________________
અધ્યાય ૧ પ્રાણી અનંત છે અને બધાયે સુખને ચાહે છે. સુખની કલ્પના પણ બધાંની એકસરખી નથી. છતાંયે વિકાસના એછાપણુ-વધતાપણું પ્રમાણે પ્રાણીઓના અને એમના સુખના સંક્ષેપમાં બે વર્ગ કરી શકાય છે. પહેલા વર્ગમાં અલ્પ વિકાસવાળાં પ્રાણીઓને સમાવેશ થાય છે. તેમના સુખની કલ્પના બાહ્ય સાધન સુધી પહોંચે છે. બીજા વર્ગમાં અધિક વિકાસવાળાં પ્રાણુઓ આવે છે. તેઓ બાહ્ય અર્થાત ભૌતિક સાધનોની સંપતિમાં સુખ ન માનતા ફક્ત આધ્યાત્મિક ગુણની પ્રાપ્તિમાં જ સુખ માને છે. બન્ને વર્ગે માનેલા સુખમાં તફાવત એ છે કે, પહેલું સુખ પરાધીન છે, જ્યારે બીજું સુખ સ્વાધીન છે. પરાધીન સુખને સામ અને સ્વાધીન સુખને મોક્ષ કહે છે, કામ અને મોક્ષ બે જ પુરુષાર્થ છે. તે બે સિવાય બીજી કોઈ પણ વસ્તુ પ્રાણીઓને માટે મુખ્ય સાધ્ય નથી. પુરુષાર્થોમાં અર્થ અને પર્વને ગણવામાં આવે છે તે મુખ્ય સાધ્યરૂપે નહિ પણ કામ અને મોક્ષના સાધનરૂપે. અર્થ એ કામનું અને ધર્મ એ મોક્ષનું પ્રધાન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
