tenI kiMmata karavI. 87 suvarNa rajataM tAnaM vaGgaM sIsaM ca raGgakam / lohaM ca dhAtavaH sapta hyeSAmanye tu saMkarAH // 8 // sanuM, rUpuM, tAvyuM, jasada, pazIzuM, kalaI, ane tuM A sAta dhAtu mukhya gaNAya che. A sAta dhAtu seLabheLa thavAthI bIjI upadhAtuo utpanna thaI che. 88 yathApUrva tu zreSThaM syAtsvarNa zreSThataraM matam / vaGgatAmrabhavaM kAMsyaM pittalaM tAmraraGgajam // 89 // upara jaNAvelI sAta dhAtumAM pUrva pUvane zreSTha ane uttarottara kaniSTha gaNelI che. A sarva dhAtumAM senAne zreSTha mAnyuM che. jasata ane tAMbAmAMthI zizu thAya che ane tAMbA tathA kalAImAMthI pittaLa thAya che. 89 mAnasamamapi svarNa tanu syAtpRthulAH pare // 90 // senuM telamAM bIjI dhAtu jeTaluM hoya to paNa jovAmAM thoDuM dekhAya che, ane bIjI dhAtu tenA jeTalI hoya te paNa maTI dekhAya che-tAtparya ke bIjI dhAtu karatAM senuM tolamAM bhAre hoya che. 90 ekacchidrasamAraSTe samakhaNDe dvayoryadA / dhAtoH sUtraM mAnasamaM nirduSTasya bhavettadA // 91 // be dhAtunA be sarakhA kakaDA karIne tene ekaja chidramAM nAkhIne kheMcyA hoya te zuddha dhAtuno tAra prathamanA vajana jeTaleja utare che. 91 yantrazastrAstrarUpaM yanmahAmUlyaM bhavedayaH / rajataM SoDazaguNaM bhavetsvarNasya mUlyakam // 92 // yaMtra, zastra ane astra banAvavAnuM loDhuM moMdhI kiMmate maLe che. eka gaNuM sonAnI kiMmata soLa gaNuM rUpuM thAya che. 92 " tAnaM rajatamUlyaM syAtprAyo'zItiguNaM tathA / tAmrAdhikaM sAIguNaM vaGgaM vaGgAttathA pare // 93 // raGgasIse dvitriguNe tAmrAllohaM tu SaDguNam / mUlyametadviziSTaM tu hyuktaM prAGamUlyakalpanam // 94 // ghaNuM karIne ekagaNuM rUpAnI kiMmata eMzIgaNuM tAMbu thAya che. ekagaNa tAMbAmAMthI DeTuM jasata Ave che, ane bIjI dhAtuo DoDha, For Private And Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti, ja gaNe jasata jeTalI gaNAya che. ekagaNA tAMbAmAMthI bamaNa kalaI, vamaNuM zIzuM, ane chagaNuM loDhuM Ave che. prathama dhAtuonuM mUlya karavA mATe , kahyuM hatuM mATe ahI dhAtuonuM vizeSa mulya kahI batAvyuM. ha4 gAya, bhesa vigere pazune vicAra. suzRGgavarNA sudughA bahudugdhA suvatsakA / tathA vA maphati mUlyavayAya gamavet | 21 IN je gAyanAM zIMgaDAM sArAM hoya, zarIrane raMga sAre haya, sahajamAM dahevA detI hoya, puSkaLa dudha ApatI hoya, vAcharuM paNa sAruM hoya, AvI avasthAmAM tarUNa-nAnI ke maTI gAyanI ghaNu kiMmata thAya che. 5 pItavatsA praSThadugdhA tanmUlyaM rAjataM palam / ajAyAzca gavAI syAnmeSyA mUlyamajArddhakam // 96 // je gAyanuM vAcharaDuM pILA raMganuM hoya ane dudha mIThuM hoya tenI kiMmata eka paLa rUpuM thAya che. gAyanI kIMmata thatI hoya tenA karatAM bakarInI aradhI kiMmata thAya che; ane bakarInI kiMmata karatAM gheTInI ardha kiMmata thAya che. 96 dRDhasya yuddhazIlasya palaM meSasya rAjatam / daza vASTau palaM mUlyaM rAjataM tUttamaM gavAm // 97 // zarIre dRDha ane yudhdha karanArA gheMTAnI kiMmata eka paLa rUpuM thAya che ane gAyanI uMcI kiMmata daza ke ATha paLa rUpuM thAya che. laka palaM maNyA avezcApi rAjataM mUlyamUttamam / gavAM samaM sAIguNaM mahiSyA mUlyamuttamam // 98 // ghaTInI ne bakarInI, uMcI kiMmata eka paLa rUpe thAya che, ane bheMsanI uMcI kiMmata gAya karatAM deDhI thAya che. 98 azrAvavAno vA ghAmaya machatAIvRSacceve mUkyuM pAIpa smRtam / moTAM ne uMcAM ziMgaDAvALA, sArA raMgavALA, baLavAna, puSkaLa bhAra kheMcI janArA ane utAvaLA cAlanAra, aSTatAla jevaDA baLadanI kiMmata ATha paLa rUpuM jANavI. 99 mahisyottamaM mUlyaM sapta cASTau palAni ca / dvitricatuHsahastraM vA mUlyaM zreSThaM gajAzvayoH // 10 // For Private And Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAya, bheMsa vigere pazunA vicAra. O pADAnI uMcI kiMmata sAta ke ATha paLa jANavI. ane gheADAnI tathA hAthInI uMcI kiMmata e hAra vA traNa hajAra rUpu jANavI. 100 ke cAra hara paLa uSTrasya mAhiSasamaM mUlyamuttamamaritam // . 101 // DhanI vadhAremAM vadhAre kiMmata pADAnA jeTalI kahelI che. 101 yojanAnAM zataM gantA caikenAhAzva uttamaH | mUlyaM tasya suvarNAnAM zreSThaM paJca zatAni hi // 102 // je gheADA eka divasamAM sA yAjana jatA hoya tene uttama sama javA; ne tenI ghaNAmAM ghaNI kaMmata pAMcase seAnAmaIAra kahelI che. 102 triMzadyojanagantA vai uSTraH zreSThastu tasya vai I palAnAM tu zataM mUlyaM rAjataM parikIrttitam // 103 // eka divasamAM trIsa yeAjana cAlanArU Ta uttama gaNAya che. ne tenI vadhAremAM vadhAre kiMmata se paLa rUpu kahelI che. 103 balenoccena yuddhena madenApratimo gajaH / yastasya mUlyaM niSkANAM dvisahastraM prakIrtitam // 104 // je hAthI mahAbaLazALI, ane cAdhA, mahAmakramatta apratima, hAya tenI kiMmata be hAra seAnAmahAra kahI che. 104 catumamitaM svarNa niSka ityabhidhIyate / paJcaraktimito mASo gajamaulye prakIrtitaH // 105 // hAthInI kiMmatanA hisAkhamAM pAMca ratine eka cAra mASAnA eka niSTha seAnAmahera kehevAya che. mAdhe! kyA che, ane 105 ratnabhUtaM tu tattatsyAdyadyadapratimaM bhuvi / yathAdezaM yathAkAlaM mUlyaM sarvasya kalpayet // 106 // jagatamAM je je vastu anupama heya te ratna kahevAya che, mATe deza tathA kALAnusAra vicAra karIne ratnarUpasarva vastuenI kiMmata karavI-dezakALa vicAyA vinAja kiMmata ThekI mAravI nahIM. 106 na mUlyaM guNahInasya vyavahArAkSamasya ca / nIcamadhyottamatvaM tu sarvasminmUlyakalpane / cintanIyaM budhairlokAdvastujAtasya sarvadA // 107 // For Private And Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rara8 zukranIti. : guNa rahita nakAmI vastunI kiMmata hotI nathI, mATe DAhyA mANasee sarva vastunI kiMmata karatI veLA loko mAraphate te saghaLI vastunuM uttama, madhyama ane kaniSTha paNuM hamezAM jANuM levuM. 107 vikretRRtRto rAjabhAgaH zulkamudAhRtam / zulkadezA haTTamArgAkarasImAH prakIrtitAH // 108 // vecanArA tathA vecAtuM lenArA pAsethI rAjAne je kara levAmAM Ave che tene zuka kahe che. A pramANe kara levAnAM sthAne, dukAne, tathA kara keTalo le ? tenI avadhi tamane kahI. 108 kara vyavasthA noti. vastujAtasyaikavAraM zulkaM grAhyaM prayatnataH / kaccinnaivAsakRcchulka rASTre grAhyaM nRpaizchalAt // 109 // rAjAoe potAnA dezamAM AvatA mAla upara, prayatna pUrvaka ekavAra jagAta levI. paNa koI divasa kapaTa karIne vAraMvAra jagAta levI nahIM. 109 dvAtriMzAzaM haredrAjA vikretuH ketureva vA / viMzAMzaM vA SoDazAMza zulka mUlyAvirodhakam // 110 // rAjAe mAla vecanArA pAsethI ane mAla kharIda karanArA pAsethI mAlanI kiMmatamAM aDacaNa Ave nahIM tema batrIzame, viza athavA te zelo bhAga jagAta levI-kahevAnuM ke mAlanI kiMmata upara daSTi rAkhIne jagAta levI. 110 na hInasamamUlyAddhi zulkaM vikretRto haret / lAbhaM dRSTvA harecchulkaM kretRtazca tadA nRpaH // 111 // je vyApArIne mAlanI kiMmata karatAM ochI pedA thatI hoya, athavA to mAlanI kiMmate kiMmata upajatI hoya te vyApArI pAsethI mAlanI jagAta levI ja nahIM. paraMtu jyAre vepArIne lAbha jovAmAM Ave tyAre rAjAe vepArI pAsethI jagAta levI. 111 bahumadhyAlpaphalitAM bhuvaM mAnamitAM sadA / jJAtvA pUrva bhAgamicchuH pazcAdbhAgaM vikalpayet // 112 // bhUbhAganI IcchAvALA rAjAe, hamezAM prathama te pRthivIne mApavI. ane pachI te bhUmi uttama, madhyama ke kaniSTha phaLa Apaze te jANI levuM atyAra pachI te jamIna upara karane AMkaDe TharAva. 112 For Private And Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karanIli. karanIti. harecca karSakAdbhAgaM yathA naSTo bhavena saH / / mAlAkAra iva grAhyo bhAgo nAGgArakAravat // 113 // jamIna kheDanAra kheDuta bhAMgI paDe nahIM te pramANe tenI pAsethI kara leA. mALI jema haLave haLave puSpa cuTe che, tema rAjAe paNa krame krame pitAne kara le paraMtu keyalA karanArA kaThiyArAnI peThe eka vakhate sarva kara le nahIM. 113 bahumabhyAlpaphalatastAratamyaM vimRzya ca / rAjabhAgAdivyayato dviguNaM labhyate yataH / kRSikatyaM tu tacchreSThaM tannyUnaM duHkhadaM nRNAm / / 114 // amukabhUmi, uttama phaLa, madhyama phaLa ke kaniSTha phaLa Ape che te viSe bhUminA guNu avaguNene vicAra karyA pachI je khetImAMthI rAjAne kara tathA bIjA kharca karatAM bamaNI upaja thatI hoya te khetI uttama, ane tenAthI echI upajavALI khetI manuSyone duHkhadAyaka jANavI. 114 taDAgavApikAkUpamAtRkAddevamAtRkAt / dezAnnadImAtRkAtturAjAnukramataH sadA // 115 // tRtIyAMzaM caturthAzamAMzaM tu haretphalam / SaSThAMzamUSarAttadvatpASANAdeisamAkulAt // 116 // rAjAe je dezamAM sarovara, vAva, ane kuvAnA pANIthI khetI pAkatI hoya, te dezanI upajamAMthI nitya eka tRtIyAMza bhAga le; je dezamAM nadInA pANIthI khetI taiyAra karavAmAM AvatI hoya te dezamAMthI ardha bhAga le; ane je dezamAM khArapATa ke kAMkarAvALI jamIna hoya te dezamAMthI chaThTho bhAga grahaNa kara. 115-116 rAjabhAgastu rajatazatakarSamito yataH / karSakAlabhyate tasmai vizAMzamutsRjennRpaH // 117 // je kheDUta pAsethI rAjAne rUpAnA so karSanI Avaka hoya, te kheDUtane rAjAe vizamo bhAga pAcho Apa. 117 svarNAdarddha ca rajatAttRtIyAMzaM ca tAmrataH / . . turthArAtu para DhophAna sAt // 228 | . * 20 For Private And Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAti. ratnArddha caiva kSArArddha khnijaamyyshesstH| lAbhAdhikyaM karSakAderyathA dRSTvA haretphalam / tridhA vA paJcadhA kRtvA saptadhA dazadhApi vA // 119 // khanija padAtha upara kharaca karatAM bAkI rahelA bhAgamAMthI kamavAra rAjAe rAjabhAga levo. jemake senAne ardha bhAga, rUpAne trIjo bhAga, tAMbAno cotho bhAga, loDha, baMga ne sIsAmAMthI chaThTho bhAga, hIrA Adika ratnomAMthI adha bhAga, tathA mIThAM vagere kSAramAMthI ardha bhAga le. ane kheDuta vagerenA adhika lAbha tarapha dRSTi karIne ghaTatI rIte tene trIjo, pAMca, sAtame athavA te dazame vibhAga grahaNa kara. 118-119 tRNakASThAdiharakAdvizatyaMzaM haretphalam / anAvigiutoDawiAmAhare | mahiSyajAvigodugdhAtSoDazAMzaM haregnRpaH // 120 // rAjAe parvatamAMthI tathA vanamAMthI lAkaDAM tRNa vagere kApI lAvanArA pAsethI tenI AvakamAMthI kara tarike vizame bhAga le; bakarAM, meDhAM, gAya, bheMza tathA ghoDAnI pedAzamAMthI AThamo bhAga levo. ane bheMza, bakarI, meDhI, tathA gAyanA dudhanI pedAzamAMthI soLamo bhAga levo. 120 kAruzilpigaNAtpakSe dainikaM karma kArayet / tasya vRddhayai taDAgaM vA vApikAM kRtrimA nadIm // 121 // kurvanyanyattadvidhaM vA karSantyabhinavAM bhuvam / tavdyayadviguNaM yAvanna tebhyo bhAgamAharet / / 122 // kaDIyA, luhAra, sutAra, saI, mocI vagere kArIgaranI pAse mahine nAmAM paMdara paMdara divase ekavAra veThe kAma karAvavuM: Aja tene kara jANo. tathA jeo rAjAnI AbAdI karavA mATe taLAva baMdhAve, vAvo dAve, nadI nALAo baMdhAve athavA te tenA jevuM bIjuM kaMi kare, paDatara jamInane kheDIne puSkaLa dhAnya nipajAve, tevA kAmamAM je kharaca lAgyo hoya te karatAM bamaNI upaja thAya tyAM sudhI teonI pAsethI rAjyabhAga levo nahIM; paNa jyAre tethI adhika pedAza thAya tyAre rAjya kara le. 121-122 bhuvi bhAgaM bhRti zulkaM vRddhimutkocakaM karam / sadya eva haretsarvaM na tu kAlavilambanaiH // 123 // inAma tarike maLate jamInane bhAga, pagAra, jagAta, vyAja, lAMca, ane e sALAM turataja laI levAM te levAmAM vilamba karavo nahIM. 13 For Private And Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karanIti. dadyAtpratikarSakAya bhAgapatraM svacihnitam / / niyamya grAmabhUbhAgamekasmAddhanikAddharet // 124 // gRhItvA tatpratibhuvaM dhanaM prAktatsamaMntu vaa| vibhAgazo gRhItvApi mAsi mAsi Rtau Rtau // 125 // rAjAe daraeka kheDutane potAnI sahIvALuM rAjyanuM eka patraka karIne ApavuM te e pramANe ke gAmanI amuka jamInano nizcaya karIne tenA upara eka dhanADhaya purUSanI jAmInagIrI levI; athavA te rAjAne ApavAnA kara jeTalA paisA lekhanI pahelAM judA mUkAvavA. pachI sahIvALuM gaNItapatra ApavuM; athavA te mahine mahine ke rUtue rUtue rAjya bhAga laIne karapatra ApavuM. 124-125. SoDazadvAdazadazASTAMzato vAdhikAriNaH / svAMzAtpaSTAMzabhAgena grAmapAnsanniyojayet // 126 // pitAne seLo, bArame, dazama, athavA to ATha jeTalo kara maLato hoya temAMthI rAjAe charaeN bhAga adhikArIne athavA te koTavAne Apa. 126 gavAdidugdhAnna phalaM kuTumvArthAddharennRpaH / upabhoge dhAnyavastraM kretRto nAharetphalam // 127 / / je manuSya gAya bheMza vagerenuM dudha potAnA kuTuMbanA piSaNu mATe saMgrahate hoya tenI pAsethI kara le nahIM, tathA je pitAnA nirvAha mATe dhAnya tathA vacce kharIda karato hoya tenI pAsethI paNa mAlapara jagAta levI nahIM. 127 vAghanA zaulI durvirArAM hareH | gRhAdyAdhArabhUzulkaM kRSTabhUmerivAharet / / 128 // rAjAe bamaNuM -maNuM vyAja upajAvanArA pAsethI ane sAdhAraNa vyAja lenArA pAsethI kara, tarike batrIsamo bhAga le-ane ghara vagere rahevAnI jagyAno kara kheDelA khetaranI peThe levo. tAtparya ke kheDelA khetarano jema kara levAmAM Ave che temaja ghara vere paNa le. 128 tathA cApaNikebhyastu paNyabhUzulkamAharet / mArgasaMskArarakSArthaM mArgagebhyo haretphalam // 129 // tathA vyApArIo pAsethI hATa vigere vyApAra karavAnI jagyA karI le ane rastAo upara cAlanArA loko pAsethI rastAo sApha karAvavA mATe kara le-ke jethI rastA samA karAvavAne kharca mAthe paDe nahIM. 129 For Private And Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. sarvataH phalabhugbhUtvA dAsavatsyAsu rakSaNe / iti kozaprakaraNaM samAsAtkathitaM kila // 130 // rAjAe A pramANe sarvanI rakSA karavAmATe, sarvanI pAsethI dAsanI peThe kara laI, sarvanuM pAlana karavu. A pramANe tamane TUMkAmAM kAzanu prakaraNa karyuM, 130 iti zukranItau caturthAdhyAyasya kozanirUpaNaM nAma dvitIyaM prakaraNam adhyAya 4 thA. prakaraNa 3jI rASTranIti. atha mizra tRtIyaM tu rASTraM vakSye samAsataH / sthAvaraM jaGgamaM cApi rASTrazadvena gIyate // 1 // have mizrAghyAyamAM A trIju` rASTra prakaraNa TUMkAmAM kahuM chuM. vRkSa, parvata vagere sthAvara padArtha tathA gAya manuSya vagere jaMgama padArtha A banne rASTra zabdathI khelAya che-teene rASTramAM samAveza thAya che. 1 yasyAdhInaM bhavedyAvattadrASTraM tasya vai bhavet // 2 // je rAnanA adhinamAM jeTale deza hAya teTalA deza te rAjana kahevAya che. ra kuveratA zataguNAdhikA sarvaguNAttataH / IzatA cAdhikatarA sA nAlpatapasaH phalam // 3 // sAdhAraNa manuSya karatAM dhanADhayapaNuM zegaNuM uttama gaNAya che; ane tenA karatAM adhipatipaNuM uttama gaNAya che. te Adhipatya alpa tapanuM phaLa nathI. 3 sa dIvyati pRthivyAM tu nAnyo devo yataH smRtaH // 4 // dhanADhaya ane rAjA pRthivI upara AnaMdamAM peAtAnA dvivasa gALe che, paNa khIjA tema AnaMda karI zakatA nathI; kAraNa bIjA manuSyA deva kahevAnA graMthI. 4 For Private And Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karanIti. 233 yasyAzrito bhavellokastadvadAcarAta prjaa| bhuGkte rASTraphalaM samyagato rASTrakRtaM tvadham // 5 // je prajA, je rAtrInA Azraya taLe rahetI hoya te prajA, te rAjAnI peThe AcaraNa kare che; mATe rAjA, prajAe karelA puNya pApa phaLano bhAgI thAya che. 5 svasvadharma paro loko yasya rASTra pravartate / dharmanItiparo rAjA ciraM kIrti cAznute // 6 // jenA dezamAM prajA pitA potAnA dharmaparAyaNa varte che te dezanA rAmane dharma-nIti parAyaNa jANavo ane te cirakALa sudhI kIrti bhagave che. 6 bhUmau yavadyasya kIrtistAvatsvarge sa tiSThati // 7 // jenI kIrti pRthivI upara jayAM sudhI rahe tyAM sudhI te svargamAM rahe che.--paNa kIrti nAza thayA pachI pRthivI upara janme che. 7 akItireva narako nAnyo 'sti narako divi / naradehAdvinA tyanyo deho naraka eva saH // 8 // paralokamAM bIjuM naraka nathI paNa apakIrti eja naraka-duSTa gati karanAra che. manuSya deha vinA kAgaDA kutarAne deha teja naraka gaNAya che. 8 mahatpApaphalaM vidyAdAdhivyAdhisvarUpakam / svayaM dharmaparo bhUtvA dharme saMsthApayetprajAH // 9 // Adhi vyAdhine mahA pApanAM phaLa samajavAM. mATerAjAe pote dharmaparAyaNa thaI prajA mAtrane dharmamAM preravI. rAjA dharmaparAyaNa hoya te tenI prajA paNa rAjAnuM dRSTAMta laIne dharmamAM varte che. 9 dezadharmA jAtidharmAH kuladharmAH sanAtanAH / muniproktAzca ye dharmAH prAcInA nUtanAzca ye // 10 // te rASTragupdai sandhAryA jJAtvA yatnena sannapaiH / dharmasaMsthApanAdrAjA zriyaM kIrti pravindati // 11 // sArA rAjAe cirakALathI cAlatA dezadharma, jAtidharma, kuLadharme, muni proktaprAcIna dharma ane navA niyamone sArI peThe dhyAnamAM levA ane tene samajI dezanI rakSA karavA mATe te te dharmanuM prayatna pUrvaka pALana karavuM. dharmanI rakSA karavAthI rAjA lakSmI tathA kIrtine meLave che. 10-10 For Private And Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 234 zukranIti. jAtinIti. caturdhA bheditA jAtibrahmaNA karmabhiH purA / tattatsAryA sAryAtpratilomAnulomataH / jAtyAnanyaM tu samprAptaM tadvaktuM naiva zakyate // 12 // pUrva brahmAe guNa tathA karmAnusAra brAhmaNa Adi cAra jatine vibhAga pADayo hato, te jAtiomAM paraspara saMkarapaNuM thayuM, keTalIka jAti judIja rahI, keTalIka pratiloma thaI ne keTalIka anuloma thaI: tethI asaMkhya jAtiyo thaI paDI che. te kahI zakAya teTalI nathI. 12 manyate jAtibhedaM ye manuSyANAM tu janmanA / ta eva hi vijAnanti pArthakyaM nAmakarmabhiH // 13 // jeo jamAnusAra manuSyomAM jAtibheda mAne che teoja nAma tathA karmavaDe manuSyomAM bheda mAne che. 13 jarAyujANDamA svedodbhijA jAtiH susaMgrahAt / uttamo nIcasaMrgAdbhavennIcastu janmanA // 14 // TUMkamAM kahIe te jarAyuja (oLamAMthI janmanArI), aMDaja (I DAmAMthI janmanArI), daja (parasevAmAMthI janmanArI), ane ubhijaja (pRthivImAMthI janmanArI)-AvI cAra jAti che. uttama manuSya nIcanA saMgathI nIca bane che; ane janmathI nIca to nIcaja rahe che. 14 nIco bhavennottamastu saMsargAdvApi janmanA / karmaNottamanIcatvaM kAlatastu bhavedguNaiH / vidyAkalAzrayeNaiva tannAmnA jAtirucyate // 15 // . nIca manuSya koInA saMgathI, ke uMcA kuLamAM jagyAthI sAra thato nathI. karmathI manuSyamAM uttamapaNuM ane nIcapaNuM turata Ave che. ane guNa tathA avaguNone lIdhe lAMbe kALe sArApaNuM naratApaNuM Ave che. vidyA tathA kaLAne abhyAsa karIne teno Azraya karavAthI te te kaLAne nAme jAtio tathA aTake paDe che-jemake nyAya jANavAthI niyAyika ane vyAkaraNa jANa vAthI vaiyAkaraNa kahevAya che. 15 ijyAdhyayanadAnAni karmANi tu dvijanmanAm / pratigraho'dhyApanaMca yAjanaM brAhmaNe'dhikam // 16 // 0 canna kara, veda bhaNa ne dAna devuM, A traNa karma brAhmaNa, kSatriya ane vaizyanAM che. temAM dAna levuM, veda bhaNAva, ane yajJa karAve ATalAM harSa brahANumAM adhika che. 16 For Private And Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAtinIti. 235 vikAsa karI karma vika sadrakSaNaM duSTanAzaH svAzAdAnaM tu kSatriye / kRSigoguptivANijyamadhikaM tu vizAM smRtam // 17 // purUSanI rakSA karavI, duSTono nAza karavo, ane prajanI pAsethI pitAne kara levo, ATalAM adhika karma kSatriyamAM rahelAM che. khetI karavI, gopALana karavuM, vyApAra karavo-ATalAM adhika karma vaizyamAM rahyAM che ema jANavuM. 1 7. dAnaM saMvaiva zUdrAdenIMcakarma prakIrtitam // 18 // dAna ApavuM, sevA karavI, tathA sAdhAraNa karma (paga cApavA, vAsIdu vALIne jagyAne sApha rAkhavI, vagere kAma) zudra ane tenA jevI bIjI jAtinA kahyAM che. 18 kriyAbhedaistu sarvepAM bhUtivRttiraninditA / ramelai pi: 1 mAhmaNaTTevu ? | brAhmaNa vigere sarva jAtine zAstramAM jaNAvelAM judAM judAM kama karIne poSaNa karavAthI doSa lAgatuM nathI. jema ke manu Adie brAhmaNadi jatine judAM judAM haLathI kheDa karavI kahI che. 19 brAhmaNaiH poDazagavaM caturUnaM yathA paraiH / divaM vAcanaiH dag mUkAva tathA || 20 | - brAhmaNoe kheDa karavI hoya te soLa kSatrie bAra vaizya ATha; zakoe cAra; ane caMDALAe jamInanI komaLatA upara vicAra karIne be baLada kheMcI zake tevaDuM haLa rAkhavuM. 20 brAhmaNena vinAnyeSAM bhikSAvRttiviMgahiMtA // 21 // brAhmaNa vinA bIjI jAtione mATe bhikSAvRtti kaniSTa gaNelI che. 21 tapovizeSaivividhairRtaizca vidhicoditaiH / vedaH kRtsno'dhigantavyaH sarahasyo dvijanmanA // 22 // dvijavarge zAstramAM kahelAM judAM judAM tapa tathA vrata karIne upaniSada sahita SaDuMgaveda bhaNa. 22 yo'dhItavidyaH sakala: sa sarveSAM gurubhavet / na nAtyAnIto gumavatumati / rara ! je sarva vidyA ane sarva kaLA bharyo hoya te sane gurU thaI zake; paraMtu mukhe manuSya kevaLa eka uMcA kuLamAM janmavAthI gurU thavAne pAtra gaNAto nathI. 23 For Private And Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra raka+- www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. vidyAkaLAnIti. vidyA hyanantAzca kalAH saMkhyAtuM naiva zakyate / vidyA mukhyA dvAtriMzaccatuHSaSTiH kalAH smRtAH // 24 // vidyA ane kaLA anaMta che, tenI keAI gaNatrI karI zakatu nathI, paraMtu mukhya vidyA khatrIza che ane mukhya kaLA ceAsaDa che. 24 yadyatsyAdvAcikaM samyakkarma vidyAbhisaMjJakam | zakto ko yatkarttuM kalAsajJaMntu tatsmRtam // 25 // bhe kAma vANIthI kharAkhara banI zakatAM hAya tenu nAma vidyA; ane je je kAma bhUMgA paNa karI zake tenuM nAma kaLA jANavI. jema nRtya RRgere mUgAthI paNa khanI zake che mATe nRtyane kaLAmAM gaNelu che. uktaM saMkSepato lakSma viziSTaM pRthagucyate / 5 vidyAnAM ca kalAnAM ca nAmAni tu pRthak pRthak // 26 // RgyajuH sAma cAthavI vedA AyurdhanuH kramAt / mAnyayecaitra tantrA[[ 3paleTA: prAntitAH // 27|| vidyAnuM tathA kaLAnuM TUMkAmAM lakSaNa kahyuM. have tenAM judAM judAM vizeSa nAma kahuMchuM, 1 gveda, 2.yajurveda, 3 sAmaveda ane 4 atharvaveda A cAra vedo che; ane Ayurveda, dhanurveda, gAMdharvaveda tathA ta MtrA e kramavAra RgvedAdikanA upavedo kahyA che. 26-27 1 zikSA vyAkaraNaM kalpo niruktaM jyotiSaM tathA / chandaH SaDaGgAnImAni vedAnAM kIrttitAni hi // 28 // 1 zikSA, ra 3 vyAkaraNa, 35, 4 nirUkta, 5 janmyAtiSa, 6 ane chaTTa, A chane vedanAM agA kahe che. 28 mImAMsAtarka sAMkhyAne vedAnto yoga eva ca / itihAsA : purANAni smRtayo nAstikaM matam // 29 // arthazAstraM kAmazAstraM tathA zilpamalaMkRtiH / kAvyAni dezabhASAvasaroktiryAvanaM matam / dezAdidharmA dvAtriMzadetA vidyAbhisaMjJitAH // 30 // g mImAMsA, 2 tarka, 3 sAMkhya, 4 vedAMta, 5cAMga, 4 ItihAsa, 7 pu rANa, smRtiyA, 9 nAstikamata, 10 arthazAstra, 14 kAmathAya. For Private And Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vighAkaLAnIti. 12 zilpazAstra, 13 alaMkArazAstra, 14 kA, 15 dezabhASA, 11 avasara pati vANI, 7 cavanamata ane 18 deza pracAlita dhama. A batrIsa vidyAnA nAmathI prasiddha che 29 30 mantravrAhmaNayorveda nAma proktamRgAdiSu // 31 // veda, yajurveda vageremAM maMtrane tathA brAhmaNa bhAgane veda kahe che. 31 japahomArcanaM yasya devatAprItidaM bhavet / uccArAnmantrasaMjJaM tadvi niyogi ca brAhmaNam // 32 // japa, homa, tathA devapUjana karatI veLAe je bhaNavAthI deva prasanna thAya che tenuM nAma maMtra ane tenAthI bhinna bhAgane brAhmaNa jANavuM. 32 RgrupA yatra ye mantrAH pAdazo'Ircazo'pi vA / yeSAM hautraM sa RgbhAgaH samAkhyAnaM ca yatra vA // 33 // jemAM cArUpe maMtro hoya te-padepade tathA ardha ardha tracAe bhaNyA hoya, tathA je maMtra hemanI puSTi ApatA hoya ane je maMtramAM uttama upadeza Apyo hoya te da. 33 prazliSTapaThitA mantrA vRttagItivivarjitAH / AdhvaryavaM yatra karma triguNaM yatra pAThanam / mantrabrAhmaNayoreva yajurvedaH sa ucyate // 34 // jemAM chaMda tathA gati vinAnA maMtra sAthe sAthe bhaNyA hoya, jemAM adhvayunuM karma batAveluM hoya, ane jemAM maMtra tathA brAhmaNano traNavAra pATha Avato hoya te yajurveda kahevAya che. 34 udgIthaM yasya zastrAderyajJe tatsAmasaMjJakam // 35 // zastra AdikanA yajJamAM je maMtro uMce svare bhaNavAnA kahyA che te mane sAma kahe che. 35 atharvAGgiraso nAma hyupAsyopAsanAtmakaH / ruti vetanna tu hyadRSTha 2 samAnataH | 22 // jemAM devatAonI upAsanAo tathA abhicAra krIyA batAvI hoya tenuM nAma atharvaveda che. A pramANe cAra veda TUMkAmAM kahI batAvyA. 36 vindatyAyurvottai smygaakRtyaussdhihetutH| yasminnagvedopavedaH sa cAyurvedasaMjJakaH // 37 // For Private And Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. je jANavAthI manuSya sArI rIte jIvana jALavI zake che, ane roganAM svarUpa jANavAthI tathA auSadhIyo jANavAthI amuka roga ATalA divasa raheze te sarva jANI zake che tenuM nAma Ayurveda. A sarvedane upaveda che. 37 __ yuddhazastrAstravyUhAdiracanAkuzalo bhavet / yajurvedopavedo'yaM dhanurvedastu yena saH // 38 // je jANavAthI manuSya yuddha vakhate zastraastrano upayoga karavAmAM tathA nyUharacanA racavAmAM kuzaLa bane tenuM nAma dhanurveda. A yajurvedane upaveda che. 38 svarairudAttAdidharmestantrIkaNThotthitaiH sadA / satAlairgAnavijJAnaM gAndharvo veda eva saH // 39 // je jANavAthI udAtta, anudAtta ane svarita svara tathA tALanuM jJAna thAya che, ane viSNunA kaThamAMthI utpanna thatA sAri,ga,ma,5,dha,nI, e sAta svaravALuM gAyana tALa sahita gAtAM AvaDe che tenuM ja nAma gAMdharvaveda. A sAmavedano upaveda che. 39 kathitAH sopasaMhArAstaddharmaniyamaizca SaT / atharvaNAM copavedastantrarUpaH sa eva hi // 40 // jemAM upAsanA karavA gya judA judA devonAM vidhi sahita mAraNa, mehana, uccATana, vazIkaraNa, staMbhana, ane mUchananA A prayoga judA judA bhedathI batAvyA hoya tenuM nAma taMtra te atharvavedano upaveda che. 40 svarataH kAlataH sthAnAtprayatnAnupradAnataH / / savanAdyaizca sA zikSA varNAnAM pAThazikSaNAt // 4 1 // jemAM udAttAdika svara, ha, dIrdha, uccAraNakALa, kaMThAdika sthAna, AbhyatarAdika prayatna tathA utpatti Adika uccAraNa darzAvIne vaNanA pATha zikSA karI hoya tevA graMthane zikSAgraMtha kahe che. 41 prayogo yatra yajJAnAmukto brAhmaNazeSataH / zrautakalpaH sa vijJeyaH smArttakalpastathetaraH // 42 // vedanA maMtrathI judA bhAgane brAhmaNa kahe che, temAM je yajJonA prayoga ane yajJakarma kahyuM che tene zrata kahe che, ane tethI bhinnakarmane smAta kahe che. A pramANe zreta ane mAta evA be prakAranAM karma jANavAM. 42 For Private And Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vidhALanIti. vyAkRtAH pratyayAdyaizca dhAtusaMndhisamAsataH / zabdA yatra vyAkaraNametaddhi bahuliGgataH // 43 // jemAM pratyaya AdithI, dhAtuthI, sa MdhithI, samAsathI ane pulliMga, strIliMga vagere jAtiyAthI zabda sAdhanA jaNAvavAmAM AvI hAya tenuM nAma vyAkaraNa. 13 zabdanirvacanaM yatra vAkyArthekArthasaMgrahaH / niruktaM tatsamAkhyAnAdvedAGgaM zrotrasaMjJakam // 44 // jemAM zabdanu khArIkIthI varNana karyuM hAya, ane jemAM eka arthamAM rahelAM vAkayAneA tathA zabdene! saMgraha karavAmAM AvyeA hoya tenuM nAma nirUkta. te zvetu' a'ga gaNAya che. A nirUkta, rACnA kharA artho batAve che. mATe tene cAtra nAma Apelu che. 44 nakSatragrahagamanaiH kAlo yena vidhIyate / saMhitAbhizva horAbhirgaNitaijyotiSaM hi tat // 45 // 45 je nakSatrAnI ane graheAnI gatithI jyAtiSasaMhitAthI,hArAethI tathA giNatAthI kALane judo pADI zake che tenuM nAma jyAtiSa ke. myarastajabhragailIntaiH padyaM yatra pramANataH / pyaMte indrazAstra tadevAnAM pAvarupavRddha // 4 || bha ja sa ya r ta ma SII 151 IIS ISS SIS SSI SSS ! AvAM mApathI jemAM kavitA racavAnu pramANa jaNAvyuM hAya, tene chaMdazAstra kahe che; ane te vedamAM maMtranA caraNanI vyavasthA kare che. 46 yatra vyayasthitA cArthakalpanA vidhibhedataH / mImAMsA vedavAkyAnAM saiva nyAyazca kIrttitaH // 47 // bhAvAbhAvapadArthAnAM pratyakSAdipramANataH / savilejo yatra tarka: gAAtimAM 6 t // 48 // na jemAM krIyAparatve veda vAkyAnA arthanI kalpanA karI heAya teja mImAMsA; jemAM pratyakSa tathA anumAna Adi pramANathI bhAva Adi paTTAthonA barAbara vicAra karyo hAya tathA kaNAda vagerenA ane vaizeSika vagejenA mata darzAvyA hAya teja nyAya kahevAya che. 47-48 For Private And Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir wnla. puruSo'STau prakRtayo vikArAH SoDazeti ca / tattvAdisaMkhyAvauzaSTayAtsAMkhyAmasAbhidhIyate // 49 // eka purUSa, ATha prakRti, ane seLa vikAre-A pramANe pacIsa tonuM jemAM varNana karyuM hoya te zAMkhyazAstra kahevAya che. 49 brahmaikamadvitIyaM syAnAnA nehAsti kiMcana / mAyikaM sarvamajJAnAdbhAti vedAntinAM matam // 50 // remA ekamevAdvitayaM brahma-dvitIya 52 me cha; neha nAnAsti jina A saMsAramAM bhinnabhinna paramAtmA nathI; sarva mAyika che te ajJAnatAthI satyarUpe bhAse che-A pramANe varNavyuM hoya te vedAMtIne mata jANu. 50 cittavRttinirodhastu prANasaMyamanAdibhiH / tadyogazAstraM vijJeyaM yasmindhyAnasamAdhitaH / / 51 // jemAM dhyAna ane samAdhivaDe ne prANAyAma AdivaDe manovRtine viSayAMtaramAM jatI aTakAvavAnuM ane manane ekAgra karavAnuM batAvyuM hoya tene yogazAstra jANavuM. 51 prAgvRttakathanaM caikarAjakRtyamiSAditaH / / yasminsa itihAsaH syAtpurAvRttaH sa eva hi // 52 // jemAM amuka rAjAnA caritrano dAkhalo ApIne pUrvanuM vRttAMta varNavyuM hoya tenuM nAma ItihAsa-tene purAvRtta paNa kahe che. para sargazca pratisargazca vaMzo manvantarANi ca / vaMzAnucaritaM yasminpurANaM tadvikIrtitam // 53 // jemAM suSTi,pralaya, mahApurUSanAM vaMza, manaMtara tathA tenA vaMzanAM caritre varNavyAM hoya tene purANa kahe che. pa3 varNAdidharmasmaraNaM yatra vedAvirodhakam / kartinaM cArthazAstrANAM smRtiH sA ca prakIrtitA // 14 // jemAM brAhmaNAdikano vedAnukULa Azramadharma kahyo hoya, ane arthazAstrane vicAra paNa karyo hoya te smRti kahevAya che. 54 yuktibalIyasI yatra sarva svAbhAvikaM matam / kasyApi nezvaraH karttA na vedo nAstikaM hi tat // 55 // For Private And Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vidyAkaLAnIti. jemAM yukitane prabaLa mAnI hoya, sarva vastune. svabhAvasiddha mAnI heya, koI paNa vastune ka Izvara nathI, ane veda beTa che Ama darzAvyuM che tene nAstika mata jANavo. papa zrutismRtyavirodhena rAjavRttAdizAsanam / suputtayArthIne yava hRAAtruttavyata | 1 | jemAM zruti tathA smRtine anusaratA rAjAnA AcArAdika darzAvyA heya, tathA ghana saMpAdananI uttama yukti darzAvI heya te arthazAstra kahevAya che. 56 aratiH punAmanukUtiH | padminyAdiprabhedena strINAM svIyAdibhedataH / tatkAmazAstraM sattvAderlakSma yatrAsti cobhayoH // 17 // jemAM purUSanA zaza, mRga, azva, hati vagere bheda varNavyA hoya; tathA anukULa, dhRSTa, zaTha vagere nAyakanA bheda varNavyA hoya;padminI, citriNI, zaMkhanI, hastinI-svayA, parakIyA ane sAmAnyA vagere strIonA bhede darzAvyA hoya tathA strI purUnA sAtvika Adi premanuM lakSaNa jaNAvyuM hoya tenuM nAma kAmazAstra che. pa7 praasaadprtimaaraamgRhvaapyaadistkRtiH| kathitA yatra tacchilpazAstramuktaM maharSibhiH // 18 // jemAM devamaMdira, rAjamaMdira, pratimA, upavana, sarovara Adi banAvavAnI rIte jaNAvelI hoya tene maharSiya zilpazAstra kahe che. pa8 samanyUnAdhikatvena sArU pyaadiprbhedtH| anyo'nyaguNabhUSA tu varNaneta'laMkRtizca sA // 59 // jemAM samAnapaNAe, kaniSkapaNue, adhikapaNAe athavA te sAdazya Adika bhedo darzAvIne ekabIjAnA guNanI zobhAnuM varNana karavAmAM Ave che te alaMkAra kahevAya che; ane te graMthane alakArazAstra kahe che. 59 sarasAlaMkRtAduSTapadArtha kAvyameva tat / vilakSaNacamatkAravIjaM padyAdibhedataH // 60 // jemAM rasa ane alaMkAravALA doSa rahita zabdo tathA a varNavyA hoya teneja kAvya kahe che. ane te gadyakAvya tathA 5ghakAvya vagere bhedathI manuSyanA manamAM alAka AnaMdacamatkAra utpanna kare che 60 lokasaGketato'rthAnAM sugrahA vAktu daizikI // 61 // je bhASA lokonA saMketa pramANe barAbara ane jaNAve che te bhASA dezabhASA kahevAya che. 61 21 For Private And Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. vinA kauzikazAstrIyasaGketaH kaarysaadhikaa| yathA kAlocitA vAgvAvasaroktizca sA smRtA // 2 // je vANa- kauzika vagere vRtti vinA tathA zAstranA saMketavinA phuTatAthI zabdanA ane jaNAve ane samayAnukULa hoya tene avasarekti jANavI. dara IzvaraH kAraNaM yatrAdRzyo'sti jagataH sadA / ... zrutismRtI vinA dharmAdharmIstastacca yAvanam / zrutyAdiminnadharmo'sti yatra tadyAvanaM matam // 6 // Izvara sadAya jagatane sUje che ane te hamezAM adazya che tathA zruti ane smRtimAM jaNAvelA dharma tathA adharma juThA jANavA; tethI bhinna dharma ane adharma che Ama jemAM jaNAvyuM hoya te cavanagraMtha jANa. tathA vedamAM kahelo dharma te dharma nathI paNa dharma to tenAthI jude ja che, Ama jemAM mAnyuM hoya te vanamata jANavo. 63 kalpitazrutimUlo vAmUlo lokaibhRtaH sdaa| dezAdidharmaH sa jJeyo deze deze kule kule // 64 // pratyeka dezamAM pratyeka kuLanAM leke zruti smRtimAM kahelo athavA te nirmaLa dharma pALatAM hoya te dharmane dezAdi dharma jANo. 64 pRthakpRthakta vidyAnAM lakSaNaM samprakAzitam / kalAnAM na pRthaGanama lakSma cAstIha kevalam // 65 // (e rIte) batrIsa vidyAnAM judAM judAM lakSaNe kahI batAvyAM, have kaLA kahu chuM. AmAM kaLAnAM judAM nAma jaNAvyAM nathI, paNa kevaLa tenAM ke lakSaNa jaNAvyAM che 65 cosaTha kaLAo. pRthakpRthakriyAbhirhi kalAbhedastu jAyate / yAM yAM kalAM samAzritya tannAmbA jAtirucyate // 66 // judI judI krIyAo vaDe judI judI kaLAo thAya che. manuSya je je kaLAne Azraya kare che te kaLAne nAme tenI jAtinuM nAma paDe che. 66 hAvabhAvAdisaMyuktaM nartanaM tu kalAsmRtA / anekavAdyakaraNe jJAnaM tadvAdane kalA // 67 // vastrAlaMkArasandhAnaM strIpuMsozva kalA smRtA / anekarUpAvimAvaLAtajJAnaM kalA smRtA // 68 // For Private And Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cosaTha kaLAe. zayyAstaraNasaMyogapuSpAdiprathanaM kalA / dyUtAdyanekakrIDAbhI raJjanaM tu kalA smRtA // 19 // anekAsanasandhAnaH rateniM kalA smRtaa| kalAsaptakametaddhi gAndharve sasudAhRtam // 70 // 1 hAvabhAvasahita nRtyajJAna, judI judI jAtanAM vAjIne banAvavAnuM tathA te vagADavAnu jJAna, 3 strI ane purUSone barAbara zobhatA vara tathA AbhUSaNe paherAvavAnuM jJAna, aneka rUpe pragaTa karavAnuM jJAna, zavyA upara gAdalAne sArI rIte pAtharavAnuM jJAna, puSpAdikanI mALA guMthavAnuM zAna, 6 jugAra, sataraMja vagere ramatAthI lekanA manane raMjana karavAnuM jJAna, 7 corAzI Asana vALIne rati ramavAnuM jJAna. A sAta kaLA gAMdharva vedamAM jaNAve che. 67-70 makarandAsavAdInAM madyAdInAM kAtaH kalA / zalyagaDhAhRtI jJAnaM zirAvaNavyadhe kalA // 71 / / hiMgvAdirasasaMyogAnnAdisampAcanaM klaa| vRkSAkisavAropavAnAritiH zA che 72 ! pASANadhAtvAditistadasmIkaraNaM kalA / yAvadikSavikArANAM kRtijJAnaM kalA smRtA // 73 / / dhAtvauSadhInAM saMyogakriyAjJAnaM kalA smRtA / dhAtusAMka-pArthakyakaraNaM tu kalA smRtA // 74 // saMyogApUrvavijJAnaM dhAtvAdInAM kalA smRtA / kSAraniSkAsanajJAnaM kalAsajJaM tu tatsmRtam / kalAdazakametaddhi hyAyurvedAgameSu ca // 79 // 1 puparasa, Asava ane madirA Adi banAvavAnuM jJAna, 2 pagamAM vAgelI phAMsane dukhe naDI tema gupta rIte bahAra kADhavAnuM jJAna, nADIyAnAM gaDagumaDane kApavAnuM jJAna, 3 annamAM hiMga Adi judA judA raro meLavIne rAMdhavAnuM jJAna, 4 vRkSamAM phaLa lAvavAnuM, tene repavAnuM ane ucheravA vagerenuM jJAna, 5 pASANa tathA dhAtuone bhAMgavAnuM jJAna tathA tenI bhasma karavAnuM jJAna, zeraDImAMthI geLa, sAkara vagere rase banAvavAnuM jJAna, senA rUpA vagere dhAtuonI meLavaNInuM tathA auSadhInI meLavaNInuM zAna, 8 dhAtuomAM maLI gayelI dhAtuone judI pADavAnuM jJAna, 9 mizrita dhAtuomAM kaI kaI dhAtuo maLelI che tenuM jJAna, 10 pratyeka vastumAMthI hAra kADhavAnuM zAna A dasa kaLA AyurvedamAM jaNAvI che. kAna7pa For Private And Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 244 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. zastrasandhAnavikSepaH padAdinyAsataH kalA | sandhyAghAtAkRSTibhedairmallayuddha kalA smRtA // 76 // wwwwww 1 aneka DhabathI besIne nizAna TAMcavAnuM jJAna tathA zastra pheMkavAnu jJAna, 2 vayavAnA bhAgamAM prahAra karavA thA paraspara kheMcAkheMcI karavI, vagere bhedothI mallayudhdha karavAnuM jJAna. s ^^^^^^^^^^^ bAhuyuddhaM tu malAnAmazastraM muSTibhiH smRtam / mRtasya tasya na svarge yazo nehApi vidyate // 77 // mallu lAkA paraspara zastrayI yudhdha karatA nathI paNa muThiyAvatI bAhu yuddha kare che. yudhdha karatAM malla maraNa pAme che teA tene paraleAka maLata tathI, ane jagatamAM yaza maLatA nathI. 77 baladarpavinAzAntaM niyuddhaM yazase ripoH / na kasyAsIddhi kuryyAdvA prANAntaM bAhuyuddhakam // 78 // rAtrunA khaLanA ane garvanA nArA thatAM sudhI mala yudhdha karavuM. te kAne yaza Ape nahIM ? (sarva kAIne yaza Ape che.) mATe manuSya prANAMta mAyuddha karavu. 78 kRtapratikRtaicitrairvAhubhizva susaMkaTaiH / sannipAtAvaghAtaizca pramAdonmathanaistathA / kRtaM nipIDanaM jJeyantanmuktistu pratikriyAM // 79 // OM AvatA bhayane nivAraNa karavA mATe upAyA yAjavA, mAhuthI aneka prakAre bhayaMkara prahAra karavA, zatrune nice pADI tenA upara paDavu, tene prahAra karavA ane pramAdane vakhate tene sArI peThe guve-A krIyAne nipIDana kahe che; ane temAMthI mukta thavuM tene pratikrIyA kahe che. 79 kalAbhilakSite deze yantrAdyastranipAtanam / vAdyasaMketato vyUharacanAdi kalA smRtA // 80 // A paNa eka kaLA che. 4 TAMgelAM nizAna upara yaMtrAdika ane astAne mAravAnuM jJAna tathA vAjI MtranAM saMketa pramANe vyUha Adi racanAnu jJAna paNa kaLA jANavI. . gajAzvarathagatyA tu yuddhasaMyojanaM kalA / kalApaJcakametA dhanurveda / game sthitam // 81 // 5 hAthI, dhADA ane sthAne maMDaLa vagere judI judI gatiyAthI pheravIne yuddha karavAnuM jJAna paNa kaLA che--A pAMca kaLA dhanurvedamAM helI che. lA For Private And Personal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAsaTha kaLAme, vividhaasnmudraabhirdevtaat|ssnnN kalA / sArathyaM ca gajAzvAdergatizikSA kalA smRtA // 82 // mRttikAkASThapASANadhAtubhANDAdisatkriyA / pRthakkalAcatuSkaM tu citrAdyAlekhanaM kalA // 83 // 242 1 padmAsana, svastikAsana, vagere AsanAthI tathA dhenu vagere mudrA AthI devAne prasanna karavA te kaLA, 2 hAthI ane dhoDA vagerenuM sArzIpaNuM karavuM te kaLA tathA tene judI judI gati zikhavavI te kaLA, 3 mATInAM, lAkaDAnAM, pattharanAM ane dhAtunAM sArAM vAsaNA banAvavAM 4tathA citrA vagere ALatAM te phaLa-A cAra kaLAe judI kahI che. 81-23 taDAgavApIprAsAdasamabhUmikriyA kalA | yAdyanekayantrANAM vAdyAnAntu kRtiH kalA // 84 // 1 taLAva, vAva, devamaMdira, ane sarakhI bhUmi bAMdhavAnuM jJAna, rasamaya darzAvanArAM ghaDI vagere trA banAvavAnuM jJAna, tathA aneka jAtanAM catrA banAvavAnu jJAna (paNa) kaLA kahevAya che. 94 hInamadhyAdisaMyogavarNAdyai raJjanaM kalA / jalavAyvagnisaMyoganirodhaizca kriyA kalA // 85 // vastrAne uttama, madhyama tathA kaniSTha jAtanAM raMge lagAvIne tene raMgavAM, pajaLa, vAyu, ane agni-e traNanA saMyAga karIne athavA te tenA vegAne aTakAvIne kArya karavu te kaLA. 5 naukArathAdiyAnAnAM kRtijJAnaM kalA smRtA / sUtrAdirajjukaraNavijJAnaM tu kalA smRtA // 86 // vahANa tathA ratha vagere vAhaneA banavavAnu jJAna, derIe vaNavAnu... jJAna tene kaLA aNavI. 86 anekatantu saMyogeH paTabandhaH kalA smRtA / vedhAdisadasajjJAnaM ratnAnAM ca kalA smRtA // 87 // -judA judA tAMtaNAne eka sAthe joDI dRIne vacce vaNavAnuM jJAna 92na vidhavAnuM jJAna tathA sAcA khoTA ratnonuM jJAna e paNa kaLA jANavI. 87 svarNAdInAM tu yAthAtmyavijJAnaM ca kalA smRtA / kRtrima svarNaratnAdikriyAjJAnaM kalA smRtA // 88 // For Private And Personal Use Only deArA ane Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 246 zukranIti. 10nA rUpAnI kharI khATI parIkSAnuM jJAna, 11banAvaTI senuM, rUpu tathA ratno karavAnuM jJAna kaLA jANavI. 88 svarNAdyalaMkArakRtiH kalA lepAdisatkRtiH / mArdavAdikriyAjJAnaM carmaNAM tu kalA smRtA // 89 // suvarNa vagere dhAtuonAM ghareNAM karavAnuM jJAna, 13nA rUpA ke bIjI dhAtunAM ghareNAM upara Apa caDhAvavAnuM jJAna tathA pItaLa vagerenA ghareNuM upara senA rUpAnAM pANI caDhAvavAnuM jJAna, 14 cAmaDAMone kamaLa Adi karavAnuM jJAna kaLA jANavI. 89 pazacAGganirikriyAjJAnaM kalA smRtA / duradhadohAvijJAnaM ghRtAntaM tu kalA smRtA // 90 // 1 pazuonA aMgamAMthI cAmaDAone utaraDavAnuM jJAna. gAya, saMsa vagerene dehanAthI mAMDIne tenA dUdhamAMthI dhI karavA sudhInuM jJAna te kaLA jANavI. 9 sIvane kaJcukAdInAM vijJAnaM tu kalAtmakam / bAhAdibhizca taraNaM kalAsaMjJaM jale smRtam // 91 // 2 7 cALI vagere strInAM vastrane aMga upara barAbara baMdha besatAM sIvavAnuM jJAna, Dhabe hAthavatI pANImAM taravAnuM jJAna kaLA che. 91 mArjane gRhabhANDAdevijJAnaM tu kalA smRtA / vastrasammArjanaM caiva surakarma kale yubhe // 92 // 19gharanAM vAsaNone sArI rIte mAM javAnuM jJAna, 20lugaDAM jovAnuM jJAna, vALa utAravAnuM jJAna kaLA che. 92 tilamAMsAdisnehAnAM kalA niSkAsane kRtiH / 1. lArAvarSane jJAnaM vRkSAcAro je che 22 che. 22tala tathA mAMsa vageremAMthI tela tathA rasa kADhavAnuM jJAna, haLavatI khetara kheDavAnuM jJAna tathA jhADa vagere repavAnuM jJAna kaLA che. 93 mano'nukUlasevAyAH kRtijJAnaM kalA smRtA / veNutaNAdipAtrANAM kRtijJAnaM kalA smRtA // 94 // 2sAmAM manuSyanA manamAM prema upaje evI sevA karavAnuM jJAna, 2vAMsa tathA khaDa vagerene karaMyA banAvavAnuM jJAna kaLA jANavI. 4 For Private And Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cosaTha kaLAe. 247 kAcapAtrAdikaraNavijJAntu kalA smRtA / saMsecanaM saMharaNaM jalAnAM tu kalA smRtA // 95 // 2, kAca vagere maTADInAM pA tathA ramakaDAM vagere banAvavAnuM jJAna, ra jhADa vagerene pANI pAvAnuM jJAna, kuvAmAMthI pANI kADhavAnuM jJAna. 25 lohAbhisArazastrAstrakRtijJAnaM kalA smRtA / gajAzvavRSabhoSTrANAM palyANAdikriyA kalA // 96 // sAhAnA shstr| mane mre| manAvAnuM jJAna, 3. hAthI, ghoDA, baLada, uMTa vagere upara palANa-gAdI vagere mAMDavAnuM jJAna. 96 zizoH saMrakSaNe jJAnaM dhAraNe krIDane kalA / suyuktatADanajJAnamaparAdhijane kalA // 97 // 2 nAnAM chokarAMne ucheravAnuM jJAna, 32 teDavAnuM jJAna tathA ramADavAnuM brAna, 24 aparAdhI manuSyane tenI yogyatA pramANe zikSA karavAnuM jJAna kaLA che. 97 nAnAdezIyavarNAnAM susamyaglekhane kalA // tAmbUlarakSAdikRtivijJAnaM tu kalAM smRtA // 98 // 35 bhinnabhinna dezanA cekhA akSare lakhavAnuM jJAna, 36 pAnanuM rakSaNa tathA pAnamAM kAze, cUno keTalo nAkha, bIDuM kema vALavuM ane kema khAvuM tenuM jJAna. 98 AdAnamAzukAritvaM pratidAnaM cirakriyA / kalAsu dvau guNau jJeyau dve kale parikIrtite // 99 // pratyeka kaLAomAM 37 AzakArIpaNuM eTale AdAna ane cirakArIpaNuM [ eTale pratidAna A be guNa jANavAyogya che-mATe A bene kaLA kahe che. 9 catuHSaSTikalA hyetAH saMkSepeNa nidarzitAH / yA yAM kalAM samAzritya nipuNo yo hi mAnavaH / napuMNyakaraNe samyaktAM tAM kuryAtsa eva hi // 10 // A cosaTha kaLA TUMkAmAM tamane kahI. je manuSya je je kaLAno abhyAsa kare che te manuSya te te kaLAne avazya prayoga karI zake che. 100 iti zukranItau caturthAdhyAyasyarASTra vidyAkalA. nirUpaNaM nAma tRtIyaM prakaraNam / For Private And Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. adhyAya 4 co. prakaraNa 4 juM, cAra AzramanIti. brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho yatiH kramAt / catvAra AzramA caite brAhmaNasya sadaiva hi / anyeSAmantyahInAzca kSatraviTzUdrakarmaNAm // 1 // brahmacArI, gRhastha, vAnaprastha ane sanyAsA A cAra kamika Azramo sadeva brAhmaNanA che. kSatriya, vaizya tathA zudra Adi bIjA varNanAM brahmacArI, grahastha, ane vAnaprastha AvA traNa Azramo che-tene saMnyAsa Azrama nathI. 1 vidyArthaM brahmacArI syAtsarveSAM pAlane gRhii|| vAnaprasthaH saMdamane sannyAsI mokSasAdhane // 2 // vidyAbhyAsa karavA mATe brahmacArI thavuM, sarvenuM poSaNa karavA mATe gRhastha thavuM, iMdriyane damavA mATe vAnaprastha thavuM ane mokSa sAdhavA mATe saMnyAsI thavuM. 2 vartayantyanyathA daNDyA yA varNAzramajAtayaH // 3 // brAhmaNa vagere cAra varNa ane brahmacArI vagere cAra Azrama avaLe mArge cAle te rAjAe tene zikSA karavI. 3 kulAnyakulatAM yAnti hyakulAni kulInatAm / yadi rAjJopekSitAni daNDato'zikSitAni ca // 4 // rAjA je prajA tarapha dhyAna Ape nahIM ne tene da DathI zikSA kare nahIM to sArAM kuLe bhraSTa thAya che; ane nIcakuLa kuLavAnanAM kAme karavA mAMDe che-tAtparya ke maryAdAne bhaMga thAya che. 4 sinI AcAranIti. japaM tapastIrthasevAM pravrajyAM mantrasAdhanam / devapUjAM naiva kuryAtstrIzUdrastu pati vinA / na vidyate pRthakstrINAM trivargavidhisAdhanam // 5 // For Private And Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir siyAnI AcAranIti. siye tathA zake-japa, tapa, tIthaeNsevA, sanyAsa, devapUna karavI nahIM. paraMtu peAtAnA svAmInI sevA siyAne patisevA vinA dharma, artha ane kAmanA pUrNa sevAthI saghaLuM maLe che. pa patyuH pUrvaM samutthAya dehazuddhiM vidhAya ca / utthApya zayanIyAni kRtvA vezmavizodhanam // 6 // mArjanairlepanaiH prApya sAnalaM yavasAGgaNam / zodhayedyajJapAtrANi snigdhAnyuSNena vAriNA // 7 // prokSaNIyAnitAnyeva yathAsthAnaM prakalpayet / maMtrasAdhanA, ane karavI--kAraNa ke thatI nathI-pati zoSayitvA tu pAtrANi pUrayitvA tu dhArayet // 8 // strIe prabhAtamAM patinA uThayA pehelAM uThavu, jaLavaDe zarIra zuddhi karavI, pachI gharamAMthI zayyA vagere upADI vAsIdu vALIne ane lIpIne gharane zuddha karavuM. tyAra pachI jyAM AgaLa agnine bhAravAmAM AvatA hAya evA tRNa rAkhavAnA sthAnamAM jaI cikaNAM yajJa pAtrAne rAkhathI mAMjI, jaLathI dhAIne svaccha karavAM, tyAra pachI te prekSaNIya pAtrAne temanI jagyA upara sukAvA mATe mukavAM. te sukAI gayA pachI temAM vastu bharIne te pAtrAne tenA sthAna upara gADhavI devAM. 6-7-8 mahAnasasthapAtrANi bahiH prakSAlya sarvazaH / mRdbhistu zodhayeccullIM tatrAtriM sendhanaM nyaset // 9 // tyAra pachI pAkazALAnAM sadhaLAM vAsaNAne khAhAra kADhI jaLathI dhoIne zuddha karavAM ane maTADIthI culAne lIpI temAM lAkaDAM mukIne temAM agni saLagAvavA, 9 smRtvA niyogapAtrANi rasAnnadraviNAni ca / kRtapUrvAhnakAryeyaM zvazurAvabhivAdayet // 10 // A pramANe prabhAtanu kArya kayA pachI, ha MmezAM upayogamAM AvatAM pAtra, pIvAnA rasA, bheAjana tayA vAparavAnA paisA e sadhaLuM kharAbara saMbhArI, joitI sadhaLI vastu ekaThI karavI. AvI rIte pUrvAnta kALanuM kA pachI sAsune tathA sasarAne praNAma karavA. 