Book Title: Vasudev Hindi Part 01
Author(s): Sanghdas Gani, Bhogilal J Sandesara
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005228/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMghaTAgANavAcaka vicita vasudevabhASAMtara: pro.bhogIlAla ja. sAMDesarA ' - pathama khaMDa. prakAzaka zrI jaina AtmAnaMda saMbhA bhAvanagara 0 0 0 0 O- TO SA Jain Education Internatione stere wa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakIla kezavalAlabhAI premacaMda graMthamALA puSpa1 STON2020101NNNNNNN2020 zrIsaMghadAsagaNi vAcaka-viracita vasudeva-hiMDI (bhASAMtara ) prathama khaMDa mULa prAkRta uparathI anuvAdaka che. bhegIlAla jayacaMdabhAI sAMDesarA, ema. e. ardhamAgadhI ane gujarAtInA adhyApaka, zeTha je. je. adhyayana-saMzodhana vidyAbhavana gujarAta vidyAsabhA ( gujarAta varnAkyulara sosAyaTI)-amadAvAda, ne -: prakAzaka : zrI jaina AtmAnaMda sabhA : bhAvanagara ZrA ga ga ga . ga ga thI AtmAna jaina graMthamALA puSpa 2 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prakAzaka :gAMdhI vallabhadAsa tribhuvanadAsa. eNna. sekreTarI, zrI jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanagara. AvRtti 1 lI prata : 1000 vikrama saM. 2007 vIra saM. 2477 Atma saM. 51 - mudrakazAha gulAbacaMda lalubhAI. zrI mahodaya prinTIMga presa, dANApITha-bhAvanagara, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0600000 thA 0000000000 poroOOD0000 50000 hino006 88 nyAyAnidhi zrI 1008 zrI vijayAnandasUri. (asinAma zrImAtmArAma mhaa2|04. ) sadarAtayAmAmmAnivi jainAcArya zrI zrI 20 bhImAdajamAnanda rijAtmArAmajI) mazarAja ma . . song oOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOooooooOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOops Cooooooooooooooooooooooooo0000000000000000000000000000000000000000. 145507 MUS pragaukatA zrI jaina AtmAnaMda samA bhAvanagara SUBTECCO 10000000000000 000000000000COOO4 200000 .. 9 00000000 zrI mahAlya gesa-bhAvanagara Jain Educa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta zrIsaMdhadAsagaNi vAcaka-racita "vasudeva-hiMDI"prathama khaMDa jaina sAhityanA sava upalabdha Agametara kathAgranthamAM prAcInatama che. sAmAnya rIte rUDha, paNa varNanAtmaka bhAgomAM samAsapracura evA prAkRta gadyamAM racAyele lagabhaga sADAdaza hajAra kapramANane e vizALa kathAmanya che e paNa tenI eka moTI vizeSatA che. prAkRta sAhityanA samasta granthamAM "vasudeva-hiMDI "nI bhASA pitAnI asAdhAraNa prAcInatAne kAraNe aneka viziSTatAo ane vilakSaNatAo darzAvatAM ArSa lakSaNo vaDe judI tarI Ave che. kathAnuyogane grantha hoI lokavArtAnA tulanAtmaka abhyAsa mATe paNa ghaNI agatyanI sAmagrI temAMthI prApta thAya che. Ama samasta prAkRta sAhityamAM "vasudeva-hiMDI" anekavidha dRSTie jotAM paNa asAdhAraNa mahatvanuM sthAna dharAve che. mathakartA ane temane samaya vasudeva-hiMDI" prathama khaMDanA saMkhyAbaMdha laMbhakanI aMtima puSpikAomAM tenA kartA saMdhadAsagaNi vAcakane nAmanirdeza che, temaja "vasudeva-hiMDI' madhyama khaMDanA prAraMbhe AcAryazrI dharmasenagaNi mahattare paNa prathama khaMDanA kartA saMdhadAsagaNi vAcaka hovAnuM jaNAvyuM che." saMdhadAsagaNi vAcakanA jIvana viSenI koI aitihAsika mAhitI ApaNane temAMthI prApta thatI nathI, eTaluM ja nahIM paNa temane samayanirNaya karI zakAya evuM paNa koI pramANu emAMthI maLatuM nathI. parantu anyatra prApta thatA keTalAka ullekho uparathI saMdhadAsagaNi vAcakanI vidyamAnatAnA ane vasudeva-hiMDI" nI racanAne kALa viSe cokkasa anumAna upara AvI zakAya che. vasudeva-hiMDI" e kathAsAhityane grantha hovA chatAM enI prAcInatAne kAraNe e khUba ja pramANabhUta grantha manAya che ane zrIjinadAsagaNi mahattare pitAnA AvazyakacUrNi jevA mahatvanA cUrNigranthamAM prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanA caritranirUpaNanA prasaMgamAM tathA vakalagIrI ane prasannacaMdranA kathAprasaMgamAM "vasudeva-hiMDI'ne AdhAre TAMkyA che, ane "vasudeva-nahiMDI mAMnI dhammilanI kathA ( "dhamilahiMDI" ) ne ullekha karyo che. 1. suvvai ya kira vasudeveNaM vAsasataM paribhamaMtaNaM imammi bharahe vijAhariMdaNaravativANarakulavaMsasaMbhavANaM kaNNANaM sataM pariNItaM, tattha ya sAmAviyayamAdiyANaM rohiNIpajjavasANANaM eguNatIsalaMbhatA saMghadAsavAyaeNaM uvnnibddhaa| 2. tAhe so seli aqLo sAmA ca mamavALa vAti, nA kuvarI ( Avazyaka cUrNi, pUrvabhAga, pa. 164; gvamA nA ghaphaMkI taddA mALigye ( eja, pUrvabhAga, pR. 460); vArSi #ruM, tuM suviheM-hRo ghamitrovALa na varavaTUiMkIu (eja, uttarabhAga, pR. 24). AcArya malayagirie pitAnI AvazyakavRttimAM paNa A paikI pahelA be AdhAre TAMkyA che. uttarAdhyayana uparanI zAtyAcAryanI vRttimAM (adhya. 4, pR. 213-16) aMgaDadattanI kathA ApI che te hiMDI " mAMnI kathAne ja sAroddhAra che; AkhIye kathAnuM "vasudevahiMDI' sAthe asAdhAraNuM zAbdika sAya che. ke TIkAkAre "vasudevahiDI ne nAme lekha karyo nathI, paNa tethI hakIktamAM kaMI phera paDato nathI, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadAsagaNinI nacUirNine aMte tene racanAkALa zakAbda 598 (vi. saM. 732) A heI temane samaya vikramanA AThamA saikAnA prAraMbhamAM sunizcita bane che. eTale ke "vasudeva-hiMDI'nI racanA tyAra pahelAM thayelI hovI joIe. vasudeva-hiMDI'nA racanAkALane ethIye prAcInatara puravAra karanAruM pramANu te bIjuM eka che. vizepAvazyaka bhASya ane bIjA aneka granthonA suprasiddha praNetA AcArya zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNe pitAnA vizeSaNavatI' nAmanA prakaraNagranthamAM "vasudevacarita'-vasudeva-hiMDI' nA ullekha karelA che? sAmAiyajuttIe usabhassa dhaNAdao bhavA satta / hoMti a piDijaMtA bArasa vasudevacariammi // 31 // saMkhevatthA juttIe satta iyare sahANubhUi tti / sijaMseNa'kkhAyA dosu vi saMpiMDiA save // 32 // sIho sudADhanAgo AsaggIvo ya hoi aNNesi / siddho migaddhao tti ya hoi vasudevacariammi // 33 // arvAcIna paTTAvalIone AdhAre atyArasudhI jinabhadragaNi kSamAkSamaNanA svargavAsane kALa vIra saM. 1115-vi. saM. 645 mAnavAnuM vidhAnanuM valaNa hatuM, paNa hamaNAM "vizeSAvazyaka bhASyanI eka ati prAcIna tADapatrIya hAthapratamAMnA ulekhane AdhAre e granthane racanAkALa zakAbda pa31-vi. saM. 666 nA citra suda 15 ne budhavAra hovAnuM AcArya jinavijyajIe nizcitapaNe batAvI ApyuM che. "vizeSAvazyaka bhASya'nI praratuta hAthapratane aMte gAthArUpe e ulekha prApta thato hAI jinabhadraguNine pitAne ja hovAne pUro saMbhava che. Ama "vasudeva-hiMdaDI'nA racanAkALanI uttaramaryAdA nizcita bane che. vasudeva-hiMDInI racanA vikramanA sAtamA saikA pUrve thaI hatI emAM zaka nathI. "vasudeva-hiMDI " Ama vikramanA chaThThA saikAmAM racAI hoya ema bane kharuM, paraMtu tenA racanAkALanI pUrvamaryAdA nakkI karavAnAM kaI sAdhane ApaNI pAse nathI. tenI prAkRta bhASAnI khUba dhyAna kheMce evI ArSatA vicAratAM tene racanAkALa vikramanA chaThThA saikA karatAM ye ekAda-be zatAbdI eTale jUne heya te emAM kaMI Azcarya pAmavA jevuM nathI. have pachI "vasudeva-hiMDInI bhASAnI mukhya lAkSaNiktAo ApaNe joIzuM tyAre A muddo spaSTatara thaze. vasudeva-hiMDInA kartA saMdhadAsagaNi vAcaka ane vyavahAra bhASya," "bRhatakalpabhASya, "paMcakalpabhASya' Adi bhASyagranthanA kartA saMghadAsagaNi kSamAzramaNa eka nathI-bhinna che, eTaluM ja nahIM paNa saMpadAsagaNi kSamAzramaNa saMdhadAsagaNi vAcakanI tulanAe kaMIka arvAcIna kALamAM thayelA che, evuM pU. munizrI puNyavijayajI mahArAjanuM maMtavya che." 3. juo "bhAratIya vidyA', bhAga 3, siMdhI smRti aMkamAM "zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNano sunizcita samaya " e lekha. 4. A viSayanI sAdhAra carcA mATe juo baha5sUtra, grantha 6, prastAvanA, pR. 20-23. jyAre ApaNe vasudeva-hiDA" nA kava tathA tenA samayane lagatI carcA karIe chIe tyAre eka AnuSagika muddo tapAsavA jevo che. saM. 1160 mAM siddharAja jayasiMhanA rAjyamAM khaMbhAtamAM prAkRta "zAntinAthacaritra' lakhanAra AcArya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vasudeva-hiMDI" ke "vasudevacarita'? A granthanuM sAcuM nAma "vasudeva-hiMDI " ke "vasudeva carita, e eka vicAravA je prazna che. vasudeva-hiMDI' prathama khaMDanA saMpAdake sadagata pU. munizrI cataravijayajI mahArAja tathA vidyamAna pU. munizrI puNyavijayajI mahArAje pitAnA saMpAdanakAryamAM upayogamAM lIdhelI sarve hAthamAM , mAtra eka apavAda sivAya, sarvotra "vasudeva-hiMDI' nAma ApeluM che. ' AvazyakacUNimAM temaja AcArya malayagirinI "AvazyakavRttimAM paNa e ja nAmano ullekha che. pracalita nAma paNa "vasudeva-hiMDI " ja che. A badhAM kAraNothI saMpAdakoe te nAma svIkAryuM che. paNa mULa graMthakartAne "vasudevacarita' nAma ja uddiSTa che e nIcenA ullekha parathI joI zakAze- prAraMbhamAM viSayamAM anumAna devacandrasUrie pitAnA e kAvyanA prAraMbhamAM tathA mammaTanA "kAvyaprakAza" upara "saMketa' nAmanI suprasiddha TIkA lakhanAra ane vastupAlanA samakAlIna AcArya mANijyacanTe potAnA saMskRta "zAntinAthacaritra" nA prAraMbhamAM bhadrabAhusvAmIkRta savAlAkha zlekapramANu "vasudevacarita no nIce pramANe nirdeza karyo che vaMdAmi bhahabAhuM z2eNa ya airasiyabahakahAkaliyaM / raiyaM savAyalakkhaM cariyaM vasudevarAyassa // -devacaMdrasUrikRta "zAntinAthacaritra" (pATaNa bhaMDAra sUci, bhAga 1, pR. 375) rasormiramyaM bahusatkathaM yaH sapAdalakSaM vasudevavRttam / cakAra saMsAravikArabhedi sa bhadrabAhurbhavatu zriye vaH // -mANicandrata "zAntinA caritra" (pATaNa bhaMDAra sUci, bhAga 1, pR. 204) A uparAMta, amadAvAdanI haMsavijayajI jaina lAyabrerIe prasiddha karelI 246 zlokanI saMkSipta "narmadAsundarIkathA ne aMte e kathA bhadrabAhusvAmIpraNIta "vasudeva-hiMDI 'mAMthI levAmAM AvI hovAno nirdeza che. kRtinA prAraMbhamAM ke aMte rtAnuM nAma ke racanAkALa nathI temaja prakAzakoe hAthaprata vize paNa kaMI mAhitI ApelI nathI, eTale e viSayamAM anumAna karavAnuM koI sAdhana nathI. prastuta aMtima leka nIce pramANe che- iti. haripitRhiNDerbhadrabAhupraNIteviracitamiha lokazrotrapatrikapeyam / caritamamalametannarmadAsundarIyaM, bhavatu zivanivAsaprApakaM bhaktibhAjAm // have, bhadrabAhasvAmIe "vasudevacarita' racyuM hovAnI kaI prAcIna zrataparaMparA jANavAmAM nathI temaja e grantha viSenA nideze paNa upara jaNAvyA te sivAya bIjA koI maLatA nathI. saMdhadAsagaNie prathamAnuyogamAMnA "vasudevacarita'ne ullekha karyo che, paNa bhadrabAhasvAmInI e viSenI kaI kRti havA viSe mauna sevyuM che. savAlAkha kapramANunA virATa granthanI pachInA sAhityamAM kyAMya asara na hoya e na samajAya evuM che. eTale A ullekha keTale aMze pramANabhUta gaNavA e eka prazna rahe che. A sAthe bIjI eka vastu paNa dhyAna kheMce che. uparyukta "narmadAsundarIkathA" "vasudeva-hiMDI " mAMthI levAI hovAno ullekha e kathAnA aMtima ekamAM maLe che e ApaNe joyuM. devacandrasUrie "mUlazuddhi 'uparanI pitAnI TIkAmAM ApelI saMkhyAbaMdha kathAomAM prAkRta "narmadAsundarI kathA" paNa che. emAM temaNe e kathA "vasudeva-hiMDI" mAMthI uddhata karI hovAnuM spaSTa jaNAvyuM che- iya pavarasaIe NammayAsuMdarIe, cariyamaipasatthaM kArayaM nivvuiie| harijaNayasuhiMDImajjhayArAu kiMci, lihiyamaNuguNANaM deu sokkhaM jaNANaM // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNujANaMtu maM, guruparaMparAgayaM vasudevacariyaM NAma saMgahaM vanaissaM / -vasudeva-hiMDI, prathama khaMDa, mUla, pR. 1 tattha tAva suhammasAmiNA jaMbunAmassa paDhamANuoge titthayara-cakravaTTi-dasAravaMsaparaMparAgayaM vasudevacariyaM kahiyaM ti tasseva pabhavo kheynvo| -eja, pR. 2 tato bhagavayA seNiyassa raNNo sadhannumaggeNa vasudevacariyaM kahiyaM / -eja, pR. 26 dhammila-hiMDI nuM nAma paNa mULa granthamAM dhammillacarita" ApyuM che. juo- sato mA seLiyA jaLa saghaLumo pagivari mAro-eja pR. 27 AcArya dharmasenagaNi mahattare madhyama khaMDamAM paNa graMthanuM nAma "vasudevacarita' ApyuM che- (1) namiUNa ta viNaeNaM saMghamahArayaNamaMdaragirissa / vocchAmi suNaha NihuyA khaMDaM vasudevacariyassa // - (2) taM suNaha imaM dhammatthakAmakusumiyamAyA''sAphalabhariyaNamitasAraM siMgAravatthalalitakisalayAkulaM sutaNasobhAvamuiyamadhukaravivihaguNavihitaseviyaM vasudevacaritalatAvitANaM / (3) nisuvvati ya AyaritaparaMparagataM avitahaM diTTivAdaNIsaMdaM arahaMta-cakki-balavAsudeva-gaNitANuogakamaniddiTuM vasudevacaritaM ti / AcArya jinabhadragaNi kSamAthamaNe paNa, ApaNe agAu joyuM tema, granthane nAmanirdeza "vasudevacarita' e pramANe karyo che. Ama je mULa granthakartAne paNa "vasudevacarita' nAma ja uddiSTa che te pachI "vasudeva-hiMDI " nAma zAthI pracalita banyuM e vicAravAnuM rahe che. hiMdI zabdamAM prAkRta diMra dhAtu che ane variyaM mAM saMskRta vara dhAtu che. e bane dhAtuo samAnArtha hoi "hiMDI" temaja " carita' banene chaMda temaja zabdaracanA e bane bAbatamAM A padyanuM saMskRta "narmadAsundarIkathAnA aMtima zloka sAthenuM sAmya ApaNane ema anumAna karavA prere che ke "mUlazuddhi TIka"--aMtargata "narmadAsudarIkathA" uparathI e saMskRta "narmadAsundarIkathA"nI racanA kadAca thaI hoya. "mUlazuddhiTIkA'-aMtargata kathAnA aMtima padyamAM "vasudeva-hiMDInA kartA tarIke bhadrabAhuno ullekha nathI, te saMskRta kathAmAM che. paNa devacaMdrasUrie pitAnI bIjI eka kRti-zAntinAthacaritra'-mAM "vasudeva-hiMDI "nA kartA bhadrabAhusvAmI hovAnuM jaNAvyuM che, tethI temanI ja mUlazuddhi TIkA"mAMnI kathAnuM saMskRta rUpAntara karanAre e ullekhano pitAnI racanAne aMte viniyoga karyA hoya ema bane. game tema hoya, paNa "vasudeva-hiMDI" prathama khaMDane je bhAga prApta thayuM che ane chapAyo che temAM "narmadAsandarI kathA" nathI. adyApi amudrita madhyama khaMDamAM paNa e kathA kyAMya nathI. saMbhava che ke prathama khaMDanA je be laMbhako-19 ane 20-naSTa thaI gayA che emAM e kathA hoya. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha eka ja thAya che. prAcIna jaina sAhityamAM hiMdI zabda ' paribhramaNukathA 'nA atha'mAM suparicita hatA. brahmadatta cakravartInA bhramaNa saMbaMdhamAM uttarAdhyayana niyuktimAM kahyuM che-sA 3 nahiMdI moDhavvA yaMmattA ( gA. 353 ), ane te upara TIkAkAra zAntisUri lakhe che-ttva 2 prAptAvasarA zrAviDI ( pR. 778 ). vaLI granthamAM vasudevane temanA anubhave saMbhaLAvavAne vInavatAM pradyumna kahe che--bhanaya ! kuLada me vasAyuM, heda nA hiMDIya stha (mUla, pR. 110). AmAMnA hi~kriya stha prayAgane kAraNe paNa granthanuM ' vasudeva-hiMDI ' e nAma pracalita thavAmAM keTalIka saralatA thai hAya. ane sauthI vadhAre saMbhavita e che ke te kALe vasudevanI leAkapracalita kathA, temAM mukhyatve vasudevanAM paribhramaNAnuM vaSa~na Avatu hAvAne kAraNe, lekAmAM 'vasudeva hi'DI ' e nAmathIja jANItI hoya. . granthanA viSaya ane tenI racanApaddhati . gUjarAtI temaja prAkRtamAMnA hiMDa' dhAtune atha * cAlavuM-pharavuM-paribhramaNu karavuM' evA thAya che. eTale ' vasudeva-hiMDI ' eTale * vasudevanuM paribhramaNu. ' zrIkRSNanA pitA vasudeva potAnI yuvAvasthAmAM gRhatyAga karIne cAlI nIkaLyA hatA, ane varSoMnA paribhramaNu daramyAna temaNe aneka mAnava ane vidyAdhara kanyA sAthe lagna karyAM hatAM tathA aneka prakAranA citravicitra anubhava lIdhA hatA tene vRttAnta e ' vasudeva-hiMDI'nA kathAbhAganuM mukhya kalevara che. paNa jyAM jyAM taka maLI tyAM tyAM kartAe aneka dha kathAo, lAkakathAo ane vAdasthaLeA temaja tIrthaMkaro, dharmaparAyaNa sAdhue ane dhArmika puruSonAM caritra tathA bIjI aneka vastuonuM nirUpaNa karIne, kvacit sAhityika sapramANatAneA bhAga ApIne paNa, A granthane eka mahAkAya dharmAMkathA tarIke rajU karyAM che. vasudevahiMDI nI kathA mahAvIrasvAmIe zreNika rAjAne tathA sudharmAsvAmIe zreNikanA putra kaNikane saMbhaLAvI hatI, ane te ja kathA vaLI sudharmAMsvAmIe potAnA ziSya jaMbUvAmIne kahI hatI. pazu vasudevanAM paribhramaNAnA mukhya kathAbhAga khuda vasudevanA mukhamAM ja mUkavAmAM Avye che. yauvanakALanA anekavidha anubhavA ane paribhramaNA daramyAna pote bhogavelAM sukhaduHkheA vasudeva svamukhe potAnA yuvAna pautrAne, temanI vinaMtI uparathI, kahI sabhaLAve che. arthAt granthanI mukhya kathA vasudevanI AtmakathArUpe ja cAle che. . A graMthanI racanApati bhAratIya sAhityamAM joke apavAdarUpa nahIM te paNa eka rIte viziSTa te che ja. vasudevanI AtmakathArUpa mukhya kathAnA vibhAgone 'labha-labhaka' ( prA. rummo ) nAma ApavAmAM AvyuM che. je kanyA sAthe vasudevanu lagna thayuM hoya tenA nAma anusAra te te laMbhakanu paNa nAmakaraNa thayeluM che; jema ke zyAmA-vijayA laMbhaka, zyAmalI laMbhaka, gandhadattA laMbhaka, nIlayazA laMbhaka, ityAdi. ' lalaka ' zabda saMskRta ruma dhAtu uparathI AvelA che, eTale A kathAvibhAge vasudevane thayelI te te kanyAnI prAptinA sUcaka che. granthanI A prakAranI yeAjanA bhAratIya sAhityamAM anyatra mAtra eka ja prAcIna graMthamAM thayelI atyAra sudhImAM mAlUma paDelI che, ane te guNuADhya kavie paizAcI prAkRtamAM racelI ' bRhatkathA 'mAM. e kathA savIsananI pahelI athavA khIjI zatAbdImAM racAI hAvAnu vidvAno mAne che. bRhatkathA 'nA e saMskRta rUpAntarakAro seAmadevabhaTTa ane kSemendra guNADhya kavine pratiSThAnanA rAjA sAtavAhananA samakAlIna tarIke varNavyeA che ane sAtavAhanane, vAjakhI rIte ja, zakapravartaka zAlivAhanathI abhinna gaNatAM, A mAnyatA samuktika Thare che. A kathAmanya eka kALe bhAratIya sAhityamAM khUba ja lokapriya hovA joie, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake saMkhyAbaMdha saMskRta nATake ane kathAgranthA ene AdhAre racAyela che ane temAMnI kathAonI asaro prAMtika bhASAemAM racAyela sAhitya sudhI paNa kAyama rahelI che. prAcIna bhAratanI laukika vArtAene eka Akagrantha hAvA chatAM bRhatkathA 'e kAi dhamA~granthanI sAthe sarakhAvI zakAya eTalAM Adara ane lokapriyatA ApaNA dezamAM prApta karyAM hatAM. aneka saMskRta kavie potAnI racanAomAM * : bRhatkathA ' viSe mAnabhera ullekhA karyA che te paNu A dRSTie ApaNu khAsa dhyAna kheMce che. - bRhatkathA 'nA nAyaka naravAhanadattanA pitA udayananI kathAmAM nipuNu evA avantivAsI grAmone ullekha mahAkavi kAlidAse karyA che ( prApyAyantInuvacanathAjoniprAmagRhAr / '- medhadUta, ' pU-medha, zlAka 31 ). mahAkavi bANe ' bRhatkathA'ne eka zliSTa zlokamAM mahAdevanI lIlA sAthe sarakhAvI che ( samudrIvitaryA hataurIprasAdhanA | DharahIcheva no ca vismayAya nRthA / * harita, ' maMgalAcaraNu, zloka 17 ). ' vAsavadattA 'nA kartA sukSmae paNa eka upamAmAM bRhatkathA 'tA nirdeza karyA che. ( vRttathAjanairita sAmajJiAnivahai:| ). kAvyAdarza 'kAra daMDIe adbhuta athavALI bRhatkathAnA ullekha karyA che ( thA ddei sarvamAmi: saMskRtana ca cadhyate| mUtamALAmAM prAduskrutArtho hRdayAt // ' kAvyAdarza, ' 1-38. ). ' nizIthasUtra ' uparanI cUrNimAM laukika kAmakathA tarIke naravAhanadattatA kathAnI nirdeza che ( maLethiIrdinA jAmanhA / tattha loiyA NaravAhaNadattakathA / louttariyA taraMgavatI manapaseLAvIf / ); tathA sa. 835 mAM prAkRta 'kuvalayamAlAkathA ' racanAra dAkSiNyAMka udyotanasUrie e kathAnA magalAcaraNamAM eka gAthA vaDe guNAtmya ane tenI ' bRhatkathA 'nI prazaMsA karI che ( sakalakalAgamanilayA sikkhAviyakaiyaNA sumuhayaMdA | kamalAsaNo guNaDDho sarassaI jassa vaDDakahA // ). 4 k * darzarUpaka 'nA kartA ane mAlavapati mu MjanA sabhAsada dhanaMjaye rAmAyaNAdinI sAthe ' bRhatkathA ' ullekha karyAM che ( styAcaze miTTu vastunimavajJAta rAmAyaLAvi2 vimAnya nRthAM 24 AsUtrayettavanu netRrasAnunuyAcitrAM thAmucitacAhavazvapravaai: // niyasAgaranuM saMskaraNa, cothI AvRtti, pR. 33-34) tathA tenA TIkAkAra ane bhAI dhanika ' bRhatkathA 'ne mudrArAkSasa 'nuM mULa kahI che ( taMtra vRthAmUruM mudrArAkSasam / eja, pR. 34 ). bhAjarAjanA vinedAthaeN tilakamaMjarI ' racanAra kavi dhanapAle e kRtinA prAraMbhamAM ja kahyuM che ke bRhatkathA'nI AgaLa khIjI kathA kathA jevI lAge che ( satsya nRthAmnovivumAvAya saMotA:| tenetarathAH sthA; pratimAnti taprataH / pR. 7 ). AcArya hemacandre kAvyAnuzAsana 'nI snApanna vRttimAM kathAnA prabhedemAM bRhatkathA 'nA ullekha karyA che ( dvittA-drutAf nAnAttAvicaritayat vRthA / adhyAya 8, sU. 8). isavIsananI chaThThI zatAbdInA dakSiNa hindanA eka tAmrapatramAM tathA navamI zatAbdInA kAMTheADiyAnA eka zilAlekhamAM paNu ' bRhatkathA 'nA AdarapUrvaka ullekha karelA che. k k . t paNa bhAratIya sAhityane e adbhuta kathAgrantha kALanA pravAhamAM kheMcAI gayA che; saikAo pUrve tene nAza thai gayA che. enAM traNa sakSipta saMskRta rUpAntaro Aje prApta thAya che--budhasvAmIkRta bRhatkathAleAkasaMgraha ' ( anumAne pAMcamA athavA chaThTho saikA ), sAmadevabhaTTakRta kathArtArasAgara ' ( agiyAramA saikA ) ane kSemendrakRta * bRhatkathAmaMjarI ' ( agiyAramA saikA ). budhasvAmInI kRti nepALamAM racAyelI che, jyAre sAmadeva ane kSemendranI racanAe kAzmIramAM thayelI che. A uparAMta, dakSiNa bhAratamAM vAmanabhaTTanI ' bRhatkathAmaMjarI ' racAyelI che, paNa tene jUja bhAga ja atyAra sudhImAM prApta thayA che. agiyAramA saikAmAM ' bRhatkathA 'nAM saMskRta rUpAntara thayAM che, e batAve che ke eka athavA khIjA svarUpamAM e grantha tyAM sudhI teA vidyamAna hatA. e pachInA kASTa granthakAre mULa paizAcI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkathA ' peAtAnI najara joi hAya evA purAvA maLatA nathI. game tema, paNa mULa granthane abhAvaiM tenA viSayane tathA racanApatine keTaleka khyAla ApaNane prastuta rUpAntaro uparathI Ave che. jo ke eka bAju budhasvAmInuM rUpAntara tathA bIjI bAju sAmadeva ane kSemendranAM rUpAntarA--e emAM paNa keTalAka mahattvane taphAvata che. * * emAM kauzAMkhIpati vatsarAja udayananA putra naravAhanadattanAM anekavidha paribhramaNa, parAkrame tathA aneka vidyAdhara ane mAnava kanyAo sAthenu tenuM pANigrahaNa varNavelu che. emAM paNa ' vasudeva-hiMDI 'nI jema seMkaDA nAnI-moTI ADakathAe Ave che. are, ' vaitAlapacIzI'nI AkhIye vArtA paNa ' kathAsaritsAgara 'mAM eka ADakathArUpe ja mUkelI che ! vaLI kAzmIrI rUpAntarAmAM kathAnA vibhAgone 'lekhaka ' nAma ApavAmAM AvyuM che, eTaluM ja nahIM paNa je kanyA sAthe naravAhanadattanuM lagna thayuM hoya tenA nAma anusAra dhaNIvAra tene lakhakanuM nAmakaraNa thayelu che--jemake madanamajIkA lakhaka, ratnaprabhA lekhaka, alaMkAravatI lakhaka, suratama'jarI lakhaka, ityAdi parantu ' lIMbaka ' jevA kAi zabda saMskRta bhASAmAM nathI, ane dhAro ke evA zabda hAya tA paNa tene atha * prApti' evA thai zake nahIM. AthI ema anumAna thAya che ke sAmadevabhaTTa ane kSemendra jevA saMskRta rUpAntarakAroe mULa 'bRhatkathA'nA kathAvibhAga sUcavatA haMmo athavA tene maLatA paizAcI bhASAnA kAi zabdane, saMskRta granthakAro leAkabhASAnA zabdonI bAbatamAM ghaNIvAra kare che tema, 'lakhaka' evuM banAvaTI saMskRta rUpa ApI dIdhuM hAya. (digaMbara vidvAna vAdIsiMhe potAnA gadya-cintAmaNi' granthamAM nAyakane patnInI prApti varNavatA kathAparicchedene 'lakha' nAma ApyuM che, e vastu paNa A saMbhivatatAnuM samarthana kare che.) alabata, jyAM kanyAnI prAptinA prasaMga nathI evA keTalAka kathAbhAgAne paNa 'kathAsaritsAgara'mAM 'lakhaka' nAma Apelu che, jemake lAvANuka lakhaka, sa prabha lakhaka, mahAbhiSeka lakhaka ityAdi; parantu ahIM ' lakhaka ' zabda upattirahita che, kAraNa ke e vaDe krAi prAptinuM sUcana thatuM nathI. saMbhava che ke A pheraphAra kadAca saMskRta rUpAntarakAronA hAya, ane rukSma zabdA vyutpattimUlaka artha vIsarAyAne kAraNe e zabdane temaNe e rIte mAtra kathAvibhAga sUcavavA mATe rUDhithI prayAga karyAM hAya. game tema, paNa kathAnA kalevaranI ekaMdara yAjanAnI bAbatamAM ' bRhatkathA' ane ' vasudevahUMDI ' nu asAdhAraNa sAmya che e te A uparathI sahelAithI joi zakAze. : vaLI saMkhyAbaMdha pAtrAnAM nAme ane prasa MgAnI khAkhatamAM paNa ' bRhatkathA ' ane 'vasudeva'iDI' vacce noMdhapAtra sAmya che. A sabaMdhamAM vizeSa vistAra ahIM anAvazyaka che, parantu jijJAsu vAcakane ' bRhatkathAmaMjarI ' ke ' kathAsaritsAgara ' nI ekAda vistRta anukramaNikA upara UDatI najara nAkhavA mArI bhalAmaNa che. bRhatkathA * eka laukika kathA hatI. enA kartAnA uddeza kevaLa sAhityika AnaMda ApavAne hatA. ' vasudeva-hiMDI 'te paNa tenA pradhAna kathAaMzanI bAbatamAM-vasudevanAM praNayaviSayaka parAkramenI bAbatamAM joie to te paNa eka aitihAsika laukika kathA jevI ja lAgaze; zramaNa granthakartAtI dhama buddhie ja e laukika kathAnA uttama dhamakathArUpe pariNAma nIpajAvyeA che ema kahIe te vadhAre paDatu nathI. ' bRhatkathA ' IsavIsananA prAraMbhakALamAM racAyelI che. ' vasudeva-hiMDI neA racanAkALa tenAthI khe traNa saikA pachIne che. saMbhava che ke sadhadAsaNane ' bRhatkathA ' jevI ucca sAhityaka guNavattAvALI ane vipula vistAravALI laukika kathA joine evI eka dharmAMkathA racavAnI icchA thai hoya, ane pariNAme Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . bRhatkathA 'nI. AyAjanAnA mukhya azA dhyAnamAM rAkhIne temaNe ' vasudeva--hi'DI'nI racanA karI hAya.pa granthakAre prAraMbhamAM kahyuM che tema, mULa vastu paratve te ' vasudeva-hiMDI' prAcInatara evA 'prathamAnuyAga ' granthanI RNI che, pachI e vastunI AyeAjanA ane vistAra paratve ' bRhatkathA ' sAthenuM tenu asAdhAraNa sAmya ApaNane Ama mAnavA prere che. . ' . . * vasudevahiDI prathama khaMDa nIce pramANe cha vibhAgAmAM vaheMcAyelA che--kathAnI utpatti, pIThikA, mukha, pratimukha, zarIra ane upasahAra. kathAnI utpatti, pIThikA ane mukha eTalAmAM kathAne prastAva Ave che. emAM vaLI kathAnI utpatti e vibhAgamAM tapazcaryAnAM phaLarUpe A lokamAM ja khatrIsa kanyAe paraNIne aneka prakAre sukha bhogavanArA sAvAhaputra dhammilano kathA dhammila--hi'DI' e nAmathI vistArapUrvaka ApavAmAM AvI che e paNa zRMgArakathAnA byapadezathI kahevAyelI dharmAMkathA ja che. emAM zreNikanA vasudeva viSenA praznanA uttaramAM, " A pachI bhagavAne zreNikane, satta kahI zake tevI rIte, vasudevacarita kahyuM " (pR. 32 ) evA spaSTa nirdeza pachI vasudevacaritane bale lagabhaga 55 pAnAnu mmilarita Ave che, ethI eka mADhu viSayAntara thAya che. jo ke viSayAntare ane avAntara kathAonI A granthamAM kAi navAi nathI. pratimukhamAM vasudeva potAnI AtmakathAne prAraMbha kare che. rukimaNInA putra sAMkhanuM lagna satyabhAmAnA putra subhAnu mATe ekatra karavAmAM AvelI 108 kanyAo sAthe thayuM hatuM. AthI pradyumne vasudevane kahyuM, " A tame se| varSa sudhI bhamyA tyAre amArI dAdIone meLavI, paNu sAMbanA aMtaHpuramAM jIe; subhAnu mATe ekatra karelI kanyAe ekI sAthe sAMbane paraNI gai '' (pR. 139 ). vasudeve pradyumnane kahyuM", '' sAMbha kUvAnA deDakAnI jema sahelAIthI prApta thayelA bhAgathI saMtuSTa thayelA * che. huM te| mAnu chuM ke meM paribhramaNa karatAM karatAM je sukha athavA du:kha anubhavyAM che te bIjA krAi puruSe bhAgye ja anubhavyAM haze ( pR. 139-40 ). AthI pradyumnanI vinaMtI uparathI vasudeve potAnAM paribhramaNunA vRttAnta kahI saMbhaLAvyeA. e vRttAnta te ' vasudeva-hi'DI '. ' vasudevanI AtmakathAnA kharA arthAMmAM vistAra 'rArIra'e vibhAgathI thAya che. lalakAnA prAraMbha pazu tyAMthI ja thAya che. 