________________
उत्तराध्ययनसूत्रे माग गच्छन्तं श्रमण=मुनिम् , अनेकरूपाः = विविधमकाराः परुषबीभत्सदुरभिगंधकटुककर्कशादयः, स्पर्शाः स्पृश्यन्ते-स्वैः स्वैरिन्द्रियगृह्यन्ते इति स्पर्शाः शब्दादयः, असमंजसम्-प्रतिकूलं यथा स्यात् तथा, स्पृशन्ति, तेषु-प्रतिकूलस्पर्शेषु, भिक्षुः= मुनिः, मनसाऽपि न प्रद्विष्यात्-अद्वेषं न कुर्यात् । ___ अयं भावः-प्रतिकूलशब्दादिषु कथंचित् श्रोत्रादिसम्बन्धं प्राप्तेषु अहो ! अनिष्टमिदमापतितमिति दुनिं न कुर्यादिति ॥ ११ ॥ प्रवनमान, तथा (चरंतं-चरन्तम् ) संयममार्ग में विचरण करते हुए (समणं-श्रमणं) मुनिको (अणेगरुवा फासा-अनेकरूपाः स्पर्शाः) विविध प्रकार के स्पर्श-परुष, बीभत्स, दुरभिगंध, कटुक कर्कश आदि शब्दादिक विषय (फुसन्ति-स्पृशंति ) स्पर्श करते हैं अतः (भिक्खू-भिक्षुः) साधु का कर्तव्य है कि वह (तेसु असमंजसं च मणसा न पउस्से-तेषु अस. मंजसं च मनसा न प्रदुष्यात् ) उन स्पों में जो प्रतिकूल स्पर्श हैं उनमें मन से भी वेष न करे । अर्थात् जैसे उसको अनुकूल स्पर्शो में-शब्दादिक विषयों में राग करने का त्याग कहा गया है उसी प्रकार वह प्रतिकूल स्पों में द्वेष भी न करे किन्तु मध्यस्थ भाव रक्खे । इसका भाव यह है कि-प्रतिकूल शब्दादिक विषय जब श्रोत्रादिक इन्द्रियों के साथ संबंधित हों तो उस समय साधु को “ यह अनिष्टविषय आ पडा है" इस प्रकार का दुर्ध्यान नहीं करना चाहिये ॥११॥ चरंत-चरन्तम्-सयम भागे वियनार समण-श्रमणं-भुनिने अनेकरूवा फासाअनेकरूपाः स्पर्शाः विविध प्र४२ना २५०-५३५, भीभत्स हुनिमय ४७१, ४४ मा Aval विषय फुसन्ती-स्पृशति-२५0 ४२ छ. माथी भिक्खू-भिक्षुः साधुनु मे मात्र तव्य से छे है, तेसु असमंजसच मणसा न पउस्से-तेषुअसमंजसंच मानसा न प्रादुण्यातू- ते २५ माथी प्रतिष २५श छे. ते मनमा પણ દ્વેષ ન કરે. અર્થાત્ જેમ તેને અનુકૂળ સ્પર્શે તથા શબ્દાદિક વિષયમાં અનુરાગ કરવાને ત્યાગ કરવાનું કહેવામાં આવેલ છે એજ રીતે જે પ્રતિકૂળ સ્પર્શોમાં દ્વષ પણ ન કરે. પરંતુ મધ્યસ્થ ભાવ રાખે તેને ભાવ એ છે કે, પ્રતિકૂળ શબ્દાદિક વિષય જ્યારે શ્રવણ ઈન્દ્રિયોની સાથે સંબંધ ધરાવે ત્યારે એટલે કે આ સાંભળવામાં આવે ત્યારે સાધુએ “આ અનિષ વિષય આવી પડે છે આ પ્રકારનું દુષ્યન (મનમાં દુખ) ન લગાડવું જોઈએ. મે ૧૧ છે
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
