Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ FIRSSDesaril-sasesGRSEasase jainAgama thoka saMgraha aaaaaaaaaaaaaatttttttttttttt anuvAdakaprasiddha vakA paNDita muni zrI cauthamalajI mahArAja ke suziSya yuvAcArya paNDita zrI chaganalAlajI mahArAja SHEHesses Sizesseszesedeerde zuzen SSCERA prakAzakazrI jainodaya pustaka prakAzaka samiti,ratalAma ofloof zrI jainodaya priM. presa, ratalAma, ofcolcod ook SSSSSSSSSSSESE TOUCatone altronarno FORO For Pinare & Personal use only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ MARRON HAR leio Syms asian- SESSIPesise-sastSHARE ACHMAYA 5RSES-555 / jainAgama thoka saMgraha 525-05- 5 + 925BESces50SFSPaa anuvAdakaprasiddha vaktA paNDita muni zrI cauthamalajI mahArAja ke suziSya yuvAcArya paNDita zrI chaganalAlajI mahArAja aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa N AAP PM prakAzaka THE zrI jainodaya pustaka prakAzaka samiti,ratalAma. prathamAvRtti / mUlya vIrAbda 2460 PAY 1000 savA rupayA / vikrama saM.166 Ss525 ataa aaaaaaaaaaaaaaaa zrI jainodaya priM presa, ratalAma, diarioxactoriodioudiosmosiOK
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: mAsTara mIzrImala maMtrI:-zrI jainodaya pustaka prakAzaka samiti, ratalAma. ASIASMA ram CM mudraka mainejara-zrI jainodaya priMTiMga presa, ratalAma, ___
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana jaina sAhitya vizAla hai| mahAn hita sAdhaka hai / saMsAra kI dAvAgni se saMtapta jIvoM ko zAnti pahu~cAne vAlA hai| parantu vaha adhikAMza prAkRta (ardhamAgadhI) aura saMskRta meM hai| jaina sAhitya meM praveza karane ke vAste thokar3oM kA jJAna anivArya Avazyaka hai| gujarAtI sAhitya ke suparicita lekhaka dhIraja bhAI ne parizrama pUrvaka thokar3oM kA saMgraha kiyA hai| unakA aura prakAzaka mahodaya kA prayatna stutya hai| yuvAcArya paM0 munizrI chaganalAlajI ma. ne usakA hindI anuvAda karanA upayogI samajhA / etadartha hamane prakAzaka mahodaya se anumati maaNgii| unhoMne saharSa anumati dI / unakA AbhAra pradarzana karate hue aAja hama hindI pAThakoM ke lAbhArtha yaha stoka-saMgraha prakAzita kara rahe haiN| yadi isa se mumukSoM bhavya mahAnubhAvoM ko kucha lAbha pahu~cA to hama apane parizrama ko sArthaka smjheNge| khalacIpurA nivAsI zrImAn maganamalajI sA0 kudAla ne isa ke saMzodhana kA parizrama uThAyA isaliye unakA AbhAra mAnatA huuN| maMtrI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainodaya pustaka prakAzaka samiti. ratalAma. janma dAtA zrImAn prasiddhavaktA paMDita muni zrI cauthamalajI mahArAja sadasya gaNa stambha zrImAn dAnavIra rA. bA. seTha kuMdanamalajI lAlacandajI byAvara 5 , sarUpacaMdajI bhAgacaMdajI kalamasarA punamacaMdajI cunIlAlajI nyAyaDoMgarI ,, bahAdaramalajI sUrajamalajI yAdagirI ,, nemIcaMdajI saradAramala jI nAgapura ,, takhatamalajI saumAgamalajI jAvarA saMrakSaka seTha zremalajI lAlacaMdajI guledagar3ha " lAlA ratanalAlajA zrAgarA choTamalajI ujjaina zrImatI pistAbAI, lohAmanDI prAgarA rAjIbAI. barorA sI0 pI0 , anArabAI, lohAmanDI. AgarA candrapatibAI sabjImaMDI. dehalI zrImAn seTha boTelAlajI jeThamalajI kanerA (mevAr3a) , ,, vakIla ratanalAlajI udayapura ... kAlUrAmajI sA0 koThArI ,,kuMdanamalajI sarUpacaMdajI byAvara devarAjajI surAnA , PM zrI mahAvIra jaina navayuvaka bhaMDala, citaur3agar3ha (mevAr3a) ) byAvara byAvara
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahAyaka zrImAn campAlAlajI alIjAra, 39 99 juhAramalajI hemAjI sAdar3I vAle mohanalAlajI sA0 vakIla membara "" nAthUlAlajI chaganalAlajI rUpacadajI zrImAla hajArImalajI nAgUlAlajI mannAlAlajI cAMdamalajI campAlAlajI chaganalAlajI khemacaMdajI jar3AvacaMdajI hukmIcaMdajI zivalAlajI pUrakhacaMdajI hastImalajI banDUlAlajI harakacaMdajI sajanarAjajI sAhaba caMdanamalajI mizrImalajI mizrImalajI bAbela khIMvesarA rikhabadAsajI daulatarAmajI sA0 zrI saMgha, nAI " chaganalAlajI sA0 haradevamalajI suvAlAlajI chaganamalajI vastImalajI rikhabadAsajI bAlacaMdajI cunnIlAlajI bhAIcaMdajI rasikalAlajI hIrAlAlajI seMsamalajI jIvarAjajI panajI daulatarAmajI byAvara pUnA udayapura malhAragar3ha indaura bAlodA Rs tAla mandasaura mandasaura mandasaura chuIkhadAna nasIrAbAda vyAvara vyAvara vyAvara vyAvara vyAvara bhopAla (mevAr3a) udayapura vyAvara bambaI bambaI bambaI auraMgAbAda ahamadanagara
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA naM0 m . 7 U4 M 141 viSaya 1 nava tatva saMgraha 2 paccIsa kriyA 3 chaH kAya ke bola 4 paccIsa bola 5 siddha dvAra 6 caubIsa daNDaka 7 oTha karma kI prakRti 8 gatAgati dvAra 6 chaH pAroM kA varNana 10 daza dvAra ke jIva sthAnaka" 16 zrI guNa sthAna dvAra 12 tetIsa bola 13 naMdI sUtra meM 5 jJAna kA vivecana 14 tetIsa padavI 15 pAMca zarIra 16 pAMca indriya 17 rUpI arUpI kA bola 18 bar3A bAMsaThiyA 16 bAvana bola 20 zrotA adhikAra 21 68 bola kA alpa bahutva 22 pudgala parAvarta 23 jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna 24cAra kaSAya 222 250 281 263 301 310 335 351 370 381
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] 417 416 421 422 428 448 455 460 25 zvAsozvAsa 26 asvAdhyAya 27 battIsa sUtroM ke nAma 28 aparyAptA tathA paryAptA dvAra 26 garbha vicAra 30 nakSatra aura videza gamana 31 pAMca deva 32 zrArAdhika virAdhika 33 tIna jAgrikA (jAgaraNa) 34 chaH kAya ke bhava 35 avadhi pada 36 dharma dhyAna 37 chaH lezyA 38 yoni pada 36 ATha prAtmA kA vicAra 40 vyavahAra samakita ke 67 bola 41 kAya-sthitI 42 yogoM kA alpa bahutva 43 pudgaloM kA alpa bahutva 44 smaandhaahaa sbii 45 bala kA alpa bahutva 46 samakita ke 11 dvAra 47 khaNDAjoyaNA 48 dharma ke sammukha hone ke 15 kAraNa 46 mArgAnusArI ke 35 guNa 50 zrAvaka ke 21 guNa 51 jaldI mokSa jAne ke 23 bola 467 468 471 482 486 461. 465 501 510 512 518 521 536 541 543 544
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] 546 548 557 528 568 571 573 575 578 581 586 560 52 tIrthakara gotra nAma bAMdhane ke 20 kAraNa 53 parama kalyANa ke 40 bola 54 tIrthakara ke 34 atizaya 55 brahmacarya kI 32 upamA 56 devotpatti ke 14 bola 57 SaT dravya para 31 dvAra 58 cAra dhyAna 56 ArAdhanA pada 60 biraha pada 61 saMjJA pada 62 vedanA pada 63 samudghAta pada 64 upayoga pada 65 upayoga adhikAra 66 niyaMThA 67 saMjayA ( saMyati) 68 aSTa pravacana (5 samiti 3 gupti) 6652 anAcAra 70 AhAra ke 106 doSa 71 sAdhu samAcArI 72 ahorAtri kI ghar3iyoM kA yantra 73 dina pahara mApa kA yantra 74 rAtri pahara dekhane (jAnane ) kI vidhi 75 14 pUrva kA yantra 76 samyak parAkrama ke 73 bola 7714 rAja loka 78 nArakI kA naraka varNana 76 bhavanapati vistAra 562 605 616 620 624 637 638 640 642 643 646 646
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] 660 671 678 666 703 705 707 80 vANa vyantara vistAra 81 jyotiSI deva vistAra 82 vaimAnika deva 83 saMkhyAdi 21 bola arthAt DAlApAlA 84 pramANa naya 85 bhASA pada 86 AyuSya ke 1800 bhAMgA 87 sopakrama-nirupakrama pahiyamaNa-badamANa 86 sAvacayA sovacayA 60 krata saMcaya 61 dravya ( jIvAjIva) 62 saMsthAna dvAra 63 saMsthAna ke bhAMge 14 khetANu-vAI 65 avagAhana kA alpa bahutva 66 carama pada 67 caramA-carama 18 jIva pariNAma pada 66 ajIva pariNAma 100 bAraha prakAra kA tapa 711 713 715 716 721 723 727 726 732 734 CD
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokar3A saMgraha (1) zrI nava tattva vivekI 'samadRSTi jIvoM ko nava taca jAnanA Avazyaka hai| nava tatvoM ke nAma / 1 jIva tatva, 2 ajIba tattva, 3 punya tatva, 4pApa 1 jIvAdi nava tattvoM kI zaMsaya rahita evaM zuddha mAnyatA vAla tathA anadhyasAya nirNaya buddhi vAle ko samaSTi kahate haiN| 2 tattva-sAra padArtha ko tattva kahate haiM jaise dUdha meM sAra padArtha malAI hai / zrAramA kA svabhAva jAnapanA hai parantu mokSa jAne meM jIvAdi nava padArtha kA yathArtha jAna panA honA so tasva hai| 3 jisa vastu meM jAnane dekhane kI zakti hove vaha jIva hai / yaha zrarUpI (zrAkAra rahita ) hai aura sadA kAla jIvatA hai| 4 jo vastu jJAna rahita hai vaha ajIva hai, ajIva rUpI ( prAkAra vAlA) tathA arUpI donoM prakAra kA hai| 5 jo aAtmA ko (jIva ko ) pavitra banAtA hai, UMcI sthiti para lAtA hai sukha kI sAmagrI milAtA hai vaha puNya hai| 6 jo jIva ko apavitra banAtA hai, nIcI sthiti meM DAlatA hai| duHkha kI (pratikUla ) sAmagrI milAtA hai vaha pApa hai|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) thokaDA sNgrh| tatva, 5 Azraya tatva, 6 saMvara tattva, 7 nirjarA takha, 8 baMdha tatva, 6 mokSa" tatva / prathama jIva tattva ke lakSaNa tathA bheda / jIva tattva-jo caitanya lakSaNa, sadA, sa-upayogI asaMkhyAta pradezI, sukha duHkha kA bodhaka, sukha duHkha kA vedaka evaM arUpI ho use jIva tatva kahate hai / jIva kA eka bheda hai kAraNa, saba jIvoM kA caitanya lakSaNa eka hI prakAra kA hai isa liye saMgraha naya se jIva eka prakAra kA hotA hai| jIva ke do bheda-1 trasa, 2 sthAvara, athavA 1 siddha, 2 sNsaarii| jIva ke tIna bheda-1 strI veda, 2 puruSa veda, 3nasaka veda, athavA 1 bhavya siddhiyA, 2 abhavya siddhiyA 3 nobhavya siddhiyA noabhavya siddhiyA / 7 javi ke sAtha karmoM kA saMyoga honA-jar3a (ajIva ) vastu kA mela honA pAzrava hai| ma jIva ke sAtha kamoM kA saMyoga rUka jAnA, jar3a se mela nahIM honA saMvara hai| jIva ke sAtha anAdi kAla se jar3a padArtha (karma) milA havA hai usa jar3a padArtha karma-kA thor3A 2 dUra honA nirjarA hai| 10 javi ke sAtha jar3a vastu-karma-kA saMyoga hone ke bAda donoM kA (loha agni vat ) eka meka ho jAnA bandha hai| 11 jIva kA karmoM se alaga hojAnA-pUgara chuTakArA honA mokSa hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava tattva / (3) jIva ke cAra bheda-1 nArakI, 2 tiryaJca, 3manuSya, 4 deva, athavA 1 cakSu darzanI, 2 acaca darzanI, 3 avadhi darzanI, 4 kevala drshnii|| jIva ke pAMca bheda-1 ekendriya,2bendriya,3tendriya, 4 caurindriya, 5paMcendriya, athavA 1 saMyogI, 2 mana yogI, 3 vacana yogI, 4 kAya yogI, 5 ayogii| jIva ke chaH bheda-1 pRthvI kAya, 2 apakAya, 3tejaskAya, 4 vAyu kAya, 5 vanaspati kAya, 6 trasa kAya, athavA 1 sakaSAyI, 2 krodha kaSAyI, 3 mAna kapAyI, 4 mAyA kaSAyI, 5 lobha kapAyI, 6 akssaayii| ___ jIva ke sAta bheda-1 nArakI, 2 tiryaca, 3 tiryavANI, 4 manuSya, 5 manuSyANI 6 deva, 7 devaaNgnaa| .. jIva ke ATha bheda-1 malezyI, 2 kRSNa lezyI, 3 nIla lezyI, 4 kApota lezyI, 5 tejo lezyI, 6 padma lezyI, 7 zukla lezyI, 8 alezyI / , jIva ke nava bheda-1 pRthvI kAya, 2 apa kAya, 3 tejaskAya, 4 vAyu kAya, 5 vanaspati kAya, 6 bendriya, 7 tendriya, 8 caurindriya, 6 paJcendriya / / jIva ke daza bheda-1 ekendriya, 2 beindriya, 3 trI-indriya, 4 cauindriya, 5 paJcendriya, ina pA~coM ke aparyAptA va paryAptA ye daza / * jIva ke igyAre bheda-1 ekendriya, 2 bendriya,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) thokaDA sNgrh| 3 trI-indriya, 4 caurindriya, 5 nArakI, 6 tiyaJca, 7 manuSya, 8 bhavanapati, 6 vANavyantara 10 jyotiSI, 11 vaimAnika / jIva ke bAraha bheda-1 pRthvI kAya, 2 apa kAya, 3 tejaskAya, 4 vAyu kAya, 5 vanaspati kAya, 6 trasa kAya, ina chaH kA aparyAptA va payoptA ye 12 / jIva ke teraha bheda-1 kRSNa lezyI, 2 nIla lezyI, 3 kApota lezyI, 4 tejo lezyI, 5 padma lezyI, 6 zukla lezyI, ina cha: kA aparyAptA va paryAptA ye bAraha aura 1 alezyI evaM 13 / / ___jIva ke caudaha bheda-1 sUkSma ekendriya kA aparyApta, 2 sUkSma ekendriya kA paryAptA, 3 bAdara ekendriya kA aparyAptA, 4 bAdara ekendriya kA paryAptA, 5 beindriya kA aparyAptA, 6 beindriya kA paryAptA, 7 trIindriya kA aparyAptA, 8 trI-indriya kA paryAptA, ha caurindriya kA aparyAptA, 10 caurindriya kA paryAptA, 11 asaMjJI pazcendriya kA aparyAptA, 12 asaMhI paJcendriya kA paryAptA, 13 saMjJI paJcendriya kA aparyAptA, 14 saMjJI paJcendriya kA pryaaptaa| vistAra naya se jIva ke 563 bhedaH1 nArakI ke caudaha bheda, 2 tiryazca ke ar3atAlIsa,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava trv| (5) 3 manuSya ke tIna so tIna, aura 4 devatA ke ekaso aThANu / nArakI ke bhedaH-1 dhammA, 2 vaMsA 3 sIlA, 4 aMjanA 5 riSTA, 6 maghA, aura 7 mAghavatI, ina sAtoM narakoM meM rahane vAle (neriyoM ) jIvoM ke aparyAptA va paryAptA evaM 14 bheda / tiryaJca ke 48 bhedaH- 1 pRthvI kAya, 2 apakAya, 3 tejaskAya, 4 vAyu kAya,ye cAra sUkSma aura cAra bAdara ( sthUla ) evaM 8 ina ATha ke aparyAptA aura paryAptA evaM 16 / vanaspati ke chaH bhadaH-1 sUkSma, 2 pratyeka, aura 3 sAdhAraNa ina tIna ke aparyAptA va paryAptAye 6 mila kara 22 bheda, 1 beindriya, 2 trI-indriya 3 caurindriya ina 3 kA aparyAptA aura paryAptaH ye chaH milakara 28 / tiryazca paJcandriya ke 20 bhedaH-1 jalacara, 2 sthalacara, 3 urapara, 4 bhujapara, 5 khecara / ye pA~ca garbhaja aura pA~ca saMmRchima evaM 10 ina 10 ke aparyAptA aura payoptA / ye 20 mila kara tiryaJca ke kula (16+6+6+20) 48 bheda huve| ___manuSya ke 303 bhedaH-15 karmabhUmi ke manuSya, 30 akarma bhUmi ke aura 56 aMtara dvIpa ke evaM 101 kSetra ke garbhaja manuSya kA aparyAptA va paryAptA evaM 202 aura
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) thokaDA sNgrh| 101 kSetra ke saMmUrchima manuSya ( caudaha sthAnotpanna ) kA aparyaptA / isa prakAra manuSya ke 303 bheda huve / devatA ke bhedaH-10 asura kumArAdika aura15para. mAdharmI evaM 25 bheda bhavanapati ke, 16 prakAra ke pizAcAdi deva va 10 prakAra ke jaMbhikA evaM 26 bheda vANavyantara ke, jyotiSI deva ke 10 bheda-5 cara jyotiSI aura 5 acara (sthira)jyotiSI / tIna kilviSI 12 deva loka, halokAntika, 8 graiveyaka (grIveka) 5 anuttara vimAna / ina 16 (10+1+16+10+10+3+1+8+8+5 ) jAti ke devoM kA aparyAptA va paryAptA evaM devatA ke 168 bheda jaannaa| __evaM saba milAkara 563 bheda jIva tatva ke jAnanA ina jIva ko jAnakara inakI dayA pAlanI cAhiye jisase isa bhava meM va para bhava meM parama sukha kI prApti ho // ||iti zrI jIva tattva / / .. (2) ajIva tatva ke lakSaNa tathA bheda / / ajIva tattvaH-jo jar3a lakSaNa,caitanya rahita, vaNAdika rupa sahita tathA rahita, sukha duHkha ko nahIM vedane vAlA ho use ajIva tattva kahate haiN| ajIva ke 14 bheda-1 dharmAstikAya kA skaMdha,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava tattva / (7) 2 usakA deza, 3 tathA usakA pradeza, 4 adharmAstikAya kA skaMdha, 5 deza tathA 6 pradeza, 7 AkAsti kAya kA skaMdha, 8 deza tathA 6 pradeza, 10 kAla ye 10 bheda arupI ajIva ke, 1 pudgalAsti kAya kA skaMdha, 2 deza tathA 3 pradeza-tIna to ye aura cauthA paramANu pudgala evaM cAra bheda rupI ajIba ke milA kara ajIva ke 14 bheda vistAra naya se ajIva ke 560 bheda 30 bheda arUpI ajIva ke-1 dharmAsti kAya, dravya se eka, 2 kSetra se loka pramANa, 3 kAla se Adi aMta rahita, 4 bhAva se arupI, 5 guNa se calana sahAya / 6 adharmAsti kAya dravya se eka, kSetra se loka pramANa, 8 kAla se Adi aMta rahita ha bhAva se arupI, 10 guNa se sthira sahAya, 11 zrAkAsti ka ya dravya se eka, 12 kSetra se lokAloka pramANa, 13 kAla se Adi aMta rahita, 14 bhAva se arupI, 15 guNa se avagAhanAdAna tathA vikAza lakSaNa, 16 kAla dravya se anaMta, 17 kSetra se ar3hI dvIpa pramANa, 18 kAla se Adi aMta rahita, 16 bhAva se apI, 20 guNa se vartanA lakSaNa, ye 20 aura 10 bheda Upara kahe huve isa prakAra kula 30 bheda arupI ajIva ke huve /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) thokaDA saMgraha / rupI ajIva ke 530 bheda-5 varNa, 2 gandha, 5 rasa, 5 saMsthAna, 8 sparza, ina 25 meM se jisameM jitane bola pAye jAte haiM ve saba milA kara kula 530 bheda hote haiN| vistAra 5 varNa-1 kAlA, 2 nIlA, 3 lAla, 4 pIlA, 5 sapheda, ina pAMcoM vargoM meM 2 gandha, 5 rasa, 5 saMsthAna, aura 8 sparza, the 20 bola pAye jAte haiM isa prakAra 5420=100 bola varNAzrita huve / 2gandha-1 surabhi gaMdha 2 durabhi gaMdha ina donoM meM 5 varNa, 5 rasa, 5 saMsthAna aura 8 sparza ye 23 bola pAye jAte haiM isa prakAra 242346 bola gaMdha Azrita huve| 5 rasa-1 miSTa, 2 kaTuka, 3 tIkSNa, 4 khaTTA, 5 kapAyita ina 5 rasoM meM 5 varNa, 2 gaMdha, 8 sparza, aura 5 saMsthAna ye 20 bola pAye jAte haiM isa taraha 5420=100 bola rasAzrita huve|| 5 saMsthAna-1 parimaMDala saMsthAna-cur3I ke AkAracat, 2 vartula saMsthAna-laDDU samAna, 3 traMza saMsthAna-siMghAr3e samAna, 4 caturaMstra saMsthAna-caukI samAna, 5 Ayata saMsthAna-lambI lar3akI samAna, ina saMsthAnoM meM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza ye 20 bola pAye jAte haiM isa taraha 5420=100 bola saMsthAna Azrita huve / 8 sparza-1 karkaza, (kaThora) 2 komala, 3 guru, 4 laghu, 5 zIta, 6 uSNa, 7 snigdha, 8 rukSa, eka-eka
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava tttv| (6) sparza meM 5 varNa, 2 gandha, 5 rasa, 6 sparza aura 5 saMsthAna isa prakAra 23-23 bola pAye jAte haiM / arthAt ATha sparza meM se do sparza kama kahanA karkaza kA pUchA hove to karkaza aura komala, ye do chor3anA / isI prakAra laghu kA pUchA hove to laghu va guru chor3anA, zIta kA pUchA hove to zIta va uSNa chor3anA, snigdha kA pUchA hove to snigdha va rukSa chor3anA, aise hareka sarza kA samajha lenA / eka-eka sparza ke 23-23 ke hisAba se 2348-184 bola sparza Azrita huve / 100 varNa ke, 46 gandha ke 100 rasake, 100 saMsthAna ke aura 184 sparza ke isa prakAra saba milAkara 530 bheda rupI ajIva ke huve / inameM arupI ajIva ke 30 bheda milAna se kula 560 bheda ajIva ke jAnanA / isa prakAra ajIva ke svarUpa ko samajha kara ina para se jo moha utAregA vo isa bhava meM va para bhava meM nirA bAdha parama sukha paavegaa| // iti ajIva tattva // (3) punya tatva ke lakSaNa tathA bheda. punya tattva-jo zubha karaNI ke va zubha karma ke udaya se zubha ujvala pudgala kA bandha par3e va jisake phala bhogate samaya prAtmA ko mIThe lage use punya tatva kahate haiM /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| isake nava bheda-1 anna punya 2 pAnI punya 3 layana punya(makAnAdi)4zayana punya(pATalAdi) vastra punya 6manaH punya 7 vacana punya 8 kAya punya 6 namaskAra punya / ina nava prakAra se jo punya upArjana karatA hai vaha 42 prakAra se zubha phala bhogatA hai| 42 prakAra ke zubha phalaH-1 zAtA vedanI 2 tiryaca AyuSya yugala meM 3 manuSyAyuSya 4 deva AyuSya 5 manuSya gati 6 deva gati 7 paMcendriya kI jAti 8 audArika zarIra : vaikriya zarIra 10 AhArika zarIra 11 tejasa zarIra 12 kArmaNa zarIra 13 audArika aGgIpAGga 14 vaikriya aGgopAGga 15 zrAhArika aGgopAGga 16 vajra RSabha nArAca saMghayana 17 samacaturastra saMsthAna 18 zubha varNa 16 zubha gandha 20 zubha rasa 21 zubha sparza 22 manuSyAnupUrvi 23 devAnupUrvi 24 aguru laghu nAma 25 parAghAta nAma 26 uzvAsa nAma 27 aAtApa nAma 28 udyota nAma 26 zubha calane kI gati 30 nirmANa nAma 31 tIrthakara nAma 32 trasa nAma 33 bAdara nAma 34 paryApta nAma 35 pratyeka nAma 36 sthira nAma 37 zubha nAma 38 saubhAgya nAma 36 susvara nAma 40 prAdeya nAma 41 yazo kIrti nAma 42 UMca gotra / punya ke ina bhedoM ko jAna kara jo punya AdareMge unheM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) isa bhava meM va para bhava meM nirAbAdha sukhoM kI prApti hovegI / // iti punya tatva // nava tattva | (4) pApa tatva ke lakSaNa tathA bheda. pApa tavaH - jo azubha karaNI se, azubha karma ke udaya se, azubha, melA pudgala kA baMdha par3e va jisake phala bhogate samaya AtmA ko kar3ave lage use pApa tacca kahate haiM / pApa ke 18 bheda:- 1 prANAtipAta 2 mRSAvAda 3 adattAdAna 4 maithuna 5 parigraha 6 krodha 7 mAna mAyA hai lobha 10 rAga 11 dveSa 12 kleza 13 abhyAkhyAna 14 paizunya 15 paraparivAda 16 rati arati 17 mAyA mRSA 18 mithyA darzana zalya ina 18 bheda prakAra se jIva pApa upArjana karatA hai vaha 82 prakAra se bhogatA hai / 82 prakAra se bhoge jAte haiM-1 mati jJAnAvaraNIya 2 zruta jJAnAvaraNIya 3 avadhi jJAnAvaraNIya 4 manaH paryava jJAnAvaraNIya 5 kevala jJAnAvaraNIya 6 nidrA 7 nidrAnidrA 8 pracalA 6 pracalA pracalA 10 thiddhi nidrA 11 cakSu darzanAvaraNIya 12 acakSu darzanAvaraNIya 13 avadhi darzanAvaraNIya 14 kevala darzanAvaraNIya 15 azAtA vedanIya 16 mithyAtva mohanIya 17 anaMtAnu -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) thokaDA sNgrh| AARMAAVA baMdhI krodha 18 mAna 16 mAyA 20 lobha 21 apratyAkhyAnI krodha 22 apratyAkhyAnI mAna 23 apratyA0 mAyA 24 apratyA0 lobha 25 pratyAkhyAnI krodha 26 pratyA0 mAna 27 pratyA0 mAyA 28 pratyA0 lobha 26 saMjvala kA krodha 30 saMjvala kA mAna 31 saMjvala kA mAyA 32 saMjvala kA lobha 33 hAsya 34 rati 35 arati 36 bhaya 37 zoka 38 durgacchA 36 stro veda 40 puruSa veda 41 napuMsaka veda 42 naraka AyuSya 43 naraka gati 44 tirya va gati 45 ekendriya panA 46 vaindriya panA 47 trIindriya panA 48 caurindriya panA 46 RSama nArAca saMghayana 50 nArAca saMghayAna 51 ardha nArAca saMgha. yana 52 kIlikA saMvayana 53 sevAta saMghAna 54 nyagrodha parimaMDala saMsthAna 55 sAdika saMsthAna 56vAmana saMsthAna 57 kubja saMsthAna 58 huNDa ka saMsthAna 56 azubha varNa 60 azubha gandha 61 azubha rasa 62 azubha sparza 63 narakAnuparU 64 tirtha cAnupUrvI 65 azubha gati 66 upaghAtu nAma 67 sthAvara nAma 68 sUkSma nAma 66 aparyApta panA 70 sAdhAraNa panA 71 asthira nAma 72 azubha nAma 73 durbhAgya nAma 74 duHkhara nAma 75 anodaya nAma 76 ayazo kIrti nAma 77 nIca gotra 78 dAnAnta. rAya 76 lAbhAntarAya 80 bhogAntarAya 81 upabhogAntarAya 82 vIryAntarAya evaM 82 prakAra se pApa ke phala bhoge
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava tttv| (13) jAte haiM / ye pApa jAna kara jo pApa ke kAraNa ko chor3eMgeM ve isa bhava meM tathA para bhava meM nirAbAdha parama sukha paaveNge| // iti pApa tattva // (5) aAzrava tatva ke lakSaNa tathA bheda. aAzrava tattva-jIva rUpI tAlAba ke andara avrata tathA apratyAkhyAna dvArA, viSaya kaSAya kA sevana karane se indriyAdika nAloM ke andara se jo karma rUpI jala kA pravAha AtA hai use Azraya kahate haiN| ___ yaha AzrayaM jaghanya 20 prakAra se aura utkRSTa 42 prakAra se hotA hai| jaghanya 20 prakAra-1 zrotendriya asaMvara 2 cakSu indriya asaMvara 6 ghrANendriya asaMbara 4 rasendriya asaMvara 5 sparzendriya asaMvara 6 mana asaMvara 7 vacana asaMvara 8 kAya asaMvara 6 vastra vatanAdi bhaeDopakaraNa prayatnA se leve tathA rakkhe 10 sucI kuzAgra mAtra bhI prayatnA se kAma meM leve 11 prANAtipAta 12 mRSAvAda 13 adattAdAna 14 maithuna 15 parigraha 16 mithyAtva 17 atrata 18 pramAda 16 kaSAya 20 azubha yoga / vizeSa rIti se mAzraya ke 42 bheda. 5 Azraya,5 indriya viSaya,4 kaSAya 3 azubha yoga
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) thokaDA saMgraha | 25kriyA, ye42 bheda Azrava ke jAna kara jo inheM chor3egA vaha isa bhava meM tathA para bhava meM nirA bodha parama sukha pAvegA / // iti zrava tatva // (6) saMvara tatva ke lakSaNa tathA bheda. saMvara tantra-jIva rUpI tAlAba ke andara indriyAdika nAloM va chidroM ke dvArA Ane vAle karma rUpI jala ke pravAha ko vrata pratyAkhyAnAdi dvArA jo rokatA hai use saMvara tacca kahate haiM saMvara ke sAmAnya se 20 bheda va vizeSa 57 bheda hai / sAmAnya 20 bheda:- 1 zrutendriya nigraha ( saMvare ) 2 cakSu indriya nigraha 3 ghrANendriya nigraha 4 ramendriya nigraha 5 sparzendriya nigraha 6 mana nigraha 7 vacana nigraha 8 kAyA nigraha 6 bhaNDopakaraNa yanA se leve tathA rakve 10 sucI kuzAgra bhI yattA se kAma meM leve 11 dayA 12 satya 13 acaurya 14 brahmacarSa 15 aparigraha ( nirmamatva ) 16 samyaktva 17 vrata 18 apramAda 16 zrakaSAya 20 zubha yoga / saMvara ke 57 bheda: pAMca samiti :- 1 iryA samiti 2 bhASA samiti 3 eSaNA samiti 4 AdAna bhaNDamAtra nikSepanA samiti
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avvvouravrrivvvvvvv nava tsv| (15) 5 uccAra pAsavaNa khela jala saMghAyaNa pariThAvaNiyA samiti / tIna guptiH -6 bhana gupti 7 va bana gupti 8 kAya gupti / 22 pariSahaH-6 tudhA pariSaha 10 tRSA pariSaha 11 zIta 12 tApa 13 DaMsa-matsara 14 acala 15 arati 16 strI 17 cariyA 18 nisi hiyA 19 zayyA 20 AkrorI 21 vadha 22 yAcanA 23 alAbha 24 roga 25 tRNa sparza 26 maila 27 satkAra puraskAra 28 prajJA 26 ajJAna 30 darzana ( ina 22 pariSaha kA japa ) 10 yani dharSaH-31 zAMti 32 nirlobhatA 33 saralatA 34 komalatA 25 alpopadhi 36 satya 37 saMyama 38 tapa 36 jJAna dAna 40 brahmavarya ( ina 10 yati dharma kA pAlana karanA) 12 bhAvanAH-41 anitva bhAvanAH -saMsAra ke saba padArtha dhana, yauvana, zarIra, kuTumbAdika anitya, asthira haiM va nAzavAna haiM isa prakAra vicAra karanA / 42 azaraNa bhAvanA:-jIva ko jaba roga pIr3Adika utpanna hove taba koI zaraNa dene vAlA nahIM, lakSmI, kuTuMba parivAra Adi koI sAtha meM nahIM AtA aisA vicAra krnaa| 43saMsAra bhAvanA:-jIva karma karake saMsAra meM corAsI lAkha jIva yoni ke andara nava navI samAna bhaTake / pitA mara
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) thokaDA saMgraha | kara putra ho jAtA hai, putra pitA ho jAtA hai, mitra zatru hojAtA hai, zatru mitra ho jAtA hai ityAdika aneka prakAra se jIva naI naI avasthA ko dhAraNa karatA hai aisA vicAra kare / 44 ekatva bhAvanA :- jIva paraloka se akelA zrAyA va akelA hI jAyagA / acche bure karma ko akelA hI bhogegA jinake liye pApa karma kiye ve bhoMgate samaya koI sAtha nahIM degeM isa prakAra soce / 45 anyatva bhAvanA:-- isa jIva se zarIra putra kalatrAdi dhana dhAnya, dvipada catuSpada Adi sarva parigraha anya hai ye mere nahIM, va maiM inakA nahIM aisA soce / 46 azuci bhAvanAH- yaha zarIra sAta dhAtumaya hai va jisameM se mala mUtra zleSmadika sadaiva nikalatA hai snAna Adi se zuddha banatA nahIM, aisA vicAra kre| 47 zrava bhAvanA:- ye saMsArI jIva mithyAtva vrata kaSAya pramAdAdi Azrava dvArA nirantara naye naye karma bAMva rahe haiM, aisA soce / 48 saMvara bhAvana :--vrata, saMvara, sAdhu ke paMca mahAvrata, zrAvaka ke bAraha vrata, sAmAyika pauSadhopavAsa yAdi karane se jIva naye karma bAMdhatA nahIM, kiMvA pUrva karmoM ko patale karatA hai / aisA karane ke liye vicAra kare / 46 nirjarA bhAvanA:- cAra prakAra kI tapasyA karane se nivir3a karma TUTa kara dIrgha saMsAra pAra hotA hai va
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava tattva / (17) aneka labdhiye bhI prApta hotI hai| aisA samajha kara tapasyA karane kA vicAra kre| 50 loka bhAvanAH-caudaha rAja pramANe jo loka hai usakA vicAra kre| 51 bodha bhAvanAH-rAjya deva, padavI, Rddhi kalpa dRmAdi ye sace sulabha haiM, anaMtI vAra mile para bodha vIja samakita kA milanA durlabha hai aisA soce| 52 dharma bhAvanA:- sarvajJa ne jo dharma prarupA hai vaha saMsAra samudra se pAra utArane vAlA hai| pRthvI nirAvalamba nirAdhAra hai / candramA aura sUrya samaya para udaya hote haiN| megha samaya para vRSTi karate haiN| isa prakAra jagata meM jo acchA hotA hai, vaha saba satya dharma ke prabhAva se, aisA vicAra kre| paMca cAritra 53 sAmAyika caritra 54 chedopasthAnika cAritra 55 parihAra vizuddha cAritra 56 sUkSma saMparAya cAritra 57 yathAkhyAta cAritra isa prakAra 57 bheda saMvara ke jAna kara AcaraNa karane se nirAbAdha (pIr3A rahita ) parama sukha kI prApti hogii| . // iti saMvara tatva // (7) nirjarA tattva ke lakSaNa tathA bhedaH bAraha prakAra kI tapasyA dvArA karmoM kA jo kSaya hotA hai use nirjarA tatva kahate haiN|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) isake 12 bheda - 1 anazana 2 unodari 3 vRtti saMkSepa ( bhikSAcAri ) 4 rasa parityAga 5 kAyakleza 6 prati saMlInatA / ( yaha cha bAhya tapa ) 7 prAyazcita 8 vinaya vaiyAvRtya 10 svAdhyAya 11 dhyAna 8 12 kAyotsarga / (yaha chaH abhyantara tapa ) ina bAraha prakAra ke tapa ko jAna kara jo inheM zrAdaregA vaha isa bhava meM va parabhava meM nirAbAdha parama sukha pAyegA / // itei nirjarA tattva // thokaDA saMgraha | 8bandha tatra ke lakSaNa tathA meda || kSIra nIra, dhAtu mRttikA, puSpa-atara, tila- tela ityAdi kI taraha zrAtmA ke pradeza tathA karmoM ke pudgala kA paraspara sambandha hone ko bandha tatva kahate haiM / bandha ke cAra bheda - 1 prakRti bandha - ATha karmoM kA svabhAva 2 sthiti bandha-AThoM karmoM ke rahane ke samaya kA mAna 3 karmoM ke tIvra maMdAdika rasa so anubhAga bandha 4 karma pudgala ke dala jo AtmA ke pradeza ke sAtha bandhe huve haiM, ve pradeza bandha / yaha cAra prakAra kA bandha kA svarupa modaka ke dRSTAnta ke samAna hai / jaise kaI prakAra ke dravyoM ke saMyoga se banA huvA modaka (laDDU ) kI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava ttv| (16) prakRti vAta pitAdi kI ghAtaka hotI hai| taise hI AThoM karma jisa jisa guNa ke ghAtaka ho vo 1 prakRti bandha / jaise vaha modaka pakSa, mAsa, do mAsa taka raha sakatA hai so 2 sthiti bandha / jaise vaha modaka kaTuka tIkSNa rasa vAlA hotA hai taise karma rasa dete haiM so 3 anu bhAga bandha / jaise vaha modaka nyunAdhika parimANa vAlA hotA hai taise karma pudgala ke dala bhI choTe bar3e hote haiM so 4 pradeza bandha / isa prakAra bandha kA jJAna hone para jo yaha bandha tor3egA vaha nirAbAdha parama sukha paavegaa| ||iti bandha tatva // mokSa tattva ke lakSaNa tathA bheda bandha tatva kA ulaTA mokSa tatva hai arthAt sakala AtmA ke pradeza se sarva karmoM kA chUTanA, sarva bandhoM se mukta honA, sakala kArya kI siddhi honA tathA mokSa gati ko prApta honA so mokSa tatva / ___ mokSa prApti ke cAra sAdhanaH-1 jJAna 2 darzana 3 cArita 4 tapa / siddha pandraha taraha ke hote haiM:-1 tIrtha siddhA 2 atIrtha siddhA 3 tIrthakara siddhA 4 atIrthakara siddhA 5 svayaM bodha siddhA 6 pratyeka bodha siddhA 7 buddha bohi
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) thokaDA sNgrh| siddhA 8 stro liGga siddhA 6 puruSa liGga siddhA 10 napusaMka liGga siddhA 11 svayaM liGga siddhA 12 anya liGga siddhA 13 gRhastha liGga siddhA 14 eka siddhA 15 aneka siddhaa| mokSa ke nava dvAra 1 sad 2 dravya 3 kSetra 4 sparzanA 5 kAla 6 bhAga 7 bhAva 8 aMtara 6 alpa bahutva / 1 sad pada prarUpaNAdvAra:-mokSa gati pUrva samaya meM thI, vartamAna samaya meM hai va AgAmI kAla meM rahegI usakA astitva hai, AkAza kusumavat usakI nAsti nhiiN| 2 dravya dvAraH-siddha ananta hai, abhavya jIva se ananta guNe adhika haiM eka vanaspati kAya ke jIvoM ko chor3a kara dUsare 23 daMDaka ke jIvoM se siddha ananta haiN| 3 kSetra dvAra:-siddha zilA pramANa (vistAra meM ) hai yaha siddha zilA 45 lAkha yojana lambI va polI hai madhya meM pATha yojana kI jAr3I hai| kinAroM ke pAsa se makSikA ke pAsa se bhI patalI hai / zuddha sonA ke samAna zaMkha, candra, bagulA, ratna, cAdI kA paTa, motI kA hAra va kSIra sAgara ke jala se adhika ujvala hai| usakI paridhi 1,42,30, 246 yojana, 1 gAu 1766 dhanuSya va pone cha aMgala jhAjharI hai / siddha ke rahane kA sthAna siddha zilA ke Upara yojana ke chele gAU ke chaThe bhAga meM hai
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava tattva / (21) ( arthAt 333 dhanuSya 32 aMgula pramANe kSetra meM siddha bhagavAna rahate haiM) 4 sparzanA dvAra:-siddha kSetra se kucha adhika siddha kI sparzanA hai| 5 kAla dvAra:-eka siddha AzrI inakI Adi hai parantu anta nahIM, sarva siddha pAzrI Adi bhI nahIM va anta bhI nhiiN| 6 bhAga dvAra:-sarva jIvoM se siddha ke jIva ananta veM bhAga haiM va sarva loka ke asaMkhyAtaveM bhAga haiN| 7 bhAva dvAra:-siddhoM meM kSAyika bhAva to kevala jJAna, kevala darzana aura kSAyika samakitva hai aura pAriNAmika bhAva-yaha siddha panA hai| 8 antarabhAva:-siddhoM ko phira lauTakara saMsAra meM nahIM thAnA par3atA hai, jahAM eka siddha tahAM ananta aura jahAM ananta vahAM eka siddha isaliye siddhoM meM antara nhiiN| 6 alpa bahutva dvAra:-saba se kama napusaMka siddha, usase strI saMkhyAta guNI siddha aura usase puruSa saMkhyAta guNe / eka samaya meM napusaMka 10 siddha hote haiM, strI 20 aura puruSa 108 siddha hote haiN| mokSa meM kauna jAte haiM:-1 bhavya siddhaka 2 bAdara 3 trasa 4 saMjJo 5 paryAptI 6 vajra RSabha nArAca saMgha
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) thovaDA sNgrh| yanI 7 manuSya gati vAle 8 apramAdI 6 kSAyika samya. kvI 10 avedI 11 akaSAyI 12 yathAkhyAta cAritrI 13 snAtaka nigraMthI 14 parama zukla lezyI 15 paMDita vIryavAna 16 zukla dhyAnI 17 kevala jJAnI 18 kevala darzanI 16 carama zarIrI / isa taraha 16 bola vAle jIva mokSa meM jAte haiM / jaghanya do hAtha kI utkRSTa 500 dhanuSya kI avagAhana vAle jIva mokSa meM jAte haiM, jaghanya nava varSa ke utkRSTa kor3a pUrva ke AyuSya vAle karma bhUmi ke jIva mokSa meM jAte haiN| jaba saba kamoM se AtmA mukta hove taba vaha arUpI bhAva ko prApta hotI hai, kama se alaga hote hI eka samaya meM loka ke agra bhAga para prAtmA pahuMca kara aloka ko sparza kara raha jAtI hai| aloka meM nahIM jAtI kAraNa ki vahAM dharmAsti kAya nahIM hotI isaliye vahIM sthira ho jAtI / dUsare samaya meM acala gati prApta kara letI hai| vahAM se na to cava kara koI AtI aura na halana calana kI kriyA hotI, ajara amara, avinAzI pada ko prApta ho jAtI va sadA kAla AtmA anaMta sukha kI lhera meM nimagna rahatI hai|| // iti mokSa tattva // *546 // iti zrI navatattva sampUrNa //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa kriyaa| (23) paccIsa kriyaa| 1 kAIyA kriyAH ke do bheda 1 aNuvaraya kAIyA 2 dupautta kaaiiyaa| 1 aNuvaraya kAIyA-jaba taka yaha zarIra pApa se nivarte nahIM, vahAM taka usakI kriyA lge| ___ 2 dupautta kAIyA-duSTa prayoga meM zarIra pravarte to usakI kriyA lge| 2 pAhigaraNiyA:-kriyA ke do bheda 1 saMjojanA higaraNiyA 2 nivvttnnaahigrnniyaa| 1 khaDga muzala zastrAdika pravAve to saMjojanA hiMgaraNiyA kriyA lge| . 2 naye addhikaraNa zastrAdika saMgraha kare to nibattaNAhigaraNiyA kriyA lge| 3 pAusiyA kriyA:-ke do bheda 1 jIva pAusiyA 2 ajIva paausiyaa|| 1 jIva para dveSa kare to jIva pAusiyA kriyA lge| 2 ajIva para dveSa kare to ajIva pAusiyA kriyA lge| 4 pAritAvaNiyA:-kriyA ke do bheda 1 sahaththa pAritAva NiyA 2 parahaththa pAritAvaNiyA /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) thokaDA saM h| 1 svayaM (khuda) apane Apako tathA dUsaroM ko paritApanA upajAve to sahathya pAritAvaNiyA kriyA lge| 2 dUsaroM ke dvArA apane Apako tathA anya kisI ko paritApanA upajAve to parahaththa pAritAva.. NiyA kriyA lge| 5 pANaIvAIyA kriyA:-ke do bheda 1 sahaththa pANAI vAIyA 2 parahaththa paannaaiivaaiiyaa| 1 apane hAthoM se apane tathA anya dUsaroM ke prANa harana kare to sahathya pANAIvAIyA kriyA lge| 2 kisI anya dvArA apane tathA dUsaroM ke prANa hare to parahaththa pANAIvAIyA kriyA lge| 6 apaca khANa kriyA ke do bheda 1 jIva apaca vANa kriyA 2 ajIva apaJca vANa kriyA / 1 jIva kA pratya khyAna nahIM kare to jIva apacca khANa kriyA lge| 2 ajIva ( madirAdika) kA pratyAkhyAna nahIM kare to ajIva apaccakhANa kriyA lge| 7 prAramiyA kriyA ke do bheda 1 jIva prAraMbhiyA 2 ajIva AraMbhiyA / 1 jIvoM kA prArambha kare to jIva AraMbhiyA kriyA lge|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa kriyA / ( 25 ) 2 ajIva kA Arambha kare to ajIva AraMbhiyA kriyA lage / 8 pAriggahiyA kriyA ke do bhada- 1 jIva pAriggahiyA 2 ajIva pAriggahiyA / 1 jIva kA parigraha rakkhe to jIva pAriggahiyA kriyA lage / 2 ajIva kA parigraha rakkhe to ajIva pAriggahiyA kriyA lage / 6 mAyAvatiyA kriyA ke do bheda 1 AyabhAva ba~kagayA 2 parabhAva karaNayA | 1 svayaM abhyantara vAMkAM ( kuTila ) AcaraNa zrAcare to AyabhAva kaNayA kriyA lage / 2 dUsaroM ko Thagane ke liye vAMkAM ( kuTila ) zrAcaraNa Acare to para bhAva vakaNyA kriyA lage / 10 micchAdaMsaNa battiyA kriyA ke do bheda 1 uNAirita micchAdaMsaNa battiyA 2 tavAIrita micchA daMsaNa vattiyA / 1 kama jAdA zraddhAna kare tathA prarUpe to upAirita micchA daMsaNa vattiyA kriyA lage / 2 viparIta zraddhAna kare tathA prarUpe to tavAirita micchAdaMsaNa battiyA kriyA lage /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) thokaDA saMgraha / 11 diDiyA kriyA ke do bheda 1 jIva dihiyA 2 ajIva dihiyaa| 1 azva gajAdika-ko dekhane ke liye jAne se jIva diThiyA kriyA lge| 2 citrAmaNAdi-ko dekhane ke liye jAne se ajIba diThiyA kriyA lage 12 puSThiyA kriyA-ke do bheda 1 jIva puThiyA 2 ajIva putthiyaa| 1 jIva kA sparza kare to jIva puThiyA kriyA lage / 2 ajIva ne sparza to ajIva puThiyA kriyA lge| 13 pADucciyA kriyA ke do bheda 1 jIva pADucciyA 2 ajIva pADuciyA / / .1 jIva kA burA ciMtave tathA usa para ISyA kare to jIva pADucciyA kriyA lge| 2 ajIva kA burA ciMtave tathA usa para ISyA kare ___ to ajIva pADaciyA kriyA lge| 14 sAmaMto vaNivAIyA kriyA ke do bheda 1 jIva ___ sAmaMto vaNivAIyA 2 ajIva sAmaMto vnnivaaiiyaa| 1 jIva kA samudAya rakkhe to jIva sAmaMto vANavAIyA kriyA lge| 2 ajIva kA samudAya rakkhe to ajIva sAmaMto vaNivAIyA kriyA lge|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa kriyaa| ( 27) 15 sAhathiyA-ke do bheda 1 jIva sAhathiyA 2 ajIva saahththiyaa| 1 jIva kA apane hAthoM ke dvArA hanana kare to jIva sAhathiyA kriyA lge| 2 khagAdi ke dvArA jIva ko mAre to ajIva sAhathiyA kriyA lge| 16 nesAthiyA kriyA ke do bheda 1 jIva nesaththiyA 2 ajIva nesadhdhiyA / 1 jIva ko DAla deve to jIva nesaththiyA kriyA lge| 2 ajIva ko DAla deve to ajIva nesaththiAyA kriyA lge| 17 prANavaNiyA kriyA-ke do bheda 1 jIva prANava NiyA 2 ajIva prANavaNiyA / 1 jIva ko maMgAve to jIva prANavaNiyA kriyA lge| 2 ajIva ko maMgAve to ajIva prANavaNiyA kriyA lge| 18 vedAraNiyA kriyA ke do bheda 1 jIva vedAraNiyA 2 ajIva vedaarnniyaa| 1 jIva ko vedAre to jIva vedAraNiyA kriyA lage / 2 ajIva ko vedAre to ajIva vedAraNiyA kriyA lge| 16 praNAbhoga vattiyA kriyA ke do bheda 1 aNAuta prAyaNatA 2 praNAutta pmmjgtaa|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) thokaDA sNgrh| 1 asAvadhAnatA se vastrAdika kA grahaNa karane se aNAutta aAyaNatA kriyA lage / 2 upayoga binA pAtrAdi ko pUMjane se aNA uta pammajaNatA kriyA lge| 20 praNavakakha vattiyA kriyA-ke do bheda 1 aAyazarIra aNavakakha vattiyA 2 parazarIra aNavakha vttiyaa| 1 apane zarIra ke dvArA pAe karane se prAyazarIra aNNavakaMkha vattiyA kriyA lge| 2 anya ke zarIra dvArA pApa karma karane se parazarIra aNavakaMkha vattiyA kriyA lge| 21 peja vattiyA kriyA ke do bheda 1 mAyA vattiyA 2 lobha vattiyA / 1 mAyA se ( kapaTa pUrvaka ) rAga dhAraNa kare to __ mAyA vattiyA kriyA lage / 2 lobha se rAga dhAraNa kare to lobha vattiyA kriyA lge| 22 dosa vattiyA kriyA ke do bheda 1 kohe 2 mANe / 1 krodha se kohe kriyA lge| 2 mAna se 'mANe' kriyA lage / 23 ppauga kriyA-ke tIna bheda 1 maNappauga 2 vayappauga 3 kAyappauga
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa kriyA / (26) 1 mana ka yoga azubha pravatAne se maNappauga kriyA lge| 2 vacana ke yoga azubha pravartAne se vayappauga kriyA lge| 3 kAyA ke yoga azubha pravartAne se kAyappauga kriyA lge| 24 sAmudANiyA kriyA-ke tIna bheda aNaMtara sAmu dANiyA, paraMpara sAmudANiyA tadubhaya, sAmu0 / 1 aNaMtara sAmudANiyA jo antara sahita kriyA lge| 2 paraMpara sAmudANiyA jo antara rahita kriyA lge| 3 tadubhaya sAmudANiyA jo antara sahita aura rahita kriyA lge| 25 iriyA vahiyA kriyA-mArga meM calane se yaha kriyA lagatI hai| // iti pacIsa kriyA sampUrNa //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) thokaDA sNgrh| chaH kAya ke bola cha kAya ke nAma-1 indra (indI) sthAvara, 2 brahma ( baMbhI) sthAvara, 3 zilpa ( sappI)sthAvara, 4 sumati ( samiti ) sthAvara, 5 prajApati ( payAvacca ) sthAvara, 6 6 jaMgama sthAvara / chakAya ke gotra-1'pRthvI kAya, 2 'apakAya, 3 tejasa kAya,4 vAyu kAya, 5 'vanaspati kAya, 6'trasa kAya / pRthvI kAya pRthvI kAya ke do bheda-1 sUkSma 2 baadr(sthuul)| sUkSma pRthvI kAya:-saba loka meM bhare huve haiM jo hanane se hanAya nahIM, mArane se mare nahIM, agni meM jale nahIM, jala meM DUbe nahIM, AMkhoM se dIkhe nahIM va jisake do Tukar3e hove nahIM use sUkSma pRthvI kAya kahate haiN| bAdara (sthUla ) pRthvI kAya:-loka ke deza bhAga meM bhare huve haiM jo hanane se hanAya, mArane se mare, agnimeM jale, jala meM DUbe, AMkhoM se dIkhe va jisake do Tukar3e ho jAve 1 miTTI 2 jala 3 agni 4 pavana 5 kanda mUla phalAdi 6 halana calana karane vAle prANi (jIva)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola (31) use bAdara pRthvI kAya kahate haiN| isake do bheda-1 suMvAlI ( komala ) 2 kharakharI ( kaThina) va ( ktthor)| 1 komala ke sAta bheda-1 kAlI miTTI 2 nIlI miTTI 3 lAla miTTI 4 pIlI miTTI 5 khata miTTI 6 gopI candana kI miTTI 7 para par3I ( paNDu ) mittttii| 1 kaThora pRthvI bAdara kAya ke 22 bhedaH 1 khadAna kI miTTI 2 murar3a kaMkara ( maraDiyA) kI miTTI 3 reta-velu kI miTTI 4 pASANa-patthara kI miTTI 5 bar3I zilAoM kI miTTI 6 samudra kI kSArI (khAra) 7 nimaka kI miTTI - taruyA kI miTTI ha lohe kI miTTI 10 sIse kI miTTI 11 tAmbe kI miTTI 12 rupe (cAMdI) kI miTTI 13 sone kI miTTI 14 vajra hIre kI miTTI 15 haritAla kI miTTI 16 hiMgalu kI miTTI 17 manasIla kI miTTI 18 pAre kI miTTI 19 surame kI miTTI 20 pravAla kI miTTI 21 avarakha ( bhoDara ) kI miTTI 22 abarakha ke raja kI miTTI / 18 prakAra ke ratna-1 gomI ratna 2 rucaka ratna 3 aMka ratna 4 sphaTika ratna 5 lohItAkSa ratna 6 marakata ratna 7 masalaga (masAragala) ratna 8 bhuja mocaka ratna
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32) thokaDA maMgraha / 8 indra nIla ratna 10 candra nIla ratna 11 gerur3I (garuka) ratna 12 haMsa-garbha ratna 13 poloka ratna 14 saugandhika ratna 15 candra prabhA ratna 16 verulI ratna 17 jala kAnta ratna 18 sUrya kAnta ratna evaM sarva 47 prakAra kI pRthvI kAya / isake sivAya pRthvI kAya ke aura bhI bahuta se bheda haiN| pRthvI kAya ke eka kaMkara meM asaMkhyAta jIva bhagavaMta ne siddhAnta meM pharamAyA hai / eka paryAptA kI nezrA se asaMkhyAta aparyApta hai ! jo ina jIvoM kI dayA pAlegA vaha isa bhava meM va para bhava meM nirAbAdha parama sukha paavegaa| ___pRthvI kAya kA AyuSya jaghanya antarmuhUrta kA utkRSTa nIce likhe anusAra:-- komala miTTI kA zrAyuSya eka hajAra varSa kA / zuddha miTTI kA AyuSya bAraha hajAra varSa kA / bAlu reta kA AyuSya caudaha hajAra varSa kA / maMna sila kA AyuSya solaha hajAra varSa kA / kaMkaroM kA prAyuSya aTThAraha hajAra varSa kA / vajra hIrA tathA dhAtu kA zrAyuSyaM bAvIza hajAra varSakA / pRthvI kAya kA saMsthAna masura kI dAla ke samAna hai| pRthvI kAya kA "kula " bAraha lAkha kerAr3a jAnanA /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / ( 33) apa kaay| apa kAya ke do bheda-1 sUkSma 2 bAdara / sUkSma:--sAre loka meM bhare huve haiM, hanane se hanAya nahIM, mArane se mare nahIM, agni meM jale nahIM, jala meM DUbe nahIM, AMkho se dIkhe nahIM va jisake do bhAga ho sakate nahIM use sUkSma apakAya kahate haiN| bAdara:-loka ke deza bhAga meM bhare huve haiM, hanane se hanAya, mArane se mare, agni meM jale, jala meM DUbe, AMkho se najara Aye use bAdara apakAya kahate haiN| isake 17 bhedaH-1 DhAra kA jala 2 hima kA jala 3 dhUvara kA jala 4 megharacA kA jala 5 aosa kA jala 6 ole kA jala 7 barasAta kA jala 8 ThaNDA jala 6 garama jala 10 khArA jala 11 khaTTA jala 12 lavaNa samudra kA jala 13 madhura rasa ke samAna jala 14 dRdha ke samAna jala 15 ghI ke samAna jala 16 Ikha (zelar3I) ke rasa jaisA jala 17 sarva rasada samAna jala / isake sivAya apakAya ke aura bhI bahuta se bheda haiN| jala ke eka bindu meM bhagavAna ne asaMkhyAta jIva pharamAye haiN| eka paryApta kI nezrA se asaMkhya aparyApta hai| inakI agara koI jIva dayA pAlegA to vaha isa bhava meM va para bhava meM nirAsa bhAlegA!
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) thokaDA sNgrh| wwwrana apa kAya kA AyuSya jaghanya antara muhUrta kA,utkRSTa sAta hajAra varSa kA / jala kA saMsthAna jala ke parapoTe samAna / " kula " sAta lAkha karor3a jAnanA / tejasa kaay| tejasa kAya ke 2 bheda-1 sUkSma 2 bAdara / * sUkSmaH -sarva loka meM bhare huve haiN| hanane se hanAya nahIM, mArane se mare nahIM, agni meM jale nahIM, jala meM DUbe nahIM, A~kho se dIkhe nahIM va jisake do bhAga hove nahIM, use sUkSma tejaskAya kahate haiN| bAdara-tejam kAya aDhAI dvIpa meM bhare huve haiM / hanane se hanAya, mArane se mare, agni meM jale, jala meM DUbe, A~kho se dIkhe va jisa ke do bhAga hove use bAdara tajas kAya kahate haiN| bAdara agni kAya ke 14 bheda-1 aGgAre kI agni 2 bhobhara ( uSNa rAkha ) kI agni 3 TuTatI jvAlA kI agni 4 akhaNDa jvAlA kI agni 5 nimbAr3e (kumbhakAra kA alAva-maTTI) kI agni 6 cakamaka kI agni 7 bijalI kI agni 8 tArA kI agni 6 araNI (kASTa ) kI agni 10 bAMsa kI agni 11 anya kASTAdi ke gharSaNa sa utpanna hone vAlI agni 12 sUryakAnta (AI galAsa)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bala / (35) se utpanna hone vAlI agni 13 dAvAnala kI agni 14 bar3avAnala kI agni / isaka sivAya agni ke aura bhI aneka bheda haiM / eka agni kI cinagArI meM bhagavAn ne asaMkhyAta jIva pharamAye haiN| eka paryApta kI nezrA se asaMkhyAta aparyApta hai| jo jIva inakI dayA pAlegA vaha isa bhava meM va para bhava meM nirAbAdha sukha pAvegA ! tejas kAya kA AyuSya jaghanya antarmuhUrta kA,utkRSTa tIna ahorAtri (dina rAta) kaa| isakA saMsthAna suiyoM kI bhArI ke AkAravat hai / tejas kAya kA 'kula' tIna lAkha karor3a jnnaa| vAyu kAya / vAyu kAya ke do bheda-1 sUkSma 2 bAdara / sUkSma-sarva loka meM bhare huve haiM / hanane se hanAya nahIM, mArane se mare nahIM, agni meM jale nahIM, jala meM DUbe nahIM, A~khoM se dIkhe nahIM va jisake do bhAga hove nahIM, use sUkSma vAyu kAya kahate haiN| bAdara-loka ke deza bhAga meM bhare huve haiM / hanane se hanAya, mArane se mare, agni meM jale, AMkhoM se dIkhe va jisake do bhAga hove use bAdara vAyu kAya kahate haiM /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) thokaDA saMgraha / bAdara vAyu kAya ke 17 bhedaH-1 pUrva dizA kI vAyu 2 pazcima dizA kI vAyu 3 uttara dizA kI vAyu 4 dakSiNa dizA kI vAyu 5 Urdhva dizA kI vAyu 6 adho dizA kI vAyu 7 tiryaka dizA kI vAyu 8 vidizA kI vAyuha cakra par3e so bhaMvara vAyu 10 cAroM konoM meM phire so maMDala vAyu 11 uddhe car3he so guMDala vAyu 12 bAjintra jaise AvAja kare so guMja vAyu 13 vRkSoM ko ukhAr3a DAle so jhaMja (prabhaMjana ) vAyu 14 saMvateka vAyu 15 ghana vAyu 16 tanu vAyu 17 zuddha vAyu / ____ isake sivAya vAyu kAya ke aneka bheda haiN| bAyu ke eka phar3ake meM bhagavAna ne asaMkhyAta jIva pharamAye haiM / eka paryApta kI nezrA se asaMkhyAta aparyApta hai / khule muMha bolane se, cimaTI bajAne se, aGguli Adi kA kar3ikA karane se, paMkhA calAne se, reTiyA kAtane se, nalI meM phUkane se, sUpa ( supar3A ) jhATakane se, mUsala ke khAMDa ne se, ghaMTI bajAne se, Dhola bajAne se, pIpI Adi bajAne se ityAdi aneka prakAra se vAyu ke asaMkhyAta jIvoM kI ghAta hotI hai| aisA jAna kara vAyu kAya ke jIvoM kI dayA pAlane se jIva isa bhava meM va para bhava meM nirAvAdha parama sukha pAvegA / vAyu kAya kA AyuSya jaghanya antamuhUrta kA, utkRSTa tIna hajAra varSa kaa| vAyu kAya kA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAya ke bola | ( 37 ) saMsthAna dhvajA patAkA ke zrAkAra hai| vAyu kAya kA " kula " sAta lAkha karor3a jAnanA / vanaspati kAya vanaspati kAya ke do bhedaH - 1 sUkSma 2 bAdara / sUkSma - sarva loka meM bhare huve haiM / inane se inAya nahIM, mArane se mare nahIM, agni se jale nahIM, jala meM Dre nahIM, A~khoM se dIkhe nahIM va jisake do bhAga hove nahIM use sUkSma vanaspati kAya kahate haiM / bAdara - loka ke deza meM bhare huve haiM, hanane se hanAya, mArane se mare, agni meM jale, jala meM DUbe, A~khoM se dikhe va jisake do bhAga hove, use bAdara vanaspati kAya kahate haiM / vanaspati kAya ke do bhedaH - 1 pratyeka 2 sAdhAraNa pratyeka ke bAraha bheda - 1 vRkSa 2 guccha 3 gulma 4 latA 5 vela 6 pAvaga 7 tRNa 8 vallI 6 harita kAya 10 auSadhi 11 jala vRkSa 12 kosaNDa evaM bAraha | 1 vRkSa ke do bheda 1 zrI 2 bahu zrI eka aDDI - eka bIja vAle aura bahu aTThI - yAne bahu bIja vAle eka hI - 1 harar3e, 2 ber3A 3 A~valA 4 arIThA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) thokaDA sNgrh| marnaras 5 bhIlAmA 6 AsApAlava 7 Ama 8 mahue 6 sayana 10 jAmana 11 bera 12 nimbolI (rI) ityAdi / bahu aTThI-1 jAmaphala 2 sItAphala 3 anAra 4 bIla phala 5 koThA ( kabITha) 6 kaira 7 nimbU 8 TImarU hai bar3ha ke phala 10 pIpala ke phala ityAdi bahu aTThI ke bahuta se bheda haiN| 2 guccha-nIcA va gola vRkSa ho use guccha kahate haiM jaise 1 riMganI 2 bhoriMganI 3 javAsA 4 tulasI 5 zrAvacI bAvacI ityAdi guccha ke aneka bheda haiN| 3 gulma-phUloM ke vRkSa ko gulma kahate haiM / 1 jAI 2 juI 3 DamarA 4 maravA 5 ketakI 6 kevar3A ityAdi gulma ke aneka bheda haiN| 4 latA-1 nAga latA 2 azoka latA 3 caMpaka latA 4 bhoMi latA 5 padma latA ityAdi latA ke aneka bheda haiN| 5 velA-jisa vanaspati ke velA cAle so velA / 1 kakar3I 2 taroI 3 karelA 4 kiMkor3A 5 kolA 6 koThiMbar3A 7 tumbA 8 kharabuje 6 tarabuje 10 vallara aadi| 6 pAvaga-(pavyaya) jisake madhya meM gAMThe ho use pAvaga kahate haiN| 1 Ikha 2 eraMDa 3 sarakar3a 4 beMta 5 netara 6 vAMsa ityAdi pAvaga ke aneka bheda haiN| 7 tRNa-1 DAbha kA tRNa 2 ArAtArA kA tRNa
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / Pahhhh/-... 3 kar3avAlI kA tRNa 4 jhejhavA kA tRNa 5 dharo kA tRNa 6 kAliyA kA tRNa ityAdi tRNa ke aneka bheda haiN| ____8 valIyA-( vallaya ) jo vRkSa Upara jAkara golAkAra bane hoM, ve valIyAH-1 supArI 2 khAraka 3 khajUra 4 kelA 5 taja 6 ilAyacI 7 loga 8 tAr3a ha tamAla 10 nAriyala Adi valIyA ke aneka bheda haiN| harita kAya-zAka bhAjI ke vRkSa so harita kAyaH-1 mUlA kI bhAjI 2 methI kI bhAjI 3 tAMdala jAkI (caMdaloI kI) bhAjI 4 suvA kI bhAjI 5 luNI kI bhAjI 6 vAthare kI bhAjI Adi harita kAya ke aneka bheda haiN| 10 auSadhi-covIza prakAra ke dhAnya ko auSadhi kahate haiN| dhAnya ke nAma-1 godhUma (gehUM) 2 java 3 juvAra 4 bAjarI 5 DAMgera (zAla) 6 varI 7 baMTI ( varaTI) 8 bAvaToM hai kAMganI 10 ciNyo jhieyo 11 kodarA 12 makI / ina bAraha kI dAla na hone se ye 'lahA (lAsA)dhAnya kahalAte haiM / 1 mUga 2 moTha 3 ur3ada 4 tuvara 5 jhAlara (kAbalI cane ) 6 vaTale 7 cavale 8 cane 6 kulatthI 10 kAMga ( rAjagare ke samAna eka jAti kA anAja) 11 masura 12 alasI ina bAraha kI dAla hone se inhe 'kaThola kahata haiN| lahA aura kaThola ina donoM prakAra ke dhAnya ko auSadhi kahate haiN|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) thokaDA sNgrh| 11 jala vRkSa-1 poyaNA (choTe kamala kI eka jAti) 2 kamala poyaNA 3 ghItelAM (jalotpanna eka phala) 4 siMghAr3e 5 kamala kAMkaDI(kamalagaTTA) 6 sevAla Adi jala vRkSa ke aneka bheda haiN| -12 kosaMDa ( kuhANa)-1 vellI ke vele 2 vellI ke Topa Adi jamIna phor3a kara jo nikAle so kosaMDa / isa pratyeka vanaspati meM utpanna hote vakta va jinameM cakra par3e unameM ananta jIva,harI rahe,usa samaya taka asaMkhyAta jIva va pakane vAda jitane bIja hoM utane yA saMkhyAta jIva hote haiN| pratyeka vanaspati kA vRkSa daza bola se zobhA detA hai-- 1 mUla 2 kaMda 3 skaMdha 4 tvacA 5 zAkhA 6 pravAlA 7 patra 8 phUla 6 phala 10 bIja / sAdhAraNa vanaspati ke bheda ___ kaMda mUla Adi kI jAti ko sAdhAraNa vanaspati kahate haiM / 1 lasaNa 2 DuMgalI 3 adaraka 4 sUraNa (kanda ) 5 ratAlu 6 paMDAlu(tarakArI vizeSa) 7baTATA ctheka (juvAra jaise dAne kI eka jAti) 6 sakara kanda 10 mUlA kA kanda 11nIlI halada 12 nIlI galI(ghAsa kI jar3a)13 gAjara 14 aMkurA15khurasANI 16thuara 17 mothI 18amRta vela16 kuMcAra(gaMvAra pATA)20 bIr3a (ghAsa vizeSa) 21 bar3avI (aravI) kA gAThiyA 22 garamara bhAdi kanda mUla ke aneka bheda haiM /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / (41) inheM sAdhAraNa vanaspati kahate haiN| suI kI agra ( anI ) Upara Ave itane choTe se kanda mUla ke Tukar3e meM una nigodiye jIvoM ke rahane kI asaMkhyAta zreNI haiN| eka eka zreNI meM asaMkhyAta pratara haiN| eka eka pratara meM asaMkhyAta gole haiN| eka eka gole meM asaMkhyAta zarIra haiN| eka eka zarIra meM ananta annata jIva haiN| isa prakAra ye sAdhAraNa vanaspati ke bheda jAnanA / yadi jIva isa vanaspati kAya kI dayA pAlegA to vaha isa bhava meM va para bhava meM nirAbAdha parama sukha paayegaa| vanaspati kA AyuSya jaghanya antara muhUrte kA, utkRSTa daza hajAra varSa kA / inameM se nigoda kA AyuSya jaghanya anta hUte, utkRSTa antarmahUrta / cave aura utpanna hove / vanaspati kAya kA saMsthAna aneka prakAra kA / inakA " kula " 28 lakSa karor3a jaannaa| trasa kAya ke bheda basa kAya-trasa jIva jo halana, calana kriyA kara ske| dhUpa meM se chAyA meM jAve va chAyA meM se dhUpa meM jAve use trasa kAya kahate haiN| usake cAra bheda-1 ce indriya 2trIindriya 3 caurindriya 4 paMcendriya / / beindriya ke bheda-jisake kAya aura mukha ye do indriya hove use beindriya kahate haiN| jaise-1 zaMkha 2 kor3I
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | 3 zIpa 4 jaloka 5 kIr3e 6 pore 7 laTa 8 alasiye 6 kRmI 10 caramI 11 kAtara ( jalajantu ) 12 cur3ela 13 mera 14 ela 15 vAMtara (vArA) 16 lAli Adi beindriya ke aneka bheda haiM / beindriya kA AyuSya jaghanya antamuhUrta kA, utkRSTa bAraha varSa kA / inakA " kula " sAta lakSa karor3a jAnanA / trI- indriya- jisake 1 kAya 2 mukha 3 nAsikA ye tIna indriya hove use trI- indriya kahate haiM / jaise- 1 jU~ 2 lIkha 3 khaTamala ( mAMkar3a ) 4 cAMcar3a 5 kaMthave 6 ghanere 7 udaI ( dImaka ) 8 illI (jhimela ) 6 bhuMDa 10 kIr3I 11 makor3e 12 ghor3e 13 zrA 14 gadhaiye 15 kAna khajure 16 savA 17 mamole Adi trI indriya ke aneka bheda haiM / inakA AyuSya jaghanya antarmuhUrta, utkRSTa 46 ni kA | inakA kula ATha lakSa karor3a jAnanA / - 66 '' cauriMdriya - jisake 1 kAya 2 mukha 3 nAsikA 4 cakSu ( kha ) ye cAra indriya hove use caurindriya kahate haiM / jaise - 1 bha~vare 2 bha~varI 3 bicchu 4 makkhI 5 tIr3a ( TIr3ha ) 6 pataGga 7 macchara 8 masela 6 DAMsa 10 maMsa 11 tamarA 12 karoliyA 13 kaMsArI 14 tIr3a goDA 15 kuMdI 16 kekar3e 17 baga 18 rupelI Adi caurindriya ke aneka bheda haiM / inakA AyuSya jaghanya antarmuhUrta, utkRSTa chaH mAha kA / " kula " natra lakSa karor3a jAnanA /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / (43) paMcendriya ke bhedaH-jisake 1 kAya 2 mukha 3 . nAsikA 4 netra 5 kAna ye pAMca indriya ho use paMcendriya kahate haiM / inake cAra bheda 1 naraka 2 tiryaca 3 manuSya 4 deva / Nyasam 1 naraka kA vistaar| naraka ke sAta bheda- 1ghamA 2 vaMzA 3 zilA 4 aMjanA 5 rISTA 6 maghA 7 mAghavatI / sAta naraka ke gotra-1 ratna prabhA 2 zarkara prabhA 3 vAlu prabhA 4 paMka prabhA 5 dhUmra prabhA 6 tamas prabhA 7 tamaH tamas prabhA / sAta naraka ke ye sAta gotra guNa niSpanna haiM, jaise: 1 ratna prabhA meM ratna ke kuNDa haiN| 2 zarkara prabhA meM maraDiyA Adi kaMkara haiN| 3 vAlu prabhA meM velu (reta) haiN| 4 paMka prabhA meM rakta mAMsa kA kIcar3a (kAdava) hai / 5 dhUmra prabhA meM dhUmra (dhuvA ) hai / 6 tamas prabhA meM aMdhakAra hai| 7 tamaH tamas prabhA meM ghorAnaghora (ghorAtighora) aMdhakAra hai|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha / (44) wwwww naraka kA vivecana / 1pahalIratna prabhA narakaH-kA piMDa eka lAkha assI hajAra yojana kA hai / jisameM se eka hajAra kA dala nIce va eka hajAra kA dala Upara chor3a bIca meM eka lAkha 78 hajAra yojana kI polAra hai / jisameM 13 pAthar3A va 12 aAMtarA hai ina meM 30 lAkha narakAvAsa hai jinameM asaMkhyAta nariye aura unake rahane ke liye asaMkhyAta kumbhiye haiM / isa ke nIce cAra bola hai / 1 bIsa hajAra yojana kA ghanodadhi hai| 2 asaMkhyAta yojana kA dhanavAya hai 3 asaMkhyAta yojana kA tanuvAya hai 4 asaMkhyAta yojana kA AkAzAstikAya hai| 2zarkara prabhA naraka:-kApiMDa eka lAkha batIza hajAra yojana kA hai| jinameM se eka hajAra yojana kA dala nIce va eka hajAra yojana kA dala Upara chor3a kara bIca meM eka lAkha aura tIza hajAra kA polAra hai ina meM 11 pAthar3A va 10 prAMtarA hai jinameM asaMkhyAta neriyoM ke rahane ke liye 25 lAkha narakAvAsa aura asaMkhyAta kumbhiyeM haiN| isa ke nIce cAra bola 1 bIsa hajAra yojana kA ghanodadhi hai 2 asaMkhyAta yojana kA dhanavAya hai 3 asaMkhyAta yojana kA tanuvAya hai 4 asaMkhyAta yojana kA AkAzAsita kAya hai| 3 bAlu prabhA narakA-isakA piMDa eka lAkha aura 28 hajAra yojana kA hai| jisameM se eka hajAra yojana kA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAya ke bola | ( 45 ) dala nIce va eka hajAra yojana kA dala Upara chor3a kara bIca meM eka lAkha aura 26 hajAra yojana kA polAra hai / inameM 8 pAthar3A = AMtarA hai jinameM asaMkhyAta neriyoM ke rahane ke liye 15 lAkha narakAvAsa va asaMkhyAta kumbhiyeM haiN| isa ke nIce cAra bola - 1 bIza hajAra yojana kA ghanodadhi hai 2 asaMkhyAta yojana kA dhanavAya hai 3 asaMkhyAta yojana kA tanuvAya hai 4 asaMkhyAta yojana kA AkAzAsti kAya hai / 4 paMka prabhA narakaH - kA piMDa eka lAkha aura bIsa hajAra yojana kA hai| jisameM se eka hajAra yojana kA dala nIce va eka hajAra yojana kA dala Upara chor3a kara bIca meM eka lAkha aura aTThAraha hajAra yojana kA polAra hai / jinameM 7 pAthar3A va 6 aMtarA hai / inameM asaMkhyAta neriyoM ke rahane ke liye daza lAkha narakAvAsa va asaMkhyAta kumbhiyeM haiM / isa ke nIce cAra bola 1 bIza hajAra yojana kA ghanodadhi hai, 2 asaMkhyAta yojana kA ghanavAya haiM, 3 zrasaMkhyAta yojana kA tanuvAya hai, 4 asaMkhyAta yojana kA AkA zAstikAya hai / 5 dhUmra prabhA narakaH kA piMDa eka lAkha aTThAraha hajAra yojana kA hai / jisameM se eka hajAra yojana kA dala nIce va eka hajAra yojana kA Upara chor3a kara bIcameM eka lAkha solaha hajAra kA polAra hai jinameM 5 pAthar3A va 4 aMtarA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) thokaDA sNgrh| hai| inameM asaMkhyAta neriyoM ke rahane ke liye tIna lAkha narakAvAsa va asaMkhyAta kumbhiye haiN| isake nIce cAra bola-1 bIza hajAra yojana kA ghanodadhi hai, 2 asaMkhyAta yojana kA ghanavAya hai, 3 asaMkhyAta yojana kA tanuvAya hai, 4 asaMkhyAta yojana kA AkAzAstikAya hai| 6 tamas prabhA narakaH--kA piMDa eka lAkha solaha hajAra yojana kA hai| jisameM se eka hajAra yojana kA dala nIce va eka hajAra yojana kA dala Upara chor3a kara bIca meM eka lAkha caudaha hajAra kA polAra hai jinameM 3 pAthar3A va 2 aAMtarA hai| ina meM asaMkhyAta neriyoM ke rahane ke liye 66665 narakAvAsA va asaMkhyAta kumbhiye haiM isa ke nIce cAra bola 1 bIsa hajAra yojana kA ghanodadhi 2 asaMkhyAta yojana kA ghanavAya 3 asaMkhyAta yojana kA tanuvAya 4 asaMkhyAta yojana kA AkAzAsti kAya hai| 7tamaHtamas prabhAnarakA kA piMDa eka lAkha pATha hajAra yojana kA hai| 52 // hajAra yojana kA dala nIce va 52 // hajAra yojana kA dala Upara chor3a kara bIca meM tIna hajAra yojana kA polAra hai / jisameM eka pAthar3A hai aAMtarA nahIM / yahAM asaMkhyAta neriyoM ke rahane ke liye asaMkhyAta kumbhiya va pAMca narakAvAsA hai| pAMca narakAvAsA-1 kAla 2 mahA kAla 3 rudra 4 mahA rudra 5 apratiSTAna / isa ke nIce cAra bola 1 bIsa hajAra yojana kA ghanodadhi hai 2
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bala / (47) asaMkhyAta yojana kA ghanavAya hai 3 asaMkhyAta yojana kA tanuvAya hai 4 asaMkhyAta yojana kA AkAzAsti kAya hai isa ke bAraha yojana nIce jAne para aloka AtA hai| naraka kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI, utkRSTa 33 sAgaropama kI / inakA " kula" paccIsa lAkha karor3a jAnanA / 2 tiryaMca kA vistAra tithaMca ke pAMca bheda 1 jalacara 2 sthalacara 3 urapara 4 bhujapura 5 khecara ina meM se pratyeka ke do bheda 1 saMmrahima 2 garbhaja / 1 jalacara-jala meM cale so jalacara tithaMca jaise1 maccha 2 kaccha 3 magaramaccha 4 kachupA 5 grAha 6 meMDhaka 7 susumAla ityAdika jalacara ke aneka bheda haiN| inakA kula 12 // lAkha karor3a jAnanA / __2 sthalacara-jamIna para cale so sthalacara viryaca ina ke vizeSa nAma: 1 eka khuravAle-ghor3e, gadhe, khaccara ityAdi 2 do khuravAle ( kaTe hue khuravAle ) gAya maisa baila, bakare, hirana roja sasaliye Adi /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | 3 gaMDIpada - ( sonAra ke eraNa jaise gola pAMva vAle ) UMTa, geMDe, Adi / 4 zvAnapada - ( paMje vAle jAnavara ) bAgha, siMha, cItA, dIpar3e ( dhabbe va le cIte ) kutte, billI, lAlI, gIdar3a, jarakha, rIMcha, bandara ityAdi / sthalacara kA " kula dasa lAkha karor3a jAnanA | 17 ( 48 ) 3 urapara - ( sarpa) ke bheda:- hRdaya bala se z2amIna para calane vAle so urapara / inake cAra bheda 1 ahi 2 ajagara 3 asAliyA 4 mahuraMga / 1 ahi-pAMcoM hI raMga ke hote haiM - 1 kAlA 2 nIlA 3 lAla, 4 pItA 5 sapheda / 2 manuSyAdi ko nigala jAve so ajagara / 3 sAla yaha do ghar3I meM 12 yojana ( 48 kosa ) lambA ho jAtA hai cakravartI ( baladevAdi ) kI rAjadhAnI ke nIce utpanna hotA hai / ise bhasma nAmaka dAha hotA hai jisase Asa pAsa kI 48 kosa kI pRthvI gala jAtI hai jisase Asa pAsa ke grAma, nagara, senA, saba daba kara mara jAte haiM / ise asAliyA kahate haiM / 1 4 utkRSTa eka hajAra yojana kA lambA zarIra vAlA mahuraga (mahorga ) kahalAtA hai yaha par3hAI dvIpa ke bAhara rahatA hai / urapara (sarpa) kA "kula" daza lAkha karor3a jAnanA /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / ( 46 ) 4 bhujapara-( sarpa)-jo bhujAoM ( hAthoM ) ke bala cale so bhujapara kahalAte haiM / inake vizeSa nAma-1 kola 2 nakula ( noliyA) 3 cUhA 4 vismarA 5 brAhmaNI 6 gilaharI 7 kAkIr3A 8 caMdana goha (grAha)ha pATalA goha (grAha vizeSa) ityAdi aneka nAma haiN| inakA "kula" nava lAkha karor3a jaannaa| 5 khecara-prAkAza meM ur3ane vAle jItra khecara (pakSI) kahalAte haiN| inake cAra bhedaH-1 carma paMkhI 2 roma paMkhI 3 samudga paMkhI 4 vInata (vistRta) pNkhii| 1 carma paMkhI-bagulA, cAmacir3I kAnakaTiyA, camagIdar3a ityAdi camar3e kI pAMkha vAle so carma pNkhii| 2 mayura ( mora ), kabUtara, caka ne (cir3I), kauve, kamer3I, mainA, popaTa, cIla, bugale, koyala, Dhela, zakare, haula, tote, tItara, bAja ityAdi roma ( bAla ) kI pAMkha vAle so roma paMkhI ye do prakAra ke pakSI ar3hAI dvIpa ke bAhara bhI milate haiM aura andara bhii| 3 samudga paMkhI-Dabbe jaise bhIr3I huI gola pAMkha vAle so samudga pNkhii| 4 vicitra prakAra kI lambI va polI pAMkha vAle so vItata paMkhI ye donoM prakAra ke patI aDhAI dvIpa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 50 ) thokaDA saMgraha / ke bAhara hI milate haiM / khecara (pakSI ) kA " kula " bAraha lAkha karor3a jaannaa| garbhaja tiryaMca kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa tIna palyopama kI, saMmUrchina tirya vaM kI sthiti jaghanya antamhUrta kI utkRSTa pUrva karor3a kI ( vistAra daNDaka se jAnanA) 3 manuSya ke bheda manuSya ke do bheda 1 garbhaja 2 saMmUrchima / garbhaja ke tIna bheda 1 pandraha kamebhUmi ke manuSya 2 tIsa akarma bhUmi ke manuSya 3 chappanna antara dvIpa ke manuSya / . 1 endraha karma bhUmi manuSya ke 15 kSetra 1 bharata 2 airAvata 3 mahAvideha ye tIna kSetra eka lAkha yojana vAle jambU dvIpa ke andara haiM / isake (cAroM ora ) bAhara (cur3I ke AkAra ) do lAkha yojana kA lavaNa samudra hai / isake bAhara cAra lAkha yojana kA dhA. tarI khaNDa jisameM 2 bharata 2 airAvata 2 mahAvideha evaM 6 kSetra haiN| isake bAda ATha lAkha yojana kA kAlodadhi samudra hai jisake bAhara ATha lAkha yojana kA ardha puSkara dvIpa hai jisameM 2 bharata 2 erAvata 2 mahAvideha ye 6 kSetra
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ chakAya ke bola | ( 51 ) haiM evaM pandraha kSetra huve jinameM asI ( hathiyAra se ) masI ( lekhanAdi vyApAra se ) aura kRSi (khetI se ) upajIvikA karane vAle haiM / ina kSetroM meM vivAha Adi karma hote haiM va mokSa mArga kA sAdhana bhI hai / 2 tIsa akarma bhUmi manuSya ke kSetra 1 hema vaya 1 hiraNya vaya 1 hari vAsa 1 ramyaka vAsa 1 deva kuru 1 uttara kuru ye 6 kSetra eka lAkha yojana vAle jambu dvIpa meM hai isake bAhara do lAkha yojana kA lavaNa samudra hai jisake bAhara cAra lAkha yojana kA dhAtakI khaNDa hai jisameM 2 hemavaya 2 hiraNya vaya 2 harivAsa 2 ramyaka vAsa 2 deva kuru 2 uttara kuru ye 12 kSetra haiM isake bAraha ATha lAkha yojana kA kAlodadhi samudra hai isake bAhara ATha lAkha yojana kA artha puSkara dvIpa hai jisameM 2 hemavaya 2 hiraNya vaya 2 harivAsa 2 ramyaka vAsa 2 deva kuru 2 uttara kuru ye 12 kSetra haiM evaM tIsa kSetra akarma bhUmi ke haiM jinameM na khetI Adi hotI hai, na vivAha Adi karma hote haiM aura na vahAM koI mokSa mArga kA hI sAdhana hai / 3 chappana antara dvIpa ke kSetra meru parvata ke uttara meM bharata kSetra kI sImA para 100
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) thokaDA saMgraha / yojana UMcA 25 yojana pRthvI meM uMDA ( gaharA ) 1052 12 [12 kalA] yojana caur3A, 24632 yojana aura 3 16 kalA lambA pIle sone kA 'culla hemavanta' parvata hai| isakI bAMha 5350 yojana aura 15 kalA kI hai, dhanuSya pIThIkA 25230 yojana aura 4 kalA kI hai, isa parvata ke pUrva pazcima sire se caurAsIso, caurAsIso yojana jAjarI lambI do DADhe [zAkhA] nikAlI huI haiN| eka 2 zAkhA para sAta sAta antara dvIpa haiM jagatI[taleTI]se Upara DADhA kI ora 300 yojana jAne para 300 yojana lambA va cauDA pahalA antara dvIpa AtA hai vahAM se cAra so yojana jAne para, cAra so yojana lambA va caur3A dusarA antara dvIpa zrAtA hai / vahAM se 500 yojana Age jAne para 500 yojana lambA va caur3A tIsarA antara dvIpa AtA hai| vahAM se 600 yojana Age jAne para 600 yojana lambA va caur3A cauthA antara dvIpa AtA hai / vahAM se 700 yojana Age jAne para 700 yojana kA lambA va caur3A pAMcavA antara dvIpa AtA hai| vahAM se 800 yojana Age jAne para 800 yojana lambA va caur3A chaThA antara dvIpa AtA hai / vahAM se 600 yojana Age jAne para 600 yojana lambA va caur3A sAtavAM antara dvIpa pAtA hai| isa prakAra eka 2 zAkhA para,sAta sAta antara dvIpa
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 kArya ke bAla / / inheM cAra se guNA karane para [ cAra zAkhA para ] 2= antara dvIpa huve | ye antara dvIpa 'culla hemavanta' parvata para haiN| aise hI airAvata kSetra kI sImA para 'zikharI' nAmaka parvata hai, jo 'culla hemavanta' parvata ke samAna hai / isa zikharI nAmaka parvata ke pUrva pazcima ke siroM para bhI 28 antara dvIpa haiM / evaM do parvata ke siroM para kula chappana antara dvIpa haiM / saMmUrchima manuSya ke bheda | saMmUmi manuSya-garbhaja manuSya ke eka so eka kSetra meM 14 sthAnaka ( jagaha ) para utpanna hote haiM / 14 sthAnaka ke nAma ( 53 ) 1 uccAre suvA -bar3I nIti-viSTA meM | 2 pAsavaNa suvA - laghu nIti - pezAba (mUtra) meM | 3 khele suvA - khakhAra meM | 4 saMghANe suvA - zleSama- nAka ke ser3e meM | 5 te suvA - mana- uSTI- meM | 6 pitte suvA- pitta meM / 7 puiye suvA- rassI - papi meM / 8 soNiyesuvA - rudhira - rakta meM / sukke suvA - vIrya raja meM / *
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | 10 sukka poggala paDisADiyAe suvA - vIrya ke sUkhe pudgala punaH gIle hove usameM / 11 vigaya jIva kalevare suvA - manuSya ke mRtaka zarIra meM / ( 54 ) 12 itthi purisa saMjoge suvA - strI puruSa ke saMyoga meM / 13 nagara nidhamaniyAe suvA-nagara kI gaTara Adi meM / 14 savva asuI ThANe suvA - sarva manuSya sambandhI azucI sthAnaka meM / garbhaja manuSya kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI, utkRSTa tIna palyopama kI / saMmUrchima manuSya kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa bhI antarmuhUrta kI / manuSya kA kula bAraha lAkha karor3a jAnanA / (4 '' 4 deva ke bheda | deva ke cAra bheda - 1 bhavanapati 2 vANavyantara 3 jyotiSI 4 vaimAnika | 1 bhavanapati ke 25 bhedaH - 1 daza asura kumAra 2 pandraha paramAdhAmI evaM 25 / daza asura kumAra - 9 asura kumAra 2 nAga kumAra 3 suvarNa kumAra 4 vidyataM kumAra 5 ani kumAra 6 dvIpa kumAra 7 udadhi kumAra 8 dizA kumAra 6 pavaneM kumAra 10 sthanita kumAra /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / ( 55 ) pandraha paramAdhAmI-1 Amra ( amba ) 2 Amra rasa 3 zAma 4 sabala 5 rudra 6 mahA rudra 7 kAla 8 mahA. kAla 6 asi patra 10 dhanuSya 11 kumbha 12 vAlu 13 vaitaraNI 14 kharasvara 15 mahA gheSa / evaM kula 25 prakAra ke bhavanapati kahe / pahelI naraka meM eka lAkha aTayo tara hajAra yojana kA polAra hai| jisameM bAraha aAMtarA hai| jisameM se nIce ke daza aAMtare meM bhAnapati deva rahate haiN| vANa vyantara devaH-dhANa vyantara deva ke 26 bheda 1 solaha jAti ke deva 2 daza jAti ke bhikA deva, evaM 26 bheda / solaha jAti ke devaH-1 pizAca 2 bhUta 3 yakSa 4 rAkSasa 5 kinnara 6 kiMpuruSa 7 mahoraga 8 gaMdharva 6 prANa pannI 10 pANa pannI 11 isIvAI 12 bhUivAI 13 kaMdIya 14 mahA kaMdIya 15 kohaMDa 16 pataMGgA daza jAti ke jubhikAH-1 ANa bhikA 2 prANa jubhikA 3 layana jUMbhikA 4 zayana naeNmikA 5 vastra jRmikA 6 phUla cUMbhikA 7 phala jUMbhikA 8 kophala mikA 6 vidyuta bhikA 10 avidyuta cU~bhikA evaM ( 16+10) 26 jAti ke vANa vyantara deva huve / pRthvI kA dala eka hajAra yojana kA hai| jisameM se so yojana kA dala nIce va
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) thokaDA saMgraha | so yojana kA dala Upara chor3a kara, bIca meM ATha so yojana kA polAra hai / jisameM solaha jAti ke vyantara ke nagara haiM / ye nagara kucha to bharata kSetra ke samAna haiM / kucha ina se bar3e mahAvideha kSetra samAna haiM / aura kucha jaMbu dvIpa samAna bar3e haiM / pRthvI kA so yojana kA dala jo Upara hai, usameM se daza yojana kA dala nIce va daza yojana kA dala Upara chor3a kara, bIca meM assI yojana kA polAra hai / ina meM daza jAti ke jRMbhikA deva rahate haiM jo saMdhyA samaya, madhya rAtri ko subaha va dopahara ko 'astu' 'astu' karate huve phirate rahate haiM (jo haMsatA ho vo haMsate rahanA, rotA ho vo rote rahanA, isa prakAra kahate phirate haiM ) ataeva isa samaya aisA vaisA nahIM bolanA caahiye| pahAr3a, parvata va vRkSa Upara tathA vRkSa nIce va mana ko jo jagaha acchI lage vahAM ye deva Akara baiThate haiM tathA rahate haiM / jyotiSI devaH - inake daza bheda 1 candramA 2 sUrya 3 graha 4 nakSatra 5 tAre / ye pAMca jyotiSI deva aDhAI dvIpa meM cara haiM va aDhAI dvIpa ke bAhara ye pAMca acara ( sthira ) haiN| ina devoM kI gAthAH - tArA, ravi, caMda, rikhkhA, buha, sukA, jUna, maMgala, saNI, saga saya ne uccA, dasa, asiya, cau, cau, kasamo tIyA causo / 1 / artha :- pRthvI se 760 yojana UMcA jAne para tArAoM kA vimAna AtA hai, pRthvI se 800 yojana
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / ( 57 ) UMcA jAne para sUrya kA vimAna AtA hai, pRthvI se 880 yojana UMcA jAne para candramA kA vimAna pAtA hai / pRthvI se 884 yojana UMcA jAne para nakSatra kA vimAna pAtA hai, 888 yojana jAne para budha kA tArA AtA hai, 861 yojana jAne para zukra kA tArA prAtA hai, 864 yojana UMcA jAne para bRhaspati kA tAga AtA hai, 867 yojana UMcA jAne para maMgala kA tArA AtA hai, pRthvI se 600 yojana UMcA jAne para zanizcara kA tArA aAtA hai| isa prakAra 110 yojana jyotiSa cakra jAr3A hai / pAMca cara hai pAMca sthira hai / aDhAI dvIpa meM jo calate haiM vo cara aura aDhAI dvIpa ke bAhara jo calate nahIM ve sthira haiN| jahAM sUrya hai vahAM sUrya aura jahAM candra hai vahAM candra / vaimAnika ke bheda-vaimAnika ke 38 bheda / 3 kilviSI, 12 devaloka, 6 lokAMtika, 6 grIyaveka, 5 anuttara vimAna evaM 38 / . kilviSI devaH-tIna palyopama kI sthiti vAle prathama kilbipI pahale dUsare devaloka ke nIce ke bhAga meM rahate haiM 2 tIna sAgara kI sthiti vAle dUsare kilviSI tIsare cothe devaloka ke nIce ke bhAgameM rahate haiM 3 taraha sAgara kI sthiti vAle tIsare kilviSI chaThe devaloka ke nIce ke bhAgameM rahate haiM ye deva Dher3ha ( bhaGgI ) deva paNe
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 58) thokaDa! sNgrh| utpanna huve haiM / vo kaise ? tIrtha kara, kevalI, sAdhu, sAdhvI ke apavAda bolane se ye kilbiSI deva huve haiN| bAraha devaloka-1 sudharmA devaloka 2 izAna devaloka 3 sanaMta kumAra devaloka 4 mahendra devaloka 5 brahma devaloka 6 lAMtaka devaloka 7 mahAzukra devaloka 8 sahasAra devaloka 6 ANata devaloka 10 prANA devaloka 11 AraNya devaloka 12 acyUta devlok| . bAraha devaloka kitane UMce, kisa AkAra ke, va ina ke kitane kitane vimAna haiM, isakA vivecana jyotiSI cakra ke Upara asaMkhyAta yojana kI karor3A karor3a pramANa UMcA jAne para pahelA sudharmA va dusarA izAna ye do devaloka Ate haiM jo lagar3AkAra haiN| va eka eka ardha candramA ke AkAra ( samAna ) hai aura donoM mila kara pUrNa candramA ke AkAra ( samAna ) haiN| pahale meM 32 lAkha aura dUsare meM 28 lAkha vimAna haiN| yahAM se asaMkhAta yojana kI karor3A karor3a pramANe UMce jAne para tIsarA sanaMta kumAra va cauthA mahendra ye do devaloka Ate haiM / jo lagar3A ( DhAMcA ) ke AkAra haiN| eka eka ardha candramA ke AkAra kA hai| donoM mila kara pUrNa candramA ke AkAra (samAna ) haiN| tIsare meM bAraha lAkha va cauthe meM ATha lAkha vimAna haiN| yahAM se asaMkhyAta yojana kA karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para pAMcavAM brahma devaloka AtA hai / jo pUrNa candramA ke
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / (6) prAkAra kA hai| isa meM cAra lAkha vimAna haiN| yahAM se asaMkhyAta yojana kA karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para chaThA lAMtaka devaloka AtA hai / jo pUrNa candramA ke AkAra kA hai / isa meM 50 hajAra vimAna haiM / yahAM se asaMkhyAta yojana kA karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para sAtavAM mahA zukra devaloka AtA hai| jo pUrNa candramA ke AkAra kA hai / isa meM 40 hajAra vimAna haiM / yahAM se asaMkhyAta yojana ke karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para AThavAM sahasAra devaloka AtA hai / jo pUrNa candramA ke zrAkAra kA hai| isa meM 6 hajAra vimAna haiN| yahAM se asaMkhyAta yojana ke karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para nauvAM Anata aura dazAM prANata ye do devaloka Ate haiN| jo lagar3AkAra haiM / va eka eka ardha candramA ke zrAkAra kA hai / donoM mila kara pUrNa candramA ke samAna haiM / donoM devaloka meM mila kara 400 vimAna haiN| yahAM se asaMkhyAta yojana ke karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para igyAravAM pAraNya aura bArahavAM acyUta devaloka Ate haiN| jo lagaDAkAra haiN| va eka eka ardha candramA ke AkAra kA hai, donoM mila kara pUrNa candramA ke samAna haiM / donoM deva loka meM milakara 300 vimAna haiN| evaM bAraha deva loka ke sarva milA kara 84, 66, 700 vimAna haiN|
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) thokaDA saMgraha / mmmmmmmm nava lokAMtika deva / pAMcave devaloka meM ATha kRSNa rAjI nAmaka parvata hai jisake antara meM ( bIca meM) ye nava lokAMtika deva rahate haiN| inake nAma-gAthA: sArassaya, mAica, vani, varUNa, gaja toyaa| tusIyA avvavAhA, agIyA, ceva, rIThA, y|| arthaH-1 sArasvata lokAMtika 2 Aditya lokAM. tika 3 vahani lokAMtika 4 varUNa 5 gaI toyA 6 tupiyA 7 avyAbAdha 8 aMgItya hariSTa / ye nava lokAMtika devajaba tIrthakara mahArAja dIkSA dhArana karane vAle hote haiM, usa samaya kAnoM meM kuNDala, mastaka para mukuTa, bAMha para bAjubaMdha, karATha meM navasara hAra pahana kara ghupariyoM ke ghamakAra sahita Akara isa prakAra bolate haiM-"aho triloka nAtha! tIrtha mArga pravartAvo, mokSa mArga cAlu kro|" isa prakAra bolane kA-ina devoM kA jIta vyavahAra (paraMparA se rivAja calA AtA ) hai| nava grIya veka gathA: bhadde, subhadde, sujAe, sumANase, pIyadasaNe / sudaMsaNe, amohe, supaDIbaddhe, jasodhare // arthaH-cArahaveM devaloka Upara asaMkhyAta yojana ke karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para nava grIyaveka kI pahalI ___
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha kAya ke bola / (61) trIka AtI hai| ye devaloka gAgara bevar3e ke samAna haiM / inake nAmaH-1 bhadra 2 subhadra 3 sujAta, isa pahalI trIka meM 111 vimAna haiN| yahAM se asaMkhyAta yojana ke karor3A karoDa pramANe UMcA jAne para dUsarI troka AtI hai / yaha bhI gAgara bevar3e ke ( AkAra ) samAna hai / inake nAma 4 sumAnasa 5 priya darzana 6 sudarzana isa trIka meM 107 vimAna haiN| yahAM se asaMkhyAta yojana ke karor3A karor3a pramANe UMcA jAne para tIsarI trIka AtI hai, jo gAgara bevar3e ke samAna hai| inake nAma 7 amAgha 8 supratibuddha ha yazodhara isa trIka meM 100 vimAna haiN| pAMca anuttara vimAna navI grIyaveka ke Upara asaMkhyAta yojana kI karoDA karoDa pramANe UMcA jAne para pAMca anuttara vimAna Ate haiN| inake nAmaH-1vijaya 2 vijayaMta 3 jayaMta 4 aparAjita 5 savArtha siddha / ye sarva mila kara 84, 67,023 vimAna huve / deva kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI, utkRSTa 33 sAgaropama kii| deva kA "kula"26 lAkha karor3a jaannaa| siddha zilA kA varNana / sarvArtha siddha vimAna kI dhvajA patAkA se 12 yojana UMcA jAne para siddha zilA pAtI hai| yaha 45 lAkha yojana kI lambI cauDI va gola aura madhya meM 8 yojana kI jADI, aura cAroM tarapha se kama se ghaTatI 2 kinAre para
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) thokaDA saMgraha | makkhI ke paMkha se bhI adhika patalI hai / zuddha suvarNe se bhI adhika ujvala, gokSIra samAna, zaMkha, caMndra, baMka ( bagulA ) ratna, cAMdI, motI kA hAra, va kSIra sAgara ke jala se mI atyanta ujvala hai / isa siddha zilA ke ke bAraha nAma- 1 iSat 2 iSat prabhAra 3 tanu 4 tanu tanu 5 siddhi 6 siddhAlaya 7 mukti 8 muktAlaya 6 lokAgra 10 lokastubhikA 11 loka prati bodhikA 12 sarva prANI bhUta jIva satva saukhyA vAhikA / isakI paridhi ( gherAva ) 1, 42, 30, 246 yojana, eka kosa 1766 dhanuSa pone ke kula jArI hai| isa zilA ke eka yojana Upara jAne para - eka yojana ke cAra hajAra kosa meM se 3666 kosa nIce chor3a kara zeSa eka kosa ke che bhAga meM se pAMca bhAga nIce chor3a kara zeSa eka bhAga meM siddha bhagavAna virAja mAna haiM / yadi 500 dhanuSa kI avagAhanA vAle siddha huve ho to 333 dhanuSa aura 32 aGgula kI ( kSetra ) avagAhanA hotI hai / sAta hAtha ke siddha huve ho to cAra hAtha aura solaha Ahula kI ( kSetra ) avagAhanA hotI hai / va do hAtha ke siddha huve ho to eka hAtha aura ATha aGgula kI ( kSetra ) avagAhanA hotI hai / ye siddha bhagavAna kaise haiM ? avarNI, agandhI arasI, asparzI, janma jarA maraNa rahita aura Atmika guNa sahita haiM / aise siddha bhagavAna ko merA samaya samaya para vaMdanA namaskAra hove /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH kAya kA svruup| cha kAya ke bol| nAma kula karoDA karoDa 1 pRthvI kAya 12 lAkha 2 apa kAya 7 lAkha 3 tejas kAya 3 lAkha 4 vAyu kAya 7 lAkha 5 vanaspati kAya 28 lAkha 'AyuSya varNa saMsthAna 22000 varSa pIlA masura kI dAla 7000 " sapheda jala kA parapITA 3 ahorAtri lAla suiyoM kI bhArI 3000 varSa nIlA dhvajA patAkA 10000 varSa vividha vividha murhata meM u. janma maraNa 12824 12824 12824 12824 (32000pra.va. 165536 sA.va 5 6 trasa kAya beindriya 7 lAkha 12 varSa teindriya 8 lAkha 46 dina 1 jaghanya antara muhUrta kA 2 jaghanya 1 bhava / 60
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma cauindriya naraka tiryaca manuSya devatA kula karoDA karADa 6 lAkha 25 lAkha 53 || lAkha 12 lAkha 26 lAkha 'AyuSya 6 mAsa ja. 10000 va. ( u. 33 sAgara 3 palyopama 3 palyopama ja.10000 va. u. 33 sAgaro pama 1 jaghanya antara muhUrta kA 2 jaghanya 1 bhava / va 17 " '' " " saMsthAna " 11 * * * 11 " // iti chaH kAya kA bola sampUrNa // ka 'muhUrta meM u. janma maraNa 40 1 1 ? 1 ( 64 ) thoDA saMgraha |
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa bol| (65) 25 bol| 1 pahale bole gati cAra-1 naraka gati 2 tiryaca gati 3 manuSya gati 4 deva gati / 2 dUsare bole jAti pAMca-1 ekendriya 2 baii. ndriya 3 trIindriya 4 caurindriya 5 paMcendriya / / 3 tIsare bole kAya chaH-1 pRthvI kAya 2 apa kAya 3 tejasa kAya 4 vAyu kAya 5 vanaspati kAya 6 basa kAya / 4 cauthe bole 'indriya gAMca-1 zrotendriya 2 canu indriya 3 ghrANendriya 4 rasendriya 5 sparzandriya / 5 pAMcaSe bole 'payopti chaH-1 AhAra paryApti 2 zarIra papti 3 indriya paryApti 4 zvAsozvAsa paryApti 5 bhASA paryApta 6 manaH pryaapti| 6 chaThe bole 'prANa daza-1 zrotendri bala prANa 2 1 jahAM para jIvoM kA aAvAgamana (pAnA jAnA) hove vaha gati hai| 2 eka sA honA ekAkAra honA jAti hai| 3 samUha tathA bahu pradezI vastu ko kAya kahate haiN| 4 zabda, rUpa, rasa, gandha, sparza Adi vastuoM kA jisake dvArA grahaNa hotA hai use indriya kahate haiN| ye pAMca haiM-1 kAna 2 AMkha nAka 4 jIbha 5zarIra (gale se paira taka-dhar3a) - 5 aAhArAdi rUpa pudgala ko pariNamana karane kI zakti ( yantra) ko paryApti kahate haiN| . 6 paryApti rUpa yantra ko madada karane vAle vAyu (Strem ) pho prANa
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| cakSu indriya bala prANa 3 ghrANendriya bala prANa 4 rasandriya bala prANa 5 sparzendriya bala prANa 6 manaH bala prANa 7 vacana bala prANa 8 kAya bala prANa 6 zvAsozvAsa bala prANa 10 AyuSya bala prANa / 7 sAtaveM bole zarIra pAMca-1 audArika 2 vaikriya 3 AhArika 4 taijasa 5 kAmaNa / 8 pAThaveM bole 'yoga pandraha-1 satya mana yoga 2 asatya mana yoga 3 mizra mana yoga 4 vyavahAra mana yoga 5 satya vacana yoga 6 asatya vacana yoga 7 mizra vacana yoga 8 vyavahAra vacana yoga 6 audArika zarIra kAya yoga 10 audArika mizra zarIra kAya yoga 11 vaikriya zarIra kAya yoga 12 vaikriya mizra zarIra kAya yoga 13 pAhArika zarIra kAya yoga 14 pAhArika mizra zarIra kAya yoga 15 kArmaNa kAya yoga / cAra manakA, cAra vacana kA va sAta kAya kA evaM pandraha yoga / navaveM bole upayoga bAraha / pAMca jJAna kA-1 mati jJAna 2 zruta jJAna 3 avadhi jJAna 4 manaH paryava jJAna 5 kevala jJAna / 7 jo nAza ko prApta hotA ho yA jisake naSTa hone se-adRzya hone se jIva kA nAza mAnA jAtA hai use zarIra kahate haiN| samana, vacana kAyA kI pravRtti ko-capalatA ko (prayoga ko)joga (yoga) kahate haiN| jAnane pahicAnane kI zakti ko upayoga kahate haiM, yahI jIva kA lakSaNa hai|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa bola / (67) tIna ajJAna kA-1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna 3 vibhaMga ajJAna / cAra darzana ke--1 cakSu darzana 2 acakSu darzana 3 avadhi darzana 4 kevala darzana evaM bAraha upyog| 10 dazaveM bole 'karma ATha-1 jJAnAvaraNIya 2 darzanAvaraNIya 3 vedanIya 4 mohanIya 5 AyuSya 6 nAma 7 gotra aura 8 antarAya / 11 igyArahaveM bole guNa "sthAnaka caudaha / 1 mithyAtva guNasthAnaka 2 sAsvAdAna guNasthAnaka 3mizra guNasthAnaka 4 avratI samadRSTi guNasthAnaka 5 deza vratI guNasthAnaka 6 pramatta saMyati guNasthAnaka 7 apramatta saMyati guNa sthAnaka 8 (niyaThI) nivartIvAdara guNa sthAnaka 6 ( aniya cha ) anivartI bAdara guNa sthAnaka 10 sUkSma saMparAya guNa sthAnaka 11 upazAnta mohanIya guNa sthAnaka 12 kSINa mohanIya guNasthAnaka 13 sayogI kevalI guNa sthAnaka 14 ayogI kevalI guNa sthAnaka / 12 bArahaveM bole pAMca indriya ke 23 "viSaya 10 jIva ko para bhava meM ghumAve, vibhAva dazA meM banAve va anya rUpa se dikhAve so karma hai| 11 sakarmI jIvoM kI unnati kI bhinna 2 avasthA ko guNasthAna kahate haiM / avasthA ananta hai parantu guNasthAna 14 hI hai kakSA ( Class) vat / 12 jisa indriya se jo 2 vastu grahaNa hotI hai vahI usa indriya kA viSaya hai / kAna kA viSaya zabda /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) thokaDA sNgrh| 1 zrotendriya ke tIna viSaya-1 jIva zabda 2 ajIva zabda 3 mizra zabda / 2 cakSu indriya ke pAMca viSaya -1 kRSNa varNa 2 nIla varNa 3 rakta varNa 4 pIta ( pIlA ) vaNa 5 zveta (sapheda ) vrnn| 3 ghrANendriya ke do viSaya-1 surabhi gandha 2 durabhi gandha / 4 rasandriya ke pAMca viSaya- tIkSNa ( tIkhA) 2 vaTuka ( kar3avA) 3 kapAyita ( kaSAyalA) 4 kSAra (khaTTA) 5 madhura ( miSTa mIThA ) / 5 sparzendriya ke pATha viSaya-1 karkaza 2 mRdu 3 gurU 4 laghu 5 zIta 6 uSNa 7 snigdha (cikanA) 8 rUkSa ( lukhA ) evaM 23 viSaya / 13 terahaveM bole mithyAtva daza-1 jIva ko ajIva samajhe to mithyAtva 2 ajIva ko jIva samajhe to mithyAtva 3 dharma ko adharma samajhe to mithyAtva 4 adharma ko dharma samajhe to mithya tva 5 sAdhu ko asAdhu samajhe to mithyAtva 6 asAdhu ko sAdhu samajhe to mithyAtva 7 sumArga (zuddha mArga) ko kumArga samajhe to mithyAtva 8kumArga ko sumArga samajhe to mithyAtva ha sarva duHkha se 13 jIvAdi nava tatvoM kI saMzaya yukta vA viparIta mAnyatA honA tathA anadhyasAya nirNaya buddhi kA na honA mithyAtva hai|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa bola / (66) mukta ko amukta samajhe to mithyAtva aura 10 sarva dukha sa amukta ko mukta samajhe to mithyAtva / 14 caudahaveM bole nava Xtatva ke 115 bola / prathama nava tattva ke nAma-1 jIva tatva 2 ajIva tatva 3 punya tatva 4 pApa tattva 5 Azrava tattva 6 saMvara tatva 7nijaga tatva 8 bandha tattva ha mokSa tattva ina nava tattva ke lakSaNa tathA bheda-prathama nava tatva ke andara vistAra pUrvaka likhA gayA hai ataH yahAM kevala saMkSepa meM hI likhA jAtA hai| 1jIva tatva ke 14 bola, 2 ajIva tatva ke 14 bola,3 punya ke ha bola,4 pApa ke 18 bola, 5 aAzrava ke 20 bola, 6 saMvara ke 20 bola, 7 nirjarA ke 12 bola, 8 bandha ke 4 bola aura ha mokSa ke 4. bola / evaM nava tatva ke sarva 115 bola huve / 15 pandrahaveM bole = AtmA ATha-1 dravya AtmA 2 vaSAya AtmA 3 yoga zrAtmA 4 upayoga AtmA 5 jJAna AtmA 6 darzana prAtmA 7 cAritra AtmA 8 vIya AtmA / 16 solahaveM bole *daNDaka 24-sAta naraka ke x sAra padArtha ko tatva kahate haiN| __= apanAsa-apanApana hI AtmA hai / jIva kI zakti kisI bhI rUpa meM honA hI AtmA hai / ___ * jisa sthAna para tathA jisa rUpa meM raha kara prAtmA karmoM se daNDAtI hai, vaha daNDaka hai / bheda ananta haiM parantu samAveza covIza meM hai|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) thokaDA sNgrh| neriyoM kA eka daNDaka 1, daza bhavanapati deva ka daza daNDaka, 11, pRthvI kAya kA eka, 12, apa kAya kA eka, 13, tejas kAya kA eka, 14, vAyu kAya kA eka, 15, vanaspati kAya kA eka, 16 beindriya kA eka, 17, trIindriya kA eka, 18, caurindriya kA eka, 16, tiryaca paMcendriya kA eka20,manuSya kA eka,21, vANavyantara kA eka, 22,jyotiSI kA eka, 23, vaimAnika kA eka, 24 / 17 sattaraveM bole = zyA chaH-1 kRSNa lezyA 2 nIla lezyA 3 kApota lezyA 4 tejo lezyA 5 padma lezyA 6 zukla lezyA / 18 prahAraveM bole dRSTi tIna-1 samyaktva (samyaga) dRSTi 2 mithyAtva dRSTi 3 mizra dRSTi / 16 unnIsaveM bole xdhyAna cAra-1 bAta dhyAna 2 raudra dhyAna 3 dharma dhyAna 4 zukla dhyAna / 20 vIsaveM bole SaD (cha)*dravya ke 30 bheda / 1 dharmAsti kAya ke pAMca bheda-1 dravya se eka = kaSAya tathA yoga ka sAtha jIva ke zubhAzubha bhAva ko lezyA kahate haiM / yoga tathA kaSAya rUpa jala meM laharoM kA honA hI lezyA hai| AtmA anAtmA ko kisI bhI taraha dekhanA mAnanA aura zraddhA karanA hI dRSTi hai| x cita-mana-kI ekAgratA ko dhyAna kahata haiN| dhyeya vastu prati dhyAtA kI sthiratA ko dhyAna kahate haiN| * zrAkArAdi ke badalane para bhI padArtha vastu kA kAyama rahanA hI dravya hai|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa bol| (71) LANvinor 2 kSetra se loka pramANa 3 kAla se Adi anta rahita 4 bhAva se avarNI, agaMdhI, arasI, asparzI ( arUpI ) amUrti mAna 5 guNa se calana guNa / ise pAnI meM machalI kA dRSTAnta / 2 adharmAsti kAya ke pAMca bheda-1 dravya se eka dravya 2 kSetra se loka pramANa 3 kAla se zrAdi aMta rahita 4 bhAva se amUrti mAna 5 guNa se sthira guNa adharmAsti kAya ko-thake huve pakSI ko vRkSa kA Azraya (vizrAma -kA dRSTAnta / 3 aAkAzAsti kAya ke pAMca bheda- dravya se eka dravya 2 kSetra se lokAloka pramANa 3 kAla se Adi anta rahita 4 bhAva se amUrtimAna 5 guNa se AkAza vikAza guNa / AkAzAsti kAya ko dugdha meM zarkarA kA dRSTAnta / 4 kAla dravya ke pAMca bheda-1 dravya se ananta dravya 2kSetra se samaya kSetra pramANa 3 kAla se Adi anta rahita 4 bhAva se amUrtimAna 5 guNa se nUtana(nayA) jIrNa (purANA) vartanA lakSaNa kAla ko nayA purANA vastra kA dRSTAnta / 5 pudgalAsti kAya ke pAMca bheda-1 dravya se anaMta dravya 2 kSetra se loka pramANa 3 kAla se Adi aMta rahita 4 bhAva se varNa, gandha, rasa, sparza sahita 5 guNa se milanA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) thokaDA sNgrh| AMAA galanA, vinAza honA, jIrNa honA, va vikharanA pudgalAsti kAya ko bAdaloM kA dRSTAnta / 6 jIvAsti kAya dravya ke pAMca bheda-1 dravya se anaMta 2 kSetra se loka pramANa 3 kAla se Adi aMta rahita 4 bhAva se amUrtimAna (arupI) 5 guNa se caitanya upayoga lakSaNa jIvAsti kAya dravya ko candramA kA dRSTAnta / 21 ikosaveM bole "rAzi do-1 jIva rAzi 2 ajIva rAzi / 22 bAvIsaveM bole zrAvaka ke bAraha bata-1 sthUla ( moTI, bar3I) jIvoM kI hatyA kA tyAga kare 2 sthUla jhUTha kA tyAga kare 3 sthUla corI karane kA tyAga kare 4 puruSa para strI-sevana kA va strI para puruSa-sevana kA tyAga kare 5 parigraha kI maryAdA ko 6 dizAoM ( meM gamana karane ) kI maryAdA kare 7 caudaha niyama va 26 bola kI maryAdA kare 8 anartha daMDa kA tyAga kare 6 prati dina sAmAyika Adi kare * 10 dizAvakAzika 21 samUha ko rAzi kahate haiM / jagat meM jIva tathA pudgala dravya ananta haiN| inake samUhoM ko rAzi hate haiN| x para vastu meM prAtmA lubhA rahI hai| ataH prAtmA ko para vastu se alaga kara svasva meM kAyama rahanA vrata hai| ___ * pUrvokna chaThe vrata meM dizA kI va sAtaveM meM upabhoga paribhoga kA jo pariNAma kiyA hai vaha yAvajjIva paryanta hai parantu yaha dizAvakAzika prati dina kA kiyA jAtA hai|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa bola / (73) (dizAoM va bhogopabhogoM kA parimANa ) kare 11 pauSadha vrata kare 12 nigraMtha sAdhu va muni ko prAsuka eSaNIka AhAgadika cauha bola pratilAbhe ( atithi saMvibhAga vrata kare ) / 23 tevIsaveM bole muni ke 'paMcamahAvrata-1 sarva hiMsA kA tyAga kare 2 sarva mRSAvAda kA tyAga kare 3 sarva adattAdAna / corI) kA tyAga kare 4 sava maithuna kA tyAga kare 5 saba parigraha kA tyAga kare ( muni ke ye tyAga tIna karaNa va tIna yoga se hote haiM ) 24 covIsaveM bole zrAvaka ke bAraha vrata ke 46 bhAMge prAMka eka gyAraha kA-eka karaNa eka yoga se pratyAkhyAna ( tyAga) kre| isake bhAMga 8 amuka yukta doSa karma ki jisakA maiMne tyAga liyA hai use 1 karUM nahIM mana se 2 karUM nahIM vacana se 3 karUM nahIM kAya se 4 karAUM nahIM mana se 5 karAUM nahIM vacana se 6 karAUM nahIM kAya se 7 karate huve ko anumodUM ( sarAhUM ) nahIM mana se 8 karate 1 bar3e vratoM ko pUrNa vratoM ko mahAvrata kahate haiM / tyAgI muni hI inakA pAlana kara sake haiM, gRhastha nhiiN| ____
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) thokaDA saMgraha) huve ko anumodUM nahIM vacana se 6 karate huve ko anumodUM nahIM kAya se evaM nava bhaaNge| prAMka eka bAraha (12)kA-eka karaNa aura do yoga se tyAga kare / isake nava bhAMge 1 karUM nahIM mana se vacana se 2 karUM nahIM mana se kAyA se 3 karUM nahIM vacana se kAyA se 4 karAUM nahIM mana se vacana se 5 karAUM nahIM mana se kAyA se 6 karAUM nahIM vacana se kAyA se / 7 karate huve ko anumodUM nahIM mana se vacana se 8 karate huve ko anumodaM nahIM mana se kAyA se karate huve ko anumodUM nahIM vacana se kAyA se| prAMka eka teraha kA-eka karaNa aura tIna yoga se tyAga kare / bhAMgA tIna 1 karUM nahIM manase, vacana se, kAyA se, 2 karAUM nahIM mana se, vacana se, kAyA se, 3 karate huve ko anumodUM nahIM mana se,vacana se,kAyA se, evaM kula (8+8+3) 21 bhaaNgaa| prAMka eka ikkIsa kA-do karaNa aura eka yoga se tyAga kare / bhAMgA nava 1 karUM nahIM karAUM nahIM mana se 2 karUM nahIM karAUM nahIM vacana se 3 kara nahIM karAUM nahIM kAyA se 4 karUM nahIM anumodUM nahIM mana se 5 karUM nahIM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccIsa vol| (75) anumodUM nahIM vacana se 6 karUM nahIM anumodUM nahIM kAyA se 7 karAUM nahIM anumodUM nahIM manase 8 karAUM nahIM anumodUM nahIM vacana se 8 karAUM nahIM anumodUM nahIM kAyA se / aAMka eka bAvIsa kA-do karaNa aura do yoga tyAga kare / mAMgA nava 1 karuM nahIM, karAUM nahIM, mana se, vacana se / 2 karUM nahIM,karAUM nahIM,mana se, kAyA se / 3 karuM nahIM,karAUM nahIM, vacana se, kAyA se / 4 karuM nahIM,anumodUM nahIM,mana se vacana se / 5 karUM nahIM,anumodUM nahIM,mana se kAyA se / 6karUM nahIM, anumodaM nahIM, vacana se kAyA se / 7 karAUM nahIM, anumodaM nahIM,mana se vacana se 8 karAUM nahIM, anumodUM nahIM, mana se kAyA se karAUM nahIM, anumodaM nahIM,vacana se,kAyA se / prAMka eka tevIza kA-do karaNa aura tIna yoga se tyAga leve / bhAMgA tIna 1 karUM nahIM, karAUM nahIM, mana se,vacana se,kAyA se| 2 karuM nahIM, anumodUM nahIM, mana se, vacana se, kAyA se / 3 karAUM nahIM, anumAeM nahIM, mana se, vacana se,kAyA se evaM 42 maaNgaa| prAMka eka ekatosa kA-tIna karaNa va eka yoga se tyAga gRhaNa kara / mAMgA tIna___ 1 karuM nahIM, karAUM nahIM, anumodUM nahIM, mana se / 2
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) thokaDa! sNgrh| kalaM nahIM, karAUM nahIM, anumodUM nahIM, vacana se / 3 karUM nahIM, kagaUM nahIM, anumodUM nahIM, kAyA se / aAMka eka battIsa kA-tIna karaNa va do yoga se, tyAga kare / bhAMgA tIna 1 karuM nahIM, karAU nahIM, anumodUM nahIM, mana se, vacana se / 2 karaM nahIM, karAU nahIM, anumodUM nahIM, mana se kAyA se / 3 karUM nahIM, karAUM nahIM, anumodUM nahIM, vacana se, kAyA se| aAMka eka teMtIsa kA-tIna karaNa va tIna yoga sa tyAga leve / bhAMgA eka 1 karuM nahIM, kagaU nahIM, anuoI nahIM, mana se vacana se, kAyA se| evaM 46 bhAMgA sampUrNa / 25 paccIzaveM bole 'cAritra pAMca-1 sAmAyika cAritra 2 chedopasthAnika cAritra 3 parihAra vizuddha cAritra 4 sUkSma saMparAya cAritra 5 yathAkhyAta cAritra / // iti paccIsa bola sampUrNa // MOHANA ALV NE 1 zrAtmA kA para bhAva se dUra honA aura svabhAva meM ramaNa karanA hI cAritra hai| ___
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha dvaar| (77) siddha dvAra 1 pahilI naraka ke nikale have eka samaya meM jaghanya eka siddha hove, utkRSTa daza siddha hote haiN| 2 dUsarI naraka ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka siddha, utkRSTa daza siddha hote haiN| 3 tIsarI naraka ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka siddha, utkRSTa daza siddha hote haiN| 4 cauthI naraka ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiM / ... 5 bhavana pati ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN| 6 bhavana pati kI deviyoM meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa pAMca siddha hote haiN| 7 pRthvI kAya ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| 8 apakAya ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| - vanaspati kAya ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, uskRSTa chaH siddha hote haiN| 10 tiryaMca garbhaja ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiM /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78 ) thokaDA sNgrh| 11 tiryaMcaNI meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN| 12 manuSya garmaja meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN| 13 manuSyanI meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa vIza siddha hote haiN| 14 vANa vyantara meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN| 15 vANa vyatara kI deviyoM meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa pAMca siddha hote haiN| 16 jyotiSI ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka siddha, utkRSTa daza siddha hote haiN| . 17 jyotiSI kI deviyoM meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa vIza siddha hote haiN| 18 caimAnika ke nikale huve eka samaya meM jaghanya eka siddha, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 16 vaimAnika kI deviyoM meM se nikale huve eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa bIsa siddha hote haiM / 20 svaliGgI eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 21 anya liGgI eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha dvAra / ( 76 ) PRANKRAMKHALAAKANKRA 22 gRhastha liGgI eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| 23 strI liGgI eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa bIsa siddha hote haiN| 24 puruSa liGgI eka samA meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 25 napusaMka liGgI eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN| 26 Udhrva loka meM eka samaya meM jaghanya eka,utkRSTa cAra siddha hote haiN| 27 adho loka meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa bIsa siddha hote haiN| 28 tiryak ( tIchI ) loka meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiM / 26 jaghanya avagAhana vAle eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| 30 madhyama avagAhana vAle eka samaya meM jaghanya eka siddha, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 31 utkRSTa avagAhana vAle eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa do siddha hote haiN| 32 samudra ke andara eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa do siddha hote haiN|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) thAvaDA sNgrh| NAVARAN/IN/Anniv .. .... . 33 nadI pramukha jala ke andara eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa tIna siddha hote haiN| 34 tIrtha siddha hove to eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 35 atIrtha siddha hove to eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa dama siddha hote haiN| 36 tIrtha kara siddha hove to,eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa vIsa siddha hote haiM! 37 atIrthakara siddha hove to eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 38 svayaM bodha (buddha) siddha hove to eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| - 36 prati bodha siddha hove to, eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa daza siddha hote haiN| 40 budha bohI siddha hove to, eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 41 eka siddha hove to, eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa eka siddha hote haiN| 42 aneka siddha hove to,eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 43 vijaya vijaya prati eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa vIsa siddha hote haiN| ___
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha dvAra / 44 bhadra zAla vana meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiM / / 45 naMdana bana meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| 46 soma nasa vana meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa cAra siddha hote haiN| 47 paMDaga vana meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa do siddha hote haiN| 48 akarma bhUmi meM eka samaya meM jaghanya eka,utkRSTa daza siddha hote haiN| .46 karma bhUmi meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 50 pahale Are meM eka samaya meM jaghanya eka,utkRSTa dasa siddha hote haiN| 51 dUsare Are meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa dasa siddha hote haiN| 52 tIsare Are meM eka samaya meM jaghanya eka,utkRSTa 108 siddha hote haiN| 53 cauthe Are meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 54 pAMcaveM Are meM eka samaya meM jaghanya eka,utkRSTa dasa siddha hote haiN|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) thokaDA sNgrh| 55 chaThe bAre meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa dasa siddha hote haiN| . 56 avasarpiNI meM eka samaya meM jaghanya eka,utkRSTa 108 siddha hote haiN| 57 utsarpiNI meM eka samaya meM jaghanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| 58 notamarpiNI no avasarpiNI meM eka samaya meM japanya eka, utkRSTa 108 siddha hote haiN| .... ye 58 bola antara sahita eka samaya meM jaghanya, utkRSTa jo siddha hote haiM so kahe haiN| aba antara rahita pATha samaya taka yadi siddha hove to kitane hote haiM ? so kahate haiN| 1pahale samaya meM jaghanya eka utkRSTa 108 siddha hote haiN| 2 dUsare " " " " " 102 " 3 tIsare , , , , , 66 " " 4 cauthe , " " 5 pAMcave , , , , , 72 " " 6 chaThe " " " " 7 sAtava, , , , 48 " " 8pAThaveM, , , , , 32 " " bhATha samaya ke bAda antara par3e binA siddha nahIM hote| // iti siddha dvAra sampUrNa //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAvAsa daNDaka / (83) covIsa dnnddk| covIsa daNDaka kA varNana sUtra zrI jIvAbhigama jI meM kiyA huvA hai| gAthA:sarIro gAhaNa saMghayaNa, saThANa kasAya tahahuMti sanAya / lesidia samughAe, sannI vaideza pajjatti // 1 // viThi daMsaNa nANA nANa, jogo vauga taha AhAre / uvavAya Thii samuhAye cavaNa gai AgaI cev|| 2 // covIsa dvAroM ke nAma (1) zarIra dvAra (2)xavagAhaNa dvAra (3) *saMghayana jhAra (4) saMsthAna = dvAra (5) kaSAya dvAra (6) saMjJA dvAra (7) lezyA dvAra (8) indriya dvAra (6) samudghAta dvAra (10) saMjJI asaMjJI dvAra (11) veda dvAra (12) paryApti dvAra (13) dRSTi dvAra (14) darzana dvAra (15) jJAna dvAra (16) yoga dvAra (17) upayoga dvAra (18) AhAra dvAra(16) utpatti dvAra (20) sthiti dvAra (21) ( samohiyA) maraNa dvAra (22) cavaNa dvAra 23 gati dvAra 24 aAgAti dvaar| (1)zarIra dvAraH-zarIra pAMca-1 audArika zarIra - lambAI * zarIra kI banAvaTa = zarIra kI praakRti| - -- -
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) thokaDA saMgraha / 2 vaikriya zarIra 3 AhArika zarIra 4 tejasU zarIra 5 kArmANa shriir| - inake lakSaNaH-audArika zarIra-jo sar3a jAya, par3a jAya, gala jAya, naSTa hojAya, bigar3a jAya va marane bAda kalevara par3A rhe| use audArika zarIra kahate haiN| 2 (audArika vA ulaTA ) jo sar3e nahIM, par3e nahIM gale nahIM, naSTa hove nahIM va marane bAda bikhara jAye use vaikriya zarIra kahate haiN| 3 caudaha pUrva dhArI muniyoM ko jaba zaGkA utpanna hotI hai,taba eka hAtha kI kAyA kA putalA banA kara mahAvideha kSetra meM zrI zrImaMdara svAmI se prazna pUchane ko bhejeM / prazna pUcha kara pIche Ane bAda yadi AlocanA kare to pArAdhaka vAlocanA nahIM kare to virAdhaka kahalAte haiN| ise AhArika zarIra kahate haiN| 4 tejasU zarIra:-jo AhAra karake use pacAve vo tejasa zarIra / 5 kArmANa zarIra:-jIva ke pradeza va karma ke pudgala jo mile huve haiM, unheM kArmANa zarIra kahate hai| (2) avagAhana dvAra-jIvoM meM avagAhanA jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa hajAra yojana jAjerI ( adhika) audArika zarIra kI avagAhanA jaghanya aGgala
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAvAsa darADakA ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa hajAra yojana baajerii-(vnsptiaashrii)| vaikriya zarIra kI-bhava dhAraNika vaikriya kI jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa 500 dhanuSya kii| uttara vaikriya kI jaghanya ala ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa lakSa yojana kii| AhArika zarIra kI jaghanya mUDhA hAtha kI utkRSTa eka hAtha kaa| tejas zarIra va kArmANa zarIra kI avagAhana jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa caudaha rAja loka pramANe tathA apane apane zarIra anumAra / (3)saMghayana dvAra:-saMghayana chaH-1vajra RSabha nArAca saMghayana 2 RSabha nAgaca saMghayana 3 nArAca saMghayana 4 ardha nArAca saMghayana 5 kIlikA saMghapana 6 sevA saMghayana / 1 vajra RSabha nArAca saMghayana-vajra arthAt killI, RSabha yAne lapeTane kA pATA arthAt Upara kA veSTana, nArAca yAne donoM ora kA markaTa baMdha arthAt sandhi-aura saMghayana yAne hAr3akoM kA saMcaya-arthAda jisa zarIra meM hAr3ake do pur3a se, markaTa baMdha se baMdhe huve hoM, pATe ke samAna hAr3ake vITe huve ho va tIna hAr3akoM ke andara bajra kI killI lagI huI ho vo vajra RSabha nAgaca saMghayana (arthAt jisa zarIra
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI haDDiyAM, haDDI kI saMdhiyAM va Upara kA veSTana vajra kA hove va killI bhI vajra kI hove)| 2 RSabha nArAca saMghayana-Upara likhe anusAra / aMtara kevala itanA ki isameM vajra arthAt killI nahIM hotI hai| 3 nArAca saMghayana-jisameM kevala donoM tarapha makeTa baMdha hote haiN| 4 ardha nArAca saMghayana-jisake eka tarapha markaTa baMdha va dUsarI ( par3ade ) tarapha killI hotI hai| 5 kIlikA saMghayana-jisake do haDDiyoM kI saMdhi para killI lagI huI hove| 6 sevA" saMghayana-jisakI eka haDDI dUsarI haDDI para car3hI huI ho (athavA jisake hAr3a alaga alaga ho, paraMtu camar3e se baMdhe huve ho)| (4) saMsthAna dvAra-saMsthAna chaH-1samacaturastra saMsthAna 2 nigrodha parimaNDala saMsthAna 3 sAdika saMsthAna 4 vAmana saMsthAna 5 kubja saMsthAna 6 hueDaka saMsthAna / 1 pAMva se lagA kara mastaka taka sArA zarIra sundarAkAra athavA zobhAyamAna hove so samacaturastra sNsthaan| 2 jisa zarIra kA nAbhi se Upara taka kA hissA sundarAkAra ho paraMtu nIce kA bhAga kharAba ho (vaTa vRkSa sa dRza) so nyagrodha parimaNDala saMsthAna /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (87) 3 jo kevala pAMva se lagA kara nAbhi ( yA kaTi ) taka sundara hove so sAdika saMsthAna / 4 jo TheMganA ( 52 aGgula kA ) ho so vAmana saMsthAna | 5 jisa zarIra ke pAMva, hAtha, mastaka, grIvA nyUnAdhika ho va kubar3a nikalI hove aura zeSa avayava suMdara hove so kubja saMsthAna | 6 hueDaka saMsthAna - ruMda, mUMda, mRgA putra, rohavA ke zarIra ke samAna arthAt sArA zarIra beDaula hove so huDaka saMsthAna | (5) kaSAya dvAra - kapAya cAra -1 krodha 2 mAna 3 mAyA 4 lobha | (6) saMjJA dvAra:- saMjJA cAra -1 zrAhAra saMjJA 2 bhaya saMjJA 3 maithuna saMjJA 4 parigraha saMjJA / (7) lezyA dvAra : - lezyA cha:- 1 kRSNa lezyA 2 nIla lezyA 3 kApota lezyA 4 tejo lezyA 5 padma lezyA 6 zukra lezyA / (c) indriya dvAra : - indriya pAMca - 1 zrutendriya 2 catu indriya 3 ghrANendriya 4 rasendriya 5 sparzendriya | (ha) samudghAta dvAra : - samudghAta sAta - 1 vedanIya samudghAta 2 kaSAya samudghAta 3 mAraNAMtika samudghAta
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) yokaDA sNgrh| 4 vaikriya samudghAta 5 tejas samudghAta 6 pAhArika samudghAta 7 kevala samudghAta / / (10)saMjJI asaMjJI dvAraH-jinameM vicAra karane kI ( mana ) zakti hove so saMjJI aura jinameM ( mana ) vicAra karane kI zakti nahIM hove so asNjnyii| (11) veda dvAra-veda tIna-1 strI veda 2 puruSa veda 3 napusaMka ved| (12) pAryApti dvAra-paryApti chaH- 1 AhAra paryApti 2 zarIra paryApti 3 indriya paryApti 4 zvAsozvAsa paryApti 5 manaH paryApti 6 bhASA paryApti / . (13) dRSTi dvAra-dRSTi tIna--1 samayaga dRSTi 2 mithyAtva dRSTi 3 sama mithyAtva ( mizra) dRSTi / (14)darzana dvAra-darzana cAra-1 cakSu darzana 2 acatu darzana 3 avadhi darzana 4 kevala darzana / (15)jJAna ajJAna dvAra-jJAna pAMca-1mati jJAnarazruta jJAna 3 avadhi jJAna 4 manaH paryava jJAna 5 kevala jJAna / ajJAna tIna-1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna 3 vibhaMga jJAna / (16) yoga dvAra-yoga pandraha-1 satya mana yoga 2 asatya mana yoga 3 mizra mana yoga 4 vyavahAra mana yoga 5 satya vacana yoga 6 asatya vacana yoga 7 mizra vacana yoga 8 vyavahAra vacana yoga 8 audArika zarIra kAya yoga 10 audArika mizra zarIra kAya yoga 11 vaikriya
