Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५४८
उत्तराध्ययनसूत्रे छाया--स चातुरन्तश्चक्रवर्ती महर्द्धिकः ।
चतुदशरत्नाधिपतिः, एवं भवति बहुश्रुतः ॥ २२॥ टोका-'जहा' इत्यादि।
यथा सा प्रसिद्धः चातुरन्तः-चतुर्भि: हयगजरथपदातिभिः कृतः अन्तः= शत्रुविनाशो येन स चतुरन्तः स एव चातुरन्त आसमुद्रक्षितीश इत्यर्थः, चक्रवर्ती षट्खण्डभरताधिपः, महद्धिकः = महर्खियुक्तः चतुर्दशरत्नाधिपतिः चतुर्दशानां रत्नानामधिपतिर्भवति, चतुर्दशरत्नानि तु-'सेनापतिः गाथापतिः पुरोहितो 'गजस्तुरगो वर्द्धकिः स्त्री । 'चक्रं छत्रं 'चम 'मणिः १२काकिणी खड्गो दण्डश्च ॥ एवं बहुश्रुतो हि दानादिभिश्चतुर्भिधमः कर्मरूपशत्रूणां विनाशकत्वाच्चातुरन्तः, आमशौषध्यादिरूपमहर्द्धिसम्पन्नत्वान्महर्दिकः, चतुर्दशरत्नानामधिपतिस्वादयं चतुर्दशरत्नाधिपतिः अत एवायं चक्रवर्तिवद्विभाति ॥ २२ ॥
'जहा से चाउरते' इत्यादि।
अन्वयार्थ (जहा-यथा ) जैसे (चाउरते-चातुरन्तः) हय, गज, रथ एवं पदाति इन चार सहायकों से शत्रु का विनाश करने वाले (चक्कवट्टी चक्रवर्ती ) समुद्रान्त पृथिवी के अधिपति (महिड्डिए-महर्धिकः) तथा विशिष्ट ऋधि वाले ( चोदसरयणाहिवई - चतुर्दशरत्नाधिपतिः) एवं चौदह रत्नों के भोक्ता होते हैं (एवं-एवम् ) इसी तरह (बहुस्सुए हवइबहुश्रुतः भवति) ये बहुश्रुत भी होते है । चक्रवर्ती के चौदह रत्न ये हैं१ सेनापति, २ गाथापति, ३ पुरोहित, ४ हाथी, ५ तुरंग, ६ वर्द्धकि, ७ स्त्री, ८ चक्र, ९ छत्र, १०, चर्म, ११ मणि, १२ काकिणी, १३ खड्ग, १४ दण्ड । ये बहुश्रुत भी दानादिक चार प्रकार के धर्मों से कर्मरूप शत्रुओं का निवारक होने से चातुरन्त, आमर्श औषधि आदि रूप महाऋद्धियों
" जहा से चाउरते" त्याह!
मन्वयार्थ:-जहा-यथा-भ चाउरते-चातुरन्तः धे।।, डाथी, २५ भने पाय, यार सहायानी महथी शत्रुमानविनाश ४२ना२ चक्कवट्ठीचक्रवर्ती या समुद्रात पृथ्वीना मधिपति, महिड्ढिए-महद्धि कः तथा विशिष्ट ऋद्धिवाणा, चोहसरयणाहिवई - चतुर्द शरत्नाधिपतिः मने यौ। रत्नाना
su भने छ. ( एवं-एवम् ) वा बहुस्सुए हवइ - बहुश्रुतः भवति બહુશ્રુતે હોય છે. ચકવતિનાં ચૌદ રત્ન આ પ્રમાણે છે. ૧. સેનાપતિ, २. पायापति, 3. पुरोहित, ४. हाथी, ५. मश्व, ६. श्री, ७. सी, ८. य, ६. छत्र, १० यम, ११. माण, १२. seी, १३. 31 मने १४. દંડ. બહુશ્રુત પણ ધનાદિક ચાર પ્રકારના ધર્મોથી કર્મરૂપ શત્રુઓને નાશ કરનારા હોય છે તેથી ચાતુરન્ત, અમર્શ ઔષધિ આદિ રૂપ મહાદ્ધિઓથી
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