Book Title: Ras Rasal
Author(s): Bhanuben
Publisher: Jain Sahitya Prakashak Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005453/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >(A - Z). [ zrI zreNika zasa aoN zrI abhayaThThamAra rAsa] - sj tene f ( 1 ) For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2101 2210 jaina kavi trAbhadAsa kRta [ zrI zreNika rAsa ane zrI abhayakumAra rAsa] saMzodhaka ane saMpAdaka zrImatI Do. bhAnubena zAha (satra) : prakAzaka : jaina sAhitya prakAzaka samiti C/o. jayaMtilAla vIrajI zAha 402, 4the mALe, oNrabITa hAITas, eneksa-1, tAradeva roDa,nAnAcoka, grAMTaroDa(pa.), muMbaI - 400 007. saMparka : 022 - 23875076 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 942999999999%99%9999999999che ) ) RAAS RASAAL Shri Shrenik Raas & Abhaykumar Raas (Edited Version of Raas Poem Text of Kavi Rushabhdas) ) ) ) ) Dr. Bhanuben Jayantilal Shah (Satra) ) ) ) prakAzaka : prApti sthAna ) ) ) ) ) ) jaina sAhitya prakAzaka samiti C/o. jayaMtilAla vIrajI zAha grAMTaroDa(pa.), muMbaI - 400 007. saMparkaH 9892422535 ) ) ) ) ) ) ) : prathama AvRtti : 15 ogasTa, 2011. prata : 500 ja kiMmata 300 / ) ) ) ) ) mudraka ) ) ) Apsara Copy Center 22, Hamam Street, Raja bahadur Comp., Opp. B.S.E Post Off., Mumbai - 400 001. Tel.: 022 - 22666468/ 22657445 | Kwality Xerox 77/B Vertex Shopping Center, M.V. Road, Andheri (E) Mumbai - 400 069. Tel.: 022-26834990 ) ) For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 E0 0 0 0 0 0 0 0 ) ) ) ) arjINAm .. samarpaNa nyU eka che ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) mArI ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) zraddhAnA kendrabiMdu, satyamArganA rAhabara, vidyApremI ajarAmara saMpradAyanA zAsanoddhAraka yugapradhAna AcArya bhagavaMta 5.pU. ajarAmarajI svAmI tathA emanI pAvana paTTa paramparAnA prabhAvaka, amArI AsthAnA AdhAra staMbha hara samayanA preraNAdAtA, satrA parivAranA sapUta gulAba-vIra samudAyanA lADIlA saMta pUjya gItArtha gurudeva navalacaMdrajI svAmIjInI punIta smRtimAM sazraddhA - sabhakti samarpita vinayAvanata - bhAnu zAha, ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) che )'3 For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2008 (6) (0) ( () ) 0 () (Ee che ((k>> E) (2 () (Ebche che () (E) () preraNadAyI 9 ) buM che ke chelDa9 0 0 e) 0 0 0 0 0 0 0 phche chechuM ) k0 0 0 lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA sAdevI 2cLe - pa.pU. jharaNAbhAI mahAsatIjI che ) che bche e hajI <Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) 672)61) 673683621)62)61)6367)63767663)&2)6606)66663)))) - pa. pU. gurunA AzIrvacana AUM Subject : To Proclaim the eminence of efforts taken by Dr. Bhanuben J. Satra Last year when the book "SAMMATAM" was published as the essay for achieving the Ph.D. degree, it was apparently a great pleasure for me since it was a part of my fortune also to have helped for such auspicious work. This time it is the pleasure to appreciate the efforts taken by Dr. Bhanuben Satra since she has been continuously studying poet Rushabhdas's compositions. Today it's an example for us that she has finished her other two 'RAAS' with the heroic taste of a royal family during Mahaveer's existence and she is consequently publishing this book. lagain proclaim her eminent efforts and the love for Jain literature. God bless her for such further efforts. May your love long last in form of such efforts. 26th July, 2011 AUM Matunga (W) Muni Adarsh (Shree Limbdi Ajaramar Sampraday) pa. pU. guruNInA AzIrvAda Best of Luck - Keep it up. jo tame IcchatA ho ke mRtyu pachI tamAruM vismaraNa na thAya to bemAMthI eka kArya jarUra che . karajo kAM to vAMcavAlAyaka kazuM lakhI kADho athavA to lakhavA lAyaka kazuM karo." jaina sAhityamAM bhAvinA bhagavAna svarUpa jenuM sthAna che tevA mahArAjA zreNika tathA je buddhinidhAna evA mahAmaMtrI abhayakumAranuM rocaka jIvana-kavananuM vAMcavA lAyaka Alekhana A graMthamAM thayuM che. sAhityarasiko! A graMtha vAMcyA bAda mahApuruSonA jIvana caritramAMthI preraNA chuM meLavI satuno puruSArtha karajo. gaMgotrIthI gaMgAsAgaranI yAtrA to zaba(maDaduM) paNa karI zake che paNa bhujAonuM baLa to huM gaMgAsAgarathI gaMgotrInI yAtrA karAvI zake che. bhAnubena tamArI lekhanakaLA agAdha samudranA zuM taLita rahelA ratnane bahAra kADhavA avirata cAlu rahe... bhavAMtaramAM samyagujJAnanA mAdhyamathI che huM kevaLajJAna prApta karAvIne rahe eja aMtarabhInA AzIrvAda!!! valasADa. 30-07-2011 saMpradAyanA vaDerA pU. sUrya-vijaya guruNInA suziSyA sAdhvI jharaNAkumArIjI For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ())))))))))))))))))))))))) abhinaMdana madhyakAlIna jaina sAhityamAM jaina dharmanA gadya-padyamAM racAyelI sAhitya sRSTi hastapratomAM surakSita rahI che. hastaprato e jaina sAhityanA zrutavArasAnuM pratIka che. zruta jJAnanI vividhatA ane samRddhinuM temAM darzana thAya che. jaina sAhityamAM saMzodhana kSetre ghaNI thoDI saMkhyAmAM pravRtti cAle che. keTalAka zrutajJAna bhakto A aMge pravRtti karIne prAcIna sAhityanA prakAzana-saMpAdananuM anumodanIya sukRta kare che. DaoN. bhAnubena zAhe zruta jJAnanA abhyAsanI sAthe prAcIna sAhityanA saMzodhanamAM mUlyavAna kAmagIrI karI che. jaina vizvabhAratI yuni. lADan(rAja.)mAMthI M.A. nI padavI prApta karyA pachI bhAnubene ''kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'' hastapratanuM saMzodhana karIne muMbaI yuni.mAMthI I.sa. 2009nA julAImAM Ph.D.nI padavI prApta karI hatI. tyArapachI 'sammattam' e zIrSakathI mahAnibaMdhanuM ''ajarAmara saMpradAya'' lIMbaDI saMghanA sahayogathI prakAzana karavAmAM AvyuM hatuM. Ph.D.nI padavI prApta thayA pachI paNa temaNe saMzodhana pravRtti cAlu rAkhIne kavi RRSabhadAsanA apragaTa-2 rAsa, 'zrI zreNika2Asa' ane 'abhayakumAra rAsa'nuM lipikaraNa karIne, tenI TUMkI samIkSA, dareka DhALanI kaDIonA artha, kaThina zabdArtha, dezIonI mAhitI vagere dvArA eka samRddha graMtha taiyAra karIne saMpAdana karyuM che. A graMtha emanI saMzodhana pravRtti, zruta jJAna bhaktinuM pratIka che. taduparAMta emano A aMgeno parizrama ane adhyayanazIlatAno khyAla Ave che. DaoN. bhAnubena gurukRpA pAtra banyA che. ajarAmara saMpradAyanA sthApatyakAraka pa.pU. ajarAmarajI svAmI tathA sarva guru bhagavaMto ane mAtA sarasvatInI asIma kRpA temaja bhagI2tha puruSArthanA puNya pratApe be rAsa kRtionuM prakAzana thayuM che. jaina sAhityanA samRddha zruta vArasAnA abhyAsa ane adhyayana mATe AvA graMtho upayogI che. DaoN. bhAnubena kavi RSabhadAsanA apragaTa anya rAsa aMge lipikaraNanuM kArya karI rahyAM che. emanI A saMzodhana pravRtti zrutabhakti ane jJAna pipAsAnI dyotaka che. zruta vArasAnA kAryamAM emanI ajarAmara saMpradAyanI pAThazALAnI sevA, bRhad muMbaI dhArmika zikSaNa borDanI sevAno sahayoga paNa phaLadAyI nIvaDyo che. DaoN. bhAnubene A sukRtane mATe khUba khUba abhinaMdana pAThavuM chuM. emanA zubha haste zruta jJAnano bhavya vAraso vadhu prakAzapuMja pAme ane te mATe guru ane sarasvatInI kRpApAtra banI (I))))))))))))))))))))))))) For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 990999999999999999999999) zuM sAhitya sevAthI AtmAnA jJAna guNanAM vikAsamAM zubha preraka nimitta bane evI zubhecchA vyakta huM karuM chuM. DaoN. kavina zAha zrAvaNa suda-1, saM. 2067 bIlImorA, rAsa sAhityano rasapUrNa svAdhyAya khaMbhAtanA vAsI, sarasvatI kRpA prApta zrAvaka kavi RSabhadAse potAnA jIvana kALamAM aneka rAsa racanAo karI madhyakAlIna gujarAtI sAhityane samRddha karyuM che. A rAsa racanAo saraLa, geya, dharmabodhanA vaibhavavALI ane sAthe ja vegavaMta kathApravAhathI AkarSaka che. cheAvI kathAtmaka rAsa-racanAonI sAthe ja keTalAka tAttvika viSayonA paNa rAso racyA che. AvA rAsomAMnA eka samakitasAra rAsa para zrImatI DaoN. bhAnubena jayaMtilAla zAhe pI.eca.DI. je nimItte saMzodhana karyuM. mULarUpe gRhiNI evA bhAnubenamAM saMzodhana ane svAdhyAyanI utkaTa bhUkha hatI, sAthe che huM ja kavi RSabhadAsanA sAhitya sAthe paNa gADha prIti baMdhAI. temaNe thayuM ke, kavi RSabhadAsanuM ATaluM vipula sAhitya Aje paNa aprakAzita che, to tenuM yathAyogya saMpAdana karI sAhityarasika che vargane upalabdha karI ApavuM. temaNe kavi RSabhadAsanA rAsonI upalabdha hastaprato meLavI ane keTalAka rAsonA huM saMzodhanano prAraMbha karyo. temaNe je vividha rAso saMpAdita karavAnI yojanA banAvI, tenA prathama ujjavaLa phaLa rUpe zrI zreNika rAsa' ane 'zrI abhayakumAra rAsa' rUpI rAsayanI ApaNA saune zuM saMprApti thaI rahI che. AmAM Azare traNa hajAra kaDI pramANa rAsa-sAhitya saMpAdita svarUpe upalabdha thAya che. pIeca.DI. bAda be varSa jevA gALAmAM A kArya pUrNa thayuM che, te temanI zodhaniSThAnuM uttama pariNAma gaNAvI zakAya. jaina AgamomAM upalabdha ane aitihAsika tathyovALA A rAsanA nAyako pitAputranI joDI hovAthI A rAsonuM saMyuktarUpe thatuM prakAzana yogya ja che. A baMne rAsomAM kathA che. che atyaMta rasika che. "zreNika rAsa'nA prAraMbhe zreNikanA pitA dvArA thatI tenI vividha buddhi che huM parIkSAo aneruM AkarSaNa jagAve che. e ja rIte A baMne rAsomAM abhayakumAranI buddhi huM cAturInI rasamaya kathA vAcakone rasataraboLa karAvavA samakSa che. A sAthe ja mahArAjA zreNikanI paramAtmA mahAvIra pratyenI daDha bhakti, ceDArAjAnI vacananiSThA, abhayakumArano huM vairAgya Aditattvo uttama dharmabodhane upalabdha karAvI Ape che. 99999999999999999999999 For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zreNika rAsane aMte zreNika rAjAnA tIrthakara tarIkenA bhavanuM varNana anyatra bhAgye ja huM che upalabdha thAya che. temanA devasena ane vimalavAhana jevA be apara nAma hovA jevI vigato huM kharekhara ja rasaprada che. e ja rIte zreNika, abhayakumAra(pariziSTa vibhAga) ane koNikano chuM pUrvabhava, divyahAranI prApti, divya hAranuM vAnara dvArA haraNa, tenI punaHprApti Adi aneka $ rasamaya kathAonuM Alekhana ArAsakRtiomAM thayuM che. zrImatI bhAnubahene kevaLa rAsonuM saMpAdana ja nathI karyuM, sAthe sAthe bhagavatI Adi mULa Agama graMtho, triSaSTizalAkApuruSa caritra, bharatezvara kathA, kathAkozaprakaraNamUAdimAM A che. kathAo upalabdha hoya teno saMdarbha darzAvyo che. temaNe A baMne rAsomAM prayojAyelI vividha ke dezIonI yAdI karI che, vaLI rAsano saraLa gujarAtImAM bhAvArtha upalabdha karI Apyo che. sAthe huM ja adharA zabdonI yAdI ane vividha pariziSTothI A abhyAsane samRddha karyo che. A sarvane kAraNe zrImatI bhAnubena zAhano A baMne rAsonuM adhyayana kathAnuyoganA aMga samA rAsasAhityano rasapUrNa svAdhyAya banI rahyo che. bhaviSyamAM paNa temanA hAthe vadhu ane huM vadhu mahattvapUrNa upakramo thatA rahe e zubhecchA. tA. 01-0-2001. sAntAkrujha, muMbaI. abhaya dozI (esosiyeTa prophesara, muMbaI yunivarsiTI) gujarAtI vibhAga. $ $999999999999999999999999999999E009 che) ejI elboddha brahna hoddha)bU baMdhUche chelle che For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachache lekhikA paricaya ) ) ) ) : janmabhUmiH bhacAu (kaccha vAgaDa) : janmadina : 25-4-1958 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) zrImatI bhAnubena jayaMtilAla zAha (satrA) sAsu-sasarA nAnabAI vIrajI vAlajI satrA (bhacAu-kaccha-vAgaDa) mAtA-pitA DAhIbena bhAramala momAyA gAlA (bhacAu-kaccha-vAgaDa) patideva zrI jaMyatilAla vIrajI satrA putravadhU - putra bhAratI hemeSa satrA, harSA anISa satrA che. bahena mahAsatIjI sAdhvI ratna pU. zrI jharaNAkumArIjI mahAsatIjI pautra-pautrI devAMza, dazAMgI, AranA abhyAsa prAraMbha I.sa. 2000- 2005 B.A., M.A. (jena vizvabhAratI saMsthAna yunivarsiTI, lADanuM, rAjasthAna) dhArmika abhyAsa soLa(16) zreNIno abhyAsa, vividha thokaDAo. jJAnadAtA pU. alkazamuni ma.sA tathA pU. AdarzacaMdrajI ma.sA. chuM Ph.D.kyAre thayA : 25-7-2009 huM prathama graMtha sammattam (kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa) zuM sammattam graMthanuM vimocana: 02-05-2010, ravivAra, bhAIdAsa hola, muMbaI. dvitIya graMtha rAsa rasALa (kavi RSabhadAsa kRta zreNika ane abhayakumAra rAsa) che rAsa rasALa graMthanuM vimocana 15-08-2011, somavAra, ajarAmara janma jayaMtI ane svAtaMtrya dina. che have pachI : 1) jUnI hastapratonA akSaro ukelavAnuM kArya cAlu che. * kavi RSabhadAsa kRta sumitra rAjarSi rAsa * kavi RSabhadAsa kRta ajAkumAra rAsa * kavi RSabhadAsa kRta rohiNeya rAsa ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'S che prastAvanA che che jemanA sAnidhyamAM vizvanA aneka jIvAtmAo samyaggadarzatarUpI vidhi prApta karI mohatA ke phi aMdhakArathI vimukha thayA che tevA tAraka tIrthakara zrI bhagavAna mahAvIra svAmInA caraNomAM avirata huM vaMdanA! ( dineza (sUrya)ne paNa potAnA guNavRdothI jhAMkho kare, saMghavAtsalyarUpI amRta mATe vidhAtA huM samAta lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA tejasvI tAyaka, ekAvatArI AcArya bhagavaMta pa.pU. huM huM ajarAmarajI svAmIne aMtaHkaraNapUrvakanatamastake namaskAra. temanI pATa paraMparAne zobhAvatA lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA AjJApradAtA huM pa.pU.bhAvacaMdrajI ma.sA., pa.pU. bhAskarajI ma.sA., 5.pU. prakAzacaMdrajI ma.sA., pa.pU. tiraMjanacaMdrajI re 6 ma.sA. Adi zramaNa-zramaNIonI sadI bhArI rahIza. jemanA ArzIvAdathI mAruM kArya pUrNa thayuM che zuM che. tapa, tyAga ane titikSAthI opatA, mArA kAryane vega ApI mane satata svAdhyAyamAM rata che re rahevAnI bhalAmaNa ApatA, mane protsAhita karanArA mArA anaMta upakArI lIMbaDI ajarAmara $ saMpradAyanA sAdhvIrA pa. pU.jharaNAkumArImahAsatIjInA AzIrvAda saha A graMtha rajU karuM chuM. temanA huM anaMta upakAronuM maraNa thatAM hadaya samudramAM zubhabhAvonI bharatI Ave che. temanI kRpAthI zrutajJAna huM bhaktinI pravRtti AdarIrahuM chuM. vAcaka umAsvAtijInA mate "mokSanuM svAthya meLavavA ratnatrayInuM sevana Avazyaka che." $ rAtrayInuM sevana eTale mahApuruSonAM jIvana caritronuM ciMtana, manana ane nididhyAsana, je zuM bhavyajIvone bhAva Arogya pradAna karAve che. uparokta banne rAsakRtio dharmakathAtuyogI kRtio $ che. te mahApuruSonuM jIvana jharamara ApaNA atAdikALanA karmamaLonuM visarjana kare che. vikramanI sattaramI sadInA pUrvArdhatA khaMbhAta nivAsI zrAvaka kavi trASabhadAse lagabhaga $ batrIsa uparAMta rAsakRtionuM kartata karI madhyakAlIna sAhityane samRddha batAvyuM che. temaNe prAyaH $ mahApuruSonAM jIvanacaritronuM potAnI hastalikhita pratomAM Alekhana karyuM che. prastuta graMthamAM temanI ja $ berAsakRtionuM prakAzana thayuM che. "zrI zreNikarAsa' ane 'zrI abhayakumAra rAsa' A banne vIrala $ vibhUtionuM jIvana jharamara kavie rAsakRtimAM AlekhyuM che. ke te pUrve temanI ja rasakRti'samakitasAra rAsa' je aprakAzita kRti hatI, tene pragaTa karavAnuM je mane saubhAgya prApta thayuM. "sammatam' mahAnibaMdha pustakarUpe pragaTa thayuM. muMbaI yunivarsiTI taraphathI che. Dha.UM. nI padavI maLI. "sammatam' graMthanuM vimocana I.sa.2010, muMbaImAM thayuM. tyAra pachI ? ke pratibhAsaMpanna kavi zreSabhadAsanI anya aprakAzatita kRtione prakAzita karavAnI abhilASA che che jAgI. che samyagadarzana e jainatvanuM-mokSa prAptinuM pravezadvAra che. jainatvatAM mULamAM sadAcAra arthAt hai chachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachache chela) ) For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9909999996969696969696969696969696969 mArgAnusArI (mokSamArgane anusaranAro)tA pAMtrIsa bola che, je samyaktvanI pUrva bhUmikA che. huM huM sajjata banyAvinA mahAna zI rIte thavAya? "sammatam' graMthamAM kavie zramaNAcAra para vizada vivaraNa karyuM che. zrI uttarAdhyayana sUtra che je anusAra "jyAM mukipaNuM che tyAM samyagadarzana che', A bhAvate upasAvavA pUrNa prayatna karyo che. $ prastuta graMthamAM rAsAyakanA caritra dvArA samyagadaSTi AtmAnA lakSaNo pragaTa thAya che. guNasthAna che kamAroha anusAra mahArAjA zreNika avirati ane mahAmaMtrI abhayakumAra dezavirati zrAvaka hatA. huM prastuta graMthamAM magadheza zreNikatA vividha pAsAonuM diggadarzana thAya che. samyagradarzanI $ AtmAnuM eka viziSTa lakSaNa hoya che, "saMyama pratye tiratizaya prema'. mahArAjA zreNikatA jIvanamAM zuM $ A guNa vaNAyelo hato. temanA jIvananuM avalokana karatAM jaNAya che ke viziSTa prajJAvAna zuM $ maMgadhAdhipatine viratidharo pratye anahada prema hato. nALiyerInA mULamAM siMcAyelA pANIthI $ TocamAMthI atyaMta madhurapeya prApta thAya che, tema deva-guru ane dharmanI upasAtA karavAthI miSTa $ jJAnajaLarUpI kRpA prApta thAya che. jJAta mAnavIya cetanAne urdhvagAmI batAve che. bhale magadhezvara zreNika aviratino abhizApa pAmyA hatA paraMtukSAyika samyagadarzananI che jyota temanA aMtaramAM akhaMDapaNe prajavalita hatI tethI sarvaviratidharo pratye behada aturaNa hato. ke "svAmI' zabda sAMbhaLatAM karmanuM dAsatve phagAvI mukta thavA jhaMkhatA mumukSu zAlibhadra virANI banyA che tyAre temanI pAlakhI upADanArA teo sevaka banyA. are! rohiNeyakumAranI pAlakhI svayaM khabhA che upara upADI, chaDIdAra banyA. metArya muninA hatyArA sonIne zramaNa veza joI mApha karyo. che samyaktvatI nirmaLatAnI parIkSA karavA AvelA deve sagarbhA strI ane mAchalI pakaDato sAdhu jevA che dazyo vidurgA, chatAM mahArAjA zreNikatA caherAnI eka rekhA na badalAI. temaNe vicAryuM che "jinazAsananI niMdA na thAya te mATe teonI khAnagImAM vyavasthA karavI joIe. kevI utkRSTa manovicAraNA! AjanA yugamAM loko kahe che ke, "sAcA aNagAra nathI' temanA mATe mahArAjA zreNikatuM hai daSTAMta arIsA samAna che. jinazAsana sadA jayavaMtu che. puSpathI suvAsa, sAkarathI mIThAza ane che. dUdhathI tenI dhoLAza vibhakta nathI, tema jinazAsanathI aNagAra judAM nathI. teo banne anyonya che che. rasa nAyake zramaNa saMsthAnI vagovaNI jevAM halakAM kAryo karyA nathI tethI ja "paramahaMta' che. kahevAyA. jIvananI saMdhyAe paNa karmanA siddhAMtone vAgoLyA che paraMtu timirane doSAropaNa nathI che hiM karyuM. AvatI utsarpiNI kALatA covIsa tIrthaMkaromAM teo mobhI banaze. abhayakumAra mahArAjA zreNikatA pratibhAsaMpanna putra hatA. teo rAjavaMzI kSatriya hatA. hi ki rAjagRhI nagarItA zikhara samAna rakSaka ane pathadarzaka hatA. temano AtmA saMvegadhArI hato. teo hi uccakoTitA karmavIra ane dharmavIra hatA. vastusthitine cakAsI tenuM vizleSaNa karavAnI AgavI che huM khUbI temanAmAM hatI. temanI naitikatAthI otaprota jIvanazailI hatI. magadheza saphaLarAjezvarI banyA che huM temAM preraNAstrota naMdAputra abhayakumAra hatA. abhayakumAra paNa samyagadaSTi AtmA hatA. temanuM che For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phika ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) huM vyaktitva bahu AyAmI hatuM. buddhimAM teo bRhaspati samAna hatA. temanuM kArya phalaka magadhatA huM huM sAmrAjyanA saMcAlana pUratuM sImita na hatuM paraMtu temaNe dhArmika, Arthika ane pArivArIka kSetre huM huM sakriyapaNe gUMcavaNono ukela karyo che. bhAgye ja jovA maLato lakSmI ane sarasvatIno subhaga che $ samanvaya temate thayo hato. 'kyAre huM zramaNadharma svIkArI sarvaviratidhara batuM." zrAvakatA A bIjA $ manoratho pUrNa karavA teo utsuka hatA. nimitta maLatAM vicakSaNa buddhitidhAta mahAmaMtrI maTI zuM huM mahAtmA banyA. temanA jIvananuM avalokana karatAM keTalAka guNo uDIne AMkhe vaLage che. samudAratA, $ huM sahAnubhUti, sAhasatA, sahiSNutA, dharmaprabhAvatA, deva-guru ane dharma pratyenI prIti, nIDaratA, ' sAma-dAma, daMDa ane bheda nItimAM mAhira ItyAdi aneka guNonAM darzana thAya che. 'mAMsa satuM ke moMghuM' ; $ jevA prasaMgamAM temanI parasparopagraho jIvAnAm" siddhAMtatI tathA jIvadayA ane dharma prabhAvatA ? zuM karavAnI AgavI AvaDatanI amITa chApa upasI Ave che. A uparAMta temanAmAM sAdharmiko pratyenI $ bhakti bhArobhAra hatI. Aje yugo vyatIta thayA hovA chatAM bhAratavarSanA jaito A prajJAvAta $ cetanAne vIsaryA nathI. Aje paNa dIpAvalI pUjanatA prasaMge loko pustakomAM lakhe che ke, $ "abhayakumAra jevI buddhi hojo! mAro a5kSayopazama mujaba meM A rAsakRtione ukelavAno prayAsa karyo che. te pUrve A rAsakRtione meLavI ApanAra tehI svajana samAta viddhAna saMzodhaka DaoN. kavitabhAI zAhane huM 3 acUka yAda karIza. temanuM jIvana mArA mATe eka mizAlarUpa che. teo sAhityasevAtA rasika che. saraLatA ane parizrama temano prANa che. A graMthanI upAdeyatAmAM temane upakAranI zRMkhalAmAM eka ke kaDI joDI che. mArA A kAryamAM temaNe athathI iti sudhI saMpUrNa sahayoga Apyo che. "zrI zreNika cherAsalI' eka hastaprata pATaNathI bIjI behastaprata suratathI temaNe maMgAvI ApI hatI. temano upakAra avismaraNIya che. vidhA premI pa. pU. gurudeva suyazacaMdravijayajI ma.sA. (tAtA mahArAja)ne paNa A prasaMge e acUka yAda karIza. temaNe suratanA gopIpurA graMthAlayamAMthI "zreNika rasatI' eka hastaprata che mokalAvI hatI. jethI mAruM kArya ghaNuM sugama banyuM. teno mane khUba AnaMda che. huM temanA caraNomAM vaMdana karI AbhAra vyakta karuM chuM. dezya zabdo, varNana pradhAna prAcIna zailIvALA A graMthanuM bhASAMtara kArya kyAMka kaThIna hatuM ke che paraMtu jenA zvAse zvAse jJAnano yajJa prajavalita che tevA viduSI sAthvIrA zrI virAgarasAzrIjI, phi jeo pU. rAjendrasUrijI ma. sA. samudAyanA che. temanI saraLatA ane vidvatAthI jyAM jyAM kliSTatA phi utpanna thaI tyAM tyAM temanA taraphathI tAtkAlika suMdara samAdhAto prApta thayAM. viduSI sAdhvIjIe phi atyAra sudhImAM Asare 500 jeTalI hastapratonuM gujarAtI bhASAMtara karyuM che. AvA svAdhyAya premI ? phi sAdhvIjItI huM sadA traNI rahIza. A graMthanA nAmakaraNa temaja kavara pejanA preraNAdAtA lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA huM huM Agama vizAradapa.pU. zrI AdarzacaMdrajI ma.sA.nI huM AjIvata 2ANI rahIza. A saMzodhanAtmaka graMthamAM mane mArgadarzana ApanAra mArA Ph.D. nA mArgadarzaka DaoN. huM ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ()))))))))))())(4)(4))))))))))) abhayabhAI dozItI huM sadA AbhArI rahIza. tematA taraphathI samaye samaye mate jarUrI sUcato maLyA. 'zrI abhayakumAra rAsatI' hastaprata pUtA bhAMDArakara insTITayUTamAMthI meLavI che. A hastaprata meLavavAmAM pUtA tivAsI popaTabhAI gaDA ane caMdubhAI chADavAto saMpUrNa sahayoga prApta thayo. huMtematI AbhArIrahIza. mArA graMthane sAkAra batAvavAmAM mArA pati jayaMtilAla zAha, parivArajato temaja vevAI ratatazIbhAino mate pUrNa sahayoga maLyo che te badala dhanyatAto anubhava karuM chuM. mArI graMthavihArayAtrA ane vikAsayAtrAmAM aneka graMthAlayoe mane madada karI che. AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAtamaMdira, zrI mahAvIra jaita ArAdhatA keMdra - kobA, zrI zreyaskara aMdherI jaita saMgha, bAbu amIcaMda pustakAlaya - vAlakezvara, caMdatabALA pustakAlaya - vAlakezvara, zrIpALa tagara pustakAlaya - vAlakezvara ane matapharA jJAtabhaMDAratA saMcAlako dvArA A kArya sugama banyuM che. - mArI matimaMdatAtA kAraNe arthaghaTata karavAmAM kSati rahI gaI hoya temaja jitAjJA viruddha lakhAyuM hoya to kSamA yAcuM chuM. A bhASAMtaramAM koI truTi jaNAya tenuM parimArjata karavA vitamra prArthatA che. mArA graMthatI vyAkaraNatI daSTie cikitsA karatAM koI kSati rahI hoya to micchAmi dukkaDaM. A pustakane pragaTa karavAmAM zrutajJAta bhaktithI prerAIne sahayoga ApatAra meghajIbhAI ane navItabhAI tIsara temaja ramezabhAI gAlAto hArdika AbhAra mAnuM chuM. A graMthane akSara deha ApI mUrta svarUpa ApatAra vipulabhAI deDhiyA ane khiletabhAI satrA (apsarA kopI senTara) temaja rUbIbeta (kvoliTI jheroksa)nI huMsadA RNI rahIza. A graMthanuM adhyayana - adhyApata bhavyajIvone mukti sukhatA bhAgI batAve tevI zubhecchA. sarvathA sahu sukhI thAo, samatA sahu samAcAro; sarvatra divyatA vyApo, sarvatra zAMti vistaro. pustaka prakAzana prApti paLe A graMtha pustaka rUpe janma laI rahyuM che tyAre prastAvanA rUpe jemaNe AzIrvAdanA upahAra mokalyA che. tenA mATe huM dhanyatAtI lAgaNI anubhavuM chuM. A pustakamAM kSati pratye dhyAta doravA vidvAnone vinaMtI. grAMTaroDa, tAtAcoka 15-07-2011, zukravAra. aSADha suda pUtama, saM.2067 ())))))))))))))))))))))))) li. DaoN. bhAnubeta zAha(satrA) For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: anukramaNikA : pRSTa 1) 2) viSaya zrI zreNika rAsa hastapratano paricaya zrI zreNika rAsa khaMDa - 1 khaMDa - 2 khaMDa - 3 khaMDa - 4 1 thI 14 15 thI 14 54 thI 97 97 thI 186 186thI 225 225 thI 258 259 thI 300 310thI 334 335 thI 344 345 thI 518 khaMDa - 5 khaMDa - 6 khaMDa - 7 3) zrI abhayakumAra rAsa hastapratano paricaya zrI abhayakumAra rAsa : jIvana caritra pariziSTa vibhAga : 1) cakravartI, baLadeva, vAsudevano paricaya 2) bhAvInA covIsa tIrthakaronA nAma 3) zreNika ane abhayakumAra rAsamAM AvatI kathAo 4) rAsa kRtimAM AvatI dezIono paricaya 5) rAsa kRtimAM AvatA kaThina zabdonI yAdI 6) saMdarbha pustaka sUci 518 thI pa22 para3 pa24 thI pa28 pa29 thI 31 pa3ra thI 545 che 546 thI 547. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only . zrI gAM aisA namaH zrI sAradAai namaH zrI jayazrI kiraa|| Adide sadA loga nA sar3ako se visAre do| bAla kaniSadara mAM naMdI vhA iliyAsa karopagAI enara zreNikanu rAsa // 2 // saMsarati bhImanivarUna bakArI Adi nArAja abhaya meM vidyA zAsakale sadhi ho| ka rAvRAyanijamako kAma kevala nIrA sIna nAnanamAnakara iko hAtamAna meM jana para mAno Agama moTAka vinamonArAna manamo gAnA pa AsI kA dIpa ko ye ve bAke he dekha nagara blaat|| // prathavA jojana varSa aikAlI dIpajaM vRdapathAvarIkAlASa joga mAlI AkA rAma se pAnA 2] pAhIlA jojana lAghate do mata kA prajala ho / 178-cAra lAghaH jo jana no jAlA kAlo pachiko ghara lAe jo jananAdvA ziprA chipakara varadIpa baca zrI zreNiDarAsanI pratanuM prathama pRSTa. (gopIpurA-surata) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only inasArinu sAmaI tyo / saM / 24 / sAta khaMDa sAta mu inaprabha karate nisa25 sAta khaMDana] supatI vAto! puNya prazamanaM sAdhanA mArAmA taiMDala gugAI | sAta kaTikana gosvAmI thaa| sI 27] sAta iSaDa sunira raayaa| sadyo jAna nAyaka thAyo / sA20] sAiDa susAinara je ho / sapta hAthI nAma hI sArA nAImA lAvatA puNya kAnuna jaaii| saratyA sAdhanAlA kAla ghara epa nepAla ra savistara jJAnI / sama hoina kevala nyAno 32 jeha joDI guhA jina nae gAiti hanumu epa kAI lakSyaM na jAe jo DAvanagAva karAra padmAvAcaka nakahI tihana riyUtI hAtha vAlahI kArAko rAsI bar3A kadA so sorasiMghavA mahArAja tikatAba kA 36 saMghavI ta jarajinavAranA dosI) sA37] sAgAsutaM viruSa nAda karanA kanara rAyanoro sonAnI sunI sAre sakala saMghanijaijara ko 103 / iti zrI zrI karAsa saMta zrIrakha saMghavI ruSana dA sana rAsanIyalAI zrImArAsa zrI zreNikarAsanI pratanuM aMtima pRSTa. kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zreNikarAsa hastapratano paricaya kAvya e sAhityanI aneka vidyAomAM sahuthI prabhAvazALI ane AkarSaka vidyA che. saMkSipta, sArapUrNa, zruti madhura zabdo, saMgItAtmaka tAla-laya-pUrNa chaMdothI baMdhAyelI laherAtI nadI jevI tarala ane saraLa vAkyaracanAne kAvya kahevAya che. madhyakAlIna yugamAM vividha kAvya prakAro kheDAyAM che. I.sa.1251 thI I.sa.1451 sudhIno samaya 'rAsayuga', jainayuga' athavA 'hamayuga" kahevAya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jena kavioe vipula pramANamAM racanA karI che tethI zrI kezavarAma zAstrI narasiMha pUrvenA aDhI zatakanA kALane "rAsayuga' kahe A rAsa sAhitya cAra anuyogamAM vibhakta che. dravyAnuyogamAM jaina darzananA siddhAMto che. gaNitAnuyogamAM gaNitanA AdhAre siddhAMtonuM nirUpaNa thayeluM che. caraNakaraNAnuyogamAM AcAranI pradhAnatA che ane dharmakathAnuyogamAM dhArmika kathAono saMcaya che. jemAM mahApuruSo, tIrthakaro, cakravartI, baLadeva, vAsudeva, mahAsatIo, zramaNa-zramaNIonA viSayonuM saMkalana thayuM che. caraNakaraNAnuyoga e roganAzaka kesUla samAna che jyAre kathAnuyoga sugara koTiMga samAna che. bALajIvo siddhAMtanI tattvasabhara vAto madhuratAthI samajI zake che. madhyakAlIna kavioe dhamayakathAnuyogamAM sArI zakti khIlavI che. TUMkI, muddAsara, saraLa ane bhAvavAhI zailImAM temaNe rocaka kalama vaDe pracalita rAsa kRtionI racanAo karI che. kavi RSabhadAsanI dharmakathAnuyoganI eka kRti "zrI zreNika rAsa'no ahIM saMkSepamAM paricaya ApavAno upakrama jALavyo che. prastuta rAsamAM jaina paraMparanAM bhagavAna mahAvIra svAmInA parama bhakta, anAthI muni dvArA pratibodhita magadha samrATa zreNika rAjAnuM jIvana caritra che. jenA ItihAsamAM temanuM nAma vikhyAta che. mahArANI celaNAnA prayAso tathA anAthImuninA satsaMgathI jainadharmI banyA. anya kRtioH madhyakAlIna jaina sAdhu kavio dvArA mahArAjA zreNika vize ekathI vadhu rAsakRtionI racanA thaI che. saMbhava che ke jaina sAdhu kaviono A priya viSaya rahyo hovo joIe. A kathA madhyakAlIna gujarAtImAM vividha kavio dvArA rAsano viSaya banI che. samaracaMdrasUri ziSya kRta zreNikarAsa (I.?, gA.1232), somavimalasUri kRta zreNikarAsa (saM.1603, gA.-681), bhImajI kRta zreNika rAsa khaMDa-1 (saM.1621) khaMDa-2 (saM.1632) khaMDa-3 (saM.1636), nArAyaNa kRta zreNikarAsa (saM.1684, khaMDa-4, kaDI-505), bhuvanasoma kRta zreNikarAsa (saM.1781), dharmavardhana kRta zreNika copAI (saM.1719, kaDI731), vallabhakuzala kRta zreNika copAI (saM.1775) temaja sthAnakavAsI lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA muni zrI prakAzacaMdrajI svAmI kRta zreNika caritra (I.sa.1989, kaDI-1692). For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' prastuta rAsa kavi RSabhadAsanI aprakAzita dIrdha rAsakRti che. A rAsa 83 DhALa, 19 copAI ane 98 duhAmAM patharAyelo che. temAM 1848 kaDIo kaMDArelI che. A rAsa I.sa.1682, Aso suda pAMcama, guruvAre, khaMbhAta nagarImAM racAyo che. A rAsakRtinI traNa hastaprato vividha graMthabhaMDAromAMthI prApta thaI che. eka hastaprata ANasUra gaccha (zrI vijaya ne. vi. kaDI jJAnamaMdira), suratathI prApta thaI che. tenI patra saMkhyA 73 che. pratyeka patra upara 14 lAInamAM suMdara akSaro vaDe kaDIo AlekhAI che. A hastaprata saM.1729 Aso vada pAMcama, kacaravADA mukAme punaH lakhAI che. A prata pU. vivekavijaya muninA ziSya kAMtivijaya muni tathA kesaravijaya muninA abhyAsa mATe punaH lakhAyelI che. A pratanI kramAMka saMkhyA 793/7767 che. pratano DA. naM. 1321che. temAM patra naM. 1, upalabdha na hovAthI 1thI 13 kaDIo nathI. A rAsakRtinI bIjI hastaprata zrI hemacaMdrAcArya jJAnamaMdira, pATaNathI maLI che . A graMthano DA. naM. 162 che. graMtha kra. 6138 che. tenA zabdo sapramANa ane sughaDa che paraMtu patra kra. 1, 8 ane pa6 upalbadha nathI. tenI patra saMkhyA 96 che . pratyeka patra upara kyAMka 1ra to kyAMka 13 lITIo che. A prata saM.1787, zrAvaNa vada 10 nA punaH lakhAI che. temAM vizeSa mAhitI prApta thatI nathI. A rAsakRtinI trIjI hastaprata zrI nemi vijJAna kastUrasUri, gopIpurA, suratathI prApta thaI che. tenI patra saMkhyA 83 che. A prata vadhu jUnI hovAthI jarjarita che. temAM vacce vacce ghaNA zabdo na hovAthI oLakhavAmAM muzkelI paDe che. traNe rAsakRtione meLavIne A rAsa taiyAra karyo che. tenI kaDI saMkhyA 1848 che. saM.1697, mahAvada AThama, ravivAre sAM yakA vIrAnA pAnA lAvI tenuM punarodvAraNa thayuM che. A prata mAdhava gAMdhInA putra, vardhamAna gAMdhI nAmanA lahiyAe rAmajI (saMbhava che ke tenA putra)nA abhyAsa mATe punaH AlekhAI che. A rAsakRtinA aMte kavi RSabhadAsa dvArA racAyelI kRtionI yAdI mukelI che. prastuta rAsakRtinA sAta khaMDo che. prathama khaMDamAM 232 kaDI, bIjA khaMDamAM 255 kaDI, trIjA khaMDamAM 501 kaDI, cothA khaMDamAM 223 kaDI, pAMcamA khaMDamAM 192 kaDI, chaThThA khaMDamAM 299 kaDI, sAtamA khaMDamAM 146 kaDI che. kula 1848 kaDIomAM A rAsakRti patharAyelI che. jaina zruta sAhityamAM mahArAjA zreNikanI kathA vigate maLe che. zrI uttarAdhyayana sUtra, zrI nirayAvalikA sUtra, zrI aMtagaDadazAMga sUtra, zrI naMdI sUtra, zrI bhagavatI sUtra, zrI jJAtAdharmakathA sUtra, zrI uvavAI sUtra jevA Agama graMtho temaja hemacaMdrAcArya racita tri.za.pu.ca.mAM temanuM jIvana varNana che. kavie vividha graMthomAMthI saMkalana karI A rAsakRtino vistAra karyo che. A rAsakRtino paTa sAta khaMDamAM vibhakta che. tenI saMkSipta jhAMkhI nIce pramANe che. prathama khaMDamAM kavi kathAno prAraMbha karatAM mahArAjA zreNikano paricaya Ape che. tenA saMdarbhamAM aDhIdvIpa, AryakSetranuM jaMbudvIpa prajJapti anusAra varNana kare che. kamaLAvatI rANI ane prasenajita rAjAnA viziSTa prajJAvAna putranI kasoTI, prakhara tejasvItA, apamAnita rAjakumAranuM paradezagamana, viziSTa ratnonI For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApti, benAtaTa nagare dhanAvAha zreSThInI putrI sunaMdA sAthe lagna ItyAdi prasaMgo AlekhyAM che. bIjA khaMDamAM paradezI sArthavAha sAthe tejaMturIno vyApAra, zeThanI uttarottara caDhatI, zreSThI pada ane rAja sanmAna prApta thavuM, prasenajita rAjA dvArA putrane AmaMtraNa, ravamAnI putre Apelo patrano javAba, ItyAdi prasaMgo rocaka che. so pagavALA kAnakhajurA, so pIMchAvALo mora ane pithANa nAmanA pATiyAnA udAharaNo navInatA arpe che. jenA bhAvo atyaMta gahana che. sunaMdAno dohada zreNikanI viziSTa AvaDatathI dohada pUrti, pitA-putranuM milana, abhayakumArano janma, sunaMdAnuM rAjagRhImAM Agamana, abhayakumArane maLelI mahAmAtyAnI padavI jevA prasaMgo kavie saraLa zailImAM rasika rIte varNavyA che. trIjA khaMDamAM buddhinidhAna abhayakumAre avaMtI narezane chetaryA. ceDArAjAnI dIkarI sujayeSThAno tapasvInI sAthe dharmavAda, rAjakumArI celaNAnuM apaharaNa, caMdanabALA pravartinI pAse sujyeSThAnI dIkSA, satyakIno janma, umA nAmanI vezyA dvArA satyakInuM mRtyu, satI subhadrAnI samyakatvanI parIkSA, sulatAnA batrIsa putronA janma, ceDArAjAnA subhaTo dvArA batrIsa putronuM nidhana, celaNA rANIno dohada, navajAta zizuno tyAga, anAthI munino satsaMga, zAlibhadra ane mammaNa zreSThIno vRttAMta, dhAriNI rANIno dohada, naMdISaNakumArano janma, meghakumAranI pravajyA ane temanA pUrvabhavonAM varNana paramAtmAnA mukhethI kahevAyA che. cothA khaMDamAM paramAtmAnA samavasaraNamAM kuSTI devanuM Agamana, devano pUrvabhava, zreNika rAjAnA naraka nivAraNa mATenA prayatna, devoe temanI karelI kasoTI, devoe Apelo divyahAra ane be goLA, divyahAranI corI ItyAdi prasaMgo suMdara rIte varNave che. pAMcamAM khaMDamAM bhAvadharmanA saMdarbhamAM kavi udAyanarAjA, prasanacaMdra rAjarSi, jIraNa ane abhinava zreSThInAM kathAnako Alekhe che. mahArAjA zreNikane celaNA rANInA zIla saMbaMdhI zaMkA, abhayakumArane aMtaHpura bALavAnI ApelI AjJA, "jA cAlyo jA" evI AjJA maLatAM abhayakumAre svIkArelo zramaNadharma, koNikano rAjya mATe chaLakapaTa, koNikano putra prema, satyadaSTi prApta thatAM koNikano prazcAtApa, mahArAjA zreNikanuM mRtyu ane temano pUrvabhava, kAlIyAdika rANIonI dIkSA ItyAdi prasaMgo prastuta che. mahArAjA zreNika dvArA pUchAyelA praznonA uttaro paramAtmAnA mukhethI vahe che. paramAtmAnI divya vANI zabdAyamAna thatAM mahArAjA zreNikanI zaMkAonuM samAdhAna thAya che. chaThThA khaMDamAM koNikanI patnI padmAvatInI divyahAra ane secanaka hAratI mATenI haTha, ceDA ane koNikarAjA vacce bhISaNa yuddha, secanaka hastInuM avasAna, hala-vihala kumAranI dIkSA, kAlAdi daza senApationuM mRtyuM, varUNanAga zrAvakanuM svargagamana, kULavALuka muni dvArA vizAlA nagarIno vinAza, ceDArAjAnuM vargIgamana ItyAdi prasaMgo AlekhAyelAM che. sAtamA khaMDamAM bhATa cAraNe koNika rAjAne ApelA AzIrvAda, koNikano cakravartI thavAno mithyA prayAsa, udAyI rAjAnuM mRtyu, rAjyaparaMparA, AvatI covIsInA prathama tIrthaMkarano paricaya, guru paricaya, khaMbhAta nagarInuM varNana, rAsakavanathI thatA lAbha ane kaLazagIta ItyAdi prasaMgo prastuta thayA che. For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kAvya unmeSa : madhyakAlIna jaina ane jainettara sAhityamAM tAlabaddha rIte gAI zakAya evI vividha prakAranI dezIo racAI hoya tevuM jovA maLe che. saMgItanA vividha rAgo ane DhALa vaividhya kavi RSabhadAsanI racanAomAM paNa jovA maLe che. kavine saMgIta pratye abhiruci haze, tevuM jaNAya che. temanI rAsakRtiomAM saMgItanA vividha rAgo paNa prayojAyelA che. temane tatkAlIna pracalita dezIo, DhALo ane copAIo sAhajikatAthI potAnI racanAmAM gUMthI che. temanI DhALomAM avanavuM vaividhya che. dezIo vizenI yAdI A pustakanA pariziSTa vibhAgamAM mUkelI che. kavie prastuta rAsamAM Asare 58 jeTalI bhinna bhinna dezIono upayoga karyo che, jenI sAthe vividha rAgo paNa prayojyA che. kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' (DhALa : 4) bhIlakanyA rAjakumAra zreNikane joI abhibhUta thaI. te prasaMga varNana mATe kavi malhAra rAga prayoje che. malhAra rAga AnaMdano ghotaka che. (DhALa : 8) kavi dhanAvAha zeThanI duHkhI avasthA darzAvavA parajiyo rAga prayoje che. sAmAnyataH parajiyo rAga vilApa ke zoka prasaMge prayojAya che. vaLI prastuta rAsamAM rAmagrI rAga paNa prayojAyelo che; je karuNatA nirUpaNa mATe upayogamAM levAto hoya che. kavi yuddha prayojana prasaMge siMdhUDo rAga prayoje che. A rAga bhATa cAraNo dvArA zUrAtana lAvavA mATe gavAto hato. kavie madhyakAlIna paraMparA anusAra kAvyane aMte kaLaza racanAno prayoga karyo che, jemAM dhandhAzrI rAga che. temanI racanAmAM duhAno prayoga thayo che. kavino copAI taraphano jhoka paNa jovA maLe che. saMskRta 'catuSpadI' zabda parathI 'copAI' zabda banyo che. chaMdabaddha kAvya racanAne copAI kahe che. copAI mAtrAmeLa chaMda che. tenA cAra caraNa che. dareka caraNanI paMdara mAtrA che. ahIM kAvya prakAranA arthamAM copAIno prayoga thayo che. temanI ghaNI rAsakRtiomAM copAIno saphaLatApUrvaka upayoga thayo che. temanA samakAlIna samayasuMdara ane nayasuMdaranI racanAomAM paNa duhA, chaMda, copAI, DhALa ane gujarAtI gIto jovA maLe che. kavinI saMgIta viSayaka jANakArI ullekhanIya che, je temanA geya gItomAM spaSTa tarI Ave che. temaNe 'kavita' ane 'kuMDalIuM' jevA chaMdo paNa yathocita prasaMge vAparyA che. hindI ane rAjasthAnI sAhityamAM A chaMdono upayoga jovA maLe che. bhASA prabhutva kavi RSabhadAsanI bhASA te samayanI lokabhASA hovAthI AjanA vAcakane ochI paricita hoI zake. A rAsakRtinuM sarjana sAmAnya janatAne lakSamAM rAkhI ka2I hovAthI bhASA saraLa, svAbhAvika ane suMdara che. kavi RSabhadAse jIvaMta bhASAno viniyoga karyo che. temaNe potAnI AvaDatanuM pradarzana karavA akAraNa bhASAnuM pota gUMcavyuM nathI. temaNe bhAvane puSTa kare tevAM keTalAMka alaMkAro prayojyA che. temaNe upamA, rUpaka, utprekSA temaja arthAntaranyAsa alaMkArono prayoga karyo che. A alaMkAro prAyaH paraMparAgata che. For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tolaI mujha sukhaDInAdAma." jimaharI rAdhA kevo premo, maNiratha naI maNirehA jemo; nArI sunaMdANyuM bahuneho, jima rAghavani sIta saneho.' "tuM pithANa jasyo sahI, tujathI cAlaI sUtro re; putrore, teNei Ave utAvaloe." suparakha bhoga chAMDaI sahI, jima kaMcUu sApare; murIkha masakhI parikhucIyA, saMsAra cUka mAMgyA kare." kavi RSabhadAsanI bhASAmAM vyaMjanA zaktinuM udAharaNa jovA maLe che. kavine saMskRta bhASA uparano kAbU abhUtapUrva che. temaNe lokika saMskRtano viniyoga karyo che. "vayodhara dhAtayo varadha, jeSTa varadhIca; bahuzrutA saropI dhano varadha, dhAre dravRta kiMkara.' Ama karavA pAchaLa temano mukhya uddezya vyavahArabhASA ane upadezabhASAnuM aMtara ochuM thAya, janasamudAyane samajavuM saraLa paDe temaja bhASAno UMco mobho paNa jaLavAI rahe. rasanirUpaNa kAvyanuM prANa tattva rasa pravAha che. kavi RSabhadAse mukhyatve vIrarasanuM Alekhana karyuM che, chatAM temAM hAsya, karUNa, bhayAnaka, bIbhatsa, zRMgAra ane adbhata rAsanI chAMTa paNa jovA maLe che. karUNarasa sunaMdArANIe patinI yAda AvatAM DUsakAM bharatAM viraha vyathA kahI te prasaMga kavie (DhA.22) upamA ApI karuNa rasa rasika rIte varNavyo che. jalani mana mUI dUbanAvaI, minIkSaNinakhamAya re kaMtA; e nahI uttama rIti, rAkho cakavA prIti re kaMtA; rAma harInI nitya re katA, kaThiNa na kIjaI cIttare kaMtA; tujha viNa suni seja re; divasa gamADuM vAta karatAM, paNirayaNI na jAya." celaNAthI vikhUTI paDela tenI bahena suyeSThAnuM kalpAMta kavie (DhA.ra6) karuNagheruM AlekhyuM che. "rudana karatI paDatI lavatI premadAre, japaI cilaNAnuM nAma; mujha uvekhI bahina tuM myuM gaI re, ena ghaTaI tujha kAma; valavaMtI mukI davadaMtI nala gayore, bIjo amarakumAra; mujhani mukI cilaNA tuM gaI re, nahI tujha prema lagAra; prIti prema mohamukyo kSiNamAM bahenaDIre, biga piga kArimo neha, mujha mukInaI gaI tuM ekalI re, na jANyo detI ema che.' For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" (co.16) kAlAdika dasa putronA mRtyuthI mAtAo dharatI para DhaLI paDI. putra virahathI vyAkuLa banI je udgAro kare che temAM karuNatA kAvya banIne vahe che. AgiM maraNa gayo bharatAra, putra jatAM amakuNa AdhAra. karaI vilApanirotI mAya, kima sahayAM suta lohanA ghAya; sovana seja taNo sunAra, paDayA bhomikuNa karatA sAra. je zari sakharAM dharatA phUla, te mastaga navi pAmaI mUla; bAjubaMdha tuM kari dharatA jeha, paDayA bhomi caMpAI teha. page vANahI jasa nava lakhI, lohadhAra lAgaI huA dukhI; jAtAM dIThA vaLatAM navi valyA, gayA putra mAtA navi malyA." A uparAMta zatAnIka rAjAnA mRtyuthI guraNA karatI mRgAvatI rANI, mahArAjA zreNikanA acAnaka mRtyuthI duHkhI thatA koNika rAjA, batrIsa yuvAna putronA akALa mRtyuthI bebAkaLI banelI sulasAno valopAta kALajAne hacamacAvI mUke che. vIrarasa kavi RSabhadAsanI A rAsakRti vIrarasanI dyotaka che. vIrarasanI sAthe sAthe raudrarasanI chAMTa paNa jovA maLe che. divyahAra ane hAthI mATe thayelA yuddhamAM kavie (DhA.64) vIrarasanuM nirUpaNa karyuM che. kSatrIpAlA ati vikarAlA, konavi jAya bhAgI; koNI rAya raNi ceDo jhUjhaI, lohakaDAkaDI lAgI. pAlaI pAlA jhUjha suphalA, abdhi azva aneko; nAgiM nAga rathiM ratha laDatA, apati yudha nahI eko. haya gaya purUSa paDayA raNamAMhi, lohII cAlyA pUro; RSabha kahaI e pAtiga dekhI, vadana chUpAvaI sUro.' A uparAMta (DhALa H 69 ane 72) rathamuzaLa yuddhanuM varNana che. yuddhavarNano rUDhigata hovA chatAM kavinI citrAtmaka Alekhana zaktinA kAraNe judAM tarI Ave che. zAMta rasa kavi karmanA phaLa ane saMsAranI vicitratA darzAvI vairAgyanA zAMta rasa tarapha ApaNuM citta vALe che. pitRghAtaka koNikarAjAnA draSTAMta dvArA saMsAranA saMbaMdhonI svArthavRtti darzAvI mohatoDAve che. bIbhatsa rasaH mammaNa zreSThInuM varNana karatAM kavi (co.13) bhISaNa citra khaDuM kare che. kAlo UMco jANe kAla, doraDI bAMdhyo mahuAla; eka laMgoTo ghAlyo heThi, khAMdhi kohADo kIdho seThi.' rathamusala ane zilAkaMTaka A be divasanA yuddhamAM eka karoDa esI lAkha manuSyono khuvAra thayo e kavie (DhA.73) darzAvyuM che. jemAM kavi bhayAnaka rasa prastuta kare che. ANI covIsII e valI re, moTo saMgrAma ja thAyare; cha7 lAkha mAnava mure, haya gaya UMTa aneka re; For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varata vinAnarate muAre, krodhi nAThA vivekare; eka koDI asI lakhya narAre, kaI saMgrAmiM saMhAra re; eka amara bIjo mAnavIre, mIna huA dasa hajAra re. zRMgAra rasa : (DhA.4) rAjakumAra zreNikanuM anupama rUpa joI kAmavikArane saMtoSavA jhaMkhatI bhIlakanyAnA varNanamAM zRMgAra rAsanAM darzana thAya che. jo re bhIlaDI vani vasaI, mRganayaNI kaTi jhINIjI; urithanI adhura paNi rAtI, nAsikA ati tasatInIjI. pagi nepUra kaMcananAM kaMkaNa, galaI guMjAno hAro jI; mora pIchano carano peharayo, karatI rAga malhAro che." A uparAMta (DhALa: ra9) celaNArANInA deha soMdaryanA varNanamAM zRMgAranA camakArA jovA maLe che. mRga nayaNIni mohanagArI, te pAmaI sasI vadanI nArI; mukhi mIThI niMdarIsaNI gorI, cilaNA mana laI naranuM corI." rAjakumAra zreNika ane sunaMdA vacce dRSTodaSTa maLavAthI upajela anurAga kavi (co.3) romAMcita rIte kahe che. zreNiMki narakhI suMdarI, jotAM nayaNAM UMcA karI; netrinetra malyAM naranAri, prIti prema huI teNivAra.' (co.12) zAlibhadranuM zabdacitra AlekhatAM temaja (DhA.36) secanaka hastino zaNagAra varNavatAM kavi zRMgAra rasa pIrase che. hAsya rasa : kavinI A kRtimAM javalle ja hAsya rasa jovA maLe che. (DhA.19) zreNika kumAra punaH rAjagRhI nagarImAM AvyA tyAre pitA putranA milanathI harakhAyA. tAta harakhyo tihAM ati ghaNuM, malyo valabha prANa re; rAya rUdaya cAMpI rahyo, huM to kihAMa sujANa re." (DhA.16) sulocanAne dRSTi maLatAM sau prasanna thayA. tyAM hAsya rasanI chAMTa jovA maLe che. leI seTha tihAM nIra re, locana chAMTato; hoya nayaNa be niramAM e; harakhaI narapati tAmare." adbhuta rasa kavi RSabhadAsanI racanAmAM lokottara bAbatonA AlekhanamAM adbhuta rasano prayoga thayo che. (DhA.3) rAjakumAra zreNikane vanamAM joyelA aDhAra rano pratyakSa prApta thayA. dITho veta varNa pASANa, dekhaI taruaranuM ahi dhANa; pati pathara leta sujANa, deva vacana thayuM paramANa." For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" (co.9) satyakI vidyAdharanA kapALamAMthI pragaTato tejapuMja adbhuta rasanuM darzana karAve che. rohiNI paradattA sAtheha, vegi vidyA AvI teha; kahaI mujha rahevA koho ThAma, zatakI sira dekhADaI ThAma vidyA mataki raheti jasiM, trilocanate thAya tasiM.' (DhA.72) rathamuzaLa yuddhanuM varNana adbhuta ane bhayAnaka rasanuM suMdara udAharaNa che. te kheDayA vihuNo ratha pharaI, nahI azvataNuM tihAM kAma re; ratha upara mukiuM mUsaluM te uchalI mAraI ghAyare." (DhA.69) mahAzilA kaMTaka yuddhamAM adbhuta rasanI parAkASThA che. traNi kAkarAkASTa ja nAkhato, karaI zalAke kAma re; gaja azva paDayA raNamAM bahu, valI purUSa taNo nahI pAra re; koNI nAkhaI sAhamutrINakhaluM, hoI pAhaNa taNA prahAra re.' vAtsalya rasa : (DhA.28) celaNA rANIe azokavanamAM dAsI dvArA mUkAvela potAnA navajAta zizune mahArAjA zreNika levAdoDayA. putra pratyenA vAtsalyathI pitA bahAvarA banyA. suNi vAta bhUpatiu jAya, azoka tarUtali Avyo rAya; bhUMDI kAM nAkhe ho, ho; lulo TuToni sugAlo, konA chaMDaI potAno bAlo.' A uparAMta (DhA.17,18 ane co. 5) mahArAjA prasenajita potAnA buddhizALI putrane rAjagRhImAM bolAvavA patra lakhI nimaMtraNa Ape che. temAM pitAno putra milanano taraphaDATa che. tyAM vatsalanI kharalamAM karuNa rasa cUMTAyelo jovA maLe che. (DhA.57) koNikarAjAnA udAyIkumAra pratyeno vAtsalya bhAva prazaMsanIya che paraMtu calaNA rANI potAnA putrane pitAno vAtsalya bhAva darzAve che te atyaMta utakRSTa koTino che. tuMhanAhano ghaNI vedanA, veduM tihAMnavicAlaI; tuMhato roto rahaI valI, AMgalI mukhiM ghAlaI; paraMI kharaDI tujha AMgalI, mukhiM kuNi ghalAya; suga thAya mujha ati ghaNI, eto miMna thAya; moha ghaNo tujha bApanaMi, upADayo suta tihAMi; parU bharI tujha AMgalI, mukato mukhamAMhi." bhakti rasa : madhyakAlIna kRtiono mukhya lakSya bhaktinuM Alekhana karavAnuM che. tethI temanI racanAomAM bhakti rasa vaheto jovA maLe che. Adi anAdi arIhaMta japuM, jima pAmuM bhava pAra; sakalasidhi samar sahI, gaNadhara karUM praNAma; For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhuM uvajhAya naI, jima sIjhaI mujha kAma; sakala sAdhu supari nayuM, kevalanyAnI sAdha.' kavie pratyeka rAsakRtimAM mAtA sarasvatInI bhakti karI che. A rAsakRtinA prathama duhAmAM kavie paMcaparameSThIne rasika rIte stavyA che. 11 varNanakaLA H kavinI varNana zakti atizayatA vinAnI che. jaMbudvIpanuM varNana, aDhAra ratnonuM kAryaanusAra varNana, araNya varNana, bhIlaDInA deha sauMdaryanuM ane paheravezanuM varNana, sunaMdA, celaNA ane dhAriNI rANIno dohada, secanaka hastIno zaNagAra, nagara varNana, yoddhAono zaNagAra, (caMpAnagarI DhA.60, khaMbhAtanagarI DhA.81) ItyAdi varNano romAMcaka citrAtmaka che. yuddhanA varNanano paraMparAgata hovA chatAM rasika che. camatkArika tatva H madhyakAlIna sAhityamAM jaina kavio potAnI kRtiomAM camatkAranuM prayojana paNa karyuM che. aMgrejImAM tene MIRACLE kahevAya che. A camatkArika tattva prayojavAnuM mukhya lakSya jana manoraMjana ka2vAno che. (co. 10) aMbaDa zrAvake brahmA-viSNu-mahezanAM vividha rUpo dhAraNa karI satI sulasAnI zraddhAnI parIkSA karI. A uparAMta paMcavarNI medhanI vidhurNA dvArA dhAriNI rANIno dohada pUrNa ka2vo, satyakI vidyAdharanA khaDagamAM rahelI amara zakti, saudharmendra ane camarendranuM rathamuzaLa ane zilAkaMTaka yuddha, mahArAjA zreNikane deva taraphathI maLelA divyahAra ane be goLA ItyAdi prasaMgomAM camatkArika tattvo jIvita thaI uThe che. upadezAtmaka tattva H kavinA kAvyamAM upadezAtmaka tattva samAyeluM che. mahArAjA zreNikanA akALa mRtyuthI duHkhI thatA pradhAno (DhA.59) sAMtvanA ApatAM upadeze che ke, 'je thanAruM hoya te thaIne ja rahe che.' kavi samayasuMdare sItArAma copAImAM paNa AvuM ja nirUpaNa karyuM che. rAvaNa caMdranakhAne sAMtvanA ApatAM kahe che ke, 'huvanahArI vAta tehavaI, karama taNaI paraNAmi.' AvuM ja kathana nAkaranA rAmAyaNamAM che.kuMbhakarNa rAvaNane kahe che ke, 'vAta honArI tehaja havI.' samakAlIno vacce keTaluM sAmya ! celaNA rANI patine kArAvAsamAM maLavA gayA tyAre rAjAnA zarIra upara koraDAnA ghA joI duHkhI thayA. te samaya mahArAjAe temane sAMtvanAnA zabdo upadeza dvArA ApyA. kavie (DhA.65) tene aitihAsika dRSTAMto dvArA rajU karyo che. sahu divasa nohaI sArIkhA, kahaI vibudha moTA jeha; juu lIlA yAdava rAyanI, dukha pAmyo re aMtiM valI teha. nala bhamyo nArI vani tajI, dukha lahaI rAvaNa rAma; harIcaMda rAjA jala vahaI, pAMDava khohaI prathavIniM gAma. brahmadatta nAragi bhogavaI, eka divasa karato rAja; dina sakala nohaI sArIkhA, teNiM kIjaI re dharmanuM kAja.' For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa" prasanacaMdra rAjarSie yuddhanA bhAva choDI bhAvadhArAne adhyAtma tarapha vALI tyAre kavie (DhA.53) upadeza tattvanuM prayojana karyuM che. suta kohano huM kohataNo e, miM iMDiG sahu Ajato; zatru mitra mahAraI nahI eka sarakhA mATI hema to; kASTa nArI sArIkhAM e, nahI dveSa mujha prema to." mahArAjA prasenajite saMsArano tyAga karyo te prasaMge kavi (DhA.19 ane du.24) upadeza TAMke che suparakha bhoga chAMDaI sahI, jima kaMcUka sApa re; murakha mAkhI parikhucIA, saMsAra lUka mAMgyA pare; aMjalI jala bIjuM AukhuM, rAkhyuM navirahaI tehare; dharma AchaI mAnava bhave, puruSa nA cetaI kAMya?" eka vakhatanA magadhAdhipati putranA rAjyalobhane kAraNe kArAgRhamAM pUrAyA, te saMdarbhamAM kavi (DhA.56) upadeza Ape che. prANIDA lAI mata krodha re, gumAna eka avasari re.' (co.16) kAlIyAdika dasa rANIone gharma pamADatAM prabhu mahAvIra svAmI upadeza che. "vIra kahaI mama karo vilApa, saMsAra dukha Agara saMtApa; koya na pohatI purI Asa, kharo eka mugatino vAsa. paNi saMyama viNa te navihoya, cetyAne dukha chUTA joya; je cetasaI te sidha thaI, janma jarA maraNi chUTasaI." A rAsakRtimAM vizeSa prakAre upadeza tattva samAyeluM che. kavi sanAtana satyone prasaMga maLatAM sahajatAthI upadeze che. saMvAdazailI: A rAsakRtimAM mahArAjA zreNika ravamAnI puruSa tarIke prastuta thayA che. mahArAjA prasenajita dvArA lakhAyelA patro ane rAjakumAra zreNika dvArA apAyelA uttarone manomaMthanamAM kavinI patra lekhana zaktino unmeSa jovA maLe che. anAthI muni ane mahArAjA zreNikano zAstrokta saMvAda rocaka rIte kavie Alekhyo che, jemAM anAtha ane sanAthano bheda kavie mArmika rIte varNavyo che. koNikarAjAe ceDA rAjAne lakhelA patramAM kavinI patralekhana zailIno kuzaLa anubhava thAya che. zukana sArA ane mAThA prasaMgoe zukananuM varNana karavuM e madhyakAlIna kavionI eka vizeSatA che. kavi lAvaNyasamaye "vimalaprabaMdha' nAmanI rAsakRtimAM zukana-apazukananuM nirUpaNa karyuM che. kavi samayasuMdare mRgAvatI copAImAM zubha zukanonI yAdI ApI che. temA kuMvArI kanyA, rAza bAMdhela baLada, savacchI gAya, For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 dahIM bharela pAtra, vezyA, matsyayugala zubha zukana che. prasthAna veLAe zubha muhUrta jovAno rIvAja te samaye atyaMta pracalita hato. tatkAlIna samAjanI mAnyatAo kavi ApaNI samakSa rajU kare che. abhayakumAra rAjagRhI nagarImAM pravezyA tyAre temane kuMvArI kanyAnA zukana thayA. A rAsakRtimAM kuMvArI kanyA, zrIphaLa, kaMku, akhANuM, nAgaravelanA pAna, sopArI ItyAdine zubha zukana mAnyA che. tavakumArIe zrIphala grahI, Avi kuMku-gholi re; eka akhANuM kari karI, mAMhi phophaLadroare. samAja darzanaH madhyakALanI sAhityakRtiomAM tatkAlIna samAja, tenA rItarivAjonuM pratibiMba jovA maLe che. * strInA sAmAjika mobhAno Acho paricaya maLe che. * te samayanI khAdya sAmagrIno khyAla Ave che. * strIne zaMkAnI najare jovAmAM AvatI hatI. * dAsapaNuM karatAM strI-puruSane mAlIkanI AjJAnuM pAlana karavuM paDatuM hatuM. * hAra ane hAthI joI padmAvatIrANInI IrSA e strInA nirbaLa pAsAnuM Alekhana che. * vIra nArI potAnA kaMthane raNamAM mokalAvatI vakhate kapALe tilaka karI tenuM abhivAdana karatI ane raNamAM laDatA kaMthane joI gaurava anubhavatI. * zvasura gRhe rahevAmAM jamAIno mobho nathI evuM spaSTa thAya che. * uttama kanyAnI pasaMdagI mATe rAjAo nIcalA vargamAMthI guNiyala kanyA pasaMda karatA hatA. * strI lakSmI ke IndrANI jeTalo Adara pAmatI hatI. * te samaye vidAya veLAe kariyAvaramAM vastuo bheTa apAtI hatI je dAyajAprathA tyAre paNa hatI. * zakuMtalAne kaNvaRSie patigRhe jatA zikhAmaNa ApI tema sunaMdAne vidAya ApatAM mAtA-pitAe bhalAmaNa karI. * madhyakALamAM samAjamAM bheLaseLa, ochAtola, adata levuM, lobha vRtti jevAM aniSTo hatAM je ratnacUDa, mammaNazeTha, rohakumAra, koNika rAjA ItyAdinA caritramAM jovA maLe che. vezyAvRtti niMdya hovA chatA madhyakALamAM teno prasAra ThIka ThIka jaNAya che. rAjAo paNa potAnuM kArya saMpanna karavA temano Asaro letA hatA. A pramANe kavinI rAsakRtimAM tatkAlIna sAmAjika paristhitino, rItarivAjono paricaya maLe che. rAjanItiH mahArAjA zreNika prajAnuM putravatu pAlana karatA hatA, jyAre caMDapradyotana jevA rAjAnA dUta lohajaMgha lokone pIDatA paNa hatA. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zreNika rAsa ane abhayakumAra rAsamAM AvatI samAna kaDIo zreNika rAsanI kaDI abhayakumAra rAsanI kaDI 9 thI 14 15 thI 30 31 thI 48 49 50 268 thI 273 276 thI 290 294 thI 311 313 320 383 385 thI 390 395 thI 398 410,411 418 420 thI 422 431 thI 433 435 thI 437 440 thI 443 462 thI 472 475 thI 782 484 thI 486.1 488 thI 491 492 thI 505 507 thI 509 681 687.1 689,690 830 832 834 thI 841.1 844 846, 847 849.1 904 thI 106 909 11pa1,11para 1215 thI 1223 1255 thI 1260 1264,1265 1269 1270 thI 1290 1292 thI 1296 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' For Personal & Private Use Only 51 para thI 57 58 thI 61 62,63 64 65 thI 67 68 thI 70 71 thI 73 74 thI 78 78 thI 88 89 thI 96 97 thI 99.1 100 thI 103 104 thI 126 746 thI 748 754 755.1 757,758 767 768 769 thI 776.1 666 778,779 kula baMne rAsanI 189.4 kaDIo samAna che. noMdha :-.1 eTale ke be paMktimAMthI eka paMkti samAna che. (noMdha H saMbhava che ke kavi dvArA muLamAM zreNika rAsa racAyo haze tyAra pachI abhayakumAra rAsa sAMbhaLavAnI IcakA thaI hoya jethI temaNe svataMtra abhayakumAra rAsa racyo hovo joIe, jethI ghaNI kaDIo samAna che.) 780.1 850 thI 852 853 855,856 948 thI 956 957 thI 963 965,966 967 Ta dhI Tara 989 thI 993 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zreNika rAsa khaMDaH 1 duhA : 1 maMgalAcaraNa Adi anAdi sarasatI, sadAlagaMI tujha mAna; sahu ko sevaI sAradA, bAla karAI tujha dhyAna SaTu darIsaNamAM tuM sahI, tAharo saghalaI vAsa; karo kRpA jo gAII, nara zreNikano rAsa samar sarasvatI bhagavatI, dhyAna dharuM navakAra; Adi anAdi arIhaMta japuM, jima pAmuM bhavapAra sakala sidhi samar sahI, gaNadhara karUM praNAma; ArAdhU vijhAya naI, jima sIjhaI mujha kAma sakala sAdhu supari namuM, kevalajAnI sAdha; sIlavaMta muni naI namuM, na karaI kaho bAdha trividhi tapIyA muni namuM, jina paDhavAno jApa; Agama moTA vAdi namuM, nAsaI pUrava pApa eNaI dhyAni mati nIramalI, mukhi sAradAno vAsa; paDhama tIrthaMkara ehasaI, kahuM zreNikano rAsa artha - he zrutadevI! tAruM astitva anAdi kALathI zAzvata che. tAro mobho (astitva) traNe kALamAM sadA che. he zAradA! sau koI tArI upAsanA kare che. abudhajana tAruM dhyAna kare che. ...1 bhAratanA cha darzanomAM tuM kharI zrutadevI che. tAro caturgatimAM sarvatra vAsa che. te mAtA! mArA para kRpA karo to huM zreNika rAjAno rAsa gAuM. he vidyAnI devI zAradA! tamAruM smaraNa karuM chuM. huM paMcaparameSThImaMtranuM ciMtana karuM chuM. huM traNe kALanA sarva arihaMta paramAtmAnuM nAma smaraNa karuM chuM, jethI bhava samudra pAra karI zakuM huM siddhAlayamAM vasatA anaMta siddha paramAtmAnuM smaraNa karuM chuM. (tIrthakaronI vANIne sUtrarUpe gUMthanArA, gaNanuM netRtva karanAra) gaNadhara bhagavaMtonuM smaraNa karuM chuM. (zrI saMghamAM paThana-pAThana karAvanAra) upAdhyAya bhagavaMtonuM ArAdhana karuM chuM jethI mArA sarvakAryo nirvibapaNe pUrNa thAya. ... 4 (aDhIdvIpamAM rahelA) sarva sAdhu bhagavaMtone mananA ullAsapUrvaka namaskAra karuM chuM. kevaLajJAnI ane zIlavaMta muni bhagavaMtone namaskAra karuM chuM, jethI mArA kAryamAM koI bAdhA-pIDA na Ave. . 5 (mana, vacana ane kAyAnA traNe yoga para niyaMtraNa karanArA) huM tapAvI munirAjone namuM chuM. jJAnArjana karI rahelA abhyAsI saMtone, Agama vizArado, ane moTA moTA vAdI mahAtmAone huM vaMdana karuM For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' chuM, jethI mArA pUrva saMcita pApa karmano kSaya thaze. pUrvAcAryonuM smaraNa karavAthI buddhi nirmaLa bane che, mukhamAM mAtA sarasvatIno vAsa thavAthI anupama vANI upaje che. mAtA sarasvatI sau prathama tIrthaMkaranA mukhe vase che tethI sau prathama tIrthakarone praNAma karI huM zreNikarAjAnI rAsa kRtinuM kavana karuM chuM. copAIH 1 jaina bhUgoLa - aDhIdvIpa varNana nRpazrenikane gAsi6 rAsa, bhaNatAM guNatAM pohacaI Asa; kavaNa dvIpa kuNA khetri vAsa, kahe suM desa nagara valI tAsa prathavI yojana lAkha pistAla, mAnava khetra sadAya kAla; aDhI dvIpamAM mAnava rahaI, jaMbUdvIpathI vivarI kahaI lAkha joyaNa thAlI AkAra, lavaNa samudra te pAchali sAra; pohalo joyaNa lAkha te doya, khaMDa ghAtakI Agali hoya cAra lAkha joyaNanuM jANi, kAlodadhi pachaI samudra vakhAMNi; ATha lAkha joyanano ghAri, pachaI puSkaravara dvIpa vicArI sola lAkha yojananuM soya, mAnaSottara vaci pharatuM hoya; teNei karI aradha dvIpamAM vAsa, ATha lAkha yojana kahuM tAsa pUrva thakI ko pazcima jAya, lAkha pistAlIsa yojana thAya; akarama bhomi kahu ahIMa trIsa, karama bhoMmiM te panara kahIza mAnava khetranI eha kathAya, kuNa thAnaki huu zreNika rAya; jaMbudvIpa anopama jeha, asaMkhya dvArSi vITiuM teha asaMkhya sAyara pAchali phariyA, vividha varNa vAri te bharAyA; jaMbudvIpa te vacimAM hoya, cyAra poli jatIDhuM joya vacimAM mera sovana maI kahuM, bharata khetra dakSaNA dasi lahuM; joyaNa pAMcasaMI naI chavIsa, chakalA upara bhAkhaI Isa dhanuSa taNo ahII AkAra, vici vaitADhaca rUpAno sAra; joyaNa paMcavIsa UMvA teha, paMcAsa yojana poholo jeha mUrli doya guphA kahevAya, tahI cakrI dalacAlyAM jAya; traNi khaMDa uttara dasi jeha, sAdhI pAchA AvaI teha uttara bhArata sahu eha naI kahaI, dahiNa bharata ANi gama rahaI; traNa khaMDa te mAMhi hoya, cha khaMDano vivaro joya artha - huM mahArAjA zreNikano rAsa gAvuM chuM. A rAsa kRti bhaNatAM, gaNatAM sarva abhilASAo pUrNa thaze. . 19 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jambudvIpa Ivara valaMdhara UTTA kula 2 uttara aparAjita dvAra hich h132b fee T E Pbal prabhAsa khaMDa6 khaMDa 1 aMtarakIpa Sna PRODE 32 dIdha vatAya khaMDa pa airavata kSetra what - rAha the US uttara khaMDa 3 zikhara parvata zikharI parvaja * $1}sh | //// //////////////// pravRttavaitADhaya moghavatparyAya ja nathI che paraNyavata kSetra mahA puMDarI ke draha | rukSmI parvata - vRttavaitADhaya gadhApAtI rakhyaka kSetra aMratadvIpa nArI kAntA nadI ] Phka TI nIlavacata parvata kezarI draha nIlavayata parvata sUryadvIpo 25. va. vijaya 16 sudhI dvijaya 27 mahAvapra vijaya 28, 15 kAvatI vijaya R, 1 guvijaya 3. suvaSNuvijaya 32, mAdhilovatI vi . meM 7 %b] p]k 'f velaMdhara gaMdhamAdane mAlyavaMta 1, kaccha vijaya 2, sukajI vijaya Y, upakAvatI vijaya ke, mahA kaccha vijaya 6, maMgalAvarta jijaya 5. Avata vijaya ha, budha karAvatuM vijaya 8, pulakulAyatI vijaya) videha pUrva ht G DSbpAtAla ' kale re , / bhadrazAla vana pAtAla kalara ANDE sItAdA nadI sIdhI nadI apara rU| sUryadvIpa - 23. kumuda vijaya t2. nalina vijaya 24 zAkha vijaya salilAvatI oi s, pakSapA visA ra4, parbagAvatI vi ', vidyabha | 17, padhavijaya 8. supaDA vijayI kacanagiri somanasa 000 15, maMgalASanI vicAra 15, ramaNIya vijayI 14, e vijaye. 13, rAma vijaya 2 4 12 dhansa kaMghitI picara 11. pahAvAsa vijaya 10, suvaHvijayA velaMdhara gautamadvIpa niSadha parvata tibiMcha draha niSadha parvata harikAtA nadI rivarSa tenuM vRttavaitADhya vikaTApAtI - hari salilA nadImAhimavata parvata mahAviMta parvata mahA pAha rohitANA nadI A. himavata kSetra ghu himavaMta parvata khaMDa 3 uttara pI - vRttavaitADhaya zabdApAtI laoN Damavata parvata zaSabha kure bharata kSetra khaMDa 5 ? SY samiU paDapAtA anuvelaMdhara dIgha vatArtha | khaMDa 2 khaMDa 6 bharata kSetra prabhAsa - ayodhyA varadA padha dakSiNa vijayaMtahAya aMtarakIpa kula razI D]BE valaMdhara kiyupa For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhu ra ta kSe trA laghu himavaMta parvata siMdhukhaMDa 3 padma kahe che madhyakhaMDa 4 uttarArdha bharata gaMgAkhaMDa 5 For Personal & Private Use Only and Daniel siMdhukhaMDa 2 gaMgrAkhaMDa 6) dakSiNAI bhUratA madhyakhaMDa 1 aSTApada 5. jANItI niyA gaMgA nadI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNika mahArAjA kayA dvIpamAM, kayA kSetramAM rahetA hatA ? temanA deza nagara vizenI mAhitI huM kahIza... 8 45 lAkha yojananA vistAravALI A pRthvI upara sadAkALa mAnavonuM astitva che. 45 lAkha yojananA vistAravALI A pRthvIne aDhIdvIpa kahevAya che. tyAM mAnavono (kAyama) vasavATa che. A aDhI dvIpanI madhyamAM jaMbudvIpa che. tenuM vivaraNa kahuM chuM. (juo citramAM) ... 9 jaMbudvIpa eka lAkha yojanano che. te thALI AkAre goLa che. jaMbudvIpane pharato lavaNa samudra che. te be lAkha yojanano pahoLo che, tyAra pachI dhAtakI khaMDadvIpa che. ... 10 te cAra lAkha yojanano che, te jANo. tyAra pachI kAlodadhi samudra che. te samudra ATha lAkha yojanano pharato cAre tarapha che. tyAra pachI puSkaravaradvIpano vicAra che. 11 puSkaravaradvIpa soLa lAkha yojanano che. tenAM madhyamAM pharato mAnuSottara parvata che tethI ardha puSkarava2dvIpamAM ja manuSyano vasavATa che. teno ATha lAkha yojanano vistAra che. 12 A rIte pUrvathI pazcima jatAM aDhIdvIpano vistAra pistAlIsa lAkha yojanano thAya che. jaMbudvIpamAM trIsa akarmabhUmi che temaja tyAM paMdara karmabhUmi che. ka 13 A aDhIdvIpanA manuSya kSetranI kathA che. mahArAjA zreNika manuSya kSetramAM kayA sthAne hatA te kahuM chuM. aDhIdvIpamAM jaMbudvIpa anupama che. te asaMkhyAtA dvIpothI vIMTaLAyelo che. ... 14 A jaMbudvIpane pharatA pAchaLa asaMkhyAtA samudro che. A samudro vividha raMganA jaLothI bharelA che. A asaMkhyAtA dvIpa ane samudronI madhyamAM jaMbudvIpa che. A jaMbudvIpane pharato koTa-killo che, tene jagatI kahevAya. tenI pahoLAI cAra yojana che. 15 jaMbudvIpanI vacamAM maMdara-merU parvata che. te saMpUrNa suvarNamaya(svaccha ane manohara) che. merU parvatanI dakSiNa dizAmAM bharatakSetra che. teno vistAra pAMcaso chavvIsa yojana ane 6 kalA(para6 6/19 yojana)no che ; tevuM jinezvara deva kahe che. 17 bharatakSetrano AkAra (ardhacaMdra) dhanuSya jevo che. bharatakSetranI barAbara madhyamAM vaitADhaya parvata che. te pUrNatayA rajatamaya che. te paccIsa yojana UMco che ane 50 yojana pahoLo che. (juo citramAM) ... 16 vaitADhaca parvatanI taLeTImAM tamizrA ane khaMDaprapAta nAmanI be guphAo che. tyAM cakravartInuM sainya jAya che. traNa khaMDa je uttara dizAmAM che, tenA para cakravartI vijaya meLave che. *** 17 18 ... uttara dizAnA traNa khaMDane uttara bhArata kahevAya che. tyAra pachI cakravartI dakSiNa bhArata upara vijaya meLave che. tyAnAM rAjAo cakravartInI AjJAmAM rahe che . tenA traNa khaMDa che . A cha khaMDanuM varNana joIe....19 (2) zrI jaMbudvIpa prajJapti, pakSa prathama vakSakAra, sUtra-11, pR.-11/12 (3) zrI jaMbudvIpa prajJapti, chaThTho vakSakAra, pR.-439 (4) cakravartI : vizeSa mAhitI mATe juo pariziSTa vibhAga (1) jaMbudvIpanuM vivaraNa - zrI jaMbudvIpa prajJapti, sUtra-3, pR.-4. A uparAMta ladhusaMgrahaNI, kSetrasamAsa, bRhatsetrasamAsa lokaprakAza graMthamAM che. For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" Arya deza e SaTa khaMDa taNo vistAra, vasaI batrIsa hajAra; Araya desa sADha paMcavIsa, bIjA anAraya kahaI jattadIsa dAdiNa bharata madhi khaMDa majhAri, aneka desa vasaI teNaI ThAri; Araya desa sADhA paMcavIsa, vasaI tihAM te vivarI kahIsa magadha desa dasa valI aMga, kAsI kosala baMga DulikiMga; kurkasmAda jaMgala paMcAla, soraTha desamAM dezamAM nara sukumAla kacha videha ani saMdarbha, zAMDilyaga desamAM dharma sulabha; siMdhu sUrasena varanATa, cAMca desa nara nahI ucATa deza dazArNa bhaMgI lATa, kuNAla kuMDa mAMhA ghara jaha; caMDAla aradho kekaI desa, jihAM pAtigano nahI lavalesa ... 24 artha :- A cha khaMDano vistAra kahuM chuM. cha khaMDamAM pratyekanA 32,000 dezo rahelA che. temAM sADA paccIsa Arya deza che. bIjA anArya deza che; evuM jineza kahe che. ... 20 dakSiNa bhAratanA madhya khaMDamAM te sthAne aneka deza vaselA che. tyAM sADA paccIsa Arya dezo rahelA che. tenA huM nAma kahuM chuM. (cha khaMDamAM 1,92,000 dezo che. temAMthI phakta 2pA Arya deza che. bAkInA 31,974 anArya deza che.) magadha deza, aMgadeza, kAzI deza, kozala deza, baMgadeza, kaliMgadeza, kurUdeza, kuzAvarta deza, jaMgala deza, pAMcAla deza, saurASTra dezamAM dhArmika ane sukomaLa hRdayanA jIvo rahe che. ... rara kauzAMbI deza, videha deza, vatsa deza ane zAMDilya dezamAM dharma sulabha che. siMdhu deza, malaya deza, sovIra deza, varaNa deza, cedidezamAM koI manuSyane ucATa-ciMtA nathI. dazArNa deza, bhaMga deza, lATa deza, kuNAla deza, caMDa deza ane aDadhA kekayArpha dezanA nagarajano dhArmika vRttivALA hovAthI tyAM pApakarma bilakula nathI. rAjagRhI nagarInuM bhaugolika varNana sADhA paMcavIsa desa e joya, uttama mAnava e mAMhi hoya; magadha desa rAjagrahI jAMhi, zreNikarAya nara huu tyAKi gaDha nagarI sabalo vistAra, laMba paNaI yojanaHvAra; nava yojana te pohalI sahI,laMkA nagarI upama karI (2) zrI brahda jaina thoka saMgraha, bola naM.-25, pR.-79/80. noMdha :Adezo - jaMbudvIpano dakSiNa cheDAno bhUkhaMDa bharatakSetranA nAmathI vikhyAta che. te ardhacaMdrAkAra che. tenI pUrva, pazcima ane dakSiNa dizAmAM lavaNa samudra che. uttara dizAmAM culahimavaMta parvata che. culahimavaMta parvatathI nIkaLatI gaMgA ane siMdhunadInA kAraNe bharatakSetranAM cha bhAga paDe che. prathama khaMDa Arya khaMDa che. 2,3,4,5,6 anArya khaMDa che. prathama khaMDane madhyakhaMDa kahevAya che. temAM sADA paccIsa Arya deza che. *. 24 raha For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaibhAragiri paravata yAMhi, vipulagiri bIjo chaI tyAMhi; ratnAgiri sovana giri sAra, rUpagiri sabalo vistAra jaMtraDhIMgalI tihAM jaI nAli, trasUla golA tihAM nihAla; viSama DuMgarA viSamo mAra, e rAjahIno ziNagAra ... 28 artha :- uparokta sADA paccIsa Arya deza che. temAM ucca jAti ane guNomAM zreSTha hoya tevA Arya loko vase che. magadhadezamAM rAjagRhI nagarI hatI. A nagarImAM mahArAjA zreNika janmyA hatA. ... 25 rAjagRhI nagarIne pharato surakSita majabUta killo hato. rAjagRhI nagarI vizALa hatI. te eka yojana lAMbI ane nava yojana pahoLA vistAranI hatI. tenI zobhA laMkA nagarI jevI anupama hatI.... ra6 nagarInI eka bAju vaibhAragiri parvata hato. bIjI bAju vipulagiri to trIjI bAju ratnagiri ane suvarNagiri parvata hatA. rUpagiri parvatano vistAra ghaNo moTo hato. magadha deza vizALa parvatonI hAramALathI cAre tarapha surakSita hato.' .. 27 rAjagRhI nagarImAM jaMtra, DhIMkalI (hatheLIthI vAgatuM vAgha) jevA saMgItanA vAdya hatA. vaLI tyAM topa, trizuLa, dArugoLo paNa najare paDato hato. rAjagRhI nagarIne pharatAM viSama raLiyAmaNA parvato ane sakhta mAranI ghAMTI(aDacaNa) hatA, je rAjagRhI nagarIno zaNagAra hato. rAsanAyakano janma prasenijata karaI tihAM rAya, akara anyAya karayA teNaI tyAga; lAta lAMpaDA cAbaka lAkaDI, e cyAraI naI velA paDI rAji nikaMTaka rAjA karaI, so kanyA suMdara joI varaI; kalAvatI paTarANI sahI, suka bhogavatI gR5 gahaI nahI anukaramiM so beTA thAya, kalAvatI suta zreNika rAya; vidyA cauda bhaNyo nara teha, zastra bheda jANaI nara jeha prathama vaI navi zikhyo jJAna, bIjI vaI navI meluM dhAna; trIjI vaI zreya navi sAdheya, cothI vaI te karayuM kareha tehiM zreNikAdika suta jeha, sakala kalA nara sIkhyA teha; prasenajIta dekhI harakhaMta, RSabha kahaI suta naI nirakhaMta ... 28 ... 33 (1) vipula, ra, udaya, svarga ane vaibhAragiri. A pAMca pahADothI gherAyeluM hovAthI rAjagRhIne giritraja kahe che. bauddhika ane vaidika paraMparAmAM tenAM judAM nAmo che. vaidika paraMparA - vahAra, bAraha, vRSabha, RSigiri, caityaka, bauddha paraMparA - caMdana, mikjhaphuTa, vebhAra, Isamiti, vemunna. A pahADo Aje paNa rAjagRhImAM che. magadhanI rAjadhAnI rAjagRha vividha nAmothI oLakhAtI hatI. jemake magadhapura, kSatipratiSThita, caNakapura, kuzAgrapura. ahIM bhagavAna mahAvIre sauthI vadhu cAturmAsa karyA hatAM. te rAjagirinA nAmathI vizrata che. te bihAra prAMtanA paTaNAthI pUrva ane gayAthI pUrvottaramAM avasthita che. (zrI aMtagaDasUtra pR. 220-221.) For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' artha:- tyAM (prajAvatsala ane dharmaparAyaNa) prasenajita nAmanA evA zizunAga vaMzIya rAjA rAjya karatA hatA. temaNe karavero ane daMDanItino tyAga karyo hato. temanA rAjyamAM sarvatra zAMti hatI tethI) lAtono prahAra, tamAco mAravo, koraDAnA mAra mAravA, soTI vIMjhavA jevI cAra prakAranI zikSA karavAno avasara jana Avyo. ... ra9 rAjA niSkaTaka rIte rAjya karatA hatA. teo svarUpavAna ane guNavAna hovAthI temane so suMdara kanyAo paraNI hatI. A so rANIomAM kalAvatI nAmanI temanI mukhya paTarANI hatI. mahArAjA prasenajita potAnI rANIo sAthe Indra jevA divya sukho bhogavatA hatA. ... 30 mahArANI kalAvatIne so putronI prApti thaI. (A rAsakRtinA nAyaka) rAjakumAra zreNika (biMbasAra)e mahArANI kalAvatInA putra hatA. yogya vaya thatAM temane pAThazALAmAM vidyAbhyAsa mATe mokalyA. teo cauda vidyAmAM pAraMgata thayA. temaNe kuzAgra buddhinA kAraNe temaNe zAstranA sarva bhedo-prabhedone alpa samayamAM jANI lIdhA. ...31 je vyakita jIvananI prathama avasthAmAM jJAnArjana na kare, bIjI avasthAmAM dhananuM upArjana na kare, trIjI avasthAmAM dharmanuM AcaraNa karI Atmazreya na kare tevI vyakita potAnA AyuSyanI cothI(aMtima) avasthAmAM zuM karI zake? .. 32 mahArAjA prasenajite potAnA zreNikAdi sarva putrone vidyAbhyAsa zIkhavyo. teo potAnA vidyAvaMta putrone joI khuza thayA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, mahArAjA potAnA putranuM nirIkSaNa karavA lAgyA.... 33 duhA : 2 ramaNi kaMcana kanaka dhari, AMgaNi sUta sapUta; parama puruSa pUjyA vinA na lahaI e ghara sUta nRpa suto nija mAlII, eka dina ciMtaI eha; suta ketA uchAMchalA, AjJAna mAni teha karuM parikSA pUtanI, kohonI budhi susAra; rAjya jogi jANI karI, sopuM gharano bhAra ... 36 artha - suMdara ane manoharabharyA, dhanadolata, suvarNa temaja kuTuMbanI Abaru vadhAre tevA vinayavaMta putro je gharanA AMgaNAmAM hoya, te ghara dhanya che. uttama puruSonI sevA-bhakti karyA vinA koI gharamAM Avo zreSTha suyoga prApta na thAya. ... 34 eka divasa mahArAjA prasenajita potAnA mahelamAM ArAma karatA hatA tyAre temane eka vicAra Avyo ke "mArA putro to ghaNA che. teo jJAna ane zaktimAM samAna kakSAnA che paraMtu keTalAka putro uchAchaLAM ane avinayI hovAthI teo mArI AjJAnuM pAlana nahIM kare. ... 35 (magadha dezanA uttarAdhikArI banavAnuM sAmarthya koNa dharAve che, te mATe) huM putronI parIkSA karuM. kayo For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 putra buddhizALI che? je buddhimAna, vinIta ane prajApriya haze te rAjyanuM saMcAlana karavAnI yogyatA dharAvaze. rAjyanI dhurA tevA putrane soMpI huM nivRta banIza." ... 36 uttarAdhikArInI cakAsaNI DhALa : 1 catura caMdrAnanI e dezI. rAga malhAra. ghara taNobhAra suta naIdIuM, karaI Apa parISyAya re; kumara melyA savi ekaThA, bolyo budhi syu rAya re *** 37 putra parIkSA tihAM nRpa karaI... AMcalI. mahirA kAma karUM kAraNi, beso uraDA mAMhaI re; sukhaDI kaMDIA jali bharI, muMkaI rAya valI tihAMya re *.. 38 50 mama choDo kaMDI DhAMkaNuM, khAyo sukhaDI vIra re; kuMbha mukha pora ma khesavo, pIu sItala nIra re 39 putra bhukha lAgI tava uThIA, khAdhuM kAMI navi jAya re; sakala zreNika naI pUchatA, kasyo che ja upAya re *** 40 50 budhi zreNika tihAM Apato, talaI patharocIra re; sabala khaMkherayo kaMDIA, bhUko vAvaro vITu re *.. 4150 mAratA pATuu kaMDII, dhAMdhAlaI tihAM dhIra re; peTa bharI khAI sukhaDI, paNi kima pII nIra re ... 4250 sAlu taNIya pacheDIla, vIMTaI kuMbha naI tihAM re; jala bharayAM vastra leI karI, nIcoI mukha mAMhare 43 putra tAta ughADaI uraDo, pUchaI bhUkhanI vAta re; suta karaI zreNika bhrAtathI, sukhI sahu ati thAta re .. 44 50 mAMDa zreNika vakhoDiu, khaMkherI kahyuM khAta re; tuma suta ANa na lopatA, navi dUhavatA tAta re .. 45 putra eka dina bhojana kAraNi, baI sArayA so vIra re; kanakanA thAlamAM prIsatAM, chUta khAMDa naI khIra re ... 46 putra ravAMna zakArI mUkatA, nAThA mukiya thAla re; zreNika budhi vicArato, dekhI kUtarA kAla re thAla thakI eka kolIuM, mukaI Apa mukhamAMhi re; pAtra uDADI nAkhato, svAna tihAM valage re *.. 48 putra 47 putra For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *** 5ra 50 *** pa3 50 vAna na lagaI teNI thAlII, zreNika kolIyA leha re; thAla bIjuM valI nAkhato, vAna tihAM valage re .. 49 50 akeka kavala laI thAlathI, laI pacha Iha nAkheha re; prasenajita rAya jANIui, rAya jogi chaI eha re . 50 50 mAMDa mohaDaIya vakhoDIuM, bhikhArIA zreNika re; putra navANuMa tume bhalA, dharI ravAnanI bIka re eka dina maMdira lagADI, bhAkhaI Ima rAya re; jeha luTAI nara tehanuM, leI maMdire jAya re putra dhAyA teva ghara bhaNI, lII hAthI boDI re; azva vRSabha ratha pAlakhI, lII kanakanI koDi re jaI bhaMbhA bherIbhalI, lII zreNika rAya re; roga jAya SaTa mAsano, navo cha mAsa na thAya re . 54 putra rAja darabAri saghalA milyA, puchaI tihAM ha pitAya re; koya ghoDA ko pAlakhI, bhaMbhA zreNika re ... papa 50 mAMDa zreNika vakhoDiuM, bhaMbhA phUMkato phiri re; putra navANua ridhi bhalaI, RSabha te sukhI dhari re .. pa6 putra artha :- (mahArAjA prasenajita sUkSma buddhinA dhaNI hatA.) rAjyanA uttarAdhikArInI nimaNUka karavA mahArAjAe potAnA putronI parIkSA karavAno vicAra karyo. temaNe putrone AmaMtraNa ApI bolAvyA. rAjakumAro eka jagyAe ekaThAM thayA tyAre mahArAjAe parIkSA karatAM kahyuM. ... 37. he putro! mAruM kArya karavA mATe tame A oraDAmAM beso." A oraDAmAM zuddha ghInI banAvelI mIThAInAM karaMDiyA ane pANInAM bharelAM jhamatAM mATalAM tyAM mUkAvyA hatA. ... 38 rAjAe kahyuM, "he putro! A karaMDiyAnuM DhAMkaNuM kholyA vinA tame mIThAI khAjo temaja ghaDAnuM moTuM choDaDyA vinA zItaLa pANI pIjo." (rAjakumArone khaMDamAM besADI rAjAe daravAjA baMdha karAvyA.... 39 samaya jatAM rAjakumArone bhUkha lAgI. khAvAnuM sAme hovA chatAM tene choDayA vinA khAvuM zI rIte? koI upAya na sUjhakyo, tyAre temaNe rAjakumAra zreNikane pUchyuM, "(A kevI majAka che? zuM ArIte khAvuM pIvuM saMbhava che?) bhAI ! koI upAya che?' ... 40 rAjakumAra zreNike upAya batAvatA bAMdhavone kahyuM, "tame jamIna para eka vastra pAtharo. mIThAInA karaMDiyAne khUba jhaDako, paTako, halAvo, mIThAIno bhUkko thaze. vAMsanA karaDiyAmAMthI A bhUkko chidra vATe cAre bAjuthI bahAra Avaze te khAvAnA upayogamAM lejo. (1) DhALa - 1nI kathA tri.za.pu.ca., parva-10, sarga-6, pR.103-104. ... 41 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 sarva rAjakumAro mIThAInA karaMDiyAne pAda prahAra karavA lAgyA temaja khUba halabalAvavA mAMDayA. mIThAIno bhUkko thatAM te vAsanA karaMDiyAnA chidramAMthI bahAra Avyo. rAjakumAroe peTa bharIne sukhaDI khAdhI paraMtu have pANI zI rIte pIvuM? ... 42 (rAjakumAra zreNike batAvelA upAya anusAra) rAjakumAroe potAnA khabhe rahelI malamalanI pacheDI (dupaTTo ke khesa) pANInA ghaDAne pharatI vIMTI dIdhI. (navA korA ghaDAmAMthI pANI jhamatA) pAtaLuM kapaDuM bhInuM thayuM, tene mukhamAM nicovI rAjakumAroe pANI pIdhuM. ... 43 pitAjIe thoDA samaya pachI oraDo kholyo. temaNe pUchayuM, "vatso !khAI-pIne tame tRpta thayA ke nahIM?'' putroe pitAne rAjakumAra zreNikanI hoMziyArI ane caturAInI vAta karI. tenA kAraNe amArI sudhA ane tRSA zAMta thaI. ame sukhethI khAdhuM ane ThaMDu pANI pIdhuM. .. 44 mahArAjA prasenajite (moDhuM macakoLatAM) baLapUrvaka rAjakumAra zreNikanI A yuktine vakhoDI nAMkhI. temaNe Thapako ApatAM kahyuM, "teM catura banIne cUro karIne(khaMkherIne) khAdhuM ane gaMdu pANI pIdhuM? tArA bhAIo kadI mArI AjJAnuM uthApana karatA nathI. teo mArA hRdayane kadIThesa pahoMcADatA nathI.... 45 eka divasa pharI badhA rAjakumArone ekatrita karI prasenajita rAjAe bhojana karavA besADayA. sonAnI thALImAM svAdiSTa ane khubudAra ghI ane khAMDa nAkhI banAvelI khIra pIrasAI. ...46 jevA rAjakumAro jamavA beThA khIrano ekAda ghUMTaDo pIdho ja hato tyAM to IrAdApUrvaka prasenajita rAjAe choDelA zikArI kUtarAo AvIne jhapaTayA. acAnaka kUtarAonA dhasI AvavAthI ane bhasavAnA avAjathI DarIne rAjakumAro thALI tyAM ja mUkI bhAgyA. buddhizALI rAjakumAra zreNika tyAM ja rahyA. temaNe vikarALa kUtarAone joyA. jevA zikArI kUtarAo najIka AvyA tevA ja rAjakumAra zreNike AjubAjunI khIranI thALIo kUtarAonI sAme dharI dIdhI. kUtarAo khAvAmAM masta hatA. bIjI bAju rAjakumAra zreNike potAnI thALImAMthI AnaMdapUrvaka zAMtithI khIra khAdhI. ... 48 jevA zikArI kUtarAo najIka AvatA tevA ja rAjakumAra zreNika temane tarata ja bIjI thALI dharI detA, jethI sarva zvAnane thALIne vaLagI rahyA. teo rAjakumAra zreNikanI thALI sudhI na pahoMcyA. ... 49 rAjakumAra zreNika svayaM eka eka kavala potAnI thALImAMthI laI khAtA jatA ane pachI kUtarAone anya rAjakumAronI thALIo dharatA jatA. mahArAjA prasenajite jANyuM ke, "rAjakumAra zreNika ja rAjagRhIno uttarAdhikArI thaI zake tevI tenAmAM yogyAtA che." ...50 mahArAjA prasenajite A prasaMge paNa rAjakumAra zreNikanI prazaMsA na karI. temaNe khoTo gusso (1) divaso pachI mahArAjAe pharI rAjakumArone bolAvI hemakuMbhamAM jaLa bharI lAvI potAnA caraNonuM prakSAlana karavAnuM kahyuM. navANuM rAjakumAroe majUranI jema khabhA para kaLaza lAvI rAjAnA caraNonuM prakSAlana karyuM. rAjakumAra zreNike maMtrI putranA khabhA upara kaLaza upaDAvI potAnA pitA pAse AvI caraNonuM prakSAlana karyuM. (tri.ze.pu.ca. 5.-10, sa.-6, pR.103-104 ane kathAbhAratI pR. 23). For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 karatAM kahyuM, ''zreNika ! tuM bhikhArI (gamAra) che. tuM kUtarAo sAthe jamyo ? tArA 99 bhAIo tArA karatAM ghaNAM samajadAra ane saMskArI che. teo zvAnanI bIke temanI sAthe na jamyA, te samajadArInuM kArya karyuM.''.. 51 rAjAe pharI ekavAra parIkSA karavA mahelamAM Aga lagADI. temaNe kumArone kahyuM, 'jeTalI vastuo mahelamAMthI laI javAya teTalI vastuo laI jAva tene te vastuo huM bheTa ApIza. para badhA rAjakumAro baLatA gharamAM pravezyA. koIe hAthInI aMbADI lIdhI, to koIe jAtivAna azvo, baLada, ratha ane pAlakhI lIdhAM. koIe vaLI maNiratna, suvarNahAra ane suvarNamudrAo lIdhI...pa3 (rAjakumAra zreNike godaDIne pANIthI bhInI karI oDhI lIdhI tyAra pachI baLatA gharamAM pravezyA.) rAjakumAra zreNike bhaMbhA nAmanuM vAjiMtra(chatra-cAmara) ane bherI lIdhI. A vAjiMtranA nAdathI cha mAsano jUno roga naSTa thAya che temaja cha mAsa sudhImAM navo roga utpanna thato nathI. ...54 mahArAjA prasenajite pharI potAnA putrone rAja darabAramAM bolAvyA. badhA putro rAjasabhAmAM AvyA. pitAjIe putrone zuM zuM laIne AvyA te vize pUchyuM. jeNe je vastu gharamAMthI lIdhI hatI te kahI. koIe ghoDA, hAthI, pAlakhI Adi vize kahyuM. jyAre rAjakumAra zreNikane pitAjIe pUchyuM ke, 'tuM zuM lAvyo che ?' tyAre zreNike kahyuM, 'bhaMbhA'. 55 mahArAjA prasenajite pharI rAjakumAra zreNikanA A kAryane khUba vagovyuM. "ghare ghare ane galIe galIe tuM vAjiMtro vagADato raheje. tuM govALiyA banaje. vanamAM gAyo carAvato bhaMbhA vagADato pharaje. tArA navvANu bhAIoe saMpatti lIdhI tethI teo hoMziyAra che, jyAre tuM mUrkha che''. kavi RSabhadAsa kahe che ke teo gharamAM sukhI thaze. . 56 duhA : 3 putranuM apamAna suta zreNika vakhoDiui, nAThI tAharI sAna; havaDAM bhaMbhA kari grahI, pahilIM dIdhuM dhAna putra navAnuM nIramalA, dIdhi svAna naI khIra; bhaMbhA chAMDI dhana grahiuM, te paNi tAharA vIra kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' budhi zarIriM upajaI, dIdhi kiMmi na hoya; jala madhe kachava vasaI, tarI na jANaI soya For Personal & Private Use Only 57 ... 58 : (1) kuzAgranagaramAM agnino upadrava thavA lAgyo. rAjAe udghoSaNA karI ke, 'jenA gharamAM agni lAgaze tene nagaranI bahAra mUkavAmAM Avaze.' eka divasa rasoIyAnA pramAdathI rAjAnA mahelamAM Aga lAgI. rAjAe kumArone kahyuM, ''mArA mahelamAMthI je vastu je kumAra laI jaze, tene te svAdhIna che.'' rAja AjJAthI rAjakumAra zreNike rAjacinha evuM bhaMbhAvAgha lIdhuM. je rAjAone divijayamAM maMgaLakArI che. tyArathI mahArAjA prasenajite rAjakumAra zreNikanuM nAma 'bhaMbhAsAra' pADayuM. mahArAjA prasenajita pratijJA anusAra kuzAgranagara choDI eka koza dUra parivAra sahita AvI rahyA. loko paNa tyAM gayA. lokoe kahyuM, "ame rAjAnA ghare jaIe chIe.'' te uparathI rAjAe tyAM rAjagRha nAmanuM nagara vasAvyuM. (zrI aMtagaDha dazAMgasUtra pR.215-216.) 59 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTa bharo zreNika sahI, moTuM tAharUM peTa; tuM thAIza govAlIuM, rAkhe DhorA neTi mani ciMtaI e nRpa thasaI, bIjA sakala ukaMTha; rakhe haNaI zreNika naI, murikha mAnI kaMTha asiu vimAsI khIjIuM, zreNika upari tAma; cuM Ubho tuM jAya re, teDuM java muMjha kAma zreNika tAma vivArato, page haNI raja jeha; mAna dharI mastaki caDaI, vadanI pasaI teha puruSa paMcArayo je rahe, dhUli thakI te hINa; kApyo tarUara ugatAM, te thohara akalI e kApyo aMba na ugato, je jAti sahakAra; pati khoI pANI gayuM, niMdA na rahaI nara sAra kAga kamANasa kUti ro, cotho Thaga nara nAma; jo kaTherI kADhII, tohi na muMkaI ThAma sIha pacArayo navi khamaI, gaja upamAnyo jAya; kuTaka vacana kAne suNI, cAlyo zreNika rAya jAtAM nRpa chAnuM kahaI, hosaI suta paradesa; baMdhava lAgo tujha valI, havaDAM bhala paradesa ... 68 artha - mahArAjA prasenajite rAjakumAra zreNikane kaTu vacanothI apamAnita karyo. temaNe kahyuM, "tArI buddhi ja bhraSTa thaI che. tuM hamaNAM bhaMbhA hAthamAMthI laI gharamAMthI bahAra Avyo, pUrve te mIThAIne cUro karI khAdhI. (dhAnane dhULa karI khAdhI.) tArAM karatAM to tArA navANu bhAIo hoMziyAra che. temaNe kUtarAone khIra khavaDAvI dIdhI paNa pote kUtarAo joDe na jamyA. have te dhana choDI bhaMbhA grahaNa karI, jyAre tArA bhAIo dhana laIne AvyA. teo kevA samajadAra che te paNa tArA ja bhAIo che.(arthAt tuM Avo mUrkha ziromaNI kema?). ...58 mati buddhi pratyekanA dehamAM upaje che. te koIne vecAtI ApI zakAtI nathI. pANImAM rahelA kAcabAne taratA zIkhavavuM paDatuM nathI. ... 59 he zreNika! tuM to peTU che. arthAt tuM ekalapeTo, svArthI che. moTuM peTa rAkhI ekalA khAvuM yogya na kahevAya. tuM Dhoro carAvanAro govALiyo ja thaIza." ... 60 (mahArAjA prasenajita dvArA levAyelI parIkSAmAM rAjakumAra zreNika dareka vakhate avala naMbare pAsa thayA.) rAjAe manamAM vicAryuM ke, "bhaviSyamAM magadhano sAco vArasadAra rAjakumAra zreNika ja banaze. mArAM For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" ...61. bIjA putro IrSALu che, rakhe! teo rAjakumAra zreNikane IrSAthI mArI nAkhe te hetuthI mahArAjAe bIjA putronI samakSa tenI prazaMsA na karatAM tene mUrkha mAnI tenI avahelanA karI. AvuM vicArI mahArAjA prasenajite rAjakumAra zreNika upara kRtrima gusso karatAM kahyuM, "ATaluM apamAna thavA chatAM zuM ahIM nirlajjanI jema Ubho che? jyAre tAruM kAma paDaze tyAre tane bolAvIza, atyAre tuM cAlyo jA.' ...62 (mahArAjA prasenajite rAjakumAra zreNikane jAkAro Apyo. zreNike vicAryuM, pitAjI taraphathI puraskAra maLaze, paraMtu dareka vakhate apamAna ja maLyuM.) temaNe pitAnI caraNaraja laI mAna pUrvaka mastake caDAvI. temanA mukha para khinnatA hatI. apamAnita thavA chatAM te sthAnane na choDanAra vyakti pRthvInI dhULa-rajathI paNa halako (tuccha) che. thohara nAmanI kAMTALI vanaspati kApavA chatAM pharI pharI uge che. AMbAnuM vRkSa kApyA pachI kadI ugatuM nathI kAraNake AMbo uttama jAtino che. je uttama strIe potAnA patine gumAvyo che, jenI AbarU gaI che, tevI jagyAe uttama vyaktio kadI rahetAM nathI...65 kAgaDA, kUtarA, durjana vyaktio ane Thago e cAra halakI kakSAnA hovAthI haDadhUta, tADana ke apamAnita thavA chatAM te sthAna choDatA nathI. siMha kadI potAnuM apamAna sahana karato nathI. hAthI apamAnita thatAM te sthAna choDI de che, tema pitAjInAM kaDavAM vacano sAMbhaLI apamAnita thayela zreNika kumAra tyAMthI cAlI nIkaLyA. 67 mahArAjA prasenajita potAnA putrane jatAM joI rahyA. temaNe chAnAM AzIrvAda ApatAM kahyuM, "vatsa! paradezamAM tArI khUba pragati thaze. tArA bhAIo tAruM aniSTa kare te karatAM tuM hamaNAM paradezamAM jAya te ja tArA mATe vadhu zreyakAraka che." ...68 paradezagamanathI lAbha DhALa : 2 surasuMdarI kahaI siranAmI e dezI. rAgaH parajIuM. nRpa cAlyo ciMtaI, tehapharI jorUM prathavI jeha pharatAM vidyAha maleha, hoya maMtrI sAthe neha. ciMtaI rAyajI re ... 69 Adhana bhAkhA jeha kalAya, nara nava nava vesa dekhAya; hoya karma taNI parikSAya, ema ciMtI cAlyo rAya rAjakumAra zreNike vicAryuM ke, "bhAgyamAM haze to A dharatInAM pharIthI darzana thaze. paradezamAM javAthI ghaNI vidyAo zIkhavA maLaze temaja aneka loko sAthe maitrI saMbaMdha paNa thaze. ...69 paradezamAM javAthI adhyayano (zAstro)mAM kahelI navI navI kalAo zIkhavA maLaze. deza-paradezamAM vasatA lokonI vividha vezabhUSAnI jANakArI thaze, temaja mArI buddhinI kasoTI thaze arthAt catura thavAze." evuM vicArI rAjakumAra zreNika mahela choDI paradeza javA nIkaLyA. ma ... 70 ... 70 For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 duhA : 4 eka desanaI sevato, zAstra sabhA eka nAri; RSabha kahaI nara te bhalaMI, caturAI tebhaI ThAri paMDita mitra prathavI bhamaI, suNatAM catura ja thAya; ema ciMti nRpa cAlIu, khaDaga grahaI kari rAya 72 artha : kavi RSabhadAsa kahe che ke, eka ja vatana deza (mulakamAM rahenAro), eka zAstra, eka sabhA (samAja, pariSada) ane eka nArIne sevanAro uttama nara kahevAya che paraMtu caturAI tyAM nathI. ... 71 paMDito ane mitro je deza videzamAM paryaTana karIne vividha bhASAo, kaLAonuM jJAna meLave che. temanI pAse caturAI hoya che. anubhavathI meLaveluM jJAna vyaktine hoMziyAra banAve che. evuM vicArI zreNika kumAra hAthamAM talavAra laI paradeza cAlyA. ... 72 DhALa : 3 avanavA anubhavo - ratna prApti surasuMdarI kahaI siranAmI e dezI. rAgaH parajIu. khaDaga muThi rAjA sohaI, virAgara kAMThaI jAya; rohaNAcala Avyo rAya, puNya paragara tihAM paNi thAya aSTamI nara devatA jeha, vegiM daI supanAMtara teha; nadI tIruiM ratna ja eha, uThiM vegiM vehalo leha tihAM vRkSa bhalA chaI doya, samI vRkSa palAkSa ja hoya; vica dholo pAhaNa ja joya, zrubha raniM bharIuM soya mAMhiM ratna bhalAM ja aDhAra, ekiM utarato viSa bhAra; bIjuM apAI jalanaI AhAra, trIjaI karatavya nohaI lagAra cothuM ApaI putra susAra, guNa rUpa taNo nahI pAra; sUravIra paMDita dAtAra, karaI nija kulano udhAra ratna pAMcamuM parakhI joya, malyA pAkhiM vidyA hoya; chaThaI nahI roga ja koya, sAtamuM bhoga saghalA soya rUpa AThamaI sahI palaTAya, nomaI tasyo udadhi jAya; vasta dasamaI sahI parakhAya, viveka agIyAramaI thAya bAramaI aganiM uhalAya, teramaI siMhAdika jAya; dhAra caudamaI te baMdAya, sahu lAgaI panaramaI pAya solamaMI rIjhaI sajAya, strIniM sataramaI raMga dhAya; AMdhaluM chaI locana pAya, aDhAramuM e mahimAya For Personal & Private Use Only ... 71 ... 73 ... 74 ... 75 76 66 ... 78 ... 79 ...80 ... 81 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' .. 73 ratna nA guNa raniM lakheha, rana uparA upari teha temanI pUjA tuMha kareha, mahAruM nAma radaya dhareha tArahI driSTi patha upari jAya, tivAraI pAhaNa vikavara thAya; vIsa varasa ratana mahimAya, tyAri kirti bahu parabhAva lahI supana jAgyo narasAra, gaNyA traNi saI navakAra; uThI cAlyo teNI vAra, so kosa gayo niradhAra dITho sveta varNa pASANa, dekhaI taruaranuM ahidhANa; paDi pathara leta sujANa, deva vacana thayuM paramANa, kavi RSabha karaI ja vakhANa... 85 artha :- rAjakumAra zreNikanA hAthamAM talavAra zobhatI hatI. te jaMgalamAM kinAre kinAre cAlatAM cAlatAM rohaNAcala parvata pAse AvyA. rAjakumAra zreNikanA puNyano udaya thayo. teo vajakara parvatanI guphAmAM sUI gayA. aSTamInI pAchalI rAtrie temane eka suMdara svakhA AvyuM. temane svapnamAM guphAnA adhiSThAyaka deve jhaDapathI AvI darzana ApyAM. puNyazALI AtmA upara deve prasanna thaI kahyuM, "vatsa! (ahIMthI dakSiNa dizAmAM so kosa dUra) eka nadI che. tenA kinAre ratna rahelAM che. tuM jaldIthI uTha, tyAM jaI tuM jhaDapathI ratno prApta kara. ..74 A nadInA kinAre be suMdara vRkSo che. palAza (kesUDA)nAM vRkSo joDAjoDa rahelA che. A vRkSonI vacamAM eka sapheda moTI zilA che. tyAM kalyANakArI ratno bharyA che. ... 75 A zilAnI nIce aDhAra maMgaLaprada ratno che. prathama viSahara ratnathI game tevuM jhera utarI jaze. bIjA ratnanA prabhAvathI anna ane pANInI sulabhatA maLaze. trIjA ratnathI saheja paNa AnAkAnI karyA vinA tamArA sarva kAryo pUrNa thaze. cothA ratnathI svarUpavAna putra prApti thaze. te putranA rUpa ane guNa apAra haze. te zUravIra, paMDita ane dAnavIra haze. te tArA kuLano uddhAra karaze. .. 77 pAMcamA ratnanI cakAsaNI karavAthI vinA abhyAse, guru vinA paNa vidyAnuM smaraNa thaze. chaThThA ratnathI rogono nAza thaze. sAtamA ratnathI ucita bhogya vastuo (divya sukho) prApta thaze. ... 78 AThamA ratnathI rUpa parivartana thAya. navamA ratnathI ciMtA-upadrava dUra thAya. dasamA ratnathI vastunI satyAsatya parIkSA karI zakAya. agiyAramAM ranathI vivekamAM vRddhi thAya. bAramA ratnathI (agnimAM zarIra nabaLe) agni zAMta thaI jAya. teramA ratnathI siMha jevA hiMsaka pazuono sAmano ja na karavo paDe! caudamA ratnathI zarIra para koI paNa prakArano zastrano prahAra na thAya. paMdaramA ranathI rAjA, maMtrI, zreSThIjano taraphathI mAna sanmAna maLe. ...80 soLamA ratnathI zatru rAjA paNa zaraNe AvI jAya. sattaramA ratnathI vanitA vaza thAya. aDhAramA ranathI locana (janmAMdha vyaktine dRSTi) prApta thAya che. ***81 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A aDhAra ratno uparA uparI che. kumAra ! tuM A ratno laI, tenA guNa lakhI leje. te ratno sadA tArI pAse rAkhaje. te ratnonI tuM haMmezA pUjA karaje. kAma paDe tyAre mAruM nAma smaraNa karaje. ...82 (nadI kinAre cAlatAM tuM vRkSa pAse pahoMcIza) te vRkSanI chAyAmAM tuM vizrAma karaje. jevI tArI dRSTi te patthara para paDaze, tevo ja te patthara pragaTa thaI upara uThaze. (tenA para zaMkA na karIza) vIsa varSa sudhI ratnono prabhAva kramazaH vRddhi pAmaze. tArI paNa kIrti ane prabhAva vadhaze." ...83 rAjakamAra zreNika svapnamAMthI jAgRta thayA. temaNe 300 navakAra maMtranuM smaraNa karyuM. tyAra pachI dakSiNa dizA tarapha prayANa karyuM. temaNe nadI kinAre cAlatAM cAlatAM so kosa jeTalo mArga kApyo. ...84 tyAM temaNe devanA eMdhANa anusAra be vRkSo joyAM. A baMne vRkSo ekabIjA sAthe maLelA hatA. jhADanI DALI upara zveta varNano para hato. rAjakumAra zreNikane devanA vakha upara have pAko bharoso (pramANa) thayo. "deva vacana satya che' evI kumArane daDha zraddhA thaI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, rAjakumAra zreNike manathI devanI khUba prazaMsA karI. ..85 duhA : 5 vAsara vIja rayaNI gAja, supuruSa vANI sAra; RSabha deva darasana valI, niphala nohaI niradhAra artha :- divase vijaLI, rAtrie gAja vIja, uttama puruSonI sArayukta vANI(AzIrvAda) ane deva darzana nizcayathI kadI niSphaLa jatAM nathI; evuM kavi RSabhadAsa kahe che. ...86 copAI : 2 araNya varNana saphala thayo sura bolyo jeha, leI ratna naI cAlyo teha; nadI tIra nara Avyo jasiM, mahAvana moTuM AvyuM tasaI tAla tamAla ani varasAga, caMdana nAga ani panAga; AMbA AMbilI bahuu vadhI, vaDa pIpala pADala gayA vadhI jAMbU DADima phula aneka, caMpaka jAyanA nAvaI cheka; ghaNA jIva copada tihAM rahaI, vAgha siMgha gaja haya gahe gaI haraNa rojha cIttara naI gAya, maNighara moTa rahaI teNaI kAya; ghaNI vasaI paMkhInI jAti, paMca varNava saI bahu bhAti garuDa haMsa tItara naI mora, samalI sArasa jIva cakora; vividha paMkhi A nava nava sAda, vaMsayAli muMkaI tihAM nAda vAjaI parabata nAnI jharaNa, phalyA vana dIsaI bahu vartA; aneka jIva bolaI vani tahI, narapati kothI bIhaI nahI mani ciMtaI e kasyA AvAsa, dhina yogI jasa vanamAM vAsa; RSabha kahaI ema ciMtaI rAya, eka vRSa talaI beTho jAya For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ... 90 artha - rAjakumAra zreNike vicAryuM, "Aje mAro avatAra saphaLa thayo. devanAM vacano pramANa che." (kumAre be hAtha joDI devanuM smaraNa karI, pASANane namaskAra karyA. kumAranI samakSa AvI pASANa paDayuM. temAMthI ratno nIkaLyAM. tenA para alaga alaga nizAnI banAvI rAjakumAra zreNika ratna laI AgaLa cAlyA.) nadI kinAre AgaLa vadhatAM keTalAka samaya pachI eka moTuM ghanaghora jaMgala AvyuM. A jaMgalamAM tADa, tamAla, varasAga, caMdana, nAgacaMpo, raktakesara, AMbA ane AMbalInAM UMcA UMcA vRkSo hatAM temaja vaDa, pIpaLo, pADala(rAtA raMganuM phUlajhADa) jevAM khUba UMcA vRkSo paNa hatAM....88 jAMbu ane dADamanA jhADa para khUba patarAi hatI. caMpaka, jAI, jUI ItyAdi puSyonAM apAra choDo hatAM temaja vAgha, siMha, hAthI ane ghoDA jevA aneka prANIo vanamAM AnaMdapUrvaka rahetAM hatAM. ...89 A jaMgalamAM haraNa, rojhaDAM, cittA, gAya ane vizALa kAya phaNidhara sarpa paNa hatA. tyAM vividha raMganA judA judA pakSIo paNa rahetAM hatAM. teo paMcavarNI vividha bhAtanA hatA. garuDa haMsa, tetara, mora, samaLI, sArasa ane cakora jevA vividha pakSIono madhura kalarava thaI rahyo hato. vAMsanI jhADIo pavanathI ekabIjA sAthe athaDAtI tyAre madhura dhvani utpanna thato hato....91 parvata uparathI vahetAM nAnAM nAnAM jharaNAMono khaLakhaLa nAda saMbhaLAto hato. jaMgalamAM cAre tarapha suMdara vanarAI khIlI uThI hatI. (naisargika sauMdarya raLiyAmaNuM hatuM. aneka pazuono DarAmaNo, bhayaMkara avAja jaMgalanI ekAMtatAmAM viba pADato hato paraMtu rAjakumAra zreNika bilakula gabharAyA nahI....92 temaNe vicAryuM, "AvA bhayAnaka jaMgalomAM saMsArathI virakata banI tapazcaryA karI rahelA te nirbhayI tApasIne dhanya che !temanI pAse kevAM AvAsa?' kavi RSabhadAsa kahe che ke, evuM vicArI rAjakumAra zreNika eka vRkSanI nIce ArAma karavA beThA. ... 93 duhA : 6 jaI beTho eka vRSatalaI, vAya jhINo vAya; eNaI avasari eka bhIlaDI, tihAM kaNi pedA thAya artha - rAjakumAra zreNika eka vRkSanI chAyAmAM vizrAma karavA beThA. tyAM maMda maMda zItaLa samIra vAto hato. te samaye rAjakumAranI daSTi eka suMdara varUpavAna bhIlakanyA upara paDI. DhALa : 4 bhIlakanyA sAthe mulAkAta Apo nemi morI cunaDI e dezI. rAga : malhAra. jo re bhIlaDI vani vasaI, mRganayaNI kaDi jhINIjI; uri thanI adhura paNi rAtI, nAsikA ati tasa tInIjI ... 95 jore bhilaDI vani tI vasaI e.. AMcalI. pagi nepUra kaMcananAM kaMkaNa, galaI guMjAno hArojIM; mora pIchano carano peharayo, karatI rAga malhArojI *. 94 ...94 ... 96 jo. For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navayauvana naI nAri kuMyArI, bolaI vacana sAsarojI; zreNika rAya naI dekhI harakhAya, malIu bharathArojI jo uThI nara kara grahaI mAharo, to mana gamatuM thAyajI; tanano tApa mujhato uhalAya, jo mujha kaMTha vilApajI suMnI baraDI nArI dekhI, galaI puruSanI dADhijI; A tuM nara sAhamuM navi joI, achaI napuMsaka gADhojI sarIkhuM rUpa kalA paNi sarakhI, vaI sarakhI ama dAyojI; uThe kuMvara paraNI rahaI vanamAM, AliM bhava kAM khoyojI nahI paraNaI nahI deuM jAvA, ama vidyA vikarAlIjI; mayaNA dahayo jima ruThaI IsiM, tima tuma nAkhuM bAlIjI nayaNA vikAsa karI juI rAjA, kahaI re kuNa tuM nArIjI; huM vanacara rAjAnI beTI, achaI pAli amhArIjI vidyA koDi pitAAi pAsiM, te tujhanaI sahu ApaIjI; rAja sahita putrI tujha desaI, tuma naI nRpa karI thAyejI nA na kahIza paraNe mujha naI, khIjaI pitA tava mahArojI; e vikasyo tumaniM dUkhadAI, jIva haNo saI tAharojI sarva uSadhI vananI jANII, virakha cheda karaI yArajI; ti vAraI kara naranA chedAya, vidyA asIa amarAIjI pazu karuM mAnava naI pheDI, tarIa sAyara tIrojI; sApa sIhanaI hAthe jhAlu, nAsaI zaktinI vIrojI valI bhilaDI bhaya dekhADaI, ke varavuM ke nAthojI; havaDAM mujha prAkrama dekhADuM, jo tuM Agho jAyojI ajagara gaja Akasi bhamADuM, eka aginIthI raMkoI so joaNa aTavI chaI mahArI, kima jAIsi thaI veMkojI zreNika rAya vicAraI manamAM, koIka vyaMtarI nArayojI; bhIlI jAti AcArI melI, nANuM te mujha bArayojI AgiM svAna jimADiyA mATI, tAti bhUMDIuM kidhojI; RSabha kahaI jo bhIla paraNaI, vaMsiM agani ja dIdhojI artha : bhIlakanyA A araNyamAM rahetI hatI. mRga jevI jhINI jhINI AMkho hatI. tenI keDa atyaMta pAtaLI hatI. tenI chAtI para be unnata bharAvadAra stana hatA. tenA hoTha pAtaLA paravALA jevA lAla raMganA 110 jo. For Personal & Private Use Only 97 jo. ... 98 jo. 98 jo. 100 jo. 101 jo. 102 jo. 103 jo. 104 jo. . 105 jo. 106 jo. 107 jo. 108 jo. 31 109 jo. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" hatA. suMdara caherA upara aNiyArI pAtaLI nAsikA hatI. ... 95 tenA pagamAM pAyela hatA. A pAyala bhIlakanyAnA cAlavAthI inakAra karatA hatA. hAthamAM sonAnAM kaMkaNa hatA. gaLAmAM caNoThIno lAla raMgano hAra paheryo hato. teNe zarIre mayUra paMkhano caNiyo paheryo hato. te malhAra rAgamAM madhura kaMThe dhImuM dhImuM gIta gaNagaNatI hatI. A bhIlakanyA nava yauvanA hatI. te avivAhita hatI. rAjakumAra zreNikanuM suMdara rUpa joI bhIla kanyA prabhAvita thaI. teNe madhura svaramAM harakhAtAM kahyuM, "he kumAra ! Apane joIne huM mohita banI chuM. mane mArA jIvanasAthI maLI gayA che. huM tamArI sAthe lagna karavA mAMguM chuM. jo Apa UbhA thaIne mAro hAtha grahaNa karazo to sau sArA vAnA thaze. mArA kaMThanuM rudana tyAre ja aTakaze jyAre tame mArI sAthe vivAha karI mArA tanano tApa bujhAvazo. ... 98 nirjana boraDI ane nArI joI bhala bhalA puruSo pIgaLI jAya che. tame kevA puruSa cho? mArI sAme paNa jotA nathI. tame to bhAre napuMsaka che! (tame to nirvikArI cho.) ... 99 (bhIlakanyA AMkho nacAvatI, laTakA karatI bolI) ApaNA baMnenAM rUpa, vaya ane kalA samAna ja che tethI ApaNe baMne ekabIjA mATe sarjAyAM chIe. kumAra! cAlo uTho, ApaNe baMne pANigrahaNa karI A vanamAM sukhethI rahIe. tame mArA jevI svarUpavAna kanyAno tyAga karI manuSya bhava vyartha zA mATe gumAvo cho?" ... 100 (bhIla kanyAnA vikArI vacano sAMbhaLyA chatAM rAjakumAra zreNika zAMta besI rahyA. bhIlakanyAne koI pratyuttara na maLatAM) teNe gussAmAM yuM, "mArI pAse vikarALa-bhayaMkara vidyA, maMtra-taMtra ItyAdi che. mArI sAthe lagna nahIM karo to huM vidyAno prayoga karIza. tamane javA nahIM dauM. rAjAnA kopita thavAthI jema mayaNA baLI (duHkhI)gaI tema mArA rUThavAthI tamane paNa huM bALI nAkhIza." .. 101 kumAre zAMtithI vismaya pAmI AMkho pahoLI karI pUchayuM, "he kanyA! tuM koNa che?' bhIlakanyAe kahyuM, "huM A vananA adhipati vanacara rAjAnI dIkarI chuM. A malaka-vistAramAM amAro adhikAra che. ... 102 mArA pitA pAse karoDo vidyA maMtro che. jo tame mArI sAthe lagna karazo to te badhI vidyA tamane prApta Apaze. A uparAMta A jaMgalanuM rAjya ane potAnI putrI paNa tamane Apaze. tamane rAjyadhikArI tarIke sthApaze. ... 103 (bhIlakanyA rAjakumArane DarAvatAM bolI) he kumAra! nA na kahezo. tame mArI sAthe vivAha karo, anyathA mArA pitAjI tamArA para atyaMta khIjAze. jo e krodhita thaze to tamane zikSA karaze, tamane duHkha Apaze. are !tamArA prANa paNa laI leze. ... 104 huM vananI sarva auSadhionA guNo jANuM chuM. vRkSa kApatAM jyAre vyaktinA hAtha para ghA paDe, chedAI jAya tyAre jaldIthI rujha Ave tevI vidyA paNa amArI pAse che. ... 105 For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhIlakanyA kumAranA maunathI akaLAI uThI. teNe potAnI zakti batAvatAM kahyuM) mArI pAse evI paNa auSadhi che ke jo huM dhAruM to pazune mAnava banAvI zakuM. huM vizALa samudrane kSaNamAtramAM tarI zakuM chuM. huM sApa, siMha jevA bhayaMkara jAnavarone eka hAthe pakaDI vazamAM karI zakuM chuM. mane joIne bhUta preta ane pizAca paNa bhAgI jAya che.' ,, ... 106 bhIlakanyAe rAjakumArano abhiprAya jANavA pUchayuM, 'kumAra tame zuM vicAra karo cho ! tamAre mArI sAthe lagna karavAM che ke nahIM ? tame mArAthI bacIne nahIM jaI zako. jo tame ahIMthI nAsavAno prayatna karazo to hamaNAM ja huM parAkrama batAvIza. ... 107 jo vivAha karavAnI nA pADazo to tamane ajagara, hAthI banAvI AkAzamAM goLa goLa pheravI uchALIza. basa eka agnithI huM dUra rahuM chuM. tame je vistAramAM UbhA cho, te so yojananI lAMbI aTavI che. A aTavI upara amArI sattA che. tame bhAgIne kyAM jazo ?'' ... 108 rAjakumAra zreNike manamAM vicAryuM, 'A koI rAkSasI-vyaMtarI che, bhIla jAti AcAra-vicAramAM melI, kharAba, nIca hoya che. AvI pUrta strIne patnI banAvI ghare na lavAya. ... 109 A pUrve huM zvAna sAthe jamyo tyAre pitAjIe mane bhUMDo kahyo. have jo A bhIlakanyA sAthe paraNuM to mArA uttama kSatriya kuLane kalaMka lAgaze.' kavi RSabhadAsa kahe che ke, rAjakumAre vicAryuM bhIlakanyAne paraNavAthI uttama vaMzamAM agni cAMpavAnuM kArya thaze. 110 duhA : 6 bhIlakanyAthI mukti bhIlI varatAM patana hI, TAlaI baMdhava muja; e sAthiM kima cAlasaI, kehI pari rahasaI lajjA 33 ... 111 dAvAnala dekhI karI, kIdho Apa vicAra; ehamAM pesI ugaruM, rAkhuM kula AcAra 112 artha :- rAjakumAre vicAryuM bhIlakanyA sAthe lagna karavAthI mArA kuLanuM patana thaze. mArA bhAIo paNa mArI sAthe saMbaMdha-vyavahAra toDI nAkhaze. huM parivAra vinAno thaI jaIza to kema cAlaze ? adhamanI sAthe dostI karavAthI lokamAM mArA kuLanI AbarUnuM zuM ? 111 (rAjakumAra vicAra karatAM karatAM AgaLa cAlyA. tenI pAchaLa bhIlakanyA paNa cAlI) AgaLa cAlatAM rAjakumAre saLagato dAvAnaLa joyo. potAno kulAcAra jALavavA ane bhIlakanyAthI chUTakAro meLavavA rAjakumAre agnimAM chalAMga lagAvavAno nirNaya karyo. ... 112 rAga : DhALa H 5 rAjakumAra zreNikanuM benAtaTamAM Agamana suNo morI sajanI rajanI na jAvaI re e dezI. : kedAro. lajA rAkhI zreNika rAyo re, agani ratna lIdhuM teNaI ThAyo re; cAlyo vegi agani mAMhayo re, mAna bhraSTa thaI bhIlaDI tihAMyo re For Personal & Private Use Only ... 113 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' kahaI huM mohakama paNi huM ghAThI re, rAvaNanI pari budhi mujha nAhaThI re; kaDavuM bolI khoyo kaMta re, na jANyo kevalI nara guNavaMta re ... 114 socA karatI gaI AvAsiM re, zreNika saMcarayo mana uhalAsiM re; Avyo gaMgAni te tIri re, sabala pUra bharI te nIri re suko taruara moTo eko re, beTho zreNika dharIya viveko re; ratna taNo choI mahimA sAro re, vIsa vAsari pAmyo pAro re benAtaTi Avyo nara jyAraI re, caMdana lAkaDuM dIThuM tyAraI re; beTho nagara taNI te vATi re, malyA loka te caMdana mArTi pUchaI loka suM lesyo dhano re, kaDakAno leuM lAkha sovano re; caMdana vecI sovana leto re, kaMcana ApI ratna ja grahaI to re cAlyo Avo sIma ja mAMhayo re, zukana parIkSA karato tyAhayo re; vRSabha turaMgama rAzabha je hore, bolaI devi jimaNI teho re vAna utarayo jimaNo jyAraI re, sunI te bAra DAvI tyAraI re; DAvI bhayarava jamaNo rAya re, eNaI zakuni lachi thira thAya re nagara bhaNI nRpa cAlyo jyAraI re, toraNa cAsiM bAMdhyA tyAraI re; jAto jamaNo nakUla nai moro re, malIyA dhorI hAthedAro re kusama mAlani azva palANi re, subhaTa bhalero bharayo te bANa re; kuMbha ekani malyA gaNaso re, eNaI zakuni kIdho parasevo re .. 1rara ratna prabhAvi vAdhiuM rUpo re, juI coTA taNuM sarUpo re; pahaIlaI hArTi banAvo seTho re. RSabha kahaI kari nRpasyuM bheTo ... 123 artha - potAnA kuLanI maryAdAno bhaMga na thAya te mATe rAjakumAra zreNike agni ratna hAthamAM lIdhuM.(agni ratnanI sahAyatAthI ane devanA smaraNathI agni TharI gayo) teo jaMgala pAra karavA mATe jhaDapathI agnimAM pravezyA. (kumAre hasatAM hasatAM bUma mArI bhIlakanyAne kahyuM. "o kanyA! tane vivAha karavo hoya to jaldIthI ahIM agnimAM praveza kara.'') bhIlakanyAno cahero zyAma thaI gayo. (te agnithI gabharAtI hatI) te apamAnita thaI pAchI vaLI. ... 113 bhIlakanyAe pazcAtApa karatAM kahyuM, "huM kaThora banavA gaI temAM huM pote ja chetarAI gaI. rAvaNanI jema mArI paNa viveka zakti nAza pAmI che. huM jema tema kaDavuM bolatI rahI tethI meM mUrkha suMdara ane guNavAna patine khoyo. (huM mArI baDAI hAMkatI rahI) meM e paNa na jANyuM ke A mAnava keTalo guNiyala hato.' (A yuvaka pAse agnimAM pravezI zake evI maMtrazakti hatI.) ...114 potAnI mUrkhatA para aphasosa karatI bhIlakanyA pAchI parvatanA zikhara para potAnA AvAse cAlI For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaI. rAjakumAra zreNika dAvAnaLamAMthI hemakhema nIkaLI prasannatA pUrvaka AgaLa vadhyA. teo kalakala vahetI gaMgA nadInA kinAre AvyA. A gaMgA nadImAM agAdha jaLarAzi hatI. 115 gaMgA nadInA kinAre eka caMdananuM sukAyeluM moTuM vRkSa hatuM . (kumAra jhaDapathI te vRkSa para caDayA. vRkSa sukAyeluM hovAthI tUTIne gaMgAnadInA pravAhamAM paDayuM. kumAra nadImAM taNAvA lAgyA. kumAre tarata ja jalatAraka ratnanuM smAraka karyuM.) koI jahAjamAM beThA hoya tevI nizciMtatA sAthe teo vRkSanI DALI para besI gayA. (ratnanA prabhAvathI bhUkha-tarasanI vyAdhI vinA vIsa divasa sudhI nadImAM pravAsa karyo) teo caMdanavRkSa sAthe vIsamA divase 'benAtaTa nagaranA kinAre AvyA. (hAlanuM benapa, banAsakAMThAmAM AveluM che.) 116 benAtaTa nagaranA kinAre jyAre rAjakumAra AvyA tyAre (caMdananI sugaMdhathI AkarSAIne nagaranA loko tyAM AvyA.) nagarajanoe nadInA kinAre puSkaLa pramANamAM caMdananuM lAkaDuM joyuM. rAjakumAra zreNika caMdananuM lAkaDuM laI rAjamArga para beThA, tyAre prajAjano caMdana kharIdavA tyAM ekaThAM thayAM. 117 eka zrImaMta nAgarike pUchyuM, ''A caMdana vRkSanI zuM kiMmata che ?'' rAjakumAre kahyuM, ''eka TukaDAnI kiMmata lAkha suvarNamudrA che.'' thoDI ja paLomAM rAjakumAre caMdanavRkSa veMcI puSkaLa dhana (suvarNa) meLavyuM. temaNe suvarNanAM badalAmAM kiMmatI ratno kharIdI lIdhAM. 118 ratnone barAbara sAcavI teo nagaranI sImamAM pravezyA. tyAM temaNe zukana-apazukananI cakAsaNI karI. sImamAM pravezatAM mArgamAM baLada, ghoDo, gadheDo sAme maLyA. jamaNI bAju cIbarI=bherava pakSI TahukAro karatI hatI. ... 119 jamaNI taraphathI mArgamAM zvAna ADo utaryo, ane DAbI taraphathI kUtarI jatI hatI. rAjakumAra zreNika jamaNI tarapha hatA tyAre DAbI tarapha bhairavanAthanuM maMdira hatuM. AvA zukana jene prApta thAya te naranA ghare lakSmI sthira thAya che. 120 (1)benAtaTanuM bIjuM nAma veNAtaTapura che. (tri.za.pu.ca., sarva.-10, sarga-6, pR.104) (2) dhanAvaha, dhanadatta, bhadrazeTha ane Indradatta jevA judAM judAM nAmo kRtiomAM jovAM maLe che. 35 ... temaNe jyAre nagaramAM praveza karyo tyAre temane zubha zukana thayA. nagarajanoe dvAre toraNo bAMdhyA hatA. noLiyo, mora jamaNI taraphathI jatAM hatAM temaja baLado ane sainiko paNa sAme maLyA. ...121 phUlonI chAba bharelI mAlaNa, azva palANa karelo temaja jenI pITha para bANo bhAthAmAM bharyA che tevo zUravIra yoddho sAme maLyo. eka panihArI(kuMbha sahita) ane tetaronuM jhuMDa sAme maLyuM. evA zubha muhurte (zukane) rAjakumAre nagaramAM praveza karyo. 122 rAjakumAre lAkhonA ratnonI corI na thAya te hetuthI rUpa parivartana karyuM. teo ratnanA prabhAve pote atyaMta svarUpavAna banyA. darpaNamAM potAnuM badalAyeluM rUpa joyuM. nagarajananA rAjamArga upara cAlatAM cAlatAM prathama dhanAvAha zeThanI moTI peDhI AvI. (tyAM temanA oTalA para beThA) kavi RSabhadAsa kahe che ke dhanAvAha zeThano rAjakumAra zreNika sAthe milApa thayo. 123 For Personal & Private Use Only ... Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' duhA : 7 eka dIThaI mana ulasaI, eka dIThaI ulAya; eka dUri gayA navi vIsaraI, eka pAsiM na suhAya kIjaI prIti sumANasAM, je jANaI 2sa bheya; sukaDi pathara kyuM ghasI, tohaI na ApaI cheha sakhI suguNa sumANasAM, pharI na dIjaI puThi; jodhAI milII nahI, to beThAthI uThi bheTaco uThI premasyuM, haIDaI ati ANaMda; jANuM jIva cakora naI, malIui saguNo caMda 127 = artha : koI vyaktine joIne mana ullAsa-AnaMda ke sadbhAva anubhave che, jyAre koI vyaktine joIne mana becena bane che. koI koI vyakti ghaNA dUra (paradezamAM ke svargalokamAM) gayA hoya chatAM tenuM smaraNa satata rahe che, jyAre koI koI vyakti najIka hovA chatAM arucikara (aLakhAmaNAM) bane che. 124 sajjano sAthe maitrI karo, je vivekAvivekanI rasabhinnatA jANe che. sukhaDa patthara upara ghasAya che, chatAM te koIne dago ApatuM nathI. 125 tema sajjano kadI vizvAsaghAta karatA nathI. teo ApeluM vacana toDatA nathI. rAjakumAra zreNika jevA zeThane maLavA gayA tevA ja zeTha peDhIe beThA hatA, te UbhA thaI gayA. rAjakumAra zreNika atyaMta AnaMdapUrvaka zeThane bheTI paDacA. zeTha paNa kumArane premapUrvaka bheTacA. jANe jIvarUpI cakorane sadguNarUpI cAMdanInuM milana na thayuM hoya ! 126 ... 127 DhALa : 6 puNyazALIne pagale - vyapAra vRddhi catura caMdrAnanI e dezI. rAga : malhAra. caMda jamyo nara jANIu, huuM atihiM ulAsa re; AMvi svAmi mujha peThII, pohacADo mujha Asa re caMda jasyo nara jANIu... AMcalI. hATi beTho nara tehanaI, napho sabala tasa thAya re; dekhi zreNika naI harakhIu, sahI puruSa mahimAya re mIMDhala rohiNInI tajA, kacUrA triphalAya re; sIMghava suMThi galo ghaNI, lIjaI tuma nara rAya re IMdrajaviM bharayo Topalo, haraDAM naI ahi DAya re; leha gira mAlo dhina vinA, vimAso nara kAMya re pApI ane puNyazALIno prabhAva For Personal & Private Use Only ... 125 124 ... 126 ... ... ... 128 129 caM. 130 caM. 131 2. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. ... 134 caM. puruSa ciMtaIe hArthi grahauM, Avo tume mujha ghari re; sarava tAharuM sukhiM ahI raho, karasiu bhagati bahu peri re 13ra caM. kumara kahaI hita ati ghaNuM, karo kima tuma sAhi re; deza paradesa joyA ghaNAM, vahi ko navi jAya re * 133 caM. saneha gharo sahu upari, kayama vANika mujha sAthi re; ke kAraya mujhasyuM paDiuM, kiMvA mokelA hAthi re kAma valabha nara huM sahI. thAI tujhathI kAma re; tujha malaI mahora vAghasaI, vAghaI tujhathI dAma re ... 135 caM. artha:- rAjakumAra zreNikano saMga thatAM zeThane caMdramA jevI zItaLatAno anubhava thayo. zeThanuM mana praphullita banyuM. zeThe AdaramAna ApatAM kahyuM, "he paradezI !tame A peDhI para AvI tene pavitra karo." ...128 kumAra peDhIe beThA.(grAhakonI avarajavara cAlu thaI gaI.) zeThane te divase atyadhika lAbha thayo. cakora dhanAvAha zeThe jANyuM ke A koI uttama punita vyakti che. jenA AgamanathI mane ghaNo napho thayo che. zeTha ati harakhAyA. ... 129 dhanAvAha zeThe kahyuM, "he paradezI yuvAna! ahIM juo. ahIM eka pAtramAM mIMDhaLanA phaLa che, bIjAmAM rohiNI vRkSanI chAla che. trIjAmAM taja ane kacUro che. cothAmAM triphalA che. pAMcamAmAM siMdhava, sUMTha, galosatva vagere bharelAM che. kumAra!tamane je joIe te vinA saMkoce laI zako cho. ... 130 mArI hATamAM IndrajavathI bharelI chAbaDI che, temaja puSkaLa pramANamAM DAMgara ane karaDAM che. he kumAra! tame paisAnI ciMtA na karatA. tame koI paNa vaLatara(kharca) vinA garamALo vagere vastuo laI zako cho. (rAjakumAra maunapaNe sAMbhaLatA rahyA tyAre zeThe kahyuM) he kumAra!tame zuM vicAro cho?" ... 131 rAjakumAra zreNika zeThanI sAme joI vicAra karavA lAgyA ke, "A zeTha keTalA udAra che !' tyAM to zeThe temano hAtha pakaDI lIdho. zeThe kahyuM, "he yuvAna! tame mArI havelIe cAlo.(mane atithi satkArano avasara Apo.) ahIM badhuM ja tamAruM che. tame sukhethI mAre tyAM raho. amArA parivArajano tamArI khUba sevA bhakti karaze." ...132 rAjakumAra zreNike kahyuM, "zeThajI! paradezI chuM. eka ajANyo vyakti chuM, chatAM tame mArA pratye ATalo sadbhAva zA mATe batAvo cho? meMdeza videza joyAM paraMtu tamArI tole koI na Ave. ... 133 tame badhA upara sneha rAkhatA hazo paraMtu zeThajI ! tame mArA para ATalo sneha kema varasAvo cho? tamane mAruM zuM kAma paDyuM? tamane mArAthI zuM lAbha thaze? mArI upara ATalI kRpA zA mATe?" ... 134 dhanAvAha zeThe smitapUrvaka kahyuM, "he paradezI! huM artha priya vaNika chuM. tamArA thakI mArAM aneka kAryo thaze. tamArAthI mArI moTAI, kirtI vadhaze. tamArAthI mane aizvarya ane saMpattino lAbha thaze." 135 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 duhA : 8 svAratha jagamAM valla ho, para vahalo na koya; jeNI nAri nara nAkhIuM, cIra gharaI sira soya 136 artha : A vizvamAM sau jIvone svArtha priya che. paramArtha koIne vallabha nathI, arthAt paramArtha koI virala vyaktine ja priya hoya che. je strIno patie tyAga karyo che te strIne mAthA para vastra oDhavuM paDe che. ... 136 DhALa : 7 tejaMtUrInI oLakha : kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' catura caMdrAnanI e dezI. rAga : malhAra. supana dIThuMa paradesiuM, maliM lAbha hoya jAma re; tehanI bhagati karaje ghaNuM, thasaI sakala tujha kAma re pUrava disa thakI AvasaI, varasa vIsano purUSa re; ujalAM aMbara peharaNaI, upAsaI tujha harakha re sAta ghaDI dina gayA pachI, AvaI purUSa re; tehathI ApadA tujha jasaI, kare tAsa yatatna re zreNika ciMtavi seThiu, kahaI sakala kathAya re; dharata kuraNA nRpa niM ghaNuM, besaI hATamAM jAya re; tejanaturIya dekhatuM, kahaI seThaniM tAma re; vastu AhavI ema mokalI, muMkI kAM tuma Ama re seTha kahaI raja vAhaNanI, paDI hATaDAmAMhiM re; kAmi varasAlaI AvasaI, nAkhisi kAdavamAMhi re nRpa kahaI jANapaluM valI, dohiluM chaI jagamAMhi re; sutrathI zAstra bhanaI ghaNAM, ghoDAa ratha lahaI prAMhiM re bhAkhaI RSabha te tAMhi re. caM. 137 2. For Personal & Private Use Only 138 caM. 139 caM. ... 140 caM. 143 caM. artha dhanAvAha zeThe rAjakumAra zreNikanA praznono uttara ApatAM kahyuM, ''kumAra ! mane gaI kAle rAtre koI deve svapnamAM AvI kahyuM ke, ''o zeTha ! tamane savAre koI paradezI maLaze. A paradezIthI tamane khUba lAbha thaze. zeTha ! tame tenI bhakati karajo tethI tamArAM sarva kArya pUrNa thaze. ... 137 141 caM. 142 caM. te paradezI pUrva dizAmAMthI Avaze. te vIsa varSano navayuvAna haze. teNe suMdara ane svaccha vastro paheryAM haze.tene joIne tame AnaMdathI pulikata thazo. 138 he zeTha ! sUryodaya pachI sAta ghaDI(2 1/2 kalAka pachI) vyatIta thaze tyAre pUrva dizA taraphathI eka yuvAna puruSa Avaze. tenI pAse ghaNAM ratno haze. te yuvAna thakI tamArI sarva Apattio, saMkaTo TaLaze. te tArI vipattio dUra karavA mATe khUba prayatna karaze. "" ... 139 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 rAjakumAre zeThanI svapnanI vAta jANI. temaNe vicAryuM, ''A zeTha ghaNAM ja bhoLA che. temaNe mane ajANyo hovA chatAM svapnanI badhI ja hakIkata kahI che. te kAMI chUpAvatA nathI.'' kumAre zeTha pratye manamAM karuNA dharI. zeThanI IcchA anusAra kumAra peDhI para beThA. ... 140 141 rAjakumAre peDhInA eka khUNAmAM tejaMtUrIno Dhagalo joyo. te cakita banyA. kumAre kahyuM, '"zeThajI ! AvI amUlya vastu Ama khullI mUkAya ? tene Ama khUNAmAM rakhaDatI zA mATe mUkI che ?'' zeThe kahyuM, ''yuvAna ! A - jahAjamAM je mATI (dhULa) hatI te che. te nirarthaka hovAthI tene dukAnanA khUNAmAM mUkI che. te mATI varSA RtumAM kAmamAM Avaze. varSA kALe hATanI sAme kAdava thaze tyAre A mATI kAdava para nAkhavA madadarUpa thaze.' ,, ... 142 rAjakumAre kahyuM, '"zeThajI ! A jagatamAM koI paNa vastune kharI rIte pArakhavI ati muzkela che. sUtranA jANapaNAthI ghaNAM zAstro bhaNI zakAya che. prAyaH ghoDAo paNa rathamAM joDAvA mATe jANakArIpUrvaka levAya che, chatAM koI paNa vastune kharI rIte pArakhavI muzkela che. kavi RSabhadAsa tevuM kahe che duhA H 9 akSara maMtra vinA nathI, dhana vina mahI na hoya; mUla nahI uSadha vinA, dUrlabha AmanA soya ...143 prathavI to raniM bharI, bhUmiM traNi mareha; upAya na sujhaI Alasu, bhAyaga hINA nara jeha 145 caM. artha :- koIpaNa maMtra akSara vinAno nathI. A pRthvInuM peTALa dhana-saMpatti vinAnuM nathI. koI paNa vRkSanuM mULa auSadha vinAnuM nathI. koI paNa vastunI kiMmata paNa bhAgya vinA samajAtI nathI. - 144 A pRthvI ratnothI bharelI che, chatAM traNa prakAranA vyaktio sadA bhUkhe mare che. (1) jene koI jAtano upAya na sUjhe tevo mUrkha, (2) ALasu, (3) bhAgyahIna. ...145 DhALa : 8 bhAgyodayathI prApti catura caMdrAnanI e dezI. rAga : malhAra. bhAyaga vinA re sujhaI nahI, ehano AmanA Aja re; seniM vegi bolAvIu, sAruM tuma taNuM kAja re tejanaturIya e sahI, bahu mUli vecAya re; ehavI vastu jasa maMdihiM, dUkhI te kima thAya re kumara kahaI dhina AvahUM, kihAM thayuM tuma pAsiM re; seTha kahaI tumyo nara bhalA, karo kAM mujha hAMsi re AgiM loka hAMsI karaI, lIyA rAya mujha dAma re; ... For Personal & Private Use Only ... 144 2. ... 146 caM. 147 2. RSabha kahaI kuMpara Thaga kAM karaI, nahI tuma taNuM kAma re artha :- bhAgyavinA koIpaNa vastunI kharI kiMmata samajAtI nathI. enI jANakArI huM Aje ApIza. kumAre ... 149 2. 148 caM. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' zeThane jaldIthI bolAvI kahyuM, "tame A mATIne sAcavI rAkhI che tethI tame uttama kArya karyuM che. ...146 zeThajI A mATI nathI paNa bahumUlya tejaMtUrI che. A tejaMtrIne vecavAthI puSkaLa dhana maLaze. AvI amUlya vastu jenA gharamAM hoya te vyakti saMsAramAM duHkhI zI rIte thAya?" ... 147 kumAre pUchyuM, "zeThajI! tamArI pAse ATaluM badhuM dhana kyArathI che?' (zeThanI AMkhomAM AMsu AvyA) temaNe kahyuM, "he paradezI !tame to dayALu cho. bhalA! tame mArI majAka karo cho?' ... 148 pUrve A nagaranA lokoe paNa mArI hAMsI uDAvI che, mane phasAvyo che. temaja rAjAe paNa mArI saMpatti, nagarazeThanI padavI ane jahAjamAM rahelI kiMmatI vastuo chInavI lIdhI che. tamArI Abaru para pANI pharI vaLyuM che) kavi RSabhadAsa kahe che ke (zeThe kahyuM), "kumAra! durjana ane bIjAne ThaganArA bIjuM zuM karI zake ? tame to sajjana cho! mazkarI karavI e tamAruM kAma nathI.' ... 149 duhA : 10 uttamadAsI navikaraI, dukhIyAM taNI vizeSa; cAlaItA ciMtA haraI, suNo nara dharI viveka ...150 kumara kahaI kuNa kAraNi, bhUrSi lIdhA dAma; vaNika kahaI nara sAMbhalo, mujha avaguNano kAma .. 151 artha - uttama vyaktio koInI hAMsI-majAka karatA nathI. teo vizeSa karIne duHkhI ane nirjanone bilakula satAvatA nathI. teo hAlatAM-cAlatAM aneka jIvonI ciMtA-Apattio guptapaNe dUra kare che. te bhavya jIvo! vivekapUrvaka sAMbhaLo. kumAre zeThane pUchayuM, "vaDIla! evuM zuM banyuM jenA kAraNe rAjAe tamArI badhI ja saMpatti laI lIdhI." zeThe uttara ApatAM kahyuM, "hekumAra!tame mArA durbhAgyane sAMbhaLo.' ... 151 DhALa 9 dhanAvAha zeThanI ApavIti laMkAmAM AvyA zrI rAma e dezI. rAga : mAra. juuM avaguNa puruSa sujANo re, AvyA parabripiMthI vAhaNo re; leI coraTA AvyA ahiM re, vasta sabala bharI te mAhiM re . 15ra mi chAnuM karIyANuM lIdhuM re, rAjAni te dANa na dIdhuM re; jANI vAta te bhUpatI jayAraI re, sarava lIdhuM jhoTI tyAraI re . 153 rana hema rRpe paravAla re, te laI gayA nara bhUpAla re; lIdho seThIno adhikAra re, mukyo reNikAno zari bhAra re *. 154 te miM ANI gharamAM nAkhI re, comAsAnaI upari rAkhI re; hATa Agali kacaro thAya re, teNei garAdha te AdhAM jAya re ... 155 ... 150 For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 *** 156 teNei e nAkhiza tihAM e dhUli re, gaI lakhyamI teahiM mUli re; tuM supuruSa maliuM Aja re, to sarasaI e mahArUM kAja re jANuM nagarI tajI jAMuM kihAMI re, ke jaI paDuM kupa ja mAMhire; ke rahIsaI vana khaMDi vAsa re, te kehavuM vacana prakAzaI re *.. 157 vAgha jhAjhA jahAM nahIM nIra re, raNa jevuM soyo tIra re; bahuM kAMTA phala nahIM sAra re, vastra valakala jahAM asAra re ... 158 evA vanamAM rahevuM bhUDuM re, dhana hINa sagAmAM kUMDuM re; tihAM vasatAM viNase kAja re, navi mAnaI ko lAja re ... 159 artha :- "he sujJa! mArA durbhAgyanI dardabharI kathA kahuM chuM te sAMbhaLo. paradezathI keTalAMka vahANo mAlasAmAna bharIne samudramAM jatAM hatAM. corone tenI jANa thatAM teoe vahANone pakaDavA. teo vahANone nagaranA kinAre lAvyA. A vahANamAM khUba kiMmatI vastuo hatI. ... upara meM coronA saradAra sAthe ajANatAM sodo karI, chUpI rIte puSkaLa dhana ApI vahANo kharIdyA. (vahANanA keTalAka loko jAna bacAvI samudramAM paDayA hatAM teo rAjA pAse pahoMcyA. temaNe "corIno mAla che' evI rAjAne pharIyAda karI. rAjAne thayuM ke zeTha coro sAthe maLelAM che tethI rAjA nArAja thayA.) meM A dhana rAjAne na ApyuM. A vAtanI khabara paDatAM temaNe nagarazeThanuM pada ane mArI sarva saMpatti jhUMTavI lIdhI. 153 vahANamAM rahelAM ratno, suvarNa, cAMdI ane pravAla rAjAe potAnI tijorImAM nAkhyAM. temaNe mAruM nagarazeThanuM pada chInavI lIdhuM. temaNe vahANamAM rahelI reNukA-mATI mAre sire thopI. ... 154 meM te mATI lAvI kothaLA bharI hATamAM mUkI. A mATI meM varSAkALa mATe rAkhI che. varSAkALamAM dukAnanI sAme kAdava thavAthI grAhako pAchA cAlyA jAya che. tevA samaye A mATI kAmamAM Avaze.... 155 varSARtumAM kAdavamAM nAkhavA mATe A mATI meM sAcavI rAkhI che. te yuvAna ! A rIte huM nAmathI dhanAvAha zeTha hovA chatAM lakSmI cAlI javAthI huM nirdhana thayo chuM. he kumAra!devanA vakha anusAra mane Aje tamArA jevA uttama puruSano saMga thayo che. have mArA sarvakAryo siddha thaze. ... 156 he kumAra! rAjA mArI peDhI ane raheThANa chInavI levA mAMge che. huM zuM karuM? A nagara choDI kyAMka bIje cAlyo jAuM ke pachI kUvAmAM paDI AtmahatyA karI jIMdagI samApta karuM? zuM huM pUrvajonuM gAma choDI vanamAM vasavATa karuM? tevana kevuM che te vize kahuM chuM. .. 157 vanamAM vAgha, siMha jevA hiMsaka prANIonI bahulatA che. te raNapradeza samAna hovAthI tyAM pANInI achata che. tyAM puSkaLa pramANamAM kAMTALI vanaspati, nisatvaphaLo ane valkalanA tuccha vastro che.... 158 jevI rIte verAna vanamAM rahevuM kaThIna che, tevI ja rIte nirdhana paristhitimAM svajanonI vacce rahevuM kaThina che. nirdhana paristhitimAM parivAranA sabhyo paNa ApaNI Ijjata karatA nathI tethI ApaNAM koIpaNa kAryamAM saphaLatA prApta thatI nathI. *.. 1pa9 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" ... 162 ... 1daO. duhA H 11 nirdhananI avadazA lajjA mata satasIla kula, udyama varata palAya; gAjA na teja mAMna ja valI, e dhana jAtAM jAya .. 160 jo saMpe to mIta jatta, ridhi viNa mIta na hoya; kamala sura beI dhana ulavaNa verI hoya .. 161 rathi pUMjA pAMcIe, dhana pAkhe guNa jAye; dhana vihoNAM mAnavI, marataga sama tAlaya aho dalidrahI tujha namuM, huuM sAdhi tuma pasAya; huM dekhuM jana jagata naI, mujha na dekhe tAya ...163 zlokaH vayodhara ghAtayo varagha, jeSTha varadhI ca; bahuzrutA saropI dhano varagha, dhA re dravRta kaMkara *.. 164 artha :- dhana javAthI lajjA (zaramALapaNuM), buddhi (abhiprAya), satya, zIla (sadAcAra), kulAcAra, udyama, vrata (niyama) palAyana thAya che. temanI pAchaLa koI gAjAvAjA na thAya arthAt emane koI mAnamobho ke sanmAna na maLe. dhana jatAM uparokta sarvabAbato vidAya le che. vizvamAM saMpatti che, to loko tamArA mitra che. nirdhananAM koI mitra na hoya, lakSmI ane sUrya baMnenI che, chatAM tene DhAMkanAra vAdaLa (vairI) AvI jAya to temano vikAsa aTake che. .. 161 rathanuM paiDuM paNa lagna prasaMge pUjAya che paraMtu nirdhanane koI pUchatuM paNa nathI. dhana vinAnA guNavAnanI paNa kiMmata nathI. dhana vinAnA mAnavI jIvatA chatAM marataka (marelA) samAna nirarthaka gaNAya che. .. 162 aho! daridrarUpI puruSa! huM tane namaskAra karuM chuM. tArA pasAyathI eka navI jAtano siddha puruSa huM thaI gayo chuM. pharaka mAtra eTalo ja che ke, "huM jagatane jovuM chuM paNa loko mArI sAmuM jotA nathI." (jANe huM siddha puruSanI jema adazya na houM? mAMgavA mATe AMgaNe Ubho houM to paNa daridratArUpI aMjanathI huM siddha puruSa nahouM? tema loko mane bAya bAya kare che.) ... 163 amIrone tyAM dhAtuo vRddhi pAme che. garIbone tyAM nAnAM moTAM chokarAonI utpatti vadhe che. dhanikone tyAM rUpiyA gaNe tyAre teno avAja thAya che jyAre garIbone tyAM chokarAono(bhUkhathI raDavAno) avAja thAya che. dhanikone tyAM nokara cAkara hoya che tyAM amAre(garIba) zuM kAma karavAnuM che? ema pUchavuM paDe che. Rddhi, avAja ane nokara ema traNa rIte dhanika ane garIba samAna che, tevuM jaNAya che. ... 164 duhA : 12 eka sonuM naI suMdarI, punya taNaI adhikAra; prita puruSe prajA vinA, navi lAbhe saMsAra .. 165 For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 ..166 *..165 sakala ridhi pAchI valaI, vAgha mAhArI lAja; tuM suparakha maI bheTIyo, vaMchita phalIyo Aja uttama sarasI prItaDI, mujha mana kharI sohAya; alave zuM bolAvIe, mAMNaka ApI jAya ... 167 artha:- eka sonuM ane bIjI suMdarIno adhikAra puNyathI maLe che. puruSa sAthenI prItathI saMtati pedA thAya che. saMtati vinA A saMsAra na hoya.premALa puruSa ane saMtati vinA saMsAramAM koI lAbha nathI. ...165 he kumAra! mArI sarva saMpatti ane pAchI maLe to ja kuTuMbamAM mArI Ijjata vadhe, arthAt mArI pratiSThAthI mAro saMsAra sukhethI cAlaze. sadbhAgyathI mane tamArA jevo sujJa ane hoMziyAra vyakti maLyo che. mArI manokAmanA Aje pUrNa thaI che. tamArA jevA uttama vyakti sAthe mArI maitrI-prItI thaI tethI mAruM hRdaya atizaya AnaMda anubhave che. vadhu zuM kahevuM? sajjano (lIlApUrvaka) ratna-mANeka ApI cUpacApa cAlyA jAya che." ...167 DhALaH 10 udAra carita rAjakumAra zreNika laMkAmAM AvyA zrI rAma e dezI. rAga H mArU. suNI vaNiganA vacana te rAya 2, manamAM bahu jhuraNA thAya re; uttama rahida dayA tare, dayA deva prajAnI vAta re dAtA deva vacana mukha bole re, doSa parano kemeha na kholo re; dama Adarato duHkha TAle re, karuNAMye nRpa zANane bhAle re nRpa kahi thAse tumhAruM kAma re, enuM tejamaturI nAma re; vAhaNamAM valagI hoye jehere, nara ANo uteDI teha re . 167 raja lAvo banAvo jAre re, bolo zreNika rAjA tAre; huM to jaI AvuM paradesa re, pache AvIne kAma karesa re temani ratna ApuM susAra re, teNaI karajo tuma vepAra re; tava bolyo vANiga tAma re, mama lo cAlAnuM nAma re 169 kahuM kAma karI do AMhare, kAM nAkho sAAra mAMhi re; mAhA puruSano bola che eka re, tuho Apyo haIDaI viveka re *. 170 artha - rAjakumAra zreNike dhanAvAha zeThano duHkhada vRttAMta sAMbhaLyo.(dhanAvAha zeTha gaLagaLA thaI gayA.) rAjakumAra zreNikanuM komaLa hRdaya dravI uThayuM .(temane zeTha pratye sahAnubhUti utpana thaI) jenuM citta komaLa che, tenA hRdaye dayA upaje che. dayA bhAgyavAna lokone maLe che, tenI vAta kahe che. ... 168 anukaMpA yukta komaLa citta hoya tevo bhAgyazALI dAtAra mukhethI madhura vacana bole che. te bIjAnA doSa jAheramAM pragaTa na kare. te paropakAra karI bIjAnA duHkho naSTa kare che. rAjakumAra zreNika karuNAbharI ... 166 . 168 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' dRSTithI zeThane jovA lAgyA. ...169 rAjakumAre sahAnubhUti darzAvatAM kahyuM, "he zeThajI ! tame ciMtA na karo) tamAruM sarva kArya saMpana thaze. tamArI pAse je mATI che tenuM nAma tejaMtUrI che. (te tuccha nathI paNa khUba kiMmatI che) vahANamAM jeTalI mATI coMTelI hoya te paNa ukheDIne ahIM lAvo." ...170 dhanAvAha zeTha jyAre mATInA kothaLA lAvyA tyAre rAjakumAra zreNike kahyuM, "huM paradeza jaI vyApAra karIne pAcho AvuM pachI AtejaMtrI(vize vicArIzuM)nuM kArya karazuM. ... 171 zeThajI! huM tamane kiMmatI ratno ApuM chuM, tenAthI tame vyApAra karajo." tyAre zeThe ciMtIta ravare kahyuM, "he kumAra !tame ahIMthI kyAMya paNa cAlyA javAnuM nAma na lezo. .. 172 - tamAre je karavuM hoya te kArya ahIM rahIne ja karo. (tame cAlyA jazo to A dhULa dhULa ja raheze, dhana nahIMthAya). zuM tame mane duHkhanA mahAsAgaramAM pheMkavA Iccho cho? mahApuruSonA bolelA zabdo aphara hoya che tethI he kumAra !tame hRdaye viveka dharI ahIM ja raho(videza javAnI vAta na karo.)'' ... 173 duhA : 13 sajjana puruSe paDavajo, dAdura mukha poyaNAMye; pahelAM dIse tucchavalI, rISabha pachaI garUAMya ... 174 Itara naranuM Adar, adhamo nRpa vasaMya; rAsaba boli vAghato, kavi kahaI pachi halyAMya artha:- durjananAM pocAM (jevA tevA) vacano paNa jo sajjanoe grahaNa karyA hoya to te tuccha dekhAya che paNa pachIthI te moTAIne mATe thAya che, athAtu kRpA ApanAra bane che. ..174 jyAre adhama rAjAnanuM vacana sajana mANase Adarela hoya to paNa halakAIne pAme che, jema gadheDo vAghanuM mahoruM paherI vAgha jevo dekhAya paNa bhUke tyAre khyAla AvI jAya ke "A to gadheDo che. A pramANe halakAI(nIcatA) pragaTa thAya che. .. 175 DhALa : 11 cAra prakAranA puruSa laMkAmAM AvyA zrI rAma - e dezI. rAga-mArU. eka puruSa jasI paravAlI re, raMga daIne dehI vAlI re; te to na dIye bIjAI raMga re, kIjIye teno saMga re eka cUnA sarikhA puruSa re, te na dekhatAM Ave harakha re; raMga hINo de raMga asAra re, jaga dhanya teno avatAra eka vaDa sarIkhA ghare re, guNa hINAM beThA rehi ghare re; raMga hINo raMga na Ape re, vaNa dIdhe ja navi vyApa re ... 178 *** 175 For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 179 tuM to kesara sarakho kAMhAM re, raMga pUro parakha nIdhyAna re; ravAmI mujhani raMga Apo re, dAridranI dholaka kApo re tuma sarakhA nara guNa rAja re, mAhA puje malIyA Aja re; karI sovana mujhanaI dIje re, aradhuM tame vaheMcI lIje re kare mInata sabalI zAha re, have jhuraNA mana mAya re; valI ciMte teNi ThAma re, navi jaIe vAraMtAM gAma re tava bolo zreNika rAya re, sAMbhala je dhanAvA sAha re; nAma ThAma naI mAta pitAya re, navi pUcho to rahueNaI DAya re .. 182 tava bolo vANiga ema re, jima kaIso karasuM tomo re; karI kola rahyo nara tihAyo re, havaI harakha RSabha mana mAMho re ... 183 artha :- "A jagatamAM cAra prakAranA puruSo che. eka paravALA(paravAlA) rata athavA paravAlI(pArakI bALA) jevA puruSo che. je tana lagADI bALe che. te bIjAne potAno raMga na Ape. tevI vastuno saMga karavAthI zuM lAbha thAya? (bhAvArtha : paravALA ratnanI bhasma karavAmAM Ave to paNa te teno saMga choDatuM nathI. lAla ja raMga rahe che; kALuM thatuM nathI. bALA paNa potAno saMga (prema) bIjAne ApatI nathI. arthAt eka taraphI deha baLe che - prema karavo paDe che.) eka cUnA jevAM vyaktio che. temane joIne harSano anubhava na thAya. temanA saMgathI nahIM jevo alpa raMga lAge. A raMga paNa asAra che. jagatamAM teo pramANamAM kaMIka sArAM che. ... 177 eka ghaTAdAra vaTavRkSa sarakhA vyaktio hoya che. jeo guNa rahita hoya che. teo Akho divasa gharamAM ja besI rahe che. teo alpa pramANamAM paNa lokono saMga karatA nathI tethI bIjAne temano raMga lAgato nathI. bIjAne ApyA vinA yaza pratiSThA paNa kyAMthI maLe? ... 178 he kumAra! tame to kesara puruSa cho. (je pote bIjAne raMga Ape jenA saMgathI bIjA paNa dhanavAna bane, te uttama che.) tamArA saMgathI mArAmAM raMga Avaze. tame pote dhananA pArakhu cho." zeThe bhArapUrvaka vinaMtI karatA kahyuM, "tamane tamArA saMganI jarUra che jethI huM mArI pratiSThatA, dhana meLavI zakuM.) mane tamAro raMga Apo. mArI daridratAnI thapATa dUra karo. ... 179 tamArA jevA guNiyala ane bhAgyazALI vyakti pracura puNyanA udayathI mane Aje maLyA che. tame A mATIvecIne suvarNa meLavo, je lAbha thaze temAMthI aDadho hisso tame vaheMcI lejo." . 180 dhanAvAha zeThe AgrahapUrvaka vinaMtI karI rAjakumAra zreNika(paradezI zeTha)ne paradeza na javA mATe rokavA prayatna karyo. zeTha satata manamAM Arta-raudra dhyAna karavA lAgyA. temaNe vicAryuM ke, "jo huM kumArane paradeza jatAM na rokI zakuM to jIvIne zuM phAyado?' (mane ratna na joIe, nadImAM paDIne AtmahatyA karavI ..176 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zreyaskara che.) 181 zeThanI dardabharI vinaMtI sAMbhaLI rAjakumAra zreNike kahyuM, ''zeThajI ! huM ahIM rahIza paNa mArI eka zarata che, tame mArA mAtA-pitAnuM nAma, mArA gAmanuM nAma ane mArA kuLa vize ItyAdi koI paNa prazno kyAre paNa nahIM pUcho to ja ahIM rahIza.'' tyAre dhanAvAha zeThe (zarata maMjUra karatAM) kahyuM, '"he paradezI yuvAna! tame jema karIza.'' rAjakumAra zreNika ka2A2 ka2Ine dhanAvAha zeThane tyAM rahyA, kavi RSabhadAsa kahe che zeThane atyaMta khuzI thaI. duhA : 14 harakhiM beThA hATaDaI, vANiga zreNika vIra; . ' kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' dAtaNa laI AvI suta, peharaNi caMpA cIra 184 artha :- rAjakumAra zreNika ane dhanAvAha zeTha baMne peDhImAM beThA hatA. baMne vacce harSathI vArtA-vinoda thato hato. tyAM zeThanI yuvAna putrI dAtaNa laIne AvI. teNe caMpakavarNI uttama rezamI vastro paheryAM hatAM... 184 copAI : 3 sunaMdA ane zreNika vacce praNayano phAga paherI cIranaI AvI jasaI, doya puruSa tihAM dIThA tasaI; bhAMjI dAtaNa kaDakA kIdhA, tArti zreNika hArthiM dIdhA ciMtaI zreNika nAri susAra, rupakalA guNa na lahuM pAra; dIThI coThi kalAI karI, nirakhaI zreNika nehanamidharI eka kaMcana bIjI suMdarI, kavaNa puruSa navi juI phari; pAkI boraDI selaDInA vADa, dekhI naranI galatI dADha huI I IcchA dekhI guNavatI, nAri huI nara naI nirakhatI; dIsaI nara lakhyaNa batrIsa, ke maMtrI ke moTo Isa vara sarakho e mujha ni varayo, rUpavaMta nahI ko vara asyo; maniM ciMtaI e mujha bharatAra, narakhaI naranaI vAro vAra zreNikiM narakhI suMdarI, jotAM nayaNAM UMcA karI; netriM netra malyAM naranAri, priti prema huI teNivAra vacanaM vacana mineM nama malaI, karavA prItI doI dADho galaI; kumarII kIdho niradhAra, ANaMI bhavi mujha kumarI kahaI pitA kahuM tujha, e vaniM paraNAve mujha; pitA kahaI na jANo peri jaI, ApaNa paI besI gherI kahaI mAtA naI kumarI jaI, eka paradesI Avyo sahI; ApaNA ghara teDI syuM Aje, te hosaI mahAro vara rAja bharatAra For Personal & Private Use Only ... 182 kahezo tema ja ke, have dhanAvAha ...183 ... 185 186 ... 187 188 ... 189 ... ... 190 191 192 ... 193 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 194 * 195 196 **. 197 *** 198 ... 199 mana vaMchita malIuM bharatAra, naupAje ati bhojana sAra; mAta kahaI gehalI dikarI, kisyo parahuNo jAre varI kahyA vinA gaI sAha naI hATi, navi rAkhaI uttama kula vATa; bhUMDI bhUMDA pagalAM Aja. lakhyamI sahIta gaI ghara lAja kahaI kumarI miM varIuM eha, ke jina hAthe dIkSA leha; tuM karatI kosaranuM kAma, talaI mujha sukhaDI nA drAma nIpAje tehanI rasavatI, piMDA ghevara lADu atI; molAMga tyAM karaje pakavAna, sAli dAli sakharAM dhRta dhAna khATA khArAM tIkhAM zAkha, kelAM aMba khaDabujAM drAkSa; mIThAM madhurAM evA bahu, e vara kAMji ANo sahu mA beTI caDabaDatI joya, eNaI avasari ghari AvyA doya; kahaI nara naI beTInI vAta, eNaI avaguNI AMjananI vAta kahaI dhanAvo suNi suMdarI, ethI lachaye male saI pharI; e parani putrI naI joya, to valI vaMchA kAraya hoya *** 200 putrI tAta naI kahI mana bhAvi, e parabuNo mujha paraNAvi; nahI kari saMyama mujha naI hoya, pravara puruSa navi paraNuM koya jAti nati navi jANuM ThAma, mAtA tAta navi lahaI nAma; paNi lakhyaNa vacani joI rUpa, chaI maMtrI ke prathavI bhUpa vacana suNI kumArInuM tAta, karaI aMghola taNI tihAM vAta; jina pUjI pUNya potaI bharaI, pachaI puruSa be bhojana karAI ghaNI sajAI bahu pakavAna, sAli dAli prIsaI vara dhAna; prasaI gorasa deI bahu mAna, RSabha kahaI daI phophalipAna ... 204 artha - zeThanI putrI rezamI vastro paherI (hAthamAM dAtaNa ane pANIno loTo laI) jevI peDhImAM AvI. teNe peDhImAM be puruSone joyA. "A yuvAna koI mahemAna che', ema vicArI teNe dAtaNanAM be TukaDA karyA. eka TukaDo pitAne ane bIjo TukaDo kumArane Apyo. ... 185 rAjakumAra zreNike vicAryuM, A kanyA uttama(vyavahArika) che. teNe apAra rU5, kaLAM ane guNa meLavyAM che temaja cosaTha kalAmAM praviNa hoya tevuM dekhAya che. kumAre te kanyA pratye manamAM prema ANI snehabharI najare joyuM. ... 186 eka kaMcana ane bIjI kAminIthI lalacAIne kayo puruSa punaH punaH joto nathI? arthAt bhalabhalA puruSo paNa kaMcana ane kAminImAM Asakta bane che. pAkI boraDI ane zeraDInI vADa joIne mIThAza yAda 2o1 ... ra0ra. ... 203 For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" *** 87 AvatAM mukhamAM pANI AvyA vinA rahetuM nathI. tevI ja rIte kumArane A guNavaMtI kanyAne joI, tenA pratye sneha utpana thayo. kanyA paNa rAjakumAra zreNikane premabharI najare jovA lAgI. kanyAe vicAryuM, "A yuvAna batrIsa lakSaNathI yukta hoya tevuM dekhAya che. tenA lakSaNa parathI te koI rAjA ke maMtrI hoya tevuM jaNAya che. ... 188 A yuvAna suMdara che. te mArA manane priya lAge che. te mArA manamAM vasI gayo che. enA jevo rUpavAna vara bIje koI nahIM maLe." kanyAe manathI ja te yuvAnane potAno pati mAnI lIdho. te kumAra samakSa vAraMvAra jovA lAgI. (sunaMdAe rAjakumAra zreNikanI vividha rIte cakAsaNI karI.)' ... 189 - rAjakumAra zreNike paNa A suMdara kanyA samakSa joyuM. baMne jaNA ekabIjAnI samakSa jovA lAgyA. bane strI purUSanAM netro maLyAM tyAre rAjakumAra zreNika ane zeThanI putrI vacce prIta baMdhANI...190 jyAre vacanathI vacana ane manathI mana maLe che tyAre strI puruSa prIta karavA prerAya che. sunaMdAe manathI nizcaya karyo ke, "A bhavamAM A kumAra ja mAro bharatAra thaze.' ... 191 sunaMdAe pitAne eka bAju laI jaI kahyuM, "tame mArA lagna A yuvAna sAthe karAvo." pitAe kahyuM,"te paradezI che. huM tenA vize kazuM jANato nathI. ApaNe ghare besI te vize vicArazuM." ... 192 sunaMdAe mAtAne harSathI kahyuM, "ApaNI peDhI upara Aje eka paradezI yuvAna Avyo che. ApaNe tene Aje ghare jamavA mATe bolAvazuM. te mArA manane atizata priya lAge che tethI mArA pati thaze.... 193 he mAtA! mane puNyathI managamato pati maLyo che. tenA mATe suMdara, ravAdiSTa bhojana taiyAra karo." mAtAe kahyuM, "dIkarI! tuM ghelI na thA. kyA paradezI puruSane tuM manadaI beThI che? ... 194 tuM mane kahyA vinA peDhIe zA mATe gaI hatI? teM uttama kuLanA saMskAronuM ullaMghana karyuM che. tuM Aje premamAM pAgala banI avicArI pagaluM bhare che. A gharamAMthI lakSmInI jema Abarue paNa have vidAya lIdhI che. lakSmIe to pUrve ja vidAya lIdhI hatI. have kuLanI maryAdAnuM ulaMghana karI tuM Abaru paNa khovA beThI che?" ... 195 mAtAnA AvA AkrozabharyA vacano sAMbhaLI sunaMdAe kahyuM, "he mAtA! huM paradezIne manomana varI cUkI chuM. jo tenI sAthe vivAha nahIM thAya to huM jinezvara bhagavaMta pAse dIkSA laI sAdhvI banIza. he mAtA! tame mane anya chokarInI jema zuM tuccha samajo che. tame mArI tulanA sukhaDInAdAma sAthe karo cho. ... 196 he mAtA! tamArA jamAI (mArA vara) mATe uttama rasoI banAvo. peMDA, ghebara, lADu jevA vividha pakavAna banAvo. te mATe bajAramAMthI ghI, sAkara, DAMgara ane dALa kharIdI lAvo. tyAra pachI temAMthI mUlyavAna, svAdiSTa bhojana banAvajo ... 197. (1) juo - saMsAra sapanA koI nahi apanA, pR. 21thI 25. (2) mAtAe kahyuM, "uttama pakavAna banAvavA mATe uttama vastuo joIze. uttama vastuo kharIdavA mATe paisA kyAM che?' sunaMdAe kahyuM, mAtA! tame mane mIThAI khAvA je paisA ApatA hatA te paisA meM bacAvIne rAkhyA che. temAMthI uttama vastuo kharIdazuM. (rAjakumAra zreNika pR.30) For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 .. ra0ra. he mAtA! pakavAna sAthe khArAM ane khATAM masAledAra, svAdiSTa zAka paNa banAvajo. vaLI keLAM, AMbA, tarabUca, ane drAkSa jevAM mIThAM phaLo paNa lAvajo. ... 198 mAtA ane putrInI mIThI caDabhaDa(takarAra) cAlatI hatI tevA samaye rAjakumAra zreNika ane dhanAvAha zeTha ghare AvyA. zeThANIe zeThane putrInI sarva vAta kahI. zeThANIe paradezI vyakti sAthe lagna karatAM chaLakapaTa ke vina AvavAnI AzaMkA vyakta karI. ... 199 zeThe saheja manamAM vicAra karI kahyuM, "sunaMdAnI mA! tame sAMbhaLo. (A zreSTha vara sAmethI ApaNe AMgaNe Avyo che. ApaNI putrI paNa vivAhane yogya thaI gaI che.) Avo uttama yoga prApta thavo durlabha che. (A baMnenA vivAha racAya to kevuM suMdara !) devI! A yuvAna jo ApaNI dIkarI sAthe lagna kare to mArA mananI sarva IcchAo pUrNa thaze." ... 200 zeThANI cUpa rahyAM paraMtu sunaMdAe kahyuM, "pitAjI!(nAnA moDhe moTI vAta karavA badala kSamA karajo) mane e paradezI manathI atizaya priya che. tenI sAthe mArA vevizALa karAvo. anyathA huM saMyama laI sAdhvI banIza paNa anya koI puruSa sAthe nahIM paraNuM. ... 201 huM te paradezI yuvAnanI jJAti, jAti, raheThANa, nAma, mAtA-pitA ane kuLagotra saMbaMdhI kAMI jANatI nathI paNa te yuvAnanA lakSaNo, tenI bolavA-cAlavAnI Dhaba, tenA rUpa-raMga ItyAdi parathI mane jaNAya che ke te maMtrI athavA rAjA haze."(keTalI buddhizALI haze sunaMdA!) putrInuM vacana sAMbhaLI pitAe kahyuM, "huM ane atithi ame baMne snAna karI laIe. tyAra pachI ArAmathI besI vAto karazuM." baMnee snAna karyuM. tyAra pachI devapUjA dvArA puNya upArjana karI baMne bhojana karavA beThA. ... 203 zeThANIe be thALImAM ghaNI badhI rasavatI mIThAIo ane vividha vAnagIo pIrasI temaja dUdha, dahIM ItyAdi bhAvatA gorasa paNa pIrasyA. kumArane khUba Agraha karIne zeTha-zeThANIe jamADyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, jamI lIdhA pachI zeThe kumArane pAna-sopArI mukhavAsa khAvA ApyAM. ... 204 ' duhA : 15 pAna leInara vAparaI, karatA vAta vicAra; seTha dhanAvo kumAra cuM, bolyo teNI vAra *** 205 artha:- pAna-sopArIno mukhavAsa vAparI bane (citrazALAmAM) besI vAto karavA lAgyA. dhanAvAha zeThe kahyuM, "kumAra ! tame mAre tyAM AvI mArA upara ghaNo upakAra karyo che." ... 205 DhALa : 12 sunaMdA sAthe pANigrahaNa jina jananI harakha apAra e dezI. rAga : mAlavI, goDI. bolaI seTha dhanAvo sAhaya, eka vacana mAno nara rAya; mujha dhari kumArI sunaMdA, tasa paraNI karo AnaMdA *.. 206 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' tava bolyo zreNika rAya, kasI AMsyA AbhanI chAMya; kasyo nadI tIrano vAso, kasI paradesInI Aso sahArI nAti na jANo nAmo, sutA dIdhAno kuNa ThAmo; nIti zAstri bhASiMu eho, SaTa ThAmi na dIjaI dheho daridrI murIkha asuro, tihAM sukha na pAmaI bhUro; ji mokSa taNo abhilASI, tihAM putrI na devI bhAkhI varasa kanyA thakI tuM joyo, utkRSTAM tragaNAM hoyo; vara garaDho nAvaI kAmyo, tajo dUri vasaMto gAmyo kahaI kumara huM to paradesI, kima putrI devuM karesI; nIta zAstri kahiu chaI eho, suNi seTha kahuM tuma teho jehanuM kula uttama hoya, nara riddhi pUro soya; jehano hoya bhalo Acaro, roga aMgiM nahI lagAro varata raNapaNuM joI jaI, vidyAvaMta naI kanyA dIjaI; jeha naI siri hoya nAtho, tihAM dIjaI kumarI hAtho kima paraNAvIza nIja jAto, mujha mastaki kuNa chaI nAtho; seTha kahaI sIda karaI ja bApo, uttama naraniM daI Apo jo mAnIza paraNavuM dheya, to bhojana kAli kareya; Aja lagana bhaluM chaI sAro, tuma mAno eha kumAro navi mAnaI paraNevuM ji vAraI, bolI kumarI lajjA tajI ti vAraI; miM jANI tumArI jAtyo, DhAMkI na rahaI cAMdaNI rAtyo kima DhAMkyo rahaI sura tarI, lachI DhAMkI na rahaI dukha haraNi; miM ulakhiyuM naranu sAro, ANaI bhavi to tuM bharatAro navi paraNo to saMyama levuM, mAyA mUkI naI kari paraNevuM; bolyo rAya suNo re nArI, huM paradesI vyApArI mujha pariNa kavaNa gati tAharI, kAMI citani Apa bicArI; tuM vira ko AhAMno vAsI, paradesI jAsaI nAhasI kahaI kumarI suNi re sujANo, ratna eka kazA bahu pAhaNo; thoDuM I kaMcana sAro, syuM kIjaI loDhuM bhAro caMdanano kaTako sAro, syuM kIjaI IdhaNa bhAro; supuru syuM malaI lagAro, tava saphala hoya avatAro For Personal & Private Use Only ... 207 208 ... 209 210 211 212 ... 213 *. 214 ... 215 216 ... 217 218 219 220 ... 222 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murakha sAthiM bhava jAya, prema prIti siMhA navi thAya; thoDi vAta karI tuma sAthiM, huI zAtA bahu nIja jAti tumyo svAmI mujha paraNyo jyo, mana mAnaI tihAM lagI raheyo; pachaI jAyo tumAraI gAmyo, sukha bhogavyo teNaI ThAmyo jANI nizcala kumarI mano, chAno tihAM paraNIza jAno; kIdho maMdIra cAlII vAso, bhogavaI tihAM bhoga vilAso uSNa kAliM caMdana cIro, kUliM vAzAM niramala nIro; galaI caMpaka kerA hAro, suMdara mAlIuM catura duyAro caturAM strI tihAM sunaMdA, nRpa zreNika ka2I AnaMdA; vAya jhINA madhurA vAya, rAga kedAro karI gAya varasA kAla ja java AvaI, nAri megha malhAra banAvaI; paya sAkara bhelI khAvaI, devanI pari dADA jAvaI peharaI pitAMbara mukhi pAno, ghara deva taNuMa vimAno; pAka nava navA tihAM arogI, sukha vilasaI zreNika bhogI pachaI AvaI java sIta kAlo, tela colAvaI bhUpAlo; sovana DholIu dhUpa talAI, tApaI tApaNi agara lagAI lAgaI taraNInAM tihAM kartA, calakaI nArI AbharaNa; cAMpaI nArI naranA pAyo, sukha vilasaI zreNika rAyo tapaI AhAraniM tAna taMbolo, taraNI zuM karata kalolo; veDha mudrakI kaMThi hAro, jANuM deva taNo avatAro ema sukha bhari kAla gamAvaI, etalaI eka khaMDa te thAvaI; sAMgaNa suta RSabhadAso, bIjA khaMDano karata prakAso *** 232 artha :- zeThe kahyuM, "kumAra ! tame mArA para hajI eka upakAra karo. mAruM eka vacana tame mAnya rAkho. mArI putrI sunaMdA, je kuMvArI che. (te vivAha yogya thaI gaI che . te tamane manathI varI cUkI che.) tenI sAthe lagna karI tame sukhI thAva.'' 206 (sunaMdA pratye prIti utpanna thaI hovA chatAM potAnA manobhAvone chupAvatAM) rAjakumAra zreNike kahyuM, '"zeThajI ! mAruM maLavuM e to vAdaLonA chAyaDAM samAna kSaNika ane asthira che. nadI kinAre vasatA lokono kAyama vasavATa nathI hoto. temanA raheThANano zo bharoso ? tevI ja rIte mArA jevA paradezI para kevo vizvAsa ? ...207 (tame kevA pitA cho ?) tame mArI jJAti, mAruM nAma-ThAma kaMI paNa jANatA nathI ? tame putrInAM For Personal & Private Use Only * 222 223 . 224 225 ... 26 227 ... 228 229 ... 230 51 *. 231 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' vivAha karavA yogya sthAna vize jANo cho? nIti zAstramAM paNa kahyuM che ke, "Sa sthAnamAM dIkarInAM vivAhana karavA joIe. ... 208 daridrI, mUrkha, asura(daitya-rAkSasa) ne tyAM dIkarIne kadI ghaNuM sukha prApta na thAya. jene mokSanI tIvra abhilASA che, tevA vairAgyavAna puruSane tyAM dIkarI na ApavI. ... 209 kanyAthI varanI uMmara vadhumAM vadhu traNa varSa moTI hovI joIe. tenAthI vadhu uMmaravALAne kanyA na ApavI. moTI uMmaranAM vRddha puruSane temaja paradezamAM rahetA puruSane kanyAna ApavI." ... 210 zeThajI! huM to paradezI chuM, tethI tamArI putrInA vivAha mArI sAthe zA mATe karo cho? nItizAstramAM paNa paradezI vyaktinA hAthamAM dIkarIno hAtha ApavAnI nA pADI che, te sAMbhaLIne ja huM tamane kahuM chuM. ... 211 he mahAnubhava! jenuM uttama kuLa hoya, je zrImaMta hoya, je sadAcArI hoya, jenAM zarIramAM nakhamAM paNa roga na hoya tevA nirogIne kanyAno hAtha soMpavo joIe. ... 21ra je zUravIra, varUpavAna ane vidyAvaMta hoya tene kanyA ApavI joIe temaja jenA mastake mAtApitAnI chatrachAyA hoya tevA vyaktine kuMvArI kanyAno hAtha Apavo joIe. .. 213 zeThajI! mArA mastake mAtA-pitAnI kRpA, AzIrvAda ke chatrachAyA nathI chatAM tame tamArI suMdara ane buddhizALI putrI mArA jevA anAtha sAthe zA mATe paraNAvavA taiyAra thayA cho?" zeThe kahyuM, "kumAra! tame zA mATe jIda karo cho? have praznottara karavAnuM choDo. huM uttama puruSanA hAthamAM mArI putrIno hAtha sopuM chuM, evo mane saMpUrNa vizvAsa che. ... 214 jo tame mArI putrI sAthe vivAha karavA hA pADazo to huM yogya samaye bhojana karIza, nahIM to bhojanano tyAga karIza. kumAra! lagna karavAnI hA pADI do. Aje lagna yoganuM zubha muhUrta che. tame A vAta mAnya karo." ...215 (eTalAmAM sunaMdA tenI mAtA sAthe citrazALA (Drawing Room)mAM pravezI. teNe kumAranI badhI vAta sAMbhaLI hatI, jyAre kumAre lagna saMbaMdhamAM koI nirNaya na lIdho tyAre sunaMdAe strI maryAdAno bhaMga karI kahyuM, "he paradezI ! jema cAMdanI rAtamAM caMdramAM DhAMkyo raheto nathI, tema tamArA vartaNUka parathI tamArI jJAti ajJAta rahI zakatI nathI. ... 216 - sUryanI tejasvitA kadI DhAMkelI rahe che kharI? zuM daridratA dUra karanArI lakSmI kadI DhAMkI rahI zake kharI? meM tamArA jevA uttama puruSane oLakhI lIdhA che. A bhavamAM to tame ja mArA bharathAra cho. (rAjahaMsa jevA tame zreSTha cho. tamArI bhASA ane AkRti uttamatAnA sUcaka che.) ... ra17 A bhavamAM jo tame mArI sAthe lagnagraMthithI nahIM joDAvo to huM saMyama laIza. huM tamane vinaMtI karuM chuM ke tame have mAyA tyajI mArI sAthe vivAha karo." tyAre rAjakumAra zreNike sunaMdAnI parIkSA karavA kahyuM, "huM ajANyo paradezI vyApArI chuM. *.. 218 For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI sAthe vivAha karI tArI zI dazA thaze? (huM vaNajArAnI jema bhaTakato rahIza) te sthiti vize te kadI vicAra karyo che? tuM A nagarInA koI yogya puruSane paraNI sukhI thA.(paradezI to vAdaLAnI chAyA jevA asthira hoya che) thoDA divasamAM huM ahIMthI paradeza kamAvavA jato rahIza. (mArI sAthe lagna karI tane zuM sukha maLaze?)'' ... 219 sunaMdAe daDhapaNe kahyuM, "he sujANa! tame sAMbhaLo. pattharano Dhagalo hoI zake paNa ratna to eka ja hoya che. sonuM pramANamAM thoDuM hovA chatAM uttama che, jyAre loDhuM pramANamAM vadhu hovAthI zuM sare? (ratna eka hoya paNa patthara ghaNAM hoya tethI zuM?) ... 220 caMdanano nAno TukaDo ati kiMmatI che, jyAre baLataNano moTo bhAro zuM karIe? sajjanono kSaNavArano saMgAtha mAnava janmane saphaLa banAve che. ... ra21 mUrkha sAthe jIvanabharano sahavAsa maLe, chatAM tenI pratye no prema Ave kena prIti upaje. meM tamArI sAthe thoDI ja kSaNe vArtAlApa karyo temAM ja mArA cittane apUrva AnaMda prApta thayo che. ... rarara he svAmI! jo mArI sAthe vivAha karo to jyAM sudhI ApanuM mana mAne tyAM sudhI ahIM rahejo. (huM tamArA mArgamAM aMtarAyabhUta nahIM banuM) pachI tame ahIMthI paradeza athavA tamArA dezamAM jajo. te sthAnamAM tame sukha bhogavajo. (huM tamArI yAdamAM jIvana pasAra karIza)" .. rara3 sunaMdAno aDaga nirNaya ane daDha saMkalpa joI rAjakumAra manomana prasanna thayA. temaNe paNa rAjahaMsI jevI sunaMdAne manomana paraNavAno chAno nizcaya karyo.(zeThe uttama muhUrta jANI lagnotsava karyo. rAjakumAra zreNika ane sunaMdA lagnagraMthie joDAyA.) teo dhanAvAha zeThanI havelImAM sukhapUrvaka bhogavilAsa bhogavatAM divaso pasAra karavA lAgyA. ...224 teo grISma RtumAM garamI hovAthI caMdana jevAM zItaLa, mulAyama vastro paheratAM hatAM. teo sugaMdhI puSpayukta nirmaLa nIrathI snAna karatA hatA. teo gaLAmAM sugaMdhI caMpaka puSpono hAra paheratAM hatAM. dhanAvAha zeThanI suMdara havelImAM bane catura pati-patnI AnaMdathI rahetAM hatAM. .. ra25 sunaMdA paNa hoMziyAra ane pativratA nArI hatI. te rAjakumAra zreNikanI IcchAne anusaratI hatI. rAjakumAra zreNika paNa khuza hatA. havelInA zayanakhaMDamAM maMda maMda zItaLa vAyu vAto hato. sunaMdA madhura kaMThe kedAro rAgamAM gIta gAtI. . rara6 jyAre varSARtu AvI tyAre sunaMdAe megha malhAra rAganI saragama cheDI. teo varSARtumAM Rtu anusAra dUdha ane sAkara mizrita madhura AhAra karatA hatA. teo varganA devo jevAM divya sukho bhogavatAM hatAM. ... ra27 teo potAnA mobhA anusAra pILAM rezamI vastro paheratAM hatAM temaja mukhamAM nAgaravelanAM pAna cAvatAM hatA. temano zayanakhaMDa jANe devanuM vimAna joI lo! teo nitya ghI thI banAvelA vividha pakavAno ArogatAM hatAM. A rIte kumAra varSAkALamAM bhogInI jema sukho bhogavatAM hatAM ... ra28 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' jyAre zIta Rtu AvatI tyAre sakhata ThaMDI hovAthI rAjakumAra zreNika zarIre tela coLAvI mAliza karAvatA hatA. teo sonAnA DholiyAmAM poDhatA hatA. DholiyAnA taLiye lobAna ItyAdi sugaMdhI padArthono dhUpa thato hato. teo atizaya ThaMDImAM agaranuM sugaMdhI lAkaDuM saLagAvI tApaNItapatA hatA. .. ra29 tyAre tyAM sUryanI garamI jevo tApa tapato hato. sunaMdA paNa suMdara AbhUSaNothI potAnA dehane zaNagAratI temaja nitya patinAM paga dabAvI sevA karatI hatI. A rIte rAjakumAra zreNika saMsAranA uttama sukho bhogavatAM hatAM. ... 230 teo garamA garama svAdiSTa bhojana ArogatAM hatAM. bhojana bAda mukhavAsamAM nAgaravelanA pAna khAtA hatAM. kumAra potAnA kahyAgarI patnI sunaMdA sAthe kallola karatA hatA, temaNe daze AMgaLIomAM ratnajaDita vIMTIo paherI hatI. temanA kaMThamAM ratnano hAra hato. kumAranA zarIrano zaNagAra ane temanuM anupama rUpa joI lAgatuM ke jANe svarganA devano avatAra nahoya! ... 231 rAjakumAra zreNika ane sunaMdA divya sukhamAM rAcatAM hatAM. ahIM prathama khaMDa pUrNa thayo. saMghavI sAMgaNanA putra kavi RSabhadAsa have bIjA khaMDa para prakAza pADe che. ... 232 khaMDa- 2 duhA : 16 bIjA khaMDanI vAratA, suNo dharIya nara kAna; havaI adhara rasa parajIu, kari karaI kavi gAna *** 233 artha - he bhavya jIvo! tame bIjA khaMDanI kathA ekAgra citte, kAna mAMDIne zravaNa karo. have kavi bIjA khaMDanI racanA kare che. tene parajIo rasamAM gAya che. ... 233 DhALaH 13 kuzaLa vyApArI - rAjakumAra zreNika tuMgIyA gIri sikhara sohaI e dezI. karaI gAna kavi suNo bhAI, seTha dhanAvo rAya re; jaI cohaeI hArTisiMI, karaI sabala vivasAya re *. 234 suNo zreNika rAsapaMgi... e AMcalI eka divasa te nagaramAMhi, paDho vAjaI eka re; zraka saMbodhana nAyaka Avyo, liI varU aneka re *.. 235 su. SaTa mAsa tasa AvatAM huA, savA lAkha tasa poThi re; azva gaja tasa AvatAM huA, nathI kAMI tasa khoTi re *.. 236 su. chaThaI mAsi zuka devadatrA kahaI, sukhiM Avyo ahi re; benAtaTi chaI tejanaturI, lIu jaI tuma tihAM re ... 237 su. For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyaka nRpanaI malyo AvI, karI bheTi aneka re; nagara tAharaI tejanaturI, malaI to rAja vizeka re nRSiM maMtrI taNaMI puchiuM tejanaturI kAMhi re; soya kahaI navi lahuM rAjA, paDo vajAvuM AMhi re paDo pheravaI tAma rAjA, tejanaturI deha re; nagaraseThI tAma ApuM, jasa ghaNAM vAdheha re asyo paDaho suNyo zravaNe, bolyo zreNika rAya re; nagaraseThI tuma apAvuM, uTho dhanAvA sAha re paDo bajAvaI seThi pAsiM, karaI loka sahu hAza re; gahelo thayo guNa hiNa vANika, malaI dhUli e pAza re rAya taNaI maneiM vasyuM kotiga, teDAvyo teNI vAra re; vaNika kahaI yAmAtA mAhara, karo kAMI teNI vAra re rAja mohana ratna leI, bAMdhiuM seTha naI sIza re; rAjasabhAmAM gayA behuI, mohata bahu Iza re sIsa nAmI seTha puchaI, kavaNa paDo vAjeha re; rAya kahaI deuM tAma seThI, tejanaturI deha re sakala vastu thaI nAyaka pAsiM, tejanaturI nahI re; navi malaI to jAya Agho, sobhA rahaI kima AhI re te mATi mAMDavI muha liM, jaI beso tumyo sAhi re; sakala vasta sojhIa lAvo, tejaturI eNaI ThAhi re ratna prabhAvi thayo nRpa vaza, seTha kahaI suNiM rAya re; je joI te deuM ehanaI, vadhaI tuma mahimAya re seTiM sArathavAha teDayo, mAgo cAhII jeha re; nAyaka kahaI mujha tejana turI, hoya to ANI deha re kumara seThi sArthi nAyaka, AvaI hATiM teha re; ... For Personal & Private Use Only 238 3. 239 su. ... 240 su. 241 su. 242 3. ... 243 su. 244 3. ... 245 su. 246 su 247 su 248 su. .. 249 su. sAMgaNa suta kahaI tejanaturI, kima nAyaka naI deha re 250 su. artha :- he baMdhuo ! kavi rAsa gAya che, te tame umaMgathI sAMbhaLo. dhanAvAha zeThe rAjakumAra zreNikanA prayAsathI bajAranA cokamAM rahelI hATa para besI khUba vyApAra karyo. ...234 eka divasa nagaramAM rAjA dvArA eka DhaMDhero pITAyo. A nagaramAM zruka saMbodhana(athavA devanaMdI) nAmano eka moTo vyApArI Avyo hato, je aneka kiMmatI vastuo lAvyo hato. 235 55 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' tene nagaramAM pahoMcatAcha mAsa thayA. te potAnAM savAlAkha poThiyAM(vaNajArA)ne sAthe lAvyo hato. tenI sAthe azva, hAthI, ghoDA ane pADAo jevA bahula saMkhyAmAM pazuo paNa hatA. tene koI vAtanI kamI na hatI. (zrImaMta vyApArI poThiyAM para bahumUlya vastuo lAvyo hato.) ... ra36 A zraka saMbodhana pAse eka devatAI popaTa hato, je cha-cha mAsanA aMtare bolato hato.(eka divasa zraka saMbodhane popaTane pUchayuM, "totAjI! have tejaMtrI kayAMthI maLaze?'') popaTe kahyuM, "benAtaTa nAmanA nagaramAM tejaMtUrI che te laI Avo." tevuM sAMbhaLI vepArI ahIM Avyo hato. ... ra37 zraka saMbodhane popaTanI vAta para vizvAsa mUkyo. te savAlAkha poThiyAonI sAthe rAjadarabAramAM jaI rAjAne maLyo. teNe rAjAne aneka kiMmatI vastuo bheTa dharI.(rAjAe khuza thaI "sodAgarane kahyuM, A nagaramAM kema AvavAnuM thayuM? zruka saMbodhanekahyuM, "rAjanuM! tamArAM nagaramAMthI huM tejaMtrI levA Avyo chuM. tamAruM rAjya vizeSa prakAre dhanADhaya hovAthI ahIMthI maLaze evI AzA sAthe Avyo chuM." ... 238 rAjAe maMtrIne pUchayuM, "maMtrIjI! ApaNA nagaramAM tejaMtrI konI pAse che?' maMtrIe kahyuM, "mahArAja! ApaNA rAjyamAM tejaMtrI kyAMthI prApta thaze te cokkasa kahI na zakAya paraMtu nagaramAM paDaha vagADatAM saMbhava che ke te jaMtUrI maLI zake.' ... ra39 rAjAnI AjJAthI mahAmaMtrIe DhaMDhero pITAvyo. jenI pAse tejaMtUrI hoya te rAjAne Apo. rAjA tene nagara zreSThInuM biruda Apaze temaja tenI nagaramAM yaza, pratiSThA vadhaze." ... 240 rAjAno Avo DhaMDhero kAne sAMbhaLIne rAjakumAra zreNike tarata ja dhanAvAha zeThane kahyuM, "zeThajI ! tame uTho. Aje tamAruM bhAgya khUlI gayuM che. huM tamane tamAruM zreSThIpada ane saMpatti pAchI apAvIza. (tamArI yaza-pratiSThA ravayaM tamArI pAse Avaze. tame A DhaMDherAnI zarata svIkAra karo.') ... 241 (zeThe navakAra maMtranuM smaraNa karyuM.) zeTha cAra rastA para paDaha vagADanArA pAse AvyA. zeThe DhaMDhero svIkAra karyo. nagaravAsIo Azcaryacakita banyA. temaNe kahyuM, "A vANiyo guNahIna(nirdhana) banI ghelo to nathI thayo ne? rAjAe tenuM badhuM dhana to japta karI lIdhuM che. tenI pAse kyAMthI tejaMtUrI hoya? tenI pAsethI to dhULa maLaze dhULa!" .. 242 dhanAvAha zeThe DhaMDhero svIkAra karyo che, evuM jANI rAjAne kautuka thayuM. temaNe tarataja zeThane prathama rAja darabAramAM bolAvyA.(rAjAne thayuM, "saMpatti javAthI dhanAvAha zeTha matibhrama thayA che. tenI pAse patthara paNa nahIM hoya! haze to kadAca mATI haze!) rAjAnA manamAM kutUhala thayuM tethI rAjAe prathama potAnI pAse zeThane bolAvyA. rAja sevako jyAre peDhI tarapha AvatA hatA tyAre temane joI dhanAvAha zeThe kahyuM, "kumAra! tame mArA jamAI cho have tameja kaMIka mAruM ISTa karo.(tame ja mane bacAvo)'' .. 243 rAjakumAre potAnI pAse raheluM rAja vazIkaraNa ratna hAthamAM lIdhuM. zeThanA mastake rahelI pAghaDImAM ratna bAMdhI dIdhuM.(zeThane rastAmAM ratnanuM smaraNa karavAnI bhalAmaNa ApI) baMne jaNA rAjasabhAmAM AvyA. rAjAne praNAma karyA. (zeThe ratnano thALa rAjAne najarANA tarIke bheTa dharyo) rAjA vazIkaraNa rananA prabhAve For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohita thayA. (zeTha pAse A saMpatti kyAMthI AvIne pUchavAnuM ja rAjA bhUlI gayA) ... 244 rAjAne namaskAra karatAM zeThe pUchayuM, "he rAjanuM! pahaDa vagADavAnuM zuM prayojana che." rAjAe kahyuM, "jo tame tejaMtUrI Apazo to tamAruM zreSThIpada huM tamane pAchuM ApIza. ... 245 zraka saMbodhana nAmanA vyApArI pAse ghaNI bahumUlya vastuo che paraMtu tenI pAse tejaMtUrI nathI. jo tene ApaNA rAjyamAMthI tejaMtUrI nahIM maLe to te A nagaramAMthI khAlI hAthe pAcho jaze. jo evuM thaze to ApaNA nagaranI dhanADhaya tarIkenI nAmanA kema raheze?" .. 246 dhanAvAha zeThe kahyuM, "he rAjanuM! meM tejaMtUrI bajAramAM rahelI mArI peDhIe mUkI che." rAjAe kahyuM, "zeThajI ! tame vyApArI sAthe peDhIe jaI beso. (tamane tenI sAthe vyApAra karavA maMjUrI ApuM chuM). vyApArI paNa jyAM tejaMtUrI che, te sthAne sarva vastu laI Ave." .. 247 ratnanA prabhAvathI rAjA vaza thayA. zeThanI badhIja vAto rAjAe barAbara sAMbhaLI. rAjAe kahyuM, "zeThajI vyApArIne jeTalI tejaMtrI joIe teTalI Apajo. tamArI yaza, pratiSThA khUba vadhaze.'... 248 zeThe zraka saMbodhana nAmanA sArthavAhane sevako dvArA teDAvyo. zeThe kahyuM, "he paradezI vyApArI! tamane je joIe che te mAMgo?" vyApArIe kahyuM, "zeThajI ! mane tejaMtUrI joIe che. te tamArI pAse hoya to mane lAvI Apo.' ... 249 rAjakumAra zreNika, dhanAvAha zeTha ane sArthavAha sAthe peDhIe AvyA. saMghavI sAMgaNanAM putra kahe che, ke rAjakumAra zreNika sArthavAhane tejaMtrI kevI rIte Apaze te sAMbhaLo. .. ra50 duhA : 17 rAsa suNo raMga karIho saI, rAsa suNo raMgi karI, nAyaka beTho peDhII, bolaI madhurI bhASa. ... rapa1 kanaka taNuM bIjoraDuM, muMkaI sAha naI bheTi; vaNika kahaI diuM kumara naI, achaI sahuno seTha *** 2para artha - he bhavya jIvo! tame rAsa rasapUrvaka utsAhathI sAMbhaLo. sArthavAha vyApAra karavA mATe zeThanI peDhIe Avyo. te zeTha sAthe madhura bhASAmAM vArtAlApa karavA lAgyo. ... rapa1 (zruka saMbodhana sArthavAha khUba catura vyApArI hato.) teNe dhanAvAha zeTha samakSa sonAnuM bijoruM kADhI bheTa dharyuM. dhanAvAha zeThe kahyuM, "mahAnubhava! A bheTa kumArane Apo.(mAro badhoja kArabhAra A kumAra saMbhALe che. tejaMtrInA jANakAra paNa A kumAra ja che !) amArA badhAnA teo zeTha che' .. rapara (sArthavAhe kahyuM, "meM tamArI baMnenI pAse eka eka suvarNa bijoruM mUkyuM che. sArthavAhe bIjuM bijoruM laI rAjakumAra zreNikane bheTa dharyuM) sArthavAha zeThanA vacanothI prabhAvita thayo.(teNe vicAryuM, "dhanAvAha zeTha kharekhara vinamra ane vivekI che. teo catura che, potAnAthI nAnA vyakti mATe keTaluM bahumAna che ! je nagaramAM AvA zreSThIo hoya te nagara dhanya che !') sArthavAhane zeTha ane kumAra pratye ahobhAva utpanna thayo.".. 253 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' DhALa : 14 tejaMturInI bahumUlyatA suNi nIja surupa cIta lAviuM e dezI. rAga : dezAkha. Avyo nAyaka seTha naI, hATi ji vAraMI, dIThI tejanaturI sabala tivAraI; vAra vAra namato sabala nara rIjhayo, leI kanaka kUliM nRpatni ja pUjyo suno zreNika rAsa... AMcalI 255 su. 258 su. beTho nAyaka tihAM te sabala harakhI, bolyo sAratha kumaranuM rUpa te nirakhI; svAmiM tuma dIThA choha kyAMhiM, magadha desa rAjagrahI nagaramAMhiM khIjyo zreNika AMkhI te karaI karaDI, siu bolo jo sarva tuM jAya bharaDI; aNasamajhiuM vacana kahaI, kima muhaniM, uThi tejanaturI nahI deuM tuhinaM... 256 su. tumyo hajI vAta karasyo nagara mAhi, prasenajita rAjA beTho chaya jyAMhi; uTho nAyaka jAu rAulA vATiM, mama besayo khiNa eka ama hAi zruka saMbodhana nAyaka kahaI Ima, havaI vAta karevA mujha sAta nIma; lIuM dravyanaI vastu mujhahI Alo, aNasamajhiuM bolyo huM aThAlo kahaI kuMmara maNa eka te sovana dIjaI, tejanaturI gadIANo eka te lIjaI; e vastra pAmaI mahA bhAyagadAro, trAMbuM gAlII ApaNa eka bhAro eka cApaTI tejanaturIa dharia, sAThatoluM a sovana teya karI I; na jANo tume nAyaka e mAMhi, bahu desa DhuMDhaI na lahII ja kyAMhi tava nAyaka kumaranA praNAmaI ja pAya, paramezvara sAkhi chaI eNaI ThAya; ANaI ratna rUrUM valI sovana sAro, karaI nAyaka kumara Agali aMbAro... 261 su. caMdana motI vasta paravAlI lIjaI, tehanI tejanaturI mujha dIjaI; ANyA poThIA agara kapUra sAro, karayA seThanaI bAri te aMbAro ati nyAyanIrti karI kumara leto, tejanaturI nAyaka naI ja deto; 259 su 260 su. gayo nAyaka rAyanaI pAsiM tyAraI, tAharA nagaramAM vasta malI ja mahAraI... 263 su. tAharA nagaranuM maMDaNaseTha eho, karI maMtrIya thApII puruSa teho; -- assuM kahI vaNajAro vegi cAlaI, kahaI RRSabha seThia vaNiga AlaI... 264 su. artha : sArthavAha jyAre zeThanI peDhIe Avyo tyAre teNe tejaMtUrIno moTo Dhagalo joyo. sArthavAha atyaMta khuza thayo. te vAraMvAra praNAma karavA lAgyo. 'potAnuM kArya pUrNa thaze', tevuM jANI sArthavAhe rAjAne suvarNa puSpothI vadhAvyA. (rAjAnI saMmatithI vyApAra thaI zake) ...254 ... ... ... ... 253 257 su. 262 3. sArthavAha atyaMta harakhato peDhImAM beTho. teNe rAjakumAra zreNika tarapha dRSTi karI. rAjakumArano cahero kaMIka paricita jaNAyo. teNe tarata ja kahyuM,''kumAra ! meM tamane kyAMka joyo che. saMbhava che ke tame magadha For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 . 257 dezanI rAjagRhI nagarInA (rAjA) cho?'' *.. 255 A sAMbhaLI rAjakumAre cAlAkIthI bhramara UMcI karI trAMsI AMkha karI kRtrima gusso karI kahyuM, "tame zuM bolo cho? jema phAve tema zuM bharaDo(bolo) cho? tame samajyA vinA game tevA zabdo mane zA mATe kaho cho? tame uTho, tamane huM tejaMturI nahIM ApuM.(jo tamAre AvI vAto karavI hoya to tame bIjI dukAne cAlyA jAva, tyAMthI mAla kharIdI lejo) ... rapa6, tame hajI mahArAjA prasenajIta jyAM vase che te rAjagRhImAM jaI mArI vAta karazo. he sArthavAha! A rAjya choDI tame cAlavA mAMDo. eka kSaNa paNa amArI peDhIe na besazo." zraka saMbodhaka sArthavAhe gabharAtAM, page paDatAM kahyuM, "kumAra! havethI huM aNasamakyuM na bolavAnAM niyama-pratyAkhyAna karuM chuM. tame tejaMtUrI Apo ane tenA badalAmAM huM tamane dravya ApIza. huM nAdAna! tamArI samakSa nirarthaka vacana bolyo." . 258 rAjakumAre(hasIne) kahyuM, "(zruka zeTha ! A to kSaNavAranI majAka hatI. huM tamane tejaMtUrI batAvuM chuM.) tame eka maNa sonuM Apo ane tenA badalAmAM eka gAdIyANo (capaTI) tejaMtUrI lo. (kumAre tejaMtUrImAMthI suvarNa banAvavAnI rIta batAvatAM kahyuM, "eka gadIyANo tejaMtUrI AgamAM nAkho. temAM eka bhAra(vIsa tolA) tAMbu gALo (tejaMtrInA saMyogathI tAMbu suvarNamAM parivartana pAme che). AvI kiMmatI tejaMtUrI mahAbhAgyazALI vyaktine prApta thAya che. .. 