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauvIsa daNDaka / (86) mmmmmmmmmmaaraaman zarIra kAya yoga 12 vaikriya mizra zarIra kAya yoga 13 AhArika zarIra kAya yoga 14 AhArika mizra zarIra kAya yoga 15 kArmaNa zarIra kAya yoga / 17 upayoga dvAra-upayoga bAraha-1 mati jJAna upayoga 2 zruta jJAna upayoga 3 avadhi jJAna upayoga 3 manaH paryava jJAna upayoga 5 kevala jJAna upayoga 6 mati ajJAna upayoga 7 zruta ajJAna upayoga 8 vibhaMga ajJAna upayoga 6 cakSu darzana upayoga 10 acaca darzana upayoga 11 avadhi darzana upayoga 12 kevala darzana upayoga / 18 AhAra dvAra-AhAra tIna-1 ojasa AhAra 2 roma AhAra 3 kavala AhAra yaha sacita AhAra,acita zrAhAra, mizra AhAra ( tIna prakAra kA hotA hai / ) 16 utpati dvAra-covIsa daNDaka kA Ave / sAta naraka kA eka daNDaka 1, daza bhavana pati ke daza daNDaka, 11, pRthvIkAya kA eka daNDaka, 12, apakAya kA eka daNDaka, 13, tejasa kAya kA eka, 14, vAyu kAya kA eka, 15, vanaspati kAya kA eka, 16, beindriya kA eka, 17, traindriya kA eka, 18 corindriya kA eka, 16, tiyazca paMcendriya kA eka, 20, manuSya kA eka, 21, vANa vyantara kA eka, 22, jyotiSI kA eka, 23, vaimAnika kA eka, 24, /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) thokaDA sNgrh| 20 sthiti dvAra:sthiti jaghanya antara rahate kI utkRSTa teMtIsa sAgaropama kii| 21 maraNa dvAra:-samohiyA maraNa, asamohiyA maraNa / samohiyA maraNa jo cIMTI kI cAla ke samAna cAle va asamAhiyA maraNa jo dar3I ke samAna cAle ( athavA bandUka kI golA samAna) , 22 cavaNa dvAraH- covIsa hI daNDa ka meM jAve-pahale kahe anusaar| prAgati dvAra:-cAra gati meM se Ave 1 naraka gati meM se 2 tiyeca gati meM se 3 manuSya gati meM se 4 deva kI gati meM se / gati dvAra:-pAMca gati meM jAve 1 naraka gati meM 2tiyaJca gati meM 3 manuSya gati meM 4 deva gati meM 5 siddha gati meN| // iti samuccaya covIsa dvAra / / nArakI kA eka tathA devatA ke teraha daNDaka evaM 14 daNDaka likhyate zarIra dvAra:nArakI meM zarIra pAve tAna 1 vaikriya 2 tejas 3 kArmANa / devatA meM zarIra tIna 1 vaikriya 2 tejas 3 kArmANa /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (61) avagAhana dvAra:1 pahelI nArakI kI avagAhanA jaghanya aGgula ke asaMkhya taveM bhAga,utkRSTa ponA pATha dhanuSya aura chaH anggul| 2 marI nArakI kI avagAhanA jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa sAr3A pandraha dhanuSya va cAra aGgula / 3 tIsarI nArakI kI avagAhanA jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa savAekatIsa dhanuSya kI / 4 cauthI naraka kI avagAhanA jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa sAr3A bAsaTha dhanuSya kI / 5 pAMcaveM naraka kI jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM utkRSTa 125 dhanuSya kii| 6 chaThe naraka kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa 250 dhanuSya kii| ___ 7 sAtaveM naraka kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa 500 dhanuSya kI / uttara vaikriya kare to jaghandha aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga,utkRSTa-jisa naraka kI jitanI utkRSTa avagAhanA hai usase duganI vaikriya kare (yAvat sAtaveM naraka kI eka hajAra avagAhanA jAnanA / ) 1 bhavana pati ke deva va deviyoM kI avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa sAta hAtha kii|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) thokaDA saMgraha A vi 2 bANa vyantara ke deva va deviyoM kI avagAhana jaghanya aMgula ke aMsakhyAtaveM bhAga utkRSTa sAta hAtha kii| jyotiSI deva va deviyoM kI avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa sAta hAtha kii| vaimAnika kI avagAhanA nIce likhe anusAra:___ pahale tathA dUsare devaloka ke deva va deviyoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa sAta hAtha kii| tIsare, cauthe devaloka ke deva kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa chaH hAtha kI / pAMcaveM, choTe devaloka ke devoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa pAMca hAtha kii| sAtaveM, AThaveM devaloka ke devoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa cAra hAtha kii| navave, dazaveM, igyArahaveM va bArahaveM devaloka ke devoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa tIna hAtha kii| nava gaiveka (grIyaveka) ke devoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa do hAtha kI / cAra anuttara vimAna ke devoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga,utkRSTa eka hAtha kii| __ : pAMcaveM anuttara vimAna ke devoM kI jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa mUDhA (eka mUMTha kama ) hAtha kii| bhavanapati se lagAkara bAraha devaloka paryanta uttara
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (63) vaikriya kare to jaghanya aMgula ke saMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa lakSa yojana kii| ___ nava greveka tathA pAMca anuttara vimAna ke deva uttara vaikriya nahIM krte| 3 saMghayana dvaar| naraka ke neriye asaMghayanI / deva asNghynii| 4 saMsthAna dvaar| naraka meM hueDaka saMsthAna vaM devaloka ke devoM kA samacaturastra saMsthAna / 5 kaSAya dvaar| naraka meM cAra kaSAya va devaloka meM bhI cAra / 6saMjJA dvAra:nArakI meM saMjJA cAra, devaloka meM saMjJA cAra / 7 lezyA dvAra:nArakI meM lezyA tIna: pahalI dUsarI naraka meM kApota leshyaa| tIsarI naraka meM kApota va nIla lezyA / cauthI naraka meM nIla leshyaa| pAMcavIM naraka meM kRSNa va nIla lezyA / * chaThI naraka meM kRSNa lezyA / * sAtavIM narakaM meM mahAkRSNa lezyA /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) thokaDA saMgraha | bhavana pati va vANatryantara meM cAra lezyA 1 kRSNa 2 nIla 3 kApota 4 tejo / jyotiSI, pahelA va dUsarA devaloka meM - 1 tejolezyA / tIsare, cauthe va pAMcaveM devaloka meM - 1 padma lezyA / chaThe devaloka se navaveka (grIyaveka) taka 1 zukla lezyA / pAMca anuttara vidhAna meM - 1 parama zukla lezyA / 8 indriya dvAra: naraka meM pAMva va devaloka meM pAMca indriya / 6 samudra ghAta dvAraH naraka meM cAra 3 mAraNAntika 4 vaikriya / muddhAta 1 vedanIya 2 kaSAya devatAoM meM pAMca-1 vedanIya 2 kaSAya 3 mAraNAMtika 4 vaipi 5 tejas / bhavana pati se bArahaveM devaloka taka pAMca samudghAta navagrIyaveka se pAMca anuttara vimAna taka tIna samudghAta 1 vedanIya 2 kA 3 mAraNAMtika / 10 saMjJI dvAra:-- pahalI naraka meM saMjJI va * zrasaMjJI aura zeSa narakoM meM saMjJI | * jJa tiryaJca mara kara isa gati meM utpanna hote haiM, aparyAptA dazA meM saMjJI hai| paryAptA hone bAda avadhi tathA vibhaMga jJAna utpanna hotA hai / isa apekSA se samajhanA cAhiye /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / bhavana pati, vANa vyantara meM - saMjJA, zrasaMjJI | jyotiSI se anuttara vimAna taka saMjJI | 11 veda dvAraH- naraka meM napuMpaka veda, bhavana pati, vANa vyantara, jyotiSI, tathA pahale dUsare devaloka meM 1 strI veda 2 puruSa veda zeSa devaloka meM 1 puruSa veda / 12 pati dvAra: ( 15 ) ( bhASA, va mana donoM eka sAtha bAMdhate haiM ) naraka meM paryApta pAMca aura aparyApta pAMca, devaloka meM paryApta pAMca aura paryApta pAMca | 13 dRSTi dvAra : - naraka meM dRSTi tIna, bhavana pati se bArahaveM devaloka taka dRSTi tIna, nava grIyaveka meM dRSTi do ( mizra dRSTi chor3a kara ) pAMca anuttara vimAna meM dRSTi 1 sambagU dRSTi / 14 darzana dvAra: naraka meM darzana dIna- 1 cakSu darzana 2 zracatu darzana 3 avadhi darzana | devaloka meM darzana tIna - 1 cakSu darzana 2 zracatu darzana. 3 avadhi darzana | 15 jJAna dvAraH naraka meM tIna jJAna va tIna ajJAna / bhavana pati se nava -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) thokaDA sNgrh| grIyaveka taka tIna jJAna va tIna ajJAna / pAMca anuttara vimAna meM kevala tIna jJAna, ajJAna nahIM / 16 yoga dvAra:naraka meM tathA devaloka meM igyAraha igyAraha yoga1 satya manayoga 2 asatya manayoga 3 mizra mana yoga 4vyavahAra manyoga 5satya vacana yoga 6asatya vacana yoga 7mizra vacana yoga 8 vyavahAra vacana yoga 8 vaikriya zarIra kAya yoga10vaikriya mitra zarIra kAya yoga11kArmaNa zarIra kAya yoga / .. 17 upayoga dvAra:naraka, va bhavana pati se nava grIyaveka taka upayoga nava-1 mati jJAna upayoga 2 zruta jJAna upayoga 3 avadhi jJAna upayoga 4 mati ajJAna upayoga 5 zruta ajJAna upayoga 6 vibhaMga jJAna upayoga 7 cakSu darzana upayoga 8 acakSu darzana upayoga 6 avadhi darzana upyog|| pAMca anuttara vimAna meM 6 upayoga tIna jJAna aura tIna darzana / 18 pAhAra dvAra:. naraka va devaloka meM do prakAra kA AhAra 1 ojasa 2 roma chaH hI dizAoM kA AhAra lete haiM / parantu lete hai eka prakAra kA neriye acitta AhAra karate haiM kintu azubha aura devatA bhI acitta AhAra karate hai kintu zubha /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (17) 16 utpatti dvAra aura 22 cavana dvAra: pahalI naraka se chaTho naraka taka manuSya va tithaMca paMcandriya- ina do daNDaka ke prAMta haiMdo hI ( manuSya, tiryaca ) daNDaka meM jAte haiN| - sAtavIM naraka meM do daNDa ka ke aAta hai-manuSya va tica, va eka daNDaka meM-tiryaMca paMcendriya-meM jAte haiN| bhavana pati, vANa vyantara, jyotiSI tathA pahale dUsare devaloka meM do daNDaka-manuSya va tiryaMca ke prati haiM va pAMca daNDaka meM jAte haiM 1 pRthvI 2 apa 3 vanaspati, 4 manuSya 5 tiryaca pNcedriy| . tIsare devaloka se AThaveM devaloka taka do daNDaka manuSya aura tiryava-kA aba aura do hI daNDaka meM jaaye| / navameM devaloka se anuttara vimAna taka eka daNDaka manuSya kA Ave aura eka manuSya-hI meM jAve / 20 sthiti dvAraHpahale naraka ke nariyoM kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI, utkRSTa eka sAgara kii| dUsare naraka kI ja0 1 sAgara kI,u03 sAgara kii| tIsare naraka kI ja0 3 sAgara kI,u07 sAgara kii| cauthe naraka kI ja07 sAgara kI u010 sAgara kii| pAMcaveM naraka kI ja010sAgara kI, u017sAgara kii| chaThe naraka kI ja017 sAgara kI,u0 22 sAgara kii| ____
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) thokaDa! sNgrh| sAtaveM naraka kI ja022 sAgara kI,u033 sAgara kii| dakSiNa dizA ke asura kumArake deva kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa eka sAgaropama kI / inakI deviyoM kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa 3 // palyopama kI / inake navanikAya ke devoM kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa 1 // palyopama kI / inakI deviyoM kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa pauna plykii| uttara dizA ke asura kumAra ke devoM kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI, utkRSTa eka sAgara jArI / inakI deviyoM kI sthiti ja, daza hajAra varSa kI, u. 4 // palya kI / navanikAya ke deva kI ja, daza hajAra varSa u. deza uNA (kama) do palyopama kI, inakI deviyoM kI ja. daza hajAra varSa kI u. deza uNA (kama)eka palyopana kii| vANa vyantara ke deva kI sthiti ja. daza hajAra varSa kI, u. eka palpa kI / inakI deviyoM kI ja. darA hajAra varSa kI, u. adha palya kii| candra deva kI sthiti ja, pAva palya kI u.eka palya aura eka lakSa varSa kii| deviyoM kI sthiti ja. pAva palya kI u. adha palya aura pacAsa hajAra varSa kI / sUrya deva kI sthiti ja. pAva palya kI u. eka palya aura eka hajAra varSa kI / deviyoM kI ja. pAva palya kI u, ardha palya aura pAMcaso varSa kii|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (ER) graha (deva) kI sthiti ja, pAva palya kI u, eka palya kii| devI kI ja.pAva palya kI utkRSTa ardha panya kii| nakSatra kI sthiti ja. pAva palpa kI u. ardha palya kii| devI kI ja. pAva palya kI u. pAva palya jAjarI / tArA kI sthiti ja. palya ke AThaveM bhAga u. pAva palya kii| devI kI ja. palya ke AThaveM bhAga u. palya ke AThaveM bhAga jaajrii| pahale devaloka ke deva kI ja. eka palya kI u. do sAgara kii| devI kI ja. eka palpa kI u. sAta palya kii| aparigRhitA devI kI ja. eka palya kI u. 50 palya kii| dUsare devaloka ke deva kI ja. eka palya jAjerI u. do sAgara jAjerI, devI kI ja. eka palya jAjerI u. nava palya kI / aparigRhitA devI kI ja, eka palya jAjarI u. paMcAvana palya kii| tIsare devaloka ke deva kI ja.2 sAgara kI u.7 sAgara cauthe " " " " "2 "jAjerI" 7" jA. pAMcaveM " "" ""7" kI "10" kI cha " "" " 10 "" // 14 // " sAtaveM "."" 14 // " "17" " AThaveM " " " // 17 // " // 18 // " " " " 18"" "16"" daza " "" "18 " // 20 // naveM "
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) thokaDA sNgrh| igyAraveM " "" "20 " " "21" " bAraveM " " " " 21 pahelI grIyaveka" " " 22 " " "23" " dasarI " " " " 23 tIsarI " "" " cauthI " " " " " 25 " " "26" " pAMcavI " " " " chaThA "" " 27 " sAtavIM , ,, , 28, AThavIM " " " 26 , navIM " , , , 30 ,, , , cAra anuttarAvamAna,, , , 31 , , ,33,,, pAMcaveM anuttara vimAna kI ja. u. 33 sAgaropama kI / 21 maraNa dvAra:1 samohiyA aura 2 asmohiyaa| 23 aAgati aura 24 gati dvAra: pahalI naraka se chaThI naraka taka do gati-manuSya aura tithaMca--kA Ave aura do gati--manuSya, tithaMca meM jAve / sAtavIM naraka meM do gati -manuSpa,tiryaMca kA Ave aura eka gati-tiryaMca meM jaave| ___ bhavana pati,vANa vyantara,jyotiSI yAvat AThaveM devaloka taka do gati-manuSya aura tiryaca kA Ave aura do gatimanuSya aura tithaMca meM jAve /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ce. vIsa dnnddk| ( 101) naveM devaloka se svArtha siddha taka eka gati-manuSya kA Ave aura eka gati-manuSya-meM jAve / // iti nArakI tathA deva loka kA 24 daNDaka // pAMca ekandriya kA pAMca daNDaka // vAyu kAya ko chor3a zeSa cAra ekendriya meM zarIra tIna 1 audArika 2 tejas 3 kArmaNa / vAyukAya meM cAra zarIra 1 audArika 2 vaikriya 3 tejas 4 kaarmnn| avagAhana dvAra:pRthvyAdi cAra ekendriya ko avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa aMgula ke asaMkhyAtaveM bhaag| vanaspati kI avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa hajAra yojana jAjerI kamala nAla pAzrI / 3 saMghayana dvAra:pAMca ekendriya meM sevAta saMghayana / 4 saMsthAna dvAra:pAMca ekendriya meM huNDaka saMsthAna / 5 kaSAya dvAra:pAMca ekendriya meM kaSAya cAra / 6 saMjJA dvAra:pAMca ekendriya meM saMjJA cAra /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102) thokaDA sNgrh| 7 lezyA dvAra:__ pRthvI, apa va vanaspati kAya ke-aparyAptA meM lezyA cAra 1 kRSNa 2 nIla 3 kApota 4 tejo / paryAptA meM tIna-1 kRSNa 2 nIla 3 kApota / tejas ( agni ) aura vAyukAya meM tIna-1 kRSNa 2 nIla 3 kApota / 8 indriya dvAra:pAMca ekendriya meM eka indriya-sparzendriya / samudghAta dvAra:vAyu kAya ko chor3a kara zeSa cAra ekendriya meM tIna samudghAta 1 vedanIya 2 kaSAya 3 mAraNAntika / vAyu kAya meM cAra 1 vedanIya 2 kaSAya 3 mAraNAntika 4 vaikriy| 10 sajJI dvAra:pAcoM ekondriya asNjnyii| 11 veda dvAra:pAMca ekendiya meM napuMsaka veda / 12 paryApti dvAra:pAMca ekendriya meM paryApti cAra (pahelI) aparyApti caar| 13 dRSTi dvAra:pAMca ekendriya meM eka mithyAtva dRSTi / 14 darzana dvAraHpAMca ekendriya meM eka acakSu darzana /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (103) 15 jJAna dvAra:pAMca ekendriya meM do ajJAna 1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna / 16 yoga dvAra:vAyu kAya ko chor3a kara zeSa cAra ekendriya meM yoga tIna1 audArika zarIra kAya yoga 2 audArika mizra zarIra kAya yoga 3 kArmaNa zarIra kAya yog| vAyu kAya meM yoga pAMca 1 audArika zarIra kAya yoga 2 audArika mizra zarIra kAya yoga 3 vaikriya zarIra kAya yoga 4 vaikriya mizra zarIra kAya yoga 5 kAmeNa zarIra kAya yog| 17 upayoga dvAra:pAMca ekendriya meM upayoga tIna 1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna 3 acakSu darzana / 18 zrAhAra dvAra:___pAMca ekendriya tIna dizAoM kA, cAra dizAoM kA, pAMca dizAoM kA AhAra leve vyAghAta na par3e to chaH dizAoM kA AhAra leve AhAra do prakAra kA 1 ojasa 2 gema ye 1 sacita 2 acita 3 mizra tInoM taraha kA lete haiN| 16 utpati dvAra 22 cavana dvAra:pRthvI, apU, vanaspati kAya meM naraka chor3a kara zeSa 23 daNDaka kA Ave aura daza daNDaka meM jAte-pAMca
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) . thokaDA saMgraha / ekendriya tIna vikalendriya, manuSya va tiryaca eva daza dnnddk| tejas kAya, vAyu kAya meM daza daNDaka kA AvepAMca ekendriya, tIna vikalendriya, manuSya, tithaMca-evaM daza aura nava daNDa ka meM jAve,manuSya chor3a kara zeSa Upara smaan| 20 sthiti dvAra:pRthvI kAya kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa bAvIsa hajAra varSa kI / ap kAya kI javanya antara : hUta kI utkRSTa sAta hajAra varSa kI / tejam kAya kI ja. antara muhUrta kI u. tIna ahorAtri kI / vAyu kAya kI ja. antara muhUrta kI u. tIna hajAra varSa kI / vanaspati kAya kI ja. antara suhUrta kI u. daza hajAra varSa kI / 21 maraNa dvAra:inameM samAhiyA maraNa aura asamohiyA maraNa donoM hote haiN| - 23 prAgati dvAra 24 gati dvAra:- pRthvI kAya,apa kAya,vanaspati kAya,ina tIna ekendriya meM tIna-1 manuSya 2 tirthaca 3 deva-gati kA Ave aura 1 manuSya 2 tIrthaca-do gati meM jaave| tejasa aura vAyu kAya meM 1 manuSya 2 tirthaca do gati kA Ave aura tithaMca eka gati meM jaave| // iti pAMca ekendriya kA pAMca daNDaka sampUrNa //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa draaddk| , 8.105) be indriya, trendriya, caurindriya aura tiryaca saMmUrchima paMcendri ke daNDaka zarIra dvAra:beindriya, trendriya, caurindriya va tiryaca saMmUrchima paMcendriya meM zarIra tIna 1 audArika 2 taijam 3 kAmaNa / 2 avagAhana dvAra:beindriya kI avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa bAraha yojana kI / indriya kI avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa tIna gAu (6 mIla) kI / caurindriya kI jaghanya aguMla ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa cAra gAu kI / tithaMca saMmUrchima paMcendriya kI ja. aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga. u. nIce anusAra:gAthA-joyaNa sahassa, gAua puhRttaM tatto joyaNa puttaM; doNhaM tu dhaNuha puhuttaM samUchImeM hoi uccattaM. 1 jala cara kI eka hajAra yojana kii| 2 sthalacara kI pratyeka gAu kI (do se nava gAu taka kI) 3 urapara (sarpa) kI pratyeka yojana kI (do se nava yojana taka)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 106 ) 4 bhujapara (sarpa) kI pratyeka dhanuSya kI ( do se nava dhanuSya taka kI ) 5 khecara kI pratyeka dhanuSya kI (dA se nava dhanuSya kI) 3 saMghayana dvAra: tIna vikalendriya ( beindriya vaindriya caurindriya ) aura tIrthaMca samUmi paMcendriya meM saMghayana eka-sevArtta / 4 saMsthAna dvAra: tIna vikalendriya aura mUrchima paMcendriya meM saMsthAna eka - huNDaka / 5 kaSAya dvAra: kaSAya cAra hI pAve / 6 saMjJA dvAra: saMjJA cAra hI pAve / thokaDA saMgraha | 7 lezyA dvAra: lezyA tIna pAve 1 kRSNa 2 nIla 3 kApota / 8 indriya dvAra: amb beindriya meM do indriya-1 sparzendriya 2 rasendriya (mukha) trendriya meM tIna indriya 1 sparzendriya 2 rasendriya 3 ghrANendriya / caurindriya meM cAra indriya-1 sparzendriya 2 rasendriya 3 ghrANendriya 4 catu indriya | tiryaMca saMmUrchima meM pAMca indriya- 1 sparzendriya 2 sendriya 3 ghrANendriya 4 cakSuH ndriya 5 zrutandriya /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDakaH / ( 107) samudghAta dvAra:ina meM samud ghAta tIna pAve-1 vedanIya 2 kaSAya 3 mAraNAMtika / 10 saMjJI asaMjJI dvAraHtIna vikalendriya tathA saMmUrchima tiryaca paMcendriya, asNjnyii| 11 veda dvAra:ina meM veda eka- npusNk| 12 paryApti dvAra:paryApti pAve pAMca 1 AhAra paryApti 2 zarIra paryApti indriya paryApti 4 zvAsozvAsa paryApti 5 bhASA paryApti / 13 dRSTi dvAra:ce indriya, trendriya, caurindriya tathA tiryaMca saMmUrchima paMcendriya ke aparyApti meM dRSTi do 1 samakita dRSTi 2 mithyAtva dRSTi / payApti meM eka mithyAtva dRSTi / 14 darzana dvAra beindriya, bIindriya meM darzana eka 1 acakSu darzana cArindraya aura tithaMca saMmUrchima paMcendriya meM do-1 cakSu darzana 2 acakSu drshn| 15 jJAna dvAra aparyApti meM jJAna do:-1 mati jJAna 2 zruta jJAna, ajJAna do 1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna, paryApti meM ajJAna do| ___
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) thokaDA sNgrh| 16 yoga dvAra inameM yoga pAve cAraH-1audArika zarIra kAya yoga 2 auMdArika mizra zarIra kAya yoga 3 kAmeNa zarIra kAya yoga 4 vyavahAra vacana yoga / 17 upayoga dvAra be indriya, trI indiya ke aparyApti meM pAMca upayoga 1 mati jJAna 2 zrata jJAna 3 mati ajJAna 4 zruta ajJAna 5 acaca darzana paryApti meM tIna upayoga-do ajJAna aura eka-acakSu-darzana / caurindriya aura tithaMca saMmUrNima paMcendriya ke aparyApti meM chaH upayoga 1 mati jJAna upayoga 2 zruta jJAna upayoga 3 mati ajJAna upayoga 4 zruta ajJAna upayoga 5 catu darzana 6 acakSu / paryApti meM cAra upayoga-do ajJAna aura do darzana / 18 AhAra dvAra AhAra chaH dizAoM kA leve, AhAra tIna prakAra kA ojas 2 roma 3 kavala aura 1 sacita 2 citta 3 mishr| 16 utpati dvAra 22 cavana dvAra ve indriya, trI indriya, caurindriya meM, daza daNDakapAMca ekendriya, tIna vikalendriya, manuSya aura tiryaMca-kA zrAve aura daza hI daNDaka meM jAve / tiyeca saMmUrchima paMcendriya meM daza daNDaka kA Ave- (Upara kahe huve) aura
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'covIsa dnnddk| (106) jyotiSI vaimAnika ina do daNDaka ko chor3a kara zeSa 22 daeDaka meM jaave| 20 sthiti dvAra be indriya kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa bAraha varSa kI / trIindriya kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa 46 dina kI / caurindriya kI ja0 antara muhUrta kI utkRSTa chaH mAsa kii| tiryaMca saMmUrchima paMcendriya kI nIce anusAragAthA-puvva kkor3a caurAzI, terana, bAyAlIsa, bahuttera / __ sahasAI vAsAI samuchime AuyaM hoi // ___ jalacara kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa kror3a pUrva varSa kI / sthalacara kI jaghanya antara muhUrta kI u0 corAzI hajAra varSa kI / urapara (sarpa) kI jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa 53 hajAra varSa kI, bhuja para (sape) kI jaghanya antara muhuta kI utkRSTa 42 hajAra varSa kI, khecara kI jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa 72 hajAra varSa kii| 21 maraNa dvAra samohiyA paraNa:-cITI kI cAla ke samAna jisa kI gati ho| asamohiyA maraNa:-banduka kI golI ke samAna jisakI gati ho|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) 23 gati dvAra 24 gati dvAra be indriya, trI indriya, caurindriya meM do gati- manuSya aura tiryeca kA Ave aura do gati manuSya tirthaca meM jAve / tiryaca saMmUrchima paMcendriya meM do-manuSya aura tiryaca-gati kA jAve aura cAra gati meM jAve 1 naraka 2 tica 3 manuSya 4 deva / // iti tIna vikalendriya aura tiryaMca saMmUrvvima // tiryaMca garbhaja paMceMdriya kA eka DaMDaka ( 1 ) zarIra :- tiryaca garbheja paMcadriya meM zarIra 4:1 dorika 2 vaikriyaka 3 tejasa 4 kArmaNa ( 2 ) avagAhanA / thokaDA saMgraha | gAthAH - joyaNa sahassaM ca gAu AIM tato joyaNa sahassaM gAu puhRttaM bhujaye gharaguha puhuttaM ca pakkhIsu / jalacarakI - jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa eka hajAra yojana kI / sthalacarakI :- jaghanya aMgula ke zrasaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa cha gAukI / uraparI sarpa kI: - jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa eka hajAra yojana kI /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / (111 ) mammammmmmmmmmmmmm. amarorammnamammmmmmmmmmmmnarmnanawwwwwwwww bhujaparIsarpakIH jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRTa pratyeka gaaukii| khecarakI:-jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa pratyeka dhnussykii| uttara vaikriya kare to jaghanya aMgula ke aMsakhyAtaveM sAga utkRSTa 600 yojnkii| (3) saMghayana dvAra:-tirthaca garbhaja paMcIdrayameM saMghayana ch| (4) saMsthAna dvAra:-saMsthAna cha / (5) kaSAya dvAra:-kaSAya cAra / (6) saMjJA dvAra:-saMjJA cAra / (7) lezyA dvAra:-lezyA ch| (8) iMdriya dvAraH- iMdriya pAMca / (8) samudghAta dvAra:--samudghAta pAMca:-1 bedanIya 2 vaSAya 3 mAraNAMtika 4 kriya 5 tejs| (10) saMjJI dvaar:-sNjnyii| (11) veda dvAra:-veda tIna / (12) paryApti dvAra:-paryApti cha aura aparyApti cha / (13) dRSTi dvAra:- dRSTi tIna / (14) darzana dvAra:-darzana tIna: -1 canu darzana ra acaca darzana 3 avadhi drshn|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) thokaDA saMgraha / (15) jJAna dvAra:-jJAna tIna:- 1 mati jJAna 2 zrutajJAna 3 avadhi jJAna / ajJAna bhI tIna 1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna 3 vibhaMga jJAna / (16) yoga dvAra:-yoga terA:-.1 satya manayoga 2 asa tya manayoga 3 mizra manayoga 4vyavahAra manayoga 5 satya bacanayoga 6 asatya vacanayoga 7 mizra vacana yoga 8 vyavahAra vacana yoga 6 audArika zarIra kAya yoga 10 audArika mizra zarIra kAyayoga 11 vaikriya zarIra kAyayoga 12 vaikriya mizra zarIra kAyayoga 13 kArmaNa zarIra kaayyog| (17) upayoga dvAra:-tithaca garneja meM upayoga : (no) 1 mati jJAna upayoga 2 zrutajJAna 3 avadhi jJAna upayoga 4 mati ajJAna upayoga 5zruta ajJAna upayoga vibhaMga jJAna upayoga 7canu darzana upayoga 8 acaca darzana upayoga avadhi darzana upyog| (18) mAhAra: mAhAra tIna prakAra kA / ___
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / ( 193) (16) utpattidvAra:- ( 22 ) cavana dvAra:-covIsa daMDaka meM upaje, covIsa daMDaka meM jaave| (20) sthiti dvAra:-jalacara kI: jaghanya ana utkRSTa karor3a pUrva varSa kii| sthalacara kI:-jaghanya antarmuhUrta utkRSTa tIna panya kii| urapari sarpa kI:-jaghanya antarmuhUrta utkRSTa karor3a pUrva varSa kii| bhujapari sarpa kI: jaghanya antarmuhUrta utkRSTa karor3a pUrva varSa kii| khecara kI:- jaghanya anta muhUrta utkRSTa palya ke asaMkhyAtaveM bhAga kii| (21) maraNa dvAra:-samohiyA maraNa asamohiyA maraNa / (23) bhAgati dvAra (24) gati dvAra:-tiryaca garbheja .. paMcedriya meM cAra gati ke jIva Ave aura cAra gati meM jAve / // tiryaMca paMcendriya kA daMDaka sampUrNa // mai recent
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114) thokdd| sNgrh| manuSya garbheja paMcendriya kA eka daMDaka 1 zarIra:-manuSya garbheja meM zarIra pAMca / / 2 avagAhanA dvAra:-avasarpiNI kAla meM manuSya garneja kI avagAhanA pahilA pArA lagate tIna gAu kI, utarate aura do gAu kI, dUsarA pArA lagate do gAu kI, utarate eka gAu kii| tIsare Are lagate 1 gAukI utarate Are 500 dhanuSya kI cauthe Are , 500 dhanuSyakI,, ,, sAta hAtha kI pAMcaveM , , 7 hAtha kI, , eka hAtha kI chaTe " " 1 , , , , mUDhA hAtha kI utsarpiNI kAla meM pahile Are lagate muDhA hAtha kI utarate Are 1 hAtha kI dUsare , , 1 " " " " 7 hAtha kI tIsare ,, , 7 , , , , 500 hAtha kI cothe ,, , 500 dhanuSya kI ,, , 1 gAu kI pAMcave ,, , 1 gAu kI, , 2 " " chaThe ,, , 2 , , , , 3 " " manuSya vaikiya kare to jaghanya aMgula ke saMkhyAtaveM bhAga utkRSTa lakSa jojana jAjerI ( adhika ) 3 saMghayana dvAra--saMghayana chaH hI pAve 4 saMsthAna dvAra--saMsthAna , , , 5 kaSAya dvAra:-kaSAya cAra "
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ cocIsa daNDaka / (195) 6 saMjJA dvAra-paMjJA cAra "" 7 lezyA dvAra- lezyA chaH " " 8 indriya dvAra-indriya pAMca " " 9 samudghAta dvAra-samud ghAta sAta" " 10 sI dvAra-ye saMjJI hai| 11 vada dvAra-veda tIna hI pAve 12 paryAptidvAra-inameM paryApti chaH aparyApti cha: 23 dRSTi dvAra-" dRSTi tIna 14 darzana "-" darzana cAra 15 jJAna "-" jJAna pAMca, ajJAna tIna 16 yoga "-" yoga pandraha 17 upayoga"-" upayoga bAraha 18 zrAhAra "--" AhAra tIna prakAra kA 16 utpati dvAra-manuSya garbhaja meM-taijam , vAyu kAya ko chor3a kara zeSa bAvIza daMDaka kA Ave / 22 cavana dvAra:-covIza hI daNDaka meM jAve-Upara kahe anusaar| __20 sthiti dvAra avasarpiNI kAla meM pahile Arelagate tIna palyakI sthiti utarate Are do palyakI dUsare " " do " " " "eka" " tIsare " " eka "" " " "karoDa pUrva" cauthe " " karor3a pUrva " " " "200varSa uNI ___
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) thokaDA sNgrh| pAMcaveM" "200 varSa uNI"" " "vIza varSa" chaThe " " 20 varSa kI " " "solaha"" - utsarpiNI kAla meM pahile Are lagate 16 varSa kI sthiti utarate Are 20 varSakI dumare " " 20 varSa" " " " 200 varSa" tIsare " " 200" " " " "karoDa parva" cautha // " karoDa pUrva kI " " "eka palya" pAMcaveM" " eka palya" " " "do " " chaThe , " do" " " " "tIna" " ___ 21 maraNa dvAraH-maraNa do-1 samohiyA aura 2 asmohiyaa| 23 aAgati dvAra:-manuSya garbhaja meM cAra gati kA Ave 1 naraka gati 2 tirthaca gati 3 manuSya gati 4 deva gti| 24 gati dvAra:-manuSya garbhaja pAMca hI gati meM jaave| // iti manuSya garbheja kA daNDaka sampUNe / manuSya saMmUrNima kA daNDaka 1 zarIraH-inameM zarIra pAve tIna--audArika, laijasa, kaamrnn|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / 2 avagAhanA dvAra inakI zravagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga va utkRSTa aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga | 3 saMghayana dvAra- inameM saMghayana eka-sevArtta 4 saMsthAna ". saMsthAna eka hueDaka 97 ajJAna / 5 kaSAya 6 saMjJA 7 lezyA = indriya hai samudghAta dvAra:- ina meM samu0 tIna vedanIya, kaSAya, mAraNAMtika | " 19 97. 11 ABUNDANT'S " saMjJA cAra " -- " lezyA tIna kRSNa. nIla, kApota kapAya cAra 99 ( 117 ) - indriyaM pAMca 10 saMjI 11 veda dvAra:-ina meM veda eka-napuMsaka 12 paryApta dvAra : -,, paryApti cAra, aparyApta pAMca 13 dRSTi,,,, dRSTi eka 1 mithyAtva dRSTi 14 darzana,,,, darzana do cakSu aura pracakSu darzana 15 jJAna, -, jJAna nahIM, ajJAna do mati aura zruta ,,, ye asaMjJo haiM ! " 16 yoga,,,, yoga tIna 1 audArika zarIra kAya yoga 2 zradArika mizra zarIra kAya yoga 3 kArmaNa zarIra kAya yoga /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118) thokaDA sNgrh| monavr NNNNNAUJURN. 17 upayoga dvAra upayoga cAra 1 mati ajJAna upayoga 2 zruta ajJAna upayoga 3 cakSu darzana upayoga 4 acakSu darzana upayoga 18 pAhAra dvAra AhAra do prakAra kA-ojas, roma0 ve sacita, acita, mizra tInoM hI taraha kA lete haiN| 16 utpati dvAra manuSya saMmUrchima meM pATha daNDaka kA Ave ? pRthvI kAya 2 apa kAya 3 vanaspati kAya 4 be indriya 5 trI indriya 6 caurindriya 7 manuSya 8 tiryaca paMcendriya / 22 cabana dvAra ye daza daNDaka meM jAve-pAMca ekendriya tIna vikalendriya manuSya aura tirthaca / 20 sthiti dvAra inakI sthiti jaghanya aura utkRSTa antara muhUrta kii| 21 maraNa dvAra-maraNa do prakAra kA-samohiyA, asamohiyA / 23 aAgati dvAra-ina meM do gati kA prAva-manuSya tiryaca / 24 gati dvAra- do gati meM jAve-manuSya aura tiryaca
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa daNDaka / ( 116) yugaliyA kA daNDaka 1 zarIra dvAra-yugaliyoM meM zarIra tIna 1audArika 2 taijas 3 kAmaNa / 2 avagAhanA dvAra hema vaya hiraNya kya meM jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa eka gAu kI, harivAsa ramyaka vAsa meM jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa do gAu kI, deva kurU, uttara kurU meM jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa tIna gAu kI, chappanna antara dvIpa meM ATha so dhanuSya kii| 3 saMghayana dvAra yugaliyoM meM saMghayana eka 1 vajra RSabha nArAca saMghayana 4 saMsthAna dvAra yugaliyoM meM saMsthAna eka-1 samacaturaMstra saMsthAna / 5 kaSAya dvAra:- yugaliyoM meM kaSAya cAra / 6 saMjJA dvAra- , , saMjJA cAra 7 lezyA dvAra-, , lezyA cAra kRSNa, nIla, kapota, tejo 8 indriya dvAra-" , indriya pAMca 6 samudghAta , , , samudghAta tIna 1 vedanIya 2 kaSAya 3 mAraNAMtika 10 saMjJI dvAra-yugaliyA saMjJI / ___
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120) thokaDA sNgrh| 11 veda ,, -inameM veda do 1 strI veda, 2 puruSa veda / 12 paryAptidvAra:--inameM paryApti 6, aparyApti 6 / 13 dRSTi dvAra:- pAMca deva kurU, pAMca uttara kurU meM dRSTi do-1 samyag dRSTi 2 mithyAtva dRsstti| pAMca harivAsa pAMca ramyaka vAsa, pAMca hemavaya, pAMca hiraNya vaya-ina vIza akarmabhUmi meM va chappanna antaradvIpa meM dRSTi 1 mithyAtva dRSTi / 14 darzana dvAraH-inameM darzana do 1 cakSu darzana 2 acakSu drshn| 15 jJAna dvAraH-* pAMca deva kurU, pAMca uttara kurU meM do jJAna--mati aura zruta jJAna aura 2 ajJAna-mati ajJAna aura zruta ajJAna, zeSa vIza akarma bhUmi va chappanna antara dvIpa meM do ajJAna 1 mati ajJAna aura 2 zruta ajJAna ! 16 yoga dvAra ina meM yoga 11:-1 satya mana yoga 2 asatya mana yoga 3 mizra mana yoga4 vyavahAra mana yoga 5 satya * 30 akarma bhUmi meM 2 dRSTi 2 jJAna tathA 2 ajJAna hote haiM aura 56 antara dvIpa meM hI 1 mithyAtva dRSTi va 2 ajJAna hote haiM aisA kaI graMthomeM varNana AtA hai| ___
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) covIsa daNDaka / vacana yoga 6 asatya vacana yoga 7 mizra vacana yoga 8 vyavahAra vacana yoga hai audArika zarIra kAya yoga 10 audArika mizra zarIra kAya yoga 11 kArmaNa zarIra kAya yoga / 17 upayoga dvAra * pAMca deva kuru, pAMca uttara kuru meM upayoga 61 mati jJAna 2 zruta jJAna 3 mati ajJAna 4 zruta ajJAna 5 cakSu darzana 6 acakSu darzana / zeSa vIza akarma bhUmi va chappanna antara dvIpa meM upayoga 4: - 1 mati ajJAna 2 zruta ajJAna 3 catu darzana 4 acakSu darzana / 18 AhAra dvAra yugaliyoM meM AhAra tIna prakAra kA / 16 utpatti dvAra va 22 cavana dvAra tIza akarma bhUmi meM do daNDaka kA Ave 1 manuSya 2 tiryaca aura 13 daNDaka meM jAvedaza bhavana pati ke daza daNDaka, eka vANa vyantara kA eka jyotiSI kA, eka vaimAnika kA - evaM teraha daNDaka / " chappanna antara dvIpa meM do daNDaka kA ve manuSya aura tiryaca aura igyAraha daNDaka meM jAve 10 bhavana pati aura eka vANa vyantara evaM igyAraha meM jAve / * 30 karma bhUmi meM 6 upayoga (2 jJAna, 2 ajJAna, 2 darzana ) aura 56 antara dvIpa meM 4 upayoga ( 2 ajJAna, 2 darzana ) hI hote haiM aisA anya graMtho meM varNana hai /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 20 sthiti dvAra hemavaya, hiraNya vaya meM jaghanya eka palya meM deza uNI, utkRSTa eka palya kii| harivAsa ramyaka vAsa meM jaghanya do palya meM deza uNI utkRSTa do palya kI, deva kurU uttara kurU meM jaghanya tIna palya meM deza uNI utkRSTa tIna palya kii| chappanna antara dvIpa meM jaghanya palya ke asaMkhyAtaveM bhAga meM deza uNI utkRSTa palya ke asaMkhyAtaveM bhAga / 21 maraNa dvAra maraNa 2: - 1 samohiyA aura 2 asamAhiyA / 23 zrAgani dvAra inameM do gati kA Ave.. 1 manuSya aura 2 tirthaca / 24 gati dvAra ye eka gati-manuSya meM jAve / // iti yugaliyoM kA daMDaka saMpUrNa / / hiss49 siddhoM kA vistAra 1 zarIra dvAra:-siddhoMke zarIra nhiiN| 2 avagAhanA dvAra:-500 dhanuSya deemAna vAle jo siddha huve haiM unakI avagAhanA 333 dhanuSya aura 32 aMgula / uona!
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciovIsa dnnddk| .. sAta hAtha ke jo siddha huve haiM unakI avagAhanA cAra hAtha aura solara aMgula kii| do hAtha ke jo siddha huve hai unakI eka hAtha aura ATha aMgula kii| 3 saMghayana dvAra:-siddha asaMghayanI (saMghayana nhiiN)| 4 saMsthAna dvAra- ,, asaMsthAnI ( saMsthAna nhiiN)| 5 kaSAya dvAra- ,, akasAyI ( kaSAya nhiiN)| 6 saMjJA ,, - ,, meM saMjJA nahIM / 7 lezyA ,, -,,, lezyA , 8 indriya ,, - ,, ,, indriya nhiiN| 6 samudrAta,,-,,, samudghAta , 10 saMjJI ,, - siddha nahIM to saMjJI aura na asNjnyii| 11 veda , - siddha meM veda nahIM / 12 paryApti dvAra-siddha na paryApti hai aura na aparyApti hai| 13 dRSTi dvAra-siddha-samyag dRSTi / 14 darzana dvAra-siddha meM kevala eka dazana- kevala darzana / 15 jJAna dvAra:-siddha meM kevala jJAna ! 16 yoga dvAra:-siddha meM yoga nahIM / 17 upayoga dvAra:-siddha meM upayoga do 1 kevala jJAna 2 kevala darzana / 18 AhAra dvAra:-siddha meM AhAra nhiiN| . . 16 utpatti dvAra:-." " utpati nhiiN|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124) thokaDA sNgrh| 20 sthiti dvAra: siddha kI prAdi hai parantu anta nhiiN| 21 maraNa dvAra:--siddha meM maraNa nhiiN| 22 cavana" :- siddha cavate nhiiN| 23 prAgati":-siddha meM eka gati-manuSya kA aave| 24 gati ":--" " gati nhiiN| aise zrI siddha bhagavanta ko merA tInoM kAla paryanta namaskAra hove| // iti zrI siddha bhagavanta kA vistAra sampUrNa // -: // iti covIza daNDaka sampUrNaH
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha karma kI prakRti / ( 125 ) * ATha karma kI prakRti * ATha kamoM ke nAma-1 jJAnAvaraNIya 2 darzanA varaNIya 3 vedanIya 4 mohanIya 5 zrAyuSya 6 nAma 7 gautra 8 antraay| inake lakSaNa 1 jJAnAvaraNIya karma-sUrya ko DhAMkane vAle bAdala ke samAna 2 darzanAvaraNIya karma-- rAjA ke samIpa pahu~cAne meM jaise dvArapAla hai usa ( dvArapAla ) samAna / 3 vedanIya karma sAtA vedanIya madhu lagI huI talavAra kI dhAra samAna-jise cATane se to mIThI mAlUma hove parantu jIbha kaTajAve / asAtA vedanIya aphIma lagI huI khar3aga smaan| 4 mohanI karma-- dArU (zarAba) smaan| 5 zrAyuSya karma-rAjA kI ber3I samAna jo samaya huve binA chUTa nahIM ske| 6 nAma kama-cItArA (penTara ) samAna--jo vividha prakAra ke rupa banAtA hai| 7 gotra karma-kumbhakAra ke cakra samAna jo miTTI ke piMDa ko ghUmAtA hai| 8 antarAya karma-sarva zakti rUpa lakSmI ko rakhatA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (126 ) bhokaDA sNgrh| hai jaise rAjA kA bhaMDArI bhaMDAra ( khajAnA) ko rakhatA hai| ATha karma kI prakRti tathA pATha karmoM kA bandha kitane prakAra se hotA hai va kitane prakAra se ve bhoge jAte haiM, tathA ATha karmoM kI sthiti Adi: 1 jJAnAvaraNIya karma jJAnAvaraNIya karma kI pAMca prakRti 1 mati jJAnA-- varaNIya 2 zruta jJAnAvaraNIya 3 avadhi jJAnAvaraNIya 4 manAparyava jJAnAvarAya 5 kevala jJAnAvaNIya / / jJAnA varaNIya karma cha prakAre bAMdhe-1 nANa-- ppaDiNiyAe-jJAna tathA jJAnI kA avarNavAda le to jJAnAvaraNIya karma bAMdha 2 nANa ninhaNiyAe jJAna dene vAle ke nAma ko chipAve to jJAnA varaNIya karma bAMdhe 3 nANa antarAyeNaM-jJAna meM (prApta karane meM ) antarAya ( bAdhA ) DAle to jJAnAvaraNIya karma bAMdhe 4 nANa pauseNaM-jJAna tathA jJAnI 92 dveSa kare to jJAnAvaraNIya karma bAMdhe 5 nANa AsAyaNAe--jJAna tathA jJAnI kI asAnatA (tiraskAra, nirAdara ) kare to jJAnAvaraNIya karma bAMdhe 6 visaMpAyaNa! jogaNaM- jJAnI ke sAtha khoTA ( jhUThA) vivAda kare jJAnAvaraNIya meM baaNdhe| // jJAnAvaraNIya karma 10 prakAre bhogve|| - 1 zrota AvaraNa 2 zrota vijJAna AvaraNa 3 netra
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha karma kI prakRti / (127 ) AdaraNa 4 netra vijJAna AvaraNa 5 ghrANa AvaraNa 6 ghrANa vijJAna prAvaraNa 7 rasa aAvaraNa 8 rasa vijJAna AvaraNa 8 sparza AvaraNa 10 sparza vijJAna prAvaraNa / jJAnAvaraNIya karma kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa tIza karor3A karor3I sAgaropama kI, abAdhA kAla tIna hajAra varSe kaa| OM darzanAvaraNIya karma kA vistAra // darzanAvaraNIya karma kI prakRti nava // 1 nidrA--sukha se uMghe aura sukha se jAge / 2 nidrA nidrA -duHkha se ugha aura duHkha se jAge / 3 pracalA-baiThe 2 uNdhe|| 4 pracalA pracalA-bolatA bolatAva khAtAM khAtAM udhe| 5 thINAddhi (styAnaddhi ) nidrA--uMgha ke andara ardha vAsudeva kA bala Ave / jaba ugha ke andara hI uTha baiThe, uTha kara dvAra (kivAr3a) khole, khola kara andara se AbhUSaNoM kA DibbA aura vastroM kI gaThar3I lekara nadI para jAve / vo DibbA hajAra mana kI zilA uThA kara usake nIce rakhe va kapar3oM ko dho kara ghara para Ave, subaha sokara uThe parantu mAlUma hove nahIM ki rAta ko maiMne kyA 2 kiyaa| Dibbe ko DhUMDhe parantu ghara meM mile nhiiN| aisI nidrA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 ) thokaDA sgrh| cha mahine bAda phira Ave usa samaya DibbA jahAM rakkhA hove vahAM se lAkara ghara meM rakhe pazcAt kAla kare / aisI nidrA lene vAlA jIva mara kara naraka meM jAve / ise styAnarddhi nidrA kahate hai| 6 cakSu darzanAvaraNIya 7 acakSu darzanA varaNIya 8 avadhi darzanAvaraNIya ha kevala darzanAvaraNIya / * darzaNA varaNIya karma cha prakAre bAMdhe * 1 desaNa paDiNiyAe-samyaktva tathA samyaktvI kA avarNavAda bole to darzanAvaraNIya karma bAMdhe / 2 damaNa niNahaNiyAe-bodha bIja samyaktva dAtA ke nAma ko chipAva tA darzanAvaNIya karma bAMdhe / 3 saNa aMtarAyaNaM-yadi koI samakita grahaNa kara tA ho use antAya deve to darzanAvaraNIya karma bAMdhe / 4 saNa pAusiyAe-samakti tathA samyaktvI para dveSa kare to darzanA varaNIya karma baaNdhe| 5 daMsaNa AsAyaNAe--samakita tathA samyaktvI kI asAtanA kare to darzanA varaNIya ko bAMdhe / 6 daMmaNa visaMvAyaNA jogaNaM- samyaktvI ke sAtha khoTA va jhUThA vivAda kare to darzanA varaNIya karma baaNdhe| darzanA varaNIya karma nava prakAre bhogave 1 nidrA 2 nidrA nidrA 3 pracalA 4 pracalA prcl|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha karma kI prkRti| ( 126) 5 thINaddhi ( styAnArddha ) 6 cakSu darzanA varaNIya 7 acakSu darzanA varaNIya 8 avadhi darzanA varaNIya ha kevala darzanA vrnniiy| darzanA varaNIya karma kI sthiti jaghanya antara muhUte kI utkRSTa tIza karoDA karoDI sAgaropama kI,abAdhA kAla tIna hajAra varSakA / 3 vedanIya karma kA vistAra vedanIya kara ke do bheda-1 zAtA vedanIya 2 azAtA vedanIya / vedanIya karma kI solaha prakRtiH-ATha zAtA vedanIya kI aura pATha azAtA vedanIya kii| / zAtA vedanIya karma kI pATha prakRti / 1 manojJa zabda 2 manojJa rUpa 3 manojJa gaMdha 4 manojJa rasa 5 manojJa sparza 6 mana saukhya ( suhiyA ) 7 vacana saukhya 8 kAyA saukhya / / azAtA vedanIya karma kI ATha prkRti| 1 amanojJa zabda 2 amanojJa rUpa 3 amanojJa gaMdha 4 amanojJa rasa 5 amanojJa sparza 6 mana dukha 7 vacana dukha 8 kAyA dukha / vedanIya karma 22 prakAre bAMdhe isameM zAtA vedanIya 10 prakAre bAMdhe * 1 pANANu kaMpiyAe 2 bhUyANu kaMpiyAe * 1 prANI anukampA 2 bhUta anukampA /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 130 ) thokaDA saMgraha | 3 jIvANu kaMpiyAe 4 sattANu kaMpiyAe 5 bahUNaM pANA bhUyANaM jIvANaM sattANaM dukhaNIyAe 6 asoyakhiyAe 7 prabhuraNiyAe 8 TIppaNiyAe 6 apIdRNiyAe 10 paritAvaNiyAe / | azAtA vedanIya bAraha prakAre bAMdhe / 11 para dukhakhiyAe 12 para soyaziyAe 13 para jhurakhiyAe14paraTIpakhiyAe 15 parapIdRNiyAe 16paraparitA vaNiyA 17bahu pAyANaM bhUSANaM jIvANaM sattANaM dukhaNi yAe 18 soNiyA 16 kuraNiyAe 20 TIppaNiyAe 21 pINiyAe 22 paritAvaNiyAe / vedanIya karma solaha prakAre bhogave ukta solaha prakRti anusAra / vedanIya karma kI sthiti - zAtA vedanIya kI sthiti jaghanya do samaya kI utkRSTa pandraha karoDA karor3I sAgaropama kI, abAdhA kAla kare to jaghanya antara muhUrta kA utkRSTa 1|| hajAra varSa kA / 3 jIva anukampA 4 sattva anukampA 5 bahu prANI bhUta jIva satva ko dukha denA nahIM 6 zoka karanA nahIM 7 bhuraNA nahIM Tapaka 2 su ( azrupAta) girAnA nahIM 6 pITanA nahIM aura paritApanA (pazcAtApa ) karanA nahIM / 11 para (dusarA) ko dukha denA 12 para ko zoka karAnA 13 para ko kurAnA 14 para se prAMsu giravAnA 15 para ko pITanA 16 para ko paritApa denA 17 bahu prANI bhUta jIva satvoM ko dukha denA 18zoka karanA 16 kuranA 20 Tapaka 2 zrAMsu girAnA 21 pITanA 22 paritApanA karanA /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha karma kI prakRti / ( 131) azAtA vedanIya kI sthiti jaghanya eka sAgarake sAtahissomeM se tIna hisse aura eka palya ke asaMkhyAtaveM bhAga uNI (kama ) utkRSTa tIza karoDA karoDI sAgaropama kI, abAdhA kAla tIna hajAra varSa kaa| *4 mohanIya karma kA vistAra mohanIya karma ke do bhedaH-1 darzana mohanIya 2cAritra mohniiy| 1 darzana mohanIya kI tIna prakRtiH-1 samyaktva mohanIya 2 mithyAtva mohanIya 3 mizra (samamithyAtva) mohanIya / 2 cAritra mohanIya ke do bhedaH-1 kaSAya cAritra mohanIya 2 nokaSAya cAritra mohanIya / kaSAya cAritra mohanIya kI solaha prakRti, naukaSAya cAritra mohanIya kI nava prakRti evaM 28 prakRti / / kaSAya cAritra mohanIya kI 16 prakRti / 1 anantAnu baMdhI krodha-parvata kI cIra samAna 2 ,,, mAna-- patthara ke stambha samAna 3 , mAyA-vAMsa kI jaDa (mUla), 4 , ,, lobha-kIramajI raMga samAna ina cAra prakRti kI gati naraka kI, sthiti jAva jIva kI aura ghAta kare samAkita kii| 5 apratyAkhyAnI krodha-tAlAba kI tIrAr3a ke samAna
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 132 ) 6 samAna / dy " d ina cAra kI gati tiryeca kI, sthiti eka varSa kI, ghAta kare deza vrata kI / 6 pratyAkhyAnA varaNIya krodha- velu (reta) kI bhIMta ( dIvAra ) samAna 19 ghAta kare sAdhutva 95 mAna - haDDikA sthambha samAna mAyA- meMDhe ke sIMga samAna " lobha - nagara kI gaTara ke kardama (kAdA) 11 10 11 12 , lobha-gADA kA aMjana (kaJjala) ,, 99 11 ina cAra kI gati -manuSya kI, sthiti cAra mAha kI, kI / " " d 13 saMjvalana ko krodha - jala ke andara lakIra samAna " mAna - tRNa ke sthambha samAna 14 15 mAyA vAMsa kI choI (chilakA) samAna .. 11 16 " lobha-- pataMga tathA haladI ke raMga samAna ina cAra kI gati deva kI sthiti pandraha dinoM kI, -- thokaDA saMgraha | ke mAna - lakar3a sthambha samAna " ,, mAyA - gaumutrikA (bela putaNI ) samAna ghAta kare kevala jJAna kI / | nokaSAya cAritra mohanIya kI nava prakRti | 1 hAsya 2 rati 3 arati 4 bhaya 5 zoka 6 du:gaMchA 7 strI veda 8 puruSa veda 6 napuMsaka veda /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha karma kI prakRti | ( 133 ) * mohanIya karma cha prakAre bAMdhe 1 tIvra krodha 2 tIvra mAna 3 tIvra mAyA 4 tIvra lobha 5 tIvra darzana mohanIya 6 tIvra cAritra mohanIya | * mohanIya karma pAMca prakAre bhogave 1 samyaktva mohanIya 2 mithyAtva mohanIya 3 samyaktva mithyAtva (mizra) mohanIya 4 kaSAya cAritra moha - nIya 5 nokaSAya cAritra mohanIya | || mohanIya karma kI sthiti // jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa 70 karoDA karoDa sAgaropama kI, abAdhA kAla jaghanya antara muhUrta kA utkRSTa sAta hajAra varSa kA / * AyuSya karma kA vistAra AyuSya karma kI cAra prakRtiH- 1 naraka kA AyuSya2 tiryaca kA AyuSya 3 manuSya kA zrAyuSya 4deva kA AyuSya / AyuSya karma solaha prakAre bAMdhe 1naraka AyuSya cAra prakAre bAMdhe ratiryeca kA AyuSya cAra prakAre bAMdhe 3 manuSya kA AyuSya cAra prakAre bAMdhe 4 deva AyuSya cAra prakAre bAMdhe /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) thokaDA sNgrh| naraka AyuSya cAra prakAre bAMdhe-1 mahA prArambha 2 mahA parigraha 3 mada mAMsa kA AhAra 4 paMcendriya vadha / tiryaca AyuSya cAra prakAre bAMdha-1 kapaTa 2 mahA kapaTa 3 mRSAvAda 4 khoTA tola khoTA mApa / manuSya prAyuSya cAra prakAre bAMdha-1 bhadra prakRti 2 vinaya prakRti 3 sAnukroSa / dayA ) 4 amatsara (irSA rahita ) / deva AyuSya cAra prakAre bAMdhe-1 sarAga saMyama 2saMyamA saMyama 3 bAlatapopa karma 4 akAma nirjarA / / AyuSya karma cAra prakAre bhogave / 1 neriye naraka kA bhogave 2 tiryaca, tiryaMca kA bhogave 3 manuSya, nuSya kA bhogave 4 deva, deva kA bhogave / AyuSya kame kI sthiti naraka va deva kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa aura antara muhUrta kI utkRSTa tetIza sAgara aura karoDa pUrva kA tIsarA bhAga adhik| manuSya va tiryaca kI sthiti jaghanya antara muhUrta kI utkRSTa tIna palya aura karoDa pUrva kA tIsarA bhAga adhika / ___ nAma karma kA vistAra nAma karma ke do bhedaH-1 zubha nAma 2 azubha nAma /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrATha karma kI prakRti (135 ) nAma karma ke 63 prakRti jisake 42 thoka 1 gati nAma 2 jAti nAma 3 zarIra nAma 4 zarIra aMgopAMga nAma 5 zarIra baMdhana nAma 6 zarIra saMgha ta karaNaM nAma 7 saMghayana nAma 8 saMsthAna nAma 8 varNa nAma 10 gaMdha nAma 11 rasa nAma 12 sparza nAma 13 agurU laghu nAma 14 upaghAta nAma 15 parAghAta nAma 16 aNupUrvI nAma 17 ucchAsa nAma 18 udyota nAma 16 AtApa nAma 20 vihAya-gati nAma 21 trasa nAma 22 sthAvara nAma 23 sUkSma nAma 24 bAdara nAma 25 paryApta nAma 26 aparyApta nAma 27 pratyeka nAma 28 sAdhAraNa nAma 26 sthira nAma 30 asthira nAma 31 zubha nAma 32 azubha nAma 33 saubhAgya nAma 34 duHbhAgya nAma 35 susvara nAma 36 duHvara nAma 37 aodaya nAma 38 anodaya nAma 36 yazo kIrti nAma 40 ayazokIrti nAma 41 tIrtha kara nAma 42 nirmANa nAma / ___42 thoka kI 63 prakRti (1) gati nAma ke cAra bhedaH-1 naraka gati 2 tiryaca gati 3 manuSya gati 4 deva gati / (2) jAti nAma ke pAMca bhedaH-1 ekendriya jAti 2 bendriya jAti 3 trIindriya jAti 4 caurindriya jAti 5 paMcendriya jAti /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136) thokaDA sNgrh| (3 zarIra nAma ke pAMca bheda:-1 audArika zarIra 2 vaikriya zarIra 3 pAhArika zarIra 4 taijas zarIra 5 kArmaNa shriir| (4) zarIra aMgopAMga ke tIna bhedaH-1 audArika zarIra aMgopAMga 2 vaikriya zarIra aMgopAMga 3 AhArika zarIra aNgopaaNgaa| (5) zarIra baMdhana nAma ke pAMca bhedaH-1 audArika zarIra baMdhana 2 vaikriya zarIra baMdhana 3 AhArika zarIra baMdhana 4 tejas zarIra baMdhana 5 kArmaNa zarIra baMdhana / (6)zarIra saMghAta karaNaM nAma ke pAMca bhedaH-1audArika zarIra saMghAta karaNaM 2 vaikriya zarIra saMghAta karaNaM 3 AhArika zarIra saMghAta karaNaM 4 taijasa zarIra saMghAta karaNaM 5 kAmeNa zarIra saMghAta karaNaM / (7) saMghayana nAma ke chaH bhedaH-1 vajra RSabha nArAca saMghayana 2 RSabha nArAca saMghayana 3 nArAca saMghayana 4 ardha nArAca saMghayana 5 kIlikA saMghayana 6 sevAta sNghdhn| (8) saMsthAna nAma ke 6 bhedaH-1 samacaturaMstra saMsthAna nyagrodha parimaMDala saMsthAna 4 kubja saMsthAna 5 vAmana saM--- sthAna 6 huMDaka saMsthAna; 36 __(8) varNa nAma ke pAMca bhedaH-1 kRSNa nIla3 rakta 4 pIta 5 zveta; 44 (10)gaMdha ke do bhedaH-1surabhi gaMdha 2durakSigaMdha,46
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha karma kI prakRti | ( 137 ) (11) rama ke pAMca bheda :- 1tIkSaNa 2kaTuka 3kaSAyita 4 cAra ( khaDDA ) 5 miSTa; 51 (12) sparza ke ATha bhedaH --1 laghu 2guru 3 karkaza 4 komala 5 zIta 6 uSNa 7 rukSa 8 snigdha, 56 (13) aguru laghu nAma kA eka bheda; 60 (14) upaghAta nAma kA eka bheda; 61 (15) parAghAta nAma kA eka bhedaH 62 (16) aNupUrvI ke cAra bheda:- 1naraka kI aNupUrvI 2 cikIpUrvI 3 manuSya kI aNupUrvI 4 deva kI aNu pUrvI; 66 (17) ucchvAsa nAma kA eka bheda; 67 (18) udyata nAma kA eka bhadaH 68 (16) AtApa nAma kA eka bheda; 66 (20) vihAya gati nAma ke do bhedaH -- 1 prazasta vihAya gati - gandha hastI ke samAna zubha calane kI gati 2 apra zasta vihAya gati, U~Ta ke samAna azubha calane kI gati71 zeSa 22 bola jo rahe una meM se pratyeka kA eka eka bheda evaM (71+22) 63 prakRti / nAma karma ATha prakAra se bAMdhe jisa meM zubha nAma karma cAra prakAre bAMdhe 1 kAyA kI saralatA - kAyA ke yoga acche prakAra
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (138 ) thokaDA sgrh| se pravartAce 2 bhASA kI saralatA-vacana ke yoga acche prakAra se pravartAva 3 bhAva kI saralatA-mana ke yoga acche prakAra se pravAve 4 akleza kArI pravartana khoTA va jhUThA vivAda nahIM kre| azubha nAma karma cAra prakAre bAMdhe-1 kAyA kI vakratA 2 bhASA kI vakratA 3 bhAva kI vakratA 4 klezakArI pravatena / ||naam karma 28 prakAre bhogave // zubha nAma karma 14 prakAre bhogave-1 iSTa zabda 2 iSTa rUpa 3 iSTa gaMdha 4 iSTa rasa 5 iSTa sparza 6 iSTa gati 7 iSTa sthiti 8 iSTa lAvaNya hai iSTa yazo kIrti 10 iSTa utthAna, karma bala vIrya puruSAkAra parAkrama 11 iSTa svara 12 kAMta svara 13 priya svara 14 manojJa svara / azubha nAma karma 14 prakAre bhogave-1 aniSTa zabda 2 aniSTa rUpa 3 aniSTa gaMdha 4 aniSTa rasa 5 aniSTa sparza 6 aniSTa gati 7 aniSTa sthiti 8 aniSTa lAvaNya 6 aniSTa yazo kIrti 10 aniSTa utthAna, karma bala vIya puruSAkAra parAkrama 11 hIna svara 12 dIna svara 13 aniSTa svara 14 akAnta svr| nAma karma kI sthiti jaghanya ATha muhUrta kI utkRSTa vIza karoDA karor3I sAgaropama kI,abAdhA kAla do hajAra varSa kaa|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ aATha karma kI prakRti / (136 ) JNANIvanTV * 7 gotra karma kA vistAra gautra karma ke do bheda-1UMca gautra 2 nIca gautr| gautra karma kI solaha prakRti jisameM se UMca gautra kI ATha prakRti1 jAti viziSTa 2 kula viziSTa 3 bala viziSTa 4 rUpa viziSTa 5 tapa viziSTa 6 sUtra viziSTa 7 lAbha viziSTa 8 aizvarya viziSTa / - nIca gautra kI pATha prakRti-1 jAti vihIna 2 kula vihIna 3 bala vihIna 4 rUpa vihIna 5 tapa vihIna 6 sUtra vihIna 7 lAbha vihIna 8 aizvarya vihIna / gautra karma solaha prakAre bAMdheHUMca gautra ATha prakAre bAMdhe 1 jAti amada (abhimAna nahIM kare ) 2 kula amada 3 bala amada 4 rUpa amada 5 tapa amada 6 sUtra amada 7 lAma amada 8 aizvarya amada / nIca gautra aATha prakAre bAMdhe-1 jAti mada 2 kula mada 3 bala mada 4 rUpa mada 5 tapa mada 6 sUtra mada 7 lAbha mada 8 aizvarya mada / gautra karma saulaha prakAre bhogave-UMca gautra ATha prakAre bhogave aura nIca gautra ATha prakAre bhogave /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 140 ) thokaDA saMgraha / ukta nAma karma kI solaha prakRti ke samAna hI solaha prakAre bhogave / gautra karma kI sthitiH - jaghanya ATha muhUrta kI utkRSTa vIza karoDA karor3a sAgaropama kI, abAdhA kAla do hajAra varSa kA / 8 antarAya karma kA vistAra antarAya karma kI pAMca prakRtiH - 1 dAnAMtarAya 2 lAbhAMtarAya 3 bhogAMtarAya 4 upabhogAMtarAya 5 vIryAMtarAya / aMtarAya karma pAMca prakAre bAMdhe-Upara samAna / aMtarAya karma pAMca prakAre bhogave - Upara samAna / aMtarAya karma kI sthiti - jaghanya antara muhUrta kI, utkRSTa tIza karor3A karor3a sAgaropama kI, abAdhA kAla tIna hajAra varSa kA / // iti ATha karma kA vistAra sampUrNa //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvaar| (141) * gatA gati dvAra * gAthA 'bArasa 'cauvIsAi saMtara "egasamaya 'kattIya / uvaTTaNa parabhava 'AUyaM ca aTheva AgarisA / / (r) pahilA vArasa dvAra ke naraka, tiryaca, manuSya, deva ina cAra gatiyoM meM utpanna hone kaa| cavane kA aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa cAraha muhUta kA aMtara pdd'e| siddha gati meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya, utkRSTa chaH mAsa kA / cavane kA antara nahIM pdd'e| * dUsarA cauviza dvAra (1) pahelI naraka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya, utkRSTa covIza muhUrta kaa| (2) dUsarI naraka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa sAta dina kaa| ___ (3) tIsarI naraka meM jaghanya eka samaya utkRSTa pandraha dina kA (4) cauthI naraka meM , , , , eka mAha kA (3) pAMcavI ,, , , , , , do , , (6) chaTo , "" " , " cAra " " (7) sAtavI " " " cha " "
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 142) thokaDA sNgrh| bhavanaM pati, vANa vyantara, jyotiSI, pahilA dusarA deva loka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa covIza muhUrta kA, tIsare deva loka meM aMtara paDe to jaghanya eka samaya utkRSTa nava dina aura vIza muhUte kaa| cothe deva loka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa bAraha dina aura daza muhUrta kA / pAMcave deva loka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa sAr3A bAvIza dina kA / chaThe deva loka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa tAlIza dina kaa| sAtaveM devaloka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa assI dina kaa| AThaveM devaloka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa so dina kaa| navaveM, dazaveM devaloka meM jaghanya eka samaya utkRSTa saMkhyAtA mAha kA, igyArahaveM bArahaveM devaloka meM jaghanya eka samaya utkRSTa saMkhyAtA vaSe kA, grIyevaka kI pahelItrIka meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya vA utkRSTa saMkhyAtA so vaSa kA, grIyaveka kI dUsarI trIka meM ja0 eka samaya u0 saMkhyAtA hajAra varSa kA grIyaveka kI tIsarI trIka meM ja0 eka samaya u0 saMkhyAtA lakSa varSe kA cAra anuttara" " " " "palya ke asaMkhyAtaveM bhAga
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvAra / (143) pAMcave svArtha siddha vimAna meM ja0 eka samaya u0 saMkhyAtaveM bhAga / pAMca ekendriya meM aMntara nahIM pdd'e| tIna vikalendriya aura tiryaca samUrchima meM antara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa aMtara muhUta kA / tithaMca garbhaja va manuSya garbhaja meM jaghanya eka samaya utkRSTa bAraha muhUrta kA / manuSya saMmUrchima meM jaghanya eka samaya utkRSTa covIza muhUte kaa| siddha meM aMtara par3e to jaghanya eka samaya utkRSTa cha mAha kA / isI prakAra siddha ko chor3akara zeSa meM cavane kA aMtara ukta utpanna hone ke aMtara samAna jAnanA / * tIsarA saaMtara niraMtara dvAra sa aMtara arthAta aMtara sahita, niraMtara arthAta aMtara rahita utpanna hove| pAMca ekendriya ke pAMca daNDaka chor3akara zeSa unnIsa daNDaka meM tathA siddha meM saaMtara tathA niraMtara utpanna hove pAMca ekendriya ke pAMca daNDaka meM niraMtara utpanna hove aise hI udvartana (cavane kA ) jAnanA (siddha ko chor3akara) 4 eka samaya meM kisa bola meM kitane utpanna __ hove va cave usakA dvAra / sAta naraka, 7. daza bhavanapati, 17, vANa vyatara, 18. jyotiSI, 16, pahele devaloka se ATho devaloka
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144) thokaDA sNgrh| taka, 27. tIna vikalendriya, 30. tiryaca saMmUrchima, 31. tiyaca garbhaja, 32. manuSya saMmRrchima, 33 ina teMtIza bola meM eka samaya meM jaghanya eka, do, tIna utkRSTa upaje to asaMkhyAtA upaje / navAM, dazavAM,igyAravAM, va cArahavAM devaloka ye cAra devaloka 4, nava grIyaveka, 13, pAMca anuttara vimAna 18 manuSya garbhaja 16 ina unnIza bola meM jaghanya eka samaya meM eka, do, tIna utkRSTa saMkhyAtA upaje, pRthvI, apa, agni, vAyu, ina cAra ekendriya meM samaya samaya asaMkhyAtA upaje vanaspati meM samaya samaya asaMkhyAtA ( yathAsthAne ) anaMtA upje|| siddha meM eka samaya meM jaghanya eka, do tIna utkRSTa eka so pATha upaje aisa hI udvartana ( cavana ) siddha ko chor3a kara zeSa sarva kA jAnanA ( utpanna hone ke samAna ) / pAMcA katto ( kahAM se Ave ), chaTTA udvartana (cava kara jAve) ye donoM dvAra / 56. meM se jisa jisa bola ke Akara utpanna hone vo Agati aura cava kara 563 meM se jisa jisa bola meM jAve vo gati ( udvartana) (1) pahelI naraka meM 25 bola kI Agati 15 karma bhUmi, 5 saMjJI tiryaca, 5 asaMjJI tiryaMca paMcendriya ye 25/
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvAra / / 145) Muuinnr kA pryaapt| / gati 40 bola kI-15 karma bhUmi 5 saMjJI tithaMca ina vIza kA paryAptA tathA aparyAptA evaM 40 / (2) dUsarI naraka meM vIza bola kI Agati 15 karma bhUmi, 5 saMjJI tiryaca evaM 20 kA paryAptA / gati 40 bola kI pahalI naraka samAna / / (3) tIsarI naraka meM unnIza bola kI Agati ukta dUsarI naraka ke 20 bola meM se bhujapara ( sarpa) ko chor3a zeSa unnIza / gati 40 kI Upara samAna / (4)cauthI naraka meM aThAraha bola kI Agati ukta 20 bola meM se 1 bhujapara ( sarpa ) tathA 2 khecara choDa zeSa 18 bola gati 40 kI Upara samAna / (5) pAMcavI naraka meM 17 bola kI Agati ukta 20 bola meM se 1 bhuja para (sarpa) 2 khecara 3 sthala cara ye tIna chor3a zeSa 17 bola / gati 40 kI pahelI naraka samAna / (6) chaTThI naraka meM 16 bola kI Agati ukta 2. bola meM se 1 bhujapara ( sape ) 2 khecara 3 sthala cara 4 ura para sape cAra chor3a zeSa 16 bola / gati 40 bola kI pahelI naraka smaan| (7) sAtavIM naraka meM 16 bola kI Agati pandraha karma * neriye aura devatA kAla kara ke manuSya tathA tiryaca meM utpanna hote hai| ye aparyApta avasthA meM nahIM bharate ataH isa apekSA se koI kevala paryAptA hI mAnate hai|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) thokaDA sNgrh| bhUmi aura 1 jalacara evaM 16 bola isameM strI mara kara nahIM pAtI hai kevala puruSa tathA napusaMka marakara Ate haiN| gati daza bola kI--pAMca saMjJI tiyeca kA paryAptA aura aparyApta 25 bhavana pati aura 26 vANa vyantara ina 51 jAti ke devatAoM meM Agati 111, bola kI-101, saMjJI manuSya kA paryAptA, pAMca saMjJI tiryaMca paMcandriya aura pAMca asaMhI tithaMca evaM 111 kA paryAptA / gati 46 bola kI-15 karma bhUmi, pAMca maMjJI tithaMca, bAdara pRthvI kAya, bAdara apakAya, bAdara vanaspati kAya evaM tevIza kA paryAptA aura apryaaptaa| jyotiSI aura pahelA devaloka meM50 bola kI prAgati15 karma bhUmi, 30 akarma bhUmi, 5 saMjJI tithaMca evaM 50 kA paryAptA / gati 46 bola kI bhavanapati samAna / / dUsarA devaloka meM 40 bola kI Agati-13 karma bhUmi, pAMca saMjJI tithaca ye 20 aura 30 akarma bhUmi meM se pAMca hema vaya aura pAMca hiraNa vaya chor3a zeSa 20 akarma bhUmi evaM 40 bola kA paryAptA / gati 46 bola kI bhavana pati samAna / pahelA kilviSI meM 30 bola kI prAgati-15karma bhUmi, 5 saMjhI tiyeca, 5 deva kurU, 5 uttara kurU evaM 30 kA payoptA / gati 46 bola kI bhavana pati smaan|
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvAra / (147 ) tIsare devaloka se AThaveM devaloka taka, nava lokAM. tika aura dUsarA tIsarA kilviSI-ina 17 prakAra ke devatAoM meM 20 bola kI Agati 15 karma bhUmi, 5 saMjJI tiryaMca evaM 20 bola kA paryAptA / gati 40 bola kI-15 karma bhUmi, 5 saMjJI tiryaMca evaM 20 kA paryAptA aura apryaaptaa| naveM, dazaveM igyArahaveM aura bArahaveM devaloka meM, nava grIveka va pAMca anuttara vimAna meM Agati 15 bola kI-15 karma bhUmi kA paryAptA / gati 30 bola kI-15 karma bhUmi kA paryAptA aura aparyAptA evaM 30 bola / pRthvI, apa, vanaspati-ina tIna meM 243 kI Agati 101 saMmUrchima manuSya kA aparyAptA, 15 karma bhUmi kA aparyAptA aura paryAptA, 30, 48 jAti kA tiryaca, aura 64 jAti kA deva ( 25 bhavanapati, 26 vANa vyantara 10 jyotiSI, pahelA kilviSI, pahelA aura dUsarA devaloka evaM 64 jAti kA deva ) kA paryAptA evaM ( 1014304 48464) 243 bola / gati 176 bola kI-101 saMmUrchima manuSya kA aparyAptA , 15 ko bhUmi kA aparyAptA aura paryAptA, aura 48 jAti kA tirthaca evaM 176 bol| tejasU vAyu kI Agati 176 bola kI-Upara samAna / gati 48 bola kI-48 jAti kA tirthaca /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| (148) ....... tIna vikalendriya (bendriya, trIindriya, caurindriya,) kI Agati 176 bola kI Upara samAna / gati 176 bola kI Upara samAna / asaMjJI tiryaca kI Agati 176 bola kI--101 saMmUrchima manuSya kA aparyAptA, 15 karma bhUmi kA aparyAptA aura paryAptA aura 48 jAti kA tiryaca evaM 176 bola / gati 365 bola kI-56 antara dvIpa, 51 jAti kA deva, pahelI naraka ina 108 kA aparyAptA aura paryAptA ye 216 aura Upara kahe huve 176 evaM 365 bol| saMjJI tithaMca kI prAgati 267 bola kI-81 jAti kA deva ( 66 jAti ke devatAoM meM se Upara ke cAra deva loka nava grIyaveka, 5 anuttara vimAna evaM 18 chor3a zeSa 81 jAti kA deva ) sAta naraka kA paryAptA ye 88 aura Upara kahe huve 176 evaM 267 bola / gati pAMcoM kI alaga alaga (1) jalacara kI 527 bola kI-563 meM se navave deva loka se sarvArtha siddha taka 18 jAti kA deva kA aparyAptA aura paryAptA evaM 36 bola chor3a zeSa 527 bola / 2 urapara (sarpa) kI 523 bola kI-ukta 527 meM se chahI aura sAtavIM naraka kA aparyAptA aura paryAptA ye cAra bola chor3a zeSa 523 bola / (3) sthalacara kI 521 bola kI-523 meM se pAMcavIM naraka kA aparyAptA aura paryAptA-ye do bola ghaTAnA /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvAra / ( 146 ) (4) khecara kI 516 bola kI-521 meM se cauthI naraka kA aparyAptA aura paryAptA ye2 bola ghttaanaa| (5) bhujapura ( sarpa ) kI 517 bola kI-516 meM se tIsarI naraka kA aparyAptA aura paryAptA ye2 bola ghttaanaa| asaMjJI manuSya kI Agati 171 bola kI-Upara kahe huve 176 bola meM se tejas vAyu kA pATha bola ghttaanaa| gati 176 bola kI, Upara samAna / 15 karma bhUmi saMjJI manuSya kI prAgati 276 bola kI:-una 176 bola meM se tejas vAyu kA pATha bola ghaTAne se zeSa 171 bola, 88 jAti ke deva, aura pahelI naraka se chaThI naraka taka evaM (171+88+6) 276 bol| gati 563 bola kii| 30 akarma bhUmi saMjJo manuSya kI Agati 20 bola kI 15 karma bhUmi, 5 saMjJI tithaMca evaM 20 bola gati nIce anusAra / 5 deva kuru, 5 uttara kuru ina daza kSetra ke yugaliyoM kI 128 bola kI 64 jAti ke deva kA aparyAptA aura paryAptA evaM 128 bola kii| 5 hari vAsa, 5 ramyaka vAsa ina daza kSetra ke yugaliyoM kI 126 bola kI-ukta 128 bola meM se pahelA kilviSI kA aparyAptA aura paryAptA ghttaanaa| 5 hemavaya, 5 hiraNyavaya-ina daza kSetra ke yugaliyoM
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 150 ) thokaDA sNgrh| kI 124 bola kI-ukta 126 bola meM se dUsare deva loka kA aparyAptA aura paryAptA ghttaanaa| 56 aMtara dvIpa ke yugaliyoM kI 25 bola kI zrAgati-15 karma bhUmi, 5 saMjJI tiryaMca, 5 asaMjJI tiryaca evaM 25 gati 102 bolakI-25 bhavana pati, 26 vANa vyantara,-ina 51 kA aparyAptA aura paryAptA evaM 102 ye 22 bola sampUrNa ina 22 bola meM covIza daNDaka kI gatA gati kahI gaI hai| nava uttama padavI meM se mAMDalika rAjA chor3a zeSa pATha padavIdhara mithyAtvI tathA tIna veda-evaM 12 bola kI gatAgati (1) tIrthakara kI prAgati38 bola kI-vaimAnika kA 35 bheda va pahelI dusarI, tIsarI naraka evaM 38, gati mokSa kii| (2) cakravarti kI Agati 82 bola kI-66 jAti ke deva meM se-15 paramAdharmI, tIna kilviSI-ye 18 chor3a zeSa 81 va pahelI naraka evaM 82, gati 14 bola kI-sAta naraka kA aparyAptA aura paryAptA evaM 14 ( yadi ye dIkSA leve to gati deva kI yA mokSa kI ) (3) vAsudeva kI Agati 32 bola kI-12 devaloka
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvaar| (151 ) ha lokAMtika, nava grIyaveka, va pahelI dUsarI naraka evaM 32 / gati 14 bola kI-sAta naraka kA aparyAptA aura paryAptA / (4) baladeva kI prAgati 83 bola kI-cakravarti ke 82 bola kahe vo aura eka dUsarI naraka evaM 83 // gati 70 bola kI vaimAnika ke 35 bhada kA aparyAptA aura paryAptA evaM 70 / (5) kevalI kI prAgati 108 bola kI jAti ke deva meM se--15 paramAdharmI aura tIna kilviSI evaM 18 ghaTAnA--zeSa 81 bola, aura 15 karma bhUmi, 5 saMjJI tirthaca, pRthvI, apa, vanaspati, pahelI, dUsarI, tIsarI va cothI naraka evaM ( 81+15+5+1+11X3 ) 108 bola kA paryAptA, gati mokSa kI / (6) sAdhu kI prAgati 275 bola kI-Urara ke 176 bola meM se tejama vAyu kA pATha bola cha Da zeSa 171 bola, 66 jAti ke deva, va pahelI naraka se pAMcavI karaka taka ( 171+86+5) evaM 275 bola / gati 70 bola kI baladeva samAna / (7) zrAvaka kI prAgati 276 bola kI-sAdhu ke 275 bola va chaTTI naraka kA paryAptA evaM 276 bola / gati 42 bola kI-12 devaloka, ha lokAMtika ina 21 kA aparyAptA aura paryAptA evaM 42 / (8) samyaktva dRSTi kI Agati 363 bola kI 88
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 152) thokaDA sNgrh| jAti ke deva kA paryAptA, 101 saMjJI manuSya kA paryAptA, 101 saMmarchima manuSya kA aparyAptA 15 kama bhUmi kA aparyAptA, sAta naraka kA paryAptA, aura tiryaMca ke 48 bheda meM se tejam vAyu kA ATha bola chor3a zeSa40evaM(88+101+101+15+7+40)363bola / + gati 258 kI-6hajAti kA deva, 15 karma bhUmi, 5 saMjJI tiryaca,6 naraka-ina 125 kA aparyAptA aura paryAptA evaM 250 tIna vikalendriya kA aparyAptA aura 5 asaMjJI tiryaca kA aparyAptA evaM 258 / (6)mithyAtva dRSTi kI Agati 371 bola kI:-88 jAti kA deva, aura Upara kahe huve 176 bola evaM 278, sAta naraka kA paryAptA aura 86 jAti kA yugaliyAM kA paryAptA evaM 371 bola / gati 553 kI:-563 bola meM se pAMca anuttara vimAna kA aparyAptA aura paryAptA ye 10 chor3a zeSa 553 / (10) strI veda kI Agati 371 bola kI mithyA dRSTi samAna / gati 561 bola kI-sAtavI naraka kA apayA~ptA aura paryAptA ye do bola chor3a (563.2)zeSa 561 (11) puruSa veda kI Agati 371 bola kI mithyA draSTi kI Agati samAna / gati 563 kii| (12) napuMsaka veda kI Agati 285 bola kI:x koI 2 222 kI bhI mAnate haiM-15 paramA dhAmI aura 3 kilyipI ke paryAptA aura aparyAptA evaM 36 chor3a kara /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatA gati dvAra / ( 153 ) AAAAAALAAMVVVN 66 jAti kA deva kA paryAptA,va uparokta 176 bola aura sAta naraka kA paryAptA evaM (88+17647) 285 bol| gati 563 bola kii| sAtavAM AyuSya dvAra :* isa bhava ke AyuSya ke kau se bhAga meM parabhava ke AyuSya kA baMdha par3atA hai usakA khulAsA: daza audArika kA daNDaka sopakarmA va nopakarmI jAnanA-nArakI kA eka daNDaka aura deva kA 13 daNDaka ye 14 daNDaka nopakarmI jaannaa| daza audArika ke daNDaka meM se jisakA asaMkhyAta varSa kA AyuSya hai vo nopakarmI tathA jisakA saMkhyAta varSa kA AyuSya hai vo sopakarmA aura nopakarmI donoM haiN| nopakarmI nizcaya meM AyuSya ke tIsare bhAga meM para bhava kA AyuSya bAMdhate haiN| sopakarmI hai vo AyuSya ke tIsare bhAga meM, usake bhI tIsare bhAga meM tathA anta meM antara muhate zeSa rahe taba bhI parabhava kA AyuSya bAMdhate haiN| ___ asaMkhyAta varSa ke manuSya, tithaMca tathA neriye va deva nopakI hai ye nizcaya meM AyuSya ke 6 mAha zeSa rahe usa samaya parabhava kA AyuSya bAMdhate haiN| parabhava jAte samaya jIva 6 bola ke sAtha AyuSya
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154 ) thokaDA sNgrh| chor3ate haiM-1jAti 2 gati 3 sthiti 4 avagAhanA 5 pradeza aura 6 anubhAva / (r) AThavAM AkarSa dvAra* ___ tathAvidha prayatna karake karma pudgala kA grahaNa karane va khecane ko AkarSa kahate haiM jaise gAya pAnI pIte samaya bhaya se pIche dekhe va phira pIve vaise hI jIva jAti niddhatAdi zrAyuSya ko jaghanya eva, do, tIna utkRSTa pATha zrAkarSa karake bAMdhatA hai| AkarSa kA alpa tathA bahutva saba se thor3A jIva pATha AkarSa se jAti niddhattAyuSya ko bAMdhane vAle, usase sAta se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA, usase cha se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA, usase pAMca se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA usase cAra se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA usase tIna se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA, usase do se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA usase eka se bAMdhane vAle saMkhyAta guNA / // iti gatAgati sampUrNa //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH AroM kA varNana / (155 ) chaH AroM kA varNana daza karor3A karor3I sAgaropama ke chaH bAre jAnanA // (1) cAra karor3A karor3I sAgaropama kA 'sukhamA sukhamI' (ekAnta sukha vAlA)nAma kA pahilA pArA hotA hai isa bAre meM manuSya kA dehamAna (zarIra) tIna gAu ( kosa) kA va AyuSya tIna panyopama kA hotA hai utarate mAre meM dehamAna do kosa kA va AyuSya do panyopama kA jAnanA / isa bAre meM manuSya ke zarIra meM 256 pRSTa karaMDa (pAMsalI, haDDI ) va utarate Are meM 128 pAMsaliyAM hotI hai / saMghayana vajra RSabha nArAca va saMsthAna samacaturaMstra hotA hai / mahAsvarUpavAna sarala svabhAvI strI puruSa kA jor3A hotA hai jinako zrAhAra kI icchA tIna dina ke antara se hotI hai taba zarIra pramANe x AhAra karate hai| isa samaya miTTI kA svAda bhI mizrI ke samAna miSTa hotA hai va utarate Are miTTI kA svAda zarkarA jaisA hotA hai| isa samaya manuSyoM ko daza prakAra ke kalpa vRkSoM dvArA mana vAMchita sukha kI prApti hotI hai yathAH__x pahile pAre meM tUra jitanA, dUsare bAre meM bora jitanA bhaura tIsare bhAre meM nAMvale jitanA AhAra yugala manuSya karate haiM aisA granthakAra * jisa kalpa vRkSa ke pAsa jo phala hai vo vahI phala detA hai isa taraha daza hI kalpa vRkSa mila kara daza vastu dete haiM parantu jisa vastu kI mana meM cintA karate haiM use dene meM samartha nahIM hote haiN| ___
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| wwwwwww PAAAAA PARAMANAVARANA.PRANAM AN mataMgAya 'bhiMgA, 'tur3IyaMgA 'dIva 'joI 'citagA, "citarasA 'maNavegA, 'gihagArA 'aniyagaNAu / artha-1 mataGga vRkSa 'jisase madhura phala prApta hote haiM 2 'bhiGgA vRkSa ' se ratna jar3ita suvarNa bhAjana (pAtra) milate haiM 3 ' tur3iyaGgA vRkSa ' se 46 jAti ke vAdiMtra ( vAjiMtra ) ke manohara nAda sunAI dete haiM 4 'dIva vRtta' se ratna jaDita dIpaka samAna prakAza hotA hai 5 joti (joI) vRkSa rAtri meM sUrya samAna prakAza karate haiM 6, citaGgA, vRkSa se sugaMdhI phUloM ke bhUSaNa prApta hote haiM7 'citarasA' vRkSa se ( 18 prakAra ke ) manojJa bhojana milate haiM 8 'manovegA' se suvarNa ratna ke AbhUSaNa milate haiM / 'gihaMgArA ' vRkSa se 42 maMjala ke mahala mila jAte haiM 10 'aniya gaNAu' vRkSa se nAka ke zvAsa se ur3a jAve aise mahIna ( patale va uttama vastra prApta hote haiM / prathama Are ke strI puruSa kA AyuSya jaba cha mahina kA zeSa rahatA hai usa samaya yugaliye parabhava kA AyuSya bAMdhate haiM aura taba yugalanI eka putra putrI ke jor3e ko pramUtatI ( janmadetI) hai| una bacce baccI kA 46 dina taka pAlana karane bAda ve hoziyAra ho dampatI bana sukhopabhogAnubhava karate huve vicarate haiM aura yugala yugalanI kA kSaNa mAtra bhI viyoga nahIM hotA hai unake mAtA pitA eka ko chIMka aura dUsare ko ubAsI Ate hI mara kara deva gati meM jAte
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH AroM kA varNana / ( 157 ) haiN| (kSetrAdhiSTita ) deva una yugala ke mRtaka zarIra ko kSIra sAgara meM prakSepa kara mRtyusaMsvAra ( maraNa kriyA) karate haiN| gati eka deva kii| isa bAre meM vaira nahIM; IyA nahIM, jarA ( buDhApA) nahIM, roga nahIM, kurUpa nahIM, paripUrNa aMga upAMga pAkara sukha bhogate haiM ye saba pUrva bhava ke dAna nyAdi satkarma kA phala jaannaa| // iti prathama prArA saMpUrNa / / * dUsarA pArA * (2) uvata prakAra prathama Are kI samApti hote hI tIna karor3a karoDI sAgaropama kA ' sukhamA' ( kevala sukha ) nAmaka dUsarA pArA prArambha hotA hai usa vakta pahile se varNa, gaMdha, rasa, sparza ke pudgaloM kI uttamatA meM ananta guNI hInatA ho jAtI hai isa bAre meM manuSya kA dehamAna do kosa kA va AyuSya do palyopama kA hotA hai / utarate Are eka kosa kA zarIra va eka palyopama kA AyuSya raha jAtA hai ghaTa kara pAMsaliye kevala 128 raha jAtI hai va utarate bAre 64 / manuSyoM meM vajra RSabha nArAca saMghayana va samacaturaMsa saMsthAna hotA hai isa Are ke manuSyoM ko AhAra kI icchA do dina ke antara se hotI hai taba zarIra pramANe AhAra karate haiN| pRthvI kA svAda zapherA jaisA raha jAtA hai va utarate Are gur3a jaisA /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158 ) thokdd| sNgrh| isa bAre meM daza prakAra ke kalpavRkSa daza prakAra kA manovAMchita sukha dete haiM (pahelA ArA samAna) mRtyu ke chai mahine jaba zeSa rahate haiM taba yugalanI eka putra putrI kA prasava karatI hai bacce baccI kA 64 dina pAlana kiye bAda ve (putra putrI) dampatI bana sukhopabhoga karate huve vicarate haiM aura unake mAtA pitA eka ko chIMka aura dUsare ko ubAsI Ate hI rakara deva gati meM jAte haiM kSetrAdhiSTita deva ina ke mRtaka zarIra ko kSIra sAgara meM DAla kara mRtaka kriyA karate haiM / gati eka deva kii| isa Are meM IrSyA nahIM, vaira nahIM, jarA nahIM, roga nahIM, kurupa nahIM, paripUrNa aGga upAGga pAkara sukha bhogate haiM / ye saba pUrNa bhava ke dAna punyAdi satkarma kA phala jaannaa| ||iti dUsarA pArA sampUrNa // OM tIsarA pArA (3)yoM dUsarA pArA samApta hote hI do karor3A karor3a sAgaropama kA 'sukhamA dukhamA' (sukha bahuta duHkha thor3A) nAmaka tIsarA pArA zuru hotA hai taba pahile se varNa gaMdha rasa sparza kI uttamatA meM hInatA ho jAtI hai / kama se ghaTate ghaTate manuSyoM kA dehamAna eka gAu (koza) kA va AyuSya eka palyApama kA raha jAtA hai utarate Are 500 dhanuSya kA dehamAna va karor3a pUrva kA AyuSya raha jAtA hai|
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH pAroM kA vrnnn| ( 156) ............... isa bAre meM vanaRSabha nArAca saMghayana va samacaturaMstra saMsthAna hotA hai| zrI meM 64 pAMsaliye hotI haiM va utarate ore kevala 32 pAMsaliye raha jAtI hai / isa Are meM manuSyoM ko AhAra kI icchA eka dina ke antara se hotI hai taba zarIra prazane AhAra karate haiM / pathvI kA svAda gur3a jaisA rahajAtA hai tathA utarate ore kucha ThIka / isa bAre meM daza prakAra ke kalpavRkSa daza prakAra kA mano vAMchita sukha dete haiM mRtyu ke jaba cha mahine zeSa rahanAte hai taba yugaliye parabhava kA AyuSya bAMdhate haiM va usa samaya yugalanI eka putra va putrI kA prasava karatI hai| bacce baccI kA 76 dina pAlana kiye bAda ve ( putra putrI ) dampatI bana sukhopabhoga karate huve vicarate haiM aura unake mAtA pitA eka ko chIMka aura dUsare ko ubAsI Ate hI marakara deva gati meM jAte haiM kSetrAdhiSTita deva inake mRtaka zarIra ko kSIra sAgara meM DAla kara mRtaka kriyA karate haiM / gati eka deva kii| ina tIna AroM meM yugaliyoM kA kevala yugala dharma rahatA hai / jisameM vaira nahIM, IrSyA nahIM, jarA nahIM, roga nahIM, kurupa nahIM, paripUrNa aGga upAGga pAkara sukha bhogate haiM ye saba pUrva bhava ke dAna punyAdi satkarma kA phala jaannaa| // iti yugaliyA dharma sampUrNa /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 160 ) thokaDA sNgrh| wwmarrrrahmanane VAAAAAA tIsare Are kI samApti meM caurAsI lAkha pUrva tIna vapa va sAr3e ATha mAha jaba zeSa raha jAte haiM usa samaya sarvArthasiddha vimAna meM 33 sAgaropama kA AyuSya bhoga kara tathA vahAM se cava kara vanitA nagarI ke andara 'nAbhirAjA ke yahAM marudevI rAnI kI kukSi (kokha ) meM zrI RSabha deva svAmI utpanna huve / (mAtAne) prathama RSabha kA svapna dekhA isase RSabha deva nAma rakhA gayA jinhoMne yugaliyA dharma miTA kara 1 asi 2 masi 3 kRSi ityA. dika 72 kalA puruSa ko sikhAI va 64 kalA strI ko| vIza lAkha pUrva taka Apa kaumArya avasthA meM rahe, 63 lAkha pUrva taka rAjya zAsana kiyA / pazcAt apane putra bharata ko rAjya bhAra sauMpa kara Apane 4 hajAra puruSoM ke sAtha dIkSA grahaNa kii| saMyama lene ke eka hajAra varSa bAda Apako kevala jJAna utpanna huvA isa prakAra chadmastha va kevala avasthA meM Apa kula milA kara eka lAkha pUrva taka saMyama pAla kara aSTApada parvata para padma zrAsana se sthita ho daza hajAra sAdhu ke parivAra se nirvANa pada ko prApta huve / bhagavaMta ke pAMca kalyANIka uttarASADhA nakSatra meM huve / 1 pahalA kalyANIka, uttarASADhA nakSatra meM sarvArthasiddha vimAna se caba kara marU devI rAnI kI kukSi meM utpanna huii| 2 dasarA kalyANIka, uttarASADhA nakSatra meM ApakA janma huvA / 3 kalyANIka, uttarASADhA nakSatra jyAsana para
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH aAroM kA varNana / ( 161 ) virAjamAna huve / 4 cothA kalyANIka, uttarASADhA nakSatra meM dIkSA grahaNa kii| 5 pAMcavA kalyANIka uttarASADhA nakSatra meM kevala jJAna prApta huvA va abhijita nakSatra meM Apa mokSa meM padhAre / yugaliyA dharma lopa hone bAda gati pAMca jaannaa| // iti tIsarA aArA sampUrNa // cauthA pArA isa prakAra tIsarA pArA samApta hote hI eka karor3A karor3a sAgaropama meM 42000 varSa kama kA duHkhamA sukhama nAmaka ( dukha bahuta sukha thor3A) cauthA ArA lagatA hai| taba pahile se varNa gaMdha rasa sparza pudgaloM kI uttamatA meM hInatA ho jAtI hai kama se ghaTate ghaTate manuSyoM kA deha mAna 500 dhanuSya kA va AyuSya karor3A karor3a pUrva kA raha jAtA hai utarate Are sAta hAtha kA deha mAna va 200 varSa meM kucha kama kA AyuSya raha jAtA hai / isa bAre meM saMghayana che, saMsthAna cha va manuSyoM ke zarIra meM 32 pAMsaliye, utarate Are kevala 16 pAMsaliye raha jAtI hai / isa bAre kI samApti meM 75 varSa 8 // mAha jaba zeSa raha jAte haiM taba dazA prANata devaloka se vIza sAgaropama kA AyuSya bhoga kara tathA cava kara mAhaNakuMDa nagarI meM RSabha datta brAhmaNa ke yahAM devAnaMdA brAhmaNI kI kukSi meM zrI mahAvIra svAmI utpanna huve jahAM Apa 82 rAtri paryanta rahe / 83 vIM rAtri ko zakendra kA Asana
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162) thokaDA saMgraha calAyamAna huvA taba zakendra ne upayoga dvArA mAlUma kiyA ki zrI mahAvIra svAmI bhikSuka kula ke aMdara utpanna huve haiM / aisA jAna kara zakendra ne hariNa gameSI deva ko bulA kara kahA ki tuma jAkara kSatrIya kuMDa ke andara, siddhArtha rAjA ke yahAM, trizalA devI rAnI kI kukSi (kokha ) meM zrI mahAvIra svAmI kA garbha praveza karo aura jo garbha trizalA devI rAnI kI kokha meM hai use lejAkara devAnandA brAhmaNI kI kokha meM rakkho / isa para hariNa gameSI AjJAnusAra usI samaya mAhaNa kuMDa nagarI meM AyA va Akara bhagavaMta ko namaskAra kara ke bolA " he svAmI Apako bhalI bhAMti vidita hai ki maiM zrApakA garbha haraNa karane AyA hUM" isa samaya devAnandA ko avasvApini nidrA meM DAla kara garbha haraNa kiyA va garbha ko lejAkara kSatrIya kuMDa nagara ke andara siddhArtha rAjA ke yahAM, trizalA devI rAnI kI kokha meM rakkhA va trizalA devI rAnI kI kokha meM jo putrI thI use lejAkara devAnandA brAhmaNI kI kokha meM rakhkhI / pazcAt savA naka mAsa pUrNa hone para bhagavaMta kA janma huvA / dina prati dina bar3hane lage va anukrama se yauvanAvasthA ko prApta huve taba yazodA nAmaka rAjakumArI ke sAtha ApakA pANI grahaNa huvA / sAMsArika sukha bhogate huve Apa ke eka putrI utpanna huI jisakA nAma priyadarzanA rakhkhA gayA / Apa
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH AroM kA varNana / ( 163 ) VVVVVNRNVI tIza varSa taka saMsAra meM rhe| mAtA pitA ke svargavAsI hone para Apane akele hI dIkSA grahaNa kI, saMyama lekara 12 varSa 6 mAha 15 dina taka kaThina tapa, japa, dhyAna dhara kara bhagavaMta ko vaizAkha mAha meM sudI dazamI ko suvarta nAmaka dina ko vijaya muhUrta meM, uttarA phAngunI nakSatra meM, zubha candramA ke muhUrta meM, viyaMtA nAmaka pichalI pahara meM @bhiyA nagara ke bAhara, RjubAlikA nadI ke uttara dizA ke taTa para sAmAdhika gAthApati kRSNI ke kSetra meM, vaiyAvRtyI yakSAlaya ke IzAna dizA kI ora, zAla vRkSa ke samIpa, uMkar3A tathA godhuma Asana para baiThe huve, sUrya kI AtApanA lete huve, cauvihAra cha? bhakta karake isa prakAra dharma dhyAna meM pravartate huve tathA cAra prakAra kA zukla dhyAna dhyAte huve, ATha kamaroM meM se 1 jJAnAvaraNIya 2 darzanA varaNIya 3 mohanIya 4 antarAya ina cAra ghana ghAtI kama-jo ari arthAt zatru samAna, vairI samAna, pizAca ( jhoTiMga ) samAna hai-kA nAza karake jJAna rUpI prakAza kA karane vAlA aisA kevala jJAna kevala darzana Apako utpanna huvA 26 varSa // mAha taka Apa kevala jJAna pane vicare / evaM sarva 72 varSa kA AyuSya bhoga kara cothe Are ke jaba tIna varSa 8 // mAha zeSa rahe taba kArtika vidi amAvasa ko pAvApurI ke andara akele ( binA sAdhanoM ke parivAra se) mokSa padhAre / bhagavaMta ke pAMca
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 164) thokaDA sgrh| kalyANIka uttarA phAlgunI nakSatra meM huve 1 pahelA kalyANIka-daza prANata devaloka se cava kara devAnandI kI kokha meM jaba utpanna huvaM taba 2 dUsare kalyANIka meM garbha kA haraNa huvA 3 tIsare kalyANIka meM janma huvA 4 cauthe kalyANIka meM dIkSA grahaNa kI aura pAMcaveM kalyANIka meM kevala jJAna prApta huvA / svAti nakSatra meM bhagavanta mokSa padhAre / isa bAre meM gati pAMca jaannaa| zrI mahAvIra svAmI mokSa padhAre usI samaya gautama svAmI ko kevala jJAna utpanna huvA va bAraha varSa paryanta kevala pravajyo pAla kara gautama svAmI mokSa padhAre / usI samaya zrI sudharmA svAmI ko kevala jJAna utpanna huvA jo ATha varSa taka kevala pravardhyA pAlakara mokSa padhAre / usI samaya zrI jambU svAmI ko kevala jJAna prApta huvaa| inhoMne 44 varSa taka kevala pravA pAlI va pazcAt mokSa padhAre evaM sarva milAkara zrI mahAvIra svAmI ke mokSa padhArane bAda 64 varSa taka kevala jJAna rahA pazcAt viccheda ( naSTa ) gayA / isa bAre meM janme huve ko pAMcave bAre meM mokSa mila sakatA hai parantu pAMcaveM bhAre meM janme huve ko pAMcaveM Are meM mokSa nahIM mila sktaa| zrI jambU svAmI ke mokSa padhArane ke bAda daza bola viccheda huve-1parama avadhi jJAna 2 manaH payava jJAna 3 kevala jJAna 4 parihAra vizuddha cAritra 5 sUkSma saMparAya cAritra 6 yathArakhyAta
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH zrAroM kA varNana / ( 165) cAritra 7 pulAka labdhi 865ka-upazama zreNI AhArika zarIra 10 jina kalpI sAdhu ye daza bola viccheda huve / ||iti cauthA pArA sampUrNa' / / * pAMcavAM pArA cauthe bhAre ke samApta hote hI 21000 varSa kA 'dukhama' nAmaka pAMcavAM pArA praviSTa hotA hai taba pUrvIpekSA varNa, gaMdha, rasa, sparza kI uttama paryAyoM meM ananta guNa hInatA ho jAtI hai| kramase ghaTate ghaTate sAta hAtha kA ( utkRSTa ) zarIra va 200 varSa kA prAyuSya raha jAtA hai / utarate bAre eka hAtha kA zarIra va vIza varSa kA AyuSya raha jAtA hai-isa Are ke saMghayana chaH, saMsthAna chaH, utarate Are sevA saMghayana, hUMDaka saMsthAna va zarIra meM kevala 16 pAMsaliye va utarate zrAre kevala ATha pAMsaliye jAnanA / manuSyoM ko isa bAre meM dina meM do samaya AhAra kI icchA hotI hai taba zarIra pramANe AhAra karate haiM / pRthvI kA svAda kucha ThIka jAnanA va utarate zrAre kambhakAra ( kumhAra ) kI bhaTTI kI rAkha samAna / isa bAre meM gati cAra ( mokSa gati chor3a kara ) pAMcaveM Are ke lakSaNa ke 32 bola / 1 nagara ( zahara ) gAMva jaise hove / 2 grAma smazAna jaise hove|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) thokaDA sNgrh| 3 sukulotpanna dAsa dAsI hove / 4 pradhAna ( maMtrI) lAlacI hoveN| 5 yama jaise krUra daMDa, dAtA rAjA hove|| 6 kulIna strI jA rahita (durAcAriNI) hove / 7 kulIna strI vezyA samAna karma karane vAlI hove / 8pitA kI AjJA bhaMga karane vAlA putra hove| 6 guru kI nindA karane vAlA ziSya hove / 10 durjana loga sukhI hove / 11 sajjana loga dukhI hove / 12 durbhikSa akAla bahuta hove / 13 sarpa bicchu, daMza mAkuNAdi kSudra jIvoM kI utpa ti bahuta hove| 14 brAhmaNa lobhI hove| 15 hiMsA dharma pravartaka bahuta hove / 16 eka mata ke aneka matAntara hove / 17 mithyAtvI deva bahuta ho / 18 mithyAtvI loga kI vRddhi hove / 16 logoM ko deva darzana durlabha hove / 20 vaitADhya giri ke vidyA dharoM kI vidyA kA prabhAva manda hove| 21 go rasa (dugdha, dahI, ghI) meM snigdhatA (cika nAI ) kama hove| ___
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 167 ) 22 balada (RSabha ) pramukha pazu alpAyuSI hove / 23 sAdhu sAdhviyoM ke mAsa, kalpa, caturmAsa Adi meM rahane yogya kSetra kama hove | chaH AroM kA varNana | 24 sAdhu kI 12 pratimA va zrAvaka kI 11 pratimA ke pAlaka nahIM hove ( zrAvaka kI 11 pratimA kA viccheda koI koI nahIM mAnate ) | 25 guru ziSya ko par3Ave nahIM / 26 ziSya vinIta (klesI ) hove | 27 adharmI, klezI, kadAgrahI, dhUrta, dagAbAja va duSTa manuSya adhika hove | 28 zrAcArya apane gaccha va sampradAya kI paraMparA samAcArI alaga alaga pravatAvegeM tathA mUrkha manuSyoM ko moha mithyAtva ke jAla meM DAleMge, utsUtra prarupaka logoM ko bhrama meM phasAne vAle, nindanIka kubuddhika va nAma mAtra ke dharmI jana hoyeMge va pratyeka AcArya logoM ko apanI 2 paraMparA meM rakhane vAle hoveMge / 26 sarala, bhadrika, nyAyI, pramANika puruSa kama hove / 30 mlecha rAjA adhika hove | 31 hindU rAjA alpa Rddhi vAle va kama hove / 32 sukulotpanna rAjA nIca karma karane vAle hove / isa Are meM dhana sarva viccheda ho jAvegA, lohe kI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 ) thokaDA saMgraha | dhAtu rahegI, va carma kI mohare calegI jisake pAsa ye raheMge ve zrImanta ( dhanavAna ) kahalAyeMge | isa Are meM manuSyoM ko upavAsa mAsa khamaNa samAna lagegA | [ isa Are meM jJAna sarva viccheda ho jAvegA kevala dazavaikAlika sUtra ke cAra adhyayana raheMge / koI koI mAnate haiM ki 1 dazavaikAlika 2 uttarAdhyayana 3 AcArAMga 4 Avazyaka ye cAra sUtra raheMge / isa meM cAra jIva ekAvatArI hoMge - 1 dupasaha nAmaka AcArya 2 phAlgunI nAmaka sAdhvI 3 jInadAsa zrAvaka 4 nAga zrI zrAvikA ye sarva 2004 pAMcave Are ke anta taka zrI mahAvIra svAmI ke yugaMdhara jAnanA / ] ASADha sudi 15 ko zakendra kA zrAsana calAyamAna hovegA taba zakendra upayoga dvArA mAlUma kareMge ki Aja pAMcavA zrArA samApta hokara chaTTA cArA lagegA aisA jAna kara zakendra veMge va zrAkara cAra jIvoM ko kaheMge ki kala chahA Ara lagegA ataH AlocanA va pratikramaNa dvArA zuddha bano anantara aisA suna kara vo cAroM jIva saboM ko kSamA kara, nizalya ho kara saMthArA kreNge| usa samaya saMvartaka mahAsaMvartaka nAmaka havA calegI jisase parvata, gar3ha, koTa, kurve, bAvaDIyeM Adi sarva sthAnaka naSTa hojAveMge kevala 1 vaitADhya parvata 2 gaMgA nadI 3 siMdhu nadI 4 RSabha kuTa 5 lavaNa kI khADI ye pAMca sthAnaka baca raheMge
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH aAroM kA varNana / ( 166) zeSa saba naSTa hojaaveNge| ve cAra jIva samAdhi pariNAma se kAla karake prathama devaloka meM jAveMge pazcAt cAra bola aura viccheda hoveMge 1 prathama prahara meM jaina dharma 2 dUsare prahara meM mithyAtriyoM ke dharma 3 tIsare prahara meM rAjanIti aura cauthe prahara meM bAdara agni viccheda ho jaavegaa| pAMcave Are ke anta taka jIva cAra gati meM jAte haiM kavala eka pAMcavI mokSa gati meM nahIM jAta haiN| // iti pAMcavA paaraa|| hA pArA ukta prakAra se paJcama Are kI samApti hote hI 21000 varSa ke 'duHkhamA dukhamI' nAmaka chaThe Are kA AraMbha hogaa| taba bharatakSetrAdhiSTita deva paJcama Are ke vinAza pAte huve pazu manuSyoM meM se bIja rUpa kacha manuSyoM ko uThAkara vaitADhya giri ke dakSiNa aura uttara meM jo gaGgA aura sindhu nadI hai unake AThoM kinAroM meM se eka eka taTa meM nava2 bila haiM evaM sarva 12 bila haiM aura eka eka bila meM tIna tIna maMjila hai unameM se una pazu va manuSyoM ko rakkheMge / chaThe bAre meM pUrvApekSA varNa gaMdha, rasa, sparza Adi pudgaloM kI paryAyoM kI uttamatA meM ananta guNI hAni ho jaavegii| krama se ghaTate ghaTate isa bAre meM
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170) bho kaDA sNgrh| deha mAna eka hAtha kA, AyuSya 20 varSa kA utarate Are mUTha kama eka hAtha kA va AyuSya 16 varSa kA raha jaavegaa| isa bAre meM saMghayana eka sevAta,saMsthAna eka hUMDaka utarate Are bhI aisA hI jAnanA / manuSya ke zarIra meM ATha paMsa. liye va utarate Are kevala cAra paMsaliye raha jAvegI / isa bAre meM chaH varSa kI strI garbha dhAraNa karane laga jAvegI va kutI ke samAna parivAra ke sAtha vicaregI / gaGgA sindhu nadI kA 62 // yojana kA paTa hai jinameM se ratha ke cakra samAna thor3A pATa va gAr3e kI dhUrI DUbe itanA gaharA jala raha jAyagA jinameM matsa kaccha Adi jIva jantu vizeSa raheMge / 72 bila ke andara rahane vAle manuSya saMdhyA tathA prabhAta ke samaya una matsa kaccha Adi jIvoM ko jala se bAhAra nikAla kara nadI ke kinAre reta meM gADha kara rakha deMge ve jIva sUrya kI tejI va ugra zaradI se bhunA jAveMge jinakA manuSya AhAra karaleveMge inake camar3e va haDDiyoM ko cATa kara tithaMca apanA nirvAha kareMge / manuSyoM ke mastaka kI khopar3I meM jala lAkara manuSya piiveNge| isa prakAra 21000 varSa pUrNa hoveMge jo manuSya dAna punya rahita, namokAra rahita vrata pratyAkhyAna rahita hoveMge kevala ve hI isa bAre meM Akara utpanna hoveNge| aisA jAna kara jo jIva jaina dharma pAlegA tathA jaina
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaH pAroM kA varNana / ( 171 ) dharma para prAstA ( zraddhA) rakhegA vaha jIva isa bhavasAgara se pAra utara kara parama sukha ko prApta kre||| // iti chaiH pArA kA bhAva sampUrNa //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| ( 172) * daza dvAra ke jIva sthAnaka gAthA: 'jIvaThANa, 'laharu NaM, 'TiI, "kiriyA, 'kammasattAa, 'baMdha udIraNa udaa 'nijjarA "chabhAva daza dArAtra / / arthaH-daza dvAra ke nAma:-1 caudaha jIva sthAnaka ke nAma 2 lakSaNa dvAra 3 sthiti dvAra 4 kriyA dvAra 5 karma sattA dvAra 6 karma baMdha dvAra 7 karma uddIrNa dvAra 8 karma udaya dvAra 6 karma nirjarA dvAra 10 che bhAva dvAra / daza dvAra kA vistaar| (1) nAma dvAra:-caudaha jIva sthAnaka ke nAma1 mithyAtva jIva sthAnaka 2 sAsvAdAna jIva sthAnaka 3 sama mithyAtva ( mizra) dRSTi jIva sthanAka 4 avati sama dRSTi jIva sthAnaka 5 deza vrati jIva sthAnaka 6 pramatta saMyati jIva sthAnaka 7 apramatta saMyati jIva sthAnaka 8 nivartI bAdara jIva sthAnaka 6 anivartI bAdara jIva sthAnaka 10 sUkSma saMparAya jIva sthAnaka 11 upasama mohanIya jIva sthAnaka 12 kSINa mohanIya jIva sthAnaka 13 sayogI kevalI jIva sthAnaka 14 ayogI kevalI jIva sthaank|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / ( 173) *2 lakSaNa dvAra / 1 mithyAtva dRSTi jIva sthAnaka kA lakSaNaisake do bheda 1 upAirita 2 tavAirita / 1 upAiritaH-jo kama jyAdA zraddhAna kare va prupe| 2 tavA irita:-jo viparIta zraddhAna kare va prupe| mithyAtva ke cAra bheda / (1) eka mUla se hI vItarAga ke vacanoM para zraddhAna nahIM kare 363 pAMkhaeDI samAna zAkha(sAkSI) sUyagaDA (suutrkRtaaNg)| (2) eka kucha zraddhAna kare kucha nahIM kare-jamAlI-sUtra kI pramukha sAta nInhavoM ke samAna sAkSI sUtra uvavAI tathA ThANAMga ke sAtaveM ThANe kI / (3) eka bhAgA pIchA kama jyAdA zraddhAna kare udakapeDhAla vat (samAna) zAkha sUtra sUya gaDAMga skandharaadhyayana 7 ___ (4) eka jJAna antarAdika teraha bola ke andara zaGkA kaMkhA vede 1 jJAnAntara 2 darzanAntara 3 cAritrAntara 4 liGgAntara 5 pravacanAntara 6 prAvacanAntara 7 kalpAntara 8 mAgontara 6 matAntara 10 bhaGgAntara 11 nayAntara 12 niyamAntara 13 pramANAntara evaM teraha antara / zAkha sUtra bhagavato zataka pahelA udezA tIsarA / 2 mAsvAdAna samadRSTi jIvasthAnaka kA lakSaNa:jo samAkita chor3atA 2 antameM parAsa mAtra raha jAve,
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | beindriyAdika ne aparyApta hota samaya hoMve va paryApta hone bAda miTa jAve saMjJI paMcandriya ko paryApta hone bAda bhI hove use sAkhAdAna rASTihate haiM zAkha sUtra jIvAbhigama daNDaka ke adhikAra se / ( 103 ) 3 mizradRSTi jIva sthAnaka kA lakSaNaH --jo mithyAtva meM se nikalA parantu jisane samakina prApta kI nahIM isa bIca meM adhvamAya ke rasa se pravartatA huA zrAyuSya karma bAMdhe nahIM, kAla bhI kareM nahIM, vahAM se thor3e samaya ke andara, anizcayatA se tIsare jIva sthAnaka se gira kara pahele jIva sthAnaka ave athavA vahAM se cauthe yadi jIva sthAnaka para jAve taba AyuSya bAMdhe, kAla bhI kare / zAkha sUtra bhagavatI zataka taziveM athavA 26 veM | 4 vratI sama dRSTi jIva sthAnaka kA lakSaNa:jo zaMkA vA rahita ho kara vItarAga ke vacanoM para zuddha bhAva se zraddhAna kare tathA pratIti lAkara roce, corI pramukha viruddha AcaraNa zrAcare nahIM, isaliye ki usakI loka meM hilanA hove nahIM - va vyavahAra meM samakita rahe / zAkha sUtra uttarAdhyayana ke 28 veM mokSa mArga ke adhyayana se | 5 dezavatI jIva sthAnaka kA lakSaNaH- jo yathAtathya samakita sahita, vijJAna viveka sahita deza pUrvaka vrata aGgikAra kare, jo jaghanya eka namokArazI pratyAkhyAna tathA eka jIva kI ghAta karane kA pratyAkhyAna
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / (175) utkRSTa zrAvaka kI 11 pratimA Adare use deza vratI jIva sthAnaka kahate haiN| zAkha sUtra bhagavatI zataka sataravAM uddezA 6 pramatta saMyati jIva sthAnaka kA lakSaNa:-jo samakita sahita sarva vrata Adare, jo (apramatta jIvasthAnaka ke saMjvalana ke cAra kaSAya hai una se ) pra, arthAt vizeSa matta kahetA mAtA ( masta ) hove saMjvalana kA krodha mAna mAyA lobha use pramatta saMyati jIvasthAnaka vAhate haiM paraMtu pramAdI nahIM kahate haiN| 7 apramatta saMyati jIva sthAnaka kA lakSaNa:jo a, kahetA nahIM, pra, kahetA vizeSa, matta, kahetA mAtAsaMjvalana kA krodha mAna mAyA lobha evaM haTe jIvastha naka se jo kucha patalA ho use apramata saMyati jIvasthAnaka kahate haiN| 8nivartI bAdara jIva sthAnaka kA lakSaNaH-jo nivartI- kahetA nivartA ( dUra, alaga ) hai saMjvalana kA krodha tathA mAna se use nivartI bAdara jIvasthAnaka kahate haiN| 6 anivartI bAdara jIvasthAnaka kA lakSaNa:anivartI kahetA nahIM nivartA saMjvalana ke lobha se use anivartI bAdara jIvasthAnaka kahate haiM / . 10 sUkSma saMparAya jIvasthAnaka kA lakSaNa:jahAM thor3A sA saMjvalana kA lobha kA udaya hai vo sUkSma saMparAya jIvasthAnaka kahalAtA hai|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176 ) 11 upazAnta mohanIya jIvasthAnaka kA lakSaNaH jisane mohanIya karma kI 28 prakRti upazamAI hai useupazAnta mohanIya jIva sthAnaka kahate haiM / 12 kSINa mohanIya jIvasthAnaka kA lakSaNa:jisane mohanIya karma kI 28 pravRtti kA 6va kiyA hai use kSINa mohanIya sthAnaka kahate haiM / 13 sayogI kevalI jIvasthAnaka kA lakSaNa:-- jo mana vacana va kAyA ke zubha yoga sahita kevala jJAna kevala darzana meM pravata rahA hai use sayogI kevalI jI sthAnaka kahate haiM / thokaDA saMgraha | ~~~ 14 ayogI kevalI jIvasthAnaka kA lakSaNa:jo zarIra sahita mana vacana kAyA ke yoga roka kara kevala jJAna kevala darzana meM pravata rahA hai unheM ayogI kevalI jIva sthAnaka kahate haiM / * 3 sthiti dvAra - 1 mithyAtva jIvasthAnaka kI sthiti tIna taraha kI (1) anAdi paryavasitaH - jisa mithyAtva kI Adi nahIM aura anta bhI nahIM aisA abhavya jIvoM kA mithyAtva jAnanA / (2) anAdi saparyavasitaH - jisa midhyAtva kI yadi nahIM parantu anta hai aisA bhavya jIvoM kA mithyAtva jAnanA / *
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / ( 177 ) (3) sAdi saparyavasita:-jisa mithyAtva kI Adi hai aura anta bhI hai / anAdi kAla se jIva ko yaha ni: thyAtva lagA hai| parantu kisI samaya bhavya jIva samakita kI prApti karatA hai va saMsAra paribhramaNa yoga karma ke prAbAlya se phira samakita se gira kara mithyAtva ko aMgIkAra karatA hai / aise bhavya jIvoM ko samadRSTi paDivAi kahate haiM isa mithyAtva jIva sthAnaka kI sthiti jaghanya antarmuhurta utkRSTa ardha pudgala parAvartana meM deza nyUna / aise jIva nizcaya se samakita pAkara mokSa jAte haiM / zAkha sUtra jIvAbhigama daNDaka ke adhikAra se / 2-3 dUsare va tIsare jIva sthAnaka kI sthiti jaghanya eka samaya kI utkRSTa antarmuhUrta kii| .. cothe jIva sthAnaka kI sthiti:-jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa 66 sAgaropama jAjarI / pAMcave jIva sthAnaka kI sthitiH-jaghanya kI utkRSTa karor3a pUrva meM deza nyUna / .. chaTha jIva sthAnaka kI sthiti-pariNAma AzrI jaghanya eka samaya utkRSTa karor3a pUrva meM deza yUna / ____ pravartana AzrI jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa karor3a pUrva meM deza nyUna / dharma deva AzrI, zAkha sUtra bhagavatI zataka 12 uddeza hai| sAtaveM, AThaveM, navaveM, dazaveM, igyAraveM, jIva sthAnaka hata
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 178 ) thokaDA saMgraha | kI sthiti jaghanya eka samaya kI utkRSTa antarmuhUrta kI / zAkha sUtra bhagavatI zataka paccIzavAM / bArahaveM jIva sthAnaka kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa antara muhUrta kI / terahaveM jIva sthAnaka kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa karor3a pUrva meM deza nyUna | caudahaveM jIva sthAnaka kI sthiti jaghanya antarmuhUrta utkRSTa antarmuhUrta kI / vaha antara[hUrta kaisA : laghu svara (hrasva svara-a, i, u, R, lR, ) kA uccAraNa karane meM jitanA samaya lage use antarmuhUrta kahate haiM / * 4 kriyA dvAra kAiyA kriyA ityAdika 25 kriyA meM se jo 2 kriyA jisa2 jIva sthAnaka para jina kAraNoM se lagatI hai usakA vistAra pUrvaka varNana, karma ATha haiM jinane cothA mohanIya karma saradAra hai / isakI 28 prakRtiH - karma prakRti ke thokar3e ma likhe huve mohanIya karma kI prakRti kI sattA, udaya kSayopazama, kSaya Adi se jo2 kriyA lage aura jora nahIM lage usakA varNanaH (1) pahelA mithyAtva jIva sthAnaka para - mohanIya karma kI 28 prakRti meM se abhavya ko 26 prakRti kI sattA hai - 1 samakita mohanIya 2 mizra mohanIya ye do chor3akara
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / ( 176 ) zeSa. 26. kucha bhavya jIva ko 28 prakRti kA udaya hotA hai| jisameM mithyAtva kA bala vizeSa / do kI nImA. va tIna kI ( vAda ) bhajanA 1 samakita mohanIya 2 mizra mohanIya ina do kI nImA. 1 prakriyA vAdI 2 ajJAna vAdI 3.vinaya vAdI ina tIna kI bhajanA. isa taraha covIza saMparAya kriyA lge| (2) dUsare jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRtiyoM meM se bIsa kA udaya hotA hai,usameM sAsvAdana kA bala vizeSa hotA hai usameM do kI nImA 1 mithyAtva mohanIya ,2.mizra mohniiy| do kA vAda hotA hai 1 akriyAvAdI, 2 ajJAna vAdI jisase covIza saMparAya kriyA lagatI hai| (3) mizra dRSTi jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRti meM se 28 kA udaya inameM mizra kA bala vizeSa hai usameM do kI nImA aura do kA vAda.1 samakita mohanIya 2 mithyAtva mohanIya ina do kI nImA, 1 ajJAna vAdI 2 vinaya vAdI ina do kA vAda isa taraha 24.saMpa. rAya kriyA lagatI hai| (4) avartI samadRSTi jIva sthAnaka meM-mohanIya karma kI 28 prakRti meM se sAta kA kSayopazama 21 kA udaya / anantAnu baMdhI krodha mAna mAyA lobha 5.samakita mohanIya 6 mithyAtva mohanIya ina sAta kA sopazama 21
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 180) thokaDa! sNgrh| kA udaya-Upara kahe huve sAta kSayopazama meM eka mithyA darzana vattiyA kriyA nahIM lage 21 ke udaya meM 23 saMparAya kriyA lge| . (5) deza vratI jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI28 prakRti meM se 11 kA kSayopazama va 17 kA udaya 1 anantAnu baMdhI krodha 2 mAna 3 mAyA 4 lobha 5 samakita mohanIya 6 mithyAtva mohanIya 7 mizra mohanIya 8 apratyAkhyAnI krodha ha mAna 10 mAyA 11 lobha ina 11 kA kSayopazama va ukta 11 bola chor3a kara zeSa ( 28-11) 17 kA udaya, 11 kSayopazama meM mithyAtva darzana vattiyA kriyA va apratyAkhyAna kriyA ye do kriyA nahIM lage 17 ke udaya meM 22 saMparAya kriyA lge| - (6) pramatta saMyati jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRti meM se 15 kA kSayopazama 13 kA udaya 1 anantAnubaMdhI krodha 2 mAna 3 mAyA 4 lobha 5 samakita mohanIya 6 mithyAtva mohanIya 7 mizra mohanIya 8 apratyAkhyAnI krodha 6 mAna 10 mAyA 11 lobha 12 pratyAkhyAnI krodha 13 mAna 14 mAyA 15 lobha ina 15 kA kSayopazama ukta 15 bola chor3a kara zeSa 13 bola kA udaya 15 ke kSayopazama meM 22 saMparAya kriyA nahIM lage 13 ke udaya meM 1 AraMbhiyA 2 mAyA vattiyA ye do kriyA lage chaThe jIva sthAnaka AraMbha nahIM kare parantu ghRta ke kuMbhavat /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka | (( 181 ) (7) jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRti meM se solaha kA kSayopazama, 12 kA udaya 15 bola to Upara kahe vo aura 1 saMjvalana kA krodha evaM 16 kA kSayopazama 28 prakRti meM se ye 16 chor3a zeSa 12 kA udaya / 16 ke kSayopazama meM 23 saMparAya kriyA nahIM lage | 12 ke udaya meM eka mAyA battiyA kriyA lage / AThaveM jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakati meM se sAta kA upazama tathA kSAyika ( kSaya ) 10 kA kSayopazama aura 11 kA udaya / sAta upazama tathA kSAyika1 anantAnubaMdhI krodha 2 mAna 3 mAyA 4 lobha 5 samakita mohanIya 6 mithyAtva mohanIya 7 mizra mohanIya zrapratyAkhyAnI cAra, pratyAkhyAnI cAra evaM 8, 6 saMjvalana kA krodha 10 saMjvalana kI mAyA 11 lobha evaM 11 kA udaya / 10 ke kSayopazama meM 23 saMparAya kriyA nahIM lage / 11 ke udaya meM eka mAyA vattiyA kriyA lage / navaveM jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRti meM se 10 kA upazama tathA kSAyika, 11 kA kSayopazama 7 kA udaya / anantAnubaMdhI ke cAra 5 samakita mohanIya 6 mithyAtva mohanIya 7 mizra mohanIya aura tIna veda evaM 10 kA upazama tathA kSAyika, apratyAkhyAnI cAra pratyakhyAnI cAra, 8, 6 saMjvalana kA krodha 10 mAna 11 mAyA evaM 11 kA kSayopazama, no kaSAya ke nava meM se tIna
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) thokddaa-sNgrh| veda ke chor3a zeSa chaH aura saMjvalana kA lobha evaM sAta kA udaya, 11 ke kSayopazama meM 23 saMparAya kriyA nahIM lge| sAta ke udaya meM eka mAyAvattiyA kriyA lge| - dazave jIva sthAnaka meM mohanIya karma kI 27 prakRti meM se 27 kA upazama athavA kSAyika, 1 kucha saMjvalana kA lobha kA udaya 27 ke upazama tathA kSAyika meM 23 saMparAya kriyA nahIM lage aura eka saMjvalanaM kA lobha ke udaya meM eka mAyA vattiyA kriyA lage / 11 veM jIvasthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRti meM se sarva prakRti upazamAI hai isa se 24 saMparAya kriyA nahIM lage parantu sAta karma kA udaya hai isa se eka iyopathikA (iriyA vahiyA ) kriyA lge| 12 veM jIvasthAnaka meM mohanIya karma kI 28 prakRti upazamAI hai isa se 24 saMparAya kriyA nahIM lage parantu sAta karma kA udaya hai isase eka ipithikA kriyA lge| 13 veM jIvasthAnaka meM cAra ghAtiyA karma kA kSaya hotA hai isase 24 saMparAya kriyAM nahIM lage cAra apAtiyA karma kA udaya hai isase eka iyopathikA kriyA lge| 14 veM jIvasthAnaka meM cAra ghAtiyA karma kA kSaya hotA hai va cAra aghAtiyA karma kA udaya hai jisameM bhI vedanIya karma kA bala thA vaha nahIM rahA isase eka bhI kriyA nahIM lge|
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka | ( 183 ) * 5 karma kI sattA dvAra pahile jIvasthAnaka se gyAraveM jIvasthAnaka taka ATha hI karmoM kI sattA, bArahaveM jIvasthAnaka meM sAta karma kI sattA - mohanIya karma kI nahIM, terahaveM aura caudahaveM meM cAra karma kI sattA - 1 vedanIya karma 2 AyuSya kame 3 nAma karma 4 gautra karma / * 6 karma kA baMdha dvAra pahilA tathA dUsarA jIvasthAnaka para sAta tathA ATha karma bAMdhe ( sAta bAMdhe to AyuSya karma cher3a kara sAta bAMdhe) caudhe se sAtaveM jIvasthAnaka taka sAta tathA ATha karma bAMdhe Upara samAna tIsare, AThaveM, navatre jIvasthAnaka para sAta karma bAMdhe ( AyuSya karma chor3a kara ) dazaveM jIvasthAnaka para 6 karma bAMdhe ( AyuSya aura mohanIya karma chor3akara) 11 veM 12 veM, 13 veM jIvasthAnaka para eka zAMtA vedanIya karma bAMdhe aura caudahaveM jIvasthAnaka para eka bhI karma nahIM bAMdhe / * 7 karma kI udIraNA dvAra pahilA jIva sthAnaka para sAta, ATha athavA chaH karma kI udIraNA kare ( sAta kI kare to vedanIya karma chor3a kara va chaH karma kI kare to vedanIya va AyuSya karma chor3a kara ) / dUsare, tIsare, cauthe va pAMcaveM jIva sthAnaka para sAta