'vasudeva-hiDI'nA A prathama khaMDamAM kula 28 labhaka che; temAMthI 19-20 e e laMbhaka upalabdha thatA nathI6 tathA 28 me lalaka apUrNAM maLe che. apUrNa 28 mA labhakane chevaTanA bhAga 5. ' vasudeva-hiMDI '- madhyama khaMDanA kartA zrIdharmasenagaNi mahattare peAtAnA e granthanA prAraMbhamAM ja * ahamthA 'nA nAcaka naravAhanantattanA nAmanirdeza nIce pramANe karyAM che.--muLarlR vALArAM 2 | soLa choDyALaGaLeALadula-kha-dhuMdhumAra-Lisad-buhmava-maMdhAtAma-rAmaLa-jhALameyA-Dhorava-jaMtujIya-vAdaLaTttAphALuM ddAo AmiyAo jozo tenuM hAmApu rannati | A pramANe leAkA kAmakthAomAM rasa letA hAvAthI pAte zRMgArakathAnA byapadezathI dharmI kahe che ema paNa temaNe spaSTa kahyu` che--AmajadvArajJadvitayarasa baLasa siMgArAvavajJeLa dhamma caiva rihemi // vaLI AgaLa kahyu che--duLa hArameLa maLami-jAmannA vi vikalanayibihittA ugAmavaseLa dhammamaMdAr saMvruti / arthAt 'vasudeva-hiMDI 'nI kathAnuM khApu 'bRhatkathA nI jema zRMgArakathAnu che ane temAM granthakartAee dharmapadezanA sabhAra bharyAM che ema mAnavAmAM bAdha nathI. 6. A anupalabdha lalakA paikI ekanuM nAma * priyadarzInA lalaka' hovu joie, kAraNa ke chellA 'devakIlalaka 'mAM * Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA granthane ThTho ane chelle vibhAga-upasaMhAra paNa prApta thatA nathI. arthAt truTaka 28 mA labhaka sudhIne ja A grantha maLe che. alabata, 28 me laMbhaka e svataMtra la'bhaka che ke upasaMhArane prArabhane bhAga che e eka prazna che ( jue TippaNa 8 ). jyAMsudhI granthanI sa MpUrNa hastaprata maLe nahIM tyAMsudhI tene nirNaya thaI zake ema nathI. vasudaiva-hiMDI' ane 'bRhatkathA' 19 mI AMtararASTrIya prAcyavidyA pariSada samakSa rajU karelA Eine neve Version der Verlorenen Brhatkatha des Gunadhya (A new version of the lost Brhatkatha of Gunadhya ) e nAmanA eka nibaMdhamAM jarmana vidvAna DaoN. AlsaDe phe ' vasudevahiMDI ' prathama khaMDane AdhAre bRhatkathA ' ane ' vasudeva-hiMDI 'nA saMbaMdha viSe keTaluMka mahattvanuM saMzodhana karyu` che, tathA * bRhatkathA ' nA mULa svarUpa viSe keTalAMka agatyanAM pramANe rajU karyAM che. ' vasudeva--hiMDI 'nA abhyAsIo mATe e lekha khAsa mahattva dharAvato hoi tene sArabhAga ahIM ApavAnI lAlaca huM rokI zakate nathIH-- . guNAjyanI ' bRhatkathA ' e niHzaMkapaNe prAcIna bhAratIya sAhityane eka ati rasaprada ane mahattvane grantha che. AthI e vinaSTa thayelA granthanI zakya teTalI ceAsa punaHTanAnuM kArya paNa atyaMta rasika che. sAmadevane ' kathAsaritsAgara' ane kSemendranI ' bRhatkathAma MjarI ' e e paraspara saMpUrNa paNe maLatI AvatI evI kAzmIrI lekhakonI mAtra e ja kRti jANavAmAM hatI tyAMsudhI A kArya pramANamAM sarala hatuM. Azcarya janaka ane sArI rIte bhinna evA, kahevAtA nepAlI rUpAntara-budhasvAmInA 'bRhatkathA-- zlokasaMgraha 'nI zodha thatAM A vastu pahelI ja vAra eka kAyaDArUpa banI gai. phrenca vidvAna lAkAtee Essay sur Gunadhya et la Brhatkatha ( guNADhya ane tenI bRhatkathA viSe nibaMdha ) e nAmanA, 1908mAM prasiddha thayelA pustakamAM A kAyaDAnA Azcaryajanaka nipuNatAthI ukela karavAne prayAsa karyAM che. lAkAte nIcenA niNya upara AvyeA hateA H "" C banne kAzmIrI rUpAntarA( ' kathAsaritsAgara' ane 'bRhatkathAma MjarI ' )nuM mULa guNAkyanI bRhatkathA ' nI eka atyaMta bhraSTa ane avyavasthita kAzmIrI kRtimAM raheluM che. A kRtimAM ghaNuM sthaLe mULa granthanI hakIkatA taddana sakSipta sArAhArarUpe mUkavAmAM AvI hatI; emAM mULanA keTalAka bhAgo taddana lupta thai gayA hatA ane puSkaLa prakSepo navesarathI dAkhala karavAmAM AvyA hatA. A rIte mULa granthanA vastu ane AyeAjanamAM kaDhaMgA pheraphAro thaI gayA hatA, jene pariNAme kRtimAM dhyAna kheMcatI asaMgatie upasthita thai hatI ane chevaTe, mukhyatve Agatuka umerAone pariNAme, e kAzmIrI kRtimAM mULa grantha puSkaLa bhraSTatA pAmI cUkayA hatA. A sAme budhavAmI vastunI AyeAjanA temaja rajuAta paratve mULa prAcIna ' bRhatkathA 'nuM sAcuM citra rajU kare che; parantu khedanI vAta eTalI ja che ke e citra saMpUrNa nathI, kAraNa enA granthanA eka caturthAMza bhAga ja upalabdha che. Ama chatAM pelAM e kAzmIrI rUpAntara sAthe tenI tulanA karavAnuM zakya che, ' * masudevanI patnIonAM nAma gaNAvelAM che. temAM priyadarza'nAnuM nAma che, paNa tenA nAmanA kAi laMbhaka granthamAM atyAre nathI. arthAt naSTa thayelA e lalakAmAM eka priyadarzInAneA haze. 7. mULa jana lekhaneA aMgrejI sAra karI ApavA mATe huM preA. rasikalAla che. parIkhane RNI chuM. ' Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. "lAke tenA uparyukta mukhya nirNa sAthe . vinTaraniTsa saMmata thAya che (History of Indian Literature, vol. III), paNa atyAra sudhI jANavAmAM AvelAM rUpAntare uparathI mULa granthanI punardhaTanA karavAnA prayatnane teo vyartha gaNe che. temanA mata pramANe loko tene prayatna saMdigdha che ane aparyApta sAmagrInI sahAyathI te karavAmAM Avela che. alabata, vinTaraniTsanA kathayitavyamAM eTaluM yathArtha che ke vadhu sAmagrI maLe nahIM tyAM sudhI lAke tenA nirNayamAM vadhu sudhArA sUcavavAnuM zakya nathI. kharuM jotAM 1908mAM loko tene grantha prasiddha thayo tyAra pachI "bRhatkathA 'nA keyaDAnA viSayamAM upayogI thAya evuM kazuM bahAra lAvavAmAM AvyuM nathI. paNa jene pAse prAcIna, vistRta ane anya be rUpAntaro-kAzmIrI ane nepAlIthI svataMtra evuM "bRhatkathA 'nuM rUpAntara che e vastu saMpUrNapaNe dhyAna bahAra rahI che, e Azcaryajanaka che. naravAhanadattanAM parAkramo jenoe kRSNanA pitA vasudeva upara AropyAM che. "vasudeva-hiMDI" (vasudevanuM paribhramaNa) e jaina purANakathAne ane paurANika vizva-ItihAsane (kathAnuyogane) eka mahatvane aMza che. varSo pahelAM prasiddha thayelA hemacandranA " triSaSTi zalAkApurUSacaritra "mAM, zrI neminAthanA caritramAM vasudevanuM caritra paNa Ave che tyAM jaina "bRhatkathA"nI rUparekhA jovAmAM Ave che. temAM tathA zrIkRSNanI purANakathAne lagatA jena granthamAM ene saMkSipta sAroddhAra ApavAmAM Avela che, paNa DAMka varSa upara hindamAM prasiddha thayela eka grantha, saMdhadAsagaNikRta "vasudeva-hiMDI , tenA vistAra ane vigatone kAraNe jene "bRhatkathA" para anazuddha abhiprAya ApavAnuM ApaNe mATe zakya banAve che. " AvazyakacUrNi'mAM traNa vAra maLatA "vasudeva-hiMDI ane ullekha IsavI 600nI AsapAsa tenI racanAnI uttara maryAdA sthApita karI de che. granthanI atyaMta prAcIna bhASA te karatAM ye jUne racanAkALa sUcave che. game tema, paNa A navaprApta prAkRta granthamAM atyAra sudhI jANavAmAM AveluM "brahakathA'nuM prAcInatama rUpAntara maLe che. A granthamAM paNa "bRhatkathA nuM vastu zrIkRSNanI purANakathAnI AsapAsa gUMthAyeluM maLe che, ke je kathA IsavI sana pUrve 300nI AsapAsamAM jene apanAvI hovAnuM oN. yAkobIe nakakI karyuM che. De. yAkobI mAne che ke IsavI sananA prAraMbha sudhImAM jaina purANakathA saMpUrNa banI cUkI hatI. jyAre jainAe "bRhakathA 'ne pitAnI purANakathAnA kalevaramAM dAkhala karI tyAre te eka suprasiddha kavinI kRti hovA uparAMta vadhAre te devakathAnI bhavyatAthI prakAzamAna evA eka prAcInatara yuganI racanA hatI, jenI mahattA purANa ane mahAkAvyanI kathAo jeTalI ja hatI. Ane artha e thayo ke "brahakathA nuM jaina rUpAntara mULa "bRhatkathA 'ne racanA-kALa vaLI keTalIka sadIo jeTaluM prAcInatara mAnavAnI ApaNane pharaja pADe che. DaeN. buharanI jema guNAtyane IsavI sananI pahelI ke bIjI zatAbdImAM athavA lAkAtenI jema trIjI zatAbdImAM mUkavAne badale-vadhAre prAcIna samayamAM nahIM-te IsavI sananI pUrve pahelI athavA bIjI zatAbdImAM ApaNe javuM joIe. lAkAtenA mata mujaba, naSTa thayela "bRhatkathA nI AjanA nIce pramANe hatIH prAstAvika bhAgamAM udayana ane tenI rANIo vAsavadattA ane padmAvatInI jANItI kathAo hatI. vAsavadattAne putra naravAhanadatta yuvAna rAjakumAranI avasthAmAM hatuM tyAre gaNikAputrI madanamaMjukA sAthe premamAM paDe che ane potAnA pitAnI IcchA viruddha tene paraNe che. eka vidyAdhara rAjA madanamaMjukAnuM haraNa karI gayo hato; madanamaMjukAnI zedha karatAM naravAhanadatta vidyAdharaleka ane mAnavakamAM navAM navAM parAkrame karate gayo, ane dIrgha prayatna pachI madanamaMjukAne pAchI meLavyA bAda te vidyAdharacakravartI tarIke sthApita thaye ane madanamaMjukA tenI paTarANu thaI A pUrvenAM tenA kAryomAM parAkramonI hAramALA Ave che, je Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thakI pratyekamAM tene eka patnInI prApti thAya che. pratyeka parAkramanA A pramANe AvatA aMtane guNArthe "laMbha" evuM nAma ApyuM hatuM; ane e rIte naravAhanadattanI kathA vegavatIlaMbha, ajinAvatIlaMbha, priyadarzanAlaMbha ityAdi prakaraNamAM vaheMcAyelI hatI. "jaina paraMparA anusAra ( "vasudeva-hiMDI'mAM ) zrIkRSNanI purANakathAnI AjanA evI che kevasudeva potAnA moTA bhAI sAthenA kalahane kAraNe gherathI nAsI chUTe che ane pachI lAMbA paribhramaNa daramiyAna naravAhanadAnA jevAM ja parAkrama kare che, ane chevaTe pitAnI chellI patnI tarIke rohiNIne prApta kare che. e samaye Akarimaka rIte vasudevanuM pitAnA moTA bhAI sAthe milana thAya che ane te pitAnA kuTuMbanI chAyAmAM pAchA vaLe che. madanamaMjukAne pAchI meLavavAne dIrdha prayatna ane rAjyAbhiSeka e prasaMgo ahIM choDI devAmAM AvyA che, kAraNa ke zrIkRSNanI kathAne prasaMge sAthe te susaMgata nathI. badhI ja vigate saha madanamaMjIkA sAthe praNayaprasaMga, jenuM chevaTa lagnamAM Ave che te zrIkRSNanA putra sAMba upara kema AropavAmAM AvyuM che e samajI zakAtuM nathI. haraNavALo prasaMga anyatra vasudevanAM parAkramonA varNana prasaMge mUkavAmAM AvyuM che, jethI madanamaMjukAnuM mULa pAtra ahIM be pAtromAM vibhakta thaI jAya che-gaNikAputrI sahiraNyA ane rAjakanyA samazrI. "A pramANe "brahakathA'nA vastunI ane tenA AyojananI kaMIka bekALajIbharI ghaTanA ahIM hovA chatAM paNa naSTa mULa granthakalevara para jena rUpAntara ApaNane mahattvanI navI hakIkate pUrI pADe che. agAu jemane ullekha karavAmAM Avyo che te kAzmIrI rUpAntaromAM 18 "laMbake'mAM kathA vaheMcAyelI che. ahIM ApaNe bhraSTa zabda "laMbakanI te vAta ja nathI karatA; ma ne badale va dharAvate e zabda, lAketee batAvyuM che te pramANe, svAbhAvika rIte ja mULane nathI. laMbaka' (laMbhaka)ne artha "jemAM naravAhanadattane patnI prApta thAya che evuM prakaraNa" e ja thaI zake, paNa udayananI kathA ane prAstAvika bhAgamAM ApI che te guNADhyanI kathA sudhI tene artha vistArI zakAya nahIM. budhasvAmIne "bRhatkathAzlokasaMgraha sarvasAmAnya kAvyonI jema nAnA sargomAM vaheMcAyeluM che, ane tenA upalabdha thayelA aMzamAM 28 sarga Ave che. badhA nahIM, te paNa ghaNA sargone aMte 4mazabdane badale tene ja paryAya grAma maLe che, ane irAdApUrvakanA eka niyama tarIke eka DhAmamAM saMkhyAbaMdha sargone samAveza thaI jAya che. lAke te mAne che ke guNAtyanI kRti "rAmAyaNa"nI jema judA judA kAMDamAM vaheMcAyelI hovI joIe, ane mukhya kathA bhAga "laMbha" sahita evA kAMDene banele hevo joIe. jena rUpAntaramAM laMbhano prayoga tenA mULa arthamAM eka aMtima layasthAna tarIke-arthAta naravAhanadattanA (ahIM vasudevanA ) vijayane varNavatA mukhya kathAbhAganAM prakaraNanA nAmakaraNanA ja thayela che. A mukhya kathA bhAgane "zarIra" kahela che, ane granthanA cha adhikAra paikI te pAMcame che; kathAnI utpatti, pIThikA, mukha ane pratimukha e cAra adhikAro tenI pUrve Ave che. zarIranI pachI upasaMhAra Avavo joIe, paNa granthano aMtabhAga traTaka hovAthI te upalabdha thatuM nathI. mukhya kathAbhAga "zarIranI apekSAe "saMbhono samUha saMbhavataH gauNa che. mULa prAcIna "bRhatkathA'mAM AmUlacUDa vibhAgIkaraNa nahotuM; prAstAvika kathAprakaraNa pachI bIjAM nAmakaraNa sAthenA saMkhyAbaMdha 'laMbha" hatA, ane te pachI "upasaMhAra' Avate. saMskRta rUpAntaro paikI mAtra "bahakathAmaMjarI'mAMja "upasaMhAra ane nirdeza che, ane lAketee paNa "upasaMhArane mULa kathAnuM taddana gauNa aMga gaNyuM che. "vasudeva-hiMDI" puravAra kare che ke mULa " bRhatkathA "mAM "upasaMhAra' hate. somadeve potAnI kRtimAMthI "upasaMhAra" kADhI nAkhyo che, paNa vadhArAmAM semenTe sAcavelI keTalIka prakIrNa bAbate uparAMta naravAhanadattanA tamAma saMbhakenI eka saMpUrNa sUci pitAnA granthanA prAraMbhamAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ApI che te uparathI e nakkI thAya che ke bRhatkathAmaMjarI'nA prAraMbhamAMthI mULa granthanI viSayasUci naSTa thayela che. ApaNA granthamAM 'kathA-utpatti' e zuddha jaina kathAbhAga che, paNa pIThikA ane mukhanI bAbatamAM ema nathI. budhasvAmInI kRtimAM 'kathAmukha' e trIjA sarvAMnu nAma che, paNa kharuM jotAM pahelA e nAma vagaranA sargA paNu e 'kathAmukha'neA ja prAraMbhika bhAga che. asaMgatinI dRSTie 'kathAmukha'mAM je hAvAnI apekSA rahe te ja temAM che-kathA kahenArane paricaya. kathA kahevAne prasaMga kevI rIte upasthita thayA e temAM batAvyuM che. naravAhanadana potAnA saMpUrNa vRttAnta pahelA puruSamAM kahI sabhaLAve che. kAzmIrI lekhakAe khIjA ' lekhaka 'nuM nAma ' kathAmukha lakhaka ' ApyuM che. emAM udayananI kathA Ave che! budhasvAmInA * te 12 kathAmukha ' mAM je bhAga Ave che te ( kathAsukhanA lekhakAe ? ) tyAM granthane aMte mUkelA che, ane naravAhanatta AtmavRttAnta kahe che evuM spaSTa vidhAna chatAM te pote ema karatA nathI, eTalu ja nahIM paNa e kathA te trIjA puruSamAM taTastha tarIke kahe che! nepAlI rUpAntaranI saccAinu ane kAzmIrI rUpAntarAnI bhraSTatAnuM lAdhetee ApeluM A mukhya pramANa che. A anumAnane jaina rUpAntara paNa TakA Ape che. emAM vasudeva potAnA AkhAye vRttAnta AtmakathArUpe pahelA puruSamAM varNave che. ' kathAmukha '- athavA temAMthI taiyAra thayelu ' pratimukha 'kayAre ane kevI rIte temaNe AtmakathA kahI te jaNAve che. < ' " kAzmIrI