Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Amitabai Mahasati, Artibai Mahasati, Subodhikabai Mahasati
Publisher: Guru Pran Prakashan Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008778/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH vagAmI EvavA urathI 3 - 1 guruprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA : tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva kRta ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sva. pU. garadeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro \ napie}}paNA - jillaka IT S ol / je pAnakammati dhaNemaNusA samAyayantI abhayaM gAya pahAyate pAsapayaTTira nare gharANubahA narayaM ubeti utta. - 2 - 2 je manuSyo dhanane amRta mAnIana pAkha+kArA vana DemAya che (dhana) tamAM karmonA dRDhapAcamabAyalA ane DuM jIvothI vera yorTa bAya ane mArI dhana saMpati aho choDI naraThavAsane prApta kare che - - sazani1 khAlI borAma konA dila, ane divasabhara 'hite bNItA sAma? kALo | pathe tenAmAMe varzane ke 1i) vittaNa nAnalapamate imamilaura aduvA paratthA dIvathyaNaDhe va aNaMtamohe neyAuyaM dRTumadameva - 3 utta- H* dha - 5 pramatta manuSya dhana dvArA potAnI rakSA AlaDemAM De paralA mAM parI zakato nathI hAthamAM dIpaDu hovA chatAM teno nAza thavAthI sAmenA mA-dikhAto nathI teja rIno anAmathI cha manuSya nyAyamAna dekhatA cha paNa dakhA nAnA a pne traNa jaLa ra5 mApha to banI koI zA Lala nI su lAga(!) . no kara hama je, jenarmli . thI paDI. jo ke bAdamAM nAma hipa hiptA nikA - lAjhAM najare mA harAjI zvAsanaLarAja yAna barize ( 1 lAkha 2041 se manane ka La 9 DI naLAsA, mAmahenabA roLA jaLa 1 lI re1984%ArA sAmAnya che che nahi ? }yii kAjobanajara - jhuMbAI ), y tii je rananuM ja nA alI najhA vinA na ra Na ? ? ? | che. vAva la vIsa kalAka mAM paNa chevA rU! 1 karo Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH goMDala gaccha jayavaMta ho pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI ga2 prANa Agama batrIsI va 5. zrI prANalAlajI ma. sA. nI , ii ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa daza nI cIra smRti tathA dazAbdIvarSa upalakSa saurASTra kesarI gurudeva pU. 4 tapasamrATa gurudeva pU. zrI rati mULa - Agama sUtra - zrIuttarAdhyayanamUtra-1 adhyayana : 1 thI 20 (mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa) * pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. : saMpreraka vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. * prakAzana preraka dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. * zubhAziSa : * pradhAna saMpAdikA : maMgalamUrti pUjyavarA apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI mukatAbAI ma. = anuvAdikA : pU. zrI lIlamabAI ma. DaoN. zrI amitAbAI ma. } : parAmarza prayojikA? * saha saMpAdikA : C utsAhadharA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. pU. zrI uSAbAI ma. : prakAzaka: tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. zrI guru prANa prakAzana PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) che. ra, saurASTra kesarI DonA bA.bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa vAcanA, pravacana dvArA paramArtha, samajAvI ApI amo AgaLa, nigraMtha vijAdidanI moja mANavA, laya - vikSepanI ApI nigama, virAga-vidhi-vijaya-viveke, viSayAbhilASaNo karIe vigaNa, parama prANo pALavA samarpIe, agvAdaLo A paramANama. - AryA mukata - lIlama Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruprANa Agama batrIsI che (c) anuvAdiDAM @ A mahAsatIjIo sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI. bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA. DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma anuvAdikA zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2). zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjaprazrIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jebUdIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprajJapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. 5. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. 5. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAI ma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) zrI mAtuzrI caMpAbena zazIkAMtabhAI mahetA saMpattinI prApti puNyane AdhIna che. prApta thayelI saMpattine sanmArge vAparavI te puNyAnubaMdhI puNyane AdhIna che. puNyAnubaMdhI puNyano udaya mAnava jIvanane saphaLa banAvavAmAM sahAyaka bane che. kacchabhuja nAnI pakSanA prAtaHsmaraNIya sva. pU. DAhIbAI mahAsatIjI (paDadAdI)nI saMskAra paraMparAthI saMskArita thayelA sva. pitAzrI zazIkAMtabhAI suMdarajI mahetA kaccha bhujanA vatanI hatA. teozrI pavitra vicAraka; samatA, saumyatA ane sAdAInI sAkSAtumUrti hatA. daDha mano- baLa, AtmavizvAsa ane avicalazraddhAthI jIvananA keTalAya kAryone temaNe pAra pADyA hatA. nItimattA, prAmANikatA ane nirabhimAnatA jevA guNo ja temanA jIvananI suvAsa hatI. dharmapatnI caMpAbena paNa dharma-karmanA siddhAMtane samajelA, patinA pagale-pagale cAlanArA Arya sannArI hatA. teoe potAnA jIvanamAM gRhastha jIvananI sAdhanA sAthe saMtAnomAM saMskAronuM siMcana karyuM hatuM. tenA pariNAma svarUpe suputrI zrI kirITabhAI tathA arUNAbena, zrI ajayabhAI tathA nItAbahena, zrI kamalezabhAI tathA divyAbahena temaja suputrI nIrUbahena tathA niraMjanabhAI Aje lakSmIne pavitra banAvI rahyA che. traNa suputro dAdI zrI kaMkubena suMdarajI mahetAnA nAmanuM cerITebala TrasTa banAvI ghATakopara vistAramAM sAmAjika, dhArmika, zaikSaNika ane vaidyakIya vagere aneka kSetre aneruM yogadAna ApI rahyA che. zrI kirITabhAI ghATakopara hiMgavAlAlena tathA svAdhyAya saMghanA upAzrayamAM, nIrUbena rAjakoTa-sadara upAzrayanA staMbha banIne dharmArAdhanAnI anumodanA karatAM dravyano sadupayoga karI rahyA che. paDadAdA zrI dAmajI lakSmIcaMda mahetAe banAvelA muMbaI nagarInA sarvaprathama cIcapokalInA dharmasthAnakamAM TrasTI tarIke zrI kirITabhAI Aje paNa sevA ApI rahyA che. sadara upAzraye pU. gulAbabAI ma.nA sAMnidhye cAturmAsa birAjIta pU.mukta lIlamaguruNInA suziSyA pU. viramatibAI ma.nA sadupadezathI umadA dilavAna zrImati nIrUbenane Agama prakAzanamAM yatkiMcit lAbha levAnI bhAvanA jAgRta thaI. teNe traNe bhAIone A mahAlAbhanA sahabhAgI banAvyA ane Aje teozrI bhagavatI sUtra bhAga-panA zrutAdhArano lAbha laI rahyA che. zrI kirITabhAI vagere sarva parivArajanonI dharmabhAvanAne ame vadhAvIe chIe. jaina samAjane pratidina Apano vizeSa lAbha maLato rahe tevI zubhecchA saha. guraprANa prakAzana PARASDHAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra svAdhyAya sadviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthaMkaronI anupasthitimAM tIrthaMkaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthaMkara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthaMkarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAva vaMdana karavA . gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAsranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakAlamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM. 8 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA viSaya viSaya pRSTa pU.zrI DuMgarasiMhajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pUrva prakAzananA be bola punaH prakAzananA be bola abhigama saMpAdakIya saMpAdana anubhavo anuvAdikAnI kalame 3ra asvAdhyAya zAstra prAraMbha adhyayana-1 : vinayazruta paricaya vinIta-avinItanAM lakSaNo avinItane kUtarI, sUvaranI upamA vinayInI dazazikSAo avinIta-vinIta ziSyanI vRtti vinItano vANI viveka AtmadamananI zreSThatA guru pratyeno vinayabhAva vinIta ziSya pratye gurunuM kartavya bhASAdoSa pariharaNa vinItaziSyanuM Asana bhikSAgrahaNa tathA AhAra vidhi ziSyano anuzAsana pratyeno abhigama AcArya prati vinaya vinItane laukika, lokottara lAbha adhyayana-ra : pariSada | paricaya parISaha ane tenA prakAra sudhA, pipAsA parISaha | zIta, uSNa parISaha DAMsa macchara, acela parISaha arati, strI, caryA parISaha niSadyA, zayyA, Akroza parISaha vadha, yAcanA, alAbha parISaha roga, tRNa sparza, jala-mala paripaha satkAra puraskAra, prajJA parISaha ajJAna, darzana parISaha adhyayana-3 : caturaMgIya paricaya cAra parama aMgonI durlabhatA jIvanuM saMsAraparibhramaNa dharmazravaNa, dharmazraddhA saMyamamAM puruSArtha caturaMga prAptinuM phaLa adhyayana-4 : asaMskRta paricaya asaMskRta jIvana ane azaraNatA | pApakarmonuM pariNAma apramata jIvananI preraNA aMtima vaye dharma karavAnI bhramaNA kaSTa sahiSNuta, kaSAyaviveka susaMskAritA jIvananI preraNA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya adhyayana-5 : akAmamaraNIya paricaya be prakAranAM maraNa akAma maraNa svarUpa sakAmamaraNanI pratijJA saddagRhasthanAM lakSaNo sakAmamaraNanI prApti ane upAya adhyayana-6 : kSullaka nigraMthIya paricaya avidyAphaLa satya daSTino upadeza apramatta rahevAnI preraNA adhyayana-7 : urathIya paricaya bokaDAnuM daSTAMta AsaktinuM pariNAma kAkiNI ane kerInuM daSTAMta traNa vaNikonuM daSTAMta mAnuSika, daivika kAmabhoga, tenA pariNAma bAla paMDitanI manaHsthiti ane pariNAma adhyayana-8 : kApilIyA paricaya durgati nivAraka prazno ane uttara nirliptatAno upadeza prANavadha ane ahiMsA rasAsakita tyAga kuzIla jIvananuM duSpariNAma lobhavRttinuM svarUpa strIsaMgano tyAga viSaya adhyayana-9 : namipajyA paricaya namirAjarSino janma, pUrvajanma smaraNa namirAjarSinuM abhiniSkramaNa brAhmaNanA rUpamAM IndranA 10 prazna | 1) mithilAmAM kolAhAlanuM kAraNa 2) mahela, aMtaHpuranA baLavAno nirdeza 3) nagaranI surakSA 4) vividha prAsAda nirmANa 5) cora AdithI nagaranI surakSA 6) rAjAone jItavAnI preraNA 7) yajJAdinI preraNA 8) gRhasthAzramamAM dharmasAdhanA 9) bhaMDAra vRddhinI preraNA 10) aprAptasukhanI cAhanA devendra dvArA guNakIrtana adhyayana-10 : drumapatraka paricaya jIvananI kSaNabhaMguratA ane pramAdityAga manuSyajanmanI durlabhatA dharmAcaraNanI durlabhatA IndriyabalanI uttarottara kSINatA rogothI zarIrano vidhvaMza saMyamI jIvananI hitazikSA adhyayana-11 : bahuzruta pUjA, paricaya abahuzrutanuM svarUpa zikSAprAptimAM sAdhaka-bAdhaka kAraNo avinIta, vinItanAM lakSaNa bahuzruta thavAnI bhUmikA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya bahuzrutanI upamAo bahuzrutatAnuM sarvocca phaLa adhyayana-1ra : harizIya paricaya harikezabala muni paricaya brAhmaNo dvArA muninI avajJA muninA zarIramAM praviSTa yakSa ghasa ane brAhmaNonI carcA yakSanI zaktino prayoga camatkArathI namaskAra tapasvI munino mahimA bhAvayajJa ane bhAvasnAna adhyayana-13 : citta saMbhUtIya paricaya saMbhUta ane cittano janma kAMpilya nagaramAM baMnenuM milana paraspara zubhAzubha karmaphaLanuM kathana saMbhUta dvArA bhogonuM nimaMtraNa cittamuni dvArA vairAgyamaya upadeza cakravartInI saMyamagrahaNanI asamarthatA cittamuni dvArA dharmapreraNA brahmadatta cakravartInI adhogati cittamuninuM nirvANa adhyayana-14 : ISukAripa paricaya cha jIvono paricaya purohita kumAronI virakita purohitano dIkSA nirodhaka nirdeza purohita putrono vairAgya sabhara uttara saMyama svIkAranI tIvra tamannA pRSTa viSaya 206 prabuddha purohitano patnI sAthe vArtAlApa 212 | purohitanA dhana nimitte rANIne vairAgya rAjAne rANIno hadayadrAvaka upadeza 215 218 219 221 223 228 231 233 234 cha AtmAonI pravrajyA ane mukita adhyayana-15 : sabhikSa paricaya bhikSunA lakSaNo ane AcAra dharma adhyayana-16 : vAcarca samAdhisthAna 11 paricaya brahmacarya samAdhisthAnanuM mahAtmya brAhacaryanA dasa samAdhisthAna dasa samAdhi sthAnanuM padyarUpe nirUpaNa brahmacaryano mahimA adhyayana-17 : pApazramaNIya 240 244 | paricaya 245 247 248 249 253 254 256 256 jJAnamAM pApazramaNatA vinayamAM pApazramaNatA dhairyA samitimAM pApazramanA pratilekhanamAM pApazramaNatA kyAyabhAvothI pApazramAtA Asana--zayana viSayaka pApazramaNatA AhAra avivekathI pApazramaNatA asthira cittathI pApazramaNatA kuzIla AcaraNathI pApazramaNatA 258 | pApazramaNanuM bhaviSya 21 262 24 26 273 adhyayana-18 : saMjayIya paricaya saMjaya rAjAnuM pUrvajIvana saMjaya rAjAne munidarzana rAjAne munino upadeza pRSTa 275 | 279 279 283 286 288 300 303 304 314 320 323 3rapa 326 327 328 329 330 331 332 333 334 33 338 340 341 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya saMjaya rAjAnI dIkSA kSatriyamuni ane saMjayarAjarSinuM milana saMjayamunine dharmapreraNA bharata, sagara, cakravartI maghavA, sanatkumAra cakravartI zAMtinAtha, kuMthunAtha, aranAtha cakravartI temaja tIrthaMkara mahApadma, hariSaNa, jaya cakravartI dazArNabhadra rAjA cAra pratyeka buddha udAyana Adi rAjA adhyayana-19 : mRgAputrIya paricaya mRgAputrano vaibhava mRgAputrane munidarzana mRgAputrano vairAgya vairAgya bhAvanuM nivedana pRSTa viSaya 344 | zramaNadharmanI kaThoratAnuM digdarzana 345 | saMyama duSkaratAnI vividha upamAo 350 | nArakIya duHkha smRtinI abhivyakti 352 | saMyamane mRgacaryAnI upamA 354 | mRgAputranI saMyama sAdhanA 35 paricaya 359 | mokSa ane dharmanuM kathana 31 33 37 373 375 376 378 379 adhyayana-ra0 : mahAnirgyuthIya 121 zreNIka rAjAne anAthI muninA darzana anAtha--sanAthapaNAnuM rahasya anAthatAnI vyAkhyA sanAtha banavAno upAya anya prakAranI anAthatA mahAnizrcathIya patha ane phaLa pariziSTa-1 vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA 20 pRSTha 384 387 390 401 405 412 | 415 416 418 | 421 426 429 435 440 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarAsiMhajI ma.sA. jIvana darzana nAma janma janmabhUmi pitAzrI mAtuzrI janma saMketa bhAtR bhaginI vairAgyanimitta saMcama svIkAra saradeva sahadIkSita parivAra | zrI DuMgarasiMhabhAi. * vi. saM. 1792. * mAMgaroLa. : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. * saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. * mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. : cAra bena - be bhAi. : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. ? vi. saM. 1815 kArataka vada -10 divabaMdara. * pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AvyaMtara tapa. * vi. saM. 1845 mahAsuda - 5 goMDala. saMcama sAdhanA tapa ArAdhanA goMDala gaccha sthApanA tathA AcArya pada pradAna javalaMta guNo : vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, ke samayasUcakatA vagere... 4 AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. : pU. zrI hIrabAi ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI pramukha ziSya pramukha ziSyA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu saMmelana vihArakSetra mAnakuMvarabAi ma. vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhusAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi mATe 13 niyamo banAvyAM. : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, , porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. : : zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. " ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 pratibodhita zrAvakavarya sthiravAsa. anazana ArAdhanA AyuSya varSa. uttarAdhikArI AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU.zrIneNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaNA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAnavicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S zubha nAma janmabhUmi pitA saurASTra kesarI, munipuMgava pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana mAtA jJAti janmadina bhAtR-bhaginI vairAgya bIjAropaNa vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa saMyama svIkAra dIkSA bhUmi gaccha paraMparA saMyamadAtA zikSA dAtA dhArmika abhyAsa saMgha netRtva sevA zuzrUSA * ad prANalAlabhAI. verAvaLa. zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. saMskAra saMpannA kuMvarabAI. vIsA osavALa. vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra. cAra bhAI, traNa baheno. be varSanI bAlyavaye. 13 varSanI kumAra avasthAmAM. 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, guruvAra. tA. 13-3-1920 bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. goMDala gaccha. mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 151 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AtyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) a khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA, vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha daSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-121956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa) deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM - jIvana darzana zubha nAma " janmasthAna janmadina ratilAlabhAI ha. parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI pitA mAtA vairAgya bhAva 17 mA varSe dIkSA phAgaNa vada pAMcama, gusvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha gurudeva saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. gaccha paraMparA goMDala gaccha. abhyAsa yoga sAdhanA yoga vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRddha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAI sivAya zeSa anAja tyAga. sevAyoga tapayoga Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunayoga -dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM 0 varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane bhAvanI vRddhi thaI che. deg deg 4 vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA ke niMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne pa9 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11aaaa ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. 18 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eller puE prakAzananA be lola (bIjI AvRtti) tIrthaMkara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo. gaNadharabhagavaMtoe AgamajJAnane hadayastha karI mahA upakAra karyo ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devartigaNikSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTra kesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAI ma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAI ma., zrI subodhikAbAI ma. nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni AgamaprakAzananuM kArya saMbhALaze. pU. gurudevanI dIrdhadaSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti 'pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta darzano paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahayoga ApIne amAruM kArya vegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahayogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana - PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - - 3204 3232. 20 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pAThatathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997mAM "pU. prANaguruzatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika 5. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA. ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA., tathA Agama divAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI mapradhAna saMpAdikA apUrvazruta ArAdhaka 5. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA uddabhAvikA, utsAhadharA 5. uSAbAI ma. saha saMpatrikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAMniSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane komyuTarAIjhaDU karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI gusprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) zrI kirITabhAI zAha (TrasTI) 22 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. jyAre uttarAdhyayana zAstra pratye tathA temanA upadeza pratye dhyAna jAya che tyAre eka anupama AnaMdanI anubhUti thAya che. A zAstrAnA svAdhyAyathI padyAtmaka bhojana maLatuM hoya ane tenA rasano upabhoga karatAM hoIe tevI surati janme che. uttarAdhyayana zAstra e Agama sAhityanA bagIcAmAMthI vINelA uttama puSpano guccha hoya tathA anya pracalita uttama upadezono sAra saMgrahita karyo hoya, tevo bhagavAnanI vANI rUpe pravAhita thayelo eka saMgraha graMtha che. sAmAnya rUpe dharmanA upAsaka vyaktione pATha karavA mATe ke svAdhyAya karavA mATe A zreSTha zAstra che paraMtu jaina paraMparAnA zAstra svAdhyAya saMbaMdhI keTalAka sakhata niyamo hovAthI gItAnA pAThanI jema jaino tenuM pArAyaNa karatAM nathI. zAstra svAdhyAyanA niyamo uttarAdhyayana zAstrane anukULa karavAmAM Ave, sAmAnya janasamudAya mATe prasArita karavA mATe uttarAdhyAyana sUtranuM pArAyaNa thavA lAge, to A zAstrano anupama bodha ghaNA kalyANanuM kAraNa bane che. jaina paraMparA mukhya rUpe zvetAMbara ane digaMbara jevA be bhAgamAM vibhakta che. uttarAdhyayana zAstra te zvetAMbara paraMparAmAM pUrNarUpe mAnya, ghaNA jaina sidhdhAMtone pragaTa karatuM divya bhAvo bhareluM uttama zAstra che. A zAstramAM saMpUNa gAthA rUpe be hajAra pado che. sAtaso zlokanI gItA karatAM lagabhaga traNa gaNuM A zAstranuM dehamAna che, eTale jo svAdhyAya rUpe vizeSa tAravaNI karI pAMcaso gAthAno svAdhyAya graMtha taiyAra karavAmAM Ave to sahelAithI uttarAdhyayanasutrane vAgoLI zakAya... athavA niyamita pATha karI zakAya. A to vidvavaryonuM kAma che. uttarAdhyayananA badhA prakaraNone adhyayana kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte anya dharmagraMthomAM adhyAya zabda vaparAya che jyAre jaina paraMparAmAM adhyayana zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. adhyAyano artha pATha karavA pUrato sImita mAnIe to adhyayanano artha pATha karavAnI sAthe sAthe samajavA jevo bhAva che arthAt temAM tattvagrAhyatA paNa che. je hoya te... paraMtu jaina sAhitya paraMparA potAnA maulika zabdano upayoga kare che ane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdano eka vizeSa artha mAnya karavAmAM Ave che. A Akhu zAstra chatrIsa adhyayananuM vizALa hovAthI dIrghadraSTivALA saMpAdaka maMDaLanA jJAnI AtmAoe tenA be bhAga karI AkhuM zAstra prakAzita karyuM che. Aje prabhunI vANIrUpe mAnya ane saupadeza tathA uddhodhanathI paripUrNa evA zAstra upara Amukha lakhavA mATe mane je suavasara ApavAmAM Avyo che tethI huM dhanyatA anubhavuM chuM ane potAnA prANamAM prANarUpe samAviSTa thayeluM A maMgalamaya zAstra ane tenuM thoDuM mahatva pragaTa karI zakuM, to guruonI uttama kRpAnuM baLa prApta thayuM che, ema samaju chuM. uttarAdhyayananA be bhAga hovAthI baMne bhAga para svataMtra rUpe Amukha lakhavAnI taka sAMpaDI. prathama AmukhamAM uttara zabda zA mATe vAparavAmAM Avyo ane uttamAdhyayana na kahetAM uttarAdhyayana zA mATe kahyuM? teno jhINavaTabharyo khulAso karyo che. jethI A lekhAMkamAM eTaluM ja kahezuM ke jIvAtmA ajJAnAvasthAmAMthI uttara avasthA meLave to ja uttama avasthA sudhI pahoMcI zake. jIvanA utthAna mATe prathama madhyama bhAvavALI zreSTha avasthA prApta thAya, te jarUrI che ane jo uttara avasthA khIle to jIva uttama avasthA tarapha javAno ja che. uttara avasthA te pAyAnI avasthA che, uttama avasthA te phaLarUpa che. kheDUta khetI karI khetarane sApha karyA pachI bIja vAvIne vaccagALAnA badhAM kriyAkalApa pUrA kare, to uttama phaLa AvavAnuM ja che arthAt dhAnya pragaTa thavAnuM che. te rIte jIva jo ajJAnAvasthAthI AgaLa vadhIne uttara avasthAne keLave ane kuMbhAra jema ghaDo taiyAra karyA pahelAM mATIne keLave che, tema jIva potAnA saMskArane keLave to uttama kaLaza taiyAra thaze. A samagra zAstra uttara bhAvono upadeza ApatuM eka upadezAtmaka zAstra che, jemAM kramazaH ajJAnI jIvathI laine paMcamahAvrata pAmelA saMto ane tyAgI mahAtmAo mATe paNa upadeza Apyo che. prathama guNasthAnathI lai sAtamA guNasthAnanA prathama samaya sudhI pahoMcADe tevA maMgalamaya zabdo tathA jJAna ane tyAga bharelI sUcanA pada-pada para jovA maLe che ane jarApaNa kaTAkSa ke tIkhA prahAro karyA vinA lagabhaga mRdu bhAvathI uddabodhana karavAmAM AvyuM che. jAtivAdanI sAme uttarAdhyayana sUtra lAlabattI ghare che. jAtivAdanuM nirAkaraNa karI jene samAja aspRzya mAnato hato tevA pavitra jIvone paNa vaMdanIya banAvI mokSamArganA yAtrI banAvyA che. samAjamAM pracalita kuprathAo sAme paNa prakAza pAtharavAmAM Avyo che. jemake, yajJa vakhate niSpanna thayeluM bhojana amuka mANasone ja ApI zakAya tevI mAnyatAvALA brAhmaNa samudAyane kahyuM che ke, koipaNa kSudhArthIne AvuM pavitra bhojana ApIe to koI doSa nathI. te ja rIte moTA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogapabhoga bhogavatAM ane ghaNo pApAraMbha karI vaibhava bhogavatA mANasonI kaSAyanA bakarAnI sAthe tulanA karI che. charAno bhaya A bakarAne ja che, sAmAnya sadAcArIne jIvone te bhayathI mukta rAkhyA che. te ja rIte duSTa mANasanA svabhAvane AlekhIne viTAbhogI suvara jevA batAvyA che mATe koipaNa ArAdhanA karatAM pahelAM svabhAva sudhAravo joie, prakRti badalavI joie tenA para bhAra mUkavAmAM Avyo che. AkhuM zAstra vinayathI ja zaruM thayuM che. jainonuM prasidhdha sUtra "vizva mUno thappo'nuM zrI uttarAdhyayana sUtra pramANa che. A vinaya kta namratA pUrato nathI paraMtu temAM gRhastha ke sAdhunI sarva sAmAnya AcAra saMhitA kevI hovI joie teno upadeza bharyo che. vinayathI zarU karIne alaga alaga bhAvonuM avalaMbana karI eka eka adhyayananuM udghATana karyuM che, jemAM saMpAdaka maMDaLanI uttama kalamathI anuvAdita thayelAM bhAvone abhyAsIo nihALI zakaze. A adhyayanomAM kramika vikAsa mATenA ane bhinna bhinna rUpe utthAna karavA mATenA sopAno goThavavAmAM AvyA che. te ja rIte sAmAnya lokapracalita bhAvonuM uttama vivecana karI kharo artha ghaTita karavAmAM Avyo che. manuSya sAdhAraNa rIte bole che. mota sudharavuM joie, kamote na karavuM joie, uttama maraNa thAya to sAruM. tenA javAbarUpe uttama maraNa zuM che ane te kevI rIte prApta thAya tenuM saTIka varNana karyuM che. te ja rIte sAmrAjyavAdI zaktio jyAM pUjatI hatI, tyAM jaina saMskRtinA AdhAre tyAgamaya jIvananI zreSThatAne pragaTa karI che, teno svIkAra na karI zakanAra bhogI cakravartIne paNa sIdhA narakagAmI batAvyA che. temAM jaina upadeSTAonI nirbhayatAnuM udAharaNa che. temaNe bedhaDaka rIte AvI bhogAtmaka saMskRti para prahAra karyo che. badhAM adhyayano, badhI gAthAo sAmAnya upadezanI sAthe ghaNI jagyAe tattvamaya rahasyono paNa sparza kare che. AvI eka gAthAnuM udghATana karI ApaNe Amukha pUro karIzuM siddhANaM Namo kiccA saMjayANaM ca bhaavo| santha uSma tavaM mAnurphei munedane II (adha. 20/1) jemAM artha ane dharmanuM vAstavika tathya zuM che? te pragaTa karaze tema kahIne zAstrakAre suprasidhdha cAra puruSArtha dharma, artha, kAma ane mokSamAMthI be puruSArthane grahaNa karI tenA para prakAza nAMkhyo che. hakIkatamAM arthane dharma sAthe zuM saMbaMdha che? artha e bhaitika zakti che ane dharma e AdhyAtmika zakti che. tattva draSTie baMne bhAvo svataMtra hovA chatAM samAjamAM jo artha ane dharmano sumeLa na hoya to artha anarthanuM mULa banI jAya ane dharma e manoraMjananuM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhana banI jAya athavA tenI upAsanA nirbaLa banI jAya tethI artha upara dharmanI lagAma hovI joie ane dharma sAthe arthanuM baLa hovuM joie arthAt dharma paNa artha baLa upara AdhArita che. dharmamAM arthano ane bhogano tyAga joDAyelo che. jyAre arthamAM nIti ane nyAya rUpe dharma joDAyelo che. badhI rIte artha ane dharmano sumeLa te ja samAjanuM sAcuM saMgaThana che. A viSaya para atyAre bahu UMDANamAM na jatAM ATalo izAro karIne prathama gAthAmAM dharma tathA arthanI tathya gati batAvIne zAstrakAre svayaM A bhAvane pragaTa karyA che, te bahu samajavA jevA che, teTaluM kahI saMtoSa mAnIe chIe. uttarAdhyayananA upadezo vastranA tANAvANAnI jema samagra sAdhujIvanamAM vaNAyelA che ane bhArata varSamAM atyAre tyAganA kSetramAM jaina sAdhu - sAdhvIonuM je UMcuM sthAna che, je rIte teonuM tyAgamaya jIvana AdaraNIya che tenA pradhAna kAraNa rUpe uttarAdhyayana sUtrane mAnIe to khoTuM nathI. gItAnA AdhAre jema sanAtana dharma sthira thayelo che, tema uttarAdhyayananA upadezathI jaina paraMparA majabUta banI che. uttarAdhyayana sUtranI saralatA, naitika upadezo, nAnI moTI kathAo keTalAka tAtvikabhAvo ane bhASAnuM sauSThava tathA kAvya zaktino camatkAra ghaNA padomAM ane gAthAomAM jovA maLe che. te A zAstranI vizeSatA che. tAtvikabhAvonA udAharaNa rUpe thuve sAsaM..tevuM pada che. te mULa dravyonI zAzvata bhASAnI paricchedanA karI samagra mAyAvAdanI jhAMkhI Ape che. te mATe AMdhruva ane azAzvata, A baMne vizeSaNa mUkyA che. arthAt mAyAvAdanI pAchaLa koi dhruva satya nathI. temaja je mAyAvAda che te paNa zAzvata nathI. Ama baMne rIte parihAra karI kevaLa mULa dravyo sthira rahI je kAMi utpatti ane layanuM nATaka bhajave che, te azAzvata ane adhRva che. A eka sAmAnya udAharaNa mUkyuM che. AvA bIjA badhAM motI paNa gAthAmAM camake che. ATaluM kahyAM pachI uttarAdhyayana vize jeTaluM kahIe teTaluM ochuM che. ema mAnIne ahIM virAma lezuM paraMtu A zAstranuM jeoe saMpAdana karyuM che ane samagra uttarAdhyayana sUtrane sarala, paThanIya bhASAmAM anuvAda karIne janasamuhane uttarAdhyayanasUtranA AvA madhura rasanuM pAna karavA mATe saraLa mArga karyo che te samagra kArya zat zat abhinaMdanIya che. jo ke uttarAdhyayana sUtra upara vadhAremAM vadhAre lakhAyuM che, tenA anuvAdo thayA che. paMjAba, rAjasthAna ane dakSiNanA vidvAna sAdhu - saMtoe uttarAdhyayana sUtrane prakAzita Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI upakAra karyo che paraMtu ahIM je zailImAM badhAM vibhAgo sAthe ke badhAM peregrApha sAthe naMbara mUkIne, gAthAonA marmabhAvone Avazyaka eTaluM udghATita karIne je rIte suMdara saMpAdana thayuM che te namUnedAra che. te mATe vizeSarUpe ApaNA A guru prANa phAunDezananA prANAdhAra evA mahAsatIjIone ane tenA pathapradarzaka zrI lIlamabAI ma. ne "zAsana caMdrikA' jevo uttama zabda arpaNa karatAM amoe teozrIne "zAstra mAdhavI" kahIne je padathI suzobhita karyA che. te kharekhara sArthaka che. vIraprabhu pAse prArthanA karIe chIe ke teo A rIte niraMtara AgamasevA karatAM rahe, badhAM viduSI mahAsatIjIonA Arogya uttama banI rahe, tevI hArdika bhAvanA pragaTa karatAM atyaMta AnaMdano anubhava thAya che. ahIM sUcita karatAM lAge che ke, ApaNe paNa jo A uttarAdhyayananA pATha ane svAdhyAya karavAnuM vizeSarUpe cAlu karAvIe tathA abhyAsI bhAi - baheno gItA ane rAmAyaNanA pAThanI jema niraMtara uttarAdhyayanano svAdhyAya karatAM thAya to jIvanamAM jJAnAtmaka tapano eka AraMbha thaze ane bhagavAna mahAvIranI vANI hRdayaMgata thavAthI jainatvanI latA pallavita thai madhurA phaLane Apaze. iti - AnaMda... maMgalam - pU. jayaMtamuni ma.sA. peTarabAre Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya apUrva mRtaArAdhaka bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. priya pAThaka gaNa ! A akSaradehanI maMjuSAmAM besI huM tamAre AMgaNe AvuM chuM. mAruM nAma che Agama arIso. Avo, Agama arIsAmAM nihALo nijasvarUpane !! AtmA anAdikALathI karmabaMdhanathI baMdhAyelo che. kALalabdhi yoge azubha karmano nAza thatAM, upara UThato-UThato zubhakarmanA saMyoge sadgati pAme che. temAM manuSyano bhava pAmI, puNyarAzi ekatrita karI, sadgurunA yoge samyagdarzana pAmI, pariNAmanI vizuddhi dvArA tIrthakara nAmakarmanI nikAcanA kare che. dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAvanA yoge bAMdhelA samasta karmono kSaya karavA, nirAraMbhI puNya yoge, jagajIvo pratibhAvadayA ane niSkAma karuNAyoge tIrthakara nAmakarmayukta te jIva janma dhAraNa kare che. traNeya lokamAM kSaNa mAtra mATe prakAza vyApe che, ane pratyeka jIva zAtAno anubhava kare che. te tIrthaMkara paramAtmA parama pAriNAmika bhAvane pragaTa karavAnA lakSya Avazyaka vratane dhAraNa kare che. mAvajIvananuM sAmAyika vrata sarvaviratipaNuM aMgIkAra kare che. siddha paramAtmAne vaMdana karI dehAtIta dazAno anubhava karavA kAyotsarga kare che. anAdinI vibhAvamAM vahetI caitanyadhArAnI dazAne badalAvI, zrutamaya banAvI ane karmaskaMdhathI bhinna karI, jaDamAM javAno "niSedha" karI, nizcaya anurUpa vyavahAramAM joDI "bRhad" (moTA) yama niyama kalpa dvArA yogone dharmakathA, caraNa ane dravya anuyogamAM praveza karAvI, cidAnaMdI banAvI, uttara = pradhAna svAdhyAyanuM adhyayana karAvI, dazavaikAlika kriyAne saikAlika dazavidha yatidharmamAM vahAvI bhAvathI vRSNi-bhIMjavI, puSpanI caMgerI samAna komaLa banAvI, puSpa samAna haLavI banAvI, svabhAva kalpavataMsikAmAM lAvI, karmalikonI udIraNA karI, udayAvalikAmAM lAvI, nirayAvalikA banAvatA, sUryasamAna prakAza pAmatI, caMdra samI nirmaLa thatI, kRSNAdi azubha lezyAnA jaMbU (jAMbuDA) samAna jAMbalI - zyAmavarNamAMthI nIkaLI, zae adhyavasAyanA. prazasta vezyAnA dvIpa racI. kSaNe kSaNe svabhAvamAM sthitaprajJA banavAnA saMkalpa, akhaMDa dhruva sthitimaya, dhabakatI sajIvadhArAne ajIvamAMthI alaga karavAno abhigama keLavI, AtmarAjanuM zuddha svarUpa kevuM che? tevA praznonI hAramALAnuM vyAkaraNa karI, anuttara apramatta dazAmAM AvI, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtIkarmano aMta karavA upAsanA dvArA zukladhyAnano agni prajvalita karI, jJAtAmaya caitanya bhagavatI zaktinuM sAmarthya jagADI, pAMca samavAyanA samanvayathI svarAjyanuM sthAna prApta karavA, sva-parano bheda karI, pudgalono saMga choDI, svamAM sUtra baddha karI, AcArane / zuddha karI, yathAkhyAta cAritramAM pravezI, kSapakazreNIe caDhI, kSINa moha banI, vaibhAvika caitanyadhArAne traikAlika kevaLa jJAnamaya zuddha cinmaya banAve che arthAt sahaja svarUpamAM samAve che. mane oLakhI gayA ne ? huM IndriyAdi rUpe jaDa nathI, paNa prANa svarUpI akhaMDa jIva dravya AtmA chuM. A--gama laI, paranA gamamAMthI nIkaLo ane paramAgamamaya banI jAo. tevI maMgaLa bhAvobharI uSA udita thaI suprabhAtano suramya saMdezo saMbhaLAvavA maMjulasvare bolI "UTho, jAgo mumukSuo !" "prANa guru janma zatAbdI varSa' dvAre AvIne UbhuM rahyuM che. sahu sAthe maLIne Agamano gujarAtI anuvAda karI tenuM ardhya dharo. bhAva prANane jAgRta karo. apramatta dazAmAM varto. Avo saubhAgyazALI saMketano adazya, alaukika svara sAMbhaLIne sativRMdanA prANa jAgRta thaI gayA, gurumaya banI gayA, dharmamaya banI gayA. jeNe vyasanInAM vyasana, zikArInA zikAra, jugArInA jugAra choDAvI durlabhabodhi jIvonAM jIvanane AmUla parivartita karI sulabhabodhi banAvyAM hatAM. sAcA zramaNa, zramaNI, zramaNopAsaka, zramaNopAsikA bane tevA susaMskAro ropyA hatA ; grAmAnugrAma vicarI, arhamAM tanmaya banI, prANamaya Agamono amRta pyAlo ghoLI ghoLIne darekanA ghaTa--ghaTamAM utAryo hato, tevA prANa guru prati jana jananA aMtaramAM bhakti hatI. te bhakti aMdha ke sakAma na rahI jAya te mATe tadAkALe jainazALA, siddhAMtazALA ane vidyAlayonI sthApanA karI. samAjanAM jJAnacakSu ughADavAM parama puruSArtha karyo. vItarAga mArganA pathikane vItarAgI banAvavA mATe, AgamanAM adbhuta rahasyo udghATita karavAM mATe Agamano gujarAtI anuvAda karavAno prayatna karyo hato, paraMtu kALabaLe te amara bhAvanA paripUrNa karI zakyA nahIM, A vAta ekAeka amArA smRtipaTa para UbharAI AvI, aMtara bharAI gayuM, AMkhomAM harSAzru UbharAyAM. sarva sativRMda prANa paTTodhara, saMdhasamrATa, AjIvana maunavratadhArI tapodhanI pU. 29 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudeva pAse AvIne, savinIta bhAve saMketa suvidita karyo. jemaNe ekaso pIstAlIsa vairAgIne saMyamanA sAja sajAvyA, jaina--zAsanamAM sthAna apAvyuM, eTaluM ja nahi paraMtu strIzaktine biradAvI, Agama adhyayana karAvI, susaMskRtA banAvI che, tevA gurudeva potAnA ziSyA parivAra para vizeSa vizvAsa mUkI maunabhAve abhayamudrAe AzIrvAda ApyA. te ja samaye ujama-motI-Amra--amRta parivAramAM eka kalyANakArI, sudarzanIya kalarava vyApI gayo. Agama batrIsInA vivecana sahita gujarAtI anuvAda karavAnA saubhAgye sahunA aMtaramAM AnaMda chalakAyo. sativRMde daDha saMkalpa sAthe Agama--lekhana kAryane yathAzakti vadhAvI lIdhuM. "prANa guru janma zatAbdI varSanA upalakSe Agama batrIsI prakAzana temaja prANa guru smRtigraMtha vagere samAjopayogI Ayojano thayAM. RNa mukti mATe thayelAM A kalyANakArI Ayojanone saphaLa banAvavA mATe zrI royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAe "zrI prANa guru janma zatAbdI prakAzana samiti"nI racanA thaI. amIravaMtA ane khamIravaMtA gurubhaktoe A bhagIratha kAryanI saMpUrNa javAbadArI svIkArI lIdhI. yogAnuyoga pU. tapasvIrAjanI nizrAmAM vANIbhUSaNa bA. bra. pU. zrI girIzamuni ma. sA.nI preraNAthI nava jJAnagacchanA Agama manISI pU. trilokamuni ma. sA. no suyoga sulabha banyo. pU. gurudeve temanI yogyatAnusAra saMzodhana kArya temane sopyuM. svAdhyAya premI muni mahArAje teno saharSa svIkAra karyo ane potAnI tana- mananI zaktine Agama kAryamAM atyadhika samarpita karI dIdhI. AvA ja samarpita bhAva royala pArka sthA. jaina moTA saMghanA yuvA pramukha zrI caMdrakAMtabhAI zeThe Agama prakAzana mATe darzAvIne jaina zAsananI aNamola sevAkIya jyota prakAzita rAkhI. sukAryano prAraMbha thayo, eTaluM ja nahIM paraMtu alpa samayamAM ja sahuno puruSArtha vegavaMto banyo ane DaoN. sAdhvI zrI amitAe uttarAdhyayana sUtranA gujarAtI anuvAdanuM kArya hAtha dharyu. A sUtranA 36 adhyayana che. tenuM sthAna upAMgamAM mULa sUtra rUpe che. arthAt cAra mULa sUtramAM bIjuM nAma temanuM che. mULa haMmezAM sUtradhAranuM kAma kare che. nATakano mULa AdhAra sUtradhAra hoya che. sUtradhAranI bolavAnI chaTA upara ja samAjamAM 30 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakanI chApa UThe che. bIjuM, mULa e vRkSano paNa AdhAra che. haMmezAM phaLanuM mukha mULa upara ja hoya che. tevI ja rIte AtmAnuM mukha vItarAga sanmukha thAya tyAre ja mokSa thAya che. tevuM zAsana karatuM A mULa sUtra "uttarAdhyayana" che. mATe prastuta sUtranuM mULa che vinaya ane phaLa che mokSa. teno rasa che saikAlika AtmAnubhUti. prastuta sUtranAM 36 adhyayananI krama layabaddhatA A rIte vicArAya che. paMca parameSThinuM AlaMbana laI ajJAna avasthAmAM paNa vinaya dharma sacavAyo hoya tenA kAraNe akAma nirjarAthI manuSya bhava prApta thaI jAya che A prApta thayelA manuSyabhavamAM tritattvano vinaya karatAM viveka prajJA vikasita thatAM bheda vijJAnane prApta karavA tathA zrutajJAnano kSayopazamAdika bhAva karavA, guru zaraNa-caraNamAM rahI ziSTAcAranuM mULa majabUta karavA je abhyAsa, adhyAsa, keLavavo tenuM nAma che vinaya. vi=vizeSa prakAre 'nayaM'=laI javuM. AtmAne vizeSa prakAre mAnakaSAyano nAza karI namratA tarapha laI javo. saMpUrNa samarpita thaI javuM te che." vinayakRta" prathama adhyayana. namra banelA AtmAne IcchApUrvaka cAre ya bAjuothI 22 prakAre sahanazIlatA keLavavI paDe che. mATe "parISaha jaya" nAmanA bIjA adhyayanamAM ApelI zikSA AtmA tyAre ja grahaNa karI zake che ke "cAra aMga" nI durlabhatAnI sulabhatA samajAya. prApta thayela cAre ya aMgane saphaLa banAvavA jIvananI "kSaNa bhaMguratA" no kSaNe kSaNe anubhava kare ane te dvArA viveka prajJA kholatAM AtmAnA asaMkhyAta pradezane zuddha svarUpe pragaTa kare. apramata dazAe zAMti samAdhi jIvone ApatAM ajJAnatAnA kAraNe thayelAM "akAma maraNa" ne aTakAvI sakAma mRtyune prApta kare che. premathI A dehano tyAga kare che. mRtyunA bhayarUpI kAMTA kAMkarA dUra karIne samAdhi maraNano rAjamArga jIvanamAM banAve che. AvA AtmA vidyAnA mULamaMtrane satyanI zodha mATe jape che. satyanI zodha che te ja ApaNuM zAsana che ane sarva sAthe maitrI te ApaNuM anuzAsana che. AvA be zuddhAcaraNo vAparI mArganA bhayasthAnone lakSyamAM rAkhI kSullaka nigraMtha banI mAnavabhavarUpI gADIne breka(saMyama) lagAvI akasmAta na sarjAya tenuM dhyAna rAkhI IndriyonA viSayono mAla khAtAM mAra na paDe tevA "elaka" bokaDAnuM daSTAMta jANI kaSAyanA bhayajanaka mArge gADI na calAve. adhruva, azAzvata bhAvo jANI "kapila kevaLI" nI jema durgati rUpa viSama Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Th( 5. mArgamAMthI gADI pAchI vALI AtmA "namirAja" nI jema ekatva bhAvanAne daDha kare ane "duma" vRkSanA pAkI gayelAM pILAM paDI gayelAM patranI samAna jIvananI kSaNikatA jANI samaye mAtra pramAdathI dUra rahevA bahuzruta"nuM avalaMbana laIne tapa dvArA "hari kezI" nI samAna jAti, bhAtinA bheda bhUlI Atmajyoti karato "citta" ne zuddha"saMbhuta" banAvI svayaM, svayaMne saMbodhita karI "IkSakAra" rAjAnI jema amUrta bhAvane zodhato "bhikSu" bhAvanI gaveSaNAmAM gupta "brahmacarya" dvArA samAdhi bhAvane varI, svabhAvane "pApa" kriyAmAMthI bacAvI "zramaNa" bhAvane zuddha karI "saMyatirAjA" nI jema dharmacakravartI bane ane "mRgAputra" nI jema AMtaracakSu khole. azAzvat kalezanuM bhAjana zarIrarUpa bhAMDane choDI zAzvata AtmAno "sanAtha" banI saMsAra "samudra"ne taravA samabhAvano setu bAMdhI potAnA niyama nemane taiyAra karI saMyama "rathanI nemI"= (nAbhi) majabUta banAvI aneka samasyAnA samAdhAna "kezI-gautama" nI jema karato "samiti" maya samabhAvamAM ramato, IndriyanA viSayone homa svarUpe "tapayajJamAM" homato sAco brAhmaNa banato sadAcaraNanI "samAcArI" mAM sthita thato, kuTeva kusaMskAra gaLiyA baLada jevA "zudravRti"vALA ziSyone tyAgI "mokSamArge" AgaLa vadhI, jJAnAdi guNonI prAptimAM "samyaka parAkrama" karI vividha "tapamArga" no abhigraha karato, "caraNa vidhi" nI paLe-paLe saMbhALa leto pAMca "pramAda" dUra karI apramata avasthAmAM otaprota thato, "karmaprakRti"one nAza karavA prazasta "lezyA"mAM lIna thato, sAco nigraMtha "aNagAra" banI kSapaka zreNImAMDI saMpUrNa "jIvAjIvanA" vibhAga karI AtmAnA vAstavika sukhanA mArge jIvana gADIne calAvI karmakSayakarI ajIvathI aLago banI AtmA zaddha baddha thAya che. arthAta siddhagatimAM birAjita thAya che. A che AtmAne uttara pradhAna banAvavAno abhyAsa(adhyayana) AtmA vinayarUpI mULa dvArA karuNAdi bhAvanAnAM puSpo puSpita karI mokSarUpa phaLamAM AtmAnubhUtirUpa anaMta sukha svAdanA amara rasane prApta karI zake che. AvA AtmAnuM zabdArtha anuvAda sahita zAsana ApatAM prastuta sUtra dvArA sarvajIvo sukhano anubhava karI zake te mATe sAdI, sarala gujarAtI mAtRbhASAmAM tene vAcaka samakSa upasthita karavAno prayatna karyo che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paththaronuM parIkSaNa karI, zilpayogya paththarane pasaMda karavA jevuM kArya lekhana kArya che, to saMpAdakanuM kArya zilpI jevuM che. zilpI haMmezAM AkAra mATe vadhArAnA bhAgane kADhI pratimA ghaDe kare che. prastuta sUtranA anuvAdikA che DaoN. sAdhvI zrI amitAjI ane zilpI samA saMpAdaka che Agama manISI satata svAdhyAyI pU. zrI trilokamunijI mahArAja sAheba. teozrInA prayatnonI khUba khUba prazaMsA karI, vadhAvI abhinaMdanavaMdana pAThavuM chuM ane amArI praziSyA DaoN. amitAjIne abhinaMdana saha AzIrvAda ApuM chuM ke AvA aneka zubha kArya karI AtmAnA akhaMDa amIrasane ghoLI ghoLI pIo, vinayAdi bhAvone hRdayaMgama karI svarUpamAM lIna bano. Agama kAryane vegavaMtu banAvavA prANa guru janma zatAbdI prakAzana samitie je purUSArtha karyo che te uSmAbharyA utsAhane biradAvuM chuM, abhinaMduM chuM. zrutAdhAra banI artha sahayogInA dAnane tathA zruta sevAne paNa abhinaMduM chuM. nAmI, anAmI sarva sahayogIono AbhAra mAnuM chuM. Agama avagAhanamAM upayoga sthira rAkhavA satata prayatnazIla chuM, chatAM avagAhana karavAmAM tUTI rahI javA pAmI hoya to vItarAga sAkSIe micchAmi dukkaDam. bhUlacUka sudhArI vAcavA vijJapti karuM chuM. prastuta sUtranA be vibhAga karavAmAM AvyA che temAMthI prathama vibhAga eka adhyayanathI laIne vIsa adhyayana sudhIno bahAra paDI rahyo che. tene jijJAsu Adara sahita apanAvaze tevI AzA sAthe virAma pAmuM chuM ane punaH punaH .... bodhibIja dIkSA-zikSA dore bAMdhI, "mukta-lIlama taNA tAraka thayA, evA guruNI " ujama-phula-aMbAmAta" ne vaMdana karuM bhAvabharyA; vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAMguM punaH kSamApanA, maMgala maitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM vijJApanA. -AryA mukta -lIlama. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana anubhavI Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA I.sa. 1992 nI sAla, rAjANA nagarInI puNadharA, jainabhuvananuM prAMgaNa...jyA goMDala gaccha samrATa tapasvI gurudeva pU.zrI. ratilAlajI ma.sA. vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma.sA. Agama divAkara pU.zrI janakamuni ma.sA. Adi sAta saMto tathA prANa parivAranA 85 satijIo sAmUhika rUpe cArtumAsakalpa vyatIta karI rahyA hatA. sahu pU. gurudevanA sAnidhyamAM rahI tenI sudIrgha dIkSAparyAyanA anubhava arkane pAmavA mATe haMmezA Atura rahetA hatA. pU. gurudeva pratidina prAtaHkAle zrI uttarAdhyayana sUtranI vAMcanA karAvI rahyA hatA. Aje Agama saMpAdananA kArya samaye te dRSyo smRtipaTa AvI jAya che. Aje samajAya che ke pAradRSTA, vizALa hRdayanA dhAraka pU.gurudeve bhAvinA A Ayojanane jANIne ja kadAca potAnA parivAranA satijIonA AvA eka nahIM, be nahIM paNa traNa-traNa sAmUhika cAturmAsamAM AgamavAcanA karAvIne satijIo Agama lekhana mATe taiyAra karyA che. zrI uttarAdhyayanasUtra prabhu mahAvIranI aMtima dezanA che te ja rIte amArA mATe pU. gurudevanI paNa aMtima dezanA hatI. A zAstranA 35 adhyayana che. ame tenA je vibhAga karIne A zAstrane be bhAgamAM prakAzita karavAnuM nizcita karyuM che. A prathama bhAgamAM ekathI vIsa adhyayanano samAveza karyo che. temAM vinayazruta, pariSahajaya sakAma maraNa - akAmamaraNa Adi adhyayano AcAravizudhdhi mATe upayogI che. kApalIya nemipravrajya, saMcatIya, IdhukArIya AdI adhyayano kathAonA AdhAre karmasiddhAMtane, saMsAranA svarUpane samajAvIne vairAgya bhAvone puSTa kare che. pApazramaNa adhyayana sAdhakone pApapravRttithI nivRtta thavAnI preraNA Ape che. prastuta saMskaraNamAM pratyeka adhyayanano saMkSipta sAra tathA adhyayananA nAmano vyutpattijanya 34 ja Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha Apyo che. tenAthI pAThako zAsranI gAthAo vAMce te pahelAM ja te bhAvothI taiyAra thaI jAya che ane paraMparAe zAsravAMcanamAM rasavRdhdhi thAya che. te uparAMta dareka gAthAnA zabdArtha, bhAvArtha ane viSayAnusAra yathocita vivecana ApyuM che temaja adhyayano nA bhAvAnusAra kathAnako paNa anya graMthonA AdhAre ApyA che. cothA cAturaMgIya adhyayanamAM manuSyatva, dharmezravaNa, zraddhA ane saMyamamAM parAkrama A cAra aMganI mahAdurlabhatAnuM nirUpaNa temAM zraddhAnI durlabhatAnA kathanamAM zAstrakAre kahyuM che ke sonA joyAGayaM mAM, vave parimaspar| nyAyayukta A mArgane sAMbhaLyA pachI paNa ghaNA jIvo te mArgathI bhraSTa thAya che. uttarAdhyayanasUtranI niryuktimAM mArgabhraSTa thayelA sAta nihAvanuM kathAnaka ApyA che. prastuta saMskaraNamAM paNa tenA AdhAre je kathAnakono samAveza karyo che jenAthI pAThako zraddhAbhraSTatA ane tenA pariNAmane samajI zakeze. aThAramA saMyatIya adhyayanamAM chellI vIsa gAthAmAM bAra cakravartI, pratyeka buddha vagerenA nAmamAtrano ullekha che. pUrvAcAryonA graMthonA AdhAre je je nAmano gAthAomAM ullekha che tenA kathAnako ApelA che. 19 mA mRgAputrIya adhyayanamAM nakaranI vedanA tathA paramAdhAmI devonuM traNa naraka sudhI gamana vagere viSayone bhagavatI sUtranA AdhAre samajAvyA che. zrI uttarAdhyayanasUtra samasta jainasamAjanAM bhagavAnanI aMtima dezanA rUpe zraddhA ane AdaranA sthAnabhUta che. uttarAdhyayana sUtranI TIkA, niryukti ane cUrNinA AdhAre anekAneka AcAryoe A zAstrano anuvAda, vivecana hindI, gujarAtI, aMgrejI bhASAmAM karIne bhagavAnanA bhAvone jana-jana sudhI pahoMcADavAno prayatna karyo che. pUrva prakAzita AgamagraMthonA AdhAre AgamamanISI pU. trilokamuni ma.sA. vizALa AgamajJAne tathA parama puruSArthe A zAstranuM saMpAdana thayuM che. A pAvana paLe sarva upakArI guru bhagavaMto prati kRtajJatAno bhAva pragaTa karIne trividhe trividhe bhAvavaMdana karIe chIe. 35 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrasaMpAdanamAM koi paNa prakAre skUlanA thaI hoya to paMtha parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe micchAmi dukakaDam. sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAi! sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAi! karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudevazrI! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukata - lIlama guruNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta AratIe pAmuM Atmadarzana. karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukata - lIlama - vIra guruNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana. 1 36 I ST Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdikAnI kalame - DaoN. sAdhvI zrI amitAbAI ma.. Agama paricaya : Agamane prAcIna kALamAM "gaNipiTaka" kahevAmAM AvatuM hatuM. samavAyAMga sUtra tenI sAkSI Ape che- " yuvAna kALifpaDAM" -tIrthakaronAM pravacanarUpa samagra zAstra dvAdazAMgamAM samAviSTa thAya che ane dvAdazAMgamAM AcArAMga, sUtrakRtAMga vagere 1ra sUtra hatAM. jenA pachI aMga, upAMga, mULa, cheda zAstrarUpamAM bhedopabheda vikAsa pAmyAM che. A dvAdazAMgInuM adhyayana mumukSu sAdhako mATe Avazyaka ane upAdeya gaNAya che. jyAre lakhavAnI paraMparA zarU thayela na hatI, lakhANanAM sAdhanono vikAsa paNa alpatama thayo hato, tyAre Agamo-zAstrone smRtinA AdhAre athavA guru paraMparAthI kaMThastha karIne surakSita rAkhavAmAM AvatAM hatAM. saMbhava che ke A ja kAraNe AgamajJAnane zrutajJAna kahevAmAM AvyuM hoya ane eTalA mATe ja zruti-smRti jevA sArthaka zabdo pracalita banyA hoya. bhagavAna mahAvIranA nirvANanAM eka hajAra varSa sudhI AgamonuM jJAna smRti-zruti paraMparAne AdhArita hatuM. tyAra pachI smRtinI kSINatA, duSkALano prabhAva vagere aneka kAraNone lIdhe AgamajJAna lupta thavA lAgyuM. mahAsarovaranuM jaLa sUkAtAM sUkAtAM goSpada(khAbociyuM) mAtra rahI gayuM. mumukSu zramaNo mATe e jyAM ciMtAno viSaya hato tyAM ciMtananI tatparatA temaja jAgRtinI mahattA paNa hatI, tethI teo zrutajJAnanI nidhinA rakSaNa hetu puruSArthazIla banI gayA. A samaye mahAna zrutapAragAmI devardhvigaNi kSamAzramaNe Agama jJAnane surakSita rAkhavA vidvAna zramaNonuM eka saMmelana bolAvyuM. badhAnI saMmatithI Agama graMthone lipibaddha karavAmAM AvyAM. jinavANIne pustakArUDha karavAnuM A aitihAsika kArya vastutaH AjanI jJAnapipAsu samagra prajA mATe eka avarNanIya upakArarUpa siddha thayuM. | 37 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'uttarAdhyayana' mULa sUtra : vartamAnamAM upalabdha jaina Agama sAhityane (1) aMga (2) upAMga (3) mULa ane (4) cheda A cAra vibhAgomAM vibhakta karavAmAM Avela che. A vargIkaraNano ullekha samavAyAMga ane naMdIsUtramAM nathI. tattvArtha bhASyamAM sarvaprathama aMganI sAthe 'upAMga' zabdano prayoga AcArya umAsvAtie karela che. tyAra pachI sukhabodhAsamAcArImAM aMgabAhyanA arthamAM 'upAMga' zabdano prayoga AcArya zrIcaMde karyo. je aMganuM je upAMga che, teno nirdeza "vidhimArgaprathA" graMthamAM AcArya jinaprabhe karyo che. mULa ane cheda sUtrono vibhAga kayA samayamAM thayo te nizcitapaNe kahevuM kaThina che, paraMtu eTaluM spaSTa che ke AcArya bhadrabAhue uttarAdhyayana ane dazavaikAlika niryuktimAM A saMbaMdhamAM kaMI ja carcA karela nathI ane jinadAsagaNI mahattare paNa potAnAM uttarAdhyayana tathA dazavaikAlikanI cUrNiomAM A bAbatamAM kaMI ciMtana Apela nathI. tethI e anumAna thaI zake che ke, 11 mI sadI sudhI 'mULasUtra' jevo koI ja vibhAga thayela na hato. jo vibhAga thayo hota to niyukti cUrNi ane vRttimAM teno avazya ullekha thayo hota. 'zrAvakavidhi' graMthamAM dhanapAle 45 Agamono nirdeza karyo che. teo vikramanI 11mI sadInA lekhaka hatA. 13 mI sadInA vicAra sAra' prakaraNanA lekhaka pradhumnasUrie paNa 45 Agamono nirdeza karela che. teoe paNa mULasUtranA rUpe koI vibhAga karyo nathI. AcArya zrI prabhAcaMdra 'prabhAvaka caritra'mAM sarvaprathama aMga, upAMga, mULa, cheda evA cAra vibhAga darzAvela che. tyAra pachI upAdhyAya samayasuMdarajIe samAcArI zatakamAM Ano ullekha karyo che. sArAMza e che ke 'mULasUtra'nA vibhAgarUpanI sthApanA 13mI sadInA uttarArdhamAM thaI cUkI hatI. uttarAdhyayana, dazavaikAlika Adi Agamone mULasUtra' evuM nAma zA mATe ApavAmAM AvyuM e bAbatamAM vidvAnomAM aneka matabhedo pravarte che. 38 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prophesara vinTaranITsanuM evuM maMtavya che ke A Agamo upara aneka TIkAo che, tenAmAMthI mULagraMthone alaga pADavA mATe A sUtrone 'mULasUtro' kahelAM che, paraMtu temanuM A kathana tarkasaMgata nathI, kAraNa ke temaNe piMDaniyuktine mULasUtramAM gaNela che, paraMtu tenI aneka TIkAo nathI. DaoN. sArapenTiyara, DaoN.gyArano ane prophesara paTavardhana Adi aneka vidvAnono evo mata che ke, A AgamomAM bhagavAna mahAvIranA mULa zabdono saMgraha che, tethI temane mULasUtra kahyA che. paraMtu temanuM A kathana paNa yukti saMgata pratIta thatuM nathI. kema ke bhagavAna mahAvIranA mULa zabdone kAraNe ja koI Agamane mULasUtra rUpe mAnavAmAM Ave to sarva prathama AcArAMganA prathama zrutaskaMdhane 'mULasUtra' mAnavuM joIe, kema ke pAzcAtyavicAraka DaoN. harmana jaikobInAM kathana anusAra bhagavAna mahAvIranA mULa zabdonuM sauthI prAcIna saMkalana AcArAMga sUtramAM che. keTalAka AcAryonA mate AgamomAM mukhyarUpathI zramaNanA AcAra saMbaMdhI mULaguNa, mahAvrata samiti gupti vagerenuM nirUpaNa che ane je zramaNa jIvanacaryAmAM mULa rUpe sahAyaka bane che ane je AgamonuM adhyayana zramaNo mATe sarvaprathama apekSita che. temane mULasUtra kahevAmAM AvyAM che. A kathananuM samarthana vyavahAra sUtranA bhASyamAM maLe che. pUrvakALamAM AgamonuM adhyayana AcArAMgathI prAraMbha thatuM hatuM, jyAre AcArya zaSyabhave dazavaikAlika sUtranI racanA karI tyArathI sarvaprathama dazavaikAlikanuM adhyayana karAvavAnuM zarU thayuM ane tyAra pachI uttarAdhyayana sUtra vagere sUtro zIkhavavAno krama prAraMbha thayo. pahelAM AcArAMganA 'zastraparijJA' nAmanA prathama adhyayanathI zaikSa(navadIkSita ziSya)nI upasthApanA karavAmAM AvatI hatI, paraMtu dazavaikAlikanI racanA thayA pachI tenA cothA adhyayanathI upasthApanA (chedopasthApanIya cAritra) karAvavAnI zarUAta thaI. mULasUtronI saMkhyAnA saMbaMdhamAM paNa matabheda pravarte che. samaya suMdaragaNIe 39 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) dazavaikAlika (2) oghaniyukti (3) piMDaniryukti (4) uttarAdhyayana-e cArane mULasUtra rUpe svIkArela che. bhAva prabhasUrie 1. uttarAdhyayana 2. Avazyaka 3. piMDaniyukti-oghaniyukti tathA 4. dazavaikAlika e cArane mULasUtro mAnyA che. prophesara bevara ane prophesara bUlare (1) uttarAdhyayana (2) Avazyaka ane (3) dazavaikAlika. e traNane mULasUtra kahyAM che. DaoN. sAra penTiyara, DaoN. vinTaranIja ane DaoN. gyArInoe (1) uttarAdhyayana (ra) Avazyaka (3) dazavaikAlika temaja (4) piMDaniryuktine mULasUtranI saMjJA Apela DaoN. subrige (1) uttarAdhyayana (2) dazavaikAlika, (3) Avazyaka tathA (4) piMDaniyukti temaja (5) oghaniryukti A pAMca mULasUtra kahela che. mULasutra vibhAganI kalpanAno AdhAra zrutapuruSa paNa hoI zake che. sarva prathama jinadAsagaNI mahattare zrutapuruSanI kalpanA karI che. (juo Agama puruSanuM raMgIna citra agrIma pRSThomAM) jaina-Agama sAhityamAM uttarAdhyayana sUtranuM sthAna : sAmAnyarUpe mULasUtronI saMkhyA cAra che. mULasUtronI saMkhyA saMbaMdhamAM vidvAnomAM matabhedo che. teno ullekha AgaLa karela che. saMkhyAnA saMbaMdhamAM game teTalA matabheda hovA chatAM badhAM vidvAnoe uttarAdhyayanane mULasUtrarUpe svIkArela che. zreSTha adhyayanone kAraNe A sUtra vizeSa jIvana upayogI ane jana upayogI zAstra che. uttarAdhyayanano zabdArtha : 'uttarAdhyayana'mAM be zabda che, 'uttara' ane 'adhyayana'. samavAyAMgamAM chattIsa 3ttarAyanA A vAkya Ave che. A vAkyamAM uttarAdhyayananA 36 adhyayananuM pratipAdana nahIM paraMtu 36 uttara adhyayana pratipAdita karyA che. naMdIsUtramAM paNa "uttarADuM ema bahuvacanAtmaka nAma maLe che. uttarAdhyayananI aMtima gAthAmAM 40 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "chattIsaM 3ttarAI e rIte bahu vacanAtmaka nAma maLe che. uttarAdhyayana niryuktikAre paNa uttarAdhyayanano bahuvacanamAM prayoga karyo che. uttarAdhyayananI cUrNimAM 36 uttarAdhyayanono eka zrutaskaMdha mAnyo che, to paNa temaNe AnuM nAma bahuvacanAtmaka mAnyuM che. bahuvacanAtmaka nAmathI ema jJAna thAya che ke uttarAdhyayana sUtra zreSTha adhyayanonuM saMkalanarUpa zAstra che. adhyayanano artha bhaNavuM thAya che. paraMtu ahIM adhyayana zabda adhyAyanA arthamAM prayukta thayela che. niyukti ane zUrNimAM adhyayanano vizeSa artha paNa ApavAmAM Avyo che, paraMtu ahIM adhyayanathI teno artha 'pariccheda' sAthe saMbaMdhita che. uttarAdhyayana sUtranI racanA ane racanAkAra : uttarAdhyayananI racanAnI bAbatamAM niryukti, cUrNi ane anya vidvAnomAM eka mata nathI. niryuktikAra bhadrabAhunI daSTie uttarAdhyayana eka vyaktinI racanA nathI. temanI daSTie uttarAdhyayana kartutvanI daSTie cAra vibhAgomAM vibhakta karI zakAya che- (1) aMga prabhava, (2) jinabhASita, (3) pratyeka budhdha-bhASita, (4) saMvAda samusthita. uttarAdhyayananuM bIjuM adhyayana aMgaprabhava che. te karmapravAhapUrvanA sattaramA prAbhRtathI uddhata che. dazamuM adhyayana jinabhASita che. AThamuM adhyayana pratyeka buddhabhASita che. navamuM ane trevIsamuM adhyayana saMvAda samusthita che. uttarAdhyayananA mUlapATha para dhyAna devAthI tenA kartutvanA saMbaMdhamAM nUtana ciMtana karI zakAya che. bIjA adhyayananA prAraMbhamAM A vAkya AvyuM che -"surya ne A3 teNaM bhAva evamakkhAyaM iha khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA / " soLamA adhyayananA prAraMbhamAM A vAkya upalabdha che - "suyaM me AusaM / teNaM bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu therehiM bhagavaMtehiM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasabaMmacerasamAhiThANA paNNattA / " ogaNatrIsamA adhyayananA prAraMbhamAM A vAkya prApta thAya che "suyaM ne mArAM ! teNaM bhagavayA evamakhAyaM iha khalu sammatta parakkame nAma'jjhayaNe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNa kAsaveNaM paveie / " uparokta vAkyothI spaSTa thAya che ke bIjuM ane ogaNatrIsamuM adhyayana zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita che ane soLamuM adhyayana WvIro dvArA racita che. jyAre ApaNe UMDANathI A viSayamAM ciMtana karIe chIe tyAre sUryanA prakAzanI jema spaSTa thAya che ke niyuktikAre uttarAdhyayanane kartutvanI daSTie cAra vibhAgomAM vibhakta karI te viSe prakAza pADyo che. paNa tenAthI kartutvanI sAbitI maLatI nathI paraMtu viSaya vastu para prakAza paDe che. dazamA adhyayanamAM je viSaya vastu che, te bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita che, paraMtu temanA dvArA racita nathI. kema ke prastuta adhyayananI aMtima gAthA vuddhasa nilama mAli'thI A vAta spaSTa thAya che. te ja rIte bIjA ane ogaNatrIsamA adhyayananAM prAraMbhika vAkyothI paNa A tathya prakAzita thAya che. chaThThA adhyayananI aMtima gAthA che, anuttarajJAnI, anuttara darzI, anuttara jJAnadarzananA dhAraka, arihaMta, jJAtaputra bhagavAna, vaizAlika mahAvIre Ama kahyuM che. vaizAlika'no artha bhagavAna mahAvIra che. pratyeka buddha bhASita adhyayana paNa pratyeka buddha dvArA ja racavAmAM AvyA hoya, evuM nathI. kema ke AThamA adhyayananI aMtima gAthAmAM e kahyuM che ke vizuddha prajJAvALA kapila munie A rIte dharma kahyo che. je tenI samyapha ArAdhanA karaze, te saMsAra samudrane pAra karaze. jo A adhyayana kapila dvArA viracita hoya to teo A rIte kema kahI zake? saMvAdasamusthita adhyayana navamA ane trevIsamA adhyayananuM avalokana karatA 42 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jJAta thAya che ke, te adhyayana nimirAjarSi ane kezI-gautama dvArA viracita nathI. navamA adhyayananI aMtima gAthA che-saMbuddho paMDita, pravicakSaNa puruSa kAmabhogothI te ja rIte nivRtta thAya che, jema namirAjarSi. trevIsamA adhyayananI aMtima gAthA chesamagra sabhA dharmacarcAthI parama saMtuSTha thaI. tethI sanmArgamAM samupasthita teNe bhagavAna kezI ane gaNadhara gautamanI stuti karI ke teo banne prasanna rahe. uparokta carcAno sArAMza e che ke niyuktikAra bhadrabAhue uttarAdhyayanane kartutvanI draSTie cAra vargomAM vibhakta karyuM che. tenuM tAtparya eTaluM ja che ke, bhagavAna mahAvIra, kapila, nami ane kezIgautamanA upadeza ane saMvAdono AdhAra banAvI A adhyayanonI racanA thaI che. A adhyayanonA racayitA koNa che? ane teoe A adhyayanonI racanA kyAre karI ? A praznono uttara na to niryuktikAra bhadrabAhue Apyo ke na cUrNikAra jInadAsagaNi mahattare Apyo ane bRhadvRttikAra zAtyAcArye paNa Apyo nathI. Adhunika anusaMdhAna kartA(zodhakata) vidvAnonuM ema mAnavuM che ke vartamAnamAM je uttarAdhyayana upalabdha che, te koI eka vyakti vizeSanI racanA nathI. paraMtu aneka WvIra munionI racanAnuM saMkalana che. e nizcita che ke devaddhigaNI kSamAzramaNa sudhI uttarAdhyayana 36 adhyayanonAM rUpamAM saMkalita thaI gayuM hatuM. samavAyAMga sUtramAM 36 uttarAdhyayanonAM nAmano ullekha che. keTalAka vidvAnonuM ema paNa mAnavuM che ke kalpasUtra anusAra uttarAdhyayananI prarUpaNA bhagavAna mahAvIre potAnA nirvANa pUrve pAvApurImAM karI hatI. AthI e siddha thAya che ke bhagavAna dvArA e prarUpita che. tethI A sUtranI gaNanA aMga sAhityamAM thavI joIe. uttarAdhyayana sUtranI aMtima gAthAne keTalAka TIkAkAro A Azayane siddha karanArI mAne che-"uttarAdhyayananuM kathana karanAra bhagavAna mahAvIra nirvANane prApta thayA." A prazna ghaNo ja gaMbhIra che. tenuM sahaja rIte samAdhAna karavuM muzkela che. to paNa eTaluM cokkasa kahI zakAya che ke uttarAdhyayananAM keTalAMka adhyayanonI bhagavAna mahAvIre prarUpaNA karela hatI ane keTalAka adhyayananuM saMkalana tyAra pachI sthaviro dvArA thayuM hatuM. dA.ta. kezI gautamIya adhyayanamAM zravaNa bhagavAna mahAvIrano khUba 43 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA sAthe ullekha thayo che. svayaM bhagavAna mahAvIra potAnA mukhAravindathI potAnI prazaMsA kema karI zake? ogaNatrIsamA adhyayanamAM praznottara zailI che, je nirvANanA samaye saMbhavita nathI, kema ke kalpasUtramAM uttarAdhyayanane apRSThavyAkaraNa arthAt pUchyA vagara karelA kathananuM zAstra kahyuM che. keTalAka Adhunika ciMtakono evo paNa mata che ke uttarAdhyayananAM pahelA aDhAra adhyayana prAcIna che ane tyAra bAdanAM aDhAra adhyayana arvAcIna che. paraMtu potAnAM maMtavyane siddha karavA mATe teoe pramANa ApyAM nathI. keTalAka vidvAno ema paNa mAne che ke aDhAra adhyayana arvAcIna nathI, paraMtu temAMthI amuka arvAcIna hoI zake che. jema ke ekatrIsamA adhyayanamAM AcArAMga, sUtrakRtAMga vagere prAcIna nAmonI sAthe dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra ane nizItha jevA arvAcIna AgamonAM nAma paNa maLe che. je zruta kevaLI bhadrabAhu dvArA nirmUDha athavA kRta che. bhadrabAhuno samaya vIranirvANanI bIjI sadI che, mATe prastuta adhyayananI racanA bhadrabAhu pachI ja thaI hovI joIe. antakRtadazA vagere prAcIna Agama sAhityamAM zramaNa zramaNIonA caudapUrva agiyAra aMga ke bAra aMgonAM adhyayananuM varNana maLe che. aMgabAhya athavA prakIrNakasUtranAM adhyayananuM varNana upalabdha thatuM nathI. paraMtu uttarAdhyayananA aThayAvIsamA adhyayanamA aMga ane aMga bAhya e be prAcIna vibhAgo sivAya agiyAra aMga prakIrNaka ane daSTivAdano ullekha upalabdha thAya che. tethI prastuta adhyayana paNa uttarakAlIna Agama vyavasthAnI racanA hovI joIe, arthAt upAMga temaja prakIrNakonI racanA pachI uttarAdhyayananuM saMkalana devarkiMgaNI kSamAzramaNanA lekhana saMpAdananA samayamAM thayuM che. aThayAvIsamA adhyayanamAM dravya, Na, paryAyanI ja saMkSipta paribhASAo ApavAmAM AvI che, tevI vyAkhyAo prAcIna Agama sAhityamAM upalabdha nathI. tyAM paNa vivaraNAtmaka arthanI pradhAnatA che Ama A adhyayana arvAcIna pratIta thAya 44 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM uttarAdhyayana bhagavAna mahAvIranI aMtima vANI che ? ahIM e prazna upasthita thAya che ke zuM uttarAdhyayana zramaNa bhagavAna mahAvIranI aMtima vANI che?eno javAba e che ke kalpasUtramAM lakhyuM che ke, zramaNa bhagavAna mahAvIra kalyANaLa vipAkavALAM paMcAvana adhyayano ane pApaphaLavALAM paMcAvana adhyayano ane trIsa apaSTa vyAkaraNonuM vyAkaraNa karI pradhAna nAmanA adhyayananI prarUpaNA karatAM karatAM siddha buddha ane mukta thaI gayA. AnAAdhAre ema kahI zakAya ke chatrIsa apRSTa vyAkaraNa uttarAdhyayananAM ja chatrIsa adhyayana che. uttarAdhyayananA chatrIsamA adhyayananI aMtima gAthAthI paNa prastuta kathanane samarthana maLe che- "rU pADare yuddha nA parinivvA I. chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhiya sammae / / " samAyAMgamAM chatrIsa apRSTha-vyAkraNano koI paNa ullekha nathI. tyAM eTaluM ja sUcana ke, bhagavAna mahAvIra aMtima rAtrinA samaye paMcAvana kalyANaphaLa vipAkavALa i adhyayano ane paMcAvana pApaphaLa-vipAkavALAM adhyayanonA vyAkaraNa racI nivRtta thayA. chatrIsamA samavAyAMgamAM paNa jyAM uttarAdhyayananAM chatrIsa adhyayanonAM nAma nirdeza karavAmAM Avyo che, tyAM paNa A bAbatamAM koI carcA nathI. uttarAdhyayananA aDhAramA adhyayananI covIsamI gAthAnAM prathama be caraNo eka sarakhA che, je chatrIsamAM adhyayananI aMtima gAthAnA che, jema ke ii pAukare buddhe NAyae pariNivvuDe / vijjAcaraNa sampaNNe sacce sccprkkme|| [utta.18/24] ii pAukare buddhe, NAyae pariNivvue / chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhiya sampaNa II [uttarA 36 /29] brahavRttikAre aDhAramA adhyayananI covIsamI gAthAnA pUrvAddhano je artha karyo che, te ja artha chatrIsamA adhyayananI aMtima gAthAmAM karavAmAM Ave to tenAthI 45 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e nizcita thatuM nathI ke jJAtaputra mahAvIre chatrIsa adhyayananI prarUpaNA karI parinirvANane prApta thayA. teno artha che- buddha-avagata tattva, parinivRtta-zItaLIbhUta jJAtaputra mahAvIre A tattvanuM pratipAdana karyuM che. eka zodha anusAra praznavyAkaraNa sUtramAM rahelA upadezI adhyayanone devaddhigaNI zrama zramaNanA samaye uttarAdhyayana sUtranA rUpe saMkalita karavAmAM AvyuM che. praznavyAkaraNa sUtrane vidyAone kAraNe lekhana samaye badalavAmAM AvyuM ane pAMca Azrava, pAMca saMvarano viSaya temAM rAkhavAmAM Avyo. vidyAonAM atirikta zreSTha adhyayanonuM saMkalana ja A uttarAdhyayana sUtra che. uttarAdhyayananuM talasparzI adhyayana karavAthI paNa spaSTa thAya che ke, temAM bhagavAna mahAvIranI vANI samyaka rIte aMkita thayela che. A zramaNa bhagavAna mahAvIranuM pratinidhitva karanAra Agama che. temAM jIva, ajIva, karmavAda, SaTdravya, navatatva, pArzvanAtha ane mahAvIranI paraMparAnA badhA ja viSayonuM samucita rIte pratipAdana thayela che. mAtra dharmakathAnuyogano ja nahIM paraMtu cAre anuyogono arthapUrNa saMgama thayo che. tethI A bhagavAna mahAvIranI vANInuM pratinidhitva karanAruM Agama che. AmAM vItarAga vANIno vimala pravAha pravAhita thayo che. jenA arthanA prarUpaka bhagavAna mahAvIra che, mATe uttarAdhyayana sUtranAM samasta adhyayano prabhavANI che, prabhuvANInuM navanIta che. maulikarUpe te adhyayana gaNadhara racita che ane paraMparAthI devaddhi gaNi kSamAzramaNanA samaye uttarAdhyayana sUtra rUpe saMkalita thayela che. adhyayanonI pradhAnatA ane zreSThatAne kAraNe A sUtra seMkaDo varSothI, eka mate prabhu mahAvIranI aMtima dezanA tarIke jaina samAjamAM mAnyatA prApta che. te ja kAraNe prabhu mahAvIranA nirvANa divasarUpe dIvALInA divasomAM ghaNI zraddhApUrvaka te saMpUrNa sUtrano svAdhyAya karavAmAM Ave che. 36 adhyayanano saMkSipta paricaya :: 1H vinaya adhyayanaH- AmAM 48 gAthAo che, jemAM vinayadharmanuM varNana karyuM che. prasaMgavaza vinIta ane avinIta ziSyonA guNadoSAdinAM varNanonI sAthe gurunAM kartavyonuM paNa varNana karyuM che. guru ane ziSyano saMbaMdha jANavA mATe A adhyayana ghaNuM upayogI che. dazavaikAlikanuM navamuM adhyayana paNa vinaya viSayaka che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2: parISada:- sAdhuone saMyamI jIvanamAM AvanAra mukhya 22 parISaha para vijaya prApta karavA mATe bAvIsa parISahane be-be zlokamAM abhuta rIte varNavyA che. prAraMbhamAM bhUmikArUpe thoDuM gadha che. pAchaLa 46 gAthAo che. : 3: vaturIya:-20 gAthAomAM mokSanAM sAdhanabhUta cAra durlabha aMgonuM pratipAdana karela che. prasaMgopAta karmonI vicitratA tathA devonAM amaratvanuM khaMDana paNa karela che. : 4: basaMdhrUta:-13 gAthAomAM saMsAranI nazvaratAnuM darzana karAvIne bhAraMDapakSInI jema apramatta rahevAno upadeza Apyo che. temAM jIvananI nazvaratAnuM citraNa hovAthI tenuM nAma asaMskRta paDyuM che. sauthI nAnuM paNa A adhyayana arthagaMbhIra che. : 5H a%Ama maraNa :- 3ra gAthAvALA A adhyayanamAM dharmamaya maraNa ane adharmamaya maraNanI vAtono ullekha che. dharmavihIna manuSyanuM maraNa akAmamaraNa ane dharmayukta mAnavInuM sakAmamaraNa, paMDitamaraNa, samAdhimaraNa Adi nAmothI oLakhAya che. sAmAnya vyaktionAM maraNane AdhAre tenuM nAma akAmamaraNa rAkhela che. : 6 kSa -nirjaLyayaH18(17) gAthAnA A adhyayanamAM vidvAna koNa, mUrkha koNa ItyAdino paricaya ApI jaina sAdhunA sAmAnya AcAra vicAranuM varNana karAyuM che, tethI tenuM nAma kSullaka nircanthIya rAkhyuM che. 'samavAyAMga' mAM AnuM nAma puruSavidyA maLe che. teno AdhAra prastuta adhyayananI pahelI gAthA (AvaMta DavijhA purasa) che. : 7H paya (32chIya) :- elaya ane urabhrano artha che- bakaro. zarUAtamAM mahemAnanA bhojanane mATe gRhasvAmI dvArA pALelA bakarAno vadha karAya che. tenA daSTAMta dvArA saMsArAsakta jIvonI durdazAnuM mAmirka citraNa che. tyAra pachI dharmAcaraNathI thanAra zubhaphaLanuM varNana karyuM che. bakarAnA daSTAMtanI mukhyatA hovAthI A adhyayananuM nAma elaya rAkhyuM che, temAM 30 gAthAo che. : 8 : pitA:- A adhyayananuM nAma kapilIya che. temAM 20 gAthAo dvArA durgatithI bacavA mATe lobhano tyAga karavAno upadeza mukhyatve varNavela che. : 9: nimipravRnya - AmAM dara gAthAo che. adhyayanamAM pravrajyA mATe Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiniSkramaNa karatA namirAjarSi sAthe brAhmaNa veSadhArI IndranA AdhyAtmika saMvAdanI abhivyakti che. indra mahArAjA prazna kare che ane namirAjarSi uttara Ape che. AmAM pravrajyAnA samaye utpanna thatAM sAmAnya vyakitanA mAnasika annaddhanuM ghaNuM suMdara citraNa thayuM che. prastuta saMvAdamAM rAjarSi naminI pravrajyAnuM varNana hovAthI AnuM nAma namipravrajyA che. : 10H dRmapatra :- 37(36) gAthAnA A adhyayanamAM vRkSanAM pILAM pAMdaDAMnA daSTAMtathI jIvananI kSaNabhaMguratA batAvI che. tethI A adhyayananuM nAma drumapatraka rAkhyuM che. gautamane uddezIne badhAM sAdhakone apramatta rahevAno upadeza Apyo che. pratyeka gAthAnA aMte "samaye joyama mA pamAyaNa" tathA aMtima gAthAmAM " siddhi pAchuM noyane" pada ApyuM che. : 11 : vahuzruta(mahAbhya) - A adhyayanamAM 3ra gAthA che, jemAM zAstrajJa vyakti (bahuzruta)nI prazaMsA karAI che. prAraMbhamAM vinaya adhyayananI jema vinIta avinItanA guNa-doSonuM varNana karIne vinItane bahuzruta ane avinItane abahuzruta tarIke gaNAvela : 12: harizIya - A adhyayanamAM 47 gAthAo che. cAMDALa jAtimAM janma levA chatAM udAtta caritranA svAmI harikezI muninuM jIvana gAthAomAM gUMtheluM che. sAthe sAthe temanI ane brAhmaNonI vacceno saMvAda nirUpyo che. A saMvAdamAM jAtivAdanI sthApanA karmathI karI che tathA ahiMsaka yajJanI zreSThatA batAvI che. : 13H vitta saMpUyaH- A adhyayanamAM citra ane saMbhUta nAmanA be bhAIonA cha janmonI pUrvakathAnuM varNana che. puNyakarmanA niyANa baMdhane kAraNe bhogAsakta saMbhUta (brahmadatta cakravartI)nA jIvananuM patana tathA saMyamI evA citta muninuM utthAna batAvI jIvone dharmAbhimukha banavAno tathA tenA phaLanI abhilASA na karavAno upadeza Apyo che. temAM e paNa batAvyuM che, ke koI vyakti jo sAdhudharmanuM pAlana na karI zake to teNe gRhastha dharmanuM pAlana to avazyameva karavuM joIe. AmAM 35 gAthAo che. : 14: rUSArIya - 53 gAthAomAM ISakAra nagaranA cha jIvonI dIkSAnuM vairAgya utpanna kare tevuM varNana hovAthI tenuM nAma ISakArIya rAkhyuM che. temAM pati-patnI tathA (O)| 48 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA-putranI vacceno saMvAda dArzanika viSayo sAthe saMbaMdha hovA chatAM paNa prabhAva utpanna kare che. : 15: samar:- 16 gAthAnA A adhyayanamAM sAdhunA sAmAnya guNonuM varNana che. dareka gAthAnA aMtamAM samahU pada mUkela che. eTale A adhyayananuM nAma 'sabhikSu rAkhyuM che. dazavaikAlikanA 10mA adhyayananuM nAma paNa "che. : 16: brahmava-samAdhisthAna - 17 gAthAomAM brahmacaryanI rakSA mATe 10 vAtonA tyAganI AvazyakatA batAvI che. brahmacaryanuM mahattva pragaTa karanAra A adhyayanamAM gadya ane pachI padyamAM punarAvartana karyuM che. : 17HpAzramaLAya - temAM pathabhraSTa sAdhunuM varNana hovAthI tenuM nAma pApazramaNIya rAkhyuM che. tenI ra1 gAthAomAMthI 3 jI gAthAthI 19 mI gAthA sudhI dareka gAthAnA aMte "vAvamo ri puSya pada mUkeluM che. : 18H saMjaya - A adhyayanamAM 54 gAthAo che, jemAM rAjarSi saMjayanI dIkSAnuM varNana che. tenI sAthe prasaMgopAta aneka rAjAono ullekha che. jemaNe sAdhudharmamAM dIkSita thaIne mukti prApta karI hatI. keTalAka TIkAkAro e A adhyayananuM saMskRta nAma saMyatIya lakhyuM che, jyAre prAkRtamAM saMgaphunna nAma che. saMjaya rAjAnuM varNana hovAthI saMjaya nAma barAbara che. yAkobI' tathA 'niyuktikAra'nI paNa Aja mAnyatA che. : 19H mR/putrIya - mRgAputranI vairAgyotpAdikA kathA 99 gAthAmAM kaMDAravAmAM AvI che. potAnA mAtA pitA sAthe thayela saMvAda paNa bodhaprada che. sAdhunA AcAranuM kathana karI prasaMgopAta nArakIya kaSTonuM varNana ApavAmAM AvyuM che. mRgacaryAnA daSTAMtathI bhikSAcaryAnuM varNana ApavAmAM AvyuM che. ahIM mRgacaryAno ullekha hovAthI A adhyayananuM nAma 'samavAyAMga'mAM mRgacaryA ApyuM hoya tema saMbhave che, pAchaLathI mRgAputranI pradhAnatA hovAthI 'mRgAputrIya nAma ApyuM hoya ema pratIta thAya che. : 20H mahAninthIyaH- temAM 60 gAthAo che. anAthI muni ane rAjA zreNikanI 49 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacce sanAtha ane anAthaka viSayaka saMvAda rocaka che. te muninuM pravrajyAnA kAraNe A nAma 'anAtha pravrajyA' ApyuM hoya, prastuta AgamomAM AnuM nAma mahAnigraMthIyA maLe che. teno saMketa A adhyayananI be gAthAomAM che. mahAnircanthIyano artha-sarvavirati sAdhu che. kSullaka nigraMthIya adhyayanathI (a. .) vizeSa varNana hovAne lIdhe AnuM nAma "mahAnirgathIya" che. : 21: samudratIyaH- A adhyayanamAM 24 gAthA che. emAM vaNika putra samudrapAlanI kathAnI sAthe prasaMgane anurUpa sAdhunA AcAronuM paNa varNana che. : 22 : rathaneya :- 51 gAthAnA A adhyayanamAM mahatvapUrNa vAta batAvI che. AmAM rathanemijIne unmArgamAMthI satpatha para lAvatA rAjematIe karela uddabodhana atyaMta hRdayasparzI che. prasaMgopAtta prabhuzrI ariSTanemi, zrI kRSNa, rAjamatI, rathanemi AdinuM caritra citraNa che. : 23: zItanIya:- AmAM pArzvanAthanA ziSya kezI ane mahAvIranA ziSya gautamanI vacce eka ja dharmamAM sacela-acela, 4 mahAvrata ane pa mahAvrata jevA paraspara viparIta dvividha dharmanA viSayabhedane laIne saMvAda thAya che, tenuM kAraNa batAvatAM kahyuM che ke samayane anusarIne bAhyAcAramAM parivartana thatuM rahe che ane thaze. A saMvAdane lIdhe A adhyayana aneka daSTie mahattvapUrNa banyuM che. AmAMthI vartamAnamAM pracalita dharmaviSayaka matabhedonA samanvayanI preraNA maLe che. kula gAthAo 89 che. : 24 H samitIya -'nemicaMdra vRtti'mAM AnuM nAma pravacanamAtA' ApyuM che. AmAM pravacana mAtA arthAt pAMca samiti ane traNa guptino prayoga hovAthI samitiya nAma upayukta che. temAM gAthAo 27 che. : 25 : yajJaya:-45 gAthAnA A adhyayanamAM jayadhoSamuni yajJamaMDapamAM brAhmaNonI sAthe saMvAda karatAM brAhmaNonuM svarUpa, yajJanI AdhyAtmika vyAkhyA vagere samajAvI ane karmathI jAtivAdanI sthApanA karIne sAdhunA AcAranuM varNana kare che. tenI 19 thI 29 gAthAonA aMtamAM" tuM vaye bUma mArA " padanuM punarAvartana che. 'sabhikSu' ane 'pApazramaNIya adhyayananI jema AnuM nAma 'sabrAhmaNa rAkhI zakAya. paraMtu brAhmaNonuM mukhyakarma yajJane daSTimAM rAkhI, yajJaviSayaka AdhyAtmika vyAkhyA karanAruM hovAthI AnuM (O | 50 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma yazIya rAkhyuM che. : 26H sAmAvArI:- 53 gAthAnA A adhyayanamAM sAdhu mahArAjanI sAmAnya dinacaryAnuM ane rAtricaryAnuM varNana hovAthI AnuM nAma 'samAcArI' rAkhyuM che. : 27H hatuM :- khaluMkano artha che -duSTabaLada. 17 gAthAmAM duSTa baLadanA dRSTAMta dvArA avinIta ziSyonI kriyAonuM varNana che. tethI AnuM nAma khaluMkIya ApyuM. prasaMgopAtta vinIta sAdhunAM kartavyonuM paNa kathana karela che. : 28: mokSanIf-AtiH- A adhyayanamAM mokSanA mArga-svarUpa ratnatrayInuM varNana che. tethI tenuM nAma mokSamArgagati rAkhyuM che. AmAM 36 gAthA che. : ra9: -TRIBma :- AmAM darzana, jJAna, cAritranAM vibhinna tattvone najara samakSa rAkhI 73 prazno ane 73 uttaromAM AdhyAtmika vikAsanI sIDIo batAvI che. saMpUrNa adhyayana gadhabaddha che. : 30 : tapobhA :- A adhyayanamAM 37 gAthAo che. temAM tapazcaryAnuM varNana hovAthI tenuM nAma tapomArga rAkhyuM che. : 31 : vAvidha:- 21 gAthAnA A adhyayanamAM 1 thI laIne 33 saMkhyA sudhI darzana jJAna cAritranI ArAdhanAnuM pratipAdana che. prathama gAthAmAM cAritranI vidhinA varNananI pratijJA hovAthI AnuM nAma caraNa vidhi' rAkhyuM che ane aMtamAM 33 bAbatomAM je haMmezAM upayogI che, te dareka pravRtti upayogapUrvaka kare che, tevA sAdhu saMsAramAM paribhramaNa karatA nathI, ema darzAvyuM che. : 3ra : amara sthAnIya :- AmAM 111 gAthAo che. tenI 21 mI gAthAmAM varNita viSayano ja AgaLanI gAthAomAM vistAra thayo che. IndriyonI rAga-dveSamaya pravRttine pramAdasthAnIya mAnIne A adhyayananuM nAma pramAdasthAnIya rAkhyuM che. AmAM manojJa ane amanojJa viSayo tarapha pravRtta IndriyonI vRttine nirodha karavAno mukhya upadeza che. : 33 varSa pravRti - A adhyayanamAM ra5 gAthA che. temAM karmonI judI judI avasthAonuM varNana hovAthI AnuM nAma karmaprakRti rAkhavAmAM AvyuM che. 51 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 34 : tane - AmAM karmonI sthitimAM vizeSarUpe sahAyaka lezyAonuM varNana hovAthI AnuM nAma lezyA adhyayana che. 1 gAthAomAM vezyAonuM dravya bhAvAtmaka varNana karavAmAM AvyuM che. : 35 : anaVITY :- aNagArano artha che ghara choDela sAdhu. 21 gAthAmAM sAdhunA guNonuM varNana che. tethI tenuM nAma aNagAra rAkhavAmAM AvyuM che. : 36: navA navavibhakti :- jIvavibhAga ane ajIvavibhAganuM bheda-prabheda sahitanuM varNana hovAthI AnuM nAma jIvAjIva vibhakti rAkhyuM che. AmAM ra9(28, 274) gAthAo che. A sauthI moTuM adhyayana che. aMtamAM jIvanane samAdhimaya banAvI samAdhimaraNa (saMlekhanA)nuM paNa varNana che ane aMtima gAthAmAM batAvyuM che ke prabhu mahAvIre A tattvo ane upadeza kahela che, adhyayanonI 36 saMkhyAno saMketa paNa aMtima gAthAmAM karavAmAM Avyo che. vyAkhyA sAhitya :uttarAdhyayana niryukti - mULa graMthane spaSTa karavA mATe AcAryoe samaya-samaya para vyAkhyA sAhityanuM nirmANa karyuM che. jema vaidika pAribhASika zabdonI vyAkhyA karavA mATe maharSi yAske nighaMTu bhASyarUpa niryukita lakhI te ja rIte AcArya bhadrabAhue jaina AgamonA pAribhASika zabdonI vyAkhyA mATe prAkRta bhASAmAM daza niyuktinI racanA karI. emAM uttarAdhyayana upara paNa eka niryukti che. A niryuktimAM 07 gAthAo che. temAM aneka pAribhASika zabdonI nikSepa paddhatie vyAkhyA karela che ane aneka zabdonA vividha paryAyo paNa ApyA che. sarvaprathama uttarAdhyayana zabdanI paribhASA karatAM uttara padanuM (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya, (4) kSetra, (5) dizA, (6) tApa-kSetra, (7) prajJApaka, (8) prati, (9) kALa, (10) saMcaya, (11) pradhAna, (12) jJAna, (13) krama, (14) gaNanA ane (15) bhAva, ema 15 nikSeponuM ciMtana karyuM che. uttarano artha kramottara karela che. niryuktikAre adhyayana pada upara vicAra karatAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra dvAro vaDe "adhyayana' upara prakAza pADyo che. paNa baddha ane badhyamAna 52 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmonA abhAvathI AtmAne potAnA svabhAva tarapha laI javA mATe che te aghyayana che. bIjA zabdomAM kahIe to jenAthI jIvAdi padArthono adhigama hoya che athavA jenAthI adhika jJAna prApti thAya che. athavA bhavothI AvatI aSTa prakAranI karmarajano jenA dvArA kSaya thAya che, te bhAvAdhyayana che. niryuktimAM pahelA piMDArtha ane tenA pachI pratyeka adhyayananI vizeSa vyAkhyA karavAmAM AvI che. prathama adhyayananuM nAma vinayazruta che. zrutano paNa nAma Adi cAra nikSepo dvArA vicAra karyo che. nirbhava Adi dravyazruta ane je zrutamAM upayukta che, te bhAvazruta che. saMyoga zabdanI paNa vistArathI vyAkhyA karela che. saMyoga zabda saMsAranuM kAraNa che. tenAthI jIva karmamAM Abaddha thAya che, te saMyogathI mukta thavAthI ja vAstavika AnaMdanI upalabdhi thAya che. che dvitIya adhyayanamAM parISaha upara paNa nikSepa Agama ane noAgamanA bhedathI be prakAre che- noAgama parISaha jJAyaka zarIra bhavya ane ta --vyatirikta ema traNa prakAranA che. bhAva parISahamAM karmano udaya thAya che. kutaH, kasya, dravya, samavatAra, adhyAsa, naya, vartanA, kALa, kSetra, uddeza, pRcchA, nirdeza ane sUtrasparza e 13 dvAra che. kSudhA pipAsAnI vividha daSTAMto dvArA vyAkhyA karavAmAM Avela che. trIjA adhyayanamAM caturaMgIya zabdanI nikSepa paddhatie vyAkhyA karela che. aMga zabdanA paNa nAmAMga, sthApanAMga, dravyAMga, ane bhAvAMganA rUpamAM ciMtana karatA dravyanA gaMdhAMga, auSadhAMga, madyAMga, AtoghAMga ane zarIrAMga ane yudghAMga e cha prakAra kahyA che. gaMdhAMganA jamadagni jaTA, hareNukA, zabara-nivasanaka (tamAlapatra), sapitrika, mallikAvAsita, ausIra habera, bhadradAru, zatapuSyA Adi bheda che. enAthI snAna ane vilepana karavAmAM AvatuM hatuM. auSadhAMga guTikAmAM piMDadAru haridrA (haLadara), mAhendra phaLa, sUMThI (sUMTha), pippalI (pIparImULa), tIkhA, Ardraka (AduM), bilvamULa (billA) ane pANIe aSTa vastuo meLavelI hoya che. tenAthI kaMDu, timira, ardhaziroroga tAttIrika, cAturthika, javara, mUSaEzaka, sarpadaMza zIdhra naSTa thaI jAya che. drAkSanA 16 bhAga, dhAtakI puSpanA cAra bhAga, eka ADhaka IkSurasa(zeraDIno rasa) tenAthI madyAMga bane che. eka mukuMdAturya, eka abhimAradAruka, eka zAlmalI puSpa, tenA baMdhathI puSpomizra bAlabaMdha vizeSa AtoghAMga thAya che. mAthuM, peTa, pITha(vAso), bAhu, uru(sAthaLa) e zarIrAga che. 53 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhAMganA paNa yAna, AvaraNa, praharaNa, kuzalatva, nIti dakSatva, vyavasAya, zarIra, Arogya e nava prakAra kahyA che. bhAvAMganA zrutAMga ane noDyutAMga e be prakAra che. e cAra prakAranA ja caturaMgIya rUpamAM vizruta che. mAnavabhavanI durlabhatA vividha udAharaNo dvArA darzAvI che. mAnavabhava prApta thayA pachI paNa dharmanuM zravaNa kaThina che ane tenA upara zraddhA karavI te to vadhAre kaThina che. zraddhA upara ciMtana karatAM jamAli vagere sAta nidvavono paricaya ApavAmAM Avela che. caturtha adhyayananuM nAma asaMskRta che. pramAda ane apramAda baMne para nikSepa daSTie vicAra karyo che. je uttarakaraNathI kRta arthAt nivartita che. te saMkaskRta che, zeSa asaMskata che. karaNano paNa nAma vagere cha nikSepothI vicAra thayela che. dravyakaraNanA saMjJAkaraNa, nosaMjJAkaraNa e be prakAra che. saMjJAkaraNanA kaTakaraNa, arthakaraNa ane velukaraNa e traNa prakAra che. nosaMjJAkaraNanA prayogakaraNa ane visasAkaraNa e be prakAra che. visasAkaraNanA sAdi ane anAdi e be bheda che. anAdinA dharma, adharma, AkAza e traNa bheda che. sAdikanA catusparza, aSTasparza e be prakAra che. Ama darekanA bheda-prabheda karI tenuM vistArathI varNana karela che. A niryuktimAM yatra tatra aneka zikSAprada kathAnaka paNa AvyAM che. jema ke gaMdhAra, zrAvaka, tosalIputra, sthUlabhadra, skaMdhaputra, RSipArAzara, kAlaka, karakaMDu vagere pratyeka buddha, harikeza, mRgAputra vagere nidvavonAM jIvana vRttAMtanuM varNana paNa che. bhadrabAhunA cAra ziSyonA rAjagRhanA vaibhAragiri parvatanI guphAmAM zIta parISahathI ane muni suvarNabhadrano maccharonA dhora upasargathI kAlagata thayAno ullekha paNa che. emAM aneka uktio sUktionA rUpamAM che. udAharaNanA rUpamAM joIe - rAi sarisavamittANi parachiddANi pAsasi / appaNo billamittANi pAsaMtoDavi na pAsasi / / "tuM rAInA samAna bIjAnA doSone to jue che. paNa bilva (bilA) jevaDA potAnA moTA doSone jovA chatAM joto nathI." "To huM jo vujha" sukhI manuSya prAyaH jaldI jAgI zakatA nathI. 54 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhAvali 3pambunnA mAraznapariyA hiMDyAgo" hiMsA ane parigrahano tyAga ja vastutaH bhAvapravajyA che. uttarAdhyayana bhASya - niryuktinI vyAkhyA zelI ghaNI ja gUDha ane saMkSipta hatI. niryuktinuM lakSya mAtra pAribhASika zabdonI vyAkhyA karavAnuM hatuM. niryuktionAM vizALa ane gaMbhIra rahasyone pragaTa karavA mATe bhASyonuM nirmANa thayuM. bhASya paNa prAkRta bhASAmAM ja padharUpe lakhavAmAM AvyuM. uttarAdhyayana bhASya svataMtra graMthanA rUpe upalabdha thatuM nathI. anya bhASyonI gAthAonI jema A bhASyanI gAthAo paNa niryuktimAM maLI gayela hoya tevuM lAge che. prastuta bhASyamAM boTikanI utpatti, pulAka, bakuza, kuzIla, nigraMtha ane snAtaka vagere nigraMthonA svarUpanuM varNana karela che. uttarAdhyayana cUrNi:- bhASya pachI cUrNi sAhityanuM nirmANa thayuM, niryukti ane bhASya padyAtmaka che to cUrNi gadyAtmaka che. cUrNimAM prAkRta ane saMskRta bhASAno prayoga thayo che. uttarAdhyayana cUrNi uttarAdhyayana niryuktinA AdhAre lakhavAmAM AvI che. cUrNikAre viSayone spaSTa karavA mATe prAcIna graMthonAM udAharaNa paNa ApyA che. teNe potAno paricaya detAM svayaMne vANijyakulIna koTikagaNIya, vajazAkhI, gopAlagaNI mahattaranA ziSya kahela che. uttarAdhyayananI TIkAo :ziSyahitAvRtti (pAIa TIkA) - niryukti ane bhASya prAkRta bhASAmAM hatAM. cUrNimAM mukhyarUpe prAkRtabhASAno ane gauNarUpe saMskRta bhASAno prayoga thayo. tenA pachI saMskRta bhASAmAM TIkAo lakhavAmAM AvI. TIkAo saMkSipta ane vistRta baMne prakArathI prApta thatI hatI. uttarAdhyayananA TIkAkAromAM vAdItAla zAMtisUrinuM nAma sarvaprathama hatuM. mahAkavi dhanapAlanA AgrahathI zAMtisUrie cauryAsI vAdIone parAjita karyA jethI rAjA bhoje tene 'vAda:vaitAla'nI upAdhi pradAna karI. teoe mahAkavi dhanapAlanI "tilakamaMjarI'nuM saMzodhana karyuM hatuM. uttarAdhyayananI TIkAnuM nAma ziSyahitAvRtti che. A TIkAmAM prAkRtanI kathAo ane uddharaNonI bahulatA hovAne lIdhe AnuM bIjuM nAma pAIa TIkA paNa che. A TIkA mULasUtra ane niyukti, A bannene AdhArita che. TIkAnI bhASA sarasa ane madhura che. - 557 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI viSayanA samarthana mATe bhASya gAthAo paNa ApavAmAM Avela che ane pAThAntara paNa Apela che. prathama adhyayananI vyAkhyAmAM nayanuM svarUpa pratipAdita karavAmAM Avela che. nayanI saMkhyA upara ciMtana karatA lakhyuM che- pUrvavidoe sakalanayasaMgrAhI sAtaso nayonuM vidhAna karyuM che. te samaye "saptazata zatAra nayacakra" graMtha vidyamAna hato. tasaMgrAhI vidhi AdinuM nirUpaNa karavAvALA 12 prakAranA "nayonuM dvAdazAranayacakra" paNa vidyamAna hatuM ane te vartamAnamAM paNa upalabdha che. bIjA adhyayanamAM vaizeSika darzananA praNetA kaNAde IzvaranI je kalpanA karI ane vedone apauruSeya kahyA, te kalpanAne mithyA kahIne tArkika dRSTie tenuM samAdhAna karyuM. acela parISaha upara vivecana karatAM lakhyuM- vastra dharmasAdhanAmAM ekAMtarUpe bAdhaka pe bAdhaka tattva kaSAya che. kaSAyayukta dhAraNa karelAM vastra, pAtrAdi saMyamamAM bAdhaka che. je dhArmika sAdhanA mATe vastrone dhAraNa kare che, te sAdhaka che. prastuta TIkAmAM vizeSAvazyaka bhASya, uttarAdhyayana cUrNi Avazyaka cUrNi, saptazatAranayacakra, nizItha, bRhadAraNyaka, uttarAdhyayanabhASya, strI nirvANasUtra vagere graMthono nirdeza che. jinabhadra, bhartuhari, vAcakasiddhasena, vAcaka azvasena vAtsyAyana, zivazarmana, hArilavAcaka, gaMdhahasti, jinendrabuddhi vagere ghaNI vyaktionAM nAma paNa Avela che. vAdIvaitAla zAMtisUrino samaya vikramanI 11 mI sadI che. sukhabodhAvRtti - uttarAdhyayana upara bIjI TIkA AcArya nemicaMdranI sukhabodhAvRtti che. nemicaMdranuM bIjuM nAma devendramaNi paNa hatuM. teoe 12000 zloka pramANa A vRttinI racanA karI. vikrama saMvata 1129 mAM vRtti aNahilapATaNamAM pUrNa thaI. tyAra pachI uttarAdhyayana upara anya aneka vidvAna muni tathA vibhinna aneka saMto temaja AcAryoe vRttio lakhI che. lokabhASAomAM anuvAda ane vyAkhyAo - saMskRta prAkRta bhASAonI TIkAo pachI bAlAvabodhanI racanAono prAraMbha thayo. bAlAvabodhanA racayitAomAM pArthacaMdragaNI ane AcArya muni dharmasiMhajInuM nAma Adara sAthe levAya che. bAlAvabodha pachI Agamono anuvAda aMgrejI, gujarAtI ane hiMdI A traNa bhASAomAM mukhyarUpe thayela che. jarmana vidvAna DaoN. harmana jekobIe cAra Agamono 56 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgrejImAM anuvAda karyo. temAM uttarAdhyayana paNa eka che. te anuvAda san 1895 mAM oNksaphorDathI prakAzita thayo. aMgrejI prastAvanAnI sAthe uttarAdhyayana jArla cArapenTiyara uSNasAlAe san 1922 mAM prakAzita karyuM. san 1954 mAM Ara. DI vADekara ane vaidya pUnA dvArA mULagraMtha prakAzita thayo. san 1938mAM gopALadAsa jIvAbhAI paTele gujarAtI chAyAnuvAda karyo ane san 1934 hIrAlAla haMsarAja jAmanagaravALAe gujarAtI anuvAda prakAzita karyo. san 195ra mAM gujarAta vidyAsabhA amadAvAdathI gujarAtI anuvAda TippaNonI sAthe 1 thI 18 adhyayana prakAzita thayAM. san 1954mAM jaina prAcyavidyAbhavana, amadAvAdathI gujarAtI artha temaja dharmakathAonI sAthe 1 thI 15 adhyayana prakAzita thayAM. saMvata 199ramAM muni saMtabAlajIe paNa gujarAtI anuvAda prakAzita karyo. vIra saMvata 2446mAM AcArya amolakhaRSijIe hiMdI anuvAda sahita uttarAdhyayananuM saMskaraNa prakAzita karyuM. vI.saM. 2010mAM paMdhivaracaMdajI bAMThiyAe, bIkAnerathI temaja vi. saM. 1992mAM je. sthA. jaina konpharansa-muMbaI dvArA muni saubhAgyacaMdra saMtabAlajIe hiMdI anuvAda prakAzita karAvyo. san 1939 thI 1942 sudhI upAdhyAya zrI AtmArAmajI mahArAje jainazAstramALA kAryAlaya lAhorathI uttarAdhyayana upara hiMdImAM vistRta vivecana prakAzita karyuM upAdhyAya AtmArAmajInuM A vivecana bhAvapUrNa, saraLa ane AgamanA rahasyane spaSTa karavAmAM sakSama che. san 1967mAM muni nathamalajIe mULa, chAyA, anuvAda TippaNayukta abhinava saMskaraNa zvetAMbara terApaMthI mahAsabhA kalakattAthI prakAzita karyuM che. A saMskaraNanAM TippaNo bhAvapUrNa che. san 1959 thI 1961 sudhI pUjya ghAsIlAlajI ma.sA.e uttarAdhyayana upara saMskRta TIkAnuM nirmANa karyuM hatuM. te TIkA hiMdI, gujarAtI anuvAda sAthe jaina zAstroddhAra samiti rAjakoTathI prakAzita thayela che. sanmati jJAnapITha, AgrAthI sAdhvI caMdanAjIe mULa temaja bhAvAnuvAda tathA saMkSipta TipaNonI sAthe uttarAdhyayana saMskaraNa prakAzita karyuM che. teno durlabhajI kezavajI khetANI dvArA gujarAtImAM anuvAda paNa zramaNI vidyApiTha- muMbaIthI prakAzita thayela che. Agama prabhAvaka puNyavijyajI mahArAje prAcInatama prationA AdhAra upara Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha pAThAMtaronI sAthe je zuddha Agama saMskaraNa mahAvIra vidyAlaya, muMbaIthI prakAzita karAvyuM che. temAM uttarAdhyayana paNa che. dharmopadeSTA phUlacaMdajI mahArAje mULa suttAgamamAM muni kalaiyAlAlajI "kamale" "mUlasUttAna'mAM mahAsatI zIlakuMvarajIe 'svAdhyAya sudhA'mAM ane AnA uparAMta bIjAM paNa paMdara vIsa sthAnothI mULapATha prakAzita thayA che. Adhunika yugamAM zatAdhika zramaNa-zramaNIo uttarAdhyayanane kaMThastha kare che. tathA pratidina teno svAdhyAya paNa kare che. tenAthI uttarAdhyayananI mahattA svayaM siddha che. uttarAdhyayanamAM hiMdImAM padyAnuvAda paNa aneka sthaLothI prakAzita thayA che. temAM zramaNa sUrya marudharakesarI zrI mizrImalajI ma. tathA AcArya hastimalajI ma.nA padyAnuvAda mananIya che. Agama prakAzana samiti, khyAvarathI vivecana yukta batrIsa Agamo prakAzita thayela che. temAM uttarAdhyayanasUtranuM vivecana sAthenuM suMdara saMpAdana zramaNa saMghIya vidvAna munizrI rAjendramunie karyuM che. jenA pradhAna saMpAdaka yuvAcArya zrI madhukara munijI che. Agama manISI zrI trilokamunie batrIsa zAstronuM hindImAM sArAMza prakAzita karAvyuM che. je sAmAnya ane prauDha bane svAdhyAyione upayogI che. tenuM gujarAtI bhASAMtara paNa vANI bhUSaNa zrI girIzamunijI prakAzita karAvI rahyA che. A rIte Agama sAhityane jIvaMta ane cirakAlIna rAkhavA samaye samaye Agama premI sAdhakoe vidhavidha prayatno karyA che. pratyeka prakAzanonI potapotAnI AgavI vizeSatA che. amArA saMpAdanane suMdaratama banAvavAmAM AmAMnA aneka saMskaraNono pUrepUro sahayoga maLyo che. prastuta saMskaraNa : aneka srotonA saMgama samI ane jIvaMtatAnI AgavI lAkSaNikatA mATe suvikhyAta bhAratIya saMskRtimAM prAcIna kALathI brAhmaNa ane zramaNa paraMparAo daSTigocara thAya che. vaidika saMskRtimAM je sthAna 'gItA'nuM che, bauddha saMskRtimAM je sthAna dhammapadanuM che, IslAmamAM je sthAna 'kurAna'nuM che, pArasIomAM je sthAna "avestA' nuM che. IsAIomAM je sthAna bAIbalanuM che, tevuM ja sthAna jaina saMskRtimAM uttarAdhyayanasUtra' nuM che. bhagavAna mahAvIranI vANIno aNamola khajAno eTale uttarAdhyayanasUtra. e jIvanasUtra che emAM sarva sUtrono nicoDa che. emAM AdhyAtmika, dArzanika temaja 58 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naitika jIvanano triveNI saMgama thayo che. vairAgyabodhaka prakaraNonuM eka preraNAsthAna che. e ja kAraNe uttarAdhyayanasUtra upara niyukita, bhASya, cUrNi ane aneka AcAryoe vRttio saMskRta bhASAmAM lakhela che. gujarAtI bhASAmAM bRhaddIkAo racAyela che. temAM AcArya zrI pU. ghAsIlAlajI mahArAja sAhebanuM nAma mUrdhanya che. hiMdI bhASAmAM paNa aneka vistRta vivecano prakAzita thayelAM che. Ama samaya samaya para mUrdhanya manISIgaNo, vidvatjhanonI kalama A Agamano pAvaka saMsparza pAmIne dhanya banI che. uttarAdhyayana sUtra / eka evuM Agama che, je gaMbhIra adhyetAo mATe paNa upayogI che ane sAmAnya sAdhako mATe paNa sAdhanAnI AmAM paryApta sAmagrI che. saurASTra kesarI pU. dAdA gurudevazrI prANalAlajI mahArAja sAhebanI janma zatAbdI ujavavA temanA 'Amra' udyAnamAM mahekatAM muktA phaLo sAdhaka muktAvali temane zuM arpI zake ? to gurudevazrI pote ja AgamanA sAkSAt pratimUrti hatA. tethI prANaparivAranA sAdhvIvRMdane saMkalpa jAgyo. Agama sAhityane Adhunika temaja mAtRbhASA (gujarAtI) mAM prakAzita karavAno temA pU. uSAbAI ma. no daDha sUra purANo ane pU. tapasvI gurudevanI kRpAziSanI amIdhArA varasI ane yuvAcAryazrI madhukaramunijI dvArA saMpAdita hiMdI bhASAmAM vivecana sahita Agama batrIsIthI preraNA maLI. A saMkalpane mUrtarUpa ApavA mATe alpa samayamAM aneka AgamonuM nUtana saMskaraNa mumukSu vAcakonA karakamalamAM pahoMcaze jenAthI jijJAsuone Agama rahasya ukelavuM saraLa banaze. te ja parama pAvanI rahasyAvaline joDatI kaDImAM zrI uttarAdhyayanasUtranuM saraLa gujarAtI bhASAmAM A nUtana saMskaraNa che. sAhityAkAzamAM uDDayana karavAno prathama avasara san 1991mAM pIeca. DI.nA abhyAsa karavAno Avyo ane sadbhAgye dAdAgurudevanA janma jayaMtinA dine ja san 1994mAM pIeca. DI. nI padavI prApta karavAno suyoga maLyo ane bIjA A parama pAvanI puNyabaLa avasaranI alpa sAmarthya hovA chatAM gurukRpAnuM baLa ane dAdIguruNI zrI pU. muktalIlama guruNIzrI temaja temanA ziSyAratnA pU. guruNImaiyA sumatibAI ma.nA amIAziSe zrI uttarAdhyayanasUtranA zabdArtha, bhAvArtha, vivecanarUpa lekhana kAryano suavasara Avyo. guru sAnidhya ane gurusevAmAM aviratapaLe upasthita hovA chatAM temanI prabaLa kRpAmaya preraNAnA baLe 'zrI uttarAdhyayanasUtra' nuM Alekhana 59 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryanuM sadbhAgya mATe phALe noMdhAyuM tene guru AjJA mAnI saharSa svIkAra karyo. A saMskaraNamAM zuddha adhyayana paricaya, mULapATha, zabdArtha, bhAvAnuvAda ane sAthe vizeSa sthaLo upara AgamanA gaMbhIra rahasyone spaSTa karavA mATe prAcIna vyAkhyA sAhityanA AdhAra upara saraLa vivecana ApavAno yathAmati prayAsa karela che. hArdika sadbhAva ane AbhAra darzana : saMyama sAdhanAnA avirata pravAhamAM parama pUNyodaye san 1992mAM pU. tapasamrATa gurudevazrI vagere saptarSi saMta tathA 85 sAdhvIchaMda 92 nI sAlamAM 92 sAdhu sAdhvInA aitihAsika cAturmAsamAM prAtaH kALamAM pU. gurubhagavaMtanA zrImukhethI zrI uttarAdhyayana sUtranI vAMcaNInA amRta zabdo sAMbhaLatA nata mastaka banI gayAM hatAM. A amUlya Agamaratna upara paMca saMvatsaranI samayAvadhi bAda gurudeve vAvelA bIjone aMkurita karavAno avasara Avyo. dIrdha samayanI icchA hatI ke huM uttarAdhyayanasUtrano zabdArtha, anuvAda vivecana temaja saMpAdana karuM. A bhAvanAnI pUrti pU. gurudevanI pAvana preraNAthI thaI. AgamanuM saMpAdana, lekhana karavuM ghaNuM ja kaThina kAya che. vItarAgavANInA gaMbhIra rahasyone samajI tene bhASAmAM zabda deha Apavo tethI paNa vadhAre kaThina che. tapasvI gurudevanI asIma kRpAe A mahAkArya karavA huM samartha thaI zakI chuM. "samartha nothama paHthA" nA sonerI vacananA sAkSAt pratimUrti Agama manISI pUjyazrI triloka muni ma.sA.no A zAstranA bhagIratha saMpAdana kAryamAM mane paLepaLe sahayoga prApta thayo che. tethI temanA athAga puruSArthe tapasvI gurudevanA ati priya Agama graMthane uttama banAvavAnI tathA zIdhrAtizIdhra prakAzita karavAnI prazasta bhAvanA badala koTizaH vaMdana sAthe hArdika AbhAra. dhyAnayoginI dAdI guruNImaiyA pU. lIlamabAI mahAsatIjIe potAno amUlya samaya arpI apramatta paNe potAnuM mananIya temaja ciMtanIya sUkSmAtisUkSma daSTikoNathI avalokana karI mArA upara asIma upakAra karyo che, te badala teozrInA caraNomAM namrabhAve zataH vaMdanA. - 60 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AtmIya vyaktinA AbhAra zA ? pratidina prArthatA sadA sahAyaka banajo....' A take sadAnaMdI vAtsalyamUrti pU. mam guruNImaiyAne vizeSa sAdara ane zraddhA sAthe ahIM yAda karuM chuM tathA vaDIla gurubhagInI pU. smitAbAI ma. (bhAvI DaoN.) sAdhvIzrI sujitAjI tathA ladhugurubhagInI aMjitAbAI ma. tathA saMjitAbAI ma. samaye samaye lIdhelo zrama zabdAtIta che. lekhanakArya suMdara ane sughaDa banAvavAmAM teo no phALo stutya che. Ama amArA sAdhvImaMDaLanI mArA pratye zubhecchA ane sahakAre A graMtha bhAvika jana samakSa AvI rahyo che. A graMthanA prathamabhAganA saMpAdana kAryamAM meM aneka graMthono upayoga karyo che. niryukita, bhASya, cUrNi, vRttionA paNa yathAsthAna upayoga karyo che. te tamAma pustako, saMpAdakono, prakAzakono ane pustako ApanAra pustakAlayono paNa vizeSa AbhAra mAnuM chuM. A prasaMge mArA mArgadarzaka zrI. DaoN. ema. vI. jozI, DaoN. sudhAbena paurANA, zrI sumanabena, zrI basiyAbhAI zrI ramezabhAI vagere nAmI anAmInI niSkAma zAsana sevA ane gurubhaktinA prabhAve mArA yogakSetramAM je sahayoga maLyo che, te badala te dareka pratye AbhAra vyakata karavo tene mAruM parama kartavya samajuM chuM. mArI pAse zAstronuM eTaluM agAdha jJAna nathI ke evI sUkSmabuddhi paNa nathI, eTale A graMthanA lekhana temaja saMpAdana kAryamAM truTio rahI javA pAmI hoya to vItarAga sAkSIe micchAmi dukkaDam. sujJone bhUlacUka sudhArI vAMcavA vijJapti karuM chuM. A lekhanamAM kaMI paNa zubha hoya to tenuM zreya mArA tAraka anaMta upakArIpU. gurudevazrInA zubhAziSa ane kRpAnuM phaLa che. punaH punaH natamastake gurucaraNamAM eka ja prArthanA ke sUtrano Adarza mArAmAM apramattarUpe sajIvana rahe. prabhu zAsananA caraNe sarvasva samarpita raho e ja sadAnI namra bhAvanA. 61 guru caraNAkAMkSI DaoN. sAdhvI amitA.... Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha phUTelA IMDA hoya to traNa praha]. maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya] caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra zrI sta na sUtra zrIdhyayaM kA zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUTa zrI uttara OT | uttarAdhyayana sU ttarAbhUtra zrI uttarAdhyayana sUtra 0 zrI JzrI nirAdhAna bhUtra zrI uttarAdhyayana bhUtra tarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra jarAdhyayana sUtra zrI uttarAdha - uttaradhyayana zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhya zAzI tarAyana pUna 5 rI((I) Ama . zrI uttarAdhyayana satra zrI uttarAdhyayana 3 yaka zrI uttaravirona muka bhAga - 1 grI uttarAvyasanamutra zrI uttama vayanasUra adhyayana : 1 thI 20 mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa - anuvAdikAI gitA A kAlikasUra che. tenA mULapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA pahelA tathA cothA praharamAM thaI zake che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata prathama adhyayana ) ) ) ) ) ) ) ) paricaya : prastuta prathama adhyayananuM nAma 'vinayazruta' che. niryukti ane bRhadghattimAM tenuM nAma vinayazruta che. jyAre cUrNimAM tenuM nAma vinaya sUtra che. 'sUtra' ane 'Rta', e baMne paryAya zabdo che. vinaya e AcArano ke zramaNAcArano pAyo che ane muktinuM prathama caraNa che, te dharmanuM mULa ane AtyaMtara tapa che. vinayarUpI mULa vinA samyagudarzana, samyajJAna, samyakyAritrarUpI puSpa prApta thatAM nathI, to mokSarUpI phaLa kevI rIte prApta thaI zake? mUlAcAra anusAra vinayanI pRSThabhUmimAM A guNo rahelA che- (1) zuddha dharmAcaraNa (2) jIvakalpa maryAdA (3) AtmaguNonuM uddIpana (4) Atmika zuddhi (5) nirlaeNndratA (6) RjutA- saralatA (7) mRdutA -namratA, nirahaMkAritA (8) lAghava-anAsakti (9) guru bhakti (10) AlhAdakatA (11) kRti (vaMdanIya puruSo prati vaMdanA) (12) maitrI (13) abhimAnanuM nirAkaraNa 14) tIrthakaronI AjJAnuM pAlana ane (15) guNonuM anumodana. jo ke prastuta adhyayanamAM vinaya zabdanI paribhASA ApavAmAM AvI nathI, paraMtu vinayI ane avinayInA svabhAva ane vyavahAra tathA tenAM pariNAmonI carcA vistArathI karavAmAM AvI che, tenA uparathI vinaya ane avinayanI paribhASA spaSTa thaI jAya che. vyaktino bAhya vyavahAra ane tenuM AcaraNa ja tenA aMtaraMga bhAvonuM pratibiMba hoya che. prastuta adhyayanamAM varNita vinIta ziSyanA vividha vyavahAra temaja AcaraNa parathI vinayano artha A pramANe phalita thAya che- (1) gurunI AjJAnuM pAlana (2) gurunI sevA zuzruSA (3) IgitAkAra saMpannatA (zarIra ane mananA hAvabhAvanI samajaNa) (4) suzIla-sadAcAra saMpannatA (5) anuzAsanazIlatA (6) mAnasika, vAcika, kAyika namratA (7) Atmadamana (8) anAzAtanA (9) guru pratye anukULa vyavahAra (10) gurujanonI kaThora zikSAno saharSa svIkAra (11) yathAkALacaryA, AhAragrahaNa ane AhArasevana viveka, bhASAviveka Adi sAdhu samAcArInuM pAlana. ahIM vinayano artha dAsatA, dInatA ke gurunI gulAmI nathI, potAno svArtha sAdhavA karelI koI kapaTa yukti nathI, te ziSTAcAra paNa nathI, te kevaLa eka sAmAjika vyavasthA paNa nathI, paraMtu guNIjano ane gurujanonA mahAna mokSa sAdhaka pavitra guNo pratye sahaja evo AdarabhAva che ane tethI guru ane ziSyanI vacce AtmIyatAno bhAva banI rahe che ane te kAraNe ja guru prasannabhAve potAnI zrutasaMpadA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayanasUtra-1 ane AcArasaMpadAthI ziSyane sadA saMpanna kare che. bahaduvRtti anusAra vinayanA mukhya be prakAra che- (1) laukika vinaya ane (2) lokottara vinaya. laukika vinayamAM arthavinaya, kAmavinaya, bhayavinaya ane lokopacAravinayano samAveza thAya che. lokottara vinayamAM darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya, tapavinaya, upacAravinayano samAveza thAya che. aupapAtikasUtramAM vinayanA sAta prakAra kahyA che- (1) jJAnavinaya (2) darzanavinaya (3) cAritravinaya (4) manavinaya (5) vacanavinaya (6) kAyavinaya ane (7) lokopacAravinaya. vinaya zabda vi' ane 'naya, e be zabdathI banyo che. vi vizeSa prakAre naya laI jAya, dUra sudhI laI jAya. tenI vyutpatti parathI evo artha phalita thAya che ke je vizeSarUpe sukhazAMti ane unnati tarapha laI jAya athavA je doSone vizeSarUpe dUra kare te vinaya. bIjA zabdomAM kahI zakAya ke te ATha prakAranA karmonuM vinaya eTale unmelana (nAza) kare che, tethI tene vinaya kahe che. prastuta adhyayananI 2, 18 thI 22 sudhInI ane 30 mI gAthAmAM lokopacAravinayanI daSTie vinItanA vyavahAranuM varNana karavAmAM AvyuM che. tenA sAtavibhAga che- (1) abhyAsavRtti arthAt gurujanonI samIpa abhyAsa karavo (2) parachaMdAnuvRtti - gurujanonA abhiprAya anusAra vartana karavuM (3) kAryakSetu-anulomatA kAryasiddhi mATe anukULa vartana karavuM (4) kRtapratikriyA upakArI pratye anukULa vartana karavuM (5) ArtagaveSaNA -asvasthanI gaveSaNA, paricaryA karavI (6) dezakAlajJatA-dezakALane samajavuM (7) sarvArtha apratilomatA-badhI rIte pratikULa vyavahArane choDI anukULa vartana karavuM. A ja rIte 9, 15, 16, 38, 39, 40 mI gAthA dvArA manovinaya, 10, 11, 12, 14, 24, 25, 36 41 mI gAthA dvArA vacanavinaya; 17 thI 22 tathA 30, 40, 43, 44 mI gAthA dvArA kAyavinaya, 8mI temaja 23 mI gAthA dvArA jJAnavinaya; 17 thI rara sudhInI gAthA dvArA darzana vinaya (anAzAtanA ane zuzruSAvinaya) tathA bAkInI gAthA dvArA cAritravinaya samAcArI pAlana, bhikSAgrahaNa, AhArasevana vivaka, anuzAsana, vinaya Adi pradarzita karyA che. prastuta adhyayanamAMvinayI ane avinayInA svabhAva, vyavahAra ane AcaraNanuM sAMgopAMga varNana che. adhyayananA upasaMhAramAM 45 thI 48mI gAthAmAM vinIta ziSyanI upalabdhio (siddhio)ne vinayanI phalazruti rUpe kahI che. A adhyayanamAM mokSa vinayanuM savistRta varNana che. samagra adhyayanano sArAMza e che, ke sva-parahita, AtmazAMti, nirdratA, saralatA, nirAbhimAnatA, anAsakti, saMghavyavasthA mATe vinayadharmanuM AcaraNa karavuM anivArya che. ooo Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata - prathama adhyayana - Ele||L vinayacuta VE/E) vinaya nirUpaNa - saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / viNayaM pAukarissAmi, ANupuvvi suNeha me // 1 // zabdArtha :- sago mAtApitAdi saMsAranA saMyogothI, vikhavaFsa rahita, aVIkSa - gharano tyAga karanAra, gRhatyAgI, mijAno - bhikSunA, sAdhunA, zramaNanA, virya - vinayadharmane, AcAradharmane, pADarAmi - pragaTa karIza, AypuSi - anukramathI, ne - mArA vaDe, sudasAMbhaLo. bhAvArtha :- je sAMsArika saMyogothI mukta thayelA che, je aNagAra arthAtu gRhatyAgI che tathA nirdoSa bhikSAthI jIvana nirvAha karanAra che, tenA vinayadharmanuM huM kramapUrvaka nirUpaNa karuM chuM. tene dhyAnathI sAMbhaLo. vivecana :saMyoga:- AsaktimUlaka saMbaMdha. tenA be prakAra che- (1) bAhya saMyoga-parivAra, ghara, dhana, dhAnya Adi (2) AtyaMtara saMyoga-viSayavAsanA, kaSAya, kAma, moha, mamatva tathA bauddhika pUrvagraha vagere. vinaya - namratA, AcAra ane anuzAsana vagere vizALa arthamAM ahIM vinaya zabdano prayoga che. vinIta ane avinItanAM lakSaNo :[2] ANANiddesakare, guruNamuvavAyakArae / iMgiyAgArasaMpaNNe, se viNIe tti vuccai // 2 // zabdArtha :- Aphreilare = AjJAnuM pAlana karanAra, Adeza ane nirdezanuM pAlana karanAra, - guruonI, 3vavAyA samIpa rahenAra, ziyA'rasaMpaum - IzArA ane manobhAvane jANanAra, te = te, vipatti = vinIta ema, qzva = kahevAya che. bhAvArtha :- je gurujanonI AzA ane nirdeza anusAra kArya kare che, gurujanonI pAse rahI temanI sevA kare che ane tenA Igita tathA AkArane sArI rIte jANavAmAM kuzala hoya che, te 'vinIta' kahevAya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ANA'Niddesakare, guruNamaNuvavAyakArae / DiLIr asaMbuddhe, 'aviLIC' tti vunnad ||rU" zrI uttarAdhyayanasUtra-1 = zabdArtha:- AgA'khighela - AjJAno anAdara karanAra, muLa = guruonI, aNuvavAyAraN pAse na besanAra, pattiLIr = pratikULa AcaraNa karanAra, guruthI virodhabhAva rAkhanAra, galabuddhe tattvabodhathI rahita, aviLId tti - te avinIta che, ema, vujvad = kahevAya che arthAt tene avinIta samajavo. bhAvArtha : - je gurujanonI AzA ane nirdeza anusAra kArya karatA nathI, gurujanonI pAse rahIne temanI sevA zuzruSA karatA nathI, temanI IcchAthI viruddha AcaraNa kare che tathA je aNasamaju arthAt Igita ane AkAranA bodhathI athavA tattvabodhathI rahita hoya, te 'avinIta' kahevAya che. vivecana : AzA ane nirdeza :-A baMne zabdo samAna arthavAcI hovA chatAM te baMnenA arthamAM bhinnatA che. 'AzA'eTale Agama saMmata Adeza ane nirdeza,e utsarga ane apavAdanA sUcaka che athavA AjJA eTale guruvacana ane nirdeza eTale ziSya dvArA teno svIkAra. A rIte AjJA ane nirdeza vaccenuM aMtara samajI zakAya che ke AjJA eTale koI paNa kArya karavAnI athavA na karavAnI dhruva AjJA, ane nirdeza eTale anAgraha sAthenuM sUcana. Ama AjJA AdezarUpa che, jyAre nirdeza sUcanarUpa che. baMnenuM pAlana karavuM, e vinIta ziSyanuM lakSaNa che. vavAyAt :- upapAtakAraka :- sadA gurujanonA sAnidhyamAM rahenAra. je haMmezA gurunI samIpe rahe ane manathI sadA temanuM smaraNa kare, je gurunI sevA karavA tatpara hoya, gurunAM vacana satata sAMbhaLatAM rahevAnI ane temanI sevA karavAnI bhAvanAthI yukta hoya, te upapAtakAraka kahevAya che. e vinItanuM bIjuM lakSaNa che. IMgitAkAra saMpannaH- (1) IMgita eTale hAtha, paga, mastaka, AMkha vagere aMgo vaDe hAvabhAva ke IzArA dvArA (bolyA vinA) potAnA manobhAvane pragaTa karavA. (2) AkAra eTale IzArA karyA vinA mAtra mukhanA (caherAnA) hAvabhAvathI ja potAnA manobhAvane pragaTa karavA, jema ke besavAnuM, sUvAnuM, cAlavAnuM, aTakavAnuM vagere. A baMne prakArane samyak rIte jANanAra sAdhaka IMgita AkAra saMpanna kahevAya che. vinItanuM A trIjuM lakSaNa che. avinItane kUtarI ane sUvaranI upamA : jahA suNI pUikaNNI, Nikkasijjai savvaso / vaM puskrIna-DiLIpa, muharI bisingad ||4|| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata . zabdArtha :- na -jema, sukha-kUtarI, pUvaeN - saDelA kAnavALI, savvalo - sarvasthAnethI, badhI jagyAethI,fkolijha - kADhI mUkavAmAM Ave che, paNa A rIte, kusIta - avaguNono bhaMDAra, asad, AcaraNavALo ziSya, kudarI = vAcALa, nirarthaka bolanAra, vadhAre bolanAra. bhAvArtha :- jema saDelA kAnavALI kUtarIne tiraskArapUrvaka badhI jagyAethI kADhavAmAM Ave che, tema guru pratye pratikULa AcaraNa karanAra evA du:zIla ane vAcALa ziSyane paNa badhI jagyAethI apamAnita karIne kADhI mUkavAmAM Ave che. 5 kaNa-kuMDagaM caittANaM, viTTha bhuMjai sUyaro / evaM sIlaM caittANaM, dussIle ramai mie // 5 // zabdArtha :- suya - sUkara, bhUMDa, sUvara, pazuDAM - cokhAnuM pAtra, cokhA ane ghauMno odana athavA kaMI paNa khAvAno padArtha, vaphA - choDIne, viTTa - viSThA-azucine, muMbaDuM - khAya che, parva e rIte, mi-mRga-haraNa samAna, ajJAnI, avinIta, bAlAjIva, sItta saMyamanA AcaraNane, sadAcaraNane, vattAmAM - choDI, kustIne - kharAba AcaraNamAM, asaMyamamAM, rasa - ramaNa kare che. bhAvArtha :- jevI rIte sUvara cokhA ane ghauMnA dANA choDI viSThAne khAya che, tevI rIte pazubuddhivALo ajJAnI ziSya zIla sadAcArane choDIne duHzIla- durAcAramAM magna rahe che. vivecana : yusIta:-jeno svabhAva ke AcAra doSothI dUSita hoya, te duHzIla kahevAya che. ayogya ane niMdita AcAravALAne duHzIla kahe che. mudarA :- A zabdanA traNa rUpa che- mukharI, mukhAri ane mudhAri. mukharI eTale vAcALa, vadhu paDatuM bolavAnI ke baDabaDATa karavAnI AdatavALo. mukhAri eTale jenI vANI bIjAne zatru banAvavAmAM nimitta bane te ane mudhAri eTale vyartha ane asaMgata baDabaDATa karanAra, sambo vini :- A zabdanA be artha che- sarvataH ane sarvathA. sarvataH arthAtu kula, gaNa, saMgha, samudAya vagere sarva sthAnomAMthI, sarvathA eTale dareka prakAre, badhI rIte hAMkI kADhavAmAM Ave che. pahai - cokhAnuM bhUsuM (kuzakI) athavA cokhA mizrita bhUsuM, te zaktivardhaka che. cokhA ane ghauMnA mizrita loTathI banelo khAdya padArtha ke tenAthI bhareluM vAsaNa. fma - mRga arthAt pazu. bRhavRttikAra avinIta ziSyane mRga (pazu)nI jema pazu jevI buddhivALo kahyo che. jema mUrkhatAne kAraNe mRga saMgItamAM masta banI tene pakaDavA UbhelA zastradhArI zikArIne joI zakato nathI, tema duHzIla avinIta ziSya paNa durAcArane lIdhe potAnA bhava bhramaNarUpa durgatinA kAraNane Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ s ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 joI zakato nathI. ha suNiyAbhAvaM sANassa, sUyarassa Narassa ya / viNae Thavejja appANa, icchato hiyamappaNo // 6 // zabdArtha :- mANasa - saDelA kAnavALI kUtarInA, 5 - ane, sUvarala - sUvaranA, barasa - avinIta manuSyanA, mAvuM - bhAvone, durdazA rUpa avasthAne, varNanane, sukha 1 - sAMbhaLIne, samajIne, apAI - AtmAnA, potAnA, svayaMnA, bAlajIva, diya = hitane, phUchato - IcchanAra, vAha - vinaya dharmamAM, saMyama AcAramAM, ve = sthApita kare, lagAve. bhAvArtha :- saDelA kAnavALI katarI, viSThA khAnAra bhaMDa ane duHzIla ziSyanI dazAne jANIne potAnA AtmAnuM hita IcchatA sAdhue potAnI jAtane vinaya dharmamAM sthApita karavI joIe. ___ tamhA viNayamesijjA, sIlaM paDilabhe jao / buddhaputta NiyAgaTThI, Na Nikkasijjai kaNhuI // 7 // zabdArtha :- tanha - tethI A jANIne, LiyA = mokSano abhilASI, vRddhapura = buddhaAcAryapatra. viyaM - vinayanI, lijjA - ArAdhanA kare. lakSya rAkhe, to , jenA dvArA, pItta = sadAcArane, saMyamane, patie = prApta kare, vaghu = koI paNa sthAnethI, na khilajjar3a = kADhI mUkavAmAM Avato nathI. bhAvArtha :- A jANIne jenAthI zIlanI arthAt saMyama guNonI prApti thAya che, evA vinayanuM AcaraNa karavuM joIe. je buddhaputra eTale jJAnI guruno putravat priya ane mokSArthI ziSya hoya, tene gaccha-gaNa vagere koI paNa sthAnamAMthI kADhI mUkavAmAM Avato nathI. vivecana :lupura - A zabdanA buddhaputra ane buddhavRtta evA be rUpa thAya che. buddhaputra eTale AcAryAdino putravat prItipAtra ziSya athavA jJAnI guruno ziSya. buddhavRtta (buddhavyakta) eTale tattvone yathArtha rIte jANanAra, jinezvara kathita dvAdazAMgarUpa Agamano jJAtA. viThThI - niyAgArthI-mokSArthI ane nijakarthI-AtmArthI (AtmAmAM ramaNa karanAra). vinayInI daza zikSAo :TA NisaMte siyA'muharI, buddhANaM aMtie sayA / aTThajuttANi sikkhijjA, NiraTThANi u vajjae // 8 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-1: vinayata zabdArtha :- tathA - sadA, haMmezAM vAta - atizAMta, samuha - avirUddhabhASI - priyabhASI, thoDuM bolanAro, siyA na hoya, yuddha - AcAryAdinI, ti, - samIpamAM, kugurANa - sArthaka tattva, saMyama tattva, mokSanAM prayojanavALAM tattvone, sivikagm = zIkhe, 3 = ane, kiMtu, paraMtu, f26 = nirarthaka vAtono, vazva = tyAga kare. bhAvArtha :- jJAnI evA gurujanonI pAse haMmezAM prazAMtabhAvathI rahe, vAcALa na bane temanI pAsethI arthapUrNa padone zIkhe ane nirarthaka vAtone choDI de. / aNusAsio Na kuppijjA, khaMti sevijja paMDie / khuDDehiM saha saMsaggi, hAsa kIDa ca vajjae // 9 // zabdArtha - pusi - zikSA maLavA para, Adeza nirdeza maLavA para, hira - paMDita, buddhimAna, vinIta ziSya, i bA - krodha na kare, hahiM - kSamAnuM, niSNa - sevana kare, kSamA rAkhe, hufE - zudrajanonA, bALa-ajJAnIjanonI, sada, sAthe, saM - saMsarga, saMparka, . hAsya, va6 - krIDAne, hAMsI majAkane, hAsya vinodane, vana- choDI de. bhAvArtha :- guru dvArA anuzAsana thAya, tyAre paMDita buddhimAna ziSya krodha kare nahIM, kSamA dhAraNa kare ane AcArahIna vyaktiono saMparka majAka ane tevI bIjI ramata Adi pravRttithI dUra rahe. 10 mA ya caMDAliyaM kAsI, bahuyaM mA ya Alave / kAleNa ya ahijjittA, tao jhAijja egao // 10 // zabdArtha :- vaMtiyaM - gusso, krodhanA AvezathI jUThuM, ma =na, krAphI = bole, kare, teNa = kALa pramANe, yathA samaye, digirA = adhyayana-svAdhyAya kare, to = tyAra pachI, jo = ekAMtamAM, phAphajha - dhyAna kare, ciMtana kare. bhAvArtha :- ziSya krodhanA AvezamAM kaMI paNa akArya kare nahIM. bahu bola bola kare nahIM. adhyayana kALamAM adhyayana ja kare. tyAra pachI ekAMtamAM rahI dhyAna kare. 11 Ahacca caMDAliyaM kaTu, Na NiNhavijja kayAi vi / kaDaM kaDe tti bhAsijjA, akaDaM No kaDe tti ya // 11 // zabdArtha :- mahendra - kadAca, DuM - karIne, gusso ke doSa sevana karIne, yA vi - kayAre ya, i vizva - chupAve ahIM, huM = karelAne, vaDe tti - karyuM che, A pramANe, araDuM nahIM karelAne, jo ke ri - nathI karyuM. ema, mAlijha - kahe, bole, zAMtithI jaNAve bhAvArtha :- jo Avezavaza kaMI paNa khoTuM kArya thayuM hoya, to kadI paNa chupAve nahIM paraMtu kareluM hoya to Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayanasUtra-1 kareluM che ema kahe ane kareluM na hoya to 'karyuM nathI' ema zAMtithI kahe. vivecana : vinayavAne nimnokta daza guNa keLavavA joIe jema ke (1) gurujanonI samakSa haMmezAM prazAMta rahevuM. (2) vAcALa na banavuM (3) nirarthaka vAta choDIne sArthaka pado zIkhavA (4) zikSA Ape tyAre krodha na karavo (5) kSamA dhAraNa karavI (6) kSudrajano sAthe saMparka, hAsya ane krIDA na karavI (7) duSTa kArya karavA nahi (8) svAdhyAya- kALamAM svAdhyAya karyA pachI dhyAna karavuM (9) mitabhASI (10) doSa sevana karyuM hoya to chUpAvyA vagara svIkArI levuM. fNasa :- nizAMta ziSya guru samakSa atyaMta zAMta rahe arthAtu manamAM paNa krodha na kare, bAhya AkRti (AkAra) thI prazAMta rahe ane ceSTAo (AcaraNa) atyaMta zAMta rAkhe. akuttaifkha :- arthayukta. (1) heya upAdeyanuM jJAna karAvanAra Agama vacana (2) mokSArtha sAdhaka upAya ane (3) sAdhuo mATe yogya hoya, te sAdhaka mATe sArthaka pada che. sAdhu sArthaka padane zIkhe che. nirakuLa :- nirarthaka. sAdhu nirarthaka vAtono tyAga kare che. jema ke (1) Ditya, vittha Adi artha vagaranA zabdono prayoga na kare(2) kAmazAstra, strI-puruSanI vikathA ane anartha kare tevAM vacana prayoga na kare, (3) lokottara prayojana rahita athavA uddezya rahita zAstranuM vAMcana Adi na kare. jIruM - krIDA. (1) ramatagamata (2) manoraMjana athavA AnaMda killola vagere (3) aMtyAkSarI, samasyA (ukhANA), hAthacAlAkInA khela vagere, krIDAomAM sAdhu samaya veDaphe nahIM. ma vaMtiya - cAMDAlika kArya na kare (1) caMDa-krodha, bhaya vagerene vaza thaI AvezamAM asatya vacano bole nahIM (2) cAMDAla jAtimAM thatAM krUra karmonuM AcaraNa na kare ane (3) krodha na kare. vAM mAM ja mAnave :- vadhAre bolabola na kare. vadhAre bolavAmAM doSa - (1) bolavAmAM viveka na rahevAthI asatya bolAI jAya (2) adhika bolavAthI dhyAna, svAdhyAya, adhyayana, AdimAM vikSepa thAya (3) vAtakSobha thaI jAya arthAt vadhAre bolavAthI kayAreka peTamAM vAyunI vRddhi thaI jAya. Gakha 2 nittA :- sAdhu mATe svAdhyAya, adhyayana, bhojana ane pratikramaNa vagere dareka pravRtti yogya samaye samUhamAM karavAnI hoya che ane dhyAna ekAkI karavAnuM hoya che. uttarAdhyayana cUrNimAM ullekha che ke ekalAnuM dhyAna, be nuM adhyayana ane traNa Adino vihAra hitakArI hoya che. avinIta-vinIta ziSyanI vRtti :12 mA galiyasseva kasaM, vayaNamicche puNo puNo / kasaM va daThumAiNNe, pAvagaM parivajjae // 12 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1: vinayakSata . 9 | zabdArtha :- jAtiyasa - duSTa aDiyala-ALasu ghoDo, ayogya-avinIta ghoDo, puLo puNovAraMvAra, saM - cAbukane Icche che), va- e rIte (ziSya), vALa - guruonA Adeza vacanane, preraNAne, mAM rUche - na Icche, apekSA na rAkhe, va = jema, mArU = uttama jAtino vinIta ghoDo, guNasaMpanna, vasaM = cAbukane, huM = joIne ja (savArI karanAranI icchAnusAra cAle), 3 = temaja vinIta ziSya, pAva - bhUlone, khoTAM AcaraNane, rivara - choDI de. bhAvArtha :- jema avinIta ghoDo vAraMvAra cAbukanI apekSA rAkhe che tema vinIta ziSya gurunA Adeza vacananI vAraMvAra apekSA na rAkhe paraMtu jema guNa saMpanna uttama jAtino keLavAyelo ghoDo cAbukane joIne ja avaLA mArgane choDI de che, tema vinIta ziSya gurunA saMketa mAtrathI kuAcaraNone choDI de. 13 aNAsavA thUlavayA kusIlA, miuMpi caMDaM pakareMti sIsA / cittANuyA lahu dakkhovaveyA, pasAyae te hu durAsayaM pi // 13 // zabdArtha :- agAsavA = gurunAM vacanane na mAnanAra, zUvA = vicAryA vagara bolanAra, ayogya bhASaNa karanAra, suzIlA - kutsita AcaraNavALo, duSTa svabhAvavALo, lIlA - ziSya, bhivaMpi - komaLa svabhAvavALA gurune paNa, vaDa - krodhI, pati - banAvI de che, vipula - (gurunA) citta anusAra cAlanAra, tadu = zIdhra, ravovaveyA = kAryadakSatA ke kuzaLatA saMpana, te = te vinIta ziSya, - avazya, purAyuM - atikrodhI gurune paNa, pAyA - prasanna kare che. bhAvArtha :- gurunAM vacanone nahi sAMbhaLanAra, vagara vicAryuM bolanAra, kuzIla (avinIta) ziSya mRdu svabhAvI gurune paNa krodhita kare che, jyAre gurunA manane anukULa vartana karanAra tathA nipuNatAthI kAryane pUrNa karanAra ziSya krodhita gurune paNa zIghra prasanna kare che. vivecana :zivasa (sitAzva) - gaLIyo baLada ke azva. uttarAdhyayana niryuktimAM-Ali zabdanA traNa artha karyA che, jema ke gaMDIuchALA mAranAra, galI -kaMIka khAdhA pachI ja cAlanAra ane garoLI-gADI AdimAM jotaravAthI mRtaprAyaH thaIne besI janAra athavA lAta mAranAra, A traNe zabdo duSTa ghoDA ke duSTa baLadanA arthamAM prayukta che. mAphaum :- AkIrNa. vinIta, prazikSita, bhadraka, guNasaMpanna uttama jAtino; azva AkIrNa kahevAya che. kurAlayaM:- atyaMta krodhI hovAne lIdhe ghaNI muzkelI pachI zAMta thanAra guru, ghaNI mahenate zAMta thanArA guru. vinIta ziSyanI vinamratA krodhita gurune zIdhra zAMta banAvI de che. atikothI caMDarudrAcArya :- ujjayinI nagarInI bahAranA udhAnamAM ekavAra caMDarudrAcArya ziSyo Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sahita padhAryA. eka navavivAhita yuvaka potAnA mitro sAthe temanI pAse AvIne kahyuM ke he bhagavan! mane saMsAramAMthI tAro, ugAro; paNa enA sAthIo kahevA lAgyA ke e saMsArathI virakta banyo nathI paNa ApanI majAka mazkarI) karI rahyo che. - caMDarudrAcArya krodhAvezamAM AvIne kahyuM- cAla, Ava! huM tane dIkSA ApuM. ema kahI tenuM mastaka pakaDIne jhaDapathI loca karI nAkhyo. Ama, AcArya dvArA pelA yuvakane muMDita karAto joIne tenA sAthIo DarathI nAsI gayA. navadIkSita ziSya kahyuM ke, he gurudeva ! have ahIM rahevuM e ucita (yogya) nathI. bIjA sthAne vihAra karI jaIe. anyathA ahIMnA paricita loko ApaNane herAna karaze. ziSyanA AgrahathI AcArya tenA khabhA upara besI cAlatA thayA. rastAnA aMdhakAramAM rasto spaSTa nahi dekhAvAthI ziSyanA paga UMcA nIcA paDavA lAgyA. AthI, caMDarudrAcArya krodhita thayA ane ziSyane Thapako ApavA lAgyA, paraMtu ziSya samabhAvapUrvaka gurunAM kaThora vacano paNa sahana karI lIdhAM. ekAeka ziSyano paga eka khADAmAM paDavAthI gurue ziSyanA muMDita mastaka para lAkaDI phaTakArI, lAkaDInA prahAranA kAraNe tenA mAthAmAMthI lohInI dhAra vahevA lAgI. Ama chatAM ziSya zAMtithI te badhuM sahana karyuM ane komaLa vacanothI gurune zAMta karavAno prayatna karyo. AvI utkRSTa kSamAnA phaLasvarUpe uccatama pariNAmothI te kSepaka zreNI para ArUDha thayo ane tenA ghAtikarmono nAza thayo. tene kevaLajJAna prApta karyuM. kevaLajJAnanA prakAzamAM have tenA paga sIdhA paDavA lAgyA. tethI gurujIe kaTAkSamAM kahyuM ke "mAra ja sAra che" ATaluM mAravAthI have tuM sIdho cAlavA lAgyo, have tane rasto kevo dekhAvA lAgyo? teNe kahyuM - gurudeva ApanI kRpAthI prakAza thaI gayo. A sAMbhaLI caMDarudrAcAryanI pariNAmadhArA parivartana pAmI teNe kevaLajJAnI ziSyanI AzAtanA ane ATaluM kaThora vartana karavA badala pazcAttApapUrvaka kSamAyAcanA karI. tenA para prasanna thaI tenI namratA, kSamA, samatA ane sahiSNutAnI prazaMsA karavA lAgyA. Ama, je ziSya vinIta banI gurunAM kaThora vacanone sahana kare che, te atikrodhI gurune prasanna karI zake che. vinItano vANIviveka :14 NApuTTho vAgare kiMci, puTTho vA NAliyaM vae / kohaM asaccaM kuvvijjA, dhArijjA piyamappiyaM // 14 // zabdArtha :- apuddo pUchayA vinA, vivi-kaI paNa, La vAre-nahIM bole, vA-ane, puruddo - pUchavAthI, niyaM- asatya, na va - na bole, #oTuM = krodha, (kayAreka krodha utpanna thaI jAya), savaM. (to tene) asatya arthAt niSphaLa, suvijhA - kare, madhya gurunAM apriya vacanone paNa, kaTu vacana, piya = priya, hita karanArA, dhArix = samajIne dhAraNa kare, priya apriya sarva Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata . [ 11] zikSAono svIkAra kare. bhAvArtha :- vinIta ziSya gurunA pUchayA vinA kaMI paNa bole nahi, guru kAMI puche tyAre asatya na bole ane kayAreka krodha AvI jAya to krodhane niSphaLa banAve arthAta krodhane tyAM ne tyAM ja zAMta kare, asaphaLa kare. AcAryanI gamatI ane aNagamatI dareka zikSAono svIkAra kare. (tenA pratye rAga-dveSa kare nahIM.) vivecana :koi anna gliA :- ziSyanI bhUla ke teno aparAdha thavAthI kadAca guru ziSyane kaThora vacanathI zikSA Ape, to te samaye ziSya krodha karavo nahIM. kadAca krodha utpanna thaI jAya to manane vikalpothI bacAvIne krodhane kSamAthI niSphaLa karI devo joIe. kulaputraH koI kuLaputranA bhAIne tenA verIe mArI nAkhyo. putranA duHkhathI ArtadhyAna yukta mAtA e AvezamAM AvIne potAnA bIjA putrane kahyuM- he putra ! bhAInA ghAtakane mArIne badalo le.' mAtAnI AjJAno svIkAra karI te bhrAtRghAtakanI zodhamAM nIkaLyo. pharatAM pharatAM ghaNA samaya pachI teNe bhAInA hatyArAne jIvato pakaDIne mAtA samakSa hAjara karyo. zatrue tenI mAtAnuM zaraNa svIkArI lIdhuM. kuLaputre pUchayuM 'are baMdhu ghAtaka! tane kevI rIte mAruM? zatrue namra banIne kahyuM, 'zaraNamAM AvelA prANIne jema mArI zakAya tema mane mAro.' e samaye tenI mAtAe kahyuM- putra ! zaraNAgatane na mArI zakAya. mAtAnAM A prakAranAM vacana sAMbhaLIne kuLaputre kahyuM- ThIka che, A avadhya che, paraMtu te mAtA! A roSa je mArAmAM utpanna thayo che, tene huM kaI rIte saphaLa karuM? mAtAe kahyuM- beTA! utpanna thayelA roSane saphaLa karavo ja joIe evo koI niyama nathI. krodhane zAMta karavAmAM ja tArI mahattA che. mAtAnA AvA vacano sAMbhaLatA ja teNe vairIne choDI dIdho. AvI rIte pratyeka muninuM kartavya che ke te kuLaputranI jema potAnAmAM utpanna thayelA dareka nAnA ke moTA krodhane zAMta kare, niSphaLa kare. AtmadamananI zreSThatA :kA appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddamo / appA daMto suhI hoi, assi loe parattha ya // 15 // zabdArtha :- sa - AtmAnuM, mana ane IndriyonuM, veva-ja, ramaithaLo- damana karavuM joIe, rahag - kema ke, kharekhara, duno damana karavuM ghaNuM kaThaNa che, vaMto - damana karanAro, - A, topa - lokamAM, pattha = paralokamAM, suha - sukhI, do = thAya che. bhAvArtha :- potAnA AtmAnuM ja damana karavuM joIe kAraNa ke AtmA ja durdamya che. AtmAnuM damana Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 karanAra arthAt kaSAyAtmAnuM damana karanAra ja A loka ane paralokamAM sukhI thAya che. 10 varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / | mA ja nmato vadha ivadiya uddA zabdArtha :- a6 = mane, mArA mATe, pahiM bIjAthI, vada = vadha, vaMdhahi = baMdhano dvArA, to = damana karAvavuM, damita thavuM, ma = ThIka nathI, taveLa = tapa, saMnameLa = saMyamathI, ne mAre pote ja, mane, AtmAnuM, saMto - damana karavuM, varaM zreSTha che. bhAvArtha :- ziSya vinayanA saMdarbhamAM vicAra kare ke tapa ane saMyama dvArA mArA AtmAnuM damana karuM, e ja mArA mATe zreSTha che. bIjA dvArA vadha, baMdhana, tADana, tarjana ane prahAra vaDe mAruM damana thAya, e barAbara nathI. vivecana :aM reva meLo :- AtmA zabda ahIM Indriyo ane mananA arthamAM nirUpita thayo che arthAtu IndriyonuM damana karavuM manojJa-amanojJa (ISTa-aniSTa) viSayomAM rAga ane dveSane vazIbhUta thaI, duSTa hAthI jevI unmArgagAmI Indriyo ane mananuM vivekarUpI aMkuza dvArA upazamana karavuM, damana karavuM joIe, nigraha karavo joIe, kaSAyarUpa AtmAno paNa nigraha karavo. aM vaMto tuhIM dor3a - AtmAnuM damana karanAra maharSigaNa A lokamAM sarvatra pUjAya che, te sukhI rahe che ane paralokamAM paNa sugati ke mokSagati meLavI sukhI bane che. secanaka hAthInuM daSTAMta - eka vanamAM aneka hAthaNIonI sAthe eka madonmatta gajarAja nivAsa karato hato. te hAthaNIo jeTalAM navAM baccAMne janma ApatI, te badhAMne te mArI nAMkhato. yUthapati gajarAja dvArA baccAMne mArI naMkhatA joIne bhayathI eka hAthaNI tApasInA AzramamAM cAlI gaI ane te AzramamAMja gajazizune janma Apyo. te gajazizupaNa RSikumAronI sAthe AzramanA udhAnamAM jaLAzayamAMthI potAnI sUMDhamAM pANI bharIne vRkSone pANI sIMcavAnuM kAma karavA lAgyo. A pramANe pANInuM siMcana karavAne kAraNe te hAthInA bALakanuM nAma RSiputroe secanaka' rAkhyuM. yuvAna vaye sazakta banelA secanake mahAbaLavAna ane gajazizuM ghAtaka evA yUthapati hAthIne mArI nAkhyo ane pote yUthapati banyo. teNe AvezamAM AvIne AzramanA vRkSone jaDamULathI ukheDI nAMkhyAM. A aMge tApasoe zreNika mahArAjAne phariyAda karI ane zreNika rAjAnA sainiko secanaka hAthIne pakaDavA mATe nIkaLyA. eka deve te joIne vicAryuM ke zreNika rAjA Ane pakaDIne baMdhanothI bAMdhIne mAra mAraze. te dave hAthInA kAnamAM kahyuM- he putra ! zreNikarAjA tane baMdhanamAM bAMdhIne mAra mAre, tenA karatAM tuM svayaM ja tAruM damana kara ! devanAM A prakAranAM vacana sAMbhaLIne te secanaka potAnI jAte ja zreNikarAjAnI gajazALAmAM jaIne Ubho rahI gayo. zreNikarAjA secanakane gajazALAmAM joIne khuza thaI gayA ane tene AbhUSaNothI bhUSita karIne mAnabharyuM sthAna ApyuM. AvI ja rIte mokSArthI vinIta sAdhake tapa saMyama dvArA viSaya kaSAyonuM zamana-damana karavuM zreyaskara Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1: vinayakRta che. svecchAe kaSAyonuM zamana-damana karavAthI sakAma nirjarA thAya che, jyAre anya dvArA damana thavAthI akAma nirjarA ja thAya che. je AtmA damana karatA nathI, te parAdhInapaNe karmone vaza thaI judI rIte avazya duHkhI thAya che. te duHkha karatAM to svayaM jJAna ane vivekathI AtmAnuM damana karI arthAtu tapa ane saMyamanAM mAdhyamathI Indriya vijaya ane kaSAya vijaya karI, manane aMkuzamAM rAkhavuM, e vadhAre zreyaskara che. guru pratyeno vinaya bhAva :17 paDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA aduva kammuNA / AvI vA jai vA rahasse, Neva kujjA kayAi vi // 17 // zabdArtha :- Ava vA - pragaTamAM, jAheramAM, lokonI sAme, na vA - athavA, radatte - ekAMtamAM, vAyA - vacanathI, mahuva- ane, mu kAryathI, kAyAthI, pravRttithI, varAyArU vi - kayAreya, vRddhALa- gurumahArAjathI, palaLI viparIta AcaraNa, vana, nahIM, zunA - kare. bhAvArtha :- lokonI samakSa athavA ekAMtamAM, vANIthI athavA pravRttithI kayAreya AcArya ke gurunI sAme pratikULa AcaraNa kare nahIM. 22 Na pakkhao Na purao, Neva kiccANa piTThao / __Na juje UruNA Uru, sayaNe No paDissuNe // 18 // zabdArtha :- kviANa - AcArya mahArAjanI, jA paho - paDakhe, aDIne na besavuM ja purao - AgaLa paNa na besavuM cheva piTTo - pAchaLa paNa avinayathI na besavuM jharukhA - goThaNathI, he - goThaNa, gune = aDIne na besavuM ne zayyA para sUtAM sUtAM ke beThAM beThAM, jo Disu na sAMbhaLavuM. bhAvArtha :- AcAryanI barAbara bAjumAM guruno sparza thAya tema na besavuM, AgaLa na besavuM, ane pAchaLa guruno sparza thAya tema avinayathI na besavuM. gurunI ati najIka goThaNathI goThaNano sparza thAya ema na besavuM, pathArImAM beThA beThA gurue kahelA Adezone svIkArIne teno uttara na Apavo arthAt Asana uparathI UThIne pAse jaIne temanA vacanano svIkAra karavo athavA uttara Apavo. 10 Neva palhatthiyaM kujjA, pakkhapiMDaM va saMjae / __pAe pasArie vAvi, Na ciTTe guruNatie // 19 // zabdArtha :- saMga - vinIta sAdhu, patviyaM palAMThI vALIne, paga upara paga caDhAvIne besavuM, pahaf6 - baMne hAthothI baMne goThaNane chAtI pAse bAMdhIne besavuM, va sunA ema na karavuM, na besavuM, vAva - athavA, guruti - gurunI pAse, paNa paripa - paga lAMbA karIne, phelAvIne, ja vid = na bese. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- saMyamI muni gurujanonI samIpe palAMThI vALI bese nahIM, baMne hAthathI zarIrane bAMdhIne bese nahIM tathA paga lAMbA karIne paNa bese nahIM. 20 AyariehiM vAhiMto, tusiNIo Na kayAi vi / ' palAyadI LiyAkI, vavake gura sayA I20 || zabdArtha - riddhi-AcArya mahArAja dvArA, vAhito bolAvavAmAM AvatAM, tevA vi = kayAreya paNa, tuliko = cupacApa besI, = na rahevuM, pAyareTI = gurunI kRpA icchato, fNavAddI - mokSArthI sAdhu, sayA - sadeva, haMmezAM, guru, guru mahArAjanI pAse, 3 de - vinaya sAthe upasthita rahe. bhAvArtha :- gurunA kapAkAMkSI mokSArthI ziSya koI paNa sthitimAM AcArya bolAve, tyAre temanAM vacana sAMbhaLIne mauna na rahe, paraMtu jyAre paNa guru mahArAja bolAve, tyAre turaMta temanI sevAmAM upasthita thAya. kA AlavaMte lavaMte vA, Na NisIejja kayAi vi / caiUNamAsaNaM ghIro, jao jattaM paDissuNe // 21 // zabdArtha :- mAnavate guru mahArAja dvArA ekavAra bolAve, navate vAraMvAra bolAve tyAre ja jilIna -beThAM na rahe, -vinIta, dheryazIla sAdhu, Alai - Asanane, raphatA (vapha3r) - choDIne, - pachI, gad - yetanAthI, sAvadhAnIthI, vivekathI, hasu - sAMbhaLe. bhAvArtha :- guru ekavAra athavA anekavAra bolAve, to paNa buddhimAna ziSya kadI paNa besI na rahe, paraMtu Asana choDI temanA Adezano sAvadhAnIthI svIkAra kare. 2 AsaNagao Na pucchijjA, Neva sejjAgao kayA / AgammukkaDuo saMto, pucchijjA paMjalIuDo // 22 // zabdArtha :- AsaLaTgoAsana para rahIne kayAreya na puchaLa na pUche, sennAgo - pathArImAM rahIne paNa, jeva* pUche, mamma. temanI pAse AvIne, 3DuNo saMto- ukkaDuM (ubhaDaka) AsanathI, baMne pago para besIne, paganI ko = hAtha joDIne, pUcchinA = pUche. bhAvArtha :- Asana athavA zayyAmAM beThAM beThAM kayAre ya paNa gurune koI vAta na pUche, paraMtu temanI sAme AvI ubhaDaka Asane besI ane hAtha joDIne namratApUrvaka prazno kare. vivecana : prastuta gAthAomAM AcAryano vinaya karavA mATe vinayane bAdhaka keTalIka pravRttionuM kathana Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata che. che. (1) mana, vacana ane kAyAthI AcAryanI sAme pratikULa AcaraNa karavuM (2) temanI bAjumAM aDoaDa besavuM (3) gurunI AgaLa, pAchaLa aDIne ke pITha ke vAMso daIne besavuM (4) sAthaLanI sAthe sAthaLa aDe athavA goThaNanI sAthe goThaNa aDe tema besavuM (5) zayyA para beThAM beThAM ja temano Adeza svIkAravo (6) gurujanonI pAse paga upara paga caDAvIne besavuM (7) baMne hAtha zarIrane bAMdhIne besavuM (8) paga lAMbA karIne besavuM (9) guru bolAve tyAre mauna rahevuM (10) ekavAra ke anekavAra bolAvavA chatAM paNa maunabhAve besI ja rahevuM (11) Asana choDI tenA Adezano svIkAra na karavo (12) Asana para beThAM beThAM ja koIvAta gurune pUchavI ane prazna pUchavAnA samaye gurunI najIka na AvavuM, ukkaDuM Asane na besavuM tathA hAtha na joDavA. A ane AvAM aneka kAraNothI gurujanonI AzAtanA thavAno saMbhava che. anAzAtanA vinayanA kAMkSI ziSya mATe sUtrokata A pravRttino tyAga anivArya che. vAya alva mukha :- (1) guru prati ziSya evuM kahevuM ke "tame zuM jANo cho? tamane kaMI AvaDatuM to nathI." A vANIno pratikULa vyavahAra che. (2) gurune athavA temanA Asanane paga aDADavA, Thokara mAravI, temanAM upakaraNo pheMkI devAM athavA tene paga aDADavo vagere kAryathI pratikuLa vyavahAra che. ziSyA - kRtikarma arthAt vaMdanAdine yogya vaMdanIya, pUjanIya, guru ke AcArya. pasthiya - palAMThI vALIne pagane vastra vaDe DhAMkIne besavuM athavA paga para paga caDhAvIne besavuM. pa pa6 - ubhaDaka beThakamAM baMne hAtha goThaNa ane jAMghone vartuLAkAre viMTALavA tene pakSapiMDa kahe che. 3vavid - be artha che - (1) potAnA gurunI samakSa jaIne besavuM athavA UbhA rahevuM. (2) 'nthaLa vAmi' mastaka namAvIne vaMdana karuM chuM. A rIte vinayapUrvakanA zabdano vyavahAra karIne gurunI samakSa javuM. Dilsane - jyAM guru birAjamAna hoya, tyAM jaIne temanI upadiSTa vANIne, preraNAne sAvadhAnIthI Disu sAMbhaLIne teno svIkAra karavo. kaMgAlI ho - paMgatIkAre - (1) prakarSabhAvothI- baMne hAtha joDIne (2) utkRSTabhAve aMtaHkaraNathI prItipUrvaka ahobhAvapUrvaka aMjali karavI. vinIta ziSya pratye gurunuM kartavya - 27 evaM viNaya-juttassa, suyaM atthaM ca tadubhayaM / pucchamANassa sIsassa, vAgarijja jahAsuyaM // 23 // zabdArtha - parva-A rIte, vinayanutta = vinayayukata, rIsasa - ziSyanA, pucchamANasa = pUchavAthI, surya = sUtra, atyaM = artha, ta6maya = sUtra ane artha baMnene, mahAsuyaM jevuM gurumahArAja pAsethI sAMbhaLeluM hoya te prakAre, vArikha - kahe. bhAvArtha :- vinIta ziSya A prakAre vinayapUrvaka gurune kAMI paNa pUche, tyAre guru tene sUtra, artha ane Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 sUtrArtha ubhaya je rIte svayaM sAMbhaLyuM ane jANyuM hoya te rIte nirUpaNa karIne kahe. vivecana - zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sutta atyaM ca tanubhava :- sUtta- kAlika, utkAlikazAstra, gasthaM- teno artha ane taDumayaM- sUtra ane artha baMne ziSyane samajAve. paraMtu potAnI kalpanAthI tene samajAvavuM nahIM ane samajAvavAmAM kaI paNa kacAza rAkhavI nahIM. bahAsua :- ziSya guru mahArAjane pUche tyAre potAnAM AcArya mahArAja pAsethI jevuM sAMbhaLyuM hoya tevuM ja pratipAdana kare paraMtu potAnI kalpanAthI tene samajAve nahIM ane samajAvavAmAM kaMI paNa kacAza rAkhe nahIM. zrutavinaya pratipatti :- AcArya mATe zAstromAM cAra prakAranI pratipatti darzAvavAmAM AvI che. (1) udhRta, tatpara thaIne premapUrvaka ziSyane sUtrapATha grahaNa karAvavo (2) arthane prayatnapUrvaka saMbhaLAvavo (3) sUtra mATe je upadhAna tapAdi hoya te batAvavAM (4) zAstrone adhUrAM rAkhyAM vinA tenI saMpUrNa vAcanA ApavI. je bhASAdoSapariharaNa : musaM parihare bhikkhU, Na ya ohAriNIM vae / bhAlA-vosa pahare, mAya = vAr sA // 24 // - zabdArtha :- milU = sAdhu, saT = sadA, muchyuM - jUThano, asatyano, parihare - badhI rIte tyAga kare, ohiineM - nizcayakArI bhASA, 5 varSe = na bole, bhAlAvosa = bhASAnA doSone, hire choDe, mAthaeN = mAyAno (krodhAdi badhA kaSAyono), vakhtaN = tyAga kare. Na lavejja puTTho sAvajjaM, Na niraTuM na mammayaM / appaLaTTA paradA vA, samayAMtare5 vA // 2 // = bhAvArtha :- bhikSue asatyano parihAra karavo, nizcayAtmaka bhASA na bolavI. hAsya, saMzaya Adi bhASAnA doSone TALIne bolavuM ane mAyAno (kapaTano) sadA parityAga karavo. 