10 tAbhyAM bhartrA pitRbhyAM vA bhrAtRmAtulabAndhavaiH / vastrAlaMkAraratnAni pradattAnyeva dhArayet // 11 // gurUjanane praNAma karyA pachI, sAsu, sasarA, svAmI, mAtA, pitA, bhAI, tathA mAmA vagere sa'adhIjanAe je vastro tathA ghareNAM teja peheravAM. 11 ApyAM hAya For Private And Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. manovAkarmabhiH zuddhA ptideshaanuvrtinii|| chAyevAnugatA svacchA sakhIva hitakarmasu / dAsIva diSTakAryeSu bhAryA bhartuH sadA bhavet // 12 // Dhiye haMmezAM mana, vANu tathA kAyAvaDe pavitra thaI svacchatApUrvaka hamezAM potAnA svAmInAthanI AjJAnusAra vartavuM, chAyAnI peThe tene anusaravuM, mitranI peThe tenA hitakAryamAM vartavuM ane dAsInI peThe tenI AjJAmAM rahevuM. 12 tato'nnasAdhanaM kRtvA pataye vinivedya sA / vaizvadevodRtairannaujanIyAMzca bhojayet // 13 // pati ca tadanujJAtA ziSTamannAdyamAtmanA / bhattakA nayedahaHzeSaM sadAyavyayacintayA // 14 // kalInakAMtAe, sAsu sasarAne praNAma karyA pachI nAnA prakAranA svAdiSTa bhejane taiyAra karI te anna patinI AgaLa mukavuM. eTale teNe adeva kare. vaizvadeva thayA pachI annanA pAtramAMthI anna laIne sAsu sasarA vagere gurUjanane ane patine jamADaze. tyAra pachI svAmInI AzA mAgI zeSa ane pote jamavuM. A pramANe bhojana karyA pachI striye bAkInA divasa sadA Avaka tathA kharcanA hisAba karavAmAM gALa. 14. punaH sAyaM punaH prAtahazuddhiM vidhAya ca / kRtAnnasAdhanA sAdhvI sabhRzaM bhojayetpatim // 15 // A pramANe sadguNa striye, sAyaMkALe tathA prAta:kALe pitAnA gharane vALI lIpIne zuddha rAkhavuM, ane uttama prakAranuM bhojana taiyAra karIne pitAnA patine tathA cAkarene jamADavA. 15 nAtitRptA svayaM bhutkA gRhanIti vidhAya ca / Astutya sAdhu zayanaM tataH paricaretpatim // 16 // siye rAtre sAdhAraNa pace teTaluM bhejanane karI gharamAM DhAMkaNuka, karI sArI rIte zavyA pAtharIne temAM patine poDhADavA ane tyAra pachI tenI sevA karavI. 16 supte patyau tadadhyAsya svayaM tadtamAnasA / anagnA cApramattA ca niSkAmA ca jitendriyA // 17 // svAmI nidrAvaza thayA pachI siye pote manamAM tenuM dhyAna dharI, zavyA upara caDhIne zAMta, nirvikAra tathA teMdriya thaIne zayana karavuM-nagna savuM nahIM, paNa vastra paherAne suvu. 17 For Private And Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cina AcAranIti. nocairvadena paruSaM na bahAhUtimapriyam / na kenacicca vivadedapralApavivAdinI // 18 // uMce svare bolavuM nahIM, tataDIne besavuM nahI, bahuvAra bUmo pADavI nahI, kaTu bhASaNa karavuM nahi, pADesInI ke bIjAMnI sAthe vivAda karavo nahIM, ane vivAda thAya te kaTuM veNe bolavAM nahi. 18 na cAsya vyayazIlA syAnna dharmArthAvarodhinI / / pramAdonmAdaroSevicanAnyatininditAm // 19 // paizunyahiMsAviSayamohAhaMkAradarpatAm / nAstikyasAhasasteyadambhAnsAdhvI vivarjayet // 20 // sadguNI siye gharamAM ghaNo nakAme kharaca karaze nahIM, dharma tathA arcathI virUddhAcaraNa karavuM nahIM, pramAda, unmAda, reSa ane IrSAne vacane bolavAM nahIM, koInI niMdA karavI nahIM, cIDI, hiMsA, viSaya, meha, ahaMkAra, garviSTatA, nAstikatA, sAhasa, cerI ane daMbhane tyAra kara. 19-20 evaM paricarantI sA pati paramadaivatam / yazasyamiha yAnyeva paratraiSA salokatAm // 21 // A pramANe parama daivatarUpa patinI sevA karanArI strI, A lokamAM caza meLave che ane mRtyu pachI svargamAM patinI pAse jAya che. 21 strInAM naimittaka karma. yoSito nityakarmoktaM naimittikamathocyate / rajaso darzanAdeSA sarvameva parityajet // 22 // A pramANe siyonuM nitya karma kahyuM, have naimittika (koI kAraNane lIdhe karavAmAM AvatuM) karma kahuM chuM. jyAre strIne rajodarzana thAya tyAre teNe saghaLAM kAma paDatAM mUkavAM-kaMIpaNa kAma karavuM nahIM. 22 sarvairalakSitA zIghraM lajitAntagRhe vaset / ekAmbarA kazA dInA snAnAlaMkAravarjitA // 23 // svapedbhUmAvapramattA kSapadevamahastrayam / / snAAyota sA trirAtryante sacelAbhyudite ravau // 24 // aDakAyelI ati durbaLa ane bhayabhIta evI striye a ga uparanAM ghareNAM utArI nAkhavAM, nAhavuM nahIM, zarIra upara eka vastra paherIne kaI jANe nahIM tema lajajAthI ekAMta oraDAmAM rahevuM, pramAda rAkho For Private And Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. nahIM, sAvaceta thaIne bhUmi upara zayana karavuM. A pramANe traNa divase kADhavA. cothe divase prabhAtamAM sUryanArAyaNane udaya thayA pachI zarIra upara paherelAM vastra sahita snAna karavuM. 23-24 vilokya bhartRvadanaM zuddhA bhavati dharmataH / kRtazaucA punaH karma pUrvavacca samAcaret // 25 // dvijastrINAmayaM dharmaH prAyo'nyAsAmIpyate / kRSipaNyAdipuMkRtye bhaveyustAH prasAdhikAH // 26 // snAna karyA pachI strI gharmapramANe prANapatinAM mukhanAM darzana karI pavitra thAya che. A pramANe pavitra thayA pachI pharI zuddha jaLathI nAhAvuM, ane pachI prathamanI peThe gharanAM saghaLAM kAmakAja karavAM. A dharma brAhmaNa, kSatriya, ane vaizyanI striyono che, ghaNuM karIne zUdranI srioe paNa A gharma pALavo. strioe gharakAma uparAMta khetI, vyApAra vagere purUSanA kAmamAM sahAya thavuM. 26 saGgItairmadhurAlApaiH svAyattastu patiryathA / bhavettathA''careyurvai mAyAbhiH kAmakelibhiH // 27 // saMgIta, madhura bhASaNa, prema ane suratakIDA vagere je je upAyothI pitAne prANapati prasanna thAya tevA upAyo vaDe cie patine vaza kare. 27 mRte bhatari saGgacchedbharturvA pAlayedvatam / paravezmarucirna syAbrahmacarye sthitA satI // 28 // pati maraNa pAmyA pachI Dhiye tenI pAchaLa satI thavuM athavA gRhasthavrata pALavuM hoya to potAnA gharamAM rahI brahmacaryavrata pALavuM-paraMtu bIjAnA gharamAM javAnI IcchA karavI nahIM. 28 maNDanaM varjayennityaM tathA prossitbhrtRkaa|| devatArAdhanaparA tiSThadbhartRhite ratA / dhArayenmaGgalArthAni kiJcidAbharaNAni ca // 29 // jene pati paradeza gaye hoya te strI praSitabhartRkA kahevAya che. teNe saubhAgya mATe sAdhAraNa ghareNuM paheravAM, paraMtu jhAjhAM ghareNuM paheravAM nahIM. devanI ArAdhanA karavAmAM ane potAnA patinuM hita karavAne tatpara rahevuM. 29 For Private And Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zadranA ane yavananA AcAra. nAsti bhartRsamo nAtho nAsti bhartRsamaM sukham / visRjya dhanasarvasaM bhartA vai zaraNaM striyAH // 30 // strIne pati samAna bIje nAtha nathI ane patinA samAna bIjuM sukha nathI. sarvasva dhanane dUra mUkatAM strIne eka pati ja AdhAra che. 30 mitaM dadAti hi pitA mitaM bhrAtA mitaM sutH| Amitasya pradAtAraM bhartAraM kA na pUjayet // 31 // pitA strIne thoDI vastu Ape che, bhAI ane putra paNa zerI vastu Ape che, paraMtu pati to apAra vasta Ape che. mATe kaI strI apAravastu ApanArA patine seve nahIM? 31 dranA ane yavananA AcAra. zUdro varNazcaturtho'pi varNatvAddharmamarhati / vedamantrasvadhAsvAhAvaSaTkArAdibhirvinA / purANAdyuktamantraizca namo'ntaiH karma kevalam // 32 // zadra cotho varNa che, paNa varSamAM gaNavAthI te dharma karavAne gya che. teo vedamaMtra, svadhA, svAhA ane vaSaskAra Adi rahita kevaLa purANamAM kahelA chevaTamAM nama: padavALA maMtrathI dharma saMbaMdhI krIyA karI zake che. 32 vipravadvipravinnAsu kSatravinnAsu kSatravat / nAtA: varSa purve vairavannA, vairavavat | 22 / brAhmaNa sAthe paraNelI brAhmaNIthI janmelA manuSya brAhmaNanI peThe karma karavAM; kSatriya sAthe paraNelI kSatrIyANuthI janmelA manuSya kSatriyanI peThe karma karavAM, ane vaizya sAthe paraNelI vANiyaNathI janmelA manuSya vaizyanI peThe karma karavAM. 33 vaizyAsu kSatraviprAbhyAM jAta zUdrAsu zUdravataH / vayamaduttamAyA tu gAta: saTTAyama mRtaH sa zUdrAdanusatkuryAnnAmamantreNa sarvadA // 34 // te brAhmaNa tathA kSatriya jAtinA purUSathI vaizya strImAM athavA te zaka strImAM utpanna thayelA putra zakanI peThe karma karavAM, ane zUdra vagere adhama jAtithI brAhmaNI vagere uttama jAtinI strImAM janmelA putrane zUvAdhama samajavo. ane haMmezA te adhama ke nAmamaMtrano uccAra karIne dharmakarma karavAM. 34 For Private And Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. sasakaracaturvarNA ekatraikatra baavnaaH| vedabhitrapramANAste pratyamuttaravAsinaH // 35 // AhANa, kSatriya, vaizya, zaDha tathA varNasaMkara jAtinAM manuSyo eka bhAgamAM rahe che, ane yavane tenAthI bhinna bhAgamAM rahe che. je yavane che te veda virala dhamane mAnya kare che, ane pazcima tathA uttara taraphanA dezamAM vase che. 35 tadAcAryaizca tacchAstraM nirmita tadvitArthakam / tharAya nA nItimoravivAhinI | 26 / yavanonA AcAryoe, yavanonA kalyANa nimitta teonAM zAstro banAvyAM che. ane lokavyavahAra mATe ubhayalakamAM virodha paDe nahIM tevI nIti racelI che. 36 mahattAnuM kAraNa. kadAcidvIjamAhAtmyAtkSetramAhAtmyataH kacit / nIcottamatvaM bhavati zreSThatvaM kSetrabIjataH // 37 // kaI vakhate bIjAnI mahattAthI eTale purUSonI mahattAthI zreSThatA Ave che ane koI vakhate kSetranI mahattAthI eTale strIonI mahattAthI zreSThatA Ave che, tathA kaivAra bIja ane kSetra baMnenI mahattAthI zreSThapaNuM thAya che. 37 vizvAmitro vaziSThazca mataGgo naardaadyH| tapovizeSaiH samprAptA uttamatvaM na jAtitaH // 38 // vizvAmitra, vasiSTha, mataMga, ane nArada Adi janmathI uttama nahatA, teo tapazcaryA karIne uttamapaNAne pAmyA che. 38 svasvajAyuktadharmo yaH pUrvairAcaritaH sadA / tamAcareca sA jAtirdaNDayA syAdanyathA nRpaiH // 39 // potapotAnI jAtimAM je dharmAcaraNa karavAnuM kahyuM hoya ane je dharma pUje sadA pALatA hoya, te jAtie te dharmanuM AcaraNa karavuM. nahIMpara te jAti rAjAone zikSApAtra thAya che. 39 jAtivarNAzramAnsarvAnpRthakcikaiH sulakSayet / .. yantrANi dhAtukArANAM saMrakSehIkSya sarvadA // 40 // For Private And Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSavyavasthA. rAnae brAhmaNa vagere cAra varSanA, brahmacArI vagere cAra AzramanA tathA judI judI jAtinA, judA judA dhamAne temanAM bhinnabhinna cinhAthI pArakhI levA; tathA niratara seAnI vagere dhAtunA kArIgaronAM caitrAne tapAsIne tenA upara dekharekha rAkhavI-ke jethI teo tAlamAM pheraphAra kare nahI'. 40 kAruAzalpigaNA vaSTre rakSetkAryAnumAnataH / adhikAnkRSikRtye vA bhUtyavarge niyojayet // 41 // rAjAe anumAna karIne jhAjhAM gheADAM kAmane nizcaya karavA, ane pachI kAmanA pramANamAM rAjyamAM sutAra, kaDIyA vagere kArIgarone rAkhavA, tathA kheDanAM kAmamAM ane cAkara vargamAM adhika mANasA rAkhavAM. 41 corANAM pitRbhUtAste svarNakArAdayastvataH / gaJjAgRhaM pRthaggrAmAttasminrakSettu madyapAn // 42 // sAnI cArAne putranI peThe pALe che tethI teo cArAnA pitA gaNAya che; mATe rAjAe saiAnI leAkeAne nagaranI bAhAra rAkhavA. temaja dArUnAM pIThAMne paNa nagaranI bahAra rAkhavAM ane dArU pInArAne paNa nagaranI bahAra rAkhavA. phara na divA madyapAnaM hi rASTre kuryyAdvi karhicit // 43 // dezamAM kAie paNa divase koIvAra maMdirApAna karavuM nahIM. jaMka vRkSavyavasthA. grAme grAmyAnvane vanyAnvRkSAnsaMropayennRpaH / uttamAvizatikarairmadhyamAMstithihastataH // 44 // sAmAnyAndazahastaizca kaniSThAnpaJcabhiH karaiH / ajAvigozakRdbhirvA jalairmAsaizca poSayet // 45 // rAjAe nAgarika vRkSAne nagaramAM ropAvavAM ane jaMgalI vRkSAne vanamAM ropAvavAM, meTAM rUkha jhADAne vIsa vIsa hAthane cheTa rApAvavAM, madhyamasaranAM dakSAne padara hAthane cheTa rApAvavAM, sAmAnya jhADAne zuM zuM hAthane cheTa rApAvavAM, kaniSTha jhADAne pAMca pAMca hAthane che. rAjAvavAM, ane te sADAne bakarAnAM, gheTAMnAM ane gAyanAM chAMnu tathA mAMsanuM khAtara nAkhIne, ane pANI pAIne ucheravAM. 44-45 ma udumbarAzvatthavaTaciJcAcandanajambhalAH / kadambA zokabakulavilvAmRtakA patthakAH // 46 // For Private And Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa6 zukranIti. raajaadnaamrpunnaagtdkaasstthaamlcmpkaaH| nApakokAmrasaraladADimAkSoTabhissaTAH // 47 // ziMzapAzimbhubadaranimbajambIrakSIrikAH / khajuradevakarajaphalA tApicchasimbhalAH // 48 // kudAlo lavalI dhAtrI kramuko mAtuluGgakaH / lakuco nArikelazca rambhAdyA satphalA drumAH / supuSpAzcaiva ye vRkSA grAmAbhyaNe niyojayet // 49 // ubare, pIMpaLe, vaDa, AMbalI, caMdana, nAnAMlIMbu athavA te mara, kadaMba, AsapAlava, bakula, bIlI, eka jAtanI keLa, keThI, rANa, AbA, nAgacaMpo, taMdakAi, ArUvetasa, caMpo, dhulIkadaMba, eka batane AMbe, sAla, dADima, akhaMDa, kamaLakaMda, ziMza5, ziMbhu, vAra lImaDA, bIra, thora, khajUra, devakaraMja phalga, tamAla, ziwla, haraphArevaDI, kAMcanAra, AMbaLAM, sopArI, bIjorAM, phaNasa, nAriyela ane keLa vagerenAM jhADa tathA bIjAM uttama phaLavALAM zebhatAM ne suMgadhi ypavALAM je vRkSe heya tene gAmanI pAse repAvavAM. 46-49 vAmabhAge'thavodyAnaM kuryAdvAsagRhe zubham / sAyaMprAtastu dharmAnte zItakAle dinAntare / vasanta paJcame'nastu secyA varSAsu na kacit // 50 // nivAsagrahanI DAbe paDakhe athavA te nivAsa gharanA AMgaNAmAM manahara pavana karavuM; unALAmAM vRkSone sAMja ane savAre jaLa pAvuM; zIyALAmAM sAMje tathA vasaMta ratumAM divasane pAMcame pahere jaLa pAvuM ane varSAratamAM kayAreya jaLa pAvuM nahIM. 50 phalanAze kulutyaizca maarmurairyvestilaiH| kRta rIta: puravAra parvata | 12 // pelAM jhADene phaLa AvatAM baMdha paDe tyAre kaLathI, aDada, maga, java ne talane unA pANImAM ukALI tenA pANIne ThaMDuM pADIne hamezAM gADane reDe te temAM phaLe tathA puSe Ave che. pA matsyAmbhasA tu sekena vRddhirbhavati zAkhinAm // 52 // mALyA veNa pAvAthI vRkSonI vRddhi thAya che. para For Private And Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSavyavasthA 257 AvikAjazakarNa yavacUrNaM tilAni ca / gomAMsamudakaM ceti saptarAtraM nidhApayet / utsekaH sarvavRkSANAM phalapuSpAdivRddhidaH // 53 // meMDhAnAM tathA bakarAMnA chANane bhu, javano loTa, tala ane baLadanuM mAMsa-A sAne pANImAM meLavI te pANI sAta divasa jhADanA mULamAM reDavAthI jhADamAtramAM phaLane ane puSpAdikane vadhAre thAya che. 53 ye ca kaNTakino vRkSAH khadirAdyAstathApare / AraNyakAste vijJeyAsteSAM tatra niyojanam // 54 // kAMTAvALAM jhADane tathA khera, TIbaravA vagere jhADane vanavRkSo jANavA ane tevAM jhADone vanamAM ja ropAvavAM. 54 khadirAzmantazAkAgnimanthazyonAkabavvulAH / tamAlazAlakuTajadhavArjunapalAzakAH // 55 // saptaparNazamItunnadevadAruvikAtAH / karamadagudIbhUrjaviSamuSTikarIrakAH // 56 // zallakI kAzmarI pAThA tinduko vIjahArakaH / harItakI ca bhallAtaH zampAko'rkazca puSkaraH // 17 // arimedazca pItadruH zAlmalizca vibhItakaH / naravelo mahAvRkSo'pare ye madhukAdayaH // 18 // pratAnavatyaH stambinyo gulminyazca tathaiva ca / grAmyA grAme vane vanyA niyojyAste prayatnataH // 59 // mera, sona athavA sApaTI, 129ii, saraDazI, mANa, tamAsa, zAsa, 31, dhAvaNI, mAMrel, mAmI, sI , bhAbhI, nAhI, 313, zusATA, maTTI, Sai, alw5tra, yAM, 27i, AFast, azmarI (mAzibhUbanA pAyamA mAve che), paah|, bhu, bhAta, 2i, lAmA , za , 1831, bhaNa, marimeha (mAnI ond). 3 ha, zAmalI, me, naravesa, tAI, mane mata kore pAna aau| taMtuvALI, puSkaLaphelAvavALI, thumaDAvALI, ane gucchAvALI latAe gAmaThIne gAmamAM ropAvavA ane jaMgalI vRkSone vanamAM ropAvavAM. 55-59 For Private And Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 218 zukranIti, prajA sukha sAdhana. kUpavApIpuSphariNyastaDAgA: sugmaastthaa| kAryAH khAtAd dvitriguNavistAra padadhAnikAH / yathA tathA hyanekAsyU rASTra syAdapulaM jalam // 6 // nagaramAM ghaNA kupA, vAvo, puSpariNa-kamaLavALI vA tathA ta LAva baMdhAvavAM, temAM utaravA mATe uMDAI karatAM bamaNuM ke tramaNa jagyAmAM vistAravALAM pagathIyAM baMdhAvavAM ke jethI caDhavuM utaravuM sugama paDe. AvAM ghaNAM navANa gaLAvavAthI dezamAM vizeSa jaLa rahe. 60 nadInAM setavaH kAryA vividhAH sumanoharAH / naukAdijalayAnAni pAragAni nadISu ca // 61 / / nadInA upara aneka jAtanI suMdara pAje baMdhAvavI ane nadImAM sAme pAra laI janArAM vahANa, hoDI vagere jaLayAno rAkhavAM. 61 yajAtipUjyo yo devastadvidyAyAzca yo guruH / tadAlayAni tajAtigRhapaMktimukhe nyaset // 62 // je jAti je devane pUjatI hoya, te devanI vidyAne jANanArAnAM ghare, te jAtinAM gharanA mokharAmAM rAkhavAM. 12 zrRGgATake grAmamadhye viSNorvA zaGkarasya ca / gaNezasya raverdevyAH prAsAdAnkramato nyaset // 63 // mervAdiSoDazavidhalakSaNAnsumanoharAn / vartulAMzcaturazrAnvA yantrAkArAnsamaNDapAn // 64 // prAkAragopuragaNayutAnDitriguNocchritAn / yathoktAntaHsupratimAnjalamUlAnvicitritAn // 65 // nagaranI madhyamAM, athavA te cATAmAM, merU vagere seLa prakAranAM lakSaNethI lakSita, atyaMta manohara, gaLAkAra, cArakhuNAvALAM, yaMtranA AkAra jevA AkAravALA, maMDapavaDe suzobhita, killA tathA karavAjAvALAM, vistAra karatAM bamaNAM ke tramaNa UMcAM, navANavALAM, ane vicitra mitravarDa zAsitAM evAM viSNunAM, zaMkaranAM, gaNezanAM, sUryanAM, ane devInAM malira kamavAra baMdhAvavA ane zAstramAM kahyA pramANe temAM pratimA sthApana karavI, 6-5 For Private And Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prajA sukha sAdhana. ramyaH sahastrazikharaH sapAdazatabhUmikaH / sahastrahastavistArocchrAyaH syAnmerusaMjJakaH // 66 // je maMdira upara eka hajAra zikhara hoya, ekazo paMcIza mALa hoya, hajAra hAtha lAMbu, hajAra hAtha pahoLuM ane hajAra hAtha ucuM ane mane hara hoya, te maMdiranuM nAma merU kahevAya che. 66 tatastato'STAMzahInA apare mandarAdayaH // 67 // merU karatAM eka aSTamAMza nAnAM maMdirane maMdara kahe che, te karatAM aSTamAM nAnA maMdirane rUkSamAlI kahe che, ema utaratAM utaratAM maMdironAM utaratAM utaratAM nAmo jANavAM. 67 mandaro RkSamAlI ca dyumaNizcandrazekharaH / mAlyavAnpAriyAtrazca ratnazIrSazca dhAtumAn // 8 // padmakozaH puppahAsaH zrIkaraH svastikAbhidhaH / mahApadmaH padmakUTaH SoDazo vijayAbhidhaH 69 // 2 maMdara, 3 rUkSamAlI, 4 imaNi, caMdrazekhara, mAlyavAna 7 pAriyAga, 8 ratnazIuM. 9 dhAtumAna, 10 5ghaSa, 11 puhAsa, 12 zrIka2, 13 savastika, 14 mahApA, 15 pannakUTa, ane soLamo vijaya-nAmano devaprAsAda che. A maMdiromAM pahelAM karatAM bIjAne eka aSTamAMza (uttarottara) nAnuM jANavuM. 68-69 tanmaNDapazca tattulyaH pAdanyUnocchUitaH puraH / svArAdhyadevatAdhyAnaiH pratimAsteSu yojayet // 70 // merU vagere maMdiranA maMDapane AgaLanA bhAgamAM maMdiranA karatAM eka caturthAMza nice karavo; ane temAM potAnA ISTa daivanuM dhyAna karIne pratimAne sthApana karavI. 70 dhyAnayogasya saMsiddhayai pratimAlakSaNaM smRtam / pratimAkArako maryo . yathA dhyAnarato bhavet / tathA nAnyena mArgeNa pratyakSeNApi vA khalu // 71 // dhyAnayoga siddha karavA mATe pratimAnAM lakSaNo jANavAM. mUrti banAvanAra manuSya mUrtimAM parAyaNa thAya. tevI rIte hasatI, ane prasanna vadanavALI mUrtinAM lakSaNe jANavAM. kemake manuSya jema pratimAnAM darzana karIne tenA dhyAnamAM lIna thAya che tema bIna koI paNa mAgathI athavA te pratyakSa darzanathI dhyAna parAyaNa thato nathI. kA For Private And Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. pratimA saikatI paiSTI lekhyA lepyA ca mRNmayI / vAkSI pASANadhAtUtthA sthirA jJeyA yathottarA // 72 // pratimA retInI, loTanI, citranI, gerU vagerenA lepanI, mATInI, lAkaDAnI, pASANunI, ane ghAtunI bane che, temAM pratimAne uttarottara dRDha jANavI. 72 yathoktAvayavaiH pUrNA puNyadA sumnohraa| anyathAyurdhanaharA niyaM duHkhavivarddhinI // 73 // zAstramAM jaNuvyA pramANe pUrNa avayavavALI pratimA zubha phaLa Ape che. ane manane priya lAge che para tu zAstra pramANe na hoya te nitya AyuSya tathA dhanano nAza kare che ane duHkhamAM vadhAro kare che. 73 devAnAM prativimbAni kuryAcchreyaskarANi ca / svANi mAnavAdInAmasvaryANyazubhAni ca // 74 // devatAonI kalyANakArI mUrti banAvavI; kAraNa ke kalyANakArI mUrti manuSAdikane svarga sukha Ape che, ane azubha bhUto svarga ApatI nathI. 74 mAnato nAdhikaM hInaM tadvimbaM ramyamucyate // 79 // je mUrti pramANamAM nAnI na hoya tema bahu meTI na hoya paraMtu pramANasara heya te mUrti suMdara kahevAya che. 75 api zreyaskaraM nRNAM devAvambamalakSaNam / salakSaNaMmartyavimba nAhe zreyaskaraM sadA // 76 // devatAonI mUrti, kahelAM lakSaNa rahita hoya to paNa te manuSyanuM kalyANa kare che; paraMtu saMpUrNa lakSaNavALI manuSyanI mUrti sadA manuSyanuM zreya karatI nathI. 76 sAttvikI rAjasI devapratimA tAmasI tridhaa| viSNvAdInAM ca yA yatra yogyA pUjyA tu tAdRzI // 77 // devanI mUrti traNa prakAranI che: sAtvikI, rAjasI ane tAmasI. jyAM je mUrti yogya lAge tyAM AgaLa viSNu vagerenI mUrtinuM pUjana karavuM. 77 mUrti vicAra. * yogamudrAnvitA svasthA varAbhayakarAnvitA / devendrAdistutanutA sAttvikI sA prakIrtitA // 78 // For Private And Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mUrti vicAra. je marti gamudrAvALI, potAnA svabhAvamAM rahelI ane vara tathA abhaya ApavA mATe uMcI bhujA vALI heya, devedro jenI stuti tathA namana karatA hoya te mUrtine sAtvikI mUrti kahI che. 78 tiSTantI vAhanasthA vA naanaabhrnnbhuussitaa| yA zastrAstrAbhayavarakarA sA rAjasI smRtA // 79 // je mUrti siMha-Adika vAhana upara beThI hoya, athavA to ucI hoya, jAtajAtanAM AbhUSaNothI alaMkRta haya, ane potAnA hAthamAM zastra astra, abhaya tathA vara dhAraNa karelA hoya te mUrtine rAjasIrti jaNavI. 79 __ zastrAstrairdaityahantrI yA hyugrarupadharA sdaa| yuddhAbhinandinI sA tu tAmasI pratimocyate // 8 // je pratimA zastra tathA astravaDe daityane nAza karatI hoya, sadA bhayaMkara rUpavALI hoya ane yudhdhane satkAra ApatI heya, tene tAmasI mUrti kahe che. 80 saMkSepatastu dhyAnAdi viSNAdInAM tthocyte| pramANaM pratimAnAM ca tadaGgAnAM suvistaram // 81 // have viSNuAdika devenuM dhyAnAdika tathA pratimAnuM ane tenA avayanuM vistArAdika pramANu TuMkamAM kahuM chuM. 81 svasvamuSTezcaturtho'zo caMgulaM parikIrtitam / tadaMgulai-dazamirbhavettAlasya dIrghatA // 2 // pitapotAnI muThThInA eka catuthAMzane eka AMgaLa kahe che. tevAM bApa AMgaLane eka tAla thAya che, 82 vAmanI saptatAlA syAdaSTatAlA tu mAnuSI / navatAlA smRtA devI rAkSasI dazatAlikA // 83 // vAmananI mUrti sAta tAla, manuSyanI mUrti ATha tAla, devanI mUrti nava tAla ane rAkSasIrti daza tAla uMcI jANavI. 83 saptatAlAdhuncatA vA mUrtInAM dezabhedataH / sadaiva satatIrA satatA vAmanaH 84 che. athavA keI dezamAM mUrti sAta tAla uMcI karavAmAM Ave che, to kaI zimAM ATha tAla uMcI karavAmAM Ave che. mATe matanI uMcAi 2 paratve jANavI. strInI mUrti ane vAmananI mUrti sadAya sAta tAla uMcI jaNavI. 84 For Private And Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. naro nArAyaNo rAmo nRsiMho dazatAlakaH / rAtA: zrute vALo vajo mAvonaH + 81 | nara, nArAyaNa, rAma, nRsiMha, bANAsura, bali, I, zuka, tathA ane ATalI mUrtiyo sadA daza tAla uMcI jANavI. 85 caNDI bhairavavetAlanarasiMhavarAhakAH / krUrA dvAdazatAlAH syurhayazIrSAdayastathA / jheyA SoDazatAlA tu paizAcI vAsurI sadA // 86 // caMDI, bherava, vetAla, narasiMha, varAha, ane hayagrIva vagere kara - vAnI mati bAra tAla ucI jANavI ane pizAcanI tathA asuranI mata nitara soLa tAla uMcI jANavI. 86 hiraNyakaziputro hiraNyAkSazca rAvaNaH / kumbhakarNo'tha namucinizumbhaH zumbha eva hi / jo paherAtAH curmo vana che 87 / hiraNyakazipu, vRtrAsura, hiraNyAkSa, rAvaNe, kuMbhakarNa, namuci, nizuMbha zuMbha, mahiSAsura, tathA raktabIja, ATalAnI mUrti soLa tAlanI jANavI. 87 paJcatAlA smRtA bAlAH ghaTtAlAzca kumArakAH // // bALakanI mUrti pAMca tAlanI jANavI, ane kumAranI mata che tAlanI jANavI. 88 dazatAlA kRtayuge tretAyAM navatAlikA / / aSTatAlA dvApare tu saptatAlA kalau smRtA // 19 // satyayugamAM daza tAlanI, tretAyugamAM nava tAlanI, dvApara yugamAM ATha tAlanI ane kaliyugamAM sAta tAlanI murti jANavI. 89 navatAlapramANe tu mukhaM tAlimitaM smRtam / caturaMgulaM lalATaM syAdadho nAsA tathaiva ca // 10 // nava tAla jevaDI uMcI hoya tyAre te mUrtinuM mukha eka tAla jeva karavuM, lalATa cAra AMgaLanuM karavuM. ane tenI nice nAsikA paNa Apa AzInI karavI. 90 For Private And Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mUrti vicAra. nAsikAdhazca hanvantaM caturaMgulamIritam / caturaMgulA bhaved grIvA tAlena hRdayaM punaH // 99 // nAsikAthI nice ARparyaMtanA bhAga cAra AMgaLa karavA kahyA che. kaMThe cAra AMgaLanA karavA ane hRdaya eka tALa jevaDuM karavuM 1 nAbhistasmAdadhaH kAryA tAlenaikena zobhitA / nAmyavazca bhavenme bhAgenaikena vA punaH 92 // hRdayanI nice eka tAla jeTalI vistAravALI gALAkAra nAbhI karavI ane tenI nicenA bhAgamAM mUrtinA pramANamAM eka a`zanI Indriya banAvavI. 92 dvitAlI hyAtAvUrU jAnunI caturagulam / jaMdhe Urasame kArye gulphAdhazcaturaMgulam // 93 // sAthaLeA khetALa jevaDA lAMbA banAvavA, gAMThA cAra AgaLanAM - ravAM, jAMdha sAthaLanA jevaDIja karavI. ane 'TIyAnI nicenA bhAga cAra AMgaLanA rAkhavA. 93 navatAlAtmakamidamUrdhvamAnaM budhaiH smRtam // 94 // vijJAnAe nava tAla UMcI mUrtinuM A pramANe lAMbuM mApa jANavuM. 94 zikhAvadhi tu kezAntaM lyaMgulaM sarvamAnataH / dizAnayA ca vibhajetsaptASTadazatAlikam // 95 // sarva mApamAM zikhAthI mAMDIne kerIparyaMtanA vibhAga traNa AMgaLanA jANavA.. nava tALa 'cI mUrtine mATe je pramANa kahyuM te rIteja sAta, ATha, ane darA tAlanI mUrtine traiAzikathI bhAMgI nAkhIne tenA vibhAga pramANe avayave karavA. 95 catustAlAtmakau vAhU hyaMgulyantA vudAhatau / skaMdhAdikurparAntaM ca viMzatyaMgulamuttamam // 96 // AMgaLIyA sudhInA banne bAhu cAra tAlanA karavA kahyA che. ane kAMdhathI lai kANI paryaMtanA bhAga viza AMgaLanA karavA kahyA che. te mApane uttama jANavuM. 96 trayodazAMgulaM cAdhaH kakSAyAH kUrparAntakam / aSTAviMzatyagulastu madhyamAntaH karaH smRtaH // 97 // kAkhanI nicenA bhAgathI mAMDIne ke'NI paryaMtanA bhAga tera AMgaLane karavA. ane vacalI AMgaLI sudhInA eka hAtha aThayAvIza AMgaLanA jANuvA. 27 For Private And Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. saptAMgulaM karatalaM madhyA paJcAMgulA mtaa| rAddhatravAMgungagujhatarganImUDhaparvamA 28 parvadvayAtmako'nyAsAM parvANi trINi trINi tu| aDAgulenAMgulena haniAnAmA ca trjnii| kaniSThikAnAmikAtouMgulonA ca prakIrtitA // 99 // hAthanI taLI sAta AMgaLanI jANavI. vacalI AMgaLI pAMca AMgaLa jANavI, aMguThe potAnI tarjanInA prathama pI jevaDo jADo be parvavALo ane sADA traNa AMgaLa lAMbe jANa; bIjI AMgaLIomAM traNa traNa parve banAvavAM, temAM TacalI AMgaLInI samIpamAM rahelI AMgaLI, vacalI AM. gaLI karatAM artha AgaLa nAnI ane aMguThA pAsenI AMgaLI eka nAnI kahI che tathA ane TacalI AMgaLI potAnI pAsenI AMgaLI karatAM eka AgaLa nAnI kahI che.98-99 caturdazAMgulau pAdau muguSTo vyaMgulo mataH / sArddhadvayAMgulogulphastanmitA vA pradezinI / pradezinI baMgulA tu sA gulamathetarAH // 10 // bane caraNe cAda AgaLanA ane aMguThe be AMgaLane karo kahe che. ghuMTI aDhI AgaLanI, aMguThA pAsenI AMgaLI aDhI ke be AMgaLanI ane bIjI AMgaLIo DeDha AgaLanI jANavI 100 zirojphitau pANipAdau gaDhagulpho prakIrtitau // 101 // hAya tathA pago nADI rahita karavA. ane ghuMTIo paNa gupta karavI kahI che. 101 tAjJaiH prastutA ye ye mUrteravayavAH sadA / na hInA nAdhikA mAnAtte te jJeyAH suzobhanAH // 102 // - mUrti banAvI jANanArA zilpazAstrIya sadA mUrtionA je je avayavonAM vakhANa kare tevA saghaLA aya hoya, ane te nAnA na hoya, tema moTAthe na hoya paNa bharata pramANe heya te avayavone uttama jAjuvA. 102 na sthUlA na kazA vApi sarve sarvamanoramAH // 103 // - mUrtinA sarve avayavo ghaNA jADA banAvavA nahIM tema ghaNu pAtaLA paNa banAvavA nahIM, paNa sarvene rUce tevA karavA. 103 For Private And Personal Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mUrti vicAra. sarvAMgaiH sarvaramyo hi kazcillale prajAyate / zAstramAnena yo ramyaH sa ramyo nAnya eva hi // 104 // lAkha mUrtimAM koI eka mUrti savavavavaDe savanAM manane rUcikara lAge che. zAstramAM nirmANa karelA bharata pramANe je mUrti ramaNuya hoya teneja suMdara jANavI, bIjI mUtione suMdara bhaNavI ja nahIM. 104 rAtrimAnavihIna thara tapitAno ekeSAmeva tadramyaM lagnaM yatra ca yasya hRt // 105 // je mUrti zAstrabharatathI rahita heya te vidvAnone ramya lAgatI nathI. paraMtu keTalAekano e mata che ke jenuM mana jayAM AgaLa lAgyuM hoya tene te priya lAge che. 105 aSTAMgulaM lalATaM syAttAvanmAtrau bhruvau matau // 106 // lalATa ATha AMgaLa moTuM karavuM kahyuM che ane bhRkuTIyo paNa tevI ja karavI kahI che. 106 a gulA bhruvorlekhA madhye dhanurivAyatA / netre ca tryaMgulAyAme caMgule vistRte zubhe // 107 // be bhrakuTInI vacamAM dhanuSanI peThe pahoLI abdha AMgaLanI rekhA karavI ane traNa AgaLa lAbAM tathA be AMgaLa pohaLAM suMdara netra karavAM. 107 tArakA tattRtIyAMzA netrayoH kRSNarUpiNI / vyaMgulaM tu bhruvormadhyaM nAsAmUlamathAMgulam // 10 // nenI kIkIye. kALA raMganI netranA tRtIyAMza bhAgamAM karavI; bhrakuTIne madhya bhAga be AMgaLane kara ane nAsikAnuM mULa eka AgaLanuM karavuM. 108 nAsAgraMvistaraM tadvad vyaMgulaM tAbaladvayam / zukanAsAkRtina sA puSpavavividhA zubhA // 109 // nAsikAnA agra bhAgane ane tenAM be chidrone be AMgaLa meTAM karavAM ane popaTanI cAMca jevI athavA puSpanA AkAranI ema be prakAranI uttama nAsikA karavI. 109 niSpAvasadRzaM nAsApuTayugmaM suzobhanam // 110 // nAsikAnAM banne paDa niSpAva (dhAnyanA cheDa)nA jevAM karavAM ane ghaNuMja manahara banAvavAM. 110 23 For Private And Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra raka zukranIti. karNau ca bhrUsamo jJeyau dIrghau ca caturaMgulau / karNapAlI tryaMgulA syAtsthUlA cArddhAMgulA matA // 111 // e kAna, bhrUkuTInA jevA pAhALA ane cAra AMgaLa meATA banAvavA, kAnanI aMdaranA bhAga traNa AMgaLa meTA ane ardha AMgaLa jADA karavA kahe che. 111 112 // nAsAvaMzauddhAMgulastu zlakSNaH sArddhAMgulonnataH // nAsikAnI DAMDI traNa AMgaLa mATI, DADha AMgaLa kheMcI ane lIsI 112 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karavI. grIvAmUlAcca skandhAntamaSTAMgulamudAhRtam / bAhuntaraM dvitAlaM syAttAlamAtraM stanAntaram // 113 // kaMThanA mULathI kAMdhaparyaMtaneA bhAga ATha AMgaLA karavA, vakSasthaLa e tALanuM karavuM ane stananA madhya bhAga ekatAla jevaDA karavA kahyA che. 113 SoDazAMgulamAtraM tu karNayorantaraM smRtam / karNahanvagrAntaraM tu sadaivASTAMgalaM matam // 114 // banne kAnanI vacamAM mAtra seALa AMgaLanA aMtara navA ane phrAnathI mAMDIne oSThanA agrabhAga sudhImAM sadAya ATha AMgaLaneA aMtara mAneleA che. 114 nAsAkarNAntaraM tadvattadarddha karNanetrayoH / mukhaM tAlatRtIyAMzamoSThAvarddhA gulau matau // 115 // nAsikA tathA kAna vacce aMtara ATha AMgaLane; kAnanA tathA netrane aMtara cAra AgaLaneA; * mukha eTale cAra AMgaLanuM ane eSTa ardha AMgaLane karavA mAnyA che, 115 dvAtriMzadaMgulaH proktaH paridhirmastakasya ca / dazAMgulA vistRtistadvAdazAMguladIrghatA // 116 // mAthAnI paridhi* batrIsa AMgaLanI vistAra daza AMgaLane ane paheALAI. khAra AMgaLanI kahI che. 16 grIvAmUlasya paridhirddhAvizatyaMgulAtmakaH / hRnmadhya paridhirjJeyazcatuHpaJcAzadaMgulaH // 117 // kaMThanA mULanI paridhi khAvIza AMgaLanI ane vakSasthaLanI paridhi cApana AgaLatI jANavI, 117 * paridhi=circumference, For Private And Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mUrti vicAra. hInAMgulacatustAlaparidhirhRdayasya ca / AstanAtpRSTha dezAntA pRthutA dvAdazAMgulA // 118 // va hRdayanI paridhi satALIza AMgaLanI navI. stanathI mAMDIne vAMsA sudhInA bhAgane eTale pakhaDAne bAra AMgaLa jADu karavu. 118 sArddhatritAlaparidhiH kaTayAzca dvayaMgulAdhikaH // caturaMgula utsedho vistAraH syAtSaDaMgulaH // 119 // kiTanI piridha cumAlIza AMgaLanI jANavI; tenI cAra AMgaLamAM UMcAI ane cha AMgaLa vistAra jANavA. 119 pazcAdbhAge nitambasya strINAmaMgulato'dhikaH / bAhugramUlaparidhiH SoDazASTAdazAMgulaH // 120 // devI vagere strIjAti mUrtinA nitaMbanA AMgaLI karavI ane purUSanA nita MbanA lIza AMgaLanI karavI. hAthanA agra jANavI. 120 pAchaLa bhAganI paridhi zvetALIya pAchaLanA bhAganI paridhi khetAbhAganI paridhi aDhAra AMgaLanI 200 hastamUlAgra paridhizvaturdazadazAMgulaH / paJcAMgulA pAdakaratalayorvistRtiH smRtA // 121 // hAthanA mULanI piridha cAda AMgaLanI ane agra bhAganI paridhi dA AMgaLanI; tathA hAthanAM ne paganAM taLIyAnA vistAra pAMca AgaLanA jANavA 121 UrumUlasya paridhirdvAtriMzadaMgulAtmakaH / UnaviMzatyaMgulaH syAdUrvagra paridhiH smRtaH // 122 // sAthaLanA mULanI paridhi matrIza AMgaLI ane tenA agra bhAganI ridhi gaNIza AMgaLanI jANavI. 122 jaMghAmUlAgraparidhiH SoDazadvAdazAMgulaH / madhyamAmUlaparidhirvijJeyazcaturaMgulaH // 123 // jAMdhanA mULanA agra bhAganI paridhi seALa AMgaLanI; ane tenA agra bhAganI paridhi khAra AMgaLanI; ane vacaTa AMgaLInI mULa piridha cAra AMgaLa jANavI. 123 tarjanyanAmikAmUlaparidhiH sArddhatryaMgulaH / kaniSThikAyAH paridhirmUle tryaMgula eva hi // 124 // For Private And Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. tarjanI (aMguThA pAsenI AMgaLInI) ane anAmikA (TaglI AMgaLI)nI mULa paridhi sADA traNa AMgaLanI ane kaniSThikAnI mULa paridhi traNa AMgaLanI ja jANavI. 124 svamUlaparidhaH pAdahIno'gre paridhiH smRtaH / hastapAdAMgaSThayozca catuHpaJcAgulaM kramAt // 125 // jyAM agra bhAganI paridhi jaNAvI nahoya tyAM kramavAra pitAnA mULanI paridhine eka catuthAza hIna paridhi jANavI. hAthanA aMguThAnI paridhi cAra AMgaLanI ane caraNanA aMguThAnI paridhi pAMca AMgaLanI jANavI. 125 pAdAMgulInAM paridhisvyaMgulaH samudAhRtaH / macI stanonamaH gurumayagurum II rahyuM che paganI AMgaLIonI paridhi traNa AgaLanI kahI che. tathA be stananuM maMDaLa DoDha AgaLa ane nAbhi maMDaLa eka AMgaLanuM jANavuM. 126 sarvAGgAnAM yathAzani pATavaM parikalpayet / nordhvadRSTimadhodRSTiM mIlitAkSI prakalpayet / nograSTintu pratimAM prasannAkSI vicintayet // 127 // pratimA suMdara dekhAya tema tenA sarva avaya suMdara banAvavA. uMcA netravALI nicAM netravALI athavA te khIcelI dRSTivALI tathA bhayaMkara dRSTivALI pratimAne prasanna dRSTivALI jANavI nahIM. 127 maMdira racanA. pratimAyAstRtIyAMzamAzaM tatsupIThakam // 128 // pratimAne besavAne mATe pratimAnA eka tRtIyAMza athavA te aza jevaDuM sAruM Asana banAvavuM. 128 dviguNaM triguNaM dvAraM pratimAyAzcaturguNam / / ekadvitricaturhastaM pIThaM devAlayasya ca // 129 // - devamaMdiranuM bAraNuM pratimA karatAM bamaNuM, tramaNuM ke cogaNuM meTuM karavuM. ane devamaMdirano pITha bhAga pratimAnA pramANamAM eka, be, traNa athavA cAra hAthane kara. 129 pIThatastu samucchrAyo bhitterdshkraadhikH| dvArAttu dviguNocchrAyaH prAsAdastholabhUmibhAk / zikharaM cocchrAyasamaM dviguNaM triguNaM tu vA // 130 // For Private And Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratimA kRti nIti. 19 mAdara navarAM bhIta daza hAtha vizeSa thI karavI, devadevamaMdiranAM bAraNAM karatAM khamaNI karavI ane uparanI bhUmi sudhI uMcI karavI; tathA madiranuM zikhara ucAinA pramANamAM khamaNuM ke tramaNuM uMcu karavu. 130 ekabhUmi samArabhya sapAdazatabhUmikam // prAsAdaM kArayecchaktyA hyaSTAnaM padmasannibham | caturdinmaNDapaM vApi catuHzAlaM samantataH // 131 // peAtAnI zakti pramANe ATha khuNAvALu, ane kamaLanA AkAranuM devamaMdira baMdhAvavuM. temAM ethI mAMDIne ekasesa pacIzaparyaMta mALeA karAvavA, tathA maMdiranI cAra dizAmAM pharatA cAra maMDapeA karAvavA athavA te cAra zALAe karAvavI. 131 sahastrastambhasaMyuktazcottamo'nyaH samo'dhamaH // 132 je devadiramAM hajAra sthaMbha heAya tene uttama jANavuM, te karatAM utaratAM te madhyama ane te karatAM paNa utaratA darane adhama jANavuM. 132 prAsAde maNDape vApi zikharaM yadi kalpyate / * stambhAstatra na karttavyA bhittistatra sukhapradA // 133 // deva maMdiramAM athavA te tenA maMDaLamAM je zikhara pharelAM hAya tA temAM sthA karAvavA nahI tyAM bhiMtaja sukhakara thaI paDe che. 103 prAsAdamadhyavistAraH pratimAyAH samantataH / SaDguNo'STaguNo vApi purato vA suvistaraH // 134 // devamadiranA madhya bhAganA vistAra pratimAnA karatAM chagaNA athavA AThagaNA rAkhaveA; ane pratimAnI AgaLanA bhAga vadhAre vizALa rAkhavA. 134 pratimA kRti nIti. vAhanaM mUrttisadRzaM sArddhaM vA dviguNaM smRtam / yatra noktaM devatAyA rUpaM tava caturbhujam // 135 // pratimAnuM vAhana pratimA jevaDu, te karatAM DaTTu, athavA te bamaNu jANavuM, jyAM AgaLa devanuM svarUpa jaNAvyuM na heAya tyAM caturbhujaM 35 jANavuM. 135 abhayaM ca varaM dadyAdyatra noktaM yadAyudham / carAyudham | adhaH kare tUrdhvakare zaMkhaM cakraM tathAMkuzam // 136 // For Private And Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 200 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. tAmikA (Ta - pAzaM vA DamaruM zUlaM kamalaM kala su laDDukaM mAtuluGga vA vINAM mAlAM ca pustakam // jyAM je devanAM AyudhAnAM nAme ApyAM na hoya nicenA e hAthamAM krama pramANe abhaya ane vara nAmanAM ane uparanA be hAthamAM zaMkha, cakra, aMkuza, pAza, DamarU, trizULa, kamaLa, kaLaza, stuva, lADu, mAtRliMga, vINA, mALA athavA te pustaka emAMthI game te be vastuo ApavI. 136 137 27 // 3 17 || * tyAM te devanAM Ayudhe ApavAM; mukhAnAM yatra bAhulyaM tatra paMktyA nivezanam / tatpRthaggrIvamukuTaM sumukhaM svakSikarNayuk // 138 // je pratimAne ghaNAM mukha haiya tyAM te mukhAne 5tima dha karavAM ane te pratyeka mukha prasanna karavAM; tenAM netrA aNIyALAM ane suMdara karavAM, kAna paNa maneAhara karavA; tathA dareka kaTha ane mukuTa jIda karavA. 138 bhujAnAM yatra bAhulyaM na tatra skandhabhedanam // 139 // jyAM ghaNI bhujAe hAya, tyAM pratyeka bhujAe judI judI kAMdha karavI nahIM. 139 kUrparordhvantu sUkSmANi cipiTAni dRDhAni ca / bhujamUlAni kAryANi pakSamUlAni vai yathA // 140 // kANIne urdhvabhAga ane auhAthanAM mULA banne paDakhAnA mULa jevAM sUkSma, capaTAM ane dRDha banAvavAM. 140 brahmastu caturdisumukhAnAM viniyojanam // 141 // brahmAnA cAramukhAne hArabaMdha karavAM nahIM, paNa cAra dizAmAM karavAM. 141 hayagrIvo varAhazca nRsiMhazca gaNezvaraH / mukhairvinA narAkAro nRsiMhazca nakhairvinA 142 // hacIva, varAha, narasi Mha ane gaNapatinA zarIranA AkAra, mukha vinA saghaLe manuSyanA jevA banAvave. eTale hayagrIvanuM mukha gheADAnA jevu, varAhanu mukha bhuMDa jevu, narasiMhanu mukha siMhanA jevu, ane gaNapatinuM mukha hAthInA jevuM karavuM; te vinAnA avayava manuSyanA jevA karavA. ane narisaMhanA nakha manuSyanA jevA karavA nahIM. paNa siMhanA jevA karavA. 142 For Private And Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratimA kRti nIti. tiSTatI sUpaviSTAM vA svAsane vAhanasthitAm / pratimAmiSTadevasya kArayeduktalakSaNAm // 143 // hInazmazrunimeSAM ca sadA ghoDazavArSikIm / divyAbharaNavastrADhyAM divyavarNakriyAM sadA / vastrairApAdagUDhAM ca divyAlaMkArabhUSitAm // 144 // potAnA Asana upara daMDAkAre ubhelI athavA to sArI rIte beThelI athavA to vAhana upara beThelI, DADhI ane nimeSa (maTakuM) rahita, nitya zALa varSanI, divya AbharaNathI tathA vastrothI zebhatI, divya raMganI, sadA divya karma karatI, vastrathI caraNaparvata DhaMkAyalI, divyaAbhUSaNovALI, zAstrokta lakSaNasaMpana ISTadevanI pratimA karAvavI. 143-144 hInAMgyo nAdhikAMgyazca kartavyA devatAH kvacit / hInAMgI svAminaM hanti hyadhikAMgI ca zilpinam // 145 // koI divasa devanI pratimA ochA avayavavALI ke adhika avayavavALI karavI nahIM. kAraNa ke ochA avayavavALI pratimA pitAnA svAmIno nAza kare che, ane mApa karatAM adhika aMgavALI pratimA pitAnA banAvanArA salATane nAza kare che. 14pa kazA durbhikSadA nityaM sthUlA rogapradA sadA / gUDhasandhyAsthadhamanI sarvadA saukhyavardhinI // 146 // durbaLamUrti niraMtara daridratA Ape che, sthUlamUrti sadA roga kare che. ane jenAM hAtha, paga vagerenA sAMdhA, hADakAM ane nADIye bIlakula jaNAtAM na hoya tevI puSTamUrti hamezAM saikhyavardhanI che. 146 varAbhayAbjazaMkhAdyahastA viSNozca saattvikii| mRgavAdyAbhayavarahastA somasya sAttvikI // 147 // cAra bhujAmAM kramavAra vara, abhaya, kamaLa ane zaMkha dhAraNa karanArI viSNunI mUrti sAtvikI che. tathA cAra bhujAmAM mRga, vAritra, vara, ane abhaya dhAraNa karanArI caMdranI mUrti (paNa) sAtvikI che. 147 varAbhayAbjalaDukahastebhAsyasya sAttvikI / padmamAlAbhayavarakarA sattvAdhikA ravaH // 148 // cAra bhujAmAM vara, abhaya, kamaLa tathA lADu dhAraNa karanArI gaNapatinI mUrti sAtvikI che, ane kamaLa, mALA, vara, ane abhaya dhAraNa karanArI sUryanI mUrti (paNa) sAtvikI che. 148 For Private And Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 201 zukranIti. vINAluGgAbhayavarakarA sattvaguNA zriyaH // 149 // cAra bhujAmAM kramavAra vINA, luMgA (kamaLapuSpa), abhaya tathA vara dhAraNa karanArI lakSmInI mUrti sAtvika jANavI, 149 zaMkhacakragadApadvairAyudhairAditaH pRthak / SaT SaDbhedAzca mUrtInAM viSNAdInAM bhavanti hi // 150 // viSNu Adi mUrtinA zaMkha, cakra, gadA ane padmAda jIdAM judAM AyudhA vaDe prathamathI cha cha bhedo thAya che. 150 yathopAdhiprabhedena svasaMyogavibhAgataH / samastavyasta varNAdibhedajJAnaM prajAyate // 151 // wwwwwm jema judAM judAM nAmathI judApaNuM jaNAya che tema pAta peAtAnAM vAhana tathA asra vagerenA bheda vaDe samastanu ane eka eka varSa vageretu judAMpaNu jaNAya che. 151 lekhyA lepyA saikatI ca mRNmayI paiSTikI tathA / etAsAM lakSaNAbhAve na kaizvidoSa IritaH // 152 // citralI, lIMpIne karelI, retInI, mATInI ane leTanI mUrtiye bane che. A murtiyAmAM kadI kAI guNa eche. hAya tApaNu kAIe tene mATe doSa kahyA nathI. 1para bANaliGge svayambhUte candrakAntasamudbhave / ratnaje gaNDako te mAnadoSo na sarthathA / pASANadhAtujAyAntu mAnadoSAnvicintayet // 153 // svayaMbhUmUrtimAM, cadrakAMta maNinI mUrtimAM, ratnanI mUrtimAM, pattha ranI mUrtimAM eTale mANamAM ke li MgamAM sarvathA mApanA doSa gaNavA nahIM. paNa pASANanI mUrtiyAmAM ke dhAtunI mUrtiomAM mApanA deza gaNavA. 153 zvetapItArakta kRSNapASANairyugamedataH / pratimAM kalpayecchilpI yathArucyaparaiH smRtA // 154 // : zalATe yugane anusarIne zveta, pILA, rAtA, ane kALA pASaNanI mUrtie banAvavI. ( eTale satyayugamAM zveta tretAyugamAM pILI, dvAparamAM rAtI ane kaLiyugamAM kALI mUrti manAvavI.) ane peAtAnI IcchAnusAra manAvavI ema zAstramAM kahyuM che. kASTAdikanI mUrtiye 154 For Private And Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhana kati nIti. RE zvetA smRtA sAttvikI tu pItA raktA tu rAjasI / tAmasI kRSNavarNA tu hyuktalakSmayutA yadi // 155 // upara kahelAM lakSaNavALI jeta mUrtine sAtvika pILI ane rAtI mUrti rAjasI ane kALI mUrtine tAmasI jANavI. 155 sauvarNI rAjatI tAmrI tikI vA kRtAdiSu // 156 // satyayugamAM suvarNanI, tretAyugamAM rUpAnI, dvAparayugamAM tAMbAnI ane kaLiyugamAM pittaLanI mUrtI karavI. 156 zAMGkarI zvetavarNA vA kRSNavarNA tu vaiSNavI / sUryazaktigaNezAnAM tAmravarNA smRtApi ca / lohasIsamayI vApi yathoddiSTA smRtA budhaiH // 157 // zaMkaranI pratimA taraMganI, viSNunI pratimA kALA raMganI, sUrya, zakti tathA gaNapatinI pratimA rAtA raMganI athavA te leDhAnI ke sIsAnI paNa thAya che, Ama zAstramAM kahyuM che te vidvAne e jANavuM. 157 calArcAyAM sthirArcAyAM prAsAdAyuktalakSaNAm / natimAM sthApannAnya saurAvanArA... II 218 | alpakALa sudhI ke lAMbA kALa sudhI pUjA karavI hoya, tyAre prAsAda vageremAM zAstrokta lakSaNavALI pratimAne sthApavI; paraMtu zAstramAM kahelAM lakSaNa rahita pratimAnuM sthApana karavuM nahIM, kAraNake te sarva sukhane nAza kare che. 158 sevyasevakabhAveSu pratimAlAkSaNaM smRtam // 159 // jyAM sevya sevaka bhAva hoya eTale kevaLa moja zokhane mATe pratimA sthApavI na hoya, paNa bhakti karavA mATe pratimA sthApavI hoya tyAM zAstramAM kahyA pramANe pratimA taiyAra karAvavI. 159 pratimAyAzca ye doSA hyarcakasya tapobalAt / sarvatrezvaracittasya nAzaM yAnti kSaNAtkila // 160 // pratimAnA , tenI pUjA karanArA ane izvaraupara bhAva rAkhanArA evA sevakane tapa:prabhAvathI kSaNamAtramAM avazya nAza pAme che. 160 vAhana kRti nIti. devatAyAzca purato maNDape vAhanaM nyaset / dvibAhugaruDaH proktaH sucaJcuH svakSipakSayuk // 161 // For Private And Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. narAkRtizcaJcumukho mukuTI kavacAGgadI / vArnizIrSa lepa lAgnottara 22 ! devanI pratimAnA sanmukha, maMDapamAM, vAhananI sthApanA karavI. jemake be bAhuvALe, suMdara cAMcavALo, suMdara netra ane pAMkhavALa, manuSyAkAra, mukuTadhArI, kavaca tathA bAjubaMdhadhArI, be hAtha joDI mastaka namAvIne potAnA prabhunA caraNakamaLa tarapha dRSTi karIne ubhelo ( heya te ) garuDa karavo. 161-162 vAhanatvaM gatA ye ye devatAnAM ca pakSiNaH / kAmarUpadharAste te tathA siMhavRSAdayaH // 163 // svanAmArutayazcaite kAryA divyA budhaiH sadA / subhUSitA devatAgramaNDape dhyAnatatparAH // 164 // je je mayUra, kukaDA vagere pakSiye tathA siMha, baLada vagere pazuo devanAM vAhane che te pitAnI IcchAnusAra rUpa dhAraNa kare che, vidvAnae nitya devanAmaMDapa AgaLa tenA nAma pramANe AkRtivALA divya, maneha2, AbharaNathI alaMkRta ane devadhyAnamAM parAyaNa vAhane banAvavAM. 