259 eka capaTI tejaMtUrImAMthI 60tolA suvarNa meLavI zakAya che. sArthavAha tame jANatA nathI e maLavI durlabha che. ghaNAM deza-videzamAM zodhavAM chatAM te kyAMthI paNa prApta thaze nahIM." ... ra60 sArthavAhe tyAre ubhA thaI rAjakumAranA caraNa sparza karI praNAma karyA. teNe kahyuM, "ApanI vAta satya che ! paramezvaranI sAkSIe kahuM chuM ke tejaMtUrI phakta A rAjyamAM ja che." sArthavAhe poThiyA pAse rahelI kiMmatI ratno, suvarNo, cAMdI vagere badhI ja) vastuo maMgAvI. teNe rAjakumAra samakSa kiMmatI vastuono aMbAra lagAvyo. ... ra61 sArthavAhe kahyuM, "kumAra! caMdana sAcAM motI, kastUrI, paravALA ItyAdi je joIe te laI lo. tenA badalAmAM mane tejaMtUrI Apo. tyAra pachI poThiyAo agara, sukhaDa, kapUra ItyAdi sugaMdhI padArtho lAvyA. temaNe zeThanI peDhInA dvAre sugaMdhI vastuono moTo Dhagalo karyo. ... ra62 kumAre prAmANikapaNe ane nItipUrvaka sArthavAhane tejaMtUrI ApI ane tenA mUlya barobara kiMmatI vastuo meLavI. sArthavAha khuza thato rAjA pAse gayo. teNe rAjAne praNAma karI kahyuM, "mahArAja ! ApanA rAjyamAMthI mane ghaNI mAtrAmAM tejaMtrI prApta thaI che." .. ra63 rAjanuM! dhanAvAha zeTha tamArA rAjyanA koI sAmAnya zreSThI nathI. tamArA rAjyanI zobhA che, emanA jevo vyApArI meM kyAMya nathI joyo. rAjanuM! huM vinamrabhAve kahuM chuM ke teo tamArA rAjyamAM maMtrI pade sthApavA yogya puruSa che," ema kahI sArthavAha rAjAno AbhAra mAnI jhaDapathI dezAvara javA nIkaLyo. kavi For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ** 267 ... 268 RSabhadAsa kahe che ke rAjAe dhanAvAha zeThane nagarazreSThInuM pada pAchuM ApyuM. ... ra64 duhA : 18 zreNika rAsa supari suNo, muMki UMgha kathAya; kedAro goDI karI, seTha taNA guNa gAya ... ra65 artha - he bhavyajano ! zreNika rAjAno rAsa nIdrA ane vikathA choDI sArI rIte sAMbhaLo. kedAro ane goDI rAgamAM kavi kAvya racI dhanAvAha zeThanA guNagrAma gAya che. ... ra65 DhALa : 15 sunaMdAno dohada caMdayANinI e dezI. seTha dhanAvA naI seThI ApaI, jasa mahimA jagamAMhi vyApaI; pUrava zatru hutA jeho, AvI pAya namyA nara teho ... ra66 gaja ratha ghoDA bahua avAso, pohacADaI mana kerI Aso; zreNika nAma ThavyuM gopAlo, sukha vilasaI jima sura sukamAlo nArI sunaMdAmyuM bahu naho, jima rAghavani sIta saneho; jima harI rAdhA kero prema, maNiratha naI maNirehA jemo mRgAvatI nIja patInI vAhalI, umiyA viNa Isa na sakaI cAlI; tima zreNika sunaMdA sAthiM, tana mana sopyuM nArI hArthi anukaramiM hoya AdhAno, nArI sunaMdA vALo vAno; trIjaI mAsi Dohalo te dharatI, nija manamAMhi ciMtA karatI dharI lAja na kahevAya jyAraI, nArI dubalI huI tyAraI; mohaDaI phephari pIlI aMgiM, rUpa gayuM huI kAlaI raMga eka dina kumArI dIThI nArI, kavaNa dukhi huI ema biccArI; AkhaDatI paDatI hIMDatI, ghaNo sAsa moDhaI nAMkhatI maravA sarakhI dIThI jAmo, mani ucATa thayo nRpa tAmo; sAsU naI pUchaI bhUpAlo, kAM dIsaI ehavI vikarAlo sAsu kahaI navi samajhuM maramo, garbha doSa ke pUrava karo; ke Dohalo kumarI mani hoyo, huM navi jANuM te paNi soyo kahaI zreNika pUchayo Ajo, lAjiM vaNasaI saghalAM kAjo; kumarI pAsiM gaI tava mAto, kuNa ciMtA kahaI mahArI jAto bhaNaI sunaMdA mArI mAto, e DohalAnI moTI vAto; sibakAMI beThI nRpa gheho, mujha sAthiM AvaI valI teho *.. 276 *** 269 *.. ra70 .. 271 ... 272 * 273 *.. 274 ... 275 For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagaramAMhi varatI jaI amArayo, gaja khaMdhi caDhI jAuM jina bArayo; e Dohalo upano mujho, bhAkhuM vAta e mananI tujho ... 277 sAsaI zreNika naI jaNAviuM, kumara taNAI mani dukha bahu AvivuM; viSama Dohalo pUreDhuM kemo, zreNika rAjA ciMtaI eno . 278 seTha dhanAvA naI DahaI rAya, Alasa tajo tame eNaI ThAya; tuma putrIno Dohalo jeho, pUrayo joI I nizciI tevo 279 bhaNaI suNi zreNika rAya, e DohalAno e upAya; sAMgaNa suta kahaI bolyo seTho, putrI Dohalo karI beTho ... 280 artha:- dhanAvAha zeThanuM bhAgya badalAI gayuM. rAjAe temane nagara zreSThInuM pada ApyuM. nagaramAM cAre tarapha zeThanI khyAti phelAI. pUrve je zeThanA zatruo hatA, teo paNa temane namaskAra karI page paDavA lAgyA. (pUrve je temanI majAka uDALatAM hatAM teo zeThanI cApalusI karavA lAgyA) zeThanI havelImAM hAthI, ghoDA, ratha jevI saMpatti puSkaLa pramANamAM vadhI. (zreNika jevA jamAI, zreSThIpada ane saMpatti maLatAM) zeThanI mananI sarva abhilASAo pUrNa thaI. rAjakumAra zreNike potAnuM nAma gopAla' rAkhyuM. teo sunaMdA sAthe vargIya manohara ane ramaNIya sukho bhogavatAM hatAM. ... ra67 jevo sUryavaMzI rAmane potAnI bhAryA sItA pratye, kRSNane potAnI sakhI rAdhA pratye, maNiratha rAjAne potAnI rANI mayaNarehApratye neha hato, tevo rAjakumAra zreNikane sunaMdA pratye neha hato. ... 268 jema mRgAvatI potAnA patine vahAlI hatI, pArvatI vinA zaMkara eka pagaluM paNa bharatA na hatA (arthAt zaMkarane pArvatI ati priya hatI), tema rAjakumAra zreNikane sunaMdA pratye ati sneha hato. kumAre potAnuM tana ane mana sunaMdAne soMpI dIdhuM hatuM. ... ra69 saMsAranA sukho bhogavatA sunaMdA garbhavatI banI. (sunaMdAe svapnamAM airAvatane mukhamAM pravezatAM joyo.) tenuM rUpa-lAvaNya dina-pratidina khIlavA mAMDayuM. trIjA mAse tene dohada utpana thayo. e dohada akathya hovAthI sunaMdA manamAM ja ciMtA karI udAsa banI jatI. ... 270 sunaMdA lajjAnA kAraNe koIne dohadanI vAta na kahI zakI tyAre te dubaLI thavA lAgI. tenuM mukha ane zarIra pILuM (nisteja) banyuM. tenuM sauMdarya DhaLavA lAgyuM. tenA zarIrano varNa kALo banyo. ... ra71 eka divasa kumAre sunaMdAne joI(tenI AMkhomAM azru hatA. te pati samakSa parANe hasavAno prayatna karatI hatI) kumAre manamAM vicAryuM, 'te AvI kema thaI gaI che? tene zuM duHkha che?' sunaMdA athaDAtI, paDatI Amatema pharatI, UMDo zvAsa laI nisAso nAMkhatI hatI. ... 272 sunaMdAne mRta prAyaH samAna joIne rAjakumAra zreNikanuM mana becena banyuM. (huM pUchIza to mane nahIM batAve tethI) temaNe sAsune jaI pUchayuM, "tamArI putrI pratidina kema sukAtI jAya che ? te AvI vikarALarUpavihoNI kema dekhAya che?' ... 273 For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' sAsue kahyuM, "tenI AvI nAjuka avasthA thaI temAM javAbadAra garbhadoSa athavA pUrva kRta karma hoI zake. saMbhava che ke sunaMdAnA manamAM koI dohada hoya, je te kahetI nathI. huM tenI AvI koI paristhitI vize jANatI nathI". .. ra74 kumAre kahyuM, "sAsujI! tame hamaNAM ja sunaMdAne pUchajo kAraNa ke zarama rAkhavAthI samaya jatAM sarva kAryo naSTa thAya che.' zeThANI potAnI putrI sunaMdA pAse AvyA. temaNe dIkarInA mastake hAtha pheravatAM pyArathI pUchayuM, "mArI vhAlI putrI !tane kaI bAbatanI ciMtA che?" sunaMdAe kahyuM, "mAtA!mArA manamAM je dohada utpanna thayo che tene koI pUrNa karI zake tema nathI. e dohadanI vAta asAdhya hovAthI karavA jevI nathI" mAtAnA AgrahathI sunaMdAe kahyuM, "huM rAjarANInI jema zibikAmAM besuM temaja rAjAnI putrI ane rAjA paNa mArI sAthe AvI bese. ..276 nagaramAM te divase sarvatra amAri pravartana thAya. huM hAthInI aMbADI upara besI jinezvara devanA darzana karavA jAuM. e dohada-manoratha mane utpanna thayo che. mAtA!mArA mananI vAta meM tamane jaNAvI dIdhI." ... ... 275 sunaMdAne AzvAsana ApI mAtA jamAI pAse AvI. sAsue jamAIne sunaMdAnA dohadanI vAta kahI. rAjakumAra zreNikane ciMtA thaI ke "A viSama dohada zI rIte pUrNa karavo?" teo dohadapUtinA vicAro ciMtavavA lAgyA. ... 278 rAjakumAra zreNike dhanAvAha zeThane vAta karatAM kahyuM, "(dharma kAryanI IcchA mahAna puNyodayathI thAya che.) zeThajI! tame ALasa tyajI A manoratha pUrNa karavAno prayAsa karo. tamArI putrIno dohada darzAve che ke tenA udaramAM koI bhAgyazALI jIva che tethI tenI A IcchAo pUrNa karavI ja paDaze." ... 279 zeThe tarata ja kahyuM, "kumAra! sAMbhaLo mArI putrIno dohada pUrNa karavAno eka ja upAya che." sAMgaNanA putra kavi RSabhadAsa kahe che ke, zeThe kahyuM, "huM mArI putrIno dohada jarUra pUrNa karIza' ... 280 duhA : 19 seThi kahaI suNikumara tUeka upAya eha, nRpa dhari beTI lAkaDI, AMkhiM AMdhi teha .. 281 artha - zeThe kahyuM, "kumAra! sAMbhaLo mArI putrIno dohada pUrNa karavAno eka upAya che. rAjamahelamAM rAjAnI (sulocanA nAmanI) eka vahAlI putrI che. te janmathI prajJAcakSu che. ... 281 DhALa H 16 dohadapUrti eNI pari rAja karatA e dezI. rAga : goDI. kumarI nayaNa vizAla re, paNi navi dekhatI; manaI ANi sahu tehanI e. *.. 282 For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 *** 283 ... 284 285 ... 286 *** 287 * 288 289 kumara kahaI suNi seTha re, ratna deuM tujha; jaI kari kumarI dekhatI e. ApaI vara java rAya re, navi leyo kasyu; kumarI Dohalo pUrayo e. ratna navaNanuM nIre, vANIga leI karI; rAja sabhAmAM AvI che. kihAM kumarI rAya re, teDo aihAM sarI; kIjaI nayaNe dekhatI e. dIjaI mAnava bahu rAya re, AsaNa Apato; vacani bahu saMtoSato e. teDI putrI tAma re, nAma sulocanA; rUpi suranI suMdarI e. leI seTha tihAM nIra re, locana chAMTato; hoya nayaNa be niramalAM e. harakhaI narapati tAma re, mAgi vANiga bahu je mAgaI te deuM sahu e. vaNiga kahaI suNi rAya re, Dohalo ama kumarI; kehitAM lajA upajaI e. nRpa kahaI muMkI lAja re, kAja kaho sahI; viSama kAja karavuM sahI e. varatAvIya amAri re, putrI gaja caDaI; tuma beThI puThi sahI e. . nRpa kahaI thoDuM kAja re, ciMtA tuma kasI; jaMta jIvADayA thaI khusI e. teDI sunaMdA tAma re, gaja gaMdhiM dharI; Apa sutA puSThi karI e. narapati caDhI puhiM re, bhaMbhA vAjati; jaI jina maMdira juhArIyA e. pUjI jinavara pAya, putrI tava valI; sakala manoratha tasa philaI e. *.. 290 *** 291 *** 292. * 293 * 294 ** 295 *** 296 **. 297. For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" raha *** 300 *** 302 ... 303 ... 304 harakhyo sAhi zreNika re, tAma suta naMdA re; sulocanA sahIara karI re dII sAdhani dAna re, jina pUjA karaI; navapada haIDAmAM dharaI e kariuM dhRtanuM laheNa re, cIvara bahu dII; zubha dhyAni nArI ramaI e eka dina zreNika rAya re, beTho mAlaI; nArI prIti nRpa ema kahaI e hosaI tAharaI putra re, nAma dharUM tadA; abhayakumAra huu rUDo e puchaI premiM tAma re, kaho kaMtA mujha; vAsa tumAro kihAM valI e nagara rAjagrahI jyAMhi re, huM tasa gopAla; dhole ToDe huM rahuM re suNI vacana tihAM nAri, mana harakhAI ghaNuM; mana raMjaI bharatAranuM e sukhiM rahaI zreNika kare, traSabha kahaI suNo; prasenajIta taNI kathAya . 306 artha - rAjakuMvarI sulocanAnA suMdara, vizALa nayano che paraMtu te joI zakatI nathI.(rAjAne tenI khUba ciMtA thAya che) rAjAne te priya hovAthI badhAja tenI AjJA mAne che." ... 282 rAjakumAre tarata ja kahyuM, "zeThajI ! rAjakumArInI dRSTi pAchI lAvavA huM tamane eka ratna ApuM chuM. te ratna laI tame rAjA pAse jAva.(sonAnA pyAlAmAM pANI bharI temAM ranane DubADajo, te pANI rAjakumArInI AMkhe copaDajo) tame rAjakumArIne dRSTi Apo. ... 283 rAjA jyAre khuza thaI koI bakSIsa Ape tyAre tenaletAM, tenA badalAmAM tamArI putrIno dohada pUrNa karavAnI vAta karajo." ... 284 zeTha rana navANanuM nIra laIne rAjyasabhAmAM AvyA.(rAjAe zeThanuM svAgata karyuM) . 285 zeThe kahyuM, "rAja! ApanI putrI sulocanA kyAM che? tene ahIM laI Avo(paramezvaranI kRpAthI) tene Aje daSTi maLaze." .. 286 rAjAe zeThane khUba sanmAnapUrvaka gAdI para besADyA. rAjA zeTha sAthe AtmiyatApUrvaka vAto karavA lAgyA. zeThe rAjAne saMtoSakAraka vacano kahyAM. ***287 *.. 305 For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. tyAM rAjakumArI sulocanAdAsIo sAthe rAjasabhAmAM AvI. te varganI devAMganA jevI svarUpavAna .. 288 zeThe rana navANanuM nIra lIdhuM.(navakAramaMtranuM smaraNa karI) te pANI rAjakumArInI AMkho para copaDavuM. (tyAM to camatkAra thayo !) rAjakumArInA bane nayano nirmaLa thatAM tene dRSTi maLI. ...289 rAjAnA harakhano pAra na rahyo.(rAjakumArI paNa khuzIthI nAcavA lAgI. rAjA UbhA thaI dhanAvAha zeThane bheTI paDavA) rAjAe kahyuM, "zeThajI!(tame mArA parivAra para ghaNo upakAra karyo che.) tame je mAMgazo te huM ApIza. tame mAMgo tamane zuM joIe che?' zeThe kahyuM, "mArI putrI sunaMdAne eka dohada utpana thayo che paraMtu te dohada kahetAM mArI jIbha upaDatI nathI. mane lajjA-saMkoca thAya che." . 291 rAjAe kahyuM, "zeThajI! tamArI putrI e mArI putrI che tethI tame bolo tenI zI IcchA che? tame zarama choDI je hoya te kaho. viSama kArya haze to paNa tamArI putrInI IcchA avazya pUrNa thaze."... ra92 zeThe kahyuM, "rAjyamAM amAri pravartana thAya. mArI putrI sunaMdA hAthInI aMbADI para bese. tenI sAthe tamArI putrI paNa pAchaLa bese." ... ra93 rAjAe kahyuM, "are ! ATalA najIvA kArya mATe tame ATalI ciMtA karo cho? teno dohada ati uttama che. amAri pravartana karI jIva jaMtuone bacAvavAnI bhAvanAthI huM khuza thayo chuM." ... ra94 rAjAe dhanAvAha zeThanI putrI sunaMdAne bolAvI paTTahasti para rAjarANInI jema aMbADImAM besADI tenI pAchaLa potAnI putrI sulocanAne paNa besADI. ... ra95 paTTahasti para sulocanAnI pAchaLa rAjA paNa beThA. temaNe mArgamAM bhaMbhA vagADI.(maMtrI, senApati ane hajAro strI-puruSonuM saraghasa sAthe cAlyuM. sunaMdA ane sulocanAe garIbone mukta hAthe dAna ApyuM) temanI savArI jinamaMdira pAse AvI. sunaMdAe jinamaMdiromAM jaI jina darzana karyA. .. 296 sunaMdA ane sulocanAe jinacaraNonI pUjA karI. sunaMdAnI sarva manoratho pUrNa thayA.... 297 dhanAvAha zeTha ane rAjakumAra zreNika paNa sunaMdAno viSama dohada pUrNa thavAthI khuza thayA. sunaMdA paNa AnaMdita thaI. sunaMdAe sulocanAne potAnI sahiyara banAvI. ... ra98 sulocanA nitya aneka sAdhu-sAdhvIjIne AmaMtrita karI supAtradAna ApatI. te nitya jina pUjA karatI. te namaskAra mahAmaMtranuM sadA smaraNa karatI. ... ra99 teNe rAjyamAM ghInAM DabbAnI lahANI prabhAvanA karI temaja ghaNAM garIbone vastro vagere dAnamAM ApyA. te sadA zubha dhyAnamAM rahI puNyanAM kAryo karatI rahI. ... 300 eka divasa rAjakumAra zreNika havelInA zayanakhaMDamAM beThA hatA. tyAre temaNe sunaMdAne premapUrvaka .. 301 devI! tamane putra ratnanI prApti thaze. tene abhayakumAra jevuM arthasabhara suMdara nAma ApazuM kahyuM. For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' ...302 kAraNake tamane garbha samaye sarva jIvone abhayadAna ApavAnI IcchA thaI hatI.'' patino AnaMdita cahero joI sunaMdAe avasara joI premathI pUchyuM, "he svAmI! tame kyAMnA rahevAsI cho ? te mane kaho.' ...303 kumAre kahyuM, "devI! huM jyAM rAjagRhI nagarI che tyAMno gopAla chuM. sauthI UMcA, sapheda dIvAlovALA bhavanamAM rahuM chuM.'' (pAkkura yA gopAnA vayaM rAnagRhe pure) sunaMdA patinA vacanothI samajI gaI ke teo koI maMtrI ke rAjAnA putra hovA joIe. sunaMdAnuM mana prasanna thayuM. sunaMdA sadA patinuM mana AnaMdamAM rahe tevuM priya kArya ja karatI. ... 304 ... 305 dhanAvAha zeThanI havelImAM rAjakumAra zreNika AnaMdathI rahetA hatA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, have rAjagRhI nagarInA mahArAjA prasenajitanI kathA sAMbhaLo. ... 306 duhA : 20 prasenajIta prathavI ghaNI, karato asyo vicAra; zreNika sUta paradesa gayo, kahoniM desyuMbhAra 307 : artha - rAjagRhInagarInA dhaNI prasenajita rAjAe eka divasa mahelamAM beThAM beThAM vicAra karyo ke, 'mAro buddhizALI ane catura putra zreNika to A rAjya choDI paradezamAM gayo che.(tenA koI pAchA AvavAnA samAcAra nathI.) A rAjyanuM uttaradAyitva huM kone sopuM ? kone yuvarAja banAvuM ?' copAI : 4 putra virahano kheda ...307 asiuM ciMtavaI prathavIrAya, dila siuM bahu ciMtAtura thAya; kavaNa desa gayo mujha putra, kavaNa sopyuM gharanuM sUtra putra navANuM nahI guNavaMtA, te parajAniM navi pANaMti; asiI vimAsaI rAjA jasaMI, zruka saMbodhana Avyo tasaMI malyo rAyaniM kIdhI bheTI, vaNajAro ema bolaI neTI; putra ekaso huMtA AMya, navANuM dIsaI te kAMya tava nara pati bolaI tasa ThAri, ratna rahaI kima mahAraI bAri; mahArI budhi te mujhanaI phalI, jaga mohana suta cAlyo valI parIkSA tehanI kodhI ghaNI, mujha AganyA dharato sira bhaNI; mahAraI kuvacanaM te gayo, valato te paragaTa navi thayo kSuka saMbodhana bolyo tAma, suNi zreNika rahevAno ThAma; benAtiTa rahe dhanAvo sAha, rahaI sunaMdA siMuM tihAM rAya rAya kahaI navi mAnUM tyAMhiM, mujha nayaNe na dekhkhuM jyAMhi; mIThe vacane bahu mujha kahaI, sutanI sudhi ko navi lahaI na For Personal & Private Use Only 308 309 ... 310 ...311 312 313 ... 314 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **. 316 ... 317 *** 38 * 319 kaI vani vAyaDU khAdho eha, kaI paramaMdira peTa bhare; bhUkha tarasa kima khamato hasaI, gayo kyAMhi myuM paragaTa thaI .. 315 tava nAyaka bolyo niradhAra, tuma beTaI kIdho vyApAra; guNa kidho teNi ama ghaNo, pAra nahI tehanI budhi taNo miM bhAkhiuM java tenuM nAma, tuM zreNika rAjagrahI ThAMma; eNaI vacanI te khIjyo tAma, kAM na rAkhI mahArI mAma mujha vArayo miM khAdhI nIma, huM bolyo te lAjI sIma; benATimAM to niradhAra, khusI karaI tihAM rAja kumAra ehamAM jo kAMI juduM hoya, bAlahatyAdika pAtika joya; nRpa kahaI kohani kehasya ma vAta, vAMcI samasyA AvasaI jAta zuddha vAta jANI tihAM sahu, vadhAmaNI tasa ApI bahu saMgaNa suta kahaI lakhato rAya, kima zreNila lAgaI nRpa pAya aDala Adi akSara viNa mAlavaladho, madhya akSara viNa jaga sahiM khadho; aMti akSara viNa paMtha prasidho, cihu dasayAli vAya badho .321 artha:- "A rAjyanA uttarAdhikArI kone banAvuM? A rAjyano bhAra kone so? zreNika kumAra kayA dezamAM gayo haze?' AvA vicArothI mahArAjA prasenajitanuM dila khUba ciMtAtura rahetuM hatuM. ... 308 mArA bhale bIjA navANu putra hoya paraMtu teo avinIta hovAthI (prajAnuM putranI jema) pAlanapoSaNa yogya rIte nahIM karI zake." rAjA satata AvA vicArothI gaherI ciMtAmAM DUbelA hatA. te samaye zruka saMbodhana sArthavAhadeza-videzamAM pharato pharato rAjagRhI nagarImAM Avyo. ... 309 sArthavAha rAjAne maLavA rAjadarabAramAM Avyo. teNe rAjAne kiMmatI vastuonuM najarANuM bheTa dharyuM. teNe rAjAnI kuzaLatA pUchI. (sArthavAhe joyuM ke rAjAnA navANu putro jhaghaDI rahyAM hatAM.) catura sArthavAhe tarata ja puchayuM, "rAjana ! ApanA so putromAMthI navANu putro ja kema dekhAya che?" . 310 tyAre mahArAjA prasenajita tarata ja bolyA, "ratna jevo mAro putra durbhAgyathI mArA mahele kyAMthI rahe? mArI ja avaLI mati ane bhAre paDI. mArA kaTuvacanoe tenuM hRdaya vIMdhI nAkhyuM tethI saune priya ane manamohaka evo vinayI putra nagara choDI paradeza cAlyo gayo. ... 311 meM aneka rIte tenI buddhinI parIkSAo karI. te parIkSAmAM nipuNa utaryo. te sadA mArI AjJA mAnanAro AjJAMkita putra hato. mArA kuvacanothI te rAjya choDIne gayo te gayo tyAra pachI Aja divasa sudhI pAcho nathI Avyo." .. 31ra mahArAjA prasenajitanI putravirahanI vyathA sAMbhaLI sArthavAhe tarata ja kahyuM, "rAjanuM! meM ApanA putra zreNika kumArane joyo che. te benAtaTa nagaramAM dhanAvAha zeThane tyAM rahe che. Apano putra dhanAvAha zeThanI For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 putrI sunaMdA sAthe vivAha karI tyAM sukhethI rahe che.'' 313 mahArAjAe kahyuM, ''sArthavAha ! tArI vAta para huM bharoso kevI rIte karuM ? jyAM sudhI huM svayaM mArA putrane na jouM, tyAM sudhI bIjAnI vAto para vizvAsa kema karuM ? vaLI sArthavAha ! tuM mane sAruM lagADavA mIThuM mIThuM. bole che paNa Aja divasa sudhI mArA putranA koIe samAcAra kema na ApyA'' ... 314 rAjAe(sArthavAhanI vAtomAM satyatAno aMza pArakhavA) kahyuM, "te kayA vanamAM rahyo hato ? tyAM teNe zuM vAyaDuM(gesa utpanna kare tevuM) bhojana khAdhuM ? teNe kayA ajANyA ghare peTa bharyuM ? rAjamahelamAM rahenArA mArA putre bhUkha-tarasanI pIDA kevI rIte sahana karI haze ? te deza-paradezamAM kyAM kyAM pharyo ? sArthavAha ! zuM A sarva mAhitI tuM mane ApI zakIza ?'' . 315 sArthavAhe makkamatApUrvaka kahyuM, "mahArAja! huM jUThuM nathI bolato. tamArA putra sAthe meM benAtaTa nagare vyApAra karyo che. teNe mArA paNa ghaNo upakAra karyo che. (tenI kuzAgra buddhinI prazaMsA zuM karuM !) tenI buddhi sAgara samAna apAra che. 316 (dhanAvAha zeThane tyAM meM tene oLakhI lIdho)meM jyAre temanuM nAma laIne pUchyuM ke, kumAra ! tame rAjagRhI nagarImAM raho cho. tamAruM nAma zreNika che ? mArAM A vacano sAMbhaLI rAjakumAra mArA para khUba khIjAyo. temaNe mArI pratiSThAno koI paNa vicAra na karyo. 317 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' kumAre mane potAno paricaya ApatAM aTakAvyo. meM te samaye koIne na kahevAno niyama lIdho. ApanI dayanIya sthitI joI meM kumAranI jANakArI ApI. meM mArI maryAdAno bhaMga karyo che. benAtaTa nagaramAM dhanAvAha zeThane tyAM te AnaMdathI rahe che. te cokkasa rAjakumAra zreNika ja che. ... 318 mahArAjA ! (A vAta taddana satya che) jo huM kAMI juMThuM bolato houM to mane bAlahatyA, gauhatyA AdinuM pApa lAgaze !'' (putranA samAcArathI mahArAjAnI AMkhomAM jhaLahaLiyAM AvyAM.) mahArAjAe agatyanI sUcanA ApatAM sArthavAhane kahyuM, ''A vAta bIjA koIne na kaheje. huM eka patra benAtaTa nagare mokalIza. vAstavamAM jo e zreNika haze to mArI samasyA vAMcI te svaMya Avaze.'' na 319 mahArAjAe putranI vadhAmaNInAM sArA samAcAra sAMbhaLI sArthavAhane khuzAlI nimitte kiMmatI vastuo bheTa ApI khuza karyo. kavi kahe che ke mahArAjA samasyAnI bhASAmAM kumArane patra lakhe che. have rAjakumAra zreNika potAnA pitAno kevo vinaya karaze (page lAgaze) te sAMbhaLo. 320 Adi akSara, jenA vinA mAnava jIvana zakya nathI. madhyama akSara vinA jagatano AdhAra zakya nathI. aMtima akSara vinA paMtha para cAlavuM zakya nathI.(arthAt zreNAMja = DAMgara, tenuM bIja = cAvala. teno prathama ane aMtya akSara = cAla thAya. dehano AdhAra = prANa thAya, teno aMtya akSara = Na eTale cAlaNa thayuM. he buddhimAna ! utAvaLathI A tarapha prayANa karajo.) cAre dizAomAM vAyu phuMkAya che, arthAt tArA vinA rAjya vyavasthA astavyasta thaI gaI che. 321 For Personal & Private Use Only ... Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhALa : 17 putrane nimaMtraNa guru gItAratha mAraga jotAM e dezI zreNika naI samasyA mokalato, vAhI svAna laI khIro; jala khAya mayahI bhAta saMtoSA, te na rahaI ahI vIro ho pUtA vegiM Avo AhIM, mujha avaguNa naI vacana vegIlAM; mata rAkho manamAMhi ho pUtA, vegiM Avo AMhI bhaMbhAsAra grahI jeNiM puraSTi, te navi bhamaI paradesyo; mAtA pitA mUkI vaNika ghari, na rahaI te lava lesyo ho kutcara kahetAM IhAM kaNi khIjyo, rahiM sAsarAmAMhi; e to hINa pada moTuM tujha, uttama na rahaI prAMai zreNika naI kAgala pAThavIu, lakhIu lekha apAro; geha jamAI kukaraI jo, e behamAM kuNa sAro prasenajIta kahaI pUta vicAro, kuMto chaI agenyAno; geha jamAIba tethI bhUMDo, khAya pacArayo dhAno lakhI lekha mokalIuM tyAhiM, Avyo zreNika jyAMhI kAgala kumara taNaI kari dIdho, ati harakhyo mana mAMhi akhyara tAta taNA ulakhato, vAMcatAM bahu neho; nayaNe nIra vahaI tihAM premiM, jima AsADhI meho vAMcI sIsa dhUNAvaI zreNika, svAna thakI kasyo hINo; kaThiNa vacana syuM lakhII pAchuM, ciMtaI ema sujha lINo mAta tAta gurU baMdhava moTo, seTha taNaI sira nAmo; kavi kahaI kaThiNa vacana teNei bhAkhiuM, tihAM navi thAya zreNika lekha lakhaI tihAM pAcho, nRpa apamAnyo jeho; TheTheraco je ThAma na chAMDaI, hINa svAnathI teho re svAmI eha lekha vAMcavo... AMcalI ghara jamAI svAna maMdirano, te pUra hoMsa karesaI; te paNi upamAnyAM chorUM rAjA, maraI ke jAya paradesaI re karaI trajanA mAraI mohakama, je hoI valabha prANo; paNi abha jehavA bhuMDaI vacane, na rahaI puruSa sujANo ho. For Personal & Private Use Only ... 322 ... 323 324 ho. pU 325 ho. pU 326 ho. pU. 327 ho. pU. 328 ho. pU. 329 ho. pU. ... 330 ho. pU. 331 ho. pU. 332 ho. pU. 333 svAmI. 69 334 svAmI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' rAya pasAya joI I jeNI velA, tava utAro neho; to suta na rahaI paNiI thAnaki, rIdaya vicAro evo re ... 335 mavAmI. eka prati gho vasatu sukhaDI, eka prati gho gAlo; ema aMtara navi kIjaI svAmI, sarakhe nayaNe nihAlo re ... 336 svAmI. putra suputra hoI je sakharo, tAta vacana navi lopaI; kuTaka vacana bolaI gurU kyAraI, uttama ziSya navi kopaI re .. 337 svAmI. mAya tAta gurU bhUpati ke, java lahII apamAno; desa nagara pura lava ThaMDI jaI, jo kAMI haIDaI sAno re ... 338 svAmI. tuma upamAna havuM mujha upari, tava lIdho paradeso re; tAta vacana sira upari dharatAM, sakala vasta lahesyo re ... 339 vAmI. eka zata pagano nAtha kharajUro, kabI eka truTo eko; kasiuM kAja aDaI nahIM paMthi, ANaI prathavI cheko re .... 340 svAmI. tima tama beTA thaI ekaso, bahu budhyavaMtA ravAmyo; eka murikha zreNika ahI AvI, kasyaI AvasaI kAmyo re ... 341 svAmI. asso lekha lakhI pAThavato, prasenajIta naI tyAMhi; vAMcato locana be TharI, khuzI thayo te manamAMhiM re ... 34ra svAmI. vacana taNI caturAI dekhI, harakhyo prathavI bhUpo; sabhAmAMhi prasasyo suta naI, dekhI vinaya sarUpo re ... 343 svAmI. putra navANuM eNI pari bolaI, kIjaI amani sanAtho; zreNika bhAta taNaI teDAvo, pekhI sakharo sAtho re ... 344 svAmI. sAMgaNa suta kahaI nagarI narapati, punarapi lekha lakhato; aMti prabhavyo rosa na rAkhaI, je uttama guNavaMto re ... 34pa ravANI. artha :- (mahArAjA prasenajite putrane patra lakhyo. sumaMgala nAmanA vizvAsu dUta sAthe mokalAvyo) temaNe patramAM samasyA uparAMta lakhyuM ke, "bhayAnaka vikarALa jaMgalI kUtarAo dhasI AvyA, tyAre khIranI thALIo tenI samakSa dharI teM zAMtithI khIra khAdhI. te rIte bIjIvAra mIThAInA bharelA bAMdhelA karaMDiyAmAMthI teM mIThAI khAdhI. te mukha bAMdhelA mATalAne kapaDuM vIMTI jhamatuM pANI pIdhuM. (teM tArA bhAIone paNa khavaDAvI pIvaDAvI saMtuSTa karyA.) Avo hoMziyAra ane zUravIra putra paradeza jaze paNa ahIM nahIM rahe evI mane khAtarI hatI...... 3rara he putra! tuM mane maLavA jaldIthI ahIM Ava. putra mArAM kaDavAM ane tIkSNa vacanothI tAruM dila dubhAyuM che, te huM jANuM chuM. putra! mArA vacanonuM tuM dilamAM mAThuM na lagAvIza. tuM jema bane tema jaldIthI ahIM pAcho For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ava. ...323 he putra! tArA guNonAM huM zuM varNana karuM ? bhaMbhAsAra grahaNa karanAra mAro buddhizALI putra kadI paradezamAM bhaTake kharo ? potAnA mAtA-pitAne choDI te vaNikane tyAM rahe ? 324 ... 'zvAna' zabda kahetAM tuM gussAmAM gharabAra choDI cAlyo gayo. svamAnI evo tuM sAsarAmAM jaIne vasyo ? A sauthI vadhu kharAba kahevAya. uttama manuSyo maryAdAthI vadhu sAsarAmAM rahetA nathI. ... 325 mahArAjA prasenajite patramAM rAjakumArane kaDaka paraMtu thoDAM zabdomAM ghaNuM lakhyuM. 'zvAna' kahetA gharano tyAga karanAra tuM 'gharajamAI' banIne rahyo ?, temAM teM zuM sAruM kArya karyuM ?'' ... 326 mahArAjA prasenajite (mArmika bodha ApatAM) kahyuM, "he vivekI putra! tuM vicAra kara. kUtaro ajJAnI pazu che tethI haLadhUta thavA chatAM pAcho te ja sthAne Ave che.gharajamAI bhUMDo che kAraNa ke (bIjAnA che maheNAM khAI) tyAM ja rahI pArakAnuM dhana khAya che. ... 327 prasenajita rAjAe patra lakhI vizvAsu dUta (sumaMgala) sAthe benAtaTa nagare mokalyo. dUta pUchatAcha karI rAjakumAra pAse pahoMcyo. dUte temanA hAthamAM patra Apyo. pitAjIno patra maLatAM ja rAjakumAra atyaMta prasanna thayA. ...328 'A pitAjInA akSaro che', evuM jANIne rAjakumAra khUba snehapUrvaka patra vAMcavA lAgyA. aSADha mahinAnI mUzaLadhAra varSAnI jema temanI AMkhomAMthI azruonI dhArAo vahevA lAgI. 329 (kumAranuM dila bharAI gayuM.)kumAre patra vAMcI mAthuM dhUNAvatAM manamAM vicAryuM, 'zuM huM zvAnathI paNa hIna chuM ? pitAjIe pharI pAchAM kaTuvacano zA mATe lakhyA che ?' sujJa evA rAjakumAra zreNika ciMtana karavA lAgyA. 71 For Personal & Private Use Only ... ...330 kavi RSabhadAsa kahe che ke,mAtA-pitA, guru, jyeSTha bAMdhava ane zeThane sadA namaskAra karI AzIrvAda meLavo. temaNe kahelAM kaTuvacano hitakAraka hovAthI temano virodha karI temanuM apamAna karavuM e yogya nathI. ... 331 kumAre zAMta citte patrano vaLato uttara ApatAM lakhyuM ke, 'pitAjI ! zvAna haDadhUta thavA chatAM potAnuM sthAna choDato nathI tethI hINo kahevAya che, tema rAjAnA apamAnathI apamAnita thayelo huM jo te sthAnane choDuM nahIM to zvAnathI paNa vadhu hINo (kaniSka) banuM. 332 pitAjI ! sasarAnA ghare rahenAra ghara jamAI ane gharano zvAna samAna che, te huM jANuM chuM, gharajamAI rahevAnI mane koI hoMza nathI paraMtu jyAM svayaM rAjA (pitA) potAnA putranuM akAraNa apamAna kare to te putra (mATe be mArga che) paraloka jAya athavA paradeza jAya. 333 pitAjI ! je vikalAMga hoya tene Thapako Apo, sakhta mAra mAro to tene potAnA prANa priya hovAthI sahana karI leze (azakta pAse anya koI upAya nathI) paNa mArA jevo sazakta ane bhaNelo puruSa kaTAkSayukta, asabhya vacanonA bANo vaDe vIMdhAIne zuM te ja sthAnamAM rahe kharo ? ...334 ... Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' jyAre pitA taraphathI prazaMsA maLavI joIe tyAre premane badale napharata maLI tethI he pitAjI! huM ApanAnagarane choDI A sthAne Avyo chuM. tame A vAta aMta:karaNa pUrvaka vicAro. ...335 pitAjI! eka putrane tame khAvA sukhaDI Apo to bIjA putrane tame gALono varasAda varasAvo? Apa sarvaputrone samAnadraSTie juo. tame suputra-kuputra vacce pakSapAta na karo. ... 336 jyAM suputra ane kuputra vacce samAna dRSTi hoya che, tyAM koI putro potAnA vaDIlonAM vacanonuM uthApana karatA nathI. gurudeva paNa potAnA ziSyanA ujaLA bhaviSya mATe kyAreka kaTuvacano bole che, tyAre uttama ziSya guru pratye roSa pragaTa karatA nathI. ... 337 jenA haiye kaMIka svAbhimAna che tevI vyakti mAtA-pitA,guru ane rAjA taraphathI apamAnita thatAM deza, nagara ane rAjya choDI (paradeza) cAlyo jAya che. ... 338 pitAjI! tame vAraMvAra mAruM apamAna karyuM tethI meM paradezanI vATa pakaDI. pitAjInA vacano mastake dharatAM (AzIrvAdathI) mane sarva vastuo, sarva sukho upalabdha thayAM che. ... 339 hatAta!ekaso pagano svAmI evo kAnakhajUro kadI eka paga tUTatAM ekalo (apaMga) banI zake ? A pRthvInA cheDA sudhI (jyAM sudhI A pRthvI che tyAM sudhI) koI paNa vyakti vinA koInuM paNa kArya aTakaze nahi. ... 340 pitAjI ! kAnakhajurAnI jema tamArA ekaso putro che. te ghaNAM baLavAna ane vidyAvaMta che. temAMthI eka mUrkha evo zreNika paradeza gayo, te tamane zuM kAma Avaze? (tenA abhAvamAM tamAruM zuM kArya aTakaze?) ... 341 A pramANe patra lakhI rAjakumAra zreNike potAnA pitA prasenajita rAjAne dUta dvArA mokalyo. dUte rAjagRhI nagarImAM AvI prasenajita rAjAnA hAthamAM patra Apyo. patra joI rAjAnA nayanoTharyA. "A zreNika ja che, tevuM jANI rAjAnuM mana praphullita banyuM. ... 342 rAjakumAra zreNikanI vAkapaTutAthI prabhAvita thayelA magadha dezanA mahArAjA prasenajitanA haiyAmAM harSanI helIo caDhI. temaNe potAnA vinayavAna putranI rAjasabhAmAM tenI khUba prazaMsA karI. .. 343 navANu bhAIo tarata ja bolyA, "pitAjI!bhrAtA zreNikane sArA sathavArA sAthe satvare teDAvo. moTAbhAIne ahIM bolAvI amane sanAtha banAvo." ... 344 saMghavI sAMgaNanA putra kavi RSabhadAsa kahe che, nagaradhaNIe potAnA svAmAnI putrane rAjagRhI nagarImAM bolAvavA punaH patra lakhyo. temaNe patramAM lakhyuM ke, "putra! guNIjano bIjA dvArA dubhavyA chatAM hRdayamAM kadI roSa rAkhatA nathI ... 345 duhA : 21 SaTa pada vAhana tAsa suta, tathi vAhavatAsa; mani karI tuma mAnayo, haII jo tumAraI rakAsa, araE haMsatuma kahaI jaI ... 346 For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *.. 349 ... 350 ** 351 artha - par paganuM vAhana jevuM che, teno tuM putra che. tane huM bolAvuM chuM. tuM mana zAMta karI vicAraje. mArI salAha mAnaje. tArA haiyAmAM jyAM sudhI prANa che, tyAM sudhI tuM mArI AjJA mAnaje. tuM haMsaputra che. tene huM haMsa zabdano artha kahuM chuM. * 346 copAIH 5 mahArAjA prasenajita dvArA vinaMtIbharyo patra haMsa ahIM suNa jenara sAra, tuM prabhavyo karaje upagAra; agara dAMto ApaI vAsa, dII pAna mukhi sakharo sAsa * 347 caMdana ratna sarIkho pUta, tujha Avi rahesaI ghara sUtra; putra navANuM mujha ghara hoya, paNi tuma navi dIsaI koya . 348 malyA vaMsa valI vanavAsa, saMga vinA navi hoya AvAsa; malyo gola dhRta ATo sAra, tohaI jalebI svAda apAra navi joIya te puruSa aneka, joII te nara na malaI eka; eka karaI nara lakhyanuM kAma, lakhi na rAkhaI ekano ThAma teNi kAraNi tuM Ave vahI, jala navi pIvuM UbhA rahI; malavA sabalo saneha, jo AvIza to tujha naI neha nahItara bApIAni pari, pI pI karato bahu bala dharaI; manamAM kAMI na dharato meha, dhiga dhiga eka pakSo ja saneha cakravAka cakavI paMkhiNI, ehanI prIti te sAcI suNI; bahu malavA naI dharaI saneha, putra tasyo tuM dharaje neha miM tujha bolIuM sabhA majhAri, mAna upamAna te phUdaya vicAra; hita jANIni boliuM tujha, khamaje cUka paDI je mujha mora pIcha naI muMki gayo, to te potaI nAgo thayo; pIcha caDhiuM hari mastaki jAya, uttama nara saghalaI pUjAya daSTa lekha Ave sukha rAja, jo mujha viMchaI jIvita kAja; lakhI lekha naI tihAM pAThavaI, benAtaTi te jAya havaI Apai lekha vAMcaI naranAtha, kahaI sanAtha huA mujha hAtha; haIDe harakha dharaI ja apAra, locana muMbaI jalanI dhAra ANaI narapati sabala viveka, kidhAM bhUSaNa tihAM aneka; kanaka taNA kIdhAM AbharaNa, jayAM rana te paMcaI varNa ... 358 bhAI navANuM naI tasa nAri, mAta tAta naI nara saMbhAri; mokalato bhUSaNa naranAtha, huM AvuM chuM joI sAtha ... 359 *** 354 *** 355 ... 356 * 357 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' lakhaI lekha vivekI soya, je mora naMI so pIchAM hoya; eka ja taIsyuM aDakaI tAsa, jo navANuM potA pAsi . 360 lakhI lakha te Apyo asyo, valyo dUta rAjagRhI dasyo; AvI kAgala Apyo rAya, bhUSaNa sahu mukyAM teNaI ThAya ... 361 dekhI bhUSaNa harakha apAra, dhina dhina zreNika tuM avatAra; jaya jaya kAra hoye, ehanaI, duhavyo nehae chaI jeha naI .. 36ra te zreNika jo AvaI Ahi, to vatuM hoya puramAMhiM; sAMgaNa suta kahaI suNo kathAya, kima AvaI havaI zreNika rAya .. 363 artha - he haMsaputra! sAMbhaLa. tuM uttama nara che. bhale meM tane dubhAvyo, tAro tiraskAra karyo paraMtu tuM mArA para upakAra karaje. agarabattI svayaM baLI bIjAne sugaMdha Ape che tema nAgaravelanuM pAna mukhamAM dAMta nIce dabAIne paNa mukhanA zvAsane sugaMdhI banAve che. ... 347 putra! tuM caMdana jevo zItaLa ane ratna samAna kiMmatI che. tArA AvavAthI A rAjyanuM saMcAlana sucAru DhaMgathI thaze. beTA! mArI pAse bhale navANu putro che paraMtu tArA jevo (catura) eka paNa nathI. (tuM eka lAkha barAbara che.) ... 348 vanamAM puSkaLa vAMsanA vRkSo hoya che, tethI zuM sare?(jaMgalamAM vasavATa na thAya) saMgaThita ane vyavasthita samudAya vinA samAja ke gharanuM nirmANa na thAya. ghI, goLa ane loTa pramANasara hoya to ja svAdiSTa ane madhura jalebI bane. ... 349 nirmAlya puruSonI bahulatAthI zuM sare? baLavAna ane zUravIra eka ja puruSa basa che ! eka baLavAna puruSa lAkha puruSanuM kArya svayaM kare che. lAkha nabaLA puruSo eka zUravIranuM sthAna kadI na laI zake.(tuM lAkho puruSamAM eka zUravIra che.) ... 350 te kAraNathI he putra! tuM mane maLavA jaldIthI pagalAM bhara. tuM jyAM sudhI nahIM Ave tyAM sudhI huM jaLano tyAga karuM chuM. huM tArI AturatAthI rAha joto dvAre Ubho rahIza. tArA pitA tane (maLavA becena che) khUba prema kare che. jo tuM pAcho AvIza to tane pitAnA apAra snehano anubhava thaze. ... 351 cAtaka pakSI khUba jorathI pIu pIu'no citkAra(karI) megharAjAne bolAve che paraMtu megharAjA para tenA citkAranI koI asara thatI nathI. (tema jo tuM nahI Ave to huM zreNika zreNika karIne tene pokArato rahIza paNa tethI zuM vaLaze?) AvA eka taraphI snehane dhikkAra che ! ... upara cakravAka ane cakravAkI pakSInI ekabIjA pratyenI sAcI prIti hoya che, evuM meM sAMbhaLyuM che. teo banne ekabIjA pratye khUba sneha dharAve che tethI teo maLavA tatpara hoya che. putra! tuM paNa A pakSI jevo mArA pratye neharAkhaje.... 353 putra! (tuM manamAM koI viSAdana dharaje) meM tane rAjasabhAmAM bolAvI mAna ApyuM hatuM ke apamAna? For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 te hRdayapUrvaka vicAraje. meM tArA bhaviSyanA kalyANa mATe ja kaDavAM vacano kahyAM hatAM. (mArAthI tArA dilane Thesa lAgI hoya to) mArI bhUla badala mane mApha karaje. ... 354 moranI suMdaratA tenAM morapIMchathI che. mora jo tenAM pIMchAono tyAga kare to te pote nagnabadasurata bane che. morapIMcha zrI kRSNa vAsudevanA mastakanA mugaTe zobhatuM hatuM. (morapIMchanuM sthAna uttama jagyAe hoya che), tema uttama puruSo sarvatra zreSTha hovAthI pUjanIya bane che. ... 355 he vatsa ! A patra maLatAM vAMcIne tuM tarata ja tArA pitAne maLavA AvavA praNAya karaje. jo tArAM darzana thaze to mArA jIvataranI aMtima IcchA pUrNa thaze." dUta dvArA mahArAjAe patra lakhI mokalyo. dUte have benAtaTa nagarI tarapha jhaDapathI prayANa karyuM. ... 356 dUte benAtaTa nagare jaI rAjakumAra zreNikanA hAthamAM patra Apyo. patra vAMcI temaNe ati prasanna thaI kahyuM, "mArA pitAjIno prema mArA mATe kAyama che. Aje mArA hAtha sanAtha banayA che !' rAjakumAra zreNikanA hRdayamAM atizaya AnaMda thayo. pitAjInI yAda AvatAM (hRdaya gadgadita banyuM) AMkhomAMthI AMsunI dhArA vahevA lAgI. ... 357 ("sunaMdA putrane janma Ape pachI rAjagRhI tarapha praNAye karavuM,' evA vicArathI kumAre pitAne patra lakho.) mahArAjA zreNike hRdayamAM atyaMta viveka lAvI aneka parivArajano mATe sonAnA AbhUSaNo banAvaDAvyAM. temAM pAMca varNanA amUlya ratno jaDelAM hatAM. ... 358 temaNe navANu bhAIo tathA temanI patnIo mATe kiMmatI AbhUSaNo lIdhAM. temaNe mAtA-pitA, sone yAda karIne, dareka mATe kiMmatI bheTa dUta sAthe mokalI. kumAre pitAjInA patrano javAba ApatAM lakhyuM ke, "huM sArA sathavAre pitAjIne maLavA AvuM chuM." ... 3pa9 kumAre pitAjIne vivekapUrvaka patramAM lakhyuM, "je moranA so pIchAM hoya tenuM kadAca eka pIchuM ochuM thaI jAya to temAM moranI zobhA ghaTI jatI nathI, tevI rIte mArA navavANu bhAIo ApanI pAse che. mArA na rahevAthI zuM pharaka paDaze? pitAjI! Apa bilakula aphasosa na karazo." ... 360 rAjakumAra zreNike patra lakhI dUtane Apyo. dUte tarata ja rAjagRhI nagarInI dizA tarapha prayANa karyuM. teNe zIgha AvIne mahArAjAne patra temaja sAthe lAvelAM AbhUSaNo ApyAM. ... 361 abhUSaNo joI prasenajIta rAjAne potAnA vivekI putra pratye khUba bahumAna thayuM. temanA hRdayamAMthI udgAro sarI paDayAM."zreNika tuM dhanya che !tAro avatAra dhanya che ! (temaNe kumArane AzIrvAda ApatAM kahyuM) tane meM dhikkAryo chatAM tane mArA pratye eTalo ja sneha che. tAruM sadA kalyANa thaze. zreNika jo ahIM pAcho Ave to jANe nagaramAM badhI ja vastu che! arthAt zreNikanA AvavAthI nagaramAM koI kamI nahIM rahe." saMghavI sAMgaNanA putra RSabhadAsa kahe che ke, rAjakumAra zreNika kaI rIte rAjagRhImAM pAchA Avaze te kathA have sAMbhaLo. .. 363 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *** 365 *** 366 duhA : rara zreNikani suparikarI, kimateDAvaI bhUpa; prasenajIta rAjA taNuM, rogiM pharyuM ravarUpa ... 364 artha - mahArAjA prasenajite kaI rIte kumArane jaldIthI yuktipUrvaka teDAvyo te sAMbhaLo. temanA zarIre bhayaMkara roga thayo. temanA zarIrano vAna badalAI gayo. .. 364 DhALa : 18 paraspara milananI khevanA ema viparIta pUrapatAM e dezI. rAga azAvarI sIdhuM. prasenajIta rAjA taNAI, aMgiM huI vyAvyo re; sAdhyo re navi dIsaI, kahaI vaIdaDo e tava naravara jaMpaI amyuM, zreNika naI teDI jaI re; dijaI re bhAra, rAjano tehani e tava zreNika naI teDavA, ghaDIyA joaNa sAMDhayo re; palANyo re, puruSa caDhI naI saMcarayo e *** 367 dIdho lekha zreNika taNaI, mukhi lAkhaI avadAto re; tAto re tuma naI teDaI utAvalo e bhaMbho bheri karI tihAM, mokalato tuma tAto re; nAthe re vajAvatA Avo ahI e ... 369 mora navANuM pIchAno, lakhyo bhAva suta jeho re; teho re, vAMci nara tuM samajAvI e pravAhaNi pATiAM chaI ghaNAM, paNi pithANa jo khasato re; ghasatu re, kima cAlaI jali vAhaNaC e tuM pithANa jayo sahI, tujathI cAlaI sUtro re; putro re, teNei Ave utAvalo e kalpavRkSanuM pAnaDuM, uDiuM vAya vizeSa re; vizeSa re, jAsala tihAM sItala karaI e haMsa ratna gaja kevaDo, maNi supuruSani zaMkha re; aDhuM bAre jAsaI tihAM RSi pAmasaI e kadAcita caMpaka guNa valI, na lahile bhamaraI kAlaI re nihAlaI re guNa na gayA capaka taNA e *** 368 370 . bh ly bh * 374 *** 375 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ motI bhIla nau lakhaI, leI guMjA te nAkhaI re; bhAkhaI re guNa na gayA motI taNA e tuM caMpaka motI jasyo, guNa navi lAdhaI pAro re; sArore, karavA Ave tAtanI e asyo lekha zreNika tihAM, vAMcaI jeNI vAro; dhikAro re, mujha mA idukha prabhU lahaI e syuM jIvatavya tehanuM, tAta vacana lopAyajI ; thAya jI, Ubho zreNika cAlavA e jAIia tAta naI dukhatuM, zreNika kahaI suNI nAri re; manohArI re, karIneiM tAte teDAvIuM e 376 ... 377 378 ... 379 For Personal & Private Use Only ANi dhanAvA seThanI, tuM nija mastaki vehaje re; raheje re, RSabha kahaI pIhari valI e ... 381 artha :- prasenajita rAjAne (azAtA vedanIya karmanA udayathI) zarIre dAhajavara nAmano roga thayo. vaida, hakImo dvArA IlAja karAvavA chatAM bImArI koI rIte dUra na thaI. vaidoe aneka upacAro karyA. aMte temaNe nirAza thaI kahyuM, ''A rogano koI IlAja nathI.'' . 365 potAnA mRtyunI veLA najIka AvI che, evuM jANI mahArAjA vAraMvAra kahevA lAgyA ke, 'rAjakumAra zreNikane jaldIthI ahIM bolAvo. tene rAjyano uttarAdhikArI banAvo. tene rAjyano kArabhAra soMpo.' ... 366 380 mahArAjAnI AjJA thatAM rAjakumAra zreNikane bolAvavA mATe thoDI ja vAramAM eka vegavatI sAMDhaNI taiyAra karavAmAM AvI. tenA upara palANa nAkhI sAMDhaNI para besI eka vizvAsu puruSa benAtaTa nagara tarapha jhaDapathI cAlyo. . 367 ... 77 benAtaTa nagare AvIne dUte mahArAjAno patra kumAranA hAthamAM Apyo ane tabiyatanA ahevAla mukhethI kahyA. teNe kahyuM, ''kumAra ! tamArA pitA tamane satvare bolAve che. tame zIghra cAlo.'' ... 368 (kumAre patra kholI vAMcyo) 'he vatsa ! tArA pitA tArA mATe bhaMbhA ane bherI mokale che. te hAthamAM laI teno nAda karatA nagaramAM Ava. ... ... 369 putra ! 'navvANu pIMchAno mora' A dRSTAMta dvArA teM je bhAva darzAvyA che, te vAMcIne huM tane bhAvArtha samajAvuM chuM. 370 putra ! vahANamAM ghaNAM pATiyAM hoya che paraMtu pithANa nAmanuM mukhya pATiyuM khasatAM ghasamasatA prabaLa pANInA pravAhanA bharAvAthI vahANa samudramAM zI rIte AgaLa vadhI zake ? 371 he putra ! tuM pithANanA pATiyA samAna mukhya ane zreSTha che. tArAthI ja rAjyano kArabhAra surakSita Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' cAlaze. he putra!tethI tane vinaMtI karuM chuM ke tuM utAvaLo ahIM Ava. ... 372 pracaMDa vAyaro vAtAM kalpavRkSanuM pAMdaDuM uDe che. A pAMdaDuM jyAM jyAM jAya tyAM lokonI daridratA dUra karI vizeSa prakAre zItalatA arpe che. ... 373 rAjahaMsa, ciMtAmaNi ratna, gaMdha hasti, kevaDo, maNi, sajjana puruSo ane zaMkha jenA AvAse jAya che tenA ghare samRddhi prApta thAya che. .. 374 saMbhava che ke kALo bhramara caMpaka puSpa upara besavA chatAM tenA guNone grahaNa karato nathI, chatAM caMpaka puSyonA guNo kadI naSTa thatAM nathI. ...375 vanamAM raheto bhIla-AdivAsI sAcA motIne oLakhI zakto nathI tethI te gaLAmAM lAla caNoThIno hAra pahere che, chatAM motInAM guNo aMze paNa naSTa thatAM nathI. ... 376 he putra! tuM caMpaka puSpa ane motI jevo guNavAna che. tArA guNo apAra che. tuM pitAnI aMtima IcchA pUrNa karavA temane svastha karavA jaldIthI ahIM Ava.' ... 377 rAjakumAra zreNike pitAno patra vAMcyo. te atyaMta duHkhI ane nirAza banyA. temaNe vicAryuM; mArA jevA putrane dhikkAra che! mArA mATe satata ciMtA karateM mArA pitAjIne roga thayo. ... 378 je pitAnI AjJAnuM uthApana kare che tevA putranuM jIvatara zuM kAmanuM?' rAjakumAra zreNika UbhA thaIne sunaMdAnA AvAsa tarapha cAlyA. ... 379 kumAra potAnI patnI sunaMdAnA zayanakhaMDamAM AvyA. temaNe kahyuM, "devI! sAMbhaLo rAjagRhIthI Avela vyakti ane patra dvArA jANyuM ke, pitAjI bimAra che. priye!teo mane jaldIthI tyAM bolAve che. tamAre tyAM javuM paDaze.) ... 380 devI ! tame dhanAvAha zeThanI AjJAne mastake dharajo. arthAt temanI AjJAmAM rahejo. tame A samaye piyaramAM rahejo." ema kumAre patnIne kahyuM, evuM kavi RSabhadAsa kahe che. ... 381 duhA : ra3 pahari panotI tuM rahe, huM cAlIza havaDAMya; zreNikarAya samajhAvato, nija nArI naI tyAMhi *** 382 artha - rAjakumAra zreNike potAnI sagarbhA strIne zAMtipUrvaka samajAvatAM kahyuM, "devI! tame bhAgyazALI cho. tame piyaramAM rahI sukhethI ApaNA putrane janma Apajo. mAre rAjagRhI nagarI tarapha hamaNAM ja prayANa karavuM paDaze.' DhALa : 19 sunaMdAnI vyAkuLatA catura caMdrAnanI e dezI. rAga : malhAra. nArI kaMI kahaI vAlasuM, satI kahaI teNI vAra re; tuMha vAlaI huM to garbhaNI, mujha kuNa AdhAra re * 383 ... 382 For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 . 384 ke. kaMta mukI kAM saMcaraI... AMcalI prathama ti prema kIdho ghaNo, pachaI jAya trachoDi re; tuMha uttama ghaNuM DhuM kahuM, guNa chaI tuma koDi re jala viNa kima rahaI mAchalI, sukaveli viNa vAri re; tuma vinA kima rahuM ekalI, sAthiM lIjaI nAri re *** 385 ke. zreNika kahaI suNo suMdarI, mujha prema prIya re; tAta sarUpa joyA vinA, teDI tuM navi jAya re * 386 ke. suMdarI kahaI tume saMcaro, na jANuM tuma ThAma re; kaMta kaho mujha kAnamAM, tuma nagaranuM nAma re .. 387 . rAya kahaI suta java jaNaI, moTero valI hoya re; Aa cIThI vaMcAvaje, sahI samajhasaI so re; ... 388 kaM. rAjagRhI nagarI bhalI, gholA tihAM ToDAya re; amyo gopAla chuM tehanA, bhAkhaI ema tihAM rAya re ... 389 ke. pUtra sapUtra jo ehasaI, samajI kADhasaI soya re; asiu kahI nRpa cAlIla, elaI kaTaka nara soya re ... 390 ke. artha - rAjakumAra zreNike sunaMdAne kahyuM ke, "huM have jaIza" tyAre Arya sanArI sunaMdAe kahyuM, "vAmI! huM garbhavatI chuM. tame cAlyA jazo to mAro koNa AdhAra thaze? .. 383 he nAtha! mane ahIM ekalA mUkIne kema jAva cho?(tamArA vinA huM eka paLa paNa nahIM rahI zakuM) tame prathama mArI sAthe prema karyo ane have AmatarachoDIne cAlyA jAva cho? tame to uttama puruSa cho. tame kroDo guNothI yukta cho tethI tamane vadhu zuM kahuM? .. 384 Aryaputra! jaLa vinA mAchalI kema rahI zake? pANI vinA vela paNa sukAI jAya che, tema tamArA vinA huM ekalI kema rahIza? nAtha!tamArI ardhAginIne tamArI sAthe laI jAva." ... 385 rAjakumAra zreNike kahyuM, "he devI! sAMbhaLo, tame mArI priya patnI cho. pitAjInI tabIyata joyA vinA huM tamane zI rIte tyAM laI jaI zakuM?" - Arya sanArI sunaMdAe patinA kartavyamAM bAdhaka na banatAM rajA ApatAM kahyuM, "Aryaputra! huM tamArA raheThANa vize kAMI nathI jANatI. (putra moTo thaIne pUchaze tyAre huM zuM kahIza?) havAmI! tame mArA kAnamAM tamArA nagaranuM nAma kaho." 387 - kumAre kahyuM, "devI! tame putrane janma Apazo. te moTo thaze tyAre A ciThThI tene vAMcavA Apajo te sAcuM samajI jaze." ... 388 kumAre ciThThImAM lakhyuM hatuM, "rAjagRhI gAma, gopAla nAma, dhavala ToDe ghara." arthAtu huM vizALa For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *.. 391 ke. ane suMdara evI rAjagRhI nagarIno rahevAsI chuM. tyAMnA mahArAjA prasenajitano huM gopAla(putra) chuM. huM sapheda UMcA mahelamAM rahuM chuM. ... 389 jo e buddhizALI putra haze to jarUra samajIne zodhI kADhaze. ema kahI rAjakumAra zreNike (eka hajAra zreSTha azva ane hajAra zastrasajja sainika laI) rAjagRhI nagarI tarapha prayANa karyuM. ... 390 bhIlano parAjaya bhaMbhA vAjataInIso, Agali bhIlanuM rAja re; lAkha savA malyA ekaThA, vaDhavuM sahI Aja re bhANa cuMkaI savi bhIlaDA, jANyuM varasato meha re; tIDa taNI pari paravayA, nRpa myuM java Dhaha re ... 392 ke. kumara malyo jaI tAta naI... AMcalI. zreNika rAya sTobhyo ghaNuM, ghasyo jima vani sIha re; bhIla sIyAla bhAgA sahI, jItyo rAya abIha re ... 393 ku. bhIla jhAlyo jaI jIvato, kahaI vATa dekhADi re; vanapati vADa dekhADato, mukyA DuMgarA vADi re ... 394 ku. artha - rAjakumAra mArgamAM bhaMbhAno nAda karatA nIkaLyA. thoDA divasomAM teo bhIla rAjAnA vistAramAM pahoMcI AvyA. savA lAkha bhIla sainiko tyAM ekaThAM thayAM hatAM. kumAre vicAryuM, "huM temane Aje laDAI karavA protsAhita karuM.' ... 391 (kumAre bhaMbhA vagADI. hajAro bhIla sainiko tIra-kamAna laI sajja thayAM.) bhIla sainiko muzaLadhAra varasAdanI jema rAjakumAra zreNika para tUTI paDyA. temaNe kumAra para tIrono mAro calAvyo. teo tIDanI jema kumArane gherI vaLyA. tyAre kumAranA ghaNAM sainiko mRtyu pAmyA. ... 392 rAjakumAra zreNika kSobha pAmyA. (temaNe aMgarakSaka ratnanuM smaraNa karyuM.) have kumAra vananA siMhanI jema trADa pADatA bhIla sainiko para trATakyA. bhIla sainiko ziyALa banIne kumArane praNAma karI bhAgyA. (aMgarakSaka ratnane kAraNe kumAranA zarIranI AsapAsa kavaca banI gayuM tethI zatrunuM eka paNa bANa temane na vAgyuM) rAjakumAra zreNikanI jIta thaI. .... 393 - rAjakumAra zreNike bhIla rAjAne jIvatA pakaDaDyA. tene AkarA zabdomAM kahyuM, "bhIlarAjA! have AgaLa cAlI rAjagRhI nagarIno mArga dekhADo."vanapatie jaMgalanI keDIo upara AgaLa cAlI rAjagRhI nagarIno mArga dekhADayo. temaNe mArgamAM AvatA DuMgara, ghATa, khINone pAra karyA. ... 394 rAjyAbhiSeka rAjagrahI pUra mAMhA gayo, sAhamA bhrAta Avehare; rAya zreNika jaI tAta naI, valI pAya lAgeha re. ... 395 ku. (1) rAjakumAra zreNika pR.-71 For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAta harakhyo tihAM ati ghaNuM, malyo valabha prANa re; rAya rUdaya cAMpI rahyo, huM to kihAMa sujANa re *.. 396 ku. benAtaTi huM to valI, japato tuma nAma re, Aja darasaNa prabhu pAmIuM, sIdhAM saghalIDAM kAja re ... 397 ku. artha - keTalAka divaso bAda kumAra rAjagRhI nagarImAM AvI pahoMcyA. navANu bhAIone samAcAra maLatAM teo paNa kumArane levA sAme AvyA. kumAra prathama sIdhA mahArAjA prasenajitanA zayanakakSamAM gayA. temaNe pitAnI kSemakuzaLatA pUchI temanA caraNa sparza karI namaskAra karyA. ... 395 mahArAjA prasenajita putrane joI harSa vibhora banyA. temaNe kumArane hRdaya saraso cAMpyo. temane Aje prANathI paNa priya putra maLyo hato. tenI khuzI hatI. temaNe kumArane pUchyuM, "buddhizALI putra! ATalA divasa tuM kyAM hato?" *.. 396 kumAre kahyuM, "pitAjI! benAtaTa nagare raheto hato tyAre paNa tamane nitya yAda karI tamArA nAmanI mALA japato hato. Aje mane tame maLyA jANe prabhu darzana thayA! mArAM sarva kAryo Aje siddha thayAM." (prasenajita rAjAe navANu putrone bolAvyA. zreNikane yuvarAjanI padavI ApI pote have nivRtta thavA mAMge che, tevuM putrone jaNAvyuM. sarvaputroe potAnI sahamati darzAvI.) ... 397 mahArAjA prasenajitanI dIkSA rAja zreNika naI Apato, bIjAnaIdaI desare; Apa saMyama laI tAtajI, mukyA sakala kalesa re ... 398 ku. rAya ramaNi Rdhi mukato... AMcalI suparakha bhoga chAMDaI sahI, jima kaMcUu sApa re; murakha mAkhI pari khuzIA, saMsAra cUka mAMgyA pare ... 399 ku. aMjalI jala bIjuM AukhuM, rAkhyuM navi rahaI teha re; jA tU mUDha jANaI nahI, AvaI Tapa tasa cheha re . 400 rA. AtamA eka naI karasiM, mAraI jIva kaI lAkha re; naragi paDasaI tujha jIvaDo, hosaI dehaDI rAkha re ... 401 rA. eha sarupa chaI jIvanuM, ArAdhaI nahI dharma re; aMti samaI re cetaI nahI, pUrva cIkaNAM karmo re ... 402 2. tana dhana yovana bala chatAM, puNya je na karaMta re; sabala hINa aMti valI, sutA hAtha ghasaMta re ... 403 rA. artha - mahArAjA prasenajite zubha muhUrta zreNikane rAjya soMpyuM. anya bhAIone paNa bIjA dezo vaheMcI ApyA. mahArAjAe gharabAra, putra-parivAra ane rAjyano moha tyajI sarvaviratI dharma svIkAryo.... 398 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' kavi kahe che ke sApa jema potAnA zarIra parathI kAMcaLI utArI pheMkI de che, tema sajjano A manuSya janmanA bhoga sukhone samaya Ave tyAre ghaDIkamAM tyAga kare che. mUrkha loko baLakhA para beThelI mAMkhInI jema saMsAranA nAzavaMta sukhomAM khUMcI jAya che. ... 399 aMjalimAM raheluM jaLa ane manuSyanuM AyuSya game teTaluM sAcavAtAM sacavAtuM nathI. abudhajano A jANatA nathI tethI acAnaka AyuSya pUrNa thatAM teo chetarAya che (pazcAtApa kare che). 400 eka dehanA rAganA kAraNe saMsArI jIvo lAkho jIvono kaccaraghANa kare che. kavi kahe che ke, tAro jIva evuM karavAthI narakagatimAM paDaze. tArI A kAyA rAkha banI jaze. ...401 AtmA zAzvata che, deha nahIM. tethI zAzvata sukha meLavavA Atma surakSAno dharma karo. je jIva dharma karato nathI, aMta samaye paNa jAgRta thato nathI, tene pUrvanA cIkaNAM karmo udayamAM Ave che. ...402 je vyaktio tanathI taMdurasta che, zrImaMta che ane yauvana vayamAM baLavAna che, chatAM dharmanAM kAryo karI puNya upArjana karatA nathI; teo game teTalA baLavAna hovA chatAM vRddhAvasthAmAM baLahIna bane che. aMte mRtyunA samaye temanI pAse pastAvA sivAya zuM rahe ? ...403 82 : 24 duhA : atyuttama dharma puruSArtha krodha ghaNo nidrA bahu, AhAra taNo nahI pAra; bhogiM trapati na pAmato, tasa duragitaM niradhAra nidrA bhojana alpa kathA, vacana sAra dhyana tyAga; RRSabha kahaI pUjA dayA, uttama vahelo rAga sura sUkhI, nAraka dUkhI, tiryaMca viveka vinAya; dharma AchaI mAnava bhave, puruSa na cetaI kAMya kavi kahe che ke je mAnava atizaya krodhI, UMghaNasI, khAudharo, viSayAsakata ane asaMtoSI che; tenI nizcayathI durgati nirdhArita che. 406 rA. artha 404 kavi kahe che ke-alpa nidrAvALo, alpabhojana karanAro, vikathAno tyAga karanAro, alpabhASI, uttama zabdo bolanAro, dhanano parigraha ghaTADanAro-dAnavIra, dayALu, alparAgI evo uttama puruSa sarvatra pUjanIya bane che. ...405 devatAo jagatamAM atyaMta sukhI che. narakanA jIvo atyaMta dukhI che. tiryaMco viveka vinAnA che. A traNe gatimAM dharma AdarI zakato nathI. eka mAtra manuSyabhavamAM ja dharmanuM ArAdhana thaI zake che. mAnava bhava pAmyA pachI paNa loko zA mATe cetatA nathI ? (sakhedAzcarya che !) .406 : DhALa : 20 abhayakumArano janma ane zikSaNa catura caMdrAnanI e dezI. rAga : malhAra. Apa cetI nara chaMDato, rAja ramaNi sukha bhoga re; gaja ratha azva nagarI tajI, lIdho saMyama yoga re For Personal & Private Use Only ... ... 404 rA. 405 rA. ... 407 rA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIla palIpatti mukIuM, lAjyo te manamAMhi re; tApasa thaI vanamAM rahyo, tapa tapaI bahu tyAMhiM re tehanA putra naI ApIuM, pAcho tehano desa re; ANa mAnIya zreNikanI, bala nahI lava leza re rAja zreNika supaEi karaI, pAcho tehano desa re; nAri sunaMdAno vila, havaI kahuM adhikAra re suta janamyo bahu sukha karU, nAma abhaya kumAra re; sAta varasa thayo te valI, bhaNAvaI teNI vAra re aSTamI divasa vidyA bhaNaI, hoya gurU sira bhAra re; caudisiM zikhya doya paMcamI, paDavaI bhaNita prahora re Aditya zruka madhyama sahI, maMgala zanI dII marNa re; budha somiM nahI AvaDaI, vidyA guru zrubha karNa re maMda budhI nara Alasu, sukha kAmIA jeha re; uMdhaNa rogIu syuM bhaNaI, vidyAMI tajyA teha re gIta bhaNaI ja utAvaluM, thoDI budhi tuccha kaMTha re; jasyuMa lakhyuM tasyuM te bhaNaI tasyuM, sira keMpa ulaMTha re vigata akSara madhuro lavaI, pada cheha lahe are; ghaNuM ja bhaNaI nahI Akalo, vidyA yoga chaI eha re artha :mahArAjA prasenajite saMsAranuM bihAmaNuM ane asthira svarUpa joI jAgRta thayA. temaNe rAjya, samRddhi, hAthI, ghoDA, ratha temaja rANIonA sukhono tyAga karI saMyamano yoga svIkAryo. 407 mahArAjAe bhIla pallIpatine (putra AgamananI khuzIthI) tenuM rAjya pAchuM ApyuM. bhIla rAjAne zarama AvI. te A saMsArano tyAga karI saMnyAsI banyo. teNe khUba tapazcaryA karI 416 rA. 408 rAjakumAra zreNike vanapradezanA uttarAdhikArI tarIke bhIlarAjAnA putrano rAjyAbhiSeka karyo. teno pradeza tene pAcho soMpyo. bhIlakumAre atyaMta zAMta banI rAjagRhInA AjJAMkita rAjA thavAnuM svIkAryuM. (rAjakumAra zreNikano te mitra banyo.) ...409 For Personal & Private Use Only 408 2. 409 2aa. ... 410 rA. ... 411 rA. ... 412 rA. 413 rA. 414 2aa. 415 rA. 83 .... mahArAjA zreNike rAjagRhI nagarInuM zAsana khUba suMdara rIte karyuM. teo rAjagRhI nagarInA zaNagAra hatA. kavi kahe che ke, have mahArAjA zreNikanI patnI sunaMdAno adhikAra kahuM chuM. ...410 benAtaTa nagaranA dhanAvAha zeThanI putrI sunaMdAe yogya samaye sukhethI putrane janma Apyo. (zeThe teno bhavya rIte janmotsava ujavyo) sunaMdAe patinA kahevA anusAra potAnA putranuM nAma 'abhayakumAra' rAkhyuM. te sAta varSano thayo tyAre tene zikSaNa meLavavA mATe pAThazALAmAM mokalyo. 411 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' abhayakumAre aSTamI (AThama)nI tithi ane guruvAranA divase guru pAse vidyAbhyAsa meLavavAnA zrI gaNeza karyA. (kavi zikSA pradAna karavAnA saMdarbhamAM kahe che) caudasa temaja suda ane vada pAMcamanA eka prahara sudhI zikSA meLavanAra jJAna pAme che. ... 412 kavi kahe che ke ravivAra ane zukravAra vidyA prAptino madhyama yoga hoya che. maMgaLavAra ane zanivAre vidyA prAraMbha karavAthI te alpa samayamAM vIsarAI jAya che. budhavAra ane somavAre vidyA prAraMbha karavAthI te AvaDatI nathI tethI guruvAre vidyA prAptinI zarUAta karavI te uttama zubhayoga che. . 413 maMda buddhi, ALasu, viSaya sukhomAM ati Asakata, UMghaNazI-edI, ane rogI zuM vidyA bhaNaze? teo vidyAthI vaMcita rahe che. arthAtute ajJAnI rahe che. ..414 utAvaLamAM jhaDapathI gIta zIkhavAvALo, alpa samayamAM te rAga bhUlI jAya che. alpabuddhi vALo, karkaza svaravALo, asthira ane uchAMchaLo vyakti jevuM lakhyuM hoya tevuM ja zIkhe che. arthAt te vizeSa jJAna prApta karI zakto nathI. ... 415 jyAre aspaSTa akSara uccAranAro, priya ane madhura bhASA na bolanAro vyakti avazya aMtima pada sudhI pahoMcI vidyA saMpAdana na karI zake. je svabhAve Akaro eTale ke krodhI che tevI vyakti paNa vidvAna banI zakato nathI. uparokta darzAvela sarvane vidyA yogano sumeLa nathI. ... 416 duhA : 25 vidyA prAptino yoga kuDalIuM? viNa budhi udyama ghaNo, zAstra upara rAga; ArogapaNuM nija dehani, valI pustagano lAga; valI pustagano lAga, rahevA sakharo ThAma; AcAraya guru sAra, sAhajya viNa nohaI kAma; vidyA bhaNaI te valI yoga laI bhojana taNo; kavi RSabha eNI pari ucaraI, vinaya budhi udyama taNo ... 417 artha - alpa buddhivALo hoya paraMtu vidyA prApta karavA khUba udyama karanAra, zAstra pratye anurAga dharAvanAra, potAnA zarIranuM sAruM Arogya dharAvanAra, pustakonI sulabhatA prApta karanArA vidyA meLavI zake che. vaLI rahevA mATe zAMtikArI sthaLa uttama AcArya athavA saddaguruno suyoga, jJAnI dvArA jJAnano sahayoga, pauSTika bhojananI suvidhA hoya tyAre vinayapUrvaka bhaNanAra vyaktine vidyAno suyoga sAMpaDe che; evuM kavi 28SabhadAsa kahe che. **. 417 DhALaH 21 abhayakumAranI jijJAsA cAla catura caMdrAnanI e dezI. rAga : malhAra udyama karI suta tihAM bhaNaI, sikho sabala vidyAre; caMcala chokarA tihAM ghaNAM, vaDhavuM paNi thAya re ... 418 For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDayala : kumara bhaNI ghara AvIuM, AMcalI... vRSabha turaMgama paMDIA, rAsabha bAla juAra re; e kara viNa cAlaI nahI, malaI prIti asAra re vaDhatAM tihAM nesAlIyA, kahaI mArasyo mAMya re; eha nabApo chokaro, AvaI chaI valI AMhiM re chokaraI puMchIuM mAya naI, dekhADo ja pitAya re; evaDuM uM sahI mujha taNo, kihAM mAharo bApa re mAya rUI tihuM dhrusakaI, saMbhArayo nija kaMta re; puruSa paradesI sidAviu, vAhalo soya atyaMta re DuMgara sira kukuTha jima zallaI, gAjavIja kesarI zira zallaI; cuko bANa jima caitrI zalaI, gayo nAha sakaleNI zallaI gayuM gAna galA rasa 5khaMI, nAkhyuM bANa gaNuM para pakhaMI; beTho haMsa sarovara pakhaMI, sunI seji rahaI nara pakhaI 423 ku. 424 kuM. artha : abhayakumAre vidyAguruno vinaya karI, udyama karI alpavayamAM ghaNI vidyAomAM pravINa banyo. pAThazALAmAM keTalAka tophAnI vidyArthIo hatAM. temanI sAthe ramatAM ramatAM eka divasa abhayakumArano jhaghaDo thayo. ... 419 ku. 420 ku. For Personal & Private Use Only 4213. 85 ... 422 ku. , 418 kavi kahe che ke, baLada, ghoDo, ghaMTInuM paDa, gadheDo, bALaka ane jugArI badalo (vasUla) lIdhA vinA rahetA nathI. temanI dostI asAra che. ...419 zALAnA vidyArthIo vacce koI bAbatanI takarAra thaI. eka vidyArthIe kahyuM, "are! abhayakumArane mArazo nahIM kAraNake e 'nabApo' che. tenI mAtA sAthe ahIM rahe che tethI A zALAmAM bhaNavA Ave che. ...420 (abhayakumArane 'nabApo' zabda sAMbhaLatAM gusso Avyo. te udAsa cahere ghare pAcho pharyo.) teNe mAtAne raDatAM raDatAM pUchyuM, ''mA ! tuM mane sAcuM kahe, mArA pitAjI kyAM che ? mane mArA pitAjI vize kahe. mArI zALAnA vidyArthIo mane 'nabApo' kahIne cIDAve che. mArA pitAjI koNa che ?'' . 421 bALakanI vAta sAMbhaLI sunaMdA dhrusake dhrusake raDavA lAgI. sunaMdAne patinI yAda AvI. teNe (bALakane khoLAmAM besADI vAtsalyathI tenA mAthe hAtha pheravatAM) kahyuM, '"beTA ! tArA pitA paradeza gayA che. teo rAjakumAra jevA svarUpavAna ane atyaMta premALa che' 422 jema DuMgaranA zikhare azobhanIya kukaTha khUMce che, vAdaLAMonA gaDagaDATa ane vIjaLInA camakArA vanarAja (kesarI) siMhane pIDe che, dhanuSyamAMthI nIkaLeluM bANa nizAna cUkatAM kSatriyane pIDe che, tema jeno pati paradeza gayo hoya tenI patnIne teno viraha sAle (pIDe) che. ...423 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa suMdara gIta paNa madhura kaMTha vinA rasahIna lAge che, lakSya vinAnuM bANa game tene vIMdhI nAkhe che tethI te paNa vyartha che, mAnasarovarano vasavATa karanAro haMsa khAbociyAmAM bese te azobhanIya che; tema pati vinA A DholiyA, sAja-zaNagAra paNa zUnya (azobhanIya) che. ... 424 DhALa : rara sunaMdAnI manovyathA AMgaNi thUlabhadra AvyA re bahenI e dezI. rAga H azAvarI. suni delI karI nara cAlyo, valato pragaTa na thAya; jeharyuM neha ghaNoro re, AgiM te vinA kima rahevAya saneha ... 425 suM kidhuM tame eha, khiNa rasAlaI saneha; sa0 tuma viNa durbala deha sa, jima velI viNA meha, suM AvI nihAlo nAhi... 4ra6 je jagamAMhi satala hatAM, te karaI mujha tApa; caMdo caMdana vana tanu dahatAM, pavana karaI saMtopa panotA; agni svAhaI nIra, na dhouM kaMcuka cIra, panotA, na karuM sAra zarIra. 50 tuM na lahaI para pIra, 50 co tAharo jasa neha *** 427 50 bAli ekoMgoneha nAho lIA, prIti taNI pati jAya; jalani mIna mUI dUkha nAvaI, miMnI kSaNi na khamAya re kaMtA; e nahI uttama rIti, rAkho cakavA prIti re kaMtA, rAma harInI nitya re kaMtA, kaThiNa na kIjaI cItta re kaMtA, tujha viNa suni se ja re divasa gamADuM vAta karatAM, paNi rayaNI na jAya; aNurAgI naI bIjo rogI, nidrA nAsI jAya sobhAgI; eka na lakhIe lekha, saneha na rAkhaI rekha, sobhAgI, strI upari syo dveSa, so0 suta kAM nAkhyo uvekha, so. RSabha kahaI neha rAkhya . 4ra9 artha - "(tuM garbhamAM hato. tArA pitAjIne acAnaka javAnuM thayuM) putra! tArA pitAjI A ghara, AMgaNAM (DelI) sUnAM mUkI cAlyAM gayAM. teo Aja sudhI pAchA pharyA nathI. mane tArA pitA pratye khUba prema che. have temanA vinA bAkInuM jIvana huM kevI rIte jIvIza? ...425 sunaMdAe karuNa kalpAMta karatAM kahyuM, "he nAtha! tame A zuM karyuM? ApanI mArA pratyenI anahada prItI zuM kSINa thaI gaI? jema varasAda vinA vela sUkAI jAya che tema tamArA vinA mAro deha durbaLa banyo che. he svAmI! zuM tame eka vAra AvIne tamArI kAMtAne jozo nahIM? ...4ra6 jagatamAM tame mArA mATe zItala ane priyakara hatA. Aja tame ja mane virahano saMtApa ApI tApa pamADo cho? caMdra, caMdana ane zItaLa pavana bhale maMgaLakArI, zAtAkArI hoya chatAM jyAre zarIramAM vyAdhi (javara roga) thayo hoya tyAre te udvega, duHkha upajAve che. agni sarvanAza kare che, tema tamArA virahamAM huM For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAvA, pIvAnuM, paheravA oDhavAnuM ke sAja-zaNagAra karavAnuM bhUlI gaI chuM.(arthAt ApanA virahamAM mArA astitvano ja nAza thayo che.) zuM tamAro Avo pIDAkArI sneha che? havAmI! tame kevA niSphara thaI gayA cho ke bIjAnI viraha vedanA paNa samajatA nathI. mane prema roganI agnimAM bALI tame ekapaNa vAMka-guno tamArA sire nathI lIdho? he nAtha! AvI rIte aLagAM rahezo to piyu pratyeno prema naSTa thaze. jaLanI mAchalI pANI vinA kSaNavAramAM mRtyu pAme che, tene vadhu duHkha bhogavavuM nathI paDatuM paNa huM tamArA vinA kSaNavAra paNa rahI zakatI nathI. tamAro viraha khamAto nathI. patnIne AvI lAMbI judAI ApavI, tenAthI dIrdhakALa sudhI dUra rahevuM e uttama rIta nathI. tame cakravAka pakSInI jema mArI sAthe akhaMDa prIti rAkho. raghuvaMzI rAma ane kelAsa pati zaMkara bhagavAne pratikULatAmAM paNa patnIne sadA sAthe rAkhI che. he nAtha ! A rIte tamArI patnI pratye hRdaya patthara jevuM kaThaNa na karo. he Aryaputra! tamArA vinA A ghara, AMgaNa ane DholiyAM sUnAM paDyAM che. ... 428 Aryaputra! divasa to kAmakAja ane sakhIo sAthe vArtAlApa karavAmAM pasAra thaI jAya che paNa A rAtrinI veLA koI rIte vyatIta thatI nathI. eka anurAgI (premI) ane bIjo rogI A bannenI nidrA harAma bane che. he prANezvara ! tame mane eka paNa patra na lakhyo? (zuM mArA premamAM koI khoTa hatI ke, tame mArI sAthe koI paNa jAtano saMbaMdha (sneha) na rAkhyo. potAnI patnI upara bhalA kevo dveSa? are! putrano zuM guno hato ke tenI paNa upekSA karI?' kavi RSabhadAsa kahe che ke sunaMdAe vilApa karatAM patine sneha akhaMDa rAkhavAnI vinaMtI karI. ... 429 duhA : ra6 asyAM vacana mukhi ciraI, abhayakumAranI mAya; rudana karaMti bhAkhatI, nIja pIu taNI kathAya *** 430 artha - abhayakumAranI mAtA sunaMdA patinI yAda AvatAM karuNa vacano uccAratI vilApa karavA lAgI, teNe raDatAM raDatAM bALakane potAnA patino vRtAMta kahyo. (sunaMdAnI AMkhamAMthI codhAra azru varasatA hatA. abhayakumAre potAnA nAnakaDA hAtho vaDe mAtAnA AMsu lUchaDyA.) ... 430 DhALaH ra3 rAjagRhI nagarI tarapha prayANa cAli catura caMdrAnanI e dezI. pUta paradesia tehano, gayo paraNI naI mujha re; lakhIe cIThI eka Apato, apAvIya chaI tujhare ... 431 pU. vAMcIya mAyanaI suta kahaI, jaII cAli jihAM tAta re; bApa pRthavI pati rAjIuM, beu saja thaI jAta re *** 432 pU. seTha dhanAvA mAyani, jaI lAgatAM pAya re; sIkha mAgaI behu saMcaraI, mAta galagalI thAya re *** 433 pU. For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' putrIno moha mani dharaI, rUI tAta naI mAta re; kihAM milavuM havaI tuma taNaI, visArI mama jAta re ... 434 pU. ratha besI beu saMcarayAM, sahu jAya re; kumara putrI mAgaI, lAgaI sajanani pAya re >> 435 pU. rAjagRhI udyAnamAM, muMkI ApaNI mAya re; sAtha zakuna joI saMcaraI, valaI bApa naI mAya re ... 436 pU. ketaI suta mAMDalI, nagara TUMkaDAM thAya re; kumara kahaI jouM jaI nagaramAM, ahAM kuNI chaI rAya re ...437 pU. jananI kahaI e nagaramAM, bAMha dharata dhUtAra re; huM vanamAM tuM to nAhanaDo, karaI kuNa mujha sAra re ... 438 pU. pUtra kahaI mama bIha tuM, ahI hasaI raMga rola re; ApaNa naI ahI AvatAM, malaI pAna taMbola re * 439 pU. asyua kahI suta saMcarayo, pohato nagaranI poli re; tava kumarIe zrIphala grahI, Avi kaMku gholi re .. 440 pU. eka avvANuM kari karI, mAMhi phokala droa re; Avi re Avi utAvalo, jima vaMchita hoI re . 441 pU. ema bhaNaMti tihAM kAminI, suNI nagaramAM jAya re; pAMcasaI eka UNA nRpiM, paradhAna melAya re ... 442 pU. artha:- mAtAe putrane kahyuM, "(he putra!tArA mitronuM mAThuM lagADa) tArA pitAjI paradezathI eka divasa ahIM AvyA hatA. temaNe mArI sAthe lagna karyA.(teo be varSa ahIM rokAyA) paradeza jatAM pahelAM temaNe mane eka ciThThI ApI che. AciThThI temaNe tArA mATe lakhI che." ..431 (mAtAe patra abhayakumAranA hAthamAM Apyo.) abhayakumAre patra vAMcyo. potAnI buddhithI eka kSaNamAM te badhuM samajI gayA. teNe mAtA samakSa(capaTI vagADatAM) kahyuM, "mA! mArA pitAjI kyAM che? tenI mane khabara che. cAlo! ApaNe pitAjI pAse jaIe. mArA pitA rAjagRhI nagarInA rAjA che." mAtA ane putra baMne mahArAjA zreNika pAse javA taiyAra thaI gayA. ...432 sunaMdA ane abhayakumAre dhanAvAha zeTha ane zeThANIne praNAma karyA. baMnee mahArAjA zreNikane maLavA javAnI paravAnagI mAMgI. putrInI vidAyathI mAtAno kaMTha bharAI jatAM gaLagaLAM banyA....433 putrI ane dohitranA vidAyathI dhanAvAha zeTha mohavaza AMsu sAravA lAgyA. zeTha ane zeThANIe (1) zreNike patra na lakhatAM citrazALAnI divAla para lakhyuM ke, "rAjagRhI gAma, gopAla nAma, dhavala ToDe ghara' (rAjakumAra zreNika (hindI), pR.-70) For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 raDatAM kahyuM, "tame have amane kyAre ane kyAM maLazo? dIkarI!amane bhUlI nahIM jatI." ... 434 (abhayakumAre nAnA-nAnInAM AzIrvAda meLavyAM. zeTha-zeThANIe mArgamAM jatAM jarUrI sUcanAo ApI vidAya karyA.) mAtA ane putrae rathamAM besI rAjagRhI nagarI tarapha javA prayANa karyuM tyAre gAmanA pAdara sudhI kuTuMbIjano vaLAvavA gayA. abhayakumAra ane sunaMdAe chevaTe mAtA-pitAnI ane vajanonI rajA lIdhI. saune page lAgI mAtA putra rathamAM besI cAlyA. ..435 sunaMdAnA mAtA pitA rathane jatAM joI rahyAM. ratha dekhAto baMdha thatAM teo pAchA vaLyA. mAtA ane putrae zukana-apazukana joI yAtrA prAraMbha karI. keTalAka divasonA pravAsa pachI mAtA ane putra rAjagRhI nagarInI samIpamAM pahoMcyA. ...436 abhayakumAra potAnI mAtA sAthe rAjagRhI nagarInA bahAranA udyAnamAM AvyA. temaNe rathane pAcho vALyo. mAtAne kahyuM, "huM nagaranA rAjA koNa che tenI tapAsa karI AvuM.' ...437. sunaMdAe putrane zIkhAmaNa ApatAM kahyuM, "beTA!rAjagRhI nagarI ghaNI moTI che. A nagarIthI tuM ajANa che. ahIM tane koI dhutArAo hAtha pakaDI ThagI na jAya tenuM dhyAna rAkhaje. tuM hajI bALaka che. tene koI pakaDI jaze to mArI dekharekha koNa karaze?" ...438 abhayakumAre kahyuM, "mAtA! tame Darazo nahIM. temane koI takalIpha nahIM thAya.) tame jo jo ahIM vilAsa ane AnaMdanI choLo uDaze kAraNa ke ApaNane ahIM AvyA tyAre mArgamAM nAgaravelanAM pAna (taMbola)nAM zukana thayAM che." ... 439 abhayakumAra mAtAnA AzIrvAda meLavI nagara tarapha gayA. temane nagaranI poLamAM pravezatAM zubha zukana thayAM. eka kuMvArI kanyAhAthamAM thALI laIne AvI. A thALImAM zrIphaLa ane kumakuma hatA....440 kanyAnA hAthamAM avvANuM (maMgaLa prasaMge bharavAmAM AvatuM eka akhaMDa anAjanuM pAtra) hatuM. temAM sopArI, durvA(daro) hatI. abhayakumAra zubha zukana joI utAvaLA cAlatA nagaramAM pravezyA. jANe koI manovAMchita zubha na thavAnuM hoya! ... 441 nagaranA cauTA para strIo ekabIjAne sAda karI kahetI hatI. strIonI vAta sAMbhaLI abhayakumAra jyAM lokonuM ToLuM ekaThuM thayuM hatuM tyAM gayA. rAjAnA cAraso navANuM (499) maMtrIo hatA. rAjAne eka pradhAnamaMtrInI jarUra hatI. .. 442 mahAmaMtrInI nimaNUMka eka paradhAna joII vaDo, jovAtAsa parIkhyAya re; vAri hiNo kUu joI karI, nAMkhI tihAM mudrAya re * 443 pU. nRpa kahaI kupa kaMThaI rahI, lII koya mudrAya re; pradhAna paNuM sahI teha laI, dIya zreNika rAya re ... 444 pU. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' loka malyAM tihAM ati ghaNA, lII kuNa mudrAya re; jANa naI budhi upajaI, lAjI maMdira jAya re . 445 pU. seTha sUtA jaI uraDaI, mahitA muMkatA mAna re; subhaTa sahu tihAMu saraI, mAMDaI ko navi kAna re ... 446 pU. budhi vinA sahuM syu karaI, UbhA Tagamaga joya re; RSabha kahaI budhi upajaI, rUDI pari sukha hoya re .. 447 pU. artha:- mahArAjAe mukhyamaMtrInI nimaNUMka karavA eka yojanA karI hatI. temaNe nirjaLa kUvAmAM potAnI eka mudrikA (vITI) nAkhI hatI. ...443 rAjAe udghoSaNA karI hatI ke, "kUvAnAM kAMThe UbhA rahI, kUvAmAM paDelI mudrikA laI je koI vyakti paheraze tene rAjA pradhAnapaNuM temaja potAnI vIMTI Apaze." ... 444 udghoSaNA sAMbhaLI aneka loko mukhyamaMtrI thavAnI mahattvAkAMkSAthI ekatrita thayAM hatAM. sau vicAravA lAgyA ke A kUvAmAMthI vIMTI bahAra kADhI koNa meLavaze? jJAnI, catura, hoMziyAra ane buddhi jIvI lokone paNa koI upAya na jaDyo. teo zaramAIne ghara bhegAM thayAM. ...445 nagara zreSThIo paNa koI yukti na sUjhavAthI nirAza thaI potAnA AvAse jatAM rahyAM. maMtrI ane pradhAnonuM garva utarI gayuM. subhaTo paNa te sthAna choDI lajjAnA mAryA haLavethI tyAMthI sarakI gayAM. (koIe paNa buddhino upayoga ja na karyo.) nagarajano kAna mAMDIne sAMbhaLavA utsuka hatA (ke A vIMTI kUvAmAMthI bahAra koNa kADhaze?) ...446 sAcI vAta e che ke buddhi vinA sahu zuM kare? teo UbhA UbhA ekabIjAnI sAme Tagara Tagara jotA rahyAM. kavi kahe che ke jenI pAse tIvra buddhi che, te cAre bAjunuM ghaNuM sukha prApta kare che. ..447 duhA : 27 bharata naTAvAno valI, roho dikaro hoya; ujeNi pAsiM valI, puruSa vasaMtI hoya ... 448 artha:- bharata nAmanA nRtyakArano rohakumAra nAmano buddhizALI dIkaro hato. te ujjainI nagarInI pAse eka gAmamAM raheto hato. ujjainI nagarImAM loko vasaMtotsava ujavatA hatA. copAIH 6 vicakSaNa buddhinA svAmI rohakumAra eka dina tAta barAbari huuM, ujeNI Avyo chaI rouM; siprA nadI naI kAMThaI jaI, ujeNI AlekhI sahI nagara ghaNII dIThI jasiM, rohA upari tuTho tasiM; harakhI naI ApiluM eka gAma, roho tihAM rahevAnuM kAma ... 450 eka dina aja nRpa tihAM mokaleha, bhAre halako mama karI eha; vAgha pAsi bAMdhyo khaDa khAya, tolyo tAma barAbara thAya ... 4pa1 ... 448 * 449 For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 ***45ra *** 456 ... 458 tila gADuM mokalIuM karI, UdhaI mApaI leyo bharI; samaI mApi mujha deyo tela, roho karayo ArIsaI khela valI gajAdika bola bahu thayA, tehanA paTautara tihAM kahyAM; thApI rAI karayo pradhAna, roho nAnaDo budhi nidhAna ... 4pa3 jayama ghaMTAni buddhi karI, racUDa dhana leto pharI; kuTakaTA dvIpiM te jAya, dhUtArA malIA teNaI ThAya 454 pyAra seTha dhana laI Ima kahI, vAhaNa bharI tuma desDa sahI; mAMgyA tihAM masAnAM hADa, tava te cyAraI hArayA sAMDa 455 kANo paMcasiM sovana khoya, AMkhi garaheNaI muMkI soya; ratnacUDa kahaI bIjI dea, teha barAbari toli leba mAlI cosara tihAM Apeha, kahaI mujhanaI tuM kAM eka deha; dharaI deDako dhaDamAM tihAM, kADhatAM kAM eka poceha 457 kASTa pAvaDI deI sutAra, ralIyAta karaso nara sAra; rAjAnaI dhari Avyo dUta, sUtradhAra ralIyAta dUta dhUtArA vANiga Aveha, udadhi jala saMkhyA karI deva; nadI nIra naI bAMdho tumyo, madhu nIra sAyaranAM amyo rAja sabhAI hArayAM sahu, bharI mAlani Avyo nau; 28Sabha kahaI jagi budhi pramANa, mudrA kAji nara huA ajANa ... 460 artha:- eka divasa rohakumAra potAnA pitA sAthe ujjainI nagarI Avyo. te samaye ujjainImAM vasaMtotsava ujavAto hato. (A vasaMtotsavamAM nagaranA rAjA paNa AvyA hatA.) rohakumAra siprA nadInA kinAre gayo. tyAM sapheda retI para teNe ujjainI nagarIno AbehUba nakazo doryo. ...449 rAjAe nakazo joyo. te rohakumAranI kalAkRti joI khuza thaI gayA. rAjAe khuza thaI tene eka gAma bheTa ApyuM. rohakumAra have te gAmamAM rahevA lAgyo. .. 450 eka divasa rAjAe rohakumAranI buddhinI parIkSA karavA eka bakaro (aja) mokalyo. rAjAe kahyuM, "rohakumAra! (paMdara divasa pachI A bakarAne mokalI Apaje paNa eka zarata che.) A bakaro bhAre ke haLavo na thavo joIe.(arthAtuM tenuM vajana vadhavuM ke ghaTavuM na joIe.)" rohakumAra khUba buddhizALI hato. teNe vicAryuM, "jo khAvAnuM ApIza to bakaro bhAre thaze ane jo khAvAnuM ochuM ApIza to tenuM vajana ghaTI jatAM halako-durbaLa banaze.') rohakumAre eka yukti karI tene divase khaDa khAvA ApI puSTa karyo. ane rAtre vAghanA pAMjarAnI bAjumAM bAMdhyo. vAghanA DarathI bakaro phaphaDato rahyo tethI tenuM vajana na vadhyuM ke ghaTayuM. (1) rohakumAranI kathA : zrI naMdIsUtra, pR. 110 thI 115 *.. 459 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 bakarAne jyAre tolavAmAM Avyo tyAre tenuM vajana jeTaluM hatuM teTaluM ja rahyuM. ...451 rAjAe rohakumAranI kasoTI karavA punaH pharI thoDA divasa pachI eka talanuM bhareluM gADuM mokalyuM. rAjAe kahyuM, "rohakumAra ! tAre UMdhA mApathI bharIne levuM ane sIdhA mApathI mApIne ApavuM.'' kuzAgra buddhizALI rohAe tarata ja eka arIso maMgAvyo. te kriyA arIsAmAM pratikriyArUpe dekhAI. 452 tyAra pachI rAjAe gajAdika vize te bAbatamAM ghaNAM prazno pUchyA. rohakumAre autpAtikI buddhithI bIrabalanI jema tarata ja pratyuttara ApyAM. rohakumAra nAnakaDo hovA chatAM tIvra buddhizALI ane hAjarajavAbI hovAthI rAjAe tene pradhAnapade sthApita karyo. kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' ... 453 ratnacUDa nAmano eka tIvra buddhizALI vaNika hato. te ThagArAo pAsethI coreluM dhana pAchuM meLavato hato. ekavAra te kuTakaTA dvIpe gayo tyAre mArgamAM tene cAra ThagArAo maLyA. 454 eka zeTha dhana laIne potAnA dezamAM AvatA hatA tyAre cAra ThagArAo mArgamAM maLyA. temaNe kahyuM, ''tame amane vahANamAM mAla bharI Apajo. ame tenuM mUlya ApI daIe chIe.'' (zeTha khUba bhoLA hatA. temaNe mUlya pramANe kiMmatI vastuo vahANamAM bharI. vahANa thoDuM ja bharAyuM. Thagoe kahyuM, ''zeThajI ! AkhuM vahANa bharavAnI ApaNI vacce vAta thaI che. have zuM karavuM ?'' zeThe ratnacUDanI salAha lIdhI.) buddhizALI ratnacUDe kahyuM, "mazAnamAMthI hADakAM maMgAvI AkhuM vahANa bharI Apa. A pramANe karatAM cAre ThagArAo hArI gayA. ... 455 eka AMkhe kANo` Thaga puruSa zeThane kahe che ke, 'huM tamAre tyAM AMkha gIravI mUkIne pAMcaso suvarNamudrA laI gayelo.'' (hakIkatamAM A vAta dhUtArAoe upajAvI kADhelI hatI. zeTha kazuM jANatA na hatA. Thage khUba jIda karI.) tyAre ratnacUDa vepArIe kahyuM, 'mAre tyAM ghaNA mANasonI AMkha gIrave mUkelI paDI che. temAM tamArI AMkha kaI che te zI rIte jANavuM ? tethI tamArI bIjI AMkha kADhI Apo to te pramANe vajana karIne tamArI AMkha zodhI ApuM.'' (bicAro Thaga samajI gayo ke A to zeranA mAthe savA zera jevo che tethI tyAMthI jato rahyo.) 456 mALI corasa hAra ratnacUDane Ape che. mALI tene pUche che ke tuM mane zuM ApIza ? ratnacUDa kahe che ke kaMIka ApIza ? (gaNikAe mALIne zIkhavyuM) mALIe ghaDAmAM deDako nAkhI Apyo, kADhatAM temAMthI kaMIka maLyuM. (zaTham prati zAThayam). ... 457 suthAre ratnacUDane lAkaDAnI cAkhaDI ApI. teNe kahyuM ''huM tane khuza karIza.'' rAjAnA ghare dhUrta Avyo. suthAre tene kahyuM, ''tuM khuza che ne ?'' ( jo khuza nathI ema kahe to rAjA dvArA vadha thAya.)... 458 eka nagaramAM dhUtArA vANiyA AvyA. temaNe kahyuM, ''samudranA jaLanI saMkhyA gaNIne kaho.'' tyAre ratnacUDe kahyuM, "prathama tame sarva nadIonAM jaLane samudramAM jatAM rokI do, pachI huM gaNI ApuM kAraNake nadInuM nIra mIThuM ane sAgaranuM nIra khAruM che. baMne bhegA thavAthI jaLarAzinI saMkhyA gaNavAmAM bhUla paDe.'' dhUtArAo (1) kANA dhUrtanI kathA : kathAratnamaMjUSA bhAga-1, pR.246 thI 252 For Personal & Private Use Only ... ... Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAMbhaLI hArIne tyAMthI pAchA pharyA. ...4pa9 dhUtArAo rAjasabhAmAM hArI gayA. racUDa kiMmatI vastuo vahANamAM bharI laI Avyo. kavi RSabhadAsa kahe che ke, jagatamAM buddhi ja pramANa che. rAjagRhI nagarImAM kUvAmAMthI vIMTI prApta karavA mATe loko asamartha banyA. ... 460 duhA-28 mudrA paherI navi sakaI, malayAloka aneka; abhayakumAra tihAM AvIuM, muratavaMta viveka ... 461 artha - rAjagRhI nagarImAM eka paNa viziSTa prajJAdhArI vyakti na hato je kUvAmAMthI mudrikA kADhI paherI zake. (abhayakumArane lAgyuM ke A sArI taka che.) tyAre tejasvI, gaMbhIra ane vivekI abhayakumAra lokonA samUhanI vacce AvyA. .. 461 DhALa : 24 pitA putranuM milana - mahAmaMtrI abhayakumAra catura caMdrAnanI e dezI. rAga malhAra. abhayakumAra pUchAI tahI, kahyuM loka milAya re; puruSa levI mudrikA beThA eNaI ThAya re abhaya AMcalI... 46ra zreNika ahI rAjIuM, jeniM bahuM maMtrIsa re; eka adhipati karavA bhaNI, juI nagaramAM Isa re *** 463 a0 kou paradesI paherasaI, leI mudrIkA eha re; toha paradhAna vaTI nRpo, pUchI tehani deha re * 464 a0 rAyani pUchIuM seThI I, bolyo zreNikarAya re; jehavAlaI nara gAyani, Aja tehagovAla re ... 465 a0 vegi teDo jaI kumara naI, bolyo zreNikarAya re kumara laI kupathI mudrikA, maMtrI tuM jima thAya re * 466 a0 vacana suNI nara harabIuM, caDyo kupa chaI jyAMhi re; abhayakumAra aNAvato, gADhuM chANa te tyAhiM re 467 a0 narakhI nara tuM a nAkhIuM, cAMpI mudrikA chANi re; agani pUlA tihAM bAlIA, reDiuM pANIa ANi re *** 468 0 kupa bharayo ja kaMTha lagaI, tarI AvIuM chANa re; leIa vITIa kari ghAlato, karatI loka vakhANa re *.. 469 40 rAya malyo kuNa kumarauM, lAgho sakala tasa avadAta re; kahaI benAtaTi huM hato, lAgho sakala avadAta re ... 470 a0 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" *.. 471 a0 ... 472 a. **. 473 a0 *** 474 a0 ... 475 a0 *** 476 a0. *.. 477 a0 nRpa kahaI tihAM vivArIuM, banAvo ja atyaMta re; eka putrI ja tasa sagarbhaNI, muMkI gayo tasa kaMta re tehanI sudhi jo tu laI, tuM kahaI mujha vAta re; kavaNa rUpaMI te suMdarI, kAsiu tehanuM jAta re teha valabha mujha jIvathI, karI ti tasa yAtra re; tehanI mAtA dIThI valI, mujha premanuM pAtra re teha vAhalI mujhani ghaNuM, japaI te mujha nAma re; rohiNI valabha caMdramAM, sItA mani jayama rAma re kumara kahaI ciM dIThI sahI, dITho tehano pUta re; teha mItrI achaI mahAraI, mahAraI prIti adabhUta re rAya pUchaI kasyo kumara te, kalA vakasyuM rUpa re; mujhanaI dekhatAM jANayo, tima sakala sarU5 re rAya kahaI mujha kima laI, teha kumara sujANa re; mujha milatAM te malyo, AlagA nahI ta: prANa re tehani tihAM mukI karI, Avyo tuM kuNa kAmi re; kumara kahaI tasa mAya cuM, Avyo chuM eNaI gAmi re A ratha sahita te suMdarI, mUkI miM pUra bAhari re; bhUpa zreNika harakhyo ghaNuM, dekhADo teha nAri re mujhanaI dIThaI te dIThI sahI, je kaI mAharI mAta re; uThIya AnaMgato, jANyo ApaNo jAta re ema kuzala chaI tuma taNAI, nirogI tujha mAta re; harakha dharaI dali leI karI, sAtamo strIni jAta re satIya dIThI dyaNI ghaNuM, aMgi nahi ja ziNagAra re; tela naI tilaka caMdana nahI, nahI sarasa subha AhAra re cIra caraNA ani kaMcauM, nahI nirakhelA teha re; pAnanaI pupha bhUSaNa nahI, dIsaI DUbelo deha re dekhIya rAya raMjyo ghaNuM, satI kumaranI mAya re; Apa maMdira leu AvI, pUraI sakala IchAya re putra pradhAna tuM thAsahI, sopyo gharataNo bhAra re; rAya zreNika karato tihAM, varatyo jayajayakAra *.. 478 a. *** 479 a0 * 480 a0 481 a0 * 482 40 *** 483 a0 ... 484 a. ... 485 a0 For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya yogiM malyo dikarayo, suniM valI mAya re; deva taNAM sukha bhogavaI, sAco zreNikarAya re 486 a0 ... 487 a zreNika rAsa khaMDa ja valI, bIjo eTalaI hoya re; RSabha kahaI nara sAMbhalo, kathA AgaliM soya re artha : - abhayakumAre ToLA vacce jaIne pUchyuM, "bhAI ! ahIM ATalA badhA loko zA mATe bhegAM thayAM che ?'' lokoe kahyuM, ''ahIM nagarajano kUvAmAMthI rAjAnI nAkhelI mudrikA kADhI te paheravA ekatrita thayAM che . ...462 (bhAI ! tame koI paradezI lAgo cho) A nagarInA mahArAjA zreNika che. temanA ghaNAM maMtrIo che. temane eka mukhyamaMtrInI jarUra che. temaNe mahAmAtyAnI nimaNUMka karavA mATe nagaramAM A parIkSA goThavI che.(je pradhAna maMtrI banaze tene aDadhuM rAjya rAjA Apaze)'' ...463 (abhayakumAra kUvA pAse AvyA. teNe kUvAmAM paDelI hIrAnI vIMTI joI) abhayakumAre pUchyuM, "zreSThIvarya ! koI paradezI A kUvAmAMthI mudrikA laI pote pahere to tene rAjA pradhAnapada Apaze ? tamArA rAjAne jaIne pUcho.'' ...464 zeThe jaI rAjAnI samakSa paradezInuM varNana karyuM temaja sarva vigata kahI tyAre rAjAe kahyuM, '"je Dhorone carAvavA laI jAya te govALiyAne paNa Aje bhAgya ajamAvavA maLaze. zeThajI tame jaldIthI paradezI kumArane bolAvo.'' ...465 mahArAjA zreNike tarata ja abhayakumArane rAjasabhAmAM bolAvyo.( tenI tejasvItA joI rAjA khuza thayA.) rAjAe kahyuM, ''kumAra ! kUvAmAMthI mudrikA laI tuM maMtrIpada meLava.'' 466 (abhayakumAre AjJA maLatAM ja rAjAne praNAma karyA. potAnI buddhi ane cAturyanuM pradarzana ka2vAno moko maLyo tethI) abhayakumAra khuza thayA. te kUvAnI kAMThe caDacA. tyArapachI temaNe bAjunI poLa mAMthI jyAM gAya bheMzanAM vADAmAMthI tAjuM ane kaThaNa chANa maMgAvyuM. ...467 temaNe kUvAmAM rahelI mudrikA para barAbara nizAna tAkI chANa tenA para pheMkyuM (gobara barAbara mudrikA para paDayuM.) mudrikA temAM coMTI gaI. tyAra pachI temaNe sUkA ghAsanA pULA maMgAvI tene saLagAvI gobara upara pheMkyAM. agninI garamIthI gobara sUkAI gayuM) tyAra pachI pAse rahelA kUvAmAMthI tenuM pANI yaMtranI nIka vATe khAlI kUvAmAM bharavAmAM AvyuM. 468 kUvo pANIthI kAMThA sudhI chalochala bharAI gayo. halakuM chANuM pANInI upara taravA lAgyuM. abhayakumAre potAnA hAthe chANuM bahAra kADhayuM. temaNe chANAmAMthI vIMTI kADhI potAnI AMgaLImAM paherI lIdhI. loko temanI caturAInI prazaMsA karavA lAgyA. 469 mahArAjA zreNika abhayakumAranI prakhara buddhi cAturyathI prabhAvita thayA. rAjAe kahyuM, '"he kumAra tame koNa cho ? tamAro sarva vRttAMta prakAzo.'' abhayakumAre kahyuM, ''huM benAtaTa nagarano rahevAsI chuM. huM tyAMnI For Personal & Private Use Only 95 ... .. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 sarva vAta jANuM chuM. ' ...470 rAjAe benAtaTa nagaranuM nAma sAMbhaLI tarata ja coMkIne kahyuM, "benAtaTa nagara ! tyAM dhanAvAha nAmanA dhanADhaca zreSThI rahe che. temanI eka ati svarUpavAna ane catura kanyA che. je garbhavatI hatI tyAre teno pati tene choDI paradeza jato rahyo hato. ...471 tenA samAcAra jo tuM jANato hoya to badhI vAta vigatavAra kahe. (rAjAne potAnI patnI sunaMdAnA samAcAra sAMbhaLavAnI utsukatA tIvra banI. temaNe abhayakumArane pUchyuM), '"te suMdarInuM rUpa kevuM che ? teno putra konA jevo che ? ...472 te putra mane prANathI paNa pyAro che. zuM tuM tene maLyo che ?'' abhayakumAre kahyuM, '"meM tenI mAtAne joI che, mane te khUba prema kare che. ...473 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' mane paNa mAtA atyaMta priya che. te Akho divasa mArA nAmanuM ja raTaNa kare che. rohiNIne caMdramA pratye lagAva che, sItAne rAma atyaMta priya che; tema tene mArA pratye atyadhika rAga che.'' 474 abhayakumAre AgaLa kahyuM, ''rAjan ! meM mAtAne joI che temaja tenA putrane paNa sArI rIte jANuM chuM. te mAro jIgarI dosta che, amArA banne vacce gADha maitrI che.'' ...475 rAjAne putra vize jANavAnI utkaMThA thatAM abhayakumArane pUchayuM, '"te putra kevo che ? tenI kalA, vaya ane tenAM rUpa kevAM che ?'' abhayakumAre (gaMbhIratApUrvaka) kahyuM, '"mahArAja ! te ekadama mArA jevo ja che. vaLI mArA jevuM ja rUpa, raMga, vaya ane kalA che.'' (amArA baMnemAM khUba sAmyatA che .) ...476 rAjAe kahyuM, "mAro putra mane kevI rIte maLaze ?'' abhayakumAre kahyuM, ''mane maLyA eTale samajI lo ke ene maLyA ja ! mArA ane mArA mitranA prANa eka ja che.'' ...477 mahArAjA zreNike pUchyuM, "vatsa ! tuM temane tyAM mUkIne ahIM zuM kArya karavA Avyo che ? '' abhayakumAre kahyuM, ''huM mitranI mAtA sAthe A gAmamAM Avyo chuM.'' ...478 huM rathamAM besADI tenI mAtAne ahIM lAvyo chuM. tene meM nagaranI bahAranA udyAnamAM vizrAma karavAnuM kahyuM che.'' mahArAjA zreNika A vAta sAMbhaLI khuza thayA. temaNe kahyuM, ''vatsa ! mane jaldIthI te suMdarI pAse laI jA'' 479 abhayakumAre kahyuM, '"rAjan ! mane joI lo eTale tene joyA barAbara thaze. mArA jevI ja mArI mAtA che.'' abhayakumAranA vartAlApathI mahArAjA zreNika samajI gayA ke A mAro ja putra che.(putranI buddhimatA ane vAkpaTutAthI rAjA khuza thayA. pitAthI putra savAyo nIkaLyo.) rAjA harSabhera uThacAM ane abhayakumArane bheTI paDacA. 480 rAjAe kahyuM, '"tArI mAtA tArI jema ja kSemakuzaLa che ? te svastha che ?'' mahArAjA zreNika harSabhera, rAja parivAra sahita potAnI patnI sunaMdAne maLavA sAmethI udyAnamAM AvyA. mahArAjA zreNike satI sunaMdAne joI. te khUba duHkhI hatI. tenA zarIre koI zaNagAra na hato. tenA ...481 For Personal & Private Use Only ... Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALamAM tela na hatuM. kapALe kaMkuno cAMdalo na hato. zarIre sugaMdhI caMdananuM vilepana na hatuM. tenA zarIranI durbaLatA parathI jaNAtuM hatuM ke sunaMdAe patinA gayA pachI sarasa, miSTa bhojanano tyAga karyo haze...482 sunaMdAe potAnA zIlanI rakSA mATe) ujaLAM vastrono tyAga karyo hato. tenA zarIre paherelAM vastro, caNiyo ane kAMcaLI paNa melAM hatAM. teNe pAna taMbolano tyAga karyo hato. mAthAnA aMboDA para phUlanI veNI ke zarIre AbhUSaNono zaNagAra na hato. sunaMdAnI kAyAkuza banI hatI. ... 483 sunaMdAnI dayanIya sthitI joIne mahArAjA zreNikane manamAM khUba ja raMja thayo. bIjI bAju sunaMdA abhayakumAranI mAtA che, evuM jANI mahArAjA khuza thayA. teo potAnI patnI ane putrane hAthInI aMbADI para besADI rAjamahelamAM lAvyA. temanI sarva IcchAo mahArAjA zreNike pUrNa karI. potAnI bahena susenAnI putrI sAthe abhayakumAranA vevizALa nakkI karyA.) ... 484 mahArAjAe abhayakumArane kahyuM, "putra! huM tane mahAmAtyAnI padavIthI pratiSThita karuM chuM temaja rAjyanuM uttaradAyitva tane sopuM chuM." abhayakumAre rAjya vyavasthA kuzaLatApUrvaka saMbhALI. magadhadezamAM mahArAjA zreNika rAjya karatA hatA. mahAmaMtrI abhayakumAranI kIrti sarvatra prasarI. ... 485 mahArAjA zreNikane pracura puNyanA prabhAve abhayakumAra jevA buddhinidhAna putra ane sunaMdA rANI jevI svarUpavAna temaja guNIyala patnI prApta thaI. have mahArAjA zreNika rAjyanI javAbadArI putrane soMpI potAnA aMtaHpura sAthe devI sukho bhogavavA lAgyA. ... 486 zreNikarAsa kRtino A bIjo khaMDa pUrNa thayo. bIjo khaMDa ATalA sudhI hato. kavi RSabhadAsa kahe che ke, "he bhavya jIvo! tame have AgaLanI kathA sAMbhaLo." ... 487 khaMDa : 3 duhA H 29 jaina darzananA mahApuruSo abhayakumAra budheivaDo, labadhiMgautama svAmI, dazAnabhadra mAnI kharo, jina vAMdevA kAmi . 488 sAlibhadra sama Rdhi nahI, jaMbU sama vayarAga; kayavanAnA sArikho, kuNa lahaI saI sobhAga *.. 489 naMdISeNanI desanA, sanatakumAra sarUpa; kumArapAla sarIkho valI, ko navi huu bhUpa ... 490 yUlibhadra sama navi havo, jagamAM jogI jANo; tima valI abhayakumAra sama, koya navi budhi khANi ... 491 artha :- buddhimAM abhayakumAra sauthI zreSTha hatA. gautama svAmI zreSTha lablinidhAna hatA. dazArNabhadra rAjA (1) moTI sAdhuvaMdanA : bhAga-4, le.-DaoN. padmacaMdrajI mahArAja sAheba. pR.-34, pra.-zrI jayamala jaina pArzva paddhodaya phA., cennaI, I.2006 (2-3) gautama svAmI ane dazArNabhadra rAjA juo pariSTi vibhAga. For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' abhimAnamAM zreSTha hatA. teo vIra prabhunA vaMdana karavA gayA tyAre Indra mahArAjA sAthe hoDa karI....488 A jagatamAM zAlibhadra samAna koI RddhivaMta nathI. jaMbukumAra jevo koIno zreSTha koTino vairAgya nathI ane kayavanAkumAra jevuM saubhAgya paNa kone prApta thayuM che? *** 489 'naMdISeNa muninI prakhara dezanA ane sanakumAra cakravartInuM rUpa jagatamAM vikhyAta che. kumArapALa rAjA jevo dharmapremI ane jIvadayA premI rAjA Aja divasa sudhI koI thayo nathI. ...490 A jagatamAM sthUlibhadra jevo Indriya vijetA yogI (mahAtmA) koI thayo ja nathI, tevI ja rIte abhayakumAra jevo buddhi nidhAna paNa bIjo koI thayo nathI. .. 491 copAIH 7 buddhino adbhuta camatkAra caMDapradyotana rAjA ThagAyA eka dina caMDapradyotana rAya, caDhI rAjagRhI upari jAya; sabala senA laI viTi6 gAma, abhayakumAra naI pUchaI tAma ... 492 abhayakumAri tihAM budhi karI, ccAra kalasa sonaI bharI; caMDapradyotananA nara jyohiM, DATayA DerA puThAli ... 493 khoTA kAgala lakhiA atI, vAruM chuM tuma mAyAvatI; subhaTa sahU patalyA dhana grahI, mAsA tumanaI jhAlAI sahI ... 494 navi mAno to joyo tyAMhi, vaDA subhaTanA DerA jyAMhi; sovana kalasa DATayA chaI tahI,cete rAjA tumani ahI azA lekha lakhI de hAthi, mAMDa vaDhayo nRpa zreNika sAthi; caMDapradyotana jANaI saMI, manasyuM, sAcuM samajhayo taiI *** 496 caMDapradyotana bIhato tyAti, vaDA subhaTanA DerA jyAMhi; sovana kalasa pragaTayA tihAM cAra, bhUpa kahaI nara naI dhikAra ... 497 luNaharAma taNA karaNahAra, nRpa drohinuM pApa apAra; phaTo mUDha draviryuM valyA, tajI tAtha zreNikanaI malyA 498 dhUryo rAya bolyo navi pharI, haIDaI bIhIka maraNanI dharI; gaNaI avyA re mAlavarAya, bhAMgu kaTaka te keDi thAya *.. 499 paMThithI puchaI sahu koya, nAsaI rAya pharI navi joya; ujeNImAM Avyo bhUpa, pUchaI nAThA taNuM sarUpa *** 500 (1) zAlIbhadra caritra - kathAratna maMjUSA, bhA.-1, pR.-241 thI 255 (2) jaMbusvAmI - bharaphesaranI kathAo, pR.- 62 thI 65 (3) kavannA kumAra - bharatesaranI kathAo, pR.39 thI 43 (4) naMdISeNa muni - bharaphesaranI kathAo, pR. 34 thI 36 (5) sanakumAra cakravartI - uttarAdhyayana sUtra, e.-18, gA.-36. (6) sthUlibhadra - bharaphesaranI kathAo, pR. 21 thI 26 **. 495 . . . 9 For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **. 501 **. 502 jAu duSTa suM pUcho vAta, dhiga tuma jananI dhiga tuma tAta; kanaka kolI lII posyA bahu, dhana leIni pharIyA sahu rAya aDhAra vadaI tihAM hasI, bhUpati vAta karo cho kasI; aneka ThAmiM kidhAM saMgrAma, tihAM na karayAM amyo luNaharAma Aja karyuM tuma Apatta puThi, je aNasamajhei nAThA uThi; khoyuM tumyo ahA nAma, e sahu abhayakumAranAM kAma .. 503 Avyo haIDaI kharo vicAra, e khoTAro abhayakumAra; lakhI mokalayo khoTo lekha, huM nATho mati nahI mujha rekha ... 504 havaI abhayakumAra naI joya, jhAlI lAvaI nara valI koya; to mujha naI sukha zAtA hoya, RSabha kahaI vAta ghaNI soya ... 505 artha - eka divasa caMDapradyatana rAjAe rAjagRhI nagarI para caDAI karI. tenI pAse vizALa sainya hatuM. teNe rAjagRhI nagarIne cAre bAjuthI gherI lIdhI. mahArAjA zreNike AvI paDelA saMkaTamAMthI ugaravA mATe abhayakumArane tarata ja bolAvI teno upAya pUchayo. ... 492 | (caMDapradyotana jevA pratApI zatrunI sAthe baLathI nahIM paraMtu kaLathI kAma levA) abhayakumAre eka yukti karI. aDadhI rAte guptacaro dvArA caMDapradyotana rAjAnA sainikonI chAvaNIonI pAchaLa cAra khUNAmAM cAra sonAmahoronA bharelA kaLazo daTAvyA. tyArapachI abhayakumAre caMDapradyotana rAjAne khoTo patra lakhyo. "mAsA! huM Apano hitecchuM chuM. tame mArA mAsA cho tethI tamane vAruM (rokuM) chuM. mArA pitAjIe ApanA mukhya senApatione paisA ApI phoDI nAkhyAM che. temane dhananI lAlaca ApI kharIdI lIdhAM che. avasara Avaze tyAre tamane paNa teo pakaDIne baMdIvAna banAvaze. ... 494 tamane vizvAsa na hoya to jyAM senApatinA taMbu che, tyAM jajo. te taMbunA cAre khUNAmAM suvarNa kaLazo dATelAM che. he rAjan!tame ahIMcetI jAva." ...495 abhayakumAre patra lakhI dUta mAraphate caMDapradyotana rAjAne mokalyo. mahArAjA zreNika sAthe tame yuddha mAMDI vALo; evuM abhayakumAranuM maMtavya caMDapradyotana rAjAe jANyuM. abhayakumAranA vacano manathI sAcA samajI ujjayinI nareze tenA para saMpUrNa vizvAsa rAkhyo. (yuddha thatAM aTakI gayuM.) ...496 ujjayinI nareze khAtarI karavA chUpI rIte senApatinI chAvaNInA cAre khUNAo khodAvyA. temAMthI cAra suvarNa kaLazo nIkaLyA.(jemAM magadha dezanI camakatI suvarNamudrA hatI) caMDapradyotana rAjAe (1) ujjayinI nareza caMDapradyotana rAjAe potAnA sADhubhAI zreNikane dUta dvArA kahevaDAvyuM ke tamAruM kalyANa IcchatA hoto anupama vaMkacUDa hAra, secanaka hAthI, abhayakumAra putra ane rANI celaNAne vinA vilaMbhe mokalI Apo. A sAMbhaLI krodhita thayelA zreNika rAjAe kahevaDAvyuM ke tame tamArI kuzaLatA IcchatA ho to agniratha, anilagiri hAthI, vajarjA dUta ane zivAdevI rANI zIdhrAtizIdhra mokalo. A samAcAra sAMbhaLI badalo levA caMDapradyotana rAjAe moTI senA laI rAjagRhI para caDAI karI. (zrI naMdIsUtra pR. 148 thI 151.) For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' senApatione manathI dhikkAryA. ... 497 teo namakaharAma che! rAjadroha (rAjA sAthe vizvAsaghAta)nuM pApa bhayaMkara che. temane dhikkAra che!' teo mUDha banI dhananA lobhathI lalacAIne mane choDI mArAja zatru zreNika rAjAne maLyA. ... 498 caMDapradyotana rAjA zatruo vaDe pakaDAI javAnA bIke UbhI pUMchaDIe nAThA. temanAM haiyAmAM maraNanI bIka hatI. mAlavapati pAchA vaLyA. nAyaka vinA secamAM bhaMgANa paDayuM. ...499 subhaToe pAchaLathI ekabIjAne caMDapradyotana rAjAnA nAsI javAnI ane pharI na dekhAvAnI vAto karI. caMDapradyotana rAjA ujjayinI nagarImAM pAchA AvyA. senApati badhuM sameTI pAchA pharyA. temaNe rAjAne acAnaka pAchA pharavAnuM kAraNa pUchyuM. ... 500 caMDapradyatana rAjAe kahyuM, "he duSTo!tame namakaharAma cho. rAjadrohanuM moTuM pApa karIhave tame mane pAchA pharavAnI vAta pUcho cho? dhikkAra che tamArA mAtA-pitAne! sonAnI asaMkhya sonA mahoro ApI tamAruM poSaNa karyuM, chatAM lAMcaruzvata laI dagAbAjI karI?" ... 501 tyAre aDhAra dezanA rAjAoe hasIne caMDapradyotana rAjAne kahyuM, "mahArAja! tame zuM vAta karo cho? ame aneka yuddha karyA che paraMtu kyAMya kRtajJatA nathI karI. ... 502 Aja tamane pAchaLathI zuM Apatti AvI ke samajyA vinA ja tyAMthI UbhA thaI nAzI AvyA? tame amAruM paNa nAma badanAma karyuM che." caMDapradyota rAjAe vicAryuM, (tame jo lAMca lIdhI nathI to....) A nakkI abhayakumAranuM jaSaatra che. ...503 caMDapradyotana rAjAne khAtrI thaI ke, "abhayakumAra jUTho che. teNe mane khoTo patra lakhyo hato. mArI buddhi bhraSTa thavAthI huM leza mAtra vicAra karyA vinA tyAMthI nAsI Avyo." ... 504 have abhayakumArane pakaDIne jo koI vyakti ahIM lAve to mArA manane zAMti - samAdhi upaje. kavi RSabhadAsa kahe che ke, te ghaNI moTI kathA che. ... 505 duhA : 30 budhi vakhANI kumaranI, e sama avara na koya; valI budhi paradhAnanI, nara suNayo sahu koya ... 506 artha - abhayakumAranI baddhinI cAre tarapha mukta kaMThe prazaMsA thavA lAgI. emanA jevo buddhizALI bIjo koI nathI. he mAnavo! mahAmaMtrI abhayakumAranI buddhi vize tame sAMbhaLo. DhALaH 25 sujyeSThAno vAda vijaya kAdU vajAvaI vAMsalI e dezI. rAgaH azAvarI sIdhu suNo puruSa nara Agali, zreNika suta vAto; mahArAya ceDA teNaI chaI putrI sAto, pabhAvaI pogAvaI; e sItA jehavI, jeTha sujITha, migAvaI, satI cilaNA devI ...507 ... 506 For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 *.. 108 ... 509 *.. 510 sIvA devI te sAtamI, rUpa suMdara nArI; paraNI pAMca chaI bhUpani valI doya kumArI nArI sujeSThAcilaNA, je kanyA doya; eka vAra eka tApasI, tihAM AvI AvI jAya kumArI sudhi zrAvikA, tasa navi bolAvaI; caracA kIdhI dharmanI, tava te dukha pAvaI; harI hara brahmA thApatI, sItA patI rAmo, jaga saghalaI vyApI rahyo, paramezvara nAmo kumarI kahaI suNi tApasI, jo saghalaI soI; asucya vastamAM te thayo, ekana malaI kAMI, jo sahu naI sAII ghaDavA, cA nAhanA moTA; eka sukhIya sarajyA kasiM, ekani nahI roTA sarajyA sIda kasAIni sIda kasAIniM, je haNatA gAya; hAthe deI ti ghaDyA sahI, pachaI haNavA jAya; na sakayo rAkhI nArini, valIdhIja karAvaI, lakhamaNa mUkhyo navi lahyo, aniM jJAnI kahAvaI brahmA siSTi nIpAvato, ulapato kAno; khabari na pAmyo tehanI, to kihAM gayuM jJAno, IsiM nArI na ulakhI, vara ApI bhAgo; sutanuM sIsa viDArIuM, sira hAtha na lAga balI dvArIkA kAhanI gopI luTAI; bAlika pari vAlI taNAM, cIvara leI jAI, sojhI kADhiu kAhanaI, kahaI nAthuM kADhI; kara joDI vaMdana karo, to ApuM sADI e paramesara tAharo, mujha jinavara devo; anaMta jJAna nArI nahI, sura karatA sevo, karatA thApaI karma naI, tuM na lahaI marma; mAna bhraSTa thaI tApasI, kAM na rahaI sarma dveSa dharaI tihAM ciMtavaI, jogaNi dhUtArI; huM paraNAvuM ehani, jihAM hoya bahu nArI, *** 511 *.. 51ra *** 513 *.. 514 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' 102 ... 515 ... pa16 ** 517 ...518 kumarI rUpa paTi lakhi, gaI zreNika pAsiM; avasara lahI dekhADatI, paTa tihAM uhalAsiM nAri rUpa dekhI karI, narapati Ima bolAI; kavaNa rUpa e tApasI, amarI naI tolaI, suni zreNika kahaI, tApasI ceDAnI beTI; e rUpathI kaI bhalI, bahu guNanI peTI suNi vAta paTa dekhatAM bhajaI rAya vikAro, kanaka kAminI; pekhatAM sahuko ni pyAro, je sUrA je subha matI je pIyA dhyAna, nAri teha nacAvI Aje munIvara gyAnI nAri boraDI AMbalI, selaDInA vADo, dekhI IchA upajaI galaI naranI dADho nayaNAM bhUMDA lAlacI, vAratA jAya, narakhatA neha upajaI koho naI na kahevAya te nArI navi visarAI je dekhI harabiM, cIta thakI navi utaraI supanAMtara nirakhAI; zreNikani na visarAI,joyuM rUpa apAro, budhi pUchevA, teDIuM suta abhayakumAro kahaI zreNika suta sAMbhale, budhi haIDaI lAvo, ceDA rAyanI dikarI, te mujha paraNAvo; abhayakumAra kAgaLa lakhaI, suNi ceDo bhUpo, daI putrI zreNikani, jehanuM suMdara rUpo vAMcI lekha ceDo kahaI, suNi bholo dUto; tujhamaMtrI zreNika naI, lAguM chaI bhUto, loka nitI ehavI achaI, kanyA vara varatI, varakanyAni kahI varaI te vAta jani ratI jA jaI kahaI zreNika naMI, kAM huu gahelo, mujha putrI tujhanavi diuM, nRpa AzA mehalo; dUta jaI naI vInavaI, suNi maMtrI bholA; mi mAMgI kanyA tahI, tava kADhacA DolA **.519 *.. para0 *.. para1 ... parara For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 nATho pAche pAulaI, AhI Avyo dAso; kaho zreNika mukiI, kanyAnI Aso; dUta vacane zravaNe suNi, napa dharato zoko; Asa rahita Ima cIMtavaI, thayuM sahuI phoka *.. para3 vadana virUpa zreNikanuM, navi bhAvaI ano; kAyA jIva daho daza bhamaI, kanyA ki mano; moTAI mAna ja tajaI, jagi durjaya kAmo, catura sAdha strI AgaliM hoya nara nAmo *.. para4 rahanemi RSi khalabhalyo, muni Adra kumAro; naMdiSeNa AraNika muni khoI saMyama sAro; Idra caMdra jakhya ziSyanAM, utArayAM nIro, zreNika kanyA kAraNi, huMuM dalagIro *.. para5 abhayakumAra kahaI rAyani, ma bhamI mana sunaI; e arati tume kAM karo, e ciMtA muhani, abhayakumAranI buddhi juu, kima pUraI Aso, sAMgaNa suta budhi kelavaI, kavi RSabhadAso *.. para6 artha:- he mAnavo! have tame mahArAjA zreNikanA putra mahAmaMtrI abhayakumAranI vAto AgaLa sAMbhaLo. (siMdhu dezanI vizAlA nagarImAM) mahArAjA ceTaka(jeo jaina dharmanA custa anurAgI hatA.) temanI sAta putrIo hatI. prabhAvatI ane padmAvatI sItA jevI pavitra hatI. jyeSThA, suyeSThA, mRgAvatI ane calaNA devI zIlavAna hatI. ... 507 sAtamI putrInuM nAma zIvAdevI hatuM. A sAte putrIo svarUpavAna hatI. temAMthI pAMca putrIonAM lagna pratApI rAjAo sAthe thayAM hatAM. suceSThA ane celaNA A bane kanyAo kuMvArI hatI. ekavAra vizAlA nagarImAM eka sthavirA tApasI AvI. ... pa08 rAjakuMvarI suyeSThA zuddha zrAvikA hatI. teNe tApasIne AdaramAna na ApyuM temaja bolAvI paNa nahIM. tApasIe kanyA sAthe dharmacarcA karI. temAM te parAjita thaI. rAjakuMvarI dvArA apamAnita thavAthI tene ghaNuM duHkha thayuM. tApasIe potAno mata darzAvatAM kahyuM, "harIhara, brahmA, siyArAma jevA vividha nAmo dhAraNa karI paramezvara jagatamAM sarvatra vyApta che. paramezvaranAM aneka nAmo che." .. 509 tApasInI vAta sAMbhaLI sujyeSThA bolI, "jo tamAro bhagavAna sarvatra che to azucimAM ke duSTa vastumAM paNa haze kharuM? zuM tamArA Izvarane rahevA mATe anya koI sthAna na maLyuM? (jethI azucimAM paNa rahyA.) jo Izvare jagatamAM sarvane banAvyA che to jagatamAM nAnA-moTA jevA bheda zA mATe? eka sukhI vyakti For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa" mevA mIThAI khAya che, jyAre bIjAne khAvA sUkI roTalI paNa nahIM? ... pa10 Izvare kasAInI jAti zA mATe sarjI? teo garIba gAyane paNa haNe che. Izvare hAthaApyA tethI te haNavA jAya che. enA karatAM hAtha ja nahotA ApavA. jo ke saMsAramAM badhuM UMdhuM ja cAle che. lakSmaNanuM kahevuM paNa rAme na mAnyuM. strIne (sItAne) ghare rAkhI nahIM ane dhIja (agni parIkSA) karI! chatAM rAma bhagavAna jJAnI kahevAyA...! ... 511 brahmA sRSTinuM visarjana kare che, zrI kRSNa sRSTine ulece che. baMne eka ja kArya kare che, chatAM te bane ekabIjAnA kAryathI ajANa che. A te kevuM jJAna? Izvare(zaMkara) potAnI patnIne na oLakhI. tene varadAna ApIne svayaM pote ja teno bhaMga karyo. Izvare potAnA hAthe potAnA putranuM mastaka kApyuM. Azcarya e che ke te mastaka harinA hAthamAM ja na AvyuM! .. 51ra traNa khaMDanA adhipati bhagavAna kRSNa sarvazaktimAna hovA chatAM temanI dvArIkA nagarI baLI gaI? IzvaranA hovA chatAM dvArikAnI gopIo lUMTAI gaI? IzvaranI lIlA to juo! teo bALakanI jema gopIonA vastra corI jAya! gopIonA vastra laIne zrI kRSNa saMtAI jAya tyAre gopIo zrIkRSNane zodhI kADhe. vaLI gopIo potAnA vastra pAchA meLavavA zrI kRSNane kAlAvAlA kare tyAre zrI kRSNae temane kahyuM, "jo tame be hAtha joDI vaMdana karo to huM tamArA vastro pAchA ApuM!" ... pa13 - "he tApasI! Avo tamAro rAgI paramezvara che. mAro to vitarAgI jinezvara deva che; je anaMta jJAna, anaMta darzanano dhAraka che. mArA arihaMta paramAtmAnI sevA koI nArIo nathI karatI paraMtu svayaM svarga lokanA devendro kare che. A sRSTinI viSamatAnuM kAraNa karma che. temaNe karmavAdanI sthApanA karI che. A karmavAdanuM rahasya tuM pAmI zake ema nathI. (karmavAda ati gahana che.)'' A rIte tApasI rAjakumArI sujyeSThA dvArA vAda-vivAdamAM hArI jatAM apamAnita thaI. tenI koI Ijjata na rahI. te yoginI dhUtArI hatI. teNe kuMvarI para manamAM deha rAkhyo. teNe badalo levA evo vicAra karyo ke, ceDArAjAnI A rAjakuMvarIne evA ghare paraNAvuM jyAM ghaNI nArIo hoya, jethI tenuM mAna sanmAna na rahe." teNe rAjakuMvarInuM paTa upara citra banAvyuM. yoginI rAjakuMvarInuM rUpa AlekhI citra laI zreNika rAjAnA darabAramAM AvI. teNe moko maLatAM ja ati AnaMdathI suyeSThAnuM citra rAjAne prastuta karyuM. ... 515 (citra joIne rAjAnI dRSTi sthira thaI gaI) AvI svarUpavAna strI joI mahArAjA zreNika tarata ja bolyA, "yoginI ! A mRgAMkSInA sauMdaryanI barAbarI varganIdevAMganA paNa na karI zake. zuM tenuM manohara rUpa che!" tApasIe kahyuM, "mahArAjA zreNika! sAMbhaLo. A rAjakumArI sujyeSThA che. haihayavaMzanA ceTaka (ceDA) rAjAnI putrI che. te kuMvArI che. sarva kaLAno bhaMDAra che. guNa ane rUpano bhaMDAra che. ceDArAjAnI putrI atyaMta svarUpavAna ane guNavAna nArI che." (AkacAthI ApanuM aMtaHpura zobhI uThaze) ... 516, yoginInI vAta sAMbhaLI ane rAjakumArInuM citra joI mahArAjA zreNikane te suMdarI pratye atyaMta moha utpanna thayo. mahArAjA vAraMvAra citrane jovA lAgyA. temanI daSTi citra upara sthira thaI gaI. kanaka .... 514 For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 ane kAminIne jotAM bhalabhalAM mohita thayAM che. devo, yogIo, tapasvIo ane dhyAnI munione temaja jJAnIone paNa nArIe Aja divasa sudhI nacAvyA che. .. 517 svarUpavAna strI, mIThI boraDI, pAkelI AMbalI ane madhura zeraDInI vADa joIne tene prApta karavAnI IcchA thAya che. bhalabhalA naravIra paNa nArIne joI pIgaLI jAya che. A nayano khUba vikArI ane lAlacI che. tene rokavA chatAM te ghaNAM prayatno pachI paNa rokAtAM nathI. rAjakumArI sujAnuM citra vAraMvAra jovAthI mahArAjAne neha upajyo paraMtu A vAta koIne kahevAya tema nahatI. .. 518 rAjakuMvarInuM adbhuta sauMdarya temanA cittane prasanna karI gayuM. vanamAM paNa temanA apAra saudaryane rAjA bhUlI zakatA na hatA. mahArAjA zreNikanA cittamAM rAjakumArIne meLavavAnI prabaLa IcchA thaI tethI temaNe mahAmaMtrI abhayakumArane vicAra vimarza karavA bolAvyA. ... 119 abhayakumAre pitAjInI badhI ja vAta zAMtithI sAMbhaLI. aMte mahArAjA zreNike kahyuM, "vatsa! ceDArAjAnI putrInA mArI sAthe lagna thAya te mATe koI upAya vicAra." mahAmaMtrI abhayakumAre tarata ja ceDArAjAne eka patra lakhyo. temAM lakhyuM ke, "he ceDArAjA! tamArI putrIne rAjagRhI nagarInA rAjA zreNika sAthe paraNAvo. teo kAmadeva jevA svarUpavAna che." patra laI dUta ceDArAjA pAse Avyo. ceDArAjAe patra vAMcyo. ceDArAjAe dUtane kahyuM, "dUta! tuM to bhoLo che. tArA mahArAjA zreNikane bhUta vaLagyuM che. lokanIti anusAra kanyA varane pasaMda kare che, vara kanyAne nahIM. vara kanyAne kahI lagna kare e vAta lokomAM hAsyAspada bane che. he dUta! tuM jA tArA zreNika rAjAne jaIne kaheje ke, zuM e ghelo thayo che? huM mArI putrI tene paraNAvIza evI temanI IcchA kadI pUrNa nahIM thAya." dUte rAjagRhI AvI mahArAjAne kahyuM, "rAjan! meM jyAre kanyAnI mAMgaNI karI tyAre ceDArAjAe mArI sAme AMkho kADhI gusso vyakta karyo. ... parara huM tyAMthI DarIne jIva laIne nATho. huM ahIM jema tema karIne pahoMcyo. mahArAja ! tame te kanyAne meLavavAnI AzA choDI do." dUtanA vacano sAMbhaLI AzA bhaMga thayelA mahArAjA zreNika viSAdanA sAgaramAM DUbI gayA. eka AzA hatI te paNa vyartha gaI. eka upAya hato te paNa niSphaLa gayo. ... para3 mahArAjA zreNikanuM vadana duHkhathI glAna banyuM. mahArAjA becena banyA. temane khAvA-pIvAmAM rasa na hato. 'A kanyA zI rIte maLaze?' evA vicAromAM citta bhamatuM hatuM. temane kyAMya cena paDatuM na hatuM. mahArAjA zreNika atyaMta zokAtura banyA. kavi kahe che ke jagatamAM durrIya kAryo karavAM pratiSThA, mAna tyajavAM joIe. catura ane sajjana puruSo paNa strInI AgaLa name che. ... para4 rahanemi muni rAjamatinA rUpathI calita thayA. AdrakumAra muni, naMdISeNa muni ane araNika munie strI saMgathI zreSTha saMyama gumAvyo. Indra, candra, yakSa jevAM zaktizALI devonAM paNa strI sAme pANI utarI gayAM (hArI gayAM). mahArAjA zreNika raMbhA jevI svarUpavAna kanyA meLavavA mATe koI upAya na maLatAM (1-2) AdrakumAra muni ane araNika muni juo pariSTi vibhAga For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' dilagIra banyA. ... para5 abhayakumAre mahArAjA zreNikane dilAso ApatAM kahyuM, "pitAjI ! tame zUnya manaska na bhamo, tame manane zAMta karo. te kanyAne kaI rIte lAvavI tenI javAbadArI mArI che. tenI ciMtA huM karIza. tame zA mATe duHkhI thAva cho?" saMghavI sAMgaNanA putra kavi RSabhadAse kahyuM ke, abhayakumAra potAnI buddhithI pitAnI AzA zI rIte pUrNa karaze? te kevI yukti racaze?te juo. ... para6 duhA : 31 budhi karavA saMcayo, maMtrI abhayakumAra; nagara vizAlA mAMhI gayo, jihAM ceDo nRpa sAra ... para7 artha :- (vizAlA narezanI rAjakuMvarIne meLavavA) mahAmaMtrI abhayakumAre eka yUharacanA vicArI. temaNe vizAlA nagarI tarapha prayANa karyuM. teo vizAlA nagarImAM AvyA, jyAM ceTaka nAmanA parAkramI rAjA rAjya karatA hatA. ... para7 copAIH 8 abhayakumAranI bhUharacanA AvivegiMgRpa darabAri, mAMDiG hATaDuM teNaI ThAri; vivahAra sudha pAlaI, AvaI loka tihAM tANIka *.. pa28 zreNika rUpa te surathI sAra, paTi lakhAviu teNi vAra; lakhI rUpani hAtha dharAI, abhaya kumAra tasa pUjA karAI ... para9 rAja bhuvanathI AvaI dAra, dhRta levA vANiga naI pAza; dekhI paTa harakhaI manamAMhi, kavaNa rupa puchaI zrI tyAMhi ... pa30 kumara kahaI e zreNika rAya, akara DaMDa tasa nahI anyAya; teNaI kAraNi huM paMjU pAya, Asyo bhUpa nahI dujaI ThAya suNI vacana dAsI harakheha, pharI pharI rUpa ghaNuM nirakheha; harI brahmA ke surano Idrae to ko dIsaI guNameMdra joI rUpa gai mohala majhAri, vinavaI tihAM suceSTA nAri; bahena eka Avyo vANIuM, lakhI rUpani paTa ANIka *.. pa33 mi pUjhiuM tasa kehanuM rUpa, te kahaI mujha nagarIno bhUpa; Aja nahI ehavo AkAra, jotAM rUpa taNo nahI pAra huI IchA jovA tasa taNI, teDI vegiM sahI ApaNI; behanI vANIga pAsiM jaI, leu rUpa tume Avo sahI *.. pa35 vANIga hATi gaI tava nAri, bolAvyo seTha teNI vAra; rAjakumArI naI jovA bhaNI, disyo rUpa nara vANiga guNI ... pa36 531 * 534 For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolI mIThuM AliuM dekhADo kumarIniM bhUpa; leI paTa dekhADaco jAma, harakhI sabala sujeSTA tAma bolI behana trihu bhuvane joya, astuM rUpa na dIsaI koya; jo paraNuM to ehinaM varUM, nahI tari saMyama huM AdaryuM aneka nara vara bIjA joya, kavI eka rUpa ghaNerUM hoya; tohaI te mujha baMdhava bApa, eha kumara naI paraNuM Apa sakhI kahaI mama ho AkulI, budhiM kAma kare syuM valI; leu paTa DAherI eka, dII vANIga naI dharI viveka besI vacana vadaI kAminI, tujha sAmIneiM mujha sAminI; paraNevuM vaMchaI chaI sahI, tumathI yoga malaI ke nahI karo upAya malaI jima doya, abhayakumAra kukasa mani hoya; kahaI maMtrI ciMtA tuma kasI, thAsaI kAma pari karasyuM tasI ama ko dina ama kI velAya, tumani milasaI mahAro rAya; saNaga deI Ave saI tyAMhi, hosaI DholIuM kumarI jyAMhI eNi pari sahiyara sAthiM saMca, paraThI kumara karato parapaMca; nija nagarI pohato paradAna, mahAmaMtrI e budhi nidhAna mAMDI vAta kahI tAniM, havaI mata Thabako deyo muMniM; rAkhI saMcaniM Avyo AMhiM, khanI saNaga naI jAu tyAsi arathI nara syuM syuM navi karaI, nArI vacana sira upari dharaI; nAcyo Isa yogI rAvaNo, rAEi paNi kSaya kidho ghaNo caMDapradyotana pADaI koTa, IMdra bilADo huu moTa; kanakaketa RSidattA kAja, agani dahI deha karato tApa zreNika zaNaga kharNAvi tyAMhi, kehi pari pesaI nRpa te mAMhi; sAMgaNa suta kahaI suNo kathAya, UMghaI tehano akSara jAya artha :abhayakumAranuM ceDArAjAnI vizAlA nagarImAM Agamana thayuM. (abhayakumAre viNakanuM rUpa dhAraNa karyuM.) temaNe ceDArAjAnA mahelanI bAjumAM ja hATa(peDhI) mAMDI. temano vyavahAra zuddha ane pramANika hato tethI kheMcAIne paNa ghaNA loko temanI peDhImAM kharIdI karavA AvatA. 548 rUpa, 107 For Personal & Private Use Only 537 ... 538 ... 539 540 ... 541 542 543 544 545 546 ... parada mahArAjA zreNika kAmadevathI paNa adhika svarUpavAna hatAM. abhayakumAre mahArAjAnuM suMdara citra paTa upara dorAvyuM. A citrane hATamAM laTakAvyuM. abhayakumAra tenI pUjA karavA lAgyA. para9 tevA samaye rAjabhavanamAMthI eka dAsI ghI levA abhayakumAranI hATe AvI. dAsIe mahArAjA ... 547 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' zreNikanuM paTa upara citra joyuM. dAsI citra joI manamAM khuza thaI gaI. teNe pUchayuM, "A svarUpavAna puruSa koNa che? '' abhayakumAre kahyuM, "A rAjagRhI nagarInA(dharmapremI ane nyAya saMpana) mahArAjA zreNika che. teo kara, daMDa ane anyAyanA virodhI che tethI huM temanA caraNonuM pUjana karuM chuM. AvA guNavAna rAjA duniyAmAM bIje koI sthaLe nahIM maLe.' ... pa31 abhayakumAranA vacano sAMbhaLI dAsI AnaMdita thaI gaI. te vAraMvAra citrane dhArI dhArIne jovA lAgI. dAsI manomana bolI "ravarganA devo jevAMke brahmA, viSNu ane sureMdra paNa mahArAjAnA rUpa ane guNa pAse adhUrAM lAge.' ... pa3ra dAsI paNa mahArAjA zreNikanA sauMdaryathI mohita thaI gaI. teNe jhaDapathI rAjakumArI sujyeSThA pAse AvI vinaMtI karatAM kahyuM, "kuMvarI bA! ApaNA rAjamahelanI bAjumAM eka vaNike hATa mAMDI che. tenI hATamAM kAmadevathI paNa vadhu suMdara eka navayuvAnanuM citra doreluM che." ... pa33 meM vaNikane pUchayuM, "A svarUpavAna puruSa koNa che?" vaNike uttara ApatAM kahyuM, "mArI rAjagRhI nagarInA rAjA che. kuMvarIbA!meM Aja divasa sudhI Avo suMdara AkRtivALo ane svarUpavAna puruSa kyAMya joyo nathI. te apAra sauMdaryavAna che." ... pa34 (suyeSThAe dAsInA mukhethI paradezI puruSanA rUpanI prazaMsA sAMbhaLI) sujyeSThAne paNa citra jovAnI utkaMThA jAgI. teNe sahiyara dAsIne bolAvIne kahyuM, "bahena! jaldIthI hATe jaI vaNika pAsethI te suMdara yuvakanuM citra laI Ava." ... pa35 dAsI tarata ja abhayakumAra(vaNika)nI peDhIe AvI. teNe abhayakumArane bolAvIne kahyuM, "zeThajI ! amArI rAjakumArIne jovA A svarUpavAna ane guNavAna rAjAnuM citra Apazo?''... 536 (abhayakumAre joyuM ke potAnI yukti anusAra sarva kAryo atyAra sudhI sAMgopAMga utaryA che.) abhayakumAre mIThA zabdomAM kahyuM, "jarUra!" abhayakumAre dAsInA hAthamAM mahArAjA zreNikanuM citra ApatAM kahyuM. "rAjAnuM A citra tamArI rAjakumArIne batAvajo."dAsI citra laI sIdhI rAjakumArI sujyeSThA pAse AvI. sujyeSThAe citra joyuM. sujyeSThAnA AnaMdano pAra nahato. ... pa37 sujyeSThAe kahyuM, "bahena! svarga, mRtyu ane pAtALa ema traNe lokamAM pharavA chatAM Avo svarUpavAna puruSa maLavo muzkela che." suyeSThAne mahArAjA zreNika pratye anurAga jAgyo. teNe nizcaya karyo ke, "paraNavuM to zreNikane janahIMtara saMyamano svIkAra karavo'. ... pa38 duniyAmAM bIjA koI puruSa rUpamAM adhika hoI zake paraMtu teo badhA mArA-mATe bhAI-bApa samAna che. meM keTalAya puruSo joyAM paNa A kumAranuM rUpa ja kaMIka anokhuM che.(eka rAjakumAra zreNika ja A bhavamAM mArA svAmI banaze) temane ja huM paraNIza. .. 539 dAsIe kahyuM, "bahena! Avo utAvaLo nirNaya na karo. buddhipUrvaka vicAra karI pachI kArya For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 karazuM."dAsIe viveka darzAvavA citra laI eka sonAmahora vaNika(abhayakumAra)ne ApI... 540 dAsIe abhayakumAra pAse AvIne kahyuM, "tamArA rAjA sAthe mArI rAjakuMvarI paraNavA Icche che. tamArAthI temanuM milana thaI zakaze ke nahIM?" ... 541 tame koI yukti karo jethI bannenA vivAha thaI zake. (abhayakumArane pUrvayojIta vicAraNA anusAra thatAM manamAM AnaMda thayo.) abhayakumAre dAsIne kahyuM, "tame ciMtA na karo. tamArI sakhInA manoratha huM koI paNa prakAre pUrNa karIza. ... 542 amuka divase, amuka veLAe rAjakuMvarIne rAjA maLaze. rAjAnA mahelathI rAjakumArInA DholiyA sudhI kArIgaro dvArA suraMga khodAvIza. rAjA suraMga dvArA rAjakumArInA zayanakhaMDa sudhI pahoMcaze.... 543 A rIte tamArI sahiyarane laI rAjA sAthe nagaramAM Avajo. abhayakumAra yukti saphaLa karavA prapaMca karatA rahyA. teo potAnA nagaramAM AvyA. mahAmaMtrI abhayakumAra buddhinidhAna hatA. ...544 rAjakumAre potAnA pitAnI pAse jaI sarva hakIkata kahI. temaNe kahyuM, "pitAjI ! huM badhI karAmata karIne ahIM Avyo chuM. have tame mane Thapako na Apazo. huM javAnI badhI vyavasthA karIne Avyo chuM. tame suraMga khodAvI rAjakumArI pAse pahoMco." .. 545 kavi kahe che ke abhilASI vyakti zuM zuM karavA taiyAra thAya? te strInuM ayogya vacana paNa AjJAMkita banI mAnya kare che. Izvara(zaMkara) pArvatI mATe nAcyA. rAvaNe sItAne meLavavA yogIpaNuM svIkAryuM. rAme potAnI bhAryA sItA mATe rAvaNa sAthe yuddha karI teno vadha karyo. .. pa46 caMDapradyotana rAjAe mRgAvatIne meLavavA mATe nagarane pharato koTa banAvyo. Indra mahArAjAe IndrANIne meLavavAM moTA bilADAnuM rUpa dhAraNa karyuM. RSidattAne meLavavA kanakaketu rAjAe potAno deha bALyo. ... 547 tema sujyeSThAne meLavavA mahArAjA zreNike eka suraMga khodAvI.(A suraMganuM kArya atyaMta gupta rIte rIte thayuM. temaNe potAnA nagarathI suceSThAnA mahela sudhI suraMga khodAvI.) koI paNa rIte suraMga vATe rAjakuMvarInA mahela sudhI pahoMcavA rAjA taiyAra thayA. saMghavI sAMgaNanAM putra kavi RSabhadAsa kahe che ke, have pachInI kathA dhyAnathI sAMbhaLo. A kathA sAMbhaLatAM UMgha Avaze to nasIba(bhAgya) jaze. ... 548 duhA : 32 akSara uparimana dharI, suNo catura sujAtA; zreNika rathi besI karI, cAlyo kari grahI bANa *.. 549 (1) satI sItA : bharaphesaranI kathA, pR. 176 thI 178 (2) RSidattA : hemaratha rAjAnI sudazA rANI hatI. temane kanakaratha nAmano rAjaputra hato. tenI sagAI rUkimaNI nAmanI kanyA sAthe thaI. tene paraNavA jatAM mArgamAM tApasa yugalathI janmelI RSidattAne te paraNyo. rUkimaNIe potAnA tarapha mana AkarSavA sulasA nAmanI yoginI dvArA RSidattAne rAkSasI TharAvI. tene nagaramAMthI bahAra kADhI mUkI. tyArapachI rAjakumAra rUkimaNIne paraNyo. rUkimaNIe prathama rAtrie ja kumArane pote kevI rIte paraNI te vAta kahI. rAjakumArane krodha Avyo. teNe agni praveza karavAnI taiyArI karI. (bharaDesaranI kathA, pR. 182 thI 184.) For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' 553 che. artha - he catura! jJAnIjano! tame bhAgya para pUrNa bharoso rAkhI kathA sAMbhaLo. mahArAjA zreNika hAthamAM dhanuSya bANa laI rathamAM besI suraMga mArge rAjakumArI suceSThAne levA cAlyA. *.. 549 DhALa-ra6 celaNAnuM apaharaNa rAgaH azAvarI siMdhu zreNika zaNaga karAvI saMcaraI re, gayo vizabhAI Iza; sAthiM lIdhA sulasA keraDA re, beTA jeha batrIsa ... 550 zreNika zaNaga karAvI saMcaraI re ... AMcalI vasamuM maMdira visahara vADilyuM re, rakhavAlA gaja sIha; jo yama besaI tehani bAraNaI re, ratnA mili nIsa dIha .. 551 che. jANa karayuM sujeSThAni valI re, harakhI haIDAri mAMhi; vegiM teDI cillaNA bahinI re, alagAM na rahaI te prAMti .. pa5ra zre. cillaNA AvI zreNika kiM rahI re, sujeSThA laI ziNagAra; tava zreNikano sevaka Ima kahaI re, kAM thayA rAya gumAra zatru taNaI ghari besIcuM rahyo re, hosaI baMdhana pAsa; kumArI kanyAni leI saMcaro re, pohatI ApaNI Asa .. 554 zre. rathi besArI cillaNA suMdarI re, leI gayo zaNaga majhArI; bhUSaNa kaMDIla leI AvatI re, puThi sujeSThA re nAri . 555 zre. navi dekhaI nara nArI koyani valI re, valakhI huI tava nAri; juthabhraSTa jima mRgalI nUraI ekalI re, tima abalA teNaI ThAri ... 556 che. rudana karatI paDatI lavatI premadA re, jAI cilaNAnuM nAma; mujha uvekhI bahina tuM myuM gaI re, e na ghaTaI tujha kAma .. 557 che. valavaMtI mukI davadaMtI nala gayo re, bIjo amarakumAra; mujhani mukI cilaNA tuM gaI re, nahI tujha prema lagAra ... 558 che. prIti prema moha mUkyo kSiNamAM bahenaDI re, dhiga dhiga kArimo re neha; mujha muMkI naI gaI ekalI re, na jANyo detI ema cheha ... 559 che. valavala karatI dIThI sakhII suMdarI re, huuM kolAhala tyAMhi; vAta hatI tava rAjasabhA vaciM re, beTho narapati tyAMhi .. pa60 che. krodhi dharI subhaTAdika ni teDAvIuM re, bAMdho tuma hathIAra; vegiM jaInaI verI naI haNo re, na karaI bIjIa vAra ... pa61 che. For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 *** 562 ... pa63 zre. sIsa namAvI subhaTa te saMcarayo re, leI dhanuSa nara dhAya; AvI peTho vegi saNagamAM re, kihAM gayo coraTo rAya jaI malyo nara zaNagani bAraNaI re, mukyuM eka tihAM bANa; batrIsa beTA tulasAnA hatA re, lIdhA tehanA prANa zaba paDIAM sahu zaNaga naI bAraNaI re, vAta jaNAvI ho rAya; jaI na sakaI te pAcho AvIuM re, vAta jaNAvI ho rAya ... 564 che. tAma sujeSThA manamAM ciMtavaI re, e mujha sira hatayAya; cAritra laI tapa kidhA vinA re, e pAtika navi jAya ... pa65 zre. mohabaMdhana paNi TalIuM bahenInuM re, te mujha muMkI naI jAya; ko kehano dIsaI nahI jagamAM valI re, teNi huM leu dIkhyAya ... pa66 zre. lIdho saMyama vaya rAtrei valI re, eka dina UbhI re dhyAni; 28Sabha kahaI nava yauvana narapati suMdarI re, rUpiM te amari samAni ... pa67 che. artha - mahArAjA zreNike suraMga khodAvI. teo suraMga vATe saMcaryA. teo ceDArAjAnI vizAlA nagarImAM pahoMcyA. temaNe potAnI sAthe satI sulasAnA 3ra yuvAna putrone sAthe lIdhAM. .. 550 viSadhara sarpane gharamAM rAkhavo muzkela che. hAthI ane siMha jevA jaMgalI pazuonuM vADathI rakhopuM karavuM muzkela che. jo tenA dvAre besIe to ApaNane nitya ratnanI prApti thaI zake. ... papa1 cokIdAro dvArA sujyeSThAne jANa karavAmAM AvI ke, "zreNika mahArAjA AvI rahyAM che." sujyeSThAnA haiyAmAM mahArAjA zreNikane maLavAno atyaMta utsAha hato. suceSThAe harSanA atirekamAM celaNAne paNa tyAM bolAvI. banne baheno (punarvasu nakSatranI jema) sadA aviyogI rahetI hatI. ... papara mahArAjA zreNika jyAre sujyeSThAnA mahelamAM pahoMcyA tyAre tyAM rAjakuMvarI celaNA hatI. acAnaka sujyeSThAne potAno dAginAnI peTI yAda AvI. sujyeSThA dAbaDo levA mahelamAM gaI tyAre mahArAjA zreNikanA sevakoe kahyuM, "rAjana ! tame ahIM UbhA rahevAnI mUrkhatA na karo. ...553 tame zatruonA gharamAM vadhu samaya zAmATe rokAyA cho? jo ApaNe pakaDAI jazuM to baMdhana-phAMsI thaze. rAjakumArIne laI ahIMthI jaldIthI praNAya karo jethI ApaNI abhilASA pUrNa thAya." ... 554 sevakanA vacano sAMbhaLI mahArAjA zreNike rAjakumArIne jhaDapathI rathamAM besADI ratha rAjagRhI nagarI tarapha suraMga mArge purapATa jozamAM doDAvyo. thoDIvAramAM pAchaLa AbhUSaNanI peTI laI sujyeSThA potAnA mahelamAM pAchI AvI. ... 555 (1) sujayeSThA ane cillaNA (celA) suraMgamAM zreNika rAjAnI pAchaLa cAlavA lAgI. celaNAe vicAryuM, 'suyeSThA mArAthI vadhu svarUpavAna che. mahArAjA tene vadhu cAhaze.'SabuddhithI prerAIne teNe suyeSThAne kahyuM, "bahena ApaNA ratnanI peTI mahelamAM rahI gaI che.' sujyeSThA te levA mahelamAM gaI tyAre tyAM UbhA rahevuM yogya na hovAthI zreNika ane celaNA bhAgI chUTayA. (saMsAra sapanA koI nahI apanA - pR.71) For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11ra kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" (te pUrve ja mahArAjA zreNika ratha upara besI jatA rahyA hatA.) suyeSThAe koI strI-puruSane tyAMnA joyA tyAre te gabharAI gaI. jema mRgalI ToLAmAMthI ekalI paDavAthI rudana kare, tema sujyeSThA potAnI priya bahenathI vikhUTI paDatAM dimUDha banI vilApa karavA lAgI. sujyeSThAne celaNAnA virahathI AghAta lAgyo. te jamIna para DhaLI paDI. zItaLa vAyunAM upacArathI tenI mUcha vaLI. te pharI pAchI rudana karatI celaNAne yAda karavA lAgI. teNe kalpAMta karatAM kahyuM, "calaNA! ApaNe sAthe rahyAM ane sAthe moTAM thayAM, chatAM tuM Aje mArI upekSA karI cAlI gaI? bahena! teM aghaTita kArya karyuM che. ... papa7 'naLarAjAe gADha jaMgalomAM potAnI patnI damayaMtIne ekalI choDI dIdhI. amarakumArane bALa vayamAM tenI mAtAe dhana mATe rAjAne soMpI dIdho, tema he priya bhaginI ! tuM paNa mane ekalI mUkIne mahArAjA zreNika sAthe cAlI gaI? zuM tane mArA pratye kSaNika paNa neha nathI? ... pa58 mArA vinA eka paLa paNa dUra na rahenArI tuM kSaNavAramAM mane ekalI choDI jatI rahI? bahena tuM to nirmohI che tethI ja palabharamAM tuM ApaNI vacce prIti, moha, prema vIsarI gaI. dhikkAra che! AvA banAvaTI kRtrima premane !tArI ane mArI akhaMDa pritI hatI paraMtu tuM Aje mane choDI cAlI gaI. mane khabara na hatI ke tuM mane A rIte dago daIza." ... 559 suyeSThA kalpAMta karatI hatI tyAre tenI sakhI dAsIe joyuM. (dAsIe samajAvavAnAM ghaNAM prayatno karyA, chatAM suceSThA koI rIte zAMta na thaI.) sujayeSThAnA AkraMdathI kolAhala thayo. calaNAnA apaharaNanI vAta rAja darabAranI vacce thaI. te samaye ceDArAjA tyAM beThA hatA. ... pa60 ceDArAjAe gussAmAM subhaTone AjJA karI, "tame hathiyAra bAMdhI taiyAra thAva. mArI dIkarIne laI janAra zatruno pIcho karI pakaDo. tame kSaNano paNa vilaMba karyA vinA temano saMhAra karo." ... 561 subhaToe mataka namAvI rAjAnI AjJAno svIkAra karyo. teo dhanuSya bANa laI zatruonI pAchaLa doDayA. teo jhaDapathI suraMgamAM pravezyA. temaNe zatruone paDakAra pheMkatA kahyuM, "kyAM gayo e cora rAjA? rAjakanyAnuM apaharaNa karanArane pakaDo.' ... pa6ra suraMganA dvAre eka yoddho cokI karato Ubho hato. (mahArAjAnI surakSA karavA ane zatru sainyane rokavA dvAre Ubho hato.) subhaTo tenA para tUTI paDayAM. eka subhaTe bANathI tene vIMdhI nAkhyo. (ceDArAjAe subhaTone zatrunI pAchaLa doDAvyA.) suraMgamAM rahelA sulasA zrAvikAnA batrIsa putro subhaTo sAthenI jhapAjhapImAM bANa vaDe vIMdhAtA mRtyu pAmyA. .. pa63 mahArAjA zreNikanA batrIsa aMgarakSakonA mRtadeho suraMganA dvAre paDayA. A batrIsa aMgarakSakoe zatruono mArga rokI rAkhyo hato tethI subhaTo suraMgamAM pravezI na zakyA. subhaTo nirAza thaI pAchA vaLyA (1) naLarAjA ane kUbera jugAra ramyA. naLarAjA jugAramAM sarvava hArI gayA. kUbera rAjyanA adhipati thayo. naLa-damayaMtI vanamAM javA nIkaLyA. damayaMtIe vidarbha tarapha ratha haMkArAvyo. naLarAjAne sasarAnA ghare javuM pasaMda na hatuM. vanamAM rAtri rokANa thayuM. potAnuM aDadhuM vastra phADI damayaMtIne vanamAM choDI naLarAjA cAlyA gayA. (bharaDesaranI kathA, pR. 161thI 162.) For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe ceDArAjAne A vAtanI jANa karI. 564 sujyeSThAe jyAre sAMbhaLyuM ke batrIsa aMgarakSakonuM suraMganA dvAre mRtyu thayuM che tyAre te pApanA DarathI bhayabhIta banI gaI. teNe vicAryuM, 'mArA thakI A hatyA thaI che tethI A hatyAnuM pApa mArA AtmAne lAgaze. cAritrya dharma svIkAra karI tapazcaryA karyA vinA A pApa dUra nahIM thAya. 565 mAre paNa mArI bahenono moha tyajI devo joIe. te paNa mane ekalI mUkIne jatI ja rahI. kharekhara A jagatamAM koI koInuM nathI. tethI huM paNa dIkSA laI vitarAga mArge prayANa karuM.' ... 566 sujyeSThAne vairAgya bhAva utpanna thayo. (sujyeSThAe bahenanI mamatA choDI dIdhI) temaNe dIkSA lIdhI. eka divasa sujyeSThA sAdhvI dhyAnamAM UbhAM hatAM. kavi RSabhadAsa kahe che ke, ceDArAjAnI putrI sujyeSThA sAdhvIe yauvanavayamAM praveza karyo hato. teo devAMganAo jevAM svarUpavAna hatAM. 567 duhA H 33 RSabha kahaI yauvana jadA, prabhutA dhana viveka; e gyAra anaratha karaI, ekaI ThAmi viseka rUpiM ralI sukumAlikA, jo laI saMyama bhAra; teha na chuTI sAdhavI, yauvana rUpAdhikAra 569 : artha kavi RSabhadAsa kahe che ke, "jyAre yauvana, prabhutA-mAlikI, dhana-dolata ane viveka e cAre eka sthAne atireka mAtrAmAM hoya che tyAre anartha kare che.' 568 amarI sarIkhuM tehanuM rUpa, peDhAli dIThuM jasa rUpa; mana syuM kIdho asyo vicAra, ehano garabha hoI nara sAra eka kumara mujha joII sahI, te viNa vidyA udari rahI; astuM vicArI niM sAdhavI, bhamara thaIneiM tihAM bhogavI na karayo pAtika taNo vicAra, mukyo uttama kula AcAra; dhiga dhiga pApI kAma vikAra, paMDita nara jeNaM karayo khoAra maNiratha niMja baMdhavani haNaI, DAMbhyo caMDapradyotana taNaI; naMdiSaNa niyANuM karaI, aSADho abalA AdaraI ... ... 'sukumAlikA sAdhvI atizaya rUpanA kAraNe saMsAramAM aTavAyA. temaNe saMyama svIkAryo paraMtu potAnA rUpanA kAraNe hradayamAMthI saMsAra chUTI na zakyo. atyAdhika yauvana, rUpa tane dhikkAra che !... 569 copAI H 9 satyakI caritra For Personal & Private Use Only 568 113 570 571 572 573 (1) caMpAnagarImAM sAgaradatta zeThanI subhadrA nAmanI patnInI kukSie sukumAlikA (draupadIno pUrvabhava) janmI. te svarUpavAna hatI paraMtu teno sparza aMgArA samAna hovAthI koI puruSa teno saMga karavA taiyAra na thayA. teNe Akhare dikSA lIdhI. guruNInI IcchA viruddha vanamAM jaI tapazcaryA karI. tevAmAM eka vezyAne pAMca puruSothI sevAtA joI teNe niyANuM karyuM. pahelA devalokamAMthI cyavI te draupadIpaNe janmI. niyANAnA baLe tene pAMca pati maLyA. (bharahesa2nI kathA, pR. 196) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' * 574 * 575 pa76 577 **. 578 * 579 580 e durjaya navi jItyo jAya, peDhAla cuko teNaI ThAya; kIdhuM jANavI sAthiM pApa, lAgo garbha taNo saMtApa vaDI sAdhavI jANI jasiM, tAma sujeSThA puchI tasaI; tuM suguNIni tuM sAdhavI, garbha taNI prApati kahAM havI huM navi jANuM guruNI Apa, mana vacani navi lAguM pApa; kAyAI kima kIjaI pAta, jJAnavaMta e jANaI vAta AvyA ehavaI jinavara rAya, vaDI sAdhavI vaMdana jAya; puchaI premiM mananI vAta, garbha sAdhavI naI kima thAta kahaI jinavara ajiAni pharI, ceDA sAtaI dIkarI; sIlavaMtI ni e sukumAla, bhamara thaI vilasaI peDhAla suNI vacanani karayo vicAra, zrAvaka ghari rAkhI teNI vAra; pUre mAse janamyo pUta, rUpa kAMti kalA adabhUta satakI vidyAdhara tasa nAma, mithyAtvanuM te TAIla ThAma; vAMdI vIraniM bolyo tyAMhi, mithyA boluM sAyaramAMhi vIra kahaI tujhathI cAlasaI, mithyAdharma jagamAM dipasaI; suNI vacana huu dalagIra, juThuM kAMI na bolaI vIra jaI ciMtAtura uThayo jasiM, peDhAla vidyA ApaI tasiM; aneka vidyA bIjI rahI, rohiNI paradattA te rahI rohiNI paradattA sAteha, vegi vidyA AvI teha; kahaI mujha rahevA koho ThAma, zatakI sira dekhADaI ThAma vidyA mastaki raheti jasiM, trilocana te thAya tasiM; trilocana hoya tasa nAma, karaI vidyAdhara virUAM kAma prathamiM mArayo potaI tAta, ehiM kidhI anyAyanI vAta; kIdhuM sAdhavI sAthiM pApa, ema jANIni mArayo bAya dIThi nAri na muMkaI prAMhi, jaI paIsaI nRpa maMdiramAMhi; valI aMtevara gharamAM jAya, karaI bhoga strIsyuM teNi ThAya veza gamana karato te sahI, nAri vinA te na sakaI rahI; rUpavaMta naI ghari saMcari, dapti bhoga gajaI teha syu karAI DhAMkIuM na rahaI chAnuM pApa, khAdhuM lasaNa gaMdAya Apa; jANI vAta rAjAI jasiM, karaI upAya mArevA tasaI * 181 182 *.. 583 *** 584 *.. 585 * 586 ** 587 *.. 588 For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 mArayo navi jAya te jasiM, paDho vajaDAvyo rAI tasiM; e satakI naI je mAreha, moha mAMgyuM tasa rAjA deA * 589 umiyA nAmi guNikA jeha, AvI paDho chabatI teha; satakI vidyAdharani haNuM, vacana pramANa karuM nRpa taNuM pa90 teDI rAyakani tasa jAya, bolI guNikA teNaI ThAya; satakI mi mArevo sahI, tava rAjA bolyo gahaI gahI .. 591 jA tuM jaI satakIni mArI, ApuM gajaratha hayavara hAri; leu biDu gaNikA ghari jAya, RSabha kahaI nara suNo kathAya .. pa92 artha:- sujyeSThA sAdhvIjI devAMganA jevA svarUpavAna hatAM. (teo dhyAnamAM UbhA hatA tyAre) eka peDhAle temane joyA. peDhAle vicAryuM, "jo A sAdhvIjIne garbha rahe to tenuM bALaka sAttvika ane baLavAna thaze. 570 mane eka uttama bALakanI jarUra che, jene huM mArI vidyA zIkhavI zakuM. anyathA (mArI pAse rahelI zreSTha vidyAo huM kone ApIza?) mArI vidyAo badhI mArA udaramAM mArI pAse ja raheze.(mArA mRtyu bAda e vidyAonuM zuM?)'' evuM vicArI teNe vidyAnA baLe bhramaranuM rUpa lIdhuM. teNe bhramara banIne (yoni praveza karI) sAdhvIjI sAthe bhoga bhogavyo. ... 571 peDhAle sAdhvIjI sAthe akRtya karI pApakarma bAMdhyuM. te pApIe pApa karmano vicAra paNa na karyo. teNe potAnA uttama kulAcAra ane maryAdAno tyAga karyo. dhikkAra che ! AvA kAma vikArane. buddhimAna vyaktione paNa viSaya vAsanAe khuvAra karyo che ! ... 572 (prasaMgopAta kavi vividha draSTAMto prastuta kare che) maNiratha rAjAe(potAnA bhAInI patnI madanarekhA pratye anurAga thatAM) potAnA sagA bAMdhava yugabAhune haNyo. rAjA caMDapradyotana mAthe "mArI dAsIno pati' tevo DAma devAyo. naMdISeNa munie strIvallabha thavAnuM niyANuM karyuM. 'aSADhAbhUti muni vezyAne vaza paDayAM. ... pa73 kAma vikArane jItavo atyaMta durlabha che. peDhAle paNa bhUla karI. teNe kAmI ane vilAsI banI potAnA uttama kulAcArane kalaMka lagAvI sAdhvIjInA brahmacaryano bhaMga karyo. sAdhvIne garbhanuM kalaMka ApyuM... 574 sujyeSThA sAdhvIjInA moTA guruNIe A vAta jANI. temaNe sujyeSThA sAdhvIjIne zAMtithI pUchyuM, "sAdhvIjI ! tame to sadguNI ane brahmacaryanuM pAlana karavAvALA cho. tamane A garbhanI prApti kevI rIte ane kyAMthI thaI?' *** 575 (1) suyeSThA caritra: bharosaranI kathAo, pR. 187 thI 189 (2) mahAsatI madanarekhA mithilA nagarInA nami rAjarSinI mAtA hatI. temanA lagna maNiratha rAjAnA nAnA bhAI yugabAhu sAthe thayA hatA. maNiratha rAjAnI mahAsatI upara dAnata bagaDI. vasaMtatratumAM latAmaMDapamAM sUtelA yugabAhune talavAranA jhATake maNiratha rAjAe mArI nAkhyo. (bharaDesaranI kathAo, pR. 154) (3) naMdISeNa muni eja, pR.36. (4) aSADhAbhUti : eja, pR. 134 thI 136. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' suyeSThA sAdhvIjI bolyA, "guruNI ! huM A vAta jANatI nathI. meM mana ane vacanathI paNa pApa karyuM nathI to kAyAthI huM zI rIta pApa karI zakuM? kevaLajJAnI bhagavaMto ja A vAta kahI zake." ...576 te samayamAM bhagavAna mahAvIra svAmI nagaramAM padhAryA. moTA sAdhvIjI temanA darzana karavA gayA. sAdhvIjIe vaMdana karI (yogya sthAne UbhA rahI) prabhu mahAvIrane potAnA mananI vAta(saMzaya TALavA) pUchI, "prabhu! sujyeSThA sAdhvIe saMyama lIdho che, chatAM temane garbha zI rIte rahyo?' .. pa77. kevaLajJAnI jinezvara bhagavaMte kahyuM, "ceDArAjAnI sAta putrIo che. sAta putrIo zIlavaMta ane sukumAra che. peDhAle bhramara banI temanI sAthe bhoga bhogavyo che." ... 578 jinezvavara bhagavaMtonA vacano sAMbhaLI guruNIe sAdhvIjIne thoDA samaya mATe koI zrAvakanA ghare rAkhavAno vicAra karyo. savA nava mAse sAdhvIjIe putrane janma Apyo. te bALakanuM anupama rUpa hatuM. tenA zarIranI tejasvI kAMti hatI. teno dekhAva atyaMta suMdara hato. ... pa79 satyakI vidyAdhara jenuM nAma hatuM, teNe mithyAtva TALI samyakatva meLavyuM. teNe vIra prabhune vaMdana karI kahyuM ke, "jo huM have asatya boluM to pAtALa (sAgara) mAM pesI jAuM." ... 580. kevaLajJAnI jinezvara bhagavaMte kahyuM, "bALaka ! tArAthI mithyAtva dharma dIpaze. tuM mithyAtva dharmano pracAraka banIza.' satyakI AvuM sAMbhaLI dilagIra thayo. prabhu mahAvIra kadI jUThuM na bole. ... pa81 satyanI ciMtAtura thayo. pitAe tenI ciMtA TALavA mATe tene vividha vidyAo zIkhavI. satyakIe aneka vidyAo grahaNa karI. rohiNI ane paradattA jevI vidyAo tenA kapALamAM rahI. ..582 satyanI tIvra buddhizALI ane tejasvI hato. rohiNI, paradattA jevI vidyAonI sAthe sAthe bIjI aneka vidyAo paNa tatkAla zIkhyo. vidyAdevIe AvIne kahyuM, "mane rahevAnuM kyuM sthAna che?" satyakIe vidyAdevIne mastake rahevAno IzAro karyo. ... 583 satyakInA mastake vidyA rahI tevuM ja vidyAnA tejathI tenuM tyAM trIjuM locana khUlyuM. have satyakInuM nAma 'trilocana' paDyuM. vidyAnA madamAM satyakI vidyAdhare bhayaMkara naThArAM kAryo prAraMbha karyA. .. 584 teNe sau prathama vidyAdAtA potAnA pitA peDhAlane ja mAryo kAraNake pitAjIe sAdhvIjI sAthe bhramaranuM rUpa laI abrahmanuM sevana karI pApa karyuM hatuM. pitAe anyAya karyo che ema samajI teNe vadha karyo. (teNe kALasaMdIpana nAmanA vidyAdharane samudramAMthI pakaDI mAryo tethI tenuM nAma 'tripurAri' paDyuM.)... 585 satyanI vyAbhicArI hato. strIne joI te kAmAtura banI jato. koI strIne teNe potAnI vAsanAno zikAra banAvI choDI na hatI. rAjAnA aMtaHpuramAM vidyAnA baLe(zivAdevI sivAya anya) rANIo pAse pahoMcI jato. tyAM jaI potAnI vAsanA saMtoSato. ... 586 te veza parivartana karI parastrIgamananuM pApa karato. te atyaMta vilAsI hato. te mArI sAthe bhoga bhogavyA vinA rahI zakato na hato. te svarUpavAna strIone ghare guptapaNe jaI meghanI jema khUba bhoga bhogavato. ... 587 For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 jema lasaNa khAvuM hoya to tenI gaMdha chAnI rahetI nathI tema DhAMkI rAkheluM chAnuM pApa paNa pragaTa thayA vinA rahetuM nathI. satyakInA AvA trAsathI chUTavA tene mAravAnA ujjayinI nareze aneka upAya karyA.. 588 jyAre satyakI koI rIte mAryo na gayo tyAre caMDapradyotana rAjAe nagaramAM paDaha vagADyo. "je vyakti satyakI vidyAdharane mAraze tene rAjA taraphathI moM mAgyuM InAma maLaze.' ... 589 umiyA nAmanI rAjanartakIe A DhaMDhero sAMbhaLyo. teNe sevako pAse AvIne paDahane sparza karyo. teNe satyakIne mAravAnuM bIDuM jhaDapyuM. teNe kahyuM "huM satyakI vidyAdharane mArI rAjAne ApeluM vacana pUrNa karIza.' ... 590 paDaha vagADanArA sevako umiyAne rAjA pAse lAvyA. tyAre gaNikAe rAjAne kahyuM, "huM satyakIno jarUra vadha karIza." gaNikAnA vacano sAMbhaLI rAjAnA haiye AnaMda chavAI gayo. ... 591 - rAjAe gadgadita thaI gaNikAne kahyuM, "jo tuM satyakIne mArIza, to huM tane zreSTha gaja, ratha, azva ane ratnajaDita hAra ApIza." gaNikAe prasannatApUrvaka bIDuM svIkAryuM. te potAnA AvAse AvI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, have tame AgaLanI kathA sAMbhaLo. ... pa92 duhA : 34 kathA kahenara kevalI, mArU rAga kare; umiyA guNikA chala karaI, nara suNayo sahu koI ... pa93 artha - he bhavya jIvo! A kathA jinezvara bhagavaMte mArU rAgamAM kahI che. umiyA gaNikA chaLakapaTa karIne kevI rIte satyakI vidyAdharane pakaDaze tenI kathA sau koI sAMbhaLo. ... pa93 DhALa : 27 satyakI vadha padharatha rAjA vitazokA e dezI. rAga: mAruNI. eka dina beThI guNikA maMdira ApaNaI re, karatI zola zaNagAra; hAthe kamala te dekhaI satakI suMdarI re, mAgaI teNI vAra guNikA neha kasyo re.. AMcalI kahaI guNikA tuM bahu maMdirano pAhuNo re, tujha mujha kasyo saneha; tuM na rahaI mujha maMdira bAMdhI karI re, kima deuM mana ja eha *. 595 gu. rUpa kalAni cIvara bhUSaNa dekhatAM re, vani mohyo tyAMhi; miM mana bAMdhiuM tujha myuM zAmA suMdarI re, rahuM tAharA gharamAMhi ... pa96 gu. tava satakIni teDI maMdiramAM gaI re, mUkyA mevA thAla; sovana DholII poDhaI nArI puruSa syuM re, vilasaI bhoga vizAla ... 597 zuM. eka dina rudana karatI vAraI puruSaniM re, paraghari kaMta na jAya; tujhani haNasaI kaMtA ko eka puruSane re, tava viraha khamyo na jAya ... 598 guM * 294 For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' I caMdrani kaicaka rAvaNa RSi vaDA re, eNiM vyasani viNaseha; puruSa thaIni muMja sarIkho narapatI re, bahu dukha pAmyo teha .. 599 guM kahaI zatakI suNi re zAmA bApaDI re, mujha navi mAraI koya; sarga mRta pAtAli peluM ekalo re, sAtamuM koya na joya ... 600 guM. bhoga bhajuM huM tujhakyuM umayA java valI re, karaI ko tivAraI prahAra; tava navi cAlaI mAharuM mAno macanI re, bAkI bala apAra ... 601 guM. eNaI vacane ANaMdi miyA ema kahaI re, sukhiM raho mujha veri; bhAva vihuNI bhagati karaI te bhAminI re, karaI kapaTa bahu pari ... 602 gu. caMDapradyotana rAjAni AvI kahaI re, haNavA kero bheda; bhoga bhajaI tava ehani AvI mArayo re, mujha haNavuMa niSeda . 603 guM. sura subhaTa teDavA tahiM rAI ApaNA re, dekhADaI bANa kalAya; bAla udari te upari mukyAM pAnaDAM re, kahaI teTalAM viMdhAya ... 604 muM. eha kalA dekhI tuM umiyA rIjhaje re, tujha navi haNase veda; subhaTa amAro AvaI satakI kevalI re, sira karaI tasa cheda ... 605 muM. suNi vacanani vakatI kozA maMdiri re, subhaTa mokalAI rAya; ehani navi huI syuM hoI ApaNI re, behuM ni thAya ...606 viravAsaghAtI kRtaghana gurUno droha karaI re, karaI dhaNInI ghAta; bAlacaMda gozAlo surIlaMtA dukhI re, maMtrI amAtI parivAta 607 gu. viravAsaghAta karatAM umayA dukha lahaI re, zAstri sudha jabApa; je ko taNAI vADi parAI jaI karI re, to kima rahe ti Apa . 608 saja thaIni sAjhiM subhaTa ja AvIuM re, nizi bhari thayo huMsIAra; bhoga bhajaMtAM behuni subhaTi mArIyAM re, naraga lahaI niradhAra ... 609 zuM. kuvisana sevi Agali sukha na pAmII re, jAya lAja sira khoya; vararucI brAhmaNa vezAthI dukha pAmI re, visana ma sevo koya .. 610 guM. kurisana paDIuM gayo satakI naraga mAMhI re, e jina dasamo thAya; e zatakIrti jina te nAma dharAvasaI re, teNei huM praNamuM pAya .. 611 guM. naMdI Izvara celA be satakI taNA re, kopyA teNIvAra; maragI te vikaravI te nagarImAM valI re, karaI puruSani prahAra >> 612 guM. kahaI ama sAmI rAya kAMya marAvIuM re, teNei ame karuM utapAta; maragI TAluM mAgyuM purUM purani re, jo eka mAno vAta ... 613 muM. For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 karo." deharUM karAvI mAMDo gurU taNI re, pUja karo viNa kAla; sakala loka tihAM AvaI rAjANyuM valI re, TAluM roga tatakAla ... 614 muM. suni karAvI mAMDI murati doyanI re, karatAM bhoga saMbhoga; teNei AkAri dIsaI pratimA tihAM valI re, dIThaI nAsaI roga .. 615 gaM. Izvara triloka nAma dharAvIuM re, eha suceSTA pUta; RSabha kahaI havaI celaNA zreNikarAyano re, joyo tuma ghara sUta ... 616 guM. artha:- eka divasa umiyA gaNikA soLe zaNagAra sajI potAnA mahelanA jharUkhAmAM beThI hatI. tenA hAthamAM kamaLanuM pukha hatuM. satyakIe joyuM ke eka svarUpavAna suMdarI hAthamAM kamaLa laI mahelanA gokhe beThI che. te tarata ja tyAM pahoMcI gayo. satyakIe kamaLanuM puSpa gaNikA pAsethI mAMgatAM kahyuM, "tame mArI sAthe prIta ... 594 gaNikAe kahyuM, "tame to mArA atithi cho huM tamArI sAthe kevI rIte prIta karI zakuM? tame to atithi (paroNA) hovAthI thoDA samayamAM ahIMthI jatAM rahezo. tame mana nizcala karI eka sthAne na raho to huM tamane mAruM dila kaI rIte ApuM? huM tamArI sAthe prIta zA mATe bAMdhuM?' ... 595 umiyA gaNikAnA rUpa-raMga, tenI AvaData, tenA laTakA-maTakA, tenA suMdara vastro ane AbhUSaNo joI satyanI khUba prabhAvita thayo. gaNikAe tene premabharyA vacanothI mohita karyo.(satyakI gaNikAnA kAmabANothI vadhAyo) teNe kahyuM, "suMdarI! meM mAruM mana tArI sAthe joDI dIdhuM che. zyAmA! huM tArA gharamAM ja ... 596 | (gaNikAe jANyuM ke have satyakI tenI jALamAM phasAyo che.) umiyA gaNikA tene laI potAnA zayanagRhamAM AvI. teNe satyanI samakSa khAvA mATe mevA-mIThAIonA thALa mUkyA, tyAra pachI gaNikAe satyanI sAthe suvarNa DholiyA para zayana karyuM. teo baMne vividha prakAranA khUba bhoga vilAsa bhogavavA lAgyA.(te umApati tarIke jAhera thayo.) ...597. eka divasa umiyA gaNikAe raDatAM raDatAM satyakIne rokatAM kahyuM, "nAtha! tame bIjAnA ghare (paraghare) na jazo. svAmI! tamane koI eka puruSa mArI nAkhaze. mArAthI tamAro viraha sahana nahIM thAya.' (umAne koIpaNa rIte vizvAsamAM laI satyakI pAsethI mRtyunuM rahasya jANavuM hatuM.) ... 598 Indra, caMdra, kecaka, rAvaNa ane moTA moTA RSiono viSayAbhilASAnI AsaktinA kAraNe nAza thayo che. 'mAlavapati muMja parAkramI puruSa hovA chatAM mRNAlinInA kAraNe khUba duHkhI thayA... 599 rahIza." (1) mAlavapati muMje vRddhamaMtrI radrAdityanI vAta na mAnatAM telaMga deza para caDAI karI. tailapa rAjAe tene kedI banAvyo. muMjanA bhojanano prabaMdha tenI talapa rAjAnI bahena mRNAlinI karatI hatI. banne vacce prIta baMdhANI. muMje suraMga vATe bhAgI chUTavAnI yojanA karI. mRNAlinIe vicAryuM, "muMjanI ghaNI rANIo che. bhaviSyamAM mAro tyAga karaze. huM bhAI ane pati vinAnI thaIza.' teNIe suraMganI vAta tailapane karI. tailape doraDA vaDe bAMdhI muMjane rAjamArga para bhikhArInI jema ghera ghera bhikSA maMgAvI. (zrI jainakathA ratna maMjUSA, pR. 439 thI 444.). For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" satyakIe umiyAnI vAta gaNakAryA vinA abhimAnapUrvaka kahyuM, "priye ! tuM sAMbhaLa. tuM khUba bhoLI che. A jagatamAM mane koI mRtyu daMDa ApI zake tema nathI. huM ravarga, mRtyu ane pAtALamAM koInI paNa sahAyatA vinA ekalo pravezI zakuM chuM. mAro koI pratikAra karI zakatA nathI. mArI sAme paNa koI jotA nathI."600 satyakIe garvathI mRtyunuM rahasya batAvatAM kahyuM, "umiyA! huM jyAre tArI sAthe bhoga bhogavuM tyAre koI mane pAchaLathI prahAra kare to te samaye mArA mananuM kAMI na cAle. (viSaya bhogavatAM vidyAne huM talavAramAM mUkuM chuM. te talavAra mArI pAse na hovAthI huM vidyAvinAno banuM chuM.) anyathA mAruM baLa apAra che."... 601 (umiyAe satyakInI nabaLAI jANI lIdhI. potAne je kArya karavAnuM che, temAM saphaLatA maLatI joI) umiyA khuza thatI bolI, "vAmI ! tame mArA mahelamAM sukhethI raho."(gaNikA dhananI lAlacI hatI) te bhAminI banI bhAva vinAnI bhakti karatI hatI. have gaNikAe kapaTa vidyA AdarI. ...602 gaNikA caMDapradyotana rAjA pAse AvI. teNe rAjAne satyakInA mRtyu vizenI gupta mAhitI ApI. gaNikAe kahyuM, "rAjanuM! jyAre satyakI mArI sAthe bhoga bhogavato hoya tyAre pAchaLathI AvIne tene mArajo. tame mane mAratA nahi." rAjA caMDapradyotane potAnA nizAnabAja subhaTane bolAvyo. teNe potAnI kuzaLa bANa vidyAnI kaLA dekhADI. eka bALakanAM peTa upara vRkSanAM puSkaLa pAMdaDAo mUkyAM. rAjAe jeTalA pAMdaDAo vIMdhavAnuM kahyuM teTalA badhA ja pAMdaDAo te subhaTe vIMdhyA. ... 604 rAjAe gaNikAne kahyuM, "A kuzaLa patracheda bANAvaLInI kaLA joI umiyA tuM khuza thaje. mAro subhaTa AvI satyakIno ziraccheda karaze paNa te nizciMta raheje tane AMca paNa nahIM Ave.' ... 605 rAjAnA vacano sAMbhaLI khuza thatI gaNikA potAnA AvAse AvI. rAjAe gaNikAnA ghare subhaTa mokalyo. tyAM subhaTane vicAra Avyo ke, "je strI potAnA patinI na thaI te ApaNI zuM thaze? tethI baMnene mArI nAkhavA ja yogya che." vizvAsaghAtI, kRtabI, gurudrohI ane potAnA patinI hatyA karanAra jagatamAM duHkhI thAya che. bAlacaMdra (hIravijayasUrinA ziSya), surikatA (pradezI rAjAnI patnI), gozALo vizvAsaghAta karI duHkha pAmyA. mahAmAtya (zaDakAla)maMtrInuM vizvAsaghAtanA kAraNe akALe mRtyu thayuM. ...607 tema umiyA gaNikAe vizvAsaghAta karI patino ghAta karavA jatAM svayaM duHkha meLavyuM.(subhaTanA hAthe tenuM mRtyu thayuM.) zAstramAM spaSTapaNe kahyuM che ke, je vyakti parAI vastune kheMcIne baLajabarIthI potAnI kare che, te potAnuM astitva gumAve che." ..608 saMdhyA samaye subhaTa sajja banIne gaNikAnA gRhe Avyo. te rAtrinA aMdhakAramAM bANa laI sAvadhAna banI Ubho rahyo. (satyakIe vidyAne khagnamAM mUkI.) umiyA gaNikA ane satyakIne bhoga bhogavatAM joI subhaTe tarata ja pAchaLathI bANa choDyuM. subhaTanA bANa vaDe baMne vIMdhAyA. baMnenuM mRtyu thayuM. (kuvyasanathI ane vizvAsaghAtathI) teo narakamAM gayAM. ... 609 For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 kuvyasananA sevanathI satyakI tyAra pachInA(narakanA) bhavamAM paNa duHkha pAmyo. kuvyasananA sevanathI duHkha maLe, lokomAM beAbaru thavAya, Ijjata jAya temaja nAnI vayamAM mRtyu thAya che. vararuci brAhmaNa vezyAnA saMgathI mRtyu pAmyA. he bhavyajIvo! tevuM jANI kadI kuvyasananuM sevana na karo. ...610 kuvyasananA sevanathI satyakI narakagatimAM paTakAyo. te utsarpiNI kALamAM A bharata kSetramAM zatakIrti' nAmanA dazamA tIrthaMkara thaze. te tIrthakaranA AtmAne huM praNAma karuM chuM. ... 611 satyakInuM akALe mRtyu thayuM te sAMbhaLI tenA naMdI ane Izvara nAmanA be ziSyo khUba gusse thayA. temaNe nagaramAM marakIno roga viku temaja nagaranA puruSone teo prahAra karavA lAgyA. ...61ra lokoe prahAra karavAnuM kAraNa pUchyuM tyAre temaNe kahyuM, "amArA(rAjA) vAmIne tamArA rAjAe zA mATe marAvyA? tethI ame A nagaramAM utpAta macAvazuM (zilAthI cagadAvazuM.) jo tame mArI eka vAta mAnIte pUrNa karo to AkhA nagaramAMthI marakIno roga dUra karIza. ..613 A nagaramAM eka maMdira banAvI temAM amArA guru(rAjA)nI saMbhoga karatI mUrti padharAvo. A mUrtinI nagarajano traNe kALa pUjA kare temaja rAjA sahita nagarajano te maMdiramAM Ave to huM marakIno roga tatkAla maTADIza.' ...614 rAjAe sonAnI be mUrtio karAvI. A mUrtio jANe pati-patnInI jema saMbhoga karatI hoya tevA AkAranI banAvI sthApita karI. A pramANe karatAM nagaramAMthI roga dUra thayo. ...615 suSThAno putra jagatamAM "Izvara triloka' nAmathI vikhyAta thayo. (satyakI agiyAramA rudra gaNAyA.) kavi kahe che ke, have calaNA rANI ane mahArAjA zreNikano ghara saMsAra juo. ... 616 duhA H 35 guNikAneha chAMDi karI, karaI supurUSanI seva; zreNikarAsa supari suNo, hosaI jinavara deva ... 617 artha - parastrIgamana (gaNikano saMga)no doSa(kuvyasana) choDI sapuruSanI sevA karo. he bhavyajIvo! tame zreNikarAsane sArI rIte zravaNa karI tenuM ciMtana karo. A rAsanuM zravaNa, manana ane ciMtana paramAtmA banavAno suyoga prApta karAvaze...617 copAIH10 mahAsatI sulasAnuM caritra zreNikarAya strIni leI jAya, haIDaI harakha ghaNero thAya; bolAvI sujeSTA jasaMI, kahaI celaNA huM AvI tasiM zreNikarAya vicAraI tAma, phokaTa na thayuM AraMbhiluM kAma; bhohaDI behani suceSTA taNI, bAMdhuM pritI havaI cilaNA bhaNI zrubha lagani AvaI puramAMhi, purajana loka vadhAvaI tyAMhi; vegiM gAMdharva vivAha karaI, celaNA suM neha sabalo dharaI *.. 620 For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' . 621 . 6rara ... 623 *.. 624 * 6ra5 **. 6ra6 *.. 6ra7 sulasA nAga suNaI pachaI vAta, batrIsaI beTAnI ghAta; mAMDI teha kahuM avadAta, sAthiM jagyA batrIsaI bhAta eka dina vira jiNosara rAya, rAjagrahInA vanamAM jAya; samesaraNa racIluM tihA sahI, vaMdana loka gayA geha gahI aMbai tApasa zrAvaka thayo, vIra taNi te vaMdani gayo; sAtasiMcelA tApasa hoya, samozaraNe jaI beThA soya suni vakhANa aMbaDa uThaMti, vIra taNAI vegiM puSaMti; jAuM svAmI rAjagRhI mAMhi, kaho kAma hoya valI tyAMhi vIra kahaI sulasA ghari jaI, valaje dharmalAbha mujha kahI aMbaDa Apa vicAraI aDhuM, sulasA saMbhArI tene kahyuM aneka zrAvaka nagara majhAra, prathama saMbhArI sulasA nAri; karUM parIkSA ehanI hiM, kavaNa vazeSAI e mAMhi prathama pUrava poliM gayo, potaI brahmA rUpi thayo; nagarImAMhiM jANiu jasiM, sakala loka vaMdana gayo tasiM eka na gaI vaMdani sulatAya, tava aMbaDa dakhyaNa dasi jAya; karayuM rUpa zaMkaranuM sahI, sakala gayA sulatA navi gaI aMbaDa pachima poliM saMcaraI, kRSNa rUpa te potaI dharaI; sakala loka gayA vaMdivA, sulasA mana na thayuM jANavA tava aMbaDa uttara disi jaI, jinanuM rUpa karaI gaI gAhI; paMcavIsamo tIrthaMkara nAma, aMbaDa Apa dharAvaI tAma aneka vaMdana gayA loka, sulasA kahaI e sahu I phoka; jina covIsa ja thAya soya, paMcavIsamo navi huMuM koya Idra jANIuM dIsaI koya, sAco vIra jiNasara soya; jina viNa avara nA nAmuM sIsa, kuNa brahmA kuNa mAdhava Isa samakita draDha jANiu sulatAya, tava aMbaDa cAlI ghari jAya; zanyAsI dITho teNI vAra, UbhI na thaI te lagAra jANI draDha aMbai bolIuM, dharmalAbha vari tuma dIuM tatakhiNa UThI UbhI thaI, jinavaranI sudhi puchI sahI AvyA jANI vaMdaNa karaI, sabala harakha haIAmAM dharaI; aMbaDa kahaI cihuM rUpa ja gharI, miM tuma samakita parIkSA karI ** 628 ... 6ra9 .. 630 *.. 63 *. 632 ...633 ** 634 ... 635 For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuM navi amAnaI harIhara brahama, tuM samajhI jinazAsana marma; mAnaI sakti taNaI ketalA, jAvaI pIra taNaI roTalA yogI zanyAsIniM namaI, vAta pharaMgInI mane gamaI; jAI lAgaI jinavara bhaNI, e samakIta DhIlAnA ghaNI sudhuM samakita sulasAmAMhi, jina viNa sIsana nAmaI kyAMhi; RSabha kahaI sura IMdra sujANa, karato sulasA taNu ja vakhANa 638 artha :mahArAjA zreNika ceDArAjAnI sukanyAne potAnI sAthe lAvyA. (svarUpavAna ane guNiyala) kanyAne meLavIne rAjAnuM mana pulikata banyuM. temaNe kanyAne 'sujyeSThAnA' nAmathI saMbodhana karyuM. tyAM kuMvarIe rAjAne kahyuM, ''huM celaNA chuM. huM vizAlA nagarIthI ApanI sAthe AvI chuM.'' ...618 (mahArAjAe celaNAne joI. te sujyeSThA jevI ja rUpavAna hatI.) mahArAjA zreNike tyAre vicAryuM, 'meM je kAma prAraMbha karyuM hatuM te vyartha nathI gayuM. bhale sujyeSThA na AvI paNa celaNA paNa evI ja suMdara ane suzIla kanyA che . sujyeSThAnI A nirdoSa ane bhoLI bahena che. have huM celaNA sAthe prItI bAMdhIza.'... 619 mahArAjA zreNika ane celaNA rANIe zubha muhUrte nagaramAM praveza karyo. nagarajanoe AnaMdathI temane vadhAvyA. temanA jhaDapathI gAMdharva lagna levAyA. mahArAjA zreNika have celaNA rANI pratye anurAga dharAvavA lAgyA. 620 123 For Personal & Private Use Only 636 (rAjagRhI nagarInI daDha zraddhAvAna) 'satI sulasA ane dharmapriya zrAvaka nAga gAthApatinA batrIsa putronuM mahArAjA zreNikanI surakSA karatAM mRtyu thayuM. have tenI kathA vigate kahuM chuM. A batrIsa bhAIo eka sAthe janmyA hatA. 6ra1 ekavAra bhagavAna mahAvIra svAmI vihAra karatAM karatAM rAjagRhI nagarInA udyAnamAM AvyA. rAjagRhInA udyAnamAM te samaye devo dvArA samavasaraNanI racanA thaI. nagarajano prasanna thaI jinezvara bhagavaMtanA darzana karavA gayA. . 622 A samavasaraNamAM(paramAtmAnA darzana ane jinavANInA zravaNathI) aMbaDa nAmanA tApase zrAvaka dharma(AgAra dharma) svIkAryo. aMbaDa saMnyAsInA sAtaso tApasa ziSyo hatA. temaNe jinavANInuM zravaNa karavA samavasaraNamAM potAnuM sthAna grahaNa karyuM. 623 jinavANInuM zravaNa karI aMbaDa saMnyAsI prabhu mahAvIra svAmI pAse AvyA. temaNe vaMdana karI kahyuM, "he devAdhideva ! huM rAjagrahI nagarImAM jaI rahyo chuM, tyAM kaMI kAma hoya to kaho.' ...624 prabhu mahAvIre kahyuM, ''tame sulasA zrAvikAnA ghare jaI mArA taraphathI 'dharmalAbha' kahejo.'' aMbaDa saMnyAsIe svayaM manomana vicAryuM, 'prabhue sulasA zrAvikAne zA mATe yAda karyA haze ? ...625 A rAjagRhI nagarI ghaNI moTI che. tyAM aneka zrAvako rahe che, chatAM paramAtmA mahAvIra prabhue (1) satI sulasA : tri.pu.za.ca. parva-10, sarga-9, pR.177 thI 180. ane kathAbhAratI sAmayika kra. 19, varSa-4, aMka-1, pR. 5 thI 8. I.sa. 1959. 637 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" prathama sulasA zrAvikAne ja zA mATe yAda karI? temanAmAM evI kaI vizeSatA che tenI huM parIkSA karuM.'..626 aMbaDa saMnyAsI prathama rAjagRhI nagarInI pUrva dizAnA daravAje gayA. temaNe brahmAjInuM rUpa lIdhuM nagarajanoe jANyuM ke brahmAjI svayaM svargamAMthI dharatI para AvyA che. loko temanA darzana karavA umaTayA. AkhA nagaranAM loko brahmAjIne vaMdana karavA gayA. eka mAtra satI sulasA brahmAjInA darzana karavA na gayA. tyAra pachI aMbaDa saMnyAsI rAjagRhI nagarInI dakSiNa dizAmAM gayA. tyAM jaI temaNe zaMkara bhagavAnanuM rUpa lIdhuM. nagarajano punaH zaMkara bhagavAnanAM darzana karavA umaTayA paraMtu satI sulatA tyAM na gayA. ...628 - tyAra pachI aMbaDa saMnyAsI rAjagRhI nagarInI pazcima dizAmAM gayA. tyAM temaNe zrI kRSNanuM rUpa lIdhuM. nagarajanoe samAcAra sAMbhALyA. satI sulasA sivAya saMpUrNa nagaranA loko zrI kRSNanAM darzana karavA gayA. satI sulasAe manathI paNa temane jANavAnI(vaMdana) ruci pragaTa karI. ..629 tyAra pachI aMbaDa saMnyAsIe rAjagRhI nagarInA uttara dizAnA dvAre jaI tIrthaMkara paramAtmAnuM rUpa dhAraNa karyuM. huM paccIsamo tIrthakara chuM." evuM aMbaDa saMnyAsIe jAhera karyuM. ...630 rAjagRhI nagarInA aneka loko tIrthakaranuM nAma sAMbhaLI darzana karavA gayA. satI sulasAe manamAM vicAryuM, "A avasarpiNI kALanA bharata kSetramAM tIrthakara haMmezA covIsa ja thAya che, paccIsamA tIrthaMkara na hoya tethI AmithyA che. Aja sudhImAM koI paccIsamA tIrthaMkara thayA nathI. ...631 A koI tIrthakara nathI paraMtu koI IndrajAlIyo hoya tevuM lAge che. atyAre sAcA tIrthakara to bhagavAna mahAvIra svAmI che. huM jinezvara bhagavaMta sivAya anya koIne mastaka namAvatI nathI. koNa brahmA? koNa zaMkara? koNa mAdhava?(A badhA sarAgI devo che. mArA tIrthakara vItarAgI che.)' ...632 aMbaDa saMnyAsIe jANyuM ke "satI sulasA zuddha samakitI che. tenA samakitamAM kyAMya malinatA nathI." aMbaDa saMnyAsI satI sulatAnA ghare AvyA. saMnyAsIne joI satI sulasA teno Adara-satkAra karavA UbhA na thayA. ...633 sulasAnI potAnA dharma pratyenI aDaga zraddhA joI aMbaDa saMnyAsIe kahyuM, "tamane prabhu mahAvIre dharmalAbha' kahyA che." (tIrthaMkara paramAtmA svayaM potAnA mukhe mArA jevI zrAvikA mATe "dharmalAbha mokalAve evuM sAMbhaLI satI sulatAnA sADA traNa karoDa romarAya pulakita thayAM.) satI sulasA prabhuno saMdezo sAMbhaLI te ja kSaNe ukyA. temaNe jinezvara bhagavaMtanI kSemakuzaLatA pUchI. ..634 aMbaDa saMnyAsI eka zrAvaka che', evuM jANI satI sulasAe prasanatApUrvaka sAdharmika baMdhune vaMdana karyA. tenuM mAna-sanmAna ApI ravAgata karyuM. aMbaDa saMnyAsIe khulAso karatAM satI sulatAne kahyuM, "bahena! meM rUpa parivartana karI tamArI zraddhAnI parIkSA karI hatI. ..635 tame harihara, brahmA Adi laukika devone manathI paNa namaskAra na karyA. dhanya che tamane! tame jinazAsananA marmane barAbara samajyA cho. (harihara Adilaukika devone namaskAra karavAthI ApaNuM samakita For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 malina bane che. laukika devo pAse strI, pazu-pakSInuM vAhana, dhana-saMpatti, hathiyAra ItyAdi che. teo koInA para khuza-nAkhuza paNa thAya che. vItarAgI deva pAse koI bhautika saMpatti nathI. teo vItarAgI che. temanI pAse Atmika saMpatti che. teo na koInA para khuza thAya, na koInA para nAkhuza thAya. jagatamAM Akha puruSa zrI mahAvIra prabhune joyA pachI anya devane jovAnuM mana na thAya.) loko bhautika zakti prApta karavA aneka devadevIonuM pUjana kare che. keTalAka jIvo AjIvikA mATe pIra ane payagaMbaro pAse jAya che. ...636 saMsArI jIvo(potAnA puNya-pApa para bharoso na hovAthI) yogI-saMnyAsIonI pAchaLa bhaTake che, temane vaMdana kare che. temane(anya dharmI) phiraMgIonI vAto, temanA camatkAro rasaprada lAge che. teonuM samakita DhIluM-mAyakAMgaluM che. teo dharmazraddhAmAM pAMgaLA che." ...637 satI sulasA pAse zreSTha koTInuM zuddha samakita hatuM. satI sulatAnuM mastaka tIrthaMkara paramAtmAnA caraNo sivAya kyAMya namatuM na hatuM, kavi RSabhadAsa kahe che ke deva, devendra ane jJAnIjano paNa satI sulasAnI daDha zraddhAnI prazaMsA karatA hatA. ...638 duhA H 36 sulasA ucita sAcavaI, guNiA uparine; madhyaza varati avaguNaI, jinanAM vacana dhareha ... 639 artha:- satI sulasA haMmezAM ucita-yogya(ghaTita) sAcavatA hatA. teo guNijano pratye neha dharAvatA hatA. temanAM guNakIrtana karatA hatA. teo ajJAnI ane avaguNI vyakti pratye mAdhyastha (taTastha) bhAva rAkhatA hatA. teo jinezvara bhagavaMtonA vacano upara zraddhA karI tene AtmasAta karatA hatA. ...639 DhALa H 28 satI sulasAnA samyakatvanI parIkSA punyavaMtA jagiM te narA ane DuMgarIu jADo e dezI. Aja sulasA sami zrAvikA, nathI ko jagamAMhi re; eka mithyA mati devatA, na mAni valI tyAMhi re .. 640 A. munivara thaI tihAM AvIuM, dharmalAbha kahaI tyAMhi re; tela lakSIpAka je rUaDuM, achaI tuma gharamAMhi re ... 641 A. harakhIya tela vaharAvatI, AvI UMbara bAri re; vegiM sIso tihAM chaTakalyo, bhAMgo te teNaI kAri re munivara karaI tahAM kharakharo, dukha nahI sulatAya re; vegi sIso leI AvatI, bhAgo te teNaI thAya re munivara kahaI have navi lIuM, zrAvikA kahaI lIuM svAmI re; bahue sIsA mujha maMdiri, vigara tuMha kuNa kAmi re *** 644 A. *** 642 A. **. 643 A. For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *** 645 A. *.. 646 A. ... 647 A. * 648 A, 649 A. . 650 A. ... 651 A. sAta sIsA Ima bhAMjato, karaI deva parIkSAya re; mana vacana kAyAI karI, rIsa nahI sulatAya re kAraNi jeha kopaI nahI, daI daridramAM dAna re; kaSTa paDi vrata rAkhato, daI deva tasa mAna re pAya praNamI ja sulasA taNA, karaI devano veSa re; Idra prasaMsato tujha ghaNuM, tethI guNa havi vizeSa re mAgi tuTho tujha huM sahI, bolaI tAma sulatAya re; sakala padAratha mujha dhari, mAMguM nahI surarAya re jeha paradoSa na dekhatA, jehanuM thira hoya mana re; jeha ApyuM nara navi laI, traNe puruSa rana re ratna sulasA sudhI zrAvikA, na mAgaI sura pAza re; tAma bolyo sura tihAM pharI, mana nija ulAza re vAsa gavarI gaja dro dahI, bhalo bhUpa nara sAra re; deva darIsaNa havuM jehani, niSphala nahI lagAra re mAgi sulasA kahaI devatA, bolaI zrAvikA tAma re; RSi ghaNI mujha maMdiri, mahAraI putranuM kAma re batrIsa goliyAM Apato, khAje avasari eka re; batrIsa putra hosaI bhalA, guNano nahI cheja re acyuMa kahI sura Utapatyo, vicAraI sulatAya re; batrIsa suAyaDi kuNa karaI, dharmadhyAna sidAya re batrIsa golikA sAmaTI, khAdhI ekoTi vAra re; batrIsa bAla tihAM upanA, vedanA huI apAra re samaratAM Avyo devatA, kahiuM uha syuM kIdhare; kaheba sulasA samajhI nahIM, golI sahu mukhya dIdhare jeha aNa samajhiluM AdaraI, puchaI jala rahI jAti re; teha mUrikha jagi jIvaDA, dUkha lahaI dina rAti re kahaI sulasA huM to cAulI, ajANiuM karayuM kAja re; vedanA khamIsa jAya nahI, kRpA karo sura rAja re sura tihAM vedanA TAlato, gayo nAmIya sIsI re; kAla pAkaI satI prasavatI, kumAra jeha batrIsa re *.. 65ra A. *.. 653 A. *.. 654 A. *.. 6papa A. *. 656 A. ... 657 A. *.. 658 A. *.. 6pa9 A. For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 karIta zreNikanI cAkarI, sAthiM leI gayo Isa re; nAga sulasA taNA dikarA, muA teha batrIsa re ... 660 A. artha :- A jagatamAM vartamAna kALe satI sulasA samAna daDha samakitI zrAvikA koI nathI; evuM sudharmA sabhAmAM Indra mahArAjAe anya devonI samakSa kahyuM. eka mithyAtvI devatAne Indra mahArAjAnA vacano para vizvAsa na Avyo. ... 640 mithyAtvI devatA satI sulasAnI zraddhAnI parIkSA karavA A dharatI para AvyA. temaNe jaina sAdhunuM rUpa lIdhuM. munivare "dharmalAbha' kahI gharamAM praveza karyo. temaNe kahyuM, "ati guNakArI evuM lakSapAka tela (ghaNA rogonI sAravAramAM upayogI tela) ApanA gharamAM sUghatuM, nirdoSa che?" (supAtra dAna ApavAno Aje suMdara avasara prApta thayo che evuM samajI) satI sulasA harakhabhera lakSapAka telano bATalo laI vahorAvavA oraDAmAMthI doDatI doDatI bahAra AvI. oraDAnA bAraNAnA UMbArAmAM utAvaLamAM AvavAthI Thesa lAgI. telano bATalo hAthamAMthI chaTakyo ane tyAMja phUTI gayo. ...642 munivara zoka vyakta karatAM kahyuM, "are re! kiMmatI lakSapAka telano bATalo phUTI gayo." satI sulatAnA manamAM leza mAtra duHkha na thayuM. (te jANatI hatI ke pugalano ravabhAva ja galana, paDana ane saDana che. te eka divasa to tUTavA, phUTavAno che ja!) (satI sulasA tarata ja doTanI aMdara oraDAmAM gaI.) teNe kabATamAMthI bIjo bATalo lIdho. te jhaDapathI cAlatI bAraNAnA dvAra pAse AvI. punaH Thesa vAgatAM bIjo bATalo paNa tUTI gayo. ...643 munivare kahyuM, "rahevA do. bahu nukazAna thayuM che. have huM lapAka tela nahIM lauM" satI sulasAe kahyuM, "munivara ! Apa saMkoca na karo. tamAre lakSapAka tela levuM ja paDaze. mArA gharamAM lakSapAka telanA ghaNA bATalA che. ApanA jevA saMyamI AtmAone upayogamAM na Ave to zuM phAyado ?(supAtradAna jevuM zreSTha anya koI dAna nathI)" ...644 satI sulasA eka pachI eka ema sAta bATalAo gharamAMthI lAvI. devanI mAyAjALathI temanA hAthe kiMmatI lakSapAka telanA bATalAo tUTI gayA. deva satI sulasAnI daDha zraddhAnI parIkSA karatA hatA. ghaNuM nukazAna thavA chatAM mana, vacana ane kAyAthI satI sulasAne aMza mAtra gusso, aphasosa ke duHkha na thayuM. 645 je vyakti kAraNa hovA chatAM gusso-krodha na kare, garIbone dAna Ape, Apatti Ave chatAM vratanuM khaMDana na kare tenuM devo paNa sanmAna kare che. te devone priya bane che. . 646 satI sulasA gheryavAna ane zraddhAvAna che'; evuM jANI deve potAnuM mULa svarUpe pragaTa karyuM. deve paNa dharma priya sulatAnA caraNe namaskAra karI kahyuM, "Indra mahArAjAe sudharmA sabhAmAM tamArI dharmazraddhAnI khUba prazaMsA karI karI, tame to tenAthI paNa adhika zraddhAvAna cho." ...647 deve kahyuM, "huM tamArA para prasanna thayo chuM. tame varadAna mAMgo." satI sulatAe kahyuM "he sUrarAya! (1) sulasAnI daDha zraddhA : bharaphesaranI kathAo, pR. 140 thI 144. For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ***648 mArA ghare sarva padArthonI sulabhatA che tethI huM ApanI pAsethI zuM mAMguM?" je vyakti svadoSa darzana kare che, jemanuM mana parvata jevuM sthira acala che, jeo sAgaranI jema saMtoSI che; tevA traNa prakAranA puruSo ratna samAna zreSTha che. ...649 satI sulasA zuddha zrAvikAratna hatA. temaNe deva pAsethI koI varadAna na mAMgyuM. satI sulasAnI nirlobhatA para deva prasanna thayA. temaNe satI sulasAne ullAsapUrvaka pharI kahyuM. .. 650 A jagatamAM vAsakSepa, gAya, hAthI, durvA, dahIM, dayALu rAjA, saMtoSI nara A badhI vastuo uttama che. je vyaktine deva darzana thAya che, te darzana kadI niSphaLa jatuM nathI. ...651 deve pharIthI sulasAne kahyuM, "deva darzana kadI niSphaLa na jAya tethI satI sulatA tame kaMIka mAMgo!" tyAre sulatAe kahyuM, "mArA ghare sukha-saMpatti to ghaNI che paraMtu tene bhogavanAra savAzera mATInI khoTa che. mane putra joIe che." ..65ra - deve satI sulatAnA hAthamAM batrIsa goLIo ApI. deve kahyuM, "tame avasare eka eka goLI khAjo. tamane suMdara batrIsa putro thaze. te apAra guNavAna thaze." ...653 ema kahI (IndranA senApati hariNagameSI) deva adazya thaI gayA. satI sulasAe goLIo joI vicAryuM, "batrIsa suvAvaDo karavAthI eTalo samaya dharmadhyAnamAM vikSepa paDe te karatAM batrIsa goLIo eka sAthe khAI jAuM(jethI batrIsa lakSaNavALo putra thAya.)'' ... 654 satI sulasA evuM vicArI eka sAthe batrIsa goLIo gaLI gayA. temanA garbhamAM batrIsa bALako utpana thayAM. satI sulatAne khUba pIDA upaDI. ...655 satI sulasAe devanuM smaraNa karyuM. deva tarata ja hAjara thayA. deve satI sulasAnA mukhethI sarva vAta jANI. deve Thapako ApatAM kahyuM, "tame A zuM karyuM?(ekanA maraNathI have batrIsanuM maraNa thaze)" satI sulatAe kahyuM, "suradeva! huM kAMI samajI nahIM, tethI meM eka sAthe badhI goLIo khAdhI.' ... 