25 zabdArtha :puTTo = koI vAta pUchavAthI, appaLaTTA = potAnA mATe, vA = athavA, parakA bIjAnA mATe ke, samayasya aMtarepa vA = baMnene mATe, sAvajga = pApakArI bhASA, na lavendra bole nahIM, pa biduM - nirarthaka bhASA paNa bole nahIM, na mammaya - marmavacana ke dila dubhAvanAra vacana paNa na bole. bhAvArtha - koInA pUchavAthI paNa potAnA mATe, bIjAnA mATe, baMnene mATe athavA niSprayojana ja = Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata che. pApakArI bhASA na bolavI, nirarthaka vacana na bolavAM ane marmabhedaka vacana paNa na kahevAM. vivecana :samayAMtarekha va :- potAnAM ane bIjAnAM nimittathI arthAtu paraspara baMnenAM nimittathI athavA vagara prayojane paNa sAvadha vacana bolavAM nahIM. ekalI strInI sAthe vAto karavAno niSedha :rada samaju mAresu, saMfdhaNu ya mahApare ! ego egitthie saddhiM, Neva ciTThe Na saMlave // 26 // zabdArtha :- sanag - lohArazALAmAM, asu - gharomAM, saMdhayu - be gharanI vacce, mahApa - rAjamArgamAM, po - ekalo sAdhu, sthi. ekalI strInA, saddhi sAthe, vani - Ubho na rahe, saMtane vAtacIta na kare. bhAvArtha - luhArazALA vagere zALAomAM, gharomAM, be gharanI vaccenI jagyAomAM ane rAjamArgomAM arthAt koI paNa jagyAe ekalA munie ekalI strI sAthe UbhA na rahevuM tathA vAtacIta na karavI. vivecana : sAra:- luhAra zALA. A zabdanA pAMca artha jovA maLe che- (1) luhAra AdinI zALA arthAtu kArakhAnAo (2) vANaMdanI dukAna, AvI koI paNa halakI jagyA, (3) yuddhasthaLa ke jyAM baMne pakSanA zatru sAthe maLatA hoya, (4) eka sAthe lokonA maherAmaNane maLavAnuM sthAna ke meLo (5) mara:- kAmadeva saMbaMdhI sthAna, vyabhicArano aDDo ke kAmadevanuM maMdira. a su - (1) nirjana gharamAM, khaMDeramAM. (2) gharomAM. 27 jaM me buddhANusAsaMti, sIeNa pharuseNa vA / - mama lAbho tti pehAe, payao taM paDissuNe // 27 // zabdArtha - 3 -AcAryAdi gurujana,ne mane, paLa- komaLa, teja- kaThora vacanothI, naM - jo, ajulAti -zikSA Ape, anuzAsana kare, mana - mAro ja, tamo tti - lAbha che, paNa - A rIte vicArIne, po . sAvadhAna thaIne, taM- te zikSAne, su. zraddhA bhAvathI sAMbhaLe, aMgIkAra kare. bhAvArtha :- AcArya ke guru mArA para mRdu athavA kaThora zabdothI je anuzAsana kare che, te mArA lAbha mATe ja che, evo vicAra karI prayatnapUrvaka temanAM zikSAvacanano zraddhAbhAvathI svIkAra karavo. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 |28| aNusAsaNamovAyaM, dukkaDassa ya coyaNaM / hiyaM taM maNNa paNNo, vessaM hoi asAhuNo // 28 // zabdArtha :- ovAyaM upAyathI, vivekathI apAyelo, anusAbhaLa gurujanonI zikSA, Adeza--nirdeza, nuDalsa = pApakarmothI mukti mATe, joyaLa = karavAmAM AvelI preraNAne, paLo buddhimAna vinIta ziSya, hiya = hitakArI, maLaN = mAne che, asAduLo - paraMtu avinayI ziSya mATe, teM - te zikSA, vessuM - dveSajanaka, hor = banI jAya che. zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- AcAryanA prasaMgocita komala (mRdu) athavA kaThora anuzAsanane ane duSkRta nivAraka preraNAne buddhimAna ziSya hitakara mAne che paraMtu avinIta ke ayogya ziSya mATe te ja anuzAsana dveSanuM kAraNa banI jAya che. 29 hiyaM vigayabhayA buddhA, pharusaM pi aNusAsaNaM / vesaM ta hor mUDhALa, vruti-sohira payaM // 26 // = = zabdArtha :- viyamayA = bhayathI rahita, nirbhaya prakRtivALA, buddhA tattvajJAnI ziSya, khaMtisohikaraM = kSamA ane zuddhinA karanArA, payaM - gurunAM vAkayone, saMpi = kaThora paNa, diya = hitakArI samaje che, teM - te ja zikSA, mUDhALa = avinIta ziSyone, avivekI ziSyone, vessuM = dveSa utpanna karanArI, hopha = thAya che. bhAvArtha :- bhayarahita (pAparahita) buddhimAna ziSya gurunI kaThora zikSAne paNa hitakArI gaNe che. jyAre mUDha ziSya mATe kSamA ane zuddhine karanArAM te ja hita vAkayo dveSanAM nimitta bane che. vivecana : anusAetti :- anuzAsana zabda ahIM zikSA, niyaMtraNa Adi arthane batAve che. sIkSNa lekha vA :- zIta, kaThora. ahIM zIta zabdano artha che- saumya zabda athavA samAdhAnakArI zabda. paruSa zabdano artha che- karkaza zabda athavA kaThora zabda. payaM ovayaM :- viveka -vicArapUrvaka, hitAhitanA ciMtanathI yukta, kSetra, kAlano vicAra karI yogya rIte zikSA ApavI. vaMti-sohira :- (1) kSamA ane zuddhi (vizuddhatA) karanAra, (2) kSamAnI zuddhi (nirmaLatA) karanAra. tAtparya e che ke gurunAM vacano kSamAdi guNonI puSTi karanArAM ane AtmAnA doSonI zuddhi karanArAM hoya che. - pada = sthAna arthAt jJAnAdi guNonI prAptinuM sthAna. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--1 : vinayazruta vinIta ziSyanuM AsanaH | 30 AsaNe uvaciTTejjA, aNucce akue thire / appuTThAI NiruTThAI, NisIejja'ppakukkue // 30 // 19 = zabdArtha = aNucce = guru mahArAjathI nIcA, alpa mUlyavALA, aN = avAja na karanArI pATa, na halavAvALI pATa, thire - sthira, AlaLe - Asana para, vavidruSnA = bese, rahe, upayoga kare, appukArpha = vAraMvAra UThe nahIM (zAMtithI bese), piThThArvaM = nirarthaka UTha--besa kare nahIM, akhajud = aMgopAMgane halAvyAM vinA, khrisInga = sthira Asane bese. bhAvArtha :- ziSya evA Asana para besavuM ke je gurunA AsanathI nIcuM hoya, jemAMthI kazo avAja na Avato hoya ane je sthira hoya evI pATa Adi para besavuM. beThA pachI Asana parathI bahu ochuM UThavuM athavA na UThavuM paraMtu sthira ane zAMta thaI arthAt caMcaLatA rahita thaIne besavuM. vivecana : prastuta sUtramAM vinIta ziSya guru pAse kevA AsanathI kevI rIte bese tenuM varNana che. aNucce H- je Asana dravyanI dRSTie gurumahArAjanA AsanathI nIcuM hoya ane bhAvanI dRSTie ochA mUlyavALuM hoya. abdur :- je Asana (pATa, bAjoTha vagere) mAMthI avAja Avato na hoya (2) abhrutta :- je Asana DagamagatuM na hoya. appukArpha :- prayojana hoya to paNa ochIvAra UThavuM, vAraMvAra na UThavuM. khijkArpha :- nimitta yA prayojana vinA na UThavuM. akhANa :- hAtha, paga vagerethI vyartha (nakAmI) ceSTAo karavI nahi athavA hAtha, paga vagerethI thoDuM ja halanacalana karavuM, vadhAre na karavuM. yathAkAla bhikSAcaryA : 31 = zabdArtha :- jAlekha - samayasara, bizvame = bhikSA mATe nIkaLe, gallekha = samaya thatAM, padivam = pAcho AvI jAya, avAtA = akALamAM kAma karavuM, kasamaye kAma karavuM, vivajjittA - choDe, vAtte = niyata samaye, jANaM - te te samayanA kAryane, samAyare = Acare, kare. = kAleNa Nikkhame bhikkhU, kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajjittA, kAle kAlaM samAyare // 31 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha - bhikSue samaya thAya, tyAre bhikSA mATe bahAra nIkaLavuM ane samaya thAya, tyAre pAchA AvI javuM. asamayamAM te kArya karavuM nahi, paraMtu je kArya je samaye hoya te kArya te ja samaye karavuM. vivecana :kAlacaryAthI lAbha ane akAlacaryAthI hAni:- jema kheDUta varSAkALamAM bIjAropaNa kare, to tene yogya samaye anAjano pAka maLe che, tema yogya kALamAM bhikSA, pratilekhana, pratikramaNAdi kriyA karavAthI sAdhakane svAdhyAya, dhyAna, Adino samaya maLI zake che. vaLI te kriyAmAM mana paNa sthira rahI zake che. paraMtu jema koI kheDUta varSAkALa pasAra thaI gayA pachI bIja vAve, to tene anAjano pAka maLato nathI, tema sAdhakane asamayamAM eTale ke samaya vItI gayA pachI bhikSAcaryA vagere karavAthI AhAradino lAbha maLato nathI ane tenuM mana paNa saMkalezayukta thaI jAya che. tethIja tenI sAdhanAmAM tejasvitA AvatI nathI ane tenAM svAdhyAya, dhyAna, Adi kArya paNa vyavasthita thatAM nathI, mATe sAdhunuM kartavya che ke teNe dareka kArya Agama nirdiSTa ane vyavahArocita samaye ja karavAM joIe. bhikSA grahaNa tathA AhAravidhi :32 parivADie Na ciTThijjA, bhikkhU dattesaNaM care / paDirUveNa esittA, miyaM kAleNa bhakkhae // 32 // zabdArtha :- ravADaNa - AhAra levA mATe paMktimAM, vikinA - Ubho rahe nahi, paDave - muninI maryAdAmAM rahI, valai - gRhastha dvArA dIdhelo ane gaveSaNA sahita, re - bhikSA grahaNa karato vicare, sittA - gaveSaNAthI prApta, biye maryAdita AhArane, vALa - yogya samaye, niyata samaye ja, bhavAI - khAya. bhAvArtha :- bhikSA mATe nIkaLelA bhikSu AhAra levA mATe paMkita ke lAInamAM UbhA rahe nahI. te sAdhu saMyamanI maryAdA anusAra AhAranI gaveSaNA karIne gRhastha ApelA AhArano svIkAra karIne yogya samayamAM ja AvazyakatA anusAra parimita bhojana kare. 33 gAmo , puliM vahu I I. ego ciTThajja bhattaTThA, laMghittA taM NAikkame // 33 // zabdArtha :- matta - gocarI mATe, AhAra mATe, saM - tyAM pahelAMthI UbhelA bhikSuone, naMdittA - oLaMgIne, " ma ne - gharamAM praveza na kare, dUraM = atidUra ke, mAsa - ati samIpa paNa Ubho na rahe, ahiM - anyanI, dAtA athavA bhikhArInI, na rahu paplao - daSTi na paDatI hoya tyAM, ho - ekalo ja, rAga dveSa rahita, vija - Ubho rahe. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-1: vinayazruta [ 21] 34 bhAvArtha :- jo pahelAMthI ja gRhasthanA ghare anya bhikSuo UbhA hoya to tenAthI ati dUra athavA ati najIka UbhA na rahe. temaja ApanArA gRhasthanI najara sAme paNa UbhA na rahe. paraMtu bhikSuo ane dAtAnI daSTithI dUra ekAMtamAM ekalA UbhA rahe, bhikSuone oLaMgIne paNa gharamAM jAya nahIM. na NAiucce va NIe vA, NAsaNNe NAidUrao / phAsuyaM parakaDaM piMDaM, paDigAhejja saMjae // 34 // zabdArtha :- bAphaDanTe - dAtAthI vadhAre UMce sthAne na rahe, jI jI - ati nIcA sthAne na rahe, vAla - vadhAre samIpa na rahe, gApharo - vadhAre dUra na rahe paraMtu, saMga - sAdhu, muni, paratuM - gRhasthoe karelA, gRhastho mATe karelA, surya - acitta, yogya,fi9-AhArane, paDihena - grahaNa kare. bhAvArtha :- saMyamI sAdhu, prAsuka (aceta) ane gRhastha mATe banAvelo AhAra grahaNa kare. AhAra grahaNa karatI vakhate dAtAthI bahu UMce, bahu nIce, ati samIpa, ati dUra Ubho na rahe arthAta vivekapUrvaka yogya sthaLe UbhA rahIne bhikSA grahaNa kare. - appapANe'ppabIyammi paDicchaNNammi saMvuDe / samayaM saMjae bhuMje jayaM aparisADiyaM // 35 // zabdArtha :- 3papA = hIndriyAdi prANIothI rahita, pravIbha = zAlI vagere bIja rahita, paDachaourgna - uparathI DhAMkelA, saMvuDe - cAre bAjuthI gherAyelA sthAnamAM, saMga - saMyamI sAdhu, samaya = bIjA sAdhuonI sAthe, jaya = vivekapUrvaka, yatanApUrvaka, sAvadhAnIthI, apariNAkiya = jamIna para na verAya ema, mune = khAya, AhAra kare. bhAvArtha :- saMyamI sAdhu prANI ane bIja AdithI rahita, uparathI DhAMkelA ane dIvAla AdithI gherAyelA makAna ke upAzrayamAM potAnA sahadharmI sAdhuonI sAthe jamIna para na verAya ema vivekapUrvaka ane sAvadhAnIpUrvaka AhAra kare. 36 sukaDi tti supakki tti, succhiNNe suhaDe maDe / suNiTThie sulaTThi tti, sAvajja vajjae muNI // 36 // zabdArtha :- sudi tti = sAruM kareluM che, supavitti = sAruM pakAveluM che, succhaom sAruM chevuM che, sAruM sudhAreluM che, suda - kArelAM AdinI kaDavAza sArI rIte dUra karelI che, mATe - ghI vagere sArI rIte bharyuM che, supi = svAdanI apekSAe sAruM baneluM che, sAruM prAsuka thaI gayuM che, suttatti = jovAmAM paNa bahu ja suMdara che, A ghaNuM sAruM che, muLI = muni, sAvaja = bhASA, pApakArI bhASA, vaE = na bole, AvAM vacanano tyAga kare. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- AhAra karatI vakhate muni khAdha padArthonA saMbaMdhamAM sAruM kareluM che, sAruM pakAveluM che, sAruM sudhAryuM che, kArelAM AdinI kaDavAza sArI rIte dUra karI che, sUpa ke lADavA vageremAM ghI sArA pramANamAM che, sAruM prAsuka thaI gayuM che athavA A ghaNuM sAruM che; A prakAranI prazaMsAyukta pApanI anumodaka bhASA bole nahIM. vivecana :vahiveba sittA :- munidharmane anurUpa veza ane AcaraNamAM rahIne AhAranI gaveSaNA karavI. MDU3ndra = La va :- dAtA bahu UMce ubhA rahIne athavA nIce UbhA rahIne bhikSA grahaNa karatAM dAtAne kaSTa thAya, devAnI vastune pheMkavI paDe, athavA detI vakhate vastu pAtramAM na paDatAM nIce verAI jAya. pAsane dUra - dAtAthI bahu dUra UbhA rahevAthI upara kahelA doSonI saMbhAvanA rahe che. ati najIka UbhA rahevAthI dAtAnA hAtha, mAthA vagereno sparza thaI jAya, dAtAne ke jonArane sAruM na lAge, koI prakArano saMdeha paNa thaI zake, mATe munie bhikSA grahaNa karatI vakhate yogya sthaLe UbhA rahevAno viveka rAkhavo joIe. BHsuH -prAsuka eTale acita vastu. grahaNa kare te vastu acitta hovI joIe. kayAreka prAsuka zabdano prayoga eSaNAnA doSothI rahita, kalpanIya vastu mATe paNa thAya che. paraduSi-para eTale gRhastha.gRhastho mATe taiyAra karelA AhArAdi padArtha sAdhu grahaNa karI zake che paraMtu sAdhu mATe taiyAra karelA hoya, te AhArAdi padArtha sAdhu grahaNa karatA nathI. akhapAve khavAyari - A baMne padomAM alpa zabda abhAva vAcaka che, tethI baMne padono kramazaH artha be indriya Aditrasa prANIothI rahita sthAnamAM ane vanaspatinAM bIja, dhAnyAdithI rahita sthAnamAM besIne sAdhu AhAra kare. DiwourSa saMluDe - uparathI DhaMkAyelA tathA dIvAla AdithI saMvRtta sthAnamAM sAdhu AhAra kare, kAraNa ke uparathI khullA sthAnamAM saMpAtima (UDIne-paDatAM) jIvonI virAdhanA thavAno saMbhava rahe che, khullI jagyAmAM AhAra karatAM pakSInAM maLamUtra AhAramAM paDavAnI saMbhAvanA rahe che, te uparAMta anya aneka anarthonI saMbhAvanA rahe che. cotaraphathI khullA sthAnamAM kUtarA, bilADAM vagere koI paNa pazu AvI jAya to, tene kADhavAmAM virAdhanAnA doSa lAge. bALako, kautuka prakRtinA juvAno ane anArya loko te AhArAdine joIne sAdhunI ThekaDI uDADe, majAka kare, niMdA ke tiraskAra kare che. sAdhunI gocarImAM manojJa-amanojJa AhAra ane pANI AvatAM hoya tathA sAdhuonI pAtrAmAM khAvAnI rIta Adi joIne te zudra lokone Azcarya, kutuhala ke dveSa athavA ghaNA paNa thaI zake che. AvAM aneka kAraNothI zAstramAM 'paDachaUgni saMke' sthAnamAM AhAra karavAno Adeza che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1: vinayakSata . [ 23] sAdhune AvuM yogya sthAna na maLe to potAnA kapaDAthI paDado karIne AhAra kare. te paDado eka bAju, be bAju ke traNa, cAra, pAMca (upara paNa) tarapha karI zakAya che. zAstranI bhASAmAM te paDadAne cilamilI kahevAmAM Ave che. samartha - be artha che- (1) sAthe ane (2) samatApUrvaka. sAdhuoe potAnA sAdharmika (sAthe rahenAra) sAdhuone nimaMtraNa karIne, temanI sAthe AhAra karavo joIe. samUhamAM ke ekalA ekalA sAdhu AhAranA samaye samabhAvapUrvaka AhAra kare. anuzAsana abhigama :37 ramae paMDie sAsaM, hayaM bhadaM va vAhae / bAlaM sammai sAsaMto, galiyassaM va vAhae // 37 // zabdArtha :- 1 - jevI rIte, ma - bhadra, sArI prakRtivALA, dayaM - ghoDAno, vAha5 - savAra (tenAthI khuza rahe che), Dipa - temaja vinIta, paMDita ziSyane, sAd - zikSA ApanAra guru paNa, 2nA prasanna thAya che, va - jema, niyAM - duSTa azvano, vaphA - savAra duHkhI thAya che, vAsa - ajJAnI ziSyane avinIta ziSyane, sAto - zikSA denArA guru, sanma - duHkhI thAya che, kheda pAme bhAvArtha :- jema uttama ghoDAne calAvato azvazikSaka ke sArathI prasanna thAya che, tema vinIta ziSyane zikSaNa detAM AcArya prasanna thAya che ane jema vaNakeLavAyelA ghoDAne calAvanAra sArathI kheda pAme che, tema avinIta ziSyane zikhAmaNa (bodha) ApatAM guru paNa duHkhI thAya che. 7 khaDDuyA me caveDA me, akkosA ya vahA ya me / kallANamaNusAsaMto, pAvadiTThi tti maNNai // 38 // zabdArtha - ettAmAM - kalyANakArI, abulAto - zikSA ApanArA guru pratye, pAvAHpApa daSTi dharAvanAra avinIta ziSya,tti A prakAre, mA - mAne ke samaje, huvA mane TokayA ja kare che, veDA ne mane tamAcA mAryA ja kare che, savajo - Akroza vacana gALo vagere de che, 5 - ane, vahA - prahAra kare che, mAre che. bhAvArtha :- pApadaSTivALo arthAtu avaLo vicAra karanAra avinIta ziSya, gurunA kalyANakArI anuzAsanane, Thokara mAravI, tamAco mAravo, gALo devI ke prahAra karavA samAna aniSTa, duHkhadAyaka mAne che. B9 putto me bhAya NAi tti, sAhU kallANa maNNai / pAvadiTThi u appANaM, sAsaM dAsitti maNNai // 39 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 4 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zabdArtha :- sAdU - vinIta sAdhu, sAsaM - guru mahArAjanI zikSAne, vALa - kalyANakArI, maUA = mAne che, ne = mane, patto = putra, maya = bhAI, bAtti = svajana mAnIne zikSA Ape che, 3. paraMtu, pAvAdR - avaLo vicAra karanAra, avinIta ziSyane zikSA devAthI, apApa - potAne, svayaMne mATe, lakSitti - dAsa jevo vyavahAra. bhAvArtha :- guru ane putra, bhAI ane svajananI jema AtmIya samajI zikSaNa Ape che, ema vinIta ziSya gurunA anuzAsanane suMdara ane kalyANakArI gaNe che, paraMtu pApadaSTivALo ziSya hitAnuzAsanathI zAsita thavA para paNa potAne dAsanI jema hIna samaje che. dAsanI jema mane guru Adeza Ape che, ema mAnIne duHkhI thAya che. AcArya prati vinaya :40 Na kovae AyariyaM, appANaM pi Na kovae / buddhovaghAI Na siyA, Na siyA tottagavesae // 40 // zabdArtha :- ArivuM. AcArya mahArAjane, vova - krodhita na kare, gusse na kare, makhyAmAM = potAne, f = paNa, vRddhovA = AcAryane duHkha ApanAro, i siyA =na thAya, to vesaE = doSo jonAro, doSa jovAnI AdatavALo, chidrAnveSI, i siyA na thAya. bhAvArtha :- vinIta ziSya AcAryane gusse na kare ane temanA kaThora anuzAsana AdithI pote paNa tenA upara krodhita na thAya. vaLI te AcAryano upaghAta karanAra arthAt duHkha ApanAra na thAya ane guruno doSadarzI na thAya. 41 AyariyaM kuviyaM NaccA, pattieNa pasAyae / vijjhavejja paMjaliuDo, vaejja Na puNo tti ya // 41 // zabdArtha - pattaLa = prIti vacanothI, prema bharelA zabdothI, pasavA - teone prasanna kare, viSuvendra - namratA bharelA zabdothI, nivedana kare, vaMtikaDo hAtha joDIne, vanna = kahe ke, puNo = pharIthI, tti = ema, kha = nahIM karuM. bhAvArtha :- potAnA koI paNa ayogya vyavahArathI AcAryane aprasanna thayelA jANIne vinIta ziSya pratItikAraka arthAtu prasannatA upajAve tevAM vacanothI temane prasanna kare ane hAtha joDIne temane zAMta karatAM kahe ke, huM pharIthI kadI paNa A pramANe karIza nahIM.' dhammajjiyaM ca vavahAraM, buddhehiAyariyaM sayA / tamAyaraMto vavahAraM, garahaM NAbhigacchai // 42 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata . [ 25 | zabdArtha :- tathA - sadA, kuliM- AcAryo dvArA, maracuM - sevana karelA ane, thAya - saMyama dharmamAM mAnya, vavahAra-je vyavahAra che, AcaraNa che, tuM tenuM, Avato - AcaraNa karanAra, 26 = niMdA, gAma cha = pAmato nathI. bhAvArtha :- dharmathI arjita arthAt saMyamadharmamAM mAnya je koI vyavahAra che, AcaraNa che ane jJAnIo dvArA ke AcAryo dvArA je Acarita che, te vyavahAranuM AcaraNa karatAM muni kayAMya paNa niMdAne pAtra thatAM nathI. 43 mokAvuM varSa, nALiADariyA . taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvavAyae // 43 // zabdArtha :- AsiAcArya mahArAjanA, noya-manamAM rahelA abhiprAyane, nALirA - jANIne, 3- ane, vavavavuM. temanAM vacanone sAMbhaLIne, taM- tene, vAyA - vANI dvArA, = svIkArI, muLa = kArya dvArA, 3vavAtha- Acare, paripUrNa kare. bhAvArtha :- ziSya AcAryanA manogata ane vANIgata bhAvone jANIne, tene sarvaprathama vANIthI grahaNa kare, pachI kAryarUpamAM pariNata kare. 44 vitte acoie NiccaM, khippaM havai sucoie / jahovai8 sukayaM, kiccAI kuvvai sayA // 44 // zabdArtha :- vi7 - guNa saMpanna vinayI ziSya,zivaM - sadA, mophA = preraNA vinA ja kArya karanAro hoya, suropa - koInI preraNA maLI jAya to, hij - tatkALa, zIdhra (te kArya karanAre), varU = thaI jAya che, sayA - sadA, kahovaa - gurunA nirdezAnusAra, surya sArI rIte, vikvADuM - kAryone, zuSNa - kare. bhAvArtha :- vinayavAna ziSya guru dvArA preraNAnI apekSA rAkhyA vinA ja haMmezAM kArya karavA mATe tatpara rahe che ane guru vaDe preraNA maLe (Adeza ke nirdeza maLe) tyAre to tarata ja te kAryomAM pravRtti kare che ane haMmezAM gurunA Adeza anusAra kAryone rucipUrvaka, sArI rIte pUrNa kare che. vivecana : tA :- AjJA ApatA athavA pramAdathI koI paNa bhUla thaI javAthI zikSA ApatA. raDDayA -traNa artha che(1) Thokara (2) lAta (3)mastaka upara AMgaLAthI prahAra karavo. yuvA - AcAryane parezAna karavA, vacana ane kAyAthI duHkha pahoMcADavuM ane teonuM ahita karavuM, te AcAryanA upaghAta che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-1 udAharaNa :- gaNinA guNothI yukta koI vRddha muni vihAranI IcchA hovA chatAM paNa (jaMghAbaLa) paganI zakti nahi rahevAthI eka nagaramAM sthiravAsI thaI gayA. tyAMnA zrAvakagaNa paNa potAnA ahobhAgya samajIne temanI sevA karatA hatA, paraMtu AcAryane dIrghajIvI joI bhArekarmI ziSya vicAravA lAgyA "ApaNe A sthiravAsI gurunI kyAM sudhI sevA karIzuM ? AthI koI evo upAya karIe ke AcArya pote anazana- saMthAro karI le." tyAMnA zrAvakagaNa to hameza snigdha, manojJa, madhura, AhArano Agraha karatA, paraMtu ziSyo bhikSAmAM sAva nIrasa (rUA) AhAra lAvatA ane kahetA "bhaMte ! ahIMnA zrAvako yogya AhAra ApatA nathI, teo vivekahIna che, ame zuM karIe ?" bIjI bAju zrAvaka loko sarasa AhArano Agraha kare to teo temane kahetA ke AcArya zarIra nirvAhamAM atyaMta mamatvarahita banI gayA che. have teo sarasa, snigdha AhAra levA IcchatA nathI. teo jaldI saMlekhanA karavAnuM vicAre che. A sAMbhaLIne zraddhAvAna zrAvakoe AvIne savinaya prArthanA karI, "bhagavan ! Apa bhuvanabhAskara, tejasvI, paropakArI AcArya cho. Apa amAre mATe bhArarUpa nathI. ame yathAzakti ApanI sevA mATe tatpara chIe. ApanI sevA karI ame amArI jAtane dhanya mAnIe chIe. ApanA ziSyo paNa sevAnA Icchuka che. te ApanI sevAmAM prasanna che, to akAlamAM Apa saMlekhanA kema dhAraNa karI rahyA cho ?" IMgitajJa AcArya samajI gayA ke ziSyonI buddhi vikRta thaI gaI che. tethI have A aprItihetuka (aNagamo upajAvatuM) jIvana jIvavAnuM zuM prayojana ? dharmArthI puruSe aprItinuM kAraNa banavuM ucita nathI. temaNe turata ja zrAvakone kahyuM, "huM sthiravAsa rahIne A vinIta sAdhuo ane Apa zrAvakagaNane kayAM sudhI kaSTa ApuM ? AthI sauthI zreSTha e ja suMdara mArga che ke huM saMlekhanA dhAraNa karI lauM !' ema kahIne teoe zrAvakone samajAvIne bhakta pratyAkhyAna anazana karI lIdhuM. A che AcArya pratye ziSyonI kuceSTA, A buddhopaghAtI ziSyanuM dRSTAMta che. jeNe AcAryane anazana vrata dhAraNa karAvyuM. tottagavesae :- jenAthI vyacita, pIDita ke du:khI karavAmAM Ave athavA du:khI thavAmAM Ave, evA doSone totra kahevAya che. AvA bIjAnA doSo jonArane. totragadveSaka kahevAmAM Avyo che. sAdhue AvA paradoSadarzI ke chidrAnveSI na thavuM joIe. pattiLa pasAyar - vizvAsa UpajAvatAM vacanothI athavA zAMtipUrvaka hArdika bhakti bharelA sanmAna sUcaka zabdothI gurune prasanna kare. vinItane laukika ane lokottara lAbha : 45 NaccA Namai mehAvI, loe kittI se jAyae / havai kiccANaM saraNaM, bhUyANaM jagaI jahA // 45 // zabdArtha :- LabbA - vinayanA svarUpane jANIne, meLavI - buddhimAna ziSya, gama$ - vinamra thaI jAya che, hor = lokomAM, se - tenI, vittattta = kIrti, nAvaN = phelAI jAya che, nA = jevI rIte, = jagaI pRthvI, kUvALuM - badhAM prANIo mATe, jinnA" " badhAM zubha anuSThAno, sadguNono, sarapaM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--1 : vinayazruta = AdhArarUpa, havad = hoya che. bhAvArtha :- pUrvokata vinayasUtrone jANIne je medhAvI ziSya tenuM AcaraNa kare che, tenI kIrti jagatamAM phelAI jAya che. jema pRthvI prANIo mATe AdhArarUpa hoya che, tema te vinIta ziSya samasta zubha anuSThAno ane sadguNo mATe zaraNabhUta thaI jAya che arthAt bhaMDAra thaI jAya che. 46 pujjA jassa pasIyaMti, saMbuddhA puvvasaMdhuyA / pasaNNA lAbhaissaMti, viulaM aTThiyaM suyaM // 46 // 27 = zabdArtha HsaMbuddhA = tattvajJAnI, puvvalathA = pahelAMthI ja ziSyanA vinayAdi guNothI paricita, punnA - pUjya AcArya mahArAja, nalsa - je ziSya para, pIyaMti = prasanna thAya che, palaLA = prasanna thayelA te guru ziSyane, akriya - prayojanabhUta, sArabhUta, viDar - vipula, vizALa, su = zrutajJAnano, samasyaMti - lAbha ApatA raheze. = bhAvArtha :- pahelAMthI ja ziSyanA vinaya Adi guNothI paricita, pUjya AcArya ke guru vagere jenAM AcaraNothI saMtuSTa thaI jAya che, te prasanna thayelA guru tene mokSanA prayojanabhUta vipula zrutajJAnano lAbha prApta karAve che. 47 sa pujjasatthe suviNIyasaMsae, maNoruI ciTThai kammasaMpayA / tavosamAyAIi-samAhi-saMvuke, mahambuduM paMca vacArUM pAliyA 547 // zabdArtha :- sa - Avo te vinIta ziSya, pukhtalatve - pUjya zAstra thaI jAya, tenuM zAstrajJAna sanmAnita thaIjAya, suviLIyasaMlay - saMzayothI rahita thaI jAya, saMzayo ochA thaI jAya, mAMpavA - potAnI kArya kuzaLatAthI, maLorpha - gurunA manamAM, vidur - vasI jAya, tavo samAyArI samAhi savuDe - tapa, samAcArI samAdhibhAvanI sAthe, paMca = pAMca, vacArUM = mahAvratonuM, pANiyA = pAlana karI, mahajjuThThuM = ghaNo tejasvI thaI jAya che. = bhAvArtha :- gurujanonI prasannatAthI vipula zAstrajJAna meLavanAra te ziSya pUjyazAstra (jenuM zAstrajJAna lokomAM sanmAnita thaI jAya che. tenA badhA saMzayo dUra thaI jAya che. te gurunA manane AnaMda ApanAra bane che, vaLI te karmasaMpadAthI arthAt kAryakSamatAthI yukta bane che, te tapa samAcArI ane samAdhithI saMpanna bane che. te pAMca mahAvratonuM pAlana karIne mahAna dyutimAna thaI jAya che arthAt tapanA tejathI tejasvI thaI jAya che. 48 sa devagaMdhavva-maNussapUie, caittu dehaM malapaMkapuvvayaM / siddhe vA havai sAsae, deve vA apparae mahiDDie // 48 // -tti miA zabdArtha :- devAMdhava-magusse pUch - deva gaMdharva ane manuSya dvArA pUjita, jJa = te (vinIta Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 ziSya), malapaMpuDjha - maLamUtrathI bharelAM A, re - apavitra zarIrane, raphag - choDIne A janmamAM, sAsaNa zAzvata, siddha-siddha, havA thaI jAya che, vA . athavA, akhara karma zeSa rahI jAya to, madira - mahAna RddhivALo, reve - deva thAya che, ti vema e pramANe bhagavAne kahyuM che. bhAvArtha :- devo, gAMdharvo ane manuSyothI pUjita te vinayI ziSya malapaMkathI nirmita A dehano tyAga karI te ja janmamAM zAzvata siddha (mukta) thAya che athavA alpa karmarajavALo (haLukarmI), mahAna RddhisaMpanna deva thAya che. zrI sudharmAsvAmI potAnA ziSya jebUsvAmIne kahyuM - 'he AyuSyavAna jebU! bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuM che.' vivecana : vinayI ziSyane prApta thatI upalabdhio:- (1) lokavyApI kIrti (2) dharmAcaraNo, guNo, sadanuSThAno mATe AdhArabhUta banavuM (3) pUjyavaronI prasannatA (4) pUjyavaronI prasannatAthI pracura zrutajJAnanI prApti (5) zAstrIyajJAnanI sammAnanIyatA () sarva saMzaya nivRtti (7) gurujanonAM manamAM sthAna pAmavuM (8) karmasaMpadAthI arthAtu kAryakSamatAthI saMpanna thavuM (9) tapa, samAcArI ane samAdhinI saMpannatA (10) paMcamahAvratanA pAlanathI prApta thatI mahAtimattA (11) deva, gaMdharva ane mAnava dvArA pUjanIyatA (12) dehatyAga pachI sarvathA mukti athavA thoDAM karmo rahI javAthI mahaddhika deva thavuM. fjavAnuM saraLa - anuSThAnonA AdhArabhUta-zaraNabhUta athavA AcArya ane gurujanonA AdhArabhUta-avalaMbanabhUta sahayogI. yisuyaM - artha paramArtha yukta zrutajJAna athavA mokSArtha sAdhaka jJAna. ymetye :- (1) pUjyazAstra. jenuM zAstrIya jJAna lokomAM sammAnanIya hoya che. (2) punAstA - je potAnA zAstA arthAt gurune pUjanIya banAve che athavA te svayaM pUjanIya AcArya ke gururUpe anuzAstA banI jAya che. (3) puSyarata - svayaM pUjya temaja zasta arthAt prazaMsanIya banI jAya che. moTuM viku - gurujanonA vinayathI zAstrIya jJAnamAM vizArada ke nipuNa evo ziSya temanAM manamAM prItipAtra banI rahe che, sthAna pAmI jAya che. mUpiyA (karmasaMpadA) - dazavidha samAcArIrUpa kriyAthI saMpanna arthAt kArya karavAmAM kuzaLa. tilapuna - akSINamahAnasa Adi labdhiothI saMpanna thavuM ane sAdhunI kriyAnA anuSThAnanI mahattAthI utpana pulAka (jainamuni ke jinazAsananI rakSArthe vaparAtI zakti) Adi labdhirUpasaMpattiothI saMpanna thavuM. manapaMpuSyayaH- (1) AtmazuddhinuM vighAtaka hovAthI pApa karma eka prakArano mala che ane te paMka (kAdava) che. A zarIranI prAptinuM kAraNa karmamala hovAthI te bhAvataH malapaMkapUrvaka che. (2) A zarIranI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1:vinayakSata . [ 29 ] utpatti mAtAnI raja ane pitAnA vIryathI thAya che. mAtAnI raja mala che ane pitAnuM vIrya paMka che. Ama A deha dravyathI paNa malapaMka (raja-vIya) che. A zarIra azucino bhaMDAra che. akharA (karA ) jenAM badhyamAna karmo alpa che athavA jenAM karma ghaNAM ja ochAM bAkI hoya tevo haLukarmI jIva. tti veniH bhagavAne ema kahyuM che. utta vani no zabdArtha thAya che ke 'e pramANe (bhagavAne kahyuM che e pramANe) huM kahuM chuM arthAt sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne kahe che. pratyeka adhyayana pUrNa thAya tyAM samApti sUcakari lemi pATha jovA maLe che. tenA be rIte artha thAya che. (1) A pramANe sudharmA svAmIe jaMbUsvAmIne kahyuM athavA (2) A pramANe bhagavAne kahyuM che. prastutamAM sarva sthAne bIjo artha grAhya karela upasaMhAra:- vinaya eTale viziSTa nIti. nIti e dharmano pAyo che. gurujananA vinayathI satsaMga thAya zAstranA rahasya samajAya che ane rahasya jANyA pachI vikAsa paMthe javAya che. e vikAsathI devagati ke mokSagati meLavI zakAya che. vinayano artha ahIM arpaNatA che. jainadarzananA siddhAMta mujaba paramAtmA pratyenI arpaNatA e bhakti che, jyAre guru ke AcArya taraphanI arpaNatA te dharma ke kartavya che. prIti AjJApAlana ane vicakSaNatA, A traNe ya guNo arpaNatAmAM hovA jarUrI che.arpaNatAthI ja ahaMkArano nAza thAya che. ahaMkAranA nAza vinA Atmazodhana zakya nathI. AtmazodhananA mArga vinA parama sukha ke zAMtino rasAsvAda mANI zakAto nathI. adhyayana-1 saMpUrNa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bIjuM adhyayana paricaya : prastuta dvitIya adhyayananuM nAma 'parISaha che. saMyamanA kaThora mArga para cAlatAM sAdhakanA jIvanamAM parISahonuM AvavuM svAbhAvika che, kema ke sAdhakanuM jIvana pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti tathA samyagudarzana, samyagUjJAna ane samyakracAritranI maryAdAothI baMdhAyeluM che. A maryAdAnA pAlanamAM sAdhaka jIvananI surakSA che. maryAdApAlana samaye saMyama mArgathI calita karanArAM ko temaja saMkaTo sAdhunI kasoTI che. je sAdhaka AvanArAM kaSTo tathA pratikULatAone prasannatApUrvaka, dhIraja ane samabhAvathI sahana karI potAnI maryAdAonI lakSmaNarekhAmAM rahe che, ahiMsAdi dharmone surakSita rAkhe che, te ja teno parISaho uparano vijaya che. jene sarva prakAre sahana karAya, tevA saMyamajIvanamAM svabhAvika AvatAM kaSTone parISaha kahe che. parISaha saMyamanA zuddhapAlananI bhAvanAthI ane karma nirjarAnA lakSyathI sahana karavAmAM Ave che. saMyamajIvanamAM duHkha ke kaSTa Ave, tyAre saMkalezamaya pariNAmo na thavA devA, bhUkha, tarasa vagerenI vedanAone samyagujJAnapUrvaka ane zAMtipUrvaka sahana karI, saMyamabhAvomAM sthira rahevuM, te parISaha jayaM' che. sAdhaka mATe parISaha bAdhaka nathI paraMtu karmakSaya karavAmAM sahAyaka temaja upakAraka che. dhIra, vIra ane daDha manobaLavALA sAdhaka saMyama ane tapanA kaThora mArga upara cAlatAM parISahathI gabharAtA nathI ke udvigna paNa thatA nathI, potAnA saMyamanI maryAdAmAMthI calita paNa thatA nathI. sAdhaka parISahane zAMti, vairya ane samabhAvathI ke samyagRjJAnapUrvaka sahana karIne pote svIkArelA mArga upara makkama rahe che. te parISahothI bacavAno prayatna karatA nathI ane pote svIkArelI pratijJAnI viruddha AcaraNa paNa karatA nathI. parISaha Ave, tyAre te vastusthitinA daSTA banI tene mAtra jANI le che ane AtmajAgRtipUrvaka saMyamanI surakSAnuM satata dhyAna rAkhe che. je sAdhaka parISahane duHkhakArI ke kaSTadAyaka mAnyAvinA jJAtA daSTA banIne svecchAe samabhAvapUrvaka svIkAra kare che, te ja kharo 'parISahavijayI che. vastutaH sAdhakanuM samyagujJAna ane sammaciMtana ja AMtarika anukuLatA ane sukhanuM kAraNa banI tene parISaha vijayI banAve che. parISaha ane kAyakalezamAM aMtara che. (1) kAyakaleza e bAhya tapa che arthAt je kaSTa ke tapa karmakSaya karavA mATe svecchAe svIkAra karavAmAM Ave te kAyakalezatapa che. jema ke grISma RtumAM AtApanA levI, zItakAlamAM ThaMDI lAge tevA sthAnamAM suvuM, aneka prakAranI paDimAone svIkAravI, vidhavidha AsanathI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 H parISaha 31 zarIrane kaSTa ApavuM vagere. (ra) saMyama sAdhanA karatAM sudhAdi kaSTo upasthita thAya, to tene nirjarAnA lakSe sahana karI levA, te parISahajya che. A adhyayanamAM bAvIsa parISahanuM kathana che. jemAM prajJA ane ajJAnanI utpattinuM kAraNa jJAnAvaraNIyakarma che. alAbhanuM kAraNa aMtarAya karma che. arati, acela, strI, niSadhA, yAcanA, Akroza ane satkAra puraskAra, A sAta parISA cAritra mohanIyanA udayathI che. darzana parISahamAM darzana mohanIyano hRdaya kAraNa che ane bAkInA 11 parISahonI utpattinuM kAraNa vedanIya karma che. Ama A adhyayanamAM parISahonAM vivecanarUpe saMyamI sAdhakanI saMyamacaryAnuM sAMgopAMga nirUpaNa che. 000 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bIjuM adhyayana parISaha zrI uttarAdhyayanasUtra-1 IPE parISaha ane tenA prakAra : 1 suyaM me Au ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM - iha khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA, je bhikkhU soccA, NaccA, jiccA, abhibhUya bhikkhAyariyAe parivvayaMto puTTho jo viNihaNejjA / = E/IZ = zabdArtha ADasa = he AyuSyamAn, puNyavAna (sanmAna sAthenuM eka saMbodhana che), me - meM, sutra - sAMbhaLyuM che, teLa - te, bhAvayA - bhagavAne, dyuM - A rIte, avAya - kahyuM che, hda vastu - ahIM jinazAsanamAM, jAlaveLa = kAzyapa gotrIya, samayeLa = zramaNa, mAvayA = bhagavAna, mahAvIreLa mahAvIra svAmIe, vAvIsuM = bAvIza, parIkSaT = parISaha, paveDyA = kahyA che, je - jene, sojvA sAMbhaLIne, pannA - tenAM svarUpane jANIne, samajIne, bindhA - paricita thaIne, abhyasta karIne, abhimUlya = jItIne, sahana karIne, mivadhU = sAdhu, bhiva hAyariyANa= bhikSAcaryAmAM, saMyama AcAramAM, paribdhavaMto = rahetAM, AcaraNa karatAM, puDDo - e parISaho upasthita thavAthI, jo vipittaLeggA saMyamathI vicalita na thAya, saMyamanA AcaraNane na bagADe. = bhAvArtha :- he AyuSyamAn ! meM sAMbhaLyuM che ke te bhagavAne A pramANe kahyuM che-- A jinazAsanamAM bAvIsa parISaha kAzyapa gotrIya zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA kahevAmAM AvyA che. tene sAMbhaLI, jANI, abhyAsa dvArA paricita karI, teno parAbhava karI arthAt parISahane jItIne saMyama pAlana karatAM sAdhaka parISaha AvavAthI duHkhI thatA nathI, vicalita thatA nathI. 2 kayare te khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA, je bhikkhU soccA, jaccA, jiccA, abhibhUya bhikkhAyariyAe parivvayaMto puTTho No viNihaNejjA ? zabdArtha :- jyare - kayA che ? bhAvArtha :- ziSya pUche che- he bhagavAna ! te bAvIsa parISaho kyA che ? jene kAzyapa gotrIya zramaNa bhagavAna mahAvIre kahyA che ? tene sAMbhaLIne, jANIne, abhyAsathI paricita karI, teno parAbhava karIne Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 : parISaha hara arthAt parISahane jItIne saMyamanuM pAlana karatAM sAdhaka parISaha AvavAthI vicalita thatA nathI ? vivecana : suyaM me AusaM teNaM bhagavayA evamakkhAyaM :- A utthAnikA vAkaya che. viSayano prAraMbha karatAM pahelAM ja ziSyanI zraddhAnI dRDhatA mATe kahe che ke huM je kAMI kathana karuM chuM, te viSaya meM sarvajJa tIrthaMkara bhagavAna pAsethI A pramANe sAMbhaLyo hato. te ja huM kahuM chuM arthAt gurunuM kathana sarvajJanA kathanAnusAra ja che, tethI temAM AMzika paNa zaMkAne sthAna nathI. sonnA jvA :- prathama sUtramAM sudharmAsvAmIe parISahothI parAjita nahi thavAnA upAyo batAvyA che. (1) parISahonuM svarUpa guru pAsethI sAMbhaLIne (2) tenuM yathArtha svarUpa jANIne (3) tene jItavAno vAraMvAra abhyAsa karIne, tenAthI paricita thaIne (4) parISahonAM sAmarthyano sAmano karI tene parAbhUta karIne athavA jItIne. teno sArAMza e che ke sAdhake A upAyo dvArA parISaho para vijaya meLavavo joIe. puTTho No viNihaNejjA :-' - pUrvokta upAyone svIkArelA sAdhaka te parISahothI AkrAMta thAya, tyAre saMyama tathA zarIranA aneka prakAranA vinAzathI bacI jAya che. milAyariyAd parighvayato :- ahIM bhikSAcaryA zabda saMyamacaryAnA paryAyavAcI zabdarUpe prayukta thayo che arthAt saMyama paryAyamAM vicaraNa karatAM. 3 ime te khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA, je bhikkhU soccA, NaccA, jiccA, abhibhUya, bhikkhAyariyAe parivvayaMto puTTho No vihiNejjA, taM jahA- 1. digiMchA parIsahe 2. pivAsA parIsahe 3. sIya parIsahe 4. usiNa parIsahe 5. daMsamasaya parIsahe 6. acela parIsahe 7. arai parIsahe 8. itthI parIsahe 9. cariyA parIsahe 10. NisIhiyA parIsahe 11. sejjA parIsahe 12. akkosa parIsahe 13. vaha parIsahe 14. jAyaNA parIsahe 15. alAbha parIsahe 16. roga parIsahe 17. taNaphAsa parIsahe 18. jalla parIsahe 19. sakkArapurakkAra parIsahe 20. paNNA parIsahe 21. aNNANa parIsahe 22. daMsaNa parIsahe / = zabdArtha :- te - te, rUme haju = A pramANe teM gaT = te 22 parISaha A pramANe che, (1) viIiMchA parIsade = kSudhA (bhUkha)no parISaha, (2) pivAsA parIpade = tarasa no parISaha, (rU) sIya parIsade = ThaMDIno parISaha, (4) siLa parIsadde = garamIno parISaha, (1) vaMsamasaya parIsade - DAMsa macchara vagerethI thanAro parISaha, (6) avela parIkSahe = ochAM vastrathI thanAra parISaha, (7) arapha parIkSahe - saMyamamAM aruci thavAno parISaha, (8) thI parIsade - strIno parISaha, (1) variyA rIsahe - cAlavAno parISaha, (10) gilIhiyA parI he = ekAMta sthAnamAM = = Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 besavAno parISaha, (22) tenA parade rahevAnA sthAnanI pratikULatAno parISaha, makAnano parISaha, (12) avaFooNa pIze - gALo, apazabdo vagere kaThora vacanono parISaha, (13) varu de , mArapITa vagereno parISaha. (24) nAvA pIvaDe - bhikSA mAMgavAno parISaha, (29) anAma purasade = padArthonI yAcanA karavA chatAM na maLavAthI thato parISaha, (16) romAM parISade - zarIramAM roga-vyAdhi thavAno parISaha, (27) taja pAsa karI de - tRNa, kaMTaka vagere kheMcavAno parISaha, (18) gatta parade parasevAno, melano parISaha, (22) savArapuravAra parIsade . mAna sanmAnathI ke tenI IcchAthI thato parISaha, (20) paNa parade . alpa buddhino parISaha. (ra) aUMNa para - AtmAjJAna na thavAno parISaha arthAtu avadhijJAna vagere na thavAno parISaha, (22) kaMsA parada = dharmamAM zraddhAthI vicalita thavAno parISaha. bhAvArtha :- kAzyapa gotrIya zramaNa bhagavAna mahAvIre prarUpelA bAvIsa parISahone sAMbhaLIne, jANIne, abhyAsa dvArA paricita karIne teno parAbhava karIne arthAt tene jItIne bhikSAcaryA mATe vicaratA sAdhaka tenAthI AkrAMta thaIne paNa vicalita thatA nathI. te parISaho A pramANe che (1) sudhA parISaha (2) pipAsA parISaha (3) zIta parISaha (4) uSNa parISaha (5) DAMsa macchara parISaha (6) acela parISaha (7) arati parISaha (8) strI parISaha (9) caryA parISaha (10) niSadyA parISaha (11) zayyA parISaha (12) Akroza parISaha (13) vadhu parISaha (14) yAcanA parISaha (15) alAbha parISaha (16) roga parISaha (17) tRNa sparza parISaha (18) jaLa (mela) parISaha (19) satkAra puraskAra parISaha (20) prajJA parISaha (21) ajJAna parISaha (22) darzana parISaha. parISaha kathananI pratijJA :|1 parIsahANaM pavibhatti, kAsaveNaM paveiyA / taM bhe udAharissAmi, ANupuvviM suNeha me // 1 // zabdArtha - parIkathA - parISahonA je, ramatta vibhAgo, bhedo, pavaphA kahyA che, saM. te bhedonuM svarUpa, be - tamone, DAriri - kahIza, kapupurva - kramazaH, me - mArAthI, suda - sAMbhaLo. bhAvArtha - he jaMbU! kAzyapa gotrIya bhagavAna mahAvIre parISahonA je prakAro varNavyA che, te huM tamane kahIza arthAt huM kahuM chuM, te tame kramazaH sAMbhaLo. (1) sudhA parISaha :| 2 digiMchA-parigae dehe, tavassI bhikkhU thAmavaM / Na chiMde, Na chiMdAvae, Na pae Na payAvae // 2 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2:parISaha [ 35 | zabdArtha :- virAchA-parimANa rebhUkhathI zarIra pIDAvA chatAM paNa, thAnava-saMyamabaLavALA, dharyayukta, baLazALI, tavasI-tapasvI,fmanahUsAdhu, " fjI-phaLa vagere svayaMnasudhAre, na fchAvaNa = bIjA pAse na sudhArAve, pa pa = svayaM na pakAve, na rAMdhe, i payAva= bIjA pAse na raMdhAve. bhAvArtha :- zarIra bhUkhathI pIDita thaI jAya, to paNa sAmarthya saMpana (sthira pariNAmI) tapasvI bhikSu koI phaLa Adine pote toDe ke sudhAre nahi ke bIjA pAse toDAve ke sudhArAve nahi, pote bhojana rAMdhe nahi, bIjA pAse raMdhAve nahi. rU. vAlI--saMzAse, vire dhamAsaNA mAyaNNe asaNa-pANassa, adINa maNaso care // 3 // zabdArtha - vAra padhvaja saMvAre -kAgaDAnI jAMgha jevuM athavA kAlI parvaka ghAsanI jema, zarIra durbaLa thaI jAya, va saMta - naso dekhAvA lAge, jise - zarIra dubaLu pAtaLuM thaI jAya, to paNa, alakha pAsa - zuddha AhAra pANInI, nAyaNe - maryAdAne jANanAro sAdhu, alIkha maNa - manamAM dInatAno bhAva lAvyA vinA, re - saMyamamArgamAM vicare, saMyamabhAvamAM rahe. bhAvArtha :- ghaNA samayathI bhUkha sahana karavAthI kAlIparvaka nAmanA ghAsanI jema athavA kAgaDAnI jAMghanI jema zarIra sUkAIne durbaLa thaI jAya, kRza thaI jAya, nADIo dekhAvA lAge to paNa AhArapANInI maryAdAne jANanAra bhikSu dIna banyA vinA prasanna citte saMyamamArgamAM vicaraNa kare. vivecana : bAvIsa parISahamAM pahelo sudhA parISaha che, kAraNa ke cUrNikAre kahyuM che ke 'sudhAranA nAsita zarIra velanAM bhUkha jevI bIjI koI zArIrika vedanA nathI, tethI sudhAne pahelAM kahI che. zrudhAnI game teTalI vedanA thatI hoya, to paNa tene sahana karanAra saMyamI sAdhue jAte ke anya dvArA AhAra pakAvavo, phalAdinuM chedana karavuM nahIM tathA tene kharIdavuM nahIM. pote svIkArelI maryAdAthI viparIta aneSaNIya, akalpanIya AhAra levo nahi. kSudhA vedanAne samabhAvapUrvaka sahana karavI, te ja kSudhA parISahano vijaya che. kSudhA parISaha vijayI sAdhaka navakoTi vizuddha bhikSA maryAdAnuM ullaMghana kayAre ya karatA nathI. lI-pablA-saMvAle - kAgaDAnI jaMghA- kAgaDAnA pagano uparano bhAga. tenA jevA pAtaLA. bRhadravRtti anusAra kAkajaMghA nAmanA tRNanuM parva sthUla ane vaccenA bhAgamAM pAtaLuM hoya che. e ja rIte je sAdhakanA goThaNa, koNI vagere sthUla hoya ane hAtha paga pAtaLA thaI gayA hoya tene jApavizAzana (AnIpaaAraMvA) kahevAmAM Ave che. bhUkha pariSahathI athavA tapathI kAyA sukAIne pAtaLI thaI jAya, to paNa sAdhaka dIna na bane. jaLasaMtapa:- nasothI gherAyelA zarIravALo arthAt utkaTa tapane kAraNe zarIramAM lohI ane mAMsa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sukAI javAthI phakta hADacAma ja bAkI rahe che ane zarIranI nasenasa dekhAvA lAge, tevA kRza zarIravALA. mathaka - parNa nirdoSa ane zaddha AhAra maLato hoya ane pote bhukhathI atyaMta pIDita hoya to paNa sAdhaka lolupa banI ati AhAra kare nahi, paraMtu mAtrAthI arthAt pramANopeta AhAra ja grahaNa kare. temaja AhAra prApti mATe dInabhAva paNa kare nahi, paraMtu kSudhAnA parISahane sahana kare. dhA parISaha vijaya mATe daSTAMta :- hastimitra zeTha potAnI patnInuM dehAMta thatAM potAnA putra hastibhUta (daDhavIya) sAthe dIkSA laIne vicaraNa karavA lAgyA. grAmAnugrAma vicaratAM vihAramAM mArga bhUlI jatAM bhojakaTaka nAmanA nagaranA raste jaMgalamAM AvI pahoMcyA. A jaMgalamAM cAlatAM cAlatAM munirAjanAM paganAM taLiyAM kAMTAthI vIMdhAI gayAM, jethI te AgaLa vihAra karI zakyA nahIM. temaNe te samaye potAnuM Ayu alpa jANI cAre prakAranA AhArano tyAga karavAnA bhAvathI potAnA ziSya parivArane kahyuM ke tame ahIMthI anyatra vihAra karo. A sthaLe mArI sAthe rahevAthI tamAre bhUkhano tIvra parISaha sahana karavo paDaze. gurunI vAta sAMbhaLI anya ziSyo vihAra karI gayA, paNa temano putra- ziSya gurune kahevA lAgyo ke he bhadaMta ! jema chAyA vRkSane choDatI nathI, tevI rIte huM paNa ApanA caraNakamalane choDIne anyatra javA taiyAra nathI. pachI gurumahArAje cAra prakAranA AhArano tyAga karyo. ziSya gurusevAmAM ja rahyAM. te jaMgalamAM aneka prakAranAM svAdiSTa phaLo hovA chatAM ziSya tene toDavAno svapnamAM paNa vicAra na karyo. nIce paDelAM phaLa paNa sacitta ane adatta hovAthI lIdhAM nahIM. A prakAre aDaga AtmapariNAmothI temaNe kSudhA parISahane samabhAvathI sahana karyo. potAnA pagamAM lAgelA kAMTAnI tIvra vedanAne samatAbhAve sahana karatAM, gurumahArAja AyuSya pUrNa karI prathama devalokamAM vaimAnika deva banyA. temaNe deva paryAyamAM potAnA pUrvabhavane avadhijJAnathI jANIne potAnA ziSyanI prANarakSA nimitte divya zaktithI tenI samIpanA pradezamAM eka vasatInuM nirmANa karyuM ane pote manuSyarUpe pragaTa thaIne kahevA lAgyA ke ahIMthI najIka ja eka vasatI dekhAya che. tyAMthI tame AhAra pANI laI Avo. devanI A prakAranI vAtane sAMbhaLIne ziSya vicAra karyo ke A koI deva mArI chalanA kare che. pahelAM huM ghaNIvAra gayo chuM, chatAM mane koI vasatI dekhAI nathI, mATe tyAM javuM ke tyAMthI AhAra pANI lAvavAM, ucita nathI. ziSyanI A prakAranI daDha dhAraNA joIne deva prasanna thayA ane temaNe pragaTa thaI ziSyanI khUba prazaMsA karI. ziSya duHsahya bhUkhano pariSaha sahana karI, kSapaka zreNI para ArUDha banI prazastadhyAna ane zuddha adhyavasAyathI kevaLajJAna prApta karI mokSa meLavyo. A rIte pratyeka muninuM kartavya che ke te aDaga AtmabaLathI daDhavIrya muninI mAphaka kSudhA parISahane sahana kare. (2) pipAsA parISaha :4 tao puTTho pivAsAe, doguMchI lajja-saMjae / sIodagaM Na sevijjA, viyaDassesaNaM care // 4 // zabdArtha - to tyAra pachI, ropuchI-anAcAra sevanathI dhRNA karanAra, dUra rahenAra, vArtAna Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2:parISaha [ 3 7 ] = lajjA ane saMyamavAna sAdhu, vAsA = tarasathI, puddo = pIDAto, sIva = sacita pANInuM, ja vijhA - sevana na kare, - acitta pANInI IcchA mATe, gaveSaNA mATe, vare - vicaraNa kare. bhAvArtha :- asaMyama pratye aruci rAkhanAra, lajjAvAna saMyamI bhikSu tarasathI pIDAto hoya, to paNa sacitta pANInuM sevana na kare paraMtu acitta garama pANInI gaveSaNA kare. 5 chiNNAvAesu paMthesu, Aure supivAsie / parisukka muhA'dINe, taM titikkhe parIsahaM // 5 // zabdArtha :- uchALavApaNuM = jyAM lokonuM AvAgamana nathI tevA nirjana, paMthelu = mArgamAM jatAM sAdhu, supivAsa - tarasathI, Ayare - ativyAkuLa thaI jAya, parizukra - gaLuM sukAI jAya, ahIne = dInatA rahita thaIne, te parasa6 = e tarasanA parISahane, ta nitina9 = sahana kare. bhAvArtha :- lokonA AvAgamana rahita ekAMta nirjana mArgamAM bhAre tarasathI pIDAto hoya ane mukha atyaMta sUkAtuM hoya to paNa muni jarA ya dIna thayA vinA tRSAnA parISahane prasannatAthI sahana kare. vivecana : game te sthAnamAM (vasatimAM ke jaMgalamAM) ane game teTalI tRSAnI vedanA hoya to paNa tattvajJa sAdhu svIkArelI maryAdAthI viruddha sacitta jaLa grahaNa kare nahi. samabhAvapUrvaka e vedanAne sahana kare. tene pipAsA-parISaha jaya kahe che. 'atirUkSa AhAra, unALAno tApa, pitta-javara, anazana AdinAM kAraNe utpanna thayelI ke zarIra ane Indriyone pIDA karanArI tuSAne zAMta karavA sAdhu sacitta jalano upayoga karavAno vicAra paNa kare nahi paraMtu e tRSArUpa agnine saMtoSarUpI mATInA navA ghaDAmAM bharelA zItaLa sugaMdhita samAdhirUpI jaLathI zAMta kare, teno pipAsA parISaha jaya prazaMsanIya bane che. viyarsa - agni ke kSArayukata padArtho AdithI vikRti pAmeluM jaLa arthAt zastra pariNata acitta pANI. pipAsA parISaha vijaya mATe daSTAMta :- ujjayinI nivAsI dhanamitra zeThe potAnA putra dhanazarmAnI sAthe dIkSA dhAraNa karI. eka samaye te baMne AcArya sAthe elakAkSa nagara tarapha vihAra karI rahyA hatA. kSullaka sAdhune atyaMta tarasa lAgI hatI. bIjA sAdhuo sAthe AcAryane AgaLa gayelA jANIne dhanamitra munie nadI joIne putra premane vaza thaI dhanazarmAne kahyuM "he vatsa! pANI pI lo. pachI AlocanAthI tenI zuddhi karI lejo," tema kahIne dhanamitra muni nadI pAra karIne eka tarapha UbhA rahyA. "huM A akalpanIya sacitta pANI kevI rIte pI zakuM?" tema vicArI dhanazarmAmuni saMyamanI rakSA kAje pANI pIdhuM nahIM, ati tarasane kAraNe dhanazarmA muni AgaLa jaI zakyA nahIM ane samabhAvapUrvaka tyAM ja samAdhimaraNa pAmyA ane deva paNe utpanna thayA. te deve sAdhuo mATe Theka ThekANe gokula racIne munionI tRSA zAMta karI. badhA munigaNa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 nagaramAM pahoMcyA. eka muni potAnuM Asana chellA gokulamAM bhUlI gayA hatA. tethI te Asana levA pAchA gayA paraMtu tyAM na hatuM Asana ke na hatuM gokula. badhA sAdhuoe tene devamAyA jANI. tyAra pachI te deve AvIne potAnA saMsArI avasthAnA pitA dhanamitra muni sivAyanA bAkInA sAdhuone vaMdanA karI. A aMge AcArye pUchyuM, tyAre te deve, potAne pitA munie sacitta pANI pIvAnuM kahyuM hatuM, te pUrva vRttAMta sahune kahyo, Ama kahIne te svargamAM cAlyA gayA. A rIte sAdhakoe dhanazarmAmuninI jema pipAsA parISahano vijaya karavo joIe. (3) zIta parISaha : 6 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 carataM virayaM lUhaM, sIyaM phusai egayA / NAivelaM muNI gacche, soccANaM jiNasAsaNaM // 6 // zabdArtha:- viyaM= AraMbhathI nivRtta, tU = rukSa zarIravALA sAdhune, paraMta = saMyama mArgamAM vicaratAM, pAyA = kayAreka, laya = zItakALamAM ThaMDIno, brusapha = sparza thAya, ThaMDI lAge, muLI= sAdhu, muni, nisAsaLa = jinAgamane, sujvALa = sAMbhaLIne, avelAM = sAdhu maryAdA bahAra, La yajJe = na jAya. 7 bhAvArtha - pApothI virata thaI saMyamamAM vicaraNa karatAM munine zItakALamAM ThaMDInuM kaSTa Ave, to paNa muni jinazAsanane sAMbhaLIne arthAt vItarAga bhagavAnanI zikSAone sAMbhaLI ane vicArIne saMyamanI maryAdAnuM ullaMghana kare nahi. Na me NivAraNaM atthi, chavittANaM Na vijjai / ahaM tu aggiM sevAmi, ii bhikkhU Na ciMtae // 7 // zabdArtha :- nivAraU = ThaMDI nivAraNa mATe yogya (makAna vagere), me - mArI pAse, 5 asthi - nathI, vijJALa - zarIranI rakSA mATe oDhavAnAM vastra, pna vingar - mArI pAse nathI, ahaM - huM, tu = kharekhara, anjiM = agninuM, sevAmi - sevana karI lauM, sevana karIza, D - A rIte, na ciMtak - vicAra na kare. bhAvArtha :- zItaparISahathI AkrAMta thaI bhikSu vicAre nahIM ke mArI pAse ThaMDInA nivAraNa mATe yogya makAna Adi koI sAdhana nathI. ThaMDIthI rakSaNa karavA dhAbaLA Adi vastra paNa nathI, to huM agninuM sevana karI lauM. vivecana : baMdha makAna na maLe ane ThaMDIthI atyaMta pIDA thAya, to paNa sAdhue akalpanIya athavA maryAdA uparAMta vastro levAM nahi. pote jAte agnine pragaTAvIne athavA bIjA dvArA prajvalita thayelA agninuM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 parISaha [ 39 ] sevana kare nahi paraMtu ThaMDInA kaSTane samabhAvapUrvaka sahana kare, te zIta parISahano vijaya che. zIta parISaha vijaya mATe daSTAMta :- rAjagRha nagaranA cAra mitroe bhadrabAhusvAmI pAse dIkSA grahaNa karI. zAstrAdhyayana karI cAre ya munioe ekalavihAra pratimA aMgIkAra karI. ekavAra te cAre ya trIjA praharamAM bhikSA laIne pAchA pharatA hatA. te vakhate ziyALo hato. prathama munirAjane vaibhAragirinI guphAnA pravezadvAra pAse AvatAM AvatAM cotho pahora thaI gayo. tethI te vaibhAragirinI guphA pAse ja rokAI gayA. rAtri thavAthI bIjA muni bagIcAmAM rokAI gayA, trIjA muni bagIcA pAse rokAI gayA. jyAre cothA muni rAjagRha nagaranI pAse pahoMcyA, tyAM cotho prahara samApta thayo. rokAI gayelA prathama muni bhayaMkara ThaMDIne kAraNe pIDita thaIne rAtrinA pahelA praharamAM svargavAsa pAmyA, bIjA muni bIjA praharamAM, trIjA muni trIjA praharamAM ane cothA muni cothA praharamAM svargavAsI thayA. A cAre ya muni ThaMDIno parISaha sahana karI kALadharma pAmI deva banyA. e ja rIte pratyeka sAdhu-sAdhvIe samatApUrvaka zIta parISahane sahana karavo joIe. (4) uSNa parISaha :| usiNaM pariyAveNaM, paridAheNa tajjie / priMsu vA pariyAveNaM, sAyaM No paridevae // 8 // zabdArtha :- fdhaNu - tApanA, taDakAnA, vA = vaLI, siM - svAbhAvika garamInA, tyAre - kaSTathI, rilAdena - zarIranI aMdara ane bahAranA dAhathI, tajJa - pIDita thayelA sAdhu, sAthe - sukhane mATe, no paleivA - vilApa na kare ke duHkhI na thAya. bhAvArtha :- garama bhUmi, zilA ane lU Adi uSNatAnA paritApathI, pasIno ke tarasanI baLatarAthI athavA unALAnA sUryanA paritApathI, atyaMta pIDita thavA chatAM paNa muni ThaMDaka Adi sukha mATe vyAkuLa thAya nahIM, ke vilApa kare nahIM. uNhAhitatto mehAvI, siNANaM No vi patthae / gAyaM No parisiMcejjA, Na vIejjA ya appayaM // 9 // zabdArtha - 3vhato -garamIthI atyaMta pIDita, medAva - buddhimAna sAdhu, sigAI . snAnanI, Mo vi patthara - abhilASA na kare, AvuM - zarIrane, no parikSA = pANIthI na bhIMjave, apaDyuM - potAnA zarIra upara, thoDI paNa, vALA - paMkhA vagerethI havA na nAMkhe. bhAvArtha :- garamIthI parezAna thAya, tyAre medhAvI muni snAnanI (sarvajJAnanI) IcchA kare nahIM temaja pANIthI zarIranA koI avayavone siMcana (dezasnAna) paNa kare nahi ane potAnA zarIrane paMkhA vagerethI vIMjhe nahi arthAt thoDI paNa havA nAkhe nahi. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vivecana : grISmakAlIna unALAno prakhara tApa, lU, taDakAthI tapelI jamIna ke makAna AdinI uSNatAthI trasta muni uSNatAnI niMdA kare nahi. chAyA Adi ke ThaMDakanI IcchA kare nahi. paMkhA vagerethI havA nAMkhe nahi. potAnA mAthAne ThaMDA pANIthI bhInuM kare nahi paraMtu uSNatAnI vedanAne samabhAvathI sahana kare, te uSNa parISahano vijaya che. zrI uttarAdhyayana sUtra-1 parivArekha H- dAha be prakAranA che. (1) bAhya ane (ra) ApyaMtara, pasIno, mela AdithI zarIramAM thatI baLatarA, e bAhya dAha che. jayAre tRSAthI utpanna thayelo dAha, AMtarika paridAha che. ahIM baMne prakAranA dAha sUcita che. uSNa parISaha vijaya mATe daSTAMta :- tagarA nagarImAM anmitra AcArya pAse datta nAmanA vaNike tenI patnI bhaThThA ane putra ahaMnnaka sAthe dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA pachI pitA, putranI badhI ja sevA karatA ane putra premane kAraNe tene bhikSA levA mokalatA na hatA. A rIte datta muninA putrarUpa ziSya ghaNA ja sukumAra ane sukha-suvidhAnI vRttivALA banI gayA. datta muninA svargavAsa pachI sAdhuonI preraNAthI prerita banIne te sukumAra muni unALAnI RtumAM bhikSA levA mATe gayA. tApathI bacavA te bALamuni ahaMnaka moTAM moTAM makAnonI chAyAmAM UbhA rahetAM, besatAM, jaI rahyA hatA. temanI AvI sthiti joI eka strIe vicAra karI temane potAnA ghare bolAvyA. vividha sukha sAdhanonuM pralobhana ApI tyAM ja rahI javAnuM nivedana karyuM. saMyamI jIvananI kaThinAIthI gabharAyelA ahaMntaka muni tyAM ja rokAI gayA ane saMyama choDI dIdho, sukhabhogamAM Asakata banI gayA. tenI mAtA bhadrA sAdhvI putramohamAM pAgala banI 'huM ahaMntaka, he arjunnaka' ema moTethI bUmo pADatI zerIe zerIe bhaTakavA lAgI. eka divasa bArImAM beThelA arhantake potAnI mAtAno avAja sAMbhaLyo ane te mahelamAMthI nIce UtarI gayo. atyaMta zraddhAvaza te mAtAnAM caraNomAM namIne bolyA- mA ! huM ja tamAro arhannaka chuM. tyAre mAtAe kahyuM- he vatsa ! tame khAnadAna kuLamAM janmelA cho, chatAM tamArI AvI dazA kema thaI ? ahaMnnake kahyuM- he mAtA ! mArI cAritrapAlananI asamarthatA ja AmAM kAraNa che. tyAre mAtAe kahyuM- AvA asaMyamI jIvana karatA to anazana karavuM zreSTha che. sAdhvI mAtAnAM A prakAranAM vacana sAMbhaLIne teno sUtelo vairAgya jAgI UThyo ane teNe sarva sAvadha yoganuM pratyAkhyAna karI punaH saMyamane dhAraNa karyo. mAtAnA udbodhanathI teNe utkRSTa cAritranuM pAlana karI, uSNa parISahane sahana karyo. aMte eka garama dhagadhagatI zilA upara besI anazana dhAraNa karI samAdhibhAvathI arhannaka munie pAdapopagamana saMthAro karyo. A rIte uSNa parISahane samyak prakAre sahana karI samAdhimaraNapUrvaka te ArAdhaka banyA. A rIte pratyeka munie uSNa parISaha sahana karavo joIe. (5) DAMsa macchara parISaha : 10 puTTho ya daMsamasaehiM samare va mahAmunI / " NAgo saMgAmasIse vA, sUro abhihaNe paraM // 10 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-2: parISaha [ 41 ] zabdArtha :- - je rIte, hAthI, saMmatI-saMgrAmamAM mokhare rahIne, sUro - zUravIra yoddho, paraM - zatrune, amane - mAre che. vijaya meLave che, mahAmuft - uttama sAdhu, saMsaddhi =DAMsa, macchara vagere, puTTo ya = karaDavAthI kaSTa Ave tyAre, samara = AtmasaMyamarUpa saMgrAmamAM TakI rahe. bhAvArtha :- jema yuddhanA morace rahelo hAthI ane zUravIra yoddho zatrunA bANonI paravA karyA vinA zatruone haNe che ane vijaya meLave che, tema uttamamuni DAMsa, macchara AdinA DaMsanI paravA karyA vinA, krodhAdi bhAva zatruo para vijaya meLavavA mATe AtmasaMgrAmamAM TakI rahe. A Na saMtase Na vArijjA, maNaM'pi Na paosae / 11 uvehe Na haNe pANe, bhuMjate maMsa-soNiyaM // 11 // zadArtha - niMga -mAMsa ane rakatane, buno -cUsatAM, pALe - DAMsa, macchara vagere prANIone ja nahIM, na saMtane - tene trAsa pahoMcADe nahIM, na vArijJA - tene rokI vikSeparUpa-aMtarAya kare nahIM, kavi-manathI paNa tenA upara ja poSa kare nahIM, kahe - samabhAva rAkhe. bhAvArtha :- muni mAMsa ane lohI pInArA jaMtu ke prANIone mAre nahi, tene trAsa pahoMcADe nahIM. rokIne tene aMtarAya pADe nahi, tene uDADe nahIM, manathI paNa tenA pratye dveSabhAva kare nahIM paraMtu samabhAva rAkhe athavA tenI upekSA kare, pratikAra kare nahIM. vivecana : ahIM 'DAMsa, macchara e zabda dvArA jU, lIkha, mAMkaDa, mAkhI, kaDA, kIDI, vIMchI vagere kSudra jaMtuonI paNa gaNanA karI che. TIkAkAra AcArya zAMtisUrIe hiMsaka, temaja mAraka evA ziyALa, varu, gIdha, kAgaDA vagere tathA bhayaMkara hiMsaka vanyaprANIono paNa harAma' zabdamAM samAveza karyo che. Ama dehapIDaka DAMsa, macchara Adi prANIo kha mAre ke anya koI paNa prakAre pIDA Ape ane lohI pIe to paNa muni tenA pratye dveSabhAva kare nahi, temane haNe nahIM paraMtu te jIvo ajJAnI AhArArthI che ane mAruM zarIra temane mATe bhojya che, mATe bhale khAya, evo upekSAbhAva rAkhe, te DAMsa macchara parISahajaya che. uparokata pIDA pahoMcADanAra prANIono pratikAra karyA vagara ja tene sahana kare tathA mana, vacana ane kAyAthI temane bAdhA na pahoMcADe, te vedanAne samabhAvapUrvaka sahana kare, te muni DAMsa, macchara parISaha vijayI kahevAya che. DAMsa macchara parISaha vijaya mATe daSTAMta :- caMpAnagarInA jitazatru rAjAnA putra yuvarAja sumanabhadra sAMsArika kAmabhogothI virakata banI dharmaghoSa AcArya pAse dIkSA lIdhI. ekalavihArI pratimA aMgIkAra karI vihAra karatAM ekavAra jaMgalamAM rAtrinA samaye kAyotsarga karyo. AkhI rAta maccharoe bhayaMkara DaMkha mAryA. DAMsa, maccharonA parISahane prakRSTa zubha adhyavasAyathI sahana karyo tathA prazastadhyAnamAM kALadharma Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 4 2 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pAmIne devalokamAM padhAryA. A muninI jema anya munijanoe paNa madhyastha bhAvathI DAMsa ane maccharonA parISahane sahana karavo joIe. (6) acela parISaha :12 parijuNNehiM vatthehi, hokkhAmi tti acelae / ___ aduvA sacele hokkhaM, ii bhikkhU Na ciMtae // 12 // zabdArtha :- valvediM vastro, pariguhiM = jIrNa thaI jatAM, veta - vastra rahita, homa - thaI jaIza, utta- A rIte, mahuvA - athavA, savetara : vastrovALo, navA vastravALo, hoja - thaI jaIza, - A rIte. bhAvArtha :- vastro ati jIrNa thavAthI 'have huMacalakathaI jaIza.' athavA 'navAM vastro pharI maLaze to huM pAcho sacelaka thaI jaIza. bhikSu A prakAranuM ciMtana kayAreya kare nahi arthAt dInatA keharSanA bhAva lAve nahIM. 13 egayA acelae hoi, sacele yAvi egyaa| - pa dhariyuM , gALA no rahevA zarUA. zabdArtha :- kyAreya, yA vi.ane, payaM A banne avasthAone, ahiyaM dharmane mATe hitakArI athavA hitakArI sAdhu dharma, - jANIne, mAnIne, samajIne, gALI - jJAnI puruSa, no pariveva - kheda na kare, duHkhI na thAya. bhAvArtha - vibhinna ane viziSTa paristhitione kAraNe muni kyAreka alpa ke jIrNa vastravALo thaI jAya, to kyAreka navIna ane manojJa vastro prApta thaI jAya che. A baMne prasaMga saMyama dharma mATe hitakArI che, ema samajIne jJAnI zramaNa kayAreya duHkhI thAya nahi arthAtu manamAM vastra saMbaMdhI kheda kare nahIM. vivecana : paI :- gAthAmAM patha zabdathI zAstrakAre muninI jinakalpI ane sthavirakalpI avasthAo, vastrAbhAva ane savastra Adi avasthAo batAvI che. jinakalpI avasthAmAM muni acelaka hoya che. virakalpa avasthAmAM paNa jyAre vastranI prApti kaThina thaI jAya ke vastro sadaMtara maLe ja nahi athavA vastro jIrNazIrNa thaI jAya, tyAre te acelaka banI jAya che. uparokta kathanathI spaSTa thAya che ke sthavira kalpI muni potAnA sAdhanAkALamAM ja sacelaka ane acelaka bane avasthAmAM rahe che. AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke hemaMta Rtu pUrI thatAM ane grISmaRtu (unALo) AvatAM muni eka vastrane dhAraNa kare athavA acelaka banI jAya che. sthAnAMgasUtramAM pAMca kAraNothI acalakane prazasta (vakhANavA yogya) kahyA che- (1) te sAdhune Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 parISaha 4 3 | vastronI alpatAne kAraNe pratilekhanA paNa alpa thAya che. (2) upakaraNa tathA kaSAyanI laghutA thAya che. (3) alpa upadhinA kAraNe tenuM rUpa vizvAsajanaka hoya che. (4) vastranA abhAvamAM vividha prakAranAM tapanI upalabdhi thAya che. (5) Indriyano nigraha thAya che. () arati parISaha : gAmANugAmaM rIyaMta, aNagAraM akiMcaNaM / / / araI aNuppavesejjA, taM titikkhe parIsahaM // 14 // zabdArtha :- mAdhuITH = eka gAmathI bIje gAma, rIyata = vihAra karatAM karatAM, aNaIR = gRhatyAgI, vivaM parigraha rahita sAdhu (sAdhunA manamAM jo kaMI), kara - saMyama pratye aruci, anupa - pravezI jAya, utpanna thAya, taM te aruci, rIlAM- parISahane, titivaNe - sahana kare, saMyamamAM sthira rahe. bhAvArtha :- eka gAmathI bIje gAma vicaratAM niSparigrahI aNagAranA manamAM saMyama pratye kayAreka arati ke aruci utpanna thAya, to te parISahane sahana kare arthAtu saMyamamAM khedita na thatAM prasanna bhAve ja rahe. 18 araI piTThao kiccA, virae Ayarakkhie / dhammArAme nirAraMbhe, uvasaMte muNI care // 15 // zabdArtha :- virapu - hiMsA vagerethI nivRtta, AyarAja - durgatithI AtmAnI rakSA karanAra, fkhanaN - AraMbha tyAgI, AraMbhano tyAga karIne, Devalate - krodha vagere kaSAyone zAMta karanAra, kaSAyone zAMta karIne, muLA sAdhu, maraDuM - saMyama viSayaka aratino, papho vizvA - tiraskAra karIne, tharamArAne - dharmarupI udyAnamAM, re - vicaraNa kare che. bhAvArtha :- pApothI nivRtta AtmarakSaka muni aratibhAvane sadA dUra kare ane saMpUrNa sAvadhanA tyAga rUpa saMyama dharmarUpI udyAnamAM sthira banI upazamabhAvomAM ramaNa kare athavA kaSAyone upazAMta karI saMyamamAM ramaNa kare. vivecana : gamanAgamana, vihAra, bhikSAcaryA, sAdhu sAmAcArInuM pAlana, ahiMsA Adi mahAvratonuM pAlana, samiti, guptinuM pAlana vagere saMyama sAdhanAnA mArgamAM aneka prakAranI kaThinAIonA prasaMge saMyamamAM aruci lAve nahi. jo ke mohanIya karmanA udayathI saMyamamAM aruci thaI jAya, to dhairyapUrvaka dUra karI svasthacitte, sadA prasanna bhAve vicaraNa kare, A arati parISaha jaya che. thaHT :- dharma e sAdhakane mATe haMmezAM AnaMdanuM kAraNa hovAthI, te ArAma eTale bagIcA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 samAna che. arati parISahanuM udAharaNa:- kauzAMbI nagarImAM eka zreSThI lobhavaza potAnA ja gharamAM suvara (bhUMDa) rUpe janmyA. eka divasa tenA putroe potAnA pitAnA zrAddha nimitte A sUvarane mArI nAMkhyuM. te mRtyu pAmIne pharIthI potAnA ja gharamAM sarpa thayo. A bhavamAM tene jAtismaraNajJAna thayuM, putroe potAnA gharamAM sarpane joyo, tyAre tene mArI nAkhyo. tyAra pachI mRtyu pAmIne te trIjA bhavamAM potAnA ja putrano putra thayo. A avasthAmAM paNa tene jAtismaraNa jJAna thayuM. saMkocavaza teNe mauna vrata dhAraNa karI lIdhuM. eka vakhata cAra jJAnanA dhAraka AcArya A mUMgAnI paristhiti jANIne tene pratibodhita karavA mATe ziSya parivAra sAthe tyAM padhAryA. temanA mukhe dharmano upadeza sAMbhaLIne te zrAvaka banI gayo ane teNe maunano tyAga karyo. eka amAtya putra pUrvajanmamAM sAdhu hato. te marIne deva banyo hato. te mUMgAnI pAse Avyo ane bolyo ke huM tamAro bhAIbanIza. tame mane dharmabodha Apajo. mUMgAe svIkArI lIdhuM. te deva mUMgAnI mAtAnI kukSimAM utpanna thayo. ne mUMgo tene sAdhudarzana vagere sthAne laI jato paNa te durlabhabodhi koI paNa rIte pratibodhita na thayo. muMgAe dIkSA laI lIdhI. cAritra pAlana karIne deva banyo. potAnA sahodarane pratibodhita karavA mATe te deve tenA zarIramAM jalodarano roga utpanna karyo. pachI deve pote vaidyanuM rUpa dhAraNa karIne tenI pAse AvIne kahyuM ke samasta rogone nivAravAno ilAja mArI pAse che, tethI te jalodaranA rogIe potAnA rogano IlAja karavAnuM kahyuM, eTale vaidya rUpa te deve kahyuM ke tamAro A roga asAdhya che. chatAM evI zarate huM prayatna karuM ke tame mArA A auSadhio bharelA kothaLAne tamArA khabhA para upADIne mArI pAchaLa pAchaLa cAlo. jalodara rogIe zarata svIkArI lIdhI. pachI vaidyarUpI te deve teno roga maTADI dIdho. te rogI kothaLAne khabhA upara upADIne te vaidyanI pAchaLa cAlato rahyo.devanI mAyAthI mArgamAM kothaLo ghaNo vajanadAra (bhAre) banI gayo. AthI te ghaNo ja thAkI gayo. cAlavA samartha na hovA chatAM pharI pAcho jalodarano upadrava thaze tevA bhayane kAraNe te cAlato rahyo. A mAyAdhArI vaidha e jalodaranA rogIne muninI pAse laI gayA ane kahevA lAgyA ke jo tame dIkSA grahaNa karI lo, to huM tamane choDI dauM. bhArathI herAna thayelA teNe vicAra karyo ke ThIka che, dIkSA levAthI A vajana upADavAnA duHkhamAMthI to bacI jaIza. Ama vicArI teNe kahyuM ke bhale, huM dIkSA laIza. dIkSA lIdhA pachI deva cAlyA gayA. TUMka samayamAM ja te dIkSAno parityAga karavA taiyAra thayo. deve pharIthI tene jalodara rogI banAvI dIdho ane vaidhanA svarUpe AvI pharI pratibodhita karyo. Ama teNe traNavAra dIkSA laIne choDI dIdhI. AthI cothIvAra tene pratibodhita karavA ane saMyamamAM sthira karavAnA udezathI deva pote tenI pAse rahevA lAgyo. eka samaye te deva manuSyano veza dhAraNa karIne eka gAmamAM Aga lAgI hatI tyAM ghAsa laIne javA lAgyA. te samaye te sAdhue tene kahyuM, "AgathI baLI rahelA gAmamAM ghAsano bhAro laIne kema jAo cho?" tyAre deve kahyuM - mAna, mAyA ane lobha rUpI agnithI prajvalita ane sakaLa anarthonA utpAdaka evA gRhasthAzramamAM pravezanI IcchA zA mATe karo cho?" Ama devanA samajAvavA chatAM paNa te samajayo nahi. pachI baMne eka jaMgalamAM pahoMcyA tyAre deva Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2:parISaha kumArga para cAlavA lAgyo, tethI sAdhue tene kahyuM ke "mArga choDIne kumArga para kema jaI rahyAM cho? tyAre deve sAdhune kahyuM ke Apa vizuddha saMyama mArgane choDIne Adhi-vyAdhirUpa kAMTAothI bharelA saMsAramArgamAM javA kema taiyAra thayA cho? to paNa sAdhu na samajyA, AgaLa cAlatA baMne eka yakSAyatana pAse pahoMcyA. tyAM joyuM ke vAraMvAra yakSanI pUjA karavA chatAM paNa te UMdhA mukhe paDI jato hato. A joI sAdhue kahyuM, "A yakSa pUjA karavA chatAM paNa kema paDI jAya che?" tyAre deve kahyuM - Apa vaMdanIya ane pUjanIya hovA chatAM paNa vAraMvAra saMyamamArgamAMthI zA mATe calita thAo cho ? "A vAta sAMbhaLI sAdhu coMkI UThayA ane teNe pelA devano paricaya pUchayo 'tamo koNa cho?' tyAre deve tene tenA pUrvabhava saMbaMdhI mUMgAnuM svarUpa dekhADIne kahyuM- he mitra ! tame mane kahyuM hatuM ke huM devabhava pachI tamAro sahodara banIza, tame mane jaina dharmano pratibodha Apajo. tamArA e kathanano meM te samaye svIkAra karI lIdho hato. jethI mArI pratijJA anusAra huM tamone pratibodhita karavA mATe ahIM Avyo chuM. Ama deva dvArA vistRta paricaya sAMbhaLIne tene jAtismaraNa jJAna thayuM ane tene saMyamamAM ruci jAgI ane daDhatA AvI. muMgAnA baMdhune deva pratibodhathI saMyamamAM rati AvI e vAtane jANIne saghaLA munioe jANavuM joIe ke saMyamamAM arati utpanna thAya, to jJAnabaLa vaDe tenA para vijaya meLavI arati parISaha vijayI banavuM joIe. (8) strI parISaha :RE saMgo esa maNussANaM, jAo logammi ithio / jassa eyA pariNAyA, sukaDaM tassa sAmaNNaM // 16 // zabdArtha :- to ni - lokomAM, gAgo-je, paNa-0io - A strIo che, pusAmanuSyone mATe, teno - saMga rUpa che, AsaktinuM kAraNa che, paDyA - e strIone, - je sAdhue, pariyA - tyAjya samajIne choDI dIdhI che, tasa - e sAdhunuM, sAmA - sAdhutva, suvuM - saphaLa che. bhAvArtha :- A lokamAM je strIo che, te puruSo mATe AsaktinuM ke karmabaMdhanuM kAraNa che. je sAdhake A tattvane yathArtha rUpe jANI jIvanamAM utArI lIdhuM che arthAt strI saMgano sadA tyAga kare che, tenuM sAdhupaNuM saphaLa bane che. 17 evamAdAya mehAvI, paMkabhUyA u ithio / No tAhiM viNihaNijjA, carejja'ttagavesae // 17 // zadArtha :- = A prakAre, sthio strIonA saMgane, paMpU3= kIcaDa rUpa (saMsAramAM phasAvA mATe), AkAya = mAnIne, medAvI buddhimAna sAdhu, tArdi temAM, viniLanA phasAya nahIM, Asakata thAya nahIM, atta vesaNa = AtmadaSTa banIne, rojha = saMyama mArgamAM ja vicaraNa kare. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- uparokata tattvane sArI rIte svIkAra karatAM muni, strIone sayaMma mArgamAM kIcaDarUpa gaNI tenA rUpa AdimAM kiMcit paNa Asakta thAya nahIM, kIcaDamAM phasAya nahi. AtmakalyANanuM lakSya rAkhI saMyamamAM sthira citte vicaraNa kare. vivecana : ekAMta bagIcA athavA bhavana Adi sthAnomAM, manane zubha saMkalpothI calita karanArI navayauvanA strIonA saMsargathI dUra rahIne sAdhu mana ane Indriyo upara niyaMtraNa kare. strIonAM aMga-pratyaMganI AkRtinuM, tenA maMda smita vagere kriyAo ane hAvabhAva Adi vilAsono kadi vicAra paNa kare nahIM ane strIone vikAradaSTithI jue nahIM. 'A strI zarIra paNa rakata mAMsarUpa azucino piMDa che. mokSa mArganI argalA che', ArIte AtmakalyANanA ciMtana vaDe kAmabuddhine niSphaLa banAve ane strIothI sadA virakata rahe, te sAdhaka strI parISaha vijayI che. pauiLavA :- 'A loka ane paralokamAM strIo puruSa mATe moTI AsaktinI hetubhUta che.' ema jJa parijJAthI strIonA svarUpane jANI ane pratyAkhyAna parijJAthI tenI Asaktino tyAga kare, te parijJAta kahevAya che. strI parISaha vijaya mATenuM daSNata:- kozA nAmanI gaNikAmAM Asakata evA sthUlibhadra virakata banIne AcArya saMbhUtivijaya pAse dIkSA grahaNa karI. jyAre cAturmAsano samaya najIka Avyo, tyAre guru AjJAthI sthUlibhadra muni gaNikAgRhamAM, bIjA traNa gurubhAIomAMthI eke sapanA rAphaDA para, bIjAe siMhanI guphAmAM ane trIjAe kUvAne kAMThe cAturmAsa kAravAno nirNaya karyo. cAreya muni cAturmAsa pUrNa karI gurunI pAse pahoMcyA. tyAre gurue sthUlibhadranA kAryane duSkara-duSkara (ghaNuM kaThina) kahyuM, jyAre bAkInA traNe ya ziSyone 'duSkara' eTaluM ja kahyuM. A aMge pUchavAmAM AvatAM temaNe samAdhAna karyuM ke sarpa, siMha ane kUvAno kAMTho to mAtra zarIrane ja pIDA pahoMcADI zake, paraMtu gaNikAsaMga to jJAna, darzana ane cAritrane sarvathA naSTa karI nAkhavA samartha che. sthUlibhadranuM A kArya talavAranI dhAra upara cAlavA samAna ane agnimAM kUdavA samAna hatuM. A strI parISaha vijaya che. eka sAdhune guru vacana upara azraddhA thaI. te vezyAnA ghare cAturmAsa karavA gayA, paraMtu asaphaLa thayA. Ama libhadramuni strI pariSaha vijayI banyA ane bIjA muni strI parISahamAM parAjita banyA. (9) carcA parISaha :14 ega eva care lADhe, abhibhUya parIsahe / gAme vA gare vAvi, Nigame vA rAyahANIe // 18 // zabdArtha :- tA. saMyama yogya kSetramAM, karI re - parISahone, mijUrya - jItIne, mane vA - gAmaDAmAM athavA, najare = zaheromAM, vAva = athavA, upAme = vepArI vasativALA pradezamAM, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 parISaha 47] rahANa = rAjadhAnImAM, 1 va = ekalo ja, ekatva bhAvamAM, vare = vihAra kare, vicaraNa kare. bhAvArtha :- vihAranAM kaSTone sahana karI te saMbaMdhI parISahone jItI muni saMyamapAlanane yogya sulabha gAma, nagara, nigama athavA rAjadhAnI vagere sthAnomAM haMmezAM ekatva bhAvanAmAM ramaNa karatAM vicaraNa kare arthAt kayAM ya paNa Asakata thAya nahi. 19 asamANo care bhikkhU , Neva kujjA pariggahaM / asaMsatto gihatthehiM, aNikeo parivvae // 19 // zabdArtha - fmafq = sAdhu, samarLo = eka jagyAe vadhAre na rahetAM, ghare = avirata vihAra kare, parivAEUR - parigraha, grAmAdimAM moha-mamatva bhAva, va zuLA - kayAreya paNa na kare, dihiM gRhastho sAthe, atto - vadhAre saMbaMdha na rAkhato, gRhastho pratye Asakata na thato, jeo = ghara rahita thaIne, paribA = vihAra karato rahe. bhAvArtha :- bhikSu koI paNa eka sthAne sthira nahi rahetAM apratibaddhapaNe vihAra kare. gAma, nagara vageremAM ke AhArAdi koI paNa padArthamAM mamatvabaddhi ke parigraha kare nahIM, guhastho sAthe anAsaktapaNe rahIne, koI paNa sthAnane potAnuM ghara nahIM banAvatAM, ekatvabhAvamAM ramaNa kare, rAga - dveSa rahita thaI vicaraNa kare. vivecana : vAyu samAna nisaMga ane apratibaddha banIne sAdhaka mAsakampAdi niyamAnusAra vihAra kare. pagamAM kAMTA kAMkarA Adi lAgavAthI paNa kheda kare nahIM, vaLI pUrve bhogavelA vAhana AdinuM smaraNa paNa kare nahi tathA yathAkAle dareka sAdhucaryAonuM samyaguparipAlana kare, te dravyathI caryA parISaha jaya che. koI paNa jagyAe ke koI paNa vyaktimAM mamatvabhAva rAkhe nahIM. gRhastho sAthe vadhAre paricaya ke mohabhAva athavA svArthabhAva rAkhe nahi paraMtu je ekatvabhAvanAthI saMyama svIkAra karyo che, te ja ekatva bhAvamAM ramaNa kare arthAt mAruM gAma, mArAM gharo, mArA zrAvako, mArA ziSyo - ziSyAo evA bhAva aMtaramAM rAkhe nahIM. AvI sAvadhAnI rAkhI viraktabhAve vicaraNa kare, tene bhAvathI caryA parISahano vijaya kahevAya. pa patra - ekAkI, rAgadveSa rahita, ekattva bhAvanAthI bhAvita banI. tA:- saMyama pAlanane mATe yogya kSetrane lADha' kahe che. anALo re - (1) gRhasthone AdhIna thaIne vicaraNa na kare arthAt tenI parAdhInatArahita vicaraNa kare. (2) kalpa maryAdAnuM ullaMghana karyA vinA, sthAyI nivAsa karyA vinA vicaraNa kare. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 (10) niSadhA parISaha :20 susANe suNNagAre vA, rukkha-mUle va egao / akukkuo NisIejjA, Na ya vittAsae paraM // 20 // zabdArtha :- = smazAnamAM, suNa re - khAlI gharamAM, hava-mUtte - vRkSanI nIce, azu - koI prakAranI aziSTa ceSTA na karato, patro - rAga-dveSa rahita, ekalo, bilIpaLA - bese, paraM - koIne ja virAsaNa trAsa na pahoMcADe. bhAvArtha :- rAga-dveSa rahita ekAkI muni smazAnamAM, nirjana gharamAM ke vRkSanI nIce rahevA mATe kayAMya paNa jagyA maLe, tyAre zAMta citte sthira Asane bese ane AsapAsanAM bIjAM koI paNa prANIone saheja paNa bhayabhIta kare nahi, trAsa pahoMcADe nahi. 21 tattha se ciTThamANassa, uvasaggAbhidhArae / saMkAbhIo Na gacchejjA, uTrittA aNNamAsaNaM // 21 // zabdArtha :- taltha -tyAM smazAna vageremAM, vidumANasa - beThelA, re -e sAdhu para, 31T = jo upasarga Ave to, amArA = samabhAvapUrvaka sahana kare, saMbo = upasarga ke vijJAnI zaMkAthI bhayabhIta thaIne, pherA = potAnA sthAna parathI UThIne, paNa = bIjA, sAsaNa = sthAna para, na ojhA na jAya. bhAvArtha :- ukta sthAnomAM beThelA munine koI manuSya, deva ke tiryaMca saMbaMdhI upasarga Ave, to tene samabhAvathI ane daDha manobaLathI sahana kare paraMtu aniSTanI AzaMkAthI bhayabhIta thaIne tyAMthI UThIne anya sthAna para jAya nahi. vivecana : niSadyAnA be artha che- upAzraya ane besavuM. anabhyasta ane aparicita sthAna, smazAna, udyAna, guphA, zUnya ghara, vRkSamULa, khaMDera, ke UMcI nIcI jagyAmAM strI, pazu, napuMsakarahita sthAnomAM rahyA hoya, tyAre tyAMnI anukULatA ke pratikULatAne samabhAvathI sahana kare athavA dhyAna sAdhanAdi mATe vIrAsanAdi koI paNa Asane sthira thayA hoya, tyAre deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI koI paNa upasarga Ave, tene samabhAvathI sahana kare paraMtu mokSamArgathI zruta thAya nahIM. A rIte niSadhAkRta vidhanone sahana karavAM, te niSadhA parISaha jaya che. je niSadhAjanita kaSTone samabhAvapUrvaka ane nIDaratAthI sahana kare, te niSadhA parISaha vijayI kahevAya che. (11) zayyA parISaha :22 uccAvayAhiM sejjAhiM, tavassI bhikkhU thAmavaM / NAivelaM vihaNNejjA, pAvadiTThI vihaNNai // 22 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2:parISaha [ 49] zabdArtha - thAva - parISahone sahana karavAmAM daDha manobaLI, sakSama bhikSu, vAvAhiM, UMcI-nIcI, anukULa-pratikULa, sArI kharAba, senAhiM - zayyA maLe to, ad = saMyama maryAdAno bhaMga kare nahIM, vidaum - harSa-zoka kare nahIM, kheda pAme nahIM, pavaviThThI = khoTuM vicAranAro pramAdI sAdhu, vidaUDu - kheda pAme, duHkhI thAya, harSa-zoka kare, saMyamano nAza kare. bhAvArtha :- tapasvI sAmarthyavAna bhikSu anukULa ke pratikULa, sArI ke kharAba zayyA, upAzraya vagere sthAna maLe, tyAre saMyama maryAdAno bhaMga kare nahIM, harSa ke viSAda kare nahIM. pApadaSTivALo arthAta khoTI vicAraNA karanAra asthiracitta sAdhu harSa-zokathI maryAdAno bhaMga kare che, duHkhI thAya che. 23 pairikkuvassayaM lathu, kallANaM aduva pAvagaM / kimegarAyaM karissai, evaM tattha'hiyAsae // 23 // zabdArtha :- parizna = strI, pazu rahita, stA bhaluM, anukULa, mahuva = athavA, pAva - kharAba, pratikULa, 3vasmaya - sthAna, makAna, upAzraya, taLuM - meLavIne, prApta karIne, pArAya - eka rAtamAM, vi-zuM, varilsa - karaze? zuM thaI jaze?, parva - ema vicArIne (sAdhu), taltha - tyAM, te viSayamAM, te sthAnanI pratikULatAne, diyAsaNa = samabhAvathI sahana kare. bhAvArtha :- munine strI, pazu, paMDaka Adi rahita ekAMta sthAna prApta thAya, te sthAna anukULa hoya ke pratikULa hoya, to paNa, "eka rAtamAM zuM duHkha thaI javAnuM che", ema vicArIne samabhAvapUrvaka zayyA parISaha sahana kare. vivecana : UMcI-nIcI viSama, kAMkarAvALI, paththaranA TukaDAvALI, ati ThaMDI ke ati garamIvALI jagyA ke upAzraya maLe to temAM Arta-raudradhyAnarahita thaine sAdhaka samabhAvapUrvaka rahe. jIvonI hiMsA na thAya e rIte vAraMvAra paDakhuM pheravyA vagara zayana kare. te harSaviSAda rahita banIne potAnuM citta jJAnabhAvamAM sthira kare tathA deva, manuSya, tiryaMcakRta upasargothI calAyamAna thAya nahi. A rIte sthAna saMbaMdhI kaSTo ne sahana karavA, te zayyA parISaha jaya che. je sAdhaka zayyA saMbaMdhita bAdhAone maryAdAmAM rahIne samabhAvathI sahana kare che, te zayyA parISaha vijayI kahevAya che. pAta virojhA :- maryAdAnuM ullaMghana karI saMyamano nAza na kare arthAt asaMyamI na bane. vaharatA aTuva pAva - (1) suMdara makAna athavA suMdaratAthI rahita dhULa, kacaro, gaMdakI sahitanuM kharAba makAna (2) AjubAjunuM vAtAvaraNa sAruM hovAthI, zAMti ane samAdhidAyaka hovAthI maMgalakArI sthAna che ane AjubAjunuM vAtAvaraNa kharAba, kAmottejaka, azlIla, hiMsAdine vadhAranAra hovAthI tathA kolAhalavALuM hovAthI azAMti tathA asamAdhidAyaka amaMgalakArI, athavA tyAM koI vyaMtarAdino Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 upadrava hoya svAdhyAya, dhyAnAdimAM vighnarUpa hovAthI paNa amaMgalakArI sthAna che (3) koI puNyazALI dvArA nirmita vividha maNikiraNothI prakAzita, majabUta maNimaya staMbho ane cAMdI vagere dhAtuonI divolothI samRddha, havA ujAsayukta sthAna zAtAkArI che ane jIrNazIrNa tUTelA khaMDhera jevuM, tUTelA daravAjAvALuM ke lAkaDAnI chatavALo, jenI AjubAjumAM ghAsa, kacaro, dhULa, rAkha ane bhUsuM paDayuM hoya, uMdaronAM dara hoya, noLiyA, bilADI, kUtarAM AdinI avarajavara hoya, maLa-mUtrAdithI durgaMdha yukta hoya, mAkhIo baNabaNatI hoya, tevuM sthAna azAtAkArI che. ahiyAlam :- sukha hoya ke duHkha samabhAvapUrvaka sahana kare, athAt te ja sthAnamAM rahe. (12) Akroza parISaha : 24 akkosejjA pare bhikkhu, Na tesiM paDisaMjale / sariso hoi bAlANaM, tamhA bhikkhU Na saMjale // 24 // zabdArtha :- paDe - koI vyakti, mivavuM - sAdhune, avolekhkhA = gALo de, kharAba vacano kahe, sesi - tenA para, 5 DisaMgaNe - sAmo krodha na kare, vAtALa = ajJAnIonA (sAme krodha karavAthI), sariso = tenI samAna, hor = thaI jAya che, tanhA = tethI, 5 saMgate = kayAre ya krodha na kare. = bhAvArtha :- jo koI vyakti bhikSune gALa Ape athavA kharAba vacana kahIne apamAna kare, to tenA pratye krodha kare nahi kAraNa ke krodha karanAra ajJAnI jevA ja thaI jAya che, mATe muni kayAre ya uttejita na thAya. soccANaM pharusA bhAsA, dAruNA gAmakaMTagA / tusiNIo uvejjA, Na tAo maNasIkare // 25 // 25 zabdArtha :- gAma8 = zarIramAM kAMTo kheMcavAnI vedanAnI jema, vAruLA = dAruNa, bhayaMkara, kSA = kaThora, bhAlA = bhASAne, sojvALa = sAMbhaLIne, tusiLIo = mauna rahIne tenI, vedekhkhA - upekSA kare, sahana kare, tAo = e kaThora bhASA pratye, maLatI = manamAM kaMI paNa saMkalpa- vikalpo, 5 re = kare nahIM, dveSabhAva na lAve. bhAvArtha :- asahya ane karNakaMTaka (kAnamAM khUMce evI) kaThora bhASAne sAMbhaLIne paNa sAdhaka mauna rahe, tene manamAM paNa na lAve ke tene ciMtanano viSaya banAve nahIM arthAt prasanna citte Akroza vacana sahana kare. vivecana - krodhAgnine utpanna karanAra Akrozayukta, kaThora, avajJAyukta, niMdArUpa, tiraskArasUcaka ane asabhya vacanane sAMbhaLavA chatAM jenuM citta tenA tarapha jatuM nathI athavA teno pratikAra karavA samartha hovA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 parISaha chatAM paNa je pratikAra karatA nathI, prasanna bhAve sahana kare, te muni Akroza parISaha vijayI bane che. aFoLA :- Akroza zabdano prayoga tiraskAra, aniSTa vacana, krodhAvezamAM AvI gALa devI vagere arthomAM thAya che. sAdhaka pratye koI Akroza kare, to paNa teNe kSamA ApIne tenA pratye Akroza na kare. potAnA upara Akroza karanArano paNa upakAra mAne. jo Akroza karanArano Akroza satya hoya to tenA upara krodha karavAnI zuM jarUra? Akroza karanArane potAno upakArI ane hitazikSA denAra mAne ane bhaviSyamAM AkrozanuM nimitta na bane tenuM dhyAna rAkhe. jo koI khoTo Akroza kare, to tenA pratye paNa roSa na kare paraMtu gALa denAra pratye sAdhaka vicAre ke jenI pAse je hoya te ja Ape. A rIte Akroza vacanano pratikAra karavA samartha hovA chatAM teno uttara na Ape paraMtu dhIra ane kSamAzIla thaI arjunamALI aNagAranI jema tene samabhAvathI sahana kare. A rIte karmonI nirjarAnuM lakSya rAkhI Akroza parISaha upara vijaya prApta kare. Disanane (pratisaMjvalana) :- (1) Akroza ane ghAta sAme pratyAghAta karavo, te sAme pratisaMjvalana che. (2) badalo levA mATe gALanI sAme gALa devI, e pratisaMjvalana che. maTaT (grAmakaMTaka) - kAnamAM kAMTAnI jema khUMcatI pratikULa bhASA athavA grAmINa asaMskArita lokonA vacanarUpI kAMTA. (13) vadha parISaha :26 hao Na saMjale bhikkhU, maNaM pi Na paosae / titikkhaM paramaM NaccA bhikkhudhamma viciMtae // 26 // zabdArtha :- fbahU - sAdhune, Dro - koI mAre to paNa, na saMga - tenA para gusse na thAya, mAM ji-manamAM paNa, na poSaNa - tenA para krodha bhAva na rAkhe, roSa na kare, titiAM paramaM . sahana na karavuM, e sAdhuno utkRSTa dharma che, parama kartavya che, kvA - evuM jANIne, fmagdhaH - zramaNa dharmano, yatidharmano, vitA - vicAra kare, pAlana kare. bhAvArtha - koI mAre pITe to tenA pratye bhikSu krodhabhAva pragaTa na kare ane manamAM paNa krodhabhAva lAve nahIM. kSamAbhAva rAkhe, e ja sAdhuno parama dharma che. ema jANI sAdhudharmanuM ciMtana kare arthAt kSamArUpa sAdhudharmamAM ja sthira rahe. 27 samaNaM saMjayaM daMtaM, haNijjA koI katthaI / / ___Natthi jIvassa NAsu tti, evaM pehejja saMjae // 27 // zabdArtha :- saMta-pAMca indriyonuM damana karanAro, saMga - saMyamavAna, yatanAzIla, samyapha prayatna karanAra, samai = tapasvI sAdhune, #o = koI paNa vyakti, vattha = kayAre ya paNa, koI paNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 5 2 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sthaLe, nijhA = mAre, jIvanathI rahita kare, mArapITa kare to, nava = jIvano, vAsutti = kayAre ya nAza, Oi - thato nathI ,parva - A rIte, saMpa - sAdhu, peja - vicAre, ciMtana kare. bhAvArtha :- saMyamI ane indriya vijayI zramaNane jo koI kayAreya mArepITe, prahAra kare athavA prANothI rahita kare, to te e vicAre ke, "AtmAno nAza to thato ja nathI, huM to amara chuM, dehano ja vinAza thAya che." vivecana : koI duSTa tIkSNa zastra, talavAra, sAMbeluM, mugara, lAkaDI Adi zastrothI sAdhakane mAre, to paNa mAranAra upara lezamAtra krodha na kare ane AtmasvarUpano vicAra kare. Aje mane nimitta banAvIne te bAlajIva karmono baMdha kare che. temAM mArAM ja pUrvopArjita karma kAraNarupa che. tenA pratye krodha karavo, te yogya nathI. jo koI duSTa vyakti sAdhune gALa de, to te vicAre ke mane mAtra gALa ja de che, mArato to nathI. jyAre tene mAre, tyAre te vicAre ke mArA zarIrane ja mAre che paraMtu mArA AtmAne ke saMyamane to haNI zakto nathI. A zarIra pANInA parapoTA samAna nAzavaMta che. A mArA saMyamI jIvanane huM zubha pariNAmothI surakSita rAkhuM, A rIte vicArI samabhAvamAM ke jJAtAdA bhAvamAM TakI rahe. sAdhune kuhADAthI kApavAmAM Ave athavA caMdanano lepa karavAmAM Ave, A baMne sthitimAM samabhAvapUrvaka rahenAra sAdhaka vadha parISaha upara vijaya meLave che. vadha eTale lAkaDI, cAbuka ane netara AdithI prANIone mAravA - pITavA athavA Ayu, indriya ane zvAsocchavAsa Adi prANono viyoga karAvavo. fmagdhana - sAdhudharma. A zabda prayogathI kSamA, mArdava, Arjava, Adi dazavidha zramaNadharmanuM kathana sanakha :- (1) zramaNa-sAdhanA mATe AdhyAtmika zrama ane tapa kare, te zramaNa. (2) samana-sama manavALo. jenuM mana rAga - dveSa vagere prasaMgomAM sama hoya che, eTale je samatvamAM sthira che, te samana che. (3) zamana karanAra- jeNe kaSAyo temaja ayogya vRttionuM zamana karI lIdhuM che, je upazama, kSamAbhAva ane zAMtino ArAdhaka che, te zamana. (14) yAcanA parISaha :28 dukkaraM khalu bho NiccaM, aNagArassa bhikkhunno| savvaM se jAiyaM hoi, Natthi kiMci ajAiyaM // 28 // zabdArtha - mo = he ziSya!, saralsa - gharabAranA tyAgI, bigo - bhikSAthI nirvAha karanAra sAdhunuM jIvana, rahag = cokkasa,kuraM bahu ja kaThaNa che, te tene, savya badhA ja AhAra, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 parISaha upakaraNa vagere, khinna = sadA, gAyaM doDDa = mAMgavAthI ja maLe che, mAMgIne ja levAnA hoya che, AzA mAMgyA vagara, AjJA lIdhA vinA, vi - koI paNa vastu, asthi na maLatI nathI. bhAvArtha :- vAstavamAM aNagAra bhikSanI A caryA haMmezAM kaThina ja hoya che ke tene vastra, pAtra, AhAra vagere badhuM yAcanAthI maLe che. tene kaMI paNa mAgyA vinA prApta thatuM nathI. 29 goyaragga paviTThassa, pANI No suppasArae / seo agAravAsu tti, ii bhikkhU Na ciMtae // 29 // zabdArtha :- royarA vaksa - gocarI mATe gayelA sAdhuno, vaLI hAtha, je supara - sahaja rIte laMbAto nathI, mAravA, ri - gRhasthAzrama ja, sego = sAro che, rU = A rIte, fmafq = sAdhu, pa riMtara = vicAra paNa na kare. bhAvArtha :- gocarI mATe gRhasthanA gharamAM AvelA sAdhune potAno hAtha lAMbo karavo, te saraLa nathI. te ghaNuM kaThina che. AnA karatAM to "gRhasthavAsa e ja zreSTha che" ema bhikSu ciMtave nahi, vicAre nahIM. vivecana : bhikSune vastra, pAtra, AhAra, pANI, upAzraya Adi prApta karavAM mATe gRhastho pAse yAcanA karavI paDe che. te yAcanAmAM dInatA, hInatA, khuzAmata, vAcALatA vagere hotA nathI. viveka ane sadAcArapUrvaka svadharma pALanArthe ke saMyamayAtrAnA nirvAha arthe yAcanA karavI, te sAdhuno dharma che. Ama je vidhipUrvaka AtmabhAvamAM ramaNa karatAM dareka vastunI yAcanA karIne ja grahaNa kare ane A rIte yAcanA karavAmAM lajjAno anubhava kare nahIM, te yAcanA parISaha vijayI bane che. pALA no supara:- yAcanA karanAre bIjAnI sAme hAtha lAMbo karIne mAMgavuM ke 'mane Apo, e khUba ja kaThina che. koI paNa vastunI yAcanA karavI, e eka prakAranA maraNa samAna che, mATe tene parISahamAM sthAna ApyuM che. (15) alAbha parISaha : , paraMtu vAsanasinA, bhoyaNe paripi 30 | na fpaDe tahevA, bAputakheja Dii rU0 || zabdArtha - boyane bhojana, - taiyAra thaI javA para, jasu - gRhasthone tyAM, pAsa - AhAranI, sajJA yAcanA kare, fuke, AhAra, tahe-maLe, vA - keanaplena maLe to paNa, pati - prajJAvAna sAdhu, bAputakhegana - kheda kare nahIM ke, duHkhI thAya nahIM. bhAvArtha :- gRhastho mATe taiyAra thayelAM bhojanamAMthI bhikSu AhAranI gaveSaNA kare. Ama gaveSaNA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [54] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 karatAM AhAra maLe ke nA maLe to paNa prajJAvAna sAdhu kayAre ya kheda kare nahi, duHkhI thAya nahIM. 31 ajjevAhaM Na labbhAmi, avi lAbho sue siyA / jo evaM paDisaMcikkhe, alAbho taM Na tajjae // 31 // zabdArtha - amane, mane Aje, na mAna-AhAra nathI maLyo to, supa - kAle, kavi - to have, tamo = AhAra pANIno lAbha, siyA = thaI jaze, go = je sAdhu, parva = A rIte, divijaQ = vicAra karIne dInabhAva nathI lAvato, saMtoSa dhAraNa kare, te = tene, alamo = AlAbha parISaha, nahIM maLavAnuM duHkha, ja tANa- satAvatuM nathI, manane kSubdha karatuM nathI. bhAvArtha :- 'Aje mane bhikSAmAM kaMI maLyuM nathI paraMtu saMbhava che ke kAle maLI jaze', A pramANe ciMtana karanArane alAbhano parISaha trAsa Apato nathI, duHkhanuM kAraNa banato nathI. vivecana : aneka kSetromAM vicaratAM bhikSane kadAca dhanADhaya, garIba ke madhyama gharomAM gocarI mATe jatAM bhikSA na maLe to manamAM jarA paNa saMkaleza na kare. te dAtAnI parIkSA karavAnI utsukatA paNa rAkhe nahIM. bhikSA na maLe, tyAre kSetra ke vyaktinI niMdA kare nahIM paraMtu alAbhamAM paNa 'mane tapano lAbha che', ema vicAre. vaLI samatAbhAva rAkhIne bIjIvAra kayAreka maLI jaze, evI AzAthI saMtoSavRtti rAkhe. A pramANe alAbhanI pIDAne je sahana kare, te alAbha parISaha vijaya che. (16) roga parISaha :asA NaccA uppaiyaM dukkhaM, veyaNAe duhaTThie / __ adINo ThAvae paNNaM, puTTho tattha'hiyAsae // 32 // zabdArtha :- 3 = roganAM duHkho, 3pradya = utpanna thayelAM, = jANIne, vecANa = vedanAthI, kuTTa - duHkhI thayelA sAdhu, duHkhamAM rahelA bhikSu, AvI - adIna bhAvathI, pavi - potAnI buddhine, tAva = sthira rAkhe, tatva = rogAvasthAmAM, ko = kaSTa thavA chatAM paNa, diyAsaNa - samabhAvathI sahana kare che. bhAvArtha :- zarIramAM atyaMta dussA vedanA karanAra koI rogane utpanna thayelo jANI prajJAvAna muni te duHkhamAM paNa dInabhAva na kare paraMtu dInatArahita arthAt prasannabhAvamAM AtmAne sthira kare ane samabhAvathI sahana kare. tegicchaM NAbhiNaMdejjA, saMcikkha'ttagavesae / evaM khu tassa sAmaNNaM, ja Na kujjA , Na kArave // 33 // 33 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 : parISaha zabdArtha :- attavekSaN = AtmAzodhaka muni, tebhivjha - IlAjanI, upacAranI, khamiLavekhkhA = IcchA paNa na kare, cAhanA paNa na kare, vizrva = samAdhipUrvaka sahana kare, = je, 5 dhruSnA roganI sAravAra ke upacAra pote na kare, bArave = bIjA pAse na karAve, Uvu emAM ja, sahanazIlatAmAM ja, tasya - te sAdhunI, sAmaLa - sAdhutA che. 55 = = bhAvArtha :- Atmazodhaka muni roga thAya tyAre auSadhanI cAhanA kare nahi, paraMtu karmono vicAra karI AtmabhAvamAM ramaNa kare, adhyAtmabhAvane prApta kare. je sAdhaka cikitsA kare nahIM, karAve nahi ke anumodana paNa na kare, paraMtu samAdhipUrvaka rahe, te ja kharekhara tenI sAdhutA che. vivecana : acelagassa lUhassa, saMjayassa tavassiNo / taNesu sayamANassa, hujjA gAyavirAhaNA // 34 // sAdhaka koI viruddha AhAra ke pANInA kAraNe ke anya koI kAraNothI zarIramAM rogAdi utpanna thAya, tyAre udvigna thAya nahIM paraMtu azuci padArthonA sthAnarUpa, anitya temaja zaraNarahita (rakSaNa na karI zakAya tevA) A zarIra pratye niHspRhI thaI jAya ane roganI davA karAvavAno saMkalpa paNa kare nahi. te bimArIne prasannatApUrvaka sahana kare. Ama, aneka bimArIo udayamAM AvavA chatAM paNa je sAdhaka saMyamamAM sthira rahe, rogAdhIna thaI saMyama maryAdAnuM ullaMghana kare nahIM, te roga parISaha vijayI kahevAya che. jaMNa kujjA Na kArave:-: - rogano tIvra udaya thavA chatAM paNa muni cikitsA kare nahIM ane karAve paNa nahIM, jinakalpI, pratimAdhArI sAdhu koI cikitsA kare nahi, karAve paNa nahIM paraMtu sthavirakalpI sAdhu mATe ekAMta niSedha nathI kAraNa ke dareka sAdhunI zArIrika ane mAnasika sthiti, yogyatA temaja sahanazakti eka sarakhI nathI hotI, mATe sthavirakalpI munie jyAM sudhI zakaya hoya, tyAM sudhI sahana karavuM joIe, paraMtu sahana zaktinA abhAvamAM guru AjJAthI sthavirakalpI muni rogano yathAyogya upacAra karAvI zake che. zAstramAM zailaka rAjarSi vagerenAM varNanamAM auSadha upacAra karAvavAnuM varNana che. (17) tRNasparza parISaha : 34 zabdArtha :- avelaTH = ochAM vastrovALA ke vastra rahita, jUhaAE = rukSa zarIravALA, rukSa AhArathI jIvanArA, saMnayalsa - saMyamI, tavasiLo "tapasvI munine, taLelu = tRNo para, tRNonA saMthArA para, satyamALalsa - sUvAthI, gAya virAhA- zarIramAM pIDA, duggA = thAya che. = bhAvArtha :- vastra vinA rahenAra athavA alpavastravALA ane rukSa zarIravALA ke rukSa AhAra karanAra saMyamapAlaka tapasvI sAdhune ghAsa para sUvAthI zarIramAM pIDA thAya che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 35 = Ayavassa NivAeNaM, aulA havai veyaNA / evaM NaccA Na sevaMti, taMtujaM taNatajjiyA // 35 // AyavaK = atyaMta tApa, taDako, bivALa = paDavAthI paNa, annA - ghaNI, zabdArtha :atyadhika, veyaLA - vedanA, davad = thAya che, vaM - AvAM ghaNAM kaSTo saMyamamAM thAya ja che. tene, pannA jANIne, vicAra karIne, taLatabniyA tRNa ane tApanAM kaSTo AvavA chatAM paNa, taMtunuM maryAdAthI vadhAre vastro ke gRhasthonAM vastro, na sevaMti - sevana nathI karatA. zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- ati garamI paDavAthI acela ke alpa vastradhArI bhikSune ghaNI vedanAo thatI ja rahe che. te badhI vedanAo to karma nirjarA mATe svIkArI che, AvI vedanAo to thavAnI ja che, ema vicArIne tRNasparzathI pIDita hovA chatAM paNa muni maryAdA uparAMta vastrano svIkAra kare nahIM vivecana : tRNa zabdathI sUkuM ghAsa, darbha, kAMkarA, kAMTA Adi khUMcavAvALA jeTalA padArtho che, te sarvanuM grahaNa thAya che. AvA tRNAdi upara sUvA, besavAmAM tenA kheMcavAthI, zarIra cholAI javAthI ke kaThora sparza thavAthI je pIDA thAya che; tene samabhAvapUrvaka sahana karavI, te tRNa sparza parISaha jaya che. tRNa parISaha vijaya mATenuM dRSTAMta :- zrAvastI nagarImAM jitazatru rAjAnA putra bhadre kAmabhogothI virakta banIne sthaviro pAse saMyama aMgIkAra karyo. kAlAntare ekalavihArI pratimA aMgIkAra karI, te vairAjya (rAjyanI avyavasthAvALA)dezamAM gayo. 'A koIka rAjyano guptacara che', ema samajI rAjya karmacArIoe tene pakaDI lIdho. tene pUchavAmAM AvyuM, tyAre paNa te munine mauna rahelA joI tene talavAra ane bhAlAnI tIkSNa dhArathI dhAyala karyo. lohI TapakatAM ghA upara mIThAnuM pANI chAMTayuM ane darbhathI tenA zarIrane DhAMkI khADAmAM nAMkhI dIdhuM. Ama chatAM bhadramunie samabhAvapUrvaka A parISaha sahana karyo. 18) jala-mala parISaha : 36 kiliNagAe mehAvI, paMkeNa va raeNa vA / ghiMsu vA pariyAveNa, sAyaM No paridevae // 36 // zabdArtha :- piMtu =unALAnI RtuthI, tApathI thatAM, pariyAvega = parasevA vagerenuM kaSTa, padmaLa - melathI, parasevAthI, bhInA melathI, va = athavA, ra5 = rajathI, sUkA melathI, virulipnAr - zarIra lepAya jAya, A badhA melathI zarIra bharAI jAya, mehAvI - buddhimAna sAdhu, sAyaM = zarIra sukhane mATe, jo rilevar - kheda na kare, dInatA na kare, duHkhI na thAya. = bhAvArtha :- grISmaRRtumAM parasevAnI bhInAzathI ke melathI zarIra lipta thaI jAya athavA atyaMta garamI paDavAthI zarIramAM baLatarA thAya, to paNa buddhimAna sAdhu kayAre ya zAtA - sukha mATe dInatA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 : parISaha dekhADe nahIM, vyAkuLa thAya nahIM ane zItalatA mATe utsuka bane nahIM . 37 veejja NijjarApehI, AriyaM dhamma'NuttaraM / jAva sarIrabheu tti, jallaM kAraNa dhArae // 37 // zabdArtha HaNuttara - sarva zreSTha, pradhAna, ArithaM - Arya, tIrthaMkara kathita, dhamma= zruta cAritrarUpa dharma (prApta karIne), venga = sahana kare, vedana kare, biSnApeddI- nirjarAnA lakSyathI, karma nirjarAnA Icchuka, gAva - jyAM sudhI, saurabhe tti- zarIrano nAza na thAya, tyAM sudhI, jIvanaparyaMta, jALa = A zarIrathI, zarIra para, nAM = parasevo vagerene, dharaN = rahevA de, dhue nahIM, sApha kare nahIM. 57 bhAvArtha :- zreSTha cAritra dharmane pAmIne karmakSayano Icchuka muni melajanita parISahane sahana kare. jyAM sudhI zarIra na chUTe arthAt aMtima kSaNa sudhI zarIra para melane dhAraNa kare, tenA pratye ghRNA kare nahi paNa tene samabhAvathI sahana kare. vivecana : 'jalla'no artha che parasevo ane tenAthI thato mela. grISmaRRtumAM sUryanA prakhara tApathI utpanna thatAM pasInAnI sAthe dhULa coMTatAM mela jAmI jAya che. muni tene dUra karavA pANIthI snAna karavAnI icchA kare nahIM. te mela ane parasevAthI bharelA zarIrathI udvigna thayA vinA samabhAvapUrvaka tene sahana kare ane samyagdarzana, jJAna ane cAritrarUpI bhAva jaLathI snAna karI, AtmAnA karmamala dUra karavA mATe niraMtara udhata rahe. AvI rIte zarIra zuddhithI nirapekSa muni jalla (mela) parISahano vijetA kahevAya che. (19) satkAra puraskAra parISaha : 38 abhivAyaNamabbhuTThANaM, sAmI kujjA NimaMtaNaM / je tAiM paDisevaMti, Na tesiM pIhae muNI // 38 // zabdArtha :- sAmI - rAjA vagere dvArA, juggA - karelAM, abhivAyAM = namaskAra, anuDhDhALa = satkAra - sammAna tathA, khimaMtaLa = bhikSAne mATe nimaMtraNa maLe, tArUM - tene, ne - jo, DisevaMti - sevana kare che, svIkAra kare, bhogave, teli = tenI, muLI = muni, ba paur = cAhanA, IcchA - lAlasA na kare. bhAvArtha :- rAjA vagere zAsakavargIya loko temaja zrImaMto abhivAdana kare tathA satkAra-sanmAna karI bhojana, nivAsa AdinuM nimaMtraNa Ape, to paNa AtmArthI muni satkAra ke sanmAnanI spRhA kare nahi. aNukkasAI appicche, aNNAesI alolue / rasesu NANugijjhijjA, NANutappejja paNNavaM // 39 // 39 zabdArtha :- anusArUM = alpa kaSAyavALA, aSvicche = alpa IcchAovALA, satkAra, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [58] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 sanmAna vagerenI IcchA na karanArA, akhApalI - ajJAta gharomAMthI bhikSA lenArA, sonulolupatA rahita, pAva-buddhimAna sAdhu, halesu-svAdiSTa bhojanamAM, nAgu phALA-Asakti na rAkhe, saMtoSa rAkhe, putakhe = kyAre ya sArA padArtha na maLe, to kheda na kare. bhAvArtha :- prajJAvAna muni satkAra - sanmAna maLe, to paNa mAna ke krodha vagere kaSAyone ane IcchAone ghaTADe paraMtu vadhAre nahi, koInuM nimaMtraNa maLe, to paNa ajJAta gharomAMthI nirdoSa bhikSA prApta kare, rasalolupa na thAya ane koI paNa indriya viSayono saMyoga thAya, to temAM anAsakata bhAva rAkhe, gRddhibhAva kare nahIM. vivecana : satkArano artha pUjA, prazaMsA che ane puraskArano artha abhyatthAna, AsanapradAna, abhivAdana, namana Adi che. satkAra - puraskAra maLatAM vadhAre maLavAnI cAhanA kare nahIM. tenAthI ahaM-bhAvanI vRddhi paNa kare nahIM. je sAdhaka A baMne dUSaNathI dUra rahe che, te satkAra - puraskAra parISahanovijetA kahevAya che. sAputAH - (1) anusAthI - satkAra Adi mATe utkaMThAthI rahita. (2) manuSAthI - jene kaSAyanI tIvratA na hoya - anutkaTa kaSAyI. (3) puruSAthI :- satkAra Adi na karanAra upara krodha na karanAra ane satkArAdinI prApti thAya tyAre ahaMkAra na karanAra athavA 'aNakaSAyI'no artha che krodhAdi alpakaSAyavALo. che - alpa icchAvALA athavA icchArahita. niHspRha muni, satkAra, pUjA AdinI IcchA nahi rAkhanAra. kApalI (ajJAtaiSI) :- (1) je muni jJAti, kuLa, tapa, zAstrajJAna Adino paricaya ApyA vinA ja ajJAtapaNe AhArAdinI eSaNA kare che. (2) ajJAta-aparicita kuLomAM AhArAdinI eSaNA karanAra. keTalAka asatkAra - puraskArane parISaha gaNe che. gAthAmAM satkAra - puraskAra maLavAnI pramukhatAe A parISahano bhAvArtha karyo che. na maLavAno artha karIe to te aMtarAya karmanuM kAraNa thaze ane teno pratikULa parISahamAM samAveza thaze. te bhagavatI sUtrathI ane paraMparAthI viparIta thaI jaze. jema strIno saMyoga maLavAthI strI parISaha thAya, tema satkAra - puraskArano saMyoga maLavAthI, satkAra - puraskAra parISaha thAya che kAraNa ke baMne anukULa parISaha che. (20) prajJA parISaha :40 se NUNaM mae puvvaM, kammA'NANaphalA kaDA / __ jeNAha NAbhijANAmi, puTTho keNai kaNhui // 40 // zabdArtha :- pUM - cokkasa ja, maNa - meM purNa- pUrvabhavamAM, aNabattI - ajJAna phaLavALAM, mAM - karmo, voDa- karyA che, roga - jenAthI, sagAM-huM, hepa - koI vyakti dvArA, g - koI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2:parISaha viSayamAM, pu - pUchavAmAM AvatAM, unALAmAM sArI rIte javAba ApI zakato nathI. bhAvArtha :- meM kharekhara pUrvakALamAM ajJAnarUpI phaLa ApanArA karmo karyA che. jenA kAraNe huM koInA dvArA koI paNa viSayamAM pUchavAmAM Ave, tyAre koI paNa javAba ApavA zaktimAna thato nathI. 41 aha pacchA uijjati, kammA NANaphalA kaDA / evamassAsi appANa, NaccA kammavivAgaya // 41 // zabdArtha :- apaccha-have pachI, DA-karelAM, kSayopazama thayelAM, nANapatA - jJAna phaLadAyI, vanma-karmono, Daphannati-saMyoga thaze ja, paDyuM. A rIte, anivArya- karmavipAkane, navA - jANI, vicArIne, akhA- AtmAne, ati - Azvata kare, AzAvAdI rahI puruSArtha kare. bhAvArtha :- have pachI saMyama - tapamAM ane jJAnamAM puruSArtha karavAthI jJAnaphaLa ApanAra karmakSayopazamarUpe pragaTa thaze ja. A prakAre karmanA udaya ane kSayopazamanAM pariNAmone jANI muni potAnA AtmAne AzvAsana Ape ane kheda na kare. vivecana : prajJA parISaha mati ane zrata jJAnanA alpa kSayopazama temaja udayanI prabaLatAne kAraNe upasthita thAya che. te samaye muni vairya dhAraNa karI AzAvAdI rahe, udvega na kare. utpanna thayelA khedane dUra karavA mATe te vicAra kare ke puruSArtha karatAM karatAM bhaviSyamAM kayAreka karmo haLavAM thatAM zrutajJAnanI vRddhi thaze ane matijJAna nirmaLa thaze, evuM samAdhAna karIne te khedathI khinna thAya nahi ane maLelAM jJAnamAM prasannatA keLavI AgaLa vadhavA mATe puruSArthazIla bane. bhagavatI sutra za.8 1.9 anusAra prajJA parISaha jJAnAvaraNIya - karmanA udayathI utpanna thAya che. je A baMne mAthAmAM varNita bhAvonI puSTi kare che. A baMne gAthAothI A artha spaSTa hovA chatAM paNa ghaNA vidvAno A parISahane mAna mohanIyanA udayathI niSpanna mAne che, paraMtu te vAstavamAM parISaharUpa thato nathI ane kadAca hoya to paNa anukULa parISaha rUpa hoya che. jyAre, A prajJA parISahanI pratikuLa parISahamAM gaNanA thaI che. sArAMza e che ke A prajJA parISaha mati, zrata jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thAya che ane ajJAna parISaha avadhi, mana:paryava ane kevaLa jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thAya che. (21) ajJAna parISaha :42 NiraTugammi virao, mehuNAo susaMvuDo / __ jo sakkhaM NAbhijANAmi, dhammaM kallANa pAvagaM // 42 // zabdArtha :- no - je huM hajI sudhI, sarapaM- sAkSAt jJAnathI, spaSTa rUpathI, pratyakSa jJAnathI, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vALa - kalyANakArI, dhanaM - dharmanA svarUpane, pAvana - akalyANakArI, pApanA svarUpane paNa, gAmanA pAni jANI zakayo nathI (te pachI), mi. mAruM, mehuNAgo- maithuna vagere, vironivRtta thavuM ane brahmacarya pALavuM, susavuDoka samyaka prakAre Azrayono virodha karavo,f26 = vagere badhuM vyartha ja che. bhAvArtha :- huM maithuna vagere sAMsArika sukhothI vyartha ja virakata thayo. indriya ane mananA viSayono nirarthaka tyAga karyo, kAraNa ke dharma kalyANakArI che ke pApakArI (azubha phaLa ApanAra) che? e huM pratyakSa to kaMI joI zakayo nathI ane jANI zakayo nathI, muni evuM vicAre nahi. - tavovALIya, kimaM paDavago evaM pi viharao me, chauma Na NiyaTTai // 43 // zabdArtha :- tavohA- upadhAna tapa, vividha prakAranAM tapa anuSThAna, AvAya- svIkAra karIne, hima - sAdhunI pratimAno, vinna = svIkAra karatAM, pUrva vi - A rIte utkRSTa AcArathI, vidaro- vicaraNa karatAM paNa, ne- mAruM, cha- chadmasthapaNuM, alpajJapaNuM, vItarAga rahita avasthA, pica = dUra thatuM nathI. bhAvArtha :- huM tapazcaryA -AyaMbila Adi upadhAna karuM chuM. sAdhunI pratimAonuM paNa pAlana karuM chuM. A rIte viziSTa sAdhanA patha para vicaravA chatAM mArI chadmAvasthA dUra thaI nathI arthAt mane viziSTa pratyakSa jJAna thayuM nathI. vivecana : ahIM ajJAnano artha samasta jJAnano abhAva nathI, paraMtu viziSTa avadhi, mana:paryava ane kevaLa jJAnano abhAva che. tenA kAraNe sAdhakanA cittamAM avairya utpanna thAya ke huM abrahmacaryathI virakata thayo, meM duSkara tapa karyo ane dharmAdinuM AcaraNa karyuM, huM niraMtara apramatta rahuM chuM, tiraskArayukata vacanone sahana karuM chuM, to paNa mArI chadmastha avasthA dUra na thaI, jJAnAvaraNIyAdi karmono kSaya na thayo, mane atizayajJAna prApta na thayuM, A prakArano vicAra karavo, te parISahathI hAra svIkAravA samAna che. A prakArano vicAra na karavo ane dhairyathI sAdhanAmAM AgaLa vadhatAM prasanna ane saMtuSTa rahevuM, AzAvAdI rahevuM, te ajJAna parISaha vijaya che. 3vahAi (upadhAna) :- AgamonuM vidhivat adhyayana karatI vakhate paraMparAgata vidhi anusAra pratyeka AgamanAM nizcita AyaMbila Adi tapa karavAnAM hoya che, tene upadhAna kahe che. (rara) darzana parISaha :44 Natthi YNaM pare loe, iDDI vAvi tavassiNo / aduvA vaMcio mi tti, ii bhikkhU Na ciMtae // 44 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2:parISaha [ 61 ] 45 zabdArtha :- pU kharekhara, pare to - paraloka - janmAMtara, vAva - athavA, taslio - tapasvIonI, rUThThA = Rddhi, tni = nathI, che ja nahIM, AduvA = eTalA mATe (sAdhupaNuM svIkArI), vario mitti huM chetarAI gayo chuM, A rIte,fmapUsAdhu, " ciMtA-vicAra kare nahIM. bhAvArtha :- "paraloka cokkasa nathI, tapasvInI Rddhi paNa nathI, tethI huM to dharmanA nAme chetarAI gayo chuM." bhikSu evuM ciMtana kare nahIM. abhU jiNA asthi jiNA, aduvA vi bhavissai / musaM te evamAhaMsu, ii bhikkhU Na ciMtae // 45 // zabdArtha :- na - jinezvara deva, bhU-bhUtakALamAM thayA che, ji-vartamAnakALamAM mahAvideha kSetramAM jinezvara, sthira che, mahuvA vi- athavA, vilsa - bhaviSyamAM thaze, parva - A rIte, te - te (dharmI loko), muluM hiMsu asatya ja kahyuM che, ema,fmanahUsAdhu, vitA vicAra na kare nahIM. bhAvArtha - pUrvakALamAM tIrthakaro thayA hatA, vartamAnamAM tIrthakara che ane bhaviSyamAM tIrthakaro thaze, evuM je kahe che, te khoTuM ja kahe che, bhikSu evuM ciMtana kare nahIM. vivecana : ahIM darzana eTale samyagudarzana che. tat saMbaMdhI parISaha, e darzana parISaha che. ekAMta kriyAvAdI vagere 363 vAdIonA vicitra matane jANIne samyagudarzanane nirmaLa rAkhavuM, e darzana parISaha vijaya che. athavA darzana vyAmoha na thavo, te darzana parISaha vijaya che. jinezvara athavA jinezvara kathita jIva, ajIva, dharma, adharma, parabhava Adi parokSa hovAthI tene lagatA azraddhAnA bhAvo ke vicAro karavA nahIM ane thaI jAya to tene TakAvavA nahIM, e darzana parISaha jaya che. rUThThI vAvi taLio - tapazcaryA AdithI tapasvIone prApta thatI aneka prakAranI labdhione Rddhi kahe che. aupapAtika sUtramAM AvI tapojanita aneka Rddhiono ullekha che ane brahavRttimAM caraNarajathI sarvaroga zAMti, tRNAgrathI sarvakAma pradAna, prasvedathI ratnamizrita suvarNavRSTi, hajAro mahAzilAone pADavAnI zakti Adi Rddhiono ullekha che. darzana parISahanA viSayamAM ASADhAcAryanI azraddhA ane tene nivAraNa karavA mATe svargathI AvelA ziSyanuM udAharaNa ahIM jANI levuM joIe. parISahono upasaMhAra :46 ee parIsahA savve, kAsaveNa paveiyA / je bhikkhU Na vihaNNejjA, puTTho keNai kaNhui // 46 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 62 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 -tti niA zabdArtha :- paNa = A, parIsaha sambe - badhA parISaho, veDDayA = prabhue pharamAvyA che, kahyA che, ne = jenA svarUpane jANIne, mikU = vairyavAna sAdhue, = kayAreya paNa, kayAM ya paNa, vahepa koI paNa parISaha, pu - upasthita thatAM, AvatAM, ja vijhA - saMyamathI vicalita thAya nahIM. bhAvArtha - kAzyapa gotrIya bhagavAna mahAvIre A badhA parISahonuM prarUpaNa karyuM che. tene jANIne bhikSu kayAreya koI paNa parISahathI parAjita thAya nahIM paraMtu e dareka parISaha para vijaya prApta kare. -ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : parISaha e sAdhakanuM amRta che. pratikULatA ja sAdhakanedina-pratidina AgaLa vadhAre che. sahanazIlatA sAdhakanI sAdhanAno mApadaMDa che. sahanazIlatA vinA saMyama nathI, saMyama vinA tyAga nathI; tyAga vinA vikAsa nathI ane vikAsa e ja manuSyajIvananI saphaLatA che. tapa sAdhanAmAM AvatAM kaSTone svecchAthI sahana karavAnA hoya che. pratikriyA karyA vinA ja samabhAve te kaSTanuM vedana karI levuM, te parISaha vijaya che. je sAdhaka sAdhanAnI A kasoTImAMthI pAra UtarI jAya te ja sAdhaka kalyANa karI zake che. I adhyayana-ra saMpUrNa II Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--3 : caturaMgIya trIjuM adhyayana s DOOROOR DRO paricaya : prastuta tRtIya adhyayananuM nAma 'caturaMgIya' che. A nAma anuyogadvAra sUtrokta nAma prakaraNanA dasa hetuomAM prathama padane kAraNe rAkhavAmAM AvyuM che. A adhyanananI prathama gAthAnuM prathama pada che-- cattAra paramaM bi... A padanA AdhAre caturaMgIya nAma prasiddha thayuM che. anAdikALathI prANInI saMsArayAtrA cAlI rahI che. prabaLa puNyarAzi ekaThI thAya, tyAre jIvane duHkhada saMsArayAtrAthI mukta thavAno durlabha avasara prApta thAya che. te durlabha avasaranA cAra prakAra che, tene ja cAra parama durlabha aMga kahyA che. prabaLa puNyodayanA udaye jIvane A cAra aMganI prApti thAya che. jyAre vyaktine ekasAthe cAre ya aMga prApta thAya, tyAre te dharmanI pUrNa ArAdhanA karIne A saMsArayAtrAmAMthI mukti meLavI zake che. eka paNa aMganI khAmI vyaktinA jIvanane pUrNa banAvI zakatI nathI. cAra aMga A pramANe che - (1) manuSyatva (2) saddharma zravaNa (3) saddharmamAM zraddhA (4) saMyamamAM parAkrama. ahIM cAre ya aMgonI durlabhatAnuM kramazaH pratipAdana che. sarva prathama A adhyayanamAM manuSyajanmanI durlabhatAnuM pratipAdana cha gAthAomAM karavAmAM AvyuM che. bhAratIya darzanomAM e sarvamAnya siddhAMta che ke manuSya zarIra prApta thayA vinA mokSa, janma maraNa, rAgadveSa ane karmothI mukti thaI zakatI nathI. A mAnava dehathI ja AtmA paramAtmA banI zake eTalI ucca sAdhanA thaI zake che, paraMtu A saMsArayAtrAmAM jIva kayAreka narakamAM ane kayAreka AsurIyonimAM aneka janma maraNa kare che. manuSyagatimAM paNa kayAreka atyaMta bhogAsakata kSatriya bane che, to kayAreka cAMDAla ane saMskarahIna jJAtiomAM utpanna thaI koI paNa prakArano bodha prApta karI zakato nathI. tiryaMcagatimAM to ekendriyathI paMcendriya sudhI AdhyAtmika vikAsanuM prathama caraNa prApta karavuM paNa muzkela bane che. devo paNa dharmanI ArAdhanA karI zakatA nathI. nArakI jIvo bhISaNa du:khothI satata gherAyelA rahe che, tethI teomAM saddharma viveka jAgRta thato ja nathI, tiryaMcagatimAM koIka paMcendriya tiryaMco pUrvajanmanA saMskArathI prerita dharmArAdhanA karI zake che paraMtu te apUrNa hoya che. te tene mokSanA lakSya sudhI pahoMcADavAmAM sahAyaka banatI nathI. manuSyamAM dharmaviveka jAgRta thaI zake che. paraMtu adhikAMza manuSyo viSayasukhonI mohanidrAmAM sUtA rahI, sAMsArika kAmabhogomAM racyApacyA rahe che athavA sAdhAnAvihIna vyakti kAmabhogonI lolupatAmAM saMpUrNa jiMdagI veDaphI nAMkhI parama durlabha aMgone meLavavAnI takane gumAvI de che, AthI tenI dIrgha saMsArayAtrA vAraMvAra cAlu ja rahe che. kadAca pUrvajanmanA prabaLa saMskAro ane kaSAyonI maMdatAne kAraNe, prakRtinI bhadratA, prakRtinI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vinItatA, anukaMpA ane amatsaratA arthAt paraguNasahiSNutA, A cAra kAraNo dvArA manuSyaAyuno baMdha thavAthI manuSya janma prApta thAya che. A ja kAraNe manuSyabhavanI durlabhatAnAM daza daSTAMta niryuktimAM darzAvavAmAM AvyA che. niryuktikAre manuSya janma prAptinI sAthe jIvananI pUrNa saphaLatA mATe bIjI paNa daza durlabha bAbato kahelI che, mANussakhitta jAI kularUvArogga AuyaM buddhI / savapujAda lai, namo ya nomi duhAchuM Il uttarAdhyayana niryukti jema ke (1) uttamakSetra (2) uttama jAti kuLa (3) sarvAga paripUrNatA (4) nIrogitA (5) pUrNAyuSya () buddhimattA (7) dharmazravaNa (8) dharma svIkAra (dharmanI samaja) (9) zraddhA ane (10) saMyama. manuSya dehanI prApti thavA chatAM paNa zAstrakAroe manuSyatvanI prAptine sauthI mahattvapUrNa ane durlabha kahI che. manuSya deha pUrvakarmanA phaLathI maLe che ane manuSyanta AtmazuddhithI maLe che. Ama ahIM manuSya deha prApta karyA pachI paNa manuSyatva prApta karavuM, e atyaMta durlabha che. manuSyatvanI sAthe bIjuM durlabha aMga che, dharmazravaNa, dharmazravaNanI ruci pratyeka manuSyamAM hotI nathI. je mahAAraMbhI ane mahAparigrahI hoya che, tene saddharmazravaNanI ruci thatI ja nathI. prAyaH loko durlabhatama manuSyatvane meLavIne paNa dharmazravaNano lAbha laI zakatA nathI. niryuktikAre kahyuM che. Alasa moha'vannA, thaMbhA kohA pamAya kiviNatA / mathako anAja, vaSNava dattA ramA II 262 uttarAdhyayana niryukti (1) ALasa (2) moha, parivAramoha ke zarIramohane kAraNe vilAsitAmAM vyasta rahevuM (3) avajJA ke avarNa--dharmazAstra ke dharmopadezaka prati avajJA ke gahano bhAva (4) staMbha- jAti, kuLa, rUpa, tapa, zruta, lAbha, aizvarya, Adino mada ahaMkAra (5) krodha-aprIti (6) pramAda- nidrA, vikathA Adi (7) kapaNatA-dravyavyayanI AzaMkA (8) bhaya (9) zoka-ISTaviyoga, aniSTa saMyogajanita ciMtA (10)ajJAna- mithyAdhAraNA (11) vyAkSepa- vyAkuLatA (12) kutUhala-cittanI caMcaLatA, nATaka Adi jovAnI vyAkuLatA (13) ramaNa-krIDA parAyaNatA. uparokta kAraNo tene dharmazravaNanI ruci pragaTa thavAmAM bAdhaka bane che. saddharmazravaNathI ja vyakti haya, zeya, upAdeya, zreya, azreya, hitAhita, kAryAkAryano viveka karI zake che. manuSyatva prApta karyA pachI saddharmazravaNa parama durlabha che. zravaNa pachInuM trIjuM durlabha aMga che zraddhA- yathArtha daSTi, dharmaniSThA, tattvo prati ruci ane pratIti. jenI daSTi mithyA che, te saddharma, sanzAstra temaja satyatattvane jANavA chatAM temAM zraddhA, pratIti ane ruci rAkhato nathI kadAcit samyagudaSTine kAraNe zraddhA thaI jAya to paNa tenI Rju prakRtine kAraNe sadguru ane satsaMganA abhAvamAM athavA kudaSTi ane ajJAnIonA saMgathI zraddhAno jhukAva kudharma tarapha thaI zake che. ghaNIvAra viparIta ciMtana temaja Agraha vRddhithI paNa nirmaLa zraddhA rahevI muzkela thaI javAne kAraNe nihnava Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-3: caturaMgIya . | 5 | thaI jAya che, tethI ja sAcI zraddhA arthAt dharmaniSThA parama durlabha che. aMtima durlabha aMga che saMyamamAM parAkrama arthAt puruSArtha. ghaNA loko dharmazravaNa karIne samajIne, zraddhA paNa rAkhe che, paraMtu te dizAmAM tadanurUpa puruSArtha karI zakatA nathI. Ama, jANavuM, sAMbhaLavuM, zraddhA karavI, te eka vAta che, jyAre tene kriyAnvita karavuM arthAt AcaraNamAM mUkavuM, te bIjI vAta che. saddharmane kriyAmaya arthAt AcaraNayukta karavAmAM cAritramohano kSayopazama, prabaLa saMvega, prabaLa nirveda (vairAgya), utsAha vagere anivArya che. dareka vyaktimAM A guNo hotA nathI. AthI ahIM saMyamamAM puruSArthane durlabha darzAvyo che. je prApta thatAM anya kaMI ja prApta karavAnuM bAkI rahetuM nathI mATe tenI ja utkRSTa ArAdhanA karavAnI hoya che. adhyayananA aMtamAM 11mI thI 20mI sudhInI 10 gAthAomAM durlabha caturaMga prAptinI sAthe dharmanuM aMtima phaLa mokSa che, tema darzAvyuM che. OOO Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ s ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - trIjuM adhyayana - '/E/4 caturaMgIya ICIC) cAra parama aMgonI durlabhatA : cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNo / mANusattaM suI saddhA, saMjamammi ya vIriyaM // 1 // zabdArtha :- 4 - A saMsAramAM, jaMtuLo - prANIne mATe, madhuraM - manuSyajanma, manuSyatva, surR - dharmazAstranuM zravaNa, ratA - dharma para zraddhA, saMgama - saMyamamAM, variyaM - parAkrama, dharmAcaraNa, vAri - A cAra, paramaifNa - parama aMgonI, ku Lada- prApti thavI durlabha che. bhAvArtha :- A saMsAramAM prANImAtrane cAra parama aMgo prApta thavAM durlabha che, -(1) manuSyatva (2) saddharmanuM zravaNa (3) saddharmamAM zraddhA ane (4) saMyamamAM parAkrama. vivecana :paramALa - atyaMta nikaTanA upakAraka tathA muktinAM kAraNa hovAthI manuSyattvAdi parama aMga che. A cAre aMgo mokSa prAptimAM mukhya kAraNa che. su sA:- zravaNa ane zraddhA, prastuta gAthAmAM mAtra zravaNa ane zraddhA zabda che paNa prasaMgAnuMsAra ahIM dharma zravaNa ane sudeva suguru, sudharmanI zraddhA, evo artha karavo joIe. jIvanuM saMsAraparibhramaNa : samAvaNNANa saMsAre, NANA-gottAsu jAisu / kammA NANA-vihA kaTu, puDho vissaMbhiyA payA // 2 // zabdArtha :- savAre - saMsAramAM, papA - A jIvo, bALavidA- aneka prakAranAM, sma- karma, varlDa karIne, nAgorAsu - vividha gotravALI, nANu jAtiomAM, yoniomAM, pujo - judA judA rUpamAM, samAvaUTkha = janma maraNa karIne, viImiyA = AkhA jagatano sparza karyo che. bharyuM che. bhAvArtha :- saMsAramAM bhramaNa karatAM dareka saMsArI jIve aneka prakAranAM karmo karI judI judI jAtiomAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-3: caturaMgIya utpanna thaI, pRthaka pRthaka rUpe samasta vizvano sparza karyo che arthAt samagra vizvamAM sarvatra janma maraNa karyA che. 3 pAyA revanopatu, paraMtu vi pAyA ! ___egayA Asure kAye, ahAkammehiM gacchai // 3 // zabdArtha - hArdi . potAnAM zubhAzubha karma anusAra jIva, pAyA - kayAreka, revanotuM - devalokamAM, garapaNuM - narakamAM, vi. ane, sAsure che - AsuranikAmAM, cha * utpana thAya che. bhAvArtha - potAnAM karelAM karma anusAra jIva kayAreka devalokamAM, kayAreka narakamAM ane kayAreka AsurakAyamAM janma dhAraNa kare che. 4 egA khattio hoi, tao caMDAla bukkaso / tao kIDapayaMgo ya, tao kuMthU pivIliyA // 4 // zabdArtha :- - kyAreka kSatriya, hodda thAya che, to tyAra pachI, vaMkAra juvo = caMDAla ane varNasaMkara rUpe janma thAya che, zIpayano = kIDA ane pataMgiyAM, ya = ane, zyU = kuMthavA, jhINA jIvo, viliyA - kIDI. bhAvArtha :- A jIva kayAreka kSatriya, kayAreka cAMDAla, kayAreka varNasaMkara, kayAreka kIDA, pataMgiyA, kaMthavA ke kIDI thAya che. tethI bhavanapati devonA grahaNa mATe asurakAya zabdano prayoga karyo che. saMkSepamAM 'asura' ane 'devo' zabdaprayogathI cAre jAtinA devonuM grahaNa thaI jAya che. A rIte trIjI gAthAmAM devagati ane narakagatimAM jIvanA paribhramaNanuM kathana che. cothI gAthAmAM kSatriya ane caMDAla zabda prayogathI sarva manuSyo ane kITa pataMgiyAdithI tiryaMconuM grahaNa thAya che. A rIte bane gAthA dvArA cAreya gatinA paribhramaNanuM vidhAna che. evamAvaTTa joNIsu, pANiNo kammakivvisA / Na NivijaMti saMsAre savvaDesu va khattiyA // 5 // zabdArtha - savvasu samasta padArtho, qtta =jema kSatriya lokone parva = temaja, saMsAre - saMsAramAM, vivritA - azubha karmathI pIDAyelAM, pALio - prANIo, Ava nI - janma maraNanA cakrathI, vividha prakAranI yonimAM paribhramaNathI, na vili - nivRtta thatAM nathI. bhAvArtha :- AvI rIte karmothI malina ane duHkhI jIva anAdi kALathI Avarta svarUpa yonicakramAM bhramaNa karavA chatAM paNa saMsAradazAthI nirveda pAmatA nathI arthAt teo janma maraNanA cakrathI mukta thavAnI IcchA karatA nathI. jema kSatriyo cirakALa sudhI samagra aizvarya ane sukha sAdhanono upabhoga karavA chatAM paNa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 tRpta thatAM nathI arthAt nirvedabhAvane, viraktibhAvane prApta karatA nathI. da mya-sardi samUha, turiyA vaduveyaT I amANusAsu joNIsu, viNihammati pANiNo // 6 // zabdArtha :- mUrdi - karmonA saMyogathI, samUdA - mUDha banelA, kuriyA - mAnasika duHkhathI duHkhI, vahuveyaNa - atizaya zArIrika vedanAvALA, pALio - prANI, bApulAlu - manuSyayoni sivAya bIjI narakAdi, goLAtuM - yoniomAM, vipati - aneka prakAranAM duHkha bhogave che. bhAvArtha :- karma saMgathI ati mUDha, duHkhita ane atyaMta vedanAthI yukta prANI, manuSyatara yonimAM janma laI, pharI pharI trAsa pAmI duHkhI thatAM rahe che. kammANaM tu pahANAe, ANupuvvI kayAi u / jIvA sohimaNuppattA, Ayayati maNussayaM // 7 // zabdArtha - yari = kayAreka, mAdhupuLI = kramazaH, mmamAM manuSyagati pratibaMdhaka karmono, azubha karmono, pahANa nAza thavAthI, nahiM. karmakSayarUpa zuddhine, Atmazuddhine, Atma vikAsane, gukhattA = prApta thayelA, navA = jIvo, manusmartha - manuSyajanmane, Aveti - prApta kare che. bhAvArtha - kAlakrame kramazaH karmono kSaya thavAthI jIvonI zuddhi thAya che ane tenA phaLasvarUpe tene manuSyabhava prApta thAya che. vivecana : manuSyatva prAptimAM bAdhaka kAraNoH- (1) ekandriyathI paMcendriya sudhI bhinna prakAravALI jAtiomAM janma (2) devaloka, narakabhUmi, temaja AsurakAyamAM janma (3) tiryaMcagati, kIndriya, trIndriya, caturindriya tathA paMcendriyamAM janma (4) rAjA AdinI jema bhoga sAdhanonI pracuratAne kAraNe saMsAradazAthI avirakti (5) manuSyatara yoniomAM samUDhatA (bebhAna dazA) temaja vedanAne kAraNe manuSyatva prAptino abhAva (6) manuSyagati bAdhaka karmono kSaya na thavo (7) manuSyA, baMdhane anurUpa Atmazuddhino abhAva. manuSyatvanI durlabhatA Adi viSayane dasa daSTAMto dvArA samajAvyA che, te A pramANe che - cullaga pAsagadhanne, jUe rayaNe ya sumiNa cakke ya / vakhya guNo paramA, vala vitA madhu tame ITddA uttarA. niryukti (1) cullaka (bhojana mATenuM ghara) - brahmadattarAjA cakravartIpada prApta thatAM eka brAhmaNa upara prasanna thayA. tenI Agraha bharelI IcchAnusAra cakravartInA cha khaMDanA rAjayamAMthI pratidina eka eka gharethI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-3: caturaMgIya | da9 | khIranA bhojananI mAMga svIkArI lIdhI. sarvaprathama teNe cakravartIne tyAM banelI svAdiSTa khIranuM bhojana karyuM. vAraMvAra evI khIra khAvAnI IcchAthI eka divasamAM ghaNAM ghare khAvAnuM zaru karyuM. brAhmaNanuM AyuSya puruM thAya, to paNa cha khaMDanAM gharo pUrNa thavAnI saMbhAvanA nathI, tethI bIjIvAra cakravartInI svAdiSTa khIra khAvAno avasara maLavo durlabha che. tema saMsAramAM bhramaNa karatAM jIvane punaH manuSya janma maLavo mahAdurlabha che. (2) pAsaka (jugAra ramavAno pAso) - cANakayanI ArAdhanAthI prasanna thaI deve prasAdarUpe ApelA pAsAnA prabhAvathI jevI rIte cANakayane parAjita karavAnuM khUba muzkela hatuM, evI ja rIte A saMsAramAM manuSya janma mahAdurlabha che. (3) dhAnya - samasta bharata kSetranA badhA prakAranAM anAjano AkAzane sparze tevaDo Dhagalo karI temAM eka prastha pramANa sarasava meLavIne, jene ochuM dekhAtuM hoya ane zarIra kaMpatuM hoya evI koI vRddhAne A DhagalAmAMthI e prastha pramANa sarasavano eka eka kaNa zodhIne judA pADavAnuM kAma sopavAmAM Ave, to te kAma vRddhA mATe ghaNuM muzkela che. tema chatAM te zakya bane, to paNa eka vAra gumAvyA pachI coryAsI lAkha yonimAM paribhramaNa karanArane punaH manuSyajanma maLavo ati durlabha che. (4) dhata:- ratnapuranA rAjA ripumardane potAnA putra vasumitrane potAnI hayAtImAM rAjaya meLavavAnI rIta batAvI ke 1008 thAMbhalA tathA pratyeka thAMbhalAnA 1008 khUNAvALA sabhAbhavananA pratyeka khUNAne dhutamAM jItI le, tyAre te dhutakrIDA vijayI rAjakumArane rAjaya maLI zake che. rAjakumAre evuM ja karyuM paNa jugAramAM thAMbhalAonA pratyeka khUNAne jItavuM tenA mATe duSkara banyuM. tevI ja rIte A manuSyabhava punaH prApta thavo durlabha che. (5) ratna:- dhanada nAmano kaMjusa vaNika potAnA saMbaMdhInA AmaMtraNathI potAnA putra vasupriyane jamInamAM dATelAM ratnonI rakSAnuM kArya soMpI paradeza gayo. teNe ghare pAchA AvIne ratnonI tapAsa karI, to te maLyAM nahIM, kema ke tenA cAre ya putroe ratno kADhIne vecI nAkhyAM hatAM. tenAthI prApta thayelI dhanarAzithI vyApAra karI te karoDopati banI gayA hatAM. vRddha pitAe gussAmAM putrone gharamAMthI bahAra kADhIne kahyuM ke vecelAM ratnone pAchAM lAvo. have vecelAM ratnonI prApti te putrone mATe jema duSTara che, tema eka vAra prApta thayelA manuSyajanmane paNa pharI prApta karavo, ati durlabha che. (6) svapna:- muladeva nAmanA kSatriyane paradeza jatI vakhate rastAmAM eka cIMtharehAla vastradhArI saMnyAsI no sAtha thaI gayo. mArgamAM kAMcanapura nagaranI bahAranA eka taLAvanA kAMThA upara baMne sUI gayA. pAchalI rAte baMnene mukhamAM caMdrano praveza thato hoya tevuM svapna AvyuM. mUladeve saMnyAsIne svapna khAnagI rAkhavAnuM kahyuM paraMtu saMnyAsI pratyeka vyaktine potAnA svapnano vRttAMta kahevA lAgyo. koIe tene kahyuM 'Aje zanivAra che, eTale tamane ghI - goLa sAthe roTalo ane tela maLaze. jyAM jyAM e bhikSA mATe gayo tyAM tyAM tene e cIjo khUba pramANamAM maLI. mUladeva svapnapAThaka brAhmaNa pAse gayA ane temane svapnanI vAta karI. brAhmaNe kahyuM ke, jo pahelAM mArI kanyAnI sAthe tamArA vivAha karavAnuM maMjUra karo, to ja huM tamane tenuM phaLa kahuM. mUladeve svapna pAThakanI vAta svIkArI lIdhI. Ama te svapna pAThakano jamAI banI gayo. brAhmaNe kahyuM, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 'AjathI sAtame divase tame nagaranA rAjA thazo.' have e nagarano rAjA mRtyu pAmyo ane rAjayanI hAthaNIe tyAM rahelA mUladevane puSpamALA paherAvI dIdhI. A dazya joIne saMnyAsIne khUba ja pazcAttApa thayo. te rAjaya lakSmIne mATe caMdrapAnanA svapnanI AzAe rAtre tene svapna AvyuM hatuM tyAM roja suI javA lAgyo, paraMtu te svapna have saMnyAsI mATe durlabha banI gayuM. te pramANe ekavAra A manuSya janma cUkI janAra pramAdI jIvane pharI manuSyabhavanI prApti ati durlabha che. (7) caka-rAdhAvedha:- mathurA nareza jitazatrue potAnI putrI indirAnA vivAha mATe svayaMvaramaMDapanI racanA karI ane tenI pAse ja eka khUba moTo UMco staMbha paNa Ubho karAvyo. staMbhanA UrdhvabhAgamAM sIdhAM pharatAM cAra ane avaLAM pharatAM cAra cakra goThavyAM. te cakro upara rAdhA nAmanI pharatI pUtaLInI goThavaNa karAvI. staMbhanA cheka nIcA bhAgamAM telathI bharelI eka kaDAIrakhAvI. pachI evI zarata rAkhI ke je vyakti rAdhAnA DAbA netrane bANathI vIMdhaze, te mArI rAjakanyA indirAno pati banaze. svayaMvaramAM AvelA rAjakumAromAMnA koInuM bANa pahelAM cakra sAthe, koInuM bIjA cakra sAthe, to koInuM trIjA cakra sAthe athaDAIne tUTIne nIce paDI jatuM paNa lakSyasthAna sudhI koInuM paNa bANa jaI zakyuM nahIM. aMtamAM Indrapura nagaranA rAjA IndradattanA putra jayaMtakumAre bANathI pUtaLInI DAbI AMkhanI kIkInuM vedhana karyuM. rAjaputrI IndirAe enA gaLAmAM varamALA paherAvI dIdhI. je rIte rAdhAvedhanI sAdhanA atyaMta kaThina ane duSkara che e ja rIte manuSya janmane hArI gayelA pramAdI prANIne mATe manuSya janmanI punaH prApti paNa ati durlabha che. (8) karma (kAcabo) - zevALathI AcchAdita eka sarovaramAM eka kAcabo potAnA parivAra sAthe raheto hato. ekavAra koI kAraNavazAt zevALamAM chidra paDI gayuM. A samaye zevALanI nIce rahelA kAcabAe potAnI Doka bahAra kADhI, to svaccha AkAzamAM tArAgaNothI suzobhita parama zobhA saMpanna evA zaradakALa nA pUrNa caMdramAnuM apUrva dazya joIne AzcaryapUrvaka AnaMdamagna thaI gayo paNa A apUrva dazya (vastu) potAnA parivArane batAvavA mATe tene laIne jayAre kAcabo te sthaLe pahoMcyo tyAre te chidra havAnA jhapATAne kAraNe punaH zevALathI AcchAdita thaI gayuM hatuM, tethI kAcabA ane tenA parivArane pharIthI caMdranAM darzana na thayA. e rIte manuSya janmane gumAvI beThelA pramAdI jIvane paNa manuSyajanma maLavo ati durlabha che. (9) yuga:- asaMkhyAta yojana vistRta svayaMbhUramaNa nAmanA aMtima samudramAM pUrvadizA tarapha koI deva gADInuM dhoMsaruM nAkhe ane pazcimadizA tarapha e dhoMsarAnI sAMbela nAMkhe, pazcimadizAmAM nAMkhelI sAMbela pUrvadizAmAM nAkhelA dhoMsarAnA vIMdhamAM dAkhala thaI jAya, e vAta ghaNI durlabha che. A rIte manuSyabhavathI zruta thayelA pramAdI jIvane pharIthI manuSyabhavanI prApti thavI ghaNI durlabha che. (10) paramANa:- koI eka deva mANikyathI banelA eka staMbhane vajanA prahArathI toDI nAkhe pachI tene khUba pIsIne tenuM cUrNa banAvI eka naLImAM bharIne sumeru parvatanA zikhara upara UbhA rahIne te cUrNa ne phUMka mArI cAre bAju uDADe. Ama karatAM e staMbhanA badhA paramANuo dUra dUra vikharAya jAya, pachI e saghaLA paramANuone ekatrita karIne pharI staMbhanuM nirmANa karavuM jema duSkara che, tevI ja rIte manuSyabhavathI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-3H caturaMgIya bhraSTa thayelA jIvane pharIthI manuSyajanmanI prApti thavI ghaNI durlabha che. : vissaMbhiyA payA (vizvakabhRtaH prajAH ) samasta jagatane sparze che. kahevAmAM AvyuM che ke-- - judI judI yonimAM utpanna thaIne prANIo Natthi kira so paeso, loe vAlaggakoDimetto vi / jammaNamaraNAbAhA, jattha jiehiM Na saMpattA / / 71 lokamAM vALAnA agrabhAga jeTalo paNa koI pradeza nathI ke jyAM jIvoe janma maraNa karI sparza na karyo hoya. vRttio, caMDAla, puSo :- traNa zabda saMgrAhaka che H- (1) kSatriya zabda vaizya, brAhmaNa Adi uttama jAtiono vAcaka che. (2) cAMDAla zabda niSAda (bhIla ke mAchImAra jevI jAti), zvapAka (cAMDAla) vagere nIca jAtiono bodha karAve che. (3) bukkasa zabda dvArA sUta, vaideha-- vaizya puruSa ane brAhmaNa strIno putra, Ayogava- zUdra puruSa ane vaizya strIno putra Adi varNasaMkara jAtionuM grahaNa thAya che. AvaTThajoNI :- Avartano artha che parivartta. AvarttapradhAna yonionuM pramANa coryAzI lAkha che. A yonicakra jIvonA utpatti sthAna che. 8 vAmmavivisA :- karmothI pApI arthAt adhama athavA jenAM karma azubha ke malina hoya te. saTTesu va vattiyAH- jevI rIte kSatriyo eTale rAjA vagere loko mAnavIya kAmabhogamAM Asakta rahe che, tevI rIte bhavAbhinaMdI jIva vAraMvAra janmamaraNa karavA chatAM saMsAramAM ja tallIna rahe che. dharmazravaNa : mANussaM viggahaM ladhuM, suI dhammassa dullahA / jaM soccA paDivajjaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM // 8 // zabdArtha HmAthussuM = manuSyanuM, viIT = zarIra, Dtha = prApta karIne, dhamma = dharmanuM, surpha = zravaNa karavuM, DuITT - durlabha che, khaM - jene, sovvA = sAMbhaLIne (jIva), tattva - tapa, pati = kSamA ane, ahiMsaya = ahiMsArUpa saMyama, DivAti = aMgIkAra kare che, dhAraNa kare che. bhAvArtha : - manuSya zarIrane prApta karavA chatAM paNa satyadharmanuM zravaNa durlabha che. je dharmanA zravaNathI jIva tapa, kSamA, sahiSNutA ane ahiMsAno svIkAra kare che. vivecana : dharmazravaNanuM mahattva :- dharmazravaNa mithyAttva timiranuM vinAzaka, zraddhArUpI jyotinuM prakAzaka, tattva atattvanuM vivecaka (bheda batAvanAra), kalyANa ane pApanuM bhedadarzaka che. dharmazravaNa amRtapAna samAna, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 ekAMta hitakAra ane hRdayane AnaMdita karanAra che. AvuM zrutacAritrarUpI dharmanuM zravaNa manuSyane prabala puNyodaye maLe che. dharmazravaNathI ja vyakti tapa, kSamA ane ahiMsA Adi dharmane svIkAre che. tavaM vaMti mahilacaM :- (1) tapa-anazana Adi 12 prakAranAM tapa, saMyama ane Indriya nigraha (2) kSAnti-krodhavijayarUpI kSamA, kaSTasahiSNutA tathA upalakSaNathI mAna Adi kaSAyanovijaya (3) ahiMsAbhAva-ahiMsakabhAva ane upalakSaNathI mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigrahathI viramaNa vrata. dharmazraddhA : Ahacca savaNaM ladhu, saddhA paramadullahA / soccA NeyAuyaM maggaM, bahave paribhassai // 9 // zabdArtha :- mahattva -kadAcita, savaM - dharmanuM zravaNa, navuM = prApta karyA pachI, sardI- tenI zraddhA ke ruci thavI, parama-kullAha - atyaMta durlabha che, yAreyaM - nyAya saMgata, ma - samya darzanAdirUpa mokSamArgane, sovI = sAMbhaLIne, vadave - ghaNA ja manuSya, parimala = tenAthI bhraSTa thaI jAya che. bhAvArtha :- kadAca dharmanuM zravaNa paNa prApta thaI jAya, tema chatAM temAM zraddhA utpana thavI, e parama durlabha che kAraNa ke ghaNA nyAyamArgane arthAtu samyagu darzanAdi ratnatrayAtmaka mokSamArgane sAMbhaLIne paNa tenAthI calita thai jAya che. vivecana : dharmazraddhAnuM mahatva - saMsAra sAgara pAra karavA mATe dharma zraddhA naukA samAna che. mithyAtvarUpI aMdhakArane dUra karavA mATe dharma sUrya samAna che. svarga ane mokSanA sukhane ApanAraciMtAmaNiratna samAna che. kSapakazreNI upara AruDha thavA mATenI nisaraNI che ane kevaLajJAna tathA kevaLadarzananI jananI che. yADayuM - (1) nyAyopapana, nyAyasaMgata (2) duHkhanA AtyaMtika kSaya tarapha athavA saMsAra sAgarathI pAra laI janAra. have pariba6 :- ghaNA manuSyo mokSamArgathI paribhraSTa thaI jAya che, samyaka zraddhAthI vicalita thaI jAya che, jema ke jamAli Adi. uttarAdhyayana niryukti AdimAM zraddhAthI bhraSTa thayelA sAta nihnavonAM dAMta prastuta karyA che. te sAta nihAvo nIce mujaba che : bahurayapaesa avvattasamuccha duga-tiga-abaddhikA ceva / eesiM NiggamaNaM vucchAmi ahANupuvvIe / / 164 / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-3:caturaMgIya 73 ] bahuraya jamAlipabhavA, jIvapaesA ya tIsaguttAo / avvattA''sADhAo, sAmuccheyA''samittAo / / 165 / / gaMgAe do kiriyA, chalagA terAsiyANa uppattI / therA ya guTThamAhila puTThamabaddhaM parUviti / / 166 / / -uttarAdhyayana niryukti (1) jamAliH- 'diyA jUta' je atyAre karavAmAM Ave che, te thaI gayuM che, evuM je bhagavAna mahAvIre kahyuM che, te satya nathI, ema bhagavAna mahAvIranA siddhAMtane mithyA mAnI, sthaviro vaDe samajAvavA chatAM paNa teNe potAnA mithyAgraha para aDaga rahIne potAno alaga mata sthApita karyo. (2) tiSyagupta :- vasu AcAryanA ziSya tiSyaguNe sAtamuM AtmapravAda pUrva bhaNatI vakhate ekapaNa pradezathI hIna jIvane jIva na kahI zakAya, e kathanane barAbara samajyA vinA ekAMta Agraha svIkArI lIdho ke aMtima pradeza ja jIva che, prathama dvitIya Adi pradeza nahIM. AcArya vasue te mithyAgrahane choDavA mATe khUba ja samajAvyA. yuktipUrvaka samajAvavA chatAM paNa te kadAgraha choDayo nahi, paraMtu jyAre te AmalakappA nagarImAM padhAryA, tyAre temanI mithyA prarUpaNA sAMbhaLIne bhagavAna mahAvIranA zrAvaka mitrazrI zeThe temane potAne ghera bhikSA arthe padhAravA AmaMtraNa ApyuM. bhikSAmAM teNe modaka AdimAMthI eka tala jeTalo bhAga kADhIne pIrasyo. khIra, ghI, pANI vagere paNa kevaLa biMdu pramANamAM ApyAM. vastrano paNa eka tAMtaNo Apyo. tiSyaguptamunie AnuM kAraNa pUchayuM, tyAre mitrazrI zrAvake kahyuM ke Apano siddhAMta evo che ke aMtima eka pradeza ja pUrNa jIva che, tethI modaka Adino eka kaNa paNa pUrNa modaka (Adi) che. ApanI daSTine anusarIne ja meM Ama karyuM che. tiSyaguptane potAnI bhUla samajAI gaI ane AlocanA prAyazcita karIne punaH sambodha prApta karyo. (3) ASADhAcAryanA ziSya :- hRdayazULanI vedanAthI mRtyu pAmelA ASADhAcArya pahelA devalokamAM utpanna thayA. potAnA ziSyone zikSaNa ApavAnA hetuthI potAnA mRta zarIramAM praveza karI sAdhuveze potAnA ziSyone agADha yoganuM zikSaNa ApyuM. zikSaNa puruM thatAM potAnA ziSyone vastusthiti samajAvIne zuddhi karAvIne devaloke cAlyA gayA. A prasaMgathI tenA ziSyo sAMsAyika mithyAtvathI grasta banI gayA ane temaNe avyakatabhAvano svIkAra karI lIdho. teo kahevA lAgyA ke ajJAnavaza ame saue te asaMyata devane saMyata mAnIne vaMdanA karI hatI. AthI have bIje paNa kaI rIte nizcaya karI zakAya ke A saMyata sAdhu che ke asaMyata deva che? tethI dareka vastu avyakata ja che, ema mAnavuM joIe. te svIkAravAthI mRSAvAda paNa thAya nahi ane asaMyatane vaMdanA karavAno doSa paNa lAge nahi. rAjagRhanA mauryavaMzIya rAjA balabhadra zramaNopAsake avyakata nidvavone nagaramAM AvelA jANIne temane potAnA subhaTo dvArA bAMdhIne hAjara karavAno hukama karyo. rAjAnA mANaso temane pakaDI lAvavA mATe Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 udyAnamAM gayA, badhAne pakaDI bAMdhI prahArathI trAsa ApatAM rAjA pAse hAjara kayAM, tyAre temaNe pUchayuM 'Apato zramaNopAsaka cho ane amo zramaNa chIe. amArA para zA mATe atyAcAra karAvI rahyA cho?" temanI vAta sAMbhaLIne rAjAe kahyuM "ApanA avyakata matAnusAra huM kema mAnI zakuM ke Apa zramaNa cho athavA cora? ane huM zramaNopAsaka chuM ke bIjo koI?" rAjAnuM A prakAranuM kathana sAMbhaLIne te badhAne bodha thaI gayo ane potAnI bhUla samajAI gaI. rAjA dvArA pratibodhita banelA te munio potAnI mithyA mAnyatAnuM prAyazcita karI sthavironI sevAmAM cAlyA gayA. (4) azvAmitra - mahAgiri AcAryanA ziSya kauDinya potAnA ziSya azvamitra munine dazamA vidhAnapravAda pUrvanI naipuNika nAmanI vastunuM adhyayana karAvI rahyA hatA. te samaye eka sUtrapAThanuM adhyayana AvyuM ke vartamAna kSaNavartI nairayika Adi vaimAnika paryata covIsa daMDakonA jIva kSaNAMtaramAM cchinna thaI jaze. AnA parathI asvamitre ekAMta kSaNakSayavAdano Agraha pakaDI lIdho ke saghaLA jIvAdika padArtha pratikSaNamAM naSTa thaI rahyA che, kAMI sthira nathI. koDinyAcArye temane anekAMta daSTithI samajAvyuM ke vyucchedano artha vastuno sarvathA nAza nahi paNa paryAyanI apekSAe pratikSaNa vastuno nAza thAya, e pramANe levAno che. jenazAstrano e siddhAMta ja che ke samasta padArtho dravyanI apekSAe zAzvata ane paryAyanI apekSAe azAsvata che, paraMtu amlamitre potAno durAgraha choDyo nahIM, rAjagrahanagaranA zuklAdhyakSa zrAvakoe samucchedavAdIo (nitavo) ne cAbuka vagerenA prahArathI khUba mAryA, tyAre munio kahevA lAgyA ke Apa to zrAvako cho ane ame sAdhuo chIe, to vyartha zA mATe amane mAro cho? zrAvakoe kahyuM "ApanA mata anusAra na to ame zrAvaka chIe ke na to tame sAdhu cho. Ape jene joyA che, teno to nAza thaI gayo che, ame to navIna ja utpanna thayA chIe. Apane mAranAra tathA Apa, baMne navA ja utpanna thayA cho kema ke Apano mata ja kSaNakSayano pratipAdaka che, sarva padArtho kSaNa vinAzI che, A pramANe zrAvako dvArA zikSaNa meLavI te badhA pratibodhita thayA ane sarve punaH satya siddhAMtano svIkAra karI potAnA saMghamAM AvI gayA. (5) gaMgAcArya :- ulukA nadInA pUrva kinAre eka ullakAtIra nAmanuM nagara hatuM ane pazcimI kinAre dhULanA koTathI bAMdheluM eka nAnuM gAmaDuM hatuM tyAM mahAgirinA ziSya dhanagupta munirAja cAturmAsa karyuM. dhanaguptAcAryane eka ziSya hato, jenuM nAma gaMga hatuM. te pote paNa AcArya hatA. temaNe ulukA nadInA pUrva kinArA upara AvelI ulukA nagarImAM cAturmAsa karyuM. zaradaRtuno samaya hato. eka divase gaMgAcArya potAnA dharmAcAryane vaMdanA karavA mATe jaI rahyA hatA. mArgamAM nadI AvatI hatI. temaNe sAme kAMThe javA mATe nadImAM praveza karyo. temanA mAthAmAM vALa na hatA, tethI prakhara sUryanA kiraNonA AtApathI temanuM mastaka tapI rahyuM hatuM. bIjI bAju temanAM caraNone zItala jaLano sparza thatAM caraNomAM zItaLatAno anubhava thato hato. mithyAtva karmodayavaza temanAM manamAM evA prakArano tarka jAgyo ke AgamamAM kathana che ke eka samayamAM eka jIva eka ja kriyAno anubhava kare che, paraMtu mArA A svAnubhave e vAta satya lAgatI nathI, kema ke atyAre zIta ane uSNa, ema bane anubhava mane ekI sAthe ja thaI rahyA che. AcArya dhanaguNe vividha yuktiothI tene satyasiddhAMta samajAvyo, paraMtu temaNe durAgraha na choDyo ane saMghabahiSkRta Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--3 : caturaMgIya thaI teo rAjagRhamAM AvyA. tyAM maNiprabha yakSe dvikriyAvAdanI tenI asat prarUpaNAthI krodhAyamAna banI, tenA upara mudgarano prahAra karyo ane kahevA lAgyo "bhagavAne spaSTapaNe prarUpaNA karI che ke jIvane kriyAyano eka sAthe anubhava thato nathI arthAt ekI sAthe be upayoga hotA nathI, vAstavamAM ApanI bhrAMtinuM kAraNa samayanI atisUkSmatA che. Apa asatprarUpaNAne choDo, nahIM to A mudgarathI tamAro nAza karIza. A prakAranAM yakSanAM bhayaprada tathA yuktiyukta vacanothI te pratibodhita thayA ane temaNe potAnA durAgrahano tyAga karI Atmazuddhi karI. 75 (6) rohagupta (luka) :- guptAcAryanA ziSya rohagupta aMtaraMjikA nagarImAM temanA darzanArthe AvyA. tyAre eka poTTazAla parivrAjake evI ghoSaNA karI ke meM loDhAnA paTTAthI mArA peTane eTalA mATe bAMdhyu che ke mArA peTamAM bharelI aneka vidyAonA bhArathI te phATI na jAya. A jaMbudrIpamAM mAro koI pratispardhI nathI, tethI meM jAMbunA vRkSanI DALI hAthamAM rAkhI che. rohagupta munie gurudeva guptAcAryane pUchayA vinA ja ghoSaNA karanAra parivrAjakanI sAthe vAdavivAda karavAnuM nakkI karyuM. temaNe ghoSaNA karanAra tathA thALI pITanArane thobhAvI dIdho. tyAra pachI gurumahArAjanI pAse AvIne rohagupte jyAre vAta karI, tyAre temaNe kahyuM --A kArya barAbara (yogya) karyuM nathI. tame vAdavivAdamAM kadAca tene parAjita karI dezo, to paNa te parivrAjaka vRzcikAdi sAta vidyAothI tamane aneka rIte herAna karaze. rohagupte vAdavijaya ane upadrava nivAraNa mATe gurUnA ArzIvAda mAMgyA. gurudeve mayUrI Adi sAta vidhAo pratIkArArthe ApI ane kSudravidyAkRta upasarga nivAraNArthe rajoharaNa maMtrita karIne Apyo. rohagupta rAjasabhAmAM pahoMcyA. parivrAjake jIva ane ajIva rAzidrayano pakSa prastuta karI rohaguptanA ja mata dvArA tene parAjita karavAnuM nakkI karyuM. rohagupte tene parAjita karavAnA hetuthI (1) jIva (2) ajIva (3) no jIva, e rAzitrayano siddhAMta prastuta / karyo. nojIvamAM garoLInI kapAyelI pUMchaDInuM dRSTAMta ApyuM. parivrAjake parAjayanA roSathI rohaguptano nAza karavA mATe vRzcikAdi vidyAno prayoga karyo, paraMtu rohagupte tenI pratipakSI sAta vidyAonA prayoga dvArA tene harAvI dIdho. sahue parivrAjakane parAjita joIne nagara bahAra kADhI mUkayo. ja gurudeva pAse AvI rohagupte trirAzi pakSanA sthApanathI mAMDIne vijayaprApti sudhIno vRtAMtta saMbhaLAvyo. tyAre gurumahArAje kahyuM ke he vatsa ! tame trirAzi dvArA parivrAjakane harAvyo paraMtu tame jayAre tyAMthI jItIne uThayA ! tyAre evuM kema na kahyuM ke 'no jIvarAzi' arthAt trirAzie amAro siddhAMta nathI phakata jIva ane ajIva, A be ja rAzi amArA siddhAMtamAM che mATe tame sabhAmAM jaIne pharIthI teno khulAso karo. Ama chatAM rohagupte potAno durAgraha na choDayo ane te guru sAthe prativAda karavA taiyAra thaI gayo. pariNAme balazrI rAjAnI rAjasabhAmAM guru--ziSyano cha mAsa vivAda cAlyo. aMte rAjA vagerenI sAthe guptAcArya jyAM traNe lokanI badhI vastuo maLe tevI kutrikApaNa dukAne pahoMcyA, tyAM pahoMcIne tarata ja AcArya mahArAje dukAnadAra pAse mAMgyuM, te mujaba teNe jIva ane ajIva baMne padArtho batAvyA paraMtu nojIvanI mAgaNI karI tyAre dukAnadAre kahyuM ke nojIva traNe lAkamAM kayAMya maLato nathI. traNe lokanI dareka cIja ahIM maLe che. ahIM na maLatI cIja traNe lokamAM kayAMya nathI maLatI. dukAnadAranI vAta sAMbhaLI AcArye pharIvAra rohaguptane samajAvyA, paNa te samajayo nahi. tethI tene hArelo joIne rAjasabhAmAMthI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bahiSkRta karavAmAM Avyo. gacchathI bahiSkRta banI rohaguNe vaizeSika darzananI sthApanA karI. temAM teNe bhAvAtmaka cha padArthonI prarUpaNA karI. tenAthI tenuM bIjuMnAma Saluka paNa paDyuM. (7) goSThAmAhila :- AcArya AryarakSite durbalikA puSpamitrane yogya samajIne jayAre potAnA uttarAdhikArI AcArya tarIke jAhera karyA, tyAre goSThAmAhila irSyAthI saLagI UThayA. ekavAra AcArya durbalikA puSpamitra jyAre potAnA ziSya viMdhyamunine navamA pUrva pratyAkhyAna pravAhanI vAcanA daI rahyA hatA, tyAre temAM A pramANe pATha Avyo- 'pANAvAyaM pavanahAni gAvavA AnA upara prativAda karatAM goSThAmAhila bolyA, 'gAvavA , evuM na bolavuM joIe, kAraNa ke ema kahevAthI pratyAkhyAna sImita ane sAvadhika banI jAya che. AmAM AkAMkSAno saMbhava hovAthI huM bhaviSyamAM mArIza' e prakAranuM duSaNa Ave che. AcAryazrIe samajAvyuM ke tamArI A prarUpaNAmAM maryAdAvihIna ane kAlAvadhi rahita utsutra prarUpaNA doSa hovAthI akArya sevana tathA bhaviSyamAMdevAdi bhavomAM pratyAkhyAna nahi hovAthI vrata bhaMgano doSa lAgavAnI AzaMkA che. 