163-164 mAta: ti, zadi vRdapurA asaTo vyAghra ityuktaH siMhaH sUkSmakaTirmahAn // 165 // bRhadbhagaNDanetrastu bAlavezo manoharaH / saTAvAndhUsaro'kRSNalAJchanazca mahAbalaH // 166 // mIMdaDA jevA AkAravALa, pILA kALA paTTAvALo, moTI kAyAvALe ane kezavALI rahita prANine vAgha kahe che. jenI keDa pAtaLI hoya, jenI kAyA uMcI hoya, bhamara, gAla ane netra moTAM hoya, bALa vezadhArI suMdara svarUpavALa ne kezavALIthI alaMkRta hoya, zarIrane raMga dhusare hoya, jenA zarIra upara kALA DAdha na hoya, ane je mahA baLavAna hoya tene siMha kahe che. 165-166 bhedaH saTAlAJchanato nAkRyA vyAghrasiMhayoH // 167 // vAghamAM ane siMhamAM kezavALI ane kALApaTAne bheda che, paraMtu AkAramAM baMne maLatA Ave che. 167 gaNapati. pratimA nIti. gajAnanaM narAkAraM dhvastakaNaM pRthUdaram / bRhatsaMkSiptagahanapInaskandhAMdhUipANinam // 168 // For Private And Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapati pratimA nIti. W bRhacchuNDaM bhagavAmaradamIpsitavAhanam / ISatkuTiladaNDAgravAmazuNDamadakSiNam / sandhyasthidhamanIgUDhaM kuryAnmAnamitaM sadA // 169 // lAMbA kAna ane moTA peTavALA, meTI, saMkSipta, ghATI ane jADI (mAMsa bharelI) kAMdha, hAtha tathA caraNavALA, meTI zuMDavALA, DAbI taraphanAM dAMta rahita, icchita vAhana upara beThelA, jarA vAMkI vaLelI lAkaDInA agra bhAga jevI manohara zuMDavaDe dIpatA, sarva devamAM prathama pUjAtA, jenA zarIra upara sAMdhA, hADa ane nADI dekhAtAM na hoya evA, manuSAkAra-gajAnana niraMtara zAstramAM kahelAM mApa pramANe banAvavA. 169-169 sArddhacatustAlamitaH zuNDAdaNDaH samantataH / rAAMgu mata ja mUAiewtu zu che ?70 | cAre tarapha sADAcAra tAla jevaDI zuDa karavI, daza daza AMgaLanuM ma. staka karavuM, ane bhUkaTI tathA gAlane bhAga cAra AMgaLane karo. 170 nAsottaroSTharupA ca zeSA zuNDA sapuSkarA / dazAMgulaM karNadeyaM tadaSTAMgulavistRtam // 171 // zuMDa nAsikAnI nice rahelA ochaparyata echanA AkAranI karavI. bAkInI zuDa pura daMDa sahita karavI, ane kAna daza AMgaLa lAMbA tathA ATha agiLa pahoLA karavA. 171 karNayorantare vyAso yaMgulastAlasammataH / / mastake 'syaiva paridhijJeyaH SaTtriMzadaMgulaH // 172 // kAnanI madhyano vyAsa eka tAla ane be AMgaLane jANa; ane tenA mastakanI paridhi chatrIsa AMgaLanI jANavI. 172 netropAnte ca paridhiH zIrSatulyaH sadA mtH| savyaMguladvitAlaH syAnnetrAdhaHparidhaH kare // 173 // karAgre paridhijJeyaH puSkare ca dshaaNgulH| vyaMgulaM kaNThadairdhya tatparidhistriMzadaMgulaH // 174 // baMne netranA prAMta bhAganI paridhi hamezAM mastakanA jevaDI jANavI, netranI nicenA bhAganI paridhi be tAla ane be AgaLanI jANavI, guMDanI, zuMDanA agra bhAganI, ane tenA nALanI paridhi daza AMgaLanI jANavI; kaMThanI laMbAI traNa AgaLanI ane tenI paridhi trIsa AMgaLanI jANavI. 173-74 For Private And Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 zakanIti. pariNAhastUdare ca catustAlAtmikaH sadA / SaDaMgulo niyaktavyo'STAMgulo vApi zilpibhiH // 175 // zilpa zAstrIe haMmezA gaNapatinuM peTa cAra tAla ane cha AMgaLa athavA te cAra tAla ane ATha AMgaLa moTuM karavuM. 175 dantaH SaDaMgulo dIrdhastanmUlaparidhistathA / SaDaMgulazcAdharASTaH puSkaraM kamalAnvitam // 176 // dAMtanI laMbAI paNa cha AMgaLanI karavI. ane tenA mULanI paridhi paNa cha AgaLanI karavI; tema niceno oSTa paNa cha AMgaLane karavo, ane puSkara, kamaLa sahita karavuM, 176 UrumUlasya paridhiH SaTtriMzadaMgulo mataH / trayoviMzatyaMgulaH syAdUrvagraparidhistathA // 177 // sAthaLanA mULanI paridhi chatrIza AMgaLanI ane tenA agra bhAganI paridha grevIsa AgaLanI jANavI. 177 jaMghAmUle tu paridhirvizayaMgulasammitaH / paridhirbAhumUlAderadhiko caMgulouMgulaH // 178 // jAMghanA mULanI paridhi viza AMgaLanI ane hAthanA mULanI paridhi traNa AMgaLa jeTalI jaNAvelI che. 178 karNanetrAntaraM nityaM vijJeyaM caturaMgulam / mUlamadhyAgrAntaraM tu dazasaptaSaDaMgulam / netrayoH kathitaM tajjJairgaNapasya vizeSataH // 179 // kAnane ane netrane aMtara niraMtara cAra AMgaLane jANa; ane tenA mULa bhAganI, madhya bhAganI tathA agra bhAganI, paridhi kamavAra daza sAta ane cha AgaLanI jANavI. paMDitAe gaNapatinA netra mATe ATaluM vizeSa kahyuM che. 179 zaktimUrti kRti nIti. utsedhaH pRthutA strINAM stane paJcAMgulA matA // 180 // zaktinI mUtinAM stananI uMcAI, tathA sthULatA pAMca AgaLanI kahI che. 180 strIkaTayAM paridhiH proktastritAlo caMgulAdhikaH / strINAmavayavAnsarvAnsaptatAlairvibhAvayet // 181 // For Private And Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapati pratimA nIti. 277 zaktinI kaTinI paridhi traNa tAla ane be AMgaLa kahI che. zaktinI mUrtiyonA saghaLA avayavo sAta tAlanA jANavA. 181 saptatAlAdimAne'pi mukhaM syAd dvAdazAMgulam / bAlAdInAmapi sadA dIrghatA tu pRthakpRthaka // 182 // sAta tAlanuM parimANa chatAM paNa strI matanuM mukha bAra AMgaLanuM hoya ane bALaka vagere mUrtinI paNa dIrdhatA sadA judI judI jANavI. 182 zizostu kandharA hUsvA pRthu zarSi prakIrtitam / kaNThAdho varddhate yAdRktADakzIrSa na varddhate / 183 // bALaka mUrtinI kAMdha TuMkI ane mastaka moTuM kahyuM che tenA kaMThanI nIceno bhAga jevI rIte vadhe che te pramANe mastaka vadhatuM nathI. 183 kaNThAdho mukhamAnena bAlaH sArddhacaturguNaH / dviguNaH ziznaparyanto hyadhaH zeSantu sakthitaH // 184 // bALa mUrtinA mukhanA pramANamAM kaMThanI niceno bhAga sADAcAra gaNo karavo ane sAthaLanI nice zizna parvatano bhAga bamaNa karavo. 184 sapAdadviguNau hastau dviguNau vA mukhena hi / sthaulye tu niyamo nAsti yathAzobhi prakalpayet // 185 // mukhanA parimANa karatAM hAtha savA be gaNA athavA bamaNA moTA karavA tenI sthULatAmAM kaMI niyama nathI, mATe suMdara lAge tevA karavA. 185 nityaM pravate vAlaH paJcAbdAtparato bhRzam / syAtSoDaze'dve sarvAGgapUrNA strI viMzatau pumAn // 186 // bALaka pAMca varSa pachI nitya vadhavA mAMDe che; strI soLame varSe sarva avayave saMpUrNa thAya che ane purUSa vazame varSe sarva avayave saMpUrNa thAya che. 186 tato'rhati pramANaM tu saptatAlAdikaM sadA / kazcidvAlye'pi zobhATyastAruNye vAIke kvacit // 187 // mATe tarUNa mUrti niraMtara sAta tAla vagere pramANunI banAvavI. koI vakhate kaI mUrti bALakapaNAmAM paNa zobhe che, koI mUrti tarUNAvasthAmAM zebhe che ane kaI vRddhAvasthAmAM zebhe che. 187 24 For Private And Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 200 zuddhanIti. mUrtinuM tAla pramANa. mukhAdharUyaMgulA grIvA hRdayaM tu navAMgulam | tathodaraM ca bastizca sakthi tvaSTAdazAMgulam // 188 // tryaMgulaM tu bhavejjAnu jaMghA tvaSTAdazAMgulA / gulphAdhastrayaMgulaM jJeyaM saptatAlasya sarvadA / / 189 // mukhanI nicene kaMTha traNa AMgaLanA karavA, hdaya nava AMgaLanuM karavuM, udara ane nAbhinI nicenA bhAga paNa nava AMgaLane karavA, sAthaLa aDhAra AMgaLanA karavA, geADhaNa traNa AMgaLanA karavA, jAMdha aDhAra - gaLanI karavI ane dhruTInI nicenA bhAga traNa AMgaLane karavA-A sAta tAlanI mUttinuM pramANa niratara samajavuM. 188-189 vedAMgulA bhaved grIvA hRdayaM tu dazAMgulam / izAMgulaM codaraM syAdvAstacaiva dazAMgulaH // 190 // ekaviMzAMgulaM sakthi jAnu syAccaturaMgulam / ekaviMzAMgulA jaMghA gulphAvazcaturaMgulam // 199 // aSTatAlapramANasya mAnamuktamidaM sadA // 992 // kaMThe cAra AMgaLanA karavA, hRdaya daza AMgaLanuM karavuM, udara ane nAbhinI nicene bhAga daza AMgaLaneA karaveA, sAthaLa ekavIza AMgaLanA karavA, ane geAThaNa cAra AMgaLanA jANuvA; noMdha ekavIsa AMgaLanI ane yuTInI nicenA bhAga cAra AMgaLane jANavA--A ATha tAlunI mUrtinuM pramANa nira Mtara kahyuM che. 190-192 trayodazAMgulaM jJeyaM mukhaJca hRdayaM tathA // 993 // udaraM ca tathA bastirdazatAlaSu sarvadA / gulphAvazca tathA grIvA jAnu paJcAMgulaM smRtam // 194 // SaDviMzayaMgulaM sakthi tathA jaMghA prakIrtitA / ekAMgulo mUrdhni maNirdazatAle prakalpayet / paJcAzadaGgulau bAhU dazatAle smRtau sadA // 195 // mukha, hRdaya, udara ane nAbhinI nicene bhAga haMmezAM tera AMgaLane jANavA, dhruTInI niceneA bhAga, kaMTha ane geADhaNu pAMca AMgaLanA jANavA, sAthaLa ane jAMdha chavIsa AMgaLanI kahI che, mastaka uparanA mi eka For Private And Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pizAca pratimA. ra79 AMgaLane karavo ane bane bAhupacAsa AMgaLa lAMbA karavA-A daza tAlanI mUrtinuM pramANa niraMtara jANavuM. 193-194-15 vyagulau vyaMgulau cono tato hInapramANake / pATavantu yathAzobhi sarvamAneSu kalpapet // 196 // daza tAla karatAM nAnI mUrti karavI hoya te tenAM pratyeka aMga be AMgaLa nAnAM karavAM; ane bIjAM sarva mApamAM mUrti suMdara dekhAya tevAM aMga banAvavAM. 196 navatAlapramANe na hyUnAdhikyaM prakalpayet // 197 // nava tAlanI mUrtimAM ochA vadhatuM karavuM ja nahIM. 97 dazatAle tu vijJeyau pAdau paJcadazAMgulau / ekaikAMgulahInaustastato nyUnapramANake / dazatAlordhvamAne tu tAle tAle'dhikAMgulam / kalpayenmukhato dhImAnzilpavitsu yathA tathA // 198 // daza tAlanI mUrtinA caraNa paMdara AgaLanA karavA, daza tAla karatAM ochA pramANanI mUrti hoya to te paMdara AMgaLamAMthI eka eka AMgaLa ochuM karavuM ane daza tAla karatAM vizeSa tAlanI mUrti hoya, te daraeka tAle eka AMgaLa vadhAratAM javuM. buddhizALI zalATe mukhathI caraNa sudhImAM jema mUrti sArI dekhAya tema karavI. 198 pizAca pratimA. dIrghorujaMghA vikaTA krUrA syAdbhISaNAsurI / paizAcI pratimA jJeyA rAkSasI sukRzApi vA // 199 // moTA sAthaLa vALI, moTI jAMghavALI, krodhI, kUra ane bhayaMkara pratimAne AsurI pratimA jANavI. upara jaNAvelI atizaya durbaLa pratimAne pizAca pratimA jANavI. 199 na paJcAMgulato hInA na SaDaMgulato'dhikA / karasya madhyamA proktA sarvamAneSu tadvidaiH // 20 // mUrtinuM mApa jANanArA vidvAna zi5iyo kahe che ke, sarva mApamAM mUrtinI vacaTa AMgaLI pAMca AMgaLathI nAnI karavI nahIM, tema cha AMgaLathI moTI karavI nahIM. 200 For Private And Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 280 zukranIti. mUrtinAM zarIra. kacittu bAlasadRzaM sadaiva taruNaM vpuH| mUrtInAM kalpayocchalpI na vRddhasadRzaM kvacit // 201 // mUrti ghaDanArA zilpazAstrIe mUrtinuM zarIra sadA tarUNa banAvavuM, ane koI veLA bALaka banAvavuM; paraMtu keAI veLA vRddha banAvavuM nahIM. 201 evaMvidhAnnRpo rASTre devAnsaMsthApayetsadA / / pratisaMvatsaraM teSAmutsavAnsamyagAcaret // 202 / / rAjAe sadA upara jaNAvyA pramANe devonI sthApanA karavI, ane pratyeka varSe devonA sArI rIte mahotsavo karavA. ra0ra bhAMgelI mUrtine ane jIrNa maMdirane uddhAra. devAlaye mAnahInAM mUrti bhagnAM na dhArayet / prAsAdAMzca devAjIrNAnunRtya yatnataH // 203 // devatAM tu puraskRtya nRtyAdInvIkSya srvdaa| na manaH svopabhogArthaM vidadhyAdyanatA nRpaH / / 204 // rAjAe devAlayamAM mApa vinAnI-jema tema ghaDI kADhelI) tathA bhAMgelI mAsane rAkhavI nahIM. jIrNa maMdira ane mUtaono prayatnathI uddhAra karo tathA niraMtara devanuM pUjana karyA pachI devAnI sanmukha thatA nRtyAdika utsava jevA. paraMtu rAjAe pote nAnA prakAranA vaibhava bhogavavA mATe te te viSayomAM pitAnuM mana Asakta na thAya tenI sArI pere saMbhALa rAkhavI. 204 prajAe karelA utsavamAM rAjAe bhAga le. prajAbhirvidhUtA ye ye [tsavAstAMzca pAlayet / prajAnandena santuSyettaduHkhaiduHkhito bhavet / / 205 // prajA je je utsava kare te saghaLA utsava rAjAe mAnya rAkhavA, prajAnA sukhathI sukhI thavuM ane tenA duHkhathI duHkhI thavuM. 205 iti zukranItau rASTre madhyaM caturthAdhyAyasya lokadharma nirUpaNaM nAma caturtha prakaraNam / For Private And Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra darzana. 281 adhyAya 4 tha. prakaraNa 5 muM vyavahAra dazana. duSTanigrahaNaM kuryAd vyavahArAnudarzanaiH / svAjJayA vartituM zaktA svAdhInA ca sadA prajA // 1 // vivAda viSayone yathArtha nirNaya karIne, duSTane zikSA karavI. prajA svataMtra hoya sadA potAnI icchAnusAra vatI zake che, mATe rAjAe potAnI prajA svataMtratAe varte nahIM tema karavuM. 1 sveSTahAnikaraH zatrurduSTaH pApapracAravAn / iSTasampAdanaM nyAyyaM prajAnAM pAlanaM hi tat // 2 // duSTa ane pApAcArI zatru sAmA manuSyanA lAbhane nAza kare che, mATe rAjAe potAnuM hita sAdhavuM e nIti bhareluM che ane te ISTa saMpAdana prajA pAlana gaNAya che. 2 zatroraniSTakaraNAnnivRttiH zatrunAzanam / pApAcArAnivRttiryairduSTInagrahaNaM hi tat / / 3 // zatrane aNahita karatAM aTakAvavo e tene nAza samaja; ane je upAyothI duSTane pApakarma karatAM aTakAvavo tene duSTadaMDa samaja. 3 svaprajAdharmasaMsthAna sadasatpravicArataH / jAyate cArthasaMsiddhirvyavahArastu yena saH // 4 // je sArA tathA naratA karma saMbaMdhI vicArathI potAnI ane potAnI prajAnI dharma upara sArI AsthA baMdhAya tathA kAryonI sArI rIte siddhi thAya tene vyavahAra jANavo. 4 dharmazAstrAnusAreNa krodhalobhavivarjitaH / saprAvicivAkaH sAmAtyaH sabrAhmaNapurohitaH / samAhitamatiH pazyevdyavahArAnanukramAt / / 5 // . rAjAe dha ane lebhane tyAga karI nyAyAdhIza, kAryabhArI, brAhmaNa, ane purohita vagerene sAthe rAkhI sAvadhAna mana thaIne dharmazAstramAM kahyA pramANe kramavAra prajAnA vyavahArane (dAvAone) tapAsavA. 5 For Private And Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 zukranIti. naikaH pazyecca kAryANi vAdinoH zrRNuyAdvacaH / rahAsa ca nRpaH prAjJaH sabhyAzcaiva kadAcana // 6 // keLavAyelA rAjAe ane nyAya sabhAsadoe kaI divasa ekAMtamAM vAdI ane prativAdInA vyavahArone (dAvAne) tapAsavA nahIM; tathA te bannenu balavuM paNa sAMbhaLavuM nahIM. 6 pakSapAtAdhiropasya kAraNAni ca paJca vai / rAgalobhabhaya reSA vAdinozca raha:zrutiH // 7 // prema, lobha, ubhaya, 4Sa tathA vAdI prativAdInuM ekAMtamAM bhASaNazravaNa-A pAMca vastu pakSapAtanA AropanAM kAraNo che. 7 paurakAryANi yo rAjA na karoti sukhe sthitaH / vyaktaM sa narake ghore pacyate nAtra sNshyH|||| je rAjA sukhamAM Asakta thaIne nagarajananAM kAryone pAra pADato nathI, te rAjA pratyakSa ghora narakamAM paDe che te ni:saMdeha che. 8 yastvadharmeNa kAryANi mohAtkuryAnnarAdhipaH / acirAttaM durAtmAnaM vaze kurvanti zatravaH // 9 // je rAjA mohathI adharmanAM kArya AraMbhe che, te durAtmA rAjAne zatruo thoDA divasamAM vaza kare che. 9 asvaryA lokanAzAya parAnIkabhayAvahA / AyurvIjaharI rAjJAmasti vAkye svayaM kRtiH // 10 // tasmAcchAstrAnusAreNa rAjA kAryANi sAdhayet // 11 // je rAjAo sabhAsadone puchayA vinA vAdI tathA prativAdInA kAmane pote ja vicAra karIne nirNaya kare che arthAta zAstravirUddha vicAra Ape che, te rAjAone zatru senA taraphathI bhaya Ave che, teno nAza thAya che, ne narakamAM paDe che ane tenI prajA (paNa) nAza pAme che; mATe rAjAe dharma zAstra pramANe kAryo karavAM. 10-11 yadA na kuryAnnRpatiH svayaM kAryavinirNayam / / tadA tatra niyuJjIta brAhmaNaM vedapAragam // 12 // dAntaM kulInaM madhyasthamanudvegakaraM sthiram / paratra bhIru dharmiSThamudyuktaM krodhavarjitama // 13 // For Private And Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sabhAsada byavasthA. yadA vipro na vidvAnsyAtkSatriyaM tatra yojayet / vaizyaM vA dharmazAstrajJaM zUdraM yatnena varjayet // 14 // rAnta pAte jyAre kAryeAne nirNaya kare nahI tyAre teNe dAvAone nirNaya karavA mATe vinIta, sakuLApanna, pakSapAtarahita, zAMta svabhAvavALA, dhairyavata, paraleAkathI DaranArA, dharmISTha, udyamI, ane kreAdha rahita vedavettA brAhmaNanI nimaNuMka karavI. jo vidvAna brAhmaNa maLe nahI teA te sthAna Upara vidvAna ane sarvaguNasaMpanna evA kSatriyanI nimaNuka karavI, athavAte dharmazAstravettA vaizyanI nimaNUka karavI; paraMtu zUdranI sarvathA nimaNuka ka ravI nahIM. 12-14 yadvarNajo bhavedrAjA yojyastadvarNajaH sadA / tadvarNa eva guNinaH prAyazaH sambhavanti hi // 15 // rAjA je timAM janmyA heya te natanAM mANasAne haMmezAM praznanAM kAryanA nirNaya karavA mATe nimavAM; kAraNake te jAtimAMja bahudhA guNuvaMta purUSA janme che. 15 sabhAsada vyayasthA. vyavahAravidaH prAjJA vRttazIlaguNAnvitAH / ripau mitre samA ye ca dharmajJAH satyavAdinaH // 16 // nirAlasA jitakrodhakAmalobhAH priyaMvadAH / 203 samAna rAjJA niyojitavyAste sabhyAH sarvAsu jAtiSu // 17 // sarvatiyAnA vyavahAramAM kuzaLa, keLavAyalA, zatrumitrane gaNanArA, dharmanuM rahasya jANanArA, satyavAdI, ALasa rahita, kAma, kreAdha, ane leAbhapara vijaya karanArA, madhuravANI kheAlanArA sarva jAtinA purUSone rAjAe sabhAsade nimavA. 16-17 kInAzAH kArukAH zilpikusIdizreNinartakAH / sTinistaraH ryuM: spena dharmendra niLayam // 18 // kheDuteAe, kArIgarAe, zalArTIe, vyAja khAnArAoe, maDaLIoe, naTaleAkAe, jogI ane bhAMDa vageree, tathA taskara vagere natiyAe svadharma pramANe peAtAtAnI jAtinAM kAmane nirNaya karI levA. 18 azakyo nirNayo hyanyaistajjairevatu kArayet // 19 // te te jAtionI rItithI aANyA purUSa! te te jAtinA nirNaya karI zakatA nathI, mATe rAjAe te te leAkeAnI rItabhAtathI jANItA leAkA dvArA te te jAtine niNaeNya karAvave. 19 For Private And Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 284 zukanIti. AzrameSu dvijAtInAM kArye vivadatAM mithH| na vibrayAnnRpo dharme cikIrSurhitamAtmanaH // 20 // brahmacarya Adi AzramamAM rahelA brAhmaNa, paraspara dharmakArya mATe vivAda karatA hoya tyAre, potAnuM zreya IcchanArA rAjAe, vacce, virUddha bolavuM nahIM.20 tadasvinAM tu kAryANi traividhaireva kArayet / mAyAyogavidAJcaiva na svayaM kopakAraNAt // 21 // rAjAe tapasvinA, mAyAviyenA, ane ginA kAryane nirNaya vedapAraMgata purUdvArAja karAvavo-paNa teo kedha kare ema mAnIne pote karavo nahIM-tenA kepathI rAjakuLano nAza thAya che. 21 sabhyagvijJAnasampanno nopadezaM prakalpayet / 3wjJAtirAAinAM kuvArthatapAvanAma rara ! rAja sAre buddhimAna hoya to paNa teNe uMcI batinA tathA sArA svabhAvavALA gurUone, AcAryone ane tapasvIone upadeza Apa nahIM. 22 AraNyAstu svakaiH kuryuH sArthikA sAthikaiH saha / sainikAH sainikareva grAme'pyubhayavAsibhiH // 23 // abhiyuktAzca ye yatra ynnibndhniyojnaaH| tatratyaguNadoSANAM ta eva hi vicaarkaaH|| 24 // vanavAsI bhIla Adika lokoe pitAnA AraNyakonI sAthe maLIne, maMDaLIvALAoe maMDaLIvALAnI sAthe maLIne ane sIpAioe pitAnA sainikanI sAthe maLIne potAnI vacce amukane adhipati nimI kArtha nirNaya karAvavo; tathA gAmanA rahevAsI ubhaya pakSanA lokoe je viSayamAM jeone je kArya karavA mATe nimyA hoya te lokeja tyAM AgaLanA guNo tathA dene nirNaya kare. 23-24 sabhAdhivezana vyavasthA. rAjA tu dhArmikAnsabhyAnneyuGgyAtsuparIkSitAn / vvavahAradhuraM voDhuM ye zaktAH puMgavA iva // 25 // baLada jema khusarI upADI zake, tema je purUSe rAjya kAryabhAranI jusarI uThAvI zake ane dharmaniSTha hoya tevAnI rAjAe sArI rIte parIkSA karavI. te je dhamaTha ane vyavahAranipuNa jaNAya to teone sabhAsada benAvavA. 25 For Private And Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir salAprivezana vyavasthA. lokavedajJadharmajJAH sapta paJca trayo'pi vA / yaMtropaviTAvitrA: phyu: sA yajJasado samA || 26 // je nyAya sabhAmAM vyavahAra, veda ane dharmazAstra jANanArA, sAta, pAMca ke traNa brAhmaNa beThA hAya te sabhAne yajJazALA jANavI. 26 zrotAro vaNijastatra kartavyAH suvicakSaNAH // 27 // (ane) te nyAyasabhAmAM nipuNa vANiyAne trAtA tarike nimavA. kAraNa teo jema suvarNa vagerenI parIkSA karI jANe che tema kAryanirNayanI 5rIkSA paNa karI jANe che. 27 aniyukto niyukto vA dharmajJo vaktumarhati / devIM vAcaM sa vadati yaH zAstramupajIvati // 28 // dharmazAstravettA manuSya kArya nirNaya karavA mATe nimAyA hAya athavA te na nimAyalA hAya tApaNu te khelavAne pAtra che, kAraNa ke je zAstrane anusarIne varte che te devANI khele che. 28 sabhA vA na praveSTavyA vaktavyaM vA samaJjasam / abUvAnvavanvApi naro bhavati kilbiSI // 29 // 285 manuSye rAjyasabhAmAM javu nahIM athavA javuM te kharI vArtA kahevI, paNa jIThuM kheAlavu nahI; kAraNa ke je manuSya jANatAM chatAM khelatA nathI athavA te ADuM khele che te pApI thAya che. 29 rAjJA ye viditAH samyakkulazreNigaNAdayaH / sAhasasteyavarjyAni kuryuH kAryANi te nRNAm // 30 // je kuLavata manuSyA, maMDaLInAM mANasA, ane samudAyanAM manuSyA dharmazAstranA kAmamAM sArAM nipuNa che evu rAjAnA jANavAmAM hoya te manuSyAe manuSyeAnAM sAhasa ane cArI zivAyanAM bIjA kAryane nirNaya ApavA. 30 vicArya zreNibhiH kAryaM kulairyana vicAritam / gaNaizca zreNyavijJAtaM gaNAjJAtaM niyuktakaiH // 31 // AraMbhamAM kAryanirNayanuM kAma, kuLanA mANasAne seApavuM; teoe je kAryanA nirNaya ApyA na heAya te kAryanA vicAra maDaLIe karavA; je kAryanA nirNaya maMDaLI naNI zake nahI te kAryane siddhAMta janasamudAye Apave; ane teethI paNa kAryanA nirNaya ajJAta rahe teA rAjAe nimelA prAphiyA (nyAyAdhIza) vageree karavA. 31 For Private And Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. kulAdibhyo'dhikAH sabhyAstebhyo'dhyakSo'dhikaH kRtH| sarveSAmadhiko rAjA dharmAdharmaniyojakaH // 32 // kAryane nirNaya karavA mATe nimelA sabhAsadone, kuLa, maMDaLI, ane samuha sabhA karatAM uttama jANavA. adhyakSane sabhAsade karatAM uttama jANo ane dharma tathA adharmanA niyaMtA rAjAne sarvathI uttama jANavo. 32 uttamAghamamadhyAnAM vivAdAnAM vicAraNAt / uparyupari buddhInAM carantIzvarabuddhayaH // 33 // uttama, madhyama tathA kaniSTha kAryane nirNaya karavAthI IzvaranI (rAjAnI) buddhi, sAmAnya manuSyonI buddhi karatAM vadhAre uttama hoya che. 33 ekaM zAstramadhIyAno na vindyAtkAryAnarNayam / tasmAdbahAgamaH kAryoM vivAdeSUttamo nRpaiH // 34 // je manuSya eka zAstrane abhyAsa karyo hoya te kAryanuM pariNAma jANato nathI; mATe rAjAoe vivAdanA viSayamAM ghaNuM dharmazAstrano tathA nItizAstrane uMco abhyAsa karavo. 34 sa Ate yaM na dharma sthAre vAdhyAbhavanta: | 21 !! te rAja athavA eka AtmatatvavettA manuSya je kahe tene ja dharma samajavo. 35 ekadvitricaturvAraM vyavahArAnucintanam / kAryaM pRthakpRthak sabhyai rAjJA zreSThottaraiH saha // 36 // rAjAe mahApradhAna sabhAsadonI sAthe rahIne, kAryanA pramANamAM-eka vAra, bevAra, traNavAra athavA te cAra vAra jude jude kAryano nirNaya kara. 36 ArthapratyArthanau sabhyAna lekhakaprekSakAMzca yaH / dharmavAkye rajayati sa sabhAstAratAmiyAt // 37 // je nyAyAdhIza athavA to bIje sabhAsada vAdIne prativAdIne, sabhAsadene, lakhanArA mahetAne, ane darzakone dharmanAM vAkyathI jana kare che te sabhAstAranI padavI meLave che. 37 sabhA aMga. nRpo'dhikRtasabhyAzca smRtirgaNakalekhako / hemAgnyambusvapuruSAH sAdhanAGgAni vai daza // 38 // For Private And Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyAya nIti. 287 rAjA, nimelA sabhAsado, (pura) dharmazAstra, gaNitavettA, lekhaka, suvarNa, agni, jaLa, dhana ane cAkara A daza kArya siddhinAM aMge che. 38 etaddazAMgakaraNaM yasyAmadhyAsya pArthivaH / nyAyAnpazyetkRtamatiH sA sabhAdhvarasannibhA // 39 // zuddhabuddhi rAja, je nyAyasabhAmAM, upara jaNAvelI daza vastune Azraya karIne kAryonA nirNaya kare che te sabhAne yajJa sarakhI jANavI. 29 dazAnAmapi caiteSAM karma proktaM pRthakpRthak / vaktAdhyakSo nRpaH zAstA sabhyA: kArya parIkSakAH // 40 // smRtivinirNayaM brUte japaM dAnaM damaM tathA // 41 // zapathArthe hiraNyagnI ambu tRSitakSubdhayoH / gaNako gaNayedarthaM likhennyAyyaM ca lekhakaH // 42 // upara jaNAvelA daza aMgonAM judAM judAM kAryo kahyAM che. nyAya - bhAmAM adhyakSa kAryanA pariNAmane prakAza kare che, rAjA zikSA kare che, sabhAsada kAryanI parIkSA kare che, dharmazAstra kAmane nirNaya karavAmAM kAma lAge che tathA maMtrono keTalo ne kema japa karavo. dAnazuM ne keTaluM devuM tathA kema Idriyanigraha karavo teno upadeza kare che; enuM ane agni sama khAvA mATe kAma lAge che, tathA pANI tRSAturane ane gabharAyalAne pIvAmAM kAma lAge che. gaNitattA sArA narasA dAvAonI gaNatrI kare che ane lekhaka nyAya sabhAmAM cAlatAM kAmane lakhe che, 40-42 zabdAbhidhAnatattvajJau gaNanAkuzalau shucii| nAnAlipijJI kartavyau rAjJA gaNakalekhakau // 43 // zabda ane arthanA tatvane jANanArA, gaNatarI karavAmAM nipuNa, kapaTa rahita tathA aneka jAtanI lIpI jANanArAne rAjAe gaNaka tathA lekhaka sthAne nimavA. 43 nyAya nIti. dharmazAstrAnusAreNa hyarthazAstravivecanam / atrAdhikriyate sthAne dharmAdhikaraNaM hi tat // 44 // je sthAnamAM dharma zAstrane AdhAre vyavahArazAstranuM vizeSa vivecana karavAmAM AvatuM hoya te sthAnane ja dharmAdhikaraNa (nyAyasabhA) kahevuM. 44 vyavahArAndidRkSustu brAhmaNaiH saha pArthivaH / mantrajJairmantribhizcaiva vinItaH pravizetsabhAm // 4 // For Private And Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 zukranIti. thAya, tyAre jyAre nyAya sabhAnA kAryane nirNaya karavAnI icchA rAjAe vinIta thaI, vicArakuzaLa brAhmaNA ane maMtrIonI sAthe nyAya sabhAmAM javuM; 45 dharmAsanamadhiSThAya kAryadarzanamArabhet / pUrvottarasamo bhUtvA rAjA pRcche vAdinau // 46 // ane tyAM dhamAsana upara besIne,kAryanA tapAsa Ara bhave. (pachI) rAjAe vAdI tathA prativAdI upara samadraSTi rAkhIne vAdI prativAdIne prazna pUchyAM. 46 pratyahaM dezadRSTeva zAstradRSTaizca hetubhiH / jAtijAnanpadAndharmInzreNidharmAstathaiva ca / samIkSya kuladharmAMzca svadharmaM pratipAlayet // 47 // rAjAe pratidina laikika tathA zAstrIya kAraNeAvaDe tinA, dezanA, maMDaLIonA, ane kuLanA dharmane yathArtha rIte tapAsIne peAtAnA rAjadharmanuM rakSaNa karavuM. 47 dezajAtikulAnAM ca ye dharmAH prAkpravarttitAH / tathaiva te pAlanIyAH prajA prakSamyate'nyathA // 48 // dezanA, jAtinA ane kuLanA, je dharma anAdI kALathI cAlatA hAya tenuM prathamanI peTheja pAlana karavuM, te dhAte leApa karavAthI prajAmAM khaLabhaLATa thAya che. 48 udUhyate dAkSiNAtyairmAtulasya sutA aH / madhyadeze karmakarAH zilpinazca gavAzinaH // 49 // matsyAdAzca narAH sarve vyabhicAraratAH striyaH / uttare madyapA nAryaH spRzyA nRNAM rajasvalAH // 50 // ravazajAtAH pragRhyanti bhrAtRbhAryAmabhartRkAm / anena karmaNA naite prAyazcittamAkAH // 59 // dakSiNa dezamAM vasanArA brAhmaNeA mAmAnI kanyAne paraNe che, madhya dezamAM vasanArA kaDIyA tathA kubhAra vagere kArIgaro gAyanuM mAMsa khAya che, uttara dezanA sarva manuSyA matsyanA AhAra kare che, strIo IcchAnusAra vyabhicAra kare che, madirApAna kare che ane rajasvaLA chatAM paNa mANasane aDake che, khasa jAtanA leAkeA bhAI marI gayA keDe rAMDelI bhAbhI joDe paraNe che. Ama vartavAthI te prAyazcittane ke daMDane pAtra thatA nathI. 49-51 For Private And Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyAya nIti. 289 yeSAM paramparAprAptAH puurvjairpynusstthitaaH| ta gva taine kuSyayuravAra tarasya tu 12 je jAtimAM, je dezamAM ane je kuLamAM je dharma paraMparAthI cAle che ane je dharma pUrvajoe calAvyA che teja dhamane te manuSyae pALavA; ane rAjAoe bIjAnA dharmane dUSaNa ApavuM nahIM. para parastrIdhanasaMlubdhA madyAsaktaratAH kalau / vijJAnalavadurdagghA prAyaH zrIsaMyutAzca ye // 13 // tantrakarmaratA vedavimukhAH syuH sadaiva hi / mahAna aitiSa saMsAdhanaM 14 | kaLimAM lakSmIvaMta manuSya ghaNuM karIne sadAya parastrI tathA paradhana upara lubdha rahe che, madirApAna upara Azakita rAkhe che, sAdhAraNa jJAnathI gavaSTa bane che, tAMtrikakarmamAM tatpara rahe che ane vedavirUdhdha varte che. mATe rAjAe AvA purUSone mahAzikSA karIne rastA upara lAvavA. pa3-54 nyAyAnpazyettu madhyAle pUrvAhne smRtidarzanam / manuSyamAraNe steye sAhase'yAyake sadA // 55 // rAjAe madhyAhe nyAyano vicAra karavo. prabhAtamAM dharmazAstrane vicAra karo. ane manuSyahiMsA, cerI, sAhasakAma athavA to nAza janaka bhayaMkara kArya bane tyAre tene sadAya nirNaya karavo. 55 __ na kAlaniyamastatra sadya eva vivecanam / / 56 // tevA kAryane nirNaya karavAmAM amuka kALane niyama nathI-tene te turataja vicAra karavo. 56 dharmAsanagataM dRSTrA rAjAnaM mantribhiH sh| gacchennivedyamAnaM yatpratiruddhamadharmataH // 57 / / yathA satyaM cintayitvA likhitvA ca samAhitaH / natvA ca prAJjaliH praho hyarthI kArya nivedayet // 58 // vAdIe dhamAsana upara bIrAjelA ane maMtriothI viMTAyelA rAjAne joIne tenI pAse javuM ane dharmanukULa je vArtA jaNAvavI hoya tene yathArtha nirNaya kara: sAvadha thaIne te viSaya lakhI levo. tyAra pachI be hAtha jeDI namaskAra karI, namra thaIne rAjAne svIkAryuM nivedanakaravuM. pa7-58 yathArhamenamabhyarcya brAhmaNaiH saha paarthivH| sAntvena prazamayyAdau svadharma pratipAdayet // 59 // 25 For Private And Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. brAhmaNa sabhAsadonI sAthe rahelA rAjAoe, (nirNaya nivedana karatI veLAe) vAdIne yathocita mAna ApIne AraMbhamAM zAMta karavo ane pachI potAno dharma bajAva. 59 kAle kAryArthinaM pRcchetpraNataM purataH sthitam / kiM kArya kA ca te pIDA mA bhaiSI behi mAnava! // 6 // rAjAe, samaya upara praNAma karIne AgaLa ubhelA vAdIne prazna kara ke, he bhAI ! tAre zuM kAma che ? tune zuM duHkha thayuM che ? DarIza mAM (kAryo hoya te kahe. 60 kena kasminkadA kasmAtpIDito'si durAtmanA / evaM pRSTA svabhAvoktaM tasya saMzrRNuyAdvacaH // 61 // tane kaI jagyAmAM, kayAre, kaye vakhate, kyA duSTa, zAmATe pIDA karI che. A pramANe vAdIne prazna karIne, tenuM svAbhAvika vacana sAMbhaLavuM-kAlpanika vacana upara bharose rAkhavo nahIM. 61 __ prasiddhalipibhASAbhistaduktaM lekhako likhet / / 62 // vAdI bole te lekhake prasiddha lIpImAM tathA prasidhdha bhASAmAM lakhI levuM. 62 anyaduktaM likhedanyadyo'rthipratyarthinAM vacaH / cauravatrAsayedvAjA lekhakaM drAgatandritaH // 63 // je lekhaka, vAdI tathA prativAdIonA bolavAne ulaTI rIte lakhe che te lekhakane, ALasa rahita rAjAe coranI peThe jhaTa zikSA karavI. 63 likhitaM tAdRzaM sabhyA na vibrUyuH kadAcana / balAdahanti likhitaM daNDayettAMstu cauravat // 64 // sabhAsade paNa koI divasa tevA juThA lekhane Teko Apavo nahi, je sabhAsade tevAM khATAM lakhANane baLAtkAre svIkAra kare to, rAjAe teene cAranI peThe zikSA karavI. 64 prADivAko nRpAbhAve pRcchedevaM sabhAgatam // 15 // rAjA nyAyasabhAmAM Avyo na hoya tyAre, nyAyAdhIze, nyAyasabhAmAM AvelA vAdIne upara pramANe prazna karavAM. 65 vAdinau pRcchAti prADA vivAko vivintytH| vicArayati samyairvA dharmAdharmAnvivakti vA // 66 // For Private And Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyAya nIti. nyAyAdhIza vAdI tathA prativAdIne prazna kare che ane tenA bolavA upara vicAra kare che mATe tene prAvivAka kahe che; ane teja rAjAne abhAve sabhAsadonI sAthe rahIne, dharma tathA adharmane nirNaya kare che, athavA tenuM vivecana kare che mATe te prAvivAka kahevAya che. 66 samApAM hitA cothA khyAte vApi sAdhava: | 7 | rAjasabhAmAM je prajAnuM hita karanArA, gyatAvALA, kAma karavAmAM nipuNa ane saguNa hoya tevAne sabhAsado jANavA, ane teoe kAryane nirNaya kara. 67. smRtyAcAravyapetena mArgeNAdharSitaH praiH| Avedayati cedrAjJe vyavahArapadaM hi tat // 18 // sAmA manuSya dharmazAstra tathA sadAcArathI virUddha mArge manuSyane pIDA kare che te te manuSya rAjAnI AgaLa potAnuM duHkha nivedana kare che tenuM nAma vyavahAra sthAna (phariyAda) kahevAya che. 68 notpAdayetsvayaM kAryaM rAjA nApyasya pUruSaH / na lobhena na rAgeNa na krodhena grasennapaH / paraprApitAnarthAnna cApi svamanISayA // 69 // rAjAe pote vivAda karavo nahIM, tenAM mANasoe paNa vivAda kara nahIM; tathA rAjAe lobhathI, premathI ane dhathI keIne pIDa nahIM tathA vAdiye ane prativAdiye rAjAne na jaNAvelAM navAM kAme potAnI buddhithI upajAvavAM nahIM. 69 chalAni cAparAdhAMzca padAni nRpatestathA / svayametAni gRhIyAnRpastvAvedakairvinA / sUcakastobhakAbhyAM vA zrutvA caitAni tattvataH // 70 // rAjAe vAdI prativAdInA kahyA vinA ja pite chaLe, aparAdha tathA dAvAone tapAsa karIne athavA to sUcaka tathA tebhakadvArA te saghaLI sAMbhaLIne temAMthI satya vastu grahaNa karavI. 70 zAstreNAninditastvarthI nApi rAjJA prcoditH| Avedayati yatpUrva stobhakaH sa udAhRtaH // 71 // je zAstra pramANe aparAdhI na hoya, ane rAjAe jene bAbata jaNAvavAnI preraNA karI na hoya, chatAM paNa je athI prathama vArtA jaNAve che tene staMbhaka kahe che 71 For Private And Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 292 zukranIti. nRpeNa viniyukto yaH paradoSAnuvIkSaNe / nRpaM saMsUcayejjJAtvA sUcakaH sa udAhataH / / 72 // rAjAe paranA doSo jovA mATe jene ni hoya ane je paranA deze jANIne rAjAnI AgaLa pragaTa kare tene sUcaka kahe che. 72 pacAsa jAtanI chala. pathibhaGgI parAkSepI prAkAropari laGakaH / nipAnasya vinAzI ca tathA cAyatanasya ca // 73 // mArgane toDI pADa -2, bIjAnuM apamAna karanAra, kIllA keTa vagerene ulaMghana karanAra, pANuMnA parabane ane panivAsagrahane nAza karanAra, 73 parikhApUrakazcaiva raajcchidrprkaashkH| antaHpuraM vAsagRhaM bhANDAgAraM mahAnasam // 74 // pravizatyaniyukto yo bhojanaJca nirIkSate / viNmUtrazleSmavAtAnAM kSeptA kAmAnnRpAgrataH // 75 // paryaGkAsanabandhI caapygrsthaanvirodhkH|| nRpAtiriktavezazca vidhRtaH pravizettu yaH // 76 // nagaranI AsapAsa AvelI jalapUrNa khAIne maTeDIthI pUranAra, rAjAnAM chidra khullA karanAra, AjJA vinA rAjAnA aMtaHpuramAM, vAsa gRhamAM, bhaDAra maMdiramAM ane 10pAkazALAmAM janAra, 2 2jamavA mATe taiyAra karelAM bhajanane jonAra, IcchAnusAra keInI sanmukha ke keAInA ghara upara 13viSTA, 14mUtra,tathA baDakhA nAkhanAra, 16adho vAyuthI sAmAnA manane duHkha ApanAra, 12AjAnI sanmukha ghuTaNabhara besanAra, 18potAnI sanmukha besanArA sAthe vera karanAra 19rAjA karatAM paNa adhika uttama veza dhAraNa karanAra, AjJA vinA rAjAnI samIpa janAra, 74-76 yazcApadvAreNa vizedavelAyAM tathaiva ca / zayyAsane pAduke ca zayanAsanarohaNe // 77 // rAjanyAsannazayane yastiSThati samIpataH / rAjJo vidviSTasevI cApyadattavihitAsanaH // 78 // A viSayamAM je je lakSaNe-nIti) kahyAM che te sarva nyAyadhikArInAM paNa samajavAM. For Private And Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAvIsa aparAdheA. 293 21pAchaLanA bhAgathI gharamAM praveza karanAra, raphaveLAe gharamAM praveza karanAra, ra3rALanI zayyA upara AjJA vinA zayana karanAra, 24rAnanA Asana upara AjJA vinA esanAra, rapaAjJA vinA rAjanI cAMkhaDI upara caDanAra, rarAnta zayA upara sute hAya tAre tenI samIpamAM ubhe rahenAra, ra7rAjAnA zatrunI sevA karanAra, 2-anumati vinA panA gharamAM utArA karanAra, 77-78 anya vastrAbharaNayoH svarNasya paridhAyakaH / svayaMgrAheNa tAmbUlaM gRhItvA bhakSayettu yaH // 79 29bIjAnAM vastra, 30bIjAnAM AbhUSaNA tathA 31mIjAnuM suvarNa peheranAra, 32 balAtkArathI bIjAnu' pAna khuMcavI laIne khAnArA manuSya, 79 aniyuktaprabhASI ca nRpAkrozaka eva ca / ekavAsAstathAbhyakto muktakezo'vakuNThitaH // 80 // 33vagara khAlAvye khelanAra, 34rAjAnI vidyA karanAra, 35eka vasra dhAraNa karanAra, 3zarIra upara tela lagADanAra, 3chuTA kezavALA, matta, 80 sna vicitritAMgaH sragvI ca paridhAnavidhUnakaH / ziraH pracchAdakacaiva chidrAnveSaNatatparaH // 81 // 39zarIra upara judAM judAM citrA karanAra, 40puSpamALA peheranAra, 41peherelAM vastrAne dhuNAvanAra, 42mAthA upara eADhI mukha chupADanAra, 43puranAM chidrA zeAdhavAmAM tatpara, 81 AsaMgI muktavezazca ghrANakarNAkSidarzakaH / dantalekhanakacaiva karNanAsAvizodhakaH / rAjJaH samIpe paJcAzacchalAnyetAni santi hi // 82 // 44. dhANI-yasanI, 45 dharabAranA tyAga karanAra, 46 nAka, 47 kAna, tathA 48 netrAnI tapAsa karanAra, 49 dAMta 'nAra, 506mAMthI ane kAnamAMthI maLa kADhanAra-A pacAsa viSaya rAnanI AgaLa chaLa-khe gaNAya che. 82 bAvIsa aparAdhA. AjJollaMghanakAritvaM strIvadho varNasaGkaraH / parastrIgamanaM caurya garbhazcaiva patiM vinA // 83 // For Private And Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 294 zukranIti. 1 AjJA ullaMghana, strI hatyA, 3 varNasaMkaratA, parastrI samAgama, 5 corI, * pativinA parapurUSa dvArA strIne garbha rahe, 83 vAkpAruSyamavAcyAdyaM daNDapAruSyameva ca / garbhasya pAtanaM caivetyaparAdhA dazaiva tu // 84 // kaThiNa vacana, 8 belI zakAya nahIM tevA kaThora vacanane praga, 9 mahAzikSA 10ne garbhapAta A dazane aparAdha gaNelA che. 84 utkRtI zamyaghAtI cApyagnidazca tathaiva ca / rAjJo drohaprakartA ca tanmUdrAbhedakastathA // 85 // tanmantrasya prabhettA ca baddhasya ca vimockH| asvAmivikrayaM dAnaM bhAgaM daNDaM vicinvati // 86 // paTahAghoSaNAcchAdI dravyamasvAmikaJca yat / rAjAvalIDhadravyaJca yaccaivAGgavinAzanam // 87 // dvAviMzati padAnyAhunRpajJeyAni pnndditaaH|| 8 // 1 udvega karAvanAra, 2 dhAnyano nAza karanAra, 3 ghara tathA tRNanI gaMjI vageremAM agni mukanAra, 4 rAjAne droha karanAra, pa rAjAnI mudrAne nAza karanAra. * rAjAnI gupta vArtA prakAza karanAra, 7 kedIne mukta karanAra, 8 nidhaNiyAtI vastune vecavAnI, koIne ApavAnI, temAMthI bhAga paDAvavAnI ke tene luMTavAnI IcchA karanAra, 9 DhaMDherAthI pragaTa thayelI vArtAne gupta rAkhanAra, 10 nidhaNIyAtuM dhana, 11 rAjAdhIna raheluM paradhana, tathA 12 aMgeno nAza karavo-A pramANe prathama gaNAvelA daza aparAdha ane A bAra aparAdhe maLIne bAvIsa aparAdho rAjAe jANavA yogya che, Ama paMDita kahe che. 85-88 vAdInAM lakSaNa. udvataH krUravAgvezo garvitazcaNDa eva hi / sahAsanazcAtimAnI vAdI daNDamavApnuyAt // 9 // vAdI je uddhata, krUra zabda bolanAra, uddhata vezadhArI, garviSTha, kedhI, nyAyAdhIzanI sAthe Asana upara besI janAre ane bahu mAnI hoya te tene zikSA karavI. 89 arthinA kathitaM rAjJe tadAvedanasaMjJakam / kathitaM prAr3ivAkAdau sA bhASAkhilabodhinI // 9 // For Private And Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAdInAM lakSaNa... 295 sa pUrvapakSaH sabhyAdistaM vimRzya yathArthataH / arthitaH pUrayedvInaM tatsAkSyamadhikaM tyajet / / 91 / / vAdI rAjAne je kahe che te AvedananA nAmathI oLakhAya che, ane prAvivAka vagerenI AgaLa je kahe te akhilabodhana bhASA kahevAya che; ne te pUrvapakSa paNa kahevAya che. sabhAsaMda Adiye vAdInI prArthanA uparathI pUrvapakSano yathArtha rIte vicAra karIne tenI sAkSI adhurI hoya to tene pUrNa karavI ane vizeSa hoya to tene kADhI nAkhavI. 90-91 vAdinazcihitaM sAkSyaM kRtvA rAjA vimudrayet // 92 // rAjAe vAdInA taraphanI sAkSI lakhI laI tenA upara potAnI mahera chApa mAravI. 92 azodhayitvA pakSaM ye hyuttaraM dApayanti tAn / rAgAllobhAyAdvApi smRtyarthe vaadhikaarinnH| sabhyAdIndaNDayitvA tu hyadhikArAnnivartayet // 93 // je adhikArI, snehane lIdhe, lobhane lIdhe, athavA to bhayane lIdhe pUrvapakSane yathArtha rIte nirNaya karyA vinA prativAdIne uttara Ape che, tevA sabhyone athavA to adhikArIone tenAM niMdita kama smaraNamAM rahevA mATe zikSA karIne adhikAra uparathI dUra karavA. 93 grAhyAgrAhyaM vivAdaM tu suvimRzya samAzrayet / saJjAta pUrvapakSaM tu vAdinaM saMnirodhayet // 94 // rAjAjJayA satpuruSaiH satyavAgbhirmanoharaiH / nirAlasoGgatajJaizca dRDhazastrAstradhAribhiH // 95 // rAjAe amuka vivAda grahaNa karavA yogya che ke ayogya che tene, saM. pUrNa vicAra karIne levA yogya jaNAya to le. tyAra pachI rAjAe AjJA karIne satyavAdI, dekhAvaDA, ALasarahita, abhiprAya jANanArA ane daDha zastra tathA astradhArI sIpAIodvArA, pUrvapakSa karanArA (gunha) vAdIne kAcI jelamAM reko. 94-95 vaktavye'rthe hyatiSThantamutkrAmantaM ca tadvacaH / AsedhayedvivAdArthI yAvadAhAnadarzanam / pratyarthinaM tu zapathairAjJayA vA nRpasya ca // 96 // vivAda karavAnI IcchAvALA vAdIe, vaktavya viSayane choDIne viSayAMtaramAM jatA, potAnAM vacanone elaMghana karatA prativAdIne belAve ke pachI tenAM darzana For Private And Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 296 zukranIti. karatAMveta ja tene zogane athavA te rAjAnI ANa ApIne tema karatAM aTakAvo. 96 sthAnAsedhaH kAlakRtaH pravAsAtkarmaNastathA / TagveMdhaH sthAnethI nAddhataM vicaMyet | S7 | kAcI jela (kAcuM baMdhana) cAra prakAranI che-sthAnAsedha, kAlAsedha,f pravAsAsedha, ane kamasedha. huM keda thayelA manuSya te kAcI jelane ullaMghana karavI nahIM. 7 yAstviAndrayanirodhena vyAhArocchAsanAdibhiH / AsedhayadanAsadhaiH saH daNDayo na tvatikramI // 98 // je adhikArI vAdI athavA te prativAdIne maLa, mUtra tyAgakaravAnI baMdhI kare, kaTu vacano kahe, bhayaMkara zikSA kare, tathA ayogya rIte keda kare che te daMDa pAtra thAya che; paraMtu te sivAya bIjI rIte keda karanAra kArAgRhAdhipati daMDapAtra thatuM nathI. 98 AsedhakAla Asiddha AsedhaM yo'tivarttate / sa vineyo'nyathA kurvannAseddhA daNDabhAgbhavet / / 99 // je kedI kedaLA kedane ullaMghana kare che te daMDa pAtra thAya che. tema kAlAgRhAdhipati-jelara paNa virUdhdha rIte varte che to daMDapAtra thAya che. 99 yasyAbhiyogaM kurute tattvenAzaGkayAthavA / tamevAhAnayedrAjA mudrayA puruSeNa vA // 100 // rAjAne jeno kharekhara aparAdha jANavAmAM Ave athavA to aparAdha karavAnI zaMkA Ave tene rAjAe potAnI mudrAvALA lekhathI athavA te sIpAI dvArA lAvavo. 100 zaGkAsatAM tu sargAdanubhUtakRtestathA / hoDhAbhidarzanAttattvaM vijAnAti vicakSaNaH // 101 // vicakSaNa manuSya durjananA saMga uparathI, anubhUta krIyA uparathI, zaMkA uparathI, tathA coreluM dhana jevAthI satya zodhI kADhe che. 101 nyAya maMdiramAM bolAvavA gya. akalyabAlasthaviraviSamasthakriyAkulAn / eka jagyAthI bIjI jagyAe javuM nahIM te. + amuka kALa sudhI tyAM ja rahevuM te. * nagara ke gAma choDane paragAma javuM nahIM te. huM koI jAtanuM kAma karavuM nahI te For Private And Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyAyanI sAmAnya nIti. 297 kAryAtipAtivyasaninRpakAryotsavAkulAn / mattonmattapramattArtabhRtyAnnAhAnayennRpaH // 102 // rAjAe rAgiyone, bALakone, gharaDAone, duHkhIyone, avazyanA kAryamAM guMthAyalAne, aparAdha thatI veLA samIpamAM na hoya tevAne, vyabhIcArAdikanA vyasanamAM lAgelAne, rAjAnA kAmamAM tathA utsavamAM guMthAyelAne, madirApAnathI matta thayelAne, unmattane, pramattane, Atine tathA sevakone belAvavA nahIM. 102 na hInapakSAM yuvatI kule jAtAM prasUtikAm / sarvavarNottamAM kanyAM nAjJAtaprabhukAH striyaH // 103 // temaja anAtha tarUNa strIne, kulIna strIne, prasUtA strIne, sarva zreSTha jAtamAM avatarelI kanyAne, ane jenA patiyA jANavAmAM AvyA na hoya tevI strIone paNa rAjasabhAmAM bolAvavI nahIM. 103 nirvaSTakAmo roSA" yiyakSurvyasane sthitH| . abhiyuktastathAnyena rAjakAryodyatastathA // 104 // gavAM pracAre gopAlAH zasyAvApe kRSIbalAH / zilpinazcApi tatkAlamAyudhIyAzca vigrahe // 105 // aprAptavyavahArazca dUto dAnonmukho vratI / viSamasthAzca nAsedhyA na caitAnAhayennRpaH // 106 // vivAhAthI, garva, yajJakaravAnI icchAvALe, mRgayA Adika vyasanAsakta, bIjAnI sAthe kalahamAM lAgele tathA roja kArya karavA mATe taiyAra thayelo, go carAvatI veLA govALa, dhAnya vAvatI veLA kheDuta, zilpa kArya karatI veLA zilpI, saMgrAma veLA sIpAI, zeLa varSanI aMdaranI vayane bALaka, daitya karma karavAne taiyAra thayela te, dAna devAne taiyAra thayela manuSya, vratadhArI, ane duHkhI sthitimAM AvI paDela ATalAne rAjAe keda karavA nahIM tathA rAjasabhAmAM bolAvavA nahIM. 104-106 nyAyanI sAmAnya nIti. nadIsantArakAntAradurdezopaplavAdiSu / AsiddhastaM parAsedhamutkrAmannAparAdhnuyAt / / 107 // nadI taraNa, mahA araNya, durdeza tathA rAjAdikano upadrava vigeremAM keda thayelo manuSya, parAkRta baMdhanane ullaMghana karavAthI aparAdhI Tharate nathI. 107 For Private And Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. kAlaM dezaM ca vijJAya kAryANAM ca balAbalam / akalyAdInapi zanairyAnairAhAnayanupaH // 108 // rAjAe samaya, deza tathA kAryanI geravatA lAghavatA upara vicAra karI, rAgI vigere manuSyone pAlakhI Adika vAhana dvArA haLave haLave rAja sabhAmAM lAvavA. 108 jJAtvAbhiyogaM ye'pi syurvane pravrajitAdayaH / tAnapyAhunayedrAjA gurukAryepvakopayan // 109 // je manuSyo aparAdha tha samajI vanamAM jaIne saMnyAsI, brahmacArI vagere Azrama grahaNa kare te paNa rAjAe teone moTA dAvAomAM prasanna karIne belAvavA. 109 vyavahArAnabhijJena hyanyakAryAkulena ca / pratyarthinArthinA tajjJaH kAryaH pratinidhistadA // 110 // vAdI tathA prativAdI dAvAnA viSayamAM kuzaLa na hoya athavA bIjA kAmamAM guthAyA hoya, tyAre temaNe pitAnA taraphathI vyavahAravettA (vakIla) manuSyane pratinidhi banAva. 110 apragalbhajaDonmattavRddhastrIbAlarogiNAm / pUrvottaraM vadedvandhurniyukto vAthavA naraH / / 111 // phAI vagerenA putrae athavA to pratinidhi manuSyoe buddhIhIna, mUrkha, gADA, gharaDA, strI, bALaka, athavA to regI evA vAdI ke prativAdImAMnA game tenA taraphathI rAjasabhAmAM pUrvapakSa, uttarapakSa karavA. 111 pitA mAtA suhRvandhubhrItA sambandhino'pi ca / / yAda kuryurupasthAnaM vAdaM tatra pravarttayet // 112 // pitA, mAtA, mitra, baMdhu, bhAI tathA saMbaMdhomAM koI paNa manuSya ApaNuM upara aparAdha mUke te tenA upara rAjasabhAmAM vivAda calAvo. 112 yaH kazcitkArayatkiJcinniyogAdyena kenacit / tattenaiva kRtaM jJeyamAnivAryaM hi tatsmRtam // 113 // harakoI manuSya, harakoI paNa manuSyanI AjJAthI kaMI kAma kare che te kAma AjJA karanArAeja karyuM che e samajavuM, ane tenA tarapha ja grahaNa karavuM. 113 For Private And Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyAyanI sAmAnya nIti. niyogitasyApi bhRtiM vivAdAtSoDazAMzikIm / viMzatyaMzAM tadarddhA vA tadarddhAM ca tadarddhikAm // 114 // vAdhAvALAM nANAM levA mATe, nimelA pratinidhine, vivAdita dhanamAMthI ALamAM bhAga, vizameA bhAga, dAme bhAga, pAMcamA bhAga, athavA aDhIme bhAga pagAra tarike Apaveza. (AmAM vikalpa kAryanI gAravatA tathA lAghavatA jaNAve che.) 114 yathA dravyAdhikaM kArya hInA hInA bhRtistathA / yadi bahuniyogI syAdanyathA tasya poSaNam // 115 // 9 jyAre ghaNA pratinidhIyeA hAya tyAre, jema adhika dravyanu kArya hAya tema pratinidhine pagAra AchA Ache. Apave. kAraNa ke upara jaNAvyA pramANe ghaNA pratinidhiyAne pagAra ApavAthI dhana vyaya vizeSa thAya che. pagAra ApavAnI zakti na hAya tA pratinidhi tarIke rAkelA purUSanu peASaNa karavu. 115 dharmajJo vyavahArajJo niyoktavyo'nyathA na hi / anyathA bhRtigRhuntaM daNDayezca niyoginam // 116 // je vivAdArdika vyavahAra viSayamAM kurALa tathA dharmaniSTha hAya tevA manuSyane pratinidhi banAvavA; paraMtu dharmarahitane pratinidhi nimavA nahI. tathA rAjAe mayAgya rIte pagAra lenArA pratinidhine zikSA karavI. 