656 jagatamAM je aNasamajyA kArya prAraMbha kare che, je prathama koI gharanuM pANI pIne pachI jAti pUche che; tevA jIvo mUrkha kahevAya che. potAnI mUrkhatAne kAraNe maLelI niSphaLatAthI tevA jIvo divasa-rAta duHkho bhogave che. ..657 satI sulatAe kahyuM, "sUrarAja! huM ayogya rIte batrIsa goLIo khAI gaI. meM ajANatAM AvuM ayogya kArya karyuM che. mane bhayaMkara vedanA thAya che. mArAthI A bhayaMkara pIDA asahya che. tame mArA para kRpA karo (mArI pIDA zAMta thaI zake to karo.) ..658 deve satI sulasAnI vedanA dUra karI. deve potAnuM kArya pUrNa thatAM satI sulatAne namaskAra karI tyAMthI prasthAna karyuM. satI sulasAne yogya samaye prasuti thaI. temaNe batrIsa putrone sukhethI janma Apyo.... 659 satI sulasAnA A batrIsa putro moTAM thayAM. teo mahArAjA zreNikanA aMgarakSaka banyA. teo mahArAjAnI sevA cAkarI karatA hatA.(suraMga mAraphate sujyeSThAne levA batrIsa yuvAno sAthe gayA.) nAgasArathI ane satI sulatAnA A lADakavAyA batrIsa putro(ceDArAjA dvArA) mRtyu pAmyA. ... 660 For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtR hradayanI karuNa vyathA rudana karaI paDaI dukha dharaI, gayA kumara te kiMhAMI re; eha vadha kAla mujha pAlasaI, huti Asa mana mAMhi re jIva anerUMa cIMtavaI, hoya chaI valI anya re; ujaDa prathavIa pharI vasaI, vasatI hoya vana re kahaI sulasA karyuM ciMtavyuM, thayuM syuM mujha bAri re; putra vinA ghara te kahyuM, jIvIta syuM ja saMsAra re rudana karatI rahaI nahI yadA, RRSabha haI tava rAya re; abhayakumAra AvI ka2I, vAraI kumaranI mAya re sulasA sama nahI zrAvikA, samakIta sIla apAra; putra maraNa dukha pAmatI, vAraI abhayakumAra copAI H 11 AyuSyanI kSaNabhaMguratA vAraI sulasA te zrAvikA, amara paDaI chaI saragaha thakA; jina cakrI baladeva jeha, Ayu khUTaI cAlyA teha 661 A. ... 66ra A. For Personal & Private Use Only ... 665 A. artha:- batrIsa yuvAna putronAM mRtyunA samAcAra sAMbhaLI satI sulasA kalpAMta karavA lAgyA. temaNe duHkhI hradaye kahyuM, "mArA kALajAnA kaTakA jevA vahAlAM kumAro kyAM gayA ? putro !(tame to amArI vRddhAvasthAnA AdhAra hatA.) mane manamAM AzA hatI ke vRddhAvasthAmAM tame amArI sAra-saMbhALa lezo. (na jANyuM jAnakI nAthe ke kAle savAre zuM thaze ?)'' 661 sAcuM ja kahyuM che ke, 'manuSya vicAre che kaMIka ane thAya che kaMIka anya ! (kudaratI Aphatone kAraNe) A pRthvI upara jyAM Aje verAna pradezo dekhAya che tyAM samaya jatAM lokono vasavATa paNa thaI zake che ane jyAM Aje khUba gIca vastI che tyAM bhaviSyamAM ujjaDa vana sarjAya che.' ... 552 " sulasAe valopAta karatAM kahyuM, "meM zuM vicAryuM hatuM ane mArA ghare zuM thayuM ? (putra vinAnuM ghara eTale ujjaDa dharatI. putra vinAnuM jIvana eTale vananI bheMkAra zAMti !) putra vinAnuM ghara kevuM ? putra vinA saMsAramAM zuM jIvavuM?'' 663 A. 664 A. ...663 satI sulasA eka sAthe batrIsa putro yamaloka pahoMcyAnA AghAtathI DusakAM bharI bharIne raDatAM rahyA, tyAre mahAmaMtrI abhayakumAra satI sulasA pAse AvyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, temaNe batrIsa kumAronI mAtA satI sulasAne sAMtvanA ApI, rudana karatAM aTakAvyAM. ...664 satI sulasA jevI A jagatamAM koI daDhadharma zrAvikA nathI. te zuddha samakitadhArI ane apAra zIlavaMta sannArI hatI. putronA akALa mRtyuthI mAtA zokAtura banI kalpAMta karatI hatI. tyAre temane samajAvavA mahAmaMtrI abhayakumAra AvyA. 665 129 ... 666 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ** 671 thira thaI koI rahaI nahI zari, vaida maraI rogI paNi maraI; maraI uDApaNahArA jeha, rovaNahAra maratA teha athira deha thira kohanI rahI, harI rAvaNa bali cAlyA valI; koya na pohatI pUrI Asa, jAtA dIsaI puruSa nirAsa >> 668 gayA kumara gajA saI sahI, kuNa rahesAI jagamAM sthira thaI; asyAM vacana kahaI abhayakumAra, sulasA kI jaI dharma vicAra jina dala vADuM paNi lahI, panaramo tIrthakara sahI; niramama nAmi tuM jinarAja, sulasA kheda na kIjaI Aja ..... 670 ekaso suta gaMdhArI peTi, marNA lahaI mana vAliuM neTi; sagara taNA suta sAThi hajAra, maraNa lahaI te ekaNi vAra paDayo bhumi mUrachAM gati thayo, Idra taNo te vArayo rahyo; e mAraga vahaI jaI ja sadIva, ghaNuM na jhUraI uttama jIva abhayakumAranI vANI suNI, vAta nivArI putra ja taNI; dharmadhyAna karaI suvasAya, RSabha kahaI pu ijaya thAya *** 673 artha - putranA avasAnathI bhAMgI paDelI sulasA zrAvikAne mahAmaMtrI abhayakumAre sAMtvanA ApatAM kahyuM, "mAtA tamArA putro rAjAnuM rakSaNa karatAM mRtyune bheTayA che. teo amara banI gayAM che. teo svargavAsI thayAM che. (tame to sujJa cho. vadhu zuM kahuM?) jinezvaradeva, cha khaMDanA adhipati evA cakravartI, baladeva(vAsudeva jevA triSaSTi zalAkA) puruSo paNa AyuSya khUTatAM A pRthvI choDI cAlyAM jAya che. . 666 mRtyulokamAM koI zAzvata rahetA nathI. A zarIra paNa nAzavaMta che. A jagatamAM roganA pArakhu evA vedo ane hakImo paNa mRtyu pAme che temaja rogIo paNa paraloka sidhAve che. mRtadehane upADanAra DAghuo temaja zabanI pAchaLa AkraMda karanArA svajano paNa yamaloke pahoMce che. dehano svabhAva ja asthira che. bhalA! deha kono zAzvata rahyo che? rAma, rAvaNa ane balirAjA jevA baLavAna puruSo AyuSya pUrNa thatAM A jagata choDI cAlyA gayA.(jeno janma che tenuM mRtyu nizcita che.) koInI amara rahevAnI AzA ahIM pUrNa thatI nathI. DAghuo zabane smazAne laI jAya che. tyAre mAnava nirAza banI jotAM rahe che. (te zuM karI zake?). keTalAya rAjA jevA rAjAo A duniyA choDI cAlyA gayA to kuMvaranuM zuM gajuM! (arthAt A jagatamAM devo, manuSyo, pazu-pakSIo, nArako sarva AyuSya pUrNa thatAM paraloke jAya che.) A mRtyulokamAM koNa sthira rahyuM che?'' abhayakumAre A pramANe jagatanI asthiratA, AyuSyanI kSaNabhaMguratA batAvI satI sulAsAne AzvAsana ApyuM. satI sulasAe cittane zAMta karyuM. je thavAnuM hatuM te thaI gayuM. bhAvibhAvane koNa mithyA karI zakyuM che?) satI sulasAe dharmadhyAnano vicAra karyo. ***669 For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 "he mAtA! tame AgAmI kALamAM jinadharma prApta karazo. tame utsarpiNI kALamAM paMdaramA tIrthaMkara tarIke jagatamAM vikhyAta thazo. tamAruM nAma "nirmama' jina haze. satI sulatA tame manamAM khedana karo...670 dhRtarASTranI patnI gAMdhArIne ekaso putro hatA. teo mahAbhAratanI laDAImAM mRtyu pAmyA tyAre gAMdhArIe potAnuM mana vALI jalIdhuM. sagara cakravartInA sATha hajAra putro eka sAthe mRtyu pAmyA...671 putronA avasAnanA samAcAra sAMbhaLI sagara cakravartI mUchita thaI dharatI para DhaLI paDayA. te samaye svargamAMthI devendra AvI cakravartIne sAMtvanA ApI hatI. jagatanA sarva prANIone mRtyunA paMthe javAnuM che tethI ja uttama jIvo kadI svajanonI pAchaLa kalpAMta, kheda ke jhUraNA karatA nathI. ...672 mahAmaMtrI abhayakumAranI saMsAranI vAstavikatA darzAvatI vANI sAMbhaLI satI sulasAe paNa putra mohano tyAga karyo. have satI sulasA dharmadhyAnamAM divaso pasAra karavA lAgyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke dharmadhyAna karavAthI puNyano saMcaya thAya che. (puNyanA saMcayathI pApa naSTa thAya che.) tethI te jIva sarvatra sanmAnita thAya che. ... 673 duhA H 73 puSyi sukha bahu bhogavaI, zreNika rAya sujANa; cilaNAni paraNyo sahI, abhaya budhi pramANa ... 674 abhayakumAra maMtrI thakI, cAlaI supari rAja; ciMtA nahI zreNikani, karato maMtrI kAja *.. 675 artha:- catura ane jJAnI zreNika mahArAjA puNyathI khUba sukho bhogavatA hatA. buddhinidhAna abhayakumAranI bhUharacanAthI mahArAjA zreNika celaNAne paraNyA. ...674 (otpAtika buddhinA savAmI evA) abhayakumAra jevA mahAmaMtrInI sahAyatAthI magadha dezanuM saMcAlana sucAru rIte cAlatuM hatuM. rAjyanuM dareka kArya maMtrI dvArA vyavasthita rIte thatuM hatuM tethI mahArAjA zreNika ciMtAmukta banyA hatA. ...675 DhALa : ra9 celaNAno dohada tripadIno e dezI. kAja karaI maMtrIsara tyAhiM, rAja karaI zreNika puramAMhiM; akara anyAya nahi, ho rAjana. Indra sarIkhu rAja karato, cilaNA syuM bahu neha dharato; kAma bhoga vilasaMto,ho rAtra mRganayaNIni mohanagArI, te pAmaI sasI vadanI nArI; pujayo devamurArI, ho rAtra ...678 **.676 ..677 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' 682 **684 685 puNyaI padamanI lahaI nAraya, ramajhama karatI ubhI bArI; karatI mukha manohArI, ho rAtra ...679 mukhi mIThIni darIsaNI gorI, cilaNA mana laI naranuM corI; neha cakavA cakorI, ho rAtra ..680 havuM cilaNAni AdhAno, bhaMDo dohalo meluM dhyAno; gayo dohano vAno, ho rA. ...681 eka dina zreNika daSTi thAya,hUbala deha cAlI na sakAya; ciMtAtura huu rAya, ho rA. dAsI piM pUchAvihuM rAja, kAM dubelaDI nArI Aja; kahyuM kareluM kAja, ho rA. 683 pUchaI dAsI premiM tyAMhi, atI dubalAM cilaNA de kAMya; Dohalo kavana manamAMhi, ho. rAtre kahaI cilaNA Dohalo ja asAre, "ragata maMza bhakhuM bharatAra' upano za kumAro, ho rAtra suNI vAtani dAsI valatI, zreNika Agali vAta karatI; tAhar aMza IjhaMtI, ho rAtre tava ciMtA nRpa huI apAro, vegiM teDayo abhayakumAro; bhAkhyo sahu adhikAro re, ho rAtra ...687 kumara kahaI ma karo ciMtAya, eha upAya karuM huM rAya; uThiyuM teAI ThAya, ho rA cilaNAni pAsiM besArI, sevaka eka pAlI laI sArI; kApaI maMza bhakhaI nArI, ho rAtra kapaTi zreNika karaI pokaro, vedana khamI na jAya apAro; purayo Dohalo apAro, ho rAtra artha :- rAjagRhI nagarImAM mahArAjA zreNika rAjya karatA hatA. temanI AjJA anusAra mahAmaMtrI abhayakumAra rAjyanuM kArya karatA hatA. temanA rAjyamAM sarvatra zAMti hatI. koine daMDa ke karavero bharavo paDato nahato. ...676 mahArAjA zreNika vargalokanA Indra mahArAjAnI jema kuzaLatApUrvaka rAjya karatA hatA. mahArAjA zreNikane celaNA rANI pratye pragADha anurAga hato. (temane paTarANI banAvI hatI.) dogaMdaka devonI jema sukho bhogavatAM samaya pasAra karavA lAgyAM. *..677 * 686 *** 688 *** 689 For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 celaNA rANI navayuvatI hatA. temanuM sauMdarya adbhuta hatuM. mRganA nayana jevI tenI jhINI ane vizALa AMkho hatI. temanI saumya ane pUrNimAnA caMdra jevI goLa mukhAkRti hatI. (sugaThita aMgopAMga. jANe ratino avatAra joI lo!) celaNA rANIe pUrve A sRSTinA sarjaka evA viSNu bhagavAnanI upAsanA karI haze tethI deve temane apAra sauMdarya bakyuM hatuM. ...678 mahArAjA zreNikane pracura puNyanA udayathI AvI padminI jevI mahArANI maLI hatI. celaNA rANI gajagAminInI cAle, jhAMjharanA rUmajhUma nAde maMda maMda hasatAM, manohara mRkhAkRti sAthe mahArAjA zreNikanA mahele AvyA. celaNA rANInuM nirdoSa hasatuM mukhaDuM ane gauravarNa jevuM deha sauMdarya koI paNa puruSane AkarSita kare tevuM hatuM. mahArAjA zreNika ane celaNArANIne cakravAka ane cakravAkI jevo paraspara atUTa prema hato.. 680 celaNA rANI sagarbhA banyA. temane (trIje mahIne) vicitra dohada utpana thayo tethI rANInAM manamAM dhRNAjanaka vicAro AvavAM lAgyAM. (teo udAsIna rahevA lAgyAM) temanA zarIranuM saudarya naSTa thayuM.(kamaLa jevA mukha para kAlimA chavAI gaI. AMkhonuM teja lupta thayuM. zarIra kuza banyuM.) ...681 ekavAra mahArAjA zreNikanI daSTi calaNA rANI para paDI. rANInuM zarIra atyaMta durbaLa banyuM hatuM. (te cAlI paNa zakatAM na hatAM) mahArAjA zreNika ciMtita thayA.(mahArAjA zreNike jyAre kAraNa pUchyuM tyAre rANIe "kahevAya nahIM ane sahevAya nahIM evI sthiti hovAthI vAtane TALI dIdhI.) ..682 mahArAjA zreNike rANInI aMgata paricArikAne bolAvI pUchyuM, "tamArI rANInuM zarIra durbaLa kema banyuM che? temanI tabIyata nAjuka kema che? temane kayuM kArya karavuM che?" ...683 paricArikA tarata ja calaNA rANI pAse AvI. teNe atyaMta premathI pUchayuM, "calaNAdevI! tame atyaMta nAjuka-durbaLa zAmATe dekhAva cho? tamArA manamAM koI dohada utpanna thayo che? tame kema kaMI kahetA nathI?" ..684 celaNA rANIe kahyuM, "(jaina kuLamAM janmI, ahiMsA ane dayAnA saMskAro gaLathUthImAMthI maLyA. dharmanA pavitra vAtAvaraNamAM moTI thaI, chatAM mane apavitra ane dhRNAjanaka vicAro Ave che. rAkSasI vRttivALA vicAro mane mUMjhave che) patinA kalejAnuM lohI ane mAMsa khAvAno duSTa ane asAra dohada utpana thayo che. sakhI! mArI kukSimAM pitAno zatru hoya tevo garbha utpana thayo che." ...685 celaNA rANInI vAta sAMbhaLI paricArikA tarata ja mahArAjA zreNika pAse AvI. teNe mahArAjAne kahyuM, "mahArANIne tamAruM kALajAnuM mAMsa khAvAnI IcchA utpana thaI che." ... 686 celaNA rANIno vicitra dohada pUrNa thavAnI azakyatAnI ciMtAthI mahArAjA udAsa banyA. (dararojanA niyama anusAra abhayakumAra pitAjIne praNAma karavA rAjasabhAmAM AvyA. pitAjInI akathya vedanAne vinIta ane prAjJa putra samajI gayo. pitAjIne manovyathAnuM kAraNa pUchyuM. mahArAjAe celaNA (1) calaNA rANIno dohada - zreNika rAjAnA kALajAnuM mAsa tavA upara zekI, telamAM taLI ke agnimAM zekIne dArU sAthe svAda letI ane paraspara sakhIone ApI pote khAya. (zrI nirayAvalikA sUtra - varga-1, a.1, sU.14, pR.17/18). For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' rANInA dohadanI vAta karI - zrI niriyAvalikA sUtra anusAra.) temaNe tarata mahAmaMtrI abhayakumArane bolAvI dohadanI sarva vAta kahI. ...687 pitAjInI vikaTa vAta sAMbhaLIne abhayakumAre AzvAsana ApatAM kahyuM, "pitAjI! Apa bilakula ciMtA na karazo. calaNA mAtAno dohada pUrNa karavA huM zIgha koI upAya karuM chuM. abhayakumAra tarata ja tyAMthI UThyA." ...688 '(abhayakumAre buddhipUrvakanI vyavasthita yojanA racI.) abhayakumAre eka aMdhArA oraDAmAM mahArAjAne zayyA para suvaDAvyA. celaNA rANIne bAjumAM besADyA. sevaka eka phaLonI pAlI laI beTho. (guptacaro dvArA jaMgalamAMthI mAMsa jevA varNanA phaLo maMgAvyA.) phaLo sudhAryA ane rAjAnI chAtI para mUkyAM. A phaLo rasadAra hatA. gupta mANasoe charIthI phaLonA TukaDA kApIne mahArANIne ApyA. rANIne mahArAjAnA kALajAnuM mAMsa ane lohI khAdhuM hoya tevI tRpti thaI. jema jema phaLonA TukaDA thatA gayA tema tema mahArAjAe jora jorathI khoTI bUmo pADatAM kahyuM, mane asahya vedanA thAya che. mane choDI do." mahArAjA jema jema vadhu AkraMda karatA tema tema celaNArANI khuza thatAM. A rIte AgavI buddhithI abhayakumAre durlabha dohadanI pUrti karI. ...690 rAjakumAra koNikano janma nava mahinA naI dADhAsAto, jAtaI jAyo kumara vikhyAto; tAma vicAraI mAto, ho rAtra udara thakI dukha dAI jeho, DhuM sukha desaI nRpani ho; asyuM kasyo saneha, ho rAtre Apyo dAsIni mani bhAvi, e pApI ni nAkhI AvI, pAcho ghari mama lAviM, ho rA. leI dAsI cAlI vanamAMhi, mukyo aspoka vananI cha hiM ko e na dekhaI tyAMhi, ho rAtra *.. 694 ghasamasati ceTI gaI vAri, zreNiki strI dIThI tyAra; teDI vegi ti vAri, ho rA. *.695 kahaI dAsI tuM gaI thi kihAMI, sAcuM bolI abalA tihAMI; suta mukyo vanamAhiM, ho rAva *** 696 (1)abhayakumAre vizvAsu mANaso dvArA kasAIkhAnethI tAjuM raktamaya mAMsa ane bastipuTaka maMgAvyA. zreNikarAjAne ekAMtamAM zayyA upara sIdhA suvaDAvI temanA udara para raktamaya mAMsanA TukaDA rAkhyA. tene bastipuTakathI DhAMkI dIdhA. rANIne uparanA mALamAM evA sthAne rAkhyA jethI te dRzyane joI zake. kAtarathI zreNika rAjAnA peTa para rAkheluM mAMsa kApI rANIne ApyuM. tyAre zreNika rAjA mUrzita thavAno khoTo dekhAva karavA lAgyA. (zrI nirayAvalikA sUtra, varga-1, a.1, sU.rara, pR.23) For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 *** 698 699 * 70ra *** 703 suNi vAta bhUpatiu jAya, azokatarU tali Avyo rAya; lIdho suta teNo kAya, ho rAtra 697 caMdra biMba sarIkho suta jeho, ANI cilaNAni te deho; bhUMDI kAM nAkhe ho, ho rA lulo TuTo ni sugAlo, ko na iMDaI potAno bAlo; asivuM kahaI bhUpAlo, ho rA. kahaI cilaNA suNi mahArA kaMto, udara thakI dukhadAyI atyaMto; cuM sukha aMti disaMto, ho rAtra 700 mujha bharatAra taNo je vayarI, nAkhyo rUDo tehana meharI; lAvyA zAhani pherI, ho rAtra ... 701 tava bolyo zreNika bhUpAlo, vaMza vadhAraNa hosaI bAlo; uchere thaI kRpAlo ho rANI prIunA vacana thakI AdaratI, ahIni dUdha pAvuM mani dharatI; sutanI sAra karatI ho mAtA azoka vRSa talaI nAkhyo jAyo, azokacaMda tava dIdhuM nAma; vadhaI kumara guNa grAmo ... 704 kurakaTa aMgulI karaDI jAya, teNei nAma koNI paNi thAya; dekhI rIjhaI rAya, ho. ... 705 valI cilaNA suta janamyA doya, hala vihala tenA nAma ja joya; RSabha saMbaMdha e ho ... 706 artha :- savA nava mAse celaNA rANIe eka putrane janma Apyo. putrane joI rANIe vicAryuM, 'utpana thatAM ja A putranAM lakSaNo pragaTa thayAM che. bhaviSyamAM A bALaka pitAnA prANano vadha karanAra tarIke vikhyAta thaze. ... 691 jene garbhamAM AvatAM ja pitAnA kalejAnuM mAMsa khAvAnI abhilASA thaI te moTo thaIne pitAne zuM sukha Apaze? (sarpane kadI dUdha na pIvaDAvAya) kuputra pratye kevo sneha?' mahArANIe hRdayane kaThaNa banAvI bALakane potAnI khAsa paricArikAnA hAthamAM soMpyo. mahArANIe kahyuM, "dAsI ! A pApIne tuM vanamAM azoka vRkSanI chAyA (ukaraDe) mUkI Ava. tuM tene bALaka samajI pAchI ghare nahIM lAvatI." ..693 dAsI nAnakaDA bALakane chupAvatI, jhaDapathI vana tarapha cAlI. teNe bALakane azokavRkSanI chAyAmAM koIna jue tema mUkyo.(dAsI jhaDapathI mahelamAM pAchI pharI). ...694 ***692 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' dAsI doDatI doDatI cora najare mahelamAM pravezI. mahArAjA zreNike dAsIne joI. temanI catura najarathI kAMI ajANyuM na rahyuM. (kaMIka rahasya che) evuM jANI temaNe dAsIne tarata ja bolAvI. ....65 mahArAjAe (ugra svaramAM) kahyuM, "dAsI! tuM kyAM gaI hatI?'' dAsIe (bhayathI kaMpatA) rAjAne satya batAvatAM kahyuM, "mahArANInA kahevAthI meM bALakane jaMgalamAM azokavRkSanI nIce mUkyo che." ... 696 dAsInI vAta sAMbhaLI mahArAjA zreNikanuM pitRhRdaya dravI uThyuM. mahArAjA vana tarapha doDavA. teo azokavRkSanI nIce AvyA. rAjAe potAnA putrane upADI hRdaya saraso cAMpyo. mahArAjA zreNika caMdranA biMba jevA tejasvI putrane joI rahyA. (putrane joI pitAnA hRdayamAM sAgara jevo vahAla UbharAyo.) teo putrane ghare lAvyA. temaNe celaNA rANIne putra soMpI Thapako ApatAM kahyuM, "nirdayI! AvA phUla jevA komaLa bALakane vanamAM kema mUkAvyo? ...698 devI! tame kevI janetA cho? bALaka bhale lUlo, laMgaDo, kadarUpo ke vAMkA aMga vALo hoya to paNa koI janetA potAnA bALakane tyajI detI nathI." ...699 celaNAM rANIe kahyuM, "nAtha! tame sAMbhaLo, mane bALaka priya che, paraMtu A bALaka garbhamAM Avyo tyArathI tamArA mATe atyaMta duHkhadAyI banyo che.(jo atyArathI A sthiti che to) te bhaviSyamAM zuM sukha Apaze? .. 700 je mArA prANanAthano vairI hoya tenA upara kevI mahera karavI? tene to dUra karavo ja yogya che. tame tene pAcho mahelamAM zA mATe lAvyA?' ... 701 mahArAjA zreNike kahyuM, "devI! A bALakathI ApaNI vaMzavRddhi thaze.(A ApaNuM prathama bALaka che. te kuladIpaka che.) rANI !tame tenuM vAtsalyapUrvaka poSaNa karI teno uchera karo." ... 702 patinI AjJAthI, temanA vacana anusAra celaNA rANIe putranuM lAlana pAlana karyuM paraMtu rANInA manamAM satata vicAra AvatAM ke, "sarpane dUdha pIvaDAvI mAruM ja ahIta karuM chuM.' ... 703 A bALakane dAsIe azokavRkSanI nIce mUkyo hato tethI te bALakanuM nAmakaraNa "azokacaMda paDayuM. nagarajano tejasvI bALakane joI tenI prazaMsA karavA lAgyA. .. 704 azokavRkSanI nIce mUkelA navajAta zizunI AMgaLIne kUkaDAe cAMca mArI karaDI khAdhI tethI (dhUla krIDA karanArA bALakoe) tenuM nAma "koNi (koNika | kuNika) paNa paDayuM. A bALakane joI mahArAjA zreNika atyaMta khuza thayA. .. 705 tyAra pachI samaya jatAM celaNA rANIe hala-vihala nAmanA be putrone janma Apyo. kavi RSabhadAsa kahe che ke te koNikanA sagA bhAIo hatA. .. 706 duhA : 38 ehasaMbaMdha koNI taNo, Agaliavara kathAya; abhayakumAra budhiM karI, sukha bhogavato rAya *** 707 For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 artha:- hala-vihala kumAra ane koNikakumAra vacce sagA bhAIono saMbaMdha hato. have pachI AgaLa bIjI avAMtara kathA kahuM chuM. mahAmaMtrI abhayakumAranI buddhimattA vaDe mahArAjA zreNika saMsAranA sarvotkRSTa sukho bhogavatA hatA. *** 707 DhALaH 30 anAthI muni caritra - samyakatvanI prApti bolAI re kamalAvatI e dezI. rAga : goDI. rAya rahevADI saMcarayo, haya gaya ratha nahI pAra; caMpAvanamAMhi AvatAM, tihAM dITho ho eka munivara sAra * 708 pUchaI re nara narapati, nara azo re tAharo veza; tuma ApuM re prathavi deza, navi kIjaI re kAyakleza tuM nAhano re nara yovana veza, pUchaI re narapati.... AMcalI dekhI zreNika harakhato, aho rUpa apAra; aho nava yauvana muni varu, nRpa bhAkhaI ho koI sura avatAra ... 709 pUra aho khimA niralobhatA, nahi muni mAyA mAna; aho vacarAga Atama vazo, aho dharatA ho muni niramala dhyAna ... 710 pU. azva thakI nRpa utaraI, dII paradakhyaNA tyAMhiM; vAMdI pUchaI sAdhanaI, asaMbhama ho mujha mana mAhi ... 711 pU0 rUpa yauvana guNa Agalo, jehavo bhadraka nAga; prathama vaya dhana zrI tajI, kima pAmyo ho tuM vayarAga tava munivara mukhi bolIuM, nAtha nahI mujha Aja; magadhAdhipa valatuM kahaI, nAtha huM tumaho ApuM prathavIrAja ... 713 pU0 nAtha nahI nRpa tujha siri, kima hoIza ama nAtha; nRpa kahaI huM prathavI dhaNI, kama bhAkhaI ho mujhaniM ja anAtha ... 714 pU0 dharma na pAmyo jina taNo, pAmI navi pAleha; gaja ratha dhana strI pura valI, naragiM jAtAM ho na rAkhaI teha ... 715 pU0 parabhAvi jAtAM to koI nahI sAtha, teNaI kAraNi ho ceto nAtha; zreya AdarI ho nRpa thayo sanAtha, bhAkhaI re muo... AMcalI haya gaya ratha strI mujha bahu, teNei na thayo huM nAtha kosaMbI nagarI vasuM, nRpa sAMbhali hi te avadAta *** 716 bhAva 712 pU (1) anAthI muni caritra - zrI uttarAdhyayana sUtra bhA.1, a.20, pR.413 thI 436. For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 kavi traDhaSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ... 717 bhA. ... 718 bhAva ... 719 bhAva ... 720 bhAva ... 721 bhAva *** 722 bhAva ... 72 bhA03 prathama vayaroga upano, vedana khamI na jAya, bhUkha gaI trasa vIsarI, velI nAvI ho nayaNe nidrAya uSadha bheSadha bahu karaI, maMtri roga na jAta; kari samAdhi bahu dhana dauM, ema bhAkhaI ho dhana saMcaI tAta jananI mujha jAI rahI, jehani prema apAra, huM trADuM dukha te dharaI, navi letI ho vedanA ja lagAra bhrAta sagAM saghalAM sUI,bhaginI ni bahu prema; kahaI tuma dukha Avyo ama, paNi jAya ho nRpa dukha kema mujha sukhi sukha ane nAri ti, mujha dukhiM dukha hoya; ana pAna pupha pariharaI, jala vahetAM ho nayaNAM doya hAtha haII ghaNuM pheravaI, na laI dukha lagAra; tava mana mAhiM cItavIuM, huM ekalo ho kehano parivAra pApa karama jIviM karayAM, jIva bhogava saI Apa; vihacI na lII ko valI, sAmuM jotAM ho jananI bApa dharma vinA dhaMdha ja sahu, gharmi sahu saMyoga; mani ciMtyuM parama Adar, jo jAya re mujha dehano roga zubha dhyAni gaI vedanA, lIdhI nava dIkSAya; lAkha corAsI yoninA, jIva tehanI to huM karUM rakSAya mRSA na mukhyathI ucaruM, adata nahI strI bhoga; parIgraha nIzi bhojana nahI, bIjA muMkyA ho saghalAM sayoga dhyAna dharUM arIhaMtanuM, mugati taNo bhajanAra; sAdhano paMtha miM Adarayo, mAraga vIri ho kahyo je sArA sAdhu kathA zravaNe suNI, pAmyo samakita sAra; zreNika zreya anumodato, prasaMsaI ho sAdhani vAraMvAra zreNika sIsa namAvato, suNi tuM uttama sAdha; pUchI dhyAna jhaMDAvIuM, muni khama je ho aparAdha nAtha sakala tuM jaMtuno, iMDika thaIa nizaMka; kAma bhoga viSa zala samA, kima ThaMDaI ho mujha jehavA raMka vAMdI pUjI guNa stavI, valIuM zreNika rAya; nArI putraniM bhAta sivuM, valI lAgo ho jaI munivara pAra ... 724 bhAi 725 bhA. .. 726 bhAi ... 727 bhA. *. 728 bhAva ... 729 bhAva ... 730 bhA. ... 731 bhA. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 te munivara mugatI giyo, samajhAvyo nRpa dharma; zrI jina kahaI zreNikanAM, paDyA pAtalA ho pUrava karma ... 732 bhAva uttarAdhayani valI vIsamaI, bhAkhI eha kathAya; RSabha kahaI saMbhAratA, pApa pUrava re saghalAM jAya ... 733 bhAve artha :- magadha nareza zreNika ekavAra udyAnamAM pharavA nIkaLyA. temanI sAthe apAra hAthI, ghoDA ratha hatAM. teo pharatAM pharatAM naMdanavana samAna caMpAvanamAM (athavA maMDikukSi udyAnamAM AvyA. tyAM temaNe eka vRkSanI nIce (samAdhivaMta, sukumAra temaja saMyamI) zramaNane joyA. ... 708 mahArAjAe munine hAtha joDI pUchyuM, "he Arya! (Apa taruNa cho. A uMmaramAM zramaNa dharma pAlana karavA kema tatpara thayA cho?) Avo tamAro veza? taruNa uMmaramAM sAdhupaNuM zA mATe? huM tamane A pRthvInuM rAjya ApIza. he saMyata ! (pariSado ane upasargone sahana karI) A sukumAra kAyAne kaSTa na Apo. tame haju yuvAnInA UMbare paga mUkyo che, tyAM ATalI nAnI vayamAM pravajita kema thayA cho? mahArAjA zreNika munivarane joI khUba harakhAyA. temanAM mukhamAMthI udgAro nIkaLyA. aho! ApanuM rUpa amApa che. aho! Apa yuvAna cho. Apa koI devanA avatAra lAgo cho. ... 709 aho munivara ! kevI ApanI kSamA ane nirlobhatA che. ApanAmAM mAyA ke ahaMkAra nathI. aho! zuM Apano jJAna garbhita vairAgya che ! zuM Apa Atma niyaMtraNa, nirmaLa dhyAna dharo cho!'' ... 710 (munivaranA bAhya ane AMtarika guNothI prabhAvita banelA) magadha nareza zreNika azva uparathI nIce utaryA. temaNe munivarane pradakSiNA karI, vaMdana karyA. temaNe UbhA rahI munivarane pUchyuM, "he munivara ! mArA manamAM Azcarya thAya che, tenuM samAdhAna karo." ... 711 rAjAe praznAvalInI zarUAta karI, "jevI rIte maNidhara nAga svarUpavAna hoya che, tema ApanuM rUpa, yovana ane guNa zreSTha che, chatAM Ape yuvAna avasthAmAM gRhasthAzrama (strI ane saMpatti)no tyAga zA mATe karyo che? Apane vairAgya utpana thavAnuM kAraNa zuM?' ... 712 munivare uttara Apyo, "mahArAja mAre mAthe koI nAtha na hato arthAt huM anAtha hato!' A sAMbhaLI mahArAjA zreNika hasI paDyA. teo bolyA, "he bhadaMta! zuM Apane koI nAtha na maLyA? to huM nAtha thavA taiyAra chuM. he saMyatamuni! huM tamane pRthvInuM rAjya ApI nAtha banAvIza." munie gaMbhIra banI kahyuM, "he pRthvIpati nareza! tamArA potAnA mAthe ja nAtha nathI, tame svayaM anAtha cho. je pote anAtha hoya te bIjAnA nAtha kevI rIte thaI zake?" rAjAe atyaMta navAI pAmatAM kahyuM, "he munivara! (tame bhUla karI rahyA cho) huM magadhezvara A pRthvIno adhipati chuM, chatAM tame mane kema anAtha kahI rahyA cho?'' ... 714 (sanAtha ane anAthano marma samajAvatAM) munivare kahyuM, "he mahArAja! anaMta saMsAramAM paribhramaNa karatAM jinadharma maLavo durlabha che. jinadharma maLyA pachI jinadharmanuM vidhivat pAlana karato nathI te ... 713 For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' anAtha che. he rAjan ! hAthI, ghoDA, ratha, dhana aMtaHpura, nagara Adi sattA ane saMpattino bhogavaTo tamane narakamAM jatAM nahIM rokI zake.''(kSamA, nilobhatA Adi AMtarika vaibhava mokSapurImAM laI jaze. AMtarika vaibhavanI zreSThatA e sanAthatA che.) 140 ... 715 he magadhezvara ! tame anAtha cho. parabhavamAM durgatimAM jatAM tamane bAhya saMpattinI zreSThatA nahIM rokI zake. mahArAja! mArA AtmAnA kalyANa mATe meM saMyamano svIkAra karyo tethI huM sanAtha thayo. mArI pAse puSkaLa saMpatti hatI. hAthI, ghoDA, ratha ane suMdara aMtaHpura hatuM. tenAthI huM sanAtha na banyo. huM kauzAMbI nagarIno rahevAsI hato. rAjan ! (jIva kevI rIte anAtha bane che.) te vRttAMta tame sAMbhaLo. ... 716 'taruNa avasthAmAM mane ekAeka AMkhanI pIDA utpanna thaI. mane khUba baLatarA thatI hatI. asahya vedanAthI huM parezAna hato.(IndranA vajra prahAra jevI bhayaMkara vedanA mArI kammara, chAtI ane mAthAne pIDita karatI hatI) asahya pIDAnA kAraNe huM bhUkha-tarasa bhUlI gayo. mArI rAtrinA samaye nayano uparathI nidrA paNa uDI gaI. 717 (mArA IlAja mATe pAraMgata AyurvedAcAryo, mAMtriko, tAMtriko, bhuvAo bolAvyA) cikitsakoe mane duHkha mukta karavA aneka upAyo karyA. aneka maMtroccAra ane jaDIbuTTIonAM sevana karyA pachI paNa mAro roga dUra na thayo.(e mArI anAthatA hatI) pitAjIe cikitsakone kahyuM, "mArA putrane duHkha mukta karI samAdhi Apo. huM tamane sarva saMpatti ApavA taiyAra chuM.'' (teo duHkhamukta na karI zakyA te mArI anAthatA hatI.) ...718 mArI mAtA zokAtura banI mane joI rahI. tene mArA upara apAra prema hato. huM eka cIsa pADuM to teno jIva dravI uThato. te khUba du:khI hovA chatAM mArI vedanA saheja paNa AochI na karI zakI. (e mArI anAthatA hatI.) ... 719 mArA pratye anurAga dharAvatA mArA bAMdhavo ane svajano mArI dazA joI raDI paDatA. mArI pratye vAtsalya dharAvanAra mArI baheno kahetI, ''vIrA ! tAruM duHkha amane maLe, paNa tuM svastha thaI jA. rAjan ! A duHkha koI dUra na karI zakyuM.( A mArI anAthatA hatI). ... 720 mArA sukhe sukhI ane mArA duHkhe duHkhI evI mArA pratye anurAga dharAvatI mArI pativratA patnI anna, pAna, sugaMdhita puSpamAlA Adi vilepananuM sevana karatI nahIM. tenI AMkhomAMthI satata AMsuonI dhArA vahetI hatI. ... 721 te mArAthI kSaNavAra paNa aLagI na thatI. te mArI chAtI upara hAtha pheravI mane zAtA upajAvavAno prayatna karatI paraMtu te mArI pIDA na laI zakI.(A mArI anAthatA hatI) cAre bAjuthI asahAyatA anubhavatAM meM vicAra karyo,' mAro bahoLo parivAra hovA chatAM huM ekalo ?' . 722 mArA AtmAe anaMta saMsAramAM je pApa karma karyAM che. te mArA jIve ekalAe ja bhogavavA paDaze. AvI vedanAo jIve anaMtIvAra anubhavI che. A vedanAmAM koI bhAga paDAvI na zake. mAbApa paNa (asahya vedanAne) mArI sAme joI rahyAM. ... 723 ... For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 dharma vinA badhuM baMddha che. dharmathI ja zubha saMyogo prApta thAya che. tyAre mArA manamAM eka kuraNA thaI, A tIvra vedanAmAMthI jo ekavAra chUTakAro thAya to huM saMyama dharma grahaNa karuM." ... 724 he narapati! zubha dhyAnanuM ciMtana karatAM(huM sUI gayo, mArI tIvra vedanA kSINa thatI gaI. huM nIrogI banyo.(bIje divase prAtaHkALe) meM aNagAra dharma aMgIkAra karyo. huM muni banyo. huM coryAzI lAkha jIvAyoninA jIvono rakSaNahAra banyo.(A mArI sanAthatA hatI). ... 725 huM asatya bolato nathI. huM adatta vastu grahaNa karato nathI. huM strI saMga ane bhogono parihAraka chuM. huM parigrahano temaja rAtribhojanano tyAgI chuM. bIjA aneka saMyogo je mArA AtmAnA vighAtaka che, teno meM tyAga karyo che. ... 726 huM (maMtra-taMtra vidyA vaDe AzravanA dvAronuM sevana varjI) arihaMta paramAtmAnuM ja dhyAna karuM chuM. cAritrAcAranA guNothI yukta arihaMtano mArga sarvottama, zAzvata ane mokSa prApta karAvanAra che. he rAjanuM! sanAtha thavA mATe meM aNagAra dharma apanAvyo che. A nigraMtha pravacananA saMsthApaka prabhu mahAvIra che.... 727 (mahArAjAne anAthatA ane sanAthatAnuM rahasya samajAyuM.) temaNe munivaranI vANI zravaNa karI mithyAtva choDI samakita AdaryuM. (AtmA svayaM duHkhonA kartA-vikartA che. satyavRttimAM sthita AtmA potAno mitra che, duSpavRttimAM sthita AtmA potAno zatru che.) teo anAthI muninI yathArtha saMyama paricaryAnI anumodanA karI vAraMvAra prazaMsA karatA rahyA. .. 728 temaNe kahyuM, "maharSi! tame sAcA saMta cho. meM Apane prazno pUchI ApanA dhyAnamAM vikSepa karyo che, te sarva pApone Apa kSamA karajo. ... 729 he munivara! tame jagatanA sarva prANIonA rakSaNahAra cho. tame niHzaMka thaI saMsArano tyAga karyo che. kAmabhoga viSa ane zalya tulya che. tene mArA jevo nirbaLa kaI rIte choDI zakaze?" ... 730 mahArAjA zreNika anAthI munine pradakSiNA karI, mastaka namAvI, vaMdana karI, temanI guNa stavanA karI pAchA potAnA sthAne AvyA. mahArANI temaja temanA putro hala-vihalAdi rAjakumAroe anAthI munine caraNa sparza karI namaskAra karyA. ... 731 anAthI muni zuddha saMyamanuM pAlana karI kALakrame sarva karmano kSaya karI muktizilAe pahoMcyA. temaNe mahArAjA zreNikane sAco dharma samajAvyo. jinezvara bhagavaMte kahyuM ke "mahArAjA zreNikanAM pUrvakRta saMcita ghaNAM karmo kSINa thayAM." ... 732 zrI uttarAdhyayana sUtranA 20 adhyayanamAM paramAtmA mahAvIra svAmI dvArA A kathA kahevAI che. A kathAnuM zravaNa karatAM pUrvakRta pApa karmono kSaya thAya che. evuM kavi RSabhadAsa kahe che. . 733 duhA : 39 narapati samakita pAmIuM, traNa varga sAha; akara anyAya baMdhana nahI, nIja parajA pAleha ... 734 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ... 735 *** 737 ... 738 .. 739 **. 74o artha - mahArAjA zreNike samakita prApta karyuM. temaNe saMsAra parita banAvI svarga, mRtyu ane pAtALa loka para vijaya prApta karyo. temanA rAjyamAM parama zAMti hatI. prajAjano para Akaro karavero ane daMDa na hatA. temanA zAsanamAM prajA khUba sukhI hatI. teo prajAnuM putranI jema jatana karatA hatA. ... 734 copAIH 1ra zAlibhadra caritra pAlaI sAdhani zreNika rAya, dasaI eka ghaDI AlaI ghAya; baMdhana phUli nahI nara koya, kara pIDA vivAhiM hoya galApAza na pAsaI cora, kuMbha kaMThi kAminI naI dora; mAri zabda disaI sogaThaI, daMDa bhalo nRpa chatri ghaTaI pATu prahAra vAraI mahArAjA, zrAva suMpaTa cAMpaI vararAja; na karaI nara ko karanI coTi, sImaMta kAya zrI moDhaI ghoTi cApI na dII baladani Ari, huM saI nAka vIMdhAvaI nAri; navi jhAlaI nRpa niradhAra, cUDA kAji karagrahaI maNiAra asiMuM rAja zreNikanuM sAra, vasaI loka jihAM varaNa aDhAra; vaDAI bhava saI nara tyAMhi, goyabhadra sarIkhA nara jyAMhi sAlibhadra sarakhA nara rahaI, batrIsa nAri AjJA siri vahaI; deva taNAM sukha vilasaI tahI, asyA bhoga narapatini nahI eka divasa paradesI tyAMhi, ratnakaMbala lAvyo pura mAMhi; rAja bhuvani dekhADaI jaI, mUla savA lAkha bhAkhaI sahI rAya kahaI navi jAya lIuM, savA lAkha kAMI huM na diuM; valyo nirAsa thaI te jasiM purajana siMkhyA detA tasiM jA tuM sAlibhadra gharI sahI, ratnakaMbala lesaI gaye gahI; suNi vacana Avyo nara tyAMhi, sAlibhadra ghara suMdara yAMhi kahaI vaNika ko chaI ahI, nagaranAtha to dIsaI dukhI; loki mokalyo mujhani ahIM, ratnakaMbala lesyo ke nahI kahaI subhadrA mana ulAsi, ratnakaMbala ketAM tuma pAsi; vaNika kahaI kihAM lesyo eka, je pUcho cho tuma aneka ... 746 ratnakaMbala mujha sola amUla, savA lAkha kaI evuM mUla; bolI mAta na aTakaI dAmi, sola ratna mujha nAvaI kAmi *** 741 ... 742 *** 743 * 744 *** 745 * 747 (1) zAlibhadra caritra : kathAkoSa prakaraNa, kathA naM. 10, pR. 154 thI 181. For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 .. 748 * 749 ... 750 * 751 ... 752 * 753 ... 754 batrIsa rana hoya to lauM, batrIsa bahuni viMhiMcI dIuM tAharAM sola lIluM te vatI, Avyo harakha dharI tuM atI vIsa lAkha sovana deI karI, rana sola lIdhA mani dhari; khaMDa doya karI karI dIA, tana lUhI vahUI nAkhI aciraja pAmyo vecaNahAra, dhina dhina sAlibhadra avatAra; ratnakaMbala Ima nAkhI dIA, nagaranA eka navi laI zreNika gharI cilaNA rUesa, bolAvI navaI bolaI tea; jAuM paraha tuma kasyo viveka, ratnakaMbala navi lIdhuM eka jANi zreNika teNIvAra, vegi teDaDyo abhayakumAra; ratnakaMbala joII ghari nAra, juu vecAyA keNaI ThAri ratnakaMbalano jANI kAma, sAlibhadra ghari Avyo tAma; kumara subhadrA pAsiM mAgi, ratnakaMbala Apo mUla lAgi kahaI subhadrA ma karIsa rIsa, phADI sola karayAM batrIsa vahuI tanuM luchI nAkhI, huA cira mAlina jAya dI kupa mAMhi nara juI jasiM, bharayo giriNI dITho tasiM; pUchiuM bhUSaNa kizAM visAla, kahaI subhadrA sahu niramAla vastra bhUSaNa bahuM paheramAM Aja, nAkhaI kAli nahI tehanuM kAja; abhaya kumAra mani harakhyo ghaNuM, kahyuM sukha nara devaha taNuM AvI tAta kiM bhAkhI vAta, ratnakaMbala niramAli ja thAta; niti bhUSaNa nAkhI daI yAMhiM, ratnakaMbala nAkhyAM temAMhi agirija pAmyo zreNika rAya, ghara jovA huI IchAya; abhayakumAra bhAkhaI jaI tahI, zreNika tAta padhAraI ahI sabala sajAI kIdhI ghaNI, Avyo tihAM rAjagRhI dhaNI; sAta poli mukini gayo, maMdiramAM jaI ubho rahyo rUpA taNI bAMdhI pIThikA, joI AghA cAlyA tihAM thakA; kanaka bhomi dekhaI bhUpati, ArIsaI bhItyo zobhatI Agali cAlyo zreNika rAya, DhAlyo kAca achaI jeNaI ThAya; zreNika vastra ughorAM karaI, manamAM jalanI zaMkA dharaI abhayakumAra nAkhaI mudrikA, dhaNadhaNATa uThaI tihAM thakAM; zreNika tAta khusI siMhA thAya. siMghAsaNi jaI beTho rAya *...755 756 *** 757 *** 758 759 * 760 *** 761 * 762 For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *** 763 *** 764 **. 765 *** 767 *** 768 aneka mihiMtA dekhI karI zreNika rAjA pUchaI pharI; sAlibhadra ehamAM kuNa hoya, kahaI mAtA ehamAM nahI koya vegi subhadrA teDaNi gaI, sapta bhomi te AvI sahI; sAlibhadrani kahaI utaro, zreNika ahIA kaNi Avyo khare zreNika bharo vakhAri jaI, lAbha jaI tava veco sahI; mAya kahaI syuM bolaI bAla, ghari Avyo zreNika bhUpAla utarayo sAlibhadra teNi vAra, mugaTa kuMDala motIno hAra; jAyuM kalpadruma e phalyo, deva rUpa zreNika ni malyo dekhI harakhAI nara bhUpAlama huMphi Akalo hoya sukumAla; zreNika kahaI tume jAu ThAmi, vasaI rana amAraI gAmi zreNika vakhANI pAchA pharaI, sAlibhadra tava strI pariharaI; eha vayaroganuM kAraNa joya, mujha mastaki valI rAjA hoya adhama jIva havaDAM ke tAya, caDhaI rAzabhani ghodA khAya; janma daridrI dAsa pArakA, noI ubhagA nara siMhA thakA sAlibhadra uttama saMsAri, chaMDaI nitya akekI nAri; eka dina sira saMcAraI tela, dhanA mastaki huI jala reli pUchaI puruSa pharI teNI vAra, kavaNa dUSiM sUI ghara nAri; kahaI abalA mujha baMdhava jeha, nAri ekaekI cheDaI teha dhano kahaI hajI na karaI tyAga, hajI na vasIuM sudha vayarAga; vilaMba kasyo jo cheTe chAMDavuM, e to DaMbakapaNuM mAMDavuM nAri kahaI nara raNanI vAta, lAgaI rasa kahaItAM avadAta; AdaratAM te nahI sohiluM, tima nArI tajatAM dohiluM dhano kahaI miM mukI ATha, nAri kahaI chAMDo syAmATa; hastAM ema kahiuM tuma bhaNI, mukI navi jaIya dharadhaNI sIha pacArayo na vasaI vAsi, dhano gayo sAlIniM pAsi; sAlibhadrani teDI karI, vIra pAsI jaI dikSA varI mAsakhamaNa mAMhi navi jamAI, pAMcaI IdrI purAM damaI; pharatA bhamatA AvyA dhIra, rAjagRhI vanamAMhiM vIra sAlibhadra dhano chaI puMThi, puchaI vIrani vegi uThI; Aja pAraNuM kihAM ama hasaI, jina kahaI tuma mAtA kari thaI .. 770 *.. 771 * 77ra *** 773 ... 774 775 ... 777 For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 ... 739 sAlibhadra gayo nija ghari, dvArapAla beThAM behu pari; dekhI dubalo Thalyo tyAMhIM, paIsI na sakyo nija gharamAMhi ... 778 artha - rAjagRhI nagarImAM mahArAjA zreNika sAdhu-saMtonI khUba dhyAna rAkhatA hatA. nagaramAM eka paLa paNa prahAra-ghA jevA prasaMgo UbhA thAya to rAjA niSphaLa karatA. nagarajanone koI baMdhana na hatuM. badhAM svataMtra hatAM. lagna prasaMge hastamilApa (hAthabaMdhana)no prasaMga Avato. ... 735 corane gaLe phAMsInuM baMdhana na baMdhAtuM. phakta panihArIo pANI bharavA jatI tyAre ghaDAnAM kAMThe doraDAnuM baMdhana bAMdhatI. sogaThAbAjImAM mArI' zabda bole to tene ghaNo daMDa bharavo paDato. . 737 mahArAjA zreNikanA rAjayamAM gunegArane cAMpavAnI ke pATuprahAra karI IjA pahoMcADavAnI manAI hatI paraMtu vararAjA lagnaprasaMge corImAM pravezatAM mATInAM koDiyAMnI joDa(saMpuTa) paga nIce cAMpIne ja paraNavA jatA. temanA rAjyamAM strIo para pati kadI hAtha upADatA nahIM. koI garbhavatI strI AtmahatyA (moTuM ghaTavuM) karatI nahIM. .. 738 loko pazudhananuM paNa jatana karatA. teo baLadanAM zarIre Ari ke tIkSNa hathiyAra cAMpatA nahIM paNa strIo hozethI nAka, kAna Adi vadhavatI hatI. rAjA nirAdhAra abaLA nArIne hAtha pakaDI raMjADatA na hatA. phakta maNiyAro strIonA hAthamAM cUDo paherAvavA temano hAtha pakaDato hato. rAma rAjya jevuM sukha mahArAjA zreNikanA zAsanamAM hatuM. tyAM aDhAre varNanA vividha jJAtinA loko vasatA hatA. teo janmathI jagauravazALI hatA. tyAM gobhadra nAmanA zreSThIvarya rahetA hatA. ..740 rAjagRhI nagarImAM (gobhadra zeTha ane bhadrA zeThANInA putra) zAlibhadra nAmanA zreSThI rahetA hatA. temanI batrIsa AjJAMkita nArIo hatI, je patinI AjJA anusAra kArya karatI hatI. zAlibhadra potAnI sAta mALanI havelImAM batrIsa strIo sAthe svargIya sukho bhogavatA hatA. ... 741 eka divasa eka paradezI vepArI ratnakaMbala vecavA nagaramAM Avyo. A ratnakaMbala ati kiMmatI hatA. "bahumUlya ratnakaMbala rAjA sivAya koNa vecAtuM leze.' evuM vicArI vepArI ratnakaMbala laI sIdho rAjabhavanamAM Avyo. teNe pratyeka ratnakaMbalanI kiMmata savA lAkha rUpiyA kahI.(eka ratnakaMbala banAvatAM bAra varSa lAgatA hatA.) ... 742 ratnakaMbalanI AkarI kiMmata sAMbhaLI mahArAjA zreNike celaNA rANIne kahyuM, "devI! AvuM kiMmatI ratnakaMbala ApaNAthI na levAya. (rAja bhaMDAramAM je dhana che te prajAnuM dhana che, tenA para mAro koI adhikAra nathI) huM savA lAkha rUpiyA nahIM ApI zakuM." (AjanA sattAdhIzo zreNikarAjAne anusarI zakaze?) paradezI vepArI nirAza thaI rAjamahelamAMthI pAcho vaLyo. te nagaranI saDaka upara nirAza vadane jato hato tyAre nagaravAsIoe tene zikhAmaNa ApI. .. 743 nagarajanoe vepArIne kahyuM, "tame A nagaranA zreSThIvarya zAlibhadranI havelImAM jAva. te premathI tamArI badhI ratnakaMbalo laI leze." vepArI bhAgya ajamAvavA zAlibhadra nAmanA dhanADhaya zreSThInI havelIe For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' Avyo. tenI havelI (sAta mALanI UMcI, vizALa) suMdara hatI. ... 744 paradezI vepArI subhadrA mAtA pAse Avyo. teNe kahyuM, "mAtA! A nagaramAM koNa sukhI che? nagaranAtha zreNika to duHkhI dekhAya che. nagarajanoe mane ApaNI pAse mokalyo che. huM ghaNI AzA laIne ahIM Avyo chuM. tame ratnakaMbala kharIdazo ke nahIM?" .. 745 subhadrA mAtAe kahyuM, "tArI pAse keTalAM ratnakaMbalo che?" paradezI vepArIe tarata ja kahyuM, "mAtA!tame vadhumAM vadhu eka ratnakaMbala lezo. tame aneka ratnakaMbalo mATe zA mATe pUcho cho?... 746 mAtA! mArI pAse soLa ratnakaMbalo che. eka ratnakaMbalanI kiMmata savA lAkha rUpiyA che." (subhadrA mAtAne ratnakaMbalanI kiMmata sAMbhaLI koI Azcarya na thayuM.) temaNe vepArIne kahyuM, "huM paisAnI phikara karI aTakatI nathI paraMtu soLa ratnakaMbalo mane ochAM paDaze." ... 747 vepArI! tArI pAse batrIsa ratnakaMbalo hoya to huM laI lauM. mArI batrIsa putravadhUo che. te darekane eka eka vaheMcI ApIza. tuM ati harSabhera AzA sahita ahIM Avyo che to huM tane nirAza nahIM karuM. tArI pAse rahelA soLa ratnakaMbalo tuM mane Apa." ... 748 subhadrA mAtAe vIsa lAkha rUpiyA vepArIne ApyA. temaNe prasannatApUrvaka vepArI pAsethI soLa ratnakaMbalo kharIdyAM. subhadrA mAtAe pratyeka ratnakaMbalanA be khaMDa karI putravadhUone vaheMcI ApyA. temaNe A ratnakaMbalo vaDe zarIra lUchayuM. tyAra pachI ratnakaMbalo pheMkI dIdhAM. .. 749 paradezI vepArI A joIne Azcarya pAmyo. (kiMmatI ratnakaMbalano phakta eka ja vAra upayoga karI pheMkI denAra A zreSThI kevo zrImaMta haze!) zAlibhadra jevA zreSThI puruSanAM avatArane dhanya che ! nagaranAthe eka paNa ratnakaMbala na lIdhuM jyAre zAlibhadranI patnIoe zarIra (paga) lUchIne ratnakaMbala pheMkI dIdhuM.... 750 mahArAjA zreNika eka paNa ratnakaMbala na lIdhuM tethI rAjamahelamAM calaNA rANI rIsAyA. rAjAe temane manAvavA ghaNAM prayatno karyA, chatAM te rAjA sAthe bolavA taiyAra ja na hatA. rANIe chaNako karatAM kahyuM, "tame mArAthI dUra jAva. tame magadhezvara thaIne paNa eka ratnakaMbala na laI zakyAM? tame patnInI eka IcchA paNa pUrNa na karI zakyA? zuM tamArAmAM ATalo viveka paNa nathI?' .. 751 mahArAjA zreNike celaNA rANInA rIsAvAnuM kAraNa jyAre jANyuM tyAre temaNe mahAmaMtrI abhaya kumArane teDAvI kahyuM, "abhayakumAra ! calaNA rANIne ratnakaMbala joIe che. nagaramAM eka vepArI ratnakaMbala vecavA Avyo che. te vepArI ratnakaMbala vecavA nagaramAM kyAM gayo che?tenI tapAsa karo." .. 7para (sevaka dvArA tapAsa karatAM) abhayakumAre jANyuM ke ratnakaMbalo zAlibhadra nAmanA zreSThIvaryane tyAM veMcAyA che. abhayakumAra zAlibhadranA ghare AvyA. abhayakumAre subhadrAmAtA pAsethI ratnakaMbala mAMgatAM kahyuM, "mAtA ! ratnakaMbalanI je kiMmata hoya, te kiMmata laIne mane eka ratnakaMbala Apo." .. 753 subhadrA mAtA bolyA, "mahAmaMtrIjI! tame khoTuM na lagADazo. paradezI vepArI pAse phakta soLa ja ratnakaMbalo hatAM. meM dareka ratnakaMbalamAMthI be-be TukaDA karI mArI batrIsa putravadhUone ApI dIdhAM che. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 teoe deha lUchI khALamAM nAkhI dIdhAM che. A tyajAyelAM vastro mahetarANIne ApavAmAM Ave che." (abhayakumArane Azcarya thayuM. ATalA kiMmatI vastro eka vakhata tana lUMchI pheMkI dIdhAM!) ... 754 | (subhadramAtAe tyajAyelAM AbhUSaNonA kUvA tarapha jovAno saMketa karyo) abhayakumAre joyuM to Akho kUvo ghareNAMthI bharelo hato. abhayakumAre subhadrA mAtAne pUchayuM, "ATalAM badhAM kiMmatI AbhUSaNo kyAMthI?'' subhadrA mAtAe kahyuM, "maMtrIzvara ! A badhAM AbhUSaNo putravadhUo dvArA tyajAyelAM che." 755 Aje paherelAM vastro, AbhUSaNo bahu paheryA samajI bIje divase (tene nirarthaka samajI) tyajI devAmAM Ave che. mahAmaMtrI abhayakumAra zAlibhadranI samRddhi joI manamAM atyaMta khuza thayA. temaNe vicAryuM, kevuM anupama sukha bhogavo che, zAlibhadra !' ... 756 mahAmaMtrI abhayakumAra mahArAjA zreNika pAse AvyA. temaNe mahArAjAne badhI vAta karI. abhayakumAre kahyuM. "pitAjI! ratnakaMbalo nirarthaka samajI tyajI devAmAM AvyA che. je kUvAmAM ratnakaMbala pheMkI dIdhAM che, tyAM nitya paherelAM AbhUSaNo paNa bIje devase pheMkI devAmAM Ave che." ... 757 mahArAjA zreNika Azcaryacakita thayA. rAjagRhInA zreSThIvarya zAlibhadranI havelI jovAnI rAjAne utkaMThA thaI. abhayakumAre zreSThIvarya zAlibhadranI havelIe jaI subhadrA mAtAne kahyuM ke, "mahArAjA zreNika tamArI havelIe padhAraze." .. 758 magadhezvara zreNika rAjA ApaNA ghare padhAre che; evuM jANI subhadrA mAtAe sevako dvArA gharanI suMdara sajAvaTa karAvI. rAjagRhInA mahArAjA havelImAM AvI pahoMcyA. mahArAjA sAta poLa choDI zAlibhadranI havelImAM jaI UbhA rahyA. .. 759 havelInI pIThikA rUpAthI banAvelI hatI. te pAradarzaka hovAthI mahArAjA dUra cAlyA. havelInuM bhoMyataLiyuM suvarNanuM baneluM hatuM. havelInI divAlo kAcanA arIsAthI zobhatI hatI. ... 760 mahArAjA zreNike havelImAM praveza karyo. teo AgaLa cAlyA. temanI pAchaLa mahAmaMtrI abhayakumAra cAlyA. te sthAnamAM nIce kAca DhALelo hato. mahArAjA zreNikane manamAM zaMkA thaI ke "ahIM pANI che. tethI temaNe vastro bhInAM na thAya te hetuthI UMcA pakaDavAM. buddhinidhAna abhayakumAre cokasAI karavA potAnI AMgaLImAMthI vIMTI utArI nIce pheMkI. vIMTInA paDavAthI khaNakhaNATano avAja utpana thayo tethI khabara paDI ke "A bhUmi che.' mahArAjA zreNika abhayakumAranI A ceSTA joI khuza thayAM. teo havelInA cothA mALe siMhAsana upara jaI beThA.... 762 havelImAM aneka lokone joI mahArAjA zreNike pUchayuM, "A sarvamAM zAlibhadra koNa che?" subhadrA mAtAe kahyuM "ahIMzAlibhadra nathI." (mahArAjA zreNika zAlibhadrane maLavA mAMge che evuM jANI mAtA subhadrAe tarata ja sAda pADI zAlibhadrane bolAvyA. zAlibhadra havelInA sAtame mALethI bahAra AvyA.) mahArAjA zreNika zAlibhadrane jovA utsuka che evuM jANI mAtA subhadrA svayaM teDavA gayA. teo havelInA sAtame mALe pahoMcyA. temaNe kahyuM, ... 761 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' .... 764 "putrazAlibhadra ! nIce utaro. ApaNA ghare (magadhanA nAtha) zreNika AvyA che." dunyavI jJAnathI anabhijJa zAlibhadre kahyuM, "mAtA ! (mane zA mATe pUcho cho?) zreNika(mAlasAmAna) Avyo che to tene vakhAramAM nAkho. jyAre vastunA bhAva vadhaze, ApaNane lAbha thaze tyAre te bajAramAM vaheMcI dezuM." mAtAe kahyuM, "vatsa! tuM zu bole che? ApaNA ghare magadhanA nAtha, ApaNA nAtha (2vAmI) prajApAlaka mahArAjA zreNika AvyA che." ... 765 (zAlibhadra "nAtha', svAmI zabdathI coMkyA.) teo tarata ja nIce AvyA. (kavi zAlibhadranAM sauMdaryanuM varNana kare che.) zreSThIvarya zAlibhadranA mastake suMdara mugaTa hato. kAnamAM ratnajaDita kuMDaLo hatAM. gaLAmAM navasarI sAcA motInI mALA zobhatI hatI. kalpavRkSa jema vikasita thayuM hoya tema zAlibhadranuM yauvana soLe kaLAe khIlI uThayuM hatuM. svarganA kAmadeva samAna zAlibhadra magadhezvarane maLyA. ...766 zAlibhadrane joI mahArAjA zreNika ati prasanna thayA. mahArAjAe zAlibhadrane premathI AliMgana karyuM. zAlibhadra ati sukomaLa hovAthI te hUMphathI AkuLavyAkuLa thaI UThayA. mahArAjA zreNike A joyuM. temaNe tarata ja kahyuM, "zAlibhadra ! tame tamArA AvAsa pAchA jaI zako cho. amArA nagaramAM tamArA jevA zreSThI ratna vase che te amArA mATe gauravanuM sthAna che." ... 767 mahArAjA zreNika zAlibhadranI zrImaMtAInI prazaMsA karatA rAjamahelamAM pAchA pharyA. bIjI bAju mArA mAthe nAtha(svAmI)? A zabdo sAMbhaLI zAlibhadrae potAnA AtmAnA mAlika banavA saMsArano tyAga karavAno nizcaya karyo tethI potAnI eka-eka patnIno temaNe pratidina tyAga karyo. mArA mastake "nAtha" hoya? "nAtha" zabda zAlibhadranA verAgyano kAraNa banyo. ... 768 vartamAna kALe keTalAMka adhama-naThArAM jIvo che, jeo gadheDA para caDhI ThoMsA khAya che. teo janmathI ja darIdrI, sevaka banI apamAnita, haDadhUta ke DaphaNAM khAvA chatAM tyAMthI UbhA thatA nathI.... 769 zAlibhadra A saMsAramAM uttama prakAranA mAnava hatA. temaNe nitya eka eka strIno tyAga karyo. eka divasa kAkaMdI nagarImAM vasatA(zAlIbhadranA banevI) dhanA zreSThIne temanI patnI subhadrA mAthAmAM tela nAkhI mAliza karatI hatI. tyAM acAnaka dhanAjInA mAthAmAMthI pANInI dhArA vahI. ... 770 dhanAjIe mAthuM UMcuM karI pAchaLa pharI joyuM to potAnI patnI subhadrAnI AMkhomAM azrunI dhArAo vahetI hatI. temaNe patnIne pUchayuM, "vAminI! tamane zuM du:kha paDyuM? tame zA mATe raDo cho?" subhadrAe kahyuM, "Aryaputra! zuM kahuM mAro ekano eka bAMdhava jene vairAgya utpana thayo che te roja eka-eka patnIno tyAga kare che. te bhAgavatI dIkSA grahaNa karaze." ..771 dhanAjIe kahyuM, "devI! tamArA bhAIne hajI sAco vairAgya utpana thayo nathI. jo prabaLa verAgya jAge to vilaMba zAno? eka eka karIne choDavuM e to naryo daMbha ke DhoMgANuM karavA samAna che. (jene choDavuM ja che to eka jhATake ja choDI devuM joIe. dhIre dhIre choDavuM e kAyaratA che.)" subhadrAe patine maheNuM mAratAM kahyuM, "Aryaputra! strIno tyAga karI saMyamita thavuM raNamAM jaI yuddha karavA samAna mardAnagInI vAta che. nAtha ! kathA kahetAM rasa utpanna thAya che paraMtu AcaraNa karavuM ati kaThina ... 772 For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 **. 773 che, tema patnIno tyAga karavo paNa duSkara che." dhanAjIe patnIne paDakAra pheMkatA kahyuM, "devI! meM AjathI tamArA sahita AThe nArIono A kSaNe ja tyAga karyo basa!" (subhadrAne potAnI bhUla samajAI) temaNe patine vinaMtI karatAM kahyuM, "vAmI! tame amane zA mATe tyAgo cho? nAtha! meM tamane vArtA-vinoda karatAM hasatAM hasatAM kahyuM che. havAmI! tame mAThuM lagADI amane choDIne na jAva." .. 774 jema siMha apamAnita thatAM te sthAnamAM raheto nathI, tema dhanAjI paNa subhadrAnA maheNAthI (jAgRta banI) kSaNavAramAM mahela, strI ItyAdi choDI cAlyA. teo zAlibhadranI havelIe AvyA. temaNe zAlibhadrane bUma pADI) zAlibhadrane sAthe laI dhanAjI bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. temanI pAse pravajita thayA. (mahArAjA zreNika ravayaM zAlibhadranA rathanA chaDIdAra banyA!) .. 775 temaNe mAsakSamaNanI tapazcaryA karI hovAthI bhojanano tyAga karyo temaja pAMce Indriyo para niyaMtraNa karyuM. tapasvI ane dhairyavAna munio grAmAnugrAma vihAra karI rAjagRhI nagarInA udyAnamAM jyAM bhagavAna mahAvIra svAmI hatAM tyA padhAryA. ... 776 zAlibhadra muni ane temanI pAchaLa dhanAjI muni A baMne zramaNoe bhagavAna mahAvIra svAmIne UbhA thaI be hAtha joDI pUchayuM, "bhaMte! amAruM Aje mAsakSamaNanuM pAraNuM kyAM thaze?" bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "tamArI mAtAnA hAthe tamAruM pAraNuM thaze." .. 777 zAlibhadramuni mAsakSamaNanA upavAsanA pAraNA mATe gocarI vahoravA potAnI havelIe AvyA. havelInA bAraNe cAre bAju ghaNA dvArapALo cokI karatA hatA. zAlibhadra muninuM zarIra atyaMta durbaLa banyuM hatuM tethI dvArapALo temane oLakhI na zakyA. temaNe munine haDaselyA. zAlibhadra potAnI havelImAM pravezI na zakyA. (zrI vIra prabhu, zAlibhadra ane dhanya muni ahIM padhAryA che tethI vaMdana karavA javAnI utAvaLamAM subhadrA mAtAnuM dhyAna gayuM nahIM. patnIo taiyAra thatI hatI.) *.. 778 duhA H 40 maNi kaMcana raniMbharayuM, sAlibhadra ghara sAra; sira ThAkura jANI karI, mukaI nija parivAra tapa saMyama navi AdaraI, sAlibhadra kahaI tApa; tula pANi paga sArikhA, naranA dAsa ja thAya ... 780 sAlibhadra suMdara sukhi, tApa khamyo navi jAta; asaI asyo tapa Adarayo, navi likhatI mAta *** 781 artha - zAlibhadranI havelImAM uttama ciMtAmaNi ratna, suvarNa, hIrA Adi hatA. potAnA mAthe ThAkuranAtha che' evA zabdothI temaNe parivAra, ghara, kuTuMba Adino tyAga karyo. ... 779 zAlibhadra saMsAramAM hatA tyAM sudhI kadI tapazcaryA ke yama-niyama karyA na hatA. teo kadI potAnI (1) kathA prabodhikAH pR. 127. * 779 For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" ... 782 havelImAMthI bahAra nIkALyA na hatA tethI duHkha, tApa kevAM? tenI samaja na hatI. temanA paga gAdI jevA pocAM ane narama hatAM. temanI AsapAsa aneka nokaro pharatA hatA. . 780 zAlibhadra sohAmaNA, sukomaLa ane sukhI hatA. saMyamanA pariSaho temanAthI sahana thatAM na hatAM. temAM paNa mAsakSamaNa jevI ugra tapazcaryAnA kAraNe tapanA tApathI deha kAMti karamAI gaI. zarIre durbaLatA AvI, kAyAkuza banI gaI tethI mAtA paNa putrane oLakhI zakI nahIM. ... 781 DhALa : 31 zAlibhadrano pUrvabhava : saMgama sAlibhadra mohyo sidhi ramaNI rasiM e dezI. navi ulakhatI mAtA pUtani re, pAcho laI RSIrAya; malatI sAtamI eka mahIAraDI re, pUrava bhavanI te mAya navI ulakhatI mAtA pUtani ... e AMcalI sAlibhadra dekhI mAtA moha dharaI re, lyo havAmI mahI dUdha; bhAva lahIniM viharaI yunivar re, karato AhAra te sudha .. 783 navi. vira jini vAMdI sAlibhadra pUchato re, mujhani na dIuM kAMI mAya; jina kahaI mahIDuM tujhani ja dII re, purava bhava jananI te thAya ... 784 navi. pUrava bhavi tuM huMto nAnaDo re, cArato vanamAMhi gAya; vAta suNatAM anya govAliyAni re, huI tujha khIra IchAya 785 navi. jaI jAcaMto jananI kiM valI re, rudana karaI tava mAya; unaDuM dIThAM mAsa thayA ghaNA re, purUM kima khIra IchAya ... 786 navi. cAra paDosaNi tujhani tihAM dII re, cokhA dhRta khaMDa dUdha; khIranI pAI thAla bharI dII re, tava mani huI tujha yudha .. 787 navi. koIka atIthI jo AvaI IhAMsaro re, huM deI jamuM khIra; karama yogi tava puruM thayuM AukhuM re, chUTuM tAharuM zarIra . 789 navi. goIbhadra seTha taNAI dhari upano re, sAlibhadra tAharre nAma; batrIsa nAri navalI varayo re, rUpiM harAvaI re kAma ...790 navi. goIbhadra maraNa lahI huI devatA re, tehani tujha pari neha; nitya navANuM peTI sura dII re, pUrava puca tujha eha . 791 navi. tetrisa peTI bhUSaNa AbhAraNi bharI re, tetrIsa peTI re cIra; tetarIsa peTI tihAM khAyama bharI re, vAvarI sAlibhadra vIra . 792 navi. sirI ThAkura jANIni tuM paNi nIsarayo re, gocarI nagaramAM jAya; saneha dharI tujha mahIDuM ApIuM re, e tujha pUrava mAya. ... 793 10 For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 *. 794 10 vIra vacana sAMbhaLatAM vayarAga AvIuM re, dukhIA jIva saMsAri; sAlibhadra dhano vaibhAragiri re, aNasaNa karaI teNei hAri. sAlibhadra mAtA batrIsa vahu syuM re, vaMdaI AvI re vIra; prema karIni pUchaI tihAM kaNi premadA re, kihAM gayo sAlibhadra dhIra.... 795 10 vIra kahaI teNei behuI aNasaNa AdarayuM re, vaibhAragiri jyahiM; vegiM cAlI tihAM kaNi AvatAM re, sAlibhadra vaMdho ho tAMhi. ... 796 10 nayaNa vikAsI nirakhaI tihAM kaNi mayani re, dharayo kAMI nArino neha; gayo saravArathasiddhi vimAni te sahI re, dhano paNi tihAM pohaceha.... 797 10 dhanya sAlibhadra sarIkhA tihAM vivahArIyA re, vasaI rAjagRhImAMhiM; RSabha kahaI bIjA loka vasaI bahu re, rAjA zreNika tyAMhi. ... 798 nA artha:- ugra tapasvI zAlibhadra munine dehakAMtinA vilayathI bhadrAmAtA oLakhI zakyA nahIM. zAlibhadra muni pAchA vaLyA. rAja mArga para (IriyA samitinuM pAlana karatA) zAlibhadra muni jaI rahyA hatA. tyAre temane sAme eka mahiyArI maLI; je temanI pUrvabhavanI mAtA hatI. ... 782 mAtA putrane oLakhatI na hatI paNa zAlibhadra munine (pUrvabhavanA sneha saMbaMdhathI) mahiyArIne munirAja pratye prema utapana thayo. mahiyArIe munirAjane bhAvapUrvaka nirdoSa ane sujhatAM dUdha ane dahIM vahorAvyA. zAlibhadra munie upAzrayamAM jaI nirdoSa AhAra vAparI mAsakSamaNanuM pAraNuM karyuM.... 783 tyAra pachI zAlibhadra muni bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. temane vaMdana-namaskAra karI (potAnI zaMkAnuM samAdhAna karavA) pUchyuM, "bhaMte! Aje huM vahoravA mATe subhadrA mAtAnA ghare gayo tyAre mAtAe mane ALakhyo nahIM tethI mane AhArAdi kAMI na ApyuM.' bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "jemaNe tane dahIM-dUdha vahorAvyA te ja tArI pUrvabhavanI mAtA che. ... 784 pUrva bhavamAM tuM nAno hato tyAre vanamAM gAyo carAvavA jato hato. tArI sAthe tArA mitro paNa hatA.(koI tahevArano divasa hovAthI mitronA ghare khIra banI hatI. teo khIranA bhojananI vAto karatA hatA) anya govALiyAonI vAto sAMbhaLI tane paNa khIra khAvAnI IcchA thaI. ... 785 te mAtA pAse jaI khIranI mAMgaNI karI. (mAtAe tene samajAvyo. tuM nAno hovAthI haTha karI vAraMvAra khIranI mAMgaNI karavA lAgyo.) garIba bicArI mAtA kyAMthI khIra lAve? tethI te raDavA lAgI. mAtAe potAnI vyathA darzAvatAM kahyuM, "dIkarA! garama sAdI rasoI banAvyAne paNa ghaNA mahinAo vItI gayAM che, tyAM tArI khIra khAvAnI IcchA huM kevI rIte pUrNa karuM?" ... 786 (bALaka paNa raDavA lAgyuM. bALakanA raDavAno avAja sAMbhaLI) AsapAsanI paDozaNo bhegI thaI gaI. temaNe cokhA, khAMDa, ghI ane dUdha ApyAM. mAtAe khIra banAvI. eka thALImAM khIra bharI ThArI. tyAre acAnaka tane manamAM eka zuddha vicAra Avyo. ... 787 For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' jo koI atithi-sAdhu mahAtmA atyAre ahIM padhAre to huM temane prathama vahorAvIne pachI khIra jamuM." tArI sAcI bhAvanAthI (manoratha pUrNa thatAM) te samaye mAsakSamaNanA tapasvI munirAje tArA ghare dharmalAbha kahyo. ... 788 tuM harSabhera Ubho thayo. te temano khUba vinaya karI Adara satkAra karyo. te tapAvI zramaNane bhAvapUrvaka khIra vahorAvI. (teM sukRtanI khUba anumodanA karI.) bhAgya yoge tAruM AyuSya pUruM thayuM. tAro jIva A deha choDI cAlyo gayo. .. 789 bIjA bhavamAM tuM rAjagRhI nagarInA gobhadra zeThane tyAM janmyo. tArA mAtA pitAe tAruM nAma zAlibhadra" rAkhyuM. devAMganAo jevI sauMdaryavAna batrIsa kanyAo sAthe tAruM pANigrahaNa thayuM. tene kAmadevanA rUpane harAve tevuM apAra sauMdarya prApta thayuM. ... 790 thoDA samayamAM tArA pitA gobhadra zeThanuM avasAna thayuM. teo svargamAM devapaNe utpanna thayA. temane tArA pratye atizaya anurAga hato. te deva nehavaza nitya navANu peTI svargamAMthI A dharatI upara tArI havelImAM mokalatA hatA. tenuM mukhya kAraNa tAruM pUrvabhavanuM puNya hatuM. .. 791 devatane nitya tetrIsa peTI divya rezamI vastronI, tetrIsa peTI kiMmatI AbhUSaNonI ane tetrIsa peTI mevA-mIThAIonI bharI svargamAMthI mokalatA hatA. te parAkramI zAlibhadra! tuM nitya teno upayoga karato hato. ... 792 tArI pAse kubera jevI samRddhi hatI paraMtu "ThAkura-nAtha' zabda sAMbhaLIne tuM sAvadhAna thayo. te svayaMnA nAtha banavA A apAra vaibhavane kSaNavAramAM lAta mArI tyAga karyo. tuM bhikSA levA nagaramAM gayo tyAre tane nehapUrvaka mahI vahoranAra tArI potAnI pUrvabhavanI janetA hatI." prabhunAM mukhethI potAnI ApavitI sAMbhaLI zAlibhadra munino vairAgya vadhu daDha banyo. A jagatanA sarva jIvo (karma sattAthI) lAcAra ane duHkhI che. (mAre karma sattAne jItI mArA AtmAne sarva zreSTha ThAkura=siddha bhagavaMta banAvavo che.) karma sattAne toDavA zAlibhadramuni ane dhanyamunie vaibhAragiri parvata upara AvI tyAM anazana vrata grahaNa karyuM. ... 794 zAlibhadra muninI mAtA subhadrA potAnI batrIsa putravadhUonI sAthe bhagavAna mahAvIra svAmInA darzana-vaMdana karavA AvyA. zAlibhadranI yuvAna patnIoe prabhune vaMdana karI vinayapUrvaka premathI pUchyuM, prabhu! pairyavAna ane parAkramI evA zAlibhadra muni kyAM che?' ... 795 bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "zAlibhadra muni ane dhanAjI munie vaibhAragiri parvata upara jaI anazana vrata AdaryuM che." subhadrA mAtA potAnI batrIsa putravadhUo sAthe jhaDapathI vaibhAragiri parvata para AvyA. temaNe girirAja para pahoMcI baMne zramaNone bhAvapUrvaka vaMdanA karI. ... 796 (zAlibhadra muninI mAtAe tathA patnIoe raDatAM raDatAM temane zAtA pUchI) zAlibhadra munie paricita svara saMbhaLAtAM nayano kholyAM. mAtA sahita patnIone joI manamAM patnIo pratye kaMIka anurAga For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 utpana thayo tethI zAlibhadra muni kALadharma pAmI sarvArthasiddha vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. dhanAjI aNagAra paNa saMthAro pUrNa thatAM te ja vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. . 797 dhanya che puNyAnubaMdhI puNyanA svAmI zAlibhadra munine! rAjagRhI nagarImAM te samaye zAlibhadra jevA apAra aizvaryavAna zreSThI vartha rahetA hatA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, rAjagRhI nagarImAM jyAM mahArAjA zreNika rAjya karatA hatA tyAM zAlibhadra jevA bIjA paNa zreSThIo paNa rahetA hatA. . 798 duhA : 41 rAja karaI zreNika tihAM, nahI bhaI kasyo lagAra; vasaI loka guNavaMtA tihAM, naranArI nahI pAra. ... 799 10 artha - AvI aDhaLaka saMpatti hovA chatAM mahArAjA zreNikanI nagarImAM vasatA zreSThIvaryo nirbhaya hatA. tyAM koI paNa prakArano bhaya na hato. te nagarInA loko guNavAna hatA. rAjagRhI nagarImAM prAya:zAMti hovAthI te samaye gIca vastI hatI. ... 799 copAI : 13 mahAkapaNa mammaNazeTha pAra na pAmuM purajana taNo, nagarI vAsakahuM ati ghaNo; eka nAliMdA pADAmAMhi, sADhI bAra kula koDi ghara tyAMhi ... 800 eka vyApAra taNA karaNAra, jeha naMI ghari so nara sAra; ehani kula kahII chaI joya, kahaI traNa peDhI jasa ghari hoya e nAlaMdA pADo yAMhi, valI kahuM rAjagRhI mAMhiM; bahu ThAma thaIni kahaI, cauda comAsAM jinavara rahaI .. 802 valI zreNikanA nagara majhAri, mumaNa seTha vasaI teNaI ThAri; eka sahasaI vANottara sahI, gharanI RSI na jAya kahI ... 803 dAnya punya nahI vastra susAra, colA baraTIno karaI AhAra; lobhI te lakha lakhato pharaI, eka dina taI puri saMcaraI gAI megha garajaI varasAta, ati vIjalI tihAM bahu thAta; gokhiM cilaNA beThI tasiM, zreNika AgaliM bolaI ahiM ravAnI tAharA nagara majhAri, dukhIAM bahu dIsaI naranAra; ANI velAM dukhIuM koya, jalamAM nagana pharato jAya bhUii jaNa doDAvyA sahI. mumaNaniM tava Ahyo rahI; kAlo UMco jANe kAla, do raDII bAMdhyo mahuAla *.* 807 eka laMgoTo ghAlyo heThi, khAMdhi kohADo kIdho seThi; zreNikiM bolAvyo tyAMhi, kuNi peTho jalamAMhi *** 808 * 804 * 805 * 806 For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 svAmI mujha joII baladIyA, zreNika kahaI miM jA tujha diyA; sakharA hoya te choDI lIu, paNi AtaniM dukha maya dIu sevaka kahaI esyA baladIyA, miM mujha maMdira kaMcananA kIyA; jaDiyAM ratna lAdhaI pAra, huM mumaNa mujha RSi apAra zreNika kahaI tuM Ima kAM pharaI, bhalAM vastra kAM navi AdaraI; mumaNa kahaI java paherlR vastra, jANuM dIliM lAgAM zastra cokhA dAli jamuM jo ghIa, dukhaI peTa to AkhaI dIha; sapyA lAgaI kAMTA jasI, mAharaI bhomi te manamAM vAsI mujhane levo taNo sabhAva, raniM DolIA jaDIA sAva; eka ratna joII puradhaNI, teNe kAraNi peDo jala bhaNI kahaI rAya rayaNa tujha dIuM, saeTha kahaI huM navi lIuM; mahArA ratana amUlika bahu, Avo thira dekhADuM sahu zreNika seTha taNaI ghari gayo, sAta poli dekhI gahe gahyo; ArIsA dIsaI bahu pAza, jANe zAlibhadra AvAsa bhomi~ bhuhiruM huuM jyAMhi, zreNika seTha utarIyA tyAMhI; vRSabha cyAra sonAnA ghaDacA, dIThA sAva rayaNa maI jaDacA arica pAmI valIe rAya, vAMdhA vIra jijJesara jAya; puchi mumaNa seThanI vAta, dhana jhAtUM e kAM navi khAta vIra kahaI purava bhava jyAMhi, mumaNa zrAvaka huM to tyAMhiM; laheNaI lADu Avyo jasaI, gharamAM sAdhu pohatA tasaI bhAviM lADu Akho dIdha, ApI pazayAtApa te kIdha; pADosI khAtAM java vakhAMNi, ti vAraI mana vaNaThuM tasa jANi hAya hAya mati mahArI balI, Akho lADu Apyo valI; karamano kADhyo Avyo yatI, detAM mujha te na rahiu ratI pAmI maraNa mumaNa te thAya, pAmyo dhana te khAdhuM navi jAya; meli marasI jAsi heThi, naraga paDese mumaNa seThi puchi zreNika pAcho valaI, mana ciMtavyA ja manoratha phalaI; rAjagrahI nagarIno vAsa, varaNavato kavi RSabhadAsa artha :mahArAjA zreNikanA samayamAM rAjagRhI nagarI vaibhavazALI hatI. mahArAjA paNa dharmapriya hatA. tethI svAbhAvika ja lokonI apAra vastI tyAM hatI. (nagaramAM bahAragAmathI AvIne paNa ghaNA lokoe 822 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' For Personal & Private Use Only .. 809 ... 811 810 .... ... 813 812 ... 814 815 ... 816 ... 817 818 ... 819 ... 820 ... 821 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 vasavATa karyo hovAthI) ahIM vipula janasaMkhyA hatI. kavi tyAMnI vastI vize kahe che ke, rAjagRhI nagarInA eka nAlaMdApADA vistAramAM ja sADAbAra kroDa gharo hatA. ...800 nAlaMdApADAnA koI eka vyApAra karanAranA gharamAM ekaso mANaso sAthe rahetA hatA. (ahIM parivArajano pratye saMpa, sahakAra ane saMyukta bhAvanAnA darzana thAya che.) emanI traNa peDhIo saMpathI eka ja gharamAM ekatrita rahetI hatI. ... 801 AvI gIca vastIvALuM nAlaMdApADA kSetra ane vaibhavazALI rAjagRhI nagarI A bane sthAnomAM maLIne cauda cAturmAsa bhagavAna mahAvIra svAmI rahyA hatA. ... 802 mahArAjA zreNikanI rAjagRhI nagarI vividhatAothI bharapUra hatI. A rAjagRhI nagarImAM mammaNa zeTha nAmanA kaMjUsa ziromaNi dhanADhaya zreSThI paNa raheto hato. tenA ghare eka hajAra vANottara (gumAstA) hatA. tenA gharanI samRddhi kahI na zakAya teTalI apAra hatI. ..803 tenI pAse apAra saMpatti hovA chatAM na kadI dAna-puNya karato ke na kadI sArAM vastro paherato. te dararoja coLA ane baraTI jevo tuccha asAra AhAra karato. te atizaya lobhI hovAthI ane mana asaMtu rahevAthI babaLATa karato pharato raheto. eka divasa nadImAM moTuM pUra AvyuM tyAre te lAkaDAM levA gayo..804 te samaye AkAzamAM bhayaMkara megha garjanA thatI hatI. gaganamAM bhAre vIjaLI camakatI hatI. anarAdhAra varasAda varasato hato. tevA samaye mahelanA jharUkhAmAM calaNA rANI ane mahArAjA zreNika beThAM hatA. rANIe vIjaLInA camakArAmAM nadI tarapha jatAM koI vyaktine joyo. rANIne du:kha thayuM. temaNe mahArAjAne kahyuM. ...805 ravAmInAtha! tamArA rAjyamAM ghaNA loko duHkhI hoya tevuM dekhAya che (meghagarjanA ane vIjaLInA camakArA thaI rahyA che, muzaLadhAra varasAda varase che, nadImAM bhayaMkara pUra AvyuM che.) AvI bhayaMkara veLAe meM koI dIna-duHkhI vyaktine nadInA pUramAM alpavastramAM pharato joyo." ..806 rAjAnuM komaLa hRdaya dravI uThayuM. temaNe tarata ja sevakone te vyaktine laI AvavA mATe doDAvyA. sevakoe nadI kAMThe jaI mammaNa zeThane pakaDayA. zeThane mahArAjA samakSa lAvavAmAM AvyA. zeTha dekhAve mahAkALa jevo UMco ane paDachaMda hato. jANe madhapUDAne doraDA vaDe bAMdhyo hoya tema zeThane bAMdhIne sevako rAjA pAse lAvyA. ..807 teNe kammaramAM phakta eka laMgoTI (alpa vastro paherI hatI. tenA khabhA upara lAkaDA kApavAno kuhADo hato. mahArAjA zreNike tene pAse bolAvI kahyuM, "evuM zuM duHkha AvI paDayuM ke jethI tane nadInA pUramAM javuM paDayuM?' ...808 mammaNa zeThe kahyuM, "mahArAja! mane baLadanI joDa joIe che." mahArAjA zreNike kahyuM, "baLadanI joDa huM tane ApuM chuM. mArI baLada zALAmAM ghaNA baLado che. temAMthI je sarasa baLada hoya te tuM choDI le paraMtu AvI kaparI paristhitimAM vikaTa kAma karI tArA AtmAne duHkhI na kara." ...809 mammaNa zeThe kahyuM, "maharAjA! mane AvA baLado nathI joItA. AvA baLadone huM zuM karuM? mArA For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ghare suvarNanAM baLada che. temAM kiMmatI ratno jaDelAM che. huM rAjagRhI nagarIno mammaNa zreSThI chuM. mArI pAse apAra samRddhi che." mahArAjA zreNikane Azcarya thayuM. temaNe navAI pAmatAM kahyuM, "zeTha! tArI pAse ATalI saMpatti hovA chatAM tuM viSama kALe nadInA pravAhamAM zuM kare che? tuM sAro pozAka kema nathI paherato?" zeThe kahyuM, "mahArAja! huM kiMmatI vastro paheruM chuM tyAre zarIre zastranI dhAra bhoMkAya evo anubhava thAya che....811 mahArAja ! cokhA, dALa, ane dhI jevuM pauSTIka bhojana jamuM tyAre mane Akho divasa peTamAM duHkhe che. mane suMvALI zayyA, kAMTA jevI tIkSNa dhAradAra vAgatI hoya tevo anubhava thAya che tethI bhoMya paranI pathArI ja mArA manane vadhu priya lAge che. ..812 mahArAja! mane saMgraha karavAno svabhAva che. mArI pAse ratnajaDita baLadonI joDo che. te nagara nAtha! mane have phakta eka ja ratna joIe che. te mATe huM nadInA pUranA pravAhamAM taNAtAM lAkaDAM pakaDI kinAre ekaThAM karuM chuM." ...813 mahArAjA zreNike udAratA darzAvatAM kahyuM, "zeTha! huM tane ratna ApuM chuM." mammaNa zeThe kahyuM, "rAjan!tamArA ratnane huM zuM karuM? mane e ratna na joIe. mArI pAse kiMmatI amUlya ratno che. mane tevuM ratna joIe che. tame mArA ghare padhAro to huM tamane e ratna batAvuM." ...814 mahArAjA zreNika mammaNa zeThanA ghare gayA. tenI sAta mALanI uMcI havelI joI mahArAjA Azcaryacakita thayA. havelInI divAlo baMne bAju arIsAthI jaDelI hatI. jANe zAlibhadrano suMdara AvAsa joI lyo! ..815 havelInA bhoMyataLiyAnI nIce eka bhoMyaruM hatuM. mahArAjA zreNika zeThanI sAthe bhoMyarAmAM nIce utaryA. mahArAjAe joyuM ke zeThe suvarNanA cAra baLado banAvyA hatA. temAM sAcA ratno jaDayAM hatAM...816 ATalo zrImaMta chatAM ATalo lobhI!' evA vicAro karatAM mahArAjA zreNika bhagavAna mahAvIra svAmI pAse pahoMcyA. prabhune vaMdana karI, hAtha joDI mammaNa zeThanI kathA kahetAM pUchayuM, "prabhu! mammaNa zeTha zrImaMta hovA chatAM jhAjhuM (sAruM) bhojana kema nathI jamato?" ...817. bhagavAna mahAvIre uttara ApatAM kahyuM, "magadhezvara! mammaNazeTha pUrva bhavamAM zrAvaka hato. koInA ghare zubha prasaMge hovAthI gAmamAM kesarIyA modakanI lhANI thaI. mammaNa zrAvakanA ghare lhANAmAM lADu Avyo. te ja samaye eka tapasvI munirAja tenA ghare vahoravA padhAryA." ... 818 sAdhu mahAtmAne joI teNe ahobhAvapUrvaka Akho lADu vahorAvyo. thoDIvAramAM pADozIoe lahANAmAM maLelo lADu khAIne tenA svAdanI khUba prazaMsA karI. have mammaNa zeThanA manamAM pastAvo thayo. munine supAtradAna ApavAno teno AnaMda jato rahyo. tene khUba kheda thayo. ...819 teNe vicAryuM, "mArI buddhi ja nAza pAmI che. hAya hAya ! meM Akho lADu munirAjane ApI dIdho thoDo paNa mArI mATe na rAkhyo. huM kevo badanasIba chuM ke lADu AvyA te ja samaye munine vahoravA AvavAnuM For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 ...822 *** 823 thayuM." mammaNa zrAvake vahorAvavAnI zubha kriyA karI paraMtu manano ukaLATa vadhI gayo. teno vahorAvavAno AnaMda chInavAI gayo. ..820 te maraNa pAmI mammaNa zeTha banyo. supAtradAnanI kriyA karI tethI te zrImaMta banyo paraMtu kacavATa ane hiyamAna pariNAmone kAraNe puSkaLa dhana maLyA chatAM sarasa AhAra karI zakato nathI. te saMpatinI AsakitanA kAraNe durgAnamAM marIne narakamAM jaze. ...821 mahArAjA zreNike prazna pUchI bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI samAdhAna meLavyuM. teo paramAtmAne vaMdana karI nagaramAM padhAryA. kavi RSabhadAse rAjagRhI nagarInA nagarajano vize jaNAvatAM uparokta kathA tenA saMdarbhamAM kahI che. duhA - 4ra amyuM nagara rAjagrahI, jihAM nahIM kohanI bIhaka; nagarIjana sukhiA bAhu, rAja karaI zreNika artha - rAjagRhI nagarI aneka vaibhavazALI ane zrImaMta zreSThIothI saMpana hatI. tyAnAM loko nirbhayI hatA. mahArAjA zreNikanAM zAsanakALamAM prajAjano sarvaprakare sukhI hatA. .. 823 DhALa : 32 dhAriNI rANIno dohada sAhelaDInI e dezI. rAga : rAmagiri nRpa zreNika taNI havaI, sAhelaDI e, rANI dhAraNI jeha, guNa velaDI e sukha vilasaI saMsAranAM, sAva havI garbhaNI te, guru supani hasti dekhatI, sAva Dohalo meghano hoya, guru kohani vAta kahaI nahI, sA. huI durbalI soya, guru eka dina zreNika dekhato, sA.puchiuM premiM tAma, gu. kuNa Dohalo tuma upano, sA huI dubalI Ama, gu. navi bolaI mukhI dhAriNi, sArA sama daya zreNika rAya, guru kahaI Dahalo mujha meghano, sA. te kima puro thAya, guru vidhara huu tava nara, sAva beTho purI sabhAya, guru abhayakumAra tihAM AvIuM, sAru na juI sAtamuM rAya, guru abhayakumAra haI tAtajI, sA. siM navi bolo nAtha, guru nitsyi kholI besAratA, sArA mastike dharatA hAtha, guru zreNika kahaI suta sAMbhalo, sA. ciMtA upanI mujha, guru megha taNI Dohalo hau, sAva je cilaNA mAtA tujha, guru * 830 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' ... 31 *** 832 ... 833 *** 834 **. 835 *** 836 ... 837 suta kahaI tuma ciMtA kasI, sAva emiM karavuM kAma kAM, guru pAya namIni uThIuM, sAva budhi vicAraI tAma, gu. aThama karI pauSadha karaI, sA0 dhAyo sura manamAMhi, guru sudharmA svarge thakI, sAva Avyo vegiM tyAMhI, gu. pUrava mitra sura bolIuM, sAkaho nara IchA jeha, guru Dohalo deva mujha mAyani, sATha ANyo joII meha, gu. vegi meha vikravI uM, sAva gAja vija ghana ghora, guru paMcavaraNa thaI varasato, sArA bolaI cAtuka mora, guru pharaI dhAraNI gaya caDhI, sArA sAthiM zreNika rAya, guru vaIbhAra gIrivara gayAM, sAva jANo sura avatAra, guru pure divase suta ja jAyo, sArA nAma taNi te meghakumAra, guru rUpa kalA guNa vAdhato, sAva jANe sura avatAra, guru zreNikarAya prasaMsato, sA. dhina tuM abhayakumAra, guru viSama Dohalo pUrIuM, sAva kharI budhi tujha cAra, guru utapAtakI budhi upajaI, sA. veNukI budhi jeha, guru pariNAmakI budhi tujha sahI, sA. kAramaNIkI teha, guru vidhiM puchiuM muni taNAI, sA. mAnava ThANa savAda, guru kaDavo jANyo tava valI, sArA vAharA bhavi vikhavAda, guru veNukI budhino dhaNI, sA. kahaI hAthaNI nI vAta, guru DAbI AMkhI AMdhalI, sA. rANI caDhIni jAta, gu. te chaI garbhaNI suta jANaI, sATa koDhI tasa kuMtAra, guru jANaI hAthiNI mAMtarI, sA. mAtano eha vicAra, guru DAbI vADi sAMbatI vatI, sATa jANI hAthiNI aMdha, guru phADi rAtA tAMtaNA, sA. strI jANaI tasa khaMdha, guru kaTakavatI rANI lahI, sArA thaMbhi garbha lahea, gu. jamaNo paga UMDo ja taI, sAjANyuM putra jaNeha, guru pariNAmanI budhi sAMbhalo, sATa sUtra daDo lAveha, guru upari mINa tihAM copaDIuM, sA kahaI chehaDo kADheha, guru vaMsa patalI lAvato, sA. kuNa cheDo ghara eha, guru jANa puruSa jalamAM gharaI, sAva naI te ghara jANeha, guru ** 838 ... 839 * 840 *.841 *** 842 *.. 843 ... 844 *** 845 For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 846 daDo dharayo unahIM jalaI, sAgaliuM mINa lahyo tAra, guru kAramaNaki havaI budhi suNo, sA ratna taNo adhikAra, gu. cAra ratna ghari mokalyAM, sAva nApaI lAvaNahAra, guru ApaNa hAri ghari AvIu, sArA puchayo ratna vicAra, guru 847 mitra kahaI miM ghari did, sAva khoTo kiu gohAya, guru kaNaka taNI golI karI, sAvalII ratna kari nyAya, gu. .... 848 cyAra budhi taNo dhaNI, sA. maMtrI abhayakumAra, guru naMdISeNa tasa baMdhavo, sA. 28Sabha kahaI adhikAra, guru ... 849 artha - have mahArAjA zreNikanI bIjI dhAriNI nAmanI rANI vizenI kathA sAMbhaLo. mahArAjA zreNikanI ghaNI rANIo hatI temAM traNa mukhya rANIo hatI. celaNA, naMdA ane dhAriNI.) dhAriNI rANI svarUpavAna, guNavAna ane pativratA nArI hatI. mahArAjA zreNika ane dhAriNI rANI saMsAranA vipula sukho bhogavatAM hatAM. dhAriNI rANI garbhavatI banI. ...824 temaNe svapanamAM madhyarAtrIe ardhanidrAvasthAmAM eka moTA zveta hAthIne (mukhamAM pravezatAM) joyo. (4kha pAThakoe kahyuM, "Apane tyAM kuladIpakano janma thaze. te paMcamahAvratadhArI banaze) dhAriNI rANIne trIje mAse akAla meghano dohada utpana thayo.dohada pUrti na thavAthI rANInuM zarIra phIkuM paDI gayuM....825 eka divasa mahArAjA zreNike dhAriNI rANIne joyA. temaNe rANInI nAjuka sthiti joI premathI pUchayuM, "he devI! (tamArA manamAM rahelI mAnasika ciMtAne chupAvyA vinA tame kaho) tamane kaI abhilASA utpana thaI che? tamArI kAyA AvI durbaLa kema dekhAya che?' ...826 dhAriNI rANI mauna rahyA mahArAjA zreNike be-traNa vAra pUchayuM, chatAM rANIe koI pratyuttara na Apyo. jyAre mahArAjA zreNike sogaMda ApyA tyAre dhAriNI rANIe rAjAne kahyuM, "he svAmI! mane akALa medhano dohada utpana thayo che. akALe meghavarSA na thavAthI mAro dohada zI rIte pUrNa thAya?''... 827 mahArAjA ciMtAtura banyA. teo rAjasabhAmAM beThA hatA. tyAre mahAmaMtrI abhayakumAra rAjAne vaMdana karavA AvyA. mahArAjA zreNike putranI sAme paNa na joyuM. temane Adara paNa na Apyo. mahArAjA Aje hatotsAhadekhAyA. ..828 mahAmaMtrI abhayakumAre jANyuM ke, pitAjI Aje koI ciMtAmAM che. temaNe kahyuM, "pitAjI ! tame kema kAMI AlApa-saMlApa karatA nathI. tame mane nitya tamArA khoLAmAM (ardhA Asana para) besavA mATe (1) dhAriNI rANIno dohada - lAla, pILI, kALI, nIlI ane sapheda ema pacaraMgI AbhA AkAzamAM phelAyelI hoya, gAja vIjanA camakArA thatA hoya, jharamara varasAda varasato hoya, nAnA nAnA suMdara aMkUrAo phUTI nIkaLyA hoya, pANInAM jharaNAM kalakala vahetAM hoya, cAre bAju mArgamAM ghaTAdAra vRkSo hoya tevA mArgathI rAjAnI savArI nIkaLe. AgaLa vividha vAjiMtro vAgatAM hoya tyAre vaibhAragiri parvatanI sahela karavA nIkaLuM evo dohada utpanna thayo. (zrI jJAtAdharma kathA sUtra, a.1, pR.22 thI 38.). For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa" AmaMtraNa ApatA ane mArA mastake tamAro hAtha mUkI ArzIvAda ApatA hatA." mahArAjA zreNike kahyuM, "he putra! sAMbhaLa celaNA rANInI jema tArI nAnI mAtA dhAriNI rANIne akALe meghano dohada utpanna thayo che. dohada pUrtino koI upAya mane dhyAnamAM Avato nathI. huM ciMtA magna hovAthI tAruM Agamana jANI zakyo nahIM." ...830 abhayakumAre mahArAjA zreNikane kahyuM, "pitAjI! (tame duHkhI na thAva) tame koIpaNa jAtanI ciMtA na karazo. huM evo koI upAya karIza jethI mArI nAnI mAtAno akAla megha saMbaMdhI dohadanA manorathanI pUrti thaze. abhayakumAra pitAne vaMdana karI tyAMthI nIkaLyA. potAnA bhavanamAM AvI (siMhAsana para besI) dohada pUrtino upAya vicAravA lAgyA.' ..831 (A dohada mAnavIya zaktithI azakya hovAthI) abhayakumAre pauSadhazALAmAM jaI pauSadha karyo. temaNe aThThamatapano ravIkAra karyo. aThThamatapanA prabhAve abhayakumAranA pUrvabhavanA saudharma kalpavAsI mahardika deva doDatAM-jhaDapathI tyAM AvyA. ...832 deve kahyuM, "he devAnu priya! tamAro pUrva bhavano mitra chuM. kaho, huM tamAruM zuM kArya karuM? tamAro manoratha zuM che?" abhayakumAre kahyuM, "devAnupriya! mArI nAnI mAtAne akAla meghano dohada utpanna thayo che. tame varSA varasAvI temanA dohadanI pUrti karo." ...833 deva vaDe (vaibhAragiri parvata upara) vaikriya samuddhAta karI garjanAthI yukta, vijaLIthI yukta, jalabiMduothI yukta paMcavarNavALA vAdaLAonA dhvanithI zobhita divya varSA kALanI zobhA pragaTa thaI. cAtaka ane mora pakSIo varSanA AgamanathI TahukavA mAMDayA. ..834 mahArAjA zreNika dhAriNI rANI sAthe secanaka nAmanA gaMdha hasti para ArUDha thaI vaibhAragiri parvatanI taLeTImAM dohadanI pUrti karavA mATe jharamara varasatA varasAdamAM pharavA lAgyA. dhAriNI rANIe potAno dohada pUrNa karyo. mahArAjA ane mahArANI Indra-IndrANI jevAM zobhatAM hatAM. ...835 dhAriNI rANIe navamAsa ane sADA sAta rAtri vyatIta thaI gayA pachI madhyarAtrie putrane janma Apyo. garbhakALamAM mAtAne akAlamegha saMbaMdhI dohada thavAthI te putranuM nAma "meghakumAra" rAkhyuM. ATha varSanI uMmare tene kalAcArya pAse bhaNavA besADayo. meghakumAra bahotera kaLAomAM pAraMgata thayA. temanuM rUpa devA jevuM atyaMta manohara hatuM. ...836 mahArAjA zreNike abhayakumAranI khUba khUba prazaMsA karatAM kahyuM. dhanya che abhayakumAra tArI buddhine! teM azakya, viSama dohadanI pUrti karI. kharekhara! tuM cAra buddhino svAmI che. (mahArAjA zreNika kauTuMbika kAryomAM, gupta maMtraNAomAM aneka vAra abhayakumAranI salAha letA hatA.) ...837 (1) samasyA utpana thatAM takSaNa utpana thatI buddhi te autpAtikI buddhi che. (2) gurujano, vaDIlonA vinayathI prApta thatI buddhine vaiyikI buddhi kahe che. (3) lAMbA kALanA abhyAsathI kAryamAM je kuzaLatA prApta thAya te kArmikI buddhi kahevAya. (4) uMmaranA paripAkathI, anubhavonA AdhAre prApta thatI For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 buddhine pariNAmikIbuddhi kahevAya. abhayakumAra A prakAranI buddhithI saMpanna hatA. ...838 vidhi(brahmA)e eka munine pUchyuM, "manuSya janmanAM sthAnano svAda kevo?' munie kahyuM, "te zarIra pAsethI kAma letAM na AvaDe to kaDavo ravAda jANavo. kaDavo jANyA pachI paNa enAthI ja mukti maLe che. A rIte munie jIvono saMdeha dUra karyo. A tAtkAlika javAbate auyAtikI buddhi che...839 vainAyikI buddhino mAlika badhI vAta joyA vinA kahI zake che. be ziSya bhaNatAM hatAM. temAMthI eka ziSya kahyuM, "AgaLahAthiNI jAya che. te DAbI AMkhe AMdhaLI che. tenAM upara rANI beThelI che....840 te rANI garbhavatI che. te putrane janma Apaze. te kuMvara koDhI haze." AvuM te kevI rIte jANyuM. teNe kahyuM, "hAthiNI mUtarI hatI kemake tenAM relA nIkaLyAM hatAM te hAthI karatAM judAM hatAM. ...841 vaLI DAbI bAju je pattAvALI vADI hatI, te ema ja rahI (jamaNI bAjunAM pattA khAdhelAM) tethI jANyuM ke te DAbI AMkhe AMdhaLI haze. vaLI strIe tenAM khabhA upara lAla vastra nAMkhela che. (strIe lAla sADI paherI che.) ...84ra rastAmAM kAMTAvALA nAnA vRkSa upara rAtA tAMtaNA hatAM. sADIno cheDo bharAvavAthI tyAM tAMtaNA lAgelAM hatAM. vaLI jyAre te laghuzaMkA karIne uThI tyAre te be hAthe thaMbhI dIdhI hatI. tethI najIkamAM ja prasava karaze ane mArgamAM te thoDIvAra cAlI tyAre jamaNo paga retImAM UMDo gayo hato tethI te putrane janma Apaze tema kahyuM." A badhI vAta sAcI nIkaLI. ..843 have pAriNAmikI buddhinuM dRSTAMta sAMbhaLo. ekavAra sUtarano daDo lAvIne tenA upara mINa copaDavAmAM AvyuM, jethI teno cheDo jaDe nahIM. tyAra pachI cheDo zodhavA kahyuM. uSNa jalamAM te daDo nAMkhIne sTeja cheDo UMco thatAM cheDo zodhI kADhayo. ..844 eka vakhata baMne bAjuthI cholIne pAtaLo karelo vAMsa lAvIne pUchavAmAM AvyuM ke, "Ano cheDo kyAM che?" te eka jANa puruSane laIne nadIe gayo ane nadImAM te vAMsa Ubho rAkhyo. je bAju vAMsa name te teno cheDo (nIceno bhAga) che; evuM jANavuM. ...845 abhayakumAre daDAne garama pANImAM boLyo. garamInA kAraNe mINa ogaLI gayuM. mINa dUra thatAM daDAmAM sUtrano cheDo maLI gayo. have kArmikI buddhi vize sAMbhaLo. temAM ratnano adhikAra kahyo che.... 846 eka zeThe vizvAsu(mitra) nokara sAthe cAra ratno ghare mokalyAM. ratna lAvanAra nokaranI dAnata bagaDI. teNe asalI ratnAhArane badale banAvaTI ratnahAra zeThane tyAM Apyo. thoDA divasa pachI zeThe tene pUchyuM, "meM tane ratnAhAra Apyo hato te ghare mokalyo ke nahIM? te ratnAhAra kyAM che?" ...847 nokare kahyuM, "meM to rahAra ghare ApI dIdho che. tame mane khoTAM zA mATe gUMcavo cho?" (zeThe joyuM ke ranahAra banAvaTI che. have sAcA khoTAno nirNaya zI rIte thAya? zeTha abhayakumAra pAse AvyA. abhayakumAre rano pAchAM meLavavAM yukti karI.) temaNe loTanI kaNaka banAvI thALImAM ratnonI AsapAsa mUkI. jo ratna sAcA haze to pakSI tenAthI dUra raheze. khoTAM haze to kaNekanI goLIo khAI jaze. pakSIo te For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16ra kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' 851 so. kaNekanI goLIo khAI gayAM tethI banAvaTI no che evuM sAbita thayuM. abhayakumAre nyAya karI rano pAchAM meLavyAM. te pAriNAmikI buddhi jANavI. ...848 mahAmaMtrI abhayakumAra cAra buddhinA svAmI dhaNI hatA. naMdISeNa temanA bhAI hatA. kavi RSabhadAsa have naMdISeNa kumArano adhikAra kahe che. .849 DhALa : 33 naMdISeNakumAra caritra praNamuM tuma sImaMdharU jI : e dezI naMdISeNa pachaI upanojI, suNayo tAma kathAya; dAna supAtri devatAjI, zreNikano suta thAya *.. 850 sobhAgI e zreNika suta hoya... AMcalI. nagara prathavI bhUSaNa viSaI jI, vipra vasaI tihAM eka; lakSa bhojana tihAM AdaraIjI, malyA vipra aneka kAma karevA kAraNi , joI nara valI tyAMhi; mukhi mAgiuM dhana ApII jI, karaI prIsaNAM AMhi eka puruSa tihAM bolIvuM jI, leuM ugaratuM re ana; leuM lADU lehU khAjalAM che, jo tuma mAnaI mana paraThI puruSa tihAM rahaIjI, karaI sajAI re sAra; vidhyisi6 vipra jamADato jI, ugarato lahaI AhAra ApaI tapIyA sAdhani jI, ati anumoI re deha; mAnava bhava pUro karI jI, pAmyo suranI deha thoDuMI harakhi dII jI, bhelImAMhi viveka; sakhara sAdha prati lAbhatAM jI, pAmaI Rdhi aneka saMgama jIva nayasAranuM jI, nathI ghaNuM kAMI dAna; bhAvi sAdhu saMtoSatAM jI, pAmyA sakala nidhAna caMdanabAlA bAkulA jI, thoDA te tucha dhAna; bhAvi jinani ApatAM jI, pAgyuM kevala jJAna ghaNuM dII kupAtrani jI, tohi na pAmaI re pAra; thoDuM baMbha deI karI jI, pAmyo sura avatAra suranAM sukha pUrAM karI jI, zreNika gharI huu pUta; naMdISeNa nAma ja thayuM che, vAdhiyuM bahu ghara sUta ... 860 so. (1) naMdISeNa kumAra tri.za.pu.ca. parva-10, sarga-6, pR.113 ** 853 so. * 855 so. For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 ..86ra so. ..863 so. lakSabhAjI bAMbhaNa marI jI, nahI subha gatino lAga; pAMca sAta bhava tuM bakarI jI. huuM vanamAMhi nAga 861 so. mAtA tehanI hAthiNI jI, dharati garabha jI vArI; rakhe haNe patI hAthilajI, karatI Apa vicAra jUthabhraSTa thaI hAthiNI jI, gaI tApasani re saMgI; karI praNAma saMjJA karI che, eka bAlaka mujha aMgi te rahaI tumathI jIvato jI, jo karo re saMbhAla; tApasa kahaI Avaje jI, rahIni prasave bAla ...864 so. upagArI paradhana tajaI jI, nahI para strIno re saMga; te thoDA jattamAM valI jI, na karaI yAcanA bhaMga . 865 so. yAcI vasta daI tApaNA jI, karatA para upagAra; RSabha kahaI nara sAMbhalo jI, hastino vistAra . 866 so. artha :- pUrva bhavamAM naMdISeNa kumAranA AtmAe supAtra dAna ApyuM hatuM. tethI teo tyAMthI mRtyu pAmI puNyanA yoge mahArAjA zreNikane tyAM rAjakumArapaNe avataryA. he bhavya jIvo! A naMdISeNa kumAranI kathA tame sAMbhaLo. ... 850 pRthvIbhUSaNa nAmanA nagaramAM ghaNAM loko rahetAM hatAM. tyAM eka mukhapriya nAmano brAhmaNa raheto hato. teNe lakSabhojananuM Ayojana karyuM. A prasaMge aneka brAhmaNo AvyA. ..851 zreSThIne kAma karavA mATe temaja sAra saMbhALa karavA mATe eka mahenatu nokaranI jarUra hatI. teNe jAherAta karI karI ke je, "vyakti AvanAra mahemAnonI mahemAnagati karaze, temaja bhojana pIrasaze, tene ghaNuM dhana ApIza." ... 8para eka (bhIma nAmanA) garIba vyaktie A kArya karavA mATe hA pADI. teNe kahyuM, "zreSThIvarya jo ApanI anumati haze, to sagA saMbaMdhI jamI rahyA pachI lADu ane khAjA jevI vadhelI mIThAI huM laIza."(teno upayoga huM mArI marajI pramANe karIza. zeThe anumati ApI.) ...853 evo TharAva karI te nokara brAhmaNane tyAM rahyo. te nitya mahemAnonuM sArI rIte svAgata karato temaja brAhmaNone vidhipUrvaka premathI bhojana jamADato ane bacelI rasoI pote leto. ...854 A AhAra te nitya paMcamahAvratadhArI ane tapasvI zramaNone gAmamAMthI laI AvI vahorAvato. te puNyanuM kArya karI manomana khuza thaI khUba anumodanA karato hato. te nokara mAnavabhavanuM AyuSya pUrNa karI marIne devagatimAM devano avatAra pAmyo. ...855 thoDuM ana ati harSollAsathI, vidhipUrvaka, tapasvI saMto ane mahAtmAone vahorAvIne aneka jIvo Rddhi-samRddhi pAmyA che. ...856 For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' saMgama (zAlibhadrano pUrvabhava) ane nayasAre (bhagavAna mahAvIra svAmIno pUrva bhava) ghaNuM dAna nathI ApyuM paraMtu bhAvapUrvaka paMca mahAvratadhArI saMtone AhAradAna ApI temanA AtmAne saMtoSa pamADyo che. tethI temane sakala nidhAna prApta thayAM. ...857 caMdanabALAe bhagavAna mahAvIra svAmIne ghoDAne khavaDAvavAmAM AvatAM tuccha bAkuLA vahorAvyAM hatAM. caMdanabALAnI bhAvapUrvaka prabhune vahorAvavAnI utkRSTa bhAvanAe temane kevaLajJAna apAvyuM....858 kupAtrane zreSTha koTinuM AhAra dAna ApavA chatAM saMsAra samudra pAra karI zakAya nahIM. zeThane tyAM rahelanokare bhAvapUrvaka, thoDuM bhojana saMtone ApyuM tethI te devano avatAra pAmyo. ... 859 devabhavanAM varganAM sukho bhogavI tyAMnuM AyuSya pUrNa karI te nokarano AtmA zreNika mahArAjAne tyAM putrapaNe janmyo. tenuM naMdISeNa kumAra nAma pADayuM. te bALakanA AgamanathI mahArAjAno vaMza vadhyo. 860 lakSa bhojaka brAhmaNa IrSAnA kAraNe(viveka ane bhaktinA abhAvamAM) marIne tiryaMcamAM gayo. tene zubha gatino avasara prApta na thayo. teNe pAMca thI sAta bhava bakarInA karyA. tyAra pachI te vanamAM hAthiNInI kukSimAM hAthIpaNe janmyo. hAthaNI tenI mAtA hatI. (je hAthaNI garbha dhAraNa kare tene zaktimAna yUthapati mArI nAkhato.) hAthaNI jyAre garbhavatI banI tyAre teNe vicAryuM, "rakhe! nirdayI cUthapati potAnA bALakane mArI nAkhe." hAthaNInA mAtRvAtsalya bALakane game tema karI bacAvavA upAyo vicAravA vivaza karyuM. ... 86ra potAnA garbhane bacAvavA hAthaNI ToLAmAMthI dhIme dhIme chUTI paDI. te tApasInA AzramamanAM gaI. teNe tApasone IzArApUrvaka be paga joDIne vinaMtI karI ke, "mArA garbhamAM eka bALaka che. . 863 jo tame mane sahAro Apazo ane surakSA karazo to mAruM bALaka jIvatuM raheze. (anyathA yUthapatinA hAthe A hasti-zAvakanuM mRtyu thaze.)" (tApasonA dilamAM anukaMpA upajI) tApasoe kahyuM, "tuM prasava veLAe ahIM AvI bALakane janma Apaje." jagatamAM paropakArI, bIjAnA dhanano tyAga karanArA, parastrIgamanano tyAga karanArA loko ghaNAM ochAM hoya che. teo ApeluM vacana bhaMga karatA nathI.... 865 saMto-mahaMto bhale bIjA pAsethI yAcanA karI vastu le che paraMtu teo niHsvArtha bhAve lokonuM kalyANa karI jagatamAM paropakAra kare che. kavi RSabhadAsa kahe che ke have secanaka hastino adhikAra sAMbhaLo....866 duhA H 43 zreNika suta taNI kathA, hastino adhikAra; tApasa vacane hAthiNI, dharatI harakha apAra ... 867 artha - mahArAjA zreNikanA putra naMdISeNa kumAranI kathAmAM secanaka hastino adhikAra che. tApasInA (1) nayasAra : pRthvIpratiSThAna nAmanA gAmamAM nayasAra nAme eka gAmano mukhI hato. te madhurabhASI ane paropakArI hato. zatrumardana rAjAe prAsAda ane ratha banAvavA mATe kASTha levA tene jaMgalamAM mokalyo. madhyAna samaye bhojanano samaya thatAM teNe vicAryuM koI bhikSuka atithi tarIke Ave to temane bhikSA ApI pachI bhojana karyuM. evAmAM sArthathI vikhUTA paDelA, thAkI gayelA, kSaghAthI pIDita eka tapasvI munirAja tyAM AvyA. temane bhojana-pANI vahorAvyA. munie tene samyakadharmathI paricita karyo.(zrI mahAvIra carita : prathama prastAva, pR. 4 thI 11.) For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 *** 868 vacanothI (temaja temanI sahAyatA karavAnI bhAvanAthI) hAthiNI apAra harSa anubhavatI hatI. ... 867 DhALaH 34 me kumArano pUrva bhavaH secanaka hasti te tarIyA bhAI te tarIyA e dezI. valI hAthiNI vacana suNIniM, juthamAMhi jaI malatI re; hasti jUtha cAlaI vani caravA, e hIMDaI tava TalatI re e gaja utapatti, e gaja utapatti... AMcalI pAchali paDatI khoDI hiMDaI, vAhaNaI pati kiM jAya re; ema karatAM dina kete hAthiNI, prazava samaI tihAM thAya re ... 869 e gaja. jaI ASTamini bAlaka prasavaI, gajiM na jANiuM tyAMhiM re; deha pakhAlI sAphi hAthiNI, AvaI jUtha te mAMhi .. 870 e gaja. niyiM tApasa uDava laI AvaI, bAlikani uchere re; tApasa putra taNi pari pAlaI, leI jAya ThAmi aneraI re ... 871 e gaja. nadI nIra gaMgAmAM muMkaI, hasti tihAM jhIlato re; suDhimAMhi laI nIra bharato, tApasa vana sIMcato re ... 872 e gaja. nAma secanaka tApasa pADaI, vana sIMcato jANI re; aneka vanamAM vanaphala sArAM, ApaI gajani ANI re ... 873 e gaja. eka dina jaI jUthAdhipa mArayo, secanaka huu tasa ThAI re; vanamAM krIDA bahu pari karato, hAthiNI sahe saparIvAra re. .874 e. gaja ciMtavato huM ucharIuM, tApasanaI mahimAI re; rakhe hAthiNI bIjo ko jaI, ahI bAlikani jAI re. . 875 e. te gaja AvI mujhani mAraI, ghaNI jUthano thAya re; teNaI kAraNi Azrama lAju, ciMtI Ima gaja dhAya re. Avi uDavalA tihAM pADayA, tApasa doha dasi jAya re; kRtadhana pApI myuM e kIdhuM, e ucherI kIdho moTo. vihiM balaMto rAkhyo pApI, pharI virani bAlaI re; hAya hAya e kRtadhana moTo, kIdhuM gosAlaI re. juuM jamAliM vIra jamAI, deI dIkha sIkhavI re; e kRtadhana jagamAM moTo, jinavara sAhaso lavIuM re. * 879 e. kRtaghana gaja Azramani bhAI, tApasa kero pAlyo re; putra taNI pari ucherayo te, teNei e thAnaka TAlyo re. ... 880 e. (1) secanaka hasti : zrI uttarAdhyayana sUtram - bhA.-1, pR. 11 - 12. .. 876 ea For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' to ehani ApaNa dukha dIjaI, janma lagiM saMbhAraI re; RSabha kahaI havaI tApasa saghalA, kehI pari budhi vicAraI re. ... 881 e. artha:- hAthiNI tApasonA vacano saMbhaLI khuza thatI tyAMthI pAchI vaLI potAnA ToLAmAM AvI maLI gaI. hAthI-hAthiNIonuM jUtha nitya jaMgalamAM caravA mATe jatuM tyAre hAthiNI temanI sAthe cAlavAnuM TALatI. 868 te dhIre dhIre laMgaDI cAlI ToLA (jUtha)nI pAchaLa rahI patine chetaratI hatI. hAthiNI haLave haLave cAlI keTalAka divase hAthIne maLatI. (hAthInA pUchavA para te kahetI ke mane pagamAM vAgI gayuM che. tethI jaldI calAtuM nathI. dhIre dhIre cAlavAthI huM moDI AvI. cUthapatine tenA para zaMkA na gaI.) tema karatAM prasava samaya najIka Avyo. ...869 (tApasonA AzramanI pAchaLa saghana vaTa-vRkSonuM jhuMDa hatuM. A sthaLa surakSita hatuM.) hAthiNI tApasInA AzramanI AsapAsa rahevA lAgI. teNe aSTamInA divase potAnA bALakane janma Apyo. gajarAjane (cUthapati) koI vAtanI khabara na paDI. hAthiNIe sarovaramAM jaI potAnuM zarIra sApha karyuM. tyArapachI hAthiNI punaHjUthamAM AvI maLI gaI. ... 870 tApasI nitya hAthInA zAvakane (baccA) parNazALAmAM laI jatA. teo bALakanI jema tenuM jatana karatA hatA. tApasoe tene putranI jema ucheryo. tene vividha sthaLoe pharavA laI jatA. ...871 tApaso tene gaMgAnadImAM laI jatAM jyAM te sUMDhamAM pANI bharI nAna karato. hasti zAvaka sUMDhamAM pANI bharI AzramanA vRkSo, padhAo para pANI sIMcato. ...872 A hastinuM tApaso dvArA sneha ane vAtsalyathI pAlana poSaNa thatuM hatuM. hasti potAnI sUMDhamAM pANI bharI vanamAM vRkSo para sIMcato tethI tApasoe A hasti-zAvakanuM nAma "secanaka' rAkhyuM. tApaso vana mAMthI phaLo lAvI tene khAvA ApatAM.(te hRSTapuSTa baLavAna hAthI baco.) ... 873 (kALakrame te juvAna banyo. eka divasa secanaka hasti sarovaramAM pANI pIvA gayo. tyAM yUthapati hAthI paNa Avyo. secanaka hastie yUthapati hAthIne joyo. yUthapatie potAno bIjo pratikaMThI hati jANI tenA para humalo karyo. cUthapati vRddha thayo hovAthI yuvAna secanaka hastine mArI na zakyo.) eka divasa baLavAna ane yuvAna secanake daMtaprahAro vaDe cUthapatine mAryo. secanaka yUthapati banyo. te hAthiNIonA parivAra sAthe vanamAM rahI vividha krIDAo karavA lAgyo. ...874 (potAnI janmadAtrI hAthiNI dvArA secanaka hastine khabara paDI ke yUthapatinA bhayathI teNe tApasInA AzramamAM potAne janma Apyo hato.) secanaka hastie vicAryuM ke, "huM tApaso vacce ucharyo chuM. rakhe! bhaviSyamAM mArI mAtAnI jema anya koI hathiNI tApasa AzramamAM jaI bALakane janma Ape. te bALa hastino tApaso dvArA guptapaNe uchera thAya. ...875 bhaviSyamAM mAro pratidvandrI hAthI utpana thaze. te mane mArI cUthano svAmI bane tethI (na rahe bAMsa na baje bAMsUrI) tApasInA AzramanI vagovaNI thaze; evuM vicArI secanaka hasti AzramamAM gAMDotura banI For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 doDavA lAgyo. ...876 secanaka hastie AzramamAM pralaya macAvyo. teNe tApasInAM jhUpaDAMo kacaDI nAkhyAM. tApasI cAre bAjunAsabhAga karavA lAgyAM. tApaso secanaka haritane dhikkAratAM bolyAM, "he duSTa!teM Azu karyuM? jeNe tane ucherIne moTo karyo tene jA~dago dIdho?" ...877 bhagavAna mahAvIra svAmIe gozAlakane tejolezyAthI baLato bacAvyo, te gozAlake vIra prabhune ja bALyA. are ! gozAlaka tuM sauthI moTo kRtanI nIkaLyo. teM paramAtmAne kevo badalo Apyo?... 878 juo! bhagavAna mahAvIra svAmInA jamAI jamAli munine, bhagavAna mahAvIra svAmIe temane dIkSA ApI agiyAra aMga sUtranuM jJAna ApyuM. teo dIkSAdAtA kevaLajJAnI jinezvara bhagavaMtanI ja bhUla kADhavA taiyAra thayA. kevA kRtanI nIkaLyA! jagatamAM je jinezvara bhagavaMtanI sAme game tema bolI AzAtanA kare che te sauthI moTo kRtanI che. ...879 secanaka hatie kRtaLI banI tApasInA Azramone bhAMgI nAkhyAM. je tApasoe tene putranI jema ucherI moTo karyo, temanAM ja raheThANo naSTa karI temane gharabAra vinAnAM karI nAkhyA. ...880 jeNe ApaNane janmathI ucherI moTAM karyA hoya, ApaNI sAra saMbhALa lIdhI hoya tene zuM ApaNe duHkha ApI zakIe? kavi RSabhadAsa kahe che ke, have sarva tApaso ekaThAM thaI zuM vicAra karaze? te have kahuM che . ...881 duhA -44 budhi vicAraI tApasA, levuM pAchuM vaIra; e gajani dukha deItAM, kou ma ANo mahara. . 882 jehanA vayarI vahI gayA, mAgaNa gayA nirAsa; tehanI januNI bhAri mUI, udari vahayo dasa mAsa. *** 883 artha :- tApasoe vicAryuM, 'jevA sAthe tevA') ApaNe tenI sAthe koI paNa rIte vera-badalo levo joIe. have A kRtanI hasti upara duHkha Ave to koIe tenA upara dayA-anukaMpA na karavI (phatabI hAthIne kaDaka sajA thavI joIe.). ...882 jemanA vipula pramANamAM zatruo che, jeo moTA devAdAra banyA che tethI leNadAro nirAza thaI dvArethI pAchA vaLe che), tevA putranI mAtAe bhale garbhamAM daza mAsa sudhI putranuM poSaNa karyuM hoya paraMtu apamAnanA bojathI te lajjita bane che. .. 883 DhALaH 35 secanaka hastinuM damana AkhyAnanI e dezI. rAga : rAmagiri. aDhuM vicArI tApasA, AvitA zreNika pAza; sAmI gaja eka navo vanamAM, ANII AvAza. ... 884 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ** 885 ... 889 * 890 . 891 sapta aMga tasa bhomiM lAgaI, veta varaNo vAna; te hasti hani ghari AvaI, vadhaI tAsa nidhAna. suNI vacana te zreNika rAjA, kari ehavI paIri; hastini vana thakI ANI, bAMdhiu nija dhari. juthabhraSTa te thayo hAthI, rubana karato Apa; tApasI AvI tihAM pacAraI, lAguM kehavuM pApa. kIdho guNa navi jANIu, to paDiu saMkaTamAMhi; sAMkalAM beDI bhogavo, gaja tume jIvo yAMhi. pacAraI bahu tApasA, gaja ghUrato manamAMhiM; bhUMDuM karatAM bhaluM nohaI, asihaM dIsaI prAMhiM. bAMbhaNiM vanamAM nAga mArayo, nAgi khAdho teha; cAlaIto kAMI bhaluM kIjaI, bhuMDI te dukhIu deha. paDayo te dukhamAM hAthIuM, bAMdhyo rahaI darabArI; bhakhaI lADuni selaDI, eka dina karaI mada vAri. troDI saMkala chUTato, AvI cauTAmAMhiM; DholaI maMdira mAlI, gaDha poli pADaI tyAMhiM. subhaTa surA bahu dhasaI, sAhI sakaI nahI koya; naMdiSeNa ghara thakI AvIuM, juI gajani soya. hAthII kuMvara nirakhIuM, upano sabalo neha, jAtisamaraNa pAmIla, bhava pUrava dekhaI teha. mada vArI jAya utarI, gaja huu sabalo jAma; AvI malyo naMdiSeNa naI, vahaI kumara kerI ANa. paTa hasti tehani karayo, valI karaI sakharA AhAra; 22Sabha kahaI sahu sAMbhalo, gajarAjano siNagAra. ... 896 artha :- ('secanaka hastie ApaNane duHkhI karyA che mATe te duSTanuM damana thavuM ja joIe') evuM vicArI tApasI mahArAjA zreNika pAse AvyA. tApasIe kahyuM, "mahArAja! vanamAM eka navo bhImakAya hAthI Avyo che. tene tame rAjamahelamAM laI Avo. ...884 te hastino varNa zveta che. tenA sAte aMgopAMga ati uttama lakSaNovALA che. te hasti jenA dvAre Avaze tenA dvAre nidhi vadhaze. ... 885 tApasInA hasti saMbaMdhInA abhiprAyo sAMbhaLI mahArAjA zreNike madonmatta hAthIone vaza karI ... 892 ** 893 * 894 * 895 For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 zake evI kaLAmAM nipuNa zUravIrone Azrama tarapha mokalyA. temaNe secanaka hastine gherI lIdho. tene vanamAMthI laI AvyA. secanaka hAthIne hastizALAmAM bAMdhavAmAM Avyo. ***886 yUthathI chUTo paDelo secanaka hasti ravajanonA virahathI rudana karavA lAgyo. tApasIe tyAM AvI hAthIne maheNAM mAratAM kahyuM, "joyuM! upakArI upara apakAra karatAM tene kevuM duHkha AvI paDayuM? (amArA Azramo bhAMgyA tethI tene baMdhanarUpa phaLa maLyuM.) ...887 he gajarAja! koInA upakAro oLavatAM tuM ravayaM saMkaTamAM paDayo. have jIvo tyAM sudhI sAMkaLabeDIonA baMdhano bhogavo. ...888 tApasonA dhutkAra, maheNAthI secanaka hastine manamAM khUbaja kheda thayo. jagatamAM evuM ja dekhAya che ke bIjAnuM bUruM karanAranuM kadI kalyANa thatuM nathI. ...889 brAhmaNe vanamAM eka nAgane mAryo. bIjA nAge tene DaMkha mArI vera lIdhuM. brAhmaNanuM mRtyu thayuM. mAnave satkAryo karI puNya upArjana karavuM joIe, duSkRtyo karavAthI jIva svayaM duHkha pAme che. ...890 hAthanA karyA haiye vAgyA.' hAthI pote ja duHkhI thayo. te rAjadarabAre elAnakhaMbhamAM baMdhAyo. te lADu ane zeraDIno AhAra karato hato. eka divasa teNe AvezamAM AvI jorathI jhATako mAryo.... 891 secanaka hasti sAMkaLa toDI mukta banyo. te elAnastaMbha ukheDI doDato cokamAM Avyo. te tophAne caDyo. teNe ghara, maMdira, poLo ane gaDha toDI pADayAM. ... 892 zUravIra subhaTo secanaka hastine pakaDavA doDayA. tenA baLane rokI zake evuM koI na hatuM. acAnaka naMdISeNa kumAra rAjamahelamAMthI bahAra AvyA. tophAne caDelA gajane temaNe joyo. mecanaka hastie paNa niMdISeNa kumArane joyA. ... 893 rAjakumArane joI secanaka hastine temanI pratye prIti utpana thaI. secanaka hasti rAjakumAra tarapha dhArI dhArIne jovA lAgyo. tene jAtismaraNa jJAna utpana thayuM. secanaka hatie potAnA pUrvabhava joyo. (pUrve pote mukhapriya brAhmaNa hato ane lalakAravAvALo naMdISeNa kumAra teno tyArano pADozI bhIma hato.).. 894 secanaka hastie potAnA pUrvabhava joyo. tenuM abhimAna ogaLI gayuM. teNe madano tyAga karyo. te atyaMta DAhyo thai gayo. te naMdISeNa kumAra pAse Avyo. teNe kumAranI AjJAnuM pAlana karyuM. ... 895 secanaka hasti ratna che," evuM jANI teno sarvee Adara karyo. tene paTTahasti tarIke prasthApita karyo. have secanaka hAthI sAro AhAra karI haSTapuSTa banyo. ... 896 duhA - 45 gajasiNagAri zobhato, gajagajamAMhi seTha; gajiM karI nRpa gAjato, kara pherI gaja peTi. ... 897 artha :- secanaka hasti paTTahasti hovAthI tene suMdara zaNagAra karavAmAM Avyo hato. te gajarAja banyo hato. gajarAja upara ArUDha thaI mahArAjA zreNika zobhatA hatA. mahArAjA zreNika nitya tenA peTa para hAtha pheravI For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' tene vahAla karatA. *.. 897 DhALaH 36 secanaka hastino zaNagAra praNamuM tuma sImaMdharu e dezI. gaja siNagAri rahe bharayo, gaja ISa kaMda khAya; gajani sovana ghUgharAjI, gajanA raMgyA pAya. ... 898 gacaMdo re tuM gajamAMhi re seThi....AMcalI. gaja siMdhuri zobhato jI, gajanA tIkhA re daMta; gaja daMtUsUla hema maIjI, gaja ujalo atyaMta. ... 899 ga. gajani sovina saMkalAM jI, gajani sovina ghAMTa; gajiM desa lIdhA ghaNAjI, gajiM karayA vaza pATa. ... 900 ga0 gaja mastaki paTa hemano jI, gajani sovina jhUla; gala mAlA motI taNI jI, gajani vadhAvaI phUli. 901 gai gajani nevara bAjatAMjI, gajani nityaI aMghola; gajanI kuMThi hAthinI jI, gaja karato kalola. ... 902 ga0 gaja traNi kAli AratI jI, gajani mAnaI re rAya; gaja hIMDaI vAjitra myuM jI, gajanA guNa sahu gAya. *** 903 ga0 artha - paTTahati secanakanA aMge aMge zaNagAra karelo hato. tenuM khUba ja mAna hatuM. te zeraDI ane kaMdano AhAra karato hato. tenA pagamAM suvarNanA nepura-ghUgharA bAMdhyA hatA. mecanaka hastinA paga raMgothI raMgAyelA ***898 secanaka hasti sarva gajomAM gajendra hato. tenA kapALe lAla siMduranuM moTuM tilaka hatuM. tenA tIkSNa, aNIdAra, lAMbA daMtazULo hatAM. A daMtazULo suvarNathI maDhelA hatA. teno ujaLo zveta varNa hato.... 899 tene bAMdhavA mATe suvarNanI moTI ane majabUta sAMkaLa hatI. tenA gaLAmAM sonAnI ghaMTaDI bAMdhelI hatI. secanaka hasti parAkramI ane zUravIra hato. mahArAjA zreNike secanaka hastinA baLathI ghaNA rAjAone jItI lIdhAM hatAM temaja rAjyano ghaNo vistAra karyo hato. .. 900 secanaka hastinA mastake sonAno paTa hato. tenI pITha upara suvarNanI ghUgharIvALI jhUlo hatI. tenA gaLAmAM sAcA motInI mALA hatI. nagarajano tene puSpothI vadhAvI satkAratA hatA. ...901 secanaka hastinA cAlavAthI paganA nupUro (ghUgharAo) rumajhuma rumajhuma nAda karatA hatA. sevako tene nitya nadI kinAre snAna karavA laI jatA. tenI pAchaLa hAthiNI cAlatI. gajarAja nityahAthiNI sAthe kallola karato. ...902 secanaka hastinI devanI jema traNe kALe AratI thatI hatI. mahArAjA zreNikanI gajarAjanA kAraNe hatA. For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 nAmanA vadhI tethI rAjA secanaka hastine khUba mAna ApatA hatA. gajarAja vAjiMtronA nAda sAthe ThAThamAThapUrvaka cAlato. nagarajano guNiyala gajarAjanA guNagAna gAtA hatA. ... 903 jevo saMga tevo raMga gaja eka dina paravaza thayo jI, gajanavi mAnaI re koNi; gaja karaNi rAya teDIuM jI, abhayakumArani eNi. *. 904 ga0 gajani kumAri bAMdhIjI, jihAM muni pauSadha zAla; gaja dekhaI muni puMjatA jI, gaja hule sukumAla. ... 905 ga0 gajanU kAma paDiuM yadA jI, gaja na karaI saMgrAma; gaja anukaMpA ANato jI, gaja navi laI kuNa nAma. .. 906 ga. gaja jayaNAMI saMcaraI jI, gajani sabala dayAya; gaja dharamiM vAsita huu jI, gaja na karaI kathAya ... 907 ga. gaja kAraNi suta teDIka jI, kahI gaja kerI re vAta; gaja gaDhani bhUlaI nahI jI, gaja e paramI thAta *** 908 ga. gaja pApI ghari bAMdhIuM jI, gaja dekhata pazu ghAta; gaja lohI bahu dekhato jI, gaja dUradAMta ja thAta ... 909 ga. gaja kArija viSamAM karaIjI, gaja Agali sahu raMka; gaja varaNava Agali thaI jI, gaja caDasaI nizaMka *.. 910 ga. naMdiSeNa gajanI kathAjI, RSabhiM bhAkhI re joya; kAlAdika suta valI ghaNAjI, zreNikani paNi hoya ... 911 ga. artha:- eka divasa secanaka hasti parAvalaMbI-parAdhIna thayo. te tophAne caDayo. sevakoe ghaNAM prayatno karyA paraMtu secanaka hasti anya koI rIte zAMta thayo nahi. mahArAjAe ciMtita thaI mahAmaMtrI abhayakumArane bolAvyA. ...904 buddhinidhAna abhayakumAre secanaka hastine joyo. secanaka hastimAM rahelA jhanUnane zAMta karavA temaNe tene pauSadha zALAnI najIka bAMdhyo. paMca mahAvratadhArI saMtonI paDilehaNAnI saMvara karaNI joIne tenA hRdayamAM jIvadayAnA bhAva utpanna thayA. te ahiMsaka ane komaLa banyo. *.. 905 ekavAra saMgrAmamAM javAno avasara Avyo tyAre secanaka hastinuM kAma paDayuM. mahArAjA tene raNa saMgrAmamAM laI AvyA. secanaka hastimAM anukaMpAno guNa pragaTayo hato tethI teNe nato koInI sAthe yuddha karyuM kenakoIne hAni pahoMcADI. ...906 secanaka hastimAM dayA-anukaMpA guNano saMcAra thayo hato. tenA hRdayamAM karuNA AdratAnA utkRSTa bhAvo utpana thayA hatA. gajarAja paMcamahAvratadhArI saMtonA saMgathI dharmI banyo hato. gajarAja have zAMta ane For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 kavi RSabhadAsa kRta zrI zreNika rAsa' dayALu banyo hato. te have koInuM nAma leto na hato. (koIne herAna karato na hato.). ... 907 secanaka hastimAM AvelA ekAeka parivartanathI mahArAjA parezAna thaI gayA. mahArAjA zreNike mahAmaMtrI abhayakumArane gajarAjanI dazA vize vAta karI. mahArAjA zreNike kahyuM, "putra! (A gajarAjane zuM thayuM che?) gajarAja koI koTa-killAne toDato nathI ke zatruo sAthe yuddha karato nathI. A gajarAja dharmiSTha thayo che." ...908 (abhayakumAre vicAryuM, "kAMTAthI kAMTo TaLe' e yukti anusAra tene adharmInA ghare bAMdhavAthI tenAmAM adharmanA saMskAro paDaze.) mahAmaMtrI abhayakumAre tene khATakInA ghare bAMdhyo. secanaka hastie pazughAta, raktanI ghArA, (pazuonI ciciyArI ane khATakI dvArA pazuono vadha) jevA dUra dazyo satata joyA tethI te duSpariNAmI banyo. ... 909 gajarAja have zUravIratA batAvI, tophAna macAvI saMgrAmamAM duzmano sAthe laDavA lAgyo. gajarAjanI zaktinuM varNana AgaLa karavAmAM Avaze. kharekhara! sarva hAthIomAM secanaka hasti zreSTha ane uttama hato. ... 910 naMdiSeNa kumAra ane gajarAja secanakanI kathA kavi RSabhadAsa dvArA ahIM kahelI che. mahArAjA zreNikanA naMdiSeNa kumAranI jema kAlAdika ghaNA putro hatA. *.. 911 duhA : 46 zreNika suta sukha bhogavaI, jAto na jANaI kAla; eNaI avasari jina AvIA, jIvadayA pratipAla ... 912 artha :- mahArAjA zreNika sukhethI divaso pasAra kare che. sukhanA divaso kyAM pasAra thaI jAya che, tenI khabara paDatI nathI. rAjagRhI nagarImAM te samaye (cha kAya jIvonA rakSaka, ahiMsA premI) bhagavAna mahAvIra svAmInuM padArpaNa thayuM. .. 91ra DhALa - 37 meghakumAranI pravajyA ane kasoTI' Ima bolaI kamalAvatI e dezI. rAga : goDI jIva sakalaniM rAkhatA, svAmI vIra niNaMda; suNI zreNika jAya vAMdavA, mani dharato ho ati ANaMda ... 913 bo. bolaI re jina jaga guru.. e AMcalI stavato harakha dharaI ghaNo, bhali AvyA zrI jina vIra; tuma darIsaNa locana TharayAM, valI vacani to thayuM zItala zarIra ... 914 bo. jina dII madhurI dezanA, jhaMDo bhoga kaSAya; hiMzA azati na AdaraI, leI saMyama ho jIva mugati jAya .. 915 bo. suNatAM zreNika pAmIi, gAyaka samakita sAra; (1) meghakumAra caritra : zrI jJAtAsUtra, a. 1, pR. 49 thI 95. For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 *.. 916 bo. ... 919 bo. ... 920 bo. ... 9rara bo. ghaNA jIva zreya pAmIyA, vrata bAraha ho abhayakumAra zreNika nRpa vAMdI valyo, uThi6 meghakumAra; svAmI mujha saMyama dIuM, mujha lAgaI ho kaDuu saMsAra havAmI kahaI yathA sukha tani, ahI pratibaMdha na kare; anumati viNa saMyama nahI, suNI pAcho ho tuma valeha. mAta tAta caraNe namI, kahaI dIkhyAnI vAta; dharaNI DhalaI tava dhAraNI, dukha lAguM ho zreNika tAta chAMTI nIra karaI vAyaro, cetana vAliuM jAya; vacha vacha karatI vInavaI, suta ma lIuM saMyama nAma mahAraI suta eka tuM sahI, jAtAM kuNa AdhAra; saMyama leI kima muMkasyo, mAtA ekalI ho AhAM niradhAra suta saMyama ati dohiluM, bhogavi rAjakumAra; tujha AThaI aMte urI, kima mukIza ho te parIvAra tuM nava yovana nAhanaDo, nArI rUpa adabhUta; sukha te syuM tame bhogavo, yovana vItaI ho leje dIkSa puta megha kahaI jAya AukhuM, maraNa na jANuM mAta; jarA lagiM yama paDa khasaI, te nahI nizcaya ho jagamAMhi vAta rudana karaI aMteurI, muMko kAMI anAtha; supuruSa sAra tajai nahI, jehano jhAlyo ho jamaNo hAtha kumara kahaI rAkho maraNathI, to rahuM eNaI ThAri; nahI ke strI mujha vosiraI, desa prathavI ho nAvaI mujha kAmi nIra pII navi ana bhakhaI, na karaI dehanI sAra; dekhI anumati ApatAM, mediM mukyo ho nija parIvAra lAkha doI daI rokaDA, Ugho paDagho leha; kUMpa bharaI zira sobhato, lAkha TaMkA ho nAvani deha beTho zibikAmAM jaI, mukaI kAma kaSAya; bahu vAjitra vajAvataI, zreNika pramukha ho sahu puMThi jAya mAtA pitA jina kaI jaI, ApaI suta bhikhyAya; paMca muSTi loca ja karI, vastra pAtharaI ho dhAraNI mAya 923 bo. ... 924 bo. 925 bo. 926 bo. >> 927 bo. ... 928 bo. .. 929 bo. ... 30 bo. For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' 935 bo. vIra hArthi vrata AdaraI, jina daI zivara ja hArthi; vividha vidyA ja bhaNAvato, ema karatA ho paDI tihAM rAtya ... 931 bo. utarAdhayana taNaI viSaI, munivarano AcAra; pahelaI pohari vAMcaI bhaNaI, dhyAna bIjaI ho trIjaI gocarI sAra ... 93rabo. sajhAya karaI cothaI pAMcamaI, chaThaI pohari dhyAna; sAtamaI pohari nidrA karaI, AThamaI pohari ho sajhAnI dhyAna . 933 bo. paDIkamaNuM munivara karI, karatA sakala sajhAya; bIjaI dhyAna karI sahI, trIjaI pohari to sahu RSirAya 934 bo. meghakumAra paNi poDhato, poSadha zAlA bAri; nahI pAtharaNuM uDhaNuM, nidrA nAvaI ho teNaI ThAri prahAra hoya paganA bahu, cAMpI muni vRdha bAla, dharanAM sukha tava sAMbharayAM, Ato duHkha ghaNuM ho veThavuM bahu kAla ... 936 bo. hajI mujha kAMI vaNaThuM nathI, vaMdu vAhaNAI vIra; pAcho diuM Ugho mohapatI, saMyama nahI levuM ho na khamaI zarIra .. 937 bo. suprabhAti uThI karI, vaMdyA jinanA pAya; ApaI Ugho mohapatI, tivAra pahilAM ho bolaI jinarAya ... 938 bolAvyo supari karI, sAMbhali meghakumAra; rAti thayo tuM revaNI, dhari jAvA ho kIdho vicAra tajI sAkara khAya elIu, te to puruSa gamAra; vrata khaMDavAthI viSa bhaluM, navi mukIza ho saMyama bhAra bhamatAM bahu dukha bhogavyAM, jIvi anaMtI vAra; chedana bhedana ti khamyo, Aja rAtinuM to duHkha ma dhari kumAra ... 941 bo. ImAMthI bhavi trIjaI tuni, vedanA huI ja apAra; vIra kahaI vacha sAMbhalo, RSabha kavi ho karaI vistAra ... 94ra bo. artha - tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmI sarva jIvone potAnA AtmA samAna gaNatA hatA. temanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI mahArAjA zreNika manamAM atyaMta harSita thatAM darzana karavA gayA. ... 913 mahAvIra zreNike haiyAnA harakha sAthe bhaktipUrvaka paramAtmAnI paryupAsanA karatAM kahyuM, "he devAdhi deva! tamArAM darzanathI Aje mArAM nayano pavitra banyAM che ane ApanAM zItala vacanothI mArI Adhi-vyAdhi ane upAdhi naSTa thaI che. he paramAtmA!tame AvyA te uttama thayuM.' ..914 bhagavAna mahAvIra svAmIe amRta jevI mIThI ane madhura dezanA ApatAM kahyuM, "he devAnupriya! ... 939 bo. 940 bo. For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 tame viSaya kaSAyane choDo. tame jIvahiMsA ane asatya vacanano tyAga karo. saMyama e muktinuM dvAra che. jIva saMyama laI muktilakSmI prApta karI zake che." ... 915 bhagavAna mahAvIranI dezanA sAMbhaLI mahArAjA zreNikane dharma pratye dRDha zraddhA utpana thaI. teo kSAyika samakitanA ravAmI banyA. A dezanA sAMbhaLI ghaNA jIvonuM kalyANa thayuM. mahAmaMtrI abhayakumAre zrAvakanA bAra vrato svIkAryA. ... 916 mahArAjA zreNika paramAtmAne vaMdana karI nagaramAM pAchA vALyA. te samaye mahArAjA zreNikanA putra meghakumAra paNa jinavANI sAMbhaLavA AvyA hatA. temaNe ubhA thaI bhagavAna mahAvIrane kahyuM, "he bhagavaMta mane A saMsAranA sukho kaDavAM jhera jevAM lAge che. mane saMyamanuM dAna Apo." ... 917 bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "jema tamane sukha upaje tema karo. sArAM kArya karavAmAM vilaMba na karo. ahIM koI pratibaMdha nathI paraMtu mAtA pitAnI anumati vinA saMyamanuM dAna na ApI zakAya." prabhunA vacano sAMbhaLI meghakumAra tarata ja rAjamahelamAM AvyA. .. 918 meghakumAra mAtA-pitAnI pAse AvyA. temane caraNe namaskAra karI vinayapUrvaka kahyuM, "he mAtApitA! huM ApanI AjJA meLavI prabhu mahAvIra pAse dIkSA aMgIkAra karavA IcchuM chuM. Apa mane premathI rajA Apo." potAnA priya putranAM vacano sAMbhaLI dhAriNI mAtA jamIna para mUcchita thaI DhaLI paDyAM. mahArAjA zreNika paNa udAsa thayA. .. 919 dAsI sonAnA pAtramAM zItaLa jaLa laI AvI. teNe mahArANI upara jaLa chAMTayuM ane vIMjhaNAthI havA nAMkhI zItaLa pANI ane vAyunA kAraNe mahArANInI mUccha dUra thaI. mahArANI sacetana thayAM. mahArANI saMtapta thaI AkraMda karatA bolyA, "vatsa!vatsa! tuM saMyamanuM nAma na laIza. ...920 vatsa! mAro tuM eka ja putra che. tuM amAro AdhAra che. putra! tuM jaIza to (vRdhdhAvasthAmAM) amAro koNa AdhAra thaze? tArI mAtA tArA vinA ahIM ekalI thaI jaze. putra! mAtAne tuM A rIte nirAghAra mUkIne zI rIte saMyama laIza?' ... 21 dhAriNI rANI meghakumArane saMyamanI kaThoratA samajAvatA kahe che, "putra! (saMyama e loDhAnA caNA cAvavA barAbara kaThIna che.) saMyamanuM pAlana karavuM ati durlabha che. koI zUravIra vIralA ja tenuM pAlana karI zake." he putra! tuM atyAre rAja sukho bhogava. (vRddhAvasthAmAM dIkSA leje.) tArI ATha-ATha yuvAna ane sauMdaryavAna patnIo che. AvI AjJAMkita patnIo sahita parivArano tyAga tuM zI rIte karIza?... 922 putra! A uMmara koI dIkSA levAnI nathI. tuM to hajI vayamAM nAno che. te yuvAna che. teM tArI kahyAgarI ane devAMganA jevI nArIo sAthe hajI zuM saMsAranA sukho bhogavyA che? yauvana vaya pUrNa thayA pachI tuM dIkSA leje." ...923 meghakumAre kahyuM, "mAtA-pitA! A AyuSyano koI bharoso nathI. kSaNe kSaNe mAruM AyuSya tUTe che. huM mArA mRtyunI paLane jANato nathI. mAruM zarIra pratyeka paLe vRdhAvasthA tarapha khase che. mAruM mRtyu nizcita che For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" paNa te jagatamAM kayA samaye Avaze te cokkasa nathI." ... 924 meghakumAranI patnIoe potAnA svAmInI dIkSAnI vAta sAMbhaLI tyAre teo ghusake dhrusake raDavA lAgI. patnIoe duHkhI hRdaye kahyuM, "ravAmInAtha! amane A rIte anAtha choDI na jAva. sajajano kadI potAnI sArapatA tyajatA nathI. je patnInI sAthe hastamilApa thayo che, jeno jamaNo hAtha pakaDayo che; tene A rIte choDI jatAM nathI.' ..925 meghakumAre daDhatApUrvaka kahyuM, "jo tame mane maraNathI bacAvo to huM saMsAramAM rahuM. jyAre mRtyu Avaze tyAre mane patnIo, deza, rAjapATa koI nahIM bacAvI zake. mane koI kAma nahIM Ave."...926 meghakumArane vaDIlo ane patnIonI anumati na maLI tyAre temaNe ana-pANIno tyAga karyo. temaNe dehanI sAra-saMbhALa choDI dIdhI. vaDIlo ane strI parivAre jANyuM ke, "meghakumArano vairAgya prabaLa che' tyAre temaNe anumati ApI. (meghakumAranI kasoTI karavA mAtA pitAe tene eka divasano rAjyabhiSeka karyo. meghakumAre rAjA banyA pachI AjJA karI.) meghakumAre dIkSA levA sarva parivArano tyAga karyo...927 be lAkha sonAmahoro rokaDA ApIne odho(ane pAtrA) kharIdyA. eka lAkha sonAmahoro vANaMdane rokaDI ApI. meghakumAre kiMmatI vastro paheryA temaja mAthA para zahero bAMdhyo. ... 928 meghakumAra (sekaDo thAMbhalAvALI) suzobhita zibikAmAM beThA. temaNe viSaya vAsanAone vidAya ApI. (eka hajAra puruSoe zibikA upADI) caturaMgiNI senA sahita vAjiMtronA nAda sAthe dIkSAyAtrA nIkaLI. zibikAnI pAchaLa mahArAjA zreNika ane lAkho prajAjano guNazIla udyAna tarapha cAlyA....929 (guNazIla udyAna pAse AvIne meghakumAra pAlakhImAMthI nIce utaryA) mahArAjA zreNika ane dhAriNI rANIe bhagavAna mahAvIrane kahyuM, "he bhagavana! A meghakumAra amAro putra che. te pravrajita thavA Icche che. ame Apane ziSya bhikSA ApIe chIe. teno svIkAra karo." meghakumAre svayaM paMcamuSTi loca karyo. tyAre putranA vALa levA mATe mAtAe khoLo pAtharyo. ...930 tyAra pachI meghakumAre vidhivat vaMdana karI bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI pAMca mahAvrata dhAraNa karyA. navadIkSitane jJAna ApanA saMyamanI AcAra pAlanA zIkhavavA prabhu mahAvIre sthavara munivarone soMpyA. saMyamanA AcAra dharmanA vividha niyamo ane vidyAo bhaNAvatAM rAta paDI gaI. ...931 zrI uttarAdhyayana sUtramAM tIrthakara bhagavaMte aNagAra gharmano AcAra darzAvela che. prathama pahore munie bhaNavuM arthAt svAdhyAya karavo. bIjA pahore dhyAna, trIjA pahore gocarI karavI. ...932 cothA pahore sajajhAya, pAMcamA ane chaThThA pahore dhyAna, sAtamA pahore nidrA karavI ane AThamA pahore svAdhyAya karavo. A sAdhuno AcAra che. ... 933 meghakumAra sahita sarva munioe devasIya pratikramaNa karyuM. tyAra pachI saMto svAdhyAya karavA lAgyA. bIjA pahore munivaroe dhyAna karyuM. rAtrinA trIjA pahore munivaroe sUvA mATe saMthAro pAtharyo....934 meghakumAra munie sUvA mATe potAno saMthAro pAtharyo. (zramaNa nigraMthonA paryAyanA kAla For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 kramAnusAra) meghakumAranI zayyA saMtAraka upAzraya (pauSadhazALA) nA dvAra pAse AvI. meghakumAra muni saMthArA para sUtA paraMtu saMthArA para oDhavAke pAtharavAnuM kAMI nahatuM (makhamalI zayyAmAM poDhanArA) meghamunine (jamIna para sUvAthI) UMgha zI rIte Ave? meghamuni lAMbI rAtri daramyAna UMdhI na zakyA. ...935 (pauSadhazALAnA dvAra pAse pathArI hovAthI) pUrva rAtri ane apara rAtrinA samaye nAnA-moTA sAdhuonI thatI AvanajAvanathI, temanA paganA prahAra thavAthI, paganI dhULa potAnA upara paDavAthI, temaja potAne oLaMgIne munione javAthI meghamuni eka kSaNa paNa UMdhI na zakyA. tyAre meghamunine rAja sukho yAda AvyAM. temaNe vicAryuM, "huM bahukALa sudhI AvuM AkaruM duHkha zI rIte sahana thaze? .. 936 haju kAMI bahu kharAba thayuM nathI. sUryodaya thatAM ja bhagavAna mahAvIra pAse jaI vaMdana karI temane vinaMtI karIza. temane A ogho ane muhapatti pAcho soMpI huM saMsAramAM cAlyo jaIza. mAruM A sukomaLa zarIra saMyamanA kaThIna upasargo ane pariSadone sahana nahIM karI zake." ... 937 sUryodaya thatAM ja meghamuni bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. tikhutonA pAThathI vidhivat vaMdana karI paryupAsanA karI. ogho ane muhapatti pAchA ApavAnI veLA Ave te pahelAM ja bhagavAna mahAvIra svAmI bolyA. he meghamuni! sAMbhaLo. rAtrInA samaye vRddha ane bALamunionA caraNa sparzathI tamane je herAnagati thaI che tethI tamAruM mana calita thayuM che? tame saMyama choDI ghare javAno vicAra karyo che?'' bhagavAna mahAvIra svAmIe meghakumArane vAtsalyabhAve pUchayuM. .. 939 "devAnupriya! sAkaranI mIThAza choDI elacInI turAzanuM sevana karanArA mUrkha kahevAya che. vrata bhaMga karavA karatAM viSa khAI mRtyune bheTavuM zreSTha che. tame to jJAnI cho. tame saMyamano tyAga na karazo....940 A saMsAra aTavImAM jIve anaMtI avaMtIvAra duHkha bhogavyAM che. chedana, bhedana, tADananI prakriyAo anaMtIvAra sahana karI che. tenI samakSa rAtrinuM duHkha kaMI ja nathI. he munivara ! AvA nAnakaDA duHkhone hRdaye na dharo. ..941 he munivara ! A bhavathI pUrvanA trIjA bhave tame asahya vedanA sahana karI che. te tame yAda karo. he vatsa! tame te saMbhAro(smaraNa karo)." kavi RSabhadAsa have te kathAno vistAra kare che. ...942 duhA : 47 megha taNA bhava pAchalA, bhAkhaI vIraNaMda; kumAra rahila tihA sAMbhalaI, mani dharI ati ANaMda . 943 bo. artha - bhagavAne meghamunine pratibodha pamADavA tenA pazvAdanupUrvIthI trIjA bhavanI kathA kahI. meghamuni bhagavAnanA zrI mukhethI potAnI pUrva bhavanI kathA atizaya AnaMdapUrvaka sAMbhaLI rahyA hatA. ... 943 For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' DhALa : 47 sumerUprabha hAthInI utkRSTa anukaMpA rAga : malhAra. cAli catura caMdrAnanI-e dezI. sela vaitADhi vAsiM vasaI, goro gaja SaTadaMta re; nAma sumeru prabha tehanuM, sahesa hAthiNI kaMta re ceta nara vacha valI ..AMcalI eka dina vana ati dAjhatuM, dekhaI gaja guNavaMta re; atihiM bhayaMkara te thayo, thayo te triSAvaMta re paMkila sarovari pesato, galiuM kAdavamAMhi re; durajana nAga AvI karI, haNaI tehaniM tyAMhi re vANIu sIneiM svAna ko, paDayo paMDita jeha re; jAti khoyo hoI hAthI iM, nALiM nAga haNeha re sAta divasa dukha bhogavI, gaja pAmIuM maraNa re; ka2ma yogi thayo hAthIu, havo rAtaDo varaNa re nAma sumeruprabha tehanuM, gajAMta sula cAra re; sAtasayAM tasa hAthiNI, potAno parivAra re. jAtisamaraNa upanuM, dekhI dava vikarAla re; pUrava bhava tava sAMbharayo, cetyo gaja tatakAla re. yojana bhominuM mAMDaluM, karaI gaja mani khaMti re; velaDI vRSa una mUlato, kIdhI bhomi atyaMta re. eka dina dAvAnala valI, dekhI gajaha palAya re; yojana maMDalaI AvIuM, bIjAM pazUya bharAya re. haraNa sIyAla niM zUkarAM, rIchAM te navi mAya re; eka sasalo ati Akalo, gaja paga talaI jAya re. khAji khaNI gaja paga ThavaI, paDayo aMta eka drISTa re; ehaniM gaja kahaI kima haNuM, karUM kima mana duSTa re. ati anukaMpA ANato, kharI dayA jiMga eha re; aDhI dIvasa dukha bhogavI, paDayo bhomi gaja teha re. aNasaNa pAlIa upano, thayo meghakumAra re; varata leI havaI khaMDavA, thayo tuM haMsIyA 2 re. e bhava vacha tuma phAchilA, havI tihAMI khimAya re; AMha viveka tujha kihAM gayo, lIdhI joa dIkhyAya re For Personal & Private Use Only ... 944 ce. 945 ce. 946 2. 947 ce. . 948 ce. ... 949 ce. . 950 ce. 951 ce. . 952 ce. 953 2. .. 954 ce. 955 ce. 956 . 957 ce. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 nAga muMnuM suNI nAganuM, viSa jima valI jAya re; jehano nipuNa govAlI uM, pazu rahaI tasa ThAya re. .. 958 ce. suNIya vacana nara jAgIha, jAtisamaraNa thAya re; havaI jina deha mujha vosire, karUM saMjaya rakhAya re. .. 959 ce. meghakumAra bujhAyo sahI, pAlaI saMyama sAra re; avasari aNasaNa AdaraI, pAmyo sura avatAra re. ... 960 2. eka avatAra chaI teni, AvI mahAvidemAMhi re; saMyama rahI mugati jasaI RSabha tasa pAya re. .. 961 ce. artha - he meghakumAra!tame A bhavathI pUrve trIjA bhavamAM vetADhaya parvatanI taLeTImAM rahetA hatA. tyAre tamAruM nAma sumerUprabha hatuM. tamAro varNa zaMkhanA cUrNa jevo sapheda hato. tamane atizaya suMdara cha gajadaMta hatA. tame eka hajAra hAthiNIonA svAmI hatA. (he vatsa!tame cetI jAva.) ...944 ekavAra jaMgalamAM mahAbhayaMkara Aga lAgI. (agninI javALAothI AkhuM vana saLagI uThayuM.) mahAvAyunA kAraNe agni prasaravA lAgyo. nadIonuM pANI sUkAvA lAgyuM. grISmaRtunI uNatA ane pracaMDa agninA tApathI vanacaro saMtapta hatA. A pracaMDa Agane joI tame nAsabhAga karavA lAgyA. temane pANInI atizaya tarasa lAgI. ... 945 garamI, bhUkha ane tRSAthI pIDita tame pANI pIvA eka moTA kAdavavALA taLAvamAM Udhe rastethI utaryA. tame taLAvanA kAdavamAM phasAyA. (vRddhAvasthAnA kAraNe tame durbaLa banyA hovAthI kAdavamAM kheMcI gayA.) tyAM eka navayuvAna hAthI Avyo. pUrva bhavanA veranA kAraNe (jene pUrve sumerU pratye bALaka avasthAmAM ja kADhI mUkyo hato, te atyAre yuvAna thayo. tene pUrva bhavanuM vera yAda AvyuM) teNe potAnA tINa daMtazULo vaDe tamArI pITha upara traNavAra prahAra karyo. tame prabaLa baLatarAnI vedanA anubhavatA mRtyu pAmyA. ...946 kavi kahe che ke vaNika, siMha, zvAna ane buddhi vinAno paMDita temaja jAti vinAno hAthI hoya to te haNAya che. (mada jharI gayela hAthI jaldIthI pakaDAya che. hAthIne pakaDavo muzkela che paNa tene pakaDavA eka khADo karavAmAM Ave che. pachI mATInI hAthiNIne AbhUSaNa paherAvIne khADA upara UbhI rAkhavAmAM Ave che. hAthIne zallakI vRkSanI DALI khavaDAvavAmAM Ave che. hAthI hAthiNIne bheTavA jAya che tyAre khADAmAM paDe che. zikArIo tene pakaDI le che.) A rIte hAthiNIthI hAthI baMdhAya che. te potAnuM sarvasva gumAve che....947 tyAra pachI AyuSya pUrNa thatAM tamAruM mRtyu thayuM. karmasaMyoge tame hAthI thayA.(jaMbudvIpanA bharatakSetramAM gaMgAnadInA kinAre, viMdhyagiri pAse madonmata gaMdha hasti dvArA hAthiNInA garbhamAM janmyA, tyAM tamArA dehano varNa kamaLa jevo lAla ane sukomaLa hato. ...948 punaH tamAruM nAma vanacaroe sumeruprabha pADayuM. tamArI pAse cAra gajadaMtazUla hatA. tamAro potAno 700 hAthiNIono parivAra hato. ...949 For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' eka divasa jaMgalamAM bhayaMkara dAvAgni pragaTayo. (AkhuM vana prajavalita thaI uThayuM. agninA dhUmALAthI daze dizAo vyApta thaI gaI. te vakhate tame vaMToLiyAnI jema jIva bacAvavA Ama tema doDavA lAgyA.) agnine joI tame vicAryuM, 'meM pUrve Avo pracaMDa dAvAgni joyo che'. A pramANe vicAratAM manamAM uhApoha thatAM jAtismaraNa jJAna thayuM. tamane tamAro pUrvano bhava yAda Avyo. tame agnithI bacavA mATe tatkSaNa cetI gayA. 180 ... 950 tame manathI agnithI rakSaNa meLavavA mATe eka hajAra yojananuM vizALa nirupadravI sthAna khUba khaMtathI banAvyuM. A bhUmimAM rahelA vRkSo velA, tRNa, latAone tamArI sUMDha vaDe ukheDI mAMDalAthI dUra pheMkI dIdhAM. jethI Aga lAge tyAre teTalA sthAnamAM agnine baLavA mATe joItI sAmagrI ja na maLe. ... 951 ekavAra te jaMgalamAM pharI Aga lAgI. (cAre bAju bhayaMkara jvALAo ane dhumADAnA goTA joI prANIo bhayabhIta banyA. teo doDavA lAgyA.) agnine joI tame (sumerUprabha) paNa mAMDalA tarapha doDayA. tamArI sAthe jaMgalanAM keTalAMya pazuoe bhayaMtrasta thaI A mAMDalAmAM Azaro lIdho. ... 9para A mAMDalAmAM haraNa, ziyALa, sUvara ane rIMcha jevA pazuo agninA bhayathI gabharAIne pahelethI ja pravezyAM hatAM. AkhuM mAMDaluM pazuothI khIcokhIca bharAI gayuM hatuM. tame zarIrane khaMjavALavA paga upADayo. paga UMco thavAthI khAlI paDelI jagyAmAM (bIjA baLavAna prANIothI Ama tema haDaselAtuM) eka vyAkuLa sasaluM AvIne tamArA paga nIce besI gayuM. ... 953 zarIrane khaMjavALI paga nIce mUkavA jatAM tame nIce sasalA jevA tuccha pANIne joyuM. tene joIne tamane thayuM ke, 'huM ATalA nAnA prANIne zA mATe mAruM ? huM durbAna karI mAruM mana kharAba zA mATe karuM ?' ema vicArI tame tamAro paga adhdhara ja rAkhyo. ...954 tamane sasalA jevA kSudra pazu mATe atyaMta anukaMpA utpanna thaI. (sumerUprabha hAthIe samakitanI sparzanA karI.) prANa-bhUta-jIva ane satvanI anukaMpA e ja kharI jIvadayA che. aDhI divasa pachI dAvAnaLa samApta thayo. (badhA pazuo pota potAnA sthAne gayA.) 'huM paNa ahIMthI jAuM' evo vicAra karI tame paga upADayo. paga jakaDAI javAthI nIce na mUkI zakyA tethI tame dharatI para DhaLI paDayA. ...955 aDhI divasanuM anazana vrata karI tame dayA-anukaMpAnA pariNAmothI meghakumAra rUpe janmyA. he megha muni ! tame vrata laIne khaMDana karavA taiyAra thayA cho? (AtmakalyANa mATe jIvanamAM AvatA upasargopariSahone samabhAve sahana karavAM joIe.) ... 956 he vatsa ! A tamArA pUrvanA bhavo hatAM. tame tiryaMcanA bhavomAM utkRSTa koTinI anukaMpA rAkhI maraNAMta kaSTo sahana karyAM che. ahIM manuSyanA bhavamAM dIkSA aMgIkAra karI tamAro viveka kyAM gayo ?'' 957 bhagavAna mahAvIra svAmInI madhura vANI sAMbhaLI viSadharanuM viSa jema utarI jAya che, tema meghamuni upazAMta thayA. jyAM DhoronI rakhavALI karanAro kuzaLa govALiyo hoya tyAM koI Dhora sImamAM rakhaDatuM rahI zake kharuM ? bhagavAna mahAvIra jevA kuzaLa govALiyA vaDe meghamuni saMyama sthAnamAM sthira thayAM. ... 958 For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 bhagavAna mahAvIra svAmInA vacano zravaNa karI meghamunine jAtismaraNa jJAna prApta thayuM. temaNe pratijJA karI ke, "have huM saMyama dharmanI rakSA karavA dehanA sukhano tyAga karuM chuM'. .. 959 meghakumArane samyabodha thato. (temaNe agiyAra aMga sUtronuM jJAna meLavyuM temaja ghaNI tapazcaryA karI.) temaNe saMyama dharmamAM udyama karI tenuM sArI rIte pAlana karyuM. aMta samaye eka mAsano saMlekhanA tapa karI (vijaya nAmanA anuttara vimAnamAM) devano avatAra pAmyA. ... 960 temano have eka ja AvatAra bAkI che. teo devabhavanuM AyuSya pUrNa karI mahAvideha kSetramAM manuSyapaNe utpana thaze. te bhavamAM saMyama grahaNa karI, sAdhanA karI, sarva karmono kSaya karI mukti meLavaze. kavi RSabhadAsa temane caraNe namaskAra kare che. ... 961 duhA : 48 jinavacani vacha bujhIuM, nAkhyo nahIMvata bhAra; jJAtA dharama kathAgamAM, megha taNo adhikAra. *.. 962 valI vaIrAga ja pAmIuM, naMdISeNa nara jeha; zreNika rAya manAvIuM, saMyama leto teha. **. 963 artha:- meghamuni jinavacanathI pratibogha pAmyA. temaNe paMca mahAvratanuM pAlana karyuM. zrI jJAtAgharmakathA nAmanA aMga sUtramAM meghakumArano adhikAra che. ... 962 meghakumAranI jema mahArAjA zreNika ane celaNA rANInA putra naMdISeNa kumAra paNa jinavacanathI pratibodha pAmyA. mahArAjA zreNike saMyamanI kaThoratA aneka rIte samajAvI chatAM prabaLa vairAgya ane AyuSyanI kSaNabhaMguratA jANI naMdISeNa kumAra aNagAra dharma svIkAravA taiyAra thayA. ...963 DhALa : 39 mahAtmA naMdISaNa kAyA vADI kAramI e dezI. saMyama levA saMcarayo, vIra jinavara pAza; vAraI vATi devatA, ma karAvIza hAza *. 964 saMyama levA saMcarato ... AMcalI. bhoga karama tAharaI ghaNuM, nathI saMyama kAla; ddaDhani bhoga karaI kasiuM, deva jaMpaI Ala. vIra hArthi thayo saMyamI, dIdho zivarani hAthi; sUtra aratha savI sIkhIla, cAlaI gurani sAthi. eka dina jina kiM jaI karI, mAgyo Adeza; vihAra karaI nara ekalo, cAlyo paradeza. ... 967 se. (1) mahAtmA naMdISeNa : kathA prabodhikA, pR.177 thI 193. 965 . 966 saM. For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' . 968 saM. 969 saM. *.. 970 saM. ... 971 saM. ... 972 se. ... 973 se. 974 saM. eka dina gaNikA ghari gayo, dharmalAbha kaheta; aratha lAbha joI ahI, jethI sukhIu jaMta. muni abhimAna ANI karI, tANi6 nevanuM taraNa; kanaka koDI juThI bahu, lere kozA suvarNa. mAni mastaga khoyato, mAni khotA dAma; mAni dharma pAmaI nahI, mAnI viNasaI kAma. mAnI jJAna pAmaI nahI, mAnI te na taraMta; naMdISeNa mAni karI, sovana viSTa karata. kara joDI gaNikA kahaI, syu karuM e dhana; raho to tuma siMha vilasII, sopuM tana mana. hAvabhAva mukha maTakalo, na rahika thira ciMta; alago Udho mohapatI, mukaI mAhata. raNa saMgrAmiM je ghasaI, ghAlaI sIhani nAtha; nAri Agali te valI, joDaI beha hAtha. vilasaI vezAsituM valI, nitya navalA bhoga; ciMtaI yauvana dADha laI, kozA saMyama yoga. dami ciMti rahayo maMdiri, dII saMyama sAra; naTa vaTa kuMTa kharaDeni, pratibodha apAra . dahADInA dasa bUjhavaI, mokalaI vIra pArA. saMyama sudhuM AdaraI, mana naI uhAlisa. bAre varase bUjhavaI, mokalaI vIra pArA; saMyama sudhuM AdaraI, mana naI uhAlisa. bAre varase bUjhavaI, trehatAlIsa hajAra; puruSa baIsi adhikA sahI, utarAyA pAra. eka dina nava nara bujhavyA, dasamo malyo kaMTha; samajhAvyo samajhaI nahI, vaDhI dhAya kulaMka. sahasa kiraNa sirathI Dhalyo, nAvaI tohi kaMta; tatakhiNa ciThI mokalI, jaI nara teDuMta. uThADayo uThaI nahI, bolyo madhurI vANI; dasamo nara bujhayA vinA, bhojana nahI jANI. ... 975 se. ... 976 saM. ... 977 saM. .. 977 saM. *.. 978 saM. 979 saM. *.. 980 saM. .. 981 saM. For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 AvI vezA utAvalI, bolaI mukI lAja; uTho dasamA tume sahI, jANo bujhayA Aja. 982 saM. uchalani utAvalo, vaNa sADaI kAja; dUdhathI mAkhaNa kima lahaI, jo joII Aja. 983 saM. avasara dekhI bolII, eka akSara sAra; avasara pAkhiM bolII, sahu ko kahaI gumAra. . 984 saM. aNa samajhiuM Dyuka AdaraI, kare haraDe AhAra; reca lAgo ThaMDali gayo, vArasiM be cyAra. ... 985 saM. aNasamajhI guNikA bolI, utAvalI thAya; pratyaganA purI thaI, jA kahaItAM jAya. ... 986 saM. bhoga karama gurR tadA, Udho mihAtI leha; punarapi Avyo vIra ki, pharI saMyama leha. . 987 saM. jJAnI paDayo pAcho valaI, murakha beTho na thAya; sUtra sahIta sUI kari jaDaI, dorA vihuNI jAya. . 988 saM. naMdISeNa jJAnI bhalo, lII saMyama sAra; ArAdhI surate thayo, jihAM Rdhi apAra. ... 989 saM. zreNika naravara rAsano, khaiDa trIjo hoya; cothA khaMDamAM rasa ghaNo, kaI RSabha soya. ... 990 saM. artha:- naMdISaNakumAra mAtA-pitAnI AjJA laI bhagavAna pAse pravrajita thavA AvyA. temane rastAmAM kuLadevIe AvIne cetavaNI ApatAM kahyuM, "he naMdISeNa!tame saMyama levAnI utAvaLa na karo. ... 964 tamArA bhogAvali karmo prabaLa che. te bhogavyA vinA tamane saMyamamAM saphaLatA nahIM maLe." saMyamanA utkRSTa bhAvone kAraNe naMdISeNakumAre vicAryuM, "jenuM mana saMyamamAM daDha che. tene bhogo zuM karI zake? deva vyartha bole che." ... 965 saMyamanA vardhamAna pariNAma hovAthI naMdISeNakumAre bhagavAna mahAvIra pAsethI dIkSA lIdhI. tyAra pachI bhagavAne temane AcAra dharmanI ane jJAnanI zikSA mATe sthavIra bhagavaMtone soMpyA. temaNe gurunI sAthe rahI agiyAra aMga sUtronuM artha sahita jJAna prApta karyuM. ... 966 eka divasa teo bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. temaNe vaMdana karI, prabhu pAse prAmAnugrAma ekalA vicaraNa karavAnI AjJA mAMgI. (A pramANe karavA pAchaLano temano Azaya e hato ke bhogAvalI (1) naMdISeNakumAre bhagavAnane dIkSA ApavAnI vinaMtI karI tyAre bhagavAna mauna rahyA. eka bAju potAnI saMyamanI tIvra abhilASA ane bIjI bAju prabhunuM mauna joI naMdIkumAra dvIdhAmAM paDayA. temaNe aMte svayaM dIkSA lIdhI. (saMsAra sapanA koI nahi apanA. pR. 193.) For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' karma udayamAM Ave te pahelAM ja zarIrane kSINa karavuM jethI saMyamamAM kalaMka na lAge.) bhagavAna mauna rahyA. naMdISeNa munie maunane bhagavAnanI anumati mAnI bIjA gAmamAM vihAra karyo. ... 967 teo vihAra karatAM bIjA gAmamAM AvyA. tyAM gocarI mATe nIkaLyA. temaNe ajANatAM gaNikAnA dvAre jaI "dharmalAbha' kahyo. gaNikAe kahyuM, "munivara! A zrAvakanuM ghara nathI. ahIM artha lAbha kare te ja AvI zake. artha lAbhathI ja sukhI thavAya che." (gaNikAe munine maheNuM mAratAM kahyuM, "tame yuvAnImAM saMyama lIdho che? zuM tamArAmAM kamAvavAnI trevaDa na hatI? dhana vinAno nara pazu samAna che. dhanathI ja prANI sukhI thAya che.' muninuM lohI ukaLI uThayuM.) .. 968 "naMdISeNa munie pote bhikhArI nathI paNa eka saMta che," evo garva karI potAnI zakti darzAvavA gaNikAnI samakSa (labdhino prayoga karavA) havelInA neve raheluM taNakhaluM kheMcyuM. (taNakhaluM kheMcI maMtroccAra karyo.) tyAM to gaNikAnI havelImAM sonA mahoronI vRSTi thaI. muni bolyA, "kozA! tane paisA joIe che ne? le A rahyA paisA.' A jagatamAM abhimAna bahu bhayaMkara che. abhimAnathI mastaka ane dhana gumAvAya che. abhimAna karavAthI dharma paNa dUra haDaselAya che. abhimAna karavAthI uttama kAryo naSTa thAya che. ...970 abhimAnI vyakti jJAna prApta na karI zake. teo saMsAra sAgara pAra na karI zake. naMdISeNa munie potAnI saMyamanI tAkAta darzAvavA abhimAna karyuM. temaNe lobhI gaNikAne suvarNa vRSTi karI potAnI zaktino paricaya Apyo. (kAmalatA gaNikA avAka banI gaI. jyAM munie javA mATe paga upADaDyo tyAM) ... 971 cAlAka gaNikAe hAtha joDI page paDI naMdISeNa munine vinaMtI karatAM kahyuM, "are! A dhanane huM zuM karuM? jo tame ahIM raho to ApaNe baMne duniyAnA sukho bhogavIe. huM tamane mAruM tana-mana samarpita karIza."(huM tamane bAraNAMnI bahAra nahIM javA dauM) ...972 gaNikAnA mukhanA hAvabhAva, laTakA maTakA temaja miSTa vacanothI naMdISeNa muninuM mana lapasI gayuM. teo vicalita thayA. ugra tapasvI naMdISeNa munie prabaLa bhogAvali karmonA udayanA kAraNe saMyamanA upakaraNo - ogho, muhapatti khIMTIe laTakAvyA. temaNe gRhasthano veza paheryo. (dazavaikAlika sU. nA a. 5 mAM zAstrakAroe brahmacaryano bhaMga thavAnI AzaMkAthI vezyAnA gharamAM gocarI mATe javAnI nA pADI che.) raNa saMgrAmamAM zatruonI sAme doDI janArA zUravIra yoddhAo, jaMgalanA pazuone potAnA AdhipatyamAM rAkhanAro siMhaNano svAmI siMha paNa nArI samakSa be hAtha joDI namI paDe che. ...974 (naMdISeNa muninuM bhogAvali karma nikAcita hovAthI, temane manamAM pastAvo thavA chatAM teo kAMI na karI zakyA.) teo have gaNikAnA ghare rahI, nitya vividha prakAranA bhoga sukho bhogavatA rahyA. "yauvanakALa kozA (gaNikA) sAthe vItAvyA pachI huM ane kozA sAthe saMyama grahaNa karIzuM." 1 ..975 A pramANe vicAra karI naMdISeNa munie saMyamanA upakaraNono tyAga karI kozAnA AvAse rahyA. For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo roja jinavANInuM zravaNa karAvI saMyama dharmanI prabhAvanA karatA hatA. temaNe aneka AtmAnee pratibodhyA hatA. temaNe nRtyakAro, vyAbhicArI ane halakI jAtinA manuSyone pratibodhyA. ...976 teo nitya kozAnA gharamAM AvatA deza vyaktione pratibodhi bhagavAna mahAvIra svAmI pAse 185 saMyamita thavA mokalatA hatA. A vyaktio utkRSTa bhAve zuddha saMyama aMgIkAra karatA hatA. (naMdISeNa muni cAritrathI bhraSTa thayA hatA paraMtu darzana-zraddhAthI bhraSTa thayA na hatA. ) temaNe bAra varSamAM tetAlIsa hajAra ane baso (43,200) thI paNa vadhu vyaktione saMyamanI mahattA samajAvI ullAsapUrvaka pratibodhyA. (temaNe bhISaNa puruSArtha karI) te sarvane vIra prabhu pAse mokalyA. teo sarvee saMyama laI AtmAnuM kalyANakaryuM. 662*** ...978 eka divasa naMdISeNa muninI dharma sabhAmAM nava AtmAo bodha pAmyA. dasamo dhUrta vyakti maLyo je aneka upAyo karavA chatAM na samajyo. te aneka kutarka karI Akhare jhaghaDo karI tyAMthI bhAgyo. 979 sUryanA sahastra kiraNo mAthA parathI DhaLyA (arthAt be prahara pUrNa thayAM) chatAM (patideva) naMdISeNa kumAra jamavA na AvyA. tyAre gaNikAe eka patra lakhyo. te patra nokara (putra) nA hAthamAM ApI jaldIthI bhojana karavA AvavA mATe AmaMtraNa mokalyuM. ...980 naMdISeNakumAranI daza vyaktionI pratibodhi pachI ja jamavuM evI pratijJA pUrNa na thavAthI te jamavA uThayA nahi. temaNe nokarane madhura vANImAM kahyuM, ' dazamo pratibodha na pAme tyAM sudhI huM bhojana grahaNa nahIM karuM.'' ...981 sevakanA vacano sAMbhaLI kozA utAvaLI patideva pAse AvI. teNe zarama choDI majAkamAM kahyuM, 'have uTho svAmI ! tame roja bIjAne pratibodho cho, Aje ema samajo ke huM pote ja dazamo chuM.''.. 982 ( 'tejIne Takoro basa' e nyAye temano AtmA jAgI gayo.) naMdISeNakumAra bagaDeluM kArya sudhAravA tarata utAvaLA tyAMthI uThayA. Aje ja dUdhamAMthI mAkhaNa meLavavuM hoya to zI rIte maLI zake ? (utAvaLe AMbA na pAke.) ...983 manuSyae avasara joIne ekAeka sArAM zabdo bolavAM joIe. avasara vinA game tema bolanArane loko mUDha-gamAra kahe che. ...984 samajyA vinA popaTIyA jJAnathI kyAreka nukasAna thAya che. (popaTa 'bilADI Ave tyAre uDI javuM evo jApa karato rahyo paraMtu jyAre kharekhara bilADI AvI tyAre pote uDaco ja nahIM tethI bilADIe tenuM bhakSaNa karyuM') eka mUrkhAe kyAMka sAMbhaLyuM ke, ''haraDeno AhAra khAvAthI nirogI rahevAya. te nitya haraDe leto tethI divasamAM be-cAra vAra sthaMDile javuM paDatuM.tene jhADA thavAthI asaktithI roga thayo.''... 985 (1) naMdISeNanI dinacaryA H teo savAre pratikramaNa, daza vyaktione pratibodha pamADavA, tyAra pachI bhojana, ArAma, haLavo vArtA vinoda, zAstra svAdhyAya, sAMjanuM pratikramaNa, bAra bhAvanAonuM ciMtana karatAM karatAM nidrAvaza thatA. kAmalatA naMdISeNanI priyatamA banI. (2) kAmalatAe putra dvArA patine jamavA bolAvyA. (saMsAra sapanA koI nahi apanA, pR.196) For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' gaNikA vagara vicAryuM utAvaLamAM game tema bolI gaI. (teNe munine cAnaka mArI jagADavA) temanI pratijJA pUrNa thaI. temaNe kahyuM, "mArI pratijJA hatI ke je divase tuM mane "jA kaheze tyAre huM A havelI choDI jato rahIza. mArI A pratijJA Aje pUrNa thAya che." ...986 naMdISeNa muninI bhogAvalI karmonI avadhi pUrNa thaI. temaNe khIMTIe rahelA saMyamanA upakaraNo utArI te paheryA. teo ogho laI bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. temaNe saMyamano punaH ravIkAra karyo.(suvarNa piMjaranuM dvAra khUlI jatAM popaTa uDI gayo.) jJAnI vyakti karmanA udayathI patita thavA chatAM nimitta maLatAM punaH jAgRta thAya che, jyAre mUrkha vyakti samajaNanA abhAvane kAraNe jAgRta thatAM ja nathI. dorA sahitanI soya kacarAmAMthI paNa maLI jAya che paraMtu dorA vinAnI soya kacarAmAM khovAI jAya che. ...988 naMdISeNa muni jJAnI hatA. temaNe duSkara saMyama grahaNa karI tenuM zuddhapaNe ArAdhanA karyuM. ugra tapazcaryA karI, aMte anazana karI teo prathama sudharma devalokamAM devapaNe utpana thayA. tyAM teo apAra saMpattithI saMpanna banyA. ... 989 zreNika rAsano A trIjo khaMDa pUrNa thayo. kavi RSabhadAsa kahe che ke have cothA khaMDamAM ghaNo suMdara kathArasa che. ... 990 4tho khaMDa duhA : 49 naMdISaNa naranI kathA, huI saMpUraNa sAra; DAhA vedhaka sAMbhala, zreNikano adhikAra *.. 991 artha:- saMyamamAM parAkramI naMdISeNakumAranI kathA ahIM pUrNa thaI. he DAhyA ane catura jIvo! have tame magadhezvara zreNika rAjAnI kathA AgaLa sAMbhaLo. ...991 DhALa : 40 durdarAMka devAgamana - cAra chIMka rAga : azAvarI siMdhu zreNika sUratarU kaMdo re, ANaMdo re dhuNatA Aja; sAmakita dhArI hoya mahArAja, jejanI mAnaI ho suravara lAja johani nAmiM ho sIjhaI kAja, zreNika suratarU kaMdoro. e AMcalI . 992 che. eka dina vIra jiPsaru, AvyA re rAjagRhImAMhi; samosaraNa sura sahI racaI, dII desanA ho beThI tyAMhiM. ... 993 che. (1) gaNikAe ghaNI vinaMtI karI mAphI mAMgI. nAno putra naMdISeNanA paga pAse krIDA karato hato. mAtA-pitAnI vAtacIta sAMbhaLI pitAnA paga dorIthI vIMTALavA lAgyo. teNe kahyuM, "pitAjI huM tamane nahIM javA dauM! ' bALaputranA vacana sAMbhaLI gaNikAe dorAnA AMTA jeTalA varSa gharamAM rAkhyA. naMdISeNa paNa hajI bhogAvali karma bAkI che tema samajI bIjA sAta varSa, kula bAra varSa saMsAramAM rahyA. (saMsAra sapanA koI nahIM apanA-pR.197.) (2-3) tri.za.pu.ca., parva-10, sarga-9, pR.167 thI 172. For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 suravara naravara AvIA, vAgha cItara ho gayaMvara gAya; bAra pariSadA tihAM malI, beTho zreNika ho naravara rAya. *** 994 che. kuSTi eka tihAM AvIuM, jaI beTho ho suravaramAM hiM; rasI copaDaI jina page, dekhaI zreNika ho dRSTi tyAMhi. *.. 995 zre. jina bhagato zreNika sahI, ati haIDaI ho kopa dharaMta; eNaI avasari jina vIrajI, pratigADhi ho tihAM chI kaMta. .. 996 zre. cIraMjIvi sahu ko kahaI, kahaI koSTI mArI jina Aja; zreNika narapati sAMbhalI, ati kopyo tihAM mahArAja. ... 997 zre. aiNaI avasari nRpa chIkIuM, cIraMjIvi to kahe surarAya; zreNika Apa vicArato, nara bIpIto ho eNaI ThAya. . 998 abhayakumAra chIkayo sahI, mari bhAvaI ho supuruSa jIvi; tuM sukhIla vinavi sahI, para upagArI ho achaya saciva. 999 che. kAlakasurIla chIkIuM, mama maraje ho, sura kahaI tAma; mama jIve jagamAM valI, nara che abhavi ho nahI tujha ThAma. . 1000 che. suNI rAya kahaI subhaTani, jhAlayo ho kuSTI hAtha; sabhA visarajI tava valI, jhAlevA ho dhAyo narapati sAtha. ... 1001 zre. sura AkAsiM utapatyo, nara jhAMkho ho tihAM kaNI thAya; AvI kahaI narapati taNaI, e dasaI ho koI sara rAya. . 100ra zre. zreNika tava saMsaya paDayo, tava pUchaI ho jina kiM jAya; kuNa kuSTI e ahIM hato, paru copaDaI ho tumAraI pAya. .. 1003 che. vIra kahaI devatA, caMdana caracaI ho mahAraI pAya; RSabha kahaI zreNika suNo, jina bhAkhaI ho sura kathAya. ... 1004 zre. artha - pRthvIlokamAM mahArAjA zreNika kalpadruma ane kAmadeva samAna AnaMdathI rahe che. mahArAjA zreNika samakita dhArI thayA. devonI sabhAmAM Indra mahArAjA sahita anya devo paNa mahArAjA zreNikanI prazaMsA karavA lAgyA. jemanA nAmathI aneka kAryo saraLatAthI saMpanna thatA hatA. ...992 ekavAra bhagavAna mahAvIra svAmI magadha dezanI rAjagRhI nagarImAM padhAryA. devoe te samaye samavasaraNanI racanA karI. teo phaTIka ratnanA siMhAsana para besI dezanA ApatA hatA. ...993 bhagavAnanI vANI sAMbhaLavA samavasaraNamAM devo, mAnavo tathA vAgha, cittA, kadAvara hAthI, gAya jevA tiryaMco paNa AvyA. samavasaraNamAM bAra prakAranI parSadA jinavANInuM zravaNa karavA AvI hatI. tyAM narapati mahArAjA zreNika paNa prabhunI dezanA sAMbhaLavA beThA. ... 994 For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' samavasaraNamAM eka koDhiyo Avyo. te samavasaraNamAM jyAM devone besavAnI beThaka hatI tyAM jaIne beTho. (tenA zarIramAMthI paru vahI rahyuM hatuM.) teNe bhagavAna mahAvIra svAmInA pagamAM potAnA zarIramAMthI nIkaLatuM paru (rasI) copaDayuM. mahArAjA zreNike A joyuM. temanI dRSTi tyAM ja hatI. ... 995 mahArAjA zreNika prabhu mahAvIranA parama bhakta hatA. koDhiyAne rasI copaDato joI temane manamAM khUba gusso Avyo. te ja samaye jinezvara bhagavAna mahAvIra svAmIne khUba moTethI chIMka AvI.... 996 | sarva lokoe "ciraMjIva raho" evuM kahyuM, jyAre koDhiyo bolyo, "maro maro vardhamAna Aja!" koDhiyAnA vacano mahArAjA zreNike sAMbhaLyA. koDhiyAnA abhadra AcaraNa ane aniSTa pralApa sAMbhaLI mahArAjA zreNika atyaMta krodhita thayA. .. 997 A samaye thoDIvAramAM mahArAjA zreNikane chIMka AvI. koDhiyo tarata ja bolyo, "cirAyu ho rAjanuM!" mahArAjA zreNike vicAryuM, "A koDhiyo mArAthI DarIne mAre mATe sAruM bolyo che.'... 998 te ja samaye ekAeka mahAmaMtrI abhayakumArane chIMka AvI. koDhiyAe kahyuM, "bhale mare, bhale jIve sajjana puruSa! " rAjAe vicAryuM, "abhayakumAra sukhI, vaibhavazALI ane sadA paropakArI che tethI A koDhiyo tevuM bolyo che." ... 999 tyAM kAlasUrI kasAI chIMkyo. koDhiyAe kahyuM, "mata maro to kAlasUrI. tuM A jagatamAM jIvato raheze. tuM abhavI jIva che. tAruM bIje kyAMya sthAna nathI." ... 1000 mahArAjA zreNike kuSTinA vacano sAMbhaLI subhaTone kahyuM, "A avinayI ane avivekI evA uddhata koDhiyAne jaldIthI pakaDo." sabhAnuM visarjana thayuM tyAre mahArAjA zreNika uThIne svayaM subhaTonI sAthe te koDhiyAne pakaDavA doDayA. ... 1001 te deva AkAzamAM adazya thaI gayo tethI rAjA jhaMkhavANA paDI gayA. subhaToe rAjAne AvIne kahyuM, "mahArAjA ! Ato koI deva hoya tevuM dekhAya che." .. 1002 mahArAjA zreNikane saMzaya thayo ke, "A koDhiyo koNa hato ?" mahArAjA (potAnI zaMkAnuM nivAraNa karavA) bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. temaNe bhagavAnane (vaMdana karI vinayapUrvaka) pUchayuM prabhu! ApanA samavasaraNamAM Avelo (mAyAvI) koDhiyo koNa hato? teNe tamArA caraNomAM paru kema copaDayuM?" . 1003 bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "devAnupriya! e devatA che. te mArA caraNomAM caMdananuM vilepana karato hato." kavi RSabhadAsa kahe che ke, bhagavAna mahAvIra svAmI te surarAyananI kathA kahe che. mahArAjA zreNika sAMbhaLe che. ... 1004 duhA : 50 suNi zreNika jinavara kahaI, suravara taNI kathAya; pUrva carItra sahu sAMbhalo, bhAkhaI jinavara rAya. .. 1005 zre. For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 . 1010 artha - jinezvara bhagavAna mahAvIra svAmI kuSThI (deva)nI kathA kahe che. mahArAjA zreNika sAMbhaLe che. jinezvara devate surarAyanuM pUrva caritra kahe che. te sau jIvo sAMbhaLo. ... 1005 DhALa : 41 durdarAMka devano pUrvabhava - eka brAhmaNa ulAlAnI e dezI. rAga H ghanyAsI. bhAkhaI vIra vicAro, nagarI kosaMbIya sAro; bhUpa zatAnika jayahiM, vipra setuka vasaI tyAMhiM. . 1006 dArIdrI nara teho, murikhamAM mukhi jeho; rU5 rahita vikarAlo, navi mAnaI vRdha bAlo. ... 1007 vidyA rUpa nidhAna, triho karI narani mAna; nahItara kASTa kahevo, seDUka bAMbhaNa ehavo. ... 1008 eka dina tehanI nArI, huI garbhadhara nArI; prasava samaI java thAto, bolAvyo suta tAto. ... 1009 joI I koparAM suThiuM, gula dhRta kAraNi uThi6; seDUka kahaI suNi nArI, kihAMthI lAvuM beyyArI. huuM nara bAla anAtho, na jhAlyo eka strIno hAtho; sadA lagiM para dAso, nitya para bhojana Aso. yovana vaI dhana hINo, sakharUM pAmaI na maraNo; setuka kahaI dhiga Ajo, na karUM nArInuM kAjo. 101ra strI kahaI jaI jAco rAya, seDUka Ubhoa ThAya; phalani phUla te leI, mUMki rAya maleI. *.. 1013 udadhI sevyo daI rayaNo, te dukha dAridra haraNo; nRpa sovyo daI mahIuM, traSabha kahaI sukha sahIuM. ... 1014 artha - tIrthaMkara paramAtmA kuSTInI kathA kahe che. kauzAMbI nAmanI vikhyAta nagarImAM zatAnIka nAmanA dharmapriya rAjA rahetA hatA. A nagaramAM eDuka nAmano nirdhana vipra (brAhmaNa) raheto hato. ... 1006 setuka brAhmaNa daridrI ane mUrkha ziromaNI hato. te dekhAvamAM atyaMta kadarUpo, bhayaMkara temaja vikarALa hato. te sauMdaryahIna ane mUrkha hovAnA kAraNe lokomAM apriya banyo. (anAdeya nAmanA karmanA udayathI) tenuM vacana bALaka ke vRddha koI mAnatuM nahatuM. ... 1007. kharekhara! vidyA, rUpa ane saMpatti A traNa vastunA kAraNe vyaktinuM jagatamAM mAna-sanmAna vadhe che. anyathA A traNa vastu vinAno vyakti kASTa samAna nirarthaka gaNAya che. setuka brAhmaNa paNa nirdhana, kadarUpo ane mUrkha hovAthI tenuM kyAMya sanmAna thatuM nahatuM. ... 1008 1011 For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' ekavAra eDuka brAhmaNanI patnI (kharamukhI)'garbhavatI banI. potAno prasavakALa najIka Avyo che; evuM jANI brAhmaNIe bALakanA pitA potAnA pati)ne kaMIka kahevA potAnI pAse bolAvyA.... 1000 brAhmaNIe kahyuM, "prasuti mATe mane koparA, sUMTha, goLa, dhI, loTa ItyAdi suvAvaDamAM khAvA yogya sAmagrI joIze. te mATe tame koI prayatna karI jogavAI karo. seDuka brAhmaNe kahyuM, "he rAMkaDI nArI! huM A badhuM kyAMthI lAvI ApuM?''tamArAmAM evI koI kaLA ke kuzaLatA nathI jethI mane kAMI prApta thAya)... 1010 kavi kahe che, "je nara strInI avasare saMbhALa rAkhato nathI te nAnI vayamAM ja vidhura bane che. te sadAkALa bIjAno dAsa banI rahe che. tene nitya bhojana mATe bIjA para avalaMbita rahevuM paDe che.... 1011 je vyakti yovana vayamAM nirdhana hoya, tene mRtyu samaye zAMti prApta na thaI zake. (tene nirdhana hovAthI parivAranI ciMtA, tenA bharaNapoSaNanI ciMtA satAve che.) eDuka brAhmaNe kahyuM, "dhikkAra che mane! Aje huM mArI (priya) patnI mATe koI kArya karI zakato nathI." ... 101ra brAhmaNIe upAya batAvatAM kahyuM, "nAtha! (tame prAta:kALe sau prathama ApaNA nagaranA mahArAjA pAse jaI temane ArzIvacanathI khuza karo'. rAjA prasanna thAya tyAre) tame ApaNA nagaranA mahArAjA pAsethI bhojananI yAcanA karajo. seDuka Ubho thayo. teNe rAjAne bheTa ApavA udyAnamAMthI suMdara puSpo ane phaLo lIdhAM. teNe rAjadarabAramAM jaI rAjAne puSpo, phaLo vagere bheTa dharyA. ... 1013 kavi RSabhadAsa kahe che ke, "samudranuM kheDANa karanAro ratna meLave che, jethI bhavobhavanI duHkha daridratA dUra thAya che. rAjAnI sevA cAkarI karanAro pRthvIpati bane che. (rAjA e kalpavRkSa che.) te sukhasamRddhi prApta kare che. ... 1014 duhA : 51 dAnanI mahattA RSabha kahaI je sarasvatI, lakhyamI meghadAtAra; ThAma kuThAma na e jue, na jue kula AcAra. keNI keNI na nAmIe sIsa, keNi keNi na bhAkhIe dIna; keNI keNI na sevInA caraNetohi pApI udara sahINuM. *.. 1016 ki kIjaI arahaTe, vahaI te bAraI mAsa; jalahara varasaI eka khiNa, pura) jananI Asa. 1017 je dijaI kari ApaNaI, te lehasaI paraloe; dIjaMtA dhana saMpajaI, hui vaheto joe. .. 1018 thoDuM dANa sohAmaNuM, je dIjaI harIseNa; pachI kAli vilaMbaI, ki kIjaI sahi seNa. ... 1019 1015 (1) zrI guNasenasUri kRta zrI mahAvIra caritra : pR.-503 For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 dAtA hItuM uryuM karaI, karma nahI tuTuM yAMhi; rAja bibhISaNa bhogavaI, laMgoTo hisu yAMI. ... 1020. artha - kavi RSabhadAsa kahe che ke, sarasvatI, lakSmI, megharAjA ane dAnavIra jyAre prasana thAya che tyAre te susthAna ke kusthAna jotAM nathI. teo yogya, ayogya ke kulAcAra joyA vinA ja badhuM ApI de che.... 1015 kone kone mastaka namAvIe? kone kone dIna vacana na kahIe? konA konA caraNonuM sevana na karIe? are! A pApI peTanA kAraNe uparokta sarvabAbato kamane paNa karavI paDe che. .. 1016 raheMTa bhale bAremAsa vahe che, tene zuM karIe? (tenuM pANI maryAdita kSetramAM ja vAparI zakAya) jaladhara bhale eka ja kSaNa varase, chatAM ghaNI jagyAe varasavAthI ghaNA lokonI AzA pUrNa kare che.... 1017 je manuSya potAnA hAthe dAna Ape che, te paralokamAM puNyathI dhana-saMpatti ane samRddhi prApta kare che. dhana ApavAthI dolata vRddhi pAme che kAraNa ke je vahe che te vadhe che. ... 1018 haripheNa rAjAe bhale thoDuM ja dAna ApyuM paraMtu munibhagavaMtane nirdoSa ane prAsuka AhAra vahorAvyuM. temaNe bhAvapUrvaka supAtradAna ApyuM tethI sohAmaNuM banyuM. jyAre zrISeNa rAjAe ghaNuM dAna ApI pastAvo ane vilApa karyo tethI zuM saryuM? ... 1019 jyAM karma baLavAna hoya tyAM dAtA game teTaluM Ape to paNa zuM? rAme vibhISaNane laMkAnuM rAjya ApyuM tethI te rAjya bhogavavA lAgyo kema ke puNyakarma baLavAna hatuM. jyAre rAjya ApanAra rAma laMgoTI paherIne vanamAM pharatA hatA. * 1020 DhALaH 42 kauzAMbI nareza ane caMpA nareza vacce vaimanasva ulAlAnI e dezI kAsiuM karaI nara rAya, data viNa dIdhuM na jAya; jauM sadAmo e vipro, na dII kRNi e mitro. * 1021 kanaka koholiu dII rAya, data viNa vecaNa jAya; puNya hINo jihAM jAyo, tihAM kAMI anaratha thAya. ... 1022 ghari vivAha hoya jAvo, caDhAI data hINani tAvo; na daI java rAyo, data hINo kihAM jAyo. .. 1023 vIra daI java dAno, vipra tajaI tava ThAmo; setuka yAcato ji vAraI, bhaya ati upano tivAraI. 1024 caMpAnagarIno rAya, kosaMbI bhaNI jAya; viTI nagarI te tyAMhi, rahyo setAnika mAMhi. hoya varasAtano kAlo, pAcho valIuM bhUpAlo; kaTaka te thoDalAM thAya, rahyo sarovara rAya. .. 1026 1025 For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' eka dina seDUka tyAMhi, gayo te kaTaka jo mAhi; jANyo Tho cho e sAco, vinavila kosaMbI nAtho. .. 1027 kaheNa amAruM e kIjaI, vegiM jAya vaDhI jaI; kaTaka nahI tasa pAsyo, te sahI jAsaI e nAsyo. *.* 1028 bhUpa zatAnIka sAro, kIdho dIrA vicAro; prathama te gharamani kAmiM, ma kari vilaMba tasa ThAMmi. * 1029 dhi Aga maraNa chedo, vilaMba na kIjaI vedo; agani roga kanyAI, subhASita tapa kava phalAI. ... 1030 huu rAya pasAu, ajara nahI tasa DAhyo; karavA zatruno ghAto, ma kari vilaMbanI vAto. 1031 caDhiuM kosaMbIa rAyo, kaTaka leI tihAM jAyo; dekhAyo rAya hAtho, nATho caMpAno nAtho. ... 1032 RSabha kahaI nRpa joI, mAna makarasyo e koI; eka ekathI balavaMto, mAnaI mUrakha jaMto. *. 1033 kuMDalIu : mahi manamiM moTi ma dhara, dhana kahaI mujha pasAya; sAyara kahaI jalamiM dIuM, to tuM varasaI AMya; to tuM varasaI AMya, tAma aMga sati Apyo; mileI pIdho tAma, karI mAtarUM ja nAkhyo, AkAza viNa tuM kihAM rahaI, RSabha sura saghalaI phalaI, karavuM phokaTa gumAna, mahI manamAM moTi ma dharaI. ... 1034 artha:- mahArAjA zuM karaze? ApyA vinA (bhAgya vinA) koI vastu prApta thatI nathI. sudAmA brAhmaNane juo. tenA mitra dvArikAdhIza kRSNa atyaMta vaibhavazALI hovA chatAM tene hAthamAM kaMI na ApyuM.... 1021 tema seDuka brAhmaNa paNa rAjA dvArA sonAmahora ApyA vinA zuM meLavI zake? puNyahIna vyaktio jyAM jAya tyAM koIne koI anartha to thAya ja! .. 1022 lobhI vyaktine gharamAM koI mAMgalika prasaMga hoya tyAre dAna ApavuM paDe to TADhiyo tAva caDe che (atyaMta aNagamo thAya che). jyAre nagaranAtha svayaM dAna na Ape to bhAgyahIna kyAM jAya? ... 1023 bhagavAna mahAvIra svAmInI pAchaLa pAchaLa bhamatA brAhmaNane jyAre prabhue dravya (divyavastra) dAna ApyuM tyAre teNe bhagavAna pAsethI sthAna choDayuM. eka brAhmaNa jyAre mahArAjA pAse yAcaka banIne gayo (1) siddhArtha rAjAno bALamitra soma nAmano brAhmaNa jugAranA vyasanathI nirdhana banyo. te vyApAra mATe paradeza gayo. prabhue dIkSA pUrve eka varSa varasIdAna ApyuM. te samaye te gerahAjara hato tethI tene kaMI na maLyuM. potAnI patnInAM kahevAthI te paradezathI pAcho AvI prabhunI pAchaLa pharato rahyo. te dInatAthI yAcanA karato rahyo. prabhu niSparigrahI hatA. temaNe Indrae ApeluM divya vastra tene dAnamAM ApyuM. (zrI mahAvIra caritra, prastAva-5, pR.210 thI 211.) For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre kauzAMbI nagarI upara acAnaka saMkaTa AvI paDayuM. 1024 caMpAnagarInA dadhivAhana rAjA acAnaka AkramaNa karavA kauzAMbI nagarI tarapha AvyA. temaNe nagarane cAre bAjuthI gherI lIdhuM. kauzAMbInA zatAnIka rAjAe nagaranA daravAjAo baMdha karAvI dIdhAM. teo killAmAM ja rahyA. 1025 (dadhivAhana rAjA ghaNAM divaso sudhI killAne gherIne ja rahyA.) tevAmAM varSARtunI mausama AvI. bhojana sAmagrI khUTatAM dadhivAhana rAjA pAchA pharyA. dhIme dhIme sainya paNa nirAza thaI pAchuM vaLyuM. dadhivAhana rAjA eka sarovaranA kinAre rahyA. 1026 eka divasa seDuka brAhmaNa (puSpo ane phaLo levA) sarovaranA kinAre gayo. tyAM teNe zatru sainyane pAchuM jatAM joyuM. teNe zatAnIka rAjA pAse jaI vinaMtI karatAM kahyuM, '"mahArAja ! dadhivAhana rAjAnA hatAza sainyane pAchaLathI lapaDAka mArI parAjita karavAno A suvarNa avasara che. ...1027 rAjan ! mAruM kahyuM mAno, AvI taka nahIM maLe. zatruo pAchAM jaI rahyAM che. tame teno pIcho karo. temanI pAse alpa pramANamAM lazkara che. teo jarUra acAnaka AkramaNathI DarIne bhAgI jaze.''... 1028 'A taka uttama che', evo dIrgha vicAra karI zatAnIka rAjAe seDuka brAhmaNanI salAha mAnI. kavi kahe che ke, dharmanA kAryo prAraMbha karavA mATe vicAra karo paraMtu dharma kAryo karavAnuM prAraMbha karo pachI kSaNavAra paNa vilaMba na karo. 1029 garva-abhimAna, agni ane mRtyu Ave tyAre tene dUra karavA prabaLa prayatna karo. jJAna prApta karavAmAM saheja paNa vilaMba-ALasa na karo. agni, roga, kanyAnI UMcAI, suvacano ane tapa kyAre vadhe (phelAya, vistare) che; te nizcita nathI. ... 1030 tema rAjA kyAre ane kyAM prasanna thaze ? te sthAna nizcita nathI. zatruno saMhAra karavA mATe tatkSaNa taiyAra thavuM joIe. tyAM vilaMba na karAya. ... 1031 kauzAMbI nareza zatAnIka potAnA sainya sAthe caDhAI karavA nIkaLyA. temaNe caMpAnagarInA dadhivAhana rAjAnA sainyano pIcho karyo. zatAnIka rAjAnuM zUrAtana joI caMpAnagarInuM sainya ahIM tahIM bhAgavA mAMDayuM. caMpAnareza dadhivAhana palAyana thaI gayA. ... 1032 kavi RSabhadAsa kahe che ke, kadI durbaLa-nabaLA rAjAne joI koI manamAM abhimAna na karazo. huM sarvathI zreSTha-baLavAna chuM; evuM mUrkha prANIo ja mAne che. 193 ... 1033 kuMDalIuM - kavi kahe che ke, ''he vAdaLa ! tuM manamAM moTAI dhAraNa na karIza ke mArAM pasAyathI megha varase che kAraNa ke samudra kahe che ke mArAM pANInI varALa upara (AkAzamAM) gaI tethI vAdaLa baMdhAyA, mATe pANI to meM ja ApyuM che ; jethI tuM varase che.'' have samudrane uddezIne kavi RSabhadAsa kahe che ke,'he samudra ! tuM paNa mithyA abhimAna kare che. tane to agatsya RSi Akhone Akho pI gayA che, tethI cAMgaLuM jeTaluM pANI rahyuM. vaLI devoe tAruM maMthana karyuM. temAMthI amRta nIkaLyuM. te devalokamAM devo laI gayA. tuM AkAza vinA kyAM For Personal & Private Use Only ... Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" rahIza? mATe badhe bhAgya baLavAna che. phogaTa abhimAna manamAM na karavuM." ... 1034 duhA : para pIla vaMkA navi cAlIu, vaMkAM lAgaI khoDi; vaMkAni cukAM milaI, jAya jobana troDi. ... 1035 artha - priyatama! vAMkA na cAlavuM. vAMkA cAlavAthI haMmezAM khoDa (kSati) vALA hoya tevuM lAge che. jo vAMkAne cUMko (bhUla bharelo, khAmIvALo, mArga bhUlelo) maLI jAya to tenuM AkhuM yauvana tUTI jAya che, jhUratA pasAra thAya che. tenA karatAM sIdhA cAlavuM. ... 1035 DhALa H 43 bhAgyahIna seDuka ulAlAnI e dezI. zatAnika jItIni Avyo, vipraniMvegiM bolAvyo; mAgi seDUka tuTho nAtho, vAvari jIbhani hAtho. ... 1036 paNi seDUka nira bhAgyo, nAvaI mAgatAM lAgyo; kahaI nRpani avadhAro, karUM ghari jaI vicAro. ... 1037 pachaI AvuM tuma pAsyo, pUrajyo mana taNI Aso; RSabha kahaI ghari AvI, viprIM nAri bolAvI. ... 1038 artha - kauzAMbInA zatAnIka rAjA vijaya meLavI pAchA AvyA. temaNe setuka brAhmaNane jaldIthI rAjadarabAramAM bolAvyo. zatAnIka rAjA brAhmaNa upara prasanna thayA. teNe rAjAne yogya salAha ApI madada karI tethI rAjAe tene Icchita varadAna mAMgavAnuM kahyuM. .. 1036 setuka brAhmaNa durbhAgyazALI hato. teNe khUba vicAra karyo. paraMtu tene prasaMge mAMgatA na AvaDavuM. teNe aMte vicAra karIne kahyuM, "rAjanuM! huM ghare jaI (patnIne pUchI) vicArIne pachI tamane kahIza.... 1037 huM tyAra pachI tamArI pAse AvIza. tame mArA mananI abhilASA pUrNa karajo. (rAjanuM!te mATe mane thoDI mudata Apo.) setuka brAhmaNa rAjAnI AjJA maLatAM ghare Avyo. kavi traRSabhadAsa kahe che ke, brAhmaNe ghare jaI(salAha levA) potAnI patnIne bolAvI. ... 1038 duhA : pa3 vipra kahaI nArI suNo, tuTho narapati Aja; gaja ratha ghoDA Apato, deto prathavI rAja. *.. 1039 nArI manasya ciMtavaI, nara vAvyo dukha dee; strI ghara maMtrI pAchilA, te sira sahI paDe. ... 1040. artha - saMDuka brAhmaNe kahyuM, "devI! mArA upara Aje mahArAjA prasanna thayA che. teo mane hAthI, ghoDA ane ratha bakSIsamAM ApatA hatA. meM te na lIdhAM.) teo mane temanA rAjyamAMthI eka deza bheTamAM ApatA For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. "" ... 1039 (seDuka brAhmaNe kahyuM, "ApaNuM Aje bhAgya khUlI gayuM che. bola zuM mAMgavuM che ?'') brAhmaNI alpamati ane svArthI hatI. teNe vicAryuM, "jo patideva dhana ane gAma (garAsa) mAMgaze to lakSmI ane sattAnA nazAmAM te mane ja choDI deze.'' je gharamAM strIne pradhAnatA ApavAmAM AvI hoya, te gharamAM strIonI sarvoparI sattAnA kAraNe ghaNuM nukazAna veThavuM paDe che. 1040 copAI : 14 nArI sAthe maMtraNA asi N vicAraI nAri kunAri, sApaNi vAghaNi sarakhI vAri; dhUrata nArI anaratha karaI, mArI vAgha nadI utaraI paMkhI dhUrata vAyasa hoya, tihaniM chetaraI koyala soya; nAkhI bAlika vAyasa taNAM, pAsiM muMkaI potAtaNAM. nArI carItra na jANaI koya, je dhIrayI te yogI hoya; Thagyo bhoja bhamyo bha2tarI, chuTo paradesI nRpa marI. jama dagadha muuM pharasarAma, muMja rAjano TAlyo ThAma; kANAni locana cUbeha, nArI caritra kahyAM miM eha. je visvAsa karaI eMhano, phalaI manoratha nahI tehano; mahilA maMtraNu seDuka karaI, nara prati nArI uMcaraI. rakhe lIuM kAMII adhikAra, tiM utaratI nahI ho palagAra; ghari ghari bhojananiM dinAra, jaI jAco mahArA bharatAra. murikha gayo rAjAneiM pAza, dakhyaNA bhojana dayo ulAza; deza tumhArAmAM ghara yAMhiM, bhojana dakhyaNA leuM tyAMhiM. rAya kahaI syuM mAMgyuM eha, gAma nagara pura pATaNa leha; bAMbhaNa kahaI mujha bhojana sAra, nAriM vArayo mujha adhikAra. ghera ghera bhojana bAMbhaNa ka2I, leI dinAra nAri kari gharaI; nAri lobhyaNI karatI budhi, bahu ri jamatAM vAdhaI Rdhi. bAMbhaNa sIkhavyo nAkhaI anna, bahu ghari jimatAM vAghaI dhanna; niti nAMkhato vaNaTho deha, gala kuSTIuM thAya teha. vArayo loka teNaI ThAri, tuM mama AvIza ama ghari bAri; putra mokale karasaI AhAra, desyuM tehaniM eka dinAra. putra kuTuMba nArI ciMtavaI, e saMgati rUDI nahI havaI; ghara pAsiM ghara bIjuM karaI, kuSTI maMcaka tihAM kaNi gharaI. For Personal & Private Use Only ... 1041 ... 195 ... ... 1043 1042 ... 1044 1045 1046 1047 ... 1048 1049 1050 1051 1052 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" hoya vedanA karaI pukAra, gharanAM mANasa na karaI sAra; tava setuka manamAM cIMtavaI, karUM kuTuMbani dukhIuM havaI. *.. 1053 lAvyo bokaDo nija gharabAri, kharaDI pazu carAvaI cAri; rogI thayo jyAraI bokaDo, pachaI vicAra karaI tihAM vaDo. ... 1054 mAyA karI bolyo teNaI ThAya, miM to vedana khamI na jAya; bhagati karuM kuTuMbanI ghaNI, pachaI jAuM chuM tIratha bhaNI. ... 1055 teDI kuTuMba mArI ajAya, malI ekaThAM sahu ko khAya; sajana sAthi pachaI bolAveha, pura mukI Aghe cAleha. ... 1056 jatAM vArTi tarasyo thAya, nIra kAji te daho desi jAya; sarovara eka vanamAM hiM, tarasyo nIra pII jaI tyAMhi. 1057 te jala hatAM parabata taNAM, uSadha tihAM dhovANAM ghaNAM; reca sabala tarasa lAgo sahI, roga sakala tasa cAlyo vahI. ... 1058 lAgI bhUkha gayo puramAMhi, puchaI loka ghaNo re tayaMhiM; roga rahita kema huA deva, kemiM deva ArAdhyA save. 1059 anukaramiM dhari Avyo soya, roga rahita dIThuM sahu koya; kaI garaDhAni je avagaNaI, te dukha pAmaI rogiM ghaNaI. * 1060 putra kahaI suNi pApI bApa, ti kIdhuM jagi moTuM pApa; mArayo aja karI vizvAsaghAta, kuSTi maMsi koDhi thAta. .... 1061 mAnabhraSTa karayo teNaI ThAri, pohato nagarI keraI bAri; etalaI Avyo vIra niNaMda, RSabha kahaI huuM ANaMda. ... 1062 artha - je strIo potAnA pati mATe duSTa vicAra kare che, te strIo 'kunArI' kahevAya che. AvI nArIo sarpiNI ane vAghaNI sAthe tulanIya che. AvI dhUrta, mAyAvI strIo potAnA patinuM ja aniSTa kare che. potAnA patine yamasadana pahoMcADI vilAsa kare che ... 1041 pakSIomAM kAgaDo dhUrta che. tene koyala chetare che. te kAgaDAnA mALAmAM jaI potAnA IDA tyAM mUkI Ave che ane kAgaDAnA IDAo pheMkI de che. baMnenA IDAo samAna hovAthI kAgaDo chetarAI jAya che. te koyalanA IDAonuM sevana kare che. ..1042 Aja divasa sudhI strIcaritra koI oLakhI zakyuM nathI. je gheryavAna (aDaga) hoya te strIno tyAga karI yogI bane che. nArIthI bhojarAjA ane bharatharI rAjA ThagAyA. pradeza rAjAne potAnI ja strIe viSa ApyuM. temaNe potAnA prANa gumAvyA. ... 1043 parazurAma strInA kAraNe baLIne mRtyu pAmyA. muMja rAjAe strInA kAraNe potAnuM rAjya gumAvyuM. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 kavi RSabhadAsa kahe che ke, eka AMkhavALAne locana na maLavAthI koI tene kANo' kahe te tenA hRdayane kheMce che, tema loka lajjAno tyAga karanArI keTalIka strIonA caritra ItihAsanA pAne khaTake che. ... 