________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सूत्रकृताङ्गसूत्रे समस्सिया) च काष्ठसमाश्रिताः ये पाणाः (अगणि समारभंते) अग्नि समारममाणः (एए दहे) एतान उपयुक्तान् जीवान दहेत् विराधयेदिति ॥७॥ __टीका-ननु पृथिव्यामेव जीवा दृश्यन्ते त्रसाः स्थावराश्च ये एते, प्रत्यक्ष सिद्धत्वात् , इति तेषां पाणातिपाते एव दोषः । न तु पृथिवीरूपाः जीवाः समु. पलब्धाः, येन ते स्वीकृताः स्युः। तत्कथमुच्यतेऽग्निपदीपने पृथिवीकायानां विनाशो भवतीति इत्याशंक्य-प्रतिविधीयते सूत्रकारेण-'पुढची वि' इत्यादि। न शंकनीयं केवलं पृथिव्याश्रिता एव जीवाः, किन्तु याऽपि पृथिवी मृत्तिकारूपा, साऽपि जीवा एव । 'पुढवी वि' पृथिव्यपि जीवा एव 'आऊ वि जीवा' आपोऽपि जीवस्वरूपा एव, न केवलं तथाश्रिता एव प्राणिनः । जलाश्रिता अपि काष्ठ के आश्रित रहे हुए हैं, अग्नि का आरंभ करने वाला इन सब प्राणियों का दाह विराधना करता है ॥७॥ ... टीकार्थ-प्रश्न-पृथ्वी में जो त्रस और स्थावर जीव दृष्टिगोचर होते हैं वही जीव हैं, क्योंकि वे प्रत्यक्ष से सिद्ध हैं । अतएव उन्हीं की हिंसा करना दोष है। पृथ्वीकाय रूप जीव तो कभी उपलब्ध नहीं होते जिससे उन्हें स्वीकार किया जाय ? फिर केसे कहा गया है कि भग्नि जलाने में पृथ्वीकायिक जीवों का विनाश होता है ?
इस प्रश्नका उत्तर सूत्रकार देते हैं-पृथ्वी भी जीव है, पृथ्वी के आश्रित जो जीव हैं, वही जीव हैं, ऐसी आशंका मत करो, किन्तु मृत्तिका रूप पृथ्वी भी जीव ही है। इसी प्रकार अप्काय भी जीव ही है। ऐसा नहीं कि इन के आश्रित रहे हुए जीव ही जीव हैं। पतंग છે. વળી અગ્નિને આભ કરનારા લેકે સંદજ ની તથા કાષ્ઠની અંદર રહેલા ની પણ વિરાધના કરે છે. પેશા
An...प्रश्न-पृथ्वीमा २ स भने स्था१२ वो ष्टगाय२ थाय છે, તેમને જીવ માનવામાં કઈ વાંધો નથી, કારણ કે તેમનું અસ્તિત્વ તે કામયક્ષ દ્વારા સિદ્ધ થાય છે. તેથી તેમની જ હિંસા કરવી, તેને દેષ માની કાય, પરંતુ પૃથ્વીકાય રૂપ જીવનું તે અસ્તિત્વ જ કયાં છે ? તે પછી
જ શા માટે કહેવામાં આવ્યું છે કે અગ્નિ સળગાવવાથી પૃથ્વીકાયિક છાને વિનાશ થાય છે ?
આ પ્રશ્નને સૂત્રકાર આ પ્રમાણે ઉત્તર આપે છે–પૃથ્વી પણ જીવરૂપ જે છે. એવી આશંકા કરવી જોઈએ નહીં કે પૃથ્વીને આશ્રયે જે જીવે રહેલા છે તેઓ જ જીવ રૂપ છે. મૃત્તિકા (માટી) રૂપ પૃથ્વી પણ જીવ રૂપ જ છે એજ પ્રમાણે અપૂકાય પણ જીવ રૂપ જ છે. એવું માનવું જોઈએ
1.
.
..
For Private And Personal Use Only
