________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
समयार्थबोधिनी टीका प्र.श्रु. अ.७ .१ कुशीलवतां दोषनिरूपणम् । तीर्थकरैः कथिताः, तेहि केवलालोकलोकनेन पृथिव्यादिष्वपि जीवान् दृष्ट्वा, सर्वे ते जीवा एव लोकेभ्यः प्रवेदिताः। एतेषु पुरोपदिष्टेषु पृथिवीप्रभृतिजीवनिकायेषु। 'सायं' सात-सुखम् 'जाणे' जानीहि, सर्वेऽपि पाणिनः मुखैपिणो- दुःखविरोधिनश्च भवन्तीति ज्ञात्वा, 'पडिलेड' प्रत्युपेक्षस्व, हे शिष्य कुशाग्रबुद्धया पर्यालोचय, विचारयेति यावत् । 'एएण कायेण य आयदंडे' एता कायः ये आत्मदण्डाः, एभिः कायैः पीडयमानः आत्मा स्वीय एव दण्डयते । एतत्समारंभात् आत्मदण्डो भवति । एतेषां विराधने कृते नाकादिगतिषु पातो भवति । ततश्चात्मा दुःखमनुभाति, मा आत्मा दण्डितः । 'एएमु या विपरियासुविति' एतेषु च विपर्यासमुपयान्ति, ये एतन् नन्ति ते एतेष्येष पुनर्जन्ममरज्ञान रूपी प्रकार से पृथ्वी आदि में जीवों की सत्ता देखकर उन्होंने संसार को दिखलाई है । ___ पृथ्वीकाय आदि सभी जीवनिकायों में साता को समझो अर्थात् कुशाग्रबुद्धि से इसका विचार करो कि सभी प्राणी सुख के अभिलाषी और दुःख के विरोधी हैं अर्थात् छओं जीवनिकायों के जीव सुख चाहते हैं दुःख नहीं चाहते हैं। इन जीवनिकायों को दंडित करना (इनकी विराधना करना) अपनी ही आत्मा को दंडित करना है अथीत इनकी हिंसा से आत्महिंसा (अपनी हिंसा) होती है और नरकादि गतियों में निपात होता (जाना पड़ता है। नरकादि दुर्गतियों में आत्मा को जो दुःख भोगना पड़ता है, वही आत्मा का दण्डित होना है। जो प्राणी इन षट्कायों में से किसी काय की विराधना करता है, उसे उसी काय में वारंवार जन्म मरण करना पड़ता है। अथवा विषરૂપી પ્રકાશ વડે તેમણે પૃથ્વીકાય આદિમાં જીવનું અસ્તિત્વ જોયું છે અને સંસારના લોકો સમક્ષ તેમાં જીવ હોવાનું પ્રતિપાદન કર્યું છે. “પૃથ્વીકાય આદિ સમસ્ત જીવનકાર્યમાં સાતાને સમજે” આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે કુશાગ્ર બુદ્ધિથી એ વાતને વિચાર કરો કે સમસ્ત છ સુખની અભિલાષા રાખે છે, કેઈને દુઃખ ગમતું નથી. છ એ છ નિકાયના જી. સુખ ચાહે છે, તેમને દુઃખ ગમતું નથી. આ ઇવનિકાની વિરાધના કરવી તે પિતાના આત્માને જ દંડિત કરવા બરાબર છે. એટલે કે તેમની હિંસા કરવાથી આત્મહિંસા પિતાની જ હિંસા) થાય છે અને નરકાદિ ગતિઓમાં જવું પડે છે. નરકાદિ દુર્ગતિઓમાં આત્માને જે દુઃખો ભેગવવા પડે છે, એનું નામ જ આત્માનું દંડિત થવું છે. જે માણસ આ છ કાયના જી. માંથી કઈ પણ કાયના જીવની વિરાધના કરે છે, તેને એજ જીવનિકાયામાં
स० ७०
For Private And Personal Use Only