1044 jagatamAM je vyaktio strIno atizaya vizvAsa kare che, tenAM saghaLAM manoratho (kAryo) niSphaLa jAya che. setuka brAhmaNe potAnI patnI sAthe "rAjA pAsethI zuM mAMgavuM?' e vize maMtraNA-vAtacIta karI. brAhmaNIe khUba vicAra karI potAnA pati samakSa kahyuM. ... 1045 he svAmI! rakhe, tame adhikAra kAMI mAMgatA. tame adhikAra mAMgazo to tamane paLabharanI paNa navarAza nahIM maLe. dareka ghare (ApaNuM peTa bharAya teTaluM sAruM) pratidina bhojana ane dakSiNAmAM eka suvarNa maLe evuM mAMgI lejo." ... 1046 setuka brAhmaNa mUrkha hato. teNe patnInA vacano para vizvAsa karyo. te rAjA pAse pahoMcyo. teNe kahyuM, "rAjanuM! mane dakSiNA ane bhojana maLe tevI vyavasthA karo. tamArA rAjyamAM jeTalAM gharo che tyAMthI huM bhojana ane dakSiNA laIza."(gAgara sAgaramAM jAya to potAnI yogyatA pramANe jaLa meLave che.) ... 1047 rAjA brAhmaNanI mUrkhatA para hasyA. rAjAe kahyuM, "vikha!te mAMgIne zuM mAMgyuM? deza, gAma, nagara ke rAjya mAMgavuM hatuM?" brAhmaNe kahyuM "rAjanuM! mArI patnIe mane adhikAra levAnI nA pADI che tethI mArA mATe bhojana ja zreSTha che." ... 1048 - have setuka brAhmaNa nitya AmaMtrita ghare jaI ThAMsIThAMsIne bhojana karato temaja roja sonAmahora maLatI te patnIne Apato. seDUkanI patnI khUba lobhI hatI. teNe vicAryuM. "jo patideva nitya ekathI vadhu ghera jame to vadhu sonAmahora maLaze ane tethI gharamAM saMpatti vadhaze.' ... 1049 brAhmaNIe potAnA patine A vAta kahI. seDuka brAhmaNa strInA kahyA pramANe nitya ghaNAM gharomAM jaI jamavA lAgyo. tema karavAthI tenA ghare sonAmahoronI vRddhi thaI paraMtu nitya vadhu khorAka khAvAthI ajIrNa thatAM teno deha vaNasI gayo.tene (tvacAduSita thavAthI) kuSTha roga thayo. .. 1050 nagarajanoe saMparkathI roga phelAze tevA hetuthI tene AmaMtraNa ApavAnuM baMdha karyuM) nagarajanoe tene aTakAvatAM kahayuM, "tame amArA gharanA dvAre na Avazo. tame tamArA putrane bhojana karavA mokalajo. ame tene bhojana sAthe sonAmahora ApazuM." ... 1051 putravadhUe vicAryuM, 'A kuSTha rogInI sAthe rahevuM yogya nathI. temanI saMgatithI ApaNane paNa roga thavAnI saMbhAvanA che. A pramANe vicArI putrae gharanI bAjumAM ja bIjuM ghara banAvyuM. tyAM koDhiyA (kuSTha rogI)no khATalo rAkhyo. (putravadhUo jugupsApUrvaka khavaDAvatI ane moTuM vAMkuM karI ghUMkatI hatI putro paNa tenI AjJA mAnatA nahatA.) ... 10para setuka brAhmaNa kuSTha roganI vedanAthI kaNasato hato. te pIDAthI bUmo pADato hato paraMtu gharanAM sabhyo tenI dekhabhALa karatAM na hatAM. teNe vicAryuM, "meM putrone zrImaMta banAvyA paraMtu parivArajano mArI sevA nathI karatA mATe have huM temane duHkhI karuM (teNe putrane kahyuM, "huM mRtyu pUrve ApaNI kuLaparaMparA pramANe eka maMtrelo For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' pazu kuTuMbane ApavA mAguM chuM.') ... 1053 eka bokaDAne putro ghare lAvyA. eka brAhmaNe potAnA aMga parathI parU laIne tenA cArA sAthe coLIne te pazune khavaDAvyuM. te pazune paNa kuchI roga thayo. tyAra pachI gharanA mobhI evA setuka brAhmaNe eka vicAra karyo. ... 1054 teNe mAyA karI moTe moTethI bUmo pADatAM kahyuM, "mArAthI vedanA sahana thatI nathI. mArI koI sAravAra karo. huM kuTuMbanI khUba bhakti karI tyAra pachI tIrthayAtrAe javA mAMguM chuM. ... 1055 tIrthayAtrAe jatAM pahelAM saMDuka brAhmaNe kuTuMbanA badhA sabhyone bolAvyA. teNe kuSThI bakarAne mArI tenuM mAMsa rAMdhIne kuTuMbIjanone khavaDAvyuM. tyAra pachI svajano ane mitrone AmaMtraNa ApI bolAvyA. teo sahuseDuka brAhmaNane vaLAvavA gayA. te nagara choDI tIrthayAtrAe cAlyo.' ... 1056 tene mArgamAM cAlatAM cAlatAM tarasa lAgI. pANInI zodhamAM te cAre dizAo pharI vaLyo. teNe jaMgalamAM dUra eka sarovara joyuM. atyaMta tRSAtura hovAthI sarovaramAM jaI teNe pANI pIdhuM. ...1057 A sarovaramAM parvata uparathI jharaNAMo vATe jaLa AvavAnuM hatuM. temAM vividha vanaspationA dhovANavALuM auSadhayukta pANI hatuM. te pANI pIvAthI eka brAhmaNane reca thayo. teno badhoja roga cAlyo gayo. te nirogI banyo. (te harSita thato ghara tarapha pAcho vaLyo) ... 1058 have tene bhUkha lAgI. te khorAkanI zodhamAM nagaramAM gayo. tyAM ghaNAM nagarajanoe tene pUchayuM, "he vipra! tame roga rahita zI rIte thayA?" tyAre saMDuka brAhmaNe kahyuM, "devatAnI ArAdhanAthI huM nirogI thayo ... 1059 nagaramAM pharatAM pharatAM saMDuka brAhmaNa potAnA ghare Avyo. teNe parivArajanone kuchI rogavALA joyA eTale harSa pAmIne kahyuM, "je vRddhonI (avajJA) avagaNanA ke avahelanA kare che, tene ghaNA roga thAya che. teo ghaNuM duHkha pAme che." ... 1060 setuka brAhmaNanA putroe kahyuM, "pApI pitA! tame sAMbhaLo. tame jagatamAM sauthI moTuM pApa karyuM che. tame parivArajanono sAthe vizvAsaghAta karyo che. tame kuSThI bakarAnuM mAMsa khavaDAvyuM che tethI amane koDhano roga thayo che. tamane dhikkAra che!" .. 1061 A rIte putroe pitAnuM apamAna karI gharamAMthI bahAra kADhayo. te bhaTakato bhaTakato nagaranA mukhya daravAje dvArapALa pAse pahoMcyo. eTalAmAM bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, paramAtmAnA AgamanathI dvArapALane khUba AnaMda thayo. duhA : 54 ANaMdinara uThIuM, dvArapAla nara jeha; saDaka poliM mukIuM, vaMdana pohato teha. ... 1063 artha:- dvArapALa, je kauzAMbI nagarInA mukhya dvAra para beTho hato te AnaMdathI uThayo. teNe setuka brAhmaNane - 106ra For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 cokI karavA mATe potAnI jagyAe niyukta karyo. tyArapachI te prabhune vaMdana karavA pahoMcyo. ... 1063 DhALa : 44 setukano pazcAt bhava - deDako eka dina sArathapati bhAI e dezI. vAMdI suNato desanA re, vIra vacana rasa sAra; rasa mukyo jAya nahI re, tatakhiNa lAgI te vAro re. ... 1064 bhAkhaI jinavar... AMcalI poliM dehaTUMdIpatuM re, dUragA devI re mAMhi; paracA puraI lokanA re, pUjA divasa che tyAMho re. *** 1065 bhA. deharaI loka AvyA bahu re, bAkula puDA re leha; khIra khAMDa chUta lApasI re, nIveda siMhA muke ho re. **. 1066 bhA. jaI khAto peTa ja bharI re, akalANo nara tyAMhi; AchI sAlu kothaLI re, khIlA rahaI kima mAMhi re. ... 1067 bhA. nabala deha sabalo jamyo re, lAgI tAma trikhAya; Akula vyAkula thAyato re, paNi hakI na sakAyo re. . 1068 bhA. nIra vinA setuka muuM re, karato jalanuM re dhyAna; vAvamAM deDako thayo re, karato siMhA jala pAno re. ... 1069 bhA. ekaI avasari jina AvIAre, huI nagarImAMhi jANa; jala bharatI nArI siMhA re, karatI vIra vakhANo re. .. 1070 bhA. cAlo jaII vAMdavA re, dhoII pUrava pApa; suNI vacana siMhA deDako re, jAgyo mAnamAMhiM Apo re. ... 1071 bhA. pUravi e vAta ja suNI re, suNII Aja apAra; ahI Apo karatAM lahaI re, jAtIsamaraNa sAro re. ... 1072 bhA. pachayAtApa karaI ghaNo re, huM hArayo bhava Apa; havaI jinavara vAMdI karI re, TAluM sakala saMtApo re. ... 1073 bhA. bhAvi cAlyo vAMdavA re, nRpa paNi vaMdana jAya; tujha ghoDo tava daDabadiuM re, deDako tihAM caMpAyo re. ... 1074 bhA. zubha dhyAni thayo devatA re, dhyAna samu nahI sAra; marUdevyA bharatesarU re, valkalacIrI lahaI pAro re. ... 1075 bhA. deDaka thAya devatA re, karato Apa vicAra; kuNa puSyi ahI upano re, purava kuNa avatAro re. .. 1076 bhA. (1) zrI zAtAdharma kathA : adhyayana-13. For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' vIra vaMdana jAtAM valI re, puruM thayuM tava Aya; zubha dhyAni thayo devatA re, jinavara taNoa pasAyo re. ... 1077 bhA. premiM Avyo vAMdavA re, dharato kuSTI re rUpa; bAvana caMdana caracato re, sahu lahaI rasIA sarUpo re. ... 1078 bhA. e mAyA sahu devanI re, na lahaI koya vicAra; RSabha kahaI nRpa pUchato re, chIMka taNo adhikAro re. ... 1079 bhA. artha - bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karI dvArapALa dharmadezanA zravaNa karavA beTho. jinavANI madhura ane uttama che. teno rasa sAkarathI paNa vadhu mITho che. je ekavAra jinavANInA rasano AsvAda kare che te A rasane pharI pharI pIvA mathe che. A rasa koI rIte chUTayo chUTato nathI. bhagavAna mahAvIra svAmI kahe che ke bhavya jIvone te ja samaye tatkSaNa teno raMga lAge che. tenI kathA sAMbhaLo. .. 1064 te nagaranI poLamAM eka durgAdevInuM maMdira hatuM. te devI lokonAM paracA pUrI temanAM manoratho pUrNa karatAM hatAM. ekavAra tyAM durgApUjAno avasara hato. ... 1065 durgAmaMdiramAM pUjA hovAthI dUra dUrathI ghaNA loko AvyA hatA. teo bAphelA kaThoLanA puDalA, khIra, khAMDa, dhI ane lApasI jevI mIThAIo naiveda tarIke dharAvavA lAvyA hatA. lokoe A naiveda devIne bhoga dharAvavA maMdiramAM mUkyo. ... 1066 devInA maMdiramAM lokoe mUkelAM naiveda, lokonA gayA pachI saMDuka brAhmaNe akarAMtiyA banI khAdhA. pAtaLI kAgaLanI kothaLImAM aNIdAra khIlA kyAMthI rahI zake? ... 1067 (arthAt thoDI ja kSaNamAM kothaLI phATI jAya) tema nabaLI kAyAvALo bhAre AhAra kema pacAvI zake? saMDuka brAhmaNe mIThAI Adi bhAre khorAka ThAMsI ThAMsIne khAdho, pachI tene tIvra pANInI tarasa lAgI. tene kyAMya pANI na maLyuM. te pAnI vinA AkuLa-vyAkuLa thayo. te dvArapALanA bhayathI sthAna choDI kyAMya pANI pIvA na jaI zakyo. ... 1068 seDuka brAhmaNa pANI vinA taraphaDato mRtyu pAmyo. pANInA dhyAnamAM tRSArtapaNe mRtyu pAmI (nagaranA dvAra pAsenA) kUvAmAM deDako thayo. deDako have kUvAmAM rahI jalapAna karato rahyo ... 1069 eka vakhata nagaramAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. tIrthaMkara paramAtmAnA AgamananI jANa nagarajanone thaI. kUvAnA kAMThe pANI bharatI panihArIoe tyAM bhagavAna mahAvIra svAmInI prazaMsA ane AgamananI vAta karI. ... 1070 panihArIoe kahyuM, "cAlo, cAlo! ApaNe bhagavAna mahAvIra svAmInAM darzana karI ApaNA pApa karmone dhoI nAkhIe." kUvAmAM rahelA paMcendriya deDakAe A vacano sAMbhaLyA. tenuM aMtaHkaraNa jAgRta ... 1071 pUrve paNa meM paramAtmAnI uttama vAto sAMbhaLI che ane Aje paNa meM paramAtmA vize ghaNI uttama thayuM. For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 vAto sAMbhaLI che.' A pramANe uhApoha-ciMtana karatAM deDakAne jAtismaraNa jJAna thayuM. (jemAM tene potAnA pUrvabhavanuM bhUtakALanuM jJAna thayuM.) ... 1072 deDako potAno pUrvabhava (saMDuka brAhmaNo joI khUba pazcAtApa karavA lAgyo. tene thayuM ke huM mArA svabhAvathI ja manuSya bhava hArI gayo. have tiryaMcanA bhAvamAM paNa huM jinezvara devane vaMdana karI mArA sarva duHkhono saMtApa dUra karuM. ... 1073 deDako (paramAtmAnA darzana karavAnI abhilASA sAthe) jinezvaranuM smaraNa karato bhAvapUrvaka vaMdana karavA cAlyo. mahArAjA zreNika paNa (potAnA parivAra ane caturaMgI senA sAthe) prabhunA vaMdana karavA cAlyA. bhagavAna mahAvIra svAmI mahArAjA zreNikane kahyuM, "he rAjana! tamAro ghoDo (kizora) doDayo. mArgamAM cAlato deDako ghoDAnA DAbA paga nIce AvI cagadAI gayo." ... 1074 deDako AlocanA, bhAvavaMdana karI zubha bhAvamAM mRtyu pAmyo tethI te marIne (durdarAvatuMsaka nAmanA vimAnamAM durdarAMka nAmano devatA thayo. A jagatamAM zubha dhyAna jevuM zreSTha bIjuM kAMI nathI. marUdevI mAtA, bharata cakravartI, valkalaciri' jevA zubhadhyAnathI saMsArano pAra pAmyA. ... 1075 deDako mRtyu pAmI durdarAMka deva banyo. teNe deva banI vicAryuM, "huM kayA puNyathI ahIM ravargalokamAM deva banyo ? mAro pUrva bhava kayo hato?' ... 1076 (deve upayoga mUkI potAnA pUrvabhava joyo.) pUrve huM deDako hato. bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karavA jatAM huM rAjAnA ghoDAnA paga nIce cagadAyo. mAruM AyuSya pUrNa thayuM. huM zubhadhyAnamAM mRtyu pAmI devano avatAra pAmyo. A badho paramAtmA mahAvIra svAmIno prabhAva che ! ... 1077 tethI he zreNika mahArAjA! A deva ahobhAvapUrvaka mane vaMdana karavA ahIM Avyo che. teNe koDhiyAnuM rUpa lIdhuM hatuM. te sugaMdhI, zreSTha prakAranuM bAvanA caMdana mane page copaDato hato. tyAre sarvane rasI copaDato hoya tevuM lAgatuM hatuM. ... 1078 A badhI devanI mAyAjALa hatI. tene koI pAmI zakatuM nathI." kavi RSabhadAsa kahe che ke, mahArAjA zreNika have utsuka banI prabhu mahAvIra svAmIne chIMka vizeno adhikAra pUche che. .... 1079 duhA : papa chIMkyo vIra jiNasarU, bolyo tAma e sAra; vIra kahaI bolyo kharUM, sukha saMsAra asAra. .. 1080 bhA. artha - jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmIne jyAre chIMka AvI tyAre koDhiyo bolyo ke, "jaldI maro" koDhiyAnuM A vacana uttama che. bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "he rAjanuM! te koDhiyAnuM vacana satya che. A saMsAranA sukho asAra, nazavaMta, kSaNika che." ... 1080 (1) tApasa upakaraNonI rajanuM pramArjana karatAM karatAM prasannacaMdra rAjarSinA bhAI valkalacirie UMDA AdhyAtmamAM utarI karmarajanuM pramArjana karyuM. temaNe kaivalya meLavyuM. temaNe pitA somacaMdrane zramaNa banAvyA ane prasannacaMdrane aNuvratadhArI (zrAvaka) banAvyA. (zrI jaina kathA ratna maMjUSA, pR.91). For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' DhALa : 45 rAga H mArU cAra chIMkanuM rahasya' gIrImAM goro giri merU vaDo e dezI. mugati taNAM sukha sabala zreNika jANaje re, janma jarA nahI maraNa; rogo re, syogo re bhukha tarasa nahI vedanA re. teNaI kAraNiM sura muni, mari kahaI valI re, sIda rahyAM saMsArI; svAmI re, pAmI re, piMDA kuNa kukasa bhakhaI re. cIraMjIvI tujha bhAkhaI teNiM kAraNi re, jAmyo naraga majhAri; bhUpati re, narapati re, Agali tIrthaMkara thasyo re. abhayakumAra marIniM asaI devatAre, karato ahI upagAra; jaganiM re, tenA re, jIva maraNa behu bhalAM re. jIva haNaI ahI pApI kAlaga sUrIu re, marI naragamAM jAya; jIvo re, sadIvo re, jIva maraNa behu nahI bhaluM re. suNI vacananiM yo zreNika rAjIuM re, rudana karato rAya; bhAkhaI re, rAkhaI re, nariga paDatAM ko niM re. svAmI kAMI kaho te huM paNi AdarUM re, naraga taNAM dukha vAri; muniM re, puEi re, karama nikAcita jina kahaI re. mArI haraNIniM sagarabhA ni jaI re, bhujA vakhANI Apa; mAnlRi re, dhyAniM re, karama nikAcita bAMdhiu re. teNiM kAraNiM tiM naragiM jAvuM sahI valI re, tava bolyo bhUpAla; ehavuM re, karavuM re, zaraNa tumhAruM syA bhaNi re. tuM jayavaMto jinavara pAmyo puNyi ghaNaI re, naragi jAtAM tu ja lAja; hoI re, koI re, budhi karI mujha rAkhII re. uThayo jinaniM vAMdi harakha dharI ghaNo re, havaI na jAu heThi; naragiM re, samiM re, jAvuM soya vinAM karI re. kAligasUrIu dAsI vaza chaI mujha tAI re, astuM vimAsI rAya; valIuM re, malIuM re, RSabha kahaI eka devatA re. (1) cAra chIMkanuM rahasya : tri.za.pu.ca., parva-10, sarga-9, pR.171-172 For Personal & Private Use Only ... 1081 ... 1082 1083 ... 1084 1085 ... 1086 1087 1088 ... 1089 1090 1091 1092 artha :- bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, '"he devAnupriya ! mahArAjA zreNika tame jANo. A saMsAranAM sukho asAra che. muktipurInAM sukho zAzvata ane sabala che. muktipurImAM janma, jarA, maraNa, roga, zoka, bhUkha, tarasa ane vedanA nathI. ... 1081 A kAraNe deve mane kahyuM, 'maro maro vardhamAna, tame zA mATe A saMsAramAM rahyA cho ?' (teNe mane Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 mokSa prAptino saMketa karyo che. jemAM aghAti karmano jaldI kSaya thAya tevuM maMgalakAmanAnuM rahasya chupAyeluM che.) he devAnupriya! peDA meLavIne tene choDI photarAM koNa khAya? ... 1082 he rAjanuM!tamane 'ciraMjIva rahevAnuM kahyuM tenI pAchaLa rahasya che. atyAre tame manuSya bhavanA sukho bhogavo cho paraMtu mRtyu pAmI naraka gatimAM jazo. he magadhezvara! narakanuM AyuSya pUrNa thayA pachI tame utsarpiNI kALamAM prathama tIrthakara thazo. .. 1083 abhayakumAra samyakattva sahita vratadhArI zrAvaka che. te mRtyu pAmIne devatA thaze. te jagatamAM paropakAranA kArya kare che. temanA A loka ane paraloka baMne sukhamaya che tethI temane 'bhale mare bhale jIve" ema ... 1084 kAlasIrika kasAI rAta-divasa ahIMjUra hiMsAnA pariNAma karI jIvono ghAta kare che. e ahIMthI mRtyu pAmI sAtamI narakamAM utpana thaze. tyAM anaMta duHkho che tethI tenuM jIvana ane mRtyu baMne nirarthaka che tethI deve tene "sadAjIvo' evuM kahyuM." ... 1085 (cAra chIMkano khulAso mahArAjA zreNike sAMbhaLyo) huM narakamAM jaIza evAM vacanothI mahArAjA zreNika dhrujI uThayA. teo bALakanI jema rudana karatAM bolyA, "narakamAM paDatAM mane koI ugAro.... 1086 he devAdhideva! tame koI upAya batAvo. je kahezo te huM karIza. mArA narakagatinAM duHkhonuM nivAraNa karo." (mahArAjA zreNika punaH punaH bolavA lAgyA tyAre) bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "devAnupriya!tame nikAcita karma bAMdhyuM che tethI narakamAM to javuM ja paDaze. ... 1087 magadhezvara! tame zikAranA zokhamAM eka sagarbhA haraNIne vanamAM vIMdhI nAkhI. eka ja bANathI haraNI ane tenA baccAne vIMdhI, tame tamArI bhujA baLanuM abhimAna karyuM tethI tame narakamAM javA yogya nikAcita karma bAMdhyuM che. ... 1088 te zikAranA pApe tamAre prathama narakamAM javuM paDaze." tyAre mahArAjA zreNike kahyuM, "he prabhu! jo ema ja thavAnuM hoya to tamAruM zaraNuM svIkAryuM tenuM zuM? ... 1089 ghaNAM puNyathI tamArA jevA kalyANakArI jinezvaradeva maLyA. tamAro bhakta thaIne jo huM narakamAM jAuM to tamArI lAja jaze. prabhu! mane koI upAya batAvI narakamAM paDato bacAvo." ... 1090 mahArAjA zreNika bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karI khuza thatAM uThayAM. "have huM nIce narakamAM nahIM jAuM. paramAtmAe je kahyuM che te karIne huM svargamAM jaIza paNa narakamAM nahi jAuM. ... 1091 kAlasIrika kasAI ane kapilA dAsI upara mAro adhikAra che. teo mAruM kahyuM jarUra mAnaze." e pramANe vicAra karatAM mahArAjA zreNika prabhu mahAvIra svAmInAM darzana karI pAchAM vaLyAM. kavi RSabhadAsa kahe che ke tyAre mahArAjA zreNikane rastAmAM eka devatA munivaranuM rUpa laI maLyA. ... 1092 duhA : pa6 dadUra deva AvI karI, kIdhuM munivara rUpa; zreNika samakita parakhII, calaI kaI na calaI bhUpa *** 1093 For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa 204 * 1094 artha :- dUIra nAmanA eka deva svargalokamAMthI mahArAjA zreNikanI parIkSA karavA AvyA. temaNe munivaranuM rU5 lIdhuM hatuM. teo mahArAjA zreNikanI samakita (deva-guru-dharma)nI zraddhA sthira che ke asthira tenI paraba karavA AvyA hatA. ... 1093 DhALa : 46 mahArAjA zreNikanA ahetupaNAnI parIkSA suNo morI sajanI e dezI. rAga kedArI bhUpati najari munivara thAya re, jAla leIni jalamAM jAya re; bharI mIna nIkalIla pAre re, bhUrSi hAthe sAhyo tyAraI re. pUchaI RSini siMhA naraso re, kaho muni machani karyuM karesyo re; khAsuM ehani madirA sAthiM re, madha pIuM valI pUchiuM nAthiM re. ... 1095 na pIu ekalo guNikA sAthiM re, puchaI bhUpati dhana tujha kihAMthI re; choDuM gAMThaDI khAtara deuM re, kapaTa karIni paradhana leuM re. *** 1096 ame divasa te kima nIgamII re, ke paranArI ke jU ramII re; karaI cADIni paradroha re, kaMcana kAminI upari moha re. ... 1097. kahaI zreNika ApuM dhana dhyAno re, dharo tume veSa vArU paradhAno re; hiMsA vezAgamana nivAro re, bola na manAI teha lagAro re. cAlyo mAraga taNI te vADhi re, jaI beTho ughADaI hATi re; mAMhi mahAsatI garbha saMghAti re, dITho anyAya saghalo nAthaI re. ... 1099 na caliuM samakitathI tihAM rAyo re, na karaI sAdha jagamAM acAyo re; astuM vicArI RSi kiM jAyo re, rakhe vIrano dharama phelAyo re. ... 1100 RSi na ghaTaI tuma asyu karevuM re, muni kahaI jagamAM chaI sahu ehavuM re; zreNika kahaI huM e navi mAnuM re, muni pAtika paragaTa nahI chAnuM re. .. 1101 bhAkhiuM RSini kahiuM karI jaI re, Avo tumani sabala dIjaI re; ApuM rahevA ghara eka sArUM re, kaho te kAma kareM tumAruM re. ... 110ra vATi hATamAM lAga) vAyo re, teNaM tuma roga ghaNero thAyo re; ema karato munivaranI sAro re, na cAlyo dharma thakI ja lagAro re. murikha ketalA dharatA roSo re, dekhI sAdhuno thoDo doSo re; helI sAdha naI samakita hAI re, zreNika sarikhA Atama tAraI re. dadura devatA joto jJAni re, na calyo narapati cokhaI dhyAni re; harakhyo sura tihAM nRpani joI re, khyAyaka samakita sudhu hoI re. ... 1105 (1) zrI nirayApalikA sUtra, a.1, pR.44-45 ane kathAkoSa prakaraNam pR.295 thI 299. 1098 *.. 1103 ... 1104 For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 gAyaka samakita pAmaI teho re, sAta bola pAlaI nara jeho re; krodha mAna mAyoni lobho re, hani AvatAM na dII tholo re. ... 1106 anaMtAnubaMdhIyA e cyAro re, samakIta mohanIno parihAro re; mithyAtva mohanI mizra tajI jaI re, gAyaka samakita ema bhajI jaI re... 1107 e samakita saghalAMmAM sAro re, pAmaI jIva te eka ja vAro re; ANaI bhavi to e paNi pAro re, zreNika lahaI saI jina avatAro re.... 1108 ema kahI sura tihAM paragaTa thAya re, dhina dhina samakita zreNika rAya re; Idri vAta kahI mujha jehavI re, dIsaI caDhatI nahI kAMI tehavI re. ... 1109 mATI golA sura daI sAro re, zreNikani dIdho eka hAro re; truTo hAra parosaI jeTho re, nirthi bhava cUkese teDo re. ... 1110 Ima kahI sura cAlyo ji vAraI re, nRpanA guNa bolaI harI pAsiM re; zreNika nija ghari Avyo ji vAraI re, teDI cilaNA devI tivAraI re. ... 1111 artha - mahArAjA zreNika rAjamahela tarapha jaI rahyAM hatAM. mahArAjAnI najara eka munivara upara paDI. temanA khabhA upara mAchalAM pakaDavAnI jALa hatI. temaNe jALa laIne samudranA pANImAM nAkhI. thoDIvAramAM mAchalIone jALamAM bharI bahAra AvyA. mahArAjAe temane pakaDayA. .. 1094 mahArAjAe mahAtmAne pUchayuM, "he munivara ! kaho tame A mAchalAnuM zuM karazo?' munie kahyuM, "huM tene madirA sAthe khAvAnA upayogamAM laIza." mahArAjAe pUchyuM, "zuM tame madIrA paNa pIo cho?' 1095 munie kahyuM, "huM ekalo nathI pIto. mArI sAthe gaNikA haze. tenI sAthe huM pIza." mahArAjAne khUba Azcarya thayuM. temaNe kahyuM, "gaNikAne ApavA mATe dhana kyAMthI lAvo cho?" munie kahyuM, "huM khAtara pADI, gAMThaDI choDI, kapaTa karI, bIjAnuM dhana japta karuM chuM. .. 1096 vaLI Akho divasa kema vyatIta thAya? tethI parastrIgamana karuM athavA jugAra ramuM chuM. temaja cADI cADI cugalI karavAmAM, bIjAnAM doSa darzanamAM ane bIjAne kalaMka lagADavAmAM mane khUba AnaMda Ave che. mane kaMcana ane kAminI para atyaMta anurAga che." (ahIM kavie badhA vyasanone kathAnA mAdhyame AvarI lIdhA .. 1097 mahArAjA zreNike kahyuM, "huM tamane dhana ane dhAnya ApuM paNa tame zreSTha evA saMyamanuM yathArtha pAlana karo. tame hiMsA, vaizyAgamanathI nivRta thAva." mahArAjA zreNikanA vacanothI munivara para koI asara na thaI. munivara punaH potAnA kAryamAM vyasta thayAM. ... 1098 mahArAjA zreNika mArgamAM cAlatAM cAlatAM bajAramAM eka khullI dukAna upara jaI beThA. tyAM temaNe eka garbhavatI sAdhvIjIne koDIyo mAMgatA joyA. mahArAjAe joyuM ke koIe sAdhvIjI sAthe anyAya karyo ... 1099 che.) che. For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa'. mahArAjA zreNikanA manamAM evo vicAra na Avyo ke "sAdhvIjI kharAba che. temanI zraddhA daDha hatI. tethI temanuM samakita avicala rahyuM. "sAdhvIjI jagatamAM kadI akArya na kare'; evuM vicArI mahArAjAe prasutinI auSadhi levA Avela sAdhvIjIne pUchayuM, "zramaNIjI! tame putra janma kevI rIte Apazo? ApanA A apakRtyathI nigraMtha pravacanane kalaMka lAgaze, dharmanI apabhAjanA (niMdA) thaze. ... 1100 he sAdhvIjI ! tame AvuM apakRtya karavuM yogya nathI." sAdhvIjIe kahyuM, "zuM huM ekalI ja AvuM kArya karuM chuM? (bhagavAna mahAvIranA caMdanabALA Adi) sAdhvIjIo gupta paNe durAcAra seve che. jagatamAM badhI jagyAe AvuM ja cAle che." mahArAjA zreNike kahyuM, "huM e nathI mAnato. sAdhvIjI ! pApa kadI DhAMkeluM. rahetuM nathI. te avazya pragaTa thAya che." ... 11/1 mahArAjA zreNike sAdhvIjIne kahyuM, "zramaNIjI! Avo huM tamane badhI vyavasthA = sagavaDa karI ApuM. tamane rahevA mATe eka sarasa makAna ApuM. tame kaho te tamAruM kArya karI ApuM. ... 1102 sAdhvIjI ! A pramANe rastAmAM khullI dukAnamAM besavuM tamAre mATe yogya nathI. atizaya ThaMDA pavanathI tamane ghaNI bImArI Avaze." A pramANe mahArAjA zreNike sAdhvIjIne bhalAmaNa karI temanI sArasaMbhALa karI (jinazAsananI ciMtAthI rAjAe sAdhvIjInuM sUtikarma svayaM karyuM.) paraMtu sAdhu-sAdhvIjI pratye temanA manamAM aMzamAtra aNagamo na thayo. teo dharmamAM acala rahyA. ... 1103 vartamAna kALe dharma pratye dveSI evA mUrkha mAnavo sAdhu-sAdhvIjInA alpa doSo joIne temanA dveSaaNagamo ke suga dharAvI avahelanA kare che. te jIvo samakitarUpI ratna prApta karI pAchuM gumAve che. mahArAjA zreNika jevA vivekI jIvo dharmamAM avicala rahI samakitane surakSita rAkhe che. AvA jIvo saMsArarUpI bhavasAgaramAMthI potAnA AtmAne tAre che. ... 1104 (mahArAjA zreNikanI dharma zraddhAnI parakha karavA AvelA) svargalokanA durdara nAmanA deve avadhijJAnathI joyuM ke mahArAjA zreNikanI dharma pratyenI zraddhA avihaDa che.) temanuM zubha dhyAna svaccha ane avicalita che. teo zuddha kSAyika samakita saMpanna che. (svargavAsI durdara deva mahArAjAnA kSAyika samakitane joI ati prasanna thayA.) ... 1105 (bhavacakramAM paribhramaNa karatAM) je jIvAtmA sAta bolano tyAga kare che tene kSAyika samakita maLe che. anaMtAnubaMdhI, krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyane jIvAtmA aMzamAtra paNa potAnI pAse na AvavAde. ...1106 anaMtAnubaMdhI caturkanI sAthe samakita mohanIyano tyAga kare che temaja mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIyane paNa tyAga kare che. A sAta bolano kSaya thavAthI jIvAtmA kSAyika samakita prApta kare che.... 1100 sAyika samakita sarva zreSTha che. (upazama ane kSayopazama samakita karatAM zreSTha che.) te bhavya jIvane bhavAMtaramAM phakta ekaja vAra prApta thAya che. AvuM zAzvata samakita je jIvAtmA prApta kare che te saMsAra aTavI For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLaMgI jAya che. mahArAjA zreNike kSAyika samakita meLavyuM. teo AgAmI bhavamAM utsarpiNI kALanA prathama tIrthaMkarano (jinapada) avatAra prApta karaze. 1108 A pramANe kahI deve potAnuM vAstavika rUpa pragaTa karyuM. deve prazaMsA karatAM kahyuM, ''dhanya che ! kSAyika samakitanA dhaNI mahArAjA zreNikane ! saudharmendre jevI dharma zraddhAnI prazaMsA karI hatI tenA karatAM paNa ApanI zraddhA kaMIka vizeSa zreSTha ane caDhiyAtI che.'' 1109 durdara deve prasanna thaI mahArAjA zreNikane suMdara mATInA (be) goLA ane (aDhArasaro vaMkacUla nAmano) divyahAra parihAramAM Apyo. A hAranI viziSTatA batAvatAM deve kahyuM, ''jo hAra tUTI jAya to tene sAMdhavAvALo nahIM maLe. saMbhava che ke kadAca sAMdhavAvALo maLe, te prayatna karI hAra parovaze to tenuM tatkALa mRtyu thaze. 1110 A pramANe kahI surarAja potAnA sthAne AkAza (svarga)mAM cAlyA gayA. su22Aje saudharmendra deva pAse jaI pRthvIlokanA kSAyika samakitI mahArAjA zreNikanA guNagrAma karyA. jyAre mahArAjA zreNika rAjamahelamAM pAchA pharyA tyAre temaNe potAnI priya paTarANI celaNA rANIne bolAvyA. 1111 celaNA rANIno ApaghAta prayAsa Apyo tehaniM premi hAro re, golA suNaMdAniM teNI vAro re; khIjI nija mati bholI bhaMjaI re, kuMDala doya dekhIniM raMjaI re. ghAlaI kuMDala kAne rANI re, bhAMjaI golo bIjo ANI re; vastra nIkalyAM tihAMthI doyo re, raMjaI rANI pharI joyo re. peharaI vastraniM ka2I siNagAro re, harakhaI zreNika teNI vAro re; khIjI celaNA atihiM apAro re, mujhaniM syuM dIdho tumyo hIro re. cIvara kuMDala apAvo hAro re, zreNIka kahaI tuM bholI atyaMto re; lahI amulika Apyo hAro re, khIjI sokiM tujha tAma apAro re. havaI bolatAM lAgaI nara tuM re, khIjI cilaNA bhAkhaI valatuM re; kuMDala vastra na Apo ANI re, to marasaI sahI cilaNA rANI re. nRpa kahaI meiM ApiuM jeha jehineM re, karamiM bhAguM te valI tehinaM re; supurUSa bolyo pharIya na jAya re, rAtriM thApyo baMbhISaNa rAya re. astuM kahInaI zreNika jAya re, cilaNA gokhi caDhI maravAya re; nIcI dRSTi karI valI jevAraI re, dekhaI Aloca karatAM valI tivAraI nRpa zreNika taNo kutAro re, mAgadhasenA guNikA sAro re; te behu vAta karatAM premiM re, RSabha kahaI te suNayo khemiM re. (1) juo pariziSTa vibhAga - AgAmI utsapirNI kALanA covIsa tIrthaMkaronA nAma. For Personal & Private Use Only 207 ... ... 1113 ... 1112 1114 1115 1116 1117 1118 1119 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" artha - mahArAjAe premapUrvaka calaNA rANIne surarAje Apela divyahAra Apyo temaja sunaMdA rANIne bolAvI mATIno goLo Apyo. mahArAjAnA AvA pakSapAta bharyA vartanathI bhoLI sunaMdA rANIne khUba gusso Avyo. temaNe gussAmAM mATIno goLo hAthamAM laI dIvAla para pheMkyo. mATIno goLo bhAMgI gayo. temAMthI kuMDaLanI joDa nIkaLI. te joI sunaMdA rANI rAjI rAjI thaI gayA. ..111ra sunaMdA rANIe te divya kuMDalo kAnamAM paheryA. tyAra pachI bIjo goLo lAvIne pachADayo. goLo tUTatAM temAMthI divya vastronI joDI nIkaLI. sunaMdArANI have pharIthI khuza thayAM. . 1113 sunaMdA rANIe A divya vastro zarIre paridhAna karyA. temaNe soLa zaNagAra sajyA. (teo atyaMta suMdara dekhAtAM hatAM.) temane joI mahArAjA zreNika te vakhate harakhAyA. te samaye celaNA rANInA krodhano koI pAra na rahyo. calaNA rANI krodhathI bolyA, "vAmI! tame mane phakta eka ja hAra Apyo? (zuM tamane mArA pratye sneha nathI?) ... 1114 he nAtha! (huM tamArI paTarANI chuM.) mane divya vastro ane kuMDala apAvo." mahArAjA zreNike kahyuM, devI! tame atyaMta bhoLAM-sAlasa cho. tamane to meM atyaMta amUlya hAra Apyo che. tamane khabara nathI, A hArane joI tamArI zokyo tamArI IrSA karaze.' .. 1115 celaNA rANIe gussAthI chaNako karatAM vaLato javAba ApatAM kahyuM, "mahArAjA! rahevA do, tame mane sAruM lagADavA A pramANe bolo cho. jo tame mane kuMDala ane divya vastro nahIM lAvI Apo to, A celaNA have jIvatI nahIM rahe, te marI jaze." ...1116 mahArAjA zreNike celaNA rANIne samajAvatAM kahyuM, "mahArANI! jenAM bhAgyanuM hatuM tene meM ApI dIdhuM. bhAgyayoge tene te te vastuo maLI. sajjana puruSo bolelAM vacano phoka karatAM nathI. zrI rAme Apela vacana anusAra rAvaNanA mRtyu pachI laMkAnuM rAjya vibhISaNane ja ApyuM." ...1117 A pramANe celaNA rANIne samajAvI mahArAjA zreNika tyAMthI cAlyA gayA.celaNA rANI strIhaThe caDayA. potAnI IcchA anusAra na thatAM rANI mahelanAM gokha para ApaghAta karavA mATe caDhayA. jevI temaNe nIce dRSTi karI tevI temaNe koIne nIce vArtAlApa karatAM joyAM. .. 1118 mahArAjA zreNikano mahAvata ane magadhasenA nAmanI gaNikA paraspara premathI vAto karatAM hatAM. kavi RSabhadAsa kahe che ke, tene kuzaLatApUrvaka sAMbhaLo. . 1119 duhA : 57 kahaI guNikAkuMtAra tuM, daI hasti AbharNa; ama hasti peharAva myuM, vAluM tehano varNa. ... 1120 artha - gaNikAe vinaMtI karatAM mahAvatane kahyuM, "tame tamArA rAjAnA hAthInA AbhUSaNo mane Apo. ApaNe ApaNA hAthIne A AbhUSaNo paherAvazuM tethI ApaNA hAthInuM saudaryadIpI uThaze."... 1120 For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 . 11rapa ho. DhALa : 47 celaNA rANI upazAMta thayA dhina dhina tuma avatAra ane sarasatI bhagavatI gho mati caMgI e dezI kahaI kuMtAra guNikA tuM bholI, nRpa gaja na dauM ArNi; tava guNikA kahaI tujhani chAMDuM, ke pAmaI vezA marNa. *.. 11ra1 ho mAgadhasenA navi kIjaI ApaghAta ... AMcalI nara kahaI tADhe vacane nahI rahaI, te mAnI laI dhUli; phUlyo palAsa bahuAno guNikA, agani lagADI muli. ... 11rara ho. brahmadA vani pohato ekadA, khelI Avyo nija dhari; strI kahaI vAta navI kAMI dIThI, bhAkho te rasa bhari. . 11ra3 ho. sarovari beThAM suMdarI AvI, kahaI mujha bhogavi rAya; mi hAkI tava AghI nAThI, vilasatI nAgaNyuM jAya. ... 1124 ho. miM mArI tava gaI rIsAvI, e acarIta ja vAta; aDhuM kahIni bAhira Avyo, tava draSTi sura thAta. kahaI devatA mAgo rAjA, bhUpa kahaI syAmATi; sarovara nArI mAharI AvI, jehani mArI ti sthATi. nArI kahaI mujha rAjA valago, Avyo karavA ghAta; jANI nArI khoTI tihArAI, kAne suNI sujha vAta. teNei tujhani tuTho huM rAjA, bhUpa kahaI dau eha; sarava jIva bolaI je bhASA, samajhU supari teha. ... 1128 ho. deI vara valIu sura jihAMraI, kahaI kuNani na kaheya; caMdana kacoluM dekhaI pelI, nara mujha ANI deya. kahaI girolo rAjA mAraI, suNatAM huI nRpa hAza; rANI kahaI saI kAraNi hasIyA, nRpa kahaI na kahuM prakAza. ... 1130 ho. kahaItAM maraNa hoya rAjAno, rANI kahaI mujha puThi; tava rAjAI ceha khaDakAvI, cAliuM tihAMthI uThi. ... 1131 ho. vATi bokaDI kahaI bokaDAni, java aMNI mujha deha; bhuMDI rAMDa e java rAjAnA, lAvatAM mujha mAreha. tumathI brahmadara te rUDo, strI kAji maha; bokaDa kahaI e murakha moTo, strIni zikSA navi deha. 1126 11ra7 ho. . 11ra9 ho. ... 113ra ho. ... 1133 ho. For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' suNI rAya cAlyo tava pAcho, puchatA daI bahu lAta; muMko coTalo mahAro svAmI, havaI nahI pUrNa vAta. ... 1134 ho. vacana suhAlaI je navi mAnaI, tehani e vidhi hoya; RSabha kahaI samajhI tihAM guNikA, cilaNA na maraI soya. ... 1135 ho. artha - mahAvate gaNikAne kahyuM, "magadhasenA! tuM ta bhoLI cho. rAjAnA hAthInAM AbhUSaNo kadI koIne na ApI zakAya." gaNikAe gusse thaIne kahyuM, "to huM tamane choDI cAlI jaIza athavA huM ApaghAta karI maraNa pAmIza.' . 11ra1 mahAvate kozAne samajAvatAM kahyuM, "magadhasenA! AvuM avicArI pagaluM na bharAya. je krodhathI avicArI pagaluM bharI mRtyu pAme che, te abhimAnInuM jIvana dhULamAM maLI jAya che. phUla cUMTanAra baTuka svayaM kesuDAnA khIlelA phUlane cUMTI vRkSanA mULamAM Aga cAMpI, vRkSane ja naSTa karI nAMkhe che." ... 11rara ekavAra 'brahmadatta nAmanA rAjA jaMgalamAM (zikAra karavA) gayA. teo zikAra karI jyAre potAnA rAjamahelamAM pAchA AvyA tyAre temanI rANIe kahyuM, "nAtha! koI AzcaryakArI ghaTanA joI hoya to te romAMcaka kathA kaho." ... 1123 brahmadara rAjAe rasikatApUrvaka kahyuM, "huM sarovaranI kinAre (nAna karI) beTho hato. tyAM eka khUbasUrata devakanyA jevI suMdarI AvI. (te nAgakanyA hatI.) teNe mane kahyuM, "rAjanuM! (huM tamane prema karuM chuM) tame mArI sAthe saMsAranA sukho bhogavo." (mane thayuM AvI nirlajja vAto karanAra A koI kulaTA strI che', evuM jANI) meM tene haDaselI mUkI. te dUra bhAgI gaI tyAre te nAgiNInuM rUpa laInAga sAthe krIDA karavA lAgI. (AvI sauMdaryavAna hovA chatAM nIca sarpa sAthe viSaya bhoga!) ... 11ra4 meM tene cAbukathI phaTakArI tyAre te rIsAIne cAlI gaI. A AzcaryakArI vAta che. mahArANIne A pramANe vAta karI brahmadatta rAjA rAjamahelamAMthI bahAra AvyA tyAM temanI daSTi koI deva upara paDI... 1125 deve AvIne brahmadatta rAjAne kahyuM, "rAjanuM! (huM tamArA para prasanna thayo chuM) tame koI varadAna mAMgo." rAjAe kahyuM, "he devI! tame zA mATe varadAna mAMgavAnuM kaho cho?" deve kahyuM, "rAjanuM! tame jaMgalamAM sarovaranA kinAre beThA hatA, tyAre tyAM mArI patnI AvI hatI. (tenI vyabhicArI vartaNUka joI) tame tene mAra mArI zikSA ApI hatI tethI huM khuza thayo chuM. ... 1126 he rAjan! mArI patnIe asatya bolatAM mane kahyuM, "nAtha! mane bacAvo. jaMgalamAM koI vyAbhicArI rAjA che, je mane baLajabarIpUrvaka pakaDI saMbhoga karavA Icche che. te mArA prANa haraNa karaze." (huM tamane mAravA mATe Avyo hato paraMtu tame jyAre tamArI patnIne jaMgalamAM banelI AzcaryakArI ghaTanA vize kahetA hatA tyAre) tamArI vAta me sAMbhaLI. meM jANyuM ke, mArI patnI mArI samakSa jUThuM bolI che.... 1127 he rAjanuM! tethI huM tamArA para prasanna thayo chuM. tamane varadAna ApavA Avyo chuM." rAjAe kahyuM, "huM sarva prANIonI bhASAne sArI rIte) spaSTa rIte samajI zakuM, evuM varadAna Apo." ... 1128 (1) brahmadara rAjAnI kathA : tri.za.pu.ca. parva-9, sarga-1, pR.446 thI 447 , For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva varadAna ApIne pAchA vaLyA tyAre temaNe rAjAne sUcanA ApatAM kahyuM, 'rAjan ! A varadAna vizenI vAta tame koIne na kahezo. (jo tame bIjAne kahezo to tamArA mastakanA sAtabhAga thaI jaze.)'' ekavAra brahmadatta rAjA potAnI rANI sAthe zRMgAra gRhamAM gayA. tyAM garoLIe kahyuM, "he priyA ! rAnajAA vilepanamAMthI thoDuM caMdana lAvI Apo. jethI mAro dohada pUrNa thAya.' "" 1129 bhIMta uparanI garoLI (gRhagodha)e kahyuM, "caMdanano pyAlo levA jatAM mAruM mRtyu thaze.'' garoLInI bhASA samajI rAjA hasI paDayA. rANIe tarata ja kahyuM, ''svAmInAtha ! tame ekAeka zA mATe hasI paDayA ? tamArA hasavAnuM kAraNa mane kaho. nahIM to huM mRtyu pAmIza.'' rAjAe kahyuM, ''mahArANI ! A vAtano prakAza huM nahIM pADuM. 1130 jo A vAtanuM rahasya pragaTa karIza to mAruM mRtyuM thaze.'' bIjI bAju rANIe haTha pakaDI. rANIe kahyuM, ''ApaNe banne sAthe marIzuM, jethI bannenI gati sarakhI thaze.'' tyAre rAjAe (kaMTALIne) citA khaDakAvI ane rANIne kahyuM ke, '"citA pAse mRtyu samaye vAta kahIza.' ... 1131 (brahmadatta rAjA citA pAse AvyA. tyAre kuLadevIe bokaDA ane sagarbhA bokaDInuM rUpa vIkuvvu.) bokaDIe bokaDAne mArgamAM kahyuM,''mane javano puLo lAvI Apo.'' bokaDAe kahyuM,'"are nAdAna bhUMDI ! A java to rAjAnA ghoDA mATe che. te levA jatAM mAruM mRtyu thaze.'' 1132 ... bokaDIe kahyuM, '"tamArAthI to brahmadatta rAjA uttama hato, jeNe potAnI strI pAchaLa potAnuM jIvana kurabAna karyuM.'' bokaDAe kahyuM, ''brahmadatta rAjA jagatamAM sauthI moTo mUrkha hato. teNe strI haTha sAme (potAnI aneka rANIo hovA chatAM) potAnuM jIvana hoDamAM mUkyuM. teNe (nirdayI ane jIddI) strIne zikSA na karI te tenI sauthI moTI bhUla hatI.'' 1133 ... brahmadatta rAjA bokaDAnI vAta sAMbhaLIne gusse thaIne rAjamahelamAM pAchA AvyA. rANIe punaH rAjAne hasavAnuM kAraNa pUchyuM tyAre mahArAjAe gusso thaIne rANIno coTalo pakaDI tene khUba lAto mArI. rANIe bUmo pADatAM raDatAM raDatAM kahyuM, "svAmInAtha ! mAro coTalo choDo, havethI huM kyAre paNa gupta vAto nahIM pUchuM.'' 1134 duhA : 58 cilaNA pAchI utarI, ANI mani saMtoSa; 211 je strI potAnA patinA premALa vacanone sAMbhaLatI nathI, te strInI uparokta vidhi (dazA) thAya che. kavi RSabhadAsa kahe che ke, magadhasenA kozAe maravAno vicAra mAMDI vALyo. mahAvata ane magadhasenAnI vAto dvArA celaNA rANIe paNa samajIne AtmahatyA na karI. ... 1135 For Personal & Private Use Only ... truTI hAra teha ja valI, dharatI manasyuM zokha. 1136 ho. artha :- celaNA rANI mahelanA gokhethI nIce utaryA. 'je bhAgyamAM hoya te ja maLe che.' e yuktine hradaye dharI temaNe manamAM saMtoSa ANyo. thoDA divasa pachI acAnaka asAvadhAnIthI celaNA rANIno hAra tUTI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21ra kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa" *.. 1136 ... 1137 .. 1138 ho. .. 1139 ho. ... 1140 ho. ... 1141 ho. gayo. rANIne manamAM atyaMta duHkha thayuM. DhALaH 48 divyahAra sAMdhanAra maNikAranI kathA magadha desa ko rAja rAjesara e dezI. zreNika rAya tihAM sAda paDAvaI, bolaI evI bhAkho; guTo hAra parAI jeko, ApuM sovana lAkho. ho rAjana paroAvaI tihAM hAro.. AMcalI maNikAri tihAM sAda suNini, teDayo ApaNo pUto; lAkha leI tihAM hAra parouM, jima vAdhaI ghara sUtro. putra kahaI je hAra paroI, jAsaI tasa parANo; tAta kahaI Ayu nahI jhAjhUM, ema kahI cAlyo sujANo. zreNikani kahaI lAkha apAvo, vegiM parouM hAro; adha lAkha sovana roka apAvo, bAkI pachaI niradhAra. nAhanI kIDI nagarAM mujhaI, muMkyAM motI ANI; lepa khaDIno doro madhano, gaI kIDI te tANI. hAra paroyo tANI lIdho, dIdhI gAMThi ji vAraI; seTha muu te vAnara huu, suta laI hAra tivAraI. zreNikani jaI hAra sopyo, mAgyo sahela paMcAsa; jehiM paroyo te dhana lesaI, cAlyo putra nirAsa. zreNika sarakho lobhiM patalyo, koNa bharoso rAyo; je dhana strI dekhI navi calIyA, kavi lAgaI tasa pAyo. eNaI avasari huu vANiga vAnara, te vADImAM hoyo; mAlI kahaI strIne zuM zeTha, nRpano hAra paroyo. suNatAM jAtIsamaraNa thAya, dhari potAnaI jAya; agara lakhI kahaI adha lakhi ApyA, putra kahaI tihAM nAya. kopI nRpanI vADI AvaI, cilaNA tihAM kaNi jAvaI; muMkI bhUSaNa jalamAM jhIlaI, vAnara heTho dhAvaI. heThi DAlI vAnara Avyo, hAlaI nahI ja lagAro; dAsI mastagi kaMThI huMtI, lIdho tihAMthI hAro. hAra dII sutani jaI vAnara, rANI na dekhAI hAro; zreNikani kahaI hAra gayo mujha, ko nahI pAza niradhAra. . 114ra ho. 1143 ho. ... 1144 ho. 1145 ho. .. 1146 ho. .. 1147 ho. .. 1148 ho. . 1149 ho. For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabha kahaI rAI suta teDIuM, pedA karo tume hAro; sAta divasamAMhi hUM lAvIza, bolyo abhayakumAra. artha :- magadhezvara zreNikanareze rAjagRhI nagarImAM pahaDa vagaDAvyo. pahaDa vagADanArAoe kahyuM, "je koI tUTelA divyahArane sAMdhI Apaze tene rAjA lAkho suvarNamudrAo Apaze.'' 1150 ho. ... 1137 eka vRddha garIba maNiyArA (sonI)e potAnA putrane bolAvIne kahyuM, "beTA ! (ApaNe nirdhana chIe) jo huM hAra parovIza to mane lAkha suvarNamudrA maLaze. ApaNA gharamAM saMpatti vaghaze.ApaNe zrImaMta thaIzuM.'' ... ... 1138 putrae kahyuM, ''pitAjI ! je hAra parovaze tenuM avazya mRtyu thaze, tenI tamane khabara che ?'' pitAe kahyuM, ''vatsa ! huM vRddhAsthAnA uMbare Ubho chuM. huM have vadhu varSa sudhI jIvI zakuM evuM mAruM lAMbuM AyuSya nathI.'' ema kahI vRddha sonI mahArAjA zreNika pAse javA taiyAra thayo. 213 . 1139 teNe mahArAjA zreNikane kahyuM, ''rAjan ! tame mane eka lAkha suvarNamudrAo Apo. huM tamane tarata ja divyahAra sAMdhI ApuM. tame 50,000 sonAmahora hamaNAM rokaDI Apo. bAkInI 50,000 sonAmahora pachI Apajo.'' ... 1140 (sonIe hAra parovavAnA prayatna karyA paraMtu temAM saphaLatA na maLI. ratnanA motImAM eka bAju chidra barAbara hatuM paraMtu bIjI bAju chidra ekadama sAMkaDuM hatuM tethI doro parovAto na hato. vRddha sonI anubhavI ane buddhazALI hato.) sonIe dorAnA agrabhAge madha lagADayuM. motInA eka chidramAM sAkarano kaNa rAkhyo. motIne lAInamAM goThavyAM. thoDI vAramAM kIDIo ubharANI. kIDIo madhavALo doro mukhamAM laI ratnanA chidramAM pravezI. 1141 jevo hAra parovAI gayo tevo sonIe doro kheMcI lIdho. vRddha sonIe jyAM dorAnI gAMTha vALI, tyAM tenuM mRtyu thayuM. sonI 50,000 sonAmahora levAnI bAkI hatI, tenA dhyAnamAM mRtyu pAmI vAnara banyo. sonInA putrae te samaye te divyahAra laI lIdho. ... ... 1142 sonInA putrae divya hAra jaIne mahArAjA zreNikane soMpatA bAkInI 50,000 sonAmahoranI mAMgaNI karI. (mahArAjAnuM mana badalAI gayuM) rAjAe kahyuM, "jeNe A divya hAra parovyo che (te ja dhanano sAco hakadAra hovAthI) tene ja dhana ApIza.'' sonI putra nirAza thaI tyAMthI cAlyo gayo. ... 1143 mahArAjA zreNika jevA vaibhavazALI rAjAnA dilamAM lobha pravezyo. prajAjano rAjAno vizvAsa kaI rIte karI zake ? kavi kahe che ke, je vyaktio dhana, strI Adine joI paNa calita thatA nathI, tevA saMtoSI vyaktione huM namaskAra karuM chuM. 1144 vRddha suvarNakAra mRtyu pAmI vyaMtara (vAnara) deva thayo. te udyAnamAM pravezyo. te samaye mALIe tenI patnIne kahyuM, '"devI ! vRddha maNikAre rAjAno tUTelo divya hAra parovyo tethI zuM phAyado thayo.'' 1145 vAnare mALInA A zabdo sAMbhaLyA. tene jAtismaraNajJAna pragaTa thayuM. te potAnA (sonInA) ghare Avyo. teNe putrane akSara lakhIne saMketapUrvaka jaNAvyuM ke, ''zuM tane rAjAe 50,000 sonAmahora bAkI hatA For Personal & Private Use Only ... Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" te ApyA?'putra paNa vAnaranA akSaronI bhASA samajI gayo. teNe nA pADI. .. 1146 vAnara rUpI vyaMtaradeva atyaMta kopAyamAna thayo. te rAjAnA udyAnamAM AvI vRkSa upara beTho. celaNA rANI te samaye snAna karavA AvyA hatA. temaNe divyahAra Adi AbhUSaNa utArI surakSita jagyAe mUkyA. tyAra pachI hojamAM snAna karavA gayA. tyAM vRkSanI DALa uparathI vAnaradoDato nIce Avyo. ... 1147 - vAnare vRkSanI DALa nIce karI. teNe dAsInA mastakanI upara je divyahAra hato te atyaMta sAvadhAnIpUrvaka cUpacApa kSaNavAramAM (dAsIne khabara na paDe tema) uMcakI lIdho. ... 1148 vAnara hAra laIne potAnA putra pAse Avyo. vAnare kahyuM, "huM tamAro pitA chuM. ArtadhyAnanAM kAraNe marIne vAnara avatAra pAmyo chuM. rAjAe nirdhArita pUrNa dhana na ApyuM tethI A divyahAra tyAMthI huM corI lAvyo chuM.'') snAna karIne rANI bahAra AvyA tyAre temaNe potAno divyahAra tyAM na joyo. calaNa rANIe tarata ja rAjA pAse AvI kahyuM, "mAro divyahAra khovAI gayo che. udyAnamAM nizcita AsapAsa koI nahatuM." ..1149 kavi RSabhadAsa kahe che ke mahArAjA zreNike abhayakumArane bolAvIne kahyuM ke, "putra! calaNA rANIno divyahAra corAI gayo che. koI paNa rIte A hAra zodhI Apa." mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "pitAjI ! huM sAta divasamAM hAra zodhI ApIza." ...1150 duhA : 59 hAra na lAbhaI rAyano, divasa thayA tava sAta; abhayakumAra poso karI, guruni vaMdani jAta. .. 1151 ho. nagari vasAvyo DAMgaro, javi jANaI e vAta; vAhaNaI nAma kahIza sahI, hosaI tehanI ghAta. ... 115ra ho. artha - mahAmaMtrI abhayakumAre ghaNAM prayatno karyA. sAta divasa vyatIta thavA chatAM divyahAra na maLyo. eka divasa abhayakumAre (tithi hovAthI) pauSadha vrata karyuM hatuM. bIje divase prAta:kALe pauSadha vrata pUrNa thatAM abhayakumAra gurune vaMdana karavA gayA. ... 11pa1 abhayakumAre nagaramAM pahaDa vagaDAvyo ke, "jenI pAse rAjAno divyahAra hoya te ApI jAya. A hAra devano Apela che. jenAM gharamAMthI divyahAra maLaze tene dehAMta daMDanI sajA karavAmAM Avaze... 115ra DhALa : 49 'divyahAra AcAryanA kaMThamAM hamacInI tathA sAso kIdho sAmalII e dezI. maNikAra taNo suta suNato, gayo tAta ki tyAraI; rasvAmI hAra lIu tuma pAcho, luTI rAya mujha mAraI re. *** 1153 ha. susthita sUri rahyo tihAM dhyAni, ghAlaI vAnara hAro; gurunI bhagati karevA Avyo, ziSya suMdara tihAM ro re. ... 1154 ha. (1) DhALa 49nI kathA saMsAra sapanA koI nahi apanA, pR.123-151 For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 ... 1155 ha. ... 1156 ha. ... 11pa7 ha. ... 1158 ha. ... 1159 ha. ... 1160 ha. ... 1161 ha. pahilaI pohari visAmaNa karato, ziva RSi sahI tasa nAmo; gurU galaI hAra dekhini bihano, pAcho valika karI kAmo re. nisahI kAmi bhaI bhaI ucarato, puchaI abhayakumAro; tumyo sApa tumani bhaya zAhano, anubhavI apAro re. ujeNI nagarInA vAsI, huM loDhosica nAmo; zivadatta soya vaDero bhAI, na laI pAsiM dAmo re. sararaTha deza jaI dhana lAvyA, Agali anaratha thAI; culetaraI behani ni mArI, pachaI huA RSirAya re. anubhavIu bhaya Avyo muDhaI, nIsahI ama visaratI abhayakumAra kahaI munivara sAco, vAta prakAsaI nara tIre. bIjaI pohari veyAvaca karato, zivadatta munivara sAro; gurU dekhIniM bIhano sabalo, kasyo kaMThi e hAro re. trIjaI pohari valaI te pAcho, mahAbhaye mahAbhaya karato; abhayakumAra kahaI tuma bhaya zAhano, munivara pharato raheto re. sAdha kahaI anubhaviluM AgiM, jhahastapaNaI bhaya ho; nIsahI taNaI varAMsaI svAmI mujha, mukhiM Avyo teho. abhayakumAra kahaI stro anubhavIla, munivara bhAkhaI tAmo; aMgada deza taNo huM kaNabI, mahAruM sugrIva nAmo re. AvI dhADI palInI jyAraI, strI puThi gaI tyAraI; miM jaI bhIla palIpati mArayo, huu vayarAga manamAMhi re. moDhaI kathA mAMDIni bhAkhI, samajhayo abhayakumAra; trIjaI pohari jiNa RSi Avyo, teNei paNi dITho hAro re. kiMto bhaya bhAgo vrata lIdho, teha ja bhaya A ahIu; upAsaraI pesatAM bhAkhaI, atI bhaya varata tahIuM re. abhayakumAra kahaI zo bhaya tumani, munivara kahaI suNi vAto; ujeNI pAsiM ama rahevuM, guNa suMdara mujha tAto re. ujeNImAM huM paraNAvyo, gayo te ANuM karavAnuM mujha nArII mujha paga kApyo, nATho nara huM maravA re. vayarAgi miM saMyama lIdhuM, pUrava bhava sAMbharIuM; nisahI taNaI varasaI zrAvaka, ati bhaya mukhi ucarIu re. . 116ra ha. 1163 ha. .. 1164 ha. ... 1165 ha. ... 1166 ha. ... 1167 ha. ... 1168 ha. ... 1169 ha. For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' dharaNa traSi cothaI pohari Avyo, dekhaI hAra traSirAya; upAsarAni moDhaI AvaI, bhayAna bhaya kahaI ThAya re. ... 1170 ha. abhayakumAri puchauM RSijI, tumani bhaya syo vAgyo; anubhaviluM ucarIuM tehavo, kathA kahI tasa ThAmyo re. ... 1171 ha. ujeNI nagarIno vANika, pitA te dhanadata seTha; mAtA mahArI nAmi subhadrA, guNa saghalAnI peTI re. 117ra ha. dharaNa putra huM tehano beTo, mAharaI zrImati nArI; tehanAM caritra dekhIni zrAvaka, huM thayo saMyama dhArI re. ... 1173 ha. mAthaI tolaDuM mAriuM hUuM, te mujha naI sAMbharIuM; bhayAnabhaya varataI te IhAM, moDhaIthI ucarIuM re. * 1174 ha. surNi kathAni poso pAyo, vaMdana gayo kumAro; acaraja vAta huI mani maMtrI, gurU kaMThi syo hAro re. *** 1175 ha. suNI DAMgaro na rahIuM dhIra, cori ghAlyo hAro; sAdha na laI kohanI koDI, ciMtaI abhayakumAro re. .. 1176 ha. dekhaI hAra thatI e cyAraI, paNi na kahI teNei vAto; potAnAM teNei chIdra prakAzyo, dhina muni mAtA tAto re. ... 1177 ha. leI hAra zreNikani dIdho, varaNavyo abhayakumAra; 28Sabha kahaI pachaI kapilA, dAsI teDI leNI vAro re. ... 1178 ha. artha - suvarNakAranA putrae A pahaDa sAMbhaLyo. te udyAnamAM potAnA pitA vyaMtara (vAnara) deva pAse gayo. teNe kahyuM, "he svAmI! tame mArA upara mahera karI A hAra tame pAcho laI lo. mahArAjA zreNika A divyahArane joze to mArI pAsethI jhUMTavI leze ane mane mRtyudaMDa Apaze." . 1153 eka ghaTAdAra vRkSanI nIce AcArya susthitasUri kAusagnamAM sthita hatA. te vRkSa upara beThelA vAnare divyahAra muninA kaMThamAM paherAvyo. (te divase abhayakumAre pauSadha vrata karyo hato.) AcArya bhagavaMtanI bhakti karavA mATe tyAM cAra vinIta ziSyo hatA. .. 1154 prathama pahore ziva nAmanA muni AcArya bhagavaMtanI vaiyAvacca karavA AvyA. AcArya bhagavaMtanA kaMThamAM divyahAra joIne zivamuni gabharAI gayA. jyAre te potAnuM kArya pUrNa karIne pAchA vaLyA tyAre temaNe AcAryanA kaMThamAM divyahAra joyo. teo DarI gayA. ... 1155 zivamuninA mukhamAMthI 'nissahI'nA sthAne "bhayaM bhayaM" zabda nIkaLyA. mahAmaMtrI abhayakumAre te zabdo sAMbhaLyA. temane Azcarya thayuM. temaNe zivamunine pUchayuM, "munivara! (tame sAta bhayane jItanArA cho) tamane bhaya zeno ?' zivamunie kahyuM, "mahAmaMtrI ! pUrvAvasthAmAM bhayano anubhava karyo che. (te yAda AvI For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217. jatAM mArA mukhamAMthI AvAM zabdo nIkaLyA che.) ... 1156 huM ujjayinI nagarIno rahevAsI hato. mAruM nAma loDhosica hatuM. mAro eka moTo bhAI hato, jenuM nAma zivadatta hatuM. ame baMne bhAIo nirdhana hatA. ... 1157 ame paisA kamAvA soraTha dezamAM gayA. tyAM aneka jAtanA vyApAra karI ame ghaNuM dhana kamAyA. tyArapachI ame amArA dezamAM pAchA AvyA. A dhanathI AgaLa jatAM ghaNuM Azcarya thayuM. (dhana eka vAMsanI naLImAM bharyuM. baMne bhAIo nagaranI bahAra pANInA dharA pAse AvyA. mane (loDhAsica) kharAba vicAra Avyo ke, "moTA bhAIne dharAmAM pheMkI tenuM dravya huM laI lauM." thoDIvAramAM mane thayuM ke, "A pAparUpI dravyathI sagA bhAIne mAravAno vicAra Ave che te karatAM A dravyane ja huM phekI dauM.' dhana bharelI vAMsa dharAmAM pheMkI dIdhI. moTAbhAIe A joyuM. temaNe kahyuM, "bhAI ! A zuM karyuM?" meMdhananA kAraNe Avelo aniSTa vicAra moTAbhAIne jaNAvyo. moTAbhAIe kahyuM, "mane paNa kharAba vicAra Avyo che tethI huM paNa dhana pheMkI dauM chuM." ame baMne bhAIo punaH nirdhana banyA. ame saMyama svIkAryo.) A dhananA kAraNe ame sAvakI bahenone mArI nAkhI. tyAra pachI pazcAtApa thatAM, vairAgya utpana thayo. ame munidharma svIkAryo. ... 1158 he! maMtrIzvara A pramANe pUrve anubhaveluM yAda AvatAM bhUlathI "nisahI'ne sthAne "bhayaM bhayaM' zabdano prayoga thayo." mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "A munivara sAcA che. temaNe saMsAramAM rahetAM dhanathI je anartha thayAte vAta prakAzI che." ... 1159 bIjA prahare vinayI evA zivadatta munivara vaiyAvacca karavA uThayA. AcArya bhagavaMtanA kaMThamAM divyahAra joIne te gabharAyA. temaNe vicAryuM, 'AcArya bhagavaMtanA kaMThamAM divyahAra kyAMthI?"..1160 teo potAnuM kArya saMpanna karI jyAre trIjA pahore pAchA vaLyA, tyAre mahAbhayam mahAbhayam' zabda temanA mukhamAMthI sarI paDayAM. mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "munivara tame to sadA bhramaranI jema bhamatA raho cho, pachI tamArA mukhamAMthI AvA zabdo kema nIkaLyA?" ... 1161 munivare kahyuM, "maMtrIzvara! gRhasthapaNAmAM bhaya anubhavyo che tethI 'nisahI'nA sthAne bhUlathI mahAbhayam' zabda nIkaLI paDayA." ... 1162 mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "munivara! tame pUrve je bhaya anubhavyo che teno vRttAMta kaho." munivare kahyuM, "huM aMgadezamAM eka kaNabI hato. mAruM nAma sugrIva hatuM. ... 1163 ekavAra gharamAM coroe dhADa pADI. teo mAruM dhana corIne laI gayA. mArI patnI temanI pAchaLa pAchaLa cora pallImAM gaI. (pallIpatie tene patnI banAvI hatI) meM bhIla pallI patine mArI nAMkhyo. te maMtrIzvara!patnInuM duSTa caritra joI mane vairAgya utpana thayo." .. 1164 munivare pUrve anubhavelI hakIkata yAda AvavAthI mukhamAMthI "mahAbhayam zabda nIkaLyA che, evuM abhayakumAra samajyA. rAtrinA trIjA pahore vaiyAvacca karavA jinamuni AvyA. temaNe AcAryanA kaMThamAM divyahAra joyo. ... 1165 For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' hAra joIne munine bhaya utpanna thayo ke, "zuM vrata laIne bhAMgI nAkhyuM?' tevA bhayathI jinamuni upAzrayamAM pravezatAM bhUlathI nissahI'nA sthAne "atibhayaM" zabda bolyA. abhayakumAre kahyuM, "he munivara ! tamane zuM bhaya che?" jinamunie kahyuM, "he maMtrIzvara! sAMbhaLo. ... 1166 huM ujjayinI nagarInI pAse raheto hato. mArA pitAnuM nAma guNasuMdara hatuM. huM ujjayinI nagarIne zreSThIvaryanI putrIne paraNyo hato. ... 1167 huM mArI patnInuM ANuM karavA sAsare gayo. (tyAM mArI patnI koI parapuruSa sAthe hatI. meM tenA para gusso karyo.) mArI patnIe gussAmAM mAro ja paga kApI nAkhyo. huM ApaghAta karavA mATe doDayo... 1168 mane vairAgya utpana thayo. meM saMyama svIkAryo. mane mAro bhUtakALa yAda Avyo tethI he zrAvakajI! upAzrayamAM pravezatAM nisahInA sthAne bhUlathI "atibhayam' zabda mukhamAMthI uccArAyo." ... 1169 rAtrinA cothA prahare dharaNa munivara AcAryanI sevA karavA AvyA. AcAryanA kaMThamAM ratnono hAra joI upAzrayanA dvAramAM pravezatAM muni nisahI' nA sthAne bhayAbhayam' zabda bolyA. .. 1170 mahAmaMtrI abhayakumAre pUchayuM, "munivara ! Apane zeno bhaya?" dharaNa munie kahyuM, "jevuM pUrve anubhaveluM che, tevuM kahevA A sthAne kathA kahuM chuM. ... 1171 huM ujjayinI nagarIno zreSThIputra hato. mArA pitAjInuM nAma dhanadatta zreSThI hatuM. mArI mAtAnuM nAma subhadrA hatuM. te atyaMta saMskArI ane guNavAna hatI paraMtu mArI mArI patnI zrImatI durAcArI hatI. te zrAvakajI!tenuM kalaMkita caritra joI huM saMyamadhArI banyo. ... 1173 mArI patnIne khabara paDI javAthI mane mArI nAkhavA mAthAmAM tolaDIno ghA karyo. te mane yAda AvI jatAM huM upAzrayamAM pravezatAM "nissahI' zabdane badale "bhayAdbhayam' zabda mukhethI bolyo....... 1174 abhayakumAre A kathAo sAMbhaLI. temaNe pauSadhavrata pALyuM. abhayakumAra AcArya bhagavaMtane vaMdana karavA gayA. AcAryanA gaLAmAM divyahAra joI mahAmaMtrI abhayakumAranA manamAM Azcarya thayuM. temaNe AcAryane pUchyuM, "gurubhagavaMta! ApanA kaMThamAM AhAra kevo?" .. 1175 susthitasUrie abhayakumArane kahyuM, "core (vyaMtare, rAjAno DhaMDhero sAMbhaLyo. te bhayabhIta banyo. teNe maraNanA bhayathI ahIM AvI divyahAra mArA kaMThamAM paherAvI dIdho. maMtrIzvara! sAdhuo kadI koInI pharI koDI paNa letA nathI." abhayakumAra cAre munivarono vRttAMta sAMbhaLI vicAra karavA lAgyA. ... 1176 A cAre zramaNoe AcArya bhagavaMtanA kaMThamAM divyahAra joyo, chatAM temaNe A vAta koIne na kahI. A zramaNoe AcArya bhagavaMtanA doSa na jotAM potAnA ja doSo joyAM. AvA uttama koTinA sapUtone janma ApanAra temanI jananI ane tAtane dhanya che !' ... 1177 mahAmaMtrI abhayakumAre AcArya bhagavaMta pAsethI divyahAra laI mahArAjA zreNikane Apyo. abhayakumAre pauSadhazALAmAM banelI ghaTanAnuM varNana mahArAjA samakSa karyuM. kavi RSabhadAsa kahe che ke, mahArAjA zreNike tyAra pachI kapilAdAsIne rAjasabhAmAM bolAvI. ... 1178 For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 * 180 duhA : 60 bhUpati kahaI mujha kArarNi, daI tuM dAsIdAna; jima zreNika sura gati lahaI, pAmaI amara vimAna. . 1170 artha :- mahArAjA zreNike AjJA sAthe vinaMtI karatAM kapilAdAsIne kahyuM, "he ! kapilA! tAre mArA mATe dAna karavAnuM che. jo tuM dAna ApIza to huM narakamAM nahIM jAuM. tArA eka divasanA dAna ApavAthI A mahArAjA zreNika svargalokanA amara vimAnamAM devagati prApta karaze." ... 1179 DhALa 50 naraka nivAraNanA prayatna - kRpaNa kapilA dAsI mRgAMka lekhAnI e dezI. kahaI dAsI suNi narapati, huM na diuM dAno; janma lagiM dIdhuM nahI, dIdhaI rUcaI na dhAno. tava rAjA kopyo ghaNuM, tuM kohanuM khAya; kuNa desaI ana lugaDAM, ema bolyo rAya. . 181 dAsI kahaI huM navi dIuM, detAM hoya roga; vira vacana sAcuM thayuM, nRpa dharato zoga. . 1182 bAMdhyo hAthe cATUla, mukhi bhIDayo pATo; hAtha sAhI devarAvatAM, tava kADhi ghAMTo. .. 1183 huM na deuM dII cAkUla, mujha kara ti ma karasyo; ema dIdhaI paNi suM hasaI, rAjA rayuM tarasyo. ... 1184 artha - mahArAjA zreNikanI vAta sAMbhaLI kapilA dAsIe spaSTa zabdomAM kahyuM, "he narapati! tame sAMbhaLo, A janmamAM meM kyAre paNa dAna ApyuM ja nathI tethI huM dAna nahIM ApI zakuM. tamArI dAnazALamAM garIbone dAna ApavAnI mane bilakula ruci nathI." (mane badhI suvarNamaya karo athavA mArI nAkho to paNa huM dAna nahIM ApuM.) ...1180 mahArAjA zreNikane kapilAdAsInA AvA uddhatAIbharyA javAbathI khUba krodha caDayo. temaNe kahyuM, "are kapilA! tuM konuM ana khAya che? (tuM mArI AjJA mAnatI nathI)tane vastra AbhUSaNo, bhojana ItyAdi koNa Ape che? (arthAt tuM konA AdhAre jIve che?)" ... 1181 kapilAdAsIe kahyuM, "mahArAjA! tame bhale game te kaho paraMtu mane dAna ApatAM roga-pIDA thaze." mahArAjA zreNike vicAryuM, 'jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmInuM vacana ta satya che !' kapilA dAsI koI rIte na samajI tyAre mahArAjA zreNika (nirAsa banI) zoka karavA lAgyA. ... 1182 temaNe aMtima upAya karavA kapilAdAsI pAsethI parANe dAna apAvavA tenA hAthe cATUvo (camacA) (1) kapilAdAsI : tri.za.pu.ca., parva-10, sarga-9, pR.-172 For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' * 1185 bAMdhyo. tenA mukhane kapaDAMthI DhAMkI dIdhuM (mukha para kapaDuM bAMdhyuM) kapilAdAsIno hAtha pakaDI sevaka jevo dAna ApavA gayo tevI ja kapilA dAsIe jorathI khijAIne (bUma) ghAMTo pADayo. ...1183 A dAna huM nathI ApatI, A dAna rAjAno camaco Ape che." teNe potAnA karane saMbodhana karatAM kahyuM, "mArA be kara!tame A kArya na karazo arthAt mArA hAtha vaDe IcchA vinA jabaradastIthI AdAna devAya che." bhAva vinA ApeluM dAna tethI zuM phalita thAya? mahArAjA zreNikanI IcchA apUrNa rahI. teo narakanuM nivAraNa karavA talasatA rahyA. ...1184 duhA H 61 bhAva vihoNuM kArya gajavi ghora taDakAkaraI, kajala hoya mana vana; eNI pari bauI AlaI, jaloM te jalaghara dIna. kAla muha karI vaMka muha, ratna muha karI jAsa; teNei dini e kavaNa guNa, kyuM phala dII palAsa. 1186 sakhI e bAvana akSarI, bhaNyo ekAvana kaMta; ekaI dadA bAhirA, gayA jhakhaMta jhakhaMta. ... 1187 nA nathI nahI dIjII, na no karaI nakAra; naragi taNaI ghari thApiuM, kRpaNani niradhAra. *.. 1188 magnaNa jaNa kIrati karaI, kirapI vaccaI bANa; hA kahetAM hebata huI, AsaNi gayA parANa. ... 1189 bhojana taNaI valI avasari, sAdha pohato bAri; aNa dIdhaI ApyAM jamaI, gayo te be bhava hAri. 1190 vAraI ladhaI ApaNaI, vAho te jhaDaphaDa hatha; bali harIcaMdaha pAMDavA, joya na huI avatha. ... 1191 huMtaI murakha veci dhana, magharIza chAno raMka; sovana koDisa toraNI, rAvaNi muMkI laMka. ... 1192 rAjapraznI kesI RSi, vArayo paradesI rAya; ramaNika thaIa pachaI valI, avaramaNIka ma thAya. .. 1193 artha:- he megha! tuM gAje che, bhayaMkara gAjavIja sAthe taDAkA kare che, kALo meMza jevo thAya che kAraNa ke tuM. lalacAvIne Ape che. tenA karatAM tuM udAra thaIne varasa, tema bapaiyo (cAtaka) pakSI kahe che. (kRpaNa manuSya paNa AvA lakSaNovALA hoya che, tuM udAratA rAkha.) ... 1185 moTuM kALuM karI, vAMku karI ke ratnamuha=lAlacoLa mukha karIne je dAna Ape che, tevuM dAna ApavAthI zuM lAbha thAya? jema palAsa (kesuDA)nAM phaLo niSphaLa jAya che tema te dAna paNa niSphaLa jAya che. ... 1186 For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 he sakhI! bArAkhaDI bAvana akSaranI che. mArA patideva ekAvana akSara bhaNyA che. eka ja "da' akSara bhaNyA nathI tethIdAnadIdhAM vinA nUrI jhUrIne maraze. tedurgatimAM jaze. ... 1187 nA, huM nahIM ApuM, mArI pAse nathI, na ApavuM, A rIte nA, nathI ane nahIM ApavuM evo je nakAra valaNa kare che, tevA kRpaNane nizcayathI narakagatinAM nArakAvAsamAM javuM paDe che. .. 1188 mAMgaNa loko kRpaNanI pAse mAMge che ane badalAmAM tenI kIrti gAya che. tyAre kRpaNane te bANa jevAM vacana lAge che. teo gabharAIne parANe 'hA' ApIza ema kahe che, tyAM jaldIthI tenAM prANa paraloka jAya che. ... 1189 kRpaNanA ghare bhojananI veLAe koI saMta-mahAtmA gocarI mATe padhAre, tyAre jamavAno samaya hovA chatAM te saMtane potAnAmAMthI bhojana ApI zakato nathI. A pramANe supAtra dAna ApyA vinA tenA A bhava ane parabhava ema bane bhava niSphaLa jAya che. .. 1190 potAnI zakti vicAryA vinA balirAjA, harizcaMdra rAjA ane pAMDavoe dAna ApyuM. temaNe jamaNA hAthe dAna ApyuM paraMtu DAbA hAthane paNa khabara na paDI.(guptadAna karyuM.) ... 1191 je potAnA! dhanane vece che arthAt bhAre vyAja le che te bIjA bhavamAM mUrkha bane che. tevI vyAjanI lAlace dhana bIjAne na Apazo. garIba nirdhanane guptadAna karajo.laMkApati rAvaNanA rAjamahelamAM karoDo suvarNamahoro hatI. temanI pAse suvarNanI laMkAnagarI hatI, chatAM te nagarI choDIne temane eka divasa A vizva choDI javuM ja paDayuM. ... 1192 zrI rAyaparoNIya sUtramAM kezI zramaNe krUra evA pradezI rAjAne hiMsA karatAM aTakAvyA. pradezI rAjAno AtmA suMdara, ramaNIya ane komaLa banyo pachI kyAreya aramaNIya na banyo. ... 1193 DhALa : pa1 dAnadharma mRgAMkalekhAnI e dezI tuMgIyA nagarI zrAvaka ghaNA, avaMgaduAra kahevAya; uttama madhyama siMhA lII, detAM navi zakAya. 28Sabha kahaI je sarasvatI, lakhyamI megha dAtAra; ThAma kuThAma e jue, na jue kula AcAra. .. 1195 do kari karI jIvata dII, navi devAya deha; bhagavatIsutra mAMhi kahIuM, duralabha vasta pAme. 1196 Ima guNa bhAkhyA dAnanA, uttama vAhalo eha; kirapI mani alakhAmaNuM, jima kapilA navi deha, ... 1197 zreNika bahupari bUjhavaI, samajhaI nahI lagAra; ciMtaI nRpa karagarI, jo cAluM so vAra. ... 1198 * 1194 For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' sIpa zaMkha loha lIMbaI, vAyasa velU veNi; kAli kaMbali kumANa, sAraMga na lAgaI teNi. *. 1199 abhAvI dAsI samajhaI nahI, muMkaI khasatI bhUpa; sulasa pitA teDAvIuM, joII tAsa sarUpa. ... 1200 artha - tuMgiyA nagarImAM ghaNAM jinopAsaka zrAvako hatA. teo covIse kalAka gharanAM dvAro(yAcako mATe) khullAM rAkhatAM hatAM tethI te nagarIne 'abhaMgadvAra' vALI nagarI kahevAtI hatI. te nagarImAM uttama zreSThIo temaja madhyama varganA sAdhAraNa loko dAna ApatAM khacakAtAM na hatAM. .. 1194 kavi RSabhadAsa kahe che ke, sarasvatI, lakSmIdevI, megharAjA (vAdaLo) ane dAnavIro dAna ApatI vakhate sthAna ke kusthAna ke kulAcAra vagerenI tapAsa karyA vinA dAnanI gaMgA vahAve che. .. 1195 be hAtha vaDe ApaNe koIne madada karI jIvana ApI zakIe chIe (arthAt paropakAranAM kAryo vaDe koI garIbane Arthika sahAyatA karI madadarUpa thaI zakAya che, paraMtu mRtyu pAmelAne ApaNe jIvanadAna ApI zakatA nathI. zrI bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke, "dAna ApavAthI durlabha vastu sulabha bane che." ... 1196 uparokta dAnadharmanA guNo kahyA. jagatamAM dAna e uttama ane vallabha (priya) che. kRpaNa mAnavone ati apriya, aLakhAmaNuM lAge che. teo kapilAdAsInI jema (rAjAnI saMpatti hovA chatAM) potAnA hAthe dAna ApI zakatA nathI. ... 1197 mahArAjA zreNike aneka rIte kapilAdAsIne atyaMta dInatApUrvaka, kAlAvAlA karI vinaMtI karI. tene aneka rIte samajAvI paNa mUDha evI kapilAdAsI kaMI paNa samajavA taiyAra na hatI. mahArAjAe aMte vicAryuM, A kRpaNa nArI che, tenA upara sattA calAvavAthI ke vinaMtI karavAthI zuM phAyado?' ... 1198 chIpa, zaMkha, lokhaMDa, kAgaDo, retI, veNi, kALI kAMbaDI, kharAba mANasa, A sarvane sAro raMga caDato nathI. arthAt satsaMgathI teo badalAtAM nathI. .. 1199 - kapilAdAsI abhavI hovAthI mahArAjA zreNikanI vAta teNe koI rIte na mAnI. tyAre mahArAjAe aMte hArIne tene paDatI mUkI. mahArAjAe tyAra pachI abhayakumAranA mitra sulasanA pitA kAlasIrika kasAIne bolAvyA. have ApaNe tenuM svarUpa joIe. ... 1200 DhALaH para kRpaNa kAlasIrika kasAI mRgAMka lekhAnI e dezI kAlagasUrIluM teDIuM, tajo pAtika vAto; te na rahaI vArayo valI, karaI jIvanI ghAto. *.. 1201 bAMdhI maMciM besArIuM, kupamAMhi utAraI; pApI pApa na muMkato, mana vacani mAraI. ... 1202 (1) sulasanI kathA : juo pariziSTa vibhAga (2) kAlasorika (kAlasaukarika) kasAI : tri.za.pu.ca., parva-10, sarga-9, pR.-172 For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 rAya gayo pachaI vAMdavA, karI vInatI tyAMhiM; tujha nAmiM jAvuM nahI, mujhani naragahamAMhi. ... 1203 vIra kahaI nRpa kavaNa vizeSa, nahI jAuM naragiM; jina tuma kaheNa kIdhuM sahI, havaI jAsiu saragiM. ... 1204 vIra kahaI navi Adarayu, eNI dAsaI dAna; kAliga surII navi taryuM, jIva dAtAnuM dhyAna. *.. 1205 behuni teDI pUchIuM, kahI sAcI vAta; dAna daI mujha cATUuM, navI ThaMDI ghAta. ... 1206 tava zreNika dukha pAmato, na jAya kRta karma; rAvaNa lakhamaNa nArakI, karaI soya adharma. 1207 jarAsaMdhi naragiM gayo, maNiratha rAjAya; subhama rAya naragiM paDayo, brahmadatta paNi jAya. 1208 naragi paDayo nara satakI, valI zAmA rANI; naragi javu zreNikaniM, jo bAMhi vakhANI. ... 1209 dukha dharatI ukiMuM yadA, bolaI tribhuvana vAmI; mujha sarIkho tuM jinavarU, tuM siva gati gAmI. * 1210 prathama tIrthakara tuM sahI, padamanAbha paramANa; sura nara ketA narapatI, mAnaI tujha ANa. *. 1411 sudhI vAta lahI karI, harakhyo nara rAya; ANaMdi uThI karI, vAMdaI jina pAya. ... 1ra1ra vira vihAra karaI tadA, zreNika ghari AvaI; saMgaNa suta kahaI RSabhadAsa, khaMDa cotho banAvaI. ... 1213 artha - mahArAjA zreNike narakagatinuM nivAraNa karavA mATe potAnA rAjyamAM rahetA kAlasIrika kasAIne rAja darabAramAM bolAvyo. mahArAjAe kahyuM, "he kAlasaurika! tame eka divasa mATe pazuhatyAnuM pApa baMdha karI amAri pravartana karo." (potAnA kuLa paraMparAnA dhaMdhAne choDavA) kAlasIrika kasAI koI rIte taiyAra na thayo. teNe kahyuM, "mahArAjA! jIvadayAnuM kArya mArAthI nahIM thaze. huM to jIva hiMsA karIza ja!''... 1201 mahArAjAe (aneka rIte samajAvyA chatAM jyAre te koI rIte na mAnyo tyAre sevakoe) tene khATalA para besADI majabUta doraDAthI bAMdhI kUvAmAM utAryo. (tyAM eka divasa rAkhyo.) tyAM paNa ghAtakI evo kAlasIrika kasAI pApathI mukta na thayo. (kAlasaurike kUvAmAM hAthathI pADA citaryA. te kAlpanika pADAono vacanathI vadha karyo.) teNe pAMcaso pADA cItarI eka pachI ekane mana ane vacanathI mAryA. ... 1200 For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' (mahArAjA zreNika A ghaTanAthI ajJAta hatA. kAlasaurika kasAIne kUvAmAM utAryo che tethI eka divasa teNe hiMsA nathI karI. have potAnI narakagatinuM jarUra nivAraNa thaze e AzApUrvaka) teo bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karavA gayA. temaNe bhagavAnane khuza thatAM kahyuM, '"prabhu ! tamArA kahevA pramANe mAro upAya saphaLa thayo che. have huM tamArA kahyA pramANe naraka gatimAM nahIM jAuM.' ' 1203 bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM "devAnupriya ! evuM zuM vizeSa kArya thayuM ke tamArI narakagatinuM nivAraNa thayuM.'' mahArAjAe kahyuM, ''bhaMte ! huM tamArA vacananone anusaryo chuM tethI have huM nakkI svargalokamAM ja jaIza.'' ... 1204 bhagavAna mahAvIra svAmIe khulAso karatAM kahyuM, '"devAnupriya ! nathI kapilAdAsIe dAna ApyuM ke nathI kAlasaurika kasAIe jIvahiMsAnuM pApanuM ciMtana tyajyuM !' ' 1205 meM kapilAdAsI ane kAlasaurika kasAIne bolAvavAmAM AvyA. kapilAdAsIe satya vAta karatAM kahyuM ke, ''A dAna meM nathI ApyuM paNa rAjAnA cATavA (camacA)e ApyuM che.''kAlasaurika kasAIe paNa kahyuM, ' meM paNa (kUvAmAM pAMcaso (500) pADAonA citra dorI tenA para cokaDI karI) 'mAra' zabda dvArA jIvaghAta karyo che.'' 1206 mahArAja zreNike kapilAdAsI ane kAlasorika kasAInA vacano sAMbhaLyA. teo hataprabha banyA. 'kharekhara! kareluM nikAcIta karma kadI niSphaLa jatuM nathI.' prativAsudeva rAvaNa ane vAsudeva lakSmaNa jevA naravIro paNa adharma karavAthI narakamAM gayA che. ... 1207 prativAsudeva jarAsaMgha maNiratha rAjA, subhUma cakravartI ane brahmadatta cakravartI jevA naravIro paNa narakagatimAM gayA che. 1208 224 sujyeSThano putra satyakI ane cakravartInI rANI zyAmA paNa narakamAM gayA che, tema magadhezvara zreNika paNa zikAra karI bAhubaLa(zArIrika baLa)nuM abhimAna karI narakamAM jaze. 1209 mahArAjA zreNika jyAre hatAza-nirAza thaI duHkhI mane bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI uThayA tyAre tribhuvanapati tIrthaMkara deve kahyuM, "devAnupriya ! kheda na karo. narakanuM AyuSya pUrNa karI tyAMthI cyavI bhaviSyamAM tame mArA jevA ja jinezvara deva banazo. tame zivagati prApta karazo. 1210 ... tame AvatI covIsImAM bharatakSetranA utsarpiNI kALanA (mArA jevA )ja prathama tIrthaMkara thazo. tamAruM nAma 'padmanAbha' jina haze. tamane devendra, narendra ane moTA moTA mahArAjAo vaMdana ka2ze. teo tamArI AjJAnuM pAlana karaze.'' 1211 'pote jinadeva banaze' evA zubha samAcAra sAMbhaLI mahArAjA zreNika pulakita banyA. teo prasanna vadane uThayA. temaNe bhagavAna mahAvIra svAmInA caraNomAM vaMdana karyA. 1212 (1) utsarpiNI kALanA bIjA ArAnA aMte A bhAratavarSanI bhUmi upara sAta kulaka2o thaze. vimalavAhana, sudAma, saMgama, supArzva, datta, sumukha, saMmuci. saMmuci rAjAnI rANI bhadrAdevIne tyAM zreNikano jIva putrapaNe avataraze; je padmanAbha nAmanA prathama tIrthaMka2 thaze. (tri.za.5.ca. parva-10, sarga-13, pR.248) For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara5 * 1ra16 jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmIe rAjagRhI nagarImAMthI vihAra karyo. mahArAjA zreNika rAjamahelamAM pAchA AvyA. saMghavI sAMgaNanA putra, ApaNI rAsakRtinA racayitA kavi RSabhadAsa kahe che ke A cotho khaMDa banAvyo che. (te saMpUrNa thayo.) *.. 1213 khaMDa- 5 duhA 62 aMtima mokSagAmI rAjA koNa? rAyaramAM nita mAlII, vilasaI sukha apAra; valI jina AvyA vicaratA, vaMdaI abhayakumAra. *. 1214 cauda sahesa muni vaMdatA, dITho munivara sAra; rUpa vinaya guNa dekhanAM, harakhyo abhayakumAra. ... 1215 puchIuM premiM vIrani, e kuNa RSi kahevAya; jina kahaI pazcima disi dhaNI, vibhA pATaNa rAya. udAI I mujha samarayo sahI, huM pohoto teNaI gAmiM; suNatAM samajhayo narapati, dIkSA grahI teNaI ThAmi. ... 1217 chehalo rAja RSi sahI, havaI na lII ko dIkSa; eNaI saMsAra kaDUuM lahI, huuM amAro ziSya. ... 1218 tapa upazamano kuMpalo, mugati taNo bhajanAra; suNI varAga ja pAmIuM, maMtrI abhayakumAra. . 1219 abhayakumAra ciMtavyuM, jo leuM prathavI rAja; to saMyama mujhani nahI, viNasaI parabhavi kAja. .. 120 artha:- mahArAjA zreNika rAjamahelamAM rANIo sAthe AnaMda pramodamAM divaso vyatIta kare che. ekavAra grAmAnugrAma vicaratAM tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmI rAjagRhI nagarImAM padhAryA. tyAre mahAmaMtrI abhayakumAra temanA vaMdana karavA gayA. . 1214 mahAmaMtrI abhayakumAre cauda hajAra(14000) munivarone vaMdana karyA. temaNe eka uttama mahAmunine joyAM. temanuM anupama rUpa, vinaya ane guNa joI abhayakumAra prasanna thayA. ... 1215 mahAmaMtrI abhayakumAre bhagavAna mahAvIra svAmIne pUchyuM, "bhaMte! A mahAmuni koNa che?' bhagavAne kahyuM, "te pazcima dizAnA vItabhayapATaNa nagarInA svAmI udAyana rAjA che. ... 1216 (temane mArI dezanA sAMbhaLI, vairAgya utpana thayo. temaNe zrAvakapaNuM aMgIkAra karyuM. ekavAra temane saMyama levAnI abhilASA jAgI) udAyana rAjAe saMyamita thavA manamAM bhAvanA bhAvI (jo prabhu vIra padhAre to huM dIkSA laIza.) mAruM smaraNa karyuM. (temanA utkRSTa bhAvone jANI) huM te sthAne pahoMcyo. temaNe jinavANInAM zravaNathI bodhameLavyo. udAyana rAjAe dIkSA grahaNa karI zramaNadharma svIkAryo. ... 1217 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' he maMtrIzvara ! A udAyana rAjA, chellA rAjA che, jemaNe saMyama svIkAryo che. have koI rAjA dIkSA nahIM leze. temane A saMsAra kaDavo-khAro lAgyo tethI temaNe mAruM ziSyatva svIkAra karyuM che. ... 1218 udAyana rAjA tapa ane upazama bhAvarUpI kUpathI bharelA che. (teo ugra tapasvI ane upazAMta kaSAyI che.) teo A janmamAM ja mukti padane prApta karaze. tIrthaMkara paramAtmAnA zrI mukhethI AvAM madhura zabdo sAMbhaLI mahAmaMtrI abhayakumArane vairAgya utpana thayo. ... 1219 catura evA mahAmaMtrI abhayakumAre manomana vicAryuM, 'jo huM pRthvIno rAjA thaIza to mane saMyama nahIM maLe. mAro parabhava niSphaLa jaze. tethI mAre rAjA na banatAM saMyama puruSArtha karavo joIe.)' ... 1220 DhALa : pa3 prasannacaMdra rAjarSi caritra to caDIuM ghaNamANa gaje e dezI. abhayakumAra anumati valIe, mAgaI jeNI vAra to; bhAkhaI bhUpati nA valIe, vAraI bhaMbhAsAra to. ... 1rara1 budhi nidhAna maMtrI kahaI e, kahIMI anumati thAya to; jA japuM tava jaI karIya, le je tuM dikSAya to. *.. 1rarara abhayakumAri budhi bahu karI e, paNi nohaI Adeza to; eNaI avasari jina AviA e, vaMdana gayo nareza to. jAtAM dITho munivarU e, rahIu ekaI dhyAni to; navi bolaI hAlaI calaI e, jANyo mera samAni to. 1224 vAMdI pUjI saMcarayo e, Avyo jinavara pAza to; vaMdI pUchaI premaryuM e, manaha taNaI ulAsi to. .. 1rara5 prasenacaMda dhyAni rahiuM e, kabI eka karaI e kAlato; kuNa thAnaki jaI upajaI e, bhAkhaI jina bhUpAla to. ... 1rara6 vira kahaI suNo narapatI e, havaDAM hoya jo maraNa to; pahelI naragiM upajaI e, jihAM nahI koInU zaraNa to. valI pUchiuM jinavara taNAI e, maraI to ko ho kiyAM jAya to; bIjI naragiM nArakI e, prasenacaMda muni thAya to. kSiNa kSiNa rahIni pUchato e, naraga vAdhaMtAM jAya to; trIjI cothI pAMcamI e, chaThThI sAtamI thAya to. 1. 1rara9 zreNika acaMbaI thaI rahyo e, kahyuM kahaI jinarAja to; ke mujha dosa chaI kAnano e, purUM navi samajhAya to. ... 1230 (1) prasannacaMdra rAjarSi : zrI pariziSTa parva, sarga-1, pR. 4 thI 18. * 1rara3 * 1rara7 1rara8 For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 *. 1ra31 ... 1232 1ra33 1234 1235 * 1236 ... 1237 valI pUchaI jinavara taNAI e, kuNa gati munInI hoya to; chaThI pAMcamI bhAkhatA e, cothI trIjI hoya to. anukaramiM pehalI kahI e, pachaI bAra devaloka te; navagrevekiM jAya sahI e, jihAM nahI rogani zoga to. pharI pharI pUchaI bhUpatI e, caDhatA jinavara jAya to; sarvArathasIdhiM sahI e, havaDAM kevala thAya to. deva duMdubhi vAjatI e, malIA deva aneka to; zreNika pUchaI vIrani e, bhAkho kavaNa vizeSa to. suNI zreNika naranI kathA e, eNi sArivuM nija kAja to; potaI saMyama Adar e, AluM sutani rAja to. sumukha dumukha chaI baMdhavA e, jAtAM dITho sAdha to; sumukhiM vIla bahu pari e, na karaI kohani bAdha to. dumukha sabhAva bhuMDo sahI e, bolaI achatAM Ala to; rAja doI suta bAlani e, siMha ahI rahyo bhUpAla to. sutani viTayo vAyarIMI e, havaDA lesaI rAja to; prasanacaMda ti sivuM karavuM e, khoI kSatrI lAja to. asyAM vacana traSi sAMbhalI e, yuko dhyAna atyaMta so; mujha jIvaMtA putrani e, kuNa vayarI vItaMta to. krodha dAvAnala parajalyo e, kIdho cAritra bAhAra to; mani vaDhaI nRpa subhaTa siu e, mukaI zastra prahAra to. melaI dala tava naraganAM e, heTho heTho jAya to; tIra tobara tarUArinA e, karaI kaTArI thAya . sahu hathIAra nAkhyAM sahI e, paNi na samajyo nRpa kopato; verI mukhamAM mAravA e, laI magathI Topa to. sira boDuM jANaI yadA e, tava jAgyo RSirAya to; miM saMyama sudha AdarayuM e, kIdho phoka kaSAya to. sakala dezamiM iMDiyA e, koha- prathavIrAja to; suta kohano huM koI taNo e, miM eNDiG sahu Ajato. zatru mitra mahAraI nahI eka sarakhA mATI hema to; kASTa nArI sArIkhAM e, nahI dveSa mujha prema to. 1ra38 ... 1239 * 1240 * 1241. 1242 ... 1243 ... 1244 * 1245 For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *** 124 samabhAva muni bhAvatAM e, pADayAM pAtalAM pApa to; zubha dhyAni caDhato gayo e, huuM kevalI Apa to. *** 1246 samajhayo zreNika rAjIuM e, vaMdyA prabhunA pAya to; bekara joDI puchato e, prazna eka teNaI ThAya to. *** 1247 artha - mahAmaMtrI abhayakumAre jyAre jyAre dIkSAnI anumati mAMgI tyAre tyAre magadha nareza bhaMbhAsAra zreNike temane koI paNa rIte aTakAvIne nA pADI. ... 1221 buddhinidhAna mahAmaMtrI abhayakumAre chevaTe eka divasa mahArAjA zreNikane pUchyuM. "pitAjI ! tame mane dIkSA levAnI IcchA thAya to anumati kyAre Apazo?' mahArAjA zreNike kahyuM, "vatsa ! huM tane jyAre jA, jA' kahuM tyAre tuM jaIne dIkSA leje." abhayakumAre aneka prakAranA upAyo karyA paraMtu temane saphaLatA prApta na thaI. evA samayamAM bhagavAna mahAvIra svAmI rAjagRhI nagarInA udyAnamAM padhAryA. tyAre temane vaMdana karavA mahArAjA zreNika paNa gayA. ... 1223 mahArAjA zreNike bhagavAnanA vaMdana karavA jatAM rastAmAM eka pratimAdhArI aNagArane joyA. te munavira dhyAnastha avasthAmAM eka jagyAe UbhA hatA. te munivara merU parvatanI jema sthira acala, maunapaNe, dhyAnamAM UbhA hatA. temane vaMdana namaskAra karI mahArAjA zreNika tyAMthI nIkaLyA. teo bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvyA. temaNe bhagavAnane vaMdana karI premathI pUchayuM. temane manamAM atyaMta utsukatA hatI. ... 1rara5 prabhu! prasanacaMdra nAmanA muni dhyAnamAM ubhA che. e muni acAnaka kALadharma pAme to atyAre kayA sthAnamAM utpanna thAya?" tyAre bhagavAna mahAvIra svAmIe rAjAne uttara ApatAM kahyuM. ... 11ra6 rAjanuM! tame sAMbhaLo. jo prasannacaMdra munivara hamaNAM kALadharma pAme to te marIne prathama narakamAM jAya. (tyAM bhayaMkara duHkha che.) narakamAM AduHkhathI bacAvanAra koInuM zaraNa na maLe." ... 1rara7 thoDIvAra pachI pharI mahArAjA zreNike pUchayuM, "bhagavan! te munivara hamaNAM kALadharma pAme to marIne kaI gati thAya?' bhagavAna mahAvIra svAmI bolyA, "rAjan ! hamaNAM ja prasannacaMdra munivara kALadharma pAme to bIjI narakamAM nArakI thaze?' ... 1rara8 A pramANe thoDI thoDI vAre bhagavAna mahAvIra svAmIne prazna pUchatAM uttarottara kramathI narako vadhatI jagaI. prabhu mahAvIre trIjI, cothI, pAMcamI, chaThThI ane sAtamI narake javAnI vAta karI. ... 1rara9 bhagavAna mahAvIra svAmIno Avo javAba sAMbhaLI mahArAjA zreNikane acaMbho thayo. "A jinezvara deva zuM kahe che? kAMI samajAtuM nathI. A jarUra mArA kAnano doSa che ke mane barAbara saMbhaLAtuM nathI? huM pUruM kaMI samajyo nathI." ... 1ra30 (mahArAjA zreNikanA cittamAM satata praznonI hAramALA sarjANI. potAnI zaMkAonuM samAdhAna For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 *. 1231 karavA) temaNe bhagavAna mahAvIra svAmIne pharI prazna pUchayo, "paramAtmA! hamaNAM jo prasannacaMdra munivara kALadharma pAme to kaI gatimAM jAya?" bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "anukrame chaThThI, pAMcamI, cothI, trIjI narake jAya.' (bhagavAne uttara ApatAM AgaLa kahyuM ke, prasannacaMdra munivarano AtmA kALa kare to anukrame yAvat prathama narakamAM jAya. tyAra pachI anukrame bIjA, trIjA, yAvatuM bAramA devaloka ane navagreveyakamAM caDato caDato jAya. navagreveyakamAM roga ke zoka nathI. ... 1232 mahArAjA zreNike thoDI thoDI vAre pharI pharIne bhagavAna mahAvIra svAmIne prasannacaMdra munivaranI gati pUchI. bhagavAne have teno uttara caDhatA kramamAM Apyo. temaNe kahyuM, "munivara hamaNAM kALa kare to sarvArthasiddha nAmanA anuttara vimAnamAM jAya. temane hamaNAM ja kevaLajJAna thaze." ... 1ra33 kSaNavAramAM prasannacaMdra rAjarSine kevaLajJAna thayuM. devaduMdubhino nAda saMbhaLAyo. tyAM aneka devo pRthvI upara AvyA. mahArAjA zreNike bhagavAna mahAvIra svAmIne kahyuM, "devAdhideva! AvAM vicitra bhAvonI zI vizeSatA che, te prakAzo." ... 1234 bhagavAne temanI jijJAsA mATe rahasyanuM uddaghATana karatAM kahyuM, "he rAjanuM! prasannacaMdra rAjarSie potAnA sarva kAryo saMpanna karI lIdhAM che. evA prasannacaMdra munivaranI kathA tame sAMbhaLo. munivara pUrve potAnapura nagaranA rAjA hatA. temaNe putrane rAjya soMpI svayaM pravajyA aMgIkAra karI. ... 1ra35 sumukha ane dumukha nAmanA rAjAnA be maMtrIo hatA. baMne sagAbhAIo hatA. (dumukha mithyAdRSTi hato.) prasannacaMdra rAjAe saMyama aMgIkAra karyo tyAre sumukha nAmanA maMtrIe A kAryanI khUba prazaMsA karI. te svabhAve sAro hovAthI koIne aMtarAyabhUta thavA mAMgato na hato. dumukha svabhAve duSTa hato. prasannacaMdra rAjarSinA A kAryathI te khUba nArAja hovAthI mithyA pralApa karavA lAgyo. (teNe rAjAne kahyuM hatuM ke, "tamAro putra haju nAno che. tene A rIte ekalo mUkIne saMyama na svIkAro. rAjAno vairAgya daDha hovAthI temaNe koInI vAta na mAnI.) teNe kahyuM, "nAnakaDA bALakane rAjya soMpI, A rAjA zuM joIne ahIMdhyAnamAM UbhA rahyA che? ... 1237 bALaka samajI zatrusenAe rAjyane gherI lIdhuM che. zatru rAjA hamaNAM bALakane harAvI rAjya laI leze. prasanacaMdra rAjA! tame A zuM karyuM? tame to kSatriyonI AbarU para pANI pheravI lIdhuM che.". 1238 prasanacaMdra rAjarSie dumukha maMtrInA mukhethI AvAM vacano sAMbhaLyA. temanuM dhyAna bhaMga thayuM. putra pratyeno vAtsalyabhAva jAgRta thatAM temaNe vicAryuM, mArA jIvatAM mArA putrane kayA zatrue vIMTayo che... 1ra39 zatru pratye krodharUpI dAvAnaLa prajvalita thayo. teo saMyamanI paryAyathI paDivAI thayA. prasenacaMdra rAjarSie have krodhanA bhAvathI, manathI zatru sainyanA subhaTo sAthe yuddha zarU karyuM. temaNe ugra hiMsAkArI pariNAmo vaDe vividha prakAranA zastrothI zatru sainyo upara ghaNAM prahAro karyo. ... 1240 te samaye rAjarSie narakamAM javA yogya daliko ekatrita karyA. jema jema pariNAmomAM kaSAyonI For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' tIvratA AvatI gaI tema tema rAjarSi eka pachI eka naraka nIce utaratA gayA. temaNe manathI zatruo upara tIra, talavAro, kaTArI, topagoLA jevA hathiyAro vaDe ghA karyA. ... 1241 yuddhanA sarva hathiyAro vaDe yuddha karyA chatAM rAjarSino krodha upazAMta na thayo. chevaTe zatruone mukha para mAravA potAnuM mugaTa utAravA temaNe mastake hAtha mUkyo. . 1242 rAjarSino hAtha mastake gayo tyAre temaNe jANyuM ke, "mAthe mugaTa nathI paraMtu mAthe muMDana che." have rAjarSi jAgRta thayA. temaNe vicAra karyo "meM bhagavatI dIkSA aMgIkAra karI che. meM vyartha zatruo pratye bhayaMkara kaSAya karyA che. ... 1243 meM sarvasvano tyAga karyo che. meM rAjapATa, nagara, sarva parivArajanone choDayAM che. konuM rAjya? kono putra? mAre emanI sAthe zuM saMbaMdha? meM to Aje sarva saMbaMdhono tyAga karyo che. ... 1244 nathI mArA koI zatru ke nathI mArA koI mitra. mArA mATe suvarNa hoya ke mATI hoya baMne samAna che. parivArajanoe kASTanI nArI samAna che. temanI pratye nathI mane rAga ke nathI mane dveSa." ... 1245 A pramANe upazama bhAvanI vRddhi thatAM muninAM sarva karmo kSINa thayAM. teo zubha dhyAnanI zreNIe caDhayA. uttarottara vardhamAna pariNAma thatAM teo sarva ghAtI karmanA paDaLone kApI kevaLI banyA.... 1246 mahArAjA zreNikane prasanacaMdra rAjarSinA manogata bhAvonI vRddhi ane hAni samajAI gaI. (hIyamAna pariNAmathI durgati maLe che. vardhamAna pariNAmathI sadgati maLe che.) bhagavAna mahAvIra svAmInA caraNomAM vaMdana karI, be hAtha joDI namaskAra karI mahArAjA zreNike punaH eka prazna pUchayo. ... 1247 bhAvadharmanI zreSThatA: 'jIraNa zreSThI ane abhinava zreSThI jIraNa seTha tuma vaMdato e, karata nimaMtraNa sArato; ccAra mAsa naI pAraNaI e, leyo mujha dhari AhAra to. 1ra48 tumo gayA abhinava ghari e, havuM pAraNuM tyAhiM to; jIraNa lAbha kAMI havo e, mujha saMdeha manamAMhida to. .. 1249 vIra kahaI IhalokanuM e, phala havuM abhinava sAhi to; sovina vRSTi havI bAraNAI e, dAna taNo mahimAya to. . 1250 jIraNa seTha bhAvi caDhayo e, AvaI jina havaDAya to; bAMdhiuM UMcuM AukhuM e, bhAva vaDo jagamAMhi to. * 1251 bhAvi jIMraNa bahu caDhayo e, kevala nyAya upAMta to; duMdubhi nAda kAne suNyo e, tava rasa ucho thAta to. *.. 1rapara teNaI kAraNi nRpa sAMbhalo e, bhAva vaDo saMsAri to; putra elAcI kezarI e, pohato mugati majhArito. (1) kathAkoza prakaraNam bhA.-1, pR.ra11 thI ra17 .. 153 For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 harakhyo zreNika rAjIuM e, vina tuM vIra niNaMda to; saMsaya saghalA TAlIA e, jJAna UjaluM caMda to. ... 1254 artha :- "he prabhu! jIraNazeTha (nAmanA vizAlapurInA parama zrAvaka) nitya Apane vaMdana karI AhArapANI mATe nimaMtraNa ApI kahetA hatA ke, "cAra cAra mAsanA upavAsa pachI pAraNAnA divase mArA gharethI gocarI laI mane AhAra-pANIno lAbha Apajo." .. 1248 tame abhinava zeThanA ghare pAraNAnA divase gayA. tyAM tamAruM pAraNuM thayuM. prabhu! tethI jIraNazeThane kAMI lAbha thayo? prabhu! mArA manano A saMzaya TALI samAdhAna karo." ... 1249 bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "devAnupriya! abhinava zeThane supAtradAna vahorAvavAthI A lokanuM phaLa maLyuM. abhinava zeThanA ghare dAnanA phaLa svarUpe devoe bAra kroDa sonAmahoronI vRSTi karI; je tIrthakarone apAyela dAnano mahimA che. ... 1250 jIraNazeTha "hamaNAM prabhu Avaze' ema AturatAthI prabhunI pratIkSA karatAM evAM to zubha dhyAnanI zreNIe caDayA ke temaNe devagatinuM utkRSTa AyuSya bAMdhyuM. A vizvamAM bhAva dharma sauthI zreSTha che...1251 jIraNazeThanA uttarottara vardhamAna pariNAma hatA. teo kevaLajJAnI samIpamAM pahoMcI gayA hatA. tyAM abhinava zeThanA ghare tIrthakaranuM pAraNuM thatAM devoe duMdubhIno nAda karyo. devaduMdubhIno nAda sAMbhaLI jIraNa zeThanA bhAvomAM vikSepa paDayo. temanA bhAvomAM uNapa AvI. .. 1rapara mahArAjA zreNika tethI kahuM chuM tame bhAvadharma sarva zreSTha che. kesarI siMha jevA IlAtI putrae zubhadhyAna vaDe doraDA para nAcatAM nAcatAM muktipurInAM sukho meLavyAM." ... 1rapa3 bhAvadharmanI zreSThatA ane mahattA sAMbhaLI mahArAjA zreNika khuza thayAM. temanA mukhamAMthI ugAro nIkaLyAM, "he jinendra deva! tamane dhanya che." jinezvara bhagavaMte mahArAjA zreNikanA sarva saMzayonuM samAdhAna karyuM. (tenuM mukhya kAraNa hatuM) paramAtmA vIra prabhu pAse sphaTika jevuM ujaLuM kevaLajJAna hatuM. ... 1254 sarvaviratidharanA premI celaNA rANI jina vAMdI pAcho valyo e, Avyo zarovara pAlito; tihAM munivara kAusagi rahyo che, krodha mAna mada TAli to. zreNika jaI tasa vaMdato e, cilaNA paNi vAMdeha to; deI pradakhyaNa muni stavyo e, pachaI nagarI Aveha to. ..... 1rapa6 *** 1255 (1) IlAtI putranI kathA : IlAvardhana nagaranA Ibhya zreSThI ane dhAriNI mAtAnA putra IlAtI kumAra hatA. te yuvAna banyA paraMtu strIsaMgathI nirlepa rahyA. pitAe temane kozAne tyAM laI javA mitrone bhalAmaNa karI. eka divasa vasaMtotsava ujavavA teo udyAnamAM gayA. laMkhikA nAmanI naTa kanyAnA nRtyathI prabhAvita thayA. IlAtI putra tenA premamAM pAgala banyA. pitAe ghaNo samajAvyo paraMtu teo na mAnyA. aMte naTa maMDaLImAM rahI nRtyakaLA zIkhyA. benAtaTa nagaranA rAjAne nRtyakaLA dekhADI. rAjA paNa naTa kanyA pAchaLa Asakta banyA. rAjA naTaDIne meLavavA vAraMvAra IlAtI putra pAsethI vAMsa para caDAvI nRtya karAvavA lAgyA. IlAtI putra rAjAnA manobhAva pAmI gayA. doraDA nRtya karatAM temanI najara eka mahAzreSThInA ghare bhikSArthe padhArela muni para paDI. munirAja raMbhA jevI zeThanI putravadhU tarapha AMkha UMcI karI jotA paNa na hatA. teo munirAjanA Indriya vijetA guNanI anumodanA ane potAnI AtmaniMdA karatAM kevaLI banyA. (kathA ane kathA prasaMgo : bhAga.-1, pR.76 thI 111) For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 nisa bhari sutI cilaNA e, rahiu ughADo hAtha to; tADhi TharI thayo kASTamaI e, vAlyo kimahI na jAta to. jAgI tatakSiNa celaNA e, vedana khamIya na jAya to; tava munivara tasa sAMbharayo e, pAai rahiuM RSirAya to. bholI bhAkhaI bhagati syuM, sI hosaI peri to; TADhi varasaI bApaDo e, nahI potAnaI gheri to. vastra hINa TUM TUM karaI e, TADhi galasaI Aja to; dayAdharI Ima bolatI e, suNato tava mahArAja to. zreNika Apa vicArato e, nahI ehanuM mana ThAri to; ko eka purUSa sAthiM valI e, eha vilUdhI nAri to. kSatrI kulanI upanI e, chatrapatInI nAri to; mana vaMchita sukha bhogavaI e, tohaI mana nahI ThAri to. sAyara bApa zazI bhrAtaDo e, kRSNa sarIkho kaMta to nIca sabhAva mahilA taNo e, ghara ghara lachi kRdaMta to. strI kehani na huI hasaI e, bhogavyA purUSa aneka to; guNa viNa muMkI bharatarI e, sAco dharo viveka to. huM mukuM strI pariharI e, nahI aMteura sAra to; asatI nArI e sahI e, kIdho eNa vicAra to. RRSabharAya kopyo ghaNuM e, karUM cilaNAno ghAta to; krodha vAgha java jAgIuM e, viveka vacha tava jAta to. artha :- ekavAra mahArAjA zreNika (ane celaNA rANI) bhagavAna mahAvIra svAmInAM darzana karI pAchAM pharatAM hatAM tyAre temaNe sarovaranI pALe eka munivarane kAusagga dhyAnamAM UbhelA joyA. A munivare krodha, mada ane abhimAna jevA kaSAyono kSaya karyo hato. 1265 1255 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' For Personal & Private Use Only ... 1258 ... ... ... 1256 1257 ... 1262 ... 1259 ... 1260 1261 mahArAjA zreNika ane celaNA rANIe pAse jaI munivarane bhAvapUrvaka vaMdana karyA. temane pradakSiNA ApI, temanI stuti karI. mahArAjA ane mahArANI rAjamahelamAM pAchAM AvyAM. . 1256 te zizira Rtu hovAthI kaDakaDatI ThaMDI paDatI hatI. rAtrinA samaye (celaNA rANI ane mahArAjA garama vastra paherIne sUtA hatA.) UMghamAM mahArANIno hAtha kAmaLInI bahAra rahI gayo. tIvra ThaMDInA kAraNe hAtha TharIne lAkaDA jevo akkaDa thaI gayo. te hAtha jakaDAI javAthI koI rIte vaLato na hato. 1257 bhoLAM celaNA rANI munivara pratyenI bhaktithI bolyA, "temanI bicArAnI Aje zuM hAlata thaze ? bhayaMkara ThaMDI paDe che. temanI pAse rahevA mATe potAnuM ghara paNa nathI tethI temanuM zuM thaze ? 1258 1263 1264 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanA zarIra para jIrNa zIrNa TUMkA vastro che. Aje to A tIvra ThaMDImAM teo ogaLI jaze.'' aNagAra dharmanA kaThIna pariSahone yAda karatAM manamAM dayA bhAva ANatAM celaNA rANI A pramANe bolyA. te samaye mahArAjA zreNike A zabdo sAMbhaLyA. ... 1259 mahArAjA zreNike manamAM vicAra karyo, "celaNA rANInuM mana sthira nathI. te nakkI koI bIjA puruSane prema kare che. celaNA rANI koInA premamAM vilubdha banI che. 1260 celaNA rANI kSatriya kuLamAM utpanna thaI che. zahenazAhanI rANI thaIne manovAMchita sukho bhogave che, chatAM paNa tenuM mana (eka patithI) zAMta na thayuM ? 1261 sAgara jevA vizALa ane gaMbhIra pitA, caMdra jevA zItaLa bAMdhava, kRSNa jevA premALa ane svarUpavAna pati maLavA chatAM caMcaLa ane duSTa svabhAvavALI vikArI mahilA potAnI vAsanAo saMtoSavA ghare ghare lakSmInI jema phare che. 1262 A jagatamAM strI koInI thaI nathI ane thaze paNa nahIM. teNe aneka puruSone phasAvyA che. bharatharI rAjAe durAcArI evI rANI piMgalAno tyAga karyo. rAjAno A uttama nirNaya hato. 233 ... ... 1263 'huM paNa mArI rANIno tyAga karuM kAraNake mAruM aMtaHpura kalaMkita ane durAcArI che. mArI rANI paNa satI strI nathI.' A pramANe mahArAjA AvezamAM AvI vicAra karavA lAgyA. 1264 For Personal & Private Use Only kavi RSabhadAsa kahe che ( 'rAjA, vAjA ane vAMdarA' kope to atyaMta bUruM thAya) mahArAjA zreNika atyaMta kopAyamAna thayA. temaNe potAnI priya rANIno ghAta karavAno vicAra karyo. jyAre krodharUpI vAgha pragaTa thAya che tyAre vivekarUpI vatsa (bALaka)no nAza thAya che. 1265 duhA H 63 krodhanuM phaLa koha paITho deha ghari, titti vikAra karea; Apa tapAvaI para tapaI, parataha hANi karea. jima agani ApiM tapaI, chaI tapAvaI loha; loha bAlaI valI agyarni, tima e pApI koha. lAgaI koha palevalaI, dAjhaI guNa tarINAMI; upazama liM nau lavaI, pAmaI dukha sihiyAMI. RSabha kahaI nara sAMbhalo, krodha kare nara kAMI; pUrava koDi cAritra bhalUM, te bAlaI kSiNamAMhiM. artha :- krodharUpI dhamadhamATa jyAre A deharUpI AvAsamAM praveze che tyAre zArIrika ane mAnasika vikAra vadhe che. krodha karanAra vyakti svayaM tape che, anyane paNa mArmika vacano bolI tapAve che. krodha karanAra paraspara baMnenuM ahIta kare che. 1266 1269 jema agni svayaM tape che. tenI sAthe rahelA lokhaMDane paNa lAlacoDa karI tapAve che. vaLI agni ... 1266 1267 1268 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' **. 1267 **. 1ra69 lokhaMDane bALe che. pApI evA krodhathI paNa tevuM ja thAya che. krodharUpI agnino sparza thatAM jIvAtmA baLe che. krodha AtmAnA jJAna, darzana, cAritra guNane dajhADe che. jyAM sudhI krodha upara upazama jaLanuM pANI na sIMcIe tyAM sudhI AtmA saheje duHkha pAme che.... 1ra68 kavi RSabhadAsa kahe che ke, he mAnavo! tame sAMbhaLo. tame alpa paNa krodha na karo. pUrva krioDa varSanuM dIrdha cAritra paNa krodhanA prabhAvathI kSaNavAramAM baLIne bhasma thaI jAya che. DhALaH 54 magadhAdhipati saMdehanA gherAmAM to caDIu ghaNamAna gajiM e dezI. krodhi zreNika uThIuM e, teDyo abhayakumAra to; aMteura tuM bAlaje e, ma karIza kasyo vicAra to. ... 1ra70 deI sIkha gayo vAMdavA e, pUchaI prazna ja eha to; putrI ceDA rAyanI e, satI ke asatI teha to. 1271 bhAkhaI vIra jiPsarU e, sAtaI satIuM sAra to; cIti na AvaI rAyani e, puchaI pharIya vicArato. . 1ra7ra rasvAmI mujha dhari kAminI e, kuNanI karaI ciMtAya to; jina kahaI munavira sAMbharayo e, zara tIri RSirAya to. ... 1273 artha - krodhanA AvezamAM mahArAjA zreNika uThayA. temaNe tarata ja mahAmaMtrI abhayakumArane bolAvyA. mahArAjAe abhayakumArane AjJA karI ke, "tuM aMtara (celaNA rANInuM lAkSAgRha)ne hamaNAM ja Aga cAMpI bALI nAkha. vatsa! tuM koIpaNa jAtano saMkalpa-vikalpa na karIza.' ... 1270 mahArAjA zreNika zikhAmaNa (AjJA) ApI udvigna mane bhagavAna mahAvIra svAmInA vaMdana karavA gayA. temaNe bhagavAna mahAvIra svAmIne prazna pUchatAM kahyuM, "prabhu! ceDArAjAnI putrIo satI che ke asatI?" jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmIe kahyuM, "ceDArAjAnI sAta putrIo satIo che." mahArAjAnuM hRdaya hacamacI UThayuM. mahArAjAne prabhunA vacanonuM marma cittamAM na samajAyuM tethI temaNe pharIthI vicAra karIne pUchayuM. .. 1272 "prabhu! mArA mahelamAM rahelI mArI rANI celaNA Aje rAtrinA samaye konI ciMtA karatI hatI?" bhagavAna mahAvIra svAmIe mahArAjA zreNikanA mananuM samAdhAna karatAM kahyuM, "zelaNArANI sarovaranA kAMThe dhyAnamAM ubhelA munivarane yAda karatAM hatAM.' ... 1273 duhA H 64 kAle tuM vAMdI valyo, sarovaradITho sAdha; te sAMbharayo rANII, java huI hAthe bAdha. *** 1274 For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 artha:- "devAnupriya! gaI kAle tame mane vaMdana karI pAchA vaLyA tyAre rANIe sarovaranA kinAre eka mahAtmAne joyAM. jyAre rANInA hAthamAM vedanA thaI, tyAre temane dhyAnamAM ubhelA te munivara yAda AvyA." .. 1ra74 DhALa : papa amaMgala vacana, maMgala bhAva chAno chapI kaMtA e dezI. rAgaH rAmagiri hAtha ughADo rahiuM rAtiri re, TADhi huI pIDAya re; tava cilaNAni sAMbharayo re, kasiuM karasaI RSirAya re. ... 1275 vira vacana suNI harakhIu re ... AMcalI sukhIAM bahu sukha bhogavaI re, karaI mani gamatA AhAra re; te viralI nRpa jANaje, karaI paranI sAra re. .. 1276 vI. sAra karaI satI RSi taNI re, dharma sanehI eha re; tujha aMteura niramUla re, ma dharIza mani saMdeha re. ... 1277 vI. vacana suNI harakhI uThIuM re, hIDaI sabala bhUpAla re; dhUma taNI jhAlA dekhato re, tava huI udari phAla re. ... 1278 vI. aMteura alaguM karI re, maMtrI karaI parajAla re; abhayakumAra gayo vAMdavA re, sAtamo malyo bhUpAla re. ... 1279 vI. nayaNa karI rAI rAtaDAM re, nirabhaMchayo paradhAna re; hasatAM aMteri bAlIuM re, tuM nahI budhinidhAna re. ... 1280 vI. are nirabudhi e syu karayuM re, na karayo kAMI vicAra re; havaI mukha leI syuM Ubho rahyo re, na karayo kAMI vicAra re. mAnI vayaNa agho saMcarayo re, lIdhI jina kaI dikSAya re; zreNika gayo nija maMdiri re, rANI dekhI rIjhayo rAya re. ... 128ra vI. tAta vacani ghara bAlIAM re, kIdhI aMtara sAra re; cyAra budhi taNo dhaNI re, dhina dhina abhayakumAra re. ... 1283 vI. artha - bhagavAna mahAvIra svAmIe khulAso karatAM mahArAjAne kahyuM, "rAjanuM! rAtrinA samaye kAtila ThaMDInA kAraNe UMghamAM rANIno hAtha bahAra rahI gayo tyAre te akkaDa thaI gayo. rANIne khUba pIDA thaI, tyAre rANIne munivaranI yAda AvI ke AvI atizaya ThaMDImAM khullAmAM ubhelA, alpa vastravALA te munivara zuM karaze? (temanI paristhitI kevI haze?) mahArAjA zreNika prabhunA vacana sAMbhaLI stabdha banyA.... 1275 sukhI loko vividha prakAranA sukho bhogave che. teo managamato AhAra kare che paraMtu he rAjanuM! je bIjAno vicAra kare che, te ja sAcA vIrala kahevAya che. ... 1276 ... 1281 vI. For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 satI celaNA rANI munivarane saMbhAratA hatA. teo dharmapremI che. teo sAdharmika che. tamAruM aMtaHpura nirmaLa che. temanA mATe saMdeha na karazo.' . 1277 bhagavAna mahAvIra svAmInA vacano sAMbhaLI mahArAjA zreNika prasannatApUrvaka uThayA. temanA hradayamAM atyaMta prazcAtApa thayo (mahArAjA zIghra rAjamahela tarapha doDayA) temaNe dUrathI AkAzamAM dhUmALAnA goTA joyA. mahArAjAnA hradayamAM phALa paDI. (rakhe ! celaNArANI AgamAM baLI na jAya) ... 1278 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' mahAmaMtrI abhayakumAre celaNArANIne mahelamAMthI kADhIne bhoMyarAmAM besADayAM. tyAra pachI lAkSAgRhane Aga cAMpI. tyAra pachI mahAmaMtrI abhayakumAra bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karavA gayA. tyAre rAjamArga para temane mahArAjA zreNika sAme maLyA. rAjan! 1279 dhUmADAnA goTe goTA joIne mahArAjA zreNike lAlacoLa AMkho karI abhayakumAra sAme joyuM. mahAmaMtrI abhayakumArane upAlaMbha ApatAM mahArAjAe kahyuM, "are pApI ! mUrkha tane eTalI paNa buddhi nathI ke hasatAM hasatAM mAruM priya aMtaHpura bALI nAkhyuM. tuM buddhinidhAna nathI. ... 1280 are mUrkha ! teM A zu karyuM ? teM koI vicAra paNa na karyo ? have zuM moDhuM laIne Ubho rahyo che ? jA dUra cAlyo jA ahIMthI.'' ... 1281 ... (mahArAjA zreNike krodhanA AvezamAM abhayakumArane Akroza vacano kahyAM.) pitAjInI AjJAnuM pAlana ka2vA abhayakumAra tarata ja cAlyA gayA. (abhayakumArane zarata anusAra 'jAkAro' maLatAM mahArAjA taraphathI dIkSAnI anumati maLI gaI.) abhayakumAre kSaNano paNa vilaMba karyA vinA bhagavAna mahAvIra svAmInA caraNomAM upasthita thaI temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. bIjI bAju mahArAjA zreNika lAkSAgRha tarapha gayA. (bhoMyarAmAM rANI navakAra maMtranuM smaraNa karatA hatA.) celaNA rANIne kSemakuzaLa joI rAjA khuza thayA. ... 1282 For Personal & Private Use Only mahAmaMtrI abhayakumAre pitAnA vacana anusAra celaNA rANIno mahela bALyo paraMtu temane ugArI lIghAM. auttapAtikI Adi cAra buddhinA svAmI abhayakumArane dhanya che ! 1283 abhayakumAranI pravrajyA ane mahArAjAno viSAda vATa juI nRpa suta taNI re, nAvaI abhayakumAra re; saMyama lIdhuM java sAMbhaliuM re, hoya nRpa ciMtA apAra re. ratna gayuM mujha bArithI re, ehathI huM tuM rAja re; sura nara narapati muni vaDA re, dharatA ehanI lAja re. nAhAna paNaI tujha budhi ghaNI re, prathama peharI mudrAya re; (1) paraMparA anusAra jAkAro maLatAM abhayakumAre dIkSA lIdhI. paraMtu tri.za.pu.ca. anusAra abhayakumAre bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI sAMbhaLyuM ke udAyana rAjA chellA rAjarSi che. tethI bhava duHkhano cheda ka2vA temaNe mahArAjA zreNikane sarva vAta karI. mahArAjA zreNike rAjya levA Agraha karyo paraMtu chevaTe harSathI abhayakumArane dIkSA levAnI anumati ApI. (parva-10, sarga12, pR.223) 1284 vI. 1285 vI. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 caMDapradyotana lAjIuM re, jhAlI Apyo te rAya re. ... 1286 vI. ghua ceDA paraNAvato re, viSama Dohalo pUrayo tyAMhiM re; megha taNI chaTA ANato re, gaja sukumAla karayo ahiM re. . 1287 vI. hAra gayo ti vAlIuM re, pUrI kaIvanA Asa re; metAraya samajhAvIuM re, kIdhi buddhi prakAsa re. ... 1288 vI. kumarI paraNAvI rAyakA taNI re, rahIuM AMbAno cora re; budhi sAgara suta kAM gayo re, samar jima megha mora re. ... 1289 vI. jeNI rohaNIuM jhAlIuM re, TAlI munivara naMdyAya re; rUpa kharo jeNi sAhIu re, ratna kADhayAM karI jAya re. . 1290 vI. rAja kasi6 suta tujha vinA re, prANa vina jima deha re; locana vinA nara navi bhajaI re, tima suta viNa ghara eha re. .... 1ra91 vI. huM aNa samajhiuM bolIuM re, no lahaNyo jima nAri re; pazyAtApa karaI pachaI re, nRpa dukha haIDA majhAri re. ... 1ra92 vI. zreNika zokAtara thayo re, jANaI sunaMdA nAri re; putra gayo mujha aNa kahaI re, huI mUrchA teNaI ThAri re. ... 1ra93 vI. zItala nIri grudha vAlatAM re, kahaI nara huM saMsAri re; eNaI aMti neha jhaMDIuM re, huM na mukuM suvicAra re. ... 1ra94 vI. saMyama lII sunaMdA vAlI re, abhayakumAranI mAya re; cIvara kuMDala daI putaniM re, hala vihala kahaIvAya re. abhayakumAra tapa bahu tapaI re, anutara vimAni jAya re; eka avatAra dhari ati bhalo re, sIdhigati tehanI thAya re. .. 1296 vI. zreNika karaI ciMtA rAjanI re, kuNanI deryuM bhAra re; abhayakumAra yogi rAyani re, teNei lIdho saMyama bhAra re. ... 1297 vI. bIjA kuMvara savi AkarA re, koya na mAnaI lAja re; teNaI kAraNi koNIni valI re, AluM prathavI rAja re. zreNika rAya acchuM ciMtave re, teDayo hala-vihala re; secanaka gaja tehani apIuM re, tehiM havo bala bhala re. sutani rAjya devA taNo re, karato rAya vicAra re; 20Sabha kahaI nara sAMbhalo re, koNIno adhikAra. ... 1300 vI. artha - mahArAjA zreNika abhayakumAranI rAha jotA beThA rahyA. (jyAre) abhayakumAra na AvyA. tyAre .. 1295 vI. * 1298 vI. .. 1299 vI. For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' mahArAjAe tapAsa karAvI.) mahAmaMtrI abhayakumAra mahAmuni banyA che, tevuM sAMbhaLIne mahArAjA zreNikane apAra ciMtA thaI gaI. ... 1284 mahArAjA zreNike duHkhI hRdaye nisAso nAkhatAM kahyuM, "mArA rAjamahelamAMthI buddhirUpI amUlya ratna Aje cAlyuM gayuM! tenI buddhi vaDe nirvinapaNe rAjya cAlatuM hatuM. deza-videzanA rAjA-mahArAjAo, maharSio ane varganA devo paNa jemanI buddhi cAturyanI prazaMsA karatA hatA.' ..... 1285 mahArAjA zreNike potAnA buddhinidhAna putranAM kAryonuM smaraNa karatAM kahyuM, "he vatsa! nAnapaNamAM tuM tIvra buddhizALI hato. te aneka kAryo karyA che. prathama te kUvAmAMthI rAjAnI vIMTI kADhI paherI lIdhI. caMDapradyotanarAjAne yuktipUrvaka lajjita karyo ane tene jAte pakaDI lAvyo. ... 1286 te yuktipUrvaka ceDArAjAnI dIkarInAM mArI sAthe vivAha karAvyA. teM dhAriNI rANIno viSama dohada pUrNa karyo. te devane prasanna karI akALe megha varSA karI. putra! secanaka hastine pauSadhazALAnA dvAre bAMdhI tene vinamra banAvyo. ... 1287 te celaNArANIno corAyelo divyahAra pAcho meLavyo. kayavanAkumAranI AzA pUrNa karI. metArya kumArane tArI buddhithI samajAvyo. he putra!teMtArI kuzaLa buddhi vaDe ghaNAM kAryo karyA che. .. 1288 - vatsa! rAyakA (rabArI)nI kanyAne mArI sAthe paraNAvI. AMbAnA phaLanI corI karanAra corane pakaDayo. he buddhisAgara! tuM kyAM gayo? cAtaka pakSI ane mayura jema meghanI AturatAthI rAha jue che tema huM tArI pAchA AvavAnI pratIkSA karI rahyo chuM. ... 1289 he vatsa! te rohaNiyA corane pakaDayo. te nagarajanone muninI niMdA karatA rokyA. meM rUpakharA nAmanA zreSThI pAsethI nyAya karI ratno pAchAM meLavyAM. he putra! jema prANa vinA deha nirarthaka che tema tArA vinA A rAjya nirarthaka che. jema manuSya AMkha vinA zobhato nathI, tema putra! A rAjamahela tArA vinA zobhato nathI. ... 1291 he vatsa! huM AvezamAM AvI jema tema nirarthaka bolI gayo. jema pativratA strI patinA zabdonuM avaLuM letI nathI tema tuM paNa e zabdone hRdaye na dharaje." mahArAjA zreNika khUba pazcAtApa karavA lAgyA. mahArAjA zreNikanuM hRdaya duHkhathI bhArI banyuM. .. 1ra92 mahArAjA zreNika zokAtura banyA. sunaMdA rANIne potAnA putra abhayakumAranI dIkSAnI vAtanI jANa thaI. rANI vilApa karatAM bolyAM, "mAro putra mane kahyA vinA ja jato rahyo!" putrano viraha sahana na thatAM rANI dharatI para DhaLI paDayAM. teo mUrchAgata thayA. ... 1293 zItaLa nIranA chaMTakArathI sunaMdA rANIne zuddhi vaLI. sunaMdA rANIe mahArAjAne kahyuM, "svAmI! huM to saMsArI chuM. tethI mane putrano moha che paraMtu mArA buddhizALI putrae mAtA-pitA Adi parivAranA aMte moha choDI ja dIdho. huM paNa A suvicArane amalamAM kema na mUkuM?" ... 1294 abhayakumAranI mAtA sunaMdAe paNa putranA paMthanuM anusaraNa karyuM. temaNe saMyama svIkAra karyo. temaNe ..1200 For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 potAnI pAse rahelA divya vastra ane kuMDalo hala-vihala nAmanA potAnA rAjakumArone soMpyA.... 1295 abhayakumAre aNagAra dharma aMgIkAra karI khUba tapazcaryA karI. teo (eka mAsanI saMkhanA karI pAdopagamana anazanapUrvaka kALadharma pAmI) sarvArthasiddha nAmanA anuttara vimAnamAM utpanna thayA. teo have eka manuSyano uttama avatAra prApta karaze. te bhavamAM sarva karmo kSaya karI siddha gati prApta karaze.... 1296 mahArAjA zreNika have rAjya kArabhAranI ciMtA karavA lAgyA. A rAjyanI dhurA konA hAthamAM soMpavI? rAjyanA uttarAdhikArI kone banAvavo? mahAmaMtrI abhayakumAramAM rAjyanA uttarAdhikArI banavAnI saMpUrNa yogyatA hatI paraMtu teNe to saMyama svIkArI lIdho. .. 1297 bIjA badhA rAjakuMvaro uddaMDa-AkarA che. teo koInI AjJA mAnatA nathI tethI A pRthvInuM rAjya huM koNika(kUNika)kumArane sopuM. ... 1ra98 mahArAjA zreNika koNikakumArane rAjyanI dhurA sopavAnuM vicAratA hatA. temaNe hala-vihala bane kumArone bolAvyA. temaNe hala-vihala kumArane secanaka gaMdha hasti soMpyo tethI baMne rAjakumAro vadhu zaktizALI banyA. ... 1299 koNikakumArane rAjyanA vArasadAra banAvavAno mahArAjA zreNika vicAra karatA hatA. kavi RSabhadAsa kahe che ke have tame koNikarAjAno adhikAra sAMbhaLo. .. 1300 duhA : 65 koNI Apa vicArato, nadII muhani rAja; rAja lIluM jori karI, mukuM mananI lAja. ... 1301 artha :- (koNike vicAryuM) "pitA vRddha thayA che, chatAM teo rAjyano kArabhAra mane kema soMpatA nathI?' koNika kumAre kaMTALIne aMte svayaM nirNaya karyo ke, pitA ane rAjya nahIM sope tethI huM pitAjI pAsethI baLajabarIthI A rAjya laI (parivArajano, nagarajano ke bhAIonI) mananI zarama choDI rAjyAdhikArI banI jAuM.' DhALa : 56 puNya paravAre tyAre - mahArAjA baMdIvAna ati dukha dekhI kAminI e dezI. rAga kedAro. tajI lAja koNI saja thayo, malyo kAlAdika syuM tyAMhiM; eka divasa zreNika bAMdhIuM, kopa dharato re valI manamAMhiM, ... 1302 prANIDA lAI mata krodharo re, gumAna eka avasari re; na lahaI nRpa dhyAna, prANI... AMcalI. pagi loha beDI ghAlato, valI karaI nADI prahAra; kaTha paMjaramAMhi ghAliuM, koNI na karaI ho bhojana sAra. ... 1303 prA. zreNika bAMdhyo sAMbhalyo, cilaNA rUI jaladhAra; (1) tri. za. pu. ca. parva-10, sarga-12, pR. ra23,224. ... 1301 For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' * 1307 prA. puSkahAra hoI khuMcato, kima sahechaDre prIuDo mujha mAra. ** 1304 prA. udara thakI pApI e lahayo, suta nakhAvyo vanamAM hiM; moha dharI svAmI lAvIla, sAya ANyo re nija gharamAMhiM. ... 1305 prA. cilaNA kahaI koNI taNAI, ema na kIjaI mujha bAla; desa nagarapura tume bhogavo, choDI muMko re tAta sukumAla. ... 1306 prA. duSTI kahiuM mAnaI nahI, cilaNA karaI saMca tyAMhiM; karaI aDada kerAM DhokalAM, te to ghAlaI re nija veNImAMhiM. madirA pAni veNei copaDaI, jAya jovA kAraNi teha; dhoI veNI pAya bhUpani, teNei sabalI re hoya nRpa deha. ... 1308 prA. khAvA daI strI DhokalAM, dukhiM gamADaI kAla; cilaNA sUI tihAM dhrusakaI, dukha ANyuM re zreNika bhUpAla. .. 1309 prA. sahu divasa nohaI sArIkhA, kahaI vibudha moTA jeha; juu lIlA yAdava rAyanI, dukha pAmyo re aMtiM valI teha. ... 1310 prA. nala bhamyo nArI vani tajI, dukha lahaI rAvaNa rAma; harIcaMda rAjA jala vahaI, pAMDava khoI prathavImiM gAma. ... 1311 prA. brahmadatta nAragi bhogavaI, eka divasa karato rAja; dina sakala nohaI sArIkhA, teNei kIjaI re dharmanU kAja. ... 1312 prA. zreNika ramato mAlII, deva vastra amRta AhAra; te paDayo nRpa kaTha paMjaraI, upara khamato re valI nADIno mAra. .. 1313 prA. saMsAranAM sukha ati bhalAM, aMti te kaDuka asAra; meghakumAra to mukI gayo, naMdISeNa re abhayakumAra. ... 1314 prA. ko kohono nahI saMsAramAM, vAhalo te Atama eka; kanakaketa mAraI pUtani, Ima nATho re sulaNI viveka. ... 1315 prA. kiMsiM haNyo ugrasenani, pharasarAmiM mArI mAya; sUrIlaMtA mArI kaMtani, navi pohatI re bhoganI IchAya. ... 1316 prA. maNirathiM mArayo bhrAtani, navi rahayo mana tasa ThAmi; bharata bAhubali beva caDhayA, te to prathavI ho savAratha kAmi. .. 1317 prA. koNI te rAja savArathI, bAMdhIu potaI tAta; kaI RSabha sahuI sAMbhalo, nRpa koNI taNo avadAta. .. 138 prA. artha - koNikakumAre rAjyanA lobhathI prerAIne pitAjInI viruddha payaMtra racyuM. potAnA kAlAdika dase For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAIone te rAjamahelamAM maLyA. (potAnI kUTa yojanA bhAIone samajAvI. kAlAdika dase rANIoe paNa temAM madada karI.) potAnA ja pitAne nirdayatApUrvaka bAMdhIne jelamAM pUryA. eTaluM ja nahIM temaNe pitA pratye manamAM atyaMta dhRNA bhAva rAkhyo. kavi kahe che ke, 'he bhavyAtmAo ! tame eka paNa prasaMgamAM krodha ke gumAna na karo.'mahArAjA zreNike potAnA putra koNika pratye saheja paNa roSa na karyo. ... 1302 koNika2AjA atyaMta niSThura banyA. temaNe pitAnA pagamAM lokhaMDanI beDIo paherAvI. temaNe chaDIthI prahAra karyA. so so koraDAo deha para vIMjhayA. temaNe pitAne lAkaDAnA pAMjarAmAM pUryA. temaNe bhojana-pANInI vyavasthA paNa baMdha karI dIdhI. 1303 potAnA patidevane koNike sAmrAjyanA mohamAM jelamAM pUryA che evuM sAMbhaLI celaNA rANInuM hradaya dravI UThayuM. teo codhAra AMsue raDavA lAgyA. temane aMboDAmAM nAkhelI phUlanI veNI ane kaMThamAM paherelo divyahAra khIlA(zULa)nI jema khUMcavA lAgyo. celaNA rANI vilApa karatAM bolyAM, ''mArA prANa pyArA priyatama ! chaDInA prahAra zI rIte sahana karazo ? ... 1304 pApI koNika mArA udaramAM Avyo tyArathI pitRpIDaka banyo hato. svAmInAtha ! tethI ja meM tene dAsI dvArA vanamAM nakhAvI mArAthI dUra karyo hato. (tamAruM pitR vAtsalya chalakAyuM) tame dayA karI tene pAcho rAjamahelamAM lAvyA. nAtha ! tame AvA kapUtane zA mATe rAjamahelamAM pAchA lAvyA ?'' 1305 celaNA rANIe koNikane samajAvatAM kahyuM, ''vatsa ! tuM pitAne jelamAM baMdha karavAnuM akArya na kara. mArA rAjakuMvara tane A zobhatuM nathI. putra ! tuM deza, nagara, rAjapATa laIne bhogava paraMtu tArA pitAjIne choDI de ! tArA pitAjI atyaMta komaLa che. (te chaDInA prahAra sahana nahIM karI zake) 1306 celaNA rANIe ghaNI vinaMtI karI paraMtu narAdhama koNike mAtAnI eka paNa vAta na mAnI. koNika upara mAtAnA zabdonI koI asara na thaI tyAre celaNArANI tyAMthI uThIne cAlyA gayA. mahArANI celaNAe (kulmASano piMDa) aDadanA bAkuDA (DhokaLAM) banAvyA. tene DabbAmAM mUkyA. Dabbo potAnI aMboDAnI veNImAM saMtADayo. ... For Personal & Private Use Only 241 ... ... 1307 mahArAjA zreNika jelamAM hatA tyAre celaNA rANIe madirAnAM pANIthI snAna karyuM. mAthAnI veNI (vALa) bAMdhI, nItaratA mAthe mahArAjA zreNika pAse jelamAM maLavAnA bahAne gayA. veNI (vALa) choDatAM temAMthI madirAvALuM pANI TapakavA mAMDayuM. je rAjAnA zarIre chAMTayuM. jethI zarIre lAgelAM koraDAnA ghAmAM duHkhAvo ocho thatAM zarIra majabUta banyuM. ... 1308 celaNA rANIe DabbAmAM lAvelA aDadanA DhokaLA mahArAjAne khAvA mATe ApyA. mahArAjAe duHkhanA samayamAM paNa tene premapUrvaka ArogyA. mahArAjAnA zarIra para nADInA prahAronA ghA joIne mahArANI celaNAe thrusake thrusake raDatAM raDatAM kahyuM, 'prANezvara ! vRddhAvasthAmAM A te kevuM asahya duHkha (1) nirayAvalikAsUtra : (mULa ane mULa tathA TIkAnA artha sahita), pUrvAcArya, zrI je.gha.pra.sa. bhAvanagara, saM-1990, pR.8,10 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' AvI paDayuM.' ... 1309 mahArAjA zreNike kahyuM, "devI ! vidvAno ane jJAnIjano e satya ja kahyuM che ke, badhAnA divaso eka sarakhAM nathI AvatAM. juo! yAdava kuLanA mahArAjA zrIkRSNane tyAM eka samaye lIlA lahera hatI. chatAM sonAnI dvArikA nagarI baLI gaI. teo aMte vanamAM bhaTakatAM atyaMta duHkha pAmyA. ...1310 damayaMtI rANIne jaMgalamAM ekalI tyajIne naLarAjA vanamAM duHkhI thatA bhaTakavA lAgyA. laMkApati rAvaNa paNa rAmanA hAthe mRtyu pAmyA. satyavAdI harizcaMdra rAjAne karmanA kAraNe cAMDAlanA ghare pANI bharavuM paDyuM. pAMDavoe potAnuM rAjya khoyuM temane tera varasa sudhI nirAdhAra banI jaMgalamAM rahevuM paDyuM.... 1311 eka divasa samasta dakSiNa bharatakSetra para rAjya karanAra, cha khaMDanA adhipati brahmadatta cakravartana sarva saMpatti choDI narakamAM navuM paDayuM tethI kahuM chuM mahArANI ! tame duHkhI na thAva (sukha pachI duHkha ane duHkha pachI sukha Ave che) badhAM divaso sarakhAM nathI hotAM. tame Arta-raudradhyAna choDI dharmadhyAna karo.' ... 1312 eka divasa je magadhezvara rAjamahelamAM svarganA devo jevAM divya sukho bhogavatAM hatAM, jemanA zarIra para kiMmatI vastro ane AbhUSaNo suzobhita hatAM, jemanI thALImAM vividha pakavAno ane rasavatI pIrasAtI hatI te ja mahArAjA zreNika kASThanA pAMjarAmAM keda thayA. eTaluM ja nahIM teo ughADA zarIra para koraDAne prahAro sahana karatAM hatAM. ... 1313 kavi kahe che ke saMsAranA sukho puNyanA udayamAM bhale mIThAM lAge paraMtu pApano udaya thatAM te sukho aMte to kaDavAM ja lAge che. mahArAjA zreNikanA suputra meghakumAre saMsAranA sukhone duHkharUpa jANI teno tyAga karyo temaja naMdISaNakumAra ane abhayakumAre paNa saMsAranA nAzavaMta sukhono tyAga karyo. ... 1314 A svArthI saMsAramAM sagAM, svajano, pitA ke patnI koI koInuM nathI. jagatamAM sarva saMbaMdho svArthanA che. eka potAno AtmA ja ravajana (vahAlo, priya) che. kanakaketu rAjAe rAjyanA mohathI putrane ja mArI nAkhyo, tevI ja rIte vyAbhicArINI calaNI mAtAe para puruSanA premamAM viveka gumAvI potAnA ja putrane yamaloka pahoMcADayo. ... 1315 kaMsarAjAe potAnA ja pitA ugrasena rAjAne rAjyanA lobhathI mRtyudaMDa Apyo. parazurAme paNa mohane vaza thaI mAtAnuM khUna karyuM. sUrikatAe bhoganI IcchA pUrNa na thavAthI potAnA ja pati pradezI rAjAne viSa pIvaDAvI mArI nAkhyA. .. 1316 kAmAtura ane viSayAMdha evA maNiratha rAjAnuM mana vikAre gherAyuM. teNe potAnA ja bhAInI svarUpavAna patnIne meLavavA sadohara bhAIne mArI nAkhyo. bhagavAna RSabhadevanA baMne putro bharata ane (1) brahma rAjAno brahmadatta nAmano putra ane calaNI nAmanI patnI hatI. temanA kaTaka, kaNerUdatta, dIrtha ane puSpacUla nAmanA cAra mitro hatA. A pAMce mitro potAnA aMtaHpura sahita eka eka varSa eka eka nagaramAM rahetA hatA. teo krama anusAra brahmarAjAnA nagaramAM vasyA. te samayamAM brahmarAjAnuM mRtyu thayuM. brahmadatta haju bALaka hato tethI tenA rakSaNa mATe ahIM rahevuM evuM mitroe nakkI karyuM. prathama dIrdha rAjA rAjyanuM rakSaNa karavA rahyA. teNe calaNI rANI sAthe durAcAranuM sevana karyuM. potAnA mArgamAM aDacaNa rUpa na bane te mATe mAtAe potAnA ja putranuM kAsaLa kADhI nAkhyuM. (tri.za.pu.ca., parva-9, sarga-1, pR.426 thI 428.) For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhubalI paNa rAjyanA lobhathI prerAI sAmasAme yuddha karavA taiyAra thayA. ... 1317 koNike paNa tevI ja rIte rAjyanA vArasadAra banavA potAnA ja pitAne svayaM bAMdhIne pAMjarAmAM pUryA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, he jIvo ! tame sau have koNika rAjAnI kathA sAMbhaLo. ... 1318 duhA H 66 koNI rAja karaI tehI, jAta na jANe kAla; 243 puNya yogi prazavaI valI, pAmyo dIThI bAla. ... 1319 artha : have koNikarAjA rAjagRhI nagarIno rAjyAdhikArI banyA. koNikarAjA potAnI rANIo sAthe saMsAranA sukho bhogavatAM na jANe keTaloya samaya vyatIta thaI gayo. koNikarAjAnI rANIne puNyayogathI prasava thayo. temaNe putra(udAyI)ne janma Apyo. na ... 1319 DhALa H 57 koNikane maLelI satyadRSTi vIra mAtA prIti kAraNa e dezI. bAlano janma huu tasiM, vadhAmaNI tihAM AvaI; hAraniM cIvara kaMkaNAM, koNI rAya paherAvaI. janma mahotsava kari putano, haII harakha na mAvaI; moha ghaNo nRpa putano, alago navi rahivaI. eka dina bhUpa bhojana karaI, bAlika mutarayo tihAraI; mUtra luhI jemaI bhUpatI, harakha bahu manamAM iN cilaNA dukha / dharaI mani ghaNuM, koNI kahaI suNo mAI; putrano moha mujha ati ghaNo, jima nIra machAI. kaviya kalola paa gau taNuM, IlluM rasa sahakAra; capala nayaNI bola bAlanAM, sagiM durabha niradhAra. teNiM mujha bAla vAhalo sahI, vAhaluM mAtaruM ehanuM; ehanuM vacana vAhaluM sahI, tasyuM nahIa jo kahenaM. celaNA kahaI tujha neha kasyo, sAco svAminiM hata; miM tujha vani leI nAkhIuM, bArSiM ANIuM puta. kumara tujha kara taNI aMgulI, caraNa AuUi karaDI; teha pAkI parU bahu vahaI, uThaI deha tuM maraDI. tuMha nAhano ghaNI vedanA, vaiduM tihAM navi cAlaI; tuMha to roto rahaI valI, AMgalI mukhiM ghAlaI. parUMI kharaDI tujha AMgalI, mukhiM kuNi ghalAya; (1) DhALa - 57-58nI kathA : kathA prabodhikA, pR. 162 thI 176. For Personal & Private Use Only 1320 bA. 1321 bA. ... 1322 bA. 1323 bA. ... 1324 bA. 1325 bA. 1326 bA. 1327 bA. 1328 bA. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' suga thAya mujha ati ghaNI, e to miM na thAya. ... 1329 bA. moha ghaNo tujha bApanaMi, upADyo suta tihAMI; parma bharI tujha AMgalI, mukato mukhamAMhi. .. 1330 bA. tua roto suta tihAM rahayo, hoI AMgulI TADhI; para cATaI tujha tAtajI, navi AMgulI kADhI. 1331 bA. asyo saneha tujha upari, ehavuM ti navi thAya; kumara tAharA taNI AMgulI, kAMI ti na caTAya. 3ra bA. saneha ghaNo tujha tAtani, tujha Apata rAja; - dhIraya khamI navi tuM sakayo, karayuM eha ti kAja. ... 1333 bA. koNI kahaI gula lADUA, muni mokalyA kAMI; bIjA kumara khAI modikA, ghAlI khAMDa te mAMhiM. ... 1334 bA. RSabha tihAM mAya sutani kahaI, e to mujha aparAdha; tAni neha dharatI sadA, khavarAvini khAdha. .. 133pa bA. artha - koNikarAjA pAse "putrano janma thayo che' evI vadhAmaNI laI dAsI jyAre AvI tyAre rAjAe vadhAmaNI ApavA AvelI dAsIne hAra, vastra, kaMkaNa Adi kiMmatI bheTathI vibhUSita karI. ... 1320 koNikarAjAe putrano bhavya rIte janma mahotsava ujavyo. rAjAnA haiye putra janmanI khuzAlIno ati AnaMda hato. koNikarAjAne potAnA bALaka pratye apAra heta hatuM. rAjA A bALaka vinA kSaNavAra paNa aLagA na rahI zakatA. ... 1321 eka divasa koNikarAjA bhojanakakSamAM bhojana karatA hatA. temanA khoLAmAM (DAbA sAthaLa upara)bALaka hato. acAnaka bALake te samaye pezAba karyo. tenA chAMTA thALImAM uDayA. putra pratyenA atizaya nehane kAraNe koNikarAjAe thALImAMthI pezAba lUchI laIne AnaMdita mane punaH bhojana karyuM. (mUtrathI ArTa baneluM ana dUra karI teja thALImAM teokhAvA lAgyA) ... 1322 (kozikarAjA khuza hatA.) celaNA rANInuM mana patinA viyogathI khUba duHkhI hatuM. koNikarAjAe mAtAne kahyuM, "mAtA! tame sAMbhaLo. jema mAchalIne pANI sAthe atizaya prIta che, tema mane mArA putra pratye atizaya sneha che. .. 13ra3 kavita, kavijana, samudranI choLo-mojAM, gAyanuM dUdha, Izurasa, AMbo, AMkhanA palakArA, bALakonI kAlIghelI bhASA svargalokamAM maLavI muzkela che. .. 1324 te kAraNe mane mAro putra khUba vahAlo che. tenuM mUtra paNa azuci hovA chatAM priyakara che. mane mArA bALakanI kAlI ghelI bhASA pratye anurAga che. mArA jeTalo prema koI pitAne tenA saMtAna pratye bhAgye ja haze!" *.. 1325 For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 celaNA rANIe tarata ja kahyuM, "putra!tAro sneha to kAMI ja nathI (tane tArA putra upara jeTalo prema che te karatAM aneka gaNo prema tArA pitAne tArA upara hato.) tArA pitAno prema sAco prema hato. (eTalo prema bhAgye ja koI pitA potAnA putrane ApI zake) meMduSTa dohadanA kAraNe tane vanamAM nakhAvI dIdho. putra!tArA pitAjI doDIne tane vanamAMthI rAjamahelamAM lAvyA. .. 13ra6 vatsa! tArI kumaLI hAthanI AMgaLI mUkaDAe karaDI khAdhI. te (vacalI)AMgaLI pAkI gaI. temAMthI ghaNuM paru vahetuM hatuM. tAruM zarIra atizaya vedanAthI AmaLAtuM (maraDAtuM) hatuM. ... 1327 putra! tuM nAnakaDo bALa hato. A vayamAM vedanI davA kAma na Ave. tuM vedanAthI satata cIso pADI raDato rahyo. tyAre tArA pitAe tane khoLAmAM besADI tArI paru jharatI AMgaLI potanA mukhamAM mUkI. (jyAM sudhI mukhamAM AMgaLI rAkhatA tyAM sudhI tane khUba zAMti thatI.) ... 1328 - vatsa! tuM vicAra kara. AvI durgadhI, paruthI kharaDAyelI AMgaLI potAnA mukhamAM kayo pitA mUke? putra! mane tArA pratye prema hato paNa tArI paruvALI AMgaLI joIne mane ghaNI durgachA thaI. tArA pitAne aMza mAtra suga na AvI. .. 1329 putra! tArA pitAne tArA pratye khUba neha hato tethI temaNe tene premathI upADI lIdho. temaNe paru bharelI, durgadha mAratI AMgaLI moDhAmAM mUkI dIdhI. ... 1330 putra! tuM asahya pIDAthI raDato ja rahyo. jyAre paru cUsAI gayuM tyAre tArI AMgaLInI vedanA maTI gaI. tuM raDato zAMta thayo. vatsa! tArA pitAe tArI pAkelI AMgaLInuM paru cATI lIdhuM paNa tArI AMgaLI kApI na nAkhI! ... 1331 vatsa! tArA pitAno Avo niHravArthabharyo tArA upara sneha hato. tevo prema tArI pAse nathI. putra! tArAthI AvI paru bharelI AMgaLI nahIM caTAya. ... 1332 vatsa! tArA pitAno tArA upara apAra prema hato. (Avo prema tuM nahIM karI zake, teo tane avazya rAjya soMpavAnA ja hatA. tuM thoDI paNa dhIraja dharI na zakyo. tArI adhIrAInA kAraNe te janmadAtA pitAne jelamAM pUrI akRtya karyuM." ... 1333 koNikarAjAe mAtAne pUchayuM, "mAtA! pitAjIe mane goLanA lADu mokalAvyA? jyAre bIjA rAjakumArone khAMDavALA ghIthI lathapatha modaka ApyA. Avo pakSapAta zA mATe?' (celaNArANIe khulAso karatAM kahyuM, "he mUDha ! tuM pitAno dveSI che evuM jANI meM tane goLanA modaka mokalyA hatA.)'... 1334 kavi RSabhadAsa kahe che ke, mAtAe putrane kahyuM, "putra! e to mAro doSa che. tArA pitAne sauthI vadhu prema tArA upara ja rahyo che. teo tane jamADIne pachI ja jamatA hatA.' ...1335 duhA H 67 koNikano pazcAtApa janunI vacane jAgIuM, kahaI mujha dhiga avatAra; jeNi pitAI pAlIuM, te sira karUM prahAra. *.. 1336 For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' * 1341 aMbe lahI ucherIuM, havo te viSano choDa; suta phITI vayarI thayo, tAta na pohatuM koDa ... 1337 mAtA mAna raMjiuM nahI, pItA na pUjayA carNa; janma gayo AliM vahI, jima vani caratA haraNa. *.. 1338 haraNa bhalo je guNa bahu, AvaI dehI kAmi; kRtadhana bhuMDo behu bhavi, puja na ekaI ThAmi. ...1339 secanaka hasti pari karyuM, sIha sarIkho rAya; AMkhikIdho dekhato, teha ja vedani khAya. . 1340 pAyuM ragata nija nAriniM, dIdhuM maMza nija kAya; nAri nara jali nAkhIuM, kRtaghana sukumAlikAya. huM kRtaghana huuM tasyo, pitAno mAraNahAra; apajasa jagamAM vistaro, parabhAvi nahI jayakAra. .. 1342 zreNika pitAni choDavuM, ApuM pAchuM rAja; dukhiM ucherayo dikaro, phala dekhADuM Aja. ... 1343 artha:- celaNA mAtAnA vacanothI koNikarAjA jAgRta thayA. temane potAnA nIca kRtya badala prazcAtApa thayo. temaNe tarata ja mAtAne kahyuM, "he mAtA! dhikkAra che mArA jevA pitRdrohI putrane! huM kevo adhamAdhama chuM. je pitAe mane jIvana ApyuM temanA ja mastake meM prahAra karyA. ... 1336 temaNe mane AMbAnA vRkSanI jema nehapUrvaka mAvajata karI ucheryo paraMtu huM lImaDAnA vRkSa jevo kaDavo thayo. huM putra maTIne vairI-zatru banyo. meM vRddhAvasthAmAM pitAnI koI abhilASAo pUrNa na karI.... 1337 meM janmadAtA mAtAnuM mana praphullita na karyuM temaja pitAjInA caraNa paNa na pUjyA. huM mAruM kartavya bhUlyo chuM. vanamAM bhaTakatA haraNanI jema mAruM jIvatara nirarthaka gayuM. .. 1338 are ! vanamAM raheto haraNa paNa mArA karatAM zreSTha che. teno deha bahu guNakArI hovAthI ghaNAM kAryomAM upayogI thAya che, jyAre huM to kRtanI ane nAlAyaka chuM. A bhava ane parabhava baMne bhava hArI gayo chuM. huM apajazano dhaNI banyo chuM. ... 1339 huM sarvatra dhikkArane pAtra banyo chuM. meM secanaka hAthInI jema jIvana ApanAranuM jIvana chInavI laI kRtajJatA karI che. mArA pitA siMha samAna zUravIra rAjA che. jeNe mane AMkho ApI dRSTi ApI te pitArUpI vaidyane ja huM bharakhI gayo. (mArA jevo adhama koNa haze?) ... 1340 je patie potAnI vahAlI patnIne potAnA zarIranuM lohI pIvaDAvyuM temaja mAMsa khavaDAvyuM te ja patnIe vizvAsaghAta karI potAnA patine pANImAM dhakko mAryo. te kRtaLI strI sukumAlikA hatI... 1341 huM paNa tevo ja kRtanI chuM. huM pitAno mAraNahAra banyo chuM. mArA thakI jagatamAM apazaya vistRta For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 *** 1344 thayo che. mane parabhave paNa apayaza ja maLaze. mArA nAmano koI jayajayakAra nahIM kare. ... 1342 mAtA ! have huM kSaNano paNa vilaMba karyA vinA jaldIthI pitAne mukta karuM chuM. huM temanuM rAjya temane pAchuM soMpIza. je pitAe duHkhamAM mane zAtA pamADI, ucherI moTo karyo che, temane huM Aje putranuM kartavya nibhAvI avazya phaLa batAvuM. ... 1343 DhALaH 58 magadhAdhizanuM avasAna jIva jAtya jAtyamAM bhamato e dezI. rAga H somerI. zreNikani mukavA jAya re, ane adhavaciM mukaI rAya; lIdhI aDagalA loha upADI re, bhAjI pAMjara lAvuM kADhI. Avyo loha daMDani leI re, zreNika sevaka jaMpeI; kAMI kAraNa kahiuM na jAvaI re, loha daMDa leI suta AvaI. ... 1345 suNI bIhano zreNika tihAraI, Agi mAra nADIno mAraI; nakhamAI daMDano prahAro re, viSa vAverIuM teNI vAro. ... 1346 maraNa pAmyo zreNika rAya re, koNI roto maMdira jAya; lAgo cilaNA naI pAya re, vahaI tAtano miM na khamAya. .. 1347 dharaI nara zoka apAra re, na karaI nRpa rAjAnI sAra re; na dharaI cIvara hathIAra re, na karaI nara sabaro AhAra. ... 1348 vAraI koNI kerA bhrAto re, nahI jIvaI muuM hava tAta; jina cakrInI e vATo re, gRpa muko tume ucATo. ... 1349 mugati paMtha abhavi na pAvaI re, sidha mukita thakI ahIM nA vaI; harI suragati kahII na hoyo re, tima muu na jIvaI koyo. ... 1350 tume ati upagAra karavA re, dhAyA nRpani tumyo choDevA; bhaluM karatAM bhuMDuM thAya re, tihAM vAMka kasyo tuma rAya. .. 1351 e samajhAvaI paradhAno re, nRpa kIjaI haIDaI jJAno; Avyo zreNika Ayuno AMko re, kahaI RSabha nahI nRpa vAMko. ... 135ra artha - koNikarAjA vihvaLa hRdaye pitAne choDAvavA doDayA. temaNe bhojana adhavacce ja choDI dIdhuM. temaNe hAthamAM lokhaMDanI argalA lIdhI. "A lokhaMDanI argalAthI kASTanuM pAMjaruM toDI pitAjInAM sarva baMdhano chedI temane huM mukta karuM.' ... 1344 koNikarAnA hAthamAM lohadaMDa laIne doDatA kArAvAsa tarapha AvyA tyAre mahArAjA zreNikanA pUrvanA paheragIrone ajaMpo thayo. sevake mahArAjAne cetavaNI ApatAM kahyuM, "mahArAja! tamAro putra koNika (yamarAjanI jema) lohadaMDa laIne A tarapha doDato Ave che. zuM kAraNa haze te kAMI kahI na zakAya. koI anartha For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' thavAnuM che." ... 1345 mahArAjA zreNika sevakanI vAta sAMbhaLI gabharAI gayA. temaNe vicAryuM, koNike prathama koraDAno mAra marAvyo. zuM have te daMDathI mAraze? koraDAno mAra paNa have mArAthI sahana thato nathI to lokhaMDanA daMDano prahAra mArAthI zI rIte sahana thaze. (huM tene pitRghAtaka nahIM banavA dauM). temaNe A pramANe vicAra karI potAnA hAthamAM paherelI vIMTImAM je tAlapuTa viSa (hIrAkaNI)hatuM te cUsI lIdhuM. ... 1346 mahArAjA zreNikanuM mRtyu thayuM. (koNikarAjAne khUba aphasosa thayo. pitAnA pArthiva dehane joI chAtIphATa rudana karyuM.) koNika rAjA raDatAM raDatAM rAjamahelamAM pAchA AvyA. temaNe celaNA mAtAne vaMdana karI rudana karatAM kahyuM, "he mAtA! mArA pitAjInuM mRtyu thayuM che. temano viraha asahya che'' ... 1347 koNikarAjAnA zokano koI pAra na hato. (koNikarAjAe rAjyanI dekhabhALa-saMcAlana kArya choDI dIdhuM.) temaNe potAnA dehanI sAra saMbhALa karavAnuM paNa choDI dIdhuM. temaNe suMdara vastro ane AbhUSaNo choDayAM. temaNe rAjAne yogya talavAra Adi zastro paNa dhAraNa na karyA. temaNe suMdara, pauSTIka AhAra choDayAM. (pitAnA akasmAta mRtyuthI AghAta lAgatAM koNikarAjAnI manaHsthiti nAjuka banI.)... 1348 koNikarAjA sadA zokamagna rahevA lAgyA tyAre temanA bIjA bhAIone temane dilAso ApatAM kahyuM, "bhrAtA! je banavAnuM hatuM te banI gayuM. pitAjInuM mRtyu thayuM che. teo have jIvatA nahIM thAya. jinezvara bhagavaMto ane naravIra evA cakravartIo paNa A mArge jAya che. (arthAt jeno janma tenuM mRtyu nizcita che.) tame have zAMta bano, manamAM ucATa (kheda) na karo. .. 1349 abhavIne kadI mukti prApta na thAya. siddha bhagavaMto kadI muktizilA uparathI pAchA na Ave deva marIne pharI devagati prApta na kare, tema mRtyu pAmelA prANIo kadI jIvatAMna thAya. ... 1350 bhrAtA!tame pitA upara upakAra karavA mATe temane choDAvavA doDayA hatA paraMtu bhaluM karavA jatAM bhUruM thayuM. temAM moTAbhAI tamAro zuM doSa?'' ... 13pa1 koNikarAjAne temanA pradhAna maMtrIoe samajAvatAM kahyuM, "rAjanuM! tame hRdayamAM viveka dhAraNa karo. tamArA pitAnuM AyuSya pUrNa thaI gayuM hatuM tethI temanuM mRtyu thayuM che. kavi RSabha kahe che, temAM rAjA koNikano koI guno nahato. ... 13para duhA : 68 vAMka tumAro nahI kasyo, ciMtiuM karaInakoya; nisi bhAvaTa laI nahI, honAruM te hoya ... 1353 artha - pradhAnamaMtrIe kahyuM, "rAjana! tamAro koI aparAdha nathI. tame koI jAtanI ciMtA na karo. nizcayathI bhAvine koI badalI zakatuM nathI. je thanAruM hoya te thaIne ja rahe che." .. 13pa3 For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 *. 1354 * 1355 je. ... 1356 je. 1357 je. .. 1358 je. DhALaH 59 niyatinI pradhAnatA tuMgiyAgiri e dezI. rAga : parajIuM je honAruM te ja hoya, udyama te vivahAra re; devazarmAni malyo gautama, tohaI kITa avatAra re. je honAruM te hoI.... AMcalI. panarasiM parIvAra sAthiM, muMkaI rAja jamAla re; vira hArthi laI dIkSA, na chUTo jAMjala re. gosAlaI jina vIra bAlyo, beThI paraSadA bAra re; sura sakala te rahyA re joI, cAliu nahI lagAra re. gajasukumAlatU sIsa bAlI, bArII vahI jAya re; AvIuM harI teha vArTi, somala muuM teNaI ThAya re. kacha mahAkacha dRDha thaIni, lII saMyama bhAra re; RSabha sAthi navi rahyA aMti, paDayA cyAra hajAra re. jarAkumAra vani gayo nAsi, kuNa karaI harI ghAta re; to teNaI vani kRSNa Avyo, mArayo bAei bhAta re. dvArAvatI madi thakI balasaI, teNei nakhAvI teha re; aMti TAlI teha na sakayA, avazya bhAvI eha re. AdrakumAra naMdISeNa nIkalI, chatAM ThaMDI bhoga re; thoDaI kAmiM paDayA pAchA, na chUTaI karma roga re. hanu gayo sudhi sIta kArji, leI na Avyo AhiM re; mujha rAvaNa purUSa bIjA, karayo anaratha kAMya re. sIda gayA vIra vibhA pATaNi, udAI saMyama kAji re; caudasiM muni muA vATi, nohaI nizcaya tAya re. daI desanA vIra jiNavara, na bujhaI eka jaMta re; avazya bhAvI ko chUTaI, kahyuM karaI bhagavaMta re. koNI tAtani gayo choDaNi, jANyuM ApuM rAja re; sarajayA vinA sukha nahaI nizcaya, tajo zoka mahArAja re. bhrAta maMtrI malI vAraI, na muMkaI nRpa kheda re; tAma maMtrI budhi karatAM, kahaI 2Sabha tuma bheda re. *.. 1359 je. .. 1360 je. .. 1361 je. 136ra je. 1363 je. . 1364 je. ... 1365 je. ... 1366 je. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' artha :- "he rAjan ! bhAvI bhAvane koNa mithyA karI zakyuM che. je thavAnuM hoya te thAya ja che. niyati e nizcaya dharma che. udyama e vyavahAra dharma che. gautama svAmI devazarmAne pratibodhavA gayA tethI paramAtmA pratyenI rAganI gAMTha tUTI. temane kevaLajJAna prApta thatAM jIvana sArthaka thayuM.'' ... 1354 bhagavAna mahAvIra svAmInA jamAI jamAlIe 1500 vyaktio sAthe rAjapATa Adi saMsAranI 250 jaMjALa choDI paramAtmA pAse dIkSA lIdhI; paraMtu hradayamAMthI mithyAtvanI jAMjaLa na chUTI. 1355 (bhagavAna mahAvIra svAmIno chadmastha kALano ziSya) gozAlaka, jeNe bhagavAna mahAvIra svAmI upara tejolezyA choDI. tyAre bAra prakAranI parSadA beThI hatI, chatAM koI kAMI na karI zakyA. sarva zaktizALI devo A dazya jotA rahyA. temanuM paNa aMzamAtra (jora) na cAlyuM. 1356 'gajasukumAranA mastake aMgArA mUkI somila brAhmaNa smazAnanI bahAra cAlyo gayo. tyAre tene rastAmAM zrI kRSNa mahArAja sAme maLyA. temane joIne daMDanA bhayathI gabharAI somila brAhmaNanuM te sthaLe ja mRtyu thayuM. 1357 kaccha ane mahAkaccha rAjaoe utkRSTha bhAve, daDhatApUrvaka bhagavAna RSabhadeva sAthe pAMca mahAvratano svIkAra karyo. aNagAra dharmanA kaSTo sahana na thavAthI teoe bhagavAna RSabhadevano sAtha choDI dIdho. bhagavAna RSabhadeva sAthe dIkSita thayelA 4000 zramaNo gacchathI chUTA paDayA. 1358 (dvArikA nagarInA nAzamAM pote nimitta banaze evuM jANI) jarAkumAre vanamAM jaIne vasavATa karyo chatAM zrI kRSNa vAsudevanI ghAta koNe karI ? are ! karmasaMyoge te ja vanamAM zrI kRSNa vAsudeva AvyA. teo bhrAtA jarAkumAranA bANathI viMdhAyA. (bhAIthI bhAInuM mRtyu thayuM.) 1359 dvArakA nagarI madirAnA vyasanathI baLaze; evuM tIrthaMkara paramAtmA nemanAthanA mukhethI sAMbhaLIne madirAne nagaranI bahAra khAImAM naMkhAvI. (ATalA upAyo karavA chatAM)aMte dvArakA nagarInuM dahana koI na TALI zakyuM. niyatimAM avazya evuM ja hatuM. 1360 ... (1) devazarmA : bhagavAna mahAvIra pratye gautama svAmIne atyadhika rAga hato. potAnAthI laghu-zramaNone kevaLajJAnanI prApti thaI te joIne temaNe bhagavAnane pUchyuM, "baMnne! mane kevaLajJAna kema na thayuM?'' bhagavAne kevaLajJAnanI anupalabdhinuM kAraNa darzAvatAM kahyuM,'gautama! cirakALathI tuM mArA snehamAM baMdhAyelo che. aneka deva ane manuSyanAM bhavamAM ApaNe sAthe rahetA hatA. ahIMnuM AyuSya pUrNa karI ApaNe baMne eka ja sthAne jaIzuM.'' prabhunuM samAdhAna meLavI gautama svAmI AhlAdita thayA. parinirvANa pUrve bhagavAne temane pAsenA gAmamAM devazarmA nAmanA brAhmaNane pratibodha ApavA mokalyA. saMdhyA thavAthI teo tyAM ja rokayA. ja rAtre bhagavAna nirvANa padhAryA. gautama svAmI mohano tyAga karI zukladhyAnanI sIDIe caDyA. temaNe ghAtI karmanA paDaLo cIrI nAkhyA. kArataka amAvAsyAnI madhya rAtrie kevaLajJAna prApta karyu tethI te divasane gautama pratipadA (paDavo) athavA nUtana varSa kahevAya che. (zrI kalpasUtra, pR. 221, 222) (2) jamAlI muni : tri.za.pu.ca. parva-10, sarga-8, pR.139) (3) gozAlaka : bhavabhAvanA praka2Na : bhAga - 2, pR. 222 thI 225. (4) gajasukumAra : bharahesaranI kathAo, pR. 67, 68. (5) tri.za.pu.ca. parva-8, sarga-11, pR. 411. For Personal & Private Use Only ... Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 AdrakumAra ane naMdISeNa baMne rAjakumAro puSkaLa saMpatti ane viSayabhogonI suvidhAo maLavA chatAM tene svecchAe choDI saMyama ravIkAryo hato. teo alpa viSaya bhogomAM Asakta banI saMyamane hArI gayA. kharekhara!nikAcita karma rogathI mukta thavuM durlabha che. ... 1361 rAmanA paramabhakta hanumAnajI sItAjIne zodhavA mATe laMkAmAM gayA hatA, chatAM Azcarya e che ke sItAjI temane na maLyA ane rAvaNa sAthe yuddha thayuM. emAM ghaNo anartha thayo paraMtu je thavAnuM hoya te thAya che. (arthAt rAma ane rAvaNanuM sItAjI mATe yuddha thavAnuM hatuM te niyata hatuM.) ... 1362 nahIM to paramAtmA vIra prabhu udAyanane dIkSA devA vitibhaya pATaNa nagarImAM zA mATe gayAM? mArgamAM cauda munio kALadharma pAmyAM. nizcayathI niyatimAM temaja nirdhArita hatuM. ... 1363 bhagavAna mahAvIra svAmIne kevaLajJAna thatAM temaNe dezanA ApI. temanI prathama dezanAmAM eka paNa jIva bodha na pAmyA. (tIrthakaranI dezanA kadI khAlI na jAya) niyatine koNa badalI zake che? arihaMta paramAtmA paNa zuM kare? (niyatine badalavA arihaMta paramAtmA paNa samartha nathI.) ... 1364 koNika rAjA potAnA pitAne baMdhanamAMthI mukti apAvavA gayA. temane thayuM huM mArA pitAnuM rAjya pAchuM soMpI dauM paraMtu bhAgya vinA nizcayathI sukha paNa kyAMthI maLe? tethI he rAjanuM! tame have mahArAjA zreNikano zoka choDI, svastha bano." ... 1365 koNikarAjAne temanA bhAIo ane maMtrIoe ghaNA samajAvyA paraMtu koNikarAjAno zoka koI rIte ocho na thayo. (atyaMta zokathI rAjAnuM mRtyu thaze evI AzaMkAthI) rAjA punaH ravastha bane te hetuthI maMtrIoe eka yukti karI. kavi traSabhadAsa teno bheda tamane kahe che. ... 1366 duhA H 69 zoganivAraNa kArarNi, maMtrI budhi karaMta; trAMbA patra aNAvatAM, akSara lekha lakhata. ... 1367 artha - koNikarAjAno viSAda dUra karavA mATe maMtrIoe eka upAya zodhyo. temaNe jIrNa tAmrapatra maMgAvyuM. A tAmrapatra upara akSaro kotarAvI lekha lakhAvyo 1367 DhALa H 60 caMpApurImAM vasAhata sAso kIdho sAmaliI e dezI. lakhI lekha Apyo rAjAni, vAMcyo bhUpati teha; pitA divaMgata hoI jehano, piMDi dAna suta deha; 1368 ekotara so parIA kero, hoI Ima udhAra; e mAraga beTAI sAcavavo, jima hoya jaya jaya kAra. ... 1369 (1) caMpAnagarI aMga dezanI rAjadhAnI hatI. atyAre bhAgalapurathI traNa mAIla dUra pazcimamAM che. caMpAnagarInA pUrNabhadra udyAnamAM bhagavAna mahAvIra svAmI ghaNIvAra padhAryA hatA. For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' maMtrI kaheNI thakI rAjAMI, piMDa dAna tihA deI; zoka nivAraNa kAjiM bhUpaI, rAjana poSa kareI. * 1370 rAjagRhImAM rahaItAM rAjA, aMgiM AzAtA hoI; zreNika soya sabhAni dekhI, koNI rAjA roI. . 1371 kahaI vAso eka nagarI bIjI, juI bhomI nara tyAMhiM; caMpaka upari cAsa beTho, paDaI bhakhya mukhamAMI. 1372 sUtradhAra sahu milI vicAraI, beTho cAsa bha leha; desa dezanA rAjA AvI, nRpaniM AMya nameha.. *.. 1373 tava tihAM caMpAnagarI, gaDha maTha maMdira poliM; corAsI coTAM tihAM kIdhAM, hATa taNI tihAM bahulI. - 1374 rAja karaI tihAM koNI rAjA, nahI nRpa akara anyAya; eNaI avasari tihAM jinavara AvyA, narapati vaMdani jAya. ... 1375 gaja ratha ghoDA bahu siNagArayA, pAyakano nahI pAra; Dhola damAMmAM ghaNI na pherI, bhaMbhA bherI sAra. .. 1376 abhigama dasa tihAM sAcavato, sacita vasta chAMDeI; bhUSaNa cIvara nIramala rAkhaI, mana ekAMta kareI. .. 1377 eka sADhIuM utarAsaNa ghAlaI, kara joDaI jina dekhI; cAmara chatra khaDagani vANahI, muMDaI mugaTa uvekhI. ... 1378 traNya pradakSaNA deIni vaMdaI, suNaI desanA sAra; RSabha kahaI koNI rAjA, pUchaI eka vicAra. ... 1779 artha - maMtrIoe tAmrapatra upara lekha lakhIne koNikarAjAne Apyo. rAjAe te lekha vAMcyo. te lekhamAM lakhyuM hatuM ke, "jenA pUrvajo divaMgata thayA che, temanA putro vaDIlone pitR tarpaNa (piMDadAna) Ape che. (putranA piMDAdika mRta pitA meLavI zake che.)' ... 1368 pitRtarpaNa ApavAthI temanI Ikkotera(71) peDhIono uddhAra (sadgati) thAya che. A kArya phakta putra ja paraMparAthI sAcave che. tema karavAthI kuLanI yaza, pratiSThA ane samRddhi vadhe che temaja teno sarvatra jaya jayakAra thAya che. ... 1369 koNikarAjAe maMtrIonA kahevAthI potAnA pitAne saMtuSTa karavA piMDadAna ApyuM. pitAnI yAdone bhUlavA temaja zokanuM nivAraNa karavA koNikarAjAe rAjadhAnInI sthApanA bIjI jagyAe karavAno vicAra karyo. ...1370 rAjagRhI nagarImAM rahevAthI koNikarAjAne satata pitAnI yAda AvatI hatI tethI temanuM mana For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 ciMtAtura rahetuM hatuM. mahArAjA zreNikanI rAjasabhA joI pitRzokathI saMtapta temanuM dila raDI paDatuM... 1371 kaDavI vAtone bhUlavA mATe koNikarAjAe maMtrIone kahyuM, "eka suMdara jagyA joIne bIjI nagarI vasAvo." maMtrIoe(vAstuvettAonI madadathI) uttama bhUmi zodhI kADhI. temaNe eka sthAne adbhuta ramaNIya vizALa patra latAvALuM khIleluM sugaMdhI caMpaka pukha joyuM. tenA upara cAsa pakSI beThuM hatuM. tenA mukhamAM bhakSya sAmethI AvIne paDatuM hatuM. ...137ra A joIne sUtradhAre vicAryuM, 'A cAsa pakSI ahIM beTho beTho nirAMte khAya che tevI ja rIte dezaparadezanA rAjAo paNa ahIM AvI koNikarAjAne namana karI temanI AjJAmAM raheze.) A rAjA paNa beThAM beThAM saMpatti meLavaze. caMpaka vRkSanA nAmathI caMpApurI nagarI kahevAI. ...1373 koNikarAjAe rAjagRhI nagarI choDI caMpAnagarImAM vasavATa karyo. temaNe caMpAnagarIne rAjadhAnI banAvI. caMpAnagarIne pharato koTa (gaDha) hato. A nagarImAM sAdhuone rahevAnA tathA vidyAnA sthAno tarIke maTha hatA. A nagarImAM ghaNAM maMdiro ane poLo hatI. tyAM coryAsI (84) jeTalI bajAro ane bahula saMkhyAmAM dukAno-hATo hatI. ... 1374 AvI vaibhavazALI nagarImAM koNikarAjA rAjya karatA hatA. temanA rAjyamAM karavero na hato. vaLI koIne daMDanA prahAra jevI zikSA paNa na apAtI. ekavAra bhagavAna mahAvIra svAmI caMpAnagarImAM padhAryA. caMpApati koNikarAjA temanA aMtaHpura sAthe mahAvIra prabhune vaMdana karavA gayA. ... 1375 temanI sAthe zaNagArelA ghaNA gaja, ratha ane azvo temaja apAra pAyadaLa hatuM. teo DholanA gaDagaDATa, nobatanA sUra, bhaMbhA temaja bherI jevA mukhavAdyonA sUra sAthe caturaMgI senA sahita prabhunAM darzana karavA gayA. ... 1376 rAjAe prabhune vaMdana karavA jatAM dasa abhigama (zrAvakanA ziSTAcAra) sAcavyA. 1) saceta vastuno tyAga karyo. 2-3) vastra- AbhUSaNa zuddha ane nirmaLa rAkhyA. 4) mananI ekAgratA karI. ...1377 5) khabhe uttarAsana rAkhyuM (jethI mukha para rAkhI tIrthaMkara paramAtmA sAthe vArtAlApa karI zakAya.) 6) tIrthaMkara paramAtmAne joIne temaNe be hAtha joDI vaMdana karyA. 7-8) chatra, cAmara, talavAra, pagarakhAM ane mugaTa e pAMca rAjacihano tyAga karyo. ... 1378 9) jinezvara devane traNa pradakSiNA ApI vaMdana karyA. 10) ekAgra citte prabhunI dezanA zravaNa karI. kavi RSabhadAsa kahe che ke koNikarAjAe potAnA saMzayanuM nivAraNa karavA bhagavAna mahAvIra svAmIne prazna pUgyo. ... 1379 duhA H 70 pUchaI premiM vIraniM, zreNikano avadAta; pitA saneha mujha upari, miM kima dUhavyo tAta. (1) dasa abhigama : zrI uvavAI sUtra, vibhAga - 1, pR. 101. 1380 For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" *** 1389 *** 1384 artha :- koNikarAjAe bhagavAna mahAvIra svAmIne potAnA pitAnA saMdarbhamAM prazna pUchayo, "he devAdhideva! mArA pitAne mArA pratye atyaMta prema hovA chatAM meM temane zA mATe dubhavyA?" ... 1380 copAIH 15 mahArAjA zreNikano pUrvabhava - sumaMgala rAjA vIra kahaI mujha suNo kathAya, vasaMtapuri sumaMgalA rAya; secanaga tApasa tihAM kaNi jeha, mAsakhamaNa eka pacakhaI teha. .. 1381 sumaMgala rAI nohatarayo, pAraNA velA te visarayo; mAsakhamaNa teNei bIjuM karavuM, tapa vALo ema manamAM ghariuM. ... 138ra rAya taNAI sAMbharIuM jAma, tapasIni teDAvyo tAma; tApasa kahaI pacakhyA upavAsa, mAsi mujha pAraNAnI Asa. dIdhuM nohataruM bIjI vAra, rAya na kIdhi tehanI sAra; ghara AvIne pAcho pharaI, trIjuM mA khamaNa te karaI. netra nAkani kAna zarIra, ehani jItaI te bahu vIra; paNi jihAni jItaI jeha, jagamAM viralA dIsaI teha. 1385 dukha dukha lahI tApasa nohatarayo, vinaya karI nRpa pAcho pharayo; pAraNA velA pragaTiluM kAma, navi saMbhArayo tApasa tA. .. 1386 bhojana kAla gayo java vahI, tava bhUpati saMbhAraI sahI; bolAvyo tApasa jeNI vAra, kahaI pApI jA dhiga avatAra. ... 1387 nahI tuM kSatrI aMtyaja zari, tApasa myuM Thaga vidyA kari; jo mahArA tapanuM phala hoI, to nRpano dukhadAI joI. * 1388 pANI zItala TADhu zari, agani teli tathuM uhanU karaI; tApasa tApavyo krodhei caDhayo, tivAraI tapathI pAcho paDayo. 1389 kuraDa ani ati kuraDa yatI, krodhiM dukha pAmyo te atI; mAsakhamaNa muni kodhiM karI, naraga taNI gati potaI varI. .. 1390 citra saMbhuti bAlaI pura rAya, huI vAghaNi sakolasa rAya; sabala vAyara manamAMhiM gharaI, tApasa tihAM niANuM karaI. 1391 kAliM tApasa narapati doya, maraNa lahIni sura sahI hoya; bhUpati jIva sUra zreNikarAya, tApasa deva te koNI thAya. *** 1792 purava keSavatI dukha dea, zreNiMkani mani sabala saneha; vaIra TAlI sukha devA jAya, laheNa viNa te kima levAya. * 1393 (1) tri.za.pa.ca. parva-10, sarga-6, pR. 99, 100. For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 suNI vacana koNI harakhIla, neha dharI svAmI nIrakhIuM; pUjI pAyani pAcho pharaI, RSabharAya koNi havaI karaI. *.. 1394 artha - bhagavAna mahAvIra svAmIe spaSTatA karatAM kahyuM, "rAjana! tame pUrva bhavanI kathA sAMbhaLo. (ekabIjAnA premanA ke veranA saMbaMdho bhavAMtaramAM sAthe Ave che tethI zubhAzubha karmonuM phaLa avazya bhogavavuM paDe che.) vasaMtapura nAmanA nagaramAM (jItazatru rAjA putra) sumaMgala nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tyAM senaka nAmanA eka tapasvI mahAtmA padhAryA. temaNe mAsakSamaNa(uSTikAvata)nA pratyAkhyAna karyA hatA. (temane pAraNAnA divase eka ja gharethI bhikSA vahoravAno niyama hato.) ... 1381 (tapasvI mahAtmAnA tapanA prabhAvathI) mahArAjA sumaMgale(mahArAjA zreNikano pUrvabhava) tapasvI munine potAne tyAM vahoravA AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM. (pAraNAnA divase mahAtmA rAjamahelamAM gocarI vahoravA AvyA.) mahArAjA rAjyanA kAryomAM pAraNAnI vAta bhUlI gayA. mahAtmAe pAchA jaI bIjA mAsakSamaNanA pratyAkhyAna karyA. mahAtmAe vicAryuM, "sAruM thayuM mAruM tapa vadhyuM.' ... 138ra mahArAjA sumaMgalane tapasvInA pAraNAnI vAta jyAre yAda AvI tyAre temaNe mahAtmAne bolAvyA. mahAtmAe kahyuM, "rAjan! bIjA mAsakSamaNanA upavAsanA pratyAkhyAna karI lIdhA che. have eka mAsa pachI mArA pAraNAnI abhilASA rAkhajo." ... 1383 mahArAjA sumaMgale bIjI vAra mAsakSamaNa puruM thavAnuM hatuM tyAre tapasvI munine pAraNAno lAbha ApavAnI bhAvapUrvaka vinaMtI karI. (rAjAnA ghare putra janmano mahotsava ujavavAmAM badhA rokAyelA hovAthI mahAtmA ghare AvI jyAre cAlyA gayA teno khyAla ja na rahyo.) mahArAjA sumaMgale A vakhate paNa mahAtmAnA pAraNAnI koI saMbhALa na rAkhI. mahAtmA rAjamahelamAM AvIne pAchA jatA rahyA. temaNe tarata ja trIjA mAsakSamaNanA pratyAkhyAna karyA. ... 1384 kavi kahe che ke, AMkha, kAna, nAka ane zarIrane jItanAra vIra kahevAya che paraMtu je jIbhane jIte che te jagatamAM mahAvIra kahevAya che. (rAjAne jyAre A vAtanI khabara paDI tyAre temane potAnI bhUla mATe khUba aphasosa thayo. temaNe pAraNA mATe mahAtmAne laLI laLI vinaMtI karI. ('have pharIthI AvI bhUla nahIM karuM ema mAphI mAMgatAM kahyuM, mahAtmAno khUba vinaya karI mahArAjA pAchA pharyA. (mahAtmAe vizALa mana rAkhI rAjAnI vinaMtI svIkArI.) trIjA mAsakSamaNanA pAraNAnA divase rAjyanuM koI kArya AvI paDatAM (athavA pUrvanI jema rAjAnuM zarIra vyAdhigrasta thatAM) mahAtmAnA pAraNAnI yAda ja na rahI. .. 1386 mahArAjA sumaMgalane bhojanakALa pasAra thaI gayA pachI tAravI mahAtmAnI yAda AvI. mahArAjAe tarata ja tapasvI mahAtmAne bhojana mATe bolAvyA. mahAtmA rAjamahelamAM AvyA. (rAjAnA sevakoe vicAryuM ke, "A tapasvI jyAre Ave che tyAre rAjAnuM ahIta thAya che." sevakoe e tapasvIne bahAra kADhayA.) mahAtmAe krodhita banI kahyuM, "he pApI! (tuM mArI sAthe chetarapiMDI kare che.) tArA 1385 For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 avatArane dhikkAra che ! ... 1387 tuM kSatriya nathI paraMtu aMtyaja jevo che. teM zramaNa sAthe kapaTa vidyA AdarI che.'' mahAtmAe krodhanA AvezamAM niyANuM karatAM kahyuM, 'jo mArA tapanuM baLa hota to AvatA bhavamAM huM tane (pIDanAro, mAranAro) duHkha ApanAro banuM.' (mahAtmAe utkRSTa taparUpI kesarane niyANArUpI gArAmAM meLavI jIvana naSTa karyuM. tapasvI mRtyu pAmI alya RddhivALA vANavyaMtara deva thayA) ... 1388 zItaLa pANI agninA tApanA saMgathI uSNa bane che. ThaMDA zarIrane telanI mAlizanA saMgathI garamAvo maLe che tevI ja rIte krodhanI garamInA saMgathI tApasa dhUvAM phUvAM thayA. temaNe niyANuM karyuM. teo utkRSTa tapazcaryA karyA chatAM krodha kaSAyathI paDivAI thayA. 1389 mahAtmAnA mananA pariNAma krUra ane ati nirdayI banyA. bhayaMkara koTino krodha karI teo svayaM atyaMta duHkha pAmyA. temaNe krodhanA bhAvAvezamAM raudradhyAnapUrvaka mAsakSamaNa karyuM. temaNe kaSAyonI tIvratAthI potAnA hAthe ja narakagati meLavI. ... 1390 `citra ane saMbhUti munio hatA. temAMthI saMbhUti munie krodhanA AvezamAM AvI nagarajano upara tejolezyA choDI bALI nAkhyA. sukozala muni niyANuM karI tiryaMcagatimAM vAgha banyA. mAsakSamaNanAM tapasvI mahAtmAe mahArAjA sumaMgala pratye tIvra vairabhAva rAkhI niyANuM karI potAnA tapane vecI nAkhyuM.... 1391 kALakrame senaka tapasvI ane sumaMgala rAjAnuM mRtyu thayuM. (rAjA paNa tApasa banI deva thayA)baMne marIne deva banyA. tyAMthI cyavI sumaMgala rAjAno AtmA te mahArAjA zreNika (prasenajita rAjA ane kamaLAvatIrANIno putra)thayo ane senaka tapasvIno AtmA koNikarAjA thayo. (baMne pitA ane putra tarIke janmyA.) ... 1392 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' pUrva bhavanA dveSanA prabhAvathI putra koNike potAnA pitAne duHkha ApyuM. pUrva bhavamAM sumaMgala rAjAne manamAM tapasvI pratye khUba sneha hato tethI A janmamAM mahArAjA zreNikane putra koNika pratye khUba sneha hato. he koNika ! tame vairano tyAga karI pitAne sukha ApavA choDAvavA gayA paraMtu leNA vinA te sukha zI rIte maLe ?'' ... 1393 koNikarAjAe bhagavAna mahAvIra svAmInA mukhethI potAno pUrvabhava sAMbhaLyo. paramAtmAnA vacano sAMbhaLI koNikarAjA temane sneha nItaratI AMkhe jovA lAgyA. teo prabhunA caraNomAM vaMdana, pUjana karI nagaramAM pAchA pharyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke have koNikarAjA sukhapUrvaka rAjya kare che.... 1394 duhA H 71 rAja karaI koNI tahI, zreNika lahaI paraloka; aMtevara jhAMkhuM thayuM, sabala dharaI ni zoka. (1) citra ane saMbhUti muni : tri.za.pu.ca. parva-9, sarga-1, pR. 422 thI 425. (2) sukozala muni : bharahesaranI kathAo, pR. 43,44. For Personal & Private Use Only ... 1395 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 artha - koNikarAjA caMpAnagarImAM sukhethI rAjya karatA hatA. temanA pitA mahArAjA zreNika svargavAsI thayA. mahArAjA zreNikanuM nidhana thatAM temanuM aMtaHpura udAsa, gamagIna ane nisteja banyuM. patidevanA viyogathI rANIo karuNa kalpAMta karavA lAgI. ... 1395 DhALaH 61 vilApamAMthI pragaTeluM samyakajJAna mAMgaI mahInuM dANa kAMhAnajI kAlo re e dezI. rAga rAmagiri dharaI zoka nRpa nAri rudana karatI re, troDaI kaMThano hAra bhomI paDatI re; kihAM gayo bharatAra amani jhaMDI re, kuNa nirakhaI ama rUpa nayaNAM maMDI re... 1396 sunAM hu zarIra svAmI pAkhI re, kuNa bolAveha madhuruM bhAkhI re; na karayo vicAra jAtAM kaMto re, kSiNamAM TAlyo tAma prema atyaMta re. ... 1397 nahI ama sAco neha kIjaI mAyA re, noI alagAM doya jIvani kAyA re; kharI prIti jala mana jala jAya re, ApaI mIna parANa teNei na revAya re.... 1398 jo nahI ehavo neha to suM roI I re, na saraI eka kAja bhava beu khoII re; lahyuM saMsAra sarpa, IdranuM jAlo re, lakhI sAyara taraMga hoya visarAla re.... 1399 yovana nadInuM pUra vehatuM jAya re, Ayu te pAkuM pAna kima gayo rAya re; dIThAM dugha aneka ketAM kahaI re, gayo nAha Idra samAna myuM havaI rahaI re.. 1400 AvaI jinani pAza vIra vaMdetI re, aMtevarIu tera saMyama letI re; naMdA naMdavatI anaMdarU martA re, marUdevI laI dIkSa pAmaI gurtA re. ... 1401 sivA sumerUtA jeha, sumaNA bhadrAre, bhUtadInA laI dIya nahI tasa chIdro re; subhadrAnaMda senAya nAri sujAtA re, mukita paMtha lahaI tera suraguNa gAtAM re...1402 artha - mahArAjAnAM virahamAM rANIo AkraMda karavA lAgI. temaNe potAnA gaLAno hAra toDI nAMkhyo. (mahArAjAnA Akasmika mRtyuthI rANIone mAthe jANe Abha tUTI paDayuM.) asahya AghAta sahana na thavAthI teo vAraMvAra mUcchita thaIne DhaLI paDatI. rANIoe vilApa karatAM kahyuM, "prANanAtha ! amane choDIne kyAM gayA cho? amArA A rUpa, raMga ne tamArA sivAya nayano mAMDIne koNa joze? ... 1396 svAmInAtha! tamArA vinA zarIranA A zaNagAra sUnAM thayAM che. he nAtha! tamArA vinA amArI sAthe madhura vArtAlApa koNa karaze? he Aryaputra! tame amane ekalA mUkIne paraloka cAlyA gayA te pUrve tamArI patnIono thoDo vicAra paNa na karyo? tame kSaNavAramAM ja ApaNI gADha prItaDI toDI nAMkhI?... 1397. svAmI! tame amArI sAthe kharo prema nahoto karyo. tamAro mAyAvI prema hato. sAco prema hoya tyAM bhale khoDiyAM alaga hoya paraMtu AtmA to eka ja hoya. tevA premIo ekabIjAthI kadI vikhUTAM paDatAM nathI. kharI prIta to jaLanI mAchalI kare che. jaLa vinA mAchalI tarata ja potAnAM prANa khoI nAkhe che. te jaLa vinA rahI zakatI nathI. .. 1398 For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' he nAtha! Apano jo evo sAco sneha na hoya to zuM saryuM? ApanA virahamAM vilApa karavAthI ke rudana karavAthI eka paNa kArya nahIM sare? arthAt mAyAvI premathI to A bhava ane parabhava baMne bhava khoI besazuM. (rANIonI vicAradhArAe vaLAMka lIdho.) have ame A saMsAranuM vAstavika svarUpa jANyuM che. A saMsAra e to IndrajALa samAna che. lakSmIe to sAgaranA taraMga samAna caMcaLa ane kSaNika che. te game tyAre visarALa thaI jAya che. ... 1399 yauvana nadInA pUranI jema alpa samayamAM AvIne cAlyuM jAya che. A AyuSya e to pAkI gayelA pILA pAna jevuM che. (AyuSya khUTatAM kSaNavAramAM deha choDI AtmA cAlyo jAya che.) he nAtha! tame amane nirAdhAra mUkI kema cAlyA gayA? A saMsAra aneka mathAmaNothI bharelo che. temAM kahI na zakAya eTalI apadAo joI che. have AduHkhamaya saMsAramAM jyAre Indra samAna amArA svAmI ja nathI rahyA to ame ahIM rahIzuM karIe? ... 1400 mahArAjA zreNikanI kAlIyAdika tera rANIone vairAgya utpana thayo. teo bhagavAna mahAvIra svAmI pAse AvI. temaNe bhagavAnane vaMdana karI saMyama svIkAryo. naMdA, naMdavatI, anaMdA, marUtA, marUdevAe dIkSA laI gaurava meLavyuM. ... 1401 sivA, sumerUtA, sumaNA, bhadrA, bhUtadinA(bhUtadattA)e dIkSA laI aNizuddha saMyamanuM pAlana karyuM. subhadrA, senAya ane sujAtA ema tera rANIoe saMyama laI siddhapuramAM vAsa karyo. teonAM devo paNa guNakIrtana gAya che. .. 1402 duhA H 72 nRpanArI mugati gaI, sAraI Atama kAja; zreNika paTi koNI havo, sabala vadhyuM tasa rAja. *** 1403 zreNika rAsa taNo valI, khaMDa pAMcamo thAya; 2Sabha kahaI havaI sAMbhalo, koNI taNI kathAya. *** 1404 artha - mahArAjA zreNikanI rANIo (saMyamanuM zuddhapaNe pAlana karI) zivapuramAM pahoMcI. temanAM AtmAnAM sarva kAryo siddha thayAM. (temaNe AtmAne kRtakRtArtha karyo.) mahArAjA zreNika pachI temanI rAjagAdIe temano putra koNika Avyo. temanA samayamAM rAjyanI sImAo khUba vadhI. ... 1403 A zreNika rAsano pAMcamo khaMDa thayo. kavi RSabhadAsa kahe che ke, he bhavyAtmAo! have pachI tame caMpApati koNikarAjAnI kathA AgaLa sAMbhaLo. ... 1404 (1) zrI aMtagaDa sUtra anusAra zreNikarAjAnI tera rANIonAM nAmamAM thoDo pheraphAra che. naMdA, naMdavatI, naMdottarA, naMdazreNikA, marUtA, sumarUtA, mahAmarUtA, marUdevA, bhadrA, subhadrA, sujAtA, sumanAyikA, bhUtadattA.(varga-7, pR.55.) For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 khaMDa- chaThTho 1405 ... 1406 ko. . 1407 ko. ... 1408 ko. ... 1409 ko. DhALaH 6ra hAra ane hAthIne kAraNe vigraha kaheNI karaNI e dezI. rAga : dhanyAsI koNI rAja jaraI caMpAmAM, suranAM sukha bhogavatojI; sovina mAlII raMga bhari, ramato nija nArI mukha jotojI. koNI rAja karaI caMpAmAM... AMcalI. hala vihala caDhaI gaja upara, kaMThi rayaNano hArIjI; deva vastra UMDhInaI cAlaI, kAne kuMDala sArojI. eka dina padmAvatII dIThA, kodha ghaNo tava hoyojI; rAja karaI chaI prIuDo mahAro, phala laI jaI e doyojI. jaI rANI koNIni bhAkhaI, tuma ghari Rdhi nahI sArojI; rAja taNI sobhA to vAghaI, jo tuma ratna succArojI. nahI gaja ratna kumAra maMdiri, hAra ratna nahI hAthijI; kuMDala rana nahI tuma kAne, vastra ratna nahI sAthiMjI. te cAre tuma baMdhava hArthi, jeha rAjanuM sArIjI; hAra vastra gaja kuMDala pAkhiM, AliM gayo avatArojI. liuM udAlI narapati cyAraI, tumyo dhaNI sahu kerAMjI; tuma beThA ThakurAI ThAMsaI, kehI pari purUSa anerAjI. koNI rAya kahaI sAMbhali abalA, na karUM lajayA lopajI; laghu baMdhava e janUnI jAyA, kasyo karUM tihAM kopajI. bApi rAja ApaNani ApyuM, gaja ehaniM te sATiMjI; kuMDala vastra sunaMdA ApaI, hAra mAya moha mATijI. to huM na lauM ehamUMjhoMTI, nathI dhaMdhano kAjajI; Apa hANi jeNaI hAMsI hoI, te na kare jasa lAjajI. vADi kAkaDI jayAraI coraI, haNAI bAlani mAyojI; Apa sahodara sAthiM vaDhatAM, dharma nitya lopAyojI. zAma valaI jima sonA upari, viNasaI gaMgA pANIjI; bIlara vAri haMso jhIlaI, anarathanI IdhANIjI. hAra na troDaI dorA kAjiM, khIlA kAji ma vAhaNAjI; lihAlA kAjiM ne caMdana bAlaI, je nara hoya sujANajI. ... 1410 ko. . 1411 ko. ... 141ra ko. . 1413 ko. .. 1414 ko. .. 1415 ko. . 1416 ko. ... 1417 ko. For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra60 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' kAlI kivalI gAya karAI, sarakhI mati navi dharIIjI; anya hoya to leuM vaDhIni, baMdhavani zuM karIIjI. ... 1418 ko. mahArI Rdhi sahu kaI ehanI, ehanI Rdhi chaI mahArIjI; jaNunI jAyAmAM syo aMtara, jo tuM nAri vicArIjI. ... 1419 ko. nAri kahaI je jeNei grahIuM, tethI hoya tasa kAmajI; ApaI mAgyuM tohaI pacAraI, kharA gAMThi je dAmajI. 1420 ko. parikSA kAraNi tume magAvo, rAkhaI keTalI lAjajI; vAra vAra nArI kahaI pAchuM, cyAra vinA myuM rAjajI. 1421 ko. jala tADhuM paNi agani mayaMti, thayuM unaDuM bAlaIjI; RSabha kahaI strI agni sarikhI, prema prItI parajAlaIjI. ... 14rara ko. artha:- magadhadezanI caMpAnagarImAM koNika rAjA rAjya karatA hatA. teo potAnI rANIo sAthe svargalokanAM suradeva jevAM divya sukho bhogavatAM hatAM. teo suvarNamaya rAjamahelamAM potAnI rANIonA sukha sauMdaryane nihALatAM temanI sAthe vividha krIDAo karatAM, raMga rAgamAM divaso pasAra karatAM hatAM....1405 ekavAra koNikarAjAnA nAnA bhAIo hala-vihala kumAra (potAnI rANIo sAthe) secanaka hasti para besI caMpAnagarImAM pharavA nIkaLyA. temaNe zarIre divya vastro, kaMThamAM divya hAra hato temaja kAnamAM divya kuMDaLo paheryA hatAM. ... 1406 koNikarAjAnI paTTarANI padmAvatIe A dRzya joyuM. teo strI sahaja IrSAthI baLI gayA. temane khUba gusso Avyo. temaNe manamAM vicAra karyo ke, "mArA patideva rAjya kare che ane tenuM phaLa A baMne bhAIone maLe che arthAt bAdazAhI hala-vihalakumAra bhogave che." ..1407 padmAvatI rANIthI hala-vihalakumAranuM sukha jovAtuM na hatuM. temaNe tarata ja koNikarAjA pAse AvI kAna bhaMbheratAM kahyuM, "(tame kevA rAjA cho?) tamArA rAjamahelamAM koI uttama vastuo nathI. tamArI pAse koI vizeSa prakAranI saMpatti nathI. tamArI pAse jo cAra divya ratna hoya to tamArA rAjyanI zobhAmAM abhivRddhi thAya." ...1408 he nAtha! (tame phakta nAmanA ja rAjA cho) nathI tamArI pAse secanaka hasti jevuM gajaratna ! divya hAra paNa tamArA adhikAramAM nathI. tamArA kAnamAM divya kuMDaLo paNa nathI temaja divya vastro paNa tamArI pAse ...1409 padmAvatI rANIe potAnA patine uzkeratAM kahyuM, "divyahAra, divya vastro, gaja ratna ane divya kuMDaLa vinA A avatAra nirarthaka che.(hala-vihala kumAra sattAdhArI na hovAM chatAM) A cAre ratno tamArA bhAIo pAse che. A vastuothI rAjyanA utkarSa thaze ane Apano mobho zobhI uThaze. ... 1410 he svAmInAtha! A cAre ratno para tame adhikAra meLavo. A cAre ratno tame bhAIo pAsethI nathI." For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra61 . 1415 pAchA meLavo. tame A rAjyanA rAjA cho tethI A sarva vastuonA tame ja adhikArI cho. tame 'ThAkura' thaI ahIM beThA cho ane koI anya vyaktio sAhebI (ThakurAI) bhogavI baDAI hAMke che." ... 1411 padmAvatI rANInA vacano sAMbhaLI koNikarAjAe kahyuM, "devI! tame sAMbhaLo. ApaNe ApaNI maryAdA oLaMgavI na joIe. bhale te vastuo mArA nAnA bhAIo bhogave. ame eka ja mAtAnA saMtAno chIe, tyAM kevo krodha karavo? ...141ra mahArANI ! mArA pitAjIe mane rAjya ApyuM che. tenA badalAmAM hala-vihala kumArone secanaka hasti Apyo che. sunaMdAmAtAe dIkSA letAM pUrve potAnA putrone divya kuMDalo ane divya vastro ApyAM che. celaNA mAtAe divyahAra Apyo che. temAM moha-IrSA karavI e azobhanIya che. ... 1413 temanI vastuone AMcakI huM mAro hakka na jamAvI zakuM. A pramANe karavAthI saMbhava che ke dhAMdhala ke aMdhAdhUMdhI sarjAya. aNahakkanuM levAthI ravayaMnI paNa pAyamAlI thaze temaja jagatamAM sarvatra mArI phajetI thaze. huM evuM apayazanuM kArya karI lajjita thavA mAMgato nathI. ... 1414 devI! jyAre vADa svayaM ja kAkaDI corI le che, jyAre jananI svayaM ja potAnA bALakanuM bhakSaNa kare che. jyAre sadohara janmelA bhAIo vacce ApasamAM saMgharSa thAya che, tyAre haMmezA sadAcAra dharmano ja lopa thAya che. suvarNanI cakaLATa upara kALAza AvavI, pavitra gaMgA nadInuM pANI viNasI javuM, mAnasarovaranA haMsanuM baMdhiyAra pANImAM jhIlavuM te anarthanA eMdhANa che. ... 1416 jJAnI vyakti eka dhAgA-dorA mATe akhaMDa hArane toDato nathI. te eka lokhaMDanA khIlA mATe vAhanane bhAMgato nathI. te eka kolasAnA TukaDA mATe caMdanane bALato nathI. (huM aNahakanI vastuo levA mATe parivArajano sAthe saMgharSa karI saMbaMdha toDavA mAMgato nathI.) ... 1417 kALI kAbaracitarI gAya corAI gaI paraMtu tenAM jevAM ApaNAthI na thavAya. bIjo koI vyakti corI gayo hoya to kadAca jhaghaDIne paNa pAchI levAya paraMtu potAnAM bhAIone zuM kahevAya? ... 1418 mArI saMpatti e emanI ja che ane temanI saMpatti che e mArI che. eka ja mAtAnA janmelA putromAM zuM aMtara? mahArANI tame ja vicAra karI juo." ... 14 19 pAvatI rANIe maheNuM mAratAM kahyuM, "jeNe je meLavyuM hoya tenAthI te kArya thAya. jo khIsAmAM dAma hoya to ja kharA paisAdAra kahevAya. (cAra divya vastuo hoya to ja rAjA kahevAya) he nAtha! tame mAMgo ane teo tamane Ape to kharA bAMdhava kahevAya. ..1420 svAmInAtha ! tame tadna bhoLAM cho. tame temanI parIkSA karavA mATe uparokta cAra vastuo maMgAvo. teo tamArI keTalI Ijjata kare che. tenI khabara paDI jaze." padmAvatI rANIe vAraMvAra koNikarAjAne eka javAta karatAM kahyuM, "patideva! A cAra vastuo vinA kevuM rAjya sukha?' ... 1421 jaLa bhale ThaMDu hoya paNa agninA saMgathI te garama bane che, tyAre te bIjAne bALe che. kavi For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa', RSabhadAsa kahe che ke IrSALu strI agni samAna che, je prItine prajALe che. .. 14rara duhA H 73 strI caritra kuDa kapaTanI kothalI, strI hoInIThura jAtya; dekhI na sakaI ra, karaI pIArI tAti. *.. 1423 kapaTa kAma kukama valI, kajala kuTala sAra; RSabha kahaI kalaha valI, lAgaI nAri rasAla. . 1424 jasa ghari mahilA maMtraNa, durjana kerI sIkha; sajana sAthiM rUsaNuM, traNe mAgaI bhIkha. ... 1425 kaMta kohADo maNi, tujha dhari chuM e kuhADi; prIu paroNo Avato, mAMDaI pahelI rADhi. ... 1426 artha - IrSALu strIo kULa-kapaTa (mAyA)nI kothaLI jevI che. tevI strIo atyaMta niSphara hradayanI hoya che. teo bIjAnuM rUDuM joI zakatI nathI tethI niMdA karI svajano vacce judAI karAve che. ... 1423 kavi RSabhadAsa kahe che ke, IrSALu strIone kapaTanIti, kAma (viSaya bhoga vilAsa), kukarma (duSkarma), kAjala, kuTanIti uttama lAge che. temane kalahamAM khUba rasa paDe che. ...1424 strIonI khAnagI maMtraNA, ahitakArI ane durAcArI zikSA ane priyatama sAthe risAmaNAM jevAM traNe doSa je gharamAM hoya te ghara bhIkha mAMge che. (tevA gharanI durdazA thAya che.) padmAvatI rANIe Agraha karI koNikarAjAne kahyuM, "nAtha! zA mATe kohInUra ratna jevI kiMmatI vastuo phogaTa gumAvo cho? tamArI pAse phakta kuhADI jevI alpa kiMmatI tuccha vastuo che." padmAvatI rANIe potAnA priyatama pAse prathama hAra ane hAthI meLavavAnI raDha (jIda) karI. ... 1426 - copAI : 16 koNikano Akroza laI rADhi rahI koNI nAri, tava narapati pharIu teNaI ThAri; teDI bhrAtani mAgaI hAra, gaja kuMDalIni vastra susAra. ... 1427 baMdhava hoya vicArI karI, mAyA vacana kahaI te pharI; sarva tumAru svAmI achaI, ema kahI maMdira AvyA pachaI. ... 1428 karI sajAIniM te gayA, AvI vaDuA pAsiM rahayA; koNI bhUmpiM jANIu jasaI, sabala krodha dharayo mani tasaI. 1429 rANI tAma vicAraI ghaNuM, kaheNa na mAnyuM kAMI tuma taNuM; karI kuDani sahu leI gayA, baMdhava hutA kRtaghana thayA. ... 1430 koNI krodha dharaI adabhUta, lakhI lekha mokalIu dUta; tuma mani sahu sarIkhA hoya, rAkhevA navi AvaI doya. *.. 1431 For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra63 kADho ThelI gho muja hAthi, nahI tari vaDhasya vahUA sAthi; yAro na rahaI tAharaI peTi, bahecara kukaDo bolaI neTi. 1432 achaI anaratha kerUM mUla, colI peTa upAyuM sUla; mobha lagaI jayAharaI lAgasaI, tyAraI ulavyuM kehIpari jasaI. ... 1433 kedAra lagi jAIza mArato, kuNa balIu mujha kari jhAlato; paDasaI kaTaka tujha upari malI, kAlaI kAMbali jima vIjalI. *.. 1434 teNaI kAraNi vArUM tujha nAtha, sIdaka boliM ThAha hAtha; sUto sIha jagavaI bhUpAla, kAMdhi karI kAM AgaI kAla. 1435 caDhI AvasaI caMpArAya, tihAraI phUla DAMgi kuTAya; vaDhatAM ti nahI cAlaI zari, loDhuM peTamAM nahI tujha jaraI. .. 1436 tuM rAkhi putrI suta karI, peTima ghAlo sovana churI; cheDhaI dukha desaI tuma pharI, ati tuM chuTiza sahI karI. 1437 aMti huM laIza gaja hAra, najaraI cIvara kuDala sAra; ratna na sohaI bhaMDaI ThAri, gaja baMdhI saI nRpa darabAri. .. 1438 kAga kaMThi navi zobhaI hAra, garaDhI gAya kasyo siNagAra; vAr vahUA be kara joDI, koDI kAji pachaI khoIza koDi. sukuM balatAM nIluM balaI, baMdhava bAMdhatAM tujha rIdhi talaI; AMgaNa sohaNa hala vihala, DuMgara dUrithI dIsaI bhala. ... 1440 tAharA je aDhAra) rAya, ahI bhArAnI pari thAya; tuM paNi nAsI pahilo jAya, jima pAnaC poDhaI vAya. *.. 1441 kamala velaDI nahI bala sAra, gajani unamelatAM nahI vAra; asso lekha lakhIla ulAsi, Avyo dUta te ceDA pAsi. ... 1442 artha - koNikarAjAnI rANI padmAvatI haTha pakaDI besI rahI, tyAre koNikarAjAnuM mana badalAyuM. temaNe hala-vihala kumArone rAjasabhAmAM bolAvyA. temaNe bhAIo pAsethI divyahAra, secanaka hasti, divya kuMDalo ane divya vastro mAMgyA. ... 1427 hala-vihalakumAra A vAta sAMbhaLI vicAramAM paDyA. temaNe mAyAkArI zabdo dvArA koNika rAjAne kahyuM, "he bhrAtA ! badhuM tamAruM ja che." tyAra pachI baMne bhAIo rAjamahelamAM pAchA AvyA. .. 1428 (buddhimAna hala-vihala kumAre vicAryuM, "koNika moTobhAI hovA chatAM ApaNA hakanuM chInavI (1) paraMparAmAM A ghaTanA prasaMge vehalla ane vehAyaza be bhAIo ceDArAjAnA zaraNamAM gayA, tevo ullekha maLe che. paraMtu zrI nirayAvalikA sUtramAM spaSTarUpe phakta eka ja vehalakumAranuM varNana che. (varga-1, a.1, sU.45, pR. 40.). * 1439 For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' levA mAMge che. tethI ApaNe anya sthAne jatA rahIe.') hala-vihala kumAra sajja thaIne vizAlA nagarImAM gayA. teo potAnA vaDIla samAna nAnA ceDArAjA pAse jaIne rahyA. tyAre koNikarAjAe jANyuM ke, baMne bhAIo (mane chetarIne gajAdika laIne) nAnAnA ghare gayA che. tyAre temane bhAIo pratye manamAM khUba roSa utpana thayo. ... 