________________
૧૮
अहं शृणोमि पश्यामि, जिनाम्यास्वादयामि च । तयाम्यध्यवस्यामि, बुध्यामीत्येवमस्ति सः ॥ १ ॥ इति ।
तथा - अमूर्तभावात् = अमूर्तस्वात् हेतोश्चापि अयमात्मा नित्यो भवति । अयं भावः - द्रव्यत्वे सति यदमूर्त्त तन्नित्यं यथा व्योम । अयमात्माऽपि द्रव्यत्वे सत्यमूर्त:, अतोऽयमपि नित्य एव । अनेन आत्मनो विनाशनवस्थाने निराकृते । अस्तु अन्य भी इन्द्रियोंके विषय ज्ञात हो जाने से उनका स्वतंत्र अस्तित्व मानना व्यर्थ हो जाता है। क्यों कि एक इन्द्रियसे ही शेष इन्द्रियों के विषयोंको जाननेरूप काम संपन्न होने लगेगा इसलिये । तथा इन्द्रियों में कर्तता इसलिये भी नहीं आसकती है कि किसी विवक्षित इन्द्रियके नष्ट होने पर जो उसके विषयकी स्मृति आती है वह नहीं आनी चाहिये । परन्तु इन्द्रियोंके नष्ट होने पर भी उसके विषयकी स्मृति आती तो रहती है । इससे आपको मानना चाहिये कि जो विषयका स्मरण कर्ता है वही आत्मा है और वह इन्द्रियोंसे सर्वथा जुदा है । कहा भी है" अहं शृणोमि पश्यामि जिघ्राम्यास्वादयामि च । चेतयाम्यध्यवस्यामि, बुध्यामीत्येवमस्ति सः ॥ १ ॥
तथा - " अमूर्त भावादपि च भवति नित्यः” इसका तात्पर्य यह है कि जो द्रव्य होते हुए अमूर्त होता है-वह नित्य होता है जैसे आकाश । आकाशमें द्रव्यत्व के होने पर अमूर्तता होने से नित्यता उपलब्ध है । अतः आकाशकी तरह यह आत्मा भी नित्य है । क्यों कि उसमें भी द्रव्यत्व के होने पर अमू જાણી લેવાવાથી એનુ સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ માનવું બ્યથ' બની જાય છે. કેમ કે, એક ઇન્દ્રિયથી જ બીજી ઇન્દ્રિયાના વિષયનુ જાણવા રૂપ કામ સંપન્ન થવા માંડશે. તેમજ ઇન્દ્રિયમાં કતૃકતા આ કારણે પણ આવી શકતી નથી કે, કાઈ વિવક્ષિત ઈન્દ્રિય નષ્ટ થઈ જતાં એના વિષયની જે સ્મૃતિ આવે છે તે ન આવવી જોઈએ. પરંતુ ઇન્દ્રિયાના નષ્ટ થવા છતાં પણ એના વિષયની સ્મૃતિ આવતી તા રહે છે આ કારણે આપે માનવુ જોઈએ કે, જે વિષયનું સ્મરણ કરનાર છે. તેજ આત્મા છે. અને તે ઈન્દ્રિયોથી સાવ જુદો જ છે. કહ્યું પણ છે— " अहं श्रृणोमि पश्यामि, जीघ्राम्यास्वादयामि च । चेतयाम्यध्यवस्यामि, बुध्यामीत्येवमस्ति सः " ॥ १॥
उत्तराध्ययनसूत्रे
१
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
""
तथा- अमूर्तभावादपि च भवति नित्यः " भानु तात्यर्थ थे छे हैं, ने द्रव्य हावा छतां च अभूर्त होय छे, ते नित्य छे. प्रेम है, भाडेंश. આકાશમાં દ્રવ્યત્વ હાવા છતાં અમૂર્તતા હોવાથી નિત્યતા ઉપલબ્ધ છે. આથી આકાશની માફ્ક આ આત્મા પણ નિત્ય છે. કેમકે, એનામાં પણ દ્રવ્યત્વપણું