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 184) thokaDA sNgrh| athavA ATha karma kI udIraNA kare ( sAta kI kare to AyuSya karma chor3a kara ) / __ chaTha, sAtaveM, AThaveM, navave jIva sthAnaka para sAta, ATha, chaH kI udIraNA kare (sAta kI kare to AyuSya chor3a kara aura chaH kI kare to prAyuSya aura vedanIya karma chor3a kara ) / dazaveM jIva sthAnaka para chaH va pAMca kI udIraNA kare (cha: kI kare to AyuSya aura vedanIya chor3a kara aura pAMca kI kare to AyuSya, vedanIya va mohanIya ye tIna chor3a kara ) / ____ igyArahaveM jIva sthAnaka para pAMca karbha kI udIraNA ko ( AyuSya, vedanIya aura mohanIya karma chor3a kara ) / bArahaveM, terahaveM jIva sthAnaka para do karma kI udIraNA kare nAma aura gotra karma kii| _ caudahaveM jIva sthAnaka para eka bhI karma kI udIraNA nahIM kre| 8 karma kA udaya va 6 karma kI nirjarA dvAra / pahele se dazave jIva sthAnaka taka pATha karma kA udaya aura ATha karma kI nirjarA igyArahaveM va bArahaveM jIva sthAnaka para mohanIya karma chor3a kara zeSa sAta karma kA udaya aura sAta karma kI nirjarA terahaveM caudahaveM jIva sthAnaka para cAra karma kA udaya aura cAra karma kI nirjarA 1 vedanIya 2 AyuSya 3 nAma 4 gautra /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / ( 185 ) * 10 chaH bhAva kA dvAra chaH bhAva kA nAma 1 audayika 2 aupazamika 3 cAyika 4 kSAyopazamika 5 pAriNAmika 6 sAnnipAtika chaH bhAva ke bhedaH - 1 zradayika bhAva ke do bheda:- 1 jIva audayika 2 jIva zradayika | 1 jIva zradayika ke do bheda:- 1 bhaudadhika 2 audayika niSpanna 1 jisameM ATha karma kA udaya ho vo karma ke udaya se jo 2 padArtha utpanna aura hove ( nipaje) vo zradayika niSpanna | ATha karma ke udaya se jo 2 padArtha utpanna hove usapara 32 bola | gAthA: gaI, kAya, kasAya, veda, lessa micchadiThi, pravirie sannI nANI AhAre, baumathya sajogI saMsArathya asiddheya / arthaH- gati cAra 4 kAya chaH, 10, kaSAya 4, 14, veda tIna, 17, lezyA 6, 23, 24 mithyAtva dRSTi 25 vratItva (atratIpanA ) 26, asaMjJItya 27, ajJAna 28 AhArika panA 26 chadmasthapanA 30 sajogI (sayogIpanA ) 31 sAMsArikapanA ( saMsAra meM rahanA ) 32 - siddhapanA evaM 32 bola jIva zradayika se pAve /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra86) thAkaDA saprahA 2 ajIva audayika ke 14 bheda 1 audArika zarIra 2 audArika zarIra se pariNama ne vAle pudgala 3 vaikriya zarIra 4 vaikriya zarIra se pariNama ne vAle pudgala 5 zrAhArika zarIra 6AhArika zarIra se pariNama ne vAle pudgala 7 tejas zarIra 8 taijam zarIra se pariNama ne vAle pudgala ha kArmaNa zarIra 10 kArmaNa zarIra se pariNama ne vAle pudgala 11 varNa 12 gandha 13 rasa 14 sprsh| 2 aupa zAmika bhAva ke do bhedaH-aupaza. mika aura 2 aupazamika niSpanna / mohanIya karma kI jo 28 prakRti upazamAI vo aupazamika aura mohanIya karma upazama karane se jora padArtha nipaje vo aupazamika nisspnn| upazamAne ( upazAnta karane ) se jo 2 padArtha nipaje usapara gAthA (artha sahita ):kasAya pejadose, daMsaNa moha NIje caritta mohnniije,| sammatta carItta laddhI, chau maththe vIyarAge ya // arthaH kaSAya cAra, 4, 5 rAga 6 doSa 7 darzana mohanIya 8 cAritra mohanIya ina ATha kI upazamatA 6samakita tathA upazama cAritra kI labdhI kI prApti hove 10 chamasthapanA 11 yathAkhyAta cAritra panA ye 11 bola upazama se pAve isI prakAra ye 11 bola upazama niSpanna se bhI paave| 3 kSAyika bhAvanA ke do bhedaH-1 kSAyika 2
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / ( 187) kSAyika niSpanna / jinameM se kSAyika se ATha karma kA kSaya hove / ATha karma khapAne (kSaya karane ) ke bAda jora padArtha nipaje use kSAyika niSpanna kahate haiN| kSAyika niSpanna ke ATha bheda 1 jJAnA varaNIya karma kA kSaya hove taba kevala jJAna utpanna hova 2 darzanA varaNIya karma kA kSaya hove taba kevala darzana utpanna hove 3 vedanIya karma kA kSaya hove taba nirAbAdhatvapana utpanna hove 4 mohanIya kame kA kSaya. hove taba kSAyika samyaktva utpanna hove 5 AyuSa kA kSaya hove tara akSayatvapana utpanna hove 6 nAma karma kA kSaya hove tava arUpIpana utpanna hove 7 gotra karma kA kSaya hove to agurUlaghu pana utpanna hove 8 aMtarAya karma kA kSaya hove to vIyapanA utpanna hove / 4kSAyopazamika bhAva ke do bhedaH-1 bAyopazamika 2kSAyopazamika niSpanna / udaya meM Aye huve kamA~ ko khapAve aura jo karma udaya meM nahIM Aye unheM upazamAve use kSAyopazamika bhAva kahate haiN| kSAyopazama karane se jo 2 padArtha nipaje unheM kSAyopazamika niSpanna kahate haiN| kSAyopazama se jo 2 padArtha nipaje usa para gAthA:dasa uva uga tidiThi cau caritta, carittA cariteM ya / dANAi paMca laddhi, vIriyatti paMca iMdie // 1 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 188) thokaDA sNgrh| duvAlasa aMga dhare, nava puvvI jAva caudasa puvie / uvasama, gaNI paDi mAtra, ii causama nIkakanne // 2 // arthaH-chadmastha ke 10 upayoga, 10, 3 dRSTi, 13 4 cAritra pahelA, 17, 18 zrAvakatva, dAnAdi paMcalabdhi 23, 3 vIrya, 26, 5 indriya, 31, 12, aMga kI dhAranA 43, nava pUrva yAvat 14 pUrva kA jJAna honA, 44 upazama 45 prAcArya kI pratimA 46 evaM 46 bola kSAyopazamika bhAva se nipaje / kSAyopazamika niSpanna bhAva se bhI ye 46 bol| 5 pAriNAmika bhAva se do bheda sAdi pAriNAmika 2 anAdi pAriNAmika ina meM me prathama pAriNAmika bhAva ke daza bheda 1 dharmAstikAya 2 adharmAsti kAya 3 AkAzAstikAya 4 jIvAstikAya 5 pudgalAstikAya 6 addhAkAla 7 bhavya 8 abhavya 6 loka 10 aloka ye daza sarvadA vidyamAna haiM sAdi pAriNAmika ke bheda nIce anusaar| gAthA junA surA, junA gulA, junA ghiyaM, junA taMdula ceva / abhayaM, abhayarukhA, saMddha gaMdhavva nagarA // 1 // ukAvAe disidAhe, gajIe miz2jue, NigyAe / juvae jarUkhAlilae, dhumitA mahItA rajoghAe // 2 // ___
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka / (186) caMdo varAgA, surovarAgA, caMdo paDivesA suropaDivaisA / paDicaMdA paDisurA,inda dhaNu udaga,makA,kavihaMsA amohe||3|| bAsA, vAsaharA ceva, gAma, ghara NagarA / . payala pAyAla bhavaNA a, nirama pAsAe // 4 // puDha visatta kappo bAra, gevijya aNuttara siddhi / pammANu poggala dopaesI, jAva apaMta ppaesI khaghe // 5 // athaH purAnI zarAba, purAnA gur3a, purAnA ghI purAne cAMvala, bAdala, bAdala kI rekhA, saMdhyA kA varSe gaMdharva ke cihna, nagara ke cihna (1) 1 unkA pAta 2 dizi dAla 3 garjanA 4 vidyuta 5 nirghAta (kATaka ) 6 zukla pakSa kA bAlacandra 7 AkAza meM yaca kA cihna 8 kRSNa dhUyara 6 ujala dhUyara 10 rajodhAta (2) candra grahaNa, sUrya grahaNa, candra kA jalakuNDa, sUrya jala kueDa eka hI samaya do cAnda do sUrya dIkhAI deve, indra dhanuSya jala pUrNa bAdala, maccha ke cihna, bandara ke cihna, haMsa kA cihna, aura bANa kA cihna ( 3 ) kSetra, varSa dhara, parvata, grAma, ghara nagara prAsAda ( mahela ), pAtAla, kalaza, bhavana pati ke bhavana naraka vAse, (4) sAta pRthvI, kalpa (devalokaM ) bAraha, nava grIyaveka, pAMca anuttara vimAna, siddha zilA,paramANu pudgala do pradezI skandha yAvat anaMta pradezI kaMdha / ( 5 ) ina boloM meM pudgala jAve tathA Ave, gale
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (160) thokaDA sNgrh| tathA (Akara ) mile ataH inhe sAdi pAriNAmika kahate haiN| 6sAnnipAtika bhAva-isa para 26 bhAMGga. do saMyogI ke daza, tIna saMyogI ke daza, cAra. saMyogA ke pAMca, pAMca saMyogI kA eka evaM 26 bhAMge nIce like yantra samAna jaannaa| do saMyogI ke daza bhAMge mAMgA audayika aupazamika kSAyika kSAyopazamika pAri. 0 onr m 0 or or or or 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 x ur 0 0 0 0 p 0 0 x x no 0 0 0 0 0 u 0 x - ar 0 navA bhAMgA siddha ko pAye
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza dvAra ke jIva sthAnaka 1 tIna saMyogI ke daza bhAMge / bhAMgA audayika aupazamika kSAyika kSAyopazamika pAri, 11 1 1 1 12 1 1 13 1 14 15 16 17 1 1 1 O 0 O 1 1 1 1 18 16 1 1 20 0 1 1 1 pandrahavAM bhAMgA terahaveM, caudahaveM jIva sthAnaka para pAve solahavAM bhAMgA pahale se sAtaveM jIva sthanAka taka pAve | cAra saMyogI ke pAMca bhAMge / bhAMgA zradayika aupazamika kSAyika kSAyopazamika pAri 21 1 1 1 1 22 1 1 23 1 24 1 25 1 1 ( 161 ) 1 1 1 1 1 tevIzavAM bhAMgA upasama zreNI ke AThaveM se igyArahaveM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) thokaDA saMgraha | jIva sthAnaka taka pAve 24 vAM bhAMgA kSapaka zreNI ke AThaveM se bArahaveM jIva sthAnaka (11 vAM chor3a kara ) taka pAve pAMca saMyogI kA eka bhAMgA / mAMgA zradayika pazamika kSAyika cAyopazamika pAri 26 1 1 1 1 1 isa yaMtra ke 26 bhAMgeM meM pAMca bhAMgA pAriNAmika hai zeSa 21 bhAMgA apariNAmika hai / * iti zrI jIva sthAnaka sampUrNa
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImuNasthAna dvaar| ( 193) * zrIguNasthAna dvAra . gAthA nAma, lakhaNa, guNa Thii, kiriyA, sattA, baMdha, vedeya, / udaya, udiraNA, cava, nijjarA, bhAva, kAraNA // 1 // parisaha, maga, AyAya, jIvAya bhede, joga, uviuga, / lessA, caraNa, sammataM, AyA bahucca, guNaThANehi, // 2 // (1) nAma dvAra 1 mithyAtva guNasthAna 2 sAsvAdAna gu0 3 mizra gu0 4 avatI samyaktva dRSTi gu0 5 dezavatI gu06 pramatta saMjati (saMyati) gu0 7 apramatta saMjati gu0 8 niyahi (nivartI ) bAdara gu0 6 aniyaTTi (anivartI ) bAdara gu0 10 sUkSma saMparAya gu0 11 upazAnta mohanIya gu0 12 kSINa mohanIya gu0 13 sajogI kevalI gu014 ajogI kevalI gu0| (2) lakSaNa dvAra 1mithyAtva guNasthAna kA lakSaNa-zrI vItarAga ke vacanoM ko kama, jyAdA, viparIta zraddhe ( sardahe) parupe pharase use mithyAtva gu0 kahate haiN| jaise koI kahe ki jIva aMguThe samAna hai, taMDula samAna hai, zAmA (tila) samAna hai dIpaka samAna hai, Adi aisI parupanA kama (o.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) thokaDA sNgrh| chI) parupanA hai / adhika parupanA-eka jIva sarva loka brahmANDa mAtra meM vyApa rahA hai aisI erupanA adhika parupanA hai / yaha AtmA pAMca bhUtoM se utpanna huI hai va isake naSTa hone para jIva bhI naSTa hotA hai pAMca bhUta jar3a hai inase caitanya upaje va naSTa hove aisI parupanA viparIta sardahe, parupe pharasa use mithyAtva kahate haiN| jaina mArga se AtmA akRtrima [svabhAvika ] akhaNDa avinAzI va nitya hai sAre zarIra meM vyApaka hai tivAre / tara gautama svAmI vaMdanA karake zrI bhagavaMta ko pUchane lage " svAmInAtha ? mithyAtvI jIva ko kina guNoM kI prApti hove ? taba zrI mahAvIra svAmI ne javAba diyA ki yaha jIva rUpI dar3I (geMda) kama rUpI DaMDe (guTATI) se 4 gati 24 daNDaka 84 lAkha jIvayoni meM vAraM vAra paribhramaNa karatA rahatA hai parantu saMsAra kA pAra abhI taka pAyA nhiiN| dUsare guNa sthAnaka kA lakSaNaH-jisa prakAra (jaise ) koI puruSa khira khAeDa kA bhojana karake phira vamana kare usa samaya koI puruSa usase pUche "ki bhAI khIra khAeDa kA kaisA svAda hai ?" usa samaya usane uttara diyA " thor3A sA svAda hai" isa prakAra bhojana ke (svAda ) samAna samakita va vamana ke (svAda ke ) samAna mithyaatv| dUsarA dRSTAntaH-jaise ghaMTe kA nAda prathama gehara
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvaar| ( 195) gaMbhIra hotA hai aura phira thoDI sI jhanakAra zeSa raha jAtI hai usI prakAra gahera gaMbhIra zabda ke samAna samakita aura jhanakAra samAna mithyAtva / tIsarA dRSTAntaH-jIva rUpI Amra vRkSa, pramANa rUpa zAkhA, samakita rUpa phala, moharUpa havA calane se pramANa rUpa DAla se samakita rUpa phala TUTa kara pRthvI para girA parantu mithyAtva rUpa pRthvI para phala girA nahIM abhI bIcameM hI hai isa samaya taka (jaba taka vo bIca meM hai ) sAsvAdAna guNasthAna rahatA hai aura jaba pRthvI para gira par3A taba mithyAtva guNasthAna / gautama khAmI hAtha joDI mAna moDI zrI bhagavaMta ko pUchane lage " svAmI nAtha ! isa jIva ko kauna se guNoM kI prApti hove" taba zrI bhagavaMta ne phara mAyA ki yaha jIva kRSNa pakSI kA zukla pakSI huvA va ise arddha pudgala parAvartana kAla hI kevala saMsAra meM paribhramaNa karanA zeSa rhaa| jaise kisI jIva ko eka lAkha karoDa rUpe denA ho aura usane usameM se saba RNa cukA diyA ho kevala adhelI (AdhA rUpayA) denI zeSa rahI ho isI prakAra isa jIva ko Adhe rUpe karja ke samAna saMsAra meM paribhramaNa karanA zeSa rahA / sAsvAdAna samakita pAMca vAra aaveN| tIsare guNasthAna kA lakSaNa:-samyaktva aura mithyAtva ina do ke mizra se mizra guNasthAna banatA hai isa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ VAVVANAwareviouravurvey (166) thokaDA sNgrh| para zrIkhaMDa kA dRSTAnta jaise zrIkhaMDa kucha khaTTA aura kucha miThA hotA hai vaise hI miTTha samAna samakita aura khaTTe samAna mithyAtva jo jina mArga ko acchA samajhe tathA anya mArga ko bhI acche samajhe jaise kisI nagara ke bAhara sAdhu mahA puruSa padhAre huve haiN| va zrAvaka loga jinhe vaMdanA namaskAra karane ke liye jA rahe ho usa samaya mizra dRSTi mitra mArga meM milA usane pUchA " mitra ! tuma kahAM jA rahe ho / isa para zrAvaka ne javAba diyA ki maiM sAdhu mahApuruSa ko vaMdanA karane ko jA rahA hU~ mizra dRSTi vAle ne pUchA ki vaMdanA karane se kyA lAbha hotA hai| zrAvaka ne kahA ki mahA lAbha hotA hai isa para mitra ne kahA ki maiM bhI baMdanA karane ko AtA hU~ aisA kaha kara usa ne calane ke liye paira uThAye itane meM dUsarA mithyAtvI mitra milA / isa ne inheM dekha kara pUchA ki tuma kahAM jA rahe ho / taba mizra guNa sthAna vAlA bolA ki hama sAdhu mahA puruSa kA vadanA karane ke liye jA rahe haiM yaha suna kara mithyAtvI bolA ki ina kI vaMdanA karane se kyA hotA hai yeto bar3e mele kucele rahate haiM ityAdi kaha kara use (mizra dRSTi vAle ko ) punaH jAte huve ko lottaayaa| zrAvaka sAdhu munirAja ko vaMdanA kara ke pUchane lagA ki mahArAja mere mitra ne vaMdanA karane ke liye paira uThAyA isase use kisa guNa kI prApti huI / taba muni ne uttara diyA, ki jo kAle
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvAra / ( 197) ur3ada ke samAna thA vo dAla ke samAna huvA, kRSNa pakSI kA zukla pakSI huvA anAdi kAla se ulaTA thA jisakA sulaTA huvA,samakita ke sanmukha huvA parantu paira bharane samartha nhiiN| isa para gautama svAmI hAtha jor3a mAna mor3a vaMdanA namaskAra kara zrI bhagavaMta ko pUchane lage ' he svAnInAtha' isa jIva ko kisa guNa kI prApti huI ! taba bhagavAna ne pharamAyA ki jIva 4 gati 24 daMDaka meM bhaTaka kara utkRSTa deza nyUna addha pudgala parAvartana kAla meM saMsAra kA pAra paayegaa| pravartI samyaktva dRSTiH-anantAnu baMdhI krodha mAna, mAyA, lobha, samyaktva mohanIya, mithyAtva mohanIya mizra mohanIya ina sAta prakRti kA kSayopazama kare arthAt ye sAta prakRti naca udaya meM Ave taba kSaya kare aura sattA meM jo dala hai unako upazama kare use kSayopazama samyaktva kahate haiM yaha samyaktva asaMkhyAta bAra AtA hai, 7 prakRti ke daloM ko sarvathA upazamAve tathA DhAMke use upazama samyaktva kahate haiM yaha samyaktva pAMca vAra Ave / sAta prakRti ke daloM ko kSayopazama kare use kSAyaka samakita kahate haiM yaha samakita kevala eka vAra Ave / isa guNasthAna para pAyA huvA jIva jIvAdika nava padArtha dravya se, kSetra se, kAla se, bhAva se nokArasI Adi chamAsI tapa jAne, sadahe, parupe parantu pharasa sake nahIM / tivAre gautama svAmI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (198) thokaDA sNgrh| hAtha jor3a mAna mor3a zrI bhagavaMta ko pUchane lage ki svAmI nAtha isa guNasthAna ke jIva ko kisa guNa kI prApti hotI hai| uttara meM zrIbhagavaMta ne pharamAyA ki he gautama ! samakita vyavahAra se zuddha pravartatA huvA yaha jIva jaghanya tIsare bhava meM va utkRSTa pandrahaveM bhava meM mokSa jAve / vedaka samakita eka vAra Ave isa samakita kI sthiti eka samaya kI, pUrva meM agara AyuSya kA baMdha na par3A ho to phira sAta bola kA baMdha nahIM par3e-naraka kA AyuSya, bhavanapati kA Ayu. pya tiyaca kA AyuSya, bANa vyantara kA AyuSya, jyotiSI kA AyuSya, strI veda, napuMsaka veda-evaM sAta kA AyuSya bandha nahIM pdd'| yaha jIva samakita ke ATha AcAra ArAdhatA huvA, va caturvidha saMgha kI vAtsalyatA pUrvaka, parama harSa sahita bhakti (sevA) karatA huvA jaghanya pahele devaloka meM utpanna hove, utkRSTa bArahaveM davaloka meM / zAkha pannavaNAjI sUtra kI / pUrva karma ke udaya se vrata paJcakhANa (pratyAkhyAna ) kara nahIM sake parantu aneka varSa kI zramaNopAsaka kI pravA kA pAlaka hove dazAzrutaskaMdha meM jo zrAvaka kahe haiN| unameM kA darzana zrAvaka ko aviraya (avartI) samadRSTi kahanA cAhiye / . 5deza vartI guNa sthAna-ukta ( upara kahI huI) sAta prakRti va apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA, loma evaM 11 prakRti kA kSayopazama kre| 11 prakRti kA kSaya
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI guNasthAna dvAra | (888) kare vo cAyaka samakita aura 11 prakRti ko DhAMke va upazamAve vo upazama samakita aura 11 prakRtei ko kucha upazamAce va kucha kSaya kare vo kSayopazama samakita | pAMcaveM guNasthAna para AyA huvA jIvAdika padArtha dravya se, kSetra se. kAla se, bhAva se nokArasI yadi chamAsI tapa jAne, sarUpe va zakti pramANe pharame / eka paccakhAga se lagA kara 11 vrata, zrAvaka kI 11 paMDimA Adare yAvat saMlekhaNA ( saMleSaNA ) taka anazana kara arAdhe / tijAre (usasamaya ) gautama svAmI hAtha jor3a mAna mor3a zrI bhagavanta ko pUchane lage he svAmI nAtha ! isa jIva ko kisa guNa kI prApti hove tatra bhagavanta ne uttara diyA ki jaghanya tIsare bhava meM va u015 bhava meM mojJa jAve / ja0 pahele deva loka meM u0 12 veM deva loka meM upaje / sAdhu ke vrata kI apekSA se ise dezavartI kahate hai parantu pariNAma se vrata kI kriyA utara gaI hai alpa icchA, alpa Arambha, alpa parigraha, suzIla, suvratI, dharmiSTa, dharma vRtti, valpa ugra bihArI, mahA saMvega bihArI, udAsIna, vairAgyavanta, ekAnta Arya, samyaga mArgI, susAdhu supAtra, uttama kriyAvAdI, Astika, ArAdhaka, jaina mArga prabhAvaka, rihanta kA ziSya Adi sa ise varNana kiyA hai / yaha gItArtha kA jAnakara hotA hai / zAkha siddhAMnta kI / zrambakatva eka bhava meM pratyeka hajAra vAra Ave /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 200 ) thokaDA saMgraha / 6 pramatta saMyati guNa sthAna:- ukta 11 prakRti pa pratyAkhyAnI ke dha, mAna, mAyA, lobha evaM pandraha prakRti kA kSayopazama kare / ina 15 prakRtiyoM kA kSaya kare vo kSAyika samakita aura 15 prakRti kA upazama kare vo upazama samakti , aura kucha upazamAve kucha kSaya kare vo kSayopazama samarita / usa samaya gautama svAmI hAtha jor3a mAna mor3a zrI bhagavAna ko pUchane lage ki isa guNasthAna vAle ko kisa guNa kI prApti hove bhagavaMta ne uttara diyA yaha jIva dravya se, kSetra se, kAla se, bhAvase jIvAdika nava padArtha tathA nokArasI Adi chamAsI tapa jAne zraddhe parupe, pharase / sAdhutva eka bhava meM navasovAra Ave yaha jIva jaghanya tIsare bhavameM utkRSTa 15 bhavameM mauca jAve / ArAdhika jIva ja. pahele devaloka meM u. anuttara vimAna meM upaje / 17 bheda se saMyama nirmala pAle, 12 bhede tapasyA kare, parantu yoga capalatA, kaSAya capalatA, vacana cAlatA,va dRSTi capalatA kucha zeSa raha jAne se yadyapi uttama apramAda se rahe to bhI pramAda raha jAtA hai isa liye pramAda karake, kRSNAdika dravya lezyA va azubha yoga se kisI samaya praNati badala jAtI hai jisase pAya prakRSTamatta bana jAtA hai ise pramatta saMyati guNasthAna kahate haiN| - apramatta saMyati guNasthAna:-pAMva pramAda kA tyAga kare taba sAtaveM guNasthAna prAva pAMca pramAda kA nAma /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAguNasthAna dvAra / (201) gAthA: mada, viSaya, kaSAyA, niMdA, vigahA paMcaza, bhaNiyA / e e paMca pamAyA, jIvA pADaMti saMsAre / / ina pAMca pramAda kA tyAga va ukta 15 prakRti aura 1 saMjvalana kA krodha evaM 16 prakRti kA kSayopazama kare isase kisa guNa kI prApti hove / jIvAdi nava padArtha dravya se, kAla se, bhAva se tathA nokArasI Adi cha mAsI tapa dhyAna yukti pUrvaka jAne, zraddhe, parUpe, pharase vaha jIva jaghanya usI bhava meM utkRSTa tIsare bhava meM mokSa jAve / gati prAyaH kalpAtIta kI pAve, dhyAna meM, anuSTAna meM apramatta pUrvaka pravarte, va zuma lezyA ke yoga sahita adhasAya prava. tatA huvA jisake pramatta kaSAya nahIM vo aprama saMyati guNasthAna kahalAtA hai| 8 nivartI (niyaTTi) bAdara guNasthAna:-ukta 16 prakRti va saMjvalana kA mAna evaM 17 prakRti kA kSayopazama kare taba ATha guNasthAna Ave (tA gatama svAmI hAtha jor3a pUchane lage Adi uparokta samAna ) isa guNa sthAna vAle ko kisa guNa kI prApti hove / jo pariNAma dhArA va apUrva karaNa jIva ko kisI samaya va kisI dina utsa. na nahIM huvA ho aisI pariNAma dhArA va karaNa kI zreNI jIva ko upje| jIvAdika nava padArtha dravya se,kSetra se,kAla
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ se bhAva se nokArasI Adi chamAsI tapa jAne sadehe parUpe pharase / yaha jIva jaghanya usI bhava meM utkRSTa tIsare bhava meM mokSa jaave| yahAM se do zreNI hotI hai / 1upazama zreNI 2 kSapaka zreNI / upazama zreNI vAlA jIva mohanIya karma kI prakRti ke daloM ko upazama karatA huvA igyArahavaM guNasthAna taka calA AtA hai / paDivAi bhI ho jAtA hai va hAyamAna pariNAma bhI pariNa matA hai / kSapaka zreNI vAlA jIva mohanIya karma kI prakRti ke daloM ko kSaya karatA huvA zuddha pariNAma se nirjarA karatA huvA navaveM dazaveM guNasthAna para hotA huvA gyArahaveM ko chor3a bArahaveM guNasthAna para calA jAtA hai yaha apaDivAi hotA hai va varddhamAna pari. NAma meM pariNamatA hai / jo nivato hai bAdara kaSAya se, bAdara saMparAya kriyA se, zreNI kare abhyantara pariNAma pUrvaka avasAya sthira kare va bAdara capalatA se nivato hai use niyaTTi bAdara guNasthAna kahate haiM ( dUsarA nAma apUrva karaNa guNasthAna bhI hai) kisI samaya pUrva meM pahile jIva ne yaha zreNI kabhI kI nahIM aura isa guNasthAna para pahelA hI karaNa paMDita vIrya kA prAvaraNa / kSaya karaNa rUpa karaNa pariNAma dhArA, varddhana rUpa zreNI kare use apUrva karaNa guNa. sthAna kahate haiN| 6 aniyahi bAdara guNasthAna uparokta 17 prakRti aura saMjvalana kI mAyA, strI
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvAra / (203) veda napuMsaka veda evaM 21 prakRti kA kSayopazama kare / taba jIva navave guNasthAna Ave / isa jIva ko kisa guNa kI prApti hove ? uttara- yaha jIva jIvAdika nava padArtha tathA nokArasI Adi chamAsI tapa dravya se, kSetra se,kAla se,bhAva se nirvikAra amAyI viSaya nirakhaMchA pUrvaka jAne sardahe parUpe, phrse| yaha jIva jaghanya usI bhava meM utkRSTa tIsare bhava meM mokSa jaave| sarvathA prakAra se nivartA nahIM kevala aMza mAtra abhI saMparAya phriyA zeSa rahI use aniyaTTi bAdara guNaThANA kahate haiM / AThavAM navamAM guNa ThANA [ guNasthAna ] ke zabdArtha bahuta hI gambhIra hai ataH inhe paMcasagrahAdika graMtha tathA siddhAnta meM se jaannaa| 10 sUkSma saMparAya guNasthAna:-uparokta 21 prakRti aura 1 hAsya 2 rati 3 arati 4. bhaya 5 zoka 6 dugaMchA evaM 27 prakRti kA kSayopazama kare isa jIva ko kisa guNa kI prApti hove / uttara-yaha jIva dravya se, kSetra se, kAla se, bhAva se jIvAdika nava padArtha tathA nokArasI Adi chamAsI tapa, nirabhilASa, nirvachUka, nirvadakatApUrvaka, nirAzI, avyAmoha avibhramatApUrvaka jAne sadahe parUpe phrse| yaha jIva ja.usI bhava meM u.tIsare bhava meM mokSa jAve / sUkSma arthAta thoDIsI-patalIsI-saMparAya kriyA zeSa rahI ataH ise sUkSma saMparAya guNasthAna kahate haiN| 11 upazAnta mohanIya guNasthAna:-uparokta 27 prakRti aura saMjvalana kA lobha evaM 28 prakRti upazamAve
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (204) thokaDA saMgraha / VAALAVANA sarvathA DhAMke [chigave] , bhasma [ rAkha] se dabI huI agnivata isa jIva ko kisa guNa kI utpati hove [ uttara] yaha jIva jIvAdika nava padArtha dravya se kSetra se, kAla se, bhAva se, nokArasI Adi chamAsI tapa vItarAga bhAva se, yathAkhyAta cAritra pUrvaka jAne, sardahe, parupe, pharase, itane meM yadi kAla kare to anuttara vimAna meM jAve phira manuvya hokara mokSa jAve aura yadi [ kAla nahIM kare aura ] sUkSma loma kA udaya hove to kapAya rupa agni prakaTa ho kara dazaveM guNasthAna parase giratA huvA yAvat pahele guNasthAna taka calA Ave [ igyArahaveM guNasthAna se Age car3he nahIM ] sarvathA prakAre moha kA upazama karanA [jala se bujhAI huI agni vat nahIM parantu ] bhasma se dabI huI agni vat / use upazAnta mohanIya guNasthAna kahate haiN| 12 kSINa mohanIna gaNasthAna:-uparokta 28 prakRtiyoM ko sarvathA prakAre khapAce kSapaka zreNI, cAyaka bhAva, kSAyaka samAti, kSAyaka yathAkhyAta cAritra, karaNa satya, yoga satya, bhAva satya, amAyI, akaSAyI, vItarAgI, bhAva nigraMtha, saMpUrNa saMbuDa. (narvite ) saMpUrNa bhAvi. tAtmA, mahA tapasvI mahAsuzAla, amohI adhikArI, mahAjJAnI mahA dhyAnI, varddhamAna pariNAmI, apaDivAi hokara antarmuhUrta rahe / isa guNasthAna para kAla karate nahIM va punarbhava hotA nahIM / anta samaya meM pAMca jJAnAvaraNIya, nava darzanAvara
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvaar| (205 ) Niya, pAMca prakAre antarAya karma kSaya karaNodyama karake terahaveM guNasthAna para pahele samaya meM kSaya kare taba kevala jyoti prakaTa hove / kSINa arthAt kSaya kiyA hai sarvathA prakAre mohanIya karma jisa guNasthAna para saDe kSINa mohanIya guNasthAna kahate hai| 13 sayogI kevalI gaNasthAna:-daza bola sahita terahaveM guNasthAna para vicare / saMyogI, sazarIrI salezI, zukla lezI, yathA khyAta cAritra, kSAyaka samAkita paMDita vIrya, zukla dhyAna, kevala jJAna, kevala darzana evaM daza bola jaghanya anta muhUrta utkRSTa deza nyUna karor3a pUrva taka vicre| aneka jIvoM ko tAra kara, pratibodha dekara, nihAla karake, dUsare tIsare zukla dhyAna ke pAye ko dhyAya kara caudahaveM guNasthAna para jaave| sayogI yAne zubha mana, vacana, kAyA ke yoga sahita bAhAjya calopakaraNa hai gamanAgamanA dika ceSTA zubha yoga sahita hai kevala jJAna kevala darzana upayoga samayAMtara avichinna rUpa se zuddha praNameM isaliye ise sayogI kevalI guNasthAna kahate haiN| 14 ayogI kevalI guNa sthAna:-zukla dhyAna kA cauthA pAyA samuchinnakriya, anantara apratipAtI, anivRti dhyAtA mana yoga rUMdha kara, vacana yoga rUMdha kara, kAya yoga rUMdha kara, pAnaprANa nirodha kara rUpAtita parama zukla dhyAna dhyAtA huvA 7 bola sahita vicare / ukta 10
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (206 ) thokaDA sNgrh| bola meM se sayogI, salezI, zukla lezI, evaM tIna bola chor3a zeSa 7 bola sahita sarva parvatoM kA rAjA meru ke samAna aDola, acala, sthira avasthA ko prApta hove / zailezI pUrvaka raha kara paMca laghu akSara ke uccAra pramANa kAla taka raha kara zeSa vedanIya, AyuSya, nAma gotra evaM 4 karma kSINa karake mokSa pAve / zarIra audArika tejas, karmaNa sarvathA prakAre chor3a kara samazreNI raju gati anya AkAza pradeza ko nahIM avagAhatA huvA aNapharasatA huvA eka samaya mAtra meM urddhagati avigraha gati se vahAM jAkara eraMDa bIja baMdhana mukta vat nilepa tumbIvata, kodaMDa mukta bANa vat, indhana vahni mukta dhUmra vat / usa siddha kSetra meM jAkara sAkAropayoga se siddha hove, buddha hove, parAMgata hove paraMparAMgata hove saphala kArya artha sAdha kara kRta kRtArtha niSThitArtha atula sukha sAgara nimagna sAdi ananta bhAge siddha hove| isa siddha pada kA bhAva smaraNa ciMtana manana sadA sarvadA kAle mujhako hove ? vo ghaDI pala dhanya saphala hove / ayogI arthAt yoga rahita kevala sahita vicare use ayogI kevalI guNasthAna kahate hai / 3 sthiti dvAra pahele guNa sthAna kI sthiti 3 prakAra kI-aNAdiyA apaJjava siyA yAne jisa mithyAtva kI Adi nahIM aura anta bhI nahIM / abhavya jIva ke mithyAtva aashrii|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI guNasthAna dvAra | (2013) 2 gAdiyA sapaJjavasiyA arthAt jina midhyAtva kI Adi nahIM parantu anta hai / bhavya jIva ke mithyAtva 0 zrI / 3 sAdiyA sapaJjasiyA arthAt jisa mithyAla kI Adi bhI hai aura anta bhI hai / paDivAI samadRSTi ke mithyAtva zrI / isakI sthiti jaghanya anta muhUrta utkRSTa arddha pudgala parAvartana meM deza nyUta | bAda meM avazya samakita pAkara mokSa jAve / dUsare guNa 0 kI sthiti jaghanya eka samaya kI u0 6 avalikA va 7 samaya kI / tIsare guNa kI sthiti ja. u. antarmuhUrta kI cauthe guNa kI sthiti ja antarmuhUrta kI u066 sAgaropama jAjerI / 22 sAgaropama kI sthiti se tIna bAra bArahaveM devaloka meM upaje tathA dovAra anuttara vijJAna meM 33 sAgaropama kI sthiti se upaje ( evaM 66 sAgaropama ) aura tIna karor3a pUrva adhika manuSya ke bhava AzrI jAnanA / pAMcaveM, chaDe, terahaveM guNa kI sthiti ja antarmuhUte u0 deza nyUna ( uNI ) 8 || varSa nyUna eka karor3a pUrva kI, sAtaveM se igyArahaveM taka ja0 1 samaya u0 antarmuhUrta bArahaveM guNa kI sthiti ja0 u0 antarmuhUrta caudahaveM gu0 kI sthiti pAMca laghu ( hRsva ) svara ( a, i, u, R, lu, ) ke uccAraNa ke kAla pramANe jAnanA / 0 4 kriyA dvAra pahele tIsare guNasthAne 24 kiyA pAve iriyAvAhiyA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ (208) thokaDA sNgrh| kriyA chor3a kr| dUsare cauthe guNa023 kriyA pAva iriyA vahiyA, aura mithyAtva kI ye do chor3a kara pAMcave guNa 22 kriyA pAve mithyAtva, avirati iriyA vahiyA kriyA chor3a kr| chaThe guNa 2kriyA pAve 1 AraMbhiyA 2 maayaavttiyaa| sAtaveM guNa se daza guNa 11 1 mAyA vatiyA kriyA pAve / igyAraho, bArahaveM, terahaveM guNa0 1 iriyA bahiyA kriyA paave| caudahaveM guNa * kriyA nahIM pAye / 5 sattA dvAra pahale guNasthAna se igyArahaveM guNa. taka ATha karma kI sattA / bArahaveM guNa0 7 karma kI sattA mohanIya karma chor3a kara / terahaveM caudahaveM guNa0 4 karma kI sattA vedanIya, AyuSya, nAma, gotra evaM cAra karma / 6 baMdha dvAra pahile guNasthAna se sAtaveM guNataka (tIsarA guNa chor3a kara ) 8 karma baMdhe yA sAta karma bare ( AyuSya karma chor3a kara ) tIsare, AThaveM,navaveM guNa0 7 karma baMdha (Ayu. dhya chor3a kara ) dazarke guNa06 karma baMdhe (ayudha mohanIya karma chor3a kara ) igyArahaveM, bArahaveM terahaveM guNa0 1 zatA vedanIya karma baMdhe / caudahaveM guNa karma nahIM baMdha / ___7 veda dvAra aura 8 udaya dvAra pahile guNase daza guNa taka 8 karma vaide aura 8 karma kA udaya / igyArahaveM bArahaveM 7 karma ( mohanIya choDa
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvAra / (206) ranwwwwwram PUNAVINAANANnni. kara ) vede aura 7 karma kA udaya / terahaveM caudahaveM guNa0 4 karma vede aura 4 karma kA udaya-vedanIya,AyuSya, nAma aura gotr| 6udIraNA dvAra __pahele guNase sAtaveM guNataka 8 karma kI udIraNA tathA sAta kI ( AyuSya karma chor3a kara ) pAThaveM, navaveM guNa0 7 karma kI udIraNa (AyuSya choDa kara ) tathA 6 kama kI ( AyuSya mohanIya choDa kara ) dazave guNa06 kI kare Upara samAna tathA 5 kI kare ( AyuSya mohanIya vedanIya choDa kara ) igyArahaveM bArahaveM guNa0 5 kama kI ( Upara samAna ) tathA 2 karma kI kare- nAma aura gotra karmI / terahaveM guNa0 2 karma kI udIraNA-nAma, gotra / caudahave guNa 0 udIraNA nahIM kare / 10 nirjarA dvAra pahele se igyArahaveM guNa 0 taka 8 karma kI nirjarA bArahave 7 karma kI nirjarA ( mohanIya karma chor3a kara ) terahaveM caudahaveM guNa0 4 karma kI nirjarA-vedanIya, AyuSya, nAma aura gotra / 11 bhAva dvAra, 1 udaya bhAva 2 upazama bhAva 3 kSAyaka bhAva 4 kSayopazama bhAva 5 pariNAmika bhAva 6 saMnivAi bhAva / pahale tIsare guNa03 bhAva-udaya, kSayopazama, pariNA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) thokaDA sNgrh| mika dUsare,cothe, pAMcave,chaThe,sAtaveM va AThaveM guNa0se igyArahaveM guNa0 taka upazama zreNi vAle ko 4 bhAva-udaya, upazama kSayopazama, pariNAmika ( koI 2 upazama kI jagaha kSAyaka mI kahate haiM) aura pAThaveM se lagA kara bArahaveM guNataka kSapaka zreNi vAle ko 4 bhAva-udaya, kSayo pazama, zAyaka, pariNAmika, terahaveM caudahaveM guNa03 bhAva udaya, kSAyaka, pariNAmika, siddha meM 2 bhAva-kSAyaka; pari. nnaamik| 12 kAraNa dvAra karma bandha ke kAraNa pAMca-1 mithyAtva 2 avirati (avartI) 3pramAda 4kaSAya 5 yoga / pahele tIsare guNa05 kAraNa paave| dUsare,cothe guNa cAra kAraNa (mithyAtva chor3a kara ) pAMcave chaThe guNa. 3 kAraNa pAve ( mithyAtva, avirati chor3a kara ) sAtaveM se daza guNataka 2 kAraNa pAve kaSAya, yoga / igyArahaveM, bArahaveM, terahaveM guNa 1 kAraNa pAve 1 yoga caudahaveM guNa0 kAraNa nahIM pAye / 13 pariSaha dvAra - pahele se cothe guNa0 taka yadyapi pariSaha 22 pAve parantu duHkha rUpa hai nirjarA rUpa praNameM nhiiN| pAMcaveM se navaveM guNa0 taka 22 pariSaha pAce eka samaya meM 20 vede, zIta kA hove vahAM tApa kA nahIM aura tApa kA hove vahAM zIta kA nahIM, calane kA hove vahAM baiThane kA nahIM aura baiThane
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvaar| (211 ) kA hove vahAM calane kA nahIM / dazaveM, igyArahaveM bArahaveM guNa0 14. pariSaha pAve ( mohanIya karma ke udaya se hone vAle 8 chor3A kara )-acala, arati, strI kA, baiThane kA, Akroza kA, mela.. kA, satkAra. puraskAra kA evaM sAtaH cAritraH mohanIya. karma.. ke udayaH hone se aura. 1 desaNa pariSaha ( darzana mohanIya ke udaya hone se) evaM pAThaH pariSahaH chor3a kara. zeSa. 14: ina meM se.. eka samaya meM. 12. vede zIta.. kA vede vahAM tApa kA nahIM, aura. tApa kA vahAM zIta kA nahIM, calane kA hove. vahAM baiThane kA nahIM aura baiThane kA hove vahAM calane kA nahIM / terahaveM caudahaveM guNa0.11pariSaha paave| ukta pariSaha meM se tIna chor3a kara zeSa 11. (1) prajJA kA (2) ajJAna kA ye do pariSaha jJAnAvaraNIya karma ke udaya se aura (3)alAbha kA pariSaha antarAya karma ke udaya se evaM 3. pariSaha chodd'kr| ina pariSaha meM se eka samaya meM vede. zIta kA hove vahAM tApa kA nahIM aura tApa kA vede vahAM zIta kA nahIM. calane kA hove vahAM baiThane kA nahIM aura. baiThane kA hove. vahAM calane kA nhiiN| 14.mArgaNA dvaar| pahele. guNa mArgaNA 4, tIsare, cauthe, pAMcaveM sAtaveM jaave| dUsare guNa0. mArgaNA 1,gire. to pahele gu0Ave (caDhe. nahIM) tIsare. gu0 4. gire to pahele pAve. aura caDhe. to
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ AatanA . AN ( 212) thokaDA saMgraha / cothe pAMcaveM sAtaveM jaave| cauthe guNa* mArgaNA 5 gire to pahele guNa0 dUsare, tIsare guNa ave aura caDhe to pAMcaveM sAtaveM jAve / pAMcaveM guNamArgaNA 5 gire to pahele, dUsare, tIsare,cothe guNAve aura caDhe to sAtaveM jaave| chaThe guNa 6 mArgaNA gire to pahale, dUsare,tIsare,cothe, pAMcaveM guNa. zrAve aura caDhe to sAtave jaave| sAtaveM guNa0 mAgeNA 3 gire to chaThe cothe zrAve aura caDhe to AThaveM guNa0 jAve / pAThaveM guNa0 mArgaNA 3 gire to sAtaveM cothe Ave aura caDhe to navaveM guNa0 jAve / navaveM guNa0 mArgaNA 3 gire to AThaveM cothe Ave aura caDhe to dazave jAve / daza guNa0 mAgaNA 4 gire to navaveM cothe Ave caDhe to igyArahaveM bArahaveM jaane| igyArahaveM gaNa mArgaNAra kAla kare to anuttara vimAna meM jAve aura gire to dazaveM se pahele taka Ave,caDhe nahIM / bArahaveM guNa mArgaNA? terahaveM jAve, gire, nahIM / terahaveM guNa0 mArgaNA 1 caudahaveM jAve,gire nahIM / caudahaveM mArgaNA nahIM, mokSa jAve / 15 AtmA hAra AtmA aATha 1 dravyAtmA 2 kaSAyAtmA 3 yogAtmA 4 upayogAtmA 5 jJAnAtmA 6 darzanAtmA 7 cAritrAtmA 8 vIyaryAtmA evaM 8 / pahele tIsare guNa06trAtmA, jJAna aura cAritra' ye 2 chor3a kara, dUsare cothe guNa. 7 AtmA cAritra chor3a kara, pAMcaveM guNa bhI 7 AtmA
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvAra / ( 213 ) (deza cAritra hai) chaThe sa dazaveM guNa0 taka 8 AtmA, igyArahaveM bArahaveM terahaveM guNa 7 AtmA kaSAya chor3a kara, caudahaveM guNa06AtmA kaSAya aura yoga chor3a kara,siddha meM 4 AtmA-jJAnAtmA,darzanAtmA,dravyAtmA,upayogAtmA / 16 jIva bheda dvAra pahele guNa0 14 bheda pAve,dusare guNa 0 6 me pAve ve indriya, trIindriya, caurindriya, asaMjJI tirthava paMcendriya ina cAra kA aparyAptA aura saMjJI paMcendriya kA aparyAptA aura poptA evaM 6, tIsare guNa saMjJI paMcendriya kA paryAptA pAve, cothe guNa0 2 bheda pAve saMjJI paMcendriya kA aparyAptA aura paryAptA pAcaveM se caudahaveM guNa0 taka 1 saMjJI paMcendriya kA paryAptA paave| 17 yoga dvAra pahele dUsare cauthe guNa0 yoga 13 pAve, AhArika ke do chor3a kara / tIsare guNa. 10 yoga pAve -4 manakA 4 vacana kA 8,6 audArika kA aura 10 vaikriya kA evaM 10, pAMcaveM guNa0 12 yoga pAve AhArika ke do aura eka kArmaNa kA evaM tIna choDa zeSa 12 yoga / chaThe guNa 14 yoga pAve (kArmaNa kA choDa kara ) sAtaveM guNa0 11 yoga-4 mana ke, 4 vacana ke, 1audArika kA 1 vaikriya kA,eka AhArika kA evaM 11,AThaveM guNa0 se 12 guNa taka yoga pAve-4 mana ke 4 vacana ke aura
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA-saMgraha | " 1 dArika kA, evaM 6, terahaveM guNa0 yoga 7 - do mana ke, do vacana, dArika, zradArika kA mizra, kArmaNa kAya yoga evaM 7 yoga, caudahaveM guNa0 yoga nahIM / 18: upayoga dvAra . pahale tIsare guNa 0 6 - upayoga - 3 ajJAna aura 33 darzana evaM 6, dUsare, cauthe, pAMcaveM guNa06 upayoga - 3 jJAna 3. darzana evaM 6, chaThe se bArahaveM taka upayoga 7--4 jJAna 3. darzana ( evaM 7 ) terahaveM caudahaveM guNa0 tathA siddha meM 2: upayoga 1 kevala jJAna aura 2 kevala darzana | ! ( 214) 16- lezyA dvAra pahale se chaThe guNa 0 taka 6 lezyA pAve, sAtaveM guNa 0tIna lezyA pAve-tejo, padma aura zukla / AThaveM se bArahaveM guNa0 taka 1 zukla lezyA terahaveM guNa 0 1 parama zukula lezyA, caudahaveM guNa 0 lezyA nahIM | 4 20 cAritra dvAra + pahale se cauthe guNa 0 taka koI cAritra nahIM, pAMcave guNa 0 deza thakI sAmAyika cAritra, chaTe sAtaveM guNa0 32 tIna cAritra - sAmAyika cAritra, vedopasthAnIya cAritra, parihAra * vizuddha, cAritra, evaM tani / AThaveM navaveM guNa 0- 2do cAritra pAve, sAmArthika cAritra aura vedopasthApanIya cAritra, dazaveM guNa 0 1 sUkSma saMparAya cAritra, igyArahaveM se caudahaveM guNa0 taka 1 yathAkhyAta cAritra / 1 3 1 C
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI guNasthAna dvAra | (- 215 ) 21 samakita dvAra pahele tIsare guNa 0 samakita nahIM, dUsare guNa0 1mAkhAdAna samakita cothe, pAMcaveM, chaha guNa 0 upazana tathA kSayopazama aura sAtaveM guNa 0 - 3 upazama, kSayopazapama, kSAyaka | dazaveM igyArahaveM guNa 0 - 2do samakita, upazama aura cAyaka, bArahaveM, terahaveM, caudahaveM guNa 0 tathA siddha meM 1kSAyaka samakita pAve / 22 alpa bahutva dvAra sarva se thor3A igyArahaveM guNasthAna bAle / eka samaya meM upazama zreNi vAlA 54 jIva mile| isase bArahaveM guNasthAnavAlA saMkhyAta guNA / eka samaya meM kSapaka zreNi vAlA 108 jIva paave| isase AThaveM navaveM dazaveM guNa0 saMkhyAta guNA, jaghanya 200 utkRSTa 600 pAve / isase terahaveM guNa0 saMkhyAta guNA, jagha do kroDI (karor3a) u0 nava karoDa pAve | isase sAtaveM guNa 0 saMkhyAta guNa, jaghanya 200 karor3a u0 navase karoDa pAva | isase chaThThe guNa 0 saMkhyAta guNA ja0 do hajAra karoDa u0 nava hajAra karor3a paave| isase pAMcave gaNa0 asaMkhyAta guNe, tiryaca, caka, zrI / isase dUsare guNa 0a0 saMkhyAta guNa 4 gati zrI / isase tIsare guNa asaMkhyAta guNA (4gati meM vizeSa hai) isase cothe guNa 0 asaMkhyAta guNA ( atyanta sthiti hone se ) isase caudahaveM guNa aura siddha bhagavanta anantaguNA / isase pahelA guNa0 ananta guNA (ekendriya pramukha sarva mithyA dRSTi hai isa zrI ) // iti guNasthAna 22 dvAra
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 216) thokaDA sNgrh| bhAva 61 udaya bhAva 2 upa zama bhAva 3 kSAyaka bhAva 4 kSayopazama bhAva 5 pariNAmika bhAva 6 sannivAi bhAva / 1 udaya bhAva ke do bhedaH-1 jIva udaya niSpanna 2 ajIva udaya niSpanna jIva udaya niSpanna meM 33 bola pAveH-4 gati, 6 kAya, 6 lezyA, 4 kapAya, 3 veda evaM 23 aura 1 mithyAtva 2 ajJAna 3 avirati 4 asaMjJItva 5 zrAhArika panA 6 chamastha panA 7 sayogI panA 8 saMsAra pariyaTTaNA : asiddha 10 a. kevalI evaM sarva 33 bola / ajIva udaya niSpanna meM 30 bola pAvaH-5varNa 2 gandha 5 rasa 8 sparza 5 zarIra aura 5 zarIrake vyApAra evaM 30 donoM milAkara (33+30) 63 bola udaya bhAva ke huve| upazama bhAva meM 11 bola paave| cAra kaSAya kA upazama 4,5 rAgakA upazama 6 dveSa kA upazama 7 darzana mohanIya kA upazama 8 cAritra mohanIya kA upazama evaM 8 mohanIya kI prakRti, aura 6 upasamiyA daMzaNa lAddhi (samakita ) 10 uvasamiyA caritta laddhi 11 uvasamiyA akaSAya cha umatha vItarAga laddhi evaM 11 / / kSa yaka bhAva meM 37 bola-5jJAnAvaraNiya darzanA varaNiya, 2 vedanIya, 1 rAga, 1 dveSa, 4 kaSAya,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvaar| ( 217) 1 dazana mohanIya, 1 cAritra mohanIya, 4 AyuSya, 2 nAma, 2 gotra, 5 antarAya evaM 37 prakRti kA kSaya kare use kSAyaka bhAva kahate haiM ye 8 bola pAve / 1kSAyaka samakita 2 kSAyaka yathAkhyAta cAritra 3 kevala jJAna 4 kevala darzana aura kSAyaka dAnAdi pAMca labdhi evaMha bola / kSayopazama bhAva meM 30 bolaH-(prathama ) 4 jJAna, 3ajJAna, 3 darzana, 3dRSTi, 4 cAritra 1 (prathama) carittA caritta (zrAvaka panA pAve) 1 AcAryagaNi kI padavI. 1 caudaha pUrva jJAna kI prApti, 5 indriya labdhi, 5 dAnAdi labdhi evaM saI 30 bola / __ pariNAmika bhAva ke do bhedaH-1 sAdi pariNAmika 2 anAdi pariNAmika / sAdi naSTa hove anAdi nhiiN| sAdi pariNAmika ke aneka bheda haiM-puganI surA, (madirA) purAnA gur3a, taMdula Adi 73 bola hote haiM zAkha bhagavatI sUtra kI anAdi pariNAmika ke 10 medaH-dharmA. sti kAya 2 adhamAsti kAya 3 AkAzAsti kAya 4 pudgalAsti kAya 5 jIvAsti kAya 6 kAla 7 loka 8 aloka 6 bhavya 10 abhavya evaM 10 / sanni vAi bhAva ke 26 bhaaNge| 10 dvika saMyogI ke 10 trika saMyogI ke, 5 cauka saMyogI ke, 1 paMca saMyo.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 thokaDA sNgrh| gI kA evaM 26 bhAMge vistAra zrI anuyoga dvAra siddhAnta se jAnanA / dekho pRSTha 160, 161. 162 / 14 guNasthAna para 10 kSepaka dvAra . 1 hetu dvAra:-25 kaSAya, 15 yoga evaM 40 aura 6 kAya, 5 indriya, 1 mana evaM 12 avrata (40+12= 52), mithyAtva evaM sarva 57 hetu| pahele guNasthAne 55 hetu (AhArika ke 2 chor3akara ) dusare guNasthAne 50 hetu ( 55 meM se 5 mithyAtva ke chor3anA ) tIsare guNa0 43 hetu ( 57 meM se-anantAnubaMdhI ke cAra, audArika kA mizra 1 vaikriya kA mizra 1, AhArika ke 2, kArmaNa kA 1, mithyAtva 5, evaM 14 chor3anA) cothe guNa0 46 hetu (43 to Upara ke aura audArika kA mizra 1, vaikriya kA mizra 1, kArmaNa kAyayoga evaM (43+3=46) pAMcaveM guNa0 40 hetu (46 ke Upara ke usameM se apratyAkhyAnI kI cokar3I. basa kAya kA avrata aura kArmaNa kAya yoga ye 6 ghaTAnA zeSa (46-6-40 hetu ) chaThe guNa0 27 hetu (40 meM se pratyAkhyAnI kI cokar3I pAMca sthAvara kA avata, pAMca indriya kA avrata aura 1 mana kA avrata evaM 15 ghaTAnA zeSa 25 rahe aura 2 AhArika ke evaM 27 hetu) sAtaveM guNa024 hetu (27 meM se-audA. rika mizra, vaikriya mizra, AhArika mizra ye tIna ghaTAnA zeSa 24 hetu ) AThaveM guNa0 22 hatu ( 24 meM se vaikriya
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvaar| ( 216) aura AhArika ke 2 ghaTAnA ) navaveM guNa0 16 hetu (22 meM se-hAsya, gati, arati, bhaya zoka,durgachA ye 6 ghaTAnA) daza guNa0 10 hetu 8 yoga aura 1 saMjvalana kA lobha evaM 10 hetu| igyArahaveM,bArahaveM guNa06 hetu (ha yoga ke) terahaveM guNa07 hetu (sAta yoga ke)caudahaveM guNa0 hetu nhiiN| __2 daNDaka dvAra:-pahele guNa0 24 daNDaka, dUsare guNa0 16 daNDaka, ( 5 sthAvara ke chor3akara ) tIsare, cothe, guNa0 16 daNDaka (16 meM se 3 vikalendriya ke ghaTAnA) pAMcave guNa0 2 daNDaka-saMjJI manuSya aura saMjJo tiryaca, chaThe se caudahaveM guNa0 taka 1 manuSya kA daNDaka / 3jIvA yonidvAra:-pahele guNa084 lAkha jIvA yoni, dUsare guNa0 32 lAkha, ( ekendriya kI 52 lAkha chor3akara ) tIsare cauthe guNa0 26 lAkha jIvA yoni dvAra pAMcaveM guNa018 lAkha jIvA yoni, chaThe se caudahaveM guNa 14 lAkha jIvA yoni / ____4 antara dvAra:-pahele guNa jaghanya antarmuhUrta u0 66 sAgaropama jAjerI athavA 132 sAgara jAjerI, ye 66 sAgara cauthe guNa rahe, antarmuhUrta tIsare guNa raha kara punaH cauthe guNa0 66 sAgara raha kara mithyAtva guNa Ave dUsare guNa se igyArahaveM guNataka jaghanya antarmuhUrta athavA panya ke asaMkhyAtaveM bhAga ( itane kAla ke binA upazama
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 220) thokaDA sNgrh| zreNI karake gire nahIM) utkRSTa arddhapudgala meM deza nyUna, bArahave, terahaveM aura caudahaveM guNa0 antara nahIM pdd'e| 5 dhyAna dvAra:-pahele, dUsare, tIsare, guNa02 dhyAna (pahelA) cothe, pAMcave guNa03 dhyAna,chaThe guNa0 2 dhyAna 1 Atte dhyAna 2 dharma dhyAna / sAtaveM guNa0 1 dharma dhyAna AThaveM se caudahaveM guNa0 taka 1 zukla dhyAna / 6 pharasanA dvAra:-pahele guNa014 rAja loka pharase, ( sparza) dUsare guNa nIcale paMDaga vana se chaThI naraka taka pharaze tathA U~cA adhogAma kI vijaya se navagrIyaveka taka pharaso, tIsare guNa loka ke asaMkhyAtaveM bhAga pharase / cauthA guNa adhogAma kI vijaya se bArahaveM deva loka taka pharase athavA paMDaga vana se chaThe naraka taka pharase, pAMcavA~ guNa isI prakAra adhogAma kI vijaya se bArahaveM devaloka taka phrse| chaThe se igyArahaveM guNataka adhogAma kI vijaya se 5 anuttara vimAna taka pharase / bArahavAM guNa loka kA asaMkhyAtavA bhAga pharase / terahavAM guNa. sarva loka phrse| caudahavAM guNa. loka kA asaMkhyAtavAM bhAga phrse| tirthakara gotra 4 guNa0 bAndheH-cothe, pAMcaveM, chaThe aura sAtaveM evaM 4 guNa0 bAMdhe zeSa guNa nahIM bAMdhe, tirthakara deva 6 guNa0 pharase-4, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, evaM nava phrse| 8vAM zAzvatA zAvata dvAraH-14 guNa meM 1, ___
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIguNasthAna dvaar| (221 ) 4, 5, 6, 13, evaM 5 zAzvatA zeSa 6 guNa0 azAzvatA / navavA saMghayaNa dvAra:-14 guNa0 meM 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, evaM sAta guNa0 6 saMghayaNa ( saMhanana ) AThaveM se caudahaveM gaNa0 taka eka vajra, RSabha, nArAca saMghayaNa ( saMhanana ) / dazavAM sAhAraNa dvAra:-prAryAjI,avedI, parihAravizudra cAritra vaMta, pulAka labdhivanta, apramAdI sAdhu, caudaha pUrva dhArI sAdhu aura AhArika zarIra evaM sAta kA devatA sAhAraNa nahIM kara sake / ||kssepk dvAra samApta // OM iti guNasthAnaka dvAra sampUrNa
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 222 ) thokaDA saMgraha | tetIza bola 07 eka prakAra kAyama :- sarva zrava se nivartana honaa| do prakAra kA baMdha:- 1 rAga baMdha 2 dveSa baMdha | tIna prakAra kA daNDaH - 1 mana daNDa 2 vacana daNDa 3 kAya daNDa / tIna prakAra kI guptiH-1 mana gupti vacana gupti 3 kAya gupti| tIna prakAra kA zalya:- 1mAyA zalya2 nidAna zalya 3 mithyA darzana zalya / tIna prakAra kA garva:- 1 Rddhi garva 2 rasa garva 3 zAtA garva / tIna prakAra kI virAdhanA:- 1 jJAna virAdhanA 2 darzana virAdhanA 3 cAritra virAdhanA | 1 www 4 cAra prakAra kI kaSAyaH-1 krodha kaSAya 2 mAna kaSAya mAyA kaSAya 4 lobha kaSAya / cAra prakAra kI saMjJA :- 1 AhAra saMjJA 2 bhaya saMjJA 3 maithuna saMjJA 4 parigraha saMjJA / cAra prakAra kI kathA: -1 strI kathA 2 bhatta kathA 3 deza kathA 4 rAja kathA / cAra prakAra kA dhyAna:- 1 Arta dhyAna 2 raudra dhyAna 3 dharma dhyAna 4 zukla dhyAna / pAMca prakAra kI kriyA:- 1 kAyikA kriyA 2 prAdhikaraNakA kriyA 3 pradveSikA kriyA 4 pAritApanikA kriyA 5 prANAtipAtikA kriyA / pAMca prakAra kA kAmaguNa 1 zabda 2rUpa 3 gandha 4 rasa 5 sparza | pAMca prakAra 1
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ taitAsa bola / ( 223) kA mahAvrata:-1 sarva prANAtipAta vegmaNa 2 sarva mRSAvAda vagmaNa 3 sarva adattAdAna varamaNa 4 sarva maithuna cazmaNa 5 sarva parigraha veramaNa / pAMca prakAra kA samiti 1 iriyA samiti 2 bhASA samiti 3 eSaNA samiti 4 zrAdAna bhaMDa mAtra nirdapana samiti 5 cAra prazravaNa ( pAsavaNa ) khala, jala, zleSma zrAdi pariThAvaNiyA samiti / pAMca prakAra kA pramAdaH-1 mada 2 viSaya 3 kaSAya 4 ni 5 vikathA / chaH prakAra kA jIvanikAyaH-1 pRthvI kAya 2 apakAya 3 tejasa kAya 4 vAyukAya 5 vanaspati kAya 6 trasa kAya / chaH prakAra kI lezyA 1 kRSNa lezyA 2 nIla lezyA 3 kApota lezyA 4 tejolezyA 5 padma lezyA 6 zukla lezyA / sAta prakAra kA bhayaH-1 zrAloka bhayaM ( manuSya se manuSya ko bhaya hove ) 2 deza, tithaM ca se jo bhaya hAve vo palo bhaya 3 dhana se uttanna hone vAlA AdAna bhaya 4 cha yAdi dekha kara jo bhaya utpanna hove vo akasmAta bhaya, 5 AjIvikA bhaya 6 mRtyu ( marane kA ) bhaya 7 apayaza-apakIrti bhaya / ATha prakAra kA mada:-1 jAti mada 2 kula mada 3 bala mada 4 rUma mada 5 tapa mada 6 zruta mada 7 lAma mada 8 aizvarya mada /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ (224) thokaDA sNgrh| nava prakAra kI brahmacarya guptiH (1)strI pazupaMDaka rahita zrAlaya (sthAnaka ) meM rahanA ( isa para ) cUhe billI kA dRSTAnta(2)mana ko Ananda dene vAlI tathA kAma-rAga kI vRddhi karane vAlI strI ke sAtha kathA-vArtA nahIM karanA, nIMbU ke rasa kA dRSTAnta (3) strI ke Asana para baiThanA nahIM tathA strI ke sAtha sahavAsa karanA nahIM / ghRta ke ghaTa ko agni kA dRSTAMta (4) strI kA aGga avayava, usa kI prAkRti, usakI bola cAla va usakA nirakSaNa Adi kA rAga dRSTi se dekhanA nahIM-(sUrya ko dukhatI AMkho se dekhane kA dRSTAnta (5) strI sambandhI kUjita, sadana, gIta, hAsya, zrAkranda Adi sunAI deve esI dIvAra ke samIpa nivAsa nahIM karanA, mayUra ko gajArava kA dRSTAMta (6) pUrvagata strI sambandhI krIr3A,hAsya, rati, darpa, snAna, sAtha meM bhojana karanA Adi smaraNa nahIM karanA / sarpa ke jahara (viSa) kA dRSTAnta (7) svAdiSTa tathA pauSTika AhAra nityaprati karanA nahIM tridoSI ko ghRta kA dRSTAnta (8) maryAdita kAla meM dharma yAtrA ke nimitta cAhiye usase adhika AhAra karanA nahIM / kAgaja kI kothalI meM rupoM kA dRSTAnta(6)zarIra sundara va vibhUSita karane ke liye zraGgAra va zobhA karanA nhiiN| raMka ke hAtha ratna kA dRSTAnta / daza prakAra kA zramaNa-( yati ) dharma-1 kSamA (sahana karanA) 2 mukti (nirlobhitA rakhanA) 3 prAjeka' (nirmala svaccha hRdaya rakhanA ) 4 mAdeva (komala-vinaya
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 225 ) buddhi rakhanA va zrahaGkAra - mada nahIM karanA ) 5 lAghava - ( anya upakaraNa - sAdhana rakhanA ) 6 satya ( satyatApramANikatA se vartanA) 7 saMyama ( zarIra - indriya Adi ko niyamita rakhanA) = tapa ( zarIra durbala hove isase upavAsAdi tapa karanA ) 6 caitya - ( dUsaroM ko upakAra buddhi se jJAnAdi denA ) 10 brahmacarya ( zuddha AcAranirmala pavitra vRtti meM rahanA ) daza prakArakI sAmAcArI - 1 AvazyaM sthAnaka se bAhara jAnA ho to guru Adi ko kahanA ki avazya karake mujhe jAnA hai 2 niSedhika-sthAnaka meM AnA ho to kahanA ki nizcaya kArya kara ke maiM AyA hU~ 3 ApUcchanAapane ko kArya hove taba guru ko pUchanA, 4 prati pUchanA dusare sAdhuoM kA kArya hove tatra vAraMvAra guru ko jatalAne ke liye pUchanA 5 chaMdanA - guru athavA bar3oM ko apane pAsa kI vastu AmaMtraNa karanA 6 icchAkAra - guru tathA bar3oM ko kahanA " he pUjya ! sUtrArtha jJAna dene ke liye ApakI icchA hai ? " 7 nidhyAkAra - pApa lagA ho to guru ke samIpa mithyA kahakara kSamA yAcanA karanA ( arthAt prAyazcita lenA ) 8 tathyakAra - guru kathana prati kahe ki Apa kaho vaisA hI kruuNgaa| abhyutthAna- guru tathA bar3oM ke Ane para sAta ATha pAMva sAmane jAnA vaise hI jAne para sAta ATha pAMva pahu~cAne ko jAnA 10 upasaMpada patAsa bAla /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANANAVARAN 226 ) thokaDA sNgrh| guru Adi ke samIpa sUtrArtha rUpa lakSmI prApta karane ko hamezA rhnaa| gyAraha prakAra kI zrAvaka pratimA-1 eka mAsakI--ipsa meM zuddha satya dharma kI ruci hove parantu nAnA vrata upavAsAdi avazya karane ke liye zrAvaka ko niyama na hove / use darzana zrAvaka pratimA kahate haiM 2 dUsarI pratimA do mAha kI--isameM satya dharma kI ruci ke sAtha 2 nAnA zIla vrata-guNavata pratyAkhyAna pauSadhopavAsAdi kare parantu sAmAyika dizA vakAzika vrata karane kA niyama na hove vo upAsaka pratimA 3 tIsarI pratimA tIna mAha kI-isameM Upara kahA usake uparAnta sAmAyikAdi kare, parantu aSTamI, caturdazI, amAvasyA,pUrNamAsI zrAdi parva meM prauSadhopavAsa karane kA niyama na hove 4 cothI pratimA cAra mAha kI-isameM Upara kahA usake uparAnta prati pUrNa poSadhopavAsa aSTamyAdi sarva parva meM kare / 5 pAMcavI pratimA pAMca mAha kI--isameM pUrvokta sarva Acare, vizeSa eka rAtri meM kAyotsarga kare aura pAMca bola Acare; 1 snAna na kare 2 rAtri bhojana na kareM 3 lAMga na lagAve 4 dina meM brahmacarya pAle 5 rAtri meM parimANa kare / 6 chaThI pratimA cha: mAha kI-isameM pUrvokta uparAnta sarva samaya brahmacarya pAle 7 sAtavI pratimA jaghanya eka dina utkRSTa sAta mAha kI isameM sacitta AhAra nahIM
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bol| ( 227) kare parantu khuda ke liye prArambha tyAga karane kA niyama na hove / 8 AThavI pratimA jaghanya eka dina kI utkRSTa ATha mAha kI isameM prArambha nahIM kare 8 navavI pratimAusI prakAra utkRSTa nava mAha kI isameM prArambha karane kA bhI niyama kare 10 dazavI pratimA-utkRSTa daza mAha kii| isameM pUrvokta save niyama kare va uparAnta cura muMDana karAve athavA zikhA rAkhe koI yaha eka vAra pUchane para tathA vAravAra pUchane para do bhASA bolanA kalpe / jAne to hAM kahanA kalpe aura na jAne to nahIM kahanA kalpe 11 igyArahavIM pratimA--utkRSTa 11 mAhakI--isameM kSura muMDana karAve athavA keza loca karAve, sAdhu zramaNa samAna upakaraNa pAtra rajoharaNa Adi dhAraNa kare, svajJAti meM gaucarI artha bhramaNa kare aura kahe ki maiM pratimA dhArI hUM, zrAvaka hUM, mikSA devo ? sAdhu samAna upadeza deve / evaM sarva milA kara 11 pratimA meM 5 varSa 6 mAha kAla laage| bAraha bhittu kI pratimA:-(abhigraha rUpa)-1 pahelI pratimA eka mAha kI, isameM zarIra Upara mamatAsneha bhAva nahIM rakhe, zarIra kI zuzruSA nahIM kare koI manuSya deva tithaMca Adi kA pariSaha utpanna hove use sama pariNAma se sahana kre| 2 eka dAti AhAra kI, eka dAti jala kI lenA kalpe / yaha AhAra zuddha nidoSa; koI zramaNa, brAhmaNa,
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 228) thokaDA sNgrh| atithi, kRpaNa, raMka pramukha dvipada tathA catuSpada ko antarAya nahIM lage, isa taraha se leve / tathA eka manuSya jimatA ( bhojana karatA) hove va eka ke nimitta bhojana taiyAra kiyA hove vo AhAra leve / do ke bhojana karane meM se deva to nahIM leve tIna,cAra, pAMca Adi bhojana karane ko baiThe huve usameM se deve to na leve; garbhavantI nimitta utpanna kiyA hove vo na leve tathA nava prasUtI kA AhAra nahIM leve,bAlaka ko dUdha pilAte hove usake hAtha se nahIM leve, tathA eka pAMva Devar3I ke bAhara aura eka pAMca Devar3I ke andara rakha kara vaherAve to leve, nahIM to nahIM leve| 3 pratimA dhArI sAdhu ko tIna kAla gaucarI ke kahe haiM-Adima, madhyama, carama ( anta kA ) carama arthAt eka dina ke tIna bhAga kare pahale bhAga meM gaucarI jAve to dUsare do bhAga meM nahIM jAve isI prakAra tInoM meM jaannaa| 4 pratimA dhArI sAdhu ko chaH prakAra kI gaucarI karanA kahI hai 1 sandUka ke AkAra samAna ( caukhunI) 2 ardha sanduka ke AkAra ( do paMkti ) 3 balada ke mUtra AkAra 4 pataGga TIr3a ur3e usa samAna antara 2 se kare 5 zaMkha ke Avattena ke samAna gaucarI kare 6 jAvatA tathA zrAvatA gaucarI kre| 5 pratimA dhArI sAdhu jisa gAMva meM jAve vahAM yadi yaha jAnate hove ki yaha pratimA dhArI sAdhu hai to eka rAtri
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bol| ( 226) rahe aura na jAnate hove to do rAtri rahe isa ke uparAnta rahe to cheda tathA parihAra tapa jitanI rAtri taka rahe utane dina kA prAyazcita kre| 6 pratimA dhArI cAra prakAra se bole 1 yAcanA karane ke samaya 2 paMtha pramukha pUchane ke samaya 3 AjJA mAMgane ke samaya 4 praznAdika kA uttara dete mAya / 7 pratimA dharI sAdhu ko tIna prakAra ke sthAnaka para ThaharanA athavA prati lekhana karanA kalpe-1 bIce kA baMgalA 2 zmazAna kI chatarI 3 vRkSa ke niice| 8 pratimA dhArI sAdhu tIna sthAna para yAcanA kare / 8 ina tIna prakAra ke sthAnaka ke andara vAsa kare / 10 pratimA dhArI sAdhu ko tIna prakAra kI zayyA kalpe 1 pRthvI (zilA) rUpa 2 kASTa rUpa 3 taNa rUpa / 11 ina tIna prakAra kI zayyA kI yAcanA karanA klp| 12 ina tIna prakAra kI zayyA kA bhoga karanA klp| 13 pratimA dhArI sAdhu jisa sthAnaka meM rahate hove usa meM yadi koI strI pramukha Ave to strI ke bhaya se bAhara nikale nahIM, yadi koI dUsarA bAhara nikAle to svayaM iyA~ samiti zodha kara nikale / 14 pratimA dhArI sAdhu jisa ghara meM rahate hove vahAM yadi koI ani lagAva to bhaya se bAhara nikale nahIM, yadi ___
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (230) thokaDA sNgrh| koI dUsarA nikAlane kA prayAsa kare to svayaM iA samiti zodha kara nikle| 15 pratimA dhArI sAdhu ke pAMva meM yadi kaMTaka pramukha lagA hove to unheM nikAlanA nahIM kalpe / 16 pratimA dhArI sAdhu ke AMkha meM choTe jIva tathA nAnA bIja va raja pramukha gire to unheM nikAlanA nahIM kalpe, iryA samiti se calanA klpe| 17 pratimA dhArI sAdhu ko sUryAsta hone ke bAda eka pAMva bhI Age calanA nahIM kalpe / prati lekhana karane ke samaya taka vihAra kare / 18 pratimA dhArI sAdhu ko sacitta pRthvI para sonA baiThanA va thor3I nidrA bhI nikAlanA nahIM kalpe, aura pahile dekhe huve sthAnaka para ucAra pramukha pariThavanA kalpe / 16 sAcatta raja se yadi pAMva pramukha bhare huve hoM to aise zarIra se gRhastha ke ghara para gaucarI jAnA nahIM kanye / 20 pratimA dhArI sAdhu ko prAzuka zItala tathA uSNa jala se hAtha, pAMva, kAna, nAka,AMkha pramukha eka vAra dhonA vAraMvAra dhonA nahIM kalpe, kevala azuci se bhare huve tathA bhojana se bhare huve zarIra ke aGga dhonA kalpe adhika nhiiN| 21 pratimA dhArI sAdhu ghor3A, vRSabha, hAthI, pAr3A, varAha (sUara), zvAna, vAgha ityAdika duSTa jIva sAmane ___
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bola / (231) raawarananeruruarner zrAte ho to Dara kara eka pAMva bhI pIche dhare nahIM parantu suvAMlA (sIdhA) bhadra jIva sAmane AtA ho to dayA ke kAraNa yatnAM ke nimitta pAMva pIche phire| 22 pratimA dhArI sAdhu dhUpa se chAMyA meM nahIM jAve aura chAMyA se dhUpa meM nahIM jAve, zIta aura tApa sama pari. NAma pUrvaka sahana kre| dusarI pratimA eka mAsa kI / isa meM do dAti AhAra kI aura do dAti jalakI leve| tIsarI pratimA eka mAha kii| isa meM tIna dAti prA. hAra kI aura tIna dAti jalakI lenA klpe|| cauthI pratimA eka mAha kii| isa meM cAra dAti prA. hAra kI aura cAra dAti jala kI lenA klre| pAMcavI pratimA eka mAha kI / isa meM pAMca dAti AhAra kI aura pAMca dAti jala kI lenA klye| chaTThI pratimA eka mAha kI / isa meM 6 dAti AhAra kI aura 6 dAti jala kI lenA kalle / sAtavIM pratimA eka mAha kii| isa meM sAta dAti prA. hAra kI aura sAta dAMti jala kI lanA klp| - AThavIM pratimA sAta ahorAtri kI / isa meM jala vinA ekAntara upavAsa kare / grAma, nagara, rAjadhAnI Adi ke bAhara sthAnaka kare, tIna Asana se baiThe, cittA sode,karavaTa se sove, palAMThI mAra kara sove| parantu kisI bhI pariSaha se Dare nhiiN|
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sapahA (232 | navavI pratimA - sAta aho rAtri kI / Upara sammAna, bizeSa tIna meM se eka Asana kare, daNDa Asana, lagar3a Asana aura utkaTa Asana / dasavIM pratimA sAta ahorAtra kii| Upara samAna, vi. zeSa tIna meM se eka Asana kare; gohada Asana, vIrAsana aura ambuja Asana igyArahavIM pretinA eka ahorAtra kI / jala vinA chaThTha bhakta kare, grAma bAhara do pAMva saMkoca kara hAtha lambe kara kAyotsarga kare | bArahavIM pratimA eka rAtri kii| jala vinA aThama bhakta kare | grAma nagara bAhara zarIra taja kara va AMkhoM kI palaka nahIM mArate huve eka pula Upara sthira dRSTi karake, tamAma indriyeM gopa karake, dono pAMva ekatra karake aura donoM hAtha lambe karake DhAsana se rahe / isa samaya deva, manuSya ma va titheca dvArA koI upasarga dove to sahana kareM / samyakU prakAra se ArAdhana hove to avadhi jJAna manaH paryava jJAna tathA kevala jJAna prApta hove yadi calita hove to unmAda pAve, dIrghakAlika roga hove aura kevalI praNita dharma se bhraSTa hove | evaM ina saba pratimA meM ATha mAha lagate haiM / teraha prakAra kA kriyA sthAnaka (1) arthadaNDa - apane liye hiMsA kare / (2) anartha daNDa- dUsaroM ke liye hiMsA kare /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bola / ( 233 ) (3) hiMsA daNDa-yaha mujhe mAratA hai, mArA thA va mAregA aisA saMkalpa karake mAre / (4) akasmAt daNDa eka ko mArane jAte samaya acAnaka dUsare kI ghAta hove / / (5) dRSTi viparyAsa daNDa-zatru samajha kara mitra ko mAre / (6) mRSAvAda daNDa-asatya bola kara daNDa pAve / (7) adattA dAna daNDa-corI karake daNDa pAve / (8) abhyastha daNDa-mana meM duSTa, aniSTa kalpanA kre| (6) mAna daNDa-abhimAna kre| (10) mitra doSa daNDa-mAtA, pitA tathA bhitra varga ko alpa aparAdha ke liye bhArI daNDa kare / (11) mAyA daNDa kapaTa kare / (12) lobha daNDa -lAlaca tRSNA kare (13) iryApathika daNDa- mArga meM calane se hone vAlI hiMsA / codaha prakAra ke jIvaH-(1) sUkSma ekendriya aparyApta (2)sUkSma ekendriya paryApta (3) bAdara ekendriya aparyApta (4) bAdara ekendriya paryApta (5) ve indriya aparyApta ( 6 ) be indriya paryApta (7) tri indriya aparyApta (8) tri indriya paryApta (6) caurindriya apa
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 234 ) thokaDA sNgrh| yapti (10) caurindriya paryApta (11) asaMjJI paMcendriya aparyApta (12) asaMjJI paMcandriya payopta (13) saMjJI paMcendriya aparyApta (14) saMjJI paMcendriya paryApta / pandraha prakAra ke paramAdhAmI deva-(1) Amra 2 zrAma rasa 3 zAma 4 sabala 5 rudra 6 vairudra 7 kAla 8 mahA kAla / 6 asipatra 10 dhanuSya 11 kuMbha 12 vAlu (ka) 13 vaitaraNI 14 kharasvara 15 mahA ghoss| ... solaveM sUtra kRta kA prathama zrutaskandha ke solaha adhyayana:-1 svasamaya parasamaya 2 paidArika 3 upasaga prajJA 4 strI prajJA 5 naraka vibhakti 6 vIra stuti 7 kuzIla paribhASA 8 vIryA dhyayanaha dharma dhyAna 10 samAdhi 11 mokSa mArga 12 samava saraNa 13 athAtathya 14 graMthI 15 yamatithi 16 gAthA / sattaraha prakAra kA saMyamaH-1 pRthvI kAya saMyama 2 apakAya saMyama 3 tejama kAya saMyama 4 vAyu kAya saMyama 5 vanaspati kAya saMyama 63 indriya kAya saMyama 7 tri indriya kAya saMyama 8 caurindriya kAya saMyama 6 paMcendriya kAya saMyama 10 ajIva kAya saMyama 11 prekSA saMyama 12 utprekSA saMyama 13 apahatya saMyama 14 pramArjanA saMyama 15 mana saMyama 16 vacana saMyama 17 kAya saMyama / aTThAraha prakAra kA brahmacarya-audArika zarIra saMbandhI bhoga 1 mana se, 2 vacana se, 3 kAyA se seve
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bola / (235) nahIM, 3, sevAve nahIM, 6. sevatA prati anumodana kare nahIM, 6 isI prakAra vaikriya zarIra saMbandhI 8 prakAra kA chodd'naa| unnIza prakAra kA jJAtA sUtra ke adhyayanaH1 utkSipta--megha kumAra kA 2 dhanya sArthavAha aura vijaya cora kA 3 mayUra IDA kA 4 karma ( kAcavA ) kA 5zailaka rAjarSi kA 6 tumba kA 7 dhanya sArtha vAha aura cAra bahuoM kA 8 mallI bhagavatI kA 6 jinapAla jina rakSita kA 10 caMdra kI kalA kA 11 dAvAnala kA 12 jita zatrU rAjA aura subuddhi pradhAna kA 13 naMda maNikArakA 14 tetali putra pradhAna aura poTIlA-sonAra putrI kA 15 naMdiphala kA 16 avarakaMkA kA 17 samudra azva kA 18 susImA dArikA kA 16 puMDarIka kaMDarIka kA / ... bIza prakAra ke asamAdhika sthAna:-1 utAvalA utAvalA cAle 2 pUMjyA vinA cAle 3 duSTa rIti se ne 4 pATa, pATalA, zayyA Adi adhika rakkhe 5 ratnAdhika ke ( bar3oM ke ) sAmane bole 6 sthavira, vRddha guru zrAcAryajI kA upaghAta [ nAza ] kare 7 ekendriyAdi jIva ko zAtA, rasa, vimUSA nimitta mAre 8 kSaNa kSaNa prati krodha kare 6 krodha meM hamezAM pradIpta rahe 10 pRSTa mAMsa khAve arthAt dUsaroM kI pIche se nindA bole 11 nizcaya vAlI bhASA bole 12 nayA kleza [ jhagar3A] utpanna kare 13 jo jhagar3A banda ho gayA ho use punaH jAgRta
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 236) thokaDA saMgraha / kare 14 akAle svAdhyAya kare 15 sacitta pRthvI se hAtha pA~va bhare huve hone para bhI AhArAdi lene jAve 16 zAnti ke samaya tathA prahara rAtri bIta jAne para jora 2 se aAvAja kare 17 gaccha meM bheda utpanna kare 18 gaccha meM kleza utpanna karake paraspara dukha utpanna kare 16 sUryodaya se lagAkara sUryAsta taka azanAdi bhojana letA hI rahe 20 aneSaNika aprAzuka zrAhAra leve| ___ ikavIza prakAra ke zavala karmaH-1 hasta karma 2 maithuna sebe 3 rAtri bhojana kare 4 AdhA karmI bhogave 5 rAja piMDa jile 6 pAMca bola seve-1 kharIda kara deve tathA leve 2 udhAra deve tathA leve 3 balAtkAra se deve tathA leve 4 svAmI kI AjJA binA deve tathA le| 5 sthAnaka meM samAM jAkara ve tathA leve 7 vAraMvAra pratyAkhyAna karaka bhAga 8 mahine ke andara tIna udaka lepa kare ( nadI utare 6 chaH mAha se pahale eka gaNa se dUsare gaNa meM jAve 10 eka mAha ke andara tIna mAyA kA sthAna bhogave 11 zayyAtara kA ahAra kare 12 irAdA pUrvaka hiMsA kare 13 irAdA pUrvaka asatya bole 14 irAdA pUrvaka corI kare 15 irAdA pUrvaka sacitta pRthvI para sthAnaka, zayyA va baiThaka kare 16 irAdA pUrvaka sacitta mizra pRthvI para zayyAdika kare 17 sacitta zilA, patthara, sUkSma jIva jantu rahe aisA kASTa tathA aMDa prANI bIja, harita Adi jIva vAle
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bola / ( 237 ) sthAnaka para Azraya, baiThaka, zayyA kare 18 irAdA pUrvaka mUla, kanda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phala, bIja ina 10 sacitta kA AhAra kare 16 eka varSa ke andara daza udaka lepa kare ( nadI utare)20 eka varSa ke andara daza mAyA kA sthAnaka seve 21 jala se gIle hAtha pAtra, bhAjana Adi karake azanAdi deve tathA lekara irAdA pUrvaka bhogve| bAvIza prakAra kA pariSahaH-1 kSudhA 2 tRSA 3 zIta 4 tApa 5 DAMsa-matsara 6 acela ( vastra rahita ) 7 arati 8 strI 8 calana 10 eka Asana para baiThanA 11 upAzraya 12 Akroza 13 vadha 14 yAcanA 15 alAbha 16 roga 17 tRNa sparza 18 jala ( mela) 16 satkAra, puraskAra 20 prajJA 21 ajJAna 22 darzana / / tevIza prakAra ke sUtra kRta sUtra ke adhyayana:solahaveM bola meM kahe huve molaha adhyayana aura sAta nIce likhe huve-1 puMDarIka kamala 2 kriyA sthAnaka 3 AhAra pratijJA 4 pratyAkhyAna kriyA 5 aNagAra suta / Ardra kumAra 7 udaka (peDhAla sut)| covIza prakAra ke devaH-1 daza bhavana pati 2 ATha vANa vyantara 3 pAMca jyotiSI 4 eka vaimAnika / pIza prakAre pAMca mahAvrata kI bhAvanA:pahele mahAvrata kI pAMca bhAvanA-1 iryA samiti
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 238 ) thokaDA sNgrh| bhAvanA 2 mana samiti bhAvanA 3 vacana samiti bhAvanA 4 eSaNA samiti bhAvanA 5 AdAna-bhaMDa-mAtra nikSepana samiti bhaavnaa| dUsare mahAvrata kI pAMca bhAvanAH-vicAre vinA gholanA nahIM 2 ke'dha se bolanA nahIM 3 lebha se bolanA nahIM 4 bhaya se bolanA nahIM 5 hAsya se bolanA nahIM / tIsare mahAvrata ko pAMca bhAvanA:-1 nirdoSa sthAnaka yAca kara lenA tRNa pramukha yAca kara lenA 3 sthAnaka Adi sudhAranA nahIM 4 svadharmI kA adatta lenI nahIM 5 svadharmI kI vaivAvaca krnaa| cothe mahAvata kI pAMca bhAvanA:-1strI, pazu paMDaka vAlA sthAnaka sevanA nahIM :2 strI ke sAtha viSaya saMbandhI kathA vArtA karanI nahIM 3 rAga dRSTi se viSaya utpanna karane vAle strI ke aMga avayava dekhanA nahIM 4 pUrva gata sukha krIr3A kA smaraNa karanA nahIM 5 svAdiSTa va pauSTika AhAra nitya karanA nhiiN| pAMcaveM mahAvrata kI pAMcabhAvanA:-1madhura zabdoM para rAga aura kaThora zabdoM para dveSa karanA nahIM 2 sundara rUpa para rAga aura kharAba rUpa para dveSa karanA nahIM 3 sugandha para rAga aura durgandha para dveSa karanA nahIM 4 vAdISTa rasa para rAga aura kharAba ( kar3avA Adi) rasa para
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ taitIsa bol| (236) dveSa karanA nahIM 5 komala ( suMvAlA ) sarza para rAga aura kaThora sarza para dveSa karanA nhiiN| chavIrA prakAra ke daza.zruta skaMdha, vRhat kalpa aura vyavahAra ke adhyayana:-( 1 ) daza dazAzruta skaMdha ke (2) 6 bRhat kalpa ke aura ( 3 ) d|| vyavahAra ke skaMdha / sattAvIza prakAra ke aNagAra ( sAdhu ) ke guNa: 1 sarva prANati pAta veramaNaM 2 sarva mRSAbAda veramaNaM 3 sarva adattAdAna varamaNaM 4 sarva maithuna veramaNaM 5 sarva parigraha veramaNaM 6 zrAtrendriya nigraha 7 canu indriya nigraha 8ghrANendriya nigraha 8 rasendriya nigraha 10 sparzandriya nigraha 11 kAdha vijaya 12 mAna vijaya 13 mAyA vijaya 14 lobha vijaya 15 bhAva satya 16 karNa satya 17 yoga satya 18 kSamA 16 vairAgya 28 mana samA dhAraNA 21vacana samA dhAraNatA 22 kAya samA dhAraNatA 23jJAna 24darzana 25 cAritra 26 vedanA sahiSNutA 27 maraNa sahiSNutA / - aThAvIsa prakAra kA prAcAra kalpaH-1 mAha (mAsIka) prAyazcita 2 mAha aura pAMca dina 3 mAha aura daza dina 4 mAha aura pandraha dina 5 mAha aura vIza dina 6 mAha aura paJciza dina 7 do mAha 8 do mAha aura pAMca dinaM 6 do mAha aura daza dina 10 do mAha aura pandraha dina 11 do mAha aura vIsa dina 12 dA mAha aura pacci
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ (640) thokaDA sNgrh| za dina 13 tIna mAha 14 tIna mAha aura pAMca dina 15 tIna mAha daza aura dina 16 tIna mAha aura pandraha dina 17 tIna mAha aura vIza dina 18 tIna mAha aura paJciza dina 16 cAra mAha 20 cAra mAha aura pAMca dina 21 cAra mAha aura daza dina 22 cAra mAha aura pandraha di! 23 cAra mAha aura vIza dina 24 cAra mAha aura paciza dina 25 pavi mAha ye pacciza upaghAtika hai 26 anughAti kA ratva 27 kRtsna ( sampUNe).28 akRtsna (asmpuurnn)| unntIza prakAra kA pApa satraH-1 bhUmi kaMpa zAstra 2 utpAta zAstra 3 vA zAstra 4 aMtarIkSa zAstra 5 aMga sphurana zAstra 6 svara zAstra 7 vyaMjana zAstra (masA tila sambandhI) 8 lakSaNa zAstra ye ATha sUtra se, pATha vRtti se aura ATha vArtika se evaM 24, 25 vikathA anuyoga 26 vidyA anuyoga 27 maMtra anuyoga 28 yoga anuyoga 26 anya tIthika pravRta anuyoga / tIza prakAra ke mohanIya kA sthAnakaH-1 strI puruSa napuMsaka ko athavA kisI trasa prANI ko jala meM baiThA kara jala rUpa zastra se mAre to mahA mohanIya karma baaNdhe| 2 hAtha se prANI kA mukha pramukha bAMdha kara va zvAsa raMdhakara jIva ko mAre to mahA mohanIya /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ tettIsa bola / ( 241 ) 3 ati prajvalita kara, vAr3Adika meM prANI roka kara ve se Akula vyAkula kara mAre to mahA mohanIya | 4 uttamAMga- mastaka ko khaGga Adi se bhede-chede kAr3e - kATe to mahA mohanIya | 5 camar3e pramukha meM mastakAdi zarIra ko tAna kara bAMdhe aura vAraMvAra azubha pariNAma se kadarthanA kare to mahA mohanIya | 6 vizvAsakArI veSa banAkara mArga pramukha ke andara jIva ko mAre, va loka meM Ananda mAne to mahA mohanIya / 7 kapaTa pUrvaka apane AcAra ko goyave tathA apanI mAyA dvArA anya ko pAza (jAla) meM phaMsAne tathA zuddha sUtrArtha goyave to mahA mohanIya | 8 khuda ne aneka caura karma bAla ghAta (anyAya) pramukha karma kiye huye hoM to unake doSa anya nirdoSI puruSa para DAle tathA yazasvI kA yaza ghaTAve va zraddhatA ( jhUThA ) ala ( kalaGka ) lagAve to mahA mohanIya | 6 dUsaroM ko khuza karane ke liye, dravya bhAva se jhagar3A ( kleza ) bar3Ane ke liye, jAnatA huvA bhI sabhA meM satya mRSA (mizra) bhASA bole to mahA mohanIya | 10 rAjA kA bhanDArI pramukha, rAjA, pradhAna, tathA samartha kisI puruSa kI lakSmI pramukha lenA cAhe tathA usa puruSa kI strI kA satItva naSTa karanA cAhe tathA usake rAgI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 242) thokaDA sNgrh| puruSoM kA [hitaiSI-mitra Adi ] dila phere tathA rAjA ko rAjya kartavya se cyuta kare to mahA mohanIya / 11 strI Adi gRddha hokara, vivAhita hone para bhI [maiM kuMvArA hUM] kumArapane kA viruda dharAve to mahA mohniiy| 12 gAyoM [ gauveM ] ke andara gardabha samAna strI ke viSaya meM gRddha ho kara AtmA kA ahita karane bAlA mAyA mRSA bole abrahmacArI hone para bhI brahmacArI kA viruda [rUpa ] dharAve to mahA mohanIya [ kAraNa loka meM dharma para avizvAsa hove, dharmI para pratIta na rahe ] 13 jisake Azraya se AjIvikA kareM usI Azraya dAtA kI lakSmI meM lubdha hokara usakI lakSmI lUTe tathA anya se luTAve to mahA mohanIya / 14 jisakI daridratA dara karake UMca pada para jisa ko kiyA vo puruSa UMca pada pAkara pazcAta ISyoM dveSa se va kaluSita citta se upakArI puruSa para vipati DAle tathA dhana pramukha kI prAmada meM antarAya DAle to mahA mohniiy| 15 apanA pAlana poSaNa karane vAle rAjA, pradhAna pramukha tathA jJAnAdi dene vAle guru Adi ko mAre to mahA mohanIya / 16 deza kA rAjA, vyApArI vRnda kA pravartaka
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bola / ( 243 ) [ vyavahAriyA ] tathA nagara zeTha ye tIno atyanta yazasvI ataH inakI ghAta kare to mahA mohanIya | 17 aneka puruSoM ke Azraya dAtA - AdhAra bhUta [ samudra meM dvIpa samAna ] ko mAre to mahA mohanIya | 18 saMyama lene vAle ko tathA jisane saMyama le liyA ho use dharma se bhraSTa kare to mahA mohanIya | 16 ananta jJAnI va ananta darzI aise tIrthaMkara deva kA varNavAda [ nindA ] bole to mahA mohanIya | 20 tIrthakara deva ke prarUpita nyAya mArga kA dveSI vana kara varNavAda bole, nindA kare aura zuddha mArga se logoM kA mana phere to mahA mohanIya | 21 zrAcArya upAdhyAya jo sUtra pramukha vinaya sIkhate haiM--va sikhAte haiM unakI hilanA nindA kare to mahAmohanIya | 22 AcArya upAdhyAya ko sacce mana se nahIM zrArAdhe tathA ahaMkAra se bhakti sevA nahIM kare to mahA mohanIya | 23 alpasUtrI ho kara bhI zAstrArtha karake apanI zlAghA kare svAdhyAya kA vAda kare to mahA mohanIya | 24 tapasvI hokara bhI tapasvI hone kA DhoMga race ( logoM ko Thagane ke liye ) to mahA mohanIya | 25 upakArArtha guru Adi kA tathA sthavira, glAna pramukha kA zakti hone para bhI vinaya vaiyAvacca nahIM kare ( kahe ke inhoMne merI sevA pahelI nahIM kI isa prakAra vaha
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ (244) thokaDA sNgrh| dhRtaM mAyAvI malina citta vAlA apanA bodha bIja kA nAza karane vAlA anukampA rahita hotA hai ) to mahA mohniiy| 26 cAra tIrtha ke andara phUTa par3e aisI kathA vAtA pramukha ( kleza rUpa zastrAdika ) kA prayoga kare to mahA mohanIya / 27 apanI zlAghA karavAne tathA mitratA karane ke liye adharma yoga vazIkaraNa nimitta maMtra pramukha kA prayoga kare to mahA mohniiy| 28 manuSya sambandhI bhoga tathA deva sambandhI bhoga kA atRpta pane gADha pariNAma se Asakta hokara AsvAdana kare to mahA mohanIya / / 26 maharddhika mahAjyotivAna mahAyazasvI devoM ke bala vIrya pramukha kA avarNa vAda bole to mahA mohanIya / 3.. ajJAnI hokara loka meM pUjA-zlAghA nimitta vyantara pramukha deva ko nahIM dekhatA huvA bhI kahe ki 'maiM dekhatA hUM' aisA kahe to mahA mohanIya / ikattAMza prakAra ke siddha ke Adi guNaH-ATha karma kI 31 prakRti kA vijaya se 31 guNa / 31 prakRti nIce likhe anusAra1 jJAnAvaraNIya karma kI pAMca prakRti-1 mati jJAnA
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bola / varaNIya 2 zrRta jJAnA varaNAya 3 avadhi jJAnA varaNIya 4 mana payava jJAnA vaNIya 5 kevala jJAnA caraNIya / 2 dazanA varaNIya kama kI nava prakRti-1 nidrA 2 nidrA nidrA 3 pracalA 4 pracalA pracalA 5 thINaddhi (styanarddhi ) (6) cakSu darzanA varaNIya (7) acakSu darzanA varaNIya (8) avadhi darzanA varaNIya (8) kevala darzanA vrnniiy| ___ (3, vedanIya karma kI do prakRti-1 zAtA vedanIya 2 azAtA vedanIya / (4) mohanIya karma kI do prakRti-1 darzana mohanIya 2 caritra mohniiy| (5)AyuSya karma kI cAra prakRti-1 nagka AyuSya 2 tiryaca AyuSya 3 manuSya AyuSya 4 deva aAyuSya / (6) nAma karma kI do prakRti-1 zubha nAma 2 azubha naam| (7) gotra karma kI do prakRti-1 UMca gotra 2 nIca gotr| (8) antarAya karma kI pAMca prakRti-1 dAnAntarAya 2 lAbhAntarAya 3bhogAntarAya 4 upa bhogAntarAya 5vIryAntarAya __ battIza prakAra kA yoga saMgrahaH-1 jo koI pApa lagA hove usakA prAyazcita lene kA saMgraha karanA 2 jo koI prAyazcita le usako dUsare prati nahIM kahane kA saMgraha
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (246) thokaDA sNgrh| karanA 3 vipatti Ane para dharma ke andara dRDha rahane kA saMgraha karanA 4 nizrA rahita tapa karane kA saMgraha karanA 5 sUtrArtha grahaNa karane kA saMgraha karanA 6 zuzrUSA TAlane kA saMgraha karanA 7 ajJAta kula kI gaucarI karane kA saMgraha karanA 8 nirlobhI hone kA saMgraha karanA 6 bAvIsa pariSaha sahana karane kA saMgraha karanA 10 sarala nimela (pavitra ) svabhAva rakhane kA saMgraha karanA 11 satya saMyama rakhane kA saMgraha karanA 12 samakita nirmala rakhane kA saMgraha karanA 13 samAdhi se rahane kA saMgraha karanA 14 pAMca prAcAra pAlane kA saMgraha karanA 15 vinaya karane kA saMgraha karanA 18 zarIra ko sthira rakhane kA saMgraha karanA 16 suvidhi-acche anuSThAna kA saMgraha karanA 20 Azva rokane kA saMgraha karanA 21 aAtmA ke doSa TAlane kA saMgraha karanA 22 sarva viSayoM se vimukha rahane kA saMgraha karanA 23 pratyAkhyAna karane kA saMgraha karanA 24 dravya se upAdhi tyAga, bhAva se garvAdika kA tyAga karane kA saMgraha karanA 25 apramAdI hone kA saMgraha karanA 26 samaya samaya para kriyA karane kA saMgraha karanA 27 dharma dhyAna kA saMgraha karanA 28 saMvara yoga kA saMgraha karanA 26 maraNa pAtaGka ( roga ) utpana hone para mana meM kSobha na karane kA saMgraha karanA 30 sva. janAdi kA tyAga karane kA saMgraha karanA 31 prAyazcita jo liyA ho use karane kA saMgraha karanA 32 ArAdhika
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ taitIsa bola / (247) MARAA. paMDita kI mRtyu hove isakI ArAdhanA karane kA saMgraha karanA / teMtIza prakAra kI azAtanA:-1 ziSya guru Adi ke Age acinaya se cale to azAtanA 2 ziSya guru Adi ke barAbara cale to azAtanA 3 ziSya guru Adi ke pIche avinaya se cale to azAtanA (4) (5) (6) isa prakAra guru Adi ke Age, barAbara pIche avi naya se khaDA rahe to azAtanA (7) (8) (8) isa taraha guru Adi ke Age, barAbara, pIche avinaya se baiThe to azAtanA (10) ziSya guru Adi ke sAtha bAhira bhUmi jAve aura unake pahale hI zuci nivRta hokara Age Ave to azA / (11)guru Adi ke sAtha vihAra bhUmi jAkara va vahAM se Akara iriyA pathikA pahale hI pratikrame to azA0 / 12 kisI puruSa ke sAtha ki jisake sAtha guru Adi ko bolanA yogya, svayaM bole va guru Adi bAdameM bole to-azA0 113 rAtri ko guru Adi pUche ki 'aho Arya ! kona nidrA meM hai aura kona jAgRta hai' esA sunakara bhI isakA uttara nahIM deve to azA0 / 14 azanAdi vahera kara lAve taba prathama anya ziSyAdi ke Age kahe aura guru Adi ko bAdameM kahe to azA0 / 15 azanAdi lAkara prathama anya ziSyAdi ko batAve aura bAdameM guru ko batAve to azA0 / 16 azanAdi lAkara prathama anya ziSyAdi ko nimantraNa kare aura bAda meM guru ke
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 248 ) thokaDA sNgrh| kare to azAtanA ( 17 ) guru Adi ke sAtha athavA anya sAdhu ke sAtha annAdi vehara kara lAve aura guru va vRddha Adi ko pUche binA jisa para apanA prema hai use thor3A 2 deve to azAtanA (18) guru Adi ke sAtha AhAra karate samaya acche 2 patra, zAka, rasa rahita manojJa bhojana jaldI se kare to azAtanA (16) bar3oM ke bolAne para sunate huve bhI cupa rahe to azAtanA (20) bar3oM ke bolAne para apane Asana para baiThA huvA 'hAM' kahe parantu kAma kA kahegeM isa bhaya se bar3oM ke pAsa jAve nahIM to azAtanA ( 21 ) bar3oM ke bulAne para zrAve aura Akara kahe ki kyA kahate ho ' isa prakAra bar3oM ke sAtha avinaya se bole to azAtanA (22) bar3e kaheM ki yaha kAma karo tumheM lAbha hogA taba ziSya kahe ki Apa hI karo, Apako lAbha hogA to azAtanA (23) ziSya bar3oM ke kaThora, karkaza bhASA bole to azAtanA ( 24 ) ziSya guru Adi bar3oM se, jisa prakAra bar3e bole vaise hI zabdoM se, vArtAlApa kare to azAtanA (25) guru Adi dhArmika vyAkhyAna vAMcate hove usa samaya sabhA meM jAkara kahe ki ' Apa jo kahate hoM vo kahAM likhA hai| isa prakAra kahe to azAtanA (26) guru Adi vyAkhyAna dete hoM usa samaya unheM kahe ki Apa bilakula bhUla gaye ho to azAtanA (27)
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIsa bol| (246) guru Adi vyAkhyAna dete hoM usa samaya ziSya ThIka 2 nahIM samajhane para khuza na rahe to azAtanA (28) baDe vyAkhyAna dete hoM usa samaya sabhA meM gar3abar3a par3e aisI ucca AvAja se kahe ki samaya ho gayA hai, AhArAdi lene ko jAnA hai Adi to azAtanA (26) guru Adi ke vyAkhyAna dete samaya zrotAoM ke mana ko aprasannatA utpanna kare to azAtanA (30) guru Adi kA vyAkhyAna bandha na huvA to bhI khayaM vyAkhyAna zurU kare to azAtanA (31 ) guru Adi kI zayyA pAMva se sarakAve tathA hAtha se UMcI nIcI kare to azAtanA (32) guru Adi kI zayyA, pathArI para khaDA rahe, baiThe, sove to azAtanA (33) baDoM se UMca Asana para tathA barAbara baiThe, khaDA rahe, sove Adi to azAtanA / OM iti teMtIza bola sampUrNa
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra 250) thokaDA sNgrh| naMdI sUtra meM pAMca jJAna kA vivecana 1 jJeya 2 jJAna 3 jJAnI kA artha / 1 jJeya-jAnane yogya padArtha 2 jJAna-jIva kA upayoga, jIva kA lakSaNa, jIva ke guNa kA jAna panA vo jJAna 3 jJAnI-jo jAne-jAnane vAlA jIva--asaMkhyAta pradezI AtmA vo jnyaanii| 1 jJAna kA vizeSa artha 1 jisase vastu kA jAnapanA hove / 2 jisake dvArA vastu kI jAna kArI hove / 3 jisakI sahAyatA se vastu kI jAnakArI hove / 4 jAnanA so jJAna / jJAna ke bheda jJAna ke pAMca bheda 1 mati jJAna 2 zruta jJAna 3 avadhi jJAna 4 manaH parvava jJAna 5 kevala jJAna / mati jJAna ke do bheda 1 sAmAnya 2 vizeSa--1 sAmAnya prakAra kA jJAna so mati 2 vizeSa prakAra kA jJAna so mati jJAna aura vizeSa prakAra kA ajJAna so mati ajJAna / samyak dRSTi kI mati vo mati jJAna aura mithyA dRSTi kI mati so mati ajJAna /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / (251 ) 2 zruta jJAna ke do bheda 1sAmAnya 2 vizaSaH-1 sAmAnya prakAra kA zruta so zruta kahalAtA hai aura 2 vizeSa prakAra kA zruta so zruta jJAna yA zruta ajJAna:--samyak dRSTi kA zruta--so zruta jJAna aura mithyA dRSTi kA zruta so zrata ajJAna 1 mati jJAna 2 zruta jJAna ye donoM jJAna anyoanya paraspara eka dUsare meM kSIra nIra samAna mile rahate haiM / jIva aura abhyantara zarIra ke samAna donoM jJAna jaba sAtha hote haiM tababhI pahele mati jJAna aura phira zruta jJAna hotA hai / jIva mati ke dvArA jAne so mati jJAna aura zruta ke dvAre jAne so zruta jJAna:-- mati jJAna kA varNana:-- mati jJAna ke do bhedaH-- zruta nizrIta-sune huve vacanoM ke anusAre mati phailaave| 2 azruta nizrIta jo nahIM sunA va nahIM dekhA ho to bhI usameM apanI mati (buddhi) phailAve / azruta nizrIta ke cAra bheda 1 autpAtikA 2 vainAyikA 3 kArmikA 4 paarinnaamikaa| autpAtikA vuddhijo pahile nahIM dekhA ho va na sunA ho usameM eka dama vizuddha arthagrAhI buddhi utpanna ho
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 252 ) thokaDA sNgrh| ve va jo buddhi phala ko utpanna kare use autpAtikA buddhi kahate haiN| 2 vainayikA buddhiH -guru Adi kI vinaya bhakti se jo buddhi utpanna hove va zAstra kA artha rahasya samajhe vo vainayikA buddhi / . 3 kArmikA (kAmIyA) buddhiH-dekhate, likhate, citarate, paDhate sunate, sIkhate Adi aneka zilpa kalA zrAdi kA abhyAsa karate 2 ina meM kuzalatA prApta kare vo kArmikA buddhi / . pAriNAmikA buddhiHjaise jaise vaya ( umra ) kI vRddhi hotI jAtI hai vaise vaise buddhi baDhatI jAtI hai, tathA bahu sUtrI sthavira pratyeka vRddhAdi pramukha kA pAlocana karatA buddhi kI vRddhi hove, jAti smaraNAdi jJAna utpanna hone vo pAriNAmikA buddhi| zrata nizrIta mati jJAna ke cAra bheda 1 avagraha 2 ihA 3 avApta 4 dhAraNA / 1 avagraha ke do bheda 1 arthAvagraha 2 vyaMjanAvagraha / vyaMjanAvagraha ke cAra bhedaH-1 zrotrandriya vyaMjanAvagraha 2 ghrANendriya vyaMjanAvagraha 3 rasendriya vyaMjanAvagraha 4 sparzendriya vyaMjanAvagraha vyaMjanAvagraha-jo pudgala indriyoM ke sAmane hove unheM
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / ( 253 ) ve indriye grahaNa kareM-sarAvale ke dRSTAnta samAna-vo vyaMjanAvagraha kahalAtA hai| cakSu indriya aura mana ye do rUpAdi pudgala ke sAmane jAkara unheM grahaNa kareM isaliye catuindriya aura mana ina do ke vyaMjanAvagraha nahIM hote haiM, zeSa cAra indriyoM kA vyaMjanAvagraha hotA hai| zrotrendriya vyaMjanAvagraha-jo kAna ke dvArA zabda ke pudgala grahaNa kare / ghrANendriya vyaMjanAvagraha-jo nAsikA se gandha ke pudgala grahaNa kare / rasendriya vyaMjanAvagraha-jo jihvA ke dvArA rasa __ ke pudgala grahaNa kare / sparzendriya vyaMjanAgraha-jo zarIra ke dvArA sparza ke pudgala grahaNa kre| vyaMjanAvagraha ko samajhAne ke liye do dRSTAnta 1 paDibohaga diThateNaM 2 mallaga diThaMteNaM 1 paDibohaga diThateNaM:-prati bodhaka ( jagAne kA ) dRSTAnta jaise kisI saute huve puruSa ko koI anya puruSa bulAkara AvAja deve 'he devadatta' yaha sunakara vo jAga uThatA hai aura jAga kara 'hUM' javAba detA hai / taba ziSya zaMkA utpanna hone para pUchatA hai 'he svAmin ! usa puruSa nahukArA diyA to kyA usana eka samaya ka,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 254 ) thokaDA sNgrh| AANAAN do samaya ke, tIna samaya ke, cAra samaya ke yAvat saMkhyAta samaya ke yA asaMkhyAta samaya ke praveza kiye huve zabda pudgala grahaNa kiye haiM ? guru ne javAba diyA-eka samaya ke nahIM, do samaya ke nahIM tIna-cAra yAvata saMkhyAta samaya ke nahIM parantu asaMkhyAta samaya ke praveza kiye huve zabda pudgala grahaNa kiye haiM isa prakAra guru ke kahane para bhI ziSya kI samajha meM nahIM AyA isa para mallaka (sarAlavA ) kA dUsarA dRSTAnta kahate haiM-kumhAra ke nIMbhAr3e meM se abhI kA nikalA huvA korA sarAvalA ho aura usameM eka jala bindu DAle parantu vo jala bindu dikhAI nahIM deve isa prakAra do tIna cAra yAvat aneka jala bindu DAlane para jaba taka vo bhIjeM nahIM vahAM taka vo jala bindu dikhAI nahIM deve parantu bhIjane ke bAda vo jala bindu sarAvale meM Thahara jAtA hai aisA karate 2 vo sarAvalA prathama pAva, AdhA karate 2 pUrNa bharajAtA hai va pazcAt jala bindu ke girane se sagavale meM se pAnI nikalane laga jAtA hai vaise hI kAna meM eka samaya kA praveza kiyA huvA pudgala grahaNa nahIM ho sake, jaise eka jala bindu sarAvale meM dikhAI nahIM deve vaise hI do, tIna, cAra saMkhyAta samaya ke pudgala grahaNa nahIM ho sake, artha ko pakar3a sake, samajha sake isameM asaMkhyAta samaya cAhiye aura vo asaMkhyAta samaya ke praveza kiye huve pudgala java
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / ( 255) kAna meM jAve aura ( sarAvale meM jala ke samAna ) ubharAne ( bAhara nikalane ) lage taba "hU~" isa prakAra bola sake parantu samajha nahIM sake, ise vyaMjanAvagraha kahate haiM / arthAvagraha ke 6 bheda 1 zrotrendriya arthAvagraha 2 cakSuindriya arthAvagraha 3 ghrANendriya arthAvagraha 4 rasendriya vigraha 5 sparzandriya arthAvagraha 6 noindriya ( mana ) arthAvagraha / __zrotrendriya arthAvagrahaH-jo kAna ke dvArA zabda kA artha grahaNa kre| cakSundriya arthAvagrahaH-jo cakSu ke dvArA rUpa kA artha grahaNa kre| prANendriya arthAvagrahaH-jo nAsikA ke dvArA gaMdha kA artha grahaNa kre| - rasendriya arthAvagrahaH-jo jihvA ke dvArA rasa kA artha grahaNa kare / sparzendriya arthAvagrahaH-jo zarIra ke dvArA sparza kA artha grahaNa kre| noindriya arthAvagrahaH-jo mana dvArA hareka padA. rtha kA artha grahaNa kare / vyaMjanAvagraha ke cAra bheda aura arthAvagraha ke 6 bheda evaM donoM mila kara avagraha ke daza bheda huve / avagraha ke dvArA sAmAnya rIti se artha kA grahaNa hove parantu jAne
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256) bhokaDA sNgrh| nahIM ki yaha kisa kA zabda va gandha prAkha hai bAdameM vahA~ se ihA matijJAna meM praveza kare / ihA jo vicAre ki yaha amuka kA zabda va gandha pramukha hai parantu nizcaya nahIM hove pazcAt avApta mati jJAna meM praveza kre| avApta jisase yaha nizcaya ho ki yaha amuka kA hI zaddha va gandha hai pazcAt dhAraNA mati jJAna meM praveza kare / dhAraNA jo dhAra rAkhe ki amuka zaddha va gandha isa prakAra kA thaa| evaM ihA ke 6 bheda:-zrotrendriya ihA, yAvat no indriya ihA / evaM avApta ke 6 bheda zrotrendriya, yAvat noindriya avApta / evaM dhAraNA ke 6 bheda zrotendriya dhAraNA yAvat no indriya dhAraNA / inakA kAla kahate haiM:-avagraha kA kAla eka samaya se asaMkhyAta samaya taka praveza kiye huve pudgaloM ko anta samaya jAne ki mujhe koI bulA rahA hai| - ihA kA kAla, antarmuhUrta, vicAra huvA kare ki jo mujha bulA rahA hai vo yaha hai athavA vaha / / .. avApta kA kAlA-antarmuhUta-nizcaya karane kA ki mujhe amuka puruSa hI bulA rahA hai / zaddha ke Upara se nizcaya kare / .. dhAraNe kA kAla saMkhyAta varSa athavA asaMkhyAta varSa taka dhAra rAkhe ki amuka samaya maiMne jo zaddha sunA vo isa prakAra hai / avagraha ke daza bheda, ihA ke 6 bheda, avApta . .. :. - - -
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / ( 257) ke 6 bheda, dhAraNA ke 6 bheda evaM sarva milakara zruta nizrIta mati jJAna ke 28 bheda huve / mAta jJAna samucaya cAra prakAra kA-1 dravya se 2 kSetra se 3 kAla se 4 bhAva se 1 dravya se mati jJAnI sAmAnya se upadeza dvArA sarva dravya jAne parantu dekhe nhiiN| 2 kSetra se mati jJAnI sAmAnya se upadeza ke dvArA sarva kSetra kI bAta jAne parantu dekhe nhiiN| 3 kAla se mati jJAnI sAmAnya se upadeza ke dvArA sarva kAla kI bAta jAne parantu dekhe nahIM / 4 bhAva se-sAmAnya se upadeza ke dvArA sarva bhAva kI bAta jAne parantu dekhe nahIM-nahIM dekhane kA kAraNa yaha hai ki mati jJAna ko darzana nahIM hai / bhagavatI sUtra meM pAsai pATha hai vo bhI zraddhA ke viSaya meM hai parantu dekhe aisA nhiiN| zruta ( sUtra ) jJAna kA vrnnn| zrata jJAna ke 14 bhedaH-1akSara zrRta 2 anakSara zruta 3 saMjJI zruta 4 asaMjJI zruta 5 samyak zruta 6 mithyA zruna 7 sAdika zruta 8 anAdika zruta 6 saparyavasita zruta 10 aparyavasita zruA 11 gamika zruA 12 agamika zruta 13 aMgapraviSTa shru| 14 anaMga praviSTa zruta / 1 akSara zrutaH-isake tIna bheda-1 saMjJA akSara 2 vyaMjana akSara 3 labdhi akssr| 1 saMjJA akSara zrutaH-akSara ke AkAra ke jJAna
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 258 ) thokaDA saMgraha / anna ko kahate haiN| jaise ka, kha, ga pramukha sarve akSara kI saMjJA kA jJAna, ka akSara ke AkAra ko dekha kara kahe ki yaha kha nahIM, ga nahIM isa taraha se saba akSaroM kA nA kaha kara kahe ki yaha to ka hI hai / evaM saMskRta, prAkRta, gor3I, phArasI, drAvir3I, hindI Adi aneka prakAra kI lipiyoM meM aneka prakAra ke akSaroM kA AkAra hai inakA jo jJAna hove use saMjJA akSara zruta jJAna kahate haiM 2 vyaMjana akSara zrutaH-hasva, dIrgha, kAnA, mAtrA, anusvAra pramukha kI saMyojanA karake bolanA vyaMjanA. kSara shrut| 3 labdhi akSara zrataH-indriyAthe ke jAnapane kI labdhi se akSara kA jo jJAna hotA hai vo labdhi akSara zruta isake 6 bheda 1 zrotrendriya labdhi akSara zrutaH-kAna se bherI pramukha kA zabda sunakara kahe ki yaha merI pramukha kA zabda hai ataH bherI pramukha akSara kA jJAna zrotrandriya labdhi se huvA isa liye ise zrotrendriya labdhi zruta kahate haiM / 2 catuindriya akSara zrutaH-A~kha se Ama pramukha kA rUpa dekha kara kahe ki yaha prAMbA pramukha kA rUpa hai ataH Ama pramukha akSara kA jJAna cakSu indriya labdhi se huvA isa liye ise cakSu indriyaM labdhi zruta kahate haiN| 3 ghANendriya labdhi akSara zrataH-nAsikA se
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vive vana / ( 256 ) ketakI pramukha kI sugandha sUMgha kara kahe ki yaha ketakI pramukha kI sugandha hai ataH ketakI pramukha akSara kA jJAna ghrANendriya labdhi se huvA isa liye ise ghrANendriya labdhi zruta kahate haiN| 4 rasendriya labdhi akSara zruta:-jihvA se zakara pramukha kA svAda jAna kara kahe ki yaha zakara pramukha kA svAda hai ataH isa akSara kA jJAna rasendriya se huvA isaliye ise rasendriya labdhi akSara zruta kahate haiN| 5 sparzendriya labdhi akSara zrutaH-zIta, uSNa Adi kA sparza hone se jAne ki yaha zIta va uSNa hai ataH isa akSara kA jJAna sparzendriya se huvA isa liye ise sparzendriya labdhi akSara zruta kahate haiN| 6 noindriya labdhi akSara zrutaH-mana meM cintA va vicAra karate huve smaraNa huvA ki maine anuka socA va vicArA ataH isa smaraNa ke akSara kA jJAna mana se-no indriya se huvA isa liye ise noindriya labdhi akSara zruta kahate haiN| 2 anakSara zrutaH-isake aneka bheda haiM, akSara kA uccAraNa kiye binA zabda, chIMka, udharasa, ucchAsa, niHzvAsa, bagAsI, nAka niSIka tathA nagAre pramukha kA zabda anakSarIvANI dvArA jAna lenA ise anakSara zrata kahate haiN| . 3 saMjJI zrutaH-isake tIna bheda-1 saMjJI kAlikopadeza 2 saMjJI hetUpadeza 3 saMjJI dRSTivAdopadeza /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra 260) thokaDA sNgrh| 1 saMjJI kAlikopadezaH-zruta sunakara 1 vicAranA 2 nizcaya karanA 3 samuccaya artha kI gaveSaNA karanA 4 vizeSa artha kI gaveSaNA karanA 5 socanA ( cintA karanA)6 nizcaya karake punaH vicAra karanA ye 6 bola saMjJI jIva ke hote haiM / isa liye ise saMjJI kAlikopadeza zruta kahate haiN| 2 saMjJI hetUpadeza:-jo saMjJI dhArakara rakkhe / / 3 saMjJI dRSTi vAdopadeza-jo kSayopazama bhAva se sune / arthAt zAstra ko hetu sahita, dravya artha sahita, kAraNa yukti sahita, upayoga sahita pUrvApara vicAra sahita jo paDhe, paDhAve, sune use saMjJI zrA kahate hai| asaMjJI zruta ke tIna bhedaH-1 asaMhI kAlikopadeza 2 asaMjJI hetUpadeza 3 asaMjJI dRSTivAdopadeza / (1) asaMhI kAlikopadeza zruta-jo sune parantu vicAra nahIM / saMjJI ke jo 6 bola hote hai vo asaMjJI ke nhiiN| / aMsajJI hetUpadeza zruta-jo suna kara dhAraNa nahIM kre| (3) asaMjJI dRSTivAdopadeza-kSayopazama bhAva se jo nahIM sune / evaM ye tIna bola asaMzI AzrI kahe, a. rthAt asaMjJI zruta-jo bhAvArtha rahita, vicAra tathA upayoga zUnya, pUrvaka Aloca rahita, nirNaya rahita ogha saMjJA se paDhe tathA paDhAve vA sune use asaMjJI zruta kahate haiN|
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / (261) (5) satyaka, zruta-arihanta, tIrthakara, kevala jJAnI kevala darzanI, dvAdaza guNa sahita, aTThAraha doSa gaheta, cautIza atizaya pramukha ananta guNa ke dhAraka, ina se prarUpita bAhara aMga artha rUpa agama tathA gaNadhara puruSoM se guMthita zruta rUpa (mUla rUpa) bAraha Agama tathA caudaha pUrva dhArI, teraH pUrva dhArI bAraha pUrva dhArI va daza pUrva thArI jo zrRta tathA artha rUpa vANI kA prakAza kiyA hai vo samyaka zruta, daza pUrva se nyUna jJAna dhArI dvArA prakAzita kiye huve Agana mazruta va mithyaH zruta hote haiN| (6) mithyA zrutaH- pUrvokta guNa rahita, rAgadveSa sahita puruSoM ke dvArA svamati anusAra kalpanA karake mithyAtva dRSTi se race huve graMtha-jaise bhArata, rAmAyaNa, vaidyaka, jyotiSa tathA 26 jAti ke pApa zAstra pramukha-mithyAzruta kahalAte haiM / ye mithyAzrata mithyA dRSTi ko mithyA zruta pane pariName ( satya mAna kara paDha isa liye ) parantu jo samyak zruta kA saMparka hone se jhaMThe jAna kara chor3a deve to samyak zruta pane pariNa me isa mithyAzruna samyaktvavAna puruSa ko samyaka buddhi se vAMcate huve samyavatva rasa se pAraNameM to buddhi kA prabhAva jAna kara AcArAMgAdika samyak zAstra bhI samyak vAna puruSa ko samyaka ho kara pariNa mate haiM aura mithyA dRSTi puruSa ko ve hI zAstra mithyAtva pane pariNamate haiN|
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 7 sAdika zruta 8anAdika zrata 6 saparyavasita zruta 10 aparyavasita zrutaH-ina cAra prakAra ke zruta kA bhAvArtha sAtha 2 diyA jAtA hai| bAraha aMga vyavaccheda hone AzrI anta sahita aura vyavaccheda na hone AzrI zrAdika anta rahita / samuccaya se cAra prakAra ke hote haiN| dravya se eka puruSa ne paDhanA zurU kiyA use sAdika sapa. yavasita kahate haiM aura aneka puruSa paraMparA pAzrI anAdika aparyavasita kahate haiM kSetra se 5 bharata 5 erAvata, daza kSetra zrAzrI sAdika saparyavasita 5 mahA videha pAzrI anAdika aparyavasita, kAla se utsarpiNI avasarpiNI AzrI sAdika saparyavasita noutsarpiNI noavasarpiNI pAzrI anAdika aparyavasita, bhAva se tIrthaMkaroM ne bhAva prakAzita kiyA isa AzrI sAdika saparyavasita / kSayopazama bhAva AzrI anAdika apayavasita athavA bhavya kA zruta Adika anta sahita abhavya kA zrRta Adi anta rahita, isa para dRSTAntasarva AkAza ke ananta pradeza haiM va eka eka. AkAza pradeza meM ananta paryAya haiM / una sarva paryAya se ananta guNe adhika eka agurulaghu paryAya akSara hotA hai jo kSare nahIM, va apratihata, pradhAna, jJAna, darzana jAnanA so akSara, akSara kevala sampUrNa jJAna jAnanA-isa meM se sarva jIva ko sarva pradeza ke anantaveM bhAga jAna panA sadAkAla rahatA hai ziSya pUchane lagA he svAmin ! yadi itanA jAnapanA ___
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecn| (263) jIva ko na rahe to kyA hove ? tapa guru ne uttara diyA ki yadi itanA jAna panA na rahe to jIvapanA miTa kara ajIva ho jAtA hai va caitanya miTa kara jar3apanA ( jaDatva ) ho jAtA hai / ataH he ziSya ! jIva ko sarva pradeze akSara kA anantaveM bhAga jJAna sadA rahatA hai / jaise varSA Rtu meM candra tathA sUrya DhaMke huve rahane para bhI sarvathA candra tathA sUrya kI prabhA chipa nahIM sakatI hai vaise hI jJAnAvaraNIya karma ke prAvaraNa ke udaya se bhI caitanyatva sarvathA chipa nahIM sakatA / nigoda ke jIvoM ko bhI akSara ke anantaveM bhAga sadA jJAna rahatA hai| 11 gamika zruta-bArahavAM aMga dRSTivAda aneka vAra samAna pATha Ane se| 12 agamika zruta-kAlika zrata 11 aMga a.cArAMga 13 aMga praviSTa bAraha aMga ( AcArAMgAdi se dRSTivAda paryanta ) sUtra meM isakA vistAra bahuta hai ataH vahAM se jaano| 14 anaMgapraviSTa-samuccaya do prakAra kA 1 Avazyaka 2 Avazyaka vyatirikta / 1 Avazyaka ke 6 adhyayana . * athavA samuccaya do prakAra ke zruta kahe haiM / aMga paviThaMca (aMga praviSTa ) tathA aMga bAhiraM (anaMga praviSTa ) gamika tathA agamika ke bheda meM samAveza sUtra kAra ne kiye haiM / mUla meM alagara bhI nAma Aye
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ T 264 ) www. sAmAyika pramukha 2 Avazyaka vyatirikta ke do bheda 1 kAlika zuddha 2utkAlika zruta | thoDA saMgraha | 1 kAlika zruta + isake aneka bheda haiM- uttarAdhyayana, dazAzruta skandha, vRhat kalpa, vyavahAra pramukha ekatrIza sUtra kAlika ke nAma naMdi sUtra meM Aye haiM / tathA jina2 tIrthaMkara ke jitane ziSya ( jinake cAra buddhi hove ) hove utane pannA siddhAnta jAnanA jaise RSabha deva ke 84000 lAkha pannA tathA 22 tIrthaMkara ke saMkhyAtA hajAra pahannA tathA mahAvIra svAmI ke 14 hajAra pannA tathA sarva gaNadhara ke painnA va pratyeka buddha ke banAe hue pannA ye sarva kAlika jAnanA evaM kAlika zruta | 2 utkAlika zruta-yaha aneka prakAra kA hai / davaikAlika pramukha 26 prakAra ke zAstroM ke nAma naMdisUtra meM Aye haiM / ye aura inake sivAya aura bhI aneka prakAra ke zAstra haiM parantu vartamAna meM aneka zAstra viccheda ho gaye haiM / } dvAdazAMga siddhAnta AcArya kI sandUka samAna, gata kAla meM ananta jIva AjJA kA ArAdhana karake saMsAra dukha se mukta huve haiM vartamAna kAla meM saMkhyAta jIva dukha se mukta ho rahe haiM va bhaviSya meM AjJA kA ArAdhana karake x pahele prahara tathA cothe prahara jisakI svAdhyAya hotI hai vo kAlika zrata kahalAtA hai /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA~ca jJAna kA vivecana | ( 265 ) ananta jIva dukha se mukta hoveNge| isI prakAra sUtra kI virAdhanA karane se tInoM kAla meM saMsAra ke andara bhramaNa karane kA ( Upara samAna ) jAnanA / zruta jJAna ( dvAdazAMgarUpa ) sadA kAla lAka zrI hai / zruta jJAna - samuccaya cAra prakAra kA hai- dravya se, kSetra se, kAla se, bhAva se / dravya se zruta jJAnI upayoga dvArA sarva dravya jAne va dekhe | ( zraddhA dvArA va svarUpa citavana karane se ) kSetra se - zruta jJAnI upayoga dvArA sarva kSetra kI bAta jAne va dekhe ( pUrva cat ) kAla se - zrata jJAnI upayoga dvArA sarva kAla kI bAta jAne va dekhe ( pUrvavat ) de bhAva se zruta jJAnI upayoga dvArA sarva bhAva jAne va dekhe / avadhi jJAna kA varNana | 1 avadhi jJAna ke mukhya do bheda - 1bhava pratyayika 2 kSAyopazamika 1 sava pratyayika ke do bhedaH -- 1 neriye va 2 deva ( cAra prakAra ke) ko jo hotA hai vo bhava sambandhI / yaha jJAna utpanna hone ke samaya se lagA kara bhava ke anta samaya taka rahatA hai 2 kSAyopazamika ke do bheda - 1 saMjJI manuSya ko va 2 saMjJI tiryeca paMcendriya ko hotA hai / kSayopazama bhAva se jo utpanna hotA hai va kSamA
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ (266) thokaDA sNgrh| dika guNoM ke sAtha aNagAra ko jo utpanna hotA hai vo kSAyopazabhika / avadhijJAna ke ( saMkSapa meM) chaH bheda-1 anugAmika 2 anAnugAmika 3 vardha mAnaka 4 hAya mAnaka 5 prati pAti 6 apratipAti 1 1 anugAmika-jahAM jAve vahAM sAtha Ave (rahe) yaha do prakAra kA--1 antaHgata 2 madhyagata / (1) antaH gata avadhijJAna ke 3 bheda:--(1) - purataH antaH gata--(puro antagata) zarIra ke Age ke bhAga ke kSetra meM jAne va dekh| (2) mArgata: anta: gata ( maggo antagata) zarIra ke pRSTa bhAga ke kSetra meM jAne va dekhe| (3) pAzvajJaH antaHgata-zarIra ke do pAva bhAga ke kSetra meM jAne va dekhe| antaHgata avadhijJAna para dRSTAntaH jaise koI puruSa dIpa pramukha agni kA bhAjana va maNi pramukha hAthame lekara Age karatA huvA cale to Age dekhe, pIche rakha kara cale to pIche dekhe va donoM tarapha rakha kara cale to donoM tarapha dekhe va jisa tarapha rakkhe udhara dekhe dUsarI tarapha nahIM / aisA avadhijJAna kA jAnanA / jisa tarapha dekhe jAne usa tarapha saMkhyAtA, asaMkhyAtA yojana taka jAne dekhe| (2) madhya gata-yaha sarva dizA va vidizAoM meM
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / ( 267 ) ( cAroM tarapha ) saMkhyAtA yojana taka jAne dekhe / pUrvokta dIpa pramukha bhAjana mastaka para rakha kara calane se jaise cAroM ora dikhAI de usI prakAra isa jJAna se bhI cAroM ora dekhe jAne / 2 anAnugAmika avadhi jJAna:-jisa sthAna para avadhi jJAna utpanna huvA ho usI sthAna para raha kara jAne dekhe anyatra yadi vo puruSa calA jAve to nahIM dekhe jAne / yaha cAroM dizAoM meM saMkhyAta asaMkhyAta yojana saMlagna tathA asaMlagna raha kara jAne dekhe, jaise kisI puruSa ne dIpa pramukha agni kA bhAjana va maNi pramukha kisI sthAna para rakkhA hove to kevala usI sthAna prati cAroM tarapha dekhe parantu anyatra na dekhe usI prakAra anAnugAmika avadhi jJAna jAnanA / 3 barddhamAnaka avadhi jJAna:- prazasta lezyA ke avasAya ke kAraNa va vizuddha cAritra ke pariNAma dvArA sarva prakAre avadhi jJAna kI vRddhi hove use barddhamAnaka avadhi jJAna kahate haiM, jaghanya se sUkSma nigodiyA jIva tIna samaya utpanna hone meM zarIra kI jo avagAhanA bAMdhI hove utanA hI kSetra jAne utkRSTa sarva azi kA jIva, sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta evaM cAra jAti ke jIva, inameM ve bhI jisa samaya meM utkRSTa hove una ani ke jIvoM ko ekeka zrAkAza pradeza meM antara rahita rakhane se jitane aloka meM
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (268) thokaDA sNgrh| loka ke barAbara asaMkhyAta khaNDa ( bhAga vikalpa / bharAya utanA kSetra sarva dizA va vidizAoM ( cAroM aura ) se dekhe / avadhi jJAna rUpI padArtha dekhe / madhyama aneka bheda haiM. vRddhi cAra prakAra se hove1 dravya se 2 kSetra se 3 kAla se 4 bhAva se / 1 kAla se jJAna kI vRddhi hove taba tIna bola kA jJAna bddh'e| 2 kSetra se jJAna bar3he taba kAla kI bhajanA va dravya bhAva kA jJAna bddh'e| . 3 dravya se jJAna bar3he taba kAla kI tathA kSetra kI bhajanA va bhAva kI vRddhi / 4 bhAva se jJAna bar3he to zeSa tIna bola kI bhajanA isakA vistAra pUrvaka varNanaH sarva vastuoM meM kAla kA jJAna sUkSma hai jaise cothe Are meM janmA huvA nirogI baliSTa zarIra va vajraRSabha nArAca saMhanana vAlA puruSa tIkSNa suI lekara 46 pAna kI bIDI dhe, vidhate samaya eka pAna se dUsare pAna meM suI ko jAne meM asaMkhyAtA samaya laga jAtA hai / kAla aisA sUkSma hotA hai| isase kSetra asaMkhyAta guNa sUkSma hai / jaise eka prAGgula jitane kSetra meM asaMkhyAta zreNiye hai / eka eka zreNI meM asaMkhyAta AkAza pradeza haiM, eka eka samaya meM eka eka AkAza pradeza kA yadi apaharaNa hove to itane meM asaMkhyAta kAlacakra bIta ___
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / (266 ) -ANAR.RArr jAte haiM to bhI eka zreNI pUrI (pUrNa) na hove / isa prakAra kSatra sUkSma hai / isase dravya ananta guNA sUkSma hai| eka aMgula pramANa kSetra meM asaMkhyAta zreNiye haiM aMgula pramANa lambI va eka pradeza pramANa jADI meM asaMkhyAta AkAza pradeza haiM / eka eka AkAza pradeza Upara ananta paramANu tathA dvipradezI, tripradezI, ananta pradazI yAvat skandha pramukha dravya haiM / ina dravyoM meM se samaya samaya eka eka dravya kA apaharaNa karane meM ananta kAla cakra laga jAte haiM to bhI dravya khatama nahIM hote dravya se bhAva ananta guNA sUkSma hai / pUrvokta zreNI meM jo dravya kahe haiM unameM se eka eka dravya meM ananta paryava (bhAva) hai eka paramANu meM eka varNa, eka gandha, eka rasa, do sparza haiN| jinameM eka varSa meM ananta paryava haiM / yaha eka guNa kAlA, dviguNa kAlA, triguNa kAlA yAvat ananta guNa kAlA hai isa prakAra pAMcoM bola meM ananta paryava haiM evaM pAMca varNa meM, do gandha, pAMca rasa, va ATha sparza meM ananta paryAya haiM / dvipradezI skandha meM 2 varNa, 2 gandha, 2 rasa, 4 sparza haiM ina daza bhedoM meM bhI pUrvokta rIti se ananta paryava haiM, isa prakAra sarva dravya meM paryava kI bhAvanA karanA, evaM sarva dravya ke paryava ikahe karake samaya samaya ekeka paryava kA apaharaNa karane meM ananta kAla cakra ( utsarpiNI avasarpiNI) bIta jAne para paramANu dravya ke paryava pUre hote haiM evaM dvi ___
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 270 ) thokaDA saMgraha | pradezI skandhoM ke paryava tripradezI skandhoM ke paryatra, yAvat ananta pradezI skandhoM ke paryava kA apaharaNa karane meM ananta kAla cakra laga jAte haiM to bhI chUTe nahIM isa prakAra dravya se bhAva sUkSma hote haiM, kAla ko cane kI propamA kSetra ko jvAra kI opamA dravya ko tila kI propamA aura bhAva ko khasakhasa kI opamA dI gaI hai / pUrva cAra prakAra kI vRddhi kI jo rIti kahI gaI haiM usa meM se kSetra se va kAla se kisa prakAra vardhamAna jJAna hotA hai usakA varNana: - 1 kSetra se zragula kA asaMkhyAtaveM bhAga jAne dekhe va kAla se valikA ke asaMkhyAtaveM bhAga kI bAta gata va bhaviSya kAla kI jAne dekhe / 2 kSetra se gula ke saMkhyAtaveM bhAga jAne dekhe va kAla se zrAvalikA ke saMkhyAtaveM bhAga kI bAta gata va bhaviSya kAla kI jAne dekhe / 3 kSetra se eka AMgula mAtra kSetra jAne dekhe va kAla se valikA se kucha nyUna jAne dekhe / 4 kSetra se pRthakU ( do se nava taka ) AMgula kI bAta jAne dekhe va kAla se zrAvalikA saMpUrNa kAla kI bAta gata va bhaviSya kAla kI jAne dekhe / 5 kSetra se eka hAtha pramANa kSetra jAne dekhe va kAla se antarmuhUrta (muhUrta meM nyUna ) kAla kI bAta gata va bhavi
