________________
४९६
उत्तराध्ययनसूत्रे
टीका--' परिजूरह ' इत्यादि ।
"
पूर्वार्धस्य व्याख्या पूर्ववत् । च पुनः यत् पूर्वमासीत्, तत् घ्राणवलं नासिकाबलं संपति हीयते, तस्माद् हे गौतम! समयमपि मा प्रमादयेः नासाबले सति सुरभिदुरभिगन्धविषये रागद्वेषपरिवर्जनेन चरित्रधर्मे सर्वदा प्रमादं परिहरेदिति भावः ॥ २३ ॥
परिजूरइ ते सरीरयं ' - इत्यादि ।
अन्वयार्थ - (ते सरीरयं परिजूरइ केसा पांडुरया हवंति - ते - परिजीति ते शरीरकम् केशाः पाण्डुरकाः भवंति ते) तुम्हारा शरीर जीर्ण हो रहा है और बाल सफेद हो गये है । तथा ( घाणबले य हायई - प्राण बलं च हीयते ) इस नासिका इन्द्रिय का बल भी घट रहा है अतः ( गोयम - गौतम ) हे गौतम तुम ( समयं मा पमायए समयं मा प्रमादयेः) एक समय भी प्रमाद मत करो ।
भावार्थ- नासिका इन्द्रिय में जैसा बल पहिले था वैसे बल उसमें अब नहीं रहा है वह अब धीरे २ कम हो जाता है । इसलिये हे गौतम चारित्रधर्म की आराधना करने में प्रमाद का परिहार करते रहो । नासिका में बल होने पर ही सुरभि दुरभि गन्ध के विषय में रागद्वेष के परिवर्जन से चारित्र धर्मकी पालना होती है । विकार हेतुओं के होनेपर विकृति का जीतना जैसा धीरता की निशानी मानी जाती है इसी प्रकार इन्द्रियों में सामर्थ्य रहते हुए भी उनके विषय में राग द्वेष आदि का
परिजूरइ ते सरीरय” इत्याहि.
अन्वयार्थ – परिजूरइ ते सरीरयं केसा पंडुरया हवति ते परिजीर्यति ते शरीरकम् केशाः पाण्डुरकाः भवति ते तभाई शरीर कथवा भांड्यु छे भने देश पशु स थ गया छे. तथा घाणबले य हायई-घ्राणबलं च हीयते भा प्रायेन्द्रिय (नासिड) शक्ति पशु घटवा भांडी छे. भाटे गोयम - गौतम हे गौतम! समय मा पमाय ए - समय मा प्रमादयेः तभारे मे सभयना पशु प्रभा न ४२वी. ભાવા —ઘ્રાણેન્દ્રિયની શક્તિ પહેલાં જેટલી હતી તેટલી હવે રહી નથી. હવે તેની શિત ધીમે ધીમે ઘટવા માંડી છે. તેથી હું ગૌતમ ! ચારિત્રધમ ની આરાધના કરવામાં પ્રમાદના ત્યાગ કરી. નાસિકામાં ગંધ પારખવાની શકિત હાયતા જ સુગન્ધ અને દુધના વિષયમાં રાગદ્વેષના પરિત્યાગ કરવાથી ચારિત્ર ધર્મનું પાલન થાય છે. વિકારનું કારણ હાવા છતાં પણ વિકૃતિને જીતવી તે જેમ ધીરતાની નિશાની ગણાય છે તેમ ઇન્દ્રિયામાં સામર્થ્ય હાવો છતાં પણ તેમના વિષયમાં રાગદ્વેષ ન કરવા એ જ ચારિત્રપાલનની કસેાટી છે. માટે
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
