Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 565
________________

५५०
उत्तराध्ययनसूत्रे सहस्र नेत्राणि भवन्ति । तानि शक्रकार्ये एव व्याप्रियन्ते । यद्वा-यदन्ये नेत्रसहस्रेण पश्यन्ति । इन्द्रस्तु द्वाभ्यामेव नेत्राभ्यां ततोऽधिकं पश्यति, अतः स सहस्राक्ष इत्युच्यते । वनपाणिः वज्रं प्रहरणविशेषस्तत्पाणौ करे यस्य स तथा पुरन्दर: अरीणां पुरं दारयति यः स, देवाधिपति भवति । एवं बहुश्रुतोऽपि भवति । बहुश्रुतो हि श्रुतज्ञानात् अशेषातिशयनिधानाच्च सहस्राक्षः, तथा-वनलक्षणयुक्त पाणितया वज्रपाणिः, पुरः शरीरस्य तपस्यादिना दारणात् = कृशीकारणात् पुरन्दरः, उत्कृष्टक्रिया समाराधनशक्तिमत्वात् शक्रः, दृढ़धर्मतया देवैरपि पूज्यते इति देवाधिपतिश्च उच्यते ॥२३॥ सबकी दो दो आखें होने से वे सब आंखे शक के ही कार्य संपादन में व्याप्त रहा करती हैं इसलिये इन्द्र को सहस्राक्ष कहा हैं-अथवा-जो वे ५०० मंत्री हजार नेत्रोंसे जिसका अवलोकन करते हैं उससे भी अधिक इन्द्र अपनी दो ही आंखों से देखता रहता है । इस अपेक्षा भी उसको सहस्राक्ष कहा है । ये बहुश्रुत भी इन्द्र की तरह होते हैं क्यों कि ये भी श्रुतज्ञान के प्रभावसे अशेष अतिशयों का निधान बन जाते हैं इस लिये श्रुतज्ञान एवं अशेष अतिशयों के निधान होने से ये भी सहस्राक्ष तथा वज्रका चिह्न हस्ततल में होने से वज्रपाणि, एवंपुर-शरीर को तपस्था आदि द्वारा कृश करने वाले होने से पुरन्दर और उत्कृष्ट क्रियाओं की आराधना करने में विशिष्ट शक्तिशाली होने से शक माने जाते है । अतः दृढ धर्म वाले होने की वजह से ये देवों द्वारा भी पूजित होते हैं इसीलिये देवाधिपति ये कहे जाते हैं ॥ २३ ॥
હજાર આ શક્રેન્દ્રના કામમાં જ લીન રહે છે. તેથી શક્રેન્દ્રને સહસ્ત્રાક્ષ કહેલ છે. અથવો –તે પાંચસે મંત્રી હજાર નેત્રે વડે જે જુવે છે, તેથી પણ અધિક ઈન્દ્ર પિતાની બે આંખો વડે જુવે છે. તે દષ્ટિએ પણ તેને સહસ્રાક્ષ કહેલ છે. તે બહAત મુનિએ પણ શકેદ્ર સમાન હોય છે, કારણ કે તેઓ પણ છતજ્ઞાનના પ્રભાવથી અશેષ અતિશનાં નિધાન બની જાય છે. તેથી શ્રતજ્ઞાન અને અશેષ અતિશનાં નિધાન હોવાથી તેમને પણ સહસ્ત્ર ક્ષ કહી શકાય છે. વળી તેમની હથેળીમાં વજનું ચિહ્ન હોવાથી તેમને વાપાણિ કહેવાય છે, અને પુર–શરીરને તપસ્યા આદિ દ્વારા કૃશ કરનારા હેવાથી તેમને પુરંદર કહે છે, અને ઉત્કૃષ્ટ ક્રિયાઓની આરાધના કરવાને વિશિષ્ટ શક્તિ ધરાવતા હોવાથી તેમને શક્ર ગણી શકાય છે. અને દઢધર્મવાળા હોવાથી દેવ દ્વારા પણ તેઓ પૂજાય છે તેથી તેમને દેવાધિપતિ પણ કહેલ છે. જે ૨૩ છે
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨

Loading...

Page Navigation
1 ... 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901