14ra9 padmAvatI rANIe khUba vicAra karI moko joIne koNikarAjAne vyaMgamAM kahyuM, "(joyuM!) tamArA bhAIoe tamAruM eka paNa vacana na mAnyuM. teo kapaTa karI badhuM laI ceDArAjA pAse pahoMcI gayA. tamArA sagA bAMdhava hovA chatAM kRtanI banyA?" **.1430 koNikarAjA A sAMbhaLI bahu krodhita banyA. temaNe rAjadUta dvArA eka patra lakhI vizAlA nagarImAM mokalyo. koNike patramAM lakhyuM ke, "nAnAjI! tamArA mATe to badhA rAjakumAro sarakhAM ja hoya. hala-vihala kumArane tamArI pAse na rAkhatAM tame mane soMpI do. ...1431 he nAnAjI! hala-vihala kumArane tame tyAMthI zIdhra dhakelI mUko. te baMne bhAIone mArA hAthamAM sopo. anyathA vaDIla sAthe yuddha thaze. nAnAjI! jo yuddha thaze to nizcayathI ApaNI vacce maitrI nahIM rahe. bahucarAdevIno kUkaDo prabhAta thatAM avazya bole che. (bhAIone sahAya karavAthI yuddha thaze.)1432 jyAre prasava samayanuM zULa upaDe tyAre peTa coLavuM te anarthanuM mULa che. jyAre makAnanA ekadama uparanA chAparA sudhI Aga vistarI gaI hoya tyAre tene kevI rIte bUjhAvI zakAya? ... 1433 huM himAlayanA UMcA zikhara kedAranAtha sudhI zatruone mArato mArato laI jaIza tyAre koNa baLavAna, parAkramI vyakti mArA hAtha pakaDI rokI zakaze? he nAnAjI! mAruM baLavAna sainya tamane cArebAjuthI gherI vaLaze. tamArA upara ekasAthe humalo karaze. teo kALI kAMbaLI oDhelI vIjaLInI jema tamArA upara trATakaze. ..1434 he vaDIla! (tamArA prANa cAlyA jaze) tethI huM tamane aTakAvuM chuM, rokuM chuM. nAnAjI! Apa ApanI moTAI choDI, vacana ApI, hAtha heThA pADI gIravatA zA mATe gumAvo cho? he bhUpAla! tame sUtelA siMhane zA mATe jagADo cho? tame yamarAjane khabhA para besADI sAmethI zA mATe lAvo cho? ... 1435 caMpAnareza koNika jyAre tamArI sAthe yuddha karaze tyAre nAhakanA toponA taNakhA ane DAMgathI kUTAzo. te samaye yuddha karavA mATe tamArA AbANo nakAmAM thaze. tamAruM peTa kAMI loDhAnuM nathI banyuM. (arthAt amArI zakti pAse tame vAmaNAM dekhAzo.) ... 1436 he ceDArAjA! tame dohitrone sAcavyA che. tame tamArA hAthe ja tamArA peTamAM suvarNanI kaTAra bhoko cho. (jANI joIne upAdhi na vahoro.) chevaTe teo tamane punaH punaH duHkha ja Apaze aMte tamAruM mRtyu thaze. tyAre ja chUTakAro thaze. (hala-vihala kumArane madada karavAthI tamAruM astitva naSTa thaze.) ... 1437 henAnAjI! aMte mAro ja vijaya thaze. huM divyahAra ane secanaka hasti laIne ja jaMpIza. tamane divya vastro ane divya kuMDalanI joDa nahIM pacaze. (te paNa huM ja meLavIza) kiMmatI vastuo kadI halakA ane ayogya For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnamAM zobhatI nathI. huM secanaka hastine mArI hastizALAmAM ja bAMdhIza. ... 1438 kAgaDAnA kaMThamAM kadI navasaro hAra na zobhe. vRddha gAyane kevo zaNagAra ? he vaDIla ! tamane be hAtha joDI namratApUrvaka vinaMtI karuM chuM ke kyAMya kroDonI milakata meLavavA jatAM kroDo gumAvI na beso. (jeTaluM che teTaluM badhuM ja lUMTAI na jAya.) ...1439 he vizAlA nareza ! Aga lAge tyAre sUkA ghAsanI sAthe lIluM ghAsa paNa baLe che. (arthAt yuddha thaze to nirdoSa vyaktio paNa maraze) hala-vihala kumAra jevA vidrohI baMdhavone sahakAra ApIne tame tamArI riddhi-siddhi gumAvazo. teo bhale Aje tamArA rAjamahelamAM zobhe che paraMtu DuMgara to dUrathI ja raLiyAmaNo lAge ! (samaya jatAM mArA bhAIo potAnuM asalI svarUpa tamane jarUra dekhADaze.) ... 1440 ceDArAya ! tamArA aDhAra dezanA rAjAo kSaNavAramAM ghAsanA pUDAnA bhArAnA agninI jema khatma thaI jaze. mArI zUravIratA sAme sau prathama raNamedAnamAMthI nAzI jazo. jema havAnI laherakIthI vRkSa uparanuM pAMdaDuM nIce paDe che tema tame paNa mArA parAkramathI raNamedAnamAM poDhI jazo. 1441 taLAvamAM rahelI kamaLavela atyaMta nAjuka ane kRza hoya che. hAthInA jhuMDane tene ukheDatAM vAra nathI lAgatI. (tema mArA bahAdura yoddhAonI sAme tame nirbaLo TakI nahIM zako.)'' koNikarAjAe A pramANe patra lakhI rAjadUtanA hAthamAM Apyo. dUta patra laI ceDArAjA pAse Avyo. , 1442 ceDArAjAno sacoTa uttara nAmI sIsa rahayo teNaI ThAmi, huM Avyo chuM koNI kAmi; lyo kAgala vAMco mujha svAmi, hala vihala rAkhyA kuNa kAmi. jo rAkhyA to kADho Aja, koNI rAya na rAkhaI lAja; tumasyuM vaDhasaI copaTa thAya, tyAraI parikasI tuMma thAya. tume nabalA koNI balavaMta, vaDhI ANasyo Atama aMta; jarAsaMthi gADho jUjhAra, neTi haNyo kAhani niradhAra. pharasarAma balIu bahu lAja, subhagaM mArI lIdhuM rAja; ghaNA rAya bAMdhyA rAvaNaM, paNi teneiM mArayo lakhamaNiM gADhuM bala tuma sabaluM hasaI, paNi koNIsyuM navi cAlasaI; bAhubala jima bahu ruThIuM, aMti dIkha leI chuTIuM. namI vinamI vidyAdhara rAya, vaDhayA bharatasyuM copaTa thAya; aMti AvI lAgo pAya, leI dIkhya ziSya jina nA thAya. gADhA sura balIyA chaI bahu, harI Agali te hAraI sahu; trikhaMDa bhokatA koNI rAya, te Agali kuNa jItI jAya. For Personal & Private Use Only 265 ... 1443 1444 1445 1446 ... 1447 1448 ... 1449 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' syAni vAta vadhAraI Aja, vaDuA mA irAkhaI lAja; mAno bola karo e kAja, ApI ehanaM rAkho rAja. bolaMto navi pAcho TalaI, tava kSatrI bIjA kala kalaI; pIsaI dAMta maraDaI mukha hoTha, kohoto sAmI kIjaI loTa. ceDo kahaI mama mAro koya, dUta pAhaNIyA sarIkho hoya; patharinaM karaDaI kUtaro, na jUI sAhamuM sIha je kharo. sIha mAraI jeNiM mukayuM bANa, suNI subhaTa hoyo nara jANa; ApaNa vaDhavuM koNI sAthi, syuM bolo dutaDAnI vAti. svAna taNaI dIdhuM hoya anna, to te rAkhaI tehanuM mana; khAya dUtaDo koNI taNuM, karaI vakhANa kAM nahI tasa taNuM. etaluM cukaI murIkha bAla, varaNavaI mAM Agali mosAla; mujha beTIno je dikaro, bahu kIrati tehanI cuM karo. mAya jaNI nAkhyo gharabAri, karaDI AMgulI teNaI ThAri; mArI bAneiM lIdhUM rAja, kasyuM vakhANa karaI tuM Aja. AgiM udarathI khAdho bApa, havaI lAgasaI tehanuM pApa; jhUjha karaI valI baMdhava sAthi, kApaI jimaNo chaI hAthi. je DAkiNa hoI pAMgalI, gharanAM mAhAsa khAya valI; sUnI bhukhI ati vikarAla, te bhakhaI potAnAM bAla. aMtiM jaI nohaI tasa TheThi, darayodhana khapAvyo neThi; mAnI bali cAMpyo paIAli, sanatakumAra iroga nihAlI. astuM vacana dutaDAni kahI, bhUSiM kAgala vAMcyo sahI; karaDI konI taNA jabApa, vAMcI kopyo ceDo Apa. bhAkhai pAchuM ceDo rAya, pIMDI mAMsa tuM ko navi khAya; locana sahIta huu AMdhalo, paga suMdara paNi kahu pAMgalo. jANato e huu ajANa, paDaI daMta karaDatA pAhANa; kuMjara kAne sAhayo na jAya, sAyaramAM e sANuM thAya. paNi aMdho jihAM navi athaDIya, tava liMga pAcho na dII pAya; pugala prathavI kehI pari pharaI, kIDII kuMjara nava jaraI. kAMkIDo sIMhaniM syuM karaI, mAchI balIyAthI chi maraI; deDako naI navi taraI, khIra khAMDa kutara nava jaraI. For Personal & Private Use Only 1450 1451 ... 1453 ... 1452 ... ... 1455 1454 1456 ... 1458 1457 1459 1460 1461 1462 1463 1464 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 na besI rahaI nIja maMdira Apa, mahI khaNatAM nIkalasaI sApa; maNidhara maNi navi lIdhI jAya, kasyuM karAMjhI koNIrAya. kANI AkhiM jAgI to kasyuM, jo sutI tohaI paNi tasyuM; rIjhayo raMka kasyuM nara deha rIsAvyo, to kasyuM ka2eha. ghaNuM lAvyo tuM koNI vIra, ju lAguM ko na tajaI cIra; bIhAvato muniM bahu vera, haDaselyo navi hAlaI mera. kagara balaI nahI aganiM kadA, sura pratApI jAto sadA; vAI koTha paDaI nahI Aja, lakhaI lekha ceDo mahArAja. murIkha kAMI huuM vAuMlI, buDaMto valagaI bAulI; ahI DeMsiM Aula cAvato, te murIkha na rahaI jIvato. mAna karaI koNI chokaro, lAgaI hII ehano Apharo; mAgaI hasti hosiM karI, naranArI be caDhasaI phrI. kAne kuMDala haII hAra, vastra taNo ka2saI sihagArA; strI vacane raTi lAgI rAya, paNi te purI dohalI thAya. bhIkhArIniM amRta AhAra, yogani vaMchaI bahu siNagAra; aMdha caMdanI IchA ka2I, ehanI hoMsa manamAMhiM maraI. hoMsa karaI koNI jetalI, manamAM rahasaI sahI teTalI; na lahaI gaja kuMDala AbharNa, hAra vastra sATaiM laI maraNa. kAgalIA ughADo kAna, kAM nAThI murIkha tujha sAna; mAgaI pAchAM hala vihala, koNI pari tujha gaI akala. ghara rAkhaI kAlI cItharI, rAkhaI ana nIrakhyA karI; paMcaka purUSa ajIva jeha, rAkhaI nija khetaraniM teha. sirUM posAI vananuM taraNa, karaI puruSa je tehanuM zaraNa; daMti dIdhuM rAkhaI maraNa, viveka dharaI vananuM AbharaNa. tulasI tarNaniM janiM tIraya, valagaI purUSa taNAI nIraya; rAkhaI ke sAthiM saMcaraI, hAthi grahayAnI lajA karaI. nara kSatrI prathavI pote jeha, rAkhaI zarNa ke pAcho leha; koNI mUDha vimAsaI nahI, dutaDA budhi gaI tujha kahI. paNi phokaTa tujha niMdyA karuM, ti tAharUM kIdhuM vahotarUM; jA havaI tAharA sAmI pAza, suNI vAta te tihAM prakAza. For Personal & Private Use Only 1465 1466 1467 ... 1468 1469 1470 1471 ... 1472 1473 1474 1475 . 1476 1477 ... 1478 1479 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *** 1480 hAkyo duta gayo nRpa bhaNI, vAta suNAvI ceDA taNI; zaraNi rAkhyAni kima deha, tumani taraNa samA ja gaNeha. bhikhArI hatyAnAM Ala, eka jImiM lakhya dIdhI gAli; saghalI miM mukha kahI lajAya, mahA duradAMta e ceDo rAya. ... 1481 eko nahI dutaDAnuM kAma, grahI laMkA jo pohato rAma; viSama ThAma viSayo rAjAya, RSabha kahaI tumathI ja thAya. .. 1482 artha:- dUta mastaka namAvI ceDArAjA samakSa rAjasabhAmAM Ubho rahyo. teNe kahyuM, "huM koNikarAjAno dUta chuM. rAjAnA kArya mATe ahIM Avyo chuM. tame mArA rAjAno A kAgaLa vAMco. tame hala-vihala kumArane kayA kArya mATe ahIM rAkhyA che? ... 1443 jo tame hala-vihala kumArane sahAro ApI rAkhyA hoya to temane bahAra kADho. koNikarAjA koInI paNa zarama nahIM rAkhe. koNika rAjA bahu zUravIra che. te tamArI sAthe yuddha karaze to sarvanAza thaze. tamArI zUravIratAnI parIkSA tyAre yuddhamAM ja thaze. .. 1444 tame atyaMta durbaLa, zaktihIna cho, jyAre koNikarAjA baLavAna ane parAkramI che. tame temanI sAthe yuddha karI tamArA jIvanano aMta lAvazo. jarAsaMgha bhAre baLavAna hatA chatAM aMte to zrI kRSNanA hAthe nizcayathI mRtyu pAmyA. ... 1445 parazurAma parAkramI ane pratiSThita hatA chatAM subhUma cakravartIe temane mArIne temanuM rAjya jItI lIdhuM. laMkApati rAvaNe ghaNA rAjAone jItyA hatA paraMtu lakSmaNanA hAthe temanuM mRtyu thayuM. .. 1446 saMbhava che ke tame baLavAna hazo paNa koNikarAjAnI zUravIratA pAse tamAruM kAMI nahIM cAle. bhale bAhubali rAjA khUba baLavAna hatA chatAM aMte risAIne dIkSA laI sarva karmothI mukti meLavI.... 1447 nami ane vinamI vidyAdhara rAjAoe cakravartI bharata mahArAjA sAthe yuddha karyuM. teo ja hArI gayA. aMte temaNe bhagavAna RSabhadeva pAse AvI temanA caraNe namaskAra karyA. temanuM zaraNa svIkArI, dIkSA laI jinezvara bhagavaMtanA ziSya thayA. .. 1448 atyaMta zUravIra ane baLavAna ghaNA vyaktio paNa IzvaranI zakti pAse hArI jAya che. traNa khaMDanA adhipati parAkramI koNikarAjAnI AgaLa koI jItIne jaI zake kharuM? ...1449 koNikarAjA tamArI Ijjata kare che. tame temanuM vacana mAnya rAkhI kArya karo. temane hAra ane hAthI ApI tame tamAruM rAjya surakSita rAkho." ... 1450 dUtano baDabaDATa cAlu hato. te bolato baMdha na thayo tyAre bIjA kSatriya rAjAo dAMta pIsI, mukhahoTha maraDI, kolAhala karavA lAgyA. temanuM lohI garama thaI gayuM) temaNe ceDArAjAne kahyuM, "he svAmI ! tame AjJA Apo to ame tene loTanI jema masaLI nAMkhIe." ... 1451 ceDArAjAe kahyuM, "he naravIro! tame enA para krodha na karo. dUta to patthara samAna che. kUtaro patthara For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra69 pheMkanAra vyaktine na jotAM pattharane karaDavA jAya che, jyAre siMha jevA zUravIra vyaktio patthara tarapha najara paNa karatA nathI. ...14para siMhanI najara bANa mAranAra vyakti tarapha hoya che. he subhaTo! ApaNe koNika rAjA sAthe yuddha karavuM che. tame dUtanI vAto tarapha dhyAna na Apo. te ciThThIno cAkara che. tene zuM kahevuM? ... 1453 he subhaTo! jema zvAnane koIe khAvA mATe ana ApyuM hoya to te zvAna te vyaktine saMpUrNa vaphAdAra rahe che, tema A rAjadUta koNikarAjAnuM ana khAya che tethI potAnA rAjAnI prazaMsA kema na kare?... 1454 A mUrNa dUta eTaluM bhUlI gayo che ke te mAtA pAse mosALanI vAta kare che. te dUta! koNika mArI putrIno japutra che. tene huM barAbara oLakhuM chuM. tenI kIrtinI prazaMsA vadhAre zuM karuM? . 1455 mAtAe tene janma ApI aLago karI vanamAM nAkhyo. kUkaDAe tenI AMgaLI karaDI nAkhI. teNe potAnA ja pitAne mArIne rAjya jhUTavI lIdhuM. tenI tuM Aje mArI samakSa zuM prazaMsA kare che? ... 1456 pUrve garbhamAM AvatAM ja pitAnA kalejAnuM mAMsa khAvAnuM mana thayuM. tyAra pachI moTA thaIne pitAne mAryA. atyAre te sagA bhAIo sAthe yuddha karaze. tenuM pApa tene lAgaze. te potAnA ja aMga samAna jamaNA hAtha (bAMdhavo)ne kApavA taiyAra thayo che. .. 14pa7 je DAkaNa pAgala bane che, te (vivekAvivekanA abhAvamAM) DAkaNa gharanAM sabhyone ja khAya che. prasava samaye bhUkhI kUtarI vikarALa banI potAnA ja baccAone khAya che. (tema koNika rAjA Aje zAna-bhAna bhUlIne svajano sAthe yuddha karavA taiyAra thayA che.) ... 1458 aMte koI rIte duryodhananI IrSAno aMta na Avyo tyAre teNe chevaTe potAnuM jIvana ja gumAvyuM. abhimAnI ane udaMDa evA balirAjA nIce pAtALa lokamAM caMpAyA. potAnA rUpano garva karanAra sanaskumAra cakravartIe soLa-soLa mahArogo zarIramAM joyAM.(garviSTha banI baLanuM abhimAna karanAra koNika rAjA potAnuM jIvana svayaM naSTa karaze.)'' ...14pa9 ceDArAjAe rAjadUtane kaThora zabdo kahyAM. tyAra pachI potAnA hAthamAM rahelo patra vAMcyo. koNikarAjAnA DaMkhIlA zabdo vAMcIne ceDArAjA bhAre gusse thayA. ... 1460 teo pharI dUtane saMbhaLAvatAM bolyA, "dUta! tAro rAjA pIMDInuM mAsa khAya che?(pAchaLathI niMdA kare che, tethI tuM nayana hovA chatAM daSTihIna thayo che ane suMdara paga hovA chatAM pAMgaLo thayo che.... 1461 he koNika ! tuM samajadAra hovAM chatAM Aja aNasamaju, atimUDha banyo che. patthara cAvatAM potAnA jadAMta paDe che. hAthInA kAnamAM kaMI paDe to, tenA kAna satata pharakatA hovAthI te vastu bahAra pheMkAya che. sAgara paNa potAnI aMdara paDelI vastune pAchI Thele che. (aNahakanI vastuo saMgharAya nahIM.) ... 146ra AMdhaLo vyakti jyAM sudhI thAMbhalA sAthe athaDAya nahIM tyAM sudhI pAcho paga vALato nathI paraMtu pAMgaLo vyakti pRthvI upara pravAsa zI rIte karI zake? kIDI jevA nAnakaDA jaMtuthI hAthI jevuM mahAkAya prANI zI rIte mRtyu pAme? ... 1463 For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' (kyAM kAMkIDo ane kyAM siMha !) kAMkIDo siMhane zuM karI zake? nAnI mAchalIo mahAkAya vahela mAchalIonuM zuM bagADI zake ? deDako vizALa paTavALI nadIne natarI zake. zvAnane khIra khAMDanuM miSTa bhojanana pace. (nirbaLa baLavAnanuM zuM bagADI zake?) .. 1464 he koNikarAjA! tame tamArA gharamAM cUpacApa besI rahejo. pRthvI khaNavA jazo to daramAMthI sApa nIkaLaze. (tamAruM potAnuM ja aniSTa thaze.) maNidhara nAga potAnA maNine lIdhA vinA kadI pAcho pharato nathI. (tema koNikarAjAne harAvyA vinA ame pAchA nahIM pharIe) he dUta! tAro koNikarAjA ATaluM abhimAna zIda kare che? .. 1465 kAMNI AMkha rAkhI jAgatA rahevAthI zuM phAyado? kANI AMkha rAkhI sUtA to paNa zuM phAyado? garIbane prasanna karavAthI zuM vaLe? garIbane nArAja karavAthI paNa teo ApaNuM zuM aniSTa karI zake? (vikalAMga ane nirdhana prasanna thAya ke nAkhuza thAya tethI koI lAbha na thAya.) ... 1466 he dUta! pazuo jyAM sudhI koI pAchaLa na paDe tyAM sudhI vastro choDatAM nathI, tema tuM paNa huM bolato nathI tyAM sudhI koNika rAjA zUravIra che' evo baDabaDATa cAlu rAkhe che. tuM mane duzmanono bhaya dekhADI DarAve che. zuM merUparvata dhakko mAravAthI kadI pAcho khase kharo? (ame marajIvA banI raNamAM laDazuM.)...1467 dhAtu agnimAM kadI baLatI nathI, tema devonuM sAmarthya-prabhAva paNa sadA akhaMDa rahe che. zuM pavananA jhapATAthI koThAnuM phaLa paDI jAya kharuM? (tema huM paNa tArA A patrathI vicalita thaIza nahIM.)" A pramANe ceDArAjAe koNikarAjAne patramAM lakhyuM. ... 1468 ceDArAjAe dUtane kaDaka zabdamAM kahyuM, "he mUrkha!tAro koNikarAjA Aje unmatta banyo che. jyAre pANImAM DUbIe tyAre bAvaLanA baTakaNA jhADane bAtha na bhIDAya. sApe DaMkhe tyAre AvaLA(khATuM) cAvanAro jIvato na rahe. A nAdAna koNika chokaro Aje abhimAnI banyo che. tenA haiye sattAno unmAda (Apharo) caDhayo che. teNe bhAIo pAsethI secanaka hati meLavavAnI jIda karI che. koNika rAjA ane padmAvatI rANI A hAthI upara savArI karI nagaramAM pharavA mAMge che. kAnamAM kuMDala, gaLAmAM divyahAra ane divya vastrono zaNagAra karI padmAvatI rANI sAthe rAjA gaja para ArUDha thavA mAMge che. padmAvatI rANInI haThanA kAraNe koNikarAjAne hAra ane hAthI meLavavAnI IcchA thaI che paraMtu te pUrNa thavI durlabha che. *** 1471 bhikhArI amRtanA AhAranI abhilASA kare, yoginI navoDhA strI jevA soLa zaNagAranI IcchA kare, prajJAcakSu pUnamanI rAtrie cAMdanI jovAnI manokAmanA kare to, temanI A hoMza manamAM ja mRtyu pAme che arthAt kadI pUrNa thatI nathI. ... 1472 koNikarAnA hAra ane hAthI meLavavAnI jema jema prabaLa manokAmanA karaze tema tema tenI abhilASA apUrNa ja raheze. tene secanaka hasti, divya kuMDala, divya vastro ane divya hAra kAMI ja nahIM maLe. . 1469 *. 1470 For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 A vastuo prApta karavA jatAM tene phakta mRtyu ja maLaze. ...1473 he dUtaDA! tuM kAna kholIne sAMbhaLaje. tArI zAna (buddhi) kema ThekANe nathI? tuM paNa tArA koNikarAjAnI jema mArI pAsethI hala-vihala kumArane pAchAM mAMge che? koNikarAjAnI jema tArI paNa buddhi bhraSTa thaI che. ... 1474 loko gharamAM kALAM cItharA jevI tuccha vastuo paNa kyAreka kAmamAM Avaze tevuM samajI sAcavIne rAkhe che. kheDUta, zaTha evA ajIva cADiyAne khetaramAM anAjanuM rakSaNa karavA mATe Ubho rAkhe che... 1475 vananuM taraNuM tuccha hovA chatAM, je puruSa tenuM zaraNuM svIkAre che, tenuM te poSaNa (rakSaNa)kare che. caNoThI dAMta nIce dabAvIne cAvavAthI vyaktinuM mRtyu thAya che, jyAre te caNoThInI mALAno ghareNA tarIke upayoga karavAthI zobhI uThe che. e mATe viveka dharavo joIe. ...1476 saMkaTa samaye pANInA vegIlA pravAhamAM taNAtA vyaktie bacavA mATe tulasInA nAjuka taraNAno sahAro levo ke vRkSanA mULane hAthathI vaLagIne rahevuM athavA choDI devuM teno viveka teNe svayaM karavAno hoya che. koNikane aNahakanuM levA mATe zarama AvavI joIe. ... 1477 je kSatriya che, je svayaM pRthvIpati che; evo vyakti bIjAne zaraNa Ape che ke bIjAnuM ApeluM dhana pAchuM meLave che. koNika Aje matimUDha banyo che tethI sArAsArano koI vicAra karato nathI. te dUta! tArI viveka buddhi kyAM gaI che? .. 1478 are! huM nirarthaka tArI niMdA karuM chuM. teM tArI pharaja anusAra karyuM. jA have tArA havAmI pAse jaI ApaNI je vAta thaI che te tyAM jaI kaheje." ..1479 ceDArAjAe dUtane dhamakAvIne pAcho mokalyo. te koNikarAjA pAse Avyo. te rAjasabhAmAM ceDArAjA samakSa je vAto thaI te rAjAne kahI saMbhaLAvI. dUte kahyuM, "rAjanuM! ceDArAjA kahe che ke zaraNAgatane huM pAcho kaI rIte soMpI zakuM? teo tamane vananA tRNa samAna tuccha gaNe che. ... 1480 jo huM khoTuM boluM to mane bhikhArI hatyAnuM pApa lAgaze. tamane ceDArAjAe eka jIbha vaDe lAkho abhadra zabdo kahyAM che. evAM zabdo bolatAM mane zarama Ave che. A ceDArAjA duSTa pariNAmI che... 1481 tyAM mArA jevA ekalA dUtanuM koI kAma nathI. sItAne meLavavA rAma svayaM laMkAmAM gayA hatA tema A pratikULa sthAna ane AkarA evA ceDArAjAne Apa ja vaza karI zakazo." duhA : 74 jo cAlaI to tame caDho, e chaI vAMkoThAma; bahu saMgrAma tahI hosaI, nahI kAyaranuM kAma. ... 1483 artha:- jo kArya pUrNa thavAnuM hoya to tame ghoDe caDho. (saphaLatA prApta thavAnI hota yo te kArya zIgha karo) A sthAna (kArya) aTapaTuM ane durgama che. A kArya karatAM bhayaMkara saMgrAma thaze. A kArya zUravIranuM che, kAyaranuM nahIM. ... 1483 ... 1482 For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" *. 1484 ... 1485 ... 1486 A. .. 1487 A. ... 1488 A. DhALa H 63 yuddhanI sAmagrI mukAvo re mujha ghara nAri e dezI. rAga : mAru duta taNo vacane nRpa khIjayo, prayANa bhaMbhA vajaDAvaI re; subha mUrata leI nRpa caDhIla, haIDaI harakha na mAvaI re. AvaI ho koNI rAya, kaTaka taNo nahI pAro re; khehi DuMgara te navi dasaI, na khamaI dharatI bhAro re. AvaI koNI rAya... AMcalI aMjanagiri parabatathI adhikA, gaja tetrIsa hajAro re; daMtUsala musalathI moTAM, aMbADIuM ja apAro re. tetrIsa sahesa tihAM ratha jotarIA, bharIyA tobara tIro re; nAli havAI golA gophiNa, leI beThA tihAM vIro re. nIlA pIlA rAtA dholA, sAraMgA hi kAlA re; tetrIsa lAkha tejI tihAM cAlaI, caDhiyA purUSa vikarAla re. jAMbU pari kAlA vikarAlA, hasabI hIDaI sAthiM re; rAtA romI bhUgala mAtA, lII sIMgaNi hArthi re. vaDA vajIra rAjAnA ketA, salaI Topa sajAI re; subhaTa koya rahaI nahI sAdhA, Agali thAya dhAI re. sAyara nIra pari te pasarayA, koNI kaTaMka nahI pAro re; nagara vizAlA pAsiM AvaI, hoI ceDo huM sIAro re. duta mokalIni teDAvaI, moTA rAya aDhAro re; hala vihala huA tihAM mori, kaTaka taNo nahI pAro re. hala vihala aniM nRpa ceDo, je paNi rAya aDhAra re; sahasa satAvana gayaMvara gAIsakala rAya parIvAro re. sahasa satAvana ratha jhaNajhaNatA, sura sAthI bhalerA re; vAya covaTA vizamA dIsaI, jANuM ratha ravi kerA re. lAkha satAvana haIvara hIsaI, sovana jhUli galaI hAro re; koDi satAvana pAyaka puMThi, hAthi bhalAM hathIAro re. karI aMdhAla tilaka sira dharatA, pUjaI Ayudha tAmo re; RSabha kahaI pachaI sUraya ugyo, jovA raNa saMgrAmo re. ... 1489 A. *.. 1490 A. ... 1491 A. ... 1492 A. * 1493 A. ... 1494 A. .. 1495 A. ... 1496 A. For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 hatI. artha:- dUtanA vacano sAMbhaLI koNika rAjA khIjAyA. temaNe yuddhanA prayANa mATe bhaMbhA vagaDAvI. temaNe zubha muhUrte yuddha mATe prayANa karyuM. (hAra ane hAthI meLavavAnI abhilASAthI) temanA haiye harakha samAto na hato. ... 1484 temanI pAse vizALa sainya hatuM. vizALa lazkaranA cAlavAthI dhULanI DamarIo AkAzamAM uDavA lAgI, tethI DuMgaro paNa dekhAtAM adazya thayAM. vizALa sainyano Aje bhAra dharatI paNa sahana karI zakatI na ... 1485 koNika rAjA pAse aMjanagiri parvatathI paNa adhika kALA ane mahAkAya 33,000 hAthIonuM daLa hatuM. temanA mUzaLathI paNa jADA ane vizALa daMtazULa hatA. pratyeka hAthI aMbADI sahita zobhato hato. ... 1486 koNikarAjAnA lazkaramAM 33,000 ratho joDelAM hatAM. jemAM ghoDAone caMdI khavaDAvavAnI cAmaDAnI kothaLIo ane tIra-bANa bharyA hatA. aneka zUravIra yoddhAo topa, havAI goLA, gophaNa, jevAM zastro laI zatruone sAmano karavA taiyAra thayA hatA. ... 1487 secamAM nIlA, pILA, lAla, sapheda ane kALA raMganA tetrIsa lAkha azvo hatA temaja teo vegilI gatithI cAlatAM hatAM. tenA upara beThelA sainiko bhayaMkaraDarAmaNA lAgatAM hatAM. .. 1488 teo jAMbunA phaLa jevA kALA raMganA ane vikarALa hatA. AphrIkAnA AdivAsI, habasI jevA kALA raMganA bhayAnaka sainiko paNa sAthe cAlatAM hatAM. teo rAtI kezavALI, bhugala ane bherI sahita hAthamAM dhanuSya laI sajja hatAM. ... 1489 koNikarAjAnA keTalAka moTA vajIro zirastrANa paherI yuddha karavA Atura thayAM hatAM. koI paNa subhaTo yuddhanA hathiyAra vinAnA sAdA na hatAM. teo yuddha karavA mATe prathama haroLamAM doDIne AgaLa UbhA hatA. ... 1490 sAgaramAM jema nIra dUra dUra sudhI prasareluM hoya che tema raNamonamAM dUra dUra sudhI koNikarAjAnuM senca goThavAyeluM hatuM. koNikarAjAnuM lazkara vizALa hatuM. A lazkara vizAlA nagarI pAse AvIne UbhuM rahyuM. vizAlA nareza ceDArAjAne samAcAra maLatAM teo paNa yuddha karavA sAvadhAna-hoMziyAra banyA.... 1491 ceDArAjAe aDhAra dezanA mukhya (navamallI ane nava licchavI jAtinA)rAjAone dUta dvArA saMdeza mokalAvI teDAvyA. (aDhAra dezanA rAjAo potAnA sainya sAthe tyAM AvyA.) hala-vihala kumAra sainyanI mokhare rahyA. temanuM paNa apAra sainya hatuM. ... 1492 hala-vihala kumAra, ceDArAjA ane aDhAra dezanA rAjAonuM sainya yuddha bhUmi para AvyuM. tyAM 57,000 uttama gajendro garjatA hatA temaja ceDArAjAnA sarva subhaTo yuddha karavA thanaganatA hatA.. 1493 yuddhanA medAnamAM 57,000 camakatA ratho hatA. jemAM zUravIra yoddhAo potAnA uttama sAthIo sahita AruDha thayA hatA. A rathanI dhvajA bhayaMkara vAyunA phUMkAvAthI laherAtI hatI. A ratho jANe sUryanuM For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' vimAna na hoya tevAM camakatAM hatAM! ... 1494 lazkaramAM pa7 lAkha ghoDesavAro hatAM. pratyeka azvanA kaMThamAM suvarNanA hAra ane pITha para suvarNanI jhUlo jhUlatI hatI. 57 kroDa pAyadaLa temanI pAchaLa pAchaLa cAlatuM hatuM. te sainikonA hAthamAM uttama prakAranA zastro hatA. ... 1495 subhaToe nAna karI yuddhano pozAka paheryo hato. tyAre kSatriyANIoe temanA kapALe kaMkunuM tilaka karyuM. tyAra pachI subhaToe potAnA zastronI pUjA karI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, tyArapachI Ajano sUryodaya paNa jANe raNasaMgrAma jovA ja ugyo hato. ... 1496 duhA H 75 - ravi saMgrAma juI tahI, vAgAM tiraNa tUra; be sena malI egaThI, jiuM naI sAyara pUra. ... 1497 kaTaka ceDAnuM utarayuM, zakaTa taNAI AkAra; koNI kaTaka te utarayuM, gurUDa taNI pari dhAri. ... 1498 artha:- sUryadeva Aje A zUravIra yoddhAonI laDAI jovA raNasaMgrAmamAM AvyA hatA. (ravino udaya thatAM porasa caDAvavA) tyAM zaMkhAdi vAjiMtro vagADavAmAM AvyA. jema nadI ane sAgaranA pANInuM milana thAya tema, bane pakSanI zatru senAonuM samarAMgaNamAM milana thayuM. ... 1497 ( vizAlA nareza ceDArAjAnuM sainya yuddha bhUmimAM zakadAkAre(AgaLa thoDuM pAchaLa ghaNuM sainya hoya tevI goThavaNI)goThavAI gayuM. caMpAnareza koNikarAjAe garuDAkAre sainyanI bhUharacanA karI. ... 1498 DhALaH 64 kAlAdi dasa yoddhAonuM varNana velInI e dezI. rAga H azAvarI behu kaTaka malIyAM tihAM bhelAM, zabda ghora tihAM hoya; jANuM DuMgarA vajiMtra cUraI, jANuM sAyara velyo. *** 1499 parabhaI kAli meha gAjI varasaI, tasyA zabada raNi thAya; sovana sahu gaja gAjI peharaI, moDhaI mogarA sAhaya. ... 1500 gADAM zastra bharI tyAhAM rAkhi, rAkhyA ratha bahu ANI; haIgaI ThAlA pAsaI rAkhyA, rAkhyA bhiMsA pANI. .. 1501 saMrohiNI uSadhI paNi rAkhI, AMgAM Topa samAraI; vaDhavA rarNi kADhi tarUArayo, bahu gama bhATa vikAraI. .. 1502 koNI ideva pUjA mAMDI, karaI AratI dhUpo; sovana sanAha tihAM peharI, Topa dharaI siMhA bhUpo. ... 1503 For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 * 1504 ... 1505 * 1506 . 1507 ... 1508 *** 1509 ... 1510 bhIDayA bhAthaDA dhanuSa caDhAvI, tava gaja upari beTho; motI thAla vadhAvaI abalA, AvI raNamAM peTho ceDo pUjA karI raNi caDhila, salaha Topa sajAI; dhanuSa bANa leI karI rAjA, piTho raNamAM ghAI ugrasena aMgo aMgi alIA, thAya bahu saMgrAmo; subhaTa kahaI nRpa ceDA keruM, na karUM loNa harAmo. bANa vachUTaI AgAM tUTaI, rahyA purUSa rahimAMDI; koNI rAya taNAM nara kopyA, kima jaII raNi chAMDI. habasI habasa desa kerA dhAvaI, kuNa hIMDU e cerA; pakaDI pAya jaMjIrUM bAhuM, na calaI hamasUterA. mugala kAbalI na nI kaMke, tIkhe tIra calAvaI; avagIdI cerekuM pakari, hama AgiM kAhAM jAvaI; rUDI rAMte raNa miM dhAte, kuNa hIMDU ama AgiM; hama laDate pIche kiuM pharII, so tarUArilAniM. kAla kumara uThayo raNi hAki, hArthi lAla kamANyo; raNathI TalavA pAchA valavA, koNI bhrAtanI ANyo. pachaI sukAla kuMvara te uThayo, mahAkAli raNi dhAI; kRSNakumAra zreNikano beTo, raNamAM calI jAya. kumara sukRSNa rahaI nahI sAhyo, mahAkuSNa pachaI dhAuM; virakRSNa uThayo pachaI vegiM, rAmakRSaNa karaI LAyo. kumara pIusenakRSNa hakAraI, ceDA na jIvata jAya; mahAsenakuSNa siMhA kopyo, azva caDhI rakSi dhAya. dasa putra e zreNika kerA, koNInA senAnI; baMdhava kAji vaDhaI raNamAMhi, ati sUrA abhimAnI. kSatrIpAlA ati vikarAlA, ko navi jAya bhAgI; koNI rAya raNi ceDo jhUjhaI, loha kaDAkaDI lAgI. pAlaI pAlA jhUjha suphAlA, azvi azva aneko; nAgi nAga rathi ratha laDatA, apati yudha nahI eko. haya gaya purUSa paDayA raNamAMhi, lohII cAlyA pUro; RSabha kahaI e pAtiga dekhI, vadana chUpAvaI sUro. *.. 1511 ... 151ra 1513 . 1514 ... 1515 ... 1516 ... 1517 ... 1518 For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" artha - baMne pakSanuM sainya yuddha bhUmimAM sAmasAme ekatrita thayuM. tyAM yuddhanI taiyArI mATenI bhayaMkara jaya bhaMbhAno nAda thayo. A avAja atizaya moTo hato. jANe parvatanA TukaDe TukaDA na thatA hoya! jANe sAgaramAM bhayaMkara lahero uchaLI na rahI hoya! ... 1499 meghagarjanA sAthe anarAdhAra varSA na thaI rahI hoya, tevA bhayaMkara avAjo raNabhUmimAM saMbhaLAtA hatA. hAthIoe suvarNa gaMjIpo paheryo hato. hAthIonI sUMDhamAM mugaro zobhatI hatI. ... 1500 baMne daLoe zastranA bharelA gADAM ane ratho raNabhUmimAM eka sthAne rAkhyA hatA. temaNe ghoDAone kapAsiyA pAse bAMdhyA ane temane pANI nIyuM. .. 1501 saMgrAmamAM yuddha karatAM ghAyala thayelA yoddhaonA janma rUjhavavA mATe saMrohiNI oSadhi paNa rAkhavAmAM AvI hatI. sainikoe potAnA aMga upara paheravAnA bakhtara ThIka karyA. temaNe yuddha karavA myAnamAMthI talavAro kADhI. sainyamAM porasa caDhAvavA bhATa-cAraNo paNa AvyA hatA. ... 1500 koNikarAjAe yuddhanA deva Indra mahArAjAnI AratI, dhUpa-dIpa karI pUjA karI. tyAra pachI temaNe suvarNanuM bakhtara ane aMge surakSA kavaca paheryuM. .. 1503 koNika rAjAe pITha upara bANa rAkhavAnA bhAthAo bAMdhyA. tyAra pachI teo potAnA hAthI para savAra thayA. tyAre padmAvatI rANIe potAnA patine sAcA motIthI vadhAvyA. koNikarAjAe yuddhamAM javA prayANa karyuM. teo raNamedAnamAM AvyA. ... 1504 ceDArAjAe paNa yuddhamAM javA pUrve kuLadevInI pUjA karI. temaNe raNabhUmimAM javA caDhAI karI. temaNe yuddhane yogya pozAka jema ke bakhtara, zirachatra vagere paheryA. teo dhanuSya, bANa Adi zastro laI raNabhUmimAM doDayA. ... 1505 ugrasena rAjA ane ceDArAjA paraspara maLyA. bane yoddhAo vacce dhamAsANa yuddha thayuM. ceDArAjAnA subhaToe kahyuM, "ame amArA rAjAnuM namaka khAdhuM che tethI namakaharAma nahIM banIe." ... 1506 ugrasena rAjAnAM bANa san karatAM zatru pakSa upara chUTayAM. raNasaMgrAmamAM ghaNA zatru senAnIonAM aMgolohIluhANa thayAM. ceDArAjAnA subhaTo ghAyala thayA hovAchatAM yuddhanuM medAna na choDavuM.... 1507 habasa dezanA habasIo zatruone mAravA doDayA. temaNe paDakAra pheMkatA kahyuM, "khabaradAra! e koNa 'dAsa' raNabhUmi choDIne nAse che? temane pakaDI pagamAM jaMjIra bAMdho, jethI te "sUtaputra' cAlI ja na zake." .. 1508 raNabhUmimAM bhUMgaLa, kAbalI, nenI, kaMka (pIMchALuM tIra) ane tINa jalada tIro vaDe subhaTo laDatAM hatAM. (yuddhamAM vividha prakAranA zastrono upayoga thayo hato.) teo moTethI trADa pADI kahetAM hatAM ke, "kedakhAnA samAna dAsarUpI kuMpathI bacIne tame amArI pAsethI kyAM jazo? (amArA paMjAmAMthI tame chaTakI nahIM zako?). .. 1509 ajavALI rAte raNamAMthI doDIne amArI AgaLathI bacIne koNa doDayuM? amArI sAthe laDatAM For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchAM koNa phare che ? teo sau talavArothI chedAI jaze.'' (yuddhamUmine choDI Darapoka banIne nAsI javuM te karatAM yuddhanA medAnamAM potAnA jIvananuM balidAna ApavuM zreyaskara che.) ... 1510 'kAlakumAra (zatrusenAnIone bhagADavA) hAMka mArIne raNamAM laDavA UbhA thayA. tyAM hAthIe temane lohIluhANa karI mAryA tethI raNamAMthI pAchA vaLavA teo koNika bhAInI pAse gayA. 1511 1512 tyAra pachI sukAla kumAra yuddhamAM javA uThayA. temane joIne mahAkAla kumAra paNa raNamedAna tarapha doDayA. mahArAjA zreNikanA putra kRSNakumAra paNa yuddha karavA tatpara thayA. temaNe paNa yuddhabhUmi tarapha jhaDapathI prayANa karyuM. (pratyeka kumAra sAthe traNa traNa hajAra hAthIo, azvo, teTalA ja ratho ane traNa koTI pAyadaLonuM sainya hatuM) potAnA bhAIo jyAre yuddhabhUmimAM potAnI vIratA batAvavA gayA tyAre sukRSNa kumArathI A sahana na thayuM. potAnuM kSatriyatva batAvavA teo paNa laDAInA medAnamAM doDayA. temane joIne tyAra pachI temanA bhAI mahAkRSNa kumAra paNa potAnuM pANI batAvavA raNamedAnamAM doDayA. potAnA baMdhuone sAtha ApavA ane zatruono saMhAra karavA vIrakRSNa kumAra uThayA. temane joIne rAmakRSNa kumAra paNa yuddhabhUmimAM AvyA. teo zatruo para prahAra karavA lAgyA. 1513 priyasenakRSNa kumAra jussAmAM huMkAro karatAM yuddha bhUmimAM pravezyA, 'jo jo ceDArAjA jIvatA na javA joie.' (sarvatra mAro ane kAponA bhISaNa avAjo thatAM hatAM.) AvA paDakArothI mahAsenakRSNa kumAranuM kSatriya lohI garama thaI gayuM. teo gussAmAM azva upara caDhI zastronA prahAra karavA lAgyA. teo potAnA bAMdhavonI rakSA ka2vA yuddha bhUmi tarapha doDayA. 1514 kAlakumAra Adi uparokta dasa rAjakumAro mahArAjA zreNikanA putro hatA. teo ati zUravIra ane svAbhimAnI hatA. teo potAnA bhAI koNikarAjA mATe, potAnA nAnA ceDArAjA sAthe yuddhamAM utaryA hatA. teo koNikarAjAnA bAhoza senApatio hatA. 1515 A daze senApatio kSatriya dharmanuM pAlana karavAmAM ati dar3ha hatA. teo nIDara hatA. teo yuddhanI bhayaMkaratA joI DarIne bhAgI jAya tevA Darapoka na hatA. caMpAnareza koNikarAjA ane vizAlA nareza ceDArAjA banne zUravIra yoddhAo raNabhUmimAM sAma sAme jhajhUmatA hatA. baMnenI talavAro paraspara TakarAtAM TaMkArava thayo. ... ... 277 ... 1516 jema pADe pADA ekabIjA sAthe jhaghaDe tema baMne yoddhAo chalAMga lagAvIne ekabIjA sAthe bAthe vaLagyA. yuddhabhUmimAM azvathI azva paraspara TakarAyA. hAthInI sAthe hAthI ane rathanI sAthe rathanA yoddhAo laDatA hatA. sau ekabIjA sAthe yuddha karatA hatA. tyAM yuddha karyA vinAno koI yoddho na hato. ... 1517 A yuddhabhUmimAM aneka ghoDesavAro ghAyala thaIne paDayA hatA. temanA zarIramAMthI lohI vahetuM hatuM. (1) zreNika2AjAnA dasa rAjakumAronAM nAma - kAlakumAra, sukAlakumAra, mahAkAlakumAra, kRSNakumAra, sukRSNakumAra, mahAkRSNakumAra, vIrakRSNakumAra, rAmakRSNakumAra, pitRsainakRSNakumAra, mahAsenakRSNakumAra. A dasa ane koNika maLI agiyAra rAjakumAro saMyama grahaNa karyA vinA mRtyu pAmI narakamAM gayA. (zrI nirayAvalikA sUtra : 1/1/4/7-8.) For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' raNabhUmimAM lohInI nadIo vahetI hatI. kavi RSabhadAsa kahe che ke (yuddhanuM AvuM dazya) pApa karmonI parAkASThA joI, zaramathI sUryadeva paNa potAnuM vadana chupAvI astAcala para cAlyA gayA. ... 1518 duhA H 76 kotiga caMdajUI pachaI, beharaNi jhUjhaI rAya; subhaTa bahu ceDA taNA, ravANI kAraNi thAya. *** 1519 artha:- pachI rAtrinA samaye caMdra deva te kautuka jovA UbhA rahyA. koNikarAjA ane ceDArAjA A baMne vIro saMgrAmamAM jhajhUmatA hatA. tyAre ceDArAjAnA ghaNA subhaTo potAnA svAmInI madade doDayA. .. 1519 DhALa : 65 bhISaNa yuddha laMkAmAM AvyA zrI rAma e desI. rAgaH mArU svAmI kAraNi raNamAM dhAya re, kihAM koNI rAya re; tAharUM purUM thayuM sahI AyA re, havaI jIvato tuM navi jAya re. ... 1520 eka kahaI e vaMza vizrudha re, bhali mAMDi9 eNi ahIM yudha re; ghaNA divasanA kharajaI hAtho re, thAu usIkala nara nAtho re. ... 15ra1 ghaNA divasanA je hathIAra re, kATi bharayAM thayAM kheAra re; tehani bAhira Aja huM kAThuM re, vayarInAM mastaga pADuM . e machara chaI saghalA vIra re, utAracuM havaI ehanuM nIra re; kAyara haNatAM sIe vAra re, kahaI RSabha hasaI jayakAra re. .. 15ra3 artha:- vizAlA nareza ceDArAjAnA subhaTo temanI madada karavA yuddhabhUmimAM doDayA. teo moTethI bolatA hatA ke, "koNikarAjA kyAM che? temane pakaDo" subhaTo paDakAra pheMkatA bolyA, "he koNikarAjA! tamAruM AyuSya Aje pUrNa thayuM ja samajo. have tame raNa saMgrAmamAMthI jIvatA pAchA nahIM pharI zako." ..1520 eka subhaTe gussAmAM kahyuM, "koNikarAjA vaMza vizrudha (kalaMkita) che. je thayuM te sAruM thayuM. temaNe ahIM bhale yuddhanA zrI gaNeza karyA! amArA hAthamAM ghaNA divasathI (yuddha karavA mATe) khaMjavALa-kharaja thatI hatI. (ame yuddha karavA utsuka hatA.) ame yuddha karI amArA svAmInuM Aje RNa cUkavazuM. ... 1521 A yuddhanA hathiyAro ghaNA samayathI yuddhazALAmAM nakAmAM paDayAM hatAM. A zastrono upayoga na thavAthI tenA para kATa caDayo che. kATavALA zastro bekAra banyA che. te zastrone bahAra kADhI sajAvuM. te zastro vaDe huM zatruonA mastaka dhaDathI judA karIza." ... 15rara ceDArAjAnA subhaToe AhavAna ApatAM koNikarAjAe kahyuM, "tamArA pakSamAM badhA kAyara che. ame badhA zUravIra chIe. potAnI zUravIratAnI baDAI hAMkanArA subhaTono ame garva utArazuM. kAyarone mAratAM zuM vAra lAgaze?" subhaToe kahyuM, "vijaya to amAro ja thaze,' ema kavi kahe che. .. 15ra3 ... 1522 For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duhA : 77 1524 1524 rAga : azAvarI sIpUrva je hosaI ceDA taNaI, na rahaI koNI nUra; astuM kahIniM uThIA, ceDAnA bhala sUra. artha - ceDArAjAno sarvatra jaya jayakAra thaze. koNika rAjAnuM abhimAna cUra cUra thaI jaze;'' evuM kahIne ceDArAjAnA zUravIra subhaTo uThayA. teo yuddhanA medAna tarapha doDayA. DhALa H 66 amogha bANa vaDe senApationuM mRtyu kAhana vajAvaI vAMsalI e dezI. sura laDaI raNamAM bahu, ghara mAyA muMkaI; dhanuSa caDAvIniM dhasaI, nara bANa na cUkaI. sura gaNo tana ulasaI, tava AgA trUTaI; cAlo raNiM jhaMpAvII, tihAM maravuM khUTaI. mastagi veNI uhalasaI, zari Topa na AvaI; sura subhaTa te AgaliM, jIvata kuNa jAvaI. ketA nara raNamAM dhasaI, kADhI tarUArayo; daMDa sAMgi leI dhasaI, thaI mArayA mArayo. eka bhAlo UMco karI, tihAM yama noMhatarato; Avo bhaSya tuma dIjaI, rahaI ghara ghera pharato. asyAM vacana bolaI mukhiM, raNi sAhamAM AvaI; rIMcha cAmaDaI vITayA, zira Topa banAvaI. kurama carama sarakhA valI, salaha bagatara peharI; garaja taNA ghA bahu karaI, nara soya name harI. mAthA viThThaNAM dhaDa dhasaI, navi jAya chAMDI; ceDo koNI behu vaDhaI, rAmAyaNa mAMDI. ceDo samakita no dhaNI, rAkhaI vrata bAro; eka bANa muMkaI sahI, mAraI niradhAro. senApati tihAM mArIuM, nAmeiM je kAlo; koNI mukha jhaMkhu thayuM, paDI udara phAlo. sukAla bIjaI dina haNyo, mahAkAla ja mArayo; kRSNa paDayo raNamAM sahI, sukRSNa ja hArayo. For Personal & Private Use Only ... ... 279 1525 1526 ... 1527 1528 1529 ... 1530 1531 1532 1533 1534 ... 1535 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" mahAkRSNa muuM sahI, virakRSNa ja mArayo; rAmakRSNa paDIuM yadA, koNI haDavaDIuM. *.. 1536 pIusenakRSNa ja valI, nomaI dini caDIuM; ceDaI bANa mukiuM tahI, tehaI raNi paDIuM. ... 1537 mahAsenakRSNa ja valI, dasamaI dini AvaI; ceDaI bANa mukiuM tahI, jima maMdira jAvaI. ... 1538 dasa divasa dasa jaNa haNayA, kAlAdika bhrAto; RSabha kahaI koNI taNaI, tava ciMtA thAto. ... 1539 artha:- zUravIra yoddhAo gharabAra, parivArajanonI mAyA mUkI, nirmohI banI potAnA mahArAjAnuM RNa cUkavavA yuddha bhUmimAM maraNiyA banI laDatA hatA. teo dhanuSyanI paNacha caDAvIne zatruonI pAchaLa vegathI doDatA hatA. te zUravIra bANAvaLIonuM eka paNa bANa khAlI jatuM na hatuM. ... 15ra5 senApatiomAM khamIra pragaTa thatAM teo zatru sainya upara AganI jema tUTI paDayAM. teo zUravIratA pUrvaka laDatAM bolyAM, "cAlo sAthIo! raNamedAnamAM jhaMpalAvIe. ApaNA rAjA mATe yuddha karatAM karatAM AyuSya khUTaze to tyAM ApaNuM mRtyu thaze."(ApaNI sadgati thaze.) ... 15ra6 senApationA vIratAbharyA vacanothI subhaTonA tana vistIrNa thayA. temanA mAthAnA vALa vikasyA (vikherAyA). temanA matakanuM zirachatra paNa nAnuM paDayuM tethI mAthA para na AvyuM. AvA khumArIvaMta subhaTo pAsethI kayA zatruo bacIne jaI zake? ... 15ra7 keTalAka vIra yoddhAoe myAnamAMthI dhAradAra talavAro kADhI yuddhanA medAnamAM doTa mUkI. keTalAka subhaTo daMDa, barachI, bhAlA jevA vividha tIkSNa hathiyAro laI doDayA. baMne pakSanA zatruo vacce Akramaka yuddha thayuM. baLavAna yoddhAo eka vAra bhAlo UMco karI zatruo upara prahAra kare to keTalAya zatru senAnIone yamasadane pahoMcADatA hatA. zUravIra subhaTo zatru senAnIone lalakAratAM kahetAM hatAM ke, "tame (bhikhArInI jema) ghare ghare bhikSA mATe) pharatA raho cho te karatAM ahIM Avo ame tamane bhakSya (bhojana) ApIe." ... 15ra9 - subhaTo potAnA mukhethI AvAM zabdo bolI zatrupakSanA senAnIo pAse sAmethI jatAM hatAM. keTalAka yoddhAoe aMgarakSA mATe rIMchanA cAmaDAthI potAnuM zarIra ane zira chatra vIMTayuM hatuM. ... 1530 keTalAka senAnIoe deDakAnI cAmaDI jevA varNanA bakhtara paheryA hatAM. teo hAhAkAra karatAM zatru senA para maraNiyA banI prahAra karatA, AvA zUravIra yoddhaone devo paNa namaskAra karatAM hatAM.... 1531 raNasaMgrAmamAM keTalAka subhaTonAM mastako khaDago vaDe chedAI gayAM hatAM, chatAM potAnA dhaDane laDavAnI AjJA karatAM hoya tema jaNAtuM hatuM. teo raNabhUmine choDI bahAra javA taiyAra ja na hatA. ceDArAjA For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 ane koNikarAjA vacce yuddhanAM maMDANa thaI gayA hatAM. .. 1532 ceDArAjA zuddha samakita dhArI hatA. teo bAra vratadhArI zrAvaka hatA. temanuM pratyeka bANa amogha hatuM. teo eka bANa choDatA, te bANa zatruono saMhAra karyA vinA khAlI na jatuM. ... 1533 ceDArAjAe(krodhathI kaMpAyamAna thaI) tIvra vegathI tIra choDI kAlakumAra nAmanA koNikarAjAnA senApatine paMcatta pamADI dIdho. koNikarAjAe samAcAra sAMbhaLyA. temanuM mukha plAna thayuM. temanA peTamAM dhrAsko paDayo. ... 1534 ceDArAjAnA amogha bANa vaDe bIje divase sukAla senApati Ahata thayA. tyAra pachI mahAkAla kumAranI jIvanalIlA samApta thaI. kRSNa senApati raNabhUmimAM DhaLI paDayA. sukRSNa senApati ceDArAjAnA hAthe jamInadosta thayA. ... 1535 tyAra pachI mahAkRSNa senApati jIvanathI mukta thayA. ceDArAjAe virakRSNa senApatine paNa svargavAsI karyo. rAmakRSNa senApatinuM jyAre ceDArAjAnA hAthe mRtyu thayuM tyAre koNikarAjA hiMmata hArI gayA. ... 1536 yuddhanA navamA divase prIyasenakRSNa senApati ceDArAjAnI sAme yuddhabhUmimAM saMgrAma karavA AvyA. ceDArAjAe bANa caDhAvI temane nizAna banAvyA. temanA bANa vaDe kSaNavAramAM prIyasenakRSNakumArano mRtadeha raNabhUmimAM DhaLyo. ... 1537 dasamA divase mahAsenaSNakumAra yuddha karavA ceDArAjA samakSa AvyA. ceDArAjAe temanA para bANa choDayuM. jema koI utAvaLathI ghare pahoMce, tema mahAsenakRSNakumAra zIvratAthI yama maMdire pahoMcyA.... 1538 ceDArAjAe dasa divasanA bIbhatsa yuddhamAM koNikarAjAnA kAlAdika daza bhAIone mAryA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, koNikarAjAne zUravIra senApationA mRtyuthI atyaMta ciMtA thaI. .. 1539 duhA : 78 ciMtAtura koNI thayo, mujha haNo saI ha; senAnI saghalA paDayA, yudha karatAM jeha. ... 1540 artha - ceDArAjA ajoDa bANAvaLI hatA. temanA amodha bANathI koI bacI zake ema na hatuM. tyAre koNikarAjA ciMtAtura banyA. temane thayuM ke, "have ceDArAjA mane paNa jarUra mAraze." jeTalA senApatio yuddhamAM laDavA gayA teTalA badhA ja ceDArAjAnA hAthe mRtyu pAmyA. (dasa divasanA yuddhamAM ceDArAjAno vijaya thayo.) . 1540 copAI : 16 rANIono karuNa kalpAMta yudha karatA paDiA jasaI, jina rAjagRhI AvyA tasaI; vaMdana rAya zreNikanI nAri, kAlI kRSNAdika dasa dhAri. * 1541 For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' *.. 1545 pujI praNamI bahu stuti karaI, pUchaI premiM neha mani dharI; koNI vaDhaI ceDA sihaM jayAMhi, ama beTA dasa chaI temAMhi. *. 1542 kAlAdika suta ama jItasaI, kivAM te vaDhatA hArasaI; vIra kahaI te pAmyA maraNa, cothI naraganuM kIdhuM zaraNa. 1543 pAmI maraNa te mAnava thAya, leI dIkSAni mugati jAya; e kAlAdika taNI kathAya, suNatAM dharaNI DhalI tasa mAya. ... 1544 karI vAyasa cetana karaI, putra taNuM dukha haIDaI dharaI; AgiM maraNa gayo bharatAra, putra jatAM ama kuNa AdhAra. karaI vilApani rotI mAya, kima sahayAM suta lohanA ghAya; sovana seja taNo sunAra, paDayA bhomi kuNa karatA sAra. . 1546 je zari sakharAM dharatA phUla, te mataga navi pAmaI mUla; bAjubaMdha tuM kari dharatA jeha, paDayA bhomi caMpAI teha. >> 1547 page vANahI jasa nava lakhI, lohadhAra lAgaI huA dukhI; jAtAM dIThA valatAM navi valyA, gayA putra mAtA navi malyA. 1548 vIra kahaI mama karo vilApa, saMsAra dukha Agara saMtApa; koya na pohatI purI Asa, kharo eka mugatino vAsa. . 1549 paNi saMyama viNa te navi hoya, cetyA te dukha chUTA joya; je cetasaI te sidha thaI, janma jarA maraNi chUTasaI. ... 1550 suNI vacana huu varAga, nahI saMsAri rahyAno lAga; vIra hArthi laI saMyama bhAra, RSabha kahaI suNayo vistAra. .. 1papa1 artha - mahArAjA zreNikanA dase putro ceDArAjA sAthe yuddha karatAM raNamedAnamAM DhaLI paDayAM. tevA samayamAM rAjagRhI nagarImAM bhagavAna mahAvIra padhAryA. mahArAjA zreNikanI kAlI rANI, kRSNA rANI Adi dasa rANIo prabhunA vaMdana karavA gaI. .. 1541 temaNe bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana, pUjana ane namaskAra karI temanI khUba stavanA karI. tyAra pachI manamAM nehadharI vivekapUrvaka pUchayuM, "he prabhu! koNikarAjA ane ceDArAjAnuM jyAM yuddha thAya che, tyAM amArA daza putro paNa gayA che. .. 1542 he prabhu! amArA kAlAdika daza putro A yuddhamAM jItaze ke hAraze?" bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "devAnupriya!teo mRtyu pAmyA che. teo cothI paMkaprabhA nAmanI narakamAM hemAbha nAmanA narakavAsAmAM nArakIpaNe utpana thaI tyAMnuM zaraNa svIkAryuM che.' ...1543 For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo 'narakanuM AyuSya pUrNa karI mAnava thaze. tyAM mAnava bhavamAM saMyama svIkArI sarva karmano kSaya karI muktipurImAM jaze. kAlAdika potAnA daze putronA maraNanA samAcAra sAMbhaLI temanI mAtAo mUrchita banI dharatI para DhaLI paDI. ... 1544 dAsIoe zItaLa vAyuno saMcAra karyo tyAre mAtAo sacetana banI. putranA mRtyunuM duHkha temanA hradayane vihvaLa banAvatuM hatuM. teo putranA zokathI vilApa karatI bolI, ''pUrve acAnaka patinuM mRtyuM thayuM. have putro paNa gayA. have (A vRddhAvasthAmAM) amAro koNa AdhAra thaze ?'' 1545 mAtAo AkraMda karatAM bolI, ''he putro ! tame raNabhUmimAM lokhaMDanA zastronAM kAramAM ghA tamArA komaLa zarIre kevI rIte sahyAM haze ? tame suvarNanI makhamalI zayyA para sUvAvALA Aje raNabhUmimAM jamIna para kema leTayA cho ? koNa tamArI sAravAra karatA haze ? 1546 je mastake suMdara phUla dharAtA hatA te amUlya mastaka have na rahyuM. je bAMhe bAjubaMdha zobhatA hatA te bAhu Aje bhUmi upara lokonA paga nIce caMpAya che. 1547 je pagamAM navalakhI mojaDI zobhatI hatI. te paganA jakhmamAMthI Aje lohInI dhArAo vahI rahI che. he putro ! tamane ame chelle raNabhUmimAM jatAM joyAM hatAM paraMtu tamane ghare pAchA AvatAM na joyAM. he putro ! tame ekalA ja cAlyA gayA. tamArI mAtAne paNa na maLyA ?'' 1548 283 ... mahArAjA zreNikanI rANIo putranA mRtyunA samAcAra sAMbhaLI valavalatI karUNa kalpAMta karatI hatI tyAre prabhue kahyuM, "he devAnupriya ! tame vilApa na karo. saMsAra sAgara e to duHkhano samUha che. koI paNa vyaktinI Aja sudhI ahIM IcchAo pUrNa thaI nathI. mukti eja zAzvata sukha che. 1549 mukti paNa saMyama vinA na maLe. je vizuddha saMyama svIkAre che, te siddhagati prApta kare che. je DAhyA mANaso cetI jAya che tenA karmo AtmapradazathI chUTAM thAya che. je jAgRta thaze te siddhagati prApta karaze. tenA janma, jarA ane maraNanA trividha duHkho chUTaze.'' 1550 bhagavAna mahAvIra svAmInA zItaLa vacano sAMbhaLI rANIono virahano agni zAMta thayo. temanA manamAM vairAgya bhAva jAgRta thayo. 'duHkhabharyA saMsAramAM rahevuM asAra che', evuM vicArI rANIoe bhagavAna pAse saMyama svIkAryo. kavi RSabhadAsa have te vistArapUrvaka kahe che, te sAMbhaLo 1551 duhA H 79 vistAri saMyama lII, sutanA suta saMghAti; upazama 2sa aMgiM dharaI, kaSTa karaI dina rAti. For Personal & Private Use Only ... 1552 (1) AgamamAM zreNika rAjAnA chatrIsa putrono ullekha maLe che. zrI nirayAvalikA sUtra anusAra kAlAdika dasa ane koNika narakamAM gayA. jyAre bAkInA paccIsa putro jAlI, mayAlI, uvayAlI, puriSaseNa, vAriseNa, dIdaMta, laSTadaMta, vehalla, vehAyasa, abhayakumAra, dIrdhasena, mahAsena, laSTadaMta, gUDhadaMta. zuddhadaMta, halla, duma, dumasena, mahAsena, sIha, siMhasena, mahAsiMhasena, puNyasena, meghakumAra, naMdISeNa. zrI anuttaropapAtika sUtra anusAra jAlI Adi trevIsa rAjakumAro saMyamita thaI anuttara vimAnamAM utpanna thayA. jJAtAsUtra anusAra meghakumAra aMte anuttara vimAnamAM gayA. naMdIsUtranI TIkA anusAra naMdISeNa saMyamI banI sAdhanA mArge AgaLa vadhyA. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' ... 155ra DhALa H 67 artha:- mahArAjA zreNikanI kAliyAdika dasa rANIo ane temanA pautro sahita bahoLA parivAre bhagavAna mahAvIra svAmI pAse saMyama aMgIkAra karyo. temaNe saMyamita thaI samatA rasa dhAraNa karyo. temaNe saMyamamAM udyama karavA dina-rAta AvatA parigraho ane upasargone samatA bhAve sahana karyA. zreNika rAjAnI kAlIyAdika rANIono tapa mAgi mahInuM dANa kAhana govAlA re e dezI kaSTi Atama Apa kAli kRSNa re, mahAkAlI laI dIkSa muMkaI trISNA re; kRSNAdevI dikSa aneiM sukAlI re, mahAkRSNa muMkaI pAtiga TAlI re. vIrasukRSNA vaMdaI, rAmasukRSNA re, pItukRSNAjeha, mahAsenakRSNA re; ratnAvalI mAhAsI laghusIha sAro re, saptami aSTamI pratimA tapa khovAro re. 284 kanakAvalI karaI laghusarvabhadrA re, mahAbhadrA tapa, nahIM tihAM chidro re; bhadrAMtara pratimA tapa tapatI re, mukatAvalI dharaI pAtiga khapatI re. tapa AMbila vardhamAna dasama dharatI re, zreNikanI dhara nAri Apa udharatI re; ... ... 1553 For Personal & Private Use Only 1554 TAlI karma cIkaNAM mugati sidhAvaI re, dasaI kuara huA deva RRSabha huNa gAvaI re. 1556 athaH- kAlIkRSNa rANIe saMyama laI ugra tapazcaryA karI potAnA dehane kaSTa ApyuM. mahAkAlI rANIe dIkSA laI tRSNAno tyAga karyo. kRSNAdevI, sukAlIdevI ane mahAkRSNA rANIe ugra tapazcaryA karI zuddha saMyamanA anupAlanathI pApakarmono kSaya karyo. 1553 1555 vIrakRSNA rANI, rAmakRSNA, pItRsenakRSNA temaja mahAsenakRSNAe ratnAvalI, mahAsiMha, laghusiMha Adi vividha tapa karyAM. temaNe bhikSunI sAtamI-AThamI ane navamI paDimA dhAraNa karI vipula karmono khuvAra karyo. 1554 (1) zreNika rAjAnI dasa rANIonA nAma - 1) kAlI rANI 2) sukAlI rANI 3) mahAkAlI rANI 4) kRSNA rANI 5) sukRSNA rANI 6) mahAkRSNA rANI 7) vIrakRSNA rANI 8) rAmakRSNA rANI 9) pitRsenakRSNA rANI 10) mahAsenakRSNA rANI. (zrI aMtagaDadazAMga sUtra, varga-8,a.1thI 10, pR.156 thI 193) (2) zreNika rAjAnA dasa pautrau : A dase bhAIonA nAma temanI mAtAnA nAmanA AdhAre che. 1) padma 2) mahApadma 3) bhadra 4) subhadra 5) padmabhadra 6) padmasena 7) padmagulma 8) nalinIgulma 9) AnaMda 10) naMdana. A dase AtmAoe eka mahinAno saMthAro karyo. navamA Anata ane agiyAramA AraNa te be devaloka sivAya dase AtmAo kramazaH pahelA devalokathI bAramA kalpopanna devalokamAM utkRSTa sthitIe utpanna thayAM. (zrI nirayAvalikA sUtra, varga - 2, a. 1, sUtra - 1, pR. 60-61.) (3) zrI aMtagaDadazAMga sUtra, pariziSTa - 2, pR. 202. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 rANIoe kanakAvalI tapa karyuM, temaja laghusarvatobhadrA ane mahAsarvatobhadrA tapa paNa koI paNa jAtanA doSa lagADyA vinA zuddhapaNe karyuM. A uparAMta bhadrotara pratimA karI karmone temaNe tapAvyA temaja muktAvalI tapa dvArA pApa karmono kSaya karyo. mahArAjA zreNikanI kAliyAdika daze rANIoe vardhamAna tapanI ArAdhanA karatAM cIkaNAM karmono kSaya karyo. temaNe mukti pada hAMsala karyuM. mahArAjA zreNikanA pautroe aNagAra dharma svIkAryo. teo AyuSya pUrNa karI devalokamAM deva avatAra pAmyA. kavi RSabhadAsa temanAM guNagAna gAya che. ... 1556 duhA : 80 guNa gAya dasa kumaranA, tehani eka avatAra; mahAvideha khetramAM jaI, pAmaI bhavano pAra. *. 1557 kAlAdika kumara ja taNI, bhAkhI eha kathAya; senAnI maraNi gayA, ciMtA koNI thAya. ... 1558 artha - kavi RSabhadAsa mahArAjA zreNikanA daza pautronA guNagAna gAya che. teono have eka ja avatAra bAkI che. teo devabhavanuM AyuSya pUrNa karI mahAvideha kSetramAM janma dhAraNa karI siddha thaze. ... 1557 mahArAjA zreNikanA kAlAdika daza kumAronI kathA kahI. koNikarAjAnA daza senApatio mRtyu pAmyA, tyAre koNikarAjAnI ciMtAno koI pAra na rahyo. ... 1558 DhALa H 68 saudharmendra ane camarendranuM Agamana 1 khimA chatrIsInI athavA AkhyAnanI e dezI. koNI manamAM ciMtavaI, sahI havaI hArayA Aja re; subhaTa sIsa jAtAM bhaluM, nahI bhaluM jAtAM lAja re. *.. 1559 tAma nRpa poSadha dharaI, aniM karAI traNa upavAsa re; camA~da sura ArAdhIuM, pUro te mArI Asa re. ... 1560 pAtAlavAsI AvIuM, huM karUM ahI saMgrAma re; ceDAni mArUM nahI, TADhuM subhaTano ThAma re. 1561 vimAnavAsI AvIuM, sudharma teNI vAra re; rakhyA karuM tuma dehanI, navi karnRpa prahAri re. 1562 kArtika seTha taNAI bhavi, maMtrI te koNI jIva re; saneha sabalo hato pUravi, teNei prIti ahI sadIva re. ... 1563 amareMda pUravi pUraNa hato, koNI jIvasyuM prIti re; teNei dharaI ahI saneha sabalo, e utamanI rIti re. * 1564 For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' artha - koNikarAjAe manamAM ciMtana karatAM kahyuM, "Aje mArI hAra nizcita che." sAco subhaTa potAnA prANanI Ahuti ApI zake paraMtu raNamedAna choDI nAzI javA jevI nirlajjatA kadI na kare. ... 1559 (koNikarAjAe potAne vijayI banAvavA devonI sahAyatA lIdhI.) koNika rAjAe pauSadha vrata karyuM, temaja traNa upavAsanI ArAdhanA karI. koNikarAjAe aThThama tapanI tapazcaryA karI devane prasanna karyA. temaNe devane vinaMtI karI kahyuM, "mane yuddhamAM vijayI banAvI mArI AzA pUrNa karo." ..1560 pAtALavAsI camarendra deva prasanna thaI koNikarAjA pAse AvyA. deve kahyuM, "rAjanuM! huM ahIM yuddha karIza paraMtu ceDArAjA zuddha samakitadhArI hovAthI temane huM mArIza nahIM. anya subhaTonuM sthAna huM jarUra chedIza. ...1561 saudharma nAmanA vaimAnika devalokamAMthI saudharmendra AvyA. temaNe kahyuM, "he rAjan! huM tamArA dehanI avazya rakSA karIza paraMtu ceDArAjAne prahAra nahIM karuM. (kArtika zeThano jIva zakendra deva thayo.)" ... 156ra kArtika zeThanA samayamAM koNikarAjAno jIva te nagaramAM pradhAna maMtrI hato. tene pUrva bhavamAM kArtika zeTha pratye apAra snehahato. temanI pUrvanA AgaLanA bhavanI prIti ahIM paNa kAyama rahI. ... 1563 camarendra ane zakendra kozikarAjAnI AgaLa pAchaLa goThavAyA. saMgrAma zarU thayo. hala-vihala kumAra secanaka hasti para ArUDha thaI yuddha bhUmimAM AvyA. teo nitya rAtanA yuddha caryAnuM dRzya nihALavA raNasaMgrAmamAM jatA. ... 1pa64 secanaka hastinuM mRtyu koNI naI pAsiM thayAte, saMgrAma nIti thAya re; hala vihala gaja upara besI, karI raNi te jAya re. *.. 1565 rAte vArA te ti dII, AvaI te kaTaka ja mAMhi re; koNInA narasiM haNAI, nRpa pAcho valaI tyAMhi re. koNI kaTaka valakhuM thayuM, karaI eka vicAra re; khAI khaNaI pharatI tihAM, bharayA te mAMhi aMgAra re. *** 1567. rAti doya caDIni gayA, gaja upari nara rAya re; khAI lagaI gaja AvIuM, Agho na muMkaI pAya re. *.. 1568 hala vihala kahaI kuNa velI, pIThiu gaja eha re; tuni na dharaI mitra mAharA, mitra devo cheha re. *.. 1569 jAtivaMta tu sadA jANyo, jJAnI tuM guNa dhIra re; cAlaI Agho catura camakkI, kAyara nohaI vIra re. .. 1570 . 1566 (1) secanaka hasti ane hala-vihalanI kathA : zrI bhagavatIjI sUtra, bhAga - 2, pariziSTa - 1, pR. 427. For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 * 1574 tAharaI kAjiM amyo vaDhIyA, tAharbala ane Aja re; tuM chaI nAyaka kaTaka kero, tAharI gajamAM lAja re. *.. 1571 gaja na hAlaI kimaI Adyo, to khIjayA nara doya re; dhikkAra giradhava gaja nahIM tuM, Aja kRtaghana hoya re. *.. 1572 sAhibanI saMkaTi muMkI, Api avalo jAya re; ravAna tasa suMghaI nahI, kAgaDA maMza na khAya re. *.. 1573 sAhibani je hoya sAhamo, teha na pAmaI jaya re; udAI ni amAti pIDhayo, neDhi pAmyo kSaya re. tuM paIThayo gaja rAja amani, huuM aMti vAna re; pacArayo gaja ghaNuM tyAraI, tava huu abhimAna re. ... 1575 tohi lUNa harAma na karuM, na lahaI sAhiba marma re; vacana viNa karyuM boluM, udaya AvuM karma re. ... 1576 hala vihalani grahyA suMDhi, utArayA tava heThi re; pota khAImAMhi balIuM, gayo naraga neThi re. ... 1577 pahilI naragiM te upano, navi karayuM lUNa harAma re; 22Sabha kahaI raNi hoya bhAI, japaI gajanuM nAma re. *.. 1578 artha - camarendra pUrve pUraNazeTha hato. teNe koNikarAjAnA AtmA pratye ghaNI prIti hatI. pUrvano akhUTa nehabhAva hovAthI baMne devoe prItidharma dhAraNa karI koNikarAjAnI sahAyatA karI. prIti dharmane nibhAvavoe uttama puruSonI rIta che. ... 1565 teo baMne bhAIodararoja rAtre secanaka hAthI para besI yuddha bhUmimAM jatA hatA. eka divasa teo zatru pakSanA lazkara (chAvaNI)mAM AvyA. temaNe koNikarAjAnA ghaNAM yoddhAone mAryA. teo baMne rAjakumAro tyAMthI jhaDapathI nAThA. ... 1566 koNikarAjAnuM sainya gabharAyuM. (koNikarAjAne hala-vihala kumAranA anItibharyA kRtyathI khUba gusso Avyo.) temaNe hala-vihala kumArane mAravAnI eka tarakIba vicArI. temaNe (secanaka hAthIno nAza karavA mATe) nagaranI pharate AvavAnA mArga para moTI khAI khodAvI. A khAImAM kheranA aMgArA bharyA. (tenA upara mATI pAtharI dIdhI.) ... 1567 eka divasa rAtanA hala-vihala kumAra garvathI secanaka hasti upara besI yuddhacaryAnuM dazya nihALavA nagaranI bahAra AvyA. secanaka hasti khAInI najIka Avyo. te tyAMja Ubho rahI gayo. te eka pagaluM paNa AgaLa mUkavA taiyAra nahato. (secanaka hastine virbhAgajJAna hatuM. tene zatrunA payaMtranI jANa thaI gaI.) ... 1568 For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' secanaka hasti khAInI najIka AvIne Ubho rahI gayo tyAre hala-vihala kumAre kahyuM, "he gajarAja! tane zuM Apatti AvI paDI? tuM AgaLa pravezato (vadhato) kema nathI ? he mitra! A pramANe acAnaka UbhA rahI javuM te tane zobhatuM nathI. tuM mitra thaIne amArI sAthe vizvAsaghAta kare che ?... 1569 288 ame to tane sadA uttama jAtivAna jANyo che. tuM jJAnI, guNavAna ane dhIra-gaMbhIra che. Aje amane Azcarya thAya che ke, tuM kharekhara pazu thayo che tethI kAyara banI Ubho rahI gayo che. he catura ! tuM AgaLa prayANa kara. he mitra kAyara kadI zUravIra na hoya. 1570 he gajarAja ! tArA mATe thaIne ame(pitAnI nagarI choDI) bhAIo sAthe ApasamAM yuddha karyuM. tAruM parAkrama(baLa) amArI sAthe che. arthAt tArA thakI ame Aje ujaLAM chIe. tuM hayadaLa sainyanA gajano nAyaka che. tArI sarva gajomAM bhAre Ijjata che.'' 1571 (hala-vihala kumAre gajarAjanI ghaNI prazaMsA karI paraMtu gajarAja para koI asara na thaI.) hAthI koI paNa rIte AgaLa na vadhyo tyAre banne rAjakumAro secanaka hasti para khIjAyA. temaNe Thapako ApatAM kahyuM, 'he kAyara ! tane dhikkAra che. tuM Aje nimakahalAla nathI rahyo paraMtu nimakaharAma gaja banyo che. .. 1572 potAnA mAlikane saMkaTamAM mUkIne tuM have pAcho phare che ? kyAM gaI tArI mardAnagI ? je vizvAsaghAta kare che tene zvAna paNa sUMghato nathI. are ! kAgaDA jevA pakSIo paNa tenuM mAMsa khAtA nathI. ... 1573 je mAlikano avinaya karI tene chetare che, teno kadI vijaya thato nathI. udAyanarAjAne amAtyae khUba duHkha ApyuM to chevaTe tenuM mRtyu ja thayuM. 1574 he gajarAja ! tuM amane ahIM muzkelImAM mUke che ? tuM aMte pazu(zvAna) jevo ja rahyo. arthAt tane haLadhUta karavA chatAM tuM tAruM sthAna choDato nathI.'' hala-vihala kumAre secanaka hastine ghaNAM maheNAM mArI kaThora zabdo kahyAM. tyAre vaphAdAra secanaka hastine mAThuM lAgyuM. (teNe vicAryuM, 'hala-vihala kumAra gupta bheda jANatA nathI. mArA upara ulaTuM doSAropaNa kare che, chatAM teo mArA upakArI che.)' ... 1575 huM mArA mAlikanuM lUNaharAma nahIM karuM. huM kRtaghnI nahIM banuM. huM mArA mAlikane rahasya marma vyakta karI zakato nathI kAraNake tiryaMca bhavamAM hovAthI evuM karma udayamAM AvyuM che. 1576 secanaka hastie baMne rAjakumArone bacAvavA temane potAnI pITha parathI sUMDha vaDe nIce utAryA. te svayaM khAImAM paDI baLI gayo. secanaka hasti marIne prathama narakamAM gayo. (secanaka hasti anazana karI, agninA khADAmAM kUdI paDayo. te zubha bhAva sahita samAdhimaraNa pAmI devalokamAM gayo-saMsAra sapanA koI nahIM apanA-pR. 270) 1577 secanaka hasti pahelI narake utpanna thayo. teNe potAnA mAlikanuM lUNaharAma na karyuM. kavi RSabhadAsa kahe che ke baMne bhAIo secanaka hastinI vaphAdArI ane zUravItAnI prazaMsA karI tenuM raNasaMgrAmamAM smaraNa karatA rahyA. ... 1578 For Personal & Private Use Only ... ... ... Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 duhA : 81 gajabalato dekhI karI, nUraI doya kumAra; aho murakha ApaNa sahI, na lahayo kasyo vicAra. *. 1579 ApaNi phoka pacArIuM, bAlyo gaja guNavaMta; duhavyo paNi khIjyo nahI, ApaNani rAkhaMti. *. 1580 ApaNi bAlyo ehani, eha rAjanuM sAra; rAja karyuM havaI gaja vinA, gaja huto AdhAra. ... 1581 gaja chUTo maraNa ja lahI, ApaNa chUTaDhuM kema; haya gaya nara bahu mArIyA, cakrI subhama jema. .. 1582 subhama soya naragiM gayo, ApaNe jANyuM naragi; aho buDAre baMdhavA, sahI navi jAvuM saragi. *** 1583 artha- secanaka hastine agnimAM baLato joI hala-vihala kumAre pazcAtApa karatAM kahyuM, "ApaNe kevAM mUrkha chIe!ApaNe vicAra paNa na karyo ke gajarAja zA mATe AgaLa vadhato nathI? ... 1579 ApaNe ApaNA mitra jevA gajarAjane nirarthaka maheNAM mAryA. ApaNe ja ApaNA guNavAnA gajarAjane bALI nAMkhyo. ApaNe tene maheNAM mArI apamAnita karyo, chatAM te khIjAyo nahIM. teNe mitradharma nibhAvI ApaNI surakSA karI che. ... 1580 ApaNe tene kaTuvacanonA upAlaMbha ApI bALyo che. kharekhara! secanaka hasti rAjyanI zobhA hato. AvA baLavAna ane zUravIra gajarAja vinAnuM rAjya kevuM? A gajarAja to ApaNo AdhAra (pIThabaLa) hato. ... 1581 gajarAja aMte mRtyu pAmI ApaNAthI chUTayo paraMtu ApaNe pApakarmathI kyAre ane kevI rIte chUTazuM? subhUma cakravartInI jema ApaNe paNa ghaNAM prANIo ane mAnavono A yuddhamAM saMhAra karyo che.... 1582 jevI rIte subhUma cakravartI narakamAM gayA tema ApaNe paNa narakamAM jaIzuM.aho! A yuddhamAM ApaNA bAMdhavo mRtyu pAmyA. teo paNa manuSya bhava pAmIne saMsAra sAgaramAM DUbI gayA. nizcayathI yuddhamAM mRtyu pAmanAra koI svargamAM na jAya. ...1583 copAI : 17 halla-vihala kumAra sarvaviratinA paMthe saragina jAvuM baMdhava, Apa rAjya kAryo kIdhAM bahu pApa; kuMDala hAra cIvarani kAmi, bahu mAnava mArayA raNi kAmi. ... 1584 eka lobhaniM bIjuM mAna, trIjaI krodhi nAThI sAna; rAja Rdhi prathavI kAya, karI pApani AvyA ThAya. ... 1585 (1) subhUma cakravartI ahaMkAra karI sAtamo khaMDa sAdhavA jatAM lavaNa samudramAM mRtyu pAmyA. For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' prathavI kuNa sAthiM navi gaI, laMkA rAvaNa sAthiM navi vahI; naMdi melyuM pApi karI, na gaI sAthiM sovana phUMgarI. ... 1586 darayodhana vaDhIla ati bahu, ati cAlyo muMkI sahI; hala vihala vimAsyuM amyuM, Apa vaDhIne kahyuM karyuM. *** 1587 aganimAMhiM paData jo doya, to naragiM nAraka sahI hoya; gaja baMdhava ugAraI ahI, to baMdhava cetevuM sahI. ... 1588 lIjaI saMyama jinavara pAza, jima navi vasII naIvAza; karI pokAra bolyA eka manA, amyo ziSya sahI vIranA. *. 1589 zAsana devI upADayA sahI, vIra pAza muMkayA gahaI nahI jina hArthi lIdhI dIkhAya, kAliM gati sUrapatinI thAya. ... 1590 hala jayaMta vimAni gayo, vihala aparAjitamAM rahyo; hala vihalanI e kathAya, koNi rAya pharI navi jAya. ... 1591 tAma vizAlA levA jAya, gaDha bhUlevA karaI upAya; gaDha lIdho navi jAya rAya, koNI kaTaka te uchuM thAya. * 1592 tava koNI ciMtaI mani kharUM, lIdhA viNa navi pAcho phara; vari agani karavo paraveza, ke levo ceDAno deza. *.. 1593 agaMdha kulanA je chaI ahI, bali agani viSa na laI sahI; tima huM lIdhA viNa navi kar, ceDAni mArke maruM. *.. 1594 khiNa keda koNI java thAya, camaheMdo tava karaI rakhyAya; sudharmadeva huu hosIAra, RSabha kahaI suNayo nara sAra. ... 1595 artha:- he bAMdhava! ApaNe rAjyanA kAryo karatAM bahula pApakRtyo karyA che, tethI svargamAM nahIM jaIe. A raNasaMgrAmamAM divya kuMDala, divyahAra, divya vastra mATe thaIne ghaNA manuSyonuM mRtyu thayuM che." ... 1584 eka lobha kaSAya, bIjuM mAna kaSAya, trIjuM krodha kaSAya jenAthI subuddhi bhAgI jAya che. dhana, samRddhi-saMpatti e pRthvIkAya (mATI) che. ApaNe pRthvIkAya meLavavA mATe pApa karma karIne ahIM AvyA chIe. ... 1585 rAjya samRddhi Aja divasa sudhI kadI mRtadeha sAthe paralokamAM gaI nathI. sonAnI laMkA paNa laMkApati rAvaNanI sAthe gaI nathI. naMdarAjAe pApa karma karI suvarNanAM DuMgaro racI bahu aizvarya meLavyuM paraMtu mRtyu samaye te sarva ahIMja choDI khAlI hAthe paralokamAM cAlyo gayo. ... 1586 duryodhane rAjyanA lobha mATe pAMDavo sAthe yuddha karyuM, chatAM aMte sarva samRddhi choDIne khAlI hAthe A jagatamAMthI cAlyo gayo. hala-vihalakumAre vicAryuM, "ApaNe laDAI karIne aMte zuM meLavyuM?". 1587 For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 jo ApaNe agni khINamAM paDayA hota to mRtyu pAmI cokkasa narakamAM ja pahoMcata. ApaNane ApaNA mitra gajarAje ahIMugAryA che, to have ApaNe cetI jaIe. ... 1588 he bAMdhava! jo narakamAM na javuM hoya to ApaNe bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse saMyama laIe." bane bhAIoe mana daDha karI, saMkalpa karatAM kahyuM ke, "amo vIra prabhunA ziSya chIe!' ... 1589 te samaye (bhAva yatione) zAsana rakSaka devIe AvIne prasannatApUrvaka temane bhagavAna mahAvIra svAmInA samavasaraNamAM mUkyA. temaNe bhagavAna mahAvIra svAmI pAse pravajyA aMgIkAra karI (zuddha saMyamanI ArAdhanA karI, tapazcaryA karI, temaNe kALakrame devalokamAM deva gati prApta karI. ... 1590 halakumArano AtmA jayaMta devalokamAM gayo. vihalakumArano AtmA aparAjita devalokamAM utpana thayo. (hala ane vihala kumAra kalyAtita deva banyA.) A hala ane vihala kumAranI kathA ahIM saMpUrNa thaI. koNikarAjA yuddhanA medAnamAMthI pAchA pharyA nahIM. ... 1591 koNikarAjAnI tRSNA zAMta na thaI. ati lobhI koNikarAjA vizAlAnagarI lUMTavA cAlyA. temaNe gaDha toDavAnA aneka upAya karyA paraMtu koI rIte (deva rakSita) gaDha jItI zakyA nahIM. koNikarAjAnuM lazkara A kArya karavA mATe ochuM paDatuM hatuM. ... 1592 koNikarAjAe manamAM daDha saMkalpa karyo, 'huM ceDArAjAno deza lIdhA vinA pAcho nahIM pharuM. agnimAM praveza karIza paNa ceDArAjAno gaDha laIne ja rahIza. ... 1593 agaMdhana kuLanA sarpo agnimAM paDI baLI jAya che paraMtu viSa choDatA nathI, tema huM paNa gaDha lIdhA vinA pAcho nahIM pharuM. have to huM ceDArAjAne mArIza athavA huM pote marIza.' .. 1pa94 koNikarAjA gaDha meLavavAno upAya na maLatAM kheda karatA hatA te ja kSaNe camarendra temanI rakSA karavA AvyA. saudharmadeva paNa koNikarAjAne madada karavA taiyAra thayA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, he uttama jIvo! have pachIno vRttAMta sAMbhaLo ... 1595 duhA : 82 sAra karaI narapati taNI, Idra karaI saMgrAma; ceDo rAya gUjhaI ghaNuM, paDaI subhaTa bahu tA. ... 1596 artha - devo dvArA parAkramI koNikarAjAnI surakSA thatI hatI. have Indra mahArAjAe saMgrAma zarU karyo. ceDArAjA bahAdura laDavaiyAnI jema raNasaMgrAmamAM koNika rAjAnA subhaTo sAthe jhajhUmatA hatA. temanA amogha bANathI ghaNA subhaTo mAryA gayA. 1596 DhALaH 69 mahAzilAkaMTaka yuddha khimA chatrIsInI athavA AkhyAnanI e dezI. paDaI subhaTa bahu raNamAM jasaI, uThayo koNI rAjA tAma re; gaja upara jaI bisato, udAI hastinuM nAma re. *** 1597 For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 kavi za SabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' *** 1598 laDaI zeDo nivAso doya re, camareMdo tihAM saja hoya re; raNi sahuko kotiga joya re, laDaI ceDo nivAso doya re... AMcalI. camadi uThI mAMDIuM, mahAsilA kaMTika saMgrAma re; traNi kAkarA kASTa ja nAkhato, karaI zalA keruM kAma re. laDaI caDo camariMdo doya re, koNI nRpa laDato joya re; la0 gaja azva paDayA raNamAM bahu, valI purUSa taNo nahI pAra re; koNI nAkhaI sAha! traNakhaluM, hoI pAhaNa taNA prahAra re. *** 1599 artha - jyAre raNabhUmimAM ghaNA subhaTonA mRtadeho paDelA joyA tyAre koNikarAjA tarata ja uThayA. teo hAthI para ArUDha thayA. temanA hAthInuM nAma udAyI' hatuM. ... 1597 ceDArAjA ane koNikarAjA vacce dhamAsANa yuddha thayuM. koNikarAjAnA kahevAthI camarendra deva paNa laDAI karavA sajaja thayA. raNabhUmimAM sarva loko kautuka jotA hatA. amarendra deva uThayA. temaNe mahAzilA kaMTaka saMgrAma zarU karyuM. camarendra deva ghAsanuM taNakhaluM, kAMkarA-retI ke lAkaDI jevI vastuo zatru sainya para pheMkatA tyAre te zilA jevuM kArya karatI. ... 1598 ceDArAjA ane camarendra banne yuddha bhUmimAM laDatA hatA. koNikarAjA A yuddhane jotA hatA. raNamedAnamAM cAre bAju bahula saMkhyAmAM hAthI, ghoDAnAM mRtadeho paDayA hatA. vaLI agaNita mAnavo raNasaMgrAmamAM laDatAM laDatAM mRtyu pAmyA hatA. koNika rAjA zatru pakSanA subhaTo para eka taNakhaluM nAkhatA, te taNakhalAno prahAra moTA patthara (zilA) jeTalo thato. . 1599 duhA : 83 daDha aganitasa sarvapathi, sarva zastra vAcAla; sata purUSani sarva mitra, sarva zatru bhuMjAla. artha:- raNasaMgrAmamAM sarvatra pattharanAM prahArano agni vyApI gayo. tyAre sarva zastro paNa nakAmAM banyA. yuddhabhUmimAM sajjano ane sarva mitro paNa ekabIjAnA zatru banyA hatA. ... 1600 DhALa H 70 mahAzilAkaMTaka yuddhanuM pariNAma khimA chatrIsInI athavA AkhyAnanI e dezI sarva zastra thaIni paragamaI, nAkhaI kAkaro thAya tIra re; aDhAra dezanA rAjA usarayA, nAThA ceDAnA vIra re. *.. 1601 bha0 ceDaI tIra tANIni mukayo, dharaI sudharma senAhiM re; navi vAgaI koNI rAyani, tava hAtha ghasato rAya re. .. 1602 bha0 * 1600 (1) noMdha : koNika rAjAnA udAyI ane bhUtAnaMda gaja prathama ratnaprabhA nAmanI narakamAM gayA. (eja bhA.4/17/1, pR.329) (2) zrI bhagavatIjI sUtra, bhAga - 2, za. 7, uM. 9, . 397 thI 41ra. For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 mahArUM bANa amodha sadA sahI, devatAnuM ApyuM eha re; teha tIra na vAgo ehani, mahAro Avyo cheha re. *. 1603 bha0 teNaI jhagaDaI ceDo usarayo, jItyo caMpAno nAtha re; lakhi corAsI mAnava muA, vrata vihuNA anAtha re. *.. 1604 bha0 muA krodha karatA bApaDA, naraga trIyaMcamAM jAya re; valI RSabha kahaI nara Agali, ratha musala jhagaDo thAya re. ... 1605 bha0 artha - zatru senca para eka zastra pheMkatA te cAre bAjuthI aneka thaI pheMkAtAM. eka kAMkaro nAkhatAM te tIra banI tIrNa prahAra karato. AvA zilAkaMTaka yuddhathI (nava mallI ane nava licchavI ema)aDhAra dezanA rAjAo nagaramAM pesI gayAM. ceDArAjAnA pakSanA aneka naravIro paNa raNasaMgrAma choDI bhAgyA. ... 1601 ceDArAjAe have potAnuM amogha tIra koNikarAjA upara choDayuM. saudharmendra deve te bANa hAthamAM pakaDI lIdhuM. koNikarAjAne amodha bANa na vAgyuM tyAre ceDArAjA hAtha ghasatA rahI gayA. ... 1602 ceDArAjAe jANyuM ke, "mAruM A amogha bANa devatAnuM ApeluM hovA chatAM, te tIrathI Aje koNikarAjAna viMdhAyA tethI mAruM puNya Aje khUTayuM che. have mAro aMta nizcita che." ... 1603 ceDArAjA ciMtita banI raNabhUmimAMthI pAchA pharyA. caMpAnagarInA ravAnI koNikarAjAno vijaya thayo. eka divasanA mahAzilAkaMTaka yuddhamAM 84 lAkha aviratidhara manuSyono saMhAra thayo. ... 1604 teo bhayaMkara koTino krodha karatAM mRtyu pAmyA tethI teo prAyaH naraka ane tiryaMca gatimAM gayA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, he bhavyAtmAo! tyAra pachI rathamuzaLa yuddha thayuM. ... 1605 duhA : 84 ceDo nRpa pachaI navicaDhayo, teDayo subhaTa eka sAra; varNanAganatu bhalo, dIdho tama zira bhAra. ... 1606 bha0 senAnI tehani karayo, karaje tuM saMgrAma; huI narapatinI AgacA, karaI sajAI tAma. ... 1607 bha0 artha :- bIjA divase ceDArAjA raNasaMgrAmamAM na gayA. temaNe eka zUravIra subhaTane teDAvyo. ceDArAjAe varuNa-nAga najIA' nAmanA zUravIra zrAvaka yoddhAne mAthe secano bhAra soMpyo. .. 1606 ceDArAjAe tene senApati banAvyA. temaNe AjJA karatAM kahyuM ke, "tame Aje saMgrAma karajo" potAnA rAjAnI AjJA thatAM varUNa-nAga nazA zrAvake yuddha bhUmimAM javA mATe taiyArI karI. ... 1607 DhALa : 71 varuNa nAga nazA zrAvakanI kathA suNo morI sajanI e dezI. rAga kedAro tAma vicAraI saMgrAma karavo re, varaNa nAganaTuu chaI kahevo re; navaI tattvano chaI jANo re, arIhaMta devanI sira vahaI ANo re. ... 1608 For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 samakita dhArIniM vrata bAro re, sAdhu muniniM ApaI AhAro re; chaTha chaThaniM pAraNuM ja kareI re, vIra vacanano nahI saMdehI re. huI AganyA nRpanI jayAraI re, chaTha pAraNu chaI naraniM tyAraI re; karI aThamaniM uThayo tyAMhi re, pApa karevuM chaI raNamAMhiM re. teNiM mujha aThamanuM pacakhaNo re, kabI eka subha gati lahaI parANo re; aMtI ehavuM karaI aMgholo re, ANyA kesara caMdana gholyo re. purphi pUjyA jinanA pAyo re, AyudhazAlA cAlI jAyo re; kIdhI pUjA Ayudha kerI re, dIdhI vaDhavA taNIya pherI re. bhuvana ArIsAmAMhiM AvaI re, bhalA zobhatA zaNagAra banAvaI re; mugaTa kuMDalaniM kaMThiM hAro re, eka maNiratna zari bAMdhyuM sAro re. sonAha sovana tiM paherI cAlaI re, kaMcana kerAM kaDAM kari ghAlaI re; bAjubaMdha jaDita baMdhAvaI re, sovana taNo kaTi paTo banAvaI re. paherI mudrikA keura kahII re, page amulika vANahi lahII re; mastaki chatra sovina maI sohaI re, pupha taNI mAlA mana mohaI re. tIra tobarineM dhanuSa te leI re, gurajaniM gupti hAthi kareI re; kheDuM khaDaganiM zAMgi sohAvaI re, rathi besIniM raNamAMhiM jAvaI re. ratha sovana maI ghaMTA cyAro re, dhajA taNo navi lAdhaI pAro re; jANuM surajaya taNo ratha ANyo re, erki jIbhiM navi jAya vakhANyo re. azvava taNaI galaI sovana hAro re, pAe neuranA jhamakAro re; sovina mUraDA sovana jhUlyo re, jaDayAM ratna tihAM bahu amulo re. ehavaI azva rathiM nara beTho re, sabala sena laI raNamAM peTho re; rathamuzala saMgrAmiM pharato re, eka abhigraha tihAM paNi karato re. na karUM pehalo korniM thAyo re, haNyA pachI haNuM te nyAya re; 1620 rAkhI rathaniM rahayo raNamAMhi re, RSabha kahaI vaDhaI subhaTa tyAMhi re. artha :- ceDArAjAno Adeza thatAM 'varUNa-nAga nannuA zrAvake saMgrAma bhUmimAM prayANa karyuM. A varUNanAga nannuA nAmanA zrAvaka kevA hatA? teo navatattvanA jANakAra zrAvaka hatA. teo arihaMta devanI kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' For Personal & Private Use Only ... 1609 ... ... 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 AjJAnA ArAdhaka hatA. . 1608 teo samakita sahita bAra vratadhArI hatA. teo nitya sAdhu-mahAtmAone ahAranuM dAna ApatA hatA. teo chaThThanA pAraNe chaThThanI tapazcaryA karatA hatA. temane jinezvara bhagavaMtanA vacano para saMpUrNa zraddhA (1) zrI bhagavatIjI sUtra : bhAga-2, za. 7, uM. 9, pR.405 thI 414. 1619 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 hatI. temane jinavacanonamAM aMza mAtra saMdeha na hato. ... 1609 ceDArAjAe jyAre varUNa zrAvakane senApati pade niyukta karI yuddha karavA mATenI AjJA ApI tyAre temanA be upavAsa thayA hatA. raNabhUmimAM jaI yuddha karavuM e pApanuM kArya che tethI varUNa zrAvaka(be upavAsanuM pAraNuM na karatAM, aThThama (traNa upavAsa)nA pratyAkhyAna karavA tyAM UbhA thayA. ... 1610 mane Aje aThThama tapanA pratyAkhyAna che tethI yuddhamAM mArA prANa chUTe to zubha gatimAM jAya tevuM vicArI varUNa zrAvake aThThama tapa karI eka upavAsa vadhAryo. tyAra pachI temaNe snAna karyuM. teo dhoLelA kesara ane caMdananA bharelA kaTorA lAvyA. ... 1611 temaNe kesara ane caMdanathI jinadevanI pUjA karI temaja puSpo vaDe jina caraNonI pUjA karI. tyAra pachI te AyudhazALA tarapha gayA. temaNe yuddhamAM upayogI zastronI vidhipUrvaka pUjA karI. tyAra pachI zastronI laDavA mATe AjJA laI tene pradakSiNA ApI. ... 161ra teo arIsA bhuvanamAM AvyA. temaNe suMdara vastro paherI, zarIre zaNagAra karyA. temaNe mastake mugaTa dhAraNa karyuM. temaNe kAnamAM kuMDaLa ane kaMThamAM ratnajaDita navasaro hAra paheryo. temaNe mAthA upara eka zreSTha maNiratna bAMdhyuM. ... 1613 teo zarIre suvarNanI svaccha, ujaLI sonAha paherI cAlyA. temaNe hAthamAM suvarNanAM kaDAM paheryA hatA. temanA bAMye bAjubaMdha zobhatAM hatAM. temaNe kammare suvarNano kammarapaTTo bAMdhyo hato. .. 1614 temaNe daze AMgaLIomAM suvarNanI aMgUThIo paherI hatI. temanA pagamAM amUlya mojaDI hatI. temanA mastake suvarNamayI chatra zobhatuM hatuM. gaLAmAM manamohaka puSpanI mALA zobhatI hatI. .... 1615 temaNe tIra, tobara, dhanuSya ane bANa jevA vividha zastro yuddha mATe lIdhAM. temanA hAthamAM guraja, gupti, khoDuM, khaDaga ane zAMgi jevAM hathiyAro zobhatAM hatAM. varUNa senApati potAnA zaNagArelA suMdara rathamAM besI raNasaMgrAma tarapha gayA. ... 1616 A ratha para suvarNamayI cAra ghaMTaDIo temaja aneka dhajAo lagADelI hatI. jANe sUryadevano camakato ratha na hoya!A rathanI suMdaratAnI prazaMsA eka jIbha vaDe karavI azakya che. .. 1617 A rathane vahana karanArA azvonA gaLAmAM suvarNahAra hatA. azvonA pagamAM nUpurano jhaNakAra thato hato. temane suvarNanI beThaka(mUraDA) ane suvarNanI jhulothI zaNagArelA hatA. te jhulo upara bahumUlya ratno jaDelAM hatAM. ... 1618 evA suzobhita azva sahitanA ratha upara varuNa-nAga zrAvaka ArUDha thayA. teo zaktizALI senAnIo sAthe yuddhabhUmimAM pravezyA. devo dvArA rathamuzaLa yuddhabhUmimAM pharato hato. varUNa -nAga zrAvake yuddhanA prAraMbha pUrve eka abhigraha karyo. ... 1619 huM prathama koInA upara zastra ugAmI prahAra nahI karuM. mArA upara koI prathama prahAra kare pachI ja huM tenA upara prahAra karIza." A pramANe abhigraha karI varUNa-nAga zrAvaka ratha sahita yuddha bhUmimAM pravRtta thayA. For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa **. 162 *** 1622 kavi RSabhadAsa kahe che ke, yuddhabhUmimAM subhaTo yuddha karatA hatA. duhA : 85 subhaTa tihAM jhUjhaI ghaNA, pAcho nadII pAcho pAya; bhUtAnaMda gaja upari, caDhIluM koNI rAya. ... 1621 artha - yuddhabhUmimAM aneka subhaTo zUravIratApUrvaka yuddha karatA hatA. koI paNa subhaTo ekabIjAthI ochA utare tevA na hatA tethI koI pAchI pAnI karavA taiyAra na hatA. bhUtAnaMdanAmanA gajarAja upara besI caMpAnareza koNikarAjA yuddhabhUmimAM pravezyA. ... 1621 DhALa H 72 koNikarAjAno yuddha zaNagAra - rathamuzaLa yuddha kSatrI vAMsalAnI e dezI. rAga : mArU koNI mastaki mugaTa ja ghAlIuM, koNI kAne kuMDala sAra re; koNI sari cUDAmaNI bAMdhI, koNI kaMThi rayaNano hAra re. koNI rAjIA tuM mahA bhaDavIra re, rAkhaI tujha devatA zarI re...AMcalI koNI hAthe bAMdhyA beharakhAM, koNI mastagi dhariuM chatra re; koNI kaheDi kanakanI mekhalA, koNI peharayA vastra pavitra re. .. 16ra3 ko. koNI kaheDi bhIDayA bhAthaDA, koNI hAthamAM lAla kamANi re; koNi bANa tANIni muMkato, hoya purUSa ghaNAnI hAryA re. . 1624 ko. sudharmo nRpa Agali rahyo, hari dharato hAthi sanAta re; loha kheTaka leIni pAchali, karaI camarido rakhAya re. ... 1625 koi raNiyo thaI yodha ja AthaDaI, jANuM detI valagA doya re; te pAchA kimaI nau saraI, zatakhaMDa dehI hoya re. ... 16ra6 koTa paDayA subhaTa bahu raNamAM jasaI, ratha ANyo Idri tAma re; te kheDayA vihuNo ratha pharaI, nahI azvataNuM tihAM kAma re. paNa tihAM kAma re. .. 1627 ko. ratha upara mukiuM mUsaluM te uchalI mAraI ghAya re; gaja gayaMvara nara raNamAM paDaI, cAlaI lohI taNI paravAha re. .. 16ra8 ko. varuNanAganatu ceDA taNo, te vaDhato sAhiba kAmi re; te sarIkho nara sahI karI, raNi Avyo teNaI ThAmi re. ... 16ra9 ko. rUpa vastra kalA bala sArIkhuM, sarakho ratha bhUSaNa bANa re; chatra cAmara Ayudha zArikhA, cAlI Avyo catura sujANo re. ... 1630 ko. varaNanAganatu AvakArayo, muMki mastaki pahelo ghAya re; varaNanAga kahaI mujha AkhaDI, haNyA viNa haNyo navi jAya re. ... 1631 ko. For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 teNei pehalI coTi raNi mukIMI, pachaI hoMsa rahesaI manamAMhi re; teNei khIjIni bANa mehalIuM, varaNanAgani mArayo tyAMhi re. ... 1632 ko. varaNanAgiM dhanuSa kari dharI, teNei tAryuM karaNa pramANa re; sAhamAM subhaTanA prANa lIdhA sahI, mArayuM haIDAmAM bANa re. . 1633 ko. artha :- caMpAnareza koNikarAjAe mastake suvarNa jaDita mugaTa paheryuM hatuM. temanA kAnamAM suMdara suvarNanA kuMDaLo hatAM. temaNe mastake amUlya cUDAmaNi ratna bAMdhyuM temaja gaLAmAM ratnano hAra paheryo. ... 16rara koNika rAjA mahAbhaDavIra, mahA zauryavAna hatA. temanI saudharmendra ane camarendra devo rakSA karatA hatA. koNikarAjAe be hAthe bAjubaMdha bAMdhyA hatA. temaNe mastake chatra dhAraNa karyuM hatuM. temanI keDamAM suvarNa mekhalA(ghUgharIvALo kaMdoro) zobhatI hatI. koNikarAjAe suMdara, rezamI, zuddha vastro paheryA hatAM... 1623 koNikarAjAe keDamAM bANa rAkhavAnA bhAthAo bAMdhyA hatA. temanA hAthamAM lAla kamAna zobhatI hatI. koNikarAjA jyAre bANa dvArA nizAna tAkatA tyAre nizcayathI ghaNA subhaTonuM mRtyu thatuM.... 1624 (koNikarAjA bhUtAnaMda gaja upara beThA hatA) saudharmendra deva koNikarAjAnI AgaLa beThA. (zatrupakSamAMthI AvatA hathiyArone) deva potAnA hAthamAM pakaDI kavaca banI koNikarAjAnI surakSA karatA hatA. loDhAnuM hathiyAra laIne koNikarAjAnI pAchaLa camarendra deva surakSA karavA mATe beThA. ... 1625 yoddhAo raNasaMgrAmamAM DhaNI banI ekabIjA sAthe athaDAvA lAgyA. jema be dAMta ekabIjA sAthe vaLagyA hoya te koI rIte chUTA na paDe tema bane pakSanA yoddhAo ekabIjAnI sAthe bAthe vaLagyA. temanA dehanA hajAro TukaDA thavA chatAM teo koI rIte ekabIjAthI aLagA thatA nahatA. ... 1626 zatrupakSanA ghaNA subhaTo raNabhUmimAM mRtyu pAmyA, tyAre saudharmendra deva ratha laI raNabhUmimAM AvyA. A ratha hAMkyA vinA devI kRpAthI (pracaMDa vegathI) raNabhUmimAM pharato hato. A devI rathamAM azvonI koI jarUra na hatI. ... 1627 A devI ratha upara eka mUzaLa mUkeluM hatuM. rathanA pharavAthI muzaLa uchaLIne subhaTonA mastake prahAra karato hato. pracaMDa ghA vAgatAM aneka hAthI, ghoDAo ane manuSyono kaccaraghANa thayo. raNabhUmimAM lohIno pravAha vahevA mAMDayo. ... 1628 varUNa-nAga nazA zrAvaka ceDArAjAnA pakSamAM hatA. teo potAnA svAmI mATe yuddha karatA hatA. varUNa zrAvakanI sAme pratirathI rUpe temanA jevo ja zatru pakSano sAmaMta yuddha karavA Avyo. ... 1629 te sAmaMtanuM rUpa, vaya, kaLA, baLa badhuM ja varUNa zrAvaka jevuM hatuM. tenAM ratha, AbhUSaNo, vastro ane dhanuSya bANa paNa samAna ja hatAM. tenAM chatra, cAmara ane zastromAM paNa ghaNI badhI sAmyatA hatI. te catura subhaTa saMgrAma karavA varUNa-nAga zrAvakanI sAme Avyo. ... 1630 teNe varUNa-nAga nazA zrAvakane yuddha karavAnuM AhavAna ApatAM kahyuM ke, "tame prathama mArA mastake For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' prahAra karo." tyAre varUNanAga nazA zrAvake kahyuM, "mAruM vrata che ke mArA upara je zastra ugAmaze, tenA upara ja huM zastra ugAmIza. (arthAt mAryA vinA na mAravuM.) ... 1631 tethI yuddha bhUmimAM tame zastrathI prathama prahAra karo pachI tamArI yuddha karavAnI hoMza manamAM na rahI jAya.' subhaTa A vAta sAMbhaLI khIjAyo. teNe gussAmAM varUNa nAga zrAvakane mAravA bANa choDayuM. varUNa nAga zrAvakane te bANa vAgyuM. ... 1632 varUNa nAga zrAvake teno uttara ApavA (dAMta kacakacAvIne) hAthamAM dhanuSya upADI tarakasamAMthI bANa kADhayuM. temaNe kAna sudhI dhanuSyanI pratyaMchA kheMcI bANa choDyuM. tIvra zakti ane vegathI AvatA bANe UbhelA subhaTanA prANa lIdhA. te bANa subhaTanA hRdayamAM vAgyuM. ... 1633 varUNa zrAvakanI anazana ArAdhanA potaI prAkrama rahIta huu jasiM, ratha vAlyo ekaI pazire karaI DAbha taNo saMthAro, purUSa pUrvi beTho ulAsi re. ... 1634 ko. namothuchuM kIdhuM vIrani, mAharuM tihAM rahyAM mAnayo ravAmi re; pahilA bAra vrata tuma ki lIdhAM, pharI uca ANaI ThAmi re. ... 1635 ko. karUM sarva thakI mujha vosire, baMdhei sAMdhI kIdhuM jAma re; chehalaI sAsiM sira te vosire, nara aNasaNa kIdhuM tAma re. ... 1636 ko. pachaI zalahi muMkI zAla kADhiuM, AloI salAM pApa re; bahu mAnava raNamAM mArIyA, krodhiM gaja haNIA apAra re. ... 1637 ko. thoDI agani dukha dII ghaNuM, varaNa diNuM jeha kaSAya re; e cAre vAdhyA nahI bhalA, jIva dohilo ehathI thAya re. .. 1938 ko. agani lAgI bAlaI nara tanu, jIva rahIta karaI e caraNa re; raNa vAdhiuM daI dAsapaNuM, krodha ApaI anaMtA maraNa re. ... 1639 ko0 miM krodha dharayo raNi ati ghaNo, mAyA lobha niM cothuM mAna re; e cyAraI miM muMkyA sahI, ghar vIra taNuM havaI dhyAna re. ... 1640 ko0 pAmI maraNa huu nara devatA, karaI mahotsava vitara tyAMhiM; raNi vaDhatAM varatI avacharA, ehavuM cAlyuM te jagamAMhi re. zrI gautamiM puchiuM vIrani, bhagavatI sUtra te mAMhi re; valI sAtamuM zataga sojhaje, navamo udeso tyAMhi re. ... 1642 ko. vari vRtAMta mAMDI kahiuM, varaNanAga je natu sAra re; te aNasarNi huu devatA, huu lokamAMhi te vistAra re. .. 1643 ko. .. 1641 ko. For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 varaNanAga sugharmi sura thayo, aruNAbha vimAna ja mAMhi re; purI cyAra palyopama AukhuM, mokSa jAsaI mahAvadamAMhi re. .. 1644 ko. varaNanAganatu je aNasaNI, tehanI deviM pUjI deha re; teNaI thAnaki eka nara AviuM, bAla mitra RSabha teha re. ... 1645 koi artha - varUNa nAga zrAvaka bANa vAgavAthI ghAyala ane zaktihIna banyA tyAre teo potAnA rathane pheravIne rathamuzala saMgrAmamAMthI eka bAju laI gayA. temaNe darbhano saMthAro pAtharyo. teo atizaya ullAsapUrvaka pUrva dizA sanmukha mukha karI saMthArA upara beThA. .. 1634 temaNe bhagavAna mahAvIra svAmInI namotthaNaMthI ravAnA karI kahyuM, "he prabhu! Apa jyAM cho tyAM rahI mArI vinaMtI svIkArajo. pUrve meM bAra vrata tamArI pAsethI AdaryA hatAM, te vratone have huM AsthAne punaH uccAruM chuM. .. 1635 huM Aje sarva padArthone vosirAvuM chuM. meM lIdhelA vratanuM ghaNI rIte khaMDana karyuM hoya, lakSya vinA karyuM hoya te sarvanuM A samaye AtmasAkSIe micchAmi dukkaDaM karuM chuM." (lazkaranI chAvaNImAM, prahara samaye) chellA zvAse temaNe mastaka namAvI dehane vosirAvI anazana AdaryuM." ... 1636 tyAra pachI temaNe hRdayamAM vAgeluM bANa svayaM potAnA hAthe kADhayuM temaja AlocanA pratikramaNa dvArA aMtaHkaraNamAMthI mAyA, nidAna ane mithyAtva rUpI zalyone dUra karyA. temaNe potAnAM sarva pAponI AlocanA karatAM kahyuM, "A raNasaMgrAmamAM meM aneka mAnavone mAryA che. krodhanA bhAvathI hAthI jevA aneka pazuone paNa haNyA che. ... 1637 agnino nAno taNakhalo paNa atizaya duHkha pradAna karI zake tevI zakti dharAve che tevI ja rIte varuNa (pavana) devuM (karja) ane kaSAya A cAre vastuo vadhatAM bhayaMkara honArata sarjAya che. tenAthI jIvane bhayaMkara nukazAna thAya che. ... 1638 agni prajavalita thatAM manuSyanuM tana bALe che. uparokta cAre caraNa manuSyane prANarahita banAve che. karja(RNa) vadhatAM dAsapaNuM svIkAravuM paDe che. krodhathI anaMtI janma-maraNanI zRMkhalAo vadhe che.... 1639 he prabhu! meM raNasaMgrAmamAM atizaya krodha karyo che, temaja mAna-mAyA ane lobha A cAre kaSAya paNa vipula pramANamAM karyA che. A cAre kaSAyono huM Aje (AtmasAkSIe) tyAga karuM chuM. have huM phakta jinezvara bhagavaMtanuM zaraNa dharuM chuM."(zrAvakanA trIjA manorathane temaNe pUrNa karyo.) .. 1640 varUNa-nAga zrAvaka samAdhi maraNe mRtyu pAmI devalokamAM deva banyA. dharmAnurAgI devoe tyAM mahotsava karyo. (A joIne badhAe anumAna karyuM ke, yuddhabhUmimAM zUravIratApUrvaka mRtyu pAme te devalokamAM jaI devAMganAone vare che. A lokavAyakA tyArathI jagatamAM pracalita thaI. ... 1641 prathama gaNara zrI gauttama svAmIe bhagavAna mahAvIra svAmIne prazna pUchayo. zrI bhagavatI sUtramAM varUNa-nAga nagA zrAvakanI kathA che. vaLI sAtamA zatakamAM temano adhikAra che. tyAM navamo uddezo che (zrI For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' bhagavatI sUtra, sAtamuM zataka, navamA uddezamAM varUNa-nAga najuAno adhikAra che) ... 1642 bhagavAna mahAvIrasavAmIe varUNa nAga natuA jevA zreSTha zrAvakano adhikAra khUba vistArathI varNavyo. te zrAvaka anasana vrata karI devatA thayA. teo A jagatamAM prasiddha thayA. ... 1643 varuNa nAga zrAvaka mRtyu pAmI saudharma nAmanA deva banyA. teo prathama devalokamAM aruNAbha nAmanA vimAnamAM utpanna thayA. temanuM AyuSya cAra palyopamanI sthitinuM hatuM. teo deva bhavanI sthiti pUrNa karI, mahAvideha kSetramAMthI siddhAlayamAM jaze. .. 1644 varuNa-nAga zrAvaka anazana vratadhArI hovAthI temanA dehanI pUjA devoe karI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, te samaye te sthAnamAM varUNa-nAga zrAvakano eka nAnapaNano bALamitra Avyo. ... 1645 duhA : 86 maMtrI vIra raNi jhUjhatAM, aMgiyuAM bahu ghAya; ta bala rahIta huu sahI, ciMtaI maraNa upAya. ... 1646 artha:- raNasaMgrAmamAM yuddha karatAM te zUravIra maMtrInA (mitra) zarIre zastronA ghaNA prahAro thayA hatA. jyAre te azakta banyo tyAre maraNa kALa najIka hovAthI mRtyune sudhAravAno upAya vicAravA lAgyo.... 1646 DhALa H 73 mitranuM anukaraNa - 'rathamuzaLa saMgrAmanuM pariNAma chAno chapIni kaM. e dezI. rAga : rAmagirI maraNa samaI huu tehani re, dITho mitri tyAMhi re; ratha re muMkI saMthAro karaI re, beTho pUrva disi jyAMhi re. . 1647 maraNa samaI huu tehani re...AMcalI. be kara joDIni bolIuM re, je mujha mitrIni nIma re; te vrata saghalAM mujha havo re, sarva havA mujha tIma re. ... 1648 ma0 arUM kahI senA muMkato re, zali kADhiuM teNIvAra re; maraNa lahI huu mAnavI re, mahozava karaI sura sAra re. .. 1649 ma0 bIjaI bhavi dIkhyA leI karI re, mugati purimAM jAya re; ANI covIsII e valI re, moTo saMgrAma ja thAya re. .. 1950 ma0 cha7 lAkha mAnava mure, haya gaya UMTa aneka re; varata vinA nara te muA re, krodhi nAThA viveka re. ... 1651 ma0 eka koDI asI lakhya narA re, kaI saMgrAmiM saMhAra re; eka amara bIjo mAnavI re, mIna huA dasa hajAra re. ... 16para ma0 (1) noMdha : muzaLa yukta eka ratha, ghoDA ke sArathI vinA yAMtrika rIte cAlato hato. A yaMtramAM sAMbeluM goThaveluM hatuM, te bhayaMkara janasaMhAra karatuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 bIjA triyaMca ni nArakI re, yoni upanA jaMta re; hAtha ghasaI sura nara valI re, pApa hoya atyaMta re. **. 1653 ma. bAra varasa thayAM jhUjhatAM re, nagarI na lIdhI jAya re; tava mani ciMtA koNI karAI re, RSabha suravANI thAya re. ... 1654 ma. artha - mAruM zarIra have Takaze nahIM evo vicAra karI potAnA mitranI jema potAnA rathane yuddhabhUminI eka bAju mUkyo. teNe dAbhano saMthAro karyo. tyAra pachI pUrva dizA sanmukha mukha karIne saMthArA para beTho.... 1647 teNe bhagavAnane be hAtha joDIne kahyuM ke, tene dharmanuM UMDuM jJAna na hatuM paraMtu tenI zraddhA anupama hatI) mArA mitrae jeTalAM pratyAkhyAna karyA che, teTalAM mane paNa hojo !" .. 1648 A pramANe kahI teNe sainya choDayuM. teNe potAnA hAthe potAnA zarIramAM vAgeluM bANa kADhayuM. tenuM tarata ja samAdhipUrvaka mRtyu thayuM. te mRtyu pAmI manuSya lokamAM mAnava banyo. devoe anazanavratadhArI hovAthI puSpavRSTi karI teno mahotsava ujavyo. .. 1649 te bIjA bhavamAM dIkSA laI, sarva karmono kSaya karI siddhapurImAM jaze. A covIsImAM A sauthI moTo saMgrAma(yuddha) thayo. rathamUzaLa saMgrAmamAM 96 lAkha mANasonuM mRtyu thayuM temaja hAthI, ghoDA ane UMTanA mRtyuno AMka apAra hato. te sarva manuSyo aviratidhara hatA. teo ekabIjA sAthe laDatAM laDatAM ati krodhanA pariNAme viveka rahita banyA. ... 16pa1 (mahAzilA kaMTaka ane rathamUzaLa A be saMgrAmamAM maLIne kula) eka karoDa ane esI lAkha manuSyono A saMgrAmamAM saMhAra thayo. eka jIva (varUNa-nAga natuA) devalokamAM ane eka jIva (temano mitra) mAnava bhava pAmyo. daza hajAra jIvo mAchalInI kukSimAM utpana thayA. ... 16para bAkInA badhA jIvo naraka ane tiryaMca gatinI yonimAM utpanna thayA. manuSyono Avo hiMsaka hatyAkAMDa joI devo ane manuSyo baLApo karatAM rahyAM. A yuddhathI vipula saMkhyAmAM jIvahiMsA thatAM bahula pramANamAM pApakarmo thayAM. ... 16pa3 Ayuddha bAra bAra varSa sudhI cAlyuM. ahaMkArI koNikarAjA koI rIte vizAlAnagarI jItI na zakyA tyAre te ciMtAtura thayA. (koNikarAjAe pratijJA karI ke, "jo huM A nagarIne gadheDA joDelA haLa vaDe na kheDuM to mAre bhRgupAta ke agnipraveza karI maravuM') teo vizAlAnagarI meLavI zakyA nahIM. koNikarAjAnI ciMtAtura avasthA joI deve AkAzavANI karI (bIjo mata nimittakane bolAvI koNikarAjAe pUchayuM ke, vizAlA nagarInA dvAra zI rIte khUlaze?) evuM kavi RSabhadAsa kahe che. ... 1654 duhA H 87 kahaI AkasiM devatA, mAgadhikA vezAya; kulavAlU munivara taNaI, lAvaI ANaI ThAya. *** 1655 For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' **. 1658 * 1659 artha :- devo dvArA AkAzavANI thaI ke, "ApanA nagaranI mAgadhikA kozA dvArA mULavALuka munine bhraSTa karI ahalAvo. (temanI lAtathI vizAlA nagarInA daravAjA khUlI jaze.) ... 1655 copAI : 18 vizAlA nagarInA vinAzano papaMca - kULavALuka muni to kAraja thAya tuma taNuM, phokaTa sIdavaDhaI chaI ghaNuM; tava guNikAMnI bhAkhaI rAya, eha kAma kAMI tujhathI thAya. * 1656 tava vezA nRpa bIDuM leha, rAMDayAM taNo tihAM veza kare; huI zrAvikA saMgha kADhatI, anukaramiM AvaI jihAM yatI. .. 1657 kUla vAlU nAma tasa hoya, pahilU nAma tasa bIjuM joya; dharathakI guruno vayarI sahI, eka dina zetruja cAlyA vahI. juhArI jinani valIyA jasiM, zilA khesavI celaI tasi; khaDakhaDATa huu teNI vAra, nATho gurU navi huu prahAra. tava bolyo svAmI gurU RSi, are adhama bhUMDA kusiSya; tAharUM patana sahI strIthI hoya, marI naragamAM jAIsa joya. ... 1660 aryuM kahI hAkI muMkI, nadI taNaI kUliM TUMkIuM; gurU niM khoTo karavA kAji, strInuM darzana kIdhuM tAji. *.. 1661 mAsiM te kaI pAraNuM, kaSTaI IdrI ti ati ghaNuM; sevA deva karaI te mATi, vAlaI nIra te bIjI vATi. 166ra phUlavAlU nAma te thAya, mAgadhikA cAlI tihAM jAya; traNa pradakSiNA deI karI, vAMdaI haIDaI ulaTa dharI. ... 1963 havAmI tuM moTo RSirAja, Aja sarayAM ama saghalAM kAja; jaMgama tIratha sakharUM malyuM, pUrava puNya amhAruM phalyuM. . 1664 kaMta amhAro gayo vagesa, navi Avyo muu paradesa; putra cyAra gayA paraloki, Avi huu cyAre avaloki. .... 1665 ama pAMcaI Avyo vacarAga, saMsAri rahetAM nahI lAga; dhina jhAjhuM teNei saMghanaNi thaI, ghauM pApa zetrujaI jaI nadaI jANyo tAro vAsa, vAMdI pohacADU mani Asa thoDA divasa rahI sevA karuM, jima bhava sAyara vahelAM tarU. . 1667 havAmI hoya java pAraNuM, tyAraI leyo kAMI amataNuM; vari jima bAkula leI karI, caMdana bAlAni udharI. ... 1668 1666 For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 * 1669 .. 1670 *.. 1671 ... 1672 *.. 1673 .. 1674 ... 1675 28SabhiM ISa rasa lIdho sAra, tArayo sahI zreyAMsakumAra; tima ama upari kRpA karI, anapAna leyo mani dharI. astuM kahI gaNikA nIkalI, divasa pAraNaI Avyo valI; tyAre InI pAI rasa vatI, leI jamatAM ati harakhyo yatI. sovana kacoluM hAthe karI, caMdana kesaramAMhi dharI; munivarani aMgiM copaDaI, tenI rUpa adhikerUM caDhaI. bhalI sukhaDI mevA jeha, zaMgha kesarA modika jeha; vAta vinoda karaI tihAM rahI, hAvabhAva dekhADaI sahI. caMdrahAza madirA eka vAra, nepAla goTo dharayo susAra; Apyo munivarani te AhAra, letAM lAgo reca apAra. Avi zrAvikA pAMcaI tihAM, phUI ghaNuM harakhaI manamAMhiM; aDakI aMgiM dhuI zarIra, lAgaI lIsAM kaMcuka cIra. aMgi aDakI uSadha kareha, sAjo RSi te vegi kareha; parIcaya saMga ghaNero karaI, tyAraI mana munivaranuM pharaI. bhoga taNI karato IchAya, prArthanA kIdhI teNaI ThAya; tava nArI kahaI suNi RSirAya, huM to koNInI chuM thAya. aMgiM karayA solaI ziNagAra, caraNe nevara haIDaI hAra; kaMkaNa cuDI kAne jhAli, haMsa taNI dekhADaI cAli. caMpaka jAya kusumano hAra, dekhI munivara bhajyo vikAra; asI nAri viNa syo saMsAra, AliM gayo mahAro avatAra. vAra vAra prArthaI jasaI, tava guNikA bolI tihAM tasaI; Avo koNIrAya kiM tumyo, kahIni AvasyuM tuma ghari amyo. besArI vehali nIkalI, AvI nRpa koNIni malI; rAjAMI dITho RSIrAya, bekara joDI lAgo pAya. savAmI kahII soya upAya, jima vizAlAno kSaya jAya; bhIkhu kahaI jo lAguM eha, mAgadhikA jo mujhani deha. koNI kahaI ApuM niradhAra, rAja ramaNi sovana bhaMDAra; suNI bhraSTa tihAMthI saMcaraI, abUdha veSa anopama karaI. gayo vizAlAmAMhi jasiM, namaI loka AvI itasiM; sAmI kaTaka kahII e jasaI, ceDAMni jaya kedI pari thaI. *.. 1676 *.. 1677 * 1678 ... 1679 * 1680 ... 1681 *** 1682 ... 1683 For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" *. 1684 bhraSTa kahaI tucco pADo eha, muni suvratanuM zubha chaI jeha; pAcho valasaI koNI rAya, ceDA bhUpa taNaI jaya thAya. zubha pADavuM mAMDila jasaI, koNIni kaherAvyuM tasaI; nagarI levA karUM upAya, tuM pAchero valaje rAya. ... 1685 koNI kaTaka tava pAchAM pharaI, tyAraI harakha manamAM bahu gharaI; khaNI mulathI pADiuM jasaI, koNI kaTaka pharayuM tihAM tasaI. 1686 kapaTI kulavAlUu jeha, karI anarathani cAlyo teha; marI muDha te naragiM jAya, RSabha AvIuM koNIrAya. ... 1687 artha - jethI koNikarAjAnuM kArya pUrNa thaze. tame nirarthaka zA mATe atizaya laDo cho?" koNikarAjAe devavANI sAMbhaLI magAdhikA gaNikAne bolAvI. rAjAe kahyuM, "kozA! kULavALuka munine ahIM lAvavAnuM kAryatArAthI ja thaI zake tema che." . 1656 mAgadhikA kozAe rAjAnuM bIDuM svIkAryuM tyAM kozAe vidhavAno svAMga sajyo. te jaina zrAvikA banI. teNe (zatruMjaya tIrthayAtrAno) saMgha kaDhAvyo. A saMgha grAmanugrAma vicaraNa karato jyAM yati ane ziSya hatA tyAM Avyo. *. 1657 (kozAe yatine kULavALuka muni vize pUchayuM tyAre khabara paDI ke) ziSyanuM nAma mULavALuka muni hatuM. pUrve temanuM nAma bIjuM hatuM. teo prathamathI ja avinIta ane gurunA duzmana hatA. eka divasa teo vihAra karI zetruMjaya tIrtha tarapha cAlyA. .. 1658 teo tyAM pahoMcI jinezvara bhagavaMtane namaskAra karI pAchA vaLyA, tyAre kULavALukamunie potAnA gurune mArI nAkhavA mATe parvata uparathI eka moTI zilA gabaDAvI. zilAnA gabaDavAthI khakhaDATa thatAM gurune aNasAra AvI jatAM teo dUra bhAgI gayA. gurune koI IjA na thaI teo bacI gayA. ... 1659 gurue tyAre bhayaMkara gussAmAM ziSyane zrApa ApatAM kahyuM, "are! duSTa narAdhama, kuziSya! tAruM patana strInA saMgathI thaze. tuM marIne naraka gatimAM jaIza.' .. 1660 kULavALuka munine apamAnita zabdo kahI temanA gurue tagaDI mUkyA. (teo ekalA vicaravA lAgyA.) teo cAlatAM cAlatAM nadInA kAMThAnI najIka pahoMcyA. gurunAM vacano asatya sAbita karavA mATe temaNe strInAM (mukhanA) darzana na karavAM evo saMkalpa karyo. ... 1666 temaNe mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNanI tapazcaryA karI. temaNe Indriyo (kAyA)ne ghaNuM kaSTa ApyuM. temanI ugra tapazcaryAthI prabhAvita thaI devo paNa temanI sevA karavA lAgyA. varSA RtumAM nadImAM pUra AvyuM. muninI rakSA karavA devIe bhaktithI nadInAM nIra bIje mArge vALyAM. .. 1662 tethI temanuM nAma "kuLavAlaha' (kuLavALuka)muni paDyuM. mAgadhikA kozA (nadInA kinAre cAlatI cAlatI) jyAM muni hatA tyAM pahoMcI. teNe munine kapaTa sahIta traNa pradakSiNA ApI vaMdanA karI.... 1663 For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 kozAe kahyuM, "he munivara! tame moTA RSirAya cho. ApanAM darzana thatAM Aje huM dhanya banI gaI chuM. mane Aje jaMgamatIrtha samAna saddagurunAM darzana thayAM che. mAruM pUrvabhavanuM puNya Aje phaLyuM che.... 1664 he munivara ! mArA patideva paradeza vyApAra karavA gayA hatA. teo pAchA na AvyA. temanuM paradezamAM ja mRtyu thayuM. mArA cAra putro paNa paradeza gayA hatA. temaNe paradezathI AvIne joyuM ke pitAnuM nidhana thayuM che. ... 1665 amane pAMca jaNane vairAgya utpana thayo. A saMsAra asAra che. mArI pAse saMpatti puSkaLa che tethI huM saMghanAyikA banI chuM. zetruMjaya tIrthanI yAtrA mATe saMgha kaDhAvI mArA pAponuM prakSAlana karuM chuM... 1666 nadI taTamAM tame raho cho evuM jANI huM tamArA darzana-vaMdana karI mananI abhilASA pUrNa karavA IcchuM chuM. huM thoDA divasa ahIM rahI tamArI vaiyAvacca karyuM jethI jaldIthI bhavasAgara pAra karI zakuM. ...1667 jyAre tamAruM pAraNuM hoya tyAre mArI pAsethI nirdoSa AhAra vahorI amane lAbha Apajo. jema bhagavAna mahAvIra svAmIe bAkuLA vahorI caMdanabALAno uddhAra karyo, tema mane paNa ugArajo.... 1668 bhagavAna RSabhadeve nidorSa Isurata vahorI zreyAMsakumArane saMsArarUpI samudramAMthI tAryA, tema che mahAtmA! mArA upara kRpA karI bhAvapUrvaka mArA anna-pANI vahorI mArI bhAvanA pUrNa karo.'... 1669 A pramANe kahI gaNikA tyAMthI cAlI gaI. teNe mAsakSamaNanI tapazcaryA pUrNa thatAM pAraNAne divase kULavALuka munine svAdiSTa rasoI vahorAvI. teo svAdiSTa rasoI khAI atizaya harakhAyA....1670. gaNikAe sukhaDa ane caMdanano lepa ghasI suvarNanA kaTorAmAM bharyo. teNe te lepa munivarane Apyo. temaNe potAnA deha para lepa copaDaDyo. munivaranuM tapazcaryAthI zyAma baneluM rU5 adhika khIlI uThayuM.... 1671 gaNikAe munivarane khAvA mATe svAdiSTa sukhaDI, mevA-mIThAI, siMha kesariyA modaka jevAM (vikAravardhaka) bhojano ApyAM. gaNikA munivara sAthe ThaThThI mazkarI (vArtA-vinoda) karavA lAgI. gaNikA dhIredhIre munivara samakSa kAmAtura banAve tevA hAvabhAva ane cenacALA karavA lAgI. ...1672 ekavAra gaNikAe prathama pAraNAnA divase munivarane caMdrahAsa madirA pIvaDAvI. bIjA pAraNAmAM munivarene nepALo (julAba)nI ghaNI goLIo ApI. (kULavALuka munine AvA prakArano AhAra vAdiSTa lAgyo) munivarane Avo(auSadha mizrita) AhAra karatAM atisAra thayA. ... 1673 munivaranA zarIranuM vAcya pUchavA pAMca zrAvikA baheno tyAM AvI. temaNe muninI nAjuka tabIyata joI) teo kapaTa pUrvaka moTethI raDavA lAgI. teo bahArathI raDatI hatI paraMtu manamAM khUba harakhAtI hatI. (kozA takano lAbha laI munivarane sAravAra karavA mATe potAnA ghare laI AvI) teNe munivaranA zarIrane sparza karI sApha karyuM. muninA zarIrane sApha karatAM karatAM kozAnA kamakhAnA uttama, mulAyama, rezamI vastrono sparza thayo. .. 1674 gaNikAe munivaranI sAravAra karavA auSadhanA bahAne temano aMga sparza karyo. teNe nitya sevA karI munivarane jaldIthI svastha karyA. gaNikA ane kULavALuka muni baMneno ghaNo paricaya vadhyo. tyAre strI For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' saMgathI munivaranuM mana vicalita (vikArI) thayuM. .. 1675 munivare potAnI Indriyo para kAbU gumAvyo. temaNe vilAsI banI gaNikA pAse bhoganI mAMgaNI mATe prArthanA karI. tyAre kozAe kahyuM, "he RSimuni! huM to koNikarAjAnI gaNikA chuM." ... 1676 kozAe potAnA zarIre soLa zaNagAra sajyA. teNe pagamAM pAyala, DokamAM suvarNa hAra, hAthamAM kaMgana ane cUDIo, kAne kuMDaLa ane jhAla paheryA. gaNikAe potAnI haMsagati jevI cAla cAlIne munine AkarSA. ... 1677 teNe aMboDAmAM caMpaka, jUI jevA sugaMdhI puSponI veNI paherI. gaNikAnA rUpa ane zaNagArane joI kULavALuka muni kAmAMdha banyA. temaNe manamAM vicAryuM, 'AvI nArI vinA zuM saMsAra?' mAro A mAnava bhava niSphaLa gayo. ... 1678 munie kAmAtura banI vAraMvAra gaNikAne viSayabhoga mATe hAtha joDI prArthanA karI. tyAre gaNikAe kahyuM, "tame koNikarAjA pAse Avo. te jo tamane kaheze to huM tamArA ghare AvIza."... 1679 gaNikAe munivarane vahelamAM besADayA. gaNikA munivarane koNikarAjA pAse caMpA nagarImAM lAvI. rAjAe munivarane joyA. rAjAe temane be hAtha joDI vaMdana karI caraNa sparza karyA. ... 1680. rAjAe kahyuM, "bhagavan! evo koI mArga batAvo jethI vizAlA nagarIno kSaya thAya." munie kahyuM, "tame mAgadhikAkozA mane Apo to huM vizAlA nagarInA dvArane lAta mArI toDI nAkhuM.".. 1681 koNikarAjAe kahyuM, "he munivara ! tame nizciMta raho. huM tamane rAjanartakI (gaNikA) ane suvarNa bhaMDAra ApIza." A sAMbhaLI saMyama bhraSTa, ajJAnI kULavALukamuni tyAMthI vaizAlImAM saMcaryA. temaNe saMnyAsIno anupama veza dharyo. ...1682 - saMnyAsI jevA vizAlA nagarImAM pravezyA tevA ja nagarajanoe AvIne temane vaMdana karyA. lokoe pUchayuM, "svAmI! ceDArAjAno vijaya kevI rIte thaze? zatru pakSanuM lazkara ahIMthI kyAre jaze?'... 1683 dhUrta munivare(anubhava jJAnathI jANIne) kahyuM, "he prajAjano !tame nagaramAM raheluM munisuvratasvAmInuM sUpa jamIna dosta karo tethI koNikarAjAnuM lazkara pAchuM vaLaze. ceDArAjAno vijaya thaze."(kAraNa ke A sUpamAM rahelI pratimA uttama hovAthI prabaLapaNe vizAlA nagarInuM rakSaNa karatI hatI) ... 1684 lokoe vicAra karyA vinA ja jevA munisuvratasvAmInuM sUpa pADavAnI zarUAta karI. (bIjIbAju) tevA ja munivare koNikarAjAne tyAM samAcAra mokalAvyA ke, "huM nagarI pAchI meLavavA upAya karuM chuM. huM saMketa karuM tyAre tame jaldIthI pAchA vaLajo." .. 1685 koNikarAjAnuM sainya pAchuM haTI gayuM tyAre vizAlA sainyamAM AnaMda chavAI gayo. lokoe jyAre munisuvrata svAmInuM sUpa khodI tene mULamAMthI pADI nAkhyuM, tyAre saMketa anusAra koNikarAjAnuM lazkara dhUrta munivaranA kahevAthI pAchuM pharyuM. (koNikarAjAe vaizAlIno koTa bhAMgI nAkhyo.) ... 1686 (kapaTI kULavALuka munie vizAlAnagarInA devo dvArA rakSita dvAra lAta mArI toDI nAkhyA. For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 * 1689 caMpAnagarInuM sainya vipharelA vAghanI jema vizAlA nagarImAM pharI vaLyuM.) kapaTI kULavALuka muni ane mAgadhikA gaNikA dvArA anartha sarjAyo. bhikSuka (munivara) marIne narakagatimAM gayA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, vizAlA nagarInA dvAra khUlatAM koNikarAjA nagaramAM pravezyA. (bAra varSe yuddha virAma pAmyuM.)... 1687 duhA : 88 koNI kaTaka pAchAM pharayAM, bhAgo caDotAma; gaDha pADI polyo dahI, lII vizAlA gAma. ... 1688 artha - koNikarAjAnuM sainya pAchuM pharyuM. ('pote kamote marI jaze' evA DarathI) ceDArAjA tyAMthI bhAgyA. koNikanA lazkare vizAlA nagarIno gaDha toDI nAkhyo. tyAMnI poLo bALI nAkhI. temaNe vizAlA nagarI upara kaLyo karI potAno adhikAra sthApita karyo. ... 1688 DhALa H 74 vizAlA nagarIno vidhvaMsa jima sahakAri koyala TahukaI e dezI. nagarI vizAlA bhelI jyAraI, daho daza loka nAsatA tyAraI; paDaI bUba lUTaI sahu e. bhAgA subhaTa sabalA jhUjhAro, nAkhI daI alaga hathIAro; gahena gaphAmAM jaI vasI e. ... 1690 maMdira mohalA ghara hATa vakhAro, dhana bharayA mukayA teNaI ThArayo; nAsaI daho dasi nara ghaNA e. .. 1691 artha:- vizAlA nagarI jyAre lUMTANI tyAre loko daze dizAomAM nAsabhAga karavA lAgyA. nagaramAM cAre bAjulUMTaphATanA kAraNe bUmarANa macI gaI. .. 1689 zatruo sAme jhajhUmI rahelA zUravIra yoddhAo paNa potAnA hathiyAra pheMkI nAsI gayA. teo UMDI, gahana guphAmAM jaI rahyA. ... 1690 aneka loko ghara, mahollA, vakhAra, dukAna, dhana-saMpatti badhuM ja khUlluM mUkI potAno jIva bacAvavA cAre dizAomAM doDayA. ... 1691 ceDA rAjAnuM svargagamana ceDAni kahaI koNI rAya, ame vizAlA lIdhI Apa; havaI ghaTaI karavuM karyuM e. * 1692 hoI tava ceDAMni bahu dukho, DhuM dekhADuM ehani mukho; jasa jAtAM cu jIvivuM e. *. 1693 deharAsarithI pratimA lAvaI, bAMdhI koTi kUpa jhaMpAvaI; maraNa taNI gati sAdhato e. ... 1694 For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" eNaI avasari dharaNaMda ja AvaI, ceDA rAya taNaI leI jAvaI; mukayo bhuvani apaNaI e. *.. 1695 Adarato aNasaNa tihAM sAro, zaraNa karayAM je moTA cyAro; jIva rAzi khamAvato e. ... 1696 artha :- koNikarAjAe abhimAna pUrvaka ceDArAjAne kahyuM, "joyuM! ame tamArI vizAlAnagarI jItI lIdhI. have huM tamAruM zuM priya karuM?" ... 1692 tyAre ravamAnI ceDArAjAne khUba duHkha thayuM. temaNe vicAra karyo ke, "have huM prajAne zuM moTuM batAvIza? jyAM yaza, pratiSThA, ane Ijajata jAya tyAM jIvIne zuM karavuM?' .. 1693 (ceDArAjAe palaTAtI paristhiti joI jIvanane TUMkAvI devA) derAsaranI jina pratimA DokamAM bAMdhI aMdhArA kUvAmAM mRtyunI AzAmAM jhaMpalAvyuM. teo mRtyunI vATa jovA lAgyA. .. 1694 tevA samaye temanA puNyodaye (sAdhArmika jANIne) dharaNendra deva tyAM AvyA. teo ceDArAjAne potAnI sAthe temanA bhavanamAM laI gayA. ... 1695 ceDArAjAe tyAM (pAdopagamana) nirbhaya banI anazana vrata AdaryuM. temaNe cAra zreSTha zaraNa grahaNa karyA. temaNe 84 lAkha jIvAyoninI sAthe khamatakhAmaNA karyA. ... 1696 azokacaMdra(koNikarAjA)no vizAlAmAM praveza ceDo rAyatavasaragi sidhAvaI, satakI vidyAdharatava AvaI; suta suceSTAno valI e. nAma mahesara tAsa apAro, nagara lokanI karato sAro; nIlavaMta parabati dharI e. ... 1698 koNI Avyo nagarImAMhiM, maMdira mohala hATa pADaI tyAMhiM; gAdheDaI hala ghAlato e. ... 1699 jItI caMpA maMhi AvaI, bharI thAla motI e vadhAvaI; dhavala dII guNa goraDI e. *** 1700. jaya jaya hoyo kahaI ghara nArayo, talIyA toraNa bAMdhyA bArayo; drohAthA kukama taNA e. vIra carItra kahe hemiM joya, bIjA zAstramAMhi paNi hoya; e adhikAra koNi taNo. ... 1702 jo je sAtamA khaMDa majhAri, jasa vApyo nRpa ThAro ThAri; 2Sabha kahaI trazadhi vAdhatI e. *. 1703 (1) zrI nirayAvalikA sUtra (mULa ane mULa tathA TIkAnA artha sahita) pUrvAcArya, zrI jaina gha.tra.sa. bhAvanagara, saM.1990, pR. 13, 14. *.. 1697 *. 1701 For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 .. 1698 artha - ceDArAjA kALa dharma pAmI devalokamAM gayA. ceDArAjA jyAre svargamAM gayA tyAre satyakI vidyAdhara vizAlAnagarImAM AvyA. teo sujyeSThanA putra hatA.(mAtAmahanI nagarIne lUMTAtI joI na zakyA tyAre nagarInA lokone vidyAnA baLe upADI nIlavAna parvata upara laI gayA) ... 1697 temaNe "mahezvara' nAma dhAraNa karyuM. temaNe te sthaLe prajAjanonI ghaNI sevA rIte karI. temaNe prajAjanonI surakSA mATe nIlavaMta (nIlavAna parvata dharyo. caMpApati koNikarAjAe vizAlAnagarImAM praveza karyo. temaNe tyAM jaI gharo, mahollAo ane dukAno toDI pADayAM. temaNe gadheDA sAthe haLane joDI (kSetranI jema) nagarIne kheDAvIne potAnI pratijJA pUrNa karI. ... 1699 koNika rAjA jyAre caMpAnagarImAM pAchA pharyA tyAre (vijayanI vadhAmaNInA AnaMdamAM) temanI rANIo thALa bharIne sAcAM motI lAvI. temaNe potAnA svAmIne sAcAM motIthI vadhAvyA. temaNe maMgaLa gItonA gAna sAthe patine rAjamahelamAM praveza karAvyo. ... 1700 koNikarAjAnI rANIoe vadhAmaNI ApatAM kahyuM, "svAmInAthano jaya ho vijaya ho!" temaNe rAjamahelanA praveza dvAra para vizeSa prakAranA laTakaNiyA toraNo baMdhAvI sajAvaTa karI. temaNe durvA upara kuma kumavALA hAthanA chApAM karyA. ... 1701 zrI hemacaMdrAcArya racita zrI mahAvIra caritramAM temaja bIjA zAstromAM paNa A koNikarAjAnuM caritra (adhikAra) che. . 1702 sAtamA khaMDamAM have tame jozo ke koNikarAjAnI khyAti ThAmaThAma (dezavideza)mAM cAre tarapha prasarI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, koNikarAjAnI pratiSThA ane samRddhi khUba vadhI. ... 1703 khaMDa - 7 duhA H 89 cAraNanA AzIrvacana RdhivRdhi koNI dhari, dII bhATa AsIsa; paMkaja suta pari jIvaje, teraNI pari tapeIza. *.. 1704 hAlI nAlI beladIA, pazu AlApI DAla; etAM tuma rakSA karo, maMkaDa bahu abalAla. *** 1705 kavItaH sahIsa lo, karaI sAra, do sahisalo tuThI; aSTalo tuThata, bAralo tujha pUThI; ciMtA karaI cauMdalo, ekalo jahI alago; bAlo karaI tujha kAma,thAya jasa jagaha valagI; nIlo tuTho tujhani, sayala lo racyo iri; kavi RSabha kahaI koNI suNo, etalAM tRSTa tujha upiri. * 1706 For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jalaghara ripuEi tAsa rIpu, tasa rIpu svAmI nAri; e AsIsa kIrita sahIta, pracura hajayo tuma lachI bahu tujha maMdiri, dII purUSa AsIsa; bAri. eNaI avasari jina AvIA, vaMdana cAlyo Iza. kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' 1708 artha:- koNika2AjAnA rAjabhaMDAramAM khUba samRddhi vadhI. eka bhATa cAraNe temane AzISa ApatAM kahyuM, "he rAjan ! tame paMkaja putra sUrya jema zobhAyamAna thaI A pRthvI para jIvazo. sUryanI jema tamAruM teja ane zaurya sarvatra prakAzita thaze. (tamArI kIrti sarvatra vyApta thaze.) ... 1704 gAmaDIyA, topo, baLadIyA, pazuo, ALanI pIDA, mAMkaDa, baTuka, balA A badhAM tamArI surakSA karaze. ...1705 kavitaH zukragraha tamArI rakSA kare. doSa vinA sarva graho sAnukULa rahe. AThamo tuThe ane bAramo caMdra tamArI pUMThe che. caudamAnI ciMtA hatI te paNa dUrathI TaLI gaI. ugato sUrya(bAlo) tamane yaza apAve . jyAM sudhI jIvo tyAM sudhI pratiSThA pAmo. tamArA ghare sarva prakAranI samRddhi prApta thAva. kavi RSabhadAsa kahe che ke, koNika2AjA ! ATalAM tamArI upara tuSTa thAo 1706 jaladhara ripu eTale pavana, teno zatru sarpa, teno zatru garUDa, tenAM svAmI eTale viSNu ane tenI strI eTale lakSmI che. huM tamane AzISa ApuM chuM ke tamAre tyAM kIrti sahita lakSmI pracura pramANamAM hojo... 1707 he rAjan! tamArA rAjyamAM lakSmInI mahera hojo.'' koNikarAjAne bhATa cAraNa AzIrvAda ApyA. tevA samayamAM caMpAnagarImAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. koNikarAjA bhagavAne (dabadabApUrvaka) vaMdana karavA cAlyA. 1708 DhALa : 75 koNika2AjAnuM bhaviSya have tasathIa jina malyo e dezI. rAga H azAvarI sIdhuu vidhisyuM re vaMdato vIraniM, puchaI mana taNI vAto re; sAmI miM pApa kIdhAM ghaNAM, kaho mujha jIva kihAM jAto re. vidhisyuM vaMdaI vIraniM.....AMcalI. vIra kahaI nRpa tume jasso, chaThI naraga majhArayo re; bAvIsa sAgara taNuM AukhuM, tihAM lagiM jAya valI nArayo re. koNI kahaI eto nahI bhaluM, jaI I nAriniM ThAmyo re. dekhatAM kuNa khAya kukasA, laMghana karI bhalI svAmyo re. truTo zalyo vAMko khATalo, mAMkaNano nahI pAro re; tethI bhomi bhUMDI bhalI, jima rahaI ApaNu adhikAro re. For Personal & Private Use Only ... ... 1707 ... ... 1709 1710 vi0 1711 vi ... 1712 vi Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 kAMI karo ehavuM AkarUMjAuM huM tamatamAM mAMhi re; tama prabhA chaThI mujha navi gamaI, jAya abalA raMka tyAMhi re. ... 1713 vi. aDhuM kahI vaMdI uThI, Avyo nagarI majhAro re; RSabha kahaI ramaI mAlII, sukha vilasaI saMsAro re. .. 1714 vi. artha - koNikarAjAe bhagavAna mahAvIra svAmIne traNa vakhata vidhipUrvaka vaMdana karyA. temaNe bhagavAnane potAnuM bhaviSya jANavA pUchyuM, "he prabhu! meM vipula pramANamAM pApakarmo karyA che. huM marIne kaI gatimAM jaIza?" ... 1709 bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "he rAjan! tame marIne chaThThI narakamAM jazo. tyAM tamAruM AyuSya bAvIsa sAgaropamanuM haze. A chaThThI naraka sudhI strIo paNa jaI zake che." koNikarAjAe garviSTha thaI prabhune kahyuM, "bhagavan! huM naravIra thaIne jyAM strIonuM sthAna che tyAM jAuM? prabhu! A sAruM na kahevAya. he paramAtmA! lAMghaNa upavAsa karavA uttama che paNa jANI joIne kharAba vastu koNa khAya?" .. 1711 tUTelI zilA, vAMko cUko khATalo jemAM puSkaLa mAMkaDa che, tenA upara besavuM tenA karatAM bhUmi upara zayana karavuM zuM khoTuM che? tyAM ApaNuM (aniSTa na thatAM) astitva (adhikAra) salAmata rahe che....... 171ra koNikarAjAe ati ghamaMDapUrvaka bhagavAnane kahyuM, "he devAdhideva! evo Akaro upAya batAvo jethI huM tama tamA(mahA tama prabhA) nAmanI sAtamI narake jAuM. mane tama prabhA nAmanI chaThThI narake javuM nahIM game kAraNake chaThThI narakamAM dIna ane abaLA nArIo jAya che. (huM zUravIra puruSa chuM)'' ... 1713 koNikarAjA evuM kahI prabhune vaMdana karI tyAMthI uThayA. teo caMpAnagarImAM AvyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, koNika rAjA rAjamahelamAM potAnI rANIo sAthe vividha krIDAo karI saMsAranA sukho bhogavI rahyAM hatAM. ... 1714 duhA : 90 vIra taNA guNi mani dharaI, vAdhI sabalajagIsa desa desanA narapati, nRpani nAmiM sIsa. ... 1715 artha - koNikarAjAe bhagavAna mahAvIra svAmInA vacano (chaThThI narakamAM gamana) aMtaHkaraNamAM aMkita karyA. koNikarAjAnI mahatvakAMkSAo pratidina vadhavA lAgI. deza videzanA mahArAjAo temane namaskAra karavA lAgyA. ... 1715 DhALa H 76 tIvra mahattvAkAMkSA naMdana tu trisalA hulArAvaI e dezI. bahu nRpa sIsa namAvaI nRpani, rAjya karaI jima Ido re; traNi khaMDa taNo huu bhogatA, jANe kRSNa nariMdo re. *.. 1716 For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 bahu sIsa namAvaI nRpaniM... AMcalI. sola sahesa nRpa sevA sAraI, avara nRpa nahI pAro re; gAma nagara pura pATaNa jhAjhAM, desa te sola hajAra re. eka dina maMtrIniM rAya puchaI, rahI kAMI prathavI letAMre; maMtrI kahaI mahI saghalI lIdhI, gAma nagara pura jetAM re. gaphA timiSTA chaI vaitAiM, tihAM to cakrI jAya re; traNi khaMDa tihAM asura vasaMtAM, te koNiM na levAya re. koNI kahaI prathavI balIyAnI, je suro te khAya re; gaja hayavara sahu senA leI, gaphA bhaNI te jAya re. artha :- koNikarAjAnuM Adhipatya ghaNA dezanA rAjAoe svIkAryuM. teo svargalokanA mahArAjA IndranI jema sarva rAjAo upara hakUmata calAvatA hatA. teo traNa khaMDanA adhipati banI bhogavaTo karatA hatA. jANe traNa khaMDanA adhipati zrI kRSNa vAsudeva na hoya ! 1716 1720 ba0 koNikarAjAnI puNyanI pracuratAthI soLa hajAra mukhya rAjAo temanI sevA karatA hatA. anya nAnA nAnA khaMDiyA rAjAono to koI pAra na hato. (jeo temano paDayo bola jhIlavA taiyAra hatA.) nAnA nAnA aneka gAmo, nagaro, zahero (moTAM nagaro) ema saghaLAM maLIne soLa hajAra dezoe koNikarAjAnuM adhipatya svIkAryuM hatuM. kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' duhA H 91 gaphA bhaNI te saMcarayo, maMtrI vAraI tAma; e prathavI cakrI taNI, e nahI ApaNuM kAma. ... 1717 ba For Personal & Private Use Only 1718 ba0 1717 (pracura saMpattinA svAmI hovA chatAM jema 'vinAza kALe viparIta buddhi' te yukti anusAra lobha vaza) koNikarAjAe eka divasa potAnA mukhya maMtrIne bolAvI pUchayuM, 'he maMtrIzvara ! have A pRthvI upara koI deza jItavAno bAkI che ?'' maMtrIe uttara ApatAM kahyuM, "mahArAjA! A pRthvI para jeTalAM gAma, , zahera hatAM teTalAM badhA pradezo kabje karI jItI lIdhAM che. nagara, ... 1718 vaitADhaya parvata pAse tamisrA guphA che. tyAM phakta cakravartI ja jaI zake che. vaLI te traNa khaMDamAM anArya loko vase che. te khaMDamAM cakravartI sivAya koI na jaI zake tethI te pradezo upara zI rIte vijaya meLavI zakAya '' 1719 ba0 ... ... 1719 koNikarAjAe kahyuM, ''A pRthvI phakta baLavAna ane mArA jevA zUravIra puruSonI che. je parAkramI che, te pRthvI upara vijaya meLavI tene bhogavI zake che.'' (potAnA sAmrAjyanI sImAo vadhAravAnA lobhathI koNikarAjAne manamAM cha khaMDa sAdhavAnI caTapaTI jAgI.) koNikarAjA (sarva sattAdhIza cakravartI banavA) hayadaLa, gajadaLa, rathadaLa ane mahA sainyane laI vaitADhaya parvatanI tamisrA guphA tarapha saMcaryA. ... 1720 1721 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 cauda ratana pAkhi valI, kima sAdhesyo deza; koNI vArayo navi rahaI, kIdho kArayama veza. ... 17rara artha - koNikarAjAe tamitrA guphA tarapha prayANa karyuM tyAre temanA mukhya maMtrIe temane tyAM jatAM rokyA. maMtrIe kahyuM, "mahArAjA ! tamisrA guphA taraphanI pRthvI upara phakta cakravartIno adhikAra che. te pRthvI upara javuM te ApaNuM kArya nathI." . 1721 tamArI pAse 'cakrAdi cauda ratnomAMthI eka paNa rana AochuM hoya to bIjA khaMDokaI rIte jItazo. (maMtrInI salAhakoNikarAjAnA gaLe na utarI.) teo koI rIte aTakyAM nahIM. temaNe yuddhamAM prayANa karavA yogya vezabhUSA paherI. ...1722 DhALaH 77 koNikarAjAnuM narakAgamana AvaI AvaI 28Sabhano putra e dezI. cauda ratana karaI karimAM e, Avyo koNI rAya, zreNika suta e sahI e, poSadha traNa tihAM karayA e, kRtamAla sura teNaI ThAya. *. 1723 zreNika suta....AMcalI. kRtamAla sura ema kahaI e, e nahI tAharo ThAma, zreTa je naradeva hoI valI e, e chaI tehanuM kAma. ... 1724 zreTa koNI kahaI suNo devatA e, huM chuM cakrI toya , zreTa cakI bAra to thaI gayA e, sura kahaI navo na hoya. *.. 1725 zreTa koNI kahaI huM teramo e, vegiM ughADo bAra. zreTa ema kahI daMDa te mArIuM e, sura thayo krodha apAra. . 1726 zreTa tAma capeTo mArIuM e, koNI pAmyo marNa, zreTa chaThI naragiM upano e, na thayuM kohinU zarNa. . 1727 zreTa jehani tRNA ati ghaNI e, te nahI sukhIyA kyAMhiM, zreTa nava vaMdana naragiM gayA e, subhama te sAgaramAMhiM. 1. 1728 zreTa saMtoSei tApasa sukhI e, khAtA vananA kaMda; zreTa pavana bhakhita puSTA ahI e, taraNa bhakhi taTa gayaMda. *. 1729 zreTa teNei tRSNA nara navi karo e, koNI pari dukha joya; zreTa 2Sabha kahaI saMtoSathI e, bahU sukhazAtA hoya. ... 1730 zre0 (1) tri.za.pu.ca. anusAra-koNikarAjAe bhagavAnane pUchyuM,"bhagavanuM huM cakravartI kema nahIM? mArI pAse caturaMgI senA paNa che." prabhue kahyuM, "tArI pAse cakrAdi ratno nathI." ahaMkArI koNikarAjAe loDhAnA ekaeNndriya sAta mahAratno karAvyA. padmAvatIne strIratna ane hastine paMcendriya ratno kalpI dIdhAM. cakravartInA 14 ratno mATe juo pariziSTa vibhAga. (2) tri.za.pu.ca. parva-10, sarga-12, pR. 238. For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" artha - (caMpApatine cha khaMDa sAdhavAnI tIvra tamanA jAgI) teo cauda ro laIne tamitrA guphA pAse AvI (cakravartInI jema nakala karI) pauSadha vrata sahita traNa upavAsa (aThThama) karyA. guphAnA adhiSThAyaka deva prasana thaI pragaTa thayA.(koNikarAjAe devane guphAnA dvAra kholavAnI AjJA karI.) ... 1723 tamisrA guphAnA adhiSThAyaka kRtamAla deve kahyuM, "he koNikarAjA ! A sthAna tamAruM nathI. A sthAnanA dvAra tamArA mATe nahIM khUle.) je cakravartI (naradeva) hoya, tenuM ja A kArya che." ... 1724 koNikarAjAe abhimAnathI kahyuM, "he devatA! tame sAMbhaLo. huM paNa cakravartI chuM." deve kahyuM, "mahArAjA! A avasarpiNI kALamAM bAra cakravartIo thaI gayA che. have pachI koI navA cakravartI A ArAmAM nahIM thAya.' ... 172pa koNikarAjAe garvathI UMcA svaramAM kahyuM, "huM teramo cakravartI chuM. tame jhaDapathI tamisyA guphAnA dvAra kholo." haThAgrahI koNikarAjAe (devanuM kahyuM na mAnatAM) daMDa ratna laI tamisA guphAnA dvAra upara prahAra karyo. koNikarAjAnI uddhatAIthI kRtamAladeva atyaMta krodhita thayA. ... 1726 (guphAmAMthI agninI bhayaMkara jvALAo nIkaLI.) agninI jvALAoe koNikarAjAne capeTamAM lIdhAM. agni vALAothI gherAyelo koNikarAjA ArtadhyAna ane raudradhyAna karI mRtyu pAmyA. teo chaThThI narakamAM utpana thayA. temane koI zaraNabhUta na thayA.(arihaMta vacana mithyA na hoya).... 1727 jeo khUba mahatvAkAMkSI che, tevA lobhI vyaktio jagatamAM kadI sukhI thatA nathI. ("ati lobha e pApanuM mULa che." IcchAo AkAza samAna anaMta che.) traNa khaMDanA adhipati nava vasudeva (A avasarpiNI kALamAM) narakamAM gayA. (bAra cakravartIomAM) subhUma cakravartI (sAtamo khaMDa jItavAnI abhilASAthI) lavaNa samudramAM DUbI gayA. .. 1728 vanamAM vasavATa karatA tApasI paNa vanaphaLo khAIne saMtoSa mAne che. sarpa paNa vAyu bhakSIne saMtuSTa thAya che. gAyo paNa nadI kinArAnuM ghAsa khAI tRpti anubhave che. ... 1729 tevuM samajI he mAnavo! tame paNa tRNAno tyAga karo. tRNA karanAra koNikarAjAnI jema duHkha pAme che. kavi RSabhadAsa kahe che ke,(ati lobha te pApanuM mULa che) saMtoSathI khUba sukha zAMti maLe che.... 1730 duhA : 92 udAyIno rAjyAbhiSeka zreNika suta koNI havo, muu te prathavI kAji; udAI suta tehano, vegi beTho rAji. .. 1731 caMpAmAM cita navi varaI, dekhI pitAno ThAma; pADalIpura vArayuM tahI, cAcara coka ArAma. ... 1732 anikAputra nItuM balI, pADala vRkSa ugeha; mahimA tehano ati ghaNo, chAhyA phala sukha deha. ... 1733 (1-2) juo pariziSTa vibhAga. For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virakha jIva te mulago, teneiM eka avatAra; jhArDi cAsa beTho lII, AphaNII mukhi AhAra. tihAM nagara te vAsIuM, pATalIpura tasa nAma; udAI rAjya karaI tahI, TAlaI rIpuno ThAma. artha: mahArAjA zreNikanA putra koNikarAjA hatA, jemanuM pRthvI upara ekacakrI rAjya sthApavAnA lobhathI mRtyu thayuM. temanA putranuM nAma udAyI hatuM. koNikarAjAnA mRtyu pachI (caMpAnagarInI rAjagAdI khAlI paDatAM padmAvatI rANInAM putra) udAyI rAjA tarata ja rAjagAdIe beThA. ...1735 1731 udAyI rAjAnuM citta caMpAnagarImAM udAsa rahevA lAgyuM kAraNake A sthAnamAM pitAno vaibhava joI temane pitAnI smRti thatI tethI temaNe pATaliputramAM potAnI rAjadhAnI sthApI. temaNe pATaliputranA cAcara cokamAM potAno mahela banAvyo. 1732 agnikA putrAcAryanI mAthAnI khoparInI aMdara daivayoge pATalivRkSanuM bIja paDayuM. temAM pATalivRkSa ugyuM, je anukrame vizALa thayuM. te ja A vRkSa che. mahAmuninA mastamAM utpanna thayela hovAthI te pATalivRkSa pavitra gaNAya che. A vRkSa pathikone chAyA ane phaLo Ape che. copAI : 19 suzrAvaka udAyIrAjA' karaI rAjiu udAI rAya, vayarI sakala namAvyA pAya; ghaNA deza lIdhA bala karI, rAji karaI jima sargi harI. eka divasa ujeNI rAya, udAI upari karaI kaSAya; kahaI mAraI jaI ko ehaniM, moha mAgyuM ApuM tehinaM. koIka desano rAja jeha, rAya udAI mArayo teha; nAhaTho suta tasa maravA bhaNI, AvI malyo ujeNI ghaNI. adhama nara uThayo kahi tyAMhi, udAInuM sira lAvuM AMhiM; kaheNa tamArU nRpa kIjII, mahAro deza mujhaniM dIjII. astuM kahInaI cAlyo teha, udAIniM pAsiM Aveha; karaI mAravA taNo upAya, paNi chocho navi lAdhaI rAya. ... 1734 ... (1) udAyIcaritra : zrI pariziSTa parva, sarga-6, pR. 132 thI 136. 315 ... 1733 teno mULa jIva ekAvatArI hovAthI te vizeSa prakAre pavitra che. vaLI pATalivRkSa upara beTheluM cAsa pakSI svayaM mukha kholatAM AhAra meLave che, tema puNyavaMta rAjA paNa A uttama sthAnamAM nagara vasAvatAM svayaM saMpatti prApta karaze. 1734 For Personal & Private Use Only ... naimittikonA kahevAthI udAyI rAjAe pATalivRkSanA prabhAvanA AdhAre ane cAsa pakSInA nimittane joI nagaranI sthApanA karI. pATalivRkSanA nAmathI 'pATaliputra' nagara nAma pADavAmAM AvyuM. tyAM udAyI rAjA rAjya ka2vA lAgyA. temaNe zatruone parAjIta karyAM. ... 1735 ... 1736 1737 ... 1738 ... 1739 1740 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' *** 1742 ** 1744 na malaI saMca na mArayo jAya, nRpa haNavA lIdhI dikhAya; bAra varasa vacimAM vahI jAya, paNi mArayo navi jAya rAya. ... 1741 adhama sAdha nita meluM dhyAna, biga locana piga tehanAM kAna; dekhI suNI na bujhayo kasyo, jANuM mIna jalamAMhiM vasyo. na gaI gaMdha machinA dehanI, pApa mati na gaI tehanI; zuka nA pATha pari thayuM jJAna, eka nRpani mArayAnuM dhyAna. ... 1743 eka dina gurU caMpAI gayA, comAsuM teNaI thAnaki rahayA; udAI rAya nita vaMdana jAya, kara joDIni suNaI kathAya. paMca anuvrata pAlaI sadA, jinanI bhagati na cUkaI kadA; daI dAna jina pUjA karaI, samakita sudhu haIDaI dharaI; 1745 zreNika kula dIpAvyuM sahI, vIra vacana rahayo haIDaI rahI; eka dina pAkhI manamAM dharaI, udAI rAya poSadha AdaraI. 1746 maMdiramAM jaI poSadhazAlA, tihAM poso pAlaI bhUpAla; gurU Avi tihAM karaI kathAya, sAthi adhama achaI traSirAya. ... 1747 nRpa guni visAmaNa karaI, munya varata mukhathI AdaraI; kAMmi gurU myuM bolaI rAya, gaNaI bhaNaI ke karaI sajajhAya. ... 1748 divasiM nIdrA nRpa navi karaI, saMthArA porasi AdaraI; zaraNa cAra karI nRpa suI, adhama sAdha beTho bala jUI. .. 1749 nRpa nidrAvasi huu jasaI, kADhI kaMkaNa loha pAlI tasaI; udAI kaMThi mehalaI jetalaI, mastaka alaguM thayuM tetalaI. ... 1750 lohI taNo cAlyo paravAya, pAsiMtho jAgyo RSirAya; nRpani mArayo jANyo jasaI, mahA bhayaMkara huuM tasa. .. 1751 joyo ziSya dITho tAma, gurUni cetA pohatA tAma; udAIni te mArI gayo, abhavya jIva e vari kahyo. ... 17para artha:- udAyI rAjAe pATaliputra zaherane rAjadhAnI banAvI. temaNe (potAnA pitAnI jema) sarva zatruo upara vijaya meLavI temane aMkuzamAM rAkhI namAvyA. temaNe potAnA parAkramathI aneka dezo upara vijayano DaMko vagADayo. teo pATaliputramAM rahI vargalokanAdevendranI jema rAjya karatA hatA. .. 1736 eka divasa ujjayinI nareza caMDapradyotane koI kAraNasara udAyI rAjA upara khUba gusso karyo. temaNe badalo levA mATe DhaDhero pITAvyo ke, "je pATaliputra nareza udAyI rAjAne mAraze tene ghaNuM dhana ApavAmAM Avaze. ... 1737 For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 udAyI rAjAe pUrve koI eka dezanA rAjA upara caDhAI karI hatI. te rAjAnuM mRtyu udAyI rAjAnA hAthe thayuM hatuM. tenA putrae potAnA pitAnuM vera vALavA mATe paDaha ravIkAryo. te udAyI rAjAnuM kAsaLa kADhavA ujjayinI nareza caMDapradyotanane maLyo. .1738 te adhama vyaktie kahyuM, "he rAjanuM! udAyI rAjAno ziraccheda karI tene ahIM lAvIza. jethI ApanI pratijJA pUrNa thaze. tame mane mAro deza pAcho ApI, ApanuM vacana paNa pUrNa karajo."... 1739 evuM kahI te (udAyI rAjAne mAravA mATe) ubho thaI cAlavA lAgyo. te udAyI rAjAnI pAse Avyo. teNe udAyI rAjAne mAravAnI aneka yuktio vicArI paraMtu tenI koI karAmata saphaLa na thaI. ... 1740 te tyAM ja rahyo. te duSTanekoI upAya na maLyo tethI te rAjAne mArI na zakyo. (udAyI rAjA dharmiSTha che. temanA AvAsamAM gurubhagavaMto koI paNa jAtanI AjJA vinA AvAgamana karI zake che, evuM jANI) teNe avasarano lAbha laI rAjAne mAravA (duSTa bhAvanA sAthe) dIkSA lIdhI. teNe bAra varSa sudhI saMyamanuM pAlana karyuM. A vacagALAmAM te udAyI rAjAne koI rIte mArI na zakyo. ... 1741 zramaNa banyA chatAM adhamavRttio ane mananuM durthAna na chUTayuM! (veza parivartana thayo paraMtu hadaya parivartana na thayuM.) dhikkAra che te daSTine je jinaprabhunAM darzana karIne pAvana thatI nathI! dhikkAra che te karNane je jina vacanonuM zravaNa karyA chatAM pratibodha pAmatA nathI. je jIva jovA ane sAMbhaLavA chatAM bodha pAmato nathI tene jaLamAM rahelI mAchalI samAna samajo. ... 1742 jema jaLamAM rahevA chatAM mAchalInAM dehanI durgadha choDatI nathI tema duSTa sAdhu (vinayarana muni)e pApabuddhi koI rIte viramI nahIM. samajyA vinA augha saMjJAe raTaNa karatA popaTanA pATha jevuM te muninuM jJAna hatuM. pratidina hara samaye phakta udAyI rAjAne mAravAnuM ja dhyAna hatuM. ... 1743 eka divasa satyaghoSa muni jeo vinayarana muninA guru hatA; teo caMpA nagarImAM ziSya parivAra sAthe AvyA. teo tyAM cArtumAsa rahyA. udAyI rAjA nitya guru bhagavaMtane vaMdana karavA jatA hatA temaja jinakathAnuM zravaNa karatA hatA. .. 1744 teo ahiMsA Adi pAMca aNuvratanuM zuddhapaNe pAlana karatA hatA. teo kadI paNa jina bhakti bhUlatA nahIM. teo dAna ApatA, jinapUjA karatA. teo jinadharmanA siddhAMtone vizuddha bhAve hradayamAM dhAraNa karatA hatA. ... 1745 teo mahArAjA zreNikanI jema daDha samakitI hatA tethI temaNe potAnuM kuLa dIpAvyuM hatuM. teo jinavacanone niHzaMkapaNe hRdaye dhAraNa karI pUrNa zraddhA karatA hatA. eka vAra pAkhI parvatithi hovAthI udAyI rAjAe pauSadha vrata karavAnI manamAM bhAvanA bhAvI. teo pauSadha vrata AdaravA gayA. ... 1746 udAyI rAjAe rAjamahelamAM eka pauSadhazALA banAvI hatI. teo parvatithie tyAM pauSadhavrata karatA hatA. udAyI rAjA pauSadhavrata karavA pauSadhazALAmAM AvyA. te divase AcArya bhagavaMte tyAM AvI For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 kavi tra4SabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa" dharmakathA karI. temanI sAthe pelA adhama (vinayana) muni paNa hatA. ... 1747 udAyI rAjAe AcArya bhagavaMtane potAnI pauSadhazALAmAM visAmo karAvyo. tyAra pachI AcArya bhagavaMtanA mukhethI pauSadhavratanA pratyAkhyAna AdaryA. tyAra pachI kaMI kAma hoya tyAre guru bhagavaMta sAthe vAtacIta karatA, bAkI saMpUrNa divasa temaNe svAdhyAya, paThana-pAThana ane satsaMgamAM pasAra karyo... 1748 udAyI rAjAe divasanA nIdrAno tyAga karyo hato tethI zarIranA thAkane utAravA rAtrinA eka pahora pachI saMthAro bIchAvyo. udAyI rAjAe prathama cAra zreSTha zaraNa grahaNa karyA pachI saMthArA upara sUtA. (rAjA nidrAdhIna thayA) pApI (vinayana) muni A avasaranI rAha joI beTho hato. ... 1749 jevA udAyI rAjA nidrAvaza thayA tevA ja pApI munie lokhaMDanI tIkSNa dhAravALI kaTArI (charI) kADhI udAyI rAjAnA kaMThamAM khosI dIdhI. kSaNavAramAM rAjAnuM mastaka dhaDathI alaga thaI gayuM. ... 1750 tyAM lohIno dhodha vahevA lAgyo. (rAjAnA saMthArAnI bAjumAM AcArya bhagavaMtano saMthAro hato.) lohInI dhArA vahevAthI pAse sUtelA (satyaghoSa) AcAryanI (pathArI temaja vastro bhInAM thavAthI, UMgha uDI gaI. (caMdramAnA prakAzamAM) AcArya bhagavaMte joyuM, ke rAjAnuM khUna thayuM che. temaNe vicAryuM, 'ahIM bhayaMkara durghaTanA thaI che." ... 1751 temaNe cAre bAju ziSyane joyo. te na dekhAyo tyAre AcArya paristhiti samajI gayA. udAyI rAjAnuM khUna karI ziSya nAsI gayo che. bhagavAna mahAvIra svAmIe A jIvane abhavI kahyo che.... 17para abhavya jIvo vize mAhitI kapilA kAlagasUrIu jeha, pAlakRSNa taNo suta teha; aMgAramadikAni saMgamo, adhama jIva saMsAri bhamo. ... 1753 pApI pAlaga huu jasiM, jeNei munivara pIllA paMcasiM; sAtamo udAIno mAraNahAra, ehanA pApa taNo nahI pAra. ... 1754 abhavya jIva ArAdhi kahI, tresaTha zalAkA purUSamAM nahI; anutara vimAna pAMca chaI jihAM, abhavya jIva upajaI nahI tihAM. .. 1755 Idra gurU sUra ratna traya saMka, tihAM na upajaI moTo vaMka; pUrva cauda na AvaI udaya, nava pUrava bhaNatAM jina vadaI. ... 1756 abhavya Idra na thAya valI, dIkSA navi daI tasa kevalI; jinazAsanamAM yakSa yakSaNI, abhavya teha taNI gati haNI. ... 1757 lokAMtika sura te navi thAya, samakita viNa bhava tehano jAya; pAtra susAra milaI kima tani, cAritra nahI sudhA gurUkani. ... 1758 aMti samAdhi maraNa navi hoya, ArAdhanA vina vaNasaI soya; anaMtakAla bhamavuM ehani, mugati paMtha nahI tehaniM. 1. 1729 For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 artha - kapilA dAsI, kAlasIrika kasAI, kRSNa mahArAjAno putra pAlaka abhavya jIvo hatAM temaja aMgArardika AcArya ane bhagavAnane upasarga ApanAra saMgama deva paNa abhavya jIva hatAM. abhavya jIvo saMsAra aTavImAM bhaTakyA karaze. ... 17pa3 abhavI jIva pAlaka rAjA jyAre pApI banyo tyAre teNe aMdhakAcAryanA 500 ziSyone eka pachI eka pANImAM pIlyA. sAtamo abhavI jIva udAyI rAjAnI hatyA karanAro vinayarana muni hato. teNe mahApApa karma karyuM. ... 17pa4 abhavya jIvo kadI ArAdhaka na hoya. teo tresaTha zalAkA puruSamAM na hoya. teo pAMca anuttara vimAnamAM utpanna thatA nathI. ... 1755 - Indra, tIrthakara, anuttaravAsI deva, ratatraya, trAyatrizaMka devomAM abhavya jIvo niHzaMkapaNe utpana thatA nathI, evuM arihaMta jina prabhu kahe che. temane cauda pUrvanuM jJAna paNa prApta thatuM nathI. teo nava pUrva sudhInuM jJAna bhaNI zake che, evuM tIrthaMkara paramAtmA kahe che. ... 17pa6 abhavyane Indra devanI padavI na maLe. temane kevaLInA hAthe dIkSA na maLe. jina zAsananA rakSaka deva tarIke yakSa-yakSiNIpaNe paNa utpana na thAya. abhavya jIvoe A gatino cheda karyo che. . 1757 teo nava lokAMkita devomAM utpanna thatA nathI. samakita vinA temano bhava nirarthaka jAya che. temane sadguruno sahayoga na sAMpaDe kAraNake temanI AcArapAlanA guru samakSa zuddha bhAve hotI nathI.... 1758 temane jIvananA aMta samaye samAdhimaraNa prApta thatuM nathI. A pramANe sAcI ArAdhanA vinA temanuM jIvana nirarthaka jAya che. teo anaMtakALa sudhI saMsAranuM paribhramaNa kare che. temane muktino paMtha prApta thato nathI. ...17pa9 udAyIrAjAnuM svargagamana asyo abhavya ziSya jagamAM jeha, udAIni mArI gayo teha; guri vicAra karayo tihAM asaI, sakala loka mujhaniM helasaI. 1760 eNaI guri mArayo rAjAya, tava jinazAsana bahu phelAya; zAsana uDhA mujhathI thAta, te jIvyAthI maraNa sanAtha. ... 1761 ................... (1) aMdhakAcArya : zrAvasti nagarInA jitazatru rAjA ane dhAriNI rANInA putra hatA. temanI bahena puraMdarayazAe daMDakAraNyanA kuMbhakAra rAjA sAthe lagna karyA hatA. kuMbhakArano pAlaka maMtrI nAstika hato. aMdhakakumAre tene vAdamAM niruttara karyo. aMdhakakumAre moTAM thaI dikSA lIdhI. temanA 500 ziSyo thayA. teo moTA AcArya banyA. prabhue kahyuM, "tamane daMDakAraNya jatAM upasarga thaze. tamArA sivAya badhA ArAdhaka thaze." AcArya daMDakAraNya tarapha gayA. pAlakane khabara paDI. teNe rAjAne jUThuM kahyuM ke, "A loko rAjya levA AvyA che." teNe pote chUpAvelA zastro rAjAne batAvyA. rAjAe pANImAM saMtone pIlAvyA. chellA ziSya upara gurune khUba rAga hato. temaNe prathama potAne ghANImAM pIlavAnuM kahyuM. duSTa rAjA AcAryane duHkhI thatAM joI khuza thayo. bALa munine pAlake ghANImAM pIlyA. gurue temane ArAdhanA karAvI mokSamAM mokalyA. have AcAryano vAro Avyo. temaNe niyANuM karyuM. teo marIne agnikumAra deva banyA. temaNe puraMdarayazAne upADI prabhu pAse mUkI AkhuM vana bALI nAkhyuM. prabhue temane zAMta karyA. (bharaDesaranI kathA, pR. 123, 124.). For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 kavi RSabhadAsa kata "zrI zreNika rAsa' e bola gurU haIDaI dharAI, amitakhAmaNAM aNasaNa karaI; cAra saraNa moTAM te karI, kaMkaNa loha pAlI galaI dharI. . 176ra maga cheda havo gurUrAya, dekhaI purUSa te asaMbhaI thAya; dIThUM ragata bahu tihAM atI, mAro dIsaI narapati yatI. ... 1763 sakala sAdha malyA tihAM asaI, kapaTI sAdha na dIsaI tasaI; ciMtyuM e mahA duSTI thayo, gurU rAjAnaI mArI gayo. ... 1764 hAhAkAra huuM pUramAMhiM, sojhayo duSTa na lAvyo kayAMhiM; ujeNI rAjA kiM gayo, yuSTa puSTa tihAM kaNi thayo. 1765 sAdha thaI ceM kIdhuM kAma, helI narani kADhiu tAma; havuM maraNa udAI rAya, te tIrthaMkara trIjo thAya. . 1766 zrI supArzva jinavaranuM nAma, samarayAM sIjhaI saghalAM kAma; pravacana sAroghAramAM joya, udAI trIjo jinavara hoya. ... 1767 udAI puThi huuM kulanAza, rAji gayuM nAvani pAza; prazISTa parvamAMhi te lahuM, saMbaMdha soya mAMDIni kahu. ... 1768 arthaH- A jagatamAM evo abhavya ziSya (vinayana) muni hato. udAyI rAjAnI hatyA karI tyAMthI palAyana thaI gayo. tyAre AcAryae vicAra karyo, "A duSkRtyathI sarva nagarajano mArI avahelanA - niMdA karaze. ... 1760 lokone thaze ke A AcAryae svayaM rAjAnI hatyA karAvI che. loko jinazAsananI avagaNanA karaze. mArA thakI zAsana para kalaMka lAge tevuM jIvatara jIvavuM tethI to maraNa ja zreSTha che." ... 1761 AcAryae A vicArane hRdaye dharI, mRtyuno vicAra karI sarva jIvo sAthe khamatakhAmaNA karyA. temaNe anasana vrata karyuM. temaNe zreSTha evAM cAra zaraNa grahaNa karyA. temaNe bAjumAM paDelI lokhaMDanI dhAradAra charI hAthamAM laI potAnA gaLAmAM khosI dIdhI. .. 1762 AcArya bhagavaMte potAnA hAthe potAnA gaLA upara kaTArI vaDe cheda karyo. AvuM bhayaMkara dazya jeNe joyuM tenA mukhamAMthI cIsa nIkaLI gaI. lokoe prabhAte rAjA ane yatinuM khUna thayeluM joyuM. tyAM lohInI dhArAo vahetI hatI. .. 1763 paroDhe te sthaLe sarva sAdhu munio ekaThAM thayAM. kapaTI (vinayana) muni tyAM dekhAyA nahIM. munioe ciMtana karyuM ke, "A kArya mahAduSTa vinayarana muninuM ja che. AcArya bhagavaMta ane udAyI rAjAne mArIne te ahIMthI palAyana thaI gayo che." ... 1764 AkhA nagaramAM sarvatra hAhAkAra macI gayo. lokoe muninI zodha karI paraMtu te kyAMya na maLyo. te hatyA karI sIdho ujjayinI nagarImAM caMDapradyottamarAjA pAse InAma levA gayo. avaMtI patie kahyuM, "are For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 **. 1769 1770 mUDha!teM AvuM akArya karyuM. **. 1765 teM aNagAra dharma svIkArIne zuM sAruM kArya karyuM?" avaMtInareze tene nagara bahAra kADhI mUkyo (te udAyI nRpa mAraka' evA nAmathI prasiddha thayo) udAyI rAjAnuM pauSadha sahita mRtyu thayuM. teo prathama saudharma devalokamAM deva thayA. teo cAra palyopamanuM AyuSya bhogavI AvatI covIsImAM 'supArzva' nAmanA trIjA tIrthakara thaze. ... 1766 supArzva jinanuM nAma smaraNa karatAM sarva kAryo nirviba paNe siddha thaze. pravacanasArodvAra graMthamAM (ThANAMgasUtramAM) jovA maLe che ke udAyI rAjA te trIjA "supArzva' nAmanA jinezvara bhagavaMta thaze.... 1767 udAyI rAjAnA mRtyu pachI temanA kuLano nAza thayo. rAjyanI dhurA nAvi (hajAma)nA hAthamAM gaI. kavi kahe che ke, pariziSTa parva nAmanA graMthamAMthI AvRttAMta udadhRta karIne huM te kathA kahuM chuM. ... 1767 naMdakumAra caritra naMdakumAra eka tihAM kaNi thAya, nAvI tAta guNikAtasa mAya; kumari supana dIThuM eka tAma, nija AMtaraDaI vITiluM gAma. supana kahiuM bAMbhaNani jaI, suNI paMDita harakhyo sahI; e thAsaI prathavIno rAya, ema jANI dIdhI kanyAya. paraNIniM beTho pAlakhI, kanyA Rdhi pAmyo thayo sukhI; vAjaMtaI dhari Avyo jasaI, paMca divya huAM tihAM tasaI. .... 1771 maMtrI seTha senApati malI, gaja siNagAro suMdara valI; suMDhi kalaza vAjaI vAjiMtra, dITho vara siMhA ati pavitra. kanaka kalaza DholaI zIritAma, naMda rAya havuM tasa nAma; virathI varasa gayAM java sAThi, beTho naMda udAI pATi. ... 1773 koe na mAnaI ehanI ANa, hAsya karaI nara nArI jANi; vAMkAM bolaI maMtrI soya, lepa pUtaLAM dhAyAM doya. .. 1774 laI khaDaga mArayA ketAya, ketA nara tihAM nAsI jAya; ketA nara ti nRpa lAgA pAya, rAkhi rAkhi prathavIpati rAya. ... 1775 jasa vAdhyo jagamAM bahu, nRpanI AjJA mAnaI sahu rAji karaI nRpa naMda sujANa, RSabha kahaI kIdho paramANa. **. 1776 artha:- naMda nAmano eka kumAra thayo. tenA pitA hajAma hatA ane mAtA gaNikA hatI. naMdakumAre ekavAra eka svapna joyuM. potAnA AMtaraDA vaDe nagara vIMTAyuM hatuM. ... 1769 1772 (1) pravacanasAroddhAra bhAga-1, dvA. 46, gA. 4pa9, pR.209, 210 (2) zrI pariziSTa parva, sarga-6, pR. 134 thI 136. For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa A svapnanI vAta naMdakumAre eka brAhmaNa(upAdhyAya)ne kahI. te brAhmaNa vakhano jANakAra hovAthI svakhanA rahasyane jANI khuza thayo. "A vyakti pRthvIno rAjA thaze." evuM jANI brAhmaNe potAnI putrIno hAtha naMdakumAranA hAthamAM soMpyo. ... 1770 naMdakumAra brAhmaNanI kanyA sAthe paraNyo. te kanyArUpI lakSmIne meLavIne khUba sukhI thayo. navA jamAI naMda pAlakhImAM besI ghare AvatA hatA tyAre paTTahasti, pradhAna azva, chatra, kuMbha ane cAmara e pAMca divya vastuo naMdarAjAnI pAlakhI pAse AvI. ... 1771 te nagaranA maMtrI, zeTha, senApatinI sAthe eka suMdara zaNagArelo hAthI hato. gajarAjanI cUMDhamAM kaLaza hatuM. gajarAjanI sAthe vAjA-vAjiMtro vAgatAM hatAM. gajarAjanI pAchaLa cAlatAM cAlatAM sau pAdare AvyA. tyAM eka pavitra puruSa (naMda)ne joyo. . 1772 gajarAje te puruSanA mastake suvarNa kaLaza DhoLI abhiSeka karyo. hastie naMdane upADI pITha para besADavo. temane nagaranA rAjA banAvavAmAM AvyA. temanuM nAma naMda rAjA rAkhavAmAM AvyuM. vIra nirvANa pachI sATha varSa pachI udAyI rAjAnI pATe (rAjagAdIe) naMdarAjA AvyA. ... 1773 "A hajAma putra che', evuM jANI lokoe temano anAdara karyo. temanI avajJA karI. loko temanI ThaThThA-mazkarI karatA. maMtrIo paNa naMdarAjAnuM vAMkuM bolatA. tyAre puNya baLe koI devI te lepyamaya baMne dvArapALamAM adhiSThita thaI. dvArapALo hAthamAM talavAra kheMcI lokonI pAchaLa doDayA. ... 1774 temaNe ghaNAM durvinIta lokone mAryA. ghaNAM manuSyone tyAMthI bhagADI mUkyA. keTalAka loko gabharAIne rAjAnA caraNa pakaDI, mAphI mAMgI zaraNe AvyA. temaNe kahyuM, "have khammA karo, khammA karo pRthvIpati!amArA upara rahema karo." ... 1775 have lokomAM naMda rAjAno prabhAva ane yaza vadhyo. sarva prajAjanoe temanI AjJAno svIkAra karyo. have catura evA naMdarAjA sukhethI rAjya karavA lAgyA. kavi RSabhadAse naMdarAjAno caritra (jema hato tema) pramANabhUta kahyo. . 1776 duhA H 93 rAjya paraMparA pragaTayo mahimA naMdano, kapila putra paradhAna; kapila nAma tehanuM sahI, te paNi budhi nidhAna. . 1777 naMda pATi naMda ja hato, anUkaramiM nava pATa; karI kanakanA DuMgarA, lahaI naraganI vATa. . 1778 kapila pATa nava cAlIA, maMtrIpaNuM sadAya; chehalo sukaDAla huu sahI, nomo te kahaIvAya. gUlIbhadra sUta tehano, zarIuM paNi suta hoya; sAta sutA hatI tehani, Agali vaMza na hoya. ... 1780 1779 For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 * 1782 nomo naMda java jIvato, tava eka havo cANAki; daMta sahIta te janamIuM, vipra vaMza tasa bhAkhi. ... 1781 naMdi tehani duhavyo, khIjI nIkalyo tAma; caMdragupatini leI karI, lIdhuM naMdanU gAma. vIrathI varasa ja gayAM, ekaso paMcAvana; caMdragupati huu tadA, lIdhAM lokanAM dhana. 1783 biMdusAra tasa dhaNI, azoka zrI tasa putra; kuNAla rAya huu pachaI, saMprati rAkhaI sutra. ... 1784 savA lAkha jeNi zrAvakA, kIdhA jina prAsAda; savA koDi biMba ja bharayAM, vAjaI ghaMTA nAda. ... 1785 ccAra pATa Agali huA, na lahu tehanAM nAma; udAI puMThi e thayA, parasIjha paravamAM ThAma. ... 1786 udAI zreNika kuli havo, zreNika zrAvaka parama; zreNika nRpa mugati jasaI, TAlI AThaI karma. . 1787 artha:- naMdarAjAno mahimA cAre tarapha phelAyo. temano eka pradhAna hato. tenuM nAma kapilaputra hatuM. te paNa khUba buddhizALI hato. ... 1777 naMdarAjAnI pATe naMda nAmanA ja rAjA thayA. naMdarAjA pachI anukrame nava rAjAo rAjagAdIe AvyA. temaNe samRddhinA lobhathI sonAnA DuMgaro racAya eTalI saMpatti meLavI. saMpattinI AsakitathI temaNe mRtyu pAmIne narakanI vATa pakaDI. ... 1778 kapila maMtrI pachI temanI jagyAe paraMparAgata bIjA navA maMtrIo thayA. chellA zikaDAla maMtrI thayA. te navamA naMbaranA maMtrI kahevAyA. ... 1779 temanA putranuM nAma sthUlibhadra hatuM. temane zrIyaka nAmano bIjo putra paNa hato. pakaDAla maMtrInI sAta putrIo (yakSa, yakSadattA, bhUtA, bhUtadattA, eNikA(saNA), veNA ane reNA)hatI. temano tyAra pachI vaMzavelo na cAlyo. (zrIyakanuM mRtyu thayuM, sthUlibhadrajIe saMyama svIkAryo.) ... 1780 navamA naMdarAjA jyAre jIvatA hatA tyAre temanA samayamAM(caNI brAhmaNa ane caNezvarI brAhmaNIno putra) cANakya nAmano eka catura ane buddhizALI brAhmaNa thayo. te dAMta sahita janyo hato. brAhmaNoe kahyuM ke, "A bALaka rAjA thaze." ... 1781 eka vAra naMdarAjAe temanuM apamAna karyuM. (navamA naMda rAjAe rAjasabhAmAM cANakyanuM haDahaDatuM (1) zrI pariziSTa parva, sarga-8, pR. 147. (2) cANakya maMtrI, eja, pR. 160. For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' 38ra. apamAna karyuM. cANakya pratijJA lIdhI ke jyAM sudhI pATaliputranuM rAjya naMdanA hAthamAMthI na lauM tyAM sudhI mAthAnI zikhA choDIza nahIM.) cANakyanuM apamAna thavAthI te khijAIne tyAMthI cAlyo gayo. teNe caMdragupta moryanI sahAyatA laIne naMdarAjAne harAvI pATaliputranuM rAjya jhUMTavI lIdhuM. vIra nirvANa pachI ekaso paMcAvana varasa thayAM tyAre pATaliputranI gAdIe caMdragupta maurya Avyo. teNe lokonAM dhana-saMpatti lUMTI lIdhAM. ... 1783 caMdragupta maurya pachI teno putra biMdusAra rAjagAdIe Avyo. biMdusArano putra azoka samrATanA nAme prasiddha thayo. azoka samrATa pachI teno putra kuNAla rAjA banyo. kuNAlano putra saMprati nAme rAjA thayo. teNe jaina dharmanI sUtra paraMparAnI rakSA karI. ... 1784 jenA rAjyamAM savA lAkha jeTalA zrAvako hatA. teNe ghaNAM jina prasAdo (maMdiro) baMdhAvyA. savA kroDa jinabiMbo bharAvyA, jyAM ghaMTarAvavAge che. ... 1785 tyAra pachI pATaliputranI gAdIe bIjA cAra vArasadAra thayAM. temanAM nAma prApta thatAM nathI. te sarva pATa paraMparA udAyI rAjAnA avasAna pachI thaI. zrI pariziSTa parvamAM tenuM vistArathI varNana che.... 1786 udAyIrAjA mahArAjA zreNikanA kuLamAM avataryA hatA. teo mahArAjA zreNikanI jema jaina dharmanA parama zrAvaka hatA. mahArAjA zreNika bhaviSyamAM AThe karmono saMpUrNa kSaya karI mokSamAM jaze. ... 1787 DhALaH 78 AvatI covIsInA prathama tIrthaMkara lAla mana mohanAM e dezI. rAga : goDI karma khapI mugati jasaI mana mohanAM, e zreNika nara sAra lAla mana mohanAM; sudha samakita dhArI sahI, maTha, karaI jina bhagati apAra, lA.. ...1788 kanaka taNA java kari grahI, maTha, ekaso ni valI ATha, lAve, jina Agali karaI sAthIu, ma0, sAdhaI mugati vATa, lA. ... 1789 zetruja giri saMghavI thayo, ma0, pUjyA 28Sabha jiNaMda, lAve, bahu dhina vArdi kharacIluM, maLa, manidharI ati ANaMda, lAve, *** 1790 saMgha bhagati kIdhI ghaNuM, maTha, sAta khetra poSeha, lAi, jina gurU bhagati karaMtaDAM, maTha, tIrthaMkara pada leha, lA. vIrathI varasa gayAM gaNo, maLa, corAsI hajAra, lA. sAta varasa paMca mAsa rUM, ma, jAtA jina hoya sAra, lA. prathama naragathI nIkalaI, ma0, purUM hoya java Aya, lATa varasa corAsI sahesa tihAM, ma, jAtAM jinavara thAya, lA. ... 1793 eha ja jaMbUDhIpa bhaluM, ma, bharata kSetra mAMheta, lA. vaitADhi mUla pAsiM bhalo, ma, pUDhara desa vasaMta, lA. *.. 1794 1791 *. 1792 For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satraGUAra nagara bhalUM, ma0, suma tI kula gurU jyAMhi, lA bhadrArANI kukhamAM, ma0, upajaI zreNika tyAMhiM, lA trIjaI AraI upajaI, ma, bhupati kulaI avatAra, lA0 cauda supana sucita hasaI, ma0, rUpa taNo bhaMDAra, lA0 chapana kumArI AvasaI, ma, IMdra namaI jina pAya, lA0 maru saMga navarAvasaI, ma0, uchava adhiko thAya, lA0 cIvara kuMDala deI karI, ma0, muMkaI tihAM jina mAya, lA0 padamanAbha nAma ja dharaI, ma0, haIDaI harakha na mAya, lA0 yovana vaI kumarI varaI, ma0, rAji ka2I jina rAya, lA0 bhoga tajI dikSA lII, ma0, varasa bohari Aya, lA0 karma khapI hoya kevalI, ma0, samosaraNa hoya sAra, lA0 saMgha caturvidha thApasaI, ma0, besaI paraSadA bAra, lA. cotrIsa atIsaya jehamAM, ma0, vANI guNa pAMtrIsa, lA0 doSa aDhAra alagA sahI, ma., traNi bhuvanano Iza, lA0 cyAra karamano kSaya karI, ma0, muti purImAM jAya, lA0 anaMta sukhamAM jhIlasaI, ma0, anaMtajJAna teNaI ThAya, lA. jasa balavIrya anaMtasaI, ma0, varavaNI mugati na jAya, lA0 jIva zreNika sukha pAmasaI, 50, RRSabha namaI tasa pAya, lA0 artha :- mahArAjA zreNika sarva karma kSaya karI mukti lakSmI pradAna karaze. te mahArAjA zreNika uttama hatA. teo kSAyika samakitanA svAmI hatA. teo apAra jina bhakti karatA hatA. 1803 ... 1788 teo sonAnA ekaso ATha java hAthamAM laI pratidina jinezvara je dizAmAM hoya te dizAmAM sAthiyo karatA hatA. teo AgAmI kALamAM mukti maMjila sAdhaze. ... 1789 temaNe girirAja zetruMjayano saMgha kaDhAvI saMghavI pada hAMsala karyuM hatuM. tyAM temaNe jinezvara bhagavAna RRSabhadevane pUjyA hatA. temaNe saMgha kaDhAvyo tyAre mArgamAM puSkaLa dhana kharcIne sAdharmika bhakti karI hatI. temaNe saMghabhakti ati AnaMda pUrvaka karI hatI. 325 For Personal & Private Use Only 1795 1796 1797 ... 1798 1799 ... 1800 1801 ... 1790 temaNe utkRSTa bhAve saMghabhakti karI.temaNe sAta kSetramAM dhanano upayoga karI te kSetronuM poSaNa karyuM. hatuM. temaNe jinezvara deva ane gurubhagavaMtonI bhAvapUrvaka bhakti karatAM 'tIrthaMkara pada' meLavyuM. ... 1791 vIra nirvANathI jeTalA varSa thayA te gaNo. coryAsI hajAra sAta varSa pAMca mAsa gayA pachI mahArAjA zreNikano AtmA prathama jinezvara thaze. ... 1792 mahArAjA zreNikano AtmA (narakanuM AyuSya pUrNa thatAM) prathama narakamAMthI cyavana karaze. teo ... 1802 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra6 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' coryAsI hajAra varSa sudhI narakamAM raheze. tyAra pachI jina bhagavaMta thaze. ... 1793 A aDhIdvIpamAM madhyamAM jaMbudvIpa che. jaMbudvIpamAM dakSiNa tarapha bharata kSetra che. vaitADhaya parvatanI taLeTInI pAse dhanADhaya evo pUDhara (puMDarika) nAmano deza haze. .. 1794 tyAM zatadvAra nAmanA suMdara nagaramAM, sumatI (sumUta) nAmanA kulakara thaze. temanI bhadrArANInI kukSie mahArAjA zreNikano AtmA (narakamAMthI cyavIne) utpana thaze. ... 1795 teo utsarpiNI kALanA trIjA ArAmAM, kSatriyakuLamAM avataraze. tyAre cauda suMdara ane artha garbhita mahAsvapno Avaze. bhadrAmAtAne (savA nava mAse) rUparUpanA aMbAra jevo putra avataraze.... 1796 bALa tIrthakarano janma mahotsava karavA chappana dikumArIo mAvaze. svargamAMthI Indra mahArAjA bAvI bALa prabhune namaskAra karaze, pachI temane ravayaM potAnA hAthe upADI merUparvata para nAna karAvaze. merU parvata upara anokhI rIte prabhuno janma mahotsava devo dvArA ujavAze. ... 1797 Indra mahArAjA bALa jinane cIvara, kuMDala Apaze. (temanA aMgUThe amRtanuM siMcana karaze.) tyAra pachI Indra mahArAjA bALa prabhune mAtA pAse mUkaze. tyArapachI rAjA paNa janma mahotsava ujavI bALakanuM nAma (janma samaye pAnI vRSTi thavAthI) "padmanAbha' rAkhaze. bALakanuM suMdara rUpa joI rAjA-rANIne haiye harakha nahIM samAya. (pUrNabhadra ane mahAbhadra devathI sevAtA hovAthI temanuM nAma devasena" paDaze. zveta varNa vALA hAthI para besI nagaramAM lokone khuza karaze tethI loko temane vimalavAhana' tarIke saMbodhaze.) ... 1798 yauvana vaya thatAM padmanAbha kumAranA suMdara kanyA sAthe (bhogAvAlIkarmanA udayathI) vivAha thaze. jinarAya mAbApane lagna karI khuza karaze. teo yogya samaya thatAM saMsAranA bhogo tyajI dIkSA leze. temanuM AyuSya 72 varSanuM haze. ... 1799 teo ghAtI karmano kSaya karI kevaLajJAnI banaze. tyAre Indra mahArAjA Adi devo dvArA samavasaraNanI racanA thaze. teo prathama dezanAmAM caturvidha saMghanI sthApanA karaze. A samavasaraNamAM bAra prakAranI parSadA prabhunI vANI sAMbhaLaze. ... 1800 "cotrIsa atizaya ane pAMtrIsa prakAranA vANInA atizayathI prabhu siMhAsana upara zobhAyamAna thaze. teo aDhAra doSa rahita haze. teo urvaloka, adholoka ane madhyaloka ema traNe lokanA svAmI banaze. ... 1801 teo cAra aghAtI karmano kSaya karI, siddhAlayamAM jaze. teo siddhanA anaMta sukho, anaMta kALa sudhI mahAlaze. temane siddhakSetramAM anaMta jJAna-darzana haze. . 1802 temanuM baLavIrya paNa anaMta haze. te siddhapurInuM sukha avarNanIya che. mahArAjA zreNikano AtmA (1) juo citra : 14 mahAsvapno (2) AvatI covIsInA nAma : juo pariziSTa vibhAga. (3) saMsAra sapanA koI nahi apanA : pR.287 (4) sammattam : pR.85-86 For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chupAthI thayuM navajA 10 O banI zALA caMdra deva vimAna cauda mahAsvapna 7. dhAma kaLaza dAnarAzi hA siMha uparI nima agni For Personal & Private Use Only 1 zrI da A svapna aizvarya, samRddhi ane vijayanA sUcaka che. garbhamAM rahelo jIva asIma aizvaryano mAlika thaze. ATalI vipula saMpattino svAmI eTaleke cakravartI thaIne ja rahe tevuM svapno sUcave che. A riddhi bAhya riddhi che. AtmAnuM aizvarya prApta karavuM e ja sAco vijaya che. tIrthaMkara bhagavaMto AMtarika zatruo upara vijaya meLave che tethI temanI mAtAne cauda (digaMbara paraMparA anusAra soLa) mahAsvapno spaSTa dekhAya che jyAre cakravartInI mAtAne A svapno jhAMkhA ke khaMDita dekhAya che. A svapnone AdhyAtmika rIte guNasthAnaka kramAroha anusAra nIce pramANe ghaTADI zakAya. (1) sapheda hAthI : mithyAtva mahA hasti samAna che. mithyAtva para vijaya meLavanAra samakitarUpI prakAza meLave che. (2) sapheda vRSabha : baLada pUrve khAdheluM vAgoLatI vakhate teno svAda mANe che, tema bIjA guNasthAnake rahelo jIva samakitano AsvAda mANe che. vRSabha svayaM ziMgaDA bharAvI potAnuM nukazAna kare che tema ahIM nizcita rUpathI AtmAnuM patana thAya che. 3 bhAgIdevI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) sapheda siMha : siMha umadA prakRtti dharAve che, chatAM hiMsaka prANI che. te mizrabhAva dharAve che, tema trIjA guNasthAnake rahelA jIvane sadguru ane zAstra pratye ekAMta zraddhArUpa prema nathI tema dveSa paNa nathI. siMha chalAMga mAre to uMco athavA nIce khADAmAM paDe tema A sthAnethI jIvanuM urdhvagamana paNa zake ane patana paNa thaI zake . (4) kamaLanA siMhAsana para birAjelAM lakSmI : mithyAtvanuM chUTavuM ane samyagdarzananuM prApta thavuM sauthI moTI lakSmI che. samyagdarzana rUpI lakSmI prApta thatAM AtmA atyaMta baLavAna bane che. te adamya puruSArtha kare to AgaLa vadhI zake . (5) paMcavarNI phUlanI sugaMdhita mALA : caMpavarNI lAMbI be puSpa mALA sarvatra sugaMdha phelAve che, tema jIva pAMcamA guNasthAnake aNuvratarUpI mALA dhAraNa karI aNIzuddha pAlana kare tyAre zobhAyamAna bane che. (6) pUnamano caMdra : jIvanamAM apramattatA ochI thAya to pUnamanA caMdra jevo banI sAdhaka zItaLatA anubhave che. dhIre dhIre jIvanamAMthI aMdhakAra ghaTato jAya, prakAza vadhato jAya che. (7) sUrya : sAtamA guNasthAnake apramattatA AvavAthI aMdhakArano saMpUrNa nAza thAya che. AtmA sUrya jevo ujjavala ane tejasvI bane che. (8) dhvajA : (digaMbara paraMparA pramANe be mAchalI ane dhvajA) jIvanI vijaya yAtrAnuM sUcaka che. jema samrATa digvijaya karavA nIkaLe tyAre samagra vizva jItI lIdhuM hoya paraMtu eka killo jo jItavAno bAkI hoya ane parAjaya pAme to tamAma khoI bese che, tema AThamA guNasthAnaka vALo jIva upazama zreNI kare to chellA gaDhathI pAcho pharI badhuM ja gumAve che paNa kSapaka zreNI kare to vizvavijayI banI karmazatruono vidhvaMsa kare che. (9) be suvarNa kaLaza : nirmaLa nIrathI paripUrNa, kamaLathI AcchAdita cAMdIno kaLaza nirvikAra, nirlepa ane anAsakta bhAvanuM sUcana kare che. navamA guNasthAne dehAdhyAsa pUrepUro chUTI gayo che. vedamohanIyano kSaya ke upazama thavAthI AtmA nirmaLa bane che. (10) padmasarovara H hajAro pAMkhaDIvALA kamaLothI padmasarovara suzobhita che. zarIrano saMgabhAva chUTI javAthI temAM nirlipta bhAvonAM kamaLo khIlyAM che. sUkSma kaSAyonuM galana karavA AtmA vegavAna banyo che. (11) kSIrasamudra : cittane AnaMda ApanAra ujjavala kSIra samudra sUcave che ke samudra khAro che. AtmabaLe jIve khArAzane mIThAzamAM pheravI nAkhI che paraMtu upazAMta thayelA kaSAyo udayamAna thatAM jIvane bhavasAgaranA taLIye kheMcI jAya che. (12) devavimAna : (digaMbara anusAra ratnajaDita siMhAsana ane devavimAna)je jIva kSIrasamudranI mIThAzamAM lepAto nathI ane samudra taravAno puruSArtha cAlu rAkhe che te vimAna jevI tIvra gatithI bhavasAgara pAra kare che. (13) ratnarAzino DhagaH karmano rAjA mohanIyano parAjaya thatAM terame guNasthAnake AtmA ghanaghAtI karmo jevAMke jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya para vijaya meLave che tethI tene kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMtasukha ane vIryarUpa ratnarAzi prApta thAya che. (14) nirdhama agni : AyuSya karmano kSaya thatAM aghAtI karmonuM dahana thAya che. mana, vacana ane kAyAno yoga rUpI dhUmADo uDI jatAM jIva ayogI, ajara, amara, ajanmA bane che. tIrthaMkaronA pratIka cihnomAM pazu pakSIo ane naisargika tattvanuM pramANa vadhu . A mahattvapUrNa saMketa che ke, jainadharmanI mULabhUta dhAraNA 'parasparopagraho jIvAmAn' para nirbhara che. A cauda svapnomAM jaina darzana samAyeluM che. For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 siddhAlayanuM zAzvata sukha pAmaze. kavi RSabhadAsa mahArAjA zreNika (bhAvinA bhagavAna)nA caraNe namaskAra kare che. ... 1803 duhA : 94 pAya namuM jinavara taNaI, je zreNikano jIva; kSAyaka samakita te rUaDuM, jehiM rAkhIuM sadIva. ... 1804 artha - kavi kahe che ke, mahArAjA zreNikano AtmA je jinezvara thaze, temanA caraNomAM huM namaskAra karuM chuM. sAyika samakita sauthI zreSTha che. evuM zreSTha koTinuM samakita temaNe sadA potAnI pAse rAkhyuM che....1804 DhALa : 39 atizaya durlabha - samyagdarzana viMchita pUraNa manohara e dezI. rAga : rAmagiri sudhu samakita je dharAI, jina padavI te nara varaI; sahI taraI zreNika nara vIraniM pari e. ... 1805 zreNika rAsa suNI karI, raheyo samakita sudha dharI; pharI karI samakita dohiluM pAmII e. 1806 karato kaSTa apAro re, paNi navi pAmaI pAro re; sAra e samakita pAmiM sukha varaI e. . 1807 jayama zreNika sukha pAmasaI, aSTa karamani vAmasaI; valI hasaI traNa bhuvanano nAyako e. ... 1808 e zreNika narano rAso, joDatAM pohatI Aso; valI vAso kamalAno kavi maMdiri e. ... 1809 artha:- zuddha (kSAyika) samakita prApta karanAra vyaktine ja tIrthakaranI padavI prApta thaI zake che. teo mahAvIra prabhu ane mahArAjA zreNikanI jema A saMsAra pAra karaze. .. 1805 he bhavya jIvo! zreNika rAsa sAMbhaLIne potAnuM samakita zuddha banAvo. A saMsAra aTavImAM paribhramaNa karatAM samakita prApta thavuM ati durlabha che. .. 1806 A jIva bhale khUba kaSTo sahana kare, chatAM samakita vinA bhava aTavI pAra na karI zake. zreSTha evuM samakita pAmavAthI jIva zAzvata sukha pradAna kare che. ...1807 mahArAjA zreNika AThe karmonuM vamana karI, zAzvata sukha pAmaze. teo traNa bhuvananA nAyaka evA tIrthakara bhagavAna thaze. ... 1808 A mahArAjA zreNika jevA uttama mahApuruSano rAsa racatAM mArI Aje AzA pUrNa thaI che temaja zreNika rAsa racatAM mArA gRhe lakSmI devIno vAsa paNa thayo che. (kavine traNa lAbha thayA che. (1) rAsakRtinI pUrNAhuti (2) Arthika sthitimAM paNa sudhAra (3) AdhyAmika kSetre karma nirjarA.) ...1809 For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 duhA H 95 lachI vasi tasa maMdiri, nahI alachino vAsa; RSabha kahaI teNaI kAraNiM, suNi zreNikano rAsa. 1810 artha :- jenA ghare lakSmI devIno vAsa che tyAM ApoApa nirdhanatA dUra thaI jAya che. kavi RSabhadAsa kahe che, te mATe paNa zreNika rAsanuM zravaNa karo. ... 1810 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI zreNika rAsa' DhALa : 80 rAsa zravaNanI mahattA lAla maNI re e dezI. rAsa suNo re, rAsa suNo re, suNatAM gajaratha azva malaI; rAja Rdhi sukha zAtA aMAi, suNatAM sura taru bAri phalaI. rAsa suNo re, rAsa suNo re....AMcalI. murikha paNuM jAya hoya paMDita, viveka vicAra budhi sakala lahaI; tAna mAna raMga rAga lahaMto, gAhA gAthAno aratha kahaI. aneka zAstra suNaI nara bIjAM, rAsa na suNato rIsa karI; te caturAI kasI na pAmaI, jima kuMtAra vinA ja karI. kokila kaMTha hoya tava paragaTa, java AMbAno mora bhakhaI; sakala bheda to lahaI saguDhAI, suNaI rAsa veli bhakhaI. kUpa nIra pItAM ati dohaluM, sarovara pANI sakala pII; sugama rAsa te sahu ko samajhaI, RRSabha sukhI je kAna dII. artha :kavi RSabhadAsa kahe che, he bhavyajIvo ! tame premathI rasapUrvaka rAsa sAMbhaLo. zreNika rAsa sAMbhaLatAM tamane gaja, ratha, azva jevuM pazudhana maLaze. tamArA zarIre sukha-zAtA (kuzaLa svAsthya) thaze. tamArI riddhisiddhi vadhaze. tamArA gRhe kalpavRkSa phaLaze. (sarva abhilASAo pUrNa thaze.) 1815 rA0 ... 1811 rAsa zravaNathI mUrkhApaNuM dUra thaI vidvatA prApta thaze. viveka, suvicAra ane satbuddhi maLaze. sarva sAthe sumeLa thaze. jIvAtmAne sarvatra mAna ane AnaMda prApta thaze. rAsamAM chaMda ane gAthAno artha kahelo che. . 1812 jema mahAvata vinAno niraMkuza hAthI jema tema bhaTake paraMtu yogya mArge na cAle, tema keTalAMka jIvo bIjAM ghaNAM zAstro zravaNa kare che paraMtu rAsa sAMbhaLavAno roSa kare che. te cAturya prApta karI zakatAM nathI. rAsakRtimAM chaMda, alaMkAro ItyAdi Ave che tethI buddhi pratibhA khIle che. 1813 jyAre kokIlA (pakSI) paMcama svare gAya tyAre AMbAne(mhora) mora Ave. te mora kokIlA khAya, tema A rAsarUpI velInuM bhakSaNa (manana) te ja mANasa karI zakaze jene sakala bheda gUDha rIte jANyAM-mANyAM hoya. ... 1814 For Personal & Private Use Only 1811 1812 rA0 1813 220 1814 rA0 ... Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 kUvAnuM pANI pIvuM atyaMta durlabha che paraMtu sarovaranuM pANI sulabha hovAthI sarvajano sahelAIthI payapAna karI zake che, tevI ja rIte gUDha rahasyone saraLa banAvI racelI rAsakRti sAmAnya jano paNa saraLatAthI samajI zake che. kavi RSabhadAsa kahe che ke, je ekAgratApUrvaka rAsa zravaNa karaze te sukhI thaze. ... 1815 duhA : 96 rAsa racyo raMgiM karI, nAmikavijana sI; huM bAlika chuM tuma taNo, tumathI lahuM jagIsa. .. 1816 artha - kavi kahe che ke, meM A rAsakRtinI racanA haiyAnA UmaLakApUrvaka karI che. huM sarva vidvAna kavijanone mastaka namAvI praNAma karuM chuM. he sararavatI putro! ApanI samakSa huM eka bALa kavi chuM. huM tamArA (AzIrvAda)thI jagatamAM preraNA meLavIza. ... 1816 DhALa H 81 aMtima maMgalAcaraNa - gurusmaraNa caMdana bharI re talAvaDI e dezI. rAga H mevADu tuma nAmiM sukha pAmII re, gurnAmiM guNa hoya sobhAgI; zrI vijayANaMdani namuM re, tapagacha nAyaka soya sobhAgI. ... 1817 kari kari sevA gurU taNI re... AMcalI tapa nejiM karI dIpato re, verAgI laghu veza sobhAgI; bhavijana lokaniM tAravA re, vicaraI deza videza sobhAgI. mahA bhAgaya nara eha- re, sahu ko namyo pAya so. 28SabhiM rAsa racyo sahI re, zrI gurUcaraNa pasAya so. ... 1819 ka. 0 artha:- huM tamArA nAma smaraNathI sukha pAmIza. gurunAM nAma smaraNathI guNAtIta avasthA prApta thAya che. tethI huM vijayAnaMda gurune praNAma karuM chuM. teo tapagacchanA nAyaka che. ... 1817 teo tapasvI aNagAra hovAthI tapanA teja vaDe ope che. temane nAnapaNamAM ja vairAgya utpana thayo hovAthI teo zramaNa banyA che. temaNe bhavyajanone saMsArarUpI samudramAMthI tAravA (ane jaina dharmanI prabhAvanA karavA) dezavidezamAM vicaraNa karyuM che. ... 1818 teo mahAbhAgyavaMta che. (temano AdeyanAma karmano udaya che.) nAnA moTA sau koI temanA caraNe namaskAra kare che. kavi RSabhadAse AvA (guNiyala) gurunA caraNarajanI kRpA (gurukRpA) meLavI A zreNika rAsakRtinI racanA karI che. ... 1819 duhA : 97 gurU nAmiMjasa pAmIuM, brahmANI AdhAra; zrI navakAra mahimA thakI, varatyo jaya jaya kAra. ... 1820 artha - kavi kahe che, AvA uttama gurunuM zaraNa svIkAravAthI huM paNa yaza, kIrti pAmyo chuM. mAtA **. 1818 ka. 0 For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' sarasvatInI mArA upara mahera che. zrI navakAra mahAmaMtranA aciMtya prabhAvathI sarvatra jayajayakAra vartAya che. (kavie ahIM guru, sarasvatI devI ane paMcaparameSThInuM smaraNa karI aMtima maMgalAcaraNa karyuM che.)... 1820 DhALa : 82 khaMbhAta nagarInuM varNana hIMcare hIMcare e dezI. rAga : dhanyAsI kAMma sIdhAM sahI kama sIdhAM sahI, zrIa zreNika nRpa rAsa kIdho; eha naMbavatI maMhi gAyo sahI, nagara saghalAM mAMhi je prasIdho. ... 1821 kAma sIdhAM....AMcalI. tapana tarapolIuM, koTa birajiM bharyo; sAyara vAhaNa bahu lahari AvaI, vasata vivahArIA kanaka koDi bharayA; uThi parabhAti jina maMdiri jAvaI, zrI deva gurU taNA guNa hI gAvaI.... 18rara kAMi pravara prasAda paMcyAsIe praNamII, jiMhA posAla baItAlIsa dasaI; gocarI sugama te sAdhuni ahIM kaNi, ahImAM rahetAM muni mana ja hIMsaI, teha jANo tumyo visAja vasaI. ... 1823 kAMi pauSadha prAsAda vyApAra pAsiM sahI, zAka pAsaI lII svAda rasI; RSabha kahaI teha jagamAMhi dhanya sahI, jeha traMbAvatImAMhi vasI, zAstra suNavA nara jeha rasIyAM. ... 1824 kAMTa artha :- (kavi rAsa pUrNAhutinA prasaMge pramodita banyA che.) mAruM A rAsa kavananuM kArya siddha thayuM. meM zrI zreNika rAsa racyo che. A rAsa kavananuM kArya traMbAvaTI nagarImAM thayuM che. (gujarAta rAjyanA) sarva nagaromAM khaMbhAtanagarI dhanADhaya hovAthI vikhyAta che. ... 1821 khaMbhAta nagarIne pharato killo che. A killAnA dvAra upara naisargika (sUrya, caMdra ane vRkSa) citro che. tenA dvAra majabUta che. khaMbhAta baMdare sAgaramAM ghaNAM vahANo utare che. sAgaramAM mojAMo uchaLe che. ahIM zrImaMta vepArIo pAse kroDo sonAmahoro che. khaMbhAtavAsIo nitya paroDhiye vahelAM uThI jinamaMdire jaI deva ane gurunAM guNakIrtana kare che. khaMbhAta nagarImAM 85 jeTalAM zreSTha jinamaMdiro che. loko (prabhAte uThI) tyAM jaI prabhune namaskAra kare che. ahIM betAlIsa jeTalI pauSadhazALAo che. muni bhagavaMtone ahIM sugamatAthI gocarI prApta thAya che. ahIM rahetAM teo manamAM harSa anubhave che; evuM tame nizcitapaNe jANo. ...1833 khaMbhAtamAM pauSadhazALA, jinamaMdira ane vyApArIonI peDhIo najIka che. teo pAsethI ja zuddha ane tAjI zAkabhAjI laI le che. khaMbhAtavAsIo svAdarasika che. kavi RSabhadAsa kahe che ke, (A nagarImAM dharma, artha, karma ane mokSamAM puruSArtha karI zake tevI sulabhatA che. jeo khaMbhAtamAM rahe che, teo jagatamAM dhanyatA anubhave che. khaMbhAtavAsIo siddhAMtonI vAto sAMbhaLavAnA rasika che. *.. 