lekhake seAmadeva ane kSemendre kathApIThe 'te pahelA ' lakhaka ' kahyo che. guNAtmya kavi viSenuM kathAnaka e tene viSaya che. e te dekhItI ja vastu che ke guNuADhya kavi viSenuM kathAnaka mUla bRhatkathA 'mAM hAi ja na zake. budhasvAmInA rUpAntaramAM paNa ' kathApI ' zIka karyAMya jovAmAM Avatu nathI; upara joyuM tema, budhavAnImAM prAratAvika bhAga-' kathAmukha ' che. A uparathI lAkAte te nizcitapaNe ema mAne che ke guNAjyanA mUlagranthamAM kathApITha ' nahetuM. paNa vasudeva-hiMDI 'mAM mAnavAnI pharaja pADe che ke bRhatkathA 'mAM kathApITha' haze. paNa e * kathApITha 'nu' vastu zu haze? e eka prazna thAya che. pIThikA ' che te ApaNane guNADhya viSenuM kathAnaka tA emAM na ja hAya; C ' vasudeva-hiMDI ' nI ' pIThikA ' mAM zrIkRSNa viSenI kathAnA je bhAga che te paNa temAM na heAya. tepAlI rUpAntaramAM pIThe ' nathI, jyAre kAzmIrI rUpAntarAmAM pIThe ' ( * kathApITha ' ) che, te jotAM saMbhavita che ke nepAlI rUpAntaranA vastumAM mULa pIThe 'nA keTalAka aMzane samAveza thai gayA hoya. kAzmIrI rUpAntaramAM uyana, vAsavadattA ane padmAvatInI sapUrNa kathAo che, jyAre budhasvAmImAM e nathI. keTalAka vidyAnAe mAnyuM che ke budhasvAmInA granthane prAraMbhanA bhAga kadAca khaMDita hoya; bIjI bAju, udayananI kathA mULa prAcIna bRhatkathA 'tA eka bhAga hovA viSe ja keTalAka vidvAnoe zaMkA UThAvelI che (jIe Winternitz: History of Indian Literature, Vol. III ). kaMika saMkula evI kathAghaTanAonuM vivaraNa ahIM zakaya nathI, paNa ' vasudeva-hiMDI 'ne AdhAre huM cAkkasapaNe ema mAnuM chuM ke prAcIna bRhatkathA 'mAM udayanane lagatI kathA kathAmukha ' pUrvenA kathApIThe ' mAM AvatI hatI. A ja kAraNasara budhavAnIe e kathAe jatI karI che. mULa prAcIna * bRhatkathA 'nI vastu--AyeAjanAne pariNAme upasthita thatI keTalIka kAlAnukramaviSayaka muzkelIothI bacavA mATe kAzmIrI lekhakAe mULanA 'kathApITha' mAM AvatA vastune judI rIte viniyoga karyo. mUla prAcIna ' bRhatkathA ' mAM vastunI AyeAjanA nIce pramANe hAvI joieH (1) kathApI-uddayana ane tenI rANIonI kathAo, ( 2 ) kathAmukha-kathA kahenAra tarIke naravAhanadattane paricaya, ( 7 ) naravAhanadatte varNavela ' lAMbhA 'no hAramALA, ( 4 ) upasaMhAra. * ( Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "budhasvAmInA "bahatkathAmbhasaMgraha" dvArA "bahakathA'nuM je nepAlI rUpAntara ApaNane prApta thAya che tenA ghaNA kathAprasaMganuM "vasudeva-hiMDI" sAthe sAmya heI, kAzmIrI rUpAntarone mukAbale nepAlI rUpAntara mULanuM sAcuM citra rajU karatuM hovAnuM lAke tenuM vidhAna vadhAre zraddheya bane che. udAharaNa tarIke-"vasudeva-hiMDI nI gaNikAputrI suhiraNyAnI jema "bahatkathAkasaMgraha'nI madanamaMjukA paNa eka vArAMganA putrI che, jyAre kAzmIrI rUpAntaramAM madanamaMkA eka bauddha rAjAnI dauhitrI che. vasudevanI patnI gadharvadattA eka vaNikanI dattaka putrI che, budhasvAmIe paNa prasaMga e ja pramANe A che; jyAre kAzmIrI rUpAntaramAM gAdha 2 dezane rAjA UbhuM karI devAmAM Avyo che ! gadharvadattAnA pAlaka pitAnI AtmakathA e dariAI sapharanAM parAkramanI eka ati rasaprada kathA che ane enA amuka aMze "arebIane nAITrasa " nI cokkasa vArtAonA mULa tarIke puravAra thayA che-e AkhIye kathA kAzmIrI rUpAntaroe dUra karI dIdhI che ! "vasudeva-hiMDI' nuM kathAnaka A aMzamAM budhasvAmIne maLatuM Ave che, paNa emAM keTaleka rasika taphAvata paNa che. " bahatkathAzlokasaMgraha' nA keTalAka vyApaka ane Avazyaka aMze kAzmIrI rUpAntaromAM lupta thaI gayelA che, te "vasudeva-hiMDI' mAM jovA maLe che. vaLI sAmI bAjue e paNa umeravuM joIe ke kAzmIrI rUpAntaranA je aMzene lAketee mUla prAcIna "bRhatkathA' nI apekSAe saMdigdha ane prakSipta gayA hatA ane evA aMze kAzmIrI rUpAntaromAM 9/11 jeTalA che-temanI sAthe sarakhAvI zakAya evuM kaMI "vasudeva-hiMDI' mAMthI maLyuM nathI. arthAta atyAra sudhI je taddana saMbhavita gaNAtuM hatuM, paNa "brahakathAkasaMgraha"nI apUrNa sthitine kAraNe puravAra karI zakAtuM nahatuM te have puravAra thaI gayuM che: te e ke eka tarapha, prAcIna mUla "bahakathA'ne eka moTo aMza kAzmIrI rUpAntaramAM lupta thaI gayo che; bIjI tarapha, kAzmIrI rUpAntarone eka moTo aMza mUla "bRhakathA "mAMthI udbhava pAmele nathI. chevaTe, e paNa puravAra thAya che ke kAzmIrI lekhake samakSa hatA evA mULa "bRhatkathA"nA mAtra hADapiMjaranI tulanAe vigata-bharapUra, narmayukta ane jIvanabharyuM evuM mUla "bRhakathA nuM svarUpa A banne rUpAntaranA ("vasudeva-hiMDI" ane "bRhatkathAlekhasaMgraha"nA) kartAo samakSa samAnapaNe hatuM. kAzmIrI rUpAntaronI uparakahI khAmIone kAraNe te, budhasvAmIe guNAtyanA mUla granthanI vastusaMdhaTanAno ane tenA saravane vAraso keTale aMze sAcavyo che enI vAstavikatA paNa tapAsI zakAya ema nahotuM. ahIM paNa budhasvAmImAM ApaNe vizvAsa sArA pramANamAM vadhe che, kemake "bahatkathAzlekasaMgraha" ane "vasudeva-hiMDI" vaccenA saMkhyAbaMdha taphAvatane kAraNe e banne grantho vaccenA pArasparika AdhAranI dalIla prAraMbhathI ja TakI zake ema nathI. paNa gaNanApAtra aMzemAM "bRhatkathAzlekasaMgraha" ane "vasudeva-hiMDI " vacce nAnAmAM nAnI vigatonI bAbatamAM ane rajuAtanI samagra kalAmAM eTaluM pratItijanaka sAmya che ke baMnenA kartAonI sanmukha ochAmAM ochA aMtare kavi guNADhya Ubhele hatA emAM zaMkAne koI sthAna rahetuM nathI. nidAna, tenA amuka kathA bhAgomAM te "vasudeva-hiMDI " e prAcIna "bahakathA ane viziSTapaNe rasaprada ane lAkSaNika namUne che ane sarva aMzamAM avalokana karavAmAM AvatAM mULa " bahatkathA nI lAkSaNikatA ane guNAtyanI kAvyazaktinuM vadhAre cokkasa ane jIvaMta-ane te kAraNe vadhAre nakkara ane pratItijanaka citra te rajU kare che. "bahakathAlekasaMgraha" upara vinTaranise je bhArabhAra prazaMsA verI che tene bhAga have guNayane phALe jaI zake." vasudeva-hiMDI' : madhyama khaMDa " varUdeva-hiMDI' grantha be khaMDomAM vaheMcAyeluM che. prathama khaMDanI racanA saMdadAsagaNi vAcake karelI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 che, jyAre adyApi aprakAzita evA sattara hajAra lekapramANa bIjA granthanI racanA AcAya dha senagaNi mahattare karelI che. e bIjA khaMDane sAmAnya rIte madhyama khaMDa kahevAmAM Ave che, kAraNa ke tene AraMbha prathama khaMDanA chellA labhakanA anusadhAnamAM nahIM, paNa 18mA priyaMgusundarI labhakanA anusadhAnamAM thAya che. kathAnA sandarbha A rIte kartAe prathama khaMDanA aMtabhAga sAthe nahIM, paNa madhya bhAga sAthe joDyo hAvAthI te madhyama khaMDa tarIke oLakhAya che. emAM kartAe 71 laMbhaka ApyA che, ane prathama khaMDanA 29 labhakanI ( patnIonI prAptinI ) saMkhyAmAM te umerIne kula 100 labhakanI saMkhyA karI ApI che. vasudeve se| varSa paribhramaNu karIne sA patnIe meLavI hatI ema temAM kahyuM che. vasudeva se| varSa sudhI karyA hatA, ema te prathama khaMDamAM paNa kahyuM che ( pR. 139 ); paNa temane se| patnIe hatI ema upalabdha granthabhAgamAM kyAMya kahyuM nathI. vaLI sadhadAsagaNu vAcakanA uddeza se| labhaka lakhavAnA hatA evuM sUcana paNa temAM kyAMya maLatu nathI--balke granthane a Mte AvanAra upasaMhArane nirdeza karyAM hovAthI 29 labhakanA svayaMsaMpUrNa grantha temaNe racyo hAvAnu anumAna thAya che. prathama khaMDane a Mte upasa MhAra AvelA hAi temAM kAi labhaka umeravAnuM dharmasenagaNa mATe zakya nahatuM, AthI 18mAM laMbhakanA sandarbha sAthe temaNe madhyama khaMDanA kathAsabaMdha joDyo hAya evuM anumAna thAya che. 8 suvbAi ya kira vasudeveNaM vAsasataM paribhamaMteNaM imammi bharahe vijja hariMdaNaravativANarakulavaMsasaMbhavANaM kaNNANaM sataM pariNItaM, tattha ya sAmA- viyayamAdiyANaM rohiNIpajavasANANaM eguNatIsa laMbhatA saMghadAsavAyapaNaM uvaNibaddhA / egasattariM ca vitthArabhIruNA kahAmajjhe char3itA / tato bho loiyasiMgAra kahA pasaMsaNaM asahmANo AyariyasayA se avadhAreUNaM pavayaNANurAgeNaM AyaritanioeNa ya tesiM majhilalaMbhANaM gaMthaNatthe abbhujjao haM / taM suNaha ito puvvakahANusAreNaM ceva / ahIM eka vastunu spaSTIkaraNa jarUrI che. prathama khaMDamAM 28 labhakA arthAt kathAparicchedo che, paNa temAM ' la`bhaka ' zabdanA vyutpatti-arthamAM vasudevane prApta thayelI patnIonI saMkhyA 29 huMAvI joie. ema huMya te ja * vasudeve se| kanyAo sAthe lagna karyuM hatuM. temAMthI ratnI prApti saMdhadAsagaNie varNavelI che, bAkInI 71 kanyAonI prAptinuM varNana vistArabhayathI temaNe karyuM' nathI, te huM karuM chuM' e AzayanA dharmasenagaNi mahattaranA kathananI saMgati samajI zakAya. prathama khaMDamAM kula 28 laMbhaka kharA, paNa anupalabdha be laMbhaka khAda karatAM atyAre upalabdha thatA granthamAM thApariccheda tarIke 26 labhaka vidyamAna che; 13mA ane 15me e e labhaka vasu devanI eka ja patnI vegavatI saMbaMdhamAM che, ane 1lA, 6ThThA ane 23mA lAkamAM pratyekamAM vasudevane be patnIonI prApti thAya che, e rIte gaNatarI karatAM upalabdha granthabhAgamAM vasudevane ' labhaka' zabdanA vyutpatti-arthamAM kula 28 patnIe prApta thAya che. naSTa thayelA lalakA paikI eka lalakanuM nAma priyadarzInAla bhaka'hAvu joIe e ApaNe agAu joi gayA chIe. emAM vasudevane priyadarzInA nAme patnInI prApti thatI hovI joie. have, 13-15 e e lalaka jema eka ja patnI-vegavatI sabadhamAM che, tema naSTa thayela e labhakA paikI bAkInA eka lalakamAM vasudevane kAI navIna patnInI prApti nahIM thatAM pUrvapariNIta patnIe paikI kAinuM punarmilana thatu haze ema mAnavu sayuktika che. ema gaNatAM prApta lalakAmAM varNavAyelI vasudevanI 28 patnI, ane 29mI priyadarzanAe rIte dha senagaNimahattare sUcavela prathama khaDamAMnI ra9nI saMkhyA meLavI zakAya. khAkInA lalaka madhyama khaMDamAM varNavI peAtAnA grantha-prastAvamAM jene nirdeza karyA che te 100 labhaka ( patnIprApti )nI saMkhyA temaNe pUrI karI ApI che. alabata, ' devakIla'bhaka ne upasa'hAranA na bhAga gaNatAM svataMtra laMbhaka gaNIe te ja upara pramANe niya thAya; nahIMtara anupalabdha la lakA paikI * priyadarzInA labhaka ' uparAMta khInna la lakamAM paNa vasudevane navIna patnI ja prApta thatI haze ema mAnavu joie. dharmasenagaNie rohiNIne vasudevanI ra9mI patnI kahI che tethI ATalA vikalpa vicAravA joie. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 - AcAya hemacandre triSaSTizalAkApuruSaritra 'mAM, diga Mbara kavi puSpadaMte apabhraMza ' mahApurANu 'mAM, jinasene hariva'zapurANa 'mAM, guNabhadre ' uttarapurANu 'mAM, ane kavi hakalaze sa. 1557 mAM jUnI gUjarAtImAM racelI ' vasudevacarita cApAi 'mAM, kyAMya vasudevano sA patnIenA nirdeza karyA nathI, eTaluM ja nahIM paNu e samAM patnIonI sa MkhyA temaja temanAM nAma paNa bhinnabhinna che. dha senaNue ' vasudeva- hiMDI'nA prathama khaMDanI pUrti karavA mATe 71 labhakatA madhyama khaMDa lakhyA che, eTale vasudeve 100 varSI paribhramaNa karyuM" hatu mATe temanI patnIo paNa sA hovA viSenI kAi paraMparA hovI joie--sivAya ke ApaNe ema mAnIe ke seAnI saMkhyAnI pUrti karavAnA irAdAthI lekapracalita zRMgArakathAone Azraya laine dharmAMsenaNuie e 71 labhaka lakhyA hoya. C dha senagaMNu mahattaranA samaya nirNIta karavAnuM krAi aitihAsika pramANe te sadhadAsaNa vAcakanI pachI thayA che e jema nizcita che tema aneka A madhyama khaMDanI bhASA jotAM tee sAtamA-AThamA saikAthI arvAcIna hoya e madhyama khaMDa hajI aprakAzita che, eTale tenA viSaya temaja bhASA Adinu vigatathI avalAkana karavAnuM zakya nathI temaja e mATenu A sthAna paNa nathI. ApaNI pAse nathI. lakSaNe vyakta karatI asaMbhavita jaNAya che. ' vasudaiva-hiMDI 'nI bhASA : mAtra prathama khaMDanI ja vAta karIe te paNu, kevaLa bhASAnI dRSTie jotAM '- vasudeva-hiMDI ' e jaina sAhityane eka virala grantha che. ATalA prAcIna kALamAM lakhAyele lagabhaga sADAdasa hajAra zleAkapramANane saLaMga kathAtmaka prAkRta gadyagrantha samasta bhAratIya sAhityamAM khIne kAi zadhyA jaDe tema nathI. gadyamAM racAyela hovAne kAraNe teA bhASAviSayaka anveSaNanI dRSTie tenu savizeSa mahattva che. vikramanI AThamI zatAbdInA arasAmAM racAyelI sUtrapranthA uparanI cUrNimAM ApaNane gadyAtmaka prAkRta kathA maLe che kharI, parantu temAM ane vasudeva-hiMDI nI kathAomAM eka dhyAna kheMcanArA taphAvata che. cUrNimAMnI kathAe, theDANA apavAdone bAda karatAM, sAhityika guNuvattA athavA nirUpaNasaundaryanI dRSTie lakhAyelI nathI; emAMnI keTalIkamAM te| kathAbhAgathI sAmAnyapaNe paricita hAya evA vAcakaja samajI zake evI taddana mitAkSarI zailI prayeAjelI hAya che. AthI ulaTuM ja, kathAvaNaeNnanI dRSTie ' vasudeva-hiMDI 'ne vistAra ane yAjanAevAM te vipula che ke prAcIna jaina sAhityamAM ene joDhe jaDe tema nathI. lekhanazailI saMkSipta ke zuSka nathI; jIvatI bhASAnuM lAkSaNika cetanavaMtuM ane atyaMta rasaprada evuM citra te khaDuM kare che. sAmAnya rIte * vasudeva-hiMDI 'nI bhASA sarala rUDha ane gharagayu che; prAkRta jyAre janasamAjamAM khelAtI bhASA haze tyAre e lakhAyela hovAthI kevaLa sAhityika dhAraNe prAkRtamAM racAyelA pachInA kALanA granthAnI tulanAe 'vasudeva-hiMDI 'mAM bhASAno svabhAvasiddha naisagikatA mAlUma paDe che, ane savAdo te ghaNIvAra kai prakAranA epa vagara kharekharI vAtacItanI bhASAmAM ja lakhAyelA jaNAya che. Ama chatAM prasaMgopAtta alaMkAramaya ane samAsapracura vanAnI phUlagUthaNI paNa granthakartAe karI che. : ' vasudeva-hiMDI ' e pradhAnapaNe gadyagrantha che, paNa temAM vacce vacce ghaNIvAra padyo paNa Ave che. temAM ye priyaMgusundarI labhaka ane ketumatI labhakamAM AvAM padyo ekI sAthe saMkhyAbaMdha najare paDe che. A padyo prAsaMgika subhASitA nathI, paNa kathAnu potAnuM ja avinAbhAvI aMga che. vaLI upayu kta e