Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रियदर्शिनीटीका अ० ९ नमिचरिते नमिइन्द्रयोः संवादः
४४३
भवति, इति = एतत् ' विज्जा' इति सूत्रखात् - विदित्वा = ज्ञात्वा कल्याणार्थी तपः अनशनादि द्वादशविधं उपलक्षणत्वात् संयमं च चरेत् = आसेवेत । तत एव निःस्पृहतया इच्छा परिपूर्तिसंभवादिति भावः ।
अनेन च सन्तोष एव निराकाङ्क्षतायां हेतुः न तु हिरण्यादि वर्धनमित्युतम् । तथा च हिरण्यादि वर्धयित्वा ' इत्यत्र - यदनुमानमभिहितं तत्र साकाङ्क्षस्वरूपो हेतुरसिद्धः, न चाकाङ्क्षणीय वस्त्वपरिपूर्वेस्तस्य ( साकाङ्क्षत्वस्य) सिद्धत्वं
-
अलं न ) चाहना-इच्छा पूर्ण नहीं होती है घर में गाय भैंस सोना चांदी आदि भरे हों तो भी ये किसी एक भी मनुष्य की इच्छा की पूर्ति के लिये पर्याप्त नहीं होते हैं। (इइ विज्जा तवं चरे-इति विदित्वा तपः चरेत् ) ऐसा जानकर कल्याणार्थी का कर्तव्य है कि वे अनशन आदि बारह ९२ प्रकार के तपों की एवं संयम की आराधना करता रहे। क्यों कि इनसे ही निःस्पृहवृत्ति जगती है, और इसी से इच्छाओं की पूर्ति हो जाती है । इससे यह दिखलाया गया कि संतोष ही निराकांक्षता में हेतु है । हिरण्य आदि पदार्थों का बढ़ाना हेतु नहीं है। इसलिये " हिरण्यादि वर्धयित्वा " यहां पर जो अनुमान कहा है वहां साकांक्षत्वरूप हेतु असिद्ध है । आकांक्षणीय वस्तुओंकी परिपूर्ति न भी हो परन्तु यदि संतोष आत्मा में है तो उससे आकांक्षणीय वस्तुओंमें जीवको आकांक्षा ही नहीं रहती है। इसलिये ऐसा कहना की आकांक्षणीय वस्तुओं की अपरिपूर्ति से आपमें आकांक्षा है " सो ठीक नहीं है क्यों कि संतोष के आने पर वस्तुओं
પૂર્ણ થતી નથી. ઘરમાં ગાય, ભેંસ સાનું ચાંદી આદિ ભરપુર હેાય તે પશુ ते अर्थ मे मनुष्यनी रिछाने पूर्ण वा शक्तिमान थतां नथी. इइ विज्जा तव चरे - इति विदित्वा तपं चरेत् येवु लणीने उदयार्थी उर्तव्य हैं, તે અનશન આદિ માર પ્રકારનાં તપાની અને સયમની આરાધના કરતા રહે. કેમ કે, તેનાથી જ નિસ્પૃહવૃત્તિ જાગે છે. અને તેનાથી ઈચ્છાઓની પૂર્તિ થાય છે. આથી એ ખતાવવામાં આવ્યું કે, સંતાષ જ નિરાકાંક્ષામાં હેતુ છે. હિરણ્ય म्याहि पहार्थेने वधारवामां हेतु नथी. था अरणे " हिरण्यादि वर्धयित्वा " અહિં પર જે અનુમાન કહ્યું છે ત્યાં સાકાંક્ષત્વ રૂપ હેતુ અસિદ્ધ છે. આકાંક્ષણીય વસ્તુઓની પરિપૂર્તિ ન પણ થાય પરંતુ જે આત્મામાં સાષ છે તે એનાથી આકાંક્ષણીય વસ્તુઓમાં જીવને આકાંક્ષા જ રહેતી નથી. આ માટે એવું કહેવું કે, “ આકાંક્ષીય વસ્તુએની અપરિપૂર્તિથી આપમાં આકાંક્ષા છે’’
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
