Shukraniti

SR No.: 020728
Original Sutra Author: N/A
Author: Iccharam Suryaram Desai
Publisher: Iccharam Suryaram Desai
Publication Year: 1892
Total Pages: 433
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 205

શકનીતિ.. જેનું મન પરનાં દુખે સદા પીંગળે છે, જે કાઈની પ્રેરણા વિનાજ સ્વતઃ પરનું ભલું કરવા માટે પ્રયત્ન કરે છે, કોઈની પ્રેરણ વિના જ સામા મનુષ્યનો સત્કાર કરે છે. તથા સમય ઉપર જે (મિત્રનું અને તેની સ્ત્રીનું, ધનનું, તથા બીજી ગુહ્ય વાર્તાનું રક્ષણ કરે છે. આ મિત્રને ઉત્તમ મિત્ર કહ્યા છે, જેનું મન પરના દુઃખે સદા પીંગળે છે, જે પ્રેરણ વગર બીજાનું ભલું કરવા પ્રયત્ન કરે છે અને જે પ્રેરણા વિના જ પરને સત્કાર કરે છે તેને ત્રિપદ (મધ્યમ) મિત્ર કહ્યા છે; તથા જેનું મન પરના દુઃખથી નિત્ય પગળે છે અને જે પ્રેરણું વિનાજ સામા મનુષ્યનું ભલું કરવા માટે પ્રયત્ન કરે છે તેને દ્વિપદ મિત્ર કહ્યું છે; અને જેનું મન પરના દુઃખે નિત્ય પીગળે છે તેને એકાદમિત્ર કહ્યા છે. ૩-૪
अनन्यस्वत्वकामत्वमेकस्मिन्विषये द्वयोः । વૈરિક્ષમતદાઢનારાનશારિતા | ૧ એક વસ્તુ ઉપર બન્ને જણાએ પોતાનું જ ઉપરીપણું કરવાની ઈચ્છા કરવી અથવા તો બીજાનું અનિષ્ટ કરવું આ બન્ને વસ્તુ વૈરનું કારણ છે. ૫
भ्रात्रभावे पितृद्रव्यमखिलं मम वै भवेत् । न स्यादेतस्य वश्ये ऽयं स ममैव स्यात्परस्परम् ॥ ६ ॥ भोक्ष्ये ऽखिलमहं चैतद्विनान्यं स्तः सुवैरिणौ । द्वेष्टि द्विष्ट उभौ शत्रू स्तश्चैकतरसंज्ञकौ ॥ ७ ॥
ભાઈ નહીં હોય ત્યારે પિતાનું સર્વ ધન માર્જ થશે, આ ધન “ ભાઇનું કહેવાય નહીં, પણ મારૂં! ભાઈ મારે અધિનજ રહે, બીજો ભાઈ નહી હોય ત્યારે આ સર્વ દ્રવ્ય હું એકલો જ ભેગવીશ, આ પ્રમાણે જેઓ પરસ્પર વિચાર કરે છે તે બને પરસ્પર મેટા શત્ર બને છે; અને જે મનુષ્ય પારકાને દ્વેષ કરે છે તથા પોતે સામાને પાત્ર થયો હોય તે બન્ને જણ એકતર નામના શત્રુ ગણાય છે. ૬-૭
शूरस्योत्थानशीलस्य बलनीतिमतः सदा । सर्वे मित्रा गूढवैरा नृपाः कालप्रतीक्षकाः ॥ ८॥
भवन्तीति किमाश्चर्यं राज्यलुब्धा न ते हि किम् ।
સર્વે રાજાઓ, નિરંતર શૂરવીર, ઉત્સાહવાળા, બળવંત અને નીતિ પ્રવીણ એવા મનુષ્ય ઉપર ગુપ્ત રીતે વેર રાખે છે, (પણ) ઉપરથી તેઓના મિત્ર બનીને પોતાના ઉદયકાળની રાહ જુવે છે-જ્યારે પોતાનો ઉદય થાય છે ત્યારે તેઓને તે નિર્બળ કરે છે આમાં આશ્ચર્ય શું ? તેઓ શું રાજ્ય લેભી ન હોય કે? ૮