________________
२६२
उत्तराध्ययनसूत्रे संपति दार्टान्तिकमाह
मूलम्माणुसत्तं भवे मूलं, लाभो देवगैई भवे। मूलच्छेएँण जीवाणं, नरंगेतिरिक्खत्तणं धुंवं ॥ १६ ॥ छाया-मानुषत्वं भवति मूलं, लाभो देवगतिर्भवति ।
___ मूलच्छेदेन जीवानां, नरकतिर्यक्त्वं ध्रुवम् ॥ १६ ॥ टीका-'माणुसत्तं ' इत्यादि।
मानुषत्वं मानुष्यत्वं मूलं-मूलमिव स्वर्गापवर्गलाभहेतुत्वात् , तथा देवगतिः -देवत्वप्राप्तिः, लाभ:-मनुष्यगत्यपेक्षया देवगतौ आयुः सुखसौभाग्यादेविशिष्टस्वात् । मूलच्छेदेन मनुष्यगतिविनाशेन जीवानां नरकतिर्यक्त्वं-नरकगतिस्तिर्यग्गतिश्च ध्रुव-निश्चयेन भवति ।
बाहर कर दिया। इस प्रकार द्वितीय पुत्र ने यद्यपि खाने पीने का मुख उठाया-परन्तु ख्याति और सन्मान उसको प्राप्त नहीं हो सके। तीसरे ने दूसरों का नौकर बन कर अपने जीवन में बडे२ कष्टों को उठाया।१४।१५।
॥ इस प्रकार तीन वणिकका दृष्टान्त सम्पूर्ण हुआ॥ अब सूत्रकार द्वार्टान्तिक कहते हैं-'माणुसत्तं भवे मूलं'-इत्यादि ।
अन्वयार्थ-(माणुसत्तं-मानुषत्वम् ) यह मनुष्यभव (मूलं-मूलम्) स्वर्ग एवं मोक्ष की प्राप्ति का हेतु होने से मूल द्रव्य के समान है (देवगई लाभो-देवगतिः लाभः) देवगति लाभ के स्थानापन्न है-क्यों कि मनुष्यगति की अपेक्षा देवगति में आयु, सुख एवं सौभाग्य आदि की विशिष्टता है ( मूलच्छेएण जीवाणं नरगं तिरिक्खत्तणं धुवं-मूलच्छेदेन બહાર કાઢી મૂક્યો. આ પ્રકારે બીજા પુત્રે જો કે, ખાવા પીવાનું સુખ મેળવ્યું પરંતુ ખ્યાતિ અને સમાન તેને પ્રાપ્ત ન થયાં ત્રીજા પુત્રને બીજાને ત્યાં નોકરી કરી. પિતાના જીવનમાં નેકર તરીકેનાં ખૂબ ભારે કષ્ટ ભોગવવાં પડ્યાં. ૧૪૧૫
છે આ રીતે ત્રણ વાણીયાનું દષ્ટાન્ત પૂર્ણ થયું છે वे सूत्र२ घन्टाति४ छ "माणुसत्तं भवे मूलं" त्याहि.
मन्वयार्थ-मानुसत्त-मानुषत्वम् ॥ भनुष्यन स्वर्ग भने भाक्षी प्राप्ति हेतु पाथी भूगद्र०यना छे. देवगई लाहो-देवगतिः लाभः ११. ગતિને લાભ અપાવનાર છે. કેમકે, મનુષ્યગતિની અપેક્ષા દેવગતિમાં આયુષ્ય, सुम भने सामान्य माहिना विशिष्ट छ. मूलच्छेएण जीवाणं नरगतिरिक्खत्तणं
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
