________________
પડે તેવું વર્ણન છે. “પંચાસ્તિકાય” અને “સમયસારમાં તત્ત્વાર્થની પેઠે જ આસવ, સંવર, બંધ આદિ તને લઈ ચારિત્રમીમાંસા કરવામાં આવી છે, છતાં એ બે વચ્ચે તફાવત છે અને તે એ કે, તત્વાર્થના વર્ણનમાં નિશ્ચય કરતાં વ્યવહારનું ચિત્ર વધારે ખેંચાયું છે. એમાં દરેક તત્ત્વને લગતી બધી હકીકત છે, અને ત્યાગી, ગૃહસ્થ તથા સાધુના બધા પ્રકારના આચાર તથા નિયમે વર્ણવાયેલા છે, જે જૈનસંધનું બંધારણ સૂચવે છે. જ્યારે “પંચાસ્તિકાય” અને “સમયસાર'માં તેમ નથી. એમાં તે આસ્ત્રવ, સંવર આદિ તની નિશ્ચયગામી તેમજ ઉપપત્તિવાળી ચર્ચા છે; એમાં તત્ત્વાર્થની પેઠે જૈન ગૃહસ્થ તેમજ સાધુનાં પ્રચલિત વ્રત, નિયમો અને આચારે આદિનું વર્ણન નથી.
યોગદર્શન સાથે પ્રસ્તુત ચારિત્રમીમાંસાની સરખામણીને જેટલે અવકાશ છે, તેટલો જ તે વિષય રસપ્રદ છે; પરંતુ એ વિસ્તાર એક સ્વતંત્ર લેખન વિષય હેઈ, અહીં તેને સ્થાન નથી. છતાં અભ્યાસીઓનું ધ્યાન ખેંચવા માટે તેમની સ્વતંત્ર તુલનાશક્તિ ઉપર વિશ્વાસ રાખી, નીચે ટૂંકમાં એક સરખામણી કરવા યોગ્ય મુદ્દાઓની યાદી આપવામાં આવે છે: તત્વાર્થ
યોગદર્શન ૧. કાયિક, વાચિક, માન- ૧. કર્ભાશય (૨, ૧૨). સિક પ્રવૃત્તિરૂપ આસવ (૬,૧).
૨. માનસિક આસ્રવ ૨. નિરોધના વિષય તરીકે (૮,૧).
લેવામાં આવતી ચિત્તવૃત્તિઓ (૧, ૬).
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