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana | Sya kAla kI jAne dekhe / 6 kSetra se dhanuSya pramANa kSetra jAne dekhe va kAla se pratyeka muhUrta kI bAta jAne dekhe / 7 kSetra se gAu (kosa ) pramANa kSetra jAne dekhe va kAla se eka divasa meM kucha nyUna kI bAta jAne dekhe / 8 kSetra se eka yojana pramANa kSetra jAne dekhe va kAla se pratyeka divasa kI bAta jAne dekhe / 6 kSetra se paccIza yojana kSetra ke bhAva jAne dekhe va kAla se pakSa meM nyUna kI bAta jAne dekhe / 10 kSetra se bharata kSetra pramANa kSetra ke bhAva jAne dekhe va kAla se pakSa pUrNa kI bAta jAne dekhe / 11 kSetra se jambU dvIpa pramANa kSetra kI bAta jAne dekhe va kAla se eka mAha jAjerI kI bAta jAne dekhe / ( 271 ) 12 kSetra se ar3hAI dvIpa kI bAta jAne dekhe va kAla se eka varSa kI bAta jAne dekhe / 13 kSetra se pandrahavA~ ruvaka dvIpa taka jAne dekhe va kAla se pRthaka varSa kI bAta jAne dekhe / 14 kSetra se saMkhyAtA dvIpa samudra kI bAta jAne dekhe va kAla se saMkhyAtA kAla kI bAta jAne dekhe / 15 kSetra se saMkhyAtA tathA asaMkhyAtA dvIpa samudra kI bAta jAne dekhe va kAla se asaMkhyAtA kAla kI bAta jAne dekhe | isa prakAra urdhva loka, adho loka, tiryak
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 thokaDA sNgrh| ahe loka ina tIna lokoM meM bar3hata varSamAna pariNAma se aloka meM asaMkhyAtA loka pramANa khaeDa jAnane kI zakti prakaTa hove| 4 hAya mAnaka avadhi jJAna-aprazasta lezyA ke pariNAma ke kAraNa, azubha dhyAna se va avizuddha cAritra pariNAma se ( cAritra kI malinatA se ) vardha mAnaka avadhi jJAna kI hAni hotI hai / va kucha2 ghaTatA jAtA hai / ise hAya mAnaka avadhi jJAna kahate haiN| 5prati pAti avadhi jJAna-jo avadhi jJAna prApta ho gayA hai vo eka samaya hI naSTa ho jAtA hai / vo jaghanya 1 zrAGgula ke asakhyAtaveM bhAga 2 aGgula ke saMrakhyAtameM bhAga 3 vAlAgraM 4 pRthak vAlAgra : 5. limba 6 pRthak limba 7 yUkA (jU) 8 pRthak jU 6 jaba 10. pRthak java . 11 prAGgula 12 pRthak AGgula 13 pA~va. 14. pRthak pA~va 15 veheta 16 pRthaka veheta 17 hAtha 18 pRthak hAtha 16 kukSi ( do hAtha ) 20 pRthak kudi 2.1 dhanuSya 22 pRthak dhanuSya 23 gAu 24 pRthak gAu. 25 yojana 26 pRthak yojana 27 mo yojana 28 pRthak so yojana 26 sahastra yojana 30 pRthak sahastra yojana 31 lakSa yojana 32 pRthak lakSa yojana 33 karor3a yojana 34 pRthaka karor3a yojana.35 karor3A karor3a yojana 36 pRthak karor3A karor3a yojana isa prakAra kSetra avadhi
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / ( 273) jJAna se dekhe pazcAt naSTa ho jAve utkRSTa loka pramANa kSetra dekhane bAda naSTa hove jaise dIpa pavana ke yoga se bujha jAtA hai vaise hI yaha prati pAti avadhi jJAna naSTa ho jAtA hai / 6 aprati pAti (apaDivAI ) avadhi jJAna:jo pAkara punaH jAve nahIM yaha sampUrNa caudaha rAjaloka jAne dekha va aloka meM eka AkAza pradeza mAtra kSetra kI bAta jAne dekhe to bhI par3e nahIM evaM do pradeza tathA tIna pradeza yAvat loka pramANa asaMkhyAta khaNDa jAnane kI zakti hove use aprati pAti avadhi jJAna kahate haiM aloka meM rUpI padArtha nahIM yadi yahAM rUpI padArtha hove to dekha itanI jAnane kI zakti hotI hai yaha jJAna tIrthakara pramukha ko bacapana se hI hotA hai kevala jJAna hone bAda yaha upayogA nahIM hotA hai evaM 6 bheda avadhi jJAna ke huve / samuccaya avadhi jJAna ke cAra bheda hote haiM:-1 dravya se avadhi jJAnI jaghanya ananta rUpI padArtha jAne dekhe utkRSTa sarva rUpI dravya jAne dekhe 2 kSetra se avadhi jJAnI jaghanya aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga kSatra jAne dekhe utkRSTa loka pramANa asaMkhyAta khaNDa aloka meM dekhe 3 kAla se avadhi jJAnI jaghanya AvalikA ke asaMkhyAtaveM bhAga kI bAta jAne dekhe utkRSTa asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI, atIta (gata ) anAgata ( bhaviSya ) kAla kI bAta jAne dekhe 4 bhAva se jaghanya ananta bhAva ko jAne utkRSTa sarva bhAva ke anantaveM bhAga ko jAne dekhe (varNAdika paryAya ko)|
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhi jJAna kA viSaya ( dekhane kI zakti ) nakSA naM. 1 (800) viSaya ratna prabhA zarkara prabhA vAlu prabhA paMka prabhA dhUma prabhA tamaH prabhA tamatamaH prabhA ja.kSetra 3 // gAu 3 gAu 2 // gAu 2 gAu 1 // gAu 1 gAu // gAu u.kSetra 4 gAuH // gAu 3 gAu 2 // gAu 2 gAu | gAu 1 gAu nakSA naM. 2 viSaya asura kumAra nikAya tirthaca paMce. saMjJI jyotiSI deva loka deva loka vyantara ndriya saMjJI manuSya 1-2 3-4 dekhe 25 yojana 25 yojanaH AGgula ke prAGgula ke saMkhyAtA AGgula ke zrAGgula ke a. bhAga a. bhAga dvIpa samudra a. bhAga a. bhAga u. dekheM asaMkhyAta saMkhyAta . asaMkhyAta aloka meM , ratna prabhA ke zarkaraM pra. dvIpa samudra dvIpa samudra dvIpa samudra a, khaNDa nIce kA talA ke nIce (caramAnta) kA ca. - - thokar3A sNgrh| - - -
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana / ... nakSA naM03 viSaya . deva loka deva loka deva loka pahelI se chahI grIyaveka 5 anuttara 5-6 . 7- 8 6,10,11,12 grIyaveka 7,89 vimAna jaghanya dekhe prAGgula ke prAGgula ke prAGgula ke prAGgula ke prAGgula ke caudaha rAja se a. bhAga a. bhAga a. bhAga a. bhAga a. bhAga kucha nyUna utkRSTa dekhe tI.na. ke cothI na. ke pAM.na. ke nIce chahIna. ke nIce sAtavI na. " nI.kA ca. nI. kA cara. kA caramAnta kA caramAnta ke nIce kA cara. vaimAnika UMcA apane 2 vimAna kI dhajA taka dekhe / tircha loka meM asaMkhyAta dvIpa samudra dekhe / yantra meM adho loka AzrI kahA hai| // iti viSaya dvAra sampUrNa // 1 avadhijJAna prAbhyantara bAhya 2 avadhi jJAna deza se sarva se nArakI devatA ko hotA hai . nArakI devatA, tiryaMca meM hotA hai tiryaca hotA hai manuSya meM hotA hai hotA hai manuSya . hotA hai hotA hai 1 avadhi jJAna prAbhyantara bAhma yantra se jaannaa|2 avadhi jJAna deza thakI sarva thakI yantra se jAnanA // oranAmarranwww (98)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | avadhi jJAna dekhane kA saMsthAna AkAra:- 1 neriyoM kA avadhi jJAna trApA ( tripAI) ke AkAra 2 bhavana pati kA pAlA ke AkAra 3 tiryeca kA tathA manuSya kA aneka prakAra kA hai 4 vyantare kA paTa vAjintra ke prakAra : 5 jyotiSI kA jhAlara ke Akara 6 bAraha devaloka kA U mRdaMga AkAra 7 nava grIyaveka kA phUloM kI caMgerI ke AkAra va pAMca anuttara vimAna kA avadhijJAna kaMcukI ke AkAra hotA hai / 276) nArakI deva kA avadhi jJAna - 1 anugAmika 2 apratipAti 3 avasthita evaM tIna prakAra kA / manuSya aura tiryaca kA - 1 anugAmika 2 anAnugAmika 3 vardhamAnaka 4 hAya mAnaka 5 pratipAti 6 pratipAti 7 avasthita 8 anavasthita hotA hai ! yaha viSaya dvAra pramukha prajJApanA sUtra ke 33 veM pada se likhA hai / naMdi sUtra meM saMkSepa meM likhA huvA hai / manaH paryava jJAna kA vistAra mana paryava jJAna ke cAra bheda: 1 ladhi mana:- yaha anuttara vAsI devoM ko hotA hai / 2 saMjJA mana:- yaha saMjJI manuSya va saMjJI tiryaca ko hotA hai /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivecana | ( 277 ) 3 vargaNA mana:- yaha nArakI va anuttara vimAna vAmI devoM ke sivAya dusare devoM ko hotA hai / 4 paryAya mana:- yaha manaH paryatra jJAnI ko hotA hai manaH paryava jJAna kisa ko utpanna hotA hai ? 1 manuSya ko utpanna hove, amanuSya ko nahIM / 2 saMjJI manuSya ko utpanna hove zrasaMjJI manuSya ko nahIM / 3 karma bhUmi saMjJI manuSya ko utpanna hove akarma bhUmi saMjJI manuSya ko nahIM / / 4 karma bhUmi meM saMkhyAtA varSa kA AyuSya vAlA ko utpanna hove parantu asaMkhyAtA varSa kA AyuSya vAlA ko utpanna nahIM hove / 5 saMkhyAtA varSa kA AyuSya meM paryApta ko utpanna hove paryApta ko nahIM / 6 paryApta meM bhI samadRSTi ko utpanna hove mithyAdRSTi va mizra dRSTi ko nahIM hove / 7 samadRSTi meM bhI saMyati ko utpanna hove parantu atI samadRSTi va deza vratI vAle ko nahIM utpanna hove | 8 saMyati meM bhI apramata saMyati ko utpanna hove pramatta saMyati ko nahIM hove | 6 mata saMyati meM bhI labdhivAna ko utpanna hove alabdhivAna ko nahIM /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ (278 ) thokaDA sNgrh| ___ manaH paryava jJAna ke do bhedaH- 1 Rju mati manaH payeva jJAna 2 vipula mati manaH paryava jJAna / sAmAnya prakAra se jAne so Rju mati aura vizeSa prakAra se jAne so vipula mati manaH paryava jJAna / manaH paryava jJAna ke samuccaye cAra bheda haiM:-1 dravya se 2 kSetra se 3 kAla se 4 bhAva se / dravya se Rjumati ana. nta ananta pradezI skandha jAne dekhe ( sAmAnya se vipula mati isase adhika spaSTatA se va nirNaya sahita jAne dekhe 2 kSetra se Rjumati jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa nIce ratna prabhA kA prathama kANDa ke Upara kA choTe pratara kA nIcalA talA taka arthAt sama bhUtala pRthvI se 1000 yojana nIce dekhe, Urdhva jyotiSI ke Upara kA tala taka dekhe arthAt samabhUtala se 600 yojana kA U~cA dekhe, tiryaka dekhe to manuSya kSetra meM aDhAI dvIpa tathA do samudra ke andara saMjJI paMcendriya paryApta ke manogata bhAva jAne dekhe,vipula mati Rju mati se par3hAI aMgula adhika vizeSa spaSTa nirNaya sahita jAne dekhe| 3 kAla se Rju mati jaghanya palyApama ke asaMkhyAtaveM bhAga kI bAta jAne, dekhe, utkRSTa panyopama ke asaMkhyAtaveM bhAga kI atIta anAgata kAla kI bAta jAne dekhe,vipula mati Rju mati se vizeSa, spaSTa nirNaya sahita jAne dekhe|
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca jJAna kA vivevana / ( 276) ... 4 bhAva se Rju mati jaghanya ananta dravya ke bhAva (varNAdi paryAya ) jAne dekhe utkRSTa sarva bhAvoM ke anaMtaveM bhAga jAne dekhe, vipula mati isa se spaSTa nirNaya sahita vizeSa adhika jAne dekhe| ___ manaH paryava jJAnI aDhAI dvIpa meM rahe huve saMjJI paMcendriya ke manogata bhAva jAne dekhe anumAna se jaise cU~vA dekha kara agni kA nizcaya hotA hai vaise hI manogata bhAva se dekhate haiN| kevala jJAna kA varNana / kevala jJAna ke do bheda-1 bhavastha kevala jJAna 2 siddha kevala jJAna / bhavastha kevala jJAna ke do bheda 1 saMyogI bhavastha kevala jJAna 2 ayogI bhavastha kevala jJAna, inakA vistAra sUtra se jAnanA / siddha kevala jJAna ke do bheda-1 anantara siddha kevala jJAna 2 paraMpara siddha kevala jJAna vistAra sUtra se jAnanA jJAna samuccaya cAra prakAra kA-1 dravya se 2 kSetra se 3 kAla se 4 bhAva se / 1 dravya se kevala jJAnI sarva rUpI arUpI dravya jAne dekhe| 2 kSetra se kevala jJAnI sarva kSetra (lokAloka) __ kI bAta jAne dekhe| 3 kAla se kevala jJAnI sarva kAla kI-bhUta, bhaviSya, vartamAna-bAta jAne dekhe /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 280) thokaDA sNgrh| 4 bhAva se kevala jJAnI sarva rUpI arUpI dravya ke bhAva ke ananta bhAva sarva prakAra se jAne dekhe| kevala jJAna AvaraNa rahita vizuddha lokAloka prakAzaka eka hI prakAra kA sava kevaliyoM ko hotA hai| OM iti pAMca jJAna kA vivecana sampUrNa
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatIza pdvii| (281) tetIza padavI nava uttama padavI, sAta ekendriya ratna kI padavI aura sAta paMcendriya ratna kI pdvii| prathama nava uttama padavI ke nAma 1 tIrthaMkara kI padavI 2 cakravartI kI padavI 3 vAsudeva kI padavI 4 banadeva kI padavI 5 mAMDalika kI padavI 6 kevalI kI padavI 7 sAdhu kI padavI 8 zrAvaka kI padavI : samakita kI pdvii| sAta ekendriya ratna ke nAma 1 cakra ratna 2 chatra ratna 3 carma ratna 4 daMDa ratna 5 khar3aga ratna 6 maNi ratna 7 kAkaNya ratna / sAta paMcendriya ratna ke nAma 1 senA pati ratna 2 gAthA pati ratna 3 vAdhika (baDhaI ) ratna 4 purohita ratna 5 strI ratna 6 gaja ratna 7 azva ratna yaha caudaha ratna cakravatI ke hote haiN| ye caudaha ratna cakravartI ke jo jo kArya karate haiM unakA vivecana / prathama sAta ekendriya ratna . 1 cakra ratna-chaH khaeDa sAdhane kA rAstA batAtA hai 2 chatra ratna-senA ke Upara 12 yojana (48 kosa) taka chatra rUpa bana jAtA hai / 3 carma ratna-nadI Adi jalAzayoM ___
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 282) thokaDA sNgrh| ke andara nAva rUpa ho jAtA hai 4 daNDa ratna-caitATya parvata ke donoM guphAoM ke dvAra kholatA hai 5 khaGga ratnazatru ko mAratA hai 6 maNi ratna-hasti ratna ke mastaka para rakhane se prakAza karatA hai 7 kAMkaNya (kAMganI ) ratnaguphAoM meM ekara yojana ke antara para dhanuSya ke golAkAra ghisane se sUrya samAna prakAza karatA hai| sAta paMcendriya ratna 1 senApati ratna-dezoM ko vijaya karate haiM 2 gAthApati ratna-cauvIza prakAra kA dhAnya utpanna karate haiM 3 vArSika ( baDhaI ) ratna-42 bhUmi mahala sar3aka pula Adi nirmANa karate haiM 4 purohita ratna -lage huve ghAvoM ko ThIka karate vighna ko dUra karate, zAMti pATha par3hate va kathA sunAte haiM 5 strI ratna-viSaya ke upabhoga meM kAma AtI 6-7 gaja ratna va azva ratna-ye donoM savArI meM kAma Ate / __ caudaha ratnoM kA utpati sthAna 1 cakra ratna 2 chatra ratna 3 daNDa ratna 4 khaGga ratna ye cAra ratna cakravartI kI Ayudha zAlA meM utpanna hote haiN| 1 carma ratna 2 maNi ratna 3 kAkaNya ( kAMganI ) ye tIna ratna lakSmI ke bhaNDAra meM utpanna hote haiN| 1 senApati ratna 2 gAthApati ratna 3 vArdhika ratna 4 purohita ratna ye cAra rata cakravartI ke nagara meM utpanna hote haiN|
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ teMtIza pdvii| ( 283) 1 strI ratna vidyAdharoM kI zreNI meM utpanna hotI hai| 1 gaja ratna 2 azva ratna ye donoM ratna vaitADhya parvata ke mUla meM utpanna hote haiN| caudaha ratnoM kI avagAhanA 1 cakra ratna 2 chatra ratna 3 daNDa ratna ye tIna ratna kI avagAhanA eka dhanuSya pramANa, carma ratna kI do hAtha kI, khaGga ratna pacAsa aGgula lambA 16 aMgula caur3A aura zrAdhA aMgula jAr3A hotA hai aura cAra aMgula kI muSTi hotI hai / maNi ratna cAra aMgula lambA aura do aMgula caur3A va tIna kone vAlA hotA hai / kAkaNya ratna cAra aMgula lambA cAra aMgula caur3A cAra aMgula UMcA hotA hai isake chaH tale,pATha koNa,bAraha hAMse vAlA ATha sonaiyA jitanA vajana meM va sonAra ke eraNa samAna AkAra meM hotA hai / sAta paMcendriya ratna kI avagAhanA 1 senA pati 2 gAthA pati 3 vAdhika 4 parohita ina cAra ratnoM kI avagAhanA cakravartI samAna / strI ratna cakravartI se cAra pAGgula choTI hotI hai| gaja ratna cakravartI se duganA hotA hai / azva ratna pUMcha se mukha taka 108 pAGgula lambA / khura se kAna taka 80 AGgula UMcA, solaha zrAGgula kI jaMghA, vIza AGgula kI bhujA, cAra pAGgula kA ghuTanA cAra pAGgula ke khura
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | W^^ aura 32 zrAGgula kA mukha hotA hai / aura 66 amula kI paridhi ( gherAva ) hai / evaM 33 padavI kA nAma tathA cakravartI ke caudaha ratnoM kA vivecana kahA / narakAdika cAra gati meM se nikale huve jIva 23 padaviyoM meM kI kona 2 sI padavI pAve- isa para pandraha bola | ( 284 ) 1 pahelI naraka se nikale huve jIva 16 padavI pAvesAta ekendriya ratna chor3a kara / 2 dUsarI naraka se nikale huve jIva 23 padavI meM se 15 padavI pAve - sAta ekendriya ratna aura eka cakravartI evaM ATha nahIM pAve / 3 tIsarI naraka se nikale huve jIva 13 padavI pAvesAta ekendriya ratna, cakravartI, vAsudeva evaM daza padavI nahIM pAve | 4 cothI naraka se nikale huve jIva 12 padavI pAvedaza to Upara kI aura eka tIrthaMkara evaM 11 nahIM pAve | 5 pAMcavI naraka se nikale huve jIva 11 padavI pAve11 to Upara kI aura bArahavI kevalI kI nahIM pAve / 6 chaThThI naraka se nikale huve jIva daza padavI pAveM, Upara kI bAraha aura eka sAdhu kI evaM teraha nahIM / 7 sAtavIM naraka se nikale huve jIva tIna padavI
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ teMtIza pdvii| ( 285) pAve-1 gaja 2 azva 3 samakitI ( sama kita pAve to tithaMca meM, manuSya nahIM ho sakte) 8 bhavana pati, vANa vyantara, jyotiSI se nikale huve jIva 21 padavI pAve-tIrthakara, vAsudeva ye do nahIM pAve pahelA dUsarA deva loka se nikale huve jIva 23 padavI paave| 10 tIsare se AThaveM devaloka taka se nikale huve jIva 16 padavI pAve / sAta ekendriya ratna nhiiN| 11 navave devaloka se navavIM grIyaveka taka se nikale huve jIva caudaha padavI paaveN| sAta ekendriya ratna,gaja aura azva ye nava nhiiN| 12 pAMca anuttara vimAna se nikale huve jIva pATha padavI pAveM / sAta ekendriya ratna, sAta paMcendriya ratna aura eka vAsudeva ye pandraha nahIM paaye| 13 pRthvI, apa, vanaspati, manuSya, tiryaca-paMcendriya se nikale huve jIva 16 padavI pAve / tIrthakara, cakravartI vAsudeva, baladeva ye cAra nahIM paaye| 14 tejas vAyu se nikale huve jIva nava padavI paave| sAta ekendriya ratna, gaja aura azva ye nava pAve / 15 tIna vikalandriya se nikale huve jIva 18 padavI pAve / tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva, kevalI ye pAMca nahIM paave|
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 286) thokaDA sNgrh| kona 2 sI padavI vAle kisa kisa gati meM jaave| 1 pahelI dusarI, tIsarI, cothI ina cAra naraka meM 11 padavI vAlA jAva 7 paMcendriya ratna, 8 cakravartI 8 vAsudeva 10 samakita dRSTi 11 mAMDalika rAjA evaM 11 2 pAMcavI chaThI naraka meM nava padavI kA jAve gaja aura azva ye chor3a kara zeSa pAMca paMcendriya ratna 6 cakravartI 7 vAsu deva 8 samyaktvI mAMDalika rAjA evaM nava pdvii| 3 sAtavIM naraka meM sAta padavI kA jAve gaja, azva aura strI chor3a zeSa cAra 5 cakravartI 6 vAsu deva 7 mAMDalika rAjA evaM sAta / 4 bhavana pati, vANa vyantara, jyotiSI aura pahele se AThaveM devaloka taka daza padavI kA jAva-sAta paMcendriya ratna meM se strI ratna chor3a zeSa 6 ratna 7 sAdhu 8 zrAvaka 6 samyaktvI 10 mAMDalika rAjA evaM daza / / 5 navave se bArahaveM deva loka taka ATha padavI kA jAve strI, gaja, azva chor3a zeSa cAra paMcendriya ratna 5 sAdhu 6 zrAvaka 7 samyaktvI 8 mAMDalika rAjA evaM ATha 6 nava grIyaveka meM sAta padavI kA jAve Upara kI pATha padavI meM se zrAvaka ko chor3a zeSa sAta pdvii|| 7 pAMca anuttara vimAna meM do padavI kA jAve sAdhu aura samyaktvI /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatIza pdvii| ( 287) 8pAMca sthAvara meM caudaha padavI kA jAve / sAta ekendriya ratna,strI chor3a zeSa 6 paMcendriya ratna aura mAMDalika rAjA / - tIna vikalendriya. tithaMca paMceMdriya aura manuSya meM paMndraha padavI kA jAve / kAra kI caudaha padavI aura 1 samadraSTi evaM 15 saMjJI, asaMjJI, tIrthakara, cakravartI Adi meM 23 padavi. yoM meM kI jo 2 padavI mile usa para 55 bola / 1 saMjJI meM 15 padavI mile, sAta ekendriya ratna aura 1 phevalI nahIM mile| 2 asaMjJI meM ATha padavI mile, sAta ekendriya ratna aura 1 samakita evaM ATha / 3 tIrthakara meM 6 padavI pAve-1 tIrthaMkara 2 cakravartI 3 kevalI 4 sAdhu 5 samakita 6 mAMDalika rAjA / 4 cakravartI meM 6 padavI pAve-tIrthakara ke samAna / 5 vAsudeva meM 3 padavI pAve-1 vAsudeva 2 mAMDalika 3 samakita / 6 baladeva meM 5 padavI pAve-1 baladeva 2 kevalI 3 sAdhu 4 samakAta 5 mAMDalika / 7 mAMDalika meM 8 padavI pAve-nava uttama padavI / 8 manuSya meM 13 padavI pAve-nava uttama padavI 10 senApati 11 gAthApati 12 vArSika 13 purohita evaM 13 padavI /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 288 ) thokaDA sNgrh| hamanuSyaNI meM 5 padavI pAve-1 strI ratna 2 zrAvikA 3 samakina 4 sAdhvI 5 kevlii| 10 tiryaMca meM 11 padavI pAve-sAta ekendriya ratna 8 gaja 6 azva 10 zrAvaka 11 sakina / . 11 tiryacaNI meM 2 padavI pAve-1 samakita 2 zrAvaka / 12 saMvedI meM 22 padavI pAve-kevalI nhiiN| 13 strI veda meM cAra padavI pAve-1 strI ratna 2 zrAvikA 3 samakita 4 saadhvii| 14 puruSa veda meM 14 padavI pAve-sAta ekendriya ratna kevalI aura strI ratna ye nava chor3a zeSa ( 23-6) 14 pdvii| . 15 avedI meM 4 padavI pAve-1 tIrthakara 2 kevalI 3 sAdhu 4 samakita / 16 naraka gati meM eka padavI pAve-samakita kii| 17 tiryaca gati meM 11 padavI pAve-sAta ekendriya ratna 8 gaja 6 azva 10 zrAvaka 11 samakita / 18 manuSya gati meM 14 padavI pAve-nava uttama padavI aura sAta paMcandriya ratna meM se gaja azva chor3a zeSa 5 evaM (6+5) 14 pdvo| .. 16 devagati meM eka padavI pAve-samakita kii| 20 ATha karma vedaka me 21 padavI pAve-tIrthakara aura kevalI ye do nhiiN| /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ teMtIza pdvii| (286) 21 sAta kama vedaka meM 2 padavI pAve-sAdhu aura shraavk| 22 cAra karma vedaka meM cAra padavI pAve-1 tIrthakara 2 kevalI 3 sAdhu 4 samakita / 23 jaghanya avagAhanA meM 1 padavI pAve-samakita kii| 24 madhyama avagAhanA meM 14 padavI pAve-nava uttama puruSa, pAMca paMcendriya ratna-gaja azva chor3a kara-evaM +5 14 padavI paave| 25 utkRSTa avagAhanA meM eka padavI pAva-samakita / . 26 aDhAI dvIpa meM 23 padavI pAve / 27 aDhAI dvIpa ke bAhara 4 padavI pAve-1 kevalI 2 sAdhu 3 zrAvaka 4 samakita / 28 bharata kSetra meM madhyama padavI 8 pAve-java uttama padavI meM se cakravartI chor3a zeSa 8 padavI / . 26 bharata kSetra meM utkRSTa 21 padavI pAve-vAsudeva, baladeva nhiiN| 30 urdhva loka meM 5 padavI pAve-1 kevalI 2 sAdhu 3 zrAvaka 4 samakita 5 mAMDalika rAjA / - 31 adhaH loka tathA tiryak (tirkhe ) loka meM 23 padaMvI paave| 32 svayaM liGga meM 4 padavI pAve-1 tIrtha kara 2 kevalI 3 sAdhu 4 zrAvaka /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | 33 anya liGga meM 4 padavI pAve -1 kevalI 2 sAdhu "(30) 3 zrAvaka 4 samakita | 34 gRhastha liGga manuSya meM 14 padavI pAve - nava uttama padavI, aura sAta paMcendriya ratna meM se gaja zrazva ko chor3a zeSa pAMca evaM ( 6 + 5 ) 14 padavI / 35 saMmUmi meM 8 padavI pAve-sAta ekendriya ratna aura eka samakita | 36 garbhaja meM 16 padavI pAve - 23 meM se sAta ekendriya ratna chor3a zeSa 16 padavI / 37 zragarbhaja meM = padavI pAve-saMmUrccha samAna / 38 ekendriya meM 7 padavI pAve sAta ekendriya ratna / 36 tIna vikalendriya meM 1 padavI pAve - samakita 40 paMcendriya meM 15 padavI pAve - 23 meM se sAta ekendriya ratna aura kevalI - ye ATha nahIM / 41 anindriya meM 4 padavI pAve 1 tIrthaMkara 2 kevala 3 sAdhu 4 samakita / 42 saMyati meM 4 padavI pAve- anindriya samAna / 43 asaMyati meM 20 padavI pAve - 23 meM se 1 kevalI 2 sAdhu 3 zrAvaka ye tIna chor3a zeSa 20 padavI / 44 saMyatA saMyati meM 10 padavI pAve- strI ko chor3a zeSa 6 paMcendriya ratna 7 baladeva 8 zrAvaka 6 samakita 10 mAMDalika / -
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetIza padavI / ( 261) 45 samakita dRSTi meM 15 padavI pAva-23 meM se sAta ekendriya ratna aura strI chor3a zeSa 15 padavI / . 46 mithyA dRSTi meM 17 padavI pAve-sAta ekendriya ratna, sAta paMcandriya ratna, 14, 15 cakravartI 16 vAsu. deva 17 maaNddlik| 47 mati, zruta aura avadhi jJAna meM 14 padavI pAvekevalI chor3a zeSa 8 uttama padavI, strI ko chor3a zeSa 6 paMcandriya ratna evaM (846) 14 padavI / 48 manaH paryava jJAna meM 3 padavI pAve 1 tIrthakara 2 sAdhu 3 samakita / 46 kevala jJAna kevala darzana meM 4 padavI pAve 1 tIrthakara 2 kevalI 3 sAdhu 4 samakita / 50 mati zruta ajJAna meM 17 padavI pAve-sAta ekendriya ratna, sAta paMcedriya ratna, 14, 15 cakravartI 16 vAsudeva 17 maaNddlik| 51 vibhaGga jJAna meM padavI pAve-strI ko chor3a zeSa 6 pacandriya ratna, 7 cakravartI 8 vAsudeva mAMDalika / 52 cakSu darzana meM 15 padavI pAve-kevalI ko chor3a zeSa 8 uttama padavI aura sAta paMcendriya ratna evaM 15 pdvii| 53 acaca darzana meM 22 padavI pAve-kevalI nhiiN| 54 avadhi darzana meM 14 padavI pAve-kevalI ko ___
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) thokaDA sNgrh| chor3a zeSa 8 uttama padavI, aura strI ko chor3a zeSa 6 paMce. ndriya ratna evaM sarva 14 pdvii|| 55 napuMsaka liGga meM 5 padavI pAve 1 kevalI 2 sAdhu 3 zrAvaka 4 samakita 5 mAMDalika / // iti teMvIza padavI sampUrNa // Miss GA ROC e :
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca zarIra / ( 263) pAMca zarIra zrI prajJaptijI ( pannavaNA ) sUtra ke 21 ve padameM varNita pAMca zarIra kA vivecana / solaha dvAra 1 nAma dvAra 2 artha dvAra 3 saMsthAna dvAra 4 svAmI dvAra 5 avagAhanA dvAra 6 pugala cayana dvAra 7 saMyojana dvAra 8 dravyAthe dvAra 6 pradezArthaMka dvAra 10 dravyAtheka pradezArthaka dvAra 11 sUkSma dvAra 12 avagAhanA alpa bahutva dvAra 13 prayojana dvAra 14 viSaya dvAra 15 sthiti dvAra 16 antara dvaar| 1 nAma dvAra 1 audArika zarIra 2 vaikriya zarIra 3 zrAhArika zarIra 4 te jam zarIra 5 kArmaNa zarIra / 2 artha dvAra 1 udAra arthAt saba zarIroM se pradhAna, tIrthakara, gaNadhara Adi puruSoM ko mukti pada prApta karAne meM sahAyIbhUta, udAra kahetA sahasra yojana mAna zarIra isase ise audArika zarIra kahate haiN| . : 2 vaikriya-jisameM rUpa parivartana karane kI zakti tathA ekake aneka choTe bar3e khecara bhUcara drazya adrazya
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 264) thokaDA sNgrh| RANANAAMANAM Adi vividha rUpa vividha kriyA se banAve use vaikriya zarIra kahate haiM isake do bheda / ...1 bhava pratyAyaka-jo devatA va neriyoM ke svabhAvika hI hotA hai| 2 labdhi pratyAyeka-jo manuSya tiryaMca ko prayatna se prApta hove| 3 AhArika zarIra-jo caudaha pUrvadhArI mahAtmAoM ko tapazcaryAdika yoga dvArA jaba labdhi utpanna hove to tIrthakara devAdhideva kI Rddhi dekhane ko va mana kI zaGkA nivAraNa karane ko, uttama pugaloM kA AhAra lekara, jaghanya pona hAtha kA va utkRSTa eka hAtha kA, sphaTika samAna sapheda va koI na dekha sake aisA zarIra banAte hai / jisase ise pAhArika zarIra kahate haiN| 4 tejas zarIra-jo teja ke pudgaloM se adRzya va mukta (khAye huve ) AhAra ko pacAva tathA labdhivaMta tejo lezyA choDe use taijama zarIra kahate hai| 5 kArmaNa karma ke pudgala se utpanna hone vAlA va jisake udaya se jIva pudgala grahaNa karake kamAdi rUpa meM pariNamAve tathA AhAra ko kheve use kAmaNa zarIra kahate haiN| . 3 saMsthAna dvAra audArika zarIra meM saMsthAna 6-1samacaturam saM. sthAna 2 nyagrodha parimaMDala saMsthAna 3 sAdika saMsthAna 4 vAmana saMsthAna 5 kubja saMsthAna 6 huMDa saMsthAna /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca zarIra / ( 265) 2 vaikriya meM-(bhava pratyAyika meM) deva meM sama caturasa saMsthAna va neriyoM meM huMDa saMsthAna ( labdhi pratyayika meM ) manuSya meM va tiryaca meM sama caturam sasthAna va aneka prakAra kA-vAyu meM huMDa saMsthAna / 3 AhArika zarIra meM-sa caturama saMsthAna / 4-5 tejas va kArmaNa meM 6 saMsthAna / 4 svAmI dvaar| 1 audArika zarIra kA svAmI-manuSya va tithaca / 2 vaikriya zarIra kA svAmI cAra hI gati ke jIva / 3 AhArika zarIra kA sva mI--caudaha pUrva dhArI muni 4-5 tejasa kAmaNa zarIra ke svAmI-sarva saMsArI jIva / avagAhanA dvaar| 1 audArika zarIra kI avagAhanA jaghanya prAGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa hajAra yojana kii| . 2 vaikriya zarIra kI avagAhanA jaghanya prAGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa 500 dhanuSya uttara vaikriya kare to jaghanya AMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa lana yojana jAjerI ( adhik)| 3 AhArika zarIra kI avagAhanA jaghanya eka hAtha nyUna utkRSTa eka hAtha kii|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (266) thokaDA sNgrh| 4-5 tejas, kArmaNa zarIra kI avagAhanA jaghanya aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa caudaha rAja loka pramANa / pudgala cayana dvAra / (AhAra kitanI dizAoM kA leve) audArika, tejas, kArmaNa zarIra vAlA tIna cAra pAMca yAvat chai dizAoM kA AhAra leve / vaikriya aura AhArika zarIra vAlA chaH dizAoM kA leve| 7 saMyojana dvaar| 1 audArika zarIra meM AhArika vaikriya kI bhajanA ( hove aura nahIM bhI hove ), tejam kArmaNa kI niyamA ( jarUra hove)| 2 vaikriya zarIra meM audArika kI bhajanA, AhArika nahIM hove va taijasa kArmaNa kI niymaa| 3 zrAhArika zarIra meM vaikriya nahIM hove, audArika, tejas, kAmaNa hove| . 4 tejas zarIra meM audArika, vaikriya pAhArika kI bhajanA taijasa kI niyamA / ..... 5 kArmaNa zarIra meM audArika, vaikriya AhArika kI bhajanA taijasa kI niymaa| 8vyArthaka dvaar| 1 sarva se thor3A AhArika kA dravya jaghanya 1.2.3
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca zarIra / ( 267) utkRSTa pRthaka hajAra / isase vaikriya ke dravya asaMkhyAta guNA isase audArika ke dravya asaMkhyAta guNA isase taijasa kArmaNa ke dravya-ye donoM paraspara barAbara va audArika se anaMta guNA adhik| pradezArthaka dvaar|| 1 sarva se thor3A mAhArika kA pradeza isase kriya kA pradeza asaMkhyAta guNA isa se audArika kA asaMkhyAta guNA isa se taijasa kA anaMta guNA va isa se kArmaNa kA anaMta guNA adhik| 10 dravyArthaka pradezArthaka dvAra / sarva se thor3A pAhArika kA dravyArtha isa se vaikriya kA dravyArtha asaMkhyAta guNA usase audArika kA dravyArtha asaMkhyAta guNA isa se pAhArika kA pradeza asaMkhyAta guNA isa se vaikriya kA pradaza asaMkhyAta guNA isa se audArika kA pradeza asaMkhyAta guNA isa se tejas , kAmaNa ina donoM kA dravyArtha paraspara samAna va audArika se ananta guNA adhika isa se tejas kA pradeza ananta guNA adhika isa se kAmaNa kA pradeza ananta guNA adhik| 11 sUkSma dvAra / 1 sarva se sthUla ( moTe ) audArika zarIra ke pudgala isa se vaikriya zamIra ke pudagala mUkSma isa se
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 268) thokaDA sNgrh| vvvAnna-mhar wwvvvv wwwwwwwww pAhArika zarIra ke pudgala sUkSma isa se taijasa zarIra ke pugala sUkSma va isa se kArmaNa zarIra ke pudgala sUkSma / 12 avagAhanA kA alpa bahutva dvAra / . saba se jaghanya audArika zarIra kI jaghanya avagAhanA isa se taijas kArmaNa kI jaghanya avagAhanA paraspara barAvara va audArika se vizeSa vaikriya kI jaghanya avagAhanA asaMkhyAta guNI isa se pAhArika kI jaghanya avagAhanA asaMkhyAta guNI isa se AhArika kI utkRSTa avagAhanA vizeSa isase audArika kI utkRSTa avagAhanA saMkhyAta guNI isa se vaikriya kI utkRSTa avagAhanA saMkhyAta guNI isa se taijas kArmaNa utkRSTa avagAhanA paraspara barAbara va vaikriya se asaMkhyAta guNI adhi / __ 13 prayojana dvaar| 1 audArika zarIra kA prayojana mokSa prApti meM sahAyI bhUta honA 2 vaikriya zarIra kA prayojana vividha rUpa banAnA 3 cAhArika zarIra kA prayojana saMzaya nivA. raNa karanA 4 taijasa zarIra kA prayojana pudgaloM kA pAcana karanA 5 kArmaNa zarIra kA prayojana AhAra tathA kA~ ko AkarSaNa ( khecanA) karanA / 14 viSaya (zakti) dvAra / audArika zarIra kA viSaya pandrahavA rucaka nAmaka
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca zarIra / ( 266 ) dvIpa taka jAnekA (gamana karane kA )2 vaikriya zarIra kA viSaya asaMkhya dvIpa samudra taka jAnekA 3 pAhArika zarIra kA viSaya aDhAI dvIpa samudra taka jAne kA 4 taijasa kArmaNa kA viSaya sarva loka meM jAne kA / 5 sthiti dvaar| audArika zarIra kI sthiti jaghanya antarmuhUrta utkRSTa tIna palyopama kI 2 vaikriya zarIra kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI, utkRSTa 33 sAgaropama kI 3 AhArika zarIra kI antarmuhUrta kI 4 taijasa kArmaNa zarIra kI sthiti do prakAra kI-abhavya AzrI Adi anta rahita 2 mokSa gAmI AzrI anAdi sAnta ( Adi nahIM parantu anta hai)| 16 antara dvaar| audArika zarIra chor3a kara phira audArika zarIra prApta karane meM antara par3e to jaghanya antarmuhUrta va utkRSTa 33 sAgaropama 2 vaikriya zarIra chor3a kara phira vaikriya zarIra pAne meM antara par3e to jaghanya antarmuhUrte utkRSTa ananta kAla 3 pAhArika zarIra meM antara par3e to jaghanya antarmuhUrta utkRSTa ardha pudgala parAvartana kAla se kucha nyUna 4..5 tejasa, kArmaNa zarIra meM antara nahIM par3e antara dvAra kA dUsarA artha-pAhArika zarIra ko chor3a zeSa zarIra
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 300 ) thokaDA sNgrh| Mo.m... - A nytmun.. loka meM sadA pAve.-AhArika zarIra kI bhajanA (hove aura nahIM bhI hove ) nahIM hove to utkRSTa 6 mAha kA antara pdd'e| // iti pAMca zarIra sampUrNa // ___
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca indriya / ( 301 ) Da pAMca indriyaM zrI prajJApanA sUtra ke pandrahaveM pada ke prathama udeze meM pAMca indriya kA vistAra 11 dvAra ke sAtha kahA hai / gAthA ( 11 dvAra ) saMThANaM' bAhullaM' pohattaM' kaipaesa ugADhe; appabahu puTha' paviThe' visaya' aNagAra" AhAre " pAMca indriya 1 zrotrendriya 2 catu indriya 3 ghrANendriya 4 rasendriya 5 sparzendriya | 1 saMsthAna dvAra:- 1 zrotrendriya kA saMsthAna (AkAra) kadamba vRkSa ke phUla samAna 2 catu indriya kA saMsthAna masUra kI dAla samAna 3 ghrANendriya kA saMsthAna dhamaNa samAna 4 rasendriya kA saMsthAna chUpanA kI dhAra samAna 5 sparzendriya kA saMsthAna nAnA prakAra kA / 2 bAhulya (jAr3a panA ) dvAra pAMca indriya kA bAhulya javanya utkRSTa aGgula ke zrasaMkhyAtaveM bhAga kA | 3 pRthutva ( lambAI) dvAra 1 zrotra 2 cakSu aura 3 ghrANa / ina tIna indriyoM kI lambAI jaghanya utkRSTa zrAGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 302) thokaDA sNgrh| kii| 4 rasendriya kI lambAI jaghanya aAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa pRthak ( 2 se 8 ) AMgula kI / 5 sparzendriya kI lambAI jaghanya AMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa hajAra yojana se kucha vizeSa / 4 pradeza dvAra pAMca indriya ke anaMta pradeza hote haiM / avagAha dvAra pAMca indriyoM meM se pratyeka indriya meM AkAza pradeza asaMkhyAta asaMkhyAta avagAhya haiM / pratyeka indriya kA ananta ananta karkaza va bhArI sparza hai va vaise hI ananta ananta halakA va mRdu sparza hai| 6 alpa bahutva dvAra 1 sarva se kama cakSu indriya ke pradeza isase zrotrandriya ke pradeza saMkhyAta guNe isase. ghrANendriya ke pradeza saMkhyAta guNe isase rasendriya ke pradeza asaMkhyAta guNe va isase sparzendriya ke pradeza saMkhyAta guNe / AkAza pradeza avagAhanA kA alpa bahutva 1 sarva se kama cakSuindriya kA avagAhyA prAkAza pradeza isase zrotrendriya kA avagAhA AkAza pradeza saMkhyAta guNA isase ghrANendriya kA avagAhyA AkAza pradeza saM. khyAta guNA isase rasendriya kA avagAhyA AkAza pradeza
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca indriya / ( 303) asaMkhyAta guNA va sparzendriya kA avagAhyA AkAza pradeza saMkhyAta gunnaa| pradeza aura avagAhya donoM kA alpa bahutva sarva se kama cakSuindriya kA avagAhya AkAza pradeza isase zrotrendriya kA saMkhyAta guNA isase ghrANendriya kA avagAhya saMkhyAta guNA isase rasendriya kA avagAhya asaMkhyAta guNA isase sparzandriya kA avagAhya saMkhyAta guNA isase cakSu indriya kA pradeza ananta guNA isase zrotrendriya kA pradeza saMkhyAta guNA isase ghrANendriya kA pradeza saMkhyAta guNA isase rasendriya kA pradeza asaMkhyAta guNA va isase sparzendriya kA pradeza asaMkhyAta guNA / karkaza va bhArI sparza kA alpa bahutva sarva se kama cakSu indriya kA karkaza va bhArI sparza isase zrotrendriya kA ananta gaNA isase ghrANendriya kA ananta guNA isase rasendriya kA ananta guNA isase sparzendriya kA ananta gunnaa| halakA va mRdu sparza kA alpa bahutva sarva se kama spandriya kA halakA va mRdu sparza, isa se rasendriya kA halakA mRdu sparza ananta guNA isase ghrANendriya kA ananta guNA isase zrotrendriya kA ananta guNA va isase catu indriya kA ananta guNA /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 304 ) - thovaDA sNgrh| ___ karkaza bhArI, laghu ( halakA ) mRdu sparza kA eka sAtha alpa bahutva-save se kama cakSu indriya kA karkaza bhArI sparza isase zrotrendriya kA karkaza bhArI sparza ananta guNA isase ghrANendriya kA ananta guNA isase rasandriya kA i.nanta guNA isase parzandriya kA ananta guNA isase sparzendriya kA halakA mRdu sparza ananta guNA isase rasandriya kA halakA mRdu sparza ananta guNA isase ghrANendriya kA halakA mRdu sparza ananta guNA isase zrotre. ndriya kA halakA mRdu sparza ananta guNA va isase cakSu indriya kA halakA mRdu spaze ananta guNA / 7 pRSTa dvAra jo pudgala indriyoM ko prAkara sparza karate haiM una pudgaloM ko indriye grahaNa karatI haiM pAMca indriyoM meM se cakSu indriya ko chor3a zeSa cAra indriyoM ko pudgala Akara sparza karate haiM / cakSu indriya ko prAkara nahIM sparza karate haiN| 8 praviSTa dvAra jina indriyoM ke andara prAbhemukha ( sAmAM) pudgala Akara praveza karate haiM use praviSTa kahate haiM / pAMca indriyoM meM se cakSu idriya ko chor3a zeSa cAra indriya praviSTa haiM va cakSu indriya apraviSTa hai| 6 viSaya dvAra (zakti dvAra ) pratyeka jAti kI pratyeka indriya kA viSaya jaghanya dAra
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca indriya / AMgula ke asakhyAta bhAga utkRSTa nIce anusAra / jAti pAMca zrotrendriya cakSuiMdriya ghrANendriya rasendriya sparza. ekendriya . .. 400 dha0 be indriya 0 0 0 6450 800 gha0 tri indriya 0 0 100 dha0 128 dha01600 dha. cauindriya 0 2654 yo. 200 dha0 256 dha. 3200 dha. asaMtrI pa. 1 yojana 5608 yo. 400 dha0 512 dha. 6400 dha. saMkSI paM0 12 yojana 1 lA.yo.jA. yo. 6 yo0 6 yojana 10. anAkAra dvAra ( upayoga) jaghanya upayoga kAla kA alpa bahutva / sarva se kama canu indriya kA jaghanya upayoga kAla isa se zrotrandriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isa se ghANendriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isase rasendriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isa se sparzandriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa / utkRSTa upayoga kAla kA alpa bahutva / sarva se kama cakSuindriya kA utkRSTa upayoga kAla isa se zrotrendriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa isa se ghrANendriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa isase rasendriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa isa se sparzendriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa / / upayoga jaghanya utkRSTa donoM kA eka sAtha alpa bhutv| sarva se kama cakSuindriya kA jaghanya upayoga kAla
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ (306) thokaDA sNgrh| vvvve isa se zrotrendriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isa se ghANendriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isase rasendriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isa se sparzendriya kA jaghanya upayoga kAla vizeSa isa se cakSuindriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa isa se zrotrendriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa isa se ghrANendriya kA utkRSTa upayoga kAla. vizeSa isa se rasandriya kA utkRSTa upayoga kAla vizaSa isa se sparzendriya kA utkRSTa upayoga kAla vizeSa / 11 vAM AhAra dvAra sUtra zrI prajJApanA meM se jAnanA / * iti pAMca indriya sampUrNa OM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpI rUpI kA bola / * pI rUpI kA bola gAthA: kammaTha pAvaThANA ya, maNa vaya jogA ya kama dehe; suhumappaesI khandhe, e sabve cau phAsA // 1 // artha-karma (1 jJAnAvaraNIya 2 darzanAvaraNIya 3 vedanIya 4 mohanIya 5 AyuSya 6 nAma 7 gotra 8 antarAya ) ATha 8 pApa sthAnaka ( 1 prANAtipAta 2 mRSAvAda 3 adattAdAna 4 maithuna 5 parigraha 6 krodha 7 mAna 8 mAyA 6 lobha 10 rAga 11 dveza 12 kleza 13 abhyAkhyAna 14 pizuna 15 para parivAda 16 rati arati 17 mAyA mRSA 18 mithyA darzana zalya ) zrahAraha, 26; 27 mana yoga 28 vacana yoga 26 kArmaNa zarIra aura sUkSma pradezI skandha / evaM sarva tIza bola rUpI cau sparzI hai / inameM solaha solaha bola pAve | pAMca varNa ( 1 kRSNa 2 nIla 3 rakta 4 pIta 5 zveta ), do gandha ( 6 surabhi gandha 7 durabhi gandha ), pAMca rasa ( 8 tIkSNa kaTu 10 kapAyalA 19 khaTTA 12 mIThA ) cAra sparza ( 13 zIta 14 uSNa 15 rUkSa 16 snigdha ) |1| gAthA:-- ghaNa taNavAya, ghanodahi, puDhavisateva satanirayANaM; asaMkheja diva, samudA, kappA, gevIjA aNuttarA siddhi // 2 // ( 307 )
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 308 ) thokaDA sNgrh| arthaH--1 dhanavAta 2 tanuvAta 3 ghanodadhi, pRthvI sAta-10, 11 asaMkhyAta dvIpa 12 asaMkhyAta samudra, bAraha deva loka 24, nava grIyaveka 33, pAMca anuttara vimAna 38, siddhi zilA-36 / 2 / gAthA:-- urAliyA caudehA, pogala kAya cha davva lessA ya; taheva kAya jogeNaM e savveNaM aThTha phAsA // 3 // arthaH-40 audArika zarIra 41 vaikriya zarIra 42 AhArika zarIra 43 taijam zarIra evaM cAra deha-44pudgalAsti kAya kA bAdara skandha, 6 dravya lezyA (1kRSNa, 2 nIla 3 kApota 4 tejo 5 padma 6 zukla) 50, 51 kAya yoga evaM sarva 51 bola rUpI ATha sparza haiM / inameM vIsa vIsa bola pAve / pAMca varNa-do gandha-7, pAMca rasa12, ATha sparza-13 zIta 14 uSNa 1 lUkhA ( rUkSa ) 16 snigdha 17 guru ( bhArI) 18 laghu (halakA) 16 kharakharA 20 suvAla (mRdu-komala ) / 3 / . _gAthApAva ThANA virai, cau cau buddhi uggahe; sannA dhammathI paMca uThANaM, bhAva lessAti diThIya // 4 // artha-aThAraha pApa sthAnaka kI virati (pApa sthAnaka se nivarta honA) 18, cAra budi-16 autpAtikA 20 kAmIyA 21 vinayA 22 pariNAmIyA; cAra mati
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpI arUpI kA bol| ( 306 ) ONLINEKMAV 23 avagraha 24 ihA 25 avApta 26 dhAraNA; cAra saMjJA27 zrAhAra saMjJA 28 bhaya saMjJA 26 maithuna saMjJA 30 parigraha saMjJA; eMcAstikAya-31 dharmAstikAya 32 adhamAsti kAya 33 AkAzAsti kAya 34 kAla aura 35 jIvAsti kAya, pAMca uThANa-36 utthAna 37 kama 38 vIya 36 vala aura 40 puruSAkAra parAkrama 6 bhAva lezyA-46, aura tIna dRSTi-47 samAti dRSTi 48 mithyA dRSTi 46 mizra dRSTi / 4 / gAthAdaMsaNa nANa sAgasa aNAgArA cauvIse daMDagA jIva; e savve avannA arUvI akAsagA ceva // 5 // artha-darzana cAra-50 cakSu darzana 51 acakSu darzana 52 avadhi darzana 53 kevala darzana, jJAna pAMca54 mati jJAna 55 zruta jJAna 56 avadhi jJAna 57 manaH paryava jJAna 58 kevala jJAna 56 jJAna kA upayoga so sAkAra upayoga 60 darzana kA upayoga so anAkAra upa yoga61 caravIzahI daNDaka ke jIva / ___ evaM sarva 61 bola meM varNa, gandha, rasa sparza kucha nahIM pAve kAraNa ki ye sarva bola arUpI ke haiN| // iti rUpI arUpI kA bola sampUrNa //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 310) thokaDA sNgrh| * bar3A bAMsaThIyA * gAthA jIva gaI indiya kAya joga vedeya kasAya lessA ; sammata nANa saNa saMjaya uvoga AhAre 1 bhAsaga parita pajjata suhama sannI bhavAththaya ; carima tesi payANaM, bAsaThIya hoI nAyavvA 2 evaM 21 dvAra kI do gAthA isakA vistAra:1 samuccaya jIva dvAra kA eka bheda 2 gati dvAra ke pATha bheda 1 naraka kI gati 2 tiryaca kI gati 3 tiyacanI kI gati 4 manuSya kI gati 5 manuSyAnI kI gati 6 deva kI gati 7 devAGganA kI gati 8 siddha kI gati / 3 indriya dvAra ke sAta bheda 1 saindriya 2 ekendriya 3 iMdriya 4 triiMdriya 5 cauridriya 6paMceMdriya 7 anidriya / / 4 kAya dvAra ke pATha bola 1 sakAya 2 pRthvI kAya 3 apakAya 4 tejasU kAya vAyu kAya 6 vanaspati kAya 7 trasa kAya 8 akAya / 5 yoga dvAra ke pAMca bola 1 sayoga 2 mana yoga 3 bacana yoga 4 kAya yoga 5 ayog|
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A baaNstthiiyaa| (311) 6 veda dvAra ke pAMca bola 1 saveda 2 strI veda 3 puruSa veda 4 napuMsaka veda 5 aveda / . 7 kaSAya dvAra ke chaH bola 1 sakaSAya 2 krodha kaSAya 3 mAna kaSAya 4 mAyA kaSAya 5 lobha kaSAya 6 akaSAya / , 8 lezyA dvAra ke pATha bola 1 salezyA 2 kRSNa lezyA 3 nIla lezyA 4 kApota lezyA 5 tejo lezyA 6 pana lezyA 7 zukla lezyA 8 alezyA / samakita dvAra ke tIna bola 1 samakita 2 mithyAtva 3 samamithyAtva (mizra) 10 jJAna dvAra ke daza bola 1 samuccaya jJAna 2 mati jJAna 3 zruta jJAna 4 avadhi jJAna 5 manaH paryava jJAna 6 kevala jJAna 7 samuccaya ajJAna 8 mati ajJAna 6 zruta ajJAna 10 vibhaMga jJAna / 11 darzana dvAra ke cAra bola 1 cakSu darzana 2 acakSu darzana 3 avadhi darzana 4 kevala drshn| 12 saMyati dvAra ke nava bola 1 samuccaya saMyati 2 sAmAyika cAritra 3 chedopasthAnika cAritra 4 parihAraM vizuddha cAritra 5 sUkSma saMparAya
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 312) thokaDA sNgrh| cAritra 6 yathAkhyAta cAritra 7 saMyatA saMyati 8 asaMyati 8 no saMyati-no asaMyati no saMyatA saMyati / 13 upayoga dvAra ke do bola.. 1 sAkAra upayoga ( sAkAra jJAnopayoga ) 2 anA. kAra upayoga (anAkAra drshnopyog)| 14 AhAra dvAra ke do bola ! 1 AhArika 2 anAhArika / 15 bhASaka dvAra ke do bola 1 bhASaka 2 abhaassk| 16 parita dvAra ke tIna bola 1 parita 2 aparita 3 noparita noaparita / 17 paryApta dvAra ke tIna bola 1 paryApta 2 aparyApta 3 no paryApta no aparyApta / 18 sUkSma dvAra ke tIna bola 1 sUkSma 2 bAdara 3 nosUkSma no bAdara / 16 saMjJI dvAra ke tIna bola 1 saMjJI 2 asaMjJI 3 no saMjJI no asaMhI / 20 bhavya dvAra ke tIna bola 1 bhavya 2 abhavya 3 no bhavya no abhavya / 21 carima dvAra ke do bola 1 carama 2 acarama /
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A bAMsaThIyA / ( 313 ) evaM 21 dvAra ke bola para bAsaTha bola utAre haiM / bAsaTha bola kI vigata: - jIva ke 14 bheda, guNa sthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6, evaM sarva mila kara 61 bola aura eka alpa bahutva kA evaM 62 bola / 1 samuccaya jIva kA dvAra 1 samuccaya jIva meM- jIva ke 14 bheda, guNasthAnaka 14 yoga 15 upayoga 12, lezyA 6 / 2 gAte dvAra * 1 narakagati meM jIva ke bheda tIna-saMjJI kA apa ryApta aura paryApta va ajJI paMcendriya kA aparyApta / guNa sthAnaka 4 prathama ke, yoge gyArA 4 mana ke 4 vacana ke, 1 vaikriya 1 vaikriyamizra, 1 kArmaNa kAya evaM 11, upayoga - 3 jJAna, 3 ajJAna 3 darzana; lezyA 3 prathama / 2 tiryaca gati meM - jIva ke bheda 14, guNasthAnaka 5 prathama, yoga 13 AhArika ke do chor3a kara ) upayoga 6- 3 jJAna, 3 ajJAna, 3 darzana; lezyA 6 / 3 tiryaMcanI meM - jIva ke bheda 2 -saMjJI kA / guNasthAnaka 5 prathama, yoga 13 AhArika ke do chor3a kara / upayoga 6-3 jJAna, 3 ajJAna, 3 darzana; lezyA 6 / 4 manuSya gati meM - jIva ke meda 3 - saMjJI ke do
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| aura 1 asaMjJI paMceMdriya kA aparyApta evaM 3, guNa sthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / 5 manuSyanI meM-jIva ke bheda 2- saMzI kA / guNasthAnaka 14, yoga 13 AhArika ke do chor3a kara, upayoga 12, lezyA 6 / 6deva gati meM-jIva ke bheda 3-do saMjJI ke aura 1 asaMhI paMcadriya kA aparyApta evaM 3 guNasthAnaka 4 prathama, yoga 11-4 manake, 4 vacana ke, 2 vaikriya ke aura 1 kAmeNa kAya evaM 11, upayoga :-3 jJAna, 3 ajJAna, 3 darzana evaM hai, lezyA 6 / / 7 devAGganA meM-jIva ke bheda 2-saMjJI kA, guNasthAnaka 4 prathama, yoga 11-4 mana kA, 4 vacana kA, 2 vaikriya kA 1 kArmaNa kAya, upayoga 6-3 ajJAna, 3 jJAna, 3 darzana evaM 6, lezyA 4 prathama / siddha gati meM-jIva kA bheda nahIM, guNa sthAnaka nahIM yoga nahIM, upayoga 2. kevala jJAna aura kevala darzana, tazyA nhiiN| 1raka gati pramukha ATha bola meM rahe huve jIvoM kA . alpa vahutva / sarva se kama manuSyanI usase manuSya asaMkhyAta puNA ( samurchima ke milane se ) usase neriye asaMkhyAta puNA usase tirya cAnI asaMkhyAta guNI usase deva asaM
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A baaNstthiiyaa| ( 315) khyAta guNA usase devAGganA saMkhyAta guNI va usase siddha ananta guNA va unase tiyeca ananta guNA / 3 indriya dvAra 1 saindriya meM--jIva ke bheda 14, guNasthAnaka 12 prathama, yoga 15, upayoga 10 kevala ke do chor3a kara / lezyA 6 / 2 ekendriya meM-jIva ke bheda 4 prathama / guNasthAnaka 1 prathama yoga 5 -2audArika kA, 2 vaikriya kA 1 kArmaNa kAya / upayoga 3.-2 ajJAna kA aura 1 acakSu darzana lezyA 4 prthm| beindriya, triindriya caurindriya- inameM jIva ke bheda do do, aparyApta aura paryApta / guNasthAnaka 2 prathama / yoga 4.-2 audArika kA 1 kArmaNa kAya 1 vyavahAra vacana upayoga beindriya meM pAMca upayoga--2 jJAna ajJAna--2 darzana cakSu darzana aura acaca darzana, lezyA 3 prathama / paMcendriya meM-jIva ke bheda 4--saMjJI paMceMdriya aura asajJI paMceMdriya ina do kA aparyApta aura paryApta / guNa sthAnaka 12 prathama yoga 15 upayoga 10-kevala ke do chor3a kara / lezyA 6 / / . anindriya meM-jIva kA bheda 1--saMjJI kA paryApta / guNasthAnaka 2-- (13 vAM aura 14 vAM ), yoga 7-1 satya mana 2 vyavahAra mana 3 satya vacana 4 vyavahAra vacana
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 5 audArika mizra 7 kAmaNa kAya / upayoga 2--kevala darzana / lezyA 1--zukla / saindriya pramukha sAta bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama paMcendriya 2 isase caurindriya vizeSa dhika 3 isase triindriya vizeSAdhika 4 isase beindriya vizeSAdhika 5 isase anindriya ananta guNe (siddha AzrI) 6 isase ekendriya anaMta guNe ( vanaspati AzrI) 7 isase saindriya vishessaadhik| 4 kAya dvAra 1 sakAya meM-jIva ke bheda 14 guNa sthAnaka 14 yoga 15 upayoga 12 lezyA 6 2-3-4 pRthvA kAya, apakAya vanaspati kAya:ina tInoM meM jIva ke bheda 4 sUkSma ekendriya va bAdara ekendriya kA aparyApta aura paryApta evaM 4 guNa sthAnaka ? prathama yoga 3 do audArika kA aura 1 kArmaNa kAya upayoga 3-2 ajJAna aura 1 acakSu darzana lezyA 4 prathama / 5-6 tejas kAya, vAyu kAyA-meM jIva ke bheda 4 pRthvI vata, guNa sthAnaka 1 prathama, yoga taijasU meM 3 pRthvI vat vAyu meM 5-do audArika kA aura do vaikriya kA, eka kAmeNa upayoga 3 pRthvI vat lezyA 3 prathama /
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A baaNstthiiyaa| ( 317) 7 trasa kAya meM-jIva ke bheda 1-ekeMdriya ke cAra chor3a kara / guNa sthAnaka 14, yoga 15 upayoga 12 lezyA 6 / 8akAya-jIva ke bheda nahIM, guNa sthAnaka nahIM yoga nahIM, upayoga 2 kevala ke, lezyA nhiiN| sakAya pramukha ATha bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva / 1 sarva se kama trasa kAya 2 isase taijasa kAya asaM. khyAta guNA 3 isase pRthvI kAya dizAdheika 4 isase ap kAya vizeSAdhika 5 isase vAyu kAya vizeSAdhika 6isase akAya ananta guNA 7 isase vanaspati kAya anaMta guNA 8isase sakAya vizeSAdhika / 5 yoga dvAra sayoga meM-jIva ke bheda 14, guNa sthAnaka 13 prathama yoga 15 upayoga 12, lezyA 6 / 2 mana yoga meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta guNa sthAnaka 13, yoga 14, kArmaNa kA chor3a kara, upayoga 12 lezyA 6 / 3 vacana yoga meM jIva ke bheda 5 beindriya, triindriya caurindriya, asaMjJI paMcendriya, saMjJI paMcendriya evaM 5 kA paryApta guNa sthAnaka 13, yoga 14 kAmaNa chor3a kara upayoga 12 lezyA 6 /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 4 kAya yoga meM:-jIva ke bheda 14 guNasthAnaka 13 yoga 15 upayoga 12 lezA 6 / 5 ayoga meM:-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta guNa sthAnaka 1-caudahavAM yoga nahIM, upayoga 2 kevala ke lezyA nhiiN| sayoga pramukha pAMca bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bhutv| 1 sarva se kama mana yogI 2 isa se vacana yogI asakhyAta guNe 3 isa se ayogI ananta guNe 4 isa se kAya yogI ananta guNe 5 isa se sayogI vizeSAdhika / 6deva dvAra 1 saveda meM jIva ke bheda 14, guNa sthAnaka 6 prathama yoga 15, upayoga 10. kevala ke do chor3a kara lezyA 6 2 strI veda meM-jIva ke bheda 2- saMjJI kA guNa sthAnaka 6 prathama, yoga 13 zrAhArika ke do chor3a kara upayoga 10 phevala ke do chor3a kara lezyA 6 / 3 puruSa veda meM: jIva ke bheda 2 saMjJI ke guNa sthAnaka 6 prathama yoga 15, upayoga 10 kevala ke do chor3a kara lezyA 6 / 4 napuMsaka veda meM:-jIva ke bheda 14, guNa sthAnaka 6 prathama, yoga 15, upayoga 10-kevala ke do chor3a kara, lezyA 6 /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A bAMsaThIyA | ( 316 ) veda meM jIva kA bheda 1- saMjJI kA paryApta, guNasthAnaka 6 navaveM se caudahaveM taka, yoga 11-4 mana ke 4 vacana ke 2 audArika ke, 1 kArmaNa; upayoga 6-pAMva jJAna kA aura 4 darzana kA lezyA 1 zukla / saveda pramukha pAMca bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva | 1 sarva se kama puruSa vedI 2 isa se strI vedI saMkhyAta guNA 3 isase avedI ananta guNA isa se napuMsaka vedI ananta guNa 5 isa se saMbaMdI vizeSAdhika | 7 kaSAya dvAra 1 sakaSAya meM - jIva ke meda 14, guNa sthAnaka 10 prathama yoga 15, upayoga 10 kevala ke do chor3a kara, lezyA 6 / 2- 3-4 krodha, mAna, aura mAyA kaSAya meM jIva ke bheda 14, guNasthAnaka 6 prathama, yoga 15 upayoga 10 lezyA 6 / 5 lobha kaSAya meM- jIva ke bheda 14, guNa sthAnaka 10 yoga 15, upayoga 10, lezyA 6 / , 6 akaSAya meM jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka 4 prathama Upara ke yoga 11, 4 mana ke 4 vacana ke 2 audArika ke 1 kArmaNa kA / upayoga 6 pAMca jJAna kA aura 4 darzana kA, lezyA 1 zukla |
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | ( 320 ) sakaSAya pramukha 6 bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama akaSAyI 2 isase mAna kaSAyI anaMta guNA 3 isase krodha kaSAyI vizeSAdhika 5 lobha kaSAyI vizeSAdhika 6 sakaSAyI vizeSavika / dalezyA dvAra 1 salezyA meM - jIva ke bheda 14, guNa sthAnaka 13 prathama yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / 2- 3-4 kRSNa. nIla, kApota lezyA meM jIva ke bheda 14 guNa sthAnaka 6 prathama yoga 15 upayoga 10 kevala ke do chor3akara lezyA 1 apanI 2 | 5 tejolezyA meM - jIva kA bheda 3 - do saMjJo ke aura eka bAdara ekeMdriya kA aparyApta guNa sthAnaka 7 prathama yoga 15, upayoga 10, lezyA 1 apane khuda kI / 6 padma lezyA meM - jIva kA bheda 2 saMjJI kA, guNa sthAnaka 7 prathama, yoga 15 upayoga 10 lezyA 1 apanI 7 zukla lezyA meM - jIva ke bheda 2 saMjJI ke guNa sthAnaka 13 prathama, yoga 15 upayoga 12, lezyA 1 apanI | 8 azyA meM jIva kA bheda nahIM, guNa sthAnaka 1 caudahavAM, yoga nahIM, upayoga 2 kevala ke. lezyA nahIM salezyA pramukha ATha bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva |
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A bAMsaThIyA / ( 321) norm.inmonam 1 save se kama zukla lezyI 2 isa se padmalezyI saMkhyAta guNA 3 isa se tejo lezyI saMkhyAta guNA 4 isa se alezyI ananta guNA 5 isa se kapota lezyI ananta guNA 6 isa se nIla lezyI vizeSAdhika 7 isa se kuSNa lezyI vizeSAdhika 8 isa se salezyI vishessaadhik| samakita dvaar| 1 samyaka dRSTi meM jIva kA bheda 6-beindriya, triindriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya evaM cAra kA aparyApta aura saMjJI paMcendriya kA aparyApta va paryApta evaM 6, guNa sthAnaka 12 pahelA aura tIsarA chor3akara, yoga 15 upayoga 8 pAMva jJAna aura cAra darzana lezyA 6 / 2 mithyA dRSTi meM jIva kA bheda 14 guNa sthAnaka 1, yoga 13 AhArika ke do chor3akara, upayoga 6-3 ajJAna aura 3 darzana, lezyA 6 / / samyak dRSTi pramukha bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva / 1 save se kama mizra dRSTi 2 isa se samyak dRSTi ananta guNA 3 isa se mithyA dRSTi ananta guNA / 10 jJAna dvaar| 1 samuccaya jJAna meM jIva kA bheda 6 samyaka dRSTi cata, guNa sthAnaka 12, yoga 15, upayoga hai, lezyA 6 samyaka dRSTi vat / ___
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 322) thokaDA sNgrh| 2-3 mati jJAna zruta jJAna meM jIva kA bheda 6 samyaka dRSTi vat , guNa sthAnaka 10 pahalA, tIsarA, terahavAM, caudahavAM chor3a kara, yAMga 15, upayoga 7, 4 jJAna aura 3 darzana, lezyA 6 / 4 avadhi jJAna meM jIva kA bheda 2 maMjJo kA, guga sthAnaka 10 mati jJAna vat, yoga 15, upayoga 7, lazyA 6 / 5 manaH payava jJAna meM jIva kA bheda 1 saMjJI kA payopta guNa sthAnaka 7 chaThe se bArahaveM taka, yAga 14, kAmaNa kA chor3akara, upayoga 7, lezyA 6 / 6 kevala jJAna meM jIva kA bheda 1 saMjJI paryApta guNa sthAnaka 2-terahavAM caudahavAM, yoga 7-satya mana, satya vacana vyavahAra mana, vyavahAra vacA, do audArika kA, eka kAmeNa evaM 7; upayoga do kevala ke lezyA 1zukla / 7-8-6 samuccaya ajJAna, mati ajJAna, zruta ajJAna-ina tIna meM jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 2pahelA aura tIsarA, yoga 13-pArika ke do chor3akara, upayoga 6-tIna ajJAna aura 3 darzana, lezyA 6 / 10 vibhaMga ajJAna meM-jIva kA bheda 2-saMjJI kA-guNa sthAnaka 2-pahelA aura tIsarA, yoga 13, upayoga 6, lezyA 6 / / samuccaya jJAna pramukha daza bola meM rahe huve jIvoM kA
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A baaNstthiiyaa| ( 323) alpa bahutva-sarva se kama manaH payeva jJAnI, 2 isase avadhi jJAnI asaMkhyAta guNA 3 isase mati jJAnI va 4 zruta jJAnI paraspara barAbara va pUrva se vizeSAdhika 5 isase vibhaMga jJAnI asaMkhyAta guNA 6 isase kevala jJAnI ananta guNA 7 isase samuccaya jJAnI vizeSAdhika 8 isase mati ajJAnI va 8 zruta ajJAnI paraspara barAbara va pUrva se ananta gaNe / 10 isase samuccaya ajJAnI vizeSAdhika / 11 darzana dvAra 1 cakSu darzana meM jIva kA bheda 6-caurindriya, asaMjJI paMcIndraya, saMjJI paMcendriya ina tIna kA aparyApta aura paryAptaH guNa sthAnaka 12 prathama; yoga 14-kAmaNa ko chor3akara,upayoga 10-kevala ke do chor3a kara; lezyA 6 / ___ 2 acakSu darzana meM-jIva kA bheda 14, guNasthAnaka 12, yoga 15, upayoga 10, laizyA 6 / avadhi darzana meM-jIva kA bheda 2--saMjJI kA, guNa sthAnaka 12, yoga 15, upayoga 10, lezyA 6 / / kevala darzana meM-jIva kA bheda 1 saMjJI paryApta, guNasthAnaka 2-13 vAM, 14 vAM, yoga 7 kevala jJAna vat, upayoga 2-kevala kA, lezyA 1 zukla / ___cakSu darzana pramukha cAra bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama avadhi darzanI 2 isase
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 324) thokdd| sNgrh| cakSu darzanI asaMkhyAta guNA 3 isase kevala darzanI ananta guNA 4 isase acakSu darzanI ananta guNA / 12 saMyata dvAra 1 saMyata (samuccaya saMyama ) meM jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka ha-chaThe se caudahave taka yoga 15 upayoga ha-tIna ajJAna ke chor3akara; lezyA 6 / 2.3 sAmAyika va chedApasthAnika meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka 4-chaha se navare taka, yoga 14 kArmaNa kA chor3akara, upayoga 7 / cAra jJAna prathama va tIna darzana, lezyA 6 / / 4 parihAra vizuddha meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka 2-ch| va sAtadA~, yoga 8-4 mana ke 4 vacana ke 1 audArika kA, upayoga 7-4 jJAna kA 3 darzana kA, lezyA 3 ( Upara kii)| ____5 sUkSma saMmparAya meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka 1.dazavA, yoga 6, upayoga 7 lezyA 1-zukla / 6 yathAsyAta meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta guNa sthAnaka 4. Upara ke, yoga 11-4 mana ke 4 vacana ke 2 audArika ke va 1 kAmeNa kA, upayoga ha-tIna ajJAna ke chor3akara, lezyA 1 zukla / 7 saMyatA saMyata meM jIva kA bheda 1 saMjJI kA
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A bAMsaThIyA / ( 325 ) paryApta guNa sthAnaka 1 pAMcavA~, yoga 12-2 AhArika kA va eka kArmaNa kA evaM tIna chor3akara, upayoga 6.. tIna jJAna va tIna darzana lezyA 6 / 8 asaMyata meM-jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 4 prathama ke, yoga 13. AhArika kA 2 chor3akara, upayoga : 3 jJAna ke, 3 ajJAna ke, 3 darzana ke, lezyA / nosaMyata no asaMyata no saMyatA saMyata meMjIva kA bheda nahIM guNa sthAnaka nahIM yoga nahIM, upayoga 2 kevala kA, lezyA nhiiN| __ saMyata pramukha nava bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva / 1 sarva se kama sUkSma saMparAya cAritrI 2 isase pari. hAra vizuddhika cAritrI saMkhyAta guNA 3 isase yathAkhyAta cAritrI saMkhyAta guNA 4 isase chedopasthApanika cAritrI saMkhyAta guNA 5 isase sAmAyika cAritrI saMkhyAta guNA 6 isase saMyati vizeSAdhika 7 isase saMyatA saMyatI asaM. khyAta guNA 8 isase nosaMyati nosaMyatA saMyati ananta guNA 6 isase asaMyati ananta gunnaa| 13 upayoga dvAra 1 sAkAra upayoga meM-jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / / 2 anAkAra upayoga meM-jIva kA bheda14, guNa
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 326) . thokaDA sNgrh| sthAnaka 13-dazavA~ chor3a kara, yoga 15, upayoga 16, lezyA 6 / sAkAra pramukha do bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama anAkAra upayogI 2 isase sAkAra upayogI saMkhyAta guNA / 14 AhAra dvAra pAhArika meM-jIva kA bheda 14, gaNa sthAnaka 13 prathama, yoga 14 kAbhaNa kA chor3a kara, upayoga 12 lezyA 6 / ____ anAhArika meM-jIva kA bheda 8-sAta aparyApta aura saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka 5-1, 2, 4, 13, 14, yoga 1 kAmeNa kA, upayoga 10-manaH payeva jJAna va cakSu darzana chor3a kara, lezyA 6 / ___AhArika pramukha do bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva / 1 sarva se kama anAhArika isase 2 AhArika asaM. khyAta gunnaa| 15 bhASaka dvAra bhASaka meM:-jIva kA bheda 5, beindriya, triindriya caurindriya, asaMjJI paMcendriya, saMjJI paMcendriya evaM 5 kA payopta, guNa sthAnaka 13 prathama kA, yoga 14 kAmeNa kA chor3a kara; upayoga 12, lezyA 6 /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A baaNstthoyaa| ( 327 ) zrabhASaka meM-jIva kA bheda 10-indriya, vihandriya caurindriya, asaMjJI paMcendriya evaM cAra ke paryApta chor3a kara, muNa sthAnaka 5-1, 2, 4, 13, 14, yoga 5.2 audArika kA 2 vaikriya kA, 1 kArmaNa kA upayoga 11-manaH paryava jJAna kA chor3a kara, lezyA 6 / bhASaka pramukha do bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bhutv| 16 parita dvAra parita meM-jIva ke bheda 14, guNa sthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12 lezyA 6 / / 2 aparita meM-jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 1 pahelA, yoga 13 AhArika ke do chor3a kara, upayoga 6 3 ajJAna 3.darzana, lezyA 6 / 3 no pati no aparita meM-jIva kA bheda nahIM guNa sthAnaka nahIM, yoga nahIM, upayoga 2 kevala ke lazyA nhiiN| parita pramukha tIna bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bhutv| 1 sarva se kama parita 2 isase no parita no aparita ananta guNA 3 isase aparita ananta guNA / 17 paryApta dvAra 1 paryApta meM jIva kA bheda 7, guNa sthAnaka 14 yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 /
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 328) thokaDA sNgrh| 2 aparyApta meM jIva kA bheda 7, guNa sthAnaka 3-1 2, 4, yoga 5.2 audArika kA, 2 vaikriya kA, 1 kAmaNa kA, upayoga ha.3 jJAna 3 ajJAna 3 darzana lezyA 6 / 3 no paryApta no aparyApta meM--jIva kA bheda nahIM, guNasthAnaka nahIM, yoga nahIM, upayoga 2 kevala kA, lezyA nahIM paryApta pramukha tIna bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama no paryApta no aparyApta 2 isase aparyApta ananta guNA 3 isase paryApta saMkhyAta guNA / 18 sUkSma dvAra 1 sUkSma meM-jIva kA bheda 2 sUkSma ekendriya kA aparyApta va paryApta, guNa sthAnaka 1 pahalA, yoga 3-2 audArika tathA 1 kArmaNa upayoga 3-2 ajJAna va 1 acakSu darzana, lezyA 3 phelii| 2 bAdara meM-jIvakA bheda 12- sUkSma kA 2 chor3a kara, guNasthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / 3 no sUkSma no bAdara meM-jIva kA bheda nahIM guNasthAnaka nahIM, upayoga 2 kevala kA, lezyA nahIM / sUkSma pramukha tIna bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama no sUkSma no bAdara 2 isase bAdara ananta guNA 3 isase sUkSma asaMkhyAta guNA / 16 saMjJI dvAra 1 saMjJI meM-jIva kA bheda 2, guNasthAnaka 12 pahelA
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A bAMsaThIyA / (326) yoga 15, upayoga 10-kevala kA do chor3a kara, lezyA 6 / ___ 2 asaMjJI meM-jIva kA bheda 12--saMjJI kA do chor3a kara, guNasthAnaka 2 pahelA, yoga 6-2 audArika kA, 2 vakiya kA, 1 kArmaNa kA 1 vyavahAra vacana, upayoga 6.-2 jJAna kA 2 ajJAna kA 2 darzana kA, lezyA 4 prathama no saMjJI no asaMjJI meM jIva kA bheda 1 saMjJI kA payopta, NasthAnaka 2, 13 vAM, 14 vAM, yoga 7 kevala jJAna vat, upayoga 2 kevala kA, lezyA 1 zukla / saMjJI pramukha tIna bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama saMjJI 2 isase no saMjJI no asaMjJI ananta guNA / 3 isase asaMjJI ananta guNA / 20 bhavya dvAra / 1 bhavya meM jIva kA bheda 14 guNa sthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / ... 2 abhavya meM jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 1 pahelA yoga 13 aAhArika ke do chor3a kara, upayoga 6 3 ajJAna 3 darzana, lezyA 6 / / 3 no bhavya no bhavya meM jIva kA bheda nahIM, guNa sthAnaka nahIM, yoga nahIM, upayoga 2 lezyA nhiiN| . bhavya pramukha tIna bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bhutv|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 330 ) thokaDA saMgraha | 1 sarva se kama bhavya 2 isa se no bhavya no abhavya ananta guNA 3 isa se bhavya ananta guNA | 21 carama dvAra | 1 carama meM jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 14 yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / 2 carama meM jIva kA bheda 14, guNa sthAnaka 1 pahalA, yoga 13 AhArika kA do chor3a kara, upayoga 1 3 ajJAna 3 darzana, lezyA 6 | carama pramukha do bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva | 1 sarva se kama carama 2 isa se carama ananta guNA / evaM do gAthA ke 21 bola dvAra para 62 bola kahe, taduparAnta anya vItarAga pramukha pAMca bola caudaha guNa sthAnaka va pAMca zarIra para 62 bola 1 vItarAga meM jIva kA bheda 1 saMjJo kA paryApta, guNa sthAnaka 4 Upara kA yoga 11 -2 AhArika tathA 2 vaikriya kA chor3akara, upayoga 6 - 5 jJAna 4 darzana, lezyA 1 zukla / 2 samuccaya kevalI meM jIva kA bheda 2 saMjJI kA, guNa sthAnaka 11 Upara kA, yoga 15, upayoga 6, 5 jJAna 4 darzana, lezyA 6 / 3 yugala ( yugaliyoM) meM jIva kA bheda 2 saMjJI
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A bAMThIyA / ( 331 ) kA guNa sthAnaka 2, 1 lA va 4 thA, yoga 11, 4 mana ke 4 vacana ke 2 audArika ke 1 kArmaNa kA upayoga 6 2 jJAna kA, 2 ajJAna kA va 2 darzana kA lezyA 4 prathama / 4 saMjJI tiryaMca paMcendriya meM jIva kA bheda 2, 11 vA~ va 12 vA~, guNa sthAnaka 2 - ( 1-2 ), yoga 4 2 audArika kA 1 vyavahAra vacana va 1 kArmaNa kA, upayoga 6-2 jJAna 2 ajJAna 2 darzana lezyA 3 prathama / 5 zrasaMjJI manuSya meM - jIva kA bheda 1-11 vA~, guNa sthAnaka 1 pahelA, yoga 3,2 audArika kA, 1 kArmaNa kA upayoga 3,2 ajJAna 1 cakSu darzana, lezyA 3 prathama / vItarAga pramukha pAMca bola meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva | sarva se kama yugala 2 isase asaMjJI manuSya asaMkhyAta guNA 3 isase asaMjJI tica paMcendriya asaMkhyAta guNA 4 isase vItarAgI ananta guNA 5 isase samuccaya kevalI vizeSAdhika / guNa sthAnaka 1 mithyAtva meM - jIva kA bheda 14, guNasthAnaka 1 pahelA, yoga 13 zrAhArika do chor3akara, upayoga 6 - 3 ajJAna 3 darzana, lezyA 6 /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 332) thokaDA sNgrh| - 2 sAsvAdAna samyakadRSTi meM-jIva kA bheda 6 samyak dRSTi vat, guNa sthAnaka 1 dUsarA, yoga 13 AhArika kA do chor3akara, upayoga 6.3 jJAna 3 darzana lezyA 6 / . 3 mizra dRSTi meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNa sthAnaka 1 tIsarA, yAga 10-4 mana ke, 4 vacana ke 1 audArika kA 1 vaikriya kA, upayoga 6.3 ajJAna 3 darzana, lezyA 6 / 4 avratI samyak dRSTi meM-jIva kA bheda 2 saMjJI kA guNa sthAnaka 1 cothA, yoga 13 sAsvAdana samyak dRSTi vat upayoga 6-3 jJAna 3 darzana, lezyA 6 / 5 deza vratI ( saMyatA saMyati ) meM -jIva kA bheda ? 14 vA~, guNa sthAnaka 1 pAMcavA~, yoga 12-2 AhArika kA va 1 kAmeNa kA chor3akara upayoga 6-3 jJAna 3 darzana lezyA 6 / 6 pramatta saMyati meM jIva kA bheda 1 guNa sthAnaka 1.chaThA yoga 14 kArmaNa kA chor3akara, upayoga 7-4 jJAna 3 darzana, lezyA 6 / 7 apramatta saMyati meM-jIva kA bheda 1 guNasthAnaka 8 yoga 11.4 mana ke 4 vacana ke 1 audArika 1 vaikriya 1 AhArika, upayoga 7.4 jJAna 3 darzana, lezyA 3 Upara kii|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3A baaNstthiiyaa| (333 ) aaaaaaamanaras _____8 nI0 bA06 anI. bA. 10 sUkSma saM0 11 upa0 mo0 12 kSINa mo0- meM jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta, guNasthAnaka apanA 2 yoga 8.-4 manake 4 vacana ke 1 audArika upayoga 7..4 jJAna 3 darzana lazyA 1 zukla / 13 sayogI ke valI meM jIva kA bheda 1, guNasthAnaka 1 terahavAM, yoga 7-2 manake 2 vacana ke, 2 audArika ke 1 kAmaNa upayoga2- kevala kA / lezyA1zukla / 14 ayogI kevalI meM jIva kA bheda 1, guNasthAnaka 1, yoga nahIM, upayoga 2 kevala ke, lezyA nhiiN| caudaha guNasthAnaka meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama upazama mohanIya vAlA 2 isase kSINa mohanIya vAlA saMkhyAta guNA 3 isase aAThaveM, navave dazaveM guNasthAnaka vAle paraspara tulya va saMkhyAta guNe, 4 isase sayogI kevalI saMkhyAta guNA 5 isase apramatta saMyata guNasthAnaka vAlA saMkhyAta guNA 6 isase pramatta sayaMta guNasthAnaka vAlA saMkhyAta guNA 7 isase deza vratI asaMkhyAta guNA 8 isase sAsvAdana samyak dRSTi asaMkhyAta guNA 8 isase mizra dRSTi asaMkhyAta guNA 10 isase avatI samadRSTi asakhyAta guNA 11 isase ayogI kevalI (siddha sahita ) ananta guNA 12 isase mithyAdRSTi ananta gunnaa|
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ (334) thokaDA sNgrh| - zarIra dvAra 1 audArika meM-jIva kA bheda 14, gaNasthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / vaikriya meM-jIva kA bheda 4-do saMjJI kA, eka asaMjJI paMcIndraya kA aparyApta va bAdara ekondraya kA kA pApta guNasthAnaka 7 prathama; yoga 12-do AhArika kA, 1 kAmeNa chor3a kara; upayoga 10-kevala ke do chor3a kara; lezyA 6 / AhArika meM-jIva kA bheda 1 saMjJI kA paryApta / guNasthAnaka 2-6 va 7 yoga 12--do vaikriya va 1kArmaNa chor3a kara, upayoga 7.4 jJAna va darzana, lezyA 6 / 4 tejas kArmaNa meM jIva kA bheda 14, guNasthAnaka 14, yoga 15, upayoga 12, lezyA 6 / / ... audArika pramukha pAMca zarIra meM rahe huve jIvoM kA alpa bahutva 1 sarva se kama AhArika zarIra 2 isase vaikriya zarIra asaMkhyAta guNA 3 isase audArika zarIra asaMkhyAta guNA 4 isase taijasa va kArmaNa zarIrI paraspara tulya va ananta guNe / // iti bar3A bAsaThIyA sampUrNa //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana bola / (335) bAvana bola pahelA dvAra-samuccaya jIva kaa| 1 samuccaya jIva meM-bhAva 5, udaya, upazama, dAyaka, kSayopazama, pariNAmika AtmA 8 labdhi 5 vIrya 3 dRSTi 3 bhavya 2 daNDaka 24 pakSa 2 / 1 gati dvAra ke 8 bheda 1 nArakI meM-bhAva 5, AtmA 7, (cAritra chor3a kara ) labdhi 5, vIrya 1 bAla vIya, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 1 nArakI kA, pakSa 2 / 1 tiryaMca meM bhAva 5, AtmA 7 (cAritra chor3a kara) labdhi 5, vIya 1-bAla vIrya va bAla pAMData vIrya DASTa 3, bhavya abhavya 2, daNDaka :-pAMca sthAvara, tIna vikale. indriya, eka tiryaca paMcendriya, pakSa 2 / tiryacanI meM-bhAva 5, AtmA 7 Uparavata, labdhi 5, vIrya do dRSTi 3 bhavya abhavya 2 daNDaka 1 pakSa do| 4 manuSya meM-bhAva 5, AtmA 8 labdhi 5 vIye 3 dRSTi 3 bhavya abhavya 2, daNDaka 1 manuSya kA, pakSa 2 / ' manuSyanI meM:- bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 1 pakSa / 6 devatA meM-bhAva 5, pAtmA 7 (bAritra chor3a kara)
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 336) thokaDA sNgrh| labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 13 devatA kA, pakSa 2 / 7 devAGganA meM-bhAva 5, AtmA 7, labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 3, bhavya abhavya 2 daNDaka 13 devatA ke, pakSa 2 / / siddha gati meM bhAva 2 kSAyaka, pariNAmika AtmA 4, dravya, jJAna, darzana va upayoga, labdhi nahIM vIrya nahIM, vIya nahIM, dRSTi 1 samakita dRSTi, bhavya abhavya nahIM daNDaka nahIM, pakSa nhiiN| 3 indriya dvAra ke 7 bheda 1 sahandriya meM bhAva 5, prAtmA 8, labdhi 5 vIya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24 pakSa 2 / . 2 ekendriya meM--bhAva 3.-udaya, kSayopazama pariNAmika AtmA 6 (jJAna cAritra chor3akara ) labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTa 1 mithyAtva dRSTi,bhavya abhavya2, daNDaka 5, pakSa 2 3 beindriya meM-bhAva 3 UAra anusAra prAtmA 7 (cAritra chor3akara ) labdhi 5, vIrya 1 Upara pramANe, dRSTi 2-samakita dRSTi va mithyAtva dRSTi, bhavya abhavya 2, daNDaka 1 apanA 2 pakSa 2. 4. triindriya meM bhAva 3, prAtmA 7, labdhi 5,
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ va vana bol| (337) vIrya 1, dRSTi 2. bhavya abhavya 2, daNDaka 1 triindriya kA, pakSa 2 5 caurindriya meM-bhAva 3, AtmA 7, labdhi 5 vorya 1, dRSTi 2, bhavya abhavya 2, daNDaka 1 caurindriya kA, pakSa 2 6 paMcendriya meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 16..13 devatA kA, 1 nArakI kA, 1 manuSya kA eka tiryaMca kA evaM 16 pakSa 2 / 7 anindriya meM-bhAva 3-udaya, kSAyaka, pariNAmika AtmA 7 (kapAya chor3akara ), labdhi 5, vIrya paMDita vIrya, dRSTi 1 samyaka dRSTi, bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 shukl| 4sakAya ke bheda 1sakAya meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3 dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / - 2 pRthvI kAya 3 apakAya 4 tejas kAya.. . 5 vAyu kAya tathA vanaspati kAya meM--bhAva 3.. kSayopazama, pariNAmika; AtmA 6 ( jJAna cAritra chor3a kara); labdhi 5, vIye 1, dRSTi 2, bhavya abhavya 2, daNDaka 2 apanA 2, pakSa 2 /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 338 ) thokaDA sNgrh| 7trasa kAya meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 16 ( pAMca ekendriya kA chor3akara ), pakSa 2 / / ..8 akAya meM bhAva 2, AtmA 4, labdhi nahIM vIrya nahIM, dRSTi 1, no bhavI, no abhavI, daMDaka nahIM paca nhiiN| 5 sayogI dvAra ke 5 bheda / 1 sayogI meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 2 mana yogI meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 16 ( pAMca sthAvara, 3 vikalandriya chor3akara), pakSa 2 / 3 vacana yogI meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIye 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 16 ( pAMca sthAvara chor3akara ), pakSa 2 / 4 kAya yogI meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 // .. 5 ayogI meM bhAva 3 udaya, cAyaka, parimANika, AtmA 6 ( kaSAya, yoga chor3akara ), labdhi 5, vIya ? paMDita vIya, dRSTi 1 samakita dRSTi, bhavya 1 daeDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla / 6 saveda ke 5 bheda / 1 saveda meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3,
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana bol| dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 24, pakSa 2 / 2 strI dheda meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 15 pakSa 2 / / 3 puruSa veda bhAva. 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 15 pakSa 2 / / 4 napuMsaka veda meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 11 ( devatA kA 13 chor3a kara ), pakSa 2 / 5 aveda meM-bhAva 5, prAtmA 8, labdhi 5, vIrya 1 dRSTi 1, mavya 1, daNDaka 1 manuSya kA, pana 1 zukla / 7 kaSAya ke 6 bheda 1 sakaSAya meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2 daNDaka 24, pakSa 2 2 krodha kaSAya meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5 vIya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 3.mAna kaSAya meM-bhAva 5, AtmA 8, ,labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 4 mAyA kaSAya meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3,bhavya abhavya 2, daNDaka 24 pakSa 2 / 5 lobha kaSAya meM--bhAva 5, zrAtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 6 akaSAya meM-bhAva 5, AtmA 7, labdhi 5, vIrya
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1, dRSTi 1 samakita bhavya 1, daNDaMka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla | 9 thokaDA saMgraha | 8 salezI ke 8 bheda vIrya -- 1 sazI meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24 pakSa 2 / 2 kRSNa lezyA meM - bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 22 ( jyotiSI vaimAnika chor3a kara ) pakSa 2 | 1 nIla lezyA meM - bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5 vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2 daNDaka 22 Upara pramANe pakSa 2 | kapota lezyA meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 22 Upara pramANe, pakSa 2 | tejolezyA meM bhAva 5, AtmA 8 labdhi 5, vIrya 3 dRSTi 3, bhavya bhavya 2, pakSa 2, daNDaka 18 ( 13 devatA kA 1 manuSya kA, 1 titheca paMcendriya kA, pRthvI, apa; vanaspati evaM 18 ) 6 padma lezyA meM bhAva 5, zrAtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 3, vaimAnika, manuSya va tiryaca evaM 3 kA pakSa 2 | , 7 zukla lezyA meM bhAva 5, zrAtmA 8, labdhi 5,
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana bol| (341 movr.AAAAAAvvvvv vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 3 Upara pramANe, pakSa 2, / 8alezI meM bhAva 3, AtmA 6, labdhi 5, vIrya 1, paMDita vIrya, dRSTi 1, samakita, bhavya 1 daMDaka 1, manuSya kA, pakSa 1 zukla / samakita ke 7 bheda / 1 samahaSTi meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daMDaka 16 (pAMca ekendriya kA daMDaka chor3akara ) pakSa 1 shukl|| 2 sAsvAdAna samahaSTi meM bhAva 3, (udaya, kSayopazama, pariNAmika ), AtmA 7, labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daMDaka 16 (pAMca sthAvara chor3akara ), pakSa 1 zukla / 3 uparAma samadRSTi meM bhAva 4 (kSAyaka chor3akara), AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1, bhavya 1, daMDaka 16 ( pAMca sthAvara, tIna vikalendriya chor3akara), pakSa 1 zukla / 4 vedaka samadRSTi meM bhAva 3, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1, samakita, bhavya 1, daMDaka 16 Upara pramANe, pakSa 1 shukl| 5 kSAyaka samahaSTi meM bhAva 4 ( upazama chor3akara) AtmA 8, labdhi 5, vIye 3, dRSTi 1, bhavya 1, daMDaka 16 pakSa 1 zukla /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha / 6 mithyAtva dRSTi meM bhAva 3, AtmA 6, labdhi 5, vIrya 1, dRSTi 1, bhavya abhavya 2, daMDaka 24, pakSa 2 / 7 mizra dRSTi meM bhAva 3, AtmA 6, labdhi 5, vIrya 1, bAla vIrya, dRSTi 1, bhavya 1, daMDaka 16, pakSa 1 zukla / 10 samuccaya jJAna dvAra ke 10 bheda / 1 samuccaya jJAna meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1, bhavya 1, daMDaka 16, pakSa 1 zukla / 2 mati jJAna 3 zruta jJAna meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1 bhavya 1 daNDaka 16, pakSa 1 zukla / 4 avadhi jJAna meM bhAva 5, AtmA labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1 bhavya 1, daNDaka 16, pakSa 2 zukla / 5 manaH paryava jJAna meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 1, bhavya 1, daNDaka 1, manuSya kA, pakSa 1 zukla / 6 kevala jJAna meM bhAva 3, (udaya cAyaka, parikhAmika) AtmA 7 ( kaSAya chor3a kara ) labdhi 5, vIrya 1, dRSTi 1 bhavya 1, daNDaka 1, pakSa 1; / (342 ) * 7 samuccaya ajJAna mati ajJAna 6 zruta ajJAna meM- bhAva tIna; AtmA 6, labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 1, mithyAtva dRSTi, bhavya abhavya 2, daNDaka 24 pakSa 2 /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana bola / (353) 10 vibhaGga jJAna ma-bhAva 3 (udaya, kSayopazama pariNAmika ), AtmA 6 ( jJAna cAritra chor3a kara), labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 1 mithyAtva, bhavya abhavya 2, daNDaka 16 (pAMca sthAvara tIna vikalendriya chor3a kara pakSa 21 11 darzana dvAra ke 4 bheda 1 cakSu darzana meM bhAva 5, aAtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 17, pakSa 2 / 2 acaca darzana meM bhAva 5, aAtmA 8, labdhi 5, vIrya 3. dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / avadhi darzana meM- bhAva 5, zrAtmA 8. labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 16, pakSa 2 / kevala darzana meM- bhAva 3, AtmA 7 (kaSAya chor3a kara ) labdhi 5, vIrya 1 palita, dRSTi 1 samakita, bhavya daNDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla / 12 samuccaya saMyati kA bheda 1 saMyati meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 1 paMDita, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1, pakSa 1, zukla / 2 sAmAyika cAritra va chadopasthAnika cAritra meM:-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 1 paMDita dRSTi
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| ananamannnnnnnnnnnnnnnnnn nearrammarrrrrammmmmmmm 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1, pakSa 1 zukla / ___4 parihAra vizuddha cAritra meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 1 paMDita, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1 pakSa 1 zukla / 5 sUkSma saMparAya cAritra meM- Upara pramANe / 6 yathA khyAta cAritra meM--bhAva 5, AtmA 7 (kaSAya chor3a kara ), labdhi 5, vIye 1, dRSTi 1, bhavya 1, daNDaka 1, pakSa 1 / 7 asaMyati meM--bhAva 5, AtmA 7 (cAritra chor3a kara ) labdhi 5, vIya 1 bAla vIrya, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / . 8 saMyatA saMyaMti meM-bhAva 5, AtmA 7 Upara anusAra, labdhi 5, vIrya 1 bAla paNDita, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 2, pakSa 1 zukla | 6 no saMyAta no asaMyati no saMyatA saMyati meM. bhAva 2, kSAyaka, pariNAmika, AtmA 4, labdhi nahIM, vIrya nahIM, dRSTi 1 samakita, no bhavya no abhavya, daNDaka nahIM, pakSa nhiiN| 13 upayoga dvAra ke 2 bheda sAkAra upayoga meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 2 anAkAra upayoga meM-bhAva 5, AtmA 8,
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana bola / (345) wwwwwwwwwwww labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 14 pAhArika ke 2 bheda 1 AhArika meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIye 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / anAhArika meM- bhAva 5, prAtmA 8, labdhi 5, vIrya do bAla va paNDita, dRSTei 2, bhavya abhavya 2, daNDaka 24 pakSa 2 / .15 bhASaka dvAra ke 2 bheda 1 bhASaka meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya amavya 2, daNDaka 16, pakSa 2 / 2 abhASaka meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDa : 24 ekSa 2 / 16 parita dvAra ke 3 bheda / / 1 parita meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya . 3, dRSTi 3, bhavya 1. daMDaka 24, pakSa 2 zukla / 2 aparita meM bhAva 3, AtmA 6, (jJAna cAritra chor3akara ), labdhi 5, vIrya 1, dRSTi 1, bhavya abhaya 2, daMDaka 24, pakSa 1 kRssnn| 3 no parita no aparita meM bhAva 2, AtmA 4, labdhi nahIM, vIrya nahIM, dRSTi 1 samakita, no bhavI no abhavI, daMDaka nahIM, pakSa nahIM / ___
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 346 ) thoDA saMgraha 17 paryApta dvAra ke 3 bheda / 1 paryApta meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya bhavya 2, daMDaka 24, pakSa 2 / 2 aparyApta meM bhAva 5, zrAtmA 7 ( cAritra chor3a kara ), labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 2, bhavya abhavya 2, daMDaka 24, pakSa 2 ! 3 no paryApta no aparyApta meM bhAva 2 kSAyaka va pariNAmika, AtmA 4, lAbdha nahIM, vIrya nahIM, dRSTi 1 samakita dRSTi, no bhavya no abhavya, daMDaka nahIM, pakSa nahIM / 18 sUkSma dvAra ke 3 bheda / vIrya 1 1 sUkSma meM bhAva 3, AtmA 6, labdhi 5, bAla vIrya, dRSTi 1 midhyAtva, bhavya bhavya 2, daMDaka 5 ( pAMca sthAvara kA ), pakSa 2 | 2 bAdara meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 24, pakSa 2 / 3 no sUkSma no bAdara meM bhAva 2, AtmA 4, labdhi nahIM, vIrya nahIM, dRSTi 1, no bhavya no abhavya daMDaka nahIM, pakSa nahIM / 16 saMjJI dvAra ke 3 bheda / conte 1 saMjJI meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5 vIrya 3 dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daNDaka 16 ( pAMca sthAvara, tIna vikalendriya chor3a kara ), pakSa 2 /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana dol| (347 ) - - - - - - - 2 asaMjJI meM--bhAva 3, AtmA 7, (cAritra chor3a kara ) labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 2, bhavya abhavya 2 daNDaka 22, pakSa 2 / 3no saMjJI no asaMhI meM-bhAva 3, AtmA 7, labdhi 5, vIrya 1 paMDita, dRSTi 1 samakita dRSTi, bhavya 1, daNDaka 1, pakSa 1 zukla / 20 bhavya dvAra 3 bheda 1 bhavya meM bhAva 5, prAtmA 8, labdhi 5, vIrya 3 dRSTi 3, bhavya 1 daNDaka 24, pakSa 2 / 2 abhavya meM-bhAva 3, AtmA 6, labdhi 5, vIya 1 bAla vIrya, dRSTi 1 mithyAtva, abhavya 1 daNDaka 24, pakSa 1 kRSNa / 3 no bhavya no abhavya meM-bhAva 2.kSAyaka parikhAmika AtmA 4 labdhi nahIM, vIrya nahIM, dRSTi 1 samakita, bhavya abhavya nahIM, daNDaka nahIM, pakSa nhiiN| 21 carama dvAra ke do bheda 1 carama meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3 dRSTiM 3, bhavya 2, daNDaka 24, pakSa 2 / 2 * acarama meM-bhAva 4 (upazama chor3a kara) AtmA 7 ( cAritra chor3a kara) labdhi 5, vIrya 1 bAla - . * acarama arthAt abhavI tathA siddha bhagavanta /
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | ( 34= ) vIrya, dRSTi 2 - samakita dRSTi va mithyAtva dRSTi, abhavya 1 daNDaka, 24 pakSa 1 kRSNa / zarIra dvAra ke 5 bheda 1 zradArika meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya, abhavya 2, daNDaka 20, pakSa 2 | 2 vaikriya meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya abhavya 2, daMDaka 27 ( 13 devatA kA, 1 nArakI kA 1, manuSya kA, 1 tiryaca kA va 1 vAyu kA evaM 17 ) pakSa 2 | 3 AhArika meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 1, paMDita vIrya, dRSTi 1 samakita dRSTi, bhavya 1, daMDaka 1, pakSa 1 zukla / 4 tejasa va 5 kArmaNa meM bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 3, dRSTi 3, bhavya bhavya 2, daMDaka 24, pakSa 2 / guNa sthAnaka dvAra / 1 mithyAtva guNa sthAnaka meM bhAva 3 ( udaya, kSayopazama, parimANika ), zrAtmA 6 ( jJAna cAritra chor3a kara ) labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 1 mithyAtva dRSTi, bhavya bhavya do, daMDaka 24, pakSa do / 2 sAsvAdAna samadRSTi guNa sthAnaka meM bhAva 3 Upara anusAra, AtmA 7 ( cAritra chor3a kara ), labdhi 5,
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvana bola / (346). vIrya 1 bAla vIrya, dRSTi 1 samakita dRSTi; bhavya 1 daMDaka 16 (pAMca ekendriya chor3akara ), pakSa 1 zukla / 3 mizra guNa sthAnaka meM bhAva 3 Upara anusAra zrAtmA 6 (jJAna cAritra chor3akara ), labdhi 5, vIye 1 bAla vIrya, dRSTi 1 mizra dRSTi, bhavya 1, daMDaka 16, (5 ekendriya tIna vikalendriya chor3akara ) pakSa 1 zukla / 4 avatI samyaktva dRSTi meM bhAva 5, AtmA 7, ( cAritra chor3akara ), labdhi 5, vIrya 1 bAla vIrya dRSTi 1 samakita dRSTi; bhavya 1 daMDaka 16 Upara anusAra, pakSa 1 zukla / 5 deza vratI guNa sthAnaka meM bhAva 5; AtmA 7 (deza se cAritra hai sarva se nahIM ); labdhi 5; vIrya 1; bAla paMDita vIrya; dRSTi 1 samakita hASTa; bhavya 1 daMDaka do ( manuSya va tithaMca ke ) pakSa 1 zukla / - 6 pramatta saMyati guNa sthAnaka meM bhAva 5; AtmA 8; labdhi 5; vIrya 1 paMDita vIryaH dRSTi 1 samakita dRSTi bhavya 1; daMDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla / 7 apramatta saMyati guNa meM-bhAva 5, AtmA 8 labdhi 5, vIrya 1 paNti vIrya, dRSTa 1 samakita bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla / niyI bAdara guNa0 meM-bhAva 5, AtmA 8, labdhi 5, vIrya 1 paNDita vIrya, dRSTi 1 samakita dRSTi, bhadhya 1, daNDaka 1 manuSya kA pakSa 1 zukla /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ (350 ) thokaDA sNgrh| aniyahI bAdara guNa meM-bhAva 5, AtmA 8 labdhi 5, vIrya 1 paNDita vIya, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA, pakSa0 1 zukla / 10 sUkSma saMparAya guNa0 meM-bhAva 5 prAtmA 8, labdhi 5, vIrya 1 paNDita vIrya, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA pakSa 1 zukla / / 11 upazAnta mohanIya guNa meM-bhAva 5, AtmA 7 (kaSAya chor3a kara) labdhi 5,vIrya 1 paNDita vIrya,dRSTi 1 samakita,bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA pakSa 1 zukla / 12 kSINa mohanIya guNa meM-bhAva cAra (upazama chor3a kara ), AtmA 7 ( kaSAya chor3a kara ), labdhi 5, vIrya 1 paNDita vIrya, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA pakSa 1 zukla / 13 sayogI kevalI guNa0 meM bhAva 3 (udaya, kSAyaka, pariNAmika), AtmA 7 ( kaSAya chor3a kara ), labdhi 5, vIrya 1 paNDita vIya, dRSTi 1 sabhakti dRSTi bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla / .. ayogI kevalI guNa meM-bhAva tIna Upara samAna, AtmA 6, ( kaSAya va yoga chor3a kara ) labdhi 5, vIya 1 parita vIrya, dRSTi 1 samakita, bhavya 1, daNDaka 1 manuSya kA, pakSa 1 zukla / ||iti bAvana bola sampa
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrotA adhikAra / ( 351 ) zrotA adhikAra zrotA adhikAra zrI naMdi sUtra meM hai so nIce anusAra . gAthA sela' ghaNa, kur3aga, cAlaNI', paripuNaga', haMsa', mahisa', bhese, ya; masaga', jalUga', birAlo, jAhaga', gobhari,AbherI" sA / / caudaha prakAra ke zrotA hote haiM jinameM se prathama sela ghaNa jaise patthara para megha gire parantu patthara megha (pAnI) se bhIje nahIM vase hI ekeka zrotA vyAkhyAnAdika sune parantu samyak jJAna pAve nahIM, buddha hove nhiiN| dRSTAnta:-kuziSya rUpI patthara, sad guru rUpI megha tathA bodha rUpI pAnI muMga zeliyA tathA puSkarAvarta megha kA dRSTAntaH-jaise puSkarAvarta megha se muMga zelIyA pighale nahIM vaise hI ekeka kuziSya mahAn saMvegAdika guNa yukta zrAcArya ke pratibodhane para bhI samajhe nahIM, vairAgya raMga car3he nahIM, ataH aise zrotA chor3ane yogya hai evaM avinIta kA dRSTAnta jAnanA kAlI bhUmi ke andara jaio negha barase to vo bhUmi atyanta bhIja jAve va pAnI bhI rakaye tathA godhUmAdika (gehUM pramukha ) kI atyanta niSpatti kare vaise hI vinIta suziSya bhI guru kI upadeza rUpa vANI sunakara hRdaya meM dhAra rakkhe, vairAgya se bhIMja jAve va aneka anya bhavya
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ (352) thokaDA sNgrh| jIvoM ko vinaya dharma ke andara pravartIve, ataH ye zrotA zrAdaravA yogya hai| 2 kur3agaH- kuMbha kA dRSTAnta / kuMbha ke pATha bheda haiM jinameM prathama ghar3A sampUrNa ghar3a ke guNoM dvArA vyApta hai| ghar3e ke tIna guNaH-1ghar3e ke andara pAnI bharane se kiMcit bAhara jAve nahIM 2 svayaM zItala hai ataH anya kI bhI tRSA zAnta kare-zItala kare / 3 anya kA mAlinatA bhI pAnI se dUra kre| aise hI ekeka zrotA vinayAdika guNoM se sampUrNa bhare huve haiM ( tIna guNa sahita ) 1 guvodika ko upadeza sarva dhAra kara rakkhe-kiMcita bhUle nahIM 2 svayaM jJAna pAkara zItala dazA ko prApta huve haiM va anya bhavya jIva ko trividha tApa upasamA kara zItala karate haiM 3 bhavya jIva kI sandeha rUpI malinatA ko dUra kare / aise zrotA Adarane yogya haiN| 2 eka dhar3e ke pArzva bhAga meM kAnA (cheda yukta ) hai isa meM pAnI bhare to AdhA pAnI rahe va prAdhA pAnI bAhara nikala jAve vaisa hI ekeka zrotA vyAkhyAnAdi sune to zrAdhA dhAra rakkhe va AdhA bhUla jAve / 3 eka ghar3A nIce se kAnA hai isameM pAnI bharane se sarva pAnI baha kara nikala jAve kicit bhI usameM rahe
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrItA adhikAra / ( 353 ) nahIM vaise ekeka zrotA vyAkhyAnAdi sune to save bhUla jAve parantu dhAre nhiiN| 4 eka ghar3A nayA hai, isameM pAnI bhare to thor3A2 jama kara baha jAve va sArA ghar3A khAlI ho jAve vaise ekeka zrotA jJAnAdi abhyAsa kare parantu thor3A thor3A karake bhUla jaave| 5 eka ghaDA dargandha vAsita hai isameM pAnI bhare to vo pAnI ke guNa ko bigAr3e vaise ekeka zrotA mithyAtvAdika durgandha se vAsita haiM / sUtrAdika par3hane se yaha jJAna ke guNa ko bigAr3ate haiM ( naSTa karate haiN)| 6 eka dhar3A sugandha se vAsita hai isameM yadi pAnI bhare to vo pAnI ke guNa ko bar3hAve vaise ekeka zrotA samakitAdika sugandha sa vAsita haiM va sUtrAdika par3hAne se yaha jJAna ke guNa ko dipAte haiN| 7 eka ghar3A kaccA hai isameM pAnI bhare to vo pAnI se bhIja kara naSTa ho jAve, vaise ekeka zrotA (alpa buddhi vAle ) ko sUtrAdika kA jJAna dene se-naya pramukha nahIM jAnane se vo jJAna se va mArga se bhraSTa hove| 8eka bar3A khAlI hai / isake Upara Dhakkana DhAka kara varSA samaya nevAM ke nIce ise pAnI jhelane ke liye rakhe andara pAnI Ave nahIM parantu peMde ke nIce adhika pAnI ho jAne se Upara tirane (terane) lage va pavanAdi se bhIta
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 354 ) thokaDA sNgrh| pramukha se TakarA kara phUTa jAve vaise ekeka zrotA sadguru kI sabhA meM vyAkhyAna sunane ko baiThe parantu UMgha pramukha ke coga se jJAna rUpa pAnI hRdaya meM Ave nahIM tathA atyanta UMgha ke prabhAva se kharAba DAla rUpa vAyu se athar3Ave (Takkara khAve ) jisase sabhA meM apamAna pramukha pAva tathA UMgha meM par3ane se apane zarIra ko nukasAna phuNcaav|| iti pATha ghar3e ke dRSTAnta rUpa dUsare prakAra kA zrotA kA svarUpa / 3 cAlaNI-ekeka zrotA cAlaNI ke samAna hai| isa ke do prakAra, eka prakAra aisA hai ki cAlanI jaba pAnI meM rakkhe to pAnI se sampUrNa bharI huI dIkhe parantu uThA kara dekhe to khAlI dIkhe vaisA ekeka zrotA vyAkhyAnAdi sabhA meM sunane ko baiThe to vairAgyAdi bhAvanA se bhare huve dIkheM parantu sabhA se uTha kara bAhara jAveM to vairAgya rUpa pAnI kiMcit bhI dIkhe nhiiN| aise zrotA chAMDane yogya haiN| dUsarA prakAra-cAlanI gehU~ pramukha kA ATA cAlane se ATA to nikala jAtA hai parantu kaGkara pramukha kacarAvava raha jAtA hai vaise ekeka zrotA vyAkhyAnAdi sunate samaya upadezaka tathA sUtra ke guNa to nikAla deve parantu skhalanA pramukha avaguNa rUpa kacare ko grahaNa kara rakkhe / aise zrotA chor3ane yogya hai| ___
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrItA adhikAra / (355) 4 paripuNaga--sugharI pakSI ke mAlA kA dRSTAnta / sugharI pakSI ke mAlA se ghI gAlate samaya ghI ghI nikala jAve parantu cIMTI pramukha kacarA raha jAtA hai vaise ekeka zrotA AcArya pramukha kA guNa tyAga karake avaguNa ko grahaNa kara letA hai aise zrotA chAMDavA yogya haiN| 5 haMsa-dUdha pAnI milA kara pIne ke liye dene para jaise haMsa apanI coMca se (khaTAza ke guNa ke kAraNa ) dUdha dUdha pIve aura pAnI nahIM pIve vaise vinIta zrotA gurvAdika ke guNa grahaNa kare va avaguNa na leve aise zrotA AdaranIya haiN| 6 mahiSa-bhaisA jaise pAnI pIne ke liye jalAzaya meM jAve / pAnI pIne ke liye jala meM prathama praveza kare pazcAt mastaka pramukha ke dvArA pAnI Dholane va mala mUtra karane ke bAda svayaM pAnI pIve parantu zuddha jala svayaM nahIM pIve anya yUtha ko bhI pIne nahIM deve vaise kuziSya zrotA vyAkhyAnAdika meM kleza rUpa praznAdika karake vyAkhyAna Dohale, svayaM zAnti yukta sune nahIM va anya sabhA janoM ko zAnti se sunAne deve nhiiN| aise zrotA chAMDane yogya haiN| 7 meSa-bakarA jaise pAnI pIne ko jalAzaya pramukha meM jAve to kinAre para hI pAMva nIce namA kara ke pAnI pIve, Dohale nahIM va anya yUtha ko bhI nirmala jala pIne deve|
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 356) thokaDA sNgrh| vaise vinIta ziSya va zrotA vyAkhyAnAdika namratA tathA zAnta rasa se sune, anya sabhAjanoM ko sunane deve / aise zrotA AdaranIya hai| ____masaga-isa ke do bheda prathama masaga arthAt camar3e kI kothalI meM jaba havA bharI huI hotI hai taba atyanta phUlI huI dikhatI hai parantu tRSA zamAye nahIM havA nikala jAne para khAlI ho jAtI hai vaise ekeka zrItA abhimAna rUpa vAyu ke kAraNa jJAnI vat tahAka mAre parantu apanI tathA anya kI AtmA ko zAnti pahuMcAve nahIM aise zrotA chor3ane yogya hai| 6 dUsarA prakAra-masaga (macchara nAmaka jantu) anya ko caTakA mAra kara paritApa upajAve parantu guNa nahIM kare varan nukasAna utpanna kare vaise ekeka kuzrotA gurvAdika ko-jJAna abhyAsa karAne ke samaya atyanta parizrama deve tathA kuvacana rUpa caTakA mAre / paraMtu vaizyAvRtya pramukha kucha bhI na kare aura manameM asamAdhi paidA kare, yaha chor3ane yogya hai| hajoMka isake bheda 2 haiM / pahilA joMka jantu gAya vagairaha ke stana meM laga jAve taba khUna ko piye dUdha ko ko nahIM piye / isI taraha se koI avinayI kuziSya zrotA AcAryadika ke pAsa rahatA huA unake doSoM ko dekhe paraMtu kSamAdika guNoM ko grahaNa nahIM kare yaha bhI tyAgane yogya hai|
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrotA adhikaar| ( 357) dUsare prakAra kA-joMka nAmaka jantu phor3A ke Upara rakhane para usameM coTa mArakara duHkha paidA karatA aura bigar3e hue khUna ko pItA hai bAda meM zAMti paidA karatA hai| isI taraha se koI vinIta ziSya zrotA AcAryAdika ke sAtha rahatA huA pahile to vacana rUpa coTa ko mAre, samaya asamaya bahuta abhyAsa karatA huA mehanata karAve pIche saMdeha rUpI maila ko nikAla kara guruoM ko zAMti upajAve--paradezI rAjA ke samAna yaha grahaNa karane yogya hai| 10 biDAla-jaise billI dUdha ke vartana ko sIke se jamIna para paTaka kara usameM milI huI dhUla ke sAtha 2 dUdha ko pItI hai usI taraha koI zrotA AcAryAdika ke pAsa se sUtrAdika kA abhyAsa karate hue bahuta avinaya kare, aura dUsare ke pAsa jAkara praSNa pUcha kara sUtrArtha ko dhAraNa kare paraMtu vinaya ke sAtha dhAraNa nahIM kare isalie aisA zrotA tyAgane yogya hai| 11 jAhaga-sahalo yaha eka tiryaMca kI jAti vizeSya kA jIva hai yaha pahale to apanI mAtA kA dUdha thoDA thoDA pItA hai aura phira vaha pacajAne para aura thor3A isa taraha thor3e thor3e dUdha se apanA zarIra puSTa karatA hai pIche bar3e bhArI sarpa kA mAna bhaMjana karatA hai / isI taraha koI zrotA AcAryAdika ke pAsa se apanI buddhi mAphika samaya samaya para thor3A thor3A sUtra abhyAsa kare aura
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 358 ) thokaDA saMgraha | abhyAsa karate hue guruSoM ko atyaMta saMtoSa paidA kare kyoMki apanA pATha barAbara yAda karatA rahe aura use yAda karane para phira dUsarI bAra aura tIsarI bAra isa taraha thoDA thor3A lekara pazcAt bahuzruta ho kara mithyAtvI logoM kA mAna mardana kare | yaha zrAdarane yogya hai / 12 gAya - isake do prakAra | prathama prakAra-jaise dUdhavatI gAya ko eka zeTha kisI apane par3osI ko sauMpa kara anya gAMva jAve par3osI ghAMsa pAnI pramukha barAbara gAya ko nahIM deve jisase gAya bhUkha tRSA se pIDita hokara dUdha meM sUkhane laga jAtI hai va duHkhI ho jAtI hai vaise hI ekeka zrotA (avinIta ) AhAra pAnI pramukha vaiyAvacca nahIM karane se gurvedika kI deha glAni pAve va jisase sUtrAdika meM ghATA par3ane lagajAtA hai tathA apayaza ke bhAgI hote haiM / dUsarA prakAra - eka seTha par3osI ko dUdhavatI gAya sauMpa kara gAMva gayA par3osI ke ghAMsa pAnI pramukha acchI taraha dene se dUdha meM vRddhi hone lagI va vo kIrti kA bhAgI huvA vaise ekeka vinIta zrotA ( ziSya ) gurvAdika kI ahAra pAnI pramukha vaiyyAvacca vidhi pUrvaka karake gurvAdika ko sAtA upajAve jisase jJAna meM vRddhi hove va sAtha 2 usako bhI yaza mile yaha zrotA AdarakhA yogya hai / 13 bherI - isake do prakAra - prathama prakAra - merI
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrotA adhikAra / ( 356 ) ko bajAne vAlA puruSa yadi rAjA kI AjJAnusAra bherI bajAve to rAjA khuzI hokara use puSkala dravya deve vaise hI vinIta ziSya-zrotA-tIrthakara tathA guAdika kI AjJA. nusAra sUtrAdika kI svAdhyAya tathA dhyAna pramukha aMgIkAra kare to karma rUpa roga dUra hove aura siddha gati meM ananta lakSmI prApta kare yaha Adarane yogya hai| dUsarA prakAra-bherI bajAne vAlA puruSa yadi rAjA kI AjJAnusAra bherI nahIM bajAve to rAjA kopAyamAna hokara dravya deve nahIM vaise hI avinIta ziSya ( zrotA) tIrthakara kI tathA guvAdika kI AjJAnusAra sUtrAdika kI svAdhyAya tathA dhyAna kare nahIM to unakA karma rUpa roga dUra hove nahIM va siddha gati kA sukha prApta kareM nahIM yaha choDane yogya hai| 14 AbhIrI-- prathama prakAra-AbhIra strI puruSa eka grAma se pAsa ke zahara meM gar3ave meM ghI bhara kara becane ko gaye / vahAM bAjAra meM utArate samaya ghI kA bhAjanabatena phUTa gayA va jisase ghI dula gayA / puruSa strI ko kuvacana kaha kara upAlambha dene lagA, strI bhI punaH bhatA ke sAmane kuvacana kahane lagI / isa bIca meM saba ghI nikala kara jamIna para bahane lagA va strI puruSa donoM zoka karane lge| jamIna para gire huve ghI ko punaH pUMcha kara le liyA va bAjAra meM beMca kara paise sIdhe kiye / paise
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 360 ) thokaDA sNgrh| le kara sAyaGkAla ko gA~va jAte samaya coroM ne unheM lUTa liyA / atyanta nirAza huve, logoM ke pUchane para sarva vRttAnta kahA jise suna kara logoM ne unheM bahuta hI ThapakA diyA / vaise hI guru ke dvArA vyAkhyAna meM diye huve upadeza ( sAra ghI ) ko lar3AI jhagar3A karake Dhola diyA va anta meM cale rA karake durgati ko prApta kare yaha zrotA chor3ane yogya hai| dUsarA prakAra-ghI bhara kara zahara meM jAte samaya bartana utArane para phUTa gayA, phUTate hI donoM strI puruSoM ne mila kara punaH bhAjana meM gho bhara liyA / bahuta nukasAna nahIM hone diyA / ghI ko beMcakara paise sIdhe kiye va acchA saMga karake gAMva meM sukha pUrvaka anya sujJa puruSoM ke samAna pahoMca gaye, vaise hI vinIta ziSya ( zrotA ) guru ke pAsa se vANI sunakara va zuddha bhAna pUrvaka tathA artha sUtra ko dhAra kara rakhe sAMcave / asavalita kare, vismRti hAve to guru ke pAsa se punaH2 kSamA mAMga kara dhAre, pUcha parantu kleza jhagar3A kare nahIM / guru una para prasanna have, saMyama jJAna kI vRddhi hove, va anta meM sadgati pAve yaha zrotA AdaraNIya hai| // iti zrotA adhikAra sampUrNa //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 18 bola kA alpa bahutva / (361) 68 bola kA alpa bahutva sUtra zrI pannavaNAjI pada tIsarA / 68 bola kA alpa bahutva / anukrama mahA daNDaka na jIva kA bheda 14 guNasthAna yoga hai| upayoga 12 - wo wo m 1 garbhaja manuSya sarva se kama 2, 14, 15, 2 manuSyANI saMkhyAtagu.2, 14, 13, 12, 6, 3 bAdara taijasa kAya paryApta asaMkhyAta guNA 1, 1, 1, 3, 3, 4 pAMca anuttara vimAna kA deva asaMkhyAta gu. 2, 1, 11, 6, 1, 5 Upara kI trIka kA deva saMkhyAta guNA- 2, 2-3, 11, 6 madhya trIka kA deva saMkhyAta guNA- 2, 2.3, 7 nIce kI trIka kA deva . . saMkhyAta guNA- 2, 2-3, 11, 6, 1, 8 bArahavAM devaloka kA deva saMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 1, 1, of an
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ (362) thokaDA saMgraha a w 611 vAM devaloka kA deva saMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 10 dazavAMdevaloka kA deva saMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 6, 1, 11 navAM devaloka kA deva saMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 6, 1, 12 sAtavIM naraka kA neriyA asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 13 chaThI naraka kA nariyA asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 14 AThavAM devaloka kA deva asaMkhyAta guNA-2, 4, 11, 15 sAtavAM devaloka kAdeva __ asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 16 pAMcavI narakakA neriyA asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 17 chadrA devaloka kA deva asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 6, 1, 18 cothI naraka kA neriyA __asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 6, 1, 16 pAMcavAM devalokakA deva asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 6, 1, i wo w w
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bola kA alpa bahutva / (363) 6, 2, 20 tIsarI narakakA neriyA asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 21 cothA devaloka kA deva asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 22 tIsarA devalokakA deva ___ asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 23 dUsarI naraka kA neriyA ___ asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 24 saMmUrchima manuSya azA. zvata asaMkhyAta guNA-1, 1, 3, 25 dUsare devaloka kA deva asaMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 26 dUsare devaloka kI de viyeM saMkhyAta guNI-2, 27 pahele devaloka kA deva ___ saMkhyAta guNA- 2, 4, 11, 28 pahele devaloka kI de. vie saMkhyAta guNI- 2, 4, 11, 26 bhavanapati kA deva a. saMkhyAta guNA- 3, 4, 11, 30 bhavana pati kI devI saMkhyAta guNA 2, 4, 11, 6, 4, 6, 4,
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 364 ) thokaDA sNgrh| " 31 pahelI naraka kA neri yA asaMkhyAta guNA 3, 4, 32 khecara puruSa tiryaca yo ni asaMkhyAta guNA 2, 33 khecara kI strI saMkhyAta guNI 2, 34 sthalacara puruSa saMkhyA. ta guNA 2, 5, 35 sthalacara kI strI ... saMkhyAta guNI " " 36 jalacara puruSa saMkhyAta guNA " " 37 jalacara kI strI ___saMkhyAta guNI " " 38 vANa vyantara kA deva saMkhyAta guNA 3, 4, 36 vANa vyantara kI devI saMkhyAta guNI 2, " 40 jyotiSa kA deva saMkhyAta guNA " " 41 jyotiSa kI devI saMkhyAta guNI // " " " " 11; " 4, ra kI " " " ___
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bola kA alpa bhutv| 6, 6, " " 42 khecara napuMsaka tiryaca yoni saMkhyAta gu. 2.4,5, 13, 43 sthala cara napuMsaka - saMkhyAta guNA ' 2-4" " 44 jalacara napuMsaka ' saMkhyAta guNA""" " 45 caurindriya paryApta ... saMkhyAta guNA 1, 1, 2, 46 paMcendriya paryApta vizeSAdhika 2, 12, 14, 47 beindriya paryApta -vizeSAdhika 1, 1, 2, 48 triindriya paryApta vizeSAdhika " " " 5 / 46 paMcendriya apa. asaMkhyAta guNA2 3 50 caurindriya apa. vizeSAdhika 1, 2, 51 triindriya apa. vizeSAdhika " " 52 beindriya apa. . vizeSAdhika " " " , " 6, "
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 366 ) thokaDA sNgrh| 3, 3, 3, 3, 3, 53 pratyeka zarIrI bA. vana. pa.asaM. gu." 1, 1, 54 bAdara nigoda pa. kA za.asaM.ga." " 55 bAdara pRthvI kAya paryApta asaM. ga." " 56 bAdara apa kAya paryApta ___ asaMkhyAta guNA 1, 1, 1, 57 bAdara vAyu kAya paryApta ___ asaMkhyAta guNA 1, 1, 4, 58 bAdara taijasa kAya a__paryApta asaMkhyAta guNA 1, 1, 3, 56 pratyeka zarIrIbAdara vana- spati kAya a.a.guNA 1, 1, 60 bAdara nigoda aparyApta ___kA zarIra asaM. guNA 1, 1, 3, 61 bAdara pRthvI kAya apa. asaMkhyAta guNA 1, 1, 3, 62 bAdara apa kAya apa, asaMkhyAta guNA 1, 1, 3, 63 bAdara vAyu kAya apa. asaMkhyAta guNA 1, 1, 3, 3, 3, ||52vn 3, 3, 3 3, 4, 3, 4, 3, 3, ___
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bola kA alpa bahutva / ( 367) s 64 sUkSma tejaskAya apa. asaMkhyAta guNA 1, 1, 3, 3, 3, 65 sUkSma pRthvI kAya apa. __ vizeSAdhika 1, 1, 3, 3, 3, 66 sUkSma apa kAya apa, vizeSAdhika 1, 1, 3, 3, 3, 67 sUkSma vAyu kAya apa. vizeSAdhika 1, 1, 3, 3, 3, 68 sUkSma tejaskAya paryApta . saMkhyAta guNA 1, 66 sUkSma pRthvI kAya paryApta vizeSAdhika 1, 1, 1, 3, 3, 70 sUkSma apa kAya paryApta vizeSAdhika 1, 1, 1, 3, 3, 71 sUkSma vAyu kAya paryApta vizeSAdhika 1, 1, 1, 3, 3, 72 sUkSma nigoda aparyApta ___ kA zarIra asaM. guNA 1, 1, 1, 3, 3, 73 sUkSma nigoda paryAptakA zarIra saMkhyAta guNA 1, 1, 1, 3, 3, 74 abhavya jIva ananta guNA 14, 1, 13, 6, 6, kA
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 368) thokaDA sNgrh| 75 samyaka dRSTi prati pAti . ananta guNA 14, 14, 15, 22, 6, 76 siddha ananta guNA ; ; ; ; ; 77 bAdara vanaspati kAya paryApta ananta guNA 1, 1, 1, 3, 3; 78 bAdara jIva paryApta vizeSAdhika 6, 14, 14, 12, 6; 76 bAdara vanaspati kAya ____ apa. asaMkhyAta guNA 1, 1, 3, 3, 4, 80 bAdara jIva apayApta vizeSAdhika 6, 3, 5, 86, 6, 81 samuccaya bAdara jIva _ vizeSAdhika 12, 14, 15, 12, 6, 82 sUkSma vanaspati kAya aparyApta saMkhyAta gu. 1, 1, 3, 3, 3, 83 sUkSma jIva aparyApta _ vizeSAdhika 1, 1, 3, 3, 3, 84 sUkSma vanaspati kAya : - paryApta saMkhyAta guNA 1, 1, 1, 3, 3, 85 sUkSma jIva paryApta 'vizeSAdhika 1, 1, 1, 3, 3, 86 samuccaya sUkSma jIva .. . . vizeSAdhika 2, 1, 3, 3, 3, . " .