1824 * 1822 For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 ... 183) saM 0 duhA : 98 sakala kAMma sIdhAM sahI, racI zreNika rAsa; meru mahI sura bhuvana jihAM, tava lAge ehano vAsa. *** 1825 artha :- kavi punaH punaH kahe che ke, zreNika rAsa kRtinuM sarjana kArya samApta thayuM che. mArI sarva abhilASAo (kAya) pUrNa thaI che. jyAM sudhI merUparvata, dharatI, devalokanAM vimAno raheze tyAM sudhI mahArAjA zreNikanuM nAma amara raheze. .. 1825 DhALa : 83 kaLazagIta utAro re AratI arihaMta devA e dezI. rAga : dhanyAsI saMbhalAvo re niza dina rAsa rDA, sAMbhalI bAMdhayo puNya puDA; saMbhalAvo re nizadina rAsa rDA...AMcalI. .. 1826 saMvata bAhu diga darIsaNa caMdi, mAsa Aso narakho ja ANaMdi. ... 1827 saM. ujalI pAMcami ni gurUvAro, zreNika rAsano kIdho vistAro. .... 1828 saM. sAtaI khaMDa saMpuraNa kIdhA, Aja manoratha saghalaDA sIdhA. .. 1829 saM sAtaI khaMDa suNaI nara jeho, sAta) naraga nivAratA teho. sAtaI khaMDa suNaI nara nArayo, sAtaI bhaya nohaI tasa bArayo. ... 1831 saM. sAtaI khaMDa upari daI cIta to, tasa ghari nohaI sAtaI I to. ... 1832 saM. sAtaI khaMDa racaI nara jeni, sAMti samudraniM prabhavi teniM. ... 1833 saMva sAtaI khaMDanI suNatA vAto, puNaMI paragamaI te saMghAto. ... 1834 saMva sAtaI khaMDa lakhI guNa gAyA, tAtaI kaTaka taNo savAmI thAya. ... 1835 saM0 .. sAte khaMDa suNaI nara jeho, sapta ghoDA taNo nAyaka thAyo. sAtaI khaMDa suNaI nara rAyo, sapta hathI nara pAmaI deho. ... 1837 saMtu suNatAM bhaNatAM Ima guNa thAya, lakhAvatAM puca kahiuM na jAya. ... 1838 parati lakhAvI sAdha naI AlaI, kAla ghaNo puNya te paNi cAlaI. ... 1839 deza paradezamAM vistaraI cAno, suMgama hoya tasa kevala cAno. ... 1840 jeha joDI guNa jina taNA gAya, tehanuM puNya kAMI lakhyuM na jAI. ... 1841 saM. joDI vIra taNA guNa gAvaI, tIrthakara gaNadhara pada pAvaI. .. 1842 Idra cakroI paNuM je kahII, tehanI Rdhi to hAthamAM lahaI. .. 1843 teNaI kAraNi zreNikano rAso, joDI gAya kavi RSabha dAso. ... 1844 saM. prAgavaMsi saMghavI mahirAjo, teha karatA bahu dharmanAM kAjo. ... 1845 saMghavI sAMgaNa suta valI tAso, arihaMta pUjaI jina vIranA dAso. 1846 saM. sh 1836 sa0 l For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa' sAMgaNa suta kavi RSabhadAso, karata zreNika nara rAyano rAso. ... 1847 saM. gaNatAM bhaNatAM suNatAM sAro, sakala saMghani jaya jaya kAro. .. 1848 saM. artha - kavi RSabhadAsa zIkhAmaNa ApatAM kahe che ke, he bhavyAtmAo! tame pratidina suMdara rAsa sAMbhaLo. (rAsa e dharmakathAnuyoga che. temAM uttama cAritro hoya che.) rAsa zravaNa karatAM anaMta karmanI nirjarA thAya che temaja puNyAnubaMdhI puNyanA bhArAo baMdhAya che tethI nitya rAsanuM zravaNa karo. .. 1826 saMvata 1682nA varSamAM, jyAre caMdramAnA darzana thAya che (suda pakSamAM) nAnA moTA sau AnaMdita dekhAya che tevA Aso mAsamAM A rAsa racyo che. (saMvata 1682, Aso sudamAM rAsa racyo che.)... 1827 A rAsa kavanano prAraMbha suda pAMcamanA divase, guruvAre thayo che. kavie te divase zreNika rAsane Alekhana karI pAtharyo che. (saM. 1682, Aso suda-5, guruvAre, khaMbhAtamAM) ... 1828 A rAsa sAta khaMDomAM vibhakta che. A sAta khaMDonI racanA karI mArA sarva manoratha Aje siddha thayA che. ... 1829 je strI-puruSo A sAta khaMDonuM zravaNa karaze, teo sAta narakanuM nivAraNa karaze. ..1830 je manuSya sAta khaMDanuM jAgRta avasthAmAM zravaNa karaze tene saptamukhI Aga prabhAvita nahIM karI zake. ... 1831 sAta khaMDo upara eka dattacitra (dhyAnathI) daSTi nAMkhaze tenA ghare sAta prakAranI Iti-upadrava nahIM ...1832 sAta khaMDa je manuSyae racyAM che tenI kIrti sAta samudra sudhI phelAze. ... 1833 sAta khaMDanI vividha kathAonuM zravaNa karatAM puNya maLaze. te puNya tenI sAthe paralokamAM gamana ... 1834 sAta khaMDa lakhI tenAM guNakIrtana karanAra manuSya tejIlA ane zUravIra lazkarano svAmI bane che. .. 1835 sAta khaMDanuM zravaNa karanAra manuSya jAtivAna sAta azvono nAyaka thAya che. .. 1836 sAta khaMDanuM zravaNa karanAra manuSya saptAMga rAjya (hAthI vagere.) bhogavaze. A zarIre manuSya bhavamAM Rddhi bhogavaze. ... 1837 A rAsakRtinuM zravaNa, paThana-pAThana temaja lekhana karatAM anekagaNuM (akaththa) puNya upArjana thAya che. ... 1838 A rAsakRtinI prato lakhAvI zramaNone ApI che tethI ghaNA kALa sudhI (vyAkhyAnamAM rAsa vAMcana kAryathI) puNyanuM kArya paraMparAgata cAlu raheze. ... 1839 zramaNo dvArA dezavidezamAM rAsakRtinA vAMcanathI jJAnano pracAra (vistAra) thaze temaja (mati ane zrutajJAna nirmaLa thatAM) kevaLajJAnanI prAptimAM sugamatA thaze. ... 1840 Ave. karaze. For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 ...1841 je mAnava rAsa joDI jinezvara bhagavaMtanA guNakIrtana gAya che, temanuM puNya akathanIya che. temanA puNyano AMka lakhI na zakAya teTalo che. je vyakti tIrthakaranA guNagAna gAya che, te tIrthakara athavA gaNadharanI padavI prApta kare che. 1842 jinabhakti karavAthI devomAM Indra, naradevomAM cakravartInI padavI meLave che. teo (pracura puNyanA dhaNI hovAthI) lakSmIdevIne potAnA hAthamAM rAkhe che. ... 1843 - uparokta kAraNothI kavi RSabhadAse zreNika rAsakRtinI racanA karI che. A rAsanI kaDIo joDI temanAM guNagAna gAyAM che. ... 1844 prAgavaMzanA vaDerA saMghavI mahIrAja che, (jeo kavi RSabhadAsanA dAdA che.) teo dharmapremI zrAvaka hovAthI temaNe puSkaLa dhArmika kAryo karyA che. ... 1845 mahIrAjanA putra saMghavI sAMgaNa che. saMghavI sAMgaNanA putra kavi RSabhadAsa che. teo arihaMta paramAtmAnA ArAdhaka che. teo prabhu mahAvIranA anuyAyI che. .. 1846 saMghavI sAMgaNanA putra kavi RSabhadAsa, jemaNe zreNika rAjAno rAsa racyo che. ... 1847 A rAsakRtine bhaNatAM, gaNatAM, zravaNa karatAM sakaLa saMghano utkarSa thaze. ... 1848 saMghavI RSabhadAsa kRta rAsanI yAdI A rAsakRtimAM lakhI che. zrI kumArapALa rAsa : gA.-4506, zrI vratavicAra rAsa gA.-862 zrI kumArapALano nAno rAsa gA.-2192 zrI sumitra rAjAno rAsa : gA.-rara3 zrI RSabhadevano rAsa : gA.-1ra71 zrI upadezamAlA rAsa gA.-712 zrI bharatezvarano rAsa : gA.-1116, zrI zrAddhavidhi rAsa : gA.-1616 zrI jIva vicAra rAsa : gA.502 zrI hitazikSA rAsa : gA.-1845 zrI kSetra prakAza rAsa : gA.-584 zrI pUjAvidhi rAsa : gA-pa71 zrI ajaputrano rAsa : gA.-559 zrI ArdrakumArano rAsa : gA.-197 zrI zetruMjaya uddhAra rAsa : gA.-301 zrI zreNika rAsa : gA.-1848 zrI samakitasAra rAsa : gA.878 zrI kayavanA rAsa : gA.-para7 zrI samayasarupa rAsa : gA.-791 zrI rauhiNeya rAsa : gA.-345 zrI devasarupa rAsa : gA.-785 zrI jIvata svAmIno rAsa : gA.-223 zrI navatatva rAsa : gA.-881 zrI vIrasena rAjAno rAsa : gA.-420 zrI yUlibhadra rAsa : gA.-728 stavana - 33, namaskAra - 12, thoyo - 7, subhASita - 379, 24 tIrthakaranI kavita For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 kavi RSabhadAsa kRta "zrI zreNika rAsa ItizrI zreNika nRpa rAsa saMpUrNa, lakhitaM ca sakala bhadAraka puraMdara parama gurU bhaTTAraka zrI zrI 21 zrI zrI vijyAnaMda sUrIzvara caraNAraviMda paMDita zrI zAMti vijayagaNi caraNa sevIga viveka vijayena rava vAcanArtha. zrubhaM bhavatu. zrI rastu. saMvata 1682ve varSa Aso suda padine zrI kamaravADA madhye, likhitaMga viveka vijaya za. mu. kAMtivijaya mu. kesaravijaya ubhayo e vAcAnartha. zrI ANasUra gaccha jJAna bhaMDAra zrI vijaya ne.vi.ka.jJAnamaMdira, sUrata. A rAsa DhALa - 83, copAI - 19 ane duhA - 98 mAM patharAyelo che. For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only SAnzrIgamanamavidakamalacaMdana namI maDhImAtItaSIrAvANIdyAvAgezvarI lagaMgAnIsagAminIbrahmasutA brahmavAdinInAmAbrahmAdabrahmacArI niyurAkaja kAmAdivaUmArIsAradA danavAsAnIjasuSakArabijoliyaUmAranArAma hADAtAzrIsenujotIrathasAgarAgadasAmAptiyaUmAranAgAkarAsAjidanAjenchIpa mAdAsAsarataSatravasainidosAzAtedamAdeAktrIsahajArAvArayadazamADhApavavArapaNe magadhadAtahamAMhiMkaTaspAAnagarIrAjadItidAvasaMtI yamarapurInidAnAkaratImayAnaga zanAyaka zreNikarAyAAdhyAyakasamakItajAsasadAyAjinAgarAjadikagAyA yamanajI tabetAsapAtAyAhAttijayAzreNikaekavArA binATitavapAhAtoUmArA sividha naviAtidAvIvadArIparapatidanIputrIsArIpAeDavAzrapIkasamakItadhArI tineghari sunaMdAnArI dighIsayarekSAgaIhAzAsIlagugisItAvatArImA zreNIkadharatAsabalAnA haa|jim rAghavanasAtasanehI jimadarIrAdhakirAdhamA maNIrathanemaNAradAjamA emRgAva tInIjayatinaMvAlI umayAvinAzanasakaMcAlI timaNikasunaMdAsAthAtanamanasuSu nArIhAdharaNAanukaramahAyAdhAnAnArimanadAdAdhyAvAnAtriIDAmAsa johotiSa zrI abhayakumArarIsanI pratanuM prathama pRSTha.(prata kra. 1577, bhAMDArakara InsTITyUTa-pUnA) 335 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' pazamuNazrAvakatanAsamakatadhArI jinavarapAjIpAgavaMzamAgaNamutta saadaariipttdaasraamaajii||1shmupnnaasNvtsaayrdiigrdhrtii kArtika sArAjIbajalapappadInanavamitajarIvArayarucItakArAjInAvAmupagattayaUMmAra maMtrIsarakokohorAsaramAlAjIrISatakadaraMgajamugamAtasuSItrAcIrakAlAjAra pakyAmgatisarAmAdijAlasiMgAzatizrIriSadAsaviravitantratayakamArarAsasa prasIlikhakapAtakayArviraMjIyAvAbarahAnapusaMva1zvarSayazvinavadAmlomaull zrI abhayakumArarosanI pratanuM aMtima pRSTa. For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 abhayakumAra rAsa kRtino saMkSipta paricaya kavino paricaya: naMdAputra abhayakumAranI AzcaryakArI kAryadakSatA ane satkRtyone varNavatI sudIrgha rAsakRtinuM sarjana khaMbhAtanivAsI suvikhyAta, jagadguru hIravijayasUrinA parama bhakta zrAvaka kavi RSabhadAsa dvArA thayuM che. temanI upalabdha rAsakRtio parathI temano jIvanakALa (I.1575 thI I.1635) Azare 60 varSano hovAnuM jaNAya che. temano kavana kALa Azare sADA traNa dAyakA (I.1601 thI I.1635) varSano anumAnI zakAya che. temanuM vipula sAhitya sarjana joI kahI zakAya ke kavie jIvananA aMta sudhI lekhana pravRtti jALavI rAkhI hovI joIe. temaNe 34 uparAMta rAsakRtionuM kavana karI madhyakAlIna gujarAtI sAhityane samRdhdha banAvyuM che. AvA bahuzruta zrAvaka ratnae rAsa uparAMta kavita, stavana, thoya, sajhAya ItyAdi vividha kAvya viSayomAM potAnI kalama calAvI che. acakRtioH "abhayakumAra rAsa kavi RSabhadAsanI aprakAzita rAsakRti che. kavi RSabhadAsanI jema anya lekhakoe paNa A viSayamAM kRtio racI che. kharataragacchanA jinezvarasUrinA ziSya upAdhyAya caMdratilake vi.saM.131ramAM, 9036 zloka, 12 sargamAM abhayakumAra caritra racyuM che. jeno prAraMbha temaNe bAhaDamAM ane pUrNAhuti vIsaladeva rAjAnA rAjyamAM vi.sa.131ramAM, dIpotsavInA divase khaMbhAtamAM karI hatI. A kathA pracalita hovAthI jaina sAdhu kavio dvArA kAvyano viSaya banI che. kavi padharAja kRta 'abhayakumAra copAI' (saM.1650, kaDI508), jaina sAdhu kavi jinaharSa jasarAja kRta 'abhayakumAra zreNika rAsa' (saM.1758), kavi lakSmIvinaya kRta 'abhaya maMtrIzvara rAsa' (saM.1760), kavi sakalakIrti ane ajJAte paNa samAna nAmanI kRtio racI che. jeno ullekha ji.ra.ko. pR.13mAM che. kavi depAle abhayakumAra zreNika nAmathI rAsa racanA karI che prata paricaya : "abhayakumAra rAsa'nI hastapratabhAMDArakara InsTITayUTa, pUnAthI meLavI che. jeno DA. naM. 1577 che. A rAsakRtinuM kavana kavi dvArA vi.saM.1687, kArataka vada navamI, guruvAre, khaMbhAta baMdare thayuM che. A rAsakRti I.1891 thI 1895mAM bhAMDArakara InsTITyUTamAM AvI che. tenI prata saMkhyA 48 che. pratyeka patra upara 13 lAIna che. pratyela lAInamAM 38 akSaro che. kaDInI saMkhyA 1010 che. A hastapratanuM lipyAMtara ciraMjIlAla nAmanA paMDita dvArA barahAnapura mukAme saM.1771mAM svAdhyAya mATe thaI che. A rAsakRti aprakAzita che. te duhA 46, DhALa 36 ane copAI 19mAM vistAra pAmI che. A pratimAM samakita sAra rAsanI jema vacce DIjhAIna ane sarasvatI mAtAnuM citra AlekhAyuM nathI. A pratanA prAraMbhe bhale mIMDuM che. (1) jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa, pR.421. le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pra. zrI je..ko. muM. prathamavRtti 1993. (2) jai.gu.kavi, bhA.1, pR.132 For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' dareka caraNAMte AMkaNI lakhI che jethI kaDI vizenI jANa thAya che.patranI baMne bAju hAMsiyAmAM be ubhI rekhAo dorelI che. A pratinA akSaro pramANasara, sughaDa ane samajAya tevA hovA chatAM prata jarjarita hovAthI ghaNA zabdo upalabdha nathI. pAtra paricaya: kavi RSabhadAsanI A kRti rasaprada ane preraNApada prasaMgothI bharelI che. temane caritranAyaka abhayakumArane upasAvavAno pUrNa prayAsa karyo che. buddhi ane khaMtano sumeLa thatAM siddhi avazya maLe che. abhayakumAra A kALanA zreSTha buddhizALI che. mahArAjA zreNikanA pATavI kuMvara A kathAmAM pitAthI paNa savAyA dekhAya che. 500 maMtrIonA ziromaNi mahAmAtya abhayakumAranuM jIvana hRdayasparzI che. teo ahiMsAnA pUjArI hatA. jyAM ahiMsAnI ArAdhanA che tyAM syAdvAda che. jyAM syAdvAda hoya tyAM samyagudarzana jarUra hoya. A parathI cokkasa jaNAya che ke abhayakumAra samyagudarzanI che. jema pragaTelA agni sAthe prakAza avazya hoya tema samyagdarzana sAthe AstiSpa avazya hoya. abhayakumAranA jIvanamAM dharma, dharmaguru ane devAdhideva pratye ananya bahumAna hatuM. temane teo prANathI paNa adhika priya hatA. "mAMsa sastu ke moDyuM!' jevA prasaMgomAM temaNe jIvadayA ane dharmaprabhAvanA karavAno bhagIratha prayAsa karyo che. jinazAsananA prabhAvaka dharmaguruonI thatI niMdAnuM nivAraNa karavA temaNe racelI bhUharacanA lokonA jIvanamAM samyakatvanI jyota jalAvavAnuM maMgaLa kArya kare che. paraniMdA ane svaprazaMsA e halakuM kRtya che. paraguNo jovAno aMdhApo e IrSA che. abhayakumAranA jIvanamAM AvA durguNone sthAna nathI. zrImadajI kahe che deha chatAM jenI dazA vartadehAtIta te jJAnInA caraNomAM ho vaMdana agaNita saMsAra sAgaramAM rahelI hoDI(AtmA)nI cArebAju viSaya kaSAyanA jaLa uchaLatAM hovA chatAM hoDI DUbI jatI nathI. pANImAM thoDI rahe teno bhaya nathI paraMtu hoDImAM pANI bharAya te bhayAnaka che. abhayakumAra saMsAramAM alipta bhAve rahyA. pitA taraphathI jAkAro maLyo, chatAM duHkhamAM dIna na banyA. mAdhyasthabhAva rAkhI mokSa nagaranA samrATa banavA zramaNa banyA. saMpUrNa rAsakRti daSTipAda karatAM jaNAya che ke, maMtrIzvara abhayakumArane koI pratye zatrutA na hatI. temanI guNagrAhI dRSTi hatI. tethI AmraphaLa coranAra mAtaMga cora pAse rahelI vidyA zIkhI levAnI pitAne salAha ApI. corane guru sthAne sthApita karyA pachI temane zikSA thAya kharI? metAryakumAra pAse rahelA divya bokaDA mAraphate vaibhAragiri parvatathI rAjagRhI sudhInI pAkI saDaka banAvavAnI alAyadI vyavasthA karI jethI paramAtmA mahAvIra svAmInA darzana ane saMtonA vihAra sugama bane. kevI dIrdhadaSTi ! caMDapradyotanarAjAnA darabAramAM rahIne paropakAranA kAryonI paraMparAnI zRMkhalA cAlu ja rAkhI. (1) lohajaMgha dUtane bacAvyo (2) analagiri hAthIne upazAMta karyo (3) agnino upadrava zAMta karyo (4) mahAmarakIno upadrava TALyo. A uparAMta aparamAtA cellaNA ane dhAriNIno dohada pUrNa karyo. pitAnI AjJAnuM pAlana karavA lAkSAgRhane For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 Aga jarUra cAMpI paraMtu calaNA mAtAne bacAvI lIdhA. temanA jIvanamAM karuNAno strota vaheto hato. metArya muninI hatyA karanArA sonIe jyAre sAdhuno veza dhAraNa karyo tyAre temaNe pitAne tene daMDa ApavAno InkAra karyo. temaNe pApane dhikkAryA che, vyaktine nahI. sAco virAgI AtmA svaAtmAnA anaMta doSonuM darzana karI tenuM umUlana kare che paraMtu pArakAnA doSo pratye mUMgo, bahero ane AMdhaLo bane che. prastuta kRtimAM kuladIpaka abhayakumAranI buddhinA camatkAra dekhAya che. kathAnaka : * co.1H mAtA sunaMdAne svamAnabhera pitA sudhI pahoMcADI mahArANI banAvyA. pote paNa prakhara buddhithI mahAmaMtrI banyA. * co.2 H caMDapradyotana rAjAne kuneha buddhithI yuddha karatAM aTakAvI avaMtI nagarImAM pAchA mokalyA * co.3 : veranI AgathI dAjhI uThelA caMDapradyotanarAjAe dharmachalathI abhayakumArane kedI banAvyA. A prasaMgamAM abhayakumAranI sAdharmiko pratyenI ananya bhakti ane vAtsalyanAM darzana thAya che. * co.4 thI 14 : abhayakumAre meghAvI buddhithI meLavelA cAra varadAna', bharabajAramAMthI caMDapradyotana rAjAne pakaDI rAjagRhI nagarImAM lAvI abhayakumAre potAnI pratijJA pUrNa karI. * du.37 kRSNa mahArAjAe hariNagamelI deva dvArA mAtA devakInA manoratha pUrNa karyA tema abhayakumAre mitradevanI sahAyathI akALe paMcavarNa meghanI vikarNa karI dhAriNI mAtAnI IcchA pUrNa karI. * DhA.ra7 : madanasenAnI kathA kahIne mAtaMga corane pakaDayo. * co.16H adazya banI bhojana karanArA rUpakharA corane pakaDayo. * co.17 : divyabokaDA dvArA nagarIne pharato surakSA mATe suvarNa killo banAvyo. * DhA.28 cellaNA rANIno divyahAra pAcho meLavyo. * co.18: apatagaMdhA nAmanI rabArInI kanyA sAthe vivAha karAvyA. * DhA.29 thI 30 kayavanAkumArane parivArajano sAthe subhaga meLApa karAvyo. * DhA.31thI 32 rauhiNeya corane dharma tarapha vALyo. * co.19 : sAcA zeThane sAcA zrAvaka banAvyA. * DhA.35 : abhayakumAranI sarvaviratinA paMthe prayANa karavAnI bhAvanA pUrNa thaI. kAvya unmeza : kavie saMgItanA vividha rAgo sAthe DhALomAM pracalita dezIono prayoga karyo che. temaNe viSaya vibhAjana mATe copAIno prayoga karyo che. temanA kAvyamAM upamA, rUpaka, ubhekSA temaja arthAttara ane vyaMjanAntara alaMkAro vikharAyelAM motI samAna chUTAchavAyA jovA maLe che. For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' 'giruA sahi jaI guNa kare, kAraNa ciMtta ma jANa; ka2saNa sIMce sa2bhare, megha na magaI dANa.' 'caMdamukhI mRganayaNI nArI, sUra sUNatA koyala meM hArI.' 'kamala mAla jasI bAMhoDIA, jaMghA jehanI kadalIthaMbho.' 'jANuM cakora meM malIuM caMda, dekhI sUra kamala AnaMda; jANo moraneM malIuM meha, pAMDava kuMtI jasyo saneha. kavie (kaDI357) laukika saMskRta bhASAno prayoga A rAsa kRtimAM karyo che. kAmArthiM tasa kIto lajjA, maMza AhArI tasa kIto dayA; madipAnI tasa kIto sauca, dArIdrI tasa kIto kAya.' rasanirUpaNa H A rAsakRti mukhyatve vIrarasanuM nirdezana kare che, chatAM temAM hAsya, karUNa, vIra, bhayAnaka, bIbhatsa, zRMgAra ane adbhUta 2sa ochA vattA aMze samAyelo che. vIrarasa : abhayakumAre munipuMgavonI thatI niMdAnuM nivAraNa karavA racelI vyUharacanA buddhimattAnI nizAnI che. kavie A prasaMga (co.15) gaMbhIra ane mArmika rIte varNavyo che. 'pAMcaI ratna navI hArthiM dharayAM, viNa lIdhaI pAMcaI paraharayAM; kAma bhoga jeNe paraharayA, vaNaja sakala jeNe dUraI karayAM; tazA sAdhanaeNi naMdo kAya, loka sakala lIyA manamAMhi.' ahiMsAnuM pratipAdana karavA temaja rasika ane mAMsalolupI jIvone zAkAhArI banAvavA abhaya kumAre racelI yojanA vIratAnI nizAnI che. 'saghalA maMtrIniM paradhAna, maMza na ApaI dII nIdhAMna; svAmI maMza sodhuM kahI atI, Apyo dravya na dIdhuM ratI; Atama para Atama sarakhAya, teneiM maMza moghU suNirAya; rAkhe Apa AtamaneM khAya, tenaMI maMza sothU eNe ThAya.' karUNarasa : maMtrIzvara abhayakumAranA dIkSita thavAnA samAcAra sAMbhaLI magadhezvara bhAMgI paDayA. kavie (DhA.35) karUNa rasanuM nirUpaNa karyuM che . 'ratna gayuM mujha bArathI re, ehathI huMto rAja re; huM aNa samajhI bolIu re, no lahaNyo jima nAri re.' mAtA sunaMdA putranA viyogathI AMsu sAre che tyAre karUNarasa prayojAyo che. 'putra gayo mujha aNa kahi re, huI murachA teNe ThAri re. For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 zatAnIka rAjAno vilApa (DhA.11, kaDI ra59 thI ra61), mRgAvatI rANIno vilApa (duhA-19) temAM karUNarasa prayojAyelo che. hAsyarasa : (co.14) abhayakumAra caMDapradyotanarAjAne doraDAthI bAMdhI ujjayinI nagarInI bajAramAMthI laI gayA te prasaMgamAM hAsyarasanuM nirUpaNa karyuM che. caMdapradyotane ghAlyo khATi, bAMdhi puraSa leI cAlyA vATi; cauTAvaciM pUkAreM ghaNo, kaheNa na sUNatA kautehataNuM; are huM caMdapradyotanarAya, abhayakumAra mujha jhAlI jAya; subhaTa loka na ghAMI koI, caMdapradyotana giheloya; abhayaDaseThi taNoM e dAsa, gahalo sahUI jANe jAsa; vaidataNaI ghari jAtA hase, DhuM jovA jaIye valI tasai.' (DhA.14) zatAnIkarAnA mRgAvatI rANInA milanathI romAMcita thayA. kavie ahIM hAsya mizrita karuNarasanuM prayojana karyuM che. "AI AnaMda kerApUra re, ridaI vIkase pUra re, vihANaI jima sUra re.' bIbhatsarasaH (DhA.ra6) cellaNA rANInA dohadapUrtinA prasaMgamAM bIbhatsarasanuM prayojana thayuM che. kuMmaraI maMza aNAvyuM tyAre, bAMdhyuM peTa zreNIkanuM jyAM haMI; suto uraDAmAMhaI ho rAjana; cIlaNAne pAse besArI, sevaka eka pAlI leM sArI; kApI maMsa lenArI ho rAja." (co.6) zatAnIka rAjAe nirdoSa citrakArano aMgUTho kapAvI nAkhyo. lakhyuM rupa sAcI kubaDI, paNinRpanI murakhAI vaDI; chedAvyo aMguTho tAMhi, cItAro kopyo manamAMhi." zRMgArarasa (DhA.15) kavie mRgAvatI rANInA deha vaibhavanuM varNana karatAM zRMgArarasa pIrasyo che. caMdamukhI mRganayaNI nArI, sUra sUNatA koyala meM hArI; bhAlatIlakane mAMga samArI, nayaNa bANa rahIta mArI; nAsikAnArInI atI aNIAlI, adhara varaNa jANe paravAlI; daMta pati ujala ajuAlI, rasanA tehanI ati aNIAlI; uMnata payodhara citrAlaMkI, dekhI mRga mohyo vanapaMkhI; kamala mAla jasI bAMhoDIA, bAdhyA biharakhA ratnasu jaDIA; jaMghA jehanI kadalIthaMbho, jANoM deva taNI e raMbho; gata dekhI gaja nagarI muke, jirNa dIThaI tapasI cUke." For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' (DhA.17) kRtrima gajanuM varNanamAM zRMgArarasanI chAyA maLe che. mUlibanAvI suMdara sAro re, pahirAvyAM saghalAM ziNagAro re; ghaMTA cAmara ghughara vAlo re, karayAitusala atI vIsAlo re; sovana sAMkalA motIhAro re, paTahastrIdI saI jujhAro re." adbhutarasa (co.4) caMDapradyotanarAjA pAse rahelA cAra ratnonI vAtamAM adbhutarAsanA camakArA che. analagirI hAthiM te sAra, so jAyaNa cAle nIradhAra; gaMdhi nAsaI gajabIjAya, gajaratnaI jItyA rAjAya; agnabhIrU ratha jehane hoya, agnimAMhi pesaMto joya; sIvAdevI paTarANI sAra, sIlavatI tea che apAra; lohafgho che dUta valI jeha, so gAu pIsaMto deha." mahAsatI mRgAvatIjIne kevaLajJAnanI prApti thatAM aMdhakAramAM kALottaro sarpa dekhANo. kavie ahIM adbhuta ane bhayAnakarasanuM saMmizrita prayojana karyuM che. kAlo ahIdekhI upADaI, nIjaguraNIno hAtho; caMdanabAlA jAgItAthe, kahe paramAda ja ghAta; teha guruNI kAhAtha halAvyo, kahe dITho miM sApa; kAlIyo ti tuM kima dekhaI, che atIsaI kAI Apo.' bhayAnakarasa : (co.14) zIvAdevIrANIe rAtrinA samaye batrIsa mukhavALA (vyaMtara) zIyALane bhAtanA bAkulA khavaDAvyA. ahIM bhayAnakarasanuM prayojana thayuM che. rAtri sIAla pa Ika cheha, Ubho ghaDane je batriseha; mArayA mukhamA hArthi karI, baliM mukAI ja zavA suMdarI; rAdhAkura balidetI sahI, baliM bhUta tyAre gahI gahI. (co.4) sevako dvArA lADunI kothaLI choDatAM dRSTiviSa sarpa nIkaLyo. kavie ahIM tenI bhayAnakatA darzAvI che. "camatkAra kAnaI sAMbhalI, choDAvI vegi kothalI; bhAM jI lADu joI jisai, dRSTIviSa ahI pragaTaTyo saI; vADImAM vanadIdhA te sahI, puraSa valI naI AvyA vahI; manamAM hi ciMtaI bahU sahI, abhayakumAra sAco paradhAna; AvI rAyane kahyo vicAra, svAmI sAco abhayakumAra; huMto tihAM kaNidRSTIviSa ahIM, teNIdRSTaI nara maraNa ja sahI." For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 zAMta rasa : abhayakumAra rAsakRti vIrarasanI uttama kRti hovA chatAM aMte saMsAranI asAratA, saMbaMdhonI svArthatA, "rAjezvarI te narakezvarI' evuM jANI prabuddha abhayakumAra daDha vairAgI banyA. nimitta maLatAM teo rAjapada na svIkAratA mokSanA rAjavI banavA aNagAra banyA. kavi A kRti dvArA sarvavirati dharmanI pradhAnatA darzAvI AtmAnA zAzvata sukhanuM nirdezana kare che. ahIM kavi aMte zAMta rasanI pradhAnatA darzAve che. camatkArika tattva H udAyanakumAre maNidhara nAgane bacAvyo tyAre maNidhara suradeva banIne pragaTa thayo. te udAyana kumArane pAtALamAM laI gayo. teNe tene divyavAMsaLI ApI. A prasaMgamAM kavi camatkArika tattvanuM prayojana kare che. soMI kinara pUra pAtAlaI, teDI udayana jAya re; ghoSavatI daI vINA tehane, sIkhave sakalakalAyare.' (du.37) dhAriNI rANInA dohadapUrti mATe thayelI akALe meghavarSAmAM kavi camatkArika tattva darzAve che. AThama dharI poSadha dhara, dhyAyo sUra manamAMhi; sUdharamaI saragaI thakI, Avyo vegiM tyAMhi; vega meha vIkaruvIuM, gAjavIja ghanaghora; paMca varaNa thaI varasato, bolaI cAtuka mora." (co.16) rUpapuro cora AMkhamAM aMjana AMjI adrazya banato. "bhojanasAra karaMI jIva rAya, adRSTa rU5kharo tava thAya; rAyano bhojana pote jImaMI, chAMno Arte chAnoM ramaI." madhyakAlIna kRtiomAM AvAM camatkAro ghaNI kRtiomAM AlekhAyAM che. zukana-apazukana : (co.4) lohajaMghanA pAtra dvArA kavi apazukana vize jaNAve che. "khAvA lADu mAMDe jise, mAThA zakuna huM I sahI tise; lADu dUta tihAM navikhAya, paMthiM puruSane cAlyo jAya; vRSa chAyAI baiTho sahI, zukane vArayo cAlyo sahI; jAtAM baITho varI eka ThAma, choDavA lADu khAvAkAMma; zrukana paMkhIA mAThAM karaI, uThI dUta Adho saMcaraI.' (DhA.12) zatAnIkarAnA mRgAvatI rANInI zodhamAM caMdana vanamAM bhamatA hatA. tyAre temane zubha zukana thayA. mahImA bahutApasa taNI, dekhaI dhenunAvADAre; ADAre, mRgalA myukana karaI sahIe." For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" udAyanarAjA rAjasabhAmAM beThA hatA tyAre temane eka kunimitta thayuM. nRpa Agali che dIvI jeha, ekA eka ulAhI teha.' ahIM kavie pakSIonA kekArava, dIvAnA bujhAI javAne tathA pRthvInA kaMpanane apazukana mAnyA che. jyAre mRgalAonuM ToLuM, bhairavanAthanuM maMdira, kuMvArI kanyA, nAgaravelanAM pAna, kumakuma ItyAdine zubha zukana mAnyA che. kavi jyotiSa zAstranA jANakAra hatA evuM A rAsa uparathI jaNAya che. varNanazakti kavinI varNanazakti atizayokti vinAnI saraLa bhASAmAM che. jaina dharmanI sAcI zrAvikAnuM svarUpa (co.3 ane DhA.7), vidhavAnI vezabhUSA (du.7), supAtradAnanI mahattA (du.9), mAyAvI manuSyonI prakRti (du.10), puNyano prabhAva (DhA.13), mAtRbhakti (du.rara), cAra prakAranI buddhi (du.37), caMDapradyotanarAjAnI kAmAMdhatA (co.14) ItyAdi prasaMgo kavi kalame suMdara rIte upasyAM che. udAyana caritra (DhA.9 thI 24) tenI aMtagarta mRgAvatI rANInuM vistArathI varNana che. nipuNa citrakAranI kathA, surapriya yakSanI kathA, rAga-rAgiNInA bheda-prabheda (du.24,26, DhA.19).A kathAmAM avAMtara kathAo umerI kavie rAsakRtine rasaprada banAvavAno pUrNa prayAsa karyo che. For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 zrI abhayakumAra rosa duhA : 1 maMgalAcaraNa vada kamala caMdana jasI, mahI motI dhRta khIra; vANI dyo vAgezvarI, ujala gaMgA nIra haMsagAminI brahmasutA, brahmavAdinI nAma; brahmANI brahmacAriNI, tripurA karaje kAma devI kumArI sAradA, vadane pUre vAsa; nIja sukha kAraNi joDaNyuM, abhayakumArano rAsa ... 3 artha :- sarasvatI mAtAnuM vadana kamaLa jevuM zveta ane caMdana jevuM zItaLa che. teo dahIM, mokitaka, dhRta (ghI) ane khIra samAna ujajavaLa che. te vANInI svAminI ! mane gaMgAnA nIra samAna uttama nirmaLa ane pavitra vacano Apo. haMsa jenuM vAhana che tevI haMsa gAminI mAtA, brahmanuM jJAna karAvanArI brahmA putrI, gAyatrI, bAla manohara rUpavALI he tripurA devI! mAruM rAsa kavananuM kArya (nirvighnapaNe) pUrNa karajo. ...2 he brahmacArI zAradA devI ! mArA mukhamAM vasavATa karajo. (jethI rAsa kavanamAM suMdara zabdonuM Ayojana karI zakuM) huM mArA AtmakalyANa mATe abhayakumAra rAsanuM kavana karuM chuM. ***3 DhALa : 1 rAsanAyakano paricaya zrI seguMjo tIratha sAra e dezI. rAga dezAkha. abhayakumArano gAuM rAso, jehano jaMbudvIpamAM vAso; bharata khetra varse jihAM sAro, tehamAM deza batrIsa hajAro Araya deza sADhA paMcavIsya, magadha deza teha mAMhi kahesyo; nagarI rAjagRhI tihAM vasaMtI, amarapurIni hAza karaMtI nagarI nAyaka zreNika rAyo, khAyaka samIkIta jasa sadAyo; jehanA guNa IdrAdika gAyo, prasenajita che tAsa pItAyo teNe dUhUvyo zreNika eka vAro, benAtraTi tava pohoto kumAro; seThi banAvo tihAM vIvahArI, paraNyo tehanI putrI sArI ehavo zreNika samakitadhArI, tehane ghari sunaMdAnArI; dekhI rUpa raMbhA gaI hArI, sIla guNi sItA avatArI zreNika dharato sabalo neho, jima rAdhavanaI sIta saneho; jIma harI rAdhA kero premo, maNIrathane maNIrehA jemAM For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' mRgAvatI nIja patine vAlI, miyA vinA Izana sake cAlI; tima zreNika sunaMdA sAthe, tana mana suMThuM nArI hAthaI anukrameM hoI AdhAno, nAri sunaMdA vALo vAno; trIjaI mAsa dohalo te dharaI, nija manamAMhi ciMtA karatI dharI lAja na kahevAya jyAraI, nArI dubalI huI tyAraI; nADhaI phepharI pIlI aMgaI, rupa gayuM huI kAlaI raMgaI eka dIna bhUpaI dIThI nArI, kavaNa dUkhi huI ema bIcArI; AkhaDatI paDatI haDatI, ghaNo sAsa moMDhaI nAkhatI maravA sarakhI dIThI jAmo, mana ucATa thayA nRpatAmo; sAsunaMI pUche bhUpAlo, kAM dIsaMI evI vakarAlo pUche kumarI kahe suNI mAto, e doholAnI moTI vAto; sibakAMI beMThI nRpa gheho, mujha sAthaI Ave valI teto benAtraTi varate ja amAro, gaja khaMdhei caDhI jAuM jinabAro; ehaja Dohalo upano mujho, bhAkhuM vAta e mananI tumyo sAsUI zreNikane jaI jaNAvyuM, zreNikanaI mani dUkha bahu AvyuM; viSamo Dohalo purasyuM kemo, zreNikarAjA ciMtaI emo seThi banAvAnaI kahaI rA, Alasa tajo tamyo eNaI ThAye; tuma putrIno Dohalo jeho, purayo joIye nIrbhe tevo sasaro kahaIuM suNi nara rAya, e DohalAno eka upAya; sAgaNa sUta kahaI bolyo seDyo, putrI Dohalo pUraI neTho ...19 artha:- jemano huM rAsa gAuM chuM te rAsanAyaka abhayakumAra jaMbudvIpamAM vasavATa karatA hatA. A jaMbudvIpamAM dakSiNa dizAmAM suMdara bharatakSetra che. A bharatakSetramAM batrIsa hajAra dezo che. ...4 temAM sADA paccIsa Arya dezo che. A Arya dezomAM magadha nAmano eka deza kahyo che. A magadha dezamAM rAjagRhI nagarI vaselI che. A rAjagRhI nagarI atyaMta vaibhavazALI hovAthI jANe amarApurI (vargaloka) no upahAsa kare che. rAjagRhI nagarInA svAmI mahApratApI mahArAjA zreNika hatA. teo zAzvata kSAyika samakitanA dhaNI hatA. temanA devo paNa guNakIrtana karatA hatA. temanA pitAnuM nAma mahArAjA prasenijata hatuM. ...6 prasenajita rAjAe aneka vAra potAnA putra zreNika kumAranuM apamAna karyuM. apamAnita thayela putra nArAja thaI pitAnuM rAjya choDI benAtaTa nagare pahoMcyA. benAtaTa nagaramAM dhanAvAha zreSThIne tyAM rahyA. temanI putrI sunaMdA sAthe vivAha karyA. *..7 For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikarAjA zuddha samakitadhArI hatA. temanI havelImAM sunaMdA nAmanI catura ane svarUpavAna strI hatI. sunaMdArANInA anupama sauMdarya pAse devalokanI suMdarI raMbhA paNa potAnA rUpane tuccha gaNatI hatI. teo satI sItA samAna zIlavAna hatA. .... radhukuLanA rAjA rAmane potAnI bharyA sItA atyaMta priya hatI, dvArakAdhiza kRSNane potAnI sakhI rAdhA pratye apAra sneha hato, maNiratharAjAne potAnI rANI mayaNarehA pratye atyaMta prIti hatI tema zreNika rAjAne potAnI catura patnI sunaMdA pratye atyaMta anurAga hato. ...9 zatAnIka2AjAne mRgAvatIrANI priya hatI, zaMkara bhagavAnane pArvatI pratye prIti hovAthI temanA vinA eka pagaluM paNa bharatA nahIM, tema zreNika kumArane sunaMdA pratye sneha hovAthI potAnAM tana ane mana temane soMpI dIdhAM hatAM . ...10 347 devo jovAM divya sukho bhogavatAM anukrame sunaMdArANIne garbha rahyo. sunaMdArANInA dehano varNa vadhu khIlI uThayo. temane garbhanA prabhAvathI trIjA mahine dohada utpanna thayo. A dohada vicitra hovAthI rANI (koIne kahI na zakavAthI) manamAM ciMtIta thayA . ...11 sunaMdArANI jyAre zaramathI koIne dohada vize kahI na zakyA tyAre temano deha abhilASA pUrNa na thavAthI durbaLa banyo. temanuM mukha ane deha nisteja thavAthI sauMdarya naSTa thayuM. dehano varNa zyAma banyo ....12 eka divasa zreNikarAjAe potAnI patnI sunaMdArANIne asvastha dazAmAM joI temanI dayanIya hAlata joI. rAjAe vicAryuM, 'rANIne zuM duHkha haze ? te AvI du:khI kema jaNAya che ? te athaDAtI, paDatI Amatema pharatI, UMDo niHzvAsa zA mATe nAkhe che ?' ...13 sunaMdArANIne mRta prAyaH samAna joIne zreNikarAjAnA manamAM ciMtA utpanna thaI. temaNe sAsujIne bolAvIne kahyuM, ''tamArI putrIne zuM thayuM che. te rUpaviheNI ane vikarALa kema dekhAya che ?'' ...14 (mAtAe putrIne tenA svAstha aMge prazna pUchayo tyAre) sunaMdArANIe kahyuM, '"mAtA ! mane asAdhya dohada utpanna thayo che. te dohada dhaNo durlabha che. huM rAja rANInI jema hAthInI aMbADI para zibikAmAM besuM, mArI sAthe rAjakumArI paNa bese temaja rAjA paNa tyAM Ave. ...15 te samaye benAtaTa nagaramAM amAri pravartana thAya. huM hAthInI aMbADI upara besI jinadevanA darzana karavA jAuM. he mAtA ! mArA manamAM Avo vicitra dohada udbhavyo che je meM tamane kahyo.'' ...16 sunaMdAnI mAtA tarata ja potAnA jamAI zreNika2AjA pAse AvyA. temaNe putrIno dohada jaNAvyo. zreNikarAjA Avo vicitra manoratha sAMbhaLI ciMtAtura thayA. 'A viSama dohada zI rIte pUrNa karavo ?' teno vicAra karavA lAgyA . ...17 zreNikarAjAe aMte zeThane vAta karI. temaNe kahyuM, '"zeThajI ! tame A sthAne dohada pUrNa karavA pramAda tyajI taiyAra thAva. tamArI putrIno dohada nizcayathI pUrNa thavo ja joIe.'' ...18 zeThe (sasarA)kahyuM, ''he jamAIrAja ! tame sAMbhaLo. A dohada pUrNa karavAno ekaja upAya che.'' For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' 19 saMdhavI sAMgaNanA putra rAsanAyaka kavi RSabhadAsa kahe che ke, zeThe kahyuM, "huM mArI putrIno dohada jarUra pUrNa karIza.' duhA : 2 seThi kahaI suNi rAyatuM, eka upAI eha; nRpa ghara beTI lADakI, AkhiM AMdhI teha ... 20 artha - zeThe kahyuM, "kumAra !dohada pUrNa karavAno eka upAya che. rAjAnA mahelamAM temanI eka putrI che. A rAjakuMvarI draSTi hIna che." .20 DhALa : 2 abhayakumArano janma eNI pari rAya karatA re e dezI. rAga : goDI kumarI nayaNa visAla re, paNi nahu dekhatI; mAne ANa sahu tehanI e zreNika kahaI suNi seThi re, rata deuM tujha; jo kari kumarI dekhatIe ApaI vara java rAyo re, navi lesyo kasyuM; nArI Dohalo pUrajyoe ratna navaNanuM nIra re, vANiga leI karI; rAja sabhAmAM AvIuM e kihAM tuma kumArI rAya re, teDo AhA sarI; kIMjaI nayaNe dekhatI e diI mAna bahu rAya re, Asana Apato; vacanaI bahu saMtoSato e teDI putrI tAmo, nAma sulocanA; rupi suranI suMdarI e leI seThi tihAM nIra re, locana chAMDato; hoI nayaNa be nIramala e harakhyo narapati tAma re, mAMga vaNika bahu je mAMgaI te deuM sahu e vaNika kahe suNi rAya re, Dohalo ama kumarI; kema karI te pUrII e For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 nRpa kahaI thoDuM kAja re, ciMtA tuma kIsI; jaMta jIvADavA thaI khusIe teDI sunaMdA tAma re, gaja khaMdhi dharI; Apa sUtA pUThe karIe narapati caDhIluM pUThi re, bhaMbhA vAjataI; jaI jinamaMdIra juhAratI re pujI jinavara pAya re, putrI tava laI; sakala manoratha tava phalaI e harakho sAha zreNika re, tAma sunaMdA e; sulocanA sahIara karIe dII sAdhunaI dAno, jina pUjA karaI; navapada haIDAmAM dharaI e karaI dhRtanuM dAna re, cIvara bahu daI; zrubha dhyAnaI nArI ramaIe eka dina zreNikarAya re, bAMTho mAlaI; nArI prItaI nRpa koMe hosaI tAhare putra re, nAma dharu tadA; abhayakumAra suta ruaDo e pUche premaI tAma re, kaho kaMtA mujha; vAsa tumArA kihAM vAlI e nagara rAjagRhI jyAhare, huM tasa gopAla; dhole ToDe huM rahuMe suNI vacana tyAM nArI re, mane harakhI ghaNo; mana raMjaI bharatAranuM e sUkhi rahaI zreNika re, RSabha kahe suNo; prasenajIta taNI kathAe ... 43 artha - rAjaMkuvarI atyaMta svarUpavAna, suMdara ane vizALa nayanothI abhibhUta che paraMtu te joI zaktI nathI. A rAjakuMvarI rAjAne prANapriya hovAthI badhAja tenI AjJA anusare che. zreNika rAjAe sasarAjIne kahyuM, "zeThajI! tame dhyAnathI sAMbhaLo. huM tamane eka ratna ApuM chuM. (A ratna laI tame rAjA pAse jAva) A ratnathI rAjakumArIne draSTi maLaze. te joI zakaze. ...22 For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' .25 A kAryathI rAjA khuza thaI tamane bakSIsa ke varadAna Apaze tyAre tame kAMI paNa na lezo. tenA badalAmAM mArI patnI (tamArI dIkarI sunaMdA) no dohada pUrNa karajo." ..23 sonAnA pAtramAM pANI bharI temAM ratna DubAvI te ratna navANanuM jaLa laI zeTha rAjasabhAmAM AvyA. ..24 zeThe rAjAne kahyuM, "rAjanuM! ApanI putrI kyAM che? temane ahIM rAsabhAmAM bolAvo. temane Aje huM netranuM teja ApI dekhatI karIza." rAjAe khuza thaI zeThane khUba sanmAna ApyuM. temane besavA mATe Asana ApyuM. zeThe rAjAne saMtoSakAraka vacano kahyAM. ..ra6 rAjAe potAnI putrIne rAjyasabhAmAM bolAvI. tenuM nAma "sulocanA' hatuM. te devakanyA jevI sauMdaryavAna hatI. ...27. zeThe rana navANanuM jaLa hAthamAM lIdhuM. te jaLa rAjakumArI sulocanAnI AMkho upara copaDayuM. rAjakumArInI banne AMkho nirmaLa thaI. tene draSTi maLI. ...28 rAjAnA AnaMdanI koI avadhi na rahI.temaNe khuza thaIne zeThane ghaNI bakSIsa mAMgavAnuM kahyuM. rAjAe kahyuM, "zeThajI ! tame mArI putrIne draSTi ApI che tethI tame je mAMgazo te sarva huM ApIza''....ra9 zeThe kahyuM, "he rAjana! mArI putrIne eka vicitra dohada utpanna thayo che. te ApanI kRpAthI pUrNa thaI zake ema che. Apa premapUrvaka kaMI ApavA icchatA ho to tenI IcchA pUrNa karo." ...30 rAjAe zeThanA mukhethI dohadanI vAta jANI. temaNe kahyuM, "zeThajI !ATalA alpa (nAnA) kArya mATe tame ciMtA zA mATe karo cho? tamArI putrI e mArI putrI che. tamArI putrIne abhayadAna devAnA koDa jAgyA che. te jANIne huM khUba khuza thayo chuM." ...31 rAjAe dhanAvAha zreSThInI putrI sunaMdAne rAjamahelamAM teDAvI. tene gajarAjanI khAMdha upara rahelI aMbADImAM besADI. sunaMdAnI pAchaLa rAjAnI putrI sulocanA paNa beThI. tyAra pachI mahArAjA hAthI upara caDayA. teo badhAnI pAchaLa beThA. temaNe mArgamAM bhaMbhA vagADI (temanI pAchaLa nagarajanono samUha cAlyo) sunaMdArANI sahita sarva nagaravAsIo AnaMdapUrvaka jinamaMdire AvyA. temaNe bhAvapUrvaka jinapUjana karyuM. ...33 sunaMdArANI jinezvara bhagavaMtanA caraNonuM pUjana karI pAchAM vaLyAM. sunaMdArANInI sarva manokAmanAo saphaLa thaI. ...34 dhanAvAhazeTha ane zreNikarAjA banne khUba khuza thayAM. bIjI bAju sunaMdArANI ane rAjakuMvarI sulocanA ekabIjAnI sahiyara banI. ...35 temaNe sAdhu bhagavaMtone supAtradAna ApyuM. temaNe jinezvara bhagavaMtanI pUjA karI. temaNe namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa karI navapadanI hadayamAM zraddhA dhAraNa karI. ...36 For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 ...41 temaNe garIbone ghI, vastra Adi ghaNA prakAranuM dAna ApyuM. sunaMdArANIe zubha dhyAnamAM divaso vyatIta karatAM garbhanu pAlana karyuM. ...37 eka divasa zreNika rAjA havelInA zayanakakSamAM beThA hatA. sunaMdArANInA deha parivartanane joI temaNe potAnI patnIne kahyuM. ...38 - "he devI! tamane putra ratnanI prApti thaze. tamane jIvone abhayadAna devAnI abhilASA jAgI hatI tethI te suMdara bALakanuM nAma "abhayakumAra' rAkhazuM.' ..39 catura sunaMdArANIe zreNikarAjAnA khuzamijAja svabhAvane joI premathI pUchayuM, "he svAmInAtha ! tame kyA nagaranA rahevAsI cho?te mane kaho." ..4) he devI! jyAM rAjagRhI nagarI rahelI che tyAMno huM gopAla (rAjakuMvara) chuM. huM sapheda bAraNAnA ToDalAvALA makAnamAM rahuM chuM." zreNikarAjAe premapUrvaka uttara ApatAM kahyuM. suzIla ane hoMziyAra sunaMdArANI patinA vacano sAMbhaLI manamAM atyaMta khuza thayA. teo pativratA nArInI jema nitya potAnA patinuM mana khuza rAkhatAM hatAM. ...42 zreNika rAjA kahyAgarI sunaMdArANI sAthe AnaMdapUrvaka rahetA hatA. kavi RSabhadAsa have mahArAjA prasenajitanI kathA kahe che, te sAMbhaLo. ..43 duhA : 3 prasenajIta pRthavI ghaNI, karato Isyo vicAra; zreNika suta hAMthI gayo, kohonuM deryuM bhAra artha - mahArAjA prasenajita rAjagRhI nagarInA rAjA hatA. temaNe vRdhdhAvasthAmAM evo vicAra karyo ke, "mAro buddhizALI putra zreNika mArA ayogya vartanathI nagara choDI paradeza cAlyo gayo che. have A pRthvIno uttarAdhikArI huM kone banAvuM?' ...44 copAI : 1 paradezamAM gayela putranA samAcAra aDhuM catave prathavIrAya, dilasuM bahu ciMtAtura thAya; kavaNa deza gayo mujha putra, kavaNa soMpatyuM gharanuM sutra putra navANuM nahIM guNavaMta, te parajAneM navI pAlata; asya vImAse rAjA jasaI, zuka saMbodhana Avyo tasaI milyo rAyanaI kIdhI bheTi, vaNajAro ema bolyo neTi; putra ekaso dUtA Ahi, navANuM dIsaI te kAMya tava narapati bolaI tasa vAri, ratna rahe kima mAhare bAri; mAharI budhi te mujhane phalI, jaga mohana suta cAlyo valI *.. 44 For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa', ...46 zraka saMbodhana bolyo tAma, suNi zreNika rahivAno ThAma; benAtraTi banAvo sAha, rahe sunaMdAsuM tihAM rAya ...49 sudha vAta jANI tihAM sahu, vadhAmaNI ApI nara bahu; sAgaNa sUta kahaI lakhato rAya, kima zreNika lAgaI nRpa pAya ... 50 artha:- uparokta vicArathI mahArAjA prasenajitanuM hadaya atyaMta ciMtAtura thayuM. teo manamAM vicAravA lAgyA, "mAro putra zreNika kyA dezamAM gayo haze? huM mArA rAjyano bhAra kyA putrane mastake sopuM?...45 mArA navANu putro uttarAdhikArI banavA mATe ayogya ane guNahIna che. teo prajAnuM yogya rIte pAlana poSaNa karI zake tevI lAyakAta nathI. mahArAjA prasenajita A pramANe vicAratA hatA tyAre paradezathI zraka saMbodhana nAmano eka vyApArI nagaramAM Avyo. rAjAne maLyo. teNe rAjAnA caraNe kiMmatI vastuo bheTa dharI. teNe te samaye rAjAnI samakSa bIjA navANuputrone joyA. paradezI vepArIe tarata ja rAjAne pUchayuM, "mahArAja! Apane to so putro hatA, ahIM navvANu putro ja kema dekhAya che?' *..47 mahArAjA prasenajite tyAre uttara ApatAM kahyuM, "(huM evo bhAgyazALI kyAM chuM, mArA mahelamAM AvuM kimata ratna kyAMthI rahI zake ? mArI kubuddhi mane ja phaLI. jagatamAM AnaMda pAmaDanAro mAro putra mArI durbuddhithI mane choDI paradeza cAlyo gayo che." ...48 mahArAjAnI manovyathA joI zraka saMbodhane kahyuM, "mahArAja ! ApanA putra zreNika kumAranA raheThANanuM sthAna huM jANuM , te sAMbhaLo. benAtaTa nagaramAM dhanAvAha nAmanA eka zreSThI rahe che. zreNika kumAra dhanAvAha zreSThInI putrI sunaMdA sAthe lagna karI tyAM ja rahe che." ..49 mahArAjA prasenajita sahita tyAM rahelA sarvae zreNikakumAranA zubha samAcAra sAMbhaLyA. rAjAe vadhAmaNI ApavA badala zraka saMbodhanane dhaNI kimaMtI vastuo bheTa ApI khuza karyo. mahArAjAe putrane bolAvavA eka patra lakhyo. zreNikarAjA potAnA pitA pAse kevI rIte AvIne page lAgaze te saMghavI sAMgaNanA putra kavi RSabhadAsa have kahe che. *..pa0 DhALa : 3 buddhinidhAna mahAmAtyA banyA cAli catura caMdrAnanI e dezI. nArine kahaI nara cAlasuM, satI kahaI teNI vAra re; tuM cAlaI huM to garabhaNI, mujha kaho kuNa AdhAra re kaMta mukI kAM saMcare... AMcalI jala vina kima rahe mAchalI, sUkaI vela viNa vAra re; tuma vinAM kima rahuM ekalI, sAthiM lIjII nAra re... kaMta ... para .. pa1 For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 zreNika kahe suNo suMdarI, mujha prema pIAra re; tAta maMDapa joyAM vinAM, teDI tuM navi jAya re... kaMta suMdarI kahe tamyo saMcaro, na jANo tuma ThAma re; kaMta kaho mujha kAnamAM, tuma nagaranuM nAma re.. kaMta rAya kahe sUta java jaNe, moTero valI hoya re; Aha cIThIe vaMcAvo , sahI samajharse soya re.. kaMta rAjagRhI nagarI bhalI, dholAM tyAMha ToDAya re; amyo govAla chuM tehanA, bhAkhaI ema tihAM rAya re... kaMta putra saputra jo ehase, sojhI kADhaseM soya re; astuM ya kahI nRpa cAlIuM, melaI kaTaka nara soya re... kaMta rAjagRhI pUramAM gayo, sAMhA bhrAtA Aveha re; rAya zreNika jaI tAtanaI, valI pAya lAgeha re... kaMta tAta harakhyo tIhAM ghaNo, malyo valabha prANa re; rAya rIdaya cAMpI rahyo, huM to kihAM sujANa re... kaMta benAtraTi huM to sahI, japato tuma nAma re; Aja darasaNa prabhu pAmIuM, thayAM saghalaDAM kAma re... kaMta rAja zreNikane ApIuM, bIjAne daI deza re; Apa saMyama laI tAtajI, muMkyA sakala kalesa re... kaMta rAja zreNika supara karaI, rAjagRhI ziNagAra re; nAri sunaMdAno valI, havaI kaho adhikAra re...kaMta suta janamyo bahu sukha karu, nAma abhayakumAra re; sAta varaso thayo te valI, bhaNAvaI teNI vAra re.. kaMta udyama karI suta tihAM bhaNe, sIkhyo sabala vidyAya re; caMcala chokarA tihAM ghaNA, vaDhava paNi thAya re... kaMta vaDhatA sabala sAliyA, kahaI mArasyo mAMya re; eha na bApo chokaro, AvaI che valI AMha re... kaMta chokaraI pUchIuM mAyane, dekhADavo pItA Apa re; evaDuMuM sahI mujha taNo, kyAhAM mAharo bApa re.. kaMta mAya rUI tihAM dhrusake, saMbhArayo nIja kaMta re; puraSa paradeza sadhAvIuM, vAhalo soya atyaMta re.. kaMta For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" ... 68 69 71 ... 7ra * 73 ... 74 pUta paradezIe te hato, gayo varI ane mUjha re; lakhIe cIThI eka Apato, apAvIe chaI tujha re... kaMtA vAMcI mAyane suta kahe, jaIye cAli tihAM tAta re; bApa prathavIpati rAjIuM, behU saja thaI jAta re... kaMta seThi dhanAvA mAyane, jaI lAgatAM pAyare; sIkha mAgI behU saMcaraI, mAtA galagalI thAya re... kaMtA ratha besI behU saMcarayA, volAvo sahu jAya re; kumara putrI laI AgacA, lAgaI sajanaI pAya re... kaMta sAtha sukana joya saMcare, valaMI bApane mAya re; divasi ketaI sUta mAMDalI, nagara TUkaDA thAya re.. kaMta rAjagRhI udyAnamAM, muMkI ApaNI mAya re; kumara kahaI jouM nagaramAM, ahI kuMNa che rAya re.. kaMta acyuMa kahI suta saMcarayo, pahoto nagaranI polI re; tava kumArIe zrIphala grahI, AvaI tuuM kaMku gholi re... kaMta eka avvANuMa kari karI, mAMhi phophala droa re; Avi re Avi utAvalo, jima mana vaMchita hoya re... kaMta ema bhaNatI tihAM bhAmanI, suNI nagaramAM jAya re; pAca sahaI eka UMNA nRpe, paradhAna melyAya re... kaMta eka paradhAna joII vaDo, jovA tAsa parIkhyAya re; vAri hINo kuu joI karI, nAMkhI tyAMha mudrAya re... kaMtA abhayakumAra pUche tahIM, kahyuM loka malyAya re; puraSa kahaI levI mudrikA, baIThA eNaIha hAya re... kaMta zrI zreNika ahIM rAjIuM, jehanaI bahua maMtrIsare; eka adhipati karavA bhaNI, juI nagarano Isa re.. kaMta kou paradesI pihaIrasaI, leI mudrakA eha re; to paradhAna vaTI gRpo, pucho tehane deha re... kaMta rAyane pUchIka seThII, bolyo tAma bhUpAla re; jeha vAlaI nara gAyane, Aja te govAla re... kaMta vegi teDyo tihAM kuMmarane, bolyo zreNika rAya re; kumara laI kupathI mUdrikA, maMtrI tuM ama thAya re... kaMta ... 75 * 76 *** 77. ..... 78 ,,, 79 ... 8O 8ra. For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana suNI nara harakhIu, caDhaco kupa chiM jyAMhare; abhayakumAra aNAvato, gADhuM chAMNa te tyAMhi re... kuMta nirakhIa nara tuMa nAkhIuM, cAMpI mudrikA chAMNaI re; agana pulA tihAM bAlIyA, reDaco nIra tihAM ANi re... keMta kupa bharayo kaMThA lagaI, tarI AvIuM chANa re; leIja vIMTi kara ghAlato, kare loka vakhANa re... kaMta rAya malyo kuNa kumara tuM, bhAkho sakala avadAta re; kihiM benAtaTI huM hato, lahyo sakala tasa vAta re... kaMta nRpa kahaI tihAM vIvahArIuM, dhanAvo hoya atyaMta re; eka putrI tasa garabhaNI, muMkI gayo tasa kaMta re... kaMta tehanI sudhi jo tuM lahaI, to kahaI mujha vAta re; kavaNa rupi teha suMdarI, kasyo tehano jAta re... kuMta kumara kahaIja dIThI sahI, dITho tehano pUta re; teha maitrI che mAMhilA, mAraI prIti adabhuta re... kaMta rAya pUchaI kazo kumarate, kalAvaI kasyuM rupa re; mujhane dekhatAM jANajyo, tasa sakala sarupa re... kaMta rAya kahaI mujha kima male, teha kumara sujANa re; mujhaha malaMtA te malyo, alagA nahI tasa prANa re... kaMta tehanaI tihAM mukI karI, Avyo tuM kuNa kAMma re; kumara kahaI tasa mAMyasyo, Avyo chuM eNaI gAma re... kaMta A ratha sahIta te suMdarI, muMkI maI pUra bAhireM re bhUpa zreNika harakhyo ghaNo, dekhADo teha nArIne re...... aMta mujhane dITheM dIThI te sahI, je chaI mAharI mAta re; UThIa rAya AlaMgato, jANyo ApaNo jAta re... kaMta khema kuzalaa chaI tuma taNaI, nIrogI tujha mAta re; harakha dharI dala leI karI, sAhamo zreNika jAta re... kaMta satIa dIThI dUkhaNI ghaNo, aMgiM nahI ja ziNagAra re; tela ne tIlaka caMdana nahIM, nahIM sarasa zrubha AhAra re... kaMta dekhIa rAya raMjyo ghaNo, satI kumaranI mAya re; Apa maMdIra leI AvIuM, pUre sakala IchAya re... kaMta For Personal & Private Use Only 355 ... 83 ...84 85 ... 86 87 ... 88 89 ... 90 91 ... 92 93 ... 94 ... 95 ... 96 62... Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' pUtra paradhAna thApyo sahI, suNo gharataNo bhAra re; rAya zreNIka karato tIhAM, varatyo jaya jayakAra re... kaMta ... 98 pUNya yogaI malyo dIkaro, sutanI valI mAya re; abhayakumAra taNA have, guNa rISabha te gAya re... kaMta ... 99 artha :- mahArAjA prasenajitano patra vAMcI zreNika rAjAe potAnI patnI sunaMdArANIne kahyuM, "(pitAjInI tabIyata sArI na hovAthI) huM have ahIMthI satvare pitAjI pAse jaIza." satI sunaMdAe kahyuM, "nAtha! Apa mane nirAdhAra karI jazo? huM garbhavatI chuM, tame ja kaho, mAro AdhAra koNa thaze? ... 51 he priyatama! Apa mane A rIte ekalI mUkIne kyAM cAlyA? jaLa vinA zuM mAchalI jIvI zake kharI? nIra vinA velIo paNa pAMgaratI nathI (sUkAI jAya che, tema huM paNa tamArA vinA ekalI zI rIte rahI zakIza? svAmI !tame tamArI ardhAginIne sAthe laI jAva'' ... para zreNikarAjAe sAMtvanA ApatAM kahyuM, "he devI! tame zAMta thAva. mArA pitAne mArA pratye agAdha prema che. temanuM mukha joyA vinA huM tamane ahIMthI na laI jaI zakuM. ... 53 sunaMdArANIe kahyuM, "nAtha ! huM ApanA mArgamAM avarodhaka nahIM banuM. Apa ahIMthI sukhethI sidhAvo paraMtu nAtha ! huM ApanA sthAna (paricaya) thI ajANa chuM. Apa mArA kAnamAM tamArA nagaranuM nAma kaho. ...54 zreNika rAjAe patra lakhI rANIne ApatAM kahyuM, "ApaNA putrane tame janma Apazo, te bALaka jyAre moTo thaze tyAre A patra tene vaMcAvajo. te bALaka A patrano marma jarUra samajI jaze.' ... 55 zreNika rAjAe patramAM lakhyuM ke, "rAjagRhI nagarI atyaMta suMdara che. tyAM sapheda raMganuM suMdara, UMcuM makAna che. tyAMnA gopAla chIe.' ..pa6 jo e putra buddhizALI haze, to tarata ja tene zodhI kADhaze." e pramANe kahI zreNikarAjAe tyAMthI pramANa karyuM. zeThe temanA rakSaNa mATe sAthe lazkara mokalyuM. ...57 zreNika rAjA rAjagRhI nagarInI najIka AvyA tyAre temanA nAnA bhAio temane sAme maLavA gayA. teo nagaramAM praveza karI prathama pitAjInA AvAse AvyA temane caraNa sparza karI pramANa karyA....58 pitAjI potAnA vinayI putrane joI atyaMta harSita thayA. potAno prANapriya putra Aje punaHmaLyo. mahArAjAe harSanA atirekathI putrane chAtI saraso cAMpyo. pitAe putrane mITho Thapako ApatAM kahyuM, "sujJa! tuM mane choDI kayAM gayo hato?" ..59 zroNikarAjAe kahyuM, "pitAjI! huM benAtaTa nagaramAM gayo hato. huM nitya tamane yAda karato hato. huM haraghaDI ApanA nAmanA jApa japato hato. pitAjI! ApanA darzanathI Aje jANe mane prabhu darzanano lAbha thayo che ! mArA sarva kAryo Aje siddha thayAM che.' ...60 For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 mahArAjA prasenajite potAnA moTA putra zreNikane rAjyano adhikArI banAvyo. navANu putrone alaga alaga dezo ApyA. tyAra pachI mahArAjAe saMsArathI nivRta thaI sarvavirati dharma svIkAryo. temaNe sarvavyAdhiono tyAga karyo. ...61 have rAjakumAra zreNika rAjagRhI nagarInA rAjA banyA. teo suMdara rIte rAjya karavA lAgyA teo buddhizALI ane nyAya saMpanna hovAthI rAjagRhI nagarInA zaNagAra hatA. have temanI patnI sunaMdArANIno adhikAra kahuM chuM. ...62 sunaMdArANIe savA nava mAse sukhapUrvaka eka suMdara bALakane janma Apyo. A bALakanuM nAma abhayakumAra rAkhyuM. abhayakumAra sAta varasanA thayA tyAre temane bhaNavA pAThazALAmAM mokalyA...63 abhayakumAra bALavayamAM khUba parizrama karI pAThazALAmAM bhaNyA teo tIvra buddhizALI hatA. tethI alpa samayamAM ghaNI vidyAo saMpAdana karI. pAThazALAmAM ghaNA tophAnI bALako hatA. temanI vacce kyAreka jhagaDo paNa thato. eka divasa pAThazALAnA vidyArthIo vacce bahu moTo vikhavAda (jhagaDo)thayo. eka tophAnI vidyArthIe maheNuM mAratAM kahyuM, "abhayakumArane mArazo nahi. e to nabApo che! tenA pitA nathI (tenI mAtA ahIM rahe che.) tethI te ahIM bhaNavA Ave che. abhayakumAre raDatAM raDatAM ghare jaI mAtAne pUchayuM, "mAtA! tame mane mArA pitAjI koNa che?kyAM che? te kaho. (mAtAe dhanAvAha zeTha tArA pitA che tema kahyuM, tyAre) bALake kahyuM, "e to mArA nAnA che. mArA pitAjI kyAM che?' (teo mane choDIne zA mATe cAlyA gayA che?') putranI vAta sAMbhaLI sunaMdArANI ghusake dhrusake raDavA lAgyA. temane potAnA patinI yAda AvI. temanA pati paradeza saMcaryA hatA. teo potAne atyaMta vhAlA hatA. mAtAe (mana kaThaNa karI putra nA praznonuM samAghAna karatAM) kahyuM, "vatsa! tArA pitAjI paradezI hatA. temaNe mArI sAthe lagna karyA hatA. lagna thayA bAda thoDo samaya ahIM rahI tyAra pachI teo cAlyA gayA. temaNe eka patra mane lakhIne Apyo che. putra! A patra temaNe mane tane ApavAnuM kahyuM che." ...68 abhayakumAre patra laI kholIne vAMcyo . patra vAMcatAM ja buddhizALI abhayakumAra badhuM ja samajI gayA. temaNe tarataja mAtAne kahyuM, "mAtA! cAlo ApaNe pitAjI jyAM rahe che tyAM jaIe. mArA pitAjI rAjagRhI nagarInA rAjA che." mAtA ane putra bannee rAjagRhI nagarI javAno nizcaya karyo. ....69 teo banne dhanAvAha zreSThI ane temanI patnI pAse AvyA. mAtA ane putra bannee zeTha zeThANInA caraNa sparza karyA. teoe rAjagRhI nagarI tarapha javA mATe vidAya mAMgI. tyAre nehavaza zeThANI potAnI putrI ane dehitranI vidAInA kAraNe gaLagaLAM thaI gayAM. ...70 (1) caMdrazekhara ma.sA. racita "kathA prabodhikA' graMtha mAM zreNikarAjA sunaMdArANI sAthe phakta ekaja divasa rahyA hatA. tevo ullekha jovA maLe che. juo pR. 163.). For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa8 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" dhanAvAha zeThe potAnI putrIne ghaNo kariyAvara Apyo. baMnne jaNAe karIyAvara laI rathamAM besI rAjagRhI nagarI tarapha javA prayANa karyA. sunaMdArANIe mAtA pitAnI tathA abhayakumAre nAnA-nAnInI temaja svajanonI AjJA mAMgI caraNa sparza karyA. ...71 teo pravAsa karatA vaNajArA (vepArIo) nA samudAya sAthe mArgamAM zubha zukana joI tyAMthI AgaLa vadhyA. temane vaLAvavA AvelA zeTha ane zeThANI jyAre ratha dekhAto baMdha thayo tyAre pAchA pharyA. keTalAka divaso pasAra thayA pachI teo banne rAjagRhI nagarInI najIkamAM AvI pahoMcyA. ...72 abhayakumAre ratha sahita potAnI mAtAne rAjagRhI nagarInI bahAra rahelA udyAnamAM mUkyA. abhayakumAre mAtAne (bhalAmaNa karatAM) kahyuM, "tame ahIM beso huM nagaramAM jaIne tapAsa karI AvuM ke A nagarInA rAjA koNa che?' ...73 abhayakumAra ema kahI tyAMthI nIkaLyA. teo nagaranI poLamAM pravezyA. tyAre eka kuMvArI kanyA hAthamAM thALI laIne AvI. tenI thALImAM zrIphaLa ane ghUMTeluM kumakuma hatuM. kanyAnA bIjA hAthamAM agANuM (mAMgalika prasaMgo vakhate bharavAmAM AvatuM akhaMDa anAjanuM pAtra) hatuM. temAM sopArI ane durvA (draro) hatI. abhayakumArane jANe mana vAMchita sAruM kArya thavAnuM hoya tevA zukananA eMdhANa thayA.teo zubha zukana joI jhaDapathI nagaramAM pravezyA. ...75 nagarInI strIo ekabIjAne sAda karI cauTAmAM bolAvatI hatI. strIono avAja sAMbhaLI abhayakumAra nagaramAM te dizA tarapha pravezyA. A nagaranA rAjAne pAMcasomAM eka ocho arthAt cAraso navANu pradhAno maLyA hatA. temane eka mukhya pradhAnanI jarUra hatI. mahAmaMtrInI nimaNUMka karavA mATe rAjAe parIkSA goThavI hatI. rAjAe eka nirjaLa sUko kUvo joI, temAM potAnI AMgaLInI mudrikA nAkhI hatI. ...77 abhayakumAre nagaramAM jaI lokonI bhIDamAM jaI pUchayuM "ahIM ATalA badhA loko zAmATe ekatrita thayAM che?" eka purUSe (zeThe) uttara ApatAM kahyuM "rAjAnI mudrikA A nirjaLa kUvAmAM che. tene kUvAnA kAMThe ubhA rahI bahAra kADhavAnI yukti ajamAvavA loko A sthAne AvyA che. ...78 (te purUSe potAnI vAta AgaLa kahetAM kahyuM) magadhanA adhipati mahArAjA zreNika che. temanI pAse rAjyanuM saMcAlana karavA ghaNA maMtrIo che paraMtu rAjA ne eka mukhya maMtrInI AvazyakatA che. tenI pasaMdagI karavA kasoTI goThavI che. kasoTImAMthI pAra utaraze tene rAjA mukhyamaMtrI banAvaze." ...79 abhayakumAre zeThane prazna pUchayo "A kUvAmAMthI rAjAnI vIMTI laI koI paradezI tene potAnI AMgaLImAM pahere to tene tamArA rAjA pradhAnamaMtrInuM pada Apaze? tame jaIne rAjAne pUcho." ...80 eka zreSThIvaryae rAjAne jaIne abhayakumAranI vAta kahI. tyAre zreNika rAjAe kahyuM, "je gAyonA dhaNa carAvavA jAya, te govALane paNa potAnuM bhAgya ajamAvavAno moko Aje avazya maLavo joIe (arthAt paradezI paNa kUvAmAMthI aMgUThI kADhI pradhAnamaMtrI banI zake che.)'' ...81 For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNika2AjAe satvare sevako dvArA abhayakumArane teDAvyA. temaNe abhayakumArane maMjUrI ApatAM kahyuM, ''kumAra ! A nirjaLa kUvAmAMthI mudrikA kADhazo to tame A rAjyanA mukhyamaMtrI thaI zakazo.''...82 abhayakumAra rAjAnA vacano sAMbhaLI khuza thayA. teo kUvAnA kAMThA upara caThayA . tyAra pachI temaNe bAjunI poLamAMthI sevako dvArA tAjuM kaThaNa chANa maMgAvyuM. ...83 temaNe barAbara nizAna tAkIne chANa mudrikA upara pheMkyuM. mudrikA chANamAM dabAI gaI. tyAra pachI temaNe ghAsanA pULA maMgAvI tene agni cAMpI. (saLagatA pULA chANa para paDatAM agnithI te sUkuM ane kaDaka banyuM.) tyAra pachI bAjumAM rahelA kUvAmAMthI raheMTa vaDe nIka vATe pANI khAlI kUvAmAM reDayuM. ...84 kUvo kAMThA sudhI chalochala pANIthI bharyo. chANuM pANI para taravA lAgyuM. abhayakumAre chANuM laI temAMthI vIMTI kADhI AMgaLImAM paherI lIdhI. loko temanI prakhara buddhinI prasaMzA karavA lAgyA. ...85 zreNika rAjAe khuza thaI paradezIno paricaya pUchatAM kahyuM, ''kumAra ! tame koNa cho tamArI saghaLI kathA kaho.'' abhayakumAre kahyuM, "mahArAja ! huM benAtaTa nagaramAM hato. huM tyAMnI sarva vAto jANuM chuM.''...86 rAjAe benAtaTa nagaranuM nAma sAMbhaLI cakita thaI kahyuM, '"benAtaTa nagaramAM eka vyApArI rahe che. temanuM nAma dhanAvAha zeTha che. te atyaMta premALa che. temanI eka putrI che. te jyAre garbhavatI banI tyAre tene choDIne teno pati paradeza jato rahyo che.'' ...87 'jo tame temane oLakhatA ho to temanA samAcAra mane kaho. te suMdarInuM rUpa kevuM che. teno putra kevo che ?'' ...88 abhayakumAre kahyuM '"mahArAja ! huM te svarUpavAna suMdarI ane tenA putrane jANuM chuM. meM temane joyA che . mAre temanI sAthe khUba ghaniSTha saMbaMdha che. mAre temanI sAthe adbhuta maitrI che.'' ...89 rAjAe utsukatApUrvaka pUchyuM, "te kumAra dekhAvamAM konA jevo che ? tenI kaLA, rUpa, vaya kevAM che ? abhayakumAre caturAIpUrvaka kahyuM, '"mahArAja! mane joIne tame tenuM sarva svarUpa samajI jajo (mArI ja pratikRti che.)'' rAjAe kahyuM, "kumAra ! huM tene zI rIte maLI zakuM ?'' abhayakumAre kahyuM, ''rAjan ! te kumAra tIvra buddhizALI che. mane maLyA eTale samajI jajo ke tene maLyA ! tenA ane mArA prANa eka ja che.'' ...91 (zreNikarAjAnI adhirAI vadhI gaI.) temaNe kahyuM, 'kumAra ! teone tyAM mUkI tame ahIM kyA kArya mATe A nagaramAM AvyA cho?'' abhayakumAre kahyuM, "mahArAja! huM mArA mitranI mAtAne laIne A nagaramAM Avyo chuM. ...92 huM ratha sahita te suMdarI (mAtA) ne nagaranI bahAranA udyAnamAM mUkI Avyo chuM.'' zreNikarAjA A vAta sAMbhaLI atyaMta harSita thayA. temaNe kumArane kahyuM "mane jaldIthI te suMdarI pAse laI jAva'' ...93 abhayakumAre cAlAkIpUrvaka kahyuM, "mane joI lyo eTale temane joyA barAbara che. mArA jevI ja mAtA che.'' (abhayakumAranA vArtAlApa uparathI rAjA samajI gayA ke) 'A mAro ja putra che.' evuM jANI 66 359 For Personal & Private Use Only 02*** Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 kavi RSabhadAsa kRta zrI rAjA ubhA thaI abhayakumArane bheTI paDayA . ...94 zreNikarAjAe sunaMdArANInI kSemakuzaLatAnA samAcAra pUchatAM kahyuM, ''kumAra ! tamArI jema tamArI mAtA paNa svastha che ne? temanuM Arogya sAruM che ne?'' zreNikarAjA kSaNano paNa vilaMba karyA vinA prasannatApUrvaka moTA rasAlA sAthe sanmAna bhera sunaMdArANIne levA sAmA gayA . abhayakumAra rAsa' ...95 zreNikarAjAe udyAnamAM jai joyuM ke satI sunaMdA atyaMta duHkhI (durbaLa) asvasthAmAM hatA. temanA zarIra upara koI zaNagAra na hato. temaNe vALamAM tela nAkhyuM na hatuM. kapALe kaMkunuM tilaka ke zarIre caMdananuM vilepana paNa karyuM na hatuM. temanA kRza deha uparathI jaNAtuM hatuM ke temaNe ghaNA samayathI miSTa, sarasa AhArano tyAga karyo hato . ...96 sunaMdArANInI dayanIya sthiti joIne rAjAne khUba du:kha thayuM. bIjI bAju satI sunaMdA abhayakumAranI mAtA che. 'evuM jANI rAjA AnaMdita thayA rAjA sanmAnapUrvaka mAtA ane putrane rAjamahelamAM lAvyA. zreNikarAjAe sunaMdArANInI sarva abhilASAo pUrNa karI . ...97 ...98 rAjAe potAnA putra abhayakumArane mukhyamaMtrInA sthAne niyukta karyA. rAjyanI sarva javAbadArI abhayakumAranA mAthe soMpI rAjA nizcita banyA. magadhAdhipatine sarvatra khyAti prApta thaI. zreNikarAjAne puNya prabhAve buddhinidhAna putra ane svarUpavAna sunaMdArANI maLyA. kavi RSabhadAsa have abhayakumAranA guNonuM varNana kare che. ...99 duhA : 4 sajjanapuruSo abhayakumAra budhiM vaDo, labadhiM gautamasvAmi dizAnabhadra mAMni kharo, jina vAMdevA kAMma. sAlabhadra sama rIdhi nahIM, jaMbU sama vaIrAga; kaIvannAnA sArikho, koNa lahe sobhAga naMdiSaNanI desanA, sanatakumAra sarupa; kumArapAla sarIkho valI, koya na huu bhUpa thUlabhadra sama navi havo, jagamyAM jogI jAMNi; ... 103 tima valI abhayakumAra sama, koya nahIM budhi khANi artha:- buddhimAM abhayakumAra zreSTha che. labdhimAM 'gautamasvAmI zreSTha che. abhimAnamAM dazArNabhadrarAjA mokhare che. temaNe prabhu mahAvIrasvAmIne vaMdana karavA jatAM Indra mahArAjA sAthe hoDa karI. ...100 zAlibhadra jevI koInI pAse samRddhi nathI. jaMbusvAmI jevo koIno vairAgya nathI. 'kyavannA kumAra (1-2) juo pariziSTa vibhAga. (3) jaMbusvAmI paraNyAnI prathama rAtrie ATha kanyAo, prabhavAdi 500 coro, sAsu-sasarA, mAtA-pitA sarvane pratibodhi 527 jaNAe zrI sudharmAsvAmI pAse dIkSA lIdhI (bharahesaranI kathA. pR. 64) (4) kayavannA kumAranI kathA - juo abhayakumAra2Asa, DhALa -29. For Personal & Private Use Only 100 ... 101 102 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 ...103 ... 106 jevuM koIe saubhAgya prApta karyuM nathI. ...101 naMdISeNamuninI prakhara dezanA ane sanaskumAra cakravartInuM rUpa jagatamAM vikhyAta che. Aja divasa sudhI kumArapALarAjA jevA jIvadayApratipAlaka nareza koI thayA nathI. ...102 A jagatamAM kAma vijetA Arya sthUlibhadra samAna koi maharSi thayA nathI, tevI ja rIte abhayakumAra jevA koI buddhinidhAna paNa thayA nathI. copAI : 2 abhayakumAranA sukRtyonI yAdI kaLathI caMDapradyotanarAjAne pAchA vALyA budhinI khANite abhayakumAra, viSama kAma karatAM nahI vAra; eka dIna caMdapradyatana rAya, caDhI rAjagRhI upari jAya cauda rAya pUThe yudha bhaNI, panaramo ujeNI dhaNI; panaraI paramAdhAmI jIsA, sakala lokate dekhaI tIsA zreNika rAya ciMtAtura hoya, abhayakumAra sAhamuM nRpa joya; ciMtA kavaNa dharo ja pItAya, kahe Arve ujeNI rAya abhayakumAra nara bolyo tAma, zastra vinA buddhi karuM kAma; loha nADA baDA kanakaeN bharI, nagarI bAhira Avyo te dharI caMDapradyotana Avyo jasaI, rAjagRhIneM vIMTaI tasaI; jaMbUDhIpa jagatine jema, sAyara nIraI vIMTI kema dIdhA DerA subhaTi tyAMhi, kanaka DAbaDA ghAlyA jyAMhi; abhayakumAra tihAM karaI vicAra, kAgala lekha likhaI teNIvAra cIlaNArANI mArI mAya, zivAdevI to mAsI thAya; aMtara nahI mujha mAsI mAya, tiNe kAraNa tuM valabharAya khoTA kAgala lakhIyA atI, vArU chuM te mAsAvatI; subhaTa sahu patalyA dhana grahI, mAsA tumaneM jhAlaI sahI navi mAno to jouM tyAMhI, vaDA rAyanA DerA yAMhi; sovana kalasa DADyA che tahIM, cete rAjA temani ahIM IsyA lekha lakhI daI hAthi, mokalyA madhura puruSa naI sAthi; caMDapradyotana vAMce jisaI, manasyuM sAco jANyoM tisaI 110 111 11ra (1) mahAtmA sthUlibhadraH bharaphesaranI kathAo. pR 21 thI 26. (2) zrI naMdIsUtra, pR 148 thI 151. For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' caMDa pradyotana bIhano tyAMha, joI khaNI nara DerA mAMhi; sovana kalasa pragaTayA tihAM sAra, bhUpa kahe narane dhIkAra luNa harAmataNA karanAhAra, nRpa drohInuM pApa apAra; phaTa bhUMDo dravaI s valyA, tajI nAtha zreNikane malyA pUjyo rAya bolyo nahI pharI, haIye bIhIka maraNanI dharI; gaNaI.... mAdhavarAya, bhAMgu kaTaka te keDi thAya sakala rIdhi rAjAnI jeha, zreNika bhUpa la sIle te; subhaTa cauda rAyacyuM jeha, chatra vinAM nara nAThA teha pUThithI pUchaI sahU koya, nAsaI rAya pharI navi joya; ujeNImAM Avyo bhUpa, pUche nAThA taNo sarupa jAuM dUSTa cuM pUcho vAta, dhIga tuma jananI viga tuma tAta; kanaka ko laI pozA bahu, dhana leI naI pharIyA sahU rAjA cauda vadaI tihAM hasI, bhUpati vAta karo cho kasI; aneka ThAmi kIdhA saMgrAma, tihAM na karayA amyo luNa harAma Aja kasI tuma Apata puThi, je aNa samajhei nAThA uThI; khoy tamyo amAruM nAma, rAya karayo taI mAThAM kAma ... 121 artha:- abhayakumAra buddhino bhaMDAra hatA. teo viSama ane durgama kAryo paNa kSaNavAramAM karatA hatA. eka divasa mAlava nareza caMDapradyotanarAjAe moTuM lazkara laI rAjagRhI nagarI upara caDhAI karI. ...104 (temanI sAthe) cauda dezanA rAjAo sAthe paMdaramA mAlavapati paNa moTuM ane baLavAna lazkara laI sAthe AvyA. mahAkALa paramadhArmika jevA paMdara rAjAo magadha deza tarapha AvyA. guptacara puruSoe temaja nagarajanoe temane samIpa AvatAM joyAM. (guptacaro pAsethI rAjAe samAcAra sAMbhaLyA.) ...105 zreNikarAjA aNadhArI AvI paDelI AphatathI ciMtAtura thayA. bhaya pAmelA zreNikarAjAe abhayakumAra tarapha amRta bharelI najare joyuM. sAhasika ziromaNI abhayakumAre kahyuM, "pitAjI ! tame zuM ciMtA karo cho?" zreNikarAjAe kahyuM, "vatsa! ujjayinI nareza caMDapradyotanarAjA (moTuM lazkara laI) ahIM yuddha karavA mATe Ave che" abhayakumAre kahyuM, (sAma, dAma, daMDa ane bheda ema cAra upAyathI kArya thAya che. sAma upAya apanAvavAthI pratiSThAne hAni thaze. dAma ane daMDa upAyathI svAmI- sevaka bhAva pragaTaze tethI mAna hAnI thaze.) "pitAjI! huM zastra vinA buddhithI kaMIka vicArIne(bheda upAyarUpI rasAyaNathI) kArya karIza." abhayakumAre lokhaMDanA moTA kaLazAone sonAmahoro vaDe bharyA. A kaLazAone teo nagaranI bahAra lAvyA. ...107 ...106 For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 jevI rIte jaMbudvIpanI jagatIne lavaNasamudranA pANI pharatA vaTe che, tema rAjagRhI nagarIne cAre taraphathI caMDapradyotanarAjAe AvIne gherI lIghI. ...108 rAjagRhI nagarInI bahAra subhaTo taMbuo bAMdhIne rahyA. mahAmaMtrI abhayakumAre guptacaro mAraphate cAre khUNAomAM tyAM sonAmahora bharelA eka eka kaLaza jamIna khodAvI daTAvyA. mahAmaMtrI abhayakumAre daMbhapUrvaka tyAra pachI eka patra caMDaudhotana rAjAne lakhyo. ..109 temaNe lakhyuM ke, "he mahArAja!celaNArANI mArI mAtA che te saMbaMdhe zivAdevI rANI mArI mAsI thAya. mArA mATe mAtA ane mAsI banne pUjya che. temanAmAM koI aMtara nathI. he rAjan!te saMbaMdhathI tame paNa mane eTalA ja priya cho." ...11O abhayakumAre patramAM khoTuM lakhyuM ke, "he mAsA rAjA! huM tamane hitakArI vAta karuM chuM. tame A yuddha roko kAraNake (bheda upAyamAM pravINa) mArA pitAjIe tamArA subhaTone dhana ApI kharIdI lIdhAM che. mAsA: avasara Avaze tyAre (pazunI jema) tamane baMdIvAna banAvaze. ...111 mahArAja! tamane pratitI na hoya to jyAM tamArA mukhya sonApatinA taMbu che tyAM jaI juo. taMbunA cAre khUNAmAM suvarNa bharelA kaLazo che ke nahIM? tenI tapAsa karAvo. he mahArAja! huM tamArA hita mATe tamane cetAvaNI ApuM chuM.' ...11ra abhayakumAre A pramANe khAnagI patra lakhIne eka vizvAsu dUta mAraphate caMDapradyotanarAjA pAse mokalyo. tenI sAthe keTalAka vizvAsu mANasone paNa mokalyA. caMDapradyotanarAjAe A gupta patra vAMcyo. temane abhayakumAranA vacano manathI satya lAgyAM. ..113 caMDapradyotanarAjA bhayabhIta banyA. temaNe khAtarI karavA potAnI sAthe AvelA senApationA taMbunA cAre khUNAo chUpI rIte khodAvyA. tyAMthI te samayanA sonAmahoranA bharelA kaLazo pragaTa thayA. caMDapradyotanarAjAe potAnA svAmIdroha senApatione dhikkAryA. ..114 temaNe manomana kahyuM, "mArA subhaTo namakaharAma che. rAjA sAthe vizvAsadhAta (rAja droha) karavo e mahA bhayaMkara pApa che. are duSTo tamane dhikkAra che ! tame dhananA lobhathI zuM lalacAI gayA? potAnA rAjAne choDI zatru pakSanA zreNikarAjA sAthe bhaLI gayA?'. caMDaudhotanarAjA hRdayamAM maraNanI bIkathI subhaTone kahyA vinA ja tyAMthI palAyana thaI gayA. (temane nAsI jatAM joIne manamAM zaMkA karatA temanA subheTo paNa nAsavA lAgyA) mAlavapati pAchA na pharyA tethI temanI sAthe AvelA lazkaramAM nAyaka vinA bhaMgANa paDyuM. ..116 abhayakumAranA kahevAthI caMDapradyotanarAjAnA hAthI, azva, ratha vagere saMpatti zreNikarAjAe levAya teTalI laI lIdhI. cauda dezanA rAjAonA mukhya senApatio paNa mAlavapatinA netRtva vinA chUTA keza ane chatravinAnA mastaka vaDe lazkara choDI bhAgyA. ...117 caMDapradyotanarAjA azva upara besI tvarita gatie ujjayinImAM pAchA AvyA sarva subheTo paraspara ...115 For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" pUchavA lAgyA, "mahArAjA kema cAlyA gayA? temane pharIthI kema pAchA na joyA?' temaNe ujjayinI nagarImAM AvI caMDapradyotanarAjAne lazkara choDI tyAMthI nAsI AvavAnuM kAraNa pUchyuM. ...118 caMDapradyotanarAjAe kahyuM, "duSTo! vizvAsaghAtako! tame mane nAsI javAnI vAta pUcho cho? tame cAlyA jAva. dhikkAra che! tamArA mAtA-pitAne. meM tamane asaMkhya sonAmahoro ApI tamArI mAvajata karI chatAM (alpa dhananA kAraNe zatruonA hAthe vaheMcAyA?) thoDuM vadhu dhana meLavI zatru sAthe bhaLI gayA."...119 tyAre cauda dezanA rAjAo hasIne bolyA, "rAjan! tame kevI vAta karo cho? ame pUrva aneka sthaLoe yuddha karyA che paNa haju sudhI kyAMya chetarapIMDI nathI karI." ..120 Aja tamane evI zuM Apatti AvI ke kAMI paNa kahyA vinA rAMkanI jema tyAMthI UbhA thaIne nAsI AvyA? tame amAruM paNa nAma kharAba karyuM che. he mahArAjA ! Ape A bahu khoTuM kArya karyuM che.......121 duhA : 5 eka patInaI bIju pANidhu, rAkhI sakaI tihAM rAkha; je utarayo adha vAyake, valatuM na caDhi lAkha .. 1rara sAyara saMghaI so mokale, caMdA pUta johAra caDhayA kalaMka na utare, tujha paMpaNa mujha khAra ... 123 artha :- eka pativratApaNuM ane bIju pANIdhara (nakalaMka) motI e banene jo tuM sAcavI zake to sAcavIne rAkha. jo te vastu utarI jAya to punaH lAkha prayatna karavA chatAM pAchI maLatI nathI. ...1rara samudramAM vyApAra mATe sau (vastu) mokale ane samudra putra caMdrane sahu juhAra kare che, chatAM pitA-putra bannene je kalaMka maLyuM che te utaratuM (dhovAtuM-naSTa thatuM) nathI. pitA khAro che, putra caMdra khoDa khAMpaNavALo che. caMdra pAse kalaMka (kSati-doSa) che ane sAgara pAse khArAza che. ..123 copAI : 3 buddhinidhAna chetarAyA khaMpaNarAya caDhAvyo Aja, subhaTa sakalanI khoI lAja; tumyo raNi bhAgA ThaMDavo ThAma, e sahu abhayakumAranuM kAma Avyo haI kharo vicAra, e khoTAro abhayakumAra; lakhI mokalyo khoTo lekha, huM nATho mujha pati nahI rekha havaI abhayakumArane joya, jhAlI lyarve nara valI koya; to mujhanuM sukha zAtA hoya, karo upAya maMtrIsara soya muMha mAMgyo tehane dIjaI, tehani bhagati ghaNI kIjII; nagara nAyakA boli tAMhi, jhAlI kamarane ANo AMhi *** 127 (1) caMDapradyotanarAjA vaDe abhayakumArane pakaDavA racAyela prapaMca, tri.za.pu.ca. parva-10, sarga-11, pR.194 thI 196. For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 128 130 ... 131 132 * 134 harakhyo rAya avaMtI tyAMhi, zuM ApuM tujha havaDAM AMhi; jovanavaMtI dUga maha nAri, mAMgI lIdhI teNaI vAri traNe sAdhavI pAse bhaNI, vAta lahai naraga saragaha taNI; narce tattvane jIva vicAra, ghaNA zAstrano pAmI pAra leI dravya sajAI karaI, rAjagRhI bhaNI saMcaraI; karaI kapaTa dhUtArI atI, traNe trIjaMga taNAI vaMcatI kIdho haIDe eha vicAra, dharama balaiM jhAlaI kumAra; saMghavaNa nAma dharAvi karI, saMgha pAlA leI saMcarI rAjagRhI vana DerA deha, cAlI jina maMdIra Aveha; bahu ADaMbara pUThe karI, juhArayA jina maMdIra sahU pharI vaDa maMdIra AvyAM paravarI, nIsahItraNi tihAM mini dharI; nIsahI traNa madhya ThAmeM kahI, vItarAgane pUje sahI kezara caMdana karI kapUra, aMbara kasturI bharapUra; sovana kacolA pUraNa bharI, nava aMge jina pUjA karI damaNo maruuM caMpaka hAra, zrI jina pUjA karatAM sAra, ATha paDA bAMdhaI mukha koza, mauca paNa nahI rAgane rosa na vAMdho tIA nIramala deha, dakhyaNa kara dIvoha kare; vAma aMga dharAI te dhUpa, nirakhuM premaI deva sarupa nisahI traNi kahI naI pache, sAThi hAtha te pAchA khase; ceI vaMdana.... pAna tihAM dhari, mAlavakezI rAga tihAM kari .. 137 teNe nAdaI mohe brahmAya, jANaI kinnarI gAya; bhAve gAna karatI jaseM, abhayakumAra tihAM Avyo tiseM . 138 dekhI dhyAna rahyo nara bAri, jAtAM hoIuM ciMti nAri; acchuM vicAre abhayakumAra, rISabha suNato gAna susAra ... 139 artha - subhaToe kahyuM, "mahArAjA ! Ape amArA upara Aje bhayaMkara kalaMka caDhAvyuM che. tame Aje sarva senApationI AbarU dhULamAM meLavI che. tame yuddhabhUmi choDI tyAMthI nAsI AvyA te ayogya thayuM. rAjAe parasparanI vAtacItathI vicAryuM ke, "A sarvaprapaMca pAchaLa abhayakumAranuM ja kArya che." ...124 caMDapradyotanarAjAnA hRdayamAM khAtarI thaI gaI ke, "mahAdhUrta abhayakumAranI A kUTayojanA che. (tenA payaMtranA ApaNe zikAra banyA chIe) teNe mane khoTo patra lakhI mokalyo. mArAmAM lezamAtra buddhi na hatI tethI huM mUrkha banI chetarAIne tyAMthI nAsI Avyo. * 135 * 136 ..125 For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' (caMDapradyotanarAjAne abhayakumAra upara khUba gusso Avyo. teno badalo levA temaNe eka divasa rAjasabhAmAM kahyuM) ''jo koI vyakti abhayakumArane chaLakapaTathI pakaDIne ahIM lAvaze to mArA manane khuzI maLaze. he maMtrIzvara ! tame te mATeno koI upAya karo.'' ...126 366 rAjAe (nagaramAM paDaha vagaDAvatAM) kahyuM, ''abhayakumArane pakaDIne lAvanAra vyaktine ghaNuM sanmAna prApta thaze temaja tene Icchita InAma ApavAmAM Avaze.'' ujjayinI nagarInI (ratnamaMjarI athavA madanamaMjarI) prakhyAta gaNikAe kahyuM, "he pRthvInAtha ! A kArya mATe mane anujJA Apo. huM abhayakumArane pakaDIne tamArA caraNomAM hAjara karIza.'' ...127 avaMtIpati caMDapradyotanarAjA prasanna thayA. temaNe gaNikAne kahyuM, "kozA ! tane zenI sahAyanI jarUra che ? huM tane hamaNAM zuM ApuM ?'' gaNikAe te samaye rAjA pAsethI svarUpavAna be strIo mAMgI....128 vicakSaNa gaNikA ane be suMdarIoe (sutratA nAmanA) sAdhvIjI pAse dharma zAstrano abhyAsa karyo. temaNe alpa samayamAM svarga ane narakanI vAto jANI temaja nava tattva ane jIvavicAranuM tattvajJAna meLavyuM. teo alpa samayamAM ghaNA zAstromAM utkRSTa prajJAvALI ane bahuzruta banI. ...129 mahAmAyAvI gaNikA puSkaLa dhana laI, mahAzrAvikAno veza paherI rAjagRhI nagarI tarapha cAlI. traNe strIoe dhUrta vidyA AdarI (jANe zuddha zrAvikA hoya tevo prabhAva pADatI hatI.) traNe strIo jANe jagatane chetaranAra mAyAnI traNa mUrtio na hoya ! ...130 gaNikAe abhayakumArane pakaDavA hradayamAM evo vicAra karyo ke, temane dharmanA nAme ja jALamAM phasAvI pachI pakaDIza. (abhayakumAra sAdharmika baMdhuo pratye ahobhAva dharAve che) gaNikAe saMdha kaDhAvI 'saMdhavaNa' nAma dhAraNa karyuM. te pagapALA saMdha laI rAjagRhI nagarI tarapha nIkaLI. ...131 rAjagRhI nagarInI bahAra udyAnamAM taMbU lagAvIne temaNe tyAM nivAsa karyo. pachI caityaparipATI karavAnI icchAthI cAlIne teo nagaramAM pravezI. temaNe dharmanA nAmanuM khUba ADaMbara karyuM. temaNe pharatAM pharatAM sarva jinamaMdiromAM pUjana karyuM. ...132 saMdha pharato pharato mahArAjA zreNike banAvelA moTA jinAlayamAM Avyo. jinAlayamAM pravezatAM traNe strIoe manamAM 'nisihI' (sAMsArika sAvadha vyApArono niSedha) zabdano uccAra karyo. traNe strIo jyAre gAbhArAnA madhyabhAge AvI tyAre punaH traNa vakhata 'nisihI' zabda bolI. tyAra pachI jinadarzana ane pUjana karyuM. ...133 gaNikA sahita banne suMdarIoe prabhAte kesara ane caMdana vaDe jinapUjA karI. teo kapUra ane kastUrI jevA ghaNA sugaMdhI pUjAnAM padArtho laI jina maMdiramAM AvI. kesara ane caMdananA lepathI bharelA suvarNa kaTorAo lAvI. temaNe jinadevanA nava aMgonI pUjA karI. ...134 temaNe duHkha damana karanAro Damaro (maravo), caMpakahAra ItyAdi vaDe zreSTha prakAre jina pUjA karI. temaNe ATha paLavALI mukha vastrikA mukha upara bAMdhI. A pramANe aucitya sAcavI maunapaNe, rAga-dveSa For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 ...135 ...139 vinA upazama bhAve temaNe jinapUjA karI. temaNe apavitra dehe pUjA na karatAM prathama dehane snAna vaDe nirmaLa karyo. temaNe jamaNA hAthe dIvo karyo. DAbA aMgathI dhUpamALA pakaDI. teo premabharyA nayane jinadevanuM svarUpa nIhALavA lAgI. ...136 temaNe jinapUjA pUrNa karI trIjI vAranI "nisihI' zabda dvArA bhAvapUjA karI. tyArapachI teo sATha hAtha pAchaLa khasI. temaNe jinadeva samakSa caityavaMdana karyuM (traNa nimihI, traNa pradakSiNA ane traNa pUjA ityAdi daze triko sAcavI) temaja mAlakoza rAgamAM jinastavana stavyuM. ....137 gaNikAno kaMTha madhura hato. mAlakoza rAgathI varganA deva brahmA paNa AnaMdita thAya che. kinnarIo jANe madhura ravare gIta guMjana karI rahI hoya tema gaNikA sAthe rahelI banne suMdarIo paNa bhAvapUrvaka stavano mAlakoza rAgamAM gAtI hatI. te samaye abhayakumAra paNa jinadevanAM darzana karavA caityamAM AvyA. ...138 - jinamaMdiramAM pravezatAM abhayakumAranuM te tarapha dhyAna gayuM. (mArA pravezavAthI A zrAvikAone jinabhaktimAM khalela thaze evuM vicArI abhayakumAra jinamaMdiranAM dvArA pAse ja UbhA rahyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, teo zrAvikAonA suMdara stavano sAMbhaLavA lAgyA.) duhA : 6 gAna karI java uThatAM, Avyo abhayakumAra; upazama guNa dekhI karI, harakhyo puraSa apAra .... 140 artha - gaNikA jyAre stavana pUrNa karI (muktazukti mudrAvaDe praNidhAna stuti) caityavaMdanA karI bahAranA raMgamaMDapamAM AvI tyAre abhayakumAra tyAM AvyA. zrAvikAnA prazama guNa (zAMta svabhAva ane uccabhAvanA) joI abhayakumArane apAra AnaMda thayo. (suvaNa pAtra tulya sAdharmikathI anya koI baMdhu nathI.) ...140 DhAla : 4 dharmachala caMdANinI e dezI. rAga kedAro, goDI pUche kavaNa desa kuNa gAmo, nagara nAyakA bolI tAmo; mAlava desa ujeNI vAso, seguMja jaInaMI puruM Aso ... 141 pache amyo ley saMyama bhAro, mAharA dukhataNo nadI pAro; paralokiM pahaMto bharatAro, maraNa havo pachI doya kumAro 1. 142 dekhADI vahuro tihAM doyo, nAhAMna paNe raMDApaNa hoya; utarayAM aMgathI savi ziNagAro, dehathI dUre sAta ka kAro * 143 artha - abhayakumAre zrAvika bahenone pUchayuM, "(vadharmI bhaginI !) tame kyA deza ane kayA gAmathI AvyA cho?" gaNikAe kahyuM, "dharma baMdhu! huM mAlava dezanI ujjayinI nagarInI rahevAsI chuM. ame (1) dharmachala : kathAo ane kathA prasaMgoH pR151 thI 165. (2) gaNikAe kahyuM, "lokanA udararUpI puramAM, bhavabhramaNarUpI catuSpathamAM manuSyagati rUpa poLamAM, jIva rUpI jJAtinI chuM.'' (kathAratna maMjUSA, pR. 228). For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa" zatruMjya tIrthanI yAtrA karI amArA manoratho pUrNa karazuM. ...141 tyAra pachI ame sarvavirati gharma svIkAra karazuM. amArA duHkhono koI pAra nathI (yauvana vaye mArA pitA subhadra zreSThIe mane vasudatta nAmanA dhanADhaya vepArInA putra sAthe paraNAvI. bhogAMtarAya karmanA udayathI) mArA patidevanuM mRtyu thayuM. tyAra pachI thoDA ja samayamAM mArA yuvAna banne putronuM avasAna thayuM"...142 gaNikAe potAnI sAthe lAvelI yuvAna be suMdarIone abhayakumArane batAvatAM kahyuM, "gharmabaMdhu! A mArI be vahuo che jemane nAnI vayamAM vaidhavyapaNuM prApta thayuM che. temanAM yuvAnImAM ja zarIra paranAM sarva zaNagAro chInavAI gayAM che. temaNe sAta prakAranI "ka" kAra vastuono deha parathI tyAga karyo che....143 duhA H 7 vaidhavyanuM kAraNa kaMkaNa kAjala kanaka kAMba, kriDA kusuma kuMkumakAra; rISabha kahe durlabha tasaMI, gata huuM bharatAra ... 144 rupaI raMbhA bahula dhana, yovana lahareM jAya; IhiM avasari raMDApaNa, paga paga khaTake mAya ... 145 suguNa saneho mANasA, nisa dIna avaguNa hata; kiM raMDA kiM virahaNI, meM saMtAna na haMta adhokhaMDA tapa kIyA, chateM na dIdhuM dAna; te kima pAmeM premadA, yovana bhoga nidhana ... 147 artha - kavi 2SabhadAsa kahe che ke, je strIne pati mRtyu pAmyo che, te vidhavA banI che. temanI pAse kaMkaNa, kAjala, kaMcana, kAMba (strInuM paganuM ghareNuM), krIDA, kusuma, kumakumano zaNagAra durlabha bane che. ...144 putrI bhale raMbhA ane urvazI samAna svarUpavAna hoya, khUba dhanavAna hoya, yauvana pUrabahAramAM khIlyuM hoya chatAM paNa tenA patinA mRtyunA avasare mAtAne putrInuM vaidhavyapaNuM Dagalene pagale khaTake che.....145 sadguNI ane snehI vyaktio pratidina potAnA durguNono nAza kare che. temanA mane kevuM vaidhavya? kevo patino viraha, ke kevuM saMtAnanuM mRtyu? (sadgaNI vyaktio pratikULa paristhitimAM paNa samabhAva rAkhe che. karmonA khela samajI tene saharSa svIkArI le che. tevI sthitimAM rAga-dveSakaratA nathI.) ...146 jeNe tapa karIne bhAMgI nAkhyAM hoya, samRddhi hovA chatAM dAna na ApyuM hoya, tevo jIvAtmA bhaviSyamAM yuvAna ane suMdara strIno rahevAsa, yuvAnInAM upabhogo ane saMpatti kyAMthI pAmI zake?...147 DhALa : 5 saMsAranI asAratA caMdANinI e dezI. yovana bhoga aphala java hoyo, tava vahuro bolI Ima doyo; e saMsAra dIseM ja asAro, traNe leMrye saMyama bhAro *** 148 For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 ...15O sAr kahe suNi abhayakumAro, meM mana kIdho eha vicAro; gRhastapaNAnuM kAMI phala lIje, yAtrA karI bahuM dAna sudetA *** 149 artha - gaNikAe kahyuM, "dharmabaMdhu! yauvana vaye bhogapabhoganA sukho jyAre niSphaLa thayAM tyAre mArI banne putravadhUoe kahyuM, kharekhara! A saMsAra asAra ja dekhAya che. ame traNe A saMsArano tyAga karI aNagAra dharma aMgIkAra karazuM'. ...148 sAsurUpI gaNikAnI vAto abhayakumAre dhyAnathI sAMbhaLI. gaNikAe AgaLa kahyuM, "dharmabaMdhu ! meM manathI vrata levAno ja nizcaya karyo che paraMtu hamaNAM tIrthayAtrA vaDe gRhasthapaNAnuM phaLa grahaNa karI mArI lakSmIno dAna dharmamAM saMcaya karavA IcchuM chuM. (vrata lIdhA pachI bhAvapUjA thAya) ...149 duhA : 8 vAri ladhaI ApaNe, vAhe jhaDapihAtha; baliharI caMda harAvaNo, joya na huIa vadha ... 150 dUtaI murakha vecI dhana, ma dharIza chAno raMka; sovana koDisa toraNI, rAvaNa muMkI laMka *. 151 artha - nadI kahe che ke, pANIne laIne ghaNA hAthe vahetI ApaNe (sumadrane) vadhArIe chIe chatAMya balihArI caMdranI che kemake evuM kahevAya che ke, "caMdrane joIne samudra vadhe che." dhana vecIne abhimAna na karIza, nahIM to kyAreka raMka dazA paNa Avaze. kroDa sonAnAM toraNavALI laMkAnagarI rAvaNane paNa choDavI paDI. ...151 DhAla : 6 caMdANinI e dezI. laMkA muMkI rAvaNa jAyaI, dhaNi putra gayA saraga majhAraI; kuNa kAraNi rahaI saMsAraI, karI yAtra deI kAMI dAno traNe dharaNye saMyama dhyAno... AMcalI mAnava viNa saMyama navi hoI, saMyama viNa gayo mugati na koI; mugati vinA navi chUTe pharaNa, janama jarAMneca jihAM nahIM maraNa . 153 traNe dukha TAlevA kAmo, saMyama lemyuM mAharA ravAMmo; bhaNI guNI zrAvakanI gheho, vayarAmeM dhana ghara chAMDe ho abhayakumAra khuzI huu ne Tho, mahA purve huI zAmiNI bheTo; dhaIra padhAro mAharaMI Ajo, jina pUjA karo bhojana kAjo bhagati sAhamInI karavI jeho, tIratha yAtrathI adhikI teho; tayo paNi jaMgama tIratha sAro, Avo ghaIra karo udhAro ... 156 . 15ra For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" 37 lAgI rahyo nara abhayakumAro, AvI pavitra karo mujha bAro; paradezI saMghavaNi zrAvikAI, tarII pAtra sudAnathI kAI ... 157 artha - gaNikAe kahyuM, "mahApratApI rAvaNa paNa suvarNanI laMkAnagarIne choDI paraloka bhaNI cAlyA tema mArA patideva ane mArA putro paNa badhuM ja choDI varge sidhAvyA. AvA nazvara saMsAramAM zA mATe rahevuM joIe? tethI zatruMjya yAtrA karI, puSkaLa dAna ApI tyAra pachI ame pravajyA aMgIkAra karazuM (tIrthayAtrA karatAM saMyama yAtrA zreSTha che.) **.1para dharmabaMdhu! mAnavabhava vinA saMyama nathI. saMyama vinA muktinA zAzvata sukha nathI. mukti vinA janmamaraNanI ghaTamALano aMta nathI. siddhagatimAM janma-jarA ane maraNanuM punarAvartana nathI. ...153 he maMtrIzvara! A trividha duHkhone naSTa karavA ame sarvaviratinA paMthe prayANa karazuM. dharmapremI zrAvakanI A banne putrIo paNa khUba dhArmika abhyAsa zIkhIne (AyuSyanI kSaNabhaMguratA jANI) vairAgya bhAva utpanna thavAthI ghara ane saMpatino tyAga karaze." ...154 gaNikAnI saMyama bhAvanA ane ucca vicArothI prabhAvita thayelA abhayakumAre chevaTe khuza thatAM vicAryuM, "mArA mahApuNyodayathI mane pavitra zravikAno milApa thayo che." temaNe pramodabhAve gaNikAne AmaMtraNa ApatAM kahyuM, "dharmabhaginI ! Aje Apa mArA ghare padhArI amArA atithi bano. Apa jinapUjA karI mArA mahele bhojana levA padhAro (sAdharmikonuM Atithya pAvanakArI che.) ...155 - sAdharmika bhakti karavAmAM tIrtha yAtrAthI paNa adhika lAbha che. (temAM dharma-dharmI ubhayano satkAra che.) Apa paNa jaMgamatIrtha samAna cho. (sAdharmikonI avagaNanA te jainadharmanI vagovaNI che.) Apa mArA mahele AvI mAro uddhAra karo. (ApanI bhakti karavAno amUlya avasara Apo)" ...156 mahAmaMtrI abhayakumAra zrAvikA bahenone vAraMvAra aucitya karI vinaMtI karatA rahyA. temaNe kahyuM, "he paradezI saMghavaNi zrAvikAjI! Apa mArA ghare paghArI sAgharmika dAnano suavasara Apo. mArA gharane Aje pavitra karo. supAtradAnathI keTalAMya jIvo (ItihAsamAM) saMsArane oLaMgI gayA che." ...157 duhA : 9 supAtradAnanI mahattA vyAjaMduguNAviNajavo, khetraI zata guNAya; rISabha kahaI pAtraI daI, dAna anaMtA thAI navi khAI kharacuM nahIM, lAje malyo saMyoga; te kima pAmeM bApaDo, rU5 kalA bhala bhoga rISabha kahe mahuuraDe, kahaI sukha nahIM khiNa mAtra; pAtra lahu tava phala nahI, phala tava na mile pAtra tiNa kAraNi maMtrI kahe, lakhamI maliyAM pAtra; bhagati bhalI tuma karuM, saphala hoI bhava gAtra * 158 159 * 160 ... 161 For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 *. 162 artha - kaviRSabhadAsa kahe che ke dhana bIjAne vyAje ApavAthI bamaNuM thAya che. khetaramAM anAjanuM vAvetara karavAthI so gaNuM dhana prApta thAya che paraMtu supAtradAna ApavAthI dhana anaMtagaNuM vadhe che. ...158 je vyakti peTamAM pUratuM khAto nathI, je jarUriyAta mATe paNa dhanano kharca karato nathI, je anukULa saMjogomAM paNa lajjA anubhave che, tevo duHkhI vyakti kaI rIte sauMdarya, kalA ane uttama bhogo prApta karI zake? ...159 kavi RSabhadAsa kahe che ke madhukara raDatAM kahe che ke mane kSaNamAtranuM sukha nathI. mane supAtra maLe to phaLa (vastu) nathI maLatuM ane phaLa maLeto supAtra nathI maLatuM ...160 tethI maMtrIzvara abhayakumAre kahyuM, "mane Aje lakSmI (vastu) ane supAtra (zrAvikA baheno) banne maLyA che. huM tamArI evI uttama sAdharmika bhakti karuM jethI mane maLelo mAnava deha pavitra bane." ...161 DhAlaH 7 suzrAvikA banavAno DhoMga so suta trisalA devI satIno saMghavaNi kahe ema karo vAto, gayA pache jamavA navI jAto; Aja karayo tItha upavAso, karuM pAraNoM jihAM ama vAso abhayakumAra adhi keruM tANe, huM navI muMke tumane vAMhaNe; kapaTe zrAvikA kahe sIrAmI, kuNe dIThuM che vahANo ravAMmI suNatAM harakhyo abhayakumAro, vaIrAgavaMta dIse ja amAro; jAvA dIdhAM teNI vAro, vANaI teDavA gayo nara sAro mInati kare navI muMke jyAre, kapaTi zrAvikA bolI tyAre; huM to AvuM tuma ghari Ajo, jo Avo mujha ghari mahArAja abhayakumAra kahe AvIza sahIuM, teDI gayo ehanuM mukha kahIuM; pUjAvyA nIja gharanA devo, zAmaNinI kIdhI bahu sevo prIse mokalyAM galyAM pakavAno, pUchI jimaI dADhAnuM mAno; panara divase kalapiM comAsaI, rakhe prIsatA kAMI varAMsaI sIta kAla kalarpa dIna trIso, uSNa kAlaI dADhA tevIso; kaDhaI vIgaInuM jaMI paccarakAMNo, jimatI nIvIAnuM ja sujANo nIlotarI navI bhAMNa letI, mevA phala te pAchA detI; bhojana mocapaNe te karatI, khAtI phophala pAna na letI jJAna goSTa karI teNe ThArayo, pahaMtI DeraI traNe nArayo; AvyAM vihANe maMtrI bAro, deI nahotaruM pohotA ThAro *** 163 **. 164 ... 165 .166 *** 168 ... 169 *** 170 For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" gayo ekalo abhayakumAro, bhojana bhagati karI teNI vAro; prasyA mevA modIka sAro, caMdrahAsa madirA kare AhAre AvI lahera laDavaMDIu jAmo, DhAlyo DhAlIuM vegi tAmo; sUto nIdrA AvI jyAraI, ratha ghAlI calAvyo tyAraI - 172 azva ratha thayA laTIA tAho, ANyo kumara avaMtI maho; juI zreNika kuMaranI vATo, sAMjha samaye karatA UcATo ... 173 zreNika sevaka jovA Avai, abhayakumArane tihAM bolAve; kahe gaNikA ahI AvyA huMta, paNa svAmI nIja maMdIra pahuta .. 174 soLo puruSa na lAdho kyAMha, ANyo puraSa avaMtImAMhi; abhayakumAre jANyo tyAhaI, gaNikA ANyo mujha ahiM ... 175 artha - saMghavaNie kahyuM, "ApaNe ahIM dharmanI carcA karIe." abhayakumAre Agraha karatAM kahyuM, "tame tIrthayAtrAe jazo pachI jamavA mATe mArA Avase nahIM Avo tethI Aje ja cAlo." saMghavaNie kahyuM, "Aja tIrthopavAsa (nUtana tIrthanuM prathama darzana thAya te divase upavAsa) che." abhayakumAre aMjAI jaIne (zAtA pUchatAM) kahyuM, "AvatIkAle mArA AMgaNe pAraNuM karavA cokkasa padhArajo." ...16ra abhayakumAre atyaMta Agraha karIne bhArapUrvaka AmaMtraNa ApatAM kahyuM, "huM tamane AvatI kAle (jamADyA vinA nahIM choDuM. zrAvikAe prabhAvita karavA kapaTapUrvaka mastaka jhUkAvI kahyuM, "maMtrIzvara ! (kSaNa mAtrano bharoso nathI to) AvatI kAla koNe joI che !' .163 abhayakumAra tenI gUDhacittatA ane vairAgyasabhara vAto sAMbhaLI dimuDha banyA. temaNe manamAM vicAryuM kharekhara! A Arya sannArIo sAcI vairAgyavaMta dekhAya che. abhayakumAre te divase upavAsa hovAthI temane javA dIdhA. bIjA divase teo ravayaM parivAra sAthe nimaMtraNa karavA temanA gRhe gayA....164 abhayakumAre pharI pAraNA mATe vinaMtI karI. teo koIpaNa rIte temane jamADyA vinA rajA ApavA taiyAra na hatA tyAre kapaTI zrAvikAe kahyuM, "maMtrIzvara! AvatI kAle Apa mArA AvAse jamavA Avo to huM Aje tamAre tyAM jamavA AvIza." (sAdharmika bhaktimAM AdAna pradAna hoya.) ...165 abhayakumAre nehAgrahavaza potAnA mukhethI gaNikAne kahyuM, "dharmabhaginI ! huM AvatI kAle jarUra AvIza." mahAmaMtrI evuM kahI kapaTI zrAvikAone potAnA mahelamAM lAvyA. temaNe gRhatyanI pUjA karAvI. temaNe zrAvikAonI (vastra, bhojana, pANI ItyAdi vaDe) khUba ja bhakti karI. ...166 abhayakumAre maMgAvelI rasavatI udAratAthI ravayaM pIrasI. temaNe gaLyAM pakavAno paNa pIrasyAM. zrAvikAe jamatAM pUrve rasavatInA saMbaMdhamAM divasonuM parimANa (kalya, akalya, kALAtikrama, bheLa-saMbheLa) vagere dUSaNo vize pUchatAM kahyuM, "cAturmAsa! kalpamAM paMdara divasanuM daLeluM anAja cAle tethI rakhe! bhUlacUkathI varNAdi badalAyelo AhAra vahorAvazo. ...167 For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he sujJa baMdhu ! zIta kALa kalpamAM trIsa divasa sudhIno loTa cAle. uSNa kALamAM trevIsa divasa sudhIno loTa cAle. vaLI amAre kaDhAI ane cha vigaya (dhI, tela, dUdha, dahIM, phaLo ane sUkAmevA) tyAganA pratyAkhyAna che . huM sadA nIvI bhojana ja jamuM chuM.'' ...168 gaNikA dAMbhika dharmabuddhi dekhADIne potAnI thALImAM lIlotarInuM bhojana na letI. teNe mevA, mIThAI ane phaLo paNa pAchA ApyA. te maunapaNe bhojana karatI hatI. jamI lIdhA pachI nAgaravelanA pAna ane sopArIno mukhavAsa paNa lIdho. ...169 gaNikAe jamI lIdhA pachI abhayakumAra sAthe dharmacarcA karI temanuM mana raMjIta karyuM. tyAra pachI traNe strIo potAnA taMbU (AvAsa) mAM AvI. bIjA divase gaNikA rathamAM savAra thaI abhayakumAranA mahelamAM temane levA AvI. gaNikAe Apela AmaMtraNane mAna ApI abhayakumAra tenA AvAse gayA. ...170 abhayakumAra ekalA gaNikAnA AvAse bhojana karavA gayA. gaNikAe zrAvikA banI khUba sAdharmika bhaktino DhoMga racI Agraha karI bhojana jamADayuM. teNe sUkAmevA, buMdInA lADu jevA uttama pakavAno pIrasyA tyArapachI Agraha karIne caMdrahAsa madIrA jevuM nazIluM pINuM pIvaDAvyuM . ...171 abhayakumArane jyAre nazAnA prabhAvathI gADha nidrA AvI gaI tyAre teo bebhAna thaI DhaLI paDacA. gaNikAe tarata ja Dholiyo DhALyo. pUrvayojita gADha nidrAmAM sUtelA joI gaNikAe goThavaNa anusAra abhayakumArane rathamAM sUvaDAvI pavanavege ratha ujjayinI nagarI tarapha doDAvyo. ...172 rathanA azvo paNa te samaye gaNikAnA pakSamAM thayA. teo abhayakumArane vAyuvege avaMtInagarImAM laI AvyA. (bIjI bAju) zreNikarAjA abhayakumAranI rAha jovA lAgyA. saMdhyAkALa thavA Avyo chatAM abhayakumAra na AvyA tyAre zreNikarAjAnA manamAM ciMtA thaI. ...173 zreNika2AjAe potAnA vizvAsu sevakone gaNikAnA AvAse mokalyA. sevakoe tyAM jaI abhayakumArane sAda karI bolAvyA tyAre gaNikAe kahyuM, "maMtrIzvara ! abhakumAra ahIM AvyA hatA paraMtu teo ahIMthI ghaNA samaya pahelAM ja potAnA rAjamahelamAM pahoMcI gayA che.'' ..174 zreNika2AjA tathA sevakoe badhI jagyAe zodha karI paraMtu abhayakumArano koI patto na lAgyo. abhayakumArane avaMtI nagarImAM rAjA caMDapradyotana pAse lAvavAmAM AvyA. have abhakumArane khabara paDI ke, 'dhUrta gaNikA mane chetarIne ahIM lAvI che'. ...175 mAyAnuM svarUpa 373 duhA : 10 nayaNe ruI mana hase, bhAkhe kalapIvata vezyA ruThIMta karaI, jaM kaThaI karavata vezyA manI bagalaDo, jasa tArki tasa khAya; manane melA rupaI bhalA, koNa patIjai tAya For Personal & Private Use Only 176 177 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' - 178 rISabho rAma vakhANato, bagalo eha araMbha; bhamarI paMkha paga navI vale, jANe ropyo thaMbha rISabha kahe lakhamaNa vade, suNi raghuvaMzI rAma; baganuM bhalapaNa tihA lage, macha nAvyo mukha jAma *. 179 nIlakaMTha madhuro lave, vasIhara Akho khAya; muche hase mAnavI, kema patI jyA jAya ... 180 artha - jema karavata kASTane kApe che, tema vezyA risAI jatAM aniSTa kare che. te nayano vaDe khoTAM azru sAre che paraMtu manathI kapaTabhAve hase che. te banAvaTI rIte bole che. ...176 vezyA, manI (bilADI) ane bagalo jenI sAme tAkIne jue tene ja khAI jAya. teo rUpathI sArAM paNa manathI melAM che. teno tAga (patije) koNa pAmI zake? ...177 RSabhadAsa kavi kahe che ke, eka vAra rAme bagalAnAM vakhANa karyA. bagalo eka bhamarInI pAMkha jeTaloya paga halAvato nathI. jANe thAMbhalo ropyo hoya tema sthira Ubho rahe che. ...178 - kavi RSabhadAsa kahe che ke rAvaNe karelo raghuvaMzI rAjA rAmano banAvaTI avAja sAMbhaLI nAnAbhAI lakSmaNa temane sahAya karavA doDayA tethI saMkaTamAM paDayA. bagalAnuM bhadrava tyAM sudhI che, jyAM sudhI tenA mukhamAM potAnuM bhakSaNa matsya AvyuM nathI. ...179 nIlakaMTha(mayura) madhura svare bole che paraMtu viSadharane saMpUrNa khAI jAya che, tema mAninI(strI) mUchamAM hase che paNa tenA manano pAra(patijyA= pAra pAmavo) koNa pAmI zake? DhALaH 8 ujjayinI nagarImAM kedI banelA mahAmaMtrI rAga : parajIuM jevuM rAtuM bora, tehavuM manadurajana taNuM. tapari kaThina kaThora, upari dIse ralIyAmaNo rISabhaI aba adhama kiuM, cAI sevaI vanarAya; mukhi mITho darasaNa bhalo, haIDe sabala kasAya haIye kasA mIThA mukhe, gaNikA kuDI joya; abhayakumAra budhi sAgaruM, bAMdhi karI gaI soya abhayakumAra vicArato, karavo nahI vizvAsa, aNasamajhI prIta ja kare, paDe temAMthI pAsa meM jANI zubha zrAvikA, kIdho gharama saneha; sApa thayo TalI sIdharUM, dIdho mujhane cheha ...180 For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 gaNikA huI zrAvikA, mujhane pADyo pAza; have kuNa saMcaI chUTII, te kAI buddhi vinAza *** 86 artha:- jema lAla raMganuM bora dekhAvamAM suMdara hoya che tema durjana vyaktinuM mana bahArathI bora jevuM suMdara ane raLiyAmaNuM dekhAya che paraMtu aMdarathI teo boranA ThaDiyA jevA kaThaNa ane nirdayI hoya che. ...181 kavi RSabhadAsa kahe che ke, A rIte vanarAja (siMha) adharma (hiMsA) kare, chatAM cAyanuM sevana kare che. moranAM heDe sabala kaSAya hoya, mukhe mIThuM bole ane tenuM darzana paNa suMdara lAge. ...182 tevI ja rIte gaNikAnA mukhamAM mIThAza hatI paraMtu haiyAmAM bharapUra kaSAya hato. gaNikA kapaTI hatI. abhayakumAra buddhisAgara hatA. teo gaNikAnI kapaTa vidyAthI baMdIvAna thayA. ...183 abhayakumAre vicAra karyo ke, "koIno paNa atizaya vizvAsa karavo joIe nahI. koInI sAthe samajyA vinA maitrI karavAthI bhayaMkara baMdhanamAM paDAya che. ...184 meM gaNikAne zuddha zrAvikA samajI tenI sAthe dharmacarcA karI sneha saMbaMdha bAMdhyo paraMtu gaNikA to sIMdarImAMthI sarpa thaI teNe mane jadago Apyo. ..185 ujjayinI nagarInI gaNikA veza parivartana karI jaina zrAvikA banI. teNe mane dharmanA nAme phasAvI baMdhanamAM nAkhyo. have kaI rIte huM ahIMthI mukta banuM te vize buddhipUrvaka vicAra vimarza karuM.' ..186 copAI : 4 cAra varadAnaH lohajaMgha dUtane bacAvyo budhi vimAsuM maMtrI tAMhi, ANyotava ujeNImAMhi; caMDapradyotanane jaI deha, rAjA haIDa bahu harakheha abhayakumAra pacArayo ghaNo, karayoM kapaTa bhogavi ApaNo; abhayakumAra kahe dharma Thaga karI; budha karI Apyo jo gharI pragaTa jhAlIne ANaI jeha, jagamAhA budhi prasaMsyo teha; IsyAM vacana maMtrInAM suNI, lAjyo uThayo ujeNI dhaNI pAMjari ghAlyo abhayakumAra, bhojana bhagati kare nIta sAra; anukarameM vara ApaI ccAra, suNajyo bhAkhuM soya vIcAra ujeNI rAjA vari joya, cyAra ratna amolaka hoya; analagirI hArthi te sAra, so jAyaNa cAle nIradhAra gaMdhi nAsaI gaja bIjAya, gaja ratnaI jItyA rAjAya; agnibhIru ratha jehane hoya, agnimAMhi pesaMto joya sIvAdevI paTarANI sAra, sIlavatI tea che apAra; lohajevo che dUta valI jeha, so gAu palaMto deha *.. 193 (1) lohabaMdha dUtane bacAvyo. tri.za.pu.ca. parva 10, sarga-11, pR.197 For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" 196 197 . 199 eka divasa lohajaMgho jAya, jaI bheda tiNe bharucirAya; caMDapradyotana teDaI tujha, utAvalo mokalIuM mujha ciMtaI tava bharuacano ghaNI, eNaI dUtaI kIdhA revaNI; pavana paraI AvaI ne jAya, e jIvyo dUkha dAI thAya kahe rAyavalo nara tamyo, pAchalathI AvuM chuM amyo; viSa viravyuM te ghAlI karI, lADu kothali hAthaI dharI cAlyo dUta paMthaI te jAya, nadI tarI baITho thIra thAya; khAvA lADu mAMDe jirsa, mAThA zakuna huMI sahI tise lADu dUta tIhAM navi khAya, paMthiM puruSa te cAlyo jAya; vRSa chAyAI baiTho sahI, zrukane vArayo cAlyo sahI jAtAM baITho varI eka ThAma, choDayA lADu khAvA kAma; zukana paMkhIA mAThAM karaI, uThI dUta Adho saMcaraI caMDapradyotana AgaliM gayo, bhAva zukanano saghalo kahyo; khAvA baiTho huM traNa vAra, havA zrukanane ati hiMsAra rAjA mani te dharI vicAra, vege teDaDyo abhayakumAra; navi mAno to jouM rAya, choDAvo e vana mAMhAM jAya camatkAra kAnaI sAMbhalI, choDAvI vegiM kothalI; bhAM jI lADu joI jise, dRSTI viSa ahI pragaTayo saI vADImAM vana dIdhA te sahI, puraSa valI naI AvyA vahI; manamAMhi ciMtaI lahU..., abhayakumAra sAco paradhAna AvI rAyane kahyo vicAra, svAmI sAco abhayakumAra; huMto tihAM kaNi daSTI viSa ahIM, teNI daSTaI nara maraNa ja sahI ... 204 para upagArI abhayakumAra, na dharaI haIDaI rosa lagAra; avaguNa puThaI je guNa kare, sahI uttama nara e paNi zaraI ... 205 artha:- mahAmaMtrI abhayakumAra buddhipUrvaka mukta thavAno vicAra karavA lAgyA. temane baMdIvAna banAvI ujjayinI nagarImAM lAvavAmAM AvyA. temane caMDapradyotanarAjAne soMpavAmAM AvyA. caMDapradyotanarAjAnA (tapta hRdayane badalAnI bhAvanAthI parama zAMti maLI) haiyAmAM harakha samAto nahato. ...187 caMDapradyotanarAjAe abhayakumArane ghaNAM maheNAM mAryA (rAjAe mUchone vaLa detAM) abhayakumArane kahyuM, "hAthanA karyA haiye vAgyA" e yukti anusAra) "tame mArI sAthe kapaTa vidyA AdarI hatI tenuM have phaLa bhogavo. (buddhinidhAna eka sAmAnya strIthI chetarAyA?)'' abhayakumAre kahyuM, "mahArAja ! dharmanA nAme raO1 For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaLa prapaMca ane akArya karI tame mane ahIM lAvyA temAM kevI buddhi ?(tamArI AvI buddhithI rAjadharma vRddhi pAme che ?) ...188 377 je jAheramAM aparAdhIne pakaDIne lAve che, tenI ja buddhinI jagatamAM prazaMsA thAya che.'' mahAmaMtrI abhayakumAranA AvAM kaTAkSayukta vacano sAMbhaLI ujjayinI nareza caMDapradyotana atyaMta zaramiMdA banyA. teo tyAMthI uThI cAlyA gayA. ...189 temaNe abhayakumArane (rAjahaMsanI jema) kASTanA pAMjarAmAM pUryA. rAjA nitya bhojana - pANI ItyAdi Avazyaka suvidhAo ApI (bhANejanuM) dhyAna rAkhatA hatA. caMDapradyotanarAjAe A daramyAna abhayakumArane cAra varadAna ApyA. kavi kahe che ke,have huM tenI kathA kahuM chuM. te sAMbhaLajo. ...190 caMDapradyotanarAjAnA rAjadarabAramAM cAra amUlya ratno hatA. temanA rAjyamAM analagiri nAmano uttama gaMdha hastI hato. te so yojana sudhI cokkasapaNe cAlI zake tevo baLavAna hato. ...191 A gaMdhahastInI gaMdhathI bIjA hAthIo paNa tyAMthI nAsI jatA. analagiri nAmanA A hastIratna vaDe caMDapradyotanarAjAe ghaNA rAjAone harAvI vijaya meLavyo hato. agnibhIrU ratha, jenA kAraNe rAjA agnimAM sahajatAthI pravezI zakatA hatA. ...192 temanI pAse zivAdevI nAmanA paTarANI hatI. teo apAra zIlavAna sannArI hatA. rAjA pAse cotho lohajaMgha nAmano vizvAsu dUta hato. (te krUra ane kaThora hato.) te so gAu (lagabhaga 300 ki.mI.) page cAlIne jaI zakato temaja loko upara atyAcAra karato hato. ...193 bharucanA eka divasa 'lohajaMgha nAmano rAjAno priya dUta koI kArya mATe bhRgukaccha (bharuca) gayo. teNe rAjAne hukama karatAM kahyuM, "he rAjan ! tamane ujjayinI nareza caMDapradyotanarAjAe zIghra bolAvyA che. rAjAnA kahevAthI utAvaLo ApanI pAse kahevA mATe Avyo chuM. ...194 bharuca nareze vicAryuM, 'A mahAkAya dUte prajAnI khUba kanaDagati karI che. te pavananI jema tIvra vegathI AvIne pAcho jato rahe che. A dUta jyAM sudhI jIvaze tyAM sudhI prajAne khUba raMjADaze' ...195 bharuca nareze kahyuM, ''dUtarAja ! tame pAchA vaLo. huM thoDuM kArya patAvI pAchaLathI tarata ja AvuM chuM. bhRgukacchathI jatI vakhate rAjAe mArgamAM khAvA mATe bhAtAmAM lADunI kothaLI (Dabbo) dUtanA hAthamAM ApI. A siMha kezariyA lADumAM sugaMdhI viSa bheLavyuM hatuM. ...196 (1) eka divasa maMgu pATaNanA mahArAjAnA ghare putra janmanI khuzAlImAM upahAra mokalavA mATe caMDapradyotanarAjAnA kahevAthI lohajaMdha pATaNamAM Avyo. tyAM AvI mAlavapatino saMdezo ane abhinaMdana ApI rAjAnA caraNe bheTa dharI. pATaNa nareze bheTa svIkA2I temaNe dUtane khUba sanmAna ApyuM. te ujjayinIthI bharuca sudhI page cAlI jato ane chAnI vAto rAjAne kahevA pAcho Avato te samaye bhRgukaccha upara caMDapradyotanarAjAnuM zAsana hatuM. (saMsAra sapanA koI nahi apanA, pR.11pa.) (2) lohabaMdhathI asaMtuSTa prajAnA pratinidhi nagarazeThanA ghare ekaThAM thayA. temaNe tenA atyAcArathI chUTavA upAya zodhyo. 'lohajaMghanA nAstAmAM jhera meLavavuM! evo vicAra karyo. eka vicakSaNa vaide kyuM, ''A mahAkAyAne saMbhava che ke jheranI asara na paNa thAya! huM tamane evA be dravya ApuM chuM, jene siMha kezariyA lADunA DabbAmAM rAkhI dejo. be dravyanA maLavAthI draSTi viSa sarpa utpanna thaze. jevo dUta Dabbo kholazo, draSTi viSa sarpanI AMkhonI draSTinuM viSa tenA upara paDaze tevo ja dUta baLIne rAkha thaI jaze. rAjakumAra zreNika(hindI), pR.114, 115.) For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" dUta bhAthAnI kothaLI laI mArga para cAlavA lAgyo. tene khUba cAlyA pachI bapora thatAM bhUkha lAgI. te nadInA taTa upara eka jagyAe bhAtuM khAvA beTho. jevo te Dabbo (kothaLI) kholavA jato hato tyAM tene apazukana thayA. ...197 (lohabaMdhane zukana-apazukanamAM ati vizvAsa hato.) dUtane tyAM apazukana thavAthI teNe bhojana na karyuM. lohajaMdha kothaLI na kholatAM emane ema mUkI punaH bhAthuM laI avaMtI nagarI tarapha AgaLa vadhyo. (cAra mAIla pachI) eka ghaTAdAra vRkSanI zItala chAyAmAM teNe vizrAma karyo. lADavA khAvA kothaLI kholavA jato hato tyAM pharIthI tene mAThA zukana thayA tethI te aTakI gayo. (bIjI vakhata paNa) bhojana karyA vinA te AgaLa cAlyo. ...198 dUta ghaNuM cAlyA pachI sudhA maTADavA punaH eka sthAne bhojana karavA beTho. te siMha kezariyA modaka khAvA kothaLI choDavA jato ja hato tyAM pakSIoe kalaroLa karI apazukana karyA. (trIjI vakhata paNa apazukana thatAM) dUte uThIne tyAMthI AgaLa prayANa karyuM. ..199 dUta bhUkhyA peTe sau prathama ujjayinI nagarImAM caMDapradyotanarAjA pAse Avyo. teNe caMDapradyotana rAjAne mArgamAM thayelA apazukananI vAta kahI. "mahArAjA! huM mArgamAM traNa vakhata bhojana karavA beTho paraMtu mane traNa vakhata ghaNAM mAThAM zukana thayAM". ...200 (apazukana zA mATe thayA?) rAjAnA manamAM vicAra Avyo, "A ghaTanAnuM rahasya zuM haze?" rAjAe apazakunanuM rahasya jANavA abhayakumArane zIdhra bolAvyA. abhayakumAre lADunI kothaLI suMdhIne kahyuM, "he rAjana! jo lohajaMdhe lADu khAdhA hota to tenuM mRtyu cokkasa thAta. tame mArI vAta mAnazo nahIM paraMtu A kothaLI jaldIthI jaMgalamAM laI jaI tyAM choDajo". ..201 kothaLImAM phasaphasAhaTano avAja kAne sAMbhaLI abhayakumAre sevakone sAvadhAnIpUrvaka kothaLI jaMgalamAM choDavAnuM sUcana karyuM. sevako tarata ja jaMgalamAM gayA. kothaLImAMthI lADu nIce paDatAM lADunA be TukaDA thayA. temAMthI draSTi viSa sarpa nIkaLyo. ..202 (tenI draSTi vRkSa upara paDatAM vRkSa baLIne bhasma thaI gayuM.) te sarpane jaMgalanI hadamAM mUkI sevako tyAMthI pAchA AvyA. temaNe vicAra karyo, "kharekhara! abhayakumAranAM vacano pramANa che. teo sAcA pradhAnamaMtrI che.' ...203 sevakoe AvIne rAjAne satya ghaTanA banI te kahI. temaNe kahyuM, "mahArAja ! abhayakumAranAM vacano taddna satya hatAM. jevAM lADavA mAMgyA tevoja temAMthI draSTiviSa sarpa pragaTa thayo. tenI draSTi jo dUta upara paDI hotato dUtanuM mRtyu cokkasa thAta" ...204 mahAmaMtrI abhayakumAra paropakArI hatA. temaNe potAnI sAthe vizvAsaghAta karanAra caMDapradyotana rAjA pratye hRdayamAM koI vairabhAva na dharyo. je vyakti avaguNa (aparAdha) karanAra pratye kRtajJI) guNI bane che, te vyakti ja uttama kahevAya che. *..205 For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 duhA : 12 apakAra sAme upakAra agara dahaMto guNa karaI, caMdana ghAsaMtAMya, supuruSa dUhaao guNa kare, pAna rasa cAvaMtAMya . 206 giruA sahi jaI guNa kare, kAraNa ciMtta ma jANa; karasaNa sIce sarabhare, megha na magaI dANa ... 207 guNa keDi guNa sahu kare, uchInuM vala vAla; avaguNa puThi guNa kare, praNamAM traNa kAla ... 208 artha - agarabattI svayaM baLIne paNa phorama prasAre che. caMdana svayaM ghasAIne suvAsa phelAve che, tema sajjana puruSo bIjAnA dubhavyA chatAM sadA paropakAra kare che. nAgaravelanA pAna dAMta nIce cagadAya che chatAM teno rasa mukhane sugaMdhita banAve che. ...206 kharekhara! sajjana vyaktio koI kAraNa vinA(badalAnI apekSA vinA) paropakAra kare che. khetI (karasaNa) vakhate megha pANI puruM pADe che paNa koI dANa (kara-TAx) mAMgato nathI. ... 207 upakAra pAchaLa upakAra kare te to uchInuM lIdhuM kahevAya paraMtu apakAra karanAra pratye paNa upakAra karanArA vyaktione traNe kALa vaMdana ho. ...208 DhAla : 9 udAyana caritra : mRgAvatI rANIno viyoga suNo morI sajanI nIMda na Avai re e dezI. rAga kedAro traNi kAla te samaruM soyo re, abhayakumAra sama ko navI hoyo re; raMjyo rAjA sabalo tyAMho re, mAMgo maMtrI je manamAMho re ... 209 eka vacanuM mama mAMgIsa Ajo re, jAvA na deuM ahI tuma kAjo re; vara bhaMDArI kahe abhayakumAro re, mAMgI zakuM karI vicAro re ... 210 rahiM tihAM sohilaI abhayakumaro, khiNa khiNa puche rAya vicAro re; rAyane pUtrI chaI abhIrAmo re, vAsavadatA tehanuM nAmo re ...211 aMgAravatInI dhe mana mohakaI re, sAyara ghari jima lakhamI sohaI re; jovanavaMtI huI jyAraI re, kalA cosaThi zIkhI tyAraI re .. 21ra putrI putrathI vahAlI hoyo re, sakala kalA sIkhI bhaNI soyo re; gAna kalA navI jANaI jyAraI re, abhayakumArane pUchaDyo tyAraI re gAMdrava zAstra bhaNAve jeho re, tamyo ko jANyo jagamAhi teho re; bharatArane ghara jaI jyArI re, hoI mohanakalA teha ja tyAraI re ... 214 abhayakumAra nara bolyo tamo re, udayana kumarathI hoI kAMmo re; gAI gIta naI veNi vajAve re, suNI vana hasatI uhorA AvaI re ... 215 >> ra13 For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38) kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' ra18 221 222 paDaI ajA ari sanAha lIdhA re, ketA hatI baMdhana kIdhAre; asI kalA chaI udayanamAMhi re, te kima sIkhyo bhAkhuM AMhi re ... zatAnIka kosAMbI rAI re, mRgAvatI paTarANI thAI re; huI gAbhaNI nArI jyAraI re, Dohalo dulabha upano tyArI re ... 217 dIThI dUbalI mRgAvatI nArI re, kavaNa dUkhiM huI ema bIcArI re; ANI rudhIra ne vAvi bharAvo re, prIla mujha tehamAM dharI jhIlAvo re garabha bhAva vIcAre rAI re, suta balavaMta pratApI thAI re; vAvi kusuMbha che rAya bharAvaI re, jhIle abalA nArI gAvaI re ... 219 jhIlI nIkalI java te rANI re, maMza pIMDi sarIkhI te jANI re; bhAraMDa paMkhIuM AvI grahato re, AkAza mAragiM paMkhI viheto re '.. ra20 mRgAvatI tava gADha rotI re, jaI satAnIka sAmo jotI re dhAyA subhaTa nara sabalA keMDi re, AkAza gAmI cAlyo veMDhi re paDayo satAnIka rudana karato re, bhAraMDa paMkhI gamana karato re; maNi Acala bhaNi cAlyo jAI re, caMdana vanamAMhiM paDatI tyAraI re vizvabhUti tApasa kahu jeho re, vana pahuto ekadA teho re; mRgAvatI dIThI teNaI ThAro re, chAMTayo aMgaI sItala vAro re .. rara3 rAya rahyo mana dukha dharato re, tava pukAraMI sora karato re; vAraI yugaMdhara tasa paradhAno re, rotuM rAya karo kaI sAno re ..224 thaI sacetana nArI jyArI re, ahiMna kahI bolAvI tyAre re; satI kahaI sAMbhali nara rAja re, karama udaI AvyA mujha Aja re ... rara5 artha:- evA kRtajJI vyaktionuM huM traNe kALa smaraNa karuM chuM. abhayakumAra jevA paropakArI vyaktio A jagatamAM koI nahIM hoya. caMDapradyotanarAjA abhayakumAra pratye raMjIta thayA. temaNe te samaye prasanna thaI abhayakumArane kahyuM, "maMtrIzvara!tamArA manamAM je IcchA hoya te mAMgo' (abhayakumAre kahyuM, "rAjan! mane najarakedamAMthI mukta karI rAjagRhImAM javA do') ...209 caMDapradyotanarAjAe kahyuM, "abhayakumAra!tame eka vacana Aje na mAMgazo. huM tamane nahIM javA dauM tamAruM ahIM kAma che." abhayakumAre kahyuM, "to e varadAna thApaNa tarIke tamArI pAse rahevA do, jyAre samaya Avaze tyAre vicAra karI pachI mAMgIza'' ..210. ujjayinI nagarImAM rahI abhayakumAre ghaNAM asAdhya kAryo sugama banAvyA. caMDapradyotanarAja kSaNe kSaNe abhayakumArane prazno pUchI temanI salAha letA hatA. rAjAnI eka suMdara ane AnaMdI dIkarI hatI, jenuM nAma vAsavadattA hatuM. ...211 For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgAravatI rANInI A putrI manamohaka hatI. te sAgaranA AvAse lakSmIdevInI jema zobhatI hatI te jyAre yauvanavayamAM pravezI tyAre cosaTha kaLA zIkhI temAM kuzaLa banI. ....212 (jagatamAM putrathI paNa putrI vadhu vahAlI hoya che. suMdara ane vinayAdi guNothI yukta) vAsavadattAne caMDapradyotanarAjA putrathI paNa adhika mAnatA hatA. te strIonI cosaTha kaLAmAM pravINa banI. jyAre (yogya gurunA abhAvamAM) tene saMgIta kaLAnuM jJAna AvaLatuM na hatuM tyAre te kaLA zIkhavA mATe rAjAe bahuzruta evA abhayakumArane pUchayuM. ...213 381 'jagatamAM gAMtharva zikSA bhaNAve evA koI (guru) vyaktine tame jANo cho ? jyAre rAjakumArI patigrahe jaze tyAre tene gAMdharva zikSAnI jarUra paDaze'' ...214 mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, ''udAyanakumArathI tamAruM kArya siddha thaze. teo gAMdharvakaLAmAM kuzaLa che. teo jyAre gIta gAI vINA vAdana kare che, tyAre vINAnA madhura nAdathI AkarSita thaI (lohacuMbakanI jema) vananA gajendro temanI pAse kheMcAIne Ave che. "" ...215 udAyana rAjAnA vINAnA surIlA svarothI keTalIye bakarIo(gItono svAdiSTa rasa pItAM) zikArIonA paMjAmAM paDe che. vIrasanuM vAdana thatAM zatruo bakhtara paherI yuddhamAM javA taiyAra thAya che. keTalAya catura hAthIo vINA vAdananA svarathI zikArInA pAzamAM baMdhAyA che. udAyanarAjA pAse maMtra mugdha karanArI AvI adbhuta kaLA che . te gAMdharva kaLA teo kevI rIte zIkhyA te huM kahuM chuM. ...216 kauzAMbI nareza zatAnIkarAjAnI mRgAvatI nAmanI paTarANI hatI. mRgAvatIrANI jyAre garbhavatI banyA tyAre temane trIjA mAse eka vicitra dohada jAgyo. ...217 mRgAvatIrANIno vicitra dohada pUrNa na thavAthI teo manamAM khUba duHkhI thatAM durbaLa banyAM. zatAnIkarAjAe rANInI avadazA joI vicAryuM, 'A rAMkaDI strI! zA kAraNathI AvI duHkhI - hatAza dekhAya che ?' rAjAnA pUchavAthI rANIe potAnI abhilASA batAvatAM kahyuM, 'svAmInAtha ! rudhira (lohI)nI vAva bharAvo. A vAvamAM tame mane pakaDI jhIlAvo''' ...218 rAjA zatAnInaka mRgAvatIrANInA garbhanA bhAvone vicAravA lAgyA. 'A bALaka baLavAna ane pratApI thaze.' rAjAe (maMtrI yugaMdharanA prapaMcathI) dohada pUrti mATe rAtA raMganA kasuMbalathI vAva saMpUrNa bharAvI. temAM mRgAvatIrANIe gIta gAtAM AnaMdapUrvaka snAna karyuM. ...219 mRgAvatIrANI jyAre vAvamAMthI nahAIne bahAra AvyA tyAre temanuM zarIra mAMsAnA piMDa jevuM lAla (1) mRgAvatInI kathA : 'kathAsAritsAgara'nA kathAmukha laMbakanA pahelA taraMgamAM jovA maLe che. rANInA dohadane pUrNa ka2vA aLatAnA, pataMga vagerenA 2sathI vAva bharAvI kAraNake rAjA ghaNo dhArmika hato. (juo somadeva bhaTTa kRta kathAsAritsAgara khaMDa-1-9, pR. 1, anu. zAmajI vAlajI zAstrI ane IcchArAma sUryarAma desAI. muMbaI. I.sa. 1909.) mRgAvatI caritra: kavi sayamasuMdara eka adhyayana. pR99 chI102. le. vasaMtarAya bI.dave. noMdha :- mRgAvatI kathAno upayoga somaprabhAcArya kRta 'kumArapALa pratibodha'mAM thayelo che. mULa kathAmAM pheraphAra che. temAM zIlarakSA vize mRgAvatInuM udAharaNa che. (zrI kumArapALa pratibodha, pR. 232,233. anu. pra. zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, saM. 1983) For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' raMganuM banyuM. 'A mAMsapiMDa che.' evuM jANI AkAzamAM uDatAM bhAraDa pakSIe temane paMjAmAM upADI lIdhAM. potAno zikAra laI bhAraMDa pakSI AkAza mArge viharavA lAgyo. 382 ...220 garbhavatI mRgAvatIrANI virahavyathAthI AkraMda karavA lAgyA. bhAraMDa pakSI AkAzamAM gamana karato uDato hato tyAre zatAnIkarAjA tenI sAme joI rahyA. rAjAnA ghaNA subhaTo tenI pAchaLa doDayA paraMtu bhAreMDa pakSIe AkAza mArge rANIne baMdhana-pAzamAM laI gamana karyuM. ...221 zatAnIka2AjA asahAya banI rudana karavA lAgyA. bhAraMDa pakSI gaganamAM gamana karato temanI samakSathI cAlyo gayo. te uDato uDato malayAcala parvata tarapha gayo. te samaye caMdanavanamAM mRgAvatIrANI tenA paMjAmAMthI chUTI nIce paDayAM. ...222 vanamAM vizvabhUti nAmanA eka tApasa rahetA hatA. teo ekavAra A caMdanavanamAM phaLaphUla levA AvyA. temaNe A jaMgalamAM bebhAna paDelA mRgAvatIrANInA deha upara (kamaMDaLamAMthI zItaLa nIra laI chAMTayuM temaja) zItaLa pavana nAkhyo. (rANI sacetana thayA). ...223 bIjI bAju zatAnIkarAjA mRgAvatIrANInA apaharaNathI manamAM khUba duHkhI thayA. teo moTethI bUmo pADI rANIne pokAratA rahyA (temanI nAjuka paristhiti joI) yugaMdhara nAmanA temanA pradhAne rAjAne sAMtvanA ApatAM kahyuM, "mahArAja ! tame raDo nahIM paraMtu koI upAya vicAro'' ...224 jaMgalamAM mRgAvatIrANI sacetana thayA tyAre vizvabhUti tApase temane 'bahena'nA saMbodhanapUrvaka bolAvyA. (tApase pUchyuM, ''tame A jaMgalamAM zI rIte AvyA ? tevo prazna pUchayo tyAre) satI mRgAvatIe kahyuM, ''maharSi ! tame sAMbhaLo mArAM pUrvakRta bAMdhelA (aMtarAya) kAryo Aja udayamAM AvyA che.'' ...225 udAyanakumArano janma caMdANinI DhAla : 10 ka2maI nala damayaMtI vIyogo, sanatakumAra zarIraI rogo; kuberadattane huuM kuMjogo, bihana varI mAtAsuM bhogo bhAraDa paMkhII mujhane jhAlI, karamaI mahA dukhamAMhi ghAlI; tuM bAMdhava malIuM mujha Ajo, to sahI sIdhAM saghalAM kAjo sUNI vacana tApasa leI jAya, brahmabhUti tApasa teNaI ThAI; mAhArISInAM praNameM pAI, Ihai vAta na hojyo tujhamAI putrInI paei rAkho tyAMho, putra jANyo pache te vanamAMho; rupa kalA dekhI abhirAmo. cittaI nara kissuM deuM nAmo For Personal & Private Use Only 226 * 227 228 *. 229 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 tava AkAzI huI suravANI, udayana nAma pADyo udaI jANI; udayana nAma kahe sahu koyo, ciMtaI tApasa e nRpa hoya .. 230 vAghaI suta jima dUtIyA caMdo, hasatInA bala pADaI maMdo; kulapatIne navI mAneM teho, tApasanA sutane mAre ho ... 231 artha - "pUrvakRta bAMdhelA karmonA udayathI naLarAjA ane damayaMtIrANIno vanamAM viyoga thayo. sanakumAra cakravartInA zarIramAM karmanA kAraNe soLa-soLa mahArogo eka sAthe utpanna thayA. kuberadatta rAjAne karmanA kAraNe kusaMyogo udbhavyA. teNe bahena sAthe lagna karyA ane mAtAnI sAthe viSaya bhoga bhogavyA.'...ra6 he RSirAya! bhAkhaMDa pakSIe mane potAnA paMjAmAM pakaDI UMcakI lIdhI. mArA tIvra aMtarAya karmanA udayathI mane mahAbhayaMkara duHkhamAM nAkhI. tame mane Aje bAMdhavanA rUpamAM maLyA tethI have sau sArAM vAnAM thaze. ...227 - mRgAvatI rANInA dharmasabhara vacano sAMbhaLI vizvabhUti tApasa temane potAnA guru brahmabhUti RSinA AzramamAM lAvyA. temaNe maharSinA caraNomAM namaskAra karyA. maharSie mRgAvatInI ApavItI sAMbhaLI kahyuM, "tame A AzramamAM sukhethI raho paraMtu tamArA AzramamAM A vAta koIne na kahezo." ..228 maharSie mRgAvatI rANIne putrInI jema potAnA AzramamAM (tApasa strIonI sAthe) rAkhI. mRgAvatI rANIe yogya samaye vanamAM putrane janma Apyo. tenuM rUpa ane teno varNa atizaya suMdara hatAM RSimuni vicAra karavA lAgyA ke, "A putranuM nAma zuM ApavuM?' ..rara9 te samaye AkAzamAM divyavANI thaI. mAtAe karmanA udayane jANyA tethI te bALakanuM nAma udAyana' pALo. have A bALakane AzramavAsIo udAyananA nAmathI bolAvavA lAgyA. maharSie A bALakanI janma kuMDalI jANI kahyuM, "A bALaka bhaviSyamAM rAjA thaze" ...230 A bALaka bIjanA caMdramAnI jema dina pratidina vRddhi pAmavA lAgyo. te atyaMta baLavAna ane zUravIra hato. teNe tophAnI ane madonmatta hAthIone vaza karI temanA baLa maMda pALyA hatA. te kulapatinuM mAnato na hato ane temanA putrone paNa mArato hato. ...231 duhA : 13 tApasane mAnaI nahI, bahai nahI jima sIMha; eka dIna vani Avyo ahI, joto tI raI abIha ... 232 artha:- udAyanakumAra tApasInuM saheja paNa sAMbhaLato na hato. te vananA rAjA siMhanI jema nirbhaya banI jaMgalamAM ekalo pharato raheto. te koIthI Darato na hato. eka divasa jaMgalamAM eka moTo sarpa nIkaLyo. udAyanakumAra nIDarapaNe Ubho rahI te sarpane jovA lAgyo. ...232 For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' jIvadayApremI udAyanakumAra DhAla : 10 tuMgIyA gIra zikhare sohe e dezI. kumara udayana phaI vanamAM, dITho caMdana jhADa re; moTA maNighara rahyo vIMTI, jANe lAMbo tADa re kumara udayana pharaI vanamAM,... AMcalI eNaI avasara eka bhIla bhImo, Avyo te vanamAMhi re; maNigharano maNi soya levA, haNaI ahI naI tyAMhi re... kumara udayana tihAM vAre, ma mAro vana nAgare; pharI joI tava bhIla draSTI, dITho nara mahA bhAga re...... IMdra rupa AkAra dITho, sakala guNanI khANi re; bhIla bhAlo lIMI tANI, suNI amRta vANi re... bhIla kahaI nAga haNisyoM, dharaI maNi e sApa re; ThAMma huM maNI te na lahIe, mArI lessuM Apa re.. hAra guMjA nArI haIye, tihAM maNI nAyaka hoya re; tiNaI kAraNiM huM tene muuM, ma vArIsa nara tAMya re... kumara kahai tujha ratna ApuM, paNi ma karasyo pApa re; bhIla kahai mujha ratna Apo, pache choDuM sApa re... kumara vegiM gayo dhAI, mRgAvatI jiMhA mAya re; kaMkaNathI eka ratna Apo, nAga jIvIta jAya re... mRgAvatII suta vakhANyo, dayAvaMta e putra re; lapUvaye mati dharma kerI, rAkhasaI ghara sUtra re... mahA murati thayAM piharasyAM, bhAjuM kaMkaNa kema re; AkhuM kaMkaNa dIuM tehave, ghUMTaI maNIdhara jema re... kumara kaMkaNa daI tyAre, harakhyo bhIla apAra re; maNIdharane te dII jAvA, nAThaco kumara teNI vAra re... nAga rupa sura dharI Avyo, bolAvyo kahI mitra re; dayA parIkhyA kAja Avyo, nahI amujha tujha atra re... pUrava mItra sahI huM tAharo, rIjhyo dekhI dayAya re; kRpA thakI tujha rAja hosaI, pUjaI nara vara pAya re... rAga : parajIu For Personal & Private Use Only ... ... ... ... 233 234 ku. 235 kuM. 236 3. 237 ku. 238 ku. 239 ku. 240 3. 2413. 242 ku. 243 ku. 244 ku. 245 ku. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 soMI kinnara pUra pAtAlaI, teDI udayana jAya re; ghoSavatI daI vINA tehane, sIkhave sakala kalAya re. ... 246 ku. keto kAla tihAM kumara rAkhI, mukyo pAcho ThAma re; mRgAvatIne pAe lAgI, khamAve zIra nAmI re... ... 247 ku. varasa paMce milaI rAjA, kumara vAghaI lAja re; vira hArthi tujha harce dIkSA, horce mugatinoM rAja re... 248 ku. paDaI kAme mujha saMbhAre, kahI valyo sura rAyare; varasa paMce milyo rAjA, rISabha kaheta kathAya re... ... 249 ku. artha:- udAyanakumAra jyAre vanamAM nirbhaya banI niHzaMka paNe pharI rahyo hato tyAre teNe caMdananA vRkSane vIMTaLAIne eka moTo maNidhara sarpa joyo. te sarpatADanA vRkSanI jema khUba lAMbo hato. ...233 A avasare (samaye) vanamAM eka bhIma nAmano bhIlayuvaka tyAM Avyo. A bhIla yuvaka maNidhara sarpanA mastakanuM maNi levA Avyo hato. teNe maNi meLavavA maNidhara sarpa upara bhAlo ugAmyo...234 te samaye tene aTakAvatAM pAchaLathI udAyanakumAre bUma pADI kahyuM, "bhIla kumAra ! araNyamAM vasatA nirdoSa nAgarAjane tame na mArazo." bhIla yuvake draSTi vALI pAchA pharIne joyuM to teNe koI mahAbhAgyazALI bALaka joyo. ...235 teNe Indra jevo svarUpavAna ane suMdara mukhAkRtivALo bALaka joyo. "A bALaka saguNono bhaMDAra lAge che." evuM vicArI bhIlayuvAne bhAlo pAcho kheMcI lIdho. tene udAyanakumAranA ahiMsAjanaka vacano amRta tulya mIThAM lAgyAM. .236 bhIlakuvake kahyuM, "A maNidhara sarpa che. tenI pAse amUlya maNi che. A sarpane mArI huM maNi meLavavA mAMguM chuM. jo huM A sarpane mArIne maNi nahIM maLavuM to tame te maNi laI lezo. ..237 mArI strInA gaLAmAM caNoThIno hAra che. te hAramAM vacce A zreSTha maNi jaDavo che. te kAraNathI huM A sarpano dhAta karavA IcchuM chuM. tame mane A kArya mATe rokazo nahIM." ...238 udAyanakumAre kahyuM, "bhIlayuvaka! huM tane rana ApIza. tuM ratna meLavavA A nirdoSa, mUMgA prANInI hatyA na karIza." bhIlayuvake kahyuM, "kumAra ! prathama ane ratna Apo, pachI ja huM A maNidhara sarpane choDIza'. ...239 - udAyanakumAra doDato doDato AzramamAM potAnI mAtA mRgAvatI pAse Avyo. teNe kahyuM, "mAte! tamArA kaMganamAMthI eka rana Apo, jethI huM maNidhara sarpane abhayadAna ApI zakuM, anyathA sarSanuM jIvana samApta thaI jaze'. .240 mRgAvatI rANIne putranI jIvadayAnI bhAvanA joI khUba gaurava thayuM. mAtAe putranI anukaMpAnI prazaMsA karI. "mAro putra karUNAzIla che. bALa vayamAM ja tenI buddhi dharmanA saMskArothI saMskArita che. te moTo For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' thaI jarUra kuLanuM gaurava vadhAraze." ...241 mAtAe putrane kahyuM, "vatsa! meM piyaramAM mahAmuzkelIthI kiMmatI kaMgana banAvyuM che. te kaMgana ratnajaDita che. te huM kaI rIte bhAMguM? putra! bhIlayuvakane tuM akhaMDa kaMgana Apaje, jethI te maNidhara sarpane choDI udAyanakumAre mAtAe ApeluM kaMgana laI bhIlayuvakane ApyuM. ratnajaDita kaMgana joI bhalayuvaka ati AnaMdita thayo. teNe maNidhara sarSane choDI mUkyo. udAyanakumAra paNa tyAra pachI tyAMthI doDIne jaMgalamAM jato rahyo. . 243 devalokano koI deva sarpanuM rUpa dhAraNa karIne Avyo hato. teNe udAyanakumArane "mitra' kahI bolAvyo. deve kahyuM, "mitra! huM tArI jIvadayAnI parIkSA karavA mATe Avyo hato. A lokamAM ke paralokamAM tArA jevo ahiMsApremI ahIM koI nathI. ..244 mitra! huM tAro pUrvabhavano mitra chuM. tArI prANIo pratyenI anukaMpA joI huM tArA upara prasanna thayo chuM. mArI kRpAthI tane rAjya maLaze. bhaviSyamAM nAnA moTA rAjAo- mahArAjAo tArA caraNomAM namaskAra karaze ...245 te kinnara deva pAtALa lokamAM raheto hato. te udAyanakumArane pAtALa lokamAM laI gayo. deve (moTo dhvanI karatI) ghoSavatI vINA temane ApI temaja temane samasta saMgIta kaLA zIkhavI. ...246 thoDA samaya sudhI deve udAyanakumArane potAne tyAM pAtALa lokamAM rAkhyA. saMgIta kaLA zIkhI lIdhA pachI deve punaH udAyanakumArane potAnA sthAne pAchA mUkyA. deva tyAM AvI mRgAvatI rANInA caraNe namyo temaja rANIne namaskAra karI khamAvyA (kSamA mAMgI). ...247 deve mRgAvatI rANIne kahyuM, "mAtA! pAMca varSa pachI zatAnIkarAjA sAthe tamAruM milana thaze. udAyanakumAranI yaza-pratiSThA ane kIrti khUba vadhaze. tamArI prabhu mahAvIra svAmInA haste dIkSA thaze. tamane muktipurInuM rAjya maLaze. ...248 mAtA! tamane jyAre paNa mAruM kArya paDe tyAre mAruM smaraNa karajo." e pramANe kahI surarAya tyAMthI pAchA vaLI pAtALa lokamAM cAlyA gayA. devanA kathana anusAra pAMca varSa pachI zatAnIkarAjAno rANI sAthe milApa thayo. tenI kathA kavi RSabhadAsa have kahe che. .249 duhA : 14 udayana vana krIDA kare, bhIla pahaMtoThAma; kaMkaNa dIdhuM kAminI, kara pahirevA kAma ... 250 kaMkaNa kaNa DhIlo paDavya, mukyuM nija gharimAMhi; varasa pAMca gayAM pache, bolI nArI tAMti * 251 For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- udAyanakumAra caMdanavanamAM rahI vanakrIDAo karatA hatA. bhIla yuvAna khuza thato potAnA ghare gayo teNe ratnajaDita kaMgana potAnI patnIne hAthamAM paheravA mATe ApyuM. ...250 bhIlayuvatInA hAthamAM kaMgana moTuM hovAthI DhIluM paDayuM. teNe te kaMgana sAcavIne potAnA ghara (saMdUka) mAM mUkyuM. pAMca varasano samaya vyatIta thayo. tyAra pachI eka divasa bhIlayuvatI bolI. DhAla : 11 kaMkaNanA sathavAre rANInA samAcAra ...251 rAga : goDI . INi pare rAya karaMtA re e dezI. nArI kahai suNi kaMta re, tuma jaI kozaMbI; kaMkaNa vecI abhyo rahIe dharaNI vacane teMha cAlyo nagarImhA; hATe gayA sonI taNaIe mukyuM kaMkaNa hAtha re, nAmaI aMkIta, vasata apAra tava pAmIue kahaI bhIlane Avi re, tujha vecI deuM teDI gayo ti nRpa kanaI e muMkI bheTi maleha re, nRpa AnaMdIuM; kAja kaho vaNiga kasyuM e tuma Agali A bhIma re, miM paNi ANIuM; tuma kaMkaNa e lAvIuM e mukyuM kaMkaNa hAtha re, rAya 2IdaI dharaI; mRgAvatI pahiM mana vasyuM e nRpa kahe kaMkaNa bola re, taI kAMI mukIuM; mRgAvatIno hAthaDo e koNa haNI mujha nArI re, kahaI jalamAM vahI; kaI dAdhI vArSiM haNIe kahaI re kaMkaNa vAta re, kuNa vana teM muMkI; kuNa kuNa dukha tehaneM havA e kima muI te nArI re, mujha kAMI saMbhArayo; kima tujhathI alagI thaIe ciMtaI rAjA tAma re, kaMkaNa nahI bolaI; pUchuM pahilAM bhIlanaI e For Personal & Private Use Only 387 ... 252 253 254 255 ... 256 257 ... 258 259 ... 260 261 262 263 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' * 264 265 ... 266 *** 267 ... 268 269 ... 270 tethI Agho tehare, bIhIka taje sahI; kaMkaNa vAta mAMDI kahIe bolyo be kara joDa re, huM chuM bhIlaDo; nAma bhIma mAharuM sahI e hiMsaka pApI bhIma re, pApa karayAM ghaNAM; mArayA mRga cItara sasA e tItara ajagIra mora re, sUara jaMbUka; vAgha siMgha gaja rIchaDAe kIdhA pApa aneka, choDaI kuNA valI; tujha darasaNa purve hava e ma karIsa ciMtA rAya re, rANI tuma milase; suta milamyuM tuma suMdaru e kahuM tuma prema kathAya re, eka dIna vana gayo; dITho maNIdhara meM sahI e ghasyo mAravA kAja re, vArayo tava kumAre; kaMkaNa deI mukAvIuM e jananI suM vanamAM re, te nara tihAM rahaI; pAMca varasa tehane thayA e kaMkaNa vecavA kAma re, huM Avyo ahIM; tuma dRSTi paDIuM sahI e e kaMkaNa avadAta re, sAcuM mAnajyo; viNa aparAdhaI ma haNo e harakhyo nRpa paradhAna re, nagarI jana sahu; mRgAvatI lahI jIvatI e bhIla vadhAvyo tyAMhare, bahu dhana ApIuM; sonI vaNIga saMtiSIuM e nRpa huuM uchAhare, te vana jAvAne; rISabha kahe rAya saMcaraI e ... ra77 artha - bhIlayuvatIe (kaMgananA saMdarbhamAM) patine kahyuM, "vAmI ! tame sAMbhaLo tame kauzAMbI nagarInI bajAramAM jaI A ratnajaDita kiMmatI kaMgana vaheMcI Avo (jethI ApaNuM dAridraya dUra thAya.) ApaNe sukhethI *** 271 ... 272 .... 273 ** 274 ... 275 *.. 276 For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 rahI zakIe'. ...2para bhIlayuvaka strInA vacano sAMbhaLI kaMgana laI tyAMthI nagaramAM Avyo. te kauzAMbI nagarImAM pahoMcI sonInI dukAne gayo. ...253 bhIlayuvake sonInA hAthamAM ratnajaDita kaMgana mUkyuM. A kaMgana upara mRgAvatI rANInuM nAma aMkita hatuM. bhIlayuvake sonIne kahyuM, "A kiMmatI kaMgana vecIne huM ghaNI vastuo meLavIza." ...254 sonIe bhIlane kahyuM, "tuM mArI sAthe Ava. huM tane sArI kiMmatamAM A kaMgana vecI ApIza." sonI A pramANe kahI bhIlayuvakane zatAnIkarAjA pAse laI gayo. ...255 sonIe rAjadarabAramAM AvI potAnI sAthe lAvela kiMmatI bheTa-sogAdo rAjAne bheTa dharI. rAjA khUba prasanna thayA. temaNe sonIne kahyuM, "zeTha! tame kyA kArya mATe AvyA cho? te kaho." ...256 sonIe kahyuM, "mahArAja! A bhIma nAmanA yuvakane huM tamArI pAse lAvyo chuM. A yuvaka tamAruM kaMgana (mRgAvatI rANInA nAmanuM kaMgana) mArI pAse lAvyo che." ...257 sonIe potAnI pAse raheluM kaMgana rAjAnA hAthamAM mUkyuM. rAjAe mRgAvatI rANInuM kaMgana joI tene hRdaya saraso cAMpyo. rAjAne mRgAvatI rANInI jema temanuM kaMgana paNa manane khUba priya hatuM. ...258 (kaMIka azubha thayAnI AzaMkAthI) rAjA bolyA, "he kaMgana! tuM kahe. mArI priya rANInAM koNe prANa haraNa karyA che? he kaMgana!teM mRgAvatI rANInA hAthano sathavAro zAmATe choDI dIdho. ...259 he kaMgana! tuM kahe. mArI prANapriya rANInI koNe hatyA karI ? te pANImAM paDIne taNAI gaI? zuM tene jaMgalanA jaMgalI vanacaroe (vAdha) bacakA bharI mArI nAkhI (phADI khAdhI). ...ra60 he kaMgana! tuM mane tAro vRttAMta kahe. (tuM to sadA tenI sAthe rahetuM hatuM, tene jaMgalamAM ekalI koNe mUkI? mArI priya rANIne kevAM kevAM duHkho sahana karavAM paDayAM haze? ... ra61 mArI priya rANInuM mRtyu zI rIte thayuM haze? zuM teNe mane aMtima paLomAM yAda karyo hato? he kaMgana ! te tArAthI zI rIte aLagI (dUra) thaI te kahe." ...262 rAjAe vilApa karatAM ekAeka vicAradhArA badalI ciMtana karyuM ke, kaMgana to mUka che. te nahIM bole teno vRttAMta huM A bhIlayuvakane ja pUchuM." ...263 zatAnIka rAjAe bhIlayuvakane eka bAju bolAvI kahyuM, tuM bhayabhIta thayA vinA mane kaMganano vRttAMta kahe. ...264 bhIlayuvake hAtha joDI vinaMtI karatAM kahyuM, rAja! eka jaMgalamAM rahenAro bhIla yuvaka chuM. mAruM nAma bhIma che. *.265 pazuono zikAra karanAro hiMsaka, pApI bhIma chuM. meM jaMgalanA prANIonAM vadha karI apAra pApa karmo karyA che. meM mRga, cittA, sasalA jevA ghaNAM prANIonI hiMsA karI che. he rAjana! mArA jIve tetara, ajagara, mora, sUvara, ziyALa, vAgha, siMha, hAthI ane rIMcha jevA For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' pazu-pakSIonA prANaghAta karyA che. ...ra67 he mahArAja! mArA jIve aneka pApakarmo karyA che. meM koI jIvane choDayAM nathI. huM kaMgana vecavA ahIM Avyo tyAre) puNyanA udayathI mane ApanAM darzana thayAM che. ...268 he mahArAja! tame bilakula ciMtA na karazo. tamane mRgAvatI rANI ane tamAro anupama sauMdaryavAna putra jarUrathI maLaze. .ra69 he mahArAja! kaMgana vizenI tamane huM premakathA kahuM chuM. huM eka divasa caMdana vanamAM gayo hato. meM tyAM caMdananA vRkSa upara maNidhara sarSane vIMTaLAyelo joyo. ..270 meM tene mAravA mATe pakaDayo, tyAre (jIvadayA premI) udAyanakumAre mane aTakAvyo. temaNe mArA hAthamAM ratnajaDita kaMgana ApI maNidhara sane choDAvyo. ...ra71 A udAyanakumAra potAnI mAtA sAthe caMdanavana nAmanA jaMgalamAM chellA pAMca varSathI rahe che. ..ra7ra udAyanakumAre Apelu kaMgana laI huM kauzAMbI nagarInI bajAramAM vecavA mATe sonI pAse Avyo. tyAM sonI mane tamArI pAse ahIM lAvyo tyAre tamArI draSTi mArA para paDI. ...273 mahArAja! A kaMgana vizenI sarva hakIkata meM tamane kahI. huM niraparAdhI chuM. mane mArazo nahIM.' ...274 rAjasabhAmAM rahelA rAjA, pradhAna maMtrIo ane nagarajano sahu mRgAvatI rANI ane udAyanakumAra jIvatA che evuM jANI khUba prasanna thayA. ...275 zatAnIkarAjAe bhIla yuvakane khuzAlInA samAcAra ApavA badala dhanyavAda ApyA. tene khUba dhana ApI sanmAna karyuM. rAjAe sonI (vaNika) ne paNa khuza karyo. ...276 zatAnIkarAjA, mRgAvatI rANI ane udAyanakumArane maLavA caMdanavanamAM javA utsuka banyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke rAjAe caMdanavanamAM javA prayANa karyuM. ...277 duhA : 14 nRpa bolAvaI bhImanaI, tuM upagArI jana; kumare ahI muMkAvIuM, te dekhADo vana ... ra78 artha - zatAnIkarAjAe bhalayuvakane bolAvIne tenI prazaMsA karatAM kahyuM, "he yuvaka! tuM amArA mATe paropakArI puruSa che. udAyanakumAre maNidhara sarpane choDAvyo temaja tane kaMgana ApyuM ane tuM amane jaMgalano mArga batAva." .278 copAI : 5 caMdanavanamAM viharatAM te vana vATa dekhADo sahI, cAlo bhIma Agali tuma vahI; tujha mujha malIuM pUNya joga, cauda varasano bhAga vayoga ... ra79 For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgalathI dekhADo vATa, mujha manathI TAlo uMcATa; karo puruSa tuma para upagAra, bhojana bhIma karAvyo sAra phophala pAna bhImA ka2 dharaI, kuMkuma tIlaka zira zikharuM kare; sukana sAra joI saMcare, jimaNI bhaIrava ciMtA hare cAlyo bhIma vana paravata choDi, joI katohala rAjA koDi; malIyAli te cAlI gayA, caMdana vanamAM ubhA rahyA bhIma kahe A vana bhupAla, jananIsyuM te dITho bAla; tuja strI suta malisse eNaI ThAmi, dIuM sIkha jAuM mujha gAmi Adho huM navi AvuM kadA, tApasa vAsa achaI tihAM sadA; te pApInuM mukha navi joya, zrApa dIdhaI tApasa soya harakhyo tihAM kolaMbI dhaNI, ApI bhImaneM lakhamI ghaNI; cAlyo kahyuM na mArIza jIva, teNaI tuM sukhIuM hoI sadIva artha : "he bhIma ! A jaMgalanI vATamAM tuM amane mArga batAva. tuM prathama (AgaLa) cAla. ame tArI pAchaLa cAlazuM. mArA prabaLa puNyathI tuM mane Aja maLyo che. bhAgyayoge (karmasaMyoge) mAre rANI sAthe cauda varasano lAMbo viyoga thayo che. * 285 391 ... 280 ... 281 For Personal & Private Use Only 282 ... 283 ...279 he bhIma ! tuM A durgama jaMgalano AgaLano mArga (patha) batAva. tuM mArA mananI ciMtA dUra kara. he yuvaka ! tuM mArA upara hajI vadhu upakAra kara'' rAjAe bhIlayuvakane sarasa bhojana karAvyuM. ...280 bhojana karyA pachI zatAnIka rAjAe bhImakumAranA hAthamAM pAna-sopArIno mukhavAsa dharyo. rAjAe maMgala prayANa karyA pUrve kapALanA madhya bhAgamAM kumakumanuM tilaka karyuM. rAjA uttama zukana joI bhImakumAra sAthe vanamAM javA nIkaLyA. jamaNI bAju bhairavanAthanuM maMdira hatuM, jeo (vighnahartA hovAthI) sarvanA saMkaTo dUra kare che. ...281 bhImakumAra vizALa jaMgalo ane UMcA UMcA parvato pasAra karato AgaLa cAlyo. rAjAe mArgamAM aneka (kroDo)kutUhalo (AzcaryakArI ghaTanAo) joyA. teo cAlatAM cAlatAM malayAcala parvatanA caMdanavanamAM jaI UbhA rahyA. ... 284 ...282 bhImakumAre kahyuM, "mahArAja ! A caMdanavana che. meM A vanamAM A sthaLe ja mAtA ane bALakane sAthe joyA hatA. tamane tamArI patnI ane bALaka A sthAnethI ja maLaze. tame mane zIkha (rajA) Apo, jethI huM mArA dezamAM pAcho pharuM'' ...283 (rAjAe bhImakumArane sAthe cAlavAno Agraha karyo tyAre) bhImakumAre kahyuM, "mahArAja! huM jaMgalamAM A sImAthI AgaLa kyAre paNa nahIM AvuM. tyAM kAyama mATe tApasonA raheThANa che. pApI, adhama vyaktionuM huM mukha paNa jovA mAMgato nathI. A tApasoe mane evo zrApa Apyo che.'' ...284 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" kauzAMbI nareza zatAnIkarAjAe khuza thaI bhImakumArane puSkaLa dhana ApI vidAya karyo. (bhIla yuvake rajA letAM kahyuM, "huM have jAuM chuM.') rAjAe tene zikhAmaNa ApatAM kahyuM, bhIma! tuM koI paNa jIvanI hatyA na karIza. ahiMsAnuM pAlana karanAra AtmA sadA sukhI thAya che." ...285 duhA : 15 sIkhadeInaeNcAlIuM, bhImana karato pApa; satAnIka nIja maMtrItyuM, vanamAM pharato Apa ... 286 artha :- bhImakumAra rAjAnI vidAya laI tyAMthI cAlyo gayo. teNe jIvahiMsAno tyAga karyo. zatAnIkarAjA potAnA maMtrIo sAthe jaMgalamAM potAnI rANI ane putrane zodhatA pharavA lAgyA. ...286 DhAla : 12 tApasa Azrama darzana ema viparIta paruparA e dezI. rAgaH azAvarI sIMdhUuM satAnIka vanamAM bhamaI, aneka taru phala nirakhaI re; navi harakhaI re, brahmaI dAvAnala dAjhato e supratIpa syuM nRpa jUI, tApasane AzramiM re; karamiM re, kabI eka nArI suta mile e tApasa uMDavale gayA, dekhaI mRga sIhI tyAhyo re; tyAMhyo re, nIkula nAga chaI eka ThAe mahImA bahu tApasa taNI, dekhaI ghenanA vADA re; ADA re, mRgalA cukana karaI sahI e dakhaNa aMga gRpa pharakato, tava eka kUmarasU dekhAI re; pekhAI re, prema karI rAjA ghaNI e nRpa maMtrI parataI kahaI, jeNaI mukAvyo nAgore; mahAbhAgo re, soya kumAra nahI ekadAe je dekhI mana ulTameM, mana milavAnuM thAya re; rAyaI re, bhAkhaI pUrava premaDo e ema ciMtIne cAlIA, AvyA tApasa saMgi re; ragiM re, praName tApasa pAyo lAMgo e tApasane nRpa puchato, A kuNa pAsiM bAlo re; kRpAlo re, ehano tAta koe rAjIue brahmabhuti guru ama taNo, vizvabhutI tasa celo re; puNya velo re, eka dIna malayAcala gayo e ... ra96 - ra For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 bhAraMDa paMkhIo mukha thakI, dIThI paDI eka nArI re; manohArI re, karI naI ANI guru kane e nAma mRgAvatI tehanoM, satAnIkanI rANI re; prANI re, puNyavaMta prasavyo dikaro e nAma udayana tehanAM, A baITho te bAlo re; bhUpAlo re, pUtra kahI tihAM teDyo e udayana tava khIyo ghaNo, satAnIka vana koI re; moIre, putra kahI mama teDaDyo e rahyo satAnIka sAMbhalI, haIDaI atI harakhaMto re; nirakhataMto re, rISabha kahaI rANI taNe e ... 301 artha - zatAnIkarAjA vanamAM pharatAM hatAM. temaNe vividha prakAranAM aneka vRkSo ane phaLo joyAM paraMtu (potAnI rANI ane putranA virahamAM temane koI vastu sArI lAgatI na hatI) temanA hRdaye koI harakha na hato kAraNake temanA hRdayamAM anaMganI pIDArUpI dAvAnaLa prajivalata thayo hato. ...287 rAjAe jaMgalamAM pharatAM pharatAM dUra dUra tejasvI prakAza joyo. (A prakAzanI dizAmAM teo AgaLa vadhyA, tyAM tApasonAM Azrama hatA. rAjAe manomana vicAryuM, "mArA bhAgyamAM (karmamAM) strI ane putranuM milana kyAre lakhyuM haze? ..288 zatAnIkarAnA tApasInA AzramamAM AvyA. tApaso temane Azrama batAvatAM gADha jaMgalamAM laI gayA. tyAM rAjAe haraNa, siMha jevA pazuone tyAM joyA. tApasIe (IzAro karI batAvatAM) kahyuM, "mahArAja!te sthAnamAM eka uttama jAtino sarpa rahe che" ...289 tApaso khUba pratApI ane yazasvI hatA. rAjAe Azrama pAse vADAmAM ghaNI gAyo joI. (tApasI pAse puSkaLa pramANamAM pazudhana hatuM) rAjA jyAre AzramanI zobhA nIhALatA hatA tyAre mRgalAonuM ToLu nizciMta banI ADuM utarayuM tethI zubha zukana thayA. ...290 zatAnIkarAjA vanavihAra karI rahyA hatA tyAre temanuM jamaNuM aMga pharakyuM. tyAre temaNe jaMgalamAM eka varUpavAna bALaka joyo. rAjA te bALakane nehabharI najare (TIkI TIkIne) jovA lAgyA. ...ra91 zatAnIkarAjAe maMtrI tarapha joIne kahyuM, "maMtrIzvara ! A bALaka te ja hovo joIe, jeNe maNidhara sarpane bhIlanA hAthamAMthI choDAvyo hato. A samaye saMbhava che ke A kumAra jevo mahAbhAgyazALI kumAra bIjo koI dekhAto nathI'' **.292 rAjAe pUrvanA RNAnubaMdhanA kAraNe prIti upajatAM maMtrIzvarane kahyuM, "mane A bALaka priya che. A bALakane joI mAruM hRdaya pulakita banyuM che. mane tene bheTavA (mitratA)nuM mana thAya che... ...293 e pramANe bALakano vicAra karatAM tene maLavA rAjA AgaLa cAlyA. temanI sAthe tApasI paNa For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" Apyo. AvyA. tyAM bALake AvI snehapUrvaka tApasane page lAgI namaskAra karyA. ...294 rAjAe utsuka banI tApasane pUchayuM, maharSi! A ApanI pAse UbheluM bALaka koNa che?" tApase kahyuM, "heprajApAlaka ! A bALakanA pitA koI nagaranA rAjA che. ...ra95 amArA guruvara brahmabhUti maharSi che. temanA ziSya vizvabhUti RSi che. teo puNyayoge eka divasa malayAla parvata upara gayA hatA. ...ra96 tyAre (AkAzamAM uDatA) eka bhAkhaMDa pakSInA mukhamAMthI eka strI nIce paDI. maharSie te strIne vanamAM joI. te atyaMta svarUpavAna hatI. teo tene upADIne potAnA guru pAse lAvyA. ...ra97 te strInuM nAma mRgAvatI che. te zatAnIkarAjAnI rANI che. teNe kALakrame puNyavAna putrane janma ...298 he mahArAja! A bALaka je beTho che, tenuM nAma udAyana che." rAjAe tene "putranA nAmathI saMbodhana karI potAnI pAse bolAvyo. ...ra99 udAyanakumAra putranA saMbodhanathI atyaMta khIjAyo. teNe kahyuM, "zatAnIkarAjA mArA pitA che. temanA sivAya A vanamAM paNa koI mane putra kahIne bolAvatA nathI." ..300 zatAnIkarAjAne putranI vAta sAMbhaLI hRdayamAM apAra harSa thayo. rAjA potAnA putrane mana bharIne jovA lAgyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke udAyanakumAra potAnI mAtAnI pratichAyA svarUpa hato. ...301 duhA : 16 rANI jehamRgAvatI, tApasa darisaNa jAya; maMtrI nRpane kahe juuM, pujaI darisaNa thAya ... 302 artha - mRgAvatI rANI maharSinA darzana karavA AvyA. (te samaye tApasa rAjA ane maMtrIne laIne AzramamAM AvyA.) tyAM maMtrIzvaranI najara rANI upara paDI. temaNe rAjAne kahyuM, "rAjanuM! mahApuNyanA yogathI Aje tamane mahArANI mRgAvatInAM darzana thaze.' ...302 DhAla : 13 patnI ane putra sAthe milApa laMkAmAM AvyA zrIrAma re e dezI. rAga H mAru puNyaI sahu sIjhaI kAma re, puNye ghara gharaNI dAma re; puNyaI hoI prathavI rAja re, puI jasa karati lAja e puNyaI rAta velAula thAya re, purve mIleM nIja vAhalAya re; puNyaI hoMI bhojana bhoga re, purve TaleM sakala viyoga re purve malI rAyane rANI re, uMDhaNa valakala aMgholI re; dharayA kaMThi kusumanA hAra re, piMharayA sIla rupa ziNagAra re ... 305 ... 303 ... 304 For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 * 306 ... 307 .. 308 ... 309 *** 310 *.. 31ra kahaI nRpa maMtrI naI ema re, mujha mukha josaI e kema re; lArjinaI malyo na jAya re, karo maMtrI tumahI upAya re maMtrI pagi lAgI rAya re, keDi tApasa kautaka joya re; hAtha jhAlIne beTho kIdho re, maMtrIne Thabako dIdho re nRpa bahu nArI bharatAra re, teNaI na karI mAharI sAra re; to ti na karI kAM sUdhi re, bhAI kihAM gaI tuma budhi re jo mujha vIsarI gaI re, to suta vIsAyo kAI re; sahU ANaI mukhanI lAja re, mukha pheravi kAM karaI kAja re pharI bolyo senAnI tAma re, rAI joyA vana ArAma re; ghaNA deza videza calAvyA re, koI sudhi leI navi Avyo re nIja nRpa dharato dukha hare, lahaI kevalacAnI teha re; suNI satII nirakhyo nAtha re, tavo heTho juI rAya re ... 311 nArI kahe nRpa uMco jue re, mujha karamAI vijoga ja huuM re; nathI kAI tumAro vAMka re, puNya khuTe dukhI rAya rAMka re ema kahInaI teDyo bAla re, malyo kosaMbI bhUpAla re; milavAuM mAho mujha re, milyo tAta ubho A tujha re 313 kara joDI lAgo pAya re, uThI AliMgana de rAya re; AnaMI AnaMda kerA pUra re, ridaI vikase pUra re, vihANaI jima sUra re ... 314 rAya namIuM tApasa pAya re, taI meLavyo sutA sutAmAya re, brahmabhUti naI namato rAya re, mAMgaI anumati teNaI ThAya re .. 315 diI tApasa tihAM AsIsa re, cAlyo tihAMthI ja naresa re; anukarameM nagarI Arve re, maMtrI jana sAhamA jAvuM re ... 316 rAI Avyo nagarImAMhi re, baMdI jana mukyA tAMhi re; pahaIrAmaNI sabalAM dAna re, hoI jinapUjA bahu gAMna re ... 317 palaI nagarImAMhiM amAri re, lalIA toraNa gharabAra re; joI udayanane sahu loka re, rupa dekhI malaI nara thoka re . 318 artha - pracura puNyanA udayathI sadhaLAM viSama kAryo pAra paDe che. prabaLa puNyanA yogathI uttama gRha, gRhiNI ane saMpatti maLe che. ghaNA puNyanA saMgrahathI ja pRthvIpati thavAya che. puNyathI ja yaza, pratiSThA ane kIrti vadhe ...303 puNyanAM prabhAve raNa (rAna)mAM paNa samudra (velAula) arthAtuM pANI pragaTe che. puNyathI potAnA For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" svajano sAthe milApa thAya che. puNyathI ja bhojana ane bhogapabhoganI sAmagrI maLe che. puNya vidAya letAM pApanA udayathI sarva saMyoga viyogamAM parivartana pAme che. ...304 puSkaLa puNyano saMcaya thatAM zatAnIkarAjAne temanI priya rANI sAthe milApa thayo. mRgAvatI rANIe nAna karI saMnyAsInIne yogya vastra (valakala) parIdhAna karyA. temaNe mAthA upara sADI oDhI hatI. temaNe gaLAmAM sugaMdhI puSpono hAra paheryo hato temaja deha upara zIyaLarUpI zaNagAra sajyAM hatAM. ...305 zatAnIkarAjAe maMtrIne kahyuM, "mahArANIe gussAmAM mukha pheravI lIdhuM che. maMtrIzvara! huM A maharSio samakSa loka lajjAthI mahArANIne maLI zakato nathI. tame kaMIka upAya - yukita karo jethI rANIne huM maLI zake." ...306 rAjA maMtrInA page paDayA. temanI sAthe rahelA tApasoe A kautuka joyuM. (temane Azcarya thayuM.) temaNe rAjAne hAtha pakaDI UbhA karyA. maMtrIne Thapako ApatAM rANIe kahyuM. .307 A rAjA ghaNI strIonA ravAnI che tethI temaNe mArI koI tapAsa na karI. maMtrIzvara ! tame paNa mArI zodha na karI? tamArI buddhi kyAM gaI hatI? ...308 jo e mane bhUlI gayA to ThIka che paraMtu potAnA putrane kema bhUlI gayA? badhA mukha pheravIne zA mATe kArya karo cho.' ...309 tyAre senApati khulAso karatAM kahyuM, "rAjAe ghaNA upavano, jaMgalo ane aneka jagyAe tamArI. tapAsa karAvI. ghaNA deza paradezamAM sevako mokalAvI tapAsa karAvI paraMtu koI vyaktie tamArA samAcAra na ApyA. ...310 potAnI rANInA viyogathI rAjA ravayaM atyaMta duHkhI che. temanuM duHkha to koI kevaLajJAnI mahAtmA ja jANI zake." A vArtAlApa sAMbhaLI mRgAvatI rANIe mADhuM pheravI rAjA tarapha joyuM, tyAre rAjA atyaMta duHkhI cahere nIcuM jovA lAgyA. ...311 rANIe kahyuM, "mahArAjA! tame duHkhI na thAva, tame UMcu juo. temAM tamAro koI guno nathI. Ato mArA japUrvakRta aMtarAya karmano udaya hovAthI ApaNI vacce viyoga thayo. kharekhara! jyAre puNya khUTe che tyAre rAjA ane raMka duHkha anubhave che." ...31ra mahArANI mRgAvatIe A pramANe kahIne potAnA putrane tyAM bAlAvyo. kauzAMbI nareza zatAnIka rAjA potAnA putrane maLyA. udAyanakumAre tyAre mAtAne pUchayuM, "mAtA! A puruSa koNa che? temanI sAthe mAro paricaya karAvo.' mAtAe vahAlathI putrane kahyuM, "vatsa ! A UbhA che, te tArA pitAjI che. temane AliMgana kara". ...313 udAyanakumAre vinayapUrvaka pitAjIne page lAgI, be hAtha joDI namaskAra karyA ane tarata ja doDIne pitAne bheTI paDayo. pitA ane putranA milanathI sarvanI AMkho azrubhInI thaI. jema devavimAnamAM deva tIvra jhaDapathI jAya che tema rAjAnA hRdayamAM putra vAtsalyanuM pUra ubharAyuM. ...314 For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 zatAnIkarAjAe AzramamAM rahelA maharSionA caraNe namaskAra karyA. tApasa AzramamAMthI temaNe potAnI patnI ane putrane meLavyA. rAjAe tApasonA vaDerA brahmabhUti maharSine namaskAra karyA temaja temanI pAsethI pAchA potAnA sthAne javAnI anumati mAMgI. ...315 brahmabhUti muninA AzIrvAda laI rAjAe potAnA nagara tarapha AvavA prayANa karyuM. thoDA divaso pachI teo nagaramAM pahoMcyA, tyAre nagarajano temaja maMtrI temane levA mATe sAme AvyA. ...316 mahArAjA zatAnIke (putra ane patnInA milananI khuzImAM) nagarImAM AvI jelamAM pUrelA sarva kedIone mukta karyA. garIbone anAja, vastrAdi ghaNAM prakAranAM dAna ApI saMtuSTa karyA. nagaramAM jinapUjA ane gItonuM Ayojana thayuM. nagaramAM e divase amArI pravartana thayuM. nagarajanoe potAnA dvAre suzobhita tAliyA toraNa (viziSTa prakAranA phUla, pAMdaDA sAthe kasabIdAra, jariyAna kApaDanA TukaDA ke varakha vaparAyA hoya tevAM toraNa) bAMdhyA. teo udAyanakumAranA devatulya sauMdaryane ekITaze joI rahyA. (badhAnA mukhamAMthI ugAro nIkaLyAM ke) apUrva saudarya!bahu alpa lokone maLe che. ...318 duhA : 17 udayana rupa surathI ghaNo, dekhIharakhaI rAya; eka dIna baITho narapati, pUrI rAjasabhAya .. 319 artha:- udAyanakumAra devalokanA devathI paNa vadhu soMdaryavAna hatA. zatAnIkarAjA potAnA putrane joI khUba harakhatA hatA. eka divasa teo rAjasabhA bharIne beThA hatA. copAI 6 saMgIta vizArada udAyanakumAra - 'varadatta citrakAranI kathA sabhA soya pUrI nRpa jise, viNAvAdI Avyo tise; madhUra gIta kari vINA vAya, teNaI nAde rIjhaI nara rAya kahaI mujhasyu lyo ko saMvAda, ghaNA puruSa utArayA nAda; tava udayana tihAM khamyo na jAya, ghoSavatI vAMI vaNAya tiNe nAde Dole sura rAya, vAdI soya namAvyo pAya; bhAkhI vINA taNI kathAya, jirNo vana hUtA sUtAne mAya muMkAvyo mArato sApa, TalI nAga thayo sura Apa; mujhane laI pAtAleM gayo, deI vINA pAcho muMkIyo viNAM nAdi na jitaI koya, suNI vAta khusI rAjA hoya; yuvarAja zubha murati kIdha, kalA kuMvaranI hoya prasiddha *.. 324 (1) varadatta citrakAranI kathAH zrI guNacaMda gaNikata "zrI mahAvIra caritra' - aSTama prastAva. pR. 399. For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" ... 325 ... 3ra6 ... 8ra9 *328 229 *.. 330 ... 331 eka dIna rAya satAnIka jeha, purI sabhAne beTho teha; pUche dUtane rAjA tahI, kahyuM aluNo dekhaI ahI cItrazAla kAMtIpuramAMhi, asI na dekhoM tuma gharamAMhi; dIThI puphayula nRpa bAri, tasI karAvo ANe hAri teDayA citArA tihAM sahI, veMcI bhAga dIdhA gahagahI; pAcaI raMga tihAM paragaTa karaI, citArA bhIMto citaraI habasI romI yugala karayA, baiThA dIsai romeM bharayAM; lakhIAM naranArInAM rupa, paNIhArI jala bharatI kUpa tahiM hAthI ratha pAyaka karayA, sIgaNiM bhAthA tireM bharayA, lakhyAM rupa rAI rANI taNA, vADI vAva dIse ghaNA vAgha siMgha citrA ne haraNa, karayA mahISa taru kAlA varaNa; joDA kasyA thukavI zruka taNAM, kIdhA kautika bIjA ghaNAM eka cItArAne vara asyo, dekhI aMga lIkhe nara tasyo; dekhI aMguThAnoM rupa, mRgAvatInuM likhyuM sarupa TIpuM sAli paDIuM Ise, citAro leI bhusa tise; punarapI biMdu paDIuM zyAma, jANI lAMchana kIdhuM tAma cItrasAla cItaratA bhaNI, jovA AvuM nagarI dhaNI; mRgAvatI dekhIneM khase, rupa lakhyuM e maMtrI hasaI satAnIka nirakhato 5, laMchaNa joI khIjyo bhUpa; narapati kahe mAro ehameM, vaDI vAta sUjhe jehane tava citArA saghalA malI, rAjAne vInavIuM valI; svAmI ehane vara che hAthi, suNI mAratA teDavo nAthi tava citAro kahaI suNi bhUpa, dekhI aMguTho lahyoM rupa; mRgAvatIno dekhI aMguSTa, lakhyuM rupa thayo jakhya tuSTa devaI vara Apyo mujha achaI, sAketapurI nagarIne viSaI; sUraprIa jakSano tihAM ThAma, cItArAnuM TAle nAma kauzaMbIthI huM tihAM gayo, mAsI malavA mani gaha gayo; cIThI tihAM masIAI taNI, AvI che cItaravA bhaNI tieI ThAme huM pahuMto sahI, jasarAja praNamyo gahagahI; vidhaI citarayo jakhya prasAda, munipaNe nahI vacanaha vAda ... 332 ... 333 *** 334 **.. 335 336 *** 337. ... 338 ... 339 For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 2. 340 .. 341 * 342 **. 343 ... 344 * 345 ... 346 kIdhu chaTha taNo pacakANa, cIvara aMga miM dhoyA sujANa; lakhuM citra mani muMkI rosa, ATha paDo baMdhyo mukha kosa vinA kuMcI nIra pavitra, vinaya karIne kADhuM cItra; chIMka bagAIneM uDakAra, buM khUna karuM tyAha lagAra lakhI citrane lAgo pAya, khamo avajJA ho jakharAya; tuTho jakhya mAMgo nara tamyo, ma haNi cItArA mAgyoM amyo uttama kare parameM upagAra, munIsuvratano dhyana avatAra; sAThi joaNa jina cAlyo sahI, haya mukAvyo bharuaca jaI parakAje huuM varadhamAna, bhujaMga DasaMtA khoyuM dhyAna; zakosala nIja tAtaha kAya, jeNe nIja prANa karayA tihAM tApa megharatha rAjA parataga joya, parakAjaeN kAyA meM soya; siMghakumAra Avyo parakAma, gaja troto pAya rahyo nIja ThAma tima meM rAjA suNi guNavaMta, kahyo jakhyane ugAro jaMta; kRpA karo citArA taNI, khuzI thayo jakhya zravaNe suNI eNe kIdhuM bIju mAga, dekhoM aMga huM emeM bhAgi; Akho rupa tehanoM cItaruM, vara ApaI to tuTho kharuM Apyo vara huM Avyo vahI, rupa lakhyuM rANInuM sahI; viNa aparAdhaI ma karo prahAra, rAjA karajyo dIragha vicAra aNa vicArayAM karatAM kAma, soya pUraSa ghaTIA guNa grAma; dhIja karAvyo sItArAma, avaguNa bole AkhoM gAma avadhi jJAna hava AnaMda, navi mAne gautama guNacaMda; vIra taNAI vacane to sahI, mIchA dukkaDa deto jaI cUko mahipati zaMkha nara nAtha, kalAvatInA kANA hAtha; amara kumAri muMkI nArI, vANiga cuko tiNAI ThAri davadaMtI java muMkI rAni, tihAM nala cUko nirce mAni; aNa vicArayo tuma ma kare, satAnIka budhi haIDe dhare kahatAM rosa huMuM atI ghaNo, paga aMguTho kubaDI taNo; dekhADyo cItarA taNAI, likhyo rupa mukha rAjA bhaNe lakhyuM rupa sAcI kubaDI, paNi nRpanI murakhAI vaDI; chedAvyo aMguTho tAMhi, cItAro kopyo manamAMhi *** 347 ... 348 ... 349 ... 350 ** 351 ** 35ra *. 353 ... 354 For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" viNa aparAdhaI dIdho daMDa, karaI rAya kima eha akhaMDa; jakhya ArAdhyo jaI bahu bhAti, vara dIdho te jimaNe hAtha ... 355 mRgAvatInuM lakhyuM sarupa, bheTayo caMdrapradyotana bhUpa; paTa dekhADI ubho rahyo, rAjA tava kAmAtura thayo * 356 zloka :- kAmArthi tana kIto lajyA, maMza AhArI tasakato dayA; madipAnI tasa kIto sauca, dArIzrI tasa kIto kAya .... 3pa7 artha:- zatAnIkarAjA jyAre rAjasabhA bharIne beThA hatA tyAre tyAM eka vINA vAdaka Avyo. te hAthamAM vINA pakaDI madhura gIto hato. tenA madhura vINA vAdananA nAdathI rAjA atyaMta prasanna thayA. ...320 vINAvAdake (garviSTha banI) rAjasabhAmAM lokone lalakAratAM kahyuM, "mahArAja! huM vINAvAdana karavAmAM avvala naMbare AvuM chuM. meM ghaNA puruSonA abhimAna utAryA che. koI mArI sAthe vAdamAM utarI tenI khAtarI karI zake che." tyAre udAyanakumAre pratikAra karatAM tyAM ghoSavatI vINAnA nAda cheDayAM. ...321 udAyanakumAranI vINAno nAda sAMbhaLI devalokanAM devo paNa DolavA lAgyA. udAyanakumAre vINAvAdaka puruSano garva utArI tene caraNe namAvyo. udAyanakumAre potAne kaI rIte vINAvAdananI vidyA prApta thaI tenI vigatavAra kathA kahetAM kahyuM, "huM ane mArI mAtA ame banne jyAre malayAcala parvatanA caMdanavanamAM rahetA hatA. ..3rara tyAre eka divasa meM maNidhara sarSane (bhIlakuvakanA hAthe) maratAM bacAvyo. te sarpa maTIne deva thayo. te deva mArA upara prasanna thayo. te mane pAtALa lokamAM laI gayo. teNe mane (vINAvAdana zIkhavI) vINA ApI punaHmArA mULa sthAne mUkyo. ...323 deve mane AzIrvAda ApyA ke, vINAvAdanamAM tamAro koI parAjya nahIM karI zake." zatAnIkarAjA, putranI vAta sAMbhaLI khuza thayA. mahArAjAe zubha muhurte udAyanakumArano rAjyAbhiSeka karI yuvarAjanI padavI ApI. udAyanakumAranI vINA vAdananI kaLA jagatamAM khUba prasiddha thaI. ...324 eka divasa zatAnIka rAjA rAjasabhA bharIne beThA hatA. te samaye paradezathI eka dUta Avyo. rAjAe dUtane tyAre pUchayuM, "jevuM bIjA rAjAo pAse hoya evuM mAre tyAM zuM nathI? (mArA rAjyamAM zuM uNapa che?)" ... 325 dUte kahyuM, mahArAja! kAMtIpura nagaramAM jevI citrazALA che, tevI citrazALA kyAMya joI nathI tethI puSpacUla rAjAnA rAjya jevI jacitrazALA A sthAne karAvo. ...326 - zatAnIkarAjAe citrazALAnA nirmANa mATe aneka citrakArone AmaMtraNa ApI bolAvyA. citrakAroe AnaMdapUrvaka citra banAvavA mATe sabhAnI bhUmi vaheMcI lIdhI. (eka yuvAna citrakArane (1) pukhazekhara prasAdamAM je citro aMkita thayAM che te joIne IndrasabhA paNa cakita thaI jAya. A citra jANe vidhAtAe ja na cItaryA hoya tevA lAge che! (kavisamayasuMdara eka a. pR. 100.). For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 aMtaHpurano najIkano pradeza bhAgamAM Avyo, temaNe pAMca raMganA vividha citro pragaTa karyA. citrakAroe suMdara bhIMtacitro doryA. ...327 temaNe habasI, ane yugalonAM citra doryA. teo jANe rose bharAyAM hoya tema beThAM hatAM. temaNe strI-puruSanAM suMdara citro AlekhyAM. te uparAMta kUvAnA kAMThe pANI bharatI panihArIo paNa dorI....328 citrakAroe raMgazALInI dIvAlo upara hAthI, ratha, pagapALA sainiko, dhanuSya-bhAthAmAM tIra bharelAM yoddhAo, rAjA rANInAM saudarya, AkAra ane svarUpanAM vividha citro uparAMta kUvA, vAva, nadI ane udyAna jevAM aneka citro paNa AlekhyAM. ...329 temaNe vAdha, siMha, citA, haraNa jevA jaMgalI prANIo temaja pADA, vRkSa ane nAjuka vanaspatinI velo paNa dIvAla upara dorI. temaNe nara ane mAdAnA yugala joDalAM jevAM pazu ane pakSIonAM suMdara citro paNa AlekhyAM. ..330 A citrakAromAM eka (varadatta nAmano) citrakAra anokho hato. jenI pAse devanuM ApeluM varadAna hatuM. te manuSyanuM saheja aMga joI tenuM saMpUrNa citra banAvI zakato hato. te citrakAre mRgAvatI rANIno phakta (mudrIkA sahita) pagano aMguTho joI tenA uparathI rANInuM AbehUba (yathArtha) citra AlekhyuM. ...331 chevaTe temanA netra AlekhatA pIMchImAMthI zAhInuM TIpuM rANInA suMdara dehanI sAthaLa upara paDayuM. citrakAre te TIpuM bhUsI nAkhyuM. tyAM bIjI vAra punaHsAthaLa upara zyAma raMganI zAhInuM TIpuM. paDayuM (te paNa bhUsI nAkhyuM. eja pramANe trIjI vakhata thatAM) citrakAre vicAryuM ke, "mRgAvatI rANInA zarIra upara AvuM lAIna hovuM joIe,' tevuM jANI citrakAre biMdu rahevA dIdhuM. ..332 ekavAra zatAnIkarAjA citrakAma tyAM jovA mATe tyAM AvyA. mRgAvatI rANInuM citra joyuM. rANInA sAthaLa upara lAMchana joI rAjAne AMcako lAgyo. mRgAvatI rANInA zarIranA gupta lAMchananuM A citramAM Alekhana karyuM che tethI cokkasa A citrakAra ane rANI vacce koI khAnagI kSetrI haze. ...333 zatAnIkarAjA zaMkA-kuzaMkA sahIta rANInuM svarUpavAna citra jovA lAgyA. mahArANInA sAthaLa upara rahelA cihna (lAMchana) joI zatAnIkarAjAne citrakAra upara khUba gusso Avyo. temaNe AvezamAM AvI sevakone AjJA karI ke, "A durAcArI citrakArane pakaDI tene mRtyudaMDa Apo kAraNake tene bIjAnI gupta vAto pragaTa karavAnuM sUjhe che." ...334 te samaye badhA citrakAroe ekaThAM thaI rAjAne vinaMtI karatAM kahyuM, "prANadAtA! A citrakAra niraparAdhI che. tenA hAthamAM eka devanuM ApeluM varadAna che, jethI te koI paNa vyaktinuM eka avayava joIne tenuM pUrNarUpa banAvI zake che." rAjAe anya citrakAronuM maMtavya sAMbhaLI te citrakArane mRtyudaMDamAMthI mukta karyo. rAjAe potAnI pAse bolAvI citrakArane satya jaNAvavA kahyuM. ...335 citrakAre kahyuM, "mahArAja ! meM aMgUTho joI citra banAvyuM che. meM citrakAma karatAM jALiyAmAMthI mudrikA sahita mRgAvatI rANIno pagano aMgUTho joyo hato. yakSa prasanna thavAthI meM eka aMga joIne paripUrNa For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" citra banAvyuM che. ... 336 he rAjanuM! mane deva varadAna maLyuM che. sAketapura nagaramAM supriya nAmanA yakSanuM devAlaya hatuM tyAM prativarSa pratimAne citrAvI loko mahotsava karatA hatA.) je citrakAra citra banAve tene cakSa mArI nAkhato. (citra na banAve to nagaramAM yakSa marakIno roga phelAvato. aMte rAjAe sarva sitArAonA nAmo ciThThImAM lakhI ghaDAmAM nAkhyA. jenA nAmanI ciThThI nIkaLe te citrakAre yakSanuM citra doravuM evuM nakkI thayuM.) ...337 huM ekavAra kauzAMbI nagarImAMthI sAketapura nagaramAM gayo. tyAM mArA mAsI rahetA hatA. temane maLavA mAruM mana utsuka banyuM. tyAM mane mArA mAsiyAI bhAIno patra Avyo. teNe patramAM AmaMtraNa ApatAM lakhyuM ke, "tame ahIM citra doravA Avo' (te varase mAsInA putrano vAro Avyo. mAsInA rudananuM kAraNa jANyuM. temano eka ja putra hato, je yamarAjanA mukhamAM jato hato.) .338 patra vAMcI sAketapura nagarImAM gayo. meM kahyuM, "huM yakSanuM citra AlekhIza.' meM yakSarAjane bhAvapUrvaka pramANa karyA. meM tyAM vidhipUrvaka, maunapaNe, koInI sAthe vAda-vivAda karyA vinA yakSamaMdiranuM suMdara citra doryuM. ...339 meM tyAre be upavAsa (chaThTha) nA pratyAkhyAna karyA hatA. meM snAna karI, svaccha dhoyelAM vastro paherI, zarIre caMdananuM vilepana karI manamAM dveSano tyAga karI prasannatApUrvaka citra doravAnI zarUAta karI. meM mukha upara ATha paDa vALI mukhavastrikA bAMdhI. ..340 meM navIna pIMchIo ane suMdara raMgothI yakSadevano vinaya karI temanuM citra doryuM. citra doratI vakhate chIMka, bagAsuM, oLakAra ke khAMsI jevA zArIrika AgAro paNa aMzamAtra tyAMna karyA. ...341 cakSadevanuM citra saMpUrNa AlekhI lIdhuM tyAre meM temane namaskAra karyA.meM kahyuM, "he surapriya deva zreSTha ! ati catura citrakAra paNa ApanuM citra doravAne samartha nathI to huM to mugdha bALaka chuM. he yakSarAja! meM mArI zakti anusAra je karyuM che, tene svIkArajo. mArAthI AvajJA thaI hoya to kSamA karajo." yakSarAja mAro vinaya joI prasanna thayA. temaNe kahyuM, "citrakAra ! vara mAMga' kahyuM, "he deva ! havethI koI citrakArane mArazo nahIM" ...342 uttama puruSo nitya bIjAnA upara upakAra kare che. vIsamA tIrthakara munisuvrata svAmIno avatAra dhanya che ! jemaNe sATha jojanano ugra vihAra karyo. teo bharUca zaheramAM pahoMcyA. tyAM jaI temaNe jitazatru rAjAnA azvane mithyAtva choDAvI bodha pamADayo. ...343 jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmInuM jIvana bIjAnA upara paropakAra karavA mATe ja sarjAyuM hatuM. caMDakauzika jevA mahAkAya sarSanA DaMkhathI temanuM dhyAna vicalita thayuM, chatAM tene bodha pamADI tenA upara prabhue (1) surapriya cakSanI kathA: tri.za.pu.ca. parvaH 10, sarga78, pR.143, 144 (2) munisuvrata caritraH tri.za.pu.ca. parva 3-4-pa-6 For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 upakAra karyo. 'sukozala munie potAnA pitA mATe potAnA prANonI Ahuti ApI. ...344 megharatha rAjAno camatkAra juo! temaNe zaraNe AvelA kabUtarane bacAvavA mATe potAnA dehanuM balidAna ApyuM. zUravIra siMhakumAra nagaramAM koI anya kArya mATe Avyo hato paraMtu unmatta banelA hAthInA traNa paga potAnA deha para dharIne rahyo. ...345 citrakAre kahyuM, "mahArAja! meM paNa tevI ja rIte yakSarAjanI stuti karI vinaMtI karatAM kahyuM, "he guNavaMtadeva! tame AjathI koIpaNa manuSyane mArazo nahIM. tame citrakAra upara kRpA karo." yakSarAja vinaMtIbharyA namra vacano sAMbhaLI atyaMta khuza thayo. ..346 yakSarAje prasanna thaI punaH bIjuM varadAna mAMgavAnuM kahayuM. meM kahyuM, "yakSarAja! huM koI paNa vyakti ane pazunA eka aMgane nIrakhIne tenuM saMpUrNa yathArtha citra AlekhI zakuM evuM varadAna Apo, to huM jANuM ke Apa mArA upara tame kharekhara khuza thayAM cho?" ...347 deve mane ('tathAstu' kahI) varadAna ApyuM. huM tyAMthI nIkaLI cAlato cAlato ahIM Avyo. meM mRgAvatI rANIno aMgUTho joI temanuM citra banAvyuM. (huM nirdoSa chuM.) vinA aparAdha Apa mane mRtyudaMDa na Apazo. he mahArAja! Apa (Aveza choDI) dIrghadraSTi karI vicAro." ...348 je puruSa vicAra karyA vinA kArya kare che. te potAnI pratiSThA gumAve che. juo! satI sItA saMbaMdhI zIlanA viSayamAM avaguNa bolAvanArA ayodhyAvAsIonA vacano sAMbhaLI rAjArAme potAnI patnInI AkarI kasoTI karI. temane agni praveza karAvyo (pariNAma temaNe potAnI patnIja gumAvI). ...349 AnaMda zrAvakane avadhijJAna thayuM tyAre cAra jJAnanA svAmI gautama gaNadhara A vAta svIkAravA taiyAra na hatA. jyAre bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI satya jANyuM tyAre temane micchAmidukkaDa ApavA mATe AnaMda zrAvakanA ghare javuM paDayuM. ...350 pRthvIpati zaMkharAjAe vagara vicAryuM bhAna bhUlI (zIla saMbaMdhI avizvAsa karI) potAnI patnI kalAvatI rANInA hAthAnA kAMDA kapAvI nAkhyA. 'amarakumAre vagara vicAryuM irSAnI AgamAM potAnI ja patnI surasuMdarIno tyAga karavAnI mahAbhayaMkara bhUla karI. ...351 'naLarAjAe mUDhapaNe damayaMtIrANIne vanamAM ekalI mUkI, teno tyAga karyo tyAre abhimAnI naLa rAjAe nizcayathI khoTo nirNaya karyo hato. "he rAjana! tame paNa avicArI pagaluM bharI aghaTita na (1) sukozalanA mAtA-pitAnuM nAma kIrtidhara ane sahadevIrANI hatuM kIrtidhararAjAe dharmaghoSamuni pAse dIkSA lIdhI. moTA thaIne sukozala kumAra paNa dIkSita thayA. rANI pati-putranA viyogathI ArtadhyAna karI mRtyu pAmI vAghaNa banI. ekavAra jaMgalamAM vihAra karatAM vAghaNe banne munione joyA. kIrtidhara munie putrane kahyuM, "upasarga thaze.' sukozalamuni tyAM ja UbhA rahyA. vAghaNe upasarga Apyo paraMtu zubhadhyAne teo kevaLajJAna pAmI mokSamAM gayA.(bharaDesaranI kathAo pR43,44) (2) bharaphesaranI kathAo pR176. (3) zrI upAsakadazAMga sUtra, a.1, gA.93, pR.66,67. (4) zrI jaina kathAratna maMjuSA- pR113 thI 124. (5) eja. pR.355 thI 368 (6) bharaphesaranI satyakathAo- pR157 thI 174. For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 kavi traDhaSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" karazo." tyAre zatAnIkarAjAe citrakAranA zabdo hadaye dharyA. *..3para rAjAnuM citta hajI zAMta thayuM na hatuM. temane citrakAra pratye ghaNo roSa hato. (citrakAranI vAta satya che ke nahIM tenI khAtarI karavA) rAjAe kubaDInA pagano aMgUTho' citrakArane batAvI kahyuM, "A citra mane banAvI batAva." citrakAre rAjAnI sanmukha mukha rAkhI dAsInuM citra AlekhyuM. ...353 citrakAre dAsInuM yathArtha citra doryuM paraMtu zatAnIkarAjAe (rAjahaThathI) moTI mUrkhAI karI. temaNe nirdoSa citrakArano jamaNA hAthano aMgUTho kapAvI nAkhyo. niraparAdhI citrakArane rAjA pratye manamAM atyaMta krodha utpanna thayo. ....354 | citrakAre vicAryuM, "mahArAjAe mane nirdoSa hovA chatAM daMDa Apyo che. have huM joI lauM chuM ke teo kaI rIte zAMtithI rAjya kare che?" citrakAre punaH yakSamaMdiramAM jaI yakSanI upavAsa ItyAdi vaDe khUba ArAdhanA karI. yakSe prasanna thaI vAma hAthe citra dorI zake evuM varadAna ApyuM. ...355 have citrakAre badalo levA paTa upara punaH mRgAvatI rANInuM citra banAvyuM. A citrapaTa laI te mAlavapati caMDapradyotanarAjAnI rAjasabhAmAM jaI Ubho rahyo. teNe rAjAne mRgAvatI rANInuM citra batAvyuM. kAmAMdha caMDapradyotanarAjA mRgAvatI rANInuM manohara citra joI kAmAtura thayA. ..356 zloka : - viSayAMdha vyaktine kevI lAja zarama ke maryAdA? mAMsa bhakSaNanA lolupIne kevI jIvadayA? madIrApAnanA vyasanIne kevI pavitratA? daridrIne kevI jJAti? ***357 DhAlaH 15 mRgAvatI rANInuM sauMdarya caMdrAyaNinI kasI lAja kAmAtura thAyo, puche caMdra pradyatana rAyo; kavaNa rupa cItArA eho, upaje dekhI sabala saneDo kahe cItAro sAMbhali bhUpo, mRgAvatInuM eha sapo; pUruM rupa lakhyuM navi jAI, guNa bolI na sake brahmAI caMdamukhI mRganayaNI nArI, sUra sUNatA koyala meM hArI; bhAla tIlakane mAMga samArI, nayaNa bANa rahI te mArI nAsikA nArInI atI aNIAlI, adhara varaNa jANe paravAlI; daMta paMkti ujala ajuAlI, rasanA tehanI ati aNIAlI uMnata payodhara citrAlaMkI, dekhI mRga mohyo vanapaMkhI; kamala mAla jasI bAMhoDIA, bAdhyA biherakhA ratnasu jaDIA ... 362 jaMghA jenI kadalIthaMbho, jANoM deva taNI e raMbho; gata dekhI gaja nagarI mukeM, jiNe dIThaI tapasI cUke ... 363 (1) rAjAe dAsInuM phakta mukha batAvyuM. juo tri.za.pu.ca parva-10, sarga-8, pR. 145. . 358 * 3pa9 *** 360 **. 361 For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 caMdapradyotana Apa vicAre, rupavatI nArI bahu mAre; mRgAvatI Agali sahU hAre, navI cAle sazi DhuM bahu tAraI ... 