116 kAryo nityo niyogi na nRpeNa svamanISayA / lobhena tvanyathA kurvanniyogI daNDamarhati // 117 // sAe sadA peAtAnI IcchA pramANe pratinidhi nimaveA nahIM, paNa vAdiye nimavA. pratinidhi leAbhathI virUddha kArya kare te te daMDapAtra thAya che. 117 yo na bhrAtA na ca pitA na putro na niyogakRt / parArthavAdI daNDyaH syAd vyavahAreSu vibruvan // 118 // je manuSya vAdInA bhAI, pitA, putra, tema tenA taraphanA pratinidhi naheAya, tevA manuSya bIjAnA vAdI banIne dAvAomAM ADu avaLu khelavA mAMDe te rAjAe tene zikSA karavI. 18 tadadhInakuTumbinyaH svairiNyo gaNikAzca yAH / niSkulA yAzca patitAstAsAmAddAnA te // 119 // * ahiMyA pratinidhi eTale jayurara-sabhya ke Asesara jANavA. For Private And Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 300 zukranIti, peAtAnA kuTuMbane svAdhIna rAkhanArI nArIne, svataMtra varjAnArI nArIne, vezyAne, nIca kuLanI srIne, ane brahmahatyA Adika mahApApa karanArIne rAjasabhAmAM khelAvI sakAya che. 119 pravarttayitvA vAdaM tu vAdinau tu mRtau yadi / tatputtro vivadettajjJo hyanyathA tu nivarttayet // 120 // rAjasabhAmAM dAveA calAvyA pachI, vAdI tathA prativAdI banne jaNA marI gayA te cAlatA vAdamAM ANItA evA vAdI prativAdInA putre vAda calAvave; paNa tee be ajANyA hoya te temaNe vADha cheDI devA. 120 manuSyamAraNe steye paradArAbhimarzane / abhakSyabhakSaNe caiva kanyAharaNadUSaNe // 121 // pAruSye kUTakaraNe nRpadrohe ca sAhase / pratinidhirna dAtavyaH kartA tu vivadetsvayam // 122 // // manuSya vadhamAM, cerImAM, parastrIpara baLAtkAra karavAnAM saMbaMdhamAM, *mAMsa madirA vagere khAvA pIvAnA saMbaMdhamAM, kanyA haraNanA ALamAM, dUSaNa devAnA AreApamAM, zikSA karavAnA ArepamAM, kapaTa karavAnA ArApamAM, rAjakAha karavAnA AreApamAM ane sAhasakarmamAM pratinidhi rAkhavA nahIM, paraMtu kattAe peAteja rAjasabhAmAM vAda calAvave 121 123 AhUto yatra nAgaccheddarpAdbandhubalAnvitaH / abhiyogAnurUpeNa tasya daNDaM prakalpayet // : 123 // *+ je manuSya kuTu kha rAna koI manuSyane rAjasabhAmAM khelAve tyAre baLanA ahaMkAre, rAja sabhAmAM Ave nahIM teA rAjAe te manuSyane aparAdhanA pramANamAM zikSA karavI. 123 jAmInanA prakAra. dUtenAhnAnitaM prAptAdharSakaM prativAdinam / dRSTvA rAjJA tayozvintyo yathArhapratibhUstvataH // 124 // rAjAe dUtadnArA du:khI thayelA vAdI tathA prativAdI bannene teDAvavA ane te Ave ke tene joyA pachI te bannenA yatheAcita jAmIna levA. 134 dAsyAmyadattametaina darzayAmi tavAntike / enamAdhiM dApayiSye hyasmAtte na bhayaM kvacit // 125 // For Private And Personal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pakSa. akRtaM ca kAreSyAMmi hyanenAyaJca vRttimAn / astIti na ca mithyaitadaMgIkuryAdatandritaH // 126 // pragalbho bahuvizvastAnadhIno vizruto dhanI / ubhayoH pratibhUgrahyaH samarthaH kAryyanirNaye // 127 // e nahI Ape te huM ApIza,' A pramANe baMdhAyalA jamInane TTAna jAmIna kahe che, e bhAgI jaze te huM tamArI samIpa hAjara karIza,' A pramANe kha'dhAyalA jAmInane radarzana jAmIna kahe che. A manuSya pAsethI tamane dhana apAvIza, tamAre A manuSyanA jarA paNa bhaya rAkhavA nahIM, te kAma karaze nahIM te tenAvatI huM kAma karIza, A manuSya AjIvikAvALe ane udyAgI mATe te khoTI vAtanA svIkAra kare nahIM'-A pramANe kahIne je manuSya vacamAM baMdhAyache te vizvAsu jAmIna kahevAya che. ukta jAmIna, catura, ghaNAne vizvAsapAtra, svAdhIna, prakhyAta, dhanADhaya tathA kathA pramANe kArya karavAmAM samartha hoya te teone vAdI prativAdInA kArya nirNayamATe grahaNa karavA. 125127 vivAdinau sanirudhya tato vAdaM pravarttayet / svapuSTau parapuSTI vA svabhRtyA puSTarakSakau / sasAdhano tattvamichu: chUTatAdhanADyA // 128 // 301 peAtAnI pAse dAvAnA purAvA heAvAthI svAdhIna, bInanI pAse dAvAnA purAvA heAvAthI parAdhIna, athavA te peAtAnA pagAra ApIne puSkarakSaka-adyAt ASyapAlaka evA sAdhanavALA vAdI prativAdI manene najara keda karI, rAjAe tenA purAvAe kheATA che ke kharA te sadehane lIdhe satyavastune yathArtha rIte jANavAnI icchAthI khannenA vAda sAMbhaLavA. 128 pakSa pratijJAdoSanirmuktaM sAdhyaM satkAraNAnvitam / nizcitaM lokAsiddhaJca pakSaM pakSavido viduH // 129 // pratijJAnA deSathI rahita, sArAM sAdhana, (lekha sAkSIthI) pUrNa, ane sadeharahita lAkasiddha dAvAne, pakSavettA paDita, pakSa samaje che. 129 anyArthamarthahInaM ca pramANAgamavarjitam / lekhyahInAdhikaM bhraSTaM bhASAdoSA udAhRtAH // 130 // anya arcanA khAdha karanArUM, ISTAryathI rahita, pramANa tathA AgamathI 26 For Private And Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. rahita, lakhatAM ochuM adhika lakhAyeluM, lakhatAM keTaluMeka paDeluM, ATalAne bhASAde kahyA che. 130 aprasiddhaM nirAbAdhaM nirartha niSpUyojanam / asAdhyaM vA viruddhaM vA pakSAbhAsaM vivarjayet // 131 // aprasidha, nirAbAdha, nirarthaka, niprayojana, asAdhya athavA te virUdhdha vAdane pakSAbhAsa kahe che. rAjAe nyAyasabhAmAM pakSAbhAsane grahaNa zuM karavuM nahIM. 131 . na kenacicchrato dRSTaH so'prasiddha udAhRtaH / ahaM mUkena saMzapto vandhyAputreNa tADitaH // 132 // je abhiga (dAvo, koInA jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM Avyo na hoya, te aprasidhdha kahevAya che; jemake-mane mUgA manuSya gALa dIdhI, vAMjhaNInA putre mane mAryo, vagere vArtaja apramANa che. 132 adhote susvaraM gAti svagehe viharatyam / dhatte mArgamukhadvAraM mama gehasamIpataH / iti jJeyaM nirAbAdhaM niSpUyojanameva tat // 133 // nirAbAdha ane niSpAjana bannene ekaja jANavA. A manuSya potAnA gharamAM ghATa kADhIne bhaNe che, gAya che ane hare phare che, A mArA gharanI paDesamAM rastA upara paDatAM bAraNuMne vAse che-Ane nirAbAdha jANa; ane tene ja priyajana paNa jANa. 133 sadA madatakakanyAyAM jAmAtA viharatyayam / garbha dhatte na vandhyeyaM mRto'yaM na prabhASate / kimarthAmati tajjJeyamasAdhyaJca viruddhakam // 134 // A jamAI sadA meM paraNAvelI kanyA sAthe zAmATe vihAra kare che, tathA A vaMdhyA strI zA mATe garbha dhAraNa karatI nathI, AvA dAvAne asAdhya jANo. tathA A marelA zA mATe bolatA nathI ? Ane virUddha jANo. 134 maduHkhasukhato loko dUyate na na nndti| nirarthamiti vA jJeyaM niSpUyojanameva vA // 135 // . leka, mArA duHkhe duHkhI ane mArA sukhe sukhI thatAM nathI AvA javAne nirarthaka athavA te niprayojana jANavA, 135 For Private And Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tapAsanuM svarUpa. 30 tapAsanuM svarUpa. zrAvayitvA tu yatkArya yjednydvdedsau|| anyapakSAzrayAvAdI hIno daNDyazca sa smRtaH // 136 // je vAdI nyAyasabhAmAM eka kArya saMbhaLAvatAM, tene paDatuM mUkI bIju kAe nivedana kare te vAdIne aparapakSano Azraya karavAthI dAvAmAMthI bhraSTa ane daMDapAtra jANavo. 136 vinizcite pUrvapakSe grAhyAgrAhyavizodhite / pratijJAte sthirIbhUte lekhayeduttaraM tataH // 137 // vAdiye pratijJA karelA pUrvapakSane grAhya ane agrAhya aMzethI zudha karavo, (ane) te nirNaya karIne tene daDhatara karyA pachI prativAdI pAse teno uttara lakhAvavo. 137 tatrAbhiyoktA prAkTaSTo hyabhiyuktastvanantaram / prADivAkaH sadasyAdyairdApyate hyuttaraM tataH // 138 // nyAyAdhIze vivAda viSayamAM prathama vAdIne prazna karo tyAre pachI aparAdhI prativAdIne prazna karo. tyAra pachI te baMnenA uttarane sabhAsade sAthe nirNaya karIne teo uttara Ape te upara vicAra kara. 138 zrutArthasyottaraM lekhyaM pUrvAvadekasannidhau / pakSasya vyApakaM sAramasandigghamanAkulam / avyAkhyAgamyamityetannirduSTaM pradivAdinA // 139 // vAdI pitAno pUrvapakSa kahI rahyA pachI, prativAdiye vAdInA samakSamAM teNe karelA pUrvapakSane DhAMkanAra, sArabhUta, saMdeha rahita, gucavaNuvinAne ane vyAkhyAvinA samajAya tevo uttara lakhAvavo. A uttarane deSarahita uttara kahe che. 139 sandigdhamanyatprakRtAdatyalpamatibhUri ca / pakSakadeze vyApyaM yattattu naivottaraM bhavet // 140 // Ama haze ke Ama, A pramANe saMdehavALa, cAlatA viSayathI ju, ghaNe nAno ke ghaNe maTe tathA vivAda viSayanA eka dezane lagate-paraMtu sarva dezathI bhinna je uttara te uttaraja gaNAya nahIM. 140 na cAhUto vadetkiJciddhIno daNDyazca sa smRtaH // 141 // For Private And Personal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 304 zukranIti. vAdine athavA te prativAdIne game tene sabhAmAM bolAvIne prazna karavA.. teo je uttara Ape nahIM to tene dAna vyartha jANavo ane tene zikSA pAtra jANavo. 141 pUrvapakSe yathArthe tu na dadyAduttarantu yaH / pratyarthI dApanIyaH syAtsAmAdibhirupakramaiH // 142 // vAdIe pUrvapakSa barAbara karyo hoya, chatAM prativAdI tene uttara Ape nahIM to prativAdIne sAma, dAma, bheda ane daMDa Adi upAthI samajAvIne uttara apAva. 142 mohAdvA yadi vA zAThayAdyannoktaM pUrvavAdinA / uttarAntargataM vA tatpraznairgAcaM dvayorapi // 143 // pUrvavAdIe pUrvapakSamAM gabharATane lIdhe athavA te kapaTane lIdhe je kahyuM na hoya ane prativAdIe paNa gabharATathI athavA te kapaTathI uttaramAM je jaNAvyuM na hoya, te sarva viSaya haLave haLave prazno puchIne nipuNatAthI vAdI tathA prativAdI pAsethI kaDhAvI levuM. 143 satyaM mithyottaraJcaiva pratyavaskadanaM tathA / pUrvanyAyavidhizcaivamuttaraM syAccaturvidham // 144 // uttara cAra prakAranA che. jemake satya mithyA 3praya vasakaMdana ane 4pUrvanyAyavidhi. 144 aGgIkRtaM yathArtha yahAdyukta prativAdinA / satyottarantu tajjJeyaM pratipatizca sA smRtA // 145 // vAdiye je kahyuM hoya tene prativAdI yathArtha rIte svIkAra kare te tene satya uttara jANavo, ane tene pratipatti kahe che. zrutvA bhASArthamanyastu yadi taM pratiSedhAta / arthataH zadvato vApi mithyA tajjJeyamuttaram // 146 // vAdI pUrvapakSa kare te sAMbhaLIne prativAdI zabdathI athavA te acathI te pUrvapakSano svIkAra kare nahIM tene micyottara kahe che. 146 miththaitannAbhijAnAmi tadA tatra na sannidhiH / mAtAmi taTe rUAti mithyA turvidha | 24 7 che. miththAnA cAra vibhAga che. A vAta ja beTI che; rahuM te vArtA jANa nathI; 3jyAre tene TaTo thayo tyAre huM tenI pAse nahajyAre tene 2 thayo tyAre mAre janmaja na hatA. 147 For Private And Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tapAsanuM svarUpa. arthinA likhito hyarthaH pratyarthI yadi taM tathA / prapadya kAraNaM brUyAtpratyavaskandanaM hi tat // 148 // vAdiye je viSaya lakhelo hoya te viSayane sAMbhaLIne prativAdI svIkAra kare ane tenAM kAraNe kahI batAve to te pratyavasakaMdana uttara gaNAya che. 148 asminnarthe mamAnena vAda : pUrvamabhUttadA / jito'yamiti cedvayAtprAGnyAyaH sa udAhRtaH // 149 // duA viSayamAM, mAM AgaLa AnI sAthe vivAda thaye hate tyAre meM Ano parAjaya karyo hata-A pramANe jyAre pratyathI bole te pAuMnyAya kahevAya che. 149 / jayapatreNa sabhyairvA sAkSibhirbhAvayAmyaham / mayA jitaH pUrvamiti prAGnyAyastrividhaH smRtaH // 150 // meM Ane prathama parAjaya karyo che te vijayapatrathI athavA to 2 sabhAsadethI athavA te 3 sAkSiothI siddha karI ApuM chuM-A pramANe prAunyAyanA traNa bheda che. 150 anyo'nyayoH samakSantu vAdinoH pakSamuttaram / nahi gRhanti ye sabhyA daNDyAste coravat sadA // 151 // je sabhAsade vAdI tathA prativAdInI samakSamAM pUrvapakSa tathA uttara pakSa sAMbhaLe nahIM-paNa tenA kAmane uDAvI devA Iche, te sabhAsadone, rAjAe coranI peThe sadA zikSA karavI. 151 likhite zodhite samyaksati nirdoSa uttare / arthiprathinorvApi kriyA kAraNamipyate // 152 // prativAdI pAsethI uttara lakhAvIne tene yathArtha rIte tapAsave; te uttara nirdoSa jaNAya tyAre, vAdInA tathA prativAdInA sAkSI, lekha, bhogavaTe vagere purAvAo tapAsIne vijayapatra Apa. 15ra pUrvapakSaH smRtaH pAdo dvitIya zcottarAtmakaH / kriyApAdastRtIyastu caturtho nirNayAbhidhaH // 153 // vyavahAranAM-dAvAnAM cAra caraNa che. pUrvapakSa prathama caraNa che, u. ra5kSa bIjuM caraNa che, sAkSI, lekha vigere kIyA trIjuM caraNa che ane nirNaya (sidhAMta) cothuM caraNa che. 153 For Private And Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 3.3 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. I kAryyaM hi sAdhyamityuktaM sAdhanantu kriyocyate / arthI tRtIyapAde tu kriyayA pratipAdayet // 194 // sAMdhyane kArya kahe che. ane sAdhyanA sAkSI, lekha, bhAgavaTA vigere sAdhanane krIyA kahe che. mATe vAdIe vyavahAranA trIjA caraNathIsAkSI vagere krIyAthI dAvAne siddha karI Apave. 154 catuSpAdvyavahAraH syAtpratipattyuttaraM vinA // 155 // AgaLa jaNAvelA cAra prakAranA uttarAmAM prathamanA satya uttaramAM vyavahAranAM e caraNanu kAma paDe che; ane mithyA Uttara vagere traNa uttaramAM vyavahAranA cAre caraNA kAme lagADavAM paDe che-te vinA sidhdhAMta AvatA nathI. 155 kramAgatAnvavAdAMstu pazyedvA kAryyagauravAt // 156 // dAvAne yathAkrama tapAsavA athavA te kAryanI gaiAravatA upara vicAra karIne tapAsavA. 156 lAghavatA yasya vAbhyadhikA pIDA kAryyaM vAbhyadhikaM bhavet // varNAnukramato vApi nayetpUrvaM vivAdayet // 157 // jene adhika pIDA thai hoya athavA teA jenuM kArya atyAvazyaka hAya tenA dAvAone prathama levA athavA te varNanAnukrama dAvAo levA ne tenA upara vivAda calAvave. 157 kalpAyetvottaraM sabhyairdAtavyaikasya bhAvanA // 158 // sAdhyasya sAdhanArthaM hi nirdiSTA yasya bhAvanA / sabhAsadeAe prativAdIne prazno puchIne tenI pAsethI uttarA kaDhAvavA; ane pachI vAdIne teneA dAvA sidhdha karavA mATe vicAra karavAnA avasara ApavuM. 158 vibhAvayetpratijJAtaM so'khilaM likhitAdinA // 159 // jene vicAra karavAneA samaya ApyA hoya teNe peAtAnuM karya sAdhavA mATe lekhapatra vagere batAvIne samagra pratijJA karelu' pratipAdana karavuM; 159 na caikasminvivAde tu kriyA syAdvAdinorddhayoH // 160 // eka dAvAmAM-vAdI prativAdIye dAvAne puSTi ApanArAM lekhapatra meLavavAM nahIM-eke tenA purAvA darzAvavA ane khIjAe tenAM mithyApaNAnAM sAdhana darzAvavAM. 160 For Private And Personal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tapAsanuM svarUpa. mithyA kriyA pUrvavAde kAraNe prativAdini / prAGnyAyakAraNoktI tu pratyarthI nirdizet kriyAm // 161 // prathama vAdIe pUrvapakSa karyA pachI, prativAdI tenAM kAraNe dazAve tyAre vAdInI kIyA mithyA thaI paDe che. prA nyAyanAM kAraNe kahetI veLA prativAdiye kIyA (pUrA) darzAvavI. 161 kAraNAtpUrvapakSo'pi uttaratvaM prapadyate // 162 // pUrvapakSa paNa koI kAraNane lIdhe uttarapakSa rUpa thaI paDe che. 162 tato'rthI lekhaye tsadyaH pratijJAtArthasAdhanam / tatsAsAdhanantu dvividhaM mAnuSaM daivikaM tathA // 163 // prativAdiye uttara ApyA pachI vAdiye tata pate pratijJA karelA pUrvapakSamAM pramANabhUta sAdhane lakhAvavAM. te sAdhane be prakAranAM cheH laukaka tathA alaukika. 163 kriyA syAllikhitaM bhuktiH sAkSiNazcauta mAnuSam / daivaM dhaTAdi tadbhavyaM bhUtAlAbhAnniyojayet // 164 // lekhapatra, bhogavaTe, ane sAkSIyo-A traNa laukika sAdhana che. ane tulA (taLAvuM) vagere alaukika sAdhana che. jyAre laukika sAdhanathI barAbara nirNaya thAya nahIM tyAre alaukika tulA vagere sAdhanono upayoga karo. 164 tattvacchalAnusAritvAdbhUtaM bhavyaM dvidhA smRtam / tattvaM satyArthAbhidhAAye kUTAdyabhihitaM chalam // 165 // laukika tathA alaukika evAM be prakAranAM tatva tathA chaLa jANavA. je satya vArtA siddha karI Ape che te tatva-sAdhana ane kapaTathI bhareluM hoya to te chaLa-sAdhana kahevAya che. 165 chalaM nirasya bhUtena vyvhaaraannyenRpH| yuktyAnumAnato nityaM sAmAdibhirupakramaiH // 166 // mATe rAjAe yukitathI, anumAnathI, tathA sAma, dAma, bheda ane daMDathI chaLano nAza karIne yathArthapaNe dAvAone sadA tapAsavA. 16 na kAlaharaNaM kAyaM rAjJA sAdhanadarzane / mahAndoSo bhavetkAlAddharmavyApattilakSaNaH // 167 // rAjAe dAvA tapAsavA mATe kALa kADhaze nahIM. kAraNa ke dAvAo jhAjhA vakhata sudhI na tapAsavAthI rAjAnA rAjadharmane hAnIkAraka maTA. deSa lAge che. 167 For Private And Personal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 zukranIti. arthipratyarthipratyakSaM sAdhanAni pradarzayet / apratyakSaM tayornaiva gRhNIyAtsAdhanaM nRpaH // 168 // rAjAe vAdI ane prativAdInI samakSamAM dAvAenA purAvA tapAsavA, paraMtu kAI (paNa) vAra teonI gerahAjarImAM purAvA tapAsavA nahIM. 168 sAdhanAnAJca ye doSA vaktavyAste vivAdinA / dAstu mATA: samya: vAje razAstramarzanAt || {62 // vADhiye athavA te prativAdiye, purAvAnA je deje! hAya te kahI batAvavA ane sabhAsadoe dAvAnI tapAsa karatI veLA zAstramAM breine gupta deSa prakaTa karavA, 169 purAvAnA www anyathA dUSayandaNDayaH sAdhyArthAdeva hIyate / vimRzya sAdhanaM samyakkuryyAtkAryyavinirNayam // 170 // je manuSya nItizAstrathI ulaTI rIte purAvAmAM deSa matAve te zikSApAtra gaNAya che ane sAdhyaviSayathI bhraSTa thAya che. mATe sArI rIte purAvAone vicArIne kAryane nirNaya karavA. 170 kUTasAdhanakArI tu daNDyaH kAryyAnurUpataH / dviguNaM kUTasAkSI tu sAkSyalopI tathaiva ca // 171 // vAdI athavA te prativAdI kheATA purAvA raju kare te te kAryanA pramANamAM zikSApAtra thAya che. kheATI sAkSI puranArAne ane sAkSI urADI denArAne khamaNI zikSA karavI. 171 lekha vicAra. adhunA likhitaM vacmi yathAvadanupUrvazaH / 'anubhUtasmArakantu likhitaM brahmaNA kRtam // 172 // have kramavAra lekhI purAvA sabaMdhI viSaya yathArthe kahuM chuM. prathama karelu' kArya smaraNamAM rahevA mATe brahmAe lekha utpanna karyeA che. 172 rAjakIyaM laukikaJca dvividhaM likhitaM smRtam / sahastalikhitaM vAnyahastenApi vilekhitam / asAkSimatsAkSimacca siddhirdezasthitestayoH // 173 // lekha e prakAranA che: rAjakIya lekha ane laiAkika lekha. sAdhA raNa lekhanA be bhAga che: peAtAne hAthe lakhelA tathA parane hAthe lakhAvelA For Private And Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekha vicAra. lekha. sAkSIvALA tathA sAkSI vinAne lekha. sAkSIvALA tathA sAkSIvinAnA lekhathI kAryasiddhi dezanI sthiti upara AdhAra rAkhe che. 173 mAnadrAnayAtrAnaveddAnamAmi | saMtadhA rIji trivadhuM rAnarasanA zAsanArtha jJApanArthaM nirNayArtha tRtIyakam // 174 // 1 bhAga pADavA, 2 dAna ApavuM, 3 vecavuM, 4 levuM, TharAva kara, 6 karaja ApavuM, tathA 7 karaja levuM. Ama lekikanA sAta prakAra thAya che. rAja zAsananA traNa prakAra che, 1 zAsana 2 jJApane, 3 ane nirNaya. 174 sAkSimAdakthyabhimataM bhAgapatraM subhAktayuk / siddhikRccAnyathA pitrA kRtamapyataM smRtam // 175 // pitAe vaheMcaNI mATe je bhAgapatra karyuM hoya temAM sAkSIonI saM. mati haya, bhAgIdAronI saMmati hoya, spaSTa lakhANa karyuM hoya, te lekha khare gaNAya che. paraMtu jemAM sAkSI nahoya, bhAgIdAranI saMmati na hoya, te lekha pitAe karyo hoya te paNa te niSphaLa jANavo. 175 dAyAdAbhimataM dAnakrayavikrayapatrakam / sthAvarasya grAmapAdisAkSikaM siddhikRtsmRtam // 176 // bhUmi vagere sthAvara dhananA dAna, kaya ke vikraya patra bhAgIdAroe mAnya karyuM hoya, grAmodhyakSAdikanI sAkSIvALuM hoya tene sidhikArI-satya jANavuM. 176 rAjJA svahastasayuktaM svamudrAciAhataM tathA / rAjakIyaM smRtaM lekhyaM prakRtibhizca mudritam // 177 // rAjAe jemAM potAnA hAthanI samaMti karI hoya, athavA te potAnA hAthanI mahora chApa karI hoya ke rAjAnI saMmatithI rAjAnA kAryabhArIoe mahora mArI heya te rAjakIya lekha samaja. 177 nivezya kAlaM varSa ca mAsaM pakSaM tithiM tathA / velAM pradezaM viSayaM sthAnaM jAtyAkRtI vayaH // 178 // sAdhyaM pramANaM dravyaM ca saMkhyA nAma tathAtmanaH / rAjJAM ca kramazo nAma nivAsaM sAdhyanAma ca // 179 // kramApitRRNAM nAmAni pIDAmAhartadAyakau / kSamAliGgAni cAnyAne pakSe saGkIrtya lekhayet // 18 // For Private And Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 zukranIti. koI pakSa mATe lekha karavA hAya tyAre te lekhamAM samaya, varSa, mAsa, pakSa, tIthi, veLA, pradeza, viSaya, sthAna, jAti, zarIra, AkAra, tarUNAnika avasthA, kArya, purAvA, dravya, dravyanI amuka sakhyA, peAtAnuM nAma, pitAnu nAma, dezanA rAjAnuM nAma, tenA pitAnuM nAma ane ThAma tathA amuka kAryanuM nAma, peAtAne je pIDA thai hoya tenuM nAma, vana meLavanAratu tathA ApanAranuM nAma, kSamAnAM cinha tathA bIjA Avazyaka kAraNA sArI rIte kahIne lekhamAM lakhAvavAM. 178-190 aprAmANika lekha. yatraitAni na likhyante hInaM lekhyaM taducyate / bhinnakramaM vyutkramArthaM prakIrNArthaM nirarthakam // 189 // atItakAlalikhitaM na syAtcatsAdhanakSamam / apragalbhena ca striyA balAtkAreNa yatkRtam // 182 // je lekhamAM upara jaNAvelI khAmata jaNAvI nahAya te lekha hIna adhAtuapramANIka jANavA. jemAM krama pramANe lakhyuM na heAya, jemAM viparIta samajAya tevuM lakhyu hAya, jemAM jaNAvavAnI khAkhata ADI avaLI lakhI hAya, jemAM kaMI paNa khAkhata samajAtI naheAya, kALAMtarane lakhelA hAya, mUrkha manuSye lakhyA hAya, kriye lakhyA hAya, athavA te baLAtkArathI lakhAvyA hoya te lekha prAmANika gaNAtA nathI. 181-182 sadbhirlekhyaiH sAkSibhizca bhogairdivyaiH pramANatAm / vyavahAre naro yAti cehAmutrAzrute sukhaM // 183 || je manuSya satya lekheAthI, sAkSiyAthI, bhAgavaTAthI, tathA tulA vagere divya purAvAthI dAvAmAM vijaya meLave che te nara AlAkamAM tathA paraleAkamAM sukha bhAgeve che. 183 sAkSIgrahaNa vyavasthA. svetaraH kAryyavijJAnI yaH sa sAkSI tvanekadhA / dRSTArthazca zrutArthazca kRtazcaivAkRto dvidhA // 184 // je manuSya peAtAnI sAthe koA sabadha dharAvatA na hoya chatAM kAryane jANatA hoya tene sAkSI samajavA. tenA anaMta bheda che, paraMtu tenA e mukhya bheda che. kAryane najare jonArA tathA karNaparaparAe sAMbhaLanArA, enA paNa e bheda che: eka mRta tathA khIjo akRta. 184 For Private And Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAkSIgrahaNa vyavasthA. arthipratyarthisAnnidhyAdanubhUtaM tu prAgyathA / darzanai: zravaNairyena sa sAkSI tulyavAmyadi // 185 // yasya nopahatA buddhiH smRtiH zrotraM ca nityazaH / sudIrghenApi kAlena savai sAkSitvamarhati // 986 // jeNe pUrve vAdI tathA prativAdInI pAsethI darzana ane zravaNavaDe kAryane anubhavyu` hAya, te manuSya jo barAbara vArtA kahe tema te sAkSI thaI zake che. 185 anubhUtaH satyavAgyaH saikaH sAkSitvamarhati / ubhayAnumataH sAkSI bhavatyeko'pi dharmavit // je manuSyanI buddhi, smaraNa zakti ane kAna ghaNA kALa sudhI sateja rahe che te manuSya sAkSI thavAne pAtra che. 186 yathAjAti yathAvarNa sarve sarveSu sAkSiNaH / gRhiNo naparAdhInAH sUrayazcApravAsinaH // 188 // 311 wwwwww 187 // je manuSya anubhava zakti saMpanna tathA satyavAdI che teja sAkSIpaNA te ceAgya che; tathA je dharmazALa heAya ane vAdI tathA prativAdI jene mAnya rAkhatA heAya te paNa eka sAkSI gaNAya che. 187 gRhastha, svataMtra, vidvAna, ane pravAsa karanAra nahIM AvA sarva manuSya jAtipramANe ane vaNapramANe sarvaviSayamAM sAkSiyA thaI zake che. 8 yuvAnaH sAkSiNa kAryyAH striyaH strISu ca kIrttitAH // 189 // purUSanA kAryamAM tarUNa purUSone sAkSI rAkhavA; ane srIonA kAryamAM kriyAne sAkSiA rAkhavI kahI che. 189 sAhaseSu ca sarveSu steyasaMgrahaNeSu ca / vAgdaNDayozca pAruSye na parIkSeta sAkSiNaH // 190 // bAlo'jJAnAdasatyAtstrI pApAbhyAsAcca kUTakRt / vibrUyAdbAndhavaH snehAdvairaniryAtanAdariH // 199 // saMdhaLAM sAhasanAM, cArInAM, baLAtkAranAM; gALa devAnAM ane mAravAnAM kAmamAM sAkSIone tapAsavA nahIM; kAraNa ke temAM harakeAI manuSya sAkSI ane che. 190 For Private And Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 zukranIti. abhimAnAcca lobhAcca vijAtizca zaThastathA / upajIvanasaGkocAddhRtyazcaite hyasAkSiNaH * nArthasambandhino vidyAyaunasambandhino'pi na // 192 // bALaka ajJAnapaNathI juThuM bole che, strI asatyatAthI juThuM bele che, kapaTI pApanA abhyAsathI juThuM bole che, bhAI nehathI juThuM bele che, zatru vira vALavA mATe juThuM bole che, halakAvarNano manuSya abhimAnane lIdhe juThuM bele che. zaTha lobhane lIdhe juThuM bele che, ane nokara potAnI AjIvikAnA nAzanI bahIke juThuM bole che mATe teo sAkSI gaNAtA nathI. tathA dhananA saMbaMdhavALA, sahAdhyAciyo ane jamAI vagere saMbaMdhIyo (pramANIka) sAkSI gaNAtA nathI. 191-192 zreNyAdiSu ca vargeSu kazcicced dveSyatAmiyAt / tasya tebhyo na sAkSyaM syAd dveSTAraH sarva eva te // 193 // jAti vageremAM athavA te maMDaLI vagere samAjamAM jyAre koIne kaI nI sAthe takarAra thAya tyAre tenA maMDaLamAMnA lokonI sAkSI levI nahIM; kAraNa ke te saghaLAja tenA dveSI hoya che. 193 na kAlaharaNaM kArya rAjJA sAkSiprabhASaNe / arthipratyarthisAnidhye sAdhyArthe'pi ca sannidhau // 194 // pratyakSa vAtsadgha na parokuM thazvanA 'nAGgIkaroti yaH sAkSyaM daNDayaH syAdezito yadi // 195 // rAjAe vAdI tathA prativAdInI samakSamAM sAkSIonI sAkSI levAmAM vakhata gALo nahIM; temaja vAdI ane prativAdInA kAryane nirNaya karavAmAM paNa bahu kALa kADhavo nahIM, paNa turata nirNaya Apavo. baMnenI samakSamAM sAkSIonI sAkSI levI, paNa kaI rIte pachavADe sAkSI levI nahIM. ane jene sAkSI ApavA mATe AjJA karavAmAM AvI hoya te je sAkSI ApavAnI nA pADe to tene zikSA karavI. 194-195 yaH sAkSAnnaiva nirdiSTo nAhUto naiva dezitaH / brUyAnmathyeti tathyaM vA daNDayaH so'pi narAdhamaH // 196 // je manuSyane nyAyAdhIzanI samakSamAM sAkSI ApavA mATe kahevAmAM AvyuM na hoya, belA paNa nahAya ane sAkSI ApavAnI AjJA paNa karI naheya, tema chatAM kharI ke beTI sAkSI pure che te narAdhamane paNa zikSA karavI. 196 For Private And Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAkSIgrahaNa vyavasthA.. 313 vaidhe bahUnAM vacanaM sameSu guNinAM vcH| tatrAdhikaguNAnAM ca gRhIyAdvacanaM sadA // 197 // ghaNA sAkSIo hovAthI sAkSIonI sAkSI bhinnabhinna paDe che, mATe saMzaya dUra karavA sArU ghaNu sAkSionuM kahevuM mAnya karavuM. je bane pakSanA sAkSIonI saMkhyA sarakhI hoya to temAM guNavAnuM kahevuM mAnya karavuM ane temAM paNa vadhAre sagaNI heya teonuM vacana sadA pramANu karavuM. 197 yatrAniyukto'pIkSeta zrRNuyAdvApi kiJcana / pRSTastatrApi so brUyAdyathAdRSTaM yathAzrutam // 198 // koI manuSya preraNA vinA pitAnI IcchAthI keAI ThekANe kaMI vastu jaI athavA te sAMbhaLI hoya ane tene te viSayamAM kadI kai puche to teNe jevA pramANe tathA sAMbhaLyA pramANe kahI batAvavuM. 198 vibhinnakAle yajjJAtaM sAkSibhizcAMzataH pRthaka / ekaikaM vAdayettatra vidhireSa sanAtanaH // 199 // sAkSioe jude jude vakhate je kaMI juduM juduM jANyuM hoya temAMnuM akakeka sAkSIyonI pAse bolAvavuM, kAraNa ke A rIta anAdi kALanI che. 199 svabhAvoktaM vacasteSAM gRhIyAnna balAtkacit / hatu sAkSaNa sAphTa na vaNathaM punaH punaH II 200 | sAkSIonuM svAbhAvika bolavuM grahaNa karavuM, paNa koI divasa tenA bolavAmAMthI tANI teDIne atha grahaNa karavo nahIM. sAkSI, sAkSI ApI rahe tyAra pachI tene punaHpunaH puchavuM nahIM. 200 AhUya sAkSiNaH pRccheniyamya zapathaibhRzam / paurANaiH satyavacanadharmamAhAtmyakIrtanaiH / anRtasyAtidoSaizca bhRzamuttrAsayecchanaiH // 201 // sAkSIne rAjasabhAmAM bolAvI segana ApIne sArI rIte svAdhIna karavApachI dhIme dhIme purANamAM kahelAM satyavacana saMbaMdhI dhArmika mahA saMbhaLAvIne tathA asatya bhASaNathI thatAM pAtiko saMbhaLAvIne sAkSIne sArI peThe DarAvavo (ke asatya na beleTa) pachI tene prazna puchavA. 201 deze kAle kathaM kasmAtki dRSTaM vA zrutaM tvayA / .... likhitaM lekhitaM yattadvasatyaM tadeva hi // 202 // For Private And Personal Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 314 zuIti. kaMI jagyA u52, kaye vakhate, kevI rIte, zA mATe A kAma banyu hatu, te zuM dIThuM che, zuM sAMbhaLyuM che, je je lakhyu che ane je je lakhAvyuM che te te sadhaLu' kharekhara' kahe, ra satyaM sAkSyaM bruvansAkSI lokAnApnoti puSkalAn / iha cAnuttamAM kIrtiM vAgeSA brahmapUjitA // 203 // je manuSya satya sAkSI Ape che te maraNa pachI che ane AlAkamAM Uttama kIrti meLave che. brahmA vakhANe che. 203 satyena pUyate sAkSI dharmaH satyena varddhate / tasmAtsatyaM hi vaktavyaM sarvavarNeSu sAkSibhiH // 204 // pavitraleAkamAM jAya paNa satyavANIne sAkSI satya bhASaNathI pavitra thAya che ne satya bhASaNathI dharmamAM vRddhi thAya che, mATe sAkSiye sarva jAtinA kAmamAM avazya satya kheAlavu. 204 Atmaiva hyAtmanaH sAkSI gatirAtmaiva hyAtmanaH / mAvamaMsthAH svamAtmAnaM nRNAM sAkSitvamuttamam // 205 // aMtayAmI purUSaja jIvane! sAkSI che eTale ke tenAM puNya pApa karmanA draSTA che. tema paramAtmAja jIvane Azraya che, mATe tu aparAdhI manuSyAnA uttama sAkSI paramAtmAnuM apamAna karIza mAM-satya elaje. 201 manyate vai pApakArI na kazcitpazyatIti mAM / tAMzca devAH prapazyanti tathA hyantarapuruSaH // 206 // pApa karanArA manuSya mAne che ke mane kAI jotuM nathI, paraMtu devatAe ane aMtayAmI purUSa pApIyAne juve che. 206 sukRtaM yattvayA kiJcijjanmAntarazataiH kRtam / tatsarvaM tasya jAnIhi yaM parAjayase mRSA / samApnoSi ca tatpApaM zatajanmakRtaM sadA // 207 // sAkSiNaM zrAvayedeva sabhAyAmarahogatam // 208 // sabhAmAM sadhaLA leAkanI samakSa sAkSIne prathama nice pramANe pratijJAA saMbhaLAvavI: te seA janmamAM je kaMI puNyakarma puNya, tuM asatya khAlI jene parAjIta karIza tenAM manuSyanAM sA janmanAM pAtikA nitya tane Aje. 207 109. kayA haze te sadhaLAM thaze; ane parAjIta prApta tharo mATe khar For Private And Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAkSIgrahaNa vyavasthA. 365 dadyAdezAnurUpaM tu kAlaM sAdhanadarzane / upAdhi vA samIkSyaiva devarAjataM sadA // 209 // rAjAe devI ke rAjakIya Apattine yathArtha tapAsa karyA pachI, vAdInA dAvAo tapAsavA mATe dezane anusarIne sadA vakhata Apa. 209 vinaSTe likhite rAjA sAkSibhogairvicArayet / lekhasAkSivinAze tu sadbhogAdeva cintayet // 210 // rAjAe lekha, patra evAI gayAM hoya te sAkSIo tathA bhogavaTA uparathI kAryano nirNaya karavo. lekha tathA sAkSI bane maLe nahIM te paraMparAthI cAlatA bhogavaTAparathI ja nirNaya kara. 210 sadbhogAbhAvataH sAkSilekhato vimRzetsadA / kevalena ca bhogena lekhenApi ca sAkSiAbhaH // 211 // uttama prakArano bhogavaTe maLe nahIM te niraMtara sAkSI tathA lekhapatra ' uparathI dAvAno nirNaya karavo. arthAt kevaLa bhagavaTA uparathI athavA to kevaLa lekhapatra uparathI ke kevaLa sAkSIo * uparathI paNa dAvAne nirNaya kara. 211 kAyaM na cintayedrAjA lokadezAdidharmataH // 212 // rAjAe dAvAne nirNaya karatI veLA, A manuSya uttama che ke nica che, A deza uttama che ke nIca che. A dharma uttama che ke nIca che, AvA vicAra dUra karIne kAryano nirNaya karavo-sarva upara samadRSTi rAkhavI. 212 kuzalA lekhyabimbAni kurvanti kuTilAH sadA / tasmAnna lekhyasAmAtsiddhirakAntikI matA // 213 // kapaTakaLAmAM kuzaLa evA purUSe nitya junA lekha uparathI banAvaTI tevAja junA lekhapatra taiyAra kare che, mATe kevaLa lekhapatranA baLathIja eka kAryasiddhi thAya che ema mAnavuM nahIM. 213 snehalobhabhayakrodhaiH kuuttsaakssitvshngkyaa| kevalaiH sAkSibhirne kArya sidhyati sarvadA // 214 // sneha, lAbha, bhaya, dha, tathA beTI sAkSInI zaMkAne lIdhe kevaLa sAkSithI sarvadA kAryanI siddhi thatI nathI. 214 asvAmikaM svArmikaM vA bhuGkte yadaladarpataH / iti zADUtabhogairna kArya sidhyati kevalaiH // 215 / / For Private And Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 316 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. www amuka manuSya khaLathI ke garvathI, ghaNIvALI ke nadhaNIyAtI vastune svAdhIna karIne bhAgave cheAvIza'kA bhAgavaTAmAM hAya che mATe kevaLa bhAgavaTA uparathI paNa kAryanI siddhi thatI nathI. 215 zaGkitavyavahAreSu zaGkayedanyathA na hi / anyathA zaGkitAnsabhyAndaNDaye coravanRpaH // 216 // rAjAe za"kA bharelA dAvAemAM zaMkA karavI, paNa zuddha dAvAomAM sakA karavIja nahIM; ane zuddha dAvAe upara zaMkA rAjAe ceranA jevI zikSA karavI karanArA sabhAsadane 216 anyathA zaGkhanAnnityamanavasthA prajAyate / loko vibhidyate dharmoM vyavahArazca hIyate // niratara vRthAzakA uThAvavAthI vyavasthAnA manamAM vasavase peTThA thAya che, ane dharma tathA pAme che. 217 217 // bha'ga thAya che, leAkAnA vyavahAra (TrAvA) nAtha bhAgavaTAnI nIti. sAgamo dIrghakAlazca nirAkrozo nirantaraH / kacittanniSAnazca muooN mogaH kamALavat // 238 jJAna athavA te| dhanathI meLavelI vastu upara kAInA ghAghATa vinA zAMtithI prativAdInA sanmukha avicchinna rIte ghaNA kALa sudhI bhAgavaTA karyuM. hAya te bhegavaTA pramANa gaNAya che. 18 sambhogaM kIrtayedyastu kevalaM nAgamaM kvacit / For Private And Personal Use Only bhogacchalApadezena vijJeyaH sa tu taskaraH // 219 // je manuSya kevaLa mIlakta upara bhAgavaTA kahI batAve, paraMtu te kenI rIte saMpAdana karI te viSe kaMIpaNa kahI zake nahIM, tene paTathI bhAgavaTA karanAra eka cAra jANavA. 219 Agame'pi balaM naiva bhuktistokApi yatra no // 220 // je mIlakata upara gheADA paNa bhAgavaTA hAya nahIM, te mIlakatanI Avaka mATe paNa purAvAnuM khaLa heAyaja nahIM-tAtparya ke pratigraha Adika purAvA sahita bhAgavaTA pramANa gaNAya che. 220 yaM kaJciddazavarSANi sannidhau prekSate dhanI / bhujyamAnaM parairarthaM na sa taM labdhumarhati // 221 // dhanADhaya manuSya peAtAnI samakSa bIna manuSyane peAtAnA dhananA daza Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaTTAnI nIti. va pati bhogavaTo karatAM jIve che (chatAM tene aTakAva kare nahitote manukhya, te vastu potAne svAdhIna levA yogya nathI-eTale te dhana bhegavaTo karanAranuM Thare che. ra21 varSANi viMzatiryasya bhUrbhuktA tu parairiha / sati rAjJi samarthasya tasya seha na sidhyati // 222 // A jagatamAM je manuSyanI jamInane bIjA vizavarSaparyata bhega che, te jamIna bhogavanArAonI kahevAya che. deza upara adhipati hoya ane jamInane ghaNI baLavAna hoya te paNa te jamIna jamInadAranI siddha thatI nathI. (paNa bhegavaTA karanAranI gaNAya che.) 222 anAgamaM tu yo bhuGkte bahUnyabdazatAnyapi / cauradaNDena taM pApaM daNDayetyathivIpatiH // 223 // je manuSya dAna tarike athavA te vecANa tarike meLavyA vinA, se varSa sudhI bIjAnI vastune bhegave che, te manuSyane rAjAe coranA jeTalI zikSA karavI. 223 anAgamApi yA bhuktivicchedoparamojhitA / paSTivarSAmikA sApahartuM zakyA na kenacit // 224 // kaI paNa vastu dAna athavA te vecANa tarike meLavelI naheAya, paraMtu te vastu upara potAno ATha varSaparvata avacchinna-aMtarAya vinA-bhogavaTe heya, te vastu koI paNa pAchI laI zakatA nathI. ra24 AdhiH sImA bAladhanaM nikSepopanidhastathA / rAjasvaM zrotriyasvaM ca na bhogena praNazyati // 125 // gIranuM dhana, sImADe, bAladhana, thApaNudhana, vizvAsathI koIne pelAM ghara kSetra vagere, rAjadhana, tathA vedattAbrAhmaNanuM dhana ATalA dhana upara bIje manuSya game teTalA varSa sudhI bhagavaTa kare che, paNa tenA uparathI mULa manuSyanuM svAmItva jatuM nathI. 225 upekSAM kurvatastasya tupNImbhUtasya tisstthtH|| kAle vipanne pUrvokta taphalaM nAmute dhanI // 226 // amukakALa sudhInI avadhI lakhAvIne dhana ApIne, pUrvokta kALa vaTI jAya topaNa dhanasvAmI tenI darakAra rAkhe nahI, paNa gupacupa besI rahe to tene tenA dhananuM vyAja maLe nahIM. ra26 For Private And Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti, bhAgaH saMkSepatazcoktastathA divyamathocyate / pramAdAddhAnino yatra trividhaM sAdhanaM na cet // 227 // artha cApar3ate vAdI tatroktastrividho vidhiH|| 228 / / A pramANe bhagavaTe TuMkAmAM kahyo. have divya pramANe kahu chuM. ghananaMtanA pramAdathI jyAre lekha, sAkSI tathA purAvAo na maLe tyAre vAdI dhanavAnanA dhanane luTI le che, mATe tyAM AgaLa traNa prakAranA upAya kathA che. 227-228 , codanA pratikAlazca yuktilezastathaiva ca / tRtIyaH rApatha komtairavaM sAmata me 225 e prathama upAya preraNuM, bIjo upAya yukita leza, ane trIje upAya segana, A upAyone kramavAra prayoga karIne satyavArtAne nirNaya kara. 229 yukita nIti. viziSTatakitA yA ca zAstraziSTAvirodhinI / yojanA svArthasaMsidhdhai sA yuktistu na cAnyathA // 230 // vizeSa tarkothI bharelI, ane zAstra tathA ziSTajanoe mAnya karelI je yojanA tenuM nAma yukti ane teja yuktithI potAnuM kArya sArI rIte sidhdha thAya che, bIjI rIte kArya sidhdhi thatI nathI. ra30 dAnaM prajJApanA bhedaH sampralobhAkiyA ca yA / cittApanayanaM caiva hetavo hi vibhAvakAH // 231 // dAna, sArI peThe samajaNa, mane bhaMga, bhadarzAvo, tathA nizcita viSayamAMthI manane calita karavuM. A pAMca viSaya kAryanirNayanA sAdhaka hetu che. 231 abhIkSNaM codyamAno'pi pratihanyAnna tadvacaH / - trivatu po vA togathe sAthe | 232 che . vAraMvAra traNa, cAra, ke pAMcavAra prazna karyA chatAM paNa jyAre vAdI pitAnA vacanane choDe nahIM tyAre tene sAmA manuSya (prativA) pAsethI dhana apAvavuM. 232 divya pramANu. yuktiSvapyasamarthAsu divyairenaM vimardayet // 233 // sarvayukti jyAre azakta thaI paDe tyAre aparAdhIne divya pramrAthI pIDa. 23 For Private And Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir divya pramANa yasmAddevaiH prayuktAni duSkarArthe mahAtmabhiH / parasparAvizudhdhyarthaM tasmAddivyAni nAmataH // 234 // mahAtmA devatAoe ati kaThina prasaMgamAM paraspara nirdoSa TharavA mATe A pramANe upayoga karyA hatA mATe A pramANA nya nAmathI elAya che. 234 saptarSibhiva mismArthe svIkRtAnyAtmazuddhaye // 235 // marIcimizra vagere saptarSiyAe peAtAnA upara AvelA (Aropa ke) parAna haraNa (karyuMche te) doSa DhALavA mATe dvivya pramANeA svIkAryAM hatAM. 275 svamahatvAcca yo divyaM na kuryAt jJAnadarpataH / vasiSThAdyAzritaM nityaM sa naro dharmataskaraH // 236 // 319 je manuSya peAtAnI mahattAthI tathA jJAnanA garvathI vasiSTha vagere sasa SiyAe nitya svIkArelAM divya pramANA svIkAre nahIM te manuSyane dharma taskara jANavA. ra36 prApte divyespi na zapedbrAhmaNo jJAnadurbalaH / saMharanti dharmArthaM tasya devA na saMzayaH // 237 // je mUrkha brAhmaNa,divya pramANa ApavAno samaya Ave tepaNa Tvinsa pramANeA ApavAnI nApADe che, tA devatAe tenA dharmane ane dhanane avazya harI le che. 137 yastu svazuddhimanvicchandivyaM kuryyAdatandritaH / vizuddho labhate kIrtti svargaM caivAnyathA na hi // 238 // je manuSya pAte zudhdha thavAne IcchatA hAya teNe ALasya rahita thaane divya pramANA darzAvI ApavAM. ethI nirdeSa manuSya kIrti tathA svarga meLave che, paraMtu duSTane kaMIpaNa maLatuM nathI. 238 agnirvaiirSaM ghaTastoyaM dharmAdharmau ca taNDulAH / zapathAzcaiva nirdiSTA munibhirdivyanirNaye // 239 // dignya nirNaya karavAmAM muniyAe viSa, agni, kAlAM, jaLa, padmamIdharma, cAkhA ane zapatha-A sAta vastu gaNAvelI che. 239 pUrva pUrva gurutaraM kAryaM dRSTvA niyojayet / lokapratyayataH proktaM sarvaM divyaM guru smRtam // 240 // kArya upara dRSTi karIne tathA lokAnA upara vizvAsa rAkhIne pUrvapUrvanA For Private And Personal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32. zukranIti. meDhAM meTAM dinya pramANeAnA upayAga karavA; paraMtu sadhaLAM divya pramANA uttama che. 240 taptAyogolakaM dhRtvA gacchennavapadaM kare / taptAGgAreSu vA gacchetpadbhyAM sapta padAni hi // 241 // taptatailagataM lohamASaM hastena nirharet / mrutapto patra vA bidyA saMvitti || 242 // hAthamAM maLatA leDhAneA gALe laIne, nava pagalAM cAlavuM athavA agatA aMgArA upara be page sAta pagalAM cAlavuM, athavA lAlaceALa thayelA telamAMthI hAthe karIne leADhAnA kakaDAne bahAra kADhavA, athavA rAtAcoLa thayelA leADhAnA patarAne jIbha arADavI (e agni pramANa che.) 241-242 nAM pramayendraA: Lasarva samudraret // 242 // viSa khavarAvavuM, athavA hAthavatI kALA sarpane upADavA ( e viSa pramANa che.) 243 kRtvA svasya tulAsAmyaM hInAdhikyaM vizeodhayet // 244 // tAjavAmAM besIne peAtAnuM tulAsAmya pharI AchA vadhatu mApa kADhavuM. (e tulA pramANa che.) 244 sveSTadevastrapanajamadyAdudakamuttamam / yAvanniyamitaH kAlastAvadapsu nimajjayet // 245 // aparAdhiye peAtAnA iSTadevanA snAnanuM uttama evuM caraNAmRtapAna karavu, athavA to rAjAe aparAdhIne amuka TharAvelA samaya sudhI pANImAM DubADI devA (e jaLa pramANa che.) 245 adharmadharmavRttInAmadaSTadaLa tathA | 206 // adharma tathA dharmanAM adRSTa phaLane nAza karavA; jemake me jo A aparAdha karyA hoya te mArAM puNyane nAza thAo ane pApanI vRdhdhi cAe AvA sAgata khAvA, (e dharmadharma pramANa che.) 146 karSamAtrAMstaNDulAMzca carvayecca vizaGkitaH // 247 // aparAdhIe nizaMka thaIne eka karSa jeTalA cAkhA cAvI javA (e cokhA pramANa che. kahe cheke AvA ceAkhA khAtAM, aparAdhI meDhAmAMthI lAhI eka che. ) 240 For Private And Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir divya pramANu. sparzayetpUjyapAdAMzca putrAdInAM zirAMsi ca / dhanAni saMsTazedrAktu satyenApi zapettathA / duSkRtaM prApnuyAM yadyatsarva nazyettu satkRtam // 248 // gurUjananA caraNene sparza kare, putrAdikanAM mastakone sparza kara, dhanane sparza karavo, athavA turata sogana khAIne kahevuM ke, meM je A aparAdha karyA hoya te mArA vaDIlo narakamAM paDe, putrAdika maraNa pAme, dhana vinAza thAo, mArUM sarva satya mithyA thAo, tathA je pAtiko hoya te mArA pratye AvA ane mArAM puryA vinAza thAo." 248 sahastre'pahRte cAmiH pAdone ca viSaM smRtam / tribhAgone dhaTaH prokto hyadhaM ca salilaM tathA // 249 // hajAra rUpiyAnI corI thai hoya tyAre aparAdhInI agnimAM parIkSA karavI, sAtaso paMcAsa rUpIyAnI corI thaI hoya te viSanI parIkSA karavI, baso pacAsa rUpiyAnI corI thaI hoya tyAre tAlAvatI parIkSA karavI, ane pAcaso rUpIyAnI corI thaI hoya tyAre jaLavatI parIkSA karavI. 249 dharmAdharmoM tadardhe ca hyaSTamAMze ca tnnddulaaH| SoDazAMze ca zapathA evaM divyavidhiH smRtH||250|| baso pacAsa rUpiyAnI corI thai hoya tyAre dhamAdhamanI parIkSA karavI, eka pacIsa rUpIyAnI corI thai hoya tyAre cokhAthI parIkSA karavI. sADIbAsaTha rUpIyAnI corI thaI hoya tyAre bIjA sAdhAraNa saMganethI parIkSA karavI-A pramANe divyavidhi jANa. 250 eSA saMkhyA nikRSTAnAM madhyAnAM dviguNA smRtA / caturguNottamAnAM ca kalpanIyA parIkSakaiH // 251 // parIkSakoe nica purUSone mATe A saMkhyA TharAvavI, madhyama paMktinA manuSyone mATe bamaNI saMkhyA TharAvavI, ane uttama manuSyone mATe gaNuM saMkhyA TharAvavI. 251 zirovartI yadA na syAttadA divyaM na dIyate / abhiyoktA ziraH sthAne divyeSu pArakIrtyate / AbhibhuktAya dAtavyaM divyaM zrutinidarzanAt // 22 // vAdI jyAM sudhI samakSa ubhuM na hoya tyAM sudhI prativAdIne divya For Private And Personal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org karara zukranIti. www zapatha vagere ApavA nahIM; kAraNa ke aparAdha mUkanArA vAdI divya zapatha ApatI veLAe sanmukha ubhe| rahevA joI enja. 252 na kazvidabhiyokttAraM divyeSu viniyojayet // 253 // zrutimAM jaNAvyA pramANe aparAdhI pAse divya mAMgavAM, paraMtu kAI manukhya yAdI pAse divya pramANa mAMgavAM nahIM. 53 rUjInA vitara: kukhyAvito varSovar: || 217 || (paNa) aparAdhIne IcchA thAya ke aparAdha mUkanArA divya pramANa karI batAve, te aparAdha mUkanArA vAdIye aparAdhInI sanmukha dinca pramANe karI batAvavAM. 254 divya pramANanAM kAraNeA. pArthivaiH zaGkitAnAM ca nirdiSTAnAM ca dasyubhiH / AtmazuddhiparANAM ca divyaM deyaM ziro vinA // 255 // manuSyanA upara cArIneA Aropa Ave ane rAjAne paNa tenA upara rAkA jAya te te ArApamAMthI mukta thavAne tatpara thayelA sattuSyane ekAMtamAM divya pramANa ApavAM. 255 paradArAbhizApe ca hyagamyAgamaneSu ca / madAvAta rAste ca vivyameva | nAnyathA || 21 // parastrInA samAgamane abhizApa ALyeA hAya, oramAna mAtA, gurUpatnI vagere agamyA strI sAthe vyabhicAra karavAnA AreApa AbhyA hAya, ane brahmahatyA Adika mahApAtakanuM ALa AvyuM hAya, tyAre aparAdhIne phrenca pramANaja zuddha kare che-bIjI rIte zuddhi thatI nathI. 356 cauryAbhizaGkAyuktAnAM taptamASo vidhIyate // 257 // je manuSya upara cArIneA apavAda AvyA hAya te manuSya pAse, kaDakaDatA telamAM paDelA leADhAnA bhASAlara kakaDA hAthavatI upaDAvavA. 157 prANAntikavivAde tu vidyamAne pe sAdhane / vijyamAhamnate vAvI na chunnuttatra sAdhanam // 218 // jyAre prANAMtikavivAda AvI paDe tyAre (satyasidhdha karavAnA) sA dhanA vidyamAna chatAM paNa, vAdIye dinya sAdhanAnA Azraya levA-tyAM AgaLa laukika purAvAo pUchavA nahIM. 258 sopadhaM sAdhanaM tatra tadrAjJe zrAvitaM yadi / zodhayettatu divyena rAjA dharmAsanasthitaH // 259 // For Private And Personal Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3che, satya sedhavAnI bIjI nIti. jyAM sAdhana kapaTa bharelAM hoya ane te je rAjAne saMbhaLAvyAM hoya te dharmAsana upara beThelA rAjAne divya pramANathI te zodhavAM. 