________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
-
मार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ५ उ. १ नारकीय वेदना निरूपणम्
३५५
काले च (i) करुणं - दीनं (पुण घम्मठाणं) पुनर्धर्मस्थानं तापस्थानम् (गाडो. वणीयं) गाढोपनीतं = गाढमत्यर्थमुपनीतं ढौकितम् (अतिदुक्खधम्मं ) अतिदुः खधर्मम् अतिदुःखरूपो धर्मः स्वभावो यस्मिन् तादृशं स्थानं नारका व्रजन्तीति ॥ १२ ॥
टीका - जंसि' यस्मिन्नर के 'गुहाए' गुहायाम्, उष्ट्रिकाकारायाम्, 'जलने' ज्वलने - मदीप्ताग्नौ ' अतिउट्टे' अतिवृत्तः बलात् संताप्यमानः संज्ञाविरहितत्वाद स्वकीयं दुष्कर्म ' अविजाणओ' अविजानन्, तथा 'लुतप०गो' लुम्प्रज्ञः अपगताविवेकः 'उज्झ' दह्यते दंदलते 'सया य' सदा च यत् 'कलणं' करुणम्, करुणाजनकं 'घमठाणं' धर्मस्थानं - उष्णता तितसं स्थानम् । 'गाढोवणीयं' गाढोपनीतम्, गाढमतिशयेन प्राणातिपातादिघोरकर्मणा उपनीतं प्राप्तम्, दुष्कृतकर्मकारिणां यत्स्थानम् । 'अतिदुक्खधम्मं' अतिदुःखधर्मम् अतिशयेन दुःखस्वरूपो धर्मः स्वभावो यस्मिन् एतादृशं नरकस्थानम् अतिक्रूरकर्मकारिणस्ते गच्छन्ति । है। नरक की भूमि कारुणिक है, ताप का स्थान हैं और अत्यन्त ही दुःखप्रद है । नारक जीव ऐसे स्थान को प्राप्त होते हैं ॥ १२ ॥
"
टीकार्थ - - नरक में गया नारकजीव उष्ट्रिका के आकार की गुफा में, प्रदीप्त आग में, जबर्दस्ती जलाया जाता है। संज्ञाहीन हो जाने के कारण वह अपने पापकर्म को नहीं जानता । उसका अवधिविवेक भी लुप्त हो जाता है। ऐसी स्थिति में वह जलता है । नरकस्थान सदैव दुःख का स्थान है, अतीव उष्णता से तप्त बना रहता है और प्राणातिपात आदि घोर दुष्कृत्य से प्राप्त होता है। वह अतिशय दुःखरूप
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
,
કે પાતે કયા પાપાનું ફળ ભેગવી રહ્યો છે. તેની પ્રજ્ઞા લગભગ નષ્ટ થઇ ચુકી ડાય છે. નરકની ભૂમિ કારુણિક છે, તાપનુ સ્થાન છે અને અપાર દુઃખપ્રદ ४. पापी वेो नरगतिने योग्य व मेवा नरम्भां उत्पन्न थाय छे. ॥१२॥ ટીકા”—નરકમાં ઉત્પન્ન થયેલા નારક જીવને ઉક્ટ્રિકાના આકારની ગુફામાં, પ્રપ્ત આગમાં બળજબરીથી ખાળવામાં આવે છે. સનાહીન થઈ જવાને કારણે તે પેાતાના પાપકર્માંને જાણુતા નથી. તેના અધિવિવેક પણ લુપ્ત થઈ જાય છે. આ પ્રકારની સ્થિતિમાં તે અગ્નિજનિત દાહના અનુભવ કર્યો કરે છે, આ રીતે નરકસ્થાન સદા દુઃખનું જ સ્થાન છે. તે સ્થાન અપાર ઉષ્ણતાથી સ'તમ જ રહેતું હોય છે, પ્રાણાતિપાત આદિ ધાર દુષ્કૃત્ય કરનારા જીવા જ ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે સ્થાનમાં ઉત્પન્ન થનારા જીવા એક સહુ भांश्री भुक्ति भेजनी शक्ता नभी उछु' पशु छे है- 'अछिणिमीलण मेन'