364 artha :- kAmAtura vyaktine AbarUnI kevI ciMtA? caMDapradyotanarAjAe kAmAMdha banI citrakArane kahyuM, "A ravarUpavAna citra konuM che? Acitra joIne mane tenA pratye khUba sneha utpanna thAya che." ...358 citrakAre mRgAvatI rANInI prazaMsA karatAM kahyuM, "bhUpati! A kauzAMbI nareza zatAnIkarAjAnI mahArANI mRgAvatI che. teo eTalAM suMdara che ke temanuM saMpUrNa rUpa huM A citramAM AlekhI zakyo nathI. temanA sauMdaryanA guNagrAma karavA brahmA bese to teo potAnI hajAra jIbhe) paNa na karI zake" ...359 caMdra jevuM temanuM goLa mukha che. mRgalI jevA capaLa temanA nayano che. temanA madhura svaro sAMbhaLI koyala paNa temanI sAme hArI jAya. temanA kapALe saubhAgyanA pratika rUpe kumakumanuM tilaka che. temanA seMthAmAM siMdura che. temanI aNiyANI be AMkho dvArA bhalabhalA vyaktio ghAyala thAya che. ...360 temanI nAsikA atyaMta pAtaLI ane aNiyALI che. temanA paravALA jevA lAla raMganA pAtaLA hoTha che. temanI daMta paktio surekha, ujjavaLa ane cakacakita che. temanI jIbha lAMbI, aNidAra che. ...361 temanA be UMcA payodhara (ratana) che. temanI cittA jevI pAtaLI kammara che. temane joIne vananA mRgalAo ane pakSIo paNa mohita thAya che. kamaLanA puSponI dAMDI jevA temanA be lAMbA hAtha che. temaNe bAMhyanA kAMDA upara ratnajaDita bAjubaMdha paheryA che. ...362 temanI sAthaLa jANe keLanA vRkSanA staMbho! devalokanI suMdarI raMbhA jevI te svarUpavAna che. temanI dhIra, gaMbhIra cAla gajarAjane paNa zaramAve tevI che. temanuM rUpa lAvaNya joIne mahAna tapasvIo paNa potAnuM dhyAna cUkI jAya che." ..363 caMDapradyotanarAjAe manamAM vicAra karyo ke, "mArI ghaNI rANIo che paraMtu mRgAvatI rANInA sauMdarya samakSa badhIja rANIo parAjita thAya tevI che. sAcuM ja che, zazI samakSa bahulatArAnuM teja kevuM?' ...364 duhA : 18 tArA jasI mujha kAmanI, mRgAvatI sasI sAra; te nArInA pharasa viNa, AleM gayo avatAra ... 365 artha - caMDapradyotanarAjAe citramAM joI kahyuM, "kharekhara! tArA jevI svarUpavAna strI mArA aMtaHpuramAM eka paNa nathI. mRgAvatI rANI caMdra samAna suMdara che. AvI suMdara nArInA sparza vinA mAro avatAra vyartha che." .365 copAI : 7 "avaMtI narezanuM kauzAMbI para AkramaNa - zatAnIka rAjAnuM mRtyu ema ciMtaI ujeNI rAya, lohajaMtho teDyo tiNe ThAya; satAnIka kahajyo je vahI, mRgAvatI tujha mAMge sahI *** 366 (1) tri.za.pu.ca. parva-10, sarga-8, pR. 143 thI 147 . For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' ... 367 *** 368 .. 369 *** 370 371 * 372 ... 373 je strIratna achaI ama bhAgi, te kima Avase tAhareM bhAgi; etA divasa ghari rAkhI jeha, sabala varAMzyo rAjA teha have mokale nija dhari nAri, ke AvoM chuM I ThAri; caDhatAM nahIM rahe tAharI lAja, nArI koya nIgamazo rAja sUNI vacana naI cAlyo dUta, Avyo uchalato yamadUta; satAnIkane kahaI suNi vAta, mRgAvatI mAMgaI ama nAtha suNi rAya phaTi phaTi dUta, tujha rAjA dI phare; paranArInI IchA kare, rAvaNanI pari marameM saraI dhIga dhIga dUta taNo avatAra, eNe kAmiM je jAya gamAra; haDaselyone pAcho valyo, suNI gAli manamAM kalakalyo avaMtIsa naI bhAkhaI dUta, mujha adhama tuM dAsI pUta; caMdapradyotane jhAMkho thAya, taDaphaDato yama vAgaI ghAya cauda rAya laIne caDhayo, kosaMbI vITIne paDayo; mRgAvatI ciMtavatI Apa, hosaI yudha mujha mastakeM pApa satAnIkanI nagarImAM hiM, ulakApAta hoI bahu tAMhi; bhomI kaMpa munImata ja hoya, ciMtAtura nRpa thAI soya vairI sabalo jANI karI, satAnIka mani ciMtAdhArI; AratimAMhi paDayo tava rAya, atIsAra rAjAne thAya maraNa zamiM jANI bharatAra, nArIdeva rAvaI pura bAra; narane kahe mana rAkho ThAma, koI na AvaI tuma pura gAma udayana uThyo tava suta sUra, keleM ekaloM verI pUra; sabala pratApI nara sAsIka, tamyo nAtha ma ANo bIka dharma dhyAna haIyAmAM dharo, vaIra bhAva sahuDhyuM parIharo; ArAdhana kIje nara sAra, bhAkhuM tehanA dasa prakAra atIcAra Aloco karo, varata bAra pherI ucaro; sakala jIva myuM khAmo Apa. vosarAvo aDhAraI pApa ccAra zaraNa manamAMhi dharo, pApa taNoM nadevoM karo; anamodI sukRtanA ThAma, sudha bhAva hI rAkho tAma aNasaNa saraNa karo navakAra, ArAdhanA(a) daze prakAra; zrAvaka zrudha ArAdhanA kareM, bAramaI devalokiM avataraI .. 374 ... 375 ... 376 ... 378 ... 379 ... 380 ... 381 For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 lArji abhimAne navi kahe, jJAna mardi manamAMhA zala rahe; AloI na sakeM guru kaneM, cogatinA dukha hoI tunaI tiNNa kAraNi sUsala ma maro, 25rAyanI ANo karo; kono sutaneM kohanI nAri, dharama samo nahI ko saMsAri mRgAvatI ema sIkhyA dII, sAvadhAna zatAnIka hoI; ArAdhanA navakAraha zaraNa, karatA pAmyo rAjA maraNa arthaH - ujjayinI nareza caMDapradyotanarAjA A pramANe vicAra karatA hatA tyAre temaNe A kArya mATe lohajaMgha dUtane bolAvyo. temaNe catura mRgAvatIrANI dvArA mahAkAya dUtane kahyuM, "tuM kauzAMbI nagarImAM jaI zatAnIka rAjAne saMdezo ApI kaheje ke, amArA rAjA tamArI rANI mRgAvatIne mAMge che. 384 ...366 A strI ratna amArA rAjAnA bhAgyanuM che. te tamArA bhAgyamAM kayAMthI Avaze ? ATalA divasa sudhI tame tamArA aMtaHpuramAM A strIratnane rAkhIne ghaNI moTI bhUla karI che. ...367 he rAjan ! have tame temane temanA potAnA ghare vidAya karo, athavA huM (caMDapradyotanarAjA) tamArA rAjya upara caDhAI karI tamArI sAthe yuddha karIza to tamArI koI AbarU nahIM rahe. tame strInI sAthe sAthe rAjapATa sarvasva gumAvazo.'' ... 382 383 ...368 caMDapradyotanarAjAnA vacano sAMbhaLI lohajaMgha dUta saMdezo laI cAlyo. te yamadUtanI jema sAMDhaNI upara besI tIvra vegathI uchaLato kauzAMbI nagarImAMAvyo. teNe zatAnikarAjAne jaIne sAMbhaLelI sarva vAta kahI. teNe kahyuM, '"amArA rAjA caMDapradyotana tamArI pAse rahela mRgAvatIrANI mAMge che.'' ...369 zatAnIkarAjAe dUtanA zabdo sAMbhaLI uzkerAIne dUtane apamAnita karatAM kahyuM, '"adhama dUta ! tane ghikkAra che. tArA rAjAnA divaso zuM pharI gayA che ? teo parastrIne potAnI karavA Icche che ? enuM pariNAma sAruM nahIM Ave. teo laMkApati rAvaNanI jema bANothI vIMdhAze. he dUta ! tArA A cAkarapaNAne paNa dhikkAra che, je mUDha banI adhama kRtya karavA taiyAra thAya che.'' zatAnIka2AjAe ujjayinI nagarIthI AvelA dUtano nirbhayapaNe tiraskAra karI, tene dhakelI mUkyo. zatAnIkarAjAnA kalaMkita, kaDavAM vacano sAMbhaLI dUte manamAM kakaLATa karyo. 062*** ...371 dUte avaMtI (ujjayinI) nagarImAM AvI caMDapradyotanarAjAne kahyuM, '"mahArAja ! zatAnIkarAjA e mane duSTa kahyo ane tamane 'dAsIpatinuM' biruda ApyuM che.'' A kathana sAMbhaLI caMDapradyotanarAjA saLagI uThayA. jema jakhama paDatAM bhaLatarA thAya tema caMDapradyotanarAjA ukaLI uThayA ...372 (1) gaMdhAra nAmanA zrAvaka yAtrAe gayA. teo mAMdA paDayA tyAre vItabhaya nagarInI devadattA nAnI kubaDI dAsIe temanI sevA karI. zrAvake khuza thaI potAnI pAse camatkArika goLIo dAsIne ApI. goLI khAvAthI dAsI svarUpavAna banI. koIe tene kahyuM ke, 'tArA rUpane yogya ujjayinI nareza che.' teNe A samAcAra rAjAne pahoMcADayA. anagiri hAthI upara besADI rAjA tene laI gayA. tethI kauzAMbI nareza ane ujjayinI nareza vacce yuddha thayuM. ujjayinI nareza caMDapradyotana hArI gayA. zatAnIka rAjAe temanA mastake 'mArI dAsIno pati' evA akSaro DAmathI paDAvyA. (bharahesaranI kathAo -pR.95 96) For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" caMDapradyotanarAjA cauda dezanA rAjAone laI yuddha karavA nIkaLyA. temaNe kauzAMbI nagarIne cAre taraphathI gherI tyAM paDAva nAkhyo. mRgAvatI rANIe vicAryuM, 'A yuddha mArA kAraNe thaze, tenuM mahApApa mArA mastake lAgaze' .. 973 zatAnIkarAjAnI kauzAMbI nagarImAM cAre tarapha lokomAM gabharATa phelAyo. bahula saMkhyAmAM nagarImAM loko nAsa bhAga karavA lAgyA. pRthvI kaMpAyamAna (gharatIkaMpa) jevA azubha zukananA eMdhANa thavAthI zatAnIkarAjA ciMtAtura thayA. ...374 "zatrupakSa prabaLa ane bahula saMkhyAmAM che. evuM jANI zatAnIkarAjAe manamAM apAra ciMtA dharI. duHkha bharI manaHsthitimAM zatAnIkarAjA bImAra paDayA. rAjAne atisAra nAmano roga thayo. ...375 (pratidina rAjAnI sthiti bagaDatI gaI) mRtyukALa najIka jANI catura mRgAvatI rANIe nagaranA daravAjA baMdha karAvyA. temaNe potAnA patine kahyuM, "svAmInAtha! tame tamAruM mana sthira, ane zAMta rAkho. koI zatru ApaNA nagaramAM pravezI nahIM zake.". ...376 devaputra jevA udAyanakumAra tyAre uThayA. temaNe ekalAe zatruone nagarInI bahAra bhagADayA. udAyanakumAra baLavAna, sAhisaka ane pratApI hatA. mRgAvatI rANIe rAjAne sAMtvanA ApatAM kahyuM, "he nAtha!tame nirbhaya rahejo. ...377 tame hRdayamAM dharmadhyAnanuM ciMtana karajo. tame sarva jIvo sAthe maitrIbhAva rAkhI verabhAvanuM visarjana karajo. tame dharmanI uttama ArAdhanA karo. tamane huM ArAdhanAnA daza prakAra kahuM chuM. ..378 (1) vrata pAlanamAM lAgelA aticAronI AlocanA karo (2) bAra vratanuM punaHuccAraNa karo (3) tame coryAzI lAkha jIvAyonI sAthe khamatakhAmaNI karo (4) aDhAra pApasthAnakano tyAga karo....379 (5) tame catudazaraNa (arihaMta , siddha, sAdhu -sAdhvI ane kevalI prarUpita dharma) nI zraddhA karo. (6) A bhavamAM karelAM pApa kRtyonI AtmasAkSIe niMdA karo. (7) sukRtyonI anumodanA karo (8) tame zuddhabhAva rAkho. .. 380 (9) tame anazana vratanuM ArAdhanA karo (10) navakAramaMtranuM samaraNa karo. A daza prakAnI ArAdhanA che. zrAvaka zuddha bhAve A daza prakAranI zuddhapaNe ArAdhanA karI mRtyu pAmI bAramA devalokamAM avatare che. ...381 jo tame lajjanathI, abhimAnathI pAponuM pragaTIkaraNa nahIM karo, jJAnano mada karI manamAM kapaTa nidAna ane mithyAtvarUpI zalya rAkhI, suguru pAse vratonI AlocanA nahIM karo to caturgatinuM paribhramaNa karI ghaNuM duHkha bhogavazo. tame zalyasahita mRtyu pAmI paralokamAM prayANa na karazo. saddagurunI AjJAnuM akSarasaH pAlana karo. A vizvamAM kono putra? konI patnI? sudharma sivAya koI koIne zaraNabhUta nathI." ... 383 - mRgAvatI rANIe potAnA patine dharma aMgenI samajaNa ApI. zatAnIkarAjA mRtyunI aMtima ...382 For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 ... 384 * 388 paLomAM jAgRta thayA. temaNe daza prakAranI ArAdhanA karI, navakAra maMtranuM satata smaraNa ane cAra zaraNa grahaNa karIne mRtyu pAmyA. duhA H 19 mRgAvatI rANIno vilApa maraNa havo rAjA taNa, mRgAvatI jhUraMta; kuNa velA kaMtA gayo, daIvo dukha karata *.. 385 avalI gati chaI daIvanI, rakhe patIjo koya; AraMbhyA mahIyala rahai, avara aciMtyo hoya ... 386 dhanavaMta ma karIsa gAravo, nIradhana pAya ma Theli; kouka vAu vAyaseM, kihAM tuMbaDa kihAM veli na laNI sarovara ghara kIuM, dava dAjhaNA bhayaNe e; to dAdhI hemA jaleM, pUrava datta phaleNa sahu dukhI 6 jagamAMhA bhame, kaMta viyogI koya; ko putre ko baMdhave, ko dhana hINuM hoya ... 389 nayaNe vayaNe mana taNe, je upAyo neha, tasa jana kima vIsare, jihAM navi dAjhaI deha pavana suNo eka vAtaDI, have huM hoIsa chAra; teNI dise tuM vAyaje, jeNI disa mujha bharatAra ... 391 eka sasanehI mAchalI, hu jAkAri mAsa neha; jabadhI pANI vaDe, tabahI choDe deha ... 392 ema vilApa kari ghaNA, satAnIkanI nAri; sIla rakhopA kAraNaI, nIja mana ANe hAri *** 393 artha :- zatAnIkarAjA samAdhi maraNe mRtyu pAmyA. mRgAvatI rANI patinA mRtyuthI guraNA karavA lAgyA. kevI vipattinI veLAe patideva paraloka sidhAvyA che ? aNadhArI ghaTanAo duHkha Ape che. ... 385 nasIbanI gati avaLI (cArI) che. je ApaNuM rakhopuM karanArA hoya che te ja sAtha choDIne cAlyA jAya che. prAraMbheluM kArya pRthvI upara ja rahe che ane na ciMtaveluM kArya acAnaka thaI jAya che. ... 386 he zrImaMto! tame zrImaMtAIno garva na karazo. tame nirdhananAM paga pAchAM na Thelazo. (temane apamAnita nakarazo.) koIkavAra karmarAjAno bhayaMkara pratikULa vAyu phUMkAze tyAre tuMbaDuM (moTuM phaLa) ane velo (nAnuM phaLa) badhuMja uDI jaze. (bhAgya badalAtAM nirdhana thavAya che.) ... 387 vanamAM dava lAgavAnAM bhayathI AjubAjunuM ghAsa laNyA vinA (ukheDayA vinA) AsapAsa sarovara baMdhAvyuM. pUrvakRta karma vaDe te varSe vadhu ThaMDI paDavAthI sarovaranuM pANI thIjIne hima thaI gayuM tethI himathI For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" dAjhavAnuM thayuM (je thavAnuM hoya te thaIne ja rahe che.) ... 388 A sRSTimAM sarva prANIo duHkhathI vyAkuLa banI caturgatimAM paribhramaNa kare che. koI pati, putra ke bAMdhavanA viyogathI duHkhI che, to koI nirdhana hovAthI duHkhI che. (A saMsAra duHkhamaya che.) ... 389 vizvanA duHkhI jIvone nayanathI, vacanathI ane manathI nehapUrvakanA vyavahArathI sukha-zAMti ApI zakAya che. jagatanA jIvo A upAya zA mATe bhUlI jAya che? (caMdana samAna zItala) prema-snehathI bIjAnuM zarIra kadI dAjhatuM nathI. ... 390 patinA mRtyuthI jharaNAM karatAM mRgAvatI rANIe pavanane uddezIne kahyuM, "he pavanadeva! eka vAta sAMbhaLo. have huM je dizAmAM baLIne bhasma thAuM, tenI je rakhyA (chAra) hoya te dizAmAM tuM vAje. jethI mArI rakhyA uDIne jyAM mArA pati (mRtyu pAmyA) che, te dizAmAM rAkhyArUpe tuM mane laI jAya. ... 391 huM vizeSa sneha dharAvatI mAchalI chuM. matsyarUpI patideva mArA snehane jAkAro ApI cAlyA gayA. mAchalI nIrathI vikhUTI paDatAM tenA prANa dehathI judA thAya che. (pati vinA huM prANahIna thaI chuM)' ... 392 zatAnIkarAjAnI patnI mRgAvatI rANI patinA virahathI khUba vilApa karavA lAgyA. aMte potAnA zIyaLanI rakSA karavA temaNe potAnA manane sthira (zAMta) karyuM. 393 DhALa : 15 caMDapradyotana rAjA chetarAyA Isa nagarIkA vaNajArA e dezI. rAga kedAro nIja manamAhA dhIraja dharatI, nara zoka nIvAraNa karatI, mujhane camae navi jhAle, kUdi budhi eNi navi cAle eka dAsI vedhaka jeha, mokalI rAjA ke te; tuM kaheje vAta vicArI, e mRgAvatI che tAharI maraNa havo bhUpAlo, udayana che nAhano bAlo; verI balavaMtA jeho, AvI nagarI bese tevo *** 396 IsyAM vacana kahaI jaI ceTI, mRgAvatI guNanI peTI; teI chaI che tuma rAya, karo putra taNI rIkhyAya suNI harakhyo tihAM nara nAtho, mRgAvatI mAharI thAto; pUche ujeNI nAtha, kima putra rakhopu thAta ... 398 bole mRgAvatI tava pherI, pAkI ITa avaMtI kerI; te ANI ahIM gaDha kIjai, pache mujha deha tuma soMpIje kahe hA zira vacana caDhAvuM, avaMtIno koTa paDAve; cauda rAya taNo dala jeho, eka zreNei kIdhuM tevo (1) tri.za.pu.ca. parva-10, sa.-8, pR.146, 147. *** 394 395 *** 397 *** 399 * 400 For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 *** 401 *.. 402 404 hatho hathiMI ITi aNAve, kosaMbI koTa caNAve re; nAli jaMtara DhIkalI khAI, koI nara meM Agho jAI dhana dhAnaI nagarI bharato, udayananI rikhyA karato; viSa yodha kahyA nara je ho, strIno sakala kAma kare tevo Izvarane nAca nacAvyo, brahmAni dhyAna cukavyo; deva Idra lagAvyo pAya, mAjArani rupe thAya ... 403 viSaye kare bhuMDA kAma, maNIratha rAjA khoI mAma; yugabAhu baMdhava naI mAri, murakha pahoto nagara majhAri cuM kIdho cUlaNII kAma, vaMza ApaNo kIdho sAma; brahmadata sutta naI te mAraI, kAmI guNa saghalA hAraI .. 405 kAMI pIDo murakha moTa, pADyo ujeNIno koTa kosaMbI koTa karAvuM, pache mRgAvatI naI jaNAve ... 406 teM je je kahyA mujha kAja, te sarava karayoM tajI lAja; havaI citta dharo mujha Aja, kahaI rISabha bhaNe mahArAja ... 407 artha - mRgAvatI rANIe manamAM gheryatA dhAraNa karI. temanA patinA mRtyunuM duHkha hatuM paraMtu (paristhitivaza) temaNe khedanuM nivAraNa karyuM. teo zIla rakSAnA upAyo vicAravA lAgyA. 'caMDapradyotanarAjA mane sahelAIthI nahIM meLavI zake, tenI durbuddhi ahIM nahIM cAle' ... 394 mahArANI mRgAvatInI eka catura dAsI hatI. rANIe tene caMDapradyotanarAjA pAse mokalI. temaNe dAsIne samajAvatAM kahyuM, "bahena! tuM rAjA pAse jaI vicArIne ThAvakAIthI vAta kaheje ke, rAjanuM! mRgAvatI rANI (tamArA ja vicAra kare che) ApanI ja rANI che." ... 395 mahArAjA zatAnIkanuM mRtyu thaI gayuM che. rAjakumAra udAyana haju vayamAM bALakuMvara ane alpa baLavALo che tethI baLavAna zatruo AvI AkramaNa karI A nagarIne potAnA kabbAmAM leze. ... 396 (mane tamAruM ja zaraNuM che. "sarpa ozIke ane auSadhIo himAlaya upara" e ukti anusAra duzmano najIkamAM che ane tame dUra raho cho?) mRgAvatI rANInA vacano barAbara sAMbhaLI dAsI caMDapradyotanarAjA pAse pahoMcI. teNe rANIno saMdezo kahetAM kahyuM, "mahArAja! mRgAvatI rANI sadgaNono bhaMDAra che. te tamArI rANI thavAnI yogyatA dharAve che. te tamane dilathI cAhe che.) te ApanI ja rANI che. tame mahArANInA ladhuvayanA putranI zatruothI rakSA karo." ... 397 mRgAvatI rANI mArI thaze' e sAMbhaLIne caMDapradyotanarAjA khUba harSita thayA. kAmAMdha banelA ujjayinI narezadAsI mAraphate rANIne pUchAvyuM ke, "putranI rakSA huM zI rIte karuM?" ... 398 mRgAvatI rANIe pharIdAsI dvArA kahevaDAvyuM ke, "avaMtI nagarImAM pAkI ITa che te ahIM maMgAvo. For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" te ITa vaDe kauzAMbI nagarInI cAre bAju pharato majabUta gaDha (killo)banAvo. A kArya pUrNa thatAM huM mAruM sarvasva tamane soMpIza" . 399 caMDa pradyotanarAjAe hA pADI. temaNe mRgAvatI rANInA vacanone mAnya karI saMpUrNa javAbadArI svIkArI. rAjAe pAkI ITa meLavavA avaMtI nagarIno koTa killo) toDI nAMkhyo. cauda gAmanA rAjAonA lazkare eka zreNimAM paMktibaddha UbhA rahI A ITa pahoMcADavAnuM kArya pUrNa karyuM. ...400 A lazkara dvArA rAjAe eka hAthamAMthI bIjA hAthamAM ITa ApI. kauzAMbI nagarImAM maMgAvI. alpa samayamAM rAjAe kauzAMbIne pharato killo caNAvI dIdho. A killAmAM tApa, zatruo para patthara pheMkavAnA yaMtro rAkhavAnI vyavasthA paNa karavAmAM AvI. A killAne pharatI surakSA mATe khAI khodavAmAM AvI A pramANe vyavasthA hoya tyAM koI zatru zI rIte nAsI zake? .. 401 mRgAvatI rANInA kahevAthI tyArapachI rAjAe ghaNA samaya sudhI cAle teTaluM dhana-dhAnya(ane IdhanAdi) kauzAMbI nagarImAM bharAvyuM. temaNe A rIte udAyanakumAranI surakSA karavA mATe saMpUrNa vyavasthA karI. viSayAMdha vyaktio te kahevAya je strIonAM sarva kAryo kare che. . 402 pArvatIe (naTezvara) mahAdevane nRtya karAvyuM. brahmAnuM dhyAna urvazIe bhaMga karyuM. deva ane Indrane devIo page lagADe che. vaLI bilADIrUpe thaI deva strIne bhogave che, evuM Itara zAstramAM che. badhe kAmavAsanA baLavAna che. ...403 viSayabhogo naravIro pAsethI paNa aniSTa kAryo karAve che. maNiratharAjAe potAnI gIravatA gumAvI, potAnA ja laghu bAMdhava yugabAhurAjAne mArI tenI ja patnImAM Asakata banyo. mUrkha maNiratharAjA narakamAM pahoMcyo. .. 404 brahmadatta cakravartInI patnI calaNIe zuM karyuM? teNe potAnA kuLane kalaMkita karyuM viSayonI pUrtimAM naDatararUpa banelA potAnA ja putrane mAtAe svayaM mArI nAMkhyo. kharekhara!kAma vAsanA sakaLa guNono parAjya kare che. ..405 kAmavAsanAthI pIDita mUrkha ziromaNI caMDapradyotanarAjAe ujjayinI nagarInI surakSA karato gaDha pADI nAkhyo. temaNe kauzAMbI nagarInI surakSA mATe tene pharato cAre bAju majabUta gaDha karAvyo. tyAra pachI temaNe mRgAvatI rANI pAse jaI kahyuM. ... 406 "devI! tame je je kAryo kahyAM che te sarva kAryo meM Aje maryAdA tyajI pUrNa karyA che. have tame mArI mAMgaNI svIkAro." caMDapradyotanarAjA A pramANe bolyA, evuM kavi RSabhadAsa kahe che. (mRgAvatI rANIe dUtane kahyuM, "huM tArA rAjAne manathI paNa cAhatI nathI. mAtra avasara TALavA mATe ja meM A pramANe goThavaNa (yukti) karI hatI.'') ...407 (1) rANIe nagarane majabUta killAthI surakSita banAvI dIdhuM tyAre dUte AvI rANIne ujjayinI nagarImAM AvavAnI mAMgaNI karI. rAjA caMDapradyotane svayaM AvIne nahIM. (bharaDesaranI kathAo : pR. 190). For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 duhA : 20 rAya bhaNe suNa suMdarI, havaI tuM mujha ghari AvI; nayaNe nIrakhI ne hasya, prema karI bolAvi .. 408 artha - caMDapradyotanarAjAe AvIne rANI mRgAvatIne prItipUrvaka hasIne kahyuM, "he suMdarI! have tame mArA rAjamahelamAM cAlo." rAjAe mRgAvatI rANIne pratyakSa najare joI. ... 408 DhALaH 16 nItizAstranI zikSA ApatA mRgAvatI rANI AMgaNi bhUlabhadra Avyo re bahenI e dezI. rAga H azAvarI sIdhUuM nRpanA vacana suNI boleM, nRpa vAraI acAI; anAcAra poti kima karasyo, cita vicAro rAI; juuM tuma veda sIdhAMta ja soya, je paradAra joya; juuM tuma dUragati tehane hoya, juuM jasa karati ahI khoya; juuM loka bhaNe upavAda *.. 409 satakI kaIcaka dIragha dekho, parastrI gamana karatA; e traNe bIjA dukha pAmyA, parabhavi naragiM pharatA; ahI maNi lIdhu kuNaI na jAya, sIhaNi kima duhavAI re; svAmI cita vImAso rAya re, svAmI sIla satI na lopAya re; vAmI kIjai tatva vicAra ... 410 subhaTa bANa cuko pachatAI, tima avaMtIrAI; mRgAvatIno vAhyo rAjA, dezuM deza vagovAI; avaMtIsa muMkaI manathI mANa, zAstra zastrano jANa9 rAjA; paNi mujha kIdha ajANa, ho rAjA, paNi mujha kIdha ajANa ho rAjA; havaI myuM cAlaI parANa ho rAjA, rahyo gaDha vIMTI rAya ... 411 artha:- caMDapradyotanarAjAnA vacano sAMbhaLI satI mRgAvatIe kahyuM, "rAjana! prajApAlaka rAjA anyAyane roke che, svayaM pote anAcAra zI rIte karI zake? Apa to lokonA rakhevADa cho tethI buddhipUrvaka vicAra karo. tame vedazAstronA siddhAMto juo temAM paNa kahyuM che ke, "parastrIno saMga karanAra paralokamAM durgati prApta kare che temaja A lokamAM pratiSThA gumAvI niMdanIya bane che." . 409 satyakI, kecaka (dropadImAM) ane dIrdha (culanImAM) jevA mahAna vyaktioe parastrIgamananuM pApa karyuM. tenA pariNAma svarUpe traNe vyaktio bIjA bhavamAM khUba duHkha pAmyA. temaNe parabhavamAM naraka gatimAM gamana karyuM. maNidhara nAganA mastake raheluM maNi ke siMhaNanuM dUdha koI laI zakatuM nathI, tema he narapati! satI strIonA zIlanA bhaMga jevA duSkatyo karatAM tattvajJAnano vicAra karo." ...410 For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" *** 413 . 414 jema subhaTa bANanuM nizAna cUkI jatAM pArAvAra pastAvo kare che, tema avaMtIpati caMDapradyotanarAjA mRgAvatI rANI prApta na thavAthI khUba pastAvo karavA lAgyA. mRgAvatI rANI dvArA chetarAyelA caMDapradyotanarAjA deza-paradezamAM khUba apamAnita thaI vagovAyA. avaMtIpatie manathI abhimAnano tyAga karI vicAryuM, "huM zAstra ane zastrakaLAmAM pravINa hovA chatAM A strIe mane mUrkha banAvyo. have A prANanI gatinuM paNa zuM?' kavi RSabhadAsa kahe che ke caMDapradyotanarAjA (vIle moDhe) kauzAMbI nagarInA gaDhane pharatA ghero ghAlIne paDI rahyA. .. 411 duhA ra1 avaMtIpatino pazcAtApa rAjA gaDhavIMTI rahyo, dharato zokha apAra; paMDIta sura pAmeM nahI, nArI caritrano pAra .... 412 atyaMtara viSa sama jANII, bAhira amRta udAra guMjA phala sama jANavA, strInA bhAva vIkAra vAghaNi vagaDA mahilI, jabaha malaI tava dhAya; nArI vAghaNi vaza paDayo, vasaMteM phADI khAya te ajANyA mANaso, rupaI je rAcaMtti; divA jyotI pataMga jima, saMpamAM dAjhati ... 415 artha:- caMDapradyotanarAjAnuM lazkara kauzAMbI nagarInA killAne pharatuM goThavAIne rahyuM. (rANIe nagaranA dvAra baMdha karAvyA) rAjA atyaMta zokAtura banyA. mahAna paMDito ane devalokanA devo paNa strI caritrane Aja divasa sudhI oLakhI zakyAM nathI. *.. 41ra strInI prakRti (svabhAva) ane parivartana (vikAra) paNa caNoThInA phaLa samAna che. jenuM aMtara mana caNoThInA phaLa samAna viSamaya jherI che paraMtu bAhya dekhAva amRta jevo mITho ane udAra che. ...413 araNyamAM rahelI vAdhaNa jyAre tene koI mAnava ke pazu maLe tyAre ja tene khAvA mATe pAchaLa doDe che, jyAre nArIrUpI vAghaNa prathama puruSane vaza karI, pachI sAthe rahI tene ja cIrI nAkhe che. ...414 strInI kUTanItithI anabhijJa vyaktio tenA sauMdaryanI pAchaLa pAgala bane che. divAnI jyotathI jema pataMgiyuM potAnI pAMkho dajhADe che, tema strInI pAchaLa pAgala banI potAnuM sarvarava gumAve che.... 415 copAI 8 sati mRgAvatInI pravajyA dAdho kalakalato kahaI rAya, nArI caritrane navi samajhAya; lAjyo manamAM ciMtA dharaI, mRgAvatI gaDha ruDo karAI pUrata suMdara siMhA kaNi lahI, udayana rAjA thApyo sahI; yugaMdharAdIka je paradhAna, thANA senAnI deI mAna For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 4ra) * 423 424 pachaI vIrane vaMdana karaI, tAharuM jJAna chaI sahumAM ziraI mAharA cittano bhAva tuM sahI, kosaMbII padhAro sahI kaSTamAMhIthI kADho sahI, yama pAsiM ugArayo ahIM; tima pAsa tujha tAro tema, sAlibhadra dhanAnI jema samajhAvyo svAmI sura rAya, gautama haThayaa lagAvyo pAya; sUlipANI samajhAvyo sahI, sura kIdho caMDakosIla ahI niMdISeNa naI meghakumAra, arajanamAlI daDhaprahAra; caMdanabAlA tArI jasI, mRgAvatI naI tAro tasI pUNyathI saMcyA AvyA vIra, vANI jehanI gaMgA nIra; sUNavA loka sahU ko jAya, Avyo caMdapradyotana rAya diI desanA jinavara soya, vaeNra virodha muMko sahU koya; moTA jagamAM cAra kaSAya, jethI jIva dukhI bahu thAya pAMce IdrInA je bhoga, jIvi muMkavA te saMyoga; hari cakrI baladevA jeha, bhogiM trapati na pAmyA teha bhavi bhavi strI bhogavato jIva, tohe bhukhyo muDha sadeva; sovanakAra pari kAma mani dharaI, kumAra naMdi te dUbaI mare mRgAvatI suNatA samaya, svAmI jina mujha dakhyA deya; jina kahe anumati ApaI rAya, satI toha ja dIkSA thAya di Adeza avaMtI dhaNI, huM ziSyaNI thAuM jina taNI; jina pUche lAjiM kahaI hAya, mRgAvatI tava harakha na mAya avaMtInaI pAsaI jaI, udayana kholaI thApyo sahI; dInodhAra karI nIsaraI, mahozava saMyama dharaI aMgAravatI paramukha ATha nAri, avaMtIsaniM rANI dhArI vIra hAthi lIdhI dIkhyAya, mRgAvatInA guNa cita dhyAya caMdanabAlA guraNI sAthiM, vicaraI pAziM rahe dIna rAti; udayana kosaMbI thApIuM, avaMtIsa nIja maMdIra gayo udayana rAja vadhato jAya, tyAvaI bheTI tyAM moTA rAya; rAja karaI jima sarameM harI, ghaNI bhomi kIrati vIsArI karAI rAya paNi sukha nahI rAya, khiNa khiNa sAMbharatI nIja mAya darasaNa vaMdana kAmi tAMhi, mRgAvatI dharato manamAMhi * 425 * 427 * 428 *.. 429 **. 49o .... 431 .. 432 For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' 435 jananI sama nahI tIratha koya, saraga mRta pAtAle joya; jeNe mAnI potAnI mAya, sakala tIratha ghari baIThAM tAhiM ... 433 jeNi mAtAI udari dharayo, mala mutra dhoI cokho karayo; te mAtA pUjaI pAya, guNa usIkala tohi na thAya *.. 434 sovana barAbara tole koya, kheda dharI kare tIratha koya; IdramAla pahirAvai mAya, guNa uMsIkala tohi na thAya paga dhoIne pANI pII, amRta kavala mAtA mukhe dII; deva cIvara pahirAve joya, guNa uMsIkala tohi na thAya .. 436 artha - bhoMThA paDelA (dAjhelA) caMDapradyotanarAjAe kakaLATa karatAM kahyuM, "jagatamAM nArI caritra samajI zakAya ema nathI." caMDapradyotanarAjA have khUba zaramAyA. temaNe manamAM aphasosa karatAM kahyuM, "mRgAvatI rANIe mane mUrkha banAvI, potAnI nagarInI cAre bAju majabUta killo banAvI lIdho.'... 416 (bIjI bAju) mRgAvatI rANIe zubha muhUrta joI udAyanakumArane rAjyano vArasadAra banAvI, rAjagAdIe besADI rAjyAbhiSeka karyo. yugaMdharAdika ghaNA uttama puruSone pradhAnamaMtrI temaja senApatinA pade niyukta karyA temaja subhaTone khUba sanmAna ApyuM. ... 417 mRgAvatI rANIe tyAra pachI prabhu mahAvIrasavAmI je dizAmAM hatA tyAM vaMdana karyA. temaNe saMkalpa karatAM) kahyuM, "he paramAtmA! ApanuM jJAna A sRSTimAM sarva zreSTha che. A jJAna mArA AtmAne bhAvita kare che. Apa mArI vinaMtI zravaNa karI kauzAMbI nagarImAM padhAro. ...418 he vizvavaMdanIya! mane A saMkaTamAMthI ugAro. tame pAse jaI tiryaMcagatinA caMDakauzika sarSa pAse jaI tene ugAryA, tevI ja rIte tame mArI pAse Avo. tame dhannAjI ane zAlibhadranI jema mane paNa A saMsAramAMthI uttAro. ... 419 tame devendrane samajAvI bodhita karyo. gautama svAmIno mithyA Agraha choDAvyo. zUlapANi yakSane ahiMsaka karyo ane caMDakauzika sarpane upazAMta banAvI AThamAdevalokano deva banAvyo. ... 420 he jagatanA nAtha! tame naMdISeNa muni, medhamuni jevA keTalAya dharmathI patita thayelA AtmAone, arjuna mALI ane daDhaprahArI jevA khUnI AtmAone temaja caMdanabALA jevI rAjakanyAone saMsAra sAgaramAMthI ugAryA che, tevI ja rIte A mRgAvatIne paNa bhavasAgara pAra karAvo." ... 421 (1) zrI kalpasUtra saM. devendramuni zAstrI, pR. 175, 176 (2) kathAkoza prakaraNam bhA-1. pR.154 thI 181 (3) zrI kalpasUtra saM. devendramuni zAstrI. pR. 171. (4) bharaphesaranI kathAo - pR. 34, 35. (5) bharosaranI kathAo - eja pR 1ra1/1rara (6) zrI aMtagaDadazAMga sUtra, varga-9, a.3, pR 117 thI 135 (7) bharaphesaranI kathAo - pR. 118 For Personal & Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 mRgAvatI rANInA prabaLa puNyano saMcaya thatAM (ghaTa ghaTanA bhAvo jANanArA) bhagavAna mahAvIra svAmI vihAra karI kauzAMbI nagarImAM AvyA. prabhunI gaMgAnA nIra samAna madhura ane pavitra vANI sAMbhaLavA bahula saMkhyAmAM nagarajano tyAM AvyA. te samaye caMDapradyotanarAjA paNa tyAM AvyA. ... 4rara jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmIe mAlakoza rAgamAM dezanA ApI. temaNe kahyuM, "he bhavya jIvo! tame sarva ekabIjA sAthe zatrutA ane kalezano tyAga karo. A vizvamAM cAra bhayaMkara kaSAyo che. A kaSAyonA kAraNe jIvAtmA saMsAramAM khUbaduHkha pAme che. ... 4ra3 A jIve pAMca IndriyonA viSayabhogono temaja sarva saMyogono tyAga karavA yogya che. devendra, cakravartI, baLadeva jevA sAmarthyavAna ane zaktizALI jIvo paNa viSayabhogathI saMtuSTa thayA nathI.... 424 A jIvAtmAe aneka bhavomAM strIo sAthe viSayabhogo bhogavyA che, chatAM te sadA mUDha ane atRpta rahe che. suvarNakAranuM mana sadA suvarNamAM hoya che tema bhogI ane kAmI vyaktinuM mana viSaya vAsanAmAM ja hoya che. viSayabhogonA atirekathI naMdakumAranuM duHkhada mRtyu thayuM." ... 425 mRgAvatI rANInA hadayanA bhAvo sAMbhaLI bhagavAna mahAvIra svAmI kauzAMbI nagarImAM padhAryA tyAre rANIe kahyuM, "he jinezvara deva! mane saMyamanuM dAna Apo." prabhue kahyuM, "he mahAsatI! jo caMDapradyotanarAjA anumati Ape to ja A dIkSA ApI zakAya." mRgAvatI rANIe caMDapradyotanarAjA pAse vinaMtI karatAM kahyuM, "he avaMtInAtha! tame mane dIkSAnI anumati Apo, jethI huM jinezvara paramAtmAnA zAsananI ziSyA banuM." (caMDapradyotanarAjA mauna rahyA) chevaTe prabhue caMDapradyotanarAjAne mRgAvatI rANInI dIkSA vize pUchyuM, tyAre rAjAe zaramathI hA pADI. mRgAvatI rANI A sAMbhaLI khUba khuza thayAM. ...427 mRgAvatI rANIe avaMtInareza caMDapradyotanarAjA pAse jaI udAyanakumArane temanA khoLAmAM besADayo. (rANIe putranI tamAma javAbadArI rAjAne soMpI.) A pramANe bhagavAna mahAvIra svAmI mRgAvatI rANIno uddhAra karI tyAMthI vihAra karI gayA. temano dIkSA mahotsava bhavya rIte ujavAyo..428 avaMtI nareza caMDapradyotanarAjAnI aMgAravatI Adi ATha mukhya rANIo hatI. jemaNe bhagavAna mahAvIrasvAmI pAse temanA hAthe saMyama dharma aMgIkAra karyo. (teo caMdanA sAdhvIjInI ziSyAo banI) have mahAsatI mRgAvatIjInA guNonuM cittamAM dhyAna karo. ...429 mRgAvatI sAdhvIjI potAnA guruNI caMdanabALA sAdhvIjI sAthe sadA vicAratA hatA. teo nitya divasa ane rAta potAnA guruNInI pAse ja rahetA hatA. udAyanakumArane kauzAMbI nagarImAM yuvarAja pade sthApita karI avaMtInareza caMDapradyotane potAnA nagaramAM pAchA AvyA. udAyanarAjAe potAnA parAkramathI rAjyanI sImAono khUba vistAra karyo. temanI pAse moTA moTA mahArAjAo kimaMtI bheTo lAvavA lAgyA. teo svargalokanA devendranI jema sukhethI rAjya karatA hatA. (1) zrI pariziSTa parva, sarga-8, pR.147, For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" temaNe ghaNI pRthvI jItIne potAnI kIrtino dhvaja laherAvyo. ... 431 udAyanarAjA sarvane tyAM sukhanI lahero laherAtI hatI paraMtu teo sadA udAsa rahetAM hatAM. temane pratyeka kSaNe potAnI mAtA mRgAvatIjInuM smaraNa thatuM hatuM. teo temanAM darzana ane vaMdananI abhilASA dharAvatA hatA. teo nitya temanuM manamAM dhyAna dharatA hatA. kavi kahe che ke svarga, mRtyu ane pAtALamAM jananI samAna koI zreSTha tIrtha sthAna nathI. je potAnI mAtAne sanmAna Ape che, tenA gharamAM sarva tIrthasthAno rahelAM che. ... 433 je mAtAe potAnA putrane nava mAsa garbhamAM sAcavyo, tenA bALapaNamAM maLa-mUtra dhoI ravaccha karyA. te vyakti mAtAnA caraNonI nitya pUjA kare, chatAM paNa tenA upakAronuM RNa cUkavI zake nahIM. ...434 jo koI vyakti mAtAnI kAyAnA vajana barobara suvarNa tolI dAnamAM Ape, manamAM atyaMta pazcAtApa sAthe mAtAne tIrthayAtrA karAve, mAtAne divya maNinI mALA paherAve, chatAM te mAtAnA upakAromAMthI kadI RNa mukta na thaI zake. ...435 mAtAnA caraNonuM prakSAlana karI tenuM pANI pote pIe, mAtAnA mukhamAM potAnA hAthe amRta kavalano AhAra karAve, temane divya vastro paherAve, chatAM temanA guNo(upakAro)nI barobarI kadI na karI zake. ...436 duhA H rara mAtRbhaktinI zreSThatA uttama nara cUke nahI, bhagati kare nIja tAta; teha thakI adhakI kahI, je potAnI mAtA saIva kahaI uvajhAyanI, bhagati karaIha sadAya; ekadA Acaraja taNA, pUrI sarIkhoM thAya Acarajane pUjato, ko eka pUraSa so vAra; tAta bhagati ekadA karaI, tehano puNya apAra pItA taNI pUjA karaI, pharI pharI vAra hajAra; mAta bhagati ekadA karaI, pUNya taNo dI thAya re bharata jasA sUta jehavA, teNaI mAta bhagati moTI karI; zatruMja gIra saMghavI thayo, karayo bhagati e thAya pAMDava paMca janamyA bhalA, zaguMja gayA sujANa; karayo udhAra ja bAramo, mAta vacana pramANa ... 442 artha :- sajjana ane uttama puruSo mAtAnI bhakti karavAnuM kadI visaratA nathI. teo nitya potAnA pitAnI paNa bhakti-sevA paNa kare che. zAstrakaro e pitAthI paNa adhika zreSTha mAtAne sthAna ApyuM che....437 upAdhyAyajInI so vAra bhakti karavI ane bIjI tarapha phakta eka ja vakhata AcAryajInI bhaktisevA karavI e tulya (samAna) che. ... 438 ... 440 For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 koI puruSa AcArya bhagavaMtanI so vakhata pUjA-bhakti kare che ane bIjI tarapha potAnA pitAnI eka ja vAra sevA kare che, temAM pitAnI bhakti karanAra apAra puNyarAzi prApta kare che. ... 439 koI vyakti pitAnI punaH punaH sevA-bhakti karatAM hajAra vakhata tevuM kare ane bIjI tarapha mAtAnI phakta eka ja vakhata sevA kare to mAtAnI bhaktinuM aneka gaNuM puNya prApta thavAthI te dIpI uThe che.... 440 bharata cakravartI jevA putrae marUdevA mAtAne paramAtmAnA darzana karAvI zreSTha prakAranI mAtRbhakti karI. temaNe zatrujya, gIranAra jevA tIrthasthAnoe pagapALA saMdha kaDhAvI saMdhavInuM biruda meLavyuM. temaNe saMdha kaDhAvI sAdharmikonI khUba bhakti karI. ... 441 yuddhiSThira Adi pAMca pAMDavo janmathI ja bhadra prakRtinA hatA. teo mAtAnA vacanothI zatruMjaya tIrthanI yAtrAe gayA. tyAM mAtAnA bhAva thatAM temaNe zatrujya tIrthano bAramo jIrNoddhAra karAvyo. 442 copAI : 9 saMgIta vizArada udAyana kumArane ujjayinImAM nimaMtraNa mAtA mRgAvatIneM kAja, udayana cita na lAge rAja; rAja sabhA pUraI nahI jimeM, maMtrI budhi vicAraI tisaI ... 443 gaja turaMga khelAvA taNI, ramati lagAve rAjA bhaNI; jANe jananI dUkha vIsare, rAja kAjanI ciMtA karAI ... 444 udayana gaja khelAvA bhaNI, vINA leI vana Ave guNI; vINA sya jananI guNa gAya, nAga mRga tihAM vIvala thAya te udayana ahI AvuM have, to tama putrIne sIkhaviM; abhaya kumAranI vANI suNI, calavyo dUta kosaMbI bhaNI lohajaMtho tava Avyo vahI, udayanane kahe cAlo sahI; teDaI tuma ujeNI dhaNI, vINA kalA tuma suNavA bhaNI vAsavadatA beTI taNAI, kalA sIkhavo Adara ghaNI; ghoSAvatI ja vajAvA ghaNoM, karAvo rAya zravaNa pAraNo ... 448 maMtrIne pUche pura dhaNI, kaho to jAuM avaMtI bhaNI; maMtrI kahe navi jaIye joya, rAja kAja paNi melAM hoya kaMmarIne teDAvo Ahi, vidyA guru navi jAI tAMhiM; sUNI rAya sAcU sadahe, lohajaMtho parati nRpa kahe jo kumarI Ave mujha bhaNI, vidyA sakala deuM ApaNI; viNa karye phala sevIM thAya, guruno paNi vAdhaI uMchAya sUNI vacana lohajaMtho pharaI, kahyo bola haIyAmAM dharaI; caMDapradyotanane kahe dUta, nArve AMhi satAnIka pUtA ... 45ra *** 445 *** 446 * 447 * 45o * 451 For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' lIjai vIdhA sAhamA jaI, vIdhA saphala hoI te sahI; gurunI bhagati karI jeM sAra, ema kahe udayana kumAra 453 artha :- (mAtA mRgAvatIjIe sarvavirati dharma aMgIkAra karyo, tethI) mAtAnI smRtimAM udAyanarAjAnuM citta khinna banyuM. temane rAjyanA kAryomAM koI rasa na hato. teo rAjasabhA bharAya tyAre tyAM hAjarI ApatA na hatA. maMtrIzvare A paristhitIno suleha karavA buddhipUrvaka vicAra karyo. ...443 444 maMtrIzvare hAthI, ghoDA jevA prANIone khelavavAnI krIDAmAM rAjAnuM mana joDayuM, jethI rAjA AnaMda pramodamAM rahI zake. mAtAnuM duHkha vismaraNa thAya temaja rAjA punaH rAjyanA kAryonI ciMtA kare ...... eka divasa udAyanarAjA hAthI khelavavA jaMgalamAM gayA. teo divyavINA laI jaMgalamAM AvyA. temaNe madhura vINAvAdana zarU karyuM, jemAM temaNe potAnI mAtAnA guNonuM stavana karyuM. vINAno madhura AlApa sAMbhaLI sarpa, mRga jevA vanacara prANIo bAvarA banI DolavA lAgyA. ...445 ''vINA vAdanamAM kuzaLa evA udAyanarAjA jo ahIM Ave to tamArI putrI vAsavadattAne saMgItAnuM jJAna zIkhavI zake,'' evuM abhayakumAra caMDapradyotanarAjAne kahI rahyA hatA. abhayakumAranI vAta sAMbhaLI rAjAe lohabaMdha dUtane tarata ja kauzAMbI nagarImAM mokalAvyo. ...446 rAjadUta lohabaMdha cAlato kauzAMbI nagarImAM Avyo. teNe udAyanarAjAne kahyuM, "mahArAja! tame mArI sAthe cAlo. tamane ujjayinI nareza caMDapradyotanarAjAe bolAvyA che. teo tamArI vINAvAdananI kaLA sAMbhaLavA mAMge che. ....447 mahArAjAnI eka vAsavadattA nAmanI putrInI putrI che. tame temane prItipUrvaka, vINAvAdananI kaLA zIkhavo. tamane khUba sanmAna prApta thaze. tame ghoSavatI rAgamAM vINA vagADI mahArAjAnI saMgIta zravaNanI utkaMThA pUrNa karo.'' ... ...448 udAyanarAjAe maMtrIzvaranI sAme joyuM. temaNe salAha letAM kahyuM, ''maMtrIzvara ! tame zuM kaho cho ? tame kaho to huM avaMtI nagarI tarapha prayANa karuM ?'' maMtrIzvare kahyuM, "mahArAja ! A samaye tyAM javuM yogya nathI. ahIM rAjyanAM ghaNA kAryo ApanI gerahAjarIthI bagADI jaze. ...449 tame rAjakuMvarI vAsavadattAne saMgIta vidyA zIkhavA mATe ahIM bolAvo. vidyAguru kadI vidyA ApavA sAme cAlIne tyAM na jAya.'' maMtrIzvaranAM vacano sAMbhaLI udAyanarAjAe kahyuM, "tame satya kaho cho.'' tyAra pachI lohabaMdha dUta tarapha pharIne rAjAe kahyuM. ... 450 ''rAjakuMvarI vAsavadattA jo mArI pAse vidyA zIkhavA Ave to huM mArI pAse rahelI sakaLa vidyA tene zIkhavIza. kaSTanuM sevana karyA vinA phaLanI prApti zI rIte thAya ? vinayathI vidyA zIkhavatAM guruno paNa utsAha vadhe che.'' 451 udAyanarAjAnA vacano sAMbhaLI saMdezo laI lohabaMdha dUta ujjayinI nagarImAM pAcho Avyo. teNe tyAM AvI caMDapradyotanarAjAne kahyuM, "mahArAja ! zatAnIkarAjAnA putra udAyanarAjA vidyA bhaNAvavA ahIM For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 455 nahIM Ave. ... 45ra jo vidyA meLavavI hoyato tamAre sAme javuM paDaze. vidyA gurunI pAse sAme jaI meLavelI vidyA ja saphaLa bane che. je gurunI bhakti- sevA karI vidyA meLave che, te uttama phaLadAyI nIvaDe che; evo udAyana rAjAe saMdezo kahyo che.' ... 453 duhA : 23 dUta vadana zravaNe suNI, khIyo avatIrAya; abhayakumArane pUchato, ANavA taNo upAya ... 454 artha - dUtanA mukhathI udAyanarAjAnuM kaheNa sAMbhaLI avaMtI narezanA aMgamAM krodhano dAvAnaLa pragaTayo. temaNe tarata ja abhayakumArane bolAvI, udAyana rAjAne ahIM bolAvavAnI yukti pUchI. .. 454 DhALa : 17 chaLakapaTathI udAyanarAjA sapaDAyAM huM ja akelI nIMda na Ave re e dezI. rAga kedAro bolyo vegiM abhayakumAro re, karo budhi eka AvuM sAro re; teNaI ANavA taNo upAI re karo vAMsano hAthI rAI re mAhaI subhaTa rahe sakharA jeho re, kosaMbI vani jAya teho re; udayana veNi vajAvaI jyAraI re, jhAlI IhAM kaNi Apyo tyAraI re .. 456 kalA sakala sIkhavase teho re, bhupaI mAnyo sAco teho re; gaja kIdho eka jANe sAco re, sIdUra zire haiM tehane jAyo re ... 457 mUli banAvI suMdara sAro re, pahirAvyAM saghalAM ziNagAro re; ghaMTA cAmara ghughara vAlo re, karayA detusala atI vIsAlo re .... 458 sovana sAMkalA motI hAro re, paTahastrI dIsaI jujhAro re; mada matro mayagala dIse re, dekhI erAvaNa khIjaI re suDha uchAle daMta prahAro re, garajArava karato gaja sAro re; peThA puraSa te jhulasu mAMhi re, Avyo gaja kosaMbI jAMhi re vanacara puraSe dITho jyAraI re, udayananeM kahyo jaI tyAre re sapASasyo gaja Avyo eko re, gaja siNagAra dIseM ja aneko re sUNI vacana nRpa vanamAMhi dhAyo re, ghoSAvatI vINA kari sAdo re; dITho hastI vanamAMhi jyArI re, harakhyo udayana rAjA tyArI re mRga ja jhAlyA AgaI moTA re, te A jehavA nahIM ko koya re; A dasaI kehano paTahastrI re, ehathI hoI nagarI vasatI re ... 463 (1) tri.za.pu.ca.parva-10, sarga-11 pR.198 * 461 *** 462 For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" udayana ekalo Agho jAI re, jina jananInA gIta sugAI re; ghoSAvatI vINA te vAI re, rAja suNavAne sAtamo thAI re .. 464 sUNe eka citi DolaI Apo re, mahuari suNi jima jhule sApo re; jima jogI zara dhyAne lIno re, tima gaja rAjA gAne lIno re ... 465 Ave uhoro sIsa namAvuM re, valI vana hasatI Agho jAyeM re; ghoSavatI naI nAde mohyo re, udayanane navi muMkaI sohyo re ... 466 udayana haIDe harakha na mAya re, gADhi karI guNa jinanA gArDe re; devanuM gAna te kIdhuM tyAhiM re, gaja Ubho rahyo suNe vanamAMhi re .. 467 jANyo kumareM gaja mohyo gAne re, kuNa navi mohe mAhare tAne re; jagamAMhi bhAkhyA veda succAro re, paMcama veda te rAga sutAro re ... 468 artha:- hAjarajavAbI abhayakumAre tarata ja kahyuM, "mahArAja! huM eka uttama upAya batAvuM chuM. tenA upara tame vicAra karo. A udAyanarAjAne ahIM bolAvavAno eka zreSTha upAya che. rAjanuM! tame eka vAMsano madonmatta suMdara kRtima hAthI banAvo. (sAcA hAthInI jema gati, Asana vagere kriyAo kare.) ... 455 rAjanuM! A vanahastinI aMdara hoMzIyAra ane capaLa (zastradhArI) subhaTo ja rahe. teo A vanahasti sAthe kauzAMbI nagarInA jaMgalamAM jAya. jyAre udAyana rAjA araNyamAM AvI vINA vagADe tyAre vAMsanA vAhastimAM rahelA subhaTo yuktipUrvaka temane pakaDIne ahIM ujjayinI nagarImAM lAve. .. 456 - udAyana rAjA ApanA rAjyamAM baMdIvAna (zaraNArthI) hovAthI teo badhI vidyA rAjakuMvarIne zIkhavaze. caMDapradyotanarAjAne abhayakumAranI A yukti satya ane yogya lAgI. temaNe vAstavika hAthI jevo ja eka vAMsano mahAkAya vanahasti banAvyo. araNyamAM jatAM pUrve tenA kapALe siMduranuM tilaka karyuM....457 tenA zarIra upara suMdara zaNagAra karyo. tenA pagathI mAthA sudhInA aMgo sArI rIte sajAvyAM. tenA zarIra upara suMdara AbhUSaNo paherAvyAM. A vanahastinuM zarIra ghaMTa, cAmara ane ghugharAnA zaNagArathI yukta hatuM. tenA vizALa daMtazULo suvarNathI maDhelAM hatAM. ... 458 tenA cAre pagamAM suvarNanA nepUro ane gaLAmAM motIno hAra hato. A vanahasti paTTahastI jevo kaMIka anokho ane raLiyAmaNo hato. A koI kapALe madajharato madonmatta hAthI na hoya tevo dekhAto hato. tenA sauMdaryane joIne araNya airAvata hAthI paNa tenA rUpanI IrSA kare tevo AkarSaka hato. ... 459 A vanahasti lUMDha uchALato, daMtazULo vaDe prahAra karato, bhayaMkara garjarava karato hato. tenA zarIra upara tene suzobhita karavA mATe mUkelI jhulomAM subheTo saMtAIne rahyA. A madonmatta vanahasti dhIra, gaMbhIra cAle cAlato kauzAMbI nagarInA araNya tarapha Avyo. ...460 A araNyamAM rahetA eka AdivAsIe A anupama vanahastine joyo. teNe jaIne udAyanarAjAne samAcAra ApatAM kahyuM, "mahArAja ! araNyamAM Aje eka anokho ane advitIya hAthI Avyo che. A For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 vanahastinA zarIra para aneka zaNagAra che." ..461 vanacara puruSanA zabdo sAMbhaLI udAyanarAjA te vanahasti meLavavA araNya tarapha doDayA. temaNe tene vaza karavA ghoSavatI vINA vagADI.(ghoSavatI vINAno nAda sAMbhaLI vanahasti najIka Avyo) udAyanarAjAe mahAkAya hastIne joyo. Avo apUrvahastI joI udAyanarAjAnI khuzIno koI pAra na rahyo. ... 46ra rAjAe vicAryuM, "meM pUrve paNa ghaNA pazuone araNyamAM zikAra karI pakaDayA che paraMtu A hastI jevo (advitIya) prANI Aja divasa sudhI joyo nathI. A vanahasti koI rAjAno paTTahastI hovo joIe. (tene meLavIne ja huM rahIza) tenAthI kauzAMbI nagarInI zobhAmAM abhivRddhi thaze." .. 463 udAyanarAjA vINA vagADatA vanahastinI pAchaLa ekalA araNyamAM ghaNe dUra sudhI cAlyA gayA. udAyanarAjA jema jema potAnI sAdhvI mAtAnA suMdara stavano stavI ghoSavatI vINA vagADatA rahyAM, tema tema vanahasti A ghoSavatI vINA sAMbhaLavA najIka Avato gayo. ... 464 jema moralIno nAda sAMbhaLI maNidhara sarpa DolavA lAge che, tema vanahasti dhoSavatI vINAno madhura svara ekacite sAMbhaLI DolavA lAgyo. jema yogI mastakanA madhyabhAge ekAgratA keLavI dhyAnamAM lIna bane che, tema vanahasti saMgIta sAMbhaLavAmAM tallIna banyo. ... 465 vanahasti kyAreka pAse AvI (Dolato Dolato) zIza namAvato to kyAreka te gADha araNyamAM dUra cAlyo jato. te ghoSavatI vINAnA svarothI mohita thavAno DhoMga karato hato. te udAyanarAjAne choDavA koI rIte taiyAra nahato. ... 466 udAyanarAjAnA haiye apAra harSa hato. temaNe khUba bhAvapUrvaka vipula pramANamAM jinezvaranAM guNakIrtananuM stavana karyuM. tyAM temaNe devonI stavanA paNa karI. vanahasti vanamAM Ubho rahI stavana sAMbhaLavA lAgyo. .. 467 udAyana rAjAe jANyuM ke, vanahasti mArI vINAnA madhura nAdathI mAhita thayo che. A sRSTi upara mArA vINAvAdanathI koNa mohita nathI thayuM? jagatamAM cAra prakAranA veda suvikhyAta che. saMgIta e pAMcamo veda che. te zreSTha che. ... 468 duhA : 24 saMgItanI karAmata rAga susaMto je maraI, tehanI kAMroI mAya; vazIvara veDhi Akrame, mRgaha marevA jAya *.. 469 sarovara pAMNI huM gaI, sarasyo Avyo bAla; ghaDA varase pAsIuM suNIu rAga bhUpAla 470 rAga dezAkha lahyo nahI, khAI na jANyA pAna; tAsa jana ahA~ gayo, pAtre dIdhuM dAna *.. 471 For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" *. 472 ... 473 474 *.. 475 *** 476 bhaIrava rAga garbhe nahI, nadI naragAMThi dAma; vidyA vibudhdha pAsu nahI, DhuM jIvyAnuM kAma vairADI jehane mukhi vase, tehane na bhAvuM ana; mAna sarovara haMsaso, pharI pharI caraI ratana rAgiM mIThI AsAvarI, karasaNi mIThI juvAra; bhojana mIThoM sAliMdAla, prIsaI gharanI nArI rAga malhAra jo mani vasyo, tehane na gameM anya rAga; jima zaMkara sura pharI pharI, garle dharato nAga nIdrA bhoaNa alapa kasA, vacana sArA dhyana bhAga; rISabha kahe pUjA dayA, uttama vahaI lo rAga ToDI tAna tujhameM nahI, na lahe zAstra vicAra; suNatAM harakha na upano, AleM gayo avatAra 477 strI rAmeM rIjhayo nahIM, tripatI nahI khIra khaMDi; jina vacane samajhayo nahI, daIviM muMkyo daMDi ... 478 gAhA gAthA navi rIjhIuM, rISabha kahe rAgeNa; raMbhA rupa na bhedIuM, jogI meM daridra e heI heI nAda aparaMparA, suNatA rIjhaI bAla; sarovari mohyA haMsalA, mRgaha caratA mAla . 480 gaja mohyo vINA rameM, udayana sAthe jAya; doDI gaja khaMdhi caDhayo, jima taruara kaMpI rahyo ... 481 artha :- je suMdara evo rAga sAMbhaLatAM mRtyu pAme che tenI mAtA zAmATe raDe che? (temane raDavuM na joIe) kemake mRgalAMne pakaDavA suMdara rAga gAvAmAM Ave che. te tanmaya bane tyAre tene AjubAju doraDAthI vIMTI zikAra karavAmAM Ave che, chatAM teo rAga sAMbhaLavAmAM tallIna bane che. ... 469 huM ekavAra sarovara kAMThe pANI bharavA gaI hatI. tyAM eka bALaka khUba tarasyo thaI pANI pIvA Avyo. eTalAmAM eka rAjA suMdara gIta gAto hato. te gIta sAMbhaLavAmAM khyAla na rahevAthI ghaDAmAM je gALIyo nAMkhIne pANI kADhavAnuM hatuM te gALIyo bALakanA gaLAmAM bhUlathI naMkhAI gayo. mArAthI ajANatAM te bALaka marI gayo. ... 470. jeNe nAgaravelanA pAnano ravAda cAkhyo nathI tathA jeNe supAtradAna ApyuM nathI, tema jeNe dezAo nAmano rAga oLakhyo (sAMbhaLyo nathI tevA lokoe manuSya avatAra meLavIne vyartha gumAvyo che... 471 je manuSyanI pAse paisA hovA chatAM nirdhanane kaMI Apato nathI, jenI pAse caturAI hovA chatAM vidyA 479 For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 ke paMDitanI sobata karato nathI tathA jenA gaLAmAM bhairava rAga nathI (bhairava rAga gAtAM AvaDatuM nathI, tevA jIvonA jIvatarano zo upayoga? ... 472 vairADI rAga jenA mukhamAM vase che temane bhAta-pANI (ana) bhAvatAM nathI. (e rAgamAM evI mIThAza hoya che ke ana phIkuM lAge che) mAna sarovaramAM vasavATa karanAro haMsalo punaHpuna sAcA motIno ja cAro care che. ... 473 sarva rAgomAM azAvarI rAga atyaMta mITho ane madhura che. khetImAM juvArano pAka ane bhojanamAM DAMgara ane dALa mIThAM che ane pIrasanAra gharanI gRhiNI hoya (premathI pIrase tethI mIThuM lAge.) ...474 jema zaMkara bhagavAna pharI pharI sarpane potAnA gaLAmAM dhAraNa kare che tema jenA manamAM malhAra rAga vasI gayo che te tene gaLe vaLagADI rAkhe che. (malhAra rAga jagaLAmAM zobhe che.) .. 475 - uttama puruSathI vahana karAyela dareka vastuo sArabhUta che. alpanidrA, alpabhojana, aAkaSAya, suvacana, adhyayanano koI bhAga, pUjA,dayAke rAga badhuM ja sArabhUta che. ... 476 jo toDI rAgiNIthI tuM ajANa che ane tane zAstrano vicAra na hoya tathA te zAstra zravaNa karyAthI AnaMda utpanna thato na hoya to A manuSya janma niSphaLa gayo samajavo. ... 477 je vyakti strInA madhura svarothI rIjhato nathI, khIra-khAMDanA bhojanathI jene tRpti maLatI nathI, je jinavacanane hRdayamAM utArato nathI tene deve (bhAgyayoga) daMDa daIne mokalyo che. ...478 kavi RSabhadAsa kahe che ke gAthA ke zlokanA hArdathI (rAga) thI je rIjhato nathI te kAM to jogI hoya athavA daridrI hoya. jema svargalokanI apsarA raMbhAnAM sauMdaryathI darekanAM citta bhedAI jAya, mAtra yogIpuruSa ke daridrI puruSanuM citta jana bhedAya. brahmano nAda (the the ke hai hai evo nAda) hadayamAM utpanna thAya che. te sAMbhaLIne bALaka paNa khIlakhIlATa kare che. sarovaranAM pANImAM mohita banelA rAjahaMsa motIno cAro caro che, jyAre mRgalAo mRNAla (kamaLanAM taMtu) caravAmAM mazagUla bane che. A rIte je jenAthI rIjhe te tenAM mATe yogya che... 480 vanahasti madhura rasamAM bedhyAna banyo. te udAyanarAjA sAthe javA lAgyo tyAre rAjA doDIne hAthInI pITha upara caDhIne besI gayA. jema vRkSa pavanathI thara thara dhruje che tema vanahasti tharatharavA lAgyo. ...481 DhALa : 18 saMgItanI vidyA meLavatI rAjakumArI vAsavadattA kAMna vajADaI vAMsalI e dezI. rAjA gaja khaMdhi caDhayo, tava subhaTaeN jhAlyo; caMDapradyotananA pAsamAM te AMNI Alyo rAjasabhAmAM bolAvIuM, udayana jasa nAma; vanarAja kema Avyo, kuMara abhirAma (1) tri.za.pu.ca., pava-10 sarga-11, pR.199 **. 482 *.. 483 For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" **. 484 488 **. 489 sUNI tAma mAya dUkhIuM, Isu sarikho hoI; pIlyo mITho rasa deI, upagArI soI tujha mAI tujhane valI, mujha goda dhareI; tirNa tuM rAja taNo dhaNI, mujha kahaNa kareI ... 485 caMDapradyotana bolIuM, suNi udayana kumAro; mujha putrIne sIkhavo, tuha veNA amaro *** 486 daIve kAMNI te karI, vara na varaI koI; jo tuhe vIdhA sIkhave, varaI vidyA joI **. 487 haTha karI vidyA navi lauM, to hozeM maraNa; kumara udayana ciMtave, karu kAla suharaNa avazari sabhA na ulakhuM, bolI navi jANa; gATho tAro taka vinAM, naI sAyara trANaI kumaraI avasara ulekhyo, bolyo mukhi vANi; kalA cosaThI huM sIkhavuM, rAya putrI jANI ... 490 rAya kahe devaI te karI, AkhiM kumarI kANI; tuha dekhI naI lAjaseM, mani ucho ANI *** 491 rupa kalA dhana kula vaDo, purA ziNagAro; khoDi vani lAje ghaNo, kahe muja dhikAro udayana kahe nRpa sAMbhalo, parIaca bAMdheluM; jima navi lAje bAlikA, tima vidyA dehuM * 493 caMDapradyotana harakhIuM, teDI nIja beTI; udayana pArge jaI bhaNo, che guNanI paiTI * 494 eka doSa devaI karayo, cItraka tana koDhI; karI paTaMtara tuM bhaNe, uDhI pIchoDI *** 495 parIaca uMcI mama kare, mama joI sarupa; eno koDha tujha lAgaseM, tana tujhahI karupa ... 496 tahati karI kumarI bhaNe, vidyA leM sArI; ruSabha kahe nara sIkhavuM, udayana upagArI ... 497 artha - udAyanarAjA jyAre vanahastinI pITha upara caDhIne beThA tyAre hAthInI jhulamAM chupAyelI catura subhaToe temane pakaDI lIdhA. temane kedI banAvI caMDapradyotanarAjA pAse teo lAvyA. ... 48ra ** 492 For Personal & Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 ujjayinI nagarInI rAjasabhAmAM jenuM nAma udAyanakumAra hatuM tene bolAvavAmAM AvyA. rAjAe prazna pUchatAM kahyuM, "he rAjakumAra!tame (kauzAMbInuM rAjya choDI) vanamAM kema AvyA? ... 483 tamArI mAtA A vAta sAMbhaLI duHkhI thaze. tame zeraDI jevA nAjuka ane mIThA cho. jema zeraDI saMcAmAM pIlavA chatAM mITho rasa Ape che, tema tame paNa paropakArI cho. .. 484 he kumAra! tamane tamArI mAtAe mArI godamAM besADayA che. tame kauzAMbI nagarInA ravAmI cho. tame mAruM vacana mAnya karo." ...485 rAjAe AjJA karatAM kahyuM, "kumAra! tame sAMbhaLo. mArI putrIne tame divya vINA vAdananI kaLA zIkhavo, je vidyA tamArI pAse rahelI che. ..486 karmayoge mArI putrI eka AMkho kAMNI che tethI koI puruSa tene paraNavA taiyAra thatA nathI. jo tame divya vINA vAdananI vidyA zIkhavazo to vidyAnA baLe koI puruSa tenI sAthe vivAha karaze." ...487 udAyanakumAre vicAra karyo ke, "jo huM jIda karI vidyA nahIM zIkhavuM to rAjA mane mRtyudaMDa Apaze. tenI apekSAe huM (zANapaNa vAparI) A kALa sArI rIte ja nirgamana karuM." ...488 je prasaMga Ave tyAre pariSadane oLakhI te pramANe vartana karato nathI, je taka maLe tyAre sArAM vacano bolI jANato nathI, je TANuM (sthAna) oLakhyA vinA taravA mATe paDe che, te kuzaLa taravaiyo hovA chatAM bacI zakato nathI. ... 489 udAyanakumAre avasarane oLakhI te pramANe vartana karavAnuM vicAryuM. temaNe kahyuM, "he rAjanuM! huM strIonI cosaTha kaLAo jANuM chuM. huM ApanI putrInI yogyatA jANI tene vidyA zIkhavIza' ...490 caMDapradyotanarAjAe (asatya bolatAM) udAyanakumArane kahyuM, "kumAra! nasIba yoge mArI putrI eka AMkhe karI che. te tamane joIne zaramAI jaze temaja manamAM uNapa anubhavaze." ...491 koI nArInA rUpa, kaLA, dhana ane kuLa zreSTha hoya, teNe zaNagAra sajyA hoya chatAM zarIramAM koI kSati ke khoDakhAMpaNa hoya to te nArI khUba lajajA anubhave che. te kahe che ke, "mane dhikkAra che!" .... 492 udAyanakumAre upAya batAvatAM kahyuM, "rAjanuM! sAMbhaLo. amArA bannenI vacce eka paDado bAMdhazuM. (tamArI putrIne huM maLIza nahIM.) ApanI putrI lajjita na thAya te rIte huM tene vidyA zIkhavIza'... 493 caMDapradyotanarAjA A yuktithI atyaMta prasanna thayA. temaNe aMtaHpuramAM jaI putrIne samajAvatAM kahyuM ke, "putrI! tuM udAyanakumAre pAse jaI saMgItanI vidyA meLave. teo sadgaNonA bhaMDAra che. ... 494 putrI ! karmayoge temanAmAM eka kSati che. temanA zarIre koDhano roga prasarI gayo che. tuM paDadAnI pAchaLa rahI oDhaNI oDhIne gupta rIte vidyA bhaNaje (vidyAgurune pratyakSa jovA nahIM). ... 495 putrI! tuM bhUle cUke paNa kadI paDado UMco karIne temanA svarUpane jovAnI ceSThA na karIza. anyathA (1) caMDapradyotanarAjA udAyanakumAranuM nAma na ApatAM gAMdharva vidyA zIkhavanArA guru AvyA che, evuM kahe che. (tri.za.pu.ca., parva-10, sarga-11, pR.199) For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" temano koDhano rogatane paNa lAgaze. tAruM suMdara zarIra paNa kurUpa banaze." *** 496 rAjakuMvarI vAsavadattAe 'tahatti' kahyuM. catura ane prAjJa rAjakumArI sarva vidyAo sArI rIte zIkhavA lAgI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, paropakArI udAyana rAjA rAjakuMvarIne gAMdharva vidyAnuM dAna ApavA lAgyA. *.. 497 duhA : 25 upagArI udayana sahI, sIkharve coMkheM dhyAna; rAgatAna sura sAta je, sakhAvato nara mAna ... 498 artha:- udAyanarAjA paropakArI hatA. temaNe rAjakumArI vAsavadattAne zuddha dhyAne (niHsvArthabhAve) vidyAo zIkhavI. temaNe abhimAna rahitapaNe rAjakuMvarIne saMgItanA sAta prakAranA svara, AlApa ane sUra zIkhavyAM. ... 498 DhALa : 19 svaranA sthAna ane bheda vAsapUjya jina pUnya prakAro e dezI. suranA bheda kahe strI AmeM, upajavAnA ThAmo; paDa ja rAga SaTa thAnakiM thAI, nAma kahe nara nAmo ... 499 kaMTha udara rasanAne tAluM, mastaka chaTho nAko; paDa ja rAga esiM thAnakiM upaje, zrI sArada mukha vAMko rISabha suro te hoI rIdayathI, nAka thakI gaMdhAro; madhyama nAbhi paMcama trihuM ThAmiM, kaMTha hRdaya sIra sAro siMdhavata soya niMbhADe nirakho, sA~thI anISAdo; udayana pAse vAsavadattA, sIkhaI bhedas nAdo nAde mohyA rahe naranArI, prazu paMkhI jeho; jAto kAla na jANe devA, nAdi vINA teho ... 503 sukhIyA hoI nAda vinoda, dUkhIyAnuM dukha jAyo; sakala jIvaneM te manohArI kaMdrapa dUta kahAyo ... 504 nava rasa upAI nAde, rAjavalabha ja nAmo; paMcamaveda kahuM paNi eho, paMthIno visAmo ... 505 artha - udAyanakumAra ravaranA bheda-prabheda temaja cha prakAranAM rAgane utpana thavAnA sthAnonI vigata vAsavadattA samakSa kahe che. temaNe cha rAga je cha sthAnakomAM thAya che, tenAM nAma paNa have kahe che. ...499 kaMTha, udara, jIbha, tALavuM, mastaka ane chaThThuM nAka A cha sthAnomAM prakAranA rAga utpanna thAya che.ema zrI sarasvatI mAtA potAnA ravamukhe kahe che. ...pa00 * 5oo ... 05 For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 RSabha nAmano svara hRdayamAMthI utpanna thAya che.nAka dvArA gaMdhAra svara utpanna thAya che. madhyama svara nAbhImAMthI pragaTa thAya che. paMcama vara kaMTha, hRdaya ane mastaka ema traNa sthAnomAMthI utpanna thAya che..501 siMghavata mastake ane sadhaLI jagyAethI niSAda utpanna thAya che. A rIte udAyanakumAra pAse vAsavadattA saMgItanA vizISTa prakAranAM svaronA bhedo ane rAgo zIkhe che. ...502 saMgItanA madhura svaro sAMbhaLI je strI-puruSo, pazu-pakSIo moha pAmyA hoya temane samaya kyAM jAya che te khabara paDatI nathI, tema vINAnA nAdamAM masta devone paNa keTalo samaya gayo tenI jANa thatI nathI. ... 503 saMgItanA madhura ravaronA guMjanathI sukhI lokone manoraMjana maLe che. duHkhI lokonAM duHkho dUra thAya che. A pramANe saMgIta e sarva jIvone mATe manohArI che tethI tene kAmadevano dUta (jAsUsa) kahyo che. saMgItathI kAmarasa pragaTe che. ... 504 vINAnA nAdathI nava prakAranAM rasa utpanna thAya che. tenuM nAma "rAja vallabha che. tene pAMcamo veda paNa kahevAya che. thAkelA paMthI mATe vizrAmasthAna rUpa che. ...505 duhA 26 vividha rAga AzA rAga ralIAmaNo, sIkhaMI kumarI tAsa; valI SAga ja mUlagA, karateMtasa abhyAsa. ...506 dhuri zrI rAga.. paMcama bIjo naTa trIjo; megha cotho, vasaMta pAMcamo bherava bhalo chaThTho, sIkhI rAga ja SaTu ... 507 goDI mAlava kauzavalI, kolA halI pUravIe; ke dArA madhu mAdhavI, strI... rAganI strIa. ... 108 rAga husenI kAma, ... madhukarI doSa saMbhAri; mAru dhajA dhoraNI, paMcama rISabha. . 509 goDI siMdhU tuM bikA, gAMdhArI ja malhAra; RSabha kahe bhUpAla dhari, naTarAga bharatAra. megha nArA asAvarI, zAmerI kalyANa; dIpaka khaMbhAyatI valI, joya verADi jANa. guMDa girI paDha maMjarI, rAma girI hIDola; dezAkhI rAga kauzikI bhalo, vasaMta sAthiM kalola. parabhAtI velAulI, karaNATI jalalIta; jayata zirIne gujarI, bhaMIrava vasIuM citta. (1) rAga-rAgInInI vizeSa mAhitI zrIpaLa rAjAnA rAsamAM che. paYO ... 511 *** 513 For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' .. pa15 e chatrIseMrAgaNI, paTa rAga karInAri; vAsavadattA sIkhatI, karatI bhUpa manohari. ... pa14 triNa grAmane sAta sura, murajanA bheda ekavIsa; tAna mAMna sIkhaI sahI, uMgaNa pacAsa kahIsa. chapana koDI bheda ja sahI, tAla taNAvali hoya; vividha kalA bIjI ghaNI, sIkhI putrI soya. ...516 artha - azAvarI rAga atyaMta raLiyAmaLo che. rAjakuMvarI vAsavadattA A suMdara rAga zIkhI rahyA hatA. vaLI cha mULa rAga che. teno paNa abhyAsa karatA hatA. ...506 prathama zrIrAga, bIjo paMcama rAga, trIjo naTa, cotho medha, pAMcamo vasaMta ane chaThTho bhairava AvAM cha rAga rAjakumArI vAsavadattA zIkhI. ...507 goDI, mAlakoza vaLI kolAhalI pUravI, kedAra, madhu, mAdhavI A zrIrAganI strIo jANavI...508 rAga husenI, kAmarU, madhurakarI, doSasaMbhAri, mArU, dhanyA, dhoraNI, paMcama, riSabha....509 moTikA, toDI, siMdhu, tuMbikA, gAMgharI ane malhAra A naTa rAganAM bharatAra che, ema kavi RSabhadAsa kahe che. ..510 have medharAganI nArI kahe che. AzAvarI, zAmerI, kalyANI, dIpaka, khaMbhAyatI vaLI verADI e che nArI che. ...511 guMDagiri, paTamaMjarI, rAmagiri, hiMDola, dezANI, ane kauzikI A cha vasaMtarAga sAthe kallola kare che. ...51ra parabhAtI, velAulI, karaNATI, jalalIna (rAjahaMsI) jayaMtasirI, gujarI A bhairava rAgamAM citta vasIuM che. ...513 A rIte 646436 (chatrIsairAga 2 rAginI) prakAre vAsavadattA zIkhe che. udAyana rAjA paNa manohara evI teNIne hRdayamAM dhAraNa kare che. ...514 grAma traNa che. ravara sAta che. murajanAM ekavIsa bheda che. tAnanA ogaNapacAsa bheda che. AvAM bhedane rAjakumArI vAsavadattA zIkhe che. ...515 chappana kroDa bheda vaLI tAlanAM batAvyAM che. A rIte bIjI paNa ghaNI judI judI kaLAo caMDapradyotanarAjAnI putrI rAjakumArI vAsavadattA zIkhe che. ..516 DhALaH 20 udAyana ane vAsavadattAno pratyakSa paricaya gajarAjane jANajyo avadhi nANI e dezI. rAga : dezAkha. sIkhaMI putrIaharakhatI manahamAMhi, bhaNArve nRpa udayana bhedatAMhi; cUMke bhaNatIkumarI abudhi pAkhuM, cUkatI kAMNIa kumara bhAkhe. *** 517 For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNiM vAsavadattA... AMcalI. ... 518 bha0 khIjI bAlikA paNi rahI mani jANI bhalA puraSane e na ghaTaI ja vANI; valI cUkatI tava kahe kumara tANI, syuM sAstra vaNasADatI ThuMmarI kAMNI. vAraI kumarIa kumara tuM IMdra toleM, khoTI vAtaneM kaThina kAM vacana bole; ji ko uttama puruSa upagArakArI te to bolatA vANI atIhiM sArI kahe kumarI bhaNiM akala kIjai, cUke tehaneM sAradA kahIa dIjai; navi mAnatI hAthiNI aMkuza pAkhe, kopyo udayana lAja te kAMI na rAkhe. vAra vAra cUke nRpa kumarI jyAreM, khIjI udayana bolIuM asyuMa tyAre; tujha nayaNaDe khoDi to miha jANI, valI rIdaya kumarIa tuM che ja kAMNI. tava kumarIa kopatI lAja choDI, huM to nahI ja kANI tuM to che ja koDhi; teNiM kAraNiM huM bhaNoM vastra uMDhI, rakhe koDha lAgeM kava hoya poDhI. kumara teM kima jAMNIa mujha kAMNI, ciMtaI udayana vAta varAmi jANI; kima koDhIu mujhane eha bhAkhaI, na boli kumarIa jANyA ja pAkhaI. caMdapradyotane kahI mujha eha kAMNI, navi sAcuMa eha juThI ja vANI; jisyo huMa koDhI tasI eha kAMNI, nRpe chetarayA doya anaratha jANI. saMsaI bhAMjavA pareaca tihAM tANI, dIThI suMdarI rUpa te rAma rANI; rUpa udayana deva sarikhuM ja nirakhaMI, pANI gRhaNa karavA mana doya harakhaI.... parapa bha0 dharI rAga sAhamoM juMI ghUMghaTa kholI, svAmI aNaha visAmIuM hUMja bolI; devakumaraneM koDhIuM kahyo ja Ajo, khamo eha aparAdha mujha naraha rAjo. pItAI mujha vaMcanA ka2I vAhI, tujha dari saNa vina dina aphala jAMI; hUM mUrikha huI ja amAvasya sarakhI, na joyo vara caMdramAM nayaNi nirakhI ... para7 bha0 bhASiM udayana vadi tuma hato teM, bolyo kavi gAvA. vAtaI; strI ratna tuM rUpa raMbhA ja hoI, nara tenI pAsamAM mINa samasoya joI. nayaNa nAda raNa nama nA malyA naraha nArI, huI vara kanyA pari prIti sArI; galaMI lAkha naI meMNa te aganiM jogaI, galaI sattane sIla nArI saMyogaI... para9 bha0 dAsI kaMcana cAlAI vAta jANI, karaI vAsavadattA ja bIhIka ANI; 431 For Personal & Private Use Only 51950 para0 bha0 ,521bha0 ... 522 bha0 ... para3 bha0 524 bha0 para6 bha0 ma kahIzo kohI gujha tuma bahinI mAharI, sadA tuMha uttama gaMbhIra nArI.... 530 bha0 artha : - caMDapradyotanarAjAnI putrI vAsavadattA vividha rAgo ane AlApo zIkhI manamAM khUba harakhAtI hatI. udAyana rAjA tene prasannatApUrvaka saMgItanA bhedo zIkhavatA hatA. kyAreka rAjakumArI bhaNatAM bhaNatAM koI bhUla 528 bha0 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" kare to udAyanakumAra tene kahetA, "are kAMNI kema bhUla kare che?'' ... 517 rAjakumArI A sAMbhaLI manamAM khIjANI paraMtu teNe manane zAMta karI vicAryuM, 'uttama puruSone AvI abhadra bhASAno upayoga karavo azobhanIya che. have jyAre paNa rAjakumArI vidyAbhyAsa karatAM koI bhUla karatI tyAre udAyanakumAra tene kaTAkSa karatAM kahetAM, "are kAMNI! tuM gAMdharva zAstrano kema vinAza kare che? kema bhUla kare che?" ..518 rAjakumArIe abhadra vacano sAMbhaLI udAyanakumArane rokatAM kahyuM, "tame IndranI jevA zreSTha cho paraMtu asatya ane karkaza bhASAno upayoga zA mATe karo cho? A vizvamAM sarjana ane paropakArI puruSo sadA uttama ane madhura vANI bole che. ..pa19 tame vidvAna thaIne buddhithI kAma karo. huM jyAre bhUla karuM tyAre tame mane 'zAradA' kahejo" udAyanarAjAne (mAnabhaMga thatAM) krodha Avyo. temaNe vicAryuM, "hAthiNI kadI aMkuza vinA niyamanamAM rahetI nathI, tema A kuMvarI nirakuMza thaI koInI mAna maryAdA rAkhatI nathI.' ...para rAjakumArI vAraMvAra bhUla karavA lAgI tyAre udAyanakumAra khIjAIne teNIne punaH punaH "kAMNI' (AMdhaLI) evA saMbodhana karavA lAgyA. temaNe kahyuM, "he kuMvarI! (have to hada thaI gaI) tArAM nayanamAM kSati hatI te to huM jANuM chuM paraMtu have to tuM hadayathI paNa khoDa (kSati) vALI che." ...pa21 rAjakumArI vAsavadattAnI krodhanI koI sImA na rahI. teNe maryAdAno bhaMga karI kahyuM, huM "kAMNI' nathI paraMtu tame koDhi' jarUra cho tethI ja huM mAthe vastra oDhIne vidyA bhaNuM chuM. rakhe! mane tamArA koDhanA rogano sparza thAya ane mArA zarIre prasare." ...parara acAnaka rAjakumArIe pUchayuM, "tame zI rIte jANyuM ke huM koNa chuM?" udAyanakumArane A prazna upara vicAra karatAM vAtanuM rahasya pragaTa thayuM. rAjakumArIe mane "koDhi" zAmATe kahyo? rAjakumArI samajyA vinA kadI abhadra na bole (A caMDapradyotanarAjAnI koI cAla che) ...para3 caMDapradyotanarAjAe asatya bolIne rAjakuMvarI kAMNI' che, evuM mane kahyuM. rAjAnuM A vacana asatya che. jema huM koDhi' nathI temane kAMNI' nathI. rAjAe koI anartha (khoTuM kArya) na thAya te mATe amane bannene khoTuM bolI chetaryA che.' ...para4 udAyanakumAre A rIte ciMtana karI ekAeka mananA saMzayanuM nivAraNa karavA paDado kheMcI kADhayo. temaNe svarUpavAna ane manohara suMdarIne joI. rAjakumArI e paNa kAmadevanA rUpa samAna dekhAvaDA udAyana kumArane joyA. ekabIjAne joIne banne khuza thayA. temanuM mana pANigrahaNa karavA harSita thayuM. ...parapa rAjakumArIe nehabharI najare ghUMghaTa kholIne udAyanakumAranI sAme joyuM, "vAmInAtha ! huM aNavicAryuM (nirarthaka) bolI chuM. meM Aje kAmadeva jevA svarUpavAna kumArane koDhiyo kahyo. henarapati ! mArA (1) eka vakhata vAsavadattAnA manamAM thayuM, "huM emane jouM." evA vicArathI te bhaNavAmAM dhyAna na ApI zakI. abhyAsamAM zunyatA joI udAyanakumAre tarachoDIne kahyuM. (tri.za.pu.ca. : parva-10, sarga-11, pR.199) For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A aparAdhane kSamA karajo ...para6 pitAjIe ApaNane vacanathI kanyA che. tamArA darzana vinA mAro divasa niSphaLa gayo che. huM mUrkha ziromaNI chuM ! jema amAvAsyAnI aMdhArI rAte caMdramAnA darzana na thAya tema meM nayano hovA chatAM patirUpI caMdramAne na joyA.'' ...para7 (rAjakumArI vAsavadattAnI manovyathA joI) udAyanakumAre kahyuM, ''te barAbara che. huM paNa kahevAnA zabdo vidyA bhaNAvatAM bolyo chuM. tame to raMbhA samAna svarUpavAna strIratna cho. tamane jotAM ja koI paNa purUSa mINanI jema pIgaLI jAya.'' ...pa8 rAjakumAra udAyana ane rAjakumArI vAsavadattAnAM nayanothI nayano maLyAM. paraspara draSTi maLatAM banne vacce pati-patnI jevI prIta baMdhANI. agninA saMyogathI jema lAkha ane mINa pIgaLI jAya che, tema strInA saMgathI zIla ane sadAcAra ogaLI jAya che. ...pa9 rAjakumAra ane rAjakumArInA praNayanI mAhitI kaMcanamAlA nAmanI dAsIe jANI. te samaye rAjakumArIe gabharAIne dAsIne sogaMda ApatAM kahyuM ke, ''tuM to mArI bahena samAna che. mArI gupta vAto koIne na kahIza. tuM uttama ane gaMbhIra strI che. (teM mane haMmezA madada karI che.)'' ...530 duhA H 27 vAsavadattA vAratI, joDaI dAsI hAtha; mujhathI alagI navi paDe, nizce mujhanI vAta. 531 artha :rAjakumArI vAsavadattAe dAsIne vinaMtI karI vAta kyAMya na karavA samajAvyuM. dAsIe hAtha joDI kuMvarIne khAtarI ApatAM kahyuM ke, , ''mArA mukhethI tamArI vAta kadI judI nahIM paDe . '' ...531 1 copAI : 10 bIjuM varadAna - anagiri hasti para niyaMtraNa' eNiM vacaniM harakhyA nAra nAri, eka divasa te nagara majhAri; analagiri te chUTo tAMhi, raMja sabahu karato puramAMhi gaDha maDha maMdira nagarI poli, gaja nAMkhaI vRkSa moTA Dholi; parvata prAya muMke sArasI, sUra subhaTa rahaMI pAchA khasI. gaja dekhI nara nArse ghaNA, prANa sahu rAkhe ApaNA; 433 nRpa gRpanA nara khItrInA pUta, gajathI nAse nara rajapUta. kahe nRpa gajane jhAlo Aja, e gaja karato visamA kAja; * gajaI vadhArI mAharI lAja, gajathI dIpaI che mujha rAja. gaja nara koya na jhAle jasiM, abhayakumAra naI puchayo tasaI; udayanathI e kAraja thase, veNA nAdeM te jhAliM jase. (1) analigira hAthInI kathA- tri.za.pu.ca. parva-10, sarga11, pR.188/200 For Personal & Private Use Only * 53ra 533 ... 534 . 535 ... 536 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" ... pa37 pa38 ... pa39 ... 540 541 ... 542 ... 543 udayateyorNi thAya, tume svAmI jhAlo gajarAya; mahuarane nAdi jima ahI, veNA nAde gaja jhAlo sahI. tava udayana bolaI suNi rAya, ekalAM gaja jhAlyo navi jAya; vAsavadatA puThe thAya, karuM jhAlavA taNo upAya. havi aganyAnRpanI jase, bhadravata caDhIyAtase; vAsavadattA udayana rAya, nadI melagatIraMI te jAya. jotAM gaja dITho teNaI ThAri, vINA vajAvaMI narane nAri; AkaraNo gaja Avyo sahI, sevaka paraMI rahyo Ubho thaI. udayana veNAsyuM tihAM gAya, gaja sAMbhalato pUThe jAya; gaja sAlAMI ANyo jasaMI, mAhAMta vasaMtaka bolyA tase. analagirie vasaMtaka joya, sadAlagiM vasitAhareM soya; udayana naI kahetuM mujha dhaNI, naisevA karavI tuma taNI. suNi rAya manaharakhyo ghaNo, bolyuM vacana pAle ApaNo karI jhAlI gaja bAMdhyo tyAMhi, AlANathaMbha ache valI jyAMhi. bela prAkrama nara joInarI, navi tihAM kumara vakhANyo pharI; tava udayana mana jhAMkho thAya, kIdho guNa navi jANe rAya. pUtrI sIkhavirAjA taNI, rosana rAjyo jhAlyA bhaNI; gaja aNIne bAMNe bAri, nRpanaviharakhyo teNe hAri. kIdhAM mukha sAhamAM sAMmalo, have kisyuM huM harakhuM mila; mAharI kalA prasaMsI nahI, abhayakumAra vakhANyo ahI. gaja jhAlyo miM puThi lAgi, abhayakumArane kahaI vara mAgi; zreNika suta bolyo teNiMThAri, rAkho rAjA vara bhaMDAri. udayana Apa vicArjaI teha, rAMI rasa dharavo mani jeha; bhadravatII caDhIAdoya, rAkhe rosa tyAM mAne soya. bihumAM dITho sajala prema, nara nArImAM hoI jema; kANI koDhI kuDa je karyo, te saghaloM pANImAM dhasyo. dhIra paNa ANI cIMtave, eNaI rAI navi rahevoM have; nIja ghara jAvA udayana rAya, sAjaI pahANa bAMdhaI teNI ThAya. rakSaka nara karahe che tihAM atI, udayana jaI na sakeM te vatI; ciMtAtura mukhahuuM jase, vAsavadattA pUche taro. *.. 544 ... 545 * 546 ** 547 .. 548 ...549 ... 550 551 For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 ... 554 555 *** 556 kaho ciMtA kozabInAtha, meM tujha Apyo jimaNo hAtha; rakhe mujhane uvekhI jAya, meM jIvata soMpyuM tujha rAya. sUNi rAya harakhyo mani joya, eka dina gokhaMI beThA hoya; nAce gAMI kuMdasUI brAhmaNa eka doya sAtamuM joya. ... 553 vAsavadattAdekhaI tameM, udayanane ja jaNAvyo tase; nRpa joI naI bolyo ameM, e koI eka mujha maMtrI hase. tethI brAhmaNa lAgasa lahI, udayana te Avyo sahI; ulakhyo potAno paradhAna, malyo rAyadIdhuM bahumAna. kulAdika sahU pUche sahI, toM kima Avyo maMtrI vahI; chAMno bolyo teNaI ThAmi, vAmI padhAro ApaNaI gAmi. vATa bhImapalI che jyAMhi, sidha puraSa eka sevyo tyAMhi; tujha nAme mujha guTikAdIdha, avaMtImAMhi pIANoM kIdha. ... 557 guTikAtaeI prabhAvuM joya, navi ulaMI mujhane koya; gRthala thaI pharka nagarImAMhi, Avo nRpaleI jAuM tAMhi. ... 558 tava udayana kahaI suNi paradhAna, Ima jAtAM mujha na rahe mAna: vAsavadattA pUThi sahI, pragaTa jaI bhUpatine kahI. ... 559 bhadravatIno je kuMtAra, te bheda mujhane AdhAra; malI ekaThA kIjaI vAta, rISabha kahe Agali avadAta. ... pa60 artha - dAsInA vacanothI nizcita banelA banne premI yugala khuza thayA. eka divasa ujjayinI nagarImAM analagiri nAmano rAjAno hAthI (AlanasthaMbha ukheDI) unmatta banI doDavA lAgyo. teNe nagaramAM khUba tophAna macAvyuM. ...532 (analagirie vinAzalIlA sarjI) teNe killAo, maTho, maMdiro, nagaranI poLo jamInadosta karI. UMcA, vizALa vRkSo ukheDI nAkhyAM. hAthInI garjanAthI bahudhA parvato dhrujavA lAgyA. tene pakaDavA mATe subhaTodoDayA paraMtu teo niSphaLa jatAM pAchA haTayA. ..533 (pracaMDa kAyA ane tophAne caDelA) unmatta hAthIne joI ghaNA nagarajano DarIne gharamAM jatA rahyA. keTalAka loko potAnA prANa bacAvavA nAzabhAga karavA lAgyA. rAjA, rAja darabArIo, rAjakuMvaro ane senApatio A tophAne caDelA hAthIne joI DarIne bhAgyA. ...534 rAjAe subhaTone AjJA karI ke, "A gajarAjane koI vaza karIne lAvo. A gajarAje viSama kAryo pUrNa karyA che. teNe mArI Ijjata vadhArI che. A gajarAjathI ja mAruM rAjya zobhe che." ..535 jyAre zUravIra subhaTo ane mahAvato gajarAjane aMkuzamAM na karI zakyA tyAre mahArAjAe For Personal & Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' abhayakumArane bolAvIne tene vazamAM karavAno upAya pUchayo. abhayakumAre upAya batAvatAM kahyuM, "udAyana kumArathI A kArya thaze. teo viNAnA nAdathI hAthIne pakaDaze.' ...pa36 caMDapradyotanarAjAe tarata ja udAyanakumArane bolAvyA. temaNe kahyuM, "kumAra! tame A analagiri gajarAjane pakaDo. jema gAruDI viNA vagADI sarpane pakaDe che, tema tame divya vINAnA nAdathI gajarAjane pakaDI lAvo." ..pa37 te samaye udAyanakumAre kahyuM, "he rAjanuM! huM ekalo A mahAkAya hAthIne pakaDI nahIM zakuM. A kArya mATe tamArI putrI vAsavadattA mArI sAthe Ave to huM gajarAjane pakaDavAno prayatna karIza" ...pa38 caMDapradyotanarAjAnI AjJA thatAM udAyanakumAra ane vAsavadattA bhadrAvatI nAmanA hAthI upara caDhIne nadI, sarovara Adi pasAra karI tIvra gatithI hAthInI pAchaLa jaMgalamAM gayA. ...pa39 gajarAjane zodhatAM teo ghaNAM dUra nIkaLI gayAM tyAre temaNe hAthIne joyo. udAyanakumAra ane vAsavadattAe tenI pAse jaI vINA vagADI. vINAnA nAdanA AkarSaNathI gajarAja stabdha (zAMta) banyo. te AjJAMkita sevakanI jema namra banI temanI pAse AvIne Ubho rahyo. ..540 udAyanakumAre tyAre vINAvAdana karatAM stavana gAyuM. gajarAja A gItanA ravaro sAMbhaLato pAchaLa pAchaLa khasavA lAgyo. A rIte gajarAjane pakaDIne teo hastIzALAmAM lAvyA. ...541 analagiri hAthI mahAvata vasaMtakane jovA lAgyo. mahAvate kahyuM, "he rAjanuM! A hAthI sadA tamArA dvAre raheze. tame mArA svAmI cho. mAre tamArI khUba sevA karavI che." A sAMbhaLIne caMDapradyotanarAjAnuM mana prasanna thayuM. temaNe abhayakumArane kahyuM, "tame tamAruM boleluM vacana pADayuM che." rAjAe potAnA hAthe pakaDIne gajarAjane AlAnathaMbha upara bAMdhyo. ...543 udAyanarAjAnA baLa, parAkrama ane zUrAtanane jovA chatAM caMDapradyotanarAjAe temane prazaMsAno eka zabda paNa na kahyo. udAyanarAjAnuM mana nirAza thayuM. temane thayuM ke, "caMDapradyotanarAjA karelA upakArone yAda rAkhatA nathI. ...544 meM rAjakumArIne saMgItanI kaLA zIkhavI pravINa banAvI. mane subheTo chetarIne ujjayinI nagarImAM laI AvyA, chatAM meM manamAM rAjA pratye jarA paNa gusso na rAkhyo. unmatta banelA gajarAjane pakaDIne rAjamahelanA dvAre bAMdhyo, chatAM caMDapradyotanarAjAne tyAre koI AnaMda thayo. ...545 rAjA mArA upara khuza to na thayA paraMtu tenAthI viparIta vAMku (zyAma) moTuM karyuM have huM zuM joIne temane harakhathI bheTuM? temaNe hAthIne vaza karavAnA kAryamAM paNa mArI kaLAnI prazaMsA na karatAM abhayakumAranA ja vakhANa karyA. ...546 hAthInI pAchaLa gayo ane meM tene pakaDayo. A kArya meM karyuM, tyAre rAjAe abhayakumArane varadAna mAMgavAnuM kahyuM? zreNika mahArAjAnA putra abhayakumAre te samaye kahyuM, "mahArAja! A varadAna paNa tamArA bhaMDAramAM hamaNAM rAkho." ..542 ...547 For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 ...papara udAyanarAjA ravayaM vicAravA lAgyA temane caMDapradyotanarAjA pratye manamAM roSa (aNagamo) utpanna thayo. udAyanakumAra ane vAsavadattA banne bhadrAvatI hAthiNI para beThA. (teo potAnA AvAse AvyA) caMDapradyotanarAjAe garviSTha banI udAyanarAjA pratye roSa rAkhyo. ..548 caMDapradyotanarAjAe potAnI putrI ane udAyanarAjAmAM pati-patnI jevo paraspara prema joyo. te joI temaNe vicAryuM ke, "meM kAMNI ane koDhiyAnuM jenATaka karyuM hatuM te sarva niSphaLa gayuM che.' ..549 udAyanarAjAe gheryatApUrvaka vicAryuM , "mAre have A rAjA pAse rahevuM nathI. teo potAnA rAjya (kauzAMbI nagarI) mAM javA taiyAra thayA. temaNe tarata ja ghoDAnI pITha upara jInanuM pAlaNa bAMdhyuM....550 tyAM ghaNAM cokIdAro cokI karatAM hatAM tethI udAyanarAjA tyAMthI koI rIte jaI zake ema na hatA. udAyanarAjAnuM mukhya ciMtAgrasta banyuM. te joIne vAsavadattAe tenuM kAraNa pUchyuM. ...papa1 he kauzAMbI nareza! tamane zuM ciMtA che? tame zA mATe nisteja banyA cho?) svAmInAtha ! meM tamane mAro jamaNo hAtha Apyo che. (huM ApanI ardhAginI chuM) rakhe! Apa mArI upekSA karI mane choDIne na cAlyA jazo. meM mAruM samagra jIvana tamArA hAthamAM soMpyuM che.' vAsavadattAnI vAta sAMbhaLI udAyanarAjA manamAM harakhAyA. eka divasa pati-patnI banne mahelanA jharUkhAmAM beThA hatA tyAre mArgamAM eka brAhmaNa nAcato kUdato kyAreka raDato gIta gAto hato. pati - patnI banne te brAhmaNanI samakSa jovA lAgyA. ...papa3 vAsavadattAe A vicitra drazya joyuM tyAre udAyanarAjAne jaNAvyuM. udAyana rAjAe brAhmaNane joI kahyuM, "A puruSa mAro ja eka pradhAnamaMtrI hovo joIe." ..554 rAjAe tene pradhAnamaMtrI samajI anurAgavaza (sevako dvArA) tyAM bolAvyo. te brAhmaNa udAyanarAjA pAse Avyo. rAjAe tene ALakhI lIdho. e potAno ja eka pradhAna hato. udAyanarAjA pradhAnamaMtrIne bheTI paDayA temaja ghaNuM sanmAna ApyuM. ...555 udAyanarAjAe kauzAMbI nagarInI kSemakuLatAnA samAcAra pradhAnamaMtrIne pUchayA. temaNe maMtrIne pUchayuM, "maMtrIzvara! rAjyamAM badhuM ja barAbara che to tamAruM ahIM AvavAnuM zuM prayojana che?" maMtrIe dhImethI kAnamAM kahyuM, "mahArAja ! ApaNAM nagaramAM pAchAM cAlo. ..papa6 mahArAjA! huM jyAre ahIM Avato hato tyAre mArgamAM bhIla lokonI vastI joI. tyAM meM eka siddha puruSane joyA. temanI meM bhakti karI. temaNe mane khuza thaIne tamArA nAmathI eka guTikA ApI. he rAjanuM!tame jaldIthI avaMtI nagarImAMthI pAchA javA prayANa karo. ...557 A guTikAnA prabhAvane juo. mane paNa ahIM koI oLakhatuM nathI. huM pAgala banI A nagaramAM pharIza. mahArAja!tame mArI sAthe cAlo. huM tamane jarUra kauzAMbI nagarImAM laI jaIza." ...558 tyAre udAyanarAjAe kahyuM, "he maMtrIzvara! A rIte chetarIne tamArI sAthe jatAM mAruM kaMI sanmAna nahIM rahe. vaLI mArI patnI vAsavadattA paNa sAthe che. caMDapradyotanarAjA pAse jaI temanI samakSa pragaTapaNe kahevuM For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" jayogya raheze." ...papa9 (kauzAMbI nagarI tarapha javA mATe sAdhana paNa joze) bhadrAvatI hAthiNIno je mahAvata che, te mane jarUra madada karaze. tene kahevAthI jarUra koI upAya maLaze. tethI ApaNe ekaThAM maLIne tene sarva vAta kahIe. kavi RSabhadAsa have AgaLanI kathA kahe che. *..pa60 duhA : 28 vasaMtakarUM karIvAyado, kumArI suM mati tAMhi; maMtrI gRthilo thaI pache, bhame avaMtImAMhi. ***561 artha - (mahAvata vasaMtaka sAthe vAtacIta karI. tene badhI vigata samajAvI) mahAvate udAyanarAjA sAthe amuka divase ujjayinI nagarI choDI javAno vAyado karyo. tyAra pachI udAyanarAjA potAnI patnI vAsavadattA pAse gayA. temane maLIne badhI hakIkata samajAvI) bIjI bAju maMtrI ujjayinInA mArga upara pAgala banavAno DhoMga karI pharavA lAgyA. ...561 DhALaH 21 udAyana ane vAsavadattA palAyana naMdana huM trisalA hulAve e dezI. nagarI avaMtImAMhiM bhamato, kaeNmRga nayaNI harasyo re; kaMcana mAlAhastinI sAthiM, nRpakAje leI pharahyuM re. ... pa6ra nagarI AvaMtImAMhi bhamato- AMcalI eka dina rAjA mukha jaI bolyo, yugaMdharAyaNatonAmiMre; mRga nayaNI strI hastanI dAsI, haruM rAyane kAmeM re. *** 563 nagarI caMdapradyotana joI sAmo, dITho gahelo nAgo re; e brAhmaNa mUrikha myuM lavato, huM bIhue bhAgo re. ... pa64 10 acyuMa kahInRpa vani pahaMto, loka sakala vana Ave re; nATika gAna maMDAyA tyAMti, jana jovAne jAvaI re. ... pa6pa10 nRpakuM marI kuMarane tejI, soya rAI karatAre; kosaMbI jAvAne kAje, Alasa siMhA paraharatAre. ... 566 10 mahAMta vasaMta jaI ja jaNAvyAM, soya hAthiNI ANaI re; bhadravatI bolI AjaMdaI, java khaMcI gati tANere. ...pa67 10 sUNI nimatI nimittaka bhAkhaI, myuM hAthiNI Ayo re; so joyaNa jaIneM e maratye re, hAthiNI zabada upAyo re. ... pa6810 sUNI mahAvata ciMtAtUra thAI, ANIthI ghaDI cyAro re; bhadrAvatI naMI mUtraI bharato, Avyo. huM Aro re. ... pa69 10 For Personal & Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 udayana rAya prati kahe Avo, vAsavadattA sAthiM re; ghoSavatI veNA hAtha lIdhI, kosaMbI bhaNI jArvere. *.. 570 10 nI zA samaI nRpeIjA bhAkhe, bhadrAvatI jAuM leI re; vAsavadattAdAsI lIdhI, bale haI so kareIre. ***57110 hAtha ghase tava caMdapradyotana, hArayo jema juArIre; pAlagopAla sutane kahe jhAlo, balaI karaMI kima nArI re. *..pa72 10 e yAmAtA nahI jagirUDo, pUrava pANi e vaeNrI re; analagirI upari caDhI dhAyo, caDhayo lohasanAha paherIre. ... pa73na8 pAlagopAla gaja beMsI dhAyo, gayA joyaNa paMcavIso re; bhadravatI stuM udayana bheTayo, muMke bANa sarIso re. ...574 10 pAlagopAla pacAsaMI jAtuM, mukaI bANa na bhedaI re; bahorikalAI udayana pUro, bANa AvatAM chedaI re. ... pa7para0 ghaDI eka phoDI bharI mAtare, gaja gaMdhA navihAleMre; udayana rAya gayo vahI tyAraI, pAlagopAlaI na cAle re. ... pa76 10 mukaI bAMNa baMdhava java tANI, ADA diI baIni hAtho re; tava ciMtaI bhaganI vidhAsaI, jovaI baInI naMI nAtho re. ... pa77 10 prIta prema jehameM jiMhA lAgo, tehiM te bola AdarIu re; putra IlAcI vANigano suta, jaI nATikaNI varIu re. 57810 naMdISeNa mohayo gaNikA ghari, aSADha bhUta ema kIdhuM re; arahaNakariSI para ramaNI mohyo, drapudI caritra prasIdho re. *.. 57910 udayana to uttama nara jagamAMhiM, sUravIra dAtAo re; bhagavatI mana mohayoM joelyuM, to bhale e bharatAro re. ... 580 10 mAMho mAMhi samajhayA che baMdhava, nRpanI keDina kIdhIre; pItA taNe prema samajhAvyo, udayana kanyA dIdhI re. *** 5810 pitA pUtrI ko ekane devI, udayana che guNa bharIuM re; vAsavadattAno mana mAnyuM, IcchAI vara varIure. ... 58210 caMdapradyotananAM mana mAnyoM, koya makarasyo daMDore; udayana tava Agho vahI cAlyo, rISabharAya AnaMdo re. ... 583 10 artha:- maMtrI pAgala banI avaMtInA rAjamArga upara lokonI jyAM bhIDa jAmI hatI tyAM jora jorathI gAMDAnI jema babaLATa karavA lAgyA. "huM A nagarImAMthI mRganayaNI (vizALa locanavALI) strIne bhagADIne laI For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" jaIza. tene kaMcanamAlA hAthiNI upara besADI amArA rAjA mATe laI jaIne ja rahIza." ...pa6ra eka divasa maMtrI pAgala banI rAjasabhAmAM rAjAnI samakSa jaI bolyA, "mAruM nAma yugaMgharAyaNa che. huM mRganayanI suMdara strI, je mArA svAmInI dAsI che, tenuM temanA mATe jarUra apaharaNa karIza"...563 caMDapradyotanarAjAe kaTAkSapUrvaka sAme joyuM. temaNe eka pAgala ane bezarama mANasa joyo. temaNe vicAryuM, "A ghelo ane mUrkha brAhmaNa (bhUta vaLagyuM hoya tema) jema tema zuM babaLATa kare che? AvA bhAgyahIna vyaktithI zuM karavuM?' ...pa64 A pramANe kahI caMDapradyotanarAjA udyAnamAM pahoMcyA. te divase koI mahotsava hovAthI sarva nagarajano paNa udyAnamAM AvyA. tyAM nRtya, nATaka, gItanA kAryakramonuM Ayojana thayuM hatuM. loko tyAM jovA mATe AvyA hatA. ...pa65 caMDapradyotanarAjAe potAnI dIkarI vAsavadattA ane udAyanarAjAne paNa udyAnamAM AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM. udAyanarAjAe paNa ('A suMdara avasara che' evuM vicArI) kauzAMbI nagarI tarapha javA mATe ALasa choDI taiyArI karI. ...pa66 temaNe mahAvata vasaMtakane (pUrvayojita saMketa anusAra) jaIne jaNAvyuM ke te jhaDapathI hAthiNIne laI hAjara thAya (mahAvata thoDA samayamAM bhadrAvatI hAthiNIne laIne Avyo. udAyanarAjA ane vAsavadattAvANI tenA upara savAra thayA) bhadrAvatI hAthiNInI gati vadhAravA jyAre mahAvata lagAma kheMcato tyAre hAthiNI jorathI AjaMda karatI. ...pa67 hAthiNInI garjanA sAMbhaLI eka aMdha nimittake mArgamAM bhaviSya bhAkhatAM kahyuM, "A hAthiNIne laIne zuM AvyA cho? te so yojanAno paMtha kApI mArgamAM ja mRtyu pAmaze. hAthiNInA kharAba zabdanuM nivAraNa karavA upAya karo." ... pa68 A vAta sAMbhaLI mahAvata ciMtAtura thayo. teNe udAyanarAjAnA kahevAthI nAnA nAnA cAra ghaDAo maMgAvyA. A ghaDAomAM bhadrAvatI hAthiNInuM mUtra bharyuM. tenA baMne paDakhe be-be ghaDA bAMdhyA. ...pa69 mahAvate udAyana rAjA samakSa pharIne kahyuM, "mahArAja ! Apa vAsavadattA rANInI sAthe bhadrAvatI hAthiNI upara beso. udAyana rAjAe dhoSavatI vINA potAnA hAthamAM lIdhI. teo vINA vagADatA kauzAMbI nagarI tarapha cAlyA (hAthiNI upara udAyanarAjA, vAsavadattArANI, ghoSavatI, kaMcanamALA dhAtrI ane vasaMta mahAvata hatA.) ...570 saMdhyAkALe caMDapradyotanarAjA pAse jaIne yugaMdharAyaNa maMtrIe kahyuM, "bhadrAvatI hAthiNI upara besADI, vAsavadattA ane dAsIne laIne udAyanarAjA palAyana thaI gayA che. rASna! parAkrama hoya to jo karavuM hoya te karajo." ...pa71 caMDapradyotanarAjA, udAyanarAjAnA AvA kRtyothI hAtha ghasatA rahI gayA. hArelA jugArInI jema viSAda anubhavavA lAgyA. temaNe potAnA jayeSTha putra pAlagopAlane AjJA karI ke, "udAyanakumArane For Personal & Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 jaldIthI pakaDo. te baLapUrvaka (jabaradastIthI) koI strIne potAnI patnI zI rIte banAvI zake?" ...572 A jagatamAM te mAro jamAI thavAne yogya nathI. te uttama puruSa nathI. pUrve paNa teNe mArI sAthI chaLakapaTa karyuM che.' pAlagopAle lokhaMDanuM bakhtara paheryuM. zastro laI analagiri hAthI upara savAra thaI te udAyanarAjAne pakaDavA doDayo. ...pa73 pAlagopale analagiri hAthI upara besI jhaDapathI udAyanarAjAno pIcho karyo. teo paccIsa yojana dUra cAlyA haze tyAM mArgamAM bhadrAvatI hAthiNI upara beThelA udAyanarAjA maLyA. pAlagopAle temane mAravA dhanuSyamAMthI bANa kADhayuM. ...pa74 pAlagopAle ahvAhana ApatAM kahyuM, "tame cAlyA jAva! tamAruM choDeluM bANa mane vIMdhI nahIM zake. udAyanarAjA puruSonI bahotera kaLAmAM kuzaLa hatA. temaNe dareka bANone naSTa karyA. ...575 - tyAM mahAvate hAthiNInA mUtrathI bharelo eka ghaDo phoDayo. tenI gaMdhathI have analagiri hAthI koI rIte AgaLa vadhavA taiyAra na thayo. A takano lAbha laI udAyanarAjA tyAMthI bhAgI chUTayA. polagopAlanuM kAMI na cAlya" (bIjI vAra najIka AvatAM bIjo mUtrano ghaDo phoDyo. A rIte so yojana sudhI analagiri hAthInI gati aTakAvI. ...576 pAlagopAle jyAre udAyanarAjA upara bANa tAkyuM tyAre tenI bahena vAsavadattA patine bacAvavA be hAtha ADA rAkhI UbhI rahI gaI. teNe kahyuM, "he bAMdhava! tArA bANathI prathama tArI bahena vIMdhAze. tArI bahenane tenA svAmInAtha joIe che." ...577 je vyaktine jenI sAthe prIta baMdhAya che, te vyakti tenA vacanonuM anukaraNa kare che. (premI mATe kAMI paNa karavA taiyAra che) IlAtIputra vaNika hovA chatAM, eka naTa kanyAne paraNavA taiyAra thayA. ...578 *naMdISeNamuni mahAna saMta hovA chatAM gaNikAnI moha jALamAM sapaDAyA. aSADhAbhUti munie paNa tema ja karyuM. ariNaka muni paNa tarUNInA mohapAzathI calita thayA temaja pAMDavonI patnI 'dropadInuM pUrva caritra (sukumAlikA sAdhvI) paNa prasiddha che. ..pa79 vAsavadattAe bhAIne kahyuM, "udAyanarAjA to jagatamAM uttama puruSa che. teo zUravIra ane dAnavIra che. vAsavadattA jevI varUpavAna suMdarImAM temanuM mana mohita thayuM temAM khoTuM paNa zuM che ? teo zreSTha ane bhadra svabhAvanA pati che." ...580 bhAI-bahene paraspara samajI lIdhuM. pAlagopAle potAnA banevIno pAcho choDI dIdho. teNe potAnA pitA caMDapradyotanarAjAne potAnI kanyA udAyanarAjAne ApavA samajAvyA. (1) kathAo ane kathA prasaMgo-pR 76 thI 111. (2) zrI bharosara rAjajhAyanI kathAo. pR.34 (3) zrI bharaphesara sajajhIyanI kathAo pR.34 (4) juo pariziSTa vibhAga. (5) zrI bharaphesara sajajhAyanI kathAo - pR 196 **.581 For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" .584 pAlagopAle pitAne premathI samajAvatAM kahyuM, "pitAjI! tame tamArI putrIno hAtha koIka yogya puruSane to jarUra soMpazo. udAyana (vatsarAja) jevo guNavAna ane zUravIra bIjo rAjA (jamAI) kayo haze? vAsavadattA paNa dilathI udAyanakumArane potAnA svAmI tarIke svIkAre che tethI tene yogya varanI prApti thaI samajo.'' ...582 caMDapradyotanarAjAne potAnA putranI vAta yogya lAgI. temaNe premathI svIkRti ApatAM kahyuM, "have koI jhadhaDo ke vikhavAda na karazo (mAruM mana rAjI che.)" udAyana rAjA potAnI patnI vAsavadattA sAthe kauzAMbI nagarI tarapha cAlyA. kavi RSabhadAsa kahe che ke, udAyana rAjA khUba khuza thayA. ...583 duhA : ra9 nagarImAMhi maMtrI hato, te paNi cAlyo sAthi; anukrame AvI malyo, udayananeM saMghAti. ... 584 artha - ujjayinI nagarImAM udAyanarAjAno maMtrI Avyo hato. te paNa tyAMthI nIkaLI anukrame cAlata cAlato mArgamAM rAjAne maLyo. have te paNa rAjAnI sAthe cAlavA lAgyo. copAI : 11 mahAsatI mRgAvatInA nAma smaraNano prabhAva - udAyana ane vAsavadattAnA vivAha udayana Agho cAlyo jeha, tIna ghaDI paMthaI phoDeha; so joyaNa jaba Avyo rAya, bhadrAvatI maratI teNe ThAya. udayana bolyo hIaDe jasI, maMtrI mAhAMtane teDayAtameM; bhImapalIpati kaneMtuo jaI, mujhameM teDI ANo sahI. bhImakane teDIneM jAya, pAlo paMthaI cAlyo rAya; vAsavadattA thAkI bAla, bhupati karato sAra saMbhAla. bhukhyA vana phala ANI doha, pAI nIra nara dharI saneha; paMthi kaMTATAleMrAya, dharaI vastra javadAjhe pAya. vananAphala sahukhAMI jase, bhIla ghADi Avyo tihAtaseM; vAdavadattA pUje raDe, sabalatanadekhI bhoya paDe. udayana kahe mamaro re nAri, mRgAvatI samaro eNi ThAri; sata sIla sajina guNa gAya, tujha sAsUte mAharI mAya. ...pa90 soya satIno laIuM nAma, havaDAM bhIlanATAlA ThAma; ApaNa jItyuM hAraI bhIla, havaDAM muMkAvuM tasa mIla. ... 591 .. 589 (1) pAlagopAlanI jagyAe maMtrIe rAjAne samajAvyA (tri.za.pu.ca. : parva-10, sarga-10, pR.-201) For Personal & Private Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 .. pa92 vAsavadattA UbhI tAma, mRgAvatInuM japatI nAma; udayana nAma rIdayamAM dharAI, dharamI bhIlacchuM yuddha bahUkaraI. udayana muMkaI tANI bANa, eTale Avyo bhIma sujANa; teNaMI bhIlane vArayA sahI, udayana pAya namyo gahI gahI. . 593 khemakuzala pUche tihAM rAya, bhIla bhIma ghara teDI jAya; bhojana bhagati karaMI teNe ThAya, pUche bhImane udayana rAya. ...pa94 maMtrI mahota mokalI Ajeha, gayA kihA navidIsaI teha; bhIma kahe navidIThA soya, tava udayanane bahu dukhahoya. *.. 595 ke teM kAliM AvyA naradoya, pUrava vAta prakAsaI soya; jItA bhIma kaI malIA cora, ujeNI leI gayA kaThora. ... pa96 senAnI ulakhato tyAdi, leI gayo avaMtIsa jyAMhi; bhupati kaMI spaM jhAlyAeha, udayana kyuM miM karayo saneha. ... 597 pAla gopAla vakhANyo teha, uttama jANI laganI deha; senAnI tuha jAuM pharI, sahasa turaMga malyo saja karI. ... pa98 putrI paraNAI jeNI vAra, udayanane dejyo tiNi vAra; yugaMdharAyaNa kAMI AzyAlI, aho AvyA sahu egaThA milI. *** 599 vATi kara lAgI ama jeha, kAraNa prIcho rAjA teha; ciMtA dharI haiI mahArAja, mujha vacaneMTalo sahU Aja. ... 600 sUNatAM harakhyo udayana rAya, maMtrI lagana huI teNaI ThAya; zrubha muhUrati tihAM paraNyo rAya, haMmara dIdhA tasa ThAya. ..601 je brahmasenAnI nara jeha, paraNAvIne valIu te; jAtA vAsavadattA bhaNaMI, mujha praNAma kaheyo saDUtaNe. ...602 pItA bhrAta mAtAne jaI, mAharo johAra tuma kahajayo sahI; tumyo ma vIsArasyo maMtrIsa, bheTo tamo ujeNI Isa. *.. 603 leI AginA maMtrI jAya, kosaMbImAM Avyo rAya; moTA mahochava ghari ghari gAya, dehAthA toraNa baMdhAya. ***604 vadhAmaNA hoI tihAM bahu, sukhI Aloka huA tihAM sahu maMtrI rAjadhUraMdhara karayo, rISabha kahe jagano dukha harayo. ..605 artha :- udAyanarAjA kauzAMbI nagarI tarapha AgaLa vadhyA. temaNe mArgamAM judA judA sthAne mUtra bharelA traNa For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" ghaDA phoDayA (jethI analagiri hAthI upara besI rAjA temano pIcho na kare) jyAre temaNe so yojanAno paMtha kApyo tyAre nimittakanA vacanAnusAra bhadrAvatI hAthiNInuM tyAM mRtyu thayuM. ...585 udAyanarAjAe potAnA haiyAnI vAta karavA mATe maMtrI ane mahAvatane tyAM bolAvyA. temaNe kahyuM, "tame bhIma nAmanA bhIla pallIpati pAse jAva. huM paNa rANIne sAthe teDIne tyAM AvuM chuM." ...586 udAyanarAjA potAnI rANI vAsavadattAne bhIma pallIpati pAse laI cAlyA. rAjA jaMgalanA mArgamAM pagapALA cAlavA lAgyA. vAsavadattArANI nAjuka hovAthI te cAlatAM cAlatAM thAkI gayA tyAre temanI sAra saMbhALa (kALajI) rAjAe svayaM karI. ...587 vAsavadattAvANIne bhUkha lAgI tyAre rAjAe vanaphaLa lAvI ApyA. temane saritAnuM ThaMDu, nirmaLa jaLa nehabhAva dharIne pIvaDAvyuM. mArgamAM AvatA kaMTakone rAjAe svayaM dUra karyA temaja jyAre rANInA paga taDakAmAM baLatA tyAre paganI nIce (khabhA uparanuM) aMgavastra pAtharatA. ...588 jyAre vanaphaLa khAI saue potAnI kSudhA zAMta karI tyAre bhIla samudAya temanI pAse pahoMcI Avyo. vAsavadattArANI mahAkAya bhIlane joI bhayathI dhrUjatA raDavA lAgyA. bhIlanuM bhayaMkara rUpa joI rANI mUchita thaI bhUmi upara DhaLI paDyA. ...589 - udAyanarAjAe kahyuM, "devI ! tame Daro nahIM. tame A samaye sAdhvI mRgAvatIjInuM smaraNa karo. temanA satva, zIla-sadAcAranA jinezvara deva sahita sau guNagAna gAya che. teo tamArI sAsu che ane mArI mAtA che. ...590 mRgAvatIjInuM nAma smaraNa atyaMta prabhAvaka che. huM hamaNAM ja bhIlonAM sthAna naSTa karuM chuM. bhIlono parAjya thaze. huM hamaNAM ja temano paDAva- mukAma choDAvuM chuM. vAsavadattAe eka sthAne UbhA rahI satI mRgAvatIjInuM nAma smaraNa karatAM jApa karyA. udAyanarAjA paNa temanuM nAma smaraNa karavA lAgyA. adharmI bhIlo sAthe udAyanarAjAnuM dhamAsANa yuddha thayuM. ...592 udAyanarAjA dhanuSyanI paNacha kheMcI tIvra vegathI bhIlo upara bANo choDavA lAgyA. te samaye bhIma nAmano pallIpati tyAM samAcAra sAMbhaLI pahoMcI Avyo. (teNe udAyanakumArane oLakhyA) bhIme A yuddha thatuM aTakAvyuM. bhIma pallIpatie AnaMdapUrvaka rAjAnA caraNe namaskAra karyA. ...593 - udAyanarAjAe bhIma pallI patine bheTIne kSemakuzaLatA pUchI. udAyanarAjAne bhIma potAnA Avase laI Avyo. tyAM teNe rAjA ane rANIne bhojana-pANI ApI temanI bhakti karI. tyAra pachI udAyanarAjAe bhImane pUchayuM. ...pa94 meM Aje mArA maMtrI yugaMdharAyaNa ane mahAvata vasaMtane tamArI pAse mokalyA hatA. teo kema ahIM dekhAtA nathI? kyAM gayA haze?" bhImakumAre kahyuM, "meM temane ahIM joyA nathI." udAyana rAjAne temanA koI samAcAra na maLatAM teo khUba ciMtIta thayA. ...pa95 keTaloka samaya pasAra thaI gayo tyAre banne puruSo tyAM AvyA. temaNe potAnI pUrva kathA para prakAza **.pa91 For Personal & Private Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 pADayo. ame bhIla pallIpati bhImane maLavA jatA hatA tyAre mArgamAM keTalAka cora maLyA. te nirdayI amane pakaDIne ujjayinI nagarImAM laI gayA. .. pa96 ujjayinI nagarInA senApatie amane oLakhyA. teo avaMtI nareza pAse lAvyA. aMvatI nareze kahyuM, "senApati! tame kone baMdIvAna banAvI ahIM lAvyA cho?(A udAyanarAjAnA maMtrI che.) meM udAyanarAjA sAthe maitrI karI che. ...597 pAlagopAle udAyanakumAranI kIrtinI khUba prazaMsA karI che tethI meM udAyanakumArane uttama jANI mArI putrInA temanI sAthe vivAha karyA che. maMtrIzvara! tame punaH tamArA rAjA pAse jAva." rAjAe tarata ja eka vegavAna ghoDo taiyAra (sajaja) karI Apyo. ...598 caMDapradyotanarAjAe hAthI ghoDA ApatAM kahyuM, "mArI putrI je divase udAyanarAjA sAthe paraNe, tyAre tame tene A kariyAvara Apajo.' yugaMdharAyaNa maMtrIe udAyana rAjAne kahyuM, "mArI AzA Aje pUrNa thaI che. ame badhAM Aje ekaThAM maLyAM chIe. ..pa99 rAjanuM! mArgamAM cAlatAM amane je jakAta bharavI paDI tenuM ame rAjA (caMDapradyotana) ne kAraNa pUchayuM. caMDapradyotanarAjAe prathama vicAra karI pachI acAnaka hasIne kahyuM, mAruM vacana che ke AjathI sarva karavero mApha, (dUra) thaze." ..600 A sAMbhaLI udAyanarAjA atyaMta khuza thayA. te sthAne maMtroccAra sAthe zubha muhUrta udAyanarAjA ane vAsavadattArANInA vivAha thayA. caMDapradyotanarAjAe maMtrI sAthe mokalAvela uttama prakAranA hAthI, ghoDAo dIkarIne kariyAvaramAM ApyA. ...601 tyAM Avela brAhmaNa puruSa, senApati hato. te lagna karAvI tyAMthI pAcho pharyo tyAre vAsavadattAvANI saune jatAM joI rahyA. temaNe samAcAra ApatAM kahyuM, "saune mArA praNAma kahejo. ...602 tame ujjayinI nagarImAM jaI mAtA-pitA ane bhAI pAlagopAlane mArA namaskAra kahejo. he maMtrIzvara !tame bhUlI na jatAM. tame jaldI jaIne ujjayinI narezane maLIne mAro saMdezo kahejo.......603 maMtrIzvara AjJA laI tyAMthI nIkaLyA. kauzAMbI nagarImAM rAjA udAyane praveza karyo. kauzAMbI nagarImAM bhavya mahotsava ujavAyo. pratyeka dhare lokoe maMgaLa gIto gAyAM. gharanAM dvAre kaMkuvALA thApA thayA ane toraNa baMdhAyA. ...604 udAyanarAjAnA AgamananI khuzInA samAcArathI khUba vadhAmaNAM thayA. temanA rAjyamAM sarvajano sukhI thayA. maMtrIe dhuraMdhara (agraNI, movaDI) rIte rAjya karyuM. kavi RSabhabhadAsa kahe che ke udAyanarAjAe lokonAM duHkho dUra karyA. duhA : 30 dAridra dukha jaganoharayo, udayana mahAdAtAra; vAsavadattA syu valI, saphala karaMI avatAra. 606 ...605. For Personal & Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa" ***607 artha - udAyanarAjA mahAna dAnezvarI hatA. temaNe lokonAM duHkha, dAridra dUra karyA. vAsavadattArANI sAthe temaNe potAno avatAra saphaLa karyo. ...606 DhALaH rara dharmapremI udAyanarAjA praNamI tuma sImaMdharasa jI e dezI. vAsavadattA myuM valIjI, pohoto vanamAMre rAya; vAta asaMbhama sAMbhalIjI, puche praNamI pAya. naresara mRgAvatI suta sAra... AMcalI. paMthaI thaMbhyA cora, jima bhIti citrAma; mRgAvatI maMtraMI karI jI, sAdhA saghalA kAma. **.6080 mRgAvatI sAdhuNi havI jI, bhakho tAsa kathAya; udayana mAMDIne kahaI kathAya, suNatAM harakha na mAya. ...609 10 dhana dhana mRgAvatIjI, teNe jAyo mujha kaMta; vaeNrI bIjA mahaNAjI, doya myuM hasIya milata. *.. 610 na gharamAM sAsU sAdhavajI, jehanuM zIla atyaMta; tAsa zaraNa vaMdavAI jI, tuM mujha nAha guNavaMta. ...61110 udayana vana khelI valyo jI, baIThA sabhAre majhAri; pUche kihAM jina vIrajI re, vaMdU jaI tINI ThArare. ...61ra 10 sevaka khAya vadhAmaNIjI, kanakanagiri jina rAya; vAsavadattA myuM tihAMjI, gRpa jaI praNameM pAya. 613 nava mRgAvatIne vAMdatojI, udayana nara bhUpAla; vAsavadattA vAMdatIjI, tujha praNamoM triNa kAla. *..614 10 sAsUsatI mRgAvatIjI, vahuM nIra tAharIre ANa; tujha nAme nara thaMbhIyAjI, paMthaI hoI kalyANa. mRgAvatI suta vahu taNejI, kahatI jinanore dharma; dAna zIlatapa bhAvanA jI, ArAdhI chuTo karama. ...616 10 rAja ridhi dhana yovanuM jI, jAtAM na lAge re vAra; dayAdAna upasama dharojI, jima pAmo bhavapAra. 617 nava satI vacana zravaNe suNI jI, valIA nara naI re nAri; sAte vIsana nIvArato jI, pAleM soya amAri. ...61810 *.615 10 For Personal & Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 nyAya nIti rAkhaI sadAjI, nArANapaNuM puNyavaMta; rISabha kahe udayana bhalojI, ugAri para jaMta *..619 10 artha - ekavAra udAyanarAjA vAsavadattArANI sAthe araNyamAM pahoMcyA. rANIe jaMgalamAM heratabharI Azcaryajanaka vAta sAMbhaLI patinA caraNe praNAma karI pUchayuM. ..607 vAmInAtha! pagadaMDIe prayANa karatAM meM keTalAka cArone joyA. jema divAla upara doreluM citra sthira hoya che, tema teo mArgamAM thaMbhI gayA hatA. (tenuM zuM kAraNa?)" udAyanarAjAe kahyuM, "satI mRgAvatInA maMtrano jApa karavAthI sarva vipattio dUra thAya che temaja sarva kAryo pAra paDe che." ...608 rANIe kahyuM, "vAmInAtha! mRgAvatI sAdhvIjI hatA. temanI kathA mane vigatavAra kaho." udAyanarAjAe potAnI mAtA mRgAvatIjInI kathA rANI vAsavadattAne kahI. vAsavadattA rasika kathA zravaNa karI tenA rasAsvAdathI AnaMdita thayA. ...609 rANIe kahyuM, "mahAsatI mRgAvatI sAdhavIjIne dhanya che ! temaNe udAyanarAjA jevA mArA patine janma Apyo che. have bIjAM vairI hoya to paNa zuM? ApaNA baMneno zubhayoga thayo che' ema kahI rANI AnaMda pAme che. .... 610 vAsavadattAe sAsujInI stuti karatAM kahyuM, "amArA kuLamAM sAdhvI mRgAvatIjI, je mArA sAsu che. temanuM zIla-sadAcAra ane sattva aparaMpAra che. huM temanA caraNomAM vaMdana karuM chuM. tame mArA svAmI cho. tame paNa guNonA bhaMDAra cho." ...611 ekavAra udAyanarAjA zikAra karIne jaMgalamAMthI pAchA pharyA. temaNe rAjasabhAmAM AvI sevakone pUchayuM, "jinezvara bhagavaMta mahAvIra svAmI kyAM bIrAje che? mane temanA vaMdana karavA che." ...61ra sevako jyAre vadhAmaNI lAvyA tyAre rAjAe temane khUba dhana ApI saMtuSTa karyA. sevakoe kahyuM, "jinezvara bhagavAna mahAvIra svAmI kanakagiri parvata upara bIrAjamAna che." udAyanarAjA potAnI rANI vAsavadattA sAthe tyAM gayA. tyAM jaIne temaNe jinezvara bhagavAnanA caraNe vidhipUrvaka vaMdana karyA. ... 613 tyAra pachI udAyanarAjA potAnI mAtA sAdhvIjI mRgAvatI pAse gayA. tyAM jaIne temaNe sAdhvIjIne bhAvapUrvaka traNa vaMdanA karI. vAsavadattA rANIe paNa sAdhvI mRgAvatIne bhAvapUrvaka vaMdanA karI kahyuM, "he mahAsatIjI ! Apane traNe kALa namaskAra hojo. ..614 he sAdhvI mRgAvatIjI! Apa mArA sAsu cho. nitya ApanI AjJA mAthe caDhAvIza. ApanAM nAma smaraNathI mArgamAM lUMTArAo paNa thaMbhI jAya che. loko nizcita banI musApharI karI zake che." ...615 - sAdhvI mRgAvatIe potAnI putravadhUne kahyuM, "A jina dharmano prabhAva che. jinano dharma kalyANakArI che. he vAsavadattArANI! dAna, zIla, tapa ane bhAva A cAra prakAranA dharmanuM ArAdhana karI sarva karmathI chUTakAro meLavo. ...616 A rAjya, saMpatti, aizvarya ane yauvana pasAra thatAM vAra nahIM lAge. (A badhI vastuo kSaNika For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' hovAthI) sarva jIvo pratye anukaMpA lAvo. dAna-puNyanAM kAryo karo, upazama bhAva dhAraNa karo, jethI tame A bhava aTavI pAra karI zakazo." ...617 mahAsatI mRgAvatIjInA dharmasabhara vacano ekAgra citte sAMbhaLI udAyanarAjA ane vAsavadattA rANI pAchA pharyA. rAjAe sAta vyasanano tyAga karyo temaja rAjyamAM amAri pravartana pravartAvyuM...618 temaNe sadA cAyanIti ane sadAcAranuM pAlana karyuM. teo vayamAM nAnA hatA paraMtu khUba puNyazAlI hatA. kavi kahe che ke udAyana rAjA bhalA hatA. temaNe aneka jIvone duHkhamAMthI ugAryA hatA. ...619 duhA : 31 mRgAvatI suta mohiuM, vAsavadattA sAthi; pUrIsabhA besuM nahIM, rahe gharamAM dinarAta. .. 620 10 artha :- satI mRgAvatInA putra udAyanarAjA, vAsavadattArANI pratye ati Azakta banyA. temaNe have rAjasabhAmAM besavAnuM choDI dIdhuM. teo divasa-rAta mahArANI sAthe mahelamAM ja rahevA lAgyA...620 copAI : 1ra aNadhArI Aphata rAti divasa gharamAM rahaI jase, rAjakAja sAdAI tase; jAvA lAgo jo paNi deza, rAyana ceteM tihAM lava lesa. *.. 6ra110 paMcAla desano rAjA jeha, levAdeza lAgo nara teha; pUrI sabhA baITho nara rAya, bahudIvo tava paragaTa thAya. nRpa Agali che dIvI jeha, ekAeka ulAhIte; eka kuMnImata dekhI karI, paMDita jana tihAM bolyA pharI. ... 623 usabhakItyuM rAjAneM hoya, kahatAM maMdira lAguM joya; vAsavadattA balatI lahI, sAra kare te maMtrI sahI. ...624 aganimAMhi jhaMpAve jise, hAhAkAra huuM pUri tise; vAsavadattA mohayo rAya, aganimAMhiM jhaMpAvyo jAya. senAnI bolyo teNe ThAro, nRpane ache ghaNerI nAri; pUrava diI tumArI mAya, vAMdo jima dUkha saghaLuM jAya. udayana kahI teNe paradhAna, vAraMta kahetRpakIje sAna; vAsavadattA hosaI yAMhi, yugaMdharAyaNi jANevo tAMti ***627 maMtrI nArino zoka mani dhare, pUravadeza cAlevuM karaMI; vasaMta senAnI syu rAya, thAko eka thali suto jAya. * 628 sIdha puraSadITho eka jise, senAnI jaI pUche tise; udayanane sahUdukhano aMta, kaho kahII hoseM guNavaMta. **622 10 ...625 ...6ra6 ***629 For Personal & Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidha kahe eka varaseM sahI, dharaNI syuM ghare AveM vahI; eka ati moTu lahaseM rAjA, bahu vAdhaI udayananI lAja. suNI vAta maMtrII jasI, nRpa AMgali jaI bhAkhI tasI; bhUpaI kahe navi mAnuM soya, jaga mAhA muuM na jIve koya. 631 artha : mahArAjA udAyana rAta-divasa rAjamahelamAM ja rahevA lAgyA tethI rAjyanAM kAryomAM vikSepa thavA lAgyo. zatruo AvIne temanAM rAjyane chInavI levA lAgyAM, chatAM udAyanarAjA koI rIte tala mAtra cetyA nahIM. 449 621 pAMcAla nareza udAyanarAjAnA rAjyamAMthI eka deza levA taiyAra thaI taiyAra gayA. (udAyanarAjAne maMtrIo dvArA rAjasabhAmAM bolAvavAmAM AvyA) udAyana rAjA rAjyasabhA bharIne beThA hatA. tyAM temaNe ghaNA dIpakanI jyota pragaTelI joI. 622 udAyanarAjAnI AgaLa je pragaTelA dIpakanI jyota ekAeka bujhAI gaI. maMtrIoe kahyuM, ''A apazukana che.'' A apazukananuM dazya joIne rAjyasabhAmAM beThelA bhAgyavettAoe kahyuM.... 623 ''rAjA to puNyazALI che temanuM zuM azubha thaze ?'' evuM paMDito kahetAM hatAM tyAM to rAjamahelamAM bhayaMkara agninI jvAlAo pragaTI. rAjAe hataprabha thaI maMtrIne kahyuM, ''maMtrIzvara ! vAsavadattA rANI temAM baLI rahI che. tame koI upAya karo.'' 6ra4 ...630 maMtrIe vAsavadattArANIne bacAvavA agnimAM jhaMpalAvyuM. tyAre nagaramAM sarvatra hAhAkAra macI gayo. vAsavadattArANInI pAchaLa pAgala banelA udAyanarAjA agnimAM pravezavA taiyAra thayA. .625 tyAre senApatie rAjAne zAMta karatAM kahyuM, "mahArAja! ApanI ghaNI rANIo che. Apa agnimAM paDI baLI maravAnuM na vicAro. tamArI mAtA mRgAvatIjI sAdhvIjI, je pUrva dizA tarapha bIrAjamAna che, temane tame vaMdana karo. tamArI sarva Apattio dUra thaze.'' 626 udAyana rAjAe vAraMvAra senApatine kahyuM, "tame pradhAnamaMtrIne ahIM teDI lAvo.'' senApatie rAjAne aneka rIte samajAvatAM kahyuM, "he mahArAja! tame buddhi-caturAIpUrvaka kArya karo. jyAM vAsavadattA rANI haze tyAM temanI surakSA mATe yugaMdharAyaNa maMtrI paNa haze.'' .627 rAjAe manamAM maMtrI ane rANIno viSAda dharyo. temanI zodhamAM rAjAe pUrva dizA tarapha cAlavA prayANa karyuM. senApati vasaMtanI sAthe rAjA ghaNuM cAlyA. rAjA cAlatAM cAlatAM thAkI gayA tyAre eka vRkSanI nIce vizrAma levA sUI gayA. ...68 senApati vasaMte tyAM eka siddha yogIne joyA. teNe siddha mahAtmA pAse jaI pUchyuM, "mahAtmA ! Apa jJAnI cho. amArA guNavAna rAjA udAyananA sarva duHkhono aMta kyAre Avaze ?'' * 629 siddha mahAtmAe kahyuM, '"eka varasa pachI temanA sarva duHkho dUra thaze. temanI patnI paNa temanA ghare pAchI Avaze. teo eka pratiSThita rAjA tarIkenuM sanmAna meLavaze. temanI khUba yaza-kIrti ane Abaru For Personal & Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa ...632 vadhaze. ...630 senApatie siddha mahAtmAnI vAta rAjA samakSa AvIne kahI. udAyana rAjAe kahyuM, "huM e siddha mahAtmAnA vacano para vizvAsa nathI karato. A sRSTimAM jenuM mRtyu thAya che, te vyakti jIvita thaIne kadI pAcho pharato nathI. ...631 duhA H 32 pANI dIvo navI bale, bhopAla phalanahoI; jovA gayo jabAhoDaI, muuMna jIve koI. ...632 bhAgo nagarate pharI vase, pUtra zaraNa hoya; dhana khoyuM pAcho vale, muu najIrve koya. ...633 artha - pANIthI kadI dipakanI jyota saLagatI nathI. tuMbaDAne kadI phaLa na Ave. yauvana vaya kamAvavAmAM ane kuTuMbanI sahAya karavAmAM pUrNa thaI gayA pachI pAchI AvatI nathI, tema mRtyu pAmelA kadI jIvaMta thatA nathI. kudaratI AphatothI nArAja banelA nagaronuM navanirmANa thaI zake che, pracura puNya hoya to putra paNa dharmakAryomAM zaraNabhUta thaI zake. gumAveluM dhana paNa saMbhava che ke pAchuM puruSArtha dvArA meLavI zakAya che paraMtu Aja divasa sudhI avasAna pAmelA koI punaH jIvita thayA nathI. ...633 DhALa : 23 vAsavadattA rANI sAthe milApa cunarInI deho deho re raMgIle cunaDI e dezI rAga - goDI kima jIvi narapati suMdarI, agani bAlI strI jeha ho; kima maMtrI mAharo Avase, agani bAlI jehanI daMha ho. ...634 ema bhAkhe udayana narapatI... AMcalI. nRpa maMtrI vAta vIcAratA, caDhayo eka paravata zRMgaho; zrI jina maMdIra javAratA, pUjayA RSabha suraMgaho. viNA nAda sunAvIuM, kIdhUmadhUro gAna ho; dITho cAraNa munIvara kevalI, praNamyo deI bahu mAMna ho. ..636 ema. nRpa pUche premeM sAdhane, saMkaTa kahIMI jAya ho; navakAra vidhei riSasIkhave, e maMtre sukha thAyaho. ...637 ema. jina triNa kAla japUto, gaNato zrI navakAra ho; vIra taNA guNa samarato, mRgAvatI guNa sAra ho. .638 ema. nRpa paMcAla desano je dhaNI, vIMTI kosaMbI jAya ho; suNatAM udayana kharakharaI, dUkhamAM dUkha bahu thAya re. .635 ema. 639 ema. For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 vasaMta senAnI tava kahe, eka varasiM sukha thAya re; eka apUrava vAtaDI, kahuM sUNi udayana rAya ho. ...640 ema. A vana mAMhi eka suMdarI, cuMTatI dIThI phUla ho; miM puchayoM kaNa kArarNi, letI puphaasUlaho. ...641ema. tavatIhAM bolI suMdarI, mehavatIno rAya ho; mAhAbAhunAmeM rAjAuM, padamAvatI 9 tAyaho. ...642 ema. te uttama varaneM kArarNi, vanamAM vasatI teha ho; triNa kArlo sura pUjA karaMI, suMdaravara mAMgaha ho. ...643 ema caMpakamAlA huM sakhI, padamAvatInI jANa ho; pupha leu te kAmaneM, samajhe nara guNa khANire. ...644 ema. vAta karaI mujhasya asI, tavateDI korNi nAri ho; mujhameM kahetamyo Avajayo, thaIapaDUNA bAriho. ...645 ema. suNI vAta vasaMtanI bhUpati, vani prasAdi jAya ho; katohala kAjiMpaIsatA, sakhi vAra teNeThAya ho. 646 ema. vasaMta senAnI boliu, kAMvAro tuma Aja ho; taMI athIta karI teDIA, sakhI kahe kaho nara rAja ho. ...647 ema. mujha svAmInI pAsaMI bAMbhaNo, muMkI gayo trIdoya ho; triNa nArI haI mujha naI ahI, AvaNaEmatta koyaDo. ...648 ema. tava vasaMtasenAnI bolIuM, sAbhalI udayana rAya ho; vAsavadatA sakhI amyuM, maMtrI muke eNeThAya ho. .649 ema. tava beThAdevalabAraNe suNe, mahilI vAto rAya ho; padamAvatI Arge nRpatriIA, bhAkhe pUravakathAyare. ... 650 ema. padamAvatI kahetuma sAMbhalo, vAsavadattA vAta ho; eka saMkarA jogaNi mujha kahe, udayananA avadAta ho. ...651ema. tasa kAraNi dhyAudevane, mAMhomAMhaka vAta ho; nIjanIjadukhate kADhatA, nIkalI java parabhAta ho. ...65ra ema. nara beThAdIThA bAraNe, maMtrI udayana rAya ho; vAsavadattA ulakhaI, rISabha kahe sukha thAyare. ... 653 ema. artha:- "rAjakuMvarI zuM jIvatI hoya? je strI agnimAM baLI te kema jIve? ane jeno deha baLI gayo hoya te mAro maMtrI zuM pAcho Ave?'' A pramANe nisAso nAkhatAM rAjAe kahyuM. *..634 For Personal & Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" che. rAjA ane maMtrI A pramANe vAto karatAM eka parvatanA zikharanI Toce caDhayA. tyAM jaIne temaNe jina maMdiranA juhAra karyA. temaNe jinamaMdiranAM bhoyarAmAM rahelI RSabhadeva bhagavAnanI pratimAnuM pUjana karyuM. ...635 jinamaMdiramAM temaNe vINAvAdana karI madhura svaromAM stavano gAyAM. tyAre tyAM eka jaMghAcaraNa kevaLajJAnI munivarane joyA. rAjAe manamAM khUba ahobhAva lAvI temane praNAma karyA. ..636 rAjAe kevaLajJAnI mahAtmAne premapUrvaka pUchyuM, "he maharSi! mArA saMkaTa, vipattio kyAre dUra thaze?' kevaLajJAnI mahAtmAe navakAra mahAmaMtranI vidhi zIkhavI. A maMtranA smaraNathI sarva sukho prApta thAya che." ...637 have udAyanarAjA nitya traNe kALe jinezvara devonuM pUjana karatA. teo nitya navakAra maMtranuM smaraNa karatA. teo bhagavAna mahAvIra svAmInA guNonuM smaraNa karatA temaja uttama guNavAna sAdhvI mRgAvatInuM smaraNa karatA. ..638 pAMcAla nareza, jeNe kauzAMbI nagarI para Adhipatya sthApavA nagarIne cAre taraphathI gherI lIdhI. A sAMbhaLIne udAyanarAjAnI upAdhino pAra na rahyo. jyAre duHkhada sthiti hoya tyAre cAre bAjuthI duHkha Ave ...639 senApati vasaMte kahyuM, "mahArAja! eka varSa pUrNa thayA AvyuM che, have sukhano udaya thaze. huM Apane eka apUrva vAta kahuM chuM." udAyanarAjA tenI vAta sAMbhaLe che. ...640 A jaMgalamAM meM eka svarUpavAna kanyAne joI. te vRkSa uparathI devapUjana mATe puSpo cUMTatI hatI. meM te suMdarIne pUchayuM, "tame A kAMTAvALA vRkSa uparathI puSpo zA mATe cUMTo cho?' ...641 tyAre kanyAe uttara ApatAM kahyuM, "meghavatI nagarImAM mahApratApI mahAbAhu nAmano rAjA rAjya kare che. temanI padmAvatI nAmanI eka dIkarI che. ...642 (teNe yauvana kALamAM praveza karyo che) uttama rAjakumArane jIvanasAthI banAvavA mATe rAjakuMvarI traNe kALadevanI pUjA kare che. te pUjA karI ArAdhya deva pAsethI suMdara varanI mAMgaNI kare che. 643 mAruM nAma caMpakamAlA che. huM rAjakumArI padmAvatInI dAsI chuM. huM rAjakumArInA devapUjAnA kArya mATe puSpo laI jAuM chuM. anaMta guNono bhaMDAra koI uttama rAjakumAraja temane samajI zakaze."...644 A pramANe dAsI mArI sAthe jyAre vAta kahI rahI hatI tyAre koI strI tyAM AvI. caMpakamAlane bolAvI potAnI sAthe laI gaI. teNe jatAM jatAM mane kahyuM, "tame mahemAna-paroNA banI amArA dvAre Avajo." ...645 senApati vasaMtanI vAta sAMbhaLI rAjA araNyamAM te jinamaMdira pAse AvyA. maMdiramAM praveza karatAM temaNe eka kutUhala joyuM. tyAM caMpakamAlA dAsI paNa AvI hatI. teNe vasaMta senApatine maMdiramAM aMdara pravezatAM rokayA. For Personal & Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 vasaMta senApatie kahyuM, "devI! tame Aja mane maMdiramAM pravezatAM zA mATe roko cho? tame to atithi banIne AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM hatuM. caMpakamAlAe kahyuM, "he narapati! tamane tenuM kAraNa kahuM ...647 mArI svAmInI padmAvatI rAjakumArI che. tenI pAse eka brAhmaNa be strIone mUkI gayo che. ahIM mArI sAthe traNa nArIo A maMdiramAM che tethI huM A maMdiramAM koIne praveza karavA detI nathI'' ... 648 jyAre caMpakamAlA dAsI sAthe senApati vasaMta vArtAlApa karatA hatA tyAre udAyanarAjA sAMbhaLI rahyA hatA. temaNe vicAryuM "A vAsavadattA rANInI sakhI che. maMtrIe rANIne jarUra A sthAne mUkI haze." ...649 maMdiranA dvAra upara bahAra beThelA udAyana rAjAe maMdiranI aMdara thatI vAto sAMbhaLI. padmAvatI rAjakumArInI AgaLa traNa rAjakumArI che. teo potAnI pUrva kathA kahe che. ...650 - rAjakumArI padmAvatIe kahyuM, "tame vAsavadattA rANIno avadAta sAMbhaLo. eka kalyANa karanArI zaMkarA jogaNIe mane udAyanarAjAno vRttAMta kahyo che. ...651 temane meLavavA mATe huM devanuM dhyAna karuM chuM." A pramANe paraspara aMdara aMdara teo vAto karatA rahyA. saue pota potAnuM duHkha vyakta karyuM. ema karatAM prabhAtano samaya thayo. ..65ra prabhAte maMdiranA dvAre rAjA ane maMtrIne beThelA joyA. vAsavadattArANI tarata ja udAyanarAjAne oLakhI gaI. kavi RSabhadAsa kahe che ke mahArAjA udAyana ane vAsavadattA rANInuM punaH milana thatAM AnaMda thayo. duhA H 33 udayanane dekhI nArI, padamAvatI harakheha; viMchIta vara mujha naI milyo, neharyuM dharatI neha, artha - udAyanarAjAne joI temanI patnI vAsavadattA khUba khuza thaI. padmAvatI rANI paNa udAyanarAjAne joI harSita banI. tene managamato vara maLyo. have te udAyanarAjA sAthe premathI rahevA lAgI. ... 654 copAI 13 udAyana ane padmAvatInA lagna te mujha valabha udayana rAya, tenaI Avyo eNaI ThAha; mahAbAhu potAno tAta, soya karaI dahIvAnI vAta. padamAvatI paraNAvI sahI, have rAja ApyA gihagaI; bahudhana ratha dije videha, udayana bahusenyA meleha. ...656 mAhAbAhuno beTo jeha, sUdarasena nAmaI kahuM te; senAnI naI leI karI, kosaMbI Avyo paravarI. *..653 ***654 ***655 6pa7 For Personal & Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" * 658 ...659 **661 caMDapradyotananA suta sahI, pAla gopAlate AvyA vahI; kosaMbI parikaratA haDI, paMcAlo mArayo tihAM caDhI. udayana rAya suNaI soya vAta, jAvA harakha ghaNero thAya; vAsavadatA padamAvatI, sAthiMleI cAlyo narapati. kosaMbImAM Avyo rAya, mAhA mahozava tihAM kaNi thAya; vALu udayana kero rAya, kare gharamataNA bahu kAja. ...660 yugaMdha rAyaNa maMtrI jeha, AvI rAyane malIuM teha; kahI teNe vAsavadattA vAta, huMtasa saNagiM vADhI jAta. sabala prasaMsyo tihAM para dhyAna, rAja bhAra didho deI mAMna; pAlagopAla suMdarasena jeha, deI mAnaneM cAlyAM teha. vAsavadattAdITharayo rAja, sukha sAtA vAdhaI nRpa lAja; udayana kahe ahI AvaI mAya, vIra hArthi vrata mune thAya. vadhyAmaNIdeto vanapAla, harakhadAna ApaI bhUpAla; aMtevara saghaloM saja karI, caMdana cAlyo nRpa paravarI. 664 triNa pradakSaNa deI tAMti, stavato vIra jinezvara jAMhi; dII khamAsaNa tihAM paMcAMga, sUNI rAya dharI mana raMga. aradha mAgadhI bhASA mAhi, dII desanA jinavara tyAM hiM; ANA sahIta ArAdho dharama, jima dhovAI AThaI karama. khImA dayAne pAtredAna, sIla dharaI mukaMI vIganyAna; samakata varata rAkhe nara sAra, ArAdhe zrAvaka vrata bAra. suNato udayana mana ulhAsa, dasa varatI leto jina pAza; praNamI vIra jinezvara pAya, mRgAvatI naMI vAMdI jAya. *..668 artha - padmAvatIe vicAryuM, 'udAyanarAjA mArA prANa vallabha che. teo A sthAne AvyA te sAruM thayuM." padmAvatIe potAnA pitA mahAbAhune dIpaka vize vAta karI. ...655 mahAbAhu rAjAe potAnI putrI padmAvatInA lagna udAyanarAjA sAthe karAvyA. have rAjAe potAnA jamAIne khuza thaI rAjya ApyuM temaja kariyAvara tarIke khUba dhana, ratha ane deza ApyA. temaNe udAyanarAjA sAthe ghaNuM sainya paNa mokalyuM. ..6pa6 mahAbAhu rAjAnA putra, jenuM nAma suMdarasena hatuM. te moTuM sainya laI udAyana kumAranI madada kauzAMbI nagarI tarapha gayA. .. 6pa7 bIjI tarapha caMDapradyotanarAjAnA putra pAlagopAle paNa kauzAMbI nagarI tarapha tIvra gatithI doTa mUkI. **.665 >> 666 For Personal & Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 te bane rAjakumAroe pAMcAlanareza upara caDhAI karI tene yuddhamAM parAjita karI mArI nAkhyo. ...658 udAyanarAjAe A vAta sAMbhaLI. temanuM mana kauzAMbI nagarImAM javA utsuka banyuM. teo vAsavadattA tathA padmAvatI ema banne patnIone sAthe laI potAnA nagara tarapha cAlyA. ...659 udAyanarAjA kauzAMbI nagarImAM AvyA. nagarajanoe rAjAnA AgamananI khuzImAM moTA mahotsavanuM Ayojana karyuM. temanI cArebAju kIrti prasarI. temaNe khUba dharmanAM kAryo karyAM. ...660 yugadharAyaNa maMtrI paNa udAyana rAjAne maLyA. temaNe vAsavadattA rANInI kathA rAjAne kahI. "huM temane maratAM bacAvavA bhoyarAmAM lai gayo." udAyanarAjAe pradhAnamaMtrI yugadharAyaNanI khUba prazaMsA karI. temane rAjyano kArabhAra soMpI temanuM sanmAna karyuM. temanA sALAo pAlagopAla ane suMdarasenano khUba Adara karyo. teo paNa potAnA rAjyamAM pAchA pharyA. ..662 vAsavadattArANInA duHkhanA divaso vyatIta thaI gayAM. teo sukhethI rAjyamAM rahevA lAgyAM. rAjyamAM sarvatra sukha ane zAMti chavAI gaI. udAyanarAjAnI cAre bAju pratiSThA vadhI. udAyanarAjAe kahyuM, ahIM mArA mAtA (mRgAvatI sAdhvIjI) Ave to vIra prabhunA hAthethI huM bAra vrata aMgIkAra karI zrAvaka ...663 (udAyanarAjAnA bhAvo jANI paramAtmA mahAvIra svAmI kauzAMbI nagarImAM AvyA.) vanapALe jaIne kiMmatI bheTa dAnamAM ApI (udAyanarAjAnI rANIoe suMdara zaNagAra sajyA) caMdana jevA uttama udAyanarAjA sAthe temanuM sadhaLuM aMtaHpura prabhunAM darzana karavA AvyuM. . 664 - udAyanarAjAe saparivAra tyAM prabhune traNa pradakSiNA ApI. temaNe tIrthakara prabhu mahAvIrasvAmInI stuti, vaMdanA karI. temaNe prabhune pAMca aMga namAvIne traNa khamatakhAmaNA ApyA. teo aMtaraMga AnaMdapUrvaka paramAtmAnI dezanA sAMbhaLavA lAgyA. ...665 paramAtmA ardhamAgadhI bhASAmAM dezanA ApatA hatA. temaNe kahyuM, "devAnupriya! jina AjJA anusAra dharmanuM ArAdhana karo, jethI tamArA Atma pradeza parathI aSTa karmorUpI maLa ghovAI jAya....666 tame kSamA ane dayA dharmane dhAraNa karo, supAtradAna Apo, zIlavratane dhAraNa karI ajJAnano tyAga karo. uttama puruSo potAnuM samyakatva akhaMDa rAkhe che temaja zrAvakanA bAra vratanuM ArAdhana kare che....... 667 udAyanarAjA mananA ullAsapUrvaka jinavANInuM zravaNa karatA hatA. jinavANIthI prabhAvita thaI temaNe prabhu mahAvIrasvAmI pAsethI dezavirati dharma svIkAryo. tyArapachI tIrthaMkara paramAtmAnA caraNe namaskAra karI potAnI mAtA mRgAvatI sAdhvIjI pAse vaMdana karavA gayA. ...668 duhA : 34 udayana vAMdI ghara cAlyo, sUracaMda dhara jJAna; kuNa thAnika jina vIrajI, dehakanakano vAna. For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa" artha :- udAyanarAjA saMta-satIjIonA darzana karI rAjamahelamAM pAchA AvyA. te samaye jyotiSI deva sUrya ane caMdrae avadhijJAnano upayoga karI joyuM ke, "suvarNa jevI dehakAMti vALA bhagavAna mahAvIra svAmI hamaNAM kyA sthAne bIrAjamAna che? DhALa : 24 satI mRgAvatIne kevaLajJAna - sUrya caMdranuM mULa svarUpe Agamana pATa kusuma jIna pUja parupaI e dezI kanaka varNa jina vIra jinesara, kosaMbI mAMhi dekhaI; dazArNabhadra paraI doya AvyA, kahedIne Aja sulekhaI. *.. 670 hobhavikA caMda sUra hoya vaMdaI..AMcalI. cosaThi Idra milyA jinA Age, devataNI ke koTayo; vIra jinezvara trigaDe baIThAM, praNameM be kara joDayo. ...671ho0 sUNI desanA valIyA pAchA, tavahoI aMdhakAra; caMdanabAlA paramukha ajIA, valaMtA teNI vAra ho. ...672ho rAta paDatI jANe ajIA, vastI pahelA soya; mRgAvatI vasArI tihAM, aMdhakAra tihAM hoya. ... 673 ho. paDIkamaNuM karI caMdanabAlA, vighaMI karI saMthAraI; mRgAvatI page lAgI khamArve, jAgI satIne vAraI. 674 ho, mRgAvatI to satIa ziromaNI, gamana na saubhe rAtaMI; sUparivarI sIkhAmaNa detI, nIja mama vijAtIta. ...675ho. mRgAvatI mana sudhiM khamAve, mAhA aparAdha ja jANI; nIja naMdyA zrubha dhyAna varate, te huMI kevala nANI re. ..676 ho0 kAlo ahIdekhI upADaI, nIja guraNIno hAtho; caMdanabAlA jAgItAthe, kahe paramAda ja ghAta. ..677 ho0 teha guruNI kAhAtha halAvyo, kahedITho miM sApa; kAlIyo ti tuM kima dekhaI, che atIsaI kAI Apaho. 678 ho. mRgAvatI kahe kevala pAmI, gusaNI tuma pasAI; pazcAtApa karaI tihAM guraNI, praNameM sISyaNI pAMI. ..679 ho. mRgAvatInA guNa tIhAM samare, bhala upasama mane Apyo; kuragaDu huuM kevalanANI, upasama tihAM vakhANyo. . 680 ho. (1) tri. za.pu.ca. parva-10, sarga-8, pR-154. For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munI metAraja arajanamAlI, munIvara daDhaprahArI; khaMdhaka munIvara upasamadhArI, paraNyo mugati ja nArI. mRgAvatI dhana upasamadhArI, jeho nIja avaguNa jANyo; zubha dhyAMniM caMdanA lahe kevala, teNII upasama ANyo. anukrameM doe mugati sidhAve, mRgAvatI e caritra; udayana caritra kahyoM maI mAMDI, kahetA rISabha pavItra ho. . . . 683 ho 0 artha :- suvarNasamAna ujjavala dehakAMti vALA jinezvara prabhu mahAvIra svAmIne temaNe kauzAMbI nagarImAM joyA. dazArNabhadra rAjAnI jema sUrya ane caMdra banne devo potAnA mULa vimAnamAM besI prabhune vaMdana karavA tyAM AvyA. (temanA vimAnanA tejathI cAre tarapha udyota joI) lokoe kahyuM, "Aje suMdara (bhAgyazALI) divasa ugyo che.''(A eka Azcarya hatuM.) .. ...670 cosaTha indro paramAtmA mahAvIra svAmI samakSa ekaThAM thayAM. teo devonA besavAnA gaDhamAM beThA. paramAtmA mahAvIrasvAmI trigaDA gaDhamAM siMhAsana para beThA. (mAnavo, tiryaMco, devo ane zramaNazramaNIoe) be hAtha joDI temane vaMdana karyA. . 671 mRgAvatI sAdhvIjI paramAtmAnI dezanA zravaNa karI pAchA pharyA tyAre sUryAsta thavAthI aMdhakAra thayo. caMdanabALA Adi pramukha AryAo sUryAsta thavAthI te pUrve upAzrayamAM pAchA pharyAM. ...672 mRgAvatI AryAjIe jANyuM ke rAta paDI gaI che. kALAtikramanA bhayathI cakita thaI teo jaldI jaldI potAnA sthAne pahoMcyA. mRgAvatI AryAjIne sUryanA udyotanA teja vaDe divasa bhramathI samayanuM bhAna na rahyu tethI samavasaraNamAM besI rahyA.sUrya-caMdra cAlyA gayA, tyAM aMdhakAra thayo. ....673 caMdanabALA AryAjIe nityakrama pramANe pratikramaNa karyuM. tyAra pachI temaNe vidhipUrvaka saMthAro karyo. mRgAvatI AryAjIe upAzrayamAM AvI potAnA guruNIne page lAgI vAraMvAra khamAvyA. caMdanabALA AryAjI jAgI gayA. temaNe potAnI ziSyAne mITho Thapako ApatAM kahyuM. ...674 'mRgAvatI AryAjI ! tame to satI ziromaNi sAdhvIjI cho. tamane rAtrinA samaye upAzrayanI bahAra pharavuM na zobhe !'' caMdanabALA AryAjI sArI rIte potAnI ziSyAne zikhAmaNa ApatA hatA. mRgAvatI AryAjIe potAnA manamAM aMza mAtra kaluSitatA na rAkhI. ...675 mRgAvatI AryAjIe mananI zuddhipUrvaka potAnA guruNIne khamAvyA. temaNe jANyuM ke, 'meM jinAjJAno bhaMga karI mahAparAdha karyo che.' temane potAnA doSothI niMdA karI. zubha dhyAnanI vardhamAna zreNIe 457 . . . 681ho For Personal & Private Use Only (1) dazArNabhadra rAjA - juo pariziSTa vibhAga. (2) noMdha : A avasararpiNI kALamAM daza Azcaryo thayA che. (1) arihaMtane kevaLajJAna pachI upasarga (2) garbhanuM sAharaNa (3) sUrya-caMdranA vimAnanuM avataraNa (4) caramaTeMndrano utpAta (5) abhavI pariSada, (6) eka samaye utkRSTa avagAhanAvALA 108 siddha (7) dhAtakIkhaMDanI aparakaMkA nagarImAM kRSNanuM gamana (8) asaMyamInI pUjA (9) strI tIrthaka2 (10) harivaMza kuLanI utpatti ... 682 ho0 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 caDhatAM temaNe kevaLajJAna thayuM. ...676 kevaLajJAnanA prakAzamAM temaNe eka bhayaMkara kALotaro nAga je potAnA guruNInA hAtha pAsethI jato joyo. temaNe guruNIno hAtha bAjue karyo. tyAM caMdanabALA AryAjI jAgI gayA.temaNe prazna pUchayo tyAre mRgAvatI AryAjIe kahyuM, ''pramAdathI prANaghAta thAta.'' ...677 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' caMdanabALA AryAjIe pUchayuM, ''tame guruNIno hAtha zA mATe halAvyo ?'' mRgAvatI AryAjIe kahyuM, 'meM eka sarpa joyo'' caMdanabALA AryAjIe kahyuM, ''AvA gADha aMdhakAramAM tame kALo sarpa kaI rIte joI zakyA ? zuM tamArI pAse koI atIzaya che.'' ...678 mRgAvatI AryAjI bolyA, "guruNI tamArI kRpAthI huM kevaLajJAna pAmI chuM.'' caMdanabALA AryAjIe A sAMbhaLI khUba pazcAtApa karyo. temaNe potAnI ziSyAnA caraNomAM namaskAra karyA.... 679 he bhavyajIvo! mRgAvatI AyArjInA guNonuM smaraNa karo. temaNe zreSTha upazama bhAvathI manane bhAvita karyuM. 'kuragaDu muni upazama bhAvathI kevaLajJAnI banyA. prazama bhAva sarvatra prazaMsanIya che !... 680 muni metArya, muni arjunamALI, muni DhaMDhaprahArI, muni baMdhaka ItyAdi munivaro upazama bhAvadhArI hatA. teo sarve upazama rasamAM jhIlIne muktirUpI strIne paraNyA. ...681 sAdhvI mRgAvatIjI dhanya che ! teo upazama bhAvanA dhAraka hatA. jemaNe svadoSa darzana karyA. caMdanabALA AryAjI paNa zubhadhyAnanI zreNIe caDhayA. temaNe kevaLajJAna meLavyuM. temaNe paNa svadoSa darzana karI prazama bhAva pragaTa karyo. 682 ...683 anukrame saMyamanuM pAlana karatA teo muktipurImAM pravezyA. A mRgAvatI sAdhvIjInuM caritra che. kavi RSabhadAsa kahe che ke udAyanarAjAnuM caritra meM tamane savistAra mAMDIne pUrve kahyuM che. duhA : 34 trIjuM varadAna - agnino upadrava upazAMta eha kathA vivarI kahaI, pUNyavaMta abhayakumAra; caMdapradyotana pUchato, eka dina asyo vicAra. vAra vAra aganI taNo, puramAhAM prabhava ja hoya; abhayakumAra kaho kima Tale, bhAkho vacana soya. cyAre budhi taNo dhaNI, bolyo abhayakumAra; tItara tItaraneM dharaI, mahImeM mahISa prahAra. ... For Personal & Private Use Only 684 ...686 (1) kuragaDu muni : dharmaghoSa AcArya pAse dhanadatta zeThanA nAnA putra kuraghaTe(kuragaDu) dIkSA lIdhI. kSamA temano mukhya guNa hato. AcArya mahArAja zrIpura nagare pahoMcyA. teo nitya AcArya mahArAjanI gocarI lAvI vaiyAvacca karatA hatA. teo svayaM tapazcaryA karI zakatA na hatA. eka divasa teo bhIkSA lAvI vAparavA beThA. tevAmAM mAsakSamaNanA tapasvI munie temane kahyuM, meM tArI pAse thUkavAnuM vAsaNa mAgyuM. tuM te ApyA vinA ja bhojana ka2vA besI gayo ? tuM kSamAvaMta zeno ? tArA bhojanamAM ja huM baLakho nAkhuM chuM. have huM jouM chuM ke tuM kevI rIte khAya che?'' tapasvI muni bhojanamAM thUkyA. kuragaDu munie kahyuM, "mahAtman ! huM bALaka chuM. mArI bhUla thaI gaI. mArA dhanabhAgya ke tamArA jevA tapasvIno baLakho mArA bhojanamAM '' potAnA doSonI niMdA karatAM baLakhAvALo AhAra vAparatAM teo kevaLI banyA. (bharahesaranI kathAo, pR. 120.) paDyA. ...685 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 **687 ***688 ***689 hIraI hIro vIMdhII, macha machaneM khAya; kASTa kASTaneM kApato, deI kohADA ghAya. kAMTa) kAMTo kADhII, jAti jAtine khAI; aganeM agana vINAsII, sUNo avaMtIrAya. agananuM uSadha aganI sahI, lAgaI aganI jAma; sAtamI agana lagADII, agani ulAhatA. aganI lAgI jaba tIhAM, sAtamI agana kare; agani upadrava vaTalyo, pRthavI pati harakheha. *..690 abhayakumAra mAMgo sahI, je tuma rIdaya majhAri; abhayakumAra kahe mAMgacuM, havaDAM vara bhaMDAri. ...691 artha - puNyAnubaMdhI puNyanA svAmI abhayakumAre A kathA caMDapradyotanarAjAne vistArapUrvaka kahI. caMDapradyotanarAjAe eka divasa evo koI vicAra Avyo tethI temaNe abhayakumArane pUchayuM. ...684 ujjayinI nagarImAM vAraMvAra agnino upadrava thAya che. nagaramAM agni jvALAono prabhAva cAre bAju phelAyo che. abhayakumAra!A agni kevI rIte zAMta thaze? teno koI upAya kaho."...685 cAra prakAranI buddhinA jJAtA evA mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "eka tetara bIjA tetarane pakaDe che. eka pADo bIjA pADAne prahAra kare che. ...686 hIrAthI hIro vIMdhAya che. moTI mAchalI nAnI mAchalIne khAya che. lAkaDuM kuhADAnA ghA vaDe lAkaDAne kApe che. ..687 zalyathI zalya dUra thAya che. uttama jAtivAna kaniSTha jAtivAnane dabAve che. agnithI agni naSTa thAya che. te avaMtIrAya !tame sAMbhaLo. ...688 tevI ja rIte agnine ThAravAnuM auSadha paNa agni ja che jyAre bhayaMkara agni lAge tyAre tenI sAme Aga lagADavI jethI agnithI agni olavAI jaze." ..689 ekavAra nagaramAM jyAre agni vALA bhabhUkI uThI tyAre tenI sAme bIjI agni prajALavAmAM AvI tethI agnino upadrava zAMta thayo.' tyAre caMDapradyotanarAjA khuza thayA. ... 690 caMDapradyotanarAjAe khuza thaI kahyuM, "abhayakumAra! tame kaMI varadAna mAMgo. tamane je saMpatti joIe te mAMgo." abhayakumAre kahyuM, "hamaNAM varadAna tamArA bhaMDAramAM thApaNe mUko." ...691 copAI : 14 cothuM varadAna - marakIno upadrava zAMta vara bhaMDAri mukyo jasiM, nagarI mAhA mAragI huI tameM; abhayakumArane puche teha, kehI pariTalameM mAragI eha. ...692 (1) mahAsatI-zivAdevInA snAnanuM jaLa agni upara chAMTavAmAM AvavuM tethI agni zAMta thaI gayo (saMsAra sapanA koI nahi apanA : pR.116) For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 artha : kavi RSabhadAsa kRta budhinIdhAna kahai abhayakumAra, rANI sakala parihaI ziNagAra; sakala sabhAmAM ekaThI karI, baIso rAya tamyo mana dharI. nayaNoM nayaNa melyo nara nAri, locana vIzAla rahe teNe ThAri; alagI kIje te suMdarI, pache budhi kahuM huM kharI. bhUSiM melI saghalI nAri, drISTavAda kare tINe ThAri; bharata bAhubalanI pari soya, nayaNa vIkAza karI sahU joya. mekhonamekha huMI sahU nari, bhUpati mUrki eNiMThAri; aMti rAjA tihA hAreha, sIvAdevI rANI je teha. abhayakumAra jaNAvI vAta, teNaI budhi dIdhI jaga vIkhyAta; krura taNI bali bhaleha, rAtriM bhUta naI balI dIjaMI. rAtriM sIAla rupa Ika cheha, Ubho ghaDaneM je batriseha; mArayA mukhamA hArthi karI, baliM mukaI ja zavA suMdarI. rAdhA krura bali detI sahI, baliM bhUta tyAreM gahI gahI; thAsaI sAMti upadrava Tale, assuM kahIne vyaMtara vale. dAniM deva mAnava vaza thAya, dAna I vAMkA lAgaI pAya; dAneM kaSTa cAlI sahI jAya, dAne mohota dIMI nara rAya. dAni raMjyo vyaMtara deva, maragI siMhA TAle tatakheva; Talyo upadrava huuM jayakAra, mAMgo vara tuma abhayakumAra. 'zrI abhayakumAra rAsa' ...693 For Personal & Private Use Only ..694 *** 695 ...697 ... 701 rAjAe te varadAna bhaMDAramAM mUkyo. tyAM ujjayinI nagarImAM mahAmArI marakIno roga thayo. (pratidina hajAro lokonuM mRtyu thatuM) caMDapradyotanarAjAe punaH abhayakumArane upAya pUchayo. ''A mahAmArI marakIno roga kaI rIte zAMta thaze ? teno koI upAya kaho.'' 692 abhayakumAre upAya batAvatAM kahyuM, '"he rAjan ! sarva rANIo potAnA zarIre soLa zaNagAra kare. tyAra pachI temane sabhAmAM ekatrita karo. mahArAja ! dareka rANIne tamArI sAme besADo. 693 rAjasabhAmAM rAjA ane rANI unmeza nayane locana vistIrNa karI jue. je strInA locana bIDAI jAya tene alaga karavAmAM Ave. (vibhUSita thayelI sarva rANIomAM je rANI draSTithI tamane jItI le tenuM nAma mane Apajo.) tyAra pachI huM sAco upAya kahIza.'' .694 696 * 698 ...699 ... ... 700 caMDapradyotanarAjAe saghaLI rANIone potAne sAme besADI. temanI sAthe temanI sAthe dRSTithI vAda (yuddha) karavA lAgyA. bharata ane bAhubalinI jema badhA potAnA nayanone vistRta ka2I ekabIjAne (animeSa najare) jovA lAgyA. ...695 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 ...697 badhI rANIo mekhobhekha (AMkha ughADa-baMdha karavI) thaI. caMDapradyotanarAjAe temane zarata anusAra bAju para karI. chevaTe rAjA paNa hArI gayA. eka mAtra zivAdevI rANInI ja jIta thaI... 696 caMDapradyotanarAjAe (ujjayinI) nagaramAM marakInA upadravanI zAMti mATe abhayakumArane vAta karI kAraNake jagatamAM temanI buddhi jaga vikhyAta hatI. temaNe eka jaga prasiddha upAya batAvatAM kahyuM, "bhAta (kUra)nAM bAkulA (bali) sArA pramANamAM banAvI rAtrikALe zivAdevIrANI potAnA hAthe bhUta-pizAcane bali ApI temanI pUjA kare. rAtrikALe je bhUta ziyALAnuM rUpa laI Avaze, tenuM ghaDa eka paraMtu mukha batrIsa haze. tene ziyALa samajI mArazo nahIM paraMtu zivAdevIrANInA hAthe tenA mukhamAM kura mUkAvajo.' ...698 zivAdevIe rAtrinA samaye pizAcane potAnA hAthe kUrabali tenA mukhamAM mUkyo. pizAce paNa khuza thaI balinuM bhakSaNa karyuM. "mahAmArI (aziva) no upadrava dUra thaze temaja sarvatra zAMti prasarI jaze." vyaMtara deva evA ArzIvAda ApI cAlyo gayo. dAnathI deva ane mAnava vazIbhUta che. dAna ApavAthI ApaNAthI vAMkA (avaLA) cAlanArA paNa namra banI page paDe che. dAna ApavAthI vipattio pratikULatAo dUra thAya che. dAnathI moha pAmIne rAjA paNa sanmAna Ape che. ... 700 dAna ApavAthI vyaMtara deva paNa khuza thayA. te ja kSaNe mahAmarakInA (aziva) roganuM nivAraNa karyuM. nagaramAMthI marakIno upadrava dUra thatAM sarvatra zAMti thaI gaI. caMDapradyotanarAjAe pharIthI abhayakumArane varadAna mAgavAnuM kahyuM. ... 701 pratijJA pAlaka abhayakumAra caDho rAya analagirI jaI, sIvAdevI tuma pAse sahI; huM besuM mAsI uchaMgi, agani bhIru ratha ANo raMgi. .. 702 tenA kaSTa phADI cahaI karo, agina leI te mAMhaI dharo; eNI parve vilaseM abhayakumAra, jAsUvaradIdhI tuma cyAra. khana kheda thayo mahArAja, kehI pari vara ApuM chuM Aja; nAmuMto bola ja mujha jAya, kumara taNe nRpa lAgo pAya. tujha sAthe navi cAlyoM sahI, miM muMkayo jA dhari vahI; jAto kahe nRpa cUkA sahI, dharma kapaTaMI mujha ANyo grahI. divase lokamali samadAya, tyAre tuma leI jAuM rAya; caMdapradyotana le taI nAmi, toha kharo leI jAuM gAmi. 706 hasI rahyo ujeNI dhaNI, abhayakumAra cAlyo ghara bhaNI; zreNika sunaMdA naI malyo, ghaNA dIvasano dukhahATalyo. *.. 703 *** 704 *** 705 * 707 For Personal & Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' jANuM cakora meM malIuM caMda, dekhI sUra kamala AnaMda; jANo moraneM malIuM meha, pAMDava kuMtI jasyo saneha. eNI paruiM abhayakumAra ssuM neha, malatA sItala huI deha; zreNika tAta samIpeMha rahaMI, pUrava vaira haMIAmlA vahaI. ghaNo kAla vahI gayo sahI, kumarI bi guNikAnI grahI; nava jovana suMdara AkAra, kalA rupa na lAdhe pAra. asI nArI lIdhI siMhA hoya, pote vANiga verse hoya; ujeNI gayo abhayakumAra, rAja paMthi rahayo nara sAra. vasIu maMdIra abhayakumAra, race kapaTa nara ati apAra; gokhiM baMIse kumarI hoya, mRganayaNI cihuM pAsA joya. eka dIna hoya kare ziNagAra, mahIpati dekhaI teNI vAra; nAga kumArI sura suMdarI, vidyAdharI kiMnara kiMnarI. caMda mukhine kaTI pAtalI, dekhI rAya gayo mana galI; prema karIne narapati joya, prItiM nirakheM duMdarI hoya. netraI netra maneiM mana mile, nRpanI DADhi ghaNeruM galeM; ghara jaI dUjI eka mokalI, A vIsta leI te bhalI. ApI bheTineM bolI dAza, tuma AvonI rAjA pAsa; khIjI kuMmarI tyAre hoya, hAkI kADhI dUjI soya. caMda pradyotananeM kahai vAta, ehathI kAMma nauDhe nara nAtha; AzA tohena muMke rAya, dUjI pAThavI teNe ThAma. ApI bheTi kare vInatI, kumarI rahai dihilo narapati; satI saMghAtiM vaMche bhoga, eto dulaho mileM saMjoga. sUNI dAza gaI pAchI valI, nRpa AzA ethI navi phalI; sati nAma dharaI teha, te sAthiM kima hosaI neha. nija jana gaNI jAtI lAja, jANe jima tisa hoI kAma; dUDI pAThavI trIjI vAra, ApI bheTi ni bolI sAra. tyAre kumarI bolI IsyuM, vAraMvAra kahe nRpa kasyuM; e rAgI tama amaneM rAga, bhAI bheTe e na male lAga. mujha baMdhava e bAhira jAya, tyAraI rAjA paragaTa thAya; to tasa sAMca male sAI tahI, vAta jaNAvo nRpa naaM tahI. For Personal & Private Use Only ... 708 ... 709 ... 710 ... 711 ... 712 *** 713 ... 714 ... 715 ... 716 ... 717 ... 718 ... 719 ...720 721 ...722 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 *** 7ra3 . 724 *** 75 *** 7ra6 *** 727 ... 728 729 dUDI vAta kahaI nRpa jaI, caMdapradyotanA harakhyo sahI; mujha balyADo dekhaI kIra, navi dekheMbudho naI tIra. narapatI haIDa harakhyo jasai, humarI Thumara tiNe kahetase; caMDapradyotana ahI Avase, abhayakumAra tama jhAlo ase. abhayakumAra budhi haIDe dhare, eka sevaka naI gihalo kare; cauTe peraNa karato phare, abhayakumAra leI ghara saMcare. nItya kuMjA vAjAMI jase, ghaNI bukha pADe te ase; muMkAvo mujha saghalAM loka, caMdapradyotana gahalo phoka nIti gihalAI karato bahu, jhoMTI khAI jananuM sa sAthiM loka bhamaI kaI lakha, madhapuDo yama vIdho makha. nIti emakatola thAya, thAkAloka na jovA jAya; gihalo uchale karaMI acAya, ema karatAMdIna ketA jAya. sAta dIvasaniM aMtara joya, caMdapradyotana Avyo soya; joI lAga caDhayo mAlII, mRga nayaNI prameM bhAlII. viSaya aMdha vImAsuM nahI, zakaTamAMhi paDIsyu kahI; jANa pUraSatehaI ajANa, paraghara paiThA hoya parANa. jima megala pharaseMdrI kAya, paDayo ajANye AvaI vAva; rasanAne rasa vAhayo mIna, khoI parANa macha murakhahIna. premala vAhyo bhamaro jeha, kamalamAMhi baMdhAI teha; AkheM vAhyo paDayo pataMga, aganamahiI para jale aMga. karaNa vase mohaI mRgaharaNa, saMkaTa paDIA pAme maraNa; etA pazunalahI ke sAra, viSaya puraSa taNAM ghIkAra. jANI dekhI kupe paDeI, mUuM muMjha ghara ghararaDa vAI; caMda pradyotana AvI caDhe, puraSe tihAM bAMdhyo rAsaDe. Avyo rAvata alI sAMkaDaI, viSa dharavAM ko ghAlyo ghaDe; meMgala paDayo ajANye mAMhi, balaprakramanavi cAle tAMhi. caMdapradyotane ghAlyo khATi, bAMdhi puraSa leI cAlyA vATi; cauTAvaciM pUkAreM ghaNIM, kaheNa na sUNatA kauteha taNuM. are huM caMdapradyotana rAya, abhayakumAra mujha jhAlI jAya; subhaTa loka na ghAMI koI, caMdapradyotana giheloya. ... 730 731 *.. 732. *** 733 ... 734 *** 735 . 736 .. 737 For Personal & Private Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 kavi RSabhadAsa kRta zrI abhayaDa seSThi taNoM e dAsa, gahalo sahUMI jANe jAsa; vaida taNaI ghara jAtA hase, syuM jovA jaIye valI tase. uvekhI muMkyo nara jasai, bhUpatineM leI cAlyo tasai; kose kose ratha phera hai, rAjagRhImAM ANyo have abhayakumAra vacana raMI tahI, bolyo vacana palyuM ke nahI; caMdapradyotana kahe teNIvAra, tAharI budhdhi naI sadA apAra. abhayakumAra tihAM harakhyo sahI, caMdapradyotanano kara grahI; zreNika Agala ANyo jaseM, kADhayo khaDaga haNevA tasa. abhayakumAre jhAlyo hAtha, dhari AvyA navi haNII nAtha; mujhane tihAM rAkhyo zrubha pari, uttama na haNe Avyo riM. zreNika naI samajhAvI karI, pradyoto pahirAvyo pharI; tava mAnyo pohoto nIja dhari, uMchava siMhA huA bahu peMri. abhayakumAranI budhi pramANa, prasaMsatA nara jAMNa sujANa; potaI budhi bhali jasa cyAra, rISabha kahai dhana abhayakumAra. artha :- avasara joIne abhayakumAre vagadAna mAMgatA kahyuM, "he rAjan ! tame analigira hAthI upara mahAvata banI savArI karo. zivAdevI rANIne tamArI pAse besADo. huM mArI mAsI zivAdevInA khoLA (utsaMga) mAM besuM. tame agnibhIrU ratha AnaMdapUrvaka maMgAvo. 744 abhayakumAra rAsa' For Personal & Private Use Only 738 ... 739 ... 740 ...741 ...742 ...743 ... 702 agnibhIrU rathane toDAvI tenA kASTanI citA khaDakAvo. te citAmAM agni pragaTAvo. tyArapachI te citAmAM ApaNe praveza karIe. to huM jANuM ke tame mane cAra varadAna pAchA ApyA che'' A pramANe abhayakumAra caturAIpUrvaka bolyA. ... 703 caMDapradyotanarAjA A sAMbhaLIne (avAk banyA) kheda pAmyA. huM Aje (ujjayinInA prANa samAna ratno) abhayakumArane zI rIte varadAnamAM ApI zakuM ? jo varadAnamAM na ApuM to mArA vacano mithyA thAya. caMDapradyotanarAjA buddhinidhAna abhayakumAranA page paDayA. ... 704 caMDapradyotanarAjAe kahyuM, ''huM tamArI sAthe na AvI zakuM paNa huM tamane ahIM mukta karu chuM. tame have khuzIthI rAjagRhI nagarImAM jaI zako cho.'' abhayakumAre kahyuM, '"mahArAja ! tame javAnuM kahIne bhUla karI rahyA cho. tame mane dharmanA nAme ThagIne ahIM lAvyA cho. 705 he mahArAja! ghoLA divase (ujjayinInI bajAramAM) jyAre lokonI bhIDa haze tyAre nagaranI vaccethI tamane 'huM rAjA chuM' evo pokAra karatA hazo tyAre laI jaIza. caMDapradyotana nAmanA rAjAne mArA dezamAM baMdI banAvI laI jAuM to ja huM kharo abhayakumAra kahevAuM.'' ... 706 caMDapradyotanarAjAe bALaka samajI abhayakumAranI vAtane hasIne kADhI nAkhI. abhayakumAre Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 rAjagRhI nagarI tarapha prayANa karyuM. abhayakumAra nagaramAM AvI potAnA pitA zreNika mahArAja ane mAtA sunaMdAdevIne maLyA. putra milananA AnaMdathI mAtA-pitAnuM ghaNA divasonuM duHkha dUra thayuM. ... 707 cakora pakSIne caMdramAnA milanathI ane kamala pukhane sUryanA udayathI atizaya AnaMda thAya che. pAMDavone jevo mAtA kuMtI pratye neha hato, tevo morane medharAjAnA Agamana pratye che. ... 708 e ja rIte abhayakumAra pratye mahArAja zreNika ane sunaMdArANIno sneha hato. temanuM milana thatAM saunA hRdayamAM zAMti thaI. abhayakumAra potAnA pitA zreNika mahArAjAnI samIpamAM rahyA paraMtu caMDapradyotana rAjA pratye hRdayamAM je vairabhAva hato te kAyama rahyo. .. 709 anukrame ghaNo samaya pasAra thaI gayo. abhayakumAre be yuvAna kanyAone gaNikA pAsethI meLavI. A kanyAo nava yovana, svarUpavAna ane suMdara mukhAkRtivALI hatI. teo kalAkauzalamAM pravINa ane apAra soMdaryavAna hatI. ... 71) abhayakumAre be (catura ane suMdara) strIone potAnI sAthe lIdhI. pote svayaM (vaNika)vyApArIno veza dhAraNa karyo. teo ujjayinI nagarImAM AvyA. ujjayinI nagarInA rAjamArga para suMdara hATa mAMDIne rahyA. ... 711 abhayakumAre rahevA mATe eka zveta mahela bhADethI lIdho. temaNe tyAM rahI apAra Thaga vidyA AdarI. mahelanA jharUkhAmAM zaNagAra sajIne banne yuvAna kanyAo (sonA ane rUpA) beThI. temanI AMkho mRganayanI jevI caMcaLa ane aNiyALI hatI. teo cAre bAjudaSTi karI Tagara Tagara jovA lAgI. ... 712 eka divasa banne kumArikAo soLe zaNagAra sajI rAjamahelanI aTArImAM beThI hatI. te samaye rAjamArga parathI pasAra thatAM temane joI caMDapradyotanarAjAe ciMtavyuM, "zuM A koI nAgakanyAo che ke pachI koI svargalokanI surasuMdarIo che? zuM A koI vidyAdhara kanyAo che ke pachI koI kinnara devonI putrIo kinnarIo?' ... 713 temanuM mukhakamaLa caMdra jevuM goLamaToDa hatuM. temanI kamara atyaMta pAtaLI hatI. kanyAonuM sauMdarya joI lolupI caMDapradyotanarAjAnuM mana (temane meLavavA) lAlAyita thayuM. kAmAMdha caMDapradyotanarAjA temane vikArI najare jovA lAgyA. kanyAo paNa temane mohapAzamAM nAkhavA prItibharI najare jovA lAgI... 714 paraspara AMkhothI AMkho ane manathI mana maLyAM. (rAjA kanyAone maLavA Azakta banyA) temanAM saudaryane joI rAjAnI dADhamAMthI mohano tIvra rasa jharavA lAgyo. temaNe zIdhra eka catura ane vizvAsudAsIne A kanyAo pAse mokalI. dAsI suMdara, kiMmatI vastuo bheTa laI tyAM AvI. ... 715 dAsIe kiMmatI vastuo bheTa dharI AmaMtraNa ApatAM kahyuM, "tame amArA rAjA caMDapradyotana pAse padhAro. (teo tamane mahArANI banAvavA icche che. teo tamArA rUpathI atyaMta mugdha banyA che.)" banne kumArikAoe A vAta sAMbhaLI kRtrima gusso karI dAsIne tyAMthI dhamakAvI kADhI mUkI. ... 716 dAsI caMDapradyotanarAjA pAse AvI. teNe sarvavRttAMta kahyo. teNe kahyuM, "mahArAja ! A kanyAothI For Personal & Private Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa ApanuM kArya sare tema nathI. (A kanyAo saraLatAthI vaza thAya tema nathI, chatAM caMDapradyotanarAjAe kanyAone meLavavAnI AzA choDI nahIM. temaNe bIje divase dAsIne punaH tyAM mokalI. ... 717 dAsIe kiMmatI vastuo kanyAone bheTa ApI. teNe vinaMtI karatAM kahyuM, "bahena! tame bannee amArA rAjAnuM dila jItI lIdhuM che tethI tame amArA rAjA pAse cAlo.' kanyAoe haLavo roSa karI kahyuM, "dUtI ! eka satI strI pAsethI kAmabhoganI IcchA karavI zuM zobhanIya che? tevA saMyogo prApta thavA atyaMta durlabha che." (abhayakumAranI DyUharacanA anusAra punaH paricArikAne kanyAoe bhagADI mUkI)... 718 dAsI A sAMbhaLIne tyAMthI nirAza vadane pAchI pharI. teNe AvIne rAjAne kahyuM, "mahArAja! A kanyAothI ApanI mahArANI banAvavAnI IcchA pUrNa nahIM thaze. teo potAne satI strIo tarIke oLakhAve che. temanI sAthe snehanA saMbaMdho zI rIte baMdhAze? ... 719 loka samudAyamAM ApaNI lAja jaze. he mahArAja! A kArya azakya che te jANo." rAjAe (nirAza na thatAM) punaH trIjIvAra dAsIne tyAM mokalI. dAsIe jaI kanyAone uttama vastuonI bheTa ApI rAjAnI khUba prazaMsA karI. ... 720 tyAre kanyAoe kahyuM, "rAjA vAraMvAra zuM ekanI eka vAta kahe che? tamArA rAjA amArA upara mohita che, tema ame paNa temanA rUpamAM mohita chIe. jyAM sudhI amArA sadAcArI bhAI rakSA kare che, tyAM sudhI rAjA sAthe milApa nahIMthAya. ... 721 amArA bhAI jyAre bahAragAma jAya (pAgalabhAI pradyotanane bAMdhI vaidya pAse laI jAya tyAre baporanA samaye tamArA rAjA guptapaNe ahIM Aveto) tyAre temane maLavAno avasara prApta thaze. A vAta jaIne tame tamArA rAjAne jaNAvo. (teo ekalA, sAdA vastromAM ahIM Ave)'' ...722 dAsIe khuza thaIne sarva vAta rAjAne jaNAvI. caMDapradyotanarAjA A sAMbhaLIne prasanna thayA. jema pALelo bilADo khIra joI khAvA lalacAya che paraMtu buddhipUrvaka (lAkaDI) tIranA nizAnane joto nathI. (tema caMDapradyotanarAjA chelachabIlI kanyAonI khUbasUratI pratye lalacAyA, tenuM pariNAma zuM Avaze teno temaNe vicAra karyo) ... 723 kanyAonI vAta sAMbhaLI rAjA manamAM khUba harakhAyA. tyAre kanyAoe abhayakumArane jaNAvatAM kahyuM, "maMtrIzvara! caMDapradyotanarAjA amArAthI AkarSAIne ahIM jarUra Avaze. tyAre tame temane jarUrathI pakaDI lejo." ... 724 abhayakumAre eka yukti hRdayamAM vicArI. temaNe dekhAvamAM caMDapradyotanarAjA jevo ja eka mANasa sevaka zodhI kADhayo te pAgala banavAno suMdara abhinaya karavA lAgyo. tenuM nAma pradyotakumAra rAkhyuM. te ujjayinI nagarInI saDakanA coTA upara gAMDAnI jema bUmo mArato pharavA lAgyo. abhayakumAra te puruSane (1) kanyAoe kahyuM, "amAro bhAI sAta divasa pachI paradeza javAno che. tyAre rAjA ahIM guptapaNe Ave, jethI amAro saMga thaze.' (tri.za.pu.ca. parva - 10, pR-202) For Personal & Private Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 (sonAmahoro ApI) potAnA mahelamAM lAvyA. ... 725 tene nitya mukhya bajAramAM laI jaI eka sevaka (pUrvokata saMketa anusAra) jyAre jovAnI mAra mArato, tyAre te pAgala (abhayakumAranA kahyA pramANe abhinaya karato) moTethI ("doDo, doDo mane abhaya kumAra mArI rahyo che. huM caMDapradyotanarAjA chuM e mane pakaDIne rAjagRhI nagarImAM laI jAya che. mane koI bacAvo. huM tamAro upakAra nahIM bhUluM ItyAdi) bUmo pADIne kahevA lAgyo, "are! nagarajano zuM joI rahyA cho? mane koI bacAvo." loko jyAre bacAvavA jatA tyAre nakalI caMDapradyotana khaDakhaDATa hasavA lAgato. lokoe jANyuM ke, "A caMDapradyotanarAjA nathI paNa koI pAgala mANasa che' ... 7ra6 A sevaka pratidina khUba gAMDapaNa karavA lAgyo. jema madhapUDo madhamAkhI vaDe vIMdhAya che, tema sevako vaDe A vaLagALa pAmelA mANasa jevA pharato pAgala pagarakhAnI mArathI vIMdhAyo. nagaranA lAkho loko tenI pAchaLa (cIDavatA) pharavA lAgyA. zarUAtamAM lokone nitya A dazya joI kUtuhala thatuM. thoDA divaso pasAra thatAM loko thAkyA. "A gAMDo che' ema jANI tenI sAme jovAnuM paNa choDI dIdhuM. gAMDo mANasa uchaLakUda (bhAgAbhAga) karato kahevA lAgyo, "mane bacAvo. A loko mArI sAthe anyAya kare che.' (abhayakumAre lokone kahyuM, "A mAro bhAI che. te asthira magajano che'', A nATaka keTalAka divaso sudhI nitya cAlyuM. ... 728 sAta divasa vyatIta thayAM, tyAre caMDapradyotanarAjA tyAM AvyA. taka joIne teo zvetamahelamAM caDhayA. tyA pramANe mRganayanI kanyAonI sAme prema bharI najare joyuM. .. 729 viSayAMdha puruSo kadI satyAsatyane vicAratA nathI tethI vipattimAM paDe che. jANakAra catura puruSo paNa ajJAnatAthI saMkaTa vahore che. teo pArakA gharamAM praveze che tethI jIvanazakti (prANa) gumAve che... 730 jema sparzendriyanA viSayamAM Azakta banelo madonmatta hAthI ajANatAM hAthiNIne sparza karavA jatAM khADA (vAva) mAM paDe che, rasanendriyanA viSayamAM Asakta banelo mUrkha ziromaNi matsya rasanAnA svAdamAM (zikArInI kAMTALI jALa tALave coMTatA) mRtyune AvakAre che. .. 731 kamaLanA puSponI suMdara parimalane bhogavanAro lobhI bhamaro dhrANendriyanA viSayamAM Asakta bane che. rAtri thatAM kamaLapuSpa bIDAI jatAM te svayaM temAM baMdha thaI jAya che. AMkha hovA chatAM cakSurindriyanA viSayamAM Asakta banelo pataMga chetarAIne agninI jyotamAM potAnA aMgane prajALe che. ...732 saMgItanA nAdamAM Asakta banelA mRgo zrotendriyanA viSayamAM lolupa thatAM zikAranI jALamAM phasAI maraNane zaraNa thAya che. uparokta pazuonA draSTAMtamAMthI uttama loko sAra prApta kema karatA nathI? kharekhara! viSayAsakta puruSone dhikkAra che. ... 733 teo jANakArI hovA chatAM sAme cAlIne aMdhArA kUvAmAM paDe che. juo muMja rAjA eka strImAM Azakta banyA tethI zatruo paDe pakaDAI jatAM nagarajanonA dvAre bhIkha mAMgatA TaLavaLavA lAgyA. caMDapradyotana rAjA kanyAonA rUpamAM stabdha banyA tethI zveta mahelamAM AvyA. (teo rAjAno veza badalI kanyAonI pAse For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 kavi traRSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' AvyA.) teo AnaMda pramodanI vAto karatA hatA. tyAre abhayakumAre strIonI AbarU levAnI koziza karI che, ema kahI (mahelamAM chUpAyelA pAMca saunikoe) doraDAthI bAMdhI baMdIvAna banAvyA. ... 734 caMDapradyotana jevA zUravIra rAjapUta atyaMta vipattimAM phasAyA. jema viSadharane pakaDavA tene koI ghaDAmAM nAkhavAmAM Ave che, hAthIne ajANyA khADAmAM pheMkavAmAM Ave che, jethI tyAM zUravIratA hovA chatAM koI parAkrama cAlatuM nathI (tema caMDapradyotanarAjA jaMjIromAM jakaDAI javAthI nirmAlya banyA). ... 735 caMDapradyotanarAjAne palaMgamAM, sUvaDAvyA. palaMga sAthe ja tene doraDA vaDe bAMdhI keTalAka puruSo laIne rastA para cAlavA mAMDayA. caMDapradyotanarAjAe (mukhya rastA) cauTA para AvI bacAva mATe ghaNI bUmo pADI. lokoe 'A gAMDo che evuM samajI temanA vacano tarapha lakSa na ApyuM (rAjA pAse rAja pozAka, talavAra ke mugaTa nahatA) .. 736 rAjAe mArgamAM bUmAbUma karatAM kahyuM, "o nagarajano! huM caMDapradyotanarAjA chuM. mane A abhaya kumAra chaLakapaTa karI bAMdhIne ahIMthI laI jAya che. tamane bacAvo. A dhUrta che)'' rAjAnA subhaTo (keTalAya divasathI A tamAzo jotA hatA tethI sAme joIne hasatA rahyA paraMtu) temane bacAvavA na doDayA. lokoe kahyuM, "A to gAMDo che, je potAne caMDapradyotanarAjA kahevaDAve che." .. 737. lokoe gusapusa karatAM kahyuM, "are! A to pelA vepArI abhayazeThano nokara (bhAI) che. te pAgala che. tene vaLagADa thayo che te sahu koI jANe che. tene gAMDapaNa upaDayuM haze, tethI vaidyarAjanA ghare laI jatA haze. temAM vaLI zuM jovA UbhA rahevuM?' ... 738 sarva loko upekSA karI tyAMthI jyAre vAgha Avyo re vAgha jevI dazA thaI) pAchA jatA rahyA, tyAre abhayakumAra rAjAne laIne nagaranI bahAra AvyA. caMDapradyotanarAjAne rathamAM besADayA. prathamathI ja eka eka koza para taiyAra rAkhelA sArA athavALA ratho badalAvatA rAjAne surakSita rIte rAjagRhI nagarImAM lAvavAmAM AvyA. ... 739 dhoLA divase ujjayinInI bajAramAMthI rAjAnuM apaharaNa karI abhayakumAre potAnI pratijJA pUrNa karI. temaNe vyaMgamAM kahyuM, "mahArAja! meM mAruM vacana pALyuM ke nahIM?" caMDapradyotanarAjAe dayAmaNe cahere kahyuM, "maMtrIzvara abhayakumAra! tamArI buddhi apAra che''. ... 740 abhayakumAranI khuzIno koI pAra na rahyo. teo caMDapradyotanarAjAne hAtha pakaDI rAjagRhI nagarImAM zreNika mahArAja samakSa lAvyA. (dharmanA nAme abhayakumArane pakaDIne laI janAra aparAdhI) caMDapradyotanarAjAne mAravA mATe tarata ja zreNika rAjAe myAnamAMthI talavAra bahAra kADhI. ... 741 mahAmaMtrI abhayakumAre tarata ja pitAno hAtha pakaDI rokatAM kahyuM, "pitAjI! mAlavapati duzmana nathI paraMtu mitra che. ghare AvelA atithine mAravo te kSatriya dharmathI viruddha che. temaNe mAro khUba AdarasatkAra karyo hato. uttama puruSo zaraNArthIne mAratA nathI.' ... 742 abhayakumAre mahArAja zreNikane rAjanIti samajAvI zAMta karyA. caMDapradyotanarAjAne baMdhanamukta For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 karyA. temane pharIthI rAjamugaTa paherAvI (suMdara vastra ane zastra bheTa ApI) sanmAnapUrvaka vidAya karavAmAM AvyA. abhayakumAranI IcchA pUrNa thaI. te potAnA mahele AvyA. abhayakumAra rAjagRhI nagarImAM pAchA AvyA tenI khuzImAM rAjAe dhAmadhUmapUrvaka utsava ujavyo. .. 743 abhayakumAranI buddhi kuzAgra ane pramANa hatI. jJAnI ane sAmAnya sarva loko temanI buddhinI prazaMsA karavA lAgyA. mahAmaMtrI abhayakumAra pAse cAra prakAranI uttama buddhi hatI. kavi RSabhadAsa kahe che ke, buddhinidhAna abhayakumArane dhanya che! ... 744 duhA : 35 budhivakhANI kuMmaranI, e sama avaranakoya; valI budhi paradhAnanI, nara suNayo sahUkoya. *** 745 artha - abhayakumAra jevI prazaMsanIya buddhi jagatamAM anya koI vyakti pAse nathI. he mAnavo! pradhAnamaMtrI abhayakumAranI buddhi vize vizeSa mAhitI have pachI sahu koI mAnava jANajo. ... 745 DhALaH 25 celuNArANInuM apaharaNa ane pANigrahaNa kAMna vajADaI vAMsalI e dezI. rAga H azAvarI sIMghuuM. suNo puraSa nara Agale, zreNIka suta vAto, mAhArAya ceDAtaNe, chaI pUtrI sAto; prabhAvatI pomAvaI, e sItA jehavI, jITha sujITha gIgAvaI, (mRgAvatI) satI cIlaNAdevI. zivAdevI te sAtamI, rUpasuMdarI nArI, paraNI pAMcaI bhUpati, valI hoya kuMarI; nArI sujeSTAcalaNA, je kanyAdoya, ekavAra eka tApasI, siMhA AvI jAya ... 747 kumArI sudhi zrAvikA, tasa navi bolAye, vAratA kIdhI dharamanI, tavate dUkha pAve; kumarI rUpa paTi, gaI zreNika pAse, avasara lahI, avasara lahI dekhADatI, paTa siMhA ulhAse *** 748 kahe zreNika suta sAMbhalo, budhi haIDe lAvo, ceDA rAyanI dIkarI, te mujha paraNAvo; abhayakumAra kAgaLa lakhe, sUNi ceDA bhUpa, daI putrI zreNikaneM, jehanuM suMdara rupa (1) tri.za.pu.ca. parva-10, sarga- 6, pR- 108, 109. *.. 746 *. 749 For Personal & Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' artha :- he bhavya jIvo!tame mahArAjA zreNikanA putra abhayakumAranI vAto AgaLa sAMbhaLo. vaizAlI nareza ceDArAjAnI sAta kanyAo hatI. temAM prabhAvatI ane padmAvatI e satI sItA jevI zIyaLavAna strIo hatI. jayeSThA, suyeSTha, mRgAvatI ane celaNAdevI sadAcArI satI strIo hatI. .. 746 zivAdevI sAtamA naMbaranI putrI hatI, je atyaMta svarUpavAna hatI. temanI sAta kanyAomAMthI pAMca putrIo kSatriya rAjAo sAthe paraNI hatI, jyAre be dIkarIo kuMvArI hatI. sujyeSThA ane callaNAdevI A banne kanyAo rAjasabhAmAM beThI hatI. tyAre ekavAra tyAM eka saMnyAsinI AvI. ... 747 | suyeSThA ane callaNA banne baheno jaina dharmanI sAcI zrAvikAo hatI. temaNe anyadharmI evI saMnyAsinIne bolAvI nahIM tethI teNIne mAThuM lAgyuM. teNe A kanyAo sAthe dharmacarcA nimitte vAdavivAda karyo. sujyeSThA ane callaNAe tene dharmacarcAmAM parAjita karI. saMnyAsinI mAna bhaMga thavAthI vadhu krodhe bharAI. (teNe nizcaya karyo che ke A kanyAonA evI jagyAe lagna karAvuM ke je rAjAne ghaNI rANIo hoya jethI temane mAna na maLe.) teNe kuMvarI sujyeSThAnuM suMdara citra doryuM. A citrapaTa laI te zreNikarAjA pAse AvI. avasara joIne teNe A citrapaTa rAjAne batAvyuM. A citra joI rAjA mugdha thayA. ... 748 zreNika mahArAjAe potAnA buddhizALI putra abhayakumArane kahyuM, "vatsa! A vaizAlInA (haihayavaMzanA) ceDArAjAnI putrI che. te atyaMta svarUpavAna ane guNavAna che. mane A kanyA sAthe vivAha karavA che te mATe tuM koI yukti vicAra." abhayakumAre prathama ceDArAjAne eka vinaMtIbharyo patra lakhyo. temaNe patramAM lakhyuM ke, "he ceDArAjA tamArI kanyA suyeSThAno hAtha magadhanarezanA hAthamAM Apo.' ... 749 duhA H 36 putrI nadII rAyane, teDayo abhayakumAra; nagara vizAlAmAM gayo, jihAM ceDA nRpasAra. ... 750 vaNIga thaI dhRta vecato, hAI zreNika rupa; cIlaNAdekhI harakhatI, zreNikanuM sarupa. *.. 751 abhayakumAra suM te malI, rAkhyo saMca tasa kAya; tujha paraNevA Avase, saNagiM zreNIkarAya. *** 75ra karI nizcade pAcho valyo, zreNIka calAvyo tAma; leI cIlaNAneM AvIuM, suta vAdhyA guNa grAma. ... 753 artha:- ceDArAjAe potAnI vahAlasoyI putrI zreNikarAjAne ApavAno inkAra karyo. zreNikarAjA vAhI kuLamAM janmyA hatA, jyAre cellaNA haihayavaMzanI kanyA hatI. samAna kuLanA varakanyA vivAha yogya che, bIjA nahIM; evuM ceDA rAjA vicAratA hatA. zreNikarAjAe tyAre nirAza thaI punaH abhayakumArane sevaka dvArA nimaMtraNa ApI bolAvyA. abhayakumAre pitAnI IcchA pUrNa karavA vizAlA nagarI tarapha prayANa karyuM. vizAlA nagarImAM mahApratApI ceDA rAjA rAjya karatA hatA. tyAM abhayakumAra AvyA. ... 750 For Personal & Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 temaNe eka vepArIno veza dhAraNa karyo. temaNe potAnI tyAM hATa (dukAna) mAMDI, jemAM teo ghI vaheMcatA hatA. A hATamAM abhayakumAre potAnA pitA zreNika rAjAnuM suMdara citra dorAvI laTakAvyuM. dAsI dvArA zreNikarAjAnA sauMdaryanI prazaMsA sAMbhaLI cellAdevIe te citra potAnI pAse maMgAvyuM. citramAM rahelA apAra sauMdaryavAna magadha narezane joI te mohita thaI. ... 751 celleNAdevI have abhayakumArane maLyAM. temanI sAthe AvAgamana karI vyavahAra cAlu rAkhyo. (abhayakumArane temaNe rAjA sAthe paraNavAnI IcchA jaNAvI.) abhayakumAre kahyuM, "tamane paraNavA mATe zreNika rAjA suraMga mArge Avaze." ... upara A rIte samaya ityAdi nirdhArita karI abhayakumAra punaH rAjagRhI nagarImAM AvyA. temaNe zreNika rAjAne sarva hakIkata jaNAvI suraMganA mArge ravAnA karyA. (pUrva yojanA anusAra sarva kArya nirdhArIta pAra paDayuM) zreNika rAjA rathamAM besADI callaNAdevIne laI nagaramAM pAchA AvyA. magadhanarezanA putra abhayakumAranI buddhinI cAre tarapha prazaMsA thavA lAgI. ... 753 DhALa : ra6 celaNArANInI dohadapUrti tripadInI e dezI. havuM cIlaNA jAI AdhAno, bhaMDo Dohalo bhaIlo dhyAno; gayo dehano vAno ho rAjana. *.. 754 tava ciMtA nRpa thaI apAro, virge teDayo abhayakumAro; bhAkhyo sahUadhIkAro ho rAjana. ... 755 kuMmaraI maMza aNAvyuM tyAre, bAMdhyuM peTa zreNIkanuM jyAMhaMI; suto uraDA mAMhaI ho rAjana. *.. 756 cIlaNAne pAse besArI, sevaka eka pAlI bheMsArI; kApaI maMsalenArI ho rAjana. ... 757 kaparTa zreNIka kare pukAro, vedanakhamI na jAI lagAro; pUrayo Dohalo apAroho. ... 758 artha - varganA devo jevA bhoga sukho bhogavatAM celuNArANI garbhavatI banyA. temane garbhanA prabhAve trIjA mAse eka vicitradohada ane azubha bhAva utpanna thayA. AvA aghaTita dohadathI cellaNArANI ciMtAtura thayA tethI temanuM rUpa karamAvA lAgyuM. zarIrano varNa nisteja thayo. .. 754 callaNArANInI avadazA joI mahArAjA zreNikanI ciMtAno koI pAra na rahyo. temaNe rANIno vicitra dohada jANyo. A dohadane pUrNa karavA temaNe mahAmaMtrI abhayakumArane satvare bolAvyA. temaNe (1) noMdha :- sajayeSThAe dAsI dvArA abhayakumAranI hATethI zreNika rAjAnuM citra maMgAvyuM, celaNAe nahIM. (2) tri.za.pu.ca. parva - 10, sarga - , pR.112. For Personal & Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' *** 755 pradhAnamaMtrIne sarva vigata vistArathI jaNAvI. abhayakumAre potAnI nAnI mAtA celleNAdevInI abhilASA pUrNa karavA sasalAnuM mAMsa zreNikarAjAnI chAtI upara bAMdhI tene cAmaDAthI DhAMkI dIdhuM. tyAra pachI zreNika rAjAne aMdhArA khoraDAmAM sIdhA sUvaDAvyA. ... 756 callaNArANIne mahArAjAnI samIpamAM besADayA. eka sevaka charIthI rAjAnI chAtI para mUkelA mAMsanA TukaDA kApIne rANIne ApavA lAgyo. cellaNArANI khuza thaIne te mAMsa khAvA lAgyA. ... 757 sevaka jyAre mAMsa kApato hato tyAre zreNikarAjA pUrvokta saMketa anusAra sahana na thaI zake evI khUba vedanAno anubhava karI mUcchita pAmavA lAgyA. rANI patinuM duHkha joI khuza thavA lAgyA. A rIte abhayakumAre buddhinA prayogathI mahArANI cellaNArANIno vicitradohada pUrNa karyo. ... 758. copAIH 15 muni puMgavonI niMdAnuM nivAraNa abhayakumAranA mAna vAdheha, eka dIna munine nara naMdeha; abhayakumAri vArayA sahu, tehaneM puNyahava tihA bahu. *.. 759 bhIkhArI huu saMyama ghaNI, tehane loka vakhANI; atuTha koDi eNe muMkI sahI, sUrI dhari vAta na jAI kahI. ... 760 budhi vicAraI abhayakumAra, pAMca rana lIdhAM tiNaI sAra; nagara lokani teDI kahe, pAca taje to pAcII grahe. pRthvI pANI teuvAya, vanasapatI muMke je tAya; pAMca ratna nara pAmeM teha, eka tajaMI to eka jaleha. kohonI jIvana cAlaI tyAMhiM, e mUkayAM navi jAMI kayAMhi; abhayakumAra kahaI kaho tuma ame, naMdyA sAdha karau kimatamo. pAMcaI rana navI hArthi dharAyAM, viNa lIdhaI pAMcaI paraharayAM; trasakAI taNaI navihaNaI, kaMcana pathara sarakhAM gaNaI. *** 764 kAma bhoga jeNe paraharayA, vaNaja sakala jeNe dUraI karayAM; tathA sAdhani naMdo kAya, loka sakalalIyA manamAMhi. nakaraI naMdyA ko sAdhanI, stuti karatA sAtamuM tehanI; mahImA abhayakumArano eha, jehanI budhitaNo nahIcheha. ...766 artha:- abhayakumAra atyaMta buddhizALI hovAthI teo sarvatra sanmAnIya banyA. eka divasa temaNe puruSone joyA je sAdhunA avarNavAda bolatA hatA. abhayakumAre te lokone sAdhunI niMdA karatAM aTakAvyAM. A pramANe karatAM temaNe puSkaLa puNya karma saMcita karyuM. ... 759 (1) tri.za.pu.ca. parva-10, sarga-11, pR-203. *** 761 *** 762 *** 763 *.. 765 For Personal & Private Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 eka bhikhArI (kaThiyAro) saMsArathI virakata thaI sarvavirati dharmanA mAlika banyA. temanI pUrva avasthAthI paricita loko temanI niMdA mazkarI karatAM bolyA, "lakSmIdevI aprasanna thavAthI teNe saMsArano tyAga karyo che." lokonI avajJA sahana na thavAthI muni nagara choDI vihAra karavA taiyAra thayA. tyAre abhayakumAre vihAra na karavA jaNAvyuM. (sudharmAsvAmIne eka divasa rokAI javA kahyuM.) .... 760 abhayakumAre zramaNonI niMdA rokavA eka yukti karI. temaNe rAjyabhaMDAramAMthI pAMca uttama ratno lIdhAM. temaNe paDahavagaDAvI lokone kahyuM, "je pAMca vastuo choDaze te pAMca ratna meLavI zakaze. ...761 pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya ane vanaspatikAya e pAMcano je vyakti tyAga karaze te pAMca amUlya ratno meLavaze. je vyakti eka vastuno tyAga karaze te eka ratna prApta karI zakaze.'... 762 konuM jIvana A pAMca vastu vinA cAlI zake ema che?" loko vicAravA lAgyA ke A pAMca vastuo vinA prANIonuM jIvana azakya che. teno tyAga karavo durlabha che. eka paNa vyakti jyAre tyAga karavA taiyAra na thaI tyAre abhayakumAre kahyuM, "nagarajano! (tame eka paNa vastu eka divasa mATe paNa choDI zakatA nathI to A zramaNoe A pAMca vastuono jAvajIva sudhI tyAga karyo che.) kaho, AvA mahAna tyAgI sAdhakanI tame zAmATe niMdA karo cho?' .. 763 aparigrahI zramaNoe pAMca ranone hAthamAM grahaNa karyA vinA ja pAMce vastuo (pRthvIkAyAdi) no tyAga karyo che. teo trasakAyane paNa duHkha pahoMcADI mAratA nathI. teo (niHspRhI hovAthI) suvarNa ane pattharane samAna gaNI temAM harSa ke zoka paNa karatA nathI. .. 764 temaNe pAMce IndriyonA viSayono temaja kAmabhogano tyAga karyo che. temaNe saghaLAM prakAranAM vyApArono parihAra karyo che. tevA mahAna tapasvI zramaNono upahAsa zAmATe karo cho?" lokoe abhayakumAranI vAta manamAM svIkArI lIdhI. ... 765 nagarajanoe sAdhunA avarNavAda bolavAno tyAga karyo. eTaluM ja nahIM teo have mahAna zramaNonA tyAganI stuti karavA lAgyA. lokomAM AvelA parivartananuM mukhya kAraNa abhayakumAranuM cAturya hatuM. apAra buddhizALI abhayakumArano mahimA aparaMpAra hato. temanI oyAtikI buddhino koI aMta na hato... 766 duhA H 37 dhAriNI rANInI manorathapUrti nRpazreNIka taNi tIhAM, rAMNI dhAraNI jeha; sukha vilarse saMsAranAmahavI garbhaNI teha. zreNIka kahe suta sAMbhalo, ciMtA upanI mujha; (1) abhayakumAre zramaNonI avahelanAnuM nivAraNa karavA ratno bharelI traNa peTIo maMgAvI. "je vyakti strI, agni ane jaLano tyAga karaze tene ratna maMjUSA ApavAmAM Avaze." evuM jAhera karyuM. jyAre koI taiyAra na thayuM tyAre temaNe lokone kahyuM," A ratnanA sAcA hakadAra A munio che. jemaNe strI, agni ane jaLa uparAMta ratno paNa tyajI dIdhAM che. uttama munio suvarNa pAtra che. (abhayakumAra maMtrIzvaranuM jIvana, pR-4,5.) For Personal & Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" megha taNI Dohalo huu, je cula mAtA tujha. *.. 768 AThama dharI poSadha dharaI, bAyo sUra manamAMhi; sUdharamaI saragaI thakI, AvyovegiM tyAMhi. ... 769 vegaI mehavIkaruvIla, gAjavIja ghanaghora; paMca varaNa thaI varasato, bolaI cAtuka mora. *** 770 pharaI dhAraNI gaja caDhI, sAthiM zreNIkarAya; vaIbhAragirI gayA, purI mana IchAya. ...771 pUre dIvase suta jaNyo, nAma te meghakumAra; 45 kalA guNa vAdhatA, jANaI sura avatAra. *.. 772 zreNIkarAya prazaMsato, dhanauM abhayakumAra; viSamo Dohalo pUrIuM, kharI budhi tujha cyAra. .. 773 artha :- zreNikarAjAnI mukhya rANIomAM eka dhAriNI rANI hatI. zreNika rAjA sAthe saMsAranA sukho bhogavatAM teo sagarbhA banyA. ... 767 zreNikarAjAe ekavAra potAnA AjJAMkita putra abhayakumArane kahyuM, "vatsa! mane eka ciMtA utpanna thaI che. tene dUra karavAno koI upAya kahe. tArI nAnI mAtA dhAriNIdevIne paMcavarNI meghano azakya dohada utpanna thayo che. putra!Avo azakya dohada zI rIte pUrNa thaze?" .... 768 abhayakumAre A meghano dohada pUrNa karavA devane prasanna karavA vicAryuM. temaNe pauSadha sahita aThThama tapanI tapazcaryA karI. potAnA mitradevanuM dhyAna karI smaraNa karyuM. sudharma vargalokathI mitradeva tarata ja tyAM doDI AvyA. .. 769 (abhayakumAre potAnI mAtAnI dohadanI vAta devane jaNAvI.) deve jhaDapathI AkAzamAM kALAM ghanaghora vAdaLo ane gAjavIja racI madha viduryo. devanI mAyAjALathI AkAzamAMthI pAMcavarNI meghanI jharamara jharamara varSA thaI. ghanaghora vAdaLone joI cAtaka pakSI ane mora AnaMdathI TahuMkavA lAgyA. ... 770 jharamara varasatA varasAdamAM gaja para besI dhAriNIrANI sAthe zreNika mahArAjA vaibhAragiri parvata upara pharavA lAgyA. A pramANe abhayakumAre devane prasanna karI mAtAnI IcchA pUrNa karI. ... 