labhakAmAM temaja anyatra paNa aneka sthaLe gadyabhAgamAM ye keTalAMka padyagadhI vAyeA jovAmAM Ave che. OU Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAI saLaMga chaMda bhraSTa thaI javAne kAraNe, tenA TukaDAo chUTA paDI jatAM banyAM hoya evAM e vAkaye che. "vasudeva-hiMDI'nI racanA thaI te pUrve lekamAM athavA anugadhara AcAryone mukhe koI paghAtmaka vasudevacarita athavA vasudevacaritanA amuka khaDe pracalita hoya evuM anumAna A uparathI thAya che. vasudeva-hiMDInI bhASA ekaMdare jotAM sarala ane prAsAdika che, paNa Aje e prakhya durgama lAge che; kAraNa ke e atiprAcIna granthanuM paThana pAThana vaccenA kALamAM luptaprAya: thaI gayuM hatuM, keTalAka laMke ane keTalAye pATho nAza pAmI gayA hovAthI ane saMkhyAbaMdha pATha bhraSTa thaI gayA hovAthI amuka sthAnee-khAsa karIne priyaMgasundarI ane ketumatI saMbhakamAM-arthasandarbhanuM anusaMdhAna karavuM paNa muzkela thaI paDe che. "vasudeva-hiMDI "mAM prayojAyelA keTalAye zabdo kaI paNa zabdakezamAM maLatA nathI athavA kALAntare apabhraSTa banyA hovAne kAraNe e zabdonA mULa svarUpanI kalpanA thaI zakatI nathI, ane pariNAme anumAnathI artha karavo paDe che athavA muddala artha thaI zakatuM nathI. jUnAmAM jUnI tADapatrIya hAthapratamAM paNa pAThonI daSTie A sthiti che. mULa racanAnI dRSTie jotAM "vasudeva-hiMDI " eka saraLa grantha hovA chatAM A prakAranAM aitihAsika kAraNone lIdhe vartamAna kALamAM tene abhyAsa ThIka ThIka zrama mAMgI le che. "vasudeva-hiDI'nI bhASA e A prAkRta che, athavA vadhAre cokkasa rIte kahIe te cUrNiprantho AdimAM maLe che tevI ArSa jaina mahArASTra prAkRta che. AcArya hemacanTe potAnAM vyAkaraNusUtrAnA prAraMbhamAM ArSa prAkRtano mAtra nAmanirdeza karyo che, paNa e bhASAnA svarUpanuM vizeSatayA nirvacana jUnA vyAkaraNagranthomAM kayAMya maLatuM nathI. A rIte vasudeva-hiMDI'nI bhASAno abhyAsa ApaNI samakSa aneka bhASAkIya navInatAo rajU kare che. prAkRta vaiyAkaraNoe jenI noMdha lIdhI nathI tema pachInA kALanA prAkata granthomAM bhAgyeja najare paDe che evAM nAnAM rUpe "vasudeva-hiMDImAM maLe che. "vasudeva-hiMDInI bhASA prAcIna bhUmikA rajU karatI hovAthI sAmAnya jaina mahArASTranI tulanAe sUtragranthonI bhASAnI vadhAre najadIka che; ane temAM evAM jUnAM rUpo maLe che ke tenA racanAkALanI uttaramaryAdA ApaNe vikramanI chaThThI zatAbdImAM nirmIta karI hovA chatAM enI sAcesAca racanA e karatAMye be-traNa zatAbdI pUrve thaI hoya e asaMbhavita nathI. "vasudeva-hiDInI bhASAnAM mukhya lakSaNe ApaNe ahIM saMkSepamAM joI laIe. prathama kriyApadanAM rUpa laIe. kriyApadanAM saMkhyAbaMdha jUnAM ane rasaprada rUpa "vasudeva-hiMDImAM maLe che. vasudeva-hiMDI'mAM saMkhyAbaMdha sthAnoe vartamAnakALanA nizcayArtha pahelA puruSa ekavacanamAM zAmine badale -aMtavALuM rU5 maLe che. bhaviSyakALamAM to AvAM rUpe sAmAnya che ja ( dA. ta. mavilaM), paNa vartamAna kALamAM 9pIzale te noMdhyAM nathI. A prakAranAM rUpa sUtranI bhASAmAM maLe che, udAharaNa tarIke juo AcAradazAmAM-vaMti suve mAgo mAsatta, gaThThA nALa vA "nA" nAlaM vA "no gALe " vaLI juo "mahAnizItha sUtra"mAM-zuM reDhuM suvaM 3E pArva nAlaM pUjAya 3. vaLI re, na niugvuM, (=rAkTofma ?) evAM rUpe paNa temAM che ( zubriganuM "mahAnizItha sUtra', pR. 90 ). "vasudeva-naheDI'mAM 9 ahIM tathA have pachI pIzalanA nirdezathI jarmana vidvAna Do. pIzale prApta prAkRta vyAkaraNa temaja granthastha ane utkIrNa prAkRta uparathI lakhele prAkRta vyAkaraNane pramANabhUta grantha-Grammatik Der Prakrit Sprachen uddiSTa che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 A prakAranA saMkhyAbaMdha prayogo maLe che, temAMnA keTalAka nIce pramANe che--gALa ( 174-26 ),1o na bALa ( 145-23, 174-8, 357-27), 6 cALa ( 19-3,11 83-22, 115-26, 144-24, pAThAntara ne cALAmi ), ph' ( 4-3, 17-17, 229-22, 350 28 ), tathaeN ya chelR vArsa (283- 16 ), viSma ( kamaNui rUpa, 109-7), navaM (91-14 ). emAM nIcenAM e icchAdarzaka rUpe paNa umerI zakAya: vAzimAM ( 6-18 ) ane vAlerjhA (125-3 ). pahelA puruSa ekavacananuM - MtavALu icchAdarzoka rUpa pIzalamAM nathI; tyAM te ', -nna ane -jJAmia tavALAM rUpo ApyAM che. A banne prakAranAM ( nizcayAtha --, icchAda'ka - ) rUpo sAcAM ASa rUpe che emAM zaka nathI, kAraNa ke ene maLatAM rUpe ApaNune pAlImAM maLe che (dA. ta. aa N, mecyuM, jIe gAgarakRta Pali Literature and Language SSSS122, 127, 128). pAlImAM paNa gAthAnI bhASAmAM--eTale ke bhASAnA jUnAmAM jUnA tharamAM "jJAmine badale gaMvALuM rUpa lAkSaNika che. sUtragranthAmAM keTalIka vAra kriyApadanu pahelA puruSa bahuvacananuM rUpa pahelA puruSa ekavacananA sarvanAma ahaM sAthe prayeAjAyeluM athavA khIjI rIte ekavacana tarIke ja vaparAyelu najare paDe che. udAharaNa tarIke jIe ' mahAnizItha sUtra 'mAM-caM...aNuviTTimo, nAnlR vruSimo ityAdi prayAge. A prakAranA prayAgA ' vasudeva--hi'DI 'mAM paNa jovAmAM Ave che:-duM...vjhjhAmo ( 84-7), to huM tAo vAmo (290-28), savar ca me 'phphkAmo...' (291-24), saMcaramALI...muLamo ( 172-11), mayA maLiyA ' gALIdAmo tti / to piyA 'gALiddisi ' ftta yoLa (178-22 ). < pIzala ( $457 ) pramANe, prAkRtamAM pahelA puruSa bahuvacananuM AtmanepadI rUpa nathI. pazu vasudeva-hiMDI 'mAM evuM rUpa anekavAra vaparAyeluM che, eTaluM ja nahIM paNa te pahelA puruSa ekavacanamAM ja-be vAra tA ae nI sAthe--prayeAjAyelu che. udAharaNa tarIke-maduM...pattuicchAmaa ( 147-18 ), maruM...aNuvattAmade ( 206-18 ), sfilo mi' Rtha maLe yajJAmaDhe ' tti ciMtayaMto ( 144-7 ), ciMtemi 'jammi valammi vattAmahe ?' (352-22), ramAmade sarphe tau6 (pAThAntara ramAmi ca...! 193-24), kavamuMjhAmuttamoco ca (155-16), maLar...'dhaMdhAmade '(330-19, gAthAmAM). de pahelA puruSa ekavacana tarIke vaparAyeluM ( paNa mULe bahuvacananuM ) -zrAmadevALuM A rUpa bIjA eka virala prayAganA khulAsA ApavAmAM paNa sahAyabhUta thAya che. ' vasudeva hiMDI'mAM hai aMtavALu pahelA puruSa ekavacananuM rUpa ghaNI vAra prayeAAyeluM che: masjIdde (180-14, 206-12, 247-1 ), matijjI, (319-24), gAmar3e (289-13, 17-29), vizlaa( ka`Nui, 199-6 ), varzIde (218-10), vAsade (293-5), vattaphe (ra47-12). bIjo kAi khulAsA zakaya nahIM hovAthI ema anumAna thAya che ke -tradevALuM rUpa -zrAmaDhe uparathI sAdRzya(analogy)ne pariNAme vyutpanna thayu hAvu joie. . 10. kausamAMnA pahelA aMka 'vasudeva-hiMDI" mULanuM pRSTha tathA bIjo aMka pa Mkti sUcave che. 11. na cALuM mAra vaLaduM ( sa. na jJAnAmi mArM pranadam ) e pATha mAtra ekaja pratamAM che. khIjI pratAmAM lahiyAoe ' sudhArelA ' pATha na ca LAyuM e pramANe che, paNa dvitIyAnA rUpa kumAra vaLatlR sAthe te asagata hAvAne kAraNe e pATha azuddha che e dekhItu che. ahIM temaja bIna keTalAka sthaLee ( 19-3, 83-22, 109-7, 115-26, 144-24) khelanAra vyakti strI che, eTale -aMvALu rUpa vamAna kRdaMtanuM prathamA evacananu rUpa hAvAnI bhrAnti thavAnA paNa saMbhava nathI. 3 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vannAma: =vaMrAmadeH vai. ane "vasudeva-hiMDI'mAMthI evuM eka rU5 prApta thayuM che je (bhUla na hoya to) - ane vaccenI saMkrAntinuM svarUpa raju kare che. e rUpa te pahele puruSa ekavacana chene badale karacha (6mAcAi ca savvarI yarimo mathALardde achA, 156-17). pIthala ( 6 455 ) pramANe, -mo aMtavALAM nizcayArthI pahelA puruSa bahuvacananAM rU5 (je AjJArtha pahelA puruSa bahuvacanamAM paNa vaparAya che-juo 6 470-te )ne sthAne mAtra padyamAM muvALAM rUpe AvI zake. paraMtu " vasudeva-hiMDI"nA gadyamAM paNa -suvALAM rUpa Ave che. udAharaNa tarIke nizcayArtha-sAmu (108-11), na cALAmu (117-8), macchAmu (115-24 ), mu (117-17); AjJAthe-vavAnuM (82-3), TrAmu (100-2), aNuvarAmu (138-2), majumamu (138-12), jamu ( 85-15, 109-12, 153-15), ityAdi. AjJAthe pahelA puru bahuvacananuM -muvALuM rU5, jene prayAga (mULe te mAnArthI prajAtA bahuvacana tarIke ) ekavacanamAM paNa te te rUDhithI ekavacanamAM vadhu vyApaka rIte prajAvA lAgyuM. AnA purAvA tarIke -movALe ochAmAM o cho A eka prayoga "vasudeva-hiMDI'mAMthI TAMkI zakAya : na me somarU 6 machiyuM, avamAno tti (122-5). 12 atyAra sudhI sAmAnya rIte ema mAnavAmAM AveluM che ke adyatana bhUta (Aorist)nAM rUpe mAtra ardhamAgadhImAM ja TakI rahelAM che. paNa "vasudeva-hiMDI" uparathI ArSa jaina mahArASTrImAM paNa evAM rUpe rahelAM najare paDe che. 13 "vasudeva-hiMDI"mAM evAM keTalAMka rUpe maLe che, je kAM te taddana navAM che athavA kAM te vaiyAkaraNanA ullekho uparathI ja mAtra je jANavAmAM AvelAM che. adyatana bhUtanuM pahelA puruSa ekavacananuM kartari rU5 virala che ane te -aaN aMtavALuM hoya che ( dA. ta. gari, pIzala 5 516 ). pAlInI jema e rUpamAM paNuM -dasa- Ave che ( je ke pAlImAM paNa vadhAre vyApaka rUpa te -1- vALuM che; jAo gAigara 4 159 ). AvuM eka rUpa "vasudeva-hiMDI'mAM paNa maLe che-nAduM tudama yugiTsa "tamArA upara kApa karyo nathI ' (225-17). kathAsandarbha ja e che ke A rUpane bhaviSyakALanA rUpa tarIke laI zakAya ema nathI. Ama chatAM adyatana bhUta pahelA puruSa ekavacananA rUpamAMnA -saMnA, bhaviSyakALa pahelA puruSa ekavacananA rUpa sAthenA bAhya sAmyanI avagaNanA karI zakAya tema nathI. saMbhava che ke sanuM dhitva (jene mATe pIzale athavA gAIgare kaI kAraNuM ApyuM nathI ) bhaviSyakALanA lagabhaga samAna rUpanI asarane lIdhe nIpajyuM hoya. prAkRta athavA pAlImAM je hajI maLyuM nathI evA, adyAvadhi ajJAta eka rUpanA "vasudeva-hiMDImAMnA astitvathI A anumAnanuM samarthana thAya che-chIruM ja kahyuM, "ane meM joyuM " (289-27). have, e vastu jANItI che ke brahmAni (-Tsa ), - , -#Amo ItyAdi saMtavALAM bhaviSyakALanAM sarva sAdhAraNa rUpa uparAMta prAkatamAM -hAmi ( - ), --dira, -dAmovALAM bhaviSyakALanAM bIjA rUpe paNa che. A rUpamAM dR je saMskRta - sa> namAMthI Avyo hoya-ane vastutaH emaja che-te saMgalepane kAraNe mAtrAparipUraNArthe pUrvavara dIrgha thatAM TU nI pUrve ApaNe have ne badale dIrdha dRnI apekSA rAkhavI joIe. 1. AjJArtha pahelA puruSa ekavacanamAM Temu rUpa "mahAnizItha'mAM maLe che ( juo , ha). 13. kadAca evI dalIla karavAmAM Ave ke AvAM rUpane ardhamAgadhInI cakakhI asara tarIke gaNavA-jaina mahArASTI sAthe temane kaMi levAdevA nathI. "vasudeva-hiMDIne viSaya sAdhu-sAdhvIonA AcArane lagate athavA koI Agamika viSayane lagate heta te A dalIla kadAca TakI zakta kharI, paNa amuka granthabhAgane bAda karatAM vasudeva-hiMDIne viSaya kathAtmaka hoI tenI bhASA paNa jaina mahArASTrI che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvAM daI phevALAM rUpa, jenI jUnA vaiyAkaraNae ke pIzale paNa noMdha lIdhI nathI te "vasudeva-hiMDI mAM pratyakSa thAya che-ghadarda (51-22 ), muMgIruM ( 22-28), gALINAmo (78-22 ); gucchAmo ( 89-21 ); bIvITTAmo (91-8), TrachAma (138-7), ityAdi.14 A paikI chellA rUpanuM pahelA puruSa ekavacananuM rU5 rUchIdde thaze-arthAta eja rUpa ke je ApaNe hamaNAM ja adyatana bhUta pahelA puruSa ekavacananA udAharaNa tarIke nedhyuM che. bhaviSyakALanA pahelA pu. eka va. nA rUchIThuMne adyatana bhU. pahelA pu. e. va. nA rUpa tarIkene A prayoga ema te puravAra kare che ke bhaviSya 5. pu. e. va. ane adha. . 5. pu. e. vanAM -TUsaMvALAM rUpe vacce amuka prakArane saMbaMdha manAya hato; ane AvAM rUpanA ekavane pariNAme bhaviSya 5. pu. e. va. nAM rUpane adya. bhU. 5. pu. e. va. tarIkene prayoga nyAya manAya . alabata, A vastune vadhAre cokakasa rIte rajU karavA mATenI pUratI sAmagrI hajI ApaNI pAse nathI. ardhamAgadhInuM adyatana bhUtanuM bIjuM eka sarvasAmAnya rU5 vayAsI che, je mAsInI jema, khAsa karIne trIjA puruSamAM prayojAya che. trIjA puruSa ekavacana tarIke ( 351-28) temaja bahuvacana tarIke ( 33-17 ) " vasudeva-hiMDI "mAM ene prayoga thayo che. eja rU5nA dhAtunuM saMprasAraNa thavAthI baneluM, bIjuM eka ajAyuM gauNarUpa traNa vAra prayojAyuM che. trIjo puruSa ekavacanavANI (284-9, ane 13; 284-9nuM eka hAthamatamAM huM vANI e pramANe pAThAntara che ); trIjo puruSa bahuvacana-muM vacaLa lahANI (324-3). trIjo pu. e. va. vela ( 291-20, vaiDhava uparathI ) ane trIjo pu ba. va. viviMg (216-2, vighava< vijJApati uparathI ) e bIjA be neMdhapAtra rUpe che. bIjuM eka zaMkAspada udAharaNa 29-11mAM maLe che. dhamilano pitA dhamilanI mAtAne kahe che-"have zuM kAma raDe che ? te divase huM tane kahete have te te teM sAMbhaLyuM nahIM."viM phAni roya ? mamaM tathA na pu imamALI | alabata, kuLasine nizcayArthI vartamAna bIjA pu. e.va. nA rUpa tarIke laI zakAya; paNa adhatana bhUta bI. . e. va. (je trIjA pu. e. va. thI rUpadaSTie abhinna che)mAM paNa e ja rUpa prApta thAya (juo pIzala, 6 516, sI, ItyAdi; aMtya huM hava paNa hoI zake, dA. ta. mAsi, gati, ityAdi ); ahIM artha sandarbha paNa nizcitapaNe bhUtakALanuM ja rU5 mAge che. eTale A pusi rU5 khAsa vicAraNIya che. -ma aMtavALAM keTalAMka taddana ajJAta kriyApadika rUpo pIzala ( 5 46 6ne aMte) noMdhe che. tenA mata mujaba, sAhityamAM e rUpe prayeAyelAM maLatAM nathI, paNa bhUtakALane judA judA arthomAM kevaLa prAcIna vaiyAkaraNoe te udAharaNa tarIke noMdhyAM che, jemake- chINa, ga, ga, mArIga, sukSIga, duvIma, vedIba, jANIga, thAdIga, hoddIga, ItyAdi. AvAM rUpone sAhityamAM rItasarano prayoga ApaNane "vasudeva-hiMDI"mAM maLe che e vastu khUba ja mahatvanI che-AchIya (289-17, " huM ga" ), vize meNIya ( 289-28, "meM divasa gALyA "), vorachIca ( 278-32, "te bolyo "), vANIya (111-22, "teNe karyuM). 15 A prakAranAM rUpa sUtragranthomAM paNa kayAMka maLe che. udAharaNa tarIke "uttarAdhyayana jevA prAcIna sUtramAM-jhahiM vacaM sannanaLa verA varSa soyA nivesu ( 13-18). 