________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका प्र.श्रु. अ.६ उ.१ भगवतो महावीरस्य गुणवर्णनम् ५३५
(वंता) वान्त्वा परित्यज्य (ण पावं कुबइ) न पापं करोति (ण कारवेइ) न कारयति परैः, सावद्यमनुष्ठानं न करोति स्वयं न वा कारयतीति भावः ॥२६॥
टीका-'कारणाऽमावेन कार्यस्याऽप्यभाशे भवति' इति नियमात् , संसारः कार्यम्-कारणं च चत्वारोऽध्यात्मदोषाः क्रोधादयः--तत्र-कोषादिकपायाणां, कारणानामभावेऽश्यं तत्कार्यस्य संसारस्याऽप्यमाव इति कृत्वा कारणस्य समुच्छेदे कार्यस्य संपारस्यापि उच्छित्ति दर्शयति-'कोहं च' इत्यादि। 'अरहा महेसी' अर्हन्महर्षिः-श्रीनर्द्धमानस्वामी, 'कोहं च' क्रोधं च, तथा-'माणं च' मानं च, तथा-'तहेव' तथैव 'माय' मायाम् 'चउत्थं लोभ चतुथै लोभम् 'एयाणि' एतान् 'अज्झत्थदोसा' अध्यात्मदोषान् 'वंता' वान्त्वा-परित्यज्य 'ण' नैव 'पा' पापम्-माणातिपातादिकं स्वयं करोति मनोव कायैः । 'ण' न वा परेभ्यः ‘कारवे,' कारयति, ____ अन्वयार्थ-अर्हन् महर्षि महावीर क्रोध, मान, माया और चौथे लोभ कषाय इन आन्तरिक दोषों का परित्याग करते थे एवं न स्वयं पाप करते हैं, और न दूसरों से करवाते हैं । २६॥
टीकार्थ- कारण के अभाव में कार्य का भी अभाव होता है, इस नियम के अनुसार कषायों के अभाव में संसार अर्थात् भवभ्रमण का भी अभाव हो जाता है, क्यों कि कषाय रूप अध्यात्मदोष कारण हैं और संसार उनका कार्य है। कारण के अभाव में कार्य का अभाव सूत्रकार दिखलाते हैं-अरिहन्न महर्षि वर्द्धमान स्वामी क्रोध, मान, माया तथा चौथा लोभ, इन अध्यात्म दोषों को त्याग करके न प्राणातिपात आदि पाप स्वयं करते हैं, न दूसरों से करवाते हैं और न पाप.
સૂવાર્થ—અહમ્ મહર્ષિ ભગવાન મહાવીર ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ રૂ૫ ચારે કષા રૂપ આન્તરિક દેને પરિત્યાગ કરવાવાળા હતા તથા પિોતે પાપ કરતા નહીં અને અન્યની પાસે પાપ કરાવતા નહીં પરદા
ટીકાર્થ-કારણને અભાવ હોય, તે કાર્યને પણ અભાવ જ હોય છે, આ નિયમાનુસાર કષાયેન જીવમાં જે અભાવ હેય, તે તેના ભવભ્રમણને પણ અભાવ જ રહે છે, કારણ કે કષાયરૂપ અધ્યાત્મદેષ કારણ છે, અને સંસાર તેમના કાર્ય રૂ૫ છે.
કારણને અભાવ હોય તે કાર્યને અભાવ હોય છે, એ વાતનું સૂત્રકાર પ્રતિપાદન કરે છે.
અરિહન્ત, મહર્ષિ વર્ધમાન સ્વામીએ કોધ, માન, માયા અને લેભ રૂપ કષાયને-અધ્યાત્મ દેષોને-પરિત્યાગ કર્યો હતે. તેઓ પિતે પ્રાણાતિ
For Private And Personal Use Only