259 yannAmagotrairyallekhyatulyaM lekhyaM yadA bhavet / agRhItadhane tatra kAryo divyena nirNayaH // 260 // jyAre nAma tathA gotronA lekhavALA junA lekhapatra, lekhapatra pramANe karelA hoya, paraMtu prativAdI kahe ke mane vAdInA taraphathI dhana maLyuM nathI; arthAt mArA paisA leNu bAkI che, tyAre te vivAda viSayamAM divya sAdhanothI kAryane nirNaya kara. 260 mAnuSaM sAdhanaM na syAttatra divyaM pradApayet / araNye nirjane rAtrAvantarvezmani sAhase // 261 // strINAM zIlAbhiyogeSu sarvArthApahaveSu ca / praduSTeSu pramANeSu divyaiH kArya vizodhanam // 262 // // jyAM AgaLa laukika sAdhana maLe nahIM tyAM AgaLa divya sAdhana ApavAM. araNyamAM, nirjana sthAnamAM, rAtre tathA gharanI aMdara kArya thayuM hoya temAM, sAhasa karmamAM, strIne ziyaLa bhaMgamAM, sarva vastunA saMhAra prasaMgamAM tathA laukika pramANamAM duSaNa AvI paDe tyAre, divya pramANethI kArya nirNaya kara. 261-262 mahApApAbhizApeSu nikSepaharaNeSu ca // divyaiH kArya parakSita rAjA satsvapi sAkSiSu // 263 // jyAre brahmahatyA Adika mahA pAtakono apavAda Ave tyAre tathA kaI thApaNuM oLave tyArI sAkSIe hoya topaNu rAjAe divya pramANethI kAryanI parIkSA karavI. ra63 satya zodhavAnI bIjI nIti. prathamA yatra bhidyante sAkSiNazca tathA pare / parebhyazca tathA cAnye taM vAdaM zapathainayet // 264 // je vivAdamAM uttama, madhyama tathA kaniSTha sAkSi tuTI paDe tyAre, te. ene sogana ApIne vAda calAva. ra64 sthAvareSu vivAdeSu pUgazreNigaNeSu c| dattAdatteSu bhUtyAnAM svAminAM nirNaye sati 265 // For Private And Personal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 324 zukanIti. vikrayAdAnasambandhe krItvA dhanamanicchati / sAkSibhilikhitenAtha bhuktyA caitAprasAdhayet // 26 // bhUmi vagere sthAvara dhana saMbaMdhI vivAdamAM, brAhmaNa kSatriya vagere jAti maMDaLamAM, maMDaLamAM tathA janasamUhanA vivAdamAM, cAkarene pagAra Ape ke nathI Apyo tenA vivAdamAM, amuka dhanane koNa dhaNI te viSenA vivAdamAM, vecAtI vastu ApyA chatAM na ApavAnA vivAdamAM, ane vecAtuM laIne na levAnA vivAdamAM-sAkSi, lekhapa tathA bhagavaTAparathI nirNaya karavo. ra65-66 vivAhotsavAteSu vivAde smupsthite| sAkSiNaH sAdhanaM tatra na divyaM na ca lekhyakam // 267 // vivAhamAM, utsavamAM tathA jugAramAM jyAre vivAda AvI paDe tyAre temAM sAkSIne ja pramANa gaNavA, paNa divya ke lekhita purAvAne mAnya karavA nahIM. ra67 dvAramArgakriyAbhogyajalavAhAdiSu tathA / bhuktireva tu gurvI syAnna divyaM na ca sAkSiNaH // 268 // bAraNuM mukvAnA vivAdamAM, rasto kADhavAnA vivAdamAM, bhogya vastune bhogavaTe karavAnA vivAdamAM, tathA khALa merImAMthI pANuM vagere kADhavAnA vivAdamAM, bhagavaTe meTe purA gaNavA. divya pramANane ke sAkSIyone pramANu gaNavA nahIM. 268 yadyeko mAnuSIM brUyAdanyo brUyAttu daivikIm / mAnuSarSI tatra gRhIyAnna tu daivI kriyAM nRpaH / / 269 // je eka manuSya kika sAdhane levA mATe kahe ane bIje divya sAdhane levAnuM kahe te rAjAe laikika sAdhane grahaNa karavAM, paNa divya sAdhane grahaNa karavAM nahIM. ra69 yadyekadezaprAptApi kriyA vidyeta maanussii| sA grAhyA na tu pUrNApi daivikI vadatAM nRNAm / / 270 // dAvAnA keTalAka bhAgane laikika sAghane maLatAM hoya, paNa divya sAdhana saghaLe aMze maLatAM hoya te paNa, divya sAdhana svIkAravAM nahIM, paNa laikika sAdhane grahaNa karavAM. ra70 pramANairhetucaritaiH zapathena nRpAjJayA / vAdisaMpratipattyA yA nirNayaH SavidhaH smRtH||2.1|| For Private And Personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir satya zeAdhavAnI bIjI nIti. 272 // sAkSI, lekhapatra vagere sAdhanA, raAcaraNA, kAraNa, dazAmana, parAnajJA tathA vAdInI saMmati A cha upAyathI kAryanA nirNaya thAyache, 201 lekhyaM yatra na vidyeta na bhuktirna ca sAkSiNaH / na ca divyAvatAro'sti pramANaM tatra pArthivaH // je dAvAmAM lekhapatra, bhAgA, sAkSIyA ane phrinTa sAdhanAne avakAza paNa na heAya te dAvAmAM rAjA je kare te mAnya rAkhavu. 272 nizvetuM ye na zakyAH syurvAdAH sandigdharUpiNaH / mIbAvAstatra nRpatiH kamALa sthAstramuryataH // 272 | sImADA vagerenI sadeha bharelI takarArA hAya ane temAM zuM kharA (khATA) nA nirNaya thaI zakatA na hoya tyAre tevA viSayamAM rAja kare te mAnya rAkhavuM-kAraNa ke te prabhu kahevAya che. T svatantraH sAdhayannarthAnrAjApi syAcca kilviSI / dharmazAstravirodhena hyarthazAstraM vicArayet // 274 // rAna paNa je svataMtra thaIne dAvAne nirNaya kare teA te pApI Dare che; mATe rAjAe dharmazAstramAM virAdha na Ave tevI rIte arthazAstra upara vicAra karavA. 274 rAjAmAtyapralobhena vyavahArastu duSyati / loko'pi cyavate dharmAtkUTArthe sampravarttate // 279 // rAna tathA kAryabhArIonA atizaya lAbhathI vyavahAramAM hAnI thAya che, manuSyA paNa dharmathI bhraSTa thAya che tathA kapaTa karavA mATe pravarte che. 275 atikAmakrodha lobharvyavahAraH pravartate / kartRnatho sAkSiNazca samyAnrAjAnameva ca / vyApnotyatastu tanmUlaM chitvA taM vimRzaM nayet // 276 // atizaya kAmathI, atizaya krodhathI ane atizaya leAbhathI dAvAne nyAya karavAmAM Ave che teA tenAthI utpanna thatuM pAtaka aparAdhIyAne, sAkSIyAne, kAryabhArIyAne tathA zAne lAge che; mATe rAjAe pApanAM kAraNabhUta kAmAdikanA nAza karIne vivekapUrvaka dAvAone tapAsava! da anarthaM cArthavatkRtvA darzayanti nRpAya ye / avicintya nRpastathyaM manyate tairnidarzitaM / svayaM joti tenI mukhyataRsmuLa sam // 206 ] rasa For Private And Personal Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. - je amAtye ane viSayane sAre banAvIne rAjAne darzAve che, ane je rAjA amAtyAe darzAvela viSaya vicAra karyA vinA hitakara mAne che, ane te pramANe pite varte che-(arthAt teonA mata pramANe vivAda upara nirNaya kare che) A pramANe vartavAthI te-rAjA ane amAtya AThagaNApA tikanA bhAgI thAya che. ra77 adharmataH pravRttaM taM nopeleransabhAsadaH / upekSyamANAH sanRpA narakaM yAntyadhomukhAH // 278 // sabhAsadoe, adhamAcaraNa karatA rAjAne tema karatAM vAra adharmamAM vartatA rAjAne na dhAranArA sabhAsade rAjA sahita adhomukha thaIne narakamAM paDe che. ra78 dhigdaNDastvatha vAgdaNDaH sabhyAyattau tu tAvubhau / arthadaNDavadhAvuktau raajaayttaavubhaavpiH|| 279 // dhidaMDa 'tune dhikAra che, ane vAcAdaMDa-vANIthI tiraskAraA bane daMDa sabhAsadone adhIna che ane dhana daMDa tathA dehAMta daMDa A bane daMDa rAjAne adhina che. ra79 taritaM cAnuziSTaM ca yo manyeta vidharmataH / dviguNaM daNDamAdhAya punastatkAryamuddharet // 280 // je vAdI, rAjAe saMpUrNa kareluM kArya, kapaTathI potAnA geralAbhamAM thayuM che ema mAne tene bamaNe daMDa laIne pharIthI te kAma calAvavuM. 280 sAkSisabhyAvasannAnAM dUSaNe darzanaM punaH / svacarcAvasitAnAM ca proktaH paunarbhavo vidhiH // 281 // sAkSIe tathA sabhAsadoe hArelA manuSyonA dUSaNe prasiddha karyuM pachI, pharIne rAjAe tenA upara nirIkSA karavI. temaja rAjAe tapAsIne siddha karelA dAvAo upara paNa punaH vicAra kara. 281 amAtyaH prAG vivAko vA ye kuryuH kArya manyathA / tatsarvaM nRpAtaH kuryAttAnsahasraM tu daNDayet // 282 // kAryabhArI, nyAyAdhIza, tathA je sabhAsade kAryane viparIta kare te sarvanI rAjAe barAbara tapAsa karavI. ane jeno doSa jaNAya tene eka hajAra rUpiyA daMDa kara. 282 na hi jAtu vinA daNDaM kazcinmArge 'vatiSThate / .... sandarzite sabhyadoSe taduhRtya nRpo nayet // 20 // For Private And Personal Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - kuTuMba vyavasthA nIti. koI manuSya daMDa vinA keAI divasa sanmArgamAM vartatA nathI. vAdI jo sabhAsadamAM sArI rIte doSA batAve te rAkhtae tene phrAya (sa zaya)thI mukta karIne dAvA calAvavA. 287 pratijJAbhAvanAdrAdI prADvivAkAdipUjanAt / jayapatrasya cAdAnAjjayI loke nigadyate // 284 // vAdI peAtAnI pratijJA satya karI Ape, nyAyAdhIza A kharA che ema tenAM vakhANa kare, ane vAdI nyAyasabhAmAM vijayapatra meLave tyAre te jagatamAM vijayI kahevAya che. 284 sabhyAdibhirvinirNiktaM vidhRtaM prativAdinA / dRSTrA rAjA tu jayine pradadyAjjayapatrakam // 289 // kAmanA tapAsa karavA mATe nimelA sabhApatiyAe, kAmaneA satyAsatya nirNaya karyo ane te nirNaya prativAdIe svIkAryo evuM joyA pachI, rAjAe vAdIne vijayI gaNIne vijayapatra ApavuM. 285 anyathA hyabhiyoktAraM nirudhyAdbahuvatsaram / mithyAbhiyogasadRza mahayedAbhiyoginam // 286 // 325 mithyA aparAdha mukanArane, aparAdhanA pramANamAM ghaNA varSa sudhI kendra karavA. ane prativAMdIne mAna Apavu. 386 kAmakrodhau tu saMyamya yo'ndharmeNa pazyati / prajAstamanuvarttante samudramiva sindhavaH // 287 // je rAnna kAma tathA krodhane dabAvIne dharma pramANe rAjavyavahAra calAve che te rAjA tarapha prajA nadIyA ema samudra tarapha vaLe che tema, premathI vaLe che. 287 kuTuMba vyavasthA nIti. jIvatorasvatantraH syAjjarayApi samanvitaH / tathArAva pitA zreyAnvaniprAdhAnyaAnAt // 288 // mAtA pitA chatratAM heAya tyAM sudhI putra vRddha hoya tApaNu paratatra gaNAya che. mAtApitAmAM paNa bIjanuM mukhyapaNu jovAmAM Ave che-mATe mAtA karatAM pitA zreSTa gaNAya che. 200 abhAve vIjino mAtA tadabhAve tu pUrvajaH / svAtantryaM tu smRtaM jyeSThe jyaiSThayaM guNAvayaH kRtam // 289 // For Private And Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 228 zakanIti. pitAne abhAve mAtA zreSTha gaNAya che, mAtAne abhAve vaDIla bhAI zreSTha gaNAya che-vaDIla bhAIne svataMtra jaNa. moTAI guNa tathA avasthAthI gaNAya che. 289 yAH sarvAH pitRpayanyAH syustAsu barteta mAtRvat / svasamaikena bhAgena sarvAstAH pratipAlayan // 290 // putra pitAnI saghaLI strInI sAthe mAtAnI peThe vartavuM, tathA piotAnI AvakanA sarakhA bhAga pADIne temAMthI sarva mAtAonuM paNa karavuM. 290 avatannA: banAH sarva svatanna thavIpatiH | asvatantraH smRtaH ziSya AcArye tu svatantratA // 291 // sarva prajA parataMtra che ane rAjA svataMtra che, temaja ziSya parataMtra che ane AcArya svataMtra che. 21 sutasya sutadArANAM vazitvamanuzAsane / vikraye caiva dAne ca vazitvaM na sute pituH|| 292 // pitA putrane tathA putranI vahune zikSA karavAne svataMtra che, paraMtu putrane vecavA athavA te dAna tarike ApavA svataMtra nathI. 292 svatantrAH sarva evaite paratantreSu nityazaH / anuziSTau visarge vA'visarge vezvarA matAH // 293 // saghaLA putra niraMtara parAdhIna che, paraMtu bahudhA teo svataMtranI pekeja varte che. teone zikSAnI bAbatamAM, pitAnI sAthe vicAra karavAmAM, dAna devAmAM ane na devAmAM svataMtra jANavA. ra3 nAmu : rAjAnAM sarvaroga pitA pu sthAvarasya tu sarvasya na pitA na pitAmahaH // 294 // pitA, maNi, motI, kavALA vagere sarva jaMgama dhana saMpattine svAmI gaNAya che-tene mATe yathecacha vartavAne zaktimAna che, paraMtu sarva sthA dhanane pitA ke pitAmaha koI paNa svAmI gaNAto nathI. 294 bhAryA putrazca dAsazca traya evAdhanAH smRtAH / yatte samadhigacchanti yasyaite tasya taddhanam // 295 // rI, putra tathA dAsa A traNane parAdhIna samajavAM, teo je dhana saLage che te dhana tenA svAminuM gaNAya che. 25 For Private And Personal Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vArasA nIti. varttate yasya yadaste tasya svAmI sa eva na / anyastramanyahasteSu cauryAdyaiH kiM na dRzyate // 296 // je ghana jenA hAthamAM hoya che tene ja tene svAmI jANa nahIMkAraNa ke cerI vagere karavAthI eka manuSyanuM dhana zuM bIjAnA hAthamAM jovAmAM AvatuM nathI? ra96 tasmAcchAstrata eva syAtsvAmyaM nAnubhavAdapi / asyApahRtametena na yuktaM vaktumanyathA // 297 // mATe dhananuM svAmitva zAstrAghAreja gaNAya che; paraMtu anubhavathI te dhana tenuM che ema manAtuM nathI. je tema manAtuM hoya to A manuSya AnuM dhana corI gayo ema kahevuM yogya gaNAya nahIM. 297 vArasA nIti. vidito'rthAgamaH zAstre tathA varNaH pRthakpRthak / zAsti tacchAstradharma yatmlecchAnAmapi tatsadA // pUrvAcAryaistu kathitaM lokAnAM sthitihetave // 298 // zAstramAM varNanusAra dhana saMpAdana karavAnA bhinna bhinna upAya darzAvyA che ane te zAstranA dhana plechone paNa temaja niraMtara upadeza kare che-arthAta sle paNa zAstrane anusarIne arthe saMpAdana kare che. pUrvAcAryoe lokone sadAcaraNamAM rAkhavA mATe nItizAstra kahyuM che. 298 samAnabhAginaH kAryAH putrAH svasya ca vai striyaH / svabhAgArdhaharA kanyA dauhitrastu tadardhabhAk // 299 // gRha svAye (mULa mAlike) putrane tathA cine sama bhAgadAra nimavAM; na paraNAvelI kanyAne putranA bhAgathI ardha bhAgadAra jANavI; ane hitarAne kanyAnA bhAgane ardha bhAgadAra jANa. 29 mRte'dhipe'pi putrAdyA uktabhAgaharA smRtAH // 300 // | pRhasvAmI marI gayA pachI putrAdike upara jaNAvyA pramANe pitapitAne bhAga laI levo ema jANavuM. 300 mAtre dadyAccaturthAzambhaginyai mAturardhakam / tadardhaM bhAgineyAya zeSa sarva haretsutaH // 301 / pitA marI gayA pachI pu guhasaMpattimAMthI eka catuthAza bhAga mAtAne ApavA; eka achamAMza behanane ApavA; ane eka semaza bhAjane Apa-ane bALa je che te saghaLuM pote grahaNa karavuM. Ama For Private And Personal Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 330 zukranIti. putro naptA dhanaM patnI haretputrau ca tatsutaH / mAtA pitA ca bhrAtA ca pUrvAlAbhAcca tatsutaH // 302 // gRhasvAmI marI gayA pachI tenI sapattinA svAmI putra thAya che; putra na heAya te pautra, pautra na heAya te putranI strI, te na heAya tA tenI putrI ane te na heAya te tenA dIkarA svAmI thAya che. dehitA na hAya tA gRhasvAmInI mAtA, mAtAna hoya te pitA ane temAMnuM koI na hAya tA bhatrIno svAmI thAya che. 302 saudAyikaM dhanaM prApya strINAM svAtantryamiSyate / vikraye caiva dAne ca yatheSTaM sthAvareSvapi // 303 // AA saudAyika (palluM srI dhana) dhana upara triyAnuM svAtaMtrya gaNAya che, temaja sthAvara sudAyA upara paNa tenuMja svAmitva gaNAya che, ane strI IcchAnusAra tene vecI zake che athavA teA dAna tarike deI zake che. 303 UDhayA kanyayA vApi patyuH pitRgRhAcca yat / mAtRpitrAdibhirdattaM dhanaM saudAyikaM smRtam || 304 // paraNelI ke na paraNelI kanyAne mAtApitA taraphI tathA vara pAsethI zubha prasaMgamAM je dhana maLyuM heAya te dhanane saudAya jANavuM. pitrAdidhanasambandhahInaM yadyadupArjitam / 304 yena saH kAmamaznIyAdavibhAjyaM dhanaM hi tat // 305 // je manuSye pitAnA dhananI sahAya vinA je je sthAvara tathA jaMgama dhana meLavyu` hAya teNe te dhana peAtAnI IcchAnusAra bhagavavuM ane bhAIoe temAMthI bhAga paDAvavA nahIM. 305 Satara jAgnivyasane samupasthite / yastu svazaktyA saMrakSettasyAMzo dazamaH smRtaH // 306 // jaLa, ceAra, rAjA, ane agni saMbadhI kAI soMkaTa Ave tyAre je manuSya peAtAnI zakti pramANe manuSyanI saMpattinuM rakSaNa kare te rakSaka tenA dhananA eka dazAMzane svAmI gaNAya che. 306 dhana vyavasthA nIti. hemakArAdayo yatra zilpaM sambhUya kurvate / kAryAnurUpaM nirvezaM labheraste yathAItaH // 307 // seAnI vagere zipiye je sthAnamAM ekaThA maLIne kAma karatA DAya teone yAgyatA pramANe peAtAnA kAma pramANe pagAra ApavAM. 307 For Private And Personal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghana vyavasthA nIti. saMskarttA tatkalAbhijJaH zilpI prokto manISabhiH // 308 / / je kArIgara judI judI kaLAmAM nipuNa hoya tene vidvAne zilpI kahe che. 308 hayaM devagRhaM vApi vApikApaskarANi ca / sambhUya kurvatAM teSAM pramukhyo yaMzamarhati // 309 // zilpi ekaThA maLIne rAjamaMdira, devamaMdira, vAva tathA gharanI upayogI vastuo banAvatA hoya, te zipimAM mukhya zilpI bIjA kArIgara karatAM bamaNo pagAra le che. 309 nartakAnAmeva dharmaH sadbhireSa udaahRtH| tAstrajJa sTamathadhe jayanAratu mazinaH || 10 | uttama purUe naTa lokone mATe paNa eja dhAro bAMdhyuM che. jema tAlavettAne gujarAmAM maLelA dhanamAMthI ardha maLe che; ane gAyana karanArA bIjA nA arthamAMthI sarakhe bhAga vaMhecI le che. 310 pararASTrAddhanaM yatsyAccAraiH svAmyA'jJayA hRtam / rAjJe SaSThAMzamutya vibhajeransamAMzakam // 311 // cora leke potAnA rAjAnI AjJAthI zatrunA rAjyamAMthI je dhane luMTI lAvyA hoya te dhanamAMthI eka paThAMza rAjAne ApIne bAkI bacelAM dhanamAMthI teoe sarakhe bhAge vahecI levuM. 311 teSAM cetprasRtAnAM ca grahaNaM samavApnuyAt / tanmokSArtha ca yaddattaM vaheyuste smaaNshtH|| 312 // corI karavA mATe gayelA coromAMthI kadAca koI cora pakaDAya te tene choDAvavA mATe tenA kuTuMbI jeTaluM dhana kharca teTaluM dhana sAthanA coree sarakhe bhAge tenA kuTuMbane bharI ApavuM. 312 prayogaM kurvate ye tu hemadhAnyarasAdinA / samanyUnAdhikaraMzailAbhasteSAM tathAvidhaH // 313 // je loko eka maMDaLI karIne senAne, ane, tathA rasa vagere padAthone vyApAra kare che, temAM manuSyane kAma tathA dhananA pramANamAM sama, jUna ke adhika lAbha maLe che. 313 samo nyUno'dhiko hyazo yo'nukSiptastathaiva saH / vyayaM dadyAtkarma kuyAt lAbhaM gRhIta caiva hi // 14 // For Private And Personal Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. vyApAra karatI veLA prathama sarakhe, e ke adhika jeTale bhAga rAkhyo hoya teTalA ja tene bhAga jANa. ane bhAgIdAre bhAga pramANe kharca Apavo, kAma karavuM tathA pitAne bhAga levo. 314 vaNijAnAM karSakANAmeSa eva vidhiH smRtaH // 315 // A rIta vANIyAone mATe tathA kheDutone mATe jANavI. 315 sAmAnyaM yAcitaM nyAsa AdhirdAsazca taddhanam / anvAhitaM ca nikSeyaH sarvasvaM cAnvaye sati / Apatsvapi na deyAni nava vastUni paNDitaiH // 316 // sAmAnya dhana, 2uchInuM dhana, keIe mukeluM dhana, gIravI mukeluM dhana, udAsa, dAsanuM dhana, jAmIna upara ApeluM dhana, 8nIne ghaDavA mATe ApeluM dhana tathA 9putra chatAM gharanI sarva saMpatti-A nava prakAranA dhana vidvAna manuSya ApattinA samayamAM paNa dAnAdika rUpe bIjAnA hAcamAM ApavAM nahIM. 316 adeyaM yazca gRhAti yazcAdeyaM prayacchati / tAvubhau cauravacchAsyau dApyau cottamasAhasam // 317 // je manuSya dAnamAM levAne niSiddha karelI vastune grahaNa kare che ane je manuSya niSedha karelI vastunuM dAna kare che te bane manuSyone rAjAe coranI peThe sakhata zikSA karavI. 317 asvAmikebhyazcaurebhyo vigRhAti dhanaM tu yH| avyaktameva krINAti sa daNDya auravannapaiH 318 // je manuSya nadhaNIyA corenI pAsethI gupta rIte mAla kharIda kare che, tene coranI peThe rAjAe zikSA karavI. 718 RtvikyAjyamaduSTaM yagnyajedanapakAriNam / aduSTaM catvija yAjyo vinayI tAvabhAvapi // 319 // je purohita upakArI yajamAnane tyAga kare che ane je yajamAna sapAtra purohitano tyAga kare te bane zikSApAtra thAya che. 319 vyApAra nIti. dvAviMzAMzaM SoDazAMzaM chAmaM paNye niyojayet / / : nAthA tA jJAti vArAhata || 20 For Private And Personal Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maLavA ne sahI vyApAra nIti. vyApArIye deza tathA kALanA pramANamAM vastunA kharcane dhyAnamAM le ane pachI tenI kiMmatamAM batrIsa keseLa bhAga hAMsala khAvuM, paNa tethI *lipa khAvuM nahIM. 320 vRddhiM hitvA hyardhadhanairvANijyaM kArayetsadA // 321 // dhananuM vyAja khAIza nahIM, paNa vyApAramAM jevAM ardhA nANuM maLaze ke te tamane vasula karIza-Ama kahIne vyApArInI pAsethI nANA upADavAM ane niraMtara vyApAra karavo. 321 mUlAttu dviguNA vRddhigeMhItA cAdhamArNakAt / tadottamarNamUlaM tu dApayennAdhikaM tataH // 322 // vyApArI deNadAra pAsethI jyAre bamaNuM vyAja laI gayo hoya tyAre rAjAe tene deNadAra pAsethI muLa dhana apAvavuM, paraMtu vyAjanuM vyAja apAvavuM nahIM. 322 dhanikAzcakravRdhdhyAdimiSatasthu prajAdhanam / saMharati hyatastebhyo rAjA saMrakSayetprajAm // 323 // dhanavaMta purU cakravRddhi vyAjanA miSa karIne prajA pAsethI dhana haraNa kare che, mATe rAjAe tevA dhanavaMtethI prajAne bacAvavI. pharaka samarthaH sanna dadAti gRhItaM dhanikAhanam / rAjA sandApayettasmAtsAmadaNDavikarSaNaiH / / 324 // karajadAra samartha hoya te paNa dhanavAnane karaja peTe upADeluM dhana Apato na hoya to, rAjAe sAma, daMDa Alika upAye laIne tenI pAsathI dhanavaMtane ghana apAvavuM. 324 likhitaM tu yadA yasya naSTaM tena prabodhitam / vijJAya sAkSibhiH samyakpUrvavadApayettadA // 325 // keI dhanavAne deNadArane dhana ApIne khata lakhAvI lIdhuM hoya te lekhapatra jyAre khevAi jAya tyAre teNe rAjAne jhAhera karavuM ane rAjAe zAkSidvArA yathArtha rIte niyaya karIne prathamanA lekha pramANe vayApArIne dhana apAvavuM. 325 adattaM yazca grahAti sudattaM punaricchati / daNDanIyAvubhAveto dharmajJena mahAkSitA / / 326 // je manuSya ApyA vinA paranuM mana grahaNa kare che ane lanamAM A peluM athavA te InAma taLi ApeluM dhana pAchuM meLavavAnI hA kareche te bannene dharmavettA rabae zikSA karavI. 36 For Private And Personal Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. kUTapaNyasya vikretA sa daNDya zyauravatsadA // 327 // je vyApArI niraMtara vyApAramAM kapaTa karate hoya tene rAjAe sadA coranI peThe zikSA karavI. 3ra7 dRSyA kAryANi ca guNAnzilpinAM bhUtimAvahet // 328 // kArIgaronAM kAme ane guNa tarapha dRSTi karIne tenA pramANamAM pagAra Apavo. 328 paJcamAMzaM caturthAzaM tRtIyAMzaM tu karSayet / adhaM vA rAjatAdrAjA nAdhikaM tu dine dine / / 329 // - rAjAe niraMtara rUpAnA vyApAramAM je Avaka thatI hoya temAMthI eka paMcamAMza, eka caturthIza. eka tRtIyAMza athavA te ardha bhAga le. paraMtu tethI adhika bhAga levo nahIM. 329 vidrutaM na tu hInaM syAtsvarNa palazataM zuci / catuHzatAMzaM rajataM tAnaM nyUnaM zatAMzakam // 330 // vaGgaM ca jasadaM sIsaM hInaM syAtSoDazAMzakam / ayo'STAMzaM tvanyathA tu daNDyaH zilpI sadA nRpaiH // 331 // cenuM lagaDInuM sepaLa senuM gALyuM hoya te te jarA paNa ochuM thAya nahIM, paNa cekhuM rUDuM gALyuM hoya to temAMthI cAraze bhAga ocho thAya che; tAMbu gALyuM hoya to temAMthI sAmo bhAga ocho thAya; kalaI, sIsu tathA jasata gAvuM hoya to temAMthI eka meLAMza ochuM thAya che; huM gAvuM hoya to eka achamAMza ochuM thAya che. upara jaNAvyA karatAM vizeSa ocho vadhatAM thAya te rAjAe sanI, luhAra vagere silpIne sadA zikSA karavI 331 suvarNa dvizatAMzaM tu rajataM ca zatAMzakam / hInaM sughaTite kArye susaMyoge tu varddhate // 332 // senAnA sArA ghaDataranA kAmamAM sonAnI basamo bhAga ghaTe che; ane tevA rUpAnA kAmamAM paNa teTaluM ja ghaTe che, paraMtu zebhAyamAna padArtha sAthe jaDataramAM ghaTatuM nathI. paNa vadhe che. 332 SoDazAMzaM vanyathA hi daNDyaH syaatsvrnnkaarkH| saMyogaghaTanaM dRSTvA vRddhi hAsaM prakalpayet // 333 // For Private And Personal Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAtu ghaDAmaNa dravya. 343 upara jaNAvyA pramANe na thatAM ochuM vadhatuM thAya te vastunI je kiMmata hoya tene eka saLIza sonIne daMDa kare. je suvarNane sArI rIte jaDyuM hoya to daMDamAM kamI karavuM ane naThArI rIte jaDayuM hoya to daMDamAM vadhAre kara. 333 dhAtu ghaDAmaNanuM dravya. svarNasyottamakAyeM tu bhRtistriMzAMzakI matA / SaSTayaMzakI madhyakArye hInakArya tdrdhkii| tadardhA kaTake jJeyA vidrute tu tadakI / / 334 // senAmAM ghaNI uMcI jAtanuM kAma karAvavuM hoya to senIne senAne majurI ApavI; madhyamasaranuM kAma karAvavuM hoya te senAne sAThAMza majurI ApavI; ane tethI utaratuM kAma karAvavuM hoya to sonAne eka vizAMza majurI ApavI. kaDuM karAvavuM hoya to senAne 240me bhAga majurI ApavI; ane kevaLa senuM gaLAvavuM hoya te maLa senAne 480 mo bhAga majurI ApavI. 334 uttame rAjate tvarddhA tadarhA madhyame smRtaa| hIne tadardhA kaTake tadardhA samprakIrtitA // 335 // rUpAnuM kAma ghaNuM UMcI jAtanuM karAvavuM hoya te mULa rUpAnA ane kardha bhAganI kiMmata majurI ApavI; madhyama kAma karAvavuM hoya te mULa rUpAno eka catuthAza majurI ApavI; halakuM kAma karAvavuM hoya to rUpAno eka aSTamAMza majurI ApavI; ane rUpAnAM kaDAM karAvavAM hoya mULa rUpAno soLamo bhAga majurI ApavI-Ama nItimAM kahyuM che, 335 pAdamAtrA bhRtistAne vaGge ca jasade tathA / lohe'rdhA vA samA vApi dviguNASTaguNAthavA // 336 // tAMbAnuM, laInuM ane jasatanuM kAma karAvyuM hoya te tene eka caturthAMza bhAga zilipane majurI ApavI; loDhAnuM kAma karAvavuM hoya to loDhA karatAM ardha hissAnA pisA athavA te lohanI kiMmata jeTalA paisA ke tethI bamaNuM athavA te AThagaNuM paisA majurInA ApavA. 336 dhAtUnAM kUTakArI tu dviguNo daNDamarhati // 337 // - je satI vagere zipi senA vagere dhAtuomAM seLabheLa kare tene dhAtunI kiMmata karatAM bamaNe daMDa karavo. 337 For Private And Personal Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zanIti. lokapracArairutpanno munibhirvidhRtaH purA / vyavahAronantapa ra va naiva rAcato 28 lokanA AcAra vyavahArathI cAlela tathA pUrve rUSi, munioe pragaTa karelo vyavahAra aneka jAtane che te sarva vyavahAra kaI kahI zakato nathI. 338 uktaM rASTraprakaraNaM samAsAtpaJcamaM tthaa| trAnu guNa togAte vArAAtiH | 232 A pAMcamuM rASTra prakaraNa saMkSepamAM kahyuM che. A prakaraNamAM je guNe tathA che kahA na hoya te lekavyavahAthI tathA zAsathI jaNavA. 39 iti zukranIto rASTre'ntyaM caturthe'dhyAce rAjadharmanirUpaNaM nAma paJcamaM prakaraNam / adhyAya 4 tho. prakaraNa 6 ThuM durga racanA vicAra. SaSThaM durgaprakaraNaM pravakSyAmi smaastH| khAtakaNTakapASANairduSpathaM durgamairiNam // 1 // have chaThuM durga prakaraNa TuMkAmAM tamane kahIza. jayAM khAI, kAMTA tathA paSANane lIdhe jaI zakAya nahIM tevA durgasthAnane airiNuM durga kahe che. 1 paritastu mahAkhAtaM pArikhaM durgameva tat / iSTakopalamRdbhittiprAkAraM pArighaM smRtam // 2 // jenI cAre dizAmAM moTI khAIo AvelI hoya, te durgane pArikha durga ane je durganI AsapAsa ITa, pASANa athavA te maTADanI pharatI zita karavI hoya tene parigha durga kahe che. 2 mahAkaNTakavRkSaudhairyAptaM tadvanadurgamam / jalAmAvastu parito dhanvadurga prakIrtitam // 3 // moTAM kATAnAM jhADAthI je bhAgane viMTI levAmAM Avyo hoya tene vanadurga ane jyAM AgaLa cAre tarapha paNa na hoya, te durgane dhanvarga kahe che. 3 For Private And Personal Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir durga racanA vicAra. jaladurgaM smRtaM tajjJairAsamantAnmahAjalam / suvAripRSTha gharaM vivi giridurgamam // 4 // jenI cAre dizAmAM meTameTAM jaLArAyeA heAya tevA durgane durgavettAe jaLadurga kahe che; ane jyAM ekAMtamAM suvArI-sArU jaLa tathA uMcA dharA heya, tevA durgabhAgane giridurga kahe che. 4 abhedyaM vyUhavidvIravyAptaM tatsainyadurgamam / sahAyadurgaM tajjJeyaM zUrAnukUla bAndhavam // jemAM vyUha racanAmAM kuzaLa zUrAo vasatA heAya tevA abhedya durgane sainyadurga tathA jemAM zuravIra bhAyAtA sArI peThe anukULatAthI rahetA heya tene sahAyadurga kahe che. pa pArikhAdairiNaM zreSThaM pArighaM tu tato vanam / tato dhanva jalaM tasmA giridurgaM tataH smRtam // 6 // sahAya sainyadurge tu sarvadurgaprasAdhake / tAbhyAM vinAnyadurgANi niSphalAni mahIbhujAm // 7 // 5 // pArikhadurga karatAM airiNa durgane uttama, te karatAM pAridha durga uttama, te karatAM vana durga zreSTha. vana durga karatAM dhanvadurga, ane dhanvadurga karatAM jaLadurga, ane te karatAM giridurgane uttama kahe che. sahAyadurga tathA sainya durge khInna sadhaLA durgane ze|lA ApanArA chesahAyakAraka che. je te khe durga na heAya teA rAntaenA khInta durgo niSphaLa thaI paDe che. tu sarva durgebhyaH senAdurgaM smRtaM budhaiH / tatsAdhakAni cAnyAni tadrakSennRpatiH sadA // 8 // senAdurgaM tu yasya syAttasya vazyA tu bhUriyam / vinA tu sainya durgeNa durgamanyattu bandhanam // 9 // 330 vidvAneA senAdurgane sadhaLA durgo karatAM zreSTha gaNe che, ane khIjA durgone senAdurganA sAdhaka durgA gaNelA che, mATe rAjAe niratara senAdarzanI rakSA karavI. . l KH 603 jene senAdurga hAya che tene adhina A pRthivI rahe che; arthAt senA durga vinA khAnta durga rAjyane kedakhAnA jevA thaI paDe che. 9 ApatkAle'nyadurgANAmAzraya zcottamo mataH // 10 // tathApi ApatkALe bIjA durgonA Azraya uttama mAnelA che." For Private And Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38. zukanIti. ekaHzataM yodhayAta durgastho'stradharo yadi / zataM dazasahAstrANi tasmAdurga samAzrayet // 11 // durgamAM rahela eka manuSya paNa je zastradhArI hoya to te che sAme yuddha kare che; ane se manuSya hajAranI sAthe yuddha kare che; mATe rAjAe durgane avazya Azraya kara. 1 zUrasya sainyadurgasya sarva durgamiva sthalam / yuddhasambhArapuSTAni rAjA dugANi dhArayet / dhAnyavIrAstrapuSTAni kozapuSTAni vai tathA // 12 // che rAjAnI pAse mahA baLavAna senArUpI darga hoya che, tene saghaLAM sthAno durga jevAM ja thaI paDe che. rAjAe dugone- kIone-yuddhasAmarI, anAja, vIra purUSa, zastra tathA anna ane dhanathI pUrNa bharI rAkhavA, ane temAM rahevuM. 12 sahAyapuSTaM yadurga tattu zreSThataraM matam / sahAyapuSTadurgeNa vijayo nizcayAtmakaH // 13 // je durgamAM bharapUra sahAya hoya te durgane zreSThatara mAna, ane sahAya puSTa durgavaDe avazya vijaya thAya che. 13 yadyatsahAyapuSTaM tu tatsarva saphalaM bhavet / parasparAnukUlyaM tu durgANAM vijayapradam // 14 // je je durga sahAya saMpanna hoya te te saghaLA durgo saphaLa thAya che ane duganI anya anya sahAyathI vijaya maLe che. 14 iti zukranItau caturthedhyAye durganirUpaNaM nAma SaSThaM prakaraNam / ayAya 4 the. prakaraNa 7 muM. senA nirUpaNa daurga saMkSepataH proktaM sainyaM maptamamucyate / senA zastrAstrasaMyuktamanuSyAdigaNAtmikA // 1 // durga prakaraNa TuMkAmAM kahyuM, have sAtamuM sainya prakaraNuM kahuM chuM. zastra tathA astradhArI pALAo, hAthI, ghoDA, ratha vagere samUhane senA kahe che. 1 For Private And Personal Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senA nirUpaNa. svagamAnyagamA ceti dvidhA saiva pRthktridhaa| daivyAsurI mAnavI ca pUrvapUrvA balAdhikA // 2 // e senA svagamA tathA anyagamA ema be prakAranI che. vaLI te senA daivI, AsurI tathA mAnavI ema traNa prakAranI che-temAM pUrva pUrvasenA te adhika baLavALI jANavI. jema ke manuSyanA karatAM AsurIsenA ane te karatAM devasenAne baLavAnuM jANavI. 2 svagamA yA svayaM gantrI yAnagA'nyagamA smRtA / pAdAtaM svagamaM cAnyadrathAzvagajagaM tridhA // 3 // je tenA pite cAlIne jatI hoya tene svargamAM jANavI ane vAhana vagere upara besIne jatI hoya tene anyagamAM jANavI. temAM pALA senya svagamA-potAnI meLe cAlanAruM che ane bIjI anyagamA chejemAM keTalA eka rathamAM besIne, keTalAeka ghoDA upara besIne tathA keTalAeka hAthI upara besIne jAya che-Ama traNa prakAranI che. 3 sainyAvinA naiva rAjyaM na dhanaM na parAkramaH / balino vazagAH sarve durbalasya ca zatravaH / bhavantyalpajanasyApi nRpasya tu na kiM punaH // 4 // senA vinA rAjya, dhana tathA parAkrama TakI zaktAM nathI. jyAre saghaLA manuSyo baLavAna manuSyone adhina thAya che ane durbaLanA zatru thAya che, tyAre alpasenAvALA rAjAnA zA mATe zatruo na thAya? 4 zArIraM hi balaM zauryabalaM sainyabalaM tthaa| caturthamAstrikavalaM paJcamaM dhIbalaM smRtam / SaSThamAyurbalaM tvetairupeto viSNurave saH // 5 // zArIrabaLa, zauryabaLa, kasainyabaLa, zuM astrabaLa, pAcamuM buddhibaLa, ane chaDuM AyuSyabaLa jANavuM. ATalAM baLavaDe je saMpanna hoya tene viSNuja jANa. 5 na balena vinApyalpaM ripuM jetuM kSamAH sadA / devAsuranarAstvanyopAyairnityaM bhavanti hi // 6 // manuSyo baLavinA sadA alpazatrune paNa jItI zakatA nathI, kAraNa ke deva, asura ane manuSyo bIjA upAyathI eTale sainyAdikanA baLavaDe niraMtara yuddhane udyama kare che. 6 For Private And Personal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 340. zukranIti. ja , balameva riponiyaM parAjayakaraM param / tasmAdbalamabhedyaM tu dhArayedyatnato nRpaH // 7 // niraMtara zatruone parAjaya karavAmAM zreSTha sAdhana baLaja (senA) che. mATe rAjAe prayatnathI abhedya baLa (senA)noja Azraya karavo. 7 senAbalaM tu dvividhaM svIyaM maivaM ca tad dvidhA / maulasAdyaskabhedAbhyAM sarAsAraM punardidhA // 8 // senAbaLa be prakAranuM che. eka svasenAbaLa ane bIju mitrasenAbaLa. temAM paraMparA prAptasenAnuM baLa tathA AdhunikasenAnuM baLa AvA be bheda che; tenA paNa vaLI be bheda che. eka sAra ane bIjuM sAra rahita baLa. 8 azikSitaM-zikSitaM ca gulmabhitamagulmakam / dattAstrAdi svazastrAstraM svavAhi dattavAhanam // 9 // te sainya keLavAyeluM tathA na keLavAyeluM, TukaDIrUpa tathA chuTuM chavAyuM, dattAstradhArI tathA svazastrAstradhArI ane pitAnAM vAhana upara besanArUM tathA paranAM vAhane upara besanArU . Ama pratyeka sainyanA baLe bheda che. 9 saujanyAtsAdhakaM maitraM svayiM bhatyA prapAlitam / maulaM bavabdAnubandhi sAdyaskaM yattadanyathA // 10 // sujanatAthI kArya karanArUM sainya. mitra sainya. pagAra ApIne rAkheluM svasainya, ghaNA varSanuM jINuM rAkheluM sainya-mULasainya, ane alpa dinathI rAkheluM sainya sAghaskasainya gaNAya che. 10 suyuddhakAmukaM sAramasAraM viparItakam / rAkSata bUrA viparItamarAkSitam II RI mahAyuddha karavAnI utkaMThAvALuM sainya sAra gaNAya che, tenAthI viparIta vartanArUM sainya asAra gaNAya che. vyuharacanAmAM kuzaLatA dharAvanArUM sainya zikSita ane vyuharacanAthI aNajANa sainya azikSita gaNAya che. 11 gulmIbhUtaM sAdhikAri svasvAmikamagulmakam / dattAstrAdi svAminA yatsvazastrAstramato'nyathA // 12 // senApativALuM sainya gulmIbhUta ane svataMtra sainya agulmaka kahevAya che. rAjA je sainyane zastrAdika purAM pADe che te dattAtrAdika, ane jemanI pAse svazastrA hoya te svazastra sainya gaNAya che. 12 For Private And Personal Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir senA nirUpaNa. kRtagulmaM svayaM gulmaM tacca dattavAhanam / AraNyaka kirAtAdi yatsvAdhInaM svatejasA // 13 // rAjAe senApativALA sainyamAM dAkhala karelu kRtagumasainya navuM, peAtAnI meLe senApatinA hAtha nice gayelu svayaMgukSma jANavuM, jene rAjA taraphathI vAhane maLyAM hoya tene dattavAhana sainya jANavuM ane peAtAnA pratApavaDe svata Mtra rahenAra bilra vagerenuM sainya AraNyaka sainya jaNavuM. 13 utsRSTaM ripuNA vApi bhRtyavarge nivezitam / bhedAdhInaM kRtaM zatroH sainyaM zatrubalaM smRtam / ubhayaM durbalaM proktaM kevalaM sAdhakaM na tat // 14 // zatrue tyAga karelu hAvAthI sainya vargamAM dAkhala kareluM, ane rAtrunA bhedane lIdhe svAdhIna thayeluM sainya A ane sainyane zatrusainya samajavAM. A banne sainyane durbaLa kahyAM che; kAraNa ke te sainyathI kArya sighdhi thatI nathI. 14 samai niyuddhakuzalairvyAyAmairnatibhistathA / varddhayedvAyudhdhArthaM bhojyaiH zArIrakaM balam // 15 // rAjyae samAna baLavALA ane mallayuddhamAM kurALa evA vIrapurUSonI sAthe bahuyudhdha karavA mATe aMga vyAyAma karIne, gurUjatane praNAma karIne, tathA rArIrapeASaka annArdika khAIne zarIkhaLa vadhAravuM. 15 mRgayAbhistu vyAghrANAM zastrAstrAbhyAsataH sadA / varddhaye cchUrasaMyogAttampaka zauryabalaM nRpaH // 16 // 341. vaLI rAjAe sadA siMha, vAdha vagere hiMsaka prANiyAnI mRgayA karIne vAraMvAra rAstra ane astrAnA prayogo karIne ane rA purUSAne samAgama karIne sArI peThe saurya vadhAravu, 16 senAbalaM subhRtyA tuM tapo'bhyA saistathAstrikam / bAIyecchAstracaturasaMyogAdrIbalaM sadA // 17 // rAjAe sAro pagAra ApIne sainAnuM khaLa vadhAravu, tapa tathA abhyAsa karIne astraprayAganuM maLa vadhAravuM tathA sadA zAstra ane catura purUSone samAgama karIne budhdhidhmaLa vadhAravuM, 13 satkriyAbhizcirasthAye nityaM rAjyaM bhavedyathA / svagotre tu tathA kuryyAttadAyurbalamucyate / yAvadgotre rAjyamasti tAvadeva sa jIvati // 18 // For Private And Personal Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. niraMtara sArAM karma karavAthI rAjya jema cirakALa sudhI TakI rahe tema pitAnA saMtAnone upadeza Apavo-tene AyurbaLa kahe che; kAraNa ke jyAM sudhI potAnA putrane adhIna rAjya rahe che tyAM sudhI te rAjA jIvate gaNAya che. 18 - cAra prakAranI se. caturguNaM hi pAdAtamazvato dhArayet sadA / paJcamAMzAMstu vRSabhAnaSTAMzAMzca kramelakAn // 19 // caturthIzAngajAnuSTrAdgajAdharSAMzca rathAnsadA / rathAttu dviguNaM rAjA vRhannAlIkameva ca // 20 // rAjAe sadA ghaDezvAra karatAM gaNuM pAyadaLa rAkhavuM eka paMcamAM baLada tathA eka aSTamAMza uMTe rAkhavAM. uMTane eka caturthAza hAthI ane hAthInI senA karatAM adhdhaartha ratha rAkhavA, ane niraMtara ratha karatAM bamaNI jAMjALa (zastra)dhArI senA rAkhavI. 19, 20 padAtibahulaM sainyaM madhyAzvaM tu gajAlpakam / tathA vRSoSTra sAmAnyaM rakSennAgAdhikaM na hi // 21 // rAjAe senAmAM pALAone vizeSa rAkhavA, ghoDAonI saMkhyA - dhyamasara rAkhavI, thoDA hAthI ane ghoDAo rAkhavA, baLada tathA uMTa sAmAnya rAkhavAM-hAthI vizeSa rAkhavAja nahIM. 21 rAjakharca. savayaH sAravezoccazastrAstraM tu pRthakzatam / laghunAlikayuktAnAM padAtInAM zatatrayam // 22 // azItyazvAnrathaM caikaM vRhannAladvayaM tathA / uSTrAndaza gajau dvau tu zakaTau SoDazarSabhAn // 23 // tathA lekhakaSaTakaM hi mantritrityameva ca / / dhArayennRpatiH samyagvatsare lakSakarSabhAk // 24 // jene pratyeka varSe eka lAkha karSa (eka jAtanI sikkA)nI Avaka heya teNe samaavasthAvALA, sArA pozAkavALA, zastra tathA astrane ucAM dharI rAkhanArA se pALAo, traNase baMdukavALA pALA, eMzI ghoDezvAre, eka ratha, be moTI tapa ane tenA be uparI, daza uMTa, be hAthI, be gADI, soLa baLada, cha lekhaka, ane traNa maMtrIne sArI yogyatA joIne rAkhavA. 22-24 For Private And Personal Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAthI parIkSA. sambhAradAnabhogArthaM dhanaM sArdhasahasrakam / lekhakArthe zataM mAsi mantryarthe tu zatatrayam // 25 // trizataM dAraputrArthe vidvadarthe zatadvayam / sAdyazvapadagArthaM hi rAjA catuHsahasrakam // 26 // goSTa panAlArthaM vyayIkuryAccatuHzatam / zeSaM koze dhanaM sthApyaM rAjJA sArghasahasrakam // 27 // vaLI te rAjAe pratyeka mahine vastue levA mATe, dAna karavA mATe ane upabhega mATe paMdaraso karSane kharca karave. lekhaka mATe se karyuM, maMtrayA mATe traNaseA karSa, strI tathA putra mATe traNase karSa, vidvAnanA Adara satkAra karavA mATe base karyuM, gheADezvAra, gheADA ane pAyadaLa mATe cAra hantara karyuM ane uMTa, aLada tathA baMdukavALA mATe cAraso karSa kharcavA. bAkI bacelA padaraze! karSa bhaDAramAM mUkavA. 25-27* prativarSa svavezArthaM sainikebhyo dhanaM haret // 28 // pratyeka varSe sIpAIne temanAM vastra karAvavA mATe dhana Apavu. 28 lohasAramayazcakrasugamo maJcakAsanaH / svAndolAtirUtu madhyamAsanasArathiH // 29 // zastrAstrasandhAyudara iSTacchAyo manoramaH / vidho ratho rAjJA rakSyA niyaM sadazvakaH // 30 // rAjAe niratara naradama natanAM leADhAthI banAveleA, paiDAthI sArI rIte cAlI zake teve, maMcanA jevA AsanavALA, peAtAnI meLe namAvIne caDhI zakAya teve, jenA agrabhAgamAM sArathI beThe! hAya, zasra tathA asra rAkhavAnAM khAnAvALe, manamAnatI chAyAvALeA, maneAhara, sArA gheADAonI joDavALe! ratha rAkhavA. 25-30 OM hAthI parIkSA. nIlatAluna vadanto dantakaH / dIrghadveSI krUramadastathA pRSThavidhUnakaH // 31 // dazASTonanakho mandro bhuvizodhanapucchakaH / evaMvidho'niSTagajo viparItaH zubhAvahaH // 32 // jyAM karyu che * rAjya kharca vidhi sAmprata samayamAM kevI che tenA vicAra karavA mATe tyAM hAlanA rUpiyA gaNIne vicAra karatA, briTiza ane dezI rAjayanA kharcanItino yathArtha nirNaya thai rakaze. For Private And Personal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. jenuM tALavuM ane jIbha kALI hoya, dAMta vAMke heya, athavA te bIlakula hoya ja nahIM, ghaNu vakhata sudhI krodhamAM rahenAra, ghaNo mada jharanAra, vAraMvAra pITha dhuNAvanAra, bAvIsa athavA to covIsa naMkhavALe, maMdamaMda gativALo tathA jenuM puchaDuM pRthivI upara ghasaDAtuM hoya te hAthIne azubha kara samajavo; ane upara kahelA guNathI viparIta guNavALA hAthIne zubhakara jANo . 31-32 bhandro mandro mRgo mizro gajo jAtyA caturvidhaH // 33 // hAthInI cAra jAti che. bhadra, maMDha, mRga, mizra. 33 madhvAbhadantaH sabala: samAGgo vartRlAkAteH / sumukho'vayavazreSTho jJeyo bhadragajaH sadA // 34 // jenA dAMtanI kAMti madhanA jevI pIMgaLa hoya, je ati baLavAna hoya, jenA avayava sarakhA hoya, jene AkAra goLa hoya, jenuM mukha ; suMdara hoya, ane jenA avayavo bIjAnA karatAM suMdara hoya te hAthIne nitya bhadra hastI jANo. 34 sthUlakuAkSaH siMhakca vRhattvaggalazuNDakaH / madhyamAvayavo IjAthe mandranaga: mRta: ! 26 che. jenuM udara me hoya, cAmaDI, kapALa tathA jhuMDa jADI ane moTI hAya, zarIre madhyama ane uMco hoya tene maMda hastI jANavo. 35 tanukaNThadantakarNazuNDaH sthUlAkSa eva hi / nukUvAyarametu vAmano kRsaMjJa: | 26 / jene kaMTha, dAMta, kAna tathA muMDa nAnI hoya, AMkhe moTI hoya, heTha tathA liMga ghaNeja nA hoya, ane zarIre ThIMgaNo hoya tene mRga hastI jANavo. 36 eSAM lakSmairvimilito gajo mizra iti smRtaH / bhinna bhinnaM pramANaM tu trayANAmApa kIrtitam // 37 // jenAmAM ukta bhadrAdikanAM lakSaNe hoya tene migaja jANo, paraMtu traNa jAtinA hAthInAM lakSaNe bhinna bhinna kahyAM che. 37 gajamAne caMgulaM syAdaSTabhistu yvodraiH| virATyaguratai: : ko manomiH | 28 vidvAne hAthInA bhAratamAM ATha yavanA udarane eka AgaLa kahe che, ane covIsa AgaLane eka hAtha gaNe che. 38 For Private And Personal Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parikSA. ....... 35 saptahastonnatirbhadre hyaSTahastapradIrghatA / pariNAho dazakara udarasya bhavetsadA // 39 // bhadra hAthI sAta hAtha uMce ane ATha hAtha lAMbo hoya che; ane tenA udarane vistAra sadA daza hAthano hoya che. 39 pramANaM mandramRgayorhastahIna kramAdataH / kArthataM dairdhyasAmyantu munibhirbhadramandrayoH // 40 // muniyoe maMdra tathA mRga jAtanA hAthInuM pramANa bhadra karatAM kramavAra eka hAtha ochuM kahyuM che; ane bhadra tathA maMdranI laMbAI sarakhI kahI che. 40 vRhadabhrU gaNDaphAlastu dhRtazIrSagAtaH sadA / gajaH zreSThastu sarveSAM zubhalakSaNasaMyutaH // 41 // je hAthInI bhRkuTI, gaMDasthaLa tathA kuMbhasthaLa vizALa hoya, je niraMtara uttama gatithI gamana karato hoya, tathA uttama lakSaNa saMpana hoya, te hAthIne sarva hAthIomAM zreSTha jANa. 41 azva parIkSA. paJcayavAMgulenaiva vAjimAnaM pRthaksmRtam // 42 // ghoDAnA bhAratamAM pAca yavane eka AMgaLa thAya che, mATe ghoDAnuM pariNAma hAthInA bharatathI juduM samajavuM. 42 catvAriMzAMgulamukho vAjI yazcottamottamaH / SatriMzadaMgulamukho hyuttamaH parikIrtitaH // 43 // je ghoDAnuM mukha cAlIza AgaLa moTuM hoya, tene atyuttama ane jenuM mukha chatrIsa AgaLanuM hoya tene uttama anya kahyuM che. 43 dvAtriMzadaMgulamukho madhyamaH sa udAhRtaH / aSTAviMzasaMgulo yo mukhe nIcaH prakIrtitaH // 44 // jenuM mukha batrIsa AMgaLanuM hoya tene madhyama ane jenuM mukha aThThAvisa AMgaLanuM hoya tene nIca kahe che. 44 vAjanAM mukhamAnena sarvAvayavakalpanA / auccaM tu mukhamAnena triguNaM parikIrtitam // 45 // ghoDAnA saghaLA avayanI racanA tenA mukhanA mApanA pramANe karavI; ane uMcAI mukhanA mApa karatAM traNagaNa adhika karavI kahI che. 45 For Private And Personal Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. ziromaNiM samArabhya pucchamUlAntameva hi / tRtIyAMzAdhikaM daidhya mukhamAnAcaturguNaM / / 46 // ghoDAnA mastaka maNithI mAMDIne puchaparvatanI laMbAI mukhanA mApa karatAM cAra gaNI ane eka tRtIyAMza adhika karavI. 46 pariNAhastUdarasya triguNastraMgulAdhikaH / sAdhAraNamidaM mAnamucyate vistarAdatha // 47 / / peTane vistAra traNagaNo ane traNa ALa jeTalo vizeSa jANo A mApa sAdhAraNa kahyuM. have vistArathI mApa kahuM chuM. 47 aSTAviMzAMgulamukhaM puraskRtya yathA tathA / / zaphoccaM trayaMgulajJeyaM mnnibnyaauNgulaadhikH| // 18 // aThThAviza AMgaLanA mukhavALA nIca azvane AdhAre bharata kahuM chuM. jema paganA DAbalA traNa AMgaLa uMcA hoya tema maNibaMdha (DAbalAnI uparane bhAga) cAra AMgaLane jANavo. 48 caturhastAMgulA jaDA vyaMgulaM jAnu kIrtitam / caturdazAMgulAvUrU kUparAntaH smRto budhaiH // 49 // vidvAnoe jAMgha cAra hAtha ane eka AMgaLanI jANavI, goThaNane traNa AgaLanA jANavA, ane keNapata sAthaLe cida AgaLanAM jANavA 49 aSTatriMzAMgulaM jJeyaM skandhAntaM kUparAditaH / pratyagUrU mukhasamau jaDInA pAdamAnataH // 50 // rkoNIthI kAMdhaparyata vistAra ADatrIsa AgaLano jANavo, pAchaLanA sAthaLa mukhanI peThe aviza AMgaLane jANavA, ane pAchaLanI saMghane eka caturkIza karatAM ochI jANavI. pa0 proktoccatA cAtha dairghyamucyate zAstrasaGgatam // 11 // zAstrokta uMcAI kahIM-have zAstrokta laMbAI kahuM chuM. 51 SaSThAMzenAdhikA grIvA dviguNA suprasAritA / mukhatazcocchritA sApAdahInA tu pUrvata // 12 // gheDAne sArI peThe vistAravALo kaMTha laMbAInA mukhanA karatAM eka SaSThoza adhika tathA bamaNe meTa jANavo, ane uMcAImAM mukhanA karatAM doDhapAda ochuM jANavuM para For Private And Personal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parIkSA. skandhAdi muSkamUlAntaM grIvAtulyaM tu tatra hi / dvayaMzaSaSThaM trikaM yAvatzeSamaMsaM prakalpayet // 53 // gheADAnA kAMdhathI mAMDIne tenA aMDa kAza sudhInI laMbAI kaMThanA pramANe jANavI. ane pAchaLanI pIDathI laIne kAMdha paryaMtanA bhAga krepeSTha karavA. 53 347 mukhArddha pucchadaNDaM ca zizna ANDau tadarddhakau / karNaH SaDaMgulo dIrghazcatuH paJcAMgulaH kvacit // 54 // puDu' tathA liMga, mukhanA karatAM ardha ane tenA ardhuM aMDa kAza joIye. kAnanI lakhAI che AMgaLanI tathA kayAI cAra athavA te pAMca AMgaLanI laMbAI kahI che, 54 pariNAhaH zaphasyokto mukhArdhanAM gulAdhikaH / tadarddhA maNibandhasya jaMghAyAH parIdhiH smRtaH // 55 // kharInA vistAra mukhanA ardha bhAga jeTale ane eka AMgaLa adhika jANavA. tathA maNibaMdha ane janadhanI paridhi sukhanA ardha bhAga jeTalI jANavI. 55 dazaikAMgulaparidhI ramyoroH kIrttito budhaiH / pRSThoruparidheirmUle triH SaSThAMza mukheSu ca // 56 // vidvAnAe sudara urUnI paridhi agiyAra AMgaLanI kahI che; ane pAchalA sAthaLanA mULa bhAganI paridhi traNa AMgaLa ane AgalA bhAganI piridha eka SAMza jANavI. pa vahirantarddhanuH khaNDasadRzA sarabhograjA / maNibandhamaNerjJeyaH paridhizva navAMgulaH antyajaghAdiparidhirvijJeyaH pUrvavad budhaiH // 17 // vidvAnee gheADAnA mastaka upara rahelA maNibaMdhanI paridhi nava AMgaLa kahI che, ane pAchaLanA jAMdhanI parici prathamanI jAdhanA jevaDI kahI che. 57 athorantare cihnamaSThaM pakSamUlayoH // 58 // ane sAthaLanI vacamAM ane banne paDakhAnA mULamAM cinha NuvuM, 58 sArddhArgulaM saTAsthAnaM grIvopari suvistRtam / ziromaNi samArabhya dIrghaM skandhAntamuttamam // 59 // For Private And Personal Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 348 zukranIti. kaMThanI upara sArI peThe vistAravALA ziremaNithI laIne kAMdhapati kezavALIne uttama bhAga deDha AMgaLane kahyA che. 59 adhogamA saTA kAryA hastamAtrAyatA shubhaa| sAIhastA dvihastA vA puccha cAlAH suzobhanAH // 60 // ghoDAnI kezavALI eka hAtha lAMbI, nice laTakatI tathA dekhAvaDI joIe, ane puchaDAnA vALa deDha hAtha athavA to be hAthanA lAMbA tathA manahara joIye. 60 saptASTanavadazabhiraMgulaiH karNadIrghatA / tathA tadvistRtirjeyA vyaMgulA caturaMgulA // 61 // ghoDAnA kAnanI laMbAI sAta, ATha, nava ke daza AMgaLa ane pohebAI traNa AMgaLa athavA te cAra AMgaLa joIe. 61 na sthUlA nApi cipiTA grIvA mayUrasannibhA / - vAgrastutho munAdhimuSTi: | 2 | ghoDAnI Deka jADI hotI nathI, tema cipiTAkAra paNa hotI nathI. paraMtu mayUranA kaMTha jevI hoya che. kaMThanI AgaLanA bhAganI paridhi mukhanA jevaDI tathA eka muThi vizeSa joIye. 