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bola kA alpa bahutva / ( 366 ) 87 bhavya siddhi jIva vizaSAdhika 14, 14, 15, 12, 6, 88 nigodake jIva vizeSA.4, 1, 2, 3, 3, 86 samuccaya vanaspati kAya ke jIva vizeSAdhika 4, 1, 3, 3, 4, 60 ekendriya jIva vizeSA.4, 1, 5, 3, 4, 61 tithaca yonI kA jIva vizeSAdhika 14, 5, 13, 6, 6, 62 mithyAtva dRSTi jIva vizeSAdhika 14, 1, 13, 63 ati jIva vizeSA. 14, 4, 13, 64 sakaSAyI jIva vizeSA. 14, 10, 15, 10, 6, 65 chadmastha jIva vizeSA. 14, 12, 15, 10, 6, 66 sayogI jIva vizeSA. 14, 13, 15, 12, 6, 67 saMsArastha jIva vize. 14, 14, 15, 12, 6, 18 sarva jIva vizeSAdhika 14, 14, 15, 12, 6, OM iti 18 bola kA alpa bahutva sampUrNa ___ w we - .
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 370) thokaDA sNgrh| Ka pradala parAvate bhagavatI sUtra ke 12 veM zataka ke cothe uddeze meM pudgala parAvatta kA vicAra hai so nIce anusAra / gAthA nAma'; guNa'; ti sakhkhaM ; ti DhANaM'; kAla'; kAlovamaMca' kAla appa bahu'; puggala majha puggala puggala karaNaM appbhu| pudgala parAvarta samajhAne ke liye nava dvAra kahate haiN| 1 nAma dvAra-1 audArika pudgala parAvarta 2 vaikriya pudgala parAvarta 3 taijasa pudgala parAvarta 4 kArmaNa pudgala parAvartta 5 mana pudgala parAvarta 6 vacana pudgala parAvarta 7 zvAsozvAsa pudgala parAvarta / 2 guNa dvAra-pudgala parAvarta kise kahate haiM ? isake kitane prakAra hote haiM ? ise kisa taraha samajhanA ? Adi sahaja prazna ziSya ke dvArA pUche jAte hai taba guru uttara dete haiM:-isa saMsAra ke andara jitane pudgala haiM una saboM ko jIva ne le le kara chor3e haiM / chor3a kara punaH punaH phira grahaNa kiye pula parAvarta zabda kA yaha artha hai ki pudgala sUkSma rajakaNa se laga kara sthUla se sthUla jo pudgala haiM una saboM ke andara jIva parAvartta-samagra prakAra se phira cukA hai, sarva meM bhramaNa kara cukA hai|
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ pula parAvarta / ( 371 ) dArika pana (dArika zarIra raha kara audArika yogya jo pula grahaNa karate haiM ) vaikriya pane ( vaikriya zarIra meM raha kara vaikriya yogya pudgala grahaNa kare ) taijas yadi Upara kahe huve sAta prakAra se pudgala jIva ne grahaNa kiye haiM va chor3e haiM, ye bhI sUkSma pane aura bAdara pane liye haiM aura chor3e haiM; dravya se, kSetra se kAla se va bhAva se evaM cAra taraha se jIva ne pudgala parAvartta kiye haiM / isakA vivaraNa ( khulAsA ) nIce anusAra:pudrala parAvartta ke do bheda:- 1 bAdara 2 sUkSma ye dravya se, kSetra se, kAla se, bhAva se, 1 dravya se bAdara pugala parAvarta :- loka ke samasta pula pUre kiye parantu anukrama se nahIM yAne audArika pane pula pUre kiye binA pahale vaikriya pane leve / va taijasa pane leve, koI bhI pudgala parAvarta pane bIca meM lekara punaH dArikapane ke liye huve pudgala pUre kare evaM sAta hI prakAra se binA anukrama ke samasta loka ke sarva pugaloM ko pUre kare ise bAdara pugala parAvartta kahate haiM / 2 dravya se sUkSma pugala parAvartta - loka ke sarva puloM ko audArika pane pUrNa kare, phira vaikriya pane phira tejasa pane evaM eka ke bAda eka anukrama pUrvakra sAta hI pula parAvartta pane pUrNa kare use sUkSma pugala parAvartta kahate pudrala 1
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 372) thokaDA sNgrh| 3 kSetra se bAdara pugala parAvarta-caudaha rAjaloka ke jitane AkAza pradeza haiM una sarva AkAza pradeza ko pratyeka pradeza meM mara mara kara anukrama binA tathA kisI bhI prakAra se pUrNa kre| 4 kSetra se sUkSma pudgala parAvartaH-caudaha rAja loka ke AkAza pradeza ko anukrama se eka ke bAda eka 1.2.3-4-5-6-7-89-10 evaM pratyeka pradeza meM mara kara pUrNa kare una meM pahale pradeza meM mara kara tIsare pradeza meM mare athavA pAMcaveM AThaveM kisI bhI pradeza meM mare to pugala parAvarga karanA nahIM ginA jAtA hai, anukrama se pratyeka pradeza meM mara kara samasta loka pUrNa kre|| ___5 kAla se bAdara pudgala parAkrta-eka kAla cakra (jisameM utsarpiNI va avasarpiNI sammilita haiM) ke prathama samaya meM mare pazcAt dUsare kAla cakra ke dUsare samaya meM mare athavA tIsare samaya meM mare evaM tIsare kAla cakra ke kisI bhI samaya meM mare arthAt eka kAla cakra ke jitane samaya hove utane kAla cakra ke eka 2 samaya mara kara eka kAla cakra pUrNa kare / 6 kAla se sUkSma pudgala parAvartta-kAla cakra ke prathama samaya meM mare, athavA dUsare kAla cakra ke dUsare samaya meM mare, tIsare kAla cakra ke tIsare samaya meM mare,
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala parAvarta / (373) cothe kAla caka ke cothe samaya meM mare, bIcameM niyama ke binA kisI bhI samaya meM mare ( yaha hisAba meM nahIM ginA jAtA ) evaM eka kAla cakra ke jitane samaya hove utane kAla cakra ke anukrama se niyamita samaya meM mre| 7 bhAva se bAdara pudgala parAvata-jIva ke asaMkhyAta pariNAma hote haiM jinameM se prathama pariNAma para mare pazcAt 3-2 5.4-7-6 evaM anukrama ke binA pratyeka pariNAma para mare va mara kara asaMkhyAta pariNAma pUrNa kre| ___ 8 bhAva se sUkSma pudgala parAvarta-jIva ke asaMkhyAta pariNAma hote haiM unameM se prathama pariNAma para mare pazcAt bIca meM kitanA hI samaya jAne bAda dUsare pariNAma para, va anukrama se tIsare pariNAmeM cothe pariNAmeM evaM asaMkhya pariNAma para mara kara pUrNa kare / ke iti guNa dvAra* 3 trisaMkhyA dvAra 1 pudgala parAvarta-sarva jIvoM ne kitane kiye 2 eka vacana se eka jIva ne 24 daMDaka meM kitane pula parAvarta kiye 3 bahu vacana se sarva jIvoM ne 24 daMDaka meM kitane pudgala parAvarta kiye| 1 sarva jIvoM ne-audArika pudgala parAvartta; vaikriya pudgala parAvarta; taijas pudgala parAvarta; Adi ye sAtoM pudgala parAvarta ananta ananta vAra kiye 7 /
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 374) thokaDA sNgrh| 2 eka vacana se-eka jIva ne-eka naraka ke jIva ne audArika pudgala parAvarta, baiMkriya pudgala parAvarta Adi sAtoM pudgala parAvarta gata kAlameM ananta ananta vAra kiye, bhaviSya kAla meM koI pudgala parAvartta nahIM kareMgeM (jo mokSa meM jAveMge vo ) koI karegeM ve jaghanya 1-2-3 pudgala parAvarta kareMge utkRSTa ananta kareMge evaM bhavanapati Adi 24 daNDaka ke eka 1 jIva ne sAta pudgala parAvarta gata kAla meM ananta kiye, kitane bhaviSya kAla meM ( mokSa meM jAne se ) kareMgeM nahIM, jo kareMgeM vo 1-2-3 utkRSTha ananta kareMge sAta pudgala parAvartta 24 daNDaka ke sAtha ginane se 168 (prazna ) huve| ___3 bahu vacana se-sarva jIvoM ne-naraka ke sarva jIvoM ne pUrva kAla meM audArika pudgala parAvarta Adi sAtoM pudgala parAvarta ananta ananta kiye bhaviSya kAla meM aneka jIva ananta kareMge isI prakAra 24 daNDaka ke bahutase jIvoM ne ye ananta pudgala parAvatte kiye va bhaviSya kAla meM kareMge inake bhI 168 ( prazna ) hAte haiM / +168+168-343 (prazna) hote haiN| 4 tri sthAnaka dvAra 4 eka jIva ne kisa 2 sthAna 2 para kona 2 se pudgala parAvate kiye, kona 2 se pudgala parAvata kareMge 2 bahuta jIvoM ne kisa 2 sthAna para pudgala parAvate kiye
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala parAvarta / ( 375) va kareMge 3 sarva jIvoM ne kisa 2 daNDaka meM kona 2 se pudgala parAvarta kiye| 1 eka vacana se-eka jIva ne narakapane audArika pudgala parAvarta kiye nahIM, karegA nahIM, vaikriya pudgala parAvarta kiye haiM va karegA karegA to jaghanya1-2-3 utkRSTa ananta karegA / isI prakAra tejas pudgala parAvarta, kArmaNa pudgala parAvarta yAvat zvAsozvAsa pudgala parAvate kiye haiM va Age kregaa| Upara anusAra / isI prakAra asura kumAra pane pRthvI pane yAvat vaimAnika pane pUrva kAla meM audArika pudgala parAvarta vokeya pudgala parAvatta yAvat zvAsozvAsa pudgala parAvarta kiye haiM va kregaa| ( dhyAna meM rakhanA cAhiye ki jisa daNDaka meM jo 2 pudgala parAvarta hove vo kare aura na hove unheM na kare ) / eka neriyA jIva 24 daNDaka meM raha kara sAta sAta (hove to hA~ aura na hove to nahIM ) pudgala parAvarta kiye evaM 24+9=168 huve / evaM 24 daNDaka kA jIva 24 daNDaka meM raha kara sAta sAta dgala parAvarta kare / ataH 168+ 24-40 32 prazna pudgala parAvarta ke hote hai| ___ bahu vacanase-sarva jIvoM ne neriye pane audArika pudgala parAvarta kiye nahIM, kareMge nahIM, vaikriya pudgala parAvattaM yAvat zvAsozvAsa pudgala parAvarta kiyA aura kareMge isI prakAra asura kumAra pane pRthvI pane yAvat vaimAnika
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 376) thokaDA sNgrh| pane, jo jo ghaTe ve ve ( pudgala parAvarca ) kiye va kareMge evaM 24 daNDaka meM bahuta se jIvoM ne pudgala parAvarta sAta sAta kiye pUrva anusAra isake bhI 4032 prazna hote haiM / 3 kisa kisa daNDaka meM pudgala parAvarta kiye-- sarva jIvoM ne pAMca ekendriya, tIna vikalendriya, tithaMca paMcendriya va manuSya ina daza daNDaka meM audArika pudgala parAvatta ananta ananta vAra kiye 1 neriye 10 bhavanapati 12 vAyu kAya, 13 saMjJI tithaMca paMcendriya paryApta, 14 saMjJI manuSya paryApta, 15 vANa vyantara, 16 jyotiSI 17 vaimAnika / ina 17 daNDaka meM sarva jIvoM ne vaikriya pudgala paravata ananta vAra kiye / 24 daNDaka meM taijas pudgala parAvarta, kArmaNa pudgala parAvarta sarva jIkoM ne ananta ananta vAra kiye 14 neriyA va devatA kA daNDaka, 15 saMjJI tiyeca paMcandriya, 16 saMjJI manuSya / evaM 16 daNDaka meM sarva jIvoM ne mana pudgala parAvarta ananta ananta vAra kiye| pAMca ekendriya ko chor3akara 16 daNDaka meM sarda jIvoM ne vacana pudgala parAvarta ananta kiye evaM 134 prazna hote haiM tInoM hI sthAnaka meM 8168 prazna hote haiM / // iti tristhAnaka dvAra // 5 kAla dvAra-ananta utsarpiNI ananta avasarpiNI vyatIta hove taba jAkara kahIM eka audArika pudgala parAvarta hotA hai isA prakAra vaikriya pudgala parAvarta itanA hI samaya
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala parAvarta / ( 377) jAne bAda hotA hai / sAta pudgala parAvata meM ananta ananta kAla cakra vyatIta ho jAte haiN| ||iti kAla dvAra // 6 kAla kI opamA:-kAla samajhAne ke liye eka dRSTAnta diyA jAtA hai| paramANu yaha sUkSma se sUkSma raja karaNa, yaha atIndriya ( indriya se agamya ) hotA hai ki jisakA bhAga va hissA kisI bhI zastra se kiMvA kisI bhI prakAra se ho saktA nahIM atyanta bArIka sUkSma se sUkSma raja kaNa ko paramANu kahate haiM / isa prakAra ke ananta sUkSma paramANu se eka vyavahAra paramANu hotA hai| 2 ananta vyavahAra paramANu se eka uSNa snigdha paramANu hotA hai / 3 ananta uSNa snigdha paramANu se eka zIta snigdha paramANu hotA hai / 4 ATha zIta snigdha paramANu se eka Urdhva reNu hotA hai / 5 ATha UdhareNu se eka trasa reNu / 6 ATha trasa reNu se eka rathareNu / 7 ATha ratha reNu se deva-uttara kuru ke manuSyoM kA eka bAlAna / hari-ramyaka varSa ke manuSyoM kA eka bAlAna 8 ina ATha bAlAgra se hemavaya hiraNya vaya manuSyoM kA eka vAlAgra 10 ina ATha bAlAna se pUrva videha va pazcima videha manuSyoM kA eka bAlAgra 11 ina bAlAna se bharata airAvata ke manuSyoM kA eka bAlAgra 12 ina ATha bAlAgra se eka lIkha 13 aATha lIkha kI eva jUM, 14 ATha jUM kA eka
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 378) thokaDA sNgrh| ardha java 15 ATha ardha jaba kA eka utsedha aGgala 16 chaH utsedha aGguloM kA eka paira kA pahola panA (caur3AI) 17 do paira ke pahola pane kA eka veMta 18 do veta eka hAtha do hAtha eka kukSi 16 do kukSi eka dhanuSya 20 do hajAra dhanuSya kA eka gAu ( kosa ) 21 cAra gAu kA eka yojana / kalpanA karo ki aisA eka yojana kA lambA, cor3A, va gaharA kuvA ho usameM deva-uttara kuru manuSyoM ke bAla--eka 2 bAla ke asaMkhya khaNDa kare bAla ke ina asaMkhya khaNDoM se tala se lagAkara Upara taka hrasa 2 kara vo kuvA bharA jAve ki jisake Upara se cakravartI kA lazkara calA jAve parantu eka bAla name nahIM, nadI kA pravAha (gaGgA aura sindha nadI kA) usa para baha kara calA jAve parantu andara pAnI bhidA sake nahIM, agni bhI yadi laga jAve to vo andara praveza kara sake nahIM / aise kuve ke andara se, so so varSa x ke bAda eka bAla--khaNDa nikAle, evaM so so varSa ke bAda eka 2 khaNDa nikAlane se jaba kuvA khAlI ho jAve utane samaya ko zAstra kAra eka palyopama kahate haiM aise daza kor3A 4 asaMkhya samaya kI eka prAvAlikA, saMkhyAta aAvAlikA kA eka zvAsa, saMkhyAta samaya kA eka nizvAsa do milakara eka prANa sAta prANa kA eka stoka (alpa samaya), sAta stoka kA eka lava (do kASTA kA mApa) 77 lava kA eka muhUrta, tIza muhUrta eka ahorAtri 15 aho rAtri eka pakSa, dA pakSa eka mAha, bAraha mAha eka varSa /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala parAvata / (376 ) kror3a palya kA eka sAgara hotA hai / 20 kor3A kor3a sAgaroM kA eka kAla cakra hotA hai / // iti kAlopamA dvAra / 7 kAla alpa bahutva dvAraH-1 ananta kAla cakra jAve taba eka kArmaNa pudgala parAvarta hove / 2 ananta kAmaNa pudgala parAvartta jAve taba taijasa pudgala parAvarta hove / 3 ananta taijasa pudgala parAvartta jAve taba eka audArika pudgala parAvartta have / 4 ananta au0 pu0 parA0 jAve taba eka zvAsozvAsa pudgala parAvarta hove 5 ananta zvA0 pu0 parA0 jAve taba eka mana pudgala parA0 hove / 6 ananta mana pu0 parA0 jAve taba eka vacana pu0 parA0 hove / 7 ananta vacana pu0 parA0 jAve taba eka vaikriya pu0 parA0 hove / // iti alpa bahutva dvAra // 8 pudgala madhya pudgala parAvarta dvAraH-1 eka kArmaNa pudgala parAvarta meM ananta kAla cakra jAve / 2 eka taijasa pudgala parA0 meM ananta kArmaNa pu0 parA0 jAve 3 eka audArika pu0 parA0 meM ananta taijas pu0 parA0 jAve 4 eka zvAsozvAsa pu0 parA0 meM ananta audArika pu0 parA0 jAve 5 eka mana pu0 parA0 meM ananta zvAso pu0 parA0 jAve 6 eka vacana pu0 parA0 meM ananta mana pu0 parA0 jAve
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 eka vaikriya pu0 parA0 meM ananta vacana pu0 parA0 jAva | // iti pula madhya pugala parAvarta dvAra // 6 pula parAvartta kiye unakA alpa bahutvaH -- 1 sarva jIvoM ne sarva se alpa vaikriya pu0 parA0 kiye 2 isa se vacana pu0 parA0 zradanta guNe adhika kiye 3 isase mana pu0 rA0 ananta guNe adhika kiye 4 isase vAso0 pu0 parA0 ananta guNe adhika kiye 5 isase zradArika pu0 parA0 ananta guNe adhika kiye 6 isase taijam pu0 parA0 anantaguNe adhika kiye 7 isase kArmaNa pu0 parA0 anantaguNe adhika kiye / // iti pudgala karaNa alpa bahutva || // iti pula parAvartta sampUrNa //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAvA kA mAgaNA kA 563 prazna / ( 381 ) jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna kisa 2 sthAna para milate haiM anukrama usakI mArgaNAI naraka 14 bheda tiryacake 48 bheda manuSyake 303bheda devatA ke 22236 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 adho loka meM kevalI meM jIva ke bheda 2 nizcaya ekAva tArI meM . 3 tejo lezI ekendriya meM 0 4 pRthvI kAya meM . 4 5 mizra dRSTi tirthaca meM . 6 urdhva loka devI meM . 7 naraka ke paryApta meM 7 0 8 do yoga vAle tiryaca meM . 6 urdhva loka no garbhaja tejo lezyA meM 10 ekAnta samyak dRSTi meM . . 11 vacana yogI cakSu indriya tiryaca meM . 11 12 adho loka ke garbhaja meM . 10 13 vacana yogI tithaMca meM 0 13 0 0 0 . ur ow 0 2 . 0 . . ___
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 382) thokaDA sNgrh| . . 0 0 0 0 14 adho loka vacana yogI __ audArika zarIra meM . 13 1 15 kevalI meM 0 0 15 16 urdhva loka paMcendriya 1. tejo lezyA meM . 10 . 17 samyaka dRSTi ghrANendriya tithaMca meM . 17 . 18 samyak dRSTi tiryaMca meM * 18 . 16 urdhva loka tejolezyA meM 0 13 . 20 mizra dRSTi garbhaja meM . 5 15 21 audArika zarIra meM se vaikriya karane vAle meM . 6 15 22 ekendriya jIvoM meM . 22 . 23 adho loka ke mizradRSTi meM 7 5 1 24 ghrANendriya tiryaMca meM . 24 0 25 adholoka ke vacana ___ yogI devoM meM . . . 26 trasa tiryaMca meM . 26 . 27 zukla lezI mizra dRSTi meM 0 5 15 28 tiryaca eka saMhanana vAle meM * 28 0 26 adholoka trasa audArika meM 0 26 3 30 ekAMta mithyAtvI tiryaca meM 0 30 . 0 0 0 0 0 25 . G 0 . 0
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna | 0 31 adholoka puruSa veda bhASaka meM 32 padma lezI mizra dRSTi meM 33 padma lezI vacana yogI meM 34 urdhvaloka meM ekAMta mithyA. meM 35 avadhidarzana audArika zarIra meM 0 36 urdhva loka ekAMta napuMsaka meM 0 36 37 adho loka paMcendriya napuMsakame 1420 38 dho loka mana yogI meM 5 0 O 5 5 0 5 28 36 adho loka ekAMta asaMjJI meM * 40 audArika zukla lezI meM 41 zuklalezI samya. dRSTi amA. meM 0 42 zukla lezI vacana yogI meM 43 urdhva loka mana yogI meM 44 zukla lezI devatAoM meM 45 karma bhUmi manuSyoM meM 0 5 46 adholoka ke vacana yogI meM 7 13 47 zukla lezI urdhvaloka meM ava. jJAna0 48 adho loka meM trasa bhASaka 7 13 46 urdhvaloka zukkalezI ava . darzana0 50 jyotiSI kI gati meM 51 adholoka meM audArika zarIrameM0 48 52 urdhva loka zukkalezI samya dRSTi 0 10 AC 0 ( 383 ) 1 15 15 -p O 0 0 3 5 1 25 38 1 10 30 5 15 21 5 15 22 0 38 44 no 45 O 0 25 12 12 5 43 0 1 25 3 42 3 25 44 O 0 Q o 0 G 42
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 384 ) thokaDA sNgrh| Y : 53 adholoka ke ekAMta napuM. vedameM 1438 1 . 54 urvaloka zukla lezI meM 0 10 0 44 55 adholoka bAdara napuMsaka meM 1438 3 . 56 tiryak loka mizra dRSTi meM . 5 15 36 57 adho loka paryApta meM 7 24 1 25 58 adholoka aparyApta meM 7 24 2 25 56 kRSNa lezI mizra dRSTi meM 3 5 15 36 60 akarma bhUmi saMjJo meM . . 60 . 61 urva loka anAhArika meM . 23 0 38 62 adholoka ekAnta ___ mithyAtvI meM 1 30 1 30 63 urdhva loka tathA adholoka deva ( maranevAloM meM 0 . . 63 64 padma lezA samyaka dRSTi meM 0 10 30 24 65 adho loka tajo lezI meM . 13 2 50 66 pA lezI meM . 10 30 26 67 mizra dRSTi devatA meM 0 . 0 67 68 tejo lezI mizra dRSTi meM . 5 15 48 66 urva loka bAdara zAzvata meM 0 31 0 38 70 adho loka meM abhASaka meM 7 35 3 25 71 adho loka avadhi darzana meM 04 5 2 50 72 tiryaka loka ke devatAoM meM 0 . 0 72 ___
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (385) 73 adho loka ke bAdara marane - vAloM meM 7 38 3 25 74 mizra dRSTi no garbhaja meM 7 0 0 67 75 urdhva loka meM avadhi jJAna meM 0 5 0 70 76 urdhva loka meM devatAoM meM . 0 : 77 adho loka meM catu indriya __no garbhaja meM 14 12 1 78 urdhva loka meM no garbhaja . . samyak dRSTi meM .. . 8 0 70 76 urgha loka meM zAzvata meM . 41 * 38 87 dhAtakI khaNDa meM trasa meM . 26 54 . 81 samyak dRSTi devatAoM ke paryApta meM 82 zukla lezI samyaka dRSTi meM 0 10 30 42 83 adho loka meM marane vAlo meM 7 48 3 25 84 zukla lezA jIvoM meM . 10 30 44 85 adho loka kRSNa lezI trasa meM 6 26 3 50 86 urdhva loka puruSa veda meM . 10 . 76 87 urdhva loka ghrANendriya ... samyaga dRSTi meM 0 17 070 88 urgha loka samyag dRSTi meM . 18 . 70 86 adho loka cakSu indriya meM 14 22 3 50
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ (386) thokaDA sNgrh| 60 manuSya samyag dRSTi meM . . . . 61 adho loka meM ghrANendriya meM 14 24 3 50 12 urgha loka trasa mithyAtvI meM 0 26 0 66 63 adho loka trasa meM 14 26 3 14 devatA mithyAtvI paryApta meM 0 . 0 64 65 no garbhaja abhASaka samyam _____ dRSTi meM 66 urgha loka paMcendriya meM 0 20 0 76 17 adho loka kRSNa lezI ___bAdara meM 6 38 3 50 68 dhAtakI khaNDa meM pratyeka za.meM. 44 54 . 66 vacana yogI devatAoM meM . . . 88 100 urva loka pratyeka zarIra ___bAdara mithyAtvI - 34 . 66 101 vacana yogI manuSyoM meM 0 0 101 . 102 urva loka trasa meM 0 26 0 76 103 adho loka no garbhaja meM 14181 50 104 ekAnta mithyAtva zAzvata meM . 30 56 18 105 adho loka bAdara meM 1438 3 50 106 mana yogI garbhaja meM . 5 101 . 107 adho loka kRSNa lezI meM 6 48 3.50 ___
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / ( 387) wwwAN mmernmmmmm 108 audArika zarIra samyaga dRSTi meM 0 18 10 . 106 kRSNa lezI vaikriya zarIra no garbhaja meM 6 1 . 102 110 urdhva loka bAdara pratyeka zarIra meM . 34 . 76 111 adholoka pratyeka zarIrameM 14 44 3 50 112 urdhva loka mithyAtvI . 46 0 66 113 vacana yogI ghrANendriya audArika meM . 12 101 . 114 audArika vacana yogI meM . 13 101 . 115 adho loka meM 14 48 3 50 116 manuSya aparyApta marane vAloM meM 0 0 116. . 117 kriyA vAdI samozaraNa amara meM 6 0 30 118 urva loka pratyeka zarIra meM 0 42 0 76 116 ghrANendriya mizra yoga zAzvata meM 7 12 15 85 120 ekAnta asaMjJI aparyApta meM: 16 101 0 121 vibhaMga jJAna vAloM meM 7 5 15 64
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 388) thokaDA sNgrh| 122 kRSNa lezo vaikriya .. zarIra strI veda meM . 5 15 102 123 tIna audArika zAzvata meM 0 37 86 . 124 lavaNa samudra meM ghrANendriya zAzvata meM 0 12 112 . 125 lavaNa samudra meM tejo lezI meM 0 13 112 0 126 marane vAle garbhaja jIvoM meM 0 10 127 vaikriya zarIra marane vAloM meM 7 6 1566 128 deviyoM meM 0 . 0 128 126 ekAnta asaMjJI bAdara meM 0 28 101 0 130 lavaNa samudra trasa mizra yogI meM . 18 112 0 131 manuSya napuMsaka vedameM 0 0 131 0 132 zAzvata mizra yogI meM 7 25 15 85 133 mana yogI samyag dRSTi asaMkhyAta bhavavAloM meM 7 5 45 76 134 bAdara audArika zAzvata meM 0 33 101 . 135 pratyeka zarIrI ekAnta asaMjJI meM 0 34 101 . 136 tIna lezyA audArika zarIrameM0 35 101 0 137 kriyA vAdI azAzvata meM 6 5 45 81 138 mana yogI samyag dRSTi meM 7 5 45 81
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna | (386) 136 audArika zarIra no garbhaja meM 0 38 101 . 140 kRSNa lezI amara meM 3 0 86 51 141 avadhi darzana marane vAloM meM 7 5 30 haha 142 paMcendriya samyaga dRSTi marane . vAloM meM 6 10 45 81 143 ekAMta napuMsaka bAdara meM 14 28 101 0 144 no garmaja zAzvata meM 7 38 0 66 145 aparyApta samyag dRSTi meM 6 13 45 81 146 trasa no garbhaja ekAMta mi.meM 1 8 101 36 147 lavaNa samudra ke abhASaka meM - 35 112 - 148 strI veda vaikriya zarIra meM - 5 15 128 146 saMjJI ekAMta mithyAtvI meM 1 - 112 36 150 tiryak loka meM vacana yogImeM- 13 101 36 151 tiryak loka paMceMdriya napuM.meM - 20 131 - 152 tiryakloka paMceMdriya zAzvatameM- 15 101 36 153 ekAMta napuMsaka vedameM 14 38 101 - 154 tejo lezI vacana yogI samyaka dRSTi meM - 5 101 4. 155 tiyaka loka meM pratyeka zarIrI bAdara paryApta meM - 18 1.1 36 156 tiryak loka bAdara paryApta meM - 16 101 36
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 360) thokaDA sNgrh| rwwwwwwwwwwwwwwwwww 157 manuSya ekAMta mithyAtvI aparyApta meM - - 157 - 158 no garbhaja ekAMta mithyA dRSTi bAdara meM ___ - 20 156 tiyaka loka pratyeka zarIrI paryApta meM - 22 160 tiryak loka kRSNa lezI samyag dRSTi meM - 18 60 161 tiyak loka paryApta meM - 24 101 36 162 devatA samyag dRSTi meM - - - 162 163 strI veda avadhi darzana meM - 5 30 128 164 pratyeka zarIrI no garbhaja __ ekAnta mithyA dRSTi meM 1 26 101 36 165 paMcendriya napuMsaka veda meM 1420 131 - 166 abhASaka marane vAloM meM -. 35 131 - 167 kRSNa lezI ghrANendriya vacana yogI meM 3 12 101 51 168 kRSNa lezI vacana yogI meM 3 13.101 51 166 tiryak loka no garbhaja.. kRSNa lezI trasa meM - 16 101 52 170 tejo lezI vacana yogI meM - 5 101 64. cANAndraya
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / ( 361) dRSTi meM 171 no gabheja kRSNa lezI trasa marane vAloM meM 172 kRSNa lezI strI veda samyak / - 10.60 72 173 tejo lezI abhASaka meM -8101 64 174 no garbhaja kRSNa lezI aparyApta meM 3 16 101 51 175 audArika zarIra cAra lezImeM- 3 172 - 176 lavaNa samudra trasa ekAMta mithyAtvI meM - 8 168 - 177 tiryaka loka paMcendriya samyag dRSTi meM - 15 178 tiryak loka cakSu indriya samyag dRSTi meM - 16 .176 tiyaka loka samuccaya . napuMsaka veda meM -48 131 - 180 tiryak loka samyag dRSTi meM - 18 60 72 181 no garbhaja cakSu indriya samyag dRSTi meM 13 6 - 162 182 no gabheja ghrANendriya ____ samyag dRSTi meM 13 7 - 162 183 no garbhaja samyag dRSTi meM 13 8 - 162
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 392) thokaDA sNgrh| 184 mizra yogI devatA vaikriya zarIra meM - 184 185 kRSNa lazI samyaga dRSTi meM 5 18 60 72 186 nIla lezI samyaga dRSTi meM 6 18 60 72 187 zrabhASaka manuSya eka saMsthAnI meM - 187 188 vibhaMga jJAnI devatAoM meM - - - 188 186 tiryaka loka no garbhaja trasameM - 16 101 72 160 lavaNa samudra cakSu indriya meM - 22 168 - 161 tiryak loka kRSNa lezI no garbhaja meM - 38 101 52 162 lavaNa samudra ghrANendriya meM - 24 168 - 163 samuccaya napuMsaka veda meM 14 58 131 52 164 lavaNa samudra trasa jIvoM meM - 26 168 - 165 samyag dRSTi vaikriya zarIrameM 13 5 15 162 166 te no lezI samyaga dRSTi meM - 10 . 60 66 167 eka vedI canu indriya meM 14 12 101 70 168 ekAMta mithyAtvIabhASakameM 1 22 157 18 166 no garbhaja vaikriya mizra yogI meM / 14 1 -184 200 vacana yogI tIna zarIra meM 7 8. 86 66 201 eka vedI trasa meM 14 16 101.70 RSS nA gamaja vAkayAmazra
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (363) 202 no garbhaja vibhaMga jJAnI meM 14 - - 188 203 no garbhaja vaikriya zarIrI mithyAtvI meM 14 1 - 188 204 ekAMta mithyAtva dRSTi tIna zarIra meM - 26 157 205 ekAMta mithyAtva dRSTi marane vAloM meM - 30 157 18 206 lavaNa samudra bAdara meM - 38 168 - 207 manayogI mithyAtvI meM 7 5 101 64 208 aneka bhavavAle avadhi jJAna meM 13 5 30 160 206 samuccaya saMkhyAta kAla ke trasa marane vAloM meM 126 131 51 210 ekAnta saMjJI mizra yogI meM 13 5 45 147 211 tiryak loka nogarbhaja meM -- 38 101 72 212 manayogI jIvoM meM 7 5 101 66 213 ekAnta mithyAtvI manuSya meM -- -- 213 - 214 mithyAtvI vaikriya mizra yogI meM 14 6 15 176 215 audArika tejo lezI meM - 13 202 - 216 lavaNa samudra meM -48 168 - 217 vacana yogI paMcendriya meM 7 10 101 16 218 trasa vaikriya mizra meM 14 5 15 184
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 364) thokaDA saMgraha / 216 vaikriya mizra meM 14 6 15 184 220 vacana yogI meM 7 13 101 66 221 acarama bAdara paryApta meM 7 16 101 64 222 paMcendriya zAzvata meM 7 15 101 66 223 vaikriya mithyAtvI meM 14 6 15 188 224 catu indriya zAzvata meM 7 17 101 16 225 pratyeka zarIra bAdara paryApta meM 7 18 101 66 226 audArika zarIrI aparyApta meM - 24 202 - 227 nogarbhaja bAdara abhASaka meM 7 20 101 66 228 trasa zAzvata meM 7 21 101 88 226 pratyeka zarIrI paryApta meM 7 22 101 66 230 trasa audArika zarIrI abhASaka meM - 13 217 - 231 paryApta jIvoM meM 7 24 101 66 232 paMcendriya audArika mizra yogI meM - 15 217 - 233 vaikriya zarIra meM 14 6 15 168 234 audArika mizra yogI ghrANandriya meM - 17 217 - 235 audArika mizra yogI trasa meM - 18 217 - 236 manuSya kI Agati no garbhaja meM6 30 101 88 237 audArika zarIrI paMcendriya marane vAloM meM . - 20 217 -
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM ko mArgaNA kA 563 prazna | 238 pratyeka zarIrI bAdara zAzvata meM 23 samadRSTi mizra yogI meM 240 zAzvata bAdara meM 241 pratyeka zarIrI nogarbhaja marane vAloM meM 242 bAdara audArika mizra yogI meM - 25 217 243 audArika ekAnta mithyAtvI meM 244 tIna zarIra no garbhaja marane vAloM meM 250 bhavya siddhi zAzvata meM 251 tiryaka trasa aparyApta meM 252 zradArika bhASaka meM 253 mizra yogI marane vAloM meM 254 strI veda mizra yogI meM 7 3110166 1318 60 148 733101 66 245 saMmUrchima asaMjJI trasa meM 246 pratyeka zarIrI zAsvata meM 247 avadhi darzana meM 248 tiryak paMcendriya aparyApta meM 246 tiryak cakSuindriya aparyApta meM ww 7 34 101 66 14 I ( 365 ) 737101 66 1 21 172 51 736 101 66 5 30 168 10 202 36 7 WE 30 213 1 I 11 20236 43 101 66 13 20236 35 217 30 131 85 10 116 128 ----
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 366) thokaDA sNgrh| 255 paMcendriya ekAnta mithyAtvI meM 1 5 213 36 256 cakSu indriya ekAnta mithyAtvI meM 1 6 213 36 257 ghrANendriya ekAnta mithyAvI 1 7 213 36 258 sa ekAnta mithyAtvI meM 1 8 213 36 256 dharma deva kI Agati ke ghrANandriya meM 5 24 131 88 260 paMcendriya tIna zarIrI samyak dRSTi meM 13 10 75 162 261 kRSNa lezI azAzvata meM 3 5 202 51 262 puruSa vedI samyaka dRSTi meM - 10 10 162 263 pratyeka zarIrI samuccaya asaMjJI meM 1 36 172 51 264 tiryak loka kRSNa lezI strI veda meM - 10 202 52 265 audArika zarIra marane vAloM meM- 48 217 - 266 paMcendriya kRSNa lezI anahArI meM 3 10 20251 267 cakSu indriya kRSNa lezI anAhArI meM 3 11 202 51
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna | 268 eka dRSTi trasa kAya meM 266 tiryak kRSNa lezI trasa marane vAloM meM 270 bAdara ekAnta mithyAtvI meM 271 manuSya kI pragati ke mithyAtvI meM 274 kRSNa lezI mithyAtvI meM 275 kriyAvAdI samosaraNa meM 276 manuSya kI pragati meM 277 cAra lezyA vAloM meM 1 280 paMcendriya samyaka dRSTi meM 281 cakSu indriya dRSTi meM 282 ghrANendriya dRSTi meM 283 sa kAya dRSTi meM 284 tiryaka loka ke puruSa veda meM 285 catu iMdriya eka saMsthAna zradArika meM 6 40 131 640 272 manuSya kI pragati ke pratyeka zarIrI meM 273 nIla lezI ekAMta mithyAtvI meM 0 30 213 30 6 36 131 ha - U 26 217 26 1 20 213 36 130 213 30 1310 60 162 6 40 131 ha 3 172102 278 tiryak loka bAdara bhASaka meM 0 25 217 37 279 cakSu indriya samyakU aneka bhava vAloM meM ( 367 ) 213 46 O 13 1660 160 162 1315 60 13 1660 162 13 1760 162 13 1860 162 0 10 20272 0 12 273 0
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 368 ) 286 ghrANendriya eka saMsthAna audArika meM * 13 273 O * 13 202 72 287 tiryaka tejo lezI meM 288 tIna zarIrI manuSya meM 286 sa eka saMsthAna zradArika meM 0 16 273 0 288 260 eka dRSTi vAle jIvoM meM 261 tiryak loka kRSNa lezI marane vAloM meM 262 jaghanya antarmuhUrta utkRSTa * 48 217 26 2 sAgara 1 saMThANa marane vAloM meM 238 18765 263 cakSu iMdriya kRSNa lezI marane vAloM meM 264 no garbhaja kI pragati ke kRSNa lezI trasa meM 265 ghrANendriya kRSNa lezI marane vAloM meM thokaDA saMgraha | 130 21346 32221751 0 26 21751 3 24 217 51 266 ekAMta saMjJI meM 13 5131 147 26 217 51 7 267 trasa kRSNa lezI marane vAloM meM 3 268 paMcendriya paryApta eka saMsthAnImeM 266 cakSu iMdriya paryApta eka saMsthA. meM 7 300 strI veda paryApta eka saMsthAnI meM 301 eka saMsthAnI audArika bAdara meM-- 28 273 5 187 66 6 187 66 0 * 172 128
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / ( 366) 302 ghrANendriya eka saMsthAnI __ acarama marane vAloM meM 714 187 64 303 manuSya meM -- -- 303 .304 no garbhaja paMcendriya mizra yogI meM 14 5 101 184 305 samyak Agati kRSNa lezI bAdara meM 3 34 217 51 306 tiyaghrANendriya mizra yogI meM0 17 217 72 307 tiyaka trasa mizra yogI meM -- 18 217 72 308 azAzvata mithyAtvI meM 75 202 64 306 samyak prAgati eka saMsthAnI trasa meM 7 16 187 88 310 audArika tIna zarIrI eka saMsthAnI meM - 37 273 -- 311 audArika eka saMsthAnI meM - 38 273 .. 312 nogarbhaja kI Agati kRSNa tIna zarIrI -- 43 217 52 313 azAzvata meM 7 5 202 88 314 kRSNa lezI strI veda meM .- 10 202 102 315 pra0 tIna zarIrI kRSNa. __ marane vAloM meM 3 44 217 51 316 trasa anAhArI acarama meM 7 13 202 64
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 317 no garbhaja ghrANe. mithyA. meM 14 14 101 188 318 zrotrendriya aparyApta meM . 7 10 202 66 316 kRSNa lezI marane vAloM meM 3 48 217 51 320 tIna zarIrI strI veda meM -5 187 128 321 trasa apayApta meM 7 13 202 66 322 bAdara anAhArI acarama meM 7 16 202 64 323 nogarbhaja paMcendriya meM 14 10 101 168 324 tIna zarIrI trasa mithyA.meM 7 21 202 64 125 audArika cakSu indriya meM .. 22 303 .. 326 mithyAtvI eka saMsthAnI marane vAloM meM 738 187 64 327 no garbhaja ghrANendriya meM 14 14 101 168 328 bAdara prabhASaka acarama meM 7 25 202 64 226 audArika trasa meM .. 26 303 -- 330 audArika ekAnta bhavadhAraNI deha - 42 288 - 331 no garbhaja bAdara mithyA. meM 14 28 101 188 332 trasa ekAnta saMkhyA kAla kI sthiti vAle meM 7 24 202 66 333 canu indriya eka saMsthAnI 7 20 207 66 334 tiryak adholoka kI strI meM - 10 202 122 335 ghrANendriya eka saMsthAnI sthiti vAle meM 22 207 88
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / 336 kArmaNa yoga sa meM 7 13 217 88 337 nogarbhaja pra.zarIrI acara.meM 14 34 101 188 338 abhASaka acarama meM 7 35 202 64 336 urdhva tiryak ke marane vAloMmeM0 48 217 74 340 nogarbhaja bAda. tIna zarIrImeM14 27 101 168 341 audArika bAdara meM . 38 303 0 342 ghrANeMdriya mithyA.marane vAloMmeM7 24 217 64 343 tejo lezyA vAle jIvoM meM * 13 202 128 344 sa mithyA. marane vAloMmeM 7 26 21764 345 tIna zarIrI " " " 7 42 202 64 346 pratyeka zarIrI ja, aM. u.16 / ___ sA. sthiti ke marane vAloM meM 5 44 217 80 347 anAhAraka jIvoM meM 7 24 217 66 348 bAdara prabhASaka meM 7 25 217 88 346 sa marane vAloM meM 7 26 217 88 350 no garbhaja tIna zarIrI meM 14 37 101 168 351 audArika zarIra meM . 48 303 . 352 ja.maM. u. 17 sAgara kii| sthiti ke marane vAloM meM 648 217 81 353 no garbhaja kI gati ke trasa - tIna zarIra meM 2 21 228 102
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ( 402 ) 354 mithyA0 ekAnta saMkhyA 0 sthiti meM 355 tiryak loka paMcendriya eka saMsthAnI 1. 356 bAdara mithyA 0 marane vAloM meM 7 38 734 7 35 357 samya0 pragati ke cAdara meM 358 abhASaka jIvoM meM 356 tiryaka ghrANendriya eka saMsthAnI meM 7 46 362 pra. zarIrI mithyA. marane vAloM meM 363 samya, zragati meM 364 no garmaja kI gati ke bAdara tIna zarIra meM 365 ja. aM. u. 26 sAgara kI sthiti ke marane vAloM meM 366 mithyA. marane vAloM meM 367 pra. zarIrI marane vAloM meM 368 puruSa eka saMsthA. aneka bhavavAloM meM 14 360 trasa 0 10 19 99 361 UrdhvaM tiryakU, puruSa veda meM 0 16 16 * 1 1 744 7 30 7 48 748 7 44 thoDA saMgraha | 207 64 273 72 : 217 64 21766 217 6 273 72 202 148 273 72 232 228 102 217 64 217 66 21763 21764 21766 172 166
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (403) 366 adho.tirya cakSu.mizra yogI 14 16 17 122 370 kRSNa lezI saMkhyA. sthiti vAloM meM 3 48 217 102 371 samuccaya marane vAloM meM 748 217 88 372 tirya, kRSNa, tIna zarIrI vAdara meM - 32 288 52 373 tirya. bAdara eka saMsthAnI meM- 28 273 72 374 a. ti. bAdara kRSNa . ekAnta bhava dhAraNI deha 3 32 288 51 375 tirya. paMcendriya kRSNalezI meM- 20 303 52 376 eka saMsthAnI mizra yogI paMcendriya aneriyoM meM -5 187 184 377 tirya, catu. kRSNa lezI meM - 22 303 52 378 bhujapara kI gati ke paMce. tIna zarIrI 4 10 202 162 376 tirya. ghrANandriya kRSNa lezI - 24 303 52 380 puruSa tIna zarIrI acarama meM - 5 187 188 381 tiyaka, trasa kRSNa lezI meM - 26 03 52 382 " tIna zarIrI kRSNa lezI meM- 42 288 52 383 tiya. eka saMsthAnI meM - 38 273 72 384 saMjJI " 14 - 172 198 385 nogarbhaja kI gati ke bAdara meM 2 38 . 243 102
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ (404) "yokaDA sNgrh| 386 urdhva tirya. ekAnta bhava dhAraNI deha pAMca acarama meM - 20 288 78 387 u. tirya. trasa mithyA ekAnta bhava dhAraNI deha meM - 21 288 78 388 agho tiye, ekAnta bhava ___dhAraNI deha bAdara meM 7 32 386 saMjJI abhavya tIna zarIrI atiryaMca meM 14 - 187 188 360 puruSa veda tIna zarIrI meM - 5 187 168 361 paMcandriya kRSNa, eka saMsthAnI meM 6 10 273 102 362 tirya. bAdara tIna zarIrI meM -- 32 288 72 363 tiryaMca bAdara kRSNa lezI meM .. 38 303 52 364 saMjJI abhavya tIna zarIrI 14 5 187 188 365 tiryaMca paMcendriya meM .. 20 3.3 72 366 uce. ti. eka.nta bhava dhAraNI deha paMcandriya meM - 20 288 88 367tiya. cakSu indriya meM .. 22 303 72 348, prANa , , - 24 303 72 396 adho. ti. ekAnta bhava . dhAraNI deha meM 742 288 61.. 40. prabhavya puruSa veda meM -10 202 188 ___
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (405) 401 tirya. trasa jIvoM meM .. 26 303 72 402 , tIna zarIrI meM .. 42 288 72 403 ,, kRSNa lezI meM . 48 303 52 404 samu, saMjJI asaM. bhavavAle ___ atiryaMca meM 14 - 202 188 405 Upara kI gati ke cakSu. mizra yogI meM 10 16 217 162 506 ,, ,, ghrANa , , 10 17 217 162 407 bAdara pra. kRSNa eka ___saMsthAnI meM 6 26 273 102 408 bAdara kRSNa , 6 27 273 102 4.6 tiryaca ekAnta chamastha meM - 48 288 72 410 puruSa veda meM -10 202 198 411 tiryaca pra.zarIrI bAdara meM - 36 303 72 412 strI gati ke saMjJI mithyA meM 12 10 202 188 413 saMjJI mithyAtvI meM 13 10 202 188 414 prazasta lezyA meM .. 13 202 198 415pra.zarIrI kRSNa eka saMsthAnI6 34 273 102 416 aprazasta lezI tIna zarIrI bA. eka saMsthA. 14 27 273 102 417 pra. bAdara eka saMsthA, .. ekAnta mava dhAraNI deha 7 25 273 113
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 406 ) 418 kRSNa lezI eka saMsthAnI meM 6 3 416 strI gati kRSNa, eka saMsthAnI 4 38 420 mizra yogI bAdara ekAnta asaMyama meM 421 strI gati aprazasta lezI pra. zarIra eka saMsthA. 422 strI gati ke saMjJI meM 423 samuccaya saMjJI meM 424 pra. zarIrI mizra yogI ekAnta saMyama meM 430 strI gati ke trasa mizra aneka bhava vAle 431 mithyA. " " " 432 trasa mizra yogI saMkhyA bhava vAle 14 20 425 mizra yogI ekAnta apaccakakhaNI meM 14 25 6 30 426 kRSNa lezI bA. pra. tIna zarIrI meM 427 aprazasta lezI eka saMsthAnI 14 38 428 kRSNa lezI bAdara tIna zarIrI 6 32 426 " " " ekAnta asaMyama meM 6 33 1234 12 10 14 23 12 18 12 18 thokaDA saMgraha | 273102 273 102 14 10 202 168 202 184 273102 202 168 202 184 202 184 288 102 273102 286 102 288 102 217183 217 184 14 18 217183
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (407 ) lezI 433 , 14 18 217 184 434 kR.. pra. tIna zarIrI meM 6 38 288 102 435 mizra yogI bA. mithyA. 14 25 217 176 436 rA. tIna zarIrI aprazasta 14 32 288 102 437 bA. ekAnta apaJca, apra. zasta lezI 14 33 208 102 438 kRSNa, tIna zarIrI 6 42 288 102 436 , ekAnta apacca. 6 43 288 102 440 mizra yogI bAdara 14 25 217 184 441 adho. ti. ke cakSu. tIna zarIrI meM 14 17 288 122 442 pra. tIna za.aprazasta lezI14 38 280 102 443 pra. mizra yogI 14 28 217 184 444 pra. ekAnta bhava dhA. deha aneka bhavavAle 7 38 288 111 445 adho. ti. tIna zarIrI sa mizrayogI meM 14 21 288 122 446 ama. lezyA tIna zarIrI 14 42 288 102 447 ekAnta asaMyama apra. zasta lezI 14 43 288 102 448 ,, bhava dhA.deha aneka bhavavAle7 42 288 111
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ (408) dhokaDA sNgrh| VAANAAMRUTVAJRANMAMANNA/wn. 446 strIgati ke ekAnta bhava deha 6 42 288 113 450 bhava siddhi ekAMta bhava. deha 7 42 288 113 451 Upara kI gati kR0 pra0 tIna zarIra 244 303 102 452 bhuja para gati adhogatika pra. tIna zarIra 4.38 288 122 453 strI0 gati kR0 pra0 zarIrI 4 44 303 102 454 urva ti0 ekAMta chad0 paM0 aneka bhava meM . 20 288 146 455 kRSNa pra. zarIrI 6 44 303 102 456 adho.ti. tIna zarIrI bAdara14 32 288 122 457 aprazasta lezI bAdara 14 38 303 102 458 urva. ti. ke eka saMsthAnI meM * 38 273 148 456 " " ekAMta chadastha cakSu.. 22 288 148 460 " " " "ghrANa. . 24 288 148 461 adho." ke cakSu 14 22 303 122 462 " " ghrANa. 14 25 303. 122 463 " "bAdara ekAMta cha0 meM14 38 288 122 464 " " trasa 14 26 303 122 465 strI gati ke adhoti ... tIna zarIrI 12 42 288 122 466 adho ti0 tIna zarIrI 14 42 288 122 /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (406) 467 aprazasta lezyA meM 14 48 303 102 468 udhati.tIna zarIga bAdara. 32 288 148 466 " " ekAMta asaMyama" 0 33 188 148 470 adho0" chadma.stro gAte meM12 48 288 122 471 urdhva " paMcendriya meM 020 303 148 472 adhoti0 ekAMta chadmastha14 48 288 122 473 udhva0ti ke cakSu iMdriyameM 0 22 303 148 474 " " ghrANa " 0 24 303 148 475 " "ekAMta chamasthabAdara0 38 288 148 476 " "tIna za.a.bhavavAle0 42 288 146 477 " "basa meM .26 303 148 478 " "tIna zarIrI . 42 288 148 476 " " ekAMta asaMyama 0 43 288 148 480" , ekAnta chadma. pra. -44 288 148 481 strI mati ke adho. tirya. 482,,,,aneka bhava vAloM meM-48 288 146 483 adho.tiya. pra. zarIrI meM 14 44 303 122 484 , , , , , - 48 288 148 . pra. zarIrI meM 12 44 303 122 485 , , , . , 12 48 303 122 zarIrI
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 410 ) 486 bhuja para gati ke tIna zarIrI bAdara 487 adho. tirya, loka meM 4 32 14 48 6 32 * 38 8 32 " " 460 sthala cara, 461 khecara gati paMcendriya meM 620 488 khecara " " 486 urdhva tirya. bAdara meM "9 " 19 462 urapara 463 urdhva., pra. zarIrI aneka bhava vAloM meM 464 khecara 465 w 44 6 38 44 39 39 466 bhuja para gati ke tIna zarIrI meM4 42 467 khecara trasa meM 468 466 " 99 8 42 19 99 14 16 500 sthala cara 501 trasa eka saMsthAnI meM 502 ura para gati tIna zarIrI meM 10 503 "" ghrANendriya meM 14 24 42 ' 19 99 29 zd d "" pra. 99 99 meM tIna zarIrI meM meM 504 khecara, ekAnta chadmastha meM 6 48 505 tirya. trasa meM 14 26 288 162 303 122 288 162 303 148 288 162 303 162 10 32 288 162 6 26 6 42 48 thokaDA saMgraha | 303 146 288 162 303 148 288 162 303 162 288 162 3.3 14= 288 162 273 168 288 162 303 162 288 162 303162
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaNA kA 563 prazna / (411 ) nnnnnnnnnnnnn 506 saMjJI ti., tIna zarIrI meM14 42 2881 62 507 antadvIpa ke paryApta ke aladdhiyA meM 14 48 247 168 508 urapara ,, ekAnta sakaSAya meM10 48 288 162 506 sthala cara,, pra. zarIrI bAdara meM 8 36 303 162 510 tiryaMcaNI gati ke ekAnta saMyogI meM 12 48 288 162 511 eka saMsthAna pra. zarIrI bAdara meM 14 26 273 168 512 tiryaca // // 14 48 288 162 513 eka saMsthAna mithyAtvI meM 14 38 273 188 514 madhya jIvoM kA sparza karane vAle ekAnta chadma cakSu 14 22 288 260 515 tiryaMcaNI gati ke bAdara meM 12 38 303 162 516 " " " " " " " prA0 14 24 288 160 517" " strI gati pra0 zarIrI meM 12 34 273 198 518 paMcendriya meM ekAnta chana / aneka bhavavAle 14 20 288 166 516 eka saMsthAnI meM 14 34 273 168
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 520 paMce." "sakaSAya meM 14 20 288 168 521 cakSu" " aMsayama meM 14 17 288 168 522 ekAnta sakaSAya cakSu 14 22 288 168 523 " aneka bhava vAloM meM 14 38 273 168 524 " " ghrANa 14 24 288 168 525 paMcendriya mithyAtvI meM 14 20 303 188 526 " " basa meM 14 26 288 168 527 tiryaca gati meM 14 48 303 162 528 ekAnta chadma bA mithyA 14 38 288 188 526 strI gati ke trasa" 12 26 303 188 530 utkRSThaH jIva kA bheda cAdara pra0zarIra ekAMta chadma014 36 288 162 531 " paMce0 saMkhyA0 bhava0 12 20 303 166 532 tIna zarIrI bAdara meM 14 32 288 168 533 ekAnta asaMyama bAdara meM 14 33 288 198 534 " chadma0 abhavya0 pra0 zarIrI 14 44 288 168 535 paMcendriya jIvoM meM 14 20 303 198 536 strI gati ke bA0 ekAnta sakaSAya meM 12 38 288 168 537 " ghrANendriya meM 12 24 303 168 538 " tIna zarIrI meM 12 42 288 168
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvoM kI mArgaraNA kA 563 prazna / (413) 536 ghrANendriya meM 14 24 303 198 540 ekAnta chadma bAdara meM 14 38 288 168 541 trasa jIvoM meM 14 26 303 168 542 tIna zarIrI ekAnta chadma, 14 42 288 168 543 ekAnta asaMyama meM 14 43 280 168 544 pra. za. ekAnta chadma. 14 44 288 168 545 samya. ti. alIddhayA meM 14 30 303 168 546 ekAnta chadma. aneka bhavavAloM meM 14 48 288 166 547 strI gati pra. za. mithyA, 12 44 303 188 548 ekAnta chadmastha meM 14 48 288 198 546 mithyA. pra. zarIrI meM 14 44 303 188 550 samya. naraka ke aladdhiyA 1 48 303 168 551 strI gati mithyA. 12 48 303 188 552 ekendriya paryApta kA aladdhiyA 14 37 303 168 553 mithyAtvI 14 48 303 188 554 nava griya veka paryApta ke alIddhayA 14 48 303 189 555 jIvoM ke madhya bheda sparzana vAle 14 48 303 168 556 naraka paryAptA ke aladdhiyA 7 48 303 168
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ (414) thokaDA sNgrh| 557 strI gati ke pra. zarIrI meM 12 44 303 198 558 tirya.paM.vaikriyake aladdhiyA14 43 308 128 556 pratyeka zarIrI meM 14 44 303 168 560 tejolezI ekendriya ke __ aladdhiyA meM 14 45 303 198 561 aneka bhavavAle jIvoM meM 14 48 303 166 562 ekendriya vaikriya za. aladdhiyA meM 14 47 303 198 563 sarva saMsArI jIvoM meM 14 48 303 118 // iti jIvoM kI mArgaNA ke 563 bheda sampUrNa //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra kaSAya / * cAra kaSAya sUtra zrI panavaNAjI ke pada caudahaveM meM cAra kapAya kA thokar3A calA hai usameM zrI gautama svAmI vIra bhagavAna se pUchate haiM ki " he bhagavan ! kaSAya kitane prakAra kI hotI hai ? " bhagavAna kahate haiM ki ' he gautama ! kaSAya 16 prakAra kI hotI hai ' 1 apane liye 2 dUsare ke nimitta 3 tadubhayA arthAt donoM ke liye 4 kheta arthAt khulI huI jamIna ke liye 5 vathyu kahatAM DhaMkI huI jamIna ke liye 6 zarIra ke nimitta 7 upAdhi ke liye nirarthaka tsu ( 415 ) wwwin 6 jAnatA 10 zrajAnatA 11 upazAnta pUrvaka 12 anupa - zAnta pUrvaka 13 anantAnubandhI koSa 14 zrapratyAkhyAnI krodha 15 pratyAkhyAnI krodha 16 saMjyAlana kA krodha evaM 16 veM samuccaya jIva AzrI aura aisehI cauvIza ause zrI donoM kA isa prakAra guNA karane se (16x25) 400 huve aba kaSAya ke daliyA kahate haiM caNIyA, upacaNIyA, bAndhyA, vedyA, udIriyA, nirjaya evaM 6 ye bhRta kAla vartamAna kAla aura bhaviSya kAla zrAzrI evaM 6 aura 3 kA guNAkAra karane se (63) 18 huve ye 18 eka jIva zrI aura 18 bahu jIva zrI 36 hue ye samucaya jIva zrI aura coMbIza diyaDaka AzrI evaM ( 36x25 ) 600 hue 400 Upara ke aura 600 ye
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 416) bhokaDA sNgrh| evaM 1300 krodha ke, 1300 mAna ke, 1300 mAyA ke, aura 1300 lobha ke evaM 5200 hote haiN| // iti cAra kaSAya sampUrNa / / NAR .
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvAsozvAsa / (417) * zvAsozvAsa sUtra zrI panavaNAjI ke pada sAtave meM zvAsozvAsa kA thokar3A calA hai usameM gautama svAmI vIra prabhu se pUchate haiM ki he bhagavana ! neriya aura devatA kisa prakAra zvAso. zvAsa lete haiM ? vIra prabhu uttara dete haiM ki he gautama ! nArakI kA jIva nirantara dhamaNa ke samAna zvAsozvAsa letA hai asura kumAra kA devatA jaghanya sAta thoka utkRSTa eka pakSa jAjerA zva so zvasa lete haiM vANa vyantara aura navanikAya ke devatA jaghanya sAta thoka utkRSTa pratyeka muhUrta meM jyotiSI ja0 u0 pratyeka muhUrta meM pahalA devaloka kA jaghanya pratyeka muhUte meM u0 do pakSa meM dUsare devaloka kA ja0 pratyeka muhUte jarA u0 do pakSa jAjarA tIsare devaloka kA ja0 do pakSa meM u0 sAta pakSa meM cauthe devaloka kA ja0 do pakSa jAjerA u0 sAta pakSa jAjerA pAMcaveM davaloka kA ja0 sAta pakSa meM u0 daza paca meM chahe devaloka kA ja0 daza pakSa meM u0 caudaha pakSa meM sAtaveM devaloka kA ja0 caudaha pakSa meM u0 sataraha pakSa meM AThaveM devaloka kA ja. sattaraha pakSa meM u0 aTThAraha pakSa meM navave devaloka kA ja0 aThArahe pakSa meM u0 unnIza pakSa meM daza devaloka kA ja0 unnaza pakSa meM u0 vIza meM igyArahaveM devaloka kA ja0 vIza pakSa meM u0 ekavIza pakSa meM bArahaveM devaloka kA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 418) thokaDA sNgrh| ja0 ekavIza pakSa meM u0 bAvIza pakSa meM pahalI trika kA ja. bAvIza pakSa meM u0 paccIza pakSa meM dUsarI trika kA ja0 paccIza pakSa meM u0 aThAvIza pakSa meM tIsarI trika kA ja. aThAvIza pakSa meM u0 ekatIza pakSa meM, cAra anuttara vimAna kA ja0 ekatIza pakSa meM u0 teMtIza pakSa meM sarvArtha siddha kA ja0 aura u0 tetIza pakSa meM evaM 33 pakSa meM zvAsa U~cA lete haiM aura 33 pakSa meM zvAsa nIce chor3ate haiN| // iti zvAsozvAsa sampUrNa / /
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrasvAdhyAya / asvAdhyAya AkAza kI daza asvAdhyAya / 1 tArA AkAza se gire 2 cAra hI dizA lAla hove 3 kAla garjanA ho 4 akAla meM bijalI gire 5 akAla meM kar3aka hove 6 dUja ke candramA kI 7 yakSa kA cihna hove 8 ole gire 6 dhUMdhala gire 10 osa gire ina saba meM svAdhyAya hotI hai / ( 416 ) zradArika zarIra kI daza asvAdhyAya / 1 tatkAla kI lIlI (nIlI) haDDI girI ho 2 mAMsa par3A ho 3 khUna girA ho 4 viSTA ( mala ) ulaTI par3I ho 5 murdA ( lAza ) jalatA ho 6 candra grahaNa ho 7 sUrya grahaNa ho 8 bar3A rAjA mare 6 saMgrAma cale 10 paMcendriya kA prANa rahita zarIra par3A ho ina saba meM svAdhyAya hotI hai / kAla kI 16 asvAdhyAya ( 1 ) caitra zuklA pUrNimA ( 2 ) vaizAkha kRSNa pratipadA (3) ASADha zukla pUrNimAM ( 4 ) zrAvaNa kRSNa pratipadA (5) bhAdrapada zukla pUrNimAM ( 6 ) zrazvina kRSNa pratipadA (7) Azvina zukla pUNimAM ( 8 ) kArtika kRSNa pratipadA ( 6 ) kArtika zukla pUrNimAM (10) mArgazIrSa kRSNa
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ (420) thokaDA sNgrh| pratipadA (11) prAtaH kAla (12) saMdhyA kAla (13) madhyAhna kAla (14) madhya rAtri (15) agni prakaTa hove vaha samaya, aura (16) AkAza meM dhUla car3he vaha samaya arthAt dhUla se sUrya kA prakAza maMda hojAve taba asvAdhyAya hotI hai| // iti asvAdhyAya sampUrNa /
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sUtroM ke nAma / 35wwww * 32 sUtroM ke nAma 11 aGgoM ke nAma-1 a cArAGga 2 sUtrakRta !Gga 3 sthAnAGga 4 samavAyAGga 5 bhagavatI (vi. ha prajJapti ) 6 jJAtA ( dharma kathA ) 7 upAsaka dazAGga 8 antakRtAGga ( zrantagar3ha ) 6 anuttaropapAtika 10 prazna vyAkaraNa dazAGga 11 vipAka | ( 421 ) 12 upAGga ke nAma- 1 upapAtika ( uvavAI ) 2 rAjapraznIya 3 jIvAbhigama 4 prajJApanA 5 jambU dvIpa prajJapti 6 candra prajJapti 7 sUrya prajJapti 8 nirayA valikA 6 kalpa vataMsikA 10 puSpikA 11 puSpacUlikA 12 vRSNi dazA / cAra mUla sUtra - 1 dazakAlika 2 uttarA dhyAna 3 naMdi 4 anuyoga dvAra | cAra chaMda sUtra - 1 bRhat kalpa 2 vyavahAra 3 nizItha 4 dazAzruta skandha | battIzavAM sUtra Avazyaka sUtra | // iti 32 sUtroM ke nAma sampUrNa // Sako Fen Qi
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 422 ) thokaDA saMgraha | aparyAptA tathA paryAptA dvAra ziSya ( vinaya pUrvaka namaskAra karake pUchatA hai ) he guru ! jIva tatva kA bodha dete samaya Apane kahA ki jIva utpanna hote samaya aparyAptA tathA paryAptA kahalAtA hai / so yaha kaise ? kRpA karake mujhe yaha samajhAiye | guru- he ziSya ! jIva yaha rAjA hai / AhAra zarIra, indriya, zvAsozvAsa, bhASA aura mana ye 6 prajA haiM aura ye cAroM gati ke jIvoM ko lAgU rahane se 563 bheda mAne jAte haiM / inameM pahalI hAra paryApta lAgU hotI haiM / yaha isa prakAra se hai ki jaba jIva kA AyuSya pUrNa hove taba vaha zarIra chor3a kara naI gati kI yoni meM utpanna hone ko jAtA hai / isameM zravigraha gati arthAt sIdhI va sarala bAndha kara AyA huvA hove vo jIva jisa samaya AyA huvA hove usI samaya meM Akara utpanna hotA hai usa jIva ko AhAra kA antara par3atA nahIM isa prakAra kA bandhana vAlA jIva " sIe AhArie " arthAt sadA AhArika kahalAtA hai / aisA bhagavatI sUtra kA nyAya hai / aba dUsarA prakAra vigraha gati kA bandha bAndha kA Ane vAle jIvoM kA kahA jAtA hai / isake tIna prakAra kitaneka jIva zarIra chor3ane ke bAda eka samaya ke anta
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparyAptA tathA paryAptA dvaar| (.423) se, kitaneka do samaya ke antara se, aura kitaneka tIna samaya ke antara se, athota cauthe samaya meM utpanna ho sakate haiM / evaM cAra hI prakAra se saMsArI jIva utpanna ho sakte haiM / yaha dUsarI vigraha arthAt viSama gati karake utpanna hone vAle jIvoM ko eka do, tIna samaya utpanna hote antara par3e, isakA kAraNa graMtha kAra AkAza pradeza kI zreNI kA vibhAgoM kI tarapha AkarSita ho jAnA batalAte haiM / gupta meda gItArtha guru gamya hai / aise jIva jitane samaya taka mArga meM roke jAte haiM utane samaya taka anAhArika ( AhAra ke binA ) kaha lAte haiM / ye jIva bAndhI huI yoni ke sthAna meM praveza karake utpanna hoveM (vAsa kare ) usI samaya vo yoni sthAna-ki jo pugala ke bandhAraNa se bandhA huvA hotA hai-usI pudgala kA AhAra-kaDhAI meM DAle hue bar3e ( bhujiye) ke samAna zrAhAra karate hai / usakA nAma-zrIjha pAhAra kiyA huvA kahalAtA hai / aura sAre jIvana meM eka hI vAra kiyA jAtA hai / isa AhAra ko kheMca kara pacAne meM eka antamuhUrta kA samaya lagatA hai| yaha pahalI AhAra prApti kahalAtI hai| (1) isa prakAra isa AhAra ke rasa kA aisA guNa hai ki usake raja kaNa ekatrita hone se sAta dhAtu rUpa sthUla zarIra kI AkRti banatI hai / aura ye mUla dhAtu jIvana paryanta sthUla zarIra ko TikA rakhate haiM / aise zarIra
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ (424) thokaDA sNgrh| rUpa phUla meM sugandha kI taraha jIva raha sakta haiM yaha dUsarI zarIra paryApti kahalAtI hai isa akRti ko bAdhane meM eka anta hUrta lagatA hai (2) isa zarIra ke dRDha bana jAne para usameM indriyoM ke avayava pragaTa hote haiM / aisA hone meM antahite ka samaya lagatA hai yaha tIsarI indriya paryApti kahalAtI hai| 3) ukta zarIra tathA indriya dRDha hone para sUkSma rUpa se eka anrmuhUrta meM pavana kI dhamaNa zurU hotI hai yaha se usa jIva ke AyuSya kI gaNanA kI jAtI hai yaha cautha zva sozvAsa paryApti ke halAtA hai (4) pazca va eka antaHhUrta meM na da paida hotA hai / yaha pA~cavIM bhASA payopti kahalAtI hai (5) upagekA pAMva paryApti ke samaya paryanta mana cakra ii majabUtI hotI hai / unameM se mana sphuraNa ho kara sugandha kI taraha bAhara AtA hai usameM se zarIra kI sthiti ke pramANa meM sUkSma rIti se amuka padArthoM ke raja kaNa AkarSita karane yogya zakti prApta hotI hai| yaha chaTThI mana paryApti kahalAtI hai (6) ukta rIti se 6 antarmuhUrta meM 6 payopti kA bandha hotA hai yaha suna kara ziSya ko zaGkA hotI hai ki zAstrakAra 6 paryApti kA bandha hone meM eka antarmuhUrta batalAte haiM yaha kaise ? guru-he vatsa ! sArA muhUrta do ghar3I kA hotA hai| isakA eka hI bheda hai / parantu antarmuhU ke jaghanya madhyA aura utkRSTa evaM tIna bheda hote haiM do samaya sa lagAI
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAptA tathA paryAptA dvAra | ( 425 ) nava samaya paryanta kI jaghanya anta muhUrta kaha lAtI hai (1) tadantara antarmuhUrta dasa samaya kI igyAraha samaya kI, evaM ekeka samaya ginate huve antarmuhUrta ke asaMkhyAta bheda hote haiM ( 2 ) aura do ghaDI (pahara ) meM eka samaya zeSa rahe taba vo utkRSTa antarmuhUrta hai ( 3 ) cha: paryApti kA bandha hone meM chaH antarmuhUrta lagate haiM / isase jaghanya aura madhyama antarmuhUrta samajhanA | aura anta meM chaH paryApti meM jo eka antarmuhUrta lagatA hai use utkRSTa samajhanA / ukta chaH paryApti meM se ekendriya ke cAra ( prathama ) hotI haiM / dvi-indriya, tri-indriya, corindriya va asaMjJI manuSya tathA tiryaca paMcendriya ke pAMva | aura saMjJI paMcendriya ke 6 paryApti hotI haiM ! aparyAptA kA artha aparyAptA ke do bheda - 1 karaNa aparyAptA 2 labdhi aparyAptA / 1 karaNa aparyAptA ke do bheda-triindriya vAle paryA bandha kara na rahe vahAM taka karaNa aparyAptA aura bandha kara rahe taba karaNa paryAptA kahalAtI hai labdhi paryAptA ke do bheda ekendriya se lagA kara paMcendriya paryanta, jisake jitanI paryAya hotI hai, usake utanI meM se ekeka kI adhUrI rahe, vahAM taka labdhi aparyAptA kahalAtI hai / aura apanI jAti kI hada taka pUrI bandha
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ (426) thokaDA sNgrh| " kara rahe taba use labdhi paryAptA kahate haiM / evaM karaNa tathA labdhi paryAptA ke cAra bheda hote haiM / ziSya-he guru ! jo jIva maratA hai vo aparyAptA meM maratA hai athavA paryAptA meM ? gurU-he ziSya ! jaba tIsarI indriya paryA bAndha kara jIva karaNa paryAptA hotA hai taba mRtyu prApta kara sakatA hai| isa nyAya se paryAptA ho kara maraNa pAtA hai / parantu karaNa apayoptA pane koI jIva maraNa pAve nahIM / vaise hI dUsare prakAra se aparyAptA pane kA maraNa kahane meM AtA hai yaha labdhi aparyAptA kA maraNa samajhanA / yaha isa taraha se ki cAra vAlA tIsI, pAMca vAlA tIsarI cauthI, aura chaH vAlA tIsarI cauthI aura pAMcavI paryA pUrI bandhane ke bAda maraNa pAte haiM / aba dUsare prakAra se aparyAptA va paryAptA ise kahate haiM ki jisa jIva ko jitanI paryA prApta huI arthAt bandhI usa ko utanI paryA kA paryAptA kahate haiM / aura jo bandhanA bAkI rahI use usakA apaptiA arthAta utanI paryA kI prApti nahIM ho sakI yaha bhI kaha sakate haiN| .. Upara batAye huve aparyAptA aura paryAptA ke bhedoM kA artha samajha kara garbhaja, no garbhaja aura ekendriya Adi asaMjJI paMcendriya jIvoM ko ye bheda lAgU karane se jIva tatva ke
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparyAptA tathA paryAptA dvAra | ( 427 ) 563 bheda vyavahAra naya se ginane meM Ate haiM aura ye sarva karma vipAka ke phala haiM isase jIvoM kI 84 lakSa yoniyoM kA samAveza hotA hai / yoniyoM meM bAra bAra utpanna honA, janma lenA va maraNa pAnA Adi ko saMsAra samudra ke nAma se sambodhita karate haiM yaha saba samudroM se ananta guNA bar3hA hai / isa saMsAra samudra ko pAra karane ke liye dharma rUpI nAva hai, va jisake nAvika ( nAva ko calAne vAle ) jJAnI guru haiM / inakA zaraNa lekara, AjJAnusAra, vicAra kara pravartana / karane vAlA bhAvika bhavya kuzalatA pUrvaka prApta kI huI jindagI ( jIvana ) kI sArthakatA prApta kara sakatA hai / isI prakAra anya bhI AcaraNa karanA yogya hai / // iti aparyAptA tathA paryAptA dvAra sampUrNa //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 428 ) garbha vicAra guru - he ziSya ! panna vA bhagavati sUtra kA tathA graMthakAroM kA abhiprAya dekhane para, sarva janma aura mRtyu ke dukhoM kA mukhyataH cauthA mohanIya karma ke udaya meM samAveza hotA hai / mohanIya meM jJAnAvaraNIya, darzanAvarIya aura antarAya karma evaM tIna kA samAveza hotA hai / ye cAra hI karma ekAMta pApa rUpa haiM inakA phala asAtA aura dukha haiM ina cAroM hI kamoM ke AkarSaNa se AyuSya karmabandhatA hai va AyuSya zarIra ke andara raha kara bhogA jAtA hai bhogane kA nAma vedanIya karma hai isa karma meM sAtA tathA asAtAvedanIya kA samAveza hotA hai aura isa karma ke sAtha nAma tathA gotra karma jur3A huvA hai aura ye AyuSya karma ke sAtha sambandha rakhate haiM ye cAra karma zubha tathA azubha evaM do pariNAmoM se bandhate haiM ataH inheM mizra kahate haiM inake udaya se punya tathA pApa kI gaNanA kI jAtI hai / thokaDA saMgraha | isa prakAra ATha karmoM kA bandha hotA hai aura ye janma maraNa rUpa kriyA ke dvArA bhoge jAte haiM / mohanIya karma sarva karmoM kA rAjA hai AyuSya karma isakA dIvAna hai mana hajUrI sevaka hai jo moha rAjA ke AdezAnusAra nitya naye kamoM kA saMcaya karake bandha bAndhatA hai / ye saba
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vicAra / (426) pantravaNAjI sUtra meM kama prakRti pada se samajhanA / mana sadA caMcala va capala hai aura karma saMcaya karane meM apramAdI va karma chor3ane meM pramAdI hai isa se loka meM rahe hue jar3a caitanya rUpa padArthoM ke sAtha, rAga dveSa kI madada se, yaha mila jAtA hai / isa kAraNa use " mana yoga" kaha kara pukArate haiM / mana yoga se navIna karmoM kI zrAvaka AtI hai / jisakA pAMca indriyoM ke dvArA bhogopabhoga kiyA jAtA hai / isa prakAra eka ke bAda eka vipAka kA udaya hotA hai| saboM kA mUla moha hai, tazcAt mana, phira indriya viSaya aura ina se pramAda kI vRddhi hotI hai ki jisake vaza meM par3A huvA prANI, indriyoM ko poSaNa karane ke rasa sivAya, ratnatrayAtmaka abhedAnanda ke Ananda kI lahara kA rasIlA nahIM ho sakA kiMtu ulaTA UMca nIca kamoM ke AkarSaNa se naraka Adi cAra gati meM nAtA va pAtA hai| inameM vizeSa karake deva gati ke sivAya tIna gati ke janma azuci se pUrNa haiN| jisameM se naraka kuNDa ke andara to kevala mala mUtra aura mAMsa rudhira kA kAdA (kIcar3a) bharA huvA hai va jahAM chedana bhedana Adi kA bhayaGkara dukha hotA hai jisakA vistAra suyagaDAMga sUtra se jaannaa| yahAM se jIva manuSya yA tiryaMca gati meM AtA hai yahAM ekAMta azuci tathA azuddhi kA bhaNDAra rUpa garbhAvAsa
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ (430) thokaDA sNgrh| - - - - - - - - - - - - - - - - - meM Akara utpanna hotA hai pAyakhAne se bhI adhika yaha nitya akhUTa kIca se bharA huvA hai yaha garbhAvAsa naraka ke sthAna kA bhAna karAtA hai va isI prakAra isa meM utpanna hone vAlA jIva neriye kA namUnA rUpa hai / antara kevala itanA hI hai ki naraka meM chedana, bhedana, tAr3ana, tajena, khaNDana, pIsana aura dahana ke sAtha 2 daza prakAra kI kSetra vedanA hotI hai vaha garbha meM nahIM parantu gati ke pramANa meM bhayaGkara kaSTa aura dukha hai| utpanna hone kI sthiti tathA garbha sthAna kA vivecana / ziSya-he guru ! garbhasthAna meM Akara utpanna hone vAlA jIva vahAM kitane dina, kitanI rAtri, tathA kitane muhUrta taka rahatA hai ? aura utane samaya meM kitane zvAsozvAsa letA hai ? guru-he ziSya ! utpanna hone vAlA jIva 277 // aho rAtri taka rahatA hai| vAstavika rUpa se dekhA jAya to garbha kA kAla itanA hI hotA hai / jIva 8, 325 muhUrta garbhasthAna meM rahatA hai / aura 14,20, 225 zvAso zvAsa letA hai| isameM bhI kamI-besI hotI hai ye saba karma vipAka kA vyAghAta samajhanA / garbha sthAna ke liye yaha samajhanA cAhiye ki mAtA ke nAbhi maMDala ke nIce phUla ke prAkAra vata do nADiye haiN| ina donoM ke nIce uMdhe phUla ke AkAra
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vicAra / ( 431) RAJA NNNN vat eka tIsarI nADI hai ki jo yoni nADI kaha lAtI hai jisameM jIva ke utpanna hone kA sthAna hai / isa yoni ke andara pitA tathA mAtA ke pula kA mizraNa hotA hai / yoni rUpa phUla ke nIce Ama kI maMjarI ke AkAra eka mAMsa kI pezI hotI hai jo hara mahIne pravAhita hone se strI Rtu dharma ke andara AtI hai| yaha rUdhira Upara kI yoni nADI ke andara hI AyA karatA hai kAraNa ki vo nADI khulI huI hI rahatI hai / cothe dina RtuzrAva banda hojAtA hai / parantu abhyantara meM sUkSma zrAva rahatA hai / snAna karane para pavitra hotA hai / pAMcave dina yoni nADI meM sUkSna rudhira kA yoga rahatA hai usa samaya yadi vIyAvendu kI prApti hove to utane samaya ke liye vo mizra yoni kahalAtI hai aura yaha phala prApti ke yogya ginI jAtI hai / yaha mizrapanA bAraha muhUrta paryanta rahatA hai| ki jisa avadhi meM jIva kI utpatti ho isa meM eka do tIna Adi naba lAkha taka utpanna ho sakate haiN| inakA zrAyuSya jaghanya antarmuhUte utkRSTa tIna palyApama kA / isa jIva kA pitA eka hI hotA hai parantu anya apekSA se navaso pitA taka zAstra kA kathana hai / yaha saMyoga se saMbhava nahIM hai parantu nadI ke pravAha ke sAmane baiTha kara snAna karane ke samaya uparavAr3e se khiMca kara Aye huve puruSa bindu (vIrya) meM saiMkar3oM rajakaNa strI ke zarIra meM picakArI ke AkarSaNa
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 432 ) thokaDA saMgraha | 7 kI taraha Akara bhara jAte haiM / karma yoga se usake kvacit garbha raha jAtA hai to jitane puruSoM ke rajakaNa Aye huve hoM sarva puruSa usa jIva ke pitA tulya mAne jAte haiM / eka sAtha daza hajAra taka garbha raha sakatA hai / isa para macchI tathA sapanI mAtA kA nyAya hai / manuSya ke adhika se adhika tIna santAna ho saktI haiM zeSa maraNa pA jAte haiM / eka hI samaya nava lAkha utpanna ho kara yadi mara jAve to vaha strI janma paryanta bA~jha rahatI hai / dUsarI taraha jo khI kAmAndha bana kara aniyamita rUpa se viSaya kA sevana kare athavA vyabhicAriNI bana kara maryAdA rahita para puruSa kA sevana kare to vo strI bA~jha hotI hai / usake garbha nahIM rahatA aisI strI ke zarIra meM jharI ( z2aharI ) jIva utpanna hote haiM ki jinake DaGka se vikAroM kI vRddhi hotI hai va isase vaha strI deva guru dharma va kula maryAdA tathA ziyala vrata ke lAyaka nahIM raha sakatI / aisI strI kA svabhAva nirdaya tathA asatyavAdI hotA hai / jo strI dayAlu tathA satyavAdI hotI hai vo apane zarIra ko yAtanAM karatI hai / kAmavAsanA para kAbU rakhatI hai / agnI prajA kI rakSA ke nimita sAMsArika sukhoM ke anurAga kI maryAdA karatI hai / isa kAraNa se aisI stri putra putrI kA acchA phala prApta karatI haiN| kevala rudhira' se yA kevala bindu se prajA prApta nahIM ho saktI aise hI Rtu ke rudhira sivAya anya rudhira prajA
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vivaar| (433 ) prApti ke nimitta kAma nahIM aAsaktA eka grantha kAra kahate haiM ki sUkSma rIti se solaha dina paryanta RtusrAva hotA hai| yaha rogI strI ke nahIM parantu nirogI strI ke zarIra meM hotA hai| aura yaha prajAprApti ke yogya kahA jAtA hai / ukta dinoM meM se prathama tIna dinoM kA grantha kAra niSedha karate haiN| yaha nIti mArga kA nyAya hai aura isa nyAya ko puNyAtmA jIva svIkAra karate haiN| anya matAnumAra . cAra dina kA niSadha hai| kyoMki cauthe dina ko utpanna hone vAlA jIva alpa samaya taka hI jIvana dhAraNa kara saktA hai| aisA jIva zakti hIna hotA hai va mAtA pitA ko bhAra rUpa hotA hai| pAMcaveM se solahaveM dina taka nIti zAstrAnusAra garbhAdhAraNa saMskAra ke upayukta mAne jAte haiN| pazcAt eka ke bAda eka (dina ) kA bAlaka uttarottara tejasvI balavAn, rUpavAna, buddhivAna, aura anya sarva saMskAroM meM zreSTa dIghayuSya vAlA tathA kuTumba pAlaka nivar3atA hai ( hotA hai ) inameM se chaThI, AThavIM, dazavI, bArahavIM, caudahavIM evaM sama (bekI kI ) rAtri vizeSa karake putrI rUpa phala detI hai / isa meM vizeSatA yaha hai ki pAMcavIM rAtri ko utpanna hone vAlI putrI kAlAntara meM aneka putriyoM kI mAtA banatI hai / pAMcavIM, sAtavIM, navavIM, igyArahavIM, terahavIM, pandrahavIM evaM viSama (ekI kI) rAtri kA bIja putra rUpa meM utpanna hotA hai aura vo Upara
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ (434) thokaDA sNgrh| kahe guNavAlA nikalatA hai| dina kA saMyoga zAstra dvArA niSedha hai| itane para bhI agara hove ( santAna ) to vo kuTumba kI tathA vyAvahArika sukha va dharma kI hAni karane vAlA nikalatA hai| garbha meM putra yA putrI hone kA kAraNaH-vIrya ke raja kaNa adhika aura rudhira ke thor3e ho to putra rUpa phala kI prApti hAtI hai / rudhira adhika aura vIrya kama hove to putrI utpanna hotI hai / donoM samAna parimANa meM hove to napusaMka hotA hai / (aba inakA sthAna kahate haiM) mAtA ke dAhinI tarapha putra, bAMyI kukSi meM putrI aura donoM kukSi ke madhya meM napusaMka ke rahane kA sthAna hai / garbha kI sthiti manuSya garbha meM utkRSTa bAraha varSa taka jIvita raha saktA hai / bAda meM mara jAtA hai / parantu zarIra rahatA hai, jo cauvIza varSa taka raha saktA hai / isa sUkhe zarIra ke andara cauvIzaveM varSa nayA jIva utpanna hove to usakA janma atyanta kaThinAI se hotA hai yadi nahIM janme to mAtA kI mRtyu hotI hai| saMjJI tiryaMca aATha varSa taka garbha meM jIvita rahatA hai / aba aAhAra kI rIti kahate haiM yoni kAla meM utpanna hone vAlA jIva prathama mAtA pitA ke mile huve mizra pudgaloM kA AhAra karake utpanna hotA hai isakA atha prajA dvAra sa jAnanA vizeSa itanA hai ki yaha aAhAra mAtA pitA kA pudga na kahalAtA hai / isa AhAra
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vicAra / se sAta dhAtu utpanna hotI haiM / inameM-1 rasI ( rAdha) 2 lohI 3 mAMsa 4 haDDI 5 haDDI kI majA 6 came 7 vIrya aura nasA jAla evaM sAta mila kara dUsarI zarIra paryA arthAta sUkSma putalA kahalAtA hai / chaH paryA baMdhane ke bAda vaha bojaka (vIrya) sAta divasa meM cAvala ke dhovana samAna toladAra ho jAtA hai| caudahaveM dina jala ke parapoTe samAna AkAra meM AtA hai / ikavIza dina meM nAka ke zlezma ke samAna aura aThAvIza dina meM ar3atAlIza mAse vajana meM ho jAtA hai / eka mahine meM ghara kI guThalI samAna athavA choTe Ama kI guThalI samAna ho jAtA hai / isakA vajana eka karakhaNa kama eka pala kA hotA hai pala kA parimANa-solaha mAse kA eka karakhaNa aura cAra karakhaNa kA eka pala hotA hai / dUsare mahine kaccI kerI samAna, tIsare mahine pakkI karI (Ama) samAna ho jAtA hai / isa samaya se garbha pramANe mAtA ko DaholA ( dohada-bhAva ) utpanna hone lagatA hai| aura yaha karma kalAnusAra phalatA hai / isa ke dvArA garbha acchA hai yA burA isakI parIkSA hotI hai| cothe mahine kaNaka ke piNDe ke samAna ho jAtA hai isa se mAtA ke zarIra kI puSTi hone lagatI hai / pAMcaveM mahine meM pAMca aGkure phUTate haiM jinameM se do hAtha,do pAMva,pAMcavA mastaka, chaThe mahIne rudhira, roma nakha aura keza kI vRddhi hone lagatI hai / kula 3 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ (436) thokaDA sNgrh| kor3a roma hote haiN| jinameM se do kor3a aura ekAvana lAkha gale Upara va navANu lAkha gale ke nIce hote haiN| dUsare mata se-itanI saMkhyA ke roma gADara ke kahalAte haiM yaha vicAra ucita ( vAjavI ) mAlUma hotA hai / ekeka roma ke ugane kI jagaha meM 1 // se kucha vizeSa roga bhare huve haiM / isa hisAba se paune chaH karor3a se adhika roga hote haiM / punya ke udaya se ye DhaMke huve hote haiN| yahIM se roma AhAra kI zurUAta hAne kI sambhAvanA hai 'tatvaM tu sarvajJa gamyaM / yaha AhAra mAtA ke rudhira kA samaya samaya lene meM AtA hai aura samaya samaya para gamatA hai / sAtaveM mahine sAta so sirAeM arthAt rasaharaNI nAr3iyAM bandhatI hai / inake dvArA zarIra kA poSaNa hotA hai / aura isase garbha ko puSTi milatI hai / inameM se strI ko 670 ( nAr3iye) napuMsaka ko 680 aura puruSa kA 707 pUrI hotI haiN| pAMvaso mAMsa kI peziyA~ bandhatI haiN| jinameM se strI ke tIsa aura napuMpaka ke vIsa kama hotI haiM inase haDDiyeM DhaMkI huI rahatI haiM / hAr3a meM sarva milAkara 360 sAMdhe ( jor3a) hote haiM / ekeka jor3a para pATha pATha mame ke sthAna hai| ina marma sthAnoM para eka Takora lagane para maraNa pAtA hai| anya mAnyatA se eka sau sATha saMdhi aura 170 marma-sthAna hote haiM / uparAnta sarvajJa gamya / zarIra meM chaH aGga hote haiM / jinameM se mAMsa lohI,
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vicAra / (437) aura mastaka kI ja ( bhejA ) ye tIna aGga mAtA ke haiM aura haDDI hAr3a kI majjA aura nakha keza roma ye tIna aGga pitA ke haiM / ATha mahIne sarva aGga upAGga pUrNa ho jAte haiM / iA garbha ko laghu nIta bar3I nIta zleSma, udharasa, chaka, aMgar3AI prAdi kucha nahIM hotA vo jisa 2 prAhAra ko khecatA hai usa ahAra kA rasa indriyoM ko puSTa karatA hai| bAr3a, hAr3a kI majjA, carabI nakha, keza kI vRddhi hotI hai| AhAra lene kI dUsarI rIti yaha hai ki mAtA kI tathA garbha kI nAbhi va Upara kI rasa haraNI nADI ye dono pAssara vAle (naharU) ke ATe ke samAna vIMTe huve haiM / isameM garbha kI nADI kA muMha mAtA kI nAmi meM jur3A huvA hotA hai / mAtA ke koThe meM pahale jo AhAra kA kavala par3atA hai vo nAbhi ke pAsa aTaka jAtA hai va isakA rasa banatA hai jisase garbha apanI jur3I huI rasaharaNI nADI se kheMca kara puSTa hotA hai| zarIra ke andara 72 koThe haiM jinameM se pAMva bar3e haiM / zIyAle meM do koThe AhAra ke aura eka koThA jala kA va garmI meM do koThe jala ke aura eka koThA AhAra kA tathA caumAse meM do koThe AhAra ke aura do koThe jala ke mAne jAte haiM / eka koThA hamezA khAlI rahatA hai / strI ke chaThA koThA vizeSa hotA hai / ki jisameM garbha rahatA hai / puruSa ke do kAna, do cakSu do nAsikA (cheda ), muMha, laghunIta, baDI nIta
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 438 ) thokaDA saMgraha | Adi navadva ra apavitra aura sadA kAla bahate rahate haiM / aura strI ke do thana (stana) aura eka garbha dvAra ye tIna mila kara kula bAraha dvAra sadAkAla vahate rahate haiM / zarIra ke andara aThAraha pRSTa daNDaka nAmakI pAMsaliye haiM / jo garbhavAsa kI karor3a ke sAtha jur3I huI hai / inake sivAya do vAMse kI bAraha kaMDaka pAMsaliyeM haiM ki jinake Upara sAta pur3a camar3e ke car3he huye hote haiN| chAtI ke par3ade meM do ( kaleje ) haiM jinameM se eka par3ade ke sAtha jur3A huvA hai aura dusarA kucha laTakatA huvA hai / peTa ke par3ade meM do aMtasa ( nala ) haiM jinameM se sthUla nala malasthAna hai aura dUsarA sUkSma laghu nIta kA sthAna hai / do praNava sthAna arthAt bhojana pAna para gamAne ( pacAne ) kI jagaha haiN| dakSiNa para game to duHkha upaje va bAMye para ga to sukha / solaha A~tarA hai, cAra aMgula kI grIvA hai | cAra pala kI jIbha hai, do pala kI AMkhe haiM, cAra pala kA mastaka hai| navAMgula kI jIbha hai, anya mAnyatAnusAra sAta AMgula kI hai| ATha pala kA hRdaya hai paccIza pala kA kalejA hai / aba sAta dhAtu kA pramANa va mApa kahate haiM zarIra ke andara eka bar3A (Ter3hA ) rudhira kA aura AdhA Ar3A mAMsa kA hotA hai / eka pAthA mastaka kA bhejA, eka Ar3hA laghunIta, eka pAthA bar3I nIta kA hai / kapha, pitta, aura zleSma ina tInoM kA ekeka kalava aura /
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vivaar| (431) vvvvvvvvVI ARAMVwnAvvv AdhA kalava vIrya kA hotA hai / ina saboM ko mUla dhAtu kahate haiM ki jina para zarIra kA TikAva hai / ye sAtoM dhAnu jaba taka apane vajana pramANa rahate haiM taba taka zarIra nirogI aura prakAza maya rahatA hai| unameM kamI sI hone se zarIra turanta roga ke AdhIna ho jAtA hai| nAr3I kA vivecana-zarIra ke andara yoga zAstra ke anusAra 72000 nAr3iye haiM / jinameM se navaso nAr3iyeM bar3I hai, nava nAr3I dhamaNa ke samAna bar3I haiM jinake dhar3akana se roga kI tathA saceta zarIra kI parIkSA hotI hai| donoM pAMva kI ghuTI ke nIce do nAr3I, eka nAbhI kI, eka hRdaya kI, eka tAlabe kI do lamaNe kI aura do hAtha kI evaM nava / ina sarva nAr3iyoM kA mUla sambandha nAbhi se hai / nAbhi se 160 nAr3I peTa tathA hRdaya Upara phailakara TheTha UMce masta 6 taka gaI huI haiM / inake bandhana se mastaka sthira rahatA hai / ye nAr3iye mastaka ko niyama pUrvaka rasa pahuMcAtI haiM jisase mastaka sateja Arogya aura tara rahatA hai / jaba nAr3iyoM meM nukasAna hotA hai taba AMkha, nAka kAna aura jIbha ye saba kamajora rogiSTa bana jAte haiM va zUna, gumar3e zrAdi vyAdhiyoM kA prakopa hone lagatA hai| ___dUsarI 160 nADI nAbhI ke nIce calI huI haiM jo jAkara pAMva ke talIye taka pahuMcI huI haiN| inake AkarSaNa se gamanAgamana karane, khar3e hone va baiThane Adi meM sahA
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 440 ) thokaDA saMgraha | yatA milatI hai | ye naHDiye vahAM taka rasa pahu~cA kara zarIra Adi ko Arogya rakhatI haiN| nADI meM nukasAna hone se saMdhi', pakSAghAta (lakavA) paira Adi kA kUTanA, kalatara, tor3a kATa, mastaka kA dukhanA va AdhAtor3a zIzI Adi rogoM kA prakopa ho jAtA hai / tIsarI 160 nADI nAbhI se ticha gaI huI haiM / ye donoM hAthoM kI aMguliye taka calI gaI haiM / itanA bhAga ina nADiyoM se majabUta rahatA hai | nukasAna hone se pAsA zUla, peTa ke darda, muMha ke va dAMto ke darda Adi roga utpanna hone lagate haiM / 1 cauthI 160 nADI nAmI se nIce mameM sthAna para phailI huI haiM / jo apAna dvAra taka gaI huI haiM / inakI zakti dvArA zarIra kA bandheja rahA huvA haiM / inake andara nukasAna hone para laghu nIta bar3I nIta Adi kI kabAji - yata ( rukAvaTa ) athavA aniyamita chUTa hone laga jAtI hai / isI prakAra bAyu kRni prakopa, udara vikAra, arza cAMdI prameha pavanarodha pAMDu roga, jalodara, kaThora, bhagaMdara, saMgrahaNI Adi kA prakopa hone laga jAtA hai| nAbhI se paccIza nADI Upara kI ora zleSma dvAra taka gaI huI haiM / jo zleSma kI dhAtu ko puSTa karatI haiN| inameM nukasAna hone para zleSma, pInasa kA roga ho jAtA hai / anya pacI nADI isI tarapha Akara pitta
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 641 ) dhAtu ko puSTa karatI hai / jinameM nukasAna hone para roga kI utpati puSTa nAr3ieN vArya dhAraNa karatI haiM / pitta kA prakopa tathA jvarAdika hone laga jAtI hai / tIsarI daza karane vAlI haiM jo vIrya ko inake andara nukasAna hone para svapna doSa mukha - lAla pUti pezAba Adi vikAroM se nirbalatA Adi meM vRddhi hotI hai / gabha vicAra | evaM sarva milAkara 700 nAr3I rasa kheMca kara puSTi pradAna karatI haiM va zarIra ko TikAtI haiM / niyamita rUpa se calane para niroga aura niyama bhaGga hone para rogI (zarIra ) ho jAtA hai / isake sivAya dosau nAr3I aura gupta tathA pragaTa rUpa se zarIra kA poSaNa karatI haiM / evaM sarva nava sau nAhiye huI / ukta prakAra se navamAsa ke andara sarva avayava sahita zarIra majabUta bana jAtA hai / garbhAdhAna ke samaya se jo strI brahmacAriNI rahatI hai usa kA garbha atyanta bhAgya - zAlI, majabUta bandheja kA balavAna tathA svarUpa vAna hotA hai nyAya nIti vAlA aura dharmAtmA nikalatA hai / ubhaya kuloM kA uddhAra karake mAtA pitA ko yaza dene vAlA hotA hai aura usakI pAMcoM hI indriyeM acchI hotI haiN| garbhAdhAna se lagA kara santati hone taka jo strI nirdaya
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 442 ) thokaDA saMgraha | buddhi rakha kara kuzIla (maithuna ) kA sevana karatI hai to yadi garbha meM putrI hove to unake mAtA pitA duSTa meM duSTa, pApI meM pApI aura rau naraka ke adhikArI banate haiM / garbha bhI adhika dinoM taka jIvita nahIM rahatA yadi jindA rahe bhI to vo kAnA, kubar3A, durbala, zakti hIna tathA kharAba DIlaDola kA hotA hai / krodhI, klezI, prapaMcI aura kharAba cAla calana vAlA nikalatA hai / aisA samajha kara prajA (santati) kI hitaicchane vAlI jo mAtAeM garbhakAla meM zIla bantI rahatI haiM / ve dhanya haiM / vizeSa meM uparokta garbhAvAsa ke sthAnaka meM mahA kaSTa tathA pIr3A uThAnI par3atI hai / isa para eka dRSTAnta diyA jAtA hai - jisa manuSya kA zarIra koDha tathA pitta ke roga se galatA hove aise manuSya ke zarIra meM sAr3AtIna kror3a sUI meM garama karake sAr3he tIna romoM ke andara pirove / puna: zarIra para nimaka tathA cUne kA jala chIMTakara zarIra ko gIle camar3e se mar3he va mar3ha kara dhUpa ke andara rakhe sUkhane ( zarIra kA camar3A ) para jo atyanta kaSTa use hotA hai usa ( dukha ) ko sivAya bhogane vAle ke aura sarvajJa ke anya koI nahIM jAna sakatA / isa prakAra vedanA pahile mahIne garbha ko hotI hai dUsare mahIne duganI evaM uttarottara navaveM mahIne nava guNI vedanA hotI hai / garbha vAsa kI jagaha choTI hai aura garbha kA zarIra ( sthUla ) bar3A
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vicaar| (443) ataH sukar3a kara ke Ama ke samAna adho mukha karake rahanA par3atA hai| isa samaya mastaka chAtI para lagA huvA aura donoM hAthoM kI muThiye A~khoM ke bAr3e dI huI hotI hai| karma yoga se dUsarA va tIsarA garbha yadi eka sAtha hove to usa samaya kI saMkar3AI va pIr3A varNanAtIta hai| mAtA kI viSTA ( mala ) garbha ke nAka para se hokara giratI hai / kharAba se kharAba gandagI meM par3AhuvA hotA hai / baiThI huI mAtA khar3I hove to usa samaya garbha ko aisA mAlUma hotA hai ki maiM AsamAna meM pheMkA jA rahA hUM nIce baiThate samaya aisA mAlUma hotA hai ki maiM pAtAla meM girAyA jA rahA hUM calatI samaya aisA jAna par3atA hai ki masaka meM bhare huve dahIke samAna DolAyA jA rahA hUM rasoI karane ke samaya garbha ko aisA mAlUma hotA hai ki maiM iMTa kI bhaTTI meM gala rahA huuN| cakkI ke pAsa pIsane ke liye baiThane para garbha jAne ki maiM kumhAra ke cAka para caDhAyA jA rahA huuN| mAtA cittI sove taba garbha ko mAlUma ho ki merI chAtI para savA mana kI zilA par3I huI hai| maithuna karane ke samaya garbha ko Ukhala mUsala kA nyAya hai / isa prakAra mAtA pitA ke dvArA pahuM vAye huve tathA garbha sthAna ke evaM do prakAra ke dukhoM se pIDita, kuTAye huve khaeDAye huve aura azuci se tara bane huve isa garbha kI dayA zIlavAna mAtA pitA binA kauna dekha sake? arthAt pApI strI puruSa ( vidhi garbha se ajJAta ) dekha ___
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ (444) thokdd| sNgrh| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 41904 sakate haiM ? kyA nahIM dekha sakte / __ garbha kA jIva mAtA ke dukha se dukhI va sukha se sukhI hotA hai / mAtA ke svabhAva kI chAyA garbha para giratI hai / garbha meM se bAhara Ane ke bAda putra putrI kA svabhAva, AcAra, vicAra AhAra vyavahAra Adi sarva mAtA ke sva. bhAvAnusAra hotA hai / isa para se mAtA pitA ke UMca nIca garbha kI tathA yaza apayaza Adi kI parIkSA santati rUpa phoTU ke Upara se vivekI strI puruSa kara sakte haiM kAraNa ki santati rUpa citra (phoTU) mAtA pitA kI prakRti anusAra khiMcA huvA hotA hai / mAtA dharma dhyAna meM, upadeza zravaNa karane meM tathA dAna punya karane meM aura uttama bhAvanA bhAvane meM saMlagna hove to garbha bhI vaise hI vicAra vAlA hotA hai / yadi isa samaya garbha kA maraNa hove to vo mara kara devaloka meM jA sakatA hai| aise hI yadi mAtA Ata aura raudra dhyAna meM hove to garbha bhI prAta aura raudra dhyAnI hotA hai / isa samaya garbha kI mRtyu hone para vo naraka meM jAtA hai / mAtA yadi usa samaya mahAkapaTa meM pravRtta ho to garbha usa samaya mara kara tiryaMca gati meM jAtA hai| mAtA mahA bhadrika tathA prapaJca rahita vicAroM meM lagI huI hove to garbha mara kara manuSya gati meM jAtA hai evaM garbha ke andara se hI jIva cAroM gati meM jA sakatA hai / garbha kAla jaba pUrNa hotA hai taba mAtA tathA garbha kI nAbhI kI
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha vicAra / (445) viMTI huI rasaharaNI nADI khula jAtI hai | janma hone ke samaya yadi mAtA aura garbha ke.punya tathA AyuSya kA bala hove to sIdhe mArga se janma ho jAtA hai| isa samaya kitane hI mastaka tarapha se athavA kitane hI paira tarapha se janma lete haiN| parantu yadi mAtA aura garbha donoM bhArI karmI hove to garbha Ter3A gira jAtA hai / jisase donoM kI mRtyu ho jAtI hai / athavA mAtA ko bacAne ke nimita pApI garbha ke jIva para, bedha kara churI va zastra se khaNDa 2 karake jindagI pAra kI zikSA dete haiN| isakA kisI ko zoka, saMtApa hotA nhiiN| ___ sIdhe mArga se janma lene vAle sone cAndI ke tAra samAna hai / mAtA kA zarIra jatarar3A hai jaise sonI tAra khaMcatA hai vaise garbha khiMcA kara ( karor3oM kaSToM se ) bAhara nikala AtA hai / arthAt nava mahIne jo pIr3A hotI hai usase kror3a guNI pIr3A janma ke samaya garbha ko hotI hai| mRtyu ke samaya to kor3Akor3a guNA dukha garbha ko hotA hai| yaha dukha vaNatAtIta hai| ye sarva khura ke kiye huve punya pApa ke phala haiM jo udaya kAla meM bhoge jAte haiM / yaha sarva mohanIya karma kA saMtApa hai|| Upara anusAra garbha kAla, garbha sthAna tathA garbha meM utpanna hone vAle jIva kI sthiti kA vivecana Adi taMdula viyAliyA painA, bhagavatI jI athavA anya granthA.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ (446) bhokaDA sNgrh| ntaroM ke nyAyAnusAra guru ne ziSya ko upadeza dvArA kaha kara sunAyA / anta meM kahane lage ki janma hone ke bAda bhaGgiyAnI ke samAna kArya dvArA mAtA saMbhAla se uchera kara santati ko yogya umra kA kara detI hai / santati kI zrAzA meM mAtA kA yauvana naSTa huvA hai, vyavahArika sukha ko tilAMjali dI gaI hai / evaM sarva bAtoM ko tathA garbhavAsa va janma ke dukhoM ko bhUla kara yauvana mada meM unmatta bane huve putra putriya mahA upakArI mAtA ko tiraskAra dRSTi se dhikkAra dekara anAdara karate aura svayaM vastrAlaGkAra se suzobhita hote haiM / tela phulela, covA, caMdana, caMpA, camelI, agara, tagara, amara aura atara Adi meM masta hokara phUla hAra va gajare dhAraNa karate haiN| inakI sugandha ke abhimAna se andhe bana kara aisA samajhate haiM ki yaha sarva sugandha mere zarIra se nikala kara bAhara ArahI hai / isa prakAra kI zobhA va sugandha mAtA pitA Adi kisI ke bhI zarIra (camar3e ) meM nahIM hai / isa prakAra ke mithyAbhimAna kI AndhI meM par3e huve bebhAna ajJAna prANiyoM ko garbhavAsa ke tathA naraka nigoda ke ananta dukha punaH taiyAra haiM / itanA to siddha hai ki ye saba bikAra pApI mAtA kI mUrkhatA ke svabhAva kA tathA kama bhAgya ke utpanna hone vAle pApI garbha ke vakra karmoM kA pariNAma hai / aba dUsarI tarapha vivekI aura dharmAtmA va ziyala ___
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ gabha vicaar| (447 ) vrata dhAraNa karane vAlI sagarbhA mAtAoM ke putra putriya janma lekara ucharate haiN| inakI janma kriyA bhI vaisI hI hotI hai / antara kevala itanA ki ina para mAtA pitA ke svabhAvoM kI chAyA par3I huI hotI hai / isa prakAra kI mAtAoM ke svabhAva kA pAna karake yogya umra vAle putra putriyeM bhI apane 2 punyoM ke anusAra sarva vaibhava kA upabhoga karate haiM / itanA hote huve bhI apane mAtA pitA ke sAtha vinaya kA vyavahAra karate haiM guru janoM ke prati bhakti kA vyavahAra karate haiM, lajA dayA, kSamAdi guNoM meM aura prabhu prArthanA meM Age rahate haiN| abhimAna se vimukha raha kara maitrI bhAva ke sammukha rahate haiM jIvana yogya satsaMga karake jJAna prApta karate haiN| aura zarIra sampatti Adi kI ora se udAsa rahakara Atma smaraNa meM jIvana pUrNa karate haiN| ataH sarva viveka dRSTi vAle strI puruSoM ko isa azuci pUrNa gande zarIra kI utpati para dhyAna de kara mamatA ghaTAnI cAhiye, mithyAbhimAna se vimukha rahanA cAhiye, milI huI jindagI ko sArthaka karane ke liye satkarma karane cAhiye ki jisase uparokta garbhavAsa ke dukhoM ko punaH prApta nahIM karanA par3e eka sat puruSa ko mana vacana aura karma se pavitra honA caahie| // iti garbha vicAra sampUrNa //
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ (448) thokaDA sNgrh| NAAMVvvvv Marwar ama nakSatra aura videza gamana ziSya namaskAra karake pUchatA hai ki he guru ! nakSatra kitane ? tAre kitane ? inakA AkAra kaisA ? ve nakSatra jJAna zakti bar3hAne meM kyA madadagAra haiM ? una nakSatra ke samaya videza gamana karane para kisa padArtha kA upabhoga karake calanA cAhiye va usa se kisa phala kI prApti hotI hai ? guru-(eka sAtha chaH hI savAloM kA javAba dete haiM) he ziSya ! nakSatra aThAvIza hai, jina saboM ke AkAra alaga alaga haiN| ye AkAra ina nakSatroM ke tArAoM kI saMkhyA ke Upara se samajhe jA sakte haiN| ina ke AdhAra se svAdhyAya, dhyAna karane vAle muni rAtri kI parasiyoM kA. mApa anumAna kara AtmasmaraNa meM pravRtta ho sakte haiN| ina meM se daza nakSatra jJAna zakti meM vRddhi karane vAle haiM / jJAna zakti vAle mahAtmA apane saMyama kI vRddhi nimita tathA bhavya jIvoM para upakAra karane ke lie videza meM vicarate haiM jisase aneka lAbha hone kI saMbhAvanA hai / ataH ina nakSatroM kA vicAra karake gamana karane para dharma vRddhi kA kAraNa hotA hai / yahI nakSatroM kA phala hai / calane ke samaya minna bhinna padArthoM kA upabhoga karane meM AtA hai / una padArthoM ke sAtha manobhAvanAoM kA rasa mila kara mizrita
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakSatra aura videza gamana / .......AN N ARAN..ARANA.ORMAhhaANNIm/s0MinAANAA... rasa banatA hai ! tadanantara ve upabhoga meM lie jAte ise-zakuna vAdhA-kahate haiM / inakA matalaba jJAnI hI jAnate haiM una ke sivAya ajJAnI prANI isa sarvottama tatva ko mithyAbhimAna kI pariNati tarapha pravRtta kara ke upajIvikA ke sAdhana rUpa unakA gaira upayoga karate haiN| yaha ajJAnatA kA lakSaNa hai|| __ aThAvIza nakSatroM meM pahalA nakSatra abhIca hai isa ke tAre tIna haiM jina kA gAya ke mastaka tathA mukha samAna AkAra hotA hai / uttama jAti ke svAdiSTa va saurabha dAra ( sugandhita ) vRkSa ke kusumoM kA upabhoga karake arthAt gulakanda khAkara gamana karane se aneka lAbha hote haiM / (1) anya mana se azvanI nakSatra prathama ginA jAtA hai| yaha bahasUtrI gamya hai |(2)duusre zravaNa nakSatra ke tIna tAre haiM / AkAra kAma dhenu ( kAvar3a / samAna hai / isake yoga meM khIra khANDa khAkara pazcima sivAya anya tIna dizAoM meM jAne se icchita kArya kI siddhi hotI hai / ( 3) tIsare dhaniSTA nakSatra ke pAMca tAre haiN| isakA akAra tote ke piMjare samAna hai| isake saMyoga se makkhaNa Adi khA kara dakSiNa sivAya anya dizAoM meM gamana karane se kArya saphala hotA hai| (4) zatabhIkhA nakSatra ke sau tAre haiM / isakA AkAra bikhare huve phUla ke samAna hai isa ke yoga para sAre (pAkhe ) tuvara kA bhojana
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 ) thokaDA saMgraha / khAkara dakSiNa sivAya dizAoM meM jAne se bhaya kI saMbhA vanA rahatI hai / (5) pUrvAbhAdrapada nakSatra ke do tAre haiM / isakA AkAra ardha vAvya ke bhAga samAna hai / isa yoga para karalekI zAka khAkara calane para lar3AI hove parantu isase jJAnavRddhi kI saMbhAvanA bhI hai / (6) uttarA bhAdrapada nakSatra ke do tAre haiN| isakA AkAra bhI pUrvA bhAdra pada samAna hotA hai / isa meM dAMsakapUra ( vaMzale cana ) khAkara pichale pahara calane se sukha hotA hai / yaha nakSatra dIkSA ke yogya hai / ( 7 ) revatI nakSatra ke battIza tAre haiN| isakA kAra nAva samAna hai / isa ke samaya svaccha jala kA pAna karake calane se vijaya milatI hai / ( 8 ) azvanI nakSatra ke tIna tAre haiN| ghor3e ke bandha jaisA AkAra hai / maTara ( vaTale) kI phalI kA zAka khAkara calane se sukha zAnti prApta hotI hai / ( 6 ) bharaNI nakSatra ke tIna tAre haiN| aura isakA AkAra strI ke marmasthAna vat hai / tela, cAvata khA kara calane para sakalatA milatI hai (10) kRtikA nakSatra ke chaH tAre hote haiM / jisakA nAI kI peTI samAna AkAra hotA hai| gAya kA dUdha pIkara calane para saubhAgya kI vRddhi hotI hai tathA satkAra milatA hai / ( 11 ) rohiNI nakSatra ke pAMca tAre hote haiM / va gADe ke UMTAsamAna isakA AkAra hotA hai / isa samaya hare mUMga khA kara calane para mArga meM yAtrA ke yogya sarva sAmagrI alpa parizrama se prApta ho jAtI
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakSatra aura videza gamama / (451) hai yaha nakSatra dIkSA dene yogya hai / (12) mRga zIrSa nakSatra ke tInaM tAre hote haiN| isakA AkAra hiraNa ke sira samAna hotA hai / ilAyacI khAkara calane para atyanta lAbha hotA hai| yaha nakSatra naye vidyarthI kI tathA naye zAstroM kA abhyAsa karane vAloM kI jJAnavRddhi karane vAlA hai| (13) ArdrA nakSatra kA eka hI tArA hai / isakA rudhira ke bindu samAna AkAra hai / isa samaya navanIta (mAkhana ) khAkara calane se maraNa, zoka, saMtApa tathA bhaya evaM cAra phala kI prApti hotI hai / parantu jJAna abhyAsiyoM ko satvara uttama phala dene vAlA nikalatA hai va varSA Rtu ke megha-bAdala kI asvAdhyAya dUra karatA hai / (14) punarvasu nakSatra ke pAMca tAre haiN| isakA AkAra tarAjU ke samAna hai / ghRta zakara khAkara calane para icchita phala milate haiM (15) puSpa nakSatra ke tIna tAre haiN| jisakA AkAra badhamAna (do jur3e huve rAmapAtra ) samAna hotA hai / khIra khAeDa khAkara calane se aniyamita lAbha kI prApti hotI hai| va isa nakSatra meM kiye huve naye zAstra kA abhyAsa bhI baDhatA hai / ( 16) azleSA nakSatra ke chaH tAre haiN| isakA AkAra dhvajA samAna hai / isa samaya sItAphala khAkara cale to prANAnta bhaya kI sambhAvanA hotI hai parantu yadi koI jJAna abhyAsa, hunnara, kalA, zilpa zAstra Adi ke abhyAsa meM praveza kare to jala tathA tela ke bindu samAna
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 452) thokaDA sNgrh| usa ke jJAna kA vistAra hotA hai / ( 17 ) maghA nakSatra ke sAta tAre hote haiM jinakA prAkAra gire huve kile kI dIvAra samAna hai kesara khAkara calane para burI taraha se Akasmika maraNa hotA hai / ( 18) pUrvA phAlgunI nakSatra ke do tAre hote haiN| inakA AkAra prAdhe palaGga jaisA hotA hai isa samaya kovir3e (phala) kI zAka khAkara calane se viruddha phala kI prApti hotI hai parantu zAstra abhyAsI ke lie zreSTha hai / (16) uttarA phAlgunI nakSatra ke bhI do tAre hote haiM aura AkAra bhI Adhe palaGga jaisA hotA hai isa samaya kar3A nAmaka vanaspati kI phalI kI zAka khAkara calane para sahaja hI kleza milatA hai| yaha nakSatra dIkSA lAyaka hai / ( 20 ) hasta nakSatra ke pAMca tAre haiM / isakA prAkAra hAtha ke paMje samAna hai siMgor3e khAkara uttara dizA sivAya anya tarapha calane se aneka lAbha haiM va naye zAstra abhyAsiyoM ko atyanta zakti dene vAlA hai / (21) citrA nakSatra kA eka hI tArA hai khile huve phUla jaisA usakA AkAra hai / do pahara dina caDhane bAda mUMga kI dAla khAkara dakSiNa dizA sivAya anya dizAoM meM jAne para lAbha hotA hai va jJAna vRddhi hotI hai (22) svAti nakSatra kA eka tArA hai isakA AkAra nAga phanI samAna hotA hai Ama khAkara jAne para lAbha lekara kuzala kSema pUrvaka jandI ghara lauTa Asakke haiM / ( 23 ) vizAkhA
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakSatra aura videza gamana / nakSatra ke pAMca tAre hote haiM jisakA AkAra ghor3e kI lagAma ( dAmaNI ) jaisA hai isa yoga para alasI phala khAkara jAne se vikaTa kAma siddha ho jAte haiM / ( 24 ) anurAdhA nakSatra ke cAra tAre haiN| isakA AkAra ekAvalI hAra samAna hotA hai / cAvala mizrI khAkara jAne se dUra deza yAtrA karane para bhI kArya siddhi kaThinatA se hotI hai| ( 25) jeSTA nakSatra ke tIna tAre haiM inakA AkAra hAthI ke dAMta jaisA hai isa samaya kalathI kI zAka athavA kola kuTa ( bora kuTa ) khAkara calane se zIghra maraNa hotA hai / (26) mUla nakSatra ke igyAraha tAre haiM isakA vIMche jaisA AkAra hai mUlA ke patra kI zAka khA kara jAne se kArya siddhi meM bahuta samaya lagatA hai / isa nakSatra ko bachar3A bhI kahate haiN| jJAna abhyAsiyoM ke liye to yaha acchA hai| ( 27 ) pUrvASADha nakSatra ke cAra tAre haiM / hAthI ke pA~va samAna isakA AkAra hai isa samaya khIra A~valA khAkara jAne se kleza kusamma va azAnti prApta hotI hai parantu zAstra abhyAsiyoM ko acchI zakti dene vAlA hotA hai (28) uttarASADha nakSatra ke cAra tAre hote haiM isakA baiThe huve siMha samAna AkAra hai / isa samaya pake huve bIlI phala khAkara jAne se sarva sAdhana sahita kArya siddhi hotI hai yaha nakSatra dIkSita karane yogya hai| __Upara batAye huve aThThAvIza nakSatroM meM se pAMcavAM, bArahavA~, terahavAM, pandrahavAM, solahavAM, aThArahavAM, vIzavAM,
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ (454 ) thokaDA sNgrh| ekavIzavAM, chabbIzavAM, aura sattAvIzA evaM daza nakSatroM meM se amuka nakSatra candra ke sAtha yoga jor3a kara gamana karate hoveM va usa dina guruvAra hove taba usa samaya mithyAbhimAna dUra kara ke vinaya bhakti pUrvaka guruvandana kare va AjJA prApta karake zAstrAdhyayana karane meM tathA vAMcana lene meM pravRta hove aisA karane se satvara jJAna vRddhi hotI hai parantu yAda rakhanA cAhiye ki chaH vAra choDa kara guruvAra leve do aSTamI, do cAudaza, pUrNimA, amAvasyA aura do ekama ye sarva tithi chor3a kara zeSa anya tithiyoM meM acchA caughaDiyA dekha kara sUrya-gamana meM prArambha kre| - vizeSa meM gaNIpada ( prAcArya ), vAcaka pada ( upAdhyAya ) athavA bar3I dIkSA dene ke zubha prasaMga meM do cotha, do cha, do aSTamI, do navamI, do bArasa, do caudaza, pUrNimA, tathA amAvasyA Adi caudaha tithiyAM niSeva haiM / ina ke sivAya kI anya tithi athavA vAra, nakSatra yogya hai / aise kAla ke lie gaNI vidhi prakaraNa graMtha kA nyAya hai / aSTamI ko prArambha karane para paDhAne vAlA mare athavA viyoga par3e amAvasyA ke dina prArambha karane para donoM mare aura ekama ke dina prArambha karane se vidyA kI nAsti hove|aisaa samajha kara tithivAra nakSatra caughaDiyA dekha kara guru sammukha jJAna lenA caahiye| yaha zreya kA kAraNa hai| - iti nakSatra aura videza gamana sampUrNa ke
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca deva / (455) * pAMca deva ( bhagavatI sUtra, zataka 12 uddeza hai) gAthA nAma guNa uvAe, ThI vIyu cayaNa saMcIThaNA, antara appA bahuyaM ca, nava bhee deva dArAe / 1 // 1 nAma dvAra, 2 guNa dvAra, 3 uvavAya dvAra 4 sthiti dvAra 5 Rddhi tathA vikruvaNA dvAra 6 cavana dvAra 7 saMciThaNa dvAra 8 antara dvAra 6 alpa bahutva dvAra / 1 nAma dvAraH-1 bhavi dravya deva 2 nara deva 3 dharma deva 4 devAdhi deva 5 bhAva deva / 2 guNa dvAra:-manuSya tathA tithaMca paMcendriya meM se jo devatA meM utpanna hone vAle haiM unheM bhavi dravya deva kahate haiM 2 cakravartI kI Rddhi bhogane vAloM ko nara deva kahate haiN| ... cakravartI kI siddhi kA varNana nava nidhAna, caudaha ratna, caurAsI lAkha hAthI, caurAsI lAkha ghor3e, caurAsI lAkha ratha, channu kor3a pAyadala, battIza hajAra mukuTa bandha rAje, battIza hajAra sAmAnika rAje, solaha hajAra devatA sevaka, causaTha hajAra strI, tIna so sATha rasoiye, vIza hajAra sonA ke prAgara Adi
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ (456) thokaDA sNgrh| 3 dharma deva ke guNa:--ATha pravacana mAtA kA sevana karane vAle, navavAr3a vizuddha brahmacarya kA pAlana karane vAle, dazavidha yati dharma kA pAlana karane vAle, bAraha prakAra kI tapasyA karane vAle, sataraha prakAra ke saMyama kA AcaraNa karane vAle, yAvIza pariSaha ko sahana karane vAle,sattAvIza guNa sahita, tetIza azAtanA ke TAlane vAle, channu doSa rahita AhAra pa.nI lene vAle, ko dharma deva kahate haiM / 4devAdhideva ke guNa:-cautIza atizaya sahita virAjamAna patIza vacana ( vANI) ke guNa sahita,causaTha indra ke dvArA pUjyanIka, eka hajAra aura aSTa uttama lakSaNa ke dhAraka aTThAraha doSa rahita va bAraha guNoM sahita hote haiM unheM devAdhi deva kahate haiM / ahAraha doSoM ke nAmaH-1 ajJAna 2 krodha 3 mada 4 mAna 5 mAyA 6 lobha 7 rati 8 arati ha nidrA 10 zoka 11 asatya 12 corI 13 bhaya 14 prANi vadha 15 matsara 16 rAga 17 krIr3A-prasaMga 18 hAsya / 12 guNoM ke nAmaH-1 jahAM 2 bhagavanta khar3e raheM, baiThe samosareM vahAM 2 daza boloM ke sAtha bhagavanta se bAraha guNA UMcA tatkAla azoka vRkSa utpanna ho jAtA hai aura bhagavanta ke mastaka para chAyA karatA hai / 2 bhagavanta jahAM 2 samosareM vahAM 2 pAMca varNa ke aceta phUloM kI vRSTi hotI hai jo girakara ghuTane ke barAbara Dhera lagA dete haiM / 3 bhagavanta kI yojana paryanta vANI phaila kara saboM ke
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca deva | ( 457 ) mana kA sandeha dUra karatI hai / 4 bhagavanta ke cauvIza jor3a cAmara dulate haiM 5 sphaTika ratna maya pAda pITha sahita siMhAsana svAmI ke Age ho jAtA hai bhAmaNDala zrambor3e ke sthAna para teja maNDala virAje va dazadizAoM kA andhakAra dUra kare 7 AkAza meM sAr3AvAraha kor3a devadundubhi baje bhagavanta ke Upara tIna chatra UparA - uparI virAje 6 ananta jJAna atizaya 10 ananta arcA atizaya - parama pUjyapanA 11 ananta vacana atizaya 12 ananta apAyApagama atizaya ( sarva doSa rahita panA ) evaM bAraha guNoM karasahita ( 5 ) bhAva deva- 1 bhavanapati 2 vANa vyantara 3 jyotiSI 4 vaimAnika evaM cAra prakAra ke deva bhAva deva kahalAte haiM / 3 ubavAya dvAra : - 1 bhavi dravya deva meM manuSya tiryaca 1 yugaliye 2, aura sarvArtha siddha 3 evaM tIna sthAna chor3a kara zeSa sarva sthAnoM ke Akara utpanna hote haiM 2 nara deva meM cAra jAti ke deva aura pahalI naraka evaM pAMca sthAna ke zrAkara utpanna hote haiM 3 dharma deva meM chaThThI sAtavIM naraka, teja, vAyu, manuSya tiryeca va yugaliye evaM cha sthAnake chor3a kara zeSa sarva sthAna ke Akara utpanna hote haiM 4 devAdhideva meM pahelI dUsarI, tIsarI naraka, aura kilviSI chor3a kara vaimAnika deva ke Akara upajate haiM 5 bhAva deva meM tiryaca, paMca
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ (458 ) thokaDA sNgrh| wwwwwww ndriya aura saMjJI manuSya ina do sthAna ke Akara utpanna hote haiN| 4 sthiti dvAraH-1 bhavidravya devakI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa tIna palya kI / 2 nara deva kI jaghanya sAtasau varSa kI utkRSTa caurAzI lakSa pUrva kI 3 dharma deva kI jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa deza uNI (nyUna) pUrva kor3a kI 4 devAdhi deva kI jaghanya 72 varSa kI utkRSTa 84 lakSa pUrva kI 5 bhAvadeva kI jaghanya daza hajAra varSe kI utkRSTa 33 sAgaropama kii| 5 Rddhi tathA vikruvaNA dvAra:-bhavi dravya deva meM jinheM vaikriya utpanna hove vo, nara deva ko to hotI hI hai, dharma deva meM se jinheM hove vo aura bhAva deva ke to hotI hI hai evaM ye cAroM vaikriya rUpa kareM to jaghanya 1, 2, 3, utkRSTa saMkhyAtA rUpa kare, zakti to asaMkhyAtA rUpa karane kI hai / parantu kare nahIM devAdhi deva kI zakti atyanta hai parantu kare nhiiN| 6 vacana dvAraH-1 bhavi dravya deva cava kara devatA hove 2 nara deva cava kara naraka jAve 3 dharma deva cava kara vaimAnika meM tathA mokSa meM jAve 4 devAdhideva mokSa meM jAve 5 bhAva deva cavakara pRthvI apa, vanaspati bAdara meM aura garbhaja manuSya tiryaca meM jAve / 7 saMciThaNA dvAraH-saciThaNA arthAt kyA ? deva
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca deva / ( 456 ) - kA devapane rahe to kitane kAla taka raha sakatA hai / bhavi dravya deva kI saMciThaNA jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa 3 palyopama kI / nara deva kI jaghanya sAtaso varSa kI utkRSTa 84 lakSa pUrva kI / dharma deva kI pariNAma AzrI eka samaya pravartana yA zrI jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa deza uNI pUrva kror3a kI devAdhi deva kI jaghanya 72 varSa kI utkRSTa 84 lakSa pUrva kI / bhAva deva kI jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa 33 sAgaropama kI / 8 antaradvAraH - bhavi dravya deva meM antara par3e to jaghanya daza hajAra varSa aura muhUrta adhika / utkRSTa ananta kAla kA / nara deva meM jaghanya eka sAgara jAjerA utkRSTa ardha pudgala parAvartana meM deza nyUna dharma deva meM antara par3e to jaghanya do palya jojarA utkRSTa ardha pudgala parAvartana meM deza nyUna | devAdhi deva meM antara nahIM par3e bhAva deva meM antara jaghanya antarmuhUrta kA utkRSTa ananta kAla kA | 6 alpabahutva dvAraH-1 sarva se kama nara deva 2 unase devAdhideva saMkhyAta guNA 3 unase dharmadeva saMkhyAta guNA 4 unase bhavi dravya deva asaMkhyAta guNA aura 5 unase bhAva deva asaMkhyAta guNA / // iti pAMca deva kA thokar3A sampUrNa //
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ (460) thokaDA sNgrh| ArAdhika virAdhika R ( zrI bhagavatIjI sUtra, zataka pahelA,uddeza dUsarA) 1 asaMjati bhavya dravyadeva jaghanya bhavanapati utkRSTa nava grIyaveka taka jaave| 2 ArAdhika sAdhu jaghanya pahale devaloka taka utkRSTa sarvArtha siddha vimAna taka jAve / 3 virAdhika sAdhu ja0 bhavana pati utkRSTa pahale devaloka taka jaave| 4 zrArAdhika zrAvaka jaghanya pahale devaloka taka utkRSTa bArahaveM devaloka taka jAve / 5 virAdhika zrAvaka jaghanya bhavanapati utkRSTa jyotiSI taka jaave| 6 asaMjati tiryaca ja0 bhavanapati utkRSTa vANa vyantara taka jaave| 7 tApasa ke matavAle ja0 bhavanapati utkRSTa jyotiSI taka jaave| 8 kaMdIyA sAdhu jaghanya bhavanapati utkRSTa pahalA devaloka taka jaave| 6 aMbar3a sanyAsI ke matavAle jaghanya bhavanapati utkRSTa pA~caveM devaloka taka jAve /
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAdhika vidhika / ( 461 ) 10 jamAlI ke matavAle jaghanya bhavanapati utkRSTa chaThe devaloka taka jAve | 11 saMjJI tiryaca jaghanya bhavanapati utkRSTa AThaveM devaloka taka jAve ! 12 gozAle ke matavAle jaghanya bhavanapati utkRSTa bArahaveM devaloka taka jAve | 13 darzana virAdhika svaliMGo sAdhu jaghanya bhavanapati utkRSTa nava grIyaveka taka jAve | 14 AjIvikA matavAle jaghanya bhavanapati utkRSTa bArahaveM devaloka taka jAve | // iti zrArAdhika virAdhika kA thokar3A sampUrNa //
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 462) thokaDA sNgrh| tIna jAgrikA (jAgaraNa ) zrI vIra bhagavanta ko gautama svAmI pUchane lage ki he bhagavana ! jAgrikA kitane prakAra kI hotI hai ? bhagavAn-he gautama ! jAgrikA tIna prakAra kI hotI hai 1 dharma jAgaraNa 2 adharma jAgaraNa 3 sudakhu jAgaraNa / 1 dharma jAgaraNa ke cAra bheda-1 AcAra dharma 2 kriyA dharma 3 dayA dharma 4 svabhAva dharma / 1 AcAra dharma ke pAMca bhedaH-1 jJAnAcAra 2 darzanAcAra 3 cAritrAcAra 4 tapAcAra 5 vIryAcAra ina meM se jJAnAcAra ke 8 bheda, darzanAcAra ke 8 bheda, cAritrA cAra ke 8 bheda, tapAcAra ke 12 bheda, vIryAcAra ke 3 bheda evaM 36 bheda huve| 1jJAnAcAra ke 8 bheda-1 jJAna sIkhane ke samaya jJAna sIkhe 2 jJAna lene ke samaya vinaya kare 3 jJAna kA bahu mAna kare 4 jJAna paDhane ke samaya yathA zakti tapa kare 5 artha tathA guru ko gope (chipAve) nahIM, 6 akSara zuddha 7 artha zuddha 8 akSara aura artha donoM zuddha / 2 darzanAcAra ke 8 bhedaH-1 jaina dharma meM zaGkA nahIM kare 2 pAkhaNDa dharma kI vAMchA nahIM kareM 3 karaNI ke phala meM saMdeha nahIM rakkha 4 pAkhaeDI ke ADambara dekha kara
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna jAgrikA ( jAgaraNa ) / (463) ~ ~ mohita nahIM hove 5 svadharma kI prazaMsA kare 6 dharma se bhraSTa hone vAle ko mArga para lAve 7 svadharma kI bhakti kare 8 dharma ko aneka prakAra se dipAve kRSNa, zreNika samAna / 3 cAritrAcAra ke 8 bhedaH-1 iryA samiti 2 bhASA samiti 3 eSaNA samiti 4 AyANa bhaeDa mata nikhevaNA samiti 5 ucAra pAsavaNa khela jala saMghANa pariThAvaNiyA samiti 6 mana gupti 7 vacana gupti 8 kAya gupti / 4 tapAcAra ke bAraha bhedaH-che bAhya aura cha abhyantara evaM bAraha / che bAhya tapa ke nAma-1 anazana 2 uNodarI 3 vRtti saMkSepa 4 rasa parityAga 5 kAya kleza 6 indriya prati sNliintaa| le abhyantara tapa ke nAmaH1 prAyazcita 2 vinaya 3 vaiyAvacca 4 samajhAya 5 dhyAna 6 kAyotsarga evaM sarva 12 huve / ina meM se ihaloka para loka ke sukha kI vAJchA rahita tapa kare athavA AjIvikA rahita tapa kare evaM tapa ke bAraha prAcAra jAnanA / 5 vIryAcAra ke tIna bhedaH-1 bala va vIrya dhArmika kArya meM chipAve nahIM 2 pUrvokta 36 bola meM udyama kare 3 zakti anusAra kAma kare evaM 36 bheda AcAra dharma ke khe| 2kriyA dharma:-isa ke 70 bhedoM ke nAma-cAra prakAra kI piNDa vizuddhi 4, 5 samiti, 12 bhAvanA, 12
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ (464) thokaDA sNgrh| sAdhu kI bAraha paDimA, 5 pAMca indriya nigraha, 25 prakAra kI paDIlehanA, 3 gupti, 4 abhigraha evaM 70 / 3 dayA dharma ke ATha bhedaH-1 svadayA arthAt apanI AtmA ko pApa se bacAva 2 para dayA yAne anya jIvoM kI rakSA kare 3 dravya dayA yAne dekhA dekhI dayA pAle athavA lajA se jIva kI rakSA kare tathA kula AcAra se dayA pAle 4 bhAva dayA arthAt jJAna ke dvArA jIva ko AtmA jAna kara usa para anukampA lAve va dayA lAkara jIva kI rakSA kare 5 vyavahAra dayA zrAvaka ko jaisI dayA pAlane ke lie kahA hai vo pAle ghara ke aneka kAma kAja karane ke samaya yatanA rakkhe 6 nizcaya dayA yAne apanI aAtmA ko karma bandha se chur3Ave / vivecanaH-pudgala para vastu hai / inake Upara se mamatA haTA kara usakA paricaya chor3e, apane Atmika guNa meM lIna rahe, jIva kA karma rahita zuddha svarUpa pragaTa kare , yaha nizcaya dayA hai| caudaha guNasthAnaka ke anta meM yaha dayA pAI jAtI hai / 7 svarUpa dayA arthAt kisI jIva ko mArane ke liye use (jIva ko) pahile acchI taraha se khilAte haiM va zarIra puSTa karate haiM, sAra samAla lete haiM / yaha dayA Upara kI tathA dIkhAvA mAtra hai / parantu pIche se usa jIva ko mArane ke pariNAma hai / yaha uttarAdhyayana sUtra ke pAtaveM adhyayana meM bakare ke adhikAra se samajhanA /
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna jAgrikA ( jAgaraNa ) / (465) *wwwwwwwwwwn armerammarrrrrrrrrr 8 anubandha dayA-vaha jIva ko trAsa deve parantu antahadaya se usako sukha dene kI bhAvanA hai| jaise-mAtA putra kA roga dUra karane ke liye kaTuka auSadhi pilAtI hai parantu hRdaya se usakA hita cAhatI hai / tathA jaise pitA putra ko hita zikSA dene ke liye Upara se tarjanA kare, mAre parantu hRdaya se usako sadguNI banAne ke liye usakA hita cAhatA hai / 4 svabhAva dharma-jIva va ajIva kI praNati ke do bheda-1 zuddha svabhAva se aura 2 karma ke saMyoga se azuddha praNati / inase jIva ko viSaya kaSAya ke saMyoga se vibhAvanA hotI hai / jise dUra kara ke jIva apane jJAnAdika guNa meM ramana kare use svabhAva dharma kahate haiN| aura pudgala kA eka varNa,eka gandha, ekarasa, do pharasa (sparza) meM ramaNa hove to yaha pudgala kA zuddha svabhAva dharma jAnanA / isake sivAya cAra dravya meM svabhAva dharma hai parantu vibhAva dharma nhiiN| calana guNa, sthira guNa, avakAza guNa, vartanA guNa Adi ye apane 2 svabhAva ko chor3ate nahIM ataH ye zuddha svabhAva dharma hai / evaM cAra prakAra kI dharma jAnikA khii| 2 adharma jAgrikA-saMsAra meM dhana kuTumba parivAra Adi kA saMyoga milanA va isake liye prArambhAdika karanA, una para dRSTi rakhanA va rakSA karanA Adi ko adharma jAnikA kahate haiN| sudakhu jAgrikA-su kahetA acchI va dakhu kahetA
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ (466) thokaDA sNgrh| anne w anan caturAI kI jAgrikA / yaha zrAvaka ko hotI hai kAraNa ki samyak jJAna, darzana sahita dhana kuTumbAdika tathA viSaya kaSAya ko kharAba jAnatA hai / deza se nivRtta huvA hai, udaya bhAva se udAsIna pane hai, tIna manoratha kA ciMtana karatA hai / ise sudakhu jAnikA kahate haiM / // iti tIna jAgrikA saMpUrNa //
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 kAya ke bhv| (467) 8 6 kAya ke bhava zrI gautama svAmI vIra bhagavAna ko vaMdanA namaskAra karake pUchane lage ki he bhagavan ! che kAya ke jIva antamuhUte meM kitane bhava karate hai ? bhagavAna-he gautama ! pRthvI, apa, agni, vAyu Adi jaghanya eka bhava kare utkRSTa bAraha hajAra ATha so covIza bhava eka anta muhUrta meM kare aura vanaspati ke do bheda1 pratyeka 2 sAdhAraNa / pratyeka jaghanya eka bhava utkRSTa bAvIza hajAra bhava kare va sAdhAraNa jaghanya eka bhava aura utkRSTa peMsaTha hajAra pAMcaso chabbIza bhava kare / beindriya jaghanya eka bhava utkRSTa 80 bhava kare / tri--indriya jaghanya eka utkRSTa sATha bhava kare / caurindriya jaghanya eka utkRSTa cAlIza bhava kare / asaMjJI tithaMca jaghanya eka bhava utkRSTa covIza bhava kare / saMjJI tiryaca va saMjJI manuSya jaghanya tathA utkRSTa eka bhava kare / // iti chakAya ke bhava sampUrNa //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 468) thokaDA sNgrh| * avadhi pada (sUtra zrI pannavaNAjI pada teMtIzavAM) isake daza dvAra-1 bheda dvAra 2 viSaya dvAra 3 saMThANa dvAra 4 zrAbhyantara aura bAhya dvAra 5 deza thakI va sarva thakI 6 anugAmI 7 hAyamAna vardhamAna 8 avaThThIyA 6 par3avAI 10 apdd'vaaii| 1 bheda dvAra-neriye va deva bhava pratye dekhe arthAt utpanna hone ke samaya se hI unheM avadhi jJAna hotA hai tiryaMca va manuSya kSayopazama bhAva se dekhe / 2 viSaya dvAra:-pahelI naraka kA neriyA jaghanya sAr3he tIna gAu dekhe utkRSTa cAra gAu, dUsarI naraka kA neriyA jaghanya tIna gAu utkRSTa sAr3e tIna gAu, tIsarI naraka kA neriyA jaghanya aDhAI gAu utkRSTa tIna gAu, cauthI naraka kA negyiA jaghanya do gAu utkRSTa aDhAI gAu, pAMcavI naraka kA jaghanya DeDha gAu utkRSTa do gAu, chaThI naraka kA jaghanya eka gAu utkRSTa DeDha gAu, sAtavIM naraka kA jaghanya AdhA gAu utkRSTa eka gAu dekhe / bhavana pati jaghanya paJcIza yojana taka dekhe utkRSTa tIna prakAra se dekhe UMcA-pahele dUsare devaloka taka, nIce-tIsarI naraka ke tale taka aura tIcho-pala ke AyuSya vAle saMkhyAta dvIpa samudra dekhe va sAgara ke AyuSya vAle asaM.