'yAvajIvana' e zabdathI manuSyabhava sudhInuM ja grahaNa thAya che ane jIvana paryaMta vratonuM niraticAra rUpe pAlana thaI zake che. A prakAre samajAvavA chatAM paNa goSThAmAhile potAno durAgraha na choDyo. saMghe bhegA maLIne zAsanadevI dvArA mahAvideha kSetramAM viharamAna tIrthaMkaranI pAse khulAso karI AvavAnI prArthanA karI. zAsanadevI videha kSetramAM jaI saMdeza lAvyA ke AcArya kahe che te ja satya che, goSThAmAhila mithyAvAdI nitava che. Ama chatAM goSThAmAhila mAnyA nahi, tethI tene saMghe bahiSkRta karI dIdhA. A pramANe goSThAmAhila samyaguzraddhAthI bhraSTa banI AlocanA karyA vagara marIne prathama kalpamAM deva thayA, tethI zAstramAM kahyuM che ke zraddhA parama durlabha che. saMyamamAM puruSArtha :10 suI ca ladhu saddhaM ca, vIriyaM puNa dullahaM / bahave royamANA vi, No ya NaM paDivajjae // 10 // zabdArtha :- su - dharmazravaNa, saddha - dharmazraddhA, tabdha prApta karyA pachI, vari - saMyamamAM parAkrama karavuM, pukha = enAthI paNa, phu da = durlabha che, kema ke, vada = ghaNA ja manuSya, royanA vi - ruci hovA chatAM paNa, I - tene (dharma temaja saMyamane), no paDivazva - AcaraNamAM lAvI zakatA nathI, jo = nahIM paNa, na paNa. bhAvArtha :- dharmazravaNa ane zraddhA prApta karyA pachI paNa saMyamamAM parAkrama karavuM, atyaMta durlabha che. ghaNA jIvo satya saMyamamAM ruci hovA chatAM tenuM samyagu AcaraNa karI zakatA nathI. vivecana : manuSyatva, dharmazravaNa temaja zraddhAyukta hovA chatAM paNa moTA bhAganI vyaktio cAritra mohanIya karmanA udayathI saMyamamAM puruSArtha karI zakatI nathI. vIryano artha ahIM cAritra pAlanamAM potAnI zakti Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--3 : caturaMgIya vAparavI, tevo che. te ja mahattvapUrNa aMtima durlabha aMga che. te ja karmarUpa vAdaLAMone haTAvavAmAM pavana samAna, karmamaLane dhovA mATe jaLa samAna, bhoga bhujaMganA viSanA nivAraNa mATe maMtra samAna che ane mokSa prApti mATe viziSTa kalpavRkSa samAna che. cAritramAM tapa ane saMyama baMneno samAveza che. caturaMga prAptinuM phaLa : 11 mANusattaMmi AyAo, jo dhammaM socca saddahe / tavassI vIriyaM ladhuM, saMvuDe NidhuNe rayaM // 11 // zabdArtha :- mAgulattammi = manuSyabhavamAM, AyAo - Avelo, go - je AtmA, dhamma - dharma, sobna = sAMbhaLIne, saddahe = zraddhA rAkhe che, vIriya = saMyamamAM puruSArthane, lalluM = prApta karyA pachI, tavI = tapasvI, saMvuDe - saMvaravALo thaI te, yaM - karmarajano, bindhuLe = nAza kare che. = 77 bhAvArtha :- manuSyatvane prApta karanAra je jIva dharmane sAMbhaLIne zradghAvaMta bane che, te tapasvI sAdhaka saMyamamAM puruSArtha karI saMvarayukta thAya che arthAt navAM karmono saMgraha karato nathI ane pUrvabaddha karmarajano kSaya kare che, nAza kare che. 12 sohI ujjuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTThai / jinnA" parama nApha, thaya-sittiva pAvaN // 2 // zabdArtha - ujjuyabhUyassa - saraLa vyaktinI, sohI - zuddhi thAya che, supta - zuddha AtmAmAM ja, dhammo - dharma, vidurU = Take che, sthira thAya che, yayasittivva - ghIthI siMcAyelA agninI jema, paramaM - parama, zreSTha, ucca vikAsa, bibbALa - nirvANa, mokSane, jJA - prApta kare che. UMco jAya che. = bhAvArtha :- je RjubhUta arthAt pUrNa rUpe saraLa hoya che; tenI ja Atmazuddhi thAya che ane jeno AtmA zuddha hoya che, tenA jIvanamAM ja dharma TakI zake che, jenA jIvanamAM dharma che, te ghIthI siMcAyelI agninI jema parama nirvANane prApta kare che. 13 vigiMca kammuNo heDaM, jasaM saMciNu khaMtie / pADhavaM sarIraM hiccA, uDDuM pakkamai disaM // 13 // = zabdArtha :- muLo - karmanA, 43 = hetune, vidhiSa = dUra karI, vrutir = kSamAthI, basa - saMyamarUpI, saMdhiLu - vadhAre, pAvuM - pArthiva-audArika, zarIr - zarIrane, hivvA - choDIne, OMThThuM = Urdhva, visa = dizAne,svarga ke mokSane, pamar = prApta kare che, jAya che. bhAvArtha :- he sAdhaka ! karmanA hetuone arthAt karmabaMdhanAM kAraNone dUra kara. kSamAthI saMyamano saMcaya Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kara. Avo sAdhaka ja pArthiva (sthUla) zarIrane choDIne svarga ke mokSa tarapha gamana kare che. vivecana : (1) cAre ya aMgane prApta karanAra prazasta tapasvI navAM karmonA Agamanane rokIne saMvRtta bane che tathA jUnAM karmonI nirjarA kare che. (2) caturaMga prApti pachI saralatA ane sahajatA jevA saddaguNo pragaTe che, tethI AtmAnI zuddhi thAya che, kaSAyajanya kaluSitatAno nAza thAya che ane dharmasthiratA pragaTe che. dharma sthiratA prApta thayA pachI ghIthI siMcAyelA agninI jema tapa, tyAga ane cAritrathI parama tejasvitAne meLavI le che. (3) karmanA mithyAtva Adi hetuone dUra karIne je sAdhaka kSamA vagere dharma saMpattithI saMyamanI vRddhi kare che, te A zarIrane choDIne Urdhvagamana kare che ane devagati ke mokSane prApta kare che. zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pAvuM sarIra :- pArthiva zarIra, pRthvIne 'sarvasahA' kahe che, tema A mAnava zarIra paNa sarvane sahana karanAruM che. pRthvI ke pRthvImAM thanAra pArthiva kahevAya che. A zarIrathI ja zailezI avasthAnI prApti thavAnI apekSAe te zailopama, atinizcala hovAthI paNa pArthiva zarIra kahevAya che. AvA pArthiva zarIrane choDIne sAdhaka UrdhvadizA tarapha jAya che arthAt mokSe jAya che. dhalittivva pAvaNa :- (dhRta) dhIthI siMcita agni jevI rIte zIghra UrdhvagAmI bane che, pUrNa vikAsane pAme che; tevI ja rIte saraLa ane pavitra hRdayavALA sAdhaka parama nirvANa arthAt mokSarUpa UdizAmAM gamana kare che. tenI Urdhvagati thAya che. ja caturaMga prAptinuM bhAvI phaLa : 4 vijJAtihiM mItteEi, navA ttara-'ttarA | mahAsukkA va dippaMtA, maNNaMtA apuNaccavaM // 14 // - zabdArtha :- visAmeiSThi - aneka prakAranAM, pItte i vratanuM pAlana karavAthI, uttara-sattaraT = uttarottara, pradhAna, UMcA UMcA vimAnavAsI, navA - deva thAya che, mahAsuvA 7 - mahAzukala arthAta sUrya--caMdranI samAna, vivaMtA - prakAza karatAM, anubhava - ahIM bIjI gatimAM na javuM, maLatA - ema mAnIne, tyAM rahe che. = bhAvArtha :- aneka prakAranA AcAranA pAlanathI uttarottara Rddhi saMpanna deva bane che. te devo sUrya caMdranI jema atizaya ujjavala prabhAvALA ane daidipyamAna zarIravALA hoya che, te svargamAMthI pharI cyavana thavAnuM nathI, tema teo mAnatA hoya che arthAt teo tyAM ghaNuM dIrgha (asaMkhya varSonuM) AyuSya prApta kare che. 15 appiyA devakAmANaM, kAmarUva viuvviNo / u kappe ciTThati, puvvA vAsasayA bahU // 15 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-3H caturaMgIya zabdArtha :- devAmALa - deva kAmone, deva sukhone, appiyA - prApta karIne, vAmahava vikaLio - IcchAnusAra vaikriya karanArA, vadhU vAlatA pullA - seMkaDo pUrva varSo sudhI, duM - upara, khesu = kalpa vimAnomAM, bAra devalokamAM, vikRtti rahe che. bhAvArtha :- devonA divyabhoga sukhone pAmelA te deva IcchAnusAra rUpa dhAraNa karavA samartha hoya che tathA manuSyalokathI upara kalpomAM arthAt pahelA devalokathI bAramA devaloka sudhI seMkaDo pUrva varSa arthAt sAgaropamanA varSo sudhI rahe che. 16 tattha ThiccA jahAThANaM, jakkhA Aukkhae cuyA / uveMti mANusa joNiM, se dasaMge'bhijAyai // 16 // 79 zabdArtha :- navA = te deva, taltha = tyAM devalokamAM, nahAvALuM = pota potAnA sthAnamAM, niSnA = rahIne, Asavar = Ayuno kSaya thavAthI tyAMthI, cuyA - cyavIne, kALa karIne, mApusaM noLi - manuSyayonine, vaMti - prApta kare che, le - tyAM tene, valane - daza aMgonI, daza bolanI, guNonI, abhinAyajJa = prApti thAya che. bhAvArtha :- te deva tyAM devalokamAM potAnA sthAnamAM sthiti pramANe rahIne AyuSya pUrNa thatAM tyAMthI cyavIne manuSya yonimAM utpanna thAya che. te tyAM uttamottama daza prakAranI sAmagrIthI yukta thAya che. 17 khettaM vatthaM hiraNNaM ca, pasavo dAsa porusaM / cattAri kAma khaMdhANi, tattha se uvavajjai // 17 // pazu, zabdArtha :- zvetta = kSetra, vaTyuM = vAstu, bhavana Adi, hibna = sonuM, palavo dAsaporusaM - dAsa ane puruSa e, vRttAnta - cAra, vAmaNuMdhA i= kAmaskaMdha, moTAM sukhasAdhana, tattva = tyAM, che - te divya AtmA, vavajgad = utpanna thAya che. bhAvArtha :- (1) khetara, khullI jamIna (2) ghara, dukAna (3) sonuM-cAMdI (4) pazuo ane dAsa puruSo arthAt nokaro, A cAra kAmaskandha arthAt sukhanAM sahayogI sAdhano jyAM hoya, tyAM te utpanna thAya che. mittavaM NAyavaM hoi, uccAgoe ya vaNNavaM / appAyaMke mahApaNe, abhijAe jasobale // 18 // 18 zabdArtha :- mittavuM = mitravALA, bAyavuM = jJAtivALA, kandvAnod = ucca gotravALA, vaLava * suMdara varNavALA, aplAya nIrogI, mahApaLe = mahA buddhizALI, abhinAr = vinayavAna, = guNa saMpanna, naso = yazasvI, ya = ane, varte = baLavAna, hor = hoya che. bhAvArtha :- 1. pUrvakathita cAra kAma skaMdhathI saMpanna kuLamAM janma 2. sanmitrothI yukta 3. parivAra = Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 80 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 saMpana 4. ucca gotrIya 5. suMdara varNa da nIrogI 7. mahAprAjJa 8.guNa saMpanna 9. yazasvI ane 10. baLavAna hoya che. 19 bhoccA mANussae bhoe, appaDirUve ahAuyaM / puSya vizuddha-sane, jevAM vodi kuthi in zabdArtha :- ahIDayaM AyuparyaMta, yogya umara sudhI, bApu - manuSyabhavanA, avahive = anupama, moha = bhogone, moDyA = bhogavIne, puvaeN (puvaeN) = pUrvabhavamAM, vizuddha-same nidAna rahita zuddha dharmanuM AcaraNa karavAne kAraNe te, vasaM - A bhavamAM zuddha, vodi = samyakatvane, dharmanI samajaNane, yuphiyA - prApta kare, bodha pAme. bhAvArtha :- jIvana paryata anupama mAnavIya bhogone bhogavIne paNa teo pUrvabhavamAM vizuddha dharmAcaraNavALA hovAthI kevaLI prajJama dharmanA bodhane prApta kare che. 2. cauraMgaM dullahaM NaccA saMjama paDivajjiyA / tavasA dhuyakammase, siddhe havai sAsae // 20 // -tti nemi || zabdArtha :- ra3ra - mokSanA cAre aMgone, kutta6 - durlabha, kviA - jANIne, saMgama = saMyama, paDavAyA - aMgIkAra karIne, tavA - tapazcaryAthI, dhuna - saMpUrNa karmono kSaya karIne, zAzvata,siddha - siddha, havana thaI jAya che. bhAvArtha :- puNyazALI jIva pUrvokta cAra aMgone durlabha jANI saMyama dharmano svIkAra kare che. tyAra pachI tapazcaryAthI samagra karmone kSaya karI zAzvata siddha thAya che. -ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :nA :- ahIM yakSa zabda sAmAnya deva jAtino vAcaka che. yakSa zabdathI cAre jAtinA devanuM grahaNa thAya che. mahApu (mahAzakala) -atizaya ujjavaLa prabhAvALA, sUrya, caMdra Adine mahAzukala kahe che. te devo caMdra, surya Adi samAna dedIpyamAna zarIravALA hoya che. A zabda prayoga dvArA te devonI zarIrasaMpadAnuM kathana che. o-aqviSyio :- (1) IcchAnusAra rUpanI vikurvaNA karavAnA svabhAvavALA (2) yatheSTa rUpa vagere dhAraNa karavAnI zaktithI yukta (3) ATha prakAranAM aizvaryathI yukta (4) ekI sAthe aneka AkAravALAM rUpa dhAraNa karavAnI zaktithI saMpana. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-3: caturaMgIya puLA vAsaNa vadUda-84 lAkha varSane 84 lAkha varSathI guNavAthI je saMkhyA prApta thAya tene pUrva kahe che, 70,56,00,00,00,00,00 arthAt sitera lAkha, chappana hajAra karoDa varSano eka pUrva thAya che. AvAM ghaNAM pUrvo sudhI, asaMkhyAta seMkaDo varSo sudhI devo devalokamAM nivAsa kare che ane divya sukhone bhogave che. rasa - dazAMgI sukha- cAra aMganI prApti thayA pachI je jIva dharmArAdhanA karIne devalokamAM jAya che, ane devabhavanuM AyuSya pUrNa karIne manuSyajanmamAM dazAMgIsukhane prApta kare che. sukhanA aMgabhUta dazabola A pramANe che- (1) cAra kAma skaMdha :- kSetra- vAstu, hiraNya, pazu samUha ane dAsapuruSa. A cAra kAmaskaMdhahoya, tevA saMpannakuLamAM janma thAya, ahIM kiIta--kharIdIne lAvelA hoya temaja mAlikonI saMpatirUpa gaNAya, tene dAsa kahe che. sevA- saMrakSaNanA dareka kArya karanAra manuSyavargane pauruSa kahe che. (2) mitravAna, (3) jJAtimAna (4) uccagotrIya (5) varNavAna (6) nIrogI (7) mahAprAjJa (8) vinIta ke guNasaMpanna (9) yazasvI ane (10) zaktimAna. hisANA:- bhAratIya darzanomAM keTalAka darzana mAne che ke mukta jIva paNa mohavaza ke paropakArArthe saMsAramAM punarAgamana kare che. A mAnyatAnuM nirAkaraNa karavAnI daSTie atrasiddhanI sAthe zAzvata zabdano prayoga karyo che. jainadarzananA mate siddha thayA pachI saMsAranA kAraNabhUta karmabIjanA abhAve te punaH koI paNa avasthAno svIkAra karatA nathI, sadA zAzvatarUpe te ja avasthAmAM rahe che. upasaMhAra:- jainadarzanamAM AtmavikAsanAM puNya ane nirjarA evA be aMgo che. puNyathI sAdhano prApta thAya che ane te sAdhano dvArA patita na thatAM AtmavikAsanA mArge sAdhanA thAya, tenAthI karmakSaya thAya, tene nirjarA kahevAya che. sAdhakanuM aMtima lakSya mokSa hoya che, te nirjarAthI ja prApta thAya che. manuSyabhavane zAstrakAroe uttama mAnyo che. kAraNa ke vikAsanAM badhAM sAdhano manuSyajanmamAM ja prApta thAya che. AtmArthI jIvanI daSTi to sAdhanono upayoga karatAM karatAM paNa mokSa tarapha ja hoya che. aMte badhA punita sAdhanono tyAga karavo ane nirjarAno svIkAra karI mokSa meLavavo, e ja manuSyabhava prAptinuM zreSThatama kartavya che, zreSTha phaLa che. I adhyayana-3 saMpUrNa II Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayanasUtra-1 cothuM adhyayana paricaya : A cothA adhyayananuM nAma 'asaMskRta' che. A nAma anuyogadvAra sUtrokata prathamapadane anusaratuM nAma che. niryukti anusAra A adhyayananuM nAma pramAdApramAda che, A nAma adhyayananA viSaya AdhArita A adhyayanano pratipAdha mukhya viSaya che pramAdathI nivRtti ane jIvananA aMta sudhI apramAdapaNe mAnasika, vAcika, kAyika pravRtti karavI. prastuta adhyayanamAM bhagavAna mahAvIre pramAdanA kAraNarUpe samyak daSTikoNanA abhAvanuM kathana karyuM che. mithyA mAnyatAo dvArA manuSya nIti ke satyamArgathI bhraSTa banI pramAdamAM rahIne vAstavika mokSa-puruSArthathI Tyuta thaI jAya che. te yugamAM jIvana prati kaMIka bhrAnta dhAraNAo-mithyA lokamAnyatAo pracalita hatI, tene prastuta adhyayanamAM pramAdasota kahI tenuM nirAkaraNa karyuM che. jema ke - 1. 'jIvana saMskRta che athavA jIvana saMskRta banAvI zakAya che. evuM tathAkathita saMskRtavAdI mAnatA hatA. teo maMtro, taMtro, devo ke avatAronI sahAyatAthI tUTelA athavA tUTI rahelA jIvanane pharI sAMdhI zakAya che, ema mAnatA hatA paraMtu bhagavAna mahAvIre tenuM nirAkaraNa karatAM kahyuM ke jIvana asaMskRta che arthAt tUTanAruM jIvana koI paNa maMtrataMtrAdi ke deva, avatAra AdinI sahAyatAthI paNa sAMdhI zakAtuM nathI. dharma vRddhAvasthAmAM karavo joIe, pahelAM nahIM; AvI bhrAMta mAnyatAnuM samAdhAna bhagavAne karyuM che ke, dharma karavA mATe dareka samaya yogya ja che. vRddhAvasthA Avaze ke nahIM te paNa nizcita nathI.' . bhagavAne dhanane azaraNabhUta batAvatAM kahyuM che ke A loka ane paraloka baMnemAM dhana rakSaka banI zakatuM nathI paraMtu je vyakti pApakarmo dvArA dhanopArjana kare che, te dhanane ahIM choDIne jAya che ane corI, anIti, beImAnI, chetarapIMDI, hiMsA Adi pApakarmonA phalasvarUpe te aneka jIvonI sAthe vera bAMdhI narakano mahemAna bane che. dhanano vyAmoha manuSyanA vivekadIpane bujhAvI nAkhe che, jenA kAraNe te yathArtha pathane joI zakato nathI. keTalAkanI mAnyatA evI paNa hoya che ke karmonAM phaLa AgalA janmamAM maLe che tathA karmonAM phaLa che ja nahIM, hoya to paNa bhagavAna ke avatArane prasanna karIne te phaLathI chUTI zakAya che paraMtu bhagavAne 2. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-4 : asaMskRta kahyuM ke kRta karmone bhogavyAM vinA chuTakAro maLato nathI. karmonAM phaLa A janmamAM paNa maLe che ane AgAmI janmamAM paNa maLe che. karmonAM phaLathI koI bacI zakatuM nathI. tene bhogavavAnuM avazyabhAvI che. 5. 9. 7. 8. 83 / lokomAM evIpaNa eka bhramaNA che ke jo eka vyakti aneka vyaktione mATe zubhAzubha karma kare che, to tenuM phaLa te sarva bhogave che tenuM khaMDana karatAM bhagavAne kahyuM che ke saMsArI jIva potAnA parivAra mATe je kArya kare che, tenuM phaLa bhogavavAnA samaye te parivAranA lokonI baMdhutA ke bhAgIdArI cAlatI nathI. pApakarmanAM phaLa potAne ja ke karanArane ja bhogavavA paDaze, te bhUlavuM na joIe. lokomAM eka bhramaNA che ke sAdhanA mATe saMgha ke guru Adino Azraya vighnakAraka che, vyaktie svayaM ekAkI sAdhanA karavI joIe; paraMtu bhagavAne kahyuM che ke 'je svachaMdavRttino tyAga karI gurunA sAnidhyamAM rahIne grahaNa ane Asevana zikSA prApta karIne sAdhanA kare, te ja pramAda vijayI banI mokSane prApta kare che. loko ema mAne che ke yuvAvayamAM mana phAve tema jIvI laIe, pAchalI vayamAM dharma karIzuM, tenuM nirAkaraNa karatAM bhagavAne kahyuM che ke je pUrva jIvanamAM apramAdI banI zakatA nathI te pazcAt jIvanamAM paNa apramAdI banI zakatA nathI. jyAre AyuSya pUrNa thavAmAM haze, tyAre pramAdI vyakti mATe viSAda--zoka sivAya kaMI ja raheze nahi arthAt te dharma ArAdhanA karI zakaze nahi. AthI pUrva vaye ja athavA bodha pAmatAM ja pramAda temaja kAmabhogone choDI saMyamapathamAM praveza karI jIvana apramatta banAvI AtmarakSA karI levI joie. (1) mohanidrAdhIna thayelA vyaktionI vacce paNa bhAreMDapakSInI jema jAgRta thaine rahevuM joIe. / (2) samaya koInI rAha joto nathI. AyuSya naSTa thatuM rahe che. zarIra durbala ane vinAzI che, tethI jarA paNa pramAda na karavo. (3) samaye samaye doSothI bacavA mATe sAvadhAna rahevuM joIe. (4) zarIranuM poSaNa, rakSaNa, saMvardhana paNa jJAnAdi guNonI prAptinA lakSathI ja karavuM joIe ane jyAre zarIra sAdhanAnA sAdhanarUpe kArya na karI zake tyAre tenuM mamatva choDI devuM joIe. (5) vividha anukULatA pratikULatAmAM samatva bhAva rAkhavo joIe. (6) pratikSaNa apramatta bhAvomAM rahI, tama zvAsa sudhI, ratnatrayAdi guNonI ArAdhanAmAM tatpara rahevuM joIe. AvI amUlya zikSAo A adhyayanamAM sUcita karavAmAM AvI che. A rIte prastuta adhyayanamAM apramAdabhAvane mULa maMtra banAvI, te maMtranI siddhi mATenA upAyo darzAvyA che. 000 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 cothuM adhyayana asaMskRta zrI uttarAdhyayanasUtra-1 IZER asaMskRta jIvana ane azaraNatA : 1 asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa hu Natthi tANaM / evaM viyANAhi jaNe pamatte, kiNNU vihiMsA ajayA garhiti // 1 // zabdArtha :- nIviyaM = A jIvana (tUTI gayA pachI), asahaya = asaMskRta che, joDI zakAtuM nathI, mA pamAyaN = pramAda na karo, govaLIyalsa = vRddhAvasthA pAmelI vyaktinI, tALa = rakSA karanAro, haiM = cokkasa ja, sthi = koI nathI, vaM = A rIte, viyALAdi = samajo, jANo, vihiMsA - hiMsA karanAra, baLavA = pApasthAnathI nivRtta nahIM thanAra, pamatte pramAdI, naLe - vyakti, jimmU = dharma vagara konA, nahiMti = zaraNe jaze. E/IZ bhAvArtha :- jIvana asaMskRta che arthAt AyuSya tUTayA pachI saMdhAya tevuM nathI mATe pramAda na karavo. vRddhAvasthA AvyA pachI koI zaraNabhUta thatA nathI mATevicAra karo ke pramAdI, hiMsaka, avirata ane vivekazUnya jIvo mRtyu samaye konA zaraNe jaze ? arthAt durgatithI bacavA mATe te jIvone mATe koI zaraNabhUta thatuM nathI. vivecana : tUTI gayelA jIvanane sAMdhavA mATe seMkaDo Indro paNa samartha nathI. jIvananI mukhya pAMca avasthA che. (1) janma (2) bAlyAvasthA (3) yuvAvasthA (4) vRddhAvasthA ane (5) mRtyu avasthA. koI prANI janma letAM ja mRtyu pAme che. koI bAlyAvasthAmAM paNa kALanA mukhamAM pravezI jAya che, yuvAvasthAno koI bharoso nathI. roga, zoka, ciMtA Adi yauvanamAM ja manuSyane mRtyunA mukha tarapha laI jAya che. vRddhAvasthA to mRtyunuM dvAra che. AyuSyano kSaya thavA para mRtyu avazyabhAvI che. jIvana kSaNabhaMgura che, tUTavAvALuM che, koIthI joDAya tevuM nathI. maMgala jAtuLoLa, vidhAmaMtrastathI dhai:| na zaktA maraNAt trAtuM, sendrA devagaNA api / / jIvana asaMskRta hovAthI manuSye koI paNa avasthAmAM pramAda na karavo joie. je dharmAcaraNa svIkAravAmAM ke svIkArelA vrata-niyamanuM pAlana karavAmAM pramAda kare che tene koI paNa avasthAmAM koI paNa zaraNabhUta thatuM nathI. vRddhAvasthAmAM dharma vinA koI zaraNarUpa thatuM nathI. kahyuM che ke Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-4H asaMskRta . [ 85 | artha - maMgala, kautuka, yoga, vidyA, temaja maMtra, auSadha ke Indro sahita samasta devagaNa paNa mRtyuthI bacAvavA asamartha che. daSTAMta :- ujjayinInA rAjA jitazatranA rAjyamAM aTTanamala ajeya pahelavAna gaNAto hato. AjubAjunA rAjyomAM tene harAvanAra koI na hatuM. sopAraka nagaranA rAjA siMhagiri mallayuddha jovAnA zokhIna hatA. aTTanamala tenA nagaramAM mallayuddhamAM haMmezAM vijaya patAkA pharakAvIne InAma meLavato. ekavAra rAjA siMhagirie eka yuvAna mAchImArane mallayuddha mATe taiyAra karyo. te yuvAna baLavAna mAsmikamale aTTanamallane parAjita karI dIdho. aTTanamalane vRddhAvasthAnI pratIti thaI. tarata ja tene vairAgyabhAva jAgRta thayo ane nigraMtha gurunI pAse dIkSA grahaNa karI lIdhI. te samajI gayo ke vRddhAvasthAmAM eka dharma ja zaraNabhUta che. pApakarmonuM pariNAma :| 2 | je pAvakammehiM dhaNaM maNussA, samAyayaMti amaI gahAya / pahAya te pAsapayaTTie pare, verANubaddhA NarayaM urvati // 2 // zabdArtha :- je- je, napura- manuSya, pAvahiM - pApakarmathI, thaI. dhanane, amathuM (ama) - amRta samAna samajIne, hAla = grahaNa karIne, samAcari-saMgraha kare che, paHpaTTiA - strI-putra vagere baMdhanomAM phasAyelA, verApuvA - verabhAvanI sAMkaLamAM jakaDAyelA, te - te, are - manuSya, pavitra dhanane choDIne, vaMna narakane, sarvatine prApta kare che. bhAvArtha :- je manuSyo ajJAnavaza pApanAM kAmo karIne dhananuM upArjana kare che ane dhanane amRta tulya samajIne grahaNa kare che, teno saMgraha kare che paraMtu te dhanane ahIM ja choDI, rAgadveSanI jALamAM phasAI, vairabhAvathI baMdhAI, te jIvo marIne naraka gatimAM cAlyA jAya che. / teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sakammuNA kiccai pAvakArI / evaM payA pecca iha ca loe, kaDANa kammANa Na mokkha atthi||3|| zabdArtha - nadI-je rIte, AMdhamuke chIMDu pADavAnI jagyAe, vAha pakaDAyelA, pavAra - pApAtmA, tene - cora, samu - potAnAM ja karelAM karmothI, viru - duHkha pAme che, parva - e rIte, kathA jIvane, dropa-A loka, 2ane, viparalokamAM, vaDApa - potAnAM karelAM, jJAna - karmothI, mog - chUTakAro, asthi = thato nathI. bhAvArtha :- khAtara pADatA chIMDuM pADavAnI jagyAe ja pakaDAI jatAM pApI cora potAnAM duSkarmothI duHkha pAme che, tema dareka jIva potAnA karelAM kRtyonuM phaLa A lokamAM temaja paralokamAM jarUra bhogave che Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e zrI uttarAdhyayana sUtra-1 kAraNa ke karelA karmone bhogavyA vinA chUTako ja nathI. 4 saMsAramAvaNNa parassa aTThA, sAhAraNaM jaM ca karei kammaM / kammassa te tassa u veyakAle, Na baMdhavA baMdhavayaM uveMti // 4 // zabdArtha :- saMsAra - saMsAramAM, avapna = Avelo jIva, paraK = bIjAne, aDDA = mATe, ca - je, sAhAraLa = sAdhAraNa, badhAnuM bheguM, mAMM = karma, reph = kare che, taG = te, mmasa = karmanA, vevAte = phaLabhoganA samaye, bhogavatI vakhate, 3- nizcaya, te - te, vaMdhavA = baMdhu vagere, dhavayaM * bhrAtRbhAvanuM, La vRti = pAlana karatA nathI. - bhAvArtha :- saMsArI jIva potAnA baMdhujano mATe je sAmUhika karma kare che, te karmanA udaye arthAt phaLa bhogavavAnAM samaye koI paNa bhAI bhAMDu bhAga paDAvavA ke saMbaMdha sAcavavA AvatAM nathI, eTale karmaphaLa bhogavavAmAM bhAga pADatA nathI. vivecana : pAvajhmahiM :- pApakarma (1) manuSyane patanane mArge laI janAra hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya ane parigraha Adi (2) pApanA upAdAna hetuvALuM anuSThAna (3) aparimita khetI, vANijyAdi anuSThAna. pAlapaTTiC :- (1) pazya pravRttAn - pApapravRtta manuSyone jo - ke kAmavAsanAnA baMdhanamAM phasAyelA. pAza pratiSThita - rAgadveSa veNubaddhA :- vaira zabdanA traNa artha che, (1) zatrutA (2) pApa (3) karma. AthI verANubaMdhanA traNa artha A prakAre thAya che - (1)zatrutA- vairanI paraMparA bAMdhelI vyakti (2) pApathI anubaddha vyakti (3) karmothI baMdhAyelA. ahIM 'karmabaddha' artha ja ISTa che. = saMdhimudde H- saMdhimukhano zAbdika artha sAMdhanuM mukha, bAkorAno AkAra che. TIkAkAroe saMdhi aneka prakAranI kahI che, kalazAkRti, nandAvartAkRti, padmAkRti, puruSAkRti vagere. be kathAo :- (1) priyaMvada cora svayaM kASTha kalAkAra suthAra hato. teNe vicAryuM ke seMdha-bAkoruM evuM banAvuM ke loko Azcaryacakti thaI jAya ane mArI kalAnI prazaMsA kare. teNe karavata vaDe padmAkRti bAkoruM banAvyuM ane potAnA be paga te bAkorA dvArA gharamAM nAMkhI praveza karavA yatna karyo, te ja samaye zeTha tenA baMne paga gharanI aMdarathI pakaDI bAMdhI lIdhA. bahArathI corano sAthI tene bahAra kheMcavA lAgyo ane zeTha corane aMdara kheMcavA lAgyA. Ama baMne bAju kheMcatANa thatAM, te lohIluhANa thaI gayo, aMte maraNane zaraNa thayo. (2) eka cora pote karelA bAkorAnI prazaMsA sAMbhaLI harSAtirekathI, saMyama na rAkhI zakavAthI pakaDAI gayo. baMne kathAonuM phaLa samAna che. jema cora potAnA dvArA karelA bAkorAnA kAraNe pakaDAI jAya Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-4: asaMskRta . [ 8 7] che, tema pApakarmI jIva potAnAM karelAM karmonuM phaLa pote ja bhogave che. dhananI azaraNatA : / vitteNa tANaM Na labhe pamatte, imammi loe aduvA paratthA / dIvappaNaDhe va aNaMta mohe, NeyAuyaM dadrumadaThumeva // 5 // zabdArtha - mitte pramAdI puruSa, rUma =A, to - lokamAM, mahuvA = athavA, parasthA - paralokamAM, viSa - dhanathI, tA - zaraNa, na tame - pAmato nathI, vipakva - dIpaka bujhAI gayelA vyaktinI jema, achata node = anaMta mohavALA, ajJAnI prANI, jayAreyaM = nyAyayukta mukti mArgane, huM na joIne paNa, garvameva na joyA barAbara thaI jAya che. bhAvArtha :- pramAdI jIva A loka ke paralokamAM dhana vaDe rakSaNa pAmato nathI. aMdhArAmAM dIvo bujhAI gayA pachI ajavALAmAM joyelo mArga paNa dekhAto nathI. tevI ja rIte pramAdI vyakti anaMta mohanA kAraNe jJAnadIpa bujhAI gayo hovAthI mokSamArgane jovA chatAM paNa dekhato nathI. vivecana :hIvakhyA va:- dIva zabdanA saMskRtarUpa be thAya che- dviIpa ane dIpa. (1) samudramAM DUbatA mAnavane Azraya Ape, te dIpa tathA (2) aMdhakAramAM prakAza karanArA prakAzadIpa. ahIM prakAzadIpa arthamAM rIva zabda prayukta che. udAharaNa :- koI dhAtuvAdI dhAtunI prApti mATe guphAmAM Utaryo. tenI pAse dIpaka, agni ane baLataNa hatAM. pramAdavaza dIpaka bujhAI gayo, agni paNa bujhAI gayo. have tene gADha aMdhakAramAM prathama joyelo mArga paNa dekhAto nathI. e ja rIte A jIva paNa karmanA kSayopazama dvArA mokSamArgane prApta karIne paNa dhananI AkAMkSA ane AsaktinA kAraNe thatAM darzanamohanIyakarmanA udayathI, mokSamArga tene mATe adaSTa jevo ja banI jAya che arthAt mithyAtvane prApta karI le che, samakitane gumAvI de che. apramata jIvananI preraNA :| suttesu yAvi paDibuddhajIvI, No vIsase paMDie AsupaNNe / ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDa-pakkhI va care'ppamatto // 6 // zabdArtha - - bhAvathI sUtelAM lokonI vacce, jIva paNa, yuddha navI - bhAvathI jAgRta saMyamI, Alupaum - buddhimAna, AzuprajJa, pratyutpanamati, lipa - paMDita muni, je vasa - pramAda AcaraNamAM vizvAsa karato nathI, muhu- kALa mRtyu, vorA - ghora, anukaMpA rahita che, zarIra - zarIra, avata- nirbaLa, kSaNabhaMgura, bAraDa-pafhI va- bhAkhaMDa pakSInI jema, apramatto- pramAda rahita banI, sAvadhAnIpUrvaka, vara - vicaraNa karavuM joIe. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- AzuprajJa arthAt prajJAsaMpana paMDita sAdhaka pramAdarUpI mohanidrAmAM sUtelA jIvo vacce paNa pratikSaNa jAgRta rahe che ane pramAda upara jarA mAtra paNa vizvAsa karatA nathI, kAraNa ke muhUrta arthAt mRtyusamaya bhayaMkara che, kALano prahAra acUka che ane zarIra durbaLa che, tethI bhAraMDapakSInI mAphaka apramata thaIne sAvadhAnIpUrvaka saMyamanuM pAlana karavuM joIe. care payAI parisaMkamANo, jaM kiMci pAsa iha maNNamANo / lAbhatare jIviya vUhaittA, pacchA pariNAya malAvadhasI // 7 // zabdArtha :- pI - Dagale pagale, risaMvALo - doSanI zaMkA karato, phuda - A lokamAM, fja = gRhasthonI sAthe thoDo paNa paricaya vagere che te, vAsaM = saMyamane mATe pAzarUpa, mALo - mAnato, samajato, re saMyamamAM vicare, tamAre - jyAM sudhI A zarIrathI guNono lAbha thAya che, tyAM sudhI, naviya - jIvananI, zarIranI, kUdattA - anna-pANI dvArA sArasaMbhALa kare, pucchA : pachI, manathI - audArika zarIrane, aci bharelA A zarIrane, paridLave - jANI teno tyAga kare, saMthAro kare. bhAvArtha :- sAdhaka Dagale ne pagale doSanI, pApanI zaMkA karato pagalA bhare, saMyamI jIvanamAM gRhasthano paricaya baMdhanarUpa che, ema mAnI teno tyAga kare. jyAM sudhI zarIrathI saMyama guNono lAbha thato rahe, tyAM sudhI tenuM AhArAdi vaDe saMrakSaNa ke poSaNa kare jyAre A zarIrathI saMyama guNonuM pAlana na thAya, tyAre karmamaLano nAza karanAra AjIvana anazanano svIkAra kare. chaMdaM NiroheNa uvei mokkhaM, Ase jahA sikkhiya-vammadhArI / puvvAI vAsAiM care'ppamatto, tamhA muNI khippamuvei mokkhaM // 8 // zabdArtha :- 1 - jevI rIte, siniya - savAranI adhInatAmAM zikSA pAmelo, lagnadhArI - kavacadhArI, A azva, cha9 garoLa-svecchAne choDI, mohaM. duHkhothI mukti, kapha- prApta kare che, tanhA muLI. A jANI muni paNa (guru AjJAmAM rahI), pullA vAlA, pUrva varSo sudhI arthAt utkRSTa kroDapUrvavarSanI uMmara sudhI, apramatto- pramAda rahita thaIne, vara- saMyamamAM vicaraNa kare, jinAjJAmAM rahe, vi. jaldIthI te muni, moha - mokSane, 3-meLavI le che. bhAvArtha :- jema potAnI svacchaMdatAne kAbumAM laI zikSita ane kavaca (bakhatara) dhArI ghoDo yuddhamAM vijaya meLave che, tema saMyamI sAdhaka paNa svacchaMdatA para niyaMtraNa karI, mokSane prApta kare che. tevA sAdhaka aneka (karoDa) pUrva varSo sudhI apramattapaNe saMyamanuM pAlana kare che. tethI muni zIdhra mokSa meLave che. vivecana :vida - yathAvasthita vastutattvanA jJAnane prApta vyakti athavA dharmAcaraNa mArge jAgRta vyakti Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-4 : asaMskRta pratibuddha kahevAya che. dhorA mudduttA :- ahIM muhUrta zabdano artha 'kALa' karavAmAM Ave che. prANInuM AyuSya paLe paLe kSINa thatuM rahe che. A daSTie nirdaya kALa pratikSaNa jIvanane haNe che. prANInuM AyuSya apa hoya che ane mRtyuno kALa anizcita hoya che. te kayAre Ave tenI khabara nathI, tethI te ghora arthAt raudra kahevAya che. mAnaMda pavavI:-apramAda avasthAne sUcita karavA zAstromAM ke graMthomAM bhAreMDapakSInI upamA ApavAmAM Ave che, A pakSI kAgaDAthI vadhAre ati sAvadhAna ane apramatta hoya che. care payAI parisaMkamANo :- (1) doSonI zaMkAne lIdhe sAvadhAnIpUrvaka cAle (2) saMyama dharmanAM AcaraNomAM ke guNomAM kayAMya paNa kSati na rahI jAya ke na thaI jAya evI zaMkA karato saMyamamArgamAM sAvadhAnIpUrvaka vicaraNa kare. na *ha aM vidhi pAsuM - thoDoka pramAda paNa baMdhana kartA che arthAt kharAba ciMtana, kharAba bhASA ane duSkArya, e sarva pramAda che, baMdhanakAraka che athavA je kAMI paNa sukha, saMyogo ke anukULatA che, te karmabaMdhana karAvanAra che ema jANe, samaje. pA patiLAva manAvali :- zarIrathI vipula saMyamano lAbha prApta karyA pachI jayAre zarIra jIrNa ke azakta thaI jAya, tyAre za parijJAthI jANe ke have A zarIrathI samyagdarzanAdi viziSTa guNonI prApti ke nirjarA thaI zakaze nahi, zarIramAM thoDI zakti che, ema jANI kaSAya ane AhAranI saMlekhanA karI karmamaLano nAza karanAra AjIvana anazana rUpa koI paNa prakAranA paMDitamaraNano svIkAra karI, A zarIrano tyAga karI devo joIe. chavuM bohe :- traNa prakAre vyAkhyA thAya cheH- (1) svarNavatA nizleSa potAnA AgrahathI rahita banIne gurunI AjJAmAM rahenAra karmabaMdhanathI mukta thaI jAya che. (2) jIvasa gurunA abhiprAya mujaba AhArAdinA tyAgarUpa nirodha karavAthI muktinI prApti thaI jAya che. (3) jIMva - chaMdano artha veda ke Agama che, te dRSTie jaivasA- Agama vihita AjJAnusAra, indriyAdi nigraha ke IcchAno nirodha karavAthI mokSa prApta thAya che. - aMtima vaye dharma karavAnI bhramaNA H 9 sa puvvamevaM Na labhejja pacchA, esovamA sAsayavAiyANaM / visIyai siDhile Auyammi, kAlovaNIe sarIrassa bhee // 9 // zabdArtha:- sa - te vyakti, puvvameva - pahelAMnI jema, pA - pachI paNa, na tameA - dharma prApta karI zakatI nathI, samayavAvALa - zAzvatavAdI arthAt bhaviSya para bharoso rAkhanArA sovanA - dharma pachI karavAnI vicAraNA, banayammi = AyuSya, siditte - zithila thatAM, kSaya thatAM, vAlovIr - maravAnA samaye, sarIyalsa bher - zarIranuM AtmAthI judApaNuM thatAM, vinAza thatAM, = Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 90 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 viDIya - duHkhI thAya che. bhAvArtha :- dharmane pAchaLa rAkhanAra vyakti pUrva jIvanamAM dharma prApta karatA nathI, te pazcAt jIvanamAM paNa dharma prApta karI zaktA nathI. aMtima samayamAM dharmAcaraNa karI lezuM, evI vicAraNA zuM bhaviSyane jANanAra mATe ucita thaI zake che? dharmane bhaviSya mATe rAkhanAra sAmAnya jJAnI vyakti AyuSya zithila thAya, mRtyukALa najIka AvI jAya, zarIra chUTe, tyAre dharmAcaraNa vinA ati duHkhI thAya che. 10 khippaM Na sakkei vivegameDaM, tamhA samuTThAya pahAya kAme / samicca loyaM samayA mahesI, AyANarakkhI care'ppamatto // 10 // zabdArtha - hiSya maratAM samaye zIvra, vivekAneka dharmano viveka pAmavoja sava-zakya nathI, tanhA = mATe, AthApAraha - AtmAnI rakSA karanAra, AtmarakSaNa karatAM, marI - mokSArthI muni, maharSi, ne - kAmabhogono, pahAya - tyAga karIne, to - lokanuM svarUpa, samaya - samabhAvapUrvaka, samyagurUpe, samigna = jANIne samajIne, madhyamo = pramAda rahita thaIne, samudAya = sAvadhAnIpUrvaka, saMyamamAM upasthita thaIne, ghare- vicaraNa kare. bhAvArtha :- koI paNa vyakti mRtyu samaye tatkAla Atmaviveka prApta karI zakatI nathI, tethI mRtyu Ave te pahelAM ja kAma bhogono tyAga karI saMyamapatha para daDhatAthI sthira thavuM joIe. vizvanAM samasta prANIono vicAra karI maharSie tenA pratye samatvadaSTi rAkhavI. AtmarakSaNa karatAM saMyamamAM apramAdapaNe vicaraNa karavuM joIe. kaSTasahiSNutA :11 muhaM muhaM moha guNe jayaMta, aNega-rUvA samaNaM caraMtaM / phAsA phusati asamaMjasaM ca, Na tesu bhikkhU maNasA pausse // 11 // zadArtha - moju- zabdAdi moha guNone, muluM mukuM- vAraMvAra, niraMtara, jayaMta - jItIne, varata - saMyamamArgamAM vicaratAM, samar - sAdhune, agava = eka prakAranAM, pAsA = kaSTo, mananAM - pratikULa rUpathI, stuti- sparza kare che, Ave che, bahU = sAdhu, telu- te kaSTomAM, mAsa = manathI paNa, paDase dveSa na kare, samapariNAmothI sahana kare. bhAvArtha :- mohaguNo arthAt rAgadveSayukata pariNAmo upara vijaya meLavavA vAraMvAra yatnazIla rahevuM joIe, aneka prakAre zramaNa dharmanuM pAlana karatAM zramaNane vidgakAraka ghaNA Akroza, vadha vagere kaSTo pIDita kare che paraMtu saMyamI sAdhaka koInA pratye manamAM lezamAtra paNa dveSa bhAva kare nahIM arthAt samabhAvamAM sthira rahe. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-4 : asaMskRta vivecana : mohanuLo nayata :- mohita karanArA zabdAdi guNo ke Indriya viSayo upara vijaya prApta karyo hovA chatAM paNa vAraMvAra tene jItavA prayatnazIla rahenAra sAdhaka. 91 maNasA Na pausse -- (1) amanojJa temaja arucikara zabda, rupa, rasa, gaMdha ane sparza vagereno anubhava thatAM hAya marI gayo ! kayAM sudhI A herAna karaze ? A prakArano vicAra na kare. (2) pratikULa zabdAdi viSayono anubhava thatAM manathI paNa dveSa na kare, krodha na kare. kaSAyaviveka - 12 maMdA ya phAsA bahu lohaNijjA, tahappagAresu maNaM Na kujjA / rakkhejja kohaM viNaejja mANaM, mAyaM Na sevejja pahejja lohaM // 12 // zabdArtha :pAlA - zabdAdi viSaya, maMvaT - vivekabuddhine maMda karanArA hoya che, 7 - ane, vahulo biggA = khUba ja lobhAmaNA hoya che, taddavvAsu = tevA AkarSaka zabdAdi viSayomAM, maLa - mana, La uggA - kare nahIM, vajoduM - krodhane, rajyenga - zAMta karavo joIe, mALa - mAnane, vipar jJa = dUra karavuM joIe, mAruM = mAyAnuM, ja selebna = sevana na karavuM joIe, toduM - lobhane, pahenga = choDavo joIe. = bhAvArtha :- kAmabhoganAM tuccha sukho paNa bahu lobhAmaNA hoya che. sAdhaka temAM lAlacAya nahIM, manane vaza kare, krodhathI potAne bacAve, abhimAnathI dUra rahe, mAyAkapaTanuM sevana na kare, lobhano tyAga kare. vivecana : AsA :- ahIM 'sparza' zabda samasta viSayo ke kAmabhogono sUcaka che. AcArAMgasUtramAM paNa e ja arthamAM A zabdano prayoga thayo che. mavA :- ahI 'maMda' zabda anukULa ane tuccha, alpa sukhonA arthamAM prayukta thayo che. = susaMskArita jIvananI preraNA : 13 je'saMkhayA tuccha parappavAI, te pijja - dosANugayA parajjhA | ee ahamme tti duguMchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIrabheo // 13 // -tti nemi // zabdArtha :- ne- je loko, asaMhayA = dharmathI asaMskArita, tuccha = tuccha svabhAvavALA che, parUvArpha - bIjAonA avaguNa bolanArA che, te - te, pijhjha-volApurayA - rAgadveSane vaza thaI, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 92] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 parajJA - bIjAnA doSo jonArA athavA karmothI parAdhIna che, paNa - A badhA avaguNone, attiadharmarUpa samajIne, phugumALo - tenAthI dUra rahIne, nAna varIye - jIvanaparyaMta, zarIrano nAza na thAya tyAM sudhI, juo - guNonA vikAsanI, tene prApta karavAnI, vera IcchA kare, guNone prApta karavAno prayatna kare. bhAvArtha :- je loko asaMskArI che arthAt susaMskArI nathI, tuccha prakRtinA che, bIjAonI niMdA karanArA che, rAgadveSamAM racyA pacyA rahI paraciMtA karyA ja kare che athavA karmothI parAdhIna che ke vAsanAone AdhIna che. "te bIjAnA doSo tarapha daSTi rAkhanArA loko dharma rahita che," ema jANIne sAdhaka teonI saMgati kare nahIM ane zarIrano nAza na thAya, tyAM sudhI arthAt jIvananI aMtima paLa sudhI saNono ja saMgraha kare, tenI ja cAhanA kare, tenI ja ArAdhanA karato rahe arthAt uparokta avaguNothI sadAya dUra rahe. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : A gAthAno artha pratomAM anyamatane lakSamAM rAkhIne karavAmAM Avyo che paraMtu asaMskRta jIvanano prasaMga hovAthI tene anurUpa artha karavo ucita samajI te ja artha ahIM zabdArtha bhAvArthamAM svIkAravAmAM Avyo che. pahelI gAthAmAM asaMskRta zabdano prayoga tUTelA AyuSyanuM joDANa na thaI zake e arthamAM che, jyAre aMtima gAthAmAM asaMskRta zabda ( hayA= achUta) asaMskArita jIvanavALA, evA arthamAM che. upasaMhAra :- jIvana caMcaLa che. mAnasika caMcaLatA karmabaMdhanuM kAraNa che ane bAMdhelA karmane bhogavyA vagara chUTako nathI. kSaNabhaMgura jIvana jAgRtino saMdeza Ape che. ane asaMskArita jIvanavALAne joI potAnA jIvanane uttamottama guNothI susaMskArita karavuM joIe. II adhyayana-4 saMpUrNa | Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-5: akAmamaraNIya 99 pAMcamuM adhyayana OCRORODORO RO ROR paricaya : A adhyayananuM nAma 'akAmamaraNIya che. niyuktimAM tenuM bIjuM nAma 'maraNavibhakti' che. saMsArI jIvanI jIvanayAtrA be vibhAgamAM vibhAjita che-(1) janma ane (2) maraNa. jIva janma ane maraNa karyA ja kare che. jIvana ane mRtyunA yathArtha daSTikoNa ke yathArtha svarUpane samajyA vinA te jIvo mRtyu pachI sugatio ane suyoniomAM javAne badale, janma maraNa ghaTADavAne badale durgati ane kuyoniomAM vAraMvAra janma maraNa kare che. je jIvo jIvana ane mRtyunAM rahasyane yathArtha rIte jANI le che ane te ja prakAre jIvana jIve che, jene jIvavAno moha nathI, mRtyunI darakAra nathI temaja je jIvana ane mRtyumAM sama rahI jIvanane tapa, tyAga, vrata, niyama, dharmAcaraNa AdithI saphaLa banAve che, mRtyune samIpa AveluM jANIne, saMgrAme caDelA yoddhAnI jema kaSAya sAthe kesariyA karavA taiyAra thaI zarIrarUpa sAdhana dvArA saMlekhanA kare che; AlocanA, niMdA, gaha, kSamApanA, bhAvanA, temaja prAyazcita dvArA Atmazuddhi karavA ahiMsaka zastrAstrothI sajja rahe che, hasatAM hasatAM mRtyune svIkArI, mRtyune mahotsava banAvI, A nAzavaMta zarIrane choDI de che, te jIvo bhaviSyanA janma maraNanA pherA ghaTADe che athavA janma maraNanI gatine sadAne mATe rokI de che. A baMne koTinI vyaktiomAMthI ekanA maraNane bAlamaraNa ane bIjAnA maraNane paMDita maraNa kahe che. prathama koTinI vyakti mRtyuthI bhayabhIta banIne raDe che, vilApa kare che ane ArtadhyAna kare che. mRtyu samaye tene potAnA jIvanamAM karelAM pApakarmonAM dazyo smRtipaTa para khaDAM thAya che ane paralokamAM maLanAra durgati tathA duHkha paraMparAnI prAptinA bhayathI dhrUjI UThe che, te pazcAttApa kare che, zoka, ciMtA, udvignatA, durgAnane vaza banI anicchAe mRtyune pAme che. Ama mRtyunA svarUpa ane rahasyathI ajANa ke ajJAta vyaktinA dhyeyazUnya maraNa 'akAma maraNake bAlamaraNa' kahevAya che. jyAre mRtyunA svarUpa ane rahasyane sAMgopAMga samajanAra ane mRtyune paramamitra tarIke svIkAranAra vyaktionAM mRtyune sakAmamaraNa' kahe che. maraNa che? A prazranuM samAdhAna koI viralA ja meLavI zake che. dravyanI daSTie AtmA nitya che tenuM maraNa thatuM nathI. dravyadRSTie zarIranA pula dhruva arthAt kAyama rahe che, tenuM paNa maraNa thatuM nathI. mRtyuno saMbaMdha AtmadravyanI pratikSaNa utpatti tathA vyayazIla paryAya parivartanathI paNa nathI paraMtu je bhavamAM AtmA joDAyelo che te bhavanuM AyuSyakarma pUrNa thatAM AtmA te zarIrane choDe, tene mRtyu kahe che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 mRtyunA svarUpathI ajJAta vyaktine mATe maraNa e duHkha ane bhayanuM kAraNa bane che. mRtyune barAbara jANI levAthI mRtyuno bhaya ane duHkha maTI jAya che. AtmAnI sattAne samajavAthI temaja AtmalakSI jIvana jIvavAthI mRtyuno bodha thAya che. bodha thavAthI jIva sadaiva apramatta rahI pApakarmothI bace che, mana, vacana ane kAyAthI thatI pravRttiomAM satata sAvadhAna rahe che. dharmapAlana karavAmAM jyAre zarIra asamartha banI jAya ke mRtyu sAme dekhAya, tyAre te saMlekhanA karavA zUravIra banI jAya che. te samaye tene mRtyuno bhaya ke duHkha thatuM nathI. A mRtyune sakAmamaraNa kahyuM che. tenAthI viparIta jene AtmajJAna nathI, hiMsAdithI virakti nathI, tevA ajJAnI jIvonA maraNane akAmamaraNa kahyuM che. prastuta adhyayanano sAra che ke sAdhake akAmamaraNathI dUra rahI sakAmamaraNa mATe puruSArtha karavo joIe. 4 thI 16 gAthAmAM akAmamaraNanuM svarUpa, tenA adhikArI, teno svabhAva tathA tenA duSpariNAmano ullekha che. tapazcAt sakAma maraNanuM svarUpa, tenA adhikArI ane anadhikArInI carcA che. 17 thI 29 gAthA sudhI sakAmamaraNane prApta karavAno upadeza ane upAyonuM nirUpaNa che. bhagavatIsUtramAM maraNanA A ja be bheda kahyA che paraMtu sthAnAMgasUtramAM maraNanA traNa prakAra kahyA che, bAlamaraNa, paMDitamaraNa ane bAlapaMDitamaraNa. vratadhArI zrAvaka viratAvirata kahevAya che, te viratinI apekSAe paDita ane aviratinI apekSAe bALa kahevAya che, tethI tenuM maraNa bAlaDita maraNa kahevAya bAlamaraNanA 12 bheda che. (1) bAla maraNa- gaLuM maraDIne maravuM. (ra) vazArka maraNa-indriyanA viSaya ke mohane vazIbhUta thaI athavA du:kha ane bhUkhathI pIDita thaI ribAI ribAIne maravuM. (3) antaHzalya athavA sazalya maraNa- mAyA, nidAna ane midhyAtvadazAmAM thanAra maraNane sazalya maraNa kahe che. athavA bhAlA, tIra vagere nISNu zastronA prahArathI thatAM maraNane antaHzalya maraNa kahe che. lajjA abhimAnAdine kAraNe doSonI AlocanA zuddhi vagere karyA vinA thatAM maraNane paNa antaHzalya maraNa kahe che. (4) tadbhavamaraNa- vartamAna bhavamAM je Ayune bhogavI rahyA che e ja bhavanA Ayune bAMdhIne maravuM athavA manuSya thavA mATe ja maravuM (5) giripatana- parvata uparathI paDIne maravuM (6) taru vRkSa uparathI paDIne maravuM (7) jalapraveza karIne maravuM (8) agnimAM baLIne maravuM (9) jhera pI ne maravuM (10) zastrAvapATana-- talavAra vagerethI zarIranA kaTakA karIne maravuM (11) vRkSanI zAkhA upara laTakavuM, phAMsIe laTakIne maravuM (12) hAthI AdinA mRta kalevaramAM praviSTa thaI gIdha Adi pakSIo dvArA jIvita zarIrane ghelIne khavAtAM maravuM. vrata rahita bAla jIvonA pAMca bheda che- (1) avyaktabAla - nAnuM bALaka, je dharma ke mokSane jANatuM nathI ane tenuM AcaraNa karavAmAM asamartha che. (2) vyavahArabAla - je loka vyavahAra, zAstrajJAna Adine jANatA nathI. (3) jJAnabAla - je jIvAdi padArthone samyarUpathI jANatA nathI. (4) darzanabAla - jene dharmanAM tattvo prati zraddhA nathI. (5) cAritrabAla - cAritrathI hIna viSayAsakta, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-5: akAmamaraNIya 95 | Rddhi ane rasomAM Asakta, sukhAbhilASI, ajJAnAndhakArathI AcchAdita, pApakarmarata ane vrata pratyAkhyAnathI rahita jIva cAritrabAla che. bAla jIvonA maraNane bAlamaraNa kahe che. saMyata ane sarvaviratinuM maraNa paMDitamaraNa kahevAya che. paMDitanA cAra bheda che-(1) vyavahAra paMDita - loka vyavahAramAM nipuNa, veda Adi zAstranA jJAtA, (2) darzana paMDita - samyak zraddhAthI saMpana, samyakatvayukta (3) jJAnapaMDita - samyagujJAna yukta (4) cAritrapaMDita - sammacAritra yukta. paMDitamaraNanA traNa bheda :- (1) bhaktapratyAkhyAna - jIvana paryanta trividha yA caturvidha AhAratyAga pUrvaka thatuM maraNa. (2) IginImaraNa - sImita sthAnamAM rahI caturvidha AhAratyAgarUpa anazanapUrvaka maraNa. temAM bIjAnI sevA levAmAM AvatI nathI. (3) pAdapopagamana maraNa - saMghathI mukta thaIne yogya pradezamAM jaIne vRkSanI DALInI jema sthira avasthAmAM cAra prakAranA AhAranA tyAgapUrvaka je maraNa thAya tene pAdapopagamana maraNa kahe che. temAM svayaM potAnA zarIranI paricaryA, sevA zuzruSA ke anukULatA karatA nathI ke bIjA pAse karAvatA nathI. samavAyAMgasUtramAM maraNanA 17 bheda darzAvyA che. temAM pUrvokta bAra bheda sahita pAMca bheda A pramANe che- 1. AvIci maraNa 2. avadhi maraNa 3. AtyaMtika maraNa 4. chAstha maraNa 5. kevaLI maraNa. prastuta adhyayanamAM nirUpita bAlamaraNa ane paMDitamaraNamAM A sarva bhedo aMtargata thaI jAya che. ooo Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 96 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - pAMcamuM adhyayana - El/E/ akAmamaraNIya //E/E) be prakAranAM maraNa : aNNavaMsi mahohaMsi, ege tiNNe duruttare / tattha ege mahApaNNe, imaM paNhamudAhare // 1 // zabdArtha :- mahodati = mahAna pravAhavALA, Duttara = dustara, maNavaMsi = saMsAra samudrane, pa . keTalAka mahAtmAo, sikhe tarI gayA che, ta(c) - temAMthI, pan - eka, mahApam - mahAprajJAvAna, rUma = A, 56 = jJAna, maraNanuM svarUpa, rUvAhara = kahyuM che. bhAvArtha :- keTalAka mahApuruSo mahApravAhavALA dustara saMsAra sAgara tarI gayA. temAMnA eka mahAprajJAvAna prabhu mahAvIra che. temaNe maraNanuM svarUpa A pramANe kahyuM che. |2| saMtime ya duve ThANA, akkhAyA maraNaMtiyA / akAma-maraNa ceva, sakAma-maraNaM tahA // 2 // zabdArtha :- maLatiyA maraNarupa aMta samayanA, rU = A, phuve - be, kALaT = sthAna, athavA sati kahyAM che, evAma-maraNa akAmamaraNa, tadA = tathA, sAmarakha = sakAmamaraNa. bhAvArtha :- jIvanA maraNa samayanA be sthAna kahyAM che- (1) akAmamaraNa (2) sakAmamaraNa. |3. bAlANaM tu akAmaM tu, maraNaM asaI bhave / paMDiyANaM sakAmaM, tu ukkoseNa saI bhave // 3 // zabdArtha - vAlA - bAla jIvonA, amara-akAmamaraNa, tu-to, asa vAraMvAra, mavera thayA ja kare, paDiyA tu = paraMtu paMDita puruSonAM, sAma = sakAma maraNa, 3olekha = utkRSTa ArAdhanA rUpe hoya to, huM eka ja vAra, nave thAya che. bhAvArtha :- vivekahIna bAla jIvonAM akAmamaraNa vAraMvAra thAya che; paraMtu cAritravAna paMDita puruSonuM sakAma maraNa utkRSTa ArAdhanAnI apekSAe eka ja vAra thAya che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-5H akAmamaraNIya [ 97 | vivecana :maragatiyA - potapotAnA AyuSyanA aMtarUpa maraNa te maraNAMta athavA aMte thanAra te maraNAMta arthAt maraNa saMbaMdhI. kAnana :- AyuSya pUrNa thatAM jenuM maraNa anicchAe, vivazatAthI thAyate akAmamaraNa kahevAya che. tene bAlamaraNa paNa kahe che. akAmamaraNavALA motanA aMtima samaya sudhI vadhAre jIvavA mATe prayatno karyA kare, motathI dUra rahevAno ja prayatna karatA rahe paNa aMte tene anicchAe marI javuM paDe, tenuM te maraNa akAmamaraNa ke asaphaLa maraNa kahevAya che. saTHARM :- mRtyunA avasarane jeo eka mahAna utsava mAne che, maraNajanya duHkhano jene anubhava thato nathI, AvI vyaktionAM maraNane sakAmamaraNa kahe che. sakAma maraNavALA motano svIkAra kare che, anazanathI ane dharmAcaraNathI tenuM sanmAna kare che, tethI e maraNa sakAmamaraNa ke saphaLa maraNa kahevAya che. 3oi sa6 mane - paMDita puruSonuM arthAtuM cAritravAna AtmAonuM sakAmamaraNa eka ja vAra thAya che. A kathana kevaLajJAna prApta karanAra sAdhakonI utkRSTa bhUmikAnI apekSAe che, anya cAritravAna sAdhakonAM sakAmamaraNa sAta ke ATha vAra thaI zake che. bAla tathA paMDita :- A baMne pAribhASika zabda che. vrataniyamAdirahita hoya, tene jaina darzanamAM bAla kahe che ane vrata, niyama, saMyamathI yukta hoya, tene paMDita kahe che. akAmamaraNa svarUpa :4] | tasthimaM padama DhALa, mahAvIre siyA kAma-giddhe jahA bAle, bhisaM kUrAI kuvvai // 4 // zabdArtha :- tA - temAM naM- A, padanaM. prathama, tA- sthAna vize, bAlamaraNa pratye, mahAvIrA - mahAvIra prabhue, reDiye kahyuM che, nadI-te A pramANe che ke, vALa kAmabhogomAM Asakata, vA ne bAlajIvo, ajJAnI AtmAo, fma - atyaMta, vajUrI-jhUra karmo, suva kare che. bhAvArtha - bhagavAna mahAvIre pUrvokta be sthAnomAMthI prathama bheda vize kahyuM che ke kAmabhogomAM Asakta bAla-ajJAnI jIvo atyaMta krUra karmo kare che. 5 je giddhe kAmabhogesu, ege kUDAya gacchai / Na me diTTe pare loe, cakkhudiTThA imA raI // 5 // zabdArtha -ne-je, nimoju = kAmabhogomAM, viSaya vAsanAmAM, ddhi - Asakta che, ane = te ekalA ja, temAMthI keTalAMka, krUDAya - narakamAM, cha - jAya che, ne -meM, patno - paraloka, na Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * viSe - joyo nathI ane, rUmA - A, parpha - zabdAdi viSayonuM sukha, vastuvikA - pratyakSa ja jovAI rahyuM che. bhAvArtha :- je kAmabhogomAM Asakta bane che te, naraka tarapha prayANa kare che athavA te asatyabhASI bane che ane kahe che ke meM paraloka joyo nathI ane A kAmabhogonuM sukha je huM pratyakSa bhogavuM chuM, te ja satya che, cakSugamya che, indriyagamya che. 6 7 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha: me - A, gamA - zabdAdi viSaya sukha, hathAyA - hAyamAM AvI gayA che, svAdhIna che, ne - je, aLAyA - parabhavamAM prApta thanArA sukha, naliyA - anizcita kALa pachInAM che, lAMbI avadhivALAM che, to - koNa, napapha - jANe ke, puNo - pharI, pare hor - paraloka, asthi - che, vA - = = = athavA, sthi = nathI. = 1 hatthAgayA ime kAmA, kAliyA je aNAgayA / ko jANai pare loe, atthi vA Natthi vA puNo // 6 // bhAvArtha :- te ajJAnI prANIo ema paNa mAne che ke A kAmabhogo to hAthamAM AvelAM pratyakSa che dharmAcaraNathI AgAmI bhavamAM prApta thanAra sukha anizcitakALa pachI maLanAra hovAthI saMdigdha che ane koNa jANe che paraloka che ke nahIM ? jaNeNa saddhi hokkhAmi ii bAle pagabbhai / kAma - bhogANurAeNaM, kesaM saMpaDivajjai // 7 // zabdArtha :- naLeLa = badhA lokonI, saddhi = sAthe ja, hovAmi - huM rahIza (badhAnuM je thaze te mAruM thaze), 66 - A prakAre, cAle - ajJAnI jIva, padmad - mAne che, bole che, mayonApurAN f= te kAmabhogomAM Asakta thaI (karma bAMdhI), jela - (tenA phaLa svarUpe) ghaNAM kaSTone, saMpahivApha = prApta kare che. bhAvArtha :- ajJAnI prANI ema paNa vicAre che athavA ema kahe che ke huM badhAnI sAthe ja rahIza arthAt saMsAranA lokonI je gati thaze te mArI thaze, AvA prANIo kAmabhogomAM Asakta banI jAya che ane teo A loka ane paralokamAM kalezane pAme che, duHkhI thAya che. 8 / tao se daMDaM samArabhai, tasesu thAvaresu ya / aTThAe ya aNaTThAe, bhUyagAmaM vihiMsai // 8 // - zabdArtha :- to = tyAra pachI, te kAraNathI, se - te, tasetu = trasa, thAvarelu = sthAvara prANIomAM, prANIonI, 69 - hiMsAno, kSamAma AraMbha kare che, aThThAQ = potAnAM ane bIjAnAM prayojanothI, haiM - ane, aLaThThAN - vinA prayojane ja, bhUyAmaM = prANIonI, virditajJa - hiMsA kare che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-5: akAmamaraNIya | [ 99 ] bhAvArtha :- tyAra pachI te ajJAnI prANIo trasa ane sthAvara jIvonI hiMsAkArI pravRttio karyA kare che. teo kayAreka svaparanA prayojanathI hiMsA kare ane kayAreka nirarthaka paNa prANIonI hiMsA kare che. | 9 hiMse bAle musAvAI, mAille pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM, seyameyaM ti maNNai // 9 // zabdArtha - hiMsa- hiMsA karanAra, musIvA - khoTuM bolanAra, maphatte - mAyAcAranuM sevana karanAra, kapaTa karanAra, jisuNe - bIjAnA doSa pragaTa karanAra, cADIcugalI karanAra, 8- dhUrta, vAreajJAnI jIva, sura-madirA, dArU, mAM - mAMsanuM, muMnamALe - sevana karato, paryA. A kAryo, sevasArAM che kalyANakArI ja che, A rIte, Ama, maNa mAne che, samaje che. bhAvArtha :- AvA bAla ajJAnI jIvo hiMsA, asatya, mAyAcAra, niMdA, kuthalI ane dagAbAjI karatAM karatAM chevaTe mAMsa madirAnuM sevana karatA thaI jAya che ane potAnAM te AcAraNone zreSTha mAnatA thaI jAya che. 10 / kAyasA vayasA matte, vitte giddhe ya itthisu / duhao mala saciNai, sisuNAguvva maTTiyaM // 10 // zabdArtha :- vAyalI = kAyAthI, vaya = vacanathI ane manathI, matte - mohAMdha banI gayelA, vi7 = dhana, ya = ane sthi| = strIomAM, fdhe = Asakta, vRddha, kudakorAga ane dveSa baMnethI, mai = karma maLano, saMvidha = saMgraha kare che, sinugAnuSya = jema aLasiyuM, makri = mATIne, (khAya che ane tene zarIra upara paNa lagAve che.) bhAvArtha :- kAyAthI ane vacanathI unmata thayelA te ajJAnI prANI, dhana tathA strIomAM Asakta rahe che tao rAga ane dveSa baMnethI aSTavidha karmamaLano saMgraha kare che. jema aLasiyuM mukha ane zarIra baMnethI mATIne grahaNa kare che arthAt te potAnA mukhathI mATI khAIne ane zarIra para mATI lagADIne banne rIte mATIno saMgraha kare che. 11 tao puTTho AyaMkeNaM, gilANo paritappai pabhIo paralogassa, kammANuppehI appaNo // 11 // zabdArtha :- to tyAra pachI, AryanuM mAraNAMtika zULAdi rogathI, puddo- pIDita thayelo, unALo = manamAM glAna ke duHkhI thato, paratnonasa = paralokanA duHkhothI, paLo = bhaya pAmato, aNakho- potAnAM, mammIpukhethI- duSTa karmone yAda karIne, parita pazcAttApa kare che. bhAvArtha :- tyAra pachI ajJAnI jIva prANaghAtaka rogathI gherAIne khinna thAya che, duHkhI thAya che. duHkhathI glAni pAmelo te potAnAM karelAM azubha karmonuM smaraNa karatAM pazcAttApa kare che ane paralokanA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 duHkhothI atyaMta bhaya pAme che. 12 suyA me Narae ThANA, asIlANaM ca jA gii| bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veyaNA // 12 // zabdArtha - ke -meM garaV - narakamAM utpanna thavAnAM kALA - sthAnonA viSayamAM, suvA - sAMbhaLyuM che, anItA - duHzIla puruSonI, gA - je, te ja, pAchuM - gati thAya che, narakagati thAya che, kaltha - jyAM, tUnakhkhA - krUra karmavALA, vAlApa - bALa, ajJAnI jIvone, paIThI - pragADha, asahya, veNaT - vedanA thAya che. bhAvArtha - dharmAcaraNa rahita te prANIonI je gati thAya che, te naraka gatinA viSayamAM meM bhagavAna pAsethI sAMbhaLyuM che ke tyAM te ajJAnI krUrakarmA prANIone atyaMta dussaha vedanAo bhogavavI paDe che. 24 tatthovavAiyaM ThANaM, jahA meyamaNussuyaM / AhAkammehiM gacchato, so pacchA paritappai // 13 // zabdArtha :- tattha tyAM narakamAM, 3vavAya = utpana thavAnuM, = sthAna, nadI = jevuM duHkhadAyI che, je - meM, kyuM - e viSayamAM, pusugaM - sAMbhaLyuM che, pachI - pachI, AyuSya kSINa thavA para, A hiM . potAnAM karmo anusAra tyAM, chato - jatAM, gayA pachI, to - te jIva, paritakha - duHkhI thAya che, paritApa pAme che. bhAvArtha :- meM sAMbhaLyuM che ke narakamAM upajavAnuM sthAna kuMbha rUpe hoya che, temAM jIvono duHkhapUrvaka janma thAya che. evA duHkhanA sthAnamAM ajJAnI prANIo potAnAM karelAM karmonA kAraNe utpanna thAya che ane atizaya duHkha bhogavatAM pazcAttApa karyA kare che. 14 __ jahA sAgaDio jANaM, samaM hiccA mahApahaM / visamaM maggamoiNNo, akkhe bhaggammi soyai // 14 // 15 evaM dhammaM viukkamma, ahammaM paDivajjiyA / bAle maccumuhaM patte, akkhe bhagge va soyai // 15 // zabdArtha - kada = jema, sIo = gADIvALo, nAI = jANI joIne, samaM = sapATa, samatala, mahApadaM - mahApatha, rAjapatha, sArA mArgane, hindrA - choDIne, vilana - viSama, mai - mArgamAM, sophavo- pahoMcI jAya, UtarI jAya, gADIne laI jAya, avale - dharI, mAni - tUTI javAthI, soya - zoka kare che, pastAvo kare che, pa . e ja rIte, dhamma - dharmane, viDanma . choDIne, aham - adharmane, viniyA svIkAra karanAra, vAte - ajJAnI jIva, navumuda - mRtyunA mukhamAM, patta - jatAM (pazcAttApa kare che), ajaNe mane va -jema dharI tUTI javAthI, toya - Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--5 : akAmamaraNIya 101 zoka kare che. bhAvArtha :- jema gADIvAna samatala rAjamArga choDIne viSama mArge jAya tyAre, khADA TekarA AvavAne kAraNe gADInI dhoMsarI tUTI javAthI tathA tyAM bIjAM sAdhana na maLavAthI ghaNo pazcAttApa kare che. tema je ajJAnI jIva dharmane choDIne adharmane svIkAre che, te mRtyunA mukhamAM pahoMce che, tyAre gADIvAnanI jema zoka kare che, duHkhI thAya che. 16 tao se maraNaMtammi, bAle saMtassai bhayA / akAmamaraNaM marai, dhutte va kaliNA jie // 16 // zabdArtha :- to - tyAra pachI, marakhaMmmi - maraNa samayamAM, mA - narakagatinA DarathI, saMtasar - dhrUje che, atyaMta duHkhano anubhava kare, gAmamAM - akAmamaraNa, maraD - mare che, ya - ane, nija = eka ja dAvamAM, ri= hArelA,putte 5 - jagArInI jema. bhAvArtha :- tyArapachI te ajJAnI maraNanA samaye bhayabhIta thaIne trAsa pAme che ane akAmamaraNe marIne duHkha / pAme che, jema dhUrta jugArI eka ja dAvamAM sarvasva hArI duHkha pAme che. vivecana : vALandre :- icchAkAma ane madanakAma, A banneno abhilASI ke Asakata. jAmonesu - zabda ane rUpa, A baMne 'kAma' tathA gaMdha, rasa ane sparza, 'bhoga' kahevAya che athavA strIsaMga kAma ane vilepana, mardana Adi bhoga kahevAya che. i :- kAmabhogAsakta mAnava ekalo, koI mitro vagerenI sahAya vinAno, ghora narakamAM jAya che. jhUDAya DrU :- (1) mAMsAdinI lolupatAvaza mRgAdine baMdhanamAM nAkhe che. (2) kUTamAM arthAt pAse paDelA mRgane zikArI dvArA yAtanA ApavAmAM Ave che, te ja rIte narakamAM gayelA jIvane paNa paramAdhArmika devo du:kha Ape che, tethI te kUTa arthAta narakanA baMdhanathI baMdhAya che. (3) phUTa arthAt asatya vacanAdirUpa bhAva kUTamAM pravRtta bane che. bAla jIva koI paNa mane kalpita vicAradhArAthI prerita thaI hiMsAdi karmonuM niHsaMkocapaNe AcaraNa kare che, A vAtano saMgraha pAMcamIgAthA thI navamI gAthA sudhImAM thayo che. mArga aThTham H- gRhasya jIvananAM uddezyonI pUrti mATe hiMsA karavI, te saprayojana hiMsA che ane krUratAnA bhAvothI, kharAba AdatathI, vivekazUnyatAthI ane ajJAnadazAthI koI paNa prayojana vinA je hiMsA karavAmAM Ave che, te niSprayojana hiMsA kahevAya che. tene ja ahIM sArthaka ane nirarthaka hiMsA kahevAmAM AvI che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 sade (za8) - zaTha zabdano artha dhUrta, duSTa, mUDha ke ALasu paNa thAya che. ahIM dhUrta artha upayukta che. siTILa :- zizunAga arthAtu aLasiyA. te mATI khAya che ane mATImAM rahevA-cAlavAthI zarIrapara mATI coMTI jAya che. A rIte te aMdara ane bahAra baMne jagyAe mATIno saMcaya kare che. 3vavA (papAtika) :- AgamomAM prANIonI utpatti arthAt janmanA traNa prakAra kahyA che- (1) samUrjhana (2) garbhaja ane (3) upapAta. hIndriyAdi jIva samUrjhana che, pazu pakSI ane manuSya Adi garbhaja che ane nAraka tathA deva aupapAtika hoya che. nArakInI apekSAe ahIM aupapAtika sthAna kahyuM che. teonI utpanna thavAnI kuMbhIo paNa atyaMta duHkha upajAvanAra hoya che. dhune ra (dhUrta rUva) - ahIM jugArIne dhUne kahyuM che. jugArI jema duHkhI thAya che, bahu pazcAttApa kare che, tema narakamAM duHkha pAmatAM jIvo potAnAM kRtyono bahu pazcAttApa kare che. ahIM pazcAttApa karavA mATe jugArInuM daSTAMta yathArtha che. tti nig :- (1) eka ja dAvamAM parAjita (2) kali' nAmaka dAvathI parAjita. prAcIna graMtho anusAra jugAramAM be prakAranA dAva hoya che. kRtidAva ane kalidAva. kRta jItano dAva che ane 'kali' hArano dAva che. sakAmamaraNanI pratijJA :17 eyaM akAma-maraNaM, bAlANaM tu paveiyaM / etto sakAma-maraNaM, paMDiyANaM suNeha me // 17 // zabdArtha :- padya = kahevAyuM che ke, prazno - tyAMthI AgaLa, have AgaLa, ghaDiyALa - paMDita puruSonuM, savAmAM sakAmamaraNa, me mArAthI, sukheda - te sAMbhaLo, tame sAMbhaLo. bhAvArtha :- A rIte uparanI gAthAomAM bAla jIvonA akAmamaraNanuM vivecana karavAmAM AvyuM che, have paMDitonuM sakAmamaraNa kahIza, te mArI pAsethI tame sAMbhaLo. 18 maraNaM pi sapuNNANaM, jahA meyamaNussuyaM / vippasaNNa-maNAghAya, saMjayANaM vusImao // 18 // zabdArtha - pu0MM - puNyavAna, saMnayAmAM - thanAvAna, saMyata, guNIno - ratnatrayathI saMpanna mahAtmAonuM, maraNa fpa - paMDita maraNa, vipakSaghA - ati prasanna, prazasta, agAthA - AghAta rahita, upadrava rahita, duHkha rahita hoya che, nahIM- jevuM, che meM, anusuyaM - sAMbhaLyuM che. bhAvArtha :- jevI rIte bhagavAna pAsethI meM sAMbhaLyuM che, te kahuM chuM ke jJAna, darzana, cAritra Adi guNothI saMpanna saMyamI tathA puNyazALI AtmAonuM maraNa vyAghAta rahita arthAtu duHkha ke kaleza rahita Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-5 : akAmamaraNIya avasthAmAM ane prasanna avasthAmAM thAya athavA teonuM maraNa prazasta hoya che. Na imaM savvesu bhikkhUsu, Na imaM savvesugAri / NANA sIlA agAratthA, visama sIlA ya bhikkhuNo // 19 // 19 zabdArtha :- imaM = A paMDita maraNa, savvasu = badhA, mistUpu = bhikSuonuM thAya che, 5 = ane, na, gaIripu = gRhasthonuM thAya che, avasthA = gRhastha paNa, bALalIlA = aneka prakAranA AcAravALA, vrataniyamavALA, zubha pravRttiovALA, bhilluLo - sAdhu paNa, visamalIlA - kaThina = AcAravALA. 103 bhAvArtha :- AvuM sakAmamaraNa badhA ja sAdhuone ke badhA gRhasthone prApta thatuM nathI kAraNa ke gRhasthonA AcAra ane niyamo vividha prakAranA hoya che ane bhikSuonA AcAra ghaNA ja kaThina hoya che. jethI bhikSuomAM paNa AcAra saMbaMdhI vividha viSamatA hoya che. 20 saMti egehiM bhikkhUhiM, gAratthA saMjamuttarA / gAratthehi ya savvehiM, sAhavo saMjamuttarA // 20 // - zabdArtha :- snehiM - keTalAka nAmadhArI, mivRtti = sAdhuonI apekSAe, sthA gRhastho, saMgamuttatta - uttama saMyama, AcAravAna, ratnehi = gRhasthonI apekSAe, sAhavo sAdhuo, saMgamuttA = saMyamamAM zreSTha ja hoya che. cIrAjiNaM NagiNiNaM, jaDI saMghADI muMDiNaM / yANi viNa tAyaMti, dussIlaM pariyAgayaM // 21 // = = bhAvArtha :- keTalAka sAdhuo karatAM gRhastho AcAramAM zreSTha hoya che paraMtu sAdhutAnI apekSAe to badhA gRhastho karatAM cAritravAna sAdhu AcAramAM zreSTha che. Ama A gAthAmAM be sApekSatAnuM kathana che. (1) saMyama vezanI ke bAhayAcAranI apekSA (2) sAdhutAnI apekSA. 21 = = zabdArtha :- vIr = vastra, valkala vastra, agiLa = mRgacarma vagere, niiLa = nagnatA, nirvastra rahevuM, baDI - jaTA dhAraNa karavI, saMghADI = vastronA TukaDAne sAMdhIne banAvelI godaDI, hiLa - mastaka muMDana, dyApi vi = sAdhutAnAM A badhAM bAhya cihno, pariyAnae = lAMbI dIkSA paryAyavALA, tussIO = kuzIla puruSanI, kharAba AcaraNavALAonI, 5 tAtti - durgatithI rakSA karI zakatA nathI. = bhAvArtha:- dIrgha pravrajyA paryAyane prApta kuzIla puruSane tenA dhAraNa karelAM valkala vastra, temaja mRgacarma, nagnatva, jaTAdhAraNa, cIMtharAnI banelI godaDI ke mastaka muMDana, A badhAM bAhya veza ke bAhyAcAra paNa durgatigamanathI bacAvI zakatAM nathI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 22 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 piMDolae va dussIle NaragAo Na muccai / bhikkhAe vA gihatthe vA, suvvae kammara divaM // 22 // zabdArtha :- piMDolap va = mAtra bhikSAthI nirvAha karanAra, phullIte kharAba AcaraNavALo hoya, parAo = narakathI, 5 mujvar = bacI zakato nathI, chUTI zakato nathI, mivavAm = bhikSAjIvI hoya, vA - athavA, gahattha = gRhastha hoya, suvvar - je sArA AcaraNavALA hoya, niraticAra vrata pALanAra hoya te, vivuM - devalokamAM, divya gatimAM, mmad = jAya che. bhAvArtha :- bhikSAjIvI sAdhu athavA anya bhikSAcaro paNa khoTAM AcaraNovALA hoya, to te narakagatithI chUTI zakatA nathI. sAdhu hoya ke gRhasthI hoya paNa jo te suvratI hoya, to divyagati prApta kare che. vivecana : = vusImao :- A zabdanA pAMca prakAre artha thAya che - (1) vazyavanta :- AtmA ke Indriyo jenA vazamAM hoya. (2) vulImA :- sAdhuguNomAM arthAt jJAna, darzana, cAritramAM ramaNa kare. (3) bhUsImA :- saMvigna, saMvegasaMpanna. (4) vRzvima :- saMyamavAna. 'vusi' saMyamano paryAyavAcI zabda che. (5) vRSImAn H- kuza Adi nirmita muninuM Asana jenI pAse hoya te. (6) vRSImAn H- muni ke saMyamI. vippalaLa (viprasanna) :- (1) kaSAya kaluSitatA dUra thaI javAthI akaluSita manavALA (2) vizeSarUpathI vividha bhAvanAdinA kAraNe anAkuLa cittavALA. (3) pApa-paMka dUra thavAthI ati svaccha, nirmaLa ke pavitra (4) viprasanna - viziSTa citta, samAdhiyukata. = JaLAyAyaM :- je mRtyumAM koI prakArano AghAta, zoka, ciMtA, kaSAya ane moharUpa kaluSitatA na hoya, te aNAghAta paMDitamaraNa che. = vilanazIlA ya mindhuLo - muniomAM paNa eka sarakhA AcAra hotA nathI. koInidAnazalya ane aticAranuM sevana karanArA hoya che, koI AkAMkSAothI ke ADaMbarathI tapa karanArA hoya che. AvI ghaNA prakAranI viSamatAone kAraNe teo badhA paMDitamaraNane prApta thatA nathI. pApAsItAH- je gRhastha che te vividha zIlavALA arthAt aneka vratone dhAraNa karanArA hoya che, vividha rucivALA ane abhiprAyavALA hoya che, deza viratirUpa vratonA aneka bhAMgA (vikalpo)ne kAraNe gRhasthavrata aneka prakAranAM hoya che. - 'kRti hiM...... sAhavo saMgamuttatta':- vIsamI gAthAno bhAvArtha e che ke nAmadhArI bhikSuonA saMyama AcAranI apekSAe vratadhArI zramaNopAsaka gRhastha saMyamamAM zreSTha hoya che, paraMtu te badhA dezivarita gRhasthanI apekSAe sarvavirati bhAvabhikSu saMyamamAM zreSTha hoya che, kAraNa ke tenuM saMyamavrata paripUrNa che. 'pIrAniLa...... jullIta riyAya' :- ekavIsamI gAthA dvArA zAstrakAre zrAvaka bhikSuothI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-5 : akAmamaraNIya saMyamamAM kaI daSTie zreSTha che te jaNAvyuM che. ane te yuganA vibhinna dharma saMpradAyonA sAdhuo, saMnyAsIonI saMyamapAlananI upekSAnuM tathA bAhya vezabhUSAthI mokSa ke svarga prApta thaI javAnI temanI samajanuM khaMDana karyuM che. samyak samajapUrvaka, aticAra rahita ane AkAMkSA rahita vratAcaraNanuM pAlana karanAra ja sakAmamaraNano ane svarga ke mokSano adhikArI kahevAya che. zikhiLa :- vastrarahita rahenAra nagna sAdhuo. te yugamAM (1) mRgacArika, (2) udaMDaka (3) AjIvaka. e traNa prasiddha nagna saMpradAyono cUrNimAM ullekha che. 105 saMcADI-(saMSATI) - kapaDAnA TukaDAne sAMdhIne banAvavAmAM AvatuM sAdhunuM eka upakaraNa (godaDI). bauddha zramaNomAM A pracalita hatuM. muMDiLa :- je potAnA AcAra mujaba muMDana karAvI coTI kapAvanAra hoya, te saMnyAsIo tarapha A saMketa che. uparokta darekanuM bhikSAcarIyukta jIvana kuzIla AcaraNanA kAraNe tene narakathI bacAvI zakatuM nathI. udAharaNa :- rAjagRha nagaranA vaibhAragirinI najIkamAM AvelA eka udyAnamAM moTo bhojana samAraMbha hato. eka bhikSuke A joyuM. te tyAM bhikSA prAptinI AzAthI bhaTakavA mAMDayo. he dAtA ! kAMI khAvAnuM Apo. evA dInatApUrvakanA zabdo kahevA chatAM koIe kaMI na ApyuM. AthI teNe vaibhAragiri upara caDIne roSavaza loko upara zilA nAMkhavAnA duSTa AzayathI te parvatanI eka bhAre zilAne nAMkhavAno prayatna karyo. A prayatnamAM te pote ja nIce cagadAI gayo. te marIne sAtamI narakamAM gayo. A rIte duHzIlane kevaLa bhikSAvRtti narakathI bacAvI zakatI nathI. sadguhasthanAM lakSaNo : 23 agAri sAmAiyaMgANi, saDDI kAeNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAyaM Na hAvae // 23 // zabdArtha :- saDDI = zraddhAvAna zrAvaka, ari sAmAESi = zrAvaka dharmanA aMgarUpa sAmAyika Adi vratonuM, jAN = zarIrathI, pAlaN - pAlana karavuM joIe, duho paa - kRSNapakSa ane zukalapakSa bannemAM, TRIchyuM - eka rAtrine mATe paNa, posahaM - pauSadha karavAnuM, La hAvaN = na choDavuM. = -na zabdArtha bhAvArtha :- zraddhAvAna gRhastha sAmAyikAdi sarva anuSThAnonuM zraddhApUrvaka kAyAthI pAlana kare. mahinAmAM banne pakSamAM pauSadha kare arthAt kRSNapakSa ane zukalapakSamAM AThama, caudaza, amAsa ane pUrNimAnA divase ema cha pauSadha kare. saMpUrNa pauSadha karavAnuM zakya na hoya to eka rAtri mATe paNa pauSadha karavAnuM na choDe. 24 evaM sikkhAsamAvaNe, gihavAse vi suvvae / muccai chavipavvAo, gacche jakkha salogayaM // 24 // sikkhAsamAvaNe * vrata pAlanarUpa AcAra sahita, AcAraniSTha, suvvay - suvratI : Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 106 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zrAvaka, divAse va = gRhasthAvasthAmAM rahevA chatAM paNa, chavi brAma = audArika zarIrathI, zarIra paraMparAthI, mu - chUTI jAya che, bahu sAthe - devalokamAM, che - jAya che. bhAvArtha :- A pramANe vratAcaraNanI zikSAthI saMpanna zrAvaka gRhavAsamAM rahevA chatAM potAnAM vratAcaraNathI manuSya saMbaMdhI dArika zarIrathI chUTI jAya che ane AyuSya pUrNa thatAM devagatimAM jAya che. 25 aha je saMvuDe bhikkhU , doNhaM aNNayare siyA / savva dukkhappahINe vA, deve vAvi mahiDDie // 25 // zabdArtha - - atha' e pUrvanA viSayathI joDavA mATeno avyaya che, saMdhu-saMvaravALo, AzravathI rahita, roDhuM = bannemAMthI, (ke suMdara pariNAmamAMthI), agyara = eka, siya = hoya che, sabUkufguhIne = sarva duHkhano nAza karanAra siddha thAya che, vAva = athavA, mahipa = mahA RddhizALI, re - deva hoya che. bhAvArtha :- saMsArathI nivRtta thayelA arthAtu AzravathI rahita saMyamI sAdhunI bemAMthI eka prakAranI gati thAya che - (1) te sarva duHkhothI mukta thaI jAya che. (2) mahartika deva bane che. vivecana :mArI mAphayaMji :- sAmAyika, 14 niyama, aneka vrata, pauSadha athavA 12 vrata vagere gRhasthanAM dhArmika jIvananAM aMga che. sAmAyika e jainadarzananI AtmavikAsanI kriyA che. A kriyA gRhasthoe prAyaH haMmezAM karavAnI hoya che ane te kriyA zuddha rIte karatAM karatAM tenuM uccatama phaLa mokSa meLavI zakAya che ane pauSadha e saMpUrNa ahorAtra paryata AtmaciMtana, dharmajAgaraNa karavAnI kriyA che. pauSadhane divase upavAsa karI, saumya Asane besI, AtmaciMtana ke tattvaciMtana karavAnuM hoya che. pasadaM:- pauSadha, zrAvakanAM bAra vratamAM 11muM vrata che. jene paripUrNa pauSadha kahevAmAM Ave che. zrAvakane mahinAmAM cha parva tithiomAM cha pauSadha vrata karavAnuM vidhAna che. be AThama, be caudaza, pUnama ane amAsa. prastuta gAthAmAM zukala ke kRSNa pakSanI aMtimatithi jene pAkhI kahe che, mahinAnI A be pAkSika tithiomAM pauSadha choDavo na joIe evo nirdeza che. paripUrNa pauSadhamAM- (1) azanAdi cAre ya AhArano tyAga, (2) maNi, motI, suvarNa, AbhUSaNono tyAga (3) mALA, snAna, mardana, vilepana Adi zarIra zukrUSAno tyAga, (4) abrahmacaryano tyAga, (5) sAvadha kAryano tyAga karavo anivArya che tathA eka ahorAtri arthAt ATha prahara sudhI AtmaciMtana, svAdhyAya, dharmadhyAna karavAnuM hoya che. bhagavatI sUtramAM darzAvelA zaMkha zrAvakanA varNana uparathI AhAra pANIno tyAga karyA vinA paNa pauSadha karavAmAM Ave che. jene dezapauSadha arthAtu dayA ke chakAyavrata samajavuM joIe. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-5: akAmamaraNIya | | 107 | 26 27 vasunaMdizrAvakAcAra anusAra digaMbara paraMparAmAM pauSadhanA traNa prakAra kahyA che. (1) uttama pauSadha - caturvidha AhArano tyAga (2) madhyama pauSadha - traNa prakAranA AhArano tyAga (3) jaghanya pauSadha - AyaMbila, nivI, ekAsana bhojana. pauSadhano zabdazaH artha - AtmaguNanuM poSaNa kare tevuM anuSThAna. jIva-pabAbo - chavino artha che cAmaDI. parvano artha che zarIranA saMdhisthala ghUMTaNa, koNI, Adi. tenuM tAtparya e che ke mAnavanuM audArika zarIra hADakAM, cAmaDI vagere sthUla padArthonuM baneluM che. che navasAyaM - uttama, zreSTha devalokamAM jAya che. ahIM lokAyaM zabda zlAghanIya, prasaMzanIya, zreSTha evA arthamAM prayukta che. devonAM nivAsasthAna tathA devonI samRddhi : uttarAI vimohAI, juimatANupuvvaso / samAiNNAiM jakkhehiM, AvAsAiM jasaMsiNo // 26 // dIhAuyA iDDimaMtA, samiddhA kAma-rUviNo / ahuNovavaNNa-saMkAsA, bhujjo accimAlippabhA // 27 // zabdArtha :- AvAsAruM e devonA AvAsa, 3ttarADuM - uttarottara zreSTha hoya che, pupuSyokramazaH, vinodaDuM- mohanI nyUnatAvALA, gurumaMta - vizeSa prabhAvALA, naLio - yazasvI, nakvediM devothI, samagaphaLADuM bharelA hoya che, rIdAsa-dIrdhAyuvALA, ramatA ddhimAna, sInA - tejasvI, sukhasaMpanna, maeo - icchAnusAra rUpa dhAraNa karanArA, AdunovavAsaMvAlA -navIna utpanna thayelA deva samAna, pujo - ghaNA, vimAliMAT - sUrya jevI vizeSa prabhAvALA. bhAvArtha :- uparavartI devonA AvAsa sthAna anukramathI uttarottara zreSTha hoya che, vedamoha vagerenI alpatAvALA hoya che ane kramazaH ti, kAMtinI adhikatAvALA hoya che. te AvAsa devothI bharelA hoya che arthAtu koI paNa khAlI rahetA nathI, temAM rahenAra devo uttarottara ekabIjAthI yazasvI, dIrdhAyu, ddhisaMpanna, sukhasaMpanna, IcchAnusAra rUpa dhAraNa karanAra arthAt vaikriyazakti saMpanna hoya che ane turaMta janmelA hoya tevI bhavya kAMti yukata ane ghaNA sUryanI prabhA samAna dedIpyamAna hoya che. 28 tANi ThANANi gacchaMti, sikkhittA saMjamaM tavaM / bhikkhAe vA gihatthe vA, je saMti pariNivvuDA // 28 // zabdArtha :- fmANa vA -bhikSu hoya,diltha -gRhastha hoya, ne jemaNe, saMti paribaLuDA - kaSAya agnine zAMta karI dIdho che te, jihavA - pAlana karIne, tai - upara batAvelAM, vAghair - devagatinAM sthAnomAM, pati - jAya che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 108 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- sAdhu hoya ke gRhastha, jeNe tapa saMyamanuM AcaraNa karyuM che, kaSAyone zAMta karyA che ke pApothI nivRtta thayA che, te uparokta uttama devalokanAM sthAnone prApta kare che. 29 tesiM soccA sapujjANaM, saMjayANa vusImao / Na saMtasaMti maraNaMte, sIlavaMtA bahussuyA // 29 // zabdArtha :- kSi - e, te, sapunnA- pUjanIya, saMnayALa - saMyamavAna, yuvImo - ratnatrayathI yukta, lonca = sAMbhaLIne (jo), satavaMta = cAritravAna thaI jAya, vahusuyA = ane bahuzruta thaI jAya, te mahAtmA, marate - maraNa samayamAM, ja saMtati - trAsa pAmatA nathI, duHkhI thatA nathI. bhAvArtha :- pUjanIya, jitendriya ane saMyamI munionuM A prakAranuM sadgatirUpa varNana sAMbhaLIne AcAraniSTha, bahuzrutajJAnI sAdhaka maraNa samaye duHkhano anubhava karatA nathI arthAtu potAnA maraNane bagADatA nathI paraMtu sAvadhAna rahI paMDitamaraNane prApta kare che. vivecana : 3ttaraDuM-vinoda - upara- uparanA devalokamAM mohakarmanuM pramANa alpa thatuM jAya che arthAt kaSAyamoha, vedamoha vagere uparanA devalokamAM alpa thatAM jAya che. akhovavaUM saMchAsa :- devomAM jIvana paryata varNa, kAnti vagere ghaTatAM nathI tathA devomAM audArika zarIranI samAna bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhavasthA nathI hotI, AyuSyanA aMta sudhI te eka sarakhI avasthAmAM ja rahe che. tethI tene 'tatkAla utpanna thayelAnI jema', A upamA ApI che. "ja saMtati rAte' - mRtyu samayamAM saMtrAsita thatA nathI arthAt trAsa pAmatA nathI ke duHkha pAmatA nathI. tAtparya e che ke dharmopArjana karelA saMyamI, zIlavAna, dharmAtmA puruSa dharmaphaLane jANatAM hovAthI ane saMskArothI jIvanane saMskArita kareluM hovAthI mRtyunA samaye gabharAtA nathI. teo bhaya, ciMtA, zoka, vilApa ke rudana karatA nathI, koI paNa prakAre duHkhI thatAM nathI, mRtyu pAmatAM paNa prasannabhAve ja rahe che. tenAthI viparIta je jIvo avirata, asaMskArita jIvo mRtyu samaye potAnA pApakRtyone yAda karI tenA phaLa svarUpano vicAra karatAM ja, huM kayAM jaIza? evA prakAranA zokathI trAsI jAya che. A rIte ajJAnI jIva marAte saMtati arthAt mRtyu samaye saMtrAsita thaI jAya che, duHkhI thAya che. sakAma maraNanI prApti ane upAya :30 tuliyA visesamAdAya, dayAdhammassa khatie / vippasIejja mehAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--5 : akAmamaraNIya zabdArtha :- tuliyA - tulanA karIne, viseluM - viziSTa maraNane, paMDita maraNane, bAvAya - svIkAra karIne, mehAvI = buddhimAna, vAdhamma = dayA dharmathI, dayA dharmanA, vrutir = pAlanathI, kSamAdharmathI, tahAmULa = saMyama sAdhanAmAM tathAbhUta thaI, appaLA - AtmAne, vippInga - prasanna rAkhe, sadA prasanna rahe, AtmaguNone puSTa kare. 109 bhAvArtha :- prajJAvaMta sAdhaka bAlamaraNa ane paMDitamaraNa baMneno tulanAtmaka vicAra karIne paMDita maraNanI vizeSatAne samajIne tene svIkAre tathA dayApradhAna saMyama ke kSamAdharmano svIkAra karI tenuM pAlana kare ane saMyamapAlanamAM ja tallIna thaI AtmaguNone sadA puSTa kare athavA sadA potAnAmAM prasannacitta ane AnaMdita rahe. 31 tao kAle abhippee, saDDI tAlisamaMtie / viNaejja lomaharisaM, bheyaM dehassa kaMkhae // 31 // zabdArtha:- to - tyAra pachI, vAste = mRtyu, abhiptez - AvI jatAM, saDDI - zraddhAvAna puruSa, aMtim = gurujano pAse rahIne athavA aMtima samayamAM, tAlisa - tevA, lomaharisaM romAMcane, romAMcakArI bhayane, viLajja - dUra kare, choDe, vehalsa - zarIranI, mevaM - chUTI javAnI, kaMkhae = rAha jue arthAt paMDita maraNanI IcchA rAkhe. aha kAlaMmi saMpatte, AghAyAya samussayaM / sAma-maraNaM maraD, tinnamayara muLI "pharA -tti nemi / / = bhAvArtha :- tyAra bAda jyAre maraNakALa najIka Ave tyAre guruzraddhAthI saMpanna bhikSu gurunI samIpe jaIne parISahopasargajanita romAMcakArI bhayathI bhayabhIta thavAnAM pariNAmone dUra karI arthAt maraNabhayathI saMtrasta na thatAM AtmA ane zarIrane alaga karanAra evA paMDitamaraNano svIkAra kare arthAt saMthAro karavAnI IcchA kare. 32 - = zabdArtha :- aha - tyAra pachI, vAlaMmi - mRtyu samaya, saMpatte - prApta thavAthI, muLI - muni, samuhsayaM= zarIrano, AthAyAya= nAza mATe, choDavA mATe, tind= traNa sakAma maraNomAMthI, aAyara koI eka, sAmamaraNaM =sakAmamaraNamAM, marapha mare che, sakAma maraNane prApta kare che. = bhAvArtha :- mRtyu samaya Ave, tyAre muni zarIrano vinAza karanAra evA bhaktaparijJA, IMginImaraNa ane pAdapopagamana, A traNamAMthI koI paNa eka sakAma maraNane arthAt saMthArAno svIkAra karI samAdhipUrvaka mRtyune prApta thAya. - ema bhagavAne kahyuM che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 110 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vivecana :tahApUNa apALA - saMyamamAM ramaNatA mATe A zabdano prayoga che. viparIpajJa - vizeSarUpathI prasanna rahe. mRtyuthI udvigna na thAya. pUrNarUpe niSkaSAyI banI zAMta prazAMta bane. traNa prakAranA paMDita maraNaH- (1) bhakta parijJAH- mRtyu samaye caturvidha AhAra tathA aDhAra pApanA jIvana paryata pratyAkhyAnarUpa anazana. (2) IginImaraNaH- anazananI sAthe nizcita sthAnamAM ja rahevuM ane bIjA pAse zarIranI zuzraSA karAvavI nahi arthAtu zarIranI zuzruSA ke paricaryA svayaM karI zake che. (3) pAdapopagamana - kapAyelA vRkSanI samAna sthira rahIne anazananuM pAlana karavuM upasaMhAra :- A adhyayanamAM akAmamaraNa ane sakAmamaraNa, be prakAranA maraNa ane tenA adhikArI jIvonA lakSaNo tathA baMne prakAranA maraNanA pariNAmane pradarzita karyuM che. A samasta kathanano sAra e che ke jIvanane zreSTha, guNasaMpanna, vratadhArI banAvIne aMtima samaye saMthAro svIkAra karI manuSya janma saphaLa karI levo joIe. | | adhyayana-pa saMpUrNa II Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-s: kSullakanigraMthIya [ 111] chaThuM adhyayana paricaya : A adhyayananuM nAma 'kSullaka nigraMthIya' che. nigraMthonA AcAra-vicAronuM pratipAdana je adhyayanamAM hoya, te nigraMthIya adhyayana kahevAya che. uttarAdhyayana sUtramAM A nAmanAM be adhyayana che nAnA adhyayanane 'kSullaka' ane moTA adhyayanane 'mahA' vizeSaNa ApavAmAM AvyuM che, tethI A chaThThA adhyayananuM nAma kSullaka nigraMthIya ane vIsamA adhyayananuM nAma mahAnigraMthIya che. chaThThA adhyayanamAM 18 gAthAo ane vIsamA adhyayanamAM 60 gAthAo che. nigraMtha zabdano prayoga jaina AgamamAM aneka sthAne jovA maLe che. A jainadharmano prAcIna ane pracalita zabda che. sudharmAsvAmIthI laIne ATha AcAryo sudhI jainadharma nigraMtha dharmanA nAmathI pracalita hato. jaina ane bauddha sAhityamAM bhagavAna mahAvIra mATe 'nigraMtha jJAtaputra' zabdaprayoga jovA maLe che. - sAdhu pUla ane sUkSma athavA bAhya ane AtyaMtara baMne prakAranI graMthino parityAga karI nigraMtha bane che. AvazyakatA uparAMta vastuno saMgraha karavo, dIdhA vagaranI koI paNa vastu levI ane svayaM te padArtha taiyAra karavo ke karAvavo vagere pravRtti bAla graMthi che ane avidyA arthAt tattvajJAnano abhAva, brAnta mAnyatAo, sAMsArika saMbaMdho prati Asakti, moha, mAyA, kaSAya, rAgayukta janasaMparka, upabhogya padArtho pratye phalAkAMkSA arthAt phaLanI IcchA, jJAnavAda, vANIvIratA, bhASAvAda, kriyA rahita vidyA Adi brAnta mAnyatAo, zarIrAsakti, vividha pramAda, viSayavAsanA Adi Avyetara graMthi che. 'nigraMthatA' mATe A bAhya -AtyaMtara ane baMne prakAranI graMthiono tyAga karavo Avazyaka che. A dravya ane bhAvagraMthionAM kucakramAM paDanAra sAdhaka kevaLa veSa mAtrathI, zAbdika jJAnathI, bhASAthI ke vividha vidyAonAM adhyayanathI pote potAne pApakarmothI bacAvI zakatA nathI. vizALa parivAra, dhana, dhAnya, ratna, AbhUSaNa, saMpatti Adi paNa duHkha ke pApa karmonAM phaLathI koIne bacAvI zakatAM nathI. je jJAna kevaLa graMtho sudhI sImita che arthAt pustakIyuM che, AcaraNarUpe AtmAmAM UtaryuM nathI, tenI asara jIvananI dareka pravRttimAM hotI nathI, te jJAna AtmonnatinuM kAraNa banatuM nathI. tethI ja A adhyayanamAM sarvaprathama ajJAna ke avidyAne 'graMthi'no mULa srota samasta, duHkho ane pAponuM mULa kahyuM che ane tenA kAraNe ja jIva janmamaraNarUpa anaMta saMsAramAM paribhramaNa kare che, duHkhI thAya che. avidhA arthAt mithyAjJAnane kAraNe pratyeka padArthanuM svarUpa ayathArtha dekhAya che. tevA ajJAnI jIvo je kArya baMdhana, duHkha, atrANa, azaraNa, asurakSAnuM kAraNa che, tene mukti, sukha, trANa temaja surakSAnuM kAraNa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 samaje che, tethI sAdhakane vidyAvAna, samyagRSTA temaja tattvanA jJAtA banI, avidyAjanita mithyA mAnyatAothI dUra rahevAno nirdeza che. samasta prANIone Atmatulya joIne hiMsA, adattAdAna, parigraha Adi pApapravRtti, zarIrAsakti, viSayAkAMkSA, AvazyakatAthI adhika bhaktapAnanuM grahaNa, sevana, saMgraha tathA niyatavAsa, AcAramaryAdAnuM atikramaNa Adi pramAdone paNa 'graMtha'nA rUpamAM darzAvI, nigraMthane tenAthI dUra rahI apramatta rahevAnuM kathana che. ooo Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-6 : kSullaka nigraMthIya ZEE avidhAphaLa : chaThThuM adhyayana sullaka nigraMthIya jAvaMta'vijjApurisA, savve te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsArammi anaMtae // 1 // 113 E/IE = zabdArtha :- nAvaMta = jeTalA paNa, aviSnA puriyA - avidhAvALA, ajJAnI puruSa che, yuvalasamavA = duHkha bhogavanAra, mUDhA - hitAhitanA vivekathI rahita, ajJAnI, khaMtaN - anaMta, saMsArathyi = saMsAramAM, vahulo anekavAra, tuvyaMti - duHkhothI pIDita thAya che, bhaTake che. = bhAvArtha :- jeTalA avidyAvAna puruSo che, te badhA potapotAnA mATe duHkha utpanna karanArA che. ajJAnane kAraNe mUDha banelA te badhA anaMta saMsAramAM vAraMvAra bhramaNa kare che, duHkha pAme che. vivecana : aviggA puriyA :- jenuM citta mithyAtvathI grasita hoya, jenAmAM tattvajJAna ke samyajJAnano abhAva hoya, te avidyAvAna puruSa che. ahIM avidhAno artha sarvathA jJAnazUnyatA nathI. yuvazrvasaMmavA :- ajJAnI puruSa du:khonI vRddhi karanAra, duHkha paraMparAne vadhAranAra hoya che. -- udAharaNa :- eka bhAgyahIna daridra mANasa dhanopArjana mATe paradeza gayo. tyAM tene kaMI ja dravya prApta na thayuM. te potAnA deza tarapha pAcho pharI rahyo hato. rastAmAM eka gAmanI bahAranA devAlayamAM rAta rokAyo. tyAM tene eka vidyAsiddha puruSa maLyA. tenI pAse eka kAmakuMbha hato, jenA prabhAve siddhapuruSa manovAMchita vastu prApta karI letA hatA. A daridrIe tenI sevA karI. sevAthI prasanna thaIne pUchyuM- 'tane maMtrita kAmakuMbha dauM ke kAmakuMbha prApta karavAnI vidyA ApuM ?' vidyA sAdhanA karavAmAM kAyara ane ALasu daridrIe kAmakuMbha ja mAMgI lIdho. kAmakuMbha meLavI te managamatI vastuo prApta karI bhogAsakata banI gayo. eka divasa madhapAnathI unmatta banI te mAthA upara kAmakuMbha rAkhI nAcavA lAgyo. thoDI ja asAvadhAnIthI kAmakuMbha nIce paDatAM TukaDe TukaDA thaI gayA. teno badho vaibhava naSTa thaI gayo. punaH te daridra banI gayo. te khUba ja pazcAttApa karavA lAgyo- jo meM vidyA prApta karI lIdhI hota to bIjo kAmakuMbha banAvIne sukhI banI jAta. paraMtu vidhArahita te daradrI duHkhI thaI gayo, tema adhyAtma vidyArahita puruSa saMsAramAM janma, jarA, mRtyu Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vagerene kAraNe duHkhI bane che. satyadRSTino upadeza : 2 samikkha paMDie tamhA, pAsa jAipahe bahU / appaNA saccamesijjA, mettiM bhUehiM kappae // 2 // zabdArtha :- tanhA = mATe, Dip = hitAhitano vivekI puruSa, varte - vividha prakAranI, nApahe jAtio, coryAzI lAkha jIvAyonio, janma maraNanAM mArgo, pAsa - dekhIne, jANIne, tamillR = teno vicAra karI, appA = potAnA AtmAne, sattva - saMyamamAM, siggA - joDe, mUrtti - samasta prANI mAtranI sAthe, metti = maitrIbhAva, vvar = sthApita kare, rAkhe. zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- tethI paMDita sAdhaka avidyAnA phaLano vicAra karI ane saMsAramAM janmamaraNanAM vividha sthAnone jANIne potAnA ja AtmA vaDe satyane zodhe arthAt saMyama svIkAra kare ane vizvanA dareka jIvo pratye maitrIbhAva dhAraNa kare. 3 4 mAyA piyA husA bhAyA, bhajjA puttA ya orasA / NAlaM te tava tANAya, luppaMtassa sakammuNA // 3 // zabdArtha :- samuLA = potAnAM karelAM karmothI, tuSpatakSNa = duHkhI thatAM, tava (mama) = tArA mATe (mArA mATe), tALAya = rakSA karavA, mALyA = mAtA, piyA - pitA, hulA - putravadhU, mAyA - bhAI, majjA = strI, moralA = aMgathI utpanna thayelA, puttA - putra, te - koI paNa, pAtta - samartha nathI. bhAvArtha :- A saMsAramAM potAnAM karelAM karmonA udaya samaye mAtA pitA, putravadhU, bhAI, patnI tathA putro svajanAdi koI paNa A duHkhothI tamAruM rakSaNa karavAmAM samartha thaI zakatAM nathI. eyama sapehAe, pAse samiyadaMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, Na kaMkhe puvvasaMthavaM // 4 // = = zabdArtha :- miyavaMsane - samyak daSTi puruSa, dyamavuM = uparokta viSayamAM, sapehAr - potAnI buddhithI vicArIne, pAse - jue, nehiM = viSaya bhogomAM Asakti, sihaiM = snehanuM, chiva (Dive) = chedana kare ane, puvvasathavuM = pahelAMnA paricayanI, 5 he = icchA na kare. = bhAvArtha :- samyagdaSTi sAdhaka uparokata satyane samaje, vicAre, anubhava kare. A saMsAranA saMbaMdhIo, padArtho pratyenI Asakti ane snehanA baMdhananuM chedana kare arthAt moha ke rAgabhAvano tyAga kare, paricaya vadhAravAnI abhilASA na kare arthAt tenA pratye mamatvabhAvano tyAga kare. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-6: kSullaka nigraMthIya 115 5 gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusaM / savvameyaM caittANaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // zabdArtha :- vAsaM - gAya, ghoDA, ma hatta - maNi kuMDala vagere, sonA, cAMdI jhaverAtanAM AbhaSaNa. pasavo - paza rANapoSNa - sevaka ane sainika vagere. - A. rakattA- choDIne. saMyamanuM pAlana karIne, navI = IcchAnusAra vaikriyarUpa banAvanAra deva, vili = thaI zake. bhAvArtha :- gAya, azva, maNikaMDala, pazu (gheTAM, bakarAM vagere) nokara ane anya sahayogI mANaso arthAta karmacArIo, A badhAMno tyAga karIne arthAta saMyama pAlana karavAthI sAdhaka icchita rUpane dhAraNa karI zake athavA icchita avasthAone prApta karI zake che. 6 thAvaruM nAmaM veva, dhAM thaIM 3varaM I paccamANassa kammehiM, NAlaM dukkhAu moyaNe // 6 // zabdArtha - thAvara = sthAvara milakata saMpatti, nAmaM cala saMpatti, thaI = dhana, dhavi = dhAnya, 317 - gharanAM upakaraNo, vahiM. potAnAM karmothI, pavINasa - duHkha bhogavatAM prANIne, kuhA-duHkhathI, noyane choDAvavAmAM, nAd - samartha nathI. bhAvArtha :- potAnAM duSkarmothI duHkhita jIvane sthAvara ane jaMgama saMpatti, dhana, dhAnya, gharavakharI vagere koI paNa padArtho duHkhathI mukata karavA samartha nathI |7 ajjhatthaM savvao savvaM, dissa pANe piyAue / Na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 7 // zabdArtha :- savva - sarva prakAranA, sabsa - sarva jIvonA, samasta prANIonA, matyuM - bhAvone, pariNAmone, avasthAone, kisa - juo ke te dareka, pAne - prANIne, pathAra - potAnuM jIvana priya che, jayaverA - bhaya ane verathI, 3vara - nivRtta bane, paLo - prANIonA, pAne - prANono, ne - ghAta, na na kare. bhAvArtha :- sarva prANIonI badhI avasthAo potAnAM karma anusAra ja hoya che. potAnuM jIvana badhAne priya hoya che. A rIte, jANIne sAdhaka koI paNa prANInI hiMsAna kare, na karAve tathA te hiMsAthI utpanna thatAM bhaya ane vairabhArathI nivRtta bane. / AyANaM NarayaM dissa, NAyaejja taNAmavi / doguMchI appaNo pAe, diNNaM bhuMjejja bhoyaNaM // 8 // zabdArtha :- AyA - hiMsAdi pApone, -narakanuM kAraNa vinA - jANIne, taLAva - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 thoDuMka paNa, caNA pApanuM AcaraNa na kare, rocha = pApanI dhRNA karanAra, pApathI dUra rahenAra, AtmArthI puruSa, akho - potAnA, pApa pAtramAM, viM - gRhastha dvArA apAyeluM, bhoyaNa - bhojana, muMw - khAya. bhAvArtha - dhanadhAnyAdino parigraha naraka gatimAM laI janAra che, ema jANIne muni tRNamAtra parigraha na kare. parigrahathI sadA dUra rahenAra athavA samasta pApothI dUra rahenAra muni gRhastho dvArA potAnA pAtramAM ApeluM ja bhojana kare. vivecana :para nArade - jAtipatha = coryAsI lAkha jIvayonione pAsa eTale juo, jANo, tenA svarUpane samajo ane te yoniomAM javAnAM kAraNone jANo, samajo. samayane - jenuM mithyAdarzana zAMta thayuM che, jene samyagadarzana prApta thayuM che arthAt samyaguSTi saMpanna sAdhaka. hiM sidaM ra - gRddhi = dravya, gAya, bheMsa, bakarI, gheTAM, dhana, dhAnyAdi prApta sAmagrImAM Asakti. sneha = sagAMsaMbaMdhI ane parivAra pratye mamatva. vAnakavI - Icchitu rUpa ke Icchita avasthA prApta karavI athavA vaikriyalabdhi saMpanna banavuM, deva banavuM. thAvara nAmuM :- sthAvarano artha che acala saMpatti-ghara, udyAna Adi sAdhana tathA jaMgamano artha che cala saMpatti-putra, mitra, nokara Adi pUrvAzramanAM snehIjana. dhana saMpatti mATe gAthAmAM bIjA zabdo che te cala saMpattimAM gaNAya che. Mo paNa hivi :- sUtrokta zabdo aparigrahI muninI AhAravidhi darzAve che. sAdhu gRhastho dvArA devAyelo AhAra kare paraMtu gRhasthanAM vAsaNamAM bhojana na kare, adatta paNa grahaNa na kare ane AhArano saMgraha paNa na kare. A sAta gAthAomAM avidhAnAM vividharUpo batAvyAM che ane samyagudaSTi sAdhakane svayaM samIkSA karI avidyAthI sarvathA dUra rahevAno upadeza Apyo che. ihamege u maNNaMti, apaccakkhAya pAvagaM / AyariyaM vidittANaM, savva dukkhA vimuccai // 9 // zabdArtha :- 6 - ahIM mukti mArganA viSayamAM, A saMsAramAM, ne-3 - keTalAya loko, pati = mAne che ke, pAva = pApano, pakvAya = tyAga karyA vinA, maracuM = AcAryane, Arya tattvane, jJAnInI vAtone, vivirAja = jANIne A AtmA, taLapurA = sarva duHkhothI, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-6: kSullakanigraMthIya 117 | vimukva = chUTI jAya che. bhAvArtha :- A saMsAramAM keTalAka loko ema ja mAne che ke pApanAM pratyAkhyAna karyA vinA ja Arya tattvane jANI le ane svIkArI le, to paNa sarva duHkhathI mukta thaI zake che. 1. bhayaMtA akaratA ya, baMdha mokkhapaiNNiNo / vAyA viriyamitteNa, samAsAseti appayaM // 10 // zabdArtha :- vaMdhanothapaLo - baMdha ane mokSa vagere tattvone mAnanArA, anaMtA - upadezanI vAto ja kare, 2 = paraMtu, tA - AcaraNa kaMI karatAM nathI, vAvivi mitte - mAtra vacananA ADaMbarathI vacana zaktithI ja, apa - potAne, sAlAti - dharmI hovAnuM AzvAsana Ape che. bhAvArtha :- je loko baMdha ane mokSa vagere tattvane mAnIne upadezanI ghaNI vAto kare paraMtu te mujaba AcaraNa ke tyAga-pratyAkhyAna kaMIja karatA nathI, tevA loko kevaLa vAcAbaLathI ke mAtra vacananA ADaMbarathI potAnA AtmAne dharmI hovAnuM khoTuM AzvAsana Ape che, saMtoSa mAne che. |11 Na cittA tAyae bhAsA, kuo vijjANusAsaNaM / visaNNA pAvakammehiM, bAlA paMDiyamANiNo // 11 // zabdArtha :- pittA bAda aneka prakAranI bhASAo, vividha vacana, na tathA - AtmAnI pApothI rakSA nathI karatA, vijJAputAI = maMtrAdi vidyAnI zikSA paNa, jUo = kevI rIte rakSA karI zakaze? arthAtu nahIM karI zake, vAsA = te ajJAnI prANI, paDiyamarNo = potAne paMDita mAnato. pavachauMpApAcaraNothI, visai - saMsAramAM phasAya jAya che, duHkhI thAya che. bhAvArtha :- dharmAcaraNa vinA vividha prakAranI bhASAo duHkhothI manuSyanI rakSA nathI karatI, to vyAkaraNa, nyAya, mImAMsA, maMtravidhA Adi aneka vidyAonuM jJAna paNa kevI rIte rakSaNa karI zakaze arthAtu na ja karI zake to paNa ajJAnI prANI A jJAnathI potAne paMDita mAnI pApakarmanAM AcaraNothI saMsAramAM phasAI jAya che, duHkhI thAya che. vivecana : avidhAjanita avasthAo : (1) ekAMta jJAnathI ja mokSa thaI zake che. pApanA tyAganI kazI ya AvazyakatA nathI. (2) baMdha ane mokSanI vAto ja karI, vilAsathI saMtoSa mAne paNa kare kaMI ja nahIM. (3) AcaraNanI apekSAe te bAla hovA chatAM bhASAjJAna mAtrathI potAne paMDita mAne. (4) pApanA tyAganuM mahatva samajyA vinA te pApa kAryo karavAmAM ja mazagula rahe. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 118] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 paMcaviMzatitattvajJo, yatrakutrAzrame rataH / zivI muDI nI vADaja, mukhyate nItra saMzaya: sAMkhyatattva kaumudI zikhAdhArI, maMDitamastaka, jaTAdhArI hoya athavA je koI paNa AzramamAM rahenAra vyakti hoya te mAtra 25 tattvono jJAtA thaI jAya to niHsaMdeha tenI mukti thaI jAya che. AcaravuM :- (1) Aryane ke AcAryane (2) potapotAnA matamAM karAtAM anuSThAnone (3) Arya kathita tattvone. apramata rahevAnI preraNA :12 je keI sarIre sattA, vaNNe rUve ya savvaso / maNasA kAyavakkeNa, savve te dukkhasaMbhavA // 12 // zabdArtha - 6 - koI ajJAnI jIva, - zarIramAM, vaLe - gora varNamAM, ve - suMdara rUpamAM, savvato = badhI rIte, bhaNasA = mana, jaya-vaghekha = kAyA ane vacanathI, sattA = Asakta che, yujavavA = duHkhanA bhAgI che, duHkha utpanna karanAra che, bhogavanAra che. bhAvArtha :- saMsAranAM je prANIo mana, vacana ane kAyAthI zarIra pratye Asakta rahe che, samasta varNa ane rUpa vagere viSayomAM Asakta bane che, te badhAM potAne mATe duHkha utpanna kare che. |13 AvaNNA dIhamaddhANaM, saMsArammi aNaMtae / tamhA savvadisa passa, appamatto parivvae // 13 // zabdArtha - anaMta aMta rahita, saMsArama - A saMsAramAM, rIDhuM lAMbA, = janma maraNanA mArgane, AvA - pAmIne, tanhA - mATe, A jANIne, savile - samasta saMsAranI dazAone, palsa = jANI, samajI, apramatta = pramAdano tyAga karI, apramatta bhAvamAM, parivyaU = vicaraNa karavuM joIe. bhAvArtha :- jIva A anaMta saMsAramAM vividha bhavabhramaNarUpa lAMbo mArga prApta karIne temAM bhramaNa karyA ja kare che, tethI sAdhake saMsAranA jIvonI badhI dazAone athavA jIvonAM janma maraNanAM sthAnone jANIne, samajIne koI paNa jIvanI virAdhanA na thaI jAya, te rIte apramatta banI vicaraNa karavuM joIe. 14 bahiyA uDamAdAya, NAvakaMkhe kayAi vi / puvvakamma khayaTThAe, imaM dehaM samuddhare // 14 // zabdArtha :- variyA - saMsArathI bahAra, saMsArano tyAga, chuM - sarvathI Urdhva sthAnane mokSane, sarvocca saMyamane, AvAya grahaNa karI, potAno uddezya banAvI, yAji- kyAMya paNa, bAvale Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-s: kSullakanigraMthIya [ 119] - viSayAdinI IcchA na kare, rUma - A, dehaM - zarIrane paNa, puSyaH - pUrvakRta karmanA, rAyaNa - kSaya mATe, samuddhare - yogya AhArAdithI dhAraNa kare. bhAvArtha :- mumukSa sAdhaka saMsArathI bahAra nIkaLI arthAtu saMsArano tyAga karI sarvocca saMyamano svIkAra karI kayAreya asaMyama-Idriya viSayonI AkAMkSA na kare paraMtu mAtra pUrvakRta karmono kSaya karavA mATe ja AhAra AdithI A dehane dhAraNa kare. |15 vivicca kammuNo heDaM, kAlakaMkhI parivvae / mAyaM piMDassa pANassa, kaDa labhrUNa bhakkhae // 15 // zabdArtha :- --Lo = karmanA, - hetu, kAraNone, mithyAtva vagerene, vivizva = dUra karIne, jAnajI -paMDitamaraNanI AkAMkSA rAkhI, jIvana paryaMta, parigbara - tapa saMyamamAM vicaraNa kare, varDa = gRhastho dvArA, potAne mATe banAvelo, piMkasa = saMyama yogya AhAra, pAsa = pANI, mArca = yogya mAtrAmAM, taskULa = gRhastho pAsethI meLavIne, makara = vApare. bhAvArtha :- sAdhaka karmabaMdhanA hetuone arthAt mithyAtva vagere kAraNone AtmAthI dUra karI, jIvana paryaMta saMyamamAM vicaraNa kare ane gRhastha dvArA potAnA mATe taiyAra karelAM AhArapANImAMthI ucita pramANamAM grahaNa karIne saMyama nirvAha mATe tenuM sevana kare. 16 saNNihiM ca Na kuvvijjA, levamAyAe saMjae / pakkhIpattaM samAdAya, Niravekkho parivvae // 16 // zabdArtha :- saMpa - sAdhu, sevIyara = lezamAtra paNa, safe - AhArAdino saMgraha, ja afa na kare, pallI - jema pakSI, patta - pAMkhone, nAlaya - laIne, divevalo . nirapekSa thaIne, Asakti rahita thaIne, mamatva ke parigraha rahita thaIne, pariglapa - saMyamamAM vicare. bhAvArtha :- saMyamI sAdhu lezamAtra paNa AhArAdino saMgraha na kare. jema pakSI potAnI pAMkhone sAthe laIne arthAt bIjuM kaMI lIdhA vinA ja UDI jAya che, tema muni potAnAM upakaraNo sivAyanI badhI vastuothI ke tenA mamatvathI nirapekSa thaIne saMyamamAM vicaraNa kare. 17 esaNAsamio lajjU, gAme aNiyao care / appamatto pamattehiM, piMDavAyaM gavesae // 17 // zabdArtha :- tanU - lajjAvaMta saMyamI sAdhu, sagAsImo - eSaNA samitinuM pAlana karato, Tne , gAmamAM, thio aniyata vRttivALo thaIne, niyatavAsa na karIne, re - vicare ane, amo = pramAda rahita thaIne, "mardika gRhasthonAM gharethI, piMDavADyuM = bhikSAnI, vesaNa = yAcanA kare. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- eSaNA samitinA pAlanamAM tatpara lajjAvaMta saMyamI sAdhu gAma vageremAM aniyata vRttivALo thaIne vicaraNa kare. arthAt koI paNa jagyAe niyatavAsa na kare. apramattabhAve saMyamanuM pAlana karatAM gRhastho pAsethI nirdoSa bhikSAnI gaveSaNA kare. vivecana :sabUkisa - ahIM dizA zabdathI 18 bhAva dizAonuM grahaNa karyuM che. (1) pRthvIkAya (2) apUkAya (3) tejasukAya (4) vAyukAya (5) agra bIja (6) mULabIja (7) parvabIja (8) skaMdhabIja (9) tIndriya (10) trIndriya (11) caturindriya (12) tiryaMca paMcendriya (13) samUrchAima (14) karmabhUmija (15) akarmabhUmija (16) antarlIpaja (17) nAraka (18) deva. vAralI - jyAM sudhI AyuSya che tyAM sudhI arthAt AjIvana paMDitamaraNanI IcchA, bhAvanA rAkhIne. piMDalsa pagArU:- (1) sAdhune mATe bhikSAdAnanA prasaMgamAM azana, pAna, khAdya ane svAdha, e cAre ya prakAranA AhArano ullekha jovA maLe che. Ama 'piMDa' zabdathI ahIM azana, khAdha, ane svAdha A traNe ya ane 'pAna' zabdathI pANI grahaNa karavAmAM Avela che. mana, vacana, kAyAthI zarIrAsakti :- manathI satata ciMtana karavuM ke huM suMdara, baLavAna, rUpavAna kema banuM? vacanathI - zarIrane puSTa banAvatA rasAyaNAdi saMbaMdhita prazna karatA rahevuM tathA kAyAthI - sadA rasAsvAdayukta tathA vigaya AdinuM sevana karI zarIrane puSTa karavAno prayatna karavo, e zarIrAsakti che. - khAdya padArthone bIjA divasa mATe saMgraha karIne rAkhavo te 'sannidhi che. pachI patta sAva niro :- be vyAkhyAo (1) cUrNi anusAra - jema pakSI AhAra karI bhaviSyamAM AhAranI apekSA rAkhyA vinA ja potAnI pAMkho vaDe uzyana kare che, e ja rIte sAdhu paNa AhAra karI, AvatI kAlanA anna AdinI icchAthI rahita thaI, potAnAM pAtro ke upakaraNone jyAM jAya tyAM sAthe laIne vicare, kayAMya paNa rAkhe nahIM; sArAMza e che ke pAchaLanI ciMtAthI mukta banI, nirapekSabhAve vihAra kare. (2) brahavRtti anusAra - pakSI bIjA divasa mATe saMgraha nathI karatuM, te nirapekSa bhAve UDI jAya che. te ja rIte sAdhaka nirapekSa banI ane saMyama nirvAha mATe pAtrA laIne bhikSA mATe phare, makaravRttithI potAno nirvAha kare, saMgrahanI apekSA na rAkhe. ciMtA na kare. pramAda tyAganI preraNA - prastuta gAthA 11 thI 17 sudhImAM nimnokta pramAdathI bacavAno nirdeza karyo che. (1) zarIra ane tenAM rUparaMga Adi viSayomAM mana, vacana, kAyAthI Asakata na bane. zarIrasaktithI manuSya aneka pApakarma kare che ane vividha yoniomAM paribhramaNa kare che. zarIranI Asakti paNa pramAda che, e lakSyamAM rAkhI sadA apramatta rahe. (2) dehAsaktithI dUra rahI sAdhake mokSa ke AtmalakSI banI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-s: kSullaka nigraMthIya | 121 | rahevuM joIe, kAraNake Asakti pramAdanuM kAraNa che. (3) mithyAtvAdi karma baMdhanonAM kAraNothI dUra rahe. (4) saMyamayAtrAnA nirvAha arthe AvazyakatA anusAra ucita mAtrAmAM ja AhAra grahaNa kare, sevana kare, anAvazyaka ke adhika mAtrAmAM AhAranuM grahaNa ke sevana karavuM, e paNa pramAda che. (5) koI paNa padArtha saMgraha karIne rAkhavo, e paNa pramAda che mATe lezamAtra paNa saMgraha kare nahIM, pakSInI samAna niSparigrahI rahe. (6) grAma, nagara AdimAM apratibaddha rahI vihAra kare. (7) saMyama maryAdAne nirlajja thaI toDavI, e paNa pramAda che, tethI sAdhu lajjAvAna rahI apramatta banI saMyamamAM vicaraNa kare. bhagavAna mahAvIra :|18 evaM se udAhu aNuttaraNANI aNuttaradaMsI, annuttrnnaanndsnndhre| arahA NAyaputte, bhagavaM vesAlie viyAhie // 18 // -tti mi. zabdArtha :- anuttaragALa - anuttarajJAnI, sarvajJa, anuttaravahI- anuttara darzanavALA, sarvadarzI, puttarAkhavalapare anuttara jJAna ane darzananA dhAraka, velAtAvizALa tIrthanA nAyaka, vaizAlika, vivAha- vikhyAta hatA, deva ane manuSyonI parikSA vyAkhyAtA, te - te, araha - arihaMta, bAyapure - jJAtaputra, bhAva - zramaNa bhagavAna mahAvIre, paDyuM. A rIte, kalAdupharamAvyuM che. bhAvArtha :- A upadeza sarvajJa, sarvajJa, sarvadarzI, anuttarajJAna-darzananA dhAraka, ahaMtu jJAtaputra, vaizAlika rUpamAM vikhyAta zramaNa bhagavAna mahAvIre pharamAvyo che. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :saraha :- (1) anna-triloka pUjya, IndrAdi dvArA pUjanIya, (2) 'raha' no artha che - gupta, chUpAyeluM, tethI 'araha' no artha thAya che ke jenAthI koI paNa vAta gupta ke chUpI nathI arthAt sarvajJa. bAyaputte (jJAtaputra):- (1) jJAta-udAra kSatriyanA putra (2) jJAtavaMzIya kSatriya putra (3) jJAtaprasiddha siddhArtha kSatriyanA putra. vegi :- (1) vaizAlIya:- jenA vizALa guNa hoya (2) vaijJAliya:- vizALa IkvAku kuLamAM utpanna thayela (3) vaizAMti:- jenA ziSya, jenuM zAsana ke yaza Adi guNa vizALa hoya te vaizAlika (4) vaizAnI - vaizAlI jenI mAtA che teno putra vaizAlika (5)vizAla - jenuM pravacana vizALa hoya te. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 upasaMhAra H-- jaina darzana jJAna ane kriyA (vartana)nuM sAhacarya svIkAre che. ajJAna e saMsAranuM mULa che, tene dUra karavA prabaLa puruSArtha Avazyaka che. kema ke janmojanmathI vArasAmAM maLelAM ane jIvanA aNue aNunA saMskAramAM jaDAyelAM ajJAnane dUra karavA kaThinamAM kaThina tapazcaryAo karavI paDe che. dhana, parivAra Adino moha chUTavo te paNa atyaMta kaThina che. mAtra veza parivartanathI AtmavikAsa thaI zakato nathI. vaiza parivartananI sAthe hradayanuM parivartana thavuM paNa jarUrI che. tenA dvArA ja sAcI nikathIyatAnI prApti thAya che. // adhyayana-6 saMpUrNa // // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7: urabhIya 123 | sAtamuM adhyayana paricaya : A adhyayananA prAraMbhamAM darzAvelA urabhra-elaka (bokaDA)nA daSTAMtanA AdhAre prastuta adhyayananuM nAma urabrIya che. samavAyAMga sUtramAM A adhyayananuM nAma 'elakIya' kahyuM che. mULapAThamAM "elaya' zabdano prayoga thayo che, AthI 'urabhra' ane 'elakIya' baMne paryAyavAcI zabda pratIta thAya che. zramaNa saMskRtino mULAdhAra kAmabhogo taraphanI anAsakti che. je vyakti kAmabhogo ke pAMca IndriyanA viSayomAM Asakta bane che, te viSayavAsanAnAM kSaNika sukho pAchaLa tenAM pariNAmamAM chupAyelAM mahA duHkhono vicAra karatI nathI, mAtra vartamAnadarzI banIne manuSyajanmarUpI mULa dhanane gumAve che ane sAthosAtha mAnava janmanA puruSArtha dvArA prApta thanAra lAbhone paNa gumAve che. hiMsAdi pApakarmomAM tallIna jIvo naraka ane tiryaMca gatinA mahemAna banI jAya che. je dIrghadaSTA che te kSaNika viSaya sukhomAM Asakta thatAM nathI. te aNuvrata ke mahAvratonuM pAlana kare che; saMyama, niyama, tapa AdimAM prayatnazIla thAya che, parISahAdine sahana kare che, te devagatine meLave che. teo manuSyabhavane sArthaka karavo, e ja kartavya mAne che. AvAM gahana tattvone samajAvavA mATe A adhyayanamAM cAra daSTAMto ApyAM che. 1. bakarAnuM daSTAMta - eka dhanavAna potAnA eka bakarAnA baccAne sAro tAjo, lIlo cAro khavarAvato hato. bakaro huSTapuSTa thato jato hato. A dhanavAna pAse eka gAya ane vAcharaDuM hatAM. gAya vAcharaDAne te sUkuM ghAsa Apato hato. vAcharaDo A badhuM joyA karato hato. teNe potAnI mAtA pAse A vAtanI phariyAda karI - mA! A zeTha, bakarAnA baccAne kevo sAro cAro khAvA Ape che. tane to sUkuM ghAsa ja Ape che, ema kema che? vaLI mane paNa sArI rIte rAkhato nathI, mane to jyAM tyAMthI kacarAvALuM sUkuM ghAsa nAMkhI jAya che. gAya vAcharaDAne samajAvyo- beTA ! mAlika A bakarAne sAro khorAka Ape che, kAraNa ke bakarAnuM mRtyu bahu najIkamAM che. thoDA divasamAM zuM thaze, te tuM joje. ApaNe sUkuM ghAsa khAIe chIe tethI dIrghajIvI chIe. thoDA divasa pachI vAcharaDAe bhayAnaka dazya joyuM, bhayathI kAMpI UThayo. mA pAse AvIne kahevA lAgyo - mA! Aje to zeThe mahemAnanA svAgata mATe bakarAne kApI nAkhyo, zuM mane paNa ema kApI nAMkhaze? mAe uttara Apyo - nahIM beTA! je svAdamAM lubdha bane che, tene AvuM phaLa bhogavavuM paDe che. je sUkuM ghAsa khAya che, je sUkA ghAsa para jIve, che tene AvuM duHkha bhogavavuM paDatuM nathI. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 Ama je jIvo manojJa viSayasukhomAM Asakta banI hiMsA, asatya, corI, lUMTaphATa, dago, strI tathA anya viSayomAM vRddhi, mahAraMbha, mahAparigraha, surA - mAMsa sevana ke parastrIgamana kare che, potAnA zarIrane hRSTapuSTa banAvavAmAM masta rahe che, tenI dazA te bakarA jevI thAya che. kAmabhogAsakti aMtima samayamAM pazcAttApakAriNI ane ghora karmabaMdhanA kAraNe naraka jevI durgatimAM lai janArI hoya che. 2. kAkiNInuM dRSTAMta :- eka bhikhArIe mAMgI mAMgIne khUba ja muzkelIthI eka hajAra kArpApaNa (20 kAkiNIno eka kArpApaNa thAya) bhegA karyA. te potAne gAma jaI rahyo hato. rastAmAM khAvA pIvA mATe teNe eka kArpApaNa--suvarNamudrAnI kAkiNIo karAvI sAthe rAkhI lIdhI. temAMthI te kharca karato jato hato. jyAre tenI pAse temAMthI eka kAkiNI zeSa rahI, tyAre AgaLa cAlatA eka sthAne te kAkiNI bhUlI gayo. thoDe dUra jatAM, rastAmAM yAda AvyuM, bhUlI gayelI kAkiNI levA te pAcho pharyo. te vakhate suvarNamudrAnI thelIne kayAMka chupAvIne gayo. tyAM tene kAkiNI maLI nahIM, tethI nirAza thayo. nirAza thaIne pAcho pharyo, tyAM sudhImAM sonAmahoronI thelI paNa koI vyakti laIne bhAgI gayo. Ama te lUMTAI gayo. tethI tene khUba pazcAttApa thayo. Ama je alpasukha mATe divya sukhone choDI de che, te bhikhArInI jema aMte bahu duHkhI thAya che. 3. rAjAnuM dRSTAMta :- eka vaidharAje roganA kAraNe rAjAne kerI khAvAnI manAI karI hatI. eka divasa rAjA maMtrI sAthe jaMgalamAM gayo. tyAM te AMbA upara pAkelI mIThI kerIo joI lalacAI gayo. rAjAe vaidharAjanI / sUcanA bhUlIne maMtrInA rokavA chatAM svAda lolupatAvaza kerI khAdhI. rAjAne mATe kerI apathya hatI, tethI tyAM ja tenuM mRtyu thayuM. AvA kSaNika svAda-sukhane mATe rAjAe potAnuM amUlya jIvana naSTa karyuM. A rIte je mAnava alpa sukho mATe mAnavIya kAmabhogomAM Asakta banI jAya che, te kAkiNI mATe hajAra sonAmahoro gumAvI denAra bhikhArInI jema ane AmranA svAda mATe jIvana ane rAjyane gumAvI denAra rAjAnI jema dIrghakAlIna divya sukhane gumAve che. 4. traNa vaNika putronuM rUpaka :- traNa vaNika putro vyApAra karavA gayA. eka putra dhaMdhAmAM khUba lakSmI kamAIne Avyo, bIjo jema gayo hato mULa mUDI salAmata laIne pAcho Avyo ane trIjo je mUDI laIne gayo hato tene khoIne Avyo. evI ja rIte manuSyabhavane prApta karavo, te mULa muDInI surakSA che, devagatine pAmavI, te vizeSa lAbha che tathA naraka - tiryaMcagatine prApta karavI, te mULa muDIne gumAvI devA samAna che. aMtima gAthAomAM kAmabhogothI anivRtti ane nivRttinuM pariNAma tathA bALa (ajJAnI) bhAvone choDI paMDitabhAvone apanAvavAno nirdeza che. 000 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7: urabhIya 125 | - sAtamuM adhyayana - E/E/Z urabhrIya V/E/E) bokaDAnuM daSTAMta : jahAesaM samuddissa, koi posejja elayaM / oyaNaM javasaM dejjA, posejjA vi sayaMgaNe // 1 // zabdArtha :- nahI -je rIte, Apa = atithine, mahemAnane, samudi - udezIne, jor3a = koI vyakti, patraya - bakarAne athavA gheTAne, pa nnA - pALe che, poSaNa kare che, - bhAta, navAM - java, sayAje Ape che, polenA vi hRSTa-puSTa banAve che. bhAvArtha :- jema koI manuSya potAne tyAM AvanAra mahemAnanA bhojanane mATe bakarAnuM poSaNa kare che. tene gharanA AMgaNAmAM ja rAkhI cokhA, java, vagere khavaDAvIne hRSTapuSTa banAve che. | 2 tao se puDhe parivUDhe, jAyamee mahoyare / / pINie viule dehe, Aesa parikakhae // 2 // zabdArtha :- to - tyAra pachI jyAre, je - te, puSe - hRSTa puSTa, rivra baLavAna, samartha, gAyane - carabIvALo, moyare - moTA peTavALo, Li - mAMsa bharelA skUla zarIravALo, viDanne moTA, vizALa, re - zarIravALo, bApad -mahemAna Ave tenI ja, parivAra - pratIkSA karato hoya. bhAvArtha :- cokhA vagere khAIne te bakaro hRSTapuSTa, baLavAna, jADo, bahu medavALo, moTA peTavALo banI jAya che. have te tRta ane moTA dehavALo bakaro jANe atithinI ja pratIkSA karato hoya che ! jAva Na ei Aese, tAva jIvai se duhI / aha pattammi Aese, sIsa chettUNa bhujjai // 3 // zabdArtha :- nAva = jyAM sudhI, ApaNe = atithi, k = nathI Avato, tAva = tyAM sudhI, te = , bAvaDuM = jIve che, ada = pachI, ApaNe = atithinA, pattagni = AvavAthI, sA = mAthuM, che phUpa = kApIne, muwTTa = khAI jAya che, kudI = te duHkhI prANI, bicAro. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhAvArtha :- jyAM sudhI te gharamAM atithi na Ave, tyAM sudhI ja te bicAro jIve che, jyAre atithi tenA ghera Ave, tyAre tenuM mAthuM kApIne arthAt vadha karIne bhakSaNa karavAmAM Ave che. 4 jahA se khalu urabbhe, AesAe samIhie / evaM bAle ahammiTThe, Ihai NarayAuyaM // 4 // zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha :- nahIM - je rIte, haju - cokkasa ja, le - te puSTa thayelo, 320me - bakaro, AsAp - atithine mATe, sauhit = ISTa che, atithinA udezyathI rAkhelo che, va = A ja rIte, ahambhaTTe = adharmiSTha, vAle = ajJAnI jIva paNa pApAcaraNa karIne, parayAya = narakAyunI, da = IcchA kare che arthAt naraka gatimAM jAya che. bhAvArtha : - jema te puSTa bakaro kharekhara mahemAnanI ja pratIkSA kare che arthAt tenI ja rAha jovA pUrato jIve che. tema ja adharmI ke ajJAnI jIva paNa vAstavika rIte narakanA AyuSyanI pratIkSA kare che arthAt pApAcaraNa karIne narakamAM javAnI ja taiyArI kare che. vivecana : navasa :- cUrNi ane vRttimAM Ano artha maga, aDada java Adi dhAnya karyo che. zabdakoSamAM ghAsa, tRNa ane ghauM Adi dhAnyarUpe artha karyo che. sayaMgaNe : H- tenA be rUpa (1) svAMgaNe--potAnA gharanA AMgaNamAM (2) viSayAMgaNe IndriyanA viSayonuM poSaNa. gAyameC :- jenI carabI vadhI gaI che. A rIte puSTa, parivRddha ane carabI vadhI javAthI hRSTapuSTa thaI gayo che. Ae :- Adeza, jenA AvavA para gharanA lokone tenA Atithya mATe Adeza--AjJA devAmAM Ave che, tene Adeza kahevAya che mATe atithi ke paroNo Adeza kahevAya che. juhI :- bharapUra sukha sAdhanono upayoga karavA chatAM hRSTapuSTa te bakaro dekhAvamAM sukhI lAgato hovA chatAM bhaviSya kharAba hovAthI duHkhI che. jema maranAra koI vyaktine zaNagAravo vastutaH tene duHkhI karavArUpa ja che. evI ja rIte A bakarAne sArA padArtho khavaDAvavA, pIvaDAvavA vagere vastutaH duHkhaprada ja che. AvAM du:khI prANI mATe ja 'bicArA' zabdano prayoga paNa karyo che. AsaktinuM pariNAma : hiMse bAle musAvAI, addhANammi vilovae / aNNadattahare teNe, mAI kaNhuhare saDhe // 5 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7: urIya 127 ] itthIvisaya giddhe ya, mahAraMbha-pariggahe / bhuMjamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakkara-bhoI ya, tuMdille ciyalohie / AuyaM Narae kaMkhe, jahAesaM va elae // 7 // zabdArtha :- hiMse - hiMsA karanArA, mulAvArDa - khoTuM bolanArA, ahAni - mArgamAM, vinovara - lUMTanArA, apavAdare - bIjAnI vastu ApyA vinA lenArA, tene - corI karanAra, mAruM - chaLa kapaTa karanAra, rudu dare- konI pAsethI corI karuM? e rIte duSTa vyavahAravALA, ke bIjAne chetaranAra, dagAbAja, dhUtAro. rUsthavijaya ma ya = strI ane viSayomAM Asakta, mahAma parivAre - moTA AraMbha ane parigrahavALA, suraM -madirA, mai - mAMsa, muMgA - sevana karanAra, parivU - puSTa zarIravALA, paraM - bIjAnuM, va - damana karanAra. ayara borDa - bakarAnuM zekeluM mAMsa khAnAra, jayadipa vadhAre lohIvALA, tulitte (vi7) - vadhelA peTavALA, nara sAthe narakanA AyuSyanI, jeNe - IcchA kare che, paNa - bakarAnA puSTa thavA para tenA svAmI, ApaNuM - atithinI rAha jue che. bhAvArtha :- hiMsaka, ajJAnI, jUThuM bolanAra, mArgamAM lUMTa karanAra, bIjAnI na dIdhelI vastune vaccethI jhUMTavI lenAra, sadAya kayAMthI corI karuM? evuM ja ciMtana karanAra, bIjAne chetaranAra. - strI ane rUpAdiviSayomAM Asakta, mahAraMbhI, mahAparigrahI, dAru ane mAMsano bhakSaka, hRSTapuSTa zarIravALo, bIjAne pIDA ApanAra ke bIjAnuM damana karanAra, bakarAnuM zekeluM mAMsa kara....kara." avAja karI khAnAro, moTI pheMdavALo tathA ghaNA lohIvALo vyakti adharmajIva, narakanA AyuSyanI AkAMkSA kare che, jema bakarAno svAmI atithinI pratIkSA kare che, rAha jue che. 8 __ AsaNaM sayaNaM jANaM, vittaM kAme ya bhujiyA / dussAhaDaM dhaNaM hiccA, bahu saMciNiyA rayaM // 8 // __ tao kammagurU jaMtU, paccuppaNNaparAyaNe / ayavva AgayAese, maraNaMtammi soyai // 9 // zabdArtha - mAI - Asana, laya- zayyA, nA - vAhana, vitta - dhana, vAne pAMca IndriyonA viSaya bhogone, buniyA - bhogavIne, kullAha- duHkhathI ekaThAM karelAM, - dhanane, hintha choDIne ane, va6 - ghaNAM, ye - karmarajane, saviyA - ekatrita karIne Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 ta tyAra pachI, vuiHUMURTyo - vartamAnakALano ja vicAra karanAra, putrakarmothI bhAre banI gayelA, athaG - bakarA samAna, narapatana - mRtyu samIpa Ave tyAre, toya - zoka kare che, A thApaNe - atithinA AvavA para, natU prANI. bhAvArtha :- Asana, zayyA, vAhana (gADI - ghoDA vagere), dhanasaMpatti temaja kAmabhogone bhogavIne te prANI duHkhathI meLavelA dhanane choDIne tathA ghaNI karmarajane ekaThI karIne. kevaLa vartamAnakALano ja vicAra karanArA tathA karmothI bhAre thayelAM prANI mRtyukALe zoka kare che, duHkhI thAya che, jema ke atithinA AvavA para bakaro duHkhI thAya che. 10 tao AuparikkhINe, cuyA deha vihiMsagA / Asuriya disa bAlA, gacchati avasA tama // 10 // zabdArtha :- to - pachI, ArahIne - AyuSya kSINa thaI javA samaye, vihiMsa - hiMsA karanArA, guyA re - zarIrane choDIne, avasA -karmane vaza thaIne, paravaza thaIne, tama - aMdhakAravALa 1, Asuri risa - AsurI dizA arthAt naraka gatimAM, chati - jAya che. bhAvArtha :- tyAra pachI vividha prakAranI hiMsA karanAra te ajJAnI jIva, AyuSya kSINa thatAM A dehane choDI karmane vaza thaIne ke paravaza thaIne aMdhakAramaya AsurI dizAne pAme che arthAtu narakamAM jAya che. vivecana :vaghudare (phohara) - konI pAsethI ke kayAMthI dravyane paDAvI lauM?' athavA konAM dravyanI corI karuM ?' sadA A prakAranA azubha adhyavasAyavALA. AkarSa narahyuM che - narakanA AyuSyanI AkAMkSA kare che arthAt jenAthI narakanA AyuSyano baMdha thAya evA pApakarmo kare che, narakamAM javAnI taiyArI kare che. duraskAra6 thaM - duHkhathI prApta karelAM dhanane tenA cAra artha thAya che (1) samudra pAra karavA Adi aneka duHkhone sahana karI ekaThuM kareluM dhana (2) bIjAne duHkhI banAvI svayaM upArjana kareluM dhana (3) duSTa kArya jugAra, corI, vyabhicArAdi vaDe upArjita kareluM dhana (4) duHkhathI prApta kareluM dhana. hindrA - duHkhathI prApta karelA dhanane choDIne arthAt jugAra Adi vividha durvyasanomAM khoIne. papapaLe - vartamAnaparAyaNa (1) bhaviSyano vicAra karyA vinA mAtra vartamAna sukha mATe ja pravRtti karanArA. (2) jeTalo indriyagocara che eTalo ja loka che, te sivAya bIjo loka nathI, A prakAre paraloka nirapekSa nAstika matane mAnanArA. :- 'aya' - 'aja' zabdanA bakarAM, gheTAM, pazu Adi aneka artha thAya che. ahIM prasaMgAnusAra Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7H urIya 129 ] 11 teno artha gheTo ke bakaro che, kema ke A adhyayanamAM elaka ane urabhra zabda prayukta thayo che. bAjuriye ki - (1) jyAM sUrya na hoya, evo pradeza, (2) raudrakarma karanArA, asurakumAronI je dizA che, tene asurIya dizA kahe che. narakamAM sUrya na hovAthI aMdhakAra vyApta rahe che tathA tyAM asurono nivAsa che, tethI 'bAriyaM siM' no bhAvArtha naraka ja yathArtha che. kAkiNI ane kerInuM daSTAMta - jahA kAgiNie heLaM, sahassaM hArae Naro / apatthaM aMbagaM bhoccA, rAyA rajjaM tu hArae // 11 // zabdArtha - nahIM - je rIte, ghare - koI manuSya, vALa - kAkiNI, mATe, sahai 25 hajAra rUpiyAne khoI nAkhe che, rA - rAjA, pattha - apathya, aMja - kerI, koLyA - khAIne, na tu rAjya paNa, hAra - gumAve che. bhAvArtha :- jema eka kAkiNI (rUpiyAnA esImA bhAgane) mATe mUrkha manuSya eka hajAra sonAmahora khoI bese che. jema eka rAjA roganA kAraNe apathya AmraphaLa (kerI) khAIne rAjya tathA jIvana gumAve che, tema ajJAnI jIva kAmabhogomAM lubdha banIne amUlya mAnavabhavane hArI jAya che. |12| ___ evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie / sahassaguNiyA bhujjo, Au~ kAmA ya divviyA // 12 // zabdArtha - parva A rIte, revanA - deva saMbaMdhI kAmabhogonI, aMti-sAme, napusaT = manuSya saMbaMdhI, = kAmabhoga (paNa tuccha che), liviyA - deva saMbaMdhI, IT - kAmabhoga, sAruM - divya AyuSya, mukko- aneka, sadasayA - hajAraguNAM adhika che. bhAvArtha :- A rIte devonA kAmabhogo sAme manuSyanA kAmabhoga tuccha arthAt alpa che, kAraNa ke devonAM AyuSya ane kAmabhogo manuSyanAM AyuSya ane bhogothI hajAraguNAM adhika che. 93 amAvAsADiyA, nA nA pavNava Ii nA nIyati tumerA, jhane vAsasayA 35 II 22II zabdArtha :- 5Navo - prajJAvAna sAdhakanI, nA sa - je te devalokamAM, mojAvADiyA - aneka 'nayuta' varSonI, palyopama ane sAgaropamanI, ji - sthiti hoya che, nADuM - te divya sthitine, te divya sukhone, kunneer - dubuddhi manuSya, je vAsaNathI 3pa - so varSathI paNa ochA AyuSyamAM, so varSa jeTalA alpa AyuSyamAM, yati - hArI jAya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 130 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- prajJAvAna sAdhakanI mRtyu pachI devalokamAM aneka nayuta varSanI arthAt palyopama ane sAgaropama jeTalA asaMkhyAtakALanI sthiti hoya che. dubuddhi mAnava so varSathI paNa ochA AyuSyavALA mAnavabhavanA tuccha sukha mATe dIrghakAlIna divya sukhone gumAvI de che. vivecana : A gAthAmAM be daSTAMta dvArA kAmabhoganI asAratA pradarzita karI che (1) kAkiNI mATe hajAra sonAmahora gumAvanAra (2) AmraphalAsakta rAjA, A baMne daSTAMta adhyayana paricayamAM ApyA che. vALa :- (1) cUrNi anusAra eka rUpiyAnI aisI kAkiNI thAya. (2) bRhadravRtti anusAra vasa koDIonI eka kAkiNI (3) saMskRta-Igliza DikazanarI anusAra paLanAM caturtha bhAganI kAkiNI thAya che. arthAtu vIsa mAsAno eka paLa hoya che, te mujaba pAMca mAsAnI eka kAkiNI hoya che (4) koza anusAra kAMkaNI eTalI vIsa koDInA mUlyano eka sikko che. sadauM :- sahassa zabdathI hajAra kArdApaNa upalakSita che. prAcIna kALamAM kArdApaNa eka prakArano sikko hato, te yugamAM tenuM calaNa hatuM, te sonA, cAMdI, trAMbA ema traNe ya dhAtuono banato hato. suvarNa kArdApaNa 16 mAsAno, cAMdI kArdApaNa Dara ratIno ane tAmra kArdApaNa 80 ratI jeTalA vajanavALo thato hato. savAlAkhathA :- nayuta eka saMkhyAvAcaka zabda che. te padArthonI gaNanAmAM ane AyuSyakALanI gaNanAmAM prayukta thAya che. ahIM te zabdathI AyuSyakALanI gaNanA karI che tethI tenI pAchaLa varSa zabda joDAyelo che. eka nayutanI varSa saMkhyA 84 lAkha nayutAMga che. aneka zabdothI saMkhya-asaMkhya baMneno samAveza thaI jAya che mATe ahIM aneka nayuta varSathI palyopama-sAgaropama jeTalAM varSonuM kathana che. traNa vaNikonuM daSTAMta :14 jahA ya tiNNi vANiyA, mUlaM ghettUNa NiggayA / ego'ttha lahai lAha, ego mUleNa Agao // 14 // |15 ego mUlaM pi hArittA, Agao tattha vANio / vavahAre uvamA esA, evaM dhamme viyANaha // 15 // zabdArtha :- nahIM ya - je rIte, siuir -traNa, vALiyA -vaNika, mUtra - mULa-saMpati, jULa * laIne, upavA - vyApArane mATe nIkaLyA, galtha - temAMthI, po - eka, tAda - lAbha, napha - prApta karIne Avyo, mULa mULa saMpatti laIne ja, bAyo - pAcho Avyo, taltha - temAMthI, vALo - trIjo vaNika, mUtra - mULa-saMpatti paNa, haritA hArIne, khoIne, pakSa - A, 31ma - upamA, vavAre - vyavahAramAM, vyApAra saMbaMdhamAM che, parva - A rIte, ne - dharmamAM paNa, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7: urabhIya 131 | viyApada = jANo. bhAvArtha :- jema koI traNa vaNika mULa dhana laIne vyApAra arthe nIkaLyA. temAMnA eka vaNike lAbha prApta karyo, eka mULadhanane laIne pAcho Avyo che ane eka vaNika mULadhana gumAvIne arthAt hArIne pAcho Ave che. A to vyApAra saMbaMdhI upamA che. e ja pramANe dharmamAM paNa jANavuM joIe. [16 mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, Naraga-tirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // zabdArtha :- mAdhuraM manuSya bhava, mUrva -mULa saMpatti samAna, bhave che, tevA - devagati, tamo = lAbha samAna, mUcchA = mULa pUMjIno nAza thaI javAthI, navApa = jIvone, dhuva = cokkasa rI-tiriu = naraka ane tiryaMca gatinI prApti thAya che. bhAvArtha :- manuSya paryAyanI prApti mULadhana che. devagatinI prApti lAbharUpa che. naraka ane tiryaMca gati arthAt pazu yoni prApta thavI, te kharekhara mULa mUDIne gumAvavA jevI che. 17 duhao gaI bAlassa, Avai vahamUliyA / devattaM mANusattaM ca, jaM jie lolayAsaDhe // 17 // zabdArtha :- kuddo - be prakAranI arthAt naraka ane tiryaMca, jarpha - gati, vArasa - ajJAnIne, vaDuM = prApta thAya che, te gatio, vadamUniyA = vadhamUlaka che, vadha-baMdhana vagere ko prApta karAvanAra che, ga . kAraNa ke, nonavAlake mAMsAdinI lolupatA ane dhUrtatAthI, deva -devatva, mAsatta. manuSyatvane, nikha - hArI jAya che. bhAvArtha :- bAla ajJAnI jIvanI naraka ane tiryaMcarUpa be prakAranI gati thAya che. A baMne gatio vadhamUlaka arthAtu baMne gatio vadha-baMdhana vagere kAraNothI prApta thAya che athavA A gatiomAM jIva vadha, baMdhana vagere kaSTa prApta kare che, viSayonI lolupatA ane zaThatAne kAraNe te devatva ane manuSyatvane gumAvI de che. 28 tao jie saI hoi, duvihaM duggaI ge| __dullahA tassa ummajjA, addhAe sucirAdavi // 18 // zabdArtha :- taLo. tyAra pachI devatva ane manuSyatvathI, unA - hArI gayelA te ajJAnI jIva, saruM = sadAne mATe, duvirda = be prakAranI, DuDuM || = durgati (naraka ane tiryaMcagati)ne prApta, hoDuM = thAya che, taI = tene, supirAvi = ghaNA lAMbA, aThThA = samaye, 3H = A durgatiomAMthI nIkaLavuM, du ha - durlabha che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- tyAra pachI devatva ane manuSyatvathI hArI gayelA te ajJAnI jIva sadAne mATe naraka ane tiryaMca, A be prakAranI durgatimAM ja rahe che. kema ke tene ghaNAM lAMbA samaye paNa te durgatimAMthI nIkaLavuM ghaNuM kaThina hoya che. |19 evaM jiyaM sapehAe, tuliyA bAlaM ca paMDiyaM / mUliyaM te pavissaMti, mANusaM joNirmeti je // 19 // zabdArtha - jiyaM hAre 2- ane, Di- deva tathA manuSya gati prApta karanArA paMDita puruSanI, turiyA = tulanA karIne, vicAraNA karIne, pedA = potAnI buddhithI, je = je puruSa, madhusaM = manuSya, goLa gatine, ji prApta karI le, te te potAnI, mULiye mULa paMjImAM, varNAti - praveza kare che. bhAvArtha :- A pramANe manuSya tathA devagatine hArelA bAlajIvo ane deva temaja manuSyagatine prApta karanArA paMDita puruSanI samyaka vicAraNA karIne je manuSya yonine pAme che, te potAnA mULadhananI sAthe pAchA pharelA vaNikanI samAna che. 20 vemAyAhiM sikkhAhiM, je NarA gihisuvvayA / urvati mANusaM joNiM, kammasaccA hu pANiNo // 20 // zabdArtha :- 1 - je, nara = manuSya, jida = gRhastha hovA chatAM paNa, vemArda - vividha prakAranI, sinhArdi- zikSAo dvArA, susaMskAro dvArA, subbayA - prakRtinI bhadratA vagere guNovALA che te, napusaM - manuSya, naLa- yonineji. prApta kare che, huM. kAraNa ke, pALo janma navI = prANI satya karmavALA hoya che. bhAvArtha :- je manuSya vividha prakAranI zikSAothI yukta banI gharamAM rahIne paNa sadAcArI thAya che, te manuSyayonine prApta kare che, kema ke prANI karmasatya hoya che, arthAt prANI potAnA zubha ke azubha karmAnusAra ja phaLa meLave che. kA jesiM tu viulA sikkhA, mUliyaM te aicchiyA / sIlavaMtA savisesA, adINA jati devayaM // 21 // zabdArtha :- hiM tu= jenI, viDatI = vipula, zikSaNa - grahaNazikSA ane Asevana zikSA, sIravaMtA - sadAcArI, savitelA - uttarottara guNa prApta karanArA, te- te puruSa, mULiye mULa saMpatti arthAt manuSya bhavanuM, machiyA - atikramaNa karIne, vINaT - dInatA rahita thaIne, revaya devagatine, naMti prApta kare che. bhAvArtha :- jenI grahaNa ane Asevana zikSAo vipala che arthAta jeNe dharmano vizALa bodha prApta karyo Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-7H urazrIya | 133 | che; jeo zIla saMpanna che arthAt deza virati ke sarva viratithI yukta che, je uttarottara guNone prApta kare che, te adIna ke parAkramI puruSa (mULadhana rUpa manuSyatvathI AgaLa vadhIne) devatvane prApta kare che. 22 evamadINavaM bhikkhuM, agAriM ca viyANiyA / kahaNNu jiccamelikkha, jiccamANe Na savide // 22 // zabdArtha :- aDIkhavuM = dInabhAva rahita, ahiM = gRhastha, zrAvaka, parva vivALiyA = A tattvane jANIne, varudavpu - koNa, kema, kayo vivekI puruSa, patinag - evA anupama lAbhane, binne - hAraze, khoI bese, vizvanA ne - ane khovAI jato paNa, cha vive. pazcAttApa kema nahIM kare ? kema nathI samajato ? bhAvArtha :- Ama dInatArahita tejasvI sAdhu ane gRhasthane devatva prAptirUpa lAbhayukta thayelo jANIne kayo vivekI puruSa Avo uttama lAbha gumAvaze? ane viSaya kaSAya AdithI parAjita thavA chatAM paNa te samajI zakato nathI ke huM parAjita thaI rahyo chuM, devagatirUpa dhanalAbhane hArI rahyo chuM. vivecana : prastuta adhyayananAM prAraMbhamAM traNa vaNika putronuM daSTAMta che. A daSTAMta dvArA manuSyatvane mULa dhana, devatvane lAbha ane manuSyatvarUpa mULadhana gumAvavAthI naraka tiryaMcagati rUpa hAnino saMketa karyo che. mUviMda- jema mULa pUMjI hoya to tenAthI vyApAra dvArA uttarottara vRddhi karI zakAya che, evI ja rIte manuSyagati ke manuSyatvarUpa mULa pUMjI hoya, to tenA dvArA puruSArtha karavAthI uttarottara svarga-apavargarUpa lAbha meLavI zakAya che. variyA :- naraka ane tiryaMca, A baMne gatio vadhamUlikA che. vadha zabdathI upalakSaNathI mahAraMbha, mahAparigraha, asatyabhASaNa, mAyA vagere pApapravRttinuM paNa grahaNa thAya che, je baMne gatimAM laI javAnA mukhya kAraNa che. 