________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. म.६ उ.१ भगवतो महावीरस्य गुम्णवर्णन ४९७ सोऽनुक्रमेण न्यूनो न्यूनो भवन् शिरसि-एकसहस्त्रयोजनविस्तीर्णोऽवशिष्यते । भूमिमध्ये सहस्रयोजनोच्छापवान् स दशैकादशभागोत्तरनवत्यधिकानि दशसहस्रयोजनानि (१००९०१०) विस्तीर्णः स च क्रमशो न्यूनी भवन् पृथिव्या उपरि दशसहस्रयोजत्रविस्तीणों भरति। तथा चत्वारिंशदयोजनोस्छूितचूडोपशोभितः पर्वतराजः 'ठिए स्थितः स च पर्वतरानः 'सरियसुद्धले से मर्यवच्छुद्ध लेश्या-मूर्य सदृशतेजोवान पन्नायते' प्रज्ञायते-लोकैः ज्ञायते एवं' एवम् 'सिरीए उ' श्रिया तु पूर्वोक्तश्रिया-शोभया तु 'भूरिवाने' भूरिवर्णः-अनेकविधशोभया युक्तः, तथा'मणोरमे' मनोरमः-मनोऽन्तःकरणं, मयतीति रमः, मनसो रम इति मनोरमः, मनोज्ञ इत्यर्थः, 'अचिपाली' अर्चिमालि:- सूर्य इव 'जोए' योतयति, यथा सूर्यः स्वप्रकाशेन सर्वा अपि दिशः प्रद्योतयति, तथा-पर्वतराजोऽपि स्वस्य रस्न सभाभिः घटता घटता चोटी पर एक हजार गोजन विस्तारवाला रह जाता है
और भूमि के मध्य में जो एक हजार योजन ऊंचाई है उसका विस्तार चौडाई दश हजार नव्वे योजन और योजन के ग्यारह भागों में से दश भाग (१००९.१०) अधिक है। वह घटता घटता पृथिवी पर आकर उसका दस हजार योजन विस्तार रह जाता है । उसकी चोटी चालीस योजन ऊंची है। वह पर्वतराज सूर्य के समान तेजोवान् है, ऐसा लोगों को प्रतीत होता है। श्री से वह अनेक प्रकार की शोभा वाला है। अतिशय मनोरम है। सूर्य के समान समस्त दिशाओं को अपने प्रकाश से प्रकाशित करता है । स्वयं वह भी रत्नों आदि की प्रभा से प्रकाशित रहता है।
आशय यह है कि यह पर्वतराज मेरु इस पृथ्वी के मध्य भाग में अवस्थित है, सूर्य के समान तेजवान् है, विविध वर्णा से विशिष्ट होने ઘટતું જાય છે અને ટોચ પર માત્ર એક હજાર એજનને જ રહે છે. જમીનની નીચે ૧૦૦૦ એજન જેટલી ઉંડાઈ સુધી તેને જે ભાગ વિસ્તરે છે, તેને વિસ્તાર છેક નીચે ૧૦૦૯૦૧૧ જનને છે. આ વિસ્તાર ઘટત ઘટતે પૃથ્વીની સપાટી પર દસ હજાર એજનને થઇ જાય છે. તેનું શિખર ૪૦
જન ઊંચું છે. આ પર્વત લોકોને સૂર્યના સમાન તેજસ્વી લાગે છે. મણિયે વનસ્પતિ આદિની શોભાથી સંપન્ન હોવાને કારણે તે ઘણે જ મનરમ લાગે છે. તે સૂર્યની જેમ સમસ્ત દિશાઓને પિતાના પ્રકાશથી પ્રકાશિત કરે છે. તે પોતે પણ રત્ન આદિની પ્રભાથી પ્રકાશિત રહે છે.
તાત્પર્ય એ છે ગિરિરાજ મેરુ આ પૃથ્વીના (જબૂઢીપના) મધ્યભાગમાં આવેલ છે. તે સૂર્યના જે તે જવાન છે. વિવિધ વર્ષોથી યુક્ત હોવાને
For Private And Personal Use Only