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhi pd| (466) khyAta dvIpa samudra dekhe / vANa vyantara va nava nikAya ke devatA jaghanya paccIza yojana utkRSTa tIna prakAra se dekhe UMcA-pahele deva loka taka nIce-pAtAla kalaza taka va tiryaka saMkhyAta dvIpa samudra dekhe / jyotiSI jaghanya AMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa tIna prakAra se dekhe UMcAapane vimAna kI dhvajA taka, nAMce-naraka ke tale taka aura tiryaka pala ke zrAyuSya vAle saMkhyAta dvIpa samudra dekhe va sAgara ke AyuSya vAle asaMkhyAta dvIpa samudra dekhe| tIsare devaloka se sarvArthasiddha vimAna taka ke devatA UMcA apane 2 vimAna kI dhvajA taka dekhe tiryaka asaMkhyAta dvIpa samudra dekhe nIce-tIsare cauthe devaloka vAle dUsarI naraka ke tale paryanta, pAMcaveM chaThe vAle tIsarI naraka ke tale taka, naveM se bArahaveM davaloka taka vAle pAMcavI naraka ke tale paryanta, nava grIyaveka vAle chaThI naraka ke tale taka cAra anuttara vimAna vAle sAtavIM naraka ke tale taka aura sarvArtha siddha ke devatA sAtavIM naraka ke tale taka, tithaMca jaghanya prAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa saMkhyAta dvIpa samudra dekhe manuSya jaghanya AMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga utkRSTa samagra loka aura aloka meM loka jitane asaMkhya ta bhAga dekhe| 3 saMThANa dvAra:-neriye tripAI ke Akara vat dekhe, bhavana pati pAlane ke AkAra vat vANa vyantara jhAlara ke zrAkAra samAna, jyotiSI paDahe ke AkAra vat dekhe / bAraha
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ (470) thokaDA sNgrh| deva loka ke devatA mRdaMga ke AkAra vat dekhe, navanIyavaka ke devatA phUloM kI caMgerI samAna dekhe, aura anuttara vimAna ke devatA kuMvArI kanyA kI kaMcukI samAna dekhe / 4Abhyantara-pAya dvAra-neriye va deva prAbhyantara dekhe, tiyaca bAhya dekhe manuSya prAbhyantara aura ba hya donoM dakhe kAraNa ki tIrthakaroM ko avadhi jJAna janma se hI hotA hai| 5 deza aura sarva thakI-nArakI,devatA aura tiryaca deza thakI aura manuSya sarva thkii| 6 anugAmI aura anAnugAmI-nArakI devatA kA avadhi jJAna anugAmI ( arthAt mAtha 2 rahane vAlA) avadhi jJAna hotA hai / tiryaca aura manuSya kA anugAmI tathA anAnugAmI donoM prakAra kA hotA hai| 7 hAyamAna vardhamAna aura 8 avaThiyA dvAra:nArakI devatA kA avadhi jJAna avaThIyA hove ( na to ghaTe aura na baDhe, utanA hI rahatA hai ) manuSya aura tiryaMca kA hAyamAna, vardhamAna tathA abaThIyA evaM tInoM prakAra kA avadhi jJAna hotA hai| ___-10 par3avAI aura apar3avAI dvAraH-nArakI devatA kA avadhi jJAna apar3avAI hotA hai aura manuSya va tiryaca kA avadhi jJAna par3avAI tathA donoM prakAra kA hotA hai| // iti avadhi pada sampUrNa //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dhyAna / (471) dharma dhyAna uvavAI sUtra paatth| sakiMtaM dhamme jhANe ? cauvihe, cau par3ayAre pannate taMjahA; ANAvijjae 1 avAya vijjae 2 vivAga vijae 3 saMThANa vijae 4; dhammaslaNaM jhANasma cattAri lagbaNA pannatA taMjahA, prANarUi 1 nisagga rUI 2 sUttarUI 3 uvaesa rUI 4, dhammassaNaM mANassa cattAri aAlambaNa pannattA taMjahA, vAyaNA 1 puchaNA 2 pariyaTTaNA 3 dhammakahA 4; dhammassaNaM mANassa cattAri aNuppehA pannatA taMjahA, egaccANuppehA 1 aNiccANuppehA 2 asaraNANu pehA 3 sNsaarnnuppehaa| bhAvArtha-dharma dhyAna ke cAra bheda 1 prANAvijae kahetA vItarAma kI AjJA kA vicAra ciMtana kare / samakita sahita bAraha vrata, zrAvaka kI igyAraha paDimA, paMca mahAvrata, bhikSu ( sAdhu ) kI bAraha paDimA, zubha dhyAna, zubha yoga, jJAna, darzana, cAritra, tapa va chakAya kI rakSA evaM vItarAga kI AjJA kA ArAdhana kare / isameM samaya mAtra kA pramAda nahIM kare / aura caturvidha tIrtha ke guNoM kA kIrtana kare / isa prakAra dharma dhyAna kA yaha pahalA bheda khatama huvaa|
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ (472) thokaDA sNgrh| 2 avAyavijae-saMpAra ke andara jIva kI jisake dvArA dukha prApta hotA hai unakA citavana kare athavA mithyAtva, avata, pramAda, kaSAya azubha yoga tathA aThAraha pApa sthAnaka, kAya kI hiMmA evaM inako dukhoM kA kAraNa jAnakara Azrava mArga kA tyAga kare va saMvara mArga ko Adare / jisa se jIva ko dukha nahIM hove / 3 viyaga vijae-jIva ko kisa prakAra sukha dukha kI prApti hotI hai arthAt vo inheM kisa prakAra bhogatA hai isapara ciMtana va manana kare / jIva jitane rasa ke dvArA jaise zubhA zubha jJAnAvaraNIyAdika kamA~ kA upArjana kiyA hai vaise hI zubhA zubha karmoM ke udaya se jIva sukha dukha kA anubhava karatA hai / sukha dukha anubhava karate samaya kisI para rAga dveSa nahIM karanA cAhiye kinnu samatA bhAva rakhanA cAhiye / mana vacana kAyA ke zubha yoga sahita jaina dharma ke andara pravRta honA cAhiye jisase jIva ko nirAbAdha parama sukha kI prApti ho / 4 saMThANa vijae:- tInoM lokoM ke AkAra kA svarUpa citave / loka kA svarUpa isa prakAra haiM-yaha loka supaiThaka ke AkAra vat hai / jIva-ajIvoM se samagra bharA huvA hai / asaMkhyAta yojana kI kor3A kror3a pramANe tIchA loka hai jisake andara asaMkhyAta dvIpa samudra hai asaMkhyAta vANavyantara ke nagara hai, asaMkhyAta jyotaSI ke vimAna haiM
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dhyAna | ( 473 ) tathA asaMkhyAta jyotiSI kI rAjadhAnIye haiN| isameM aDhAI dvIpa ke andara tIrthakara jaghanya 20 utkRSTa 170, kevalI jaghanya do kror3a utkRSTa nava kror3a, tathA sAdhu jaghanya do hajAra koDa utkRSTa nava hajAra kroDa hote haiM / jinheM vaMdAmi, nama'sAmi, sakkara ma samANemi kallANaM maMgalaM devayaM ceyaM 'pajuvAssAmi / tIrthe loka meM asaMkhyAte zrAvaka zrAvikA haiM una ke guNa grAma karanA cAhie tIrthe loka se asaMkhyAta 1 adhika Urdhva loka hai / jisameM bAraha devaloka nava grIya ve pAMca anuttara vimAna evaM sarva milA kara corAzI lAkha sattANu hajAra tevIza vimAna haiM / inake Upara siddha zIlA hai jahAM para siddha bhagavAna virAja mAna haiM / unheM vaMdAmi jAva pajuvAsAmi / Urdhva loka se nIce adholoka hai jisameM corAzI lAkha naraka vAse haiM aura sAtakor3a bahattara lAkha bhavana pati ke bhavana haiM / aise tIna loka ke sarva sthAnaka ko samakita rahita karaNI binA sarva jIva anantI bAra janma maraNa dvArA pharasa kara chor3a cuke haiM / aisA jAnakara samakita sahita zruta aura cAritra dharma kI zrArAdhanA karanI cAhiye jisase ajarAmara pada kI prApti hove / dharma dhyAna ke cAra lakSaNa :- 1 ANA ruI - vItarAga kI AjJA aGgIkAra karane kI ruci upaje use zrANAruI kahate haiM / 2 nisagga ruI: jIva kI svabhAva se hI tathA .
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 474 ) thokaDA saMgraha | jAti smaraNAdika jJAna se zruta sahita cAritra dharma karane kI ruci upaje ise nisagga ruI kahate haiM / 3 sUtta ruI - isake do bheda - 1 aMga paviTha 2 aMga bAhira / AcArAMgAdi 12 aMga aMgapaviTha inameM se 11 aMga kAlika aura bArahavAM aMga dRSTivAda yaha utkAlika / aMga bAhira ke do bheda - 1 Avazyaka 2 zrAvazyaka vyatirikta / zrAvazyaka-sAmAyakAdika cha adhyayana utkAlika tathA uttarAdhyayanAdika kAlika sUtra / uvavAI pramukha utkAlika sUtra sunane kI tathA paDhane kI ruci utpanna hove use sUtra ruci kahate haiM / ----- 4 uvaesaruI - ajJAna dvArA upArjita karmoM ko jJAna dvArA khapAve, jJAna se naye karma na bAndhe, mithyAtva dvArA upArjita karmoM ko samakita dvArA khapAve, samakita ke dvArA navIna karma nahIM bAndhe / atrata se bandhe huve karmoM ko vrata dvArA khapAve va vrata se naye karma na bAndhe / pramAda dvArA upArjita karmoM ko apramAda se khapAve aura apramAda ke dvArA naye karma na bAndhe / kapAya dvArA bandhe huve kama ko akaSAya dvArA khapAva va akaSAya ke dvArA naye karma na bAndhe | azubha yoga se upArjita karmoM ko zubha yoga se pAve va zubha yoga ke dvArA naye karma na bAndhe / pAMca iMdriya ke svAda rupa zrava se upArjita karma tapa rUpa saMvara dvArA khapAve aura tapa rUpa saMbara se navIna karma na bAMdhe
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dhyAna / (475) NAAAAA ataH ajJAnAdika Azrava mArga kA tyAga karake jJAnAdika saMvara mArga kA zrArAdhana kareM evaM tIrthaMkaroM kA upadeza sunane kI ruci upaje / ise upadeza ruci ( uvaesa ruci) tathA ugADha ruci bhI kahate haiN| dharma dhyAna ke cAra avalambana-vAyaNA, pUchaNA, pariyadRNA aura dharma kathA / 1 vAyaNA-vinaya sahita jJAna tathA nirjarA ke nimitta sUtra ke va artha ke jJAtA gurvAdika ke samIpa sUtra tathA artha kI vAcanI leve use vAyaNA kahate haiN|| 2 pUchaNA-apUrva jJAna prApta karane ke lie tathA jaina mata dIpAne ke lie, saMdeha dUra karane lie athavA anya kI parIkSA ke lie yathA yogya vinaya sahita gurvAdika se prazna pUche use pUchaNA kahate haiN| 3 pariyaTTaNA-pUrva paThita jina bhASita sUtra va arthoM ko askhalita karane ke lie tathA nijerA nimitta zuddha upayoga sahita zuddha artha va sUtra kI bAraMbAra svAdhyAya kare use pariyaTTaNA kahate haiN| 4 dharma kathA-jaise bhAva vItarAga ne parupe haiM vaise hI bhAva svayaM aMgIkAra karake vizeSa nizcaya pUrvaka zaGkA, kaMkhA, vitigacchA rahita apanI nijerA ke lie va para-upakAra nimitta sabhA ke andara ve bhAva vaise hI parupe, use dharma kathA kahate haiN| isa prakAra kI dharma kathA kahane vAle tathA
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ (476) thokar3A sNgrh| suna kara zraddhA rakhane vAle donoM jIva vItarAga kI AjJA ke ArAdhaka hote haiM / isa dharma kathA-saMvara rUpa vRkSa kI sevA karane se mana vAnchita sukha rupa phala kI prApti hotI hai / saMvara rUpI vRkSa kA varNana-jisa vRkSa kA samakita rupa mUla hai, dhairya rupa kanda hai, vinaya rupa vedikA hai, tIrthakara tathA cAra tIthe ke guNa kItana rupa skandha hai, pAMca mahAvrata rupa bar3I zAkhA hai, paccIza bhAvanA rupa tvacA hai, zubha dhyAna va zubha yoga rupa pradhAna pallava patra haiM, guNa rupa phUla hai, zIyala rupa sugandha hai, Ananda rupa rasa hai, aura mokSa rupa pradhAna phala hai / meru giri ke zikhara para jaise cUlikA virAjamAna hai vaise hI samakitI ke hRdaya meM saMvara rupI vRkSa virAjamAna hotA hai| isa saMvara rupI vRkSa kI zItala chAyA jise prApta hotI hai usa jIva ke bhavobhava ke pApa Tala jAte haiM aura vaha atula sukha prApta karatA hai| ukta cAra prakAra kI kathA vistAra pUrvaka kahe use dharma kathA kahate haiN| akSevaNI, vikSevaNI, saMvegaNI aura nigaNI Adi 4 kathAoM kA vistAra cothe ThANe dUsare uddeze ke andara hai| dharma dhyAna kI cAra aNuppehA-jIva dravya tathA ajIva dravya kA svabhAva svarupa jAnane ke lie sUtra kA artha vistAra pUrvaka ciMtaveM use aNuppehA kahate hai| 1 aNuppehA-ekaccAluppehA-merI AtmA nizcaya
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhama dhyaan| (477) naya se asaMkhyAta pradezI arupI sadA saupayogI va caitanya rupa hai / sarva AtmA nizcaya naya se aisI hI haiM / aura vyavahAra naya se prAtmA anAdi kAla se acaitanya jar3a varNAdi 20 rupa sahita pudgala ke saMyoga se trasa va sthAvara rupa lekara aneka nRtya kAra naTa ke samAna aneka rupa vAlI hai ! vaha trasa kA trasaM rupa meM pravarte to jaghanya antarmuhUrta utkRSTa do hajAra sAgara jAjarA taka rahe aura sthAvara kA sthAvara rUpa meM pravata to jaghanya antarmuhUrta utkRSTa ( kAla se ) anantI utsarpiNI avasarpiNI va kSetra se anaMtA loka pramANe aloka ke AkAza pradeza hove itane kAla cakra utsarpiNI avasarpiNI samajhanA / isa ke asaMkhyAta pudgala parAvartana hote haiN| AMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga meM jitane AkAza pradeza Ava utane asaMkhyAta pudgala parAvartana hote haiM / sthAvara ke andara pudgala lekara khalA / yaha vyavahAra naya se jAnanA / trasa sthAvara meM raha kara strI puruSa napuMsaka veda meM pudgala ke saMyoga meM khelA, pravarta huvA va aneka rUpa dhAraNa kiye jaise-kisI samaya devI rUpa meM bhavanapatyAdika se izAna deva loka taka indra kI idrANI surUpavantI apsarA huI jaghanya 10 hajAra varSa utkRSTa 55 panyopama devAGganA ke rUpa meM anantI vAra jIva khelA / devatA rUpa meM bhavanapatyAdika se jAva nava grIyaveka taka maharSika mahA
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ (478) thokaDA saMgraha / zaktivanta indrAdika loka pAla pramukha rUpavAna dedIpyavAn vaMchita bhoga saMyoga meM pravata huvA jaghanya 10 hajAra varSa utkRSTa 31 sAgaropama evaM anantI vAra bhogA / indra mahArAja ke rUpa meM eka bhava ke andara 7 palyopama kI devI, bAvIza kor3A kror3a, piccAzI lAkha kor3a, ekottara hajAra kor3a, cAra se aThAvIza kor3a, sattAvana lAkha caudaha hajAra doso aTyAzI Upara pAMca palya kI 8, itanI deviyoM ke sAtha bhoga karane para bhI tRpti na huI / manuSya ke andara strI puruSa rUpa meM huvA / deva kurU uttara kurU ke andara yugala yugalAnI huvA jahAM mahAmanohara rUpa manavAMchita sukha bhoge / daza prakAra ke kalpa vRkSoM se sukha bhoge / strI puruSa kA kSaNa mAtra ke liye bhI viyoga nahIM pdd'aa|3 panyopama taka nirantara sukha bhoge| harivAsa ramyaka vAsa meM 2 palyopama, hemavaya hiraNya vaya kSetra ke andara 1 palya taka, chappana antaradvIpA ke andara palyopama kA asaMkhyAtavAM bhAga, yugala yugalAnI rUpa meM anaMtI bAra strI puruSa ke rupa meM khelA parantu Atma tRpti nahIM huii| cakravartI ke ghara strI ratna ke rupa meM lakSmI samAna rupa anaMtI vAra yaha jIva pAkara khalA, parantu tRpta nahIM huvA / vAsudeva bhaMDalIka rAjA va pradhAna vyavahArIyA ke ghara strI rupa meM manojJa sukhoM meM pUrva kroDAdikaM ke AyuSya pane pravarta huvA / yahI jIva manuSya ke andara kurupavAna, durbhAgI
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dhyAna / (476) nIca kula, daridrI bhatAra ko strI rupa meM, alakSa rupa durbhAgiNI pana aura naTa pane pravarta huvA / tobhI manuSya pane strI puruSa ke avatAra pUre nahIM huve / tiryaMca paMcandriya jalacarAdi ke andara strI veda se pravarta huvA / vo jIva sAta naraka meM, pAMca ekendriya meM, tIna vikalandriya tathA asaMjJI tiryaca manuSya ke andara niyamA napusaMka veda se tathA saMjJI tiryaca manuSya ke andara bhI jIva napusaMka veda se pravata huvA paramArtha lAgaTha strI veda se pravarta huvaa| utkRSTa 110 palya aura pRthaka pUrva kror3a taka strI veda meM khelA jadhanya AyuSya bhogane ke AzrI anta muhUrta. puruSa veda meM utkRSTa pRthak so sAgara jAjerA taka khelaa| jaghanya aAyuSya bhogane ke AzrI antamuhUta, napuMsaka vaMda utkRSTa ananta kAla cakra aMsakhyAta ila parArvatana taka khelA / jahAM gayA vahAM akelA pagala ke saMyoga se aneka rupa parAvartana kiye / yaha saba rupa vyavahAra naya se jaannaa| isa prakAra ke paribhramaNa ko miTAne vAle zrI jaina dharma ke andara zuddha zraddhA sahita zuddha udyama parAkrama kare taba hI AtmA kA sAdhana hove va isa samaya AtmA ke siddha pada kI prApti hotI hai / isameM nizcaya naya se eka hI AtmA jAnanA cAhiye / jaba zuddha vyavahAra meM pravata ho kara azuddha vyavahAra ko dUra kare taba siddha gati prApta hotI hai / isa prakAra kI merI eka AtmA hai / apara parivAra svArtha
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ (480) thokaDA sNgrh| rupa hai / aura pAugasA mIsasA aura vIsasA pudgala ye payeva karake jaise svabhAva meM haiM vaise svabhAva meM nahIM rahate haiM ataH azAzvata hai| isa liye apanI AtmA ko apane kArya kA sAdhaka va zAzvata jAnakara apanI AtmA kA sAdhana kare / 2 zraNAccANuppahA-rupI pudgala kI aneka prakAra se yatana karane para bhI ye anitya haiM / nitya kevala eka zrI jaina dharma parama sukha dAyaka hai / apanI AtmA ko nitya jAna kara samakitAdika saMvara dvArA puSTa kare / yaha - dUsarI aNuppehA hai| .. 3 asaraNANuppehA-isa bhava ke andara va para loka meM jAte huve jIva ko eka samAketa pUrvaka jaina dharma vinA janma jarA maraNa ke duHkha dUra karane meM anya koI zaraNa samartha nahIM aisA jAna kara zrI jaina dharma kA zaraNa lenA cAhiye jisase parama sukha kI prApti hove yaha tIsarI aNuppehA hai| 4 saMsArANuppehA-svArtha rupa saMsAra samudra ke andara janma jarA maraNa saMyoga viyoga zArIrika mAnasika dukha, kaSAya mithyAtva, tRSNArUpa aneka jala kallolAdika kI laharoM se cAra gati covIza daNDaka ke andara paribhramaNa karate huve jIva ko zrI jaina dharma rupa dvIpa kA aAdhAra hai aura saMyama rupa nAva ko zuddha samakita rUpa nirjAmaka nAvika (nAva calAne vAlA) hai aimI nAvoM ke
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhama dhyaan| (481) dvArA jIva-siddhi rupa mahA nagara ke andara pahuMca jAtA hai| jahAM ananta atula vimala siddha ke sukha prApta karatA hai / yaha dharma dhyAna kI cauthI aNuppehA hai / evaM dharma dhyAna ke guNa jAna kara sadA dharma dhyAna dhyAveM jisase jIva ko parama sukha kI prApti hove / // iti dharma dhyAna sampUrNa /
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ (482) thokaDA sNgrh| cha lezyA * (zrI uttarAdhyayana sUtra, 34 vAM adhyayana ) cha lezyA ke 11 dvAra:-1 nAma 2 varNa 3 rasa 4 gaMdha 5 sparza 6 pariNAma 7 lakSaNa 8 sthAnaka ha sthiti 10 gati 11 cavana / 1 nAma dvAra-1 kRSNa lezyA 2 nIla lezyA 3 kApota lezyA 4 tejo lezyA 5 padma lezyA 6 zukla lezyA / 2 varNa dvAra:-kRSNa lazyA kA varNa jala sahita megha samAna kAlA, tathA bhaisa ke siMga samAna kAlA, arIThe ke bIja samAna, gAr3I ke khaMjana (kAjalI) samAna aura A~kha kI kIkI samAna kAlA / inase bhI anaMta guNA kaalaa| nIla lezyA:-azoka vRkSa, cAsa pakSI kI pAMkha aura vaiDurya ratna se bhI anaMta guNA nIlA isa lezyA kA varNa hotA hai| kApota lezyA-alazI ke phUla, koyala kI pAMkha, kabUtara kI gardana kucha lAla kucha kAlI aadi| inase bhI anaMta guNA adhika kApota lezyA kA varNa hotA hai / tejo lezyA-ugatA huvA sUrya, tote kI coMca,
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha lezyA / (483) www.ananmona dIpaka kI zikhA Adi inase anaMta guNA adhika isa lezyA kA lAla raMga hotA hai| padma lezyA-haratAla, haladara, saNa ke phUla Adi inase bhI anaMta guNA adhika pIlA isakA raMga hotA hai| zukla lezyA-zaMkha, aMka ratna, mogare kA phUna gAya kA dUdha, cAMdI kA hAra Adi inase bhI ananta guNA isa lezyA kA varNa zveta hotA hai| 3 rasa dvAra:-kar3avA tumbA,nImba kA rasa,rohiNI nAmaka vanaspati kA rasa Adi inase bhI anaMta guNA adhika kar3avA rasa kRSNa lezyA kA hotA hai nIla lezyA kA rasa-jhUTha ke rasa ke samAna, pIpalA mUla Adi ke rasa se bhI anaMta guNA kar3avA rasa isa nIla lezyA kA hotA hai| kApota lezyA kA rasa-kacco kerI, kaccA koThA ( kabITa) Adi ke rasa se bhI ananta guNA khaTTA hotA hai| tejo lezyA kA rasa-pakke Ama, va pakke koThe ke rasa se ananta guNA adhika kucha khaTTA va kucha mIThA hotA hai| padma lezyA kA rasa-zarAba, sirakA va zahata Adi se bhI ananta guNA adhika madhura hotA hai| zukla lezyA kA rasa-khajUra, dAkha (drAkSa ) dUdha va zakara Adi se bhI ananta guNA adhika mIThA hotA hai|
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 484 ) thoka / saMgraha / 4 gaMdha dvAra - gAya, kuttA, sarpa Adi ke madde se bhI ananta guNI adhika aprazasta gandha prathama tIna lezyA kI hotI hai / kapUra, kevar3A, pramukha ghoTane ke samaya jaisI sugandha nikalatI hai usa se bhI ananta guNI adhika prazasta sugandha pichalI lezyAoM kI hotI hai / 5 sparza dvAra - karavata kI dhAra, gAya kI jIbha, muMjha ( ja ) kA tathA vAMsa kA pAna, Adi se bhI ananta guNA tIkSaNa prazasta lezyA kA sparza hotA hai bura nAmaka vanaspati, makkhana, sarasava ke phUla va makhamala se bhI ananta guNA adhika komala prazasta lezyAoM kA sparza hotA hai / 6 pariNAma dvAra- lezyA tIna prakAre praNameMjaghanya, madhyama, aura utkRSTa tathA nava prakAre pariName Upara ke tIna prakAra ke punaH eka eka ke tIna bheda hote haiM jaise jaghanya kA jaghanya, jaghanya kA madhyama, aura jaghanya kA utkRSTa evaM hareka ke tIna tIna karate nava bheda huve / aise hI nava ke sattAvIza, sattAvIrA ke ekAzI aura ekAzI ke do so tAlIza bheda hote haiM / itane bhedoM se lezyA pariNamatI hai / 7 lakSaNa dvAraH - kRSNa lezyA ke lakSaNa - pAMca zrava kA sevana karane vAlA, aguptivanta, chakAya jIva kA hiMsaka, Arambha kA tIvra pariNAmI va dveSI, pApa karane meM sAha
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha leshyaa| (485) sika,niSThura pariNAmI, jIva hiMsA, sugyA rahita karane vAlA aura ajitendrI zrAdi lakSaNa kRSNa lezyA ke haiN| nIla lezyA ke lakSaNaH-Ivinta, amRSAvanta, tapa rahita, mAyAvI pApa karane meM zarmAya nahIM, gRdhI, dhUtArA, pramAdI rasa-lolupI, mAyA kA gaveSI, prAraMbha kA atyAgI, pApa ke andara sAhasika ye lakSaNa nIla lezyA ke haiN| kApota lezyA ke lakSaNaH-vakra bhASI, vakra kArya karane vAlA, mAyA karake prasanna hove, saralatA rahita, muMha para kucha aura pITha pIche kucha, mithyA va mRSA bhASI, corI matsara kA karane vAlA,Adi / tejo lezya ke lakSaNa:-maryAdA vanta, mAyA rahita, cAlatA rahita, kutuhala rahita, vinaya vanta, jitendrI, zubha yoga vaMta, upadhyAna tapa sahita, dRDha dharmI, priya dharmI, pApa se Darane vAlA Adi / padma lezyA ke lakSaNa:-krodha mAna mAyA lobha ko jisane patale ( kama ) kiye haiM, prazAMta citta, zrAtma nigrahI, yoga upadhyAna sahita, alpa bhASI, upazAMta, jitendrI / zukla lezyA ke lakSaNaH-Arta dhyAna, raudra dhyAna, se sarvathA rahita, dharma dhyAnaM, zukla dhyAna sahita, daza prakAra kI citta samAdhi sahita, AtmanigrahI, Adi / 8 lezyA sthAnaka dvAra:-asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI ke jitane samaya hote haiM tathA asaMkhyAta loka ke jitane AkAza pradeza hote haiM utane lezyA ke sthAnaka jaannaa|
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 486) thokaDA sNgrh| : lezyA kI sthiti dvAra:-kRSNa lezyA ko sthiti jaghanya antarmuhUrta ko utkRSTa 33 sAgaropama va antarmuhUrta Adheka, nIla lezyA kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa daza sAgaropama aura pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga adhika / kApota lezyA kI sthiti jaghanya antarmuhUrta ko utkRSTa tIna sAgaropama aura pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga adhika / tejo lezyA kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa do sAgara aura pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga adhika, padma lezyA kI sthiti jaghanya antarmuhUrta kI utkRSTa daza sAgaropama aura antahita adhika / zukla lezyA kI sthiti jaghanya antarmuhate kI, utkRSTa 33 sAgaropama aura antamuhUrta adhika / evaM samuccaya lezyA kI sthiti khii| aba cAra gati kI lezyA kI sthitiH-nArakI kI lezyA kI sthiti-kApota lezyA kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa tIna sAgaropama aura pala kA asaM. khyAtavA~ bhaag| nIla lezyA kI sthiti jaghanya tIna sAgara aura pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga utkRSTa daza sAgara aura pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga kRSNa lezyA kI sthiti jaghanya daza sAgara aura pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga utkRSTa teMtIza sAgara aura antarmuhUrta adhika / evaM nArakI kI lezyA huI / manuSya tiryaca kI lezyA kI sthiti:-prathama pAMca lezyA kI sthiti jaghanya utkRSTa antarmuhUrta kii|
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha lazyA / (487) zukla lezyA kI sthiti (kevalI AzrI) jaghanya antamuhUrta kI utkRSTa nava varSa nyUna kror3a pUrva kI / devatA kI lezyA kI sthitiH-bhavana pati aura vANa vyantara meM kRSNa lezyA kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI utkRSTa pala kA asaMkhyAtavAM bhAga nIla lezyA kI sthiti jaghanya kRSNa lezyA kI utkRSTa sthiti se eka samaya adhika utkRSTa pala kA asaMkhyAtavAM bhAga / kApota lezyA kI sthiti jaghanya nIla lezyA kI utkRSTa sthiti se eka samaya adhika utkRSTa pala kA asaMkhyAtavA~ bhAga / tejo lezyA kI sthiti jaghanya daza hajAra varSa kI,mavanapati vANa vyantara kI utkRSTa do sAgara aura pala kA asaMkhyAtavAM bhAga adhika / vaimAnika deva kI padma lezyA kI sthiti jaghanya tejo lezyA kI utkRSTa sthiti se eka samaya adhika / vaimAnika kI utkRSTa daza sAgara aura antamuhUrta adhik| vaimAnika kI zukla lezyA kI sthiti jaghanya padma lezyA kI utkRSTa sthiti se eka samaya adhika utkRSTa teMtIza sAgara aura antarmuhUrta adhik| 10 lezyA kI gati dvAra-kRSNa, nIla, kApota ye tIna aprazasta va adhama lezyA hai jinake dvArA jIva durgati ko jAtA hai / tejo, padma aura zukla ina tIna dharma lezyA ke dvArA jIva sugati meM jAtA hai| 11 khezyA kA cayana dvAra:-sarva lazyA prathama
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) thokaDA sNgrh| pariNamate samaya koI jIva upajatA va cavatA nahIM tathA lezyA ke anta samaya meM koI jIva upajatA va cavatA nahIM / parabhava meM kaise cave ? isakA varNana-lezyA para bhava kI AI huI antahitaM gaye bAda zeSa antarmuhUrta pAyuSya meM bAkI rahane para jIva parabhava ke andara jAve / // iti zrI lezyA kA thokar3A sampUrNa //
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 486 ) * yoni pada - ( sUtra zrI pannavaNAjI pada navavAM ) yoni tIna prakAra kI-zIta yoni, uSNa yoni zItoSNa yoni / vistAra--pahelI naraka se tIsarI naraka taka zIta yoniyA, cauthI naraka meM zIta yoniyA vizeSa aura uSNa yonIyA kama / pAMcavIM naraka meM uSNa yonIyA vizeSa aura zIta yonIyA kama / chaThI naraka meM uSNa yonIyA / sAtavIM naraka meM mahA uSNa yonIyA, agni chor3a kara cAra sthAvara, tIna vikalendriya, samuccaya tiryaMca aura manuSya meM tIna yonI mile teu kAya meM eka uSNa yonIyA saMjJo tiryaca saMjJo manuSya aura devatA meM eka zItoSNa yoniiyaa| ___ inakA alpa bahutva-parva se kama zItoSNa yonIyA una se uSNa yonIyA asaMkhyAta guNA una se ayonIyA siddha bhagavanta ananta guNA una se zota yonIyA ananna guNA / yonI tIna prakAra kI hotI hai sacetta, acetta, mizra nArakI aura devatA meM yonI eka aceta / pAMca sthAvara, tIna vikalendriya samuccaya tiryaca aura samuccaya manuSya meM yonI tIna hI milatI hai saMjJI tiyaca aura saMjJI manuSya meM yonI eka mishr| inakA alpa
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahutvaH--sarva se kama mizra yonIyA--usase aceta yonIyA asaMkhyAta guNA aura usa se sacitta yonIyA ananta guNA / yonI tIna prakAra kI--saMvur3A viyar3A aura saMvur3Aviyar3A saMkhur3A arthAt DhaMkI huI viyar3A yAne khulI ( ughAr3I) huI aura saMvur3A viyar3A yAne kucha DhaM kI huI aura kucha khulI huI pAMca sthAvara devatA aura nArakI kI yonI eka saMvur3A, tIna vikalendriya, samuccaya tithaMca aura manuSya meM tInoM hI yonI pAve / saMjJI tirthava aura saMjJI manuSya meM yonI eka saMvuDAviyar3A / inakA alpa bahutva sarve se kama saMvur3A viyar3A unase viyar3A yonIyA asaMkhyAta guNA / unase ayonIyA ananta guNA / unase saMvur3A yonIyA ananta guNA / yonI tIna prakAra kI hai-saMkhA ayota zaMkha ke AkAra samAna / kacchA yAne kachuo ke AkAra samAna aura vaMza pattA kahetA vAMsa ke patra ke samAna / cakravartI kI strI ratna kI yonI zaMkha pt| aisI yonI vAlI strI ke saMtAna nahIM hotI hai 54 salAkhA puruA kI mAtA kI yonI kAcave ( kachuvA ) ke AkAra samAna hove aura sarva manuSyoM kI mAtA kI yonI vAMsa ke patra ke AkAra samAna hotI hai| * iti zrI yonI pada sampUrNa
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha AtmA kA vicAra | wwwww OM * ATha AtmA kA vicAra ( 461 ) ziSya pUchatA hai ki he bhagavan ! saMgraha naya ke mata se AtmA eka hI svarupI kahane meM AyA hai jaba ki anya mata se AtmA ke bhinna 2 prakAra kahe jAte haiM / kyA AtmA ke alaga 2 bheda haiM ? yadi hove to kitane 1 guru- he ziSya ! bhagavatIjI kA abhiprAya dekhate AtmA to AtmA hI hai, vaha AtmA svazakti ke kAraNa eka hI rIti se eka hI svarupI hai samAna pradezI aura samAna guNI hai ataH nizcaya se eka hI bheda kahane meM AtA hai parantu vyavahAra naya ke mata se kitane kAraNoM se AtmA ATha mAnI jAtI hai / jaise- 1 dravya AtmA 2 kaSAya zrAtmA 3 yoga AtmA 4 upayoga zrAtmA 5 jJAna AtmA 6 darzana AtmA 7 cAritra AtmA 8 vIrya AtmA / evaM ATha guNoM ke kAraNa se AtmA ATha kahalAtI haiM aura eka dUsarI ke sAtha mila jAne se isa ke aneka vikalpa bheda hote haiM jaisA ki Age ke yantra meM batAyA gayA hai /
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 462) dravya aAtmA meM kaSAya A. yoga prA0 upayoga prA0 jJAna prA0 darzana zrA0 cAritra zrA. vIrya zrA0 kaSAya AtmA dravya prA0 dravya prA0 dravya prA0 dravya prA0 dravya prA0 dravya prA. dravya zrA0 kA bhajanA kI niyamA kI niyamA kI nipamA kI niyamA ko niyamA kI niyamA kI niyamA yoga prAramA yoga zrA0 kaSAya zrA0 kaSAya prA0 kaSAya prA0 kaSAya prA. kaSAya prA0 kaSAya prA0 kI bhajanA kI nIyamA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA upayoga prAramA upayoga zrA0 upayogaM zrA0 yoga prA0 yoga prA0 yoga prA0 yoga prA0 yoga prA0 kI nIyamA kI nIyatA kI nIyamA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA jJAna prA0 jJAna A. jJAna prA. jJAna prA0 upayoga zrA0 upayoga pA upayoga prA0 upayoga prA0 kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI nIyamA kI nIyamA kI nIyamA kI nIyamA darzana zrAtmA darzana prA. darzana prA. darzana zrA0 darzana prA0 jJAna prA0 jJAna prA0 jJAna prA. kI bhajanA kI nIyamA kI nIyamA kI nIyamA kI nIyamA ko bhajanA kI nIyamA kI bhajanA cAritra AtmA cAritra a.. cAritra prA. cAritra prA0 cAritra zrA. cAritra prA. darzana prA0 darzana prA. kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kA bhajanA kI nIyamA kI nIyamA vIrya prA. vIrya prA. vIya A. vIrya prA. vIrya zrA0 vIrya prA0 vIrya prA0 caritra grA0 kI bhajanA kI nIyamA kI nIyamA kI bhajanA kI bhajanA kI bhajanA kI nIyamA kI bhajanA bhajanA arthAta hove athavA nahIM hove / nIyamA kA aye nizcaya hove / thokaDA sNgrh|
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha AtmA kA vivAra / ( 463 ) inakA alpa bahutva:- sarva se kama cAritra AtmA unase jJAna AtmA ananta guNI / unase kaSAya AtmA ananta guNI, unase yoga AtmA vizeSAdhika unase vIrya AtmA vizeSAdhika unase dravya AtmA tathA upayoga ama tathA darzana AtmA paraspara tulya aura ( vI. A. se ) vishessaadhik| yaha sAmAnya vicAra huvA / aba ATha AtmA kA vizeSa vicAra kahA jAtA hai www ziSya- kRpAlu gurU ! zrAtma dravya eka hI zakti vAlA tathA asaMkhyAta pradezI sat cid aura Anandaghana kahane meM AtA hai / isakA nizcaya naya se kyA abhiprAya haiM ? vyavahAra naya ke mata se kisa kAraNa se AtmA ATha kahI jAtI hai ? aura ve zrAtmA kina 2 saMyoga ke sAtha mila kara gatAgati karatI hai ? ye sarva kRpA karake kaho / guru- he ziSya ! kAraNa kevala yahI hai ki zuddha Atma dravya meM pAMca jJAna, do darzana tathA pAMca cAritra kA samAveza hotA hai / ye sarva Atma zuddhi ke kAraNa arthAt sAdhana hai / inake andara Atmabala aura Atma vIrya lagAne se karma mukta hotI haiM jaba ki sAmane pakSa meM arthAt isake virUddha zuddha zrAtma dravya meM paccIza kaSAya, pandraha yoga, tIna ajJAna aura do darzana kA samAveza hotA hai / ye sarva zrAtmazuddhi ke kAraNa tathA sAdhana hai / inameM cala yA vIrya lagAne para cAra gatiyoM meM paribhramaNa karanA par3atA hai / aisA hone para pratyeka AtmA bhinna 2 saMyogoM ke sAtha milatI hai / jaisA ki isa yantra meM batAyA gayA hai:
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva ke caudaha bheda meM se samuccaya 14 bheda pAve 14 pAve 14 pAve 14 pAve 3 vikalendriya saMjJI aparyAptA aura saMjJI ke do evaM 6 14 pAve 6 darzana AtmA meM 7 cAritra AtmA meM 1 saMjJI kA paryApta pAve prathama pAMca chor3a vIrya AtmAmeM zeSa nava pAve 14 pAve 14 pAve 15 pAve * iti ATha AtmA kA vicAra sampUrNa zrATha zrAtmA zrA kA dUsarA yantra 1 dravya AtmA meM 2 kaSAya AtmA meM 3 yoga AtmA meM 4 upa0 zrAtmA meM jJAna AtmA meM caudaha guNa sthAnaka meM se samuccaya 14 guNa sthAnaka pAve prathama 10 guNa sthAna pahale se teraha guNa sthAnaka taka pAve 14 guNa sthAnaka pahelA aura tIsarA chor3a kara zeSa 12 guNa pAve 14 pAve paMdraha yoga meM se samuccaya 15 yoga pAve 15 pAve 15 pAve 15 pAve 15 pAve 15 pa. ve 15 pAve bAraha upayoga meM se samuccaya 12 upayoga pAve kevala jJAna va kevala darzana chor3a, zeSa 12 pAve 10 pAve 12 upayoga pAve tIna ajJAna chor3a nava upayoga pAve 12 upayoga pAve 3 ajJAna chor3a zeSa nava upayoga 12 upayoga pAve che lezyAoM meM se samuccaya 6 lezyA 6 lezyA 6 lezyA 6 lezyA 6 lezyA 6 lezyA 6 lezyA 6 lezyA ( 464 ) thokaDA saMgraha |
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ { 465) * vyavahAra samakita ke 67 bola. isa para bAraha dvAraH- (1) saddahaNA 4 (2) liGga 3 (3) vinaya 10 (4) zuddhatA 3 (5) lakSaNa 5 (6) bhUSaNa 5 (7) dUSaNa 5 (8) prabhAvanA 8 (6) prAgAra 6 (10) jayanA 6 (11) sthAnaka 6 (12) bhAvanA 6 / (1) saddahaNA ke cAra bhedaH-1 paratirthI se a. dhika paricaya na kare (2) adharma pAkhaNDiyoM kI prazaMsA na kare (3) apane mata ke pAsatthA usannA va kuliGgI prA. di kI saMgati na kare ina tInoM kA paricaya karane se zuddha tatva kI prApti nahIM ho sakti (4) paramArtha ke jJAtA saMvIgna gItArtha kI upAsanA karake zuddha zraddhAna dhAraNa kare / (2) liGga ke tIna bhedaH-(1) jaise yuvA puruSa raMga rAga Upara rAce vaise hI bhavyAtmA zrI jaina zAsana para rAce (2) jaise kSudhAvAna puruSa khIra khAeDa ke bhojana kA prema sahita Adara kare vaise hI vItarAga kI vANI kA Adara kare (2) jaise vyavahArika jJAna sikhane kI tItra icchA hove, aura zikSaka kA yoga milane para sikha kara isa loka meM sukhI hove vaise hI vItarAga kathita sUtroM kA nitya sUkSmArtha nyAya vAle jJAna ko sikha kara ihaloka aura paraloka meM manovAJchita sukha kI prApti kre| (3) vinaya ke daza bhedaH (1) arihaMta kA vinaya . .
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ (466) thokaDA sNgrh| kare (2) siddha kA vinaya kare (3) prAcArya kA vinaya kare (4) upAdhyAya kA vinaya kare (3) sthavira kA vinaya kare (6) gaNa ( bahuta AcAryoM kA samUha) kA vinaya kare (7) kula (bahuta AcAyoM ke ziSyoM kA samUha ) kA vinaya kare (8) svadharmI kA vinaya kare (8) saMgha kA vinaya kare (10) saMbhogI kA vinaya kara evaM darA kA bahu mAna pUrvaka vinaya kare jaina zAsana meM vinaya mUla dharma kahate haiM / vinaya karane se aneka sadguNoM kI prApti hotI hai| (4) zuddhatA ke tIna bhedaH-(1) mana zuddhatA mana se arihaMta-deva-ki jo 34 atizaya, 35 vANI, 8 mahA prati hArya sahita, 18 duSaNa rahita 12 guNa sahita haiM ve hI amara deva va sacce deva haiN| inake sivAya hajAroM kaSTa par3e to bhI sarAgI devoM ko maname smaraNa nahIM kare (2) vacana:zuddhatA-vacana se guNa kIrtana aise arihaMta deva ke kare va inake sivAya sarAgI devoM kA nahIM kare / (3) kAyA zuddhatA-kIyA se arihaMta sivAya anya sarAMgI devoM ko namaskAra nahIM kre| 5 lakSaNa ke pAMca bheda:-1) sama, zatrU mitra para samabhAva rakkhe (2) saMvega-vairAgya bhAva rakkhe aura saMsAra asAra hai, viSaya va kaSAya se ananta kAla paryanta bhava bhramaNa hotA hai, isa bhava meM acchI sAmagrI milI hai ataH dhama kA pArAdhana karanA cAhiye, ityAdi nitya ciMtana
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra samAkata ke 67 bAla | kare (3) nirvega- zarIra athavA saMsAra kI anityatA para ciMtana kare, aura bane vahAM taka isa moha maya jagata se alaga rahe athavA jaga tAraka jinarAja kI dikSA lekara kama zatruoM ko jIte va siddha pada ko prApta karane kI hamezA bhAlApA ( bhAvanA ) rakkhe, (4) anukampA - apanI tathA para kI AtmA kI anukampA kara athavA dukhI jIvoM para dayA lAMva (5) AsthA (tA ) - triloka pUjyanIka zrIvItarAga deva ke vacanoM para dRDha zraddhA rakve hitAhita kA vicAra kare athavA astitva bhAva meM ramaNa kare ye hI vyavahAra samakita ke lakSaNa haiM / ataH jisa viSaya meM apUrNatA hove use pUrI kare / (6) bhUSaNa pAMca:- (1) jaina zAsana meM dhairyavanta ho kara zAsana kA pratyeka kArya dhairyatA se kare (2) jaina zAsana kA bhaktivAn hove ( 3 ) zAsana meM kriyAvAn hove (4) zAsana meM catura hove / zAsana ke pratyeka kArya ko aisI caturAI (buddhi) se kare ki jisase vaha kArya nirvighnatA samApta ho jAve ( 5 ) zAsana meM caturvidha saMgha kI bhakti tathA bahu satkAra karane vAlA hove / ina pAMca bhUSaNoM se zAsana kI zobhA hotI hai / se (7) dUSaNa pAMca:- (1) zaGkA jina vacana meM zaGkA kare (2) kaMkhA - anya matoM kA ADambara dekha kara unakI vAJchA kare (3) viti gicchA-dharma kI karaNI ke phala meM ( 467 )
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 468 ) thokaDA saMgraha | sandeha kare isakA phala hovegA yA nahIM ? vartamAna meM to kucha phala najara nahIM AtA Adi isa prakAra kA sandeha kare (4) para pAkhaNDI se nitya paricaya rakkhe ( 5 ) para - pAkhaDiyoM kI prazaMsA kare / evaM samakita ke pAMca dUSaNoM ko avazya dUra karanA cAhiye | (8) prabhAvanA = (1) jisa kAla meM jitane sUtra hote haiM unheM guru gama se jAne yaha zAsana kA prabhAvaka banatA hai (2) bar3e ADambara se dharma kathA vyAkhyAna Adi ke dvArA zAsana ke jJAna kI prabhAvanA kare (3) mahAna vikaTa tapazcaryA karake zAsana kI prabhAvanA kare (4) tIna kAla athavA tIna mata kA jJAtA hove (5) tarka, vitarka, hetu, vAda, yukti, nyAya tathA vidyAdi bala se vAdiyoM ko zAstrArtha meM parAjaya karake zAsana kI prabhAvanA kare (6) puruSArthI puruSa dIkSA lekara zAsana kI prabhAvanA kare (7) kavitA karane kI zakti hove to kavitA karake zAsana kI prabhAvanA kare (8) bahmacarya Adi koI bar3A vrata lenA hove to bahuta se manuSyoM kI sabhA meM leve kAraNa ki isase lokoM ko zAsana para zraddhA athavA vratAdi lene kI ruci bar3he | athavA durbala svadharmI bhAiyoM ko sahAyatA kre| yaha bhI eka prakAra kI prabhAvanA hai parantu Ajakala caumAse meM abhaya vastu kI athavA laDDu Adi kI prabhAvanA karate haiM / darghi dRSTi se vicAra karane yogya hai ki isa prabhAvanA se kyA
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra samakita ke 67 bola / ( 466 ) zAsana kI prabhAvanA hotI hai ? athavA isase kitanA lAbha ? isakA buddhivAna svayaM vicAra kara sakate / yadi prabhAvanA se hamArA saccA anurAga va prema hove to choTI 2 tatra jJAna kI pustakoM ko bAMTa kara prabhAvanA kare ki jisase apane bhAiyoM ko Atma jJAna kI prApti hove | (6) AgAra 6 - ( 1 ) rAjA kA AgAra (2) devatA kA zragAra. (3) jAti kA AgAra ( 4 ) mAtA pitA va guru kA yAgAra ( 5 ) balAtkAra ( jabardastI ) kA AgAra (6) duSkAla meM sukha pUrvaka AjIvikA nahIM cale to isakA zrAgAra | ina che prakAroM ke AgAra se koI anucita kArya karanA par3e to samakita dUSita nahIM hotA / (10) jayanA ke 6 bheda: - ( 1 ) AlApa - svadharmI bhAiyoM ke sAtha eka vAra bole (2) saMlApa - svadharmI bhAiyoM ke sAtha vAraMvAra bole ( 3 ) muni ko dAna deve athavA svadharmI bhAiyoM kI vAtsalyatA kare / ( 4 ) evaM vAraMvAra pratidina kare ( 5 ) guNI janoM kA guNa pragaTa kare ( 6 ) tathA vaMdanA namaskAra bahu mAna kare / (11) sthAnaka ke 6 prakAra : - (1) dharma rupI nagara tathA samakita rupI daravAjA (2) dharma rupI vRkSa tathA samakita rupI dhar3a (3) dharma rupI prAsAda ( mahala ) tathA samakita rupI nIMva (buniyAda ) (4) dharma rupI bhojana tathA sama
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 500 ) thokaDA sNgrh| kita rupI thAla (5) dharma rupI mAla tathA samakita rupI dukAna (6)dharma rupI rana tathA samakita rusI maMjUSA saMduka yA tijorii| 12 bhAvanA ke 6 bheda:-(1) jIva caitanya lakSaNa yukta asaMkhyAta pradezI niSkalaGkapramUrti hai / (2) anAdi kAla se jIva aura kamA~ kA saMyoga hai jaise-dUdha meM ghI, tila meM tela, dhUla meM dhAtu, phUla meM sugandha, candra kI kAnti meM amRta Adi ke samAna anAdi saMyoga hai / (3) jIva sukha dukha kA kartA aura bhoktA hai, nizcaya naya se karma kA kartA kama hai parantu vyavahAra naya se jIvaM hai / (4) jIva, dravya, guNa paryAya, prANa aura guNa sthAnaka sahita hai ( 5 ) bhavya jIvoM ko mokSa hotA hai (6) jJAna darzana aura cAritra ye mokSa ke sAdhana haiM / evaM 6 bheda / isa thokar3e ko muMha jabAnI ( kaMThastha ) karake soco ki ina 67 bolo meM se ( vyavahAra samakita ke) mere andara kitane bola haiN| phira jitane bola kama hoye unheM pUre karane kA prayatna kare tathA puruSArtha dvArA unheM prApta kre| // iti vyavahAra samakita ke 67 bola sampUrNa / /
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaay-sthiti| (501) * kAya-sthiti * samajana (spaSTI karaNa):-sthiti do prakAra kI 1 bhava sthiti 2 kAya sthiti,eka bhava meM jitane samaya taka rahe vo bhava sthiti jaise-pRthvI kAya kI sthiti jaghanya antamuhUrta utkRSTa 22 hajAra varSa kI / kAya sthiti-pRthvI kAya prAdi ekahI kAya ke jIva usI kAyA meM bAraMbAra janma maraNa karate raheM aura anya kAya, apa, teu, vAyu Adi meM nahIM upaje vahAM taka kI sthiti-vo kAya sthiti| ___ puDhavI kAla-dravya se asaM0 utsa0 avasa0 kAla, kSetra se asaM0 loka, kAla se asaMkhyAta kAla, bhAva se aMgula ke asaM0 bhAga ke AkAza pradeza jitane loka / ___asaMkhyAta kAla-dravya, kSetra, kAla se Upara vat bhAva se prAvalikA ke asaMkhyAtaveM bhAga ke samaya jitane lok| __ ardha pudgala parAvartana kAlA dravya se ananta utsa0 avasa0 kSetra se anantA loka, kAla se ananta kAla aura bhAva se ardha pudgala parAvarttana / vanaspati kAla-dravya se ananta utsa0 avasa0, kSetra se ananta loka, kAla se ananta kAla aura bhAva se asaM0 pudgala parAvattena / a0 sA0pranAdi sAMta, sA0 sA0-sAdi sAMta /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 502 ) 7 manuSya kI 8 manuSyanI kI gAthA jIva gaindiya kAe jIeM veda kasAya lesAya / sammatta gAe daMsaNa saMyama uvayoga zrAhAre // 1 // bhAsagayaM parita pajjatta suhama sannI bhavatthi / carimeya etesita padANaM kAyaThiI doi pAyavvA // 2 // mArgaNA jaghanya kAya sthiti utkRSTa kAya sthiti 1 samuccaya jIvakI zAzvatA 2 nArakI kI 3 devatA kI krama zAzvatA 10 hajAra varSa 33 sAgaropama 99 19 4 devI kI 5 tiryaca kI 6 tiryacaNI kI 12 13 14 " " " 6 siddha bhagavAn kI zAzvatA 10 aparyAptA nArakI kI antarmuhUrta " devatA kI 99 11 devI kI tiryaca kI tiryacanI kI 11 55 palakI antarmuhUrta ananta kAla (vana) 3palya aura pra0 kror3a pUrva 19 " 19 "" 99 "" " 99 zAzvatA " thokaDA saMgraha | antarmuhUrta "" " wwwww 36 "
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyasthAta | 15 16 17 paryAptA nArakI 99 " 18 " devatA 16 devI 20 " tiryaca " tiryacanI 21 " 97 22 manuSya 23 manuSyanI 24 saindriya 25 ekendriya 26 beindriya 27 teindriya manuSya kI manuSyanI kI 17 28 cauindriya 26 paMcendriya 30 zranindriya 31 sakAyI 32 pRthvI kAya 33 apa 34 teu "" 11 "" "" 19 10 hajAra varSa meM aMtarmuhUrta nyUna antarmuhUrta 19 " " " " 17 '' 99 d' 33 sAgara meM anta muhUrta nyUna sthiti meM "" bhava 55 palya meM 3 palpa meM 19 dd 17 anAdi anaMta anA.sAM aMtarmuhU anaMta kAla ( vana ) saMkhyAta varSa ?? 19 ( 503 ) ** 19 " '' d 19 1000 sAgara sAdhika sAdi anaMta 0anaM0, 0 sAMta antarmuhUrta asaMkhyAta kAla 17 " 17
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ (504) thokaDA sNgrh| LyrA monium ananta kA / 51 sakAya , " 35 vAu kAya antarmuhUrta asaMkhyAta kAla 36 vanaspati kAya ananta kAla (bana0) 37 trasa kAya 2000 sAgara aura saM0 varSa 38 akAya sAdi ananta sAdi ananta 36 se 45,31737 antarmuhUrta antarmuhUrta kA aparyAptA 46 se 50 32 se 36 kA paryAptA saMkhyAta varSa pratyeka so sAgara 52 trasa kAya paryAptA , 53 samuccaya bAdara asaM0kAla asaM0ji tane lokAkAza pradeza 54 bAdara vanaspati 55 samuccaya nigoda ananta kAla 56 bAdara trasa kAya , 2000 sAgara jAjerI 57 se 62 bAdara pR. a.,te.,vA.,pra.va.,bA. nigoda. , 70 kor3A kor3a sAmara 63 se 66 samuccaya sUkSma pR0,0, te0, vA0, vana0, nigoda " asaMkhyAta kAla
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAya sthiti| hce ta 70 se 86 naM. 53 se 66 ke aparyAptA aMtarmuhUrta antarmuhUrta 87 se 63 samuccaya sUkSma pR0,10,te,0vA0,50, nigoda kA paryAptA , 64 se 67 bAdara pR0, 10, vA0, aura pra. bA. vana. kA payoptA saM hajAra varSa 68 bAdara teu kA paryAptA, saM. ahorAtri 66 samuccaya bAdara , , pra. so sAgara sAdhika aMta. mu. 100 sammucya nigoda ., , anta muhUrta 201 bAdara 102 saMyogI . a. anaM, a. sAMta 103 mana yogI 1 samaya antarmuhUte 104 vacana yogI 105 kAya , antamahate ananta kAla (vana0) 106 ayogI sAdi ananta. 107 savedI . a.a.,a.sA.sA.sAM., 108 strI veda 1 samaya 110 palya0 pra. kror3a pUrva adhika 106 puruSa veda antapuhUrta pratyaka so sAgara uona!
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 506) thokaDA saMgraha 110 napuMsaka veda 1 samaya ananta kAla (vana) 111 avedI sAdi ananta sA. sA., ja. 1 sa. u. aM.ma. ..." 112 sakaSAyI sAdi a. a.,a. ___sAMta sAM.sAdi sAMta deza nyUna ardha pudgala 113 krodha kaSAyI antarmuhUrta antarmuhUte 114 mAna , . " 115 mAyA " " 116 lobha , 1 samaya 117 akaSAyI sA.a., sA. sAM, ja. 1 samaya, u,aM. 118 salazI a, a, a. sAM. 116 kRSNa lezI 13 sAgara aM... 120 nIla , , 10 ,, palya asaM bhAga adhika 121 kapota " " 3 " " 122 tejo " " 2 " " 123 padma , 10 ,, aM.mu. adhika 124 zukla , , 125 alezI . sAde ananta 126 samakita dRSTi , sA. aM, sA. sa. 66 sA. sA 127 mithyA , a.a.,a.sAM, ananta kAla na
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaay-sthiti| (507) www.nonwww 128 mithyA dRSTi aM. mu. sA. sAM, (adha. pu.) sAdi sAMta 126 mizra dRSTi aM. mu. 130 kSAyaka samakita . sAdi ananta 131 kSayopazama , aM.pu. 66 sAgara adhika 132 sAsvAdAna, 1 samaya 6 zrAvalikA 133 upazama , , antarmuhUrta 134 vedaka , " .. 135 sanANI antamahata sA. a., sA. sA0 66 sAgara 136 mati jJAnI , 66 sAgara adhika 137 zruta , 138 avadhi, 1 samaya / 136 manaHparyava , deza nyUna kror3a pUrva 140 kevala , . sAdi ananta 141 ajJAnI / a0a0 a0sAM, ( sA0 sAMta 142 mati a. sA0sAM0kI mu0 u0 ardhe pu0 143 zruta, ja0 aM0 144 vibhaMga jJAnI 1 samaya 33 sAgara adhika 145 canu darzanI antarmuhU te pratyeka hajAra sAgara 146 acakSu, 0 a0 a, a. sAM0 147 avadhi, 1 samaya 132 sAgara sAdhika
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 508 ) 148 kevala 146 saMyatI 150 asaMyatI ** 19 " 165 166 siddha "" "" 151 sAdi sAMta 152 saMyatA saMyata 153 nosaMyata noasaMyata 0 154 sAmAyika cAritra 1 samaya 155 chedopasthAnIya antarmuhUrta 156 parihAra vizuddha,,, 18 mAha 17 157 sUkSma saMparAya,, 1 samaya 158 yathAkhyAta 156 sAkAra upayoga 160 anAkAra 39 161 AhAraka chadmastha 2 samaya nyUna 162 kevalI antarmuhUrta 163 anAhArI chadmastha 1 samaya 19 164 kevalIsayogI 3 19 dd 99 1 samaya 167 bhASaka 168 zrabhASaka siddha 166" saMsArI aM0 mu0 99 sAdi ananta deza nyUna kror3a pUrva a. a, AMsa, sA.sAM. thokaDA saMgraha | ananta kAla (artha pu.) dezanyUna kror3a pUrva sAdi anaMta dezanyUna kor3a pUrva " 99 antarmuhUrta dezanyUna kror3a pUrva antarmuhUrta antarmuhUrta 99 asaMkhyAto kAla dezanyUna kror3a pUrva 2 samaya 3 99 " ayogI 5 hukha akSara uccAraNa kAla 1 samaya sAdi ananta antarmuhUrta sAdi ananta antarmuhUrta ananta kAla
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaay-sthiti| ( 506) vvvvvvvvvive 170 kAya parata antarmuhUrta asaM0kAla(puDha.kA.) 171 saMsAra parata , ardha pu. 172 kAya aparata ,, ana0kAla(vana.kAla) 173 saMsAra , 0 a0 a0, a0 sAM 174 no paratAparata . sAdi ananta 175 paryAptA anta muhUrta pratyeka sosA adhika 176 aparyAptA , antamuhUrta 177 no paryAptAparyAptA . sAdi ananta 178 sUkSma antarmuhUrta asaM0kAla (puDha0) 176 bAdara ,, (lokAkAza) 180 no sUkSma bAdara . sAdi ananta 181 saMjJI antarmuhUrta pra0so sAgara sAdhika 182 asaMjJI , ananta kAla (vana0) 183 no saMjJI-asaMjJI . sAdi ananta 184 bhava siddhiyA . anAdi sAMta 185 abhava siddhiyA . , ananta 186 no bhava siddhiyA prabhava.si0 sAdi " 187 se 191 pAMca asti ___ kAya sthita 0 anAdi anaMta 162 cau. 0 , sAMta 163 acarma 0 a0 a0, sA0 a0 // iti kAya sthiti sampUrNa /
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 510) thokaDA saMgraha / yogoM kA alpa bahutva ( zrI bhagavatI sUtra zataka 25 uddeza 1 lA meM) jIva ke Atma pradezo meM adhyavasAya utpanna hote haiM / adhyavasAya se jIva zubhAzubha karma (pudgala ) ke grahaNa karatA hai yaha pariNAma haiM aura yaha sUkSma haiN| pariNAmoM kI preraNA se lezyA hotI hai / aura lezyA kI preraNA se mana, vacana, kAya kA yoga hotA hai / yoga do prakAra kA 1 jaghanya yogaH-14 jIvoM ke bheda meM sAmAnya yAga saMcAra 2 utkRSTa yoga, (tAratamyatA) anusAra unakA alpa bahutva nIce anusAra(1) sarva se kama sUkSma ekendriya kA aparyAptA kA ___ jaghanya yoga una se (2) bAdara aikendriya kA aparyAptA kA jalyoga asaM0guNA, (3) be indriya (4) ta indriya " " " (5) caurindriya (6) asaMjJI paMcendriya kA , ( 7 ) saMjJI , " (8) sUkSma ekendriya kA paryAptA kA (8) cAdara " " (10) sUkSma , aparyAptA kA u0 yoga maa
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogoM kA alpabahutva (11) bAdara (12) sUkSma 19 (13) bAdara (14) ve indriya kA (15) te indriya 19 " " paryAptA kA dd " 35 " (16) caurindriya kA (17) saMjJI paMcendriya kA,, (18) saMjJI dw " 99 (16) beindriya kA aparyAptA kA u0 ( 20 ) te indriya (21) caurindriya kA (22) saMjJI paMcendriya kA,, " 99 " (23) saMjJI (24) ve indriya kA paryAptA kA 79 (25) te indriya (26) corindriya kA 99 ( 7 ) asaMjJI paMcendriya kA,, ( 28 ) saMjJI " " 19 99 ja0 u0 yoga " 99 zd dr ** u0 yoga 91 49 " " 19 99 99 11 $9 // iti yogoM kA alpa bahutva || ( 511 ) 19 " ,, " 79 16 46 d " 19 15 d " "" ,, ** " ," " ," 19 " " , 99 59 " , 19 11 " " 19 99
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA pudgaloM kA alpa bahuta (zrI bhagavatI jI sUtra zataka 25 uddezA cauthA ) pudgala paramANu, saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradezI aura ananta pradezI skandhoM kA dravya, pradeza aura dravya pradezoM kA alpa bahutvaH (1) sarva se kama anaMta pradezI skaMdha kA dravya, unase (2) paramANu pudgala kA dravya anaMta guNA " (3) saMkhyAta pradezI kA " saMkhyAta " " (4) asaMkhyAta" " asaMkhyAta" pradezApekSA alpa bahutva bhI Upara ke dravyavat / dravya aura pradeza donoM kA eka sAtha alpa bahutva:(1) sarva se kama ananta pradezI skandha kA dravya, unase (2) anaMta pradezI skandha kA pradeza anaMta guNA " (3) paramANu pudgala kA dravya pradeza " . " (4) saMkhyAta pradezI skandha kA dravya saMkhyAta guNA " (5) " " " pradeza " " (6) asaMkhyAta" " dravya asaMkhyAta guNA // (7) " " " pradeza " * kSetra apekSA alpa bahutva ke (1) sarva se kama eka AkAza pradeza avagAhyA dravya unaheM (2) saMkhyAta pradeza avagAhyA dravya saMkhyAta guNA "
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgaloM kA alpabahutva | (3) asaMkhyAta " " asaMkhyAta " isI prakAra pradezoM kA alpa bahutva samajhanA / (1) sarva se kama eka pradeza avagAhyA dravya aura pradeza unase (2) saMkhyAta pradeza saMkhyAta guNA " (3) " (4) asaMkhyAta (5) 33 (3) 31 (4) asaM0 (5) 99 99 39 " 33 " 99 95 ?? " "" 99 " bahutva / kAlApekSA (1) sarva se kama eka samaya kI sthiti ke dravya unase (2) saMkhyAta samaya sthiti ke dravya saMkhyAta guNA, unase (3) asaMkhyAta asaM0 19 35 99 99 isI prakAra pradezoM kA alpa bahutva jAnanA / (1) sarva se kama eka samaya kI sthiti ke dravya aura pradeza unase (2) saMkhyAta samaya kI sthiti ke dravya saMkhyAta guNA," pradeza $9 pradeza 99 dravya asaM0 pradeza 19 ( 513 ) " 77 dravya asaM0 pradeza " +9 79 99 bhAvApekSA pramANoM kA alpa bahutva | (1) sarva se kama anaMta guNa kAlA pudgaloM kA dravya unase 19 19 19 (2) eka guNa kAlA pudgala dravya anaMta guNA saMkhyAta " 11 97 19 " (3) saMkhyAta (4) zrasaM 0 asaM0 "" "" 19 ** 99 isI prakAra pradezoM kA alpa bahutva samajhanA / 19 19
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 514 ) thokaDA saMgraha | (1) sarva se kama anaMta guNA vAlA kA dravya unase (2) anaMtA guNA kAlA pradeza anaMta guNA (3) eka guNa vAlA dravya aura pradeza anaMta guNA (4) saMkhyAta pradeza kAlA pudgala dravya saMkhyAta (5) pradeza 39 (6) asaM0 (7) " 11 17 " 77 ** dr ** dravya asaM0 19 99 19 39 "" "" : pradeza 99 99 evaM 5 varNa 2 gandha, 5 rasa, 4 sparza, ( zIta; uSNa; snigdha; rUkSa ) Adi 16 boloM kA vistAra kAle varNa anusAra tIna tIna alpabahutva karanA / karkaza sparza kA alpa bahutva / 19 ?? (1) sarva se kama eka guNa karkaza kA dravya unase (2) saM0 guNa karkaza kA dravya saM0 guNA asaM0 (3) asaM0 gu0 (4) anaMta gu0 karkaza sparza pradezApekSA alpa bahutva | anaMta 19 99 99 "9 99 99 19 99 77 99 " (1) sarva se kama eka guNa karkaza kA pradeza unase (2) saM0 guNA karkaza kA pradeza asaMkhyAta guNA " " " 17 "" (3) asaM0 (4) anaMta anaMta karkaza dravya pradezApekSA alpa bahutva (1) sarva se kama eka guNa karkaza kA dravya pradeza unase 17 19 79 ??
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ punalA kA alpa bahutva / ( 515) (2) saMkhyAta guNa karkaza kA pudgala " saMkhyAtaguNA" (3) " " " " pradeza asaM0 " " (4) asaM0 " " " dravya " " " (5). " " " " pradeza " " " (6) anaMta " " " dravya anaMta " " (7) " " " " pradeza " " isI prakAra mRdu, guru, va laghu samajhanA kula 66 alpa bahutva hue-3 dravya ke, 3 kSetra ke, 3 kAla ke, va 60 bhAva ke evaM kula 66 alpa bahutva / * iti pudgaloM kA alpa bahutva sa
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 516) thokaDA saMgraha | AkAza zreNI ( zrI bhagavatI sUtra zataka 25 u0 3 ) AkAza pradeza kI paMkti ko zreNI kahate haiM samazcaya AkAza pradeza kI dravyApekSA zreNI anantI hai / pUrvAdi 6 dizAoM kI aura alokAkAza kI bhI anantI hai / dravyApekSA lokAkAza kI tathA 6 dizAoM kI zreNI asaMkhyAtI pradezApekSA samuccaya AkAza pradeza tathA 6 dizA kI zreNI anantI hai / pradezApekSA lokAkAza AkAza pradeza tathA 6 dizA kI zreNI asaM0 hai pradezApekSA AlokAkAza AkAza kI zreNI saMkhyAtI, asaMkhyAtI, anaMtI hai pUrvAdi 4 dizA meM anantI hai aura UMcI nIcI dizA meM tIna hI prakAra kI / samuccaya zreNI tathA 6 dizA kI zreNI anAdi ananta hai / lokAkAza kI zreNI tathA 6 dizA kI zreNI sAdi sAnta hai / lokAkAza kI zreNI syAt sAdi sAnta syAt sAdi ananta syAt anAdi sAnta aura syAt anAdi ananta hai | (1) sAdi sAnta - loka ke vyAghAta meM (2) sAdi ananta - loka ke antameM aloka kI Adi hai parantu anta nahIM |
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAza shrennii| ( 517 ) (3) anAdi sAnta-aloka anAdi hai parantu loka ke pAsa anta hai| (4) anAdi ananta-jahAM loka kA vyAghAta nahIM par3e vahAM cAra dizA meM sAdi sAnta sivAya ke 3 bhAMge / UMcI nIvI dizA meM 4 bhaaNgaa| dravyApekSA zreNI kur3ajummA hai / 6 dizA meM aura dravyApekSA lokAkAza kI zreNI, 6 dizA kI zreNI aura alokAkAza kI zreNI bhI yahI hai, pradezApekSA AkAza zreNI tathA 6 dizA meM zreNI kur3ajummA hai pradezApekSA lokAkAza kI zreNI syAt kur3ajummA syAt dAvarajummA hai / pUrvAdi 4 dizA aura UMcI nIcI dizApekSA kur3ajummA hai / pradezApekSA alokAkAza kI zreNI syAt kur3ajummA jAva syAt kalayugA hai| evaM 4 dizA kI zreNI, parantu UMcI nIcI dizA meM kalayugA sivAya kI tIna zreNI hai| zreNI 7 prakAra kI bhI hotI hai-Rju, eka vaMkA,M do vaMkA, _eka kone vAlI, - do kone vAlI, - ardha cakra vAla, 0 cakra vAla / ___jIva anuzreNI (sama ) gati kare, vizreNI gati na kare / pudgala bhI anuzreNI gati hI kare / vizreNI gati na kre| // iti zrAkAza zreNI sampUrNa //
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) thokaDA sNgrh| vvvvvvv-uaryvN bala kA alpa bahutva pUrvAcAryoM kI prAcIna prati ke AdhAra se(1) sarva se kama sUkSma nigoda ke aparyAptA kA bala, unase (2) bAdara nigoda ke aparyAptA kA bala asaMkhyAta guNA , (3) sUkSma , paryAptA , " , " (4) bAdara ,, ,, (5) sUkSma pRthvI kAya ke aparyAptA (6) , payAMptA , , , , (7 bAdara , aparyA0 , (8, , , pAptA , " (6) , vanaspati ke apayoptA , " " paryAptA, (11) tanu vAya kA , , , (12) ghanodadhi (13) ghana vAyu (14 kuMthavA (15) lAkha vIza (17) cIMTI makor3e (18) makkhI (16) DaMza macchara (20 bhaMvare (21) tIr3a (22) cakalI (23) kabUtara (24) kauve , daza , vIza , pacAza sATha " pandraha " sau , " , "
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ bala kA alpa bahutva / (516 ) imun " " hajAra , pAMsI hajAra , sau , hajAra bAraha daza bAraha pAMcasau , , " , 125 murga (26) sarpa (27) mora (28 bandara (26) gheTA (sUara kA baccA) (30) maMDe (31) puruSa (32) vRSabha (33) azva (34) ase (35) hAthI (36) siMha (37) zraSTApada (38 baladeva (36) vAsudeva (40 cakravartI (41) vyantara deva (42) nAgAdi bhavanapati (43) asura kumAra devatA (44) tArA (45) nakSatra (46) graha (47) vyantara indra (48) nAgAdi devatA kA indra (46) asura , , (50' jyotiSI ,, , do hajAra , daza hajAra do , , , kror3a , asaMkhya " " " " " , " " , , " "
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 ( 520 ) (51) vaimAnika (52) indra " 99 . 99 "" "3 ( 53 tInoM hI kAla ke indroM se bhI tIrthakara kI kaniSTha gulI kA balanta guNA hai | ( tattva kevalI gamya ) * iti bala kA alpa bahutva 33 39 thokaDA saMgraha | 33 "
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita ke 11 dvaar| (521 ) samakita ke 11 dvAra 1 nAma 2 lakSaNa 3 zrAvana (Agati) 4 pAvana 5 pariNAma 6 uccheda 7 sthiti 8 antara ha nirantara 10 Agareza 11 kSetra spazanA aura alpa bahutva / 1 nAma dvAra-samakita ke 4 prakAra / kSAyaka, upazama, kSayopazama aura vedaka samakita / 2 lakSaNa dvAraH-7 prakRti [anaMtAnubandhI krodha mAna, mAyA, lobha aura 3 darzana mohanIya ] kA mUla se kSaya karane se kSAyaka samakita va 6 prakRti upazamAve aura samakita mohanIya vede to vedaka samAkita hotA hai anaMtAnu0 coka kA kSaya kare aura tIna darzana moha ko upazamAve use kSayopazama samakita kahate haiM / 3 zrAvana dvAra-kSAyaka sama0 kevala manuSya bhava meM Ave zeSa tIna samakita cAra gati meM Ave / 4 pAvana dvAra-cAra hI samakita gati meM pAve / 5 pariNAma dvAra-kSAyaka samakita anantA [siddha AzrI zeSa tIna samakita vAlA asaMkhyAta jIva 6 uccheda dvAra-kSAyaka samakita kA uccheda kabhI na hove / zeSa tIna kI bhjnaa| 7 sthiti dvAra-kSAyaka samakita sAdi ananta /
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 522) thokaDA sNgrh| upazama samakti ja0 u0 aM0 mu0, kSayopa0 aura vedaka kI sthiti ja0 aM0 mu0, u066 sAgara jAjarI / 8 antara dvAra-kSAyaka samakita meM antara nahIM par3e / zeSa 3 meM antara par3e to ja0 aM0 u0 ananta kAla yAvat deza nyUna [ uNA ] ardha pudgala parAvartana / 6 nirantara dvAra:-cAyaka samAkita nirantara pATha samaya taka Ave zeSa 3 samakita pAvalikA ke asaM. meM bhAga jitane samaya nirantara Ave / 10 prAgareza dvAra-kSAyaka samakita eka vAra hI Ave / upazama samakita eka bhava meM ja0 1 vAra u02 bAra Ave aura aneka bhava AzrI ja0 2 vAra Ave zeSa 2 samakita eka bhava pAzrI ja0 1 vAra u0 asaMkhya vAra aura aneka bhava AzrI ja02 vAra u asaMkhya vAra ave| 11 kSetra spazanA dvAra:-kSAyaka samakita samasta loka sparza [ kevalI samma0 AzrI ] zepa 3 sama deza uNa sAta rAjU loka sprsh|| 12 alpa bahutva dvAra:-sarva se kama upazama sama0 vAlA, unase vedaka samakti vAlA asaMkhyAta guNA, unase kSayopa0 sama0 vAlA asaMkhyAta guNA, unase kSAyaka sama0 vAlA ananta guNA (siddhApekSA ) / // iti samakti ke 11 hAra sampUrNa // ___
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharADA jAyagA | ( 523 ) * khaNDA joyaNA [ sUtra zrI jambU dvapi prajJapti ] 'khaNDA 'joyaNa vAsA, 'pavdaya kUr3A tittha se dIo 'vijaya 'daha salilAo, piMDae hoI saMgahaNI | 1 | 1 lAkha yojana laMbe caur3e jambU dvIpa ke andara ( jisameM hama rahate haiM ) 1 khaNDa 2 yojana 3 bAsa 4 parvata 5 kUTa [ parvata ke Upara ] 6 tIrtha 7 zreNI 8 vijaya ha draha 10 nadieM Adi kitanI haiM ? isakA varNana - www.^^^^^^ jambU dvIpa cakkI ke pATa samAna gola hai isakI paridhi 316227 yojana 3 gAu 128 dhanuSya 13 // gula, eka java, 1 jU~, 1 lIMkha, 6 bAlAya aura 1 vyavahAra paramANu samAna hai / isa ke cAroM ora eka koTa [ jagati ] hai 1 padmabara vedikA, 1 vana khaNDa aura 4 daravAjoM se suzobhita hai / khaNDa yojana kalA 1 khaNDa dvAra - dakSiNa uttara bharata jitane [ samAna ] khaNDa kare to jambU dvIpa ke 160 khaNDa ho sakte haiM / naM0 kSetra nAma 1 bharata kSetra 2 nUla hemavanta parvata 3 hemavAya kSetra 1 526-6 2 1052-12 2105 -5
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mahA hemavanta parvata 8 4210-10 5 harivAsa kSetra 8421-1 6 niSidha parvata 16842-2 7 mahA videha kSetra 33684-4 8 nIlavaMta parvata 16842-2 6 ramyak vAsa kSetra 8421-1 10 rUpI parvata 4210-10 11 hiraNavAya kSetra 2105-5 12 zikharI parvata 1052-12 13 airAvata kSetra 526-6 160 100000-0 16 kalA kA 1 yojana samajhanA pUrva pazcima kA 1 lAkha yojana kA mApa naM. kSetra kA nAma yojana 1 meru parvata kI caur3AI 2 pUrva bhadrazAla vana 22000 3 ,, ATha vijaya 17702 4, cAra vakSAra parvata 2000 5 ,, tIna antara nadI 375 6 , sItAmukha vana 2623 7. pazcima bhadrazAla vana 22000 8, ATha vijaya 17702
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDA joynnaa| ( 525) 6, cAra vakSAra parvata 2000 10 ,, tIna antara nadI 375 11, sItAmukha vana / 2623 kula 100000 2 yojana dvAra:-1 lAkha yojana ke lambe caur3e jamba dvIpa ke eka 2 yojana ke 10 abaja khaNDa ho sakate haiM / jo 1 yojana sama caurasa jitane khaNDa kare to 7:0-5664150 khaNDa hokara 3515 dhanuSya aura 60 AMgula kSetra bAkI bace / 3 vAsA dvAra:-manuSya ke rahane vAsa 7 tathA 10 haiM karma bhUmi ke manuSyoM kA 3 kSetra-bharata, airAvarta aura mahAvideha akarma bhUmi manuSyoM kA 4 kSetra-hemavAya, hiraNavAya, harivAsa, ramyavAsa evaM sAta 10 ginane hove to mahAvideha kSetra ke 4 bhAga kagnA-[1] pUrva mahAvideha [2] pazcima mahAvideha [3] deva kuru [4] uttara kuru evaM 10 / ___ jagati [koTa] 8 yojana U~cA aura caur3A mUla meM 12, madhya meM 8 aura Upara 4 yojana kA hai / sArA vajra ratna maya hai / koTa ke eka ke eka tarapha jharokhe kI lAina hai jo 0 // yojana UMcI, 500 dhanuSya cor3I hai koSIzA aura kAMgarA ratna maya hai| jagati ke Upara madhya meM padmavara vedikA hai jo //
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 526 ) thoDA saMgraha | yojana UMcI, 500 dhanuSya cauDI hai donoM tarapha nIle pannoM ke stambha haiM jina para sundara putaliyeM aura motI kI mAlAeM haiM | madhya bhAga ke andara padmavara vedikA ke do bhAga kiye huve haiM / [1] andara ke vibhAga meM eka jAti ke vRkSoM kA vanakhaNDa hai jisame 5 varNa kA ratna maya tRNa hai / vAyukaM saMcAra se jisameM 6 rAga aura 33 rAganiyeM nikalatI haiM | isameM anya vAvaDiyeM aura parvata haiM, aneka Asana hai jahAM vyantara devI-devatA kIr3A karate haiM [2] bAhara ke vibhAga meM tRNa nahIM hai / zeSa racanA andara ke vibhAga samAna hai| I meru parvata se cAra hI dizA meM 45-45 hajAra yojana para cAra daravAje haiM / pUrva meM vijaya, dakSiNa meM vijayacanta, pazcima meM jayanta aura uttara meM aparAjita nAmaka haiM pratyeka daravAjA 8 yojana UMcA 4 yojana caur3A hai / daravAje ke Upara nava bhUmi aura sapheda ghumaTa [ gumbaja ] chatra, cAmara, dhvajA tathA 8-8 maMgalIka haiM / daravAjoM ke donoM tarapha do do cotare haiM jo prAsAda, toraNa candana, kalaza, jhArI, dhUpa, kar3achA aura manohara putaliyoM se suzobhita hai / kSetra kA vistAra [1] bharata kSetra - meru ke dakSiNa meM ardhacandrAkAravat hai madhya meM vaitADhya parvata Ane se bharata ke do bhAga ho
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDA joynn|| ( 527 ) gaye haiN| 1 uttara bharata 2 dakSiNa bhrt| bharata kI maryAdA ( sImA ) karane vAlA cUla hemavanta parvata para padma draha hai| jisake andara se gaGgA aura sindhu nadI nikala kara tamam guphA aura khaNDaprabhA guphA ke nIce vaita Dhya parvata ko bheda kara lavaNa samudra meM milatI haiM inase bharata kSetra ke 6 ruNDa hote haiN| dakSiNa bharata238 yojana 3 kalA kA hai| jisameM 3 khaNDa haiM-madhya khaNDa meM 14 hajAra deza hai| madhya bhAga meM kozala deza, vanitA [ ayodhyA ] nagarI hai / jo 12 yojana lambI, ha yojana cauDI hai| pUrva meM 1 hajAra aura pazcima meM 1 hajAra deza haiM / kula dakSiNa bhArata meM 16 hajAra deza hai| isI prakAra 16 hajAra deza uttara bharata meM haiM / isa bharata kSetra meM kAla cakra kA prabhAva hai [ 6 pArA bat ] / - [2] airAvat kSetra meru ke uttara meM zikharI parvata se Age bharatavat hai| . [3] mahAvideha kSetra-nipidha aura nIlavanta paveta ke madhya meM hai| palaGga ke saMThANa vat. 32 vijaya haiN| madhya meM 10 hajAra yojana kA vistAra vAlA meru hai| pUrva pazcima donoM tarapha 22-22 hajAra yo0 + drazAla vana hai| donoM tarapha 16-16 vijaya haiN| meru ke uttara meM aura dakSiNa meM 250-250 yojana
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 528 ) thokaDA sNgrh| kA bhadrazAla vana hai| dakSiNa meM niSidha taka deva kuru aura uttara meM nIlavanta taka uttara kuru hai / ye donoM do do gajadanta ke karaNa ardhacandrAkAra haiM / isa kSetra meM yugala manuSya 3 gAu kI avagAhanA uchadha AGgula ke aura 3 palya ke AyuSya vAle rahate haiM / deva kuru meM kur3a zAlmalI vRkSa, citra vicitra parvata 100 kaMcana giri parvata aura 5 draha haiM / isI prakAra uttara kuru meM bhI haiM / parantu ye jambU sudarzana vRkSa haiN| niSidha aura mahAhimavata parvata ke madhya meM harivAsa kSatra hai / tathA nIlavanta aura rUpI parvata ke bIca meM ramyak vAsa kSetra hai / ina do kSatroM meM 2 gAu kI aba gAhanA aura 2 palya kI sthiti va le yugala manuSya rahate haiN| ___mahAhe mavanta aura cUla hemavanta parvata ke bIca meM hemavAya kSetra aura rUpI tathA zikharI parvata ke madhya meM hiraNavAya kSetra hai ina donoM kSetroM meM 1 gAu kI avagA. hanA vAle aura 1 palya kA prAyupya vAle yugala manuSya rahate haiN| da0 u0 caur3AI bAha jIvA dhanuSTa pIDa yo kalA yo kalA yo kalA ye kala dakSiNa bharata 2383 . 6758-12 17661 kSetra uttara hemavAya harivAsa , mahAvideha , 1862-7 // 14471.6 14528 // 21055 6755-3 37674.16 38740.10 8421-1 133616 73601.17 84016.4 336844 33767.7 100000 158113 //
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ khnndd| joyaNA / (526 ) deva kuru , 15842-2 53000 60418.12 uttara kuru , 11842.2 . 53000 60418-12 ramyak vAsa , 8421- 1 133616 73601.17 84016-4 hiraNa vAya , 21015, 6755-3 37674.16 38740.10 dakSiNa airAvata , 2383 1862-7 // 14471-6 1452811 uttara , ,, 238- 3 0 1748.12 1766 1 (4) pavvaya dvAra ( parvata )-266 parvata zAzvata haiM / deva kuru meM 5 draha haiM jisake donoM taTa para daza 2 kaMcana giri sarva suvarNa maya haiM daza taTa para 100 parvata haiN| isI prakAra 100 kaMcana giri uttara kuru meM haiM tathA dIrgha vaitA Dhya 16 vakSAra parvata, 6 varSadhara parvata, 4 gajadaMtA parvata, 4 vRtala vaitATya, 4 cita vicitAdi aura 1 meru parvata evaM 236 haiN| 34 dIgha vaitATya-32 vijaya videha 1 bharata 1 airAvarta ke madhya bhAga meM hai / 16 vakSAra-16.16 vijaya meM sItA, sItodA nadI se 8.8 vijaya ke 4 bhAga hogaye haiM isake 7 antara hai / jinameM 4 vakSAra parvata aura 3 aMtara nadI haiN| eka eka vibhAga meM 4 vakSAra parvata evaM 4 vibhAgoM meM 16 vakSAra hai| inake nAma-citra vicitra,nilana, ekazaila, trikuTa,vaizramaNa, aMjana, bhayAMjana, aMkAbAI, pavamAvAI, AzIviSa, suhAvaha, candra, sUrya, nAga, deva / 6 varSa dhara-7 manuSya kSetroM ke madhya meM 6 varSadhara
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 530) thokaDA saMgraha / (cUla hemavanta, mahA hemavanta, niSidha, nIlavanta, rUpI aura zikharI ) parvata haiN| 4 gaja iMtA parvata-deva kuru uttara kuru aura vijaya ke bIca meM Aye huve haiM / nAma-gaMdhamardana, mAlavaMta, vidyutprabhA aura sumAnasa / 4 vRtala vaitATya -hemavAya, hiraNa vAya, harivAsa, ramyakvAsa ke madhya meM hai / nAma-sadAvAI, vayar3AvAI gandhAvAI, maalvNtaa| 4 cita vicitAdi niSidha parvata ke pAsa sItA nadI ke donoM taTa para cita aura vicita parvata haiM / tathA nIlavaMta ke pAsa sItodA ke do taTa para jamaga aura samaga do parvata haiN| 1 jambU dvIpa ke barAbara madhya meM bherU parvata hai| parvata ke nAma UcAI gaharAI vistAra 200 kaMcana giri parvata 100 yo. 25 yo. 100 yo. 34 dIgha vaitADhya " 25 yo, 25 gAu 50 yo. 16 vakSAra " 500 yo.500 gAu 500 yo. yo, kalA cUla hemavaMta aura zikharI 100 yo. 25 yo. 1052-12 mahA hemavaMta aura rUpI 200 yo.50 yo. 4210.10 niSidha aura nIlavaMta 400 yo.100 yo. 16842-2 4 gajadaMtA parvata 500 yo. 125 yo. 302066
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDa! joyaNA / (531 ) Lon 4 vRtala vaitADhya 1000 yo. 250 yo. 1000.0 cita,vici.,jamaga,sumaga1000 yo.250 yo. 10000 meru parvata 66000 yo.1000yo.10060 yo. meru parvata para 4 vana hai-bhadrazAla, naMdana, sumAnasa aura paNDaka vana / 1 bhadrazAla vana-pUrva-pazcima 22000 yo0 uttara dakSiNa 230 yo vistAra hai / meru se 50 yo. dara cAra hI dizAoM meM 4 siddhAyatana haiM jinameM jina pratimA hai| meru se IzAna meM 4 puSkaraNI ( vAvar3iyeM ) haiM 50 yo. lambI, 25 yo, caur3I 10 yo. gaharI haiN| vedikA vanakhaNDa toraNAdi yukta haiN| cAra bAvar3iyoM ke andara IzAnendra kA mahala hai ! 500 yo. UMcA, 250 yo. vistAra vAlA hai / nIce likhI racanA anusAra agnikona meM 4 vAvar3iye haiM-utpalA, gummA, nilanA, ujvalA ke andara . zakrendra kA mahala hai| vAyu kona meM 4-liMgA, bhiganAbhA, aMjanA, aMjana prabhA ke andara zakrendra kA prAsAda siMhAsana hai| naiRtya kona meM 4-zrIkantA, zrIcandA, zrImahItA, zrIna lItA meM IzAnendra kA prAsAda siMhAsanahai ATha vidizA meM 8 hasti kUTa parvata haiM / padmuttara, nIlavaMta, suhasti, aMjanagiri, kumuda, polAza, viThisa aura royaNagiri ye pratyeka 125 yojana pRthvI meM 500
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 532 ) thokaDA sNgrh| yojana UMcA mUla meM 500 yo. madhya meM 375 yo. aura Upara 250 yo, vistAra vAlA hai| aneka vRkSa, gucchA gumA, velI, tRNa se zobhita hai| vidyAdharoM aura devatAoM kA kIr3A sthAna hai| 2 nandana vana-bhadrazAla se 500 yo, UMce bheru para valayAkAra hai / 500 yojana vistAra hai vedikA vanakhaNDa, 4 siddhAyatana, 16 bAvar3iyeM, 4 prAsAda pUrvavat haiN| kUTa haiM / nandana vana kUTa, meru kUTa. niSidha kUTa, hemavanta kUTa, jita kUTa, rucita, sAgaracita, vajra aura bala kUTa, 8 kUTa, 500 yo. UMce haiM AThoM hI para ? palya vAlI 8 deviyoM ke bhavana hai nAma-madhaMkarA, medhavatI, subheghA, hemamAlinI, suvacchA, vacchAmitrA, vanasenA, balahakA devii| bala kUTa 1000 yojana UMcA, mUla meM 1000 yo. madhya meM 750 yo. Upara 500 yo. vistAra hai| bala devatA kA mahala hai / zeSa bhadrazAla vana samAna sundara aura vistAra vAlA hai| (3) sumAnasa vana-naMdana vana se62500yo U~cA hai 500 yo0 vistAra vAlA meru ke cAroM ora hai / vedikA vanakhaeDa, 16 vAvaDiyeM , 4 siddhAyatana, zakendra izAnendra ke mahala Adi pUrvavata hai| 4 pAMDaka vana-sumAnasa vana se 36000 yo UMcA meru zikhara para hai / 464 yo0 cUMDI AkAra vat hai| meru
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharADA jaaynnaa| ( 533) muRPAARA) N kI 32 yo0 kI cUlikA ke cAroM ora ( tarapha ) lipaTA huvA hai| vedikA, vana khaNDa, 4 siddhAyatana, 16 vAvaDie, madhya meM 4 mahala / sarva pUrvavat / . ___ madhya kI cUlikA ( merukI ) mUla meM 12 yo0, madhya meM 8 yo0, Upara 4 yo0 kA vistAra vAlI / 40 yo0 UMcI hai / vaiDUrya ratna maya hai / vedikA vanakhaNDa se viTAyI huI (lipaTI huI ) hai madhya meM 1 siddhAyatana hai| ___ pAMDaka vana kI 4 dizA meM 4 zilA hai| paMDU, paMDUbala, rakta aura ratna kaMbala / pratyeka zilA 500 yojana lambI250yo0cauDI4yo jADI ardhacandra zrAkAra vat hai / pUrva pazcima zilAoM para do 2 siMhAsana haiM / jahAM mahAvideha ke tIrthaMkaroM kA janmAbhiSeka bhavanapati. vyantara, jyotiSI aura vaimAnika devatA karate haiN| uttara dakSiNa meM eke siMhAsana hai jahAM bharata airAvarta ke tIrthakaroM kA janmAbhiSeka 4 nikAya ke devatA karate haiN| meru parvata ke 3 karaMDa haiN| nIce kA 1000 yo0 pRthvI meM, madhya meM 63000 yo0 pRthvI ke Upara aura Upara kA 36000 yo0 kA; kula 1 lAkha yojana kA zAsvata meru hai| __ (5) kUTa dvAra-467 kUTa parvatoM para aura 58 kSetroM meM haiM UMcAyo0 mUla vi0 U~cA vi0 cUla hemavanta para 11 500 500 250 ___
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 524 ) mahA hemavanta niSidha nIlavanta rUpI zikharI 11 " 19 ** caitADhya 34x6 = 306 25 gAu 25 gAu 12 || gAu vakSAra 16x4= 64 500 500 250 dd "" dz 91 ,, " vidyutprabhA gajadaMtA para ha mAlavaMtA "9 sumAnasa gaMdhamAla , " meru ke naMdana vanameM " 8 19 ad ha 8 ww 12 " 8 " " w 9 333 19 " 467 ' w bhadrazAla meM deva kuru utara kuru meM cakravartI ke vijaya meM 34 " 97 8 8 yo0 " 11 "" " 19 19 " 99 d dr W 71 " thokaDA saMgraha | " d d' 19 19 dz 19 dd , " 12 " yo0 4 yo *** 11 525 gajadaMtA ke 2 aura naMdana vana kA 1 kUTa aura 1000 yo0 UMcA, 1000 yo0 mUla meM aura UMcA 500 yojana kA vistAra samajhanA / 76 kUTa ( 16 vakSAra, 8 uttara kuru 34 vaitADhya ) para jina gRha haiM /
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDA joyaNA | zeSa kUToM para deva devI ke mahala haiM / 4 vana meM cAra (16) meru cUloMpara 1, jambU vRkSa para 1, zAlmalI vRkSa para 1, jinagRha; kula 65 zAzvata siddhAyatana hai / ( 535 ) (6) tAMtha dvAra - 34 vijaya ( 32 videha kA, 1bharata, 1 airA varta) meM se pratyeka tIna 2 laukika tIrtha haiN| magadha, varadAsa aura prabhAsa | jaba cakravartI khaNDa sAdhane ko jAte haiM taba yahAM roka diye jAte haiM yahAM ahama karate haiM / tIrthakaroM ke janmAbhiSeka ke liye bhI ina tIrthoM kA jala aura auSadhi devalAMta hai / (7) zreNI dvAra:- vidya dharoM kI tathA devoM kI 136 zreNI haiM / vaitADhya para 10 yo0 U~ca vidyA0 kI 2 zreNI haiM dakSiNa zreNI meM 50 aura uttara zreNI meM 60 nagara haiM / yahA~ se 10 yo0 U~cepara abhiyoga deva kI do zreNI ( uttara kI, dakSiNa kI ) haiM / evaM 34 vaitADhya para cAra 2 zreNI hai| kula 3444 = 136 zreNiyeM haiM | (8) vijaya dvAra - kula 34 vijaya hai, jahAM cakravartI 6 khaNDa kA eka chatra rAjya kara sakate haiM / 32 vijaya to mahAvideha kSetra ke haiM, nIce ( anusAra: pUrva videha sItA nadI pazcima videha uttara kinAre dakSiNa kinAre uttara kinAre 8 kaccha vijaya vaccha vijaya padma vijaya sItodA nadI 8 dakSiNa ki viprA vijaya
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| sukaccha ,, suvaccha , supana , suvidhA " mahA kaccha,, mahA vaccha ,, mahA padma , mahA vidyA , kaccha vatI,, vaccha vatI, padmavatI ,, viprAvatI ,, pAtratA , ramA , saMvA , vAgu , maMgalA , ramaka , kumudA , suvagu , purakalA ,, ramaNIka , nilI kA ,, gandhIlA , puSkalAvatI ,, maMgalAvatI ,, salIlAvatI ,, gaMdhIlA va ,, . pratyeka vijaya 1656 2 yo02kalA dakSiNattara lambI aura 222 / / yo. pUrva pazcima meM cauDI hai / ye 32 tathA 1 bharata kSetra, 1 airAvata kSetra evaM 34 cakravartI ho sakate haiN| ina 34 vijayoM meM 34 dIgha vaitADhya parvata, 34 tamasa guphA, 34 khaNDa pabhA guphA, 34 rAjadhAnI 34 nagarI 34 kRta mAlI deva, 34 naTa mAlI deva, 34 RSabha kUTa, 34 gaMgA nadI, 34 sindhu nadI ye saba zAzvata haiN| ... (6) draha dvAra-6 vaSadhara pavetoM para che, cha, 5 deva. kuru meM aura 5 uttara kuru meM haiN| draha ke nAma kisa parvata lambAI caur3AI gaharAI ( kuMDa) para haiM yo. yo. devI kamala padma draha cUla hemavanta 1000,500,10 zrI. 12050120 mahA padma,mahA hemavanta2000,1000,10la. 24100240 tigaccha ,, niSidha 4000, 2000, 10 dhRti 48200480 kezarI ,, nIlavaMta , " , buddhi ,
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Micr ma. puM., rUpI 2000 1000 puMDarIka,, zikharI 1000 500 10 draha jamInapara 1000 500 hRI 24100240 kIrti 12050120 19 ,,10 de. 4100240 kula 162801600 deva kuru ke 5 draha - niSer3a, deva kuru, sUrya, sUlasa aura vidyutaprabha draha | uttara kuru ke 5 draha - nIlavaMta, uttara kuru, candra, aizavarta aura mAlavaMta draha | (10) nadI dvAra - 1456060 nadiyeM haiM / vistAra tIce anusArani. UM- nikalatA UMDI pra UM. samudra meM praveza karate uMDI vistAra pra. vi= ni. vi= vistAra 19 24 19 99 1 gaGgA 2 sindhu 13 rohitA 4 rohitaMsA ma. ma. ma. padma 5 harikatA 6 harisalIlA niSidha tigaccha 7 sItA ma sItodA nIlavaMta kezarI 6 narakaMtA 10 nArIkaMtA rUpI 11 rUpakUlA 91 " :9 " 19 nadI parvata se kuMDa se ni. OM ni. vi pra. UM pra. vi pari. nadi 1) yo. 62 // yo. 14000 cUla hema. padma gAu 6 | yo. 19 31 " 93 mahApuMDa " puMDarIka 39 31 59 51 34 11 2 gAu 25 yo. 5 yo. 250yo. 56000 95 11 12 suvarNakUlA zikharI 13 raktA 14 raktodA 78 videha kI kuMDoM se prathvIpara 39 59 64 nadI 11 3 11 49 gAu 12 // yo| yo 125 yo 28000 " 9 " " 19 4 gAu 50 yo. 10 yo. 500yo. 532000 "" "" " 2 gAu 25 yo. 5 yo, 250 yo. 56000 ( 227 ) 19 19 " 29 39 31 1 gAu 12||yo. 2 / / yo. 125yo. 28000 39 dr 34 99 " 91 gAu 6.1 // yo. 62||aayo. 14000 yA. 29 " 15 95 91 31 1. 19
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 538 ) thokaDA saMgraha | jaba pratyeka nadI Upara batAye huve parvata tathA kuMDa se nikala kara Age bahatI huI gaMgA prabhAsa sindhu prabhAta Adi kuMDa meM giratI haiM / yahA~ se Age jAne para yA parivAra jitanI nadiyeM milatI haiM jinake sAtha bIca meM Aye huve pahAr3a ko tor3a kara Age bahatI haiM jahA~ Adhe parivAra kI nadiyeM milatI haiM jinake sAtha bahakara jambUdvIpa kI jagati se bAhara lavaNa samudra meM milatI haiM / gaMgA prabhAsa Adi kuMDa meM gaMgA dvIpa Adi nAmaka ekeka dvIpa haiM jinameM isI nAma kI ekeka devI saparivAra rahatI haiM ina kuMDa, dvIpa aura deviyoM ke nAma zAzvata haiM / yantra ke anusAra 78 mUla nadiyeM aura una kI parivAra kI ( milane vAlI ) 1456000 nadiyeM haiM isa uparAnta mahAvideha ke 32 vijayoM ke 28 antara haiM jina meM pahale likhe hue 16 vacAra parvata aura zeSa 12 aMtara meM 12 aMtara nadiye haiM inake nAma: - gRhavantI, dravantI, paMkavantI, saMta jalA, maMta jalA, uganajalA kSIrodA, siMha sotA, to bahanI, upamAlanI, kenamAlanI aura gaMbhIra mAlanI / ye pratyeka nadiyeM 125 yo caur3I, 2 // yo. U~DI (gaharI ) aura 16562 yo, 2 kalA kI lambI haiM evaM kala nadiyeM 1456060 hai / vizeSa vistAra jambU dvIpa prajJapti sUtra se jAnanA / // iti khaNDA joyaNA (nA) sampUrNa |
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma ke sammukha hone ke 15 kAraNa / (536 ) dharma ke sammukha hone ke 15 kAraNa / (1) nIti mAna hove kAraNa ki nIti dharma kI mAtA hai| (2) himmatavAna va bahAdura hove kAraNa ki kAyaroM se dharma bana saktA nhiiN| (3) dhairyavAna hove kiMvA pratyeka kArya meM AturatA na kare / (4) buddhimAna hove kiMvA pratyeka kArya apanI buddhi se vicAra kara kare / (5) asatya se ghRNA karane vAlA hove aura satya bolane vAlA hove / (6) niSkapaTI hove, hRdaya sApha sphaTikaratna maya hove / (7) vinayavAna tathA madhura bhASI hove / (8) guNa grAhI hove aura svAtma-zlAghA na kare ( svayaM apane guNa anya se Adara pAne ke lie na khe)| (8) pratijJA-pAlaka hove arthAt jo niyamAdi lie hoveM unheM barAbara pAle / (10) dayAvAna hove paropakAra kI buddhi hove / (11) satya dharma kA arthI hove aura satya kA pakSa lene __ vAlA hove / (12) jitendriya hove kaSAya kI mandatA hove / (13) Atma kalyANa kI dRDha icchA vAlA hove / (14) tatva vicAra meM nipuNa hove tatva meM hI ramana kare /
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| ... . . (15) jisake pAsa se dharma kI prApti huI hove usakA upakAra kabhI bhI nahIM bhUle aura samaya Ane para upakArI ke prati pratyupakAra karane vAlA hove / // iti dharma ke sammukha hone ke 15 kAraNa sampUrNa //
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArI ke 35 gunn| (541) OM mArgAnusArI ke 35 guNa 1 nyAya saMpanna dravya prApta kare 2 sAta kuvyasana kA tyAga kare 3 abhakSya kA tyAgI hove 4 guNa parIkSA se sambandha (lama ) jor3e 5 pApa-bhIru 6 deza hita kara vartana vAlA 7 para nindA kA tyAgI 8 ati prakaTa, ati gupta tathA aneka dvAra vAle makAna meM na rahe 6 sadguNI kI saMgati kare 10 buddhi ke ATha guNoM kA dhAraka 11 kadAgrahI na hove (sarala hove) 12 sevAbhAvI hove 13 vinayI 14 bhaya sthAna tyAge 15 Aya-vyaya kA hisAba rakkhe 16 ucita ( sabhya) vastrAbhUSaNa pahine 17 svAdhyAya kare (nitya niyamita dhArmika vAcana, zravaNa kare) 18 ajINa meM bhojana na kare 16 yogya samaya para ( bhUkha lagane para mita, pathya niyamita) bhojana kare 20 samaya kA sadupayoga kare 21 tIna puruSArtha (dharma, artha, kAma) meM vivekI 22 samayajJa (dravya, kSetra, kAla, bhAva kA jJAtA) hove 23 zAMta prakRti vAlA 24 brahmacarya ko dhyeya samajhane vAlA 25 satyavrata dhArI 26 dIrghadarzI 27 dayAlu 28 paropakArI 26 kRtaghna na hokara kRtajJa hove (apakArI para bhI upakAra kare 30 Atma praMzasA na icche, na kare na karAve 31 vivekI ( yogyAyogya kA bheda samajhane vAlA ) hove 32 lajA. vAna hove 33 dhairyavAna hove 34 SaDaripu (krodha, mAna,
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 542) * thokaDA sNgrh| mAya', lobha, rAga, dveSa ) kA nAza kare 35 indriyoM ko jIte (jitandriya hove)| ina 35 guNoM ko dhAraNa karane vAlA hI naitika dhArmika jaina jIvana ke yogya ho sakatA hai| * iti mArgAnusArI ke 35 guNa sampUrNa *
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvaka ke 21 guNa / ( 543) o zrAvaka ke 21 gaNa (1) udAra hRdayI hove (2 yazavanta (3) saumya prakRti vAlA " (4) loka priya (5) akrUra (prakRti vAlA)" (6) pApa bhI (7) dharma zraddhAvAna (8) dAkSiNya (caturAI)yukta" (6) lajjAvAna (10) dayAvanta (11) madhyastha (mama) dRSTi " (12) gaMbhIra sahiSNu-vivekI" (13) guNAnurAgI " (14) dharmopadeza karane vAlA" (15) nyAya pakSI " (16) zudra vicAraka " (17) maryAdA yukta vyavahAra karane vAlA hove (18) vinaya zIla hove (16) kRtajJa ( usakAra mAnane vAlA ) hAve (20) paropakArI hove (21) satkArya meM sadA sAvadhAna hove OM iti zrAvaka ke 21 guNa sampUrNa ___
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ (543) thokaDa sNgrh| * jaldI mokSa jAne ke 23 bola * * 1 mokSa kI abhilASA rakhane se 2 ugra tapazcaryA karane se 3 guru mukha dvArA sUtra siddhAnta sunane se 4 Agama suna kara vaisI hI pravRtti karane se 5 pA~ca indriyoM ko damana karane se 6 chakAya jIvoM kI rakSA karane se 7 bhojana karane ke samaya sAdhu sAdhiyoM kI bhAvanA bhAvane se 8 sajJAna sIkho va sikhAne se haniyANA rahita eka koTI se vrata meM rahanA huvA nava koTI se vrata pratyAkhyAna karane se 10 daza prakAra kI vaiyAvRtya karane se 11 kapAya ko patale kAke nimana karane se 12 zAkta hote huve kSamA karane se 13 lage huve pApoM kI turanta AlocanA karane se 14 liye huve vratoM ko nirmala pAlane se 15 abhayadAna supAtra dAna dene se 16 zudra mana se zIyala (brahmacarya ) pAlane se 17 nivedya ( pApa rahita ) madhura vacana bolane se 18 grahaNa kiye huve saMyama bhAra ko akhaNDa pAlane se 16 dharma-zukna dhyAna dhyAne se 20 hara mahIne 6-6 poSara karane se 21 donoM samaya Avazyaka ( pratikramaNa ) karane se 22 pichalI rAtri meM dharma jAgaraNa karate huve tIna manorathAdi citavane se 23 mRtyu samaya AlocanAdi se zuddha hokara samAdhi paNDita maraNa marane se|
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaldI mokSa jAne ke 23 bola / (545) SAJA ____ ina 23 boloM ko samyak prakAra se jAna kara sevana karane se jIva jaldI mokSa meM jAve / // iti jaldI mokSa jAne ke 23 bola sampUrNa //
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ (546) thokaDA sNgrh| tIrthakara gotra ( nAma ) bAndhane ke 20 kAraNa (zrI jJAtA sUtra, AThavAM adhyayana ) 1 zrI arihaMta bhagavAn ke guNa kIrtana karane se2 zrI siddha " " 3 ATha pravacana (5 samiti, 3 gupti ) kA ArAdhana karane se| 4 guNavaMta guru ke guNa kIrtana karane se / 5 sthavira ( vRddha muni ) ke guNa kIrtana karane se / 6 bahuzruta ke " " 7 tapasvI , " 8 sIkhe huve jJAna ko vAraMvAra ciMtavane se / hai samakita nirmala pAlane se / 10 vinaya ( 7-10-134 prakArake ) karane se / 11 samaya samaya para Avazyaka karane se| 12 liye huve vrata pratyAkhyAna nirmala pAlane se| 13 zubha (dharma-zukla ) dhyAna dhyAne se / 14 bAraha prakAra kI nirjarA (tapa) karane se / 15 dAna (abhaya dAna-supAtra dAna) dene se / 16 vaiyAvRtya (10 prakAra kI sevA ) karane se /
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAyakara gAtra bAndhana ke 20 kAraNa / (547 ) 17 caturvidha saMgha ko zAnti-samAdhi (sevA-zobhA) dene se 18 nayA 2 apUrva tatva jJAna par3hane se / 16 sUtra siddhAnta kI bhakti (sevA) karane se| 20 mithyAtva nAza aura samakita udyota karane se / jIva anaMtAnaMta karmoM ko khapAte haiN| ina satkAryoM ko karate huve utkRSTa rasAyaNa ( bhAvanA) bhAve to tIrthakara gotra karma bAndhe / // iti tIrthakara gotra bAndhane ke 20 kAraNa //
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 548) thokaDA sNgrh| dRSTAnta parama kalyANa ke 40 bola guNa sUtra kI sAkSI 1 samakita parama kalyANa zreNika mahArAja ThANAMga sUtra nirmala pAlane se hove 2niyANA rahita , tAmalI tApasa bhagavatI / tapazcaryA se 3 tIna yoga nizcala , gajasukumAla muni, aMtagaDha , karane se 4 samabhAva sahita , arjuna mAlI , " kSamA karane se 5 pAMca mahAvrata nirmala , gautama svAmI bhagavatI , pAlane se 6 pramAda chor3a apra- , zailaga rAjarSi jJAtA , mAdI hone se 7 indriya damana karane se, harakezI muni 8 mitroM meM mAyA mallinAtha prabhu jJAtA , __ kapaTa na karane se , ha dharma carcA karane se , kezI gautama u.dhyayana, 10 satya dharma para zraddhA, varuNa nAga natuye kA.bhagavatI, karane se mitra 11 jIvoM para karuNA, megha kumAra(hAthI ke)jJAtA , karane se bhava meM ___
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama kalyANa ke 40 bola / (546 ) - sUtra 12 satya bAta nizaGkatA ,, Ananda zrAvaka upAzakadazA pUrvaka bahane se .. 13 kaSTa par3ane para bhI ,, aMdhar3a aura 700 uvavAI , vratoM kI dRDhatA se , ziSya 14 zuddha mana se zIyala , sudarzana zeTha sudarzana pAlane se - caritra 15 paggriha kI mamatA , kapila brAhmaNa uttA dhyaya. chor3ane se 16 udAratA se supAtra , sumukha gAthA- vipAka sUtra dAna dene se. pati 17 ta se Digate huve, rAjamatI uttarAdhyako sthira karane se yana sUtra 18 ugra tapasyA karane se ,, dhannA muni a. sUtra 16 aglAni pUrvaka , paMthaka muni vaiyAvacca karane se 20 sadeva anitya , bharata cakravartI jambUdvIpa bhAvanA bhAvane se 21 azubha pariNAma , prasannacandra rokane se rAjarSi caritra 22 satya jJAna para , annaka jJAtA sUtra zraddhA rakhane se zrAvaka jJAtA // zreNika ___
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra 550) thokaDA sNgrh| 23 caturvidha saMghakI , sanatakumAra cakra0 bhagavatI, vaiyAvacca se. pUrva bhava meM 24 utkRSTa bhAvase , bAhubala jI RSabha deva muni sevA karane se pUrva bhava meM caritra 25 zuddha abhigraha karane se, pAMca pANDava jJAtA sUtra 26 dharma dalAlI ,, , zrIkRSNa vAsudeva aMtagaDha, 27 sUtra jJAna kI bhakti , udAI rAjA bhagavatI, 28 jIva dayA pAlane se ,, dharuci aNagAra jJAtA , 26 vrata se girate hI arANika avazyaka sAvadhAna hone se anagAra 30 Apatti Ane para , khaMdaka aNagAra uttarA dhairya rakhane se 31 jina rAja kI bhakti , prabhAvatI karane se 32 prANoM kA moha chor3a, megharatha rAjA zAMntikara bhI dayA pAlane se nAtha caritra 33 zakti hone para bhI, pradezI rAjA rAyapraznIkSamA karane se ya sUtra 34 sahodara bhAiyoM kA , rAma baladeva 63zlA-pu. bhI moha chor3ane se caritra 35 devAdi ke upasarga , kAma deva upAsaka sahane se dhyayana / rAnI ___
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama kalyANa ke 40 bola / (551 ) Nowwwine 36 deva guru vaMdana meM sudarzana zeTha aMtagar3ha sUtra nirbhIka hone se , 37 carcA se vAdiyoM maNDUka zrAvaka bhagavatI, ko jItane se 38 mile huve nimita Ardra kumAra sUtrakRtAMga ,, para zubha bhAvanA se,, 36 ekatva bhAvanA katva bhAvanA namirAjarSi uttarAdhyAna .. bhAvane se , 40 viSaya sukha meM jinapAla jJAtA, gRddha na hone se , // iti parama kalyAna ke 40 bola sampUrNa / S
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ (552) thokaDA sNgrh| * tIrthaMkara ke 34 atizaya * 1 tIrthaMkara ke keza, nakha na bar3he, suzobhita rahe 2 zarIra niroga rahe 3 lohI mAMsa gAya ke dUdha samAna hove 4 zvAsozvAsa padma kamala jaisA sugandhita hove 5 AhAra nihAra adRzya 6 AkAza meM dharma cakra cale 7 AkAza meM 3 chatra zobhe tathA do cAmara ur3e 8 AkAza meM pAda pITha sahita siMhAsana cale AkAza meM indradhvaja cale 10 azoka vRkSa rahe 11 bhAmaNDala hove 12 viSama bhUmi sama hove 13 kaNTaka UMdhe (A~dhe ) ho jAve 14 chaH hI Rtu anukUla hove 15 anukUla vAyu cale 16 pAMca varNa ke phUla pragaTa hove 17 azubha pudgaloM kA nAza hove 18 sugandhi varSA sa bhUmi siMcita hove 16 zubha pudgala pragaTa hove 20 yojana gAmI vANI kI dhvani hove 21 ardhamAgadhI bhASA meM dezanA deve 22 sarva sabhA apanI 2 bhASA meM samajhe 23 janma vaira, jAti vaira zAnta hove 24 anyamatI bhI dezanA sune va vinaya kare 25 prativAdI niruttara bane (26) 25.yo. taka kisI jAta kA roga na hove 27 mahAmArI (lega ) na hove 28 upadrava na hove 26 svacakra kA bhaya na hove 30 para lazkara kA bhaya na hove 31 ativRSTi na hove 32 anAvRSTi
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthakara ke 34 atizaya / (553) na hove 33 dukAla na par3e 34 pahale utpanna huve upadrava zAnta hoveN| kramazaH 4 atizaya janma se hove, 11 atizaya kevala jJAna utpanna hone bAda pragaTe aura 16 atizaya deva kRta hove / // iti tIrthakara ke 34 atizaya saH
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 554 ) thokaDA sNgrh| brahmacarya kI 32 upamA zrI prazna vyAkaraNa sUtra, adhya06 1 jyotiSI samUha meM candra samAna vratoM meM brahmacarya uttama 2 sarva khAnoM meM sone kI khadAna kImatI samAna ,, ," kImatI 3 , ratnoM meM vaiDUrya ratna pradhAna vaise ,, ,, , pradhAna 4 , AbhUSaNoM meM mukuTa " """" pradhAna 5, vastroM meM kSemayugala " """" 6 ,, candana meM gozIrSa candana " .""" 7 , phUloMmeM aravinda kapala , """" 8,, auSadhIzvara meM cUla hemavaMta " " hai ,, nadiyoM meM sItA sItodA " " " 10, samudroM meM sya bhUramaNa " """" " 11 , parvatoM meM meru U~cA aura " """" "
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ " " "" " " """ " brahmacarya kI 32 upmaa| win anciar 12 ,, hAthiyoM meM airAvata " 13 ,, catuSpadoM meM kezarI siMha , 14 , bhavanapati meM dharaNendra , 15 ,, suvarNa kumAra devoM meM veNudevendra, 16 ,, devaloka meM brahma loka bar3A aura , 17 ,, sabhAoM meM sudharmA sabhA baDI aura " 18 ,, sthiti ke devoM meM savotha siddha " 16 ,, dAnoM meM abhaya dAna bar3A pAra " 20, raMgoM meM kiramajI raMga, 21 , saMsthAnoM meM samacaturastra"" 22 ,, saMhananoM meM vajra ___ RSabha nArAca baDI aura , 23 , lezyA meM zukla lezyA "" "" " " """ " " """ , """ " """"
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 556) thokaDA sNgrh| jJAna 24 ,, dhyAnoM meM zukla dhyAna bar3A " " " " 25 ,, jJAna meM kevala jJAna "" " "" " 26 , kSetroM meM mahA videha kSetra " """ 27 ,, sAdhuoM meM tIrthakara ,,, "" 28, gola parvatoM meM . kuMDala parvata "" , " 24... vRkSoM meM sudarzana vRkSa" " " " " " 30,, vanoM meM naMdana vana """" 31 ,, Rddhi meM cakravartI kI Rddhi """""" 32, yoddhAoM meM vAsudeva,""""" * iti brahmacarya kI 32 upamA sampUrNa
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ devottatti ke 14 bol| ( 557 ) - devotpatti ke 14 bolaH nimna likhita 14 bola ke jIva yadi deva gati meM jAveM to kahAM taka jA sakeM? mArgaNA jaghanya utkRSTa ... 1 asaMyati bhavi dravya deva bhavanapati meM nava grIyaveka meM 2 avirAdhika muni saudharma kalpameM anuttara vimAnameM 3 virAdhika muni bhavanapati meM saudharma kalpa meM 4 avirAdhika zrAvaka saudharma kalpameM acyuta kalpa meM 5 virAdhika zrAvaka bhavanapati meM jyotiSI meM 6 asaMjJI tiryaca vyantara devI meM 7 kaMda mUla bhakSaka tApasa jyotiSI meM 8 hAMsI karane vAle muni saudharma kalpa meM ha parivrAjaka saMnyAsI tApasa brahma devaloka meM 10 prAcAryAdi niMdaka muni " lAMtaka " 11 saMjJI tithaMca AThaveM " 12 AjIvika sAdhu(gozAlApaMthI)" acyuta " 13 yaMtra maMtra karanevAle abhogI sAdhu" 14 svaliMgI vavannagA (samyak / zraddhA vihIna) " nava grIyaveka meM caudahaveM bola meM bhavya jIva haiM zeSa meM bhavyAbhavya donoM haiN| * iti devotpatti ke 14 bola sampUrNa
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| Sadravya para 31 dvAra 1 nAma dvAra 2 Adi dvAra 3 saMThANa dvAra 4 dravya dvAra 5 kSetra dvAra 6 kAla dvAra 7 bhAva dvAra 8 sAmAnya vizeSa dvAra ha nizcayaM dvAra 10 naya dvAra 11 nikSepa dvAra 12 guNa dvAra 13 paryAya dvAra 14 sAdhAraNa dvAra 15 sAdharmI dvAra 16 pariNAmika dvAra 17 jIva dvAra 18 mU. ti dvAra 16 pradeza dvAra 20 eka dvAra 21 kSetra kSetrI dvAra 22 kriyA dvAra 23 kartA dvAra 24 nitya dvAra 25 kAraNa dvAra 26 gati dvAra 27 praveza dvAra 28 pRcchA dvAra 26 sparzanA dvAra 30 pradezasparzanA dvAra aura 31 alpa bahutva dvAra / 1 nAma dvAra-1 dharma 2 adharma 3 AkAza 4 jIva 5 pudgalAsti kAya 6 kAla dravya / 2 Adi dvAra-dravyApekSA samasta dravya anAdi haiN| kSetrApekSA loka vyApaka haiN| ataH sAdi haiM kevala AkAza anAdi hai / kAlApekSA SaT dravya anAdi haiM bhAvApekSA Sad dravya meM, utpAda vyaya apekSA ye sAdisAnta hai / 3 saMgaNa dvAra-dharmAsti kAya kA saMThANa gAr3e ke 00 oghaNa, samAna / 000000 isa prakAra baDhateralokAnta taka asaMkhya pradezI 0000 ___
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sadravya para 31 dvaar| (556 ) hai / isI prakAra adharmAsti kAya kA saMThANa, AkAzAsti kAya kA saMThANa loka meM gale kA bhUSaNa samAna aloka meM aoSaNAkAra, jIva tathA pudgala kA sambandha aneka prakAra kA aura kAla ke AkAra nahIM / ( pradeza nahIM isa kAraNa ) 4 dravya dvAra-guNa paryAya ke samUha yukA hove use dravya kahate haiM / hareka dravya ke mUna 6 svabhAva haiM / asti. tva, vastutva, dravyatva, prameyatva, sattatva, agurunaghutva, utara svabhAva ananta haiM / yathA nAstitta, nitya, anitya, eka, aneka, bheda, abheda, bhavya, abhavya. vakAvya, parama ityAdi dharma, adharma, AkAza, eka eka dravya haiM / joya, pudgala aura kAla ananta haiN| 5 kSetra dvAra-dharma, adharma, jIva aura pudgala loka vyApaka hai / AkAza lokAloka vyApaka hai| aura kAla 2 // dvIpa meM pravartana rUpa hai aura utsAda vyaya rUpa se lokAloka vyApaka hai| 6 kAla dvAra-dharma, adharma, AkAza dravyApekSA anAdi ananta haiM / kriyA pekSA sAdi sAMta hai / pudgana dravyApekSA anAdi ananta hai, pradezApekSA sAdi sAMta hai| kAla dravya dravyApekSA anAdi ananta samayApekSA sAdi sAnta hai| - 7 bhAva dvAra-pudgala rUpI hai| zeSa 5 dravya arUpI hai| 8 sAmAnya-vizeSa dvAra sAmAnya se vizeSa vala.
