________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० १४ नन्ददत्त - नन्दप्रियादिषड्जीवचरितम्
आत्मनोऽस्तित्वमेव सकलधर्ममवृत्तिकारणम् । अतस्तन्निराकरणादेवानयोधर्मवैमुख्यं स्यादिति विचिन्त्यात्मनोऽस्तित्वं प्रतिषेधयन् पुनस्तात आह
८३१
मूलम् -
जेहा यै अग्गी अरणीउऽसंतो, खीरे घयं तिलमही तिलेसुं । ऐवमेव जाया सरीरंभि सत्ता, संमुच्छई नीसइ नावचिट्ठे ॥१८॥ छाया - यथा चाग्निररणावसन्, क्षीरे घृतं तैलमथ तिलेषु ।
एवमेव जातौ ! शरीरे सत्वाः, संमूर्च्छन्ति नश्यन्ति नावतिष्ठन्ते ॥ १८ ॥ टीका - ' जहा य ' इत्यादि
हे जाती- पुत्रौ ! यथा चन्यथैव च शब्दोऽवधारणे, अग्निः अरणौ-अग्नि
भावार्थ - पिताने जिस निमित्त तपका करना निषिद्ध किया है उसी निमित्तका निषेध वे भी तपश्चर्या में उसको अनुपयोगी बतलाते हुए कर रहे हैं- कहते हैं हे पिताजी । धन स्वजन आदिका तपस्या से क्या संबंध है । अभीतक जितने भी ऋषिजन मुक्ति पधारे हैं, वे सब एक त्यागके प्रभावसे ही पधारे हैं। अतः हमको इन वस्तुओंसे क्या प्रयोजन है । हम तो निर्दोष भिक्षावृत्ति करते हुए सद्गुणों को उपार्जित करना चाहते हैं । अतः सम्यग्दर्शनादिक मुक्तिप्रापक सद्गुणोंका उत्कृष्ट संचय मुनि विना नहीं हो सकता है इसलिये ही हम मुनि बनना चाहते हैं ॥ १७ ॥ पुत्रों की इस प्रकार बात सुनकर पुरोहितने विचार किया कि आत्माका अस्तित्वही सकल धर्मकी प्रवृत्तिका निमित्त है - "अतः आत्मा नहीं" अब यही उनको समझाना चाहिये ताकि इनकी प्रवृत्ति धर्मसे विमुख ભાવાથ—પિતાએ જે નિમિત્તે તપના નિષેધ કરેલ છે. એજ નિમિત્તના નિષેધ તેઓ પણ તપસ્યામાં બીન ઉપયાગી હાવાનુ` બતાવીને કહે છે हैं, हे पिता ! धन, स्वन्न, महिना तपस्यानी साथै शु संबंध छे ? આજ સુધીમાં જેટલા પણ ઋષિજન મુક્તિને પામ્યા છે, તે સધળા એક ત્યાગના પ્રભાવથીજ મેક્ષે પધાર્યાં છે. આથી અમારે એ વસ્તુઓ સાથે કાંઈ પણ પ્રયાજન નથી, અમે તે ભિક્ષાવૃત્તિ કરીને જ તેમજ સદ્ગુણ્ણાને ઉપાર્જીત કરવા ચાહીએ છીએ. આથી સમ્યગ્દર્શનાર્દિક મુક્તિને આપનાર સદ્ગુણ્ણાને ઉપાજીત કરવાનું ઈચ્છીએ છીએ. સમ્યગ્દર્શનાદિક મુક્તિને આપનાર સદ્દગુણેના ઉત્કૃષ્ટ સંચય મુનિ થયા વગર બની શકતા નથી. આ માટે જ અમે મુનિ બનવા ઈચ્છીએ છીએ, ॥ ૧૭ ।। પુત્રાની આ પ્રકારની વાત સાંભળીને પુરાહિત વિચાર કર્યો કે, આત્માનું અસ્તિત્વ જ સઘળા ધર્માંની પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત છે, “અતઃ આત્મા છે જ નહીં” એજ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
