________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ६ गा. २ निर्ग्रन्थकर्त्तव्यवर्णनम्
यतश्चैवं तस्माद् यत् कर्तव्यं तदाह
मूलम्
समिक्ख पंडिए तम्हां, पासजाइप हे बहूँ । अपर्णां सच्चमेसिज्जा मित्तिं भूसु कप्परे ॥२॥
०
छाया - समीक्ष्य पण्डितस्तस्मात् पाशजातिपथान् बहून् । आत्मना सत्यमेषयेत्, मैत्रीं भूतेषु कल्पयेत् ॥ २ ॥ टीका- 'समिक्ख ' इत्यादि ।
१९७
यस्मादेवमविद्यावन्तो लुप्यन्ते, तस्मात् पण्डितः = तत्त्वातत्त्वविवेकयुक्तः, बहून्= प्रभूतान्, पाशजातिपथान् =पाशा इव पाशा बन्धनरूपा भार्यादिसम्बन्धास्त एव कुंभ की रचना करने में सर्वथा अक्षम बना हुआ वह दरिद्री, दरिद्री का दरिद्री ही रह गया और महादुःखी हो गया। जैसे प्रमादसे विद्याको नहीं ग्रहण करनेवाला इस दरिद्री ने दुःख भोगा उसी प्रकार अन्य प्राणी भी एक सम्यग्ज्ञान के बिना रातदिन दुःख ही दुःख भोगते रहते हैं । यही इस कथा का सारांश है ॥ १ ॥
|| इस प्रकार विद्याहीन होने से दरिद्र का दृष्टान्त संपूर्ण हुवा ॥ सम्यग् विद्या के अभाव से आत्मा दुःखी होता है इसलिये उसको क्या करना चाहिये सो कहते है-'समिक्ख पंडिए तम्हा' इत्यादि । अन्वयार्थ - जब यह बात है कि सम्यग्ज्ञान के प्रभाव में हिताहित विवेक से रहित होकर संसारी प्राणी जन्ममरणादिक द्वारा बार२ पीडित होते रहते हैं ( तम्हा - तस्मात् ) इस कारण से (पंडिए - पंडितः )
પરંતુ વિદ્યાના અભાવથી તે પ્રકારના કુંભની રચના કરવામાં સર્વથા અસમર્થ અનવાથી તે રિદ્રીના દિરદ્રીજ રહ્યો ને અતિ દુઃખી થઈ ગયા. જેવી રીતે પ્રમાદથી વિદ્યાને નહીં ગ્રહણ કરવાવાળા તે રિદ્રીએ દુઃખ ભાગળ્યુ તેજ પ્રમાણે અન્ય પ્રાણી પણ એક સમ્યગ્નજ્ઞાન વિના રાત અને દિવસ દુઃખ ભાગવે છે. એ આ કથાના સારાંશ છે. । ૧ ।।
!! આ રીતે વિદ્યાથી રહિતતા ને લીધે ઇન્દ્રિનું દૃષ્ટાંત સપૂર્ણ થયું. ॥ સભ્યવિદ્યાના અભાવથી આત્મા દુઃખી થાય છે, તે માટે તેણે શું કરવું ले ते वाभां भावे छे - " समिषख पंडिए तम्हा " त्याहि.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
અન્વયા——જ્યારે આમ વાત છે કે, સમ્યગજ્ઞાનના પ્રભાવમાં હિતાહિત વિવેકથી રહીત થઈ ને સ’સારી પ્રાણી જન્મ મરણાદિક દ્વારા વારવાર પીડિત थता रहे छे. तम्हा - तस्मात् या अरथी पंडिए - पंडितः पंडितन तत्वातत्वना