'vaha' zabdathI ahIM badhAM pAponuM grahaNa thayuM che. naM zipa tothA:- jihA lolupatA ane zaThatA arthAtu vizvAsaghAta ke ThagAI. A baMnenA kAraNe devabhava ane manuSyabhavane hArI javAya che, kema ke mAMsAhAra Adi rasalolupatA narakagatinA ane ThagAIrUpa mAyA tiryaMca gatinA AyuSyanA baMdhanuM kAraNa che. 3 - (3nmA ) - nIkaLavuM ke upara AvavuM. narakagati temaja tiryaMca gatimAMthI cirakALa sudhI paNa nIkaLavuM duSkara che. koI haLukarmI AtmA ja naraka ke tiryaMcagatithI nIkaLI mokSa prApta karI zake che. moTA bhAganA jIvo naraka ane tiryaMcagatimAM ja janmamaraNa karyA kare che. sapepa, turiyA :- A pramANe lolupatA ane paMcanAthI devatva ane manuSyatvane hArI gayelA tathA naraka ane tiryaMcagatimAM janArA bAlajIvo temaja manuSya ane devagatimAM janArA paMDitapuruSo, A baMnenA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 guNadoSanI tulanA karIne buddhithI vicAraNA kare, A prakAranI suvicAraNA karIne potAnuM jIvana suMdara banAve. frda suSyathA - gRhastha chatAM suvatI arthAt prakRtibhadratA, prakRtivinItatA, sahRdayatA temaja amatsaratA Adi sajjanatAnA guNone dhAraNa karanArA. ahIM suvrata zabda Agamokata bAra vratonA arthamAM prayukta nathI. te aNuvratAdinA dhAraka gRhastha zramaNopAsaka vaimAnika devagatimAM utpanna thAya che. prastuta gAthAmAM suvatInI utpatti manuSya yonImAM kahI che. tethI ahIM 'vrata' zabdathI prakRtibhadratA Adi gRhasthocita guNonuM grahaNa thAya che. ahIM hi suSya padathI mArgAnusArInA 35 guNa paNa grahaNa karI zakAya che. meDyiA 8 pALioH - (1) jIvanA jevAM karma hoya che, tadanusAra ja tenI gati thAya che mATe prANI vAstavamAM karmasatya che. (2) jIva jevAM karma kare che, tevA tene bhogavavAM ja paDe che. bhogavyAM vagara chUTakAro nathI, AthI jIvone karmasatya kahyA che. viDanA sivA :- ahIM zikSAno artha che, grahaNazikSA ane AsevanazikSA. grahaNazikSA- zAstra siddhAMtonuM adhyayana karavuM, jANavuM, ane AsevanazikSA -jJAta AcAra, vicArone kriyAnvita karavA. saiddhAMtika jJAna vinA Asevana samyaka banatuM nathI ane Asevana vinA jJAna saphaLa banatuM nathI. Ama baMne maLIne zikSAne pUrNa banAve che. AvI zikSA vipula-vistIrNa tyAre kahevAya che jyAre te samyagadarzanayukta aNuvrata ke mahAvratAdine dhAraNa karI tenuM zuddha ArAdhana kare. azvithA:- atikramaNa karIne. zrAvaka-zrAvikA ke sAdhu-sAdhvI potAnA dharmAcaraNanI ArAdhanAthI devagati ja prApta kare che. te manuSya gatinuM ullaMghana karI jAya che. vAstavamAM to siddhagatino lAbha ja parama lAbha che paraMtu sUtramAM paugalika sukhanI apekSAe devagatine manuSyathI zreSTha kahI che. sanavatA:- zIlavAna zabdanA traNa artha thAya che. (1) avirita samyagudaSTinI apekSAe sadAcArI (2) viratAviratanI apekSAe aNuvratI (3) sarvaviratinI apekSAe mahAvratI. alI :- pariSaha ane upasarga AdinI upasthitimAM dInatA ke kAyaratA na karanAra, sadA utsAha ane prasanna bhAvamAM rahenAra, parAkramI tejasvI muni. mAnuSika, daivika kAmabhoga ane tenA pariNAma :23 jahA kusagge udagaM, samuddeNa samaM miNe / evaM mANussagA kAmA, devakAmANa atie // 23 // zabdArtha :- suraje- darbhanI aNI para rahelA, 36 = pANI vagere, samudga = samudranI, sama - sAthe, tulanAmAM, miLe , mApavAmAM Ave, tulanA karAya to, kevAmAna - devonA zabdAdi Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7H urazrIya 135 | kAmabhogonI, ati = sAme, majusa = manuSya saMbaMdhI, zAma = kAmabhogomAM paNa ghaNuM aMtara che. bhAvArtha :- jema dAbhanI aNI upara raheluM jaLabiMdu samudranI tulanAmAM koI paNa visAtamAM nathI. tema devonA kAmabhogonI tulanAmAM manuSyanA kAmabhoga atyaMta alpa che. 24 kusaggamettA ime kAmA, saNNiruddhammi Aue / kassa heuM purAkAuM, jogakkhemaM Na saMvide // 24 // zabdArtha :- kha na- atyaMta saMkSipta, mA 35 - A manuSya jIvanamAM, - A manuSya saMbaMdhI, #Ama = kAmabhoga, zurAmeT = darbhanAM agrabhAgamAM sthita jalabiMdu samAna che, rusta = to pachI kayA, 23 - hetune, udezyane, purAd - pramukha karIne, gole - satkarma ane AtmAnI surakSA vALA dharmane, vive - samAvato nathI. bhAvArtha :- manuSyanA kAmabhoga dAbhanA agrabhAga para sthita jalabiMdunI jema atyaMta alpa ane ati alpa AyuSyAvALA che, tema chatAM paNa ajJAnI jIva kayAM kAraNe amUlya lAbharUpa yoga ane kSemane arthAt satkarma ane AtmAnI surakSAvALA dharmane samajI zakato nathI? arthAt dharmAcaraNamAM kema joDAto nathI? 25 iha kAmA'NiyadRssa, attaDhe avarajjhai / soccA NeyAuyaM maggaM, jaM bhujjo paribhassai // 25 // zabdArtha :- 6 - A lokamAM, maNiyalsa - zabdAdiviSayothI nivRtta na thanArano, gadde = AtmAno artha, avarApha = naSTa thaI jAya che, = = jenAthI, cAracuM = nyAyayukta, mai = samyaggadarzanAdi rUpa mokSamArgane, sozvA - sAMbhaLIne, mukko - pharI tenAthI, parama - bhraSTa thaI jAya che. bhAvArtha :- A manuSya bhavamAM kAmabhogothI je nivRtta thatAM nathI, teno AtmArtha, AtmAnuM prayojana ke AtmavikAsa naSTa thaI jAya che. kema ke te nyAyayukta mokSamArgane sAMbhaLIne ane svIkAra karIne paNa pAchA tenAthI bhraSTa thaI jAya che. 26 / iha kAmANiyaTTassa, attaDhe NAvarajjhai / pUideha-NiroheNaM, bhave deve tti me suyaM // 26 // zabdArtha - rUha- A lokamAM, zAmaLiyaTTa - kAmabhogothI nivRtta thanAra puruSa, attake - AtmAno artha, pAvara = nAza thato nathI arthAta saphaLa thAya che, pUphada-fparadepa = apavitra A audArika zarIrano tyAga karIne te vyakti, reve = deva, mane thAya che, tti = A prakAre, me - meM, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 surya - sAMbhaLyuM che, jANyuM che. bhAvArtha :- A manuSyabhavamAM kAmavAsanAthI nivRtta thanAranuM Atma prayojana ke AtmavikAsa saphaLa thAya che, kema ke te haLukarmI hovAthI azucimaya audArika zarIrane choDIne deva thaI jAya che. evuM meM sAMbhaLyuM che, jANyuM che. |27 iDDI juI jaso vaNNo, AuM suhamaNuttaraM / bhujjo jattha maNussesu, tattha se uvavajjai // 27 // zabdArtha :- muLA - pharI devabhava pachI, tene te AtmA, - jyAM, maykSetu = manuSyomAM, puttara- sarvapradhAna, chI- Rddhi, gu.dhuti, nato yaza, vakho varNa zlAghA, vakhANa, mAruM, lAMbu AyuSya ane su-sukha, taltha- tyAM, 3vavA = utpanna thAya che. bhAvArtha - devalokathI cyavIne te jIva, jyAM Rddhi, dhuti, yazakIrti, prazaMsA ke suMdara rUpa, dIrdhAyu ane sukha A badhAM zreSTha ane anuttara yoga prApta thAya, evA manuSyakuLamAM pharI utpanna thAya che. vivecana :adde avara , pAvara - manuSya janmano lAbha meLavIne paNa je kAmabhogomAM phasAI jAya che. teno AtmA bhArekarmI banI AtmAnI durdazA kare che arthAt teno AtmavikAsa avaruddha thAya che paraMtu je virakta thaI saMsArathI udAsIna thaI bhogono tyAga karI tapa saMyamamAM jIvana arpaNa kare che te, AtmavikAsa karI devagati ke mokSagati meLave che. puda :- dArika zarIra azucimaya che, kema ke te hADakAM, mAMsa, lohI vagerethI yukta sthUla temaja chUNAmaya ke durgadhayukta hoya che. - Rddhi-suvarNAdi, dhuti-zarIranI kAMti, yaza-parAkramathI meLavelI prakhyAti, varNa-suMdara evo gauravarNa athavA gaMbhIratA vagere guNo vaDe thatI prazaMsA, sarvaprakAranuM sukha arthAt yatheSTa sagavaDonI prAptithI thato AphlAda. bAla paMDitanI manaHsthiti ane pariNAma :24 bAlassa passa bAlattaM, ahammaM paDivajjiyA / ciccA dhamma ahammiTe, Narae uvavajjai // 28 // zabdArtha :- vAlasa = ajJAnI puruSanI, vAlad = ajJAnatA, palsa = juo, adam = adharmane, paviyA = aMgIkAra karIne, = dharmano, vizvA = tyAga karIne, adamake - khuba ja adharmI banIne, jarA - narakamAM, durgatimAM, vava6 - utpanna thAya che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-7H urazrIya | 137 | 30 bhAvArtha :- bAlajIvonI ajJAnatAne to juo! teo adharmane ja svIkAre che. teo dharmane choDIne adharmane sAro mAne che, evA te adharma jIvo marIne narakamAM utpanna thAya che. 29 dhIrassa passa dhIrattaM, savvadhammANuvattiNo / ciccA adhammaM dhammiTe, devesu uvavajjai // 29 // zabdArtha :- sabUthanAjuvALo - sarva virati rUpa dharmanuM pAlana karanAra, vIralsa - dhIra puruSanAM, buddhizALInAM, dhIrad - dhairyane, buddhimattAne to, palsa - juo, athai - adharmano, jinnA - tyAga karI, thamike - atizaya dharmAtmA thaIne, revenuM -devomAM, 3vavA * utpanna thAya che. bhAvArtha - sarvavirati rUpa dharmanuM pAlana karanAra vIra puruSonuM dhairya to juo ! te adharmano tyAga karI dharmane ja zreSTha mAne che. evA te dharmiSTha jIvo marIne devagatimAM utpanna thAya che. tuliyANa bAlabhAvaM, abAlaM ceva paMDie / caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae muNI // 30 // -si mi ! zabdArtha :- kira - paMDita (vivekazIla), vAtAva - bAlabhAva, ajJAnAvasthA, ceva - tathA, savAd - dhIratAnI, kutiyANA - tulanA karIne, nAmAva ajJAnatAno, vaphA - tyAga kare ane, avAd - dhIratAnuM sevA - sevana kare. bhAvArtha - paMDita sAdhaka bAlabhAva ane abAlabhAvanI tulanA karIne arthAt tenA guNadoSanI ke tenI sugati ane durgatinI samyaka samIkSA karIne bAlabhAvano tyAga kare ane paMDita bhAvano sadA svIkAra kare. arthAt asaMyama ane avratano tyAga karI saMyama ane vratono svIkAra kare. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :adaH - dharmathI viruddha prANAtipAta, mRSAvAda vagere pApo, viSayAsakti vagere. janma - viSayanivRtti, sadAcAra, dezavirati, sarvavirati vagere. dharasa - buddhithI suzobhita, vairyavAna athavA parISaho upasargo AvavA para paNa nirbhIka cittavALA muni. sabUthapurvattiLo :- kSamA, mUdutA vagere sarvadharma athavA sarva virati rUpa dharmanuM pAlana karanAra upasaMhAra :- bhogomAM tRpti kayAre ya nathI. Asakti mRtyunuM kAraNa che. jaDamAM kayAMya sukha nathI. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 138 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhogAsakti duSkarmonA pujane ekaThA kare che ane tenA pariNAme manuSyanI adhogati thAya che. anAsaktimAM sukha che. anAsakta bhAva keLavI AtmavikAsa karavo, te ja manuSya jIvananI sArthakatA che. manuSyabhavane sArthaka karavo e ja mAnavamAtranuM parama kartavya che. II adhyayana-7 saMpUrNa II Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8kapilIya 139 AThamuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayananuM nAma 'kapilIya' che. A adhyayananA aMtamAM kapila brAhmaNanuM daSTAMta hovAthI A adhyayananuM nAma 'kApilIya' che. A adhyayanamAM saMsAranA saMbaMdho pratye AsaktityAga; graMtha, kalaha, kAmabhoga, jIvahiMsA, rasa lolupatAno tyAga; lakSaNazAstra ke nimitta AdinA prayogano niSedha, lobhavRtti ane strI pratye Asaktino tyAga; eSaNAthI zuddha AhAranuM sevana ane saMsAranI asAratA vagere viSayono vizada upadeza ApavAmAM Avyo che. lobhavRttinA viSayamAM kapilamuninA jIvanane saMkSepamAM aMkti karyuM che, te kathA A pramANe che - aneka vidhAono pAragAmI, kAzyapa brAhmaNa kauzAMbI nagarInA rAjA prasenajitanA sammAnita rAja purohita hatA. acAnaka kAzyapanuM maraNa thaI gayuM. teno putra kapila te samaye bALavayamAM hato. nAnI vaya tathA abhyAsa rahita hovAthI rAjAe rAjapurohitanA sthAne bIjA paMDitane sthApita karyA. kapile eka vakhata vidhavA mAtA yazAne rotI joIne raDavAnuM kAraNa pUchyuM, teNIe kahyuM- putra ! eka samaya hato ke jyAre tArA pitA paNa AvA ja ThAThamAThathI rAjasabhAmAM jatA hatA. teo aneka vidhAomAM pAraMgata hatA. rAjA paNa tenAthI prabhAvita hatA. tenA mRtyu pachI tuM vidvAna na hovAthI te pada bIjAne soMpI dIdhuM che. kapile kahyuM - mA! paNa vidyA bhaNIza huM kayA adhyApaka pAse jAuM ke jethI huM vidvAna banI zakuM? mA e kahyuM - ahIM tane koI bhaNAvaze nahIM, kAraNa ke te sarva IrSALu che. teo temAM Apatti UbhI karaze, mATe jo tAre bhaNavuM ja hoya, to zrAvastI nagarImAM tArA pitAnA parama mitra Indradatta upAdhyAya pAse jA. te parama vidvAna che, te tane bhaNAvaze. mAtAnA AzIrvAda laIne kapila zrAvastI pahoMcI gayo. tyAM pahoMcIne te potAnA mitra Indradatta upAdhyAya pAse gayo ane sAdara praNAma karI potAnuM nAma tathA gotra batAvIne vinaMtI karI ke he Arya! mane bhaNAvo, huM ApanI pAse vidyA grahaNa karavA Avyo chuM. kapilanI vinaMtIthI prabhAvita banIne upAdhyAye tenA bhojananI vyavasthA tyAMnA vaNika zAlibhadrane tyAM karAvI dIdhI.vidyAdhyayana mATe te Indradatta upAdhyAya Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] zrI uttarAdhyayana sUtra pAse raheto ane bhojana mATe pratidina zAlibhadra zreSThIne tyAM jato hato. zreSThIne tyAM eka dAsI hatI je kapilane roja bhojana pIrasatI hatI. dhIre dhIre baMneno paricaya thaI gayo ane aMte te premarUpamAM pariNata thayo. eka divasa dAsIe kapilane kahyuM - tame mArA sarvasva cho paraMtu tamArI pAse kaMI paNa nathI. huMnirvAha mATe A zeThane tyAM rahuM chuM, anyathA ApaNe svataMtratAthI rahI zakIe. divaso pasAra thayA. ekavAra zrAvastImAM vizALa janamahotsava thavAno hato. tyAM javAnI dAsInI prabaLa IcchA hatI paraMtu kapila pAse mahotsava yogya dhana ke sAdhana vagere kAMI na hatuM. dAsIe kahyuMadhIrA na bano, A nagaranA dhanazeTha prAtaHkALa sarvaprathama vadhAI denArane be mAsA sonuM Ape che. kapila sauthI pahelA pahoMcavA mATe madhyarAtrinA ja gharathI nIkaLI gayo. nagararakSakoe tene cora samajI pakaDI lIdho ane prasenajita rAjA pAse upasthita karyo. rAjAe rAtrinA nIkaLavAnuM kAraNa pUchayuM, to teNe sAcI vAta spaSTa kahI dIdhI. rAjA kapilanI saraLatA ane spaSTavAditA upara prasanna thaI gayA. teNe kapilane kahyuM- tamArI je IcchA hoya te mAMgo, huM tamArI badhI IcchA pUrNa karIza. kapile thoDA vicAra karIne AvuM chuM ema kahIne bAjunI azokavATikAmAM gayo. ghaNA samaya sudhI khUba vicAra karyo ke zuM ane keTaluM mAMguM? paraMtu kaMI nirNaya upara AvI zakayo nahIM. kapilanA vicAramAM be mAsA sonAne badale kramazaH AgaLa vadhatAM karoDo suvarNamudrA mAMgavAnI IcchA thaI paNa tene saMtoSa na thayo, tRpti keme ya thatI na hatI. aMte tenI ciMtanadhArAe dizA badalI. lobhane badale mukha para tyAganuM teja jhabakavA lAgyuM. saMtoSanI mudrAmAM te prasenajita rAjA pAse pahoMcyo ane kahyuM - rAjanuM! ApanI pAsethI kazuM levAnI IcchA nathI. je meLavavAnI IcchA hatI, te mane maLI gayuM che, have mAre koInI pAsethI kaMI joItuM nathI. saMtoSa, tyAga ane anAkAMkSAe mAro mArga prazasta banAvI dIdho che. rAjA pAsethI nIkaLI nigraMtha thaIne teo dUra jaMgalamAM cAlyA gayA, sAdhanAmAM lIna banI gayA. cha mAsa sudhI saMyamatapanI ArAdhanA karatAM dharma dhyAnamAM rahetAM te kapila munine kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thayuM ane aMte saMpUrNa karmakSaya karI siddha thayA. A adhyayanano prAraMbha saMvAda rUpe vairAgyasabhara upadezathI thayo che, pachI kramazaH saMyamacaryAnA doSothI sAvadhAna rahevAno upadeza che ane aMte kapilamuninI jIvana ghaTanAne saMkSiptamAM aMkti karI lobha tyAga ane strIsaMga viraktino upadeza che. A adhyayananA viSayamAM evI anuzruti ke daMtakathA che ke kapilamunie A upadeza corone Apyo hato. 000 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8: kapilIya [ 141 | * AThamuM adhyayana * E/E/_ kApilIya //E/E) durgati nivAraka prazna ane uttara : adhuve asAsayammi, saMsArammi dukkhapaurAe / kiM NAma hojja taM kammayaM, jeNA'haM duggaI Na gacchejjA // 1 // zabdArtha :- adhuve = adhuva, asthira, asAsagni = azAzvata, anitya, zukravAra - pracura duHkhadAyaka, saMsAragni = A saMsAramAM liM pAna - karyuM evuM, saM - te, tanmaya - karma, AcaraNa, roga che, ane jenAthI, gada - huM, duDuiM durgatimAM, ja na jAuM. bhAvArtha :- adhuva, azAzvata ane duHkhothI bharelA A saMsAramAM evo kayo AcAra che ke jenA AcaraNathI huM durgati na pAmuM arthAt durgatimAM na javAnA zuM upAyo che? | 2 vijahittu puvvasaMjogaM, Na siNehaM kahiMci kuvvejjA / asiNeha siNehakarehi, dosapaosehiM muccae bhikkhU // 2 // zabdArtha :- putra saMgomAM mAtApitA vagere sAMsArika saMyogane, vidig - choDIne, hiM = koI paNa vastumAM,fsoTuM = sneha, na suSyana=na karavo, sidahiM = sneha karanAra vyakti sAthe paNa, sida-snehana rAkhavo, miltha- sAdhu niraticAra cAritravALo thaIne, vola pafe - samasta doSothI, avaguNo ane tenA pariNAmothI, muva - mukta thaI jAya. bhAvArtha :- mAtApitA vagere saMsArika saMbaMdhone sarvathA choDayA pachI koI sAthe sneha na karavo joIe. sneha karanAra vyaktionI sAthe paNa snehathI na joDAvuM joIe. AvI rIte sneharahita bhikSu saMyamanA aneka doSo, avaguNo ane tenAM pariNAmarUpa narakAdi durgatithI mukta thaI jAya che. to NANa-dasaNasamaggo, hiyaNissesAe savvajIvANaM / tesiM vimokkhaNaTThAe, bhAsai muNivaro vigayamoho // 3 // zabdArtha :- to ? tyAra pachI, bALa raMga samamo- pUrNajJAna,darzananA dhAraka, viyamodI - moharahita, munivaro-munivara, tIrthaMkara, sambanavAnuM badhA jIvonA, hiyakseilANa-hitakArI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] zrI uttarAdhyayana sUtra mokSane mATe, hita ane kalyANane mATe, saM - tene, vinoupa - ATha karmothI mukta karAvavA mATe, mAsa - kahevA lAgyA. bhAvArtha :- kevaLa jJAna ane kevaLa darzananAdhAraka tIrthakara bhagavAne sarva jIvonA hita ane kalyANa ne mATe, te jIvone aSTavidhakarmothI mukta thavA mATe A pramANe kahyuM. vivecana :apurva a gni kuhADa :- adhuva- eka sarakhI sthitithI rahita, vibhinna gatio temaja vibhinna yoniomAM jIva paribhramaNa kare che, te adhUva che. azAzvata jIvanI koI paNa gati ke yoni zAzvata ke nitya nathI, kSaNabhaMgura che mATe te azAzvata che. duHkhapracura-te gati ke yonimAM jIvane zArIrika, mAnasika duHkha athavA Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa duHkhonI bahulatA hoya che. Ama A traNeya saMsAranAM vizeSaNa che. puSyasaMgona:- (1) pUrvasaMyoga - saMsAra pahelAM hoya che, mokSa pachI; asaMyama pahelAM hoya che, saMyama pachI; jJAtijana dhana vagere pahelAM hoya che ane tyAga pachI karavAmAM Ave che; A daSTie pUrvasaMyogano artha saMsAra saMbaMdha, jJAti vagere saMbaMdha. (2) pUrva paricita, mAtA, pitA Adino tathA upalakSaNathI svajana, dhana vagereno saMyoga saMbaMdha, e pUrvasaMyoga che. rosapordi :- doSo, avaguNo (1) doSa eTale A lokamAM mAnasika saMtApa vagere ane pradoSa eTale paralokamAM narakagati vagere (2) doSa pado - aparAdhanAM sthAnothI. sArAMza e che ke Asakti mukta sAdhu aticAra rUpa doSasthAnothI mukta thaI jAya che. (3) aneka prakAranA avaguNothI ke karma baMdhanA hetuothI. (4) rAgadveSa ke moha mamatAthI mukta thaI jAya che. nirliptatAno upadeza :[4 savvaM gaMthaM kalahaM ca, vippajahe tahAvihaM bhikkhU / savvesu kAmajAesu, pAsamANo Na lippai tAI // 4 // zabdArtha :- tahAM te pramANe karmabaMdhana karAvanAra, thaM - bAhya ane AtyaMtara parigraha, vanadaM - kaleza tathA anya kaSAyone, vipragaTe choDI de, tAruM - cha kAyanA rakSaka muni, savvasu - badhAM. kAmagAhag-manojJa zabdAdi viSaya samUhamAM, pAsanALo jotAM, jANatAM, tenA kaTu pariNAmone jotAM, jANatAM, paNa nippa = temAM Asakta na thAya, temAM lepAya nahIM. bhAvArtha :- muni karmabaMdhananA heturUpa bAhya AtyaMtara parigrahano ane kalezano tyAga kare. samasta indriya viSayomAM doSa dekhIne arthAta tenA kaTu pariNAmane jANIne, chakAya rakSaka muni temAM levAya nahIM athavA bhoga sAmagrIo maLavA chatAM paNa temAM lipta thAya nahIM. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8: kapilIya [ 143 ] bhogAmisadosa visaNNe, hiyaNisseyasa buddhivoccatthe / bAle ya maMdie mUDhe, bajjhai macchiyA va khelammi // 5 // zabdArtha :- monikola vilaum -bhogAsaktirUpa doSomAM Asakta, dilleyaravRddhi vonventha = potAnA hita ane kalyANamAM viparIta buddhivALA, ma = dharmamAM ALasu, maMdabuddhi, mude - mohathI, avivekathI mUDha cittavALA, vAne - ajJAnI jIva, machiyA va - mAkhI samAna, hAni - kaphanA baLakhAmAM, vA- phasAI jAya che, saMsAramAM phasAI jAya che. bhAvArtha :- AtmAne dUSita banAvanAra zabdAdi manojJa viSayabhogamAM Asakta athavA bhogarUpa kIcaDamAM phasAyelo tathA hitakArI ane kalyANakArI mokSamArga pratye viparIta buddhivALA, ajJAnI athavA ALasu ane vivekahIna prANI kaphamAM paDelI mAkhInI jema saMsAramAM phasAI jAya che. dupariccayA ime kAmA, No sujahA adhIrapurisehiM / aha sati suvvayA sAhU, je tarati ataraM vaNiyA va // 6 // zabdArtha - pha -A, jenA kAmabhogono, dundriya parityAga karavo khUba ja kaThaNa che, adhIra purasardi = adhIra puruSothI, kAyara puruSothI, jo sukA = sahaja choDI zakAtA nathI, prada - paraMtu, ne = je, suSyathA - suMdara vratavALA, mahAvratadhArI, sAdU- sAdhu, sati che, atara-dustara A saMsArane, vA vavaNikanI jema (vepAra mATe samudranI yAtrA karanAra), tAMti- pAra karI jAya che. bhAvArtha :- A indriyaviSayono ke kAmabhogono tyAga bahu kaThina che, adhIra ke kAyara jIvo sahelAIthI tene choDI zakatA nathI paraMtu jema vaNika nAva vagere dvArA dustara samudrane paNa pAra karI jAya che, tema mahAvratonuM sArI rIte pAlana karanAra sAdhu A viSayabhogarUpI apAra saMsArane pAra karI jAya che arthAt te sahelAIthI samasta indriya sukhono tyAga kare che. vivecana : nadaM :-kalahano artha ahIM krodha che, kema ke te kalahanuM kAraNa che athavA kalahano artha che kharAba gALo bolavI, jhagaDavuM vagere. tA:- (1) durgatithI AtmAnI je rakSA kare te trAyI. (2) je SakAyanA arthAt chakAya jIvanA rakSaka che te trAtA. the - (1) kaSAya rUpI graMthio. (2) bAhya AtyaMtara parigraharUpa graMthio. (3) AsaktirUpa graMthio. AmiSaH- (1) vartamAnamAM 'AmiSa'no artha mAMsa' karavAmAM Ave che. (2) AgamamAM AsaktinA Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 hetubhUta padArthonA arthamAM AmiSa zabda vaparAyo che. anekArtha koSamAM AmiSa zabdano lobha ane lAlaca artha paNa maLe che. (3) AmiSanI sAthe 'mona' ane 'vilange' zabda hovAthI AmiSano artha kIcaDa paNa thAya che. zrI uttarAdhyayana sUtra buddhivo--the :- AtmahitakArI ane kalyANakArI mokSamArgamAM viparItabhAva, azraddhA ke aruci rAkhanAra. vAr :- baMdhAI jAya che arthAt jJAnAvaraNIyAdi karmathI baMdhAI jAya che. mAkhI kaphamAM phasAya jAya che, tenAthI chUTavA asamartha bane che arthAt marI jAya che, tema bhogAsakata prANIo jJAnAvaraNIyAdi karmothI baMdhAI jAya che ane tenAthI mukta thaI zakatA nathI. saMsAramAM janma-maraNarUpa paribhramaNa karyA ja kare che. adhIpurisenjiM:- adhIra puruSo dvArA, maMda buddhivALA manuSyo dvArA, asattvazIla arthAt kAyara puruSo dvArA. prANavadha ane ahiMsA : 7 samaNA mu ege vayamANA, pANavahaM miyA ayANaMtA / maMdA NirayaM gacchati, bAlA pAviyAhiM diTThIhiM // 7 // zabdArtha :- mu- ame, I - koI eka, samaLA = sAdhu chIe, vayamALA pALavao - prANI vadhane, avALatA = jANatA nathI ane tyAga paNa karatA nathI, miyA - ajJAnI, maM maMdabuddhivALA, pALiyAEi - potAnI pApakArI, viThThIai - daSTithI, bhivaM narakamAM, pati = jAya che. kahetA ane, mRga samAna = bhAvArtha :- ame zramaNa chIe ema kahevA chatAM keTalAka pazu samAna maMdabuddhivALA ajJAnI jIvo prANIvadhane paNa samajatA nathI ane teo potAnI pApadaSTi arthAt ajJAnadazAne kAraNe narakamAM jAya che. Na hu pANavahaM aNujANe, muccejja kayAi savvadukkhANaM / evamAriehiM akkhAyaM, jehiM imo sAhudhammo paNNatto // 8 // = zabdArtha :- pALavada - prANIvadhanuM, anujJALe = anumodana paNa kare che, jyArU = kayAre ya paNa, savvavuvavALuM = badhAM du:khothI, na haiM mujvendra = chUTI zakato nathI, hi~ - jemaNe, rUmo = A, sAdudhammo = sAdhu dharma, paLatto - kahyo che te, Aria - Arya arthAt tIrthaMkara mahApuruSoe, vaM = A rIte, avAya= pharamAvyo che. = bhAvArtha :- jemaNe A sAdhu dharmanI prarUpaNA karI che evA Arya (tIrthaMkara) mahApuruSooe kahyuM ke - prANIvadhanuM anumodana karanAra paNa kadI samasta duHkhothI mukta banI zakatA nathI. upalakSaNathI prANIvadha karanAra ane karAvanAra paNa samasta duHkhothI chUTI zakatA nathI. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8: kapilIya . 145 pANe ya NAivAejjA, se samie tti vuccai tAI / tao se pAvayaM kamma, NijjAi udagaM va thalAo // 9 // zabdArtha - page -je prANIonI, vALA -hiMsA nathI karato, je - te, tAruM-cha kAyano rakSaka, samA tti = pAMca samitino dhAraka, ahiMsaka, vukrar = kahevAya che, to te = tenAthI, te AtmArthI, pavayaM zamma - pApakarmo, azubha karmo, lADu dUra thaI jAya che, nIkaLI jAya che, thanAo - jema UMcI ke DhALavALI jamIna parathI, 31 3 - pANI jatuM ja rahe. bhAvArtha :- je prANIonI hiMsA karatA nathI, te cha kAyanA rakSaka samyaka AcaraNavALA kahevAya che. athavA sarvajIvonuM rakSaNa karanAra ahiMsaka kahevAya che. jema UMcA sthaLethI jaLa ApoApa sarI jAya che tema ahiMsaka sAdhakanAM pApakarma saheje sarI jAya che. 10 jagaNissiehiM bhUehiM, tasaNAmehiM thAvarehiM ca / No tesimArabhe daMDa, maNasA vayasA kAyasA ceva // 10 // zabdArtha :- nahiM - jagatamAM rahelAM, siM - e, tAhiM - trasanAma karmanA udayavALA trasaprANI, va = ane, thAvaruM = sthAvaranAma karmanA udayavALA sthAvara prANIonI, maLI = mana, vasA = vacana, veva = ane, yasa = kAyAthI, 66 = hiMsAno, no bArame - AraMbha na karavo. bhAvArtha :- A vizvane Azrita jeTalA trasa eTale hAlatAM cAlatAM ane sthAvara eTale sthira rahenArA ekendriya jIvo che, tenI mana, vacana ane kAyAthI koI paNa prakAranI hiMsA ke hiMsaka pravRtti karavI nahIM. vivecana :miyA aApatA:- pAzavI buddhivALA ajJapuruSane ahIM mRga kahyA che. prANI keTalA prakAranA che? kayA kayA che? teno vadha ke atipAta kevI rIte thaI jAya che? A badhI vAtone nahIM jANanAra ajJAnI kahevAya che arthAtu te ajJaprANI jIvonI hiMsAne paNa jANatA nathI tyAM bIjAM pAponI to vAta ja kayAM rahI? viyahiM vihiM - (1) pApakArI daSTiothI ane narakane prApta karAvanAra pApakArI AcaraNothI (2) paraspara virodhavALI pApapreraka dUSita daSTiothI. jema ke na hiMthAt sarvabhUtApi.' 'zveta chAmAnakheta vAyavya niri bhUtinaM :' A be vAkayomAM eka tarapha ema kahe che- 'sarva jIvonI hiMsA na karo' ane bIjI tarapha zveta bakarAnA vadhano upadeza che. e paraspara virodhI kathanane pApamaya daSTi kahevAya che. pAvaruM ajugAbe - A gAthAmAM darzAvyuM che ke prANIvadhanuM anumodana karanAra sarva duHkhothI mukta Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 146 ] zrI uttarAdhyayana sUtra banI zakatAM nathI. to pachI praNIvadha karanAra ane karAvanAra te duHkhothI mukta kevI rIte thaI zake? tethI AtmakalyANanA icchuke anumodananA samasta pApothI paNa dUra rahevuM joIe. udAharaNa :- ujjayinI nagarImAM eka zrAvakaputra hato. ekavAra coroe tenuM apaharaNa karyuM, tene mAlavadezamAM eka zikArIne tyAM veMcI dIdho. zikArIe tene baTera, tetara ke koI paNa pakSI mAravA kahyuM. zrAvakaputre potAnI ahiMsaka bhAvanA ane karuNAbhAvane kAraNe spaSTa rIte Ama karavAnI nA pADI dIdhI. tethI te zikArIe gusse thaI tene khUba mAra mAryo, hAthInA paga nIce kacaDAvyo. Ama prANa tyAgano avasara AvavA chatAM teNe jIvahiMsA karavAnuM svIkAryuM nahIM. tevI ja rIte saMyamanuM pAlana karanAra sAdhuoe daDhatApUrvaka trikaraNa-triyoge jIvahiMsA na karavI joIe. rasAsakti tyAga :11 suddhasaNAo NaccANaM, tattha Thavejja bhikkhU appANaM / jAyAe ghAsamesijjA, rasagiddhe Na siyA bhikkhAe // 11 // zabdArtha - susaMgo - gaveSaNAnI zuddha vidhi niyamone, doSothI rahita zuddha gaveSaNAne, kvA - jANIne, tantha - e zuddha eSaNAmAM, sakhA - potAnA AtmAne, Dhas - sthApita kare, eSaNAthI AhAra prApta kare, majahANa - bhikSAthI nirvAha karanAra sAdhu, gAthA saMyamayAtrAno nirvAha karavA mATe, vAsaM - AhAranI, tijJA yAcanA kare, rAdhe- rasomAM Asakta, vRddha, ja siyA - na thAya. bhAvArtha :- sAdhu ugama, utpAdanA tathA eSaNA doSothI rahita zuddha gaveSaNAne jANIne temAM ja potAnA AtmAne sthApita kare arthAtu zuddha AhArane ja grahaNa karavAnI pravRtti kare ane saMyamayAtrAnA nirvAha mATe ja AhAranI gaveSaNA kare paraMtu bhikSAmAM maLelA AhAranA svAdamAM AsaktibhAva na kare. 12 paMtANi ceva sevijjA, sIyapiMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA, javaNaTThAe Nisevae mathu // 12 // zabdArtha - vALa sUko (nIrasa) AhAra, sIdha6. ThaMDo AhAra, reva. ane pu suSmA - jUnA aDada vagerenA bAkuLA, Adu athavA, yukra - maga, ghauM vagerenuM tuSa ane bhusuM, putA alpa sattvavALA dhAnya kaLathI, kodaro vagere, maMthe - sukavelAM boranuM cUrNa vagere, navapaTTA - saMyamayAtrAnA nirvAha arthe, zarIranA nirvAha mATe, vinA sevana kare, AvA sAmAnya padArthono AhAra kare, fseva - vAraMvAra athavA lAMbA samaya sudhI sevana kare. bhAvArtha :- sAdhu saMyamayAtrAnA nirvAha mATe ja anAsakta bhAve sAdu, nIrasa ane ThaMDA AhAranuM sevana kare, kALa vyatIta thayelA jUnA aDada vagerenA bAkuLA, maga, ghauM vagerenuM tuSa ke bhusuM; niHsAra, rUkSa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8: kapilIya 14 7. ke alpa sattvavALAM dhAnya ane sUkavelAM boranuM cUrNa vagere AhAranuM sevana kare. sAmAnya padArthonuM lAMbA samaya sudhI ke vAraMvAra sevana kare. vivecana :gAyApAlijha:- jema gADInAM paiDAMnI dharIne bhAra sahevA mATe ke calAvavA mATe tela vagere alpa mAtrAmAM ja lagADavAmAM Ave che, tema mahAvratAdinA hajAro guNonA bhArane vahana karavAnI daSTie brahmacArI sAdhake alpa AhAra karavAno hoya che. pANi reva vinA:- gacchavAsI mukti mATe vidhAna che ke nIrasa bhojana maLe ke sarasa maLe, to paNa samabhAve vApare, AvazyakatA na hoya to sarasa padArthono tyAga kare paraMtu gacchanirgata jinakalpI vagere sAdhu prAyaHnIrasa vigaya rahita bhojana kare che. zItapiMDa, jUnA aDada, bhUsuM vagere niHsAra padArtha, A badhA prAMta AhAranA ja prakAro che. navaku - zarIranI yAtrAnA nirvAha mATe sAdhue prAMta AhAra karavo joIe. A vidhAnathI spaSTa thAya che, jo prAMta AhArathI zarIranuM poSaNa thatuM hoya, to ja evo AhAra le paraMtu vAta Adi upadravanA kAraNathI jo zarIrano nirvAha na thAya, to sthavira kalpI muni AvazyakatA pramANe vigayayukata AhAra paNa laI zake che. gacchanirgata evA jinakalpI Adi sAdhu mATe prAMtAdi AhAra levAnI ja AjJA che. ahIM yAtrA zabdathI saMyama yAtrA ane zarIrayAtrA baMnenuM grahaNa thAya che. aniyaMtrita kuzIla jIvananuM duSpariNAma :|13 je lakkhaNaM ca suviNaM ca, aMgavijjaM ca je pauMjaMti / Na hu te samaNA vuccaMti, evaM AyariehiM akkhAyaM // 13 // zabdArtha :- 3 - rekhA Adi lakSaNonuM phaLa, suviM - svapnanuM phaLa, e viSe - aMgaupAMganAM phuraNanuM phaLa, pa3nati = gRhasthone batAve, huM = nizcayathI, zuddha svarUpe, samA = zramaNa, i luvaMti * nathI kahevAtA, parva - A prakAre, mApadaM - AcAryoe, tIrthaMkaroe, @Athe - kahyuM che. bhAvArtha :- je sAdhaka lakSaNazAstra, svapnazAstra tathA aMgavidyAnA prayogo karatA hoya tene sAcA arthamAM 'zramaNa' na kahevAya; ema AcAryoe ke tIrthaMkaroe kahyuM che. 14 iha jIviyaM aNiyamettA, pabbhaTThA samAhijogehiM / te kAmabhoga-rasagiddhA, uvavajjati Asure kAe // 14 // zabdArtha :- 6 - A janmamAM, naviya - asaMyama jIvananuM, LiyanetA - niyaMtraNa na karanAra je, sAdi nofhaM = samAdhibhAva ane saMyama AcArathI, pumaku = bhraSTa thaI jAya che, te = te, Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 148] zrI uttarAdhyayana sUtra vAnona-ra = kAmabhoganA sukhamAM Asakta thaI, sAsure = asura saMbaMdhI, vaye - kAyAmAM, vavAti = utpanna thAya che. bhAvArtha :- saMyama grahaNa karyA pachI je zAstrAjJA anusAra potAnA jIvananuM niyaMtraNa karI zakatA nathI ke potAnA samAdhiyogathI arthAt cittasamAdhithI athavA saMyamAcArathI bhraSTa thaI jAya che. teo kAmabhogo tathA rasAsvAdamAM Asakta banI mRtyu pAmIne asurakAyamAM utpanna thAya che arthAt durgatimAM jAya che. 15 tatto vi ya uvaTTittA, saMsAraM bahu aNupariyaTati / bahukammaleva-littANaM, bohI hoi sudullahA tesiM // 15 // zabdArtha :- to viya tyAM asura nikAyamAMthI, 3vattA nIkaLIne, saMsAraM - saMsAramAM, huM : ghaNuM ja, lAMbA kALa sudhI, apariyati - paribhramaNa kare che, vadhummatte-utA . atizaya karmalapathI lipta thayelA, hiM - tevA bhAre karmI jIvone, vohI - dharmanI samajaNa, zraddhA maLavI, suku - ati durlabha, roDa - thaI jAya che. bhAvArtha :- tyAMthI nIkaLIne paNa te saMsAramAM lAMbA kALa sudhI paribhramaNa kare che. paribhramaNa karatAM ghaNAM karmonAM lepathI lipta thayelA te bhAre karmI jIvone dharmanI samajaNa, zraddhA ke bodha maLavo paNa ati durlabha thaI jAya che. vivecana :ta - lakSaNavidyA - zarIranAM lakSaNo arthAtu rekhAcihno joIne zubha-azubha phaLa darzAvanAra zAstrane lakSaNazAstra ke sAmudrika zAstra kahe che. zubhAzubha phaLa darzAvanAra lakSaNa dareka jIvomAM vidyamAna hoya che. suviM - svapnazAstra- svapnanA zubhAzubha phaLanI sUcanA denAra zAstra. avinaM - aMgavidhA - zarIranA avayavonA pharakavAM uparathI zubhAzubha phaLa darzAvatuM zAstra. samahino hiM- (1) samAdhi - zubha cittanI ekAgratA; yoga-pratilekhanA Adi pravRttio (2) mana, vacana, kAyAnI samAdhi ke svasthatA. (3) jIvanamAM dharmanI sAcI samaja pAmavI. lobhavRttinuM svarUpa - 16 kasiNaM pi jo imaM loyaM, paDipuNNaM dalejja ikkassa / teNAvi se Na saMtusse, ii duppUrae ime AyA // 16 // zabdArtha :- puvi - dhana-dhAnya vagerethI bharelAM, tii fja - samasta, saMpUrNa, rU - A, toye- loka, Akho saMsAra, no- jo koI patta ( pharasa) = eka vyaktine ja kartA- ApI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8: kapilIya pra. [ 149 ] devAmAM Ave, tenAIva tenAthI paNa, A vizALa dhanathI paNa, se - te lobhI mAnavane ja saMtuNe - saMtoSa thaI zakato nathI, A prakAre, ne A saMsAranI, kathA-AtmAonI tRSNAne, yupUrA - saMtoSavI mahAmuzkela che. bhAvArtha :- dhana-dhAnyathI pUrNa AkhA lokanI samRddhi jo koI eka vyaktine ApavAmAM Ave, to paNa lobhI mAnava saMtuSTa thaI zakato nathI. AvA tRSNAvAna AtmAnA lobhanI pUrti thavI mahAmuzkela che. 17 jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDDai / __domAsa-kayaM kajja, koDIe vi Na NiTThiyaM // 17 // zabdArtha :- na -jema jema, tAda - lAbha thato jAya che, taer - tema tema, noho - lobha thAya che, tA : lAbhathI, to- lobhanI, pava6 - vRddhi thAya che, to maracuM - be mAsA sonAthI thanAra, varSA - kArya lobhavaza, DIpa vi - karoDa sonAmahorothI paNa, ciM- pUruM na thayuM. bhAvArtha :- A saMsAramAM vyaktine jema jema lAbha thAya che tema tema lobha thAya che kAraNa ke lAbhathI lobhanI vRddhi thatI ja rahe che. jema ke kapila brAhmaNanuM be mAsA sonAthI thatuM kAma karoDo suvarNa mudrAothI paNa pUruM na thayuM. vivecana :ja saMtule - dhana dhAnyAdithI paripUrNa samagra lokanA dAnathI paNa lobhInI lobhavRtti saMtoSa pAmatI nathI. kahyuM che ke - na vahnistRNakASTheSu, nadIbhirvA mahodadhiH / na caivAtmArthasArena, zakyastarpayituM kavacit / / ghAsa ane kASThathI jema agni ane nadIothI samudra tRpta thato nathI. tevI ja rIte lobhI AtmAone sarvasva dhana daI devAthI paNa kayAre ya tRpta karI zakAtA nathI. strI saMgano tyAga :|18 No rakkhasIsu gijjhejjA, gaMDavacchAsu NegacittAsu / jAo purisaM palobhittA, khelati jahA va dAsehiM // 18 // zabdArtha - vizvAsu - stanayukata vakSa:sthaLavALI, nevAnuM - caMcaLa cittavALI, gAo - je strI, purva - puruSone, patto battA - lobhAvIne, potAnA vazamAM karIne, vAhiM - dAsanI, gaha va - jema, hennati - nacAve che, kAma karAve che, rahaNI, - mATe rAkSasI rUpa strIomAM, no jom - Asakta thavuM na joIe. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI uttarAdhyayana sUtra bhAvArtha :- je stanayukta vakSa:sthaLavALI, caMcaLa cittavALI strI, puruSane pralobhanamAM lalacAvIne nokaranI jema nacAve che ane AtmAnA uttama guNono nAza kare che, te rAkSasI samAna strIomAM Asakta thavuM na joIe. 19 NArI govagijjhejjA, itthI vippajahe aNagAre | dhammaM ca pesalaM NaccA, tattha Thavejja bhikkhU appANaM // 19 // zabdArtha :- aLare = gRhatyAgI, nArIsu - strIomAM, noLiokhkhA = kayAre ya Asakta na thAya, phaphthI - strIothI, strIono, vippanade - sadAya dUra rahe, tyAga kare, dhamma . dharmane, saMyamadharmane, jesAM uttama, kalyANakArI, pannA= samajIne, jANIne, tattva temAM ja, aALa = potAnA AtmAne, vebna = sthApita kare. = = bhAvArtha :- aNagAra bhikSu strIomAM kayAre ya Asakata na thAya paraMtu strIothI sadAya dUra rahe arthAt strIsaMgano tyAga kare. sAdhu dharmane athavA brahmacarya dharmane kalyANakArI ke uttama mAnIne temAM ja potAnA AtmAne sthira kare. vivecana : no ravavasIyu vijyengA :- jema rAkSasI lohIne pIIne jIvananuM sattva cUsI le che, te ja rIte strIo paNa kAmAsakata puruSa mATe jJAnAdi guNo, saMyamI jIvana temaja dharmadhanano sarvanAza karavAmAM ke kAmottejanAmAM nimitta bane che, e dRSTie tene rAkSasI kahe che. te ja rIte strIne mATe puruSa paNa vAsanAnA uddIpanamAM nimitta bane che mATe sAdhvIoe saMyamamAM sAvadhAna rahevuM joIe. AgamanI racanA puruSapradhAna hovAthI eka apekSAnuM ja kathana hoya che. = gaMDavacchAsu :- gaMDa arthAt gAMTha ke gUmaDuM. strIonA vakSaHsthalamAM rahelA stana, mAMsanI graMthi ke gUmaDAnI samAna hoya che. 20 ii esa dhamme akkhAe, kavileNaM ca visuddhapaNeNaM / tarihiMti je u kAhiMti, tehiM ArAhiyA duve logA // 20 // -tti bemi zabdArtha :- D = evA, sa - A, dhamme " sAdhu dharma, visuddhapaLeLa vizuddha jJAnI, vinega (vaziSNa) - sarvajJa tIrthaMkara prabhu dvArA athavA kapila muni dvArA, alAr - kahevAyeluM che, varNavyuM che, ne 3 = je koI paNa, ArjiMti = tenuM AcaraNa kare che, hiMti = te saMsArane pAra kare che, tehiM = AvA sAdhako, juve = banne, joT = lokanI, A bhava ane parabhavanI, ArAhiyA = samyak ArAdhanA kare che. S Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-8: kapilIya bhAvArtha :- vizuddha prajJAvAna arthAt kevaLI kapila munivare A viziSTa dharmanuM arthAt strIsaMga tyAga ane lobha saMjJA tyAganuM pratipAdana karyuM che. tenI samyagu ArAdhanA karanAra sAgarane tarI jAya che ane tevA puruSo mATe bane loka ArAdhita thAya che arthAt te puruSono A janma susaMyamathI suvAsita ane saphaLa thaI jAya che tathA parabhavamAM zAMtidAyaka sugati prApta thAya che. - ema bhagavAnane kahyuM che. upasaMhAra : zAstrakAre A adhyayananI prathama gAthAmAM je jijJAsAnuM nirUpaNa karyuM che, tyArapachI saMpUrNa adhyayanamAM tenA ja samAdhAna mATenA durgati nivAraka ane sugatidAyaka ghaNAM tattvonuM, saMyamI jIvananA poSaka tattvonuM ane AtmavikAsanA guNonuM pratipAdana karyuM che. dareka AtmArthI munie A adhyayananuM ciMtana manana karI potAnA jIvanane saMyamanI zuddha ArAdhanAmAM surakSita karI levuM joIe. saMkSiptamAM skUla ke sUkSma hiMsAthI bacavuM, tenA mATe bhikSAnI zuddha vidhinuM pAlana karavuM, rasAsvAdavRtti na rAkhavI, lokeSaNA mATenI pravRttio, nimitta bhASaNa vagere na karavAM, lobhasaMjJAne nirmala karavI, strIsaMganI vRttine paNa nirmala karI devI arthAtu strIo pratyenA AkarSaNabhAva, tenI vAto sAMbhaLavAmAM rasa levo athavA tenI sAthe vAto karavAmAM AnaMda mANavo, vagere pravRttino tyAga karavo. brahmacarya mATe strIsaMga bahu doSavALo che, ema samajI sadAya sAvadhAna rahevuM. e ja A adhyayanano saMdeza che. II adhyayana-8 saMpUrNa ] Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 navamuM adhyayana ORORRORDRORDROR paricaya prastuta navamA adhyayananuM nAma 'namipravrajyA' che. mithilAnA rAjarSi nami jyAre virakta temaja saMbuddha thaI dIkSA grahaNa karatA hatA tyAre devendra brAhmaNavezamAM AvIne tenA tyAga, vairAgya, niHspRhatA vagere guNonI parIkSA karI. Indre lokajIvananI nItio saMbaMdhita aneka prazna pUchayA. rAjarSi namie pratyeka praznanuM samAdhAna aMtaHsparzI temaja zramaNa saMskRti ane AdhyAtmika siddhAMtanI daSTie karyuM. pratibuddha thayA pachI ja munijIvanano svIkAra thaI zake che. pratibuddha traNa prakAranA che - (1) svayaMbuddha - koInA upadeza vinA svayaM bodhi prApta kare. (2) pratyekabuddha - koI bAhya ghaTanAnA nimittathI jIvanamAM dharmano bodha prApta kare. (3) buddha bodhita- jJAnI puruSonA upadezathI ke tenI saMgatithI jIvanamAM dharmano bodha prApta kare. jema ke prastuta zAstranA AThamA adhyayanamAM svayaMbudgha kapilanuM, navamA adhyayanamAM ke pratyeka buddha naminuM ane aDhAramA adhyayanamAM budghabodhita saMyati rAjAnuM varNana che. A adhyayanano saMbaMdha pratyekabuddha muni sAthe che. cAra pratyekabuddha samakAlIna thayA che - (1) karakaMDu (2) dvimukha (3) nami ane (4) nagRti. A cAre ya pratyekabuddha puSpottara vimAnathI eka sAthe AyuSya pUrNa karIne manuSyalokamAM AvyA. cAre sAthe dIkSA lIdhI, eka ja samaye pratyekabuddha thayA, eka ja samayamAM kevaLI ane siddha thayA. karakaMDuM kaliMgadezanA, dvimukha paMcAladezanA, nami videhadezanA ane nati gaMdhAradezanA rAjA hatA. cAre yane pratyekabudgha thavAmAM kramazaH (1) vRddha baLada (2) Indradhvaja (3) kaMkaNano avAja, (4) maMjarIrahita AmravRkSa, A cAra ghaTanAo nimitta banI. namirAjarSinI pratyekabuddha banI pravrajyAgrahaNa karavAnI ghaTanA nIce mujaba che-- mAlava dezanA sudarzanapuranA rAjA maNiratha hatA. teno nAno bhAI yuvarAja yugabAhu hato. madanarekhA yugabAhunI patnI hatI. madanarekhAnA rUpamAM Asakta maNiratharAjAe chaLathI potAnA nAnA bhAInI hatyA karI nAMkhI. garbhavatI madanarekhAe vanamAM putrane janma Apyo. te bALakane mithilAnareza padmaratha potAnI nagarI mithilAmAM laI AvyA. tenuM nAma nami rAkhavAmAM AvyuM. padmaratha rAjAne vairAgya thatAM nami videhadezanA rAjA banyA. (videharAjyamAM be mi thayA che. baMne ya pota-potAnA rAjyano tyAga karIne aNagAra banyA hatA. eka ekavIsamA tIrthaMkara naminAtha thayA ane bIjA pratyekabuddha namirAjarSi thayA.) ekavAra nimarAjAnA zarIramAM ati duHsahya evo dAhajvara utpanna thayo, tethI te khUba ja vyathita Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . [ 153] rahevA lAgyA. cha mahinA sudhI upacAra cAlyA, chatAM kazo lAbha thayo nahIM. eka vaidhe sukhaDano lepa zarIre lagAvavAnuM kahyuM. rANIo sukhaDa ghasavA lAgI to hAthamAM rahelAM kaMkaNono avAja thavA lAgyo. ati vedanA bhogavatAM rAjAthI kaMkaNono avAja sahana thayo nahIM. rANIoe hAthamAM saubhAgyacihnarUpa ekeka kaMkaNa rAkhI ane bIjA badhAM kADhI nAkhyAM ane tethI avAja baMdha thaI gayo. rAjAe maMtrIne puchyuM - kaMkaNano avAja kema Avato nathI? zuM caMdana ghasavAnuM baMdha karyuM che? maMtrIe kahyuM - svAminuM! Apane kaMkaNonA athaDavavAthI thato dhvani apriya lAgavAthI, rANIoe saubhAgyanA cihna rUpe mAtra eke kaMkaNa hAthamAM rAkhIne bAkInAM badhAM kaMkaNa utArI nAkhyAM che. A ghaTanAthI rAjAnA hRdayanuM parivartana thayuM. navo prakAza maLyo, rAjA A ghaTanAthI pratibuddha thaI gayA. te vicAravA lAgyA ke jyAM aneka che, tyAM saMgharSa, duHkha, pIDA ane rAgAdi doSa che, jyAM eka che tyAM pUrNa zAMti che arthAt jyAM zarIra, Indriyo, mana ane dhana, parivAra rAjya vagere parabhAvonI bhIDa che, tyAM duHkha che. jyAM kevaLa ekatvabhAva che, AtmabhAva che, tyAM duHkha nathI. jyAM sudhI huM mohavaza strIo, khajAno, mahela, hAthI, azva AdithI temaja rAjakIya bhogothI saMbaddha chuM, tyAM sudhI huM duHkhI chuM. A sarvane choDIne ekAkI banIza tyAre ja sukhI thaIza. A rIte rAjAnA aMtaramAM viveka vaDe vairAgya jAgI UThayo. teNe sarva moha- mamatvamUlaka saMbaMdha saMgano tyAga karIne ekAkI banI pravrajita thavAno daDha saMkalpa karyo. teNe vicAraNA karI A ja mArA dAhanvaranI zAMti mATe rAmabANa auSadha che.' dIkSA grahaNa karavAnI bhAvanAthI namirAjAne gADha nidrA AvI gaI. teno dAha jvara zAMta thaI gayo ane eka viziSTa svapna AvyuM. svapnamAM te zveta gajArUDha banI meruparvata upara caDI gayA. kArtikI pUnamano e divasa hato. savAre jAgyA to vicAra karavA lAgyA ke, meM je svapna joyuM che te sAruM phaLa ApanAra che. vaLI Avo parvata meM kayAMka joyo paNa che. A prakAre vAraMvAra vicAra karatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. jenA prabhAvathI temaNe potAnA pUrvabhavane jANyo ke huM pUrvabhavamAM dIkSA aMgIkAra karIne zuddha saMyama pAlananA kAraNe utkRSTa 17 sAgaropamanI sthiti sahita devalokamAM utpanna thayo hato, tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne ahIM utpanna thayo chuM ane atyAre rAjA che. temaNe vairAgyabhAve bhogavilAsane tyAgI dIdhA tathA sarvotkRSTa munidharmamAM dIkSA thavA taiyAra thayA ane nagaranI bahAra dIkSA grahaNa karavA nIkaLyA. prathama devalokamAM Indrane jJAta thayuM ke namirAjA ekAeka muni thaI rahyA che, to teonI tyAga bhAvanA sthira che ke kSaNika Aveza che? te jANavA ane kasoTI karavA indra brAhmaNano veza dhAraNa karIne namirAjarSi pAse AvyA ane kahyuM - Ape kSatriya dharmanuM pAlana karIne pachI ja munidharmanI dIkSA levI joIe. indra mahArAje vyavahArika vAtonI chaNAvaTa karI ane lokajIvana saMbaMdhita 10 prazno upasthita karyA jenuM samAdhAna namirAjarSi e ekatvabhAvanA ane AdhyAtmika dRSTie karyuM. saMkSepamAM te 10 prazno A pramANe che - 1. mithilAnagarImAM badhe ya kolAhala thaI rahyo che. Apa dayALu cho, tene zAMta karI pachI dIkSAno svIkAra karajo. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 4. ra. vAyuprerita AgathI rAjabhavana temaja aMtaHpura baLI rahyuM che, tenI upekSA kema karo cho ? pahelAM killo, gaDhanA daravAjo, khAIo ane zastrAstra vagerethI nagarane surakSita karIne pachI dIkSA grahaNa karo. potAnA mATe ane vaMzonA Azraya mATe pahelAM prAsAda Adi banAvI pachI dIkSA lejo. coro, DAkuo vagereno nigraha karI nagaramAM zAMti sthApita karI pachI dIkSA lejo. 6. virodhI rAjAone parAjita karI temaja vazIbhUta karI pachI dIkSA lejo. 7. vipula yajJa karI, zramaNo, brAhmaNone bhojana karAvI tathA dAna ane bhoga vagere prItikAraka kAryo karyA pachI dIkSA le 5. 8. 9. 2. 154 3. zrI uttarAdhyayana sUtra-1 10. Azcarya che ke tame buddhimAna chatAM maLelA adbhuta bhogone choDI ane bhaviSyanAM sukhonI prApti mATe pravrajyA grahaNa karI rahyA cho, e pazcAttApano hetu na banI jAya, teno vicAra karo. rAjarSi namie dareka praznono uttara AdhyAtmika stare zramaNa saMskRtine anulakSIne ApyA che. 4. 1. saMpUrNa jagatane Atmavat samajanArA nami rAjarSino prathama praznano mArmika uttara vRkSAzrayI pakSIonA rUpaka dvArA Apyo che. sau potAnA svArthavaza AkraMda karI rahyA che, huM to vizvanAM dareka prANIonAM AkraMda zAMta karavA dIkSita thaI rahyo chuM arthAt vizvamaitrI sAdhavA jaI rahyo chuM. 5. ghorAzramarUpa gRhasthAzrama choDI saMnyAsa grahaNa karavAnI apekSAe ahIM rahIne pauSadhavratAdinuM pAlana karavuM, e kSatriyocita dharma che. sonuM, rUpa, maNi, motIo, kAMsu, vastro, vAhano ane bhaMDAra vagere vadhArIne tyAra pachI nirapekSa ane nirAkAMkSa banI pravrujita thajo. bIjA praznano uttara teoe AtmakatvabhAvanI dRSTie Apyo che ke mithilA ke koI paNa vastu baLI rahI che, tenAthI mArA AtmAnuM kaMI ja baLatuM nathI. huM e sarva AsaktithI virakta banyo chuM. mAre have bAhya surakSAthI zuM saMbaMdha ? potAnI AtmarakSA arthe AdhyAtmika zastrAstra laI vikAronA yuddhano sAmano karI rahyo che. jyAM asthAyI nivAsa che, tyAM ghara banAvavAthI zuM? ghara to tyAM banAvI zakAya jyAM sthAyI rahevAnuM hoya. huM te ja karI rahyo chuM arthAt A saMsAramAM azAzvata ghara banAvavAnI apekSAe zAzvata siddhi sthAnane ja ghara banAvavuM mahatvapUrNa che. saMsAramAM aparAdhIne oLakhavA muzkela che, tethI huM to mArA AtmAnA aparAdhIne ja dUra karavA prayatnazIla chuM. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . | 155 | 6. AtmaguNomAM bAdhaka zatruothI surakSA mATe Atmadamana karI AtmavijayI banavuM, e ja AtmArthI mATe zreyaskara che, bIjAnuM damana karavuM ucita nathI ane te sukhanuM kAraNa paNa nathI. sAvadha yajJa ane dAna, bhoga vagerenI apekSAe sarvavirati saMyama zreSTha che. je ajJAnI sAdhaka mAsakhamaNanA pAraNe DAbhanA agrabhAga para samAya eTalo AhAra kare, to paNa samayacAritra dharmanI soLamI kaLA samAna paNa nathI mATe sarvavirati saMyama, samatva temaja ratnatrayanI sAdhanA karavI e ja zreSTha che. sonA, cAMdI vagere dhananA asaMkhya kailAsa parvata thaI jAya, to paNa manuSyanI lAlasA pUrNa thatI nathI. IcchA anaMta che. tenI pUrti thavI asaMbhava che, tethI nirAkAMkSa ane niHspRha banavuM ja zreSTha che. 10. sAMsArika kAmabhoga zalyarUpa che, viSadhara sarpa che. krodhAdi kaSAyo AtmaguNono ghAta karI manuSyane durgatimAM laI jAya che, mumukSu nigraMtha mATe bhoga ane kaSAyono tyAga ja hitakara che. nami rAjarSinA uttaro sAMbhaLI devendra atyaMta prabhAvita banI, parama zraddhAbhaktivaza stuti, prazaMsA temaja vaMdanA karI potAnA sthAne pAchA pharyA. nami rAjarSie dIkSA aMgIkAra karI saMyamanuM pAlana karyuM ane karma kSaya karI mokSe gayA. ooo Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 156] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - navamuM adhyayana - namipravajyA VE/E) El/E/ namirAjarSino janma ane pUrvajanmanuM smaraNa : caiUNa devalogAo, uvavaNNo mANusammi logammi / uvasaMta-mohaNijjo, sarai porANiyaM jAiM // 1 // zabdArtha :- 3vasaMta-modIno - jemanuM darzanamohanIya karma upazama thayuM che evA namirAjAno jIva, devato - sAtamA devalokathI, vaphA - AvIne, cyavIne, mAjuma to gni - manuSyalokamAM, 3vavo = utpanna thayo, porANiyuM = pahelAnA, gADuM = janmane, sarapha = smaraNa dvArA yAda karavA lAgyA. bhAvArtha :- mahAzukra nAmanA devalokamAMthI nIkaLIne namirAjanA jIve manuSyalokamAM janma lIdho. temanuM mohanIya karma upazAMta thavAthI tathA jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thavAthI pUrvajanmanuM smaraNa thayuM, jAti smaraNa jJAna thayuM. jAI sarittu bhayavaM, sayaMsaMbuddho aNuttare dhamme / puttaM Thavittu rajje, abhiNikkhamai NamIrAyA // 2 // zabdArtha :- nADuM-pUrvabhavane, ritu yAda karIne, bhavaM bhagavAna, nIrA -namirAja, savu - svayameva bodhane pAmyA, putta- putrane, ranne - rAjyagAdI para, savitu- sthApita karIne, samajuttare - sarvazreSTha, ne - zruta cAritrarUpa dharma saMmukha thaIne, gAmaDuM - gRhasthAvAsthAmAMthI niSkramaNa karyuM arthAt ghara ane nagarIthI bahAra nIkaLyA. bhAvArtha - bhagavAna nami pUrvajanmanuM smaraNa karIne sarvottama evA cAritradharmamAM svayaM jAgRta thayA, bodha pAmyA tathA rAjya kArabhAra potAnA putrane soMpIne temaNe abhiniSkramaNa karyuM, pravrajyA grahaNa karavA mATe nIkaLyA. vivecana : - sara porALiyuM gADuM - pUrvajanmanI smRti thaI. tene jAtismaraNa jJAna kahe che, je matijJAnano eka Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . | 157 | bheda che. tenA dvArA pUrvavartI saMkhyAta janmo sudhInuM smaraNa thaI zake che. vasaMta mohano :- jAtismaraNa jJAna matijJAnano bheda che. te jJAna jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thAya che. chatAM ghaNAM sUtromAM mohanIya karmanA upazAMta thavAthI jAtismaraNa jJAnautpanna thavAno pATha Ave che, tenuM tAtparya e che ke pUrvajanmanI smRti to matijJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI ja thAya che paraMtu tenI sAthe mohanIya karmanI upazAMtinI pramukhatAe tenuM te smaraNa samyagujJAnarUpa thaIne dharmanA bodhanuM kAraNa bane che ane saMyama grahaNa karavAnI ruci pragaTa thAya che, tethI sutramAM mohanIya karmanI upazAMtinuM kathana che. pacava (bhAva) - bhaga zabdanA aneka artha che, jema ke - __ aizvaryasya samagrasya rUpasya yazasaH zriyaH dharmasyAtha prayatnasya, SaNNA bhaga itIGgaNA / / samagra aizvarya, rUpa, yaza, zrI, dharma ane prayatna, A che 'bhaga' kahevAya che. 'bhaga'thI je saMpanna hoya tene bhagavAna kahe che. bhagavAnano artha che- aizvaryavAna ke dharmavAna... namirAjarSinuM abhiniSkramaNa :|3 se devaloga-sarise, aMteura varagao vare bhoe / bhujittu NamI rAyA, buddho bhoge pariccayai // 3 // zabdArtha - aMtera vara - uttama aMtaHpuramAM rahIne, te - te, revatona--idevaloka sarakhA, vare zreSTha, bhopa - bhogone, muMjatu - bhogavIne, namI rAva-namirAjAe, vRddho- prabuddha thayA, bodha pAmyA, kone na bhogo, pariva6 - choDI dIdhA. bhAvArtha :- namirAjarSie zreSTha aMtaHpuramAM rahIne devaloka samAna bhogo prApta karI, tene bhogavIne tyAra pachI prabuddha thayA ane samasta bhogono tyAga karI dIdho. 4 mihilaM sapurajaNavayaM, balamorohaM ca pariyaNaM savvaM / ciccA abhiNikkhato, egatamahiDio bhayavaM // 4 // zabdArtha - puragaNavayaM nagaro ane janapadothI joDAyelA, mihirta = mithilAnagarI, vartA = caturagiNI senA, orolaM- aMtaHpura, riyAM - parijana dAsa-dAsI vagere, vizva - choDIne, mayurva = bhagavAna namirAja, magajato - pravrajyA dhAraNa karavA mATe gharethI nIkaLyA, pati hiTrio = nagaranI bahAra ekAMtamAM pahoMcyA, ekatvabhAvamAM sthita thayA. bhAvArtha :- bhagavAna namirAjarSi mithilAnagarIne ane grAmanagara yukta samagra rAjyane, senA , Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 158 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 aMtaHpura tathA samagra svajana parijanone choDIne pravajyA dhAraNa karavA mATe gharethI nIkaLyA ane nagaranI bahAra ekAMtamAM pahoMcI gayA. kolAhalaga-bhUyaM AsI, mihilAe pavvayaMtammi / taiyA rAyarisimmi, Namimmi abhiNikkhamaMtammi // 5 // zadArtha:- taphA-te samaye, rAyani -rAjarSi, mini-namirAjA, visaMtami - gRhasthAvasthAmAMthI nIkaLIne, pablayatana - pravrajyA dhAraNa karavAnA samaye, mihilA - mithilA nagarImAM, volAhanA pUrva - cAre tarapha kolAhala, AsI - thavA lAgyo. bhAvArtha :- je samaye namirAjarSi niSkramaNa karI (nagarI choDI) dIkSA laI rahyA hatA, te samaye mithilA- nagarInI janatAmAM kolAhala macI rahyo hato. vivecana : pata iH - (1) mokSanI sAdhanAmAM upasthita thayA. (2) mokSanA upAyabhUta samyagadarzana, samyagujJAna ane sammacAritranI ArAdhanAmAM sthira thayA. (3) dravyathI ekAMta nirjana udhAna, smazAnAdi sthAna. (4) bhAvathI ekAMta-huM ekalo chuM, koIno nathI, koI mAruM nathI, je je padArthane mArA mAnI rahyo chuM, te mArA nathI; AvA ekatvabhAvamAM sthita thavuM. mAunalagni :- abhiniSkramaNa karavuM arthAt dravyathI dIkSA mATe gharethI nIkaLavuM, bhAvathI kaSAya vagere malina bhAvothI nivRtta thavuM. brAhmaNanA rUpamAM IndranA 10 prazna. (1) mithilAmAM kolAhalanuM kAraNa :| abbhuTTiyaM rAyarisiM, pavvajjA ThANamuttamaM / sakko mAhaNarUveNa, imaM vayaNamabbavI // 6 // zabdArtha - uttama uttama, paththarALa - pravrajyA sthAnamAM, abhyartha = saMyama mATe upasthita thayelA, rAyarala - rAjarSine, nAhavA - brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karIne, safo . zakrendra, pha = A rIte, vaya vacana, va = kahyuM. bhAvArtha :- uttama pravajyArUpa sthAna arthAtu saMyama levA mATe taiyAra thayelA namirAjarSine brAhmaNanA rUpamAM AvelA zakrendra devarAje A pramANe pUchyuM? Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . [ 159] kiNNu bho ajja mihilAe, kolAhalaga-saMkulA / suvvati dAruNA saddA, pAsAesu gihesu ya // 7 // zabdArtha :- zo - he namirAjarSi, anna - Aja, nihitA- mithilAnagarInA, pAlIpaNuM - mahelomAM, gAdalu - gharomAM, volAdana saMvAlA - kolAhalathI vyApta, vA - hRdayane cIrI nAkhatAM bhayaMkara vilApa, AkraMdanA, saddA - zabdo, viSNu- kema, sunnati- saMbhaLAya che? bhAvArtha :- he rAjarSi! Aje mithilAnagarI kolAhalathI kema vyApta che? tathA ghara ghara ane rAjamahelamAM hRdayane cIrI nAkhe evA bhayaMkara vilApa temaja AjaMdananA zabdo (avAjo) zA mATe saMbhaLAya che? ___ eyamaTuM NisAmittA heu kAraNa coio| tao NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 8 // zabdArtha :- to = tyAra pachI, ya = pUrvokta, madda = artha, prazna, nimitta = sAMbhaLIne, vAra - prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI, ropha - prerita thaI, ganI rilI - namirAjarSi, vi- devendrane, phaLa = A rIte, blavI- kahevA lAgyA. bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM- | 9 mihilAe ceie vacche, sIyacchAe maNorame / patta-pu-nove, vahUrNa vaidugu thI 10 vAeNa hIramANammi, ceiyammi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kaMdati bho khagA // 10 // zabdArtha - vihipa -mithilA nagarI rUpI, repa - udyAnamAM, pattapuwttopa - patra, puSpa ane phaLothI yukta, sI chApa - zItaLa chAyAvALuM, sayA - sadA, vahu" - ghaNAM pakSI ane prANIone, vache- eka vRkSa hatuM, manorame- cittane prasanna karanAruM, vahukuLa = bahu upakArI, Azraya denAruM, mo = he brAhmaNa, rempi = vRkSa, vALa = vAyuthI, hIrAunma = ukhaDavAthI tenA para nivAsa karatAM, - e, haVI - pakSIo, kuriyA - duHkhI, asa2 - azaraNa ane, sattA = pIDita thaIne, vaMti : AjaMda karI rahyA che. bhAvArtha :- mithilAnagarI rUpI udyAnamAM eka suMdara vRkSa hatuM, je ati ramya; patra, puSpa tathA phaLothI yukta ane sahune zItaLa chAyA ApanAruM tathA aneka pakSIone Azraya denAruM, bahu upakArI hatuM pracaMDa tophAnane kAraNe te suMdara vRkSa tUTI paDavAthI te brAhmaNa ! Azraya vinAnAM duHkhI, azaraNa ane Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 pIDita A pakSIo AkraMda karI rahyA che. vivecana :savano mahine :- namirAjarSi rAjyaRddhi choDIne bhAgavatI dIkSA grahaNa karavA tatpara banyA hatA. te samaye tenI tyAgavRttinI parIkSA karavA mATe svayaM Indra brAhmaNanA vezamAM dIkSA sthaLe AvyA ane tatsaMbaMdhI aneka prazno pUchayA. pAsAsu su - prAsAda ane gRha. sAta ke tethI vadhAre mALavALuM makAna prAsAda ke mahela kahevAya che, jyAre sAdhAraNa makAnane gRha ke ghara kahe che. devaMaNa vo :- (1) sAdhya vinA je na hoya, te hetu che ane je kAryathI avyavahita pUrvavartI hoya, tene kAraNa kahe che. kAraNa vinA kAryanI utpatti saMbhavita nathI. A ja hetu ane kAraNamAM aMtara che. (2) Indra pUchelA prazna mAM hetu A rIte che - ApanuM A abhiniSkramaNa yogya nathI, kema ke tenAthI AkhI nagarImAM AkraMda, vilApa temaja bhayaMkara kolAhala thaI rahyo che. jo Apa abhiniSkramaNa na karo to Avo hRdaya vidAraka kolAhala na thAya. A hRdaya vidAraka kolAhalanuM kAraNa ApanuM abhiniSkramaNa che. (3) hetu ane kAraNa baMne zabda eka apekSAe paryAyavAcaka paNa che. (4) hetu - prazna pUchavAnA Azayane 'hatuM' ane (2) uttara meLavavAnI bhAvanA kAraNa' kahevAya che. vei vache :- ahIM caitya ane vRkSa be zabda che. temAM caityano prAsaMgika artha udyAna ane zAbdika artha cittane AnaMdakAraka che. vacce eTale vRkSa. vahUNaM vahu - ghaNAM pazu pakSI Adine mATe vRkSa bahu guNakAraka ane upakAraka hoya che. (1) vRkSamAM rahelAM phaLa, phUla AdinI pracuratAnA kAraNe vRkSa guNakAraka thAya che. (2) chAyA devAnA kAraNe AzrayadAtA hovAthI upakAraka thAya che. ahIM namirAjarSie mithilA nagarImAM rahelA udyAnathI rAjabhavanane, manorama vRkSathI svayaMne tathA te vRkSa upara Azraya meLavanAra nagarajanone pazu pakSIothI upamita karyA che. vRkSanA ukhaDI javA para jema pakSIgaNa hRdayavidAraka AkraMda kare che, tema nagarajano potAno Azraya chUTI javAthI AkraMda karI rahyA che. namirAjarSinA uttaranuM hArda - AjaMda vagere bhayaMkara zabdonuM kAraNa mAruM abhiniSkramaNa nathI, mATe A hetu asiddha che. vastutaH abhiniSkramaNa ke saMyama koInA mATe pIDAkAraka banatuM nathI kAraNa ke te chakAyanA jIvonI rakSAno hetu hoya che. (2) mahela ane aMtaHpurano baLavAno nirdeza :11 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao Nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . [ 161 ] zabdArtha :- to * namirAjarSinA javAbathI, paDyuM - pUrvokta, adR - artha, sAmittA , sAMbhaLIne, je RT - potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI, vo - prerita thaIne, vivo - devendra, nahiM vAyarala -namirAjarSine, rUpa - A pramANe, avyavI - kahyuM. bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendra potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchyuM|12 esa aggI ya vAU ya, eyaM Dajjhai maMdiraM / bhayavaM aMteuraM teNaM, kIsa NaM NAvapekkhaha // 12 // zabdArtha :- sa = A, at = agni, vakra = vAyuthI prerita thayelI, yaM- ApanA A, maMdira- bhavanane, 3 - bALI rahI che, te - tethI, bhavaM- he bhagavAna! tame tamArA aneka = aMtaHpuranI tarapha, zIla - kema, vajauMda- jotA nathI. bhAvArtha :- he bhagavAn ! A agni ane temAM madada karanAra vAyu, A bhavanone ane tamArA aMtaHpurane bALI rahyo che. Apa tenA tarapha kema lakSa detA nathI? arthAt A aMtaHpura ApanuM che, tenI rakSA karavI, te ApanuM kartavya che. 10 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 13 // bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM- 14 suhaM vasAmo jIvAmo, jesiM mo Natthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhamANIe, Na me Dajjhai kiMcaNaM // 14 // zabdArtha :- kSi - jemAM, no-mArI, liMvaM - koI vastu, Oi -nathI, sudaM vasAmo - huM sukhapUrvaka rahuM chuM, navAno- sukhapUrvaka jIvuM chuM, nahitA- mithilA nagarInA, unnanaLa - baLI javAthI, ne = mAruM viMvarga = kaMI paNa, 3 = baLatuM nathI. bhAvArtha :- je nagarImAM mArI koI paNa vastu nathI, evI mithilA nagarI baLI rahI che, to temAM mAruM kazuM ya baLatuM nathI. huM sukhapUrvaka rahuM chuM, jIvuM chuM. 15 catta-putta-kalattassa, NivvAvArassa bhikkhuNo / piya Na vijjai kiMci. appiya pi Na vijjai // 15 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zabdArtha :- vatta-putta-lattaG = putra ane strIono tyAga karanAra, bibvAvAra( = badhA ja prakAranI ceSTAthI nivRtta, vyApArothI nivRtta, mindhuLo - sAdhune mATe, na vinga = hotuM nathI, vivi - kaMI paNa, piya - priya, appiyaM vizva ane apriya paNa, na vijjhaph = hotuM nathI. = zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- putra ane patnI vagere saMbaMdhono tyAga karI, temaja gRha, khetI ane vyApArothI mukta thayelA sAdhune koI vastu priya hotI nathI, tema koI vastu apriya paNa hotI nathI. tene to badhI vastuo ane paristhitiomAM upekSAbhAva ane samabhAva rAkhavAnA hoya che. 16 bahuM khu muNiNo bhaddaM, aNagArassa bhikkhuNo / savvao vippamukkassa, egaMtamaNupassao // 16 // zabdArtha:- savvo = badhAM ja prakAranA bAhya ane AtyaMtara baMdhanothI, parigrahothI,vighnamukSa = * mukta thaIne, phLatA = huM ekalo chuM, mAruM koI nathI A rIte ekatvabhAvano, anupo = vicAra karanArA tathA, mivadduLo - bhikSAthI nirvAha karanArA, aLaraH = gRhatyAgI, muLikho - sAdhune mATe, vu - nizcaya ja, vahuM - bahu, mad kalyANakArI che. = bhAvArtha :- bAhya ane AtyaMtara sarva prakAranA saMyoga ke parigrahothI mukta temaja 'huM ekalo ja chuM' Ama ekatvabhAvamAM rahenAra gRhatyAgI bhikSAjIvI munine dareka paristhitimAM bahu ja AnaMda maMgaLa hoya che. vivecana : bIjA praznottarano sAra :- A saMsAramAM AtmA sivAyanI koI paNa vastu jema ke strI, putra, aMtaHpura, mahela, zarIra, dhana vagere mArAM nathI. ahIM koInuM koI che nahIM. mArI je vastu che, te AtmA che ane AtmAnA jJAnAdi nijaguNo che. je potAnuM hoya tenI rakSA agni, jalAdinA upadravothI karavAmAM Ave che. tyAgI mahAtmAo mATe nagarI, aMtaHpura, bhavana ke khajAno Adi koI paNa vastu potAnI hotI nathI. kahyuM che ke - eko'haM na me kazcit, svaH paro vApi vidyate / yadeko jAyate jaMtu, mriyate caika eva hi / ego me sAsao appA, NANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjoga lakkhaNA / / vastuta : abhiniSkramaNa mATe A sarva saMyogajanita baMdhana tyAjya che. parigraha, nagara vagere anarthano hetu hovAthI mokSAbhilASI dvArA tyAjya che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . [ 17 ] vayaM - priya zabda ahIM ISTa arthamAM che. eka vastune ISTa ke priya ane bIjAne aniSTa ke apriya mAnavAthI rAgadveSa thAya che, je duHkhanuM kAraNa che. ma- bhadra zabda ahIM kalyANa ane sukha tathA AnaMda maMgalanA arthamAM prayukta thayo che. (3) nagaranI surakSA :|17 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao NamiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 17 // bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendra potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchayuM18 pAgAraM kAraittANaM, gopuraTTAlagANi ya / ussUlaga sayagghIo, tao gacchasi khattiyA // 18 // zabdArtha - riyA he kSatriyI, paraM- koTa, jovuEAnA daravAjA tathA aTArIo arthAt koTa para yuddha karavA mATe burja, kAMgarA, 3sUtra = koTanI cAre bAju khAI, sayadhIzo - seMkaDo zatruonI vinAzakArI topa vagere, vAratA - banAvIne, to - tyAra pachI, chasi - tame dIkSA grahaNa karajo. bhAvArtha :- he kSatriya ! A nagaranA rakSaNa mATe pahelAM tamo pharato killo, gaDhano mukhya daravAjo, aTTAlikAo arthAta killA upara yuddha karavAnA burja (jethI killAmAM rahIne ja zatru senAnI sAthe yuddha karI zakAya), khAIo ane seMkaDo subhaTone haNI nAMkhe tevuM yaMtra- zatanI topa Adi goThavIne, pachI dIkSA lejo. 19 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 19 // bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM sarda vivA, tava saMvaramai 20 khaMti NiThaNapAgAraM, tiguttaM duppadhaMsayaM // 20 // zabdArtha :- saddha zraddhArUpa, paraM.nagara, vaMti - kSamA vagere dasa dharmarUpa, 3iLaparaM. daDha koTa, tava saMvaraMtapa saMvararUpa, AgaLiyo, bhogaLa,kviA - banAvIne, kuSathatAM - karmarUpa zatruothI durjaya, tigutta - traNa guptiothI surakSita. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 164 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- munie zraddhArUpI nagara, kSamArUpI suMdara gaDha, tapa ane saMyamarUpI AgaLiyo ane traNa gutirUpI durjaya zatakanI zastra vizeSa banAvelA che. 21 dhaNuM parakkama kiccA, jIvaM ca IriyaM sayA / dhiI ca keyaNaM kiccA, sacceNa palimaMthae // 21 // zabdArtha - savA sadA, paraH - parAkramarUpI, thanuM dhanuSya, vuiM - IrSA samitirUpa, nIvuM = dhanuSyanI dorI, DyiA = banAvIne, dhiruM = dhIrajane, zreyAM = ketana arthAt dhanuSyanA madhyabhAge pakaDavAnI lAkaDAnI mUTha, vizvA - karIne, sarveda - satya dvArA, tathA - bAMdhavuM joIe. bhAvArtha :- AtmavIryanA ullAsarUpa parAkramanuM dhanuSya, IryAsamiti ane upalakSaNathI anyasamitio rUpI dorI ane dhIrajarUpI muTha banAvIne satyathI tene bAMdhyuM che. 22 tava-NArAya-jutteNa, bhittuNaM kammakaMcuyaM / muNI vigayasaMgAmo, bhavAo parimuccae // 22 // zabdArtha :- tava-nArAya-kuLa = tArUpIbANa caDAvIne, mevuya - karmarUpI kavacanuM, fmagi-bhedana karIne, muLa-muni, vinayamo - saMgrAmathI nivRtta thaIne, bavAno-saMsArathI, paramundrA = mukta thaI jAya che. bhAvArtha :- taparUpI bANothI yukta pUrvokta dhanuSyathI karmarUpI kavacane bhedIne aMtara yuddhamAM jeNe vijaya prApta karyo che, evA muni bAhya saMgrAmathI dUra thaIne athavA karma saMgrAmathI mukta thaIne bhavabhramaNathI chUTI jAya che. vivecana : trIjA praznottarano sAra - devendra namirAjarSine kahyuM ke Apa kSatriya cho mATe nagararakSArUpa kSatriya dharmanuM pAlana karavuM joIe. tenA uttaramAM namirAjarSie kahyuM ke sAco kSatriya SakAya jIvanI rakSA karanAra temaja AtmarakSA karanAra hoya che. Avo kSatriya arthAt muni karmarUpI zatruone parAjita karavA mATe AMtarika yuddha kare che. AvA AMtarika yuddhamAM muni zraddhAnuM nagara banAve che, temaja tapa, saMvara, kSamA, traNa gupti, pAMca samiti, dhairya, parAkrama vagere vividha surakSAnA sAdhano dvArA AtmarakSA karI vijaya prApta kare che. mAre paNa evA ja kSatriya thavuM che mATe dravya yuddhanI ane tenAM sAdhanonA saMgrahanI mAre koI apekSA nathI. sayAthI (zataknI):- eka ja vakhatamAM 100 vyaktino saMhAra karanAru yaMtra, topa jevuM zastra. 1/<< (f) - bAhya ane AtyaMtara tapa tema ja Azrava nirodharUpa saMvara dharma mithyAttvAdi Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 : namipravrajyA doSonA nivAraka hovAthI AgaLiyo ke bhogaLa che. pati tiLapAvara :- kSamA, upalakSaNathI mArdava, Arjava sahita kSamA. zraddhArUpa nagarane dhvasta karanAra anaMtAnubaMdhI kaSAyanA avarodhaka evA kSamA Adi guNono samartha sudRDha koTa hoya che. (4) vividha prAsAda nirmANa : 23 eyamaTTha NisAmittA, heu kAraNa coio / tao miM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 23 // bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendre potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchyuM- 24 pAsAe kAraittANaM, vaddhamANa gihANi ya / vAlagga poiyAo ya, to gati pattiyA ! // 24 // 165 zabdArtha :- pAsAt = mahela, vakramALa ziha = kramathI AvelA nAnA moTA gharo, vardhamAna gRha, vAtana joDyAo = jaLakrIDAne yogya taLAvanI vacce banelo nAnakaDo prasAda, jarattANuM - karAvIne = bhAvArtha :- he kSatriya ! pahelA Apa prAsAda- rAjamahela, vardhamAna gRha, jaLakrIDAnAM sthAno banAvIne, pachI pravrajyA grahaNa karajo. 25 eyamaTTha NisAmittA, heu kAraNa coio / tao NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 25 // bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM- 26 saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNai gharaM / jattheva gaMtumicchejjA, tattha kuvvejja sAsayaM // 26 // zabdArtha:- no - je puruSa, saMsaya = saMzaya, dhrubarU = kare che, vastu so- te puruSa, magge mArgamAM, ghara - ghara, jugalpha = banAve che, gatthava = jyAM, "tuM = javAnI, phA = IcchA hoya, tatva - tyAM ja, sAlavuM = potAnuM sthAyI ghara, vvA " banAvavuM joIe. = bhAvArtha:- mArge cAlatAM je ghara ke prAsAda bAMdhe che, te kharekhara potAnI saMzayajanaka sthiti UbhI kare che. kharI rIte jyAM potAne javuM che, tyAM ja sthAyI ghara banAvavuM joIe. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1s | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vivecana :cothA praznottarano sAra - devendra namirAjarSine kahyuM ke, tamArA vaMzajo mATe tamAre prAsAda ke mahela vagere banAvavA joIe. tenA uttaramAM namirAjarSie kahyuM- je vyaktine zaMkA hoya ke, huM mArA lakSasthAna sudhI pahoMcI zakIza ke nahIM, te mArgamAM arthAtu saMsAramAM potAnuM ghara banAve che. mane to daDha vizvAsa che ke huM lakSya sthAne pahoMcI zakIza ane tyAM pahoMcIne huM mAruM zAzvata ghara banAvIza. Ama mokSa sthAna ja mArA mATe gantavyasthAna che. vatamALa zikSaNa :- vAstuzAstramAM kahelAM aneka prakAranAM ghara. paMktibaddha ekabIjAthI UMcAM UMcAM bhavana nAnA jovAH - bAlagrapotikA dezI zabda che. teno artha - taLAvanI madhyamAM banAvelo nAnakaDo mahela, caMdrazALA, bAlakrIDAsthaLa. sAya:- (1) svAzraya - AtmAno Azraya (2) zAzvata - sthAyI ghara. (5) cora AdithI nagaranI surakSA :27 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao Nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 27 // bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendra potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchayuM24 Amose lomahAre ya, gaThibhee ya takkare / Nagarassa khemaM kAUNaM, tao gacchasi khattiyA // 28 // zabdArtha :- Ano - dhADa pADanAra, nonahAre - sarvasva lUMTanAra, najhipera - gAMTha kApanAra, tAre - cora vagerethI, pArasa -nagaranI, hemaM - surakSA, - karIne. bhAvArtha :- he kSatriya! tame cora, luMTArA, DAkuo, bahAravaTiyAo vagerethI tamArA nagarane surakSita karIne pachI saMyama svIkAra karajo. 29 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 29 // bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-9: namipravajyA, 167 | 30 asaI tu maNussehiM, micchAdaMDo pauMjai / akAriNo'ttha bajjhaMti, muccai kArao jaNo // 30 // zabdArtha :- alpa A lokamAM, khurda - manuSyothI, asa6 - anekavAra, micchAvaMDo - khoTI sajA, kAraNa vinA maLatI sajA, paDA - devAya jAya che, navoriDo - aparAdha na karanAra nirdoSa vyaktine, jati : bAMdhe che, tu - ane, vAro aparAdha karanAra, no - puruSane, muzvarR = choDI devAmAM Ave che. bhAvArtha :- A jagatamAM loko sAthe anekavAra mithyAdaMDano prayoga karavAmAM Ave che arthAt niraparAdhI jIvo para ajJAna ke ahaMkAravaza daMDa prayoga thAya che. nirdoSa pakaDAI jAya che ane guno karanAra chUTI jAya che. vivecana :pAMcamA praznottarano sAra :- devendra namirAjarSine kahyuM - cora, DAku vagere AtaMkakArI lokothI pahelAM nagaranI rakSA karavI joIe. nagarane surakSita banAvIne pachI tamAre dIkSA levI joIe. tenA uttaramAM namirAjarSie kahyuM- he vipra! tamAruM A kathana ekAMtaH upAdeya nathI; kAraNa ke ghaNIvAra sAcA aparAdhI jANI zakAtA nathI, eTale te gunegAra hovA chatAM bacI jAya che, ane niraparAdhIne gunegAra sAbita karavAmAM Ave che, mATe AdhyAtmika puruSoe viSaya kaSAyarUpI AMtarika cora vagereno ja nigraha karavo joIe. sAmo - lUMTArA, rastAmAM lUTI lenArA, sarvasvanuM haraNa karanArA. tomare :- (1) je prANIonAM romeromano nAza karI de che arthAtu atyaMta nirdayatAthI, bIjAnA prANa harIne je sarvasva luMTI le che (2) loma arthAt prANono ghAta karanAra. bapi :- graMthibhedaka dravyathI gAMThane kAtara vagere dvArA kuzaLatAthI kApanAra, athavA suvarNayogika ke nakalI sonuM banAvI yuktithI ThaganArA athavA AvI bIjI koI yukti dvArA lokone daMDa denArA. bichAvo pataMga - ajJAna, ahaMkAra, svArtha ane lobhAdi kAraNothI manuSya mithyAdaMDano prayoga kare che arthAt te niraparAdhIne dezanikAla tathA zArIrika yAtanA vagere daMDa Ape che. (6) rAjAone jItavAnI preraNA :31 eyamaDhe NisAmittA, heu kAraNa coio / tao Nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 31 // bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendra potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchayuM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 |32 je kei patthivA tujhaM, NANamaMti NarAhivA / vase te ThAvaittANa, tao gacchasi khattiyA // 32 // zabdArtha :- kharavA - he narendra, ne- je, je . koI, sthivA- he rAjana, tu - tane, nAgari - namana karatA nathI, te - tene, vase vazamAM, vAvattA - karIne. bhAvArtha :- he kSatriya! he narAdhipati! keTalAka rAjAo ke je Apane namyA nathI arthAt AjJAmAM AvyA nathI, tene vaza karIne pachI pravrajyA grahaNa karajo. sa eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / / to nI rasI, vivuM gameqvI II rUrU II bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM34 jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / egaM jiNejja appANaM, esa se paramo jao // 34 // zabdArtha :- no - je puruSa, kupa - durjaya, iAne - saMgrAmamAM, sahajuM sadaM - dasa lAkha subhaTo para, nine - vijaya prApta kare che, jItI le che, padi - eka AtmA, 3khaM - potAnA AtmAne, nijha - jIte che, e bannemAM, te -e mahAtmAno, paNa A, go -vijaya ja, parano = zreSTha vijaya che. bhAvArtha :- je durjaya eTale khUnakhAra saMgrAmamAM daza lAkha yoddhAone ekalo ja jItI le che. tenI apekSAe viSaya kaSAyomAM pravRtta potAnA AtmAne jItI lenAra ke vaza karI lenAra moTo vijetA che. athavA AtmAne vaza karI lenArano vijaya ja zreSTha vijaya che. 35 appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bajjhao / appANamevamappANaM, jiNittA suhamehae // 35 // zabdArtha :- bappAnera - AtmAnI sAthe ja, gujJAhi - yuddha karavuM joIe, - bahAranAM, guphona yuddhathI, te tane, vi - zuM lAbha che, akhAneva - kevaLa potAnA AtmA dvArA, MAI - AtmAne, nALA - jItavAthI, suEUR - sAcuM sakha, paNa - prApta thAya che. bhAvArtha :- potAnA AtmA sAthe ja yuddha karo, bahAranA rAjAo vagere sAthenA yuddhathI zuM vaLavAnuM che? kAraNa ke viSayakaSAyamAM pravRtta AtmAne jJAnAtmA dvArA jItavAthI ja sAcAM ke zAzvata sukhone prApta karI zakAya che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-9:namipravrajyA . 169 |36 paMciMdiyANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lohaM ca / dujjayaM ceva appANaM, savvaM appe jie jiyaM // 36 // zabdArtha :- dhariyAji. pAMca Indriyo, kodaM, krodha, mAM ,mAna, navaM - mAyA, tahevaA rIte, temaja, noraM-lobha, veva - tathA, kuwyaM durjaya, amApa - AtmA, mana, saghaM .A sarva, ane na potAnA AtmAne, nira = jItI levAthI, niyaM - svataHjItAya jAya che. bhAvArtha :- pAMca Indriyo, krodha, mAna, mAyA, ane lobha tathA AtmA (mana), A badhAne jItavA duSkara che, chatAM eka potAnA AtmAne jItI lIdhA pachI e badhAMne jItI zakAya che. vivecana :chA praznottarano sAra :- devendra nimirAjarSine kahyuM - tame sAmarthyavAna narAdhipati cho, mATe Apane nahIM namanAra rAjAone namAvIne, potAnA ja vazamAM karIne pachI ja tamAre dIkSA levI joIe. tenA uttaramAM namirAjarSie kahyuM- bAhya zatruone jItavAthI zuM lAbha? kema ke temAM sukhanI prApti thaI zakatI nathI, pAMca Indriya, krodhAdi kaSAya ane durjeya mana vagerethI yukta AtmAne jItavAthI sarvane jItI zakAya che. A vijaya ja zAzvata sukhanuM kAraNa che. ataHmumukSu AtmA dvArA zAzvata sukhavighAtaka kaSAyAdi yukta AtmA ja jItavA yogya che. Ama huM bAhya zatruo para vijayanI upekSA karI AtmAne jItavAmAM ja pravRtta chuM. kuLavaM reva akhA :- (1) je aneka prakAranAM adhyavasAyomAM satata gamana kare che, te mana ja durjaya che, (2) viSaya kaSAyamAM pravRtta AtmA ja durjaya che. A AtmAne jItI levAthI badhA ja bAhya zatruo jItAI jAya che. () yajJAdinI preraNA :37 eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao Nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 37 // bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendra potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchyuM38 ___ jaittA viule jaNNe, bhoittA samaNa mAhaNe / daccA bhoccA ya jiTThA ya, tao gacchasi khattiyA // 38 // zabdArtha - jite-moTA moTA, no - mahAyajJa, maphatta - karAvIne, tenA mAho - zramaNa ane brAhmaNone, mophA = bhojana karAvIne, drazva = dAna ApIne, mokva = sukha bhogavIne,nirdI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 = svayaM yajJa karIne. bhAvArtha :- he kSatriya! tame pahelAM brAhmaNo dvArA moTA yajJo karAvIne, zramaNo ane brAhmaNone bhojana karAvIne, brAhmaNadine gAyo, bhUmi, suvarNa vagere padArthonuM dAna ApIne, manojJa zabdAdi viSaya sukhone bhogavIne tathA svayaM yajJa karIne pachI dIkSA aMgIkAra karajo. 39 eyamaTuM NisAmittA heu kAraNa coio / tao NamI rAyarisI, deviMda iNamabbavI // 39 // bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thaIne namirAjarSie A pramANe kahyuM40 jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM dae / tassAvi saMjamo seo, aditassa vi kiMcaNaM // 40 // zabdArtha :- no je puruSa, mAre mAre pratimAsa, vagAyonuM, - dAna kare che, tatsava - tenI apekSAe, vii kAI, ji- paNa, liMtaH = dAna na karanArano, saMgamo - saMyama, teo = adhika zreSTha che. bhAvArtha :- je vyakti eka eka mahinAmAM daza lAkha gAyonuM dAna Ape, tenA karatAM kaMI paNa dAna na karanArano saMyama adhika zreSTha che, zreyaskara che, kalyANakAraka che. vivecana : sAtamA praznottarano sAra - devendra namirAjarSine kahyuM - Apa jyAM sudhI yajJa karo ke karAvo nahIM, gAya vagerenuM dAna svayaM Apo nahIM tathA zramaNa, brAhmaNone bhojana karAvo nahIM ane svayaM zabdAdi viSayono upabhoga karo nahIM, tyAM sudhI tamAre dIkSA levI joIe nahIM arthAtu A badhAM kartavyo pUrNa karIne pachI dIkSA aMgIkAra karo. rAjarSi dvArA uttara :- brAhmaNaveSI Indra rAjarSi samakSa brAhmaNa paraMparAmAM pracalita yajJa, brAhmabhojana, dAna ane bhogasevana, A cAranI preraNA ApI, jyAre rAjarSie mAtra dAnano ja uttara Apyo che, bAkInA praznonA uttaro temAM ja samAviSTa che. pratimAsa daza lAkha gAyonuM dAna ApanAranI apekSAe kaMI paNa dAna na ApanAra vyaktinuM saMyamapAlana zreyaskara che. A zAstravAkayano bhAva e che ke yogya pAtrane dAna devuM, te puNyajanaka che, to paNa te dAna saMyama samAna zreSTha nathI. tenI apekSAe saMyama zreSTha che. kema ke dAnathI to maryAdita prANIonuM ja rakSaNa thAya che paraMtu saMyamapAlanamAM sarvasAvadya virati hovAthI samasta prANIonI rakSA thAya che. A kathanathI dAnanI puNyajanakatA siddha thAya che, tIrthaMkara paNa dIkSA letAM pahelAM eka varSa sudhI lagAtAra dAna Ape che. tIrthaMkaro dvArA apAyeluM dAna mahApuNyavardhaka che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 : namipravrajyA to paNa tenI apekSAe akiMcana banI saMyama pAlana karavuM atyaMta zreyaskara che, Ama tIrthaMkaronA dAnanuM rahasya siddha thAya che. yajJa vagere sAvadha che, kAraNa ke temAM pazuvadha thAya che, sthavara jIvonI paNa hiMsA thAya che ane bhoga paNa sAvadha- pApakArI ja che. namirAjarSino Azaya e che ke dAna, yajJAdithI saMyama zreyaskara che, A rIte dAnAdi anuSThAna karyA vinA ja mArA dvArA saMyama grahaNa karavo ucita che. (8) gRhasthAzramamAM dharmasAdhanA : 41 eyamaTTha NisAmittA, heu kAraNa coio / tao miM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 41 // bhAvArtha : - namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendre potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchyuM- 42 171 ghorAsamaM caittANaM, aNNaM patthesi AsamaM / rUdeva posaha ro, mavAhi manuyAddivA // 42 // zabdArtha :- manuyahivA = manuSyonA adhipati he rAjan ! tame, gholama = ghora gRhasthAzramano, caittANaM - - tyAga karI, akhkhuM = bIjA, saMnyAsa, AlamaM= AzramanI, panthesi= IcchA karI rahyA cho, deva = Apa ahIM gRhasthAzramamAM rahIne ja, posaha ro = pauSadha vagere vratomAM rata, mavAhi = raho. 44 bhAvArtha : - he rAjan ! Apa ghorAzrama arthAt uttama gRhasthAzramane choDIne bIjA saMnyAsa Azramane dhAraNa karavA Iccho cho; te barAbara nathI. gRhasthAzramamAM rahIne paNa pauSadhAdi zrAvakavratonuM pAlana karatAM dharma ArAdhanA karo. 43 eyamaTTha NisAmittA, heu kAraNa coio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 43 // bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thayelA namirAjarSie A pramANe kahyuM- mAse mAse tu jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjae / Na so suakkhAya dhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // zabdArtha :- no - je, vAto - ajJAnI puruSa, mATe mAle - pratimAsa, soLa tu " * kuzAgra parimANa, bhugar = AhAra kare che, so - te puruSa, suavavAya dhammamsa - zAstrokta cAritra dharma, saMyamanI, solaai i = soLamI kalA, soLamo bhAga, La aSajJa = samAna na thaI zake. = - Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 172 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- je ajJAnI ugra tapasvIo, mAsa mAsanA upavAsa tapa kare che ane pAraNAmAM soyanI aNI para rahe eTalo ja khorAka le che, teo samyaphacAritra rUpa munidharmanA soLamA bhAganuM phaLa paNa pAmI zakatA nathI arthAtu tenuM tapa samyaphacAritranI soLamI kaLA barAbara paNa thaI sakatuM nathI. vivecana : porAma - ghorAzramano artha ahIM gRhasthAzrama karyo che. vaidika daSTithI gRhasthAzramane ghora arthAt kaThina kahyo che kAraNake (1) brahmacaryAzrama, (2) vAnaprasthAzrama (3) saMnyAsAzrama, A traNe ya AzramanA pAlana ane rakSaNanI javAbadArI gRhasthAzramI upara ja rahe che, tema ja potAnuM gRhastha jIvana calAvavAnI ane nibhAvavAnI javAbadArI paNa tenI ja che. khetI, pazupAlana, vANijya, nyAya, surakSA vagere kartavyothI gRhasthAzramanI sAdhanA atyaMta kaSTa sAdhya che jyAre bIjA AzramamAM to nathI anya AzramonI javAbadArI, nathI strI putrAdinA bharaNapoSaNanI ciMtA ke nathI khetI, pazupAlana, vANijya, nyAya, surakSA vagerenI javAbadArI. A daSTie anya Azrama eTalA kaSTa sAdhya nathI, mahAbhAratamAM darzAvyuM che ke jema dareka jIva mAtAnA Azraye jIve che, tema gRhasthAzramano Azraya laIne ja dareka jIve che. manusmRtimAM gRhasthAzramane yeSThAzrama kahyo che. cUrNikAre paNa e ja bhAvane vyakta karyo che ke pravajyApAlana karavuM sukhasAdhya che, paraMtu gRhasthAzramanuM pAlana karavuM duHkhasAdhya che arthAt kaThina che. AThamA praznottarano sAra :- devendra namirAjarSine kahyuM - dharmArthI puruSe gRhasthAzramanuM sevana karavuM joIe, kema ke te ghora che arthAta saMnyAsanI apekSAe gRhasthAzrama ghora che, kAraNa ke temAM ghaNI javAbadArIo hoya che. namirAjarSino uttara :- ghora hovA mAtrathI koI kArya zreSTha kahI zakAya nahIM. bAlatapa karanArA tapasvI paMcAgnitapa, kaMTakazadhyA zayana vagere ghora tapa kare che, paraMtu te sarva sAvadha viratirUpa munidharmanI tulanAmAM tenA soLamA bhAge paNa AvI zakatuM nathI. sArAMza e che ke dharmArthI mATe gRhasthAzrama ghora hovA chatAM paNa sarvocca dharma nathI, tenA mATe sarvocca dharma to saMyama ja che. te mATe huM gRhasthAzramane choDI rahyo chuM, te ucita ja che. kumAra dhummasa :- (1) tIrthaMkarAdi dvArA pratipAdita sarvasAvadhaviratirUpa saMyama dharma che. tene ja sarva suMdara kahyo che, svAkhyAtadharma = samyakucAritra (2) sarvavirati cAritrarUpa munidharmanuM samagrarUpe AcaraNa karanAra sAdhaka svAkhyAta dharmavAna arthAt sarvavirati cAritravAna muni hoya che. su kha tu :- be rUpa, be artha - (1) je DAbhanA agrabhAga para rahI zake teTalA AhAranuM sevana kare che. (2) DAbhanA agrabhAgathI khAya che, AMgaLI vagerethI nahIM. sArAMza e che ke pahelA arthamAM ekavAra khAnAranuM ane bIjA arthamAM anekavAra khAnAranuM kathana thAya che. pahelo artha prAsaMgika che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 : namipravrajyA (E) bhaMDAra vRddhinI preraNA : 45 eyamaTTha NisAmittA, heu kAraNa coio / tao NamiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 45 // bhAvArtha:- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendre potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchyuM- 46 hiraNNaM suvaNNaM maNimuttaM, kaMsaM dUsaM ca vAhaNaM / kosaM vaDDhAvaittANaM, tao gacchasi khattiyA // 46 // 210E12i :- fervoj = uiel, yqvoj = zug, #foryci = Hlu wa Hidl, He = sizuri vAsago, dUsaM - vastra, vAhaNaM - hAthI, ghoDA, 2tha vagere vAhana, kosaM - bhaMDAra, vaDDAvaittANaM ( vaDDaittANaM) = tene vadhArIne. bhAvArtha :- he kSatriya pravara ! pahelA tabho yAMhI, sonuM, bhazi, bhotIkho, aMsAnAM pAtro, vastroM, vAhano ane bhaMDAranI vRddhi karIne pachI saMyamano svIkAra karajo. 47 | maNisAmittA, heu kAraNa coio / tao Nami rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 47 // 193 bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerAyelA namirAjarSie A pramANe kahyuM 48 = = suvaNNa-ruvvassa u pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / rassa luddhassa Na tehiM kiMci, icchA u AgAsasamA aNaMtiyA // 48 // AGEArtha :- siyA - bhe, kelAsasamA dailAza parvata samAna, suvaNNa - sonA, ruvassa - yAMhInA, asaMkhayA - asaMkhya, pavvayA parvata, bhave thardha bhaya, u to pae, luddhassa solI, rassa - manuSya, tehiM kheTalA dhanathI pae, Na kiMci - duI saMtoSa thato nathI, hu = naDDI 4, icchA 62chA, AgAsasamA AAza samAna, aNaMtiyA = anaMta che. bhAvArtha :- sonA ane cAMdInA kailAsa jevA asaMkhya parvata thaI jAya, to paNa lobhI manuSyane tenAthI tRpti thatI nathI kAraNa ke manuSyanI IcchAo AkAzanI jema anaMta che. = 49 = puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDipuNNaM NAlamegassa, ii vijjA tavaM care // 49 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha :- sAta -cokhA, navA - java, veva - ane, hiroui - sonuM, masjada - pazuo vagerethI, Dipukha = paripUrNa, puDhavI = A samagra pRthvI, JII= jo koI eka vyaktine ApavAmAM Ave to paNa, pati = pUrI paDatI nathI, rU vinA = A jANIne, tavaM tapa saMyamanuM, vara = AcaraNa karavuM jAIe. bhAvArtha :- pRthvI paranA tamAma pradezo, cokhA, java Adi pRthvImAM rahelAM sarva dhAnyo, sonuM tathA pazuo vagere samagra padArtho eka manuSyanI IcchApUrti mATe samartha nathI. ema jANIne vidvAna sAdhaka tapanuM AcaraNa kare arthAtu saMyama grahaNa kare ane IcchAono nigraha kare. vivecana : navamA praznottarano sAra:- devendra namirAjarSine kahyuM - hamaNAM tame dhana, dhAnya vagere saMpatithI rAjyane pUrNa samRddha banAvo, IcchAone zAMta karo, pachI dharmAnuSThAna karavA mATe saMyama grahaNa karo. tenA uttaramAM namirAjarSine kahyuM - manuSyanI IcchAo AkAzanI samAna anaMta hoya che. tenI kayAreya paNa samApti thatI nathI paraMtu AtmAmAM saMtoSa ke tyAga vairAgya bhAva AvI jAya, to ja tenI zAMti ke samApti thaI zake che. IcchAone pUrNa karavA jatAM lAkho karoDo parvato jeTalAM sonA cAMdInA DhagalA thaI jAya, to paNa lobhane saMtoSamAM parivartana karyA vinA te IcchAo kayAre ya paNa pUrNa thaI zakatI nathI. meM tapa saMyamanA AcaraNathI AtmAmAM saMtoSabhAvane jAgRta karavAno nirNaya karyo che. IcchAonI pUrti karavAnI jarUra nathI. diramAM suvA - (1) cAMdI, sonuM. (2) suMdara varNanuM sonuM. (3) hiraNyano artha ghaDAyeluM sonuM ane suvarNano artha vagara ghaDAyeluM sonuM. ahIM prathama artha upayukta che. rU vinA -tenA be artha che(1) ni vilitva -evuM jANIne, (2) rividAna -A kAraNe vidvAna sAdhaka. (10) aprAptasukhanI cAhanA :pa. eyamaTuM NisAmittA, heu kAraNa coio / tao Nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 50 // bhAvArtha :- namirAjarSinA pUrvokta bhAvavAhI uttarane sAMbhaLIne devendra potAnA AtmAmAM rahelA bhAvothI ke jijJAsAthI prerita thaIne namirAjarSine A pramANe pUchayuM51 accheraga-mabbhudae, bhoe cayasi patthivA / asaMte kAme patthesi, saMkappeNa vihammasi // 51 // zabdArtha :- sthiva - he rAjana!, ajIrA Azcarya che ke tamo, abhutapa - prApta thayelA A, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9:namipravajyA . | 175 | mora = bhogone, vasi = choDI rahyA cho ane, te = avidyamAna, aprApta, vA- kAmabhogonI, sukhonI, patthati abhilASA karo che, saMkheDa- saMkalpa vikalpothI tame, visa- duHkhI thaI jazo. bhAvArtha :- he pRthvIpati! Azcarya che ke tamo pratyakSa maLelAM sukhono tyAga karavA taiyAra thayA cho ane nahIM maLelA evA kAmabhogonA sukhonI IcchA karI rahyA cho paraMtu abhilASAo pUrNa nahIM thAya tyAre tame vyartha saMkalpa vikalpothI duHkhI thaI jazo. 52 eyamaTuM nisAmittA, heu kAraNa coio / tao nI rIyarilI, veva khamavI 12 bhAvArtha :- devendranA A praznane sAMbhaLIne tenA prazna pUchavAnI pAchaLa rahelA AzayathI prerita thayelA namirAjarSie A pramANe kahyuM53 sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme ya patthemANA vi, akAmA jaMti duggaiM // 53 // zabdArtha :- satta - zalyarUpa che,vi-viSarUpa che, Asavilovana - AzIviSa sarpa samAna che, patthanA = abhilASA karanAra puruSa, aAma = kAmabhoganuM sevana na karatAM hovA chatAM, DugaDuM - durgati, naMti. prApta kare che. bhAvArtha :- A saMsAranA kAmabhogo kAMTArUpa che. viSaya vAsanA viSa tulya che ane A kAmabhogo AzIviSa sarpa jevA che. evA kAmabhogonI IcchA rAkhanAra tene pAmyA vinA ja arthAt kAmabhogonuM sevana karyA vinA ja durgatimAM cAlyA jAya che. 54 ahe vayai koheNaM, mANeNaM ahamA gii| mAyA gaipaDigghAo, lohAo duhao bhayaM // 54 // zabdArtha - jo - krodha karavAthI jIva, 3 . naraka gatimAM, vaya- jAya che, mane - mAnathI, adama = nIca, adharma, aruM = gati prApta thAya che, mAthA = mAyAthI, divo = zubhagatino nAza thAya che, toho - lobhathI, juo A loka ane paralokano, yaM - bhaya prApta thAya che, duHkha prApta thAya che. bhAvArtha :- krodhathI jIvanI adhogati thAya che, mAnathI paNa adhamagati thAya che, mAyA sadgatimAM bAdhaka che ane lobha vaDe A loka ane paraloka bhayarUpa bane che arthAtu baMne loka duHkhadAyI bane che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 176 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 vivecana :dasamA praznottarano sAra :- devendra namirAjarSine kahyuM - pravrajyA grahaNa karavAnI bhAvanAthI anumAna thAya che ke Apa bhaviSyamAM utpanna divya bhogonI ke divya sukhone meLavavAnI AkAMkSA rAkho cho. Ama bhaviSyanI AkAMkSAthI vartamAnamAM maLelAM sukhono tyAga karavAnuM tamAre mATe yogya nathI kAraNa ke e AkAMkSAnI pUrti na thatAM tamAre pazcAttApa ke saMkalpa vikalpo karavA paDaze ane duHkhI thavuM paDaze, tame bhaviSyanAM sukho mATe prApta thayelA sukhono tyAga na karo. tenA uttaramAM namirAjarSie kahyuM- mokSAbhilASI mATe vidyamAna ke avidyamAna baMne prakAranA kAmabhogo kAMTA, viSa ane AzIviSa (viSadhara) sarpa jevA che. rAgadveSanAM mULa che, kaSAyavardhaka hovAthI A baMne prakAranA kAmabhogonI abhilASA sAvadharUpa che mATe mokSAbhilASIne prApta ke aprApta baMne kAmabhogonI abhilASA, sarvathA tyAjya che. te koI paNa paugalika sukhanI ke sAMsArika sukhanI cAhanA karatA nathI, mAtra AtmAne saMsArathI mukta karavAnI ja eka bhAvanA mokSAbhilASI saMyamI sAdhakane grahaNakartAne hoya che. huM paNa mokSAbhilASI chuM, mokSane mATe ja arthAt karmathI mukta thavAne mATe ja saMyama grahaNa karI rahyo chuM, huM vidyamAna ke avidyamAna kAmabhogonI abhilASA karato nathI, tethI saMkalpa vikalponAM duHkhothI huM sadAya dUra rahuM chuM. AvA tyAga mArgamAM mAre kayAreya pazcAttApa karavo paDaze nahIM. amula mo:-tenA traNa rUpa thAya che - (1) amUrta - AzcaryarUpa bhogone (2) Dudyatana mononuM- pratyakSa vidyamAna bhogone (3) acuka mona- vipula dhana, vaibhava, yauvana, prabhutva vagere abhyadaya (unnatikAraka) hovA chatAM. ahIM dvitIya artha prAsaMgika che. saMjaLa vili - prApta sukhono tyAga karyA pachI aprApya sukhanI upalabdhi na thAya to tamAre pazcAttApa karavo paDe, saMkalpa vikalpa karavA paDe; tevI sthitimAM tame duHkhI thaI jazo mATe prApta sukhone choDavAM ThIka nathI. devendra dvArA guNakIrtana :para avaujjhiUNa mAhaNarUvaM, viuvviUNa iMdattaM / vaMdai abhitthuNato, imAhiM mahurAhiM vagguhi // 55 // zabdArtha :- maLavuM = brAhmaNanuM rUpa, avaLa tyAga karIne, choDIne, vizvanA - vikriyA dvArA, hRtta - IndranuM rUpa banAvIne, nahiM - A AgaLa kahevAmAM AvelA, madurAhiM - madhura, vaI - vacanothI, patthAto - namirAjarSinI stuti karato, vava - vaMdanA namaskAra karavA lAgyo. bhAvArtha :- devendra A lAMbA vArtAlApa pachI brAhmaNarUpa choDIne vaikriyazaktithI potAnuM asala indrarUpa dhAraNa karIne madhura vANIthI stuti karatAM hAtha joDIne vaMdana karatAM namirAjarSi samakSa UbhA rahyA. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-9H namipravajyA | | 177 | ane kahevA lAgyA - pada aho te Nijjio koho, aho mANo praajio| aho te nirakkiyA mAyA, aho loho vasIkao // 56 // zabdArtha :- aho-are! Azcarya che ke, te Ape, tame, ji -jItI lIdho che, parano - parAjita karyA che, paviyA - dUra karI che, niSkriya banAvI che, vajo - vaza karyA che. bhAvArtha :- aho! Azcarya che, AnaMda che ke Ape krodhane jItyo che. aho! Ape mAnano parAjaya karyo. aho! Ape mAyAne niSkriya banAvI che. aho ! Ape lobhane saMpUrNa vaza karI lIdho che. aho te ajjavaM sAhu, aho te sAhu maddavaM / aho te uttamA khatI, aho te mutti uttamA // 57 // zabdArtha :- - saraLatA, saraLa svabhAva, sAdu - zreSTha che, parva - mArdavatA, komaLatA, namratA, nirabhimAnapaNuM, hatI - kSamA, kutti nirlobhIpaNuM, karamA - uttama che. bhAvArtha :- aho ! uttama che ApanI saraLatA, aho! uttama che ApanI komaLatA, namratA, aho! anupama che ApanI sahanazIlatA, kSamA. aho! uttama che ApanI nirlobhatA! 58 ihaM si uttamo bhaMte, peccA hohisi uttamo / loguttamuttama ThANa, siddhiM gacchasi NIrao // 58 // zabdArtha :- mate he bhagavan!, -A lokamAM, si - cho ane jennA -paralokamAM, rohiti - thazo, Laro - karmarAja rahita thaIne, tojIttamuttai - lokamAM uttamottama, sarvottama, siddhi - siddhi, hAI - sthAnamAM, si - jazo. bhAvArtha :- he bhagavAna! Apa A lokamAM uttama cho ane paralokamAM paNa uttama thazo; karmarajathI rahita thaIne Apa sarvottama evA siddhinA ke muktinA sthAnane prApta karazo. 59 evaM abhitthuNaMto, rAyarisiM uttamAe saddhAe / payAhiNaM kareMto, puNo puNo vaMdai sakko // 59 // zabdArtha - parva A rIte, sat - Indra, 3ttama - uttama, sANa-zraddhA ane bhaktipUrvaka, malluLato stuti karatAM, pALi pradakSiNA, to- karatAM, puLo puLo - vAraMvAra, vaMda - tene vaMdanA namaskAra karavA lAgyA. bhAvArtha :- A pramANe uttama zraddhApUrvaka namirAjarSinI stuti ane pradakSiNA karatAM devendra zake Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vAraMvAra vaMdana karyA. 60 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 to vaMdiUNa pAe, cakkaMkusa lakkhaNe muNivarassa / AgAseNuppaio, laliya cavala kuMDala tirIDI // 60 // zabdArtha :- to - tyAra bAda, taLiya dhavala kuMDala tirIDI - suMdara capaLa kuMDaLa tathA mukuTa dhAraNa karanAra Indra, mukhivara# = munivara namirAjarSinA, canTula tatvane = cakra ane aMkuza cihnavALA, paN = caraNomAM, vaiviLa = vaMdana karI, ALallekha = AkAza mArge devalokamAM, happo UDI gayA. : bhAvArtha :- tyAra bAda cakra tathA aMkuza ityAdi lakSaNothI aMkita thayelA nami munizvaranAM caraNomAM vaMdana karIne ramya, caMcaLa kuMDaLa tathA mukuTadhArI Indra mahArAja AkAzamArge cAlyA gayA arthAt potAnA devalokamAM gayA. vivecana : Indra dvArA namirAjarSinA kaSAyavijayanI prazaMsAmaya stuti (1) Indre namirAjarSine udghata zAsakone pahelA jItI, pachI dIkSA levAnuM kahyuM, tyAre rAjarSinuM citta jarA paNa kSubdha ke vyAkuLa na thayuM. tethI Indrane khyAla AvI gayo ke teoe krodha upara vijaya meLavI lIdho che. (2) Indre kahyuM ke ApanuM aMtaHpura tathA rAjamahela baLI rahyA che. zuM mArA jIvatAM mAruM aMtaHpura ane rAjamahela vagere baLI jAze ? zuM huM tenI rakSA na karI zakuM ? A prakArano rAjarSinA manamAM jarA paNa ahaMkAra utpanna na thayo. tenAthI Indrane mAnavijayanI pratIti thaI gaI. (3) Indre jyAre rAjarSine cora lUMTArA vagere upadravono nigraha karavAnuM kahyuM, tyAre teoe niSkapaTa banI saraLatApUrvaka sthiti prastuta karI. AthI Indrane te mAyAvijetA pratIta thayA. (4) jyAre Indre ema kahyuM ke sonuM, cAMdI vagere vRddhi karI AkAMkSAone tRpta- zAMta karI pachI dIkSA lo, tyAre teNe kahyuM ke AkAMkSAo anaMta, asIma che. tenI tRpti kayAre ya thaI zakatI nathIM. huM tapa saMyamanAM AcaraNathI nirAkAMkSa thaIne mArI IcchAone zAMta karavA jaI rahyo chuM. Ama Indrane lobha vijayanI spaSTa pratIti thaI. cAre ya guNonI utkRSTarUpamAM avasthitinI prazaMsA :- mAyA kaSAyanA abhAvamAM saraLatA, mAna kaSAyanA abhAvamAM mRdutA, krodha kaSAyanA abhAvamAM kSamA ane lobha kaSAyanA abhAvamAM tene nirlobhatA nI prApti thaI. A cAre ya guNone rAjarSimAM utkRSTa rUpe joIne Indre ahobhAvapUrvaka abhivaMdana karyA ane khUba ja Azcarya pragaTa karyuM ke rAjavaMzamAM utpanna thavA chatAM Ape kaSAyone jItI lIdhA che. A rIte devendra namirAjarSinI sAdhutAnI prazaMsA karatAM Aloka ane paralokamAM uttama banI sarvottama siddhi sthAna prApta karavAnI bhaviSyavANI karIne AzIrvacana kahyAM. aMte pUrNa zraddhA sAthe temanA caraNomAM vAraMvAra vaMdanA karI. tirIDI (IiTI) :- sAmAnya rIte kirITa ane mukuTa baMne paryAyavAcI zabda mAnavAmAM Ave che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 : namipravrajyA bRhavRttimAM tirITIno artha mukuTavAna ja karyo che, paraMtu sUtrakRtAMga cUrNimAM - jene traNa zikhara hoya, tene 'mukuTa' ane jene corAzI zikhara hoya tene 'tirITa' ke kirITa kahyA che. jenA mastaka upara kirITa hoya tene kirITI kahe che. namirAjarSinI ArAdhanAthI preraNA : 61 mI Namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio / ciccA gehaM ca vedehI, sAmaNNe pajjuvaTThio // 61 // 179 zabdArtha :- gehaM - gharabAra, kuTuMba ane rAjya vagere, vijJA= choDIne, sAmaLe pakhtuvaThThio = - saMyama mATe upasthita, vevedI - videha dezanI rAjadhAnI, LamI = namirAjarSi, saa = sAkSAt, saoLa = zakrendrathI, joo = parIkSA vaDe prerita thaIne, appALa = potAnA AtmAne, khamepha = saMyamamAM nimagna karyo, samarpaNa karyo. 62 bhAvArtha :- namimunie AtmabhAvanA vaDe potAnA AtmAne vinamra banAvyo. sAkSAt Indra dvArA saMsAra rucinI preraNA maLavA chatAM vairAgyabhAvamAM aDaga rahI rAjabhavana ane videhadezanI rAjadhAnI mithilAnagarIno tyAga karI zrAmaNyadharmanI ArAdhanAmAM tallIna banyA. evaM karreti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyaTTaMti bhogesu, jahA se namI rAyarisI // 62 // -tti nemi / / zabdArtha :- saMbuddhA = tattvane jANanAra, bodhaprApta, paviyantuLa - vicakSaNa, paMDiyA = paMDita puruSa, f = namirAjarSi samAna, ti - saMyama pALavAmAM nizcala raheche, bhoLelu - kAmabhogothI, vikhiyavRtti = nivRtta thAya che, ICT = jema, khamI rAyarisI = namirAjarSi bhoga vilAsathI nivRtta thayA hatA. bhAvArtha :- bodhaprApta paMDita ane vicakSaNa puruSa namirAjarSinI jema dharmamAM daDha banI kAmabhogothI nivRtta thAya che. ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : namer abALa :- AtmAne svatattva bhAvanAthI vinamra karyo, namie AtmAne namAvyo arthAt saMyama pratye samarpita karyo, jhukAvI dIdho. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 180 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 veda - videha dezanI rAjadhAnI mithilAne vaidehI kahevAya che ane videha dezamAM utpanna thanArI kanyAne paNa vaidehI kahe che. saMtA :- mithyAtvano nAza thavAthI jeNe jIvAdi tattvone jANI lIdhAM che, dharmane samajI gayA che. DiyA :- jeNe zAstronA arthane sunirNita karI dIdhA che. niyafgT :- atyaMta abhyAsI hovAthI zramaNakriyAmAM pravINa che, dakSa che. upasaMhAra :- sAdhaka saMsArane priya ane apriya ema be vibhAgamAM vibhAjita karatA nathI paraMtu teo sAMsArika sukhono, Asaktino tathA kaSAyono tyAga karavAmAM ja AnaMda anubhave che. vairAgya rasathI bharelA A adhyayananAM ciMtana mananathI sAdhake sadA vairAgyabhAvamAM lIna rahevuM joIe. I adhyayana-9 saMpUrNa II Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-10H drumapatraka 181 | dazamuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayananuM nAma drumapatraka' che. A nAma prathama gAthAnA AdyapadanA AdhAre rAkhavAmAM AvyuM che. AgamazAstro mukhyatve gautamanI jijJAsAo ane bhagavAna mahAvIranA samAdhAnathI saMbaMdhita che. gautamasvAmIe prAyaH sarva mumukSuone lakSamAM rAkhIne prazna karyA hoya ane bhagavAne dareka sAdhakane lakSyamAM rAkhIne uttara ApyA hoya tevuM pratIta thAya che. ahIM saMbodhana kevaLa gautamane che paraMtu udbodhana dareka sAdhakane mATe che. A adhyayananI pratyeka gAthAonAM aMtima caraNamAM gautamasvAmInA nAmathI pramAda tyAgano upadeza che. A adhyayanamAM jIvananI asthiratA, nazvaratA, manuSyajanmanI durlabhatA, anya upalabdhionI duSkaratA, zarIra tathA paMcendriya baLanI kSINatAno upadeza che. tyArapachI snehatyAganI, parityakta dhana, svajanAdinA punaH asvIkAranI, vartamAnamAM prApta thayelA nyAyapUrNa mArga upara daDha nizcayapUrvaka cAlavAnI preraNA che. te uparAMta viSamamArge cAlavAthI pazcAttApa thavAnI cetavaNI tathA mahAsAgaranA kinAre ja na rokAtAM zIgha pAra pahoMcI javAno bodha che. te uparAMta siddhi prApti mATenuM AzvAsana ane prabuddha, upazAMta, saMyama, virata temaja apramatta banI vicaraNa karavAnI preraNA che. je dareka mokSArthI sAdhakane svAdhyAya sAthe ciMtana manana karavA yogya che. samagra adhyayanamAM pramAdathI virakta banI apramAdanA rAjamArge cAlavAno ullekha che. pramAda ja roga che, pramAda ja duHkha che. tene dUra karavAno puruSArtha karavo, te ja amRta che, te ja sukha che. Ama A adhyayananA prAraMbhamAM dramapatranA daSTAMte uddabodhana che ane aMte badhI zikSAone jIvanamAM dhAraNa karanAra gautama gaNadharanI siddha gati thavAno zubha saMdeza che. temAM aMtarmanane jAgRta karavAno bodha bharelo che. ooo Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 182] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - dazamuM adhyayana - BE/A drumapatraka IPLE) jIvananI kSaNabhaMguratA ane pramAdityAga : dumapattae paMDuyae jahA, NivaDai rAigaNANa accae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 1 // zabdArtha :- nahIM. je rIte, jApharAbAda - rAtri ane divasonAM, - vItI javA para, sumapatta - vRkSanA pAMdaDAM, vahuya- pILAM thaIne, zivaDa - nIce paDI jAya che, parva - A rIte, majuvALa * manuSyonuM, nAviyuM - jIvana, nona - he gautama !, samartha - samayamAtra paNa, nA pAyA = pramAda, ALasa karIza nahIM. bhAvArtha :- jema rAta divasano kALa vyatIta thatAM jhADanAM pILAM thaI gayelA pAMdaDAM sukAIne kharI paDe che tema manuSya jIvana paNa paDavAnuM che arthAt AyuSya samApta thaI javAnuM che, mATe he gautama!kSaNa mAtrano paNa pramAda karavo nahi. kusagge jaha osabiMdue, thovaM ciTThai laMbamANae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 2 // zabdArtha :- 6 - je rIte, susa - DAbhanA ke ghAsanA agrabhAga para, ttavamaLaU - laTakatAM ane vAyuthI jhulatAM, viduI = jhAkaLanAM biMduo, thod = thoDA samaya sudhI, vi6 - sthira rahe che ane pachI nIce paDI jAya che. bhAvArtha :- DAbhanA agrabhAga para avalaMbIne raheluM jhAkaLabiMdu jema thoDI vAra ja rahI zake che tema manuSya jIvana paNa kSaNabhaMgura che, tethI he gautama! kSaNa mAtrano paNa pramAda karavo nahi. |3. ii ittariyammi Aue, jIviyae bahupaccavAyae / vihuNAhi rayaM purekaDaM, samaya goyama mA pamAyae // 3 // zabdArtha :- A rIte, phattagni -thoDA samayanA, A 35 -AyuSyavALA ane temAM paNa, vahunvevAyA - aneka viddhavALA, viyaNa - jIvanamAM, pure pUrvakRta, 8 - karmarajane, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-10: dhrumapatraka 183 vidugAdi - AtmAthI dUra karo. bhAvArtha :- A alpakAlIna AyuSyamAM paNa jIvana aneka vidgothI yukta che mATe pUrvabaddha karmarajane AtmAthI dUra karo arthAta teno kSaya karo. Ama karavAmAM he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vivecana : prastuta gAthAmAM manuSya jIvananI asthiratA be upamAothI sUcita karI che, (1) vRkSanA pILA pAMdaDAMthI. (2) kuzAgra jhAkaLa biMduthI. prathama gAthAmAM jIvananI asthiratAne pAkelAM pILAM thayelAM pAMdaDAM sAthe sarakhAvavAmAM AvI che. jema pAkI gayelAM pAMdaDAM eka divasa vRkSa uparathI kharI jAya che tema manuSyanuM AyuSya paNa kSINa thaI jAya che. chAsthajIvone khyAla Avato nathI ke AyuSya kayAre pUrNa thaI javAnuM che, mATe eka kSaNa paNa pramAda karavo joIe nahIM. dvitIya gAthAmAM DAbhanA agrabhAga upara rahelA jhAkaLabiMdunI kSaNikatA sAthe manuSya jIvananI asthiratAnI tulanA karI che. rANA (rAtrigaNanA) - divasa vinA rAtri thatI nathI, tethI rAphaDAnA zabdathI rAtri ane divasa baMnenuM grahaNa thAya che. phariyama A3pa - AyuSya be prakAranAM che - (1) niru5kama-vacce na tUTanAruM, samaye ja pUrNa thanAruM. A nirupakrama AyuSya bhale vacce na tUTe to paNa te AyuSya alpa samayanuM paNa hoya che. (2) sopakrama - viSa Adi prayogathI vacce tUTanAruM AyuSya. A baMne prakAranAM svalpakAlIna AyuSya paNa roga, zoka, jaLa, viSa, agni vagere aneka saMkaTo ke vinothI yukta hoya che. A jANIne maLelA manuSya jIvanathI dharmArAdhanA dvArA karma kSaya karavAmAM pramAda karavo joIe nahIM. manuSyajanmanI durlabhatA :__dullahe khalu mANuse bhave, cirakAleNa vi savvapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM goyama mA pamAyae // 4 // zabdArtha :- vira vALa vi. sudIrgha kALamAM paNa, savvapALa- badhAM prANIone mATe, mApuNe - manuSyano, pave - bhava, hag - cokkasapaNe, kude durlabha che, mu. karmonAM, vivAna - vipAka, mAThA ya- atyaMta gADha hoya che. bhAvArtha :- karmonA gADha udayane lIdhe tamAma prANIone cirakALa sudhI manuSya bhavanI prApti thavI, ati durlabha che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 5. puDhavIkAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 5 // zabdArtha :- pudIjayaM- pRthvIkAyamAM, mo - gayelo, utpanna thayelo, rIvo- jIva, i - vadhAremAM vadhAre, adhikatama, saMvare - tyAM vase, 3 - to, saMvAdya - saMkhyAtIta, asaMkhya, vAta - kALa sudhI. bhAvArtha :- pRthvIkAyamAM utpanna thayelo jIva, temAM ne temAM janma-maraNa karatAM utkRSTa asaMkhyAta kALa pasAra kare che, tethI he gautama! manuSya dehamAM dharmArAdhana karavAmAM samaya mAtrano pramAda karavo nahi. ___ AukkAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 6 // zabdArtha :- gADAya = aplAyamAM. bhAvArtha :- aplAyamAM utpanna thayelo jIva, temAM ne temAM janma maraNa karatAM utkRSTa asaMkhyAtakALa pasAra kare che, tethI he gautama! manuSya jIvanamAM kSaNa mAtrano paNa pramAda karavo nahi. teukkAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samaya goyama mA pamAyae // 7 // zabdArtha - teDAva - teukAyamAM bhAvArtha :- agnikAyamAM utpanna thayelo jIva temAM ne temAM janma maraNa karatAM utkRSTa asaMkhyakALa pasAra kare che tethI gautama! kSaNa mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vAukkAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 8 // zabdArtha :- vAyAyaM vAyukAyAmAM. bhAvArtha :- vAyukAyamAM utpanna thayelo jIva temAMne temAM janma maraNa karatAM utkRSTa asaMkhyakALa pasAra kare che, tethI he gautama! kSaNa mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vaNassaikAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlamaNaMta duraMtayaM, samayaM goyama mA pamAyae // 9 // zabdArtha :- va phAyaM -vanaspatikAyamAM, turaMtayaM - duHkhathI aMta thanAra, anaMta -anaMta. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--10 : 6mapatraka bhAvArtha :- vanaspatikAyamAM utpanna thayelo jIva temAM ne temAM janma maraNa karatAM utkRSTa, anaMtakALa pasAra kare che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 10 beiMdiyakAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijja saNNiyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 10 // zabdArtha :- veviyAya = beIndriya kAyamAM, ajJAo = utpanna thayelo jIva, saMdhinna saMkhyAta, saLiya = saMjJAvALA. teiMdiyakAya - maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijja saNNiyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 11 // 185 bhAvArtha :- be IndriyakAyamAM utpanna thayelo jIva temAM ne temAM janma maraNa karatAM utkRSTa saMkhyAta kALa pasAra kare che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 11 zabdArtha :- teviyAya - teIndriya kAyamAM. cauriMdiyakAya-maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasaNNiyaM, samayaM goyama mA pamAya // 12 // - bhAvArtha :- teIndriyakAyamAM utpanna thayelo jIva temAM ne temAM janmamaraNa karatAM utkRSTa saMkhyAtakALa pasAra kare che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 12 paMcidiyakAya maigao, ukkosaM jIvo u saMvase / sattaTTha bhavaggahaNe, samayaM goyama mA pamAyae // 13 // zabdArtha :- raviyAya = caurendriya kAyamAM. bhAvArtha :- caurendriyakAyamAM utpanna thayelo jIva temAM ne temAM janmamaraNa karatAM utkRSTa saMkhyAtakALa pasAra kare che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 13 zabdArtha :- ciliyAya = manuSya ane tiryaMca paMcendriyamAM, sattadu mavahaLe = sAta athavA ATha bhava lagAtAra thaI zake che (AThamo bhava yugaliyAno kare, to tene na gaNatAM sAta bhava saMkhyAta varSanA AyuSya / sahitanA ja kare che. saMkSepamAM manuSya ane tiryaMca paMcendriyanA lagAtAra ATha bhava thaI zake che.) bhAvArtha - * paMcendriyakAyamAM utpanna thayelo jIva temAM ne temAM janma maraNa karatAM utkRSTa sAta ke ATha bhava sudhI rahe che, tethI he gautama ! samaya mAtrano pramAda karavo nahi. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 14 deve Neraie ya aigao, ukkosaM jIvo u saMvase / ikkekka bhavaggahaNe, samaya goyama mA pamAyae // 14 // zabdArtha :- pharaja bavAne eka ja bhava sudhI. bhAvArtha :- deva ane naraka yonimAM gayelo jIva utkRSTapaNe eka eka bhava arthAt saMkhyAta ke asaMkhyAta varSavALA eka bhava sudhI tyAM rahe che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 15 evaM bhava saMsAre, saMsarai suhAsuhehiM kammehiM / jIvo pamAya bahulo, samayaM goyama mA pamAyae // 15 // zabdArtha :- panIra vahunno - ghaNAM pramAdavALA, pramAdabahula jIva, suhAsufuM - potAnAM zubhAzubha, 9- karmo anusAra, navasAre - narakatiryaMca vagere bhavarUpa saMsAramAM, sara - bhramaNa kare che. bhAvArtha :- Ama A saMsAramAM aneka prakAranA pramAdothI vyApta jIva zubhAzubha karmone kAraNe janma maraNarUpa cakramAM paribhramaNa karyA ja kare che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vivecana : manuSya janmanI durlabhatAnAM 12 kAraNo :- prastuta gAthAo dvArA manuSya janmanI durlabhatAnAM 12 kAraNo pradarzita karyA che. (1) manuSyabhavanA vighAtaka karmono kSaya karyA vinA cirakALa sudhI manuSyajIvana maLavuM durlabha che. (2 thI 5) pRthvI, jaLa, agni ane vAyunA jIvomAM te ja paryAyamAM utkRSTa asaMkhyAta kALa sudhI vAraMvAra janma maraNa thAya che. (6) vanaspatikAyanA jIvomAM anaMtakALa sudhI vAraMvAra janma maraNa thAya che. (7,8,9) dvIndriya, trIndriya ane caturindriya jIvomAM utkRSTataH saMkhyAtakALa sudhI rahe che. (10) paMcendriya avasthAmAM 7-8 bhavo sudhI niraMtara janma maraNa thAya (11-12) devagati ane narakagatinA jIvo eka eka ja bhava kare paraMtu temAM paNa asaMkhya varSo sudhI rahe che. Ama pramAda bahula jIva zubhAzubha karmonAM kAraNe cirakALa sudhI bhavabhramaNa kare che. A bAra bolamAM pahelA bola sivAya zeSa 11 kAraNone agiyAra ghATIo paNa kahevAmAM Ave che. je agiyAra ghATIo pAra karyA pachI manuSya bhava prApta thAya che. bhavasthiti ane kAyasthiti :- jIvanuM amuka samaya sudhI eka bhavamAM jIvavuM, te bhavasthiti che ane mRtyu pachI te ja jIvanikAyamAM vAraMvAra utpanna thavuM, te kAyasthiti che. deva ane nArakI mRtyu thayA pachI pharI deva ane nArakImAM janma dhAraNa karatA nathI. ataH tenI bhavasthiti ja hoya che, kAyasthiti nahIM. tiryaMca ane manuSya marIne pachInA janmamAM pAchA tiryaMca ane manuSya rUpamAM janma laI zake che, tethI tenI kAyasthiti hoya che. pRthvI, pANI, agni, vAyunA jIvo eka sAthe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALa Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-10: dhrumapatraka [ 187 ] sudhI tathA vanaspatikAyanA jIva anaMtakALa sudhI pota potAnI jIvanakAryamAM janma laI zake che, ane paMcendriya jIva eka sAthe -8 bhava karI zake che, tethI A gAthAomAM te jIvonI kAyasthitino nirdeza karyo che. dharmAcaraNanI durlabhatA :|16 labhrUNa vi mANusattaNaM, AriyattaM puNaravi dullahaM / bahave dasuyA milakkhuyA, samayaM goyama mA pamAyae // 16 // zabdArtha :- napura - manuSyabhava, manuSyatva, nakha vi- prApta karIne paNa, AriyAMAryatva, AryadezamAM janma, puNaravi- pharI paNa, maLavuM, kuciAM - kaThaNa che, have manuSyomAM paNa ghaNA jIvo, vajulA- cora ane, mittalu pleccha thAya che, jene dharma adharmano viveka hoto nathI, tethI ja. 17 bhAvArtha - durlabha evo manuSya janma maLavAM chatAM Aryatva prApta thavuM kaThina che; kAraNa ke keTalAka manuSya hovA chatAM cora, lUMTArA, anArya, asaMskArI arthAt jene dharma adharmanoviveka na hoya tevA thaI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. labhrUNa vi AriyattaNaM, ahINa paMciMdiyayA hu dullahA / vigaliMdiyayA hu dIsai, samaya goyama mA pamAyae // 17 // zabdArtha :- ahI viliyA du - pAMca IndriyonuM pUrNa thavuM, viliyA du - vikala IndriyovALA, vikalAMga, Indriya hInatA, rIsarpha = jovA maLe che. bhAvArtha :- Aryatva maLavA chatAM pAMca IndriyonI paripUrNatA prApta thavI durlabha che kema ke ghaNA jIvo vikalAMga jovAmAM Ave che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. |18 ahINapaMciMdiyattaM pi se lahe, uttamadhammasuI hu dullahA / kutitthi Nisevae jaNe, samaya goyama mA pamAyae // 18 // zabdArtha :- te A AtmAne, ahaLavaMjaritta - pUrNa pAMca Indriyo paNa, naremaLI jAya chatAM paNa, madhamatu - zruta cAritrarUpa uttamadharmanuM zravaNa, sunilthi seva - kutIrthionI sevA karanAra, matamatAMtarane sevanAra, naLa = ghaNA loko. bhAvArtha :- jIva saMpUrNa paMcendiyatva prApta kare, chatAM tene sAcA ane zreSTha dharmanuM zravaNa maLavuM ati durlabha che; kAraNa ke ghaNA loko bIjA matamatAMtarane sevanArA hoya che. teone uttama dharma sAMbhaLavAno suyoga prApta thato nathI, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 19 labhrUNa vi uttamaM suI, saddahaNA puNarAvi dullahA / micchatta Nisevae jaNe, samayaM goyama mA pamAyae // 19 // zabdArtha :- 3ttamaM zreSTha, su-dharmanuM zravaNa, sa T - tenA para zraddhA, ruci thavI, gullAha - durlabha che, micchara gisevA - asatyanuM sevana karanAra, mithyAtvanuM sevana karanAra, khoTI mAnyatAone mAnanAra. bhAvArtha :- uttama dharma (satsaMga) sAMbhaLavAno yoga thAya, to paNa yathArtha zraddhA utpanna thavI atyaMta durlabha che, kAraNa ke ghaNA loko mithyAtvanuM sevana karanArA ke khoTI mAnyatAone svIkAranArA hoya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 20 dhamma pi hu saddahatayA, dullahayA kAeNa phAsayA / iha kAmaguNehiM mucchiyA, samayaM goyama mA pamAyae // 20 // zabdArtha :- dha - dharma para, sAMtA - zraddhA rAkhavA chatAM, zANA - zarIra ane mana, vacanathI, sayA = AcaraNa karanAra, hR= cokkasa ja, kudaya = durlabha che, rUda ahIM zabdAdi, muchiyA = mUcchita che. bhAvArtha :- dharma para zraddhA thayA pachI paNa sAcA dharmano kAyAthI sparza karavo arthAt te pramANe AcaraNa karavuM ghaNuM ja kaThina che kAraNa ke ghaNA dharmazraddhALu loko paNa saMsAranA kAmabhogomAM ke Indriya viSayomAM phasAyelA ke Asakata thayelA dekhAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vivecana : manuSyajanmanI prApti pachI paNa pAMca bola uttarottara durlabha kahyA che, (1) Aryatva, (2) pAMce ya IndriyonI pUrNatA, (3) uttama dharmazravaNano saMyoga, (4) sAMbhaLelAM dharmatattvo pratye zraddhA, (5) te pramANe dharmanuM AcaraNa. uparokta dareka durlabha tattvono saMyoga maLyA pachI puNyavAna jIvoe kayAre ya paNa pramAda karavo hitAvaha nathI. suyA ( vaDa) - dasya zabda cora, AMtakavAdI, lUMTArA, DAku vagere arthomAM prasiddha che. dezanI sImA para rahenAra cora paNa dasyu kahevAya che. fmanagyA-( 79) :- parvata vagere gupta sthAnomAM rahenAra temaja jenI bhASAne Arya loko barAbara samajI na zake, te mleccha che. zaka, yavana, zabara, puliMda, nAhala, nesTa, karaTa, bhaTa, mAla, bhilla, kirAta vagere pleccha kahevAya che. A loko dharma-adharma, gamya-agamya, bhakSya-abhakSya vagere dareka Arya vyavahArothI rahita, asaMskArI hoya che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-10: dhrumapatraka | 189 | Aricatta (Aryatva) - (1) magadha vagere Arya dezomAM ke AryakuLamAM utpattirUpa Aryatva (2) je heya AcAra vicArathI dUra hoya, te Arya che. (3) je guNavAna hoya ke guNavAno dvArA svIkAravAmAM AvelA hoya te Arya che. (4) AryanA anya nava bheda che. 1. kSetraArya 2. jAtiArya 3. kuLaArya 4. karmaArya pa. zilpaArya 6. bhASAArya 7. cAritraArya 8. darzanaArya ane 9. jJAnaArya; tenA aneka upabheda che. ahIM kSetrArya virakSita che. je dezamAM dharma, adharma, bhaThya, abhakSya, gamya, agamya, jIva, ajIva vagere viSayano viveka hoya che, te Aryadeza che. sthi vi :- je matamatAMtaromAM koI paNa tattvanuM ekAMta prarUpaNa hoya, koI paNa rIte pApane ke hiMsAne svIkArI hoya athavA satyatattvono asvIkAra hoya te kutIrtha kahevAya che arthAt jenA AzrayathI saMsAra tarI javAno bhrama hoya, vAstavamAM tarI zakAya nahIM, evA matamatAMtarIya lokonI saMgati karanArane zuddha dharma zravaNano paNa avasara maLato nathI. micchA LisevA - atattvamAM tattvaruci mithyAtva che. jIva anAdikALathI bhavabhramaNano abhyAsI hovAthI tathA bhArekarmI hovAthI prAyamiththAmAM ja pravRtta rahe che arthAt punarjanma, paraloka, karmaphaLa, karmakSaya karavAnA upAyo, mokSamArga vagere satyatattvomAM viparIta prakAre samaja ane zraddhA rAkhanArA ghaNA loko hoya che. AvA lokone dharma zravaNa prApta thaI jAya, to paNa teone potAnA pUrvanA saMskArone kAraNe zuddha dharmanI sAcI zraddhA thatI ja nathI. IndriyabalanI uttarottara kSINatA :21 parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se soyabale ya hAyai, samaya goyama mA pamAyae // 21 // zabdArtha :- tAruM, tamAruM zarIravaM zarIra, nUrapha jIrNa thaI rahyuM che, te tArA, valA - keza, paMkura - sapheda, vaMti - thaI rahyA che, to banne - zravaNendriyanI ke kAnanI zakti, sAMbhaLavAnI zakti, zreya - kSINa thatI jAya che. bhAvArtha :- he gautama! vaya vadhavAthI tamAruM zarIra pratikSaNa nirbaLa thatuM jAya che. vRddhAvasthAnA kAraNe mAthAnA keza sapheda thaI rahyAM che, kAnanI zakti kSINa thatI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 22 parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / __ se cakkhubale ya hAyai, samayaM goyama mA pamAyae // 22 // zabdArtha :- vaFNuvatte - AMkhonI zakti. bhAvArtha :- tamAruM zarIra jIrNa-nirbaLa thatuM jAya che, keza sapheda thaI rahyAM che, AMkhanI zakti kSINa Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 190] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 thatI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 23] parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se ghANabale ya hAyai, samayaM goyama mA pamAyae // 23 // zabdArtha - pApaLane nAkanI suMghavAnI zakti. bhAvArtha :- tamAruM zarIra jIrNa-nirbaLa thatuM jAya che, keza sapheda thaI rahyAM che, ghANabaLa- suMghavAnI zakti kSINa thatI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 24 parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se jibbhabale ya hAyai, samaya goyama mA pamAyae // 24 // zabdArtha :- nibhavAne - jIbhanI svAda levAnI zakti. bhAvArtha :- tamAruM zarIra jIrNa-nirbaLa thatuM jAya che, keza sapheda thaI rahyAM che, jihAbaLa arthAtu svAda levAnI zakti kSINa thatI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 25 parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se phAsa bale ya hAyai, samaya goyama mA pamAyae // 25 // zabdArtha :- pAvajo - zarIranI sparza zakti. bhAvArtha :- tamAruM zarIra jIrNa-nirbaLa thatuM jAya che, keza sapheda thaI rahyAM che, tamArI sparzendriyanI sparza karavAnI zakti kSINa thatI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 2 parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se savvabale ya hAyai, samayaM goyama mA pamAyae // 26 // zabdArtha :- sabavajo - samasta avayavonI athavA mana, vacana, kAyAnI badhI zakti. bhAvArtha :- tamAruM zarIra jIrNa-nirbaLa thatuM jAya che, keza sapheda thaI rahyAM che, tathA tamAruM zarIranuM sarvabaLa ane tamAma zaktio kSINa thatI jAya che, tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vivecana : prastuta cha gAthAomAM vRddhAvasthAne kAraNe zarIranI jIrNatAnI sAthe zrotendriya, cakSurindriya, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-10H drumapatraka [ 191 ] dhrANendriya rasendriya temaja sparzendriyanI kSINatAnuM pratipAdana karyuM che. zrotendriyabaLa kSINa thavAthI manuSya dharmazravaNa karI zakato nathI ane dharmazravaNa vinA hitAhitanuM jJAna thaI zakatuM nathI tathA jJAna vinAnuM dharmAcaraNa aMdhakAramaya banI jAya che arthAt dharmAcaraNa thaI zakatuM nathI. cakSurindiyabaLa kSINa thavAthI jIvadayA, pratilekhanA, svAdhyAya, gurudarzana vagere dharmAcaraNa thaI zakatAM nathI. nAkamAM gaMdha grahaNa karavAnI zakti hovAthI sugaMdha ke durgadhanA mAdhyame rasa calita padArthonI parIkSA thaI zake che, paraMtu tenA abhAvamAM te paNa zakya nathI. jyAre jihAbaLa ke vacanabaLa kSINa thavAthI svAdhyAya, vAcanA, upadeza vagere kAMI ja karI zakAtuM nathI. sparzendriyabaLa prabaLa hoya to ja zIta, uSNa vagere parIsaho upara vijaya meLavI zakAya che, tapa, saMyama vagere uttama AcaraNa thaI zake che. anyathA AvA AcaraNathI sAdhaka vaMcita rahI jAya che. A ja rIte jyAM sudhI sarvabaLa arthAt mana, vacana, kAyA tathA badhAM ja aMgopAMgomAM potapotAnuM kArya karavAnI zakti vidyamAna che, tyAM sudhI sAdhaka dhyAna, anuprekSA, AtmaciMtana, svAdhyAya, vAcanA, upadeza, bhikSAcarI, pratilekhana, tapa, saMyama, tyAga, pratyAkhyAna vagere AcaraNa sArI rIte karI zake che. rogothI zarIrano vivaMsa - 27 araI gaMDaM visUiyA, AyaMkA vivihA phusati te / vihaDai viddhaMsai te sarIrayaM, samayaM goyama mA pamAyae // 27 // zabdArtha - ara -aLAI, phoDalI, 9-gumaDuM, phoDalA, visUDyA - kolerA, vili aneka prakAranA, AyaMga = tatkALa mRtyu karanAra roga, te = tane, susati lAgI rahyA che, te rogo, te = tArA, sarI - zarIrane, vidaDa - baLahIna karI rahyA che ane, vinAza karI deze. bhAvArtha :- aLAIo, gUmaDAM, visUcikA tathA vividha prakAranA anya zIghaghAtaka roga AtaMka tamArA zarIramAM pedA thaI rahyAM che, je tArA zarIrane baLahIna karI rahyA che, nAza karI rahyA che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. vivecana : sara - aLAI- garamImAM parasevAne kAraNe thanArI nAnI phoDalIo. je vadhAre pramANamAM thavAthI zarIra aratikAraka ke asuMdara dekhAya che. A artha nizItha sUtranI vyAkhyAmAM karavAmAM Avyo che. uttarAdhyayananI vyAkhyAmAM mAnasika udvega artha karyo che, je ahIM zArIrika rogonA prasaMgamAM upayukta nathI. gAyaM vivi pati te - vividha prakAranA zIghaghAtI roga AtaMka. jo ke zrI gautamasvAmIne zarIramAM koI roga, pIDA, vyAdhi hatAM nahIM, tenI Indriyo paNa sazakta hatI. to paNa bhagavAne sarva sAdhakone anulakSI apramAdano upadeza gautamanA nAme Apyo che Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 192 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 saMyamI jIvananI hitazikSA :28 vucchiMda siNehamappaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / se savvasiNeha vajjie, samayaM goyama mA pamAyae // 28 // zabdArtha :- sAraDyuM - zaradaRtumAM thanAra, murya - caMdra vikAsI kamaLa, pALiya va - jema pANIthI juduM rahe che, sidaMe rIte snehane, apyo- potAnA AtmAthI, chahaTAvI do, te - ane, sambalida vaktA - badhA prakAranA mohathI rahita bano. bhAvArtha :- jema zaradaRtumAM caMdravikAsI kamaLa pANImAM utpanna thavA chatAM pANIthI nirALuM rahe che, tema potAnA snehane dUra kare ane badhA prakAranI sneha AsaktithI rahita thaI, he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 29 ciccANaM dhaNaM ca bhAriyaM, pavvaio hi si aNagAriyaM / mA vaMta puNo vi Avie, samayaM goyama mA pamAyae // 29 // zabdArtha - hi - cokkasa ja, thaI - dhana, mAriyaM-patnI vagereno, jinnAI - tyAga karIne, agariye - sAdhutvanI, paththo si - te dIkSA dhAraNa karI che tethI, vaMta - vamana karelA viSayone tuM, puLo vi = pharI, mA Avi = bhogavIza nahIM, sevana karIza nahIM. bhAvArtha :- he sAdhaka! dhana ane strI vagereno tyAga karIne, te aNagAra dharma svIkAryo che. dIkSita thayo che. have te vamana karelA kAmabhoga ane sAMsArika padArthonuM pharIthI sevana na kara. A rIte he gautama ! aNagAra dharmanA samyaka anuSThAnamAM samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 30 avaujjhiya mittabaMdhavaM, viulaM ceva dhaNohasaMcayaM / mA taM biiyaM gavesae, samayaM goyama mA pamAyae // 30 // zabdArtha - mittavaMzava - mitra ane baMdhuone, ceva -tathA, viDad - vipula, dhorAM - ekatrita dhanane, avansiya = choDIne, virya = bIjI vakhata, pharIthI, te = tenI, mA vasA = yAcanA na kara, cAhanA na kara. bhAvArtha :- mitrajano, baMdhuo ane vipula dhanasaMpatinA bhaMDArane svecchAthI choDIne te sAdhaka! have svIkArelA zramaNadharmanA pAlanamAM bIjIvAra te badhAnI gaveSaNA arthAtu AsaktipUrNa saMbaMdhanI IcchA na kara, cAhanA na kara. Ama sAvadhAna rahevAmAM he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 31 Na hu jiNe ajja dIsai, bahumae dIsai maggadesie / saMpai NeyAue pahe, samaya goyama mA pamAyae // 31 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-10: dhrumapatraka | 197 | zabdArtha :- anna Aja vartamAna samayamAM, ni jinezvara deva, du - cokkasa ja, na hausapha - dekhAtA nathI, mAsira - temaNe batAvelo mokSamArga, mArgadarzaka zramaNa, vaidumA - aneka matavALA bahujana mAnya mokSamArga, rIta - dekhAya che, saMpa - A samaye, vartamAnamAM, vADaNa - nyAyayukta, nizcita ja mokSa prApta karAvanAra A, pare - mukti mArgamAM bhAvArtha :- Aje arthAtu A kSetra, kALamAM tIrthaMkara vidyamAna nathI ane je mArgadarzaka zramaNa che te paNa aneka matavALA dekhAya che. pAMcamA ArAmAM loko Avo anubhava karaze paraMtu tArA mATe to vartamAnamAM nyAyapUrNa nirvikalpa mokSa prApta karAvanAra mArga upalabdha che, tethI he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 32 avasohiya kaMTagApahaM, oiNNo si pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiyA, samayaM goyama mA pamAyae // 32 // zabdArtha :- vaTApadaM, kAMTAthI gherAyalA kaMTakavALA mArgane, avahiA - choDIne, mahAna - mahApuruSo dvArA sevita vizALa, paDyuM - muktinA rAjamArgamAM, sophavo si - praveza karyo che, vinodiyA = pUrNa zraddhA rAkhIne, ma = A mukti mArgamAM, chasi = AgaLa vadho. bhAvArtha :- he gautama! (he sAdhaka) kAMTAvALA mArganuM zodhana karIne arthAt saMsArathI dUra thaIne tuM mahApuruSo dvArA sevita ke mahAdhorI mArgarU5 jinamArgamAM AvI gayo che mATe daDha zraddhAthI e mArga para AvatI bAdhAone dUra karIne cAla. Ama karavAmAM, he gautama ! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. 33 abale jaha bhAravAhae, mA magge visame'vagAhiyA / pacchA pacchANutAvae, samaya goyama mA pamAyae // 33 // zabdArtha :- jada je rIte, mAravAda - bhAra UpADanAra bhAravAhaka, abajo -nirbaLa puruSa, visane - viSama, mane rastAmAM, vAhiyAM pahoMcatA dhairya gumAvI de che ane mUlyavAna bhAra tyAM choDI de che, pachI = pachI, pachAputAvaNa pastAvo kare che. bhAvArtha :- durbaLa bhAravAhaka cAlatAM cAlatAM kayAreka viSama mArga AvI jatAM dhairya gumAvIne mUlyavAna bhAra tyAM choDI de, to tene ghera AvyA pachI daridratAne kAraNe duHkhI thavuM paDe, pastAvuM paDe, tethI he gautama! (he sAdhaka!) tame paNa kayAre ya pramAdavaza svIkRta saMyamane adhIrA thaI choDazo nahIM. anyathA bhAravAhakanI jema pachI pastAvuM paDaze, tethI te sAdhaka! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi. tiNNo hu si aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTTasi tIramAgao / abhitura pAraM gamittae, samayaM goyama mA pamAyae // 34 // 34 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 194 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zabdArtha - du - cokkasa, mAM- mahAna, avkhava-saMsAra rUpa samudrane, tio vi -tarI gayo che, pukha =pharI, tIruM = kinArA upara, 1 = pahoMcIne,kiM = zA mATe vikRti = Ubho che, para - saMsArarUpa samudranI pAra (mukti tarapha), pitta - javA mATe, amag2- jhaDapa karo. bhAvArtha :- he gautama! tuM mahAsAgarane to pAra karI gayo che. have kAMThAnI najIka AvIne kema Ubho che? kema rokAI gayo che? tene jaldIthI pAra kara. Ama karavAmAM he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahIM. 38 akalevara-seNimUsiyA, siddhiM goyama loyaM gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM goyama mA pamAyae // 35 // zabdArtha - avara -siddhipadanI sIDIrUpa kSapakazreNI para, siyA uttarottara caDhIne, rahemaM = upadrava rahita, = kalyANakArI, siddhi siddha, toya lokane, majuttara = sarvapradhAna, chati - prApta karIza. bhAvArtha :- saMyamamAM sthira rahevAthI he gautama! dehamukta thaI siddhattvane prApta karAvanArI kSapaka zreNI para caDhIne tuM upadrava rahita, kalyANakArI ane anuttara evA siddhaloka arthAt mokSane prApta karIza tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahi, 36 buddhe pariNivvuDe care, gAmagae Nagare va saMjae / saMtimaggaM ca vUhae , samaya goyama mA pamAyae // 36 // zabdArtha :- nAma- gAmamAM, nAre nagaramAM, 1 - gayelo tuM, yuddha - tattvone jANIne, vuiDe = kaSAyarUpa agninuM upazamana karIne, saMga = saMyata banIne, ghare = munidharmanuM pAlana kara, 2 - tathA upadeza vagere dvArA, satimaw - zAMti pradAtA mokSa mArganI, gU5 - vRddhi kara. bhAvArtha :- tattvone jANIne ane kaSAyone pUrNa zAMta karI saMyamI banIne grAma nagara AdimAM vicaraNa karIne he gautama! zAMtimArganI arthAt mokSamArganI vRddhi kara, Ama karavAmAM samaya mAtrano paNa pramAda karavo nahIM. vivecana : apramAda sAdhanAnA nava mULamaMtra :- prastuta gAthAomAM bhagavAne gautama svAmIno nirdeza karIne samasta saMyamI sAdhakone apramAdanI sAdhanAnA nava mULa maMtra darzAvyA che. (1) dareka padArtha prati snehano viccheda karo. (2) tyAga karelA bhautika padArtho ane bhogone pharI svIkAravAno vicAra na karo. aNagAra dharmarUpa amRtane meLavyuM che, tenA upara daDha raho. (3) mitra baMdhu vagerenI sAthe pharI AsaktipUrNa saMbaMdha Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-10: dhrumapatraka 195 | joDavAnI IcchA na karo. (4) A samaye tamane je nyAyapUrNa mokSa mArga maLyo che, tenA upara daDha raho. (5) kAMTALA pathane choDI zuddha rAjamArge AvI gayA cho to have daDha nizcayapUrvaka e ja mArga upara cAlo. (6) durbaLa bhAravAhakanI jema na thAo paraMtu dhIra vIra daDha manobalI thaIne saMyama pAlana karo. (7) mahAsamudranA kinAre AvIne kema UbhA rahI gayA cho? AgaLa vadho, zIdhra pAra karo. (8) eka divasa avazya tame siddhilokane prApta karazo evo vizvAsa rAkhIne cAlo. (9) prabuddha upazAMta ane sayata banI gAma, nagara AdimAM vicaraNa karo, mokSamArganI vRddhi karo, dharmanI prabhAvanA karo. nacchika liMiLo :- AtmAmAMthI snehanA-rAganA baMdhano dura karo. rAga ja dveSane janma Ape che, te vItarAgatAmAM bAdhaka che. gautamasvAmI dareka padArtha uparanA snehathI mukta hatA. viSayabhogothI paNa virakta hatA. te to apramatta utkRSTa saMyama sAdhaka hatA, mATe dareka sAdhakane lakSyamAM rAkhIne ja A upadeza gautamanA nAme ApavAmAM Avyo che. ja anna rIpha, vahumA rasa mAlipa - Aje (A paMcamakALamAM) jina bhagavAna dekhAtA nathI paraMtu tenA dvArA batAvelo ane aneka mahApuruSo dvArA saMmata samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa, mokSamArga to dekhAya che. bIjI vyAkhyA bhAvArthamAM ApI che. ane ga6 bAvAda - A saMbaMdhamAM eka daSTAMta che- eka vyakti dhana kamAvA mATe paradeza gayo. tyAMthI sonuM vagere ghaNuM dravya prApta karI te potAnA gAma tarapha Avato hato. vajana ghaNuM hatuM ane te pote ghaNo durbaLa hato. jyAM sudhI saraLa mArga hato tyAM sudhI te barAbara cAlyo paraMtu viSamamArga Avyo, tyAM te gabharAI gayo. tyAM ja dhananI gAMsaDI choDIne te khAlI hAthe ghare Avyo. have te badhuM gumAvavAne kAraNe nirdhana thaI gayo ane pastAvA lAgyo. Ama je sAdhaka alpa sattvanA kAraNe saMyamadhanane gumAve che. tene pAchaLathI pastAvuM paDe che mATe niraMtara jJAna ane ciMtana vaDe Atmazaktino vikAsa karatAM rahevuM joIe kAraNa ke sabaLane badhA ja saMyoga sahAyaka hoya che ane nirbaLane te ja saMyoga pADI nAMkhe che, jema ke havA agni ne jalAve che ane dIpakane olavI nAkhe che. nevara :- zarIra mukta avasthAne prApta karAvanArI guNazreNIne akalevara zreNI kahevAmAM AvI che. te vicArazreNIne zAstra kSapaka zreNI kahe che. gautamanI siddhi :37 buddhassa Nisamma bhAsiyaM, sukahiya-maTThapaovasohiyaM / rAgaM dosaM ca chidiyA, siddhigaI gae goyame // 37 // -tti veni zabdArtha :- tusa - sarvajJa bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA, suphiyaM suMdara rIte vistArapUrvaka kahevAyeluM, ajamovalohiyaM arthapradhAnapadothI upazobhita, mAliyuM bhASaNa, vANIne,fNasanma Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-1 * sAMbhaLIne, rALa - rAga, vola - dveSano, iivayA - nAza karIne, sidi - siddhi gatine, gaN - prApta thayA 196 bhAvArtha :- mokSadAyaka bhAvothI suzobhita temaja sArI rIte kahelI sarvajJa bhagavAna mahAvIranI vANI sAMbhaLIne teno svIkAra karIne ane rAgadveSano pUrNakSaya karIne zrI gautamasvAmIe siddhigatine prApta karI. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : anupaovasohiyaM :- mokSanI prApti karAvanArAM tattvonA upadezathI suzobhita athavA bharapUra. A vizeSaNa bhagavAna mahAvIranI vANInuM che. suphiya :- suMdara rIte varNaveluM bhagavAnanI vANInuM A bIjuM vizeSaNa che. upasaMhAra H- saMpUrNa adhyayanamAM zrI gautama svAmInA nAmathI dareka sAdhakane mokSamArgamAM pragati karAvavA vairAgya sabhara upadeza Apyo che ane aMtima gAthAmAM te upadezanuM phaLa darzAvyuM che. gaNadhara gautama svAmI to bhagavAnanA upadeza anusAra jIvana jIvI mukta thaI gayA che paraMtu mokSArthI anya sAdhakoe paNa te dizAmAM saphaLa prayatna karavo joIe. ApaNo goyama (gautama) ApaNuM mana che. badhI zikSAothI A manane zikSita karavAnuM che. manuSya jIvananI eka paLa amUlya ratna samAna che. dharmamAM sthira rahI apramatta rIte AgaLa vadhIe, to A jIvanayAtrA saphaLa thaI jAya. pharI pharI A saMyama ane mokSasAdhano maLavAnAM nathI. maLelA kiMmatI sAdhanono sapayoga karI levo joIe arthAta A ja zarIrathI mokSa meLavI levo joIe. ~ // adhyayana-10 saMpUrNa | Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--11 : bahuzruta pUjA 197 agiyAramuM adhyayana KOROORRORROR paricaya : A adhyayananuM nAma 'bahuzrutapUjA' che. tene 'bahuzruta mahimA' paNa kahI zakAya che kAraNa ke A adhyayanamAM 'bahuzruta'nI bhAvapUjA arthAt mahimAnuM pratipAdana che. prastuta adhyayanamAM parAkASThAnI apekSAe bahuzrutano artha 'caturdaza pUrvadhara' tathA 'sarvAkSara sannipAtI nipuNa sAdhaka', e pramANe karyo che ane jaghanya, madhyama, bahuzrutano paNa apekSAthI temAM samAveza thaI jAya che. Ama A adhyayanamAM samasta bahuzruta zramaNonAM guNagAna, bahumAna pradarzita karyA che. bahuzruta, kovida, guruvRddha, bahu AgamajJa, vizArada vagere paryAyavAcI zabdo che. bhinna bhinna AgamomAM teno prayoga jovA maLe che, yathAH- uttarAdhyayana sUtranA ekavIzamA adhyayanamAM 'kovida' batrIsamA adhyayanamAM 'guru vRddha', cheda sUtromAM 'bahu AgamajJa', uttarAdhyayanasUtranA satyAvIzamAM adhyayana 'vizArada' ane sUtrakRtAMga sUtranA bIjA adhyayanamAM bahuzruta zabdaprayoga che. = bahuzrutanA traNa prakAra nizIthacUrNi, bRhatkalpabhASya AdimAM pratipAdita karavAmAM AvyA che. (1) jaghanya bahuzruta :- aneka zAstronA adhyetA ane AcArAMgasUtra tathA nizIthasUtra, A be . sUtra artha sahita kaMThastha dhAraNa karanAra (2) madhyama bahuzruta :- pUrvokta be sUtra ane sUtrakRtAMgasUtra sahita traNa cheda sUtrane kaMThastha dhAraNa karanAra (3) utkRSTa bahuzruta :- navamA, dazamA pUrva sudhInA zrutajJAnanA dhAraka ane daza pUrvajJAnathI AgaLa 14 pUrva sudhInA dareka jJAnI utkRSTa bahuzruta hoya che. A traNeya jaghanya, madhyama ane utkRSTa bahuzruta gItArtha kahevAya che. - (bRhadkalpa bhASya) prastuta adhyayanamAM bahuzruta / ane abahuzrutanuM aMtara darzAvavA mATe sarvaprathama abahuzrutanuM svarUpa darzAvyuM che. je bahuzruta bananAranI yogyatA, prakRti, anAsakti, alolupatA temaja vinItatA prApta karavAnA viSayamAM gaMbhIra cetavaNI denAra che. tatthAt trIjI ane cothI gAthAmAM jJAna ane zikSAonI prApti mATe yogyatA ane ayogyatAnuM svarUpa kramazaH pAMca ane ATha kAraNomAM darzAvyuM che. chaThThIthI teramI gAthA sudhI abahuzruta ane bahuzruta thavAmAM mULa kAraNabhUta avinIta ane suvinItanAM lakSaNa darzAvyA che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 te uparAMta bahuzruta banavAnI maulika bhUmikArUpa gurukulavAsanI preraNA gAthA 14 mAM che. ATalI bhUmikA rajU karyA pachI zAstrakAre zaMkha, azva, gajarAja, uttama vRSabha Adi aneka upamAothI upamita karI bahuzrutano mahimA, tejasvitA, AMtarika zakti, kAryakSamatA ane zreSThatAne pragaTa karI che. A upamAo dvArA bahuzrutanI baliSTatA, ajeyatA, nIDaratA, gaMbhIratA vagere guNo paNa pragaTa thAya che. zAstrakAre aMte bahuzrutatAnI phalazruti mokSagAmitA darzAvI bahuzruta banavAnI preraNA ApI che. 000 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-11 : bahuzruta pUjA * agiyAramuM adhyayana - bahuzruta pUjA 199 IPE adhyayanano upakrama : 1 saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / AyAraM pAukkarissAmi, ANupuvvi suNeha me // 1 // zabdArtha :- AyArM - AcArane, zrutAcArane. bhAvArtha :- je bAhya ane AtyaMtara saMyogothI sarvathA mukta bhikSu che, tenA AcArane arthAt sUtracArane anukramathI pragaTa karIza, tene mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecana : mAyArM :- AcAra zabda ahIM saMyamanAM anuSThAno, tat saMbaMdhI guNo, zrutajJAna prApti ane vinaya dharmane sUcita karatI zikSAonI apekSA rAkhe che arthAt bhikSu guNavAna thaI bahuzruta kema thAya; tenI sarva zikSA, preraNAo A adhyayanamAM che. abahuzrutanuM svarUpa : 2 je yAvi hoi Nivvijje, thaddhe luddhe aNiggahe / abhikkhaNaM ullavai, aviNIe abahussu // 2 // E/E zabdArtha :- ne yAvi - je koI paNa muni, piSvio = vidhArahita, zrutajJAnarahita, zAstrajJAna - - rahita, thandre = abhimAnI, zuddhe - rasAdimAM Asakta, aNihe - ajitendriya, aviLIr avinIta che tathA, abhivaqLa - vAraMvAra, kavik = asaMbaddha bhASaNa kare che te, avadullura = abahuzruta che, alpajJAnI che. bhAvArtha :- je bhikSu zrutajJAna rahita che, ahaMkArI che, rasAdimAM lubdha ke vRddha che, ajitendriya che arthAt mana tathA Indriyono nigraha karato nathI, vAraMvAra asaMbadgha bhASaNa kare che tathA je avinIta che, te abahuzruta hoya che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vivecana : vidyA rahita vagere cha avaguNovALA sAdhu bahuzruta thaI zakatA nathI. te abahuzruta ja rahe che, jema ke - 1. zAstrajJAnathI rahita 2. abhimAnI 3. viSayAsakta 4. anigrahI 5. ayogya bhASI 6. avinIta. saMyamI sAdhakoe jJAnI ane bahuzruta thavA mATe A avaguNone potAnA AtmAmAM praveza Apavo nahi. zikSAprAptimAM bAdhaka kAraNo - | aha paMcahiM ThANehiM, jehiM sikkhA Na labbhai / thabhA kohA pamAeNa, rogeNA''lassaeNa ya // 3 // zabdArtha - ghaMbA-mAna, oha, krodha, nANAM - pramAda, roga - roga, mAnarUpaNa - ALasa, - A, pahiM= pAMca, vArdi- kAraNothI, siva - zikSA, bhaTTa - prApta thatI nathI. bhAvArtha - pAMca avaguNa sthAno che, jenA kAraNe zrutajJAnanI prApti thaI zakatI nathI. te A pramANe che- (1) abhimAna (2) krodha (3) pramAda (4) roga ane (5) ALasa. jJAna prAptimAM sAdhaka kAraNo - aha aTThahiM ThANehiM, sikkhAsIle tti vuccai / ahassire sayA daMte, Na ya mammamudAhare // 4 // NAsIle Na visIle, Na siyA ailolue / akohaNe saccarae, sikkhAsIle tti vuccai // 5 // zabdArtha :- ahiM - ATha, DhAuM - sthAnothI, tihArIne ri - A AtmA zikSA pAmavAne yogya, mahastire - vadhAre paDatuM hAsya na karanAra, sayA te - IndriyonuM damana karanAra, marma - marma vacana, savAre - na kahenAra, vANIne - cAritranI virAdhanA na karanAra, cAritra saMpanna, na viNIne = vratonuM niraticAra pAlana karanAra, = ati lolupa, siyA = na thavuM joIe, awone = krodha rahita, krodha na karanAra, sanna = satyAnurAgI, satyaniSTha, saMyamaniSTha, sinhAne tti = zikSAzIla. bhAvArtha :- A ATha sthAnothI arthAt guNothI zikSAzIla kahevAya che - (1) je sadA hAMsI majAka na kare, (2) Indriyo ane mananuM damana karanAra hoya, (3) bIjAnA marma ughADanAra na hoya (4) azIla arthAt sadAcAra, saMyamAcArathI rahita na hoya (5) vizIla arthAt aticArothI vrata ke cAritrane kalaMkita Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-11: bahuzruta pUjA 201 | karanAra na hoya, (6) atyaMta rasalolupa na hoya, (7) krodhanAM kAraNo upasthita hovAM chatAM ya je krodha na karato hoya, kSamAzIla hoya (8) je satyamAM anurakta hoya, satyaniSTha hoya, te zikSAzIla arthAt zikSAne prApta karanAra ke bahuzruta bane che. vivecana : zikSAnA be prakAra : (1) grahaNazikSA (2) Asevana zikSA. guru pAsethI prApta karAtAM zAstrIya jJAnane grahaNa zikSA ane gurunA sAnnidhyamAM rahIne tanusAra karAtA AcaraNanA abhyAsane Asevana zikSA kahe che. A baMne prakAranI zikSA abhimAna Adi kAraNothI prApta thatI nathI. abhimAna Adi pAMce ya avaguNone choDIne je zikSAzIla thAya che, te ja bahuzruta bane che. aMbA (taMbha) - abhimAnIne koI zAstra bhaNAvatA nathI kema ke te vinaya karato nathI. Ama zikSA prAptimAM abhimAna bAdhaka che. pApa - vyavahAramAM pramAdanA mukhya pAMca bheda pracalita che. madha, viSaya, kaSAya, niMdA ane vikathA. ALasa, pramAdanI ja aMtargata che. ALasa zabdano prayoga upekSAbhAva, utsAhahInatA ke nirutsAhInA arthamAM che. pramAda zabdathI sUma daSTie sAdhaka mATe zarIra zuzruSA ane upakaraNa vibhUSA Adi pravRttionuM grahaNa thAya che. abakSata banavAnAM pAMca kAraNa:- gAthA 3 mAM batAvelA pAMca kAraNothI manuSya zikSA prAptine yogya banato nathI. AvI vyakti te te guNonA abhAvamAM abahuzruta bane che. sipAhIne :- (1) zikSA pAmavA yogya, zrutajJAna pAmavA yogya, (2) zikSAthI saMpanna, jJAnathI saMpanna. ka re :- akAraNa ke sakAraNa jeno svabhAva hAMsI majAka karavAno na hoya. kAte - sadAcArano abhAva. sevA, vinaya, adhyayanaruci tyAga, tapasyA vagere anuSThAnomAM ruci na rAkhe, upekSA kare, tene azIla kahevAmAM Ave che. nirIne , doSayukta AcaraNa. krodha, ghamaMDa. kaleza, kapaTa. prapaMca karanAra. niMdA vikathAomAM samaya pasAra karanAra, jinAjJA ane guru AjJAthI viparIta pravRttio karanArane vizIla kahevAmAM Ave che. avinIta ane vinItanAM lakSaNa :___aha coddasahiM ThANehiM, vaTTamANe u saMjae / aviNIe vuccai so u, NivvANaM ca Na gacchai // 6 // zabdArtha - vordi-cauda, hiMsthAnomAM, vaTTanAne vartamAna, saMka-saMyata, bhikSa, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 muni, aviLIr = avinIta, so 3 - te, bilvALa - nirvANa, nak = prApta karato nathI. bhAvArtha :- cauda prakAranA avaguNone dhAraNa karanAra bhikSu avinIta kahevAya che ane te nirvANa prApta karI zakato nathI. 7 8 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 abhikkhaNaM kohI havai, pabaMdhaM ca pakuvvai / mettijjamANo vamai, suyaM laddhUNa majjai // 7 // avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppai / suppiyassAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM // 8 // paiNNavAI duhile, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aciyatte, aviNIe tti vuccai // 9 // 9 = zabdArtha :abhistuLa - vAraMvAra, johI - krodha karanAra, havapha - hoya che, pa0thaM pAD - prabaMdha kare che, krodha lAMbA samaya sudhI TakAvI rAkhe che, mettiAmALo- mitratA thavA chatAM mitrone, vamarU = choDI de che. mitratA nabhAvato nathI, sukSya - zAstra jJAna, hrastULa = meLavIne, mangad = abhimAna kare che, avi pAvaravahevI - potAnA doSone bIjA para nAMkhe che, minnesu - mitro para, avi - paNa, jhuppaTT = krodha kare che tathA, suppiyajJAvi - atizaya priya, mittalsa - mitranI, pAvaLa - bUrAI, bhAsarU = kahe che, rahe - ekAMtamAM (pITha pAchaLa), paphaLavArpha - asaMbaddha vacana bolanAra ke Agrahayukta bhASA bolanAra, duhile - mitradrohI, abhizatte = Indriyone vazamAM na karanAra, akSavimAnI = AhAra vage2no saMvibhAga na karanAra, aSiyatte - badhAne aprIti utpanna karanAra. 11 bhAvArtha :- je (1) vAraMvAra krodha kare che. (2) krodhane dIrgha samaya sudhI TakAvI rAkhe che, (3) maitrI karanArane paNa dhutakAre che, (4) zAstrajJAna prApta karI ahaMkAra kare che, (5) skhalanArUpa doSanA kAraNe koInI niMdA kare che, (6) mitro para paNa krodha kare che, (7) atyaMta priya mitranA paNa tenA parokSamAM avarNavAda bole che, (8) asaMbaddhabhASI che athavA je Agrahayukta bhASA bole che, (9) mitradrohI che, (10) abhimAnI che, (11) rasalolupa che, (12) ajitendriya che, (13) asaMvibhAgI che arthAt sAthI sAdhuomAM AhArAdino vibhAga karato nathI, ane je (14) aprIti utpAdaka che, te (A cauda lakSaNothI yukta) sAdhaka avinIta kahevAya che. 10 aha paNNarasahiM ThANehiM, suviNIe tti vuccai / NIyAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // appaM ca ahikkhivai, pabaMdhaM ca Na kuvvai / mettijjamANo bhayai, suyaM laddhuM Na majjai // 11 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-11: bahuzruta pUjA 203 | 12 Na ya pAvaparikkhevI, Na ya mittesu kuppai / appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 12 // 13 kalaha Damara vajjae, buddhe abhijAie / hirimaM paDisalINe, suviNIe tti vuccai // 13 // zabdArtha :- 36 - have, paUMdaM- paMdara, sAhiM - sthAnothI (paMdara guNavALI vyakti), suvi tti = suvinIta, nIyAvittI = namra vRttivALo, avane = gati, sthAna, bhASA ane bhAva viSayaka capaLatA rahita, amAruM - mAyA rahita, azuda- khela-tamAzA vagere kutUhalamAM ruci na rAkhanAro, naM 2 lijikuvaka koInI niMdA na karato hoya. paraMdhuM dhva6. krodhane lAMbA samaya sudhI na rAkhanAro, zIdhra zAMta thaI janAra, - nibhAve, suya. zAstra jJAna, tabdha - prApta karIne, mamDu = abhimAna nathI karato, na ya pavariSevIne bIjAnI bhUlane laMbANathI pragaTa na kare, mittalu - mitra para, na supa - krodha karato nathI tathA, khrista - apriya, mittalsa - mitranI, ji- paNa, he - pITha pAchaLa, vahANa mAta - bhalAI ja kare, temanA guNonI prasaMzA kare, naha imaravaMNa - je kaleza tophAna, hullaDathI dUra rahe che, AmaLAphA-kuLavAna, guNavAna, saMskArI, hira - lajjAvAna, saMtIne - indriyonuM gopana karanAra, yuddha - tattvajJa sAdhu. bhAvArtha :- paMdara kAraNo arthAt paMdara guNone dhAraNa karanAra sAdhaka suvinIta kahevAya che -(1) je namra banI rahe che, (2) caMcaLatA ke capaLatA rahita che, (3) mAyA, daMbha ke chalathI rahita che, (4) khela tamAzA vagere jovAmAM utsuka nathI, (5) koIne tiraskArato nathI, (6) krodhamAM lAMbA samaya sudhI raheto nathI, (7) maitrIbhAva rAkhanAra prati kRtajJAtA rAkhe che arthAt mitratA TakAve che, (8) zAstrajJAna prApta karI mada karato nathI, (9) alanA thavA para bIjAnI niMdA karato nathI, (10) mitro para krodhita thato nathI, (11) priya mitranA paNa ekAMtamAM guNAnuvAda kare che, (12) vANI, kalaha ane mArAmArIthI dUra rahe che, (13) tattvajJAnI, suMdara svabhAvI ane saMskArI hoya che, (14) lajjAzIla hoya che, (15) IndriyonuM gopana karanAra ane vivekI hoya che, evA buddhimAna sAdhaka suvinIta kahevAya che. vivecana : vAM johI -je vAraMvAra krodha kare che ke kSaNa kSaNamAM krodha kare che, kAraNa ke akAraNa krodha karato ja rahe che. parvavuM ja pazudhya - (1) je avicchinna rUpathI arthAt niraMtara tIvra krodha kare che. samajAvavA chatAM upazAMta thato nathI. (2) vikathA AdimAM niraMtara pravRtta rahe che. ttino vamad - prakRtinI pracaMDatAne kAraNe athavA mAyA kapaTane kAraNe koInI sAthe mitratA TakAve nahIM ane tuccha vAta mATe mitratA toDI nAMkhe arthAt koInI sAthe mitratA nibhAve nahIM. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 204] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pAvara hevI - koI munivaranI bhUla thaI jAya, alanA jAya, to doSadarzI banIne tenA doSo anya samasta pragaTa kare, tenA upara AkSepa kare, tene badanAma kare, te pApaparikSepI kahevAya che. rahe bAra vAva - koInI sAme priya ane madhura bole, paraMtu pAchaLathI tenI niMdA kare ke A Ama kare che, A doSanuM sevana kare che vagere. paphapaugvADuM:- prakIrNavAdI(1) uDatI asaMbaddha vAto karanAra, vastu tattvano vicAra karyA vagara je manamAM Ave, te bolI nAkhanAra prakIrNavAdI che. (2) je pAtra - ApAtranI parIkSA karyA vinA game tenI pAse prApta thayelA zratanuM rahasya pragaTa kare che. (3) je ekAMta rUpe AgrahazIla banI bolI nAkhe ke A Ama ja che, A Ama che ja nahi, Ama hotuM ja nathI. AvA ekAMtabhASIne pratijJAvAdI kahevAya che. Ama sAdhake asaMbaddhabhASI ane ekAMtabhASI na thatAM pUrvAparano vicAra karI vivekapUrNa vacana bolavA joIe. AgrahapUrNa vAto karI viSayone viSama banAvavA na joIe kAraNa ke samajaNapUrvaka, Agraha rahita vAta karavAthI ja svaparanI AtmasamAdhi jaLavAI rahe che. turi (drohI) - bevaphA vizvAsaghAtI, virodhI, kajiyAkhora, upakAra pratye apakAra karanAra. jiyate :- aprItikara - je jovA chatAM ke bolAvavA chatAM athavA koI paNa pravRti karatAM sarvatra sarvane aprIti ja utpanna kare che. AvI prakRtivALAne aprItikara kahe che. jIvAvara ( tti) :- (1) namra banI vyavahAra, vartana karanAra (2) zadhyA AdimAM guruthI nIce rahenAra, namravRttivALA che. jema ke 'NIyaM sejjaM gaI ThaNaM, NIyaM ca AsaNANi ya / nAM 2 pAye vaLA, jayaM nA ya nahiM !' dazavaikAlikasUtra arthAt vinIta ziSya guruthI potAnI zayyA sadA nIcI rAkhe che, cAlatAM samaye tenI pAchaLa cAle che, gurunA sthAna ane AsanathI tenAM sthAna ane Asana nIcAM rAkhe che. te namra thaIne guru caraNomAM vaMdana kare che ane namra banI hAtha joDe che arthAt hAtha joDIne ja koI paNa vAta kare, pUche ke uttara Ape che. A prakAre utkRSTa vinayabhAvathI rahe. avavane :- (1) prAraMbha karelA kAryamAM sthira rahenAra. (2) cAra prakAranI capaLatAthI rahita. (1) gati capaLa - utAvaLe cAle, te gaticapaLa che. (2) sthAnacapaLa - je beThAM beThAM ja hAthapaganuM halanacalana karato rahe che, te sthAnacapaLa che. (3) bhASAcapaLa - je bolavAmAM capaLa hoya che, te bhASAcapaLa che. bhASAcapaLa paNa cAra prakAranA hoya che - (1) asatkalApI, (2) asabhyapralApI, (3) asamIkSyapralApI (4) adeza kAlapralApI. bhAvacapaLa - prAraMbha karelAM sUtra ke arthane pUrNa karyA vinA ja anya sUtra, arthanuM adhyayana prAraMbha kare che. prAraMbheluM kArya pUrNa karavAmAM daDha niSThAvAna na hoya, te bhAvacapaLa che. amAH - sadA sarvatra saralatAyukta vyavahAra karanAra, kapaTa prapaMca na karanAra temaja pavitra bhAva rAkhanAra Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-11 : bahuzruta pUjA hoya, te amAyI che. avahaste :- (1) je IndriyonA viSayomAM ati icchA na rAkhe. (2) je sAdhaka nATaka, tamAzA, camatkArika vidyAo arthAt indrajAla, jAdu Adi khela, tamAzA jovAmAM anutsuka hoya. anaM 2 adhivivajJa :- alpa zabdanA be artha karavAmAM Ave che. (1) thoDuM ane (2) abhAva. prathama artha anusAra koI ayogya tathA anutsAhI vyaktine dharmamAM prerita karatI vakhate teno thoDo tiraskAra kare che (2) bIjA artha anusAra je koIno paNa tiraskAra karato nathI. 205 rahe jJALa bhAsapha :- suvinIta sAdhaka, mitrano koI aparAdha thAya, to gusse na thAya ane amitra ke apakArInA paNa pUrvakRta koI ekAda satkAryanuM smaraNa rAkhI tenAM paNa parokSamAM guNagAna kare che paraMtu tenA para krodha karato nathI. abhinAr (abhijAtika) :- kulIna, guNavAna, suMdara svabhAvI, saMskArI, hirimaM :- lajjA. te suvinItano eka viziSTa guNa che. tenI AMkhomAM zarama hoya che. lajjAvAna sAdhakane kadAcit kaluSita adhyavasAya ke pariNAma AvI jAya, to paNa anucita vacana bolavAmAM ane anucita pravRtti karavAmAM te lajjita thAya che. DisaMtIne :- je potAnA hAtha, paga Adi aMgopAMganI ke mana ane indriyonI vyartha ceSTA choDI, tene sthira karI, potAnA AtmAmAM saMlIna rahe che ane je sAdhaka guru pAse ke anyatra paNa niSprayojana phare nahIM, anAvazyaka pravRttimAM manAdi yogonuM pravartana na kare, te pratisaMlIna kahevAya che. bahuzruta thavAnI bhUmikA 14 : vase gurukule NiccaM, jogavaM uvahANavaM / piyaMkarepiyaMvAI, se sikkhaM laddhamarihai // 14 // zabdArtha :- pijyuM = haMmezAM, gurujutte = guru pAse, gurunI AjJAmAM, vase = rahe che, nova samAdhivALA, prazasta mana, vacana, kAyAnA yogathI yukta, vaLavuM = tapanuM AcaraNa karanAra, piyare = priya karanAra, ane, piyavADuM - priya bhASaNa karanAra che (priya bhASI), te = te vinIta ziSya, sivuM - zikSA, juM - prApta karavAne, ahirU - yogya hoya che. = ke bhAvArtha :- je sadA gurukulamAM rahe che arthAt gurunA sAMnidhyamAM rahIne potAnuM zAstra adhyayana pUrNa kare che athavA guru AjJA pramANe ja cAle che. je prazasta mana, vacana, kAyAnA yogathI yukta ke saMyama dharmAnuSThAnothI yukta che, zAstra adhyayanathI saMbaMdhita tapamAM ke anya viziSTa tapamAM nirata rahe che, priya karanAra ane priyabhASI hoya che, Avo guNasaMpanna vinIta ziSya grahaNa zikSA ane Asevana zikSA prApti mATe yogya hoya che. AvA guNothI yukta sAdhaka bahuzruta thaI zake che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 15 vivecana :vase ne viM :- gurukulamAM rahevAthI sAdhaka jJAnano bhAgI bane che. darzana ane cAritramAM sthira bane che ane tenuM jIvana suMdara ane sughaDa banIne te dhanya banI jAya che, kahyuM paNa che ke - NANassa hoi bhAgI, thirayarao dasaNe caritte ya / thai mAvahAra, surasulavAnuM na muvati | uttarAdhyayana cUrNi. goviM:- (1) mana, vacana kAyAnI zubha pravRtti, (2) saMyama yogonI samAdhi, (3) adhyayanamAM udyama (4) dharmaviSayaka prazasta pravRtti ane (5) cittasamAdhi. prastutamAM yogavAnano artha che - samAdhivAna athavA prazasta mana, vacana, kAyAnA yoga ke vyApArathI yukta. bahuzrutanI upamAo : jahA saMkhammi payaM NihiyaM, duhao vi virAyai / / evaM bahussue bhikkhU, dhammo kittI tahA suyaM // 15 // zabdArtha - nadI-jema, saMni - zaMkhamAM, divaM rAkheluM parva. dUdha, phuda vi - banne prakArathI potAnI svaitatA ane madhuratAnA guNothI), virAve = zobhA pAme che, parva- e rIte, vahusubahuzruta, fmajabU- bhikSumAM, thamyo- dharma, ttiI - kIrti, ta- tathA, surya - zruta zobhA pAme che. bhAvArtha :- jema zaMkhamAM raheluM dUdha baMne prakAre zobhAyAna che- nijaguNathI ane zaMkha saMbaMdhita guNothI. te ja rIte bahuzruta bhikSu dharmakIrti arthAt AcAradharmano suyaza ane zAstrajJAna, A baMnethI suzobhita hoya che. |RE jahA se kamboyANaM, AiNNe kaMthae siyA / Ase javeNa pavare, evaM havai bahussue // 16 // zabdArtha - -je rIte, jema, volAI- kaMboja dezanA ghoDAomAM, mApha zIlAdi guNothI yukta, Are - ghoDA, ratha - pradhAna, kaMthaka, si - hoya che tathA vega - vegamAM (teja gatimAM), vara- zreSTha hoya che, dusuI - bahuzruta sAdhu, dava - hoya che. bhAvArtha :- jema kaMboja dezamAM utpanna thayelA azvomAM kaMthakaazva guNa saMpanna ane gatimAM zreSTha hoya che, tema sAdhuomAM bahuzruta bhikSu guNothI zreSTha hoya che. ___ jahA''iNNasamAruDhe, sUre daDhaparakkame / ubhao NaMdighoseNaM, evaM havai bahussue // 17 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-11 : bahuzruta pUjA zabdArtha :- aphaLa samAje= AkIrNa jAtinA uttama ghoDA para savAra thayelA, 64parvane daDha parAkramavALA, sUre = vIra yoddhA, 3mao= banne bAju, paMviSoseLa - vAdha dhvanithI eTale jayanAdathI zobhA pAme che. 207 bhAvArtha :- jema guNavAna azva upara ArUDha thayelA daDha, parAkramI, zUravIra yoddhA AgaLa pAchaLa thanArA naMdIghoSathI suzobhita hoya che, te ja rIte bahuzruta paNa zAstrasvAdhyAyayI prazaMsA ane sanmAna pAme che. jahA kareNu parikiNe, kuMjare saTThihAyaNe / 18 balavaMte appaDihae, evaM havai bahussue // 18 // zabdArtha :vareNu parioi = hAthaNIothI gherAyelo, sadgihAvaLe = sATha varSanI avasthAno, vanavate- baLavAna, juMgare - hAthI, mahihar - bIjA hAthIothI parAbhUta thaI zakato nathI = bhAvArtha :- jema hAthaNIothI gherAyelo 60 varSano baliSTha hAthI koIthI parAjita thato nathI, tema autpAtikI Adi buddhi tathA vividha vidyAothI yukta bahuzruta sAdhaka koIthI parAjita banato nathI. jahA se tikkhasiMge, jAyakhaMdhe virAya | vasahe jUhAhivaI, evaM havai bahussu // 19 // 19 = = zabdArtha :- tivrutine = tIkSNa zIMgaDAvALA, gAyo~the = puSTa kAMdhavALA, vasade - vRSabha, sAMDha, vyUhAddiva - samUhano nAyaka banIne, viAyaph = vizeSa zobhA pAme che, vaM - e rIte, havapha 'gaccha'nI dhUMsarIne dhAraNa karavAmAM samartha hoya che tathA samudAyanA nAyaka (AcArya) banIne, vahussu * bahuzruta paNa zobhA pAme che. jahA se tikkhadADhe, udagge duppahaMsae / sIhe miyANa pavare, evaM havai bahussue // 20 // bhAvArtha :- jema aNIdAra zIMgaDA ane baLavAna skaMdhavALo vRSabha (baLada) jUthanA adhipatinA rUpamAM suzobhita hoya che tema bahuzruta bhikSu svazAstra, parazAstranAM jJAnarUpa tIkSNa zIMgaDAthI, gacchano moTo kAryabhAra upADavAmAM samartha caturvidha saMghanA AcAryanA rUpamAM suzobhita hoya che. 20 zabdArtha :- tiravAje = tIkhI (bhayaMkara) dADhovALo, duHsa = koIthI na dabAvAvALo, 365 = pradhAna, yuvAna, pUrNa yuvAvasthAne prApta, zreSTha, pItte = siMha, bhiyALa = mRgomAM, samasta vanacArI pazuomAM, pavare = zreSTha hoya che. bhAvArtha :- jema tIkSNa dADhavALo yuvAna ane aparAjita siMha vanyaprANIomAM zreSTha hoya che, tema pratibhAdi guNone kAraNe bahuzruta bhikSu durjaya ane zreSTha hoya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 21 nahA se vAsuneve, saMha-ca-LavAre| aDiya-vate nohe, vaM havad nadustur // 2 // zabdArtha :- saMghaSaSaSe -zaMkha, cakra ane gadAne dhAraNa karanAra, le - te, vAsuveve - vAsudeva, ahiha te = apratihata, apratibAdhita baLavALA, khode - yoddhA hoya che. bhAvArtha :- jema zaMkha, cakra ane gadAne dhAraNa karanAra vAsudeva apratibAdhita baLavALA yoddhA hoya che, tema bahuzruta bhikSu samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa athavA ahiMsA, saMyama ane taparUpa trividha zastrothI sajja thaI karmazatruo sAme aparAjita hoya che. 22 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 jahA se cAurate, cakkavaTTI mahiDDie / coddasa rayaNAhivaI, evaM havai bahussae // 22 // zabdArtha HvavavaTTI - cakravartI, cAkarate = cAre bAju bharatakSetranA kinArA sudhI rAjya karanAra hoya che, mahifri = mahARddhizALI, cola rayaLAdivarpha - cauda ratnono svAmI hoya che. bhAvArtha :- jema cAreya dizAomAM pUrNa vijaya meLavelA athavA cAre bAju bharatakSetranA kinArA sudhI rAjya karanAra cakravartI cauda ratnonA svAmI, mahAna Rddhi saMpanna hoya che, tema bahuzruta paNa cauda pUrvanA jJAnathI saMpanna ane guNothI samRddha hoya che. 23 = jahA se sahassakkhe, vajjapANI puraMdare / sakke devAhivaI, evaM havai bahussue // 23 // zabdArtha :- sahahlavuM = sahasra (hajAra) netravALA, vakhtapALI = hAthamAM vajra dhAraNa karanAra, puravarte = pura nAmanA daityano ke nagarano vinAza karanAra, devAddivarlDa - devonA svAmI, che - te prasiddha, sakke = zakra (Indra) zobhita hoya che. bhAvArtha :- jema hajAra netravALA, hAthamAM vaja rAkhanAra, pura nAmanA daityano ke nagarano nAza karanAra puraMdara zakrendra asaMkhya devonA adhipati hoya che, tema bahuzruta bhikSu paNa vizALa sAdhu sAdhvI samudAyanA svAmI hoya che. 24 nA te timira-viddhase, uttiSkRte vivAyare / jalate iva teeNaM, evaM havai bahussue // 24 // zabdArtha :- simi-viddhaze - aMdhakArano nAza karanAra, ttikRte (vaiSpidaMte) - UgatA, AkAzamAM upara tarapha caDhatAM, vivAyare - divAkara, sUrya, sephLa va = tejathI, agninI jema, gataMte dedIpyamAna thatAM, jAjaNyamAna, chyuM " e rIte AtmajJAnanA tejathI dIpta, va ukSur - bahuzruta = Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'adhyayana-11: bahuta pUjA 209 | jJAnI, vad - zobhita thAya che. bhAvArtha :- jema aMdhakArano vidhvaMsaka udayamAna sUrya prakAzanA tejathI agni jema jAjalyamAna dekhAya che, tema bahuzruta bhikSu ajJAnAndhakAranA nAzaka banI tapanA tejathI dedIpyamAna pratIta thAya che. 25 jahA se uDuvaI caMde, Nakkhatta-parivArie / paDipuNNe puNNamAsIe, evaM havai bahussue // 25 // zabdArtha :- 3Duva - nakSatrono svAmI, paMre - caMdra, vitta rivApi - graha, nakSatra, tArAothI gherAyelA tathA, punAtara - pUrNimAnA divase, hipu soLa kaLAthI pUrNa banI zobhita thAya che, dusuI = bahuzruta sAdhu paNa Atmika zIlatAthI bhAvArtha :- jema graha, nakSatra, tArAonA parivArathI gherAyelA nakSatronA svAmI caMdramA pUrNimAnA divase soLa kaLAthI pUrNa banI zobhita thAya che, tema sAdhu samudAyathI gherAyelA bahuzruta zramaNa potAnA jJAna prakAzathI zobhAyamAna hoya che. 21 jahA se sAmAiyANaM, koTThAgAre surakkhie / UTT-thav-pavipuuo, parva va vaMdustupa raddA zabdArtha :- ga re -je rIte, tamArAmAM sAmAjika, vyavasAyika, voTTA re - koThAra, dhAnya zALA, suraja-uMdara vagerethI surakSita hoya che, nANAyaNa- puNe aneka prakAranAM dhAnyothI paripUrNa hoya che. bhAvArtha :- jema sAmAjikono arthAt vyApArIono koThAra surakSita ane aneka prakAranA dhAnyothI paripUrNa hoya che, tema bahuzruta zramaNa vividha zrutajJAnathI paripUrNa hoya che. 27 jahA sA dumANa pavarA, jambU NAma sudaMsaNA / aNADhiyassa devassa, evaM havai bahussue // 27 // zabdArtha :- sadiyalsa -'anAdata' nAmaka, vastra = vyaMtara devathI adhiSThita, suvaMsa khAna - sudarzana nAmanuM, nAbU - jaMbU vRkSa, unAi - badhAM vRkSomAM, pavarA - pradhAna, mukhya, zreSTha hoya che. bhAvArtha :- jema anAdata' devanuM sudarzana' nAmanuM jaMbU vRkSa sarva vRkSomAM zreSTha hoya che, tema bahuzruta zramaNa sAdhu samudAyamAM zreSTha hoya che. jahA sA NaINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA NIlavaMta pavahA, evaM havai bahussue // 28 // 28 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 210 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zabdArtha :- nIlavaMta pavahI - nIlavAna parvatamAMthI nIkaLanArI, sAmAna - samudramAM jaI maLanArI, sa = te, rIyA = sItA nAme, satinA = pANInA pravAhathI paripUrNa nadI, kha = bIjI nadIomAM, pava2 - pradhAna, zreSTha. bhAvArtha :- jema nIlavaMta varSadhara parvatathI nIkaLanArI ane pANInA pravAhathI paripUrNa temaja samudragAminI sItA nadI bIjI nadIomAM zreSTha che, tema tIrthaMkaranA zrImukhe nIkaLelA nirmaLa zrutajJAnarUpa jaLathI pUrNa, mokSagAmI bahuzruta zramaNa sarva sAdhuomAM zreSTha hoya che. 29 jahA se NagANa pavare, sumahaM maMdare girI / NANosahi-pajjalie, evaM havai bahussue // 29 // zabdArtha :- makara sumeru,t - parvata, paINa - anya parvatomAM, re - zreSTha che, sukhaatizaya mahAna, ghaNo UMco che, jANoda-pANi aneka prakAranI auSadhio ane jaDIbuTTIothI prajvalita rahe che. 20 bhAvArtha :- jema aneka prakAranI auSadhiothI pradIpta, atimahAna, maMdara- meru parvata, sarva parvatomAM zreSTha che, tevI ja rIte zrata ane labdhiothI saMpanna bahuzruta zramaNa, sarva sAdhuomAM zreSTha hoya che. jahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / NANA rayaNa paDipuNNe, evaM havai bahussue // 30 // zabdArtha :- sayaMmUramo - svayaMbhUramaNa, 39hI samudra, agovA - akSaya pANIvALo ane, thai paDavu. aneka prakAranA ratnothI paripUrNa che, mana akSayajJAnathI paripUrNa hoya che. bhAvArtha :- jema akSaya jalanidhivALo svayaMbhUramaNa samudra aneka prakAranA ratnothI bharapUra hoya che, tema bahuzruta paNa akSaya samyajJAnarUpI jalanidhithI ane aneka guNaratnothI paripUrNa hoya che. vivecana :bahuzrutanI vividha upamAo - kudamo ni vitha - zaMkhamAM raheluM dUdha baMne prakAre zobhAyamAna hoya che- nijaNathI ane zaMkha saMbaMdhI guNothI. dudha svayaM svaccha hoya che jyAre tene zaMkha jevA nirmaLa sapheda pAtramAM rAkhavAmAM Ave, tyAre vadhAre svaccha lAge che, adhikatama zobhAyamAna bane che. vidusue fbahU thanAvitti tae surya - (1) dharmakIrti ane zruta svayaM ja nirmaLa hovAthI koI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-11 : bahuzruta pUjA paNa bhikSumAM suzobhita hoya che, chatAM paNa bahuzrutanI aMdara rahelA A guNo vizeSa prakAre zobhAyamAna bane che. kAraNa ke bahuzrutamAM rahelA A guNo malinatA, vikRti ke hAnine prApta thatA nathI. yogya bhikSurUpI pAtramAM jJAna denAra bahuzrutane dharma thAya che, tenI kIrti vadhe che, ane tenA zrutajJAnano vistAra thAya che. AphaLo thapH- AkIrNa - zIla, rUpa, bala Adi guNothI yukta jAtivAna azva paththaranA TukaDAthI bharelA kuppAnA paDavAnA avAjathI bhayabhIta banato nathI, dhaNaNa jevA avAjathI Darato nathI, parvatanA viSama mArgathI ke vikaTa yuddhabhUmimAM javAthI athavA zastraprahArathI acakAto nathI, evo zreSTha jAtino azva thaka kahevAya che. 211 3mo naMdriyojJeLa :- yoddhAnI AgaLa ane pAchaLa eka sAthe vAgatAM bAra prakAranAM vAjiMtronA dhvani athavA maMgala pAThakonA AzIrvacanano dhvani naMdIghoSa kahevAya che bahuzruta paNa cotarapha svAdhyAya karI rahelA ziSyonA svAdhyAyarUpI naMdIghoSathI yukta hoya che. ThuMgare sadgihAyane :- 60 varSano hAthI. 60 varSanA AyuSya sudhI hAthInuM bala prativarSa uttarottara vadhatuM jAya che, tyArabAda ochuM thavA lAge che, tethI ahIM hAthInI pUrNa balavattAne darzAvavA mATe SaSThivarSano ullekha karyo che. nAvalaSe (jAtaskaMdha) :- je vRSabhanI kAMdha atyaMta puSTa banI gaI hoya, te jAtaskaMdha kahevAya che. kAMdha paripuSTa kahevAthI tenA dareka aMgopAMgonI puSTatA upalakSita thAya che. vArate :- (1) jenA rAjyamAM eka dizAnA aMtamAM himavAna parvata ane zeSa traNa dizAnAM aMtamAM samudra hoya, tene cAturaMta kahe che, athavA (2) hAthI, ghoDA, ratha ane pAyadaLa cAre ya senAo dvArA zatruno aMta karanAra cAturaMta che. pakSa yaLAdiva :- cakravartI cauda ratnonA svAmI hoya che. te cauda ratno A pramANe che (1) senApati (ra) gAthApati (3) purohita (4) gaja (5) azva (6) vArdhakIratna-suthAra (7) strIratna (8) cakra (9) chatra (10) carma (11) maNi (12) kiMkaNI (13) khaDga (14) daMDa. sahastavante (sahasAkSa) :- (1) indranA pAMcaso maMtrIdevo hoya che. indra maMtrIonI dRSTithI potAnI nIti nirdhArita kare che. tethI tene te sahasrAkSa kahevAya che. (2) hajAra AMkhothI jovAmAM Ave, tene Indra potAnI be AMkhothI joI le che, tethI te sahasrAkSa che, A AlaMkArika artha che, jema catuSkarNa zabda adhika sAvadhAna rahevAnA arthamAM prayukta thAya che, tema sahAsrAkSa zabda dIrghadRSTitA arthamAM prayukta thAya che. puraMdare :- purANamAM A saMbaMdhamAM eka kathA che ke Indre zatruonAM pura - raheThANano vinAza karyo hato, tethI tenuM nAma 'puraMdara' paDayuM. RgvedamAM dasyuo athavA dAsonAM purone naSTa karavAne kAraNe IndranuM puraMdara nAma prasiddha thavAno ullekha che. uttiTTaMte (uccite) divAyare H- utthita thato sUrya. madhyAhna sudhInA sUryane utthita thato mAnavAmAM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 212 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 Ave che. te samaya sudhI sUryanuM teja arthAt prakAza ane tApa kramazaH vadhe che. Ugato sUrya bAlasUrya kahevAya che, te saumya hoya che, mATe bahuzrutane utthita sUryanI upamA ApavAmAM AvI che. utarivAripa - nakSatro 28 che, te A pramANe che- (1) abhijita (2) zravaNa (3) dhaniSThA (4) zatabhiSaka (5) pUrvAbhAdrapadA (6) uttarAbhAdrapadA (7) revatI (8) azvinI (9) bharaNI (10) kRtikA (11) rohiNI (12) mRgazirSa (13) ArkA (14) punarvasu (15) puSya (16) azleSA (17) maghA (18) pUrvAphAlganI (19) uttarAphAlganI (20) hasta (21) citrA (22) svAti (23) vizAkhA (24) anurAdhA (25) jyeSTha (ra6) mUla (27) pUrvASADhA (28) uttarASADhA. sAmAphiyA voTTAre (sAmAjika koSThAgAra) - sAmAjikano artha che- samUhavRtti (sahakArIvRtti) vALA loko, tenA koThAgAra arthAt vividha dhAnyonA koThAra. prAcInakALamAM paNa kRSako ke vyApArIo sAmUhika annabhaMDAra ke godAma rAkhatA hatA. jemAM aneka prakAranAM anAjano saMgraha thato hato. cora, agni temaja uMdara AdithI surakSA karavA mATe cokIdArone niyukta karI tenI pUrNataH surakSA karavAmAM AvatI. saMkU nAma suvaMsa, madivasa vevasa-jaMbUdvIpanA adhipati anAdata nAmanA vyaMtarajAtinA deva che. sudarzana nAmanuM jaMbUvRkSa te devanuM nivAsasthAna che, tene vRkSomAM zreSTha mAnavAmAM AvyuM che. sI nIravaMtapavaha - meruparvatanI uttaramAM nIlavAna parvata che. A parvata uparathI sItA nadI pravAhita thAya che. je nadIomAM sarva zreSTha nadI che. te samudra jevaDI vizALa che. suma saMva jinsa, nodi pati :- maMdara nAmano meru parvata sthira ane sauthI UMco parvata che. ahIMthI dizAono prAraMbha thAya che. te parvata aneka prakAranI auSadhiothI prakAzita kahyo che. tyAM amuka auSadhi evI che je prakAza Ape che. bahuzrutatAnuM sarvocca phaLa :31 samudda-gaMbhIrasamA durAsayA, acakkiyA keNai duppahaMsayA / suyassa puNNA viulassa tAiNo, khavittu kammaM gaimuttamaM gayA // 31 // zabdArtha :- samud-garama = samudranI samAna gaMbhIra, adhyAtma tattvamAM UMDA UtarelA, kurAsa - ajeya, jeno aMta koI na laI zake, je koI paNa tene, du lA : abhibhUta karavAmAM, parAbhUta karavAmAM, avaviyA= samartha na thAya,viDanaI= vipula, suyarsa= zrutajJAnathI, puNA - pUrNa, tAphaLo- cha kAyanA rakSaka, khaM- A guNothI saMpanna bahuzruta jJAnAvaraNIyAdi sarva karmono, vidu- kSaya karIne, 3 - uttama, pradhAna, sA - gati (mokSa)ne, yA prApta thayA che ane thAya che. bhAvArtha :- sAgara samAna gaMbhIra, ajeya, parISahAdithI avicalita athavA paravAdIo dvArA Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--11 : bahuzruta pUjA atrAsita, vipula zrutajJAnathI paripUrNa ane SaTkAya rakSaka evA bahuzruta muni karmono sarvathA kSaya karIne uttamagati mokSane prApta kare che. upasaMhAra : 32 tamhA suyamahiTThijjA, uttamaTThagavesae / 213 jeNa'ppANaM paraM ceva, siddhiM saMpAuNejjAsi // 32 // -tti bemi zabdArtha :- tamhA - eTalA mATe, uttamaku velar = mokSArtha gaveSaka, mokSano Icchuka, saMyamano AkAMkSI, suryaM - zrutajJAnanuM, kSidgiggA - adhyayana kare, dhAraNa kare, neLa - jenAthI, appALa potAnI, ceva - ane, par bIjAnI, siddhi - siddha gati, saMpALengali - prApta karanAra, karAvanAra thaI jAya. = = bhAvArtha :- mokSa prAptinA Icchuka munie bahuzruta thavA mATe zrutajJAnanuM vizALa adhyayana karavuM joIe. jenA avalaMbanathI sva - para, ubhaya AtmAonI sAdhanA saphaLa thaI zake che arthAt baMne mukti prApta karI zake che - ema bhagavAne kahyuM che. // adhyayana-11 saMpUrNa // vivecana : upasaMhAra :- saMyama sAdhanAmAM tatpara mumukSu sAdhakoe sAMsArika pravRttithI tathA lokapravAhathI haMmezAM dUra rahevuM joIe. saMyama yogya pravRtti pachInA samaye svAdhyAya, adhyayanamAM satata pravRtta rahevuM joIe. A ja vAtane lakSya karI A adhyayanamAM sAdhakone vizALa zrutajJAnanA dhA2ka bahuzruta banavAnI utkRSTatama preraNA ApavAmAM AvI che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 214] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bAramuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayanananuM nAma harikezIya' che. A adhyayananamAM cAMDAla kulotpanna harikezabala muninI saMyama sAdhanA, labdhinuM prAgaTaya, yakSapUjita muni dvArA yajJanA yathArtha svarUpanI samajaNa vagere viSayonuM varNana che, mATe A adhyayananuM nAma harikezIya' che. harikezabala kumAra:-mathurA nareza zaMkharAjAe saMsArathI virakta banI dIkSA grahaNa karI, vicaraNa karatAM ekavAra teo hastinApura padhAryA. bhikSAne mATe vicaratAM zaMkhamuni eka galInI najIka AvyA, tyAM sUnakAra jotAM najIkamAM rahetA somadatta purohitane mArga pUchayo. te galInuM nAma hutavaha-racyA hatuM. te grISmaRtunA sUryanA tApathI tapelA loDhAnI samAna atyaMta garama rahetI hatI. kadAca koI ajANI vyakti te galImAM jAya, to tenI uSNatAne kAraNe mUcchita thaIne tyAM ja marI jatI. somadattane munio pratye dveSa hato eTale teNe Savaza munine te ja hutavaha - racyAno uSNa mArga batAvyo. zaMkhamuni nizcalabhAvathI IrSA samitipUrvaka te ja mArga upara cAlavA lAgyA. labdhisaMpanna muninA prabhAvathI temanA caraNasparza thatAM ja te uSNamArga ekadama zItala banI gayo, te kAraNe munirAja dhIre dhIre te mArgane pAra karI rahyA hatA. A joIne somadatta brAhmaNanA Azcaryano pAra na rahyo. te ja samaye potAnA makAnathI utarI te ja hutavaha galImAM cAlyo. galIno caMdana samAna zItala sparza anubhavI tenA manamAM ghaNo pazcAttApa thayo. te vicAravA lAgyo- 'muninA tapobalano ja A prabhAva che, tethI A mArga caMdana jevo zItaLa banI gayo.' Ama vicArIne te muni pAse AvI tenA caraNomAM vaMdana karIne potAnA anucita kAryanI kSamAyAcanA karavA lAgyo. zaMkhamunie tene dharmopadeza Apyo, jenAthI te virakta thaIne tenI pAse dIkSita banI gayo. muni banyA pachI paNa somadatta jAtimada ane rUpamada karato ja rahyo. aMtima samayamAM teNe baMne madanI AlocanA-pratikramaNa na karyo. cAritrapAlananA kAraNe te marIne svargamAM gayo. deva AyuSya pUrNa karI jAtimadanA kAraNe mRtagaMgAne kinAre harikezagotrIya cAMDAlonA adhipati 'balakoTTa' nAmanA cAMDAlanI patnI 'gaurI'nA garbhamAM putrarUpe utpanna thayo. tenuM nAma 'bala' rAkhavAmAM AvyuM. A bALaka AgaLa jatAM harikezabala nAmathI oLakhAvA lAgyo. pUrvajanmamAM teNe rUpamada paNa karyo hato, tethI te kUbaDo, kurupa ane beDoLa thayo. tenA saMbaMdhIo tenI kurUpatA joIne dhRNA karavA lAgyA. jema jema te moTo thato gayo, tema tema teno svabhAva krodhI ane jhagaDAkhora thato gayo. te game tenI sAthe jhagaDato ane apazabda bolato. tenA mAtApitA paNa tenA kaTu vyavahArathI ane ugra svabhAvathI kaMTALI gayAM. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12H harikezIya 215 eka divasa vasaMtotsavanA samaye ghaNA loko ekatrita thayAM hatAM. ghaNA bALako tyAM ramatA hatA. upadravI tophAnI harikezabala jyAM bALako ramatA hatA tyAM ramavA gayo, to vaDIloe tene rokI dIdho. AthI gussAmAM te badhAne gALo devA lAgyo. badhAe tene tyAMthI uThADI dUra besADI dIdho. apamAnita hirakezabala ekalo lAcAra ane duHkhita banI besI gayo. eTalAmAM ja tyAM eka bhayaMkara kALo viSadhara sarpa nIkaLyo. cAMDAloe te 'duSTasarpa' che ema kahI tene mArI nAMkhyo. thoDIvAra pachI eka alazika (be mukhI) jAtino nirviSa sarpa (aLasiyuM) nIkaLyo. lokoe tene viSarahita che, ema mAnIne choDI dIdho. A baMne ghaTanAne dUra beThelA harikezabale joI. teNe ciMtana karyuM ke prANIo potAnA ja kAraNe duHkha pAme che, potAnA ja guNo vaDe prItipAtra bane che. mArI ja sAme mArA baMdhujanoe viSadhara sarpane mArI nAMkhyo ane nirviSa sarpanI rakSA karI, tene mAryo nahIM. mArA baMdhujano mArA doSayukta vyavahArane lIdhe ja mane dhutkAre che. huM sarvano apriya banyo chuM. jo huM paNa doSarahita banI jAuM to saune priya banI jAuM. emavicAratAM vicAratAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tenI sAme manuSyabhavamAM karela jAtimada ane rUpamadanuM citra taravaravA lAgyuM. te ja samaye tene viraktabhAva AvI gayo ane koI muni pAse jaI bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI. tenI dharmasAdhanAmAM jAti avarodha na karI zakI. muni ha2kezabale karmakSaya karavA arthe tIvra tapazcaryA karI. ekavAra vihAra karatAM teo vArANasI pahoMcyA. tyAM hiMdukavanamAM eka viziSTa hiMdukavRkSanI nIce teo rahyA ane tyAM ja mAsakhamaNanI tapazcaryA karavA lAgyA. temanA utkRSTa guNothI prabhAvita banI gaMDItiMduka nAmano eka yakSarAja tenI vaiyAvacca karavA lAgyo. ekavAra nagarInA rAjA kauzilikanI bhadrA nAmanI rAjaputrI pUjAnI sAmagrI laIne potAnI sakhIonI sAthe te hiMdukayakSanI pUjA karavA AvI. teNe yakSanI pradakSiNA karatAM malina vastra ane gaMdA zarIravALA kurUpa munine joyA. te moDhuM bagADIne ghRNAbhAvathI tenA upara thUMkI. rAjaputrInuM A asabhyavartana joI yakSa krodhita banI turaMta ja tenA zarIramAM praveza karI gayo. yakSAviSTa rAjaputrI pAgalanI jema asaMbadgha pralApa temaja vikRta ceSTAo karavA lAgI. sakhIo ghaNI mahenate tene rAjamahelamAM lAvI. rAjA tenI AvI sthiti joIne atyaMta ciMtita banI gayA. aneka upacAra karyA paraMtu niSphaLa gayA. - rAjA ane maMtrI vicArazUnya banI gayA ke have zuM karavuM ? eTalAmAM ja yakSa koI bIjAnA zarIramAM praveza karI bolyo - 'A kanyAe tapasvImuninuM ghora apamAna karyuM che, eTale meM tenuM phaLa cakhADavA mATe ja A kanyAne pAgala karI dIdhI che. jo Apa tene jIvita jovA IcchatA ho, to A aparAdhanA prAyazcitarUpe muni sAthe tenA lagna karI Apo. rAjA A vAtano jo svIkAra kare nahIM, to huM rAjaputrIne jIvatI nahIM rahevA dauM.' rAjAe vicAryuM ke jo muni sAthe lagna karI devAthI A jIvita rahetI hoya, to ApaNane zI Apatti che ? rAjAe A vAta svIkArI lIdhI ane muninI sevAmAM jaI potAnA aparAdhanI kSamA mAgI. hAtha joDI bhadrAne sAme UbhI rAkhI prArthanA karI he 'bhagavAna ! A kanyAe Apano mahAna aparAdha karyo che. AthI huM ApanI sevAmAM tene sevikAnA rUpamAM arpaNa karuM chuM, Apa tenuM pANigrahaNa karo.' A sAMbhaLIne munie zAMtabhAve kahyuM - he 'rAjan ! mAruM kaMI ja apamAna thayuM nathI. huM dhana, dhAnya, Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 strI, putra Adi dareka sAMsArika saMbaMdhothI virakta brahmacArI mahAvratI chuM. koI paNa strI sAthe lagna karavAnI vAta to eka bAjue rahI, paraMtu strInI sAthe eka makAnamAM nivAsa karavo paNa mAre mATe akalpanIya che. saMyamI muni mATe saMsAranI samasta strIo mAtA, bahena temaja putrI samAna che. ApanI putrI sAthe mAre koI saMbaMdha nathI'. kanyAe paNa potAnA para thayelA yakSaprakopane dUra karavA munine pANigrahaNa karavA vinaMtI karI, paraMtu munie jyAre tene svIkArI nahIM, tyAre yakSe tene kahyuM -muni tane IcchatA nathI, tArA ghare tuM cAlI jA. yakSanuM vacana sAMbhaLI nirAza rAjakanyA potAnA pitAnI sAthe pAchI pharI. koIke rAjAne kahyuM ke brAhmaNa paNa RSinuM ja rUpa che. muni dvArA A asvIkRta kanyAnuM lagna ahIMnA rAjapurohita rudradeva sAthe karo. A sAMbhaLI rAjAne A vAta barAbara lAgI ane rAjAe rAjakanyA bhadrAnA lagna rAjapurohita rudradeva brAhmaNanI sAthe karyA. rudeva yajJazALAno adhipati hato. teNe potAnI navavivAhita patnI bhadrAne yajJazALAnI vyavasthA soMpI ane eka mahAna yajJano prAraMbha karyo. muni harikezabala mAsakhamaNanA pAraNAnA divase bhikSArthe vicaratAM rudradevanI yajJazALAmAM padhAryA. tyAra pachInI kathA prastuta adhyayanamAM pratipAdita che. pUrvakathA mULapAThamAM saMketarUpathI che paraMtu vRttikAre te kathAne pragaTa karI che. muni ane tyAMnA variSTha - moTA yajJasaMcAlaka brAhmaNonI vacce nimnalikhita mukhya viSayo upara carcA thaI hatI. (1) dAnanA vAstavika-pAtra apAtra (2) jAtivAdanI atAttvikatA (3) sAco yajJa ane tenAM vividha AdhyAtmika sAdhana (4) jaLastAna (5) tIrtha Adi. A carcAnA AdhAre brAhmaNa saMskRti ane nigraMtha saMskRti vaccenuM aMtara spaSTa karavAmAM AvyuM che. tapa-saMyamanI ArAdhanAthI yakSa munine AdhIna thayo, A prasaMga, devo paNa 'dharmaniSTha puruSonA caraNano dAsa banI jAya che, A uktine caritArtha kare che. 000 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-12: harikezIya 1 217 | - - E/E/Z bAramuM adhyayana harikezIya harikezabala muni paricaya : sovAga-kula-saMbhUo, guNuttaradharo muNI / hariesabalo NAma, AsI bhikkhU jiiMdio // 1 // zabdArtha :- rovAta saMpUgo- cAMDALa kuLamAM utpanna thayelA, guputtaratha - jJAna vagere uttama guNonA dhAraka, niritro pAMca Indriyone jItanAra, rasavato gAma- harikezabala nAmaka, khAlI = hatA. bhAvArtha :- harikezabala nAmanA muni cAMDAlakuLamAM utpanna thayelA hatA, te jJAnAdi uttama guNonA dhAraka ane jitendriya bhikSu hatA. 20 iriesaNa-bhAsAe, uccAra-samiisu ya / jao AyANaNikkheve, saMjao susamAhio // 2 // zabdArtha :- risA mAsA = IryA, eSaNA, bhASA, savAra sImarUlsa - paristhApanikA samitimAM, athANene AdAna ane nikSepa samitimAM, no-vivekavAna, sugAdi. zreSTha samAdhi vALA, saMga - zramaNa, saMyata hatA. bhAvArtha :- muni IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, uccAra Adi pariSThApanAsamiti ane upakaraNa rAkhavA mukavA saMbaMdhI AyANa bhaMDamatta nikakhevaNiyAsamiti, A pAMca samitiomAM yatnazIla, zreSTha samAdhivALA zramaNa hatA. | 31 maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| bhikkhaTThA baMbhaijjammi, jaNNavADaM uvaTThio // 3 // zabdArtha :- mAgutto - managupti, vayo -vacanagupti, vayapuro - kAyamuni,mava - bhikSA mATe, saMmani - brAhmaNono jyAM yajJa thaI rahyo hato tyAM, na khAvA- yajJazALAmAM, yajJamaMDapamAM, 3phi - AvyA. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 bhAvArtha :- manogupti, vacanagupti ane kAyaguptithI yukta te jitendriya muni bhikSA arthe jyAM brAhmaNono yajJa cAlI rahyo hato tyAM yajJa maMDapamAM padhAryA. vivecana : sovanajuta :- (1) cAMDALakula. (2) je kuLamAM kUtarAnuM mAMsa rAMdhavAmAM Ave che, te kuLa. - cUrNi. (3) hirakeza, cAMDAla, zvapAka, mAtaMga, bAhya, pANa, zvAnadhana, mRtAza, smazAnavRtti ane nIca, A badhA ekArthaka che --niryukti. harikSavato:- (1) 'harikeza' muninuM gotra hatuM ane 'bala' tenuM nAma hatuM. (2) 'harikeza' nAmaka gotranuM vedana karanAra. = muNI H- sarva viratinI pratijJA lenAra ane dharma - adharmanuM manana karanAra. ahIM zAstrakArano Azaya e che ke koI jAti ke kuLamAM janma levA mAtrathI koI vyakti UMca ke nIca banI jatI nathI paraMtu guNa ane avaguNanA kAraNe ja vyaktimAM UMcatA ane nIcatA pragaTa thAya che. hirakezabala cAMDAlakuLamAM janmelA hatA. te kuLanA loko kUtarAnuM mAMsa khAnArA, zabanAM vastrono upayoga karanAra, AkRtithI bhayaMkara, prakRtithI kaThora temaja asaMskArI hoya che. tevA asaMskArI ghRNita kuLamAM janma laIne paNa harikezabala pUrva puNyodayathI zreSTha guNonA dhAraka, jitendriya ane bhikSAjIvI muni banyA hatA. zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bIjI ane trIjI gAthAmAM darzAvavAmAM AvyuM che ke kevaLa pratijJAthI ke nAmamAtrathI ja muni na hatA paraMtu munidharmanA AcArathI yukta hatA. te pAMca samiti ane traNa guptionuM pAlana pUrNa sAvadhAnIpUrvaka karatA hatA. te muni jitendriya, paMca mahAvratarUpa saMyamamAM puruSArthI, samyak samAdhisaMpanna ane nirdoSa bhikSA dvArA nirvAha karanAra hatA. brAhmaNo dvArA muninI avajJA : 4 taM pAsiUNamejjaMtaM, taveNa parisosiyaM / paMtovahi uvagaraNaM, uvahasaMti aNAriyA // 4 // zabdArtha:- tavena = tapathI, risosiya = kRza zarIravALA, paMto'hitavarNaM = jIrNa ane malina upakaraNavALA, teM - te munine, jgata AvatAM, pAptiLa - joIne, aLariyA = anAryanI jema te brAhmaNa, vahati = hasavA lAgyo. bhAvArtha :- tapathI sUkAyelA zarIravALA tathA jIrNa temaja malina vastra, pAtra vagere upakaraNavALAM munine AvatAM joIne te brAhmaNo anAryanI jema tenI majAka, mazkarI karavA lAgyA, hasavA lAgyA. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-12H harikezIya [ 219] jAimayapaDithaddhA, hiMsagA ajiiMdiyA / abambhacAriNo vAlA, imaM vayaNamabbavI // 5 // zadArtha:- nAyaDathI - jAtimadathI ahaMkArI banelA, hiMsa - hiMsaka, niriyA = ajitendriya, avazvavaripo = abrahmacArI, vAsA = te ajJAnI, rUH = muni prati, A rIte, vaya vacana, blavI = bolavA lAgyA. bhAvArtha :- jAtimadathI unmata banelA hiMsaka, ajitendriya, abrahmacArI ane ajJAnI loko A pramANe kahevA lAgyA__ kayare Agacchai dittarUve, kAle vikarAle phokkaNAse / omacelae paMsupisAyabhUe, saMkarasaM parihariya kaMThe // 6 // zabdArtha - kirAve atyaMta bIbhatsa rUpavALA, vAre- kALAraMganA, virAje = bhayAnaka, #ovaM = capaTA nAkavALA, omavetara = jIrNa vastravALA, pazupAyadhUpa = dhULathI pizAca jevA banalA, te = gaLAmAM, saMvarajUrva = ukaraDA para nAkhelA vastra jevA gaMdAM vastra, parihariya = paherelA, vayare - A koNa, ka ccha - AvI rahyuM che? bhAvArtha :- atyaMta bIbhatsa rUpavALuM, koyalA jevA kALA vikarALa, capaTA nAkavALuM, jIrNa ane malina vastravALuM, dhULayukta zarIra hovAthI bhUta jevuM dekhAtuM ane gaLAmAM ukaraDA uparathI lAvelA gaMdA vastra pahereluM, A koNa AvI rahyuM che? te lokoe manamAM A pramANe vicAryuM. / kayare tuma iya adaMsaNijje, kAe va AsA ihamAgao si / omacelayA paMsupisAyabhUyA, gacchakkhalAhi kimihaM Thiosi // 7 // zabdArtha - rUca A rIte, evo, ma Lane adarzanIya, tuma - tuM, va = tathA, = koI, mAtA - AzAthI, 6. ahIM, mAnasi- Avyo che, kaccha, cAlyo jA, tAhi nIkaLI jA, rUdra = ahIM kiM = zA mATe, kisi - Ubho che. bhAvArtha :- are adarzanIya! tuM koNa cho? ahIM tuM kaI AzAe Avyo cho? jIrNa ane melAM vastra hovAthI ardhA khullA tathA dhULanA kAraNe pizAca jevA zarIravALA ! cAla, haTI jA ahIMthI, ahIM kema Ubho che?te pramANe kahevA lAgyA. vivecana : povahi3vara :- prAnta zabda ahIM jIrNa ane malina, tuccha arthamAM sUcita thayo che. te upadhi ane upakaraNanuM vizeSaNa che. Ama to upadhi ane upakaraNa, e baMne dharmasAdhanA mATe upakaraNarUpa Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 220 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 hovAthI ekArthaka che. to paNa upadhino artha ahIM zarIropayogI, vastrapAtrAdi che ane upakaraNano artha saMyama upakAraka rajoharaNa, pramArjInikA Adi che. riyA :- ahIM anArya zabda asabhya, anADI athavA sAdhu puruSonA niMdaka ke aniSTa karanAra, e arthamAM prayukta che. AcaraNahIna brAhmaNa :- prastuta pAMcamI gAthAmAM AcaraNahIna brAhmaNonuM svarUpa darzAvavAmAM AvyuM che. tenAM pAMca vizeSaNa kahyAM che - (1) jAtimadathI unmatta (2) hiMsaka (3) ajitendriya (4) abrahmacArI (5) bAla. ame brAhmaNa chIe, UMca jAtinA chIe, zreSTha chIe, A prakAranA jAtimadathI teo matta hatA. yajJomAM pazuvadha karavAnA kAraNe hiMsAparAyaNa hatA. pAMce ya indriyone vaza karelI na hatI, teo putrotpatti mATe abrahmacaryane dharma mAnatA hatA. bAlakrIDAnI jema laukika kAmanAvaza yajJa-homAdimAM pravRtta hovAthI teo ajJAnI hatA. gomata:- acela athavA jIrNazIrNa tuccha vastrovALAM athavA halakAM, gaMdA temaja jIrNa hovAthI asAra vastrovALA. parisAyamUU:laukika vyavahAramAM jenAM dADhI, mUcha, nakha ane rUMvATI lAMbI ane moTI thayelI hoya, zarIra dhuLayukta hoya, tene pizAca kahevAmAM Ave che. muni paNa zarIra tarapha nirapekSa temaja dhULathI malina hovAthI bhUta, pizAca jevA lAgatA hatA. saMrakvalaM paridariye re - ukaraDA parathI lAvelAM cItharAM gaLAmAM paherelAM. ahIM saMkarano artha che - tRNa, dhULa, rAkha, chANa, AdithI bharelo Dhagalo, kacarAno Dhagalo, jene ukaraDo kahevAmAM Ave che. tyAM loko evAM vastro nAkhe che, je nirupayogI temaja jIrNa hoya arthAtu saMkara dUSya eTale ukaraDA uparathI lAvelAM cIMtharAM. virAne - vikarAla muninA dAMta AgaLa nIkaLelA hatA, tethI temano cahero vikarALa lAgato hato. muninA zarIramAM praviSTa yakSa :8 jakkho tahiM tiMduyarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mahAmuNissa / pacchAyaittA NiyagaM sarIraM, imAI vayaNAimudAharitthA // 8 // zabdArtha :- tafhaM. te samaye, tyAM, ta- temahAmuLa - mahAmuni upara, anuvapo - anukaMpA karanAra, bhaktibhAva rAkhanAra, hiMdufhavAsI- tiMduka nAmanA vRkSa para rahenAra, navo = yakSa, biyAM potAnuM, zarIraM zarIra, pachI phattI = chupAvIne arthAt muninA zarIramAM praveza karIne, rUmADuM = A AgaLa kahevAyelA, A pramANe, vayaTIThuM = vacana, 36 daristhA = kahevA lAgyo. bhAvArtha :- samaye tyAM te mahAmuni prati bhaktibhAva rAkhanArA hiMdukavRkSavAsI yakSa - deva potAnuM Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12: harikezIya pro. [ 221] zarIra chupAvIne arthAt mahAmuninA zarIramAM praveza karIne, tenA mukhathI A pramANe vacano kahevA lAgyo samaNo ahaM saMjao baMbhayArI, virao dhaNapayaNa pariggahAo / parappavittassa u bhikkhakAle, aNNassa aTThA ihamAgaomi // 9 // zabdArtha - aAM huM, samo-zramaNa tapasvI, saMnosaMyati ane, vaMzavArA brahmacArI chuM tathA, paNa pathaI = dhana, parijana, nihALo = parigrahathI, viro = nivRtta thayo chuM, 3 = tethI ja,bijAne bhikSAnA samaye, parapavittIsa-bIjA dvArA temanA banAvelA, bAla bhojanane, amATe, 4. ahIM, mAro ni - Avyo chuM. bhAvArtha :- huM zramaNa tapasvI, saMyamI ane brahmacArI chuM, dhanasaMpatti ane parigrahano tyAgI chuM tathA bhojana banAvavAno tyAgI che. lokoe potAne mATe banAvelA bhojanamAMthI bhikSA levA mATe, A bhikSAnA samaye bhramaNa karato huM bhikSA levA mATe Avyo chuM. 10 viyarijjai khajjai bhujjai ya, aNNaM pabhUyaM bhavayANameyaM / jANAhi me jAyaNajIviNu tti, sesAvasesaM lahau tavassI // 10 // zabdArtha - manayA - tamArA lokomAM, paDyuM - A, pUrva ghaNuM badhuM, maM - anna, bhojana, vira = vaheMcavAmAM Ave che, unnaDu khavAya che, mujhaphpha = bhogavAya che, gAya navibhuttihuM bhikSAvRttithI AjIvikA karanAra chuM ema, gALAdi = jANIne, - mane, tavassI = tapasvIne, relAvareH bacelA zeSamAMthI zeSa arthAtu atyalpa AhAra, taka ApIne lAbha prApta karo, mane Apo. bhAvArtha :- ahIM tamAruM ghaNuM badhuM anna-bhojana apAI rahyuM che, miSThAna khavAI rahyA che ane dALabhAta Adi bhojana karAvavAmAM AvI rahyuM che. mane bhikSA jIvI jANIne vadhelA bhojanamAMthI thoDuM A tapasvIne paNa Apo athavA kaMIka ApIne lAbha meLavo. vivecana : puruSo :- anukaMpaka - munine anukULa pravRtti karanArA, bhaktibhAva karanArA. jAtimadalipta brAhmaNoe mahAmuninI hAMsI karI ane apamAna karyuM, to paNa prazamaparAyaNa mahAmuni kaMI paNa na bolyA, teo zAMta rahyA paraMtu hiMdukavRkSavAsI yakSa muninI tapasyAthI prabhAvita thaI teno sevaka banI gayo hato. tenuM A vizeSaNa che. hiMduvaDavANI - A viSayamAM paraMparAgata mata evo che ke hinduka vRkSonuM eka vana hatuM. tenI vacce eka moTuM tindukanuM vRkSa hatuM. jemAM yakSa raheto hato. te ja vRkSanI nIce caitya hatuM. temAM te mahAmuni Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ rarara | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 rahIne sAdhanA karatA hatA. tha-pacArijAo :- dhaNano artha ahIM gAya Adi catuSpada pazu che. pathai zabdanA pacana athavA prajana-parijana evA be artha thAya che. pacanano artha bhojana pakAvavuM, kharIdavuM, vecavuM che athavA prajana-parijanano artha parivAra thAya che. parigrahano artha dravyAdimAM moha athavA sonuM, Adi bhautika padArthono saMgraha che. ujharU mujhaH -khAvuM-bhogavavuM, viziSTa padArtho khAjalI vagere padArthone khAvAnI kriyA giDuM che ane dALabhAta vagere sAmAnya padArthone bhogavavAnI kriyA mukhya che. cakSa ane brAhmaNonI carcA : na uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM, attaTThiyaM siddhamihegapakkhaM / 11 Na u vayaM erisamaNNapANaM, dAhAmu tujjhaM kimihaM Thio si // 11 // zabdArtha - 3varSa6. masAlA vagerethI sArI rIte saMskArita, pakAveluM, bhoyaNa - A bhojana, mANA - brAhmaNoe, aoNTTiya- potAnA mATe ja, siddha- taiyAra karAvyuM che ane, 4 - ahIM, kApavuM. brAhmaNo sivAya bIjA koIne apAtuM nathI, parad - A rItanAM, pApa- anna pANIne, vayaM- ame loko, tu - tane, 3- nahIM, vApu - ApIe, ApazuM, vizA mATe, rUda = ahIM oi si- tuM Ubho che? bhAvArtha :- brAhmaNo bolyA- A pakAveluM bhojana brAhmaNoe mAtra potAne mATe ja taiyAra karAvyuM che. te ekapakSIya che. te brAhmaNo sivAya bIjAne ApatA nathI. tethI AvA yajJa mATe taiyAra karAvelAM AhAra pANI amo tane ApazuM nahIM chatAM tuM ahIM zA mATe Ubho che? 12 / thalesu bIyAI vavaMti kAsagA, taheva NiNNesu ya AsasAe / eyAe saddhAe dalAha majjha, ArAhae puNNamiNa khu khetta // 12 // zabdArtha :- vAsaT-kheDUta, AratI-je AzAthI, thoDu- UMcI jamInamAM, taheva- te ja AzAthI, Liusu-nIcI jamInamAM, vIyADuM- bIja, vavaMti- vAve che, paNa evI ja, sANa - zraddhAthI tame loko, maLyuM - mane, rastAda - Apo, phaLa - A, vetta - kSetra, ku-cokkasa ja, puoi - puNyanI, A rAha5. prApti karAvaze arthAt mane dAna ApavAthI cokkasa puNyanI prApti thaze. bhAvArtha - (yakSe kahyuM, sArA pAkanI AzAe kheDUta UMcI bhUmimAM bIja vAve che, te ja AzAthI nIcI jamInamAM paNa vAve che. kheDUtanI jevI ja zraddhAthI ane AzAthI tame dAna Apo. huM paNa puNyanuM kSetra chuM, mATe huM ArAdhanA yogya chuM arthAtu mane ApavAthI cokkasa puNyanI ke dharmanI ja ArAdhanA thaze, pApanuM kArya thaze nahIM. A rIte bhikSunA zarIramAM praveza karelA deve kahyuM. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-12H harikezIya 223 | 13 khettANi amhaM viiyANi loe, jahiM pakiNNA viruhaMti puNNA / je mAhaNA jAi-vijjovaveyA, tAI tu khettAI supesalAI // 13 // zabdArtha :- topa - lokamAM, nahiM - jyAM vijaLa- apAyelAM anna vagere, puuT- puNya, viruddhati = utpanna kare che, herApi = te kSetra arthAtu dAnanAM pAtra, yogya, akke = amane, vidhi = khabara che, nA-vinovaveyA = jAti ane vidyA saMpanna, mahiNaT = je brAhmaNa che, tAruM = te, hatAkSetra, dAnanAM pAtra, tu: cokkasa ja, surelA uttama che. bhAvArtha :- (brAhmaNa bolyA) jagatamAM evAM kSetranI arthAtu dAnanA yogya pAtranI amane khabara che. jyAM dIdhelAM dAnapuNya pUrNa rUpe Uge che, saphaLa thAya che. je brAhmaNo jAti ane vidyAothI yukta che, te ja manohara ane uttama kSetra che arthAt tArA jevA zUdrajAtinA bhikSu uttama kSetra nathI. na koho ya mANo ya vaho ya jesiM, mosaM adattaM ca pariggahaM ca / te mAhaNA jAivijjAvihUNA, tAI tu khettAi supAvayAI // 14 // zabdArtha - li - je lokomAM, voho - krodha, 1 - ane, nA mAna, mAyA tathA lobha che, vaho ya = hiMsA, mosaM = jUTha, adatta 20 corI ane maithuna tathA, parAraMva=parigraha che, nahi = te brAhmaNa, vijJAvidUME = jAti ane vidyAthI hIna che, to tu te nizcaya ja, vettA kSetra, supavADuM atizaya pApakArI che, kharAba che, uttama kSetra nathI. bhAvArtha :- (yakSe kahyuM, jenA jIvanamAM krodha ane abhimAna che, hiMsA ane asatya che, adattAdAna ane parigraha che, te brAhmaNa loko paNa jAti ane vidyAthI rahita che, te kSetro spaSTa rIte pApakSetra che arthAt te uttama kSetro nathI. 15 tubbhettha bho bhAradharA girANaM, aTuM Na jANAha ahijja vee / uccAvayAI muNiNo carati, tAI tu khettAI supesalAI // 15 // zabdArtha :- jo = are, tu tame loko, ltha = ahIM, zira = zabdonA, veda vacanonA, bhAraparA - bhAravAhaka cho, ve- veda, hA - bhaNIne paNa tame teno, a6 - artha, paramArtha, ja gALA (gA) - jANatA nathI, gaLo- muni loko, 3IvADuM - bhikSA mATe UMca nIca kuLomAM, vAMti = bhramaNa kare che, tADuM - te, tu = ja arthAt paMca mahAvratadhArI muni ja, supesanAruM - suMdara, zobhanIya, vettA = kSetra, dAnane pAtra che. bhAvArtha :- (pharI yakSe kahyuM) he brAhmaNo! A vizvamAM tame kevaLa vANInA, vedajJAnanA bhAravAhaka cho. kAraNa ke veda bhaNavA chatAM teno sAco ke vAstavika artha jANatA nathI. je munio samabhAvapUrvaka UMcanIca, madhyama gharomAM bhikSA mATe jAya che te ja vAstavamAM uttamakSetra che arthAtu dAnane yogya pAtra che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ rara4] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 |16 ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kiNNu sagAsi amhaM / avi evaM viNassau aNNapANaM, Na ya NaM dAhAmu tuma NiyaMThA // 16 // zabdArtha - jJAnayAmAM adhyApakonI, paDavatnamAlI - viruddha bolanAra tame, amyuM - amArI, samAsa = sAme, viSNu = A zuM asahya vAta, pamasase = kahI rahyA cho, bakavAsa karI rahyA cho, vi= bhale, viNa3 = bagaDI jatA paraMtu, viMDa = he nigraMtha, = A bhojana, tuma = tene, ja ya- kayAreya nahIM, - ApIe. bhAvArtha :- (brAhmaNo kahevA lAgyA) amArA guruonI viruddha bolanAra, are nigraMtha ! tuM amArI samakSa A zuM bakavAsa karI rahyo che? A bolavAnA tArA svabhAvane kAraNe amArA AhAra pANI bhale paDayAM rahIne kharAba thaI jAya, to paNa ame tane nahIM ja ApIe. |17 samiIhi majjhaM susamAhiyassa, guttIhiM guttassa jiiMdiyassa / jai me Na dAhittha ahesaNijja, kimajja jaNNANa lahittha lAha // 17 // zabdArtha :- nidi pAMca samitithI, sumAdiya- susamAdhivALA, mAM- mane tathA, mudaM = traNa guptiothI, muttarNa = gupta, ga = jo, paryAnna = A IcchanIya AhAra, grahaNa karavA yogya, zuddha AhAra, i ditya = nahIM Apo to, ga = he Aryo ! tame loko, gaNaIM = yajJano, vi - zuM, sAraM, lAbha, hilya prApta karazo? bhAvArtha :- (yakSe kahyuM) huM IryA eSaNA Adi samitiothI samAdhistha, traNa guNiothI gupta arthAt mana, vacana ane kAyAthI saMyamI ane jitendriya chuM. jo A grahaNa karavA yogya zuddha AhAra tame mane nahIM Apo, to A yajJano tame loko zuM lAbha prApta karazo? kAraNa ke dAna vinA yajJano kaMI paNa lAbha maLato nathI. vivecana : prastuta sAta gAthAomAM mahAmuninA zarIramAM praviSTa yakSanI ane brAhmaNonI paraspara carcA che. eka prakAre A brAhmaNa ane zramaNano vivAda che. UNING - ekapakSIya. A bhojananuM vizeSaNa che. A yajJamAM banAveluM bhojana kevaLa brAhmaNo mATe che arthAt yajJamAM taiyAra karAvelA bhojana brAhmaNa jAti sivAya anya koI jAtine ApI zakAtuM nathI. zUdrane to bilakula ApI zakAtuM nathI. apAi :- ahIM sAmAnya rUpe AhAra pANI zabdano prayoga che arthAtu AhAranI sAthe pANI hoya ja athavA khAdyapadArtho ane peya padArtho paNa tyAM hatA. sAra:- jo sAro varasAda thAya to UMcI jamIna para paNa pAka sAro thAya che, jo varasAda ocho Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12H harikezIya thayo hoya to nIcenI jamIna upara sArI pedAza thAya che. A AzAe kheDUto UMcI ane nIcI baMne bhUmimAM bIja vAve che. 225 dbArsaddhAr:- kheDUtanI pUrvokta AzA jevI AzA rAkhIne mane dAna Apo. Ano artha e che ke bhale tame potAne UMcI bhUmi samAna ane mane nIcI bhUmi samAna samajo, to paNa mane dAna devuM ucita che. evI zraddhA--AzA rAkho ane mane dAna Apo. Ama yakSa muninA zarIranA mAdhyamathI bolyo. ArAhaN pukhtamiLa chu ghetta :- A pratyakSa dekhAtuM dAna kSetra (huM paNa) puNyarUpa che - zubha che, arthAt A paNa puNyaprAptinA heturUpa uttama kSetra che. A paNa ArAdhanA karavA yogya che. = supesalAI: - Ama to supezalano artha zobhana, suMdara ke prItikara karavAmAM Avyo che paraMtu prAsaMgika artha uttama athavA puNyarUpa ja yogya che. nAvinnAvidUkhA:- yakSe yAjJika brAhmaNone kahyuM - je brAhmaNo krodhAdi durguNothI yukta che, te vAstavamAM kriyamAna karmanA kAraNe jAti ane vidhAthI ghaNA dUra che, jema ke brahmacarya pAlanathI brAhmaNa, zilpanA kAraNe zilpI kahevAya che, jenAmAM brAhmaNatvanuM AcaraNa na hoya, te nAmamAtranA brAhmaNa che. jeomAM zAstronuM jJAna hoya, ahiMsAdi pAMca pavitra vrata hoya ane krodha, mAna Adi kaSAyo na hoya, te kharekhara sAcA vidvAna brAhmaNa che, mATe ja kahyuM che ke jJAnanuM phaLa virati, sadAcaraNa ke kriyA che. uccAvayAI -- (1) uttama, adhama ke UMca, nIca kuLa (ra) nAnAM - moTAM aneka prakAranAM tapa (3) zeSa vratonI apekSAe mahAvrata UMcuM vrata che, jenuM AcaraNa muni kare che, te tamArI jema ajitendriya temaja azIla nathI, uccavratadhArI munirUpa kSetra ja uttama che. anna :- ardha - Aje, A samaye je yajJa AraMbha karyo che, he Aryo ! rudradeva dvArA munine mAravAno Adeza : 18 - ke ittha khattA uvajoiyA vA, ajjhAvayA vA saha khaMDiehiM / eyaM khu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThammi ghettUNa khalijja jo NaM // 18 // zabdArtha :- ltha = ahIM, je- koI, lattA- kSatriya, vA - athavA, vanoDyA - agni pAse rahenAra, paMhiddei sajja = vidhArthIo sAthe, ajJAvayA - koI aghyApaka che, jo 5 - jo koI hoya to, theM - A sAdhune, vaMdeLa - lAkaDIthI, bheLa - kASTanA pATiyAthI, etA = mArIne, Dampi kaMTha, gardana, Doka, gaLacI, gheghULa = pakaDIne, linga = bahAra kADhI mUko. bhAvArtha :- (rudradeva brAhmaNa bolyA) are koI che ! kSatriya kumAra, rasoIyA, vidyArthIo sahita adhyApako, je hoya te ahIM Avo ane A sAdhune daMDAthI, vRkSanA lAkaDAM ke pATiyAthI mArIne tathA Doka pakaDIne jaladI bahAra kADhI mUko. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 226] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 |19| ajjhAvayANaM vayaNaM suNittA, uddhAiyA tattha bahU kumArA / daMDehiM vittehiM kasehiM ceva, samAgayA taM isiM tAlayaMti // 19 // zabdArtha - aphAvavA, adhyApakanuM, vaya, vacana, kuLa- sAMbhaLIne, ta~- tyAM, ratADyA - jhaDapathI doDI AvyA ane, vahU - ghaNA ja, kumAra - kumAra, sanAyA - AvelA te badhA maLIne, te - te, - munine, 9- daMDathI, vihiM. netarathI, reva- ane, vaheMcAbukothI, tAti - mAravA lAgyA. bhAvArtha - adhyApakanuM AvuM vacana sAMbhaLIne tyAM ghaNA kumAro, chAtro doDI AvyA ane daMDa, chaDI ane cAbukothI te harikezabala RSine mAravA lAgyA. bhadrA dvArA munino paricaya :20 raNNo tahiM kosaliyassa dhUyA, bhadda tti NAmeNa anniNdiyNgii| taM pAsiyA saMjaya hammamANaM, kuddhe kumAre pariNivvavei // 20 // zabdArtha - hiMyAM, taMte, mana mAratAM, paziyA - joIne, pariNAmeLa - bhadrA nAma vALI, mariyaft - aniditAMgI, suMdara aMgavALI, jotiyasa - kozala dezanA, dhUyA - putrI, varuddha - kupita thayelA, gabbave - zAMta karavA lAgI. bhAvArtha :- yajJazALAmAM rAjA kauzalikanI suMdara aMgavALI putrI bhadrAe saMyamI munine mAratAM joIne krodhita vidyArthIone rokayA arthAt samajAvIne zAMta karavA lAgI. 21 devAbhiogeNa NioieNaM, diNNA mu raNNA maNasA Na jhAyA / Narida deviMda'bhivaMdieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso // 21 // zabdArtha - sevAmiono devanA pragaTa camatkArathI, fophaur - prerAyelA, uir 1mane A munine soMpI hatI, mAsA munie manathI paNa mane, phAvA - svIkArI nahIM, riMka usfmavaliM narendro devendrothI pUjita, nepa - je, siT - munie, vaMtA bi - mAro tyAga karyo hato, te te ja, pakSa - A muni che. bhAvArtha :- (bhadrAe kahyuM) devanI balavatI preraNAthI prerita mArA kauzalika rAjAe mane A munine soMpI hatI, paNa munie manathI paNa mArI IcchA karI nahIM. mAro tyAga karanAra A RSi narendro ane devendro mATe paNa pUjya che. 22 eso hu so uggatavo mahappA, jiiMdio saMjao baMbhayArI / jo me tayA Necchai dijjamANiM, piuNA sayaM kosalieNa raNNA // 22 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12H harikezIya rara7 zabdArtha :- so - A, hu so - te ja, 31tavo - ugra tapa karanAra, yaMmArI - brahmAcArI, madappA - mahAtmA che, no - jemaNe, tavA - te samaye, sarca - svayaM oNa - kozala dezanA, pijhA = pitAjI dvArA, vidhnamApni = apAtI, me = mAro, 5 rUr = svIkAra na karyo, manathI paNa mArI cAhanA na karI. bhAvArtha :- A te ja ugra tapasvI jitendriya, saMyamI ane brahmacArI mahAtmA che, jemaNe mArA pitA rAjA kaulika dvArA mane ApavA chatAM mAro svIkAra karyo nahIM. 23 mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoravvao ghoraparakkamo ya / mA evaM hIleha ahIlaNijjaM, mA savve teeNa bhe jiddahejjA // 23 // zabdArtha :- qha - A muni, yoghno - kaThina mahAvratone dhAraNa karanAra, coravavamo - tapa saMyamamAM ghora parAkrama karanAra, mAnaso - mahAyazasvI, mahAnumAno - mahAprabhAvazALI mahAtmA che, adIlAM che te avahelanA karavA yogya nathI, = enI, mA dIbheda - avahelanA na karo, kayAMka E e, je - tamane, sange - badhAne, teNa - potAnA tejathI, mA piThennA - bhasma karI nAMkhe, evuM na bane. bhAvArtha :- A muni kaThina mahAvratone dhAraNa karanAra, tapa saMyamamAM ghora parAkrama karanAra, mahAyazasvI ane mahAprabhAvazALI mahAtmA che. te avahelanA karavA yogya nathI, tenI avahelanA na karo. evuM na bane ke kyAMka e tamane badhAne potAnA tejathI bhasma karI nAMkhe. vivecana : karavo :karmazatruono nAza karavA mATe lAMbI tapasyA ke anazana vagere tapa karanAra, utkaTa tapasvI, ghora tapasvI, uMca tapasvI che. je eka upavAsathI laIne mAsakhamaNa vagere tapayogano prAraMbha karIne jIvanaparyaMta tenuM pAlana kare che, te ugra tapasvI che. mahappA :- saMyama tapamAM viziSTa vIryollAsane kAraNe jeno AtmA prazasta ke mahAna che, te mahAtmA. mahAnaso :- jenI kIrti asIma che, tribhuvanamAM jeno yaza vyApta che, te mahAyazasvI. = mahAnumAno H-- jeno anubhava, sAmarthya, prabhAva, Adi mahAna che athavA jene aciMtya zaktio prApta thayelI che, je mahApuNyavAna che. koparavo - jenAmAM kaSAya vijaya mATe apAra sAmarthya ke tapa saMyamamAM prabala puruSArtha che te. yakSanI zaktino prayoga : 24 eyAI tIse vayaNAI soccA, pattIi bhaddAi subhAsiyAI / isissa veyAvaDiyaTTayAe, jakkhA kumAre viNivArayati // 24 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 228 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha - parAyajJazALAnA purohitanI patnI, rIle -e, mA bhadrAnA, yA A, subhAliyADuM = subhASita, vaLADuM = vacanone, sozva = sAMbhaLIne, silsa = RSinI, verAvaDiyA-sevA karavA mATe, tamAre e brAhmaNa kumArone, nA yakSa, vivArati - rokavA lAgyA. bhAvArtha :- muni viSayaka rudradeva purohitanI patnI bhadrAnA prazaMsAtmaka vacano sAMbhaLIne RSinI sevAmAM upasthita yakSa te brAhmaNakumArone rokavA lAgyo. 25 te ghorarUvA Thiya aMtalikkhe, asurA tahiM taM jaNaM tAlayati / te bhiNNadehe ruhira vamate, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujjo // 25 // zabdArtha :- volTavA - rodra rUpa dhAraNa karelA, asura - asura svabhAvavALA, te - te yakSa, aMtaNe - AkAzamAM, Diya - rahIne, tahaM - tyAM yajJazALAmAM, taM- te, kaI = kumAra vargane, tAlimAravA lAgyA, bhAvede te bhinnadehavALA, ghavAyelA, hAM lohInuM, vasaMte-vamana karatAM, te - te kumArone, mA = bhadrAe, puLo = pharI, Adu - kahyuM. bhAvArtha :- to paNa te bALako na mAnyA, tethI AkAzamAM rahelo bhayaMkara rUpavALo, asura bhAvavALo kuddha thayelo yakSa temane mAravA lAgyo. te ghavAyelA kumArone lohInI UlaTI karatAM joIne, bhadrAe pharI kahyuM- 26 giriM NahehiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateya pAehiM haNaha, je bhikkhu avamaNNaha // 26 // zabdArtha - ne -je tame loko,umaravuM - bhikSunuM, avamavpada apamAna karI rahyA cho, jIruM - parvatane, dahiMnakha dvArA, - khodI rahyA cho, a6 - loDhAne, saMfE - dAMtothI, hAthada - cAvI rahyA cho ane, gAyatelaM = agni, padaM = pagathI, da = kacaDI rahyA cho. bhAvArtha - tame tapasvI bhikSunuM je apamAna karo cho, te nakhathI parvata khodavA jevuM che, dAMtathI loDhuM cAvavA jevuM che ane pagathI agni kacaDavA jevuM kArya che arthAt te ghaNuM ja ahita ane alAbhanuM kArya che. 27 AsIviso uggatavo mahesI, ghoravvao ghoraparakkamo ya / / __agaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA, je bhikkhuyaM bhattakAle vaheha // 27 // zabdArtha - mahelI- A maharSi, AjIvilI-AzIviSa labdhivALA, 3 - kaThora tapa karanAra, ne - jo tame, mattAne bhikSAnA samaye, bigyaM- A bhikSukane, vahe- mArI rahyA cho. te, pArevA pataMgiyAnA ToLAnI, - mAphaka, maf - agnimAM, paha6- paDI rahyA cho. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12H harikezIya 229 bhAvArtha :- A maharSi AzIviSa labdhivAna che athavA AzIviSa sarpa jevA zaktisaMpanna che. ghora tapasvI che, ghora vratadhArI che ane ghora parAkramI che arthAt A muninA AcAra, tapa ghaNAM mahAna che. jeo bhikSA vakhate munine satAve che, teo pataMgiyAnA samUhanI jema agnimAM paDIne bhasma thAya che. sIseNa eyaM saraNaM uveha, samAgayA savvajaNeNa tu 28 / jai icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA, logaM pi eso kuvio DahejjA // 28 // zabdArtha :- nak = jo, tubma - tame, gAviyuM - jIvana, thaLa vA = dhana, ha = IcchatA ho to, savvajaNeNa = badhA sAthe, samAyA = maLIne, sIseLa = mastaka namAvIne, praNAma karatAM, E temanuM, saraLa = zaraNa, veha = grahaNa karo, so = A maharSi, jhuvio = kopAyamAna thayelA, toj vi - lokane paNa, ullekhkhA = bALI zake che. bhAvArtha :- jo tame tamArA jIvanane ke dhanane surakSita rAkhavA IcchatA ho, to badhA sAthe maLI, mAthuM namAvI temanA zaraNe jAo kAraNa ke A RSi gusse thatAM samasta vizvane bhasma karavA jeTalI zakti dharAve che. 29 avaheDiya piTThisauttamaMge, pasAriyAbAhu akammaTThe / Nibbheriyacche ruhiraM vamaMte, uDDhamuhe NiggayajIha Nette // 29 // = zabdArtha :- piTTisanattamane - jenA suMdara mastaka, pIThanI tarapha nIce, avaheliya = jhukAvI dIdhAM hatAM, pasAniyAvADu - jemanI bhujAo phelAvelI hatI, ammavetre je karmaceSTAthI zUnya thaI gayA hatA, khintheriyanjhe - jemanI AMkho phATI gaI hatI, mudde - jemaNe Upara tarapha moDhuM pheravyuM hatuM, khiyanIda khette = jenI jIbha ane AMkho nIkaLI gaI hatI. bhAvArtha : - munine mAranAra chAtronAM mAthAM pITha tarapha namI gayA, hAtha pahoLA thaI gayA, teo ceSTA rahita ke bebhAna thaI gayA, teonI AMkho ughADI ja rahI gaI hatI. teone lohInI UlaTI thavA lAgI, temanA moDhAM upara thaI gayAM, jIbha ane AMkho bahAra AvI gaI hatI. vivecana : -- veyAvahiya (vaiyAvRtya) * vizeSarUpathI pravRtti, sevA pravRtti. ahIM virodhIthI rakSA ke pratyenIka nivAraNanA arthamAM vaiyAvRtya zabda prayukta che. te paNa eka prakAranI sevA che. AsIviso :- (1) AzIviSa labdhithI saMpanna. A labdhithI zApa ane anugraha karavAmAM te samartha thAya che. (2) AzIviSasarpa jevI zaktinA dhAraka. je AzIviSa sarpane chaMcheDe che, te mRtyune bolAve che. e ja rIte je AvA tapasvI munine chaMcheDe che, te mRtyune AmaMtraNa Ape che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-1 akhiM va pavAra pathaLaseLA :- jema pataMgiyAno samUha agnimAM paDatAM ja naSTa thaI jAya che, tema tame paNa AvA munine satAvIne naSTa thaI jazo. 230 akammaTThe : :- jemAM koI paNa zArIrika kriyA karavAnI zakti na hoya arthAt je mUrchita- bebhAna jevA banI gayA hoya. camatkArathI namaskAra H 30 te pAsiyA khaMDiyaM kaTThabhUe, vimaNo visaNNo aha mAhaNo so / isiM pasAei sabhAriyAo, hIlaM ca NidaM ca khamAha bhaMte // 30 // zabdArtha = = :- te - te, ghaDiya = vidyArthIone, dumU = kASThavat-acetana, nizceSTa, pAsiyA joIne, aha = tyAra pachI, vimaLo - zUnyacitta, udAsa, visaLo - khedathI khinna thayA, ciMtAthI vyAsa, so - te, mAdaLo = yajJazALAno adhipati rudradeva brAhmaNa, samAriyAo = potAnI patnInI sAthe, li - RSine, pasAGga = prasanna karavA lAgyo ane kahevA lAgyo, bhaMte = he bhagavAna!, IlaM - mArAthI thayelI avajJA, khivuM = niMdAne mATe Apa, svamAE = kSamA karo. = bhAvArtha :- te chAtrone kASThavat nizceSTa ane yakSathI pratADita joIne, rudradeva brAhmaNa udAsa ane ciMtAthI vyAkuLa banI, potAnI patnI bhadrAne sAthe laIne RSine prasanna karavA A pramANe kahevA lAgyA- he bhaMte ! ame tamArI avagaNanA karI che, niMdA karI che, te mApha karo. 31 bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIliyA tassa khamAha bhaMte / mahappasAyA isiNo havaMti, Na hu muNI kovaparA havaMti // 31 // zabdArtha :- bhaMte - he bhagavan !, mUahiM - A mUDha, avALaE - ajJAnI, maiM - je, vAttenjiM = bALakoe, dIliyA = tamArI avahelanA karI che, tasya = temane mATe, vamAda = kSamA karo, mahavvasAyA = - ati prasannacitta, mahAkRpALu, havaMti = hoya che, muLI = muni, haiM = cokkasa ja, jovaparaT = kopa karanAra, 5 = nathI, havaMti = hotA. bhAvArtha :- (rudradeva)he bhagavan ! hitAhitanA vivekathI rahita A ajJAnI mUrkha bALakoe ApanI avahelanA karI che. Apa temane kSamA karo. RSio atyaMta kRpALu hoya che. teo koI upara krodha karatA nathI. puvviM ca iNhi ca aNAgayaM ca, maNappaoso Na me atthi koI / jakkhA hu veyAvaDiyaM kareMti, tamhA hu ee NihayA kumArA // 32 // 32 = zabdArtha :- puSvi- pahelAM, thi - A samaye, aLAnavaM = AgaLa bhaviSyamAM, jo koI prakArano, me = mArA, maLapposo= manamAM dveSa, 5 asthi = na hato, atyAre paNa nathI, AgaLa paNa Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12: harikezIya pra. [ 231 ] nahIM hoya, huM = paraMtu, ti = kare che, tanhA huM = tethI tenA dvArA ja, paNa- Adi = marAyA che. bhAvArtha :- (muni) mArA manamAM pahelAM ke A samaye koI paNa dveSa na hato, che nahIM ane bhaviSyamAM paNa raheze nahIM paraMtu yakSa mArI sevA kare che, tethI tenA dvArA ja bALakonI A dazA thaI che. 33 atyaM 2 naM ra viyANabAbA, tu ja vi sukhada bhUpALA | __ tubbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA savva jaNeNa amhe // 33 // zabdArtha :- atyaM - zAstronA artha, zAstronA marma, tattvonuM svarUpa, tharnA - dharma svarUpane, AcAra dharmane, niyAmA- jANanAra, bhUpa - maMgalakArI prajJAvALA, tum - Apa, kavi g6 - kyAre ya kupita thatA nathI, acche - ame, savva nakha - badhA loko, sAyA - maLIne, tu tu - tamArA ja, pApa - caraNomAM, sara - zaraNa, veno - svIkArIe chIe. bhAvArtha :- (rudradeve kahyuM) zAstronA artha ane dharmane sArI rIte jANanAra, maMgalakArI prajJAvALA Apa kayAre ya kupita thatA nathI, ame badhA sAthe maLIne ApanA caraNonuM zaraNuM svIkArIe chIe. 34 accemu te mahAbhAga, Na te kiMci Na accimo / bhuMjAhi sAlimaM karaM, NANAvaMjaNa saMjuyaM // 34 // zabdArtha :- mAmA- he mahAbhAga!, te - tamArI, ajoNuM - ame pUjA karIe chIe, te tamArI, vivi- koI paNa vastu (caraNa raja sudhI) evI, = nathI, jene ame, vimo- na pUjatA hoIe, vaLAvanAnuyaM aneka prakAranA padArthothI yukta, lAlima - zAli (cokhAthI) banAvelA, sUra bhAtanuM, muMnAdi. tamo bhojana karo. bhAvArtha :- he mahAbhAga! ame ApanI pUjA karIe chIe. ApanI caraNaraja Adi kAMI paNa evuM nathI, jenI ame sevA-arcanA na karIe arthAtu ApanI samagratayA pUjA karIe chIe, Apane pUrNarUpe pUjanIya mAnIe chIe ane Apane vinaMtI karIe chIe ke vividha prakAranAM vyaMjanothI saMmizrita bhAtanuM bhojana grahaNa karI teno upabhoga karo. 31 imaM ca me asthi pabhUyamaNNaM, taM bhuMjasu amha aNuggahaTThA / bADhaM ti paDicchai bhattapANaM, mAsassa u pAraNae mahappA // 35 // zabdArtha :- - A sAme, ne- mAruM, bhUyaM ghaNuM badhuM, mavu - bhojana, asthi- che, abda = amArI upara, ajudaddA = anugraha karavA mATe, te AnuM, munasu- tame bhojana karo, mAkhI - te mahAtmA, vADha ti: 'sAruM che' A rIte kahIne, nAla 3 mAsakhamaNa tapanA, pA2ANa - pAraNAmAM, bApA - AhArapANI, pachi - grahaNa kare che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- A amAruM puSkaLa anna che. amArAM upara anugraha karI tame tenuM grahaNa karI bhojana karo. te tapasvI mahAtmAe purohitanA Agrahano svIkAra karyo ane eka mAsanI tapazcaryAnA pAraNA mATe AhAra pANI grahaNa karyAM. vivecana : jilauLo - viSAdayukata - A kamAro kema hoMzamAM Avaze, sabhAna thaze ? A ciMtAthI vyAkuLa, duHkhathI bharelA cittathI. hatAda - he bhagavAna! kSamA karo, kema ke A bALako mUrkha ane ajJAnI che, e dayanIya che, tenA para gusse thavuM nahIM. kahyuM paNa che- AtmadrohI, maryAdAvihIna, mUrkha ane sanmArgane choDanAra tathA narakanI jvALAmAM baLataNarUpa bananAra upara anukaMpA karavI joIe, mATe A abudha bALako anukaMpA (dayA) yogya ja che. paUM :- maMgaLakArI prajJA, vizALa prajJA, zreSTha prajJA tathA prANI rakSAkArI prajJA arthAtu vipula buddhizALI. tapasvI munino mahimA :36 tahiyaM gaMdhodaya-pupphavAsaM, divvA tahiM vasuhArA ya vuTThA / pahayAo duduhIo surehiM, AgAse aho dANaM ca ghuTuM // 36 // zabdArtha - divaM - te samaye muninA AhAra levA para devoe, baMdhopukhavAsaM - sugaMdhita jaLa ane phUlonI varSA karI, tahiM = tyAM devoe, = divya (zreSTha), vasudAra = dhananI, vudu = dhArAbaddha varSA karI, kuhiM devoe, vaMdo = dubhio, nagArAM tathA anya vAjiMtro, vagADyAM, Are - AkAzamAM, ahovA - aho dAna ! aho dAna!, zreSTha dAna ! A rIte, pu6 - ghoSaNA karI. bhAvArtha - jyAM tapasvI munie AhAra grahaNa karyo hato te yajJazALAmAM devoe sugaMdhita jala, puSpo tema ja divya dhanano varasAda karyo ane dubhi vagADI, AkAzamAM aho ! dAna, aho ! dAna, arthAt zreSTha dAna ! zreSTha dAna, ema divyadhvanimAM ghoSaNA karI. sakkhaM khu dIsai tavoviseso, Na dIsai jAivisesa koI / __ sovAgaputtaM hariesa sAhu, jasserissA iDDi mahANubhAgA // 37 // zabdArtha :- raNu - nizcaya ja, sarva sAkSAtu, tavo vaselo tapanuM mahAbhya, vIsa - dekhAya che, nAvilesa= jAtinI vizeSatA, rphi kaMI paNa, kha rIlaphu= dekhAtI nathI, solApud = cAMDALa Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-12H harikezIya . | 237 | nA putra, harisa sAduM = harikezamunine juo, basa = jenI, risA = A prakAranI, mahAnubhA - mahAprabhAvazALI, phApha - Rddhi che. bhAvArtha :- tyAM jonAra loko kahevA lAgyA athavA ahIM zAstrakAra kahe che ke kharekhara! tapanI mahattA pratyakSa dekhAya che, jaNAya che. jAtinI koI vizeSatA nathI. jemanI AvI mahAna Rddhi che, mahAna prabhAva che, te harikezabala muni cAMDAlaputra che, chatAM temanI sevAmAM devo hAjara rahe che. vivecana :sanag g rasipha :- prastuta gAthAmAM prayukta udgAro, harikezabala muninA tapa, saMyama temaja cAritrano pratyakSa camatkAra joIne, Azcaryacakita thayelA brAhmaNonA saMbhavita che. teo have sulabhabodhi temaja muninA zraddhALu bhakta banI gayA hatA. ataH teonA mukhathI nIkaLatI A vANI zramaNa saMskRtinA tattvane abhivyakta karI rahI che ke jAtivAda atAttvika che, kalpita che. A sUtranA 25 mA adhyayanamAM kahyuM che ke potAnAM karmothI ja manuSya brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra bane che. janma (jAti) thI nahIM. sUtrakRtAMga sUtramAM paNa spaSTa batAvyuM che - "manuSyanI surakSA tenA jJAna ane cAritrathI thAya che, jAti ane kuLathI nahIM. vyaktinI UMcatA nIcatAno AdhAra tenI jAti ane kuLa nahIM paraMtu jJAna, darzana, cAritra ke tapa, saMyama che. jenA jJAna, darzana, cAritra unnata che athavA tapa,saMyamanuM AcaraNa vizeSa che, te ja UMca che. je AcArabhraSTa che, jJAna, darzana, cAritrathI rahita che, te kadAca brAhmaNa ke kSatriya vagere koI paNa ucca jAtinA hoya, chatAM te niSphaTa che. jainadharmanI ghoSaNA che ke koI paNa varNa, jAti, deza, veza ke liMganI vyakti jo ratnatrayanI nirmaLa sAdhanA karatI hoya, to tenA mATe siddhi-muktinA dvAra khullAM che. A prastuta gAthAno sArAMza che. bhAvayajJa ane bhAvagnAna :38 kiM mAhaNA joi samArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiyA vimaggahA / jaM maggahA bAhiriya visohiM, Na taM sudiTTha kusalA vayati // 38 // zabdArtha :- nAda-he brAhmaNo! Apa, no agnino, sanAramaMtA-AraMbha karatAM, 3pajaLathI, vahiyA= bAhya, sadaM = zuddhinI, viM= zA mATe, vikAda- zodha karo cho?, Iccho cho?, ga = je Apa, vAhiriyana bAhya, visardika vizuddhinI, mahA zodha karo cho, taMtra tene, te AcaraNane, sulatA- tattvajJAnI kuzaLa puruSa, suvi6 - sudaSTa, sAco mArga, na vati kahetA nathI. bhAvArtha :- (muni bolyA) he brAhmaNo ! agnino AraMbha karIne arthAt agnimAM jIvonI hiMsA karIne ane pANI dvArA bAhya zuddhi, zarIra zuddhi zA mATe karI rahyA cho? arthAt yajJa, snAna AdithI bAhya zuddhi zA mATe Iccho cho? jeo bahAranI zuddhine zodhe che, temanA te AcaraNane jJAnI puruSo zreSTha ke sAco Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 234] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 mArga kahetA nathI. 39 kusaM ca jUvaM taNa kaTThamaggi, sAyaM ca pAyaM udagaM phusaMtA / pANAiM bhUyAI viheDayaMtA, bhujjo vi maMdA pagareha pAvaM // 39 // zabdArtha :- HT- maMdabuddhi vALAo!, zui = kuza (darbha), pUrva = yajJataMbha, tA- tRNa, 6kASTha lAkaDuM, - agni, ane grahaNa karatAM tathA, pAyaM prAtaHkALa, sAyaM sAyaMkALa, saMdhyA samaya, 31 = pANIno, tulatA sparza karatAM, pagAruM = prANI tathA, yA- bhUtonI, vikatA= hiMsA karatAM, muLI vika vadhAre ghaNAM, pAva- pApano, pArada = saMcaya che. bhAvArtha :- yajJamAM dAbha, yajJa staMbha, taNa, kASTha ane agnino prayoga temaja savAra ane sAMja pANIno sparza karatAM evA maMdabuddhi loko jaLa vagerenA Azraye rahelAM dvIndriyAdi prANIonI ane vanaspatikAyanI, upalakSaNathI pRthvIkAyAdi jIvonI vividha prakAre hiMsA karatAM ghaNAM pApakarmono saMgraha kare che. 40 kahaM care bhikkhu vayaM jayAmo, pAvAI kammAiM paNullayAmo / akkhAhi Ne saMjaya jakkhapUiyA, kaha sujaTuM kusalA vayati // 40 // zabdArtha :- fmag = he muni!, vayaM- ame, ina kevI rIte, ghare = pravRttio karIne, nAnokevA yajJa karavA joIe ke jenAthI, pAvA-pApa, vIruM = karmone,pusnayAno = dUra karI zakIe, naupUphA = he yakSathI pUjita!, saMjaya = he saMyati ! = amane, gAdi = kaho ke, sulatAna kuzaLa tattvajJa puruSa, 6 = kaI rIte, sunaH suMdara yajJanuM, vati- pratipAdana kare che. bhAvArtha :- (rudradeva bolyA) he bhikSu! ame kevI pravRttio karIe? kevI rIte yajJa karIe? ane pApakarmane kevI rIte dUra karIe? he yakSapUjita saMyata ! tattvajJa puruSa zreSTha yajJanuM kaI rIte pratipAdana kare che, te amane kaho. 41 chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevamANA / pariggahaM ithio mANa-mAyaM, eyaM pariNNAya carati daMtA // 41 // zabdArtha :- ratta IndriyonuM damana karanAra mahAtmA, chAvara = cha javanikAyanI, alArakhatA = hiMsA na karatAM, mosaM = jUTha, atta = adattAdAnanuM, sevanAgA = sevana na karatA, parihaM parigraha, sthionuM strIo, mALa = mAna, mayaM = mAyA, artha = tene, pariNAma = tyAgIne, varati = pravRti kare che, saMyamamAM vicaraNa kare che. bhAvArtha :- (muni bolyA) mana ane indriyone vazamAM rAkhanAra mahAtmA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trAsa, A cha javanikAyanI hiMsA karatA nathI, asatya bolatA nathI, corI karatA nathI, Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-12H harikezIya 235 ] parigraha, strI, mAna, mAyAnA upalakSaNathI krodha ane lobhanA svarUpane jANI, tene choDIne vivekapUrvaka saMyamamAM vicaraNa kare che. 42 susaMvuDo paMcahiM saMvarehiM, iha jIviyaM aNavakaMkhamANo / vosaTTakAo suicattadeho, mahAjayaM jayai jaNNasiTuM // 42 // zabdArtha - paMhiM pAMca, saMvahiM saMvara dvArA, susaMdhuDo sArI rIte Azravano nirodha karanAra, = ahIM, saMyamI jIvanamAM, goviyaM- asaMyamI jIvana, avalaNamALo = na IcchanAra, vorakuero- zarIranI paravAha na karanAra, parISaha upasarga sahana karanAra, sura nirmaLa vratavALA, pavitra hadayI, vattavedo- zarIra saMskArano tyAga karanAra, zarIra para mamatva na rAkhanAra, madanayaMtra mahAna jaya karanAra, mokSa meLavanArA, nakhasi6- zreSTha yajJanuM, saMyamanuM, nava = anuSThAna kare che. bhAvArtha :- jeo pAMca saMvarothI pUrNa saMvRtta hoya che, A saMyamI jIvanamAM AvIne asaMyamI jIvananI AkAMkSA rAkhatA nathI, kAyA-zarIra prati mamatva ke Asaktino parityAga kare che, pavitra hRdayI che, je zarIra saMskArano tyAga karanAra che, teo vAsanA paravijaya prApta karAvanAra ke mokSa prApta karAvanAra saMyamarUpa zreSTha yajJa kare che. ha ke te joI, ke ya te joiThANe, kA te suyA, kiM ca te kArisaMgaM / ehA ya te kayarA, saMti bhikkhU, kayareNa homeNa huNAsi joI // 43 // zabdArtha:- - kayo che, gophaTo - agninuM sthAna, sutha- kaDachI (homa karavAnuM sAdhana), va = kaI che, rasa- gobaranAM chANAM agni prajavalita karavA mATenAM sAdhana, pa = samidhA, kASTha, saMti = pApazAmaka zAMtipATha, kyAMka kayo che, jyA-kayA, romeka homathI arthAtu kaI vastunI Ahuti ApIne, suti prasanna karo cho, homa karo cho. bhAvArtha :- (rudradeva bolyA) he bhikSu! tamAro agni kayo che? tamArI jyotinuM sthAna karyuM che? tamArI ghI AdinI Ahuti homavAnI kaDachI kaI che? agni pradIpta karanArAM chANAM kayAM che? agni pradIpta karanAra zreSTha kASTha karyuM che? tamAro zAMti pATha kayo che? ane kevA havanathI tame jyotine Ahuti dvArA tRpta karo cho? 4 tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kammehA saMjamajoga saMti, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // 44 // zabdArtha :- tavo tArUpa, noTaTT= mana, vacana ane kAyAno zubha vyApAra, sarAraM= zarIra, - aSTa karma, saMgamanona = saMyamano vyApAra, saMyama pravRttio, saMti = zAMtipATha che, sit = RSio dvArA, RSio mATe, paltha = prazaMsA karelA, je prazasta che. bhAvArtha :- (muni bolyA) bAhyAbhyatara bhedavALI tapazcaryA jyoti che, jIvAtmA jyotinuM sthAna Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-1 agnikuMDa che, mana, vacana ane kAyAnI zubha pravRttio thI Adi homavAnI kaDachI che; zarIra ke zarIranA avayava agni pradIpta karanAra chANAM -baLataNa che; karma idhaNa che, saMyamanI pravRttio zAMtipATha che. huM prazasta jIvopaghAta rahita arthAt samyak cAritrarUpa bhAvayajJa karuM chuM. te ja yajJane RSijanoe uttama gaNyo che, prazasta kahyo che athavA RSio mATe saMyamarUpa bhAvayajJa, te ja zreSTha che. 45 23: ke te harae ke ya te saMtititthe, kahiMsi NhAo va rayaM jahAsi / Aikkha Ne saMjaya jakkhapUiyA, icchAmo gAuM bhavao sagAse // 45 // zabdArtha :- te= potAnA snAna mATe, 4ra6 = jalAzaya, saMti tithaeN zAMtitIrtha arthAt pApane zAMta karanAruM tIrtha, hiMsi nhAJo- kayAM snAna karIne tame, rae= karma raja, karmanI dhULa, gAli = tyAgo cho? dhuo cho?, mavo- ame ApanI, sase = pAsethI, pAruM - jANavA, rUAmo = IcchIe chIe. bhAvArtha :- (rudradeva bolyA) he yakSa pUjita saMyata ! tamAruM snAna karavA mATenuM jalAzaya kayuM che ? ApanuM zAMtitIrtha kayuM che ? Apa kayAM snAna karI karmaraja rUpa malinatAdUra karo cho ? te amane kaho. ame ApanI pAsethI jANavA IcchIe chIe. 46 dhamme hara baMbhe saMtititthe, aNAvile attapasaNNalese / jahiMsi NhAo vimalo visuddho, susIio pajahAmi dosaM // 46 // zabdArtha :- apavitta- mithyAttva vagerethI je akaluSita che, attapasambole jyAM prANIone prazasta lezyAnI prApti thAya che, dharmo- dharmarUpa, dara= jalAzaya che, tvame= brahmacaryarUpa,saMti tisthe = zAMti tIrtha che, hiMsinhAo jyAM snAna karIne, vimalo - vimala karmamaLa rahita, vidyutkro, vizuddha, pavitra, suttImUgo = kaSAyono agni zAMta thatAM parama zItaLa, vola = doSane, pApane, padmahAmi= dUra karuM chuM. = bhAvArtha :- (muni bolyA) mithyAttva vagerethI akaluSita ane prazasta pariNAmone prApta karAvanAra, dharma mAruM jaLAzaya ke kuMDa che, brahmacarya mAruM zAMtitIrtha che, jyAM snAna karIne huM nirmaLa vizuddha ane parama zItaLa thaIne karmarajane ke pApone dUra karuM chuM. 47 eyaM siNANaM kusalehiM diTTha, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jahiMsi vhAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttamaM ThANaM patte // 47 // tti nemi / / - zabdArtha :saptenjiM = tattvajJAnamAM kuzaLa puruSoe, viduM = joyuM che, batAvyuM che, uttama = zreSTha, vALuM = sthAnane, mokSane, patte = prApta thayA. bhAvArtha :- A prakAranA bhAvasnAnano ja tattvajJa puruSoe upadeza Apyo che. RSio mATe A Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12: harikezIya pro. | 237 | mahAna jJAna ja prazasta ke zreSTha che. A dharmarUpI kuMDamAM snAna karIne, karmamalathI rahita ane bhAvothI vizuddha thaIne maharSio uttama sthAna arthAtu mokSane prApta thayA che. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :sordi-dravyazuddhi ane bhAvazuddhinA bhedathI zuddhi be prakAranI che. pANIthI malina vastra vagere dhovAM, e dravyazuddhi che tathA tapa saMyama vagere dvArA aSTavidha karmamaLane dhovA, te bhAvazuddhi che. AthI munie rudradeva Adi brAhmaNone kahyuM hatuM ke pANIthI bAhya zuddhine kema zodhI rahyA cho? dravyazuddhithI bhAva zuddhinuM vizeSa mahattva che. mUvADuM - vRkSa athavA upalakSaNathI anya vanaspatikAyika jIvo pRthvIkAyika vagere ekendriyane grahaNa karavA joIe. videyaMtI - vizeSarUpathI, vividha prakAre naSTa karIne. pariNAva -jJaparijJAthI tenuM svarUpa vizeSarUpethI jANI, pratyAkhyAna pariNAthI tyAga karIne. susaMdhuDo - jenA prANAtipAta vagere pAMca AzradvAra rokAI gayAM che, te susaMvRtta che. volakumo - sArI rIte ke pUrNatayA potAnA zarIranI saMbhALa arthAt zuzruSA saMskAranA tyAgI arthAt samasta deha mamatvanA tyAgI. mahAna nava jhaUsi6 - karmazatrune parAjita karavAnI prakriyA hovAthI saMyama tapa mahAna jayarUpa che. eTale AtmAno mahAna jaya karAvanAra, mokSa prApta karAvanAra, zreSTha yajJa rUpa saMyamanuM samparka AcaraNa kare che. pasalya :- jIvopaghAta rahita hovAthI A tapa saMyamarUpa bhAvayajJa samyakucAritravAna vivekI RSio maharSio dvArA prasaMzanIya che, uttama che. e saMnisilya :- brahmacarya zAMtitIrtha che kema ke A tIrthanuM sevana karavAthI ghaNA avaguNo nAza pAme che. karmamaLonAM mULa Asakti ke rAgadveSa jaDamadhUthI dUra thaI jAya che. te dUra thavAthI pharIthI maLano saMbhava kayAre ya raheto nathI. upalakSaNathI satyAdine paNa grahaNa karavuM joIe kAraNa ke te paNa karmamaLanI zAMti upazAMti karanAra che. kahyuM che ke - harveLa, satyena, tapasa saMyanena . mAtaMgarSirgataH zuddhi, na zuddhistIrthayAtrayA / / ' brahmacarya, satya, tapa ane saMyamathI mAtaMgaRSi zuddha banI gayA hatA. tIrthayAtrAthI zuddhi, e zuddhi Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 238 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 nathI athavA mAtaMgaRSinA matAnusAre AtmAnI zuddhi brahmacarya, satya, tapa ane saMyamathI thAya che paraMtu tIrthayAtrA karavA mAtrathI AtmAnI zuddhi thatI nathI. bhAvavizuddhirUpa AdhyAtmika zuddhine choDIne jalAdithI bAhya zuddhino svIkAra zreSTha nathI. attapasaUse :- AtmA (jIva)nI prazasta lezyAo, vicAronI zuddhatApUrvakanI pavitratA. upasaMhAra :- hadayanuM parivartana cAritranI cinagArIthI thAya che. jyAM cAritranI suvAsa maheMke che, tyAM malina vRttio nAza pAme che. kSaNavAramAM prabaLa virodhakone sevakarUpa banAve che. jJAnanAM maMdiro cAritranAM naMdanavanathI ja zobhe che. jAti ane kAryanA UMca-nIca bhAvo cAritranA nirmaLa pravAhamAM pavitra thaI jAya che. cAritrarUpa pArasa aneka duSkarmarUpa lokhaMDane suvarNarUpa satkarmomAM palaTAvI de che. harikezabala muninuM jIvana cAritrabalanA kAraNe ja amAsathI pUnamamAM palaTAI gayuM hatuM ane cAMDAlanA bhavathI ke zarIrathI paNa muktine, siddha avasthAne meLavI lIdhI hatI. I adhyayana-1ra saMpUrNa II Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 239 ] teramuM adhyayana paricaya : A adhyayananuM nAma 'citta-saMbhUtIya' che. temAM citta ane saMbhUta, te nAmanA be bhAIonA pAMca janmo sudhIno niraMtara bhAtRsaMbaMdha ane chaThThA janmamAM pUrvajanmakRta saMyamanI ArAdhanA ane virAdhanAnAM phaLa svarUpa alaga-alaga sthAna, kuLa, vAtAvaraNa vagere saMyoga prApti ane tenA kAraNe thayelA parasparanA saMvAdanuM nirUpaNa che. citta saMbhAtanI bhavaparaMparA - sAketanA rAjA caMdrAvatasakanA putra municaMdra rAjAne sAMsArika kAmabhogothI virakti thaI gaI. temaNe sAgaracaMdra muni pAse bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI. vihAra karatAM karatAM eka vakhata teo jaMgalamAM bhUlA paDayA. te bhUkha-tarasathI vyAkuLa thaI gayA hatA. eTalAmAM ja tyAM temane rabArInA cAra putro maLyA. teoe temanI dazA joIne karuNAthI prerita thaI muninI sevA karI. munie cAre ya gopAlaputrone dharmopadeza Apyo. te sAMbhaLIne cAre ya bALako pratibaddha thaIne temanI pAse dIkSita banyA. temAMthI be munione sAdhuonAM gaMdA vastro pratye dhRNA hatI. teo A jugupsAvRttinA saMskAra sAthe saMyama pAlana karatAM mRtyu pAmIne devagatimAM gayA. tyAMthI AyuSya pUrNa karI baMne dazArNanagaramAM zAMDilya brAhmaNanI dAsI yazomatIne tyAM yugala putro rUpe janma lIdho. ekavAra bane bhAIo potAnA khetaramAM rAtre vRkSanI nIce sUtA hatA. acAnaka ekabhAIne sarpa karaDyo. bIjo jAgyo. khabara paDatAM ja te sarpane zodhavA nIkaLyo. paraMtu te ja sarpe tene paNa daMza dIdho. baMne bhAIo marIne kAliMjara parvata para eka haraNInA peTe yugalarUpe utpanna thayA. ekavAra te baMne caratAM hatAM, tyAM eka zikArIe eka bANa vaDe baMnene vIMdhI nAkhyAM. marIne te baMne mRtagaMgAnA kinAre rAjahaMsa banyA. eka divasa teo sAthe sAthe pharI rahyA hatA. tyAM eka mAchImAre A baMne haMsanI Doka maraDIne mArI nAMkhyA. baMne haMsa marIne vArANasInA atisamRddha ane cAMDAlonA adhipati bhUtadattane tyAM putro rUpe janmyA. temanA nAma citta' ane 'saMta' rAkhavAmAM AvyAM. baMne bhAIo vacce apAra sneha hato. - vArANasInA te vakhatanA rAjA zaMkhanA namuci nAmanA eka maMtrI hatA. tenA koI bhayaMkara aparAdhane kAraNe rAjAe krodhita thaIne tene motanI sajA karI hatI. phAMsI devAnuM kAma bhUtadattane soMpAyuM hatuM. bhUtadatta potAnA baMne dIkarAone abhyAsa karAvavA mATe namucine potAnA gharamAM chupAvI dIdho. jIvita rahevAnI AzAthI namucie baMne bhAIone sArI rIte bhaNAvIne aneka vidyAomAM niSNAta banAvyA. cAMDAla patnI namucinI sevA karatI hatI. namuci tenA upara mohita thaIne anucita saMbaMdha rAkhavA lAgyo. bhatadatte potAnI patnI sAthe ADo vyavahAra karatAM joIne namucine mArI nAMkhavAno nizcaya karyo paraMtu Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 240 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 kRtajJatAne kAraNe baMne chokarAoe namucine cetavI dIdhA, tethI te potAnA prANa bacAvavA bhAgI gayo. ane hastinApuramAM jaIne rAjA sanaskumArano maMtrI banyo. citta ane saMbhUta nRtya ane saMgItamAM atyaMta pravINa hatA. temanuM rUpa ane lAvaNya AkarSaka hatAM. ekavAra vArANasImAM thanArA vasaMta mahotsavamAM baMne bhAIoe bhAga lIdho. utsavamAM nRtya tathA gAyana kaLAthI loko temanA pratye khUba AkarSita thayA. temanI kaLAne joIne loko eTalA badhA mugdha banI gayA ke sparzAsparzano bheda bhUlI gayA. A vAta te vakhatanA kaTTara brAhmaNone bahu khaTakI. jAtivAdane dharmanuM rUpa daIne teoe rAjAne phariyAda karI ke he rAjanuM! A baMne cAMDAlaputroe brAhmaNanA dharmane bhraSTa karI nAkhyo che. temanI nRtya ane saMgItakaLA upara mugdha loko spezyAspRzyanI maryAdAno bhaMga karI temanI svecchAcArI pravRttine protsAhana ApI rahyA che. rAjAe baMne cAMDAlaputrone vArANasI nagarInI bahAra kADhI mUkayA. vArANasImAM ekavAra kaumudI mahotsava hato. A avasare baMne cAMDAla putro veza badalI utsavamAM AvyA. saMgItanA svaro sAMbhaLatAM ja baMne rahI na zakayA. temanA mukhathI paNa saMgItanI sUrAvalIo nIkaLavA lAgI. loko maMtramugdha banI temane vadhAI devA ane paricaya meLavavA AvyA. vastranuM AvaraNa haTAvatAM lokoe temane oLakhI lIdhA. custa jAtivAdavALA lokoe temane mAra mArIne zaheranI bahAra kADhI mUkayA.Ama apamAnita ane tiraskRta thatAM teone potAnA jIvana para dhRNA thaI, tethI AtmaghAtano vicAra karIne pahADa para cAlyA gayA. pahADa parathI kUdako mArIne marI javAnI taiyArImAM hatA, tyAM ja eka munie temane joyA ane munie temane samajAvyA - 'AtmahatyA karavI, te kAyaranuM kAma che. tenAthI duHkhanA aMtane badale vRddhi thAya che. tamArI jevI nirmala buddhivALI vyaktio mATe A ucita nathI. jo zArIrika ane mAnasika badhAM ja duHkhothI sadAne mATe dUra thavA IcchatA ho, to munidharmanA zaraNe Avo.' baMne pratibaddha thayA. baMnee dIkSA ApavA mATe munine prArthanA karI. munie temane yogya samajI dIkSA ApI. guracaraNomAM rahIne bane e zAstronuM adhyayana karyuM, gItArtha banyA tathA vividha ugra tapazcaryAo karavA lAgyA. teone aneka labdhio prApta thaI. grAmAnugrAma vicaraNa karatAM te ekavAra hastinApura AvyA. nagaranI bahAranA udhAnamAM rokAyA. ekavAra mAsakhamaNanAM pAraNA mATe saMbhUta muni nagaramAM gayA. bhikSA mATe pharatAM joIne tyAMnA rAjamaMtrI namuci temane oLakhI gayA. teNe vicAryuM ke A muni mAro pUrvavRttAMta jANe che, jo te A rahasyane khulluM karI deze, to mArI mahattA pUrNa thaI jaze. Ama namuci maMtrInA AdezathI ghaNA loko lAkaDI, muTTInA prahAro karI saMbhUtimunine nagara bahAra kADhI mUkavA lAgyA. thoDIvAra sudhI muni dhIraja dharI zAMta rahyA paraMtu lokonI atyaMta ugratA jotAM, mAra khAtAM khAtAM dhIraja khUTI gaI. krodhane vaza thatAM temanI tejolezyA chUTI. moDhAmAMthI nIkaLatAM dhUmADAthI AkhuM nagara chavAI gayuM. janatA gabharAI gaI. bhayabhIta lokoe potAnA aparAdha mATe kSamA mAMgI. teo munine zAMta karavA lAgyA. samAcAra maLatAM cakravartI sanakumAra paNa tyAM AvI pahoMcyA. potAnI bhUla mATe cakravartIe Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 241 | muninI kSamA mAgI ane prArthanA karI ke bhaviSyamAM amo AvI bhUla nahIM karIe, he mahAtman ! Apa nagarajanone abhayadAna Apo, Ama chatAM saMbhUtimunino kopa zAMta na thayo. udhAnamAM rahelA cittamunine khabara paDatAM te paNa tyAM AvI pahoMcyA ane saMbhUtimunine zAMta karavA lAgyA tathA tejovezyAnI labdhine pAchI vALavA mATe priya zabdomAM samajAvyA. saMbhUtimuni zAMta thayA. temaNe tejalezyA samAvI lIdhI, aMdhakAra nAza pAmyo, loko prasanna thayA. baMne muni udyAnamAM pAchA pharyA. citta ane saMbhUti munirAje vicAra karyo ke ApaNe baMnee kAyasaMlekhanA dhAraNa karI che; to yAvatu jIvana anazana karavuM paNa ucita che. A prakArano vicAra karI e bane anazanano prAraMbha karyo. cakravartI sanaskumAre jANyuM ke namuci maMtrIe A badhuM karAyuM che. tenA kAraNe nagarajanone A trAsa sahana karavo paDyo che, tethI teNe maMtrIne doraDAthI baMdhAvIne dUtonI sAthe munirAja pAse mokalavAno Adeza Apyo. munioe jyAre tenI A dayanIya dazA joI tyAre cakravartIne samajAvyA ane maMtrIne baMdhanamukta karAvyA. munionA teja pratApathI prabhAvita banI cakravartI tenA caraNomAM jhUkI paDayA. cakravartInI rANI sunaMdAe paNa bhAvukatAvaza saMbhUtimuninA caraNomAM mastaka jhUkAvyuM. tenI komaLa kezarAzinA sparzathI munine sukhada anubhava thayo. manamAM ne manamAM niyANuM karavAno vicAra karavA lAgyA. cittamunie jJAnabaLathI tenA hRdayanA bhAvone jANIne temane samajAvyA, paNa teo niyANuM karavAnA vicArathI pAchA na pharyA. nidAna karI ja lIdhuM - 'jo mArI tapasyAnuM kaMI phaLa hoya to huM tenA prabhAvathI AvatA bhavamAM cakravartI banuM.' baMne munionuM anazana pUruM thayuM. AyuSya pUrNa karI baMne saudharma devalokamAM deva thayA. pAMca janmo sudhI sAthe rahIne chaThThA janmamAM baMnee alaga alaga sthAnomAM janma lIdho. cittano jIva purimatAlanagaramAM eka atyaMta dhanapati nagarazeThane tyAM putrarUpe janmyo ane saMbhUtanA jIve kAMpilyanagaramAM brahma rAjAnI rANI cUlanI kukhe putrarUpe janma lIdho. bALakanuM nAma 'brahmadatta' rAkhavAmAM AvyuM. AgaLa jatAM e ja bALaka brahmadatta cakravartI thayA. eka divasa brahmadatta cakravartI nATaka joI rahyA hatA. nATaka jotAM tenA manamAM eka vikalpa utpanna thayo ke AvuM nATaka meM pahelAM kyAMka joyuM che. evI vicAraNA karatAM karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM, jenAthI teNe spaSTa jANI lIdhuM ke AvuM nATaka meM prathama devalokanA payagulma vimAnamAM joyuM hatuM. pAMca janmanA sAthI citte A chaThThA bhavamAM pRthaka sthAne janma lIdho che, A jANI rAjA zokamagna banI gayA ane mUcchita thaIne bhUmi upara paDI gayA. upacArathI rAjA bhAnamAM AvyA. pUrvajanmanA bhAinI zodha mATe mahAmAtya-maMtrI varadhanu sAthe carcA thatAM cakravartIe nimnokta zlokArdha taiyAra karyo 'Asva dAsau mRgau haMsau, mAtaMgAvamaro tthaa|' A zlokArdhane joDI ApanArane mATe teNe jAherAta karI ke je uttarArdhapUrti karI Apaze, tene ardha Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 242 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 rAjya ApIza.' paNa koNa tenA rahasyane jANatuM hoya ke zlokanA uttarArdhanI pUrti kare? cittano janma purimatAlanagaramAM dhanasAra zeThane tyAM putrarUpe thayo hato. te yuvAna thayA. temane paNa ekavAra jAtismaraNa jJAna thatAM te muni banI gayA. ekavAra vihAra karatAM karatAM te kAMDilya nagaranA udyAnamAM AvIne dhyAnastha thaIne UbhA rahI gayA. tyAM koI reTa calAvanAra ukta zlokano pUrvArdha jora jorathI bolI rahyo hato. munie te sAMbhaLyo ane tenI * tulasa ta sAbhaLyA ane tenI puti karI dIdhI. 'eSA nau SaSThikA jAtiH, anyonyAbhyAM viyuktayoH / ' raMTa calAvanAre baMne padone eka patra para lakhyAM ane arthe rAjya meLavavAnI tAlAvelImAM tatkSaNa cakravartInI pAse pahoMcyo ane eka zvAsamAM pUro zloka tene saMbhaLAvI dIdho. sAMbhaLatAM ja cakravartI snehavaza mUcchita thaI gayA. A jotAM rAjyasabhA ciMtAtura banI gaI ane ghaNA loko samrATane mUcchita karanArane mAravA taiyAra thaI gayA. e jotAM reMTa calAvanAra mALI bolyo. "meM A zlokanI pUrti karI nathI. reTa pAse UbhelA eka munie karI che." anukULa upacArathI rAjAnI mUccha dUra thaI. hozamAM AvatAM ja samrATe saMpUrNa mAhiti meLavI. zlokapUrtino bheda khullo paDyo. rAjA pote prasannatApUrvaka potAnA rAja parivAra sahita muninA darzanArthe udhAnamAM pahoMcyA. munine jotAM ja brahmadata vaMdanA karI savinaya tenI pAse beThA. te baMne pUrvajanmonA bhAIo sukha-duHkha phaLa vipAkanI carcA karavA lAgyA. A chaThThA janmamAM baMnene ekabIjAthI alaga thavAnuM kAraNa munie brahmadatta cakravartIne samajAvyuM tenI sAthe e paNa samajAvavAno prayatna karyo ke pUrvajanmanAM zubha karmothI ApaNe ahIM AvyA chIe, jo A tamArA viyogano sadAne mATe aMta lAvavo hoya, to tamArI jIvanayAtrAne sanmArge vALavI joIe. jo tame kAmabhogone choDI zakatA nathI, to Arya karma karo, dharmamAM sthira banI sarva prANI para anukaMpA rAkho, jethI tamArI durgati aTakI jAya. paraMtu brahmadatta cakravartIe muninuM eka paNa vacana svIkAryuM nahIM. teNe to munine sAMsArika sukha bhogo mATe vAraMvAra AmaMtrita karyA paraMtu munie bhogonI asAratA, duHkhakArakatA, sukhAbhAsatA, azaraNatA tathA nazvaratA samajAvI. brahmadatta cakravartIe potAnI asamarthatA darzAvI ane kahyuM ke jema kIcaDamAM phasAyelo hAthI kinAro joIne paNa kAMThe jaI zakato nathI, eka DagaluM paNa AgaLa vadhI zakato nathI, tema huM paNa zramaNadharmane jANato hovA chatAM kAmabhogomAM phasAyelo hovAthI dharmanuM pAlana karI zakato nathI. muni tyAMthI cAlyA gayA, saMyama sAdhanA karatAM karatAM siddhagati (mukti)ne pAmyA. brahmadatta azubha karmonAM kAraNe sarvathI vadhu azubha evI sAtamI narakamAM gayA. ooo Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 243 - VEl|E/A teramuM adhyayana citta-saMbhUtIya - V/E/E) saMbhUta ane cittano janma :1 jAiparAjio khalu kAsI NiyANaM tu hatthiNapurammi / culaNIe baMbhadatto, uvavaNNo paramagummAo // 1 // zabdArtha :- sthipurIna - hastinApura nagaramAM, nArUparAjago - caMDALa jAtinA kAraNe apamAnIta, tu- A rIte, hA cokkasa ja, gAthAnI pAdapUrti mATe paNa A zabdano prayoga thAya che, fNayA-nidAna, saMkalpa, vI-kareluM hatuM, pavanamuno - saudharmadevalokanA padmagulmavimAnathI, putaLag - culanI rANInA putra, patto brahmadattanA rUpamAM, 3vavANa = utpanna thayo. bhAvArtha :- caMDAla jAtine kAraNe parAbhava pAmelA saMbhUta munie pUrvabhavamAM hastinApuramAM cakravartIpadanI prAptinuM nidAna (saMkalpa) karyuM hatuM arthAtuM mane paNa mArA tapanA phaLasvarUpe cakravartInI Rddhi prApta thAya, A prakArano saMkalpa karyo hato ane marIne padmagulma vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAMthI cyavIne cUlanIrANInI kukSimAM brahmadatta cakravartI rUpe janma dhAraNa karyo. kaMpille saMbhUo citto, paNa jAo parimatAlammi / seTTikulammi visAle, dhamma soUNa pavvaio // 2 // zabdArtha :- saMpUro - saMbhUta, pitte - kAMpilyanagaramAM, pukha - ane, citto - saMbhUtanA pUrvabhavanA bhAI citta, punitAmi - purimatAlanagaramAM, visAje - vizALa, seTiMzugni - zeThanA kuLamAM, gAgo - utpanna thayo tathA, gaMdharmane, to sAMbhaLIne, paththo - pravrajyA dhAraNa karI. bhAvArtha :- Ama saMbhUtano jIva kapilyanagaramAM utpanna thayo. tenA bhAI cittano jIva purimatAlanagaranA vizALa zreSThi kuLamAM utpanna thayo. puNya saMyoge dharma sAMbhaLIne citta pravrajita thayAM. vivecana :nAvanaga:-vArANasImAM e baMne bhAIo rAjA ane loko dvArA apamAnita thayA tathA nagaramAMthI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 244 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 niSkAsita thayA hatA. dIkSita thayA bAda jyAre teo vicaraNa karatAM hastinApura gayA, tyAre paNa tyAM namuci nAmanA brAhmaNa maMtrIe A cAMDAla che ema kahIne temano tiraskAra karyo ane nagaramAMthI bahAra kADhI mUkayA. Ama teo zUdrajAtinA kAraNe parAjita ke apamAnita hatA. ziyALa :- viSayasukhonI abhilASAthI prerita banI karavAmAM Avato saMkalpa. A ArtadhyAnanA cAra bhedomAMthI eka bheda che. saMbhUtamunie cittamuni dvArA rokavA chatAM nidAna karI lIdhuM hatuM ke 'mArI tapasyAnuM jo koI phaLa hoya, to have pachInA janmamAM mane cakravartIpada maLe. jenI tapasyAnuM phaLa vadhAre hoya ane nidAna saMkalpanuM mUlya ochuM hoya, to e saphaLa thaI jAya che arthAtu maLI jAya che. patte saMbUo :- pUrvajanmamAM je saMbhUta nAmanA muni hatA, te nidAnanA prabhAve pAMcAlamaMDaLanA kAMDilyanagaramAM brahmarAja ane cUlanIne tyAM brahmadattaputrarUpe utpanna thayA. kilujhi :- pUrvajanmamAM citta nAmanA je muni hatA te pracura dhana ane zreSTha parivArathI saMpanna evA vizALa dhanasAra zreSThinA kuLamAM guNasAra nAmanA putrarUpe utpanna thayA ane jainAcArya zubhacaMdranI pAse teNe cAritrarUpa dharmano upadeza sAMbhaLI munidharmanI dIkSA grahaNa karI. kapilyanagaramAM baMnenuM milana : kaMpillammi ya Nayare, samAgayA do vi cittasaMbhUyA / suhadukkhaphalavivAga, kaheti te ikkamikkassa // 3 // zabdArtha - pirAmi - kapilapura, pAyare -nagaramAM, vo vi. baMne, samaya -ekatrita thayA, pha navarsa - paraspara ekabIjAne, te - te, suda duda pAna-vivA- sArA ane kharAba karmonAM sukhaduHkha phaLa, vipAka, vati - kahevA lAgyA. bhAvArtha - kapilyanagaramAM citta ane saMbhUta baMnenuM milana thayuM. tyAM teoe paraspara ekabIjAne potapotAnAM sukhaduHkha ane karmaphaLanAM pariNAmane kahevA lAgyA. cakkavaTTI mahiDDio, baMbhadatto mahAyaso / bhAyaraM bahumANeNaM, imaM vayaNamabbavI // 4 // zabdArtha - magio - mahARddhizALI, mahAvo- mahAyazasvI, vahumALakha- ghaNA mAnapUrvaka, bhAyAM - potAnA pUrvabhavanA bhAI cittane, rU - A rIte, vaya - vacana, navI * kahyuM. bhAvArtha :- mahAna RddhisaMpanna temaja mahAyazasvI cakravartI brahmadatta khUba satkArapUrvaka potAnA pUrvabhavanA bhAI cittane A pramANe kahyuM - Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13H citta-saMbhUtIya 245 pUrvabhavonuM kathana :5 Asimo bhAyarA do vi, aNNamaNNavasANugA / aNNamaNNamaNurattA, aNNamaNNa hiesiNo // 5 // zabdArtha :- amavNavAnuIT = ekabIjAnA vazamAM rahenAra, avNamANamapurA ekabIjAne prema karanArA, mAhiti - ekabIjAnuM hita IcchanAra, mAsino - hatA. bhAvArtha :- (brahmadatta) - A janma pahelAM ApaNe baMne bhAI hatA; ekabIjAne vazavartI, paraspara anurAgI, ekabIjA upara prIta rAkhanArA temaja paraspara hitaiSI hatA. ___ dAsA dasaNNe AsI, miyA kAliMjare Nage / haMsA mayaMgatIre ya, sovAgA kAsibhUmie // 6 // | 7 devA ya devalogammi, Asi amhe mahiDDiyA / imA No chaTThiyA jAI, aNNamaNNeNa jA viNA // 7 // zabdArtha :- valakhe - dazArNa dezamAM, vAlA - dAsa, livare - bIjA bhavamAM kAliMjara, ane = parvata para, miyA = mRga hatA, mayatare ya = trIjA bhavamAM mRtagaMgA nadInA kinArA para, DhasA = haMsa hatA, sovA = cAMDALa hatA, sipUmi = cothA bhavamAM kAzI dezamAM, amle = ApaNe baMne, vinoni = pAMcamA bhavamAM saudharma devalokamAM, mahiyA - mahARddhi saMpanna, revA deva, mA - A, cho - ApaNo, chakiyA - chaThTho, gA - bhava, gA - jo ke, a maurkha - ekabIjAthI, vinA - pRthaka thayA chIe. bhAvArtha :- ApaNe baMne dazArNa dezamAM dAsa, kAliMjara parvata para haraNa, mRtagaMgAne kinAre hasa ane kAzImAM cAMDAla hatA. tyAra pachI ApaNe baMne saudharma nAmanA prathama devalokamAM mahAaddhi saMpanna deva hatA. A ApaNA baMneno chaThTho bhava che, jemAM ApaNe ekabIjAthI dUra alaga alaga janmyA chIe. vivecana : citta ane saMbhAtana milana - prastuta gAthAmAM citta ane saMbhUtanA pUrvajanmanAM nAma che. A janmamAM temanuM milana kramazaH zreSThiputra guNasAramuni rUpe tathA brahmadatta cakravartI rUpe thayuM hatuM. brahmadatta cakravartI no janma kAMpilyamAM thayo hato. cittano jIva muni rUpe vicaraNa karatAM kAMpilapuramAM Avyo hato. te ja divasomAM brahmadattacakravartIne jAtismaraNa jJAnathI pUrvajanmanI smRti thaI. teNe potAnA pUrvajanmanA bhAI cittane zodhavA mATe ardhA zloka banAvIne ghoSaNA karAvI ke je koI A ardhA zlokanI pUrti karI deze. tene Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 246 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 huM ardha rAjya ApIza. saMyogavaza te nimitte cittano jIva munirUpe tyAM paricayamAM Avyo. Ama pAMca pUrvajanmomAM sahodarapaNe rahelA baMne bhAionuM apUrva milana thayuM. brahmadatta cakravartIe pUrvabhavonuM vRtAMta kahetAM kahyuM ke A chaThTho janma che, jemAM ApaNe baMne alaga alaga kuLa ane dezamAM janma levAthI ekabIjAthI ghaNA dUra thaI gayA ane ekabIjAnAM sukhaduHkhanA sahabhAgI banI zakayA nathI. paraspara zubhAzubha karma phaLanuM kathana : kammA NiyANappagaDA, tume rAya viciMtiyA / tesiM phalavivAgeNa, vippaogamuvAgayA // 8 // zabdArtha :- ya - he rAjana!, tune - potAnA, biyavuDa- nidAnane vaza thaIne karelAM, nidAnarUpa, - karmonuM viniyA - ciMtana kareluM hatuM, hiM - te karmonAM, pAna-vivAda - phaLano udaya thavAthI, nikhai = viyogane, 3vAyA - prApta thayA chIe. bhAvArtha :- (muni) he rAjanuM! tame Asakti sahita bhogasukhanA ciMtanarUpa nidAna dvArA je karmone ekaThAM karyAM hatAM, te ja karmonA phaLavipAkanA kAraNe ApaNe alaga alaga sthAne janma pAmyA chIe. saccasoyappagaDA, kammA mae purA kaDA / te ajja paribhuMjAmo, kiNNu citte vi se tahA // 9 // zadArtha - ma -meM pu -pUrvabhavamAM, savoyakhaDa - satya ane zauca-zuddhiyukta anuSThAna karanAra, mA - karma, vaDA - karyA hatAM, te - tene, -Aja (A bhavamAM), ripuMgAmo -bhogavI rahyo chuM viSNu zuM - tene, vi .paNa, vire citta tuM, tA e ja rIte bhogavI rahyo che. bhAvArtha - (cakravartI) - he citta! meM pUrvajanmamAM sArA ane pavitra karmo, zubhAnuSThAno karyA hatAM. tenuM phaLa huM cakravartIrUpe Aje bhogavI rahyo chuM, zuM tame evAM ja puNya phaLa bhogavo che? 10 savvaM suciNNaM saphalaM NarANaM, kaDANa kammANa Na mokkha atthi / - atthehiM kAmehi ya uttamehiM, AyA mamaM puNNaphalovavee // 10 // zabdArtha :- narI - manuSyonAM, savva = badhAM, suvi = tapa vagere zubha anuSThAna, satta - saphaLa-phaLa sahitanA hoya che, kApa - karelA, nmANa - karmothI, nokag - phaLa bhogavyA vinA chuTakAro, = thato nathI arthAt zubha karma avazya ja potAnuM phaLa Ape che, mama = mAro, gAyA - AtmA paNa, 3rahiM - uttama, alyae - dhanasaMpattithI, vAha - manojJa zabdAdi kAmabhogothI yukta, puchaparanovA - puNyanA phaLasvarUpa, zubha karmonAM phaLathI yukta hato. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 247 bhAvArtha :- (muni) manuSyoe AcarelAM badhAM satkarmo saphaLa thAya che, kema ke karelAM karmonAM phaLa bhogavyA vinA chuTakAro thato nathI. mAro AtmA paNa uttama dhanasAmagrI ane manojJa bhogasAmagrInA puNya phaLavALo hato. |11 jANAsi saMbhUya mahANubhAgaM, mahiDDiyaM puNNaphalovaveyaM / cittaM pi jANAhi taheva rAyaM, iDDI juI tassa vi ya ppabhUyA // 11 // zabdArtha :- mUya he saMbhUta, brahmadatta ! tame potAne je rIte, mahAnubhAva = mahAprabhAvazALI, puNaparanovAM - zubhakarmonA zreSTha phaLathI yukta, nAsi - jANo cho, mAno cho, citta vi - cittane arthAt mane paNa, tadeva - tema, nAdi jANo, kAraNake, tapta vi . tene paNa arthAt mAre paNa, cha - Rddhi, gurUM - dhuti, bhUyA - pracura hatI. bhAvArtha :- he saMbhUta ! jema tuM potAnI jAtane bhAgyazALI, mahAna RddhisaMpanna temaja puNya phaLavALo mAne che, tema cittane paNa jANa, kAraNa ke he rAjanuM! tenI (cittanI) pAse paNa khUba dhana saMpatti ane dhuti che arthAt huM paNa saMpattizALI ane prabhAvazALI hato. 12 mahattharUvA vayaNappabhUyA, gAhANugIyA NarasaMghamaNjhe / jaM bhikkhuNo sIlaguNovaveyA, ihaM jayaMte samaNo mhi jAo // 12 // zabdArtha - gaM.je upadezane sAMbhaLIne, mikSago - bhikSu, lIlaguNovavekA - zIla guNathI (jJAna ane cAritrathI) yakta thaIne. - A jina zAsanamAM. jayate : prayanavAna thAya che evA. madattharakavA = mahAna arthayukta ane, vayasvamUvI = vistArathI kahelA, vistRta, Adi = upadezano sthavira munioe, narasaMghaHSe - jana samudAyamAM, aNIyA = pratipAdana karyuM, jene sAMbhaLIne, sALo - huM sAdhu, go vhina thayo chuM. bhAvArtha :- sthavira munioe janasamudAyamAM sAragarbhita vistRta upadeza pharamAvyo hato. jene sAMbhaLI bhikSu saMyamaguNonA AcArathI saMpanna thAya che. te upadeza sAMbhaLatAM, teno svIkAra karatAM huM paNa zramaNa banyo chuM. saMbhUta dvArA bhogonuM nimaMtraNa :|13 uccoyae mahu kakke ya baMbhe, paveiyA AvasahA ya rammA / __ imaM giha cittadhaNappabhUyaM, pasAhi paMcAlaguNovaveyaM // 13 // zabdArtha - 3voyara = ucca, udaka, madu = madhu, va = karka, va = brahma, A mArA pAMca prakAranA mahela, pave - kahyA che, - bIjA paNa, rA - ramaNIya, Avarta - mahela che, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 248] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 dhAnubhUyaM - pracura dhanathI yukta, pAtapuDovaveya - paMcAla dezanA viziSTa zabdAdi guNa yukta, di = bhavanano, pasAdi = tame upabhoga karo. bhAvArtha :- (cakravartI) ucca, udaka, madha, karka ane brahma; A mukhya pAMca prAsAda tathA bIjA paNa aneka ramaNIya prAsAda mArA varlDakIratnae banAvyA che tathA paMcAla dezanA viziSTa zabdAdi guNa sAmagrIthI yukta, Azcaryajanaka pracura dhanathI paripUrNa, A mAruM ghara che. he citta! teno tame upabhoga karo. 14 NaTTehiM gIehi ya vAiehiM, NArIjaNAI parivArayaMto / bhuMjAhi bhogAI imAI bhikkhU, mama royai pavvajjA hu dukkhaM // 14 // zabdArtha :- paTTardi = nATaka, nRtya, nAda = gIta, vArda = vAjiMtra sAthe, ranavADuM - strIonA samUhathI, rivAyato - gherAyelA, 6-A, moDuM bhogono, muMnAdi - upabhoga karo, paganA = pravrajyA, mama - mane, roya = pratIta thAya che, rucikara lAge che. bhAvArtha :- he bhikSa! nATaya, saMgIta ane vAdyo sAthe strIothI gherAyelA A bhogasAmagrIno tame upabhoga karo, mane e ja priya che, rucikara lAge che, pravrajyA kharekhara duHkhakara che; ema mane lAge che. cittamuni dvArA vairAgyamaya upadeza : taM puvvaNeheNa kayANurAgaM, NarAhivaM kAmaguNesu giddhaM / dhammassio tassa hiyANupehI, citto imaM vayaNamudAharitthA // 15 // zabdArtha :- puSyA - pUrvajanmanA snehavaza, vApurA - anurAga karanAra ane ravinarAdhipa cakravartI vAmapunesu - zabdAdikAmaguNomAM,ddhi- Asaktiyukta, taM- tene, astio - dharmamAM sthita, talsa - A cakravartInuM, riyApuNe - hita IcchatAM, hitaiSI, kalAratna - kahevA lAgyA. bhAvArtha :- brahmadatta rAjAnA hitaiSI ane dharmamAM sthira cittamunie pUrvabhavanA snehavaza anurAga karanAra ke prema darzAvanAra temaja kAmabhogomAM Asakta brahmadatta cakravartIne A pramANe kahyuM- 26 savvaM vilaviyaM gIyaM, savvaM parse viDaMbiyaM / savve AbharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA // 16 // zabdArtha :- sabsa - badhAM, jayaM-gIta, viniya -vilApa rUpa che, sabsa - badhAM, khaTTa-nATaka ke nRtya, viviya = majAka mazkarI che, viDaMbanA che, AmaraNa = AbhUSaNa, mArA = bhAra rUpa che, sabbe - badhAM, zAma = pAMca indriyonA manojJa viSaya, kudAvada = duHkha prApta karAvanAra che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 249 | bhAvArtha :- (muni) badhAM gIto kevaLa vilApa che. sarva prakAranAM nRtya ke nATaka viDaMbanAthI bharapUra che, badhAM alaMkAro bojArUpa che ane badhA kAma bhogo duHkhane ja ApanArA che. |17 bAlAbhirAmesu duhAvahesu, Na taM suhaM kAmaguNesu rAyaM / virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // zabdArtha - vAlamarAsu - bALa-ajJAnI jIvone priya lAganAra paraMtu, kuhAvasu - aMtamAM duHkha prApta karAvanAra,virattA = kAmabhogothI virakta, sIna = zIla ane guNamAM, saMyama AcaraNamAM, racAI = rata rahenAra, tavoLAI = parUpa dhanavALA, tapodhanI, miFqi - bhikSuone prApta thAya che. bhAvArtha :- he rAjanuM! je sukha zIlaguNomAM ke saMyama AcAramAM rata, kAmabhogothI virakta ane tapodhanI bhikSuone prApta thAya che, te sukha ajJAnIone ramaNIya lAgatAM paraMtu vastutaH duHkhajanaka kAmabhogomAM nathI. 28 pariMda jAI ahamA NarANaM, sovAgajAI duhao gayANaM / jahiM vayaM savvajaNassa vessA, vasIa sovAga-NivesaNesu // 18 // zabdArtha - jiMda-he narendrA, kuda-pUrvabhavamAM ApaNane baMnene, sovAnA je cAMDALa (zvapAka) jAti, yA = prApta thaI hatI te, = manuSyomAM, adama = adhama, gAruM = jAti hatI, haM - jyAM, vayaM- ame, ApaNe, saLaMgaLasa badhA lokonA, vesa dveSa pAtra hatA ane, sovA-visanu - zvapAka arthAtu cAMDALanAM gharomAM, varIjha = rahetA hatA. bhAvArtha :- he narendra ! manuSyomAM cAMDALa jAti adhama ke nIca gaNAya che, temAM ApaNe baMne e janma lIdho hato. tyAM cAMDAlonI vasatimAM ApaNe baMne rahetA hatA. tyAM badhA loko ApaNA pratye dveSa ane dhRNA karatA hatA. |19| tIse ya jAIi u pAviyAe, vucchAmu sovAga NivesaNesu / savvassa logassa dugaMchaNijjA, ihaM tu kammAiM purekaDAiM // 19 // zabdArtha - tIre- te, paviyA-pApakArI, rAI-jAtimAM, solA nivesu-cAMDALa nA gharomAM, gucchAmu - ApaNe baMne rahetA hatA, phugAMchaNijJA-jugupsAlAyaka (dhRNA yogya), rUdaM tu - ahIM je vizeSatA dekhAya che te to, pureDADuM - pUrvakRta, zammA - zubha karmonA phaLa svarUpa ja amane prApta thaI che. bhAvArtha :- ApaNe te niMdanIya cAMDALa jAtimAM janma dhAraNa karI, teonI sAthe teonI vasatimAM ja Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 250 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 rahyA chIe. tyAM ApaNe badhA lokonA dhRNApAtra hatA. ahIM je zreSThatA maLI che, te pUrve AcaraNa karelAM tapa saMyamanuM phaLa che. 20 so dANisiM rAya mahANubhAgo, mahiDDio puNNaphalovaveo / caittu bhogAiM asAsayAI, AyANaheGa abhiNikkhamAhi // 20 // zabdArtha :- je - te zubha karmonAM,saMyama tapanAM phaLa svarUpa tame, vAla- A samaye, puchaparanovavego- puNyaphaLathI yukta cho, asAsAruM = azAzvata, mAyAdevuM cAritrane mATe, samAjamAdi = nIkaLI jAo. bhAvArtha :- he rAjana ! te pUrvajanmanAM tapa saMyamanAM phaLasvarUpe ja tame A bhavamAM atyaMta prabhAvazALI, mahAna RddhisaMpanna ane puNyaphaLathI yukta rAjA banyA cho. tethI A bhavamAM paNa tame azAzvata kSaNika bhogone choDIne cAritradharmanI ArAdhanA mATe abhiniSkramaNa karo arthAtu pravrajyA grahaNa karI saMsAranAM sukhano tyAga karo. 21 iha jIvie rAya asAsayammi, dhaNiyaM tu puNNAI akuvvamANo / se soyai maccumuhovaNIe, dhamma akAUNa parammi loe // 21 // zabdArtha - rUda A, asIma - azAzvata, navA jIvanamAM je vyakti, khiyaM tuvipula pramANamAM puchADuM = puNya karma, juvamaLo = karato nathI, achApa = AcaraNa na karIne, mavumudovaLas = mRtyunA mukhamAM jaIne, pafma topa = paraloka viSayaka, soya = zoka kare che. bhAvArtha :- he rAjan! A azAzvata, anitya mAnavajIvanamAM je vipula puNyakarma ke zubha anuSThAna karatA nathI, te mRtyu AvatAM pazcAttApa kare che ane dharmAcaraNa na karavAthI paralokamAM paNa pazcAttApa kare che arthAt dharmAcaraNanA abhAve duHkha pAme che. 22 jaheha sIho va miyaM gahAya, maccU NaraM Nei hu aMtakAle / Na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlammi tammaMsaharA havaMti // 22 // zabdArtha :- na -je rIte, A lokamAM, sIho - siMha, bhivaM mRgane, hAtha pakaDIne laI jAya che, te rIte, saMtAne - aMta samayamAM, man - mRtyu paNa, nara - manuSyane, - paralokamAM laI jAya che, taolmgni- te samaye, tala, tenA, mAthA - mAtA, va, athavA, piya-pitA, mAyA - bhAI, ta- tenA jIvananI rakSAne mATe, aMdarA -duHkhamAM bhAgIdAra, bhAga lenAra, ja hati = thatA nathI. bhAvArtha - jema A saMsAramAM siMha haraNane pakaDIne laI jAya che, tema aMta samaye mRtyu manuSyane laI Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-13 : citta-saMbhUtIya 23 jAya che. te vakhate mAtApitA ane patnI tathA bhAi Adi koI paNa du:khamAM bhAgIdAra thatAM nathI. Na tassa dukkhaM vibhayaMti NAio, Na mittavaggA Na suyA Na baMdhavA / ikko sayaM paccaNuhoi dukkhaM, kattArameva aNujAI kammaM // 23 // zabdArtha :- talsa - te pApI jIvanA, DuvalluM - duHkhane, gAo - jAtivALA, 5 vimayaMti nathI laI zakatA ke, 5 mittavA = mitra varga laI zakato nathI, La suyA - putra laI zakato nathI, pa vaMthavA = baMdhuo bhAga laI zakatA nathI, sayaM - te svayaM, phUvo - ekalo ja, padmaLu hor = bhogave che, ttArameva - kartAne ja, mna- karma, gaLunApha = anusare che, tenI sAthe jAya che. 251 bhAvArtha :- jJAtijana, mitravarga, putra ane bAMdhava vagere mRtyunA mukhamAM paDelA manuSyanA duHkha vaheMcI zakatA nathI. te pote ekalA ja duHkha bhogave che; kema ke karma, karanAranI pAchaLa ja jAya che. ciccA dupayaM ca cauppayaM ca, khettaM gihaM dhaNadhaNNaM ca savvaM / sakammabIo avaso payAi, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // = = zabdArtha :- suNya = dvipada, be pagAM dAsa-dAsI Adi, pasavvayaM - catuSpada, copagAM pazu, dhaNadhaNaM = dhAnya ane dhana, ya = ane vastrAdi, viA = ahIM choDIne, avaso = A AtmA paravaza thaIne, sambhavIo potAnAM zubhAzubha karmonI sAthe, suMvat suMdara svargAdi, vA - athavA, pAvanuM = pApakArI narakAdi rUpa, par bhavaM = parabhavamAM, payAr = jAya che. - bhAvArtha :- patnI, putra, sevaka vagere dvipada, gAya, ghoDA vagere copagAM pazu; khetara, ghara, dhana, dhAnya, badhuM ahIM choDIne kevaLa potAnAM karelAM zubhAzubha karmane sAthe laIne parAdhInapaNe jIva, suMdara svarga athavA pApakArI narakamAM prayANa kare che arthAt sugatimAM ke durgatimAM jAya che. 25 - taM ikkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM dahiuM pAvageNaM / bhajjA ya puttA vi ya NAyao ya, dAyAramaNNaM aNusaMkamaMti // 25 // zabdArtha:- che - te parabhavamAM, jja - ekalA, teM - te, tuccha sIratna = tuccha zarIrane, asAra zarIrane, vinaya - citAmAM rAkhIne, pAvaLeLa = agni dvArA, vahiOM = bALIne, gAyo jJAtibaMdhuo, makhkhA - strI, puttA vi - putra paNa, aLyuM - bIjA, vAvAra - parivAranA pramukha vyaktine, aNusaMmaMti = anusare che. = bhAvArtha : - te ekalA gayelA jIvanA tuccha zarIrane-kalevarane citA para rAkhIne agnithI bALIne strI, putra vagere jJAtijana bIjA AzrayadAtAne arthAt parivAranA bIjI pramukha vyaktine anusAravA lAge che. mRtAtmAne yAda paNa karatA nathI. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 26 = uvaNijjai jIviyamappamAyaM, vaNNaM jarA harai Narassa rAyaM / paMcAlarAyA vayaNaM suNAhi mA kAsi kammAI mahAlayAiM // 26 // zabdArtha :- rAya - he rAjan !, viyaM- A jIvana, appamAya - ALasa vagara, niraMtara mRtyunI samIpa, khijgad - laI javAI rahyuM che, mRtyu pAse pahoMcI rahyuM che, ST = vRddhAvasthA, garalsa = manuSyanA, vaLuM = zarIranA rUpane, haiMra6 - kSINa karI rahI che, vaMcAtA - he pAMcAla dezanA rAjA !, vayaLa = zikSA vacana, subaha = sAMbhaLo ane, mahAlayADuM = mahAna karmabaMdha karAvanAra, mmArM - karma, mA vAli = na karo. bhAvArtha :- he rAjan ! kSaNe--kSaNe thatuM AvIci maraNa jarA paNa pramAda karyA vinA jIvanane mRtyu tarapha laI jAya che ane vRddhAvasthA manuSyanA zarIranI kAMtine kSINa kare che, tethI he rAjan ! tame zikSAnI vAta sAMbhaLo ke mahAna pApakarmano saMgraha na karo arthAt mahAna karmabaMdha thAya, tevA kAryo na karo. cakravartInI saMyama grahaNanI asamarthatA : = - 27 ahaMpi jANAmi jaheha sAhU, jaM me tumaM sAhasi vakkameyaM / bhogA ime saMgakarA havaMti, je dujjayA ajjo amhArisehiM // 27 // zabdArtha :- sAhU = he muni, theM - A, vavava - vacana, naM - je, tuma - tame, me - mane, sAhasi kahI rahyA cho tene, nALami - jANuM chuM paraMtu, abbo - he Arya !, saMjJA - pratibaMdha utpanna karanAra, amhAleai - mArA jevI vyaktine mATe, TubnayA - durjAya che arthAt huM A kAmabhogono tyAga karavAmAM asamartha chuM. = bhAvArtha :- (cakravartI) he muni ! tame mane sarva sAMsArika padArthonI azaraNatA temaja anityatA vagere viSayamAM je upadeza vAkya kahI rahyA cho, tene huM paNa samajI rahyo chuM ke A kAmabhoga saMgakAraka arthAt Asakti karAvanAra temaja karmano saMgraha karAvanAra che, paraMtu he Arya muni ! amArA jevA nidAnakRta mAnavane kharekhara te atyaMta durjAya che arthAt Asakta puruSothI kAmabhoga chUTavA muzkela che. 28 hatthiNapurammi cittA, daTThUNaM NaravaI mahiDDiyaM / kAmabhogesu giddheNaM, NiyANamasuhaM kaDaM // 28 // zabdArtha :gavad - sanatyumAra nAme cakravartIne, vaLa - joIne, asuruM = azubha, khiyALa nidAna, OM = karyuM hatuM. bhAvArtha :- he citta ! hastinApuramAM mahAsamRddhivALA sanatkumAra cakravartIne joIne kAmabhogomAM Asakta thaIne meM azubha niyANuM karyuM hatuM arthAt kAmabhogonI prApti mATe saMkalpa karyo hato. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 253 ] 29 tassa me apaDikkaMtassa, imaM eyArisaM phalaM / jANamANo vi jaM dhamma, kAmabhogesu mucchio // 29 // zabdArtha - talsa - te nidAnanuM, ahilsa - pratikramaNa na karavAthI, pari AvA prakAranuM, pitta = phaLa prApta thayuM che ke, nANamALo jANavA,vi = chatAM paNa, muchoka Asakta chuM. bhAvArtha :- nidAnanuM meM pratikramaNa karyuM na hatuM arthAt prAyazcittathI zuddhi karI na hatI. tenuM ja A phaLa che ke dharmane jANavA chatAM huM kAmabhogamAM Asakta thaI rahyo chuM arthAt tene choDI zakato nathI. 801 jAgo jahA paMkajalAvasaNNo, daTTuM thalaM NAbhisamei tIraM / evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, Na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 30 // zabdArtha - paMgatAvALo - kIcaDamAM phasAyelo, nAno- hAthI, tharaM - sthaLane, huM = jovA chatAM paNa, tIra = kAMThe, mane = jaI zakato nathI, vaya = huM, mA = mArgane jANato hovA chatAM paNa, aNuvrayAmo = tenuM anusaraNa karI zakato nathI. bhAvArtha :- jema kAdavamAM kheMcI gayelo hAthI sthaLane jovA chatAM paNa kAMThe pahoMcI zakato nathI, tevI ja rIte viSayabhogomAM Asakta banelo huM zramaNadharmane jANato hovA chatAM paNa saMyama mArgane anusarI zakato nathI arthAt saMyamadharma svIkAra karI zakato nathI. cittamuni dvArA dharma preraNA :31 accei kAlo tUraMti rAio, Na yAvi bhogA purisANa NiccA / uvicca bhogA purisaM cayati, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // zabdArtha - vAto- samaya, anne vItI rahyo che, ro - rAtrio, tUti tvarita gatithI jaI rahI che, purisAI = puruSonA, momvi = bhoga paNa, fuSya = nitya nathI, vizva = svataH ja AvIne, 4- pharI, vati - tene choDI de che, hINapanei - phaLa rahita thayelA, tu- vRkSane, parahI - paMkhI choDI de che. bhAvArtha :- (ni) rAjana ! samaya vyatIta thAya che. dinarAta tvarita gatie pasAra thaI rahyA che, manuSyanAM sukhabhoga paNa sthira rahevAnAM nathI. jema pakSIo phaLa kharI gayA pachI vRkSane choDI de che, tema kAmabhogo paNa puruSonI pAse svataH ja Ave che ane puNya naSTa thatAM te puruSane choDI de che. 32 jai taM si bhoge caiThaM asatto, ajjAI kammAI karehi rAya / dhamme Thio savvapayANukaMpI, to hohisi devo io viuvvI // 32 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 254 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha :- rAya - he rAjan , ga - jo, taM- tame, 26- tyAga karavAmAM, atto- azakta, si - cho to, sallA badhAM prANIomAM anukaMpA rAkhIne, AjanA Aryakarma, hi- karo, ta - evuM karavAthI tame, o = ahIMthI mRtyu bAda, viDaLI - vaikriya zarIradhArI, hodili - thaI jazo. bhAvArtha :- rAjana! jo tame kAmabhogono tyAga karavAmAM azakta cho, to dharmamAM sthira thaIne, badhAM prANIo pratye anukaMpA ke dayAbhAva rAkhIne, Aryakarma karo arthAt badhA jIvone sukha zAtA upajAvavA dAna puNya karma karo, jethI bhaviSyamAM ahIMthI marIne tame vaikriya zarIradhArI deva thazo. cittamuninI nirAzAjanaka sthiti :33 Na tujjha bhoge caiUNa buddhI, giddho si Arambha pariggahesu / mohaM kao ittiu vippalAvo, gacchAmi rAyaM AmaMtio'si // 33 // zabdArtha :- tu - tamArI, rA - choDavAnI, yuddha ne buddhi nathI, kAra pariSadanuM - tame AraMbha ane parigrahamAM, jiddho si - Asakta thaI rahyA cho, moTuMvyartha ja, phari3A pramANe, ATalo, vikhaNAvovipralApa-bakavATa, varuo- karyo, tethI have, Atio si - tamone sUcita karIne tyAga mArgamAM, chAmi = huM jAuM chuM. bhAvArtha :- cakravartI dvArA dharmano asvIkAra karatAM munie A pramANe kahyuM ke he rAjana! bhoga tyAgavAnI ane dharmAcaraNa karavAnI tArI buddhi ke ruci nathI. tuM AraMbha ane parigrahamAM Asakta cho. meM vyartha ja tArI sAthe ATalo vArtAlApa karyo ke bakavATa karyo. have tane dharmArAdhanA mATe AmaMtrita karIne huM jaI rahyo chuM. vivecana : brahmadatta cakravartIe pUrvajanmamAM Acarita nidAnapUrvakanA tapasaMyamanA phaLa svarUpe vipula bhoga sAmagrI prApta karI hatI. tenA upara tene garva hato. temAM ja te nimagna hato, munine bhogamArga tarapha kheMcavA mATe te prayatnazIla banyo. sarvabhogya sAmagrInA upabhoga mATe teNe munine AmaMtrita karyA paraMtu tattvajJa munie kahyuM ke tame evuM na samajo ke tame ja bhogasAmagrI prApta karI che. kema ke meM paNa ghaNI badhI sAmagrI prApta karI hatI paraMtu meM vaiSayika sukhabhogone duHkhamUlaka, saMsAraparivardhaka, durgatikAraka, ArtadhyAnanA hetu mAnIne tyAgI dIdhAM che ane mane Atmika sukhazAMti ane AnaMda che. tame paNa kSaNika bhogonI Asakti ane pApakarmanI pravRti choDo. jIvana nAzavaMta che. mRtyu pratikSaNa AvI rahyuM che. ataH Aryakarma karo arthAt jIvadayA ke dAna puNyanA kAryo karo, samyagudaSTi tathA vratI zramaNopAsaka bano, jethI tame sugati meLavI zako. kadAca tamane pUrvajanmamAM Acarita tapa, saMyama temaja nidAnanAM phaLasvarUpa cakravartInI Rddhi temaja bhogasAmagrI prApta thaI che, paraMtu teno upayoga satkarmamAM karo, Asaktirahita banI teno Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-13:citta-saMbhUtIya 255 | upabhoga karazo, to tamArI durgati TaLI jaze paraMtu brahmadatta cakravartIe kahyuM - huM A badhuM jANato hovA chatAM paNa kAdavamAM khUMcelA hAthInI jema kAma bhogomAM phasAIne tene AdhIna thaIne niSkriya banI gayo chuM. tyAgamArganA zubha pariNAmane jANavA chatAM paNa tenA tarapha eka pagaluM paNa upADI zakato nathI. Ama citta ane saMbhUta baMnenA mArga A chaThThA janmamAM alaga be dizA tarapha thaI gayA. paMjAna[LavayaM :- (1) pAMcAla nAmanA janapadamAM indriyabhogya viziSTa rUpAdi Indriya viSaya rUpa guNa che, tenAthI yukta; (2) pAMcAlamAM je viziSTa che, te badhuM A gharamAM che. ahiM noTi vApa:- (1) batrIsa pAtrothI upalakSita nATakothI ke vividha aMgahArAdisvarUpa nRtyothI, (2) grAma svarUpa, mUrchAnA yukata gItothI (3) mRdaMga vagere vAdyothI. vAgaDha - sadvivekI puruSo dvArA je grahaNa karavAmAM Ave che, te cAritradharmane ahIM AdAna kahe che, tenA mATe. mahAsaH- uparyukta nidAnanI AlocanA, niMdA, gahaNA temaja prAyazcittarUpamAM pratikramaNathI pAchA na pharyA, te kAraNe. brahmadatta cakravartInI adhogati :34 paMcAlarAyA vi ya baMbhadatto, sAhussa tassa vayaNaM akAuM / aNuttare bhuMjiya kAmabhoge, aNuttare so Narae paviTTho // 34 // zabdArtha :- al4- pAlana na karIne ane, samajuttare - pradhAna, uttama, muMjaya - bhogavIne, to - te, vaMcAtaravA - paMcAla dezano rAjA, majuttara - pradhAna, moTI, karaNa - narakamAM, sAtamI narakamAM, pavi - utpanna thayo. bhAvArtha - pAMcAla dezano rAjA brahmadatta te tapasvI sAdhu cittamuninAM vacananuM pAlana karI zako nahIM ane manuSyomAM anuttara evA cakravartInAM kAmabhogo ke sukhone bhogavI anuttara narakamAM arthAt sAtamI narakamAM utpanna thayo. citamuninuM nirvANa - 35 citto vi kAmehiM virattakAmo, udagga cArittatavo mahesI / aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI gao // 35 // - tti veri I zabdArtha - hiM- zabdAdi viSaya bhogo prati, virattAmo - abhilASArahita, 3 | - utkRSTa, cArittAvo - cAritra ane tapavALA, saMgama - saMyamanuM, pAnA - pAlana karIne, abhuttara Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 256] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 - sarva pradhAna, siddhiADuM - siddhagatine, jago - prApta thayA. bhAvArtha :- zabdAdi kAmabhogothI virakta, zreSTha cAritravALA temaja tapasvI maharSi cittamuni paNa anuttara arthAt utkRSTa saMyama pALIne sarvotkRSTa siddhagatine pAmyA. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : puttare, attara :- prastuta aMtima be gAthAomAM anuttara' zabdano cAra vAra prayoga thayo che. (1) prathama anuttara zabda kAmabhogonA vizeSaNarUpa che, teno artha che-sarvottama. (2) dvitIya anuttara zabda narakanuM vizeSaNa che- badhI narakanI sthiti, duHkha AdimAM jyeSTha duHkhamaya apratiSThAna nAmano sAtamI narakano narakAvAsa, (3) pAMtrIsamI gAthAmAM prathama anuttara zabda saMyamanuM vizeSaNa che, teno artha che - sarvopari saMyama (4) dvitIya anuttara zabdasiddhigatinuM vizeSaNa che, jeno artha che - sarva zreSTha siddhagati. upasaMhAra:- cittamuni ane saMbhUtimuni baMnenI pUrvabhavamAM karelI saMyamanI ArAdhanA ane virAdhanAnuM phaLa darzAvatuM A adhyayana sAdhu - sAdhvIne suMdara preraNA Ape che. cittamuni ane brahmadatta cakravartI baMne potapotAnA tyAga ane bhoganI dizAmAM eka bIjAne lAvavA prayatnazIla hatA paraMtu kAmabhogothI sarvathA virakta, sAMsArika sukhonAM svarUpane jANanAra cittamuni potAnA saMyamamAM daDha rahyA, jyAre brahmadatta paNa gADha cAritra mohanIya karmavaza tyAga ke saMyama tarapha aMza mAtra AgaLa na vadhyA. pariNAme baMnenI judI judI viparIta gati thaI. bhogono tyAga karavo, te durlabha che ane Asakti choDavI, te ati durlabha che. bhogonI jALa chaTavI mAnavamAtra mATe bahu ja kaThina che. sAdhaka AtmAe bhogothI dUra rahevuM joIe. sAdhanA karatAM kayAre ya bhogo tarapha kheMcAvuM joIe nahIM. bhogono saMkalpa ke nidAna karavuM, e AtmAnuM mahApatananuM sthAna che. mATe sAdhake paulika sukhonI AkAMkSAthI sadAya dUra rahevuM joIe. II adhyayana-13 saMpUrNa II Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14: ISukArIya 257 caudamuM adhyayana DRDOROOOOOR paricaya : prastuta adhyayananuM nAma ISukArIya che. temAM bhRgupurohitanA kuTuMbanA nimittathI ISukAra rAjA pratibodhita thayA ane teNe Arhat zAsanamAM pravrujita thaIne mokSa prApta karyo. A adhyayanamAM cha jIvonI mokSaprAptinuM varNana che paraMtu temAM IyukAra rAjAnI laukika pradhAnatAne kAraNe A adhyayananuM nAma 'IpukArIya' che. pratyeka prANI karmo anusAra pUrvajanmanA zubhAzubha saMskAra sahita janma dhAraNa kare che. aneka janmonI karaNInAM phaLasvarUpe vividha AtmAono eka ja nagaramAM, eka kuTuMbamAM tathA eka ja dharmaparaMparAmAM athavA eka ja vAtAvaraNamAM pArasparika saMbaMdha thAya che. A adhyayananA prAraMbhamAM cha AtmAonA A abhUtapUrva saMyoganuM nirUpaNa che. A cha jIva ja A adhyayanamAM pramukha pAtro che - mahArAjA IyukAra, rANI kamalAvatI, purohitabhRgu, purohitapatnI yazA tathA purohitanA be putro. A adhyayanamAM purohita kumAro ane purohitanA saMvAdanA mAdhyamathI brAhmaNa saMskRtinI keTalIka mukhya paraMparAono ullekha che. (1) prathama brahmacaryAzramamAM rahIne vedAdhyayana karavuM. (2) tyAra pachI gRhAsthAzrama svIkArI dAMpatya jIvanamAM rahIne putrotpatti karavI; kema ke putrarahitanI sadgati thatI nathI. (3) gRhasthAzramamAM rahIne brAhmaNone bhojana karAvavuM (4) putronAM lagna thayA pachI temanA putro tathA gharano bhAra temane soMpavo (5) tyAra pachI araNyavAsI muni banI javuM. brAhmaNa saMskRtimAM gRhasthAzramanuM pAlana karyA vinA sIdhA ja vAnaprasthAzrama ke saMnyAsAzrama svIkAravo varjita hato. paraMtu bhRgupurohitanA baMne putrone pUrvajanmonuM smaraNa thaI jatAM zramaNasaMskRtinA tyAga pradhAna saMskAra jAgRta thaI gayA ane teo te ja mArga upara cAlavA taiyAra thaI gayA. potAnA pitA bhRgupurohitane temaNe tapa ane tyAga pradhAna zramaNa saMskRtino ane karmakSaya dvArA thatI Atmazuddhino mukhya siddhAnta yuktipUrvaka samajAvyo che. bhRgu purohite jyAre nAstikonA tajIva-tazarIravAdanA AdhAre AtmAnA nAstittvanuM pratipAdana karyuM, tyAre baMne kumAroe AtmAnA astitva vagere viSayonuM pramANayukta pratipAdana karyuM, tethI purohita paNa niruttara banI pratibodhita thaI gayA. purohitanI patnI brAhmaNInuM mana bhogavAdanA saMskArothI lipta hatuM paraMtu purohite potAnA baMne putronA tyAgamArgI valaNane sanmukha rAkhI tyAganuM ja Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 258 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 mahatva samajAvyuM tethI purohitanI patnI paNa bodha pAmI gaI. purohita parivAranA cAra sabhyono sarvasva tyAga jotAM rANI kamalAvatInA aMtaHkaraNamAM zubha skuraNA thaI. tenI preraNAthI rAjAnA manamAM chavAyelA dhana ane kAmabhoga sevanano moha naSTa thaI gayo. rAjA ane rANI paNa sarvasvano tyAga karI pravrajita thaI gayAM. - prAcInakAlIna eka sAmAjika paraMparA hatI ke je vyaktinuM koI uttarAdhikArI na hoya athavA jeno Akho parivAra gRhatyAgI zramaNa banI gayo hoya, tenI dhanasaMpati para rAjAno adhikAra raheto. A paraMparAne rANI kamalAvatIe niMdita kahIne rAjAnI vRttine vaLAMka Apyo. aMtamAM rAjA rANInuM pravrajita thavuM, tapa saMyamanA ghora parAkramI banavuM tathA purohita parivAranI cAre ya vyaktio dvArA muni jIvanano svIkAra karI, tapa saMyama dvArA mohamukta temaja sarva karmamukta thavAno ullekha che. niryuktikAre 11 gAthAomAM teonI pUrvakathA kahI che, te saMkSepamAM A pramANe che - pUrva adhyayanamAM pratipAdita citta ane saMbhUtanA pUrva bhavanA sAthI be bharavADaputro saMyamadharmanuM ArAdhana karIne devalokamAM devarUpe utpanna thayA. tyAMthI mRtyu pAmI kSitipratiSThita nagaramAM te baMnee ibhyakuLamAM janma dhAraNa karyo. ahIM bIjA cAra ibhya zreSThiputro tenA mitra banyA. teoe ekavAra sthaviro pAsethI dharmazravaNa karyuM ane virakta banI chaye pravrajita banI gayA. teoe dIrghakALa sudhI saMyamanuM pAlana karyuM. aMte samAdhipUrvaka zarIrano tyAga karI che ke AtmAo saudharma devalokanA padmagulma nAmanA vimAnamAM cAra palyopamanI sthitivALA deva thayA. baMne bhUtapUrva bharavADaputrone choDIne zeSa cAre tyAMthI AyuSya pUrNa karI kurujanapadanA iSakAranagaramAM janma lIdho. temAMthI eka jIva ISakAra nAmano rAjA thayo. bIjo A ja rAjAnI rANI kamalAvatI, trIjo bhRgu nAmano purohita ane cotho jIva thayo bhRgu purohitanI patnI yazA, ghaNo ja samaya pasAra thayo. bhRgu purohitane tyAM saMtAna na thayuM putra vinA vaMza kema cAlaze? A ja ciMtAmAM teno samaya pasAra thato hato. baMne gopAla putro haju devabhavamAM hatA. temaNe ekavAra avadhijJAnathI jANyuM ke teo baMne ISakAranagaramAM bhagapurohitanA putro thaze; teo zramaNavezamAM bhagu purohitane tyAM AvyA. purohita daMpatie vaMdanA karI. baMne zramaNarUpadhArI devoe dharmopadeza Apyo. je sAMbhaLI purohita daMpatie zrAvakavratano svIkAra karyo. zraddhAvaza purohita daMpatie pUchayuM -he munivara ! amAre tyAM putraratnanI prApti thaze ke nahIM? baMne zramaNe kahyuM - tame ciMtA na karo, tamAre be putro thaze paNa te bALapaNamAM ja dIkSA leze, tenI pravrajyAmAM tame koI vighna upasthita karazo nahIM. te muni banI dharmazAsananI prabhAvanA karaze. A prakAranI bhaviSyavANI karI, baMne deva tyAMthI cAlyA gayA. purohita daMpati khUba ja prasanna thayAM. potAnI bhaviSyavANI mujaba baMne jIvo deva purohitanI patnI yazAnA garbhamAM utpanna thayA. bhaviSyavANI mujaba baMne dIkSA grahaNa karI leze, tevA bhayathI purohita daMpatIe nagara choDI vrajagAmamAM vasavATa karyo. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana14: ISakArIya . | 259 | ahIM purohitapatnI yazAe be suMdara putrone janma Apyo. teo thoDA moTA thayA. rakhene dIkSA laI le, e vicAre mAtApitA e baMne bALa mAnasavALA putrone kahyuM tame "sAdhu pAse jatAM nahI !" ema kahI sAdhuo pratye. ghaNA ane bhayanI bhAvanA utpanna karatAM hatAM. teo ema paNa samajAvatAM hatAM ke beTA ! sAdhuo nAnAM nAnAM bALakone upADI jAya che. pachI tene sAdhu banAvI de che. tyAM tene ghaNAM kaSTo Ape che, tethI tamAre AvA sAdhuo sAthe vAta paNa na karavI. mAtApitAnI A zikhAmaNane kAraNe bALako sAdhuothI DaratAM hatAM ane temanI pAse paNa jatAM na hatA. ekavAra ramatAM ramatAM baMne bALako gAmanI bahAra nIkaLI gayAM ane dUranI koI jagyAe ramI rahyAM hatAM tyAM acAnaka e rastethI koI sAdhu nIkaLyA. sAdhune joIne te baMne gabharAI gayAM. have zuM karavuM? bacavAno koI mArga na hato. tethI pAsenA ghaTAdAra vRkSa para baMne bALako caDhI gayAM. chUpAIne jotAM rahyA ke sAdhu zuM kare che? saMyogavazAt sAdhu paNa e ja vRkSa nIce AvyA. sAdhuoe jhADanI nIce AvIne pratilekhana karyuM rajoharaNathI jIvajaMtuone eka tarapha surakSita karyA ane bahu vivekapUrvaka jhADanI chAyAmAM besIne bhojana karavA lAgyA. bALakoe joyuM ke tenA pAtramAM DaravA jevI koI vastu nathI, sAduM sAtvika bhojana che, sAthe temano dayAzIla vyavahAra joyo ane temanI anukaMpAbharI vAto sAMbhaLI, tethI teono bhaya dUra thayo. "A sAdhuone pahelAM kayAMka joyA che, te sarvathA aparicita nathI." Ama acetana mana para pUrva smRtio AkAra levA lAgI, vicAraNA karatAM karatAM thoDI ja paLomAM temane pUrvajanmanuM smaraNa thaI AvyuM. jAtismaraNajJAna pragaTa thayuM. pUrva janmamAM AcaraNa karelAM tapa saMyamarUpa dharmane jANyo. aMtaramana prasanna thaI gayuM. teo jhADanI nIce UtarIne sAdhuo pAse AvI zraddhApUrvaka vaMdanA karI. sAdhuoe temane saMsAranI asAratAno upadeza Apyo. baMne bALakoe saMsArathI virakta banI saMyama levAno nirNaya karyo, tyAMthI mAtA pitA pAse AvI pote karelA nirNayathI vAkepha karyA. bhRgupurohite temane brAhmaNa paraMparA anusAra ghaNA samajAvyA. teo sAdhu na banI jAya, te mATe rokavAnA ghaNA prayatno karyA paraMtu badhuM vyartha gayuM. tenA upara koI bIjo raMga na caDI zakayo. baMne putronI tarkayukta vANIthI bhRgupurohita paNa dIkSA levA taiyAra thaI gayA, tyAra pachInI kathA mULapAThamAM kahevAyelI che. ooo Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26o zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - caudamuM adhyayana - 2|2| A ISakArIya 22 cha jIvono paricaya : devA bhavittANa pure bhavammi, keI cuyA egavimANavAsI / pure purANe usuyAraNAme, khAe samiddhe suralogaramme // 1 // zabdArtha :- pure pUrva bhavama = bhavamAM, revA = deva, vattA = thaIne, vimaLavAnI - eka vimAnamAM rahenAra, - keTalAka jIvo, cha jIvo, vulA - tyAMthI nIkaLIne, purAne - prAcIna, vANa = prasiddha, samirdo = samRddhivaMta, surano rame = devaloka samAna ramaNIya, 3suthAra me - ISakAra nAmanA, pure - nagaramAM utpanna thayA. bhAvArtha :- pUrva janmamAM eka vimAnamAM rahenArA keTalAka jIvo (cha jIvo) tyAMthI cyavIne-mRtyu pAmIne devaloka samAna ramaNiya, prasiddha, samRddha ISakAra nAmanA nagaramAM utpanna thayA. sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesudaggesu ya te pasUyA / NivviNNasaMsArabhayA jahAya, jiNidamaggaM saraNaM pavaNNA // 2 // zabdArtha :- - te deva, purANa - pUrva janmamAM karelAM, vikhyArekha - zeSa rahelAM karmonAM phaLa svarUpe, 39 - uttama, suteluM - kuLamAM, pasUyA - utpanna thayA, saMsAra mA - saMsAranA bhayathI, glivkha - nirvedane prApta thatAM, naya - kAmabhogane choDIne, navamA - jinendra bhagavAnanA mArganA, sarakha - zaraNane, pavaUT - prApta thayA. bhAvArtha :- pUrvabhavamAM karelAM ane zeSa rahelAM potAnAM zubhakarmone kAraNe te cha ye jIvo IpukAra nagaranAM ucca kuLomAM utpanna thayA ane saMsAranA bhayathI udvigna thaIne kAmabhogono tyAga karI jinendra bhagavAnanA mArganuM zaraNa svIkAryuM arthAt tIrthaMkara dvArA batAvelA saMyama mArgano svIkAra karyo. pumattamAgamma kumAra do vi, purohio tassa jasA ya pattI / visAlakittI ya tahesuyAro, rAyattha devI kamalAvaI ya // 3 // zabdArtha :- visAvittI = vizALa kIrtivALA, rUsuthAra - "IpukAra' nAmanA, attha = e Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14: ISakArIya [ 21 | rAjAnI, vatAva - kamalAvatI nAmanI, revI - paTarANI, tae - tathA, purohizo - 'bhRgu nAmanA purohita, nAlA - 'yazA' nAmanI, patta - patnI, ravi tenA gharamAM, pumAM puruSa rUpamAM, mAm - utpanna thanAra, vo - be, kumAra : putro. bhAvArtha :- A bhavamAM puruSatva pAmelA baMne jIvo purohitakumAra thayA, trIjo jIva bhRgu nAmano purohita, cotho jIva tenI patnI yazA nAmanI purohita patnI, pAMcamo jIva vizALa kIrtivALA ISakAra nAmanA rAjA ane chaThTho jIva tenI mukhya rANI kamalAvatI thaI. A cha jIvo pota potAnuM AyuSya pUrNa karI kramazaH devalokathI nIkaLIne pUrvabhavanA saMbaMdhe eka ja ISakAranagaramAM utpanna thayA. vivecana : vinAvAlA :- teo pUrvabhavamAM eka ja padmagulma nAmanA vimAnamAM rahyAM hatAM ane tenA pUrvabhavamAM saMyamanuM ArAdhana karI eka sAthe ja tyAM devarUpe utpanna thayAM hatAM. youpa sanmitte :- potapotAnAM zeSa rahelAM karmone kAraNe jIvone janma dhAraNa karavA paDe che. A cha vyaktinA samasta puNyakarma devalokamAM kSINa thayAM na hatA, zeSa rahelA karmone bhogavavA mATe te jIvoe tyAMthI nIkaLIne manuSyabhavamAM uttama kuLamAM janma dhAraNa karyo. purohitakumAronI virakti :4 jAI jarA maccu bhayAbhibhUyA, bahiM vihArAbhiNiviTTha cittA / saMsAracakkassa vimokkhaNaTThA, daThUNa te kAmaguNe virattA // 4 // piyaputtagA doNNi vi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiyassa / sarittu porANiya tattha jAiM, tahA suciNNaM tava saMjamaM ca // 5 // zabdArtha :- gArDanaramavu mathakabUlA -janma, jarA ane mRtyunA bhayathI vyApta thayelAM, huM virAmavika cittA - saMsArathI bahAra arthAt mokSamAM citta sthApita karanAra, hUNa - jaina munione joIne, te - be baMnne kumAro, sAra va lsa - saMsAra cakrathI, vinohuku - chuTakAro meLavavA mATe,mukta thavA mATe vAma- kAmabhogothI, virA - virakata thaI gayA, nApAsa - brAhmaNane yogya, vihIna - karma karanAra, purohiyala - te bhRgu purohitanA, vakhi vi . bane, jiyapura - priya putro, poraya - pUrvanA, nADuM - janmonuM, bhavonuM ane taltha suvai tyAM zuddha AcaraNa karelAM, samyak ArAdhana karelAM, tava sanama 2 = tapa ane saMyamanuM, saraju = smaraNa karavA lAgyA. bhAvArtha :- brAhmaNane yogya yajJa vagere kriyAomAM saMlagna bhRgu purohitanA A baMne priyaputroe ekavAra munione joyA, temane pUrvajanma tathA te janmamAM samyakarUpe AcaraNa karelA tapa ane saMyamanuM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI uttarAdhyayana sUtra-1 smaraNa thayuM. (tethI teo virakata thayA). muni darzanathI ane jAtismaraNa jJAnathI te kumAronuM mana janma, jarA ane maraNarUpI saMsAra bhayathI vyApta thaI gayuM ane teonuM citta saMyama grahaNa karavAmAM AkRSTa thayuM. pariNAme teo saMsAracakrathI mukta thavA mATe mAnavIya sukha bhogathI virakta thayA. 6 te kAmabhogesu asajjamANA, mANussaesa je yAvi divvA / mokkhAbhikaMkhI abhijAyasaDDhA, tAtaM uvAgamma imaM udAhu // 6 // zabdArtha :- mALussachyu = manuSya saMbaMdhI, vijJA = deva saMbaMdhI, asangamA= Asakta na thatAM, movAmijalI - mokSanI abhilASA karatAM, abhijJAya saDDA - dharmamAM zraddhAyukta thaI, tAta = pitAnI pAse, vALamma = AvIne, vAdu = kahevA lAgyA. 7 bhAvArtha : - te baMne purAhitaputro manuSya tathA devasaMbaMdhI kAmabhogothI anAsakta banI gayA ane mokSAbhilASI tathA dharma zraddhALu thaI, pitA pAse AvIne namratApUrvaka A pramANe kahevA lAgyA. dIkSAnI AjJA arthe pitAne nivedana : asAsayaM daTTu imaM vihAraM, bahuaMtarAyaM Na ya dIhamAuM / tamhA gihaMsi Na raiM labhAmo, AmaMtayAmo carissAmu moNaM // 7 // zabdArtha :- ma = A, vijJAR = manuSya jIvana, akSAlayaM = anitya eTale kSaNabhaMgura che, kha ya vImAOM = AyuSya dIrgha nathI, ghaNuM ochuM che, ya - ane temAM paNa, vadhu aMtarAya = ghaNAM vighna, bAdhAo che, tanhA = tethI, va = A badhI vAtone joIne, jinhasi = gRhavAsamAM, raDuM = AnaMda, ga labhAmo f = prApta thato nathI, moLa - muni vRttine, saMyamane, rissAmu - grahaNa karIzuM, AmaMtayAmo * te mATe tamArI rajA mAMgIe chIe, sUcita karIe chIe, jANakArI ApIe chIe. bhAvArtha :- A manuSya jIvana kSaNika che, jIvana vighnothI bhareluM che ane manuSyanuM AyuSya alpa che, tethI A gharamAM ke gRhasthajIvanamAM mane jarApaNa AnaMda prApta thato nathI mATe munidharmanA AcaraNanI, tyAga mArge javAnI amane AjJA Apo. vivecana : nahiM vihAmiLividuSitA :- (1) bahi- saMsArathI bahAra, vihAra-sthAna arthAt mokSa. mokSamAM jenuM citta tallIna banI gayuM. (2) saMsArathI bahAra eTale saMyama, vihAra eTale vicaraNa, saMyamamAM vicaraNa karavAmAM jenuM citta lAgI gayuM che te. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14: ISArIya . 23] #Amaro virattA - vAsanAone uttejita karanArA zabdAdi indriya viSayothI virakta arthAt nivRtta thavuM. kAmaguNa muktimArgamAM bAdhaka che. kAmaguNanI viraktithI ja jinendramArganuM zaraNa svIkArI zakAya 8 samavata purohilsa:- svakarmazIla arthAt brAhmaNa yogya yajJayAgAdi anuSThAnamAM nirata. te rAjapurohita hatA mATe teo rAjya saMbaMdhI zAMtipATha vagere ghaNAM anuSThAno karatA hatA. Mi :- A tapa saMyamanuM vizeSaNa che. pUrvajanmamAM teoe nidAna vagerethI rahita tapa, saMyamanuM pAlana karyuM hatuM, tenuM smaraNa thayuM. phAM vihAra - A vihAra. A pratyakSa dazyamAna manuSya jIvanamAM rahevuM. mAtAno:- AmaMtraNa ApavuM, pUchavuM. A artha hovA chatAM paNa ahIM anumati ke AjJA mAMgavAno artha prAsaMgika che. purohitano dIkSA nirodhaka nirdeza : aha tAyago tattha muNINa tesiM, tavassa vAghAyakara vayAsI / imaM vayaM veyavio vayaMti, jahA Na hoi asuyANa logo // 8 // zabdArtha :- sada - A anusAra, tatva - te samaye, tAyo - tenA pitA bhRgu purohita, telate, kuLa = bhAvamunionAM, tavarsa = tapa-saMyamamAM, vAlAyara = vidhdha karanAra, vaye = vacana, vAla - kahevA lAgyA, vevigo - vedavettA (vedanA jANakAra) paMDita puruSa, vayati - kahe che ke, anuyApa - putra rahita puruSonI, nono - uttamagati, baroDa * thatI nathI. bhAvArtha :- putronI vairAgyapUrNa vAta sAMbhaLIne pitA te samaye e bhAvamunionAM tapasaMyamanA bhAvomAM bAdhA utpanna karanArI vAto kahevA lAgyA - he putro! vedanA pAraMgata puruSo kahe che ke jemane putra nathI te puruSo uttama gatine pAmatA tathI. / ahijja vee parivissa vippe, putte pariThThappa gihaMsi jAyA / bhoccANa bhoe saha itthiyAhiM, AraNNagA hoi muNI pasatthA // 9 // zabdArtha - nAyA - he putro!, vepa-vedone, hA bhaNIne, vikhe- brAhmaNone, visa = bhojana karAvIne, sthihiM = strIonI, sada = sAthe, mokvANa = bhoga bhogavIne, putte = putrone, haMsi - gharano bhAra, paNa soMpIne pachI, AraNa II vanavAsI, patthA - prazasta, uttama, ho - banajo. bhAvArtha :- mATe he putro! tame pahelAM veda bhaNo, brAhmaNone bhojana karAvo, lagna karIne strIo sAthe Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 264 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhoga bhogavo, tyAra pachI putrone gharano bhAra soMpI, araNyavAsI zreSTha muni banajo. 10 soyaggiNA AyaguNiMdhaNeNaM, mohANilA pajjalaNAhieNaM / - saMtattabhAvaM paritappamANaM, lAlappamANaM bahuhA bahu ca // 10 // zabdArtha :- AyafthaM - AtmaguNane mATe baMdhana-lAkaDArUpa, noLitA - moharUpIvAyuthI, panahi = atyaMta prajvalita thayelI, soyAbaT = zokarUpI agnithI, saMtaramAva = satata bhAvovALA, paritaHTM- paritApane prApta thatAM, duHkhI hRdaye, vada = ghaNA prakAre, vadu - ati adhika, tAtaSkamAI - pralApo karatAM bhAvArtha :- (tyAra pachI) potAnA AtmaguNa rUpI IdhaNathI ane moharUpa pavanathI atyaMta prajvalita zokAgnithI saMtapta bhAvo sahita duHkhita hRdaye purohita aneka prakAranA dInahIna vacana bolI rahyA hatA arthAt mohathI valavalATa karatA hatA. 11 purohiyaM taM kamaso'NuNataM, NimaMtayaMtaM ca sue dhaNeNaM / jahakkama kAmaguNehiM ceva, kumAragA te pasamikkha vakkaM // 11 // zabdArtha - mo kramathI, kaputa anunaya karatAM, - yathAkramathI, - putra prAptinuM, tha - dhananuM, nisaMtAMta - nimaMtraNa karatAM, saM - te, purodiyuM - bhRgu purohitane, zumAra'T - baMne kumAro, pakSamaNa - vicArapUrvaka, vava - A rIte vacano kahevA lAgyA. bhAvArtha :- eka pachI eka pralobhano ApatAM, vAraMvAra anunaya karatAM ane putra prAptinuM, dhananuM ke bhogasukhanuM nimaMtraNa karatAM, evA bhRgupurohitane kumAroe vicArapUrvaka A pramANe kahyuM - vivecana :muLA :- baMne kumAro mATe ahIM 'muni' zabdano prayoga bhAvonI apekSAe che, tethI ahIM muni zabdano artha 'bhAvamuni' samajavo joIe. tavasa vAva naM :- ahIM tapa zabdathI tapa saMyama vagere badhAM dharmAcaraNanuM grahaNa thAya che arthAt saddharmAcaraNamAM vidhanakAraka vacana. na ho gayA to - vaidika dharmagraMthanuM mAnavuM che ke jene putra na hoya tenI sadgati thatI nathI. teno paraloka bagaDI jAya che. kema ke putra vinA piMDadAna vagere ApanAra koI hotuM nathI, tethI aputranI sadgati ke uttama paralokanI prApti nathI thatI, jema ke kahyuM che - 'aputrasya gatinAsti, svargo naiva ca naiva ca / tasmAt putramukhaM dRSTa vA pazcAt dharma samAcaret / / ' Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyayana-14 : IyukArIya putrahInanI sadgati thatI nathI. svarga to koI paNa sthitimAM maLatuM ja nathI, tethI pahelAM putranuM mukha joIne pachI saMnyAsAdi dharmanuM AcaraNa karo. 25 adhiSNa ver :- bhRgu purohitanuM A kathana potAnA baMne putrone gRhasthAzramamAM rahevA mATe anurodha karatI vaidika dharmanI paraMparAnI daSTie che. brAhmaNa dharmasUtra temaja smRtigraMthomAM paNa A ja paraMparA pracalita che. bodhAyana dharmasUtra anusAra brAhmaNa, janmathI ja traNa RNa sAthe laIne janme che, jema ke - RSiRNa, pitRRNa ane devALa. RSiRNa-vedAdhyayana tathA svAdhyaya dvArA, pitRRNagRhasthAzrama svIkArI saMtAna utpatti dvArA ane devaRNa yajJayAgAdi dvArA cUkavI zakAya che. A RNone cUkavavA mATe yajJAdipUrvaka gRhAsthAzramane svIkAranAra manuSya brahmalokane prApta kare che, paraMtu tene choDI arthAt vedone bhaNyA vinA, putrone utpanna karyA vinA ane yajJa karyA vinA ja je brAhmaNa mokSa, brahmacarya ke saMnyAsanI bhAvanA rAkhe ke rAkhanAranI prazaMsA kare che, te narakamAM jAya che. prastuta gAthAmAM prayukta 'hived' pada brahmacaryAzrama svIkAra karavA mATe tathA riviAviSe vagere zeSa pado gRhAsthAzrama svIkAra karavA mATe che. AraNagA muNI :aitareya, kauSitakI, taittirIya temaja bRhadAraNyaka vagere bAhmaNagraMtha athavA upaniSada 'AraNyaka' kahevAya che. tenA adhyayana mATe araNyano ekAMtavAsa svIkAravAmAM Avato hato. A dRSTie AraNyano artha 'AraNyaka vratadhArI' thAya che. A padanA be artha vRttimAM karyA che. 1. AraNyaka vratadhArI muni thavuM. 2. AraNyaka zabdathI vAnaprasthAzrama ane muni zabdathI saMnyAsa Azrama sUcita thAya che. purohita putrono vairAgya sabhara uttara : = 12 veyA ahIyA Na havaMti tANaM, bhuttA diyA piMti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA Na havaMti tANaM, ko NAma te aNumaNNejja eyaM // 12 // zabdArtha :- pe - vedone, ahIyA - bhaNI levA mAtrathI, sava - te zaraNarUpa (rakSaka), kha hatti - nathI thatAM, viyA - brAhmaNone, muttA - bhojana karAvavAthI te, tama tameLa - vadhAremAM vadhAre ajJAna dazAmAM, aMdhakAramAM, iita - laI jAya che, gAyA - utpanna thayelA, puttA - putra paNa, tALa zaraNa rUpa, pati - hotA nathI, te - tethI tamArA, DyuM - A kathanane, je gAma - koNa buddhimAna vyakti, anumo - svIkAra karaze, mAnya karaze. = bhAvArtha :- putroe kahyuM - vedo bhaNI javA mAtrathI arthAt pApono tyAga karyA vinA te AtmarakSaka thaI zakatA nathI. brAhmaNone bhojana karAvavAthI ane tenI saMgati karavAthI te vadhAre ajJAnadazAmAM laI jAya che arthAt yajJa, havana, snAna vagere hiMsAjanya pravRttionI prazaMsA ke preraNAthI AtmA pApakarmano baMdha kare che. janmelAM putra paNa kaMI pApakarmanAM phaLa bhogavavAmAM AzrayarUpa thatA nathI, tethI he Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 26s | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pitAjI ! tamArA kathananuM anumodana koNa karaze? koNa svIkAraze? arthAt ApanuM kathana svIkAravA yogya nathI. khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA aNigAmasukkhA / saMsAramokkhassa vipakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 13 // zabdArtha :- mittaluFT = kAmabhoga kSaNa mAtra sukha denAra che, vahu phukra = lAMbA samaya sudhI duHkha denAra che, paImasurA - jemAM sukha bahu ochuM hoya che, pafmakuNA - paNa duHkha ghaNuM ja hoya che, saMsAramosa vipakSamya = saMsArathI mukta thavAmAM virodhI che, mokSanA zatru samAna che, atthA = anarthonI, vaLI = khANa che. bhAvArtha :- A kAmabhoga kSaNika sukha ApanArA che ane lAMbA kALa sudhI duHkha ApanArA che. e bhogo thoDuM sukha ane vadhu duHkha ApanArA che ane saMsAramAMthI mukta thavA mATe arthAt mokSa prApta karavA mATe vidhvarUpa che, virodhI jevA che ane A kAmabhogo anarthonI ke duHkhonI khANa che. 14 parivvayaMte aNiyattakAme, aho ya rAo paritappamANe / aNNappamatte dhaNamesamANe, pappoti maccuM purise jaraM ca // 14 // zabdArtha :- vattAne- kAmabhogothI nivRtta na thanAra, rile puruSa, ma ya - dina-rAta, paritAne - paritApa pAmato, baLato ja rahe che, parabate = paribhramaNa kare che, bhaTake che, anupamatte - bIjA svajana saMbaMdhIone mATe dUSita pravRti karIne, dhanane dhananI prApti ane saMgraha karato karato ja, nara - vRddhAvasthA, vuiM - mRtyune, pappati = prApta thAya che. bhAvArtha :- kAmabhogothI nivRtta na thato jIva haMmezAM atRptinI AgamAM baLato ja rahe che. viSayasukha mATe bhaTakato phare che. anyane mATe arthAtu svajano mATe vividha pApa pravRttio dvArA dhanorpojana karatAM karatAM ja te puruSa jarAvasthAne prApta thaI mRtyu pAme che. 15 imaM ca me asthi imaM ca Natthi, imaM ca me kicca imaM akiccaM / taM evamevaM lAlappamANaM, harA harati tti kahaM pamAo // 15 // zabdArtha - - A padArtha, A kArya, ne mArI pAse, asthi = che, to, me - meM, vizva = karI lIdhuM che, vivaM - hajI karavuM bAkI che, pavanevaM - A rIte, tAtA - pralApa karato, vyAkuLa banI jato, saM - te puruSanA prANone, 4 - rAtri divasa rUpI cora, harati = harIne paralokamAM pahoMcADI de che, tti = to pachI, paHT = dharmanA viSayamAM pramAda, daM= kema karI zakAya? bhAvArtha :- A suvarNa, gharabAra vagere mArAM che ane A mArAM nathI, A meM karyuM che, A karavAnuM bAkI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14: ISakArIya . [ 27] che; A rIte saMsAramAM ja vyAkuLa thayelA vyaktine ke tenA AyuSyane coranAra rAta ane divasa, mRtyu tarapha laI jAya che. AvI sthitimAM dharmAcaraNa karavAmAM pramAda kema karAya? arthAtu pramAda karavo yogya nathI. vivecana : velA adIya na havati tAjuM :- Rgyeda vagere vedazAstronAM adhyayana mAtrathI koInI durgati aTakatI nathI. vedAdhyayana vedapAThInI maraNathI paNa rakSA karI zakatA nathI, vastutaH manuSyanuM dharmarUpa AcaraNa ja arthAt pApono tyAga kaSAyono tyAga, e ja mRtyuthI ke durgatithI tene bacAvI zake che. vedajJAtAoe paNa kahyuM che- 'zilpamadhyayana nAma, vRtta brAhakha nI gam I'adhyayana to kaLA che, vastutaH brAhmaNanuM lakSaNa to AcaraNa che. pUrA mi :- (1) brAhmaNone bhojana karAvavArUpa pravRtti jIvane aMdhakAramAM laI jAya che kAraNake je brAhmaNa ahiMsA dharmane bhUlIne yajJAdimAM thanArI hiMsAnI preraka bane che, te brAhmaNa svayaM naraka gatinuM kAraNa bane che. (2) tama tamano artha ajJAna, aMdhavizvAsa vagere ghora aMdhakAra che, tethI hiMsAnA preraka brAhmaNo, yajamAnane ajJAna ke aMdhavizvAsarUpI aMdhakAramAM laI jAya che. nAyA 2 purA davaMti tA:- vAstavamAM putra koI paNa mAtApitAne narakAdi durgatithI jatAM bacAvI zakatA nathI. vedAnuyAyIoe paNa kahyuM che - jo putro dvArA apAyelA piMDadAnathI ja svarga maLI jatuM hoya to dAna vagere dharmanuM AcaraNa karavuM vyartha thaI jAya che. jo putronI utpattithI ja pitA svarga prApta karI zake, to kAcabA, gho, suvara, kUkaDA vagere aneka putrovALAM pazupakSIone sarva prathama mokSa maLI javo joIe. kahyuM paNa che ke - yadi putrAd bhavetsvargo, dAnadharmo na vidyate / / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH / / 1 / / bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca / teSAM ca prathamaH svargaH pazcAlloko gamiSyati / / 2 / / A rIte 12 mI gAthAmAM veda bhaNavA vagere traNa vAtonuM samAdhAna che. bhoga bhogavyA pachI saMnyAsa levo, teno uttara 13-14-15 mI gAthAmAM che. UMkhare thAsamAne - eka tarapha kAmanAothI atRpta vyakti viSayasukho meLavavAM valakhAM mAre che. bIjI tarapha svajanAdine mATe bhoga sAmagrI bhegI karavAmAM, dhana prAptimAM Asakta banI pAgalanI jema phare che. ISTa saMyoga ane aniSTa viyoganA saMkalpa vikalpothI manuSya rAtadivasa saMtapta rahe che. icchAonI pUrti thatI nathI ane vyakti vRddhAvasthAne prApta karI mRtyu prApta thaI jAya che. te dharma puruSArtha karyA vinA ja khAlI hAthe cAlyo jAya che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sukha sAmagrInA bhoga saMbaMdhI praznottara10 dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pagAmA / tavaM kae tappai jassa logo, taM savva sAhINamiheva tubbhaM // 16 // zabdArtha - viahIM ja, potAnA gharamAM ja, sthiei saha strIonI sAthe, bhUyaM-ghaNuM badhuM. thaM - dhana che, sayaT - svajano paNa ghaNA che ane, paVI - paryApta che, gata varSe - je padArthonI prApti mATe, to- loko, tavaMta tapa, japa vagere kare che, sabsa badhA padArtho, - tamArA, tArI - svAdhIna che. bhAvArtha :- pitAe kahyuM - je sukha suvidhAnI prApti mATe saMsAranA loko tapa arthAt dharmAnuSThAno ane dIrgha tapazcaryA kare che, te akhUTa dhanasaMpati, strIo, svajano ane indriyonA managamatAM vipula sukho tamone ahIM ja svAdhIna thayAM che, to pachI A sukho choDI zA mATe bhikSu banavA Iccho cho? 17 dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre, sayaNeNa vA kAmaguNehi ceva / samaNA bhavissAmu guNohadhArI, bahivihArA abhigamma bhikkha // 17 // zabdArtha :- dhumma - dharma, dhRdire - dhurAnA adhikAramAM arthAt dharmAcaraNanA viSayamAM, kha - dhanathI, viMja - zuM prayojana che, tathA : svajana saMbaMdhIothI, guNotadhArI - samyagu darzanAdi guNone dhAraNa karanAra, tenA virUA. zramaNa banIzuM, hiMvidhAanAsakata banI eka gAmathI bIje gAma vihAra, dhAne -karatAM, paNa zuddha bhikSAvRttithI jIvana vyatIta karazuM. bhAvArtha :- putroe pratyuttara ApatA kahyuM - dharmadhurAnA adhikAramAM arthAt dharmAcaraNa dvArA Atma kalyANa mATe dIkSA aMgIkAra karavAmAM dhanasaMpatti, strI, putra, parivAra ane Indriya viSayanAM sukhonI vAta ja kayAM che? arthAtu Atma kalyANanA mArgamAM A sAMsArika saMpadAo sAthe koI saMbaMdha nathI. dharmAcaraNa ke dIkSAno uddezya to samasta karma kSaya karI mukti prApta karavAno hoya che mATe amo kSamA Adi ane jJAnAdi guNonA dhAraka zuddha bhikSA lenAra, mokSanA lakSya grAmAnugrAma vicaraNa karanAra zramaNa banIzuM. vivecana : thai jiM dhummathurAziTY :- A gAthA dvArA purohita putroe pitAnA tarkanuM samAdhAna karatAM kahyuM ke jyAre amAre munidharmanA AcaraNa mATe nispRha, apratibaddhavihArI, bhikSAjIvI, zramaNa nigraMtha banavuM che, tyAre dhana, svajana ke koI paNa viSayabhoganAM sAdhano sAthe zuM saMbaMdha? kema ke mahAvratanuM pAlana to mokSasAdhanA mATe che. kAmabhoga, dhana ke svajana Adi temAM bAdhaka che mATe vedamAM kahyuM che - 'naygayA, na dhana, tyAnonAmRtatvamAnaH I' - saMtAnathI ke dhanathI nahIM, paraMtu ekamAtra tyAgathI ja loko amarapadane pAme che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-14H ISakArIya 29 AtmasvarUpa saMbaMdhI praznottara :|18 jahA ya aggI araNI asaMto, khIre ghayaM tella mahAtilesu / emeva jAyA sarIraMsi sattA, sammucchai NAsai NAvaciDhe // 18 // zabdArtha :- nAthA - he putro, araLI - araNikASThamAM jema, at - agni, hIre - dUdhamAM, vayaM - ghI, mahatine- talamAM, tA - tela, asaMto - pratyakSarUpathI na dekhAvA chatAM paNa saMyoga maLavAthI utpanna thaI jAya che, va = e rIte, sarali = A zarIramAM, sattA = jIva, samuchaDuM - svataHutpanna thaI jAya che, barapha zarIrano nAza thatAM ja naSTa thaI jAya che, nAvike pachI raheto nathI. bhAvArtha :- he putro ! jema araNinA kASThamAM agni, dUdhamAM ghI ane talamAM tela pahelAM pratyakSa na dekhAvA chatAM utpanna thAya che. tema zarIramAM jIva paNa utpanna thAya che ane zarIrano nAza thatAM jIvanuM koI astittva rahetuM nathI. (jIvanuM astitva na hovAthI mokSa ane paralokanI vAta karavI, vyartha che, tethI dIkSA laIne tamAre zuM karavuM che?) 19 No iMdiyagejjha amuttabhAvA, amuttabhAvA vi ya hoi Nicco / ajjhatthaheu Niyayassa badho, saMsAraheu ca vayati baMdha // 19 // zabdArtha :- kuttabAvA - arUpI padArtho, nokiyo - indriya grAhya nathI, muttabAvA vi - arUpI padArtha, paDyo - nitya ja, ho hoya che, fothala : nizcaya ja, A AtmAnA, vo - karmabaMdho, azvattha devuM - potAnA adhyavasAya hetuka hoya che, AtmAnA adhyavasAyothI karmabaMdha thAya che, vaMtho - karma baMdha ja, saMsAra 4- saMsAra bhramaNanuM mULa kAraNa che, vani - ema mahApuruSoe kahyuM che. bhAvArtha :- he pitA! AtmA amUrta che. te Indriyo dvArA grAhya nathI ane je amUrta hoya che, te nitya hoya che, mATe AtmA anitya nathI, paraMtu nitya che, tethI mokSa ane paraloka paNa che. AtmAnA AMtarika rAgAdi doSo, zubhAzubha pariNAmo ja karma baMdhanAM kAraNa che ane jJAnI puruSa karmabaMdhane ja saMsAranuM kAraNa kahe che. vairAgyanI abhivyakti :20 jahA vayaM dhammamajANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohA / orubbhamANA parirakkhayaMtA, taM Neva bhujjo vi samAyarAmo // 20 // zabdArtha :- nar - je rIte, modA - mohane vaza thaIne, dhanaM - dharmane, sanALA - na Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 270 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 jANatAM, vayaM = ame, pura = pahelAM, parva - pApa, va = karma, ati = karatA hatA ane, somanAtha - tamArA rokAyelA, paravatA - sarva prakAre surakSita karAyelA, te pApakarmanuM, mukhano vi. punaH, veva samAyarAno - sevana nahIM karIe. bhAvArtha :- jyAM sudhI ame dharmathI ajANa hatA, tyAM sudhI ApanA dvArA rokAyelA ane surakSita karAyelA evA ame mohane vaza thaI pApakarmanuM AcaraNa karatA hatA, paraMtu have dharmane jANyA pachI amo tathAprakAranuM AcaraNa karazuM nahIM. 21 abbhAhayaMmi logaMmi, savvao parivArie / amohAhiM paDatIhiM, gihasi Na rai labhe // 21 // zabdArtha :- nomi- A loka, mAmAdami - badhI rIte pIDita thaI rahyo che ane, sabbo = cAre bAjuthI, parivAra - gherAyelo che ane, manohArda - amoghazastra dhArAo, paDatahiM paDI rahI che, hili - gharamAM, gRhastha jIvanamAM, DuM - AnaMda, tame - maLato nathI, amone saMsAramAM rahevAmAM AnaMda nathI, ruci nathI. bhAvArtha :- A Akho saMsAra pIDita thaI rahyo che, cAre taraphathI gherAI rahyo che, amogha zastradhArAo paDI rahI che, AvI viSama sthitimAM amane gharamAM rahevAmAM jarA paNa ruci -AnaMda nathI. |22 keNa abbhAhao logo, keNa vA parivArio / kA vA amohA vuttA, jAyA citAvaro hu me // 22 // zabdArtha :- gAthA - he putro, che - konAthI, che - kaI, kuttA - kahI che, te jANavA mATe, me - huM, vitAvo - ciMtita, thaI rahyo chuM. bhAvArtha :- pitA he putro ! A loka konAthI pIDita thaIrahyo che? konAthI gherAyelo che? amogha zastradhArA kaI che? A jANavA mATe huM ciMtita thaI rahyo chuM arthAt tame AvI gUDha vAto zuM karo cho? 23 maccuNA'bbhAhao logo, jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA, evaM tAya viyANaha // 23 // zabdArtha :- tAva - he pitAjI, to A loka, navu mRtyuthI, motathI, abhAdapIDita thaI rahyo che, nara = vRddhAvasthAthI, parivAro = gherAyelo che, jethI = rAta divasa rUpI, manohA - amogha zastradhArA, vattA - kahI che, jenAthI pratikSaNa AyuSya ghaTI rahyuM che, parva - A rIte, viyApada - tame samajo, jANo. bhAvArtha :- putro - he pitAjI ! A loka mRtyuthI pIDita thaI rahyo che, A loka jarAthI gherAyelo che Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-14: ISakArIya 271 | arthAt vRddhAvasthA sahune Ave che ane rAtrine amoghA kahI che arthAt rAtridivasa acUkapaNe AyuSyabaLane kSINa karI rahyAM che. 24 jA jA vaccai rayaNI, Na sA paDiNiyattai / ___ ahamma kuNamANassa, aphalA jati rAio // 24 // zabdArtha :- ga ga = je je, vaLI = rAtrio, vakva; = vyatIta thAya che, sA = te, ja citta2pharI pAchI AvatI nathI, gayelo samaya Avato nathI, a -adharmanuM, sukhamANasa = sevana karanAranI, 2 = te badhI rAtrio, apanA = niSphaLa, gati = jAya che. bhAvArtha :- je je rAtri ane divasa pasAra thAya che. te pAchAM pharatAM nathI. adharma karanAranA te divaso niSphaLa jAya che. jA jA vaccai rayaNI, Na sA paDiNiyattai / dhammaM ca kuNamANassa, saphalA jati rAio // 25 // bhAvArtha :- je je rAtri ane divasa pasAra thAya che. te pAchAM pharatAM nathI. dharma karanAranA te divaso saphaLa thAya che. 25 vivecana : ga 2 kI :- A gAthA dvArA bhRgupurohite AtmAnA astittva viSe saMzaya utpanna karAvI putronI AsthA dUra karavAno prayatna karyo che. sarva dharmamAM ArAdhanAnuM mULa AtmA che. AtmAne zuddha ane vikAsazIla banAvavA mATe ja munidharmanI sAdhanA che, tethI purohitanI IcchA hatI ke jo AtmAnA astitvano ja niSedha karavAmAM Ave, to muni banavAnI tenI bhAvanA ApoApa ja samApta thaI jaze. ahIM nAstikonA matane prastuta karavAmAM Avyo che, jemAM utpatti pUrve AtmAne asat mAnavAmAM Avyo che. madhanI jema kAraNa sAmagrI maLavAthI arthAta pAMcabhUtanA saMyoge AtmAnI utpatti thAya che ane pAMca bhUtano vinAza thatAM AtmAno paNa vinAza thAya che, te avasthita raheto nathI, janmAMtaramAM sAthe jato nathI. nAstika loko AtmAne 'asat' mAne che, kAraNa ke janma pahelAM tenuM koI astittva nathI ane mRtyu pachI tenuM koI astittva rahetuM nathI. sArAMza e che ke nAstikonI daSTie zarIramAM praveza karatI veLAe AtmA daSTigocara thato nathI ane zarIra chUTavAnA samaye paNa AtmA bahAra nIkaLato dekhAto nathI, tethI AtmAnI svataMtra sattA (astitva) ja nathI. kumAro dvArA AtmAnI siddhi:- purohita putroe AtmAne siddha karatAM kahyuM "AtmA carmacakSuo dvArA na dekhAvA mAtrathI ja tenA astitvane na svIkAravuM, te yukti saMgata nathI. AtmA amUrta (zabda, rUpa, rasa, gaMdha, spardhAdinA abhAvarU5) hovAthI indriyo dvArA grAhya nathI. indriyo dvArA mUrta dravyone ja Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 jANI zakAya che. amUrta hovAthI AtmAnuM nitya astittva che. te kayAre ya utpanna ke naSTa thato nathI. AtmAnuM mUrta zarIra sAthe baMdhAvuM, te adhyAtmahetuka che arthAt AtmAnA AMtarika mithyAttva, avirati vagere doSasevanathI teno zarIra sAthe baMdha thAya che. AtmAno zarIra sAthe baMdha thavo, te ja saMsArahetu arthAt bhavabhramaNanuM kAraNa che. jyAM sudhI AtmA karmone kAraNe zarIra sAthe baddha che, tyAM sudhI jIva bhavabhramaNa kare che. A rIte kumAroe A gAthA dvArA cAra tAraNa pragaTa karyA che. (1) AtmA che (2) te amUrta hovAthI nitya che (3) adhyAtma doSa (AtmAmAM thatAM mithyAtva, rAgadveSa Adi AMtarika doSa) thI karmabaMdha thAya che ane (4) AtmA karmabaMdhanA kAraNe ja janma maraNanA cakramAM vAraMvAra paribhramaNa kare che. no viyajJa:- be artha - (1) noindriyane eka zabdarUpe svIkArIe, to teno artha mana, bhAvana thAya che arthAt amUrta padArtho bhAvamana dvArA grAhya che. (2) no ane indriyo, ema baMne zabdone alaga alaga svIkArI e, to teno artha che - amUrta vastu indriyagrAhya nathI. AtmA indriyagrAhya nathI mATe amUrta che ane amUrta padArtha kayAreya naSTa thatA nathI. naSTa thavAno svabhAva pugalaskaMdhano ke mUrti padArthano che. A rIte AtmAnuM anAdi astitva siddha thatAM dharmAcaraNa ane saMyama tapa badhAM prayojana ke sArthaka thaI jAya che. gokSamALA parivAyatA :- (1) pitA dvArA avarodha ane gharethI bahAra nIkaLavAno pratibaMdha (2) sAdhuonA darzanano virodha ane gharamAM ja rAkhavAmAM AvyA hatA, bahAra nIkaLavAno kaDaka pratibaMdha rAkhyo hato. manyunA abhAda nom - mRtyunI gati sarvatra nirAbAdha che. A vizva mRtyu dvArA pIDita che, vyathita che. nodha :- amogha' zabdano artha acuka evo thAya che. acUkarUpathI AyuSyane samApta karanArI rAtrio che arthAt divasa ane rAtri AyuSyane vyatIta karavA, kSaya karavA, acuka rUpe cAlI rahyAM che. saMyama svIkAranI tIvra tamannA :va egao saMvasittANaM, duhao sammattasaMjuyA / pacchA jAyA gamissAmo, bhikkhamANA kule kule // 26 // zabdArtha - nayA - he putro!, phudo = ApaNe baMne arthAt tame be ane ame ApaNe badhAM, sattaigyA - dharmanI zraddhA karatAM, zrAvakavrata pAlana karatAM, paLo - ekI sAthe, saMsattA - gharamAM rahIe, pachI - pachI, vRddhAvasthAmAM, misAmo - ghara choDI sAdhu thaIzuM, suteluNe - ghare gharethI, umarahumALa = bhikSA karatAM rahIzuM. bhAvArtha - he putro! pahelAM ApaNe badhAM eTale tame baMne, tathA ame baMne thoDo vakhata sAthe rahIne dharmanI zraddhA sAthe gRhastha dharmanuM, zrAvaka vratonuM pAlana karIe ane pachI pAchalI uMmare dIkSita thaI judA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14: ISArIya | 273 | judA gharethI bhikSAcaryA karIne saMyamamAM vicaraNa karIzuM. 27 jassasthi maccuNA sakkha, jassa va'tthi palAyaNaM / - jo jANe Na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // 27 // zabdArtha :- nasa - je puruSanI, navu - mRtyunI sAthe, sajauM - mitratA, asthi na hoya, pAyAM - mRtyu pAsethI bhAgI javAnI zakti, no - je puruSa, vALa - A jANato hoya ke, ja masliAmi huM ATalAM varSo sudhI nahIM maruM, huM = vAstavamAM, so = te puruSa, 3 = evI IcchA karI zake che ke, sui sitha = A dharmakArya huM kAle karIza, pachI karIza. bhAvArtha :- he pitAjI ! jene mRtyu sAthe mitratA hoya, je mRtyuthI chUTIne bhAgI zakato hoya athavA je jANato hoya ke huM kyAre ya marIza ja nahIM ke ATalA samaya sudhI marIza nahIM, te ja kharekhara AvatI kAla upara dharmacaraNane rAkhI zake che. tene mATe ja dharmAcaraNane pachI karavAnuM kahevuM ke vicAravuM ucita thaI zake che paraMtu uparokta zaktio prAyaH koInI pAse hotI nathI mATe potAnuM hita icchanAra vivekI puruSa dharmakArya kAle karIza, te pramANe vicAre nahIM. 24 ajjeva dhamma paDivajjayAmo, jahiM pavaNNA Na puNabbhavAmo / aNAgayaM Neva ya atthi kiMci, saddhAkhamaM Ne viNaittu rAgaM // 28 // zabdArtha - nahiM - je dharmane, pavaUT svIkAra karIne, i puLa thavAno- punarjanma na karavA paDe tevA, dhanaM - sAdhudharmane ame, mora - Aje ja, vAyAno - aMgIkAra karIzuM, vivi - koI paNa padArtha, Oi - che, jIva-nahi, abAya- je A jIvane prApta thayo na hoya, amAre mATenA, viNakurAna - rAgabhAvane dUra karIne, sAhana - dharmamAM zraddhA karo, eTale ke sAdhudharmano aMgIkAra karo. bhAvArtha :- je dharmano svIkAra karavAthI pharI janma maraNa na karavA paDe, te saMyamadharmane ame Aje ja aMgIkAra karIzuM. A saMsAramAM jIva mATe kAMI paNa navIna ke aprApta nathI arthAtu badhAM ja sukho ke padArtho anaMtavAra bhogavAI gayA che, mATe he pitAjI tame amArA parathI rAgabhAva dUra karI dharmanI zraddhA karo. vivecana :pachI :- pazcAt zabdathI ahIM pAchalI avasthA arthAt vRddhAvasthAmAM muni banavAno saMketa che. A rIte putrone dIkSA letAM aTakAvavAno bhRgu purohitano Azaya hato. aT Mva ya 0i jiji:- (1) anAgata - koI paNa sAMsArika manojJa viSaya sukhabhoga vagere abhakta nathI, kema ke anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa karanAra AtmAe badhuM ja pahelAM bhogavI Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 lIdhuM che, tethI padArtha ke bhoganI prApti mATe gharamAM rahevuM, te yogya nathI (2) jyAM mRtyunI Agati eTale pahoMca na hoya, tevuM koI sthAna nathI (3) Agati- AvavAthI rahita, aprApta kaMI paNa nathI. jarA, maraNa vagere duHkho AgatimAna eTale AvavAnAM che mATe kSaNika jIvanamAM kAma bhogonuM sevana zreyaskara nathI. je vikhaphA :- ahIM putro pitAne preraNA vacana kahe che ke A saMsAramAM jyAre kAMI navIna ke abhakta nathI, tyAre tame amArA moha ke anurAga mAtrathI sukha bhogavavAnI je preraNA karI rahyA cho, te yogya nathI. ame A saMsAra bhramaNamAM badhuM bhogavI lIdhuM che. tamo amArA pratye A rAgabhAva choDIne dharmanI zraddhA karo ane amone dIkSAnI AjJA ke svIkRti Apo, ane sAthe tamo paNa saMyamano svIkAra karo. vAstavamAM koNa konuM saguM che? ane koNa konuM svajana nathI? AgamamAM kahyuM che - bhaMte ! zuM jIva pUrva janmamAM mAtA, pitA, bhAI, putra, putrI, putravadhU ke patnI rUpe tathA mitra, svajana, saMbaMdhI vagere rUpe utpanna thayo che? hA, gautama! ghaNIvAra athavA anaMtavAra utpanna thayo che. prabuddha purohitano patnI sAthe vArtAlApa :20 pahINaputtassa hu Natthi vAso, vAsiTThi bhikkhAyariyAi kAlo / - sAhAhi rukkho lahai samAhiM, chiNNAhi sAhAhi tameva khANuM // 29 // zabdArtha :- vasiddei - he vAziSTha!, bihAriyA have mAre mATe bhikSAcaryAno, dIkSA aMgIkAra karavAno, vAto - avasara thaI gayo che, DALIothI ja, jIllo - vRkSa, nahiM zobhA, tA - prApta kare che, ane, chipAhi - kapAI jatAM, tameva . te vRkSa, hAvuM - hUhUM kahevAya che, pahApurAsa - putro vagara have mAre, vAto -gRhasthAvasthAmAM rahevuM, Oi - yogya (sAruM) nathI, zakya nathI. bhAvArtha :- prabuddha purohite kahyuM - he vAziSThi! putro vinA huM A gharamAM rahI zakuM tema nathI, have mAro bhikSAcaryAno samaya AvI gayo che. vRkSa DALIothI ja zobhA pAme che. DALIo kapAI jatAM te kevaLa ThuMThuM kahevAya che. baMne putro dIkSA laI rahyA che, to have putro vinA gRhavAsamAM rahevAmAM ApaNI paNa zobhA nathI. 30 paMkhAvihUNo vva jaheha pakkhI, bhicca vihUNo vva raNe pariMdo / vivaNNasAro vaNio vva poe, pahINaputtomi tahA ahaM pi // 30 // zabdArtha :- na- jema, phuda A saMsAramAM, paMlavidUje - pAMkha vagara, pafhI - pakSI tathA, e = saMgrAmamAM, fmazva vidUSo 4 = sevako rahita, senA rahita, ariMvo = rAjA ane, popa = jahAjamAM, vivAra = dravyarahita, vAgo 4 = vepArI, saphaLa nathI thatA, terA = tevI ja rIte, pahavputto - putro vagara, gAMfpa - huM paNa,mi - zobhita na thatAM duHkhI thAuM chuM. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-14: ISakArIyA 275 | bhAvArtha :- A lokamAM jema pAMkha rahita pakSI, yuddhamAM senA vinAno rAjA, vahANayAtrAmAM dhanahIna vepArI kayAM ya saphaLa thatA nathI, tema putro vinA mAruM gharamAM rahevuM te niSphaLa che. |31 susaMbhiyA kAmaguNA ime te, saMpiMDiyA aggarasappabhUyA / bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAma, pacchA gamissAmu pahANamaggaM // 31 // zabdArtha :- sarasa = pradhAnarasayukta, uttama sukhakAraka, rU= e, = uttama, te - tamane, nabUtha- paryApta rUpamAM, saMkiyA - prApta thayA che, tA- tethI, umaM ghaNI sArI rIte, muMnAmu - bhogavIe ane pachI pachI jyAre vRddhAvasthA Ave tyAre, pahANanA mukhyamArga (saMyamone, misAmuM = aMgIkAra karazuM. bhAvArtha :- purohita patnI - susaMskRta eTale susajjita ane samyakarUpe saMgRhita, ekaThAM karelAM uttama sukhakAraka, viSayabhoganA sAdhano ApaNI pAse che, tethI hamaNAM te IndriyonA zabdAdika viSayone icchA pramANe bhogavIe, tyAra pachI ApaNe munidharma, saMyamamArgane aMgIkAra karIzuM. 32 bhuttA rasA bhoi jahAi Ne vao, Na jIviyaTThA pajahAmi bhoe / __ lAbha alAbhaM ca suhaM ca dukkha, sacikkhamANo carissAmi moNaM // 32 // zabdArtha - moDuM - he bhAgyazAlinI, priyA, bhadra, ! - uttama sukhone, kAma bhogone, muttA - ApaNe bhogavI lIdhA che, to - yuvAvasthA have, ne - ApaNane, nahAphu - choDI rahI che, jora - bhogone, nAmi -choDavA IcchuM chuM, ja nAviyA - gRhastha jIvanathI koI prayojana nathI, asaMyama jIvana mATe, tAma-lAbha, alArma hAni, suda-sukha, du-duHkha badhAno, viSamApo- pUrNa vicAra karIne ja, moLa - huM saMyama, varassAne svIkAra karIza. bhAvArtha :- purohita - he bhadre ! ApaNe kAmabhAgone bhogavI lIdhA che, yuvAvasthA ApaNo sAtha choDI rahI che. huM koI asaMyamI ke svargIya jIvananA lobhathI bhogono tyAga karI rahyo nathI, paraMtu tyAgI jIvananA lAbha ane alAbha, sukha ane duHkha vagereno khUba vicAra karIne ja munidharmane aMgIkAra karIza ane tenuM pAlana karIza arthAt mAre mokSa mATe dIkSA levI che, kAmabhogo mATe nahIM. 33 mA tuAM noriyAi saMmare, guNo va da paDatonI ! bhuMjAhi bhogAiM mae samANaM, dukkhaM khu bhikkhAyariyAvihAro // 33 // zabdArtha :- 4 - je rIte, hilottamI - jalapravAhanI sanmukha janAra, guvo - vRddha, ilo = haMsane pastAvuM paDe, mA hu tuma = tamone paNa tema pastAvuM na paDe, toriyA = ghara parivAranI, saMmare = yAda AvavAthI zoka na karavo paDe, ma = mArI, samApa = sAthe gRhasthAvasthAmAM rahetAM, moDuM Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 276 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 = A prApta thayelA kAmabhogone, muMgAdi = bhogavo, ravu = kAraNa ke, umaravAriyA = saMyama jIvananuM, vihAra - pAlana, vicaraNa, ku . khUba ja kaSTamaya che. bhAvArtha :- purohita patnI - sAmA pravAhe taranAra vRddha haMsane zaktinA abhAve duHkhI thavuM paDe che, tema tamAre paNa saMyamI jIvanamAM kaSTo AvatAM parivArikajanone yAda na karavA paDe ke- hAya! meM zA mATe saMyamamArga grahaNa karyo? tethI tame gRhasthAzramamAM mArI sAthe rahIne bhogone bhogavo. dIkSA grahaNa karI, saMyama jIvanamAM vicaraNa karavuM, atyaMta kaSTaprada che. 34 jahA ya bhoI taNuyaM bhuyaMgo, NimmoyaNiM hicca palei mutto / emae jAyA payahaMti bhoe, te haM kahaM NANugamissamekko // 34 // zabdArtha :- borDa - he kalyANI, bhagavati, bhadra, gadA - je rIte, muyo- sarpa, tapuN - potAnA zarIra upara utpanna thayelI, godha - kAMcaLIne, hindra - choDIne, mutto - nirapekSa thaIne, paTTa * bhAgI jAya che, ane pAchuM vaLI tenA tarapha joto paNa nathI, paNa A rIte A, nAthA mArA baMne putra, pathati - choDIne cAlyA jAya che, tevI avasthAmAM, aAM - huM paNa, te - te baMnenI sAthe, huM = kema, = na, aNumisa anusaruM tenI pAchaLa jAuM, jo- huM ekalo pAchaLa rahIne zuM karuM? bhAvArtha :- he bhagavati! jema sarpa zarIranI kAMcaLI utArI nirapekSabhAve AgaLa cAlyo jAya che, tema A be taruNa putro bhogone choDI dIkSita thAya che, to huM ekalo rahIne zuM karuM? huM zA mATe temane na anusaruM? 35 chidittu jAlaM abalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe pahAya / dhoreyasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariyaM carati // 35 // zabdArtha :- gada - je rIte, hila - rohita jAtinI, macchI = mAchalI, nAd = phasAyelI jALane, chatti = toDIne, kApIne, 3 = e rIte, avata = jIrNa, pahAya = choDIne jaI rahyA che ane, 8 = jema, dharelA = jAtivAna baLadanI jema, dhIrA = e dhIra, 3vAra = gaMbhIra puruSa, tavA = tapazcaryA ane, mijavAritrya = bhikSAcaryAnA saMyama mArgane, vati = aMgIkAra karavA mATe taiyAra thAya che. bhAvArtha :- rohita mAchalI jema jIrNa jALane kApIne bahAra nIkaLI jAya che, tema dhorI baLada samAna saMyama bhAra upADanAra, dhIra, vIra, gaMbhIra sAdhaka kAmabhogonI jALane kApIne saMsAramAMthI nIkaLI jAya che ane saMyamamArgane svIkArI, tenuM pAlana kare che. huM paNa e ja rIte sAdhucaryAne grahaNa karIza. BE Naheva kuMcA samaikkamaMtA, tayANi jAlANi dalittu haMsA / pati puttA ya paI ya majjhaM, te haM kahaM NANugamissamekkA // 36 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-14H ISakArIya | 277 | zabdArtha :- 1 - je rIte, vAMdhA - krauMca pakSI, sahamaMta - aneka pradezone ullaMghIne, pAre - AkAzamAM UDI jAya che, tathApi - vistIrNa (phelAyelI), nAtApa - jALone, - bhedIne, patnati- svecchAthI AkAzamAM UDI jAya che, ane mArA puttA - baMne putro, pa - pati (nyAgamArga aMgIkAra karI rahyA che), ahaM huM paNa, te temanI sAthe, kema, .na, majunisa - jAuM (anusa), RT - huM ekalI pAchaLa rahIne zuM karuM? bhAvArtha :- purohita patnI yazA vicAravA lAgI ke jema krauMca pakSI ane haMsa, zikArIe pAtharelI jALa kApIne AkAzamAM svataMtra rIte UDI jAya che, tema mArA putro ane pati mane choDIne jAya che; to huM ekalI rahIne zuM karuM? huM paNa tyAga mArgane zA mATe na anusaruM? arthAtu paNa saMyama svIkArIza. vivecana : pahApurasa- jema zAkhAo vRkSanI zobhA ane surakSA karavAmAM kAraNabhUta che. tevI ja rIte mArA A baMne putro mArI zobhA che, mArI surakSAmAM sahAyaka che. putro rahita ekalo huM sUkA vRkSanA TUMThA samAna chuM. pAMkhothI rahita pakSI UDavAmAM asamartha banI jAya che tathA raNakSetramAM tenA vinAno rAjA zatruothI parAjita banI jAya che, dhana temaja sAmagrIthI rahita vaNika jahAja yAtrA karavA chatAM vyApAra karI zakato nathI. tema putro vagaranI mArI dazA che arthAtu kayAMya zobhA ke saphaLatA nathI. vAAi :- purohita dvArA potAnI patnIne karAyeluM A saMbodhana che. teno artha che - vaziSTha gotrotpanna. gotrathI saMbodhana karavAnuM A udAharaNa che. prAcInakALamAM A paraMparA pracalita hatI. nahiM tarapha - zAkhAothI vRkSa samAdhi ke svAstha prApta kare che, zAkhAo, pallavo vRkSanI zobhA ane surakSAnA kAraNabhUta hovAthI samAdhino hetu che. pahANamAM :- mahApuruSo dvArA sevita pravrajyArUpa muktipatha, muktimArga, saMyama. mo:- A saMbodhana vacana che. jeno bhAvArtha che he brAhmaNI ! he bhojike! he bhAgyazAlinI !, he bhadra!, he bhagavati!, he priye! nAkho ho DittAnI :- jema vRddha ke azakta haMsa nadInA sAmA pravAhamAM taravA jAya, to azakta hovAthI punaHpunaH anukULa pravAha tarapha vahevA lAge che, tema tamo paNa duSkara saMyamabhAra vahana karavAmAM asamartha banI, evuM na bane ke punaH potAnA baMdhu, bAMdhavo ke pUrvamukta bhogonuM smaraNa karo. dhoracalIlA - dhurAne je vahana kare, te dhoraya arthAt dhorI baLada, tenI jema mahAvrato ke saMyamane aMta sudhI nibhAvI rAkhanAra. 34 mI gAthAno bhAva e che ke jyAre ApaNA baMne putro, sApa kAMcaLI utAre tema tyAgamArgane svIkAre che tyAre bhaktabhogI huM A bhogono tyAga zA mATe na karuM? putro vinA asahAya banI gRhAvAsamAM Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 ekalA rahevAthI zuM prayojana che ? A ciMtana pragaTa karavA yazAne paNa vicAravAnuM nimitta maLyuM. purohitanAM dhana nimitte rANIne vairAgyabhAva : 37 purohiyaM taM sasuyaM sadAraM, soccA'bhiNikkhamma pahAya bhoe / kuTuMbasAraM viuluttamaM ca, rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // zabdArtha :- pahAya - tyAga karIne, sasuyaM - potAnA baMne putro, sArUM * strInI sAthe, abhiLivumna = dIkSA aMgIkAra karavA mATe gharabAra choDIne nIkaLI gayA che, vittuttama = tenI vipula ane uttama, zreSTha, vheDuvAra - gharanI dhana saMpattine, vevI = kamalAvatI rANI, mittva vAraMvAra, rAya - rAjAne A rIte, samuvAya = kahevA lAgI. vaMtAsI puriso rAyaM, Na so hoi pasaMsio / mAhaNeNa pariccattaM, dhaNaM AdAumicchasi // 38 // bhAvArtha :- vizALa kuTuMba, dhana ane bhogone choDIne baMne putro ane patnI sAthe bhRgu purohite abhiniSkramaNa karyuM, saMyamamArgane svIkAryo. A sAMbhaLIne te kuTuMbanI vipula dhanasaMpatine rAjA grahaNa karI rahyA hatA, rAjabhaMDAramAM maMgAvI rahyA hatA. te joIne rANI kamalAvatIe rAjAne A pramANe kahyuM - rAjAne rANIno hadayadrAvaka upadeza : 38 = zabdArtha :- rattva - he rAjan!, mAha bheLa = brAhmaNa dvArA, paritttatta choDavAmAM AvelAM, thaLa dhanane, AvAOM = tame grahaNa karavA, jJapti = Iccho cho, vaMtAsI = vamana karelA padArtha khAnAra, pasaMsio = vakhANavA lAyaka, 5 hor = hoto nathI, paNa tenI sarvatra niMdA ja thAya che. bhAvArtha :- rANI kamalAvatI - he rAjan ! vamana karelI saMpattino je upabhoga kare che, te puruSa prazaMsApAtra nathI. bhRgu purohite je dhanane vamI dIdhuM, tyAgI dIdhuM, te dhanane Apa grahaNa karavAnI IcchA karo cho, te koI paNa rIte yogya nathI. 39 savvaM jagaM jai tuhaM, savvaM vAvi dhaNaM bhave / savvaM pi te apajjattaM, Neva tANAya taM tava // 39 // = zabdArtha :- nanheM = jagata, juThThuM = tamAruM thaI jAya, savva - saMsAranuM samagra, dhaLa - dhana, male tamAruM thaI jAya to paNa, savva pi = A badhuM, te = tArA mATe, apangatta = aparyApta ja che, teM = A dhana janma mRtyunAM kaSTothI, tava - tamArI, tALAya = rakSA, kheva = karI zakatuM nathI. bhAvArtha :- rANI kamalAvatI - he rAjan ! AkhuM jagata ane tenuM badhuM dhana kadAca tamAruM thaI jAya, to Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14: ISArIya | [ 279 ] paNa tamAre mATe te aparyApta ke apUrNa ja che. kema ke tRSNAno kayAreya pAra Avato ja nathI ane te dhana tamAruM rakSaNa paNa karI zakatuM nathI. 40 marihisi rAyaM jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe pahAya / ikko hu dhammo paradeva tANaM, Na vijjai aNNamiheha kiMci // 40 // zabdArtha :- kathA tathA vA - jyAre mRtyuno samaya Avaze tyAre A, mora - manohara, risthiti - avazya maravuM paDaze, narava - he naradeva, 4 - A saMsAramAM, du - cokkasa mRtyunA samaye, Dro - eka, thano - dharma ja, tANaM - zaraNarUpa thaze, aUM - anya, viMvi - koI paNa padArtha, i vizva6 - zaraNarUpa thato nathI. bhAvArtha :- rAjana! eka divasa A manojJa kAmaguNone choDIne jyAre maravuM paDaze, tyAre eka dharma ja rakSaka thaze. he naradeva ! ahIM dharma sivAya dhanAdi bIjuM kAMI ja zaraNabhUta thatuM nathI. 41 NAhaM rame pakkhiNI paMjare vA, saMtANachiNNA carissAmi moNaM / akiMcaNA ujjukaDA NirAmisA, pariggahAraMbha NiyattadosA // 41 // zabdArtha - jillA vA - jema pakSiNI, panare - pAMjarAmAM AnaMda pAmatI nathI, mAM - huM paNa gharamAM, i ne - AnaMda mAnatI nathI, saMtaffchavuT - sneha baMdhanone toDIne, parihAra-cittavosA - AraMbha ane parigraharUpI doSothI nivRtta thaIne, avinA : parigraha rahita thaIne, bAbAsA - kAmabhogAdinI lAlasA rahita thaIne, 3yvaDA : saraLa svabhAvI banIne, koi varizvAmi - huM saMyama svIkAra karIza. bhAvArtha :- jema piMjarAmAM paMkhiNI sukhI thatI nathI, tema A rAjyasukhathI bharelA aMtaHpuramAM huM paNa AnaMda pAmatI nathI mATe sneharUpI tAMtaNAne chedIne tathA AraMbha eTale AraMbha ane parigrahanA doSathI nivRtta, akiMcana (potAnI pAse dhanAdi kAMI paNa na rAkhanAra) nirAsakata ane saralabhAvI banIne saMyamamArgamAM- munidharmamAM vicaraNa karIza. 42 davaggiNA jahA raNNe, DajjhamANesu jaMtusu / aNNe sattA pamoyaMti, rAgaddosavasaM gayA // 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiyA / DajjhamANaM Na bujjhAmo, rAgahosaggiNA jagaM // 43 // zabdArtha :- nahI - jema, maragha = vanamAM, ravANa = dAvAgni lAgavAthI ane temAM natutuM - jIvone, 3 mAsu - baLatAM jAIne, aom - bIjAM, sattA prANI, rola vAyA- rAga Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 dveSane vaza thaIne, poti = prasanna thAya che, vimeva = e rIte, namonasu kAmabhogomAM, chiyA - mUcchita thaIne, vaye - ApaNe , mUThI - ajJAnI loko paNa, kha guphAno - e samajatAM nathI ke, nA - samagra saMsAra, rAjA - rAga dveSarUpI agnimAM, DALa - baLI rahyo che, A agni ApaNane paNa bALaze. bhAvArtha :- jema jaMgalamAM lAgelA dAvAnaLathI prANIo baLatAM hoya, tyAre dAvAnaLathI dUra rahelAM bIjAM prANIo rAgadveSane vaza thaIne AnaMda pAmatAM hoya che paraMtu teo pAchaLanA pariNAmane samajatA nathI ke teonI paNa te ja gati thavAnI che e ja pramANe ApaNe paNa mUDha banIne kAmabhogamAM AnaMda mANI rahyAM chIe, mUcchita thai saMsAramAM sukha mANI rahyA chIe paraMtu rAgadveSarUpI agnithI baLI rahelA AkhA jagatane joIne samajI zakatA nathI ke amArI paNa AvI ja gati thavAnI che. 44 bhoge bhoccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmoyamANA gacchati, diyA kAmakamA iva // 44 // zabdArtha :- bhoDyA - bhogavIne, vamattA = choDIne, AmoyaTT = prasannatAnI sAthe saMyama svIkAre che, ruva - jema, liva - pakSI, vAmana - potAnI IcchAnusAra AkAzamAM UDe che, tema te paNa, tAvahALio - vAyusamAna haLavA banIne avirata vihAra kare che. bhAvArtha :- vivekI vyakti bhoga bhogavIne yathAvasare teno tyAga kare che ane AraMbha parigrahathI mukta thaI, potAnI IcchAnusAra svataMtra vicaraNa karanArA pakSInI jema sAdhucaryAmAM prasannatA sAthe arthAt svecchAe vihAra kare che. 45 ime ya baddhA phaMdaMti, mama hattha'jjamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 45 // zaGdArtha :- 3 = he Arya!, mama = potAne, rattha kAyA = prApta thayelA, mehu = kAmabhogomAM, vaye - ApaNe, sattA - Asakta chIe, 5 - paraMtu, hA - aneka upAyothI tenI rakSA karavA chatAM, pha - e kAmabhoga, pati kayAreka to ApaNane choDI deze, - je rIte, me - e bhRgu purohita vageree tene choDI dIdhA che, visAmo = te rIte ApaNe paNa dIkSA aMgIkAra karIe. bhAvArtha - he Arya! ApaNane prApta thayelA A kAmabhogo, jene ApaNe sthira samajIe chIe, te vAstavikatAmAM kSaNika che, rAkhavA chatAM paNa cAlyA javAnA ja che, nAza pAmavAnA che. haju sudhI ApaNe te kSaNika kAmabhogomAM Asakta chIe paraMtu jema e purohita parivAranA cAra sabhyoe tyAga karyo che, tema ApaNe paNa baMdhanamukta thavuM joIe. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-14: ISakArIya [ 281 | 46 sAmisaM kulalaM dissa, bajjhamANaM NirAmisaM / AmisaM savvamujjhittA, viharissAmi NirAmisA // 46 // zabdArtha :- - jema koI pakSInA moDhAmAM, zani - mAMsanA TukaDAne, hilsa - joIne, vimA = bIjAM pakSI tenA para tarApa ke jhApaTa mAre che, pIDA pahoMcADe che, nirAmi = mAMsanA TukaDAthI rahitane koI satAvatuM nathI, Ama = mAMsanA TukaDA samAna, savva = sarvane, 3ttA = choDIne tathA, u mA - samasta baMdhanothI rahita thaIne, Asakti rahita thaIne, viharijani - saMyamamArgamAM vicaraNa karIza. bhAvArtha :- Asakti vaza mAMsanA TukaDAne pakaDelA gIdha pakSIne joIne bIjA pakSIo mAMsa levA mATe tene satAve che paraMtu jenI pAse mAMsa nathI tene koI duHkhI karatuM nathI, te joIne huM paNa mAMsanA TukaDA jevAM sarva kAmabhogo choDIne nirAmiSa, nirAsakta thaIne arthAt saMpUrNa bhoga sukhono tyAga karIne saMyama dharmamAM vicaraNa karIza. 47 giddhovame u NaccANaM, kAme saMsAravaDDaNe / urago suvaNNapAse vva, saMkamANo taNuM care // 47 // zabdArtha :- fova - uparokta Asakta pakSInI upamA sAMbhaLIne, ne - kAmabhogone, saMsAra vo - saMsAranI vRddhi karanAra, pannA - jANIne, suvauA pAse karo - jema sarpa garuDa pakSInI sAme, sanALo = zaMkita thaIne, tay -dhIre dhIre, vare nIkaLI jAya che, cAle che. bhAvArtha :- jema sarpa garUDa pakSIthI DarI DarIne cAle che, tema gIdha ane mAMsanI upamAthI, kAmabhogane saMsAra vadhAranAra samajIne, ApaNe paNa kAma bhogothI DarIne vivekapUrvaka cAlavuM joIe. 48 NAgo vva baMdhaNaM chittA, appaNo vasahiM vae / eyaM patthaM mahArAyaM, ussuyAri tti me suyaM // 48 // zabdArtha - go jha-jema hAthI, vaMdha-sAMkaLa vagere baMdhanone, chA - toDIne, akho - potAnAM, vahaM sthAna para, vaNa - cAlyo jAya che, suthAra mahArAcaM - he ISakAra mahArAja !, pa ri - AvA, paltha - hitakArI upadeza, me - meM, surya - tattvajJa puruSo pAsethI sAMbhaLyo che. bhAvArtha :- he mahArAja ! hAthI jema sAMkaLa vagerenA baMdhana toDIne potAnAM nivAsasthAna rU5 aTavI vageremAM javAthI AnaMda pAme che, tema saMsAranAM baMdhana chUTI gayAM pachI jIvAtmA paNa khUba AnaMda pAme che, tethI he ISakAra rAjana! ApaNe paNa AtmAnA vAstavika sthAna mokSamAM javuM joIe, te eka mAtra zreyakara che, evuM meM jJAnIo pAsethI sAMbhaLyuM che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vivecana :vaMtANI - bhRgu purohitano saparivAra saMyamanA mArge javAthI, rAjA ISakAra tenA dvArA tyAga karelA dhanane levA taiyAra thayA; tethI rANI kamalAvatIe rAjAne vamana karelA padArthane bhogavanAra kahyA che. tenuM tAtparya e che ke purohite te dhanane duHkhahetuka ke heya samajIne choDI dIdhuM, tene ja tame zA mATe grahaNa karo cho? te dhana ApaNA mATe grAhya nathI. M6 me - jema pakSiNI piMjarAmAM AnaMda mAnatI nathI, tema huM paNa jarA, maraNAdi upadravothI bharelA bhavapiMjaramAM AnaMda pAmatI nathI. saMtAchA - paraMparAgata rAgano athavA pArivArika sneha baMdhanone chedana karIne, tyAga karIne. fpAlitA sAniM- 41 mI gAthAmAMfparamilAno tathA 46 mI gAthAmAM vilaM, rimii, bArisa ane pirAmila zabdono cAra vAra prayoga che. aMte 49 mI gAthAmAM pirAmila zabdano prayoga prasaMgAnusAra te be arthamAM prayukta che. (1) mAMsanA TukaDA (2) Indriya viSayanI ane dhana sAmagrInI Asakti, anAsakti. pAhAra Liyattavosa :- (1) parigraha ane AraMbharUpa doSothI nivRtta (2) hiMsAdi pApa ane saMgrahavRttinA tyAgavALI nirdoSa dIkSA. nAmuthaviro :- (1) vAyunI jema laghubhUta eTale apratibaddha vicaraNa karanArA (2) laghu arthAt saMyamamAM vicaraNa karavAnA svabhAvavALA (3) dravyathI ochA sAdhana ane upakaraNovALA ane bhAvathI ochA karmabaMdhavALA thaIne vicaraNa karanAra. kiyA vAmanA pheva - IcchAnusAra cAlanAra arthAt jema pakSI svecchAnusAra jyAM Icche tyAM muktapaNe phare che, tema ApaNe paNa svecchAthI svataMtratApUrvaka parivAra ane gharanAM baMdhanathI mukta thaIne saMyamamAM vicaraNa karazuM. nA vati:- aneka upAyo dvArA niyaMtrita ke surakSita karAyelAM hovA chatAM paNa prApta sukho spaMdana kare che arthAt prApta sukho kSaNika ke asthira svabhAvavALAM hovAthI cAlyAM jAya che. cha AtmAonI pravajyA ane mukti : / caittA viulaM rajjaM, kAmabhoge ya duccae / NivvisayA NirAmisA, NiNNehA NippariggahA // 49 // zabdArtha - viDad = vistIrNa, i = rAjyane, vattA - choDIne, durva = muzkelIthI choDI zakAya tevA, unnisA = viSayothI rahita, rimikSa = dhana dhAnyAdinA mamatvathI rahita, Asakti Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-14: ISakArIya . | 287 | rahita, fromo - parivAranA snehathI rahita ane, girijAha - parigrahathI rahita thaI gayAM. bhAvArtha :- vizALa rAjya tathA muzkelIthI choDI zakAya evA kAmabhogone choDIne te rAjA ane rANI viSayothI rahita, dhanadhAnyAdinA mamatvathI rahita, parivAranA snehathI rahita temaja niSparigrahI thaI gayAM arthAtu dIkSita thaI gayAM. 50 sammaM dhamma viyANittA, ciccA kAmaguNe vare / tavaM pagijjha'hakkhAyaM, ghoraM ghoraparakkamA // 50 // zabdArtha - sanaM -samyaka, dhanaM - dharmana, viyaLA - jANIne tathA, re - mukhya jinnA - choDIne, adalAyaM - yathAvAta, tIrthaMkara bhagavAna dvArA kahevAyelA, thora - ghora, kaThaNa, ugra, tava - tapane, tapa-saMyamane, pArU - svIkAra karIne, thorapa2vamA - tapa saMyamamAM ghora parAkrama karavAM lAgyAM, karma kSaya karavAmAM atyadhika puruSArtha karavAM lAgyAM. bhAvArtha :- dharmane sArI rIte samajIne pariNAme manojJa kAmabhogane choDIne rAjA-rANI paNa jinavara dvArA upadiSTa tapa saMyamano svIkAra karI temAM ghora parAkramI banI gayAM. 51 evaM te kamaso buddhA, savve dhammaparAyaNA / jamma maccubhauvviggA, dukkhassaMtagavesiNo // 51 // zabdArtha :- ramato - kramazaH, eka pachI eka, yuddha - pratibodha pAmIne, dharmaparAyaNa - dharmamAM tatpara thayA, game evumanvaI = janma ane mRtyunA bhayathI udvigna thaIne, phuraskRta Lio - duHkhono saMpUrNa nAza karavA mATe udhamavaMta banyA. bhAvArtha :- A rIte te cha ye dharmazIla AtmAo kramazaH eka pachI eka pratibaddha thayAM arthAt dIkSita thayAM. janma maraNanA bhayathI udvigna thayAM ane duHkhano saMpUrNa nAza karavA mATe mokSamArgamAM udyamavaMta banyAM. sAsaNe vigayamohANaM, puTvi bhaavnnbhaaviyaa| acireNeva kAleNa, dukkhassaMtamuvAgayA // 52 // rAyA saha devIe, mAhaNo ya purohio / mAhaNI dAragA ceva, savve te pariNivvuDe // 53 // - tti ni zabdArtha - vikAyamorA - rAgadveSane jItanAra tIrthaMkara bhagavAnanA, sAsarI - zAsanamAM, puSya, pUrvabhavanI, bhAvAbhAviyA - bhAvanAthI bhAvita thayelA te cha ye jIvo, viva- thoDAM Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 jAteja - samayamAM, Tu lsa - samasta duHkhonA, aMta - aMtane, 3vAyA - prApta thayA arthAt siddha-buddha mukta thaI gayAM, gaLuDe - mokSane pAmyA. bhAvArtha :- pUrvajanmanI dharma bhAvanAthI prabhAvita te cha ye jIvo nirmohI tIrthaMkara bhagavAnanA dharma zAsanamAM dIkSita thaIne tapa saMyamamAM puruSArtha karI thoDA ja samayamAM saMpUrNa duHkhothI rahita arthAt muktine prApta thayAM. Ama te badhAM IkSakAra rAjA, kamalAvatI rANI, bhRgu purohita, tenI patnI yazA ane baMne putro; vItarAga zAsanamAM dIkSita thaI parama nirvANane prApta thayAM, mukta thayAM. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :fouTkharivAra:- niHsneha- koI paNa prakAranA pratibaMdha ke pratibaddhatAthI rahita.niSparigraha - sacitta ke acitta, vidyamAna ke avidhamAna, dravya ane bhAva dareka prakAranA parigrahothI rahita banelA. thora vorArambha :- (1) atyaMta duSkara tapa svIkArIne, karmazatruono kSaya karavA dharmAcaraNa viSayaka vizeSa parAkrama karanAra thayA. (2) tattvArtha rAjavArtika anusAra jvara, sannipAta vagere atyaMta bhayaMkara rogomAM anazana ke kAyakaleza vagere tapazcaryAmAM zithila thatAM nathI ane je bhayAnaka smazAna, parvata guphA vageremAM nivAsa karavAnA anubhavI hoya che, te ghora tapasvI' che. AvA ghora tapasvI jyAre potAnAM tapa ane saMyamamAM uttarottara vRddhi kare che, tyAre teo 'ghora parAkramI' kahevAya che. dhamaparAyA - dharmaparAyaNa, dharmaniSTha, dharmazIla, thaparaMparA pAThAntara che, teno artha che jene paraMparAthI eTale sAdhudarzanathI baMne kumArone, kumAronA nimittathI purohita ane purohitanI patnIne, A baMnenA nimittathI rANI kamaLAvatI ane rANI dvArA rAjAne dharmano bodha prApta thayo. upasaMhAra:- pUrvajanmanA saMskAra, vartamAnanAM AvaraNone toDI nAMkhe che. satsaMganI asara jIvanapara sacoTa thAya che. RNanA anubaMdho gADha paricayathI jAge che. satsaMgathI jIvana amRtamaya bane che ane sAdhako paraspara premabhAvathI sAthe rahIne jIvananA dhyeya sudhI pahoMcI zake che. saMsAranI vAsanAthI dUra rahI AtmajAgRtti dvArA saMyamano sanmArga svIkAravA tatpara banavuM joIe. bhogonI virakti ja tyAgamArganI saMprApti karAve che ane tenA dvArA ja jIvAtmA zAzvata zAMtinA paramapaMthe prayANa karI zake che. A rIte A adhyayanamAM rAjA, purohita ane putronA AtmakalyANanA varNanathI mAlika, nokara ane bALakone tathA strI jAtine paNa saMyama grahaNa karI AtmakalyANa sAdhavAnI preraNA maLe che. saMyama ke AtmakalyANa sAdhavAmAM koI paNa vaya ke avasthA bAdhaka banatI nathI. jJAna ane vairAgya jAgRta thatAM kalyANano mArga khullo thaI jAya che. II adhyayana-14 saMpUrNa II Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-15:sabhikSuka 285 | paMdaramuM adhyayana paricaya : A adhyayananuM nAma sabhikSuka che. temAM bhikSunAM lakSaNanuM sAMgopAMganirUpaNa che. dazavaikAlikasUtranuM dazamuM adhyayana sabhikSu che, temAM 21 gAthAo che. jyAre A adhyayanamAM soLa gAthAo che. dazavaikAlikasutranA sabhikSu adhyayananuM ukta adhyayananAM pado sAthe kayAMka kayAMka samAnatA hovA chatAM paNa bhikSunA adhikAMza lakSaNo tathA vizeSaNo navAM che. bhikSu eTale bhikSA dvArA jIvana nirvAha karavo, eTalo ja mAtra teno artha nathI. je bhikSu mokSalakSI jJAna, darzana, cAritra, tapa prati jAgRta hoya ane tenI sAdhanAmAM kAryarata hoya, te bhikSu che.mAtra sukhasuvidhA, pada, pratiSThA, prakhyAtinA cakramAM potAnA saMyamI jIvanane gumAve che, te mAtra dravyabhikSu che. te veza ane nAma mAtrathI ja bhikSu che, vAstavika bhAvabhikSu nathI. prathama be gAthAomAM mokSa prAptinI sAdhanAmAM bAdhaka nimnokta vAtothI bhikSane dUra rahevAno upadeza che. (1) rAgadveSa (2) kapaTapUrvaka daMbhAcaraNa (3) nidAna (4) kAmabhogonI abhilASA (5) potAno paricaya ApI bhikSA grahaNa karavI (6) koI paNa vastu, vyakti ke sthAnamAM pratibaddha vihAra (7) rAtribhojana temaja rAtrivihAra (8) sadoSa AhAra, (9) pApAzrayamAM rati (10) siddhAMtanuM ajJAna (11) AtmarakSA tarapha bedarakArI (12) aprAjJatA (13) parISahothI parAjita thavuM (14) AtmaupajyanI bhAvanAthI rahita (15) sajIva, nirjIva padArtho prati muccha athavA Asakti. je bhikSu Akroza, vadha, zIta, uSNa, dazamazaka, niSadhA, zayyA, satkAra-puraskAra vagere anukULa pratikULa parISahomAM harSazokathI dUra rahI, tene samabhAvapUrvaka sahana kare che, je saMyamI, suvatI, sutapasvI ane jJAna, darzana yukata AtmagaveSaka che, jenA saMgathI asaMyama thAya ane mohanA baMdhanathI baMdhAI jAya, evAM strI, puruSothI dUra rahe che, kutUhalavRtti tathA anAvazyaka lokavyavahAra ke janasaMparkathI dUra rahI sImita, saMyamita ane jAgRtipUrNa jIvana jIve che, te ja sAco bhikSu che. je bhikSa potAnA nirvAha mATe nimittakathana Adi vidyAo, maMtra, mULa, virecana, auSadhi temaja anya cikitsA vagere prayogathI dUra rahe che, tene bhikSu kahe che. AgamayugamAM AjIvaka matavALA zramaNo A vidyAo tathA maMtra, cikitsA vagereno prayoga karatA hatA. bhagavAna mahAvIre A maMtraprayoga ke vidhAprayogane doSayukta mAnI tenA prayogano niSedha karyo che. potAnI AvazyakatAnI pUrti mATe dhanavAna, sattAdhIzo ke ucca adhikArIonI prazaMsA ke lAcArI Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 286 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 tathA pUrvaparicitonI prazaMsA ke paricaya ane garIbonI niMdA temaja nimna vyaktiono tiraskAra karato nathI, te zreSTha bhikSu che. AhAra ane bhikSAcarInA viSayamAM khUba ja sAvadhAna rahe che, na denAra prati ke yAcanA karavA chatAM apamAna karanArA prati manamAM paNa dveSabhAva lAvatA nathI, AhAra meLavavA mATe gRhasthano koI paNa prakArano upakAra karatA nathI, paraMtu mana, vacana, kAyAthI, susaMvRtta banI niHsvArtha bhAve jJAnadAnAdi upakAra kare che, nIrasa temaja tuccha bhikSA maLe to paNa dAtAnI niMdA karatA nathI, sAmAnya gharone choDIne mAtra ucca gharomAM jatA nathI, te ja zreSTha sAdhu che. koI paNa samaya, sthAna ke paristhitimAM bhayabhIta thatA nathI, game tevA bhayaMkara avAja sAMbhaLavA chatAM, je bhayamukta rahe che, te ja zreSTha bhikSu che. je vividha vAdo ke siddhAMtone jANIne paNa svadharmamAM ja daDha rahe che. je saMyamarata zAstrarahasyajJa, prAjJa, parISahavijetA hoya che, Atmavat sarvabhUteSunA siddhAMtane hRdayaMgama karI, upazAMta rahe che, virodhI pratye dveSa rAkhatA nathI ane koIne apamAnita paNa karatA nathI, jenA koI zatru ke mohayukta mitra hotA nathI, je gRhatyAgI temaja ekAkI eTale dravyathI ekalA ane bhAvathI rAgadveSa rahita thaIne vicare che, jenA kaSAya maMda hoya che, te parISahavijayI, kaSTasahiSNu, prazAMta, jitendriya, sarvathA parigrahamukta temaja bhikSuonI vacce paNa svayaMne karmano kartA ane bhoktA mAnI aMtarathI ekAkI, nirlepa rahe che, te ja zreSTha bhikSu che. niyuktikAre zreSTha bhikSunAM lakSaNa A pramANe darzAvyAM che- je rAgadveSavijayI, mAnasika, vAcika kAyika daMDaprayogathI sAvadhAna, sAvadha pravRttionA tyAgI hoya che, Rddhi, rasa ane zAtA (sukha suvidhA) maLavA chatAM tenA gauravathI dUra rahe che, mAyA nidAna ane mithyAtvarUpa zalyathI rahita hoya che, vikathAothI, AhArAdi saMjJAothI, kaSAyo temaja vividha pramAdothI dUra rahe che, moha tathA Sa vadhAranAra pravRttithI dUra rahIne karmabaMdhanane toDavA mATe mahA prayatnazIla rahe che, AvA suvratI ane apramatta bhikSu ja sarva graMthione bhedI ajarAmara pada prApta kare che. ooo Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-15: sabhikSuka paMdaramuM adhyayana sabhikSuka 287 ZIE// bhikSunAM lakSaNo ane AcAradharma : = 1 moNaM carissAmi samicca dhammaM, sahie ujjukaDe NiyANachiNe / saMthavaM jahijja akAmakAme, aNNAyaesI parivvae sa bhikkhU // 1 // zabdArtha :-samittva = vicAra karIne, moLuM = muni vRtti, sannid - samyag darzana vagerethI yukta, tabbuddhe - mAyA rahita saraLa banIne, yiALachinte = niyANA rahita, sUMthavuM - saMbaMdhIonA paricayano, gahinga = tyAga kare che, ajamAne = viSaya bhogonI abhilASAthI rahita, aLAyasI - ajJAta kuLomAM gocarI karatAM, pavvir = niraMtara vihAra kare che, sa = te, millU - bhikSuka-muni kahevAya che. E/IE bhAvArtha :- je zruta / ane cAritrarUpa dharmane aMgIkAra karI munibhAvanuM AcaraNa karIza, evo saMkalpa kare che, je jJAnAdi guNothI sahita hoya che athavA anya sthavira sAdhuonI sAthe rahe che, jenuM anuSThAna ke dharmAcaraNa mAyArahita che, jeNe niyANA - vAsanAnuM chedana karyuM che, je mAtApitA vagere svajanonA paricaya ke saMsargathI dUra rahe che, je kAmabhogonI kAmanAthI rahita che, je ajJAtakuLa eTale aparicita gharomAM bhikSAnI zuddha gaveSaNA karIne saMyamamAM vicaraNa kare che, te zreSTha bhikSu che. 2 ovarayaM carejja lADhe, virae veyaviyA''yarakkhie / paNe abhibhUya savvadasI, je kamhi vi Na mucchie sa bhikkhU // 2 // zabdArtha :- rovarathaM (novaNya) - rAtri bhojana uparata, rAtrivihAra uparata, rAgabhAva rahita thaIne, tAhe - saMyama yogya kSetramAM, rekhta - vicaraNa karanAra, vih = asaMyamathI nivRtta, veviya - vedavida, zAstronA jJAtA, Ayarajvid - AtmarakSaka, paLe buddhimAna, abhibhUta parISaha upasargone samabhAvapUrvaka sahana karanAra, savvavI = sarva eTale saMyamanuM dhyeya rAkhanAra, je je, RSThi vi - koI paNa padArthamAM, na mujkiN = mamatva rAkhatA nathI. = = bhAvArtha :- je rAga ane dveSathI dUra thaI saMyama yogya kSetramAM vicaraNa kare che, asaMyamanA pApathI virata che, zAstrajJa tathA AtmarakSaka che, buddhimAna che, rAgadveSane parAjita karIne sarva jIvone potAnA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 288 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 AtmA samAna gaNe che, je parISahavijetA che, saMyamamAM pUrNa lakSya rAkhI saceta aceta koI paNa vastumAM Asakti rAkhatA nathI, te zreSTha bhikSu che. |3 akkosa vahaM viittu dhIre, muNI care lADhe NiccamAyagutte / avvaggamaNe asaMpahiDhe, je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU // 3 // zabdArtha :- ajIta - kaThora vacanane, vAM, mArapITane, vi7 - karmonAM phaLa jANIne, dhIre - dhIra, vairyavAna puruSa, nAte = yogya kSetromAM, ghare = vicaraNa kare che, ziva = sadA, Ayare Atmagupta thaIne, AtmAnI rakSA karato, abrAmane - cittamAM viSAda na lAvatAM, asaMhid = harSa na karatAM, vasaI - badhAM kaSTone, ahiyAsa - samabhAvapUrvaka sahana kare che. bhAvArtha :- je muni, koI Akroza vacana kahe ke mAre, to tene pUrvakRta karmanAM phaLa mAnI bairya pUrvaka sahana kare che, AtmAnuM karmabaMdhathI rakSaNa karI yogya AryakSetramAM vicaraNa kare che, duHkhamAM vyAkuLa thatA nathI, anukULatAmAM ati harSita thatA nathI, parIsaha upasarga vagere samabhAvathI sahana kare che, te bhikSu che. ___paMta sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca daMsamasagaM / avvagramaNe asaMpahiDhe, je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU // 4 // zabdArtha - vAM-jIrNa, sAmAnya, saMcaLAva - zayyA ane Asana, maphattA maLe to saMtoSa rAkhe, alkAbena pade - harSa ke viSAda na karatAM, vivihaM. aneka prakAranA. bhAvArtha :- je muni sAmAnya zayyA-saMsAraka, upAzraya tathA bAjoTa, pATa, pATalA ane upalakSaNathI bhojana, vastra Adi upakaraNane samabhAve svIkAre che, je ThaMDI, garamI, DAMsa, macchara vagere anukULa -pratikULa paristhitimAM vyAkuLatA rahita thaI zAMtipUrvaka sahana kare che, te bhikSu che. / No sakkiyamicchai Na pUrya, No vi ya vaMdaNagaM kuo pasaMsaM / se saMjae suvvae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // zabdArtha - viyaM- satkAra, pUbaM- pUjA pratiSThAnI, je rUjha - IcchA rAkhatA nathI, vevaLa - vaMdanA ane, pAM- prazaMsAnI, sugo vi- jarA paNa, je - te, saMga- saMyati, subraNa - suvatI, tavassI- tapasvI, dipa-samyajJAnavALA, bAyovesaNa- AtmadaSTA. bhAvArtha :- je bhikSu satkAra, pUjA, pratiSThA, vaMdanAnI paNa apekSA rAkhatA nathI, je saMyata che, suvatI che, tapasvI che, samyagujJAna kriyAthI yukta che, AtmagaveSaka arthAtu AtmalakSI AcaraNa karanAra che, te bhikSu che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-15H sabhikSuka [ 289 ] jeNa puNa jahAi jIviyaM, mohaM vA kasiNaM Niyacchai / NaraNAriM pajahe sayA tavassI, Na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // zabdArtha - nena -jeno saMga karavAthI, viyaM - saMyama rUpa jIvanano, pukha - badhI rIte, nahIM? - vinAza thaI jAya che, vasiSa - saMpUrNa, noraM - mohanIya karmanuM, mohanuM, raNayajI - baMdhana thAya che, prApti thAya che, parariM- evAM puruSa ane strInI saMgatane, tavallI - tapasvI muni, sA - sadAne mATe, pAke- choDe che, ane je, jojhahata - kutUhalane, na 3 - pAmato nathI. bhAvArtha - jenI saMgatithI saMyamI jIvanamAM vikSepa thAya ane sarva prakAre moha bhAvo utpanna thAya, tevA strI ke puDhaSanA saMgathI sadAya dUra rahe ane koI paNa prakAranuM kutUhala na kare, te bhikSu che. |7| chiNNaM saraM bhomamaMtalikkhaM, sumiNaM lakkhaNa daMDa vatthuvijja / aMgaviyAraM sarassa vijaya, je vijjAhiM Na jIvai sa bhikkhU // 7 // zabdArtha - chivi = vastra, kASThane kotaravAnI kalA ke vidyA, sa = svara vidyA, mosaM = bhUmi saMbaMdhI bhUkaMpa vidyA, saMtattiravuM = aMtarikSa-AkAza saMbaMdhI vidyA, sumi = svapna phaLa batAvatI vidyA, ta pa = zarIranAM lakSaNo joIne sukhaduHkhanuM kathana karatI vidyA, 69 vatthavija = daMDavidhA ane vAstuvidhA, aniyara - aMgaphUraNavidyA ane, sarasa niga = pazu-pakSIonI bhASA jANavAnI vidyA, vinAhiM, A kasita vidhAothI, ba varu - potAnI AjIvikA karatA nathI. bhAvArtha :- je sAdhaka vastrAdinI chidravidyA, saptasvaragAyana vidyA, bhUmi saMbaMdhI vidyA, AkAza saMbaMdhI vidyA, svapnavidyA, lakSaNavidyA, daMDavidyA, vAstuvidyA, aMgaphUraNAdi vidyA, svara - vijJAna vagere vidhAonA prayogathI AjIvikA calAvatA nathI, te bhikSu che. __maMtaM mUlaM vivihaM vejjaciMtaM, vamaNa vireyaNa dhUmaNettasiNANaM / Aure saraNaM tigicchiyaM ca, taM pariNNAya parivvae sa bhikkhU // 8 // zabdArtha :- mata = maMtrataMtrAdinA prayoga, mUrva mULa-jaDIbUTIno prayoga, vegavaMta vaidyaka prayoga, vamaLa = vamana, virecaLa = virecana, reca, julAba, dhUmaketta = (dhotIneti) kaphadoSa vagere zuddhi mATenI prakriyA, siT = snAna, mAre = rogathI pIDita thatAM, sara = gRhasthanuM zaraNa, dInatA, chiyaM - cikitsA, IlAja, saM - A badhAMne, uiLAya - jANIne teno tyAga karI, pariNa - saMyamamAM vicaraNa kare. bhAvArtha :- rogAdithI pIDAvA chatAM je maMtra prayoga ke jaDIbuTTInA prayoga, aneka prakAranA vaidyaka prayoga, vamana, virecana, nAka dvArA karavAmAM AvatI neti dhotinI prakriyA, snAnanI preraNA, rogAdithI pIDita thatAM svajanonuM smaraNa ke gRhasthonuM zaraNa, roganI cikitsA karavI-karAvavI, AvI pApakArI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 290] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pravRttine jANIne teno darekano tyAga karI je saMyama mArgamAM vicaraNa kare che, te bhikSu che. |9 khattiyagaNa uggarAyaputtA, mAhaNabhoiya vivihA ya sippiNo / No tesiM vayai silogapUrya, taM pariNNAya parivvae sa bhikkhU // 9 // zabdArtha - hariya - kSatriya, - malla, yoddhA, 3 ArakSaka, rAvapurA - rAjaputra, mArA - brAhmaNa, moDyuM - pradhAna, sAmaMta, sikho - zilpI, kalAkAra, uiM - A badhAnI, lito pUrva po vI - prazaMsA vacana kahe nahIM, pUrtha - pUjA kare nahIM. bhAvArtha :- je muni, kSatriya rAjA, malla, licchavI Adi gaNa, ArakSaka, rAjaputro, brAhmaNo, sAmaMta ane aneka prakAranA zilpIo vagerenI prazaMsA karatA nathI, tenI pUjAnA viSayamAM rasa letA nathI, te pUjA ane prazaMsA saMyamI jIvanane upakAraka nathI, ema jANIne tene choDI saMyamamAM vicaraNa kare, te bhikSu che. 10 gihiNo je pavvaieNa diTThA, appavvaieNa va saMthuyA havijjA / tesiM ihaloiyaphalaTThA, jo saMthavaM Na karei sa bhikkhU // 10 // zabdArtha - patharUNA -dIkSA lIdhA pachI, Lio - gRhasthone, gi - joyA hoya, paricaya thayo hoya, akhabraNa - gRhasthAvasthAmAM, saMthathA - paricaya, viSNA - thayo hoya, tehiM - te gRhasthonI sAthe, tophathanerg - A laukika uddezyothI, sathava - vizeSa paricaya, ga re - karatA nathI. bhAvArtha :- pravrajita thayA pachI ke pahelAM je gRhasthonA sahavAsamAM ke paricayamAM AvyA hoya, temAMthI koInI paNa sAthe laukika uddezyathI arthAt vastra, pAtra, bhikSA, prakhyAti, prazaMsA vagerenI prApti mATe je paricaya karatA nathI, te bhikSu che. 11 sayaNAsaNa pANabhoyaNaM, vivihaM khAimaM sAimaM paresiM / ___ adae paDisehie NiyaMThe, te tattha Na paussai sa bhikkhU // 11 // zabdArtha :- sayAlA pApabhoya - zayyA, Asana, pANI ane AhAra, vivi6 - aneka prakAranA, hApha - phaLa, mevA, sAphAM - mukhavAsanA padArtho, paff - gRhasthanA gharamAM hoya, evA * na Ape, paripa. niSedha kare, piya-nigraMtha munie, taltha - tenA para, i paDasa - dveSa na kare. bhAvArtha :- Avazyaka zayana, Asana, peyapadArtha, bhojana, vividha prakAranAM phaLa, mevA ane mukhavAsa Adi gRhastha na Ape ke yAcanA karavA chatAM paNa niSedha kare, to tenA para aMza mAtra dveSa karatA nathI, te nigraMtha bhikSu che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-15:sabhikSuka, [ 291 | |12 jaM kiMci AhArapANagaM, vivihaM khAimaM sAimaM paresiM laddhaM / jo ta tiviheNa NANukape, maNa vaya kAyasusaMvuDe sa bhikkhU // 12 // zabdArtha - paff - gRhasthonAM gharethI, liva - je kaMI paNa, AhAra pILAM- AhAra pANI, vivi6 - aneka prakAranA, hA - khAdha, sApha - svAdima, mukhavAsAdi, taDuM- prApta karIne, no - je, te - te AhAra pANInI, sivizeSa - mana, vacana, kAyAthI, na apure - anumodanA, prazaMsA kare nahi, ne - paraMtu, magavavA susavuke mana, vacana, kAyAne vazamAM rAkhe. bhAvArtha :- gRhastho pAsethI vividha prakAranAM azana, pAna, mevA-mIThAI ke mukhavAsa meLavIne je mana, vacana, kAyAthI tenuM anumodana ke prazaMsA karatA nathI arthAt IMgAladoSanuM sevana karatA nathI, mana, vacana, kAyAne pUrNa saMvRta-vazamAM rAkhe che, te bhikSu che. |13 AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIyaM sovIra javodagaM ca / No hIlae piMDa NIrasaM tu, paMtakulAiM parivvae sa bhikkhU // 13 // zabdArtha :- mAvAmAM. bhAtanuM osAmaNa, veva,ane, navola- java, javanuM bhojana, sIya = ThaMDuM, lovara = chAsanI uparanuM pANI, navo = javanuM pANI, tu - ane, khIrasa = nIrasa, piMs khorAka vagere maLavA para, go hatA - tenI avahelanA karatA nathI, pazutA - sAmAnya gharomAM, bhikSAvRtti kare. bhAvArtha :- je osAmaNa, javanuM bhojana, ThaMDuM bhojana, chAsanI parAza ke javanuM pANI vagere nIrasa bhikSAnI niMdA karatA nathI, ane bhikSA mATe sAmAnya gharomAM paNa jAya che, te bhikSu che. 14 saddA vivihA bhavaMti loe, divvA mANussagA tahA tiricchA / bhImA bhayabheravA urAlA, jo soccA Na vihijjai sa bhikkhU // 14 // zabdArtha :- to - lokomAM, vidhyA - deva saMbaMdhI, nAbulsa - manuSya saMbaMdhI, tahAM - ane, ricchA - tiryaMca saMbaMdhI, bInA * bhayaMkara, mAravA - bhayajanaka, ati DarAmaNA, 3/nA : mahAna, vizeSa, vihiw = bhayabhIta nathI thatAM. bhAvArtha :- je A saMsAramAM deva, manuSya ane tiryaMca eTale pazu-pakSIonA aneka prakAranA ati bhayaMkara zabdo ane adbhuta avAjane sAMbhaLIne je bhayabhIta thatA nathI, te bhikSu che. |15 vAdaM vivihaM samicca loe, sahie kheyANugae ya koviyappA / paNNe abhibhUya savvadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // zabdArtha :- no - lokomAM pracalita, vAvuM = matamatAMtarone, manna = jANIne, moviyA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 292 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - vidvAna AtmA, vicakSaNa sAdhu, saheNa - samyajJAna yukta thaIne, teyApurANa - bIjAnA duHkhane samajanAra, saMyamanA anugAmI, je buddhimAna sAdhu, samaya badhA parISahone samabhAvapUrvaka sahana kare che, savvalI - sarva eTale saMyamanuM lakSya rAkhanAra, 3 - kaSAyo para vijaya prApta kare che, videhe = koI jIvane pIDA pahoMcADato nathI. bhAvArtha :- je loka pracalita vividha dharma ke darzana viSayaka vAdane jANIne jJAna, darzanAdimAM sthira rahe che, je bIjAnA duHkhane samajanAra athavA saMyamanA anugAmI che, jemaNe zAstrono parama artha jAmyo che, je buddhimAna che, parISahane jIte che, je sarva jIvonuM hita karanAra athavA saMyamanuM lakSya rAkhanAra che, kaSAyone upazAMta kare che, koI paNa jIvone pIDA pahoMcADato nathI, te bhikSu che. asippajIvI agihe amitte, jiidie savvao vippamukke / aNukkasAI lahuappabhakkhI, ciccA giha egacare sa bhikkhU // 16 // tti vema | zabdArtha - vikhavI - zilpakalA dvArA potAno nirvAha na karanAra, ke - gharabAra rahita, mitte - mitra ane zatru rahita, sabbo vinu = bAhya ane AtyaMtara baMdhanothI sarvathA rahita, apuratA alpa kaSAyavALA, rAhu - nIrasa, nisAra, apamI - parimita AhAra karanAra, vuiM - ghara parigrahane, vivA - choDIne, Jvara - rAgadveSa rahita thaIne vicare, ekAkIbhAvamAM vicaraNa kare. bhAvArtha :- je citrakaLA Adi zilpajIvI nathI, je gRhatyAgI hoya che, jenA Asaktijanaka koI aMgata mitro nathI, je jitendriya che, je sarva prakAre parigraha rahita che, je alpakaSAyI che arthAt jenAmAM krodhAdi kaSAya maMda che, je nIrasa ane parimita AhAra grahaNa kare che, je gRhavAsa choDIne dravyathI ke bhAvathI ekalA vicare che, te bhikSu che. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :mo:- (1) mana-vacanagupti, (2) je trikAlAvasthita jagatane jANe che, (3)jIvasvarUpa ke lokasvarUpanuM manana kare, te muni che, (4) muninuM bhAvakarma mauna ke munitva che. ahIM prasaMgane anukULa maunano artha - samagra zramaNatva, munibhAva, munitva ke munidharma che. saMdipa :- (1) sahita - samyagu darzana, jJAna, cAritra ane tapathI yukta athavA samyagu jJAnakriyAthI yukta (2) sahita - bIjA sAdhuonI sAthe (3) svahitakArI, sadanuSThAnathI yukta (4) sva - AtmAno hitaciMtaka. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--15 : sabhikSuka ziyALuiM :- (1) nidAna - viSaya sukhanI AsaktithI karavAmAM Avelo saMkalpa. (2) nidAna eTale karmabaMdha ke karmabaMdhanA kAraNo jenAM chedAI gayA che, ochA thaI gayA che. (3) chinnanidAnano artha apramata saMyata che. 293 3'3 :- 7- (1) Rju - saMyama, kaDe - karanAra, saMyamapradhAna anuSThAna karanAra. (2) RRju - je mAyAno tyAga karI saralatApUrvaka dharmAnuSThAna kare che. saMthavaM jahijja :- (1) saMstava arthAt paricayane je choDI de che, pUrvaparicita mAtapitA vagere, pazcAt paricita sAsu sasarA vagerenA saMstava - paricayano je tyAga kare che. (ra) samasta saMparka, paricayathI dUra rahenAra. ajamAne :- (1) IcchAkAma ane madanakAmarUpa kAmonI je abhilASA karato nathI te (2) akAma arthAt mokSa. manuSya samasta abhilASAothI nivRtta thAya, tyAre mokSa ghAya che, A rIte akAma e mokSanuM svarUpa che. anya kAmanA- IcchAono tyAga karI je ekAMta mokSanI kAmanA kare che, te akAmakAmI. aLAvaCI :- (1) nimaMtraNa ke pratIkSA athavA koI prakAranI taiyArI jyAM na hoya evAM gharomAMthI bhikSA lenAra (ra) ajJAta gharomAMthI eTale sAdhunA AvavAnuM anumAna ke lakSya jene nathI evAM ghara (3) jaina sAdhuthI aparicita ke alpaparicita ghara. A ajJAta ghara zabdathI koI ekAMta jainetara ghara, evo artha paNa kare che paraMtu sAmAnyataH te artha upayukta nathI, vizeSa abhigrahadhArI evo abhigraha karI zake che; sAmAnyataH sAdhu jainetaranA gharamAM ja gocarI jAya to sAmudAnika gocarI na thAya ane zrAvakone bAramA vratano lAbha paNa maLe nahIM, mATe Avo ekAMta artha karavo yogya nathI. 6 minyU :- ahIM A zabdathI koNa bhikSu che ke nathI, evo arthanirNaya ke AkSepano uddezya nathI paraMtu sUtrakAre ahIM bhikSunA, muninA AcaraNIya guNonuM kathana karyuM che. tenAM AcaraNathI munitva ke munitvano uddezya pUrNa thAya che; athavA AvAM AcaraNothI zreSTha ke Adarza guNavAna muni banI zakAya che, mATe dIkSA lenArane A badhA guNothI yukta thavuM joIe ane te guNono abhyAsa paNa karavo joIe. ahIM samasta gAthAomAM prayukta sa mivadhU dvArA sUtrakArano A saMketa spaSTa thAya che. rAovayaM :- (1) rAgoparata - rAga eTale AsaktithI uparata (2) rAjhurata - rAtribhojana tathA rAtrivihArathI uparata - nivRtta. (3) rAova - rAtri - divasa dharmadhyAnamAM yaM - rata ke lIna rahenAra. gheliyADayavid-vadhivA-rakSita H tenA be artha thAya che (1) vedavit hovAthI AtmAnI rakSA karanAra. (ra) jenA dvArA tattva jANavAmAM Ave che, tene veda eTale siddhAMta athavA Agama kahe che. tenA vettA eTale zAtA hovAthI durgatithI AtmAnuM jeNe rakSaNa karyuM che. (3) vedavit eTale jJAnavAna, zAstrajJa tathA AtmarakSita eTale jemaNe samyagdarzanAdino lAbha prApta thayo che athavA je AtmaguNonI rakSA kare che te. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 294 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 paum :- (1) heyopAdeyanA jJAnamAM buddhimAna tathA (2) Aya eTale samyaggadarzana, jJAna, cAritrano lAbha ane upAya eTale utsarga, apavAda tathA dravya, kSetra, kALa, bhAvanI vidhionA jJAtA. pUyaH- parISahone, upasargone ke rAga-dveSane parAjita karIne. sabbavalIH - (1) sarva zabda ahIM sarvaviratirUpa saMyamano sUcaka che. saMyamanuM pUrNa lakSya rAkhanAra ke saMyamane ja jonAra. (2) sarvadarzI eTale samasta prANIone Atmavat jonArA. bdi vi muchapa - je koI paNa sacitta ke acitta vastumAM mUcchita, pratibaddha ke saMsakata nathI. A vAkyAMzathI parigraha nivRttinuM vidhAna spaSTa thAya che. nAde :- lADha zabda bIjI ane trIjI gAthAmAM che. AcArAMga sUtra ane nizItha sUtramAM paNa A zabda jovA maLe che. teno artha yogya anukULa AryakSetra thAya che. baMne gAthAomAM 'nATTe' zabdanI sAthe 'vare' kriyA padano prayoga che, tethI teno artha 'AryakSetramAM vicaraNa karavuM te pramANe thAya che. zrI AcArAMga sUtra ane nizItha sUtramAM paNa A ja artha karyo che. pUyaM-pUjA, suMdara vastra, pAtra, sarasa svAdiSTa AhAra vagerethI sammAnita kare, tevI IcchA. AvakavesaNa - (1) AtmagaveSaka. karmarahita AtmAnA zuddha svarUpanuM gaveSaNa ke anveSaNa karanAra, arthAtu mAro AtmA kema zuddha thAya, tenA upAyonuM anveSaNa karanAra (2) Aya eTale samyagdarzanAdi lAbha prApta karanArA (3) Ayata eTale mokSano gaveSaka, te Aya.veSaka ke AyatagaveSaka kahevAya che. binahiM ja nIvara :- prastuta sAtamI gAthAmAM daza vidhAono ullekha che. (1) chinnanimitta (2) svaranimitta (3) bhUminimitta (4) aMtarikSa nimitta (5) svapnanimitta (6) lakSaNanimitta (7) daMDavidyA (8) vAstuvidhA (9) aMgavikAra arthAt aMgaphUraNa nimitta (10) svaravicaya. 'aMgavijjA'mAM aMga, svara, lakSaNa, vyaMjana, svapna, chinna, bhauma ane aMtarikSa, e aSTAMga nimitta che. prastuta gAthAmAM'vyaMjana' ne choDIne zeSa sAta nimittono ullekha che. daMDavidhA, vAstuvidhA ane svaravicaya e traNa vidyAo sahita daza vidyAo thAya che. A daza vidyAonuM spaSTIkaraNa A pramANe che(1) chinnavidha :- vastra, dAMta, lAkaDI, pAtra vagere padArthomAM koI paNa prakAre thayelA cheda ke kapAyelA koI bhAga viSe zubhAzubha nirUpaNa karanArI vidyA, te chinnavidyA che. (2) svaranimitta - Saja, RSabha, gAMdhAra, madhyama, paivata vagere sAta svaromAM koI paNa svaranuM svarUpa kahIne tenA phaLanuM kathana karavuM. bIjI daSTie nAkanI DAbI ke jamaNI bAju cAlatA zvAsathI traNa nADIomAMthI kaI nADI cAlI rahI che ane kaI nADImAM kayuM kArya karavuM lAbhadAyaka bane che, tenuM jJAna karAvavuM, te svaravidhA che. (3) bhUminimitta - bhUmikaMpanAdinuM lakSaNa temaja zubhAzubha phaLa dekhADavuM athavA bhUmigata dhana vagere Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-15: sabhikSuka | 295 | jANavuM.kaI bhUmimAM kyAM kaI vastu maLI zake? kayAM kevI khetI thaI zake? vagere daSTie bhUminA lAbhAlAbha viSe vicAravuM. (4) aMtarikSa nimitta - AkAzamAM gaMdharvanagara, digdAha, dhULavRSTi vagere dvArA athavA graha, nakSatro ke tenI gatithI niSpanna thatAM yoga tathA udaya asta dvArA tenI gatividhithI varSa ane samayanuM zubhAzubha phaLa darzAvavuM. (5) svapnanimitta - svapna dvArA zubhAzubha phaLanuM kathana karavuM. (6) lakSaNanimitta - strI, puruSa, hAthI, ghoDA vagerenA zarIramAM rahelA masA, lAkhuM ane rekhAothI zubhAzubha phaLa jANavuM, kahevuM. (7) daMDavidhA:- vAMsa, daMDa ke lAkaDI vagerene joIne te keTalI gAMThavALI, zuM phaLa Ape che; vagere zubhAzubha kathana karavuM. (8) vAstuvidhA:- makAnonAM nirmANa saMbaMdhI lakSaNa, svarUpa temaja tadviSayaka zubhAzubhanuM kathana karavuM. (9) aMgavikAravidyA :- AMkha, mastaka, hAtha, paga, lalATa, vagere aMgonAM phUraNanAM zubhAzubha phaLano vicAra athavA te aMgonI AkRti anusAra phaLa kahevuM (10) svaraciyaH- (1) tetara, ziyALa, kocarI vagere pazupakSIonA svara jANIne zubhAzubhanuM kathana karavuM. (2) DAbI ke jamaNI nADInI zvAsa kriyAthI kAryAkAryano nirNaya batAvavo. ja nava-A vidyAothI saMyamano samaya barabAda na kare athavA vidyAothI lokeSaNAvRtti na kare, vidyAprayogathI AjIvikA calAve nahIM. - (1) maMtra - laukika temaja sAvadha kArya mATe maMtra, taMtrano prayoga karavo ke dekhADavo. vividha devArAdhana dvArA siddha karavAmAM Ave, te maMtra. (2) mUla - vanaspatirUpa auSadhio, jaDIbuTTIono prayoga karavo - karAvavo. (3) vaidhaciMtA - vaidyaka saMbaMdhI vividha auSadhi vagereno vicAra temaja prayoga karavo. (4) vamana - UlTI karAvavAnuM auSadha (5) virecana - jhADA karAvavAnuM auSadha (6) dhumaNea - (dhuvaNeti - dhotineti) nAka dvArA kaphanI zuddhi karavI. A prakriyAmAM nAkathI pANI pIvAnI ke bahAra kADhavAnI vidhi hoya che. suMvALI dorI banAvIne tene nAkamAM aMdara sudhI nAkhI zuddhi karavAmAM Ave che. A ja rIte vastra dvArA paNa viziSTa kapha zuddhi thAya che. A prakriyAne bhagavad gomaMDalamAM 'netidhotI' kahe che. dazavaikAlika sUtranA trIjA adhyayanamAM paNa sAdhunA anAcAronA kathanamAM A zabdonA prayoga che. tyAM paNa vamana-virecana, bastikarma ane aMjana vagere zabdo sAthe dhUvaNeti' zabda che. A zabda prAkRta ardhamAgadhI zabda che. tene ja hiMdI gujarAtI DikzanerImAM dhAI ke dhoti ane neti evo artha Apyo che. cikitsA pustakomAM dhotineti prakriyAnuM varNana jovA maLe che. (7) snAna - zarIranI zuddhi mATe snAna Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 karavuM te (1) dezasnAna tathA (2) sarvasnAna, evAM be prakAranA snAna che athavA upacAra mATe jaLathI snAna karAvavAnI kriyA. (8) Atura smaraNa - rogAdinI pIDAthI svajanonuM smaraNa karavuM ane (9) cikitsA - (1) gRhasthanI cikitsA karavI-karAvavI. (2) sAdhu mATe sAvadha upacAra karavo-karAvavo. moDraya - viziSTa vezabhUSamAM rahenAra, rAjamAnya amAtya, maMtrIpradhAna vagere. sividekha pure:- (1) prApta thayelA AhAranA saMbaMdhamAM mana, vacana ane kAyA, traNe ya yogathI koI paNa prakAranuM anumodana na karavuM. ahIM apurU zabda tividekha nI sAthe ane AhAranA prasaMgamAM che. tyAra pachI turaMta A ja arthane vadhAre puSTa karavA mana, vacana, kAyAnA traNe ya yogane susaMvRtta rAkhe, AvAM zabdo, vAkayo che mATe aNukaMpe zabdano anumodana artha ahIM upayukta lAge che. (2) anukaMpA = dayA khAIne gRhastha dAtAne AzIrvAda Ape nahIM. (3) glAna, bimAra gRhastha Adine te AhAra Ape nahIM, tenI anukaMpA na kare, te bhikSu nathI ameravA :- (1) atyaMta bhayotpAdaka (2) jaMbUdIpaprajJapti anusAra bhayathI Akasmika bhaya samajavo ane bhairavathI siMhAdino bhaya samajavo. ja vihimDu :- (1) je Darato nathI. (2) pa viDui - vyathita thato nathI arthAta bhayabhIta thaIne saMyamathI calita thato nathI. vA vivida potapotAnA darzana ke dharmanA aneka prakAranA vAdavivAda. jema ke - koI pula bAMdhavAmAM dharma mAne che, to koI pula na bAMdhavAmAM. koI gRhavAsamAM dharma mAne che, koI vanavAsamAM, koI muMDana karavAmAM to koI jaTA rAkhavAmAM dharma samaje che. AvA aneka prakAranA vAda -mato che. heyApuNe:- (1) vinaya, vaiyAvRtya temaja svAdhyAya vagere pravRttiothI yukta. (2) prANIonAM duHkha ke Azayano jJAtA. vaheDAH - je vacana ane kAyAthI bIjAnI niMdA ke prapaMca karatA nathI athavA je koIne paNa bAdhaka thatA nathI, pIDA upajAvatA nathI. mitte - amitrano sAmAnya artha che, jene koI mitra na hoya, arthAt sAdhune Asaktivardhaka mitra na hovA joIe. hu agamI - laghuno artha che tuccha, nIrasa. alpano artha che thoDuM arthAt nIrasa bhojana paNa amuka mAtrAmAM ja khAnArA. pAvara :- (1) ekAkI, rAgadveSarahita banI vicaraNa karanAra (2) karma nirjarAnA lakSe ekalA vicaraNa karanArA. (3) ekatvabhAvamAM ramaNa karanArA. upasaMhAra:- je vyakti viSayothI para thaI mAtra mukti mATe bhikSu banyo che, tenuM jIvana sAmAjika sukha Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana--15 : sabhikSuka suvidhAothI, mAnyatAothI temaja dhAraNAothI sarvathA nirALuM ja hoya che. saMsAramAM patananAM nimitto puSkaLa che, mATe sAdhakoe sAvadhAna rahevuM joIe. sAdhaka nIDara hovo joIe. potAnI lakpasiddhimAM vighna Ave evA lokothI te dUra rahe che. te vyartha loka vyavahAra ane janasaMparkathI haMmezAM alaga rahIne sImita, saMyamita ane jAgRtipUrNa jIvana jIve che. AvuM jIvana jIvanAra bhikSu hoya che. niMdA stutithI uparata, rAgadveSathI mukta, viziSTa sarvottama svalakSyamAM ja tenI jIvana yAtrA hoya che. Ama, A adhyayana ja dvArA bhikSunA saMyamita jIvananI vAstavika saMhitAno saMdeza Apyo che. // adhyayana-15 saMpUrNa // 297 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 soLamuM adhyayana OROOOOOOOR paricaya : A adhyayananuM nAma 'brahmacarya samAdhisthAna' che. temAM dasa brahmacarya samAdhisthAnanuM gadya ane padyarUpe nirUpaNa che. sAdhaka jIvananI amUlya nidhi brahmacarya che. te sAdhanAno merudaMDa che. sAdhaka jIvananI zuddha sAdhanAnuM siMhadvAra che. sAdhu jIvananI samasta sAdhanAo tapa, japa, samatva, dhyAna, kAyotsarga, parISahavijaya, kaSAyavijaya, viSayAsakti tyAga, upasarga sahanazIlatA vagere brahmacaryarUpI sUryanI AjubAju pharanArA graha nakSatro samAna che. jenuM brahmacarya sudaDha ane surakSita hoya, tenI sarva sAdhanA saphaLa thAya che. prastuta adhyayanamAM Indriya ane manaHsaMyamarUpa brahmacaryanI surakSA mATe dasa samAdhisthAna kahyAM che, jene anya Agamo temaja graMthomAM guptio athavA vADa kahI che. brahmacaryanA bhAvone mana, buddhi, citta temaja hRdayamAM samyagarUpe samAhita, pratiSThita ke lIna karavA mATe A dasa niyama athavA sAvadhAnIonI AvazyakatA che. A samAdhisthAna ke surakSAnA niyamonAM pAlana mAtrathI brahmacaryanI sAdhanA pUrNa thatI nathI kAraNa ke kAmavAsanA temaja viSayomAM ramaNatArUpa vikAronAM bIja to aMdara hoya che. aMtaramAM chUpAyelA te vikArono saMpUrNataH nAza karavA zarIra, Indriya temaja mananA viSayothI virakata thavuM jarUrI che. vAstavamAM AtmasvarUpa athavA AtmabhAvomAM ramaNatA karavAthI ja Indriya ane manathI chUTI zakAya che. brahmacaryane pAmavAno A ja rAjamArga che. to paNa sAdhanAnA kSetramAM jAgRti temaja sAvadhAnI mATe niyamo ke maryAdAonI upayogitA paNa Avazyaka che kAraNa ke zarIra, Indriyo temaja mananA mohaka vAtAvaraNamAM sAdhakane abrahmacarya tarapha jatAM niyamo ke maryAdAo roke che, tethI A niyamo brahmacarya sAdhanAnA sajAga praharIo che. tenAthI brahmacaryanI sarvAMgI sAdhanAnI saphaLatAmAM sahAyatA maLe che. A adhyayananA prAraMbhamAM svayaM zAstrakAre sarvaprathama zuddha brahmacarya samAdhisthAnonI upayogitA ane anivAryatA darzAvI che ke A sthAnanAM pAlanathI sAdhakano AtmA saMyamapuSTa, citta samAdhithI puSTa ane mana, vacana, kAyAthI virata banI apramattapaNe AtmalakSI thaI vicaraNa kare che. ahIM saMyamanI vRddhimAM 17 prakAranA saMyama ane brahmacarya vrata rUpa saMyama apekSita che. (2) saMvaravRddhimAM Azrava ane karmabaMdhanI maMdatA apekSita che. (3) samAdhivRddhimAM cittasamAdhi bhAvonI prazastatA apekSita che. prastuta adhyayanamAM brahmacaryanI surakSA mATe dasa samAdhisthAna kahyAM che, te A pramANe che- 1. brahmacarya vratanA ArAdhaka sAdhaka strI, pazu, napuMsakathI rahita ke anAkIrNa zayana ane AsananuM sevana kare. 2. strIkathAnuM varjana kare, tyAga kare. 3. strIo sAthe eka Asana para na bese. teonI ati nikaTa Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-16 : brahmacarya samAdhisthAna na bese. 4. strIonAM manohara ane manorama aMgopAMgane nIrakhIne ekITase na jue, tenuM ciMtana paNa na kare. 5. strInA kAma vikArajanaka zabda na sAMbhaLe. 6. pUrvAnubhUta rati krIDA vagerenuM smaraNa na kare. 7. sadA svAdiSTa, pauSTika, sarasa AhAra na kare. 8. pramANathI vadhAre AhAra pANInuM sevana na kare, UNodarI kare, mukhathI ochuM khAya. 9. zrRMgAra, vibhUSA ke suzobhananI pravRttio na kare. 10. zabdAdi pAMca viSayomAM Asakta na bane. sthAnAMgasUtra ane samavAyAMgasUtramAM brahmacaryanI nava guptiono ullekha che. uttarAdhyayanasUtramAM dasa samAdhisthAnanuM kathana che ane Avazyaka vRtti Adi graMghomAM navavADanuM kathita che. nava gupti, dasa samAdhisthAna, navavADanI tulanA :- zrI samavAyAMga sUtra zrI ghAMga sUtra nAma brahmacaryanI nava gupti | brahmacaryanI nava / trupti strI,pazu, paMDakathI saMsakta sthAnanuM sevana | strI,pazu, paMDakathI vivakta- rahita sthAnanuM sevana kare kare nahIM. 1 2 | strInI vAto kare nahIM. | 3 |strI sthAnano upayoga kare nahIM. 4 | strInI manohara, suMdara Idriyone jue nahIM, tenuM ciMtana kare nahIM. 5 praNIta (mAdaka) bhojana kare nahIM. 7 8 9 10 ati mAtrAmAM bhojana kare nahIM. pUrva bhakta bhogonuM smaraNa kare nahIM. zabdAnuvAdI, pAnuzI gaMdha, svAda, sparza ane prazaMsAvAdI na thAya arthAta zabdAdimAM AsaktipUrvaka pravRta thAya nahIM. zAtAjanya sukhamAM Asakta thAya nahIM. strInI vAto kare nahIM. strI sthAnano upayoga kare nahIM. strInI manohara, suMdara iMdriyone jue nahIM, tenuM ciMtana kare nahIM. praNIta (mAdaka) bhojana kare nahIM. ati mAtrAmAM bhojana kare | nahIM. pUrve bhogavelA kAma bhogonuM smaraNa kare nahIM. zrI uttarAyana sUtra brahmacarya deza samAdhisthAna vivakta zayanAsananuM sevana kare zAtAjanya sukhamAM Asakta thAya nahIM, sukhazIla bane nahIM.. strInI kathA-vAto kare nahIM. strI sAthe eka Asana upara bese nahIM. strInI manohara, dara diyone jue nahIM, tenuM ciMtana kare nahIM. pAMtarani pAkathI strInA zabdo sAMbhaLe nahIM pUrve bhogavelI ratikrIDAnuM smaraNa kare nahIM. praNIta AhAra varjana mAnuvAdI, rUpAnuvAdI na atiyAtrAmAM bojana kare nahIM. thAya, kAmottejaka zabdAdi viSayonuM sevana kare nahIM, 299 vibhUSAnuvAdI thAyanahIM. arthAta vibhUSAnI pravRtti kare tak. zabdAnuvAdI, rUpa,rasa, gaMdha,sparzonuvAdI na thAya. vAraMvAra AsaktipUrvaka zabdAdi viSayone bhogave nahIM |Avazyakati paMca sAhitya brahmacaryanI nava vADa vivakta zayanAsana nuM sevana kare strInI kathA parihAra niSAdyAnvezana strI aMgopAMga darzana tyAga kuMDayAMtara(bhIMta AMtare) zabda zravaNAdi varjana pUrva bhoga asmaraNa praNIta bhojana tyAga atimAtrAmAM bhojana tyAga vibhUSA parivarjana Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 300 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 prastuta dasa samAdhisthAnomAM sparzendriyanA saMyama mATe sahazayanAsana tathA ekAsana para besavAno, rasanendriyanA saMyama mATe atimAtrAmAM AhAra temaja praNIta AhAra sevanano, cakSurindriyanA saMyama mATe strIdeha temaja tenA hAvabhAvonAM nirIkSaNano, zrotendriya saMyama mATe strIonA vikArajanaka zabdazravaNano, manaHsaMyama mATe kAmakathA, vibhUSA temaja pUrvakrIDita smaraNano ane sarvendriyanA saMyama mATe pAMca IndriyonA viSayomAM AsaktinA tyAganuM kathana che. sutrakAre Indriyo ane mana upara saMyama na rAkhavAthI pratyeka samAdhisthAnanI sAthe sAthe tenA bhayaMkara pariNAmanuM kathana karyuM che. aMte padhomAM ukta dasa sthAnonuM vizada nirUpaNa tathA brahmacaryamahimAnuM varNana che. saMkSepamAM pUrvokta aneka paraMparAonA saMdarbhamAM brahmacaryanAM A dasa samAdhisthAnonuM mahattvapUrNa varNana che. ooo Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna 301 . ___- solabhuM madhyayana +27 weruzi 2121lzello 702 bahAcarya samAdhisthAnanuM mahAlya :| 1 suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacera samAhiThANA paNNattA, je bhikkhU soccA, Nisamma, saMjamabahule, saMvarabahule, samAhibahule, gutte, gutidie, guttabaMbhayArI sayA appamatte vihrejjaa| zArtha :- dasa baMbhacera samAhiThANA - brahmayartha samAdhina isa sthAno, paNNattA - hyA cha, je - Thene, soccA - sAmagIna, Nisamma = 66yamA pA29zana, saMjamabahule - saMyamanI vRddhi, saMvarabahule - saMvaranI paDasatA, samAhibahule - samAdhibhAvanI basatA, gutte - mana, kyana bhane AyA 43 gupta, guttidie - indriya saMyama yuta, guttabaMbhayArI - gupta brahmayArI, brAyaryakSa, sayA - AEL, appamatte - prabhAlita thana, viharejjA - viy29|| 42. bhAvArtha :- (sudhAsvAmI meM svAmIna mA prabhAe hyu) AyuSyamAn ! meM samanyu cha, te bhagavAne A pramANe kahyuM che - A nigraMtha pravacanamAM sthavira bhagavaMtoe dasa brahmacarya samAdhisthAna kahyAM che, jene sAMbhaLIne, tenA arthano nirNaya karIne, bhikSu pRthvIkAya vagere 17 prakAranA saMyama, saMvara tathA citta samAdhinI bahulatA prApta karIne mana, vacana, kAyAnuM gopana kare; indriyonA viSayothI virakta bane, brahmacaryane guti dvArA surakSita karIne haMmezAM apramattapaNe saMyamamAM vicaraNa kare. | 2 kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa bambhacerasamAhiThANA paNNattA, je bhikkhU soccA, Nisamma, saMjamabahule, saMvarabahule, samAhibahule, gutte, gutidie, guttabaMbhayArI sayA appamatte viharejjA? ime khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA paNNattA, je bhikkhU soccA, Nisamma, saMjamabahule, saMvarabahule, samAhibahule, gutte, guttidie, guttabaMbhayArI sayA appamatte viharejjA / taM jahAzArtha :- kayare - dhyAyAta, khalu - pAhapUrti bhATeno avyaya cha, nizcayathI, ime - mA, A sA , taMjahA - te prabhArI cha. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- prazna- sthavira bhagavaMtoe brahmacarya samAdhinAM kayAM kayAM daza sthAna kahyAM che? jene sAMbhaLI. tenA arthano nirNaya karI, bhikSu saMyamabahulatA, saMvarabahulatA ane samAdhibahulatA; Ama, uttarottara bahulatA prApta karI mana, vacana, kAyAnuM gopana kare; Indriyone viSayothI virakta banAve, brahmacaryane guptidvArA surakSita rAkhe ane haMmezAM apramattapaNe saMyamabhAvamAM vicaraNa kare. uttara-te dasa sthAna A pramANe che -jene sAMbhaLI, tenA arthano nirNaya karI, bhikSu saMyamabahulatA, saMvarabahulatA, samAdhibahulatA prApta karI; mana, vacana, kAyAnuM rakSaNa kare, indriyone viSayothI virakata banAve, gupta brahmacArI banI sadA apramattapaNe saMyamabhAvamAM vicaraNa kare che. te dasa sthAna kramazaH A pramANe che - vivecana :brahmacarya samAdhisthAnonI sudaDhatA sAdhune brahmacarya samAdhisthAnonI sudaDhatA mATe sUtrakAre nava sUtro kahyA che. (1) A sthAnonuM sArI rIte zravaNa (2) artha para vicAra (3,4,5) saMyama, saMvara ane samAdhino adhikAdhika abhyAsa (6) traNa guptiothI mana, vacana temaja zarIranuM gopana (7) IndriyonA viSayothI AtmAnuM rakSaNa (8) navavidha guptiothI brahmacaryanI surakSA (9) sadeva apramatta apratibaddha vihAra. brahmacaryanA dasa samAdhisthAna :(1) upAzraya viveka :| 3 vivittAI sayaNAsaNAI sevittA havai, se NiggaMthe / No itthI pasu paMDaga saMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havai, se nniggNthe| taM kahamiti ce ? AyariyAha-NiggaMthassa khalu itthIpasupaMDaga saMsattAI sayaNAsaNAI sevamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe itthi pasupaMDaga saMsattAI sayaNAsaNAI sevijjA / zabdArtha :- vivittaDuM - vivakata. strI, pazu ane napuMsaka rahita, saM/MT$ - zayyA ane Asana vagerenuM, nittA - sevana kare che, je - te,futhe -nigraMtha, vaDuM thAya che, phalhI suvaDA saMsAruM - je strI, pazu ane napuMsaka sahita, no Lithe- nigraMtha nathI, hari re - AvuM kema? tenuM zuM kAraNa?, mAyariyAda - AcArya uttara Ape che ke, haju - nizcayathI, sevAsa - sevana karanAra. bipAMthasa - nigraMtha, aMbArisa - brahmacArInAM, mare - brahmacaryamAM. saMva , Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna [ 303 ] zaMkA, bIjA lokone saMdeha thAya, hA - bhoganI IcchA, cAhanA, viSNA vA - brahmacaryanAM phaLa pratye zaMkA, cittamAM asthiratA, samuni - utpanna thaI jAya, beya (evuM) - alanA athavA vinAza, tannA - thaI jAya, 3mA - unmAda, gAMDapaNa, unmatatA, pa3 nA thaI jAya, vIMdaiAM - lAMbA samaya sudhI rahenAra, roga - zArIrika roga, mA - zIdhra mRtyu karanAra roga, plega vagere, viSNA - thaI jAya, varipattAno - kevaLajJAnIo dvArA prarUpita, thAo - dharmathI, elekjhA - bhraSTa thaI jAya, tanhA , eTalA mATe, hA - nizcayathI, fothe - nigraMtha munie, Oi pazupaDA saMsAruM - strI, pazu ane napuMsako saMsaktayukta, thANA - zayyA ane Asana vagerenuM, go vinA - sevana karavuM na joIe. bhAvArtha - je strI vagerethI rahita ekAMta sthAna ke zayana Asana nuM sevana kare che, te nigraMtha che paraMtu je strI, pazu ane napuMsakathI yukta sthAna ke zayana AsananuM sevana kare, te nigraMtha nathI. praznate kevI rIte? athavA tenuM zuM kAraNa che? uttara-je strI, pazu ane napuMsakayukta zayana, AsananuM sevana kare che, te brahmacArI nigraMthane brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA utpanna thAya, brahmacaryano nAza thAya athavA unmAda ke dIrghakAlIna (lAMbA samayanA) rogAtaka thAya athavA te kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya, mATe nigraMthe strI, pazu ane napuMsakathI yukta sthAna ke zayana AsananuM sevana na karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM prathama brahmacarya samAdhisthAnanuM svarUpa ane tenuM pAlana na karavAthI thatA anarthono nirdeza che. vivijJAuM, saMsAruM - (1) vivakta-strI arthAt devI, mAnuSI ke tiryaMcANI; pazu eTale gAya, bheMsa, UMTa, bakarA ke bakarI Adi ane paMDaka aTale napuMsaka, A traNethI rahita sthAna. (2) saMsakta-strI AdinA saMsargavALAM sthAna. ahIM sUtramAM vivikta zabdathI prathama vidheya vacana che, tyAra bAda saMsakta zabdathI niSedha vacana che, tethI viviktanuM tAtparya vadhAre spaSTa thaI jAya che. saMya sAruM :- zayana ane Asana. zayana eTale pathArI, saMsmAraka athavA sUvA mATenI pATa vagere. upalakSaNathI rahevAnuM sthAna - upAzraya vagerene paNa zayyA kahe che. Asana eTale bAjoTha, TIpoI, Tebala ane vastranuM Asana ke paga lUchavAnuM vastra (pAdapropzana) vagere arthAt jenA upara besI zakAya te. abrahanA sAta duSpariNAma :- zAstrakAroe sAdhakane brahmacaryanA viSayamAM asAvadhAnIthI thatAM sAta duSpariNAma darzAvyA che. (1) zaMkA :- strI vagerethI saMsakta sthAnamAM rahevAthI sAdhunuM citta strI vagere tarapha AkarSita thAya to, mAnasika brahmacarya dUSita thaI jAya. svayaM paNa zaMkAzIla banI jAya arthAta brahmacaryanA lAbha Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 ane kuzIlanA nukazAna viSe tenI zraddhA DagI jAya. (2) kAMkSA :- brahmacaryamAM zaMkA thAya, tyAra pachI nimitta maLatAM sahavAsa bhogecchA paNa utpanna thaI zake che. (3) vicikitsA - jyAre bhogAkAMkSA tIvra banI jAya, tyAre vicAra Ave ke huM brahmacarya pAlana mATe puruSArtha karuM chuM, tenuM phaLa maLaze ke nahIM? Ama phaLa pratye saMdeha thaI zake che. (4) bheda:- jyAre vicikitsA tIvra banI jAya, tyAre zIdhra brahmacarya khaMDana karI cAritrano nAza thaI zake che. (5) unmAda:- mana abrahmacarya tarapha DhaLI javAthI mana ane Indriyo upara dabANa thatAM kAmonmAdane kAraNe anidrA ke becenI thAya che. (6) rogAtaMka - rogamAM apasmAra - sITa AvavI, pakSaghAta vagereno samAveza thAya che. jyAre AtaMkamAM mastaka pIDA, peTamAM zULa vagere bimArIono samAveza thAya che. strIne vAraMvAra jovAthI kAmottejaka bhAvanAthI kAmajvara, aMgomAM dAha, AhAramAM aruci, dhrujArI vagere rogo utpanna thaI zake che ane AgaLa vadhatAM AtmaghAta paNa thaI zake che. (7) dharmabhraMza - je A pUrva avasthAothI bacI zakatA nathI, te kayAreka cAritra mohanIyanA udaya sAthe darzana mohanIyanA prabaLa udayathI kevaLI prarUpita zrata ane cAritra dharmathI bhraSTa thaI zake che. tethI strI, pazu ke napuMsaka jyAM rahetAM hoya, tevAM sthAnomAM brahmacArIe kayAre ya rahevuM na joIe. (ra) strIkathA saMcama :4 No itthINaM kahaM kahittA havai, se NiggaMthe / taM kahamiti ce ? AyariyAha-NiggaMthassa khalu itthINaM kahaM kahemANassa, baMbhayArissa baMbhacere saMkA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe itthINaM kaha kahejjA / zabdArtha :- sthaM - strIonI, va - vAto, vikathA, kathA, vaditA dava - karato na hoya. bhAvArtha :- je strIonI kathAvArtA karatA nathI, te nigraMtha che. prazna-tenuM zuM kAraNa che? uttara- AcArye kahyuM je sAdhu strIonI kathAvArtA kare che, te brahmacArI nigraMthane brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA utpanna thAya, brahmacaryano nAza thAya, unmAda thAya, dIrghakAlIna roga ke AMtaka thAya athavA te kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya mATe nigraMthe strIonI kathAvArtA na karavI joIe. vivecana : (1) strIonAM aMgopAMga, rUpa, lAvaNya, hAsyavilAsa, hAvabhAva, cAla vagerenI vAto na karavI. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-16 : brahmacarya samAdhisthAna 1 (2) strIonI jAti, rUpa, kula, veSabhUSA, zRMgAra vagere viSe kathA na karavI, jema ke jAti - A brAhmaNI che, te vezyA che; kula - ucca kuLanI strIo AvI hoya che, amuka kuLanI tevI hoya che vagere, rUpa - karNATakI vilAsapriya hoya che vagere, saMsthAna - strIonI AkRti, UMcAI vagerenI carcA. nepathya - strIonA vibhinna veSa, pozAka vagerenI carcA; Ama hAsyarasa ke zRMgAra rasapradhAna mohotpAdaka ke kAmottejaka kathAo karavAthI ke sAMbhaLavAthI brahmacaryano AMzika ke pUrNarUpe bhaMga thavAnI saMbhAvanA rahe che. jema lIMbu ke khaTAzanuM varNana sAMbhaLatA ke ciMtana karatAM moDhAmAM pANI Ave che, tevI ja rIte strIonAM rUpa vagerenI prazaMsA karavAthI ke sAMbhaLavAthI viSayavikAranI vRddhi thAya che, jJAnaghyAnathI mana calita thaI jAya che. mAnasika zAMtino bhaMga thAya che. (3) strI sAthe ekAsana varjana : 5 No itthIhiM saddhiM saNNisejjAgae viharittA havai se NiggaMthe / 305 taM kahamiti ce ? AyariyAha - NiggaMthassa khalu itthIhiM saddhiM saNNisejjA gayassa, baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe itthIhiM saddhi saNisejjAgae viharejjA / zabdArtha :- phIrdi sarji strIonI sAthe, saLiseSnAr = eka Asana para, kho virittA havad - na besatA hoya, che AiMthe - te nigraMtha che. bhAvArtha :- je strIo sAthe eka Asana para besatA nathI, te nigraMtha che. prazna--tenuM zuM kAraNa che ? uttara-AcArye kahyuM --je strIo sAthe eka Asana para bese che, te brahmacArIne brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA utpanna thAya, brahmacaryano nAza thAya, unmAda thAya athavA dIrghakAlIna rogAMtaka thAya athavA kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya che, tethI nigraMthe strIo sAthe eka Asane besavuM na jAIe. = vivecana : rUthIhiM saddhi saLilengavad :- bRhavRttikA2e be prakAre vyAkhyA karI che-(1) strIonI sAthe eka ja Asana upara bese nahIM. (2) je Asana para strI pUrve beThelI hoya te Asana para aMtarmuhUrta pahelA besavuM nahIM. te ja rIte brahmacAriNI sAdhvIe paNa jAgRti rAkhavI joIe. ahIM aMtarmuhUrta zabdathI eka ghaDI (24 miniTa) ke be ghaDIno samaya mAnavAmAM Ave che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so zrI uttarAdhyayanasUtra-1 (4) dRSTisaMyama : No itthINaM iMdiyAiM maNoharAI, maNoramAiM AloittA, NijjhAittA havai, se NiggaMthe / taM kahamiti ce ? 6 AyariyAha-NiggaMthassa khalu itthINaM iMdiyAiM maNoharAI, maNoramAiM Aloe -mANassa, NijjhAyamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, ,kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaka havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe itthINaM iMdiyAiM maNoharAI, maNoramAiM AloejjA, NijjhAejjA / zabdArtha :phathILa = strIonI, maLohArUM - manohara ane, maLomArM - manoramya, AkarSaka, iMdiyAI * nAka, AMkha, mukha vagere Indriyone, sauMdaryane, no AlottA rAga daSTithI jue nahi, te jonAra, khijJAttA havad - tenuM dhyAna kare nahi, dhyAna na karanAra. = bhAvArtha :- je strIonI manohara ane suMdara Indriyone jotA nathI ane tenuM ciMtana karatA nathI, te nigraMtha che. prazna--tenuM zuM kAraNa che ? uttara-AcArye kahyuM -je strIonI manohara ane AkarSaka Indriyone, vAraMvAra ekITaze jue che ane teno vicAra kare che, te brahmacArI nigraMthane brahmacaryamAM zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA utpanna thAya, brahmacaryano nAza thAya, unmAda thAya, dIrghakAlIna rogAMtaka thAya athavA kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya che, tethI nigraMthe strIonI manohara temaja manoramya Indriyone ekITase jovI nahIM ane teno vicAra karavo nahIM, tenuM dhyAna dharavuM nahIM. vivecana : manohara ane manoramamAM aMtara H- manohara eTale cittAkarSaka; manorama eTale cittAhlAdaka. khijJAttA :- nirdhyAna (dhyAna kare nahIM) joyA pachI tenA viSayamAM ciMtana karavuM, jema ke - Aha ! A strInA netra keTalAM suMdara che ! athavA Alokanano artha che thoDuM jovuM, nirghAnano artha che vadhAre rasa laIne vyavasthitapaNe jovuM. iMdiyAI :- ahIM Indriya zabdaprayogathI strInA dareka aMgopAMgane samajavA joIe. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna 309 (5) zrI zaE zravaNa saMyama :| 7 No itthINaM kuThaMtaraMsi vA, dUsaMtaraMsi vA, bhittaMtaraMsi vA, kuiyasadaM vA, ruiyasaI vA, gIyasaI vA, hasiyasaI vA, thaNiyasaI vA, kaMdiyasaha vA, vilaviyasaI vA suNettA havai, se NiggaMthe / taM kahamiti ce? AyariyAha-NiggaMthassa khalu itthINaM kuDataraMsi vA, dUsaMtaraMsi vA, bhittataraMsi vA, kuiyasadaM vA, ruiyasadaM vA, gIyasadaM vA, hasiyasadaM vA, thaNiyasadaM vA, kadiyasaI vA, vilaviyasadda vA, suNemANassa baMbhayArissa babhacere sakA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMka havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe, itthINaM kutaraMsi vA, dUsaMtaraMsi vA, bhittaMtaraMsi vA, kuiyasaha vA, ruiyasaI vA, gIyasaha vA, hasiyasaI vA, thaNiyasaI vA, kadiyasaI vA, vilaviyasaI vA suNemANe viharejjA / zArtha :- kuDataraMsi = aisanI TATInA 57pAuthI, pAtaNI hivAnI pAthI, dUsaMtaraMsi = vastranA 5'hAnI A'zathI, pAthI, vA - athavA, bhittaMtaraMsi - 3 hivAnI pAthI, bhItanI thI, itthINaM-strIsonA, kuiyasaI - avyasta zahI, 652sanA zahI, ruiyasaI - 26nanA zahI, gIyasadaM = gItanAza, hasiyasaI - savAnAzAha, thaNiyasadaM = (mAre savA4thI mobAta zahI, kaMdiyasada = na, vyANa thaIna uvAta zahI, vilaviyasa = virathI vilApa ravAnA zahone, No suNettA havai = nathI samiNato. bhAvArtha :- vAMsanI ke mATInI bhIMta pAchaLathI, vastranA paDadA pAchaLathI, pAkI dIvAlanI pAchaLathI strIonA kUjita - avyakta avAja, raDavAno avAja, gItanA zabda, hAsya, UMcA AvAjanA zabdo, AkraMda temaja patinA virahathI thayelA vilApanA zabdo sAMbhaLatA nathI, te nigraMtha che. prazna - tenu zu 129||ch? / uttara-AcArye kahyuM -je mATInI bhIMta pAchaLathI, paDadA pAchaLathI ke dIvAla pAchaLathI strIonA kUjita rUdana, gIta, hAsya, garjanA, AkraMda ke vilApanA zabda sAMbhaLe che, te brahmacArI nigraMthane brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA thAya, tenuM brahmacarya naSTa thAya, unmAda thAya, zarIramAM dIrghakAlika rogAMtaka thAya athavA kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya che, tethI nigraMthe mATInI bhIMta pAchaLathI, paDadA pAchaLa thI, pAlIvAla pAthI strImonAM avyarata savA, gIta, 27, hAsya, InA, mAha, vilApa Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sAMbhaLavAM joIe nahIM. vivecana : kuMDaya ane bhitti vacce aMtara :- zabdakoSa anusAra A baMneno eka ja artha che, paraMtuM kuDayano artha vAMsanI divAla thAya che. bRhavRtti anusAra mATInI bhIMta, sukhabodhA anusAra paththaronI dIvAla ane cUrNi anusAra IMTonI bhIMta che. zAMtyAcArya ane AcArya nemicaMdre bhittino artha pAkI IMTothI banelI bhIMta karyo che. kuMDaya ane bhIMtanA 9 prakAra che - (1) lIMpelI bhIMta (2) lIMpyA vagaranI bhIMta (3) vastranI bhIMta-paDado (4) lAkaDIthI banelI bhIMta (5) AjubAjumAM lAkaDInAM pATiyAMthI banelI bhIMta (6) ghasIne cIkaNI banAvelI bhIMta (7) citrayukta dIvAla (8) caTAInI ke vAMsanI banelI dIvAla tathA (9) phUsa (ghAsa)nI banelI bhIMta. sAra e che ke pAkI banelI, te bhIMta che ane tenA sivAya badhI kuMDaya che. vheyasaE:- (1) jhunita zabda vividha vijJana bhASayA avyavatta zabda = vividha pakSIonI bhASA jevA avyakta avAja, (2) bIjA udharasa vagerenA avyakta avAja (3) ratikrIDAnAM avyakta avAja, (4) koyala jevA avAja. phyasaH- rati kalahAdikRta rudana zabda. hRttiyakSad :- khaDakhaDATa hasavAno avAja. thayisa :adhovAyu nisarga zabda athavA AvezamAM garjanA karatA zabda. viyasa, :- kraMdana- vyAkuLatApUrvaka bolAyelA zabdo. vilaviyasaE :- pati Adi priyajananA virahamAM karAyeluM viyoginInuM AkraMda. (6) bhuktabhoga smRti saMyama : 8No itthINaM puvvarayaM, puvvakIliyaM aNusarittA havai, se nniggNthe| taM kahamiti ce ? AyariyAha-NiggaMthassa khalu itthINaM puvvarayaM puvvakIliyaM aNusaramANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe itthINaM puvvarayaM, puvvakIliyaM aNusarejjA / zabdArtha :- phIgaM - strIonI sAthe, puLvayaM - gRhasthAzramamAM bhogavelA kAmabhogone, pujrIliya = pUrva avasthAmAM karelI krIDA, po anusarittA havad - je smaraNa karato nathI. bhAvArtha :- je sAdhu gRhasthAzramamAM bhogavelA kAmabhoganuM ke pUrva karelI ratikrIDAonuM smaraNa karatA nathI, te nigraMtha che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'adhyayana-16:brahmacarya samAdhisthAna : 309 | prazna-tenuM zuM kAraNa che? uttara-AcArye kahyuM -je ratikrIDAnuM smaraNa kare che, te brahmacArI nigraMthane brahmacarya viSayamAM zaMkA, kAMkSA ane vicikitsA utpanna thAya, brahmacaryano bhaMga thAya, unmAda thAya, dIrghakAlika rogAtaka thAya athavA kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya che, tethI nigraMthe gRhasthAzramamAM bhogavelA kAmabhoganuM ke pUrve karelI ratikrIDAnuM smaraNa karavuM joIe nahIM. (7) praNIta AhAra varjana :|9| No paNIyaM AhAraM AhArittA havai, se NiggaMthe / taM kahamiti ce? AyariyAha-NiggaMthassa khalu paNIyaM AhAraM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhNsejjaa| tamhA khalu No NiggaMthe paNIya AhAraM AhArejjA / zabdArtha - pafkaM = bhAre, svAdiSTa, kAmottejaka, pauSTika AhAraM bhojana, je AhArittA hevaDuM = khAto nathI. bhAvArtha :- je praNIta arthAt rasayukta pauSTika AhAra karatA nathI, te nigraMtha che. prazna-tenuM zuM kAraNa che? uttara-AcArye kahyuM-je rasayukta bhojanapAna kare che, te brahmacArI nigraMthane brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA thAya, brahmacarya naSTa thAya, unmAda thAya, dIrghakAlika rogAtaka thAya, te kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya, tethI nigraMthe praNIta - rasayukta pauSTika AhAra karavo joIe nahIM. vivecana :vaLacaMDa-je khAdyapadArthamAMthI tela, ghI, vagerenAM TIpAM TapakI rahyAM hoya, dhAtuvRddhikAraka hoya, vikAravardhaka hoya, pauSTika hoya,vigaya ke mahAvigayayukta padArtha hoya, te praNIta AhAra che. (8) ati bhojana saMyama :10 No aimAyAe pANabhoyaNaM AhArettA havai, se NiggaMthe / taM kahamiti ce? Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 310 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 AyariyAha-NiggaMthassa khalu aimAyAe pANabhoyaNaM AhAremANassa, baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMka havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe aimAyAe pANabhoyaNaMAhArejjA / zArtha :- aimAyAe - ati mAtrAmA, pANabhoyaNaM - ADAra pAe, No AhArettA havai - sevana to nathI. bhAvArtha :- je pramANathI vadhAre ati AhArapANI karatA nathI, te nigraMtha che. 52-tenuM zuM // 25 // cha ? uttara-AcArye kahyuM-je pramANathI vadhAre AhAra kare che, te brahmacArI nigraMthane brahmacaryanA viSayamAM zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA utpanna thAya, brahmacaryano bhaMga thAya ke unmAda thAya, dIrghakAlika rogAtaka thAya, kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya che, tethI nigraMthe pramANathI adhika AhAra - pANInuM sevana karavuM joIe nahIM arthAta jarUriyAtathI vadhAre khAvuM nahIM, paraMtu sadAya uNodarI karavI. viveyana :aimAyAe :- mAnanA pramAthI vAre veSu, te atimAtrA cha. pratyevyatine sNto54|26 mAhAra levAno anubhava (jJAna) hoya ja che. pramANathI adhika bhojana karavAthI brahmacaryanI kSati thAya che. mAtrAthI ochuM khAvuM, te uNodarI tapa che. nigraMthane brahmacaryanA rakSaNa mATe alpa mAtrAmAM khorAka levo ane UNodarI tapa karavuM jarUrI che. (6) vibhUSA saMyama :11 No vibhUsANuvAI havaI, se NiggaMthe / taM kahamiti ce? ___ AyariyAha-NiggaMthassa khalu vibhUsAvattie, vibhUsiyasarIre itthijaNassa abhilasaNijje havai / tao NaM tassa itthijaNeNaM abhilasijjamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA, kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe vibhUsANuvAI havejjA / / zArtha :- No vibhUsANuvAI havaI = zarI2 vibhUSita to nathI, vibhUsAvattie - Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna [ 311 | vibhUSita karanAra ane vipUpiyarI- vibhUSita zarIrayukta, thisa-nigraMtha, sthinaLasa - strIo vaDe, malinatANasa - prArthanIya thAya che, tasa - te, bArasa - brahmacArI sAdhunA, naMbare - brahmacaryamAM. bhAvArtha - je zarIra zaNagAra karato nathI te nigraMtha che. prazna-tenuM zuM kAraNa che? uttara-AcArye kahyuM- zaNagAranI ke vibhUSAnI manovRttivALo ane zarIre zaNagArakaranAro brahmacArI strIone AkarSaka thaI jAya. strIo jene cAhe che, te brahmacArI nigraMthane brahmacarya viSe zaMkA, kAMkSA, vicikitsA thAya, brahmacaryano bhaMga thAya, tene unmAda thAya, dIrghakAlina rogAtaMka thAya athavA kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya, tethI brahmacArIe zarIrane zaNagAravuM joIe nahIM. vivecana :vibhUsA vADuM:- zarIrane snAna karI susajjita karavuM, tela lagADavuM, suMdara vastrAdi tathA AbhUSaNothI zaNagAravuM, keza vagerene susajja karavA, te vibhUSA che. A rIte zarIrane zaNagAranAra nigraMtha vibhUSAnuvAdI eTale vibhUSAnI pravRti karanAra hoya che. vibhUlIvara - jenI vRtti vibhUSA karavAnI che ane jenI pravRtti paNa vibhUSA karavAnI che, te vibhUSAvRttika kahevAya che. viliyare - snAna, aMjana, tela vagere dvArA je zarIrane vibhUSita kare che, tene vibhUSita zarIra kahe che. tyinArU ba ne:- strIo dvArA abhilaSaNIya, IcchanIya, strIone priya. sauMdaryanI Asakti ke zarIranI TApaTIpa karavAthI viSayavAsanA jAgRta thavAnI saMbhAvanA che ane strIo mATe AkarSaka banI jAya che, mATe sAdAI ane saMyama ja brahmacaryano poSaka che. (10) IndriyaviSaya saMyama :12 No sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAI havai, se NiggaMthe / taM kahamiti ce? AyAriyAha-NiggaMthassa khalu sadda-rUva-rasa-gaMdha- phAsANuvAissa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA. kaMkhA vA, vitigicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havejjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / tamhA khalu No NiggaMthe sadda-rUva Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 rasa-gaMdha-phAsANuvAI havejjA / dasame baMbhacerasamAhiThANe havai / bhavaMti ittha sitonA, teM nahA - zrI uttarAdhyayanasUtra-1 = zabdArtha :- no sad va rasa gaMdha AsALuvA haivajJa = je manojJa zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzanuM sevana karatA nathI, same - dasa, vaMmatte samAhi6ALe - brahmacarya samAdhisthAna, haeNvapha = che, = have ahIMthI, silonA - zloka- padhamAM pATha, mati = che, teM ST = te A pramANe che- bhAvArtha :- je zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vagere IndriyonA viSayomAM Asakta thatA nathI te nigraMtha kahevAya che. prazna-tenuM zuM kAraNa che ? uttara-AcArye kahyuM--je zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzamAM Asakta thAya che, te brahmacArI nigraMthane brahmacaryamAM zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA thAya, brahmacarya bhaMga thAya, unmAda thAya ke dIrghakAlina rogAtaMka thAya athavA kevaLI bhASita dharmathI bhraSTa thAya che, tethI nigraMthe zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzamAM Asakta banavuM joIe nahIM. A brahmacarya samAdhinuM dasamuM sthAna che. ahIM A viSayamAM keTalIka gAthAo che te A pramANe che. vivecana : sad-va-rasa-baMdha-AsALuvA:- strIonAM zabda, rUpa, saMbaMdhI viveka rAkhavAnuM kathana pahelAnAM samAdhisthAnomAM che to paNa A dasamA samAdhisthAnamAM bIjA aneka manojJa ramaNIya padArtho ke dazyone jovAM; dhvanio, vAjiMtro vagere sAMbhaLavAM; e ja rIte manojJa, madhura, gaMdha, rasanuM sevana tathA suMvALA sparzavALA padArthonuM sevana vagere pravRttiono samAveza thAya che. A samAdhisthAnamAM tenAthI nivRtta thavAnI preraNA ApavAmAM AvI che. uparokta dareka sUtramAM zaMkA vagere doSonI saMbhAvanAo darzAvI che. teno bhAva e che ke koIne zaMkA, koIne kAMkSA, koIne unmAda, roga ke koIne brahmacaryano bhaMga athavA koIne dharmabhAvanAthI vimukha thavArUpa skhalanAonI zakyatAo che. dasa samAdhi sthAnonuM padharUpe nirUpaNa : jaM vivittamaNAiNNaM, rahiyaM itthI jaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTThA, AlayaM tu Nisevae // 1 // zabdArtha :- vivitta = ekAMtasthAna, strIonAM AvAgamana ke daSTipathathI rahita, strI AdithI rahita, aLAphaLa = AkIrNatAthI rahita, janAkuLatA rahita, phI naLekha = strI, pazu, napuMsakathI, Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna 313 | diyaM = rahita hoya, vamaverarsa = brahmacaryanI, urdu = rakSAne mATe sAdhu, tu = evA, sAyaM - sthAnanuM, seva - sevana kare. bhAvArtha :- nigraMtha sAdhu brahmacaryanI rakSA mATe ekAMta eTale strI vagerenA AvAgamana kedaSTisaMyogathI dUra, AtmaciMtana yogya hoya, anAkarNa-janAkuLatAthI rahita ane strIothI pUrNataH rahita sthAnamAM rahe. maNapalhAyajaNaNiM, kAmarAgavivaDDaNiM / baMbhacera rao bhikkhU, thIkahaM tu vivajjae // 2 // zabdArtha - jaMbara 4 - brahmacaryamAM rata, naLapAcanarLa manamAM vikArI bhAvajanya AnaMda utpanna karanArI, tu - tathA, sAmAvivadhi - kAmabhogomAM Asakti vadhAranArI. bhAvArtha :- brahmacaryamAM rata bhikSu manamAM AhAda (pulAnaMda) utpanna karanArI ane kAmavAsanA pratye rAgabhAva vadhAranArI strI saMbaMdhI kathA vArtAothI dUra rahe, evI kathAo kare nahIM. | samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacera rao bhikkhU, Niccaso parivajjae // 3 // zadArtha :- IhiM - strIonI, samuM = sAthe, saMzavaM - paricaya, mags = vAraMvAra, saMjIruM = strIonI sAthe vAtacIta, kvio = sadA mATe, vinga = tyAga kare. bhAvArtha :- brahmacaryaparAyaNa sAdhu strIonI sAthe saMsarga, bahu paricaya ane vAraMvAra vArtAlApa karavAno haMmezAM tyAga kare. 4 aMgapaccaMga-saMThANaM, cArullaviya-pehiyaM / baMbhacera rao thINaM, cakkhugijjhaM vivajjae // 4 // zabdArtha :- thai - strIonAM, saMpUrvasaMge - aMgaupAMgonA AkArane, vAstavihiyaM - bolavAnI manohara rIta ane jovAnI suMdara rIta vagere, vahu" . AMkhonA viSayanuM, cakSugrAhya padArthonuM bhAvArtha :- brahmacaryamAM lIna sAdhu cakSuIndriyathI grAhya aMgapratyaMganI AkRtine IrAdApUrvaka vAraMvAra joyA na kare, temaja strIonI jovAnI vicitrakaLA arthAt kaTAkSa upara ane madhura vacano para Asakta na thAya, paraMtu teno tyAga kare. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 314] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 [5 kUiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM thaNiya-kaMdiyaM / baMbhacera rao thINaM, soyagijhaM vivajjae // 5 // zabdArtha :- sojAM = je kAnano viSaya. bhAvArtha :- brahmacaryamAM ruci rAkhanAra bhikSu strIonA kujita, rudita, gIta, hAsya, svanita ane kaMdana vagere zabdo para lakSya na Ape. A badhA kAnanA viSayo che, zrotrendriyanI AsaktinAM sthAno che. bhikSu teno tyAga kare arthAt AvA koI paNa prakAranA zabdo sAMbhaLavAmAM utsuka na thAya. hAsaM kiDDu raiM dappaM, sahabhuttAsiyANi ya / bambhacera rao thINa, NANuciMte kayAi vi // 6 // zabdArtha :- rAsaM - hAsya, Hi - ramato, huM - ratikrIDA-viSayasevana, vaM - unmAda, vikArabhAvonI unmattatA, samurAsiyApi - sAthe jamavAnA ke rahevAnA prasaMgone, (pAMtara sahalA = acAnaka, ekadama, vighAsiyALa anurAga sahita trAsajanaka kriyA. jema ke pAchaLathI AvI AMkho baMdha karavI. mIMcavI vagerene.) yA ni kyAre ya paNa, bApune ciMtana kare nahIM, smaraNa kare nahIM. bhAvArtha :- dIkSA pahelAnAM jIvanamAM strIo sAthe anubhavelAM hAsya, kriIDA, rati ke unmAda; sAthe besavuM ke bhojana karavuM vagere koI paNa pUrva AcaraNonuM brahmacArI sAdhaka kayAreya smaraNa kare nahIM. paNIyaM bhattapANaM tu, khippaM mayavivaDDhaNaM / baMbhacera rao bhikkha, Niccaso parivajjae // 7 // zabdArtha :- hi - turaMta ja, aviva - kAmavikArane vadhAranAra, parva - bhAre, pauSTika vinayavALAM, bharapAi - AhAra pANIne, pitto - sadA mATe, parivA - tyAga kare. bhAvArtha :- brahmacaryamAM rata bhikSa viSaya vikAranI vRddhi kare, tevA rasavaMtA pauSTika bhojanano sadAne mATe tyAga kare. 8 dhammaladdhaM miyaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / NAimattaM tu bhujejjA, baMbhacera rao sayA // 8 // zabdArtha :- vatte - bhikSAnA samaye, thambanak- saMyama maryAdAthI prApta AhArane, bihALavuM - vivekavAna, buddhimAna, cittane svastha rAkhIne, gattaa - saMyamayAtrAnA nirvAha mATe, bhivaM . parimita mAtrAmAM, tu - paNa, maphatti - parimANathI vadhAre khorAka, bhUkhathI vadhAre, na muMnennA - Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna | 15 | bhojana na kare. bhAvArtha :- brahmacaryamAM rata vivekavAna bhikSu saMyamayAtrA ke jIvanayAtrA mATe bhikSA samaye munidharmanI maryAdAnusAra maLeluM parimita bhojana kare, paraMtu mAtrAthI vadhAre bhojana na kare. vibhUsaM parivajjejjA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacera rao bhikkhU , siMgAratthaM Na dhArae // 9 // zArtha :- vibhUsaM = shrii2|| shRN||2 ane, sarIraparimaMDaNaM = zarI2nI %8142, parivajjejjA = choDI hai, siMgAratthaM - V||2ne bhATe, Na dhArae - oIArya na 43 oI pArtha na rANe. bhAvArtha :- brahmacaryamAM anurakta sAdhu zarIranI vibhUSA ane zarIrano zaNagAra choDI de, vastrAdi koI paNa vastuo zRMgAra mATe dhAraNa na kare. 10 sadde rUve ya gaMdhe ya, rase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe, Niccaso parivajjae // 10 // zArtha :- kAmaguNe - (magu, dhndriyon| mano viSaya. bhAvArtha :- brahmacaryamAM rata sAdhu zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza, e pAMca IndriyanA viSayonuM sevana ane Asaktino sadA tyAga kare. Alao thIjaNAiNNo, thIkahA ya maNoramA / saMthavo ceva NArINaM, tAsiM iMdiya darisaNaM // 11 // kUiyaM ruiyaM gIyaM, hAsa bhuttAsiyANi ya / paNIyaM bhattapANaM ca, aimAyaM pANabhoyaNaM // 12 // 13 gattabhUsaNamiTuM ca, kAmabhogA ya dujjayA / Narassa'tta gavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 13 // zArtha :- jaNAiNNo - strImothI vyAsa, maNoramA - manorabhya, bhanane mAnahAya, thIkahA - strImonI vAto, NArINaM - strIonI sAthe, strImono, saMthavo - pariyaya, saMsarga, tAsiM - temanI, iMdiya darisaNaM - Apa, navagere indriyonune, gattabhUsaNaM - zarIrane vibhUSita 42j, iTuM - manoza zAhaviSaya, dujjayA-huya arthAt mulIthI sAdhya, attagavesissa-mAtmagaveSa, AtmArthI, Narassa - puruSa bhATe, tAlauDa = dayTa, visaM - viSa, 2, jahA - samAna che. 12 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 316 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- (1) strIo hoya tevA sthAnanuM sevana (2) mana lobhAve tevI manoramya strIkathA (3) strIono paricaya (saMsarga) (4) strIonAM aMgopAMganuM rAgabhAvathI darzana(5) strIonAM avyakta zabdo, rudana, gIta ane hAsyayukta zabda zravaNa (6) bhogavelA bhogonuM smaraNa (7) pauSTika bhojana (8) maryAdAthI vadhu bhojana (9) sauMdarya vadhAravA mATe karelI zarIranI zobhA (10) durjaya kAmabhoga arthAt pAMca IndriyanA viSayonuM sevana; A dasa kRtyo, AcaraNo Atmazodhaka jijJAsune mATe tAlapuTa (kAlakUTa viSa) jhera jevAM che. vivecana : vivikta, anAkarNa ane rahita :- (1) viviktano artha che - strI vagerenA nivAsathI rahita ekAMta (2) anArakIrNa - prayojanavaza strI vagerenAM ati AvAgamanathI rahita, janAkulatA rahita (3) sarva apekSAe strIothI rahita, strI saMparkathI rahita. vyAkhyAna vagere maryAdita samayamAM dharmabhAvathI strI AdinuM AvavuM, teno ekAMte niSedha nathI. tAtparya e che ke brahmacarI sAdhakanuM sthAna (1) ekAMta, zAMta hovuM joIe arthAt AsapAsamAM strIonA nivAsa ke ati AvAgamana na hovuM joIe. (2) atyadhika AvAgamana ke lokothI bhareluM na hovuM joIe. (3) strI vagerenA saMparkathI paNa rahita hovuM joIe. aA pUrvI - aMgano artha hAtha, paga, mukha, kAna, Akha, mastaka vagere ane pratyaMgano artha che nAbhi, kamara, stana vagere avayava. /gjijJa zivanA:-cakSu IndriyagrAhya strIonAM aMgAdi na jue ke teno jovAno prayatna mAtra na kare, AMkha hovAthI rUpanuM grahaNa avazyabhAvI che, to paNa ahIM prayatnapUrvaka ke AsaktipUrvaka jovAno tyAga karavo joIe. sadabhutAsiyA - A zabdanA kAraNe chaThThI gAthAnA traNa artha thAya che - (1) strI sAthe pUrva bhakta arthAt pUrva bhogavelA rati ane dharmanA prasaMgo tathA pUrvesevita hAsya, kriIDA vagere prasaMgonuM brahmacArI sAdhaka kayAre smaraNa kare nahIM. (2) brahmacarI sAdhaka gRhastha jIvanamAM strIonI sAthe anubhavelA hAsya, kriIDA, rati, darpa, sahasA trAsa utpanna karanArA ke herAna karelA prasaMgone kayAre ya yAda kare nahi. (3) anurAga sahitanI trAsajanaka kriyAonA ciMtanathI paNa abrahmacaryanA vicAro ane kusaMkalpo janma vuiM battapaf - bhAre khAdyapadArtha, pauSTika khAdyapadArtha ke vigayavALA (ghI, dUdha ke mAkhaNa vagere) khAdyapadArtha. brahmacaryanI saphaLa sAdhanA mATe arthAt aMtarbAhya pUrNa vizuddhi mATe sAdhakane pauSTika AhAra na karavo, te ja upayukta che. sAdhake prAyaH vigayathI rahita AhAra karavAno hoya che, tethI ja cheda sUtramAM guru AjJA vinA vigaya ke mahAvigayanA sevananuM prAyazcita kahyuM che. zarIranI surakSA ke AvazyakatA mATe Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna 317 | vigayonuM ke pauSTika AhAranuM sevana karavuM Avazyaka hoya, to sAdhakane guru AjJA prApta karavI jarUrI che ane je sAdhaka vigayonuM sevana karIne, kaMI paNa tapazcaryA na kare, to tene sataramAM adhyayanamAM pApazramaNa kahyo che. AThamI gAthAmAM brahmacArInA bhojananI vidhi darzAvI che. temAM pAMca bhAva vyakta karyA che. (1) dharmayukta eSaNIya arthAt eSaNAnA 42 doSathI rahita nirdoSa bhikSA gRhasthanA gharethI meLave tathA potAnA nimitte banAvelo AhAra grahaNa na kare. (2) parimANayukta AhAra kare, bhUkhathI ochuM khAya. Agama TIkAmAM kahyuM che - peTamAM cha bhAgonI kalpanA karI, temAMthI ardhA eTale traNa bhAga bhojana, be bhAga pANI ane eka bhAga vAyusaMcAra mATe khAlI rAkhe. (3) jAne - ucita samaye khAya, vAraMvAra khAya nahi. (4) garaEUR - jIvana yAtrA ke saMyamayAtrA mATe AhAra kare. svAda ke zarIra puSTi mATe nahIM. (5) pApAva - bhojana saMbaMdhI pUrNa viveka rAkhe, tenAthI svAthya barAbara jaLavAI rahe arthAt bhojana karatI vakhate citta svastha rAkhe, vAto kare nahIM, virodhI padArtho ekI sAthe khAya nahIM, kayA padArtha kaImAtrAmAM khAvA, teno viveka rAkhe. saMkSepamAM pathya, apathya, supAcya, duSpAcya bhojano vivekapUrvaka AhAra kare. vipUi :- vastra, AbhUSaNa vagerethI zarIrane zaNagAravuM. sarara rimai - nakha, keza vagerene saMskArita karavA; nakha raMgavA, hoTha upara lAlI karavI, keza prasAdhana dvArA zarIrane sajAvavuM. #AmapuNe - IcchAkAma ane madanakAma, baMne prakAranAM kAmanI vRddhi karAvanAra pAMce ya IndriyanA viSayo che. gAthA 11, 12, ane 13mAM 10 brahmacarya samAdhisthAnathI viparIta AcaraNone saMkSepamAM kahI, tene tAlapuTa viSa samAna kahyA che. saMthavA (saMstava) - strIono ati paricaya. sAdhu strIo sAthe vadhAre vAtacIta na kare ke teno paricaya paNa na vadhAre. vihaM tAnasa6 - tAlapuTa viSa zIdhra mAraka hoya che. moDhAmAM rAkhavA mAtrathI ke tALavAne sparzavA mAtrathI ja manuSyanuM mRtyu thaI jAya che. Ama brahmacaryasamAdhimAM bAdhaka pUrvokta daza vAto brahmacArI sAdhakanA saMyama mATe zIghra vighAtaka che. brahmacarya samAdhi mATe kartavya preraNA :|14 dujjae kAmabhoge ya, Niccaso parivajjae / saMkAThANANi savvANi, vajjejjA paNihANavaM // 14 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha :- parIva - vivekavAna, buddhimAna, saMyamamAM ekAgra mana rAkhanAra, puna : muzkelIthI jItI zakAya tevA, saMDALA - brahmacaryamAM hAni thavAnI zakyatA hoya evAM, bALa - sarva sthAnone, vanena - sadA mATe tyAga kare. bhAvArtha :- ekAgracitta, vivekavAna muni durjaya kAmabhogono sadA tyAga kare ane brahmacaryamAM kSati thAya, tevAM pUrvokta daze sthAno tathA bIjAM paNa aneka zaMkAnAM sthAnono tyAga kare. tevAM sthAnothI, AcArothI sadA dUra rahe. 15 dhammArAme care bhikkhU, dhiimaM dhammasArahI / dhammArAme rae daMte, baMbhacera samAhie // 15 // zabdArtha :- fdhapha - dhairyavAna, dharmasIddI - dharmarUpI rathane calAvavAmAM sArathi samAna, dhamAra ne -dharmarUpI udyAnamAM, raNa - lIna rahe, te - IndriyonuM damana karanAra, vaMmara sahi - brahmacaryamAM samAdhivata. bhAvArtha :- parISaha ane upasargone sahana karavAmAM sakSama ane dharmarathanA sArathi samAna bhikSu zratacAritra dharmarUpa udyAnamAM vicaraNa kare ane dharmarUpa udyAnamAM lIna thaIne, indriyonuM damana karI ne brahmacarya samAdhimAM ja lIna rahe. vivecana : saMda sabapi :- sarvazaMkA sthAno. pUrva gAthAtrayamAM ukta dase ya zaMkA sthAnone choDI de. e brahmacaryarata sAdhu sAdhvI mATe bhagavAnanI AjJArUpa cetavaNI che. brahmacaryanAM pavitra pariNAmomAM vikRti pedA karanAra bIjA saMyogone paNa brahmacaryanAM zaMkA sthAna samajavAM joIe. paMdaramI gAthAno vaikalpika artha A pramANe che - brahmacaryanI samAdhi mATe bhikSu dhairyavAna, dharmasArathi, dharmArAmamAM ramaNa eTale saMyamadharmanI maryAdAmAM lIna temaja IndriyonuM damana karanAra banI dharmarUpa udyAnamAM ja vicaraNa kare. dharmasArathi :- ahIM bhikSane dharmasArathi kahyA che kAraNa ke te svayaM dharmamAM sthira thaI bIjA (gRhastho, zrAvako Adi)ne paNa dharmamAM pravRtta kare che, sthira paNa kare che, tene dharmamAM AgaLa vadhAre che. brahmacaryano mahimA :26 deva-dAnava-dhabbA, nag-ravA-vighaNaT I baMbhayAriM NamaMsaMti, dukkaraM je karaMti taM // 16 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-16: brahmacarya samAdhisthAna 319 zabdArtha :- je -je, tuvara - duSkara brahmacarya vratanuM, ji. pAlana kare che, deva - jyotiSI vaimAnika deva, rAva - asura Adi bhavanapati devo, dhabbA - gaMdharva devo, jA rahA jiuLa yakSa, rAkSasa ane kinnaradeva vagere, navali namaskAra kare che. bhAvArtha :- je duSkara brahmacarya pALe che, tevA brahmacArI puruSone devo, dAnavo ane gaMdharva jAtinA devo; yakSo, rAkSaso kinnara jAtinA devo paNa namaskAra kare che. vivecana : devAdi zabdono vizeSArtha :- (1) deva - vimAnavAsI vaimAnika devo ane jyotiSka devo (2) dAnava - bhavanapati, (3) gaMdharva - devanAyaka (4) yakSa - vRkSavAsI, (5) rAkSasa - dUra jAtinA vyaMtara deva (6) kinnara - vyaMtara jAtinA deva. du :- kAyarone brahmacaryanuM pAlana ati muzkela hoya che, tethI tene duSkara kahevAmAM AvyuM che. brahmacarya dharmazAzvata ane mokSaphaLadAyI : esa dhamme dhuve Nicce, sAsae jiNadesie / siddhA sijhaMti cANeNaM, sijjhissaMti tahAvare // 17 // -tti ve i zabdArtha :- pa - A, ane - brahmacaryarUpa dharma, purva - acaLa che, mitte - nitya che, sAsaNa - zAzvata che arthAt trikALa sthAyI che ane, niveli - jinezvara bhagavAna dvArA kahevAyelo che, ane tenuM pAlana karavAthI,siddhAM aneka jIvo bhUtakALamAM siddha thayA che, girivartamAnakALa mAM siddha thaI rahyA che, tadaA prakAre, are - bhaviSyakALamAM paNa, siphiti - siddha thaze. 17 bhAvArtha :- A brahmacaryarUpa dharma niraMtara sthira che, nitya che, zAzvata che ane jinopadiSTa che. te dharmanuM pAlana karI aneka jIvAtmAo aMtima lakSya, siddhasthAnane pAmyA che, pAmI rahyA che ane pAmaze. ema tIrthaMkara jJAnI puruSoe kahyuM che. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : ve binne sAsaNa :- (1) dhruva, sthira paratIrthiko dvArA paNa abAdhita, pramANathI pratiSThita, (2) nitya - trikAlamAM paNa avinazvara, sadA eka sarakhA guNakArI rahenArA, aparivartanazIla, (3) zAzvata trikAla phaLadAyI arthAta niraMtara anAdi anaMtakALa sadA rahenAra. A brahmacarya dharma che. upasaMhAra :- Adarza brahmacarya dareka mATe sahaja nathI. chatAM AkAza kusumanI mAphaka azakya paNa nathI. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 brahmacarya mumukSunuM jIvanadhana che, satyazodhakano pathapradIpa che ane AtmavikAsanuM sopAna che mATe dareka sAdhake mana, vacana, kAyAthI brahmacaryanuM ArAdhana karavuM, brahmacaryanI prIti rAkhavI ane brahmacaryanI rakSA mATe uparokta niyamonuM pAlana karavuM joIe. II adhyayana-16 saMpUrNa II Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-17: pApagnamaNIya [ 321 | sattaramuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayananuM nAma 'pApa zramaNIya' che. temAM pApazramaNanA svarUpanuM varNana che. ahIM pAva' (pApa) zabdano artha kharAba, azuddha ke ayogya che arthAt yogya ke ucita sAdhanA na karanAra bhikSane 'pApa zramaNa' kahe che. zreSTha zramaNano ke suvihita zramaNano pratipakSI zabda paNa pApazramaNa che. zramaNa banyA pachI paNa je vyakti vicAre ke have mAre svAdhyAyAdi koI pravRtti jarUrI nathI, jJAnavRddhinI ke zAstrIya adhyayananI jarUra nathI; tapa, japa, dhyAna, ahiMsAdi vratapAlana ke dazavidha zramaNadharmanA AcaraNanI paNa apekSA nathI. A tenI moTI bhramaNA che. A bhramaNAno zikAra banelo sAdhaka ema vicAre ke huM mahAna guruno ziSya chuM. mane sanmAnapUrvaka bhikSA maLI jAya che, dharmasthAna, vastra, pAtra ke anya sukhasuvidhAo paNa maLe che. have tapa ke anya sAdhanA karIne AtmapIDA ApavAnuM zuM prayojana che? AvA vivekahIne zramaNane prastuta adhyayanamAM 'pApa zramaNa' eTale kharAba zramaNa kahyA che. zramaNanA be prakAra che- (1) suvihita zreSTha zramaNa ane (2) pApazramaNa. je siMhavRttithI zramaNadharmane svIkArI siMhavRttithI tenuM AcaraNa kare che, tene bhagavAna mahAvIre zreSTha zramaNa kahyA che. te aharniza jJAna, darzana, cAritra, tapanI sAdhanAmAM puruSArtha kare che, apramAdI banI sadA jAgRta rahe che, te niraticAra saMyama temaja mahAvratonuM pAlana kare che, samatA tenA romeromamAM hoya che. kSamAdi dazadharmanAM pAlanamAM sadA jAgRta rahe che. jyAre pApazramaNa siMhavRttithI zramaNadharmane svIkArI ziyALavRttithI pAlana kare che, tenI draSTi mAtra dehalakSI hoya che, pariNAme savArathI sAMja sudhI IcchA pramANe khAya, pIe ane ArAmathI sUve che. cAlavuM, besavuM, UThavuM vagere kriyAmAM teno viveka hoto nathI. tenA badhAM kAryo avivekamaya ane avyavasthita hoya che. AcArya, upAdhyAya ke gurunA samajAvavA chatAM samajavAne badale temanI bhUlo zodhe che. tenA para gusso kare che. zAstronuM adhyayana karato nathI, potAno svArtha na sadhAtA vagara kAraNe gaNane choDI de che, eka gaNathI bIjA gaNamAM jAya che. svAdhyAya, dhyAna vagerethI vimukha banI, rasalolupI banI, sarasa AhAranI zodhamAM pharato rahe che. te zAMta thayelA jhagaDAne uddipta kare che, te pApothI Darato nathI. prastuta adhyayananI 1 thI 4 gAthAmAM jJAnAcAranA pramAda, 5 mI gAthAmAM darzanAcAranA pramAda, ThI thI 14mI gAthAmAM cAritrAcAranA pramAda, 15 - 16mI gAthAmAM tapAcAranA pramAda ane 17 thI 19mI gAthAmAM vIryAcAranA pramAdathI pApazramaNa bane che, te kathana che. aMte 20mI gAthAmAM pApazramaNanA nidhajIvananuM ane 21 mI gAthAmAM zreSTha zramaNanA vaMdanIya jIvananuM diggadarzana karAvyuM che. Ama prastuta adhyayanamAM jaina daSTie zramaNa nigraMtha banyA pachI kevI rIte, kayA kayA kAraNe te Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 322 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pApa zramaNa banI jAya che, tenI jhAMkhI karAvI, dareka zramaNa-zramaNIone AvI pApa zramaNatAthI dUra rahevAno saMdeza Apyo che mATe sAdhaka sAvadhAna rahIne kuzIla na banatAM suzIla banI saMyamano ArAdhaka bane. ooo Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-17: pApabhramaNIya - sattaramuM adhyayana VIE/K pApabhramaNIya VIEWS jJAnamAM pApabhramaNatA : je kei u pavvaie NiyaMThe, dhamma suNittA viNaovavaNNe / sudullaha lahiu bohilAbha, viharejja pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // zabdArtha :- -- - zruta-caritrarUpa dharmane, muLA - sAMbhaLIne, vivavaUM - jJAna, darzana, cAritrarUpI vinayayukta banI, kuwi6 - atyaMta durlabha, boriNAma = dharmano bodha (upadeza), hi3 = prApta karIne, ne cher3a = keTalAka, koI eka, dhvaphA = dIkSA laIne, piyare = nigraMtha bane che, tu. paraMtu, pachI dIkSA lIdhA pachI, mahAsudaM, jevI rIte sukha thAya tema svacchaMdI paNe, vihas - vicare che. bhAvArtha :- keTalAka mumukSu sAdhaka zrata - cAritrarUpa dharma sAMbhaLIne, atyaMta durlabha bodhilAbhane prApta karIne, jJAna, darzana, cAritrarUpa vinaya saMpanna thaI nigraMtha rUpe pravrajita thAya che, paNa pAchaLathI svachaMda vihArI banI jAya che. arthAt potAnI IcchA pramANe rahe che. sejjA daDhA pAuraNaM me atthi, uppajjai bhottuM taheva pAuM / jANAmi ja vaTTai Ausu tti, kiM NAma kAhAmi sueNa bhate // 2 // zabdArtha - mojuM he pUjya gurudeva, ne mane, kadI - surakSita, tenA sthAna, Oi maLyuM che, pADara ,oDhavA mATe vastra paNa mArI pAse che, moDuM khAvA mATe khorAka ane, pA-pIvA mATe pANI paNa, 3khAi maLI jAya che, A 33 - he AyuSyamAnu! gurudeva, va6 vartamAna kALamAM je thaI rahyuM che te, nANAni - huM jANuM chuM. utta- to pachI, sukha-zAstra bhaNIne, viMgAma - zuM vAhana = karIza? bhAvArtha - svecchAcArI zramaNa A pramANe kahe che ke he AyuSyamAna pUjya gurudeva! mane rahevA mATe surakSita sthAna (upAzraya) maLI jAya che, oDhavA mATe vastra paNa mArI pAse che, khAvA pIvA mATe yatheccha padArtho maLI rahe che, je vartamAnamAM thAya, te huM pratyakSa jANuM ja chuM, to pachI have zAstranuM adhyayana zA mATe karuM? Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 324 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 |3 je kei u pavvaie, NihAsIle pgaamso|| bhoccA peccA suhaM suvai, pAvasamaNe tti vuccai // 3 // zabdArtha :- 1 - je, varu - koI, pabdapa - dIkSA laIne, paVITno- bahu ja, for6/sI - UMghaNazI-nidrAzIla thaI jAya che, montA kyA - khAI pIne, sudaM - sukhapUrvaka, suvar - sUI (UMghI) jAya che, pAvana ni - te pApabhramaNa, yuvara - kahevAya che. bhAvArtha :- je koI sAdhu dIkSA laIne pachI atyaMta nidrAzIla banI, khAI-pIne sukhe sUI rahe, te pApazramaNa kahevAya che. vivecana : A gAthAomAM (1) svachaMda vihArI (sukha suvidhAvAna) (2) dhRSTatApUrvaka kutarkayukta durvacana bolanAra (3) atinidrAzIla (4) khAI-pIne ArAmazIla vagere dUSaNovALAne pApabhramaNa kahyA che. pachI bahAsudaM - pravrajyA grahaNa karyA pachI saMyama, tapa, nirjarAnuM lakSya gumAvIne, IcchA pramANe ke sukha thAya tema kare arthAt te sAdhaka siMhavRttithI dIkSita thaIne pachI ziyALavRttithI jIve che. hA :- majabUta. ThaMDI, garamI, varasAda vagere koI paNa samaye anukULa, surakSita ane manojJa makAna. vipana vahafma suNaM - te sAdhaka vartamAnamAM sukhazIla banIne kahe che - huM zAstrAdhyayana karIne zuM karIza? Apa je kaMI adhyayana karo cho, tenA dvArA paNa koI atIndriya vastune joI zakatA nathI, paraMtu vartamAna mAtrane ja joI zako cho, ATaluM jJAna to mArAmAM paNa che, to pachI huM zAstrAdhyayana karIne huM zuM prApta karIza? suda suva - dareka dharmakriyAmAM nirapekSa ane udAsIna banI vAraMvAra sUI jAya che. vinayamAM pApabhramaNatA : Ayariya uvajjhAehiM, suyaM viNayaM ca gAhie / te ceva khisai bAle, pAvasamaNe tti vuccai // 4 // zabdArtha :- AraDavAe = jeNe AcArya-upAdhyAya pAsethI, yu = zAstra, = ane, virya = vinaya,dipa = grahaNa karyA che, te veva = tenI, = bAlIza, ajJAnI, hirapha = niMdA kare che. bhAvArtha :- je AcArya ane upAdhyAya pAsethI zAstrIyajJAna ane vinaya AcAranI zikSAo grahaNa karI che, te AcAryAdinI ja niMdA kare che, te vivekabhraSTa (bAla) pApazramaNa kahevAya che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-17: pApagnamaNIya hara5 Ayariya-uvajjhAyANaM, sammaM No paDitappai / appaDipUyae thaddhe, pAvasamaNe tti vuccai // 5 // zabdArtha :- Avi 3varSIyaf -je AcArya - upAdhyAyanI, sabsa - samyaka prakAre, jo paDataSad - sevA karatA nathI ane, a pUyaNa - guNIjanonA guNagAna karatA nathI, upakAra mAnatA nathI, tha - abhimAna kare che. bhAvArtha :- ahaMkArI thaIne je AcArya ane upAdhyAyane sevA Adi kAryothI saMtoSa ApatA nathI, teno upakAra mAnatA nathI paraMtu tenA upakArane bhUlI tenA pratye akkaDa thaI abhimAnI banI rahe che, te pApazramaNa kahevAya che. vivecana :ja paDatapa - paritRpta na karavA, saMtuSTa na karavA, tenI sArI rIte sevA na karavI. kipUra (apratipUjaka) :- guru, AcAryAdi pratye pUjyabhAva na rAkhe, upakAra na mAne, prazaMsA ke guNagAna na kare, tenuM sammAna, bahumAna na kare. IryAsamitimAM pApabhramaNatA : sammaimANe pANANi, bIyANi hariyANi ya / asaMjae saMjaya maNNamANe, pAvasamaNe tti vuccai // 6 // zabdArtha :- pANi - beIndriyAdi prANIne, vIyANa - bIjane, dariyANi - lIlI vanaspatione, samAne - mazaLIne, kacaDIne cAlanAra tathA, alaga - asaMyati thaIne, paNa potAne, saMjaya = saMyata (saMyamI), maLamA = mAnanAro. bhAvArtha :- je sAdhaka dvIndriyAdi jIva, bIja ane vanaspatino nAza kare che ke kacaDIne cAle, te pravRttithI pote asaMyata hovA chatAM potAne saMyata mAne che, te pApazramaNa che. saMthAraM phalagaM pIDhaM, NisejjaM pAyakaMbalaM / appamajjiya-mAruhai, pAvasamaNe tti vuccai // 7 // zabdArtha :- saMthAra = saMstAraka - tRNAdinI zayyA, hanana = pATa, Dha = bAjoTha, jitendra - abhyAsa (svAdhyAya) karavAnuM sthAna, pavavatta = paga lUchavAnuM vastra, akhAya = joyA vinA, pUMjyA vinA, Araha - bese che. bhAvArtha :- je pathArI, pATa, bAjoTha, Asana, svAdhyAyasthAna, paga lUchavAnuM UnanuM vastra, A save Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 326] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 upakaraNonuM pramArjana karyA vinA ja tenA para bese arthAt koI paNa upakaraNane joyA vinA ke pUjyA vinA teno upayoga kare, te pApazramaNa che. 8 davadavassa carai, pamatte ya abhikkhaNaM / ullaMghaNe ya caMDe ya, pAvasamaNe tti vuccai // 8 // zabdArtha :- 11vasa - dhama dhama karato jhaDapathI, vara - cAle che, pamatte - dharmasAdhanAmAM prasAda kare che, vaMde - hitazikSA devA para krodha kare che, ttavo = maryAdAonuM ullaMghana kare. bhAvArtha :- je jaladI jaladI cAle che, vAraMvAra pramAdapUrvaka gamana kare che, potAnA saMyamadharmane na chAje tema maryAdAonuM ullaMghana kare che, tIvra krodha kare che, te pApazramaNa che. vivecana :paNa nIya iriyALi :- beIndriya taIndriya tathA caurendriya jIva, prANI kahevAya che. cokhA, ghauM, caNA vagere je UgavA yogya che, te bIja kahevAya che. ghAsa, phUla, phaLa vagere harita kahevAya che. upalakSaNathI A gAthAmAM badhA trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA karanAra, tenI yatanA na karanAra zramaNane asAdhu kahyA che. te potAnI asAdhu pravRtti hovA chatAM paNa svayaMne sAdhu ja mAne che, te ucita nathI, tethI tene pApazramaNa kahe che. a zviyaM :- pramArjana karyA vinA arthAt gocchaga ke rajoharaNathI pATa vagerenI zuddhi karyA vinA. ahIM upalakSaNathI pratilekhana karyA (joyA) vinA evo artha paNa samajI levo joIe. jyAM pramArjana che tyAM pratilekhana avazya hoya che. koI paNa upakaraNano upayoga karatAM pahelAM tenuM pratilekhana arthAt jovuM joIe ane jIva jatuM hoya ke Avazyaka hoya to tenuM pramArjana karavuM joIe. - AThamI gAthAomAM pApazramaNanA cAra durguNa kahyA che. (1) zIdhrAtizIdhra cAlanAra (2) vAraMvAra pramAda karanAra (3) maryAdAonuM ullaMghana karanAra (4) pracaMDa krodhI. A traNe ya gAthAomAM cAlavAnI ane besavAnI avidhi ane avivekanuM sUcana karyuM che, upalakSaNathI A baMne pravRtiomAM viveka rAkhavAnuM sUcana karyuM che. pratilekhanamAM pApabhramaNatA : paDilehei pamatte, avaujjhai pAyakaMbalaM / paDilehaNA aNAutte, pAvasamaNe tti vuccai // 9 // zabdArtha :- 5 - je pramAda yukta thaIne upayoga vinA, hide - pratilekhana kare che, Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-17: pApagnamaNIya 327 | pAvava-paga sApha karavAnuM vastra vagere badhAMdhapakaraNo, ava8 - Amatema (avyavasthita) mUke che, kALA - pratilekhanamAM, sagADo - upayoga rAkhato nathI. bhAvArtha - je sAdhu pramAdathI yukta thaIne pratilekhana kare arthAt aneka doSothI yukta pratilekhana kare che; potAnA paga lUchavAnuM kapaDuM vagere sAdhanone joyA vinA jyAM tyAMavyavasthita ta mUke che ane pratilekhanamAM sAvadhAnI ke upayoga rAkhato nathI, te pApazramaNa kahevAya che. 10 paDilehei pamatte, se kiMci hu NisAmiyA / guruM paribhAvae Nicca, pAvasamaNe tti vuccai // 10 // zabdArtha :- ma - je pramAdI thaIne,du - ane, viMci - koI vizeSa vAto vagere, sAniyA - sAMbhaLavA lAge che, parva - saMdeva, murabAvA (kuribApu) - guruno anAdara kare ke parAbhava kare athavA tenI sAme bole, je - te. bhAvArtha :- je vAto sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM asAvadhAnIthI pratilekhana kare, vacanathI ke manathI potAnA guruno parAbhava kare arthAtu tenI sAme bole ke tene apamAnita kare, te pApazramaNa kahevAya che. vivecana :jiri tu bisamiyA :- je koI paNa vAto sAMbhaLavAmAM lIna banI jAya che ane pratilekhanamAM ekAgracitta rAkhato nathI. paribAvA :- (1) je guruno tiraskAra kare che, gurunI sAthe vivAda kare che. asabhya vacano bolI gurune apamAnita kare che. jema ke guru ziSyanA koI AcaraNamAM bhUla dekhADe to kahe ke 'Apa ApanuM saMbhALo, Ape ja mane pahelAM Ama zIkhavyuM hatuM, have Apa ja temAM doSa kADho cho? AmAM bhUla ApanI che amArI nahIM. kaSAyabhAvothI pApabhramaNatA :|11 bahumAI pamuhare, thaddhe luddhe aNiggahe / asavibhAgI aciyatte, pAvasamaNe tti vuccai // 11 // zabdArtha :- vahunA- bahu ja chaLa-kapaTa karanAra, pakudare- vAcALa, abhimAnI, ghamaMDI, -AsaktivALo, lobhI, agiyAre Indriyone vazamAM nahIM karanAra, vimA - AhAranuM saMvibhAjana na karanAra. vire , aprItikArI eTale sahavartI sAdhuo sAthe prema ane vAtsalyamaya vyavahAra na karanAra. bhAvArtha :- je bahu ja kapaTa kare, bahu vAcALa hoya arthAtu jUThuM bole, ahaMkAra kare, lobha kare, Indriyo Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 328] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 ane mana upara niyaMtraNa na rAkhe, parasparamAM AhArAdi padArthonuM sama vibhAjana na kare, aprItijanaka vyavahAra kare, eTale vAtsalyamaya vyavahAra kare nahIM, te pApazramaNa kahevAya che. 10 vivAdaM ca udIrei, ahamme attapaNNahA / __ vuggahe kalahe ratte, pAvasamaNe tti vuccai // 12 // zabdArtha :- vivAva - vivAda, Agraha bharelI carcAnI, 3thI - udIraNA kare, vRddhi kare, ane - adharmamAM, dharmanI viparIta tattvomAM, attapApa - AtmaprajJAno nAza kare arthAta kutarkothI buddhine malina karanAro, = laDAI karavAmAM, rude = vANI dvArA kaleza karanAra, bhAvArtha :- je zAMta thayelA vivAdane pharI Ubho kare, adharma kAryomAM ke adharma tattvomAM potAnI buddhine naSTa kare, kadAgraha temaja kalaha karavAmAM sadA rata rahe, te pApazramaNa kahevAya che. vivecana : zreSTha bhikSu mATe Avazyaka che ke te (1) saraLa (2) mitabhASI (3) namra (4) saMtoSI (5) jitendriya (6) prApta vastuno svadharmIomAM saMvibhAga karanAra hoya ane (7) gurubhakta hoya, A sAta guNone dhAraNa kare. tenAthI viparIta je (1) kapaTI (2) vAcALa (3) abhimAnI (4) lobhI (5) ajitendriya () sahavartI sAdhuomAM prApta vastuno saMvibhAga na karanAro ane (7) bIjAno tiraskAra karanAra hoya che, te pApazramaNa che. avibhAjaft:-guru, rogI, nAnA sAdhu, vagere mAM ja AhArAdinuM samabhAve AdAna-pradAna kare, te saMvibhAgI che. A prakArano vyavahAra na kare te asaMvibhAgI kahevAya che. attapaUUhI:-traNa rU5 (1) sattaprajJA - siddhAMta vagerenA zravaNathI prApta saddabuddhine kutakadithI naSTa karanAra, (2) AtmakatA - Aloka mATe potAnI hitabuddhine kubuddhirUpa banAvI anyanI buddhine bagADanAra, (3) AbhannatA - AtmAne lagatA praznane ja dabAvI de, jema ke koIe pUchayuM - AtmA bhavAMtaramAM jAya che ke nahIM? tyAre te praznane vAcALatA dvArA uDAvI de ane bIjuM ja bole - AtmA ja nathI, kema ke te pratyakSAdi pramANothI siddha thato nathI, AthI tamAro prazna ja ayogya che. guI :- (1) vigraha - DaMDA, lAkaDI vagerethI mArapITa karI laDAI-jhagaDo karavo (2) vyagraha - kadAgraha mithyA Agraha. Asana-zayana viSayaka pApabhramaNatA : 13 athirAsaNe kukkuie, jattha tattha NisIyai / AsaNammi aNAutte, pAvasamaNe tti vuccai // 13 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-17: pApazramaNIya zabdArtha :- adhirasane = asthira AsanavALo, juNa - caMcaLatApUrvaka hAthapaga Amatema halAvanAra, nRtya tattva = vinA vicAre jyAM tyAM, pisIyajJa = besI janAro, Asamni = Asana vagere viSayamAM, aLA'tte = upayoga na rAkhanAro. bhAvArtha :- je sthira besato nathI, hAtha-pagathI vikRta ceSTA karato rahe che, game tyAM besI jAya che, je Asana para besavAno viveka rAkhato nathI, te pApazramaNa kahevAya che. 14 sasarakkhapAe suvai, sejjaM Na paDileha / saMthArae aNAutte, pAvasamaNe tti vuccai // 14 // 329 zabdArtha :- sasarvandvapad - je sacita dhULavALA pagathI, suvad - sUI jAya che, lenga pathArInuM, paDileharU - pratilekhana paNa karato nathI, saMthAraC = saMstAraka, suvAnI pathArInA viSayamAM, aLA'tte = upayoga rAkhato nathI. = duddha-dahIvigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae ya tavokamme, pAvasamaNe tti vuccai // 15 // bhAvArtha :- je sacita rajathI kharaDAyelA paga sAthe zayyA para sUve, upAzraya ke zayyAne vivekapUrvaka jue nahi ke tenuM pratilekhana kare nahi, temaja pathArInA viSayamAM arthAt viveka eTale upayoga rAkhato nathI, te pApazramaNa kahevAya che. AhAra avivekathI pApazramaNatA : 15 = zabdArtha :- su-vahI vino dUdha dahIM vagere vigayarUpa padArthono, abhivaLa - je vAraMvAra, AhAr = AhAra kare che, tavo meM = tapazcaryA karavAmAM, araN = ruci rAkhato nathI, lIna raheto nathI. atthaMtammi ya sUrammi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNe tti vuccai // 16 // bhAvArtha :- je dUdha, dahIM vagere vigayarUpa padArthone vAraMvAra khAya che, paraMtu cittamAM tapanI ruci rAkhato nathI arthAt tapazcaryA karato nathI, te pApazramaNa kahevAya che. 16 zabdArtha :- sUrazmi - sUrya, atyaMtaAEi = asta pAme tyAM sudhI, amintuLa - vAraMvAra, SoDyo = evuM na karavA mATe preraNA devA chatAM, pahipoD = tenAM vacanano anAdara karatAM pratyuttara Ape che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 330] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- je sUryodayathI sUryAsta sudhI Akho divasa khAdhA ja kare che, A viSayamAM guru ke vaDila zikhAmaNa ke preraNA Ape, to tene ja upadeza Ape che athavA tenI avagaNanA kare che, te pApazramaNa che. vivecana : vitAo (vijUtha:) :- vigaya - A jaina pAribhASika zabda che. zAstramAM vigayanA nava prakAra kahyA che - (1) dUdha (2) dahIM (3) ghI (4) navanIta, mAkhaNa (5) tela (6) mIThAI (khAMDa, goLa ke tenAthI banelA padArtho) (7) madha (8) madha, dArU (9) mAMsa. -sthAnAMgasUtra 9 A nava viSayamAMthI madha ane mAMsa baMne sarvathA tyAjya che. navanIta ane madha koI rogAdine kAraNe upayoga karI zakAya che; anya vigayarUpa padArthonuM ja vAraMvAra sevana kare ane koI paNa prakAranI tapazcaryA na kare, tene ahIM pApazramaNa kahyA che kAraNa ke Ama karavAthI brahmacaryamAM samAdhi paNa rahI zakatI nathI. vo Divo - preraNA karanAra guru Adine sAmo upadeza Ape che, jema- koI gItArtha sAdhue Akho divasa khAnAra e sAdhune kahyuM - bhAI! tuM divasabhara AhAra ja karato rahIza? manuSya janma, dharmazravaNa vagere uttama saMyoga prApta karyA che, to tapazcaryAmAM puruSArtha karavo joIe. Ama prerita karanAra gurune te sAme upadeza Ape che ke - tame bIjAne upadeza devAmAM ja kuzaLa cho. tame pote ja tapa kema karatA nathI ? asthira cittathI pApabhramaNatA :kA Ayariya pariccAI, parapAsaMDa sevae / gANaMgaNie dubbhUe, pAvasamaNe tti vuccai // 17 // zabdArtha :- Ayara rikvArpha - AcArya ke gurune choDI denAra, parAsaMda sevA - bIjA matamAM janAro, gAAM jaLa-vAraMvAra gaNa, guru badalanAra, pUra-kharAba svabhAvavALo, niMdanIya AcaraNa karanAra. bhAvArtha :- je potAnA AcAryano tyAga karIne anya matane svIkAre che, je vAraMvAra gaNa ane guru badalato rahe che, ane niMdanIya cAritravALo hoya che, te pApazramaNa kahevAya che. vivecana : riya parikvArpha - AcArya parityAgI - AcAryane choDI denAra, tapasaMyamamAM asamarthatAno anubhava karanAra sAdhu koI paNa kAraNavaza AcAryane choDI de ane sukha suvidhA mATe anya pAkhaMDa matano Azraya le che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-17: pApagnamaNIya | 331 | niH - je muni svecchAthI guru ke AcAryanI AjJA vinA, adhyayana vagere koI paNa prayojana vinA, cha mAsathI ochI maryAdAmAM ja vAraMvAra eka saMpradAyamAMthI bIjA saMpradAyamAM jAya, te gANagaNika kahevAya che. dubhUpa-durAcAranA kAraNe niMdita thAya, te durbhata kahevAya che. kuzIla AcaraNathI pApabhramaNatA :18 sayaM gehaM pariccajja, paragehaMsi vAvare / NimitteNa ya vavaharai, pAvasamaNe tti vuccai // 18 // zabdArtha - saghaM = potAnuM, daM = ghara athavA gRhasthAzrama, rikvajha = choDIne, poli - gRhasthonAM gharomAM, vAva = phare che ane gRhasthonAM kAryo kare che, nimitte = zubhAzubha vagere nimitta batAvavAnI, vavava - pravRtti kare che. bhAvArtha :- je sAdhu potAnuM ghara arthAt gRhasthAzrama choDIne anya gRhasthonAM kAryo kare che ane zubhAzubha nimitta vagere batAvavAnI pravRtti kare che, te pApazramaNa kahevAya che. 19 saNNAipiMDaM jemei, Necchai sAmudANiyaM / gihiNisejja ca vAhei, pAvasamaNe tti vuccai // 19 // zabdArtha :- saUTI6. potAnI jAti ke sagAMsaMbaMdhIonAM gharethI ja, game - AhAra grahaNa kare che paraMtu, lImulAyaM - sAmudAnika bhikSA, cha - levA Icchato nathI, phiLidi - gRhasthonI zayyA para, vA - bese che. bhAvArtha :- je potAnA jJAtibhAIo, sagAM saMbaMdhIo ke pUrvaparicito pAsethI AhAra grahaNa kare che, badhAM gharomAMthI sAmudAnika bhikSA grahaNa kare che tathA gRhasthanA Asana upara bese che, te pApazramaNa kahevAya che. vivecana :pohati vAnare - potAnuM ghara ane gharanI pravRttiono tyAga karIne paNa je anya bhaktajanonAM gharakAmamAM joDAIne bhAga le che. sAdu veDDa:- svajJAtijana ke svajanonAM gharethI manojJa, snigdha, madhura temaja svAdiSTa AhAra maLI jAya che, tethI Ama svajAtipiMDa khAya che, te pApazramaNa che. ahIM je meI' zabdathI be artha nIkaLe che. (1) sva jAtinA gharomAMthI bhikSA le. (2) svajAti, sagAMsaMbaMdhIonAM ghare tenAM Asano upara besIne jamI le. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sAmukhiyaM - dhanavAna ke nirdhana vagere dareka kuLomAMthI bhikSA levI, te sAmudAnika bhikSA che ane rasalolupatAthI viziSTa saMpanna gharomAM bhikSA mATe jAya, anya gharamAM na jAya, to te sAmudAnika gocarI nathI. dikti vAde - vRddha, rogI ke tapasvI, sAdhu ja kAraNavazAt gRhasthane besI zake che. bIjA koI paNa sAdhu gRhasthane tyAM bese, to te pApazramaNa kahevAya che. pApabhramaNanuM bhaviSya :20 eyArise paMcakusIlasaMvuDe, rUvaMdhare muNipavarANa heTThime / ayasi loe visameva garahie, Na se iha Neva parattha loe // 20 // zadArtha :- yari - AvA, vAlIta saMghuDe-pAMca prakAranA kuzIla thaI, vaMdhare - muniveza dhAraNa karanAra, muLapavA - zreSTha munionI apekSAe, heTTi - hInAcAravALA, ati - A lokamAM, vimeva viSa samAna, hipa-niMdanIya thAya che, te - teno, na to A loka sudhare che ke, va paratva topana to paraloka sudhare che. bhAvArtha :- je sAdhako A prakAranI doSamaya pravRttinA kAraNe pAsatthA vagere paMcavidha kuzIlatAthI yukta thaI jAya che ane kevaLa muniveSanA ja dhAraka rahe che arthAt teno saMyamAcAra chUTI gayo hoya che, te zreSTha munionI apekSAe hInAcAravALA thaI jAya che. te A lokamAM viSanI jema niMdanIya thAya che. te na to A lokanA rahe che ke na paralokanA arthAt Aloka-paraloka baMnemAM te sukhI thatA nathI. vivecana : paraMnkSIta :- pAsatthA, usaNa, kazIlA, saMsattA, nitiyA; A pAMca prakAranA kuzIla hoya che. A adhyayanamAM varNita avaguNonuM AcaraNa karanAra pApazramaNa kahevAto bhikSu pAMca prakAranA kuzIlamAMthI koI paNa prakArano kuzIla thaI jAya che athavA badhA prakAranA kuzIlonAM AcaraNavALo paNa thaI jAya che. suvihita zramaNanI ArAdhanA :21 je vajjae ee sayA u dose, se suvvae hoi muNINa majjhe / ayasi loe amayaM va pUie, ArAhae logamiNaM tahA paraM // 21 // tti mi zabdArtha :- = - je muni, papa - A uparokta, role - doSone, sayA - sadAne mATe, vana - choDI de che, te te, muLI -munionI, mA madhyamAM, subraNa-suMdara vratavALo, zreSTha muni, roDa hoya che, jayati : A, topa = lokamAM, aya va - amRtasamAna, pUS - pUjya hoya che, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-17: pApagnamaNIya [ 333 ] AdaraNIya hoya che, ta - A rIte, phaLa A loke, paraMtai - paraloka baMnenI, bArIka - samyaka ArAdhanA kare che. bhAvArtha :- je sAdhu uparokta doSothI sadA dUra rahe che, te muniomAM suvatI che. te A lokamAM amatanI jema pUjya che, te A loka tathA paraloka baMne lokanI ArAdhanA kare che. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : A adhyayanamAM kahelA doSonuM sevana na karanAra, te doSothI dUra rahI sadA niraticAra zuddha saMyamanuM pAlana karanAra sAdhaka pApazramaNa nathI, paraMtu te susAdhu ke zreSTha zramaNa kahevAya che. teno ghara choDavAno udezya saphaLa thAya che. tenuM jIvana amRta samAna ane sarvajano mATe pUjanIya, AdaraNIya thAya che. upasaMhAra :- dIkSA lIdhA pachI sAdhakanI javAbadArI ghaNI vadhI jAya che. cAlavAmAM, khAvApIvAmAM, upayogI sAdhano rAkhavAmAM, vidyA meLavavAmAM, gurujanono vinaya keLavavAmAM, potAnuM kartavya samajavAmAM, pUrepUrI sAvadhAnI rAkhavAnI hoya che. viveka sAthe kSaNe kSaNe jAgRta rahI; krodha, mAna, mAyA, lobha, viSaya, moha, IrSyA vagere avaguNo ke Atmazatruo upara vijaya meLavI, sAdhake AgaLa vadhavAnuM hoya che. A rIte sAdhanA karanAra suzramaNa ke dharmazramaNa kahevAya che paraMtu jo prApta thayelA sAdhanono durupayoga kare ke pramAdI bane athavA sUtrokta avaguNothI yukta thAya, to te pApazramaNa kahevAya che mATe A adhyayananuM zravaNa ciMtana, manana karI sAdhaka satata jAgRta rahI potAnI sAdhanAne pragatizIla banAve. dareka Atma kalyANanA Icchuka sAdhaka A adhyayananuM sadA ciMtana manana karatAM AtmanirIkSaNa kare ane sutrokta koI paNa avaguNo ke anAcAronA kAraNe huM pApazramaNa to thato nathI ne? ema vicArIne sAvadhAnapaNe saMyamanI zuddha ArAdhanA kare. I adhyayana-10 saMpUrNa ] Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 aDhAramuM adhyayana | paricaya : prastuta adhyayananuM nAma (1) saMjayIya ke (2) saMyatIya che. A adhyayananA pramukha pAtra rAjA saMjaya che; tenA nAma uparathI A adhyayananuM nAma saMjayaya' che. prastuta adhyayananA pUrvArdhamAM 18 gAthAo sudhI saMjaya rAjAnI kathA aMkti che. kAMDilyanagaranA rAjA saMjaya potAnI caturaMgI senA sahita zikAra mATe vanamAM nIkaLyA. senAe jaMgalamAM rahelAM haraNonAM ToLAne kesara udyAna tarapha dhakelyAM ane ghoDA upara ArUDha rAjAe tIrathI haraNone vIMdhavAM zarU karyo, keTalAMka haraNo ghAyala thaI paDI gayA, to keTalAMka mRtyu pAmyA. bhAgatA haraNono pIcho karatAM karatAM rAjA e vRkSanA eka latAmaMDapamAM padmAsane dhyAnastha avasthAmAM birAjita eka yogIzvara munine joyA. jotAM ja te camakyA. turaMta ja azva parathI nIce UtarIne vicAryuM ke A haraNo A muninA hovA joIe, meM A muninAM haraNone mAryA, te anarthakArI kArya thayuM. muni krodha kare, to lAkho karoDo mAnavone eka kSaNamAM bALIne bhasma karI zake che. munIzvara pAse AvI teNe vinayapUrvaka namaskAra karI potAnA aparAdhanI kSamA mAMgI. muni gardabhAli dhyAnamAMthI bahAra AvyA tyAre turaMta ja saMjaya rAjAe potAnuM nAma jaNAvyuM. munie kahyuM - rAjanuM! mArA taraphathI to tamane abhaya che, paraMtu tamo paNa bIjAM prANIonAM abhayadAtA bano. jenA mATe tame A anartha karI rahyA cho, te svajana ke parijana koI tamane duHkhathI bacAvavA Avaze nahIM. teo zaraNarUpa paNa banI zakaze nahIM. tyAra pachI zarIra, yauvana, dhana, parivAra temaja saMsAranI anityatAno upadeza gardabhAlI munie Apyo, rAjAno AtmA muninA upadezathI turaMta jAgRta banI gayo. te saMnyAsa laI saMjayamuni banI gayA tathA sAdhanAmAM tallIna thaI gayA. ekavAra vicaraNa karatAM saMjayamunine kSatriya rAjarSinA darzana thayA. te kSatriya rAjarSie nAma paricaya vagere pUchayA pachI tenA guNo ane vyaktitvathI AkRSTa thatAM saMjayamunine tenA jJAnanI vRddhi mATe AtmIyabhAvathI kahevA lAgyA. gAthA 23 thI 33 sudhImAM ekAMtavAdanI tattvacarcA sAthe potAno kaMIka paricaya Apyo che ane gAthA 30 tathA 33 mAM saMjayamunine saMbodhana sAthe dharmAcaraNanI preraNA ApI che. gAthA 34 thI 51 mAM jinazAsananI vizeSatArUpa jJAna ane kriyAnA samanvayAtmaka siddhAMtane anulakSIne jeoe AtmakalyANa karyuM che, te bharata Adi cakravartIo tathA dazArNabhadra, nami, karakaMDuM, nagnati, udAyana, kAzIrAja, vijaya, mahAbaLa Adi 19 mahAna AtmAonuM saMkSepamAM varNana karyuM che. A gAthAo jaina itihAsanI purAtana kathAonI vizeSataH jhAMkhI karAve che. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya [ 335 ] aMtamAM kSatriya rAjarSie saMjayamunie kahyuM ke dhIra ane vivekI puruSa kayAre ya kutarkomAM ke mithyAvAdomAM phasAtA nathI. teo zreSTha dharmane ja svIkAre che ane AtmakalyANanI utkRSTa sAdhanAthI saMpUrNa karmano kSaya karI zAzvata siddha thAya che. A rIte, A adhyayana vizeSataH gardabhAvi AcArya ane kSatriya rAjarSi dvArA kramazaH saMjayarAjAne ane saMjayamunine ApelAM jJAnopadezathI paripUrNa che. (A adhyayananI gAthAomAM spaSTatA na hovAne kAraNe saMjayamuni ane kSatriya rAjarSi, e baMnemAMthI koNa kone zuM pUche, koNa javAba Ape ane kaI gAthA konAthI saMbaMdhita che; A badhuM samajavAmAM thoDI muzkelI thAya che. tethI A viSayamAM judI judI kalpanAo thaI che. paraMtu A sUtranA prAcIna vyAkhyAkartA zAMtyAcAryo je jaNAvyuM che tenA AdhAre spaSTa thAya che ke gAthA 23 thI badhuM ja varNana kSatriya rAjarSi dvArA saMjayamuninA jJAnavikAsa mATe AtmIyabhAvathI karavAmAM AvyuM che.) ooo Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 336 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - aDhAramuM adhyayana - [EE/A saMjayIya ||2) saMjaya-saMcati rAjAnuM pUrvajIvana : kaMpille Nayare rAyA, udiNNa balavAhaNe / NAmeNaM saMjae NAma, migavvaM uvaNiggae // 1 // zabdArtha - jinavAdaLe ne vistRta senA ane hAthI, ghoDA vagerethI saMpanna, pAne saMga nAmuM - saMjaya nAmanA, bhivaM - zikAra karavA, 3LakhANa nIkaLyA 2] bhAvArtha :- paMcAla dezanA kAMpilyanagaramAM vizALa senA ane vAhanothI saMpanna saMjaya nAmanA prakhyAta rAjA hatA. eka divasa te zikAra karavA mATe potAnA nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. ___ hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, savvao parivArie // 2 // zabdArtha :- haiyALI = azvadaLa, ghoDAnuM lazkara, navALI = hAthIonuM daLa, hAIl - rathano moTo kAphalo, pAyALI = pAyadaLa, sainikonuM lazkara, madayA = moTI saMkhyAmAM, savvo parivAripa = A badhAne laIne, A badhAMthI gherAIne. bhAvArtha :- te rAjA vizALa saMkhyAmAM azvasenA, gajasenA, rathasenA temaja pAyadaLa (senA)thI cAre tarapha gherAyelA hatA. |3 mie chuhittA hayagao, kaMpillujjANa kesare / bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // zabdArtha :- viSNunnAi phesara = kAMpilyanagaranA kesara udyAnamAM, ramujI - mAMsanAM rasamAM Asakta, taltha - tyAM te jagyA, maNa - mRgalAone, hirA - kSobha upajAvatAM, pIDA detAM, paNa = bhayabhIta thayelAM, sate = thAkelAM, vaheDu = mAravA lAgyA bhAvArtha :- ghoDA upara ArUDha thayelA te rAjA pazumAMsanA rasAsvAdamAM Asakta banI kAMDilyanagaranA Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya | 337 | kesarabAgamAM magalAone thAkelAM bhayabhIta haraNAone bANathI vadhavA lAgyA, mAravA lAgyA. vivecana : prAcIna kALamAM rAjA ane sAmAnya loko paNa zikAra karavAnA zokhIna hatA.A caramazarIrI saMjaya rAjarSi paNa zikAra karavAnA zokhIna hatA. vivAda - (1) bala-caturaMgI senA, hAthI, ghoDA, ratha ane pAyadaLa. vAhana - ratha, gADI - pAlakhI vagere (2) bala - zarIra sAmarthya, vAhana-hAthI, ghoDA vagere tathA upalakSaNathI pAyadaLa. ___aha kesarammi ujjANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyajjhANa saMjutte, dhammajjhANaM jhiyAyai // 4 // zabdArtha :- 6 = A avyaya che, te samaya, tavo = tapasvI, tapodhanI, sAyANa saMkure - svAdhyAya ane dhyAnamAM lIna, dhammA - dharmadhyAna, phiyAya - karI rahyA hatA. bhAvArtha - tyAM kesara udyAnamAM ja eka tapodhanI aNagAra svAdhyAya ane dhyAnamAM lIna hatA. te dharmadhyAna karI rahyA hatA. ____ apphovamaMDavammi, jhAyai khaviyAsave / tassAgae mie pAsaM, vahei se NarAhive // 5 // zabdArtha :- raviyA-Azravane rokanAra, pUrve karelAM karmono kSaya karanAra, akhovanavavabhivela ane latAothI banelA maMDapamAM, lAyaka dhyAna karI rahyA hatA, tassa pAsa- tyAM tenI pAse, AVIE = AvyA, te = 0, rahi = rAjA dvArA, vade = mArelAM, haNAyelAM. bhAvArtha :- karma kSaya karanAra athavA Azravone rokanAra aNagAra lattAmaMDapamAM dhyAna karI rahyA hatA. temanI pAse rAjA dvArA mArelAM, vIMdhAyelA haraNAMo AvI pahoMcyA. vivecana :agara tavo :- ahIM tapodhanI aNagAranuM nAma niyuktikAre gardabhAlI darzAvyuM che. sAyAnu - svAdhyAyano artha che - zrutajJAnanuM parAvartana vagere ane dhyAnano artha che dharmadhyAna vagere zubha dhyAnamAM saMlagna. akhovanaDavani :- A dezIya zabda che. vRddha vyAkhyAkAroe teno A pramANe artha karyo che - vRkSa, guccha, gulma, latA, vagerethI chavAyelo maMDapa athavA nAgaravela, drAkSAdi latAothI vyApta, gherAyelo maMDapa. gvasiSe - (1) jeoe hiMsAdi Azravo arthAt karmabaMdhanA hetuone nirmULa karyA hatA, (2) karma Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 338 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 kSaya karavAmAM prayatnazIla. saMjaya rAjAne muni darzana - | da gada mAsano 2yA, vipramAm so staEI hae mie u pAsittA, aNagAra tattha pAsai // 6 // zabdArtha :- 6 - pachI, ALo - ghoDA para beThelA, to - te, rAyA - rAjA, tahiM - tyAM, maMDapa samIpe, livuM = zIdhra, Ampa = AvIne, Dha = mArelAM, miNa = mRgalAone, pAlittA = joyA, joIne, 3. sAthe ja, taltha - tyAM rahelA, belA, a munirAjane paNa, pADuM - joyA. bhAvArtha :- tyAra pachI azvArUDha rAjA haraNAMone jovA jaldI te sthAne AvyA, tyAM teNe haNAyelA haraNAMone joyAM ane tyAM ja dhyAnastha tapasvI aNagArane paNa joyA. aha rAyA tattha saMbhaMto, aNagAro maNA''hao / mae u maMdapuNNeNaM, rasagiddheNa ghaMtuNA // 7 // zabdArtha - ada tattha = A joIne, rIya = rAjA, saMto - mUMjhavaNamAM paDI gayA, mA 3- huM kevo, mArAthI, saMpuomi - maMdabhAgI, roga - rasamRddha, rasalolupa, jaMtuLaT - ghAtaka banelo, maLI = vyartha, gaLo - munirAjanuM citta, adago na dubhAvyuM che, dubhAvavAmAM AvyuM che. bhAvArtha :- munine joI rAjA bhayabhIta thayA. teNe vicAryuM-huM keTalo puNyahIna (bhAgyahIna) chuM, rasalolupa temaja hiMsaka vRttino chuM. meM vyartha ja munine pIDA ApI temanuM dila dubhAvyuM che. AsaM visajjaittANaM, aNagArassa so Nivo / viNaeNa vaMdae pAe, bhagavaM ettha me khame // 8 // zabdArtha - to pachI te,jivo- rAjA, ANaM ghoDAne,visanattA-visarjana karI arthAt tenA uparathI nIce UtarIne, gArissa = munirAjane, vizALa = vinayapUrvaka, paNa = caraNomAM, vera - vaMdanA karI, mA - he bhagavAna, pa0 - A viSayamAM, me mane, tane - kSamA karo. bhAvArtha :- rAjAe turaMta ja ghoDA uparathI UtarIne aNagAranA baMne caraNomAM savinaya, sabhakti vaMdana karyA ane kahyuM - 'bhagavan! A aparAdha mATe mane mApha karo.' vivecana :taE - ghAyela mRgalAMo jyAM gayA, jyAM jaIne paDatA hatA te sthAnamAM, marss - muninI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 339 najIkamAM ja haraNAone mArIne meM vyartha ja muninA hRdayane duHkha pahoMcADayuM. aha moNeNa so bhagavaM, aNagAre jhANamassie / rAyANaM Na paDimaMtei, tao rAyA bhayaduo // 9 // zabdArtha :- ada - paraMtu, so - te, bhAva- bhagavaMta, vaNakare - aNagAra, muni, jJA Ni - dhyAnamAM rahyA, moNa - mauna dhAraNa karIne, rA - rAjAne ja mate - kazo ya uttara Apyo nahIM, to = tyAre te. matha66 = bhayabhIta thayA. bhAvArtha - paraMtu te aNagAra bhagavAna maunapUrvaka dharmadhyAnamAM tallIna rahyA. temaNe rAjAne kaMI uttara na Apyo, tethI rAjA vadhu bhayabhIta thayA. __ saMjao ahamammIti, bhagavaM vAharAhi me / kuddhe teeNa aNagAre, Dahejja parakoDio // 10 // zabdArtha :- 36 -huM, saMno - saMjaya rAjA, ni (sana) - , ta-mATe, ne vAdarA = mArI sAthe bolo, mArI sAme juo, zuddha = gusse thayelA, kopAyamAna, te = potAnA tejathI, purohizo - karoDo vyaktione, denga = bALI nAkhe che. bhAvArtha - rAjAe kahyuM ke he bhagavan! huM saMjaya rAjA chuM, Apa mArI sAthe bolo ke mArI sAme juo, kAraNa ke huM jANuM chuM ke kupita thayelA aNagAra potAnI zaktithI karoDo vyaktione bALI zake che. vivecana :ja kimatepha - pratyutara na Apyo, tethI rAjAe vicAryuM- huM tane kSamA karuM chuM ke nahIM evo koI pratyuttara munie na Apyo, mATe muni mArA upara krodhita thaI gayA lAge che. jayandu - muninuM mauna jAIne rAjA atyaMta bhayabhIta thaI gayA ke RSi krodhita thayA che, te zuM karaze? saMga marmajJatiH - bhayabhIta rAjAe namratApUrvaka potAno paricaya Apyo, - huM saMjaya nAmano rAjA chuM; kAraNa ke mane koI sAmAnya manuSya mAnI kopita thaI bhasma na kare. ke te - rAjA bolyA ke huM eTalA mATe bhayabhIta chuM ke Apa mArI sAthe vAta karatA nathI. meM sAMbhaLyuM che ke tapasvI aNagAra kopAyamAna thAya, to potAnA teja vaDe (tejo vezyAdithI) hajAro ja nahIM karoDo manuSyone bhasma karI zake che.' rAjAne munino upadeza :11 abhao patthivA tubbhaM, abhayadAyA bhavAhi ya / aNicce jIvalogammi, kiM hiMsAe pasajjasi // 11 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 340 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zadArtha - sthivA- he rAjan!, tubsa - tane, saba - abhaya che, tuM paNa), bhavAyA = jIvono abhayadAtA, bhavAdi = bana, thaI jA, bilve = anitya, gauvano Hi = A jIvalokamAM, saMsAramAM, hiMsA = hiMsAmAM, %i = zA mATe, pati = Asakti rAkhe che. bhAvArtha :- munie kahyuM - he rAjanuM! mArA taraphathI tuM nirbhaya thaI jA, tuM paNa anya jIvo mATe abhayadAtA banI jA. anitya evA A saMsAramAM tuM zA mATe hiMsAmAM Asakta thaI rahyo che? 12 jayA savvaM pariccajja, gaMtavvamavasassa te / aNicce jIvalogammi, kiM rajjammi pasajjasi // 12 // zabdArtha - na - jyAre, saa - sarvasva badhA padArtho, rikvajha - ahIM ja mUkIne, choDIne, avala - paravaza thaIne, te - tAre, tabdha - eka divasa cAlyA javuM paDaze, kvei - AvA anitya, vattoSika - A saMsAramAM, rAgni rAjya saMpadAmAM, viMja - zA mATe, palamti Asakti kare che? bhAvArtha :- he rAjanuM! jyAre paravazapaNe badhuM ja ahIM choDIne tAre javAnuM che, to anitya evA A saMsAramAM, rAjyamAM zA mATe Asakta thaI rahyo che? 13 jIviyaM ceva rUvaM ca, vijjusaMpAya caMcalaM / jattha taM mujjhasi rAyaM, peccatthaM NAvabujjhase // 13 // zabdArtha - vaMhe rAjana!, kaltha - jemAM, taM- tuM, musi Asakta thaI rahyo che, kaviya A jIvana, manuSya AyuSya, vera - ane, vaM - zarIranuM rUpa, vinusaMpAya taMva-vIjaLInA camakArA jevuM caMcaLa che, valtha - paralokanA viSayamAM, gAvavuM(li) bodha pAmato nathI, vicAra karato nathI. bhAvArtha :- he rAjana! tuM jemAM Asakta cho, te manuSya jIvana ane zarIranuM rUpa, e badhuM to vIjaLInA camakArA jevuM caMcaLa che, mATe tuM paraloka hitArthe kema vicAra karato nathI? 14 dArANi ya suyA ceva, mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM NANuvvayaMti ya // 14 // zabdArtha - rARIT = strIo, suya = putro, veva = ane parivAranA bIjA loko, mittA = mitro, tada - tathA, vaMdhavA - baMdhu, saMbaMdhIo, jIvaMta - jIvanArane ja, aNunIvaMti - anusare che, 2 = paraMtu, ma = maranAranI, gajuvati = pAchaLa koI jatuM nathI. bhAvArtha :- A svArthamaya saMsAramAM strIo, putro ke baMdhuo, e badhAM jIvatAne ja anusarI tenA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayaya 341 | sukhamAM bhAgIdAra bane che, marelAM pAchaLa koI sAthe jatuM nathI. 15 NIharaMti mayaM puttA, piyaraM paramadukkhiyA / piyaro vi tahA putte, baMdhU rAyaM tavaM care // 15 // zabdArtha :- mayaM mRtyu pAmelA, piya-pitAne, purA - tenA putro, paramagujiyA - ghaNA ja duHkhI thaIne, nIti gharamAMthI bahAra kADhe che, taha - temaja, puNe - marelA putrone, patharo vi -pitA paNa kADhe che, vaMdhU - bhAIo (paNa temaja kare che), tavaMtapanuM, saMyamanuM, vara- AcaraNa karavuM joIe. bhAvArtha :- atyaMta duHkhI thayelA putro potAnA marelApitAne gharamAMthI bahAra kADhI smazAna tarapha laI jAya che ane te ja rIte pitA paNa mRta putrane tathA bhAine gharanI bahAra kADhe che, mATe he rAjana ! tuM tapazcaryA kara arthAt saMyama grahaNa kara. |16 tao teNa'jjie davve, dAre ya parirakkhie / kIlaMti'NNe NarA rAya, haTTha tuTTha-malakiyA // 16 // zabdArtha :- to - tenA maryA pachI, te - te vyaktinuM, jina saMgraha karelA, relve vya, dhanane, viraha - surakSita rAkhelI tenI, vAre - strIone, aM - bIjA, garA - rAjA vagere, g6 - harSa ane AnaMdathI, mairiyA - ghareNAthI sajjita thaIne, vasaMti - bhogave che. bhAvArtha :- he rAjan ! mRtyu pachI vyakti dvArA meLavelA dhana tathA surakSita rAkhelI strIono upabhoga bIjA manuSyo ja kare che, AbhUSaNothI alaMkRta thaI harSa ane AnaMda kare che. 14 teNAvi jaM kayaM kamma, suhaM vA jai vA duhaM / | muLA te guno, 76 3 para mAM 27nA zabdArtha :- - maranAra vyaktie, vi - paNa, gaM - je, su - sukhakArI, zubha, ma - athavA, kurda - duHkhakArI, azubha, mAM - karmo, ye - karyo hoya, te vakhuNA saMtto - te karmonI sAthe ja, paraM - parabhavamAM, bIjA bhavamAM, cha - jAya che. bhAvArtha :- mRta vyaktie je kaMI paNa zubha ke azubha karma karyA che, te karmonI sAthe paralokamAM ekalo ja jAya che. vivecana :amo patthanA tuma - bhayabhIta rAjAne munie AzvAsana ApatAM kahyuM- he rAjan ! tane mArA Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 taraphathI abhaya che. jema tane mRtyuno bhaya lAgyo, tema bIjAM prANIone paNa mRtyuno bhaya che. jema meM tane abhayadAna ApyuM, tema tuM bIjAM prANIono abhayadAtA bana. banne jIvato - A samagra jIvaloka saMsAra anitya che, e daSTie tuM paNa anitya che, tAruM jIvana kSaNika che. to pachI AvA kSaNika manuSya jIvanamAM hiMsAdi ghora kRtyo zA mATe kare che? A jIvana ane sauMdarya badhu ja caMcaLa che. mRtyu samaye rAjya, dhana bhaMDAra vagere choDIne javuM paDaze. to A vastuonA mohamAM zA mATe mugdha banI rahyo che. vArANa ya suvA reva - je strI, putrAdi mATe manuSya dhana kamAya che, pApakarma kare che; te badhAM A jIvananA sAthI che, maryA pachI koI sAthe AvatAM nathI. jIva ekalo potAnAM zubhAzubha karmo sAthe paralokamAM jAya che. tyAM koI sagA saMbaMdhI duHkha bhogavavAM AvatAM nathI; tenA maryA pachI, pApakarma ane duHkho sahIne prApta karelAM tenA te dhanathI bIjA loko mojamajA uDAve che. AvA kSaNika sagapaNa mATe jIvana hArI javuM, te koI rIte yogya nathI. A rIte munie rAjAne abhayadAna ApIne rAjyatyAga karavAno, paralokanA hitane vicAravAno ane anitya jIvana, yauvana, dhana, bAMdhava vagere tarapha Asakti ke mamatvano tyAga karavAno upadeza Apyo che. saMjaya rAjAnI dIkSA :18 soUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMvega NivveyaM, samAvaNNo NarAhivo // 18 // zabdArtha :- tarasa -te, maLaIIR - munirAjanI, aMkti pAsethI, to banne - Avo dharma, to sAMbhaLIne, naradivo-rAjAe, mahatya -mahAna, prabala, saMvenfdhyeya- saMvega-nirvedane arthAt vairAgya bhAvone ane saMsArathI udAsIna bhAvone, mAvo - prApta karyA. bhAvArtha :- A pramANe gardabhAlI aNagAranI pAse dharmano upadeza sAMbhaLIne saMjaya rAjA te ja samaye mahAna saMvega ane nirvedabhAvane pAmyA arthAt saMsArathI virakta thayA. 19 saMjao caiuM rajja, NikkhaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao, aNagArassa atie // 19 // zabdArtha - 2i -rAjyane, rapha choDIne, bArisa - gardabhAlI nAmanA,nibasIsa - jina zAsanamAM, fhato - dIkSita thayA. bhAvArtha :- rAjya choDIne saMjaya rAjA bhagavAna gardabhAlI aNagAranI pAse jinazAsanamAM dIkSita thayA. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya EOS D. 343 vivecana :saMvega ane nirveda - saMvega eTale mokSanI abhilASA ane nirveda eTale saMsArathI virakti arthAt vairAgya bhAvanA. zivato jigalIne - jinazAsana arthAt vItarAgadharmanA mArge AgaLa vadhI saMsArathI ke gharathI nIkaLyA arthAt dIkSA grahaNa karI. kSatriyamuni ane saMjaya rAjarSinuM milana :20 ciccA raTuM pavvaie, khattie paribhAsai / jahA te dIsai rUvaM, pasaNNaM te tahA maNo // 20 // zabdArtha :- vattA = kSatriya rAjA, ra6 rASTrane, rAjyane,choDIne, paLa = dIkSita thayA hatA, (kSatriya muni, saMyati munine), paramAra - pUchavA lAgyA, garI- jevuM, te- tamAruM, ramavuM = rUpa, pasaUM = pavitra, nirvikArI, tadA = temaja, te = tamAruM, maLo = aMtaHkaraNa, hIMsa = dekhAya bhAvArtha :- potAnA rASTrane tyAgIne dIkSita thayelA kSatriya munie saMjayamunine kahyuM - he muni! ApanuM A pavitra rUpa jevuM dekhAya che, tevuM ja ApanuM aMtaHkaraNa paNa prasanna ane pavitra lAge che, dekhAya 21 kiM NAme kiM gotte, kassaTThAe va mAhaNe / kaha paDiyarasi buddhe, kahaM viNIe tti vuccasi // 21 // zabdArtha - jiM nAme = ApanuM nAma zuM che. oire kayuM gotra che, - ane, safANa - zA mATe, mane - ahiMsaka aNagAra thayA cho?, 106 - kevI rIte tame, yuke - AcArya, gurujanonI, Disi - sevA karo cho?ane, huM kevI rIte, vipatti vinayavAna, yuvati - kahevAo cho. bhAvArtha :- kSatriya munie saMjaya munine pUchyuM - ApanuM nAma zuM che, ApanuM gotra kayuM che, tame zA mATe aNagAra thayA cho, kaI rIte tame AcArya ke gurudevanI sevA karo cho ane tame vinayazIla kema kahevAo cho? saMjao NAma NAmeNaM, tahA gotteNa goyamo / gaddabhAlI mamAyariyA, vijjA caraNa pAragA // 22 // 22 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha :- saMgo gAma khAmAM - saMjaya mAruM nAma che, noyamo - gautama mAruM, nausena gotra che, tA - ane, vijJAparaNapArA - vidyA (jJAna) ane cAritranA pAragAmI, gardabhAlI, mama = mArA, ayariyA = AcArya che, guru che. mAlI bhAvArtha :- saMjayamunie pratyuttara ApatA kahyuM - mAruM nAma saMjaya che, gautama mAruM gotra che, jJAna ane cAritranA pAragAmI gardabhAlI mArA AcArya che. vivecana : rahUM :- janapada ke prAMtane ja prAcInakALamAM rASTra kahetA hatA. eka ja rAjyamAM aneka rASTra hatAM. vartamAnanA tAlukAne rASTra kahevAtA hatA. : kSatriya rAjarSino paricaya - kSatriya rAjarSi pUrva janmamAM saMyamanuM pAlana karI deva thayA hatA. tyAMthI mRtyu pAmI teNe kSatriya kuLamAM janma lIdho. koI nimittathI pUrvajanmanI smRti thatAM teNe saMsArathI virakta thaI dIkSA dhAraNa karI hatI. kuLa uparathI tenuM nAma kSatriyamuni rAkhavAmAM AvyuM hatuM. kSatriyamuninA pAMca prazna hatA - (1) ApanuM nAma zuM ? (ra) ApanuM gotra karyuM ? (3) Apa zA mATe mahAmuni banyA ? (4) AcAryonI sevA kayAre ane kevI rIte karo cho ? ane (5) Apa vinIta kevI rIte cho ? pasaLe te tahA maLo :- aMtaHkaraNa kaluSita hoya to bAhya AkRti akaluSita eTale nirvikAra pratIta thatI nathI. saMjayarAjarSinI bAhya AkRti uparathI kSatriyamunie tenA aMtaHkaraNanI pavitratAnA darzana karyA. mAhane H(1) jenAM mana, vacana, kAyA hiMsAdi pravRttithI nivRtta che, te mAhaNa che. (2) vacanathI je ahiMsAno upadeza Ape che te mAhaNa che. (3) hiMsAdi sarvapApothI virata muni ja ahIM mAhaNa zabdathI gRhIta che. (4) mAhaNano sIdho artha che ahiMsaka athavA aNagAra. gAthA 21 mAM kSatriya muni dvArA pAMca prazna pUchavAmAM AvyA che. saMjaya rAjarSie traNa uttaramAM teno samAveza karyo che, te A rIte samajavuM joIe - mArA AcArya gardabhAlI che, je zruta cAritramAM pAraMgata che. tenA upadezathI huM muni banyo chuM. tenA dvArA meM zAstrAdhyayana ane zikSAo grahaNa karI che. mArA AcArye saMyamanuM phaLa mukti kahyuM che.mukti prApta karavA mATe ja huM mAhaNa (muni) banyo chuM. AcAryazrInI AjJAnusAra cAluM chuM, te ja temanI sevA che ane tenA kathana anusAra huM dareka municaryAnuM pAlana karuM chuM, A mArI vinItatA che. vikhtAvaraLa :- vidhAno artha ahIM zrutajJAna che tathA caraNano artha cAritra che. 'mAhana' padathI pAMca mahAvratarUpa mUla guNonI ArAdhakatA; AcAryagurunI sevAthI, Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 345 | AcAryanI AjJAnuM pAlana karavAthI ane AcAryanA upadezAnusAra grahaNazikSA temaja Asevana zikSAmAM pravRtti karavAthI uttara guNonI ArAdhakatA pragaTa karavAmAM AvI che. kriyAvAdI vagerenI carcA vicAraNA :23 kiriyaM akiriyaM viNayaM, aNNANaM ca mahAmuNI / eehiM cauhiM ThANehiM, meyaNNe kiM pabhAsai // 23 // zabdArtha :- mahAkuLA - he mahAmuni, vivuiM - kriyAvAda, veriyaM - akriyAvAda, viyaMvinayavAda, mALa - ajJAnavAda, paE - A, ghauM, cAra, sArda - sthAno (vAdo) dvArA, meyam - tattvajJa, jJAnI athavA vAdI loko potAnI IcchAnusAra ekAMtapakSanuM, viMja - zuM, amAsa : pratipAdana kare che. bhAvArtha :- kSatriyamuni - he mahAmunivara! kriyA, akriyA, vinaya ane ajJAna; A cAra ekAMtavAda che arthAtu A cAravAdathI ajJAnI loko bhinna bhinna kathana kare che, paraMtu tattvajJoe dharmanA viSayomAM zuM kathana karyuM? athavA keTalAka ekAMtavAdI tattvajJa zuM ekAMta pakSanI asatya prarUpaNA kare che? (kSatriyamuni jAte ja prazna upasthita karI AgaLanI gAthAomAM samAdhAna kare che.) ii pAukare buddhe, NAyae pariNivvuDe / vijjAcaraNa saMpaNNe, sacce saccaparakkame // 24 // zabdArtha - vijJAvaraNa saMpav - jJAna ane cAritra saMpanna, sajo - satya bolanAra, savArane = satyamAM parAkrama karanAra, parikhilluDe = kaSAyone zAMta karanAra, yuddha - tattvavettA, kevaLa jJAnI, nAyaNa - jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe, uparokta cArevAdanuM, vAraMvAra = kathana karyuM che. bhAvArtha :- muni - tattvavettA eTale sarvajJa, sarvadarzI, satyaniSTha, satyaparAkramI, parama upazAMta kaSAyI tathA jJAna ane cAritrathI saMpanna, jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue, A pramANe kahyuM 24 25 paDati Narae ghore, je NarA pAvakAriNo / divvaM ca gaI gacchaMti, carittA dhammamAriyaM // 25 // zabdArtha :- = - e, bI - manuSya, vario * pApa karanAra che, asat prarupaNA ane hiMsAdi pApakarmamAM pravRtti karanAra, pore = ghora, aMdhakAravALI bhayAnaka, nara = narakamAM, pati = paDe che, jAya che, AricuM = kRta, cAritrarUpa Arya, dhamaeN = dharmanuM, varittA = AcaraNa karIne jIva, biM chuM = devagatimAM, chati = jAya che. prApta thAya che. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- A saMsAramAM je loko pApanuM AcaraNa kare che, te ghora narakamAM eTale durgatimAM jAya che ane je Arya dharmanuM eTale tIrthaMkaro kathita saMyamadharmanuM AcaraNa kare che, te divya gati eTale mokSa ke devalokamAM jAya che. 26 mAyAbuiyameyaM tu, musAbhAsA NiratthiyA / saMjayamANo vi ahaM, vasAmi iriyAmi ya // 26 // zabdArtha :- mAyA (vAyA) vuDsameya = mAyApUrvaka vacana bole che, vANIthI kathana mAtra kare che, tu - tenI, bhAlA - bhASA, kathana, mujJA - mithyA, asatya, vi - ane, paNa, rinthiyA - nirarthaka che, ahaM = huM, saMgayamALo = saMyama mArgamAM, saMyama pAlana karatAM, vasAmi = sArI rIte rahuM chuM, sthira = chuM, phariyAmi = yatnApUrvaka gocarI vagere mATe jAuM chuM, vicaraNa karuM chuM. bhAvArtha :- kriyAvAdI vagere ekAMtavAdIonA siddhAMta mAyAjALasamAna ane kevaLa vacanavIryavALAM hoya che arthAt tenI asatya ane nirarthaka bhASAo kevaLa vANIvilAsa mAtra ja hoya che. A jANI tenAthI AtmAne saMyamita (sAvadhAna) rAkhIne huM saMyamamAM rahuM chuM ane vicaraNa karuM chuM. 27 savve e veiyA majhaM, micchAdiTThi aNAriyA / vijjamANe pare loe, sammaM jANAmi appayaM // 27 // = = zabdArtha :- 6 savva - A badhA vAdI (tArkIko) loko, maLyuM - mArA, veDyA - jANelA che (oLakhelA) A badhA, micchAviSTi - mithyAdaSTi, aLariyA = anArya che, pareloy = paraloka, vijJamALe = vidhamAna che, paralokamAM rahelAM, aghyaya = mArA AtmAne, AtmAone, samna = samyak prakAre, gALami - jANuM chuM. = bhAvArtha :- kSatriya rAjarSi - A saMsAranA badhA vAdIo, tArkikone meM jANyA che. te badhA mithyAdaSTi ane anArya che. meM paraloka ne paNa jANyo che tethI samyak prakAre AtmasvarUpane oLakhuM chuM athavA paralokamAM rahelA AtmAone paNa huM sArI rIte jANuM chuM ane jouM chuM. vivecana : kiriyaM akiriyaM H- A gAthA dvArA kSatriya rAjarSie saMjayamunine jJAna ApavAno prAraMbha karyo che jemAM cAre ya ekAMtavAdane samajAvIne pachI AgaLanI gAthAo dvArA mahApuruSonA kalyANa karavAnA AzayathI vItarAga siddhAMta ane tenI mahattA pradarzita karI che. meyaLe :- (1) tArkiko, vAdIo (2) tatvajJo, jJAnI AtmAo. mAyA :- A gAthAno prAraMbha rIte 'mAyA' ane pAThAMtare 'vAyA' bannenA zabdathI thAya che, tethI tenA artha Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya | 347 | paNa be prakAre thAya che: (1) anyatIrthikonA siddhAMta pratye (2) bhASA samiti pratye. tAtparya e che ke bhagavAna mahAvIrano upadeza sIdho ane saraLa che. je gAthA 25 mAM varNita che. bIjA vAdIonA kathana mAyA yukta che athavA vANI vilAsa mAtra hovAno ullekha che. riyAmi :- "IryA zabdano artha gamana, gati che. ahIM A zabda pragati arthamAM ke saMyamamAM vicaraNa karavAnA arthamAM prayukta che. kSatriyamunine avadhijJAna ane viziSTa zrutajJAna hatuM. gAthA 27 ane 28 thI A vAta siddha thAya che. kSatriyamuninI divya vizeSatA :28 ahamAsI mahApANe, juimaM varisa saovame / jA sA pAlI mahApAlI, divvA varisa saovamA // 28 // zabdArtha :- ahaM- huM, mahApaLe- brahma devalokanA mahAprANa vimAnamAM, gurUmaM AvI- kAMtithI yukta deva hato ane, varila sava- ahIMnA so varSa AyuSyanI sAthe jenI upamA apAya che tevA, niSNAMkadevonI, nA = je, pAnA- palyopama ane, mahApAnI sAgaropamanI sthiti kahevAya che, te vali savAra tevuM mAruM AyuSya hatuM. bhAvArtha :- pahelAM huM pAMcamA devalokanA mahAprANa vimAnamAM yutimAna deva hato. jema ahIM so varSanA AyuSanI upamA apAya che, tema tyAM devonI paNa so varSanI upamAvALI sthiti palyopama ane mahA palyopama arthAt sAgaropamanI hoya che, tevI rIte mAruM paNa sAgaropamanuM AyuSya hatuM. 29 se cue baMbhalogAo, mANussaM bhavamAgao / appaNo ya paresiM ca, Au jANe jahA tahA // 29 // zabdArtha - - te, saMpattojano brahmanAmanA devalokamAMthI, rUpa cyavana thatAM, mApurUM - manuSyanA, bhavaM lokamAM, gaLo Avyo chuM, paNa huM potAnuM, AtaM-bIjAnuM, naha AyuSya, taka jevuM che, nAnetevuM, yathArtha jANuM chuM bhAvArtha :- kSatriya muni - huM te brahmaloka devalokanuM daza sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karIne manuSya bhavamAM Avyo chuM. huM mAruM potAnuM ane bIjAnuM AyuSya avadhijJAna vaDe yathArtharUpe jANuM chuM. vivecana :vasiva -jema ahIM A samaye so varSanuM AyuSaya pUrNa mAnavAmAM Ave che, tema tyAM devalokamAM Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 348] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 palyopama pramANa ane sAgaropama pramANa Ayu pUrNa mAnavAmAM Ave che. asaMkhyAta varSono eka palya che ane daza kroDAkroDI palyopamano eka sAgaropama che. kSatriyamuninuM tyAM sAgaropama pramANa AyuSya hatuM. kSatriyamuni dvArA potAnA atizayanI abhivyakti - huM mArA tathA bIjA jIvonuM AyuSya yathArtharUpe jANuM chuM arthAt jenuM jeTaluM AyuSya che tene huM jANuM chuM. A kathanathI temane avadhijJAna hovAnuM nizcita thAya che kAraNa ke avadhijJAnI bhUta, bhaviSyanI prANIonI asaMkhya kALanI avasthAone, paryAyone jANI zake saMjayamunine dharmapreraNA - 30 NANAruI ca, chaMdaM ca, parivajjejja saMjae / aNaTThA je ya savvatthA, ii vijjAmaNusaMcare // 30 // zabdArtha :- saMna- he saMjaya muni ! saMyata sAdhune jarUrI che ke, baLA - kriyAvAdI, akriyAvAdI, bhinna bhinna vAdIonI aneka prakAranI ruci, cha = potAnI buddhi pramANe kalpita judA judA abhiprAyo, parivarnana = sarvathA tyAgI, tenAthI sarvathA dUra rahevuM, ne = je, aAkA = hiMsA, jUTha vagere anarthakArI pApakArya che, savvatthA - sarvathA temano paNa tyAga karavo, 6 - A rIte, vinA - jANIne, samyak jJAna svIkArIne, avara - saMyama mArge samyak prakAre vicaraNa karavuM joIe. bhAvArtha :- kSatriya rAjarSi - he saMjayamuni ! mithyAtvanA kadAgrahanA kAraNe thatI vividha prakAranI racio tathA svachaMda abhiprAyonA matamatAMtarothI dUra rahevuM joIe kAraNa ke A badhA niprayojana vikalpo AtmakalyANa sAdhavAmAM bAdhaka, anarthakArI, karmabaMdha karAvanArA che. tema jANI saMyama mArgamAM vicaraNa karavuM joIe. 38 paDikkamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA puNo / aho uThThie ahorAyaM, ii vijjA tavaM care // 31 // zabdArtha :- sigAI - zubhAzubha phaLa sUcaka sAvadha praznonA javAbathI, vA - ane, paramahaM - gRhastha saMbaMdhI sAvadha kAryanA vicAra - vinimayathI, himAma - nivRtta thaI gayo chuM, pukho - ane, ahovuM = dinarAta, ado = sadA, haMmezAM, A vismayArthaka avyaya che, kRiSa = sAvadhAna rahuM chuM, rU = A rIte, vijhA = jANIne buddhimAna sAdhue sadA, tava = tapa-saMyamanuM, rara AcaraNa karavuM joIe. bhAvArtha :- huM nimittAdi zAstro dvArA kahevAtAM zubhAzubha phaLa sUcaka praznonA javAbathI ane gRhastha Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya | 349 | saMbaMdhI sAvadha kAryonI maMtraNAothI paNa nivRtta thaI gayo chuM. aharniza dharma sAdhanAmAM huM udhata rahuM chuM. tema tame paNa tapa saMyamanAM AcaraNamAM udyamavaMta raho. 32 jaM ca me pucchasi kAle, sammaM suddheNa ceyasA / tAI pAukare buddhe, taM gANaM jiNasAsaNe // 32 // zabdArtha - gaM - samyaka prakAre, kuLa - zuddha, reyasI - cittathI, gaM - jo tame, me mane, #Ate - koI paNa samayamAM kaMI paNa, kALa saMbaMdhI, pucchasa - prazna pUcho to huM tamArA praznano sArI rIte javAba ApI zakuM chuM. kAraNa ke, taM pApa - A rItanuM badhuM jJAna, nikhAla - jina zAsanamAM vidyamAna che, tAruM - jo ke, te jJAna, vRddha - sarvajJa bhagavAne, pahere - pharamAvyuM che. bhAvArtha :- samyaka prakAre zuddha cittathI jo tame mane koI paNa samayamAM kaMI paNa prazna pUcho to huM tamArA praznano sArI rIte javAba ApI zakuM chuM kAraNa ke A rItanuM badhuM jJAna jina zAsanamAM vidyamAna che, te jJAna sarvajJa bhagavAne pharamAvyuM che arthAt tevI rItanuM badhuM jJAna ane abhyasta che. 81 kiriyaM ca royae dhIre, akiriyaM parivajjae / diTThie diTThisaMpaNNe, dhamma cara suduccaraM // 33 // zabdArtha :- dhIre - dhIra puruSa, vivuiM - kriyA arthAt AstikatAmAM, roya - vizvAsa kare, viriyaM - nAstikatAno, parivAra - tyAga kare, lipi - samyagu daSTi vaDe, philipaveviveka daSTi prApta karIne, tuvara - ati duSkara, dha = dharmanuM, gharanuM AcaraNa kare. bhAvArtha :- dhIra puruSa kriyA eTale AstikatAmAM ke sadAnuSThAnamAM ruci rAkhe che ane nAstikatAno tyAga kare che arthAt mithyA buddhi parikalpita anuSThAnono tyAga kare che. he saMjaya muni ! tame paNa samyagu daSTithI vivekadaSTi prApta karI ati duSkara A saMyamadharmanuM daDhatAthI AcaraNa karo. vivecana : havAni pati, parahiM vALo - kSatriyamuni kahe che huM zubhAzubhasUcaka aMguSThaprazna vagerethI athavA anya nimittajJAna vagerenA prayogathI dUra rahuM chuM ane gRhasthanAM prapaMcothI paNa dUra rahuM chuM. kAraNa ke te pravRttio samyagujJAnamAM bAdhaka che ane sAvadha paNa che. A rIte potAnA suMdara jIvananuM varNana karI kSatriyarAjarSie saMjayamunine suMdara jIvana jIvavAnI preraNA ApI che. vizvariya ro:-jIvanA astitvane svIkArI sadanuSThAna karavuM, te kriyAvAda che. temAM vividha bhAvanAothI ruci rAkhe. aljiriyuM parivaD :- akriyAvAda arthAta je mithyAdaSTi dvArA parikalpita jIva, paraloka vagerenA Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 nAstitvavALA siddhAMta che te akriyAvAda che. teno sadA tyAga karavo joIe. bharata cakravartI :34 eyaM puNNapayaM soccA, attha dhammovasohiyaM / bharaho vi bhArahaM vAsaM, ciccA kAmAi pavvae // 34 // zabdArtha :- alpa movalohiyaM - padArthonuM svarUpa ane samyaAcaraNa rUpa dharmathI yukta, paDyuM = evA tIrthakara bhagavAnanA, puuggyaM = kalyANakArI upadezane, songa = sAMbhaLIne, bharo vi = bharata rAjA cakravartI, mAravA - bharatakSetra, bhArata varSane, saMpUrNa rAjyane, vAmA - kAmabhogone, saMsAranA sukhone, vikhyA - choDIne, braNa - pravrajita thayA hatA. bhAvArtha :- padArthonuM svarUpa ane samyapha AcaraNa rUpa dharmathI yukta evA tIrthaMkara bhagavAnano pavitra upadeza sAMbhaLIne pUrvakALamAM bharata cakravartIe paNa bharatakSetranuM rAjya ane divya kAmabhogone choDIne cAritradharma aMgIkAra karyo hato. vivecana : alpa movahiyaM - (1) je sAdhanA dvArA prApta karI zakAya che, te mokSarUpa padArthaartha che. te t, cAritra, tarUpa mokSamArga che, ane te dharma che. evA artha ane dharmathI yukta, suzobhita jinezvara bhagavAnano siddhAMta (2) jIvAdi padArtha te artha ane saMyamAcaraNa te dharma. A rIte bharata cakrI artha ane dharmathI yukta hatA. puNapaN - (1) puNya arthAt niSkalaMka, nirdoSa, rAgadveSAdi rahita ane pada arthAt jJAna ke jinokta vacana (2) puNyanA kAraNabhUta tatva (3) pUrNapada arthAtu saMpUrNajJAna. bharata cakravartI :- bharata cakravartI prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevanA putra hatA. bhagavAnanI dIkSA pachI tene cakravartI padanI prApti thaI hatI. te bharatakSetra bhAratavarSa) nA cha khaMDanA adhipati hatA. dareka prakAranAM kAmasukha tema ja vaibhava vilAsanI sAmagrI tene prApta hatI. teo potAnA vaibhava pramANe dAna puNya temaja sAdharmika bhakti paNa karatA hatA ane garIba ke duHkhI lokonI rakSA mATe tatpara rahetA hatA. eka divasa bharata cakravartI mAliza, snAna vagere karI sarva vastrAlaMkArothI vibhUSita banI potAnA arIsA bhavanamAM AvyA. arIsAmAM potAnA zarIranuM nirIkSaNa karatAM karatAM tenI ciMtanadhArA AtmAbhimukhI banI gaI. te vicAravA lAgyA ke A zarIra snAnAdithI susajja karavAthI ke vastrAbhUSaNa paheravAthI suMdara lAge che paraMtu ajJAnI loko maLamUtrathI bharelA durgadhamaya, apavitra ane asAra dehane suMdara mAnI temAM Asakta banI ajJAnI loko A zarIrane vastrAbhUSaNa vagerethI suzobhita kare che. tenA rakSaNa mATe ane haSTapuSTa banAvavA mATe aneka prakAranAM pApakarma kare che. vAstavamAM vastrAbhUSaNAdi ke Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 351 | manojJa khAnapAna vagere, dareka vastu A zarIranA saMparkathI apavitra thaI jAya che. mokSanA sAdhanabhUta ciMtAmaNiratna samAna A manuSya janmane A tuccha zarIra mATe hArI javo, te yogya nathI. A prakAranI aMtarakhI vicAraNA ane zubhadhyAnanA yoge cakravartI saMvegane prApta karI kSapakazreNi upara ArUDha thayA, cAra ghAtikarmono kSaya karI bhAvacAritrathI kevaLajJAna prApta karyuM. teNe potAnAM vastrAbhUSaNa utAya, loca karyo ane Indra pradatta saMyamaveza dhAraNa karyo. A rIte bharata rAjarSi arIsAbhavanamAMthI nirlipta banI kevaLajJAnanA prakAzapuMja sAthe bahAra nIkaLyA. bharata mahArAjane muniveSamAM joI 10 hajAra anya rAjAo paNa munidharmamAM dIkSita banI temanA anuyAyI banI gayA. teozrIe kaMIka nyUna eka lAkha pUrva varSa sudhI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karIne vizvanA bhavyajIvone dharmabodha ApI aMte siddha, buddha mukta thayA. A viSayamAM kathA saMbaMdhI bhinnatA graMthomAM maLe che. A kathAnaka jebUdvIpa prajJapti sUtranA AdhAre grahaNa karyuM che. sagara cakravartI :35 sagaro vi sAgaraMtaM, bharahavAsaM NarAhivo / issariya kevala hiccA, dayAe pariNivvuDe // 35 // zabdArtha :- sAro vi - sagara nAmanA, divo- cakravartI rAjA, sIAraMta traNe ya dizAmAM samudra paryaMta, arahavAsaM - bhAratavarSa tathA, vatta saMpUrNa, -aizvaryane, hindrA - choDI, vacAra - dayA vaDe, saMyama tapa vaDe, pariNavuDe - nirvANa pAmyA hatA. bhAvArtha :- sagara nAmanA bIjA cakravartI sAgaranI hada sudhInA AkhA bhAratanA rAjyane tathA tenA samasta aizvaryane, RddhisaMpadAne choDIne dayA (saMyama) nI sAdhanA vaDe nirvANa, mukti pAmyA hatA. vivecana :sAta-A bharatakSetra traNa dizAomAM samudrathI ane uttara dizAmAM hemavaMta parvatathI gherAyeluM che. jeva divA-cakravartInI samasta Rddhi, prabhAva, parivAra ane rAjya sattA vagere saMpUrNa aizvaryane choDIne dIkSita thayA. kathA zibU :- dayAno artha ahIM saMyama karyo che kAraNa ke saMyamanI pratyeka pravRtti dayA ke anukaMpAthI paripUrNa hoya che. te saMyama sAdhanAthI cakravartI nirvANane pAmyA. sagara cakravartI - ayodhyAnagarInA IzvAkukuLanA rAjA jitazatru ane vijayArANIne tyAM bIjA tIrthakara zrI ajitanAtha prabhue janma dhAraNa karyo. jitazatru rAjAnA nAnA bhAI sumitra yuvarAja ane tenI rANI yazomatIne tyAM bIjA cakravartI sagare janma dhAraNa karyo. ajita ane sagara, baMne kumAro uMmaralAyaka thatAM jitazatru rAjAe ajitakumArane rAjagAdI upara ArUDha karyA ane sagarane yuvarAja pada ApyuM. jitazatru Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 rAjAe baMdhu sahita dIkSA grahaNa karI. ajita rAjAe thoDA samaya sudhI rAjyanuM pAlana karI dharmatIrtha pravartanano samaya thaI gayo, tyAre sagara kumArane rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI; tIrthanI sthApanA karI, bIjA tIrthakara thayA. sagara rAjAe rAjya karatAM bharatakSetranAM cha khaMDa upara vijaya meLavI cakravartIpadane prApta karyuM. sagara cakravartIne ja hajAra putra thayA. samaya jatAM tene saMsArathI virakti thaI. thoDA samaya pachI jahu kumAranA putra bhagIrathane rAjya sopIne pote ajitanAtha bhagavAna bhagavAna pAse dIkSA grahaNa karI, ghaNI ja tapazcaryA vaDe karmakSaya karI siddhapadane prApta karyuM. maghavA cakravartI :36 caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDDio / pavvajjamabbhuvagao, maghavaM NAma mahAjaso / / 36 / / zabdArtha :- mahAkAto - mahAyazasvI, maoi - mahA samRddhivAna, jayavaM nAma - maghavA nAmanA cakravartI, paththaM - pravrajyA, dIkSA, bhuvo - aMgIkAra karI bhAvArtha :- mahAna RddhimAna ane mahAkIrtimAna evA maghavA nAmanA trIjA cakravartIe bharatakSetranuM rAjya choDI pravrajyA svIkArI ane karma kSaya karIne mukti pAmyA. vivecana : maghavA cakravartI - zrAvastInarInA samudravijaya rAjAnI rANI bhadrAnI kukSie eka putra thayo. tenuM nAma 'maghavA' rAkhavAmAM AvyuM. yuvAvasthAmAM samudravijaye maghavAne rAjya soMpyuM. teNe bharatakSetranA cha khaMDa upara vijaya meLavI cakravartIpada prApta karyuM. dIrghakALa sudhI cakravartIpadanA vaibhavano upabhoga karatAM eka divasa te dharmaghoSamunino upadeza sAMbhaLI saMsArathI virakta banI gayA. temaNe vicAra karyo ke 'saMsAranA A badhA padArtho karmabaMdhanA hetu che, asthira che, vIjaLInA camakArA jevA kSaNika che mATe teno tyAga karI mAre AtmakalyANanI sAdhanA karavI joIe, Ama vicArIne maghavA cakravartIe potAnA putrane rAjya soMpI, saMyama svIkAra karyo ane ugra tapazcaryA karatAM, pAMca lAkha varSanuM AyuSya pUrNa thatAM saMpUrNa karmakSaya karI mukta thayA. sanakumAra cakravartI :37 saNakumAro maNussido, cakkavaTTI mhiddddio| puttaM rajje ThaveUNa, so vi rAyA tavaM care // 37 // zabdArtha :- napustako - manuSyomAM Indra samAna, sajunA - sanaskumAre, puraM - putrane, Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya [ 3pa3] ne rAjya siMhAsana para, have = sthApita karI, tava = saMyama yukata tapanuM, re = AcaraNa karyuM. bhAvArtha - riddhisiddhithI saMpanna manuSyomAM Indra samAna cothA cakravartI sanaskumAra potAnA putrane rAjyAsane sthApita karIne tapa, saMyamanA AcaraNamAM udyamavaMta thayA. vivecana : sanakumAra cakravartI :- hastinApura nagaranA rAjA azvasenanI rANI sahadevInI kukSie sanakumArano janma thayo. hastinApura nivAsI sura nAmanA kSatriyano putra mahendrasiMha teno mitra hato. ekavAra azvakrIDA karatAM yuvaka sanaskumArano azva viparIta zikSAvALo hovAthI tene ghaNe dUra laI gayo. badhA sAthI pAchaLa rahI gayA. tenI zodha mATe mahendrasiMha gayA. ghaNI zodha karyA pachI te maLyo. mahendrasiMhe sanaskumAranAM parAkramano saMpUrNa vRttAMta sAMbhaLyo ane baMne sAthe rahI gayA. aneka strIonI sAthe pANigrahaNa karIne sanakumAra potAnA mitra mahendrasiMha sAthe ghaNAM varSo pachI hastinApura AvyA. mAtApitA tene joI khUba harSita thayAM.pitAe zubhamuhUrta dhAmadhUmathI rAjyAbhiSeka karyo. mahendrakumArane senApati banAvyo. azvasena rAjA ane sahadevI rANI baMnee dIkSA grahaNa karI manuSyajanma sArthaka karyo. ghaNA samaya pachI sanakumAra cakravartI thayA. bharatakSetranA cha khaMDamAM potAnI vijayapatAkA pharakAvI. saudharmendranA devalokanI sabhAmAM IzAna devalokanA koI devanI viziSTa kAMti joIne devoe pUchayuM-"AvI utkRSTadehaprabhAvALA bIjA koI che?"Indra hastinApuramAM kuruvaMzI sanaskumAra cakravartInA sauMdaryanI advitIyatAnuM kathana karyuM. A vAta upara be devone vizvAsa na Avyo. pote tenI parIkSA karavA gayA. te baMne devo brAhmaNa vezamAM AvyA ane tela mAlisa karAvatAM sanaskumAra cakravartInuM rUpajoI atyaMta vismita banyA. teo paraspara bolyA-vAstavamAM inDe kahyuM hatuM, tenA karatAM paNa cakravartInuM rUpa vadhu suMdara che. rAjAe teone AgamananuM kAraNa pUchyuM, teoe kahyuM- amo ApanAM rUpa lAvaNyane jovA AvyA chIe. cakravartIe rUpagarvita banIne, kahyuM-jyAre huM sarvAlaMkAra sajja thaI cakravartInA siMhAsane besuM tyAre mAruM rUpa jovA jevuM hoya che. baMne devIsiMhAsana upara beThelA cakravartInuM rUpa joIne udAsIna banI gayA ane bolyA ke ApaNuM zarIra have pahelAM jevuM lAgatuM nathI. cakravartIe pUchyuM tenuM pramANa zuM? deve kahyuM ke tame ghUMkIneja A vAtanI parIkSA svayaM karI lo. cakravartIe ghUMkIne joyuM to temAM kIDA khadabadI rahyAM hatA ane zarIra upara daSTi nAkhI to tenuM rUpa, kAMti ane lAvaNya vagere phIkA lAgatAM hatAM. A joI cakravartIe vicAra karyo ke mAruM A zarIra je advitIya suMdara hatuM te kSaNabharamAM ja aneka vyAdhithI grasta, nisteja tathA sauMdaryahIna banI gayuM che. A zarIranI kevI asAratA! zarIrathI saMbaMdhita dhana, vaibhava vageremAM Asakti temaja garva karavo, e ajJAna dazA che, bhogonuM sevana unmAda che ane parigraha aniSTa graha samAna che. A zarIranuM mamatva choDI zAzvata sukhapradAyaka sarvavirati cAritra aMgIkAra karavuM, e ja Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 354 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 mAre mATe zreyaskara che, evo daDha nirNaya karI, cakravartIe potAnA putrane rAjya soMpI, vinayaMdharAcArya pAse muni dIkSA dhAraNa karI. dIkSA pachI rAjarSi ugra tapazcaryA karavA lAgyA. be upavAsa (chaThTha)nA pAraNe teone anta, prAnta, tuccha, nIrasa, AhAra maLato, tethI tenA zarIramAM kharajavuM, zvAsa vagere soLa mahArogo utpanna thayA. koI paNa upacAra karyA vagara sanaskumAra munie 700 varSo sudhI te mahArogone samabhAvathI sahana karyA. jenA phaLasvarUpa rAjarSine AmarSoSadhi zlemauSadhI, viprauSadhI, jallauSadhI, sarvoSadhI vagere aneka prakAranI labdhio prApta thaI. Indra ekavAra pharI potAnI sabhAmAM sanaskumAra muninI prazaMsA karI. prazaMsA sAMbhaLI te ja (pUrvokta) baMne deva vaidyanAM rUpa dhAraNa karI parIkSArthe AvyA, tene roganI davA mATe vAraMvAra Agraha karyo, to munie kahyuM - Apa karmaroganI davA karo cho ke zarIraroganI? teoe kahyuM - ame zarIraroganI davA karIe chIe, karmaroganI nahIM. sanaskumAre potAnI saDelI AMgaLI upara thuMka lagADatAM ja te suvarNajevI thaI gaI. tene batAvatAM devone kahyuM- zarIraroganI davA to huM pote ja karI zakuM tema chuM, to paNa davA karavAnI IcchA nathI, devo bolyA, karmarUpI rogano nAza karavA to Apa ja samartha cho. devoe temanA pairya ane sahanazIlatAnI atyaMta prazaMsA karI ane namaskAra karI cAlyA gayA. sanaskumAra rAjarSi traNa lAkha varSanuM AyuSya pUrNa karI aMte sametazikhara upara jaIne anazana karI saMpUrNa karmakSaya karI mukta thayA. zAMtinAtha cakravartI temaja tIrthakara :38 caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDDio / saMtI saMtikare loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // zabdArtha :- topa - lokamAM, saMti - zAMtikAraka, saMtI - zAMtinAtha, anuttara maruM zreSTha mokSa gatine, patto - pAmyA. bhAvArtha :- mahAna RddhisaMpanna tathA jagatamAM zAMtinA sthApaka evA zAMtinAtha nAmanA pAMcamA cakravartIe saMpUrNa bharata kSetranuM rAjya choDIne tapa saMyamanAM pAlanathI anuttaragati muktine prApta karI hatI. vivecana : zAMtinAtha bhagavAna :- zAMtinAtha bhagavAna pUrvanA trIjA megharatha rAjAnA bhavamAM eka zaraNAgata kabUtaranI rakSA mATe prANonuM balidAna devA tatpara thayA ane devo dvArA karAyelI parIkSAmAM saphaLa thayA. tyAra pachI saMsArathI virakta banI, potAnA putrane rAjya soMpIne megharathe, potAnA nAnAbhAI daDharathe, sAtaso putro ane cAra hajAra rAjAo sahita zrIdhanaratha tIrthaMkara pAse dIkSA grahaNa karI tapa saMyamanuM pAlana karatAM vIsa sthAnakonI ArAdhanAthI tIrthaMkaranAma kamene upArjita karyuM. daDharathe zuddha cAritranuM pAlana karyuM. aMte baMne samAdhipUrvaka mRtyu pAmI anuttara vimAnanA sarvArthasiddha vimAnamAM devarUpe utpanna Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18 : sajayIya thayA. 355 sarvArthasiddhavimAnamAM devabhavanuM AyuSya pUrNa karIne megharatha rAjarSino jIva hastinApuranagaranA vizvasena rAjAnI acirAdevInI kukSimAM avataryo. rANIe yathA samaye mRgalAMchanavALA putrane janma Apyo. A putranA garbhamAM Avyo, tyAre nagarImAM mahAmArI vagere upadravo zAMta thaI gayA hatA, tema vicArI rAjAe janmamahotsava karI temanuM nAma 'zAMtinAtha' rAkhyuM hatuM. yuvAna avasthAmAM yazomatI vagere rAjakanyAonI sAthe temanuM pANigrahaNa thayuM. jyAre teo 25 hajAra varSanA thayA tyAre rAjA vizvasene temane rAjya soMpI AtmakalyANa arthe dIkSA lIdhI. zAMtinAtha rAjAne rAjya karatAM 25 hajAra varSa vItyAM tyAre ekavAra temanI AyudhazALAmAM cakraratna pragaTa thayuM. temaNe bhAratavarSanA cha khaMDa upara vijaya meLavyo, pachI devo ane rAjAoe maLIne 12 varSa sudhI cakravartIpadano abhiSeka mahotsava karyo. 25 hajAra varSa cakravartIrUpamAM rAjya karyuM tyAre lokAMtika devoe AvIne prabhune prArthanA karI - svAmin ! tIrtha pravartana karo. prabhue eka varSa sudhI dAna ApyuM, potAnuM rAjya potAnA putra 'cakrAyudha' ne soMpI sahasrAmravanamAM hajAra rAjAonI sAthe dIkSA aMgIkAra karI. eka varSa pachI prabhune kevaLajJAna prApta thayuM. tyAra pachI cakrAyudha rAjA sahita bIjA pAMtrIsa rAjAoe dIkSA lIdhI. A chatrIsa muni zAMtinAtha bhagavAnanA gaNadhara thayA. dIrghakALa sudhI prabhue pRthvI upara vicaraNa karyuM. dIkSA divasathI 25 hajAra varSa vyatIta thayAM, tyAre prabhue sammetazikhara parvata para padArpaNa karyuM, tyAM 900 sAdhuonI sAthe anazanavrata grahaNa karyuM. eka mAsanI anazananI ArAdhanA karI AyuSya pUrNa karI siddhapadane prApta karyuM. kuMthunAtha cakravartI temaja tIrthaMkara : 39 ikkhAgarAya vasabho, kuMthU NAma NarIsaro / vikkhAyakittI bhagavaM, patto gaimaNuttaraM // 39 // = zabdArtha HphaUALarAyavasamo - IkSvAkuvaMzanA rAjAomAM zreSTha, vivAjittI = vikhyAta kIrtivAna, maLavuM - bhagavAna, thU = kuMthu, gAma = nAmaka, garIlo - narezvara. bhAvArtha :- IzvAku vaMzanA rAjAomAM vRSabhasamAna zreSTha ane ujjavala kIrtivAna evA chaThThA cakravartI kuMthunAtha bhagavAna dIkSA aMgIkAra karIne anuttaragati mukti ne pAmyA. vivecana : kuMthunAtha bhagavAnaH- pUrvamahAvideha kSetramAM Avarta vijayamAM khaDgI nAmanI nagarImAM rAjA 'siMhAvaha' hatA. teNe saMsArathI virakta banI zrIsaMvarAcArya pAse dIkSA grahaNa karI, tyArapachI 20 sthAnakanI ArAdhanAthI tIrthaMkaranAma karma upArjana karyuM. dIrghakALa sudhI cAritranuM pAlana karI aMte anazana grahaNa karI AyuSya pUrNa thatAM teo sarvArthasiddha vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa karIne hastinApura nagaranA rAjA 'sUra'nI rANI zrIdevInI kukSimAM Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 356 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 janma dhAraNa karyo prabhu garbhamAM AvyA tyArathI ja dareka zatru rAjA kuMthu sama alpasattvavALA thayA tathA mAtAe paNa svapnamAM pRthvIgata ratnonA sUpane joyo hato, tethI janma mahotsava karI temanuM nAma kuMthu rAkhyuM. yuvAvasthAmAM aneka kanyAo sAthe temanAM lagna thayA. sUra rAjAe putranI yogyatA jANIne temane rAjya soMpI dIdhuM, te daramyAna temanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM ane bharatakSetranA cha khaMDa upara vijaya meLavI teo cakravartI rAjA thayA, dIrghakALa sudhI rAjyanuM pAlana karyuM. lokAMtikadevoe tIrtha pravartana mATe prArthanA karI tyAra pachI kuMthu cakravartIe potAnA putrane rAjya soMpI vArSika dAna karyuM ane hajAra rAjAonI sAthe cAritra grahaNa karyuM. apramatta vicaraNa karatAM soLa varSa pachI sahasAmravanamAM cAra ghAtikarmano kSaya karI kevaLajJAna prApta karyuM. tIrthasthApanA karI aMte hajAra munio sAthe sameta zikhara parvata para eka mAsanAM anazana sahita mukti prApta karI. aranAtha cakravartI temaja tIrthakara :40 sAgaraMtaM caittANaM, bharahaM NaravarIsaro / aro ya arayaM patto, patto gaimaNuttaraM // 40 // zabdArtha - paE - bharatakSetrane, vaphA - choDIne, mo - ara nAmanA, varIyo - cakravartI, mara-karmarajathI rahita avasthAne, patto- prApta karI, anuttaraM navuM zreSTha gatirUpa mokSane, patto- pAmyA. bhAvArtha :- samudraparyata saMpUrNa bharatakSetranA rAjyano tyAga karIne sAtamA cakravartI aranAtha narezvara karmarajathI rahita thaI zreSTha gatine pAmyA, eTale mukta thayA. vivecana : aranAtha bhagavAnaH-jaMbUdvIpanA pUrva mahAvidehamAM vatsa nAmanA vijayanI aMdara susImA nAmanI nagarI hatI. tyAMnA rAjA dhanapatie saMsArathI virakata banI saMmatabhadra muni pAse dIkSA grahaNa karI. arihaMta bhakti vagere vIsa sthAnakonI ArAdhanA vaDe teoe tIrthaMkara nAma karmanuM upArjana karyuM. dIrghakALa sudhI tapazcaryA temaja mahAvratanuM pAlana karI, aMtamAM anazana karI, AyuSya pUrNa thatAM navamA greveyakamAM zreSTha deva thayA. tyAMthI cyavana karI hastinApuranA sudarzana rAjAnI rANInI kukSimAM janma dhAraNa karyo. suvarNanI kAMti jevA, AMkhone AMnada pamADe tevA sumanohara putra garbhamAM AvyA tyAre mAtAe svapnamAM ratnanA ArA eTale cakranA ArA joyA hatA. te mujaba putranuM nAma 'a' rAkhyuM. yuvAvasthAmAM aneka kanyAo sAthe temanAM lagna thayAM. sudarzana rAjAe putrane rAjya soMpI rANI sahita siddhAcArya pAse dIkSA lIdhI. rAjA aranAthe saMpUrNa bharata kSetra upara Adhipatya sthApI cakravartIpada prApta karyuM. samaya vItyA pachI lokAMtika devoe tIrtha pravartana mATe prArthanA karI. aranAthe vArSika dAna dIdhuM. potAnA putrane rAjya soMpI Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayaya [ 357] eka hajAra rAjAo sAthe pravrajita thayA. traNa varSa pachI te ja sahasAmravanamAM teone kevaLajJAnanI prApti thaI, tIrthanI sthApanA karI. aranAtha bhagavAne 84 hajAra varSanuM Ayu pUrNa karI aMtamAM sameta zikhara nAmanA parvata para eka hajAra sAdhuonI sAthe jaI anazana karI eka mAsa pachI AyuSya pUrNa thatAM ja siddhi prApta karI. mahApadma cakravartI : caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDio / ciccA ya uttame bhoe, mahApaume tavaM care // 41 // zabdArtha :- mahApaDane mahApA nAmanA, 3ttane - pradhAna, uttamottama. bhAvArtha :- mahApA nAmanA RddhivAna navamA cakravartIe saMpUrNa bharata kSetranA rAjyano ane prApta uttama bhoga sAmagrIno tyAga karI, saMyama tapanuM AcaraNa karyuM ane karma kSaya karI mukta thayA. vivecana : mahApA cakavartI :- hastinApuramAM IkvAkuvaMzI pakvottara nAmanA rAjA hatA. tenI jvAlA nAmanI rANIe siMhanuM svapna joyuM, tene viSNu nAmano eka putra thayo. tyAra pachI 14 mahAsvapna joyAM ane mahApadma nAmano bIjo putra thayo. baMne putroe kalAcArya pAse jaIne badhI kaLAono abhyAsa karyo. uMmaralAyaka thatAM mahApadmanI yogyatA, parAkrama ane samajaNa joI pakvottara rAjAe tene yuvarAja pada ApyuM. hastinApura rAjyanA sImAvartI rAjyamAM killo banAvI siMhabala nAmano rAjA raheto hato. te vAraMvAra hastinApura rAjyamAM lUMTaphATa karI potAnA killAmAM saMtAI jato hato. te samaye mahApadmano maMtrI namuci hato. je sAdhuono dveSI hato. siMhabalane pakaDI lAvavA mahApo namucinI sAthe vicAraNA karI. namucie pote ja tene pakaDI lAvavAnuM bIDuM jhaDapyuM ane tarata ja sainya sahita jaIne siMhabalanA killAne toDI nAkhyo ane tene bAMdhIne laI Avyo. namucinuM A parAkrama joIne khuza thayelA mahApo tene je joIe te mAMgavAnuM kahyuM. namucie kahyuM ke huM avasare mAMgIza. tyAra pachI ghaNA samaya sudhI mahApo rAjyanI bahAra rahI aneka parAkramanAM kArya karyA. aMte tene tyAM cakrAdi ratna utpanna thayA. bharatakSetranA cha khaMDanI sAdhanA karI cakravartInuM pada maLatAM teNe mAtapitAnAM caraNomAM namaskAra karyA. mAtapitA tenI samRddhi joI atyaMta harSita thayA. A avasare zrI munisuvrata bhagavAnanA ziSya zrIsuvratAcArya padhAryA. teno vairAgyasabhara upadeza sAMbhaLIne pakvottara rAjA ane tenA jyeSThaputra viSNukumArane saMsArathI vairAgya AvI gayo. pavottara rAjAe yuvarAja mahApadmano rAjyAbhiSeka karIne viSNukumArane sahita sarvee dIkSA grahaNa karI. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 thoDA samaya pachI pakvottara rAjarSie kevaLajJAna prApta karyuM ane viSNukumAra munie ugra tapazcaryAthI aneka labdhio prApta karI. ekavAra suvratAcArya potAnA ziSya parivAra sAthe hastinApura nagaramAM cAturmAsa mATe padhAryA. namuci maMtrIe mahApA cakravartI pAse potAnuM varadAna mAMgyuM ke mAre yajJa karavo che ane yajJa samApti sudhI mane ApanuM rAjya Apo. mahApadma saraLabhAvathI tene rAjya soMpI dIdhuM. navA rAjAne vadhAI devA mATe jainamunio sivAya anya sAdhuo temaja tApasa gayA. namucine jaina sAdhuo pratye dveSa to hato ja ane A nimitta maLyuM. tethI krodhita thaIne teNe Adeza Apyo ke AjathI sAta divasa pachI koI paNa jaina sAdhu mArA rAjyamAM raheze, to tene mRtyudaMDa ApavAmAM Avaze. AcArye paraspara vicAra vinimaya karI labdhidhArI muni viSNukumArane lAvavA mATe eka saMtane mokalyA. teo AvyA. paristhiti samajIne viSNukumAra vagere munioe namucine ghaNo samajAvyo, paraMtu te potAnA durAgraha para makkama rahyo. viSNukumAra munie tenI pAse Agraha sAthe traNa pagalAM jamIna mAMgI. namucie vacana ApyuM, tyAre viSNakumAra munie vaikriyalabdhino prayoga karI potAnuM zarIra vizALa banAvI dIdhuM. traNa pagalAM jamIna mApatAM potAnA caraNAghAtathI samagra pRthvI dhrujAvI nAMkhI. viSNukumAra muninA parAkrama temaja virATa rUpane jAIne namuci ja nahIM samasta rAjaparivAra, deva, dAnava vagere bhayabhIta ane vidvaLa banI gayAM. mahApA cakravartIe AvIne savinaya vaMdana karyA ane maMtrI dvArA zramaNasaMghanI AzAtanA karavA badala kSamAyAcanA karI. munivare potAnuM virATa zarIra pUrvavat karyuM. cakravartI mahApadma duSTa pApAtmA namucine dezanikAlanI sajA ApI. viSNukumAra munie AlocanA ane prAyazcittathI Atmazuddhi karIne tapa dvArA kevaLajJAna prApta karyuM ane kramazaH mukta thayA. mahApadma cakravartIe dIrghakALa sudhI vipula samRddhino upabhoga karyo. tyAra pachI rAjyAdi sarvasvano tyAga karIne saMyama svIkAryo, 10 hajAra varSa sudhI ugra AcAranuM pAlana karyuM. aMte ghAtikarmano kSaya karI kevaLajJAna prApta karI siddha, buddha mukta thayA. haripeNa cakravartI :42 egacchattaM pasAhittA, mahiM mANa NisUraNo / __ hariseNo maNussido, patto gaimaNuttaraM // 42 // zabdArtha :- napusivo = manuSyomAM Indra samAna, hariseLo = hariSaNa nAmanA dasamA cakravartIe, mALa bijUro (naLa LisUvaLo) - zatruonA mAnanuM mardana karIne, nahiM pRthvI para, chatta - eka chatra, sAhittA = rAjya sthApita karyuM. bhAvArtha :- zatruonA mAnamardaka dasamA cakravartI haripheNa paNa mahimaMDaLamAM potAnuM ekachatrI rAjya pravartAvI, tene choDIne saMyama svIkAra karI, anuttara gati mokSane pAmyA. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 359 | vivecana :hariSaNa cakavartI :- kAMpilya nagaranA mahAhari rAjAnI merA nAmanI mahArANInI kukSimAM hariSaNa nAmano putra thayo. vayaska thatAM pitAe tene rAjya soMpyuM. rAjyapAlana karatAM karatAM tene cakravartIpada prApta karyuM. laghukarmI hariSaNa cakravartI saMsArathI virakta thaI gayA. teoe potAnA putrane rAjagAdI soMpI ane svayaM mahAnaRddhino tyAga karI gurucaraNomAM dIkSA lIdhI. ugratapathI kramazaH cAra ghAtikarmono kSaya karI kevaLajJAna prApta karyuM ane aMtamAM mokSa pAmyA. jaya cakravartI :kA aNNio rAyasahassehiM, supariccAI damaM care / jayaNAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // zabdArtha - rAvaNadahaM hajAro rAjAothI, paLo - anya, kaLAno -jaya nAmaka agiyAramA cakravartI, surizvArpha - rAjya vaibhavano pUrNataH tyAga karIne, vivArtha - jinendra deva dvArA kahevAyelA, vana - cAritra dharmanuM, saMyamanuM, vara - sevana karyuM. bhAvArtha :- jaya nAmanAM agiyAramA cakravartIe anya hajAra rAjAonI sAthe rAjya vaibhavano pUrNataH tyAga karI jinezvare pharamAvelA saMyamanuM AcaraNa karIne aMtamAM anuttara gati-mokSane pAmyA. vivecana :jaya cakravartI :- rAjagRha nagaranA rAjA samudravijayanI vaprA nAmanI rANI hatI. tene jaya nAmano eka putra hato. teNe kramazaH yuvAvasthAmAM padArpaNa karyuM. pitAnA rAjyanI dhurA hAthamAM laI lIdhI. thoDA samaya pachI cakravartIpada prApta karyuM ane dIrghakALa sudhI cakravartInI Rddhisiddhi bhogavatAM tene vairAgya jAgRta thayo, potAnA putrane rAjya soMpI cAritra aMgIkAra karyuM. tArUpI vAyuthI karmarUpI vAdaLono nAza karyo. sADA traNa hajAra varSanuM AyuSya pUrNa karI jaya cakravartI mokSamAM gayA. cakravartI eTale cha khaMDanA adhipati evA mahAna puruSoe apAra samRddhi ane manorama kAmabhogone choDI dIdhA hatA. bharatakSetranA bAra cakravartI paikI uparanA dasa cakravartI cakravartIpadano tyAga karI, saMyama mArgano svIkAra karI saMyama -tapanI ArAdhanAthI mokSe gayA hatA. AThamA subhUma cakravartI ane bAramA brahmadatta cakravartI; e baMne bhogomAM Asakta banI narakagatimAM gayA. narakagAmI baMne cakravartInA nAmano ullekha A adhyayanamAM nathI. dazArNabhadra rAjA :44 dasaNNarajjaM mudiyaM, caittANaM muNI care / / dasaNNabhaddo NikkhaMto, sakkhaM sakkeNa coio // 44 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 360 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha - sarva - sAkSAtu, sana - zakrendrathI, ropha - prerita, sAmo - dazArNabhadra rAjA, purva - upadrava rahita, samRddha, rasanna - dazArNadezanuM rAjya, raphaLa - choDIne, jivato = niSkramaNa karyuM, dIkSA lIdhI, muLa = saMyamamAM, ghare = vicaraNa karyuM. bhAvArtha :- sAkSAt devendranI preraNA thatAM dazArNabhadra rAjAe potAnA upadravarahita dazArNa dezanA rAjyane choDI dIkSA lIdhI ane munidharmanuM AcaraNa karyuM. vivecana : dazArNabhadra rAjA - bhAratavarSanA dazArNapuranA rAjA dazArNabhadra hatA. te jinadharmamAM anurakta hatA. ekavAra nagaranI bahAra udyAnamAM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranuM padArpaNa thayuM, te sAMbhaLIne dazArNabhadra rAjAnA manamAM vicAra pragaTa thayo ke Aja sudhI koI na gayA hoya, tevI rIte samasta vaibhava sahita huM prabhune vaMdana karavA jAuM; tadanusAra ghoSaNA karAvIne AkhA nagarane sajAvyuM. Theka-ThekANe mANekanAM toraNa baMdhAvyAM. naTo potAnI kaLAonuM pradarzana karavA lAgyA. rAjAe snAna karI, uttama vastrAbhUSaNothI susajjita thaI, uttama hAthI para ArUDha thaI, prabhuvaMdana mATe prasthAna karyuM, mastaka para chatra dhAraNa karyuM ane cAmara vijhatA sevakagaNa jayajayakAra karavA lAgyA. sAmaMta rAjA tathA anya rAjA, rAjya puruSo ane caturaMgiNI senA tathA nAgariko susajjita thaIne pAchaLa cAlI rahyA hatA. rAjA dazArNabhadra sAkSAt Indra jevA zobhI rahyA hatA. rAjAnA rAjAnA A prakAranA garvane avadhijJAnathI jANIne Indra vicAra karyo ke prabhubhaktimAM Avo garva ucita nathI. Indra airAvaNa devane Adeza ApIne kailAsa parvatanI samAna UMcA 64000 sajAvelA hAthIo ane devadevIonI vidurvaNA karAvI ane bhagavAna mahAvIranA darzana karavA AkAzamArgathI dazArNanagaramAM AvI pahoMcyA. have IndranI zobhAyAtrAnI tulanAmAM dazArNabhadranI zobhAyAtrA ekadama phIkI lAgavA lAgI. A joIne dazArNabhadra rAjAnA manamAM antaH preraNA thaI. kyAM Indrano vaibhava ane kayAM mAro tucchavaibhava? Indra A lAkottara vaibhavadharmArAdhanAthI ja prApta karyo che, tethI mAre paNa zuddhadharmanI pUrNa ArAdhanA karavI joIe, jethI mAro garva paNa rahI jAya. Ama saMsArathI virakta banelA rAjAe prabhu mahAvIra pAse dIkSA pradAna karavAnI prArthanA karI, potAnA hAthe kezaloca karyo. vizvavatsala prabhue rAjAne pote ja dIkSA ApI. ATalI vizALa Rddhi ane sAmrAjyano ekAeka tyAga karI paMca mahAvrata grahaNa karavA mATe dazArNabhadra rAjarSine Indra vAraMvAra dhanyavAda ApyA ane bolyA vaibhavamAM bhale amArI divya zakti ApanAthI vadhAre che paNa tyAga temaja vrata grahaNa karavAnI zakti mArAmAM nathI. devalokano vaibhava game teTalo bhavya hoya, to paNa manuSyabhavamAM Atmavaibhava prApta karavAnI anerI zakti hoya che. Ama Indra dazArNabhadra rAjarSinA guNagAna karatAM devaloke cAlyA gayA ane rAjarSie paNa IndranA nimitte svIkArelA saMyamanI ugra tapa dvArA ArAdhanA karatAM te ja bhave karma kSaya karIne mokSa prApta karyo. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 361 | nami rAjarSi :45 NamI Namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio / ciccA gehaM ca vedehI, sAmaNNe pajjuvaTTio // 45 // zabdArtha :- ganI - nami rAjarSie, akhAnuM - potAnA AtmAne, bane - saMyamamAM joDI, lagAvI, namra banAvI, je - gharane, vedI (vada) - videhanI rAjadhAnI mithilAnagarIne, dezane, divA (phaLa) choDIne, sAmav - saMyamamAM, sAdhutvamAM, pajhuvako - upasthita thayA. bhAvArtha :- sAkSAt devendranI preraNAthI nami rAjA videhadezanI rAjadhAnI mithilAnagarIno ane ghara parivArano tyAga karI saMyamamAM upasthita thayA ane potAnA AtmAne saMyamanI ArAdhanAmAM vizeSarUpe joDI dIdho. vivecana :sana sarvopa vo :- sAkSAt zakrendra brAhmaNanA vezamAM AvI kSatriyocita kartavyapAlananI preraNA karI, tenA uttaramAM namirAjarSie zramaNa saMskRtinA saMdarbhamAM IndranA praznonuM yuktisaMgata samAdhAna karI potAnA saMyamabhAvamAM sthira rahyA. nami rAjarSinI saMpUrNa kathA prastuta sUtranA navamA adhyayana ApavAmAM AvI che. cAra pratyeka buddha :40 karakaMDU kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho / NamI rAyA videhesu, gaMdhAresu ya NaggaI // 46 // zabdArtha :- tilu = kaliMga dezamAM, reDU = karakaMDu rAjA, pavAne; = pAMcAla dezamAM, Dummudo = dvimukha rAjA, vivesu =videha dezamAM, na ra = nami rAjA, dhAreluM = gaMdhAra dezamAM, Waa - nagnati rAjA thayA. bhAvArtha :- kaliMgamAM karakaMDu, pAMcAlamAM dvimukha tathA videhamAM eTale mithilAnagarImAM namirAjA ane gaMdhAra dezamAM nagnati nAmanA rAjezvara thayA. 47 ee pariMdavasabhA, NikkhatA jiNasAsaNe / - puNe rane vittI, sAmA payvaphiyA II47 zabdArtha :- riMkavAba - rAjAomAM vRSabhanI samAna zreSTha, U - A badhA rAjA, rajo - potAnuM rAjya, pujo - putrone, virAnaM (ve) - soMpIne, nisAsane - jinazAsanamAM, vihata - dIkSita thayA, tamane - saMyama dharmamAM, vavaphiyA - upasthita thayA, tallIna thayA. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3ra | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- narendromAM vRSabha samAna A rAjAo potAnA putrone rAjyagAdI para sthApIne jinazAsanamAM pravrajyA grahaNa karIne zramaNa banIne zramaNa dharmamAM tallIna thayA. vivecana : du:- kaliMga dezanA rAjA dadhivAhanane padmAvatI nAmanI rANI hatI. te ekavAra garbhavatI banI. tene eka dohada utpanna thayo ke huM vividha vastrAbhUSaNothI vibhUSita banI hAthInI aMbADI para chatra dhAraNa karI rAja udhAnamAM pharuM.' dohada anusAra rANIrAjA sAthe "jayakuMjara' hAthI upara besI rAja udyAnamAM pahoMcyA. puSponI vividha prakAranI sugaMdhanA kAraNe hAthI ekAeka doDavA lAgyo. rAjAe rANIne kahyuM ke 'vaTavRkSa AvatAM DALI pakaDI levI, jethI surakSita banI jaIzuM. vaTavRkSa AvatAM ja rAjAe DALI pakaDI lIdhI, rANI na pakaDI zakI. pavanavege doDato hAthI eka mahArANyamAM Ubho rahyo. sarovaramAM pANI pIvA rokAyo. tyAM rANI nIce UtarI gaI. vanya pazuothI te bhayAkuLa banI ciMtA karavA lAgI. teNe sAgArI anazana karyo ane anizcita dizAmAM cAlavA lAgI. rastAmAM eka tApasa maLyA. teNe rANIne bhadrapura sudhI pahoMcADI dIdhI. tyAMthI rANI daMtapura pahoMcI. tyAM suguptavRttA sAdhvIjInA darzana karyA. saMsAranuM svarUpa jANI vairAgyabhAva jAgyo. pote garbhavatI che, te vAta rANI padmAvatIe chupAvI. sAdhvIjIe tene dIkSA ApI dIdhI. paraMtu dhIredhIre garbhiNI hovAnI vAta sarva sAdhvIchaMdamAM phelAI gaI. padmAvatI sAdhvIe vinayapUrvaka pravartinI sAdhvIjIne badhI vAta karI, thoDA samaya pachI eka putrano janma thayo. janmathI ja putranI sUkI cAmaDI (rUkSa kaMpnayA) hatI. smazAnamAM navajAta zizune eka surakSita sthAnamAM mUkI devAyo. tyAMthI niHsaMtAna cAMDAle te bALakane potAnI patnIne soMpI dIdho. tenI sUkI cAmaDInA kAraNe bALakanuM nAma 'karasaMDu' rAkhyuM. pAlaka pitAnuM paraMparAgata kAma smazAnanI rAkhevALI karavAnuM hatuM, te ja kAma karakaMDue saMbhALyuM. ekavAra tyAM koI guru-ziSya dhyAna karavA mATe AvyA. guru daMDanAM lakSaNonA jJAtA hatA. temaNe eka vAMsadaMDane joIne potAnI sAthenA ziSyane kahyuM ke je A vAMsanA daMDane grahaNa karaze, te rAjA thaze, A vAtane karakaMDu tathA eka brAhmaNe sAMbhaLI. sAMbhaLatAM ja brAhmaNa te vAMsane ukheDIne levA lAgyo. karakaMDue A brAhmaNane daMDa laIne jatAM joyo taNe krodhita thaIne tenI pAsethI daMDa chInavI lIdho. nyAyAlayamAM brAhmaNe karakaMDu upara dAvo kayo. karakaMDue kahyuM A daMDa mArA vaDe rakSita smazAnamAMthI utpanna thayo che, tethI tenA upara mAro adhikAra che. nyAyalayamAM karakaMDunI jIta thaI. rAjAe nirNaya saMbhALAvatAM kahyuM ke jo A daMDanA pratApe tuM rAjA bane, to eka gAma A brAhmaNane ApI deje.' karakaMDae A vAtane svIkArI lIdhI. brAhmaNe jyAre potAnA jJAtijanone vAta karI. teoe karakaMDune mArI nAMkhavAno vicAra karyo. ekabIjA pAsethI A vAtanI jANa thatAM karakaMDunA pAlakapitAe parivAra sahita te gAmane choDI dIdhuM. cAlatAM cAlatAM teo kAMcanapura pahoMcyAM. rAtrino samaya hovAthI te gAma bahAra sUI rahyAM. saMyogavaza gAmano rAjA aputra mRtyu pAmyo hato. tenA maMtrIoe turaMta ja navA rAjAnI zodha mATe hAthInI sUMDhamAM mALA ApI tene chUTo mUkyo. hAthIe jyAM karakaMDu sUto hato tyAM AvI tenA gaLAmAM mALA paherAvI dIdhI. thoDA brAhmaNoe teno virodha karyo paNa tenI pAse jAjavalyamAna Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18 : saMjayIya 353 te daMDane joIne badhA Azcaryacakita thaI gayA ane stuti karI AzIrvAda ApavA lAgyA. rAjyapada upara abhiSeka thatAM ja karakaMDue brAhmaNone kahyuM - he brAhmaNo ! Apa lokoe mane mAtaMga samajIne je tiraskAra karyo che tenA prAyazcita rUpamAM vATadhAnakanA rahevAsI saghaLA mAtaMgone tamArA maMtrabaLathI zuddha karIne brAhmaNa varNamAM sthApita karo. rAjAnI AjJA svIkArI te cAMDAlonI zuddhi karI temane brAhmaNa banAvI dIdhA. vAMsanA daMDa bAbata jhaghaDo thayelo hato, te brAhmaNa ekavAra karakaDu pAse eka gAma mAMgavA Avyo. rAjA karakaMDue caMpAnareza dadhivAhanane A brAhmaNane eka gAma ApavA mATe patra lakhyo. patra vAMcatAM ja dadhivAhana krodhita banI gayA. karakaMDu dadhivAhananA krodhanA samAcAra sAMbhaLI yuddha karavA taiyAra thaI gayA. baMne taraphathI ghamAsaNa yuddha thayuM. jyAre A yuddhanA samAcAra padmAvatI sAdhvIne maLyA tyAre teoe vicAra karyo ke baMne pitA - putra vaccenA yuddhamAM aneka prANIo maraze, tethI te guruNInI AjJA laI karakaMDunI pAse pahoMcI, sAdhvIjIne jotAM ja karakaMDue siMhAsana uparathI UThIne praNAma karyo. sAdhvIe potAnI tathA pitA dadhivAhananI oLakhANa ApI. pitA putranI vacce yuddhane badale paraspara premanuM vAtAvaraNa sarjAI gayuM. rAjA dadhivAhane harSita banI potAnA putra rAjA karakaMDune caMpApurI rAjya soMpI dIdhuM ane pote dIkSA laI lIdhI. karakaMDue potAnI rAjadhAnI caMpAmAM ja rAkhI ane pelA brAhmaNane eka gAma ApI dIdhuM. rAjA karaThuno svabhAva gopriya hato. dezAMtaramAMthI uttama gAyo maMgAvI gauzALAmAM rAkhato. eka divasa rAjAe potAnI gauzALAmAM eka zveta ane tejasvI vAcharaDAne joyo. rAjAne te khUba ja suMdara lAgyo. teNe Adeza Apyo ke 'A vAcharaDAne tenI mAtAnuM dudha pUrNataH pIvaDAvavAmAM Ave.' Ama tenI khUba ja sArasaMbhALa levAmAM AvatI. samaya jatAM te pUro yuvAna, balavAna ane puSTa thaI gayo. ghaNA varSo pachI rAjAe eka vAra gauzALAnuM nirIkSaNa karyuM. te baLadanI ekadama kRza tathA dayAmaya dazAne joI vicAra thayo ke 'vaya, rUpa, baLa, vaibhava ane prabhutva vagere sarva nazvara che. bIjA rAjyamAM hoya ane amArA rAjyamAM na hoya, tevI koI vizeSatA che ? tethI tenA para moha rAkhavo vyartha che. mAre A sarvano moha dUra karI mAnavajanmane saphaLa karavo joIe. rAjAe rAjyano tyAga karI jinazAsanamAM dIkSA lIdhI. dIkSA pachI karakaMDu rAjarSi apratibaddhavihArI banI, ArAdhanA karatAM karatAM aMte samAdhipUrvaka deha tyAga karI, siddha, buddha, mukta thaI gayA. te pratyekabuddha siddha thayA. dvimukharAya :- pAMcAladezamAM kAMpilyapuramAM jayavarmA rAjA hatA. tenI rANI guNamALA hatI. eka divasa AsthAna maMDapamAM beThelA rAjAe eka videzI dUtane pUchayuM - bIjA rAjyamAM hoya ane amArA rAjyamAM na hoya, tevI koI vizeSatA che ? te kahyuM - ApanA rAjyamAM citrazALA nathI. rAjAe citrazipIone bolAvI citrazALA nirmANano Adeza Apyo. jyAre citrazALAno pAyo khodAto hato. tyAre temAMthI atyaMta camakato ratnamaya mukuTa maLyo. citrazALAnuM kArya pUrNa thatAM rAjA te mukuTa paherI rAjasiMhAsana upara besatA hatA, tyAre te mukuTanA prabhAve darzakone te rAjAnA be mukha dekhAtAM hatAM, tethI lokomAM rAjA dvimukharAyanA nAme prasiddha thaI gayA. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 364] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 rAjAne sAta putro ane eka putrI hatAM. putrInuM nAma madanamaMjarI hatuM. jene ujjayinInareza caMDaudhotanI sAthe paraNAvI hatI. ekavAra IndramahotsavanA avasara para rAjAe nAgarikone Indradhvaja sthApita karavAno Adeza Apyo. Adeza mujaba ja thayuM. puSpamALAo, maNi, mANikaya vagere temaja raMgaberaMgI vastrothI tene atyaMta sajAvavAmAM Avyo. A Indradhvaja nIce nRtya, vAdya, gIta vagere thavAM lAgyAM, tenI upara sugaMdhita jaLa temaja cUrNanI varSA karavAmAM AvI, garIbone dAna devAnuM zarU thayuM. A vividha kAryakramothI utsava vadhAre dIpI rahyo hato. rAjA te joI ati harSita thayo. AThamA divase mahotsava samApta thatAM rAjA vastra, ratna, AbhUSaNa vagere laIne ghare gayA. tyAM Indradhvaja to eka sUkuM pUMThuM banI gayuM hatuM, jene lokoe tyAM ja nAkhI dIdhuM hatuM. e ja divase rAjA koI kAraNe tyAMthI pasAra thayA, tyAre joyuM ke Indradhvaja lUMThAnI jema paDyo che. te joIne rAjAne manamAM vicAra Avyo - 'aho ! kAle je lokonAM AnaMdanuM nimitta hatuM, te ja Aje hAsyAspada banI gayo. saMsAramAM dareka padArtha- dhana, jana, makAna, mahela, rAjya, vagerenI A ja dazA thAya che, tethI tenA para Asakti rAkhavI yogya nathI. to zA mATe huM durdazAnA kAraNabhUta A rAjya paranI Asakti choDIne ekAMta zreyaskAriNI mokSa lakSmIne na varuM? Ama vicArI rAjAe rAjyAdi sarvano tyAga karI munidIkSA grahaNa karI. vItarAga dharmano pracAra karatAM pratyekabuddha dvimukharAye aMte siddhagati prApta karI. nagati rAjA:- bharatakSetramAM kSitipratiSThita nagaranA rAjA jitazatrue citrAMgadanI putrI kanakamaMjarInI vAkacAturIthI prabhAvita thaI tenI sAthe lagna karyA. aMte tene paTarANI banAvI dIdhI. rAjA rANIe vimalacaMdrAcArya pAse zrAvakavrata grahaNa karyA. dIrghakALa sudhI vrata pAlana karI te baMne devalokamAM deva thayAM. tyAMthI nIkaLI kanakamaMjarInA jIve vaitADhaya parvata para toraNapura nagaramAM daDhazakti rAjAnI guNamALArANInI kukSie putrI rUpe janma lIdho. tenuM nAma kanakamALA rAkhavAmAM AvyuM. vAsava nAmano vidyAdhara tenuM apaharaNa karI vaitADhayaparvata para laI Avyo. kanakamALAnA moTAbhAI kanakatejane A vRtAMtanI jANa thatAM te tyAM pahoMcI gayo. vidyAdhara vAsava sAthe tenuM yuddha thayuM, temAM baMne marI gayA. e ja samaye eka vyaMtaradeva Avyo. teNe bhAInA zokathI vyAkuLa kanakamALAne AzvAsana detAM kahyuM ke - 'tuM mArI putrI cho.' eTalAmAM kanakamALAnA pitA daDhazakti paNa tyAM AvI gayA. vyataradeve kanakamALAne mRta batAvI. jenA kAraNe tene saMsArathI virakti thaI gaI. daDhazaktie munidIkSA svIkArI lIdhI. kanakamALA, tathA te deve tene vaMdanA karI potAno vRtAMta saMbhaLAvyo. munirAjanI vyaMtaradeve kSamAyAcanA karI. jAtismaraNa jJAnanathI kanakamALAe vyaMtaradevane potAnA pitA jANIne teNe potAnA bhAvI pati viSe pUchayuM, to teNe kahyuM ke tamAro pUrvabhavano pati jitazatru, devalokathI nIkaLI daDhasiMha rAjAne tyAM siMharatha nAmanA putranA rUpe utpanna thayo che. te A janmamAM tAro pati thaze. te pramANe kanakamALAnA lagna siMharatha sAthe thayA. siMharathane vAraMvAra potAnA nagaramAM javA AvavA mATe A parvata para AvavAnuM thatuM hatuM, tethI te 'nagnati' nAmathI prakhyAta thaI gayo. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 365 | te vyaMtaradeva (kanakamALAnA pitA) vidAya laI te parvata uparathI cAlyA gayA, tyAre siMha ratha rAjAe kanakamALAne potAnA pitAnA viyoganuM duHkha na thAya e vicAre tyAM ja eka navuM nagara vasAvyuM. ekavAra rAjA kArtikI pUrNimAnA divase nagaranI bahAra caturaMgI senA sahita gayA. tyAM ja vanamAM eka sthAne paDAva nAkhyo. rAjAe tyAM eka AmravRkSa joyuM je lIlAchama pAMdaDAM ane maMjarIothI suzobhita lAgatuM hatuM. rAjAe maMgalArthe te vRkSanI maMjarI toDI, sarva sainikoe paNa tenuM anukaraNa karyuM ane vRkSane ThaMDuM banAvI dIdhuM. rAjA pAcho pharyo tyAre pUchayuM - 'maMtrIvara ! e AmravRkSa kayAM gayuM? maMtrIe kahyuM - rAjanuM! A ThuMThuM ja AmravRkSa che; rAjAe ThuMThuM thavAno sarva vRttAMta sAMbhaLyo, zrIsaMpanna te AmravRkSane have zrIrahita jAIne saMsAranA pratyeka padArtho para vicAra karatAM karatAM nagnati rAjAne vairAgya thayo. teNe pratyekabuddha rUpe dIkSA laI lIdhI. muni banI, tapa saMyamanuM pAlana karatAM samAdhipUrvaka zarIrano tyAga karI aMte siddhigati prApta karI. namirAjarSi paNa pratyeka buddha hatA, jenI kathA navamAM adhyayanamAM ApavAmAM AvI che. Ama A cAre pratyeka buddha pUrvabhavamAM mahAzukra nAmanA sAtamAM devalokamAM 17 sAgaranI utkRSTa sthitivALA deva hatA. tyAMthI nIkaLI judA judA nimittathI jJAna prApta karI munidIkSA lIdhI ane mokSamAM gayA. udAyana rAja :48 sovIra rAya vasabho, ciccA rajjaM muNI care / udAyaNo pavvaio, patto gaimaNuttaraM // 48 // zabdArtha :- vIra rAya vasamo - sauvIra dezanA rAjAomAM zreSTha, 3thAyo- udAyana rAjAe, vikvA ra = rAjya-vaibhava choDIne, puSya = dIkSA grahaNa karI, muLa = muni thaIne, vare - saMyamanuM samyapha pAlana karyuM. bhAvArtha :- siMdhu sauvIra dezanA dhorI vRSabha samAna zreSTha rAjA udAyane rAjya choDIne saMyamano svIkAra karyo ane saMyamanuM samyaguM pAlana karIne anuttara evI mokSagatine pAmyA. vivecana :udAyana rAjA :- siMdhu sauvIra vagere soLa dezonA tathA vItabhayapatana vagere 33 nagaronA pAlaka udAyana rAjA dherya, gAMbhIrya ane audArya vagere guNothI alaMkRta hatA. tenI paTarANInuM nAma prabhAvatI hatuM. je ceTakarAjAnI putrI ane jainadharmanI anurAgiNI hatI. prabhAvatIe abhijita nAmanA eka putrane janma Apyo. A te ja udAyana rAjA hato. jeNe svarNaguTikA dAsInuM apaharaNa karanAra caMDapradyotananI sAthe sAMvatsarika kSamApanA karI tene baMdhanamukta karI devAnI udAratA dAkhavI hatI. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36s ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 eka divasa rAjA udAyanane pauSadha karI dharma jAgaraNa karatAM eka evo zubha adhyavasAya utpanna thayo ke 'jo bhagavAna mahAvIra ahIM padhAre to huMdIkSA laIne mAruM jIvana saphaLa banAvuM. udAyananA A vicArone bhagavAne jJAnathI jANI caMpApurIthI vihAra karI vItabhayapatananA udhAnamAM padhAryA. udAyane jyAre prabhunI samakSa dIkSAnI bhAvanA darzAvI, tyAre bhagavAne kahyuM 'zubha kAryamAM vilaMba na karo' udAyane potAnA putra abhijitakumArane badale potAnA bhANeja kezIne rAjya soMpI vIraprabhu pAse dIkSA lIdhI. udAyana muni niraMtara mAsakhamaNa tapa dvArA potAnAM karmano kSaya karI zarIrane kraza karavA lAgyA. pAraNAnA divase paNa vadhyo ghaTayo AhAra grahaNa karatA hatA, tethI tenuM zarIra rogagrasta banI gayuM. jyAre munirAja vItabhayapatana nagaramAM padhAryA, tyAre duSTamaMtrIoe kezIrAjAne virUddha vAta karI bharamAvI dIdhA. kezIrAjA maMtrInI vAtamAM phasAI gayA ane ghoSaNA karAvI dIdhI ke jo koI paNa udAyana munine utaravA mATe sthAna Apaze, to rAjyano aparAdhI gaNAze ane daMDano bhAgI banaze.' eka kuMbhAre jagyA ApI, paraMtu duSTa maMtrIonI sAthe kezIrAjAe tyAM jaI prArthanA karI ke, 'he bhagavAna! Apa rogI cho, ataH A sthAna Apane mATe yogya nathI. Apa udyAnamAM padhAro. tyAM rAjavaidyo dvArA Apano upacAra thaze.' munirAja udAyana udyAnamAM padhAryA tyAM kezI rAjAe jayaMtra racI vaidyo dvArA viSamizrita auSadha pIvaDAvI dIdhuM. munirAjane turata ja khyAla AvI gayo paraMtu nimitta AdhIna na banatAM AtmabhavamAM jhUlavA lAgyA. pavitra adhyavasAyanA prabhAve kevaLajJAna prApta karI mokSa prApta karyo. devI rUpe utpanna thayelA prabhAvatI devIe jyAre avadhijJAnathI A vRtAMta jANyo, tyAre kuMbhArane sinapallI grAmamAM pahoMcADI dhULanI varSA dvArA vItabhayanagarano nAza karI nAMkhyo. kAzIrAja :49 taheva kAsIrAyA vi, seo saccaparakkame / kAmabhoge pariccajja, pahaNe kammamahAvaNaM // 49 // zabdArtha :- taheva - A prakAre, vAlIrAyA vi - kAzIrAjAe arthAt naMdana' nAmanA sAtamA baladeve paNa, manoja - kAmabhogono, davajha -tyAga karI dIkSA aMgIkAra karI, teno sanna - zreSTha satyamAM arthAt saMyamamAM, parane parAkrama karI, mahAnAM karmarUpI mahAvana, ane = jalAvI bhasma karyuM hatuM. bhAvArtha :- ja prakAre zreya ane satya arthAtu kalyANakArI saMyamamAM parAkramI kAzIdezanA sAtamA naMdana nAmanA baLadeva rAjAe paNa rAjya tathA kAmabhogono tyAga karI karmarUpI mahAvanane bALI nAkhyuM ane aMte mukta thayA. vivecana :kAzIrAja naMdana - vArANasImAM aDhAramA tIrthaMkara zrI aranAtha bhagavAnanA zAsanamAM agnizikha rAjA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya 367 | hato. tene be parANIo hatI, jayaMtI ane zeSavatI. jayaMtI dvArA naMdana nAmanA sAtamA baLadeva ane zeSavatI dvArA datta nAmanA sAtamA vAsudevano janma thayo. rAjAe dattane rAjya soMpyuM. teNe bhAI naMdananI sahAyatAthI bharatakSetranA traNa khaMDo para vijaya meLavyo. datta vAsudeva potAnuM chappana hajAra varSanuM AyuSya pUrNa karI, aMte marIne pAMcamI narakamAM utpanna thayo. tyAra pachI baladeva naMdane virakta banI dIkSA lIdhI. saMyamanuM pAlana karI aMtamAM kevaLajJAna meLavyuM ane pa000 varSanuM Ayu pUrNa karI siddha, buddha, mukta thayA. vijaya rAjA :50 taheva vijao rAyA, aNaTThAkitti pavvae / rajjaM tu guNasamiddhaM, payahittu mahAjaso // 50 // zabdArtha :- taheva - temaja, apavitti- akSaya kIrtivALA, amara kIrtivALA,vina rAyA - vijaya nAmanA rAjA, gukha sana - guNothI samRddha, - rAjyane, pahag - choDIne, paLa, - dIkSita thayA. bhAvArtha :- e ja rIte amara kIrtivALA mahAyazasvI evA vijaya rAjAe guNasamRddha evA rAjyano tyAga karIne dIkSA lIdhI hatI. vivecana :ranna puchAmi - (1) rAjyanA guNo arthAt svAmI, maMtrI, koza, rASTra, durga ane sainya, A saptAMga rAjyaguNothI samRddha. (2) guNo- zabdAdi viSayothI samRddha, saMpanna rAjya. vijayarAjA:- dvArakAnagarInA brahmarAjA ane tenI paTarANI subhadrAnA aMgajAta vijaya nAmanA bIjA baLadeva hatA. tenA nAnAbhAI dvipRSTha vAsudeva hatA. je 72 lAkha varSanuM AyuSya pUrNa karI narakamAM gayA. jyAre vijaye vairAgyapUrvaka pravrajita banI kevaLajJAna prApta karyuM ane 75 lAkha varSanuM AyuSya pUrNa karI mokSa prApta karyo. mahAbala rAjarSi :6 tahevuggaM tavaM kiccA, avvakkhitteNa ceyasA / mahabbalo rAyarisI, AdAya sirasA siriM // 51 // zabdArtha :- tava-A rIte, maha9to-mahAbala nAme, 2sviIrAjarSie, adhvani - ekAgra, reyasa - cittathI, 3ni - ugra, sirasA siri - mastaka vaDe mokSarUpI lakSmIne, ahaMkArane visarjita karI, sarvocca lakSmIrUpa mokSane, Avaka - pAmyA. (gAya - daIne.) Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 bhAvArtha :- te ja prakAre ekAgra cittapUrvaka mahAbala rAjarSie ugra tapanuM AcaraNa karIne ahaMkAranuM visarjana karI sarvocca lakSmIrUpa mokSa prApta karyo hato. vivecana : AvAya (maddAya) sirasA siIi :- A vAkyanA be artha che (1) sirasA -- sira daine arthAt jIvanathI nirapekSa banI, nira MkArI banIne. sili~- samasta jagatanuM sarvoparI mokSapada prApta karyuM, (2) zIrSastha sarvotama evI kevaLajJAna rUpa lakSmI grahaNa karIne nirvANa ne prApta karyuM. zrI uttarAdhyayana sUtra-1 mahAbala rAjarSi :- hastinApuranA atula baLavAna baLarAjAnA putra mahAbala hatA. yauvanamAM pravezatAM ja mAtA prabhAvatI rANI ane pitA baLa rAjAe ATha rAjakanyAo sAthe mahAbalanAM lagna karyAM. ekavAra nagaranI bahAranA udyAnamAM vimalanAtha tIrthaMkaranA zAsanamAM dharmaghoSa AcArya padhAryA. mahAbalakumAre tenA darzana karyA. pravacana sAMbhaLatAM saMsArathI virakta thayA, munidharma pAlanamAM tIvra ruci thaI, mAtA-pitA pAse dIkSAnI AjJA levA gayA, temaNe mohavaza tene gRhasthAzramamAM rahIne sAMsArika sukha bhogavavA ane pAchaLanI vayamAM dIkSA levAnuM kahyuM. aneka yuktio dvArA samajAvyuM paraMtu putranA vairAgyanI tIvratAthI nirupAya banI mAtApitAe dIkSAnI AjJA ApI. mahAbalakumAra vastrAbhUSaNothI sajaja banI sahasravAhinI zibikA para ArUDha thaI sainyasahita, nRtya, gIta, vAdha vagerethI gagana guMjAvatAM nagaranI bahAranAM udyAnamAM gayA. mAtApitAe gurudevane dIkSA ApavAnI svIkRti ApI. mahAbalakumAre sarva vastrAbhUSaNa vagere utArI, potAnA kezanuM laMcana karyuM. dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA pachI mahAbala munie 12 varSa sudhI tIvra tapa karyuM. 14 pUrvanuM adhyayana karyuM ane aMtima samayamAM eka mAsanuM anazana karI, Ayu pUrNa karI, pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. tyAMnuM 10 sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI te vANijyagAmamAM sudarzana zreSThI rUpe utpanna thayA, dIrghakALa sudhI zrAvakadharmanuM pAlana karyuM. ekavAra bhagavAna mahAvIranI dharmadezanA sAMbhaLI sudarzana zreSThI bodha pAmyA. yAcakone dAna daI prabhunAM caraNomAM dIkSA grahaNa karI. sudarzanamunie 14 pUrvanuM adhyayana karIne ugratapa vaDe sarvakarmono kSaya karI mokSa prApta karyo. buddhimAna sAdhakano viveka : 52 kahaM dhIro aheUhiM, ummatto vva mahiM care / 55 viSesamAvAya, sUrA 19paramAM // 2 // = zabdArtha :- dhIro - dhIra puruSa, buddhimAna puruSa, aheai = kutarkothI, kutarkomAM phasAI, kammatto vva - unmattanI jema, mahiM - pRthvI para, haiM = kema, pare = vicarI zake ? arthAt evuM na ja Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18: saMjayIya [ 369 ] kare, vile - viziSTa dharmane, AvAya - grahaNa karI, paNa te pUrvokta rAjAoe, sUra - zUravIra rAjAoe, upavana - saMyamamAM daDha parAkrama karyuM. bhAvArtha :- A bharata vagere zuravIra tathA daDha parAkramI rAjAoe jJAna ane kriyAthI yukta jinazAsananI vizeSatA joIne teno svIkAra karyo hato. A jANI dhIra puruSa ekAMta kriyA, akriyA, vinaya ane ajJAnarUpa kahetuothI, katakathI prerAIne unmatta bhAve svachaMdI banI kema vicArI zake ? arthAt dhIra puruSo mithyA mAnyatAono svIkAra karI zakatA nathI. eka accaMta NiyANakhamA, saccA me bhAsiyA vaI / __ atariMsu taratege, tarissati aNAgayA // 53 // zabdArtha :- atyaMta upayAganA karmamaLanuM zodhana karavAmAM atyaMta samartha, - saMpUrNa satya, va - vANI je, ne , mAsiyA - kahI che, ahiMsu - A vANI dvArA bhUtakALamAM aneka jIvo saMsAra samudra tarI gayA che, taratane vartamAnamAM aneka jIvo tarI rahyA che, anAtha = bhaviSyakALamAM aneka jIvo, tarispati taraze. bhAvArtha - meMA atyaMta samAdhAna yogya, samucita yukti saMgata athavA karmamaLane zodhana karavA samartha saMpUrNa satyanuM kathana karyuM che. teno svIkAra karIne aneka jIvo(anaMta jIvo) bhUtakALamAM saMsAra sAgara tarI gayA che. vartamAnamAM aneka jIvo tare che ane bhaviSyamAM aneka jIvo taraze. 64 kahaM dhIre aheUhiM, attANaM pariyAvase / savvasaMga viNimmukke, siddhe havai NIrae // 54 // -tti veri I zabdArtha :- - kevI rIte, dhIre - buddhimAna, a haM- kutarkomAM phasAI, marA-potAnA AtmAnuM, rAvaNe - nivAsa karaze? savvA viziSNu - samasta karmabaMdhanathI, AsaktithI, nIraNa - karmono kSaya karI, sikke dava - siddha thaI jAya. bhAvArtha :- buddhimAna sAdhaka ekAMtavAdIonA kutarkamAM potAnA AtmAne zA mATe dUSita kare? te buddhimAna sAdhaka to sarvasaMgathI mukta thaI, tyAgI banI, aMte karmono kSaya karI siddha thaI jAya che. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana :3o jha - unmatanI jema sarUpa vastuno ke dharmano apalApa karIne athavA asat prarUpaNA karIne. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 370] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 para mI gAthAmAM kSatriyamunino abhiprAya e che ke jema pUrvokta mahAna AtmAoe ekAMta kriyAvAda vagerene choDIne jinazAsananI zraddhAmAM daDha thaI AtmakalyANa karyuM hatuM, te ja rIte Apane (saMjayamunie) paNa dhIra banI potAnA cittane daDha ane svastha banAvI AtmakalyANa karavuM joIe. ATM riyAvase - kuhetuo vaDe AtmAnuM kevI rIte ahita karaze? arthAt AtmAne kuhetuonA sthAnamAM kevI rIte nivAsa karAvaze? tabbA likhimudo :- dravyathI dhana dhAnyAdi ane bhAvathI mithyAtvarUpa kriyAvAda Adi. Ama samasta saMgothI mukta thaIne. upasaMhAra:- tRpti tyAgamAM che, nirAsaktimAM ane nirmoha dazAmAM che tethI cakravartI jevA samrATa rAjAo cha khaMDanA adhipati hovA chatAM bAhyasaMpattino tyAga karI, tyAga-tapapradhAna saMyama mArgano svIkAra karI AtmakalyANa sAdhI zakyA hatA. AvA Rddhi saMpanna rAjAonA tyAgamaya jIvananuM adhyayana ane ciMtana karIne dareka AtmAe A manuSyabhavane tyAga dvArA saphaLa karavo joIe. II adhyayana-18 saMpUrNa Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 371 | ogaNIsamuM adhyayana paricaya : A adhyayananuM nAma 'mRgAputrIya' che, je mRgArANInA suputra mRgAputrathI saMbaMdhita che. adhyayananA prAraMbhamAM magAputrano sAmAnya paricaya che, tyAra pachI tene thayelI saMsAra viraktinuM kAraNa, dIkSAnI AjJA mATe thayelo mAtA-pitA ane mRgAputrano saMvAda, mRgAputra dvArA anubhUta narakanA duHkhano Abehuba citAra, mAtA-pitA dvArA kathita saMyamI jIvananA ko, aMte mRgAputranA deDhatama vairAgyathI saMyamI jIvanano svIkAra,saMyamI jIvananA Avazyaka guNo vagere viSayonuM vizada varNana A adhyayanamAM che. sugrIva nagaranA rAjA balabhadra ane tenI rANI mRgAvatInA suputranuM nAma balazrI' hatuM paraMtu te mRgAputranA nAmathI prakhyAta hato. eka vakhata mRgAputra potAnA mahelanA jharukhAmAM potAnI rANIonI sAthe besIne zaheranuM sauMdarya joI rahyA hatA. tyAM mRgAputre rAjamArga upara pasAra thatAM eka prazAMta, zIlasaMpanna, tapa, niyama ane saMyamanA dhAraka tejasvI sAdhune joyA. mRgAputra animeSa daSTie te sAdhune nirakhatAM nirakhatAM, vicAronA UMDANamAM cAlyA gayA. temanA aMtaramAM prazna UThayo "AvA joyA jarUra che." basa, ciMtana karatAM karatAM pUrvajanmanI smRti thaI gaI."huM pote ja sAdhu hato," ema thatAM sAdhutAnuM paNa smaraNa thaI gayuM ane sAMsArika bhogo, saMbaMdho tathA dhana, vaibhava vagere baMdhanarUpa lAgyA. saMsAramAM rahevuM, tenA mATe have asahya thaI paDayuM. teNe potAnAM mAtApitA pAse jaIne kahyuM ke "sAdhu thavA IcchuM chuM, mane AjJA Apo. "teNe mAtApitA samakSa bhogonAM kaDavAM pariNAmo darzAvyAM, zarIra ane saMsAranI anityatAnuM varNana karyuM, dharmarUpa pAtheyane lIdhA vinA je parabhavamAM jAya che, te vyAdhi, roga, duHkha, zoka vagerethI duHkhI thAya che. je dharmAcaraNa kare che, te A bhava tathA parabhAvamAM atyaMta sukhI thAya che. (gAthA 1 thI 23 sudhI) mRgAputranAM mAtApitA putramohanA kAraNe dIkSAnI AjJA ApavA taiyAra thayA nahIM. mAtApitAe mRgAputrane samajAvAnA prayatno karyA. pAMca mahAvrata pAlananAM temaja sAdhujIvananAM ghaNAM kaSTo ane duHkhonuM varNana karI tenI duSkaratA ane kaThoratA batAvIne kahyuM ke - saMyamI jIvana loDhAnA caNA cAvavA jevuM che. he putra! tuM sukumAra cho ane tArAthI sAdhujIvananI kaThora caryA pALI zakAze nahIM. jo tAre dIkSA levI hoya, to paNa bhaktabhogI banIne pachI leje, atyAre zuM utAvaLa che? (gAthA 24 thI 43). pUrvanA saMskAravaza yogamArgamAM javA tatpara thayelA mRgAputre mAtApitAnI A vAta sAMbhaLIne Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 uttara Apyo ke - "meM pUrva janmamAM parataMtra ane lAcAra sthitimAM narakanI bhayaMkara vedanAo sahana karI che." kayAM A svecchAe svIkArelA saMyamanAM kaSTo? ane kayAM te parAdhInatAe bhogavavAM paDatAM dAruNa duHkho? (gAthA 44 thI 74). mAtApitA ane putrano saMvAda khUba rasaprada che. mAtApitA putrane saMyamathI virakta karavA IcchatA hatA ane putra saMsArathI virakta thavA mAMgato hato. narakanI yAtanA sAMbhaLIne mAtApitA AMzika rUpe taiyAra thayAM chatAM putra pratyenA mamatvane kAraNe te kahevA lAgyA ke he putra! sAdhu jIvana ekAkI jIvana che. tyAM koNa tAruM dhyAna rAkhaze ? bImArI Ave tyAre koNa sAravAra karaze? mRgAputra kahe che, jaMgalamAM mRgalAo rahe che, teo bImAra paDe, tyAre temanI saMbhALa koNa le che? jema vanamAM pazupakSI kAMI paNa vyavasthA vinA svataMtra jIvana gujAre che, tema huM paNa rahIza, mArI jIvanayAtrA mRgacaryA jevI raheze. (gAthA 75 thI 85). mRgAputrano daDha saMkalpa tathA tenA anubhavo ane pUrvajanmanA smaraNathI thayelI saMyamanI tAlAvelIe mAtApitAne samajAvI lIdhA ane aMte mAtApitAe dIkSAnI AjJA ApI. tyAra pachI zAstrakAre mRgAputranI sAdhucaryA, samatA temaja sAdhutAnA guNonA viSayamAM ullekha karyo che. aMte mRgAputranI jema dareka sAdhusAdhvIne zramaNadharmanA pAlanano saMketa karyo che ane tenA dvArA Acarita zramaNadharmanuM sarvotkRSTa phaLa paNa darzAvyuM che. (gAthA 86 thI 98) mRgAputra saMsArane tyAgI, tapazcaryAnA mArgane svIkArI, A ja janmamAM parama puruSArtha dvArA mRgacArikAnI parama sAdhanA karI, zramaNadharmamAM jAgRta rahI, karma kaMcukane bhedIne, aMtima dhyeyane prApta karI siddha, buddha ane mukta thayA. ooo Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 373 - ogaNIsamuM adhyayana VEl|E/ mRgAputrIya V/E/E) mRgAputrano vaibhava :1. suggIve Nayare ramme, kANaNujjANa sohie / rAyA balabhadditti, miyA tassa'ggamAhisI // 1 // zabdArtha :- napuLAi 5 - aneka prakAranAM vana ane upavanothI suzobhita, ne - ramaNIya, suve - sugrIva nAme, iyare -nagaramAM, vAtamAri - balabhadra nAmano, rathA - rAjA rAjya karato hato, tala - tene, miyA - mRgA nAmanI, kAmAdilI - pramukha rANI, paTarANI. bhAvArtha :- aneka prakAranA vana ane upavanothI suzobhita, samRddhithI ramaNIya sugrIva nAmanA nagaramAM balabhadra nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tenI 'mRgAvatI' nAmanI paTarANI hatI. 2 tesiM putte balasirI, miyAputte tti vissue / ammApiUNa daie, juvarAyA damIsare // 2 // zabdArtha :- tela = temane, vanasA = balazrI nAmano, putte = putra hato, miyApune tti = te mRgAputranA nAmathI, visu - prasiddha hato, amApana - mAtApitAne, vapha6 - khUba ja priya, vallabha, guvarAyA = yuvarAja, pIsara = rAjAono svAmI, zatruonuM damana karanAra. bhAvArtha :- mAtApitAne atyaMta priya balazrI' nAme temano putra hato. je 'mRgAputra' nAme prasiddha hato. te yuvarAja hato ane zatruonuM damana karanAra hato. ___NaMdaNe so u pAsAe, kIlae saha ithihiM / devo doguMdago ceva, NiccaM muiyamANaso // 3 // zabdArtha :- sa - te mRgAputra nAmanA rAjakumAra, baMne - naMdanavana samAna AnaMdadAyaka, pApa - mahelamAM, sthirda saha - strIonI sAthe, fNavaM - sadA, mupha mAgato - prasanna cittavALo thaIne, konuM che tevo veva - dogaMdaga, trAyazciMza deva samAna, kauta - kriIDA karato hato. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 374] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- mRgAputra haMmezAM prasannacitte doreMdaga devonI jema AnaMdadAyaka rAjamahelamAM strIo sAthe mAnavIya sukha bhogavato hato. vivecana :vALapunALa tohipa - kAnana = moTAM moTAM vRkSovALuM vana. udyAna = vividha puSpa, vRkSo, latAo vagerethI yukta bagIco, upavana ke krIDAvana. A baMnethI suzobhita nagara hatuM. gujarAyA - yuvarAja pada para niyukta, rAjyapadanI pUrva svIkRtinuM dyotaka pada. ramIlara :- (1) uddhata lokonuM damana karanAra rAjAono Izvara - prabhu. (2) IndriyonuM damana karanArI vyaktiomAM agraNI athavA (3) upazamazIla vyaktiomAM Izvara - pradhAna. (4) zatruonuM damana karavAmAM samartha. tevo hovo :- dogundaka deva trAyazciMza hoya che. te sadA bhogaparAyaNa rahe che, evI vRddha paraMparA che. jema ke - volundrA trAnniza tathA vRddhA - 'trAnniza sevA nitya borIyA ropu ti baMti !' (brahavRtti pR. 451) mRgAputrane munidarzanaH maNirayaNa koTTimatale, pAsAyAloyaNaTThio / Aloei Nagarassa, caukka-tiya-caccare // 4 // zadArtha :- maNirayaNajaDrima tane maNiratno jaDelA AMgaNavALA, siyAnoTTio = mahelanA jharUkhAmAM beThelA, vaDhavaja vakhyare - coka, trika ane aneka mArganAM sthaLo, nAno = joI rahyA hatA. bhAvArtha - ekadivasa mRgAputra maNi ratnajaDita bhoMyataLiyAvALA (pharzavALA) rAjamahelanA jharukhAmAM besIne te nagaranA traNa rastA, cAra rastA ane ghaNA rastAone joI rahyA hatA. aha tattha aicchaMtaM, pAsai samaNasaMjayaM / tava-Niyama-saMjamadhara, sIlaDDheM guNa AgaraM // 5 // zabdArtha - 6 - te rAjamArgomAM jotAM jotAM, tava-niyama-saMgana - tapa, niyama ane saMyamanA dhAraka, zItaDuM-zIlavAna, aDhAra hajAra zIlAMga, - guNonA bhaMDAra, maLanAM - zramaNa saMyatane, jaina sAdhune, taltha - tyAM, achata - jatAM, cAlatAM athavA aNadhAryA ja, pAla - joyA. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya [ 375 ] bhAvArtha :- rAjamArgonuM avalokana karatAM mRgAputre aNadhAryA ja tapa, niyama ane saMyamadhArI zIlavAna tathA guNonA bhaMDAra evA eka jaina sAdhune joyA. | taM dehai miyAputte, diTThIe aNimisAe u / kahiM maNNerisa rUva, diTThapuvvaM mae purA // 6 // zabdArtha :- taMte munine, milApa = animeSa, AMkhanuM maTakuM mAryA vinA, ekITase, hiddI najare, te jovA lAgyo, 3. ane manathI vicAravA lAgyo ke, mane mane evuM pratIta thAya che ke, risa - A prakAranuM, va = rUpa, mA = meM, purA = pahelAM, diM = koI jagyAe, kayAMka, vipulve avazya joyuM che. bhAvArtha :- mRgAputra te munine animeSa dRSTie joIne vicAravA lAgyA ke AvuM rUpa meM pahelAM paNa kayAMka joyuM che. sAhussa darisaNe tassa, ajjhavasANammi sohaNe / mohaM gayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppaNNaM // 7 // 8| devaloga-cuo saMto, mANusaM bhavamAgao / saNNiNANe samuppaNNe, jAiM sarai purANayaM // 8 // zabdArtha :- sAdu = sAdhunA, rasane darzana thatAM, moTuM = mohanIya karma, mohabhAva, navasa satala nAza pAmavAthI, zAMta thavAthI, avivAmi - AMtarika pariNAmomAM, sohane - zuddhatA thavAthI, gAsara = jAtismaraNa jJAna, samuqui = utpanna thayuM, sauigTIP = saMjJIjJAna, jAtismaraNa jJAna, saguNa - utpanna thavAthI te mRgAputra, purAyuM mAruM potAnA pUrvajanmane, jaradda yAda karavA lAgyo ke huM, revato -yuo saMto-devalokathI cyavIne, bApu bhava-manuSya bhavamAM, AYIo = Avyo chuM. bhAvArtha :- sAdhunA darzana thayA pachI A pramANe ciMtana karatAM, adhyavasAyo vizuddha thatAM ane kramathI mohabhAva upazAMta thavAthI temane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. manavALAsaMjJI jIvane ja thanAra te jAti smaraNajJAna utpanna thavAthI prathama tene potAnA gata janmanuM smaraNa thayuM, tethI temaNe jANyuM ke huM devalokamAMthI cyavane mAnavabhavamAM Avyo chuM. vivecana :riyaLa - viziSTa mahimAvALAM caMdrakAMta vagere maNi ane gomeda, vagere ratno. mAroya (Alokana) :- jyAM besIne cAre ya dizAonuM avalokana karI zakAya, mahelanA evA Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 sthAnane gavAkSa ke jharukho kahe che. sanA saMga6 :- zALyAdi matamAM paNa zramaNa hoya che. tenAthI bhinnatA darzAvavA mATe "saMjaya' ane "zramaNa' be pada ApyAM che. teno artha che - sabhyaprakArathI jIvonI yatanA karanArA saMyamI zramaNa. tavaniyamananayAM - (1) bAhya ane AtyaMtara tapa (2) niyama - dravya kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe abhigraha dhAraNa karavAnuM vrata athavA Icchita vrata (3) 17 prakAranA saMyamanA dhAraka. sIta:- aDhAra hajAra zIlAMga guNothI paripUrNa, brahmacaryanI samRddhithI saMpanna, zIlavAna. jugAra - jJAna, darzana, cAritrarUpa guNonI khANa samAna, guNabhaMDAra. ajJAmi tadane :- adhyavasAya, aMtaHkaraNanA pariNAma, kSAyopathamika bhAvanI pradhAnatAvALAM AtmapariNAmo vizuddha thatAM. ahIM prayukta adhyavasAya, pariNAma, AtmabhAva, bhAvalezyA, e cAre ya paryAya zabda che. mRgAputrano vairAgya : jAisaraNe samuppaNNe, miyAputte mahiDDie / sarai porANiyaM jAI, sAmaNNaM ca purAkayaM // 9 // zabdArtha - porANiyuM gADuM - potAnA pUrvajanmane, puravayaM pUrvakRta-pUrvajanmamAM pAlana karelA, sAmavi - sAdhupaNAne, zramaNadharmane, sara - smaraNa karavA lAgyo. bhAvArtha :- jAtismaraNajJAna thatAM mahAna RddhimAna mRgAputra potAnA pUrvajanmanuM ane tyAM pAlana karelA saMyamAcAranuM smaraNa karavA lAgyA. 10 visaesu arajjato, rajjato saMjamammi ya / ammA-piyaramuvAgamma, imaM vayaNamabbavI // 10 // zabdArtha - virapaNuM = viSayabhogomAM, manojJa zabdAdi viSayomAM, saraLato = Asakti na rAkhato, saMgama-saMyamamAM, to anurAgavALA, bApAM mAtApitAnI, DavA--pAse AvIne, meM = A rIte, vaya = vacana, avI = kahevA lAgyo. bhAvArtha :- jAtismaraNa jJAnanA prabhAvathI viSayothI virakta ane saMyamAnurakta mRgAputre mAtApitA pAse AvIne A pramANe kahyuM. 11 suyANi me paMca mahavvayANi, Naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / NivviNNakAmo mi mahaNNavAo, aNujANaha pavvaissAmi ammo // 11 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 377. zabdArtha - abbo - he mAtApitA!, ne meM raMja - pAMca, madadhvani mahAvratonuM pAlana karyuM hatuM tene meM, suvAni - jANI lIdhAM che, narapazu - naraka gatimAM, sirijA nAsu - tiryaMca yonimAM bhogavelA, dujaNa - duHkhone paNa smaraNa karI jANI lIdhAM che, amadAvAo- saMsArarUpI mahAsAgaramAMthI, dvidhAno ma - huM nivRttino abhilASI chuM, taravAno abhilASI chuM, junAgadamane AjJA Apo, pazvAmi - huM dIkSA laIza bhAvArtha - mRgAputra- he mAtApitA ! pUrvakALamAM meM paMcamahAvratarUpa saMyamadharma sAMbhaLyo che ane tenuM pAlana karyuM che. naraka ane tiryaMcayonimAM je duHkho che, te paNa meM jANyAM che. huM saMsArarUpa mahAsAgarathI taravAno abhilASI chuM. he mAtA! huM pravrajyA laIza, mane AjJA Apo. vivecana :pUrvajanmano anubhava - jAtismaraNa jJAna utpanna thavAthI mRgAputre mAtApitAne potAnA pUrvajanmano anubhavelovRttAMta kahyo. pUrvajanmanI anubhUtio ane smRtione AdhAre mRgAputrane saMsAranA kAmabhogothI virakti thaI. phalataH teNe dIkSA grahaNa karavA mATe mAtApitAne AjJA pradAna karavAnuM nivedana karyuM. 