62 grIvAmulasya paridhirdviguNo vidazAMgulaH / tRtIyAMzavihInaM tu satkroDaM vakSa Iritam // 63 // kaMThanA mULanI paridhi mukha karatAM bamaNuM tathA daza AMgaLa ochI eTale 46 AMgaLanI jANavI ane uttama vakSasthaLanI paridhi mukhanI paridhi karatAM eka tRtIyAMza ochI jANavI. 63 netropari parINAho mukhenASTAMgulAdhikaH / nAsikopari netrAdho mukhasya paridhistu yaH / tRtIyAMzavihInena mukhena sadRzo bhavet // 64 // netranA uparano vistAra mukha samAna tathA ATha AgaLa adhika joiye. nAsikAnI uparanI paridhi ane netranI nicenA bhAganI paridhi mukhanI paridhimAMthI eka tRtIyAMza bAda karatAM bAkInI saMkhyA jeTalI joIe. 64 dvayaMgulaM netravistRtistrayaMgulA tasya dIrghatA / a gulAdhikA vApi vistRtidIrghatAMgulA // 65 // netranI pahoLAI be AMgaLa tathA laMbAI traNa AMgaLa athavA te doDa AMgaLa pahoLAI ane be AMgaLa laMbAI joIye. 15 For Private And Personal Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parIkSA. mukhatRtIyAMzametadUrvormadhye'ntaraM smRtam / netrAgrayorantaraM tu paJcamAMzaM mukhasya hi // 66 // sAthaLanA madhya bhAganeA aMtara mukhanA eka tRtIyAMza bhAga jeTale ane netranA agra bhAganA aMtara mukhanA eka pacamAMza jeTaleA jANavA. 66 karNayorantaraM tadvatkarNanetrAntaraM tathA / bhUsthayoH zaphayoH proktaM yadetatkarNasaMmitam // 67 // anne kAnanA aMtara, kAna ane netrano aMtara bhAga tathA pRthivI upara rahelI ane kharIneA atara kAtanA jevaDA jANavA. 67 maNinetraprAntaraM ca bhruvorantarameva hi / sakthyaMgulaM tRtIyAMzaM nAsAnetrAntaraM tathA // 68 // 349 mastakamaNinA tathA banne netrane aMtara, ane brukuTIne avara ane nAsikA tathA netranI vaccene tara sAthaLanA eka tRtIyAMza jevaDA jANavA. 68 tribhAgapUraNaM prothaH soSThazca parikIrtitaH / nAsArandhAntaraM caiva taddenavamAMzakam // 69 // eSTa sahita mukhanA agrabhAga, mukhanA eka tRtIyAMza jevaDA kahyo che. banne nAsikAnAM chidrane aMtara nAsikAnI lakhAIne eka navamAMza jANavA. 69 kAyo narArddhavistAra trike hRdayasaMmitaH / caturthAMzaM tu hRdayaM bAhumUlAdadhaH smRtam // 70 // gheADAnA zarIrane vistAra manuSyanI adhUMkAyA jevaDA jANavA. pAchaLanI pIThane vistAra manuSyanA vakSa:sthaLa jevaDA jANavA, ne e khAhunA mULanI nicenuM hRdaya eka caturthAMza jANavuM. 7 SaSThAMzamantaraM bAhotsamIpe prakIrttitam / adharoSTho'nucibukaM sArddhAMgulamathonnatam // 71 // hRdayanI samIpamAM ane bAhune! madhyabhAga eka SAMza kahyo che, ane nicalA eSTathI laI nicenI mecIne dADha AMgaLa ucI kahI che. 71 zobhate vonnatagrIvo nataSpRSThaH sadA hayaH // 72 // je gheADAnI rAka uMcI DhAya, ane pITha nicI hoya te dhArA sA sAme che. 72 30 For Private And Personal Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 350 zukranIti. yadrUpaM kartumudyuktastavimba vIkSya srvtH| adRSTA kasya yadUpaM na kartu kSamate hi tat // 73 // zilpI jenI chabI AlekhavAne taiyAra thayo hoya tenI AkRtine cAre taraphathI barAbara joine AlekhavI; kAraNa ke manuSya keInuM rUpa joyA vinA tene AlekhI zakato nathI. 73 zilpyagre vAjinaM dhyAtvA kuryAdavayavAnataH / dizAnayA~ ca vibhUteH sarvamAnAni vAjinAm // 74 // zipiye prathama ghoDAnA svarUpane lakSapUrvaka joIne tenA avacA banAvavA. e rIte ghoDAonA vaibhavanAM sarva mApo karavAM. 74 zmazruhInamukhaH kAntapragalbhottuGganAsikaH / dIrghoddhatagrIvamukho hasvakukSikhurazrutiH // 75 // turapracaNDavegazca haMsameghasamasvanaH / nAtikrUro nAtimRdurdevasattvo manoramaH / sukAntigandhavarNazca sadguNabhramarAnvitaH // 76 // jenA mukha upara vALa hoya nahIM, suMdara, cAlAkIvALe, uMcI nAsikAvALe, uMcI ane lAMbI Deka tathA mukhavALo, pAtaLAM peTa, nAnI kharI, tathA nAnA kAnavALo, tvarA tathA bhayaMkara gativALe, haMsa tathA meghanA jevo gaMbhIra haNahaNATa karanAra, ghaNe krura nahIM tema ghaNe komaLa nahIM, alaikika baLazALI, kAMtivALe, maghamaghate, sArA raMgavALA, saguNI, ane goLAkAra bhramarIvALo gheDe manahara jANa. 75-76 bhramarastu dvidhaavto vAmadAkSaNabhedataH / pUrNo'pUrNaH puna:dhA dI| hasvastathaiva ca // 77 // gALa bramarI be prakAranI che. eka bhramarI DAbI tarapha hoya che ane bIjI jamaNI tarapha hoya che. A goLAkAra bhramarI pUrNa tathA apUrNa ane nAnI tathA moTI AvA be prakAranI hoya che. 77 strIpuMdehe vAmadakSau yathoktaphalado kramAt / na tathA vipatiau tu gumAzumAvI 78 ghoDIne DAbA bhAga para jamarI paDI hoya ane ghoDAnA jamaNA bhAga upara bhramarI paDI hoya te teone zubha phaLa Ape che, paraMtu viparIta paDI hoya eTale ke strInA jamaNa bhAgamAM ane purUSanA DAbA bhAgamAM bhamarI paDI hoya te te zubhAzubha phaLa ApatI nathI. zubhane dekANe ala ane abhane zubha phaLa Ape che. 78 For Private And Personal Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parIkSA. 351 nIcordhvatiryyaGmukhataH phalabhedo bhavettayoH // 79 // upara jaNAvelI bane bhramarIyo nicA mukhanI uMcA mukhanI tathA ADA mukhanI hoya che ane te judAM judAM phaLa Ape che. 79 zaGacakragadApadmavedisvAstikasannibhaH / prAsAdatoraNadhanuH supUrNakalazAkRtiH / svastikasraGmInakhar3azrIvatsAbhaH zubho bhramaH / / 80 // zaMkha, cakra, gadA, padma, vedI, svastika, prAsAda, teraNa, dhanuSa, pUrNa kaLaza, puSpamALa, khaga, matsya ane zrIvatsanA AkAra jevA AkAravALA marane zubha jANo, 80 nAsikAgre lalATe ca zaMkhe kaNThe ca mastake / aavto jAyate yeSAM te dhanyAsturagottamAH // 81 // je ghoDAone nAsikAnA agrabhAga upara, lalATa upara, lalATanA hADa upara athavA to kAnanI pAsenA hADa upara, Deka upara, ane mastaka upara bhramarInuM cinha hoya te ghoDAone zreSTha ane zubha jANavA. 81 hRdi skandhe gale caiva kaTideze tathaiva ca / nAbhau kakSau ca pArvAgre madhyamAH samprakIrtitAH // 82 // je ghaDAnI chAti upara, kAMdha upara, gaLA upara, keDa upara, duMTI upara, peTa upara, tathA bane paDakhAnA agrabhAga upara bhramarA paDe che te ghoDAone madhyama kahe che. 82 lalATe yasya cAvadvitayasya samudbhavaH / masta tRtIyastha pU zva uttamaH 8 | je ghaDAone lalATamAM be ane mastaka upara traNa bhramarA hoya te voDAnuM nAma pUrNaharSa ane tene uttama samajavo. 83 pRSThavaMze yadAvarto yasyaikaH samprajAyate / sa karotyazvasaMghAtAnsvAminaH sUryasaMjJakaH // 84 // je ghoDAne pITha upara eka bhramare paDe che tene sUrya kahe che. ane te ghoDo potAnA svAmIne tyAM ghoDAnI vRddhi kare che. 84 trayo yasya lalATasthA AvartAstiryaguttarAH / tridi: H para vAnivRddhiAra: savA 86 . je ghoDAne lalATamAM traNa vAkA bhramarA paDelA hoya te ghoDAne trikUTa nAmane ghaDe jANa. te sadA ghaDAnI saMkhyAmAM vadhAro kare che. 85 For Private And Personal Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra para www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jjanaiti. evameva prakAreNa trayo grIvAM samAzritAH / samAvarttAH sa vAjIzo jAyate nRpamandire // 86 // upara jaNAvyA pramANe vAMkA traNa bhramarA jenA kaMTha upara paDelA DAya te dhADA rAjamadiramAM sadhaLA gheADAnA svAmI thAya che. kapolasthau yadAvarttI dRzyete yasya vAjinaH / yazovRddhikarau proktau rAjyavRddhikarau matau // 87 // je gheADAnA gAla upara e e bhramarAe dekhAya che te bhramarAe rAjyamAM vRddhi karanArA mAnelA che ane yazamAM vRdhdhi karanArA kahyA che. 87 eko vAtha kapolastho yasyAvarttaH pradRzyate / sarvanAmA sa vikhyAtaH sa icchetsvAminAzanam // 88 // sarvanAmA kahe je gheADAnA gAla upara eka bhramare dekhAya che, tene che ane te peAtAnA svAmIne nArA icche che. 8. gaNDasaMstho yadAvartto vAjino dakSiNAzritaH / sa karoti mahAsaukhyaM svAminaM zivasaMjJakaH // 89 // je gheADAne jamaNI taraphanA gAla upara bhramaro paDe che tenuM nAma ziva ane te peAtAnA svAmIne mahAsukhI kare che. 89 tadvadvAmAzritaH krUraH prakaroti dhanakSayam / indrAkSau tAvubhau zastau nRparAjyavivRddhidau // 90 // teja pramANe jenA DAbA gAla upara bhramarA paDayA hoya tenu nAma phra ane te peAtAnA svAminA dhanano nAza kare che tathA jenA ane gAva upara bhramarA paDacA hAya tene IdrAkSa kahe che. A cinha zreSTha tathA rAjAnA rAjyamAM vRdhdhi karanArAM che. 90 karNamale yadAvarttI stanamadhye tathAparauM / vijAyAkhyau ubhau tau tu yuddhakAle yazaH pradau // 91 // jyAre gheADAnA kAnanA mULamAM be bhramarA hAya tathA e bhramarA stananI vacamAM hoya, te vijaya nAmanA ane bhramarA yusamaye yaza Ape che, 91 skandhapArzve yadAvarttI sa bhavetpadmalakSaNaH / karoti vividhAnpadmAnsvAminaH satataM sukham // 92 // For Private And Personal Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parIkSA. je ghoDAne kAMdhanI pAse be bhramarA hoya, te ghaDe pava nAmano kahevAya ane te potAnA svAmIne asaMkhya dhanavaMta tathA nitya sukhI kare che. 92 nAsAmadhye yadAvarI eko vA yadi vA trayam / cakravartI sa vijJeyo vAjI bhUpAlasaMjJakaH // 93 // jene nAsikAnI aMdara eka athavA te traNa bhramarA paDelA hoya tene japAla nAmane cheDe jANava, ane tene ghoDAomAM cakavatI jANa. 93 kaNThe yasya mahAvoM ekaH zreSThaH prajAyate / cintAmaNiH sa vijJeyazcintitArthasukhapradaH // 94 // je ghoDAnA kaMTha upara eka meTA ne zreSTha bhramare paDayo hoya te DAne ciMtAmaNi jANavo. ane te svAmIne Icchita vastu tathA sukha Ape che. 94 zulkAkhyau bhAlakaNThasthau. Avattau vRddhikIrtidau / / 95 // lalATamAM tathA kaMThamAM rahelA be bhramarA zulkanA nAmathI oLakhAya che ane te vRddhi tathA kIrti ApanArA che. 95 yasyAvattau vaktagatau kukSyante vAjino yadi / sa nUnaM mRtyumApnoti kuryAdvA svAminAzanam // 96 // je ghoDAne mukha upara be bhramarAo tathA peTanA cheDA para eka bhramare paDa hoya te avazya mRtyu pAme che athavA potAnA svAmIne nAza jAnusaMsthA yadAvartAH pravAsa keshkaarkaaH| - vArime caDhAvaoN vinayazrIvanArAna: I17 | ghoDAnA goThaNa upara je bhramarAo paDelA hoya te pravAsa samayamAM duHkhI kare che ane liMga upara je bhramaro paDe che te vijayane tathA lapharmIne nAza kare che. 97 trikasaMstho yadAvartastrivargasya praNAzanaH / pucchamUle ydaavto dhUmaketuranarthakRt // 98 // jenA vAsAnI nicenA bhAga upara bhramare paDayo hoya te dharma, artha tathA kAmane nAza kare che. ne puchanA mULamAM paDele bhramara dhUmaketu anartha kare che. 98 guhyapucchatrikAvartI sa kRtAnto bhayapradaH // 99 // For Private And Personal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. je ghoDAnA maLadvAramAM, puchaDA upara tathA pITha upara bhramare hoya, te kRtAMta nAmane azva bhaya ApanAra che. 9 madhyadaNDA pArzvagamA saiva zatapadI kace / atiduSTAMgumitA dIrghA duSTA yathA yathA // 10 // je ghoDAnA bane paDakhA upara madhyadaMDa nAmanuM eka aMguThA jevaDuM cinha hoya te te ati duSTa gaNAya che. ane teja zatapadI je hAthamAM athavA kezamAM hoya to te jema jema moTuM hoya tema tema duSTa gaNAya che. 100 azrupAto hanugaNDahRdgalaprothavastiSu / kaTizaMkhajAnumuSkakakunnAbhigudeSu ca / kSakSau rakSapade vaizumo pramara: 22 ne je ghaDAnA oSTha, gAla, hRdaya, kaMTha, mukhane agrabhAga, nAbhinI nIthine bhAga, kaTI, lalATanuM hADa, goThaNa, aDavA, khuMdha, nAbhi tathA gudA ATalA bhAga upara bhramare paDayo hoya to te pitAnA svAmIne raDAve che. ane jamaNI taraphanA peTa upara tathA jamaNA paga upara paDelo bhramare sadA svAmInuM azubha kare che. 101 galamadhye pRSTamadhye uttaroSTe'dhare tathA / karNanetrAntare vAmakukSau caiva tu pArzvayoH / jaruSu ca zubhAvattau vAjinAmagrapAdayoH // 102 // ghoDAonA gaLA upara, pITha upara, upalA oTha upara, nicalA oSTha upara, kAna upara, netra upara, DAbI taraphanA peTa upara bane paDakhA upara, sAthaLa upara ane AgaLanA paga upara be bhramarA paDyA hoya te zubha jANavA. 102 Avau sAntarau bhAle sUryacandrau zubhapradau / militau tau madhyaphalau hyatilagnau tu duSphalau // 103 // je ghoDAonA lalATamAM jarA dUra dUra be bhramarA paDelA hoya te sUrya tathA zubha rUpa Ape che. te bane bhramarAo maLelA hoya to madhyama phaLa Ape che ane je atyaMta maLelA hoya to duSTa phaLa Ape che. 103 AvartatritayaM bhAle zubhaM cordhva tu sAntaram / azubhaM cAtisaMlagnamAvarttadvitayaM tathA // 104 // trikoNatritayaM bhAle AvartAnAM tu duHkhadam / galamadhye zubhastvekaH sarvAzubhanivAraNaH // 105 // For Private And Personal Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nazva parIkSA. lalATa para cheTe cheTe uMcA mukhanA traNe bhramarAo paDayA hoya tene zubha samajavA; paNa atyaMta samIpamAM rahelA hoya to tene azubha - NavA. lalATamAM trikoNAkAre pahelA traNa bhramarAo atyaMta kaSTa Ape che, ane gaLA upara paDelA eka bhramaro zubha kare che, ane sarva azubhano nAza kare che. 104-15 adhomukhaH zubhaH pAde bhAle cordhvamukho bhramaH / na caivAtyazubhA pRSTamukhI zatapadI matA // 106 // caraNa upara nicA mukhane ane lalATa upara uMcA mukhane bhramara zubha jANavo. ane avaLA mukhanuM zatapadI cinha atyaMta azubha mAneluM nathI. 106 medsya pazcAdbhamarI stanI vAjI sa cAzubhaH / bhramaH karNasamIpe tu zrRGgI caikaH sa ninditaH // 107 // je ghoDAnA ziznanI pAchaLa bhramarI paDI hoya, athavA te stananA A kAranuM cinha paDayuM hoya tene amaMgaLa jANa, ane je ghoDAne kAnanI pAse bhramaro paDayo hoya tene zuM jANo, ane te kevaLa niMdApAtra thAya che. 107 grIvordhvapArzve bhramarI hyeka razmiH sa caikataH / / pAdordhvamukhabhramarI kIlotpATI sa ninditaH // 108 // je ghaDAne DekanI banne bAju upara bhramara paDayo hoya, eka paDakhA upara jene eka roma nAmanuM cihu paDeluM hoya tathA caraNanA agrabhAga upara tathA mULamAM bhramara paDayo hoya te kIlopATI gheDa halako gaNAya che. 108 zubhAzubhau bhramau yasminsa vAjI madhyamaH smRtaH / mukhe patsu sitaH paJcakalyANo'zvaH sadA mataH // 109 // je ghoDAnA aMga upara zubha tathA azubha bane jatanA bhramara paDayA hoya te ghoDAne madhyama samajavo. ane je ghoDAnA cAra caraNa tathA mukha zveta hoya tene nitya paMcakalyANa gheDe jaNa. 109 sa eva hRdaye skandhe pucche zveto'STamaGgalaH / karNe zyAmaH zyAmakarNaH sarvatastvekavarNabhAk / tannA sarvata zvato medag: pUH daiva hi . 120 || teja paMcakalyANanuM hRdaya, kAMdha, tathA puchaDuM heta hoya, tene aSTamaMgaLa jANavo ane jenA kAna kALA hoya tene, zyAmakarNa jANa; paraMtu For Private And Personal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. jenuM AkhuM zarIra ekaja varNanuM hoya, ane temAM paNa AkhA ghaLA raMgane hoya te tene sadevaM pavitra ne pUjya jANo. 110 vaidUryyasannibhe netre yasya sto jayamaGgalaH / mizravarNastvekavarNaH pUjyaH syAtsundaro yadi // 111 // je ghoDAnAM ne vaiduryamaNinA jevAM caLakatAM hoya ane zarIrane raMga mizra heya tene jayamaMgaLa nAmano ghoDe jANavo ane te jaya tathA maMgaLa kare che temAM paNa je cheDe ekaja raMgano tathA suMdara hoya te tene pUjya samajavo. 111 kRSNapAdo harinindyastathA zvetaikapAdapi / rUkSo dhUsaravarNazca gardabhAmo'pi ninditaH // 112 // je ghaDAnA caraNuM kALA hoya athavA eka caraNa kALA raMgano ane bIje caraNa gheALA raMganA hoya tene nIca samajavo. ane je ghoDAne raMga rUkSa, dhrusare tathA gadheDAnA jevo hoya tene paNa niMdita jAaNu. 112 kRSNatAluH kRSNajihaH kRSNoSTazca vininditaH / sarvataH kRSNavarNoM yaH pucche zvetaH sa ninditaH // 113 // je ghoDAnuM tALavuM, jIbha, ane eSTha kALA hoya, te ghoDAne niMdita jANo, ane je Akhe kALA raMgane hoya tathA puchaDAnA bhAgamAM zveta raMgane hoya tene paNa niMdita jANavo. 113 uccaiH padanyAsagatiDhipavyAghragatizca yaH / mayUrahaMsatittirapArAvatagatizca yaH / mRgoSTravAnaragatiH pUjyo vRSagatirhayaH // 114 // je ghoDe paga uMcA uchALIne cAlato hoya, je hAthI tathA vAghanI pere cAlatuM hoya, jenI gati mayUra, haMsa, ane pArAvatanA jevI hoya, jenI cAla mRga, uMTa ane vAnaranA jevI hoya tathA jenI gati baLadanA jevI hoya te ghoDo pUjya gaNAya che. 114 atibhukto'tipIto'pi yayA sAdI na pIDyate / zreya gatistu sA jJeyA sa zreSTasturago mataH // 115 // ghoDezvAra sArI peThe jamyo hoya tathA sArI peThe dudha vigere pIdhuM hoya, topaNa te je gatithI kaleza pAme nahIM te gatine ja uttama jANavI, ane tevI gativALA ghaDAne uttama ghoDo mAnavo. 115 For Private And Personal Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parIkSA. suzvetabhAlAtalako vidro varNAntareNa ca / sa vAjI dalabhajI tu yasya saivAtininditaH // 11 // je ghoDAnA lalATamAM ta tilaka heya zarIrane raMga kALo, pILo hoya ane azvArano nAza karato hoya, te ghoDAnA svAmIne atyaMta niMdya samajavo. 116 saMhanyAdvarNajAndoSAnsnigdho bhavedyAda / balAdhikazca sugatimahAnsarvAGgasundaraH // 117 // ghoDe je caLakatA raMgano, vizeSa baLavAna, sArI gativALe, uMce tathA sarvAga suMdara hoya to te potAnI jAtinI beDane nAza kare che. eTale ke tevA ghoDAnA sAdhAraNa doSa DhaMkAI jAya che. 117 nAtikrUraH sadA pUjyo bhramAdyairApa dUSitaH // 118 // , je ghoDe bhramara Adika aneka dUSaNothI dUSita chatAM paNa bahu dUra na hoya paNa kemaLa hoya te sadA uttama gaNAya che. 118 vAjinAmatyavahanAtsudoSAH sambhavanti hi / kRzo vyAdhiparotAGgo jAyate'tyantavAhanAt // 119 // ghoDAone eka jagyAe bAMdhI rAkhavAthI teomAM avazya de utpanna thAya che, temaja atizaya pheravavAthI paNa zarIre durbaLa ane regI thAya che mATe tene yogya rIte pheravo. 119 avAhito bhavenmandaH sarvakarmasu ninditaH / apoSito bhavetkSINo rogI cAtyantapoSaNAt // 120 // koI divasa na kheDelo ghaDo maMda tathA sarva kAmamAM nidApAtra thAya, jenuM poSaNa karavAmAM AvatuM na hoya te ghoDe durbaLa thAya che. tathA atyaMta rAka ApavAthI regI thAya che. 120 sugatirdurgatirnityaM zikSakasya guNAguNaiH // 121 // gheDe potAnA zikSakanA guNa ane avaguNa pramANe sArI tathA naravI tIvALo thAya che. 121 jAnvadhazcalapAdaH syAhajukAyaH sthirAsanaH / tulAdhRtakhalInaH syAtkAle deze suzikSakaH // 122 // jenA caraNa ghoDAnA goThaNanI nice laTakatA hoya, jenuM zarIra ghoDApara besatI vakhate TaTAra rahetuM hoya, je ghoDA upara sthira AsanathI besI raheto hoya, tathA je samaya pramANe barAbara ThekANA upara ghoDAne coka For Private And Personal Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 58 rAkanIti. caDhAvI jANatA hoya tathA pAghaDAo ane taMga bAMdhI jANatuM heya, tene uttama azvazikSaka jANavo. 122 mRdunA nAtitIkSNena kazAghAtena tADayet / tADayenmadhyaghAtena sthAne svazvaM suzikSakaH // 123 // uttama zikSaka keLavAyelA ghoDAne ghaNuM jethI cAbUka mAravI nahIM paNa dhIrethI gya avaya upara arthAta kaThiNa bhAga upara mAvI. 123 heSite kakSayorhanyAtsvAlate pakSayostathA / te tare raiva ravAnUnmAnAmAni | 24 che. - haNahaNe tyAre budidhamAna manuSya tenI bane kAkha upara mAravuM, Thesa khAya tyAre banne paDakhA upara mAravuM bhaya pAme tyAre bane kAnanI vacce mAravuM ane ADe raste jAya tyAre grIvA upara mAravuM. 124 kupite bAhumadhye ca bhrAntacinte tthodre| azvaH santAcate ghaUrjAnyasthAneSu zarlivit / 221 che kopa kare tyAre tenA be bAhunI vacamAM mAravuM. tenuM mana bhamI jAya tyAre tenA peTa upara mAravuM. paraMtu vidvAnoe kaI divasa bIjA avayava upara mAravuM nahIM. 125 athavA heSite skandhe savAlate jaghanAntare / bhIte vakSaHsthalaM hanyAdvaktamunmArgagAmini / kupite pucchasaMghAte bhrAnte jAnuTThayaM tathA // 126 // * athavA to jyAre haNahaNe tyAre kAMdha upara, kesa khAya (pagamAM khAlI AvavAthI aTake) tyAre banne baMdha upara, bhayabhIta thAya tyAre chAtI upara, ADe raste jAya tyAre mukha upara, gusse thAya tyAre puchaDA upara ane bhamI jAya tyAre tenA bane goThaNa upara mAravuM. 126 nAsakRttADayadazvamakAle ca videzake / akAlasthAnaghAtena vAjidoSAnvitanvate // 127 // tAvadbhavati te doSA yAvajjIvatyasau hayaH / duSTaM daNDenAbhibhavennAroheddaNDavarjitaH // 128 // azvazikSake samaya vinA ghoDAne ayogya aMga upara mAravo nahIM, kAraNake samaya vinA marmasthAna upara mAravAthI ghoDAmAM avaguNe utpanna thAya che ane te apalakSaNo jIvitaparvata ghaDAmAM rahe che. duSTa ghoDAne lAkaDIthI pAsa kara, ane lAkaDI vinA tenA upara caDhavuM nahIM. 127-128 For Private And Personal Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva parIkSA. gacchetSoDazamAtrAbhiruttamo'zvo dhanuHzatam / yathA yathA nyUnagatirazvo hInastathA tathA // 129 // uttama ghaDe seLa mAtrAmAM se dhanuSa jeTalI (cAra hAtha) pRthivI cAle che. gheDe jema jema a5 gativALo, tema tema tene halako samajavo. 129 sahastracApapramitaM maNDalaM gatizikSaNe / uttamaM vAjino madhyaM nIcamaddhe tadardhakam // 130 // ghoDAone judI judI gatio zikhavavA mATe cAra hajAra hAthanuM maMDaLa uttama, be hajAra hAthanuM maMDaLa madhyama, ane eka hajAra hAthanuM maMDaLa kaniSTha gaNAya che. 130 alpaM zatadhanuH proktamatyalpaM tadarddhakam // 131 // se dhanuSanA (cArase hAthanAM) maMDaLane nAnuM maMDaLa ane pacAsa dhanuSanA maMDaLane ati alpa maMDaLa kahyuM che. 131 zatayojanagantA syAdinaikena yathA hayaH / gati saMvaIyennityaM tathA maNDalavikramaiH // 132 // ghoDo eka divasamAM se jana jAya tema karavA mATe azvazikSake sadA ghoDAne upara jaNelAM maMDaLamAM gaLAkAra pheravIne teonI gatimAM vadhAre karavo. 132 sAyaM prAtazca hemante zizire kusumAgame / sAyaM grISme tu zarAdi prAtarazvaM vahetsadA / / 133 // varSAsu na vahedIpattathA viSamabhUmiSu // 134 // hemaMta, zizira ane vasaMta rUtumAM ghoDAne sadA sAMja savAra pherave. grISma rUtumAM niraMtara sAyaMkALe ane zarada rUtumAM sadA prabhAte cheDAne pherava.paraMtu comAsAmAM jarA paNa pheravo nahIM tathA viSama bhUmimAM-ucA nicI jamInamAM paNa jarAya pheravavo nahIM. 133-134 sugasyAgnirbalaM dADhayamorAgyaM vardrate hareH // 135 / / ucI jAtanI gati kheDavAthI ghaDAne jaTharAgni, baLa, kaThinatA tathA AregyatA vadhe che. 135 mAramArgaparizrAntaM zanaizcaDAmayeddhayam / snehaM saMpAyayetpazcAccharkarAsaktumizritam // 136 // For Private And Personal Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 360 zukranIti. gheADA bhAra upADavAthI, athavA tA mArga kheDavAthI zramita thayA hoya tene haLave haLave pheravavA. ane pachI sAkara tathA sAthavAmAM tela bheLI tenA gALA karIne dhADAne khavarAvavA. 136 harimanthAMzca mASAzca bhakSaNArthamakuSTakAn / zuSkAnAdrAMzca mAMsAni musvinnAni pradApayet // 137 // saMpUrNa ca gheADAne khAvA mATe caNA, aDada, lIlA zukA maTha tathA DeluM mAMsa ApavuM. 167 yadyatra sravalitaM gAtraM tatra daNDaM na pAtapayet / nAktAritapalyANaM hayaM mArgasamAgatam / . dattvA guDaM savalaNaM balasaMrakSaNAya ca // 138 // sArI rIte auSadhepacAra karyA chatAM paNa je azvanuM zarIra zithila rahetu hAya tene mAravA nahIM. grAmAMtara karI AvelA dhADA uparathI palANa utAryA vinAja tenA zarIramaLanI rakSA mATe tene mIThuM tathA gALa ekaThAM karIne khAvA ApavAM. 138 gatasvedasya zAntasya surUpamupatiSTataH / muktaSTaSTAdibandhasya khalInamavatArayet // 139 // ghoDA geALamIThuM khAIne zAMta thAya, parasevA rahita thAya, thaDA paDe, prathamanA jevI suMdara AkRtine prApta thAya eTale taraMgane DhIlA karIne prathama pITha uparanI gAdI utArI levI ane pachI mukha uparathI caiAhu tArI levu. 139 mardayitvA tu gAtrANi pAMsumadhye vivarttayet / snAnapAnAvanAhaizca tataH samyakprapoSayet // 140 // tyAra pachI tenAM zarIrAne sArI peThe mardana karIne tene dhuLamAM le. TADavA. ane pachI snAna, pAna tathA avagAhanathI tenuM sArI rIte pASaNa karavu. 140 azru cikitsA. sarvadoSaharo'zvAnAM madyajaGgalayo rasaH / zaktyA saMpAyayetkSIraM ghRtaM vA vAri saktukam // 141 // madirA tathA jaMgAlanA rasa gheADAnA saghaLA rogAnA nAza kara che. mATe te pAvA. ane zakti pramANe kuLa, dhI, yA to pANImAM DhALelA sAthavA pAvA 141 For Private And Personal Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azva gati nIti. annaM bhukkA jalaM pItvA tatkSaNAdvAhito hayaH / utpadyante tadAzvAnAM kAsazvAsAdikA gadAH // 142 // gheDAone anna khavarAvIne tathA pANI pAIne turataja tenA upara caDhI tene haDakAryA hAya tA tene udharasa tathA zvAsa vagere rAge utpanna thAya che. 142 yavAzca caNakAH zreSThA madhyA mASA makuSTakAH / nIcA masUrA mudrAzra bhojanArthaM tu vAjinaH // 143 // gheADAne khAvA mATe java tathA caNA uttama che, aDada ane maDa Trasa che tathA masUra ane maga utaratA gaNelA che. 143 azrvagati nIti. gatayaH SaDvidhA dhArAskanditaM recitaM putam / dhaurItakaM valgitaM ca tAsAM lakSma pRthakpRthak // 31 144 // gheADAnIti cha prakAranI che, 1 dhArA, 2 AEdita, 3 racita, pluta, paaiAritaka, ane 4 vagita. te gatienAM ludAM judAM lakSaNeAche, 144 dhArAgatiH sA vijJeyA yAtivegatarA matA / pANitodAtinudito yasyAM bhrAnto bhavedrayaH // 145 // dhArAgatine ati vegavALI gati jANavI jemAM paganI penIyAne prahAra karIne cAlavA mATe perele gheADA bhramita thAya che. 145 AkuJcitAgrapAdAbhyAmutyotlutya yA gatiH / AskanditA ca sA jJeyA gatividbhistu vAjinAm // 146 // ghoDA AgaLanA ane caraNane saMkrAcI ThekatA DekatA cAle che te gatine ardhagati jANanArA leAkAe Askadita nAmanI gati kahI che. 146 Ipatya gamanamakhaNDaM rocitaM hi tat / pAdaizraturbhirutplusa mRgavatsA lutA gatiH // 147 // dhIre dhIre ThekIne kramavAra cAlavu te gatine racita gati kahe che; ane mRganI peThe cAra page pheMkIne cAlavu te gatine vruta gati kahe che. 147 asaMvalitapabhyAMtu suvyaktaM gamanaM turam / dhaurItakaM ca tajjJeyaM rathasaMvAhane varam // 148 // sarala caraNavaDe utAvaLathI spaSTarIte cAlavuM, te gatine vaitika gati kahe che. ratha kheMcavAmAM A gati uttama gaNAya che. 148 3 For Private And Personal Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. prasaMvalitapadbhayAM yo mayUro dhRtkndhrH| dolAyitazarIrAIkAyo gacchati valgitam // 149 // je azva mayUranI mAphaka uMcI Deka karI zarIrane pUrvaadabhAga DolAvata, vAMkA caraNathI cAle che te gatine vagita gati kahe che. 149 baLada lakSaNa. pariNAho vRSamukhAdudare tu caturguNaH / sakakuttriguNoccaM tu sAtriguNadIrghatA // 150 // baLadanA udarano vistAra, mukha karatAM cogaNa maTe, khuMdha sahita udaranI unnati, mukha karatAM traNa gaNuM moTI, ane laMbAI sADA traNa gaNI meTI kahI che. 150 saptatAlo vaSaH pUjyo guNairebhiryuto yadi // 151 // je sAta tALanI kAyAvALe baLada, upara jaNAvelA guNasaMpanna hoya te tene uttama jANa. 151 na sthAyI na ca vai mandaH suvoDhA svaGgasundaraH / nAtikUraH suSTaSThazca vRSabhaH zreSTa ucyate // 152 // je baLada eka ThekANe ubho rahe na hoya, zarIre unnata heya, daDha hoya, sArI peThe bhAra uMcakata hoya, jenA zarIranA avaya suMdara hoya bahu krUra na hoya, ne jenI pITha manohara hoya, te baLadane zreSTha kahyo che. upara uMTa lakSaNa triMzadyojanagantA vA pratyahaM bhAravAhakaH / navatAlazca sudRDhaH sumukhoSTra: prazasyate // 153 // je uMTa niraMtara viza yojana jato hoya, niraMtara bhAra vehetA hoya, jenI kAyA navatALa jevaDI hoya, jenuM mukha manahara ane zarIra dRDha hoya te uMTa vakhaNAya che. 153 AyuSya nIti. zatamAyumanuSyANAM gajAnAM paramaM smRtam / manuSyagajayo lyaM yAvadizativatsaram // 154 // manuSyonuM ane hAthIyonuM pUrNa AyuSya so varSa paryata ane bAlyAvasthA vIza varSanI kahI che. 154 For Private And Personal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gheADAnA ane baladanA AyuSya parIkSA. nRNAM hi madhyamaM yAvatSaSTivarSaM vayaH smRtam / azItivatsaraM yAvadgajasya madhyamaM vayaH // 155 // 363 manuSyAnu` madhyama AyuSya sATha varSanuM ane hAthInuM... madhyama AyuSya ezI varSanuM kahyuM che. 55 MAA catustriMzattu varSANAmazvasyAyuH paraM smRtam / paJcaviMzativarSaM hi paramAyurvRSoSTrayoH // 116 // gheADAnuM parama AyuSya ceAtrIsa varSanuM tathA baLadanuM ane uMTanu parama AyuSya pacIsa varSanuM jANavuM. 156 bAlyamazvavapoSTAnAM paJcamaM vatsaraM matam / madhyaM yAvatSoDazAddhaM vArddhakyaM tu tataH param // // azvasya SaT sitA dantAH prathamA bhavanti hi / bhogatAH // 159 // kRSNalohitavarNAstu dvitIye tRtIye tu sandezau kramAtkRSNau paDabdataH / tatpArzvavattinau tau tu caturthe punarudra // 160 // 157 // gheADA, baLada ane uMTanI pAMca varSa sudhI khAlyAvasthA, seALa varSa sudhI caiAvanAvasthA ane tyAra pachI vRdhdhAvasthA kahI che. 157 dhoDAnA ane baLadanA AyuSyanI parIkSA. dantAnAmudramairvarNairAyurjJeyaM vRSAzvayoH // 158 // aLadanuM ane gheADAnuM AyuSya dAMte phuTavAparathI tathA tenA raMga uparathI samajAya che. 158 For Private And Personal Use Only gheADAne pehele varSe cha dudhIyA dAMta Ave che, bIje varSe nicenA dAMta kALA ane rAtA rIMganA avazya thAya che, trIjA varSathI laIne cha varSa sudhImAM krama pramANe be dAMta kALA thAya che, cothA varSamAM te be dAMtanA 159-160 paDakhA upara pharIne bInna be dAMta phuTe che. antyau dvau paJcamAbde tu sandaMzI punarudgatau / madhyapArzvantagau dvau dvau kramAtkRSNau SaDabdataH // 169 // ? // pAMcame varSe chevaTamAM be dAMta pharIne kuTe che ane vacalA dAMtanI pAsenA tathA paDakhAnA dAMtanI pAsenA be dAMta cha varSa sudhImAM krame "rIne kALA thAya che. 161 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir u14 zukranIti. navamAdAma-pItau tau sita dArAditA dazapaJcAdvatastau tu kAcAbhau kramazaH smRtau // 162 // AgaLanA be dAMta kramathI navavarSa pachI pILA ane bAra varSa pachI dhaLA thAya che, ane paMdara varSa pachI te kama pramANe kAcanI kAMti jevA Ujavala thAya che ema samajavuM. 162 aSTAdazAdvatastau hi madhvAbhau bhavataH kramAt / raMvAra dvArA tA chidraM saJcalanaM pAto dantAnAM ca trike trike // 163 // te dAMta pharIne aDhAra varSa pachI kramavAra madhavarNa thAya che. ekavIza varSa pachI zaMkhavarNa thAya che. ane covIsa varSa pachI sadA trIje trIje varSe kama pramANe dAMtamAM chidra paDe che. hAlavA mAMDe che ane paDI jAya che. 163 AyuSya rekhA. prothe suvalayastisraH pUrNAyuryasya vAjinaH / yathA yathA tu hInAstA hInamAyustathA tathA // 164 // je ghaDAnuM AyuSya pUrNa hoya, tenA mukhanI AgaLanA bhAgamAM manohara traNa rekhA-vATA paDe che. te rekhA jema jema nAnI hoya tema tema ochuM AyuSya samajavuM. 164 jAnatvAtA tvoSThavAdyo dhRtaSTaSTho jalAsanaH / gatimadhyAzanaH pRSTa pAtI pazcAdgamordhvapAt // 165 // sarpajiluzcakSakAntikiranyo'tininditaH / mAMti ni mAtrathAthA zuM huM ! goThaNane uMcA uchALanAra, oSTha phaphaDAvanAra, pITha dhuNAvanAra, pANI vALI jagyAmAM besI janAra, raste cAlatAM cAlatAM vacce besI janAra, pAchalI pIThane uchALanAra, pAchale page cAlanAra, pAchaLanA pagothI lAta mAranAra, sarpanI jIbha jevI jIbhavALe, rojanA jevI kAMtivALe tathA bhaDakaNa leDe halake jANo. ane jenA lalATanI vacamAM chidravALuM tilaka hoya tathA potAnA upara svArI karanArA manuSyano ghAta karato hoya te azvane ati niMgha jANa. 165-166 vRSasyASTau sitA dantAzcaturthe'bde'khilAH smRtaaH| dvAvanyau patitotpannau paJcame'bde hi tasya vai // 167 // For Private And Personal Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAthI gheADA vagerene vaza karavAnI rIta. baLadanA AThe dAMta ceAthe varSe dheALA thAya che ane pAMcame varSe tenA haeNllA be dAMta paDI jAya che ane teThekANe pharIne navA dAMta phuTe che. 167 SaSThe tUpAntyau bhavataH saptame tatsamIpagau / aSTame patitotpannau madhyamau dazanau khalu // kRSNapItasitAraktazaMkhacchAyau ke dvi / kramAdabde ca bhavatazcalanaM patanaM tataH / / 169 // 168 // chaThThuM varSe chevaTanA dAMtanI pAse be dAMta kuMDhe che; sAtame varSe te u gelA dAMtanI pAse khInna be dAMta kuDhe che. ane AThame varSe vacalA be dAMta avazya paDI jaIne pharIthI uge che. 168 365 ~ AThamA varSa pachI khae varSoM-eTale dAme varSe ane khArame varSe te be dAMta (navA ugelA) kramavAra kALA, pILA, dheALA, sahaja rAtA, ane rAkha varNA thAya che, calita thAya che ane pachI paDI naya che. 169 uSTrasyoktaprakAreNa vayojJAnantu vA bhavet // 170 // gheDAnI peTheja uMTanI avasthAnuM paNa jJAna samajavuM. 170 hAthI gheADA vagerene vaza karavAnI rIti. khalInasyordhvakhaNDau dvau pArzvagau dvAdazAMgulau / tatpArzvAntargatAbhyAntu sudRdvAbhyAM tathaiva ca // 172 // vArakAkarSakhaNDAbhyAM rajjvarthavalayairyutau / evaMvidhakhalInena vazIkuryyAttu vAjinam // 173 // prerakAkarSakamukho'Gkuzo gajavinigrahe / hastipakairgajastena vineyaH sugamAya hi // 179 // hAthIyAne niyamamAM rAkhavA mATe tathA tene sArI rIte calAvavA mATe sANasInA mukha jevA mukhanI akuza thAya che; hastipALakAe hAthIyeAne sArI cAla calAvavA mATe A akuzavatI zikSA karavI. 11 For Private And Personal Use Only gheADAnA cAkaDAnI banne mAjI upara khAra AMgaLanA e kakaDAone uMcA bhAgamAM hAya che te cAkaDAnI samIpamAM rahelA tathA dheDAne AgaLa jatAM aTakAvanArA tathA pAchA kheMcanArA be sANasInA AkAranA leADhAnA ghaNA dRDha kakaDA sAthe derInA gALIyAvALA e kaTakAne jeDI devA; ane te ceAkaDAvaDe dhADAne vaza karavA. 172-173 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zanIti. nAsikAkarSarajjvA tu vRSASTraM vinayebhRzam / tIkSNAgrAyaHsaptaphAlaH syAdeSAM malazAdhane // 174 // baLadane ane uMTane nathanIvatI rIvatI) nAthIne barAbara nicamamAM calAvavA. ane aNIvALI paraNAvatI tenAM apalakSaNo dUra karavAM. 174 sutADanaivineyA hi manuSyAH pazavaH sadA / sainikAstu vizeSeNa na te vai dhanadaNDataH // 175 // pazuone tathA manuSyone niraMtara yogya zikSA ApIne niyamamAM rAkhavA ane sIpAIone sArI rIte zikSA karIne niyamamAM rAkhavA, kAraNa ke teo dhananA daMDathI niyamamAM rahetA nathI. 175 anUpe tu vRSAzvAnAM gajoSTrANAntu jaGgale / sAdhAraNe padAtInAM nivezAdrakSaNaM bhavet // 176 // baLadane ane ghoDAone jaLavALA dezamAM rAkhavAthI, hAthI ane uMTane jaMgalamAM rAkhavAthI ane pALAone sAdhAraNa pradezamAM rAkhavAthI teonuM rakSaNa thAya che. 16 rakSaNa nIti. phAtaM zataM yojanAne sainyU rA nit | 277 // dezamAM cAra cAra gAune che. so so sIpAIonI TukaDI rAkhavI. 177 gajovRSabhAzvAH prAkzreSThAH sambhAravAhane / sarvebhyaH zakaTAH zreSThA varSAkAlaM vinA smRtAH // 178 // yuddha sAmagrI upADavA mATe mukhya te hAthI, uTa, baLada ane ghoDAo zreSTha jANavA. ane varSAkALa zivAya bIjI RtumAM sarva vAhane karatAM gADAo zreSTha jANavAM. 178 na cAlpasAghano gacchedapi jetumariM laghum / mahatAtyantasAdyaskabalenaiva subuddhiyuk // 179 // alpa sAdhanavALA rAjAe zudra zatrunA upara paNa caDhAI karavI nahi, paraMtu buddhizALI rAjAe mahAprabaLa evI sAdhaska (Adhunika) senAnI sAthe rahIne ja zatru upara caDhAI karavI. 179 azikSitamasAraJca sAdyaskaM tUlavacca tat / yuddhaM vinAnya kAryeSu yojayetmatimAnsadA // 180 // For Private And Personal Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rakSaNa nIti. keLavAyelA rAjAe cUhAdikanI racanAmAM ajANa sAghaka senAne rUnA jevI ni:satva jANavI. ane te senAne yuddhavinA bIjA kAryamAM nitya lagADavI. 180 vikattuM yatate'lpo'pi prApte zrANAyaye'nizam / na punaH kintu balavAnvikAraskaraNakSamaH // 181 // jyAre prANa javAnI taiyArI thAya che tyAre sAdhAraNa manuSya paNa niraMtara bhuDuM karavAne yatna kare che; paraMtu baLavAna manuSya buruM karavA samartha hoya te paNa burU karavAno prayatna karato nathI. 181 api bahubalo'zUro na sthAtuM kSamate rnne| kimalpa sAdhanAzUraH sthAtuM zakto'riNA samam // 182 // ghaNI senA hoya to paNa baLahIna manuSya raNabhUmi upara ubhA rahI zakate. nathI tyAre zeDI senAvALo nirbaLa manuSya to raNabhUmi upara zatrunI sAme kema ubho rahI zake ? 182 susiddhAlpavala : zUro vijetuM kSamate ripum / mahAn susiddhabalayuk zaraH kiM na vijepyAta // 183 / / zaravIra rAjAnI pAse sArI rIte bRhAdika racanA jANanArI ghaDI senA hoya to paNa te zatruno parAjaya karI zake che, tyAre yuddhakaLAkuzaLa senAvALo mahA zuravIra rAjA, zatrune zA mATe jItI zake nahi. 183 maulazikSitasAreNa gacchedrAjA raNe ripum / prANAyaye'pi maulaM na svAminaM tyaktumicchati // 184 // rAjAe yuddha racanAmAM ghaNuM pravINa evI mAla-(paraMparAgata senA) senAne sAthe laIne raNamAM zatru upara caDhAI karavI; kAraNa ke mAla senA prANa jatAM sudhI paNa potAnA rAjAne tyAga karavAnI IcchA karatI nathI. 184 vAgdaNDaparuSeNaiva bhRti hAsena bhItitaH / ' nityaM pravAsAyAsAbhyAM bhedo'vazyaM prajAyate // 185 // gALo bhAMDavAthI, zikSA karavAthI, pagAra ghaTADavAthI, bhaya batAvavAthI, haMmezA pravAsa karAvavAthI, ane zrama ApavAthI senAnA manamAM avazya bheda thAya che. 185 For Private And Personal Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 36. zukranIti, balaM yasya tu saMbhinnaM manAgapi jayaH kutaH ? / zatrostasyApi senAyA ato bhedaM vicintayet // 186 // jenI senAnuM mana jarA paNa bhaMga thayuM. tene alpa vijaya paNa kayAMthI thAya, mATe zatrue taraphathI peAtAnI senAmAM bheda thAya nahIM tene rAntae vicAra karaveza. 186 yathA hi zatru senAyA bhedo'vazyaM bhavettathA / kauTilyena pradAnena drAkkuryAnnRpatiH sadA // 187 // jevI rIte zatrunI senAmAM avazya phuTaphATa paDe te pramANe rAtnae niya kapaTathI athavA tA dhanadAnathI turata upAya karavA. 187 sevayAtyantaprabalaM navyA cAriM prasAdhayet / prabalaM mAnadAnAbhyAM yuddhehIMnabalaM tathA / maiyA jayetsamavalaM bhedaiH sarvAnvazaM nayet // 188 // atyaMta pramaLa zatrune sevA tathA praNAmathI vaza karavA, prakhaLa zatrune sAma tathA dAmathI vaza karavA, durbaLa zatrune yuthI vaza karave, potAnA samAna khaLarAALI zatrune mitratAthI vaza karavA. ane sadhaLA leAkAne raMjana karIne svAdhIna pharavA. 188 zatrusaMsAdhanopAyo nAnyaH subalabhedataH / tAvatparo nItimAnsyAdyAvatsubalavAnsvayam / mitraM tAvacca bhavati puSTaH pavano yathA // 189 // yuddhamAM pravINa evI senAne pheDayA vinA zatrane vaza karavAnA bIjo eka paNa upAya nathI. jyAM sudhI peAtAnI senA yuddha karavAne samartha heAya tyAM sudhI zatru paNa nItimAna rahe che--sahAya kare che. dRSTAMta ke, agni jyAM sudhI vegamAM maLatA hoya tyAM sudhI pavana paNa tene sahAya kare che. 189 vyaktaM ripubalaM dhAryyaM na samUhasamIpataH / pRthakniyojayetprAgvA yuddhArthaM kalpayecca tat / maitryamArAtSTaSThabhAge pArzvayorvA balaM nyaset // 190 // zatrue tyAga karelu. sainya peAtAne zaraNe Avyu` hAya tene samUhanI samIpamAM rAkhavuM nahi, paraMtu ekAMtarIte vaza thayelAM zatru sainyane du juduM rAkhavuM ane yudhdhamATe tenI geAThavaNa karavI. mitranA sainyane peAtAnI samIpamAM athavA pAchaLa athavA te banne bhAga upara rAkhavI. 190 For Private And Personal Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zastra astra nIti. zastra astra nIti. asyate kSipyate yattu mantrayantrAgnibhizca tat // 191 // astraM tadanyataH zastramasikuntAdikaJca yat / astrantu dvividhaM jJeyaM nAlikaM mAntrikaM tathA // 192 // je maMtra bhaNIne yaMtramAM caDhAvIne athavA te agnivaDe mUkavAmAM Ave che athavA te pheMkavAmAM Ave che tene astra jANavuM. ane tethI bIjAM taravAra, bhAlA vagerene zastra jANavAM. temAM astra be jAtanAM che; nAlika tathA mAMtrika. 191-192 yadA tu mAntrikaM nAsti nAlikaM tatra dhArayet / saha zastreNa nRpativijayArthantu sarvadA // 193 // jyAre mAMtrika astra na hoya tyAre rAjAe vijaya mATe nitya zastra sahita nAliko-baMduka dhAraNa karavI. 193 laghadIrghAkAradhArAbhedaiH zastrAstranAmakam / prathayanti navaM bhinnaM vyavahArAya tadvidaH // 194 // zastravettA zi9i5 yuddha mATe nAnA tathA moTA AkAranAM zastra tathA astro banAvI tenI vAparavAnI rIti sAthe bhinnabhinna navAM nAme bahAra pADe che. 194 nAlikaM dvividhaM jJeyaM vahatkSudravibhedataH / / 195 // baMduka be jAtanI che tathA mATI nAnI. tiryagUrdhvacchidramUlaM nAlaM paJcavitastikam / mUlAgrayolakSyabheditilavinduyutam sadA // 196 // yantrAvAtAgnikRd grAvacUrNa(karNamUlakam / mukASThopAGgabudhnaJca madhyAMgulabilAntaram / // 197 // svAnte'gnicUrNasandhAtR zalAkAsaMyutaM dRDham / laghunAlikamapyetatpradhAveM pattisAdibhiH // 198 // jenA mukhamAM vAkuM tathA uMcuM chidra hoya, jenI naLI ahI hAtha lAMbI hoya, jenA kAna tathA mukhanI AgaLa nizAna tAkavAnuM tilapuSpa-mAkhI hoya, ghoDAnA AghAtathI jemAM agni utpanna thato hoya, jenA kAnamAM pattharano bhuko-dArU bharavAmAM Avato hoya, jenA loDhAnA avayano cheDe sArAM lAkaDAnI sAthe jaDelo hoya jenI naLI eka For Private And Personal Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 370 zukranIti. AMgaLa pahoLI hoya ane temAM dArU bharavAmAM Avate hoya, tathA pAchaLanA bhAgamAM gaja rAkhavAmAM AvatuM hoya, ane je daDha hoya, te astra baMdukanA nAmathI prakhyAta che. pAyadaLAe ane ghoDesvAree A nAnI baMduka paNa dhAraNa karavI. 196-197-198 yathA yathA tu tvaksAraM yathA sthUlAvalAntaram / yathA dIrgha vRhadgolaM dUrabhoda tathA tathA // 199 // baMduka jema jema majabUta patarAnI, moTA mukhavALI, lAMbI, ane meTI gaLI khAI zaktI hoya tema tema dUranA nizAnane mAre che. 19 mUlakIlanamAlakSyasamasandhAnabhAji yat / vRhannAlikasaMjJaM tatkASThabughnavinirmitam / pravAhyaM zakaTAdyaistu suyuktaM vijayapradam // 200 // kaThaNa patarAnI banAvelI, lAkaDAnA kuMdAnI sAthe jaDelI, mULano khIlo pheravavAthI nizAnanA sanmukha ubhI rahenArI, baMdukane meTI topa kahe che. A tapane gADIvatI laI jaI zakAya che, paNa manuSya ke bIjA keAI ucakI zaktA nathI. A topane je sAre upayoga karavAmAM Avyo hoya che te vijaya Ape che. 200 suvarcilavaNAtpaJca palAni gandhakAtpalam / antadhUmavipakkArkasnuhyAdyanArataH palam // 201 // zuddhAtsaMgrAhya sacUrNya sammIlya prapuTesaiH / snuhyarkArNA rasonasya zoSayedAtapena ca / piSTA zarkaravacaitadagnicUrNa bhavetkhalu // 202 // pAMca paLa surokhAra, eka paLa gaMdhaka tathA eka paLa AkaDAnA ane thoranA ardha baLelA koyalA levA te sarva vastune jhINA khADIne teno bArIka bhUko karIne tene AkaDAnA rasamAM tathA thoranA rasamAM puTa Apavo. jyAre te cUrNamAno rasa sukAI jAya ane cUrNano piMDa baMdhAya tyAre tene taDakAmAM sukAva pachI tene kharaLamAM nAkhIne sAkaranI peThe khUba ghuTIne jhINe bhuko karo. kharekhara A dArU tarike vaparAya che. ra01-202 suvarcilavaNAdbhAgAH SaDvA catvAra eva vaa| nAlAstrArthAgnicUrNe tu gandhAGgArau tu pUrvavat // 203 // baMdukanA dArUmAM surAkhAranA che athavA cAra ' bhAga nAkhavA, ane gaMdhaka tathA AkaDAnA, ane thoranA koyalA prathamanA jeTalA nAkhavI. 203 For Private And Personal Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zastra astra nIti. golo lohamayo garbhaghuTikaH kevalo'pi vA / sosasya laghunAlArthe hyanyadhAtubhavo'pi vA // 204 // nAnI baMduka mATe naradama loDhAnA athavA te zIzAnA ke bIjI dhAtunA goLA banAvavA. ane te ghuTaNanA jevA goLAkAra karavA. 204 lohasAramayaM vApi nAlAstraM tvanyadhAtujam / niyasammArjanasvacchamastrapAtibhirAvRtam // 205 // gajavelanI athavA to bIjI ghAtunI banAvelI baMdukane niraMtara sArI peThe ghasIne svaccha rAkhavI ane tenA upara astrano upayoga karanArA zarAonI cokI rakhAvavI. 25 aGgArasyaiva gandhasya suvarcilavaNasya ca / zilAyA hAratAlasya tathA sIsamalasya ca // 206 // hiMgulasya tathA kAntarajasaH karpUrasya ca / jatornIlyAzca saralaniryAsasya tathaiva ca // 207 // samanyUnAdhikairaMzairagnicUrNAnyanekazaH / kalpayanti ca tadvidyAzcandrikAbhAdimAnti ca // 108 // dArU banAvI jANanArA loke, koyalA, gaMdhaka, surekhAra, pathara, haDatAla, sIsamala, hiMgaLa,leDhAno bhude, kapUra, lAkha, gaLI, ane saraLanA jhADano guMdara-A sarvanA ochA ke vadhatA samAna bhAge laI tene ekaThA karI temAMthI cAMdanI jevA raMganA aneka prakAranA dArUo banAve che. 206-208 kSipanti cAgnisaMyogAdgolaM lakSe sunAlagam // 209 // nizAna tAkaranArAo baMdukamAM goLI bharI kAna upara dArU mUkIne tene dAbe che ane goLIno zatrunA upara ghAva kare che. ra09 nAlAstraM zoghayedAdau dadyAttatrAgnicarNakam / nivezayettaddaNDena nAlamUle yathA dRDham // 210 // tataH sugolakaM dadyAttataH karNe'gnicUrNakam / karNacUrNAgnidAnena golaM lakSye nipAtayet // 211 // manuSya prathama baMdukanI naLImAM gaja nAkhIne baMdukane sApha karavI. tyAra pachI te naLImAM dArU nAkhIne gajavatI te dArUne ThekatAM javuM ke jethI naLInI aMdara barAbara rIte dArU bharAya. mApa pramANe dArU bharAi rahyA pachI, temAM uMcI jAtanI goLIyo bharavI ane pachI kAna upara dArU mUkI jAmagirInA agninIthI tene dAgIne nizAna upara goLI mAravI. 210-211 For Private And Personal Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 39ra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. lakSyabhedI yathA bANo dhanurjyA viniyojitaH / bhavettathA tu sandhAya dvihastazca zilImukhaH // 212 // khANane paNa evI rIte sAMdhIne phekavu. ke te dhanuSanI derImAMthI chuTu thatAM vetaja nizAna bhedI nAkhe-A mANu e hAthanu' banAvavuM. 212 aSTAzrA pRthubudhnA tu gadA hRdayasammitA | paTTIzaH svasamo hastabudhnobhayatomukhaH // 293 // gaddAne ATha khUNAvALI, mULamAM sthULa, ane hRdayanA jevI pAheThaLI karavI. TTiza khanne paDakhA upara dhAravALu' ane vAparanArAnA pramANamAM (tAnu meTu) athavA teA be hAthanuM karavuM. 213 ISadvakrakadhAro vistAre caturaMgulaH / kSuraprAnto nAbhisamo dRDhamuSTiH sucandraruk // 294 // ekadhAra nAmanuM zasra jarA vAkuM ane cAra AMgaLa paheALu karavuM. bhuraprAMta nAmanuM asra tenA vAparanArAnI nAbhiparyaMta lAMbu, caMdrikA jevuM caLakatuM ane majabUta mUThavALuM karavuM, 214 khaDaH prAsazcaturhastadaNDabudhnaH kSurAnanaH / dazahastamitaH kuntaH phAlAyaH zaMkubudhnakaH // 215 // taravAra ane prAsa cAra hAthanI lAkaDI jevaDAM banAvavAM ane tenI dhAra saraiyAnA jevI karavI. bhAlu-dA hAtha uMcu karavuM ane tenA phaLAne agra bhAga, haLanA agrabhAga jeve tathA zaMku AkArane karave. 