________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सूत्रकृताङ्गसचे टीका-तथा-'दाणाण' दानानाम् सपरानुग्रहाथै दीयते परस्मै यत्तदानं बदनेकविधम् , तेषां दानानामनेकविधानां मध्ये 'अभयप्पयाणं' अभयदानम् , जीवानां जीवितार्थिनां त्राणकारित्वाद् अभयदानं सर्वतः उत्तमम् । तदुक्तम्
'दीयते म्रियमाणस्य कोटिं जीवितमेव वा।
धनकोटि न गृह्णीयात्सों जीवितु मिच्छति' । कोटिस्वर्णादिदानेनाऽपि न तथा तुष्यति जन्तुः यथा-समुपस्थिते मरणे. ऽभयदानेन । तथापि शास्त्रे मन्दमतीनामधिकारात् तेषां सुखाऽवबोधाय एकं कथानकम् अभयदानसम्बद्धं स्वल्पाचसा मस्तौमि । तद्यथा-आसीद् वसन्तपुर___टीकार्थ--अपने और परके अनुग्रह 'उपकार' के लिए जो दिया जाता है वह दान कहलाता है । दान के अनेक भेद हैं, उन सब प्रकार के दानों में अभयदान सब से उत्तम है, क्यों कि जीवन के अभिलाषी जीवों की उससे रक्षा होती है। कहा भी है-'दोयते म्रियमाणस्य' इत्यादि। ____ यदि मरते हुए प्राणी को एक करोड़ मुद्राएँ (मोहर) अथवा जीवन दिया जाय-दोनों में से एक देने को कहा जाय तो वह करोड़ मुद्राएँ (मोहर) लेना पसंद नहीं करेगा, वह जीवन ही की अभिलाषा करेगा। क्यों कि प्रत्येकप्राणी जीवित रहने की ही अभिलाषा करता है। _ मृत्यु उपस्थित होने पर जीव को कोड़ स्वर्णमुद्राएँ (मोहर) देने पर भी वैसा सन्तोष नहीं होता जैसा अभयदान से होता है । फिर भी मन्दमतियों के सुखावबोध के लिए अर्थात् मरलता से समझाने के लिए एक उदाहरण प्रस्तुन किया जाता है। जो इसप्रकार है--
ટીકાર્થ –સ્ત્ર અને પરના અનુગ્રહ (ઉપકાર) નિમિત્તે જે અપવામાં આવે છે, તેને દાન કહે છે. દાનના અનેક ભેદ છે. તે સઘળા પ્રકારનાં દાને માં અભયદાન સૌથી ઉત્તમ છે, કારણ કે જીવવાની અભિલાષાવાળા જીવેની તેના દ્વારા રક્ષા થાય છે. કહ્યું પણ છે કે -
'दीयते म्रियमाणस्य' ऽत्यादि
મરણને ભય જેની સામે ઉપસ્થિત થયે હેય એવા કેઈ પણ મનુષ્યને એક કરેડ સેના મોરે અથવા જીવન ન આપવાનું કહેવામાં આવે અર્થાત્ બનેમાંથી એક જ વસ્તુ ગ્રહણ કરવાનું કહેવામાં આવે તે તે સોના મહોરોને પસન્દ કરવાને બદલે જીવનદાન જ પસન્દ કરશે, કારણ કે પ્રત્યેક પ્રાણીને પિતાને છ. જ સૌથી અધિક પ્રિય હોય છે.
મૃત્યુ ઉપસ્થિત થાય ત્યારે જીવને કરડે સેનામહોરે આપવામાં આવે તે પણ એટલે સંતેષ થતું નથી કે જેટલે અભયદાન-જીવનદાનમળવાની થાય છે. મન્દીમતિવાળા લેને કઈ પણ વાત સરળતાથી
For Private And Personal Use Only
