________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सूत्रकतासूत्रे पस्यन्तीति प्रसाः द्वीन्द्रियादयः । 'पाणा' पाणिनः 'जे' ये च 'अंडया' अण्डनाः
अण्डाज्जाताः पतिसरीसृपादयः । 'जे य जराऊ पाणा' ये च जरायुजाः पाणिनः, जरायुजाः जंबालजालपरिवेष्टिता एव जायन्ते मनुष्यगोमहिषादयः, तथा'जे संसेयया' ये संस्वेदनाः संस्वेदाज्जाताः यूकाः मत्कुणकुम्यादयः । 'रसयाभि हाणा' रसनाभिधाना: विकृतवस्तुषु समुत्पन्नाः इति । अनेकभेदभिन्नान् पृथिव्यादिषट्कायान प्रदर्थ तेषां हिंसने दोषं दर्शयितुं सूत्रकार आह-'एयाई' इत्यादि । 'एयाई एते 'कायाई' कायाः एते षड्जीवनिकाया: 'पवेइयाई प्रवेदिताः सर्वज्ञैः आम, पनत आदि बीज अर्थात् शालि जौ आदि । इस कथन से लना गुल्म गुच्छ आदि भेदों का भी ग्रहण कर लेना चाहिये।
दीन्द्रिय आदि जो प्राणी त्रास का अनुभव करके एक स्थान से दूसरे स्थान में जाते हैं, वे बस कहलाते हैं । अण्डज (पक्षी) सरीसूप (सर्प) आदि जरायुज (चमड़े की झिल्ली में लिपटे हुए जन्म लेने वाले) जैसे मनुष्य, गाय, भैंस आदि, स्वेदज अर्थात् पसीने से उत्पन्न होने वाले जू, मत्कुण (खटमल) आदि विकृत वस्तुओं में उत्पन्न हो जाने वाले रसज जन्तु, यह सब त्रस जीव होते हैं! __पृथ्वीकाय आदि के भेद कहकर सूत्रकार अब उनकी हिंसा में दोष प्रदर्शित करते हैं-'एयाई' इत्यादि ।
सर्वज्ञ तीर्थकर ने जीवों के यह पूर्वोक्त छह निकाय कहे हैं। केवल. એટલે કે શાલિ, યવ આદિ આ કથન દ્વારા લતા, ગુલ્મ, ગુચ્છ આદિ ભેદને ગ્રહણ કરવા જોઈએ. - કીન્દ્રિય આદિ જે પ્રાણીએ ત્રાસને અનુભવ કરીને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જાય છે, તેમને ત્રસ કહે છે. અંડજ એટલે ઇંડામાંથી ઉત્પન્ન થતાં પક્ષીઓ, અને સપ” આદિ છે, જરાયુજ એટલે ચામડાના પાતળા પારદર્શક પડમાં લપેટાઈને જન્મ લેનાર મનુષ્ય, ગાય, ભેંસ આદિ છે,
દજ એટલે પરસેવામાંથી ઉત્પન્ન થનાર જં, માકડ આદિ છો, રસજ એટલે સડેલી અથવા વિકૃત વસ્તુઓમાં ઉત્પન્ન થનાર જંતુઓ. આ બધાં જેને ત્રસ જી કહે છે.
પૃથ્વીકાય આદિ ભેદોનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર તેમની હિંસામાં २९ प ८ रे छ-'एयाई' या.
સર્વજ્ઞ તીર્થકરાએ ના પૂર્વોક્ત છ નિકાય કહ્યા છે. કેવળજ્ઞાન
For Private And Personal Use Only