14-aneruM vaccenI khUTatI kaDI "mahAnizItha sUtra"mAMthI maLe che. e granthamAM bhaviSyakALanAM -saMvALAM rUpe prApta thAya che. dA. ta. vimazI, sukhIsaM ( "mahAnizItha, ' pR. 91). 15. "vasudeva-hiMDImAM . 2, tti, ti vagere ghaNI vAra evAM sthAne Ave che jyAM te vadhAre paDatA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gat "hevuM'nAM rUpe keTalIka noMdha mAMgI le che. bIjA pujya bahuvacanamAM prAkRtamAM AvatA tenA rUpane pIzale (6 498) " atyaMta virala' kahyuM che. AnuM eka mAtra udAharaNa teNe pravarasenanA setubaMdha'mAMthI ApyuM che ane mAgadhImAM tene prayoga thato hovAne nirdeza rUpAkhyAnomAM karyo che. paNa vasudeva-hiMDI'mAM te A rUpanI asAmAnya vipulatA che ! enAM cAlIsa karatAM paNa vadhAre udAharaNa che-dA. ta. 86-6, 8, 16: 92-21, 23; 93-; 6-2, 6; 102-17; 103-10; 10-21 110-5, 7, 24, ityAdi. pahelA ane bIjA pu. e. va. nAM tathA pahelA pu. ba. va. nAM rUpe vadhAre pramANamAM vaparAyAM che. prAkRtamAM dhIre dhIre luptaprAyaH banatAM jatAM jAnAM rUpanI A vAta che, tethI "vasudeva hiMDI'mAM evAM rUpanuM vyApaka astitva tenI bhASAnI asAmAnya prAcInatA vyakta kare che. sAmAnya rIte uja, ti, mo, ratha jevAM rUpa je zabda sAthe teo saMbaddha hoya te zabda (moTe bhAge bhUtakRdanta nI pachI mUkavAmAM Ave evI apekSA ApaNe rAkhIe; ane "vasudeva-hiMDImAM paNa ghaNuMkharuM A ja prakAranA prayogo che : dA. ta. jago mi (182-20), patto si (146-16), uttama (14-15), nAya (86-16), ItyAdi. paNa A karatAMye vadhAre saMkhyAmAM evAM udAharaNo maLe che, jemAM evAM rUne saMbaddha zabdanI pUrve mUkavAmAM AvyAM hoya eTaluM ja nahIM paNa e bannenI vacce eka athavA vadhAre zabda AvatA hoya udAharaNa tarIke-ttama mi nijo (281-16 ), tasya ca mi jamo (196-2), to mi guovi34 jayA (283-16 ), ga za saTTo puravALe (229-25), sumarasi kaM ti vAmAve ho lava amuLa jamavAraNa mAyA..( 80-18); tatya 1 mo manAmI kuthAgo 214-19 ), jamo tha hRdamAyA (86-6), gotthamAyA ( 86-8), gaM ya tevI mALA (238-4), tha gamamarAvaduruM saMsAraM chidrikAmAM (238-4), tu ratha mathA saMjAmALo diLicattA svayasarIrA riTTA (125-2 ), ityAdi. fma, si, mo. raI ne sthAne mahuM, tarka, bhaTTa. tu e sarvanAmo mUkavAmAM Ave te uparanAM vAkyamAM artha te ene e ja raheze, eTaluM ja nahIM paNa vAkyaracanA vadhAre naisargika lAgaze. A uparathI sahelAIthI anumAna karI zakAya che ke ne A judAM judAM rUpe puwvAcaka sarvanAmonA prathamA ekavacananAM samAnArtha rUpa tarIke gaNAtAM hatAM. aDhuM nA paryAya tarIke vaiyAkaraNae je cAra rUpe ApelAM che te uparathI paNa Aja vastunuM samarthana thAya che. pIzale (6417) batAvyuM che ke mi, manmi, ma=saM. rima che, jyAre ami =mahuM miksa. adde azmi che. A cAre rUpe marda nA arthamAM vaparAtAM hatAM, e vaiyAkaraNIonA vidhAnamAM zaMkA karavAnuM kazuM ja kAraNa nathI, "vasudevahiMDI mAM e paikI keTalAMkanA prayoga maLe che-maSThi paracA sumaramALI sumaM pAyamIvaM (217-19 ), to teja gaThThi mALo (146-2), temAM bdi mahuramAmo (182-22), tenA ca pTi maLiyo (210-4), taya (strI) ami maduramAdaddo (212-7), viTTo ca mima (218-5), tedi ca mami turdi mAoi (230-16 ), takSa ami jharuM vatto ( 279-3). turataja joI zakAze ke A vAne upara hamaNAMja TAMkelAM vAyathI bhinna pADI zakAya ema nathIaddhi ane sanma no hoya ane kavacita nakAmA paNa hoya. AthI AvAM rUpane aMte Avato ya keTalAka dAkhalAomAM Avo vadhArAne hoya ane te kriyApadanA mULa rUpanuM aMga na hoya evI dalIla kadAca karavAmAM Ave, paNa ApaNI pAse prAcIna vyAkaraNanAM udAharaNe purAvA tarIke che, eTale chIya Adi akhaMDa rUpa che ema mAnavAmAM bAdha nathI. 16 pIzala ( 2417) TAMkelA kathinA viziSTa prayAganAM keTalAka udAharaNa 'vasudeva-hiMDI" mAM maLe che: mariya vAda...rivasa6 (57-10 ), nathi vora vAI-pholo sIda (10-29), kathi puLo -sirI togA (125-5), Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayoga ni, , mo, 1 nA prayoganI sAthe barAbara samAnatA dharAve che. vaLI e udAharaNomAM nAM rUpane puruSavAcaka sarvanAma tarIke levAnuM zakya che kharuM, paNa tema karavuM kaMI Avazyaka nathI. A karatAM paNa ochA saMdigdha bIjA prayogo "vasudeva-hiMDI " mAM cheH riso si su mag mArI = dirAraMvaM pu maDyArIH (165-18), to fma no vImAma=satoDaduM karIne vizramAmi (217-29 ). ahIM si ane minI chAyA hUM ane marda vaDe Apavo Avazyaka thaI paDe che. tumaM hi ne mAyA #Lio gAtI (24-3) e vAkyamAM Isa ne prakSipta mAnavAnuM anivArya thaI paDe che. paranuM A vAkaya paNa zuddha hoI zake, kemake tumati= huM e vaiyAkaraNIoe prathamAM ekavacana tarIke ApelA kanmi=mahuM nuM barAbara pratirUpa hoI zake. pahelA puruSa ekavacana kemi uparathI satramo ane jaina mahArASTramAM trIjA puruSa bahuvacananuM rUpa nita vyutpanna thayeluM che (pIzala, huM 494; vaLI juo "vasudeva-hiMDI " 118-11, 223-15). pIzale jenI noMdha karI nathI evuM trIjA purUSa ekavacananuM rUpa ve " vasudeva-hiMDI mAM re -suddio ma macaa putra dharma avani (75-18) saMskRtamAM paNa keTalIkavAra maLe (je mULe eka kriyApadanuM rUpa che) kevaLa eka avyaya tarIke vaparAya che. "vasudeva-hiMDI'mAM (temaja anya prAkRta sAhityamAM paNuM ) mane vimarza sUcaka avyaya tarIke praznArthaka sarvanAmanI pachI vaparAyela che. thoDAMka udAharaNa joIe: kiM mav (13-2), to mane (18-27), #aa maLe (101-8), lega maLe cAroLa (133-15, 28), kSe mane vALo (83-28), jIta mam (14-27), varaMtha mane (20-10), viThTha mAne (310-15), kyAM maLe (176-26), caro mane ga tevo (78-13). AcArya hemacandra pitAnAM vyAkaraNusUtromAM (8-2-206) nizcaya, vikalpa ane anukaMpAnA arthamAM ApelA avyaya vagenI vyutpatti upara paNa mauo prakAza pADe che. manvemALa ==Le e rIte vaLa vyutpanna thaye he joIe. maLe ne paNa hemacanTe judA avyaya tarIke A che (8-2-207). have, ApaNe nAmanAM rUpAkhyAne joIe. A granthamAM narajAtinAM sakArAnta aMgenuM prathama ekavacananuM rUpa eka niyama tarIke lokArAnta che. AkhAye granthamAM mAtra be ja sthaLe AvAM rU5 ardhamAgadhInI jema tukArAnta mAlUma paDe che; juo 30-3 ane 234-24. A banne sthaLe -$ kArAnta prayoga padhamAM maLe che, tethI koI anya (saMbhavataH ardhamAgadhI) racanAnA avataraNarUpa te hoya ema mAnavAmAM vAMdho nathI. kahevAtI ardhamAgadhInI bIjI eka lAkSaNikatA, saptamIne -hiM pratyaya vasudeva-hiMDI' mAM maLe che; paNa ene je DAka prayoga maLe che temAMne mATe bhAga zrI RSabhadevanA caritramAM AvatuM hoI tene paNa ardhamAgadhInI sIdhI asara mAnI zakAya.17 sAmAnya rIte ardhamAgadhI ane jene mahArASTramAM -akArAnta aMgenuM nara ane nAnyatara jAtinuM caturthI ekavacananuM ane nArI jAtinuM tRtIyA, SaSTI ane saptamI ekavacananuM rUpa -mANa aMtavALuM bane che, tathA kArAnta ane hakArAnta nArI jAtinAM aMgenuM tRtIyA, SaSTI ane saptamI ekavacananuM rU5 -aa ane- 17. zrIkaSabhadevanA caritramAM nIcenAM rUpe maLe che: yuriMsi (159-16), 3oyaMsi (161-15), Time (16-17). eka ardhamAgadhI vAkyakhaMDa: kRchiMti puttattANa...(76-13, 91-25). A uparAMta anyatra nIcenAM rUpe maLe che: maNi (246-20), taMti jAya (150-20), soLaMtti (36-25), gvaMsi (pAThAntara inmi , 14-16). Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 lai aMtavALu bane che. pIzala (6 361) mAne che ke-gAya aMtavALuM caturthI ekavacananuM rUpa ardhamAgadhI ane mAgadhI pa pUratuM ja maryAdita che. nArI jAtinAM tRtIyA, pachI ane saptamI ekavacananAM rUpamAM te mAgadhI puratuM -sAvALuM rUpa svIkAre che (6 374, TipaNa), ane jayAM baMdhanI dRSTie hUrva svara Avazyaka hoya evAM padyomAM ja -ga ane -kamavALuM rUpa svIkAre che (6 385). Ama chatAM DaoN. lyumene Avazyaka' uparanAM pitAnA vivaraNamAM batAvyuM che ke cUNio ane bhAgye jevA jUnA granthomAM vAraMvAra prApta thatAM nArIjAtinAM -mAra,-reya ane -kacavALAM rUpe zuddha che, ane (-gvALAM rUpanI tulanAe ) -cavALAM rUpe, prAkRta temaja pAlImAM samAna hei, prAcInatara che. AvAM rUpanA viSayamAM "vasudeva-hiMDI' mAM zI sthiti pravartamAna che e joIe. caturthInA - gvALA rUpa uparAMta (dA. ta. vA 362-7, kaTTA maTTA ca 124-14, puttarANa 76-13 tathA 91-21, ItyAdi )-gAyavALuM rUpa paNa temAM maLe cheH vadAca (=vadhAya, 169-19, 245-2 tathA 4, 313-5 tathA 7 ), yAya (268-5 ), 3vArAya (16 3-4 ), vijArA (313-8). nArIjAtinAM -mANa ane - saMtavALAM sAmAnyapaNe pracalita rUpane mukAbale -gAya ane - vALA rUpa virala hevA chatAM A granthamAM tenA saMkhyAbaMdha prayogo te cheja (dA. ta. tRtIyA kiTTArIya qyAya 213-13, tajhiyamarAjaparAya 225-19; pachI gALIca 93-25, sura 230-6, viAya 311-1 (A chellA banane pravegone saMskRtavata caturthInA paNa gaNI zakAya); tRtIyA jAnavuddhI 10- 24, kutIya 170-25 sadbhanihIM, 346-28, tuTTIya 121-31, yuddhI, 10-24, sAroLiya 216-28; saptamI vekAca 150-20, papAya 13-7, parimo viTTIMga 229-2, saMkrAya 306-26, vaLiyAsaMtIya-A prayogane tRtIyA tarIke paNa laI zakAya, 173-1, ityAdi.) raya (saM. ) 140-3 e prayoga niHzaMkapaNe caturthIne che. A sivAya bIjA thoDAka dAkhalAomAM "vasudeva-hiMDIe evAM rUpe jALavI rAkhyAM che, je uparathI prAkRta vaLAya sAthe pAlI jaggAnI DaoN. yuene karelI tulanA taddana vAstavika hatI ema lAgyA sivAya rahetuM nathI. gAIgaranA vyAkaraNa pramANe (6 81, 86 ), pAlImAM nArIjAtinAM -bakArAnta aMgenuM tRtIyA ane pachInuM ekavacananuM rU5 -bAthavALuM thAya che, paNa saptamInuM rU5 -gAya ane -AyaM (=saMskRta -gAyAmU ) vALuM bane che; eja pramANe pAlImAM nArIjAtinAM kArAnta aMgenuM tRtIyA ane pachI ekavacananuM rUpa -AvALuM bane che, paNuM saptamInA rUpane aMte -phayA athavA yaM Ave che. -mAye ane -caMvALAM saptamInAM A rUpanAM prAkRta pratirUpe "vasudevahiMDI " mAM nIcenAM udAharaNomAM jaLavAI rahyAM che. vide 2 Liyere, virattAThya saMjJAya (280-26), 3rA hisAcuM (200-27), uttarArthe seDhIce (323-18 ), 3ttarAyaM seDhIca (310-22), hAthe (our) 1 vamavad sayaLo sAcA vA ( 312-8), rAThya ( "rAtre,' 210-1 ), maMjarAyuM nathI (310-24), mAyAe ja barANa (228-27). atyAra pahelAM koI paNa sAhityika prAkRtamAM mArga ane caMvALAM strIliMga saptamInAM rUpe jANavAmAM AvyAM nathI. paraMtu tene maLatAM pAlI rUpa vaDe e rUpanI saccAI puravAra thaI jAya che. pIzale ( 388 ) tene maLatuM ekamAtra rUpa eka pallava rAjAnA lekhamAMthI ApyuM che. sAmI ekavacana ApiTTAca, eTale ke kAviDriyaMkamAMfpaTTAm. have, je -mA ane caMvALAM rUpe kharekhara ArSa rUpa che te -ane -raMgavALAM rUpane paNa ArSa tarIke mAnya rAkhavAM joIe--alabata, caturthInA -gajanI zadi saMbaMdhamAM te zaMkA uThAvavAmAM AvelI ja nathI. A pramANe ApaNane thavALuM ArSarUpa ane -AvALuM sarvasAmAnya rUpa maLe che, ane tethI dIdha svaranI pachI AvatA aMtya -Ane ja -5 tarIke Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgUvyApAragata vikAsa kadAca thaye heya evI kalpanA thAya che. AthI caturthI ekavacananA Apane khulAse ApavAmAM rahelI muzkelIo ( juo pIzala, 6 364) dUra thaI jaze ane prAkRta rUpa mAtrApunI vyutpatti ApavA mATe brAhmaNa rUpa mAtrAne Azraya levAnI jarUra paDaze nahIM. A nirvacanane svIkAra karavAmAM Ave ke nahIM, topaNa eTaluM te kharuM ke caturthInA mAne sthAne -gAnA Agamanane strIliMganA -gAya ane cane sthAne thayelA -gag, -nA AgamanathI alaga pADI zakAya nahIM; je bane pheraphAro ekaja vAgavyApAragata niyamanuM pariNAma na hoya te A bIjI ghaTanAnA sadasyathI pahelI ghaTanA banI hoya e saMbhavita che. vasudeva-hiMDI'mAM sacavAyelAM ArSa rUpe paikI sauthI vadhu mahatvanAM rUpamAne eka nara ane nAnyatarajAti paMcamI ekavacanamAM - saMtavALe prayoga che. "vasudeva-hiMDI "mAM te traNa vAra maLe cheH to nisUrato Turvamara to nirAdhya8i sumarAtu (6-13), qvyaya viLiyA=parvatavandrata vinitau (146-29), 19 guf fsa mAyA=bhraSTAsyAcArAta (227-24)-mamavALAM A rUpe paMcamInAM che emAM zaMkA nathI, kAraNake niHsAti. vinichati, TEjharati, e kriyApada bIjI keda vibhakti sAthe AvI zake nahIM. "uttarAdhyayana' jevA prAcIna sUtragranthamAM -gaM aMtavALuM paMcamInuM eka rUpa Azcaryajanaka rIte sacavAyeluM che, tethI paNa "vasudeva-hiMDI mAMnAM A rUpanI saccAInuM samarthana thAya che. juoH mu fma viramayaai= saM. mujasthma viSamakSAt (uttarAdhyayana, 23-46). nara ane nAnyatara jAti paMcamI ekavacanamAM -anna pratyaya prathama dRSTie vicitra ane zaMkAspada lAgaze; parantu saMskRta paMcamInA aMtima -mAtane prAkRta - rUpe vikAsa prAkRtanA vAgavyApAragata niyamo sAthe saMgata che. (juo pIzala, 6 339, 75, 114, 181). huM 114 mAM pIzala kahe cheH ardhamAgadhI savaM=sAkSAt (hemacandra 8-1-24; " uttarAdhyayana " 116, 370, "papAtika" ), e uparAMta zaurasenI sahA ( "malikAmakaranda-prakaraNa', 190, 19 ). ardhamAgadhI ane jaina mahArASTrI dedA uparAMta ardhamAgadhI deTuM e paMcamI uparAMta dvitIyAnuM paNa rUpa che; sarve rUpanI bAbatamAM paNa eja kahI zakAya." "vasudeva-hiMDI "mAMnAM traNa rUpe uparathI niHzaMkapaNe ema puravAra thAya che ke sarve ane gheTuM e rItasaranAM paMcamInAM rUpa che ane te mULe sAkSAt ane adhatAta mAMthI nIkaLelAM che. bhASAmAM A be rUpe TakI zakyAM tenuM kAraNa e ke kriyAvizeSaNa tarIke vaparAvAne kAraNe mULe e paMcamInA prayogo hovAnuM vismaraNa thaI gayuM. A varastusthitine eka vadhu purA pAlImAMthI maLe che. pacamI ekavacananA -gaM ne prayoga 18. AcArya hemacandra jenI noMdha karI che (4-3-180) te kriyAtipattinA arthamAM vartamAna kRdaMtanA prayoga vasavahiMDI "mAM vAraMvAra maLe che, emAMnA DAka ahIM joIe: 6 nAto, na Inta (149-11); ghasa vadho to, pariye mama gheto-7 gSa vadhI (126-6);.viMdaM pui tuma fsa aLasiM sAhUiMto, to me puLo vANiiita (110-25); kahuM naTTu pamAna niramAto haito, to mi vaMdhe pAvaeNto (12-14); gar si na hUMtI tIre vA have na saMbheMtI, to mi vivaghaLo to ( 228-25); ga te priyA gIvaMto, tuma vA {a-56-70 kusalo hoto, to na esa erisasirIe bhAyaNaM hoto, evaM vA siMghADaga-tiya-cauka-racchAmuhesu ucalalaMto vijha ri (31-12 ). bIjuM udAharaNa mATe juo; 13-26, 12-25, 21-21, 01-22, 135-16, 13-2 ane 1, 168-14, 169-2, 228-1, 24-19, 19. A vAkayakhaMDane anuvAda " anukrame parvatanI guphAmAM pesI..