771 dhAriNIrANIe savA nava mAse (pUrA divase) eka suMdara, svarUpavAna putrane janma Apyo. te putranuM nAma meghanA dohada uparathI meghakumAra pADavAmAM AvyuM. A bALaka anukrame rU5, kaLA ane guNamAM vRddhi pAmyo. jANe koI svargalokanAdevano avatAra nahoya! ... 77ra mahArAjA zreNike kuzAgra buddhinA svAmI potAnA putra abhayakumAranI khUba prazaMsA karI. mahArAjAe kahyuM, "vatsa! teM asAdhAraNa - dArUNa dohada pUrNa karI mArI moTI ciMtA dUra karI che. kharekhara! (1) zrI jJAtAdharmakathA, a.- 1. For Personal & Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 *.. 773 *. 777 tuM otyAtikI Adi cAra buddhino jANakAra che." 'cAra prakAranI buddhi utapAtakI budhi upaje, vinayakI budhi jeha; pariNAmanI budhi tujha sahI, kAramaNIkateha. .. 774 vipraI pUchayoM munI taNaMI, mAnava ThANa saMvAda; kaDavuM jANyuM tava valI, vAharA bhavi vikhavAda. .. 774 vimukI budhino dhaNI, kahaI hAthaNI vAta; DAvI akhiM AMdhalI, rANI caDhIni jAta. *** 775 te chaMI DArabhaNI sUta jaNaI, koDhI tasa jutAra; eno aratha jasa Upaje, veNuM kI budhi sAra. pariNAmikI budhi sAMbhalo, sUtradaDo lAve; upara meNa javo paDayo, kahaI cheDo phADeha. ... 778 daDo dharayo uni jaleM, galyoM meNa lahiMtAra; kAramaNikI budhi suNo, kADhayAM ratna succAra. ... 779 cyAre budhirANo ghaNI, maMtrI abhayakumAra; AMbA taNotasakAra grahyo, sAMbhali kathA vicAra. ... 780 artha - (pUrve joyeluM ke sAMbhaLeluM na hoya chatAM ekadama vizuddha arthagrAhI) tAtkAlika buddhi upaje tene otyAtikI buddhi kahevAya. guru AdivaDIlono vinaya karatAM je buddhi utpanna thAya te vaiyikI buddhi kahevAya. uMmaranA kAraNe anubhavathI je buddhino vikAsa thAya te pAriNAmikI buddhi kahevAya. kArya karatAM karatAM jemAM kuzaLapaNuM prApta thAya te kArmikI buddhi kahevAya. ... 774 brahmAe eka munine pUchayuM, "manuSya janmanAM sthAnano svAda kevo?" munie kahyuM,"te zarIra pAsethI kAma letAM na AvaDe to kaDavo svAda paraMtu jANyA pachI enAthI ja mukti maLe che. A rIte bhavya jIvono saMdeha dUra thAya che. A tAtkAlika javAba hovAthI tyAtikI buddhi kahevAya. ... 775 vaiyikI buddhino mAlika badhI vAta joyA vinA kahI zake che. be ziSya bhaNatAM hatAM. temAMthI eka ziSya kahyuM, "AgaLa hAthaNI jAya che. te DAbI AMkhe AMdhaLI che. tenAM upara rANI beThelI che.... 776 te strI garbhiNI che. te putrane janma Apaze. te kuMvara koDhI haze." bIjA ziSyae pUchayuM, (AvuM te kevI rIte jANyuM?' teNe kahyuM, "rastAmAM hAthiNIe pezAba karyo hato tenA relA nIkaLyAM hatAM te hAthI karatAM judAM hatAM) eno artha jene upaje che, tene vainiyikI buddhi hoya che. have pariNAmikI buddhinuM dRSTAMta sAMbhaLo. ekavAra sUtarano daDo lAvIne tenA upara mINa (1) zrI naMdIsUtra, pra.-7, sU.-3, pR-108. For Personal & Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" copaDavAmAM AvyuM, jethI teno cheDo jaDe nahIM. pachI tene cheDo zodhavA kahyuM. ... 778 daDAne uNa jaLamAM nAkhatAM tenA uparanuM mINa ogaLI gayuM. kArmikI buddhinuM dRSTAMta sAMbhaLo.eka mANase potAnA mitra pAsethI thApaNa mUkelA potAnA cAra ratno kaDhAvyAM. .. 779 tpAtikI Adi cAre buddhinA svAmI mahAmaMtrI abhayakumAra hatA. temaNe AmravRkSa paranA AMbAnA phaLa laI janAra coranAra corane pakaDayo. te kathAno vistAra sAMbhaLo. ...780 DhALaH 27 AmraphaLa coranAro pakaDAyo - madanasenAnI kathA mugarIAno nagarI e dezI. nagarI rAjagRhImAha rahe, aMtyaja eka teNaI kari re; tasa ghari gharaNI huI garabhANI, Dohalo upano nAri re. ... 781 nagarI rAjagRhImAha rahaI... AMcalI aMba akAliM khAvA taNI, huI nAri IchAya re; aMtyaja uThIa saMcarayo, zreNIka vADII jaThAre. 782 na. bhaNI vIdyA ja AkarSaNI, dine ti disaNa aMbare; ANI Apato nArine, aMba suMdara luMbare. ... 783 10 vAta rakhavAla jANo valI, kIdho rAyakosora re; budhisAgara suta teDIuM, kADho aMbano cora re. .. 784 10 rayaNI zamaI nara nIkalyo, Avyo nagaraseM bAra re; beMsato tApaNe tApavA, malyA puruSa teNe ThAra re. ... 78510 abhayakumAra kathA kahe, bhaluM madanave gAMma re; hiraNa datta maMtrI tihAM bhalo, madanasena dhUa nAma re. ... 786 10 eka dIna soya vanamAM gaI, malyo brahmadatta tyAMhi re; bala karI bhogate Ichato, bolI nAri namAMhi re.. *** 787 10 sIlane sata mujha che ghaNo, kuArIa chuM nArI re; bharatAra pAse mujha to javuM, AvIzatrujha kani dhArIre. ... 78810 vacana kAjitasa muMkato, paraNI sAsarAI jAta re; katane vAta mADI kahI, thaI AgacA nAtha re. .. 789 10 vArTi jAtA malyo vyaMtaro, malyA cora tasa nArI re; soya samajhAvIa AvatI, brahmadaraniMbArIre. ... 790 10 (1) tri.za.pu.ca. parva - 10, sarga - 7, pR. 213, 214. (2) eja., pR. 224 thI 226. For Personal & Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 vacana kAjiM nAri mokalI, muMkaI vyaMtaro cora re; uMmara kahe bahenI mAharI sahI, tajo pApa Aghora re. *** 7910 kamaranI stutI karI strI valI, AvI coraTAyAMhire; sIlani sata jANI karI, muke tasakara tyAM hire. *** 792 10 vacana pAli uThAvyaMtaro, muMkI suMdarI sAra re; soya malI nIja kaMtabiM, bolyo abhayakumAra re. . 793na8 koNa sAsIka nara ehamAM, bhAkhaMI eka bharatAra re; rAkhasa nAritasakara bhalo, bhalo eka kahe jAra re. *** 794 10 ghaNoM javakhANato corane, gahyo tehano hAtha re; budhi karI jamanAvI, ANyo jihAM nara nAthare. *** 795 10 vidyA AkarSaNI ApavA, beThoMsoya zubha ThAma re; rAya zreNIka Ubho rahyo, vidyAneM zira nAmI re. ... 796 10 artha - rAjagRhI nagarImAM eka mAtaMga nAmano cAMDAla (zudra) raheto hato. tenI patnI (virUpA) garbhavatI banI. tene trIjA mAse garbhanA prabhAve eka dohada utpanna thayo. ... 781 te cAMDAlanI strIne akALe (zaradaRtumAM) pAkI kerI AmraphaLa khAvAnI abhilASA thaI. (te samaye kerInI mosama na hatI tethI kerI maLavI muzkela hatI. mahArAjAnA kahevAthI abhayakumAre mahArANI mATe ramaNIya udyAna ane tenI madhyamAM eka suMdara eka staMbhavALo bhavya prAsAda karAvavA aThThama tapa karI eka devanI ArAdhanA karI. sarva RtuonAM phaLo phaLe tevA naMdanavana samAna udyAnanI racanA deva dvArA thaI. tenA madhyamAM eka dhavala gRhanI racanA paNa thaI.) "A navA bagIcAmAM jarUra kerI haze evuM vicArI cAMDala udyAna tarapha vaLyo. ... 782 vidyAsiddha cAMDAla pAse avakAminI vidyA hatI. (cAMDAle bagIcAnA pAchaLanA bhAgamAM dIvAlanI bahAra UbhA rahI) tenuM smaraNa karyu. Amra vRkSanI UMcI DALI nIcI namI. tenA upara dekhAtI suMdara kerIono jhumakho teNe (hAtha lAMbo karI) laI lIdho. .783 (cAMDAlanA sparzathI AMbo karamAI gayo) mALIe savAre joyuM ke (AMbo sUkAI gayo che.) koI kerIo corI jAya che. mALIe rAjAne phariyAda karI rAjAe tapAsa karAvI paNa kAMI khabara na maLatAM) buddhinA mahAsAgara samAna potAnA putrane tyAM bolAvIne kahyuM, "abhayakumAra kerInA corane koIpaNa rIte zodhI lAvo." (abhayakumAre pratijJA lIdhI ke sAta divasanI aMdara corane zodhI lAvIza.) ... 784 madhya rAtrinA samaye abhayakumAra vezapalaTo karI nagaracaryA karavA nIkaLyA. teo nagaranI bahAra (cAMDAlanI vasatimAM) AvyA. kaDakaDatI ThaMDI paDatI hatI. keTalAka loko tApaNuM karIne beThA hatA. tyAre abhayakumAra tyAM tapavA beThA. keTalAka puruSo ThaMDIthI bacavA tApaNA pAse AvIne beThA. ... 785 For Personal & Private Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" abhayakumAre (tApaNuM tapatA lokone) eka romAMcakArI abhuta kathA kahI. madanavara nAmanuM eka suMdara gAma hatuM. tyAM hiraNadatta nAmano eka dayALu maMtrI raheto hato. tenI madanasenA nAmanI svarUpavAna kanyA hatI. eka divasa te kanyA (kAmadevanI pUjA karavA) puSpo vINavA mATe jaMgalamAM gaI. te udyAnamAM puSpo vINatI hatI tyAre brahmadatta nAmanA mALIe tene pakaDI. svarUpavAna kanyAne joI mALI tenA upara mohita thayo. teNe teno rasto rokI tenI pAsethI baLAtkAre bhoga sukhonI anucita mAMgaNI karI. tyAre udyAnamAM rahelI te kanyAe pUjatAM kahyuM. huM apAra zIlavAna ane sattvazALI chuM. huM kuMvArI kanyA chuM. (jo tame mane hamaNAM aDazo to mAruM jIvana bhraSTa thaI jaze. tame choDI do nahitara huM jIbha kacaDI marI jaIza) hemALI ! vivAha thaI gayA pachI huM nizcita bharatAra pAse javA pUrve tamArI pAse AvIza." ... 788 mALIne kanyAnI dInatA joI dayA AvI. tenA upara vizvAsa mUkI vacana khAtara tene javA dIdhI. (keTaloka samaya pasAra thatAM maMtrIe potAnI putrIne uttama vara sAthe paraNAvI) kanyA paraNIne potAnA patinA ghare AvI. teNe vivAhanI prathama ratrie potAnA patine (amUka paristhitivaza) mALIne vacana ApyAno sarva vRttAMta kahyo. (teNe pratijJAno bhaMga na thAya te mATe mALI pAse javAnI pati pAse AjJA mAMgI) patie (rahasya jANavAnI jijJAsAthI patnIne AjJA ApI.) ... 789 rAtrinA samaye (AbhUSaNo paherI, zaNagAra sajI) kanyA nIDarapaNe mALI pAse javA nIkaLI. tevAmAM tene rastAmAM rAkSaso maLyo. tyAMthI thoDuM AgaLa cAlI tyAM mArgamAM coro maLyA. (ekalI kanyA, ghareNAMthI zobhatI hatI tethI coroe tene rokIne ghareNAM ApI devA kahyuM ane rAkSasoe aTTahAsya karI kanyAnuM bhakSaNa karavAnI taiyArI karI te vakhate kanyAe nIDarapaNe potAnI vAta badhAne samajAvI. huM mArI pratijJA pALavA mATe mALI pAse jAuM chuM. kRpA karI mane hamaNAM javA do. huM tenI pAse jaI pAchA pharatAM tamane jarUra maLIza, tyAre tamane yogya lAge tema karajo. rAkSasoe ane coroe kanyAnI sAcI hakIkata jANI tene javA dIdhI). tyAMthI nIkaLI kanyA bagIcAmAM brahmadatta mALInA ghare AvI pahoMcI. ... 790 brahmadatta mALI tene joIne stabdha banyo. teNe kahyuM, "he kanyA! ApelA vacana khAtara tArA patie lagnanI prathama rAtrie madhurajanI pUrve mArI pAse mokalI che paraMtu tuM paraNelI hovAthI havethI mArI bahena che ! huM adhama pApAcArano tyAga karuM chuM." brahmadatta mALInA sadAcAranI prazaMsA karatI kanyA pachI potAnA pati gRhe javA nIkaLI. te samaye rastAmAM jyAM cora lokonI vastI hatI tyAM AvI, kanyAnA zIla ane sadAcArathI (mALInuM hRdaya parivartana thayuM che te jANI) prabhAvita thayelA coroe (zuM ApaNe brahmadatta mALIthI paNa adhama chIe? evuM vicArI) vastrAdi bheTa ApI satya niSThAvAna nArIne javA dIdhI. ... 792 (1) noMdha :- vasaMtapura nagaramAM jIrNazreSThI nAmanA eka nirdhana zeThanI eka kanyA hatI. (tri.za.pu.ca. parva -10, sarga-7, pR.214, 215.) *** 791 For Personal & Private Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coro pAsethI nIkaLI kanyA jyAre ghare jatI hatI tyAre rastAmAM tene rAkSaso maLyA. (kanyAe potAnuM vacana pALyuM che, evuM jANI prasanna thayelA rAkSasonuM hRdaya pIgaLI gayuM) satya pratijJa ane sAhasI strIne temaNe javA dIdhI. kanyA AnaMda sahita ghare pati pAse pAchI AvI. teNe sarva satya hakIkata potAnA patine kahI. (patie snehazIla banI patnInuM sanmAna karyuM) A pramANe abhayakumAre lokonI samakSa kahyuM... 793 kathA pUrNa thatAM abhakumAre (lokonAM manogata bhAvo jANavA) pUchayuM, '"kaho A sarvamAM sAhasika duSkAra kArya karanAra koNa che ?'' (strInA IrSALu arthAt puruSatvano garva karanAra) eka jaNe kahyuM, "sarvathI mahAna teno pati che.'' (jeNe potAnI navoDhAne bIjA puruSa pAse mokalI dIdhI). jAra puruSe kahyuM, ''suMdara, yuvana ramaNIno tyAga karanAra mALI mahAna che.'' kSudhAtura lokoe kahyuM, ''(bhojananI thALI sAme hovA chatAM na khAnAra) rAkSasa mahAna che.'' ...794 tyAre eka navayuvAne coranI khUba prazaMsA karI. (abhayakumAre khaLakhaLATa hasatAM cAMdanInA ujjavaLa prakAzamAM teno cahero oLakhI lIdho.) abhayakumAranA nirdezathI sevakoe mAtaMga cAMDAlano hAtha pakaDayo. abhayakumAre mAtaMga corane manAvI bagIcAmAMthI kerIo coravAnuM kAraNa yuktipUrvaka jANI lIdhuM. tene magadha narezanI sAme rAjasabhAmAM upasthita karyo. ....795 (mahArAjAe tene dehAMta daMDanI sajA pharamAvI. abhayakumAre prArthanA karatAM kahyuM, ''mAtaMge patnInA dohadanI vivazatAthI corI karI che. vivazatA dUra thatAM vRtti sudharI jAya. tenA parivArane nirAdhAra zAmATe karavo ? mAtaMganI pAse rahelI vidyA Apa meLavI lo.'' abhayakumAranA kahevAthI rAjAe mAtaMgane kahyuM, "mAtaMga! mane tArI vidyA zIkhava'' mahArAjA siMhAsana upara beThA. cAMDAla temanA paga pAse vidyA zIkhavavA beTho. vAraMvAra maMtra bhaNavA chatAM rAjAne maMtra yAda na rahyo, tyAre abhayakumAre kahyuM, ''annadAtA ! nIti anusAra vidyAdAna ApanAra guru kahevAya. gurune haMmezA uccAsana, sanmAna ane madhura vANI dvArA saMtuSTa ka2I vidyA zIkhavI joIe. vidyA vinayathI ja zobhe che.'' nItijJa mahArAjAe potAnI bhUla sudhArI lIdhI.) rAjA siMhAsana uparathI nIce utaryA ane caMDAlane (avanAminI ane unnAminI) vidyA ApavA siMhAsana upara besADayo. zreNikarAjA caMDAla samakSa ubhA rahyA. temaNe be hAtha joDI mastaka namAvI namratApUrvaka vidyA lIdhI (rAjAe gurudakSiNAmAM suvarNamudrAo ApI.) ...796 artha 797 magadha dezanI rAjagRhI nagarI atyaMta suMdara hatI. A nagarImAM vilakSaNa buddhizALI abhayakumAra nAmanA mahAmaMtrI hatA. temaNe rUpakhuro nAmano bhayAnaka cora pakaDayo. A cora adrazya banI nitya AvI rAjAnuM uttama bhojana jamI cAlyo jato. : 479 duhA : 38 rAjagRhI nagarI bhalI, bhalo te abhayakumAra; rupakharo jeNaI jhAlIuM, karato bhojana sAra. For Personal & Private Use Only ... 626*** Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 kavi RSabhadAsa kRta copAI : 16 draSTigocara rUpakhuro bhojanasAra karaMI jIva rAya, adRSTa rUpakharo tava thAya; rAyano bhojana pote jImaMI, chAMno Ave chAno ramaMI. hUMuM DUbalo zreNIkarAya, abhayakumAraneM kahI kathAya; kumaruiM budhi ka2I tihAM kharI, cyAra ghaDiM ghUMADaI bharI. khAra pAna nAkhyA teNaMI ThAya, Avyo tasakara vAgA pAya; nRpamAM bhojana karato jateM, karayo dhUMADo sabalo taseM. aMjana AMkha thakI vahI jAya, rupakharo jhAlyo teNaI ThAya; lAjayo phajeta huI tihAM beMka, abhayakumAranI budhdhi vizeSa. zrI abhayakumAra rAsa' ... 798 799 800 201 artha H zreNikarAjA jyAre bhojana kakSamAM bhojana karavA besatA tyAre rUpakhuro cora adrazya banI rAjAnuM bhojana svayaM khAI jato. tenI pAse aMjanavidyA hatI. te adrazya banI bhojana karI cAlyo jato. ...798 khorAkanA abhAvamAM zreNika2AjAnuM zarIra durbaLa banyuM. temaNe potAnA mahAmaMtrI abhayakumArane bolAvI A vAta kahI. abhayakumAre corane pakaDavA eka yojanA racI. temaNe bhojana kakSamAM bhojana karavA pUrve cAra garanALA (ghaDA)mAM ghUpanI sAmagrI bharAvI taiyAra karI mUkI. A ghUpanAlImAM temaNe puSkaLa pramANamAM lImaDAnA kaDavAM sUkAM pAna bharyAM. jamavAnA samaye paga dabAvato rUpakhuro cora bhojana kakSamAM pravezyo. jevA rAjA bhojana ka2vA beThA tevo ja abhayakumAre Akaro agni pragaTAvI dhUpa karyo. 226*** ...800 agninA dhumADAnA prabhAvathI rUpakhurA core AMkhamAM AjeluM aMjana AMkho baLatAM nIra banI bahAra vahI gayuM. rUpakharo have pratyakSa pragaTa thayo. abhayakumAre tene pakaDayo. rUpakhurAnI phajetI thavAthI te lajjita banyo. abhayakumAra vizeSa prajJAvAna hatA jethI cora pakaDAyo. ...801 'mAMsa sastuM ke moMghu ? eka dIna zreNIka zabhA majhAri, aneka puraSa beThA teNaI ThAri; nagara taNI zobhA varNave, soMghu maMza/tI MI guNa stavaI. khIjayo dharamI abhayakumara, khoTuM bolyo atihiM sahu; sonA barAbara na lahuM amyo, kima sothuM bhAkho cho tamyo. zreNika bhAkhe abhayakumAra, bhAMjo saMdeha kahI vicAra; saMdeha tApa vIhANe bhAMjasyuM, hosyo khusI nRpa ka2syuM tasyuM. zabhA visa2jI sahu ko jAya, budhi vicArI teNaI ThAya; vISama roga upano chaMI rAya, TalavAno eka upAya. ...805 (1) abhayakumAra maMtrIzvara jIvana caritra (upAdhyAya caMdratilaka racita saMskRta mahAkAvyanuM bhASAMtara bhA -3, pR - 6 thI 12. For Personal & Private Use Only 802 803 804 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 kAlaja aMza mAnasanu khAya, zreNIka roga to vegiM jAya; mokalyA pUraSa maMtrI ghara jyAMhi, kAlaja aMza mAMgyuM jaI tyAMhi. . 806 maravA bhAgo bIhIno sahI, abhayakumAra kahe Avyo vahI; kIdho sovanano aMbAra, karo RNa ama abhayakumAra. saghalA maMtrIni paradhAna, maMza na ApaI daI nIdhAMna; vAhaNe rAjazabhA purAya, sovana Dhera karayo tiNe ThAya. ravAnI maMza sodhuM kahI atI, Apyo dravya na dIdhu hatI; Atama para Atama sarakhAya, teni maMza moghu suNirAya. ... 809 rAkhe Apa Atamane khAya, tenaI maMza solva eNe ThAya; paNi te parabhAvi naraguM jAya, paramadhAmi more ghAya. yugala marI je naragiM jAya, te to maMza taNo sahI mAya; akAI karato jIvanI ghAta, pAmyo naraga pAtAliM sAta. .. 811 suNI vacananeM samajA sahu, maMza agaDa te karatA bahu; zreNIka samajhayo teNI vAra, dhana dhana beTo abhayakumAra. ... 81ra artha:- eka divasa zreNikarAjA sabhA bharIne beThA hatA. A sabhAmAM aneka puruSo paNa beThAM hatAM. loko nagaranI zobhAnuM varNana karatA hatA. te samaye keTalAka lokoe mAMsAhAranI prazaMsA karatAM kahyuM, "ApaNA nagaramAM mAMsa ekadama sastu ane sulabha che tethI mAMsa bhakSaNa uttama che." ...802 dharmapriya abhayakumAra A sAMbhaLIne atyaMta nArAja thayA. temaNe gusse thaI kahyuM, "tame loko asatya bolo cho. mAMsa e to sonAthI paNa vadhu kiMmatI che. te sahelAIthI maLI zake tema nathI. tame loko tene satuM zA mATe kaho cho?" ..803 zreNika rAjAe A vAta sAMbhaLI abhayakumArane kahyuM, "mahAmaMtrI! tamArA vicAro pragaTa karI nagarajanono saMdeha dUra karo" abhayakumAre kahyuM, "mahArAja ! avasara Avaze tyAre jarUra saMdeharUpI tApanuM nivAraNa karIza. jayAre tevuM karIza tyAre mahArAja tame paNa khuza thazo" (manuSyanuM mAMsa prApta thavuM durlabha che te vAta sAbita karavA abhayakumAre pAMca divasanI mudata lIdhI.) ...804 sabhA visarjita thatAM nagarajano sau potapotAnA sthAne gayA. abhayakumAre eka upAya vicAryo "mahArAja zreNikane asAdhya roga utpanna thayo che. A roga dUra karavAno eka ja upAya che. ....805 vaidyoe kahyuM che ke, jo manuSyanA kALajAnuM mAMsa khAvA mATe ApavAmAM Aveto zreNikarAjAno asAdhya roga tarata ja maTI jAya." abhayakumAre maMtrInA ghare sevakone A pramANe zIkhavADI mokalyA. teoe tyAM jaI mAnavanA kalejAnuM mAMsa mAMgI kahyuM ke tenA badalAmAM rAjA puSkaLa dhana Apaze. ...806 maMtrIne potAnuM jIvana priya hatuM. teo maraNanA bhayathI tyAMthI DarIne bhAgyA. teo abhayakumAra For Personal & Private Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' pAse doDIne AvyA. temaNe abhayakumAranI samakSa suvarNano Dhagalo karatAM kahyuM, "mahAmaMtrIzvara ! A suvarNa laI lo paNa mane bacAvo.'' 482 ...807 e ja pramANe abhayakumAre anya maMtrIonA ghare sevakone temanA kalejAnuM mAMsa levA mokalyA. sarva pradhAno ane maMtrIoe potAnA kAlejAnuM mAMsa ApavAnI manAI karI. teoe tenA badalAmAM puSkaLa dhana ApyuM. abhayakumAre avasara maLatAM ja punaH rAjasabhA bharI. abhayakumAre rAjasabhAmAM maMtrI ane praghAno taraphathI maLelA suvarNanA DhagalAo karyA. ...808 abhayakumAre prasaMga joIne kahyuM, "mahArAja ! rAjyasabhAmAM kahevAmAM AvyuM hatuM ke, mAMsa ekadama sastuM che paraMtu huM kahuM chuM ke mAMsa suvarNathI paNa moMdhu che.' maMtrI ane pradyAnonA dhare sevako kalejAnuM mAMsa levA gayA. temaNe koIe potAnA kalejAnuM ratIbhara mAMsa paNa na ApyuM. temaNe tenA badalAmAM ghaNI sonAmahoro ApI. mahArAja ! mAro ane anyano AtmA samAna che. (saune potAnuM jIvana priya che.) A kAraNathI huM kaheto hato ke mAMsa moMghuM che. (saMsAranA prANIo paraspara avalaMbita che.) ...809 je potAnA AtmAne surakSita rAkhe che ane bIjAnA AtmAno vadha karI tenuM mAMsa bhakSaNa kare che, tenA mATe A sthAne mAMsa sastuM che. AvA ghAtakI loko marIne naraka gatimAM jAya che. mAMsabhakSI jIvono paramAdhAmI devo mudgaranA praharo vaDe ghAta kare che. ...810 mAMsabhakSaNa karavAthI harivaMza kuLanuM yugalika marIne narakagatimAM pravezyuM. kAlasaurika kasAI (mAMsa mATe) jIvonA prANadhAta karavAthI pAtALa lokamAM sAtamI narakanA taLiye pahoMcyo.'' ...811 abhayakumAranA dhArmika vacano sAMbhaLIne nagarajano samajI gayA. vipula saMkhyAmAM lokoe mAMsabhakSaNa na karavAnI pratijJA lIdhI. zreNikarAjAne have samajAyuM ke abhayakumAra lokone jIvadayAno pATha bhaNAvavA mAMgatA hatA. teo lokone sAcA jaina banAvavA IcchatA hatA. dayAguNathI dIpatA magadhAdhipatinA sapUta abhayakumAra dhanya che ! ...812 duhA : 39 'metAryakumAra caritra abhayakumAra sama budhi nahI, jeNe baMdhAvI pAya; kanaka koTa karAvIuM, nagarI zobhA kAya. soya kathA vivarI kahuM, sAketapUra je gAMma; caMdrabhaMtasuka sArIuM, sAgaracaMda sUta nAma. vairAgaI saMyama lII, AlyuM baMdhava rAya; bAlacaMda nAma ja sahI, munI vIhAra ja tAya. rAjapUtra prohIta malI, mAraI munIneM doya; sAgaracaMda zravaNe suNI, pohoto nija puraloya. (1) bharahesa2nI sajajhAyanI kathAo, pR.16 thI 21. For Personal & Private Use Only 813 ... 814 815 ... 816 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 * 817 rAja bhuvani poto sahI, kumareM dITho jAma; rISIne kahe nAco tamo, muMkI manathI mAma. parohIta pUtra caMgaja dhare, rAjapUtra kare gAna; sAthi kumara lulA karayAM, jaba te cUkI tAna. bAlacaMdra pAye namyo, karo ehanI sAra; rISabha kahe TAluM vedanA, jo laI saMyama bhAra. sAjA karI saMyama dII, prohIta putra ja soya; karaI dugaMchA ati ghaNI, kAle sura haoNI doya. eka dIna vAMdhA kevalI, puchayoM bhavi chu doya; te nIceM purohita putra, bujhi doholyo soya. prohIta kahe suNi nRpa kumara, bolI dau tuma Ahi; DabuM huM jAhi saMsAramAM, te kADhavo tAMhi. leI bola tihAM cavyo, Avyo anya ja peTi; karama dUchA tehane, aMtaI aDIuM neTi. cAMDAlIyo cokhu karaMI, dhano seThI rahe jayAhi; sAha nArI tava pUchatI, tujha suta deIza AMhi. sAthiM choru doe jaNe, pUtrI suta badaleI; toraNa bAMdhyA bAraNe, mochava tAma kareha. ... 8ra5 metAraya nAma ja dharayo, yovana pAmyo jAma; kahe supanAMtari devatA, dIkhyA lyo nara tama. ... 8ra6 artha - abhayakumAra jevI jagatamAM koInI prazaMsanIya buddhi nathI. temaNe nagarInI zobhA vadhAravA, tene ramaNIya banAvavA tenI pharate pALa baMdhAvI temaja sonAno killo karAvyo. ...813 te nagaranI kathA huM vistAra pUrvaka kahuM chuM. zAMtApura pATaNa (sAketapUra) nAmanuM eka nagara hatuM. tyAM caMdrAvataMsarAjA (ane sudarzanArANI) rahetA hatA. temane sAgaracaMdra (ane municaMdra) nAmano putra hato. (rAjAnI priyadarzanA rANIthI guNacaMdra ane bALacaMdra be putro thayA. pitAnuM mRtyu thatAM sAgaracaMdra rAjA banyo. sAvakI mAtAe bALakone viSamizrita lADu khavaDAvyA. suvarNa auSadhanA pANIthI jhera utarI gayuM. sAgaracaMdrane saMsAranI asAratA samajANI.) ...814 sAgaracaMde vairAgya utpanna thatAM aNagAra dharma svIkAra karyo. teNe potAnI saMpatti potAnA bhAIne ApI, jenuM nAma bAlacaMda hatuM. te samaye bAlacaMda rAjA thayo. tyArapachI muni vihAra karI bIjA nagaramAM cAlyA gayA. ...815 For Personal & Private Use Only Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' rAjaputra (sauvastika) ane purohita putra (sutayu) jaina muninA dveSI hatA. teo bannee munione mAryA. potAnA bhatrIjAone pratibodhavA sAgaracaMda muni nagaramAM AvyA. ...816 teo rAjabhavanamAM pahoMcyA. tyAre bAlacaMda rAjAne temaNe dArUnA nazAmAM cakacUra joyo. bAlacaMda rAjAe naphaphaTa banI sAgaracaMda munine kahyuM, "he munivara ! tame paNa A mahAtmAno veza choDI, manathI abhimAna tyAgI amArI sAthe nRtyagAna karo." ..817 mahAtmAe hA pADI. purohita putrae caMga nAmanuM vAdya vagADayuM. rAjaputrae suMdara gIto gAyA. sarva mitro paNa nRtyagAnamAM mazagUla banyA. nazAmAM cakacUra kumAra ane tenA mitro muninI mazkarI ane dharmanI niMdA karavA lAgyA, tyAre munie temane apaMga banAvyA. ....818 bAlacaMda rAjAne khabara paDI. temane potAnA putranI bhUla samajANI bAlacaMda rAjAe muninA page paDI mAphI mAphI mAgatAM kahyuM, "mahAtmA! kumArone punaH svastha karo.' munie kahyuM, "jo teo saMyama aMgIkAra karaze to sarvanI vedanA dUra karIza." ...819 munie sarvanI vedanA dUra karI temane sAjA karyA temaja temane viratidhara banAvyA. purohita putrane saMyamita thavA chatAM munijIvana pratye durgachA hatI. te kALakrame mRtyu pAmI deva thayA (rAjaputra paNa vizeSa dharmArAdhanA karI svargamAM gayA.) ...820 eka divasa nagaramAM kevaLI bhagavaMta padhAryA. teo temanA darzana karavA gayA. rAjaputra ane purohita putrae vaMdana karI pUchayuM, "bhagavan! ame bhavI chIe ke abhavI?' kevaLI bhagavaMte uttara ApatAM kahyuM, "tame nizcayathI bhavI jIva cho." purohita putra ane rAjaputra baMne bhagavaMtanA vacanathI bodha pAmyA...821 purohita putrae kahyuM, "he rAjakumAra ! huM kahuM chuM te sAMbhaLo. huM tamane ahIM vacana ApuM chuM, ke bhaviSyamAM jo huM saMsAra sAgaramAM kheMcI jAuM to mane jarUrathI pratibodhita karI ugArajo." (svargamAM bannee saMketa karyo ke, je prathama manuSyapaNe utpanna thAya te bIjAne pratibodhi dharma pamADe.) ...8rara A rIte vacana (kola) ApI purohita putrano AtmA devabhavamAMthI cavI cAMDaliNinI kRSimAM utpana thayo. teNe pUrvabhavamAM sAdhunI durgachA karI hatI. te karma tene ahIM paNa udayamAM AvyuM. karelAM karmo aMte tene naDayAM! ...823 cAMDalinI, dhanAzeThane tyAM saphAInuM kAma karatI hatI. zeThANIne sagarbhA avasthAmAM mAMsabhakSaNano dohada utpanna thayo, je cAMDAlinIe pUrNa karyo. (zeThANIne eka paNa bALaka jIvatuM rahetuM na hatuM tethI teo duHkhI hatA) eka divasa zeThANIe cAMDalinIne pUchayuM, "(tuM ane huM banne garbhavatI chIe.) jo tane putra janme to tuM mane ApIza? mane putrI janmaze to huM tane jarUra ApIza." ....824 banne strIoe yogya samaye sAthe ja bALakone janma Apyo. (dhanA zreSThInI bharyAe putrIne janma Apyo. aMtyajanI strIe putrane janma Apyo.) banne strIoe guptapaNe potAnA putra ane putrI ekabIjAne (1) noMdha :- sAgaracaMde potAnuM rAjya bAlacaMdane nahIM paraMtu nAnAbhAI guNacaMdrane ApyuM. bharosaranI kathAo, pR.17. For Personal & Private Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 ... 830 ApI badalAvI lIdhA. dhanA zreSThIne tyAM putra janmanI khuzIlImAM havelImAM toraNo baMdhAyA. zeThe khUba dhAmadhUmapUrvaka moTo mahotsava 2ryo. ...825 zeThe te putranuM nAma metAryakumAra rAkhyuM. sarva prakAranA sukho bhogavato metAryakumAra yauvana vayamAM pravezyo. tyAre svapnamAM AvIdeve kumArane kahyuM, "kumAra!tame pravajyA aMgIkAra karo." ...826 copAIH 17 divya bokaDo H metAryakumAra muni banyA dikhyAnalI vicarate Apa,kanyA ATha paraNArve bApa; varaghoDe vara caDhIuM tane, Avyo devatA vege tameM. * 827 metArajano DheDha pItAya, tenA dilamAM paragaTa thAya; te dhUNaI nahIM mAhare putra, paraNAva te uchava adabhUta. ... 828 cAMDAlI kahe dukha mama karo, metAraya tAro dIkaro; DheDhaI bUdho hArthi karayo, mArayo soDhe suta hArthi dharAyo. ... 829 AyA vANIyA saghalA tyAM hiM, sUtaneM ghAlyo duragaMdhamAMhiM; rAti devatA Avyo vahI, uchu hoI to mAMgo sahI. pUrava mItra sura jANyo jise, dUragaMdhathI kADho kahe tise; sUra kahe dIkSA lauM joya, e dUragaMdhathI kADhuM toya. ekadA nArI sukha dekhADa, mujhane dIkSA pache pamADa; tyAre deva ApaI bokaDo, ratna jharaI guNa e jagi vaDo. laI ratna zreNIka ke jAya, bhAkhI bokaDA taNI kathAya; mAMgyo bokaDo bAMdhyo bAri, muMkaI duragaMdha teNaI ThAri. Apyo bokaDo teNe ThAya, atyajaneM pUche tava rAya; lArve bheTi kuMNa kAraNa ahI, tyAreM aMtaja bolyo tahI. tuma putrI mujha sUtane dIuM, suNatA rAjA bahu khIjIuM; hANo saravarte kasyo vIcAra, budhivaMta bolyo abhayakumAra. ehane ko eka devatA ApaMI, karI parIkhyA haNanuM pache; teDayo DheDha meM pUtrI tAma, rAya taNA kIje tuma kAma. vaibhAragIri bAdho pAya, sovana gaDha rAjAni kAya; kosIse suta dese dhIra, ANe khIra samudranuM nIra. sanAna soya tihAM beTho kare, chatra rAyanuM sira para dharaI; to mujha beTI dIje sahI, DheDhaI kahyo beTAne jaI. ... 838 For Personal & Private Use Only Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' metAraja su2neM kahai jise, sarava kAma karayo tihAM tasai; harakhyo rAjA beTI deha, pahalI ATha tIhaI paraNeha. pache deva kahailyo dIkhyAya, kahai thoDA dIna raho sura rAya; karI avadhya gayA varasa bAra, kahai sura lyo have saMyama bhAra. metAraja uThayo jeNIvAra, strI kahe dyo amaneM varasa bAra; dharI dayAniM sura te gayo, bAre varase paragaTa thayo. le metAraja tuM dIkhyAya, tava nA2IsyuM ubho thAya; vIra hArthiM leM saMyama bhAra, tapa karIA nara kare apAra. mAsakhamaNa pAraNa dIna jiteM, sonIneM dhari pahoto tise; zreNIka sAthIA kAjaI soya, ekaso ATha ghaDayA java joya. taDake muMkI gharamAM gayo, karoMca paMkhIuM caNI naMI rahyo; sonI kahai lIdhA rISIrAya, sAdha na bole dharI dayAya. mArayo vAghari vIMTayo sIsa, SamA dharI nAMNI teNe rIsa; nava pUrava ghara pAMmyo rIdhi, aMtagaDa kevalI pAMmyo sIdha. INe avasara kAThIno bhAra, mastagathI nAkhyo nIradhAra; koreMca paMkhIu bIhano jiteM, sonAnA java vamIu aseM. dekhI sonI manamAhA Dasyo, aho anaratha ghaNo meM karayo; rAya jamAI moTo jatI, rAjadaMDa horse mujha atI. ugaravAno kIdho upAya, kuTuMba sahIta lII dIkhyAya; abhayakumAri vArayo rAya, huuM sAdhato kasyo kaSAya. ... 848 artha : - dhanA zreSThIne putra pratye atyaMta moha hato tethI temaNe putranI dIkSAnI vAtane na gaNakAratAM kahyuM, 'vatsa ! tuM dIkSA na laIza. tuM amArI pAse ja rahe'' pitAe tene saMsAramAM rokavA ATha svarUpavAna ane guNavAna kanyAo sAthe lagna karAvavAno vicAra karyo. jevA te varaghoDe caDaco tevo ja eka deva tyAM jhaDapathI Avyo. tuM ...827 ... 839 For Personal & Private Use Only 840 ... 841 ... 842 ...843 ...844 ... 845 ... 846 A deve metAryakumAranA asalI pitAnA zarIramAM praveza karyo. devanA pravezavAthI(cAMDala) aMtyaja dhUNavA lAgyo. teNe nisAso nAkhI du:khI thatAM kahyuM, ''mAre koI putra nathI tethI huM teno adabhuta utsava karI ThAThamAThapUrvaka paraNAvIza.'' ...828 tyAre cAMDalinIe kahyuM, "he svAmI! tame Ama nisAso nAkhI duHkhI na thAva. metArya kumAra tamAro ja putra che.'' cAMDale eka lAkaDAno daMDo hAthamAM pakaDayo. teNe patnIne baraDe daMDAthI prahAra karyo ane putrane potAnA kuLanI kanyAo paraNAvavAnuM kahI potAnA ghare laI gayo. ...829 ... 847 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre vaNika samAje bhegAM thaI metAryakumArane eka durgaMdhamaya jagyAmAM pUrI dIdho. rAtrinA samaye pUrvano mitra deva tyAM doDI Avyo. teNe kahyuM,''kaMI jarUra hoya to tame mAMgo huM tamane madada karIza.''...830 'A potAno pUrva bhavano ja mitra che, ' evuM jANI tene madada mATe vinaMtI karatAM metAryakumAre kahyuM, ''he mitra deva ! tame mane A durgaMdhathI mukta karAvo. mane ahIMthI bahAra kADho'' deve kahyuM, '"mitra ! jo tame saMyama svIkAro to huM durgaMdhathI mukta karuM.'' ...831 metAryakumAre kahyuM, ''mitra deva ! tame mane ekavAra strI sahavAsanuM sukha mANavA do pachI tame mane saMyama pamADajo.'' tyAre deve tene eka divya bakaro ane vidyA ApI. te bakaro nitya ratna Apato hato. A bakaro devAdhiSTha hovAthI uttama ane guNavAna hato. ...832 aMtyaja bakarA taraphathI maLelA ratnono thALa laI zreNikarAjA pAse Avyo. teNe devAdhiSTha bakarAnI vAta rAjAne jaNAvI. rAjAe uttama bakarAnI mAMgaNI karI tene potAnA rAjamahelamAM bAMdhyo. bakarAe rAjamahelanA dvAre pravezatAM ja bhayaMkara durgaMdhamaya viSTA choDI. ...833 bhayaMkara durgaMdha sahana na thavAthI zreNikarAjAe te bakaro aMtyajane tyAM pAcho Apyo. rAjAe aMtyajane pUchayuM, "tuM AvA durgaMdhI bakarAnI bheTa ahIM zAmATe lAvyo che ?'' tyAre aMtyaje khulAso karatAM rAjAne kahyuM. ...834 487 "he mahArAja ! tamArI kanyAnA vivAha mArA putra metArya sAthe karAvo.'' AvI anucita mAMgaNI sAMbhaLI mahArAjA atyaMta khIjAyA. temaNe sevakone Adeza ApatAM kahyuM, 'A avivekI aMtyajane pakaDo. te sarvane vicAra karyA vinA ja mArI nAMkho'' tyAre buddhivaMta abhayakumAre pitAjIne rokatAM kahyuM...... ....835 "mahArAja ! dhIrajathI kArya karo. A bakaro tene koI deve Apyo che. ApaNe tenI parIkSA karI pachI zikSA ApazuM.'' abhayakumAranA kahevAthI mahArAjAe aMtyajane rAjasabhAmAM bolAvyo. abhayakumAre aMtyajane kahyuM, "rAjA tamane emanI putrI jarUra Apaze paNa tenA badalAmAM rAjAnA sarva kAryo tamAre karavAM paDaze.'' ...836 tame vaibhAragiri parvata sudhI saDaka banAvI Apo (jethI tyAM padhArelA bhagavAna mahAvIrasvAmIne vaMdana karavA jaI zakAya) ane zaherano killo suvarNamaya kAMgarAno banAvI Apo, ATaluM kArya karatAM rAjA jarUra potAnI kanyA tamane Apaze. (A be kArya deve tarata ja karI ApyA) tyArapachI punaH rAjAe eka zarata karI ke UMcA killA jeTaluM kSIrasamudranuM amRta jevuM pANI lAvo. ...837 A kSIra samudranA pANImAM tamAro putra snAna karI zuddha thAya temaja rAjAnuM chatra sira upara dhare to huM mArI putrI tamArA putrane ApIza.aMtyaje jaIne potAnA putrane sarva hakIkata kahI. ...838 metArya kumAre devane je kAryo ka2vA mATe Adeza Apyo te sarvakAryo deve kSaNavAramAM pUrNa karyA. rAjA atyaMta khuza thayA. temaNe potAnI putrInA lagna metAryakumAra sAthe karAvyA temaja pUrvanI ATha kanyAo paNa metAryakumArane paraNI. ...839 . For Personal & Private Use Only Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' karo." thoDA samaya pachI punaH deve AvIne metAryakumArane kahyuM, "have tame saMyama svIkAro metAryakumAre kahyuM, "surarAya ! thoDo vakhata thobhI jAva. pachI huM dIkSA laIza." deve bAra varasanI avadhi ApI. avadhi pUrNa thatAM punaH deva pratibodha pamADavA AvyA. deve kahyuM, "mitra! have jAgRta thAya ane saMyamano svIkAra ...840 metAryakumAra sayaMma levA taiyAra thayA tyAre temanI patnIoe rokatAM kahyuM, "svAmInAtha! haju saMyama levAnI vAra che. amane haju bAra varasanI avadhi Apo" (yuvAnI DhaLaze tyAre dIkSA lejo.) devane strIo pratye dayA AvI. bAra varSano samaya pUrNa thatAM deva punaH jagADavA pragaTa thayo. ...841 deve kahyuM, "metArya! huM tAro mitra deva chuM. tane pratibodha pamADavA Avyo chuM. tAro saMsArakALa pUrNa thayo che. tuM sarvaviratinA mArge prayANa kara." tyAre metAryakumAra bodha pAmyA. teo nArIono saMga choDI UbhA thayA. temaNe mahAvIra svAmInA mukhethI "karemi bhaMte' no pATha bhaNI saMyama svIkAryo. saMyama laIne metAryamunie ugra tapazcaryA karI. ..842 metAryamuni mAsakSamaNanI ugra tapazcaryA karI rahyA hatA. pAraNAnA divase teo rAjagRhI nagarInA sonInA ghare bhIkSA vahoravA pahoMcyA. sonI zreNika rAjAnA jinapUjAnA sAthiyA mATe ekaso ATha sonAnA java ghaDI rahyo hato. ...843 sonAnA java ghaDI sonIe taDake mUkyA. (tyAM metAryamuni gocarI mATe ghare padhAryA. munine vahorAvavA sonI Ubho thaI gharamAM gayo.) teTalI vAramAM kauMca pakSI anAjanA dANA samajI sonanA java caNI gayo. (munine vahorAvI sonI punaH java banAvavA beTho tyAM javA na dekhAyA. sonIne zaMkA thaI) sonIe vicAryuM, "nakkI A sonAnA java munie ja lIdhA che" teNe munine pakaDIne sonAnA java vize pUchayuM. tyAre jIvadayA premI metAryamuni mauna rahyA. (kauca pakSIe java khAdhAM che, tevuM kahevAthI sonI tenI hatyA kare.) ...844 sonIe atyaMta gussAmAM cAmaDAnI vAghara lAvI bhInI karI muninA mastake kasakasAvIne bAMdhI. (munine taDakAmAM UbhA rAkhyA. vAdhara saMkocAtI gaI muninI AMkho bahAra AvI gaI. temaNe sonI upara aMzamAtra dveSa na rAkhyo. temanI pAse nava pUrvanuM jJAnarUpI dhana hatuM. teo aMtagaDa kevaLI banI siddha pada pAmyA.) ...845 e samaye kaThiyAro mastake lAkaDAno bhAro upADI Avyo. teNe baLataNano bhAro mastaka uparathI jorathI nIce pheMkyo. pAse raheluM kauMca pakSI lAkaDAnA bhArAnA avAjathI DarI gayuM. tenI carakamAM sonAnA javalAnuM vamana thayuM. ..846 sonIe A joyuM. tenA manamAM dhrAsako paDayo. teNe vicAryuM, 'mArAthI khUba moTo anartha thaI gayo (1) metAryamuni mRtyu pAmI mokSamAM pahocyA.temanuM zarIra dhaba daIne nIce paDavAthI tenA phaphaDATane lIdhe, kauca pakSInA peTamAM javalA vAI gayA. (bharaDesaranI kathAoH pR.20) For Personal & Private Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 che. A metAryamuni mahAna saMta che. teo mahArAjA zreNikanA jamAI che. temanI hatyA karavA badala rAjA mane jarUrathI bhayaMkara rAjadaMDa Apaze." ..847 sonIe mRtyu daMDamAMthI ugAravA mATe eka yukti vicArI. teNe sahakuTuMba sAthe dIkSA lIdhI. (mahArAjA zreNikane jayAre khabara paDI ke metAryamuninI hatyA karanAra sonI che, tyAre teo sonIne AkAro daMDa devA taiyAra thayA.) buddhinidhAna abhayakumAre temane aTakAvatAM kahyuM, "mahArAja! temaNe muniveza dhAraNa karyo che. have kevo dveSa?'' ...848 duhA : 40 kumara kaSAI TAlatA, budhivaMta abhayakumAra; sIcAnaka hastIne kauM, dayAvaMta jaga sAra. *** 849 artha - mahArAjA zreNikano kaSAya dUra karanAra buddhivaMta abhayakumAra dhanya che! temaNe tophAne caDelA secanaka hastIne zAMta karI tene jagatamAM dayAvaMta ane uttama banAvyo. ***849 DhALa : 28 jevo saMga tevo raMga praNamI tuma sUmaMdharajI e dezI gaja eka dIna paravasa thayojI, gaja navi mAne re koNi; gaja kAraNi rAMI teDIuMjI, abhayakumArane eNi. * 850 sobhAgI dhana zreNika suta sAra.. AMcalI. gajanaI kumareM bAMdhIuMjI, jihAM munI poSadhazAla; gaja dekheM munI puMjatAjI, gaja huu sukamAla. gajanuM kAma paDyo jadAjI, gaja na kare saMgrAma; gaja anukaMpA ANaMtojI, gaja navi leM kuNa nAma . 85ra so. gaja pApI dhari bAMdhiuMjI, gaja dekhata prazrughAta; mAri zabada zravaNe suNIjI, gaja dUradAMta ja thAta. ... 853 so. artha - eka divasa gaMdha hastI secanaka gAMDotura thayo. te bekAbU banyo. gajarAja secanakane hoMziyAra mahAvato paNa vaza na karI zakyA. gajarAja koInuM niyaMtraNa svIkAravA taiyAra na hato. tyAre tophAne caDelA gajarAjane kaI rIte zAMta pADavo? evI duvidhA utpanna thatAM rAjAe (gajarAjane vaza karavA) abhayakumArane tyAM bolAvyo. ...850 abhayakumAre unmatta banelA gajarAjane zAMta karavA jyAM muni bhagavaMtonuM raheThANa hatuM tyAM pauSadhazALAnI najIka bAMdhyo. gajarAja nitya muni bhagavaMtonI (jIvadayAnI kriyA jevI ke) rajoharaNathI pujIne cAlavuM, puMjIne besavuM, muhapatti bAMdhI bolavuM ityAdi kriyAo joI atyaMta karuNAzIla banyo. tenuM hRdaya sukomaLa banyuM. ...851 * 851 so. For Personal & Private Use Only Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" . 854 so. (anukaMpAthI Adra banelA gajarAjanuM mana upazAMta thayuM.) have jyAre mahArAjAne eka vakhata zatruo sAthe saMgrAma karavAno avasara Avyo tyAre gajarAjanuM kAma paDayuM paraMtu gajarAja koI rIte saMgrAma karavA taiyAra na thayo. gajarAja sarva jIvo pratye karUNA bhAva dharAvato hato. te saMgrAmamAM koIne hAnI pahoMcADavA Icchato na hovAthI koInuM nAma paNa leto na hato. ....85ra (rAjAe A samasyAno suleha karavA punaH abhayakumArane bolAvyA.) abhayakumAre gajarAjamAM laDAyaka bhAva lAvavA tene khATakInA gharanI sAme bAMdhyo. khATakI nitya pApanI pravRtti karato. te nitya pazuono ghAta karato. temanA mAMsa, rakta ane ciciyArIo temaja khATakInA "mAro' "mAro' nA zabdo sAMbhaLI gajarAja khUMkhAra mAnasavALo thayo. (have secanaka hAthI jurasApUrvaka yuddha karavA lAgyo) abhayakumAranI prabuddha buddhinI lokoe prazaMsA karI. ...853 divyahAranI zodha eka dInahAra cIlaNAtaNojI, grahevAnara jeNI vAra; sAta dIvasamAM AMNaspaMjI, bolyo abhayakumAra. hAra na lAbhe rAyanojI, divasa thayA tava sAta; abhayakumAra poso kareMjI, gurune vaMdana jAta. ... 855 so. nagarI vajAvyo DAMgarojI, jakhi jANaI e vAta; vAhaNe nAma kahe sahIjI, hose temanI ghAta. .. 856 so0 tasakara bIhano ati ghaNoMjI, ghAlyo munI galeM hAra; abhayakumAra dekhI lIIjI, budhi taNo bhaMDAra. ... 857 so. dIdho hAra zreNIkaneMjI, harakhyo zreNIka rAya; gayA ratna jeNe vAlIAMjI, suNajyo soya kathAya. .. 858 so0 artha - ekavAra cellANArANIno divyahAra koIe corI lIdho. zreNikarAjAe hAranI zodha mATe potAnA putra abhayakumArane tyAM bolAvyo. abhayakumAre kahyuM, "huM sAta divasamAM hAranI corI karanAra vyaktine zodhI ApIza.' ..854 abhayakumAre AkAza pAtALa eka karI kozIza karI paraMtu hAranI corI karanAra coro na maLyA. mahArAjA hAra na meLavI zakyA. ekavAra tithi hovAthI abhayakumAre pauSadhavatanI ArAdhanA karI hatI. teo pauSadha pUrNa karI gurune vaMdana karavA gayA. ...855 te pUrve temaNe nagaramAM paDaha vagaDAvyo (ke jenI pAse hAra hoya te ApI jAya. A divyahAra devano Apelo hovAthI koIne pacaze nahIM. jenA gharamAMthI AhAra maLaze tene dehAMta daMDanI sajA karavAmAM Avaze.) vaMtare A udghoSaNA jANI. putroe paNa paDaha sAMbhaLyo. temaNe potAnA vyaMtara pitAne kahyuM, "rAjAnA For Personal & Private Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 mANaso amArI pAse rahelo hAra joze to amane mRtyudaMDanI zikSA karaze." ***856 (putroe te divyahAra vyaMtarane pAcho Apyo) vyaMtare hAranI corIthI pakaDAI javAnI bIke kAyotsargamAM ubhelA muni bhagavaMtanA gaLAmAM te hAra paherAvI dIdho. pauSadha karavA AvelA abhayakumAra gurune vaMdana karavA gayA tyAre te hAra gurunA gaLAmAM joyo. temaNe te hAra guru pAsethI laI lIdho (abhayakumAranA pUchavAthI gurue hAranuM rahasya batAvyuM. temaNe upayoga mUkI kahyuM, "A hArano sAMdhanAra arajaNa sonI hato. te mRtyu pAmI yaMtara thayo. vyaMtara pUrve sonI hato. divyahAra tUTI gayo tyAre tene parovI teNe 50,000 sonAmahoro lIdhI hatI. bIjI 50,000 sonAmahoro bAkI hatI. je rAjAe ApI na hatI tethI vyaMtare gusse thaI rANIno hAra corI lIdho. A hAra teNe mArA gaLAmAM paherAvyo.)'' abhayakumAranI buddhi aparaMpAra hatI. ...857 abhayakumAre divya hAra laI zreNika rAjAne Apyo. tyAre rAjAnI khuzIno koI pAra na rahyo (rANIe hAra corAI jatAM khAvAnuM choDI dIdhuM hatuM.) abhayakumAranI buddhi vaDe khovAI gayelAM ratno pAchAM maLyAM. te kathA have tame sAMbhaLajo. ...858 copAI : 18 adatta thApaNa yogya sthAne dhana seThI vivahArI jeha, jAtrA kAraNi cAlyo teha; madanaseThi vivahArI jAMhi, ratna vATuuM muMke jayAMhi. karI yAtarA Avai pharI, lIdho vATuuM mAMgI karI; choDI kApI joyo jase, pAMca ratna badalyAM sahI tase. pahaMto abhayakumAraneM saMgi, vAta prakAsI manane raMga; maMtrI kahe vagara kuNa kAma, tAharAM ratna pADIza huM ThAma. tunArA teDayA tihAM valI, dekhADI ratna kothalI; mAsa pAkhaM pahilo ahI juuM, koNi tunyo che A vATiuM. eka tunAro kahe jANIuM, madana seThI vase vANIuM; teNe tunAvyo e vATuuM, huM navi jANuM bheda je huuM. madana seThi teDAvyo teha, to vATuuM tunAvyo jeha; te kArIgara rahe che kiMhA, tehane teDI AMNo IhAM. madanaseThi ma kari tihAM gayo, meM to vATuu ko navi lahayo; huM na lahe kahAM tunakAra, suNatAM khIjayo abhayakumAra. dekhADyo vANiga vATUla, tunAro tihAM paragaTa huuM; teM tunAvyo che ke juuM, vANiga tava kAle sukhiM huuM. 61 862 * 866 For Personal & Private Use Only Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" *** 868 maMtrI kahe kapaTI vairAga, jihAM lage balavAna thayaMI lAga; tava laga satAne tava laga satI, ekAMti kAMmi malyA java nathI. * 867 samatAM sIla na rahI dAtAra, mAyA lobha jasa nahI lagAra; mAMna rahIta nara je kahavAya, kAMma paDaI sahu jANyA jAya. jANyo madanaseThi khoTAra, ratna aNadIdhAM teNI vAra; dhanaseThine ApyA sahI, abhayakumAranI budhi e lahI. ... 869 artha :- dhanadatta zeTha nAmanA eka dhanADhaya vyApArI hatA. teo ekavAra yAtrA karavA mATe nIkaLyA. temaNe madanazeTha nAmanA eka vyApArIne tyAM yAtrAe jatAM pUrve kiMmatI ratnono karaMDiyo (bogharaNuM) mUkyo. ...859 dhanada zeTha ghaNA samaya pachI yAtrA karI jyAre pAchA pharyA tyAre madanazeTha pAsethI ranano karaMDiyo thApaNa tarIke mUkyo hato te pAcho mAMgyo. madanazeThe lobhathI dhanada zeThe ApelA ratnono karaMDiyo choDI joyuM. amUlya ratno joI temaNe temAMthI pAMca rano kADhI tenI jagyAe bIjA khoTA pAMca ratno mUkyA...860 (dhanada zeThe ghare jaI potAnA ratnono karaMDiyo kholI joyuM ke pAMca ratno zeThe badalAvI lIdhAM che.) teo nyAya meLavavA mATe abhayakumAra pAse pahoMcyA. temaNe mahAmaMtrIne sadhaLo vRtAMta kahyo. maMtrIzvarane dhanadatta zeThanI vAta manathI satya lAgI. temaNe kahyuM, "zreSThIvarya! huM koI paNa kArya karyA vinA tamArA ratno pAchAM meLavI ApIza. huM tamArAM ratnone tenA yogya sthAne pahoMcADIza." **861 abhayakumAre tunArAo (mahenatANuM lenArA, pIMjarA, jhaverI)ne potAne tyAM bolAvyA. temane ratnonI kothaLI batAvatAM pUchayuM, "eka mAsa pUrve ahIM koNe vATavo tuco (ghaDayo) che? barAbara joI yAda karo." ...86ra abhayakumAre jhaverIone bolAvyA. temane temaNe ratnano vATavo(kothaLI) batAvyo. temaNe jhaverIone pUchayuM, "eka mAsa pUrva A vATavo koNe ghaDayo che?" eka tunArAe kahyuM, "maMtrIzvara! huM tene jANuM chuM. meM ja A vATavo banAvyo che. meM A kArya madanazeTha nAmanA vaNikane tyAM karyuM hatuM. temaNe mane vATavo banAvavA Apyo hato. huM AthI vizeSa koI bheda jANato nathI." ...863 abhayakumAre tarata ja sevako dvArA madanazeThane bolAvI pUchayuM, "tame je ratnono vATavo banAvyo che, te kArIgara kyAM che? tene ahIM jaldIthI teDAvo." ..864 madana zeThe nakAra bhaNatAM kahyuM, "meM to ratnono vATavo banAvavA Apyo ja nathI. jyAM ratnono vATavo meM banAvyo nathI tyAM pIMjanArA lokonI mane zI jarUra paDe?' zeThanI asatya vAta sAMbhaLI abhayakumAra khUbaja gusse thayA. ...865 abhayakumAre tarata ja sevako dvArA dhanadatta zeThano vATavo maMgAvI batAvyo. pIMjAro (tunAro) paNa tyAM hAjara hato. abhayakumAre kahyuM, "he tunArA ! A ratnono vATavo te banAvyo che ke nahIM te kahe jouM?" pIMjArAe A bodharaNuM pote tunAvyuM che. te vAta pragaTa karI. madanazeThe corI kabUla karI badalAvelA rano pAchAM For Personal & Private Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 *** 870 871. *** 872 ApyAM. dhanadattazeTha te samaye ratno pAchAM maLatAM sukhI thayA. **866 sattva ane zIla jyAM sudhI ekAMta maLe nahIM tyAM sudhI ja rahe che. ekAMta maLatAM ja te cAlyAM jAya che. samatA, sadAcAra tyAM sudhI dAtAramAM rahe che jyAM sudhI mAyA ane lobhano aMzana sparza. ... 867 je samatAvAna, zIlavAna ane dAnavIra che. tenI pAse mAyA, ane lobha aMze paNa TakatA nathI. abhimAna vinAno manuSya te kahevAya, je avasara AvatAM saune sArI rIte jANe che. ...868 abhayakumAre jANyuM ke madanazeTha kapaTI puruSa che. teNe dhanadattazeThanAM ratno badalAvI lIdhAM che. abhayakumAre madanazeTha pAsethI ratno laI dhanada zeThane ApyA. kharekhara! abhayakumAranI buddhi prazaMsanIya ...869 apatagaMdhA sAthe vivAha eka dina narapati vaMdana jAya, vAMdaI kumarI dekhaI rAya; atI duragaMdha gaMdhAI jasiM, vAMdi jananeM pUche tase. jina kahIM e pUrti zrAvikA, dAna zIla tapanI bhAvikA; karama dugaMchA bAMdhI karI, guNIkAni udari avatarI. tujharse varase kahe jiNa bhANa, soya bAlanuM kahIM IdhANa; tujha vAMsaI mAMDa meM palANa, suNI valyo nara catura sujANa. eka dIna suMdara zreNIka rAya, caDhI athare vADI jAya; sakala loka pUThaI saMcare, AvI vana ujANI kare. zreNika rAyanI mudrikA jeha, sojhI kayAMhi na lAbhe teha; abhayakumAre budhi siMhA karI, bolyAM mANasa hArthe dharI. eka rAyakAnI beTI sAra, rupa taNI navi lAdhaI pAra; tehane chehaDe mudrikA hatI, abhayakumAri kIdhI chatI. budhinadhAna te abhayakumAra, jANe haIA taNI vicAra; zreNika paraNevA mana thAya, teNe mudrikA bAMdhI rAya. rAyakAne caMpAvyo sahI, tujha pUtrII vITI grahI; kazyo daMDa rAkhuM tujha lAja, meM putrI zreNIka mahArAja. * 877 khusI rAyako mana mAhA thaI, meM putrI nRpanI gaha gahI; zreNika harakhyo haIye apAra, mananI vAta lahai abhayakumAra. .. 878 bAjoTa pAchali pherA daI, vIra vacana sAMbharIu hoI; vAI chokarI dIThI jeha, rAyakA ghara ucharatI teha. ... 879 (1) tri.za.pu.ca. parva - 10, sarga-7, pR- 126 thI 129. , 873 *** 874 * 875 ... 876 For Personal & Private Use Only Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' 870 dekhI rAga huu mujha huu apAra, paraNAvi mujha abhayakumAra. .. 880 kaIvanAnI cyAre nAri, vyAri pUtra kADhayA teNaI ThAri; soya kathA suNajayo nara sahI, rISabha dAsa boleM gaha gahI. ... 881 artha :- eka vakhata zreNika mahArAjA bhagavAna mahAvIra svAmInAM darzana karavA (guNazIla udyAnamAM) gayA. vaMdana karavA jatAM mArgamAM rAjAe eka bAlikAne raDatI joI. (sainikoe vicAryuM ke, "koI aparAdhI mAtAe janmatAMnI sAthe ja putrIno tyAga karyo che. tene bacAvavI joIe. saunikoe tene upADI lIdhI. te jorathI raDavA lAgI.) te bALakI ati bhayaMkara durgadhathI gaMdhAtI hatI. bhagavAnanA samavasaraNamAM AvI jinezvara bhagavaMtane vaMdanA karI rAjAe bALakI viSe pUchayuM, "prabhu! mArgamAM eka bhayaMkara durgaghathI yukta navajAta bAlikA joI. teNe pUrva janmamAM evuM zuM pApakRtya karyuM haze?" bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "rAjanuM! (rAjagRhI nagarInA pArthavatI pradezamAM zAligrAma nAmano deza che. tyAM dhanamitra nAmanA zeTha rahetA hatA. temane dhanazrI nAmanI kanyA hatI. grISma RtumAM keTalAka munio ugra vihAra karI dhanamitra zeThane tyAM gocarI levA padhAryA. zeThe dhanazrIne gocarI vahorAvavAnuM kahyuM. dhanazrI svacchatApriya ane zobhApriya hatI. grISma RtumAM parasevAnA kAraNe munionA zarIramAMthI ane vastramAMthI thoDI durgadha AvatI hatI. temanAM vastro malina hatAM. tethI durgaMdhanA kAraNe teNe moDhuM bagADayuM. munionI jugupsA karavAnA kAraNe teNe A karma bAMdhyuM, jethI tene durgadhamaye zarIra maLyuM) pUrvabhavamAM A bAlikA zrAvikA hatI. te dAna, zIla ane tapadharmanuM ArAdhana karI potAnA AtmAne bhAvita karatI hatI paraMtu teNe munionA malina vastro ane parasevo joI durgachA karI tethI jugupsA mohanIya karma bAMdhyuM. te marIne rAjagRhI nagarInI eka vezyAnA ghare janmI. (janmatAMnI sAthe tenI bhayaMkara durgadhathI AkhA gharanuM vAtAvaraNa ati durgaMdhamaya banyuM tethI vezyAe teno tyAga karyo)'' ...871 (zreNika mahArAjae kanyAno hadayadrAvaka bhUtakALa sAMbhaLyo. tenuM bhAvi kevuM haze? te saMbaMdhI prabhu mahAvIrane prazna pUchayo. tyAre bhagavAne uttara ApatAM kahyuM,) "rAjanuM! A kanyA (azubha karmone khapAvI) yuvAvasthAmAM te tamArI rANI banaze." zreNikarAjAe Azcarya sahita bhagavAnane kahyuM, "prabhu! tenuM eMdhANa kaho." prabhue kahyuM, "A kanyA (krIDA karatAM aMtaHpuramAM) pITha para caDI lIlA karaze" AvI kUtUhalajanaka vAto sAMbhaLI mahArAjA zreNika vismita thatAM rAjamahelamAM padhAryA. ...872 | durgadhAnI durgadha dhIme dhIme dUra thaI. eka vaMdhyA strIe tenuM putrInI jema pAlana poSaNa karyuM. te kanyAnuM sauMdarya soLe kaLAe khIlI uThayuM. ekavAra rAjagRhI nagarImAM kaumudI mahotsavanuM Ayojana thayuM. zreNika rAjA azva upara besI potAnI rANIo sAthe udyAnamAM gayA. nagaranA hajAro loko mahotsavamAM bhAga levA rAjAnI pAchaLa cAlyA. teo sarva udyAnamAM AvI mahotsava ujavavA lAgyA. (durgadhA paNa potAnI pAlaka mAtA sAthe tyAM AvI.) ...873 (rAjA durgadhAnA saudarya tarapha AkarSAyA. rAjAe caturAIpUrvaka potAnI eka amUlya mudrikA For Personal & Private Use Only Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 kanyAnA vastranA cheDe bAMdhI dIdhI. tyAra pachI rAjAe abhayakumArane kahyuM ke, "mArI mudrikA koIe corI lIdhI che, tapAsa karo.'') zreNikarAjAnI mudrikAnI ghaNI zodhakhoLa thaI paraMtu te kyAMyathI na maLI tyAre abhayakumAre rAjAnI mudrikA meLavavA yukti karI. udyAnanA dvAro baMdha karAvI pratyeka vyaktinI cakAsaNI karAvI. tyAM keTalAka sevako eka kanyAne pakaDI lAvyA. temaNe kahyuM. ...874 "maMtrIzvara ! A eka rabArInI kanyA che. tenI pAsethI rAjAnI mudrikA maLI che." abhayakumAre joyuM ke kanyA atyaMta ravarUpavAna hatI. tenA vastranA cheDe mudrikA bAMdhelI hatI. abhayakumAre vastranA cheDe bAMdhelI mudrikA kholI. (temaNe kahyuM, "tame rAjAnI vIMTInI corI karI?' yuvatIe kAna upara hAtha rAkhIne kahyuM, "bApare ! mane to kAMI khabara paNa nathI. mArA vastranA cheDe A mudrikA koNe bAMdhI? huM kAMI jANatI nathI" abhayakumAre joyuM ke dUra UbhelA mahArAjA kanyAnI A sthiti joI hasI rahyA hatA.) ...875 buddhinidhAna abhayakumAra pitAnA hRdayanI bhAvanA samajI gayA. zreNikarAjA A yuvatI sAthe vivAha karavA utsuka thayA hovAthI temaNe potAnI mudrikA svayaM te yuvatInA vastranA cheDe bAMdhI hatI....876 "ulaTA cora koTavAla ko dAMTe" te yukti anusAra abhayakumAre rabArIne dabAvatAM kahyuM, "he govALa! tArI A kanyAe rAjAnI mudrikA laI lIdhI che. tene huM zuM daMDa (zikSA) ApuM? jo tuM tArI putrI zreNika rAjAne paraNAvIza to tArI AbarU rahI jaze.' ..877 rabArI abhayakumAranA vacano sAMbhaLI manamAM khUbaja khuza thayo. teNe potAnI putrInA lagna harSabhera dhAmadhUmathI rAjA sAthe karAvyA. zreNikarAjA paNa (svarUpavAna navavadhUne prApta karI) ati harSita thayA. buddhinidhAna abhayakumAra potAnA pitAjInA mananI vAta pAmI gayA! ...878 ekavAra mahArAjA potAnI rANIo sAthe krIDA karI rahyAM hatAM. temAM eka zarata hatI. je jIte te hAravAvALAnI pITha upara caDe. je rANIo jItI temaNe rAjAnI pITha upara potAnuM vastra mUkI zarata pUrNa karI. mahArAjA jItyA tyAre rANIonI pITha upara dhImethI beThA. ramatAM ramatAM vezyA putrI durgadhA jItI gaI. zarata pramANe te) anya rANIonI jema na karatAM rAjAnI pITha upara besI krIDA karI pharavA lAgI. mahArAjAne bhagavAna mahAvIrasavAmInAM vacano yAda AvyAM. "pUrve meM rastAmAM je navajAta bAlikA joI hatI te ja A bAlikA che, je rabArInA ghare ucharI rahI che. mane A kanyAnA apAra sauMdaryane joI tenA pratye ati anurakita thaI tethI abhayakumAre potAnI buddhi pratibhAthI tenA vivAha mArI sAthe karAvyA". prabhu vIranAM vacano sAMbhaLI hasavuM AvyuM. rANIe pUchyuM, "prANanAtha! Apa acAnaka zA mATe hasyA? "mahArANInI haThathI mahArAjAe bhagavAna dvArA kahevAyelI tenA jIvananI pUrvaghaTanA saMbhaLAvI. sAMbhaLatA mahArANIne potAnA duSkRtya upara glAni utpanna thaI. te AtmaciMtana karavA lAgI. te vairAgyathI prabuddha thaIne mahArAjAnI AjJA laI sAdhvI banI....880 kayavannA kumAranI cAra patnIo hatI. cAra strIoe cAra putrone janma Apyo hato. have tenI kathA sarva bhavyajano sAMbhaLajo. kavi RSabhadAsa A kathA khUba AnaMdapUrvaka kahe che. ...881 For Personal & Private Use Only Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' DhALaH 29 kayavanA caritra INi pari rAya karatA re e dezI seThi banAvo tyAMhi re, nAri subhadrA e suta kayavano tehano e. muMkayo gaNikA ghaIra re, vidyA zikhavA; kAma bhoga sukha vilasavA e. vice gayA varasa bAra re, bAra koDI dhana vilarse; koNyA maMdIra te rahI e. nIradhana huuM jAma re, tava tasa kADhIuM; nIja nArI ke AvIuM e. calavyo tava paradeza re, sUto vana jaI; nArI pAMca leI gaI e. vilarse sukha susAra re, bAra varasa lage; ccAra putra huA sahI e. bAre varase tehare, kADhayo ghara thakI; Avyo maMdIra apaNe e. zreNIka putrI sAra re, te paNa paraNIuM; sukha vilasuM maMdira rahyo e. ... 889 artha - rAjagRhI nagarImAM pannA nAmanA zreSThI rahetA. hatA. tenI patnInuM nAma subhadrA hatuM temane kayavannA (kRtipuNya) nAmano eka putra hato. (te nAnapaNathI ja dharmanI rUcivALo hato. te dhanyA nAmanI strIne paraNyo hato paraMtu tenI sAme paNa joto na hato.) ...882 A daramyAna bAra bAra varSano samaya vyatIta thaI gayo. kayavannAzeThe bAra karoDa sonAmahoro jeTalI saMpatti putra pAchaLa kharcI nAkhI. kayavatrAkumAra kozAnA premamAM lubdha banI tenA ghare rahyo. ...884 zeTha ane zeThANInuM mRtyu thatAM kumAra nirdhana banyA tyAre dhananI lobhI anaMgasenA kozAe (zeraDInA sAMThAnI jema cUsIne) temane kADhI mUkyo. kayavannakumAra potAnI patnI pAse Avyo. ...885 nirdhana kayavannAkumAra jIMdagI sukhethI jIvavA vyApAra kheDavA paradeza cAlyo. rastAmAM cAlatAM thAkI gayo tyAre jaMgalamAM eka vRkSa nIce jaI sUI gayo. savAre uThIne joyuM to pAMca kanyAo (eka vRddhA ane bIjI cAra strIo) tene potAnA AvAse laI gaI. ...886 (bhAgyanI lIlA samajI) cAra kanyAo sAthe prIti baMdhAtAM kayavannAkumAra temanI sAthe uttama sukho (1) bharosaranI kathAo, pR. 39 thI 43. For Personal & Private Use Only Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 *** 891 892 bhogavatAM tyAM rahyo. A daramyAna bAra varSa vyatIta thayAM. strIoe cAra putrone janma Apyo....887 bAra varSa pUrNa thatAM punaH A strIoe paNa tene gharanI bahAra kADhayo. (rAjA avArasadAranuM dhana laI le che mATe vRddhAe cAra putravadhUone kavannAkumAra sAthe tyAM rAkhI hatI.) tyAre kayavatrAkumAra pharI potAnA ghare pAcho Avyo. ...888 zreNikarAjAe potAnI putrInA lagna kayavatrAkumAra sAthe karyA. have rAjAno jamAI banI sukha bhogavato rAjamahelamAM ja rahyo. ...889 DhALa : 30 caMdrAyaNinI eka divasa kaIvano sAro, pAse baITho abhayakumAro; kahata banevI to budhi tAharI, cyAra putra melavo jo nArI. * 890 kahe maMtrI melavasyuM tujho, mAsa eka moholati daI mujho; vAta calAvuM nara ati rogiM, kayavano pahaMto paralogaI. thayo jakSa mAnavane mAraI, ema kahI murati karAvI tyAre; karI prasAda mAMDI te mAMhi, pheriyo DAgaro nagarImAMhi. modaka paMca lApasI paMca dhAro, dharI Agali pUjA karo sAro; nahIM Avai tasa rusai rAI, kaIvano jakSa tehane khAI Ave loka pAI sahu paDato, jaMkhya mahImA huu dIna dIna caDhato; eka dIna bolI vahuro cyAre, sAsU kIjai jagane juhAro. vAreM DokarI kAMIka phaMdo, ghara beThI tuma karo re AnaMdo; kahe vahuro jakhya sutane khAMI, kahyAM na mAne tava tihAM jAya. ghUMghaTa kare rakhe dekhuM koyo, narve jaNA ratha baIThA joyA; daherAmAMhi te ghava dhava jAvuM, beTA bApa kahI bolAveM. eka pAe eka valago bahi, risAvI AvyA te kAMI; eka jaI mastaka upara caDato, eka sukhalaDI mAMgaI raDato. ... 897 paDayo dhAsako DosI peTo, Aja ajANye paDIA neTo; samazyA kiratI nArI cyAro, IhAM kahAMthI ApaNo bharatAro. ... 898 saMkhepaI pujI tihAM karatI, teDI putrane DosI pharatI; tANyA chokarA nAce jyAraI, abhayakumAra bolyo valI tyAraI. ... 899 valago chokarA jakhyane zAne, A tuma bApa valago jaI Ave; kevano diTho jeNI vAre, lAjI pharI rahe vahuro cAro. *** 900 ... 893 **894 ... 895 *** 896 For Personal & Private Use Only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa DosI kahe kihA gayo to putro, tujha Avai mujha rahayo ghara sUto; kaIvano kahe karaNI saMbhAro, jANe loka te mahImA tAharo. ... 901 abhayakumAre kIdha vicAro, kaMIvano teDayo teNI vAro; dravya sahIta soMpaI strI gyAro, vilaso sukha jima sUra avatAro. ... 90ra thyAri nArI eka huMtI Age, madanamaMjarI DhuM prema jAgaMI; lIlAvatI zreNIkanI beTI, sAte nArI che guNanI peTI. .. 903 kuTuMba sAthI kare lIlAMI, abhayakumAra taNo mahImAI; jehanA guNa varNavyA navi jAye, rISabhadAsa guNa nItaI gAI. ... 904 artha:- eka divasa kayavannA kumAra ekalA beThA hatA. tyAM temanI bAjumAM abhayakumAra AvIne beThA. abhayakumAre kahyuM, "banevI! zuM vicArI rahyA cho.?" kayavannA kumAre kahyuM, "tame mane mArA cAra putro ane mArI patnIo sAthe meLApa karAvI Apo to huM mAnuM ke tame khUba buddhizALI cho." ... 890 mahAmaMtrI abhayakumAra kahyuM, "huM tamArA parivAra sAthe milana karAvI ApIza paraMtu te mATe tamAre " mane eka mahinAnI avadhi ApavI paDaze." abhayakumAre nagaramAM vAta phelAvI ke, "atizaya bhayaMkara roga thavAthI kayavannAkumAra mRtyu pAmI paraloka pahoMcyA che. ..891 teo mRtyu pAmIne eka cakSa banyA che. A yakSa kopAyamAna thavAthI nagaranAM lokone mArI nAkhaze." yakSanA kopathI bacavA mATe abhayakumAre eka mUrti karAvI. A mUrtine temaNe eka maMdiramAM sthApita karI. tyAra pachI temaNe nagaramAM DhaMDhoro pITAvyo. ...892 - "he nagarajano! mAnavabhakSI A yakSane khuza karavA tene nitya pAMca modaka ane lApasI naivedya tarIke dharo. A yakSarAjanI nitya pukha, kaMku ItyAdi vaDe tenI samakSa vidhipUrvaka je darzana karavA nahIM Ave tene yakSarAja upadrava karaze tenuM bhakSaNa karaze." nitya nagarajano modaka ane lApasIno yakSa samakSa bhoga dharAvavA lAgyA. kayavannAkumAra te naivedha khAvA lAgyo. ..893 nagarajano yakSanA kopathI bacavA nitya maMdiramAM AvI temane namaskAra karatA. dina pratidina yakSano mahimA vadhavA mAMDayo. eka divasa yakSano mahimA sAMbhaLI cAra putravadhUoe tenA sAsune kahyuM, "mAjI! ApaNe yakSanA juhAra karavA joIe." ..894 tyAre sAsue putravadhUone aTakAvatAM kahyuM, "dIkarIo! A phaMda choDo. tame A yakSanI pUjAnaivedya karavAnA khoTA DhoMga choDo. tame gharamAM besI AnaMda karo." putravadhUoe kahyuM, "mAjI ! A yakSa kopAyamAna thaze to amArA putronuM bhakSaNa karaze." putravadhUoe sAsunI vAta na sAMbhaLI tyAre sAsu sahita putravadhUo yakSanA maMdire AvI. ...895 cAre putravadhUoe sADIno pAlava mAthA upara ghUghaMTanI jema oDhI lIdho jethI temane koI oLakhI na jAya. nava jaNA rathamAM besI maMdiramAM gayA. maMdiramAM pravezatAM chokarAo doDatAM doDatAM mUrti pAse gayA. For Personal & Private Use Only Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 *..896 cAre putro bApAbApA' kahIne yakSanI pratimAne vaLagIne bolAvavA lAgyA. eka putra pitAnA page vaLagyo, bIjo khabhe vaLagyo. teo kahevA lAgyA, "tame rIsAIne kema jatA rahyA?'' eka putra mastaka upara caDyo, eka putra raDatAM raDatAM pitA pAse sukhaDI khAvAnI jIda karavA lAgyo. ...897 vRddhAnA peTamAM phALa paDI. 'acAnaka kayavannakumAra ahIM kyAMthI AvI paDayo?' cAre strIo ekabIjAne IzAro karatAM kahevA lAgI ke, "ApaNA svAmInAtha ahIM kyAMthI AvyA?" ...898 saMkSepamAM tyAM pUjana karI putrane teDIne vRddhA pharavA lAgI. chokaro yakSane vaLagIne nAcavA lAgyA tyAre vRddhAe kheMcIne temane dUra karyA. te samaye abhayakumAre kahyuM. ..899 "he bALako! tame yakSanI pratimAne zA mATe vaLago cho?" abhayakumAre kacavannA kumArane batAvatAM kahyuM, "A tamArA pitA che. temane jaIne bheTo' kayavannAkumArane joI cAre patnIo lajjita thaI. ...900 vRddhAe kahyuM, "he putra! tuM ATalA divasa kyAM gayo hato? putra!tArA AvavAthI mAro gharasaMsAra sukharUpa raheze." kAvatrAkumAre kahyuM, "tame tamArA kAryonuM smaraNa karo. nagarajano sau tamArA duSkRtyono mahimA jANe che." ...901 abhayakumAre vicAra karIne kayavatrAkumArane tyAM bolAvyo. temaNe ghaNuM dhana ApI cAre strIone temaja putrone kayavatrAkumArane soMpyA. temaNe kahyuM, "he banevI ! tame have tamArI patnIo sAthe vargalokanAM devo jevAM sukho bhogavo." ...902 cAra strIo, tenI pUrvanI eka strI, tyArapachI madanamaMjarI sAthe pariNaya thayo. sAtamI lIlAvatI, je mahArAjA zreNikanI putrI hatI A sAte strIo apAra guNavAna hatI. ...903 kayavatrAkumAra svajano sAthe sukho bhogavavA lAgyA tenuM mukhya kAraNa abhayakumAranI aparaMpAra buddhino mahimA che. abhayakumAranA guNo avarNanIya che. kavi RSabhadAsa temanA guNo gAya che.... 904 duhA : 41 guNa gAu maMtrI taNA, karato budhiM upAya; jeNe rohaNIA corane, levarAvI dIkhyAya. artha - kavi kahe che ke, huM mahAmaMtrI abhayakumAranA guNagAna gAuM chuM. jemaNe yuktipUrvaka rAjagRhI nagarInA catura rohiNeya corane potAnI kuzAgra buddhi dvArA pakaDI) dIkSA apAvI. DhALa : 31 rauhiNeya caritra caMdrAyaNinI rohaNa lohakharAno jAto, kAle mAMdo paDIuM tAto; teDayo rohaNIu deto sIkhyA, sakala kuTuMbanI karaje rIkhyA. *.. 906 905 ...905 For Personal & Private Use Only Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa00 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" ... 910 *.. 911 *** 912 *. 913 vIrane pAzuM majAI sapUto, te kapaTI che atI adabhUto; ema kadI paraloge jAya, gAma garAsa rohaNIu khAya. *.. 907 pache subhaTe kIdho ja vicAro, jaI vanavIuM abhayakumAro; budhi kasIja tu mArI gavAI, muA coranA suta dhana khAI. .. 908 TAlyo garAsa rohaNano jyAraI, nava nava rupa karato tyAraI; corI karaI nara lakhamI kAjo, abhayakumAra ni ANyo vAjo. ... 909 corI karInaI valIuM jayAreM, dIThA vIra jinesara tyAreM; kareM vyAkhyAna jinesara gAni, rohaNa AMgulI ghAle kAne. dhasamasato cAlyo nara jyAreM, paga kAMTo lAMgo tane tyAraMI; kaMTIka kADhayo jeNI vAro, vIra vacana suNIA tava sAro. deva gAthAno arathaja dhajArI, dhari Avyo nara soya vIcArI; rohaNa seThi karayo rupa apAro, jamavA teDaI abhayakumAro. caMdrahAsa madirA tasa pAI, jimatA dehaDI paravaza thAI; sUtA DholII rohaNI jyAre, racIluM sura ghara suMdara tyAre. nAri suMdara cihuM gama cAro, cAmara vIje atIhiM udAro; rohaNIuM jAyo jeNI vAro, tava te karatI jaya jaya kAro. kuNa purve AvyA tamyo Ahi, suranA sukha anaMtA prAha; cora rohaNIuM vicAraI tyAMhi, nahI devI bala dIsaI AhI. ... 915 artha:- rAjagRhInA parvatonI guphAomAM magadhano nAmacIna rIDho cora lohakhuro raheto hato. lohakhurAnA putranuM nAma 'rohiNeya hatuM. kALakrame rohiNeyanA pitA maraNa pathArIe paDayA. temaNe potAnA putrane aMtima zikhAmaNa ApavA pAse bolAvatAM kahyuM, "putra!AkhA kuTuMbanuM dhyAna rAkhaje. ...906 beTA! mahAvIra svAmI pAse jaI temano upadeza kadI na sAMbhaLaje kAraNake te atyaMta, adbhuta kapaTI che.' A pramANe kahI lohakhuro mRtyu pAmyo. pitA taraphathI vArasAmAM maLelo gAmono garAsa, (je zreNika rAjAe lohakhurAcArane Apyo hato.) te rauhiNeya khAvA lAgyA. ...907 ' lohakhurAnA mRtyu pachI eka divasa eka subhaTe jaI abhayakumArane vinaMtI karatAM kahyuM, "mahAmaMtrI ! zuM tamArI buddhi naSTa thaI gaI che? mRtyu pAmelA corano putra paNa zuM garAsa bhogavyA kare? (ApaNe A garAsa tenI pAsethI pAcho laI levo joIe.)'' ..908 abhayakumAre (subheTonA kahevAthI lohakhurAcorane jIvana jIvavA mATe) Apelo garasa pAcho laI lIdho. tyAre rohiNeya, mAtA rohiNInA kahevAthI veza parivartana karI AjIvikA mATe nitya nagaramAM AvI (1) rauhiNeya caritra tri.za. pu.ca. parva - 10, sarga - 11, pR. 189thI 194 ... 914 For Personal & Private Use Only Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 svachaMdapaNe corI karavA lAgyo. tenA trAsamAMthI chuTakAro meLavavA mATe mahArAjAe abhayakumArane bolAvyA ...909 eka divasa rauhiNeyacora vaibhAragirinI guphAomAMthI nIkaLI rAjagRhImAMthI corI karI pAcho jaI rahyo hato. tyAre teNe jinezvara bhagavAna mahAvIra svAmIne joyA. paramAtmA mAlakauza rAgamAM dezanA ApatA hatA. rohiNeyane pitAjIno aMtima Adeza yAda Avyo. rohiNeya baMne hAthanI AMgaLIo kAnamAM khosI jhaDapathI tyAMthI doDavA lAgyo. ...910 rohiNeya khUba utAvaLathI Ama tema joto jhaDapathI doDI rahyo hato. tyAM acAnaka tenA pagamAM tIrNa kAMTo vAgyo. tenA moDhAmAMthI cIsa nIkaLI gaI. asahaya pIDA thavAthI te eka pagaluM paNa cAlI zake ema na hato. teNe eka hAthathI paga dabAvyo ane bIjA hAthathI kAMTAne jorathI kheMcI kADhayo, tyAre teNe prabhunA mukhethI uttama zabdo sAMbhaLyA. ...911 (devonI AMkho kadI maTakuM na mAre. emanI pukhonA mALA kadI karamAya nahi. temanA zarIra upara parasevAnAM TIpAM na hoya. temanA paga jamInathI adhdhara hoya. temane paDachAyo paNa na hoya.) prabhunA mukhethI sAMbhaLelI devonA varNana saMbaMdhanI gAthAno artha vicArato vicArato ghare AvyA. (te jinavANI bhUlavAno prayatna karato hato tema tene te zabdo vadhu yAda AvatAM hatAM. rAjagRhInA zreSThIo ane sArthavAho coranA trAsathI bhayabhIta banyAM. temaNe mahArAjAne phariyAda karI. mahArAjAe mahAmaMtrI abhayakumArane game tema karI rohiNeyane pakaDavAno Adeza Apyo. rohiNeya veza parivartana karI nagaranI navA jUnI jANavA nagaramAM pharavA lAgyo. abhayakumAra paNa gupta vezamAM pharI rahyA hatA. guptacarone saMzaya thatAM rohiNeya jALamAM phasAyo. mahArAjA samakSa hAjara karavAmAM Avyo. rohiNeye potAno paricaya ApatAM kahyuM, "huM zAligrAmano durgacaMDa nAmano kheDUta chuM." pramANa spaSTa na maLatAM rohiNeya nirdoSa jAhera thayo. have abhayakumAre tenI sAthe maitrI karI.) core rohaNazeTha nAma rAkhI zAhukAra zreSThInuM rUpa ghAraNa karyuM. abhayakumAre (prema ane snehanA cakkaramAM) potAnA mahelamAM bhajana karavA bolAvyo. ...912 abhayakumAre vividha vAnagIo ane caMdrahAsa nAmanuM madhura pINuM Agraha karI karIne pIvaDAvyuM. atizaya AhAra ane madirAnA sevanathI nazo caDhatAM rohaNa zeThano deha palaMga upara behoza thaI DhaLI paDayo. rohaNa zeTha jyAre Dholiyo upara sUI gayo tyAre tyAM suMdara devabhavananI racanA karavAmAM AvI. ....913 AdevabhavanamAM (puSpa zayyA hatI. ratnadIpa prakAza pAtharI rahyA hatA. madhura saMgItanI surAvalio chUTI rahI hatI. suMdarIonA jhAMjharanA jhaNakArathI mahela guMjI rahyo hato.) apsarA jevI cAra nava yuvAna suMdarIo (puSpamALAo laI) UbhI hatI. cAra strIo prasanna vadane maMda maMda cAmara vIMjhatI hatI. jyAre rohaNa zeThe AMkho kholI tyAre kokila kaMThe gIta gAtI suMdarIoe temano jayajayakAra karyo. ...914 suMdarIoe hAtha joDI kahyuM, (2vAmInAtha! Apa A deva vimAnanA svAmI cho) "prANanAtha! tame kayA puNyathI AvyA cho? svarga lokanAM sukha prAyaH puNyodayathI ja maLe che. (he deva ! svarganI paraMparA pramANe For Personal & Private Use Only Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' pUrva jIvananA sukRta ane duSkRtanuM varNana karo)'' rohiNeya core Azcaryacakita banI joyuM ke, 'ahIM koI daivI baLa nathI. ...915 502 duhA : 42 netra na pharake devanA, manamAM cityuM thAya; puSpa dAma suke nahIM, bhumI na lageM pAya. 916 - artha : ahIM rahelA manuSyanAM netro pharake che, jyAre devanA netro animeSa hoya che. te pharakatAM nathI. deva manamAM dhAre te karI zake che. temanA gaLAmAM rahelI puSponI mALA kadI karamAtI nathI. temanA paga bhUmine aDIne rahetA nathI. ...916 DhALa : 32 ulAlAnI e dezI bhUmi na lAgatA pAyo, assuM kahai jinarAyo; karato maMtrI upAyo, rohaNa kema jhalAyo. bolyo kaparTi e teho, kavaNa saraga kahII teho; bolI suMdarI cyAra, bIjuM saraga e sAra. bolyo rohaNIu tyAMho, puNya gayuM sahu kyAMho; jo huM thoDaI e jAuM, to sura bArameM thAuM. bolyo maMtrIa apasaI, tuM na baMdhAI e nIzce; vIra vacana haIce dharato, tiSNe puchyuM karI tarato. na jhAlyo maMtrII jayAre, karayo vicAra te tyAre; dhana jina vIrajI nAmo, eka gAthAI thayo kAmo. kIdho paragaTa rupo, vInavyo maMtrIne bhUpo; aneka anyAI jeha, meM kIdhA sahu teha. mApha karevoM anArthe, dikhya devarAvo jina hAthe; dAna ghaNo siMhA deI, uchava sabala kareI. zabakA ANIe tyAM iN, beTho rohaNIuM mAMhi; zreNIka abhayakuMmAro, zIbikA upADI sAro. bahu ADaMbara sAthiM, dikhyA gRhI vIra hAthiM; tapa tapatA sukha pAviM, amara vImAnamAM jAvuM. mahAvideha khetramAMhiM AvaI, pache mugatimAMhe jAvaI; pAmaI rohaNIu pAro, budhi juMu abhayakumAro. For Personal & Private Use Only ... 917 ... 918 919 ... 920 921 . 922 923 ... 924 925 926 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 artha - devo jamInathI adhdhara cAle che, evuM jinezvaradeva mahAvIrasvAmIe kahyuM che. rohiNeya kevI rIte pakaDAya? te mATe abhayakumAra aneka upAyo karavA lAgyA. ...917 rohiNeyacorane abhayakumAranA payaMtranI gaMdha AvI gaI. teNe kapaTapUrvaka UbhA thaI kahyuM, "huM kyA devalokamAM chuM te kaho" suMdarIoe kahyuM, "A bIjuM IzAna nAmanuM devaloka che." ...918 rohiNeya tarata ja bolyo, "suMdarIo meM pUrvabhavamAM (sAdhu saMtonI sevA, vrata - niyamonuM pAlana, yathAzakti dAna) ghaNAM satkarmo karyA che. mAruM aDhaLaka puNya kyAM gayuM? jo thoDuM hajI vadhAre puNya karyuM hota to bAramAdevalokamAM deva thAta. ...919 mahelamAM chupAyelA abhayakumAre viSAdapUrvaka svayaM kahyuM, 'tuM dherya, sAhasika ane vivekI che tethI tuM koI rIte nizcayathI baMdhAIza nahIM. rohiNeya core vIra vacanane hRdayamAM dhAraNa karyA te puNyanA prabhAvathI saMkaTamAMthI ugarI gayo. ...920 abhayakumAra jevA tIkSNa buddhivAna paNa rohiNeyacorane na pakaDI zakyA tyAre rohiNeyacore vicAra karyo ke bhagavAna mahAvIra svAmInuM tAraNahAra nAma che te yogya che. temaNe devonA varNananI eka gAthA kahI tenAthI huM Aje saMkaTamAMthI hemakhema pAra utarI gayo. mAruM zubha kArya thayuM. ...921 (jJAtaputra mahAvIra svAmInA vacanoe mahAmAtyA abhayakumAranI gUDha mAyA jALane chinna karI nAkhI. rohiNeyacoranuM hRdaya parivartana thayuM. anicchAe sAMbhaLelI vIravANIthI mArA jIvanane ATalo lAbha thayo to svecchAe utsAhapUrvaka jinavANInuM zravaNa karatAM mArA jIvanano uddhAra thaI jaze. manomaMthana karato rohiNeya samavasaraNamAM pahoMcyo. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI. tenI suSupta cetanA jAgRta thaI) rauhiNeyakumAre potAnuM vAstavika svarUpe pragaTa karI mahArAja zreNika ane mahAmAtyA abhayakumArane (Atmanivedana karatAM) kahyuM, "mahArAja ! huM aparAdhI rohiNeyacora chuM. aneka aparAdho nagaramAM thayAM te sarva meM karyA che. .. 922 he prajApAlaka! mArA duSkRtyone mApha karo. pAponuM prAyazcita karavA mane jinezvara bhagavaMtanA hAthe dIkSA apAvo." (magadhanA lokonuM coreluM gupta dhana ane apAra ratnarAzi teNe pAchI ApI.) rohiNeyakumAre dIkSA letAM pUrve lokone khUba dAna ApyuM. (rAjagRhInA hajAro naranArIo sahita) mahArAjA zreNika ane mahAmAtyA abhayakumAre rohiNeyakumArano dIkSA mahotsava bhavya rIte ujavyo. ... 923 rohiNeyakumAranI dIkSA nimitte eka zibikAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM. rohiNeyakumAra cAre tarapha zaNagArelI suMdara zibikAmAM beThA. A zibikAne magadhanA adhipati mahArAjA zreNika ane mahAmAtyA abhayakumAre svayaM potAnA khabhA upara UpADI. ... 924 A dIkSAno prasaMga khUba ThAThamAThapUrvaka bhavyAtibhavya rIte ujavAyo. rohiNeyakumAre (ullAsapUrvaka) bhagavAna mahAvIrasavAmInA hAthe (pAMca mahAvrata svIkArI) pravajyA aMgIkAra karI. rohiNeyakumAre saMyama ane tapa karI sukha meLavyuM. teo AyuSya pUrNa karI devagatimAM gayA. ...925 For Personal & Private Use Only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa04 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" *.. 928 *** 929 930 . 971 tyAMthI cavI teo mahAvideha kSetramAM (manuSyapaNe) avataraze. te bhavamAM saMyama laI sarva karmano kSaya karI siddhagatimAM jaze. rohiNeyakumAra A saMsArane pAra karaze. dhanya che. kuzAgra buddhinA svAmI abhayakumArane! ...ra6 copAI : 19 sAcA zeTha zrAvaka banyA abhayakumAra te uttama neThi, rAjagRhImAMhi sAco seThi; zrAvaka nAma dharAve soya, nita paDikamaNAM karato doya. >> 927 jinadatta seTha ujeNI rahe, kADhI saMgha zetruje vahe; ThAmi ThAmi jina pUje sahI, Avyo jinadatta rAjagrahI. sovana ratna taNI vAsaNI, leI gayo sAcA sAha bhaNI; yAtrA jaI huM AvI jase, muMko vAsaNI lesyo taiI. sAcuM kahe sAmAIka mujha, kehI pari uttara ApuM tujha; muMke sAtamA tAkA mAMha liyo, tuma jaI muMko AMha. muMkI vAsaNI kahIne gayo, seguMja juhArI nirmala thayo; Avyo rAjagRhI valI jyAMha, mAMgI vAsaNI saha kahe tyAMhi. sAca kahe ghara cuko kAMya, juu saMbhArIne gharI Ahi; ThabakANo sabalo jiNadAsa, lAjayo pUraSa cAlyo ja nIrAsa. gayo puraSa jihAM zreNika rAya, bhAkhI pUrava sakala kathAya; suta teDayo nyAya karavA bhaNI, devarAvo jinadatta vAsaNI. abhayakumAra kahe suNa jiNadAsa, tujha dhananI mama muMkI Asa; sAcI vAta hameM jo seThi, to dhana vilarse tAharuM neTi. janadatta beMsArayo eka ThAmi, sAco teDayo dhanane kAmi; vastra banAvI Avyo jase, abhayakumAra Ubho thayo tameM. melyA puruSa suMdara tihAM cAra, DhAlyo bAjoTa teNI vAra ramatAM rasamAM AvyA jiseM, abhayakumAra nara bolyo tasaI. *** 936 kAMIka hoDa pADine ramo, pANI valoI syu dIna gamo; hAri jIti paraThI teNI vAra, melI vIMTI egaThI cyAra. potAnA narane sIkhavuM, sAcA ghaIra jaIneM larve; cora DaMDa haI bharatAra, Apa vAsaNI karI nara sAra. ... 938 vIMTI karanI ApI mujha, le IdhANI ApuM tujha; le vIMTI ApI vAsaNI, teNaI leI ApI maMtrI bhaNI. ... 939 *.. 932 * 933 ... 934 ... 935 ... 937 For Personal & Private Use Only Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 940 *** 941 942 *. 944 maMtrII teDayo jiNadAsa, teNaMI tihAM kIdhA vacana prakAza; svAmI mAharI vAsaNI teha, sAco seThita ApaI teha. puche seThine abhayakumAra, sAco kahe nara eha gamAra; sabalo kumara ja gRhI vAsa, bhUleM sarakhA dekhya avAsa. abhayakumAra kari le vAsaNI, dekhADI jiNadatta sAhA bhaNI; tAharI hoI to tu laI seThi, jetA zItala hoI peDhi. paDayo ghasako sAcA peTi, vadana myAMma thayo tasa neTi; abhayakumAra pacAre ghaNo, nIra utAraya samakIta taNoM. .. 943 dharamI thaI karo tuma pApa, tuma pAtigano bahu saMtApa; pApI pApa kareM nara jeha, tumathI sohalo chUTaI teha. lAjI sAco namIuM pAya, mujha aparAdha khamo nara rAya; abhayakumAra na ThaMDaI joya, zrAvaka mATe muMke soya. *** 945 artha - rAjagRhI nagarInA mahAmAtyA cokkasapaNe uttama puruSa hatA. rAjagRhI nagarImAM sAcA nAmanA eka uttama zreSThI rahetA hatA. teo (jinopAsaka hovAthI) zrAvaka nAma dharAvatA hatA. teo nitya UbhayakALa be pratikramaNa karatA hatA. ujjayinI nagarImAM jinadatta nAmanA zeTha rahetA hatA. temaNe saMghanuM Ayojana karyuM. A saMgha zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrAe jaI rahyo hato. mArgamAM AvatA pratyeka sthaLe temaNe jinapUjana karyuM. yAtrALuono saMgha laI jinadatta zeTha rAjagRhI nagarImAM AvyA. ...928 (A saMgha haju AgaLa yAtrA karavAno hovAthI, rastAmAM cora, lUMTArAonA bhayathI) jinadatta zeTha potAnI pAse rahelI suvarNamaya ratnajaDita vAMsaLI laI sAcA zeThanI havelImAM AvyA. temaNe kahyuM, "zeTha huM jyAre yAtrA karIne pAcho pharIza tyAre mArI vAMsaLI pAchI laI jaIza. tyAM sudhI A vAMsaLI thApaNa tarIke tamArI pAse mUkuM chuM." .. 929 sAcA zeTha te samaye sAmAyika vratanuM ArAdhana karI rahyA hatA. temaNe kahyuM, "zreSThIvarya! huM Apane kaI rIte uttara ApI zakuM kAraNake huM sAmAyika vratanuM pAlana karuM chuM. tame jaIne pelA sAme rahelA gokhalAmAM te vAMsaLI mUkI do. huM mAruM vrata pUrNa karI tyAMthI laI laIza." ... 930 jinadatta zeTha gokhalAmAM vAMsaLI mUkI sAcA zeThane kahIne gayA teo (saMgha sAthe) zatruMjaya tIrthanA juhAra karI nirmaLa banyA. tyAMthI teo saMgha laI pAchA rAjagRhI nagarImAM AvyA. temaNe sAcA zeThanA ghare jaI thApaNa mUkelI vAMsaLI pAchI mAMgI. ...931 tyAre sAcA zeThe kahyuM, "zreSThIvarya!tame ghara kema bhUlI gayA cho? tame barAbara yAda karo, A ghara te nathI" bhoMThA paDelA jinadAsa zeTha hataprabha banyA. jinadAsa zeTha (AbarUdAra hatA. sAcA zeThanA AvA ulaTA For Personal & Private Use Only Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" vartanathI) lajjita thaI nirAza vadane pAchA vaLyA. ... 932 jinadatta zeTha nyAya meLavavA mATe mahArAja zreNika pAse pahoMcyA. temaNe mahArAjAne sarva pUrvavRttAMta kahyo. mahArAjAe sacoTa nyAya karavA potAnA priya putra abhayakumArane rAjasabhAmAM bolAvyA. temaNe abhayakumArane Adeza ApatAM kahyuM, "vatsa! ujjayinI zreSThIvarya jinadatta zeThane tame temanI suvarNamaya ratnajaDita vAMsaLI pAchI apAvo." ... 933 abhayakumAre kahyuM, "he zeTha! tame nirAza na thAva. tame tamArA dhananI pAchA maLavAnI AzA choDazo nahI. jo tamArI vAta satya haze to tamAruM dhana nizcitapaNe pAchuM meLavI mANI zakazo."..934 abhayakumAre jinadata zeThane eka oraDAmAM besADayA. sevako dvArA temaNe sAcA zeThane saMpatti mATe teDAvyA. sAcA zeTha uttama pozAka paherIne rAjadarabAramAM AvyA. abhayakumAre tyAre UbhA thaI temanuM abhivAdana karyuM. ...935 abhayakumAre cAra hoMziyAra puruSone sogaThAbAjI ramavA tyAM mokalyA. temaNe tyAM bAjoTha DhALyo. sogaThA bAjInI ramata maMDANI. ramata ramatAM atyaMta jAmI tyAre abhayakumAre kahyuM. ... 936 zreSThIvarya! kaMIka zarata karIne ramata ramIe jethI AnaMda Ave. phakta pANI valovavAthI zuM divasa vaLa (zarata vinA ramata ramavAthI zuM lAbha thAya?)''hAra ane jItano TharAva nakkI karI temaNe bAjI lagAvI. temaNe cAra vIMTIo ramata mATe utArIne sAthe mUkI (abhayakumAre zeThanI vIMTI badalAvI lIdhI.)... 937 abhayakumAre potAnA sevakone kahyuM ke, "sAcA zeThanA ghare A temanA nAmanI vIMTI laIne jAva. tyAM jaIne (zeThanI vIMTI batAvI) zeThANIne kahejo ke, "tamArA patidevane corInA aparAdha badala daMDa thayo che. temane choDAvavA mATe Apa tamAre tyAM rahelI suvarNamayI ratnamaya vAMsaLI Apo" ...938 sevakoe havelImAM jaI zeThANIne vIMTI batAvatAM kahyuM, "zeThe amane temanA hAthanI AMgaLInI vIMTI nizAnIrUpe ApI vAMsaLI maMgAvI che. tame vAMsaLI Apo. zeThANIe vAMsaLI ApI. sevakoe A vAMsaLI laI mahAmaMtrI abhayakumArane ApI. mahAmaMtrI abhayakumAre bIjA oraDAmAMthI jinadAsa zreSThIne bolAvyA. temaNe jinadAsa zeThane vAMsaLI batAvI. jinadAsa zeThe vAMsaLI joIne tarata ja kahyuM, "mahAmaMtrI ! A ja mArI suvarNamayI vAMsaLI che, je sAcA zeThane thApaNa tarIke mUkavA mATe meM ApI hatI.' ... 940 abhayakumAre zeThane pUchatAM kahyuM, "sAcA zeTha ! zuM A vAta satya che?" sAcAzeThe daDhatApUrvaka kahyuM, "jinadatta zeTha mUrkha ane gamAra che. mahAmaMtrI abhayakumAra! ahIM ghaNAM makAno sarakhAM che. sarakhAM raMgavALA makAno joIne jinadatta zeTha ghara bhUlI gayA che." ...941 abhayakumAre suvarNamayI vAMsaLI hAthamAM lIdhI. temaNe A vAMsaLI jinadatta zeThane jovA mATe ApI. zeTha! jo A vAMsaLI tamArI hoya to te tame laI lo. jethI tamArA peTamAM zItalatA thAya." ...942 sAcA zeThane vAMsaLI joI peTamAM dhrAsako paDayo. vAMsaLI joIne temanuM vadana aMte zyAma thaI gayuM. For Personal & Private Use Only Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507. 946 abhayakumAre sAcA zeThane ghaNAM upAlaMbha ApyA. sAcA zeTha potAne samakitI kahevADatA hatA temanuM nIra utAryuM. ... 943 abhayakumAre kahyuM, "sAcA zeTha! tame dharmI thaIne pArakI thApaNane oLavavAnuM nIca kRtya karo cho? have A tamAruM pApa tamane atyaMta duHkha-saMtApa Apaze. je pApI vyakti pApa karma kare che te sugamatAthI chUTI zakato nathI." .. 944 abhayakumAranA vacano sAMbhaLI sAcA zeTha zaramiMdA thayA. rAjAnA caraNe paDayA. potAnA pApakRtyano ekarAra karatAM sAcA zeThe kahyuM, "he mahArAja! mArA aparAdha badala mane kSamA karo" abhayakumAre kahyuM, "jo sAcA zeTha sAcA zrAvaka bane to koI zikSA na karatAM mukta karo'' sAcA zeTha sAcA zrAvaka banyA tethI temane choDI devAmAM AvyA. ...945 duhA : 43 bhaktane AdhIna bhagavAna - udAyanarAjAnI kathA zrAvaka mATe muMkIuM, deI sIkhAmaNa sAra; de jiNadattano vATuu, dhanya tuM abhayakumAra. ramato raMgaI mAlII, karato dharama vIcAra; vIra jinezvara AvIA, vaMdaI abhayakumAra. ... 947 cihuM dise muMnI vaMdatA, dITho munIvara sAra; ru5 vInaI guNa dekhatA, harakhyo abhayakumAra. 948 puchayo premaI vIrane, e kuNa rISi kahevAya; jina kahe pazcima dazA ghaNI, vibhA pATaNa rAya. *** 949 udAI mujha samaraI sahI, huM pahaMto teNe gAma; suNatAM samajhayo narapati, dIkSA gahI teNe ThAma. ... 950 chehalo rAja rabI sahI, harve na leM ko dIkha; eNe saMsAra kaDuuM lahI, huuM amAro ziSya. ... 951 tapa upasamano kupalo, mugatI taNo bhajanAra; suNi vairAga ja pAMmiuM, maMtrI abhayakumAra. .. 9para abhayakumAra mani ciMtave, jo leu pRthavIrAja; to mujhane saMyama nahI, viNase parabhavi kAja. *** 953 artha - temane yogya zikhAmaNa ApI mukta karyA abhayakumAre sAcA zeThane zrAvaka banyA tethI mApha karyA. sAcA zeThe jinadatta zeThane temanI thApaNa pAchI ApI. dhanya che abhayakumAranI prakhara buddhine! ...946 (1) udAyanarAjAnI kathA : zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI, pR. 150-151. le. munizrI prakAzacaMdrajI, pra. zrI navala sAhitya pra. ma., caturthIvRtti, I.sa. 2007. For Personal & Private Use Only Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' abhayakumAra potAnA mahelamAM devabhavana jevAM sukho bhogavatAM hatAM. eka divasa teo dharmadhyAnano vicAra karatA hatA. te samaye bhagavAna mahAvIrasvAmI potAnA ziSyo sahita rAjagRhI nagarImAM padhAryA. abhayakumAre tyAM jaI sarvane vaMdana karyA. 508 ...947 abhayakumAre upAzrayamAM rahelA cAre dizAmAM svAdhyAya karatA saMtone vaMdanA karyA. temaNe eka svarUpavAna, navayuvAna munivarane joyA. temanuM sauMdarya (teja) ane temano vinaya joIne abhayakumAra atyaMta harSita thayA. ...948 abhayakumAre bhagavAna mahAvIrasvAmIne bhAvapUrvaka vaMdanA karI pUchayuM, '"bhaMte ! A RSirAya koNa che ?'' bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, ''mahAmaMtrI! AryAvartanA pazcima kinAre (siMdhu sauvIra dezanI rAjadhAnI) vitibhaya pATaNa nagarInA teo adhipati udAyanarAjA che . ...949 (ekavAra udAyana rAjAe pauSadhazALAmAM jaI pauSadhanI ArAdhanA karI. rAtri jAgarikA karatAM teo vicAre caDayA. 'te deza ane nagara dhanya che jyAM svayaM paramAtmA mahAvIrasvAmI bIrAje che. loko temanAM darzana ane vANI sAMbhaLI pavitra bane che. jo prabhu mahAvIra svAmI ahIM padhAre to huM moha-mamatvano tyAga karI rAjavaibhava choDI prabhu pAsethI dIkSA lauM') udAyana rAjAe rAtri jAgaraNa karatAM mArA AgamananI ciMtavanA karI. (udAyana rAjAnA manogata bhAvone AdhIna banI) huM vItibhaya pATaNa nagarImAM pahoMcyo. teo jina pravacanathI vizeSa saMvegadhArI thayA. temaNe (rAjayanI dhurA bhANeja kezIkumArane ApI) mArI pAse dIkSA lIdhI. ...950 devAnupriya ! A yugamAM A aMtima rAjarSi che. have bIjA koI rAjA jaina dIkSA nahIM svIkAre. temaNe saMsAranA sukho kaDavAM jANI teno tyAga karyo che . temaNe mAruM ziSyatva svIkAryuM che. ...951 teo mahAna tapasvI ane upazAMta kaSAyI RSirAya che. teo muktipurInA zAzvata sukho dhAraNa karanArA che'' ('rAjezvarI te narakezvarI !' jeo sattAne vaLagI raheze te durgatimAM jaze.) paramAtmAnA vacano sAMbhaLI buddhizALI mahAmaMtrI abhayakumArano Atma vairAgyavAsita banyo. ...952 abhayakumAre paramAtmAnA vacano sAMbhaLI manamAM ciMtana karyuM, 'jo huM magadha dezanuM Adhipatya svIkArI rAjA banIza to huM paramAtmAnA vacana anusAra dIkSA nahIM laI zakuM. jo saMyama nahIM svIkAruM to nizcayathI mAro parabhava paNa bagaDaze.' ... 953 DhALa : 33 abhayakumAra mahAbhiniSkramaNanA paMthe ! to caDhIuM dhanamAMna gaje e dezI. abhayakumAra anumatI valIe, mAMgaI jeNI vAra to; bhAjeM bhupati nA valIe, vAraI bhaMbhA sAra te. budhinIdhAna maMtrI kaheM e, kahIMI anumati thAya to; jA jevuM tava jaI karIe, leje tuM dIkhyAya to. For Personal & Private Use Only 954 ... 955 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa09 * 957 ... 958 **. 959 *.. 960 ... 961 abhayakumAra budhi bahu karaMIe, paNi nohaI Adesato; eNI avasara jina AvaA e, vaMdana gayo narasato. 956 jina vAMdI pAcho valyo e, Avyo sarovara pAlato; tihAM munIvara kAusaga rahyo che, krodha mAMna mada TAlito. zreNIka jaI tasa vaMdato e, cIlaNA paNi vaMdeha to; deI paradakSaNa muni stavyo, pache nagarI Ave te. nIzA bhara sUtI cIlaNA e, rahyo ughADo hAtha to; tAThe TharI thayo kASTa meM e, vAlyo kiMmaeNhiM na jAta to. jAgI tatakhaNa cIlaNA e, vedanA khamIa na jAya to; tava munIvara tasa sAMbharayo e, pAluM rahayo riSIrAya to. bholI bhAkhaI bhagatinuM e, sI hosiM tasa piraMto; tAThe TharaseM bApaDo e, nahIM potAnuM dharato. vastra hIna TUTU karaI e, tADhi galarse Aja to; dayA dharI ema bolatI e, sUNato tava mahArAja to. >> 96ra zreNIka Apa vicAratoe, nahI ehanuM mana ThAri to. ko eka puruSa syuM valIe, sahIja viludhI nAri to. mukuM nArI parIharI e, nahIM aMteura sArato; asatI nArI e malIe, kIdho Isyo vIcArato. .. 964 rISabha rAya koNo ghaNoe, karuM calaNAno ghAta to; krodha vAdha java jAgIu e, viveka vacha tava jAta to. ... 965 artha :- abhayakumAre jyAre jyAre pitAjI pAse vinamratApUrvaka saMyama levAnI anumati mAMgI tyAre tyAre bhaMbhAsAra mahArAjA zreNike temane rokyA. temaNe kahyuM, "tuM lAkha upAya kara paraMtu huM tane saMyamanI anumati nahIM ApuM.)" ..954 cAra buddhinA svAmI mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "pitAjI ! hamaNAM dIkSAnI anujJA nahIM Apo to kyAre Apazo?'' mahArAjA zreNike kahyuM, "huM jyAre tane "jA jA' kahuM tyAre tuM jaIne saMyama svIkAraje." .... 955 abhayakumAre dIkSAnI anumati mATe ghaNAM prayatno karyA, chatAM temane mahArAjA taraphathI dIkSA mATeno koI Adeza na maLyo. A samayamAM rAjagRhI nagarImAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA tyAre mahArAjA zreNika caturaMgI senA ane parivAra sAthe bhagavAnanA darzana karavA gayA. .. 9pa6 paramAtmAnA darzana karI teo pAchA pharatA hatA tyAre rastAmAM sarovaranI pALe eka pratisAdhArI . 963 For Personal & Private Use Only Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" aNagAra jinakalpIpaNuM dhAraNa karI UbhA UbhA kAusagga dhyAna karI rahyA hatA. A munivare krodha, abhimAna ane madano tyAga karyo hato. ... 9pa7 dhyAnastha munivarane joI mahArAjA zreNika ane mahArANI cellaNA rathamAMthI nIce utaryA. temaNe munivarane bhAvapUrvaka vaMdanA karI. temaNe munine traNa pradakSiNA ApI vaMdana karI temanI stuti karI. (munivarane vastrarahita dazAmAM kaDakaDatI ThaMDImAM sarovaranA taTe prazAMta mudrAmAM beThelA joI rAjA-rANI vismaya pAmyA. teo manomana bolyA, "bhagavAnanA zAsanamAM kevAM kevAM zramaNaratno che ! temane zarIranI koI ciMtA nathI. AtmasAdhanAmAM saMyama jIvana dIpAvI rahyA che. temane dhanya che.') munivaranI prazaMsA karatA teo nagaramAM AvyA. ... 958 rAtrinA samaye bhara nidrAmAM sUtelA mahArANI cellaNAno hAtha kAmaLInI bahAra ughADo rahI gayo. atizaya ThaMDInA kAraNe mahArANIno hAtha jakaDAI gayo. te lAkaDA jevo kaDaka thaI gayo. te vALavA chatAM saheja paNa vaLyo nahIM. callaNArANI bhara UMdhamAMthI jAgRta thayA. temane asahya vedanA thaI A vedanA khamAtI na hatI. te samaye acAnaka sarovaranI pALe dhyAna karI rahelA jinakalpI munivaranI smRti thaI. ... 960 bhoLAM callaNArANIe munivara pratyenI bhaktibhAvathI prerAIne ekAeka kahyuM, "temanI zI hAlata haze? temane kevI pIDA thatI haze? atizaya ThaMDIthI tharatharatA haze. temanuM potAnuM ghara paNa nathI.... 961 teo vastrahIna, hAtha-paga saMkocIne kokaDuMvALI ThaMDIne sahana karatA haze. Aje to atizaya ThaMDInA kAraNe temano deha ogaLI jaze." mahArANI cellaNA paDimAdhArI munivara pratye manamAM anukaMpA lAvI evuM bolyA, tyAre mahArAjA zreNika A zabdo sAMbhaLatA hatA. .. 962 mahArAjA zreNike zaMkita banI svayaM evo vicAra karyo ke, "mahArANInuM mana sthira nathI. mArI prANavallabhA koI parapuruSamAM Asakta che. mArI patnI pativratA nathI'. .. 963 zreNika mahArAjA atyaMta kopAyamAna thayA. temaNe vicAryuM ke, "mAre vizvAsaghAta celaNAno avazya ghAta karavo joIe." kavi RSabhadAsa kahe che ke, jyAre krodharUpI vAgha jAgRta bane che tyAre vivekarUpI vAcharaDAno nAza thAya che. ...965 duhA H 44 jAge kohapalevaNe, dAjhe guNa rAyaNAya; upasama jaleM na ulave, pAmeM dukha sahAya. .. 966 rISabha kahe nara sAMbhalo, krodha karo nara kAMya; pUrava koDi cAritra valI, te bAMle khINamAMya. *.. 967 artha - jyAre krodharUpI dAvAnaLa prajvalita thAya che tyAre guNarUpI ratnAkara (samudra) ne dajhADe che. jo For Personal & Private Use Only Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 upazama nIrathI krodharUpI agnine olavavAmAM na Ave to te khUba duHkhadAyI thAya che. ... 966 kavi RSabhadAsa kahe che ke, "he mAnavo! tame sAMbhaLo. tame zA mATe krodha karo cho? krodharUpI kaSAya pUrvakoDa varSanuM uttama cAritra kSaNavAramAM bALIne bhasma kare che." *.. 967 DhALa : 34 to caDhIluM dhanamAMna gaje e dezI. krodhiM zreNika uThIu e, teDayo abhayakumAra to; aMteri tuM bAlaje e, ma karIsa kIsyo vicAra to. >> 968 deI sIkha gayo vAMdavAe, puchayo prazna ja eha to; pUtrI ceDA rAyanI e, satI ke asatI teha to. . 969 bhAkhaMI vIra jinesarue, sAte satIuM sAra to; cita na Arve rAyane e, pUche pharI vicAra to. ... 970 havAmI mujha ghara kAmanI e, kuMNanI karI ciMtAya to; jina kahai munivara sAMbharayoe, sara tIreM rISI rAya to. ... 971 artha :- mahArAjA zreNikono cahero krodhathI lAlacoLa thayo. temanI AMkhomAMthI aMgArA varasI rahyA hatA.) temaNe UbhA thaI abhayakumArane sevakadvArA potAnI pAse bolAvyA. mahArAjAe kahyuM, "(pANImAM Aga lAgI che) mAro hukama che ke vizvAsaghAtI mArI rANI cellaNAne hamaNAM ja agnimAM bALI nAkha. tuM koI paNa jAtano vicAra na karIza." ... 968 mahArAjA krodhanA AvezamAM Adeza ApI mananI zAMti meLavavA prabhu mahAvIra svAmIne vaMdana karavA cAlyA gayA. tyAM jaI temaNe ekAeka bhagavAna mahAvIrasvAmIne prazna pUchayo. "prabho ! ceDA rAjAnI putrIo satI che ke asatI?" ... 969 jinezvara bhagavaMte mahArAjAnA praznono uttara ApatAM kahyuM, "devAnupriya ! ceDA rAjAnI sAte putrIo satI che." (teo A bhavamAM ja mokSa meLavaze) mahArAjA zreNikanA cittamAM prabhunI vAta samajANI nahIM tyAre temaNe punaH bhagavAnane prazna pUchayo. ... 970 "prabho! mArA aMtaHpuramAM rahelI mArI rANI celaNA zuM satI che? prabhu! UMdhamAM rAtrinA samaye teNe konI ciMtA karI hatI?" prabhue kahyuM, "sarovaranA taTe atizaya ThaMDA pavanamAM rahelA vastrarahita jinakalI maharSi pratye bhaktibhAvathI rANIe temanuM smaraNa karyuM hatuM. .. 971 duhA H 45 kAlaI tuM vAMdI calyo, sarovara dITho sAtha; te sAMbharayo rANII, java huI hAthe bAdha. **. 97ra For Personal & Private Use Only Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa" artha - tame ahIMthI vaMdana karIne gaIkAle pAchA nagaramAM jatA hatA tyAre sarovaranA taTe dhyAnastha munine joyA. kaDakaDatI ThaMDImAM, vastrahIna hAlatamAM joI rANIne potAnA hAthamAM aDacaNa (vedanA) thaI tyAre te munivaranI yAda AvI. ... 972 DhALa : 35 chAno chapIne kaMtA kihAM rahyo re e dezI. hAtha ughADo rahyo rAta re, tAteM huI pIDAya re; tava cIlaNAne sAMbharayo re, kasyu karameM RSIrAya re. *** 973 vIra vacana suNi harakhIu re.. AMcalI. sukhIA bahu sukha bhogave re, karaMI managamatA AhAra re; te viralA gRpa jANaje re, je kare paranI sAra re. ... 974 vI. sAra kare satI sAdhanI re, dharama sanehI eha re; tujha aMte ura nIramatuM re, ma dharIza mani saMdeha re. ... 975 vI vacana suNI harakhI uThIure, hIDaI sabala bhupAla re; dhUma taNI javAlA dekhato re, tava huI udare phAla re. ... 976 vI. aMte vara alaguM karI re, maMtrI kare para jAla re; abhayakumAra gayo vAMdavA re, sAtamA milyo bhUpAla re. .. 977 vI. nayaNa karI rAI rAtaDA re, nibhari chUTayo paradhAna to; hasatAM aMte ura bAlIuM re, tuM nahI budhi nIdhAna re. vi. are nIra budhi arUM karayo re, na karayoM kAMI vicAra re; have mukha leI syuM ubho rahyo re, jA para abhayakumAra re. >> 979 vI. mAnI vayaNa Agho saMcarayo re, lIdhI jina ke dIkhAya re; zreNIka gayo nIja maMdIraI re, rANI dekhI rIjhayo rAya re. . 980 vI. tAta vacana ghara bAlIA re, kIdhI aMte ura sAra re; cyAre budhi taNo dhaNI re, dhana dhana abhayakumAra re. . 981 vI. vATa juI nRpa suta taNIe, nA abhayakumAra re; saMyama lIdhu ja sAMbhaLyuM re, hoI nRpa ciMtA apAra re. ... 982 vI. ratna gayuM mujha bArathI re, ehathI huMto rAja re; sura nara narapati munI vaDA re, dharatA ehanI lAja re. ... 983 vI. artha - rAtrinA samaye bhayaMkara ThaMDImAM mahArANIno hAtha kAmaLInI bahAra rahI gayo tyAre asahya ThaMDIthI te lAkaDA jevo kaDaka thaI gayo. rANIne khUba vedanA thaI. tyAre mahArANI cellaNAne dhyAnastha maharSi yAda For Personal & Private Use Only Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 AvyA. temaNe kahyuM, "RSirAya!A samaye zuM karatA haze?" ... 973 he rAjanuM! sukhI loko khUba sukha bhogavavAmAM magna che. teo managamatA ravAdiSTa bhojanano AhAra kare che. virala vyakti to te ja kahevAya jeo bIjAno vicAra kare che. .. 974 celaNArANIe eka dhyAnastha yogIrAjano yAda karyA che. te dharmapremI nArI che. he rAjanuM! tamAruM aMtaHpura atyaMta nirmaLa ane pavitra che. temanA vize aMtakaraNamAM aMzamAtra saMdeha na dharavo''...975 bhagavAna mahAvIra svAmInA vacano sAMbhaLI niHsaMdeha banelA mahArAjA zreNikano cahero prasannatAthI khIlI uThayo. temanuM hRdaya pazcAtApathI gadgadita banyuM. teo jhaDapathI rAjamahela tarapha jatA hatA tyAM dUrathI dhUmALAnA goTAo ane agni javALAo dekhANI. tyAre mahArAjAnA (kaMIka anartha thavAnA eMdhANa dekhAtAM) peTamAM phALa paDI. ...976 (abhayakumAre cellaNArANIne sarva hakIkata kahI. celaNArANIe abhayakumArane satya hakIkata jaNAvI.) mahAmaMtrIe (mahArAjAnI gerasamaja dUra karavA) celuNArANIne aMdara bhoMyarAmAM besADI lAkSAgRhane Aga cAMpI. cAre bAju agninI jvALAe phelAvA lAgI. abhayakumAra paNa prabhu mahAvIranA darzana karavA gayA tyAre rAjamArga upara zreNikarAjA sAme maLyA. ... 977 zreNikarAjAe AvezamAM AvI, lAla netro karI, mahAmaMtrI abhayakumArano tiraskAra karatAM kahyuM, are mUrkha!te hasatAM hasatAM tArI mAtAne jIvatI bALI nAkhI? kharekhara ! tuM buddhinidhAna nathI...978 are mUDha ! A zuM karyuM? teM AvuM akRtya karavA pUrva jarA paNa vicAra na karyo? have zuM mukha laIne ahIM mArI samakSa Ubho che. jA cAlyo jA abhayakumAra mane tAruM moDhuM batAvIza nahIM." ...979 zreNikarAjA taraphathI jAkAro maLatAM abhayakumAra rAja AjJAnuM pAlana karavA kSaNano paNa vilaMba karyA vinA tyAMthI nIkaLI bhagavAna mahAvIra svAmInA caraNomAM upasthita thayA. temaNe tyAM jaI zIdhra saMyama aMgIkAra karyo. bIjI bAju zreNika rAjA celuNArANInA mahela tarapha gayA. (mahela baLI cUkyo hato. pANIvaDe agni zAMta karyo. tyAM bhoMyarAmAMthI navakAra maMtrano pavitra dhvani saMbhaLAyo. mahArAjAe tyAM jaIne joyuM) mahArANI celaNAne kSemakuzaLa joI mahArAjAne apAra AnaMda thayo. ... 980 abhayakumAre pitAnA vacananuM pAlana karavA lAkSAgRhane Aga lagADI paraMtu mahArANI celaNAnI khUba ja saMbhALa lIdhI. kharekhara! abhayakumAra cAra prakAranI buddhinA svAmI hatA. dhanyavAda che tejasvI prajJAdhArI abhayakumArane! ... 981 zreNikarAjA abhinaMdana ApavA mATe abhayakumAranI rAha jovA lAgyA paraMtu mahAmaMtrI abhayakumAra AvyA ja nahIM. jyAre mahArAjAe sAMbhaLyuM ke, "mahAmaMtrI abhayakumAra mokSanA pathika mahAmuni banyA che' tyAre mahArAjAnI ciMtAno koI pAra na rahyo. **. 982 temaNe karUNa svare kahyuM, "mArA gharamAMthI Aje ciMtAmaNiratna cAlyuM gayuM. tenA dvArA rAjyanAM aTapaTAM kAryo saraLatAthI thatAM hatAM. moTA moTA rAjarSio, devo ane maharSio paNa tenuM mAna sanmAna For Personal & Private Use Only Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 jALavatAM hatAM.'' kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' abhayakumAranI sukRtanI yAdI nAhanapaNiM budhi tujha ghaNI re, prathama paharI mudrAya re; caMDapradyotana lAjIu re, jhAlI AMNyo te rAya re. dhUa ceDA paraNAvato re, vISama Dohalo pUrayo tyAMhi re; megha taNI chaTA AMNato re, gajasukamAla karayo AMhi re. hAra gayo teM vAlIuM re, pUrI keMvannA Asa re; metAraja samajhAvIu re, kIdhI budhi prakAsa re. kumarI paraNAvI rAIkA taNI re, grahyo AMbAno cora re; budhisAgara suta kihAM gayo re, samaruM jima dhana mora re. jeNe rohaNIu samajhAvIu re, TAle munivara naMdyAya re; kharo jeNe sAhIuM e, ratna kADhayA karI nyAya re. huM aNa samajhI bolIu re, no lahaNyo jima nAri re; prazcAtApa kare pache re, nRpa dukha haIDA majhAri re. zreNIka zokAtara thayo re, jANeM sunaMdA nAri re; putra gayo mujha aNa kahi re, huI murachA teNe ThAri re. sItala nIre sudhi vAlatA re, kahe nara huM saMsAra re; paNuM aMtaI neha ThaMDIuM re, huMa namuM tuM suvIcAra re. saMyama lII sUnaMdA valIre, abhayakumAranI mAya re; kuMDala cIvara dII pUtaneM re, hala vIhala kioMvAya re. abhayakumAra tapa bahu tape re, anuttara vimAni jAya re; eka avatAra dharI ati bhalA re, sIdhagati tehanI thAya re. 993 vI artha : - abhayakumAranAM karelAM vividha kAryone yAda karatAM mahArAjAe kahyuM, ''vatsa ! tuM bALapaNamAM ja tIvra buddhizALI hato. sau prathama teM nirjaLa kUvAmAMthI mArI mudrikA kADhI tArI AMgaLImAM paherI. teM caMDapradyotanarAjAne lajjita karyA. temane yuktipUrvaka pakaDIne tuM ahIM lAvyo. ...984 teM zUravIra ceDA rAjAnI putrI cellaNAnA mArI sAthe vivAha karAvyA. teno viSama dohada tArI buddhi kauzalyathI teM pUrNa karyo. tyArapachI nAnI mAtA dhAriNI devIno akALe paMcavarNI meghano dohada paNa teM pUrNa karyo. teM uttejita thayelA secanaka hAthIne vaza karI tene upazAMta karyo. ...985 ...983 ... 984 vI . 985 vI 986 vI 987 vI ... 988 vI ... 989 vI. ... 990 vI 991 vI 992 vI jyAre cellaNArANIno divyahAra corAI gayo tyAre teM ja zodhI Apyo hato. teM kayavannAkumAranI potAnI patnIo ane putrone maLavAnI abhilASA pUrNa karI hatI. cAMDAlane samajAvIne tArI tejasvI buddhi For Personal & Private Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa15 pratibhA prakAzI hatI. ... 986 rabArInI putrI apatagaMdhA sAthe mAruM pANigrahaNa karAvyuM. udyAnamAMthI AMbAnI corI karanArA corane teM pakaDayo hato. he vatsa! tArA zuM vakhANa karuM? tuM to buddhino mahAsAgara che ! jema ghanaghora vAdaLone joIne mora Tahuke tema tArA kAryone yAda karI huM tane saMbhAruM chuM. .. 987 rauhiNeya corane samajAvI tene muktino mArga apAvyo. nagaranA loko, jeo munivaranI niMdA karatA hatA temane pracura buddhinA kAraNe zAnamAM samajAvI dIdhA. sAcA zeTha pAsethI nyAya karI ratno pAchAM meLavyAM. ...988 he putra! agaNita kAryo karanAro mahA prajJAvAna mArA aNavicAryA bolAyelA zabdonuM mAThuM lagADyuM. huM AkrozamAM apazabda bolyo chuM. tuM mArA zabdone pativratA nArInI jema cittamAM na dharIza." zreNikarAjA putra virahathI saMtapta thaI pazcAtApa karavA lAgyA. temanuM hRdaya duHkhathI vyathita banyuM...989 teo zokAtura banyA. sunaMdArANIe jyAre A vAta jANI tyAre temaNe azru bhInI AMkhe vilApa karatAM kahyuM, "mAro putra mane kahyA vinA ja jato rahyo.' evuM kahI sunaMdArANI tarata ja bebhAna thaI jamIna para DhaLI paDyAM. ... 990 zItaLa jaLano chaMTakAva karatAM sunaMdArANIne mUrchA vaLI. teo sacetana banyA. teo punaH vilApa karatAM bolyAM, "he vatsa ! huM A saMsAranA mohamAM aTavAyelI chuM paraMtu te to aMte saMsArano sneha choDI dIdho! huM tArA A suvicAranI anumodanA karuM chuM. huM paNa tArA mArganuM anusaraNa karuM chuM." ... 991 abhayakumAranI mAtA sunaMdAdevInA hRdayamAM vairAgyano dIpa pragaTayo. temane bhagavAna mahAvIra svAmI pAse saMyama aMgIkAra karyo. sunaMdA devIe potAnI pAse rahelA divya kuMDala, divya vastra potAnA putra hala-vihala kumArane ApyA. ... 992 abhayakumAre dIkSA grahaNa karI. (agiyAra aMga sUtrano abhyAsa karyo.) ugra tapazcaryA karI (teo pAMca varSano zuddha saMyama paryAya pALI, aMtima samaye anazana karI, eka mAsanI saMlekhanA karI pAdopagamana saMthAro karI svargavAsI thayA.) teo sarvArthasiddha vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM janma laI eka avatAra manuSyano dhAraNa karaze temanI siddhagati pAmaze.' . 993 duhA : 46 dIkSA grahI mugati jarsa, janama jarA nahI maraNa; roga soga dukha bhaya nahIM, nahI tana pAvaI varaNa. *. 994 anaMta jJAnane anaMta bala, anaMta vIraja sukha jyAMhi; abhayakumAra vaMdu sadA, pahuMce mugati ja mAMhi. *.. 995 artha - abhayakumAra (mahAvideha kSetramAM manuSyano avatAra prApta karI saMyama grahaNa karI) te ja bhavamAM (1) noMdha : - abhayakumArano pUrvabhava. juo - pariziSTa vibhAga. For Personal & Private Use Only Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 kavi RSabhadAsa kRta "zrI abhayakumAra rAsa' siddhagatimAM jaze. A siddhagatimAM janma, mRtyu ke vRddhAvasthA nathI. tyAM roga, zoka, duHkha ke bhaya nathI. tyAM zarIra nathI. te siddhagatinuM sukha avarNanIya che. .. 994 siddha bhagavaMta pAse anaMtajJAna, anaMta zakti, anaMta vIrya-parAkrama ane akhaMDa anaMta sukha che. AvA zAzvatA sthAnane prApta karanArA abhayakumAranA AtmAne huM sadA vaMdana karuM chuM. teo bhaviSyamAM mukti prApta karaze. ...995 DhALaH 36 kaLaza gIta - rAsa pUrNAhuti kaheNI karaNI tujha viNa sAco e dezI. rAga : dhanyAsI. mugatipurI mAhe jhIle saI, pUnyavaMta abhayakumAro; kara joDI guNa tArA gAtAM, varatyo jaya jayakArojI. ... 996 mugatipurImAMhi jhIlesi - AMcalI. gaNatAM bhaNatAM suNatAM sukha bahu, nAmeM nava nIdha thAIjI; asyA puraSanI kathA karatA, cira kAla pAtiga jAIjI. ... 997 mu0 rIdhi ramaNI ghara rupa bhalezuM, uttama kula bahu AIjI; abhayakumAranuM nAma japatA, sakala sIdhi ghari thAIjI. .. 998 mu. abhayakumAranI kathA suNIneM, cete nara guNavaMtojI; pApa karamathI pAcho lAge, te jagi uttama jaMtojI. ... 999 mu. karaNa raseM karI mukha mAMDatA, patiga navi pariharatAjI; cukalA pATha pari tasa paraTho, machapari nara taratojI. ... 1000 mu. jala dhoI te na thayo cokho, bahula karama nara ehavAjI; vira vacana jalamAMhi jhIlatAM, rahayA tehavAne tehavAjI. 1001 mu suDo rAmanuM nAma japato, paNi kAMI bhedana jANe jI; karaNa rasaI jina vacana susaMto, mana vairAga na ANajI. .. 100ra muLa sukhiM sAMbhalini myuM sAthuM, cetyA te nara sArojI; bAra varata saMyama ne dharatA, jima jagi abhayakumAro jI. ... 1003 mu. anukarameM suranA sukha pAmeM, pache mugatimAM jAvaijI; abhayakumArano rAsa suNatA, sakala saMgha sukha thAvejI. ... 1004 mu. racyo rAsa traMbAvatI mAMha, jihAM bahu jinano vAsojI; dUraga bhalo jina maMdIra moTAM, sAyara tIraI AvAsojI. ... 100pa mu. pauSadha zAlA svAmI vachala, pUjA mahochava thAIjI; teNaI thAnakiM e rAsa racyo meM, siMha guru caraNa pasAIjI. ... 1006 mu. For Personal & Private Use Only Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 tapa gacha nAyaka zrubha zrakhadAyaka, vijayAnaMda guNadhArIjI; mIThI madhUrI jehanI vANI, jeNe tArayA naranArIjI. ... 1007 mu. zrAvaka tehano samakata dhArI, pUje jinavara pAIjI; prAgavaMza sAMgaNa suta sohe, rISabhadAsa guNa gAIjI. *.. 1008 mu. saMvat sAyara dIgu rasa dharatI, kArtika mahIno sArojI; bahula paga dIna navami bhalerI, vAra guru cIta dhArojI. ... 1009 mu. abhayakumAra maMtrIsara kero, kIdho rAsa rasAlojI; rISabha kahe raMgaI je suNasuM, te sukhIA cIra kAlojI. ... 1010 mu. artha - puNyAnubaMdhI puNyanA svAmI abhayakumAra bhaviSyamAM muktipurInA zAzvata sukho cIrakALa sudhI mahAlaze. AvA puNyazALI AtmAne hAtha joDI temanuM guNagrAma gAtAM sarvatra jayajayakAra vartAya che... 996 abhayakumArano rAsa bhaNatAM, vAMcatA, zravaNa karatAM khUba sukha maLaze. abhayakumAranuM nAma smaraNa karatAM gharamAM navanidhAna utpanna thaze. AvA puNyazALI puruSanuM kathAnaka karatAM pUrvasaMcita kroDo bhavonA pApakarmo naSTa thAya che. ... 997 (A kathAnakanuM zravaNa karatAM) gharamAM riddhi siddhi vadhe che. zarIranI suMdaratA prApta thAya che. uttama kuLanI prApti thAya che. tenI jagatamAM prazaMsA thAya che. abhayakumAranuM nAmasmaraNa japatAM gharamAM sarva prakAranI siddhio prApta thAya che. ... 998 abhayakumAranI kathA zravaNa karIne he bhavyajIvo! tame cetajo, tame guNavAna banajo. je jIvo karmathI pAchA phare che, teo jagatamAM uttama jIvo che. ... 999 A kathAnakanuM phakata karmendriyanA rasa khAtara zravaNa karI vakatAnI sAme mukha rAkhe ane sAMbhaLe paNa potAnA pApakarmono tyAga karatA nathI, to te sAMbhaLeluM phakta popaTiyA jJAna jevuM jANavuM. athavA koI mANasa mAchalAnI pITha upara besIne sAgara tarI jAya paNa tene taratA na AvaDatuM hoya to te taryo na kahevAya tema A sAMbhaLeluM hovA chatAM sAMbhaLyuM na kahevAya. ... 1000 matsya jalamAM rahevA chatAM, jalathI dhovAyA chatAM cokhkhA nathI thatA.(zarIranI durgadha dUra thatI nathI) keTalAka mAnavo bahula karmothI parivRtta hoya che, teo jinavANInA jaLamAM nahAvA chatAM temanA pApa karmone aMze paNa naSTa karatA nathI. teo korAdhAkora rahe che. ... 1001 popaTa rAmanuM nAma jape che paraMtu tenA bhedane jANato nathI, tema keTalAka jIvo karNapriya hovAthI phakta jinavANInuM zravaNa kare che paraMtu hRdaye dhAratAM nathI tethI temanAM hRdayamAM vairAgyano dIpaka pragaTato nathI. ... 1002 je jIvo, jinavANInuM zravaNa karI te prakAranuM AcaraNa kare che tevA jIvo saMsAra sAgaramAMthI cetIne pAra pAme che. teo bAra vratadhArI zrAvaka banI kALakrame saMyamane aMgIkAra kare che. teo jagatamAM For Personal & Private Use Only Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta 'zrI abhayakumAra rAsa' 1003 abhayakumAra samAna che. (temano vartamAna ane AgAmIbhava saphaLa bane che.) AvA jIvo anukrame devagatinA divyasukho prApta kare che. tyArapachI kALakrame teo avazya mukti prApta kare che. abhayakumArano A rAsa zravaNa karatAM, sakaLa saMghanI unnati thaze. A rAsa traMbAvatI nagarImAM racAyo che. jyAM ghaNAM jainadharmI loko rahe che. A traMbAvatI nagarIne pharato majabUta surakSA durga che. tyAM ghaNAM vizALa ane moTAM jaina maMdiro che. khaMbhAta nagarI sAgara kinAre vaselI hovAthI te baMdara tarIke prasiddha che. ... 1004 518 ... 1005 tyAM saMto ane mahaMtone rahevAnI pauSadhazALA che, je temane atyaMta priya che. tyAM pUjA-mahotsava thAya che. tevA A pavitra sthAnamAM samartha gurunA caraNonI kRpA meLavI A rAsa racyo che. 1006 tapagacchanA nAyaka, zubha sukhadAyaka evA vijyAnaMda guru jeo mahAna guNavAna che. temanI mIThI madhurI vANI che . jemaNe aneka nara-nArIone A saMsAramAMthI DUbatA ugAryAM che. kavi RSabhadAsa temanA samakitadhArI zrAvaka che. jeo nitya jinezvara devanA caraNonuM pUjana kare che. prAozanA mobhI evA saMghavI sAMgaNa zobhe che. kavi RSabhadAsa temanA guNakIrtana kare che. 1007 ... 1008 saMvata soLaso satyAzI (1687), kArtika mahino, je suMdara prathama mAsa che. bIjA kRSNa pakSamAM, vada navamInA divase, guruvAre khaMbhAtamAM A rAsa racAyo che; je cittamAM avadhAro. . 1009 abhayakumAra maMtrIzvarano, A rAsa racAyo che. kavi RSabhadAsa kahe che ke je prasannatApUrvaka A rAsanuM zravaNa karaze te muktipurInA cIrakALa paryaMtanA sukho meLavaze. ... 1010 ItI zrI riSabhadAsa viracite abhayakumAra rAsa saMpUrNa lekhaka pAThakayo rciraMjIyAt barahAMnapure. saM.1771varSe azvina vadI 2 bhojo. DA.naM.1577 che. pratanI kaDIo - 1010, pratyeka prata paranI lITIo - 13, akSaro - 38 A rAsa DhALa-36, duhA-45, copAI-19 mAM patharAyelo che. ... lekhana kArya - upAdhyAya ciraMjIva (barahAMnapura) saM.1771zrAvaNa vada-bIja - A prata bhAMDArakara InsTITayUTa - pUnAthI maLI che. I.sa. 1891thI 95mAM tyAM AvI che. For Personal & Private Use Only Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 519 krama subhadrA mokSa mokSa r r r , , mua hA zrI devI merA devI mokSa naraka pariziSTa - 1 1ra cakravartI cakravartI pitA mAtA strI ratna gati bharata RSabhadeva sumaMgalA sagara sumitravijaya yazavatI bhadrA mokSa maghavA samudravijaya bhadrA sunaMdA mokSa sanakumAra azvasena sahadevI jayA zAMtinAtha vizvasena acirAdevI vijyA mokSa kuMthunAtha surasena kRSNazrI mokSa aranAtha sudarzana suryazrI mokSa subhUma kArtavIrya tArA padmazrI naraka mahApA pavottara jvAlA vasuMdharA mokSa hariNa mahAhari mokSa vijayarAjA vaprA lakSmImatI brahmadatta cullinI kurumatI noMdha : zrI samavAyAMga sUtra-pR. 366, bAra cakravartInI gati zrI uttarAdhyayana sUtra, a. 18 anusAra che. * matAMtare sanakumAra ane anya eka cakravartIdevalokamAM gayA che evuM paNa vivecana jovA maLe che. cakravartI vize vizeSa mAhitIH cakravartI samrATonI RddhiomAM cauda ratna vizeSa mahattva rAkhe che. 1) cakraratnaH senAnI AgaLa AkAzamAM cAle che ane cha khaMDa sAdhavA mATe rasto batAve che. 2) chatra ratna H senAnI upara 12 yojana lAMbA ane 9 yojana pahoLA chatranA rUpamAM pariNata thAya che. te zIta, tApa tathA vAyunA upasargathI senAnuM rakSaNa kare che. 3) daMDara H viSama sthAnane sama banAvI saDaka jevo rasto banAve che. tenAthI vaitADhaya parvatanI baMne guphAonAM dvAra khUle che. 4) khaga ratnaH A rana 50 aMgula lAMbuM, 10 aMgula pahoLuM ane aDadho aMgula moTuM hoya che. te tIkSNa dhAradAra hoya che. hajAro kosa dUra sthita zatrunuM sira te kSaNavAramAM kApI nAkhe che. (A cAre ratna cakravartInI AyudhazALAmAM utpanna thAya che.). 5) maNirana : cAra aMgula lAMbuM, be aMgula pahoLuM hoya che. tene uMcA sthAna para rAkhavAthI te be yojana sudhI caMdramAnA prakAza samAna teja Ape che. jo tene hAthInA mastaka upara rAkhavAmAM Ave to asavArane koI prakArano bhaya raheto nathI. 6) kAMganI ratna H cha dizAomAM (taraphathI) cAra cAra aMgula lAMbuM-pahoLuM, eraNa samAna hoya che. enAthI For Personal & Private Use Only Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 vaitADhaca parvatanI guphAomAM eka-eka yojananA aMtare 500 dhanuSanA goLAkAra 49 maMDaLo thAya che . teno caMdramA jevo prakAza hoya che . A prakAza jyAM sudhI cakravartI jIve tyAM sudhI rahe che. 7) carma ratnaH A ratna be hAtha lAMbuM hoya che. teno upayoga karatI vakhate 12 yojana lAMbI ane 9 yojana pahoLI naukArUpa banI jAya che. cakravartInI senA temAM besI gaMgA ane siMdhu jevI mahAnadIo pAra kare che.(A traNa ratno cakravartInA lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che.) 8) senApati ratna : vaccenA be khaMDa cakravartI svayaM jIte che. cAre dizAonA cAra khaMDo cakravartIno senApati jIte che. te vaitADhaca parvatanI guphAonA dvAra daMDa prahArathI khole che ane malecchone parAjita kare che. 9) gAthApati ratna : carmaratnane pRthvInA AkArano banAvI tenA upara 24 prakAranA dhAnya ane sarva prakAranA mevAmasAlA, zAka-bhAjI Adi divasanA prathama praharamAM lagAve che, bIjA praharamAM sarva pAkI jAya che, trIjA praharamAM tene taiyAra karI cakravartI Adine khavaDAve che. 10) vardhaka ratna H eka muhUrtamAM 12 yojana lAMbo, 9 yojana pahoLo ane 42 khaMDavALo mahela, pauSadhazALA, rathayAtrA, azvazALA, pAkazALA, bajAra Adi sarva sAmagrIthI yukta nagara bane che. rastAmAM cakravartI potAnA parivAra sAthe temAM nivAsa kare che. 11) purohita ratna H A zubha muhUrta batAve che. lakSaNa, hastarekhA Adi (sAmudrika), vyaMjana (tala, masA Adi) svapna, aMganuM pharakavuM ItyAdi zubhAzubha batAve che. te zAntipATha ane jApa kare che. 12) strI ratna (zrIdevI) : vaitADhaya parvatanI uttara zreNInA svAmI vidyAdharanI putrI hoya che. atyaMta svarUpavAna ane sadeva kumArikA samAna yuvAna rahe che. tenI UMcAI cakravartInI UMcAI karatAM cAra aMgula ochI hoya che. te putra prasava karatI nathI. 13) azva ratna (kamalApati ghoDo) : pUMchaDIthI mukha sudhI 108 aMgula lAMbo, pagathI kAna sudhI 80 aMzula UMco, kSaNavAramAM abhISTa sthAna para pahoMcADavAvALo ane vijayaprada hoya che. 14) gaja ratna H cakravartI karatAM bamaNo UMco hoya che. mahAsaubhAgyazIla, kAryadakSa ane atyaMta suMdara hoya che. (azva ane hAthI vaitADhaca parvatanI taLeTImAM utpanna thAya che.) A cauda ratna cakravartInI RddhinA sarvazreSTha padArtha che, je anya koI pAse hotA nathI. A cauda ratnamAM prathama sAta ekendriya che, jyAre zeSa sAta paMcendriya che. pratyeka ratnanA eka-eka hajAra adhiSThAyaka deva hoya che. nava nidhio : 1) naisarpa nidhi : A nidhI vaDe zahera Adi vasAvavAnI tathA senAno paDAva nAkhavA mATenI sAmagrI prApta thAya che. 2) puMDaka nidhi H tolavA ane mApavAnA sAdhano prApta thAya che. 3) piMgala nidhi : manuSya ane pazuonAM sarva prakAranAM AbhUSaNo prApta thAya che. 4) sarvaratna nidhi : cakravartIne 14 ratno uparAMta sarva prakAranAM ratno ane javAharAtanI prApti thAya che. 5) mahApadma nidhi H vastro tathA vastrone raMgavAnI sAmagrI maLe che. 6) kAla nidhi : aSTAMga nimitta saMbaMdhI, ItihAsa saMbaMdhI tathA kuMbhakAra Adi zilpa saMbaMdhI jJAna prApta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para1 7) mahAkAlanidhiH suvarNa Adi dhAtuo, vAsaNo ane rokaDa(nakada) dhananI prApti thAya che. 8) mANavaka nidhi sarva prakAranA astro ane zastronI prApti thAya che. 9) zaMkha nidhi : dharma, artha, kAma ane mokSanA sAdhana batAvatA zAstranI tathA prAkRta, saMskRta, apabhraMza, saMkIrNa gadya-padyamaya zastronI temaja sarva prakAranA vAjiMtronI prApti thAya che. A nava nidhio saMdUka(peTI)nI samAna 1ra yojana lAMbA, yojana pahoLA, 8 yojana UMcA cakrathI yukta jyAM samudra ane gaMgAno saMgama thAya che tyAM hoya che. jyAre cakravartI aThThama tapa karI tenI ArAdhanA kare che tyAre te cakravartInA paga nIce AvIne rahe che. emAMthI dravyamaya vastuo sAkSAt nIkaLe che jyAre karmarUpa vastuo darzAvavAvALI nidhionI pustako nIkaLe che. jene vAMcIne ISTa arthanI siddhi karavAmAM Ave che. cakravartInuM AyuSya pUrNa thavAthI athavAdIkSA levA bAda A sarva sAdhana pota potAnA sthAne cAlyA jAya che. cakravartInI sevAmAM soLa hajAra devo hoya che. cha khaMDanA 32,000 dezo para temanuM Adhipatya hoya che. 32,000 mukuTadhArI rAjA sevA kare che. 64,000 rANIo hoya che. 84 lAkha hAthI, 84 lAkha ghoDA, 84 lAkha ratha ane 96 lAkha pedala sainika hoya che. 32,000 nRtyakAra temane AdhIna hoya che. temanI mAtA coda maMda vana jue che. nava baLadeva baLadeva pitA mAtA gati AgAmI utsarpiNanA baLadeva prajApati bhadrA mokSa naMda - je brahma mokSa naMdamitra soma mokSa dIrghabAhu acala vijaya bhadra suprabha sudarzana AnaMda mokSa rudra ziva mahAbAhu atibala subhadrA suprabhA sudarzanA vijyA vaijayaMtI jayaMtI aparAjitA rohiNI mokSa mokSa mokSa mahAbala i che naMdana balabhadra mahAziva agnizikha dazaratha vasudeva mokSa dvipRSTha padma-rAma balarAma pAMcamuM devaloka tripRSTha noMdha : zrI samavAyAMga sUtra - pR. 366. For Personal & Private Use Only Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara vAsudeva pitA naraka gati gAya 7mI | - N S prajApati brahma umAM 6ThI tripRSTha | pRSTha svayaMbhU puruSottama purusasiMha soma 6ThI nava vAsudeva mAtA prativAsudeva | niyANAnuM | nimitta mRgAvatI azvagrIva tAraka cUpastaMbha pRthvI meraka saMgrAma madhukaiTabha strI amRtA nizulma yuddhamAM parAjaya lakSmImatI balI strI anurAga zeSamatI prabharAja goSThI (prahalAda) kekeyI rAvaNa paraRddhi devakI jarAsaMgha sItA >> 4 ziva 6ThI 6ThI 6ThI pAmI % che puruSapuMDarika | datta mahAziva agnizikha 4thI nArAyaNa dazaratha kRSNa | vAsudeva vAsudeva | noMdha : zrI samavAyAMga sUtra - pR. 367. mAtA baLadeva ane vAsudeva vize vizeSa mAhitIH * baLadeva ane vAsudeva bane bhAIo hoya che. bannenA pitA eka paraMtu mAtA bhinna bhinna hoya che. * baLadeva nIla vastra dhAraNa kare che jyAre vAsudeva pILA vastra dhAraNa kare che. * baLadevatAlavRkSanA cinhavALI dhvajA ane vAsudeva garUDanA cihavALI dhvajAnA dhAraka hoya che. * baLadeva haLa ane muzaLa dhAraNa kare che. vAsudeva zAraMga dhanuSya, paMcajanya zaMkha, sudarzana cakra, kaumudI gadA, zakti ane naMdaka nAmanA khaga dhAraNa kare che. * vAsudeva ane prativAsudevanA yuddhamAM prativAsudeva potAnA ja cakrathI mRtyu pAme che ane vAsudeva traNa khaMDanA vijetA bane che. * eka aSTApada pakSImAM be hajAra kezarI siMha jeTaluM baLa hoya che. evA dasa lAkha aSTApada pakSIomAM jeTaluM baLa hoya che teTaluM baLa eka baLadevamAM hoya che. For Personal & Private Use Only Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para3 krama pariziSTa - 2 utsarpiNI kALanA bharata kSetranA bhAvI 24 tIrthakaro ane temanA pUrvabhavonA nAmo tIrthakara pUrvanAma padmanAbha bhagavAna zreNika rAjA suradeva bhagavAna supArtha (bhagavAna mahAvIranA kAkA) supArzva bhagavAna udAyI rAjA (koNika putra) svayaMprabha bhagavAna poTTIla aNagAra sarvAnubhUti bhagavAna draDhAyuM zrAvaka devazruta bhagavAna kArtika zeTha udayaprabha bhagavAna zaMkha zrAvaka peDhAlaputra bhagavAna naMda zrAvaka poTTIla bhagavAna sunaMdA zrAvikA zatakIrti bhagavAna mahAzataka zrAvaka munisuvrata bhagavAna devakI mAtA amama bhagavAna zrI kRSNajI sarvabhAvavita bhagavAna satyakI vidyAdhara niSkaSAya bhagavAna baladeva nipulAka bhagavAna rohiNI nirmama bhagavAna sulatA citragupta bhagavAna revatI samAdhigupta bhagavAna zatAlI-mRgAlI saMvara bhagavAna bhayAlI anivRtti bhagavAna dvIpAyana vijaya bhagavAna nArada vimala bhagavAna aMbaDa devopapAta svAti 24. anaMtavijaya buddha - je nuM 2 v $ $ $ $ $ chuM huM zuM che ke $ $ $ $ $ zrI zreNikarAsa' kRtimAM AgAmI kALamAM thanArA tIrthakaromAMthI pAMca mahApuruSono ullekha thayo che. (1) zreNika rAjA (2) udAyI rAjA (3) satyakI vidyAdhara (4) satI sulasA (5) aMbaDa saMnyAsI. For Personal & Private Use Only Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 pariziSTa - 3 zreNikapAsa ane abhayakumAra rAsamAM AvatI kathAo AdrakumAra muni (bharaDesaranI kathA pR. 113 thI 118) anArya dezamAM(Arvaka rAjA ane ArdikA rANIno putra) ArdikakumAra janmyAM. Arvaka rAjAnI zreNika rAjA sAthe maitrI hatI. teo ekabIjAne bheTa mokalatA hatAM. eka vakhata Artaka kumAre abhayakumAra sAthe mitratA karavA bheTa mokalI. abhayakumAre vicAryuM, "A koI haLukarmI AtmA che. pUrvabhavamAM virAdhakapaNe mRtyu thavAthI anArya dezamAM janmyo che. huM tenAmAM dharma jAgRti lAvIza." abhayakumAre maMjUSAmAM sAmAyikanA upakaraNo bheTamAM mokalyA. tene joI Adraka kumArane jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvabhavamAM pote sAmAyika nAmano kaNabI hato. vrata bhaMga thavAthI anArya dezamAM janamyo. Adraka kumAre svayaM dIkSA levAno nirNaya karyo. tyAM AkAzavANI thaI. tArAM bhogAvalI karma bAkI che tethI zramaNa banavAnI utAvaLa na kara." chatAM prabaLa vairAgya hovAthI teo pratyeka buddha muni tarIke vicaravA lAgyA. teo vasaMtapura pATaNamAM AvyA. tyAM kAyotsargamAM sthira thayAM. tyAre (pUrvabhavanI strI) zrImatI sakhIo sAthe udyAnamAM AvI. temaNe ramata zarU karI. sakhIo eka eka thAMbhalAne pati TharAvI ramavA lAgI. zrImatI AMkho baMdha karI ramatI hatI. teNe kAyotsargamAM ubhelA munine pakaDavA. tyAM pharI AkAzavANI thaI ke "barAbara che. zrImatIe munine pati tarIke svIkAryA. bhogAvalI karmano udaya samajI munie bAra varSa sudhI gRhastha jIvana pasAra karyuM. temano eka putra thayo. munie punaH dIkSA levA sammati mAgI tyAre putrae pitAnA pagamAM bAra tAMtaNA vIMTaTyA. tethI temaNe punaH bAra varSa saMsAramAM gALyA. tyAra pachI zramaNa banI mokSe padhAryA. hRdaya parivartanano A apUrva prayoga abhayakumAranI buddhi pratibhAne AbhArI che. sulakumAra : (saMsAra sapanA koI nahi apanA - pR. 220 thI 226.) kAlasaurika kasAIno putra sulasa hato. abhayakumAre tene saMskArita banAvavA tenI sAthe mitratA karI. abhayakumAranI mitratAthI tene pavitratAno AbhAsa thayo. te manathI hiMsAne dhRNAtmaka samajavA lAgyo. te arasAmAM kAlasaurika kasAI mahAbhayaMkara rogathI gherAyo. vaidyonA upacAra nirarthaka nIvaDayA. sulasanA upAyo niSphaLa gayA. sulaze abhayakumArane pitAnI zAMti mATe upAya pUchayo. abhayakumAre kahyuM, "atyadhika pApakarmo tathA narakAnubaMdhane kAraNe azubha karmabaMdhano dAruNa karma phaLa maLe che tethI IndriyonuM poSaNa tene A samaye nahIM gamaze. zItala jaLa mAMge tyAre gaTaranuM durgadhayukta pANI Apaje. caMdananA lepanI jagyAe viSTAno lepa karAvaje tathA mulAyama zayyAne sthAne kAMTAnI vADa para suvaDAvaje." sulase te pramANe upacAra karyA. kAlasIrika kharekhara bharapUra nidrAmAM sUI gayo. tenuM mRtyu thayuM. te narakamAM gayo. sulase jANyuM ke pApanuM phaLa keTaluM bhayaMkara che ! sulase pitAno pApakArI vyApAra baMdha karyo. parivArajanoe tenA para jabaradastI karI. parivArajano na samajyA tyAre sulase charo laI potAnI jAMdha para prahAra karyo. atizaya pIDA thavAthI te jAMdha pakaDI besI gayo. teNe kahyuM, "koI mAruM darda vaheMcI lyo." lokoe kahyuM, "mUrNa! daI kadI vaheMcI zakAya? ame to vyApAramAM utsAhita karavA tane evI vAta kahI hatI." tulasane samajAyuM ke darda vaheMcAtuM nathI paraMtu bhogavavuM paDe che. teNe nirdoSa pazuonI hatyA na karavAno saMkalpa karyo. parivArajanoe tene For Personal & Private Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharamAMthI kADhI mUkyo. peTa bharavA mATe teNe rUnI pUNio banAvavAno vyApAra zarU karyo. rUnI pUrNi banAvI vaheMcato hovAthI tenuM nAma 'pUNiyo zrAvaka' paDayuM. jenI sAmAyika kharIdavA bhagavAna mahAvIre mahArAjA zreNikane mokalyA hatA. mahArAjA zreNikanI samasta saMpatti eka samAyikano kraya na karI zakI. pUNiyA zrAvakanA jIvanamAM sAdharmika bhakti, brahmacarya vrata ane tapanI pradhAnatA hatI. abhayakumAra saddharma uddhAraka banyA ! ! ! parapa abhayakumArano pUrvabhava H (saMsAra sapanA koI nahi apanA : pR.64-66) jaMbudvIpanA bharatakSetramAM benAtaTa nagaramAM rudradatta nAmano brAhmaNa raheto hato. te cAra veda ane aDhAra purANano jANakAra hato. ekavAra te tIrthayAtrA karavA nIkaLyo. te ujjayinI nagarImAM arhadAsa nAmanA suzrAvakane tyAM Avyo. tene khUba bhUkha lAgI hatI tethI teNe zeTha pAsethI AhAra-pANInI yAcanA karI. zeTha-zeThANI banne rAtri bhojananA tyAgI hatA. temaNe kahyuM, "rAtribhojana duHkhadAyI che. sUryodaya pachI je mAgazo te ApazuM.'' brAhmaNe jema tema rAtri pasAra karI. sUryodaya thatAM brAhmaNe pIpaLAnA vRkSane namaskAra karyA. zeThe pUchayuM, ''tame kone namaskAra karyA ?'' brAhmaNe kahyuM, ' ,'A pIpaLAmAM devano vAsa hoya che. tenA para zraddhA karavAthI ApaNI muzkelIo dUra thAya che.'' zeThe pIpaLAnA pAnano pagathI cUro karatAM kahyuM, ''tAro deva kopAyamAna thatAM mAruM zuM bagADaze ?'' brAhmaNe saheja AvezamAM AvI kahyuM, "mArA deve bhale paraco na Apyo paraMtu tamArA deva mArA zarIramAM praveze to huM jaina dharmane mAnuM.'' arhadAsa zeThe navakAra maMtranuM smaraNa karyuM. brAhmaNanA zarIramAM vedanA vyApI. teNe svIkAryuM ke jaina dharma satya che. AgaLa jatAM brAhmaNa snAna karavA gaMgA nadImAM utaryo. zeThe kahyuM, '"vipra ! meM bhojana karI lIdhuM che, have tame beso.'' brAhmaNe kahyuM, ''A bhojana apavitra che.'' zeThe kahyuM, 'gaMgAjaLathI tene pavitra kara.'' brAhmaNe kahyuM, "pANIthI AhAra zuddhi na thAya.'' zeThe kahyuM, "gaMgAmAM snAna karavAthI pApa dhovAya kharAM ?'' brAhmaNane potAnI bhUla samajAI. teNe mithyA kriyAno tyAga karyo. teNe tapasvI munirAja pAse dIkSA lIdhI. ati AkarI kaSTa kriyA karI mRtyu pAmI te svargamAM gayo. tyAMthI cyavI (rudradatta brAhmaNano AtmA) abhayakumAra thayo. satya svIkAravAnI umadAvRtti dharAvatA abhayakumAranA AtmAne dhanya che ! aSADhAbhUti H (bharahesaranI kathA - pR.134 thI 139) rAjagRhI nagarImAM vizvakarmA nAmanA naTanI svarUpavAna be putrIo hatI.mahAtmA aSADhAbhUtI ekavAra bhUlathI naTane tyAM gocarIe gayA. naTanI kanyAoe siMhakesariyA modaka vahorAvyA. modakanI khuzbathI muni lalacAyA. teo rUpa parivartana karI punaH punaH naTane tyAM pahoMcyA. pharI manamAM kaMgAla svArtha doDayo. punaH kUbaDA sAdhunuM rUpa laI modaka vahoryA. A rIte kuSTa rogIno svAMga sajI naTanA gharamAM peThA. jharUkhAmAM beThelA vizvakarmA naTe A joyuM. te stabdha banyA. teNe putrIone kahyuM, "rasalaMpaTa munine vaza karajo.'' naTa kanyAo modaka vahorAvatAM naTakhaTabharI vAto karI, munino hAtha pakaDI oraDAmAM laI gaI. cAritra mohanIya karmano udaya thayo paraMtu samyagdarzananI jyota akhaMDa rahI. temaNe naTa kanyAone kahyuM ke, "dArUnI gaMdha Avaze tyAre huM ahIMthI cAlyo . For Personal & Private Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para6 jaIza." ekavAra meDA upara baMne putrIo dArUnA nazAmAM cakacUra banI sUtI hatI. aSADhAbhUtine khabara paDatAM teo ravAnA thayA. tyAre pitAnA kahevAthI naTa kanyAoe nirvAhanA bahAne temane rokyA. aSADhAbhUtie "rASTrapALa' (bharata cakravartI) nAme nATaka bhajavyuM. teo arisA mahelamAM gayA. zarIranA alaMkAro utAryA. temane ekatva bhAvanA bhAvatAM kevaLajJAna prApta thayuM. temanI sAthe 500 rAjakumAro nATaka bhajavatAM hatAM temane paNa kevaLajJAna thayuM. karma sattAe saMsAranA nATako karAvyAM, Atma sattAe siddhagatinuM zAzvata raMgamaMca apAvyuM! dazArNabhadrarAjAH (bharaDesaranI kathAo, pR. 57, 58) dazArNapuranA jaina dharmI dazArNabhadra rAjA hatA. teo apAra Rddhi sAthe paramAtmAnA darzana karavA gayA. 18,000 hAthI, 40,00,000 ghoDA, 21,000 ratha, 91,00,00,000 pAyadala, 16,000 dhajA, 500 meghADaMbara, chatra, 500 rANIo, sAmaMto ane maMtrIo vagerene sAthe lIdhA. temaNe ahaMkArapUrvaka vicAryuM,"huM apAra Rddhi sAthe anokhI rIte prabhune vaMdana karIza." te samaye saudharma Indra avadhijJAnathI jANI rAjAno garva utAravAdevI zakti vidurvA. Indrae 64,000 hAthI vidurgA. eka eka hAthInA pAMcaso bAra (512) mukha karyA. eka mukhamAM ATha ATha daMtazULo karI. eka eka daMtazULa upara ATha ATha vAva goThavI. eka eka vAvamAM ATha ATha kamaLa, dareka kamaLe eka eka karNikA, eka eka karNikA upara siMhAsana goThavyA. te siMhAsana upara pote ATha agra mahirSa sAthe beThA. pratyeka kamaLanI lAkha pAMdaDIo vidurthI. dareka patra para batrIsa deva devIo batrIsa prakAranA nATayaraMgo karatA hatA. adbhuta, advitIya sajAvaTa joI dazArNabhadrarAjAno garva utarI gayo, chatAM vilakSaNa kArya karI devarAja zakendrathI caDiyAtA thavA pote prabhu pAse dIkSA lIdhI. Indra dIkSA na laI zakavAthI hAryA. dazANabhadra sarvasvano tyAga karI akiMcana zramaNa banyA. teo sarvakarmano kSaya karI mokSe gayA. audArika zarIranI karAmata koNa AMbI zake? araNika muni (moTI sAdhuvaMdanA: bhA.1, pR.-65thI70) tagarA nAmanI nagarImAM dattanAmanA zreSThI rahetA hatA. temanI patnI paNa zeThanI jema dharmiSTha hatI. temano eka araNika nAmano putra hato. paDosInA bALakanuM acAnaka mRtyu thatAM zeTha ane zeThANIne AyuSyanI kSaNabhaMguratA samajANI. temaNe putrane paNa dharmanA mArge vALyo. traNe jaNAe dIkSA lIdhI. araNika muni pitA dvArA lAvelI gocarIno AhAra karatA. eka divasa pitA dattamuni bImAra paDayA. temanuM avasAna thayuM. araNika muni trIjA praharamAM bhikSArthe nagaramAM nIkaLyA. vaizAkha-jeTha mahinAno tApa sukumAra araNika muni sahana na karI zakyA. eka gharanI chAyAmAM ubhA rahyA. gharanI mAlakina eka suMdara taruNa mahilA hatI. teNe bArImAMthI munine joyA. dAsI dvArA munine gharamAM bolAvyA. puruSanA bhAgya ane strInA caritranuM anumAna devo paNa na lagAvI zake. mahilAe munine lADuM vahorAvatAM kahyuM, "ApanI avasthA bhikSu banavAnI nathI. A vaya bhoga bhogavavAnI che. tame A vizALa bhavanamAM AnaMdathI raho. AvI suMdara kAyAne duHkhonI agnimAM na bALo." araNika muni vicalita banyA. Indriyo paranuM niyaMtraNa dUra thayuM. taruNInA neha pAzamAM phasAyA. sAdhvI banelA mAtAne tenI khabara paDI. For Personal & Private Use Only Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para7 potAnA yuvAna ane suMdara putrane mAtA zodhavA nIkaLI. mAtA rAjamArga para araNikanA nAmanI bUmo mAratI pharavA lAgI. jharukhAmAM beThelA araNike A joyuM. araNike mAtAno avAja sAMbhaLyo. teNe nIce AvI mAtAnA caraNomAM paDI mAphI mAMgI. "savArano bhUlelo sAMje ghare pAcho Ave to bhUlyo na kahevAya!' mAtAe ardhanumitra AcArya pAse putrane lAvI pharI saMyamamAM susthita karyo. araNike nizcaya karyo ke, "je prakharatA mArA saMyama bhraSTamAM nimitta banyo te ja tApathI huM AtmotthAna karIza." teo vizALa zilA para anazana karI mRtyu pAmI devalokamAM gayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM manuSya janma dhAraNa karI siddha banaze. dehanA mamattvano tyAga karanAra te virala vibhUtine koTi koTi vaMdana! gautamasvAmI H (zrI jina stuti, pR.191. pra. svAdhyAya maMDaLa, zrI va. sthA. je. zrA. saMdha, ghATakopara, tRtIyAvRtti, I.sa. 2008.) gau= kAmadhenu, jenadUdhamAM amRtano prabhAva che. ta= kalpataru, ma= ciMtAmaNi ratna. kalpavRkSa manovAMchita phaLa pradAna karanAra ane ciMtAmaNi ratna pratyeka ciMtAno aMta karanAra che. gautama nAma prabhAvazALI che. vinayavaMta gautama labdhivaMta paNa hatA. teo tapa, kriyA ane jJAnathI alaMkRta hatA. teo abhimAnarahita hatA. adbhuta saraLatA ane nirAgrahavRtti hatI. je temanI pAse dIkSita thatA teo kevaLajJAnI banI mokSe jatA. temaNe 1500 tApasIne nAnakaDA pAtramAM rahelI khIrathI pAraNAM karAvyA. jainAcArya zrI ghAsIlAlajI ma.sA.e sukha smaraNam nAmanA stavanamAM gautama svAmInI aneka labdhionuM (ka.10thI15) varNana karyuM che. jaina zAstramAM aThThAvIsa labdhionA nirdezana thayelAM che. te sarva labdhio gautama svAmImAM upalabdha hatI. 1) AmA~Sadhi hasta Adi aMganA sparzathI rogIonA roga maTI jAya. 2) vipuSauSadhi : jenA maLa-mUtranA lepathI roga nAbUda thAya. 3) zlekhauSadhi H jenA kapha, ghUMkanA lepathI roga dUra thAya. 4) jallauSadhi pasIno ane melanA sparzathI daI jAya. 5) sarvoSadhiH jenA kapha, pasIno, cUMka, keza, nakha vagere auSadharUpa hoya che. 6) saMnizrota labdhiH eka IdriyathI pAMce IdriyanA viSayo grahaNa karI zake. 7) avadhi jJAnaH IdriyonI sahAyatA vinA rUpI padArthone jANe. 8)Rjumati mana:paryava jJAnano prathama bheda, aDhI dvIpamAM saMjJI paMcendriyanA mananA bhAvane sAmAnyathI jANI. 9) vipulamati mana:paryava jJAnano bIjo bheda, aDhI dvIpamAM saMjJI paMcendriyanA mananA bhAvane vizeSathI jANI. 10) cAraNa : chaThTha tapa karatAM vidyAcAraNa labdhi ane aThThama tapa karatA jaMghAcAraNa labdhi pragaTe. A munIo AkAza gamana karI zake. 11) AzIviSa: zApa ApavAmAM samartha. 12) kevaLajJAnI sUkSma bAdaralokAlokane jANI. 13) gaNadhara tIrthakara bhagavaMtanA mukhya ziSya. 14) pUrvadhara H cauda pUrva ke pUrvanA dhAraka For Personal & Private Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para8 15) tIrthakara labdhi 16) cakravartI labdhi 17) baladevalabdhi 18) vAsudeva labdhi 19) kSIra madhu sapti AsavaH jemanAM vacana dUdha, madha ane ghI jevA madhura lAge. 20) koSTabuddhi jema koThAramAM dhAnya surakSita rahe, tema eka vAra bhaNelA sUtrArthane bhUle nahIM. 21) padAnusAriNI eka pada parathI hajAro lAkho pado kahI zake. rara) bIja baddhi eka bI mAMthI aneka bI utpana thAya tema eka arthamAMthI aneka artha vistRta rIte kahI zake tevI yogyatA. 23) taijasa labdhi tejovezyA vaDe utkRSTa soLa dezane bALI zake. 24) AhAraka labdhi AhAraka zarIra banAvI zake. 25) zIta lezyA: tejolezyAne ThAre. ra6) vaikriya labdhi: aneka rUpa banAvI zake. 27) akSaNa mahAnasI labdhi lAvela AhAramAMthI hajAro munione AhAra karAvI zake chatAM khUTe nahIM. 28) pulAka labdhi saMghAdi kAme cakravartInuM sainya cUrNa karI zake. For Personal & Private Use Only Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para9 pariziSTa - 4 zreNikarAsa ane abhayakumAra rAsamAM AvatI dezIonI sUci dezIno udgama kAlidAsanA 'vikramorvazIyam' nATakamAM sau prathama jovA maLe che. temAM vividha mAtrAmeLa chaMdano prayoga che. doharA, copAI jevA chaMdo A racanAmAMthI udbhavyA che. jUnI gujarAtI bhASAmAM zAlibhadrasUri racita bharatezvara bAhubali rAsa' (saM.1241)mAM dezIono prayoga jovA maLe che. dezI e koI deza sAthe saMbaMdha dharAvatI, vividha rAgamAM gAI zakAya tevI padya zelI che. koI eka dezInI racanA koI eka dezamAM thaI hoya ane tyAra pachI teno pracAra anya dezomAM thayo hoya e rIte dezI pracalita banI kAvyamAM prayojAyelI hovI joIe. DhALa, dezI Adi tenA paryAyavAcI nAmo che. DhALa ane dezI cokkasa rAgamAM gAI zakAya che. dezamAM rAga vaividhya noMdhapAtra che. DaoN. kavinabhAI zAhanA "jaina sAhityano svAdhyAya' pustakamAM dezIonA vargIkaraNanA viSayamAM navInatA jovA maLe che. prakRti, prabhu upadeza, kRSNa bhakti, saMgIta, tattvajJAnanA vicAra, jinavANI, saMgIta vagere vividha prakAranI dezIo che. te AdhAre "zrI zreNika rAsa' ane 'abhayakumAra rAsamAM AvatI dezIonuM vargIkaraNa karyuM che. jaina sAhityanA saMzodhaka mo. da. desAIe "jaina gurjara kavio" bhAga-8mAM 2328dezIonI sUci ApI che. banne rAsakRtionI dezIono ullekha tenA AdhAre paNa karyo che. madhyakAlIna samayamAM kavionI kAvya racanAomAM dezIono vizeSa prayoga thayo hato. keTalIka dezIo jana jIvanamAM ekarUpa thaI gaI hatI. pariNAme dezIbaddha kAvya racanAo tenA AsvAda mATe nimittarUpa hatI. kavi RSabhadAse paNa baMne rAsakRtiomAM dezIono chUTathI prayoga karyo che. "zrI zreNika rAsa' ane "abhayakumAra rAsa'mAM prayojAyelI dezIonI mAhitI nIce pramANe che. A noMdha dezInA varNAnukrame apAyelI che. dezInuM nAma ane rAga zreNika rAsAabhaya rAsa je.gu.ka.bhA. pR. naM. | dezanA vividha vibhAgo. DhALa kra. | kALa 4. | 8 dezI . 5. 1. ati duHkhI dekhI kAminI - kedAro | pa6 16 | 6 | saMgItanA rAsa sAthe 2. AkhyAnanI - rAmagiri 35 67 | 12 | laghudezI 3. Apo nemi morI cunaDI - malhAra A dezIno ullekha nathI | tIrthaMkara viSayaka 4. AvaI AvaI RSabhano putra 141.2 | ra1 sajajhAyanI dezI AMgaNi thUlabhadra Avyo re bahenI - 16 | 357,382 55 | sajajhAyanI dezI AzAvarI siMdhuo Ima bolaI kamalAvatI A dezIno ullekha nathI | saMgItanA rAsa sAthe saMbaMdha 7. Isa nagarIkA vaNajhArA - kedAro - | 15 | 187 | 28 | saMgItanA rAsa sAthe saMbaMdha utAro re AratI arihaMta devA - 217 tIrthakara viSayaka dhanyAsI | ulAlAnI | 41-42 | 32 | A dezIno ullekha nathI | laghu dezI 10. eka dina sArathapati bhaNaI 44 248 36 sajajhAyanI dezI 11. eNi pari rAya karatA re 16 11,29) 262 | 38 | sajajhAyanI dezI 12. kaheNI karaNI tujha viNa sAco-dhanyAsI | 62 | 36 ] 333 | 49 | saMgItanA rAsa sAthe saMbaMdha) 31 For Personal & Private Use Only Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 13. 15. 17 81 15 dezInuM nAma ane rAga zreNika rAsa abhaya rAsa.gu.ka.bhA. pR. naM. dezanA vividha vibhAgo. DhALa kra. | DhALa ka. | 8 dezI kra. kAdU vajAvaI vAMsaLI - 25 A dezIno ullekha nathI | sajajhAyanI dezI AzAvarI siMdhuo 14. kAyAvADI kAramI 39 | - 375 ] 54 | upadezAtmaka kAhAna vajAvaI vAMsaLI - 66 18,25 357,382 55 | kRSNa viSayaka AzAvarI siMdhuo 16. kSatrI vAMsalAnI - mArU 72 A dezIno ullekha nathI | saMgItanA rAsa sAthe saMbaMdha 17. khimA chatrIsI (AkhyAnanI) 68-70 431.3 | 62 | laghudezI gajarAjane jANajyo avadhijJAnI - 20 A dezIno ullekha nathI | sajajhAyanI dezI dezAo 19. girimAM goro giri merU vaDo- mArU 45 461 | 66 | tIrthaviSayaka dezI 20. gurU gItAratha mAraga jotA 475 | 68 | sajajhAyanI dezI 21. catura caMdrAnanI 1,6-8,19, pa36.1 | 75 | laghudezI 21,23-24) 22. caMdana bharI re talAvaDI - mevADa A dezIno ullekha nathI | saMgItanA rAsa sAthe saMbaMdha 23. caMdAyaNinI (caMdrAyaNAnI) 30-31 548 77 | ladhudezI 4-6 24. cAli catura caMdrAnanI 23,38 pa73 | pa1 | saMgItanA rAsa sAthe 25. cUDInI. deho deho re raMgIle cunaDI | | 588.2 | 83 | saMgItanA rAga sAthe - goDI 26. chAno chapine kaMtA kihAM - rAmagirI 73,55 | 35 599 | 85 | kuSNaviSayaka dezI ra7. jina sahakAri koyala TahukaI 74 A dezIno ullekha nathI | prakRti viSayaka dezI 28. jina jananI harakha apAro - mAlavI, 653 | 93 | tIrthaMkara viSayaka dezI goDI 29. jIva jAtya jAtyamAM bhamato - sonerI 58 A dezIno ullekha nathI | upadezAtmaka 30. hisayA guNa vIrajI, dhina dhina tuma A dezIno ullekha nathI | tIrthakara viSayaka avatAra 31. taMgiyAgiri zikhara sohaI - parAjIuM 13 | 10 780 | 112 | prakRti viSayaka 32. te tarIyA bhAI te tarIyA 34,59 806 | 116 | upadezAtmaka 33. to caDIuM ghaNamANa gaje 53-54. 33 A dezIno ullekha nathI | upadezAtmaka 34. tripadI ra6 | 749.1 | 107 | laghudezI 35. naMdana tuM trisalA hulArAvaI 21 | 978 | 138 | tIrthakara viSayaka 36. padmaratha rAjA vitazokApurI - mAru 1134 157 sajajhAyanI dezI 37. pATa kusuma jIna pUja parUpaI 1171 | 161 | tIrthakara viSayaka 23 ] For Personal & Private Use Only Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa31 28 - 48 dezInuM nAma ane rAga zreiNika rAsa)abhaya rAsa.gu.ka.bhA. pR. naM.1 dezanA vividha vibhAgo. DhALa kra. | DhALa 4. | 8 dezI kra.] 38. puNyavaMtA jagiM te narA - DuMgarIka A dezIno ullekha nathI | upadezAtmaka 39. praNamuM tuma sImaMdharujI 33,36 [22,28] 1077, 150, | tIrthakara viSayaka 1081 | 151 40. magadha dezako rAja rAjesara 1353 | 185 | sajajhAyanI dezI 41. mAgi mahIna dAsa kahAna govAlA re. | 67 A dezIno ullekha nathI | kRSNa viSayaka 42. mAMgaI mahInuM dANa kahAnajI kAlo re A dezIno ullekha nathI | kRSNa viSayaka - rAmagari 43. mukAvo re mujha ghara nArI - mArU 1501 | 203 | saMgItanA rAga sAthe 44, mugarIAnI nagarI A dezIno ullekha nathI | saMgItanA rAga sAthe 45. mRgAMkalekhAnI 50-para A dezIno ullekha nathI | laghudezI 46. lAlamaNire 80 A dezIno ullekha nathI | laghudezI 47. lAla manamohanA - goDI 78 A dezIno ullekha nathI | kRSNa viSayaka 48. laMkAmAM AvyA zrI rAma - mArU 6i5,9-11 1712(ka) 228 sajajhAyanI dezI 49, vaMchita pUraNa manoharU - rAmagiri 1760 | 235 | saMgItanA rAga sAthe 50. vIra mAtA prIti kAraNi pa7 1883 250. sajajhAyanI dezI 51. velInI - AzAvarI siMdhuo 1912 254 laghudezI para. zAlibhadra mohyo siddhi ramaNI rasiM 1449 259 sajajhAyanI dezI 53. zrI zetruMjo tIrathasAra - dezAkha 1935 257 tIrtha viSayaka 54. sAhelaDInI - rAmagrI 2095 278 laghudezI 55. sAMso kIdho sAmaliI 2073 276 | kRSNa viSayaka 56. suNi nIja sarUpa cIta lAvivuM - dezAo 14 2141 | upadezAtmaka 57. suNo morI sajanI rajanI - kedAro 5,46, 2145 | 286 | saMgItanA rAga sAthe 71 58. surasuMdarI kahaI sira nAmi 2-3 ra171 | 290 | sajajhAyanI | 59. so suta trizalA devI satIno A dezIno ullekha nathI | tIrthakara viSayaka 60. hamacaDInI tathA sAMso kIdho sAmalII | 49 | rara19ka.1| ra96 | kRSNa viSayaka 61. have tasathIa jina cAlyo - 75 A dezIno ullekha nathI | tIrthakara viSayaka AzAvarI siMdhuo 62. hIMcare hIMcare - dhanyAsI - | rara68 | 304 | laghudezI 63. huM Aja ekalI nIMda na - kedAro 2273.2 | 305 | saMgItanA rAga sAthe | 17 noMdha zrI zreNika rAsamAM 16 navI vividha dezIono prayoga thayo che temaja abhayakumAra rAsamAM cAra navI dezIo prayojAyelI che. For Personal & Private Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 pariziSTa - 5 zrI zreNika rAsamAM AvatA kaThina zabdonI yAdI. zreNika rAsamAM AvatA kaThIna zabdonI yAdI akalANo : akarAMtiyo banI agara : sugaMdhI lAkaDuM achatAM : mithyA, asat aThAlo : nirarthaka, nakAmuM atIta : atithi, bhikSuka, sAdhu-saMnyAsI adhama : naThArAM adhikAra : astitva anAtha : vidhura anakAputra : arNika putra (devadatta vaNikanI arNikA nAmanI patnIno putra) aneraI : judA judA abalA : strI abAhi : khUba, abAdha amara : deva araha : lIlApUrvaka avaguNa : doSa, durguNa, durbhAgya avacharA : apsarA, devI avadAta : vRttAMta, kathA avalo : UMdhA pagalAM bharavAM asaI : asahya, ugra ahI Apo : uhApoha, ciMtana aLakhAmaNuM : aNamAnItuM aMtiH aMdaramAM, chevaTe aMbAra : Dhagalo AkaruM ? na chUTe tevuM, dRDha Akalo : vyAkuLa, asvastha AkhaDI : niyama, sogaMda, vrata Agara : samUha AchI. : pAtaLI ANaMdo : AnaMda kare, AnaMda Ape ApaNaI : potAne AphaNII : ApoApa, potAnI rIte AbharaNa : AbhUSaNa, ghareNuM Ala : vyartha, nakAmuM AlaI : niSphaLa :: Alato : AlApa Aloca H manana, ciMtana, vArtAlApa AvakAryo H AdaramAna ApavuM AsaNi : Asana, beThaka AsIsa : duvA, AzIrvAda AMdola : snAna AMjaNa : chaLakapaTa, chetarapIMDI, AMkhamAM aMjana AMjavuM. : zeraDI Isa : Izvara, bhagavAna ucATa : adhirAI, ciMtA uDava : parNazALA uDavalA : jhUMpaDAo, parNazALAo utpatyo H utpatti, janma udyama : udyoga dhaMdhA, mahenata unmelatAM : ukheDavuM upamAna : apamAna ulakhiyuM : oLakhyo ulasaIH vistIrNa thavuM : azAMta, olavAI javuM uvekha : upekSA, anAdara, avagaNavuM usaraI : pAchA haTayA :: usaravuM : pAchA pharavuM uMsIkala : RNamukta : elIla : eLiyo : ekamaNa : 40 kilo ulAya :: : :::::::: : : : : : For Personal & Private Use Only Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 kirapI ki kIrti huM : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :::::::::::::: kuraDa H kRpaNa : tethI, zuM pAse : khyAti : kharAba : karkaza : kapaTa : krUra, nirdaya = samUha, jaththo durjana, dhUrta : puSpa : parazu, lAkaDA kApavAnuM hathiyAra : hAthI : mahAvata : kUvo kula kulaMTha kusuma kuhADi kuMjara kuMtAro kari karI kUraDa kagara : dhAtu kacUro : eka vanaspati kajjala : kAjaLa kaTaka : lazkara, sainya, chAvaNI kaDAkaDI : paraspara TakarAvavuM kaNaka : sonuM kamalA : lakSmI, zrI, vaibhava kamANi : kamAna (dhanuSya) karaDI ': DaMkha, kaTAkSa karaNa ': kAna karama : bhAgya, nasIba, karma karAMjhI : abhimAna, ahaMkAra : jANe che : hAthI kalakalavuM : zorabakora karavo kalola : choLa, mojAM kaviya : kavijana kasA : koI kacaI ? zu? kahaI : kyAMya kahII : eTale ke kaMka : pIchALuM tIra, bagalo kaMta : pati, kaMtha : kaMdamULa kaMdo : kAmadeva kaMkaNaloha : lokhaMDI dhAravALI charI kArTi : lokhaMDano kATa kANA : zarama, saMkoca, eka AMkhe kANo kAMbalI : kAmaLI kAlamuMha : zokamagna kAlI : kALA raMganI strI : khabho kiu ? zA mATe kirapA : kRpA keNI ketAya kedAro kehI ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: koTa kaMda koDi koDI kotiga khaDabujA khajuro kharaDe :: kharaDI : khasaI khaMdhi khaMDI : krUra, nirdaya : kAMTho : bAjubaMdha, berakhAM, vIMTI : kaI, kyAM kyAM, konI : keTalAya : kyAro : kahe : killo 9 karoDa, koDa : koTi, aneka : kutUhala, TIkhaLa, navAI : tarabUca : ghaNA pagavALo jIvaDo : lopa karavo : halakI jAtinA loko : khase. : chAvaNI, paDAva, zibira : khaMDana karavuM : mApa, hada, sImA kAMdha For Personal & Private Use Only Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 kheAra : kharAba, bekAra kheTaka : kheDanAra, hAMkanAra : khaDaga, talavAra khemiM : kuzaLatApUrvaka khehi : dhULanI DamarIo khoDAI : laMgaDI cAlatI khoDi : kSatI, khAmI, khoDa gau : gayo gajjavi : meghagarjanA ane vidyutanA camakArA gaNezo : tetaro gadIyANo : capaTI, ekamApa gayaMda .: gaja, gajendra gayaMvara ': moTo hAthI garAdha : grAhaka gahana : UMDI gAjato : khyAti, prakhyAti, nAmanA vadhavI gAjI : gaMjIpo gADhi : khUba jorathI gAha : chaMda giradhava : gadheDo, nIca, kAyara giramAlo : garamALo guNa : samuha guNikA : gaNikA, rAjanartakI gupti : lAkaDAnA polANamAM chupADI zakAya tevuM zastra ': eka prakAranuM zastra gula : goLa guMjA : caNoThI geha : ghara gopAla : govALiyo goraDI : gaurI, suMdara strI gorasa : dUdha, dahIM vagere prasta : gRhasthapaNuM ghaTaI : zakya, saMbhava : gharasaMsAra ghAlaI : nAMkhe ghodA : DaphaNAM, ThosAM caccaraI : coDavuM, lepa karavo camakkI : Azcarya, navAI capalanayanI : caMcaLa cAMkhovALI caracarato : lepa karato caMpaka : caMpaka puSpa caMpA : caMpakavartI cAtuka : cAtaka pakSI cAri : cAro cAlaI : calita thAya cAsa : cAsa pakSI cAMpyo : dabAvyo cIra : uttama rezamI vastra cUbeha : cUbhavuM, bhoMkAvavuM cerA : dAsa cohaTaI : cAra rastA maLe te sthaLa cauTAM : bajAra chAnuM : gupta chAhyA : chAyA, chAMyaDo churI : charI, kaTArI cheko : cheDo, aMta cheDhaI : aMta, chevaTa cheha : dago chehaDo : aMta, cheDo cho cho : yukti : kejo jagataha : jagata jalaghara : vAdaLa jaloM : pANI ta : prANI jaMpaI : japavuM, bolavuM, kahevuM : jAI : jUI guraja jaI For Personal & Private Use Only Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANaI jAto jAtivaMta jAma jAsa je jobana jhakhaMta jhAli jhAMkhuM jhUraI jhUravuM jhoTI Topa 8 DhaMDherayo 4 7. ThAma ThAhe TheThi Thelyo DaMbaka DAvI DAhAvedhaka DAMga DAMyare DolIyA Dohalo TUMkIuM DholaI tajA taDakA tapana : te, teNe : dIkarI : uttama H puSkaLa : jenuM, jyAre : : jayajayakAra : yauvana : jhaMkhanA karavI, pralApa karavo : kAnanuM AbhUSaNa : nisteja : kheda karavo, AkraMda karavuM : kalpAMta karavuM : chInavI levuM : zirastrANa, kavaca : moTAI : haDadhUta karyo : rAkhyuM, sthApyuM : sthAna : : ThekANuM, saranAmuM : sthAna : mukAma, aMta, cheDo : haDaselyo, Thelyo : daMbha, DhoMga : DAbI tarapha : DAhyA ane catura : eka majabUta lAkaDI : DAMgara : baLada : dohada H najIka javuM, pahoMcavuM : pheMkI devuM, toDI nAkhavuM, DhoLI devuM : chAla : camakavuM :: sUrya ::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::: tADhe vacane hiM tIkhe tIra trikhA OM OM OM OM troDI daDaDiyuM damAmA dADha dANa dAdura dAli duddha duradAMta dhruvAra devi For Personal & Private Use Only : vRkSa : traNa gaNA : pANInI lahera, mojAM : tene H khAvAnuM nAgaravelanuM pAna * trasta, ThaMDI : trasta vacanothI : tejasvI, parAkramI : meLa, AnaMda : taDako : te, tene : tArA vaDe : jalada bANa H prasanna thavuM : tUTayuM, bhAMgyuM * dhoDAne cAMdI khavaDAvavAnI kothaLI : to paNa : Thapako Apavo, dhamakAvavuM : tarasa : tUTelo : toDI : sthavIra bhagavaMto : stUpa, smRti : doDayo 535 : 6 akSara : eka raNavAdya : dahADA * dAna : deDako : dALa : ApadA, saMkaTa * duSTa pariNAma : dvAra : cIbarI Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 dharaI dharathakI dhavala dhasaI dhaMdha dhAI dhAThI dhAna - durvA, daro : rAkhe che : mULathI : maMgalagIta : doDanArA : dhamAla, vigraha : doDI : chetarAI : anAja : dhairyavAna : aDaga, sthira : AvezamAM AvI halavuM : thapATa, lapaDAka * * * * * * * :::::::::::::::::::::::::::: dhIra dhIrathI dhUNavuM dholaka dhUta :::::: :: 1 * * * nakUla ::::::::::::::::: : abhimAna : nakkI, jarUra : nakkI, chevaTe : aMte : AMkhanI kIkI nevara : nUpura, jhAMjhara nohaI : na hoya paI : paga paIAli : pAtALa parajIu : rAga vizeSa paIThayo : pravezyo pacAraI : maheNuM mAravuM pachA : pastAvo : vastra paDa. : zarIra paDavajo : ravIkAreluM paDo : pahaDa, Dhola paDhamaM : prathama parajAlaI : prajALIne paraThi : TharAva, zarta paravalaha : paramArtha, vallabha paravAla : pravAla paravesa : praveza parahuNo : mahemAna parANo : jIva, prANa pari : vize, jema parIA : peDhI palAya : naSTa thAya palAsa H kesUDAnuM puSpa pasAya : kRpA palevalaI : aginamAM baLavuM paMkaja : kamaLa paMthi. : rAhI : vinA ; ; ; ; ; ; ::: dhyAna : ciMtana naI : nadI : noLiyo naTa : nRtya karanAro nano : nakAra nayaNAM : nayano naradeva : cakravartI navalI : suMdara, rUpALI na hAtha jhAlyoH madada na karavI naMdana : vAsudeva nAga * pheNavALo sarpa nApaI : na ApyA : topa nAvI : hajAma nira : bhAgyo nisi : cokkasapaNe, rAtrimAM : nitya nIma : niyama, tyAga nIlo : lIluM, tAjuM nIveda : naiveda ::::: nali :::::: ::::::: nItuM pakhi For Personal & Private Use Only Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537. :: baMbha :::::: :::::: poSa pATa : vistAra pADala : rAtA raMganuM eka phUlajhADa pADalIpura : pATalIputra pAya : paga pAli : charI pAsiM : pAse pAzi : baMdhanamAM pAhANa : patthara pANIyA : pASANa pIu .: priyatama pIDiu : dAkhala thavuM pugala : pAMgaLo pekhI : joI peTalI : peTAvI, Aga lagADI poyaNA : rAtre khIlatuM kamalapuSpa poliuM : daravAjo : puSTi, poSaNa posAI : poSaNa Ape che posAla : pauSadhazALA prabhavi : prabhAva prabhavyo : dubhavyo prahavaNi : vahANa pravara : zreSTha, mukhya pratApa : samartha, prabhAva prabhavaI : nI asara, prabhAva pracura : puSkaLa : phaLadAyaka phaliI : vikasita thAya che phAla : chalAMga lagAvavI phUla : taNakhA phepharI : pILI : cakkara phoka : phogaTa phophalipAna : pAna sopArI : moTo bahuA : baTuka, phUla cUMTanAra bauI : cAtaka pakSI, bapaiyo baLadiyA : baLado bahecara : kUkaDAnA vAhanavALI bahucarA devI : brAhmaNa bAulI : bAvaLanuM vRkSa bAjatAM : vAgatAM bANa : dhanuSyanuM bANa bAri : dvAra, bAraNuM bArIMI : bahAra, dvAra bApIA : cAtaka pakSI bAlo : taruNa bAlyo : bALyo bAvanacaMdana : UMcI jAtanuM caMdana, sukhaDa bAhirA : bahAra bIjoraDuM : bijoruM bIlara : baMdhiyAra pANI : bUDavuM bUba : bUmarANa bhaI : bhaya bhakhya : bhojana, bhakSya bhagavatI : devI bhaDavIra : bahAdura yoddhA :: bhayAnaka : bhayaMkara bhalAM : sukhadAyI, sukhamaya bhali : uttama bhaMbhA : vAgha vizeSa bhajaI : bhAMgavuM : cAraNa, khuzAmatiyo bhAthaDA : bANa rAkhavAnA bhAthAo bhAri . : bojAthI bhAro : lAkaDAno jhUDo bhAvaTa : upAdhi, jAMjaLa ::::::::::::: philaI bhATa pherI For Personal & Private Use Only Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa38 mugala bhUMDAI mulago bherI : mukha mobha bhAjI : bhAMgI bhIDayA : bAMdhyA bhUro : abudha, gAMDo : halakA, nIca : zaraNAI jevuM mukhavAdya bheli : chinnabhinna karavuM bhalevA ? toDavA bhoga karama : bhogAvali karma magnaNa : yAcaka, mAgaNa machara : tuccha, Darapoka maTakalo : laTakA maTakA maTha. : sAdhune rahevAnuM sthAna maNi kohinUra ratna mata : abhiprAya mama : nahIM maragata : mRtaka masa : kAraNa, bahAnuM mahI : pRthvI, bhUmi mahIAraDI : mahiyArI mahuAla : madhapUDo mahoMTa moTAI, kIrti maMkaDa ': mAMkaDuM, vAnara maMDaNa : zobhA maMDI : zobhita maMdira : ghara mArTi : mATe, ghaNI mAna : mobho : vinaMtI : svamAna mAya : mAyA, mAM mAhaMta : mahAtmA mAMDavI : bajAra mAMDiG : prAraMbha karavA mAMtarI : mahAmAyA, maMtrI :: milII : maLe, saMga kare : bhUMgaLa murArI : viSNu : mukhya muha mUli : mULa meli : durgAna mevA : lIlA ane sUkA phaLo meha , : megha, varSa mokalA hAthe chuTTA hAthe, prasannatApUrvaka mogarA : mugara moTi : gaurava, moTAI : chAparAnA TekArUpa mukhya lAkaDuM molAMga : mUlyavAna moha : Asakita mohaDaI : mukha :: mohata : moha pAmavuM mohokama : khUba, sakhta, dRDha : jema yAra maitrI, dostI raNa : devAdAra, RNavALo raNiyo : maraNiyo banIne ratna : kiMmatI vastuo ramaNIka : ramaNIya, suMdara ramapyo H ramata, krIDA rasavatI : rasoI rADhi : takarAra, jIda rAzaba : gadheDo : zatru : roSa, gusso revaNI durdazA lagAra - saheja, thoDuM largi : thI, tethI laya : lakSmI :::::::::::: yama :::::::::: ::::::: mAnayo mAma ripu rIsa For Personal & Private Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa39 :::::::::::: viMza vADa loDhuM levA vacha lachi : dhana, saMpatti lajyA : lajjA, lAbha ladhaI : prApta kare lahyuM lahoNaI : lahANAmAM laMgoTI : alpa vastra laTha : dhUrta, lAMTha lAga : anurAga, sneha lAjI : lajavAya, zaramAya lAju : badanAma thavuM : lokhaMDa lihAlA : kolasA : saMgraha karavA lopa : vinAza karavo loha H talavAra, loDhAnuM mAdaLiyuM vagaI 9 vAge che : vatsa, dIkaro viTa : vaTemArga vaDo : moTo mAlika : kharAba, bagaDI javuM vaNika : vANiyo vadhAvavuM : svAgata karavuM vayarI : dumana varaNa : vanaspati, varuNa varata H vrata, niyama , vadhavuM varasAlaI : varSAkALamAM varAMsaI : bhramathI valakhuM : gabharAvavuM valago : pakaDIne valabha : apaMga vaza : tAbe karavuM vahI : vidhi vika : khoTa, kasara vaMkA : vAMkA, ADA *kuLa vaMsa : vAMsa vAuMlI : unmatta : lato, mahollo vArDi : vADa vANiyo : vaNika jJAtino manuSya vANottara : gumAstA vAya : vAyu vAyasa : vAyu vAraI : vArAmAM, samayamAM vAri : aTakAvI, choDI vAva : pagathiyAvALo kUvo vAvaraIH upayogamAM levuM vAvarI : vAparavuM, upayogamAM levuM vAhaNa : vahANa vAharA : madada, sahAya vAhalo : vallabha vAhavA : bUma mAravI, bolAvavuM vAhI : chetaryA vAho : meLave che vAMkuM : aTapaTuM, durgama vikarAla : vikRta vikAraI : porasa caDAvavuM vikAsI : ughADI vikaravI : vikarNa karavI vicAro : mananA bhAvo vitara : devo vidhara : gabharAvavuM, mUMjhAvuM vidhiM : vidhi, kriyA virakha : karmarahita vilasita : camakavuM, jhaLakavuM vilaMbaI : vilApa karavo viSama : pratikULa, Akaro vaNaThi varadhA For Personal & Private Use Only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 : : : : : : : : : : : : : : : zari : so : sAthe : sAMTha sAyara : sAgara sAI : siddha karyuM sAra : sAra5 sAraMga : hAthI sAli : DAMgara sAlu : kAgaLanI thelI : kAgaLanA thatA sAhaya : zobhatI hatI :: sAhiba : mAlika sAhI : sahana karavuM, rokavuM sAMkalA : sAMkaLa, lokhaMDanI beDI sAMgika : barachI jevuM hathiyAra sAMDha : sAMDhaNI sAMti : vIramI gayuM : samaya sihiyAMI : saheje siMdhUra : siMdura siMha : siMha : sIda : zA mATe? : sIma : maryAdA, hada sIMgaNi : dhanuSa :: sAMdhi vizrudha : vizuddha vizoka : vizeSa visarajI H visarjita thavuM visarAla : naSTa vistAri : bahoLo visAja visaI nizcitapaNe visAmaNa : vizrAma karavo, Azraya Apavo veNI : vALa, coTalo : bANa zata zalya : moTI zilA, kAMTo zAma : zyAma, kALAza zAMgi : dhanuSya zvAna : kUtaro saI : kharekhara sakharAM : suMdara sakharuM : suMdara, zAMti sajAI : taiyArI sata : satya sanAha : bakhtara sabala : DAhyo saragiM : svarga sarasaI : pUrNa thaze sarasI : sAthe salaIha H yuddha karavA Atura sahakAra : madada, AMbo sahasa : acAnaka, so sahI : sAcI, kharI saMka : lajjA : saMgaThita - vyavasthita samudAya saMca : karAmata saMjaya : saMyamI saMpajaI : sAMpaDe, nIpaje saMvAda : vAda vivAda :::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: .: mIThAI : sukhaDI sujANa suta sudha sudhi suparakha supari : hoMziyAra, jJAnI : putra : nirdoSa : tapAsa : vidvAna, hoziyAra : sArI rIte : bahAdura laDavaiyo : yoddhAo : senApatio : catura : premALa saMgha ::::: >> subhaTa sura suraguNa susAra :: suhAlaI For Personal & Private Use Only Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 541 suMdara sUtra sUtra sUtradhAra sUterA seThi senA seva : suzobhita kRza, dUbaLuM : doro, tAMtaNo : sUtra, graMtha : nATakamAM pradhAna naTa : sUtaputra, dAsa : zreSThInuM pada : lazkara : pUjana, upAsanA hatha haya sohaNa : zobhA Ape sohAmaNuM : suzobhita haDavaDIuM ? nA hiMmata thavuM, nAsIpAsa thavuM : hAtha : ghoDA haraNa : haranAra, coranAra hArTi : hATamAM, dukAnamAM hADA : phogaTa phAMphAM mAravA hAtha ghasavA : pastAvo thavo hAthA : kaMkuvALA hAthanAM chApAM hAlI : asaMskArI, jaDa, gAmaDIyo hINuM : hIna, halakuM hIMDatI : cAlatI, paribhramaNa karatI hebata : habaka, dhAstI ? saraLatAthI heli : saraLatAMthI aba : atyAre abhIrAMma : AnaMda amutra atra : Aloka ane paralokamAM ari : zatru aluNuM : asuMdara avara : ane vaLI avasara : taka, moko ahale : eLe aMkita : aMkAyeluM, prasiddha aMkuza : dAba, kAbU aMbara : vastra, vanaspati Akrame : AkramaNa kare AvuM : pUruM, saMpUrNa ADA * sIdhuM nahIM tevuM AMNa : AjJA Arati : duHkha bharI sthiti ucATa ciMtA, phIkara, adhirAI ujala : ujjala unnata : UMcA, TaTTAra upavAda : niMdA uvekhI : pAchA haTI javuM usIMkala : traNamukta uhorA : pAse uMchAya : utsAha uM chuM : khoTuM lAgavuM ekadA : eka vakhata katohala : kutUhala - kadalI thaMbho H keLanA taMbho - kanaka : suvarNa kiraNa : khetI :: kari : thI, thakI, vaDe :: karI H laIne, thI, vaDe kalakalyo : kaLakaLATa karavo kalapi : kalpa :::: helAM abhayakumAra rAsamAM AvatA kaThIna zabdonI yAdI agana : agni akhaMDa : AkhuM : bakarI ajANa : mUrkha ajuAlI : prakAzita atisAra : saMgharaNI ajA For Personal & Private Use Only Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 ::::::: kasturI ::::::::: caMga kalapIvata : banAvaTI rIte : sugaMdhI padArtha ka kaMdrapa : kAmadeva kAja : kArya kAraNa : akasmAta, camatkAra kAlA ': aNasamaju kAMI : kema, kyAMthI : kevI rIte? : kharAba saMyoga : kayA keDi : pAchaLa, pUMTha keDI : pAchaLa ke kema kouka : koIka kiG kujoga kuNa ::::::::::::::::::::::::::::: jAma koza : myAna kautuka khaMpaNa khAI : makAna : prahAra : eka prakAranuM vAdya cAraNa : AkAzamAM gamana karI zake tevA mahAtmA citrAlaMkI : cittA jevI pAtaLI keDavALI ciMta : vicAra comAsAI : cArtumAsa chAra : rAkha, bhasma chUTavuM : mukta thavuM jaMdhA : sAthaLa jaMtara : vyavasthita, yukta jaMbUka : ziyALa : jyAM sudhI jAma : jyAre jeha johAra : namaskAra jhUravuM : talasavuM ToDI : toDI, eka rAgiNI Thabako : dhamakAvavuM ThAro : sthAna ThAma : sthAna DhIMkalI : gophaNa Dholi : pheMkavuM, nIce nAkhavuM taNAI : teNe tahatti : temaja, barAbara tAkA : gokhalA : dhyAnapUrvaka jovuM : kaTAkSa, maheNuM mAravuM : AlApa, dhUna tAro : taravaiyo, taranAra tItara : tetara : tithi trANa : rakSaNa, zaraNabhUta : kutUhala : kSati, doSa : koTane pharatI khADI : kSAra, mIThuM : ghaTavuM : kSati : goLa ane khAMDanI gaLI vastu : kuzaLa, baLavAna khAra khUTavuM khoDi galyAM gADho gAtra giruA gAthA : zloka gAhA : gAthA : mahAna gihalo : ghelo gujha. : ekAMtamAM guNagrAma H guNono samUha : caNoThI gRthala : gAMDuM, gheluM ghaDI ::::::::::::::: tArki tANI tAna guMjA ::::::::::::::::: tItha : ghaDo For Personal & Private Use Only Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 ADA , tripatI troto thAMbha dakSaNa damaNo dava : tRpti : traNa : khaMbha, thAMbhalo : jamaNuM : damana karanAro : dAvAnaLa : saLagavuM : karavero, jakAta, dAna : bacakAM bharavAM : divasa : garIba dubhavatI dAjhaNA paravare H jAya Ave, rahe parica : jema paMkha : pAMkha pariaca : paDado palevaNe : agni, baLatarA pavana : vAyu pAkha : pakSa pArge : vinA pAyaka : pagapALA sainika pAlo : pagapALA pAza : baMdhana pIANa : prayANa pIchoDI : pacheDI dANa dAdhI dI dIna :::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: duhavaI 11111.111clasil:19:13 111111111 prIse dUDI : paricArikA dharaNI : gRhiNI dhasamasato : utAvaLo, doDato dhIja : pApa mATenI divya parIkSA, kasoTI : mokhare nAmaI : nAma nAli : topa nAha : pati, ravANI nIgamavuM : gumAvavuM beTho : cheDo, aMta nyAya : nyAyapUrvaka pakavAna : mIThAI pacAraI : maheNuM mAravuM paTaMtara : samasyA, gupta rIte paDUNA : paroNA patIje : vizvAsa kare payodhara : stana parataI : prati parataga : camatkAra pati : tarapha paravarI : pravara, mahAna pUraNa : saMpUrNa pUravA : pUrvanuM poDhi : vistRta : pIrasyAM premala : parimala, sugaMdha phaleNa : phaLe che bAMhoDI : bAhu biharakhA : berakhAM bdho : daMDo bhayaNo : bhaya pAmavo bdho : daMDo bhayaNo : bhaya pAmavo bhalapaNa : bhalAI bhAthA : dhamaNa bhAyega : bhAgya bheda : rahasya bhopAla : tuMbaDuM marUo : maravo, Damaro maha ? mane mahaNi : mahAna :::::::::::::::::::::: For Personal & Private Use Only Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : ::::::::::::::::::::::::::::::::::::: megala mela vAgaI I vAI mahAbhAga : mahAbhAgyazALI mahimA : pratApa, yaza mahiyala : pRthvI bhUmi mahuari : vAMsaLI mahiSa : pADo mADI : jabaradasta mAtaruM : pezAba mAna : parimANa mAma : gaurava, moTAI, Teka mAla : ghAsa : hAthI : mUkavuM mRgalA : haraNo : ne, mATe ramaNI : strI raMja : kheda, dilagIrI raMDApaNuM : vaidhavya : svarganI apsarA rAga : bhakti, AnaMda rAyakA : rabArI 2Avata : rAjapUta : garIba, sAlasa rekha : lezamAtra revaNI : durdazA lakhIyAM : cItaryA laTI : vezyA laDathaDIyuM : gothuM khAvuM : banAvyuM lahIe : meLave lahera lAga : aucitya lAgaso : anurAgapUrvaka vakhANa : prazaMsA vaDa : moTuM, prAcIna : vaNaja : vyApAra vaNasADatI H vinAza karavo vanacara : AdivAsI vayaNa : vacana varaNa : eka jAtanI vanaspati, varNa varAMsaI : bhrAMtimAM paDavuM, bhUla karavI :: varAMsala : vyAkuLatA :: vasihara : viSadhara vaMcati : chetaratI thata H vitta, dhana vau : vAyu, pavana : vAgavAthI vATuM : bogharaNA jevuM vAsaNa vADhi : kapAI : bIjA divase vAyase : vAya che vAmaaMga : DAbo aMga vAhaNa : vAhana vAharA ': madada mATe vAhyo : chetarAyelo : vakra, UMdho :: vivala : vihvaLa, Atura : vihANa : vahANuM, savAra, vimAna vimAso : uMDo vicAra, ciMtana viSayAMdha : kAmAtura vIsana : vyasana veDhi. : laDAyaka, laDAI, yuddha vedasIdhAMta : veda zAstranA siddhAMto : vidagdha, catura velA : veLA, samaya zata : so zAmiNi : zrAvikA : pavitratA - zraka : popaTa, sukadeva raMbhA vAMko rAMka laNI vedhaka : mUccha zauca For Personal & Private Use Only Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 : : : : : ::::::: : : ::::::::: saNagi sanAha sabala sabhA sarabharavuM sarasyo sarovara sahi sahI saMkhepaI saMghaI saMcAI saMvAda :::::: : suraMgamAM : catura : bhAre : pariSada, meLAvaDo : pAMgaravuM : gaLe phAMso, : moTuM taLAva : sAcuM, nakkI, sAthe : kharekhara : TUMkamAM : saMgraha karavo : javuM, upAya : vAda vivAda : bhAna, samaja : cIsa, garjanA : sAMdhyAno samaya : kalaMkita : siMha sIkhakarI : vidAya karIne :: sIdAMI : nIrAza thavuM sIMgaNi : dhanuSa sIMca : siMcavuM supratIpa : tejasvI prakAza sulekha : sAruM bhAgya sUdhi : sAMbhALa, khabara : zalya rahita soMI : te sohilaI : saheluM haDaselavu ? dhakelavuM haDI : doTa mUkavI :: hAthA toraNa : kaMkuvALA thApA ane toraNa hiMsAra : asubha, apazukana heIDaI : hRdayamAM hemA : pArvatI : ghoDA sAna sArasI sAMjha sAMma : : : haMmara siMgha : : : : : : : For Personal & Private Use Only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 pariziSTa - 6 saMdarbha pustaka sUci 1. abhayakumAra maMtrIzvaranuM jIvanacaritra : (zrI caMdratilaka viracita saMskRta mahAkAvyanuM gujarAtI bhASAMtara) bhA.3, pra. zeTha nagInabhAI maMchubhAI jai.sA.kuM. mATe-surata, prathamAvRtti, I.1930. 2. zrI aMtagaDadazAMga sUtra : pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 3. zrI uttarAdhyayana sUtra : pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 4. zrI uttarAdhyayana sUtram : bhAga-2, saM. vajrasenavijayajI, pra. bhadraMkara pra. amadAvAda. 5. zrI uvavAI sUtra : pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 6. kathA ane kathA prasaMgo : bhA.1, pra. zrI jaina pravacana kAryAlaya, kALupura-amadAvAda, prathamAvRtti, I.1960 7. kathAkoza prakaraNam H bhA.1, saM. zrI jinavijayajI gaNiya, pra. zrI kumArapALa vi. zAha, divyadarzana TrasTa, kalikuMDa-dhoLakA, prathamAvRtti, I.2010. 8. kathAbhAratI sAmayikaH kAryAlaya cl096/7, phatAzA poLa, nAthIzrIjInA upAzraya-amadAvAda 9. kathAprabodhikA : le. zrI caMdrazekharavijayajI, pra. kamalaprakAzana TrasTa-amadAvAda, prathamAvRtti, I.1985. 10. kathAratna maMjUSA : bhA.1, saM. zrI mahimAvijayajI, pra. zrI vizvamaMgala prakAzana maMdIra-pATaNa, tRtIyAvRtti, I. 1981. kathAratna maMjUSA : le. maphatalAla jhaveracaMda medhANI, pra. kailAza kaMcana bhAvasAgara zramaNa saMdha sevA TrasTa - goregAma (vesTa) 12. kathAratna koSa : bhA.1, le. zrI devabhadrAcAryajI, pra. zrI jaina AtmanaMda sabhA-bhAvanagara, I.1951. 13. kalpasUtra : le. devendramuni, pra. zrI sudharmA trAna maMdira, kAMdIvalI, prathamAvRtti, I.1932. 14. kavi samayasuMdara eka adhyayana : le. vasaMtarAya bI. dave, pra. zAradAbena cI. ejyukezanala se.-amadAvAda, prathamAvRtti, I.1998 11. 15. zrI jaMbudvIpa prajJapti sUtra, pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 16. jaina gurjara kavio H bhA.1 thI 8, saM. jayaMta koThArI, pra. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, bIjI AvRtti I.1997. 17. triSaSTi zalAkA puruSa caritra parva 7 thI 10 : le. zrI hemacaMdrAcArya, pra. zrI jaina prakAzana maMdIra, dezIvADA poLa, amadAvAda, I.1997. 18. zrI nirayAvalikA sUtra : pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 19. zrI naMdI sUtra : pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 20. zrI pariziSTa parva : saM. zrI rAjazekharasUrijI, pra. bhIDabhaMjana zve.mU.saM.-bhIvaMDI, prathamAvRtti, I.1994. 21. pravacana sAroddhAra : bhA.1, saM. vajrasena vijayajI, pra. zrI jayAbena devazI popaTa mAMDhuM zA., amadAvAda, I.1992 zAhIbAga, For Personal & Private Use Only Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547 22. zrI bhagavatIjI sUtra : bhA.1 thI 4, pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. 23. bharaphesaranI satya kathAo : le. prabhudAsa becaradAsa pArekha, saM. pU. ratnabhUSaNavijayajI ma., prathamavRtti, vi.sa.2034 zrI mahAvIra caritra : le. zrI guNacaMda gaNivara, pra. zrI jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara, I.1998. moTI sAdhuvaMdanA : bhA.4,5, le. DaoN. padmacaMdrajI ma.sA., pra. zrI jayamala jaina pArzva paddhodaya phA., cennaI I.2006 26. rAjakumAra zreNika (hindI) le. priyadarzana, pra. vizva kalyANa TrasTa-mahesANA, prathamavRtti, vi.saM.2046. 27. sammatta le. DaoN. bhAnubena satrA, I.sa. 2010, pra. orabITa hAITa NX 1, 4the mALe, 402, tADadeva roDa, nAnAcoka, muMbaI-07. 28. zrI samavAyAMga sUtra : pra. zrI guruprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I. 2009. 29. saMsAra sapanA koI nahi apanA li. zrI prakAzacaMdrajI, pra. zrI navala sAhitya prakAzana maMDaLa, trIjI AvRtti I.2004. 30. zrI jJAtAdharma kathA : pra. zrI guraprANa phAunDezana, bIjI AvRtti, I.2009. For Personal & Private Use Only Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duhINavadanapane rAjahaMsIvazubhrA, sakalakaluSavallIkaMdakuddAlakalyA / amarazatanatAzI kAmadhenuH kavInAM, dahatu kamalahastA bhAratI kalamaSaM naH / / alucaminternatio For Psorial Pollution W library