________________
અધ્યાય ૧-સૂત્ર ૨૪-૨૫
પ્ર—તો પછી શું ચિંતનીય વસ્તુઓને મન:પર્યાયજ્ઞાની જાણી શકતા નથી ?
ઉજાણી શકે છે, પર ંતુ પછીથી અનુમાન દ્વારા. પ્ર૦—એ કેવી રીતે ?
ઉ—જેમ કાઈ કુશલ માણસ કાઈ ને ચહેરા અથવા હાવભાવ પ્રત્યક્ષ જોઈ એના ઉપરથી એ વ્યક્તિના મનેાગત ભાવા અને સામર્થ્યનું જ્ઞાન અનુમાનથી કરી લે છે, તે જ પ્રમાણે મન:પર્યાયજ્ઞાની મન:પર્યાયજ્ઞાનવડે કેાઈના મનની આકૃતિને પ્રત્યક્ષ જોઈ પછીથી અભ્યાસને લીધે એવું અનુમાન કરી લે છે કે આ વ્યક્તિએ અમુક વસ્તુનું ચિ ંતન કયું; ક્રૅમ કે એનું મન એ વસ્તુના ચિંતનના સમયે અવશ્ય થનારી અમુક પ્રકારની આકૃતિઓથી યુક્ત છે.
પ્ર—ઋજુમતિ અને વિપુલમતિને શે। અર્થ છે ? ઉ—વિષયને જે સામાન્યરૂપે જાણે છે તે ઋજુમતિ મનઃપર્યાય' અને જે વિશેષરૂપથી જાણે છે તે ‘વિપુલમતિ મન:પર્યાય.’ —જો ઋજુમતિ સામાન્યગ્રાહી છે તે। તો તે દન જ થયું કહેવાય, એને જ્ઞાન શા માટે કહેા છે ? ઉ- તે સામાન્યગ્રાહી છે એનેા અર્થ એટલે જછે કે તે વિશેષા જાણે છે પરંતુ વિપુલમતિ જેટલા વિશેષોને જાણતું નથી.
ઋજુમતિની અપેક્ષાએ અપેક્ષાએ વિશુદ્ધતર હેાય છે; કેમ કે તે અને અધિક વિશેષાને સ્કુટ રીતે એ બન્નેમાં એ પણ તફાવત છે
ત-૪
Jain Education International
૧૩
વિપુલમતિ મન:પર્યાયજ્ઞાન ઋજુમતિ કરતાં સૂક્ષ્મતર જાણી શકે છે. એ સિવાય કે ઋજુમતિ ઉત્પન્ન થયા
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