215 cakraM SaDDhastaparidhi kSuraprAntaM sunAbhiyuk / trihastadaNDAstrizikho loharajjuH supAzakaH // 216 // cakra nAmanu' asra gALAkAra thAya che, tenA gherAva cha hAthaneche. tenA cheDA sayAnI mAphaka tIkSNa ane madhyabhAga manahara heya che. supArA nAmanuM asra traNa hAthanuM tathA daMDAkAra heAya che, tene traNa cheDA e hAya ane te leADhAnA tAravALu heAya che. 216 godhUmasammitasthUlapatraM lohamayaM dRDham / kavacaM sazirastrANamUrdhvakAyavizobhanam // 297 // uparanA aMgane ze|bhA ApanAra ane mastakanI rakSAkaranAra zira srANu (TApu) tathA kavaca leADhAnuM ghaNuM dRDha tathA ghauMnA jevAM jADAM patarAnu karAvavuM. 217 For Private And Personal Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 37 yuddharUpa. tISNAgraM karajaM zreSThaM lohasAramayaM dRDham // 218 // karaja nAmanuM dRDhatara astra-suMdara, tIkSNa dhAravALuM ane naradama gajavelanuM karAvavuM. ra18 yo vai supuSTasambhArastathA SaDguNamantravit / bahustrasaMyuto rAjA yoddhamicchetsa eva hi / anyathA duHkhamApnoti svarAjyAbhdrazyate'pi ca // 219 // je rAjAnI pAse yuddhanI sarva sAmagrI taiyAra heya, saMdhi, vigraha, cAna, Asana, vaidhIbhAva ane Azraya, A che guNamAM tathA maMtra viSayamAM kuzaLa hoya tathA jenI pAse asaMkhya zastra hoya, te rAjAe yuddha karavAnI IcchA karavI. paraMtu jenI pAse upara kahelAM sAdhane hoya nahi te yuddha kare che to du:kha pAme che ane potAnA rAjyaparathI paNa bhraSTa thAya che. 219 yuddhasvarUpa. AbidhatoH zatrubhAvamubhayoH saMyatAtmanoH / astrAdyaiH svArthAsiddharthaM vyApAro yuddhamucyate // 220 / paraspara zatrubhAva rAkhanAra ane ghaNAja dRDha mananA banne rAjAo svArtha sAdhavA mATe paraspara zastrAdikano vyApAra kare che te yuddha kahevAya che. 220 mantrAstrairdaivikaM yuddhaM nAlAdyasvaistathA'suram / zastrabAhusamutthantu mAnavaM yuddhamIritam // 221 // maMtranA avatI laTe te divya yudhdha kahevAya, baMduka Adi aAvatI laDhe te Asura yudhdha kahevAya ane taravAra tathA hAthathI laDhe te mAnava yuddha kahevAya che. 222 ekasya bahubhiH sAI bahUnAM bahubhizca vaa| ekasyaikena vA dvAbhyAM dvayorvA tadbhavetkhalu // 222 // eka manuSyane ghaNuM sAthe yuddha thAya athavA ghaNAne ghaNuM sAthe yuddha thAya, athavA to ekane eka sAthe yuddha thAya athavA bene be sAthe yuddha thAya-Ama paraspara avazya yuddha thAya. 222 kAlaM dezaM zatruvalaM dRSTA svIyavalaM tataH / upAyAnSaDguNaM mannaM bhavecca yuddhakAmukaH // 223 // 32 For Private And Personal Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 374 jImnAti. mATe rAjAe kALanA, dezanA, zatrusenAnA, peAtAnI senAnA, sAma, dAma Adika upAyAnA, saMdhi, vigraha vagere cha guNanA ane maMtranA nipuNatAthI vicAra karavA ane pachI yudhecchu thavuM. 223 zaraddhemanta zizira kAlo yuddheSu cottamaH / vasanto madhyamo jJeyo'dhamo grISmaH smRtaH sadA // 224 // yuddhane mATe zarada, hemaMta ane zizira Rtu haMmezAM uttama jANavI, vasaMta madhyama jANavI ane grISma adhama jANavI, 224 vAsu na kAnti yuddha sAme mRtaM tA // 226 // buddhimAnA vAkALamAM yuddha sArUM mAnatA nathI, trunI sAthe saMdhi karavI kahI che. 215 mATe te samayamAM yuddhasambhArasampanno yadAdhikacalo nRpaH / manotsAhI suzakunotpAtI kAlastadA zubhaH // 226 // jyAre rAjyanI pAse sagrAmanI sarva sAmagrI taiyAra hAya, adhika senA hAya, manamAM utsAha heAya ane sArAM zakuna thatAM hoya tyAre yuddhane zubha samaya jANavA. 226 kAtyAvazyake prApte kAlo no cedyadA zubhaH / vidhAya hA vizvezaM gehe bhaktyAnviyAttadA // 227 // paraMtu atyAvazyaka kArya AvI paDe, paNa te samaye azubha kALa hAya tA rAjAe hRdayamaMdiramAM vizvezvaranuM bhaktithI dhyAnakarIne saMgrAmamAM javuM. 227 na kAlaniyamastatra gostrIvipravinAzane // 228 // gAyA, strI ane brAhmaNAne! vadha thatA hoya te yudhdhamAM javAne mATe sArA naratA kALane vicAra karaveza nahIM, paraMtu game te vakhate javuM. 28 yasmindeze yathAkAlaM sainyavyAyAmabhUmayaH / parasya viparItAzca smRto dezaH sa uttamaH // 229 // je dezamAM judA judA samayAnusAra sainyane yuddhakaLAnI zikSA ApavA mATe kasaratazALAe bAMdhelI hAya ane te zatruothI viparIta DhAya te te dezane uttama jAve. 229 Atmanazca pareSAM ca tulya vyAyAmabhUmayaH / yaMtra madhyama kaSTo vaijJaH zAstravicintanaH // 230 For Private And Personal Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMdhivigrahaAdika nIti. zatrunI je dezamAM yuddhanI zikSA ApavA mATe jevIja peAtAnI yuddhazALA hAya te dezane zAstranettA kahe che. 230 arAtisainyavyAyAmasuparyAptamahItalaH / Atmano viparItazca sa vai dezo'dhamaH smRtaH || 231 // je dezanI bhUmiyeAmAM zatrunI senAne yuddhakaLA zikhavA mATe yuddha zALAo baMdhAvelI hAya ane peAtAthI viparIta rahetA heAya te dezane adhama deza samajavA, 131 sa yuzALA madhyama deza svasainyAttu tRtIyAMzahInaM zatrubalaM yAde / azikSitamasAraM vA sAdyaskaM svajayAya vai / / 232 // jo peAtAnI senA karatAM zatru senA eka tRtIyAMrA ochI hAya athavA tA yuddhakaLAmAM aANI hAya athavA teA navI heAya tA peAtAnA vijaya thayAja mAnavA. 232 putravatpAlitaM yattu dAnamAnavivarddhitam / yuddhasambhArasampannaM svasainyaM vijayapradam // 233 // peAtAnA sainyane putranI peThe pALana karyuM hAya, dAna tathA sanmAna ApIne atyaMta vadhArelu hoya, ane yuddha sAmagrIthI bharapUra hAya to te sainya vijaya Ape che. 333 saMdhi vigrahuAdika nIti. sandhi ca vigrahaM yAnamAsanaM ca samAzrayam / dvaidhIbhAvaM ca saMvidyAnmantrasyaitAMstu SaDguNAn // 234 // 1 1 saMdhi, 2 vigraha, 3 cAna, 4 Asana, saMzraya ane 6 dvaidhIbhAva-maMtranA A cha guNAne sArI rIte jANavA joie. 234 yAbhiH kriyAbhirvalavAnmitratAM yAti vai ripuH / sA kriyA sacirityuttA vimottA tu ya taH // 231 // je kapaTa racanAthI baLavAn rAtru mitra thAya che tene saMdhi krIyA kahe che. rAjAe te saMdhi krIyAnA prayatnapUrvaka vicAra karavA. 235 vikarSitaH sanvAdhIno bhavecchatrustu yena vai / karmaNA vigrahastaM tu cintayenmantribhirnRpaH // 236 // je vyApArAthI pIDA pAmIne adhInaja thAya tene vigraha jANavA rAjAe matriyamanI sAthe rahIne te vigrahanA vicAra karavA. 236 For Private And Personal Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 376 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. zatrunAzArthagamanaM yAnaM svAbhISTasiddhaye / svarakSaNaM zatrunAzo bhavetsthAnAttadAsanam // 237 // peAtAne maneratha siddha karavA mATe tathA zatrunA saMhAra karavA mATe rAtru upara caDhAI karavI tenuM nAma cAna ane udAsIna rahI eka jagyAe besI rahI peAtAnuM rakSaNa karavuM tathA rAtrune nAza thAya tenu nAma Asana. 337 yairgupto balavAnbhUyAddurbalo'pi sa AzrayaH / dvaidhIbhAvaH svasainyAnAM sthApanaM gulmagulmataH // 238 // jeenI rakSAthI durbheLa paNa sakhaLa thAya tenA Azraya karave tenuM nAma samAzraya kahevAya; ane peAtAnI senAne TukaDIvAra ubhI rAkhavI tenuM nAma vaidhIbhAva kahevAya. 238 balIyasAbhiyuktastu nRpo'nanyapratikriyaH / ApannaH sandhimanvicchetkurvANaH kAlayApanam // 339 // peAtAnA karatAM vadhAre baLazALI rAjyae peAtAnA upara caDhAI karI hAya ane temAMthI mukta thavAnA ekapaNa upAya hAya nahI tyAre ApattimAM AvI paDelA rAjAe peAtAnA uddaya upara ArA rAkhI du:khI divaseA gALavA mATe rAtru rAjAnI sAthe saMdhi karavI. 239 eka evopahArastu sandhireSa mato hitaH / upahArasya bhedAstu sarve'nye maitravarjitAH // eka hitakAraka bheTaja che. ane teneja sadhi vinA bIjA sadhaLA meLApanA prakAre te eka bheTanA 240 // mAnelI che. mitratA vibhAgeA che. 240 abhiyoktA valIyastvAdalabdhA na nivarttate / upahArAdvate yasmAtsandhiranyo na vidyate // 241 // caDhAI karanArA pramaLa rAjA, prabaLapaNAthI kha'DaNI lIdhA vinA pAche haDatA nathI mATe upakAra (bheTa) zivAya khIjI seMdhi (nI rIti) nathI. 241 zatrorbalAnusAreNa upahAraM prakalpayet / sevAM vApi ca svIkuryyAddadyAtkanyAM bhuvaM dhanam // 242 // durbaLe zatrune tenA baLanA pramANamAM bheTa ApavI. ane kAI same tenI sevA aMgIkAra karavI. athavA tene kanyA, bhUmi ke dhAna ApavuM. 242 For Private And Personal Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sacivigrahaAdi nIti. svasAmantAMzca sandhIyAnmantreNAnyajayAya vai / sandhiH kA'pyanAryeNa samprApyAtsAdayeddhi saH // 243 // rAntae khIjA zatruone parAjaya karavA mATe guptamatravaDe peAtAnA sAmaMtA (tAe karelA rAnae)nI sAthe tathA nIca leAkAnI sAthe paNa saMdhi karavI. kAraNa ke te samaya Ave tyAre rAjAne padmabhraSTa kare. 243 sAtavAnyathA veNurniviraiH kaNTakairvRtaH / na zakyate samucchettuM veNuH saMghAtavAMstathA // 244 // sandhizcAtibale yuddhaM sAmye yAnantu durbale / suhRArAzrayaH sthAnaM durgAdibhajanaM dvidhA // 245 // jema ghATA kAMTAthI viTAyalA vAMsanA jathe! ukheDI rAkAttA nathI, tema dhaNA samudAyavALA rAjAne paNa rAjyaparathI padmabhraSTa karI zakAtA nathI. mATe rAjAe peAtAnA sAma tArdikanI sAthe sapa rAkhave. 244 pharaha w peAtAthI adhika khaLavALA rAtrunI sAthe saMdhi karavI, peAtAnA samAna baLavALA rAtru sAthe yuddha karavuM, durbaLazatru upara caDhAI karavI, mitrane Azraya karavA. (tenI sAthe yuddha karavu nahIM.) athavA te besI rehevuM athavA te killAnI veheMcaNI karIne jIMdu du' sainya rAkhavuM. 245 balinA saha sandhAya bhaye sAdhAraNe yadi / balinA saha yoddhavyamiti nAsti nidarzanam | prativAtaM na hi naH kadAcidapi sarpati // 247 // AtmAnaM gopayetsAhe vadhumitreSu cuddhimAn // 2oN // jyAre ghaNAzatruo jhajhumatA heAya tyAre athavA teA sAdhAraNa bhaya hoya tyAre je rAnna khaLavAnanI sAthe mitratA karIne peAtAnuM rakSaNa kare che tene buddhizALI nave. 246 baLavAnanI sAthe laDhavu nahIM-dRSTAMta ke jema varSAda koI divasa pravatanI sAme varSatA nathI, paNa pavananI pAchaLa varSe che. 247 baliyAsa praNamatAM kAle vikramatAmApe / savo na vinti pratImitra nimnanAH // 228 // For Private And Personal Use Only baLavAnane namatA rahenArA ane samaya upara parAkrama karanArA manuSyeAnI sa'pattiyA, nadInI peThe koI divasa paNa ADe mArge jatI nathI. 248 rAjA na gacchedvizvAsaM sandhito'pi hi buddhimAn / adrohasamayaM kRtvA vRtramindraH purAvadhIt // 249 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 378 - zukranIti. - buddhimAn rAjAe zatrunI sAthe saMdhi karavI, paraMtu koI divasa teno vizvAsa karavo nahIM; kAraNa ke pUrva ke paraspara draha kara nahIM, AvI pratijJA karyA chatAM paNa vRtrAsurane nAza karyo hato. 249 Apanno'bhyudayAkAMkSI pojyamAnaH pareNa vA / dezakAlabalopetaH prArabheta ca vigraham // 250 // ApattimAM AvI paDelA athavA te zatruthI pIDAtA rAjAe potAnA udayanI icchAthI deza, kALa ane baLayukta thaIne yudhdhane AraMbha karavo. 250 prahInabalamitrantu durgasthaM zatrumAgatam / atyantaviSayAsaktaM prajAdravyApahArakam / / bhinnamantribalaM rAjA pIDayetpariveSTayan // 251 // senA tathA mitra rahita, duHkhI avasthAmAM AvI paDelA, atyaMta viSayAsakta, prajAnuM dhana luMTanArA, maMtri taraphanA baLathI rahita, evA samIpamAM rahelA zatru rAjAne cAre taraphathI gherI le ane tene pIDA vigraH sa ra vivo iMca8 va6: zrutiH | 212 / A pramANe karavuM tenuM nAma vigraha ane bIjAne kalaha jANavo. rapara balIyasAtyalpabalaH zUreNa na ca vigraham / kuryyAdi vigrahe puMsAM sarvanAzaH prajAyate // 253 // bahu nirbaLa rAjAe baLavAna ane zarA zatrunI sAthe vigraha karavo nahi, kAraNa ke tenI sAthe vigraha thavAthI sarva manuSyone nAza thAya che. 253 ekArthAbhinivezitvaM kAraNaM kalahasya vA / upAyAntaranAze tu tato vigrahamAcaret / / 254 // eka padArthamAM mamatva kare teja kalahanuM kAraNa che. mATe te padArtha levAne bIjo upAya na hoya teja vigraha karo. 254 caDhAI nIti, vigRhya sandhAya tathA sambhUyAtha prasaGgataH / upekSayA ca nipuNairyAnaM paJcavidhaM smRtam // 255 // nipuNa manuSyoe zatru para pAMca prakAra cAna karavAnuM jaNAvyuM che. jemake 1 zatrunI sAthe vigraha karIne yAna karavuM. saMdhi karIne yAna karavuM, ekaThA maLIne cAne karavuM, 4 kapaTa karIne yAna karavuM athavA to 5 - gunI upekSA karIne tenA upara yAna karavuM. 255 For Private And Personal Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caDhAI nIti. vigRhya yAti hi yadA sarvAJchatrugaNAnbalAt / vigRhyayAnaM yAna stadAcAryaiH pracakSyate // 256 // jyAre rAjA baLano Azraya karIne sarva zatraone vigrahathI parAjaya karIne jAya che te jAnane cAnakuzaLa AcArya vigrahayAna kahe che. 256 aribhitrANi sarvANi svamitraiH sarvato balAt / vigRhya cAribhirgantuM vigRhyagamanantu vA // 257 // pitAnA saghaLA mitro dvArA baLa karIne zatrunA sarva mitronI sAthe kalaha karI zatraonI sAthe yuddha karavA mATe yAna karavuM tenuM nAma nigrahana samajavuM. 257 sandhAyAnyatra yAtrAyAM pANigrAheNa zatruNA / sandhAyagamanaM proktaM tajigISoH phalArthinaH / / 258 // eka zatru rAjA upara caDhAI karI hoya te vakhate bIje zatru rAjA pitAnI pAchaLa caDhI Ave tyAre phaLAthI ane vijayeSNu rAjAe pAchaLanA rAjAnI sAthe saMdhi karIne zatrunA upara caDhAI karavI tene saMdhiyAna kahe che. 258 eko bhUpo yadaikatra sAmantaiH sAmparAyikaiH / zaktizauryayutairyAnaM sambhUyagamanaM hi tat // 259 // eka rAjA roya tathA zakitasaMpanna saMgrAma nipuNa evA sAmatane sAthe rAkhIne zatru upara caDhAI kare che tene samudAyayAna kahe che. ra59 anyatra prasthitaH saGgAdanyatraiva ca gacchati / prasaGgayAnaM tatproktaM yAnavidbhizca mantribhiH 260 // rAja eka tarapha caDhAI karI prasaMgavaze bIjI taraphaja caDhAI kare che tene cAna viSaya jANanArA maMtri prasaMgayAna kahe che. 210 ripuM yAtasya balinaH samprApya viLataM phalam / upekSya tasmintadyAnamupekSAyAnamucyate // 261 // baLavAna rAjA zatru upara caDhAI karI ne zatruthI viparIta phaLa (parAjaya) meLavatAM tene tyAga karIne pAcho potAnA nagaramAM Ave che te yAnane dipekSAyAna kahe che. 261 durvattepyakulIne tu balaM dAtari rjyte| dRSTaM kRtvA svIyavalaM pAritoSyapradAnataH // 262 // For Private And Personal Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 30 zukranIti. nAyakaH purato yAyAtpravaripuruSAvRtaH / madhye kalatraM kozazca svAmI phalgu ca yaddhanam / dhvaninIgdha sarAvuo: 4 gopAyeAiniAm // 263 || rAnta durAcArI ane nica kuLane heAya te paNa dAnI hoya te senA tenA upara prasanna rahe che. mATe rAjAe peAtAnI senAne InAma ApIne atyaMta prasanna rAkhavI. nAyake senAnI AgaLa cAlavu, peAtAnI AsapAsa zuravIra aMgarakSakA rAkhavA, rAnta, rANI, bhaMDAra, ane mULa dhanane senAnI madhyamAM rAkhatAM ane senApatiye sadA sAvadhAna thaIne rAtri divasa senAnI rakSA karavI. 262-263 nadyadravanadurgeSu yatra yatra bhayaM bhavet / senApatistatra tatra gacched vyUhakRtairbalaiH // 264 // nadImAM, parvatAmAM, vanamAM, ane bhayaMkara sthAnemAM jyAM jyAM bhaca hAya tyAM senApatiye senAne vyUha racanAmAM goThavIne tenI sAthe javuM. 264 yAyAd vyUhena mahatA makareNa purobhaye / zyenenobhayapakSeNa sUcyA vA dhIravatayA 269 // SLOVE sanmukha meTA bhaya jaNAtA haya tyAre makarAkAra vyUha racIne athavA te banne tarapha pAMkhavALA zakarAkAra vyUha racanA racIne athavA te dhIra sukhavALI sUci ( sAyanA) AkAranI vyUha racanA racIne caDhAI karavI. 265 pazcAye tu zakaTaM pArzvayorvajrasaMjJikam / sarvataH sarvatobhadraM cakraM vyAlamathApi vA / yathAverAM yeddA rAtrutAvimam // 266 pAchaLa bhaya jaNAtA heAya tyAre zakaTAkAra vyUha racanA karavI, banne paDakhA upara bhaya jaNAtA heAya tyAre zatru senAne tArA karavA mATe vajrAkAra vyUha racanA racavI; cAre dizAmAM nikaTa bhaya jaNAtA heAya tyAre sarvatAbhadrAkAra vyUha racanA karavI, athavA teA te te sthAnanA pramANamAM vyUha racanA karavI ane pachI AgaLa javuM. 266 vyUharacanasaGketAnvAdyabhASAsamIritAn / svasainikairvinA ko'pi na jAnIyAttathAvidhAn // 267 // peAtAnI senAnAM manuSyA vinA bIjo kAI paNa manuSya vAtrinA zabdomAM jaNAvelA .nyUha racanAnA sarkatAne jANe nahIM ema geADhavaNa karavI. 167 For Private And Personal Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyUha racanA. niyojayecca matimAnvyUhAnnAnAvidhAnsadA // 268 // budhdhizALI rAnae niraMtara senAne jatAtanI vyUha racanAmAM gAThavavI. 268 azvAnAJca gajAnAJca padAtInAM pRthakpRthak / uccaiH saMzrAvayed vyUhasaGketAnsainikAnnRpaH // 269 // rAjAe gheADA upara caDhanArA, hAthI upara caDhanArA, pAyadaLA vagere judAjudA yeddAne ghAMTApADIne gRhanA saketA saMbhaLAvavA. 269 vAmadakSiNasaMstho vA madhyastho vAgrasaMsthitaH / zrutvA tAnsainikaiH kAryyamanuziSTaM yathA tathA // 270 // sainAnAM manuSyAe DAkhI bAjI upara, jamaNI bAju upara, madhya bhAgamAM athavA te agra bhAgamAM ubhArahIne sainikadvArA te sa MketA sAMbhaLIne tenA kahevA pramANe vartavuM. 270 vyUha racanA. sambhIlanaM prasaraNaM paribhramaNameva ca / AkuJcanaM tathA yAnaM prayANamapayAnakam // 271 // paryAyeNa ca sAmmukhyaM samutthAnaJca luNThanam / saMsthAnaM cASTadalavaccakravadgolatulyakam // 272 // sUcItulyaM zakaTavadarddhacandrasamantu vA / pRthambhavanamalpAlpaiH paryyAyyaiH pativezanam // 273 // zastrAstrayordhAraNaJca sandhAnaM lakSyabhedanam / 381. makSiNaJca tathAstrAnAM zastrANAM parighAtanam // 274 // drAksandhAnaM punaH pAto graho mokSaH punaH punaH / svagUhanaM pratIghAtaH zastrAstrapadvikramaiH // 275 // dvAbhyAM vibhizcaturbhirvA paGktio gamanaM tataH / tathA prAgbhavanaM cApasaraNaM tUpasarjanam // 276 // paraspara bhajakuM, asaraNa, paribhramaNa, Ayana, yAna, prayAgu, madhyAna, (pAchu Thavu ), vArA istI sAmasAmA thayuM samutthAna, suIna, achAlAkAre ubhuM rahevuM, cakrAkAre gALa ubhArahevuM, seAinA pere ubhA rahevuM, rATapere ubhA rahevu, ardhacaMdrapere ubhA rahevu, paraspara chuTA paDI javuM, vAravAra thoDAM gheADA manuSyae paktivAra thaI chuTA thavuM, zastra ane For Private And Personal Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sara zukranIti. agnane dhAraNa karavAM, tene taiyAra karavAM, tenAvatI nizAna pADavuM, astrA phUMkavAM, rAone prahAra karavA, turata zastrane sAdhavAM, ane vAraMvAra tenA prahAra karavA; phIne khIjuM lai tenA prahAra karavA, peAtAnuM rakSaNa karavuM, zastra, agna tathA caraNavatI prahAra karavA, abbe, traNa traNa athavA te cAracAranI TukaDIyeA bA~dhArthane javu, AgaLa vadhavuM, pAchaLa huDavuM tathA samIpamAM javuM-A pramANe vyUharacanA vakhate karavu. 271-276 apasRtyAstrasidyarthamupasRtya vimokSaNe / prAgbhUtvA mocayedastraM vyUhasthaH sainikaH sadA // 277 // | vyUha racanAmAM rahelA laDavaiyAe laDatI veLA peAtAnuM asra saphaLa karavA mATe bAhAra nikaLI AgaLa thavu, samIpamAM javuM ane pachI anna DavuM. 277 AsInaH syAdvimuktAstraH prAgvA cApasaretpunaH / prAgAsInaM tUpasRto dRSTvA svAyaM vimocayet / Aro dizo vAva saMgho odhito thayA // 278 || je laDavuMyAe anna mAryuM hoya, teNe besI javuM athavA teA AgaLathI khasI javuM ane phrIne rAstra taiyAra karI samIpamAM rAtrune joI saketa pramANe eka upara, e upara anna phekavuM. 278 jaIne sanmukha ubhelA ghaNA upara peAtAnuM krauJcAnAM stre gatiryAdRkpaGktitaH samprajAyate / tAdRk saJcArayetkroJcavyUhaM dezabalaM yathA // 279 // AkAzamAM jema agalA pa`ktibaMdha uDe che, temaja dezanA maLa pramANe senAne paNa avyUhamAM geAThavavI. 279 sUkSmagrIvaM madhyapucchaM sthUlapakSantu paGktitaH / vRhatpakSaM madhyagalapucchaM zyenaM mukhe tanu // 280 // zakarAnI Doka pAtaLI heAya che, vacamAM pucha u' hAya che, pa'ktibaMdha pAMkha mATI hAya che, ane paDakhAM lAMbA heAya che, gaLAnI vacamAM puchyu DhAya che ane mukha nAnuM hoya che tevA AkAranI vyUha racanAne caina vyUha he che. 200 catuSpAnmakaro dIrghasthUlavakta dviroSThakaH / mUno sUkSmamulo Tovelama'ntirajUyu[ || 282 || makarane cAra paga ne lAMbu tathA janaDuM mukha hAya che, e enna heAya che, tevA AkAranA vyUha ne makaravyUha kahe che. sAyanu mukha pAtaLu zarIra For Private And Personal Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yUha racanA. lAMbu tathA sarakhI soTInA AkAranI hoya che ane tenA cheDAmAM eka chidra hoya che. tevA AkAranI vyuha racanAne sUcavyuha kahe che. 281 cakravyUha zcaikamArgo hyaSTadhA kunnddliikRtH| caturdizvaSTapAdhiH sarvatobhadrasaMjJakaH // 282 // amArgazcASTavalayI golakaH sarvatomukhaH / zakaTaH zakaTAkAro vyAlo vyAlAkRti sadA // 283 // ATha prakAre goLAkAra viMTAyelI hoya, ane jemAM javA AvavAne eka mArga hoya, te cUha racanAne caDyUha kahe che. cAre dizAmAM ATha kuMDALAthI viTAyelI hoya, jemAM javAno mArga hoya nahIM, ATha maMDaLa vALI hoya, te yUharacanAne sarvatobhadra vyuha kahe che. gADAnA AkAranI vyuha racanAne zakaTaTyUha kahe che ane jenI AkRti sarpanA jevI hoya tene samUha kahe che. 282-283 sainyamalpaM vRhadvApi daSvA mArga raNasthalam / vyUhaiyU~hena vyUhAbhyAM saGkareNApi kalpayet // 284 // rAjAe alpa athavA te mahAsenA tarapha dRSTi karIne eka, be ke bahu bRhothI athavA to senA samudAyathI-mArga ane raNasthaLanI yojanA karavI. 284 yantrAstraiH zatrusenAyA bhedo yebhyaH prajAyate / sthalebhyasteSu santiSThetsamainyo hyAsanaM hi tat // 285 // je sthaLamAM ubhA rahIne baMdukonA prahArathI zatrusenAne nAza thAya che te sthAnamAM senA sahita ubhuM rahevuM tenuM nAma ja Asana. 285 tRNAnnajalasambhArA ye cAnye zatrupoSakAH / samyanirudhya tAnyatnAtparitazviramAsanAt // 286 // vicchinnavIvadhAsAraM prakSINayavasendhanam / vikRdhyamALAti vAniva varAM nayet | 287 | zatrunA dezamAM cirakALa paDAva nAkhIne tenA dezamAM AvatAM tRNa, dhAnya, jaLa, upayogI vastuo tathA bIjI zatrune poSaNa karanAra vastuone cAre taraphathI prayatnapUrvaka aTakAvavI, ane te dezamAM karelA dhAnyAdikanA saMgrahena, mitrabaLanA saMpAtane nAza karavo, tRNa tathA kASTano nAza kara, tenA prakRtimaMDaLa sAthe vigraha kara (pheDa) ema kALe karIne ja zatru dezane vaza karo. 286-287 - For Private And Personal Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 394 zukranIti. are vijigISo vigrahe hIyamAnayoH / sandhAya yadavasthAnaM sandhAyAsanamucyate // 288 // yuddhamAM vinAza pAmatA zatru ane vijagISu paraspara saMdhi karIne peAtAnA rAjyamAM cAlyA jAya te sadhi Asana kehevAya che, 200 ucchidyamAno balinA nirupAyapratikriyaH / kulodbhavaM satyamAryyamAzrayeta balotkaTam // 289 // maLavAna zatru rAjya upara caDhI AvI rAjyamAMthI peAtAne padabhraSTa kare tene haThAvavAnA upAya sujhe nahI tyAre rAjAe kulIna, satyavAdI, Arya ane mahAprabaLa rAjyanA Azraya karavA kahyA che. 289 vijigISastu sAhyArthAH suhRtsambandhibAndhavAH / pradattabhUtikA hyanye bhUpA aMzaprakalpitAH / saivAzrayastu kathito durgANi ca mahAtmAbhiH // 290 // vijayecchu rAjAne mitrA, sabaMdhIyA, bAMdhaveA, pagAradAra manuSya tathA vijayamAMthI maLelI vastu grahaNa karanArA khInna rAjAe sahAya kare che. mahAtmAe ApattinA samayamAM sahAyaneja Azraya kahe che ane durgAne AzrayasthAna mAne che. 290 anizcitopAyakAryaH samayAnucaro nRpaH / dvaidhIbhAvena varteta kAkAkSivadalakSitam / pradarzayedanyakAryamanyamAlambayeca vA // 299 // jyAre zuM karavuM" tenA upAya sujhe nahI tyAre, rAkhtae zubha samayanI vATa joI, kAgaDAnA eka netranI peThe kAInA jANavAmAM Ave nahi tema dvaidhIbhAvathI vartavuM. tathA eka kArya darzAvavuM ane khIjuM kArya karavuM. 201 sadupAyaizca sanmantraiH kAyryasiddhirathodyamaiH / bhavedalpajanasyApi kiM punarnRpaternahi // 292 // sAdhAraNa manuSyanuM kArya paNa uttama upAyeAvaDe, uttama matranA khaLa vaDe, tathA udyamevaDe sidhdha thAya che. tyAre rAkhanuM kAma zA mATe sid nahi thAya? 192 udyoganaiva sidhyanti kAryANi na manorathaiH / na hi suptamRgendrasya nipatanti gajA mukhe // 293 // udheAga karavAthIja kAryeA sidhdha thAya che, paNa manorathA karavAthI kAma sidhdha thatAM nathI-jemake sutelA sihunA mukhamAM hAthIyA paDatA nathI. 293 For Private And Personal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyU' racanA. ayosbhedyamupAyena dravatAmupanIyate / lokaprasiddhamevaitadvAri vahnarniyAmakam // 294 // upAyopagRhItena tainaitatpAriMzopyate / upAyene padaM mUrdhiM nyasyate mattahastinAm || 295 / / le ` kAithI paNa bhAMgI rAkAtu nathI, paraMtu upAyathI tenuM pANI pharI zakAya che ane A te leAka prasidhdha che ke pANI agnine mujhAvI nAkhe che; paraMtu yuktithI upayogamAM ANelA agni, jaLane sukAvI nAkhe che,-temaja upAyathI madamatta hAthInA mastaka upara paNa paga mukI cakAya che. 294-25 upAyeSUttamo bhedaH par3aguNeSu samAzrayaH / kAya sarvadA tau tu nRpeNa vijigISuNA // 296 // 35 sAma Adika cAra upAyAmAM bheda uttama che ane cha guNamAM samAya zreSTha che; mATe viSayanI IcchAvALA rAntae sarvadA bhedane tathA samAzrayane upayoga karavera 296 tAbhyAM vinA naiva kuryyAdyuddhaM rAjA kadAcana // 297 // bheda ane samAdhinA rAntae kAI divasayuddha karavuMja nahIM. 29 parasparaM prAtikUlyaM ripusenapamantriNAm / bhavedyathAtathA kuryyAtprajAyAzca tatstriyAH // 298 // zatruenA senApatiyeAne, matriyAne, praznane tathA tenI strIne parasparamAM pratikuLatA thAya tema karavuM. ra8 upAyAnguNAnvIkSya zatroH svasyApi sarvadA / yuddhaM prANAtyaye kuryyAtsarvasvaharaNe satei // 299 // jyAre peAtAnA prANa jatA hAya tathA sarvasvanA nArA thate hAya tyAre rAntae rAtrupakSanA ane peAtAnA sAma Adika upAyAne tathA cha guNAne niraMtara vicAra karIne yuddha karavuM. 299 strIviprAbhyupapatai ca govinAze'pei brAhmaNaiH prApte yuddhe kacinaiva bhavedapi parAGmukhaH // 300 // striyAnA ane brAhmaNanA anugraha mATe tathA brAhmaNanA ane gAyane nAza thatA haiAya tyAre samIpamAM AvelA saMgrAmamAMthI kAi divasa pa - pAchI penI karavI nahi. 300 32 For Private And Personal Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. che samaje yuddhamutsRjya yo yAti sa devairhanyate bhRzam / / 301 // je manuSya saMgrAma tyAga karIne nAzI jAya che, tene devatAo paNa samULa nAza kare che. 301 samottamAghamai rAjA tvAhUtaH pAlayanprajAH / na nivarteta sAmAtkSatradharmamanusmaran // 302 // prajApAlana karatA rAjAne samAna, uttama, athavA adhama zatru yuddha mATe bolAve te kSatriya dharmane saMbhArI tenI sAme yuddha karavA mATe javuM, paNa pAchuM haThavuM nahIM. 302 rAjAnaJcAviyoddhAraM brAhmaNaJcApravAsinam / bhUmiretau nirgilAta so bilazayAniva // 303 / / sarpa jema potAnA daramAM rahenArAne gaLI jAya che tema pRthvI yuddhana karanArA rAjAne ane gharamAM besI rahenArA brAhmaNane gaLI jAya che. 303 bAhmaNasyApi cApattau kSatradharmeNa varttataH / prazastaM jIvitaM loke kSatraM hi brahmasambhavam // 304 // ApattinA samayamAM brAhmaNa paNa kSatriya dharma pALe te lekamAM tene jIvana saphaLa gaNAya che; kAraNa ke kSatriya brahmAthI utpanna thayA che; mATe brAhmaNane kSatriyanuM kAma karavAmAM kaMI deSa nathI. 304 * adharmaH kSatriyasyaiSa yacchayyAmaraNaM bhavet / visRjanazleSmapittAni rupaNaM paridevayan // 305 // avikSatena dehena pralayaM yo'dhigacchati / kSatriyo nAsya tatkarma prazaMsanti purAvidaH // 306 // kSatriyanuM zavyAmAM maraNa thAya te kSatriya dharma nathI paNa te adharma che. je kSatriya baDakhA ane zleSma kADhatAM dayA upaje tema vilApa karatAM akSata zarIre zayyAmAM maraNa pAme che tenAM AvAM zavyAkaraNane ItihAsavettA paMDito vakhANatA nathI. 305-2016 na gehe maraNaM zastaM kSatriyANAM vinA raNAt / zauNDIrANAmazauNDIramadharma kRpaNaM hi tat // 307 // kSatrine raNa vinA gharamAM khATale paDIne maravuM te uttama gaNAtuM nathI; kAraNa ke garALA kSatriyonuM te dInAcaraNa tenA garvane ane dharmane nAza karanAra che. 307 0 A nItiyukta bhArata varSanI prajA vatI hota to Aje ayIvata parataMtratAne pAmata nAhi; khedanI vArtA A che ke brAmaNe zabdabANamAM zarA hatA, paNa kArya karave moLA hatA. For Private And Personal Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyUha racanA. rakhevana vA jJAti vAritaH | zastrAstraiH suvinirbhinnaH kSatriyo vadhamahati // 308 // je kSatriya rAjA pitAnI jatavALAone sAthe laIne raNamAM jAya ane tyAM zatrane nAza karI zake nahi paNa pote ja zastra tathA astrathI ghavAya che te kSatriya vadhane pAtra thAya che. 308 AhaveSu mithyo'nyaM jighAMsanto mhiikssitH| yuddhayamAnAH paraM zaktyA svarga yAntyaparAGmukhAH // 309 // je rAjA yuddhamAM paraspara eka bIjAnI mAravAnI IcchAthI zakti pramANe haThathI yuddha kare tathA pAchA haThe nahIM te teo svargamAM jAya che. 309 bharturarthe ca yaH zUro vikramedAhinImukhe / bhayAnna vinivarteta tasya svargo hyanantakaH // 310 // je zuravIra laDavaiyo pitAnA rAjA mATe senAne mokhare ubho rahIne parAkrama kare paNa bhayathI pAcho haThe nahIM tene avazya akSayasvarga maLe che. 310 Ahave nihataM zUraM na zoceta kadAcana / nirmuktaH sarvapApebhyaH pUto yAte sulokatAm // 311 // yuddhamAM maraNa pAmelA zarAno koI divasa zeka karavo nahi. kAraNa ke te sarva pAtakamAMthI mukta tathA pavitra thaIne puNyavaMtanA lake mAM jAya che. 311 varApsarassahasrANi zUramAyodhane hatam / tvaramANAH pradhAvanti mama bhartA bhavediti // 312 // raNabhUmi upara maraNa pAmelA yodhdhApratye hajAra uttama apsarAo, A mAre bharta thAo" ema dhAratI utAvaLI utAvaLI tene varavA mATe) doDI Ave che. 312 munibhidIrghatapasA prApyate yatpadaM mahat / yuddhAbhimukhanihataiH zaraistadrAgavApyate // 313 // mahAtapazcaryAvaDeja je mahApada muni meLave che, te mahApada, yuddhanA mokharAmAM marAyelA zarA yodhdhA satvara meLave che. 313 etattapazca puNyaJca dharmazcaiva sanAtanaH / catvAra AzramAstasya yo yuddhe na palAyate // 314 // * jyAM jayAM jAtavALA zabda Avyo che tyAM samAna kArya karanArA jANavA For Private And Personal Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - zukranIti. je yudhdho saMgrAmamAMthI nAzI jato nathI, tene tapa, puSya, sanAtana dharma ane cAra AzramanA dharmanuM phaLa maLe che. 314 . na hi zauryAtparaM kiJcistriSu lokeSu vidyate / sUra sarva pArayAta sUra sarva pratikatam | 3 26 I zaurya vinA traNa jagatamAM bIjuM kaMI uttama nathI; kAraNa ke zarIra sarvanI rakSA kare che ane tene AdhAre sarva TakI rahyuM che. 315 carANAmacarA annamadaMSTrA daSTriNAmapi / apANayaH pANimatAmannaM zarasya kAtarAH // 316 // jaMgama (gAya, bhesa, manuSya vagere prANI)no khorAka sthAvara che. (ghauM, cokhA vagere) che. DADhavALA (siMha Adika)ne DADha vinAnA prANi kherAka che; hAthavALAno khorAka hAtha vinAnAM prANu che ane zarIrane rAka bIkaNa che. dvAvimau puruSau loke sUryamaNDalabhedinau / parivAr3ayogayukto yo raNe cAbhimukhaM hataH // 317 // yoga karanAra saMnyAsI ane saMgrAmamAM sAme cAlIne maranAra vIra te bane purUSo jagatamAM rajUrya maMDaLane bhedIne uparanA lokamAM jAya che. 317 * AtmAnaM gopayecchakko vadhenApyatatAyinaH / suvidyabrAhmaNaguroryuddhe zrutinidarzanAt // 318 // zaktimAna manuSya-yuddhamAM mAravA mATe taiyAra thayelA vidyAvaMta brA. kSaNo ane gurUno paNa vadha karIne potAnA zarIranI rakSA karavI ema vedamAM kahyuM che.* 318 AcAryA vai kAruNikAH prAjJAzcApApadarzinaH / / naite mahAbhaye prApte sampraSTavyAH kathaJcana // 319 // . mahAbhaya Ave tyAre dayAvaMta, niSpApa ane buddhizALI AcAryonI kadI paNa salAha levI ja nahi teone puchavAthI yogya uttara maLatuM. nathI. 319 prAsAdeSu vicitreSu goSThISUpavaneSu c| tathA vivitra : patAstatra romanA rU 20 che. * manue kahyuM che ke guru vA vA vA trAhmaLa vA vadhu sAtatAnamAMyAna runyavAvAya | Aja nItine anusarIne ane bhAratamAM, deNAcAryavRddha, vaLI brAhmaNa, vaLI gura tenA vadhane doSa mAnyo nahi. For Private And Personal Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir deSAdoSa nIti. Azcaryajanaka kathA kahenArA 'paDatA, manehara ane upavana vigere AnaMdajanaka pradezamAM robhe samaye te kAmanA che, 320 389 rAjamehelamAM, sabhAmAM che.-tApa ke zAMtine bahUnyAzrayarUpANi kurvANA janasaMsadi / yAste copasandhAne paNDitAstatra zobhanAH // 329 // manuSyeAnI sabhAmAM aneka Azcaryajanaka kArya karanArA ane tatvaniya karavAmAM kuzaLa evA paDetA te te viSayeAmAM mAna meLave che. 321 pareSAM vivarajJAne manuSyacariteSu ca / hastyazvarathacarthyAtu kharoSTrAjAMvikarmANi // 322 // godhaneSu pratolISu svayamvaramukheSu ca / annasaMskAradoSeSu paNDitAstatra zomanAH || 323 // zatrunA chidra naNavAmAM, manuSyanAM AcaraNeA ANavAmAM, hAthI, dheADA tathA rathAnA kAmamAM, gadheDAM, uMTa, bakarAM ane meDhAenAM kAmamAM geAdhanAnA kAmamAM, rastA bAMdhavAmAM, svayaMvara vagerenI racanA karavAmAM nAnA prakAranA bAjanA taiyAra karavAmAM tathA tenA daSA jANavAmAM jeo nipuN hAya che, teo te te viSayAmAM mAna meLave che. 322-37 dekhAdekha nIti. paNDitAnpRSThataH kRtvA pareSAM guNavAdinaH / arezcittaguNAnjJAtvA na sainye bhaGgazaGkayA / vidhIyatAM tathA nItiryathA vadhyo bhavetparaH // 324 // zatrunA guNagAna karanArA pa'DitAnA tiraskAra karavA ane zatrunA maneAbhAva samajI laIne pAtAnI senAmAM bhaMgANa paDe nahi evA abhina prAyathI evI nIti racavI ke jethI zatrune nAza thaI zake. 324 AtatAyitvamApanno brAhmaNaH zUdravatsmRtaH / nAtatAyivadhe doSo hanturbhavati kazcana // 329 // mAravA mATe sanmukha AvatA brAhmaNane zUdravat mAnavA ane te AtatAyinA mAranArAne kAIpaNa rIte doSa lAgatA nathI. 325 udyamya zastramAyAntaM bhrUNamapyAtatAyinam / nihatya bhrUNahA na syAdahatvA bhrUNahA bhavet // 326 // manuSya zastra ugAmIne sAmA AvatA AtatAyI brAhmaNane paNa mAravAthI brahmadhAtI thatA nathI; paraMtu tene na mAravAthI brahmaghAtI thAya che. 329 For Private And Personal Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. udyateSumatho dRSTvA brAhmaNaM kSatrabandhuvat / yo hanyAtsamare kruddhaM yudhyantamapalagAyatam / brahmahatyA na tasya syAditi dharmeSu nizcayaH // 327 // je brAhmaNa yuddhamAM krodha karI zastra ugAmIne nica kSatriyanI peThe yuddha karavA mATe sAmo AvIne ubho rahe teno brAhmaNa, chatAM je nAza kare che tene brahmahatyA lAgatI nathI, Ama dharmazAstramAM nizcaya karyo che. 3ra7 apasarati yo yuddhAjjIvitArthI narAdhamaH / jIvanneva mRtaH so'pi bhuGkte rASTrahataM tvayam // 328 // . je nica manuSya jIvavAnI AzAe yuddhabhUmi uparathI palAyana kare che tene jIvatAM ja muvo samajavo, ane te manuSya dezamAM thayelAM pAtaka bhogave che. 328 mitraM vA svAminaM tyaktA nirgacchati raNAcca yH| so'nte narakamApnoti sajIvo nindyate'khilaiH // 329 // je manuSya potAnA mitrane athavA to potAnA rAjAno tyAga karI raNamAMthI nAzI jAya che te maraNa pachI narakamAM paDe che. ane sarva loko jIvatAM paryata tenI niMdA kare che. 329 mitramApadtaM dRSTA sahAyaM na karoti yaH / akIrti labhate so'tra mRto narakamRcchati // 330 // je manuSya potAnA mitrane ApattimAM paDele jai sahAya karato nathI te A lokamAM apakIrti meLave che, ane maraNa pachI narakamAM 5De che. 330 vizrambhAccharaNaM prAptaM yaH santyajati durmatiH / ra yAti nara ghora thAvAzcaturdaza ! rUra? / je duSTabuddhi potAnA upara vizvAsa rAkhIne zaraNAgata AvelA manuSyane tyAga kare che te jyAM sudhI cauda iMdra rahe che tyAM sudhI narakamAM vAsa kare che. 331 sudurvRttaM yadA kSatraM nAzayeyustu brAhmaNAH / yuddhaM kRtvApi zastrAstrairna tadA pApabhAjinaH // 332 // brAhmaNe zastrAvatI tathA astrAvatI yuddha karIne durAcaraNI kSatriyane nAza kare che, temAM teo pApabhoktA thatA nathI. 332 For Private And Personal Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yudhdha samAcAra vicAra, hInaM yadA kSatrakulaM nIcairlokaH prapIDyate / tadApi brAhmaNA yuddhe nAzayeyustu tAndrutam // 333 // jyAre adhama leAkeA durbaLa kSatriyanA kuLane du:kha Ape tyAre paNa brAhmaNAe sagrAmamAM te nIca leAkeAne satvara nAza karavA. 33 yuddha sArAsAra vicAra. uttamaM mAntrikAstreNa nAlikAstreNa madhyamam / zastraiH kaniSThaM yuddhantu bAhuyuddhaM tato'ghamam // 334 // : maMtrathI siddha karelAM annavaDe kareluM yuddha uttama jANavuM, khaMdukaDe karelu yuddha madhyama jANavuM, rAsravaDe karelu yuddha adhama jANavuM, ane bAhuvaDe karelu yuddhe adhamAdhama AvuM. 334 mantreritamahAzaktivANAdyaiH zatrunAzanam / mAntrikAstreNa taddudyuddhaM sarvayuddhottamaM smRtam // 339 // 1 maMtra bhaNIne cheDelAM mahAzakti tathA khANa vagere astrAthI zatruone nAza karaveA tene mAMtrikAsra yudhdha samajavuM, ane te yuddhane sarvayuddhamAM zreSTha jANavuM. ka35 nAlAbhirNasaMyogAlakSye golanipAtanam / nAlikAstreNa tadyuddhaM mahAhUAsakaraM ripoH // 336 // aMdukamAM dArU bharIne nizAna upara gALI mAravI, te yune nALiphAstra yudhdha kahe che. ane te yudhdha zatrune mahAhAnIkAraka jANavuM. 335 kuntAdizastrasaGghAtairnAzanaM ripuNAJca yat / zastra yuddhantu tajjJeyaM nAlAstrAbhAvataH sadA // 337 // bhAlAM vagere zastrasamudAyathI zatrune nAza karavA tene zasrayuddha jANavuM A yuddha sadA duka vagere nahAvAthI karavAmAM Ave che ema samajavu, 337 karSaNaiH sandhimarmANAM pratilomAnulomataH / bandhanairghAtanaM zatroryuktyA tadvAhuyuddhakam // 338 // zatruonA zarIranI sadhiyAne tathA marmabhAgeAne yuktithI dabAvIne tathA bAhuonI ADI avaLI AMTIyA nAkhIne zatrune mAravu tene mAyudhdha kahe che. 338 For Private And Personal Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. -kana nA vAmapANikacotpIDA bhUmau niSpeSaNaM balAt / mUni pAdapraharaNaM jAnunodarapIDanam / / 339 / / mAlarAkArayA muSTaya kapAle dRDhatADanam / kaphoNipAtA'pyasakRtsarvatastalatADanam / / chalena yuddhe bhramaNaM niyuddhaM smRtamaSTadhA // 340 / / mallayuddha ATha prakAranuM jANavuM. DAbA hAthavatI coTalIne uMcI pakaDavI, 2baLavaDe pRthvI upara ghasaDavo, 3mastaka upara pATu mAravI, gaThaNavatI peTane caravuM, nALiyeranA AkAranI muThIvALIne tenAvatI gAla upara daDha prahAra kare, vAraMvAra cAre tarapha balAtkArathI keNue mAravI, cAre taraphathI tamAcA mAravA, kapaTathI zatrunAM chidra jevA mATe tene cAre tarapha pherava. 339-340 caturbhiH kSatriyaM hanyAtpaJcabhiH kSatriyAdhamam / SaDbhirvaizyaM saptabhistu zUdraM saGkaramaSTabhiH / zatrutAni yuJjIta na mitreSu kadAcana / / 341 / / A ATha prakAranA prahAramAMnA cAra prakArathI kSatriyane mAravo, pAMca prakArathI nIce kSatriyane mAravA, cha prakArathI vaizyane mAravo, sAta prakArathI zakane mArA ane ATha prakArathI varNasaMkarane mAravo. upara jaNAvelA mallayuddhanA prakArane zatrunA upara upayoga karave, paNa mitra upara koI divasa upaga karavo nahi. 341 yudhdha niyama. nAlAsvANi puraskRtya laghuni ca mahAnti ca / tatpRSThagAMzca pAdAtAngajAzvAnpArzvayoH sthitAn / kRtvA yuddha prArabheta bhinnAmAtyabalAriNA // 342 // rAjae zatrunI senA upara caDhAI karatI veLA nAnI tathA moTI tene AgaLa rAkhavI, tenI pAchaLa pALAone rAbavA, bane paDakhA upara hAthI tathA ghoDAnI senAne rAkhavI ane zatrunA maMtriyone tathA senAne gupta rIte potAnA pakSamAM laIne zatrunI sAthe yuddhane samAraMbha ka. 32 sAmmukhyena prapAtena pArdhAbhyAmapayAnataH / yuddhAnukUlabhamestu yAvallAbhastathAvidham / sainyAdAzena prathamaM senapaiyuddhamIritam // 343 // For Private And Personal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yudhdha vicAra. 392 yuddhAnukULa bhUminA lAbha thAya te pramANe sanmukhathI athavA te banne mAjuthI paDIne athavA to pAchA haDIne senApatiyAnI sAthe tathA ardha senAnI sAthe prathama yuddha karavu kahyuM che. 343 amAtyagopitaiH pazcAdamAtyaiH saha tadbhavet / nRpasaGgopitaiH pazcAtsvataH prANAtyaye ca tat // 344 // 1: senApatiyAnA nAza thayA pachI zatruonA matriyeAthI rakSAtI senAe sAthe tathA mA~triyA sAthe yuddha karavuM; amAtyAnA nAza thayA pachI rAjAthI rakSAtI senAenI sAthe yuddha karavuM; ane chevaTe jyAre prANa saMkaTa Ave tyAre peAte zatrurAjAnI sAthe yudhdha karavuM, 344 dIrghAdhvani parizrAntaM kSutpipAsAhitazramam / svAdhanumikSarane: pohita myuvidyutam // 221 || paGkapAMsujalaskannaM vyastaM zvAsAturaM tathA / prasuptaM bhojane vyagramabhUmiSThamasaMsthitam // 346 // ghorAgnibhayavitrastaM vRSTivAtasamAhatam / evamAdiSu jAteSu vyasanaizca samAkulam / svasanyaM sAdhu rakSaittu parasainyaM vinAzayet // 347 // lAMkhA mArge kheDavAthI zramita thayelAM, kSudhA ne tRSAthI pIDAtAM, nyAdhi, durbhikSa tathA zilAnI vRSTithI pIDAtAM, cAree nasADelAM, kAdava, cuDa, tathA pANIthI khinna thayelAM, dIrdhvazvAsathI Atura, nidrAvaza thayelAM, bhAjanamAM guMthAyalAM, theADI saMkhyAvALAM, caMcaLa, bhayaMkara agnithI bhayabhIta thayelAM, vRSTi tathA pavanathI vyAkuLa thayelAM, ItyAdi viSayamAM guMthAyalAM tathA ApattithI dherAyalAM peAtAnAM sainyanuM sArI rIte rakSaNa karavuM. ane tevAM du:khAmAM paDelA zatru sainyane nAza karavA, 345347 balasya vyasanAnIha yAnyuktAni manISibhiH / mulyo mevo hi teSAntu paviTo vinuAM mataH // 48 vidvAneAe nItizAstramAM senAnA je deSA kahyA che te dASAmAM mukhya ane atipApI doSa vidvAne bheda phuTaphATane che. 348 bhinnA hi senA nRpaterduH sandehA bhavatyuta / maulA di puruSavyAtra! mui nAnattamutyatA II 2026 // senA he purUSavyAghra ! vividha rIte ekI maLelI rAjyanI paraspara bhinna mananI thaIne judI paDe che. te te santane bahu duHkha Ape che. tyAre maulasenA bhinna mananI thAya tyAre te! zuja kahevu'? 394 For Private And Personal Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti, upAyAnSaDguNaM mantraM zatroH svasyApi cintayet / dharmayudva TarkanyAdeva gi a !rU10 | rAjAe zatrunA ane potAnA sAma Adi upAyone, saMdhi Adi guNone ane rAjakIya guptamane vicAra karo, tyAra pachI dharmayuddha athavA to kapaTayuddha karIne zatrune sadAne mATe nAza karavo. 350 yAne sapAdabhRtyA tu svbhRtyaanvrddhynnRpH| svadehaM gopayedyudde carmaNA kavacena ca // 351 // rAjAe yudhdhayAtrA prasaMge potAnA sevakanA pagAramAM eka catuthI vadhAro karI tene prasanna karavA, ane DhAla tathA kavaca dhAraNa karIne potAnA zarIranI rakSA karavI. 351 pAyayitvA madaM samyaksainikAnzauryavarddhanam / uttejitAMzca nidhAnvIrAnyuddhe niyojayet // 352 // sIpAIone baLa vadhAranArAM madhanuM sArI peThe pAna karAvIne uttejana ApavuM, ane te zaMkArahita zarAonI yuddhamAM yojanA karavI. 35ra nAlikAstreNa khaDgAdyaiH sainikaiH pAtayedarin / kuntena sAdI bANena rathago gajago'pi ca // 353 // pAyadaLa baMdukavatI ane taravAravatI, ghoDezvAre bhAlAvatI, rathikoe tathA hastisthAe bANuvatI zatrune mAra. 353 gajo gajena yAtavyasturagena turnggmH| rathena ca ratho yojyaH pattinA pattireva ca / ekenaikazca zastreNa zastramastreNa vAstrakam // 354 // hAthI para beThelA ddhAoe hAthI upara beThelAnI sAthe laDhavuM, ghoDezvAre ghoDezvAro sAthe laDhavuM, rathayoe rathIyonI sAthe laDhavuM, pAyadaLAe pAyadaLanI sAthe laDhavuM, eka vIra purUSe ekavIra purUSanI sAthe laDhavuM, sacavatI zastrane pAchuM haThAvavuM ane astravatI ane pAchuM - ThAvavuM. 354 na ca hanyAtsthalArUDhaM na klIbaM na kRtAJjalim / na muktavezamAsInaM na tavAsmIti vAdinam / / 355 // na suptaM na visannAhaM na nanaM na nirAyudham / yuddhamAna parathanAM yujyamAna kare che 26 For Private And Personal Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yudhdha vicAra. nti nara munimanyaarI ne tA. na bhItaM na parAvRttaM satAM dharmamanusmaran / / 357 // laTatA rAjae purUSonA dharmayudadhane saMbhArIne bhayathI sthaLane Azraya karanArA manuSyane, napuMsakane, be hAtha joDIne praNAma karanArAne, muktakene, beThelAne, huM tAre Azrita chuM ema bolanArAne, nidrAvaza thayelAne, keDa upara jemaNe bheTa bAMdhI na hoya tevAne, nagnane, Ayudha rahitane, yudadha na karanArAne, yudhdha jenArAne, bIjAnI sAthe yudhdha karanArAne, pANI pInArAne, bhajana karanArAne, kAyaMtaramAM guMthAyalAne, bhayabhIta thayelAne ane saMgrAmamAMthI nAzI janArAne mAra nahi. 355-357 vRddho bAlo na hantavyo naiva strI kevalo nRpaH / yathAyogyaM tu saMyojya ninnandharmo na hIyate // 358 // vRdhdhane, bALakane strIne, tathA sahAya rahita rAjAne mAra nahi. yacita janA karIne zatrune mAranAro rAjA dharmamAMthI bhraSTa thatuM nathI. 358 dharmayuddhe tu kUTe vai na santi niyamA amii| na yuddha kUTasadRzaM nAzanaM balavadripoH // 359 // pUrve jaNAvelA niyamo dharmayudhdhamAM che, paraMtu kapaTayuddhamAM nathI. baLavAna zatrune mAravAne kapaTayudhdhanA jevo bIjo eka upAya nathI. 359 rAmakRSNandrAdidevaiH kUTamevADhataM purA / kuTena nihato vAliyavano namucistathA // 360 // - prAcIna kALamAM rAmacaMdra, kRSNa, ane Idra Adi dee kapaTayudhdha karyuM hatuM. rAme 5Ta yuddhathI vALIne mAryo hate kRSNa 5TayuddhathI yavanane ane Ike kapaTa yudhdhathI namucine mAryo hato. 360 praphullavadanenaiva tathA komalayA giraa| gaGgIkRtAparAdhena sevAdAnanatistavaiH // 361 // upakAraiH svAzayena dilyavizvAsayetparam / kSuradhAreNa manasA ripozchidraM sulakSayet // 262 // manuSya zatrunI AgaLa prasanna mukharAkhIne, kemaLavANu bolIne, teNe mUkelA aparAdha mAnya karIne, tenI sevA karIne, tene paisA ApIne, praNAma karIne, tenI prazaMsA karIne, tenA(para) upakAra karIne, tene potAne sadbhAva dekhADIne tathA zapatha khAIne teno paramavizvAsa meLave ane sayAnI dhArA jevA tINa manavaDe zanAM chidrone sArI rIte tapAsavAM. 361-262 For Private And Personal Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. avamAnaM puraskRtya mAnaM kRtvA tu pRSThataH / svakArya sAdhayetprAjJaH kAryadhvaMso hi murkhatA // 363 / / budidhamAna manuSya apamAna svIkArIne tathA mAnano anAdara karIne kArya sAdhavuM, kAraNa ke kAryane nAza karavo te mUrkhatA gaNAya che. 363 maJcAsonaH zatAnIkaH senAkAryya vicintayen / sava nyUratavArAkrAntavartanaH + + 64 . saJcareyuH sainikAzca rAjarASTrahitaiSiNaH / bhodatAM zatruNA dRSTayA svasenAM ghAtayeca tAm // 365 / / zatAnIke-(sesIpAIthI viTAyelA) rAjAe eka maMca upara besIne "tapAsa karavI ke senA pitAnuM kAma premathI kare che ke premathI kare che. ane rAjA tathA prajAnuM hita IcchanArA sIpAIoe sadA yuha racanAno saMketa jaNAvanArAM vAjItranA zabda pramANe vartavuM ane rAjAe potAnI senAne zatrue bhina karelI joi teno (zatru senAno nAza karavo. 