'pUrvakALamAM meM paMcamahAvratanuM pAlana karyuM, A prakAranA mRgAputranA kathanathI pratIta thAya che ke mRgAputrano pUrvabhava prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanA zAsanamAM thayo haze. vairAgyabhAvanuM nivedana :12 ammatAya mae bhogA, bhuttA visaphalovamA / pacchA kaDuyavivAgA, aNubaMdha duhAvahA // 12 // zabdArtha :- ammatAya = he mAtApitA!, ma = meM, moT = kAmabhogone, muttA = bhogavI lIdhA che, pacchA - bhogavyA pachI, kuca vivA' - tenuM pariNAma ati kaDavuM hoya che ane, anubaMdha kuhAvada - niraMtara duHkha paraMparAne vadhAranArA che, visanovA - viSaphaLa jevA che. bhAvArtha :- he mAtApitA ! meM bhogo bhogavI lIdhA che, te viSaphaLanI samAna, pAchaLathI kaTu pariNAmavALA ane niraMtara duHkhanI paraMparAne vadhAranArA che. |13 imaM sarIraM aNiccaM, asuI asuisaMbhavaM / asAsayA vAsamiNaM, dukkha kesANa bhAyaNaM // 13 // zabdArtha - gaM = A, sarIra = zarIra, gaLavuM = anitya che, aluDuM = apavitra che, aNu saMparva-apavitratAmAMthI ja tenI utpatti thaI che, phakta temAM, asArAvAsaM jIvanuM nivAsasthAna Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 378 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 paNa anitya ja che, yu sIkha = duHkha ane kalezonuM, ApattionuM, mAyAM - bhAjana, sthAna, ghara. bhAvArtha :- A zarIra anitya che, apavitra che, azucimAMthI utpanna thayuM che. A zarIramAM rahevAnuM paNa zAzvata nathI, thoDA samayanuM che. vaLI te duHkha ane kalezonuM ghara che arthAt ApattiothI bhareluM che. 14 asAsae sarIrammi, raI NovalabhAmahaM / pacchA purA va caiyavve, pheNabubbuya-saNNibhe // 14 // zabdArtha :- v[qqvme = pANInA parapoTA jevA kSaNabhaMgura, sAsaNa - azAzvata, sAna H A zarIramAM, ahaMmane, - prasannatA, AnaMda, 1 3vanamAM Avato nathI, prApta thatI nathI, purA * pahelAM, - ke, pacchA - pachI, raphathaLe A zarIrane avazya choDavuM paDaze bhAvArtha - pANInA parapoTA jevA kSaNika zarIra ane jIvanamAM mane jarA paNa AnaMda Avato nathI pahelAM ke pachI ane kayAreka choDavAnuM ja che arthAt koI paNa uMmare A zarIra chUTI javAnuM che ane jIvana samApta thaI javAnuM che. mANusatte asArammi, vAhI rogANa Alae / jarA maraNapatthammi, khaNaM pi Na ramAmahaM // 15 // zabdArtha :- vAhIro Tv - koDha, tAva vagere rogonI vyAdhinAM, kAna ghararUpa tathA, rAkaraNa patthagni-jarA-maraNathI gherAyalA, cAra-asAra, mAre manuSya janmamAM, mAM-eka, huM, has fpa - kSaNavAra paNa, cha mA - AnaMda pAmato nathI, ramaNa karato nathI. bhAvArtha :- vyAdhi ane roganuM ghara temaja jarAmaraNathI grasta A asAra mAnava zarIramAM mane eka kSaNa paNa sukha maLatuM nathI, AnaMda anubhavAto nathI. | jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogANi maraNANi ya / / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtavo // 16 // zabdArtha :- - janma, phuluM duHkharUpa che, narA -vRddhAvasthA, jeT - roga, maraNa - mRtyu paNa duHkharUpa che, aho - are !, huM - Azcarya che ke, saMtAno - A Akho saMsAra, tuNo - duHkharUpa che, galtha * jyAM, AduHkhamaya saMsAramAM, maMtavo (gaMtuLo) -jIvo, prANIo, jIvaMtiduHkha ane kalezane prApta thAya che. bhAvArtha :- A saMsAramAM prANI mATe janmanuM duHkha che, ghaDapaNanuM duHkha che, roganuM duHkha che, maraNanuM duHkha che, are ! Akho A saMsAra ja duHkharUpa che. jyAM jIvo duHkhothI pIDita thaI rahyA che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 : mRgAputrIya 17 khettaM vatthaM hiraNNaM ca, putta dAraM ca baMdhavA / caittANaM imaM dehaM, gaMtavvamavasassa me // 17 // zabdArtha :- letta - kSetra, khetara, khullI jamIna, vastuM - ghara, makAna Adi DhAMkelI jamIna, hiraLa = sonuM-cAMdI, puttavaTR = putra, strI, vaMdhavA = bhAIo, meM = A, veE = zarIrane paNa, pattAnaM choDIne, me - mAre, avasaR - paravazapaNe, avazya, tabna - javuM paDaze. = bhAvArtha :- khetara, makAna, sonuM, cAMdI, putra, strI, baMdhuo ane A zarIra choDIne mAre parAdhInapaNe javuM ja paDaze. 18 jahA kimpAgaphalANaM, pariNAmo Na suMdaro / evaM bhuttANaM bhogANaM, pariNAmo Na suMdaro // 18 // 379 zabdArtha :- STT - je rIte, jimnAnALa = kiMpAka vRkSanAM phaLonuM, pariNAmo - pariNAma, ga suvo - suMdara hotuM nathI, ttva - e rIte, muttAI - bhogavelA, bhovALa = bhogonuM. bhAvArtha : - jema viSamaya kiMpAka phaLa khAvAnuM aMtima pariNAma sAruM nathI, tema bhogavelA bhogonuM pariNAma paNa sAruM nathI. 19 addhANaM jo mahaMtaM tu, apAheo pavajjai / gacchaMto so duhI hoi, chuhA taNhAe pIDio // 19 // zabdArtha :- mAtteo (jno) = bhAtuM lIdhA vinA, khAvA pIvAnI sAmagrI sAthe lIdhA vinA ja, no - je puruSa, mahaMta - lAMbA, addhALuM - mArganI, vajgad yAtrA kare che, macchato - mArgamAM jatAM, lo - te, bruhAtabdAr = bhUkha ane tarasathI, hio - pIDita thaIne, juhI = du:khI, hor - = thAya che. bhAvArtha :- je musAphara bhAtuM lIdhA vinA lAMbA mArge jAya che, te raste jatAM bhUkha ane tarasathI khUba pIDita thaIne duHkhI thAya che. 20 evaM dhammaM akAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMto so duhI hoi, vAhIrogehiM pIDio // 20 // zabdArtha :- bALa = AcaraNa karyA vinA, paraMbhava - parabhavamAM, nacchar3a = jAya che, chato - parabhavamAM jatAM = bhAvArtha :- te ja pramANe vyakti dharma karyA vinA parabhavamAM jAya che, te tyAM jatAM vyAdhi ane roga vagere Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 380 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vividha dukhothI pIDita thaIne duHkhI thAya che. 21 addhANaM jo mahaMtaM tu, sapAheo pavajjai / __ gacchaMto so suhI hoi, chuhA taNhA vivajjio // 21 // zabdArtha :- sapAhe (saTemo) - pAtheya (bhAthuM) sahita, zuddAta vivAo - bhUkha tarasathI rahita thaIne, sudIdoGa = sukhI thAya che. bhAvArtha :- je vyakti lAMbA mArgamAM bhAtuM laIne prayANa kare che, te mArgamAM AgaLa jatAM kSudhA ane tRSAthI rahita thaI sukhI thAya che. sa evaM dhamma pi kAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchato so suhI hoi, appakamme aveyaNe // 22 // zabdArtha - tharnA -dharmanuM AcaraNa karIne, akhege - alpakarmavALo, haLukarmI jIva, ayo - vedanAthI rahita thaIne. bhAvArtha :- ja pramANe je vyakti dharmanuM pAlana karIne parabhavamAM jAya che, te tyAM jaIne haLukarmI ane vedanAothI mukta thaIne sukhI thAya che. 23 jahA gehe palittammi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDANi NINei, asAra avaujjhai // 23 // zabdArtha :- nahIM je rIte, je gharamAM, nittama Aga lAgI javAthI, talsa -te, datta - gharano, no - je, dU. svAmI, mAlika, sAmaMDaLa - sAra vastune, mUlyavAna AbhUSaNa-vastra vagere, Lo - bahAra kADhI le che, kAraM, asAra, nakAmI, alpa mUlyavALI vastuo, vaphA - choDI de che. bhAvArtha :- gharane Aga lAgatAM gharadhaNI jema kiMmatI vastuo kADhI le che ane nakAmI asAra vastuo choDI de che. 24 evaM loe palittammi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tAraissAmi, tubbhehiM aNumaNNio // 24 // zabdArtha :- sami-baLI rahelA, to A lokamAMthI, tuveditamArI, punaurgo = AjJA maLatAM, ane huM mArA AtmAne, tArarUstAmi = tArIza, ugArIza. bhAvArtha :- tema A Akho loka jarA ane maraNathI arthAta tenAM duHkhothI baLIjaLI rahyo che. Apa Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 : mRgAputrIya mane AjJA Apo, to temAMthI huM mArA AtmAne ugArI lauM. vivecana : gAthA- 13, 14, 15 mAM kahyuM che ke A zarIra anitya, azucimaya tathA zukra, lohI vagere dhRNita padArthothI baneluM che ane Apattiono bhaMDAra che arthAt zarIra mATe manuSye aneka kaleza, duHkha, kaSTa, roga, zoka, bhaya, ciMtA, Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere sahana karavAM paDe che. zarIranAM pAlanapoSaNa, saMvardhana, rakSaNamAM rAtadivasa aneka duHkho veThavAM paDe che. A manuSyazarIra vyAdhi ane roganuM ghara che. jarA maraNathI yukta nazvaradehane eka divasa choDavAno ja che. A rIte mRgAputre A zarIranI kSaNikatA tarapha saMketa karI, tenA taraphanI potAnI aruci ane anAsakti pradarzita karI che. 381 sALa bhAvaLa :- (1) A zarIra janma, jarA, mRtyu vagere duHkhonuM ghara che tathA dhanavyaya, svajanaviyoga vagere kalezanuM sthAna che. (2) du:khonA hetubhUta kaleza ane rogAdinuM sthAna che. pachA purA va padyanne H- zarIra nAzavaMta che, kSaNabhaMgura che. te kyAre nAza pAmaze, te kaMI ja nizcita nathI. te pahelAM chUTe ke pachI, eka divasa to avazya chUTavAnuM ja che. jo pahelAM chUTe to abhuktabhogAvasthA arthAt bAlyavasthAmAM ane pAchalI vayamAM chUTe to bhukta bhogAvasthAmAM chUTI jAya che. jeTalI AyuSya karmanI sthiti che, teTalI pUrI karIne javAnuM ja che. temAM paNa sopakramI AyuSya hoya to jeTalI sthiti che tenI pahelA ja koI durghaTanA AdinAM kAraNe AyuSya tUTI jAya che. sArAMza e che ke zarIra anitya hovAthI pahelAM ke pachI game tyAre choDavuM paDaze, to pachI A jIvana viSaya-kaSAyomAM veDaphavA karatAM dharmAcaraNamAM, AtmasvarUpa ramaNamAM ke ratnatrayanI ArAdhanAmAM vyatIta karavuM yogya che. vAhIro nALa H- vyAdhi ane roga. koDha, zULa, vagere asAdhya bImArIne vyAdhi kahe che ane vAta, pitta ane kaphathI thanArA tAva vagerene roga kahe che. | H-- jyAM arthAt bhavabhramaNamAM jIva kaleza pAme che, pIDita thAya che. jattha kIsaMti piAtALa :- kiMpAka eka vRkSa che, jenAM phaLa atyaMta madhura, svAdiSTa ane sugaMdhita hoya che, paraMtu tene khAtAM ja manuSyanuM zarIra viSayukta banI jAya che ane te marI jAya che. bhoLALa pariNAmo :- bhogonuM pariNAma - bhogo viSamaya kiMpAka phaLanI samAna kaDavAM phaLa denArAM darzAvyAM che. bhogavavAnA samaye viSaya bhogo madhura ane rucikara lAge che paraMtu bhogavyA pachI tenAM pariNAma atyaMta kaDavAM hoya che arthAt te duHkhanI paraMparAne vadhAre che, duHkhane satata AmaMtraNa Ape che. akhame aveyane :- dharma pAtheya che. dharmAcaraNa sahita temaja pApakArI AcaraNothI rahita sapAtheya--bhAtAM sahita je vyakti parabhavamAM jAya che, te haLukarmI ane puNyavAna vyaktine sukhano ja saMyoga maLe che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 asArane choDI sArabhUtanI surakSA :- jema gharamAM Aga lAge tyAre mAlika tuccha vastuone choDIne gharanI mUlyavAna vastune bacAvavAno prayatna kare che, tema vRddhAvasthA ane maraNathI baLatAM A asAra saMsAramAM niHsAra zarIra ane zarIra sAthe saMbaMdhita dareka padArthano tyAga karIne athavA tenA para anAsakta ke virakta banI ekamAtra sArabhUta AtmAne athavA AtmaguNone surakSita rAkhavA, evo mRgAputrano bhAva che. A gAthAo dvArA mRgAputre dharmAcaraNamAM tatparatA darzAvI che. zramaNadharmanI kaThoratAnuM digdarzana : 25 taM bitaM'mmA piyaro, sAmaNNaM putta duccaraM / guNaNaM tu sahassA, dhAreyavvAiM bhikkhuNo // 25 // zabdArtha:- teM - te mRgAputrane, ammApiyaro - mAtApitA, vita - kahevAM lAgyAM ke, putta - he putra, mivadhuLo - sAdhune, gugaLa - guNo, sahassArUM = hajAro, zIlanA aDhAra hajAra, dhAreyabbArUM dhAraNa karavA paDe che, sAmaLa = zramaNya sAdhudharma, kuvvara = pAlana karavuM atyaMta kaThaNa che. samayA savvabhUesu, sattu mittesu vA jage / pANAivAyaviraI, jAvajjIvAe dukkaraM // 26 // -3 bhAvArtha :- dIkSAnI AjJA mAMganAra mRgAputrane mAtApitAe kahyuM - he putra ! zramaNacaryAnuM pAlana ghaNuM kaThina che kAraNa ke bhikSue hajAro guNa arthAt niyamopaniyamo dhAraNa karavAnA hoya che. 26 = zabdArtha :- nAvakhkhIvAr = jIvanaparyaMta, nane = saMsAramAM, savvamUchyu = badhAM prANIo 52, sattumittepu - zatru ke mitra para, samayA = samabhAva rAkhavo, pALAvAyavirarpha = prANAtipAta (hiMsA)thI aLaguM thavuM, Tuvara = atyaMta kaThina che. = bhAvArtha :- bhikSue jagatanA zatru--mitra pratye ja nahIM paNa badhA jIvo tarapha jIvanaparyaMta samabhAva rAkhavAno hoya che ane samasta jIvahiMsAno tyAga karavAno hoya che, te ghaNuM ja duSkara che. 27 NiccakAla'ppamatteNaM, musAvAya vivajjaNaM / bhAsiyavvaM hiyaM saccaM, NiccAutteNa dukkaraM // 27 // zabdArtha :- bhinnAla - sadA mATe, sadAya, appamatteLa = pramAda rahita thaIne, musAvAya vivajJaLa - asatyano tyAga karIne, khijvAttena = sadA dhyAna rAkhIne, sadA upayogapUrvaka, hiya - - hitakArI, sattva = satya vacana, mAsiyaX - bolavuM, dura = ghaNuM duSkara che. bhAvArtha:- sadA apramattabhAve asatyano tyAga karavo, pratikSaNa sAvadhAna rahIne hitakArI satya bolavuM, te vrata paNa bahu kaThina che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 389. 28 daMtasohaNa-mAissa, adattassa vivajjaNaM / aNavajjesaNijjassa, geNhaNA'vi ya dukkaraM // 28 // zabdArtha :- sattA - ApyA vinA, vivAnuM na levuM, vaMtatodaLanIphA - dAMtane sApha karavA mATe taNakhaluM paNa, aNavajha = nirvadha, pAparahita, kSajhisa = kalpanIya, eSaNA samitinA niyamothI yukta, - padArtho ja grahaNa karavA, DukravaraM - atyaMta duSkara che. bhAvArtha :- dAMta sApha karavAnI saLI, taNakhaluM vagere paNa ApyA vinA na levAM ane ApelI nirdoSa tathA eSaNIya vastu ja levI, e atyaMta duSkara che. 29 viraI abaMbhacerassa, kAmabhogarasaNNuNA / - uggaM mahavvayaM baMbhaM, dhAreyavvaM sudukkaraM // 29 // zabdArtha :- morArajuga - kAmabhoganAM sukho anubhavelI vyaktine, avaMgajerasa - kuzIlano, vira - tyAga karavo, 3 - duSkara, madhyayaM - brahmacarya mahAvratane, thAyabsa - dhAraNa karavuM, sukura - atyaMta duSkara che. bhAvArtha :- kAmabhogajanya sukharasika vyakti mATe abrahmacaryano tyAga ane duSkara akhaMDa brahmacarya mahAvratane dhAraNa karavuM, ati kaThina che. B. dhaNa dhaNNa-pesavaggesu, pariggaha vivajjaNaM / - savvAraMbha pariccAo, NimmamattaM sudukkaraM // 30 // zabdArtha:- dhAdhavupesavo-dhana, dhAnya, nokara, cAkarano, risAvavA = parigrahano tyAga karavo, taLAraMgaparikvAmo = badhA AraMbhono tyAga karavo, fkhamamatta = mamatvabhAvathI rahita thavuM, sudura = atyaMta duSkara che. bhAvArtha :- dhana, dhAnya ke dAsAdi vividha prakAranA parigrahano tyAga karavo, saMsAranI hiMsAjanya samasta kriyAono tyAga karavo, duSkara che. Ama niSparigrahI ane nirmamatvI thavuM, ati duSkara che. kA cauvvihe vi AhAre, rAibhoyaNa vajjaNA / saNNihI saMcao ceva, vajjeyavvo sudukkaraM // 31 // zabdArtha - vizva vi - cAra prakArano, mahAre - AhAra, rAmothaMvanA - rAtri bhojanano tyAga karavo, sAdI - khAvAnA padArtho rAkhavAno ane, saMzo - teno saMgraha karavAno, vayabbo - tyAga karavo. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 384] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- anna, pANI, mevA, mukhavAsa, e cAre prakAranA AhArano rAtre upayoga karavo nahIM, temaja koI paNa padArtha rAtrimAM rAkhavo nahIM ke saMgraha karavo nahIM, AvuM chaThThuM rAtribhojana tyAgavrata paNa atyaMta duSkara che. 32 chuhA taNhA ya sIuNha, daMsa masaga veyaNA / akkosA dukkhasejjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 32 // zabdArtha :- chu - bhUkha, tA - tarasa, lIndra ThaMDI-garamI, valasAveya - DAMsa ane maccharonA karaDavAthI thatI vedanA, aFosa = Akroza vacano sahana karavAM, tujA = duHkhakArI zayyA, taNasA = tRNa sparza vagerenuM kaSTa, parva 2 = A rIte, tathA temaja, kactta = mela parISaha. bhAvArtha :- bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI, DAsa, maccharanA kaSTa, krodhayukta kaThora vacano, duHkhakArI makAna tuNasparza temaja zarIranA melathI thatuM kaSTa; tAlaNA tajjaNA ceva, vaha baMdha parIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 33 // zabdArtha :- tAtA - mArapITa karavI, taqUT - tarjana karavuM, Thapako Apavo, varavaMzaparIkSA - vadha-baMdhanano parISaha,fbAriyA bhikSAcaryA tathA, gavAyAcanA, anAmaya alAbha mAMgavA chatAM na maLavuM, suvarNa - A badhAne sahana karavuM ghaNuM ja muzkela che. bhAvArtha :- temaja tADana, tarjana, vadha ane baMdhananAM kaSTo tathA sadA bhikSAcaryA karavI, yAcanA karavA chatAM paNa na maLavuM, A badhA parISaho sahana karavA duSkara che. 4 kAvoyA jA imA vittI, kesaloo ya dAruNo / ___ dukkhaM baMbhavayaM ghoraM, dhAreuM amahappaNo // 34 // zabdArtha :- gA - je, phana - A, vAvola vittI - kabUtaranI jema AhAranI pravRtti, pakSInI jema saMgrahamukta vRtti, zaMkAyukta sAvadhAna rahevAnI vRti, logo - vALano loca karavo, kALokaThina che, anaEkho - ajitendriya ane vairya rahita AtmA mATe, sAmAnya puruSo mATe, pora ghora, vaMzavayaM - brahmacaryavratane, dhAreluM dhAraNa karavuM, suvuM - atyaMta kaThina che. bhAvArtha :- A saMyama pravRtti kApotIvRtti che eTale pakSInI jema zakti ane sAvadhAna rahevAnI tathA saMgrahamukta rahevAnI vRtti che. saMyamI jIvanamAM kaSTaprada kezaluMcana ane ghora brahmacaryavrata dhAraNa karavuM, e paNa sAmAnya puruSo mATe ati duHkhasAdhya che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 385 | |35 suhoio tumaM puttA, sukumAlo sumajjio / Na husi pabhU tumaM puttA, sAmaNNamaNupAliuM // 35 // zabdArtha :- pura - he putra!, tui - tuM, sudopha - sukhocita che arthAt sukha bhogavavA yogya che, suzunAno - sukumAra che, sugnigI - snAna, vilepana ane vastrAbhUSaNothI sadA alaMkRta rahenAro che, purA - he putra! tu- tuM, sAmai - zramaNadharma, sAdhupaNuM, anupAtiH - pALavA mATe, pU - samartha, na husa - nathI bhAvArtha :- he putra! tuM sukha bhogavavA lAyaka che, tuM sukumAra che, suMdara- svaccha rahenAra che, tethI te putra! tuM sAdhujIvananA kaThora niyamo pALavA mATe tuM samartha nathI. saMyama duSkaratAnI vividha upamAo : jAvajjIva-mavissAmo, guNANaM tu mhbbhro| 36 | guruno nobhAvya, no purA hoda Dubraho rUddA zabdArtha - guruo tomArubdha = je rIte loDhAnA bhAre vajanane, Tubraho- vahana karavuM, hamezAM upADI rAkhavuM muzkela che, guNaTM - sAdhupaNAnA aneka guNonuM, madabharo - moTuM vajana, vilsA no = vizrAma rahita, Dubraho = vahana karavuM duSkara, khUba ja muzkela che. bhAvArtha - he putra! jema lokhaMDanA bhAre vajananuM vahana karavuM muzkela che tema vizrAma rahita aneka guNorUpI saMyamabhAranuM jIvana paryaMta vahana karavuM muzkela che. |37 AgAse gaMgasouvva, paDisouvva duttaro / bAhAhiM sAgaro ceva, tariyavvo guNodahI // 37 // zabdArtha - mA II - uparathI AvatI, lokabU-gaMgA nadInA, hiloDaDjha - pratisrotasAmA pravAhane, kuttaro- pAra karavo ghaNo duSkara che, vahArdika bAhuothI, sAro- sAgara pAra karavo muzkela che, guNothI jJAna vagere guNonA samUharUpa sAgarane, tarabbo = pAra karavo atyaMta duSkara che. bhAvArtha :- AkAzamAMthI arthAt UMcA culahimavaMta parvatathI paDatI gaMgA nadInA vegavALA pravAhamAM sAme pUre taravuM athavA baMne bAhuothI sAgara taravo jema kaThina che, tema guNonA samudra, guNonA bhaMDAra evA saMyamanuM pAlana karavuM paNa ati kaThina che. __ vAluyA kavalo ceva, NirassAe u saMjame / asidhArA gamaNaM ceva, dukkaraM caritraM tavo // 38 // 28 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 zabdArtha :- veva - je rIte, vAstuthI vana -dhULa ke retIno koLiyo rasahIna hoya che, 3- e rIte, saMgane = saMyama, rissA = nIrasa che, vadhArA amai - talavAranI dhAra para cAlavuM agharuM che, tavo = tapa saMyamanuM, vari3 = AcaraNa karavuM paNa. bhAvArtha :- jema retInA koLiyAno svAda nIrasa hoya che, tema ja paudgalika sukhanI apekSAe saMyama paNa nIrasa hoya che. talavAranI dhAra para cAlavuM jema kaThaNa che, tema tapasaMyamanuM AcaraNa paNa duSkara che. 39 ahIvegaMta diTThIe, caritte putta duccare / javA lohamayA ceva, cAveyavvA sudukkaraM // 39 // zabdArtha :- 3 hIja - sarSanI jema, pati dipa -ekAgra najare, ekAgra mana rAkhIne, varatte saMyamavRttimAM cAlavuM, kuvara - duSkara che, ghaNuM kaThaNa che, revaane je rIte, todanayA - loDhAnA, navA caNA ke java, vAyabbA cAvavA. bhAvArtha :- he putra! sApanI jema sthira daSTithI cAritradharma para cAlavuM atyaMta kaThina che, loDhAnA caNAne cAvavA jema duSkara che, tema zramaNadharmanuM AcaraNa paNa duSkara che. 4. jahA aggisihA dittA, pAuM hoi sudukkaraM / tahA dukkara kareu je, tAruNNe samaNattaNaM // 40 // zabdArtha :- dvittA = pradIpta, baLatI, jasiha = agnizikhA, pas = pIvI, tIruvo = taruNAvasthAmAM, maLatta - sAdhupaNuM, zramaNatva, va8 - pAlana karavuM. bhAvArtha :- jema prajavalita agnizikhA (javALA) pIvI duSkara che, tevI ja rIte yuvAvasthAmAM zramaNadharma pALavo duSkara che. 41 jahA dukkhaM bhareuM je, hoi vAyassa kotthalo / tahA dukkhaM kareuM je, kIveNaM samaNattaNaM // 41 // zabdArtha - volvo - kothaLAne, vAyatta havAthI, paraMbharavo, -duSkara, vene - kAyara ane nirbaLathI. bhAvArtha :- jema kothaLA (celA) mAM havA bharavI muzkela che, tema kAyara vyakti mATe zramaNadharmanuM pAlana muzkela che. 42 jahA tulAe toleu, dukkaraM maMdaro girii|| tahA NihuyaM NIsaMkaM, dukkaraM samaNattaNaM // 42 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 : mRgAputrIya zabdArtha :- moIi - sumeru parvatane, tuN = tulAmAM (trAjavAmAM), totevuM = toLavo, binduya nIsaM - sAvadhAna ane zaMkAothI rahita thaIne, ekAgracitta thaIne. = bhAvArtha :- jema meru parvatane trAjavAthI toLavo agharo che, tema sAvadhAnIthI ane niHzaMka bhAve zramaNadharmanuM pAlana karavuM paNa duSkara che. |43 jahA bhuyAhiM tariDaM, dukkaraM rayaNAyaro / taddA anuvasaMteLa, tuvara 6masAyaro ||4rUA 387 zabdArtha :- vaLAyaro - ratnAkara, samudrane, muyArjiM = bhujAothI, taai - taravo, anuvasaMteLa - anupazAMta mATe, kaSAyone zAMta karyA vinA, vamasAyaro - Indriya damanarUpa saMyama sAgara. bhAvArtha :- jema bhujAothI samudra taravo duSkara che, tema anupazAMta kaSAyavALI vyakti mATe mana ane Indriya nigraharUpa saMyamanA sAgarane pAra karavo duSkara che. |44 bhuMja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA, pacchA dhammaM carissasi // 44 // zabdArtha :- nAyA - he putra !, tuma - tuM, paMcatattvay = zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzarUpa, mApuskar = manuSya saMbaMdhI, mor = bhogone, muMga - bhogava, to = tyAra pachI, muttamonI - bhuktabhogI banIne, padmA = vRddhAvasthAmAM, dhamma - dharmanuM, pariNi - pAlana karaje. bhAvArtha :- he putra ! pahelAM tuM manuSya saMbaMdhI zabdAdi pAMca prakAranA indriya viSayonAM sukhone bhogava ane tyAra pachI bhuktabhogI thaIne cAritradharmane khuzIthI svIkAraje. vivecana : 25 thI 44 sudhInI gAthAomAM mRgAputra samakSa tenA mAtApitAe zramaNadharmanI duSkaratA temaja kaThinatAnuM citra vividha upamAothI prastuta karyuM che, aMte 44 mI gAthAmAM mAtApitAe kahyuM ke ATalI duSkaratA ane kaThinatAne jANyA pachI paNa jo tArI IcchA zramaNadharmane svIkAravAnI hoya, to pahelAM pAMca IndriyanAM sukha bhogava, pachI sAdhu banaje. muLaLaLa tuM sahassArUM:- sAdhune saMyama mATe upakAraka hajAro guNone dhAraNa karavAnA hoya che arthAt saMyamamAM hajAro niyama upaniyamonuM pAlana karavAnuM hoya che. = samayA savvapUchyuM :- sAdhune jIvanaparyaMta samatvamAM, samabhAvomAM rahevuM Avazyaka che. teNe koI paNa jIvo pratye viSamabhAva rAkhavo nahIM. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 388 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vaMtasoLamArUsaH- dAMta khotaravAnI saLI jevI tuccha vastune paNa AjJA vagara grahaNa karavI sAdhu mATe varya che, to pachI mUlyavAna padArthone adatta grahaNa karavAnA ja hotA nathI. vAmanaralavpuOT -kAmabhogonA rasane jANanAra arthAt tajjanita kSaNika sukha anubhavelI vyakti. thAuM amadaMLo :- (1) keza laMcana ane ghora brahmacaryavrata dhAraNa karavuM, e sAmAnya puruSo mATe ati duHkhasAdhya che. (2) dhAreluM ya mahapUcho :- mahAtmA puruSo mATe brahmacaryavrata duHkhasAdhya che. vhIM saMva - sannidhino artha che- ghI, tela vagere vastuo maryAdita samaya pachI ke rAtri sudhI rAkhavAM. saMcayano artha che - ghaNA samaya sudhI Take tevA khAdyapadArthone adhika mAtrAmAM ane adhika divasa sudhI rAkhavA ke saMgraha karavo. tana tannA vada-dhaMdhaH- (1) tADana - hAtha vagere dvArA mAravuM, (2) tarjanA - tarjanI AMgaLI dekhADavI, bhrakuTi caDhAvavI, phaTakAravuM. (3) vadha - lAkaDI vagerethI prahAra karavo, (4) baMdha - dorI vagerethI bAMdhavuM athavA tADanAno artha phaTakAravuM ane vadhano artha mAravuM - pITavuM. voyA - kApotIvRtti eTale pakSIonI vRti. pakSIo bahu sAvadhAnapaNe rahe che ane saMgrahavRttithI rahita hoya che. kabUtara pUrNa pavitra hRdayavALuM ane bhadra svabhAvI paMkhI che. tenA A guNone daSTimAM rAkhI sAdhucaryAne kApotIvRtti kahe che. ahIddI -jema sApanI daSTi potAnA mArga upara ja hoya che, tema sAdhake potAnA cAritramArga pratye ekAMta arthAt ekAgra ane nizcala daSTi rAkhavI joie. fhuyaM saM - (1) nibhUta, nizcala, pUrNa sAvadhAna (2) niHzaMka eTale samasta zaMkAothI rahita. raMvataravaNa - A bhoganuM vizeSaNa che. paMcalakSaNano artha che - zabdAdi indriyaviSayarUpa pAMca lakSaNavALA. nArakIya duHkhamRtinI abhivyakti :4pA so biMta'mmA piyaro, evameyaM jahA phuDaM / iha loe NippivAsassa, Natthi kiMci vi dukkaraM // 45 // zabdArtha :- ro - te mRgAputra, jita - kahevA lAgyo ke, ammapiyare - he mAtApitA, paDyuM - saMyama pALavo, parva - evo kaThaNa che, rAhuluM . jema tame kahyuM, to - A lokanA padArthonI, LikhavAsa - icchAthI rahita vyaktine, vi vi = kaMI paNa. bhAvArtha :- A pramANe mAtApitAnAM vacana sAMbhaLIne mRgAputre kahyuM- he mAtApitA ! Ape kahyuM te satya che ke 'pravrajyA duSkara che e spaSTa che, paraMtu jenI A loka saMbaMdhI badhI tRSNAo marI gaI che, evI Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 : mRgAputrIya nispRha vyakti mATe kaMI paNa duSkara nathI. |46 sArIra mANasA ceva, veyaNAo aNaMtaso / mae soDhAo bhImAo, asaI dukkhabhayANi ya // 46 // = zabdArtha :- maN = meM, gaLato - anaMtavAra, mImAo - bhayaMkara, mArImALA - zArIrika ane mAnasika, veyaLAo - vedanAo, soDhAo = sahana karI che, ceva = ane, asarUM = anekavAra, = = tu mayALi ya = duHkha ane bhayano anubhava karyo che. bhAvArtha :- meM zArIrika ane mAnasika bhayaMkara vedanAo anaMtavAra sahana karI che ane anekavAra bhayaMkara duHkha ane bhaya paNa anubhavyAM che. 47 jarA maraNa kaMtAre cAuraMte bhayAgare / ma soDhANi bhImANi, jammANi maraNANi ya // 47 // 389 zabdArtha - cAuraMte - cAra gativALA, mayAre - bhayaMkara, gAmaraLAMtare - jarAmaraNarUpI jaMgalamAM, mak = meM, bhImaNi = bhayaMkara, gammANi = janma, maraNALi = maraNanAM duHkho, soDhA = sahyAM che. bhAvArtha :- jarA ane maraNathI AkrAMta ane vividha duHkhono bhaMDArasama evI cAra gatiovALI A saMsAra aTavImAM janma ane maraNanA bhayaMkara duHkho meM sahana karyA che. 48 jahA ihaM agaNI uho, etto'NaMtaguNe tahiM / rasu veyaNA uNhA, assAyA veiyA mae // 48 // zabdArtha :- haiM - ahIM, aLaLI - agni, so - garama che (dAhaka che), hto (tto) tenAthI, gaLatanune = anaMtaguNI, saddo = dAhakatA, tarjiM = te, raNu = narakomAM che, 3CT = te dAhaka vedanArUpa, assAvA - asAtAne, vedanAne, maN = meM anaMtavAra, veDvA = sahana karI che. bhAvArtha :- jema ahIM agni uSNa che, tenA karatAM anaMtaguNI adhika uSNatAnI vedanA tyAM narakamAM che. AvI duHkharUpa uSNavedanAo meM narakamAM sahana karI che. 49 jahA imaM ihaM sIyaM, etto'NaMtaguNaM tahiM / Naraesu veyaNA sIyA, assAyA veiyA mae // 49 // zabdArtha :- sIya = ThaMDI che, veDyA mam = ThaMDInI vedanA. bhAvArtha = :- jema ahIM ThaMDI che, tenAthI anaMtaguNI adhika ThaMDInI vedanA tyAM narakamAM che. AvI duHkha Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 390 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 rU5 ThaMDInI vedanA meM narakamAM sahana karI che. 6. kaMdato kaMdukuMbhIsu, uDDapAo ahosiro / huyAsaNe jalaMtammi, pakkapuvvo aNaMtaso // 50 // zabdArtha -kusuMbIvAsaNa pakAvavAnI bhaThThIomAM, 3HTgo - UMcA page tathA, ahasiro - nIce mAthe karIne, to -rudana karato, anaMtagni = saLagatAM, duvA - agnimAM, aAMtaro = anaMtavAra, paputro = pakAvAyo chuM. bhAvArtha :- narakanI kaMdunAmanI kuMbhIo (loDhAdinA bhAjana)mAM upara paga ane nIce mastaka, tevI rIte uMdho rahelo, AkraMda karato huM baLatAM agnimAM anaMtavAra pakAvAyo chuM. 51 mahAdavaggi saMkAse, marummi virvaalue| kalaMba vAluyAe ya, daDDapuvvo aNaMtaso // 51 // zabdArtha :- marAvavA saMvAle - moTA dAvAgni samAna, ma - marudezanI, vapharavAnu vajayI vAlukAmAM, vAva vAtupa - kadaMbA nadInI retImAM, pullo - bALavAmAM Avyo chuM. bhAvArtha :- devo dvArA vikarvita mahAbhayaMkara dAvAgni sadaza, marupradezanI vajamayI vAlukAmAM ane kadaMba nadInI retImAM huM anaMtavAra bALavAmAM Avyo chuM. 52 rasaMto kaMdukuMbhIsu, u8 baddho abaMdhavo / karavatta-karakayAIhiM, chiNNapuvvo aNaMtaso // 52 // zabdArtha :- saMto - duHkhano mAryo bUmo pADato, avaMdhavo - bAMdhava rahita, 3 - upara vRkSo vagerenI zAkhAmAM, vaddo = bAMdhavAmAM Avyo ane pachI, vatta-2yArdika karavata, krakaca vagere zastrothI, chipuSpo - chedana bhedana karAyo chuM, kapAyo chuM. bhAvArtha :- duHkhano mAryo bUmo pADato, baMdhu-bAMdhava vinAno, asahAya evo huM kaMdukuMbhamAMthI bahAra kADhI vRkSa upara bAMdhI karavata ane ArA jevAM zastrothI anekavAra kapAyo chuM. eka aitikkha kaMTagAiNNe, tuMge siMbali pAyave / ___ kheviyaM pAsabaddhaNaM, kaDDokaDDAhiM dukkaraM // 53 // zadArtha - atirapha vaTAphane atyaMta tIkSNa kAMTAvALA, tuMne - UMcA, livarapIve = zemaLAnA vRkSa para, zAlmalivRkSa para, pAsavardhva mane doraDAthI bAMdhavAmAM Avyo, vordi = kAMTA para Amatema, veviyaM = kheMcavAthI huM, duraM = atyaMta asahA duHkhone sahato rahyo. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 : mRgAputrIya bhAvArtha :- ati tIkSNa kAMTALA UMcA zemaLAnA vRkSa para doraDAthI baMdhAyelo, paramAdhArmika devo dvArA kAMTA para uMdho--catto, AgaLa-pAchaLa kheMcAkheMca karAtAM, meM asahya vedanA sahana karI. mahAjaMtesu ucchU vA, ArasaMto subheravaM / pIlio mi sammehiM, pAvakammo aNaMtaso // 54 // zabdArtha :- subherava - atyaMta raudratApUrvaka, AsaMto * rudana karato, pAvo pApakarmavALo, sammerdi - potAnAM azubha karmothI, mahAnateSu = moTAM moTAM yaMtromAM nAMkhIne, DablyU vA - zeraDInI jema, pauliko bhi - pIlAyo chuM. = 391 bhAvArtha :- atyaMta bhayAnaka AkraMda karato pApakarmI huM mArAM potAnAM karmothI moTA yaMtromAM anekavAra zeraDInI jema pIlAyo chuM. 55 = zabdArtha Hvato = bhayathI AkraMda karato, viSNurato = Amatema doDato huM, jotasukhajji sUvara ane kUtarAnuM rUpa dhAraNa karelA, sametlRi - kALo, savattetti = zabala jAtinA parama adhArmika devo dvArA, paDilo - bhUmi para pheMkavAmAM Avyo, pattiko = jIrNa thayelA vastranI jema phADI nAMkhavAmAM Avyo, chippo = lAkaDAMnI mAphaka kApavAmAM Avyo. kUvaMto kolasuNaehiM, sAmehiM sabalehi ya / pADio phAlio chiNNo, vipphuraMto aNegaso // 55 // bhAvArtha :- sUvara ane zvAnanuM rUpa dharelA zyAma ane sabaLa jAtanA paramAdhArmika devo dvArA anekavAra AkraMda karato ane bhAgaMbhAga karato huM bhUmi para pheMkAyo chuM, zastrAdi vaDe vastranI jema phADI naMkhAyo chuM ane lAkaDAMnI jema kapAyo chuM. 56 asIhiM ayasivaNNAhiM, bhallIhiM paTTisehi ya / chiNNo bhiNNo vibhiNNo ya, oiNNo pAvakammuNA // 56 // = zabdArtha :- pAvamuLA = pApakarmothI, ophaLo (vavaLo) - narakamAM utpanna thayo, asivaLatlRi = alasI jevA varNavALI, alIhiM = talavArothI, bhAlAothI, matttahiM = bhAlAM, paTTisetti - paTTIsathI, pharasAthI, chiLo = kApavAmAM Avyo, miLo - bhedavAmAM Avyo, vidhiLo * aneka nAnA nAnA TukaDA karavAmAM Avyo bhAvArtha :- pApakarmonA kAraNe huM narakamAM janma laIne aLasIphUla jevI vAdaLI raMganI talavArothI, bhAlAothI ane pharasAthI chedAyo chuM, bhedAyo chuM ane TukaDeTukaDA karAyo chuM. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u&2 - zrI uttarAdhyayanasUtra-1 57 ___ avaso loharahe jutto, jalaMte samilAjue / coio tottajuttehiM, rojjho vA jaha pADio // 57 // zabdArtha :- avaso = 52vaza thayemA bhane, jalate = saNAta, samilAjue = sAtA bhane dhUsarIvA, loharahe - soddhaan| 2thamA, jutto - sevAmAM Avyo, tottajuttehiM - yA bhane lotarathI, coio - SisalmAM mAvyo, rojjho vA - rojanI bhAI, pADio- bhIna 52 57.yo. bhAvArtha :- jAjvalyamAna sAMbelA ane dhUMsarIvALA, tapelA lokhaMDanA rathamAM paravazapaNe mane joDavAmAM Avyo ane cAbuka tathA jotaranA prahArathI hAMkavAmAM Avyo, rojhanI jema jamIna para pADavAmAM Avyo. 58 huyAsaNe jalatammi, ciyAsu mahiso viva / daDDo pakko ya avaso, pAvakammehiM pAvio // 58 // zArtha :- pAvakammehiM - pApabhothI, avaso - 521zabaneko, dhezayeto, pAvio - pApI Du, ciyAsu - 41551nI thitAmomAM, jalaMtammi - saNAta, huyAsaNe - agnimAM, mahiso viva - usinI bhadaDDo - yo chu, pakko - yo chu, zeyo chu. bhAvArtha - pApakarmothI gherAyelA pApI evA mane saLagatA agninI citAomAM pADAnI jema bALavAmAM Avyo ane zekavAmAM Avyo. 59 balA saMDAsatuMDehiM, lohatuMDehiM pakkhihiM / vilutto vilavaMto'haM, DhaMka giddhehiM'NaMtaso // 59 // zArtha :- vilavaMto - 24na 42to, ahaM -9, balA - MNapUrva, saMDAsatuMDehiM - sabhI samAna bhuvANA, lohatuMDehiM = soDhA tthe| 5691 bhuSavA, DhaMkagiddhehiM = sane gAya, pakkhihiM = paMjImothI, aNaMtaso = anaMtavAra, vilutto = ToyIne pAvAmAM Avyo. bhAvArtha :- loDhAnA sANasA jevI tIkSNa ane majabUta cAMcavALA Dheka ane gIdha paMkhIo dvArA raDatAM kakaLatAM mane anaMtavAra TocI TocIne khAvAmAM Avyo. taNhA kilaMto dhAvato, patto veyaraNiM NaI / jalaM pAhiti ciMtaMto, khuradhArAhiM vivAio // 60 // zArtha :- taNhA kilaMto = tRSAthI atyaMta pIDita, jalaM - pI, pAhiti-pI 4za mAma, ciMtaMto = viyA2 42to, dhAvaMto = ho'to, veyaraNiM = vaita29, NaI = nahI, patto = paDocyo to, kharadhArAhiM - astazanI dhAra samAna atitIkSA paaen| pravAuthI. vivAio-vinAza pAbhyo. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 397 | bhAvArtha :- narakagatimAM tarasathI vyAkuLa thayelo, huM doDato vaitaraNI nadIne joIne pANI pIvAnI AzAe tyAM gayo paraMtu tyAM charAnI dhAra jevI tIkSNa pANInI dhArAthI huM cirAI gayo. EPI uhAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDatehiM, chiNNapuvvo aNegaso // 61 // zabdArtha :- 3vmAro- garamIthI gabharAyelo huM, asipatta- talavAra jevA tINa pAMdaDAMvALA vRkSonAM, mahAva - mahAvanamAM, saMpatto - pahoMcyo, pittafuM- talavAra jevA tIkSNa pAMdaDAnA, pahafhaM, paDavAthI huM, mokAso. anekavAra, fchavNapuSyo- chedAyo chuM, kapAyo chuM. bhAvArtha :- garamIthI atyaMta saMtapta thayelo huM chAyA mATe asipatranA mahAvanamAM gayo, paNa tyAM uparathI paDatAM talavAranI dhAra jevA tIkSNa asipatrothI anekavAra kapAyo chuM. kA muggarehiM musaMDhIhiM, sUlehiM musalehi ya / gayAsaM bhaggagattehiM, pattaM dukkhaM aNaMtaso // 2 // zabdArtha :- mu9i - mudgara, mudauM- musaMDhI, sUuM - trizUlo, musada , sAMbelAthI, vAsaM = jIvananI AzA rahita, mArdi = mArA zarIranA cUrecUrA karavAmAM AvyA, tu A prakAranAM du:kho meM, baLataNo - anaMtavAra, patta - prApta karyA che. bhAvArtha :- murgara, musaMDhI, trizULa tathA sAMbelA vagere zastro vaDe mArA zarIranA TukaDe TukaDA karAyA, jIvananI AzA rahita meM evuM duHkha anaMtavAra bhogavyuM che. ERI khurehiM tikkhadhArehiM, churiyAhiM kappaNIhi ya / kappio phAlio chiNNo, ukkitto ya aNegaso // 3 // zabdArtha :- dhvadi = kAtara dvArA, ane jANo = anekavAra, = kApavAmAM Avyo, riyAuM - charIothI, patio - cIrIne be kaTakA karavAmAM AvyA, tithiAuM - tIkSNa dhAravALA, kurda = astrAthI, chiLo = chedavAmAM Avyo, jiwtto (3 ) = mArI cAmaDI utArI. bhAvArtha :- tIkSNa dhAravALA charAthI, charIothI, kAtarothI mane anekavAra vastronI jema kApavAmAM Avyo, cIravAmAM Avyo, TukaDe TukaDAM karavAmAM AvyA ane mArI cAmaDI utAravAmAM AvI. 64 pAsehiM kUDajAlehi, mio vA avaso ahaM / / vAhio baddharuddho ya, bahuso ceva vivAio // 64 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 394 | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zabdArtha :- mitro vA mRganI jema, avalo- paravaza paDelA, gAMmane, pArdi-pAzathI, phUDanAhiM = kUTapAzathI, vAdi = dago karI, vaso = bAMdhIne rokI devAyo, reva = ane, vAlo = ghaNIvAra, vivAo = mAravAmAM Avyo. bhAvArtha :- jALamAM ane kUTapAza (phAsalA)mAM phasAyelA vivaza mRganI jema huM anekavAra kapaTathI pakaDAyo chuM, pUrI devAyo chuM, baMdhanathI baMdhAyo chuM ane nAza pAmyo chuM. 65 galehiM magarajAlehiM, maccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio, mArio ya aNaMtaso // 65 // zabdArtha :- ahiM = baDiza yaMtra, pakaDavAno kAMTo, mAragohiM = magara pakaDavAnI jALathI, macho nA - mAchalInI jema, avara - paravaza, arda = haM, to - anaMtavAra, jAno - kheMcAyo, tio = phADavAmAM Avyo, di = pakaDavAmAM Avyo, mAri = mAravAmAM Avyo. bhAvArtha :- mAchalI pakaDavAnA kAMTAthI, temaja magara pakaDavAnI jALathI, mAchalAnI jema vivaza thaIne huM anaMtavAra kheMcAyo chuM, phaDAyo chuM ane marAyo chuM. 66 vidaMsaehi jAlehiM, leppAhiM sauNo viva / gahio laggo baddho ya, mArio ya aNaMtaso // 66 // zabdArtha - vidi -bAja pakSIothI, rAtahiM jALathI, khaThaM lepathI (pAMkha coMTI jAya tevAM dravyothI), sa3mviva - pakSInI mAphaka, Adi = pakaDavAmAM Avyo, to = coMTADavAmAM Avyo, jaDavAmAM Avyo, mArio = mAravAmAM Avyo. bhAvArtha :- jALa temaja va jalepa vaDe bAja pakSInI jema huM anaMtavAra pakaDAyo, coMTADAyo, baMdhAyo ane, marAyo chuM. 7 kuhADa pharasumAIhiM, vaDDaIhiM dumo viva / kuTTio phAlio chiNNo, tacchio ya aNaMtaso // 67 // zabdArtha :- vakRdiM - suthAranuM rUpa dhAraNa karelA devo dvArA, su rasumArdi - kuhADI, pharasI vagere dvArA, kunavina - vRkSa samAna, suSTi - TukaDA karI naMkhAyA, kuTAyo chuM, patio - phADavAmAM Avyo, chipaLo - chedavAmAM Avyo, taSThio = cAmaDI utArI cholavAmAM Avyo. bhAvArtha :- suthAra jema jhADa kApe tema kuhADI, pharasI AdithI huM anaMvAra kuTAyo chuM, phaDAyo chuM, chedAyo chuM ane cholAyo chuM. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 395 68 caveDa muTThimAIhiM, kumArehiM ayaM viva / tADio kuTTio bhiNNo, cuNNio ya aNaMtaso // 68 // zabdArtha :- viva - je rIte, vadhumAuM- luhAra, ayaM - loDhAne TIpe tema, veda mArdi - thappaDa ane muSThiprahAra vagerethI, atiso anaMtavAra, tADago - TIpavAmAM Avyo, judo - kUTAyo, fmaNo - bhedavAmAM Avyo, ju o - cUrNa samAna bArIka pIsavAmAM Avyo. bhAvArtha - luhAra jema loDhAne TIpe tema huM paramadhArmika asurakumAro vaDe anaMtavAra tamAcA ane mukkAo vaDe pITAyo, kUTAyo, bhedAyo tathA cUrecUrA thayo chuM. yA tattAI taMbalohAiM, tauyAiM sIsagANi ya / pAio kalakalaMtAI, Arasato subheravaM // 69 // zabdArtha :- sumeravuM - ghaNA jorathI, Arato - arerATa' zabda karatAM mane baLapUrvaka, tAlAlacoLa, tapta, garama, saMtADuM - kaLakaLatuM, UkaLatuM, tava tohA tAMbA ane loDhAM, ta3yAruM = trapu, kathIra, sasaTw = sIsuM, pA = pIvaDAvI dIdhuM. bhAvArtha :- bhayaMkara AkraMda karavA chatAM mane lAlacoLa, UkaLatuM trAMbu, loDhuM, sIsuM vagere dhAtuo parANe pIvaDAvavAmAM AvI. 70 tuhaM piyAI maMsAI, khaMDAI sollagANi ya / khAvio mi samaMsAI, aggivaNNAiM'Negaso // 70 // zabdArtha - turaMtane, saMsAruM-mAMsa, vivA-vadhAre priya hatuM ema yAda karAvIne, samalAmArA zarIranA mAMsane, uDADuM - kApIne, saucrifNa - bhaDathuM karI, jAvaUpAchuM - agnisamAna lAlacoLa karIne, sAto - anekavAra, vAvo - mane khavaDAvyuM. bhAvArtha :- tane pUrvajanmamAM "khaMDa khaMDa kareluM ane saLiyAmAM parovIne pakAveluM mAMsa priya hatuM." ema yAda karAvIne mane mArA ja zarIranuM mAMsa kApIne, tene Aga jevuM lAla karIne, anekavAra khavaDAvyuM hatuM. 71 tuha piyA surA sIhU, merao ya mahaNi ya / pAio mi jalaMtIo, vasAo ruhirANi ya // 71 / / zabdArtha :- surA = madirA, dArU, lIhU = tADa vRkSamAMthI banato dArU, ca = tathA, merazo = goLa mAMthI banato dArU, mahULa - mahuDAnA vRkSamAMthI banato dArU, tuhaM - tane,piyA - priya hato, evuM yAda Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-1 apAvIne, gataMtIo = saLagatI, vasAo = carabI, suMdara = lohI mane, pAo mi pIvaDAvyAM (pIvaDAvyuM). sec bhAvArtha : - 'tane goLa tathA mahuDA vagereno banelo surA, sIdhu, maireya ane madhu vagere dArU bahu ja priya hatAM.' ema yAda karAvIne mArA ja zarIranuM rudhira ane carabI, vagerene Aga jevAM lAla karIne mane anekavAra pIvaDAvyAM hatAM. 72 NiccaM bhIeNa tattheNa duhieNa vahieNa ya / paramA duhasaMbaddhA, veyaNA veiyA mae // 72 // = zabdArtha :- bhivaM = sadaiva, mINlR = bhayabhIta thayelA, tattheNa = trasta, udvigna thayelA, duSiNa = du:khI thayelA, vahipna = vyathita thayelA arthAt dhrUjatA zarIravALA, maN = mArA A jIve, paramA - atyaMta, juhRsaMvanA - du:khovALI, veyaLA - vedanA, vezyA - sahana karI che. bhAvArtha :- A rIte pUrve nArakInA bhavamAM haMmezAM bhayabhIta, saMtrasta, duHkhita ane vyathita thaIne atyaMta duHkhapUrNa vedanAo meM anubhavI che. 73 tivvacaMDappagADhAo, ghorAo aidussahA / mahabbhayAo bhImAo, Naraesu veiyA mae // 73 // zabdArtha :- tibdhacaMDappA jo = tIvra ane utkRSTa tathA lAMbI sthitivALI, thorAo = - ghora, aidussahA - atyaMta duHsaha, mahabhayAo - moTA bhayavALI, mImAo - bhayaMkara - sAMbhaLavA mAtrathI bhayajanaka vedanA, veDyA = vedana karelI che, bhogavI che. = bhAvArtha :- tIvra, pracaMDa, pragADha, ghora, atyaMta duHsaha, mahAbhayaMkara ane bhISaNa vedanAo meM narakamAM anubhavI che. 74 jArisA mANuse loe, tAyA dIsaMti veyaNA / to anaMtaguNiyA Naraesu dukkhaveyaNA // 74 // zabdArtha :- tAyA - he mAtApitA !, mAdhule toj = manuSyalokamAM, nAriyA - jevI, vevaLAvedanA rIsaMti - dekhAya che, rUtto - tenAthI, aLatanukhiyA = anaMtaguNI, vundvaveyaLA = duHkharUpa vedanA. = bhAvArtha :- he mAtApitA ! manuSyalokamAM je bhinna bhinna prakAranI vedanAo che, tenA karatAM narakamAM anaMtaguNI vedanAo hoya che. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 397 | 75 __ savvabhavesu assAyA, veyaNA veiyA mae / NimesataramittaM pi, jaM sAyA patthi veyaNA // 75 // zabdArtha :- sabUbaveluM - sarvabhavomAM, mAyA - azAtA, duHkha, gaM - kAraNa ke, fsaMtamittapi = aMza mAtra paNa tyAM, AMkhanA palakArA jeTalo samaya paNa, sAcA vecana = zAtAvedanA, sukharUpa vedanA, Wi = nathI. bhAvArtha :- Ama sarva janmomAM athavA nArakInA AkhA bhavamAM duHkharUpa vedanAono meM anubhava karyo che ane tyAM AMkhanA palakArA jeTalo samaya paNa sukharUpa vedanA nathI. vivecana : mAtApitAe zramaNadharmanA pAlananI muzkelIo, kaSTakathAonuM varNana karyuM tyAre mRgAputre narakomAM anubhavelI tenAthI paNa anaMtaguNI vedanAonuM varNana 44 thI 74 sudhInI gAthAomAM karyuM che. narakamAM pakSI, zastrAstra, sUvara, kUtarA, charA, kuhADI, luhAra, suthAra, bAja pakSI vagere hotAM nathI. paraMtu tyAM nairayikone duHkha denAra nArakapAla-paramAdhArmika asuro vaikriyazakti (labdhi vizeSa) thI A badhuM banAve che ane nairayikone temanAM karma anusAra kayAreka kayAreka pUrvakRta pApa karmonI yAda apAvI aneka yAtanAo Ape che. phuda to nikhilAsarU :- A loka saMbaMdhI svajana, dhana vagere bhautika padArthothI tathA aihika sukhothI niHspRha. je sAdhaka Ihalaukika svajana, dhana vagere pratye athavA aihika sukho pratye niHspRha ke nirAkAMkSa che, tenA mATe saMyamI jIvana game teTaluM kaSTadAyaka hoya, tene kaSTadAyaka pratIta thatuM nathI. bhogAdinuM mamatva hoya tene ja zubha anuSThAna duSkara lAge che. narakamAM anekagaNI uSNatA - jo ke narakamAM bAdara (cUla) agnikAya nathI to paNa manuSya lokamAM agninI jeTalI uSNatA che tenAthI paNa anaMtaNI uSNatAno anubhava tyAM thAya che. te ja rIte manuSyalokamAM zItavedanA che tenAthI anataguNI zItavedanAno anubhava tyAM thAya che. narakamAM pIDA denAra koNa? :- narakamAM paramAdhArmika asuro dvArA nArakIone pIDA ApavAmAM Ave che ane kayAreka nArayiko paNa paraspara vedanAnI udIraNA kare che. paMdara prakAranA paramAdhArmika devonAM nAma A pramANe che (1) aMba (2) aMbarISa (3) zyAma (4) zabala (5) rudra (6) mahArudra (7) kAla (8) mahAkAla (9) asipatra (10) dhanuSa (11) kuMbha (12) vAlaka (13) vaitaraNI (14) kharasvara (15) mahAghoSa. ahIM mRgAputra dvArA je yAtanAonuM varNana karavAmAM AvyuM che, temAMnI ghaNI yAtanAo A 15 paramAdhArmika asuro dvArA nArakIone devAmAM Ave che. paramAdhArmika devo nArakI jIvone duHkha Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 ApavA traNa naraka sudhI jAya che, te kathana graMtha AdhArita che. vAte - A saMsAranuM vizeSaNa che. saMsAranA naraka, tiryaMca, manuSya ane deva, A cAra aMta eTale avayava (aMga) che, tethI saMsAra cAturaMta kahevAya che. #huMchuMbIju -traNa artha (1) kaMdukuMbhI-loDhA vagere dhAtuothI baneluM pAkapAtravizeSa. (2) kaMduno artha che - bhAMDa ane kuMbhIno artha che- ghaDo arthAtu bhAMDa jevo vizeSa kuMbha. (3) nIcethI pahoLuM ane uparathI sAMkaDA moDhAvALuM pAkapAtra. gyAne navani :- narakamAM bAdara agnikAyanA jIvo hotA ja nathI, ahIM je agnino ullekha che, te sajIva agnino nathI, paraMtu devamAyA kRta agnivat uSNa ane prakAzamAna pudgalono dhotaka che. hiM - karSaNa ane apakarSaNa arthAt kheMcatANa karIne duHkha devAmAM AvyuM che. zeH - rojha-vRttikAre rojhano artha pazu vizeSa karyo che, paraMtu dezI nAmamALA koSamAM rojhano artha mRga jevI jAtinA pazuvizeSa karyo che. musadITiM:- dezI nAmamALA koza anusAra musaMDhI lAkaDAnuM baneluM eka zastra che jemAM loDhAnA goLa kAMTA lAgelA hoya che. vihaMsa - vizeSarUpathI daMza denArA videzako arthAt pakSIo, tene pakaDanAra bAja pakSI. 5 mI gAthAno sArAMza e che ke jema A lokamAM pAradhI bAja vagere pakSIonI sahAyatAthI pakSIone pakaDe che athavA jALa phelAvI tene bAMdhI le che tathA lepa dvArA tene coMTADe che ane pachI mArI nAMkhe che. e ja rIte narakamAM paramAdhArmika deva paNa potAnI vaikriya zaktithI bAja vagerenuM rUpa banAvI nArakIone pakaDe che, jALamAM phasAve che, lepya dravyothI tene coMTADe che, pachI mArI nAkhe che. evI ja dazA mArI (mRgAputranI) thaI hatI. torLa :- bhaTTAmAM pakAvelA, zULamAM TukaDe TukaDA parovI AgamAM pakAvelA. surA, sIdhu, maireya ane madhu, A cAre ya zabda sAmAnya rIte 'madha'nA arthamAM prayukta che, paraMtu A cAre ya no vizeSa artha A pramANe che- (1) surA - caMdrahAsa nAmanI madirA (2) sIdhu - tADa vRkSanI tADI (3) maireya - java vagerenA loTathI banelI madirA (4) madhu - puSpo dvArA taiyAra karavAmAM Avelo madha. vizvavaMgbaTITdAo :- gAthA 73 mAM nArInI vedanA mATe tIvra, caMDa, pragADha, ghora, ati duHsaha, mahAbhayaMkara, bhISaNa vagere zabdono prayoga che, te prAyaH ekArthaka che, te atyaMta bhayathI thanArI vedanAnAM vizeSaNo che. tenA vizeSArtha A pramANe che- (1) tIvra - rasAnubhavanI apekSAe nArakInI vedanA ati tIvra hovAthI tIvra (2) caMDa-utkRSTa (3) pragADha-dIrghakAlIna (gurutara) sthiti vALI (4) ghora - rodra (5) ati duHsaha - atyaMta asahya (6) mahAbhayA - mahAbhayaMkara jenAthI mahAna bhaya lAge, Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 : mRgAputrIya (7) bhImA - bhISaNa sAMbhaLavAmAM bhayajanaka. A rIte meM narakamAM ati uSNa, atizIta vagere mahAvedanAo anekavAra sahana karI che, paramAdhArmika devo dvArA apAtI aneka yAtanAo sahana karI che. tenI tulanAmAM mahAvratanA pAlananuM kaSTa ke zramaNadharmanA pAlananuM duHkha ke parISaha - upasarga sahana karavA, te zuM hisAbamAM che ? vAstavamAM mahAvratapAlana, zramaNadharmAcaraNa ke parISaha sahana karavA sAdhaka mATe parama AnaMdano hetu che, tethI mAre nigraMthamuni dIkSA aMgIkAra karavI che. saMyamane mRgacaryAnI upamA : 76 taM biMta'mmApiyaro, chaMdeNaM putta pavvayA / varaM puNa sAmaNe, dukkhaM NippaDikammayA // 76 // = = zabdArtha :- jIveI = IcchA pramANe, pavvayA = pravrajyA aMgIkAra karo, bavara = paraMtu puNa saMyama lIdhA pachI, sAmaLe - sAdhupaNAmAM, biDimnayA - niSpatikarmatA, rogano upacAra na karavo, vunheM = A moTuM duHkha che. = - 399 bhAvArtha :- mAtApitAe kahyuM - he putra ! tuM tArI IcchA pramANe bhale saMyamano svIkAra kara, paNa - vizeSa vAta e che ke saMyama jIvanamAM roga thatAM cikitsA na karavI, e vikaTa kaSTa che. vivecana : 77 khiDiyA :- niSpatikarmatA. rogAdi utpanna thavA chatAM paNa teno pratIkAra - auSadha vagerenuM sevana na karavuM. dazavaikAlikasUtramAM cikitsAne anAcIrNa kahI che. uttarAdhyayanasUtranA bIjA adhyayanamAM kahyuM che ke 'sAdhu cikitsA--upacArane Icche nahi' tathA uttarAdhyayanasUtra 'sabhikSuka' adhyayanamAM kahyuM che 'je cikitsAno tyAga kare che, te bhikSu che.' sUtrokta vidhAna Adarza AcaraNanI apekSAe che. sAmAnya zramaNo mATe ekAMte niSedha nathI. dareka sAdhake potAnA sAmarthyanI vRddhi karavI joIe ane cikitsA na karavAnI daDhatA sudhI pahoMcavuM joIe. tenA mATe mAnasika ane zArIrika baMnenI daDhatA mATe abhyAsa karatAM rahevuM joIe. roga parISahajayano sAco AnaMda ane sAcI saphaLatA paNa sAdhakane tyAre ja prApta thAya che jyAre te dareka roga AtaMkane cikitsA karyA vinA dhairyathI sahana karI zake ane samabhAvamAM TakI rahe. so biMta'mmApiyaro, evameyaM jahAphuDaM / paDikammaM ko kuNai, araNNe miyapakkhiNaM // 77 // zabdArtha :evaM = A, vaM = evI ja rIte che, TpyuDa = je rIte tame batAvyuM che, arLe = vanamAM, miyapavizvaLa = mRga ane pakSIonA rogamAM, pahitmya = upacAra, jo = koNa, dhrupha = Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 kare che ? - bhAvArtha :- mRgAputre kahyuM - he mAtApitA ! tame je kahyuM te satya che paNa jaMgalamAM rahenAra pazu-pakSIonI cikitsA koNa kare che ? 78 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 egabbhUo araNNe vA, jahA u carai migo / evaM dhammaM carissAmi, saMjameNa taNeva ya // 78 // = zabdArtha :- aLe - jaMgalamAM, gUgo = ekalo ja, parapha - vicare che, vaM = tema huM paNa. bhAvArtha :- jema jaMgalamAM mRga ekalo sukhapUrvaka phare che, tema saMyama ane tapa vaDe cAritradharmamAM huM sukhapUrvaka vicarIza arthAt saMyamanuM pAlana karIza. 79 80 jayA migassa AyaMko mahAraNNammi jAyai / acchaMtaM rukkhamUlammi, ko NaM tAhe tigicchai // 79 // = zabdArtha :- mahAraLamni = bhayAnaka vanamAM, gaiyA = jyAre, Ayo - koI roga, nAyaD = thaI jAya che, tAhe = tyAre te rogathI pIDita thaIne, vavamUlamni = koI vRkSanI nIce, macchata = beThelA, La = te haraNanI, jo = koNa, tiLiOpha = sAravAra kare, IlAja kare che ? arthAt koI nathI karatA. bhAvArtha : - jyAre mahAvanamAM mRganA zarIramAM roga thAya che, tyAre vRkSanI nIce beThelAM te mRganI koNa cikitsA kare che ? ko vA se osahaM dei, ko vA se pucchai suhaM / ko se bhattaM ca pANaM ca, Aharittu paNAmae // 80 // = zabdArtha :- jo - koNa, le - te haraNane, osaE = davA, auSadhi, veD = Ape che, vA = ane, se = tenI, suE = sukhazAtA, puSkarU = pUche che, ciMtA kare che, va = tathA, bhatta = AhAra, paLa = pANI, Aharintu - lAvIne, paLAmaN = Ape che ? arthAt koI nahIM. = = bhAvArtha :- tyAM jaI tene koNa auSadha Ape che ? tenAM sukha duHkhanI ciMtA koNa kare che? koNa tene bhojana pANI lAvIne Ape che ? 81 jayA ya se suhI hoi, tayA gacchai goyaraM / bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi ya // 81 // zabdArtha :- nayA = jyAre, te = te haraNa, suddI - sukhI, svastha, hoD = thaI jAya che, tavA = = tyAre, mattavALaK = AhAra-pANI, aDDAN = mATe, vArANa = gADha vanamAM, saraLa taLAvomAM, Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya . 401 | jaLasthAna, sarovara, tharaM - gocarI, cAro karavA mATe, cha = jAya che. bhAvArtha - jyAre te haraNa svastha thaI jAya che, tyAre potAnI meLe vanamAM jaI khAna-pAna mATe latAo velAo ke suMdara ghAsanAM sthAno ane sarovarane zodhI le che arthAt tyAM cAlyo jAya che. 82 khAittA pANiyaM pAuM, vallarehiM sarehi ya / migacAriyaM carittANaM, gacchai migacAriyaM // 82 // zabdArtha - vattafhaMgADha vanamAM, ghAsacArAnAM sthAnomAM, vArtA - ghAsa vagere khAIne, sapheda - jaLAzayamAM, pALiyaM-pANI, paraMpIne tathA,nivariyaM-mRgakrIDA, kUdakA mAratuM, khAtuM pItuM, varittA = karIne, mijAvAniya = mRgacaryAthI, cha = cAlyo jAya che, vicaraNa kare che, jIvana vyatIta kare che. bhAvArtha :- ghAsacArAnAM sthAno ane jaLAzayo pAse khAI-pI ne kUdakA mAratuM, khAtuM pItuM mRga, mRgacaryA karIne bhramaNa karatAM karatAM jIvana vyatIta kare che. 1831 evaM samuTThio bhikkhU, evameva aNegao / migacAriyaM carittANaM, uD pakkamai disaM // 83 // zabdArtha :- parva - A rIte, samuddio - saMyamamAM udyamavaMta, tatpara, pavaneva - haraNa samAna, aLAo (moDANa) = aneka sthAnomAM bhramaNa karanAra,fmaqsAdhu, nivariyaM = mRgacaryAnuM, vAratA - AcaraNa karIne, 3 li - UMcI dizAmAM arthAt mokSamAM ke devalokamAM, parama - jAya che. bhAvArtha :- AvI ja rIte, saMyama anuSThAnamAM udhamavaMta bhikSu paNa A mRganI jema rogotpatti thatAM cikitsA na karavI tathA aneka sthAnomAM bhramaNa karavuM vagere mRgacaryAnuM AcaraNa (pAlana) karIne Urdhva dizA eTale mokSa ke devalokane prApta kare che. 84 jahA mige ega aNegacArI, aNegavAse dhuvagoyare ya / evaM muNI goyariyaM paviTe, No hIlae No vi ya khisaejjA // 84 // zabdArtha :- nine - mRga, ji - ekaluM, aAvAra - aneka sthAno para bhramaNa karanAra, sAvare aneka sthAnomAM nivAsa karanAra, yuvAyare - sadeva jaMgalamAM ghAsa pANI mATe janAra, mu - muni paNa, nori- gocarIne mATe, pavike- jAya che, go hIna - sAro (svAdiSTa) khorAka na maLavAthI dAtAnI athavA AhAranI avahelanA karato nathI, no vi visA = gusso paNa karato nathI, tiraskAra ke avajJA karato nathI. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 402] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 bhAvArtha :- jema maga ekalo ke samUhathI bhinna bhinna sthaLe vicare che, aneka sthAnomAM rahe che, sadaiva gocarIthI ja jIvana TakAve che, tema muni paNa vihAra, nivAsa ane bhikSAcarIthI jIvana pasAra kare che. gocarI mATe pharato muni koInI niMdA ke avajJA karatA nathI. mAtA-pitA dvArA saMcamanI AjJA :85 migacAriyaM carissAmi, evaM puttA jahAsuhaM / ammApiUhiM aNuNNAo, jahAi uvahiM tao // 85 // zabdArtha :- nahAyuddha - tamane sukha thAya tema karo, parva purA = putranA vacanane svIkAravA mATe A zabdano prayoga, ammApihiM mAtApitAnI, puNAgo -AjJA maLI, to tyAre, 39 gRhastha jIvananI samasta upAdhi, parigrahano, gadA = tyAga karyo. bhAvArtha :- mRgAputra- he mAtApitA! huM paNa mRganI mAphaka nirAsakta carcA karIza. mAtApitA- he putra ! tane sukha Upaje tema kara, A rIte mAtApitAnI AjJA meLavI, mRgAputre gRhasthAzrama saMbaMdhI samasta parigrahano tyAga karyo. 86 migacAriyaM carissAmi, savvadukkhavimokkhaNiM / tubbhehiM abbhaNuNNAo, gaccha putta jahAsuhaM // 86 // zabdArtha - tufE ApanI, azvaguNA-AjJA maLavAthI, salvaduharino = sarva duHkhothI mukata karAvanAra, nahAsudaM = tamane sukha thAya tema karo, kaccha = jAo, saMyamamAM vicaraNa karo. bhAvArtha :- mRgAputra- he mAtA ! huM tamArI anumati meLavI sarva duHkhono nAza karanArI mRgacaryArUpa saMyamanuM AcaraNa karIza. mAtApitA - he putra ! jema sukha Upaje tema karo. jAo, saMyamanuM AcaraNa karo. vivecana :mRgacaryAno saMkalpa :- mRgAputranA mAtApitAe jyAre zramaNadharmamAM rogano upacAra na karavAne duHkhakAraka kahyo, tyAre mRgAputre vanamAM ekAkI vicaratAM mRganuM udAharaNa ApIne kahyuM ke mRga jyAre bImAra thaI jAya to tene koNa auSadha Ape che? koNa tene ghAsacAro Ape che? koNa tenI sevA kare che? te sahaja jIvana jIve che ane svastha thAya che, tyAre pote ja potAnI caryA karatAM karatAM potAnI nivAsa bhUmi tarapha cAlyo jAya che. huM paNa AvI ja mRgacaryA karIza. te mRgane potAnI caryA duHkharUpa lAgatI nathI to mArA mATe saMyamacaryA kema duHkharUpa hoya? Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 403 | prastuta gAthAomAM upacAra-nirapekSatAnA saMdarbhamAM mRga ane pakSIo tathA AgaLanI gAthAomAM kevaLa magano vAraMvAra ullekha che, kAraNa ke 'mRga prAyaH prazamapradhAna (zAMta) hoya che, sahaja ane sarala hoya che. Ama sAdhakane mATe sAdhucaryA paNa mRgacaryAnI jema paNa prazamapradhAna, sahaja ane saraLa che, tathA mRgathI saMpUrNa pazujAtino samAveza thaI jAya che. bhUo AraIne vA :- ghora jaMgalamAM mRgane madada karanAra koI sahAyaka hotuM nathI. te ekalo ja hoya che. mRgAputra paNa e ja rIte ekalA ane asahAya banI saMyama ane tapa sahita nigraMtha dharmanuM AcaraNa karavAno saMkalpa pragaTa kare che. sUtrokta gAthAothI e spaSTa thAya che ke mRgAputra jAtismaraNa jJAnanA nimittathI svayaMbuddha thaIne ekala vihArI zramaNa banyA hatA. cha gocara:- jyAre mRga svataH rogarahita, svastha banI jAya che tyAre te potAnA ghAsAdi bhojanane zodhavA gocarabhUmi (cArAyogya sthAna) mAM cAlyo jAya che. gAya jema paricita ke aparicita sthAnanI kalpanA rahita banI, potAnA AhAra mATe vicaraNa kare che, tema mRga paNa paricita ke aparicita gocarabhUmimAM jAya che. vAraH - vallarANino artha che hariyALuM sthaLa, latAkuMja vagere. AvAM sthAnomAM mRgalAo potAnA AhAra arthe pharatAM ja rahe che. niyavAcaM (mRgacaya) :- (1) ekAkI ke samUha rUpamAM bhramaNa (2) judA judA sthAnamAM nivAsa (3) gocarIthI jIvanabhara nirvAha (4) roga thatAM besI rahevuM ke upacAranI apekSA na rAkhavI (5) nIrogI thatAM svayaM AhAra mATe javuM (6) parimita AhAra karavo (7) je maLe temAM ja saMtoSa mAnavo, koInI niMdA-phariyAda karavI nahi vagere mRgacaryAnI vizeSatAo che. municaryAmAM paNa AvA ja niyamo hoya che, mATe municaryAne mRgacaryA kahevAmAM AvI che. AvI mRgacaryA pAlananuM sarvotkRSTa phaLa sarvoparI sthAna rUpa mokSa prApti che. anamoH- jema koI eka ja nizcita vRkSanI nIce mRga besato nathI kayAreka, A vRkSa to kayAreka bIjA vRkSano Azraya le che, tema sAdhaka paNa eka ja sthAnamAM rahetA nathI, judAM judAM sthAne te vicaratA rahe che, mRgacaryAnI jema jude jude sthaLe gocarI kare che. eka nizcita gharethI haMmezA gocarI letA nathI. 3 - mRgAputra upadhino tyAga kare che. dravyataH gRhasthocita veSa, AbhUSaNa, vastrAdi upakaraNono ane bhAvataH kaSAya, viSaya, Asakti vagere bhAvopadhino tyAga karI pravrajita thAya che. mRgAputranI saMcama sAdhanA :87 evaM so ammApiyaro, aNumANittANa bahuvihaM / mamattaM chidai tAhe, mahANAgo vva kaMcuyaM // 87 // zabdArtha :- parva - A prakAre, vidaM - ghaNAM samAdhAnathI, sagapunattAna = svIkRti laIne, Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 tAre - tyAre, mahAjano dhva - mahAsarpa jema, guyaM - kAMcaLIne choDI de tema, mamatta - saMpatti ane parivAranuM samasta mamatva, fchava - choDI de che. bhAvArtha :- e pramANe mAtApitAne aneka rIte samajAvIne, temanI rajA laIne, jema mahAsarpa kAMcaLIne utAre che, choDe che, tema mRgAputra samasta moha mamatvane choDe che. 88 iDDi vittaM ca mitte ya, putta-dAraM ca NAyao / reNuyaM va paDe laggaM, NidhuNittANa Niggao // 88 // zabdArtha - pade - kapaDAM para, nAM lAgelI, juvaM vadhULane dUra karavAnI jema, riddhi, sukha sAdhana, vitta - dhana, mitte - mitra, puttAraM - putra-strI, nAyao - pArivArika jJAtijana, khilakhittApa - choDIne, bina - nIkaLyo. saMyama svIkAryo. bhAvArtha :- jema kapaDAM para lAgelI dhULane khaMkherI nAMkhavAmAM Ave tema mRgAputra samRddhi, dhana, strI, putra, mitro ane svajano vagere sarvane choDIne saMyamayAtrA mATe nIkaLI gayA. 9 paMcamahavvayajutto, paMcasamio tiguttigutto ya / sabhiMtara bAhirao, tavokammasi ujjuo // 89 // zabdArtha - paMjamadagdhavagutto - pAMca mahAvrata yukta, sahita, pavano - pAMca samitithI sahita, tittigutto-traNa guptithI gupta, aMtara vAhira - AtyaMtara ane bAhya, tAMti - tapanA AcaraNamAM, 3juo - udhata, sAvadhAna, prayatnazIla. bhAvArtha :- mRgAputra aNagAra pAMca mahAvrato, pAMca samiti ane traNa guptiothI yukta banI AtyaMtara ane bAhya tapamAM prayatnazIla thayA. Nimmamo NirahaMkAro, NissaMgo cattagAravo / samo ya savvabhUesu, tasesu thAvaresu ya // 90 // zabdArtha :- bino - mamatva rahita, rihaMvAro - ahaMkAra rahita, bislo - sarva saMga rahita, vattaravo - traNa garvane choDI denAra, tasu = trasa, thAvasu - sthAvara, savvapUchatuM badhAM prANIo para, teno - samabhAva rAkhanAra. (10 bhAvArtha :- mRgAputra aNagAra mamatva, ahaMkAra, saMga-Asakita ane garvane choDI, trasa tathA sthAvara samasta jIvo prati samadaSTivAna athavA samabhAvavALA banI gayA. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 405 |91 lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe thaa| samo jiMdA pasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 91 // zabdArtha :- nAmAnApe - lAbha ane hAnimAM, kavi - jIvanamAM, mane - maraNamAM, fdhavA pasaMsAsu = niMdA ane prazaMsAmAM, mANAvamo =mAna ane apamAnamAM, samo = samabhAva rAkhe. bhAvArtha :- mRgAputra aNagAra lAbhamAM ke alAbhamAM, sukhamAM ke duHkhamAM, jIvana ke maraNamAM, niMdA ke prazaMsAmAM ane mAnamAM ke apamAnamAM samapariNAmI banyA. |92 gAravesu kasAesu, daMDa salla bhaesu ya / niyatto hAsa sogAo, aNiyANo abaMdhaNo // 92 // zabdArtha :- gaLavALo - nidAna rahita, avaMdhaLo = rAga-dveSAtmaka baMdhana rahita, nAravesutraNa garva rahita, sAsu, cAra kaSAyothI, vaMkAmasutra traNa daMDa, traNa zalya ane sAta bhayathI, ho - hAsya ane zokathI, citta = nivRtta. bhAvArtha :- mRgAputra aNagAra garva, kaSAya, daMDa, zalya, bhaya, hAsya tathA zokathI nivRtta thaI vaLI nidAnathI ane baMdhanathI mukta thaI gayA. 9. aNissio ihaM loe , paraloe aNissio / vAsIcaMdaNakappo ya, asaNe aNasaNe tahA // 93 // zabdArtha :- sio - AkAMkSA rahita, AzA rahita, ane - azana (khorAka) maLavAthI, ta - athavA, - AhAra nahIM maLavAthI, vApIvaMvo - vAMsalA ane caMdananA saMyogamAM samabhAvamAM rahe. bhAvArtha :- magAputra aNagAra A loka ane paralokanI AzAothI nirapekSa thayA. AhAra maLe ke na maLe athavA koI zarIrane caMdana lagADe ke vAMsalAthI kApI nAMkhe, e baMne dazAomAM samapariNAmI thayA. 94 appasatthehiM dArehiM, savvao pihiyAsave / ajjhappajjhANajogehiM, pasattha damasAsaNe // 94 // zabdArtha - sakhyatverdi-aprazasta, hiMgadhArothI AvatAM, savo-samasta,diyAlave - Azravone rokIne, akhA gohiMAdhyAtmika zubha dhyAnanA yogathI, pattharamAra * Atma damanarUpa prazasta saMyamamAM sthira thayA. bhAvArtha :- magApatra aNagAre aprazasta dvArothI AvatAM Azrayone sarva prakAre baMdha karyo, temaja Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 AdhyAtmika dhyAna yoga vaDe prazasta AtmadamanarUpa saMyamazAsanamAM sthira thayA. vivecana : prastuta gAthAomAM mRgAputranA saMyama jIvananA Adarza guNonuM varNana che. madALA 4 purva - jema mahAnAga-sarpa potAnI kAMcaLI choDIne AgaLa vadhe che, tyAra pachI pAchaLa pharIne joto nathI, tema mRgAputra paNa sAMsArika mAtApitA, dhana, dhAnya vagerenuM mamatva tyAgI dIkSita thaI gayA. LiyA - A loka ane paralokanAM viSaya sukho mATe saMkalpa karavo, te nidAna kahevAya che, maharSi mRgAputra nidAnano sarvathA tyAga karyo. girio :- A loka ane paralokamAM sukha, bhogasAmagrI ke koI paNa laukika lAbhanI AkAMkSAthI tapa, japa, dhyAna, vrata, niyama vagere karavAM, te Aloka nizrita ke paralokanizcita kahevAya che. dazavaikAlika sutramAM kahyuM che ke A loka mATe ke paraloka mATe tapa na kare ane kIrti, varNa ke prazaMsA mATe paNa tapa na kare paraMtu eka mAtra nirjarA arthe tapa kare. Ama bIjA saMyamaAcAranA viSayamAM paNa anizcitatA samajI levI joIe. maharSi mRgAputra A loka ane paralokamAM anizrita arthAt niHspRha thaI gayA hatA. ane aNasane tA :- (1) kutsita azana athavA azanAbhAva arthAt AhAra maLe ke na maLe athavA tuccha AhAra maLe ke na maLe, to paNa je samabhAvamAM sthita rahevuM. (2) zarIrane caMdana lagADe ke vAMsalAthI kApI nAkhe. akhasalverihiM - dareka aprazasta dvAra arthAt azubha AzravothI, karma AgamananA hetuothI te sarvathA nivRtta hatA. pattharamasIsane - teo prazaMsanIya dama arthAt upazamarUpa sarvajJazAsanamAM lIna banI gayA, saMyamamAM tallIna thaI gayA. maharSi mRgAputranI siddhi :85 evaM NANeNa caraNeNa, daMsaNeNa taveNa ya / / bhAvaNAhiM ya suddhAhiM, samma bhAvettu appayaM // 95 // zabdArtha - parva-A rIte, jJAna, vaMsoLa darzana, varoLa cAritra, taja-tapa, suhaM-zuddha, bAvaLAdibhAvanAo vaDe, sanaM - samyak prakAre, mAM - potAnA AtmAne, mAvetu - bhAvita kare che. bhAvArtha :- A rIte mRgAputra aNagAra jJAna, darzana, cAritra, tapa ane zuddha bhAvanAo vaDe potAnA Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya 407. AtmAne samyaka rIte bhAvita karavA lAgyA. 96 bahuyANi u vAsANi, sAmaNNamaNupAliyA / mAsieNa u bhatteNa, siddhiM patto aNuttaraM // 96 // zabdArtha - vALa vALa- ghaNAM, sAmaM- varSo sudhI, juvAniyA- zramaNadharmanuM, = pAlana karIne, 3 = ane, mAsika kaoNna- eka mahinAno saMthAro karIne, anuttara = anuttara-sarvazreSTha, siddhi = siddhi gatine, patto = prApta thayA. bhAvArtha :- ghaNAM varSo sudhI jinAjJAnusAra saMyamanuM pAlana karI, aMte eka mAsanA bhakta pratyAkhyAna anazana dvArA mRgAputra aNagAra anuttara siddhagatine pAmyA. vivecana :mAvAsuddhAM -zuddha arthAt nidAna Adi doSothI rahita, bhAvanAo-mahAvrata saMbaMdhI bhAvanAo athavA anitya Adi 12 bhAvanAothI AtmAne samyakapaNe bhAvita karatAM arthAt A bhAvanAomAM lIna banIne. lAkha 3 vALi - mRgAputranI dIkSA paryAya mATe spaSTa ullekha nathI paraMtu ghaNA varSonuM kathana mULa pAThamAM ane vyAkhyAomAM maLe che. anumAnathI te ajitanAtha bhagavAnanA zAsana pahelAM thayA hatA mATe teonI uMmara karoDo ke abajo varSanI hoI zake che. maharSi mRgAputra dvArA saMcamanI preraNA - 97 evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / - viNiyadRti bhogesu, miyAputte jahA risI // 97 // zabdArtha :- saMvu - bodhane prApta thatAM, vicakravaNa - vicakSaNa, kiyA - paMDita puruSa, bholu - bhogothI,viniyati -nivRta thaI jAya che, parva - A rIte, vAMti - kare che, miyApune - mRgAputra, strI - RSIzvare karyuM. bhAvArtha :- jema mRgAputra rAjarSi yuvAna vayamAM bhogothI nivRtta thayA, bodha pAmelA paMDita ane vicakSaNa puruSo paNa tema ja kare che arthAt bhogothI nivRtta thaI dIkSA-saMyamano svIkAra kare che. 94 mahApabhAvassa mahAjasassa, miyAi puttassa Nisamma bhAsiyaM / - tavappahANaM cariyaM ca uttamaM, gaippahANaM ca tilogavissuyaM // 98 // zabdArtha :- mahApabhAva-moTA prabhAvazALI, mahAnala-mahAyazasvI, bilADu purANa Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-1 - mRgAputranAM, mAliya = vacanone, upadeza vAkayone, khisakSma - sAMbhaLIne, vicAra karIne, tavabahALa - tapa pradhAna, uttama - uttama, zreSTha, variya - cAritrane, tilovistua - trilokamAM vikhyAta, bahALuM = pradhAnagati, mokSagatine jANI tapa saMyamanuM AcaraNa karavuM joIe. = 408 bhAvArtha : - mahAna prabhAvazALI ane mahAna yazasvI mRgAputranuM A saumya cAritra sAMbhaLI, uttama zreSTha evA tapanI bahulatAvALA saMyamanI ArAdhanA karI, traNa lokamAM prasiddha evI uttama mokSa gatine prApta karavA mATe puruSArtha karavo joIe. 99 viyANiyA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM, dhArejja NivvANa guNAvahaM mahaM // 99 // tti mi / zabdArtha :- dhaLa = dhana saMpatti sAmagrI, DuvahavivajaLa = duHkhane vadhAranAra che, mamattavayaM mamatva baMdha karAvanAra che, mahAbhayAvahaiM mahAna bhayane ApanAra che, bhayanI vRddhi karanAra che, viyAkhiyA - ema jANe tathA jANIne, suhAvaa - sukha ApanAra, sukhanI vRddhi karanAra, aNuttara zreSTha, mahaM = mahAna, khijvALa muLAvaa = muktinA guNone ApanArA, thathura = dharmAcaraNa, saMyama, dharmarUpI dhurA, dhArekhta = dhAraNa karavI joIe = = bhAvArtha : - dhanane duHkhavardhaka ane mamatvabaMdhanane atyaMta bhayAvaha jANIne nirvANanA guNone prApta karAvanAra, anuttara sukha ApanAra evI anuttara dharmadhurAne ke saMyama dharmane dhAraNa kare. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : saMbuddha H-- jenI prajJA samyaka che, te jJAnAdithI saMpanna, dharma bodhane pAmelA che. miyApha puttassa mAliya :- saMsArane duHkharUpa dekhADavA mRgAputranuM vairAgyamUlaka kathana, je teNe potAnAM mAtApitA samakSa karyuM hatuM. bijvALamuLavatlR :- nirvANa guNone prApta karAvanAra, anaMtajJAna, darzana, vIrya, sukhAdi guNone dhAraNa karanAra. upasaMhAra :- mRgAputranA A varNanamAM ghaNA viSayo tenA svAnubhUta hovAthI A adhyayana bahu ja sarasa ane vairAgyaprada che. vairAgya rasathI paripUrNa A adhyayana mokSArthI AtmAo mATe bahuvidha preraNAdAyaka che. sAdhanAzIla sAdhako mATe paNa utsAhavardhaka che, mATe Atmahita IcchanAre A aghyayanano svAdhyAya Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-19H mRgAputrIya | 409 | ke ciMtana manana vAraMvAra karavuM joIe. mRgAputra saMpanna yuvarAja hovA chatAM svayaMbuddha, ekAkI vicaraNa karI jinakalpa jevI sAdhanAnI ArAdhanA karI mokSe gayA. II adhyayana-19 saMpUrNa II Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vIsamuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayananuM nAma 'mahAnigraMthIya' che, A adhyayanamAM zramaNa nigraMthanI saMyamacaryAnuM varNana temaja mahAnigraMtha anAthI muninA jIvana anubhavanuM tAttvika nirUpaNa hovAthI tenuM mahAnigraMtha sArthaka nAma prasiddha thayuM che. prastuta adhyayanamAM zreNika rAjAe munine yuvAnavayamAM saMyama svIkAranuM kAraNa pUchayuM, tenA uttaramAM manie potAnI anAthatA ane sanAthatAnuM varNana karI te anAthatAnAM vividharUpa darzAvIne sanAthatA-anAthanA rahasyanuM nirUpaNa karyuM che. anAthI maniH-magadhasamrATa zreNika ekavAra pharavA nIkaLyA. teo rAjagRhanI bahAra parvatanI taLeTImAM AvelA moTA maMDikukSa nAmanA bAgamAM AvyA. tyAM dhyAnamAM lIna taruNa vayanA eka tejasvI munine joyA. muninAM anupama sauMdarya, rUpa, lAvaNya, prasanna mukhamudrA, jhaLahaLatI Atmajyota ane taruNavayamAM tyAga dazA joIne rAjA Azcaryacakita thaI gayA. temaNe munine savinaya pUchyuM- he munivara ! tamArI yuvAnavaya ane suMdara dedIpyamAna, svastha zarIra sAMsArika bhogavilAsane yogya che, A vayamAM Apa muni kema banyA? munie kahyuM - rAjan! huM anAtha ane asahAya hato, tethI sAdhu banyo chuM. A uttara sAMbhaLI rAjAne vizvAsa na Avyo, tene vadhAre Azcarya thayuM. rAjA - ApanuM ATaluM rUpa ane zarIra sauMdarya vagere guNo ApanI anAthatAnI kayAM ya sAkSI pUratAM nathI, ane kadAca hoya to paNa te muni ! lAcArIthI sAdhu thavAno zo artha? tamAruM koI nathI to huM tamAro nAtha thAuM chuM. tamane AmaMtraNa ApuM chuM ke Apa mAre tyAM raho. tamArA mATe huM dhana, mahela, vaibhava tathA sukhanA badhAM sAdhanonI vyavasthA karIza. muni - rAjanuM! tame pote ja anAtha cho, to mArA nAtha kaI rIte thazo? je pote anAtha hoya, te bIjAno nAtha kevI rIte thAya? rAjA - munino uttara sAMbhaLI manamAM duHkhI thatA rAjAe kahyuM- huM apAra saMpattino svAmI chuM, rAjaparivAra, nokara-cAkara, sainiko, hAthI, ghoDA, ratha vagereno mAlika chuM, sukhabhoganA badhAM sAdhano mArI pAse che, to huM anAtha kema kahevAuM? mani - rAjana ! anAtha-sanAthano sAco artha tame jANatA nathI. dhana saMpatti ke aizvarya mAtrathI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-20H mahAnibIya 411 koI sanAtha thatuM nathI. huM mArA jIvananuM vRttAMta kahuM chuM, te sAMbhaLI Apa svayaM samajI zakazo ke Apa anAya cho ke sanAya ? mArA pitA kauzAMbInA dhanADhaya ziromaNI hatA. mAruM kuLa samRddha hatuM. parivAramAM mAtA, bhAI, bahena, parijana vagere hatA. mAruM lagna uccakuLamAM thayuM hatuM. ekavAra mane asahya netra pIDA utpanna thaI. mArA pitAjIe moTA vaidyo--hakImo, maMtravAdI, taMtravAdI vagerene bolAvyA paraMtu te badhAnA prayatno niSphaLa gayA. apAra vaibhava, mA, bhAI, bahena ke rAta divasa mArI sevA zuzruSA karanAra patnI paNa mane svastha na karI zakI. dhana, vaibhava, parivAra, vaidha, hakImo koI mAruM darda dUra na karI zakayA. huM asahya vedanAthI khUba ja du:khI hato. mane koI bacAvI na zakayuM, sukhI karI na zakayuM, e ja mArI anAthatA hatI. -- eka rAtre pathArImAM sUtAM sUtAM meM nizcaya karyo ke A dhana, parivArAdi, bhautika padArthono bharoso khoTo che. kadAca zarIranI vedanA dUra karavAnuM auSadha haze paraMtu AtmavedanAne dUra karavAnAM auSadha bahAra kayAMya nathI. tethI zramaNabhAva keLavI duHkha ane pIDAnA mULane dUra karavuM joIe. jo A pIDAthI mukata thaIza to savAra thatAM ja huM sarvasaMgane choDI muni banIza. rAjan ! mAro A saMkalpa vadhu dRDha thayo, daDha saMkalpa sAthe huM sUI gayo. ghIre dhIre mArI vedanA svataH zAMta thaI gaI. savAra thatAM pUrNa svastha banI gayo. sarva parivAra samakSa meM mAro saMkalpa raju karyo ane temanI AjJA laIne huM nigraMtha muni banyo. rAjan ! A rIte huM anAthamAMthI sanAtha banI gayo. Aje huM svayaM mAro nAtha chuM. mArI Indriyo, mana, AtmA vagere para mAruM niyaMtraNa che, huM svecchAe vidhipUrvaka zramaNadharmanuM pAlana karuM chuM. have huM trasa--sthAvara badhAM prANIono nAtha (rakSaka) banI gayo chuM. huM mArI AtmAnI durgatithI rakSA karavA paNa pUrNa samartha thaI gayo chuM ane bIjA mumukSu AtmAone paNa dharmamAM joDI, teone paNa durgatithI ugAruM chuM. Ama have zuM pUrNa rUpe sanAtha chuM. tyAra pachI munie anAthatAnuM bIjuM rUpa pradarzita karyuM, jema ke- muni banIne paNa te pramANe AcaraNa na karavuM, paMcamahAvratone svIkArIne tenuM samyak pAlana na karavuM, Indriya nigraha na karavo, rasalolupatA rAkhavI, rAgadveSAdi baMdhanono uccheda na karavo, pAMca samiti, traNa guptinuM upayogapUrvaka pAlana na karavuM, ahiMsAdi vrato, niyamo temaja tapazcaryAthI bhraSTa thaI javuM, mastaka muMDAvIne paNa sAdhudharma na pALavo, mAtra veza ane cihnanA AdhAre jIvana vyatIta karavuM, lakSaNa, svapna, nimitta, kautuka vagereno prayoga karI jIvana calAvavuM, anepaNIya, aprAsuka AhArAdino upayoga karavo, saMyamI temaja brahmacArI na hovA chatAM saMyamI hovAno dekhAva karavo, vagere paNa anAthanA che. aMtamAM AvI anAyatAnA duSpariNAmo darzAvatAM kahyuM che ke saMyama sAdhanA pratye jemanuM lakSya barAbara nathI temanI kriyAo niSphaLa thAya che. muninI A svAnubhavayukta vALIthI rAjA atyaMta saMtuSTa temaja prabhAvita thayA. te anAthasanAthanAM rahasyane pAmI gayA ane temaNe svIkAryuM ke "vAstavamAM huM ja anAtha chuM, muni to sanAtha ja che." muni pAsethI mahattvapUrNa tathya maLyuM, tethI teo prasanna thayA. tema zraddhApUrvaka munine vaMdana karyA, temano saghaLo parivAra dharmano anurAgI banyo, dhyAnabhaMga karavA badala muninI kSamA mAgI, pradakSiNA (Avartana) Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 vaMdanA, stuti, bhakti karatAM magadha samrATa zreNika pAchA pharyA. prastuta adhyayana jIvananAM mahattvapUrNa tathyane pragaTa kare che ke saMsArI AtmA svayaM anAtha sanAtha bane che. bAhya aizvarya ke vibhUti, dhanasaMpatti, munino ujaLo veza athavA maMtra, taMtra, jyotiSa, vaidaka vagere vidyAonA tuccha prayoga mAtra mAnavInI sanAthatAnAM kAraNa banI zakatAM nathI paraMtu mAnavanA AMtaramanamAM vizaddha viveka temaja vairAgyabhAva jAgRta thAya, te ja tenI sanAthatAnuM kAraNa che. 000 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-20:mahAnirgathIya. 413 | - vIsamuM adhyayana E/E/6 mahAnirgathIya //E/E) mokSa ane dharmanuM kathana : siddhANaM Namo kiccA, saMjayANaM ca bhAvao / atthadhammagaI taccaM, aNusiTTi suNeha me // 1 // zabdArtha :- bhAva-bhAvapUrvaka, siDA = siddha bhagavAnane, saMgApa = saMyamI mahAtmAone, bano , namaskAra, jigyA - karIne, atthathamADuM - arthabhUta dharmanuM jJAna karAvanArI, tattva svarUpa, AcAra svarUpa ane suMdara gati svarUpa saMbaMdhI, tevuM = tathya, sAcuM, apusiddei = zikSaNa kahIza, upadeza vacana, re - mArA pAsethI, suda - sAMbhaLo. bhAvArtha :- siddho temaja saMyamIjanone bhAvapUrvaka namaskAra karIne huM padArthonuM, dharmAcaraNanuM ane uttama ArAdhanA yogya mokSagatinuM yathArtha svarUpa kahIza, te mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecana :siddhAno ziSyA - 'siddha' zabdamAM siddho ane arihaMtone samAveza thAya che tathA 'saMyata' zabdamAM sAvadha pravRtiothI virata AcArya, upAdhyAya ane sAdhu sAdhvIono samAveza thAya che athavA "saMta' zabdamAM cAre padano samAveza thAya che, kema ke thI 14 guNasthAna saMyatanAM che. siddha ane saMyata padathI paMca parameSThIne namaskAra karI sUtrakAre maMgalAcaraNa karyuM che. stha tha :- (1) altha - padArthonuM svarUpa, jIvAdi tattvonuM svarUpa, saMsAranuM svarUpa (2) thaH - dharmAcaraNa, saMsArathI chUTavAnA upAyonuM sevana (3) 6 - sugati, ArAdhakagati, uttamagati, mokSagatine viSe. A rIte A padamAM jJAna, kriyA ane mukti traNe ya viSayano samAveza thAya che. zreNika rAjAnuM udhAnamAM gamana : pabhUyarayaNo rAyA, seNio magahAhivo / vihArajattaM NijjAo, maMDikucchisi ceie // 2 // zabdArtha :- bhUriyo - prabhUtaratna, ghaNA ratnovALA, Rddhi sampanna, mahAdino - magadha Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 414 | zrI uttarAdhyayana sUtra-1 dezano svAmI, teo zreNika, rathA -rAjA, Disi - meDikukSi nAmanA, 5 - udyAna (bagIcA) mAM, vidAranAM - vihAra (yAtrA) bhramaNane mATe, fNanA nIkaLyA. bhAvArtha :- pracura ratnothI samRddha magadha dezanA adhipati zreNika mahArAja pharavA mATe nagarathI nIkaLIne maMDikukSi nAmanA bAgamAM AvyA. | 31 NANAduma layAiNNaM, NANApakkhi NiseviyaM / NANAkusuma saMchaNNaM, ujjANaM NaMdaNovamaM // 3 // zabdArtha :- MITI6ma = aneka prakAranAM vRkSo ane velIothI yukata, CTM virala fNavirya = aneka prakAranAM pakSIothI sevita, paNa zusuma saMchavi = aneka prakAranAM phUlothI AcchAdita, 3LA - udyAna, vagovAM naMdana vananI samAna suzobhita. bhAvArtha :- bhinna bhinna prakAranAM vRkSo ane latAothI vyAsa, vividha puSpothI chavAyeluM ane ghaNAM pakSIothI sevita te udhAna naMdanavana jevuM hatuM. zreNIka rAjAne anAthI muninAM darzana : tattha so pAsai sAhu, saMjayaM susamAhiyaM / NisaNaM rukkhamUlammi, sukumAlaM suhoiyaM // 4 // zabdArtha :- tatva -tyAM, mUttani -eka vRkSanI nIce, siM - beThelA, sumAtta - sukumAra, sulocuM sukhocita, sukha bhogavavAne yogya, sunAhitya - susamAdhivaMta, sanAM saMyata, sAduM - sAdhune, to te rAjAe, vAla - joyA. bhAvArtha :- rAjAe te udhAnamAM eka vRkSa nIce beThelA samAdhivaMta, sukumAra temaja sukha saMpanna, saMyamI sAdhune joyA. tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo tammi saMjae / accaMtaparamo AsI, aulo rUvavimhao // 5 // zabdArtha :- takSa = te sAdhunuM, va = rUpane, pavitta = joIne, rALa = rAjAne, = e, saMga-saMyatane, vaM-rUpanA viSayamAM, atyaMta atyaMta, paramo - parama, avato - atula, bahu ja, viThThao - vismaya, Azcarya, mAsI = thayuM. bhAvArtha :- zreNika rAjAne te sAdhunuM anupama rUpa joIne te saMyamInA atula rUpa pratye ghaNuM ja Azcarya thayuM. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-20HmahAnithIya 6 aho vaNNo aho rUvaM, aho ajjassa somayA / aho khaMtI aho muttI, aho bhoge asaMgayA // 6 // zabdArtha :addo = aho AzcaryakArI !, annaksa = A Aryano, vapno = varNa che, somayA saumyatA, hatI - kSamA, muttI - nirlobhatA, bhoLe = bhogomAM, asaMyA = anAsakti, nispRhatA. 7 415 bhAvArtha :- rAjA vismaya sAthe vicAravA lAgyo - aho ! kevI kAMtI che, aho ! kevuM rUpa che, aho ! AryapuruSanI kevI saumyatA che, aho ! kevI kSamA (zAMti) che, aho ! keTalI nirlobhatA che ane bhogo pratye kevI anAsakti che ! tassa pAe u vaMdittA, kAUNa ya payAhiNaM / NAidUramaNAsaNNe, paMjalI paDipucchai // 7 // = zabdArtha :- takSNa = te muninA, pAN = caraNomAM, vaMcittA - vaMdanA karIne, payAhi" = pradakSiNA, vALa = karIne, na apUra - ati dUra nahIM, aLasaLe - ati najIka nahIM, jaMgalI - banne hAtha joDIne, hipuD - pUchavA lAgyo. taruNosi ajjo pavvaio, bhogakAlammi saMjayA / uvaTThio'si sAmaNNe, eyamaTTha suNemi tA // 8 // bhAvArtha :- rAjAe pradakSiNA karIne te muninAM caraNomAM vaMdanA karI. munithI na ati dUra, na ati najIka ema yogya sthaLe UbhA rahI, hAtha joDI munine pUchyuM - 8 zabdArtha:- anno he Arya!, tUruSokSi - tame taruNa cho, saMnayA - he saMyata!, bhoLAmmi = * A bhoga bhogavavAnA kALamAM (vayamAM), pavvo - tame dIkSA grahaNa karI lIdhI che, sAmaLe sAdhu dharmamAM, vakriokSi = upasthita thayA cho, hyaM - enuM, avuM = kAraNa, suLemi tA - huM tamArI pAsethI sAMbhaLavA mAMguM chuM. bhAvArtha :- rAjA zreNika - he Arya ! Apa taruNa cho, he saMyata ! Apa bhoga bhogavavAne samaye pravrujita kema thayA cho ? zramaNadharmanA pAlana mATe kema tatpara thayA cho ? kRpA karIne tenuM kAraNa kaho, e huM sAMbhaLavA IcchuM chuM. vivecana : bhUyayo H- (1) pracura ratna jenA rAjyamAM ratnonA bhaMDAra bharyA hoya, te (2) jenI pAse zreSTha hAthI, ghoDA vagere hoya te. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 sAduM sAcuM sutariyaM- ahIM 'sAdhu' zabda kahevAthI ja arthabodha thaI jAya che tema chatAM saMjaya ane susahita be zabdo tenA guNa sUcaka vizeSaNo che, kema ke ziSTa puruSone paNa sAdhu kahevAmAM Ave che. ataH bhrAntinA nivAraNa mATe saMmata' (saMyamI) zabdano prayoga karyo che ane nidvava vagere paNa bAhya daSTie saMyamI kahevAya che tethI 'susamAhita' vizeSaNano prayoga karyo che arthAt te muni saMyata hovAnI sAthe sAthe samyak manaH samAdhi saMpanna hatA. savaMtapurano aDato hovo - rAjAne tenA rUpa pratye atyAdhika, atula-asAdhAraNa, parama vismaya thayuM. vaLo, vaM - varNano artha che, ghauMvarNo vagere raMga ane rUpa eTale AkRti. vyakti varNa ane rUpathI oLakhI zakAya che. pAhi :- (1) prAcIna kALamAM pUjya puruSonA darzana thatAM ja caraNomAM vaMdana karI tenI pradakSiNA karavAmAM AvatI hatI. A paraMparAne darzAvavA mATe darzana, vaMdana ane pradakSiNAno krama kahyo che. (2) bIjI mAnyatA anusAra munine anulakSIne AvartanapUrvaka vaMdana karIne caraNasparza karyA. Avartana ke AratIthI bhakti pragaTa karAya che. vartamAnamAM ghaNA dharmomAM A ja paraMparA jovA maLe che. Agama zAstramAM pradakSiNA zabda Avartana mATe prayukta thayo che. rAjAnI vismayatAnAM kAraNo :- muninI (1) zarIra saMpadA (2) yauvana vaya (3) saMyama avasthA (4) sAdhanAmAM tallInatA. saMkSepamAM muninI bhoga yogya zarIra saMpadA hovA chatAM tyAga mArganI tallInatA joIne rAjAne Azcarya thayuM. anAtha-sanAthapaNAnuM rahasya :___ aNAho mi mahArAya, NAho majjha Na vijjai / aNukaMpagaM surhi vAvi, kaMci NAbhisamemahaM // 9 // zabdArtha - mahArAva - he rAjana!, aAho ni - huM anAtha chuM, ma - mAro, bAho - koI nAtha, navina nathI, kapupa - mArI upara anukaMpA karanAra, sukhadenAra, vAvi- ane, vari - koI, - suhada, mitra, basanemeTuM - mane na maLI zakyA tethI meM dIkSA lIdhI che. bhAvArtha :- muni - he mahArAja! huM anAtha hato, mAro koI nAtha na hato. tema ja mArA para anukaMpA | (sevA) kare tevA koI mitra paNa mane maLI zakyA nahIM, te mATe huM pravrajita thayo chuM. 10 tao so pahasio rAyA, seNio magahAhivo / evaM te iDDimaMtassa, kahaM NAho Na vijjai // 10 // zabdArtha - to = muninA uparokata vacana sAMbhaLIne, so - te, mahadivo = magadhAdhipa, Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-20: mahAnirprathIya magadha dezano svAmI, pahalio = hasyo ane kahevA lAgyo ke, vaM = A rIte, jhuimaMtajJa - rUpa AdinI RddhithI saMpanna, te - Apano, bAho - koI nAtha, 5 vijgad = nathI, jja - te kema hoya zake? = bhAvArtha :- A sAMbhaLIne magadhadezanA adhipati zreNika rAjA hasI paDayA ane bolyA - AvA prabhAvazALI ane samRddhivALA Apane koI nAtha ke sahAyaka kema na maLyA ? 11 homi NAho bhayaMtANaM, bhoge bhuMjAhi saMjayA / mitta-gArivuDo, mAnulluM chu suvujtahaM || 417 zabdArtha HsaMgayA " he saMyata ! huM, mayaMtALa - Apano, gAdo - nAtha, homi = thavA taiyAra chuM, mitta-LAparivuDo-mitra ane jJAtisaMbaMdhI lokothI gherAIne, sAthe rahIne, bhoLe - bhogone, muMgAhi = bhogavo, mALussuM = manuSyajanma, plu - cokkasa ja, suputtpadaM = ati durlabha che. bhAvArtha :- he bhadaMta ! Apano koI nAtha (sahAyaka) na hoya to huM nAtha thavA taiyAra chuM. he saMyata muni ! mitra ane svajano sAthe gRhavAsamAM rahIne yatheccha bhoga bhogavo, kema ke A mAnavajIvana ghaNuM durlabha che. 12 appaNA vi aNAho si, seNiyA magahAhivA / appaNA aNAho saMto, kahaM NAho bhavissasi // 12 // zabdArtha :- appaLA vi - tame svayaM ja, aLAho Hi = anAtha cho, appaLA = svayaM, aLAho = anAtha, saMto = hovAthI tame, khAddo = bIjAnA nAtha, haiM - kevI rIte, viNi = banI zako ? bhAvArtha :- muni - he magadhezvara zreNika ! tame pote ja anAtha cho. tame pote ja anAtha hovA chatAM bIjAnA nAtha kevI rIte thaI zako ? 13 evaM vutto NariMdo so, susaMbhaMto suvimhio / vayaNaM assuyapuvvaM, sAhuNA vimhayaNNio // 13 // zabdArtha :E - A rIte, vizvaLio - vismaya pAmelA, sAduLA = sAdhu dvArA, vutto kahevAyelA, annurapu = pahelAM kayAre ya na sAMbhaLelAM, vayaLa = vacana, susaMbhaMto = ati bhramita thatAM, vyAkuLa thatAM, suvimpiMgo = atyaMta vismita thayA. = bhAvArtha :- rAjA pahelethI ja vismita hatA paNa have muninA mukhe 'tuM anAtha che', evA pahelAM kayAre ya na sAMbhaLelA vismayakArI zabdo sAMbhaLIne te atyaMta vismita thayA, bhramita thayA arthAt saMzayayukata thayA. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 - zrI uttarAdhyayana sUtra-1 " assA hatthI maNussA me puraM aMtevaraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoge, ANA issariyaM ca me // 14 // zabdArtha :- me - mArI pAse, harathI - hAthI, assA - azva, ghoDA ane, madhussA - manuSya, nokara cAkara che, purUM - nagara, aMtetara " antaHpura, rANIono samUha, mApusse - manuSya saMbaMdhI, mone - bhogone, muMgAmi = huM bhogavuM chuM, me - mArI, ALA - AjJA cAle che, phalsariya - aizvarya, prabhutva, samRddhi. = bhAvArtha :- rAjA zreNika - mArI pAse ghoDA che, hAthI che, ghaNA mAnavo che, nagara che, suMdara aMtaHpura che, huM manuSya saMbaMdhI uttama kAmabhogone bhogavuM chuM, mArI pAse sattA ane prabhutva paNa che. 15 erise saMpayaggammi, savvakAma samappie / varSa apAto bhava, mA OM bhaMte ! musaM vaN // // = zabdArtha :ttei - A prakAranI, saMpanvAmmi - zreSTha Rddhi saMpatti hovAthI tathA, mAma samappiy - sarva icchita kAmabhogane svAdhIna rahelo huM, haiM - kevI rIte, aLAho - anAtha, magapha * chuM, mate - he pUjya !, mADu - kayAreka evuM na thAya ke, vaN = tamAruM vacana, musaM - mithyA, asatya thaI jAya. = bhAvArtha :- A rIte manovAMchita - sarvakAmanA pUrNa karavA yogya vipula saMpatti hovA chatAM huM anAtha kevI rIte chuM ? he bhagavan ! ApanuM kathana kadAca asatya na hoya ? 16 Na tumaM jANe aNAhassa, atthaM potthaM ca patthivA / jahA aNAho bhavai, saNAho vA NarAhivA // 16 // zabdArtha :-pathiyA - pRthvIpati, he rAjana !, 'divA = he narAdhipa !, tuma - tuM, ajahassa - anAtha zabdanA, athaeN - arthane, pothuM = paramArthane, kha Ane " nathI jANato, akho - anAtha kevo, bhavara - hoya che, yA - athavA, saLagato - sanAtha kevo hoya che ? = bhAvArtha :- muni - he pRthvIpati nareza ! tame anAyanA artha ane paramArthane jANatA nathI ke kyAre koNa anAtha thAya che ane kayAre koNa sanAtha kahevAya che ? vivecana : ahomi :- A vRtAMta 'bhUtakAlIna' hovA chatAM paNa gAthAmAM vartamAnakAlIna prayoga karyo che; to paNa teno artha to huM anAtha hato, mAro koI nAtha na hato, e ja samajavo jAIe. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnirgathIya | 419 | gAmamAM koI rakSaka, sahAyaka ke mitra paNa mAre na hatA arthAt koI paNa mane na maLyA. huM pUrNa asahAya hato. oi bAda ja jina :- zreNika rAjAno kahevAno bhAva e che ke 'yatrAnistatra : vani e nyAye ApanI AkRti anAthatAno niSedha kare che. ApanI AkRti ja ApanI sanAthatAnI sAkSI pUre che. jyAM bhavya AkRti hoya, tyAM guNa hoya che. jyAM guNa hoya che, tyAM dhana hoya che. jyAM dhana hoya che, tyAM 'zrI' hoya ane zrImAM prabhutA hoya che, evI lokazruti che. A rIte anAthatAnI ApazrImAM koI ja saMbhAvanA lAgatI nathI. homi bAho macaMtA:- zreNika rAjA kahe che AvuM hovA chatAM paNa jo Apa vAstavamAM anAtha ho to huM Apano nAtha banavA taiyAra chuM. Apa sanAtha banI mitra, jJAtijana sahita yatheccha bhogone bhogavo ane durlabha manuSyabhavane sArthaka karo. mANA rUralaM 2 me - (1) AjJA - akhkhalita zAsanarUpa sattA ane aizvarya - dravyAdi samRddhi (2) AjJA sahita prabhutva, baMne mArI pAse che. rAjA bhautika samRddhi ane pracura bhoga sAmagrInA svAmIne ja 'nAtha' samajI rahyo hato, tethI munie tene kahyuM, tame 'sanAtha' ane 'anAtha'nA bhedane jANatA nathI. anAthatAnI vyAkhyA :17 suNeha me mahArAya, avvakkhitteNa ceyasA / jahA aNAho bhavai, jahA meyaM pavattiyaM // 17 // zabdArtha :- mahArAja = he mahArAja !, avirena veyasa = ekAgra cittathI, svastha cittathI, ne mArA pAsethI, suda sAMbhaLo, na- jema A jIva, aTIo- anAtha, bhava6 - thAya che, ahIM je rIte, ne = meM, DuM = A anAthatAnI, pattayaM = prarUpaNA karI che, prayoga karyo che. bhAvArtha :- he mahArAjA ! jIva jevI rIte anAtha thAya che, te mArA pAsethI ekAgra citte sAMbhaLo. kosaMbI NAma NayarI, purANa-purabheyaNI / 18 tattha AsI piyA majjha, pabhUya-dhaNasaMcao // 18 // zabdArtha - purANa-purameLA - potAnI vizeSatAothI atiprAcIna ane pradhAna, volavI - kosAMbI, gAma : nAme, iyarI - nagarI, tatva - tyAM, bhU-dhAro - ghaNAM dhananA saMcayavALA, maNa - mArA, piyA - pitA, ArI - rahetA hatA. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 420] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 bhAvArtha :- muni - prAcIna zaheromAM sarvottama advitIya evI kauzAMbI nAmanI nagarI che, tyAM mArA pitA rahetA hatA. temanI pAse puSkaLa dhana hatuM. 19 paDhame vae mahArAya, aulA me acchiveyaNA / ahotthA viulo dAho, savvagattesu ya patthivA // 19 // zabdArtha :- padane varSa - prathama vayamAM, ne - mane, a3nA atula-atyaMta, jhiveraLa - AMkhonI vedanA, ahotthA thaI hatI, pIDA thavA lAgI ane,pasthivA pArthiva, he rAjanuM, savvasu (vyag) - mArA samagra zarIramAM, viDato - vipula, atyaMta, vAho - baLatarA thavA lAgI. bhAvArtha :- he rAjanuM! taruNa vayamAM mane ekAeka AMkhanI atyaMta pIDA utpanna thaI tathA he pRthvIpati ! mArA AkhA zarIramAM khUba ja baLatarA thavA lAgI. satthaM jahA paramatikkhaM, sarIravivaraMtare / AvIlijja arI kuddho, evaM me acchiveyaNA // 20 // zabdArtha :- na - jema, vasudo - krodhamAM AvelA, at -zatru, zarIravivAre - AMkha, nAka ane kAna tathA zarIranAM marmasthAnomAM, paramativuM = atyaMta tIkSNa, santha = zastra, Avolijha - ghasaDavAmAM AvyuM hoya, parva = tevA prakAranI, ne = mArI, chiyaLa = AMkhomAM asahyaya vedanA thavA lAgI. 20 bhAvArtha :- jema kopita thayelo zatru zarIranAM nAka, kAna vagere avayavonA chidromAM ati tIkSNa zastra kheMcADIne ghora pIDA upajAve, tevI asahya vedanA mArI AMkhomAM thavA lAgI. 21 tiyaM me aMtaricchaM ca, uttamaMgaM ca pIDai / phulAsagilamAM vorA, vecanA paramavANA 22II zabdArtha :- vALamAM - IndranuM azani-vaja lAgavA jevI, vorA - ghora, paramavANA - atyaMta duHkhadAyI, vecaLa = vedanA, me = mArI, tiya = kamarane, keDane, aMtara$ = chAtIne, uttama namastakane, pIMDa : pIDita karavA lAgI. bhAvArtha :- IndranA vajaprahAra jevI bhayaMkara, atyaMta duHkhadAyI vedanA mArI kamara, chAtI ane mAthAne pIDita karavA lAgI. 22 3vaphiyA ne AriyA, vijJA-baMta-sicchika . navIya santhasulatA, maMta-mUtavisArA II 22aa Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnirgathIya | 421 | zabdArtha :- ke - mAro IlAja karavA mATe, bAriyA - AcArya, AyurvedAcArya, 3vaphiyA : upasthita thayA hatA, vinAmata-tiLiT - vidyA ane maMtra dvArA upAya karavAmAM, maLIyA - ananya, advitIya, satthabhusatA = zalya cikitsA zAstramAM nipuNa, maMtamUna - maMtra ane mULa (jaDIbuTTI), visara = cikitsA karavAmAM ati nipuNa, pravINa. bhAvArtha :- mAro IlAja karavA mATe vidyA ane maMtrathI cikitsA karanAra, maMtra tathA mULa (jaDIbuTTI)viSe pAraMgata, zAstramAM kuzaLa, advitIya AyurvedAcArya hAjara thayA. 20 te me tigicchaM kuvvaMti, cAuppAyaM jahAhiyaM / Na ya dukkhA vimoyati, esA majjha aNAhayA // 23 // zabdArtha :- harivaM je upAyathI lAbha thAya tenAthI, te - te vaidya, ne - mArI, vADaMAya - cAra uttama guNovALI, cAra upAyavALI, caturvidha, viziSTha cikitsA, ilAja, vyaMti - karatA hatA, paraMtu te mane, kuEA duHkhathI, i .na,vinayati - choDAvI zakyA, paNa A, ma - mArI, havA - anAthatA hatI. bhAvArtha :- mane svastha karavA mATe, teoe mArI caturvidha hitakArI (vedha, rogI, auSadha, sevaka ema) cikitsA karI paNa teo mane duHkhamukta na karI zakyA, A mArI anAthatA hatI. 4 piyA me savvasAraM pi, dijjAhi mamakAraNA / Na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAhayA // 24 // zabdArtha :- me mArA,piyA = pitA, mAraNa = mArA mATe, savvasAra pi = sarvasaMpatti, samasta bahumUlya padArtha, nijhAhi- te vaidyone ApavA tatpara hatA. bhAvArtha - mArA pitAjI mAre mATe cikitsakone (gharanI) sarvasaMpatti ApavA taiyAra hatA paraMtu te paNa mane duHkhathI mukta karI zakyA nahIM, e ja mArI anAthatA hatI. 26 mAyA vi me mahArAya, puttasogaduhaTTiyA / Na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAhayA // 25 // zabdArtha :- purUsona puTTiyA = putranA zokathI atyaMta duHkhI thayela, me mArI, mAyA vimAtAe paNa. bhAvArtha :- he rAjan ! mArI mAtA paNa putranA duHkhathI khUba zokAtura thaI rahI hatI, paNa te mane duHkhamukta karI zakI nahIM, A mArI AnAthatA hatI. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 26 bhAyaro me mahArAya, sagA jeTTha kaNiTThagA / Naya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 26 // AGEArtha :- sagA - sahohara ((bhAI), jeTukaNiTThagA - bhoTA khane nAnA anne. bhAvArtha :- he mahArAja ! mArA badhA ja nAnA moTA bhAIo mane duHkhamukta karI zakayA nahIM, e ja mArI anAthanA hatI. 27 AGEArtha :- bhaiNIo - mahenokhe pe| ane upAya ryA. zrI uttarAdhyayanasUtra-1 29 bhaiNIo me mahArAya, sagA jeTTha kaNiTThagA / Naya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 27 // bhAvArtha :- he rAjan ! mArI nAnI moTI sagI baheno paNa mane du:khamukta karI zakI nahIM, e ja mArI anAthatA hatI. 28 30 bhAriyA me mahArAya, aNurattA aNuvvayA / aMsupuNNehiM NayaNehiM, uraM me parisiMcai // 28 // aNNaM pANaM ca NhANaM ca gaMdha - malla vilevaNaM / mae NAyamaNAyaM vA, sA bAlA Neva bhuMjai // 29 // khaNaM pi me mahArAya, pAsAo vi Na phiTTai / Na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAhayA // 30 // zahArtha :- aNurattA * bhArA para atyaMta anurAgavANI, aNuvvayA - anuDUja rahenArI, pativratA, bhAriyA - patnI, aMsupuNNehiM - khasukhothI bharelI, NayaNehiM - AMjoo, me uraM / bhArI chAtIne, parisiMcai - 4vatI. = = sA - tezI, bAlA - bhArI patnI, mae - bhArA, NAyaM = bhAtAM, aNAyaM - abhaeAtAM, aNNa - anna, pANaM - pAzI, pahANaM - snAna ane, gaMdhamalla - sugaMdhI tela vagere tathA bhASA, vilevaNaM = vilepana, Neva bhuMjai = sevana na DaratI. khaNaM pi - kheDa kSAvAra bhATe, me pAsAo - bhArI pAsethI, Na phiTTai - dUra na 4tI. bhAvArtha : - he mahArAja ! mArA para atyaMta anurAgavALI ane anukULa rahenArI mArI pativratA patnI hatI, te AMsubharyA nayane mArI chAtI bhIMjavI rahI hatI. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnirgathIya 4ra7. mAruM duHkha joIne mArI navayauvanA patnI mArAthI jANe ke ajANe (pratyakSa ke parokSamAM) anna, pAna, snAna ke sugaMdhita puSpamALA ke vilepana Adi koI paNa padArthanuM sevana karatI na hatI. he mahArAja ! eka kSaNa paNa te mArAthI aLagI thatI na hatI. AvI apAra sevA karavA chatAM te mArI vedanAne dUra karI zakI nahIM, e ja mArI anAthatA hatI. vivecana : anAthatAnAM kAraNoH- (1) vividha cikitsakoe vividha prakAranI cikitsA karI paraMtu mane duHkhamukta karI zakayA nahIM, (2) mArA pitAe upacAra mATe pANInI jema paisA vahAvyA chatAM mane duHkhamukta karI zakayA nahIM, (3) putranA duHkhe duHkhI thanArI vAtsalyanA sAgarasamI mArI mAtA paNa mane duHkhamukta karI zakI nahIM, (4) nAnA moTA bhAIo paNa mane duHkhamukta karI zakayA nahIM, (5) nAnI moTI baheno paNa mane duHkhamukta karI zakI nahIM, (6) anuraktA temaja pativratA patnI mane duHkhamukta karI zakI nahIM. A badhAMmAMthI koI paNa mane duHkhamukta karI zakayA nahIM, mATe kharekhara huM anAtha hato. purANa pura beft - potAnA guNothI asAdhAraNa hovAthI, purAtana nagarothI alaga tarI AvatI zreSTha nagarI. porA paramAT - (1) ghorA-bhayaMkara, je bIjAne paNa DarAve tevI, bhayotpAdinI. (2) paramadAruNA atyaMta duHkha utpanna karAvanArI sabhyaztA - (1) zastrakuzaLa - zalya cikitsA ke zastrakriyAmAM nipuNa cikitsaka (2) zAstrakuzaLa AyurvedavizArada. vA2khAyuM - vAgyAM - caturbhAgAtmaka cikitsA (1) bhiSaka-kuzaLa vaidya (2) bheSaja-anukULa davAo (3) ruSNa-rogInI zraddhA (4) paricAraka-sArI rIte sevA karanAra, A cAra caraNovALI athavA vamana, virecana, mardana temaja svedanarUpa caturbhAgAtmaka athavA aMjana, baMdhana, lepana ane mardanarUpa cikitsA. sthAnAMgasUtramAM - vaidhAdi cikitsAnAM cAra aMga kahyo che. potapotAnAM zAstro tathA guru paraMparA anusAra vividha cikitsakoe cikitsA karI paraMtu anAthI muninI vedanAnuM zamana karI zakyA nahIM. aNuvrayA - kulAnurUpa vrata-AcAravALI athavA sarvathA anukULa AcaraNa karanArI. pasAra ja ji:- teno mArA prati atyaMta anurAga ke vAtsalya hatuM ke mArI pAsethI kayAreya dUra jatI na hatI. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 anAthamAMthI sanAtha banavAno upAya - 31 tao'haM evamAhaMsu, dukkhamA hu puNo puNo / veyaNA aNubhaviuM je, saMsArammi aNaMtae // 31 // zabdArtha:- to A pachI, mAM huM, parva - A rIte, AIsu - vicAra karyo ke, anaMta - A anaMta, saMsAragni - saMsAramAM, tulanA - AvI duHsaha, veyA - vedanA, puNo puNo - vAraMvAra, ne - jo A AtmAne, anumavi8 - sahana karavI paDe che. bhAvArtha :- cArebAjuthI AvI asahAyatA anubhavatAM meM manamAM vicAryuM ke mArA AtmAne A anaMta saMsAramAM vAraMvAra AvI asahya vedanAo anubhavavI paDe che. 32 saiM ca jai muccejjA, veyaNA viulA io / khato daMto NirAraMbho, pavvaie aNagAriyaM // 32 // zabdArtha - na - jo , - ekavAra, - A viDatA - vipula asahya vedanAthI, mundrA - chUTI jAuM to, hato- kSamAvAna, vaMto - IndriyonuM damana karanAra,birAraMbha-anAraMbhI banI, AraMbha rahita banI, pApa kriyAono tyAga karI, sAmAyiM - aNagAra vRttine, palvarUpa : dhAraNa karI lauM. bhAvArtha - A tIvra vedanAmAMthI jo ekavAra chUTakAro thAya, to huM kSamAvAna, IndriyonuM damana karanAra ane nirAraMbhI banI saMyamadharmane grahaNa karuM. 33 evaM ca ciMtaittANaM, pasutto mi NarAhivA / / pariyaTuMtIe rAIe, veyaNA me khayaM gayA // 33 // zabdArtha - ridivA he narAdhipa !, parva - A rIte, ciMtAnuM vicAra karIne, pazuttara - huM sUI gayo, rA - jema jema rAtri, riyakRtI - vyatIta thatI gaI, tema tema, ne - mArI, veyaT = vedanA, vaye gayA = nAza pAmatI gaI ane huM nIrogI thayo. bhAvArtha :- he narapati! ema ciMtana karIne rAtrie huM suI gayo ane rAtri jema jema vyatIta thatI gaI, tema tema mArI tIvra vedanA kSINa thatI gaI ane huM nIrogI thaI gayo. 34 tao kalle pabhAyammi, ApucchittANa baMdhave / khaMto daMto NirAraMbho, pavvaio'NagAriyaM // 34 // zabdArtha :- to A pachI, jene bIjA divase, mAni - prAtaHkALa thatAM ja, gaMdharva - Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnirgathIya | 425 | mAtApitA tathA baMdhuvargane, bApuccharAja - pUchIne. bhAvArtha :- tyAra pachI bIjA divase prAtaHkAle ja nIrogI thatAM huM svajanone pUchIne kSamAvAna, indriyonuM damana karanAra ane pApakriyAthI rahita thaI aNagAra dharmamAM pravrajita banyo, muni banyo. 35 tao'haM NAho jAo, appaNo ya parassa ya / savvesiM ceva bhUyANaM, tasANaM thAvarANa ya // 35 // zabdArtha :- to - dIkSA aMgIkAra karavA para, mAM-huM, akho - potAno, parasa - bIjAno tathA, talA trasa, thAvaraNa sthAvara, savvala veva - badhA, mUkAI jIvono, bAho nAtha, gAo - thaI gayo chuM. bhAvArtha :- pravrajyA lIdhA pachI huM mAro potAno ane bIjAno, sarva trasa (hAlatAM cAlatAM jIvo) tathA sthAvara (sthira rahenArA) jIvono paNa nAtha-rakSaka thaI gayo chuM. 8 appA NaI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / ___ appA kAmaduhA dheNU, appA me gaMdaNaM vaNaM // 36 // zabdArtha :- P = mAro, pote, 3 = AtmA ja, veyara - vaitaraNI, jIruM = nadI che, phUlIma - kUTazAlmali vRkSa che, vAmaku dhenU - badhI IcchAone pUrNa karanArI kAmadugdhA dhenuM che, ra = naMdana, va = vana che. bhAvArtha :- he rAjanuM! AtmA pote ja potAnA mATe vaitaraNI nadI ane kUTazAlmali vRkSa jevo duHkhadAyI che tathA AtmA pote ja potAnA mATe kAmadugdhA gAya ane naMdanavana samAna sukhadAyI che. 37 appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiya-supaTTio // 37 // zabdArtha :- suhANa - sukhono, duhANa - duHkhono, vattA - karanAra che, virA - sukhaduHkhane kApanAra paNa, juo - zreSTha mArgamAM cAlanAra, mitta = mitra che, huya durAcAramAM pravRtti karanAra AtmA ja, matta - zatru che, upavA - he nRpa, he rAjanuM! bhAvArtha :- AtmA pote ja potAnAM duHkhano kartA che ane pote ja sukha duHkhane dUra karanAro vikartA che. sapravRttimAM sthita AtmA ja potAno mitra che ane duSpavRttimAM sthita AtmA ja potAno zatru che. vivecana :anAthatA dUra karavAnA upAyo:- prastuta pAMca gAthAomAM anAthatA dUra karI sanAtha banavAno upAya Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 pradarzita karyo che, tenA dvArA anAtha ane anAthanI vyAkhyA paNa spaSTa thAya che. je svayaM potAnuM bIjAnuM rakSaNa karI zake, te sanAtha che ane je svayaM potAnuM ane bIjAnuM rakSaNa karI zakatA nathI ke duHkhathI mukta karI zakatA nathI, te anAtha che. anAthatA dUra karavAnA upAyo kramazaH A pramANe che- (1) A saMsAranI koI paNa vyakti ke vastu mArI vedanAne ke duHkhane dUra karI zakatI nathI, tevI svayaMne anAthatAnI anubhUti thavI. (2) anAthatAnA mULabhUta kAraNabhUta karma ane karmaphaLanuM ciMtana karavuM. (3) anAthatA dUra karavA pravrajyA grahaNano daDhatama saMkalpa karavo. saMyamanuM pAlana karavAthI potAnA AtmAnuM durgatithI rakSaNa thAya che ane trAsa-sthAvara Adi samasta jIvone abhayadAna maLavAthI jIvonuM paNa rakSaNa thAya che, tethI saMyamI muni sanAtha banI jAya che. na - 'duHkSamA' no artha che- duHsahya, A vedanAnuM vizeSaNa che. nne khabhA ni :- be artha (1) kalya arthAt nIrogI thaIne, prabhAta- prAtaHkALamAM (2) kalya - AvatI kAle, ciMtanAdinI apekSAe bIjA divase prAtaH kALe. paSya riyaM :- (1) pravrajyA grahaNa karIza arthAt gharathI pravrajyA mATe niSkramaNa karIza. pachI aNagAratva arthAt saMyamane aMgIkAra karIza. (2) aNagAra dharmanA pAlana mATe pravajyA grahaNa karIza. (3) gharano tyAga karI muni banIza. to daMgA gAma :- (1) AtmA jyAre Indriya ane mananI tathA sAMsArika padArthonI gulAmI re che, tyAre potAno nAtha banI jAya che. (2) muni thaI javAthI bIjAono paNa nAtha thAya che kAraNake vAstavika sukha jene aprApta che tene prApta karAve che; jene prApta thayuM che tene rakSaNano upAya batAve che, e kAraNe muni bIjAno nAtha bane che. (3) trasa-sthAvara jIvono rakSaka hovAthI muni samasta prANIono nAtha kahevAya che, nizcaya daSTie satu pravRtta AtmA ja potAno nAtha che ane duSpavRtta AtmA ja anAtha che. AtmA ja mitra ane zatru - AtmA svayanuM hita karanAra hoya, to mitra che ane ahita karanAra hoya, to zatru che. duSpavRttiomAM sthita sarva duHkhanA hetubhUta AtmA vaitaraNI nadI che ane sampravRttimAM sthita sarva sukhanA hetubhUta AtmA ja kAmadhenu ane naMdanavana Adi rUpa che. tAtparya e che ke svayaMnA AcaraNa anusAra AtmA pote ja karmasaMgraha karI duHkhI ane sukhI thAya che mATe tapa ane saMyama vaDe AtmaguNonI vRddhi karavI te ja zreSTha che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnigraMthIya 427 | anya prakAranI anAcatA :38 imA hu aNNA vi aNAhayA NivA, tamegacitto Nihuo suNehi / NiyaMThadhamma lahiyANa vi jahA, sIyaMti ege bahukAyarA NarA // 38 // zabdArtha :- HT - A, 3NA vi- bIjA prakAranI, bIjI paNa, apAyA - anAthatA che, te = tene tame, dago = sthiratApUrvaka, pitto = ekAgra citte, sudi = sAMbhaLo, gada = jema ke, kiMtha - nigraMthadharmane, diyA vi. prApta karIne paNa, pa - keTalAka, vahuwAyarI- atyaMta kAyara, nirbaLa sAdhaka, cha, manuSya, rIti - dharmanA viSayamAM zithila thaI jAya che. bhAvArtha :- he rAjana ! A eka bIjI paNa anAthatA che; te zAMta citte ekAgra thaI sAMbhaLo. ghaNA evA kAyara-nibaLa sAdhaka hoya che, je nigraMtha dharma aMgIkAra karIne paNa tenuM AcaraNa karavAmAM duHkhAnubhava kare che arthAt tenuM AcaraNa karavAmAM zithila thaI jAya che. 39 jo pavvaittANa mahavvayAI, sammaM ca No phAsayai pamAyA / aNiggahappA ya rasesu giddhe, Na mUlao chiNNai baMdhaNaM se // 39 // zabdArtha :- no - je sAdhu, brA -dIkSA laIne, panIya - pramAda vaza, madhyayAruM - pAMca mahAvratonuM, sAM samyapha prakArathI, no pAlava - pAlana karato nathI, mANasAdavA - indriyone AdhIna banIne, lesu - rasomAM, giddhagRdha rahe che, je - te sAdhu, saMpa karmonAM baMdhano, mUtrano - mULathI, 5 - nathI, chavkhaDu (chidda) - kApI zakato. bhAvArtha :- je pravajyA grahaNa karIne pramAdavaza mahAvratonuM samyaka pAlana karato nathI, potAnA AtmAno nigraha karato nathI arthAt mana ane indriyone aMkuzamAM rAkhato nathI, rasa Adi indriya viSayomAM vRddha thaI jAya che, te bhikSu rAgadveSa rUpa saMsAranAM baMdhanane mULathI chedI zakato nathI arthAtu samasta karmakSaya karI mukta thaI zakato nathI. 40 AuttayA jassa Na asthi kAi, iriyAe bhAsAe tahesaNAe / AyANa Nikkheva-duguchaNAe, Na vIrajAya aNujAi maggaM // 40 // zabdArtha :- riyA - IryA, mAlA - bhASA, palANa - eSaNA, mAyA biheva - AdAna bhaMDamatta nikSepaNA samiti, tA luguNA tathA pariSThApanA samitimAM, nasa = je sAdhune, vA- kAMI paNa, ADayA- upayoga, na sthi nathI, vIragAyuM - bhagavAna mahAvIre kahelA, mam - saMyama mArganuM, " ajugA- anusaraNa karato nathI, pAlana karato nathI. bhAvArtha :- je sAdhu IrSA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepa tathA uccAra pAsavaNAdi pariSThApana Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra8 zrI uttarAdhyayana sUtra-1 Adi pAMce samitimAM kAMI paNa upayoga (sAvadhAnI) rAkhato nathI, te bhagavAna mahAvIre kahela saMyama mArganuM pAlana karato nathI ke pAlana karanAra hoto nathI. 41 ciraM pise muMDaI bhavittA, athiravvae tava - NimehiM bhaTThe / ciraM pi appANa kilesaittA, Na pArae hoi hu saMparAe // 41 // zabdArtha :- vitti - ghaNA lAMbA samaya sudhI, muMDarpha = muMDaruci, sAdhu vezamAM, vittA banIne, rahIne, adhiravvar = asthira vratavALA ane, tava-khiyahiM = tapa ane niyamothI, bhadre bhraSTa che, je - te sAdhu, vitti - ghaNA samaya sudhI, appALa = potAnA AtmAne, vittelattA - kalezayukta karIne paNa, duHkha ApavA chatAM, haiM - nizcaya, saMpaRTE = saMsArathI, paraN = pAra, La hor = thaI zakato nathI. = bhAvArtha :- je dIrghakALa sudhI sAdhuveSamAM rahIne paNa ahiMsAdi vrata-niyamomAM asthira thaI jAya che, tapazcaryAdi anuSThAnathI bhraSTa thAya che, te sAdhu ghaNAM varSo sudhI kezaluMcana vagere ghaNAM kaSTothI potAnA dehane duHkha ApavA chatAM saMsArathI pAra thaI zakato nathI. 42 polle va muTThIjaha se asAre, ayaMtie kUDakahAvaNe vA / rADhAmaNI veruliyappagAse, amahagghae hoi hu jANaesu // 42 // zabdArtha :- ST - je rIte, poiva - polI (khAlI), muThThI - muThThI, asAre - asAra che, vA ane, sTUDanhAvaLe - khoTo sikko, ayaMtir - anupayogI hoya che, rAhAmaLI - kAcano TukaDo, veliyappAle - vaiDUryamaNinI samAna prakAza karanAra hovA chatAM paNa, gALaNyu = jANakAra puruSonI sAme, OM = cokkasa te, amahaSar = alpamUlyavALo, hor = thaI jAya che. = bhAvArtha :- jema khAlI muThThI asAra hoya che, khoTA sikkAno koI upayoga hoto nathI ane kAcano TukaDo vaiDuryamaNinI jema camakato dekhAvA chatAM jANakAra vyakti pAse te mUlyahIna thaI jAya che, tema saMyamAcAranuM pAlana na karanAranI mokSamArgamAM kaMI kiMmata hotI nathI. vivekI puruSomAM te prasaMzanIya hoto nathI. 43 kusIla liMga iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya bUhaittA / asaMjae saMjaya lappamANe, viNighAya-mAgacchai se ciraMpi // 43 // zabdArtha:- phda = A manuSya janmamAM, dhulIta livaM = kuzIla avasthAne, dhArA = dhAraNa karIne tathA, rUptiAya - muninAM bAhya cihnone dhAraNa karIne tenA dvArA, jaiviya = potAnI AjIvikAnuM, vyUhA = poSaNa karato, asaMyamI jIvana vyatIta karato, asaMgar = asaMyata hovA chatAM paNa, saMnaya tappamALe - potAne saMyata batAvanAra, che - te sAdhu, vi pi = ghaNAM lAMbA samaya sudhI, viLiyAya Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnirgathIyA 429 - vinAzane, Acha = prApta kare che arthAt durgatimAM duHkha bhogave che. bhAvArtha :- je AcArahIna- kuzIla avasthAne dhAraNa karIne, RSidhvaja eTale muni vezamAM rajoharaNa vagera cihno dhAraNa karIne jIvananuM poSaNa kare che arthAta AjIvikA calAve che ane kharekhara asaMyata hovA chatAM je saMyati (tyAgI) tarIke oLakhAve che, te sAdhu dIrghakAla paryata janma maraNanAM duHkhane pAme che. 44 visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM, haNAi satthaM jaha kuggahIyaM / eso vi dhammo visaovavaNNo, haNAi veyAla ivAvivaNNo // 44 // zabdArtha - pada - je rIte, viyaM - pIdheluM, vAlajUThuM - kAlakUTa nAmanuM, visaM jhera, rASTra - prANano nAza kare che, zu hAM - avaLuM pakaDAyeluM, salya - zastra potAno ja ghAta kare che, va , jema, avivALo- samyak prakAre vaza na karelo, veyAta-vaitAla deva, pizAca, pakSo A, dhano vi - dharma paNa, vilovavaULo zabdAdi viSayonI AsaktithI yukta, hApha- sadgatino vinAza kare che. bhAvArtha :- jema mRtyu prApta karAvanAruM pIdheluM viSa, UMdhuM pakaDeluM zastra ane aniyaMtrita vaitAla (pizAca) vinAzakArI hoya che, tema viSayabhoganI AsaktithI yukta cAritradharma paNa sadgatino vinAza kare che arthAtu AtmA mATe ahitakara thAya che. 45 je lakkhaNaM suviNaM pauMjamANe, Nimitta-koUhala saMpagADhe / kuheDa-vijjAsava-dArajIvI, Na gacchai saraNaM tammi kAle // 45 // zabdArtha :- je - je sAdhu, nagi - lakSaNazAstrano, suva - svapnazAstrano, pAMgamA = prayoga kare che, nimitta-jhahata saMpaI = bhUkaMpAdi nimittazAstra ane kautuka vagerenA prayoga karavAmAM rata rahe che, su-vijJAsava-vAralIlI - kueTaka vidyAyo jemAM hiMsA, asatya Adi AzravonuM Agamana thAya che, te vidhAthI AjIvikA kare che te sAdhu, tani vAre- karmonAM phaLa bhogavavAnA samaye, sarakhe - koInA zaraNane, cha = prApta thato nathI. bhAvArtha :- je lakSaNavidyA, svapnavidyAno prayoga kare che, je nimittazAstra ane kautukakArya arthAt IndrajAla vagere prayogamAM atyaMta Asakata rahe che, je khoTuM Azcarya utpanna karanAra maMtra-taMtra vidyA vaDe AzravadvAronuM sevana kare che athavA tenAthI jIvananirvAha kare che, tevA kusAdhune karmaphaLa bhogavatI vakhate kuvidhAo zaraNabhUta thatI nathI arthAt durgatimAMthI bacAvI zakatI nathI. kA tamaMtameNeva u se asIle, sayA duhI vippariyAsuvei / / saMdhAvai Naraga tirikkha joNi, moNaM virAhittu asAhurUve // 46 // zabdArtha - aNIdune mAtra sAdhuno veSa dhAraNa karanAra paNa bhAvathI asAdhu, je - te, alIne Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 430] zrI uttarAdhyayanasUtra-1 - kuzIla (cAritrabhraSTa) sAdhu, tame = atyaMta, tameva = ajJAnarUpI aMdhakArathI, moLa = cAritranI, viraha-virAdhanA karIne, tA - sadeva, kuhA-duHkhI thato, variyAsu (viMriyAmuve) viparIta bhAvane pAme che, paralijilla gAI naraka, tiryaMca vagere durgatiomAM, tayAva- jAya che arthAt utpanna thAya che. bhAvArtha :- veSadhArI kazIla sAdhu potAnA ajJAnarUpa aMdhakArathI viparIta daSTivALo ane viparIta avasthAvALo banI sadA duHkhI thAya che. te munidharmanI virAdhanA karIne satata duHkha bhogavato naraka ane pazu yonimAM gamana kare che. 47 uddesiyaM kIyagaDaM NiyAgaM, Na muMcai kiMci aNesaNijjaM / aggI vivA savvabhakkhI bhavittA, ito cue gacchai kaTu pAvaM // 47 // zabdArtha :- kaliyaM - je sAdhu audezika, varIyA- kharIdelA, LiyA - AmaMtrita AhAra, anefi - sadoSa bhikSA, vivi = kAMI paNa, C = nathI, muMja = choDato arthAt badhuM ja grahaNa karI le che, te, vinA - agninI samAna, sadgamahI- sarvabhakSI, virA - thaIne, phato - ahIMnuM, rUpa - AyuSya pUruM karIne, pAva pApakarmone, varlDa - upArjita karIne, cha - durgatimAM jAya che. bhAvArtha :- je bhikSa, sAdhunA uddezyathI banelo, sAdhu mATe kharIdelo, AmaMtraNathI prApta thayelo AhAra vagere sadoSa bhikSA grahaNa kare che, koI paNa prakAranA aneSaNIya AhArane choDato nathI, te agninI jema sarvabhakSI thaIne, pApakarmono saMgraha karI, ahIMnuM AyuSya pUrNa karIne pachI durgatine pAme che. 48 Na taM arI kaMThachettA karei, jaM se kare appaNiyA durappA / se NAhai maccumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNo // 48 // zabdArtha :- kuraNa - durAcAramAM pravRtta thayelo, te - te potAno, maLI = AtmA, 4 - jeTalo, re - anartha kare che, ahita kare che, chettA - gaLuM (kaMTha) kApanAra, ara7 - zatru paNa, - nathI, - karI zakato, yAvihUNo - dayA rahita arthAt saMyama rahita, re - A AtmA, navumudaM mRtyunA mukhamAM, ghare pahoMcelo, pachAputAveja - pazcAtApa karato, khAda6 (hindu) - A vAtane jANaze, eTale potAnI duSTa pravRti yAda karI pazcAtApa karaze. bhAvArtha :- mastakane chedanAra zatru je anartha na karI zake, te anartha duSpavRttizIla durAtmA kare che. dayA bhAvanI upekSA karanAra saMyamahIna manuSya jyAre mRtyunA mukhamAM jAya che tyAre ja te A bAbata samaje che ane pachI khUba pastAya che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnigraMthIya. [ 431 ] 49 NiraTThiyA NaggaruI u tassa, je uttamaTuM vivajjAsamei / ime vi se Natthi pare vi loe, duhao vi se jhijjai tattha loe // 49 // zabdArtha :- tala - AvA muninI, - nagnarUci, saMyamamAM rUci, nirIyA - nirarthaka che, ne - je, 3ttamad - saMyamanI, vizvAsane - virAdhanA kare che, te - A AtmAne mATe, rU - A, topa - lokavi- ane, pavi- paraloka banne, sthi nathI arthAt banne bagaDe che, tattha - A rIte banne lokanA abhAvamAM, topa = lokomAM, kuda = banne prakArathI, phi = ciMtita thaI kSINa thAya che. bhAvArtha :- je sAdhu saMyamanI virAdhanA kare che tenI zramaNyamAM ruci arthAt saMyama svIkAranuM prayojana vyartha thaI jAya che. tenA mATe na to A loka saphaLa che ke na paraloka baMne lokanA prayojanathI zUnya hovAthI lIdhe baMne lokane bagADIne te bhikSu duHkhI thAya che. 50 emeva'hAchaMda kusIlarUve, maggaM virAhittu jiNuttamANaM / kurarI vivA bhogarasANugiddhA, NiraTusoyA pariyAvamei // 50 // zabdArtha - prava - A rIte, mAchala lIna ve - svacchaMdI ane kuzIla, cAritrabhraSTa sAdhu, nipuramALa - jinendra bhagavAnanA uttama, ma - mArganI, virAgi - virAdhanA karIne, moralApujA = bhogarasamAM Asakta banIne, riphuloyA = nirarthaka zoka karanArI, surata jivA - kararI-pakSiNI samAna, pariyAMvameTTa - paritApane prApta thAya che. bhAvArtha :- jema bhogarasanI lolupa gIdhaDI (pakSiNI) nirarthaka zoka karI duHkhI thAya che. temaja durAcArI ane svachaMdI sAdhu paNa jinezvara bhagavAnanA uttama mArganI virAdhanA karIne duHkha pAme che. vivecana : sanAthathI anAtha thatAM sAdhako:- prastuta 13 gAthAo (gAthA 38 thI 50 sudhI) mAM anAthI muni dvArA viziSTa prakAranA anAthanuM kathana che. je sanAthatAnA paMthe prayANa karIne paNa punaH potAnI duSpavRttinA kAraNe anAtha banI jAya che, ahIM te anAtha sAdhakonA nimnokta doSo darzAvyA che - (1) nigraMtha dharma aMgIkAra karIne kAyaratAthI zithilAcAranuM sevana karavuM (2) dIkSita banI pramAdavaza mahAvratanuM samyapha pAlana na karavuM (3) Atmanigraha na karavo. (4) rasAsakata (rasAdimAM Asakta) (5) pAMca samitionAM pAlanamAM upayoga rahita (asAvadhAna) (6) ahiMsAdi mahAvratomAM asthira (7) tapa niyamothI bhraSTa, (8) AcArahIna, kevaLa veSadhArI temaja ratnatraya zUnya hovAthI vijJo-jJAnIjanonI daSTimAM mUlyahIna (9)kuzIla temaja muni veSabhUSAthI AjIvikA calAvanAra (10) asaMyamI hovA chatAM potAne saMyamI kahenAra (11) viSayabhogonI lAlasA sAthe muni dharmanuM pAlana karanAra (12) lakSaNa, svapna phaLa batAvanAra Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43ra ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 (13) nimitta, kautuka kAryamAM atyAsakta (14) maMtra taMtra AdithI (jAduonA khela dekhADI) jIvana jIvanAra (15) zIlarahita, gADha ajJAna-aMdhakAragrasta, viparIta daSTivALA, munidharma virAdhaka (16) audezika ane aSaNIya AhAra grahaNa karanAra, agnivat sarvabhakSI (17) duSTa AcAramAM pravRtta, saMyamahIna durAtmA (18) saMyamane dUSita karanAra (19) ubhayaloka - bhraSTa sAdhaka (20) svachaMda, kuzIla temaja jinamArga virAdhaka. uparokta eka ke aneka doSonuM sevana karanAra sAdhaka AtmaguNonuM rakSaNa karI zakatA nathI, tethI te anAtha banI jAya che. rAti -nigraMtha dharmamAM zithila banI jAya che. ni:satvasAdhaka kaSTo temaja parIsahothI vicalita banI duHkhAnubhava kare che, te svaparanI rakSAmAM samartha banI zakato nathI, mATe te anAtha kahevAya che. dujchApa (jugupsanA) - pariSThApana karavAnAM maLamUtra vagere padArtho jugupsanIya hoya che mATe pariSThApanA samiti mATe jugupsanA' zabda prayoga karyo che. uccAra prasavaNa vagere samiti pratye upayogazUnya. aMDaji:- kezaloca mAtramAM jenI ruci che athavA vezamAM rahevAnI mAtra ruci che, je sAdhu jIvananA zeSa AcArathI vimukha rahe che, te nathI tapa karato ke nathI koI niyama pAlanamAM ruci rAkhato. alipa vADA vA:-khoTA sikkAne koI svIkAratuM nathI ane tenAthI vyavahAra paNa cAlato nathI, te sarvathA upekSaNIya hoya che. e ja rIte samyagdarzanAdi ratnatraya rahita sAdhu paNa guru, saMgha vagere dvArA upekSaNIya hoya che. tirtha naviya jUdattA -RSidhvaja arthAt municihna-rajoharaNa vagere saMpUrNa muni veSabhUSAne dhAraNa karanAra ane tenAthI jIvananuM poSaNa karanAra paNa vi ane nisagavavaULo:- kAlakUTa viSa vagerenI jema, zabdAdi viSayonI Asaktiyukta, suvidhAvAdI zramaNadharma paNa vinAzakArI paMthe laI jAya che. zreSTha vastu avaLI thAya to patana kare che. vecANa vAvivALo :- maMtra vagerethI vaza na karelA. aniyaMtrita vaitAla rAkSasa potAnA sAdhakano vinAza kare che. je vastu vikAsane paMthe laI jAya che, te ja vastu avaLI thAya to patana kare che. deTa vinA savAranAvIH- kaheTakavidyA arthAt mithyA AzcaryamAM nAkhanArA maMtrataMtra jJAnAtmikA vidyA; karmabaMdhananA heturUpa hovAthI te AzrayadvAra rUpa che; evI jAdugarI vidyAthI AjIvikA calAvanArane lAIphaviSkAravALIvI kahyA che. pretAtmAne AhavAnakArI vidyAone paNa 'kuheTakavidyA' kahevAmAM Ave che. nimittavo dattasaMpaI -nimitta -bhUta, ane vartamAna saMbaMdhI nimitta batAvavA.kautuka- saMtAnAdi mATe snAnAdi prayoga dekhADavA. A baMne vidyAmAM atyaMta Asakta. tamaMtane 3 se :- gADha mithyAtva ane ajJAnAMdhakAranA kAraNe zIlahIna, dravyasAdhu sadA Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnirgathIya [ 433 ] virAdhanAjanita duHkhathI duHkhI banI, tattvAdinA viSayamAM viparIta daSTi apanAve che. aA vivI sabUmafI :- jema agni, bhInA-sukA dareka lAkaDAne potAnuM bhakSya banAve che, arthAtu bALI nAkhe che, tema dareka paristhitimAM eSaNIya, kalpanIya-akalpanIya badhuM ja laI le che. kudo vi phijha - te kazIla sAdhakane mATe A loka ane paraloka, baMne niSphaLa jAya che. te zarIra kalezanA kAraNabhUta kezaloca vagere kevaLa kaNe ja sahana kare che. tenuM A jIvana sAdhudharmanI vAstavikatAthI dUra hovAthI ane paralokamAM durgatimAM javAthI, te UbhalokathI bhraSTa thaI jAya che. jurI vinavA riphaloyA :- jema gIdha pakSiNI bhogo mATe game teTalo vilApa kare to paNa teno kaI artha nathI, teno vilApa nirarthaka ja che ane te kaSTa pAme che; tema bhogomAM Asakta sAdhunA A loka ane paraloka baMne anarthakArI nIvaDe che. mahAnirgathIya patha ane tenuM phaLa :51 soccANa mehAvi subhAsiyaM imaM, aNusAsaNaM NANaguNovaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya savvaM, mahANiyaMThANa vae paheNaM // 51 // zabdArtha - subhAsacaM- subhASita-sArI rIte kahevAyeluM, "govarSa - jJAnaguNathI yukta, gulAsAM - anuzAsana, zikSAne, sulatAna - kuzIlonAM, mA -AcAraNone, kharAba mArgane, sabsa - sarva, samasta, badhAM, nava - choDIne, maNiyApa - mahAna nigraMthonA, pas - mArge, vaNa vapa - cAle arthAt anusaraNa kare che. bhAvArtha :- buddhizALI sAdhaka A jJAna ane guNathI yukta evI zubha Azayayukta zikSAne, upadezane sAMbhaLIne kuzIlanAM samasta AcaraNone choDIne mahAnigraMtha-tIrthaMkara prabhunA mArge arthAt saMyamamArge gamana kare. 52 carittamAyAraguNaNNie tao, aNuttaraM saMjama pAliyANaM / NirAsave saMkhaviyANa kammaM, uvei ThANaM viuluttamaM dhuvaM // 52 // zabdArtha - parivAranA cAritrAcAranA guNothI yukta thaIne, anuttara-anuttara, pradhAna, saMgama - saMyamanuM, pANiyA = pAlana karIne, ta = tyAra pachI, girave - AzravothI rahita thaIne, me = karmono, saravayA = kSaya karIne, viDanuttama = vizALa eTale sarvottama, thuva - dhruva, nitya, DhALa - sthAnane, mokSasthAnane, 36 - prApta thAya che. bhAvArtha :- A rIte cAritrAcAranA guNothI yukta sAdhaka sarvotkRSTa saMyamanuM pAlana karI, Azrava rahita banI ane pUrvakarmono kSaya karIne sarvottama zAzvata sthAnarUpa mokSane prApta kare che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-1 53 evuggadaMte vi mahAtavodhaNe, mahAmuNI mahApaiNNe mahAyase / mahANiyaMThijjamiNaM mahAsuyaM, se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // zabdArtha - 3 ciMte vi - karma zatruonuM ugrarUpathI damana karanAra, mahAtavo - mahAna tapasvI, madanapurUm -daDha pratijJAvALA, mahAyare - mahAyazasvI, re -A, mahAmuf-mahAmunie, pi - A maerfjayaMtni - mahAnigraMthIya nAmanA, mahAkuvaM mahAzruta adhyayananuM, mahayA - khUba ja, viltha - vistAra sAthe mahArAja zreNikanI sAme, pava(parva) - A rIte, zAhapa - kathana karyuM. bhAvArtha :- A rIte kaThina AcAranAM pAlana sAthe Indriya ane manane vaza karanAra mahAtapodhanI mahAyazasvI, daDhapratijJAvALA (mahApratijJa), mahAmuni anAthI munIzvare A mahAnigraMthIya mahAzrutane khUba vistArapUrvaka (zreNika mahArAjAne) kahyuM. vivecana :mehavi:- 'medhAvI' zabda sAdhakanuM vizeSaNa che. zreNika rAjA mATe medhAvin! (he buddhimAna rAjanuM !) saMbodhana che. anuttara saMgama - yathAkhyAta cAritrAtmaka saMyama athavA zreSTha saMyama, sarvotkRSTa saMyama. varattAvAra jApa - saMyamanI samagra vidhio temaja jJAnAdi guNothI je yukta hoya te 'cAritrAcAra-guNAnvita che. mALiyaMjhinka :- mahAnigraMthIya - nigraMthanA mahAna AcAra, zikSAono bhaMDAra muninI bhaktipUrvaka stuti - 54 tuTTho ya seNio rAyA, iNamudAhu kayaMjalI / aNAhattaM jahAbhUyaM, suThu me uvadaMsiyaM // 54 // zabdArtha :- tuko - muninA upadezathI saMtuSTa-prasanna thayA, jio - zreNika, rAyA - rAjA, vayaMga = kRtAMjali, banne hAtha joDIne, rU = A rIte, 396 = kahevA lAgyA ke he bhagavan! tame, sagA datta - anAthatAnuM, nahAbhUyaM - yathArtha svarUpa, ne mane, juThuM = sArI rIte, 3valiyuM - samajAvyuM che. bhAvArtha :- muni pAsethI sanAtha-anAthanuM rahasya jANIne rAjA zreNike saMtuSTa thaI hAtha joDIne kahyuM - he bhagavan! Ape mane anAthatAnuM yathArtha svarUpa suMdara rIte samajAvyuM che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnigraMthIya [ 435 ] 55 tujhaM suladdhaM khu maNussa jamma, lAbhA suladdhA ya tume mahesI / tubbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya, ja bhe ThiyA magge jiNuttamANaM // 55 // zabdArtha :- mahelI = he maharSi!, tu = tamAro, ku = kharekhara (vAstavamAM), yuddha = sulabha-saphaLa che, tune = tame, tama = vAstavika lAbha, tulA = prApta karyo che, tuP = tame ja, [ sanAtha, sAdhavA - sabAMdhava cho, na - kAraNa ke, be- tame, niputtama - sarvottama jinendra bhagavAnanA, mane - mArgamAM, thi = sthita thayA cho. bhAvArtha :- rAjA zreNika - he maharSi! Apano manuSya janma saphaLa che. ApanI anya upalabdhio paNa saphaLa che. Apa sAcA sanAtha ane sabAMdhava cho kAraNa ke Apa jinezvaranA saMyama mArgamAM sthita cho. 56 taM si NAho aNAhANaM, savvabhUyANa saMjayA / khAmemi te mahAbhAga, icchAmi aNusAsiuM // 56 // zabdArtha :- mAmA - he mahAbhAga!, naM-Apa, anAhA-anAthonA, Tdo-nAtha, - cho, saMga - he muni! tame, savvabhUvAja - samasta prANIonA, bAdo - nAtha cho, he pUjya! jo mAro kaMI aparAdha thayo hoya to te mATe, te - Apa pAse, hAni - kSamA mAguM chuM ane huM Apa dvArA, a liuM - zikSA prApta karavA mATe, upadeza sAMbhaLavA mATe, chAmi - IcchA karuM chuM. bhAvArtha :- he saMyata ! Apa badhA anAtha jIvonA nAtha cho, he mahAbhAga ! huM ApanI kSamA mAguM chuM ane huM ApanI pAse upadeza sAMbhaLavA IcchuM chuM. 57 pucchiUNa mae tubbhaM, jhANavigyo ya jo kao / NimaMtiyA ya bhogehiM, taM savvaM marisehi me // 57 // zabdArtha :- ma = meM tamArI pAse pravrajyAnuM kAraNa, puchapa = pUchIne, go = je, tuN = tamone, sphavivo = dhyAnamAM vidana, go karyuM che, va = ane, paraMbhogone mATe,fmatiyA = nimaMtrita karIne tamAro je aparAdha karyo che, te = tene, sabaM = badhA aparAdhone mATe, mane, rileTi - kSamA pradAna karo. bhAvArtha :- meM Apane prazno pUchI ApanA dhyAnamAM vidana karyuM ane bhogo bhogavavA AmaMtraNa ApyuM, te badhA aparAdhonI Apa mane kSamA karo. 58 ____ evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAi bhattie / saoroho sapariyaNo sabaMdhavo, dhammANuratto vimaleNa ceyasA // 58 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [43s | zrI uttarAdhyayanasUtra-1 zabdArtha :- parva A rIte, rAyasIho - rAjAomAM siMha samAna parAkramI, - te rAjA zreNika, kAratI siMha samAna te anAthI muninI, paramA-utkRSTa, maNi-bhaktipUrvaka, tharALa = stuti karato, sorodo = potAnA aMtaHpura sAthe, sapariyaLo = parivAra sahita ane, savayavo = baMdhuo sahita,vimona veyasa = mithyAtva rahita, nirmaLa cittathI, thapuro =dharmamAM anurAgI banI gayA, samyakatva prApta karI lIdhuM. bhAvArtha :- A rIte rAjAomAM siMha samAna parAkramI zreNika mahArAjAe parama bhaktithI te siMha samAna anAthI muninI stuti karI, potAnAM aMtaHpura, svajana ane sakala kuTuMba sahita mithyAtva rahita nirmaLa citte dharmamAM anurakta banyA, arthAt samyatva prApta karI lIdhuM. __ Usasiya-romakUvo, kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA, aiyAo NarAhivo // 59 // zabdArtha :- jhaliya-ronakUvo harSathI romAMcita thato te, pAdiM - pradakSiNA, kaLa - karIne, sirasA - mastaka namAvI, praviNa - vaMdanA karI, mAgo - potAnA sthAna para gayA. 59 bhAvArtha :- munirAjanA amRta samAgamathI rAjA romeromamAM harSa anubhavI rahyo hato. te muninI pradakSiNA karI, mastaka namAvIne vaMdana karI potAnA sthAne pAchA pharyA. vivecana : tAmAM sutA - suMdara, varNa, rUpa vagerenI prAptirUpa lAbha athavA dharmavizeSanI prAptirUpa lAbha. ApanA A badhA lAbha saphaLa che. varodho aUTIYllAdaH- rAjAomAM ati parAkramI hovAthI zreNikane zAstrakAre rAjasiMha kahela che tathA karma vidAraNa karavAmAM parAkramI hovAthI munine aNagArasiMha kahela che. anAthImuninA guNo - 60 iyaro vi guNasamiddho, tiguttigutto tidaMDavirao ya / vihaga iva vippamukko, viharai vasuhaM vigayamoho // 60 // - tti bemi zabdArtha :- guNado - guNothI samRddha, tiri gutto-traNa guptiothI gupta, tivaMdaviro = traNa daMDathI nivRtta banelA, ro vi - anAthI muni, vijAyanoho - mohathI rahita banIne, vidA va - pakSInI jema, viSamuko- baMdhana rahita thaI, vasudaM - pRthvI para. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhyayana-20:mahAnigraMthIya. 497. bhAvArtha - anAthI muni sAdhunA 20 guNothI samRddha, traNa guptithI gusa, traNa daMDathI virata, mohamukta thaIne A vasuMdharAmAM pakSInI jema apratibaddha thaine saMyamamAM vicaraNa karavA lAgyA. - ema bhagavAne kahyuM che. vivecana : mahAnigraMtha muninI vizeSatAo :- prastuta gAthAmAM adhyayanano upasaMhAra karatAM mahAnigraMthamuninI vizeSatAo pradarzita karI che (1) sAdhunA 27 guNothI athavA kSamAdi guNothI saMpanna. (2) mana, vacana ane kAyAnuM gopana karanAra. (3) mana, vacana, kAyAnI azubha pravRttiothI nivRtta. (4) pakSIvat dareka prakAranAM baMdhanothI rahita arthAtu dravyabhAva parigrahathI rahita (5) mohamukta athavA kevaLI ke vItarAgI. upasaMhAra :- anaMta saMsAramAM paribhramaNa karanArA ajJAnI prANIo anAtha che. dharmane samajI, saMyamano svIkAra karanAra potAnA ane bIjAnAM nAtha thaI jAya che. saMyama grahaNa karyA pachI sanAtha banelA zramaNane jinAjJArUpa saMyamAcAranI samasta vidhionuM sArI rIte pAlana karavuM, te parama kartavya che. je A kartavyamAMthI cUkI jAya, ALasu ke sukhazIla thaI jAya to te bIjA prakAranA anAtha thaI jAya che. kAraNa ke saMyama niyamonuM barAbara pAlana na karavAthI te potAnA AtmAnI durgatithI rakSA karI zakatA nathI, tethI te anAtha kahevAya che mATe saMyamano svIkAra ane tenuM pUrNa pAlana karI sAcA sanAtha thavuM joIe, e ja A adhyayanano sAra che. I adhyayana-20 saMpUrNa | Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 438 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 pariziSTa-1 'vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya pRSTAMka vaSaya 134 312 231 294 pRSTAMka 330 134 142 256 383 328 ra9 15 ra94 pa1 164 435 204 78 101 a| aicchiyA aimAyAe akammaceDe akAmakAme akAmamaraNaM akuuhale akue akalevaraseNiM akAmakAme akkosejjA aggalaM-mA aggI vivA savvabhakkhI acavale - ayapaNa ajjJavasANammi sohaNe aTThAe va aNaTThAe aTThajuttANi aNNappamatte dhaNamesamANe aNAghAyaM aNNAyaesI aNNAesI aNNAyaesI aNAriyA aNiyANo aNissio aNukkasAI aNukaMpao aNucce aNuttare, aNuttaraM aNegavAsANauyA attha dhammagaI atthadhammovasohiyaM attapaNNahA adINA adhuve asAsayammi apaDikkaMtassa appakamme aveyaNe appapANe - appabIyaMmi appamajjiyaM apparae apramAda sAdhanAnA nava mULamaMtra appA ceva dameyavvo appA daMto suhI hoi appicche appakukakue appuTThAi abale jaha bhAravAhae abbhudae bhoe abrahmanA sAta duSpariNAma amAi amohA ayavva araI - mA aranAtha bhagavAna arahA avidhAjanita avasthA asamANo care asIle visIle ahijjavee ahIvegaMta diTThie ahuNovavaNNasaMkAsA aMgapaccaMga - aMgapratyaMga aMgavijjaM - aMgavidyA 15 176 305 268 104 204 294 273 128 58 284 191 221 358 408 121 408 117 rarara 201 266 ra57 u80 108 130 415 upara 318 148 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 ) | 438 viSaya pRSNaka pRSyAMka 296 ra96 14 102 126 rara1 428 428 13) 101 264 143 295 199 2 189 u77 rara5 u80 368 15 230 383 aMtarikSa nimitta aMgavikAra vidyA A AiNNe AesaM AcArahIna brAhmaNa AtmA ja mitra ane zatru AtmAnI siddhi AmaMtayAmo AmiSa Ayavagesae AcAraM AraNNagA muNi AriyattaNaM AloyaNa AsasAe - AzaMsAthI AsIviso - AzIviSa AsuriyaM disaM AjJA ane nirdeza omacelae iDDhI IgitAkAra saMpanna uggatavo uccAvayAI ujjukaDe udAyana rAjA upapAtakAraka ummajjA uvaciTTha uvasaMta mohaNijjo uvahANa uvavAiyaM - aupAtika egacare egapakkhaM viSaya ka | kaNakuMDagaM karakaMDU-pratyeka buddha kallANaM aduvA pAvagaM kaliNA jie kalle pabhAyammi kAgiNIe kAmagiddhe kAmaguNe kAmabhogesu kAmarUvaviuvviNo kAlI pavvaMga saMkAse kAleNa ya ahijjittA kAvoyA kAzIrAja naMdana kiccANa kiMpAgaphalANaM - [&Asa kIDa kuiyasaI kuDaya ane bhitti vacce aMtara kurarI vivA NiraTThasoyA kulaputra kusaggeNa tu bhuMjae kaMdukuMbhIsu kuheTaka vidhA kuMthunAtha bhagavAna kesANa bhAyaNaM kohaM asaccaM kuvijjA kaMdiyasadaM khajjai bhujjai khattio, caMDAla, bukkaso khaviyAsave khaDDuyA kheyANugae khaMti sohikaraM galiyassa 136 228 310 310 435 11 17ra 400 434 357 383 226 294 39 133 11 15 1pa7 310 223 71 338 25 10ra ra97 225 egayA egaMtamahiTThio 158 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 zrI uttarAdhyayanasUtra-1 pRSNaka viSaya pRSNaka 104 333 pa1 121 3ra9 u08 167 150 143 245 294 204 88 425 172 28 228 19 285 425 104 u80 7ra 273 u78 viSaya gANaMgaNie gAmakaMTagA - Ama gurUparibhAvae gaMThibhee gaMDavacchAsu gaMthaM ghayasittivva pAvae ghoramuhuttA ghorA paramadArUNA ghorAsama ghoraparakkamo ghoraM ghora parakammA cAuppAyaM - yatubhama thitsiA cIrAjiNaM ceie vacche caMDIrUdrAcArya caMDAliyaM chavi pavvAo chinna vidyA chaMdaM nirohaNa jaya cakravartI javaNaTThAe javasaM jahAsuyaM jahA ya aggi jAivijjAvihUNA jAiparAjio jAyamee jAyAe ghAsamesijjA jAyA puttA Na...tANaM NagiNiNaM paTTehiM gIehi vAiehiM Na saMtasaMti maraNaMte Na hoi asuyANa logo NAi ucce vA pIe vA NANAsIlA NAyaputte - zAtaputra NAsaNNe NAidUrao NijjAittA NiyAgaTThI NiyANaM NiyANachiNNe NiyAvitti NiraTThANi NirAmisA, sAmisaM NirUTThAi Nisate NihuyaM NIsaMke NeyAuyaM No iMdiyagejja | tava Niyama saMjamadharaM tavaM khaMti mahiMsayaM tAI tAlaNA tajjaNA vaha baMdha tirIDI ttibemi tiMduyarUvaravavAsI tivvacaMDapagADhAo tiviheNa NANukaMpe tottagavesae taoDahu NAho jAo thaNiyasaI | thAvara jaMgama damIsare dazArNabhadra rAjA dazAMga dasuyA dvimukharAya dIvappaNadve duguMchaNAe 107 ra95 143 u80 178 29 400 297 u1 147 126 16 27ra 226 244 126 26 428 u10 147 268 105 256 108 25 36ra 81 188 365 87 434 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 ) 441 viSaya pRSNaka durAsayaM 128 435 126 321 395 142 296 223 278 78 328 86 269 285 160 320 viSaya payAhiNaM parakaDaM piMDa pariNNAyA paridAheNa parisaMkamANo palhatthiyaM pavvaie aNagAriyaM pahINaputtassa pADhavaM zarIraM pANANi bIyANi hariyANi pAvakammehi pAvaparikkhevI pAviyAhiM diTThIhiM pAsa jAipahe pAsa payaTThie pAsAesu gihesu paMcAlaguNo vavayaM piMDassa pANassa puideha pujjasatthe puNNapayaM puvvasaMjogaM puvvA vAsasayA bahU posahaM paMcakusIla paMjaliuDo paMDita maraNanA traNa prakAra paMtovahiuvagaraNaM paMsupisAyabhUe phAsA phAsuyaM bajjhai balavAhaNe bahUNaM bahugaNe bahiM vihArAbhiNi viducittA dussIla dussAhaDaM dhaNaM hiccA duhao vi se jhijjhai duhI devAdi zabdonAvizeSArtha devo doguMdago dosapaosehi daMDavidyA dhaNapayaNa pariggahAo dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre dhamaNisaMtae dhammaparAyaNA dhammArAme dharmazraddhAnuM mahattva dharma zravaNanuM mahattva dharma sArathi dhuve Nicce sAsae dhatisaMpannatA dhoreyasIlA nagnati rAjA nirupakrama AyuSya nitava sAta paiNNavAI pakkhapiMDa pakkhI pattaM samAdAya paccupaNNaparAyaNe pacchA pariNNAya malAvadhaMsi paDicchiNNammi saMvuDe paDibuddha paDisaMjale paDisalINe paNNe paNiyaM bhattapANaM pamAeNaM - pramA 321 256 120 136 28 278 35 183 142 72 81 204 15 120 106 u34 15 110 220 128 205 295 144 336 10 263 318 2O1 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra viSaya bahuyaM mA Alave bahuzrutanI vividha upamAo bAlajIvonA pAMca bheda bAlamaraNanA 12 prakAra buddhapurA buddhovadhAha baMbhe saMtititthe bha bhayabheravA bhayavaM bharata cakravartI bhavasthiti - kAyasthiti bhAvaNAhiM suddhAhiM mArakaMpanI - bhADapI bhUipaNNA bhUtAdiA | bhUminimitta bhoi bhUyAI ma maghavA cakravartI - manuSyattvanI durlabhatAnA dasa ddaSTAMto manuSyatvanI prAptinA bAdhaka kAraNo manuSyajanmanI durlabhatAnA 12 kAraNo manohara, manorama malapaMkapuvvayaM mahappA mahAjaso | mahANubhAgo mahApadma cakravartI | mahAbala rAjarSi | mahAsukkA mAyaSNe mAhaNe |ma-mRga micchAdaMDo pajaha |f<Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 ) | 443 | puSyAMka 319 330 104 180 pRSyAMka 318 130 ra93 230 294 121 238 134 17ra 226 238 356 353 viSaya visaM tAlauDa vuggahe vusImao vedehI veyA ahIyA Na... tANaM veyAvaDiyaM veyaviyA'yarakkhie verANubaddhA vesAlie vosaTThakAo zruta vinaya pratipatti zAMtinAtha bhagavAna sakAmamaraNaM sagara cakravartI saNNAipiMDaM jemei saNNihI saMcao satthakusalA sanatakumAra cakravartI samaNaM samaya samara samAhi jogehiM sayagghI - zatanI sayaNAsaNAI svapnanimitta svara vicaya savvadisaM savvadaMsI savvaso Nikkasijjai viSaya sahabhuttAsiyANi sahassaM sahie sAsayaM siddhe havai sAsae sisuNAguvva sIeNa pharuseNa vA sIlavaMtA suakkhAya dhammassa supesalAI susaMvuDo suttaM atthaM ca tadubhayaM secanaka hAthI soccA NaccA sopakrama AyuSya sovAgakula sohiM - zuddhi saMkaradUsa..... saMghADI saMthavaM jahijja saMdhimuhe saMyoga hariesabalo hasiyasaI haripheNa cakravartI hiraNNaM suvaNaM hirimaM heukAraNacoio uuu u80 425 355 238 221 105 para 23 148 164 305 296 296 120 295 174 205 10 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA Page #517 -------------------------------------------------------------------------- Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.'' Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Trepa 2ncl2 22112 211 2112 ile 201212 2 112 212 212 12lea ..KAME TRIM 72 Picle 27E dhe ne 22 10 12712 h 2 211212 212 dcl 2277212 2 h 22 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org