(pR. 190 ) " e pramANe chapAya che, paNa kharuM jotAM te "anukrame parvatanI guphAmAMthI nIkaLI..." e pramANe joIe. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlImAM maLe chejo ke pracalita vyAkaraNamAM e prayogane rItasara svIkAra karavAmAM Avyo nathI. udAharaNa tarIke "dhammapada nuM padya (naraka varga-8) juoH __ akataM dukkataM seyyo, pacchA tapati duktaM / kataM ca sukkataM seyyo, yaM katvA nAnutappati // A paghanA pahelA caraNanI chAyA "udAnavaga' (305-53) mAM zuddha rIte ja ajJAta suratajeya: e pramANe ApelI che. A padyanI saMskRta chAyA nIce pramANe thAyaH akRtaM duSkRtAt zreyaH pazcAt tapyati duSkRtAt / kRtaM ca sukRtaM ca zreyaH yat kRtvA nAnutapyati // vaLI jAtaka 458-13 mAM -zi patro ra mA ? (" kayI sthitimAM rahevAthI paralokana Dara na lAge?") e vAkya Ave che. paNa mI dhAtune prayoga dvitIyAmAM kadI thatuM nathI. sAmAnya rIte paMcamImAM ane apavAdarUpe pachImAM te prayojAya che e jANItuM che. eTale ahIM paNa rahyo e paMcamI ekavacananuM rUpa siddha thAya che. "dhammapadanuM padya (sukhavarga-5) A pramANe che: jayaM varaM pasavati, dukkhaM seti parAjito / upasaMto sukhaM seti, hitvA jayaparAjayaM // enA pahelA caraNano anuvAda "vijya athavA vijayI manuSya (kacaH athavA nayana) vairane janma Ape che " e karavAmAM Ave che; paNa dillA vayajura karyuM A chellA caraNa sAthe susaMgata evo artha te gayAd vai prasavati (vijayamAMthI vaira jame che) evo hoI zake. dhammapada " nuM eka padya (puSpavarga-1) nIce pramANe cheH yathApi bhamaro puppha vaNNagandhaM aheThayaM / paleti rasamAdAya evaM gAme munI care // ene artha A pramANe thAya--" jevI rIte bhamare rasa laIne, (puSpanA) varNa ane gaMdhane nukazAna karyA sivAya puSpa uparatho (pu-puSpAta ) UDI jAya che tevI rIte munie gAmamAM paribhramaNa karavuM joIe." A sarva udAharaNo uparathI ema anumAna thaI zake kharuM ke mULa je belImAMthI pAlI piTake anUdita thayAM hatAM temAM paMcamImAM -4 ne prayoga vadhAre vyApaka hatuM. prAkRtamAM -saMvALAM mAtra evAMja rUpe moTe bhAge TakI zakayAM che, je kAM te vibhaktirUpane badale avyaya tarIke samajAyAM ane kAM te "vasudeva-hiMDI" jevA atiprAcIna ane vaccenA samayamAM jenuM paThana pAThana jhAjhuM nahotuM evA granthamAM jaLavAI rahyAM. vasudeva-hiMDI " maLatAM keTalAMka sArvanAmika rUpe paNa noMdhapAtra che. samUnA tRtIyA ekavacananA sarvasAmAnyarU5 tarIke mayA = saMskRta mAne prayoga "vasudeva-hiMDI mAM seMkaDo vAra thayeluM che. A rUpanI noMdha pazalamAM kayAMya nathI, jo ke yAkebIe te noMdhyuM che. yAkebIne mahArASTra prAkRta viSenA granthamAM mathA eka ja vAra noMdhAyuM hovAthI pIzale kadAca tene saMskRtarUpa tarIke ja gaNI lIdhuM hAya. dvitIyA ekavacanamAM mene prayoga pIzale ardhamAgadhI pUrate, ane dvitIyA ekavacanamAM tene prayoga Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI, zaurasenI ane mAgadhI pUratuM maryAdita gaNyo che; paNa e bannenA prayoga ApaNane "vasudeva-hiMDI mAM maLe che. di. e. va.mAM che mATe juo: 43-26, 44-8, 105-18, 140-7, ityAdi. ddhi. e. va.mAM te mATe juo: 65-11, 81-29, 84-7, 87-30, 221-20. saptamI ekavacana mane prayoga pIzale zaurasenImAM noMdhyuM che, paNa "vasudeva-hiMDI" 150-25 tathA 241-13mAM te maLe che. A mahuM saM. macimAMthI vyutpanna thayela che. A uparAMta "vasudeva-hiDI" 282-21mAM mamaTTi (= saM. mama 1 mina, mArA viSayamAM-mAre mATe") rU5 maLe che, je pIzalamAM noMdhAyuM nathI. pIzala (6419, 422 ) pramANe, ne ane meM e bahuvacananAM be sArvanAmika rUpe nIce mujaba vaparAyelAM che : che, dvitIyA, mAgadhI ane ardhamAgadhImAM; tRtIyA ane pachI, mAtra ardhamAgadhImAM. me, prathama vibhakti (mAtra ekaja vaiyAkaraNa caMDe prathamAmAM teno ullekha karyo che ); dvitIyA ane tRtIyA, mAtra ardhamAgadhImAM; SaSTI, ardhamAgadhI ane jene mahArASTrImAM. A sarva prago ApaNane vasudeva-hiMDI" mAM maLe che : che, dvitIyA, 121-13, 134-27; tRtIyA 233-27; SaSTI 43-3, 70-24; 73-23; 94-16. A uparAMta dvitIyA bahuvacana " ( vAMcI zakAya?), 70-23, 200-23. me, prathama 99-26, 125-13; dvitIyA 118-4 ane 8, 153-23, 367-17; tRtIyA 101-4, 108-3, 112-10, 115-26, ItyAdi. mane SaSTImAM prayoga te sAmAnya che. pIzala (6422 ) pramANe pachI bahuvacana vokaveH ne prayAga mAgadhI ane zaurasenImAM tathA pallava rAjAonA lekhomAM che, paNa bIjI prAkRtamAM te maLato nathI. "vasudeva-hiMDI' mAM A prayoga maLe che, juoH 211-27, 224-3 (caturthIne artha paNa laI zakAya che; uparAMta vone niHzaMkapaNe prathamAmAM prayoga 88-21 mAM maLe che. varabhAranA abhAvane kAraNe tune lAgelA ghasArAne pariNAme e prayoga vyutpanna thayo che, e khulAse pIzale Apyo che (422 ). vasudeva-hiMDI" mAMthI prApta thayelA eka ajJAta rUpathI A khulAsAnuM samarthana thAya che: SaSTInA prayoga ne turthe sAthe barAbara eja prakArane saMbaMdha che ke jevo mene tujhma sAthe che. AthI mULa granthamAM eka sthaLe trIsa paMktiomAM ja e prayoga mAtra cAra vAra maLato hovA chatAM tenI saccAI saMbaMdhamAM zaMkA levAnuM keAI prayojana nathI. juo-mavA to (1Le) mULa na deradeg o (213-8); na 3aa sarIra (213-15); risaM 21 rIksa (213-18); mama ghasAI hera siddhI ( 214-2 ). hAthapratAmAM maLatA pATha ema batAve che ke je prayoga lahiyAone ajANyo hovo joIe ane tethI temaNe dene dUra karI te te sthAnoe bIjA pratyege mUkavAno prayAsa karyo che. Tre prayoganI zuddhatA temaja prAcInatAnuM ethI te samarthana thAya che. vasudeva-hiMDI "mAMnuM vArSi vi0 (34) e pada sAhityamAM prayojAyelA apabhraMzane eka atiprAcIna namane rajU kare che. emAM jacs ane je gi e apabhraMza saMbaMdhaka bhUtakadaMtanAM rUpa che. vArSi 20. mAtra eka ja pratamAM je pATha che; bAkI sarvemAM le che, 21. eka ja pratamAM vhe pATha che; bAkI sarvamAM de che. 22. eka sivAyanI sarva pratamAM brUi pATha che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 saM. pArzva-gu. "pAse '(kAThiyAvADamAM), e saptamI ekavacananuM rUpa che. A sAnunAsika rUpa AcArya hemacandra ApyuM nathI; paNa pachInA sAhityamAM tene prayoga vipula pramANamAM che. ai<{. rAyane paNa saptamI ekavacananuM eja prakAranuM rUpa che. Ama A graMthamAMnuM upayukta cAra paMktinuM padya ane temAMnA cAra prayogo sAhityika apabhraMzanA abhyAsamAM eka prAraMbhika sImAcihna pUruM pADe che. alabatta, A sAthe apabhraMzanAM bIjAM paNa prAraMbhika sImAcine tulanAtmaka dRSTie jevAM joIeH bauddha kavi azvaghoSa (bIjI zatAbdI) nA "sAriputraprakaraNamAM mazno rUpa che, je saM. maracanuM apabhraMza rUpa hoI zake. bhAsa kavinA "pAMcarAtra' nATakamAM gavALanA vArtAlApanI mAgadhImAM apabhraMzane lAkSaNika hakAra maLe che. udAharaNa tarIke-pUDhamaM hu puo saM. rAtamaMda: sUryaH | gvaMzodhuM vivaMta gojhA=saM. sarvouM vidyArita caurAH | jo ke keTalAka vidvAne A rUpa para zaMkA vyakata kare che. "kacchakaTika' (cothI athavA chaThThI zatAbdI ) nA bIjA aMkamAM mAthura nAmanA pAtranI mAgadhI bolImAM paNa apabhraMzane 3kAra maLe che. pahelI ane AThamI zatAbdI vaccenA judA judA samayamAM jenA judA judA aMze racAyA hovAnuM manAya che te bauddha grantha " lalitavistara" Akhoye apabhraMzamizrita saMskRtamAM (kahevAtI "bauddha saMskRtamAM che.) sauthI vadhu noMdhapAtra te e che ke "uttarAdhyayana' jevA, prAkRta sAhityanA paNa sauthI jUnA tharanA granthamAM achardi saM. chatti (vAsa adde me nA rUme vacce siLa vArdi paMDuiM ca saMniddhA 2 sarachardi # 22-16 ) evuM eka virala, sAcuM apabhraMza rUpe maLe che te batAve che ke ghaNA prAcIna kALathI prAkRtanI sAthosAtha ja apabhraMzane pravAha paNa vahate AvatuM hatuM. ane apabhraMzanA pravAhanuM A sAtatya jotAM kAlidAsanA "vikramorvazIya' nATakanA cothA aMkamAMnAM apabhraMza padhone kSepaka gaNavAnuM je sAmAnya valaNa vidvAnomAM cAlu raheluM che tene have svIkAravuM ke kema e prazna thAya che. vasudeva-hiMDI " ane ArSa prAkRtanA bIjA granthanI bhASAnuM eka noMdhapAtra lakSaNa temAM najare paDatI "ta zrati" che. ArSa prAkatanI eka khAsa vizeSatA e che ke jema sAdhAraNa prAkRtamAM anAdistha ane asaMyukta evA 1, 4, 2, , , 8, 1, 2, 2 ane 5 pAme che ane tene badale keTalAka prayogomAM "zrati" thAya che ane keTalAka prayogomAM udavRtta svara-zeSa svara-kAyama rahe che tema A prAkatamAM thatuM nathI. temAM te keTalAka prayogomAM te vyaMjane kAyama rahe che, keTalAka prayAgomAM te te vyaMjanone badale koI bIjA ja vyaMjane saMbhaLAya che ane vadhAre prayogomAM te badhA vyaMjanAne badale "tta zreti' saMbhaLAya che."23 anAdimAM rahelA asaMyukta vyaMjane pAlImAM kAyama rahe che tema A prAkRtamAM paNa tevA aneka prayogomAM saMskRtavat avikRta rahelA mAlUma paDe che. 24 pAlInI jema ArSa prAkatamAM paNa vyaMjanone ghasAro pramANamAM ochA che; e viSayamAM banenI samAnatA che. paraMtu upara kahI tevI "ta zruti "ne pAlImAM sadaMtara abhAva hoI te A prAkRtanI eka AgavI viziSTatA che. ' '23. paM. becaradAsa dezIkRta " gujarAtI bhASAnI utkAnti, pR. 110 24. A prakAranA prayogo "vasudeva-hiM DI'mAM paNa puSkaLa che. temAMthI udAharaNa rUpe thoDAka joIe: vitaruM (190-26), 3vAto (225-14 ane 29), mitapu (225-13), vaDhAvita (205-1), varito (20425), mAto (356-16), nimitaM (356-16), mattawovijhA (123-2), ravAnA (123-14), ityAdi. bAja vyaMjanonI tulanAe aSa* prAkatamAM te meDo ghasA hoya ema jaNAya che. takArapradhAna bhASAnI e asara haze ? Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7. vasudeva-hiMDImAMthI 7 zruti nAM keTalAMka udAharaNo joIeH vitAvamorA (=visagovamoca, 8-25), AiAti (aai , 7-6), pasavasamato (=vasavasamo, 10-11), sANayA (= jALA, 10-13), manAto (kamanAmo, 10-17), kedRAto (=TTAbo, 22-16), sAto (=sAmo, 25-16), majJAne (=manA, 31-2), tAmacittonayarI (="nacara, 14-12), kriyAto (trakriyA, 71-24), gaticaDyA (==a, 190-26), vAriA (=vAyaKsaM. vAva, 202-25), nirAovAto (nirADhavAno 309-7), vimotiyo ( vimoDhyo, (saM. vimocitaH 138-28), rAteA (=AyaraIgM (saM. nAnaroLa, 212-31), kuDhiyAto ( diyAmo, 206-3), somasirI diyito (="hicamo, 225-13), miroyato (=ramAvoco, 243-7), gvyatito (=vavo , 298-11), 3vatAsi (=vacAusamo, 208-2), jato (=Tyo, (saM. : 2016, 205-19 ane 23), rAtIrdi (=rAdi, KsaM. rAgama:, 206-3), gati (Gr6, 231-21, A sAthe gaDu rUpa paNa maLe che: 232-15, 218-14), jati (=rara rarara-25), ItyAdi.25 mULa vyaMjanane sthAne kavacita tethI bhinna e judo ja vyaMjana saMbhaLAya che tenA udAharaNa tarIke juo-kavAna (=saM. sana 188-30), i Dayu (=saM. vadhu tapu 13-3), yadukuLa (=saM. tusuvAni). jo ke A chellA udAharaNane zaurasenanI asara paNa gaNI zakAya. madhyama khaMDamAM paNa "ta zrutivALA seMkaDo prayogo che. saMkhyA daSTie te prathama khaMDa karatAM madhyama khaMDamAM AvA prayogonuM pramANa ghaNuM vadhAre che. pAlImAM nathI evI A "ta zrati kayAre, kema ane kayAMthI AvI e eka prazna che. A prAkRtamAM bauddha mAgadhIne maLatA pravAha uparAMta tenAthI bhinna e bIje kaI bhASApravAha bhaLele hovo joIe, jemAM A prakAranuM uccAraNa haze. " nATyazAstra "kAra bharate " takArabahula bhASA " viSe eka sthaLe kahyuM che ke carmaNvatInadIpAre ye cArbudasamAzritAH / takArabahulAM nityaM teSu bhASAM prayojayet // (nirNayasAgaranuM saMskaraNa, adhyAya 17, bleka, 62) 25. zrI caturabhAI puruSottamadAsa paTele AvA "ta kRtivALA prayogane kAM to hAthapratanI ke kAM to saMpAdananI azuddhi tarIke gaNavAnuM valaNa batAvyuM hatuM ( juo "buddhiprakAza, jAnyu-phebru. 1932 mAM temane lekha vasudeva-hiMDInuM avalokana"). paNa jaina sUtro uparanI cUrNimAM tathA jUnI TIkAomAM "ta zruti" bahoLA pramANamAM jovAmAM Ave che; chedasUtro uparanA bhAge AdimAM paNa te najare paDe che temaja sUtragranthanI jUnI hAthapratamAM paNa vidyamAna che, eTale evA prayogone azuddha gaNavA e artha vagaranuM che. udAharaNa tarIke keTalAka prAge joIe: prayAto ( thAya, vyavahAra bhASya, pR. 33), cUMTAto (=vUDhAgo, naMdIcUrNi, pR. 49), tAto (=stAyo, AvazyakacUrNi, uttara bhAga, pR. 301), ifLatAmo (kALiyAro, eja), tRtiyA (=vazvarUyA, eja), vALiyato (vALiyo, eja), aticAto (=Ago, eja), rAto (vAro, eja), mariyavyatA (=mavitrayANa, eja), atIto (=ro, eja), paramArti (=13mAruM, eja, pR. 283), mato (=fgo saM. maHi eja, pR. 283), sataM (=sayaM, eja, pR. 188), ratana (=rayadurA, eja, pR. 204), ityAdi. jyAM mULamAM ta hoya tyAM tene sthAne koI bIjo ja vyaMjana Ave ema paNa bane che, dA. ta. yovAif ( saM. mananIf>gorALA). ahIM to A lakhatI vakhate je grantha hAtha Avyo temAMnA ja zeDAM udAharaNa nedhyAM che; bAkI AvA prayogo AgamasAhityamAM sarvatra vyApaka che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka arthAta je leke camavatI nadInI pelI pAra rahenArA che ane jeo abdanI pAse rahenArA che teomAM " takArabala bhASA ne prayoga karavo. prAcIna bhAratamAM " HkAra bahula " uccAraNanuM astitva ane amuka lokomAM tene pracAra e te A uparathI siddha thAya che, paraMtu ASa prAkRtamAMnI "ta kRti 'ne saMbaMdha tenI sAthe joDanArI kaDIo hajI aMdhArAmAM ja che. prAcIna vaiyAkaraNae ApelA niyamo anusAra paizAcI prAkRtanAM gaNI zakAya evAM keTalAMka rUpe vasudeva-hiMDI'mAM che. vi (saM. 1) vararucinA " prAkRtaprakAza ' (10-4) anusAra paizAcInuM rUpa che, paNa AcArya hemacandra (8-2-182) tene mahArASTra prAkRtanuM gayuM che. "vasudeva-hiMDImAM te be vAra prayojAyela cheH chuM viva viti (79-14), paramasara piva agjhi (327-27). vararuci (10-3) tathA hemacandra (8-4-325) pramANe, paizAcImAM dareka varganA trIjA ane cothA vyaMjanane sthAne anukrame pahelA ane bIjo vyaMjana Ave che. A prakAranA saMkhyAbaMdha prAge "vasudeva-hiMDImAM che. natIte (saM. nAnA:, 186-16), Triotimo (=saM. brigadvitaH, 194-23), pativIEi (=saM. vIthiM, 18-6), giLavacaLavisArato (saM. virAra, 25-6), natIf (saM. nathI , 44-9), sAsurasa (saM. svAdurasa, 15-8). vaLI juo 141-30, gati (saM. caDhi) viraM vinAze; 226-7, temAM me nirAhAroseLa kaputrayANa mAro mato (saM. mara:); 309-6, temAM muo ghAmi hRrta (=saM. dU > vizleSathI TUra) ; 221-3, guru-hava-govULa-vimavaMta hitA (saM. dUdeg) rAyaTI mAyA; 218-4, baLatovALa (saM. dhanopamAnaM) vsami puravAM. 