364-365 pratyagre karmaNi kRte yodhairdadyAdhanaM ca tAn / pAritopvaJcAdhikAra kramato'haM nRpaH sadA // 366 / / dhAo tyAre navuM kAma kare tyAre rAjAe teone kramavAra yogya InAma, dhana tathA adhikAro ApavA. 366 jalAnnatRNasarodhaiH zatrUnsampIDya yatnataH / purastAdviSame deze pazcAhanyAttu vegavAn / / 367 / / rAjae prathama pANI, anna tathA tRNane zatranA dezamAM jatAM aTakAvavAM ane zatrune yatnathI sArI peThe pIDavo. ane pAchaLathI utAvaLe tenA upara caDhAI karI raNamAM teno nAza karavo. 367 kUTasvarNamahAdaunarbhedayitvA dviSavalam / nityavizrambhasaMsuptaM prajAgarakRtazramam // 368 // vilobhyApi parAnIkamapramatto vinAzayet / tatsahAyabalaM naiva vyasanAptamApi kacit / / 369 // rAjAe zatrunI senAne puSkaLa beTuM sonuM vagere ApIne phoDavI ane tene rAja upara udAsIna karI mUkavI ke jethI te nitya paricayane lIdhe sArI rIte nidrA kare athavA to zatrunA bhayathI ujAgaro karavAne lIdhe zramita thAya; ane tyArapachI rAjAe sAvadhAna thaIne zatrunAne nAza karo, paraMtu kAmAdikamAM Asakta thayelI chatAM tenI sahAyaka senAne keI divasa nAza karo nahi. 368-69 For Private And Personal Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "maMtrimaMDaLa. 397 svasamIpataraM rAjyaM mAnyasmAd grAhayet kacit / / 370 // potAnI pasamAM AvelA rAjyane koI divasa bIjA zatrunI sattAmAM javA devuM nahi-tema thavAthI mahAhAnI thAya che. 370 . kSaNe yuddhAya sajjeta kSaNaM cApasaretpunaH / gamannipaddUravarataH savA || rU7 | kSaNamAM yuddha mATe taiyArI karavI, kSaNamAM vaLI pAchA pharavu, ane kSaNamAM akasmAta dUrathI cAre tarapha ceranI peThe niraMtara caDhAI karavI. 371 rUpyaM hema ca kupaJca yo yajjayati tasya tat / dadyAtkAryAnurUpaJca hRSTo yodhAnpraharSayan // 372 / / prasanna thayelA rAjAe yodhdhAone prasanna karatAM kAmanA pramANamAM je purUSa senuM, rUpuM tathA bIjA padArtho meLavyA hoya tene te padAtha ApavA, 372 vijitya ca.ripUnevaM samAdadyAtkaraM tathA / rALyAMrAM vA sarvarALyuM nanvayata tataH barA: || 272 . A pramANe zatruno parAjaya karIne tenI pAsethI khaMDaNI athavA to rAjyano bhAga athavA te saghaLuM rAjya levuM ane pachI te dezanI prajAne raMjana karavI. 373 tUryyamaGgalaghoSeNa svakIyaM puramAvizet / tatprajAH putravatsarvAH pAlayItAtmasAtkRtAH // 374 // tyAra pachI turInA maMgaLadhvaninI sAthe potAnA nagaramAM AvavuM; ane pitAne Adhina thayelI sarvaprajAne putranI peThe pALavI 374 maMtrimaMDaLa, niyojayenmantrigaNamapare mantracintane / deze kAle tta pAtre ca hyAdimadhyAvasAnataH // 375 // rAjAe bIjAM kAryano gupta vicAra karavA mATe, tathA deza, kALa ane pAtrApAtrano vicAra karavA mATe, AdimAM, (karyuM prAraMbhe) madhyamAM (kArya thAya vaprasaMge) ane aMtamAM (kArya pUrNa thayA pachI) maMtrionI janA karavI. ra75 bhavenmantraphalaM kIdRgupAyena kathantviti / mantryAdyadhikRtaH kAryaM yuvarAjAya bodhayet // 376 // maMtri Adika upara nimelA adhikArIe, maMtranuM phaLa kevuM nivaDaze ? kayA upAyathI (kArca) risadha thaze ane te kevI rIte thaze ? te sarvakArya yuvarAjane jaNAvavuM. 376 34 For Private And Personal Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 398 zukranIti. pazcAdrAjJA tu taiH sAkaM yuvarAjo nivedayet / rAjA sazAsayedAdau yuvarAjaM tatastu saH // 377 // yuvarAjo mantrigaNAnAjAgre te'dhikAriNaH / sadasatkarma rAjAnaM bodhayedi purohitaH // 378 // tyAra pachI yuvarAje te adhikArIonI sAthe rahIne rAjAne guptavicAra jaNAvo. rAjA (je te maMtrimaMDaLanA vicArathI virUdhdha hoya to) prathama yuvarAjane sArI rIte (samajAvo ane pachI yuvarAje maMtrione sArI rIte samajAvavA. prathama adhikArI varga rAjAne sArAnaratAM kAryanI samajaNa pADavI, tyAra pachI purohite rAjAne sarve kArya-sainyanIti samajAvavuM. 373-378 grAmAdvAhaH samIpe tu sainikAndhArayetsadA / grAmyasainikayorna syAduttamarNAdhamarNatA // 379 // senAne niraMtara gAmathI bahAra athavA to gAmanI paDosamAM rAkhavI. paNa evI rIte rAkhavI ke gAmanA loko tathA senAnAM mANaso vacce levaDa devaDa cAle nahIM-paraspara vyavahAra karavAthI mAThuM pariNuMma Ave che. 379 sainikArthantu paNyAni sainye sandhArayetpRthak / naikatra vAsayetsainyaM vatsarantu kadAcana // 380 // senAne mATe vecavAnA padArtho senAnA paDAvamAM eka bhAga upara rakhAvavA. senAne koIvAra eka varSa sudhI eka sthAna upara rAkhavI nahi, paraMtu navanavAM gAme ravAnA karavI. 380 senAsahasraM sajja syaatkssnnaasNshaasyettthaa| saMzAsayetsvInayamAnsainikAnaSTame dine // 381 // senAnAM eka hajAra manuSya kSaNavAramAM sajaja thAya tema tene sArI rIte keLavavI tathA divasane AThame bhAga-aparANaha samaye-sainikone pitAnA niyamo sArI peThe samajavA. 381 caNDatvamAtatAyitvaM rAjakArya vilambanam / aniSTopekSaNaM rAjJaH svadharmaparivarjanam // 382 // yajantu sainikA nityaM sallApamApa vA paraiH / nRpAjJayA vinA grAmaM na vizeyuH kadAcana // 383 // svAdhikArigaNasyApi hyaparAdhaM dizantu naH / mitrabhAvena vartadhvaM svAmikRtye sadAkhilaiH // 384 // For Private And Personal Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maMtrimaMDaLa. ^^^^^^ sainikAe niraMtara ugratA, AtatAyIpaNuM, rAjakAryamAM vilaMba, zejanAM aniSTa tarapha upekSA, adharmAcaraNa tathA zatrunI sAthe saMbhASaNa ATalAM tyAga karavAM, rAjAnI AjJA vinA koI divasa nagaramAM pesavuM nahi, pitAnA adhikArIonA paNa aparAdhe jaNAvavAnuM ane sarvee sadA svAmInA kRtyamAM mitrabhAvathI vartavuM. 382-384 sUjjvalAni ca rakSantu zastrAstravasanAni ca / annaM jalaM prasthamAtraM pAtraM bahunna sAdhakam // 385 // zAsanAdanyathAcArAnvineSyAmi yamAlayam / bhedAyitAnripudhanaM gRhItvA darzayantu mAm // 386 // zastra, astra tathA vane niraMtara caLakatAM ane ujavaLa rAkhavAM, anna, jaLa tathA zera eka annamAya tevuM ane ghaNI jAtanAM anna rAMdhI rAkAya tevuM pAtra rAkhavuM; "je sainiko mArI zikSAthI virUdhdha vartaze teone huM nAza karIza tathA je sainiko zatruonuM dhana laIne bhinna thayA hoya tevA mane dekhADavA, eTale huM tene nAza karIza." (evI ANa pheravavI) 385-386 sainikairabhyasennityaM vyUhAdyanukati nRpaH / tathAyane'yane lakSyamastrapAtavibhedayet // 387 // rAjAe senAnAM manuSyone nitya cUha AdikanI AkRtine abhyAsa karAvache. ane chacha mahine judI judI rItathI ane mArIne nizAna paDAvavAM. 387 sAyaM prAtaH sainikAnAM kuryAtsaGgaNanaM nRpH| jAtyAkativayodezagrAmavAsAnvimRzya ca // 388 // rAjAe sAyaMkALe tathA prabhAtamAM patrakamAM lakhyA pramANe yodhdhAonI jAti, AkAra, avasthA, deza tathA nivAsabhUmine tapAsa karIne senikonI gaNatarI karavI. 388 kAlaM bhRtyavadhi deyaM dattaM bhRtyasya lekhayet / kati dattaM hi bhRtyebhyo vetanaM pAritoSikam / tatprAptipatraM gRhIyAddadyAvetanapatrakam // 389 // cAkarane pagAra ApavAne samaya, avadhi, ApavAno pagAra, Apelo pagAra keTalo pagAra Ape ane keTaluM InAma ApyuM te sarva, patramAM lakhAvavuM ane teonI pAsethI prApti patra levuM ane tene pagArapatra ApavuM. 389 sainikAH zikSitA ye ye teSu pUrNA bhatiH smRtaa| vyUhAbhyAse niyuktA ye teSvarddhA bhRtimAvahet // 390 // For Private And Personal Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir :: zukranIti. je je sainikA vyUharacanAmAM kuzaLa heAya tene pUrNa pagAra ApavA, ane je vyUharacanAne abhyAsa karatA hAya teAne ardha pagAra ApavA. 390 asatkartrAzritaM sainyaM nAzayecchannuyogataH // 391 // akacANa karanArA zatru rAnaneA Azraya karanArI senAne zatrudvArA nArA karAvavA. 391 1 nRpasyAsadguNaratAH ke guNadveSiNo narAH asadguNodAsInAH ke hanyAttAnvimRzannRpaH / sukhAsaktAMstyajed bhRtyAnguNino'pi nRpaH sadA // 392 // kayA leAkA durAcaraNI che, kayA leAkeA rAjAnA sadguNanI irSyA kare che ane kANa rAjyanA durAcaraNane dhikkAre che te sarvanA nirNaya karIne rAjAe duSTAne nAza karave| ane guNI chatAM paNu meAja majhAmAM paDelA sevakAne rAjyamAMthI sadA dUra karavA. 392 sukhAntalokavizvastA yojyAstvantaH purAdiSu / dhAryyAH sukhAntavizvastA dhanAdivyayakarmaNi // 393 // pavitra mananA tathA jagatamAM vizvAsapAtra gaNAtA manuSyane aMta:pura AphrikamAM rAkhavA, ane dhanArdikanA cakrarmaupara ghaNA zAMta mananA ane vizvAsapAtra manuSyane rAkhavA. 393 tathA hi lokavizvasto rAjyakRtya niyujyate / anyathA yojitAste tu parivAdAya kevalam // 394 // temaja lekamAM vizvAsapAtra manuSyane rAjyakArya upara nimaveA, avizvAsu manuSyAne rAjyakArya upara nimyA hoya te tee kevaLa ni dA karAve che. 394 jItelA rAjyanI vyavasthAnIti, zatrusambandhino ye ye bhinnA mantrigaNAdayaH / nRpadurguNato nityaM hRtamAnA gaNAdhikAH / svakAryyasAdhakA ye tu subhRtyA poSayecca tAn // 395 // je je zatru rAkhathI judA paDelA maMtrigaNA tathA rAjAnA durguNane lIdhe nitya mAnabhraSTa thayelA meATA moTA adhikArIyeA peAtAnuM kArya sAdhI detA hAya tene meTA pagAra ApIne peSavA. 395 lobhenAsevanAdbhinnAsteSvarddhAM bhRtimAvahet / zatrutyaktAnsuguNinaH subhRtyA pAlayennRpaH // 396 // For Private And Personal Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir selpha nIti, sata viroSa pagAranA leAbhathI athavA tA sevA na karavAthI zatru rAjAthI jIdA thaIne AvelA sainikAne rAjAe ardha pagAra ApIne rAkhavA, tathA zatrue kADhI mUkelA sadguNI manuSyane sArA pagAra ApIne pALavA. 396 pararASTre hRte dadyAdvRtiM bhinnAvArdhaM tathA / dadyAdarddhAM tasya putre striyai pAdamitAM kila // 397 // rAtru rAnanuM rAjya peAtAne svAdhIna kA pachI je ddivarase tenuM rAjya svAdhIna karyuM hoya tyArathI te rAntane AvikA mATe avazya pagAra khAMdhI Apave; tenA kumArane rAjyanI AvakamAMthI ardho pagAra Apaveza ane rANIne rAjyanI Avakane eka catuAMza Apave. 327. hRtarAjyasya putrAdauH saduNaiH pAdasammitam / dadyAdvA tadrAjyatastu dvAtriMzAMzaM prakalpayet // 398 // je rAjAnuM rAjya chI lIdhu hoya te rAnanA putra vagere guNI nivaDe te tene mULa rAjyaneA eka caturthAMza ApaveA ane durguNI nivaDe teA khatrIsame| bhAga ApavA, paraMtu kevaLa varSAsana baMdha karavuM nahi. 398 hRtarAjyasya nicitaM koza bhogArthamAharet // 399 // rAjya lIdhA pachI rAjAe ekaDA releA bhaDAra peAtAnA upayAga mATe laI levA. 399 kausIdaM vA taddhanasya pUrvoktArddhaM prakalpayet / taddhanaM dviguNaM yAvaca tadUrdhvaM kadAcana // 100 // athavA te zatrue ekaThA karelA bhaMDAratA dhananeA pUrve jaNAvele ardha bhAga jyAre mUve-te jyAM sudhI khamaNeA thAya tyAM sudhI rAkhavuM; paNa te karatAM vizeSa kALa koI divasa paNa rAkhavuM nahi. 400 svamahattvadyotanArthaM hRtarAjyAnpradhArayet / prAGmAnairyadi sadvRttAndurvRttAMstu prapIDayet // 401 // khu'cavI lIdhelAM rAjyanA rAjAe jo sadAcaraNI hAya, teA peAtAnI kIrti pragaTa karavA mATe prathamanI peTheMja tene rAjAne ghaTatuM mAna ApIne tenA rAjyapada upara sthApana karavA, ane durguNIone sArI peThe duHkha devuM. 401 sevakanIti. aSTadhA dazadhA vApi kuryyAdvAdazadhApi vA / yAmikArthamahorAtraM yAmikAnvIkSya nAnyathA // 102 // For Private And Personal Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukanIti. paheregIra pratye daSTi karIne teone mATe rAtrinA ane divasanA ATha, daza ke bAra vibhAga pADavA, paraMtu paheregIra viSe vicAra karyA vinA vibhAga pADavA nahi. 402 Adau prakalpitAnaMzAnbhajeyumikAstathA / AdhaH punastvantimAMzaM svapUrvAMzaM tato'pare // 403 // paheregIroe prathamathIja upara jaNAvyA pramANe judA judA samayanA vibhAgo sAcavI levA. prathamanA paheregIre chevaTane samaya sAcavave. ane bIjA paheregIre potapotAnA pUrva pUrva samayane sAcavI le. 403 punarvA yojayettadvadAye'nyaM cAntime tataH / svapUrvAMzaM dvitIye'hi dvitIyAdikramAgatam // 404 / / punaH prathama paheregIre chello prahara levo, ane chellA paheregIre prathama prahara levo. bIje divase bIjA paheregIre potAnA vArA pramANe potAno pUrvabhAga grahaNa karavo. 404 catubhya'stvadhikAnnityaM yAmikAnyojayedine / yugapadyoja ped dRSTvA bahUnvA kAryagauravam // 405 // divase nitya cAra paheregIranI nimaNuMka karavI, vizeSa kArya hoya to eka vakhate ghaNA paheregIronI nimaNuMka karavI. 405 caturUnAnyAmikAMstu kadA naiva niyojayet // 406 // koI divasa cAra karatAM ochA paheregIrenI nimaNuMka karavI ja nahi. 406 yadrakSyamupadekSyaM yadAdezyaM yAmikAya tat / tatsamakSaM hi sarva syAdyAmiko'pi ca tattathA // 407 // je vastu rakSA karavA gya hoya tathA je vArtA upadeza karavA yogya hoya te, rAjAe, paheregIrane samajAvavI. temaja prajAnuM sarva kArya paheregIranA samakSamAM thAya che mATe paheregIre paNa te sarva kArya sArI rIte rAjAne jANa karavuM. 407 kIlakoSThe tu svarNAdi rakSenniyamitAvadhi / / / svAMzAnte darzayedanyayAmikantu yathArthakam // 408 // paheregIre corImAMthI maLeluM ghaNayAtuM ke nidhaNayAtuM suvarNa vagere dhana potAnA niyamita kALa sudhI ubhA rahevAnA staMbhanA gokhalAmAM mUkavuM. potAno prahara pure thAya ane bIjo paheregIra Ave eTale tene yathArtha rIte samajaNa pADI pelI vastu tenA svAdhInamAM karavI. 408 For Private And Personal Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ka rAjA rAjya bhagave che? kSaNe kSaNe yAmikAnAM kArya dUrAtmabodhanam // 409 // paheregIroe kSaNekSaNe dUrathI pikAra pADIne prajAne sAvacetI rAkhavI. A teonuM kArya che. 409 ke rAjA rAjya bhogave che? satkRtAnniyamAnsarvAnyadA sampAlayennRpaH / tadaiva nRpatiH pUjyo bhavetsarveSu nAnyathA // 410 // rAne jyAre uttama niyamo pALe tyAre te sarva jagatamAM pUjAya che, bIjI rIte nahi. 410 yasyAsti niyataM karma niyataH sadgaho yadi / niyato'sadgRhatyAgo nRpatvaM so'znute ciram // 411 // je niraMtara pitAnuM kArya kare tathA jene sakAryamAM Agraha hoya, ane asatkAryamAM Agraha na hoya, te rAjA cirakALa sudhI rAjApaNuM Ave che. 411 yasyAniyamitaM karma sAdhutvaM vacanaM tvapi / sadaiva kuTilaH sakhyuH svapadAdAgvinazyAta // 412 // jenuM kArya tathA vacana aniyamita hoya, je durAcaraNa ane kuTila hoya, te rAjA, mitratAthI tathA rAjyathI bhraSTa thAya che. 412 nApi vyAghragajAH zaktA mRgendra zAzituM yathA / na tathA mantriNaH sarve nRpaM svacchandagAminam // 413 // jema vyAvra tathA hAthI siMhane zikSA karI zakatA nathI, tema sarva maMtri svachaMdAcArI rAjAne zikSA karI zakatA nathI. 413 nibhUtAdhikRtAstena niHsAratvaM hi tessvtH| gajo nibadhyate naiva tUlabhArasahastrakaiH // 414 // (kAraNa ke) rAjAo maMtriyone meTA adhikAra Ape che mATe te maMtrinuM rAjAnI AgaLa kaMI paNa upajatuM nathI-hajAra bhAra rU thI paNa hAthI baMdhAtuM nathI. 414 uddhartuM drAggajaH zaktaH paGkalagnaM gajaM balI / nItibhraSTanRpaM tvanyanRpa uddharaNakSamaH // 415 // jema baLavaMta hAthI kAdavamAM kheMcI gayelA hAthIne satvara bahAra kADhI rAMke che tema rAja, nItibhraSTa thayelA rAjAne uddhAra karI zake che. 415 For Private And Personal Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 404 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. balavannRpabhRtye'lpe'pi zrIstejo yathA bhavet / na tathA hInanRpatau tanmantriSvapi no tathA // 416 // khaLavAna rAjAnA alpa sevakanI pAse jevI lakSmI tathA prabhAva hAya tevI lakSmI tathA teveA prabhAva durbaLa rAkhtamAM paNa heAya nahi, tema tenA triyAmAM paNa hAya nahi. 416 bahUnAmai matyaM hi nRpaterbalavattaram | bahusUtrakRto rajjuH siMhAdyA karpaNakSamaH // 417 // : sAdyApekSamaH || jema ghaNA derAe ekaDA karIne vaNelI dorIthI siMhArdikane khAdhI akAya che, temaja ghaNA lepTene mata rAkSanA karatAM paNa adhika baLavAn gaNAya che.* 417 nirAjyo duSTabhUyo na sainyaM dhAraye / kozavRddhiM sadA kuryyAtstraputrAdyabhivRddhaye // 498 // rAjyae jhajhu nAnA rAjyavALA rAjAe tathA zatrune kara ApanArA sainya rAkhavuM nahi; paNa peAtAnA putra AdikanA abhyudaya mATe bhaDAramAM vadhArA karave 418 kSudhA nidrayA sarvamazanaM zayanaM zubham / bhavedyathA tathA kuryyAdanyathAzu daridrakRt // 419 // sarva bheAjana tathA rAyana sukhAkArI nivaDe tema karavuM, nahIMtara te kSudhA ane nidrAthI turata dirakArI thaI paDe che. 419 dizAnayA vyayaM kuryyAnnRpo nityaM na cAnyathA / dharmanItivihInA ye durbalA Ape vai nRpAH / sudharmmabalayugrAjJA daNDavAste cauravatsadA // 420 // rAntae niraMtara upara jaNAvelI rIti pramANe kharca karavA, satya rIte kharca karavA nahi. tathA je DhaMgALa rAjAe dharma tathA nItithakI bhraSTa hAya tene dharmavaMta ane khaLavata rAjAe cAranI peThe zikSA karavI. 420 sarvadharmAvanAnnIcanRpo'pi zreSThatAmiyAt / uttamo'pi nRpo dharmmanAzanAnnIcatAmiyAt // 421 // nIca rAjA paNa sarvanA dharmanI rakSA karavAthI zreSThapaNAne pAme che, ane uttama rAtta paNa dharmabhraSTa thavAthI nIcapaNAne pAme che. 4 * A lAkaparathI siddha thAya che ke prAcIna kALamAM rAjAne jatamaDaLanA mata levAno AvazyakatA hatI; te tema vartatA paNa hatA. For Private And Personal Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti prasA dharmAdharmapravRttau tu nRpa eva hi kAraNam / sa hi zreSThatamo loke nRpatvaM yaH samApnuyAt // 422 // dharma tathA adharmanA pravarttaka rAjAja che, A jagatamAM je rAnapaNAne pAme che teneja uttamAttama jANavA. 422 zukranItinI prasa MzA. manvAdyairAdRto yo'rthastadartho bhArgaveNa vai / dvAviMzatizataM zlokA nItisAre prakIrtitAH // 423 // manu vageree je viSayane svIkAryAM che te mAnavadharmanA viSayane zu krAcArye; paNa svIkAryo che, A nItisAramAM te viSayanA be hajAra ne khase zlAka maiM kahI matAnyA che. 423 zukroktanItisAraM yazcintayedanizaM sadA / vyavahAradhuraM voDhuM sa zakto nRpatirbhavet // 424 // je rAjA zukrAcArye kathelA nItisAranA vicAra kare che te rAjya niya rAjyanA kAryabhAranI jeAMsarI upADI zake che. 44 na kaveH sadRzA nItistriSu lokeSu vidyate / kAvyaiva nItiranyA tu kunItirvyavahAriNAm // 425 // 5 zukranItinA jevI nIti traNe lAkamAM nathI-mATe zukrAcArye kahelI teja nIti che, anya bIjI nIti vyAvahArika purUSAne kunIti thaI paDe che. 425 nAzrayanti ca ye nAtaM mandabhAgyAstu te nRpAH / kAnalobhAdvA syurvai narakabhAjanAH // 426 // je rAjAe bIkathI athavA teA dhananA leAbhathI nItimAM kahyA pramANe vartatA nathI te maMdabhAgya rAjAe narakamAM paDe che. 426 iti zukranItau caturthAdhyAyasya senAnirUpaNaM nAma saptamaM prakaraNam / For Private And Personal Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. adhyAya 1 me. (pariziSTa.) prakaraNa 1 luM, sakSepa bedha. nItizeSa khile vakSye hyAkhilaM zAstrasammatam / saptAGgAnAntu rAjyasya hitaM sarvajaneSu vai // 1 // A pariziSTa adhyAyamAM rAjyanAM sAta aMganuM tathA sarva manuSyanuM hitakArI, zAstra mAnya sarva avaziSTa nIti saMkSepamAM kahIza. 1 zatasaMvatsarAnte'pi kariSyAmyAtmasAdripum / iti saJcinya manasA ripozchidrANi lakSayet // 2 // hu varSe paNa zatruone svAdhIna karIza, Ama mananI sAthe vicAra karIne zatrunAM chidrA joyA karavAM. 2 rASTrabhatyavizaGkI syAddhInamantrabalo ripuH / / yuktyA tathA prakurvIta sumantrabalayuksvayam // 3 // sArA maMtrI tathA baLazALa rAjAe pote zatru jema potAnA deza upara tathA anucara upara zaMkita rahe ane tenAM maMtra tathA baLa vinAza pAme tema yukti racavI. 3 sevayA vA vaNigvRttyA ripurASTraM vimRzya ca / dattAbhayaM sAvadhAno vyasanAsaktacetasam // 4 // mAnAralubdhabakavatsantiSThannAzayedArim // 5 // rAjAe sAvadhAna rahIne sevAthI athavA te vyApAra vRttithI zatrunA rAjyano sa vahIvaTa tapAsI levo, ane pitAnA rAjyamAM mIMdaDAnI peThe athavA to pAradhinI peThe tatpara rahIne zatru rAjAne abhaya ApI jyAre te kAmAdikamAM Asakta thAya tyAre tene nAza karo. 4-5 senAM yuddhe niyuJjIta pratyanIkavinAzinIm / na yujyAdripurASTrasthAM mithaH svadveSirNI na ca // 6 // yuddhamAM zatrunI senAne nAza karanArI senAne nimavI. paraMtu zatrunA dezamAM rahenArI ane paraspara potAmAM IrSA karanArI senAne yudhdha prasaMge nimavI nahi. 6 For Private And Personal Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir w sakSepa gAya, na nAzayetsvasenAntu sahasA yuddhakAmukaH / dAnamAnairviyukto'pi na bhRtyA bhUpatiM tyajet / samaye zatrusAnnaiva gacchejjIvadhanAzayA // 7 // rAjAe yudhdhAsata thaIne savAra potAnI senAno nAza karAva nahi. dhana tathA mAna maLe nahi to paNa sevAke potAnA rAjAnI sevA choDavI nahi. tathA keIe paNa AjIvikAmAM upayogI evA dhanane adhina thaIne tenI AzAthI zatrune adhina thavuM nahi. 7 medhodakaistu yA puSTiH sA ki nadyAdivAritaH / prajApuSTirnupadravyaistathA ki dhaninAM dhanAt // 8 // varSAdanA pANIthI jevuM jagatanuM poSaNa thAya che tevuM poSaNa nadI, taLAva ne kUvA vagerethI thaze temaja rAnanA dhanathI jevuM prajAnuM poSaNa thAya tevuM piSaNa zuM dhanavaMtanA dhanathI thaze? 8 darzayanmArdavanityaM mahAvIryabalo'pi ca / ripurASTre pravizyAdau tatkArye sAdhako bhavet // 9 // saJjAtabaddhamUlastu tadrAjyamakhilaM haret / atha taviSTadAyAdAnsenapAnaMzadAnataH / tAjyasya vazIku-nmUlanmUlayanbalAt // 10 // rAja pote mahAvIrya ane baLavALo hoya to paNa teNe nitya komaLatA darzAvIne prathama to zatrunA dezamAM praveza karavo ane tenuM kAma karI ApavuM; tyAra pachI jyAre tenA rAjayamAM pitAne pAye daDhatara thAya tyAre baLavaDe tenA pAyAne jaDamULathI ukheDI nAkhavo. ane tenuM AkhuM rAjya chinavI levuM; tyAra pachI tenA zatrubhUta bhAgIdArone ane senApatiyone tenA rAjyano zeDo bhAga ApIne potAne svAdhIna karavA. 9-10 * taroH saMkSINamUlasya zAkhAH zuSyanti vai yathA / sadyaH kecicca kAlena sena pAdyAH pAta vinA // 11 // jema mULano nAza thavAthI jhADanI zAkhAomAMnI keTalIka jhaTa sukAya che ane keTalIeka kALAMtare zukAya che, temaja keTalAeka senApati rAjAnA abhAvathI satvara vaza thAya che ane keTalAeka kALAMtare vaza thAya che. 14 * IsTa I DayA kaMpanInI nIti AvI hatI. prathama teo kamaLa ne saraLa hadaye vyApArA dezamAM peTha, pachI rAjanItinA vyavahAramAM praveza karyo, be laDatA temAM vacce paDI . keTalAMka rAjyo pacAvI paDyuM, pAchaLathI keTalAka nAnAM rAjA pAchA sAMdhyAM che.' For Private And Personal Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti, rAjyavRkSasya nRpatirmalaM skandhAzca mantriNaH / / rAva: enAya: senA: paDhavA kusumAne . prajA phalAni bhUbhAgA bIjaM bhUmiH prakalpitA // 12 // rAjyarUpI eka vRkSa che, tenuM mULa rAjA che maMtrigaNa maTI zAkhAo che, senApati nAnI zAkhAo che, senA pAdaDAM gaNAya che, prajA e puSpo gaNAya che, pRthvInA vibhAgo e phaLa gaNAya che, ane pRthvIne bIja kahe che. 12 vizvastAnyanRpasyApi na vizvAsa samApnuyAt / naikAnte na gRhe tasya gacchedalpasahAyavAn // 13 // rAjAe vizvAsapAtra chatAM paNa pratikULa rAjAno vizvAsa karavo nahi, tathA thoDA mANasanI sAthe zatru rAjAne ghera athavA te ekAMta jagyAmAM javuM nahi. 13 svavezarUpasadazAnnikaTe rakSaye sadA / viziSTacihnaguptaH syAtsamaye'nyAdRzo bhavet // 14 // rAjAe niraMtara pitAnI samIpamAM potAnA jevA pozAka paheranArA ane pitAnA jevA rUpALA lokone rAkhavA-jethI potAne keAi oLakhI zake nahi; pote rAjacinha gupta rAkhavuM ane samaya upara sAdhAraNa manuSyanA jevA thavuM. 14 * vaizyAbhizca naTaimadhairgAyakaimohayedarim // 15 // zatrune vezyAvaDe, naTavaDe, madirAvaDe ane gAyakavADe mehavaza karavo. ane pachI vazamAM levo.) 15 suvastrAbharaNairnaiva na kuTumbena saMyutaH / viziSTacihnito bhIto yuddhe gacchenna vai kacita // 16 // rAjAe uttama vastro tathA ghareNAMothI ala kRta thaine kuTuMbanI sAthe khAsa karIne rAjaciha dhAraNa karIne tathA bhayabhIta thaIne koI vAra yuddhamAM javuM nahi. 16 kSaNaMnAsAvadhAnaH syAdRtyastrIputrazatruSu / jIvA sansvAmito putre nadeyApyAkhilA kvacit // 17 // svabhAvasadguNai yasmAnmahAnarthamadAvahA / viSNAdyairapi no dattA svaputre svAdhikAratA // 18 // * TIpu sulatAna, nAnAsAheba, sisaro, sijhara ne olivara mila, nepoliyata bonApArTa, emaja vartatA hatA; pAchaLa be prathama te pahe- ca ra sadAya vartatA hatA. s For Private And Personal Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sa kSe5 bedha. 406 zaktimAna rAjAe eka kSaNa paNa cAkara, stri, putra, ane zatruo pratye kaI paNa veLA asAvadhAna rahevuM nahi. yuvarAja svabhAve sadgaNuM hoya te paNa potAnA jIvatAM, tene koI divasa saMpUrNa prabhutA ApavI nahi. kAraNa ke ApelI prabhutA mahAanarthakArI ane madArI thaI paDe che. viSNu vageree pitAne adhikAra potAnA putrane A na hatA. 17-18 svAyuSaH svalpazeSe tu satputre svAmyamAdizet / nArAjakaM kSaNamapi rASTra dhattuM kSamAH kila / yuvarAjAdayaH svAmyalobhacApalagauravAt // 19 // pitAnuM AyuSya zeDuM avazeSa rahe tyAre rAjAe putrane rAjyane svAmI bane; kAraNa ke yuvarAja Adika prabhutAnA lobhanI atizaya lalutAthI rAjA rahita thayelA rAjyanuM kSaNabhara paNa rakSaNa karI zakatA nathI. 19 prApyottamaM padaM putraH sunItyA pAlayanprajAH / pavomA" pitRvalaurava vadhArata | 20 || rAjaputre uttama rAjaya siMhAsana saMpAdana karIne prajAnuM sanItithI pAlana karavuM. ane pUrva samayanA kAryabhArIo upara pitAnI peThe sArI rIte geravatA rAkhavI. 20 tasyApi zAsanaM taistu pradhArya pUrvato'dhikam / yuktaM cedanyathA kArya niSedhyaM kAlalambanaiH // 21 // pUrvanA kAryabhArIoe paNa yuvarAjanI yogya AjJAne prathama karatAM adhika mAnya rAkhavI, paraMtu agya heya ne kAma bIjI vakhata upara karavAnuM rAkhI kALa laMbAvIne akArya aTakAvavuM. 21 tadanItyA na varteyustena sAkaM dhanAzayA vane vanItyAM te tena sAva patata | 22 || kAryabhArIoe dhananI AzAthI navA rAjAnI sAthe anyAyathI vartavuM nahi. kadAca teo anyAyathI varte che te vADA samayamAM rAjA sahita rAjyamAMthI dUra thAya che. 22 kalabhaktAMzca yo dveSTi navInaM bhajate janam / sa che guNadrinA dhanarArviyujyate || 22 je rAjA rAjakuLanA bhakata evA sevakono DhaSa kare che, ane navIna manuSyane seve che te rAjA dhana tathA prANu rahita thaI zatrune AdhIna thAya che. 24 35 For Private And Personal Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti. guNI sunItirnavyo'pi paripAlyastu pUrvavat / prAcInaiH saha taM kArye hyanubhUya niyojayet // 24 // navIna manuSya paNu guNa tathA nItivAlo hoya to rAjAe tene paNa junA sevakanI peThe pALa; ane tenAM caritranI parIkSA karIne tene purANuM sevakanI sAthe rAjakArya upara nima. 24 atimRdustutinatisevAdAnapriyoktibhiH / malaiM sevya yAtrA niyatu sama ! ra1 | pratyakSa vA parokSaM vA satyavAgbhi po'pi ca / yAthArthyatastayogintaraM khabhuvoryathA // 26 // kapaTI manuSya, jyAM sudhI potAnuM kAma hoya tyAM sudhI, ati komaLa, stuti karIne namana karIne, sevA karIne, upahAra ApIne tathA madhura (vANIthI) vacana bolIne, rAjAnI sevA kare che; paraMtu satyavAdI apurUSo pitAnuM kArya na hoya to paNa pratyakSamAM tathA pakSamAM yathArtha rIte rAjAnI sevA kare che. mATe AkAzamAM ane pRthvImAM jeTaluM aMtara che teTale aMtara kapaTImAM tathA sajajanamAM che. 25-26 sAmAnya notivacana. mAyAyA janakA dhUrtajAracorabahuzrutAH / pratiSThito yathA dhUrtoM na tathA tu bahuzrutAH // 27 // bahuzruta evA dhUrta, jAra ane cArane mAyAvI jANavA. temAM dhUtane jevI pratiSThA maLe che tevI pratiSThA jArane ane corane maLatI nathI. 27 parasvaharaNe loke jAracArau tu ninditau / tAvapratyakSaM harataH pratyakSaM dhUrta eva hi // 28 // jAra ane cora ghanaharaNa karavAthI jagatamAM niMdApAtra thAya che paraMtu teo gupta rIte dhanaharaNa kare che; ane dhUrta te pratyakSa ja dhanaharaNa kare che. 28 hitaM tvahitavaccAnte ahitaM hitavatsadA / dhUrtAH sandarzayitvAjhaM svakArya sAdhayanti te // 29 // dhUrtimanuSya ajJAnI manuSyane tenA hitanI vArtA, ahitarUpe darzAvIne, chevaTe sadAya potAnuM kArya sAdhe che. 29 vizrambhayitvA cAtyartha mAyayA ghAtayanti te // 30 // dhUrto, kapaTathI sAmA manuSyane atyaMta vizvAsa besArI tene nAza kare che. 30 For Private And Personal Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAsAnya nItivacana. yasya cApriyamanvicchettasya kuryAtsadA priyam / vyAdho mRgavadhaM kartuM gItaM gAyAte susvaram // 31 // jenuM buruM karavAnI IcchA hoya tene gamatuM kAma sadA karavuM; pAradhI paNa mRgane mAravA mATe madhura svarathI gAyana kare che. 31 mAyAM vinA mahAdravyaM drAG na sampAdyate janaiH / vinA parasvaharaNAnna kazcitsyAnmahAdhanaH / mAyayA tu vinA taddhi na sAdhyaM syAdyathepsitam // 32 // manuSya kapaTavinA alpakALamAM mahAsaMpatti meLavI zakatA nathI? temaja keipaNa manuSya paranuM dhanaharaNa karyA vinA meTo dhanavaMta thata nathI; ane mananI abhilASA kapaTa vinA siddha thatI nathI. 32 svadharma paramaM matvA parasvaharaNaM nRpAH / parasparaM mahAyuddhaM kRtvA prANAMstyajantyApe // 33 // paranA dhanane harI levuM te potAno uttama gharma che ema mAnIne rAjAo paraspara moTI laDhAI kahI prANane paNa tyAga kare che. 33 rAjJo yadi na pApaM syAddasyUnAmapi no bhavet / sarva pApaM dharmarUpaM sthitamAzrayabhedataH // 34 // paradhana haraNa karatAM je rAjAne pAtaka lAge nahi te corane pApa zA arthe lAgavuM joIe uttaramAM ke-sarva pAtaka Azraya bhede raheluM che, rAjAmAM dharmarUpe rahyuM che ane cAramAM pAparUpe rahyuM che. 34 bahubhiryaH stuto dharmo nindito'dharma eva saH / dharmatattvaM hi gahanaM jJAtuM kenApi nocitam // 35 // dharmanuM tatva avazya gahana che, keIpaNa tene jANI zakatA nathI; mATe ghaNA loke jene mAnya kare che tene dharma samajo ane ghaNuM leke jenI niMdA kare che tene adharma samajavo. 35 atidAnaM tapaH satyayogo dAridyakattviha / dharmArtho yatra na syAtAM tadvAkAmaM nirarthikA // 36 // A jagatamAM ati dAna karavAthI ane ati satya bolavAthI daridratAMAve che. vANI, dharma ane artha rahita hoya tene atyaMta nirarthaka samajavI. 36 arthe vA yadi vA dharme samartho dezakAlAvat / hiM nara: pUjya naSTa tairAyatA sA || rU7 | For Private And Personal Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra zukranIti. je manuSya dharma athavA artha saMpAdana karavA samartha hAya, deza tathA samaya pramANe kArya karI jANatA hAya, tathA zaMsaya rahita heAya, te manuSyane pUjya gaNavA; paraMtu zasacI manuSyane pUjya gaNavA nahi. 37 arthasya puruSo dAso dAsastvartho na kasyAcet / ato'rthAya yatetaiva sarvadA yatnamAsthitaH / arthAddharmazca kAmazca mokSazcApi bhavennRNAm // 38 // manuSya dhananA dAsa che, paraMtu artha kAIne dAsa nathI. mATe sarvadA arce meLavavA mATe prayatnapUrvaka cutna avazya karavA; kAraNa ke manuSya dhanathI dharma, kAma ane meAkSa meLave che. 38. zastrAstrAbhyAM vinA zauryyaM gArhasthyantu striyaM vinA / aikamatyaM vinA yuddhaM kauzalyaM grAhakaM vinA / duHkhAya jAyate nityaM susahAryaM vinA vipat / na vidyate tu vipadi susahArthaM suhRtsamam // 39 // zastra tathA astra vinAnI zUravIratA duHkha Ape che,strI vinA gRhasthAzrama duHkha Ape che, laDanArAnI ekasaMmativinA yughdha du:kha Ape che, grAhakavinA DAhApaNu du:kha Ape che, tathA sArA sahAyavinA vipatti paNa nitya du:kha Ape che. ApattikALamAM mitra samAna khIje uttama sahAya nathI. 39 avibhaktadhanAnmaitryA bhRtyA bhaktadhanAnsadA / mitraM svasadRzairbhogaiH satyaizca paritoSayet // 40 // rAjAe nAtilAne mitrabhAvathI prasanna rAkhavA, bhAgIdArAne nitya AjIvikA nimitta pagAra ApIne prasanna rAkhavA, ane mitrane peAtAnA samAna vaibhave| ApIne tathA satya vArtA kahIne prasanna karavA. 40 nRpasambandhistrIputra suhRdvRtyagaNAntathA / toSayitvA sukhI caiva bhuGkte yastu svakaM dhanam // 41 // je manuSya sabaMdhI, strI, putra, mitra, hiteSI, ane sevaka vagerene dhanathI prasanna karIne peAtAnA dhanane upabheAga kare che teneja sukhI nave. 41 tyaktA tu darpakArpaNyamAnAdvegabhayAni ca / kurvIta nRpatirnityaM svArthasidhyai tu nAnyathA / vizeSa bhRtito bhRtyaM premamAnAdhikArataH // 42 // rAjAe garva, kRpaNatA, mAna, udvega, ane bhayaneA tyAga karI peAtAnA svArtha siddha karavA mATe, sArA pagAra ApIne, sneha darzAvIne tathA mAna ane adhikAra ApIne sevakane satASavA. 42 For Private And Personal Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmAnya nItivacana. bAhmaNAgnijalaiH sarvaidhanavAnbhakSyate sadA / sa mukhI modate nityamanyathA duHkhamaznute // 43 // brAhmaNa, agni, ane jaLa niraMtara dhanavaMtane khAya che; ane dhanavaMta, brAhmaNa, agni tathA jaLamAM potAnuM dhana kharca karIne niraMtara AnaMdamAM rahe che, je tema na kare te duHkha bhogave che. * 43 dapastu parahAsecchA mAno'haM sarvato'dhikaH / kArpaNyantu vyaye dainyaM bhayaM svocchedazaGkanam / mAnasasyAnavasthAnamudvegaH parikIrtitaH // 44 // bIjAne halako pADavAnI IcchA te darpa, huM sarva karatAM maTe chuM te mAna, kharca karavAmAM dInatA karavI te kRpaNutA, potAnA nAzanI zaMkA thavI te bhaya, ane cittanI caMcaLatA-asthiratA tene udvega kahyo che. 44 laghorapyapamAnastu mahAvairAya jAyate / dAnamAnasatyazauryamArdavaM susuhRtkaram // 45 // nica manuSyanuM apamAna paNa mahA vairakara thaI paDe che. ane dAna, ( mAna, satya, zaurya tathA komaLatA e uttama sneha karAvanArAM thaI paDe che. 5 sarvAnApadi sadasi samAhUya budhAngurUn / bhrAtRnbandhuMzca bhRtyAMzca jJAtInsabhyAnpRthakpRthak / yathArha pUjya vinataH svAbhISTaM yAcayennRpaH // 46 // ApadaM pratariSyAmo yUyaM yuktyA vadiSyatha / bhavanto mama mitrANi bhavatsu nAstiM bhRtyatA // 47 // rAjAe ApattinA samayamAM vinIta thaIne sabhAmAM paMDitone, gurUjanone, bhAIone, sevakene, nAtilAne tathA sabhAsadene ema judA judA sarvane belAvI teone yAcita satkAra karI potAnA hitane mATe prA nA karavI, ke huM jevI rIte ApattimAMthI mukta thAu tevI yukitane tame mane upadeza Apa. tame mArA mitra cho, tame sevaka nathI. 46-47 na bhavatsadazAstvanye sAhAyAH santi me hyataH / tRtIyAMzaM bhRtergAhyamaI vA bhojanArthakam / dAsyAmyApatsamuttarNiH zeSaM pratyupakAravit // 48 // tamArA jevA bIjA mane ApattimAM sahAya karanArA cheja nahi. mATe havaNuM tamAre bhojana mATe pagArano eka tRtIyAMza athavA te adhdhaza * brahmabhojanamAM, yajJamAM ane vAva kuvA parabamAM dhanane kharca thAya che. * - - - - For Private And Personal Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ** zukranIti. www levA. jyAre huM ApattimAMthI mukata thaIza tyAre bAkIneA pagAra tamane ApIza ane tame karelA upakAra hu jANIza. 48 bhRtiM vinA svAmikAryyaM bhRtyaH kuryyAtsamASTakam / SoDazabdadhanI yaH syAditaro'rthAnurUpataH // 49 // je rAjasevaka seALa varSa paryaMta kharca cAle teTale dhanADhaya hAya teNe ATha varSa sudhI, rAjAnu, pagAra vinA kAma karavu, ane sAdhAraNa sevake peAtAnA dhananA pramANamAM kArya karavuM. 49 nirdhanairannavastrantu nRpAdgrAhyaM na cAnyathA / yato bhuktaM sukhaM samyaktaduHkhairduHkhito na cet / vinindati kRtaghnantu svAmI bhRtyo'nya eva vA // 50 // nirdhana sevakAe du:khAvasthAmAM AvelA rAjA pAsethI mAtra anna tathA vastrAgrahaNa karavAM; dhanADhaye te te paNa levu'nahi, je sevake je rAjA pAsethI sArI peThe sukha bhAgavyu heAya te sevaka rAjAnI duHkhI avasthAthI duHkhI thAya nahi, teA rAjA athavA te (anya) kRtajJa sevaka, te kRtaghrI sevakane niMde che, 50 sakRtsumuktaM yasyApi tadarthaM jIvitaM tyajet / bhRtyaH sa eva suzloko nApatau svAminaM tyajet / svAmI sa eva vijJeyo bhRtyArthe jIvitaM tyajet // 91 // je rAjAnuM ekavAra paNa sArI rIte anna khAdhu hoya tene mATe je sevaka prANa tyAga kare che tathA ApattinA samayamAM peAtAnA svAmIne tyAga karateA nathI te sevakane pavitra kArtti navA tathA svAmIpaNa teneja jANavA ke je anucarane mATe prANa tyAga kare. pa na rAmasadRzo rAjA pRthivyAM nItimAnabhUt / samRtyatA tu yajJAtvA vAnarane svAtA~ || 62 // pRthivI upara rAmacadra jevA rAjA thayA nathI ke jenI nItine lIdhe vAnarAe paNa tenuM susevakapaNu svIkAryuM hatuM. para Apa rASTravinAzAya corANAmekacittatA / zaktA bhavenna kiM zatrunAzAya nRpabhRtyayoH // 52 // ceArA paNa ekamatathI dezane nAza karI zake che, tyAre rAjA ane sevaka ekamata thaIne zA mATe zatrune nAza karI zake nahi? 53 na kUTanItirabhavacchrIkRSNasadRzo nRpaH / arjunAdyAhitA svasya subhadrA bhaginI chalAt // 54 // For Private And Personal Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmAnya nItivacana, 415 koI rAjA kRSNanA jevo ka5TanItivALe thayo nathI, je kRSNa ka5TanItithI pitAnI behana subhadrAne arjuna re paraNAvI hatI. pa4 nItimatAntu sA yuktiryA hi svazreyase'khilA // 55 // nItivettAonI teja yukti ke je samagrayukti, potAnuM kalyANa karanArI thaI paDe. papa Adau taddhitakRtsnehaM kAyaM snehamanantaram / kRtvA sadharmavAdaJca madhyasthaH sAdhayeddhitam // 16 // taTastha manuSya prathama jenI sAthe sneha karavo hoya te manuSyanA snehInI sAthe sneha bAMdhavo ane te dvArA pelA manuSyanI sAthe sneha bAMdha. sneha karatI veLA paraspara dharma pramANe vacanathI mitratA karavI, ne pachI hitakArya sAdhavuM. 56 parasparaM bhavetprItistathA saguNavarNanam / iSTAnadhanavasanailobhanaM kAryasiddhidam // 17 // jema ekabIjAmAM premanI vRddhi thAya te sAmA manuSyanA guNanI prazaMsA karavI ane tene gamatuM anna, dhana, tathA vastranI lAlaca ApavI; kAraNa ke lAlaca ja kAryanI sidida karanAra che. pa7 divyAvalambanaM mithyAsallApaM dhairyavarddhanam / ime upAyA madhyasthakuTTinImAyinAM matAH // 58 // segana khAvA, mithyA beTI vArtA karavI ane kaMI phIkara nahi huM kahuM chuM ke nahi vagere kahIne dhIraja ApavI. A upAyo taTastha lokone, vezyAone ane kArya sAdhanArAone mATe hitakara mAnelA che. 58 nAtmasaGgopane yuktiM cintayetsa pazojaDaH / jArasaGgopane chadma saMzrayanti striyo'pi ca // 59 // strI paNa jArane chupAvavA mATe chaLano Azraya kare che. te je manuSya potAnA deza DhAMkavA mATe yukti zodhato nathI tene pazu karatAM paNa vizeSa jaDa samajavo. pala . yukti chalAtmikA prAyastathAnyA yojanAtmikA / yazchadmacArI bhavati tena chadma samAcaret // 60 // ghaNuM karIne yukti be prakAranI che. eka kapaTayukti ane bIjI satyayukti. je kapaTI manuSya hoya tenI sAthe kapaTayuktithI vartavuM. 60 anyathA zIlanAzAya mahatAmApa jAyate / asti buddhimatAM zreNirna tveko buddhimAnataH // 61 // For Private And Personal Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zukranIti, deze kAle ca puruSe nIti yuktimanekadhA / kalpayanti ca tadvidyA dRSTvA ruddhAntu tAtvikInam // 62 / / tethI ulaTI rIte kapaTAcaraNa karavAthI moTA purUnuM zIlapaNu vinAza pAme che. eka manuSya buddhimAna gaNAtA nathI, paraMtu buddhimAnene eka samUha buddhimAna gaNAya che. mATe kuzaLa manuSpo, satyayuktine niSphaLa thayelI joIne, deza, kAla, ane pAtra upara aneka prakAre nItine tathA yukitano prayoga kare che. 61-62 mantrauSadhipRthagvezakAlavAgarthasaMzrayAt / chadma saJjanayantIha mAyAsukuzalA janAH // 63 // kapaTa vidyAmAM kuzaLa manuSyo jagatamAM maMtrane, auSadhine, judA judA dezane, kAlane, vANuno tathA dhanane Azraya karIne kapaTayukita kare che. 63 loke'dhikAripratyakSa vikrItaM dattameva vA / vastrabhANDAdikaM krItaM svAcaharayeciram / / 64 // jagatamAM vastra, vAsaNa, vagere je kaMI vecyuM hoya, dAna tarike ApyuM hoya athavA te vecAtuM lIdhuM hoya, te vecanArA, dAna ApanArA, ane vecAtuM lenArAnI samakSa mAM vastu upara ghaNA divasa Take tevI rIte pitAnAM cinha karavAM. 64 stenakUTanivRttyarthaM rAjajJAtaM samAcaret / nAnyavarudravyAnAM hRdya rUpa: salA | 1 | cArenI kapaTa yukita aTakAvavA mATe je kaMI vecAtuM lIdhuM hoya te sajAne nivedana karavuM; tathA mUrkha, AMdhaLAM ane bALakanAM je dhana rAjayamAM cUkyAM hoya tenuM vyAja rAjAe nitya ApavuM. 65 svIyA tathA ca sAmAnyA parakIyA tu strI yathA / trividho bhRtakastadvaduttamo madhyamo'dhamaH // 66 // jema svakIyA, parakIyA ane sAmAnyA ema traNa prakAranI strI che; temaja uttama, madhyama tathA kaniSTa evA traNa jAtanA sevaka paNa che. 66 svAminyevAnurakto yo bhUtakastUttamaH smRtaH / sevate puSTabhUtidaM svAminaM sa ca madhyamaH / puSTo'pi svAminA vyaktaM bhajate'nyaM sa cAdhamaH // 67 // je cAkara svAmI upara premAsakata hoya tene uttama, je pUrNa pagAra ApanArA svAmI upara prema rAkhatA hoya tene madhyama, ane svAmI sArI For Private And Personal Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmAnya nItivacana. 41 rIte poSaNa karatA hoya chatAM paNa je gupta rIte anyanI sevA karatA hoya tene adhama jANo. 67 upkrotyprkRtodyuttmo'pynythaadhmH| madhyamaH sAmyamanvicchedaparaH svArthatatparaH // 68 // burU karyA chatAM paNa je upakAra kare che tene ja uttama jANa, paNa te sAmuM burU kare to tene adhama samajavuM sAruM ke narasuM kaMIpaNa na karatAM samavyavahAre varte tene madhyama jANu ane svArtha tatpara sevakane adhama jANa. 68 nopadezaM vinA samyakpramANairjAyate'khilam / bAlyaM vApyatha tAruNyaM prArambhita samAptidam // 69 // prAyo buddhimatA jJeyaM na bAIkyaM kadAcana / ArambhaM tasya kuryAddhi yatsamApti sukhaM vrajet // 70 // upadeza vinA sarva pramANethI sArI peThe samajAtuM nathI. bAlyAvasthAmAM ke tarUNAvasthAmAM AraMbheluM kArya saMpUrNa thAya che, paNa vRddhAvasthAmAM AraMbheluM kArya, kaI divasa saMpUrNa thatuM nathI. mATe je kArya sukhathI saMpUrNa thAya. te kArya AraMbha karavo. 69-70 nArambho bahukAryANAmekadaiva sukhAvahaH / nArambhitasamAptintu vinA cAnyaM sabhAcaret // 71 // sampAdyate na pUrva hi nAparaM labhyate yataH / kRtI tatkurute nityaM yatsamApti vrajetsukham // 79 // ekaja vakhate ghaNA kAmano AraMbha karavo e kalezakAraka thaI paDe che. mATe AraMbhelAM eka kAcanI samApti vinA bIjuM kAma AraMbhavuM nahi. ghaNuM kAmane eka sAthe AraMbha karatAM prathama je kArya AraMbheluM hoya te pUrNa thAya nahi. ane bIjuM kArya paNa siddha thAya nahi. mATe kAryakuzaLa manuSya sadA evuM kArya AraMbhavuM ke je kArya sukharUpa saMpUrNa thAya. 72 yAda sidhyati yenArthaH kalahena varastu saH / anyathAyurdhanasuhRdyazodharmaharaH sadA // 73 // je kalaha karavAthI dhana maLatuM hoya te kalaha sAre; paNa viparIta kalaha AyuSya, dhana mitra, ane dharmano nAza kare che. 73 IrSyA lobho madaH prItiH krodho bhItizca sAhasam / pravRtticchidrahatUni kArye sapta budhA jaguH // 74 // For Private And Personal Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakanIti. Irtha lobha, mada, prIti, krodha, bhaya, ane sAhasa, A sAta kAryAraMbha karavAmAM vidyArUpa che Ama paMDita kahe che. 74. yathAcchidraM bhavetkAyaM tathaiva hi samAcaret / avisaMvAdi viduSAM kAle'tIte'pyanApadi // 79 // kAya jema nirdoSa thAya temaja karavuM. sArA samayamAM athavA to samaya viti gaye hoya tyAre paNa paMDite mAnya kare tevuM kArya karavuM. arthAta kArya nidoMSa karavuM. 75 dazagrAmI zatAnIkaH paricArakasaMyutau / azvasthau vicarayAtAM grAmapA hyapi cAzvagAH // 76 // daza gAmanA svAmIe ane se sIpAInA nAyake ghoDA upara caDhIne pharavuM tathA sAthe anuca rAkhavA; ane eka gAmanA dhaNuyoe paNuM ghoDA upara caDhIne pharavuM tathA sAthe anucarane rAkhavA. 76 sAhastrikaH zatagrAmI ekAzvarathAvAhanau / dazazastrAstriAbharyuktau gacchetAM vAzvasaGgatau // 77 // hajAra senAnA nAyake ane se gAmanA svAmIe eka ghoDAnI gADImAM besIne pharavuM. athavA to ghaDA upara caDhIne pharavuM. ane zastra tathA astradhArI daza anucarAne sAthe rAkhavA. 77 sahasragrAmapo nityaM narAzvadyazvayAnagaH / / Ayutiko viMzAtibhiH sevakahastinA vrajet // 78 // hajAra gAmanA svAmIe ane daza hajAra senAnA nAyake pAlakhImAM athavA ghoDA upara caDhIne athavA be ghoDAnI gADImAM besIne athavA hAthI upara besIne pharavuM, ane pharatI veLA viza sIpAIone sAthe rAkhavA. 78 ayutagrAmapaH sarvayAnaizca caturazvagaH / / paJcAyutI senapo'pi saJcaredbahusevakaH // 79 // daza hajAra gAmanA svAmIe ane paMcAsa hajAra sIpAInA nAyake cAra ghoDAnI gADImAM besIne pharavuM. ane nagaramAM pharatI veLA sAthe ghaNuM sIpAIone rAkhavA. 79 yathAdhikAdhipatyantu vIkSyAdhikyaM prakalpayet / varapa cayAdhi dhanu | 80 che adhikAdhika Adhipatya joine tenA pramANamAM vizeSa mAna ApavuM tathA dhanavaMta ane guNavatamAM paNa Adhikaya tarapha dRSTi karIne vizeSa mAna ApavuM. 80. For Private And Personal Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmAnya nItivacana. zreSTho na mAnahInaH syAnnyuno mAnAdhiko'pi na / rASTra nityaM prakurvIta zreyo'rthI nRpatistathA // 81 // zreyanI IcchAvALA rAjAe potAnA dezamAM mAnavALA manuSya mAnahIna thAya nahI tathA nIca manuSya adhika mAna pAme nahi te tapAsavuM. 81 hInamadhyottamAnAntu grAme bhAma prakalpayet / kuTumbinAM gRhArthantu pattane'pi nRpaH sadA // 82 // rAjAe niraMtara gAmamAM tathA nagaramAM uttama, madhyama tathA kaniSTa manuSyane ane pitAnA kuTuMbane rahe che. mATe nivAsa maMdira baMdhAvavAM. 82 dvAtriMzatpramitairhastairdIrghA vistRtAdhamA / uttamA dviguNA madhyA sArdhamAnA yathArhataH / kuTumbasaMsthitisamA na nyUnA vAdhikApi na // 83 // batrIsa hAtha lAbuM ane sela hAtha pahoLuM nivAsa maMdira sAmAnya gaNAya che. aDatALIsa hAtha lAbuM ane covIsa hAtha paheluM ghara madhyama gaNAya che. ane cosaTha hAtha lAMbu tathA batrIsa hAtha paheluM ghara uttama gaNAya che. halakAM ghara baMdhAvavAM nahi tema uttama ghare paNa baMdhAvavAM nahi. kiMtu sarva kuMTubIyAnAM samAna gharo baMdhAvavAM. 83 grAmAvahirvaseyuste ye ye tvadhikRtA nRpaiH / nRpakAyaM vinA kazcinna grAmaM sainiko vizet / / 84 // rAjAe jeone adhikArI banAvyA hoya teoe nagaranI bahAra rahevuM. ane koI paNa sIpAIe rAjAnA kAma vinA nagaramAM pesavuM nahIM. 84 tathA na pIDayetkutra kadApi grAmavAsinaH / sainikaina vyavaharonnatyaM grAmyajano'pi ca // 85 // sIpAIe koI dahADe nagaravAsI manuSyane koI paNa sthAnamAM dukha devuM nahi. temaja grAmavAsI lokoe senAnAM mANunI sAthe sadA levaDa devaDane saMbaMdha rAkha nahi. 85 zrAvayet sainikAnnityaM dharma zauryavivarddhanam / suvAdyanRtyagItAni zauryavRddhikarANyApi // 6 // senApatiye potAnAM manuSyone hamezAM zarAtana vadhAranAra, yuddha dharma, yuddhanAM sArAM vAjI, yuddhanI vyuharacanAnA prayoge tathA yuddhanAM gIta saMbhaLAvavAM. 86 For Private And Personal Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gyanmandin@kobatirth.org 112466 Serving Jin Shasan For Private And Personal Use Only