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ (560) thokaDA sNgrh| vAna hai / jaise sAmAnyataH dravya eka hai / vizeSataH 6-6 dhamosti kAya kA sAmAnya guNa calana sahAya hai / adharmA kA sthira sahAya, pAkA. kA avagAhadAna, kAla kA varta. nA, jIva. kA caitanya, pudala, kA jINe galana vidhvaMsana guNa aura vizeSa guNa chaH hI dravyoM kA ananta ananta hai| nizcaya vyavahAra dvAra-nizcaya se samasta dravya apane 2 guNoM meM pravRta hote haiM / vyavahAra meM anya dravyoM kI apane guNa se sahAyatA dete haiM / jaise lokAkAza meM rahane vAle samasta dravya aAkAza avagAhana meM sahAyaka hote haiM / parantu aloka meM anya dravya nahIM ataH avagA. hana meM sahAyaka nahIM hote pratyuta avagAhana meM SaTguNa hAni vRddhi sadA hotI rahatI hai / isI prakAra saba dravyoM ke viSaya meM jaannaa| 10 naya dvAra-aMza jJAna ko naya kahate haiM / naya 7 haiM inake nAma-1 naigama 2 saMgraha 3 vyavahAra 4 Rju sUtra 5 zabda 6 samabhirUDha aura 7 evaM bhUta naya, ina sAtoM naya bAloM kI mAnyatA kaisI hai ? yaha jAnane ke liye jIva dravya Upara 7 naya utAre jAte haiN| 1 naigama naya vAlA-jIva kahane se jIvake saba nAmoMko gra0kare 2 saMgraha " - " " jIvake asaMkhya pradezoM ko" 3 vyavahAra " - " " se trasa sthAvara jIvoM ko" 4 RjusUtra" - " " sukhadukha bhogane vAle jI.ko"
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya para 31 dvAra | 5 zabda 6 samabhirUDha " 7 evaM bhUta " sakate haiM / 11 >" "1 19 31 kSAyaka samakiti jIva " ( 562 ) " kevala jJAnI " siddha avasthA ke " isa prakAra sAtoM hI naya saba dravyoM para utAre jA " 19 11 nikSepa dvAra-nikSepa 4-1 nAma 2 sthApanA 3 dravya aura bhAva nikSepa | 11 1 dravya ke nAma mAtra ko nikSepa kahate haiM / 2 dravya kI sadRza tathA asadRza sthApanA kI ( AkRti ko sthApanA nikSepa kahate haiM / 3 dravya kI bhUta tathA bhaviSya paryAya ko vartamAna meM kahanA so dravya nikSepa | 19 4 dravya kI mUla guNa yukta dazA ko bhAva nikSepa kahate haiM padravya para ye cAroM hI nikSepa bhI utAre jA sakate haiM / 29 12 guNa dvAra - pratyeka dravya meM cAra 2 guNa haiM / 1dharmAsti kAya meM 4 guNa arUpI, acetana, akriya calanasahA0 11 2 zradharmAsti " " 3zrAkAzAsti " " sthira " "avagAhanadAna " 19 " caitanya, sakriya, aura upa 4 jIvAsti kAya " yoga, jJAna, darzana, cAritra aura vIrya
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ (562) thokaDA saMgraha / 5 kAla dravya meM 4 guNa-arUpI, acetana,akriya vartanAguNa 6 pudgalAsti meM 4" -rUpI, acetana, sakriya, jIrNa galana 13 paryAya dvAra-pratyeka dravya kI cAra 2 paryAya haiM 1 dharmAsti0 kI 4 paryAya-skaMdha, deza, pradeza, aguru laghu 2 adharmAstika "" - " " " " 3 zrAkAzAsti0" " - " " " " 4 jIvAstika " " - avyAvAdha, anAvagAha, amUrta, " 5 pudgalAsti0 " " - varNa, gandha, rasa, sparza 6 kAla dravya0 " " - bhUta, bhaviSya, vartamAna, aguru laghu 14 sAdhAraNa dvAra-sAdhAraNa dharma jo anya dravya meM bhI pAve, jaise dharmAstika meM aguru laghu, asAdhAraNa dharma jo anya dravya meM na pAve, jaise dharmAstikAya meM calana sahAya ityaadi| 15 sAdharmI dvAra-SaT dravyoM meM prati samaya utapAda vyaya hai / kyoMki aguru laghu paryAya meM paT guNa hAni vRddhi hotI hai / so yaha chaH hI dravyoM meM samAna hai| 16 pariNAmI dvAra-nizcaya naya se chaH hI dravya apane 2 guNoM meM pariNamate haiM / vyavahAra se jIva aura pudgala anyAnya svabhAva meM pariNamate haiM / jisa prakAra jIva manuSyAdi rUpase aura pudgala do pradezI yAvat ananta pradezI skandha rUpa se pariNamatA hai|
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTadravya para 31 dvaar| (563) 17 jIva dvAra-jIvAsti kAya jIva hai / zeSa 5 dravya ajIva haiN| 18 mUrti dvAra-pudgala rUpI hai| zeSa arUpI haiM karma ke sAtha jIva bhI rUpI hai| 16 pradeza dvAra-5 dravya sapradezI haiM / kAla dravya apradezI hai| dharma-adharma asaMkhya pradezI haiM / AkAza ( lokAloka apekSA ) ananta pradezI hai / ekeka jIva asaMkhya pradezI haiM / ananta jIvoM ke ananta pradeza hai| pudgala paramANu 1 pradezI hai / parantu pudgala dravya ananta pradezI hai| 20 eka dvAra-dharma, adharma, AkAza ekeka dravya haiN| zeSa 3 ananta haiN| 21 kSetra kSetrI dvAra-AkAza kSetra hai| zeSa kSetrI haiM / arthAt pratyeka lokAkAza pradeza para pA~coM hI dravya apanI 2 kriyA karate huve bhI eka dUsare meM nahIM milte| 22 kriyA dvAra-nizcaya se sarva dravya apanI 2 kriyA karate haiM / vyavahAra se jIva aura pudgala kriyA karate haiN| zeSa akriya haiN| .. 23 nitya dvAra-dravyAstika naya se saba dravya nitya haiN| paryAya apekSA se saba anitya haiM / byavahAra naya se jIva, pudgala anitya haiM / zeSa 4 dravya nitya haiN| 24 kAraNa dvAra-pAMcoM hI dravya jIva ke kAraNa haiN|
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 563) thokaDA sNgrh| parantu jIva kisI ke kAraNa nahIM / jaise-jIva ko aura dharmA0 kAraNa milane se jIva ko calana kArya kI prApti hove / isI prakAra dUsare dravya bhI samajhanA / 25 kA dvAra-nizcaya se samasta dravya apane 2 svabhAva kArya ke kartA haiM / vyavahAra se jIva aura pudgala kartA haiN| zeSa akartA haiN| 26 gati dvAra-AkAza kI gati ( vyApakatA) lokAloka meM hai| zeSa kI loka meM haiN| 27 praveza dvAra-eka 2 AkAza pradeza para pAMcoM hI dravyoM kA praveza hai / ve apanI 2 kriyA karate jArahe haiN| to bhI eka dUsare se milate nahIM jaise eka nagara meM 5 mAnasa apane 2 kAya karate rahane para bhI eka rUpa nahIM hojAte haiN| 28 pRcchA dvAra-zrI gautama svAmI zrI vIra prabhu ko savinaya nimna likhita prazna pUchate haiN| 1 dharmA0ke 1 pradeza ko dharmA0kahate haiM kyA ? uttara nahIM ( evaMbhUta nayApekSA ) dharmA0 kAya ke 1-2.3, lekara saMkhyAta asaMkhyAta pradeza,jahAM taka dhamA0 kA 1 bhI pradeza bAkI rahe vahAM taka use dhamA0nahIM kaha sakte sampUrNa pradeza mile huve ko hI dharmA0 kahate haiM! 2 kisa prakAra 1 evaMbhUta nayavAlA thoDe bhI TUTe huve padArtha ko padArtha nahIM mAne, akhaNDita dravya ko
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTUdravya para 31 dvAra / ( 565 ) hI dravya kahate haiM / isI taraha saba dravyoM ke viSaya meM bhI smjhnaa| 3 loka kA madhya pradeza kahAM hai ? uttara ratna prabhA 180000 yojana kI hai| usake nIce 20000 yojana ghanodadhi hai / usake nIce asaMkhya yojana dhanavAyu, asaM0 yo0 tana vAyu aura asaM0 yo0 AkAza hai isa AkAza ke asaM0 bhAga meM loka kA madhya bhAga hai| 4 adholoka kA madhya pradeza vahA~ hai, ? u0 paMkaprabhA ke nIce va AkAza pradeza sAdhika meM / 5 Urdhva loka kA madhya pradeza kahAM hai ? u0 brahma devaloka ke tIsare riSTa paratala meM / 6 tircha loka kA madhya pradeza kahAM hai ? u0 meru __ parvata ke 8 rucaka pradezoM meN| isI prakAra dharmA0, adharmA0, AkAzA0 kAya dravya ke praznottara samajhanA, jIva kA madhya pradeza 8 rucaka pradezoM meM hai. kAla kA madhya pradeza vartamAna samaya hai| ___ 26 sparzanA dvAra-dharmAsti kAya adharmA0 lokAkAza, jIva aura pudgala dravya ko sampUrNa sparzA rahe haiN| kAla ko kahIM sparza, kahIM na sparze, isI prakAra zeSa 4 astikAya sparza kAla dravya 2 // dvIpa meM samasta dravyoM ko sparza anya kSetra meM nhiiN| ___
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ (566) thokaDA sNgrh| 30 pradeza sparzanA dvAra dharmA0 kA eka pradeza dharmA0 ke kitane pradezoM ko sparza ? ja.3 pra.u.6pra.ko sparza " , , , adharmA0, , , ,, ,, ? ja.4 pra.u.7 pra.ko sparza " , , ,, zrAkAzA0,, ,, , ? ja.7 pra. u.7 pra., ., " ,,java pudgala,, ,, ,, ,, ,, ? anaMta pradezoM kA sparza " , , kAla dravya ,,, , , , ? syAt ananta sparza syAt nahIM evaM adharmA0 pradeza sparzanA smjhnii| AkAzA0 kA 1 pradeza dharmA0 kA ja0 1-2-3 pradeza, u0 7 pradeza ko sparza.zeSa pradeza sparzanA dharmAstikAyavat jaannaa| jIva kA 1 pradeza dharmA0 kAja.4 u.7 pradeza ko sparze / pudgala0 , , , , , , , , , zeSa pra0 sparzanA kAla dravya ekasamaya, ,, pradeza ko syAt sparza, dharmAstikAya vat syAt nahIM / pudgala0 ke 2 pradeza ,, ja0 dugaNA se do adhika (6) pradeza ko sparze pArai u0 pAMca guNe se 2 adhika 542-1042=12 pradeza sparza isI prakAra 3-4-5 jIva ananta pradeza ja0 dugaNe se 2 adhika u0 pAMca guNe se adhika pradeza ko sparza / . 31 alpa bahutva dvAra:-dravya apekSA-dharma, adharma AkAza paraspara tulya hai, unase jIva dravya ananta guNA, unase pudgala ananta guNA aura unase kAla ananta / pradeza- apekSA- sarva se kama dharma, adharma kA pradeza unase jIva ke pradeza ananta guNA, unase pudgala ke pradeza ananta /
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sadravya para 31 dvaar| ( 567) ananta guNa, unase kAla dravya ke pradeza ananta guNA, unase AkAza-pradeza ananta guNA / dravya aura pradeza kA eka sAtha alpaba hutva:--sarva se kama dharma, adharma, AkAza ke dravya, unase dharma adharma ke pradeza asaMkhyAta guNA / unase jIva dravya anaM0 unase jIva ke pradeza asaM0 unase pudgala dravya anaM0 unale 50 pradeza prasaM0, unase kAla ke dravya pradeza anaM, una se AkAza pradeza ananta guNA / // iti Sad dravya para 31 dvAra sampUrNa // Homeo
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ (568) thokaDA sNgrh| - cAra dhyAna dhyAna ke 4 bheda-Ata, seMdra, dharma aura zukla dhyAna (1) bAta dhyAna ke 4 pAye.-1manojJa vastu kI abhilASA kare / 2 amanojJa vastu kA viyoga ciMtave / 3 rogAdi aniSTa kA viyoga ciMtaye 4 para bhava ke sukha nimita niyANA kre| Arta dhyAna ke 4 lakSaNa 1ciMtA zoka karanA 2 azrupAta karanA 3 prAkanda (vilApa ) zabda karake ronA 4 chAtI mAthA ( mastaka ) Adi kUTakara ronA / (2) raudra dhyAna ke 4 pAye-hiMsAmeM, jhUTha meM, corI meM, kArAgRha meM kasAne meM Ananda mAnanA ( ya pApa karake va karAkara ke prasanna honA ) / raudra dhyAna ke 4 lakSaNa- 1 tuccha aparAdha para cahuta gussA karanA, dveSa karanA 4 bar3e aparAdha para atyanta krodha dveSa kare / 3 ajJAnatA se dveSa kare aura 4 jAvajIva taka dveSa rakkhe / (3) dharma dhyAna ke 4 pAye-1vItarAga kI AjJA kA citavana kare 2 karma pAne ke kAraNa ( bhAva ) kA vicAra kare 3 zubhAzubha karma vipAka ko vicAre 4 loka saMsthAna (AkAra ) kA vicAra kare / dharma dhyAna 4 lakSaNa-1 vItarAga prAjJA kI ruci
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra dhyAna / ( 566) 2 niHsarga ( jJAna se utpanna ) ruci 3 upadeza ruci 4 sUtra-siddhAnta-Agama ruci / dharma dhyAna ke 4 avalambana-bAMcanA, pRcchanA parAvartanA aura dharma kthaa| .. dharma dhyAna kI 4 anuprekSA-1egacANupehA jIva akelA AyA, akelA jAyaMgA evaM jIva ke akele pana ( ekatva ) kA vicAra / 2 aNicANu pehA saMsAra kI anityatA kA vicAra 3 asaraNANu pehA saMsAra meM koI kisI ko zaraNa dene vAlA nahIM, isakA vicAra aura 4 saMsArANupehA saMsAra kI sthiti ( dazA kA vicAra krnaa| (4) zukla dhyAna ke 4 pAye-1 eka eka dravya meM bhinna bhinna aneka paryAya-upanavA, vinhevA, dhuvevA, Adi bhAvoM kA vicAra karanA 2 aneka dravyoM meM eka bhAva (aguru laghu Adi) kA vicAra karanA / 3 acalAvasthA meM tInoM hI yogoM kA nirodha karanA (rokanA) 3 caudahaveM guNasthAnaka kI sUkSma kriyA se bhI nivartana hone kA citvnaa| zukla dhyAna ke 4 lakSaNa-1devAdi ke upasarga se calita na hove 2 sUkSma bhAva ( dharma kA ) suna glAni na lAve / 3 zarIra-AtmA ko bhinna 2 ciMtave aura 4 zarIra ko anitya samajha kara va pudgala ko para vastu jAnakara inakA tyAga kre| ___
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ (570) thokaDA sNgrh| zukla dhyAna ke 4 avalambana-1 kSamA 2 nirlobhatA 3 niSkapaTatA 4 madarahitatA / zukla dhyAna kI 4 anuprekSA-1 isa jIva ne ananta vAra saMsAra bhramaNa kiyA hai aisA vicAre 2 saMsAra kI samasta paugalika vasta anitya hai| zubha pudgala azubha rUpase aura azubha zubha rUpa se pariNamate haiM, ataH zubhAzubha pudgaloM meM Asakta bana kara gaga dveSa na karanA 3 saMsAra paribhramaNa kA mUla kAraNa zubha karbha hai kama bandha kA mUla kAraNa 4 hetu haiN| aisA vicAre / 4 karma hetuoM ko chor3a kara svasattA meM ramaNa karane kA vicAra karanA. aise vicAroM meM tanmaya ( eka rUpa ) ho jAne ko zukla dhyAna kahate haiN| // iti 4 dhyAna sampUrNa //
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA pd| (571) Free ArAdhanA pada zrI bhagavatIjI sUtra, zataka 8 uddezA 10 zrArAdhanA 3 prakAra kI-jJAna kI, darzana (samakita) kI aura cAritra kI ArAdhanA / jJAnArAdhanA-u0 14 pUrva kA jJAna, madhyama 11 aMga kA jJAna, ja08 pravacana kA jJAna / darzanArAdhanA-u0 kSAyaka samakita, madhyama kSayo. pazama samakita ja0 sAsvAdAna samakita / / cAritrArAdhanA-u0 yathAkhyAta cAritra, madhyama parihAra vizuddha cAritra, ja. sAmAyika cAritra / u0 jJAna A0 meM darzana A0 do ( utkRSTa aura madhyama) u. " " cAritra " " ( " ") u. darzana" " " tIna (ja0 ma0 u0) u." " jJAna " " ( " ) u. cAritra" " " " ( " u. " " darzana // " ( " ) u. jJAna " vAlA ja0 1 bhava kare, u0 2 bhava kare ma0 " " " 2 " " " 3 " " ja0" " "3" " " 15 " " darzana aura cAritra kI ArAdhanA bhI Upara anusaar|
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 572 ) thokaDA sNgrh| avvv jIvoM meM jJAna, darzana aura cAritra kI ArAdhanA utkRSTa, madhyama, aura jaghanya rIti se ho saktI hai / isa para nimna likhita 17 bhAMgA (prakAra ) ho sakte hai| (inake cihna-u0 3, ma0 2, ja0 1, samajhanA, __krama-jJAna, darzana, cAritra samajhanA) 3-3-3 2-3-2 2-1-2 1-3-1 3-3-2 2-3-1 2-1-1 1-2-2 3-2-2 2-2-2 1-3-3 1-2-1 2-3-3 -2-1 1-3-2 1-1-2 1-1-1 * iti ArAdhanA pada sampUrNa
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ viraha pada / ( zrI pantravaNAjI sUtra, 6 ThA0 pada ) ja0 viraha par3e 9 samaya kA, u0 viraha par3e to samucya 4 gati, saMjJI manuSya aura saMjJI tiryaca meM 12 muhUrta kA 1lI naraka, 10 bhavanapati, vANa vyantara, jyotiSI, 1-2 devaloka aura asaMjJI manuSya meM 24 muhUrta kA dUsarI naraka meM 7 dina kA, tIsarI naraka meM 15 dina kA, cauthI naraka meM 1 mAha kA, pAMcavI naraka meM 2 mAha kA, chaDI meM 4 mAha kA aura sAtavI naraka meM, siddha gati tathA 64 indroM meM viraha par3e to 6 mAha kA | tIsare devaloka meM 6 dina 20 muhUrta kA, cauthe devaloka meM pAMcaveM 22 15 sAtaveM 6-10 59 OM biraha pada 99 $1 OM chaThe 80 " kA AThaveM 100 saikar3oM mAha kA 11-12 saikar3oM varSo kA 91 " 19 " 1 lI trika meM saM0 saiMkar3oM varSoM kA, dUsarI trika meM saM0 hajAroM varSoM kA tIsarI lAkhoM cAra anuttara vimAna meM palya ke zrasaMkhyAtaveM bhAga kA aura sarvArtha siddha meM palya ke saMkhyAtaveM bhAga kA viraha par3e / 19 19 ( 573 ) 99 12 dina 10 45 dina mu0 5 sthAvara meM viraha nahIM par3e, 3 vikalendriya aura zrasaMjJI tiryeca meM antarmuhUrta kA viraha par3e candra sUrya grahaNa kA viraha par3e to ja0 6 mAha kA u0 candra kA 42 mAha kA aura sUrya kA 48 varSa kA par3e bharata kSetra meM sAdhu sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA kA viraha par3e to ja0 63
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ T574) thokaDA sNgrh| AAAANNA hajAra varSa kA aura arihaMta, cakravartI, vAsudeva, baladevoM kA0 ja0 84 hajAra varSa kA, u0 deza uNA 18 kor3Akror3a sAgaropama kA viraha pdd'e| OM iti viraha pada sampUrNa
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjJA pada / ( 575) wwwwwwwwwom v wwwvvvvvvvvvvvvvvvvvw saMjJA pada (zrI pannavaNA sUtra, AThavAM pada ) saMjJA-jIdoM kI icchA saMjJA 10 prakAra kI hai| AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, loka aura ogha saMjJA / AhAra saMjJA-4 kAraNa se upaje-1 peTa khAlI hone se 2 kSudhA bedanIya ke udaya se 3 AhAra dekhane se 4 AhAra kI ciMtavanA karane se / bhaya saMjJA-4 kAraNa se upaje-1 adhairya rakhane se 2 bhaya moha ke udaya se 3 bhaya utpanna karane vAle padArtha dekhane se 4 bhaya kI ciMtavanA karane se| __ maithuna saMjJA 4 kAraNa se upaje-1 zarIra puSTa banAne se 2 veda moha ke karmodaya se 3 strI Adi ko dekhane se 4 kAma bhoga kA citavana karane se / parigraha saMjJA 4 kAraNa se upaje-1 mamatva baDhAne se 2 lobha moha ke udaya se 3 dhana saMpati dekhane se 4 dhana parigraha kA citavana karane se / Rgha, mAna mAyA, lobha saMjJA 4 kAraNa se upaje-1 kSetra (khulI jamIna ) ke liye 2 vatthu ( DhaMkI huI jamIna makAnAdi ) ke liye, 3 zarIra- upAdhi ke liye 4 dhanya dhAnyAdi auSadhi ke liye /
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha | loka saMjJA - zranya logoM ko dekha kara svayaM vaisA ( 576 ) hI kArya karanA / ogha saMjJA - zUnya citta se vilApa kare, ghAsa tor3e prathvI ( jamIna ) khode Adi / narakAdi 24 daNDaka meM daza daza saMjJA hove / kisI meM sAmagrI adhika mila jAne se pravRti rUpa se hai / kisI meM sattA rUpa se hai, saMjJA kA astitva chaThe guNasthAna taka hai / inakA alpabahutva AhAra, bhaya, maithuna, aura parigraha saMjJA kA alpa bahutva nArakI meM sarva se kama maithuna, usa se AhAra saM0 usa se parigraha saM0 bhaya saM0, saMkhyA0 guNI | tiryaca meM sarva se kama parigraha usase maithuna saM0 bhaya saM0, AhAra saMkhyA0 guNI / manuSya meM sarva se kama bhaya usase vyAhAra saM0, pari graha saM0, maithuna saMkhyA0 guNI / devatA meM sarva se kama AhAra usa se bhaya saM0, maithuna saM0, parigraha saMkhyA0 guNI / krodha, mAna, mAyA aura lobha saMjJAkA arUpa bahutva nArakI meM sarva se kama lobha, usase mAyA saM0 mAna saM0 krodha saMkhyA 0 guNI / tirthaca meM sarva se kama mAna; usa se krodha vizeSa; mAyA vizeSa lobha vizeSa adhik|
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjJA pada / ( 577 ) manuSya meM sarva se kama mAna usa se krodha vizeSa, mAyA vizeSa lobha vizeSa adhika / devatA meM sarva se kama krodha usa se mAna saMjJA, mAyA saMjJA, lobha saMkhyA 0 guNI / // iti saMjJA pada sampUrNa // 36 *1-09-11
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 578) thokaDA sNgrh| * bedanA-pada * (zrI pannavaNAjI sUtra 35 vAM pada ) jIva sAta prakAra se vedanA vede-1 zIta 2 dravya 3 zarIra 4 zAtA 5 asAtA(dukha) 6 abhUgIyA 7 nindA dvaar| 1 vedanA3 prakAra kI--zIta, uSNa aura zItoSNa samuccaya jIva 3 prakAra kI vedanA vede / 1..2-3 nArakI meM uSNa vedanA vede| kAraNa neriyA zIta ye niya! haiN)| cauthI nArakI ( naraka ) meM uSNa vedanA ke vedaka aneka (vizeSa), zIta vedanA vAlA kama / (do vedakA) pAcavI nArakI meM uSNa vedanA ke vedaka kama, zIta vedanA ke vedaka vizeSa / chaThThI naraka meM zIta vedanA aura sAtavIM naraka meM mahAzIta vedanA hai zeSa 23 daNDaka meM tInoM hI prakAra kI vedanA pAve / 2 vedanA cAra prakAra kI dravya, kSetra, kAla aura bhAva se / samuccaya jIva aura 24 daNDaka meM cAra prakAra kI vedanA vedI jAtI hai| dravya vedanA=iSTa aniSTa pugaloM kI vedanA / kSetra vedanA narakAdi zubhAzubha kSetra kI vedanA / kAla vedanA: zIta uSNa kAla kI vedanA / bhAva vedanA maMda tIvra rasa (anubhAga) kii|
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedanA-pada / ( 576 ) 3 vedanA tIna prakAra kI - zArIrika, mAnasika aura zArIrika-mAnasika / samuccaya jIva meM 3 prakAra kI vedanA / saMjJI ke 16 daNDaka meM 3 prakAra kI / sthAvara, 3 vizlendriya meM 1 zArIrika vedanA / 4 vedanA 3 prakAra kI - zAtA, azAtA aura zAtAazAtA / samuccaya jIva aura 24 daNDaka meM tInoM hI vedanA hotI hai / 5 vedanA 3 prakAra kI - sukha, dukha aura sukha-dukha samuccaya aura 24 daNDaka meM tIna hI prakAra kI vedanA vedI jAtI hai / 6 vedanA 2 prakAra kI - udIraNA janya ( loca tapazcaryAdi se ;; 2 udaya janya ( karmodaya se ) tiryaca paMcendriya aura manuSya meM donoM hI prakAra kI vedanA; zeSa 22 daNDaka meM udaya janya ( aupakramIya ) vedanA hove / 7 vedanA 2 prakAra kI niMdA aura aniMdA | nArakI, 10 bhavanapati aura vyantara evaM 12 daNDaka meM do vedanA | saMjJI niMdA vede / zrasaMjJI niMdA vede / ( saMjJI sajJI manuSya, tiryaca meM se mara kara gaye isa apekSA samajhanA ) | - pAMca sthAvara, 3 vikalendriya aniMdA vedanA vede ( saMjJI hone se ) / tiryeca paMcendriya aura manuSya meM donoM prakAra kI vedanA, jyotiSI aura vaimAnika meM donoM
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ (580 ) thokaDA sNgrh| prakAra kI vedanA / kAraNa ki do prakAra ke devatA haiN| 1 amAyI samyaka dRSTi niMdA vedanA vedate haiN| 2 mAyI mithyAdRSTi-aniMdA vedanA vedate haiM / * iti vedanA pada sampUrNa *
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ smuddhaat-pd| ( 581) - samudghAta-pada:-- (zrI pannavaNAjI sUtra 36 vA~ pada ) jIva ke liye huve pudgala jisa jisa rUpa se pariNamate haiM unheM usa usa nAmase batAyA gayA hai / jaise koI pudgala vedanI rUpa pariName, koI kaSAya rUpa pariNa meM, ina grahaNa kiye huve pudgaloM ko sama aura viSama rUpa se pariNama hone ko samudghAta kahate haiN| .. 1 nAma dvAra-vedanI, kaSAya, maraNAntika, vaikriya tejasa, pAhArika aura kevalI samudghAta / ye sAta samudra ghAta 24 daNDaka Upara utAre jAte haiN| samuccaya jIvoM meM 7 samu0, nArakI meM 4 samu. prathama kI, devatA ke 13 daNDaka meM 5 samudghAta prathama kI, vAyu meM 4 samu0 prathama kI, 4 sthAvara 3 vikalendriya meM 3 samu0 prathama kI, tiryaMca paMcendriya meM 5 prathama kI, manuSya meM 7 samuddhAta pAve / 2 kAla dvAra-6 samu0 kA kAla asaMkhyAta samaya aura kevalI samudghAta kA kAla - samaya kA / (3) 24 daNDaka ekeka jIva kI apekSA-vedanI, kaSAya , maraNAnti ka, caukriya aura taijasa samu0 24 daNDaka meM eka eka jIva bhUtakAla meM anantI karI aura bhaviSya
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 582) thokaDA sNgrh| meM koI karegA, koI nahIM karegA / kare to 1..2-3 vAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta kregaa| ahArika samu0 23 daNDaka meM ekeka jIva bhUta kAla meM syAt kare, syAt na kare / yadi kare to 1-2.3 vAra, bhaviSya meM jo kara to 1..2.-3..4 vAra karegA / manuSya daNDaka ke ekeka jIva bhUta kAla meM kI hove to 1-2-- 3-4 vAra kI, zeSa pUrva kta / kevalI samu0 23 daNDaka ke ekeka jIva bhUtakAla meM kare to 1 vAra karegA / manuSya meM kI hove to bhUta meM 1 vAra, va bhaviSya meM bhI eka vAra kregaa| 4 aneka jIva apekSA 24 daNDaka-pAMca (prathama kI) samu0 24 daNDaka ke aneka jIvoM ne bhUtakAla meM anantI karI bhaviSya meM anantI kregaa| ___ AhArika samu0 22 daNDaka ke aneka jIva AzrI bhUtakAla meM asaMkhyAtI karI aura bhaviSya meM asaMkhyAtI karegA vanaspati meM bhUta bhaviSya kI anantI kahanI manuSya meM bhUta-bhaviSya kI syAt saMkhyAtI, syAt asaMkhyAtI khnii| ___ kevalI samu0 22 daNDaka meM bhUtakAla meM nahIM bhaviSya meM asaMkhyAtI karegA, vana pati meM bhUtakAla meM nahIM karI bhaviSya meM ananta karegA manuSya ke aneka jIva bhUta meM karI ho to 1.2-3 u0 pratyeka sau vAra
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ samuddha t-pd| (583) bhaviSya meM sya ta saMkhyAtI syAt asaMkhyAtI kregaa| 5 paraspara kI apekSA 24 daNDaka-eka eka neriyA bhUtakAla meM neriyA rUpa meM anantI vaMdanI samu0 karI bhaviSya meM koI karegA, koI nahIM karegA, jo karegA to 1.2.3 saMkhyAtI, asaMkhyAtI anaMtI karegA evaM ekeka neriyA, asura kumAra rUpa meM yAvat vaimAnika deva rUpa se khnaa| ekeka asura kumAra rUpa meM vedanI samu. bhUtakAla meM anantI karI, bhaviSya meM kare to jAva anaMtI karegA asura kumAra deva asura kumAra rUpa meM vedanI samu0 bhUta meM anaMtI karI, bhaviSya meM kare to 1.2-3 jAva anaMtI karegA evaM vaimAnika taka kahanA aura aise hI 24 daNDaka meM samajhanA / kaSAya samu0 ekeka neriyA neriyA rUpa se bhUta meM anaMtI karI bhaviSya meM kare to 1-2-3 jAva anaMtI karaMgA ekeka nariyA asura dumAra rUpa se bhUtakAla meM anaMtI karI bhaviSya meM kare to saMkhyAtI, asaMkhyAtI, anaMtI karegA aise hI vyantara, jyotiSI, vaimAnika rUpa se bhI bhaviSya meM kare to asaMkhyAtI va anaMtI kregaa| - udArika ke 10 daNDaka meM bhUtakAla meM anaMtI karI bhaviSya meM kare to 1-2-3 jAva anaMtI kare evaM bhavanapati kA bhI khnaa|
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ (584) thokaDA sNgrh| ekeka pRthvI kAya ke jIva nArakI rUpa se kaSAya samu0 bhUta kAla meM anaMtI karI aura bhaviSya meM karegA to syAt saMkhyAtI, asaMkhyAtI, anaMtI karegA evaM bhavana pati, vyantara, jyotiSI aura vaimAnika rUpa se bhI bhaviSya meM asaMkhyAtI, anaMtI karegA udArika ke 10 daNDaka meM bhaviSya meM syAt 1.2-3 jAva saMkhyAtI, asaMkhyAtI, anaMtI karegA / evaM udArika ke 10 daNDaka, vyantara, jyotiSI, vaimAnika asura kumAra ke samAna samajhanA ! ekeka neriyA neriye rUpa se maraNAMtika samu0 bhUta meM anaMtI karI, bhaviSya meM jo kare to 1-2-3 saMkhyAtI jAva anaMtI karegA evaM 24 daNDaka kahanA parantu svasthAna parasthAna sarvatra 1.2.3 kahanA, kAraNa maraNAMtika samu0 eka bhava meM eka hI bAra hotI hai| ekeka neriyA neriye rUpa se vaikriya samu0 bhUta kAla meM anaMtI karI, bhaviSya meM jo kare to 1.2.3 jAva anaMtI karegA / aise hI 24 daNDaka, 17 daNDaka pane kaSAya samu0 samAna kare sAta daNDaka (4 sthAvara 3 vikale. ndriya ) meM vaikriya samu0 nahIM / ___ ekeka neriyA neriye rUpa se taijasa samu0 bhUta meM nahIM karI, bhaviSya meM nahIM kregaa| ___ ekeka neriyA asura kumAra rUpa se bhUta kAla meM
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ smuddhaat-pd| ( 585) taijasa samu0 anaMtI karI aura bhaviSya meM kare to 1-2-3 jAva anaMtI karegA evaM taijasa samu015 daNDaka meM maraNAMtika anusaar| / AhArika samu0 manuSya sivAya 23 daNDaka ke jIvoM ne apane tathA anya 23 daNDaka rUpa se nahIM karI aura na karegeM, ekeka 23 daNDaka ke jIva ne manuSya rUpa se AhArika samu0 jo karI ho to 1.2.3 aura bhaviSya meM jo kare to 1-2-3-4 vAra kreNge| kevalI sA0 manuSya siva ya 23 daNDaka ke jIvoM ne apane tathA anya 23 daNDaka rUpa se bhUna kAla meM nahIM karI aura na bhaviSya meM kareMge, manuSya rUpa se bhUta kAla meM nahIM kI aura bhaviSya meM kareM to 1 vAra kareMge / ekeka manuSya 23 daNDaka rUpase kevalI samu0 karI nahIM aura kareMge bhI nahIM / ekeka manuSya manuSya rUpa se kevalI samu0 karI hove to 1 cAra aura kareMge to bhI 1 vAra / 6 aneka jIva paraspara:-aneka neriyoM ne neriye rUpa se vedanIya samu0 bhUta meM anaMtI karI, bhaviSya meM anaMtI karegeM evaM 24 daNDakoM kA samajhanA / zeSa 23 daNDaka meM bhI nArakI cat / bedanI ke samAna hI kaSAya, maraNAMtika, vaikriya aura taijasa samu0 kA samajhanA parantu vaikriya samu0 17 daNDaka meM aura taijasa samu0 15 daNDaka meM khnii|
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 486 ) thokaDA saMgraha | aneka neriye 23 daNDaka ( manuSya sivAya ) rUpa se AhA0 samu0 na kI, na kareMgeM, manuSya rUpa se bhUtakAla meM asaM kI, bhaviSya meM asaM0 karegeM / evaM 23 daeDaka ( vanaspati sivAya ) rUpa se bhI samajhanA / vanaspati meM anaMtI kahanI | * ekeka manuSya 23 rUpa se AhA0 samu0 kI nahIM aura karegeM bhI nahIM / manuSya rUpa se bhUta kAla meM svAt sekhyAtI, syAt zrasaMkhyAtI kI aura bhaviSya meM bhI kareM to syAt saMkhyA0, syAt asaM0 karegeM / aneka narakAdi 23 daNDaka ke jIvoM ne aneka narakAdi 23 daNDaka rUpa se kevalI samu0 kI nahIM aura kareMge bhI nahIM manuSya rUpa se kI nahIM, jo kare to saMkhyA 0 saM0 karegeM / aneka manuSyoM ne 63 daNDaka rUpa se kevalI samu0 kI nahIM, va karegeM bhI nahIM / aura manuSya rUpa se kI hone to syAt saMkhyAtI kI | bhaviSya meM kareM to syAt saMkhyAtI, syAt zrasaMkhyAtI karegeM / ( 7 ) alpa bahutva dvAra / naraka kA alpa bahutva 1 sarva se kama mara0sa vAle 1 sarva se kama zrAhA, samu. vAle 2 unase vaikriya samu. a. gu. 2 ke valI samu. vAle sakhyA, guNA re, kapAya, saMkhyA. " samuccaya alpa bahutva
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ samuddhAta-pada | 3 taijasa 4 vaikriya 5 maraNAMtika " " dr dd 6 kaSAya 7 vedanI 91 19 8 zrasamohiyA, " " " 1 sarva se 2 unase 3, 4 " "" 59 39 " " 3 taijasa 4, vaikriya 5, maraNAMtika,,,, 6,, vedanI asaMkhya,, 4, vedanI 7 kaSAya " 8,, samohiyA " anaMta asaM0 vizeSa asaM. manuSya kA alpa bahutva 1 sarva sekama AhA. samuM. vAle 2 unase ke, samu, saMkhyA, guNA saMkhyA. " " " ,,, saMkhyA. " " " " saMkhyA. " asaM. vedanI zrasamohiyA 11 " d 19 5, zrasamo. 17 19 99 19 ,, devatA kA alpa bahutva 1 sarva se kama tai. samu. vAle " 2 unase mara. sa. vAle . gu. 3,, vedanI samu, vAle, " z' z dd d dd 11 (587 ) 19 19 "" www.A 4, kaSAya,,," saMkhyA." 5, vaikriya 6,, asamohiyA,,,,,,,, " " " " tiryaMca paMcedriya kA a.ba. 1 sarva se kama tai. samu.vAle 2 unase vai. samu.vAle a. gu 5 kapAya , 6. zrasamo. pRthvyAdi 4 sthA0 kA alpa bahutva kama maraNAMtika samu0 vAle kaSAya samu0 vAle saMkhyA0 guNA vizeSAiyA asaMkhyA 0 3,, maraNAMtika ," " " " """" 4, vedanI """" 19 93 35 97 " "" " "3
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ (588) thokaDA sNgrh| vAyu kAya kA alpa bahutva 1 sarva se kama vaikriya samu0 vAle 2 unase maraNAMtika samu0 vAle asaM. guNA 3, kaSAya0 , saMkhyA, 4, vedanI , vizeSaDayA 5 ,, asamohiyA , asaM0 guNA vikalendriya kA alpa bahutva 1 sarva se kama maraNAMtika samudghAta vAle 2 unase vedanI samudghAta:vAle asaMkhyAta guNA 3,, kaSAya , saMkhyAta , 4,, asamohiyA , ,, asaMkhyAta , // iti samudghAta pada sampUrNa // POOR
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayoga pd| ( 586) - upayoga pada - ( zrI pannavaNAjI sUtra 26 vAM pada) upayoga 2 prakAra kA-1 sAkAra upayoga 2 nirAkAra upayoga 1 sAkAra upayoga ke 8 bhedaH- 5 jJAna ( mati, zruta, avadhi, manaH paryava aura kevala jJAna) aura 3 ajJAna ( mati, zruta, ajJAna, vibhaMga jJAna ) anAkAra upa0 4 prakAra kA-cakSu, acakSu, avadhi aura darzana 24 daNDaka meM kitane 2 upayoga pAye jAte haiMdaNDaka nAma upayoga AkAra anAkAra samuccaya jIvoM meM 2 1 nArakI meM 13 devatA meM 5 sthAvara meM 1 beindriya meM 1 teindriya meM 1 caurendriya meM 1 tiryaMca paMcendriya meM 2 1 manuSya meM * iti upayoga pada sampUrNa * ___tak m w w s s ` m 0 wwar or or narro l 0 m x w n
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ (560) thokaDA sNgrh| upayoga adhikAra ( zrI bhagavatIjI sUtra zataka 13 uddezA 1-2) upayoga 12-5 jJAna, 3 ajJAna aura 4 darzana evaM 12 upayoga meM se jIva kisa gati meM kitane sAtha le jAte haiM, va lAta haiM isakA varNana (1) 1-2-3 naraka meM jAte samaya 8 upayoga (3 jJAna, 3 ajJAna, 2 darzana-acakSu aura avadhi ) lekara aAve aura 7 upayoga lekara (Upara meM se vibhaMga chor3a kara ) nikale 4.5.6 naraka meM 8 upayoga (Uparavata) lekara Ave aura 5 upayoga (2 jJAna 2 ajJAna 1 acakSu darzana ) lekara nikale 7 vIM naraka meM 5 upayoga (3 jJAna 2 darzana ) lekara Ave aura 3 upayoga ( 2 ajJAna 1 acakSu darzana ) lekara nikle| (2) bhavanapati, vyantara, jyotiSI deva meM 8 upayoga (3 jJAna 3 ajJAna 2 darzana) lekara Ave aura 5 upayoga (2 jJAna 2 ajJAna 1 acakSu darzana ) lekara nikale 12 davaloka grIyaveka meM 8 upayoga lekara Ave aura 7 upayoga (vibhaMga jJAna choDakara ) lekara nikale anuttara vimAna meM 5 upayoga (3 jJAna 2 darzana) lekara bhAve aura yehI 5 upayoga lekara nikle|
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayoga adhikAra / ( 511) mannanna (3) 5 sthAvara meM 3 upayoga (2 ajJAna 1 darzana) lekara Ave aura 3 upayoga lekara nikale 3 vikalendriya meM 5 upayoga ( 2 jJAna 2 ajJAna 1 darzana ) lekara Aye aura 3 upayoga (2 ajJAna 1 darzana ) lekara nikale, tiryaca paMcendriya meM 5 upayoga lekara aAve aura 8 upayoga lekara nikale manuSya meM 7 upayoga (3 jJAna 2 ajJAna 2 darzana ) lekara Ave aura 8 upayoga lekara nikale siddha meM kevala jJAna, kevala darzana lekara AveM aura anaMta kAla taka Anandaghana rUpa se zAzvatA virAjamAna hove / OM iti upayoga adhikAra sampUrNa *
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) / thokaDA sNgrh| I nd--- niyaMThA nigraMthoM para 36 dvAra-bhagavatI sUtra zataka 25 uddezA chaThA-1 panavaNA ( prarUpaNA )2 veda 3 rAga ( sagagI) 4 kalpa 5 cAritra 6 paDisevana (doSa sevana) 7 jJAna 8 tIrtha : liMga 10 zarIra 11 kSetra 12 kAla 13 gati 14 saMyama sthAna 15 ( nikAse ) cAritra paryAya 16 yoga 17 upayoga 18 kaSAya 16 lezyA 20 pari. NAma (3) 21 bandha 22 beda 23 udIraNA 24 upasaMpajhANa (kahAM jAye ?) *5 saMnnAbahuttA 26 zrAhAra 27 bhava 28 Agaresa ( kitanI vAra zrAve?) 26 kAla sthiti 30 AntarA 31 samudghAta 32 kSetra (vistAra ) 33 sparzanA 34 bhAva 35 pariNAma (kitane pAve ?) aura 36 ala bahutva dvAra / 1 pannavaNA dvAra-nigraMtha ( sAdhu ) 6 prakAra ke prarUpe gaye haiM yathA-1 pulAka 2 vakuza 3 paDisevaNA (nA) 4 kaSaya kuzIla 5 nigraMtha 6 snAtaka / 1 pulAka-cAvala kI zAla samAna jisameM sAra vastu kama aura bhUsA vizaSa hotA hai / isake do bheda-1 labdhi pulAka koI cakravartI Adi kisI jaina muni kI athavA jina zAsana Adi kI azAtanA kare to usakI senA Adi ko cakacUra karane ke liye labdhi kA prayoga kare
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyaMThA / ( 563) use pulAka labdhi kahate haiM / 2 cAritra pulAka. isake 5 bheda-jJAna pulAka, darzana pulAka, cAritra pulAka, liM / pulAka (akAraNa liMga-ceSa badale ) aura aha suhamma pulAka ( mana se bhI akalpanIya vastu bhogane kI icchA kare / ) vakuza-khale meM girI huI zAla vatu isake 5 bheda1 Abhoga ( jAna kara doSa lagAve ) 2 anAbhoga ( ajAnatA doSa lage ) saMbur3A (prakaTa doSa lage )4 asaMbuDA ( gupta doSa lage) 5 ahAsuhamma ( hAtha muMha dhove, kajaja prAMje ityAdi) 3 paDisevaNa- zAla ke uphane huve khale ke samAna isake 5 bhedaH- 1 zAna 2 darzana 3 cAritra meM aticAra lagAve 4 liMga badale 55 karake devAdi kI padavI kI icchA kre| 4 kaSAya kuzIla- phoMtare vAlI-kacare vinA kI zAla samAna isake 5 bheda-1 jJAna 2 darzana 3 cAritra meM ka.pAya kare 4 kaSAya kara ke liMga badale 5 tapa karake kaSAya kre| 5 nigraMtha-photare nikAlI huI va khaNDI huI zAla. vat isake 5 bheda-1 prathama samaya nigraMtha (dazaveM guNa0 se 11 veM tathA 12 veM guNa0 para car3hatA prathama sabhayakA) 2 aprathama samaya nigraMtha ( 11-12 guNa0 meM do samaya se
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDA saMgraha | adhika huvA ho ) 3 carama samaya ( eka samaya chadmasthapana kA bAkI rahAho ) acarama samaya ( do samaya se adhika samaya jisakI chadmastha avasthA bAkI bacI hove ) aura 5 hAmma nirbaMdha (sAmAnya prakAre varte) 6 snAtaka - zuddha, akhaNDa, cAvala samAna, isake 5 bheda. 1 acchavI (yoga nirodha ) 2 asale ( sabale doSa rahita ) 3 kamme (ghAtikarma rahita ) 4 saMyuddha ( kevalI ) aura 5 aparissavI ( zrabaMdhaka ) 2 veda dvAra - 1 pulAka puruSa bedI aura napuMsaka vedI 2 vakuza pu0 strI0 napuM0 vedI 3 paDisevaNa / - tIna vedI 4 kaSAya - kuzIla tIna vedI aura zravedI ( upazAnta tathA kSINa ) 5. nirgratha pravedI ( upazAnta uthA kSINa ) aura 6 snAtaka kSINa avedI hove / * 3 rAgadvAra - 4 nirgratha sarAgI, nirgratha ( pAMcavA~ ) vItarAgI ( upazAnta tathA kSINa ) aura snAtaka kSINa vItarAgI hove / 4 kalpa dvAra - kalpa pAMca prakAra kA ( sthita, asthita, sthivara, jina valpa aura kalpAtIta ) pAlana hotA haiM / isake 10 bheda ( prakAra ) - 1 acela, 2 uddezI, 3 rAja piMDa, 4 sejjAntara, 5 mAsa kalpa, 6 comAsI kanpa, 7 vrata, 8 pratikramaNa kIrti dharma 10 puruSA jyeSTa |
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyNtthaa| ( 565) evaM 10 kalpoM meM se prathama kA aura antakA tIrtha. kara ke zAsana meM sthita kalpa hote haiM zeSa 22 tIrthakara ke zAsana meM asthita kalpa haiM ukta 10 kalpoM meM se 4.7 6.10 evaM 4 sthita kalpa haiM aura 12.3-5.6.8 sthita kalpa hai| sthivara kalpa-zAstrokta vastra-pAtrAdi rakkhe / - jina kalpaja. 2 u. 12 upakaraNaM rakkhe / valpAtIta kevalI, manaH paryava, avadhi jJAnI, 14 pUrva dhArI, 10 pUrva dhArI, zruta kevalI aura jAtismaraNa jJAnI / pulAka-sthita, asthita aura sthivara karapI hove / vakuza aura paDisevaNA niyaMThA meM kalpa 4, sthita, asthita, sthivara aura jina klpii| kapAya kuzIla meM 5 kalpa-Upara ke 4 aura kalpAtIta nigraMtha aura snAtaka-sthita, asthita aura kalpAtIta meM hove| 5caritra dvAra-cAritra 5 haiM / sAmAyika 2 chedopasthApanIya 3 parihAra vizuddha 4 sUkSma saMparAya 5 yathAkhyAta pulAka, vakuza, paDisevaNA meM prathama do cAritra / kaSAya-kuzIla meM 4 cAritra aura nigraMtha, snAtaka meM yathAkhyAta cAritra hove / . 6 paDisevaNa dvAra-mUla guNa paDi / ( mahAvrata meM
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 566) thokaDA saMgraha / xxxmaa doSa) aura uttara guNapaDi / ( gocarI Adi meM doSa ); pulAka, vavaza, paDisevaNa meM mUla guNa, uttara guNa donoM kI paDi0 zeSa tIna niyaMThA apaDisevI / (vratoM meM doSa na lgaave)| 7 jJAna dvAra-pulAka, bakuza, paDisevaNa niyaMThA meM do jJAna tathA tIna jJAna, kaSAya kuzIla aura nigraMtha meM 2.-3.-4jJAna aura snAtaka meM kevala jJAna / zruta jJAna aAzrIpulAka ke ja0 6 pUrva nyUna, u06 pUrva pUrNa, vakuza aura paDisatraNa ke ja08 pravacana / u0 daza pUrva0 kaSAya kuzIla tathA nigraMtha ke ja0 8 pravacana, u0 14 pUrva snAtaka sUtra vyatirikta / 8 tIrtha dvAra-pulAka, vakuza, paDisevaNa tIrtha meM hove / zeSa tIna tIrtha meM aura artha meM hove / atIrtha meM pratyeka buddha Adi hove / haliMga dvAra-ye 6 niyaMThA ( sAdhu ) dravya liMga apekSA svaliMga, anya liMga apekSA gRhastha liMga meM hove / bhAvApekSA svaliMga hI ho / 10 zarIra dvAra pulAka, nigraMtha, aura snAtaka meM 3 (o0 te. kA0), vakuza, paDise0 meM 4 (au0 vai0 tai0 kA0), kaSAya kuzIla meM 5 shriir| 11 kSetra dvAra--6 niyaMThA janma apekSA 15 karmabhUmi meM hove / saMharaNa apekSA / 5 niyaMThA (pulAka
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyNtthaa| ( 567) sivAya ) karma bhUmi aura akarma bhUmi meM hove / prasaMgopAta pulAka labdhi pAhArika zarIra, sAdhI, apramAdI, upazama zreNI vAle, kSapaka zreNIvAle aura kevalI hone bAda saMharaNa nahIM ho ske| 12 kAra dvAra pulAka, nigraMtha aura nAka avapa0 kAla meM tIsare cauthe Are meM janme aura 3.4.-5 veM Are meM pravarte0 utsa0 kAla meM 2--3.4 are meM janmeM aura 3-4 the bAre meM pravata / mahA videha meM sadA hove / pulAka kA saMharaNa nahIM hove, pa ntu nigraMtha, snAtaka saMharaNa apekSA anya kAla meM bhI hoveM / vakuza paDisevaNa aura kaSAya kuzIla avasa0 kAla ke 3-4.-5 Are meM janme aura pravata / ma0 kAla ke 2-3--4Are meM janme aura 3-4 bAre meM pravaH mahAvideha meM sadA hove / sthiti jaghanya utkRSTa jaghanya utkRSTa pulAka sudharma deva0 sahastra ra de0 pratyeka palya.18sA. vakuza " " acyuta " " 22" paDisevaNa " " " " " 22" kaSAya kuzIla"" anuttara vimAna " 33" nigraMtha anuttaravimAna sArvArtha siddha 31 sAgara 33" snAtaka "" mokSa 33 // 33" devatAoM meM 5 padaviyeM haiM-1 indra 2 lokapAla 3 nAma gati
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 568) thokaDA sNgrh| trayastriMzaka 4 sAmAnika 5 ahamindra / pulAka, vakuza, paDi sevaNa, prathama 4 padavI meM se 1 padavI pAve / kaSAya kuzIla 5 padavI meM se 1 pAve, nigraMtha ahamindra hovesnAtaka ArAdhaka ahamindra hove tathA mokSa jAve. virAdhaka ja0 virA0 hove to 4 padavI meM se 1 padavI pAve0 u0 vi0 24 eDa ka meM bhramaNa kre| 14 saMyama dvAra-saMkhyAtA sthAna asaMkhyAtA hai| cAra niyaMThA meM asaMkhyAtA saMyama sthAna aura nigraMtha, snAtaka meM saMyama sthAna eka hI hove / sarva se kama ni0 snA0ke saM0 sthA0 / unase pulAka ke saM0 sthA0 asaMkhyAta guNA0 unase vakuza ke saM0 sthA0 asaMkhyAta guNA, unase paDi sevaNa saM0 sthA0 asaMkhyAta guNA0 unase kaSAya kuzIla kA saM0 sthA0 asaMkhyAta guNA / 15 nikAse-( saMyama kA paryAya ) dvAra- saboM kA cAritra paryAya anantA anantA, pulAka se pulAka kA cAritra paryAya paraspara chaThANavaliyA / yathA . 1 ananta bhAga hAni, 2 asaMkhya bhAga hAni, 3 saMkhyAta bhAga hAni / / 4 saMkhyAta bhAga hAni 5 asaMkhya bhAga hAni 6 ananta bhAga haani| 1 ananta ,, vRddhi 2,,, vRddhi 3 saMkhyAta , vRddhi 4 saMkhyAta,,,5 ,6 ananta " "
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyaM / ( 566) pulAka--vakuza, paDisapaNa se ananta guNA hIna / kaSAya kuzIla chtthaannvliyaa| nigrantha, snAtaka se ananta guNA hIna vakuza, pulAka se ananta guNA vRddhi / vakuza vakuza se chaThANa valiyA, vakuza-paDisevaNa, kaSAya kuzIla se ThANavaliyA / nigrantha snAtaka se ananta guNa hIna / paDisevaNa, vakuza samAna samajhanA0 kA ya kuzIla cAra niyaMThA ( pulAka, bavuza, paDise0 kaSAya kuzIla ) se chaThANa valiyA aura nigrantha snAtaka se ananta guNa hIna / nirgrantha prathama 4 niyaMThA se ananta guNa adhika0 nigrantha snAtaka ko nigrantha samAna (Upara vat ) smjhnaa| alpa bahuta-pulAka aura kaSAya kuzIla kA ja. cAritra paryAya paraspara tulya0 unase pulAka kA u0 cA0 50 ananta guNA, unase bakuza aura paDisevaNa kA ja. cA0 50 paraspara tulya aura ananta guNA, unase vakuza kA u0 cA paryAya ananta guNA0 unase nigraMtha aura snAtaka kA ja0 u0 cA0 paryaya pAsara tulya aura ananta gunnaa| 16 yoga dvAra-5 niyaMThA sayogI aura snAtaka sayogI tathA ayogii| . 17 upayoga dvAra-6 niyaMThAoM meM sAkAra-nirAkAra donoM prakAra kA upayoga /
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA mNgrh| 18 kaSAya dvAra-prathama 3 niyaMThA meM sakapAyI ( saMjvala kA coka ) kaSAya kuzIla meM sajvalana 4 3.2 1 nigraMtha apAyI ( upazama tathA kSINa ) aura snAtaka akaSAyI ( kSINa ) 10 lezyA dvAra-pulAka, vakuza, paDiseNa meM 3 zubha lazyA, kaSAya kuzIla meM 6 lezyA, nigrantha meM zukla lezyA snAtaka meM zukla lezyA athavA aleshii| 20 pariNAma dvAra-prathama niyaMThA meM tIna pariNAma 1 hAyamAna 2 vardhamAna 3 avasthita -1 ghaTatA 2 baDhatA 3 samAna ) hAya varSa kI sthiti ja0 1 samayakI u0 aM0 mu0 avasthita kI ja01 samaya u0 7 samaya kI, nigra tha meM vardhamAna pariNAma avasthita meM 2 pariNAma sthiti ja01 samaya, u0 aM0 mu0 snAtaka meM 2 (vardha0 ava0 ) vadha kI sthiti ja01 samaya, u0 aM0 0 aba0 kI sthiti ja0 aM0 mu0 u0 deza zI pUrNa kror3a kI / 21 bandha dvAra-pulAka 7 ka ( AyuSya liva ya ) bAndhe, vakuza aura paDisevaNa 7 8 karma bAndhe, kapAya kuzIla 6-7 tathA 8 karma ( Ayu-moha sivAya ) bAndhe nigrantha 1 zAtA vedanIya bAndhe aura snAtaka zAtA veda. nIya bAndhe athavA abandha ( nahIM bAndhe ) ___ 22 bede dvAra-4 niyaMThA 8 karma vede nigrantha 7 karbha ( moha sivAya ) vede snAtaka 4 karma (aghAtI) vede /
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyNtthaa| ( 601) 23 udIraNa dvAra-pulAka 6 kama (Ayu-moha sivAya ) kI udo0 kare vakuza paDisevaNa 6-7 tathA 8 ko udere kaSAya kuzIna 5-6-7-8 karma udere (5 hove to Ayu, moha vedanIya chor3akara ), nigrantha 2 tathA 5 karma udara ( nAma-gAtra ) Ara snAtaka anudArika / 24 upasaMpajhaNaM dvAra-pulAka, pulAka ko chor3akara kaSAya kuzIla meM athavA asaMyama meM jAve, vakuza vakuza ko chor3a kara paDisevaNa meM, kaSAya kuzIla meM asaMyama meM tathA saMyamAsaMyama meM jAye / isI prakAra cAra sthAna para paDisevaNa niyaMThA jAve kaSAya kuzIla 6 sthAna para (pu0, 20, paDi0, asaMya0, saMyamAsaM0 tathA nigrantha meM ) jAve nigraMtha nigrantha pane ko chor3a kara kapAya kuzIla snAtaka tathA asaMyama meM jAye aura snAtaka mokSa meM jAve / ___ 25 saMjJA dvAra--pulAka, nigrantha aura snAtaka nosaMjJA bahutA / vakuza, paDi sevaNa aura kaSAya kuzIla saMjJA bahutA aura nosaMjJA bhutaa| 26 aAhArika dvAra paniyaMThA aAhArika aura snAtaka AhArika tathA anaahaarik|| 27 bhava dvAra-pulAka aura nigrantha bhava kare ja01 u0 3 vakuza, paDi0, kaSAya ku0 ja0 1 u0 15 bhava kare aura snAtaka usI bhava meM mokSa jAve /
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 602 ) thokaDA saMgraha | 28 Agaresa dvAra - pulAka eka bhava meM ja0 1 vAra zrI ja0 2 vAra u0 7 u0 3 vAra ve aneka bhava vAra zrAvevakuza paDi0 aura kaSAya ku0 eka vAra u0 pratyeka 100 vAra ve aneka bhava bhava meM ja0 1 zrI ja0 2 nirgrantha eka bhava zrAzrI zrI ja0 2 cAra u0 pratyeka hajAra vAra, ja0 1 vAra u0 2 vAra ve aneka bhava u0 5 vAra Ave snAtaka panA ja0 u0 1 hI vAra Ave / 26 kAla dvAra - (sthiti) pulAka eka jIva apekSA ja0 1 samaya u0 aM0 mu0, aneka jIva apekSA ja0 u0 antarmuhUrta kI vakuza eka jIva apekSA ja0 1 samaya u0 cI deza uNa pUrva kror3a, aneka jIvApekSA zAzvatA paDase, kaSAya ku0 vakuza vat nirgrantha eka tathA aneka jIvApekSA ja0 1 samaya u0 anta:hUrta snAtaka eka jIvAzrI ja0 0 mu0, u0 deza unn| pUrva kroDa, aneka jIvApekSA zAzvatA hai / 4 30 zrAntarA ( antara ) dvAra : - prathama 5 niyaMThA meM antarA par3e to jIva apekSA ja0 aM0 mu0, u0 deza uNA ardha pudgala parAvartana kAla taka snAtaka meM eka jIvApekSA antara na par3e aneka jIvApekSA cha tara par3e to pulAka meM ja0 1 samaya, u0 saMkhyAta kAla, nirgrantha meM ja0 1 samaya u0 6 mAha zeSa 4 meM antara na par3e / " 31 samudghAta dvAra - pulAka meM 3 samu0 ( vedanI,
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyNtthaa| (603) kaSAya maraNAMtika ) vakuza meM tathA paDise0 meM 5 samu0 (ve0, ka0, ma0, vai0 te0 ) kaSAya kuzIla meM 6 samu0 (kevalI sayu0 nahIM ) nirgrantha meM nahIM snAtaka meM hove to kevalI samudghAta / 32 kSetra dvAra-pAMca niyaMThA loka ke asaMkhyAtaveM bhAga meM hove aura snAtaka loka ke asaMkhyAtaveM bhAga meM hove athavA samagra loka meM (kevalI samu0 apekSA) hove 33 sparzanA dvAra-kSetra dvAra vat / 34 bhAva dvAra-prathama 4 niyaMThA kSayopazama bhAva meM hove / nigrantha upazama tathA kSAyika bhAva meM hove aura snAtaka kSAyika bhAva meM hove / 35 parimANa dvAra-( saMkhyA pramANa ) syAt hove, syAt na hove, hove to kitanA ? nAma vartamAna paryAya apekSA pUrva paryAya apekSA jaghanya utkRSTa jaghanya utkRSTa pulAka 1-2-3 pratyeka sau 1..2-3 pratyeka hajAra (200 se 100 (2seha hajAra) vakuza " " pratyeka so koDa (niyamA) paDisevaNa , , kaSAya kuzIla , pratyeka hajAra . pratyeka hajAra kroDa ,
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60 ) thokaDA sNgrh| nigrantha , 162 1.-2.-3 pratyeka sau . snAtaka pratyeka kor3a niyamA 36 alpa bahutva dvAra-sarva se kama nigrantha niyaMThA, unase pulAka vAle saMkhyAta guNA / unase snAtaka saMkhyAta guNA / unase vakuza saM0, unase paDisavaraNa saMkhyAta guNA, aura unase kaSAya kuzIla kA jIva saMkhyAta guNA / // iti niyaMThA sampUrNa / /
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyatA ( saMyati ) / AAAAAAAVVI saMjayA (saMyati) ( zrI bhagavatI jI sUtra zataka 25, uddezA 7 ) saMyati pAMca prakAra ke - ( inake 36 dvAra niyaMThA samAna jAnanA ) 1 sAmAyika cAritrI 2 chedopasthApanIya cAritrI 3 parihAra vizuddha cAritrI 4 sUkSma saMparAya cAritrI 5 yathAkhyAta cAritrI / ( 605 ) 1 sAmAyika cAritrI ke do bheda - 1 khalpa kAla kA prathama aura carama tIrthaMkara ke sAdhu hAte haiM ja. 7 dina, madhyama 4 mAsa ( mAha ) u0 6 mAha kI kaccI dIkSA vAle ( 2 ) jAvajIva ke - 22 tIrthaMkara ke, mahAvideha kSetra ke aura pakkI dIkSA liye huve sAdhu ( sAmAyika cAritrI ) / 2 chedopasthApanIya ( dUsarI bAra naI dIkSA liye huve ) saMyati ke do bheda - 1 sAticAra - pUrva saMyama meM doSa lagane se naI dIkSA leve vo / (2) niraticAra - zAsana tathA saMpradAya badala kara phira dIkSA leve jaise pArzva jina ke sAdhu mahAvIra prabhu ke zAsana meM dIkSA leve / 3 parihAra vizuddha cAritra - 6-6 varSa ke nava jana dIkSA le / 20 varSa gurukula vAsa karake 6 pUrva sIkhe / pazcAt guru AjJA se vizeSa guNa prApti ke liye nava hI
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra 606) thokaDA sNgrh| sAdhu parihAra vizuddha cAritra le / jinameM se 4 muni 6 mAha taka tapa kare, 4 muni vaiyAvacca kare aura 1 muAne vyAkhyAna deve / dUsare 6 mAha meM 4 vaiyAvaccI ni tapa kare, 4 tapa karane vAle vaiyAvacca kare aura 1 muni vyAkhyAna deve / tIsare 6 mAha meM 1 vyAkhyA dene vAlA tapa kare, 1 vyAkhyAna deve aura 7 muni vaiyAvacca kare / tapazcaryA unAle meM ekAntara upavAsa, ziyAle haTha chara pAraNA, caumAse aThama 2 pAraNA kare evaM 18 mAha tapa kara ke jina kalpI hove athavA punaH gurukula vAsa svI. kaare| sUkSma saMparAya cAritrI ke 2 bheda-saMvaleza pariNAma-upazama zreNI se girane vAle (2, vizuddha pari NAma-kSapaka zreNI para caDhane vaale| 5 yathAkhyAta cAritrI ke 2 bheda-(1) upazAnta vItarAgI 11 veM guNa sthAna vAle (2) kSINa vItarAgI ke 2 bheda chamastha aura kevalI ( sayogI tathA ayogii)| ___2 veda dvAra-sAmA0, chedopa0 vAle savedI ( 3 veda) tathA avedI ( nava guNa apekSA) pari0 vi0, puruSa yA puruSa napusaMka vedI sUkSma saM0 aura yathA0 avedI / 3 rAga dvAra-4 saMyatI sarAgI aura yathAkhyAta saMyatI viitraagii| 4 kalpa dvAra-kalpa ke 5 bheda, nIce anusAra--..
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyatA ( saMyati ) / ( 607 1 1 sthiti kalpa niyaMThA meM batAye huve 10 kalpa, prathama tathA carama tIrthaMkara ke zAsana meM hove | 2 asthita kalpa = 22 tIrthaMkara ke sAdhuoM meM hove 10 kalpa meM se zayyAntara, kutakarma aura puruSa jyeSTa evaM 4 to sthita haiM aura vastrakalpa, uddezIka, AhAra kalpa, rAjapITha, mAsakalpa, cAturmAsika kalpa aura pratikramaNa kalpa evaM 6 sthita hAMve / 3 sthivara kalpa = maryAdApUrvaka vastra pAtrAdi upakaraNa se gurukulavAsa, gaccha aura anya maryAdA kA pAlana kare / 4 jinakalpa = jaghanya, madhyama, utkRSTa utsarga pakSa svIkAra karaka, aneka upasarga 16 svIkAra karake tathA aneka upasarga sahana karate huve jaGgala Adi meM rahe (vistAra naMdI sUtra meM se jAnanA ) 5 valpAtIta Agama vihArI atizaya jJAna vAle mahAtmA jo kalparahita bhUta- bhAvi ke lAbhAlAbha dekha kara varte / sAmAyika saMyati meM 5 valpa, chedopa0 pari0 meM 3 kalpa (sthita, sthira, jinakalpa ) sUkSma, yathA0 meM 2 kalpa ( sthita aura kalpAtIta ) pAve | 5 cAritra dvAra - sAmA0, chedo0 meM 4 niyaMThA ( pulAka, vakuza, paDisevaNa, aura kRpAya kuzIla ) pari0, sUkSma meM 1 niyaMThA ( kaSAya kuzIla) aura yathA0 meM 2 niyaMThA (nirgrantha aura snAtaka) pAve |
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| 6 paDisevaNa dvAra. sAmA0, chedo0, saMyati mUla guNa prati sevI ( 5 mahAvrata meM doSa lagAve ) tathA uttara guNa prati sevI ( doSa gava) tathA aprati sevI (doSa nahIM bhI lagAve) zeSa 3 saMrati aprati sevI ( doSa nahIM lagAveM) 7 jJAna hAra-4 saMyati meM 4 jJAna (2.3.4) kI bhajanA aura yathAyAta meM 5 jJAna kI 2.janA jJAnAbhyAsa apekSA-sAmA0, hedo, meM ja. aSTa pravacana (5 samiti, 3 gupti ) 30 14 pUrva taka pari0 meM ja06 ce pUrva kI tIsarI prAcAra vatthu taka u0 6 pUrva sampUrNa sUkSma saM0 aura yathA0 ja0 aSTa pravacana taka u0 14 pUrva tathA sUtra vyatirikta / tIrtha dvAra-sAmAyika aura yathAkhyAta saMyati tIrtha meM, atIrtha meM, tIrthakara meM aura pratyeka buddha meM hone chado0, pari0, sUkSma tIrtha meM hI hove / / haliMga dvAra -pari0 dravye bhAva svaliMgI hove zeSa cAra saMyati dravye svaliMgI, atyaliMgI tathA gRhastha liMgI hove parantu bhAve svaliMgI hove / 10 zarIra dvAra-sAmA0, chedo0, meM 3.4-5 zarIra hove zeSa tIna meM 3 zarIra / 11 kSetra dvAra-sAmA0, sUkSma0, tathA0, 15 karma bhUmi meM aura chedo0, pari0 5 bharata 5 airAvarta meM hove
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayA ( syti)| ( 606 ) saMharaNa apekSA akarma bhUmi meM bhI hove, parantu parihAra vizuddha saMyati kA saMharaNa nahIM hove / 12 kAla dvAra-sAmA0avasarpiNI kAla ke 34. 5 ArA meM janmeM aura 3-4.5 ArA meM vicare, utsa0 ke 23.4 aArA meM janmeM aura 3-4 ArA meM vicare mahA videha meM bhI hove / saMharaNa apekSA anya kSetra (30 akarma bhUmi) meM bhI hAve / chado0 mahAvideha meM nahIM hove, zeSa Upara vat pari0 avasa0 kAla ke 3-4 pArA meM janme-pravata,utsa0 kAla ke 2.3.4 ArA meM janmeM aura 3.4 ArA meM pravate sakSma0 yathA0 saMyati avasa0 ke 3.4 ArA meM janme aura pravarte / utsa0 kAla ke 2-3-4 ArA meM janme aura 3-4 ArA meM pravarte mahAvidaha meM bhI pAve, saMharaNa anyatra bhI ho| 13 gati dvArasaM0 nAma gati sthiti jaghanya utkRSTa jaghanya utkRSTa sAmA chedopa0saudharma kalpa anuttara vimAna 2 palya23sAgara parihAra vizuddha , sahasrAra ,, 2, 18, sUkSma saMparAya anuttara vimAna anuttara,, 31 sAgara 33 ,, yathA khyAta , , , ,31, 33, devatA meM 5 padavI haiM-indra, sAmAnika triyastriMzaka, lokapAla aura ahamendra, sAmA0 chedo0 arAdhA ho
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10) thokaDA sNgrh| to pAMca meM se 1 padavI pAva, pari0 prathama 4 meM se 1 padavI pAve / sUkSma0 yathA0 vAle ahamendra pada pAve, ja. virA. dhaka ho to 4 prakAra ke devoM meM upaje, u0 virAdhaka hoke to saMsAra bhramaNa kre| 14 saMyama sthAna--sAmA0 chedo0 pari0 meM asaM. khyAsaM0 sthAna hove. sUkSma0 meM aM0 mu0 ke jitane asaMkhya aura yathA0 kA saM0 sthAna eka hI hai / inakA alpa bhutv| sarva se kama yathA0 saMyati ke saMyama sthAna unase sUkSma saMparAya ke saM0 sthAna asaMkhyAta guNA ,, pari hAra vi0, " " " " sAmA0 chedo0 ,,,,, ,, paraspara tulya 15 nikAse dvAra-ekeka saMyama ka paryava (pajevA) anantA ananta haiM prathama tIna saMyati ke paryava paraspara tulya tathA SaT guNa hAni vRddhi sUkSma yathA0se 3 saMyama ananta guNA nyUna haiM sUkSma0 tInoM hI se ananta guNA adhika hai paraspara SaT guNa hAni vRddhi aura yathA0 se ananta guNA nyUna hai yathA0 cAroM hI se ananta guNA adhika hai paraspara tulya hai| alpa bahutva / 1 sarva se kama sAmA0chedo ke ja0 saMyama paryava(paraspara tulya) una, ___
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayA ( saMyati ) | 2 parihAra vizuddha ke 3 19 99 4 sAmA0 chedo0 5 sUkSma saMparAya 6 11 " 7 yathA khyAta 99 utkRSTa 17 19 " 99 99 jaghanya utkRSTa " ja0 u0 , 91 " d 99 ananta guNA," " 99 19 ( 611 ) ** 79 paraspara tulya ** 99 16 yoga dvAra - 4 saMyati, sayogI aura yathA * sayogI " " 99 39 19 19 "" aura yogI / 17 upayoga dvAra - sUkSma meM sAkAra upayogI hove zeSa cAra meM sAkAra - nirAkAra donoM hI upayoga vAle hoveM / 18 kaSAya dvAra - 3 saMyati saMjvalana kA coka ( cAroM kI kaSAya ) meM hove sUkSma0 saMjja0 lobha meM hove aura yathA0 kaSAyI ( upazAnta tathA kSINa ) hove 16 lezyA dvAra - sAmA0 chedo0 meM 6 lezyA pari0 meM 3 zubha lezyA sUkSma0 meM zukla lezyA yathA0 meM 1 zukla lezyA tathA alezI bhI hove / 20 pariNAma dvAra-tIna saMyati meM tInoM hI pari NAma unakI sthiti hAyamAna tathA vardhamAna kI ja0 1 u0 7 0 mu0 kI, avasthita kI ja0 1 samaya u0 7 samaya kI, sUkSma0 meM 2 pariNAma ( hAyamAna vardhamAna ) inakI sthiti ja u0 aM0 mu0 kI, yathA0 meM 2 pariNAma; vardhamAna ( ja0 u0 0 mu0 kI sthiti ) aura zravasthita ( ja0 1 samaya u0 deza uNA kor3a pUrva kI sthiti ) /
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ yokaDA sNgrh| 21 bandha dvAra--tInaM saMyati 7-8 kama bAMdhe. sUkSma 6 karma bAndhe, (moha, Ayu. chor3a kara ), yathA0 bAMdhe to zAtA vedanI athavA abandha (nahIM bAndhe ) 22 vede dvAra-cAra saMyati 8 karma vede yathA0 7 karma (moha sivAya ) tathA 4 karma ( aghAtika) vede| 23 udIraNA dvAra--sAmA0 chedo0 pari078.6 kareM udere ( udipaNA kare )sUkSma0 5.6 kama udere (6 hove jo Ayu, moha sivAya ) 5 hove to aAyu, mAha, vedanI sivAya yathA0 5 karma tathA 2 karma (nAma gotra ) udere tathA udi0 nahIM kara 24 upasaMpajmANaM dvAra-sAmA0 vAle sAmA0 saMyama choDe to 5 sthAna para (chedo0 sUkSma0 saMyama tathA asaMyama meM ) jAve, chedo0 vAle choDe to 5 sthAna para (sAmA0 pari0 sUkSma0saMyamA0tathA asaMyama meM) jAve pari0 vAle choDe to 2 sthAna para (chedo0 asaMyama meM) jAve,sakSama vAle choDe to 4 sthAna para (sAmA0 chado0 yathA0asaMyama meM ) jAve, yathA0 vAle chor3e to 3 sthAna para (sUkSma0 asaMyama tathA mokSa meM ) jaave| 25 saMjJA dvAra--3 cAritra meM 4 saMjJAvAlA tathA saMjJA rahita zeSa meM saMjJA nhiiN| 26 AhAra dvAra-4 saMyama meM AhArika aura yathA. zrAhArika aura anAhArika donoM hove /
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayA ( sNyti)| (613 ) 27 bhava dvAra-3 saMyati ja0 1 bhava ko u0 8 bhava (8 manuSya kA, 7 devatA kA evaM 15 bhava ) karake mokSa jAve sUkSma ja0 1 bhava u0 3 bhava kare yathA0 ja01 u0 3 bhava karake tathA usI bhava meM mokSa jAve / 28 aAgareza dvAra-saMyama kitanI vAra zrAce 1 nAma eka bhava apekSA aneka bhava prokSA ja. utkRSTa ja, utkRSTa samAyika 1 pratyeka sau vAra 2 pratyeka hajAra vAra chedopasthA 0 1 2 nava so vAra se adhika parihAra vi01 tIna vAra 2 , " sUkSma saM0 1 cAra , 2 nava vAra yathA khyAta 1 do , 2 pAMca ,, 26 sthiti dvAra saMyama kitane samaya rahe ? eka jIvApekSA aneka jIvApekSA nAma ja0 utkRSTa jaghanya utkRSTa sAmAyika 1 sa. deza u.ko.pU0 zAzvatA zAzvatA chedopasthA0 , , , 20 varSa 50 kor3a sAgara parihAra vi0, 26 varSa uNA,, deza uNA. deza u. ko.pU. 250 varSa sUkSma saMparAya ,, antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta yathA khyAta , deza uNA ko.pU. zAzvatA zAzvatA 30 antara dvAra-eka jIvApekSA 5 saMyati kA antara
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sagraha | ( 614 ) ja0 zraM0 mu0 u0 deza uNA artha pudgala parAvartana kAla, aneka jIvApekSA - sAmA0, yathA0 meM antara nahIM par3e, chedo0 meM ja0 63000 varSa, pari0 meM ja0 84000 varSa kA, donoM meM u0 deza uNA 18 krohAkror3a sAgara kA, aura sUkSma0 meM ja0 1 samaya u0 6 mAha kA antara par3e / 31 samudyAta dvAra - sAmA0 chedo0 meM 6 samu0 kevalI samu0 chor3a kara ) pari0 meM 3 prathama kI, sUkSma0 meM nahIM aura yathA meM 1 kevalI samudghAta / 32 kSetra dvAra - pAMcoM hI saMyati loka ke asaMkhyAta bhAga hove, yathA vAle kevalI samu0 kare to samasta loka pramANa hove | 33 sparzanA dvAra - kSetra dvAra samAna / 34 bhAva dvAra - 4 saMyati kSayopazama bhAva meM hove aura yathAkhyAta upazama tathA kSAyika bhAva meM hove / 35 pariNAma dvAra - sthAna pAve tovartamAna apekSA nAma pUrva paryAya apekSA jaghanya utkRSTa jaghanya utkRSTa sAmAyika 1-2-3 pratyeka hajAra niyamase pratyeka 60 kroDa so pra.so kror3a so chedopasthA0 parihAra vi0 sUkSma saMparAya, 162 (108kSapaka 1-2-3 " 54 upazama ) "" " " 95 " " "" 39 dr haz2Ara so
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayA ( saMyati ) / yathAkhyAta 162 36 alpa bahutva dvAra: sarva se kama sUkSma saMparAya saMyama vAle, unase - parihAra vi0 saMyama vAle saMkhyAta guNA,, ** yathAkhyAta chedopasthA0 sAmAyika 19 " " " " 97 " niyama sa " "" uu "" " " 19 * kevalI kI apekSA se samajhanA, // iti saMjayA ( saMyati ) sampUrNa // ( 615 ) kror3a 99 99 " ""
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 616) thokaDA sNgrh| * aSTa pravacana ( 5 samiti 3 guptiH) ( zrI uttarAdhyAna sUtra 24 vA adhyayana ) pA~ca samiti-(vidhi ) ke nAma-1 iriyA samiti6 ( mArga meM calane kI vidhi ) 2 bhASA ( bolana kI) samiti 3 epaNA (gocarI kI) samiti 4 nikSapaNA (AdAna bhaMDamatta vastra pAtrAdi dene va rakhane kI ) samiti 5 pariThAvaNiyA (uccAra, pAsavaNa khela-jala, saMdhANa-baDInIta laghunIta, balakhA lITa Adi paraThane kI) samiti / tIna gupti ( gopanA ) ke nAma-1 mana gu0 2 vacana gu0 kAyA gRpti / 1 iyoM samiti ke 4 bheda-(1) pAlambana jJAna darzana. caritra kA (2) kAla-aho rAtri kA (3) mAge kumArga chor3a kara sumArga para calanA (4) yatnA ( jayaNA sAvadhAnI ) ke 4 kheda dravya, kSetra, kAla, bhAva, dravya se chakAya jIvoM kI ya nA karake cale kSetra se ghusarI (3 // hAtha pramANa jamIna Age dekhate huba cale) kAla se rAste calate nahIM bole aura bhAva se rAste calate vAMcana pUchane (pRcchanA) paryaTTaNa, dharma kathA Adi na kare aura na zabda, rUpa, gaMdha rasa, sparzAdi viSaya meM dhyAna de| 2 bhASA samiti ke 4 bheda-dravya, kSetra, kAla, bhAva dravya se ATha prakAra kA bhASA ( karkaza, kaThora,
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTa pravacana / (6617 cheda kArI, bhedakArI, adhArmika, mRSA, sAvadya.nizcayakArI) nahIM bole kSetra se gaste calate na bole kAla se 1 pahera rAtri bItane para jora se nahIM bole bhAva se rAga dveSa yukta bhASA na bole / 3 eSaNA samiti ke 4 bheda-dravya kSetra,kAla bhAva dravya se 42 tathA 66 doSa TAla kara nirdoSa aAhAra, pAnI vastra, pAtra, makAnAdei yAce mAMge kSetra se 2 gAu (kosa) uparAnta le jAkara AhAra pAnI nahIM bhoge, kAla se pahale pahara kA zrAhAra pAnI cothe pahara meM na bhogave bhAva se mAMDale ke va doSa (saMyoga. aMgAla,dhUma, parimANa, kAraNa) dAla kara anAsaktatA se bhogave / 4 aAdAna bhaeDamatta tikhevaNIyA samitimuniyoM ke upakaraNa ye haiM-1 rajoharaNa 2 mu~hapatti 1 cola paTTA ( 5 hAtha ) 3 cAdara ( pacher3I) sAdhvI 4 pacheDI rakkhe, kASTa tumbI tathA miTTI ke pAtra, 1 gucchA, 1 Asana 1 saMstAraka (2 // hAtha lambA bichAne kA kapar3A) tathA jJAna, darzana, cAritra vRddhi nimitta Avazyaka vstueN| (1) dravya se Upara kahe huve upakaraNa yatnA se leve, rakkheM tathA vAre ( kAma meM leve ) (2) kSetra se vyavasthita rakkhe jahAM tahAM vikhare huve nahIM rkkhe| ___(3) kAla se donoM samaya (1 se aura cautha pahara ma) paDilehana tathA pUjana kre|
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ (618) thokaDA saMgraha / (4) bhAva se mamatA rahita saMyama sAdhana samajha kara bhogve| 5 uccAra pAsavaNa khela jala saMghANa pariThAvANiyA samiti ke 4 bheda-(1) dravya malamUtrAdi 10 prakAra ke sthAna para baiThe nahIM (1 jahAM manuSyoM kA prAvana jAvana ho 2 jIvoM kI jahAM ghAta hove 3 viSama-U~cI nIcI bhUmi para 4 polI bhUmi para 5 sacitta bhUmipara 6 saMkar3I (vizAla nahIM) bhUmi para 7 turanta kI ( abhI kI) acitta bhUmi para 8 nagara gA~va ke samIpa meM 6 lIlana phUlana hAve vahAM 10 jIvoM ke bila (dara) hove vahAM na vaiThe ) (2) kSetra se vastI ko durgachA hove vahAM tathA Ama rAste para na veThe (3) kAla se veThane kI bhUmi ko kAlo kAla paDilehaNa kare va pUMje (4) bhAva se veThane ko nikale taba zrAvastahI 3 vAra kahe veThane ke pahile zakendra mahArAja kI AjJA mAMge veThate samaya vosire 3 vAra kahe aura veTha kara Ate samaya nimsahI 3 vAra kahe jaldI sUkha jAve isa taraha vetthe| 3 gupti ke cAra cAra bheda / 1 mana gupti ke 4 bheda-( 1 ) dravya se prAraMbha samAraMbha meM mana na pravAve (2) kSetra se samasta loka meM (3) kAla se jAva jIva taka (4) bhAva se viSaya
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhraSTa pravacana / ( 616) kapAya, pAta raudra rAga dveSa meM mana na pravatove / 2 vacana gupti ke 4 bheda-(1) dravya se cAra vikathA na kare (2) kSetra se samagra loka meM (3) kAla se jAva jIva taka (4) bhAva se sAvadha ( rAga dveSa viSaya kaSAya yukta) vacana na bole / 3 kAyA gupti ke 4 bheda-(1) dravya se zarIra kI zuzrUSA ( sevA-zobhA ) nahIM kara (2) kSetra se samasta loka meM (3) kAla se jAva jIva taka (4) bhAva se sAvadha yoga (pApa kArI kArya ) na pravartAce ( na sevana ko ) // iti aSTa pravacana sampUrNa //
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 620) thokaDA sNgrh| veiNAVNA anAmAAAAJAAAAAAMANANANA.Wwwwvvvv 52 anAcAra (zrI dazavakAlika sUtra; tIsarA adhyayana) (1) muni ke nimita taiyAra kiyA huyA AhAra, vastra, pAtra tathA makAna bhogave to anAcAra lAge / (2) muni ke nimita kharIde huva a hAra; vastra, pAtra tathA makAna bhogave to anAcAra laage| . ( 3 ) nitya eka ghara kA AhAra bhogave to ,, , (4) sAmane lAyA huvA , , , , (5) rAtri bhojana kare to (6) deza snAna (zarIra ko pUcha kara tathA sAre zarIrakA snAna karake ) kare to anAcAra lAge (7) sacita acita padArthoM kI sugandha leve to, , (8) phUla Adi kI mAlA pahine to , (8) paMkhe Adi se pavana havA calA to , , (10) tela ghI Adi AhAra kA saMgraha kare to ,,, (11) gRhastha ke vAsana meM bhojana kare to , , (12) rAjapiNDa baliSTa AhAra leve to ,,, (13) dAna zAlA meM se AhAra zrAdi leve to,, , (14) zarIra kA vinA kAraNa mardana kare karAve ,,, (15) dAMtuna kare to
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 anAcAra / (621) (16) gRhasthoM kI sukha za tA pUcha kara khuzAmada kare to (17 darpaNa meM aMgopAMga nirakhe to , (16) copaDa zataraJja Adi khela khene to , (16) arthopAjana jugAra saTTA Adi kare to , , (20) dhUra Adi nimitta chatrI Adi rakkhe to,, (21) vaidyagiri karake prAjIvikA calAve to,,, (22) jUtiye moje Adi pairo meM pahine to ,, , (23) agni kAya Adi kA AraMbha (tApa Adi) kare to (24) gRhasthoM ke yahAM gAdI takiyAdi para baiThe to ,,,, (25) , , palaMga, khATa Adi , , (26) makAna kI AjJA dene vAle ke yahAM se (zayyAntara ) bahore to (27) vinA kAraNa gRhasthoM ke yahAM baiTha kara kathAdi kare to, (28), , zarIra para pIThI, mAlisa Adi kare to , (26) gRhastha logoM kI vaiyAvacca ( sevA ) Adi kare to , (30) apanI jAti kula Adi batA kara AjIvikA kare to ,
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 622 ) thokaDA sNgrh| (31) sacitta padArtha ( lIlotrI, kaccA pAnI Adi) bhogave to , (32) zarIra meM rogAdi hone para gRhasthoM kI sahAyatA leve to , (33, mUlA Adi sacita lilotrI, (34) selar3I ke Tukar3e (35) sacita kaMda (36) sacita mUla, (37) sacita phala phUla (38) sacita bIjaprAdi (36) sacita namaka (40) seMdhA namaka (41) sAMbhara namaka (42) dhUlakhArA kA namaka (43) samudrakA namaka (44) kAlA namaka ye sarve sacita namaka bhogave (khAve va vApare ) to anAcAra lage / (45) kapar3e ko dhUpa Adi se sugandha maya banAve to (46) bhojana karake vamana kare to (47) vinA kAraNa reca [julAba Adi leve to,, [48] guhya sthAnoM ko dhe ve, sApha kare to "" [40] AMkha meM ajana, surm| Adi lagAve to,, , [50] dAMtoM ko raMgAve to [51] zarIra ko tela Adi lagA kara sundara banAve to, [52] zarIra kI zobhA ke liye bAla. nakha Adi utAre to anAcara laage|
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 anAcAra / (623 ) uparokta bAvana anAcAroM ko TAla kara sA sAdhvI sadA nirmala cAritra pAle / // iti 52 anAcAra sampUrNa //
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ (624) ghokaDA sNgrh| .....HAARAAP AhAra ke 106 doSa muni 106 doSa TAla kara gocarI kare yaha bhinna 2 sUtroM ke AdhAra se jAnanA AcArAMga, sUyagaDAMga tathA nizItha sUtra ke AdhAra se 42 doSa kahe jAte haiN| (1) prAdhAkarmI- muni ke nimitta prAraMbha karake banAyA huvaa| (2) uddezika-anya muni nimitta banA huvA AdhA kI AhAra / (3) pUti kama-nirvadya AhAra meM prAdhAkarmI aMza mAna milA huvA hove vo tathA rasoI meM sAdhu ke nimita kucha adhika banAyA huvA hove / (4) mizra doSa-kucha gRhastha nimita, kucha sAdhu nimita banAyA huvA mizra aAhAra / (5) ThavaNA doSa-sAdhu nimita rakkhA huvA AhAra (6) pAhur3iya-mahemAna ke liye banAyA huvA (sAdhu nimita mahemAnoM kI tithi badalI hove ) (7) pAvara--jahAM andherA giratA hove vahAM sAdhu nimita khir3akI Adi karA deve / (8) kriya-sAdhu nimita kharIda kara lAyA huvA (6) pAmizce-sAdhu nimita udhAra lAyA huvA (10) pariyar3e-sAdhu nimita vastu badale meM dekara lAyA huvaa|
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra ke 106 doSa / ( 625) Vvvvvvvvv (11) abhidrata-anya sthAna se sAmane lAyA huvA (12) bhinna-kapATa caka Adi uvADa kara diyA huvA (13) mAlohaDa-mAla ( mer3hI ) Upara se kaThinatA se utArA jA sake vo| (14) acchIje nirbala para dabAva DAla kara balapUrvaka dilAve vo| (15) aNisiDe-hisse kI cIja meM se koI denA cAhe koI nahIM cAhe esI vastu | (16) ajjoyara--gRhastha sAdhu nimita apanA AhAra adhika banAyA huvA hove / (17) dhAidoSa- gRhastha ke baccoM ko khelA kara liyA huvaa| (18) duI doSa-dUtipanA ( samAcAra Adi lAnA va lejAnA ) kara ke liyA huvA / (16) nimita-bhUta va bhaviSya ke nimita kaha kara liyA huvaa| (20) AjIva-jAti kula Adi kA gaurava batA kara liyA huvaa| (21) vaNI magga-bhikhArI samAna dInatA se yAcA ( mAMgA ) hu|| (22) tigaMcha--auSadhi (davA) Adi batAkara li. yA huvaa| ___
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA saMgraha " (23) kohe - krodha kara ke (24) mAne - mAna kara (25) mAye - - kapaTa kara ke (26) lobha-- lobha vara ke liyA huvA | ( 626 ) (27) puNyaM pacchaM saMyuva - pahele tathA bAda meM dene vAle kI stuti kara ke liyA huvA / [28] vijA--gRhasthoM ko vidyA batAkara liyA huvA [26] maMta-mantra tantra Adi "" natzaa [30] cUna-- rasAyana Adi ( eka vastu meM dUsarI vastu milAkara tIsarI vastu banAnA ) sikhAkara liyA huvA | [31] joge--lepa, vazIkaraNa Adi batAkara liyA huvA | [32] mUla kamme - garma pAta Adi kI davA batA kara liyA huvA Uparokta doSoM meM se prathama 16 doSa' udgamana' arthAt bhadrika zrAvaka bhakti ke kAraNa ajJAna sAdhuoM ko lagAte haiN| pIche ke 16 doSa utpAta ' haiM / ye muni svayaM lagA lete haiM / " aba daza doSa nIce likhe jAte haiM jo sAdhu aura gRhastha donoM ke prayoga se lagAye jAte haiM / (33) saMkie -- jisameM sAdhu tathA gRhastha ko zuddhatA ( nirdoSatA ) kI zaGkA hove / [34] maMkkhie--vahorAne vAle ke hAtha kI rekhA athavA bAla sacita se bhIje huve hove to /
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra ke 106 doSa / / 627) [35] nikkhitte-sacitta vastu para acitta AhAra rakhA hove| [36] pahiye--acitta vastu sacitta se DhaMkI hove vo| [37] misIye-sacitta-acitta vastu milI hove / [[38] apariNiye pUrA acitta AhAra jo na huvA ho [36] sahAriye-eka bartana se dUsare bartana (nahIM vara rAyA huvA ) meM lekara diyA huvaa|| [40] dAyago--aMgopAMga se hIna aise gRhasthoM se leve ki jinheM calane phirane se duHkha hotA hove| [41] lItta--turuta ke lIpe huve AMgana para se liyA huvaa| [42] chaMDiye--pahorAvane ke samaya vastu nIce giratI TapakatI ho / Avazyaka sUtra meM batAye huve 5 doSa / [1] gRhasthoM ke daravAje Adi khulA kara leve to| [2] gau, kutte Adi ke lie rakkhI huI roTI leve to| [3] devI devatA ke naivedya va balidAna nimita banI huI vastu leve to| [4] binA dekhI cIja-vastu leve to| [1] prathama nirasa AhAra paryApta pApA huvA ho to
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ (628) thokaDA sNgrh| - - -. bhI sarasa AhAra nimita nimaMtraNa Ane para rasa lolupatA se sarasa AhAra le leve to| zrI uttarAdhyayana sUtra meM batAye huve 2 doss| [1] anya kula meM se gocarI nahIM karate huve apane sajana sambandhiyoM ke yahIM se gocarI kare to| [2] binA kAraNa AhAra le aura binA kAraNa AhAra tyAge / 6 kAraNa sa AhAra leve 6 kAraNa se AhAra chor3e kSudhA vedanI sahana nahIM honese rogAdi hojAne se prAcAryAdi kI vaiyAvaca hetuse upasarga Ane se IryA zodhane ke lie brahmacarya ke nahIM palane para saMyama nirvAha nimita jIvoM kI rakSA ke lie jIvoM kI rakSA karane ke lie tapazcaryA ke lie dharma kathAdi kahane ke lie anazana[saMthArA] karane ke lie zrI dazavakAlika sUtra meM batAye huve 23 doSa / [1] jahAM nIce daravAje meM se hokara jAnA par3e vahAM gocarI karane se [2] jahAM aMdherA giratA hove usa sthAna para" " [3] gRhasthoM ke dvAra para baiThe huve bakare bakarI / [4] bacce bccii| [5] kutte| [6] gAya ke bachar3e Adi ko ulAMgha kara jAve to|
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra ke 106 doSa / [7] anya kisI prANI ko ulAMgha kara jAne se / [8] sAdhu ko AyA huvA jAna kara gRhastha saMghaTe [sacitAdi] kI cIjoM ko Age pIche kara deveM vahAM se gocarI karane para / [6] dAna nimita banAyA huvA / [10] punya nimita banAyA huvA / [11] raMka-bhikhArI ke lie banAyA huvA / [12] bAbA sAdhu ke lie banAyA huvA AhAra leve to| [13] rAja pieDa [raIsAnI-baliSTa AhAra leve to| [14] zamyAMtara-piMDa makAna dAtA ke yahAM se leve to| [15] nitya-piMDa hamazA eka hI ghara se bAhA leve to| (16) pRthvI Adi sacitta cIjoM se lagA havA leve .. to, (17) icchA pUrNa ka ne vAlI dAnazAlAoM se se AhAra ,,,, (18) tuccha vastu ( kama khAne meM Aye aura adhika pAThanI par3e) gocarI meM leve to| (16) AhAra dene ke pahile sacitta pAnI se hAya dhoyA hove tathA vahorAne ke bAda sacitta pAnI se hAtha dhove to| (20) niSiddha kula-(madya mAMsAdi abhakSya bhojI) kA AhAra leve to
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ (630) thokaDA sNgrh| [21] apratItakArI [ strI puruSa durAcArI hove aise kula kA ] kA AhAra leve to| [22] jisane apane ghara para Ane ke liye manA kiyA hove aise gRhastha ke ghara kA AhAra leve to [23] madirAdi vastu kI gocarI kare to-mahA doSa hai -: zrI nAcArAMga sUtra meM batAye huve 8 doSaH[1] mahemAna nimitta banAye huve AhAra meM se unake jImane ke pahile AhAra leve to| [2] trasa jIvoM kA mAMsa [ jo sarvathA niSiddha hai ] leve to mahAdoSa / [3] punyArtha dhana-dhAnya meM se banAyA huvA AhAra leve to| [4] rasoI [ jyonAra-jImanavAra ] meM se AhAra leve to| [5] jisa ghara para bahutase bhikhArI-bhojanArthI ikaThe ___ huve ho usa ghara meM se AhAra leve to| [6] garama AhAra ko kUka dekara vahorAyA huvA (7) bhUmi gRha (bhoyarA-UDI bhakArI) meM se nikAlA huvA AhAra leve to| (8) paMkhe Adi se ThaNDe kiye huve AhAra ko leve to zrI bhagavatI sUtra meM batAye huve 12 doSa (1) saMyoga doSa Aye huve AhAra meM manojJa banAne
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAhAra ke 106 dop| (631) - NA ke liye anya cIjeM milAve ( dUdha meM zakara Adi milAva) (2) dveSa-dopa-nirasa AhAra milane se ghRNA lAve to (3) rAga-doSa-sarasa ,, , , khuzI,, ,, (4) adhika pramANa meM [ DhUMsa 2 kara ] aAhAra kare to [5] kAlAtikama doSa-pahele pahara meM liye huve kA 4 the pahera meM AhAra kare to| [6] mArgAtikrama doSa-do gAu se adhika dUra lejAkara AhAra kare to| [7] sUryodaya pahele sUryodaya pazcAt AhAra kare to / [8] duSkAla tathA aTavI meM dAnazAlAoM kA , leve to| [6] ,, meM garIboM ke liye kiyA huvA AhAra ,,, [10] glAna-rogI pramukha , " " " " " [11] anAthoM ke liye , " " " " [12] gRhastha ke AmantraNa se usake ghara jAkara AhAra leMve to| zrI prazna vyAkaraNa sUtra meM banAye huve 5 doSa [1] munike nimitta AhAra kA rUpAntara karake deve to 12] , , , , , poya palaTa , , " [3] gRhastha ke yahAM se apane hAtha dvArA AhAra leve to [4] muni ke nimitta bhaMDAriye Adi ke andara se nikAla kara diyA huvA AhAra leve to|
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 632) thokaDA sNgrh| Pho [5] madhuravacana bola kara [khuzAmada karake ] AhAra kA yAcanA karake leve to| zrI nizItha sUtra meM batAye huve 6 doSa / [ ] gRhastha ke yahAM jAkara 'isa bartana meM kyA hai| isa prakAra pUcha 2 kara yAcanA kare to| (2) anAtha, majUra ke pAsa se dInatApUrvaka yAcanA ____ karake AhAra le to| (3) anya tIrthI (bAbA-sAdhu ) kI bhikSA meM se yAcakara AhAra leve to| (4) pAsatthA (zithilAcArI) ke pAsa se yAcakara leve to| (5) jaina muniyoM kI durgachA karane vAle kula meM se ___AhAra leva to| (6) makAna kI AjJA dene vAle ko ( zayyAMtara ) sAtha lekara usakI dalAlI se AhAra leve to| zrI dazA zruta skandha sUtra meM batAye huve 2 doSa / (1) bAlaka nimitta banAyA huvA AhAra leve to (2) garbhavantI " " " " ," zrI vRhatkalpa sUtra meM batAyA huA 1 doSa (1) cAra prakAra kA AhAra gatri ko vAsI rakhakara dUsare roja bhogave to doSa /
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAhAra ke 106 doSa / (633) evaM 4245+2+23++12+5464241=106 inameM 5 mAMDalA kA aura 101 gocarI kA doSa jaannaa| // iti zrAhAra ke 106 doSa sampUrNa //
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 634) thokaDA sNgrh| - OM sAdhu-samAcArI tathA sAdhuoM ke dina kRtya aura rAtri kRtya zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana 26 samAcArI 10 prakAra kI:-(1) Avassiya (2) nisihiya (3) ApucchaNA (4) paDi pucchaNA (5) chaMdaNA (6) icchA kAra (7) micchA kAra (8 tahakAra (8) anbhu. ThaNA aura (10) upa-saMpayA smaacaarii| (1) zrAvastiya-sAdhu Avazyaka-jarUrI (AhAra nihAra, vihAra ) kAraNa se upAzraya se bAhara jAve taba 'Avassiya' zabda bola kara nikale / (2) nisihiya-kArya samApta hone para loTa kara jaba punaH upAzraya meM Ave taba 'nisihiya' zabda bola kara Ave / (3) aApucchaNA-gocarI, paDilehaNa Adi apane sarva kArya guru kI AjJA lekara kre|| (4) pADapucchaNA-anya sAdhuoM kA pratyeka kArya guru kI AjJA le kara krnaa| (5) chaMdaNA-aAhAra pAnI guru kI AjJAnusAra de deve aura apane bhAga meM Aye huve AhAra ko
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ saadhu-smaacaarii| (635) bhI gurujanoM Adi ko Amantrita karane ke bAda sAve / (6) icchAkAra-[pAtralepAdi] pratyeka kArya meM guru kI icchA pUcha kara kre| (7) micchAkAra-patkicit aparAdha ke liye guru samakSa Atma niMdA karake 'micchAmi dukAI de| (8) tahakAra-guru ke vacana ko sadA 'tahatta' pramANa kaha kara prasannatA se kArya kre| (8) anbhuThaNA-guru, rogI, tapasvI zrAdi kI glAnatA (ghRNA) rahita vaiyAvacca kre|| (10)upasaMcayA-jIvana paryanta gurukula vAsa kare (guru AjJAnusAra vicare ) dina kRtya cAra pahara dina ke aura cAra pahara rAtri ke hote haiN| dina tathA rAtri ke cothe bhAga ko pahara kahanA / (1) dina nikalate hI prathama pahara ke cothe bhAga meM sarva upakaraNoM kA paDilehaNa kare (2) tatpazcAt guru ko pUche ki maiM vaiyAvacca karUM athavA sajjhAya ? guru kI AjJA milane para vaisA hI 1 pahara taka kre| (3) dUsare pahara meM dhyAna (kiye huve svAdhyAya kI ciMtavana) kare (4) tIsare pahara meM gocarI kare. prAsuka AhAra lAkara guru ko batAve. saMvibhAga kare aura bar3oM ko Amantrita karake prahAra kare
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ (636) thokaDA saMgraha / (5) cauthe pahara ke 3 bhAga taka svAdhyAya kare (6) cothe bhAga meM upakaraNoM kA paDilahaNa kare tathA paThAne kI bhUmi bhI paDilehe; tatpazcAt (7) devasI pratikramaNa kare (6 Avazyaka kare ) / rAtri kRtya devasI prati kramaNa karane ke bAda prathama pahara meM ama. jjhAya TAla kara svAdhyAya kare dUsare pahara meM dhAna kare. svAdhyAya kA artha ciMtave tatpazcAt nidrAAve to tIsare pahara meM savidha yatnA pUrvaka saMthArA saMstarIkara svalpa nidrA lekara cotha pahara kI zurUAta meM uThe, nidrA ke doSa TAlane ke nimita kAusagga kare, pona pahara taka svAdhyAya sajjhAya kare. cothe pahara meM cothe (aMtima) bhAga meM rAyasi prati. kramaNa kare pazcAt guru vaMdana karake pacakhANa kare / .. // iti sAdhu samAcArI sampUrNa /
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahorAtri kI ghaDiyoM kA yantra / (637) ahorAtri kI ghar3iyoM kA yantra (zrI utarAdhyayana sUtra 26 vAM adhyayana ) 7 svAsozvAsa kA 1 thotra, 7 thova kA 1 lava, 38 // lava kI 1 ghar3I ( 24 miniTa) prati dina 2 // laba lava aura 2 // thora dina baDhatA aura ghaTatA hai, isakA yantra / dina kitanI ghar3I kA rAtri kitanI ghar3I kI mAha vadi 7 a. zudi 7 pUrNimA vidi7 pra. zu.7 pUrNi ASADha 34 // 35 35 // 36 25 // 25 24 // 24 zrAvaNa 3 // 35 34 // 34 24 // 25 25 // 26 bhAdrapada 32 // 33 32 // 32 26 // 27 27 / / 28 Azvina 31 // 31 30 // 30 28 // 26 26 // 30 kArtika 26 // 26 28 / 28 30 // 31 31 // 32 mAgazIrSa 27 // 27 26 // 26 32 // 33 33 / / 34 poSa 2 // 25 24 // 24 34 // 35 3 // 36 mAgha 24 25 25 // 26 35 / 35 34 // 34 phAlguna 26 // 27 27 / 28 33 // 33 32 // 32 caitra 28 // 26 26 // 30 31 // 31 30 // 30 vaizAkha 30 // 31 31 // 32 26 // 26 28, 28 jyeSTa 52 / / 33 33 // 24 27 // 7 26 / / 26 // iti ahorAtri kI ghar3iyoM kA yantra sampUrNa / ___
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 638 ) thokaDA sNgrh| 3 dina pahara mApa kA yantra (zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana 26) dina meM prathama do pahara meM mApa uttara tarapha muMha rakhakara leve aura pIchale do pahara meM mApa dakSiNa tarapha mu~ha rakhakara leve dAhine paira ke ghuTane taka kI chAyA ko apane pagale ( pAvane ) aura aGgula se mApe isa prakAra porasI tathA pona porasI kA mApa paira aura pAgala batAne vAlA yantra1 lI aura 4 thI 1 paurasI pona porasI mAha vidi7 a. zudi 7 pU. vidi 7 a. zudi 7 pUrNimA aSADha pa. prAM.pa.pra.pa.pra.pa.prA.pa.prAM.pa.zrI.pa.pra.pa.. 2-3 2-2 2-12-02-62-82-72-6 zrAvaNa 2-12-2 2-32-42-72-82-62-10 bhAdrapada2-52-6 2-72-83-13-23-3 3-4 Azvina2-62.10 2.113-03-53-63-73-8 kArtika 3-13-23-3 3-4 3-63.10 3 114.0 mA.zIrSa3-53-63-73-84-3 4-4 4-54-6 poSa 3.63.103-114-04-74-84-64.10 mAgha 3.113.103-63-84-64-84-74-6 phAlguna 3-73-63-53-44-34-24-14-0 caitra 3-33-23-13-03-113.10 3-63-8
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ dina pahara mApa kA yantra / (636 ) vaizAkha 2-112.102-62-83-73-6 3-53-4 jyeSTa 2-72-6 2-52-4 3-13-02-112-10 guTanA ( DhIMcaNa) ke badale beMta se mApa karanA hove to Upara se AdhA samajhanA / // iti dina pahara mApa kA yantra sampUrNa /
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA ( 640 ) thokaDA sNgrh| rAtri pahara dekhane [jAnane kI vidhi ( zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana 26) jisa kAla ke andara jo jo nakSatra samasta rAtri pUrNa karatA hove vo nakSatra ke cauthe bhAga meM AtA ho / usa samaya hI pherasI AtI hai rAtri kI cauthI porasI carama (antima ) cauthe bhAga ko (do ghaTI rAtriko ) pAusa (prabhAta ) kAla kahate haiM / isa samaya sajjhAya se nivRta ho kara prati kramaNa kare / nakSatra nimna likhita anusAra hai / zrAvaNa meM.-14 dina uttarASADhA, 7dina abhica, 8dina zravaNa 1 niSTA bhAdrapada meM-14dina dhaniSTA, 7dina zatabhikhA, 8 dina pUrvA bhAdrapada, 1 dina uttarA bhAdrapada Azvina meM.-14 dina uttarA bhAdrapada, 15 dina khatI 1 dina azvanI kArtika meM--14 dina azvanI, 15 dina bharaNI, 1 dina kRtikA magazara meM--14 dina kRtikA, 15 dina rohiNI, 1dina mRgazara poSa meM 14 dina mRgazara, dina AdrI, 7 dina punarvasu 1 dina puSya /
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtri pahara dekhane [ mAnane ] kI vidhi / ( 641) mAgha meM-14 dina puSya, 25 dina azleSA, 1 dina maghA / ____ phAlguna meM..14 dina maghA, 15 dina pUrvA phAlgunI, 1 dina uttarA phAlgunI / caitra meM-14 dina uttarA phAlgunI, 15dena hasti, 1 dina citraa| vaizAkha meM--14dina citrA,15 dina svAti, 1 dina vizAkhA / jyeSTa meM-14 dina vizAkhA, 15 dina anurAdhA, 1 dina jyeSTA / ____ ASADha meM--14 dina jyeSTA, 15 dina mUla aura 1 dina puurvaassaaddhaa| antima ekeka dina likhA hai| vo nakSatra pUrNimA ke dina hove to usa mahine kA antima dina samajhanA / // iti rAtri pahara jAnane kI vidhi sampUrNa //
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ (642) yokaDA sNgrh| ra zAhI 14 pUrva kA yaMtra 14 pUrva ke pada saMkhyA syAhI viSaya-varNana ' nAma "hAsta utpAda kroDa 10 4 1 sarva dravya, guNa paryAya kI utpati aura nAza agaNIya 70 lAkha 1312 2 sadra0 gu0pa0 kA jJAna vIrya 60 8 8 4 jIvoM ke vIrya kA varNana zrAsti 1 kAr3a 1810 8 zrAsti nAsti kA svarUpa nAsti aura syAdvAda jJAna pramAda 2" 120 16 pAMca jJAna kA vyAkhyAna satya " 26" E20 32 satya saMyama kA" AtmA" 1"80lA. 0 64 naya pramANa. darzana sahita zrAtma svarUpa karma " 84 lAkha 128 karma prakRti, sthiti anu bhAga, mUla utara prakRti pratyAkhyAna 1ko 16020 0 256 pratyAkhyAna kA pratipramAda pAdana vidyApramAda6 0 512 vidyA ke atizaya kA vyAkhyAna kalyANaka' 1 " 12 0 1024 bhagavAna ke kalyANakA" prANAvAya" " 13 0 2048 bhedasa,hataprANake vikA' kriyAvazA0.50lA, 30 - 4066 kriyA kA vyAkhyAna loka biMdu-66 lAkha 25 0 8112 bindu meM loka svarUpa, sarva akSara sannipAta ambAr3I sahita hAthI ke samAna syAhI ke Dhagale se pUrva likhAyA jAtA hai evaM 14 likhane ke liye kula 16383 hAthI pramANa svAhI kI jarUrata hotI hai itanI syAhI se jo likhA jAtA hai usa jJAna ko 14 pUrva kA jJAna kahate haiN| // iti 14 pUrva kA yantra sampUrNa // be gaNadhara zrI sudhamAsvAmI sAra
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama ke 73 bola | * samyak parAkrama ke 73 bola ( zrI uttarAdhyayana sUtra 28 vAM adhyayana ) (1) vairAgya thA mokSa pahuMcane kI abhilASA / (2) viSaya - bhoga kI abhilASA se rahita honA / (3) dharma karane kI zraddhA / (4) guru svadharmI kI sevA - bhakti karanA ! (5) pApa kA locana karanA / ( 643 ) (6) zrAtma doSoM kI Atma--sAkSI se nindA karanA / (7) guru ke samIpa pApa kI nindA karanA / (8) sAmAyika ( sAvadya pApa se nivRta hone kI maryAdA ) kare | (6) tIrthakaroM kI stuti kare / (10) guru ko vaMdana kare / (11) pApa nirvatana - prati kramaNa kare / (12) kAusagga kare (13) pratyAkhyAna kare ( 14 ) saMdhyA samaya pratikramaNa karake namotthurAM kahe, stuti maMgala kare (15) svAdhyAya kA kAla pratilekhe (16) prAyazcita leve (17) kSamA mAMge (18) svAdhyAya kare (19) siddhAnta kI vAcanI deve (20) sUtra - artha ke prazna pUche (21) vAraMbAra sUtra jJAna phere (22) sUtrArtha ciMtatre (23) dharma kathA ka. (24) siddhAnta kI ArAdhanA kare (25) ekAgra zubha
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 644) thokaDA sNgrh| mana kI sthApanA kare (26) sataraha bheda se saMyama pAle (27) bAraha prakAra kA tapa kare(28)kama TAle(26)viSaya sukha TAle (30) apratibandhapanA kare (31) strI puruSa napuMsaka rahita sthAna bhogave (32) vizeSataH viSaya Adi se nivarte (33) apanA tathA anya kA lAyA huvA AhAra vastrAdi ikaThe karake zaMTa leve isa prakAra ke saMbhoga kA paccakhANa kare (34) upakaraNa kA paccakhANa kare (35) sadoSa AhAra lene kA paccakhANa kare (36) kaSAya kA paccakhANa kare kare (37) azubha yoga kA pacca0 (38) zarIra zuzrUSA kA pacca0 (36) ziSya kA pacca0 (40) zrAhAra pAnI kA pacca0 (41) dizA rUpa anAdi svabhAva kA pacca0 (42) kapaTa rahita yati ke veSa aura prAcAra meM pravata (43) guNavanta sAdhu kI sevA kare (44) jJAnAdi sarva guNa saMpanna hove (45) rAga dveSa rahita pravate (46) kSamA sahita pravate (47) lobha rahita pravata (48) ahaGkAra rahita pravarte (49) kapaTa rahita (sarala-niSkapaTa ) pravarta (50) zuddha anta:karaNa ( satyatA ) se pravarte (51) karaNa satya ( savidhi kriyA kANDa karatA huvA ) pravarta (52) yoga ( mana, vacana, kAyA) satya pravata (53) pApa se mana nivRta kara managupti se pravarte (55) kAya-gupti se pravarte (56) mana meM satya bhAva sthApita karake pravarte (57) vacana ( svAdhyAdi) para satya bhAva sthApita karake pravarta (58) kAyA ko satya bhAva se
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama ke 73 bol| (645) pravartAce (56) zruta jJAnAdi se sahita hove (60) samakita sahita hove (61) cAritra sahita hove (62) zrotrendriya(63) cakSuindriya - (64) ghrANendripa-(65) rasendriya-(66) sparzandriya-kA nigraha kare (67-70) krodha, mAna, mAyA, lobha jIte (71) rAga dveSa aura mithyAtva ko jIte (72) mana, vacana, kAyA ke yogoM ko rokate huve zaileSI avasthA dhAraNa karake aura (73 ) karma rahita hokara mokSa phuNce| evaM AtmA 73 boloM ke dvArA kramazaH mokSa prApta karake zItalIbhUta hotI hai| // iti samyaka parAkrama ke 73 bola sampUrNa /
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ (646 ) thokaDA sNgrh| 14 rAja loka ... loka prasaMgA kor3A ke'r3a yojana ke vistAra meM hai jisameM paMcAsti kAya bharI huI hai aloka meM AkAza sivAya kucha nahIM hai / loka kA pramANa batAne ke liye 'rAja' saMjJA dI jAtI hai| - 3,81,12,630 mana kA eka bhAra, aise 1000 bhAra vajana ke eka gole ko UMcA pheke to 6 mahine 6 dina, 6 pahara, 6 ghar3I, 6 pala meM ji| nIce Ave usane kSetra ko 1 rAju kahate haiM aise 14 rAju kA lambA (UMcA) yaha loka hai| ___rAja' ke 4 prakAra hai- (1) ghanarAja-jambAI, caur3AI UMcAI ekeka rAju (2) paratara rAjaghana rAja kA cothA bhAga (3) sUci rAja-paratara rAja kA cothA bhAga (4) khaMDa rAjasUci rAja kA cauthA bhAga / ____ adho loka 7 rAju jAr3A (UMgA) hai jisameM ekeka rAju kI jAr3I aisI 7 naraka hai| nAma jAr3I caur3AI dhanarAja paratararAja sUcirAja khaMDarAja ratna prabhA1rAju 1 rAju 1 rAju 4 rAju 16 rAju 64 rAju zakara" // 2 // " 6" 25 // 100" 400" vAlu " " 4 "16" 64" 256" 1024 "
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 rAja loka / 5 25" 100 " 400. 1600 6 36" 144 " 576 " 2304" 6|| " 42|" 166" 676 " 2704 " 19 " 46" 166 " 784 " 3136 ", dho loka meM kula 175 // ghanarAja, 702 paratara rAja, 2808 sUci rAja, 11232 khaNDa rAja haiM / 1800 yo na jAr3A va 1 rAja vistAra vAlA tirchA loka hai jisameM asaMkhyAta dvIpa samudra ( manuSya tirdeva ke sthAna ), aura jyotiSI deva haiM tirchA aura udhvaM loka mila kara 7 rAju hai | " paka dhUma tama tamatamA" " "9 99 99 dd "" 27 19 i ** samabhUmi se 1 || rAju UMcA 1-2 devaloka hai yahAM se 1 rAju U~vA tIsarA - cauthA devaloka hai yahA~ se 0 ||| rAju UMcA devaloka hai | rAju UMcA lAMtaka devaloka yahA~ se | rAju UMcA sAtavA~ devaloka, rAju UMcA AThavA~ 0 // rAju UMcA 6-10 vA~ devaloka, 0 // rAju UMcA 11-12 devaloka, 1 rAju UMcA nava grIyavaMka 1 rAju UMcA 5 anuttara vimAna Ate haiM inakA kramazaH bar3hatA ghaTatA vistAra yantrAnusAra hai 19 sthAna jAr3A vistAra ghanarAja paratararAja sUcirAja khaMDarAja sama bhUmi se || 1 oil 2 da 32 yahAM se oll 1 // oreun 4 / 72 2 64 ( 647 ) "" 18 16
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ( 648 ) 1-2devaloka se0 | 2 // yahAM se 0 / / 3 3-4devaloka se|| 4 5 vAM 0 ||| 5 i 5 , 6 TThA ." 7 vA~ vA~ 6-10, 11-12,, 19 95 0 / 4 i 0|| 3 0 // 2 // i yahAM se 0 / 2 // nava grIyaveka ||| 2 yahAM se 0 // 1 // 1 5 anu. vi. 0 1 // 16 q 50 15 4. 18 32 75 6 / 25 16 16 18 ||| 20 20 4 4 // 1 1 // zA 6 / 16 loka ke 236 ghana rAja huve / 6 / 18 12 // 257 12 4 // N 25 72 128 300 100 64 64 42020 2 72 50 25 48 18 // iti 14 rAjaloka sampUrNa // oli 8 32 kula Urdhva loka ke 63 || ghana rAja huve aura samata thokaDA saMgraha | 100 288 ** 1200 400 256 256 288 200 100 162 72
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArakI kA naraka varNana / (646) 7 nArakI kA naraka varNana naraka ke 21 dvAra-1 nAma 2 gotra 3 (jAr3ApanA) UMcAI 4 caur3AI 5 pRthvI piNDa 6 karaNDa 7 pAthar3A 8 AMtarAha pAthar3A pAthar3A kA zrAntarA (antara ) 10 ghaNodadhi 11 ghanavAyu 12 tanavAyu 13 AkAza 14 naraka naraka kA antara 15 naraka vAsA 16 aloka antara 17 valiyA 18 kSetra vedanA 16 deva vedanA 20 vaikriya 21 alpa bahutva dvAra / 1 nAma dvAra-1 ghamA 2 vaMzA 3 zIlA 4 aJjanA 5rAThA 6 maghA 7 maaghvtii| 2 gotra dvAra-1 ratna prabhA 2 zarkarA prabhA 3 vAlu prabhA 4 paMka prabhA 5 dhUma prabhA 6 tama prabhA 7 tamatamA (mahA tama ) prbhaa| ___3 jAr3A panA dvAra-pratyeka naraka ekeka rAju jADI hai| ___(4) caur3AI-1 lI naraka 1 rAju caur3I, 2 rI 2 // rAju, tIsarI 4 rAja, cauthI 5 rAja, pAMcavI 6 rAju, chaThI 6 // rAju, aura 7 vIM naraka 7 rAju caur3I hai parantu neriye 1 rAja vistAra meM (trasa nAla pramANa) hI haiN| (5) pRthvI piNDa dvAra-pratyeka naraka asaMkhya 2
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ (650 ) thokaDA sNgrh| yojana kI hai paraMtu pRthvI piMDa 1 lI naraka kA 180000 yo0, dUsarI kA 132000 yo, tIsarI kA 120000 yo0, cauthI kA 120000 yo0, pAMcavI kA 118000 yo0, chaThI kA 116000 yo0, aura sAtavIM kA 108000 yojana kA pRthvI pieDa hai| (6) karaNDa dvAra-pahelI naraka meM 3 karaNDa haiM (1) kharakaraeDa 16 jAta kA ratna maya 16 hajAra yojana kA (2) zrAyula bahala pAnI (jala) maya 80 hajAra yojana kA (3) paMka bahula kadama maya 84 hajAra yojana kA kula 180000 yojana hai zeSa 6 narakoM meM karaNDa nhiiN| 7 pAthar3A 8 aAntarA dvAra--pRthvI piNDa meM se 1000 yojana Upara aura 1000 yojana nIce chor3a kara zeSa polAra meM AntarA aura pAthar3A hai / kevala 7 vI naraka meM 52500 yo0 nIce chor3a kara 3000 yojana kA eka pAthar3A hai| pahelI naraka meM 13 pAthar3A, 12 aAntarA hai dUsarI , , 11 , , 10 // " tIsarI , " 6 , , 8 " " cothI , , 7 , , 6 , , pAMcavIM , , 5 , , 4 , " chaThI , , 3 , , 2 . " pahelI naraka ke 12 aAntarA meM se 2 Upara ke chor3a
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArakI kA naraka vrnnn| kara zeSa 10 bAntarAoM meM daza jAti ke bhavana pati rahate haiN| zeSa marakoM meM bhavana pati devatAoM ke pAsa nahIM haiN| pratyeka pAthar3A 3000 yojana kA hai jisameM 1000 yojana Upara, 1000 yojana nIce chor3a kara madhya ke 1000 yojana ke andara neriye utpanna hone kI kumbhiye haiN| 6 ekeka pAthar3e kA antara--pahelI naraka meM 115833 yo0, dUsarI meM 6700 yo0, tIsarI meM 12750 yo0, cothI meM 161662 yo0, pAMcavIM meM 25250 yo0, chaTThI meM 52500 yo0, kA atana hai sAtavIM meM eka hI pAthar3A hai| 10 ghanodadhi dvAra-pratyeka naraka ke nIce 20 hajAra yojana kA ghanodadhi hai| 11 ghanavAyu dvAra--pratyeka naraka ke ghanodadhi nIce asaMkhya yojana kA dhanavAyu hai / 12 tanavAyu dvAra--pratyeka naraka ke dhanavAyu nIce asaMkhya yojana kA tanavAyu hai / 13 aAkAza dvAra pratyeka naraka ke tanavAyu nIce asaMkhya yojana kA AkAza hai| 14 naraka-naraka kA antara--eka naraka meM dUsarI naraka se asaMkhya asaMkhya yojana kA antara hai|
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 652) thokaDA sNgrh| - - - - 15 naraka vAsA dvAra-pahelI naraka meM 30 lAkha, dUsarI meM 25 lAkha, tIsarI meM 15 lAkha, cothI meM 10 lAkha, pAMcavIM meM 3 lAkha, chaThI meM 66665 aura sAtavIM naraka meM 5 naraka vAsA haiN| inameM , naraka vAsA asaMkhyAta yojana kA hai jinameM asaMkhyAta neriye haiN| , naraka vAsA saMkhyAta yojana kA hai aura unameM saMkhyAta neriyA haiN| tIna cimaTI bajAne meM jambUdvIpa kI 21 vAra pradakSiNA karane kI gati vAle devoM ko ja. 1-2-3 dina0 u0 6 mAha lage kitanoM kA anta Ave aura kitanoM kA nahIM aAve, evaM vistAra vAlA asaMkhya yojana kA koI 2 naraka vAsA hai| 16 aloka antara-17 valoyA dvAra-praloka aura naraka meM antara hai, jisameM dhanodadhi, dhanavAyu aura tanuvAyu kA tIna valaya (cUr3I kar3A) ke AkAra samAna AkAra hainaraka ratna pra0 zarkara pra. vAlu pra0 paMka pra0 dhUma pra0 tama pra0 tamatamA pra0 aloka aM012yo. 23yo0 13.yo.14 yo. 143 yo.15:yo. 16 yo. valaya saM0 3 3 3 3 3 3 3 ghanodadhi 6 yo. 6 yo0 6 yo0 7 yo0 73 yo. 73 yo0 dhanavAta // yo0 4 // " 5 " // " 5 // // 5 // " 6" tanavAta an" 3 " "3" m" sms " // 3deg 2"
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArakI kA naraka varNana / ( 653 ) 18 kSetra vedanA dvAra-daza prakAra ko hai-ananta kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, dAha (jalana), jvara, bhaya, ciMtA, khujalI, aura parAdhInatA, eka se dUsarI meM, dUsarI se. tIsarI meM (isa prakAra) ananta ananta guNo vedanA sAtavIM naraka taka hai naraka ke nAma ke anusAra padArthoM kI bhI anantI vedanA hai| 16 deva kRta vedanA-1.2.3 naraka meM paramAdhAmI deva pUrva kRta pApa yAda karA 2 kara vividha prakAra se mAra-dukha dete haiM zeSa naraka ke jIva paraspara lar3a 2 kara kaTA karate haiN| 20 vaikriya dvAra-neriye kharAba tIkSNa) zastra ke samAna rUpa banAte haiM athavA vajramukha kIr3e rUra hokara anya neriyoM ke zarIroM meM praveza karate haiM andara jAne bAda bar3A rUpa banA kara zarIra ke Tukar3e 2 kara DAlate haiN| 21 alpa bahutva dvAra sarva se kama sAtavIM naraka ke nariye, usase Upara Ura ke asaMkhyAta guNe neriye jAnanA, zeSa vistAra 24 daNDakAdi thokar3oM meM se jaannaa| // iti nArakI kA vrnn| sampUrNa /
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 654) thokaDA sNgrh| bhavanapati vistAra bhavanapati devoM ke 21 dvAra-1 nAma 2 bAsA 3 rAjadhAnI 4 sabhA 5 bhavana saMkhyA 6 varNa 7 vastra 8 cinha 6 indra 10 sAmAnika 11 lokapAla 12 trayastriMza 13 Atma rakSaka 14 anIkA 15 devI 16 pariSada 17 paricAraNA 18 vaikriya 16 avadhi 20 siddha 21 utpanna dvaar| 1 nAma dvAra-10 bheda-1 asura kumAra 2 nAga kumAra 3 suvarNa kumAra 4 vidyuta kumAra 5 agni kumAra 6 dvIpa kumAra 7 dizA kumAra 8 udadhi kumAra 6 vAyu kumAra 10 stanit kumAra / 2 vAsA dvAra-pahelI naraka ke 12 AntarAoM meM se nIce ke 10 AntarAoM meM daza jAti ka bhavanapati rahate haiN| 3 rAjadhAnI dvAra-bhavanapati kI rAjadhAnI tircha loka ke aruNa vara dvIpa-samudroM meM uttara dizA ke andara 'amara caMcA ' balendra kI rAjadhAnI hai aura dUsare navanikAya ke devoM kI bhI rAjadhAniyeM haiM / dakSiNa dizA meM * camara caMcA' camarendra kI aura nava nikAya ke devoM kI bhI rAjadhAniyeM haiN| 4 sabhA dvAra-ekeka indra ke pAMca sabhA haiM
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanapati vistAra / ( 655) Antarvvvvvv (1) utpAta sabhA ( deva utpanna hone ke sthAna ), (2) abhiSeka sabhA ( indra ke rAjyAbhiSe . kA sthAna) (3) alaMkAra sabha' ( devoM ke vastra bhUSaNa-alaMkAra sajane ke sthAna ) ( 4 ) vyavAya sabhA ( devayogya dharma nIti kI pustakoM kA sthAna ) aura (5) saudharmI sabhA ( nyAyainsApha karane kA sthAna) 5 bhavana saMkhyA -kula bhavana 77200000 hai jina meM 4 kroDa 6 lAkha bhavana dakSiNa meM aura 3 kor3a 66 lAkha bhavana uttara dizA meM haiM vistAra yantra se smjhnaa| 6 varNa, 7 vastra cinha 6 indra dvAra-yantra se jAnanA bhavana THE vastra / ka indra do 2 nAma varNa cinha varNa utara ke dakSiNa ke EE asurakumAra 30 34kAlA raka cUDAmaNi balendra camarendra nAga " 40 44 zveta nIlA nAgaphaNa bhUtandra dharaNendra suvarNa" 34 3-suvarNa zveta garur3a veNudAlI veNu deva vidyuta " 36 40 rakta nIlA vajra harisiMha harikanta 40 " " kalaza agni mAnava agnisiMha dvApa " 36 40 " " siMha vizeSTa pUrNa dizA " 36 40pAMDara " azva jala prabha jalakanta udadhi " 36 40suvarNa zveta gaja amRta vAhana amRta gati pavana " 46 50zyAmapaM.varNa magara prabhaMjana velava stanita" 36 40 suvarNa zveta vardhamAna mahAghoSa ghoSa zrAMgna
