________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
सूत्रकृताङ्गसूत्रे 'तस्थ' तत्र संयमे (विसीयंति) विषीदंति दुःखिनो भवन्ति (उजाणंसि) उद्याने उच्चमार्गे (जरग्गवा व) जरद्वा इस जीर्णवलीवर्दवत् दुःखिता भवन्तीति ॥२१॥
टीका--'लूहेणं' रूक्षेण=विषयास्वादरहितेन संयमेनाऽऽत्मानं पालयितुम् । (अचयंता) अशक्नुवन्तः, तथा 'उहाणेग' उपधानेन अनशनादिना बाह्याऽभ्य. न्तरेणोग्रतपसा । 'तज्जिया' तर्निता:-बाधिताः सन्तः, 'तत्थ' तत्र संयमे 'मंदा' मन्दा:-कातराः 'विसीयंति विषीदन्ति, 'उज्जाणसि' उद्याने उद्यानाप्रोन्नतभागे, 'जरग्गवा' जरद्वा 'द' इव जीर्णशीगाः अतिदुर्बलाः वृद्धा वलीवर्दा इव, अर्धावस्थितविकटभूभागे-मार्गे यौवनसंपन्नानां सशक्तानामपि महावलीवर्दानामवसादनं
अनशन आदि बाह्य और आभ्यन्तर उग्रतप से 'तज्जिया-तर्जिताः' पीडित 'मंदा-मन्दाः' मन्द बुद्धिवाले 'तत्थ-तत्र' उस संयम में 'विसी. यंति-विषीदेति' दुःखित होते हैं 'उजाणंसि-उद्याने' ऊंचे मार्ग में 'जरग्गवा व-जरद्वा इव' बढे बैल के जैसा दुःखित होते हैं ॥२१॥ : अन्वयार्थ--संयम पालन में असमर्थ होते हुये तथा तपश्चरण से पीडित होकर कायरजन संयम में विषाद का अनुभव करते हैं, जैसे चढाव वाले मार्ग में बूढे बैल दुखी होते हैं ॥२१॥
टीकार्थ-रूक्ष का अर्थ है संयम, क्योंकि उसमें विषयों का स्वाद नहीं होता। जो उसका पालन करने में असमर्थ होते हैं संयमपूर्वक आत्मा का पालन नहीं कर सकते, तथा अनशन आदि बाह्य तथा आ पन्तर उग्र तपश्चरण में पीड़ा का अनुभव करते हैं, ऐसे मंद मा भने माझ्यन्त२ तथा 'तविजया-तर्जिताः' पारित अर्थात भी 'मंदा-मन्दा' भन्। मुद्धिा 'तत्थ-तत्र' ते सयममा 'विसीयनि-विषीदंति'
मित थाय छ, 'उज्जाणसि-उद्याने' या मागमा 'जरग्गवाव-जरद्गवा इव' ५२७. महनी सममित थाय छे. ॥२१॥
સત્રાર્થ–જેવી રીતે સીધા ચઢાણવાળા માર્ગ પર ભારે બેજાનું વહન કરતાં વૃદ્ધ બળદ પીડા અનુભવે છે, એજ પ્રમાણે સંયમનું પાલન કરવાને અસમર્થ હોય એવા સાધુઓ અનશન આદિ તપસ્યાની આરાધના કરતાં દુઃખને અનુભવ કરીને સંયમ પાલન કરવામાં વિષાદ અનુભવે છે. પારા
ટીકાથ-રૂક્ષ આ પદ સંયમનું વાચક છે, કારણ કે તેમાં વિષયોનું આસ્વાદન થતું નથી. જેઓ તેનું (સંયમનું) પાલન કરવાને અસમર્થ હોય છેઆત્માને સંયમમાં દઢ કરવાને જેઓ શક્તિમાન હતા નથી, એવાં કાયર અને અલપસર મુનિઓ અનશન આદિ બાહ્ય તથા આભન્તર તપસ્યાઓમાં પીડાને અનુભવ કરે છે. એવાં મંદ, કાયર સાધુને વૃદ્ધ બળદ સાથે સરખાવવામાં
For Private And Personal Use Only
