________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ७ उ.१ कुशीलवतां दोषनिरूपणम् ५५१ दण्डयति ते (एएसु य विपरियामुर्विति) एतेषु एच पाणिनः कायेषु विपर्यास जन्म उपयान्ति मान्नुवन्ति उत्पत्ति लभन्ते इति । १-२॥
टीका-'पुढवी' पृथिवी-पृथिवीकायिकाः जीवाः, य=च शब्दोऽवान्तरभेदसूचकः । तथाहि-पृथिवीकायिकाः द्विविधाः सूक्ष्माः बादराश्च, ते च प्रत्येक पर्याप्तकाऽपर्याप्तकादिभेदेन द्विधा भवन्ति, तदेवं पृथिवीकायिश चतुर्विधाः। 'आऊ' आप अकायिकाः, एवमपूते नोवायुष्वपि चतुर्विधत्वं ज्ञातव्यम्। 'अगणी य' च अग्निकायिकाः 'वाउ' वायुकायिकाः, सम्मति वनस्पतिकायान् भेदेन दर्शयति । 'तण' तृगानि कुशकाशादीनि, 'रुख' वृक्षा:-आम्रपनसादयः 'बीया' बीजानि शाल्यादीति । एवं लतागुल्मादयोऽपि भेदाः संगृहीता भवन्ति । 'तसा' आत्मा को दण्डित करते हैं, वे इन्हीं कायों में विपर्यास को प्राप्त होने हैं अर्थात् जन्म ग्रहण करते हैं ॥१-२॥ ___टीकार्थ--पृथिवी अर्थात् पृथ्वी को शरीर घनाकर रहने वाले जीव जिनका शरीर पृथिवी ही है। यहाँ 'य' शब्द यह सूचित करता है कि पृथिवीकायिकों में सूक्ष्म और बादर । इन दोनों के ही दो दो भेद हैं-पर्यातक और अपर्याप्तक । इस प्रकार पृथिवीकायिक जीव चार प्रकार के होते हैं।
इसी प्रकार अप्कायिक, तेजस्कायिक और वायुकायिक जीवों के चार चार भेद भी समझ लेना चाहिए। वनस्पतिकायिक जीवों के कितने भेद होते हैं सो कहते हैं-तृण अर्थात् कुश, काश आदि । वृक्ष अर्थात् જ શિક્ષા કરે છે. તેઓ એજ જીવનિકામાં જન્મગ્રહણ કરીને પિતાનાં પાપકર્મોનું ફળ ભોગવે છે. એ જ વાત “તેઓ એજ જીવનિકામાં વિપર્યાસ પામે છે,” આ સૂત્રપાઠ દ્વારા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે. ૧–રા
ટીકાથે–પૃથ્વી આ પદ પથ્વીકાય જીવોનું વાચક છે. પૃથ્વીને જ શરીર બનાવીને રહેનારા ને “પૃથ્વીકાય' કહે છે. અહીં “ય પદ એ સચિત કરે છે કે પૃથ્વીકાચિકેના અનેક ભેદ હોય છે. પૃથ્વીકાયિકેના ચુખ્ય બે मेह (१) सूक्ष्म, भने (२) मा४२ मा मन्नना ५ पर्यात अने सपति નામના અબે ભેદ પડે છે. આ પ્રકારે પૃથ્વીકાયિકના ચાર પ્રકાર પડે છે.
એજ પ્રમાણે અપકાયિક, તેજસ્કાયિક અને વાયુકાયિક જીવોના પણ ચાર ચાર ભેદ સમજવા. વનસ્પતિકાયિકાના કેટલાક ભેદે આ પ્રમાણે છેતણ એટલે ઘાસ, કુશ આદિ વૃક્ષ એટલે કે આંબા, ફણસ આદિ, બીજ
For Private And Personal Use Only