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| sAmAnika deva-(indra ke umarAva samAna deva ) camarendra 64000, balendra ke 60000 aura zeSa 18 indroM ke chaH 2 hajAra sAmAni deva: haiN| 11 loka pAla deva-( koTa vAla samAna ) pratyeka indra ke cAra 2 loka pAla haiN| 12 trayastriMza deva-( rAja guru samAna) pratyeka indra ke teMtIza 2 trayastriMza deva haiN| 13 aAtma rakSaka deva-camarendra ke 256000 deva, balendra ke 240000 deva aura zeSa indroM ke 24-24 hajAra deva haiN| 14 anIkA dvAra-hAthI, ghor3e, ratha, maheSa, paidala, gaMdharva, nRtyakAra evaM 7 prakAra kI anIkA hai pratyeka anIkA kI deva saMkhyA-camarendra ke 8128000, balendra ke 7620000 aura 18 indroM ke 3556000 deva hote haiN| 15 devI dvAra-camarendra tathA balendra kI 5.-5 anamahiSI (paTaganI) haiM pratyeka paTarAnI ke ATha hajAra deviyoM kA parivAra hai ekeka devI ATha hajAra caikriya kara arthAt 32 koDa vaikriya rUpa hote haiM zeSa 18 indroM kI 6-6 agramahiSI haiM ekeka ke 6..6 hajAra deviyoM kA parivAra hai aura sarva 6.6 hajAra vakriya kare evaM 21 kroDa 60 lAkha vaikriya rUpa hote haiN| ___
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanapati vistAra / (657) 16 pariSada dvAra-pariSamA(sabhA)tIna prakAra kI haiN| 1 Abhyantara sabhA-salAha yogya bar3oM kI sabhA jo mAna pUrvaka dulAne se prAdeM ( au bhejane para jaaveN)| 2 mama sabhA-sAmAnya vivAra vAle devoM kI sabhA jo bulAne se Ave parantu binA bheje jAveM / 3 bAhya sabhA-jinheM hukma diyA jA sake aise devoM kI sabhA, jo binA bulAye AyeM aura jaaveN| zrAbhyantara sabhA madhya sabhA bAhya sabhA deva saM0 sthiti deva saM0 sthiti deva maM0 sthiti camarendra 23000 2||ply 28000 2 palpa 35000 1||ply balendra 20000 3 // ,, 24000 3 ,, 28000 2 // , dakSiNa ke 6 indra 60000 1 ,, 70000 0 // ,, 80000 0 // ,, uttara ke se a0 se a0 6 indra 500000 / , 60000 ,,, 70000 , , sa0 zrAbhyantara sabhA madhyama sabhA bAhA sabhA devI saM0 sthiti devI saM0 sthiti devI saM0 sthiti camarendra 350 1||ply 300 1 palya 250 1 palya balendra 458 2 // , 400 2, 350 1 // ,, dakSiNa ke 6 indra 175 // , 150 , 125 0, se nyUna se a0 uttara ke 6 indra 225 ||ply 200 0||ply 175 0, se nyUna senA se nyUna
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 658) thokaDA saMgraha | 17 paricaraNa dvAra - ( maithuna ) pAMca prakAra kA - mana, rUpa zabda, sparza aura kAya paricAraNa ( manuSya vat devI ke sAtha bhoga ) 18 vaikriya kare to camarendra deva - deviyoM se samasta jaMbUdvIpa bhare, asaMkhya dvIpa bharane kI zakti hai parantu bhare nahIM / balendra deva - deviyoM se sAdhika jaMbUdvIpa bhare, asaMkhya bharane kI zakti hai parantu bhare nahIM / 18 indra deva - deviyoM se samasta jaMbUdvIpa bhare saMkhyAta dvIpa bharane kI zakti hai parantu bhare nahIM / lokapAla deviyoM kI zakti saMkhyAta dvIpa bharane kI zepa saboM kI sAmAnika, trayastriza deva-devI aura lokapAla deva kI vaikriya zakti apane indravat, vaikriya kA kAla 15 dina kA jAnanA | 16 avadhi dvAra - asura kumAra deva ja0 25 yo0 u0 Urdhva saudharma devaloka, nIce tIsarI naraka, tIrcchA asaMkhya dvIpa samudra taka jAne va dekhe zeSa 6 jAti ke bhavanapati deva ja0 25 yo0 u0 UMcA jyotiSI ke tale taka, nIce pahelI naraka, tIcrcchA saMkhyAMta dvIpa samudra taka jAne - dekhe | 20 siddha dvAra - bhavanapati meM se nikale huve deva
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanapati vistAra / (656) manuSya hokara 1 samaya meM 10 jIva mokSa jAsake bhavanapati-deviyoM meM se nikalI huI deviyeM ( manuSya hokara ) pA~ca jIva mokSa jA ske| _21 utpanna dvAra-sarva prANa, bhUta, jIva satya bhavanapati deva va devI rUpa se ananta vAra utpanna huve parantu satya jJAna binA garaja sarI nahIM ( uddezya pUrNa huvA nahIM) zeSa vistAra laghudaNDaka Adi thokar3e se jAnanA caahiye| // iti bhavana pati vistAra sampUrNa / / -OHD -
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 660 ) thekaDA saMgraha | vANa vyantara vistAra vANa vyantara ke 21 dvAra - 1 nAma 2 vAsa 3 nagara 4 rAjadhAnI 5 sabhA 6 va 7 vastra 8 cinha 6 indra 10 sAmAnika 11 Atma rakSaka 12 pariSada 13 devI 14 anIkA 15 vaikriya 16 avadhi 17 paricAraNa 18 sukha 16 siddha 20 bhava 21 utpanna dvAraM / 1 nAma dvAra - 16 vyantara- 1 pizAca 2 bhUta 3 yakSa 4 rAkSasa 5 kinnara 6 kiMpuruSa 7 mahoraga 8 gaMdharva pannI 10 pAna panI 11 IsIvAya 12 bhUya vAya 13 kandiya 14 mahA kandiya 15 kodaNDa 16 payaMga deva / 2 vAsA dvAra - ratnaprabhA naraka ke Upara kA 1 hajAra yojana kA jo piNDa hai usameM 100 yojana Upara 100 yojana nIce chor3a kara 800 yojana meM 8 jAti ke vAyavyantara deva rahate haiM aura Upara ke 100 yo0 pieTa meM 10 yo0 Upara, 10 yo0 nIce chor3akara 80 yo0 meM 8 se 16 jAti ke vyantara deva rahate haiM / ( ekeka kI yaha mAnyatA hai ki 800 yo0 meM vyantara deva aura 80 yo0 meM 10 jRmbhakA deva rahate haiM / ) 3 nagara dvAra - Upara ke vAsAoM meM vAyavyantara
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANa vyantara vistAra / (661 ) devoM ke asaMkhyAta nagara haiM jo saMkhyAtA saMkhyAtA yojana ke vistA vAle aura samaya haiM / 4 rAjadhAnI dvAra-vanapati se kama vistAra vAlI prAyaH 12 ujApa yo para kI tIkheM loka ke dvIpa samudroM meM ratnamaya rAjadhAniyeM haiN| ___5 sabhA dvAra-ekeka indra ke 5-5 sabhA hai bhavana pati vat / 6 varNa dvAra-yakSa, pizAca, mahoga, gaMdharva kA zyAma varNa, kinnara kA nIla , rAkSasa aura kiMpuruSa kA zveta, bhUta kA kAlA / ina vANa vyantara devoM ke samAna zeSa 8 vyantara devoM ke zarIra kA varNa jAnanA / 7 vastra dvAra--pizAca, bhUta, rAkSasa ke nIle vastra, yakSa kinnara kiMpuruSa ke pIle vastra, mahoraga gandharva ke zyAma vastra evaM zeSa vyantaroM ke vastra jAnanA / 8cinha aura hai indra dvAra-pratyeka vyantara kI jAti ke do 2 indra haiN| vyantara deva dakSiNa indra uttara indra dhajA para cinha pizAca kAlendra mahA kAlendra kadama vRkSa bhUta surUpendra prati rupendra sulakSa , yakSa pUrNendra maNibhadra baDa , rAkSapta bhIma mahA bhIma khaTaMka upakara
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 662 ) kinnara kiMpuruSa kinnara sApuruSa atikArya gati rati pannI sanihi ghAI RSi Izvara mahoraga gaMdharva pANa pannI IsI vAya bhUya vAya kandiya suviccha mahAkAMndaya hAsya kodaNDa zveta payaMga deva pataMga madhyama bAhya kiMpuruSa mahApuruSa mahAkAya gati yaza sAmAnI vidhAI RSi pAla mahezvara vizAla Abhyantara 8000 10000 12000 thokaDA saMgraha | azoka vRkSa caMpaka 35 hAsyarati caMpaka mahAzveta nAga " pataMga pati tuMbaru 10 sAmAnika dvAra - sarva indroM ke cAra cAra hajAra nAga " tuMbaru 59 kadamya " sulasa " bar3a ,, khaTaMka upakara azoka vRkSa sAmAnika haiM / 11 Atma rakSaka dvAra - sarva indroM ke solaha solaha hajAra Atma rakSaka deva haiM / 12 pariSadA dvAra - bhavana pati samAna inake bhI tIna prakAra kI sabhA haiM / ( 1 ) Abhyantara ( 2 ) madhyama ( 3 ) bAhya / sabhA 19 deva saMkhyA sthiti devI saMkhyA sthiti 0 // palya 1000| palya jAjerI 99 0 // " se nyUna 1000 / 0 | palya jA0 1000 / " se nyUna
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANa vyantara vistAra / (663) 13 devI dvAra-pratyeka indra ke cAra cAra devI, eka eka devI hajAra ke parivAra sahita saba deviya hajAra hajAra vaikriya rUpa kara sakatI haiN| 14 anIkA dvAra-hAthI, ghoDe Adi 7 prakAra anIkA hai pratyaka meM 508000 deva hote haiN| 15 vaikriya dvAra-samagra jambU dvIpa bharA jAya itane rUpa banAve, saMkhyAta dvIpa samudra bharane kI zakti hai| 16 avadhi dvAra-ja. 25 yo0, u0 UMcA jyotiSI kA talA, nIce pahalI naraka aura tIrcha saMkhyAta dvIpa samudra jAne dekhe / 17 paricAraNa dvAra-(maithuna) 5 prakAra se bhavana pati smaan| 18 sukha dvAra-abAdhita manuSyoM ke sukhoM se ananta guNA sukha hai| 16 siddha dvAra-vANa vyantara devoM meM se nikala kara 1 samaya meM 10 siddha ho sake va deviyoM meM se 5 ho ske| 20 bhava dvAra-saMsAra bhramaNa kare to 1-2-3 jIva ananta bhava kr| 21 utpanna dvAra-sarva jIva anantI vAra vANa vyatanra meM utpanna ho Aye haiM parantu ina paugalika sukhoM se siddhi nahIM huii| // iti vANa vyantara vistAra sampUrNa //
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ (664) thokaDhA sNgrh| jyotiSI deva vistAra jyotikI deva 2 // dvIpa meM (cara calane vAle) aura 2 // dvIpa bAraha yira haiM ye pakkI ITa ke zrAkAravata haiM sUrya-sarya ke aura cara-candra ke ekeka lAkha yojana kA antara hai cara jyotiSI se sthiA jyo0 AdhI krAnti vali haiM candra ke sAtha amitra nakSatra aura sUrya ke sAtha puSya nakSatra kA sadA yoga hai mAnuSo tara parvata se Age aura aloka se 1111 yojana isa tarapha usake bIca meM sthira jyo0 deva-vimAna haiM parivAra cara jyo0 samAna jAnanA / jyo0 ke 31 dvAra-1 nAma 2 vAsA 3 rAjadhAnI 4 sabhA 5 varNa 6 vastra 7 cina 8 vinAna caur3AI 6 vimAna jAr3AI 10 vimAna vAhaka 11 mAMDalA 12 gati 13 tApa kSetra 14 antara 15 saMkhyA 16 parivAra 17 indra 18 sAmAnika 16 Atma rakSaka 20 pariSadA 21 anIkA 22 devI 23 gati 24 Rddhi 25 vaikriya 26 avadhi 27 paricAraNa 28 siddha 26 bhava 30 alpa bahutva 31 utpanna dvaar| 1 nAma dvAra-1 candra 2 sUrya 3 graha 4 nakSatra aura 5 tArA 2 vAsA dvAra-tIche loka meM samabhUmi se 760
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSI deva vistAra / ( 665) yojana UMce para 110 yo meM aura 45 lAkha yo ke vistAra meM jyoM devoM ke vimAna haiM jaisa-760 yo0 UMce para tArA oMke vimAna,yahA~ se 10yo UMce para sUrya kA yahA~ se80yo. U~cA candra kA, yahA~ se 4 yo0 U~vA nakSatra ke yahA~ se 4 yo0 U~cA budha kA yahA~ se 3 yo0 zukra kA yahA~ se 3 yo. vRhaspatI kA, 3 yo0 maMgala kA aura yahA~ se 3 yo0 U~cA zanizcara kA vimAna hai sarva sthAnoM para tArAoM ke vimAna 110 yojana meM haiN| 3 rAjadhAnItIce loka meM asaMkhyAta rAjadhAniye 4sabhA dvAra jyotiSI ke indroM ke bhI 5-5 sabhA haiM / ( bhavanapati samAna) dvAra-tArAoM ke zarIra paMcavarNI hai / zeSa 4 devoM kA varNa muvarNa samAna haiM / 6 vastra dvAra -sarva varNa ke sundara, komala vastra satra devatAoM ke hote haiN| 7cinha hAra-candra para candra maMDala, sUrya para sUrya maMDala, evaM sarva devatAoM ke mukuTa para apanA apanA cinha hai| ____8 vimAna caur3AI aura 6 jAr3AI dvAra-eka yo0 ke 61 bhAgoM meM se 56 bhAga (31 yo0 ) candra vimAna kI caur3AI, 48 bhAga sUrya vimAna kI, do gAu
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokaDA sNgrh| Pram our - - graha vi0 kI, 1 gAu nakSatra vi0 kI aura 0 // bhAu tArA vi0 kI caur3AI hai| jAr3AI isa se AdhI 2 jAnanA sarva vimAna sphaTika ratna maya haiN| 10 vimAna vAhaka-jyotiSI vimAna AkAza ke AdhAra para sthita raha sakate haiM parantu svAmI ke bahumAna ke liye jo deva vimAna uThAkara phirate haiM unakI saMkhyA-- candra sUrya ke vimAna ke 16-16 hajAra deva, graha ke vimAna ke 8-8 hajAra deva, nakSatra vimAna ke 4-4 hajAra aura tArA vimAna ke 2-2 hajAra deva vAhaka haiN| ye samAna 2 saMkhyA meM cAroM hI dizAoM meM muha~ karake-pUrva meM siMha rUpa se, pazcima meM vRSabha rUpa se, uttara meM azva rUpa se, aura dakSiNa meM hasti rUpa se, deva rahate haiN| 11 mAMDalA dvAra-candra sUrya Adi kI pradakSiNA ( cAroM aura pakara lagAnA )- dakSiNAyana se uttarAyaNa jAne ke mArga ko 'mAMDalA' kahate haiN| mAMDale kA kSetra 510 yo0 kA hai / jisameM 330 yo0 lavaNa samadra meM aura 100 yo jaMbUdIpa meM hai| candra ke 15 mAMDale haiN| jinameM se 10 lavaNa meM, 5 jaMbU dvIpa meM haiM / sUrya ke 184 mAMDaloM meM se 116 lavaNa meM aura 65 jaMbU dvIpa meM haiM / graha ke 8 mAMDaloM meM se 6 lavaNa meM aura 2 jaMbU dvIpa meM haiN| jaMbU dvIpa meM jyotipI ke mAMDale haiM ve niSidha aura nIla vanta parvata ke Upara haiM / candra ke mAMDaloM kA
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSI deva vistAra / (667 ) antara 3530 yojana kA hai / sUrya ke pratyeka maMDala se dUsare maMDala kA antara do 2 yojana kA hai| 12 gati dvAra--sUrya kI gati kara saMkrAti ko ( ASADhI pUrNimA ) 1 muhUrta meM 5251, kSetra tathA makara saMkrAti ( poSa pUrNimA ) ko 1 muhUrta meM 53054, kSatra hai / candra kI gati karka saMkrAti ko 1 mu0 meM 5073,373, aura makara saMkrAti ko 5125 6660 hai / ___ 13 tApa kSetra--karka saMkrAti ko tApa kSetra 9752626, aura UgatA sUrya 47203 24 yojana dUra se dRSTi gocara hotA hai| makara saMkrAti ko tApa kSetra 63663 ra ugatA sUrya 31831 6 yo0 dUra se dRSTi gocara hotA hai| 14 antara dvAra- antara do prakAra kA par3e 1 vyAghAta-kisI padArtha kA bIca meM AjAne se aura 2 niyAghAta-binA kisI ke bIca meM Aye vyAghAta apekSA ja. 266 yojana kA antara kAraNa-niSidha nIlavanta parvata kA zikhara 250 yo0 hai aura yahAM se 8-yojana dara jyo0 calate haiM arthAt 250x+8=266 u0 12242 yojana kAraNa-meru zikhara 10 hajAra yo0 kA hai aura isa
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 668) thokaDA sNgrh| se 1121 yo0 dUra jyo. vimAna phirate haiM / arthAt 10000+1121+1121=12242 yo0 kA antara hai| aloka aura jyo0 devoM kA antara 1111 yo0 kA, mAMDalApekSA antara meru parvata se 44880 yo0 andara ke mAMDala kA aura 45330 yo0 bAhara ke maMDala kA antara hai / candra candra ke maMDala kA 35 304 yo0 kA aura sUrya sUrya kA maMDala kA do yo0 kA antara hai niryAghAta apekSA ja0 500 dhanuSya kA aura u0 2 gAu kA antara hai| 15 saMkhyA dvAra-jambU dvIpa meM 2 caMdra, 2 sUrya haiM lavaNa samudra meM 4 caMdra, 4 sUrya haiM dhAtakI khaNDa meM 12 caMdra, 12 sUrya haiM kAlodadhi samudra meM 42 caMdra, 42 sUrya haiM puSkarA dvIpa meM 72 caMdra, 72 sUrya hai evaM manuSya kSetra meM 132 caMdra 132 sUrya haiM Age isI hisAba se samajhanA arthAt pahale dvIpa va samudra meM jitane caMdra tathA sUrya hoveM unako tIna se guNA karake pIche kI saMkhyA ginanA ( jodd'naa)| dRSTAMta-kAlodadhi meM caMdra sUrya jAnane ke liye usase pahale dhAta kI khaNDa meM 12 caMdra 12 sUrya haiM unheM 12+3=36 meM pIche kI saMkhyA ( lavaNa samudra ke 4 aura jambU dvIpa ke 2 evaM 4+2-6) jor3ane se 42 huve| 16 parivAra dvAra-ekeka caMdra aura ekeka sUrya ke
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSI deva vistAra | ( 666 ) 28 nakSatra, 88 graha ora 66675 kAr3A kror3a tAroM kA parivAra hai / 17 indra dvAra - asaMkhya caMdra, sUrya haiM ye sarva indra haiM paraMtu kSetra apekSA 1 caMdra indra aura 1 sUrya indra hai / 18 sAmAnika dvAra - ekeka indra ke 4-4 hajAra sAmAnika deva haiM | 16 Atma rakSaka dvAra- ekeka indra ke 16-16 hajAra Atma rakSaka deva haiM / 20 pariSadA - tIna-tIna haiM abhyantara sabhA meM 8000 deva, madhya sabhA meM 10 hajAra aura bAhya sabhA meM 12 hajAra deva haiM deviye tInoM hI sabhA kI 100-100 haiM pratyeka indra kI sabhA isI prakAra jAnanA / 21 anIkA dvAra - ekeka iMdra ke 7-7 anIkA haiM pratyeka anI meM 5 lAkha 80 hajAra devatA haiM sAta anIkA bhavanapati vat / 22 devI dvAra - ekeka iMdra kI 4-4 agra mahiSI ekeka paTarAnI ke cAra cAra hajAra deviyoM kA parivAra ekeka devI 4-4 hajAra rUpa vaikriya kare arthAt 4/4000=16000/4000 = 64000000 devI, rUpa ekeka iMdra ke haiM / 23 jAti dvAra - sarva se maMda jAti caMdra kI, usase sUrya kI zIghra (teja) ura se graha kI teja, usase nakSatra kI teja aura usase tArA kI teja gati hai /
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ (670) thokaDA sNgrh| 24 Rddha dvAra-save se kama Rddhi tArA kI usase uttarottara mahA Rddhi / 25 vaikriya dvAra-vaikriya rUpa se sampUrNa jambUdvIpa bharate haiM sakhyAtA jambU dvIpa bhare kI zakti caMdra sUrya, sAmAnika aura deviyoM meM bhI hai| 26 avadhi dvAra-tIrthI ja0 u0 saMkhyAta dvIpa samudra UMcA apanI dhajA patAkA taka aura nIce pahalI naraka taka jaane-dekhe| 27 paricAraNA-pAMcoM hI manuSya kta) prakAra se bhoga kre| 28 siddha dvAra-jyotiSaH deva se nikala kara 1 samaya meM 10 jIva aura jyotiSI deviyoM se nikala kara 1 samaya meM 20 jIva mokSa jA sakte haiN| 26 bhava dvAra-bhava kare to ja0 12.3 u0 anantA bhava kre| 30 alpa bahutva dvAra-sarve se kama caMdra sUrya, una se nakSatra, una se graha aura una se tAre (deva) saMkhyAta saMkhyAta guNA hai| 31 utpanna dvAra-jyotiSI deva rUpa se yaha jIva ananta ananta vAra utpanna huvA parantu vItarAga AjJA kA ArAdhana kiye vinA Atmika sukha nahIM prApta kara sakA / // iti jyotiSI va vistAra sampUrNa // mmmmmmm ___
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnika deva / ( 671 ) www * vaimAnika deva 2 vimAna vAsI devoM ke 27dvAra- 1 nAma 2 vasA 3 saMsthAna 4 AdhAra 5 pRthvIpiNDa 6 vimAna U~cAI 7 vimAna saMkhyA 8 vimAna varNa 6 vimAna vistAra 10 indra nAma 11 indra vimAna 12 cinha 13 sAmAnika 14 loka pAla 15 trayatrizaMka 16 Atma rakSaka 11 anIkA 18 pariSadA 16 devI 20 vaikriya 21 avadhi 22 paricAraNa 23 punya 24 siddha 25 va 26 utpanna 27 alpa bahutva dvAra / 1 nAma dvAra - 12 deva loka - saudharma IzAna, sanatkumAra, mahendra brahma, laMtaka, mahAzukra, sahasrAra ANata prANata, AraNa, acyuta nava grIyaveka-maMda, subhadde, sujAne sumAnase, sudarzane, priyadaMsaNaM, amoThe, supratibaddha aura yazodhare 5 anutara -vimAna-vijaya, vijayaMta jayaMta, aparAjita, aura sarvArthasiddha, pAcaveM deva loka ke tIsare paratara meM nava lokAMtika deva haiM aura 3 kilviSI mila kara kucha 38 jAti ke vaimAnika deva haiM / 2 vAsA dvAra - jyotiSI devoM se asaMkhya kor3A koDa yo0 U~cA vaimAnika devoM kA nivAsa hai / rAjadhAniyeM aura 5 5 sabhAeM apane devaloka meM hI haiM / zakendra, IzAnendra ke mahala, unake lokapAla aura deviyoM kI rAjadhAniyeM tIrthe loka meM bhI haiM /
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ (672) thokaDA saMgraha / nagemsmosamas 3 saMThANa dvAra-1, 2, 3, 4, aura 6, 10, 11, 12, evaM 8 deva loka adha caMdrAkAra hai / 5, 6, 7, 8 deva loka aura 6 grIyavaka pUrNa candrAkAra haiM / cAra anutara vimAna trikona cAroM hI tarapha haiM aura bIca meM sarvArtha siddha vimAna gola candrAkAra hai| 4 AdhAra dvAra-vimAna aura pRthvI piNDa ratna maya hai| 1-2 deva loka ghanodadhi ke AdhAra para hai| 3-4-5 deva dhana vAyu ke AdhAra se hai / 6-7-8 deva0 ghanodadhi dhanavAyu ke AdhAra se hai / zeSa vimAna AkAza ke AdhAra para sthita haiN| 5 pRthvI piNDa 6 vigana UMcAI, 7 vimAna aura paratara, 8 varNa dvAravimAna pRthvI piNDa vi0 UMvAI vi0 saMkhyA paratara varNa 2700 yo0 500 yo0 32 lAkha 13 5vaNa 2700" 500 " 28" 13 5 " 3 2600 " 680" 12" 12 4 " 4 2600 " 600 " 8" 12 4 " 5 2500 " 6 2500 ., , 50 hajAra ra 3 ,, 7 2400 , , 40 , 4 2 , 8 2400, ,, 6 , 4 2 , 2300 , 400 10 2300 , . 600 ,,). or o 700 __ww Nanaw c xxx _ccccccx w 800 C is w
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnika deva / 11 2300 " 1 12 2300 6 zrI. 2200, ha 1 1 1 5 anu02107,1 6 vimAna vistAra - kitane hI vimAnoM kA vistAra ( cAra bhAga kA) asaM0 yojana kA aura kitane hI kA ( eka bhAga kA saMkhyAta yojana ke vistAra kA hai parantu sarvArtha siddha vimAna 1 lAkha yo0 ke vistAra meM hai / 10 indra dvAra - 12 devaloka ke 10 indra haiM Age sarva hamendra haiM / 11 vimAna dvAra - tIrthakaroM ke kalyANa ke samaya mRtyuloka meM vaimAnika deva jo vimAna meM baiThakara Ate haiM unake nAma - pAlaka, puSpa, sumAnasa, zrIvatsa, nandI vartana, kAmagamanAma, manogama, priyaMgama, trimala, sarvatobhadra / 12 cihna 13 sAmAnika 24 lokapAla 15 trayastriMza 16 Atma rakSaka - indra cinha sAmAnika loka trayastriMza zrAtma rajaka pAla 84 hajAra 4 33 336000 To 4 33 320000 72 Dha 33 288000 zakendra IzAnendra sanatku0 indra mahendra brahmendra 39 mRga mahiSa 600 " 600 J 35 zUkara siMha 70 aja ( bakarA ) 60 1800, 1100,, 33 37 99 19 300 318 ( 673 ) d' - 39 z "" 33 280000 33 240000
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ (674) thokaDA sNgrh| WWWW laMtakendra mNdduukaameddk| 50 , 4 33 200000 mahA zukrendra azva 40 , 4 33 160000 sahasnendra hasti 30 , 4 33 120000 prANatendra sarpa 20 , 4 33 80000 acyutendra garur3a 10 , 4 33 40000 17 anIkA-pratyaka iMdra kI anIkA 7-7 prakAra kI hai pratyeka anIkA meM devatA una iMdroM ke sAmAnika se 127 guNA hote haiN| 18 pariSadA dvAra-pratyeka iMdra ke tIna 2 prakAra kI pariSadA hotI haiN| indra abhyantara deva madhyama deva bAhya pa0 deva deviye 1 12 hajAra 14 hajAra 16 hajAra zakendra 2 10, 12, 14 , 700 3 8 . 10 , 12 , 600 500 IzAnendra 100 800 8 500 1 , 2 , 700 hai 250 500 , zeSa 8 indroM ke 10 125 500 deviyeM nahIM 16 devI dvAra-zakendra ke pATha agramahiSI deviyeM haiM ekeka devI ke 16-16 hajAra deviyoM kA parivAra hai| pratyeka devI 16..16 hajAra vaikriya kare isI prakAra IzA. nendra kI bhI 8x16000-128000x16000-20 "GK acnm supar . yuw w a . 250
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ vamAnika deva / (675) - 48000000 jAnanA zeSa meM deviyeM nahIM hove kevala pahale dUsare deva loka rahe aura 8 veM deva loka taka jAyA kre| 20 vaikriya dvAra-zakendra vaikiya ke deva-deviyoM se 2 jaMbU dvIpa bhara dete haiM, IzAnendra 2 jaMbU dvIpa jAjerA sanatkumAra 4 jaMbU0 mahendra 4 jaMbU.jAjerA, brahmendra 8 jaMbU0 laMtakendra 8 jaMbU0 jAjerA, mahAzukra 16 jaMbU0 sahasendra 16 jaMbU0 jAjerA prANatendra 32 jaMbU0, acyuteMdra 32 jaMbU0 jAjerA bhare0 ( loka pAla, yastriMza, deviyeM Adi apane iMdravat ) asaMkhya jaMbUdvIpa bharadene kI zakti hai paraMtu itane vaikriya nahIM karate haiM / 21 avadhi dvAra-save iMdra ja0 aGgula ke asaMkhyAtaveM bhAga avadhi se jAne-dekhe0 u0 UMcA apane vimAna kI vajA patAkA taka-tILa asaMkhya dvIpa samudra taka jAne dekhe aura nIca-1-2 devaloka vAle pahalI naraka taka, 3-4 deva0 dUsarI naraka taka, 5-6 deva0 tIsarI naraka taka, 7-8 deva0 cothI naraka taka, 8 se 12 deva0 pAMcavI naraka taka, 6 grIyaveka chaTTI naraka taka, 4 anuttara vimAna 7 vIM naraka taka aura sarvArtha siddha vAle trasa nAlI sampUrNa (pAtAla kalaza) jAne dekhe| 22 pazciAraNA-1-2 deva meM pAMca ( mana, zabda, rUpa, sparza aura kAya) paricAraNA, 3-4 deva0 meM sparza ___
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 676 ) thoDA saMgraha | pari0, 5-6 deva - meM rUpa pari0, 7-8 deva meM zabda pari0 6 se 12 deva0 meM mana pari0, Age nahIM / 23 punya dvAra - jitane punya vyaMtara deva 100 varSa meM kSaya karate haiM utane punya nAgAdi 6 deva 200 varSa meM, asura0 300 varSa meM, graha-nakSatra tArA 400 varSa meM caMdra sUrya 500 varSa meM, saudharma IzAna 1000 varSa meM 3-4 deva0 2000 varSa meM, 5 - 6 deva. 3000 varSa meM, 7-8 deva. 4000 varSa meM, 6 se 12 de. 5000 varSa meM, 1 lI. trika 1 lAkha varSa meM dUsarI trika 2 lAkha varSa meM tIsarI trika 3 lAkha varSa meM, 4 anu. vi. 4 lAkha varSa meM aura sarvArtha siddha ke devatA 5 lAkha varSa meM itane punya kSaya karate haiM / -- manuSya 24 siddha dvAra - vaimAnika deva meM se nikale huve meM Akara eka samaya meM 108 siddha ho sakte haiM devI meM se nikala kara 20 siddha ho sakte haiM / 25 bhava dvAra - vaimAnika deva hone ke bAda bhava kare to ja0 1-2-3 saMkhyAta, asaMkhyAta yAvat ananta bhava bhI kare / 26 utpanna dvAra - nava grIyaveka meM anantI vAra yaha jIva utpanna ho meM jAne ke bAda saMkhyAta ( 2-4 ) siddha se 1 bhava meM mata jAve | vaimAnika deva rUpa cukA hai 4 anu0vi0 bhava meM aura sarvArtha
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnika deva / (677) 27 alpa bahutva dvAra-sarva se kama 5 anuttara vimAna meM deva, unase utarate 2 navave devaloka taka saMkhyAta guNA, 8 meM se utarate dUsare devaloka taka asaMkhyAta guNA deva. unase dUsare deva kI deviyeM saMkhyAta guNI, unase pahale devaloka ke deva saMkhyAta guNA aura unase pahale devaloka kI deviya saMkhyAta guNI / // iti vaimAnika devAdhikAra sampUrNa /
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) thokaDA sNgrh| saMkhyAdi 21 bala arthAt DAlApAlA saMkhyA ke 21 bola haiM:-1 jaghanya saMkhyAtA 2 madhyama saMkhyAtA 3 utkRSTa saMkhyAtA asaMkhyAtA ke nava bheda 1 ja0 pra0 asaMkhyAta 4 ja0 yuktA a07 ja0 a0 a0 2 ma0 , , 5 ma0 , , 8 ma. , , 3 u0 , , 6 u0 , , 6 u0 " " anaMtA ke ha bheda 1 ja0 pratyeka anaMtA 4 ja0 yuktA anaMtA 7 ja0 anaMtA a2 ma0 , ,,5 ma0 " ,8 ma0 "" 3 u0 ,, ,, 6 u0 ,,, 6 u0 ,, ,, ja0 saMkhyAtA meM eka do taka ginanA ma0 saMkhyAtA meM tIna se Age yAvat u0 saMkhyAtA meM eka nyUta u0 saMkhyAtA ke liye mApa batAte haiM__cAra pAlA--(1) zIlAka (2) prati zIlAka (3) mahAM zIlAka (4) anavasthita inameM se pratyeka pAlA dhAnya mApane kI pAlI ke AkAra vat hai kintu pramANa meM 1 lakSa yojana lambe cauDe 316227 yo0 adhika kI paridhi vAlA, 10 hajAra yogaharAma yokI jagatI koTa jisake uupr0|| yo0 kI vedikA isa prakAra pAlA kI kalpanA karanA tathA inameM se anavasthita pAlA ko sarasava ke dAnoM se sampUrNa bhara kara koI deva uThAve,
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyAdi 21 bola / (676 ) jambUdvIpa se zurU karake ekeka. dAnA ekeka dvopa aura samudra meM DAlatA huvA calA jAve anta meM 1 dAnA baca jAne para dvIpa va samudra meM DAlane se ruke bacA huvA dAnA zIlAkavAlA ke andara DAle jitane dvIpa va samudra taka DAlatA huA pahuMca cukA hai utanA baDA lambA aura coDA pAlA kintu 10 hajAra yo0 gaharA 8 yo0 jgtii0|| yo0 kI bedikA vAlA banAve ise sarasava se bhara kara Age ke dvIpa va samudra meM ekeka dAnA DAlatA jAve eka dAnA baca jAne para Thahara jAve bace huve dAne ko zAlAka pAle meM DAle punaH utane hI dvIpa tathA samudra ke vistAra vat ( maharAI jagatI Usa vat ) banAkara sarasava se bharakara Age ke ekeka dvIpa va ekeka samudra meM ekeka dAnA Da latA ja va bace huve eka dAne ko DAla kara zIlAka ko bhara deve bhara jAne para use uThA kara antima (bAkI bhare huve ) dvIpa tathA samudra se Age ekeka dAnA DAla kara khAlI kare eka dAnA bacane para punaH use prati zIlAka pAle meM DAle isa prakAra Age 2 ke dvIpa samudra ko anavasthita pAlA banAve baca hude eka dAne se zIlAka bhare zIlAka kI bacata ke ekeka dAne se prati zIlAka ko bhare prati zIlAka ko khAlI karate huve * bacata ke ekeka dAne se mahA zIlAka ko bhare isa prakAra mahA zIlAka kA bhara deve pazcAt prati zIlAka, zIlAka
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ (680) thoDA sNgrh| aura anavasthita ko kama se bhara deve| isa taraha cAra hI pAle bhara deve antima dAnA jisa dvIpa va samudra meM par3A hove vahAM se prathama dvIpa taka DAle huve saba dAnoM ko ekatrita kare aura cAra hI pAloM ke ekatrita kiye huye dAnoM kA eka Dhara kare isa meM se eka dAnA nikAla le to utkRSTa saMkhyAtA, nikAlA huvA eka dAnA DAla de to jaghanya pratyeka asaMkhyAtA jAnanA ima dAne kI saMkhyA ko paraspara guNAkAra (abhyAsa ) kare aura jo saMkhyA Aye vo jaghanya yuktA asakhyAtA kahalAtI hai isa meM se eka dAnA nyUna vo u0 pra0 asaMkhyAtA do dAnA nyUna vo madhyama pra0 asaMkhyAtA (1 zrAvalikA kA samaya ja0 yuktA asaMkhyAtA jAnanA ) / jaghanya yuktA asaMkhyAtA kI rAzi (Dhera ) ko paraspara guNA karane se ja0 asaMkhyAtA asaMkhyAta saMkhyA nikalatI hai isa meM se 1 nyUna vo u0 yuktA asaMkhyAta do nyUna vAlI ma0 yukt| asaMkhyAtA jAnanA / ja. asaM asaMkhyAtA kI gazi ko pAspara guNita karane se ja. pratyeka anaMtA saMkhyA AtI hai isa meM se 2 nyUna vAlI saMkhyA ma0 asaM asaMkhyAtA aura nyUna vAlI u0 asaM0 asaMkhyAtA jAnanA /
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyAdi 21 bola / (681) ja0 pra0 anantA kI rAzi ko paraspara guNita karane se ja0 yuktA anantA, isa meM se 2 nyUna ma0pra0 anantA, 1 nyUna u0 pra0 anantA jAnanA / ja0 yu0 anantA ko paraspara guNita karane se ja0 anantAnanta saMkhyA hotI hai jisameM se 2 nyUna vAlI ma0 yuktA anantA 1 nyUna vAlI uyuktA anantA jAnanA / ja0 anantAnanta ko paraspara guNAkAra karane se ma0 anantAnanta saMkhyA nikalatI hai aura paraspara guNAkAra kare to u0 anantAnanta saMkhyA jAnanA parannu saMsAra meM utkRSTa anantAnanta saMkhyA vAle koI padArtha nahIM hai / tatva kevalI gmy| // iti saMkhyAdi 21 bola sampUrNa /
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ (682) thokaDA sNgrh| pramANa-naya zrI anuyoga dvAra-sUtra tathA anya granthoM ke AdhAra para 24 dvAra kahe jAte haiN| (1) sAta naya (2) cAra nikSapa (3) dravya guNa poya (4) dravya, kSatra, kAla bhAva (5) dravya-bhAva (6) kArya kAraNa (7) nizcaya-vyavahAra (8) upAdAna-nimitta (6) cAra pramANa (10) sAmAnya-vizeSa (11) guNa-guNI (12) jJaya-jJAna, jJAnI (13) upanavA, vihanavA, dhuvaMkA (14) adhiya-AdhAra (15) AvirbhAva-nirobhAva (16) gauNatA-mukhyatA (17) usarga-apavAda (18) nIna AtmA (16) cAra dhyAna (20) cAra anuyoga (21) tIna jAgRti (22) nava vyAkhyA (23 ATha pakSa (24) sapta-bhaMgI / 1 naya-(padArtha ke aMza ko grahaNa karanA ) pratyeka padArtha ke aneka dharma hote haiM aura inameM se hara eka ko grahaNa karane se ekeka naya ginA jAtA hai-isa prakAra aneka naya ho sakate haiM parantu yahAM saMkSepa se 7 naya kahe jAte haiN| naya ke mukhya do bheda hai-dravyAstika ( dravya ko grahaNa karanA) aura paryAyAstika (paryAya ko grahaNa karanA) dravyAstika naya ke 10 bheda-1 nitya 2 eka 3 sat 4 vaktavya 5 azuddha 6 anvaya 7 parama 8 zuddha 6 sattA ___
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANa-naya / (683) 10 parama-bhAva-dravyAstika naya-poyAstika naya ke 6 bheda-1 dravya 2 dravya vyaMjana 3 guNa 4 guNa vyaMjana 5 khabhAva 6 vibhAva-poyAstika naya / ina donoM nayoM ke 700 bheda ho sakte haiN| naya sAta-1 negama 2 saMgraha 3 vyavahAra 4 RjusUtra 5 zabda 6 samabhirUDha 7 evaM bhUta naya inameM se prathama 4 nayoM ko dravyAstika, artha tathA kriyA naya kahate haiM aura antima tIna ko payoyAstika zabda tathA jJAna naya kahate haiN| 1 naigama naya-jisakA svabhAva eka nahIM, aneka mAna, unmAna, pramANa se vastu mAne tIna kAla, 4 nikSepa sAmAnya-vizeSa Adi mAne isake tIna bheda (1) aMza-vastu ke aMza ko grahaNa karake mAne jaise nigoda ko siddha samAna maane|| (2) Aropa-bhUta, bhaviSya aura vartamAna, tInoM kAloM ko vartamAna meM Aropa kre| (3) vikalpa-adhvasAya kA utpanna honA evaM 700 vikalpa ho sakate haiN| zudra naigama naya aura azuddha naigama evaM do bheda bhI haiN| 2 saMgraha naya-vastu kI mUla sattA ko grahaNa kare jaise sarva jIvoM ko siddha samAna jAne, jaise ege AyA
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ (684) thokaDA sNgrh| -- AtmA eka hai / ( eka samAna svabhAva apakSA ) 3 kAla 4 nikSepa aura sAmAnya ko mAne, vizeSa na mAne / 3 vyavahAra naya-antaHkaraNa ( Antarika dazA) kI darakAra ( paravAha ) na karate huve vyavahAra mAne jaise jIva ko manuSya tiryaca, naraka, deva mAne / janma lene vAlA marane vAlA Adi, pratyeka rUpI padArthoM meM varNa, gandha zrAdi 20 bola sattA meM haiM parantu bAhara jo dikhAI deve kevala unheM hI mAne jaise haMsa ko zvata, gulAba ko sugandhI zarkara ko mIThI bhAne / isake bhI zuddha azuddha do meda sAmAnya ke sAtha vizeSa mAne, 4 vikSepa, tIna hI kAla kI bAta maane| 4 Rju sUtra-bhUta, bhaviSya kI paryAyoM ko chor3a kara kevala vartamAna-sarala paryAya ko mAne vartamAna kAla, bhAva nikSepa aura vizeSa ko hI mAne jaise sAdhu hote huve bhoga meM citta jAne para bhogI aura gRhastha hote huve tyAga meM citta jAne se use sAdhu mAne / ye cAra dravyAstika naya haiM / ye cAroM naya samakiA, deza vrata, sarva vrata, bhavya abhavya donoM meM hove parantu zuddhopayoga rahita hone se jIva kA kalyANa nahIM hotaa| 5 zabda naya-samAna zabdoM kA eka hI artha kare vizeSa, vartamAna kAla aura bhAva nikSepa ko hI mAne / liMga bheda nahIM mAne / zuddha upayoga ko hI mAne jaise zakre.
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaann-ny| (685) ndra devendra, purendra, sUcIpati ina saboM ko eka mAne / 6 samabhiruDha naya-zabda ke bhinna 2 arthoM ko mAne jaise-zukra siMhAsana para baiThe huve ko hI zakrandra mAne eka aMza nyUna hove use bhI vastu mAna leye; vizeSa bhAva nikSepa aura vartamAna kAla kA hI mAne. ____7 evaM bhUta naya-eka aMza bhI kama nahIM hove use vastu mAne / zeSa ko avastu mAne, vartamAna kAla aura bhAva nikSepa ko hI mAne / jo naya se hI ekAnta pana grahaNa kare use nayAbhAsa (mithyAtvI ) kahate haiN| jaise 7 andhoM ne 1 hAthI ko daMtuzala, sUeDa, kAna, peTa, pA~va, pUMcha aura kuMbhasthala mAnA ve kahane lage ki hAthI mUla samAna, haDU mAna samAna, sUpa samAna koThI samAna, stambha samAna, cAmara samAna tathA ghaTa samAna hai / sama dRSTi to saboM ko ekAnta vAdI samajha kara mithyA mAnegA parantu sarva nayoM ko milAne para satya svarUpa banatA hai ataH vahI samadRSTi kahalAtA hai| 2 nikSepa cAra-ekeka vastu ke jaise anaMta naya ho sakte haiM vaise hI nikSepa bhI anaMta ho sakate haiM paraMtu yahAM mukhya cAra nikSepa kahe jAte haiM / nikSapa-sAmAnya rUpa pratyakSa jJAna hai vastu tatva grahaNa meM ati Avazyaka hai isake cAra bheda 1 nA nikSepa-jIva va ajIva kA artha zUnya, ya. thArtha tathA ayathArtha nAma rakhanA /
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ (686) thokaDA sNgrh| 2 sthApanA nikSepa-jIva va ajIva kI sadRza (sad bhAva ) tathA asadRza (adRza bhAva ) sthApanA (prAkR. ti va rUpa] karanA so sthApanA nikssep| (3) draya nikSepa-bhUta aura vartamAna kAla kI dazA ko vartamAna meM bhAva zUnya hote huve kahanA va mAnanA; jese yuva raja tathA padabhraSTa rAjA ko rAjA mAnanA,kisI ke kalevara ( lAza ) ko usake nAma se jAnanA / (4) bhAva nikSepa-sampUrNa guNa yukta vastu ko hI vastu rUpa se mAnanA / ___ dRSTAnta-mahAvIra nAma so nAma nikSepa kisI ne apanA yaha nAma rakhA ho, mahAvIra likhAho, citra nikAlA ho, mUrti hove athavA koI cIja rakha kara mahAvIra nAma se sambodhita karate hoM to yaha mahAvIra kA sthApanA nikSepa kevala jJAna hone ke pahile saMsArI jIvana ko tathA nirvANa prApta karane ke bAda ke zarIra ko mahAvIra mAnanA so mahAvIra kA dravya nikSapa aura mahAvIra svayaM kevala jJAna darzana sahita virAjamAna hoM unhIM ko hI mahAvIra mAnanA [ kahanA ] so bhAva nikSepa isa prakAra jIva,ajIva Adi sarva padArthoM kA cAra nikSepa lagAkara jJAna ho saktA hai| 3 dravya guNa paryAya dvAra -dharmAsti kAya zrAdi jaise 6 dravya haiM, calana sahAya Adi svabhAva yaha pratyeka
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmnn-ny| (687) kA alaga 2 guNa hai aura dravyoM meM utpAda vyaya, dhruva Adi parivatena honA sA payoMya hai| __ dRSTAnta-jIva-dravya, jJAna, darzana Adi guNa, manuSya, tiryaca, deva, sAdhu Adi dazA yaha payoya samajhanA 4 dravya, kSetra kAla bhAva dvAra-dravya-jIva arja va Adi, zrAkAza pradeza yaha kSetra, samaya yaha kAla [ghar3I jAva kAla cakra taka samajhanA] varNa, gandha, rasa sparza Adi so bhAva / jIva, ajIva saroM para dravya kSetra kAla bhAva ghaTa ( lAgu ho ) sakA hai| 5 dravya--bhAva dvAra-bhAva ko prakaTa karane me dravya sahAyaka hai| jaise dravya se jIva amara, zAzvata bhAva se azAzvata hai / dravya se loka shaashv| hai bhAva se azAzvata hai / arthAta dravya yaha mUla vastu hai, sadaiva zAzvatI hai bha va yaha vastu kI paryAya hai azAzvatI hai / jaise bhore ke lakar3a kutarate samaya 'ka' aisA prA. kAra vanajAtA hai so yaha dravya 'ka' aura kisI paNDita ne samajha kara ' ka ' li vA so bhAva ' ka ' jAnanA / 6 kAraNa-kArya dvAra-sAdhya ko pragaTa karAne vAlA, tathA kArya ko siddha karAne vAlA kAraNa haiM / kAraNa vinA kArya nahIM ho sakatA / jaise ghaTa banAnA yaha kArya hai aura isa liye miTTI, kumhAra, cAka (cakra) Adi kAraNa avazya ca hiya ataH kAraNa mukhya hai| ___
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ (688 ) yova.DA sNgrh| 7 nizcaya vyavahAra-nizcaya ko pragaTa karAnevAlA vyavahAra hai / vyavahAra balavAna hai vyavahAra se hI nizcaya taka pahu~ca sakte haiM jaise nizcaya meM karma kA kartA karma hai vyavahAra se jIva karmoM kA kartA mAnA jAtA hai jaise nizcaya se hama calate haiN| kintu vyavahAra se kahA jAtA hai ki gA~va aAyA; jala cUtA hai parantu kahA jAtA hai ki chata cUtI ityAdi hai 8 upAdAna- nimitta upAdAna yaha mUla kAraNa haiM jo svayaM kArya rUpa meM pariNamatA hai / jaise ghaTa kA upAdAna kAraNa miTTI aura nimita yaha sahakArI kAraNa jaise ghaTa banAne meM kumhAra, pAvaDA, cAka Adi / zuddha nimitta kAraNa hove to upAdAna ko sAdhaka hotA hai aura azuddha nimitta hAve to upAdAna ko vAdhaka bhI hotA hai / 6 cArapramANa-pratyakSa, prAgama, anumAna upamA, pramANa / pratyakSa ke do bheda- 1 indriya pratyakSa ( pAMca indriyoM se hone vAlA pratyakSa jJAna ) aura 2 no indriya pratyakSa (indriyoM kI sahAyatA ke binA kevala AtmazuddhatA se hone vAlA pratyakSa jJAna ) isake 2 bheda. 1 desa se ( avadhi aura manaH paryava ) aura 2 sarva se ( kevala jJAna) Agama pramANa-zAstra vacana, AgamoM ke kathana ko pramANa maannaa|
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 686 ) anumAna pramANa- jo vastu anumAna se jAnI jAve isake 5 bheda 1 kAraNa se - jaise ghaTa kA kAraNa miTTI haiM, miTTI kA kAraNa ghaTa nahIM | 2 guNa se- jaise puSpa meM sugandha, suvarNa meM komalatA, jIva meM jJAna / 3 zrasaraNa - jaise ghU~ve se agni, bijalI se bAdala yadi samajhanA va jAnanA / 4 zravayaveNaM- jaise daMtUzala se hAthI cUDiyoM se strI, zAsana ruci se samakiti jAnanA / dihi sAmanna - sAmAnya se vizeSa ko jAne jaise 1 rupaye ko dekha kara aneka rupaye jAne / 1 manuSya ko dekhane se samasta deza ka manuSyoM ko jAne / pramANa - naya / acche bure cinha dekha kara tInoM hI kAla ke jJAna kI kalpanA anumAna se ho sakatI hai / upamA pramANa - upamA dekara samAna vastu se jJAna (jAnanA) karanA | isake 4 bheda - ( 1 ) yathArtha vastu ko yathArtha upamA ( 2 ) yathArtha vastu ko yathArtha upamA (3) yayArtha vastu ko yathArtha upamA aura ( 4 ) a yathArtha vastu ko ayathArtha upamA | 10 sAmAnya vizeSa - sAmAnya se vizeSa balavAna hai / samudAya rUpa jAnanA so sAmAnya / vividha bhedAnu
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ (660) thokaDA sNgrh| rammwwwnewwwrrammmmmmmm bheda se jAnanA so vizeSa / jaise dravya sAmAnya jIva ajIva, ye vizeSa / jIka dravya sAmAnya, saMsArI siddha vizapa ityaadi| 11 guNa guNI-padArtha meM jo khAsa vastu (svabhAva) hai vo guNa aura jo guNa jisameM hotA ko vastu ( guNa dhAraka ) guNI hai / jaise jJAna yaha guNa aura jIva guNI, sugandha guNa aura puSpa guNI / guNa aura guNI abheda (abhinna rUpa se rahate haiN| / 12 jJeya jJAna jJAnI-- jAnane yogya ( jJAna ke viSaya bhUta ) sarva dravya jJeya / dravya kA jAnanA so jJAna hai aura padArthoM kA jAnane vAlA ko jJAnI / aise hI dhyeya dhyAna dhyAnI Adi samajhanA / 13 upannevA, vihannevA, dhUvevA- utpanna honA, naSTa honA aura nizcala rUpa se rahanA jaise janma lenA maranA ka jIva yAne kAyama ( amara ) rhnaa| 14 Adheya-zrAdhAra-dhAraNa karane vAlA AdhAra aura jisake AdhAra se (sthita )rahe vo aAdheya / jaise-- pRthvI AdhAra, ghaTAdi padArtha Adheya, jIva AdhAra, jJAnAdi Adheya / 15 AvirbhAva tirobhAva-jo padArtha guNa dUra hai vo tiro bhAva aura jo padArtha guNa samIpa meM hai vo aavirbhaav| jaise dUdha meM ghI kA tirobhAva hai aura makkhana meM ghI kA AvirbhAva hai|
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 661 ) / 16 gauNatA - mukhyatA anya viSayoM ko choDa kara Avazyaka vastuoM kA vyAkhyAna karanA so mukhyatA aura jo vastu gupta rUpa se pradhAnatA se rahI huI ho vo gauNatA / jaise--jJAna se mokSa hotaa| aisA kahane meM jJAna kI mumukhyatA rahI aura darzana, cAritra tapAdi kI gauNatA rahI / 17 utsarga-apabAda - utsarga yaha utkRSTa mArga hai aura apabAda usakA rakSaka hai / utsarga mArge se patita apavAda kA avalambana lekara phira se utsarga ( utkRSTa ) mArga para pahu~ca sakatA hai / jaise sadA 6 gusi se rahanA yaha utsarga mArga hai aura 4 samiti yaha gupti ke rakSaka--sahAika apavAda mArga haiN| jina kalpa utkRSTa mArga hai, sthavira kalpa apavAda mArga | ityAdi SaT dravya meM bhI jAnanA cAhiye / 18 tIna yAtmA bahirAtmA, antarAtmA aura pramANa - naya / * paramAtmA / bahirAtmA - zarIra, dhana, dhAnyAdi samRddhi, kuTumba parivAra Adi meM tallIna hove so mithyAtvI / antarAtmA - bAhya vastu ko anya samajha kara use tyAganA cAhe va tyAge vo antarAtmA 4 se 13 guNa sthAna vAle / paramAtmA - sarva kArya jisake siddha ho gaye hoM va karma mukta ho kara jo sva-svarUpa meM lIna hai vo siddha paramAtmA / 16 cAra dhyAna - 1 padastha - paMca parameSTi ke guNoM kA dhyAna karanA so padastha dhyAna /
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 662) thokaDA sNgrh| wwwmmmmarrmanane, 2 piMDastha-zarIra meM rahe huve ananta guNa yukta caitanya kA adhyAtma-dhyAna karanA / 3 rUpastha-arUpI hote huve bhI karma yoga se AtmA saMsAra meM aneka rUpa dhAraNa karatI hai / evaM vicitra saMsAra avasthA kA dhyAna karanA va usase chUTane kA upAya socnaa| 4 rUpAtIta-saccidAnanda, agamya, nirAkAra, niraMjana siddha prabhu kA dhyAna karanA / 20 cAra anuyoga-1 dravyAnuyoga-jIva,ajIva, caitanya jar3a ( karma ) Adi dravyoM kA svarUpa kA jisameM varNana hove 2 gaNitAnuyoga-jisameM kSetra, pahAr3a, nadI. devaloka, nArakI, jyotiSI Adi ke gaNita-mApa kA varNana hove 3 caraNa karaNAnuyoga-jisameM sAdhu-zrAvaka kA AcAra, kriyA kA varNana hove 4 dharma kathAnuyoga-jisa meM sAdhu zrAvaka, rAjA raMka, zrAdi ke vairAgya maya bodha dAyaka jIvana praMsagoM kA varNana hove 21 jAharaNa tIna-(1) budha jAgrikA tIrthakara aura kevaliyoM kI dazA (2) abudha jAgrikA chimastha muniyoMkI aura (3) sudAkhu jAnikA- zrAvakoM kI ( avsthaa)| 22 vyAkhyA nava-ekeka vastu kI upacAra naya se ha-6 prakAra se vyAkhyA ho sakatI hai| (1) dravya meM dravya kA upacAra-jaise kASTa meM vaMzalocana (2) dravya meM guNa kA " -" jIva jJAnavanta hai
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmmmmnaanaanaa wwwnnnnnnnnnnnnnnnnnn kAhI pramANa naya / (663) (3)" "paryAya kA " -" " svarUpavAna hai (4) guNa meM dravya kA " - " ajJAnI jIva hai (5) " " guNa " " -"jJAnI hone para bhI kSamAvaMta hai| (6) guNa meM paryAya kA " - " yaha tapasvI bahuta svarUpavAna hai| (7) paryAya meM dravya kA " - " yaha prANI devatA kA jIva hai| (8) " " guNa kA " - " yaha manuSya bahuta jJAnI hai| (6) " " paryAya kA " - " yaha manuSya zyAma varNa kA hai ityaadi| 23 pakSa pATha-eka vastu kI apekSA se aneka vyAkhyA ho saktI hai / isa meM mukhyatayA Au pakSa liye jA sakate haiM / nitya, anitya, eka, aneka, sat, asata, vaktavya aura pravaktavya ye ATha pakSa nizcaya vyavahAra se utAre jAte haiN| pakSa vyavahAra naya apekSA nizcaya naya apekSA nitya eka gati meM ghUmane se nitya hai / jJAna darzana apekSA nitya hai anitya samaya 2 AyuSya kSaya hone se guru laghu Adi paryAya se anitya hai / anitya hai eka gati meM vartana daza se eka hai caitanya apekSA jIva eka hai aneka .. putra putrI, bhAI aAdi sa. se a.hai asaMkhya pradezApekSA aneka hai sat svagati , svakSetrApekSA sat hai jJAnAdi guNApekSA sat hai
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ (664) thokaDA sNgrh| asat para gati para kSetrApekSA asat hai para guNa apekSA asat hai vaktavya guNasthAna Adi kI vyAkhyA ho siddha ke guNoM kI jo vyA sakane se khyA ho sake avyaktavya jo vyAkhyA kevalI bhI nahIM siddha ke guNoM kI jo vyA. kara sake khyA nahIM ho sake 24 sapta bhaMgI-1syAta-asti, 2 syAt nAsti 3 syAt asti- nAsti 4 syAt vaktavya 5 syAt asti avaktavya 6 syAt nAsti avaktavya 7 syAt asti nAsti pravaktavya / yaha sapta bhaMgI pratyeka padArtha (dravya ) para utArI jA saktI hai / isameM hI syAdvAda kA rahasya bharA huvA hai| ekeka padArtha ke aneka apekSA se dekhane vAlA sadA sama bhAvI hotA hai| dRSTAnta ke liye siddha paramAtmA ke Upara sapta bhaMgI utArI jAtI hai| 1 syAta asti-siddha svagaNa apekSA hai| 2 syAt nAsti-siddha para guNa apekSA nahIM (paraguNoM kA abhAva hai) (3) syAdAsti-nAsti-siddhoM meM svaguNoM kI anti aura paraguNoM kI nAsti hai| (4) syAdavaktavya-prAsti-nAsti yugapat hai to bhI eka samaya meM nahIM kahI jA sakatI hai / (5) syAdAsti avaktavya- svaguNoM kI Asti hai to mI 1 samaya meM nahIM kahI jA sakatI hai|
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 665 ) ( 6 ) syannAstyavaktavya -- para guNoM kI nAsti hai aura 1 samaya meM nahIM kahe jA sakate haiM / pramANa - naya / ( 7 ) syAdasti nAstya vaktavya grasti nAsti donoM haiM parantu eka samaya meM kahe nahIM jAsakte isa syAdvAda svarUpa ko samajha kara sadA samabhAvI bana kara rahanA jisase Atma-kalyANa hove | !! iti naya pramANa vistAra sampUrNa // Goldental
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 666) thokaDA sNgrh| - - bhASA-pada (zrIpannavaNA sUtra ke 11veM pada kA adhikAra ) (1) bhASA jIva ko hI hotI hai / ajIva ko nahIM hotI kisI prayoga se (kAraNa se ) ajIva meM se bhI bhASA nikalatI huI sunI jAtI hai / parantu yaha jIva kI hI sattA hai| (2) bhASA kI utpatti-audArika, vaikriya, aura zrAhArika ina tIna zarIra dvArA hI hA sakatI hai| (3) bhASA kA saMsthAna-vajra samAna hai bhASA ke pudgala vajra saMsthAna vAle haiN| (4) bhASA ke pudgala utkRSTa leka ke anta ( lokA. nta) taka jAte haiN| (5) bhASA do prakAra kI hai-ryApta bhASA ( satya asatya ) aura aparyApta bhASA (mizra aura vyavahAra bhASA) (6) bhASaka-samuccaya jIva aura trasa ke 16 daNDaka meM bhASA bolI jAtI hai / 5 sthAvara aura siddha bhagavAna prabhASaka haiN| bhASaka alpa haiM / abhASaka ina se ananta haiN| (7) bhASA cAra prakAra kI hai--satya, asatya, mizra aura vyavahAra bhASA 16 daNDakoM meM cAra hI bhASA tIna daNDakoM (vikalendriya ) meM vyavahAra bhASA hai 5 sthAvara meM bhASA nhiiN|
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaassaa-pd| (8) sthira-asthira-jIva jo pudgala bhASA rUpa se lete haiM ve sthira haiM yA masthiA ? AtmA ke samIpa rahe huve sthira pudgaloM ko hI bhASA rUpa se grahaNa kiye jAte haiM / dravya kSetra, kAla bhAva apekSA cAra prakAra se grahaNa hotA hai| 1 dravya se ananta pradezI dravya ko bhASA rUpa se grahaNa karate haiN| 2 kSetra se asaMkhyAta AkAza pradeza avagAhe aise ananta pradezI dravya ko bhASA rUpa meM lete haiN| 3 kAla se 1-2-3-4-5-6-7-8-6-10 saMkhyAtA aura asaMkhyAtA samaya kI evaM 12 bola kI sthiti vAle pudgaloM ko bhASA rUpa se lete haiN| 4 bhAva se-5 varNa, 2 gandha, 5 rasa, 4 sparza vAle pudgaloM ko bhASA rUpa meM grahaNa karate haiN| yaha isa prakAra ekaka varNa, ekeka rasa, aura ekeka sparza ke ananta guNA adhika ke 13 bheda karanA arthAta varNa ke 5+13 =65, gandha ke 241326, rasa ke 5413-65 aura sparza ke 4413=52 bola huve // __.. ina meM dravya kA 1 bola, kSetra kA 1 aura kAla ke 12 bola milAne se 222 vola huve ye 222 bola vAle pudgala dravya bhASA rUpa se grahaNa hote haiM-(1) sparza kiye huve (2) Atma avagAhana kiye huve (3)anantara
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 668 ) avagAhana kiye huve ( 4 ) aNuvA sUkSma ( 5 ) bAdara sthUla ( 6 ) Urdhva dizA kA ( 7 ) adho dizA kA ( 8 ) tIchIM dizA kA ( 6 ) Adi kA (10) anta kA ( 11 ) madhya kA ( 12 ) svaviSaya kA ( bhASA yogya ) (13) anupUrvI [ kramazaH ] ( 14) trasa nAlI kI 6 dizA kA (15) ja. 1 samaya u. asaMkhyAta samaya kI thokaDA sNgrh| . muke sAntara pudgala ( 16 ) nirantara ja. 2 samaya ja 2 samaya u. asaMkhya samaya kI aM. su. kA ( 17 ) prathama ke puloM ko grahaNa kare, anta samaya tyAge madhyama kahe aura chor3atA rahe ye 17 vola aura Upara ke 222 mila kara kula 336 bola huve samuccaya jIva aura 16 daNDaka evaM 20 guNa karane se 236 20-4780 bola huve ( 6 ) satya bhASA pane pudgala grahe to samuccaya jova aura 16 daNDaka ye 17 bola 236 prakAra se [ Ura anasAra ] grahe arthAt 1723 - 4063 bola isI prakAra asatya bhASA ke 4063 bola aura mizra bhASA ke 4063 bola, tathA vyavahAra bhASA ke samuccaya jIva aura 16 daNDaka evaM 20 + 236 = 4780 bola, kula mila kara 21746 bola ekavacanApekSA aura 21746 bahu vacanApekSA, kula 43468 bhAMgA bhASA ke huve // [10] bhASA ke pudgala mu~ha meM se nikalate jo vo bhedAte nikaleM to rAste meM se ananta guNI vRddhi hote 2
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaassaa-pd| ( 666) loka ke anta bhAga taka cale jAte haiM, jo abhedAte pudgala nikaleM to saMkhyAta yojana jAkara [vidhvaMsI] laya pA jAte haiN| (11) bhASA ke bhedAte pudgala nikaleM / vo 5 prakAra se (1( khaNDA bheda-patyara, lohA, kASTa Adi ke Tukar3e bat (2) paratara bheda-avarakha ke puDavat (3) cUrNa bhedadhAnya kaThola vat (4) agutar3iyA bheda-tAlAba kI sUkhI miTTI yat (5) ukkariyA bheda-kaThola Adi kI phalIyAM phaTane ke samAna ina pAMcoM kA alpa bahutva-sarva se kama ukukariyA, unase aNataDiyA ananta guNA, unase cUrNiya ananta guNA, unase paratara ananta guNA, unase khaNDAbheda bhedAte pudgala ananta guNA / (12) bhASA pudgala kI sthiti ja0 aM0 mu0 kI (13) bhASaka kA AntarA ja0 aM0 mu0; ananta kAla kA (vanaspati meM jAne pr)| (14) bha pA pudala kAyA yoga se grahaNa kiye jAte haiN| (15) bhASA pudgala vacana yoga se chor3e jAte haiM / (16) kAraNa-moha aura antarAya karma ke kSayopazama aura vacana yoga se satya aura vyavahAra bhASA bolI jAtI hai / jJAnAvaraNa aura mohakarma ke udaya se aura vacana yoga se prasatya aura mizra bhASA bolI jAtI hai| kevalI satya aura vyavahAra bhASA hI bolate haiM / unake cAra pAtika
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 700) thokaDA sNgrh| kama kSaya huve haiM / vikalendriya kevala vyavahAra bhASA saMsAra rUpa hI bolate haiM aura 16 daNDaka ke jIva cAroM hI prakAra kI bolate haiN| (17) jIva jisa prakAra kI bhASA rUpameM dravya grahaNa karate haiM ve usI prakAra kI bhASA bolate haiM / (18) vacana dvAra-bolane vAle vyAkhyAnadAtAoM ko nIce kA vacana jJAna karanA (jAnanA ) cAhie eka vacana dvi vacana, bahu vacana; strI vacana, puruSa vacana, napusaka vacana, adhyavasAya vacana, varNa ( guNa, kIrtana ), avarNa (avarNa vAda), vaNovaNe (prathama guNa karane ke bAda avaNe vAda), avarNa varNa ( prathama avaguNa karake pazcAta guNa kahanA ), bhUta-bhaviSya-vartamAna kAla vacana, pratyakSa-parokSa vacana, ina 16 prakAra ke sivAya vibhakti taddhita, dhAtu, pratyaya Adi kA jJAtA hove| (16) zubha irAde se cAra prakAra kI bhASA bolane vAlA ArAdhaka ho sakatA hai / (20) cAra bhASA ke 42 nAma haiM. satya bhASA ke 10 prakAra-1 loka bhASA 2 sthApanA satya (citrAdi ke nAma se kahalAne vAlI] 3 nAma satya [guNa hove yA nahIM hove jo nAma hove vo kahanA ] 4 rUpa satya [ tAdRza rUpa samAna kahanA jaise hanumAna- samAna rUpa putale ko
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASA-pada / ( 701 ) hanumAna kahanA ] 5 apekSA satya 67 vyavahAra satya [8] bhAva satya [ 6 ] yoga satya [ 10 ] upamA satya / asatya vacana ke 10 prakAra -1 krodha se 2 mAna se 3 mAyA se 4 lobha se 5 rAga se 6 dveSa se 7 hAsya se 8 bhaya se [ ina kAraNoM se bolI huI bhASA - Atma jJAna bhUlakara ] bolI huI hone se satya hone para bhI asat hai / 6 para paritApa vAlI 10 prANAtipAta [ hiMsaka ] bhASA evaM 10 prakAra kI bhASA asatya hai / mizra bhASA ke 10 prakAra - isa nagara meM itane manuSya paidA huve, itane mare, Aja itane janma maraNa huve, ye sarva jIva haiM, ye sarva jIva haiM, inameM zrAdhe jIva haiM, Adha ajIva haiM, yaha vanaspatI samasta ananta kAya hai vaha sarva parita kAya hai, porasI dina A gayA, itane varSa vyatIta hogaye, tAtparya yaha ki jaba taka jisa bAta kA nizcaya na hove ( cAhe kArya huA ho ) vahAM taka mizra bhASA vyavahAra bhASA ke 12 prakAra - 1 saMbodhita bhASA [ he vIra, he deva i0 ] 2 AjJA denA 3 yAcanA karanA 4 praznAde pUchanA 5 vastu tacca prarUpaNA karanI 6 pratyAkhyAnAdi karanA 7 sAmane vAle kI icchAnusAra bolanA jahAsuhaM " 8 upayoga zUnya bolanA hai irAdA pUrvaka vyavahAra karanA 10 zaMkA yukta bolanA 11 aspaSTa bolanA 12 spaSTa bolanA, jisa bhASA meM asatya na hoveM 66
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 702) thokaDA sNgrh| aura saMpUrNa yA nizcaya satya na hove to use vyavahAra bhASA jaannaa| ___21 alpa bahutva-sarva se kama satya bhASaka, unase mizra bhASaka asaMkhyAta .NA, usase asatya bhASaka asaM. khyAta guNA, unase vyavahAra bhASaka asaMkhyAta guNA aura unase abhASaka (siddha tathA ekendriya ) ananta guNA / // iti bhASA pada sampUrNa / /
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSya ke 1800 bhaaNgaa| / 703 ) * AyuSya ke 1800 mAMgA (zrI pannavaNAjI sUtra, pada chaThThA) pAMca stha vara meM jIva nirantara utpanna hove aura inameM se nirantara nikale 16 daNDaka meM jIva sAntara aura nira. ntara upaje aura sAntara tathA nirantara nikale siddha bhagavAna sAntara aura nirantara upaje parantu siddha meM se nikale nahIM 4 sthAvara samaya samaya asaMkhyAtA jIva upaje aura asaMkhyAtA cave, vanaspati meM samaya samaya anantA jIva upaje aura ananta cave 16 daNDaka saya samaya 1-2 3 yAvata saMvyAtA, asaMkhyAtA jIva upaje aura cave / siddha bhagavATa 1-2-3 jAva 108 upaje parantu cave nhiiN| ___AyuSSa kA bandha kisa samaya hotA hai ? nArakI, devatA, aura yugaliye AyuSya meM jaba 6 mAha zeSa rahe taba para bhava kA AyuSya bAndhe zA jIva do prakAra bAndhe-- sopakramI aura nirupakramI / nirupakramI to niyamA tIsarA bhAga AyuSya kA zeSa rahane para bAndhe aura sopakramI AyuSya ke tIsare, navave, sattAvIza veM, ekAzIveM,2 433 bhAga meM tathA antima antarmuhUta meM parabhava kA AyuSya bAndhe AyuSya karma ke sAtha sAtha 6 bola ( jAti, gati, sthiti,avagAhanA,pradeza aura anubhAga) . bandha hotA hai| samuccaya jIva aura 24 daNDaka ke ekeka jIva Upara
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 704 ) thokaDA saMgraha | ke 6 bAloM kA bandha kare ( 2596 = 150 ), ese hI aneka jIva bandha kare / 150 + 150 = 300, 300 nidrasa aura 300 nikAMcita bandha hove / evaM 600 bhAMgA (prakAra) nAma karma ke sAtha, 600 gotra karma ke sAtha aura 600 nAma gotra ke sAtha ( ekaTThA sAtha lagAne se zrAyuSya karma ke 1800 bhAMge huve ) / jIva jAti niddhasa AyuSya bAndhate haiM, gAya jaise pAnI ko khecakara pIche vaise hI ve AkarSita karate haiM, kitane AkarSaNa se pudgala grahaNa karate haiM / usa samaya 1-2-3 utkRSTa 8 karma khecate haiM usakA anya bahutva sarva se kama 8 karma kA AkarSaNa karane vAle jIva, unase 7 karma kA AkarpaNa karane vAle jIva saMkhyAta guNA, unase 6 karma kA AkarSaNa karane vAle jIva saMkhyAta guNA, unase 5 - 4 - 3 2 aura 1 karma kA AkarSaNa karane vAle jIva kramazaH saMkhyAta saMkhyAta guNA / jaise jati nAma niddhapsa kA samuccaya jIva apekSA alpabahutva batAyA hai vaise hI gati Adi 6 boloM kA alpabahutva 24 daNDaka para hotA hai / evaM 150 kA alpabahutva yAvat Upara ke 1800 mAMgoM kA alpa bahutva kara leve | f // iti AyuSya ke 1800 bhAMgA sampUrNa // SHAS -
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ sopakrama-nirupakrama / 05) (r) sopakrama-nirupakrama (zrI bhagavatI jI sUtra zataka 20 uddezA) sopakrama AyuSya 7 kAraNa se TUTa sakatA hai-1 jala se 2 agni se 3 viSa se 4 zastra se 5 ati-harSa 6 zoka-se 7 bhaya se (bahuta calanA bahuta khAnA. maithuna kA sevana karanA Adi maya se)| nirupakrama prAyudhya bandhA huvA pUrA AyuSya bhogo bIca meM TUTa nahIM jIva donoM prakAra ke AyuSya vAle hote 1 nArakI, devatA, yugala manuSya, tIrtha kara, cakArtI, vAsudeva, prati vAsudeva, caladeva ina ke AyuSya nirupakanI hote haiM zeSa sarva jIvoM ke donoM prakAra kA prAyuSya hotA 2 nArakI sopakrama (svahaste zastrAdi se ) se upaje, para upakrama se tathA vinA upakrama se ? tInoM prakAra se / tAtparya ki manuSya tithaMca pane jIva naraka kA AyuSya bAndhA hove to marata samaya apane hAthoM sa dUsaroM ke hArthoM se athavA AyuSya pUrNa hone ke bAda mare, evaM 24 daNDaka jaannaa| 3 neriye naraka se nikale to svopakrana se paropakrama se tathA upakrama se ? binA upakrama se| evaM 13 devatA ke
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ (706) thokaDA sNgrh| daNDaka meM bhI vinA upakrama se cave, sthAvara, tIna vikalendriya, tiryaMca paMcendriya aura manuSya evaM 10 daNDaka ke jIva tInoM hI upakrama se cake / 4 nArakI svAtma Rddhi ( narakAyu Adi ) se utpanna hove ki para Rddhi se ? svaRddhi se aura nikale (cave) bhI svaRddhi se evaM 23 daNDaka meM jAnanA / 524 daNDa ka ke jIva svaprayoga ( mana vacana kAya) se upaje aura nikale, para prayoga se nhiiN|| 6 24 daNDaka ke jIva svakarma se upaje aura nikale (cave), para karma se nhiiN| // iti sopakrama nirUpakrama sampUrNa / /
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiyamANa vaDhamANa (707 ) * hiyamANa-vaDhamANa * zrI bhagavatI sUtra, zataka 5 u08 (1) jIva hiyamAna (ghaTanA ) hai yA varddhamAna (baDhanA ) ? na to hiyamAna hai aura na barddhamAna pastu avasthita ( vadha-ghaTa vinA jaise kA taisA rahe ) hai| (2) neriyA hiyamAna, vardhamAna aura avasthita bhI haiM evaM 24 daNDaka, siddha bhagavAna vardhamAna aura avasthita haiN| (3) sapyuccaya jIva avasthita rahe to zAzvatA nariyA hiyamAna, vardhamAna rahe to ja0 1 samaya u0 Ava. likA ke asaMkhyAta bhAga aura avasthita rahe to viraha kAla se dugaNA (dekho viraha pada kA thokar3A) evaM 24 daNDaka meM avasthita kAla viraha kAla se dUnA, parantu 5 sthAvara meM avasthita kAle hiyamAna vat jAnanA / siddhoM meM badhamAna ja01 samaya, u08 samaya aura avasthita kAla ja01 samaya utkRSTa 6 mAha / // iti hiya mANa vaDhamANa sampUrNa / /
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ (708) thokaDA sNgrh| sAvacayA sovacayA ( zrI bhagavatI sUtra, zataka 5, u08) 1 sAvacayA [ vRddhi] 2 sovacayA [ hAni ] 3 sAvacayA sovacayA [vRddhi-hAni ] aura 4 nirUvacayA [ na to vRddhi aura na hAni ] ina cAra bhAgoM para praznotara samuccaya jIvoM meM cauthA bhAMgA pAve, zeSa tIna nahIM. 24 daNDaka meM cAra hI bhAMgA pAve / siddha meM bhAgA 2 ( sAvacayA-aura niruvacayA-niravacayA ) samuccaya jIvoM meM jo niruvacayA-niravacayA hai vo sarvArdha hai / aura nArakI meM nisvaca yA-niravacayA sivAya tIna bhAgoM kI sthiti ja0 1 samaya kI u0 AvAlikA ke asaMkhyAta bhAga kI tathA nirabacayA--niravacayA kI sthiti viraha dvAra vat, parantu pAMca sthAvara meM niruvacayAnivacayA bhI ja0 1 samaya, u0 AvalikA ke asaMkhyAtaveM bhAga siddha meM sAvacayA ja0 1 samaya u0 8 samaya kI aura nirUvacayA-niravacayA kI ja0 1 samaya kI u0 6 mAha kI sthiti jAnanA / noTa:-pAMca sthAvara meM avasthita kAla tathA niruvacayA niravacayA kAla zrAvalikA ye asaMkhyAtaveM bhAga kahI huI hai yaha parakAyApekSA hai / svakAya kA viraha nahIM pdd'taa| // iti sAvacayA sovacayA sampUrNa // ___
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rta saMcaya | Rta saMcaya ( zrI bhagavatI sUtra, zataka 20, uddezA 10 ) (1) Rta saMcaya - jo eka samaya meM do jIvoM se saMkhyAtA jIva utpanna hote haiM / ( 706 ) 113, (2) krata saMcaya - jo eka samaya meM asaMkhyAtA anantA jIva utpanna hote haiM (3) avaktavya saMcaya - eka samaya meM eka jIva utpanna hotA hai / 1 nArakI (7), 10 bhavana pati, 3 vikalendriya, 1 tiryaca paMcendriya, 1 manuSya, 1 vyaMtara, 1 jyotiSI aura 1 vaimAnika evaM 16 daeDaka meM tInoM hI prakAra ke saMcaya | pRthvI kAya Adi 5 sthAvara meM akrata saMcaya hotA hai| zeSa do saMcaya nahIM hote kAraNa samaya samaya asaMkhya jIva upajate haiM | yadi kisI sthAna para 1-2-3 Adi saMkhyAtA kahe hoM to vo parakAyApekSA samajhanA / siddha Rta saMcaya tathA avaktavya saMcaya hai, akrata saMcaya nahIM / alpa bahutva nArakI meM sarva se kama vaktavya saMcaya unase Rta saMcaya saMkhyAta guNA unase akrata saMvaya asaMkhyAta guNA evaM 16 daNDaka kA alpa bahula jAnanA
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNa saMcaya saMkhyAta guNA / 5 sthAvara meM alpabahutva nahIM / siddha meM sarva se kama krata saMcaya, unase zravavatavya // iti kRta saMcaya saMpUrNa // 2063 6 thokaDA saMgraha | wwwww
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-( jIvA jIva ) / (711) dravya-(jIvA jIva) ( zrI bhagavatI sUtra, zataka 25 u0 2) dravya do prakAra kA hai-jIva dravya aura ajIva dravya / kyA jIva dravya saMkhyAtA, akhyAtA tathA anantA hai ? anantA hai kAraNa ki jIva ananta hai| ajIva dravya saMkhyAtA, asaMkhyAtA tathA kyA anantA hai ? anantA hai / kAraNa ki ajIva dravya pAMca hai:-dharmAsti kAya adhosti kAya, asaMkhyAtA pradeza haiM AkAza aura pudgala ke ananta pradeza haiN| aura kAla vartamAna eka samaya hai bhUtabhaviSyApekSA ananta samaya hai isa kAraNa ajIva dravya anantA hai| pra0-jIva dravya, ajIva dravya ke kAma meM Ate haiM ki ajIva dravya jIva dravya ke kAma meM Ate haiM ! u0-jIva dravya ajIva dravya ke kAma meM nahIM pAte, parantu ajIva dravya jIva dravya ke kAma meM Ate haiN| kAraNa ki-jIva ajIva dravya ko grahaNa karake 14 bola utpanna karate haiM yathA-1 audArika 2 vaikriya 3 AhArika 4 tejasa 5 kAbhaNa zarIra, 5 indriya, 11 mana, 12 vacana, 13 kAyA aura 14 shvaasoshvaas| pra0 ajIva dravya ke nArakI ke nariye kAma Ate
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 712 ) haiM ki neriye ke ajIva dravya kAma Ate haiM ? u0- ajIva dravya ke neriye kAma nahIM Ate, parantu nariye ke ajIva dravya kAma Ate haiN| ajIva kA grahaNa karake neriye 12 bola utpanna karate haiM / ( 3 zarIra, indriya, mana, vacana aura zvAsozvAsa ) devatA ke 13 daNDaka ke praznottara bhI nArakIvat ( 12 bola upajAve ) thokaDA saMgraha / cAra sthAvara ke jIva 6 bola ( 3 zarIra sparzendriya kAya aura zvAsozvAsa ) upajAve vAyu kAya ke jIva 7 bola UAra ke 6 aura vaikriya) upajAve | beindriya jIva 8 bola upajAve ( 3 zarIra, 2 indri ya, 2 yoga, zvAsozvAsa | ) tri- indriya jIva 6 bola upajAve ( 3 zarIra, 3 indri ya 2 yoga, zvAsozvAsa ) | caurindriya jIva 10 bola upajAve ( 3 zarIra, 4 indriya 2 yoga, zvAsozvAsa ) | tiryaca paMcendriya 13 bola upajAve ( 4 zarIra, 5 indriya, 3 yoga, zvAsozvAsa 1) manuSya sampUrNa 14 bola upajAve | // iti dravya-jIvAjIva sampUrNa /
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsthAna dvAra 1 saMsthAna---dvAra ( zrI bhagavatojI sUtra, zataka 25 uddezA 3 ) saMsthAna = prAkRti isake do bheda 1 jIva saMsthAna aura 2 ajIva saMsthAna jIva saMsthAna ke 6 bheda1 samacaurasa 2 sAdi 3 nigrodha parimaNDala 4 vAmana 5 kubjaka 6 hUMDa saMsthAna / ajIva saMsthAna ke 6 bheda1 parimaMDala ( cUr3I ke samAna gola ) 2 vana (laDU samAna gola) 3 sa ( trikona ) 4 cauraMsa ( caurasa ) 5 Ayatana ( lakar3I samAna lambA ) 6 anavasthita ( ina pAMcoM se viparIta) | ( 713 ) parimaNDala zrAdi chaH hI saMsthAnoM ke dravya ananta haiM saMkhyAtA yA asaMkhyAtA yA asaMkhyAtA nahIM / ina saMsthAnoM ke pradeza bhI ananta haiM, saMkhyAtA - saMkhyAtA nahIM | 6 saMsthAnoM kA dravyApekSA alpa bahutva sarva se kama parimaMDala saMsthAna ke dravya / unase vaTTa ke dravya saMkhyAta guNI unase caurasa ke dravya saMkhyAta guNA unase sa ke dravya saMkhyAta guNA unase zrAyatana ke dravya saMkhyAta guNA, unase anavasthita ke dravya asaMkhyAta guNA /
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 714) thokaDA sNgrh| pradezApekSA alpa bahutva bhI dravyApekSAvat jaannaa| dravya-pradezApekSA kA eka sAtha alpa vahutva sarva se kama parimaMDala dravya, unase vaTTa dravya saMkhyAta guNI unase caurasa dravya saMkhyAta guNA unase -sa dravya" " " Ayatana" " " " anavasthita" asaM. guNA." parimaMDala pradeza asaMkhyAta " vaTTa pradeza saM0" . " caurasa " saMkhyAta " sa " "" "Ayana " " " anavasthita , asaMkhyAta gunnaa| // iti saMsthAna dvAra sampUrNa // Sare
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsthAna ke bhaaNge| saMsthAna ke bhAMga (zrI bhagavatI jI sUtra, zataka 25 uddezA 3) saMsthAna 5 prakAra kA hai-1 parimaMDala 2 vaTTa 3 sa 4 caurasa 5 pAyatana ye pAMcoM hI saMsthAna saMkhyAtA, asaMkhyAtA nahIM parantu anantA haiM / 7 nArakI, 12 devaloka, 6 grIyakeka, 5 anuttara vimAna, siddha zilA aura pRthvI ke 35 sthAna meM pAMca prakAra ke anantA anantA saMsthAna haiM evaM 35+5=175 bhAMge huve| eka yavamadhya parimaMDala saMsthAna meM dUsarA parimaMDala saMsthAna ananta haiN| evaM yAvat Ayatana saMsthAna taka ananta ananta kahanA / isI prakAra eka yavamadhya parimaDala ke samAna anya 4 saMsthAnoM kI vyAkhyA karanA / eka saMsthAna meM dUsare pAMcoM hI saMsthAna ananta haiM ataH pratyeka ke 5+5=25 bola / ina ukta 35 sthAnoM meM hove arthAt 35+25875 pAra 175 pahale ke mila kara 1058 mAMge huve / // iti saMsthAna ke bhAMge sampUrNa / /
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 716) thokaDA sNgrh| khetANu---vAI (zrIpannavaNA jI sUtra, tIsarA pada) tIna lokA ke 6 bheda (bhAga) karake pratyaka bhAga meM kauna rahatA hai ? yaha batAyA jAtA hai| (1) Urdhva loka ( jyotiSI devatA ke Upara ke tale se Upara ) meM--12 devaloka, 3 kilviSI, 8 lokAtika, 6 grIyaveka, 5 anuttara vimAna ina 38 devoM ke paryAptA, aparyAptA ( 76 deva ) tathA meru kI vApI apekSA bAdara teU ke paryAptA, aparyAptA sivAya 46 jAti ke tithaMca hove, evaM 76+46=122 bheda ( prakAra) ke jIva hote haiN| (2) adho loka ( meru kI samabhUmi se 600 yo. jana nIce tIcho loka usase nIce ) meM jIva ke bheda 115 haiM-7 nArakI ke 14 bheda, 10 bhavanapati 15 paramAdhAmI ke paryA0 aparyA0 evaM 50 deva, salIlAvati vijaya apekSA ( 1 mahAvideha kA paryA0 aparyA0 aura samUna manuSya ) 3 manuSya aura 48 tithaMca ke bheda mila kara 14 +50+3+48=115 haiN| (3) tIrkhA loka ( 1800 yojana ) meM 303 manudhya, 48 tiryaMca aura 72 deva ( 16 vyana ra, 10 jubhakA 10 jyotiSI ina 36 keparyA0 aparyA0 ) kula 423 bheda ke jIva hai|
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheta Nu vii| ( 77 ) (4) Urdhva-tIchoM loka-( jyAtiSI ke Upara ke talA ke pradezI pratara ke bIca meM ) meM deva gamanAgamana ke samaya aura jIva cavakara Urva loka meM tathA tIrcha loka jAte gamanAgamana ke samaya sparza karate haiN| (5) adho-tI loka meM bhI donoM prataroM ko cava kara jAte Ate jIva sparzate haiN| (6) tInoM hI loka ( avaM, adho aura tI loka ) kA devatA, devI tathA maraNAMtika samudraghAta karate jIva eka sAtha sparza karate haiM / 24 daNDaka ke jIva uparokta 6 loka meM kahA~ nyUnAdhika haiM ! isakA alpa bahutva / 20 bola ( samuccaya ekandriya, 5 sthAvara ye 6 samuccaya, 6 paryAptA, 6 aparyAptA, 1 samucya aura 1 samuccaya tithaca ) kA alma bahutta / sarva se kama UrdhIche loka meM, unI adho tIrcha loka meM vizeSa usase tIche loka meM asaMkhyAta guNA unase tInoM loka meM asaMkhyAta guNA unase Urdhva loka meM prakhyAta guNA unase tInoM adhA loka meM vizeSa / 3 bola ( samuccaya nArakI, paryAptA aura aparyAptA nArakI kA alpa bahutva--save se kama tIna loka meM adho tI loka meM asaMkhyAta,adho loka meM saMkhyAta guNA / 6 bola-bhavanapati ke (1 samuccaya, 1 paryAptA,
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ (718) thAkar3A sNgrh| 1 aparyAptA evaM 3 devI ke ) save se kama Udhrva loka meM uno Urdhva tIrcha loka meM asaMkhyAta guNA, unase tInoM loka meM saMkhyAta guNA unase adhaM tIrcha loka meM asaMkhyAta guNA unase tIce loka meM asaMkhyAta guNA unase adho loka meM asaMkhyAta gunn||| 4 bola ( tiyecanI, samuccaya deva, samuccaya devI, paMcendriya; ke paryAptA ) kA alpa bahutva maMtra se kama Udha loka meM unase Urdhva- loka meM asaMkhyAta guNA unase tInoM loka meM saMkhyAta guNA unase adho-tI loka meM saMkhyAta guNA unasa adhA loka meM saMkhyAta guNA unase tI loka meM 3 bola saMkhyAta guNA aura paMcendriya kA payoptA asaMkhyAta guNA / evaM tIna manuSyanI ke ) bola-sarva se kama tInoM loka meM, unase Udhve-tI loka meM manuSya asaMkhyAta .NA manu vyanI saMkhyAta guNI unase adho-tIrcha loka meM saMkhyAta guNA unase Udhve loka meM saMkhyAta guNA unase adho loka meM saMkhyAta guNA unase tIrtha loka meM saMkhyAta guNA / 6 bola-vyantara ke (samu0 vyantara deva payaHptA aparyApta evaM 3 devI ke ) bola-sarva se kama Urdhva loka meM, unase Urdhva tI, loka meM asaMkhyAta guNA unase tIna loka meM saMkhyAta guNA unase adho-tI loka meM asaMkhyAta guNA unase adho loka meM saMkhyAta guNA unase tI loka meM saMkhyAta guNA /
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ khtaannu-vaaii| 6 bola jyotiSI ke ( 3 devake, 3 devI ke Upara vat ) sarva se kama Urdhva loka meM unase Urdha tIrcha loka meM asaM0 guNA unase tIna loka meM saMkhyAta guNA unase adho-tIrtha loka meM asaMkhya ta guNA unase adho loka meM saMkhyAta guNaH, unase tI loka meM asaMkhyAta guNA 6 bola-vaimAnika (3 devI ke UAra vat ) kesarva se kama Urdhva-tI loka meM unase tIna loka meM saMkhyAta guNA unase adho-tI loka meM saMkhyAta guNa unase adho loka meM saMkhyAta guNA unase Udhe loka meM asaMkhyAta gunnaa| 6 bola tIna vikalendriya ke ( 3 paryAptA, 3 aparyAptA ) sarva se kama Urdhva loka meM unase Urdhva tI loka meM asaMkhyAta guNA unase ta cha loka meM asaMkhyAta guNA usane adho tIrcha loka meM asaMkhyAta guNA unase adho loka meM saMkhyAta guNA unase tI, loka ma sakhyAta gunnaa| __ 5 bola ( samuccaya paMcendriya, samu0 aparyAptA samutrasa, trasa ke paryA0 aparyAptA) sarva se kama tIna loka meM unase Urdha-tI loka-meM saMkhyAta gunn| unase adhotI loka meM saMkhyAta guNA unase Udha loka meM saMkhyAta guNA unase adho loka ma saMkhyAta guNA unase tI loka meM asaMkhyAta gunnaa| .
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 720 ) thokaDA sNgrh| -........... pudgala kSetrApekSA sarva se kama tIna loka meM unase Urdha-tI loka meM anaM0 gunn| unase Adho-tIrcha loka meM vizeSa loka meM unase tILa "" asaM0 una se Urdhva loka meM asaM0 guNA una se adho loka meM vizeSa / dravya kSetrApekSA ___ sarva se kama tIna loka meM unase Urdha-tIche loka meM anaMta guNA unase adhA tI loka meM vizeSa unase Udha loka meM anaMta guNA una se adho tIrcha loka meM anaMta guNA unase Udhye tI loka meM anaMta gaNA / pudgala dizApekSA sarva se kama Urdhva dizA meM unase adho dizA meM vizeSa unase IzAna naiRtya kona meM asaM0 guNA unase agni kAyavya kona meM vizeSa unase pUrva dizA meM asaM0 guNA unase pazcima dizA meM vizeSa / unase dakSiNa dizA meM vizeSa aura unase uttara dizA meM vizeSa yudgala jAnanA / dravya kSetrApekSA sarva se kama dravya adho dizA meM unase Urdhva dizA meM anantaguNA una se IzAna naiRtya kona meM anantaguNA una se agni vAyu kona meM vizeSa una se pUrva dizA meM asaMkhyAta guNA una se pazcima dizA meM vizeSa una se dakSiNa dizA meM vizeSa una se uttara dizA meM vizeSa / // iti khetANu vAI sampUrNa / /
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagAhana kA alpa bahutva / avagAhana kA alpa bahutva 1 sarva se kama sUkSma nigoda ke paryAptA kI ja. avagAhanAunase 2 sUkSama vAyu kAya ke aparyAptA kI. ja. ,, asaM. guNI , 3 ,, teU , , , , , " ".. " " 4 , apa , , , , , " " " " 5, pRthvI , " , . , , , , " " 6 bAdara vAyu , , , , , , , , " 7 , taU , " " .., " " " " " 8 , apa , " " " " " " " " 6 ,, pRthvI ,,. , . .,. " " " " " 10 , nigoda ,,, ,, , " " " " " 11 pratyeka zarIrI bAdara vanaspati ke pra0kI,, , , " " 12 sUkSma nigoda ke paryAptA kI 13 , , , aparyA. , ,, vizeSa, 14 , , , paryAptA ,,. 15 ,, vAyukAya ,, ". " , asaM.guNI, 16 , , , ,, aparyA., vizeSa , 17 ,, , ,, ,, paryAptA " , , 18 , teU,, , , - "' ja. ,, asa. gu. " 16 ,, ,, ,, ,, aparyAptA, u. ,, vizeSa , , ,, paryAptA , 21 , apa ,, , , , ja. , asaM. guNI , 22 ,, ,, ,, aparyAptA , vizeSa , . , , , ,, paryatA 24 ,, pRthvI,, , , , ja. ,, asaM. guNI ,, 25 , , , ,apayA " u. , vizeSa , :: : * - : ___
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 722) thokaDA saMgraha hai ; ; ; 26 ,, ,, ,, , paryAptA , 27vAda vA., , , , ja. ,, apaM. guNI ,, 28 ,,,, ,, aparyAptA, ,, vizeSa , 26 , , , , paryAptA ,, 30 ,, teU,, , , . " , asaM. guNo ,, 31. , ,, apayA. , u. ,, vizeSa 32,, ,, ,,payA. " 33 ,, apa, , , , ase. guNI 34, , , , apayA. ,, u. ,, vizeSa , 35 ,, ,, ,, ,, paryA. , 36vAdara pR.,, " " " ,, alaM. guNI , 37 ,, ,, ,, ,, apayo. " ,, vizeSa 38"., , , payA. " nigoda ,, paryA. , ,, asaM. guNI , "" ,aparyA. , , vizeSa ,,,, , paryA. , 42 pratyeka zarIrI bAdara vana.pA ko ja. ,, asaM. guNA , 43 " " " " aparyA. u. " " " " 44 " " " pI . " " " " " ; ; ; : // iti avagAhanA alpa bahutva / /
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ carama pada | Liu carama pada ( zrI pannavaNAjI sUtra, dazavA~ pada ) carama kI apekSA acarama hai aura acarama kI apekSA carama hai / inameM kama se kama do padArtha hone cAhiye / nIce ratnaprabhAdi ekeka padArtha kA prazna hai / uttara meM apekSA se nAsti hai / anya apekSA se asti hai / isI ko syAdavAd dharma kahate haiM / prathvI 8 prakAra kI hai - 7 nArakI aura IzI prAgabhorA ( siddha zilA ) prazna - ratna prabhA kyA ( 1 ) carama hai ? (2) carama hai ? (3) aneka carama hai ? (4) aneka acarama hai ? (5) carama pradeza hai ? (6) acarama pradeza hai ? ( 723 ) uttara - ratnaprabhA pRthvI dravyApekSA eka hai | ataH caramAdi 6 bola nahIM hove / anya apekSA ratnaprabhA ke madhya bhAga aura anta bhAga aise do bhAga karake uttara diyA jAya to - carama pada kA astitva hai / jaise-ratnaprabhA pRthvI dravyApekSA (1) carama hai / kAraNa ki madhya bhAga kI apekSA bAhara kA bhAga ( zranta bhAga ) carama hai | (2) carama hai / kAraNa ki anta bhAga kI apekSA madhya bhAga carama hai / kSetrApekSA (3) carama pradeza hai / kAraNa ki madhya pradezApekSA anta pradeza carama hai aura (4) aca
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 724 ) thokaDA sNgrh| --- AAA A AAAA------------ gho rama pradeza hai| kAraNa ki anta pradezApekSA madhya kA pradeza acarama hai| ratnaprabhA ke samAna hI nIce ke 36 boloM ko cAra cAra bola lagAya jAsakte haiN| 7 nArakI, 12 deva lo, hanIyaveka, 5 anuttara vimAna, 1 siddha zinA, 1 loka aura 1 aloka evaM 36x4=144 bola hote haiN| ina 36 boloM kI carama pradeza meM tAratamyatA hai / isakA alpa bahutva ratna prabhA ke caramAcarama dravya aura pradezoM kA alpa bahutva-sarva se kama acarama dravya, unase carama dravya asaMkhyAta guNA, unase caramAcarama dravya vizeSa, sarva se kama carama pradeza, unase acarama pradeza asaMkhyAta guNA, unase caramAcarama pradeza vizeSa / . dravya aura pradeza kA eka sAtha alpa bahutva, sarva se kama acarama dravya, unase carama dravya asaMkhyAta guNA, unase caramAcarama dravya vizeSa, unase carama pradeza asaM.khya guNA, unase acarama pradeza asaMkhya guNA, unase caramAcarama pradeza vizeSa, isI prakAra loka sivAya 35 boloM kA alpa bahutva jAnanA / aloka meM dravya kA alpa bahutva-sarva se kama acarama dravya, una ___
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ carama pd| ( 792 se carama dravya asaM vya guNA, unase caramAcarama dravya vizeSa / __ pradeza kA alpa bahutva-sarva se kama carama pradeza, unase acarama pradeza ananta guNA,unase caramAcarama pradeza vizeSa / dravya pradeza kA alpa bahutva-sarva se kama acarama dravya, unase carama dravya asaMkhya guNA, unase caramAcarama dravya vizeSa, unase carama pradeza asaMkhya guNA, unase acarama pradeza ananta guNA, unase caramAcarama pradeza vizeSa / lokAloka meM caramAcarama dravya kA alpa bahutva sarva se kama lokAloka ke carama dravya, unase loka ke carama dravya asaMkhya guNA, una se aloka ke carama dravya vizeSa, unase lokAloka ke caramAcarama dravya vizeSa / lokAloka meM caramAcarama pradeza kA alpa bahutva:sarva se kama loka ke carama pradeza, unase aloka ke carama pradeza vizaSa, una se loka ke acarama pradeza asaMkhya guNA, unase aloka ke acarama pradeza ananta guNA, una se lokAloka ke caramAcarama pradeza vizeSa / lokAloka meM dravya-pradeza caramAcarama kA alpa bahutva-sarva se kama lokAloka ke carama dravya, una se loka ke carama dravya asaM0 guNA, unase aloka
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 726) thokaDA sNgrh| ke carama dravya vizeSa, unase lokAloka ke cazmAcarama dravya vizeSa, unase loka ke carama pradeza asaMkhya guNA, unase aloka ke carama pradeza vizeSa,unase loka ke acamma pradeza asaMkhya guNA, uname aloka ke acarama pradeza ananta guNA, nase lokAloka ke caramAcarama pradeza vizaSa / evaM havana, parva dravya, pradeza aura paryAya 12 boloM kA alpa bahutva sarva se kama lokAloka ke carama dravya, unase loka ke cAma dravya asaMkhya guNA, unase aloka ke carama dravya vizeSa, unase lokAloka ke caramAcarama dravya vizeSa,unase loka ke carama pradeza asaMkhya guNA, unase aloka ke carama pradeza vizeSa, unase loka ke acarama pradeza asaMkhya guNA, una se aloka ke acarama pradeza ananta guNA, unase lokAloka ke caramA carama pradeza vizeSa, unase sarva dravya vizeSa, unase sarva pradeza ananta guNA, unase sarva paryAya ananta gunnii| // iti carama pada sampUrNa / /
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ carmA - carama | caramA carama ( zrI pannavaNAjI sUtra, dasavAM da ) dvAra 11-1 gati 2 sthiti 3 bhava 4 bhASA 5 zvAsozvAsa 6 AhAra 7 bhAva 8 varNa 6 maMtra 10 rasa 11 sparza dvAra | ( 727 ) 1 gati dvAra - gati apekSA jIva carama bhI hai aura carama bhI hai| jina bhava meM mokSa jAnA hai vo gati carama aura abhI bhava bAkI hai vo acarama, eka jIva apekSA aura 24 daNDaka apekSA Uparavata jAnanA aneka jIva tathA 24 daNDaka ke aneka jIva apekSA bhI carama acarama Upara anusAra jAnanA / 2 sthiti dvAra-sthiti apekSA ekeka jIva, aneka jIva, 24 daNDaka ke ekeka jIva aura 24 daNDaka ke aneka jIva syAt carama, syAt carama hai / 3 bhava dvAra - isI prakAra ekeka aura aneka jIva apekSA samuccaya jIva aura 24 daNDaka bhava apekSA syAt carama hai, syAt acarama haiM / 4 bhASA dvAra-bhASA apekSA 16 daNDaka (5 sthAvara sivAya ke) ekeka aura aneka jIva carama bhI hai aura acarama bhI hai /
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 728) thokaDA sNgrh| Main AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMANARAAAAAAm. nnnnamra. 5 zvAsozvAsa dvAra-zvAsozvAsa apekSA sarva carama bhI hai, acarama bhI hai| 6 AhAra-apekSA yAvat 24 daNDaka ke jIva carama bhI hai, acarama bhI hai| . 7 bhAva-(praudayika Adi ) apekSA yAvat 24 daNDaka ke jii| carama bhI hai, acarama bhI hai / 8 se-11 varNa,gandha,rasa,sparza ke 20 bola apekSA yAvat 24 daNDaka ke eke aura aneka jIva carama bhI hai, acarama bhI hai| / iti caramAcarama sampUrNa //
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva pariNAma pada / ( 726 ) us.5/5 ke jIva pariNAma pada ke ( zrI ennavaNA sUtra, terahavAM pada ) jisa pariNati se pariName use pariNAma kahate haiN| jaise jIva svabhAva se nirmala, saccidAnanda rUpa hai / tathApi para prayoga se kaSAya meM pariNamana ho kara kaSAyI kahalAtA hai / ityAdi / pariNAma do prakAra kA hai- 1 jIva pariNAma 2 ajIva pariNAma / 1jIva pariNAma-10 prakAra kA hai-gati,indriya, kaSAya, lazyA, yoga, upayoga, jJAna, darzana, cAritra aura veda pariNama / vistAra se gati ke 4, indriya ke 5, kaSAya ke 4, lezyA ke 6, yoga ke 3, upayoga ke 2 ( sAkAra jJAna aura nirAkAra darzana ), jJAna ke 8 (5 jJAna, ajJAna), darzana ke 3 ( sama-mithyA-mizra dRSTi ), cAritra ke 7 (5 cAritra, 1 deza vrata aura avrata ), veda ke 3, evaM kula 45 bola hai / aura samuccaya jIva meM 1 anendriya 2 akaSAya 3 alezI 4 ayogI aura 5 avedI / evaM 5 bola milAne se 50 bola huve / samuccaya jIva eva 50 bola pane pariNamate haiN| aba ye 24 daNDaka para utAre jAte haiN| (1) sAta nArakI ke daNDaka meM 26 bola pAve 1 naraka gati, 5 indriya 4 kapAya, 3 lezyA, 3 yoga, ___
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 730 ) 2 upayoga, 6 jJAna ( 3 jJAna, 3 ajJAna ) 3 darzana, 1 asaMyama cAritra, 1 veda napusaMka evaM 26 bola | (11) 10 bhavana pati 1 vyantara evaM 11 daNDaka meM 31 bola pAve - nArakI ke 26 boloM meM 1 strI veda aura 1 tejolezyA baDhAnA | - ( 3 ) jyotiSI aura 1 - 2 devaloka meM 28 bola Upara meM se 3 azubha lezyA ghaTAnA / (10) tIsare se bArahaveM deva loka taka 27 bolaUpara meM se 1 strI veda ghaTAnA / ( 1 ) nava grathiveka meM 26 bola - Upara meM se 1 mizra dRSTi ghaTAnI / thoDA saMgraha | ( 1 ) pAMca anuttara vimAna meM 22 bola / 1 dRSTi aura 3 ajJAna ghaTAnA / + (3) pRthvI, apa, vanaspati meM 18 bola / 1 gati, 1 indriya, 4 kaSAya, 4 lezyA, 1 yoga, 2 upayoga, 2 ajJAna, 1darzana, 1 cAritra, 1 veda evaM 18 / (2) teu - vAyu meM 17 bola - Upara meM se 1 tejo lezyA ghaTAnA / ( 1 ) beindriya meM 22 bola - Upara ke 17 boloM meM se 1 rasendriya, 1 vacana yoga, 2 jJAna, 1 dRSTi evaM 5 bar3hAne se 22 huve |
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva pariNAma pada / (731) (1) tri-indriya meM 23 bola Uparokta 22 meM 1ghrANendriya bddhaanii| (1) caurindriya meM 24 bola-23 meM 1 canu indriya' bddhaanii| (1) tiryaca paMcendriya meM 35 bola 1 gati, 5 indriya,4 kaSAya, 6 lezyA, 3yoga, 2 upayoga,6jJAna, 3 darzana, 2 cAritra, 3 veda evaM 35 bola / (1) manuSya meM 47 bola-50 meM se 3 gati kama zeSa sarva paare| // iti jIva pariNAma pada sampUrNa //
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 732 ) * ajIva pariNAma ( zrI pannavaNAjI sUtra, 13 vA~ pada ) jIva = pudgala kA svabhAva bhI pariNamana kA hai isake pariNAma ke 10 bheda haiM- 1 bandhana 2 gati 3 saMsthAna 4 bheda 5 varSa 6 gandha 7 rasa 8 sparza 6 agurulaghu aura 10 zabda | thokaDA saMgraha | - 1 bandhana - snigdha kA bandhana nahIM hove, ( jaise ghI se gho nahIM baMdAya ) vaise hI rukSa ( lUkhA ) rukSa kA bandhana nahIM hove (jaise rAkha se rAkha tathA retI se retI nahIM bandhAya ) parantu snigdha aura rukSa donoM milane se bandha hotA hai ye bhI AdhA AdhA ( sama pramANa meM ) hove to bandha nahIM hove viSama ( nyUnAdhika ) pramANa meM hove to bandha hove; jaise paramANu paramANu se nahIM bandhAya paramANu do pradezI Adi skandha se bandhAya / 2 gati - pudgaloM kI gati do prakAra kI hai, ( 1 ) sparza karate cale (jaise pAnI kA relA aura ( 2 ) sparza kiye binA cale (jaise AkAza meM pakSI ) 3 saMsthAna - (AkAra) kama se kama do pradezI jAva anantA paramANu ke skandhoM kA koI na koI saMsthAna hotA parimaMDala, vaha, 1 trikona / isa ke pAMca bheda corasa | Ayatana
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIva pariNAma / / 733) wwaranaamanar.nani.nn 4 bheda-pudgala pAMca prakAra se bhede jAte haiM (bhedAte haiM) (1) khaMDA bheda (lakar3I patthara Adi ke Tukar3e samAna (2) paratara bheda (avarakha samAna pur3a) (3) cUrNa bheda (anAja ke ATe samAna) (4) ukaliyA bheda (kaThola kI phaliyAM sUkha kara phaTe usa samAna ) (5) aNanUDayA ( tAlAba kI sUkhI miTTI samAna ) __ 5 varNa-mUla raMga pAMca hai-kAlA nIlA lAla, pIlA, sapheda, ina raMgoM ke saMyoga se aneka jAti ke raMga bana sakate haiM jaise-bAdAmI, kezarI, tapakhIrI, gulAbI, khAkhI paadi| 6 gaMdha-sugandha aura durgandha (ye do gandha vAle pudgala hote haiN| 7 rasa-mUla rasa pAMca hai-tIkhA, kar3avA kaSAyalA, khaTTA, mIThA aura kSAra (namaka kA rasa ) milAne se SaT rasa kahalAte haiN| ___8 sparza-ATha prakAra kA hai karkaza, mRdu, guru, laghu, zIta, uSNa, rukSa, snigdha / aguru laghu-na to halakA aura na bhArI jaise paramANu pradeza, mana bha SA, kArmaNa zarIra Adi ke pudgala / 10 zabda-do prakAra ke haiM-susvara aura duHsvara / // iti ajIva pariNAma sampUrNa //
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 734 ) thoDA saMgraha | * bAraha prakAra kA tapa ( zrI ubavAIjI sUtra ) tapa 12 prakAra kA hai / 6 bAhya tapa ( 1 anazana 2 unodarI 3 vRttisaMkSepa 4 rasa parityAga 5 ] kAtrA kleza 6 prati saMlinatA) aura 6 Abhyantara tapa ( 1 prAyazcita 2 vinaya 3 vaiyAvacca 4 svAdhyAya 5 dhyAna 6 kArasagga | ) 1 anazana ke 2 bheda - 1 itvarIka alpa kAla kA tapa 2 avakAlika- jAvajIva kA tapa / itvarIka tapa ke aneka bheda haiM- eka upavAsa, do upavAsa yAvat varSI tapa ( 1 varSa taka ke upavAsa ) 1 varSI tapa prathama tIrtha - kara ke zAsana meM ho sakatA hai / 22 tIrthaMkara ke zAsana meM8 mAha aura carama ( antima ) tIrthakara ke samaya meM 6 mAha upavAsa karane kA sAmarthya rahatA hai / avakAlika - ( jAvajIva kA ) anazana vrata ke 2 bheda 1 eka bhakta pratyAkhyAna aura 2 pAdopagamana pratyAkhyAna / eka bhakta pratyA0 ke 2 bheda - ( 1 ) vyAghAta upadrava Ane para amuka avadhi taka 4 AhAra kA paccakhANa kare jaise arjunamAlI ke bhaya se sudarzana zeTha ne kiyA thA / ( 2 ) nirvyAghAta - ( upadrava rahita ) ke do bheda ( 1 ) jAvajIva taka 4 AhAra kA tyAga kare ( 2 )
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 735 ) nitya sera, AdhAsera tathA pAva sera dUdha yA pAnI kI chUTa rakha kara jAvajIva kA tapa kare / bAraha prakAra kA tapa / pAdopagamana - ( vRkSa kI kaTI huI DAla samAna halana calana kiye binA par3e rahe / isa prakAra kA saMthArA karake sthira ho jAnA ) anazana ke do bheda - 1 vyAghAta ( agnisiMhAdi kA upadrava Ane se ) anazana kare jaise sukozala tathA ati sukumAla muniyoM ne kiyA / 2 nirvyAghAta ( upadrava rahita ) jAvajIva kA pAdopagamana kare | inako prati kramaNAdi karane kI kucha AvazyakatA nahIM eka pratyAkhyAna anazana vAlA jarura kare / 2 unodarI tapa ke do bheda dravya unodarI aura bhAva unodarI dravya unodarI ke 2 bheda (1) upakaraNa unodarAM ( vastra, pAtra aura iSTa vastu jarurata se kama rakkhe - bhogave ) 2 bhAva unAdarI ke aneka prakAra hai / yathA alpAhArI 8 kavala ( kave ) AhAra kare, alpa ardha unodarI vAle 12 kavala le, ardha unodarI kare to 16 kavala le, pauna unodarI kare to 24 kavala le, eka kavala unodarI kare to 31 kavala le 32 kavala kA pUrA AhAra samajhanA isa se jitane kavala kama leve utanI hI unodarI hove unodarI se raseMndriya jItAya, kAma jItAya, nirogI hove / bhAva unodarI ke aneka bheda - alpa krodha, alpa
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 736 ) thokaDA saMgraha / mAnaM, alpa mAyA, alpa lobha, alpa rAga, alpa dveSa, alpa sove, alpa bole Adi / 1 3 vRtti saMkSepa ( bhikSAcarI) ke aneka bhedaaneka prakAra ke abhigraha dhAraNa kare jaise dravya se muka vastu hI lenA, aka nahIM lenA / kSetra se anuka ghara, gA~va ke sthAna se hI lene kA abhigraha | kAla se amuka samaya, dina ko va mahine meM hI lene kA abhigraha | bhAva se aneka prakAra ke abhigraha kare jaise bartana meM se nikAlatA deve to kalpe, bartana meM DAlatA deve to kalpe, anya ko dekara pIche phiratA deve to kalpe, amuka vastra Adi vAle tathA *muka prakAra se tathA amuka bhAva se deve to kalpe ityAdi aneka prakAra ke abhigraha dhAraNa kareM / 4 rasa parityAga tapa ke aneka prakAra hai- vigaya (dUdha, dahI, ghI, gur3a, zakkara, tela, zahada, makhkhana Adi) kA tyAga kare / praNIta rasa ( rasa karatA huvA (AhAra) kA tyAga kare, nivi kare, ekAsana kare, AyaM bila kare, purAnI vastu, bigar3A huvA anna, lUkhA padArtha Adi kA AhAra kare | ityAdi rasa vAle AhAra ko chor3e / 5 kAyA kleza tapa ke aneka bheda hai- eka hI sthAna para sthira ho kara rahe, ukaDu - gauduha - mayurAsana padmAsana Adi 84 prakAra kA koI bhI Asana kara ke baiThe /
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 737 ) sAdhu kI 12 paDimA pAlanA, AtApanA lenA vastra rahita rahanA, zIta-uSNatA ( tar3akA ) sahana karanA pariSadda sahanA / thUkanA nahIM, kullA karanA nahIM, dAnta dhone nahIM, zarIra kI sAra saMbhAla karanA nahIM / sundara vastra pahiranA nahIM, va Thora vacana gAlI, mAra prahAra sahanA, loca karanA naMge paira calanA Adi / 6 prati saMlinatA tapa ke cAra bheda - 1 indriya saMlinatA 2 kapAya saMlinatA, 3 yoga saMli0 4 vividha zayanAsana saMli0 (1) indriya saMlinatA ke 5 bheda( pAMcoM indriyoM ko apane 2 viSaya meM rAga dveSa karate rokanA ) (2) kapAca saMli0 ke cAra bheda - 1 krodha ghaTA kara kSamA karanA / 2 mAna ghaTA kara vinIta bananA 3 mAyA ko ghaTA kara saralatA dhAraNa karanA 4 lobha ko ghaTA kara saMtoSa dhAraNa karanA / (3) yoga prati saMlinatA ke tIna bheda - mana, vacana, kAyA ko bure kAmoM se roka kara sanmArga meM pravartAvanA / (4) vividha zayAsana sevana prati saMli0 ke aneka bheda haiM- udyAna caitya, devAlaya, dukAna, vakhAra, zmazAna, upAzraya Adi sthAnoM para raha kara pATa, pATale, bAjIda, pATiye, bichAne, vastra - pAtrAdi phrAsuka sthAna aMgIkAra karake vicare / bAraha prakAra kA tapa | abhyantara tapa kA adhikAra 1 prAyazcita ke 10 medra - 1 gurvAdi sanmukha
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 738 ) thokaDA saMgraha | pApa prakAze 2 guru ke batAye huve doSa aura punaH ye doSa nahIM lagAne kI pratijJA kare 3 prAyazcita pratikramaNa kare 4 doSita vastu kA tyAga kare 5 daza, vIza, tIrA, cAlIza logassa kA kAusagga kare 6 ekAzana, AyaMbIla yAvat chamAsI tapa karAve, (7) 6 chamAsa taka kI dIkSA ghaTa ve 8 dIkSA ghaTA kara saba se choTA banAve 6 samudAya se bAhara rakha kara mastaka para zveta kapar3A ( pATA ) bandhavA kara sAdhujI ke sAtha diyA huaa| tapa kare 10 sAdhu veSa utaravA kara gRhastha veSa meM chamAha taka sAtha phera kara punaH dIkSAM deve | 2 vinaya ke bheda - matijJAnI, zruta jJAnI avadhi jJAnI, manaH paryava jJAnI, kevala jJAnI Adi kI azAtanA kare nahIM, inakA bahumAna kareM, inakA guNa kIrtana kara ke lAbha lenA / yaha jJAna vinaya jAnanA | cAritra vinaya ke 5 bheda-pAMca prakAra ke cAritra vAloM kA vinaya karanA / yoga vinaya ke 6 bheda-mana, vacana, kAyA ye tInoM prazasta aura aprazasta evaM 6 bheda hai / aprazasta kAya vinaya ke 7 prakAra ayatnA se cale, bole, khar3A rahe, baiThe, sove, indriya svatantra rakkhe, tathA aMgopAMga kA durupayoga kare ye sAtoM yatnA se kare to aprazasta vinaya aura yastA pUrvaka pravartAve so prazasta vinaya /
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraha prakAra kA tp| ( 736) vyavahAra vinaya ke 7 bheda-1 gurvAdi ke vicAra anusAra pravarte, 2 guru Adi kI AjJAnusAra varte 3 bhAta pAnI Adi lAkara deve 4 upakAra yAda kara ke kRtajJatA pUrvaka sevA kare 5 guvAdi kI cintA-dukha jAna kara dUra karane kA prayatna kare 6 deza kAla anusAra ucita pravRtti kare 7 niMdya (kisI ko kharAba lage aisI) pravRtti na kare 3 yAvacca (sevA) tapa ke 10 bheda-1AcArya kI 2 upAdhyAya kI 3 nava dIkSita kI 4 rogI kI 5 tapasvI kI 6 sthavira kI 7 svadharmI kI 8 kula gurU kI ha bhaNAvaccheka kI 10 cAra tIrtha kI vaiyAvacca (sevA-bhakti ) kre| 4 svAdhyAya tapa ke 5 bheda-1 sUtrAdi kI vAMcanA leve va deve 2 praznAdi pUchakara nirNaya kare 3 paDhe huve jJAna ko hamezA pheratA rahe 4 sUtra-artha kA citavana karatA rahe 5 pariSadA meM cAra prakAra kI kathA khe| 5 dhyAna tapa ke 4 bheda-pAta dhyAna, raudra dhyAna, dharma dhyAna, zukla dhyAna / bAta dhyAna ke cAra bheda-1 amanojJa (apriya) vastu kA viyoga ciMtave 2 manojJa (priya ) vastu kA saMyoga ciMtaye 3 rogAdi se ghabarAI 4 viSaya-bhogoM meM bhAsakta banA rahe usakI gRddhi se dukha hove / cAra lakSaNa.. 1 AkraMda kare 2 zoka kare 3 rudana kare 4 vilApa kre|
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 740) thokaDA sNgrh| raudra dhyAna ke cAra bheda-hiMsA meM, asatya meM, corI meM, aura bhogopabhoga meM Ananda mAne / cAra lakSaNa 1 jIva hiMsA kA 2 asatya kA 3 corI kA thor3A bahuta doSa lagAve 4 mRtyu-zayyA para bhI pApa kA pazcAtApa nahIM kre| dharma dhyAna ke bheda-cAra pAye-1 jinAjJA kA vicAra 2 rAgadveSa utpatti ke kAraNoM kA vicAra 3 karma vipAka kA vicAra 4 loka saMsthAna kA vicAra / cAra ruci-1 tIrthakara kI AjJA ArAdhana karane kI ruci 2 zAstra zravaNa kI ruci 3 tatvArtha zraddhA kI ruci 4 sUtra siddhAnta par3hane kI ruci / cAra avalambana-1 sUtra siddhAnta kI vAcanAlenA va denA 2 praznAdi pUchanA 3 par3he huve jJAna ko pheranA 4 dharma kathA karanA cAra anuprekSA-1 pudgala ko anitya nAzavanta jAne 2 saMsAra meM koI kisI ko zaraNa dene vAlA nahIM aisA citave 4 meM akelA hUM aisA sAMce 4 saMsAra svarupa vicAre evaM dharma dhyAna ke 16 bheda huve / zukla dhyAna ke 16 bheda-1 padArthoM meM dravya guNa paryAya kA vividha prakAra se vicAra kare 2 eka pudgala kA unmAdAdi vicAra badale nahIM 3 sUkSma Ivihi kriyA lAge parantu apAyI hone se bandha na par3e 4 sarva kriyA
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAraha prakAra kA tapa / ( 741) kA cheda karake alezI bana / cAra lakSaNa-1 jIva ko ziva rupa-zarIra se bhinna samajhe 2 sarva saMga ko tyAge 3 capalatA pUrvaka upasarga sahe 4 moha rahita vrne| cAra avalaMbana-1 pUrNa kSamA 2 pUrNa nirlebhitA 3 pUrNa saralatA 4pUrNa nirabhimAnatA cAra anuprekSA-2 prANAtigata Adi pApa ke kAraNa soce 2 pugala kI azubhatA ciMtaye 3 ananta pudgala parAvartana kA citavana kare 4 dravya ke badalane vAle pariNAma ciMtave / 6 kAyotsarga tapa ke do bheda-1 dravya kAyotsarga 2 bhAva kAyotsarga / dravya kAyotsarga ke cAra bheda-1 zarIra ke mamatva kA tyAga kare 2-sampradAya ke mamatva kA tyAgakare 3 vastra pAtrAdi upakaraNa kA mamatva tyAge 4 zrAhAra pAnI Adi padArthoM kA mamatva tyAge / bhAva kAyotsagaMke 3 bheda-1 kaSAya kAyotsarga (4 kapAya kA tyAga kare ) 2 saMsAra kAyotsarga ( 4 gati meM jAne ke kAraNa bandha karanA) 3 kameM kAyotsarga ( 8 karma bandha ke kAraNa jAna kara tyAga kare) ___ isa prakAra kula bAraha prakAra ke tapa ke sarva 354 bheda uvavAI sUtra se jAnanA / // iti bAraha tapa kA vistAra // iti zrI thokar3A saMgraha samApta
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIra bhagavAn kI pavitra vANI kA ____ apUrva saMgraha nigraMtha- pravacana saMgraha kartA prakhara paMDita munizrI cauthamalajI mahArAja yaha graMtha bhagavAna mahAvIra ke upadeza rUpa samudra se nikAle hue apUrva dharma ratnoM kA khajAnA hai / graMthakArane apane jIvana ke anubhava aura parizrama kA pUrNa upayoga karake isa saMgraha ko taiyAra kiyA hai| isameM gRhastha dharma, muni dharma, Atma zuddha, brahmacarya, lezyA, para dravya, narka svarga Adi aneka viSayoM para jaina sUtroM meM se khoja khoja kara gAthAeM saMgraha kI gaI haiN| pahile mUla gAthA- aura usakA artha aura phira usakA sarala bhAvArtha dekara pratyeka viSayako spaSTa rUpase samajha yA gayA hai| nta meM jina sUtroM se gAthAeM saMgraha kI gaI haiM unakA nAma aura adhyAya naM0 dekara sone meM mugandha hI kara diyA hai| isa eka graMtha dvArA hI aneka sUtroM kA sAra sahaja meM prApta hojAyagA / 350 pRSTha aura sunaharA jindase susajjita isa graMza kA mUlya kevala / ) mAtra / zIghra maMgAie anyathA dUsa saMskaraNa kI pratIkSA karanA pdd'egii| patA-zrIjanodaya pustaka prakAzaka samiti, ratalAra
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ chapa gayA! chapa gayA !! chapa gayA !!! sthA0 jaina sAhitya kA camakatA huA sitArA, bhagavAn mahAvIra kA Adarza jIvana lekhaka-prakhara paMDita muni zrI cauthamalajI mahArAja saccI aitihAsika ghaTanAoM kA bhaNDAra vairAgya rasa kA jItA jAgatA zrAdarza, rASTra--nIti va dharma-nIti kA khajAnA sumadhura--lalita bhASA kA prANa, sajIva bhASA meM viracita bhara vAn mahAvIra kA AdyopAnta jIvana caritra chapa kara taiyAra hai| jisakI jagat vallabha prasiddhavaktA paM. muni zrI cauthamala jI mahArAja sA0 ne sAdhuvRtti kI aneka kaThinAiyoM kA sAmanA karake apane amUlya samaya meM racanA kI hai| saMsAra kI kaisI vikaTa paristhiti meM bhagavAna kA avatAra huA ? bhagavAn ne kisa dhIravIratA ke sAtha una vikaTa pari. sthitiyoM kA samUla nAza kara amara zAMti kA eka chatra zAsana sthApita kiyA, loka kalyANa ke liye kaise kaise alA pariSahoM ko sahana kiyA? Adi rada pUrNa ghaTanAoM kA rUcA hAla pustaka ke par3hane se hI vidita hogA / sthAnAbhAva se hama yahAM usakA vistRta varNana nahIM kara sakate / athAha saMsAra sAgara ko pAra karane ke lie yaha jIvanI pragAr3ha naukA kA kAma degii| isa kI eka eka prati to pratyeka sadgRhastha ko avazya hI apane pAsa rakhanA cAhie / bar3I sAija ke lagabhaga 650 pRSTha sunaharI jilda tisapara bhI mUlya kevala 2 // ) mAtra / zIvra maMgAkara pddh'iye| anyathA dvitIya saMskaraNa kI pratIkSA karanI pdd'egii| .. patA-zrI jainodaya pustaka prakAzaka samiti, ratalAma.
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 avazya par3hiye jJAna vRddhi ke lie pustakeM maMgavA kara vitaraNa kIjiye. bhagavAn mahAvIra sajilda 2|) satyopadeza bhajanamAlA // ( bar3I sAiz2a ke 650 pRSTha) , tRtIya bhAga. - // ) zrAdarza muni sajilda 11) jainastavana bATikA " gujarAtI 11) sadbodha pradIpa jaina subodha guTakA jana sukhacaina bahAra bhA0 1 samakitasAra jaina gajala bahAra nigraMtha pravacana sajilda tamAkhU niSadhe udghoSaNA // ) manoraMjana gucchA mahAvIra stotra sArtha ) suzrAvaka araNakajI sukhasAdhana aSTAdaza pApaniSedha udayapura meM apUrva upakAra / bhrama nikandana ikSukArAdhyayana sacitra. ) jambU caritra mukhavAstrikA nirNaya sacitra ) dharmabuddhi caritra mahAbala maliyA caritra ) suzrAvaka kAmadevajI . sthA. kI prAcInatA siddhi / kAvya vilAsa vyAkhyAna moktikamAlA campaka caritra bhaga. mahAvIra kA divyasaMdeza =) // sAmAyika sUtra jena stavana manohara mAlA kA bhaktAmarAdi stotra , dvitIyabhAga jaina manamohana mAlA zrAdarza tapasvI laghu gautama pRcchA pArzvanAtha caritra savidhi pratikramaNa mukhavatrikA kI prA0siddhi =) sItA banavAsa mUla sItAvanavAsa sArtha ) pradezI caritra patA: zrIjainodaya pustaka prakAzaka samiti, ratalAma