26 AvAM udAharaNe madhyama khaMDamAM paNa puSkaLa che. mAtra namUnA dAkhala temAMthI traNa-cAra prayoga ahIM ApuM chuM: pAtALa (=saM. :) te ghanavaTAmi, mama hRpUsitatiya (saM. dulya risA; daMpatA du mAM kampAta (=saM. sanmADha) kisAI; pAtatAmarasa (=saM. pAtAmarasa), ityAdi. alabatta, 'ta zrutine Azraya laI A prayogonuM bIjI rIte nirvacana thaI zake kharuM. jemake- navI uparathI Dha ta thaI sIdhesIdhe natI vyutpanna thayo hoya, athavA nak>na thayA pachI temAM tane prakSepa thayuM hoya. AvAM udAharaNa moTe bhAge ta varganAM maLe che e paNa dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. game tema paNa prAcIna vaiyAkaraNanA matane anusarIne upara TAMkyA che tevA prayogone paizAcI prAkatanA gaNIe, to je paizAcI "bahatkathA'nI racanApaddhatine "vasudeva-hiMDI'nI racanApaddhatimAM samAzraya karavAmAM AvyuM che tenI bhASAnI keTalIka asaro paNa "vasudeva-hiMDI " upara thaI haze ema mAnI zakAya. anyathA temane samAveza "ta zruti'mAM karavo paDaze. vasudeva-hiMDI" mAM evA paNa keTalAka zabdaprayoga che, jemanI nedha hemacandranI "dezInAma 26. A prakAranA prAge cUNiemAM paNa maLe che. juone ya kovi sArA (=saM. manakArI) rivALe samag gvo ciMteti (AvazyakacUrNi, uttara bhAga, pR. 190), sAdu attato (=saM. rAtiH ) visa vA ravAphata (eja, pR. 96), IT U sAmaraM (=sa. sAma7) jUcavavArUttA dhAvita (eja, pR. 205), gvamAtIrdi (=saM. zArImi:) #AranehiM (eja, pR. 290), viTitila (saM. dachiyAvahya) vA (nandIcUrNi, pR. 49), ityAdi. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 mAlA ' mAM nathI temaja prAkRta kAzakArAe paNa je neAMdhyA nathI. 'krosa repharansa 'nA abhAve e paikI keTalAka zabdonA atha nakkI karavAnuM muzkela thai paDe che e paNa temanI viralatAne eka purAvA che. evA zabdonuM eka tAraNu huM ahIM ApuM chuM: cammadi (pratAraNA, najara cukAvavI te, 50-18), Vma4 ( avamana karavuM te; mA dRSiLA caDhiiidatti, 98-27 ),27 vattajiyAsaLa ( cepaDe ? 102-1 ), lArA ( atha aspaSTa che, 123-14, 15 ane 16 ), maMDu ( thelI; cammacaLamajurI, 138-19 ), pattisirA ( kanAta, 64-11, 148-3), LiyArI ( mAvata, 202-1), DhiLa-- TiLa ( tApasanuM eka upakaraNa-pAtra, 216-17 ane 32, 237-12), 28 diyatio ( dhADA palANyA, jIe so maLyA paraMtuLa mAlo viva ditio, 229-19 )29 ApaNe joyu ke ' vasudeva-hiMDI 'nI bhASA aneka dRSTie abhyasanIya che. emAMnAM rUpe pAlI ane ArSa prAkRtanA sabaMdha upara navA ja prakAza pADe che. sAdhAraNa jaina mahArASTrIne mukAbale sUtragranthAnI bhASA ( jene ApaNe saralatAnI khAtara ardhamAgadhI kahIe chIe) sAthenu keTaluMka lAkSaNika sAmya te raju karatI hAi ApaNune evA samayamAM lai jAya che, jyAre jaina mahArASTrIne potAnu AgavuM bhASAkIya ane sAhityika vyaktitva prApta thayAMne kadAca lAMbe kALa nahIM vItyA hoya. pIzale jemanI mullR noMdha karI nathI athavA jemane a mAgadhI pUratA ja maryAdita gaNyA che, evA zabda prayogA ane rUponI eka lAMkhI yAdI ' vasudeva-hiMDI ' mAMthI taiyAra thai zake ema che.30 evA 27. hemacandre prAkRta vyAkaraNa( 4-110 )mAM A kriyApada mAtra * bhAjana karavA' nA arthamAM noMdhyu che. jo ke ' avamana karavA ' nA artha khIjA prAkRta grantheAmAMnA prayAgAmAM che khare ( jIe 5. haragovindadAsakRta ' pAiasad-mahuvA ' ). * 28. prAkRta kAzAmAM A zabda nathI, paNa mahAbhArata", 'dhruvaMza ' AdimAM tApasanA pAtra' nA arthAMmAM jhina vaparAyela che. tuo-kirtAne samAvAya cIrAganagaTAdharAH / maya: vadhairyuttIrthAnyaparastutaH // ( mahAbhArata, kubhakAmanI AvRtti, vanaparva, adhyAya 1, zlAka 28 ) A zabda prAkRtamAMthI saMskRtamAM levAyA hAya ema banavu' asaMbhivata nathI. 29. hemacandre dezI nAmamAlA 'mAM (4-9) hilanI zabda 'sthUNA' e arthAMmAM ApyA che. ' vasudevahi'DI mAMne riyatio kaNa bhUtakRdantanu rUpa che, ane sandarbha jotAM, tene ahemacandre nAMdhelA zabdanA arthathI bhinna che. 30. A granthamAMthI eka mahatvanA prayAga ahIM raju karuM' chuMH poSaLasacaLa (=sa. zomanavagana, 365-30). ahIM ma nA dha thayelA che. prAkRta bhASAmAM yathA gadA-nadhA, tathA >jjA-tA ( hemacandra 8-4-260) evAM rUpe maLe che. A granthamAM paNa nA maLadha ( 8 pAlI matha, 17-29), saMvara4 ( 308-25), zASa ( sa. pranAtha, 346-30) jevA prayAga che. mAruM anumAna che ke naTTAnA jevAM rUpAnA sAdazyathI zomana sorLasodhaLa ema banyu hoya; athavA saMskRta meM ne prAkRtamAM haiM bane che te kAraNe eka prakAranI anyathAkhuddhithI soddaLanu' ulaTA krame sodhaLa banyu hoya. A kATimAM mUkI zakIe evA prayAge emAM sakhyAbaMdha maLe che. udAharaNa tarIke ' AvazyakaNi ' (uttarabhAga, pR. 280-201)mAM naSavALa ( Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayogomAMnA ghaNAka chedasUtre uparanAM bhASyamAMthI ane cUrNimAMthI paNa prApta thatA hoI "vasudevahiMDI " mAM prayojAI che tevI ArSa jaina mahArASTranI eka satata paraMparA aitihAsika daSTie khaDI karavAmAM sahAyabhUta thAya che. "vasudeva-hiMDa' mAMnA saMkhyAbaMdha ArSa prayogo ane rasaprada lAkSaNikatAo prAkRta viSenA ApaNu jJAnamAM gaNanApAtra umero kare che, eTaluM ja nahIM paNa prAkRta vyAkaraNa ane bhASAkIya ItihAsanA keTalAya aMdhakAramaya pradeza upara no prakAza pheke che. AcArya dharmasenagaNi mahattakRta "vasudeva-hiMDI'nA madhyama khaMDanuM saMpAdana ane prakAzana paNa A rIte aneka dRSTie AvakArapAtra thaI paDaze.31 vasudeva-hiMDI mAMthI prApta thatI sAmAjika-sAMskRtika mAhitI vasudeva-hiMDI" e kathAnuyogano grantha hAI svAbhAvika rIte ja temAMnI kathAomAM samAja ane saMskRtinA abhyAsa mATe upayogI ane rasaprada evA saMkhyAbaMdha ullekha maLI Ave che. emAMnA keTalAka ulekha taddana navI ja hakIkate raju karatA hoI ghaNA mahattavanA che, jyAre bAkInA ullekho prAcIna bhAratanI saMskRtinA abhyAsa mATe sArI evI pUraka mAhitI pUrI pADe che. AvI mAhitIne saMkalita svarUpamAM banatA saMkSepamAM ahIM raju karavAno prayAsa karyo che. sau pahelAM sAmAjika paristhitine lagatA ulekho laIe. sikkAomAM "paNa" (19) 2 ane "kApaNu" (69, 350) nAmanA sikkAonA ullekha maLe che. levaDadevaDanI anukULatA mATe paracuraNa tarIke temano upayoga thato (pR. 19). "dInAra' nAmanA moTA sikakAo paNa hatA (para, 378 ). A sikkAo senAnA hatA. meTA calaNI sikkAne mATe " dInAra ' zabda muslIma rAjayaamala pachI pracAramAM AvyuM hatuM e keTalAka vidvAnone mata che. paNa te barAbara nathI. saMskRta sAhityamAM temaja jaina sUtranI prAkRta cUrNi ane saMskRta TIkAomAM dInAra ' seMkaDo vAra vaparAyeluM che. dInAra e mana mULane zabda che ane laeNTine Denarius uparathI UtarI Avela che. roma ane hindanA vyApArI ane Arthika saMparkane pariNAme IsavI sananI pahelI athavA bIjI sadInA arasAmAM bhAratamAM te vaparA zarU thayuM hovAnI mAnyatA che. vividha prakAranAM vastrone lagatA paNa saMkhyAbaMdha ullekha maLe che. temAM pIThIthI raMgelAM cInAI vastro (104), zubhra, sUkSma ane dhavala " haMsalakSaNa' vastra (233, 283, 458), Indradhvaja upara vIMTALavA mATe " palAzapaTa' nAme vastra (243), taLAI uparanA chADa mATe "padravUlikA" nAme vastra (299), tathA dukUla, cInAMzuka, kauzaya tathA kasavardhana (?) Adi vastro( 283)nAM A sAthe sarakhAvI zakAya evA be prayoga "vasudeva-hiMDI " madhyama khaMDamAthI paNa prApta thAya che : mafmA ( =madina (saM. madiSa) ane saMnamituM ( =saMnahi (saM. saMnardU ) saMskRta ma ne (athavA game te mahAprANa sparza vya janane ) prAkRtamAM 8 bane che, tethI ahIM paNa upara kahyuM tema anyathAbuddhine pariNAme prAkRta ne sthAne pAcho ma prayojAyo hoya. A rIte atyAre maLatA A chUTAchavAyA prayogo kadAca eka kALe prAkRtamAM pramANamAM vadhu vyApaka rIte pravartamAna paristhitinuM sUcana kare che ema kahevuM vadhAre paDatuM nathI. 31. "vasudeva-hiMDI" nI bhASA viSenuM A vivaraNa lakhavAmAM Bulletin of the School of Oriental Studies, Vol. VIII mAM prasiddha thayelA . AlsaDephanA lekhamAMthI keTalIka viziSTa sahAya prApta thai che, e hakIktanI huM sAbhAra neMdha lauM chuM. 32. A tathA have pachI kauMsamAM mUkelA aMkavaDe A anuvAdanAM pAnAne aMka samajavAne che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 nAma maLe che. zaheranI bajAramAM vecAtAM vividha drabyAnuM TUMkuM paNu rasika varNana paNa eka sthaLe maLe che (283-84). * * vepArIe judA judA prakAraneA mAla bharIne samudramArge dezaparadeza pharatA. samudragamana karatAM pahelAM rAjyazAsanane paTTaka levAmAM AvatA ane pavana tathA zakuna anukULa hoya tyAre dhUpadIpa karIne vahANu calAvavAmAM AvatuM ( 188-89 ). A rIte cIna, suvarNabhUmi ( sumAtrA ), yavI ( jAvA ), siMhala, khara tathA yavana deza sAthe vepAra cAlato hAvAnA ullekha maLe che ( 189 ). A sivAya jamIna mAge paNa aneka vikaTa dhAMTIe vaTAvIne chu, khasa ane cInabhUmi sAthe vepAra calAvavAmAM AvatA ( 191 ). TaMkaNu deza ane tyAMnI TaMkaNu nAme pahADI prajA sAthe mAlanA vinimayanI rItanuM sUcana paNu AmAMthI maLe che. juoH vetralatAe vaDe vikaTa evA parvatanAM zikharomAM zeAdha karatA ame rastA upara pahAMcyA ane DhAMkaNu dezamAM pahoMcyA. tyAM ame eka pahADI nadInA kinArA upara rahyA ane sImADA upara sAthe mukAma karyA. bhAmiyAnI sUcanAthI nadInA kinAre judo judo mAla mUkavAmAM AvyA, eka kAirAzi saLagAvye ane ame ekAntamAM cAlyA gayA. dhumADA sahita agnine joine TAMkaNu lekA AvyA, mAla lIdhe ane temaNe paNa dhumADe karyAM. pachI bhomiyAnA kahevAthI te potAnA sthAne gayA. temaNe bAMdhelAM bakarAM ane mUkelAM phaLa sArthanA mANasAe lIdhAM (192 ). TaMkaNu lekaiA sAthenA mAlanA vinimayanAM varNana anyatra jaina sUtrAnI TIkAekamAM maLe che. TaMkaNu nAmanI pahADI prajA viSenA ullekhe| mahAbhAratAdimAM paNa che. yavana dezanA, ane yavana prajA-zrIkA sAthe saMparkanA vadhu ullekheA maLe che. kauzAMkhInA rAjadarakharamAM yavana dezamAMthI AvelA te pradhAnaputrane thayelA kADhane upAya batAvyeA hateA ( 47 ). jaina kathAomAM adbhuta kalAdhara tarIke je prasiddha che te kAkkAsa yavana dezamAM jaIne te dezanA sAvAha ane vahANavaTIonA eka sutAra pAsethI UDatAM yaMtra banAvavAnI kaLA zIkhI lAbyA hatA, ane pachI potAnA dezamAM AvI. teNe UDatAM pArevAM tathA AkAzagAmI yaMtrA taiyAra karyAM hatAM ( 75-76 ). AkAzagAmI yaMtrAne lagatA bIjA sa MkhyAbaMdha rasaprada ullekhA zilpazAstranA granthAmAMthI temaja pAlI, prAkRta ane sa`skRta sAhityamAMthI maLe che; te mATe e mArA lekha * prAcIna bhAratamAM vimAna ' (" * itihAsanI keDI ', pR. 262-66 ). amuka prasagAe rAjAnI AjJAthI zaheranA leAkeArA heranI bahAra nagara ujANIe jatA (56). vaizyA ane kSatriyAmAM kanyAzulka levAmAM Avatu (61 ). keTalAMka rAjakuTuMkhAmAM paNa kanyAzuka levAnA rivAja hatA ( 309, 373 ). kSatriyAmAM mAmAnI dIkarI sAthe lagna thatAM (124-25, 180, 389 ). viSNukA (181-82 ) ane brAhmaNAmAM ( 145 ) paNa A rivAja hovAno ullekha maLe che. strI potAnI sAsune ' phoi ' kahIne kheAlAvatI hovAnI prathAnuM sUcana A saMbaMdhamAM khAsa noMdhapAtra che ( 182 ). kAThiyAvADanA kAThIomAM sAsune ' phAi ' kahIne samedhavAne rivAja hajI cAlu che. eka sthaLe brAhmaNAmAM phAinI dIkarI sAthe lagna thatu hovAnuM sUcana che ( 414 ). mAmA-phAinAM saMtAneAnAM lagna prAcInakALamAM khAsa karIne kSatriye| ane vaizyAmAM khUba vyApaka hatAM, ane Aje paNu hindamAM jude jude sthaLe e prathAnA avazeSo jovA maLe che. virahiNI strIe mAthAnA vALa judI judI veNI gUMthyA sivAya ane seMthI pADyA vinA eka Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veNImAM bAMdhI rAkhatI (86, 200). patinI gerahAjarImAM strIne mATe kezasaskAra niSiddha gaNelo che.33 sabhAsthAnamAM strIe janikAnI pAchaLa besatI ( 163, 169). keTalAka dAkhalAomAM ' mRcchakaTika 'nI vasatasenAnI jema kAputro paNa kulavadhU khatI zakatI (23, 136). gaNikA upara rAjAne adhikAra gaNAtA. rAjA kAi manuSyane gaNikAnuM dAna ApI zakatA (338). rAjAnI sevAmAMthI mukti meLavavA mATe gaNikAne niSya ApavA paDatA (200). A prakAranA dhArAonuM vigatathI varNana ApaNane kauTalIya '* arthAMzAstra ' Adi granthAmAMthI maLe che. cAMDAle vINA vecavAne dhaMdhA karatA (124). indramahAtsava e eka supracalita utsava hatA. indraSTinA paNa nirdeza maLe che (287). * dorI tUTelA indradhvajanI jema jamIna upara paDyo ' (321) e upamA paNa sUcaka che. kaumudI-cAtusikA maheAtsava (172) ane kadegTa-devatA nimitte dharamAM thatA utsavane (41) paNa ullekha che. adhirAjAe vavamAnI karatA, jyAre rAjadarabAramAM dharmopadezaka-dharmAdhikArI rahetA (221). badhA mAMDalika rAjAe hAjara rahetA (225). jemanA upara anyAya gujaryA hAya eNvA anAthA mATe phariyAda karavAnuM sthaLa anAthastaMbha nAmathI oLakhAtu (353). phariyAdInuM lekhita nivedana e kALamAM paNa levAmAM Avatu (330). eka sthaLe tulAdityathI aparAdhano nirNaya karavAnA ullekha che (385), paNa tenI vigate pUratI spaSTa nathI. kAraNikanyAyAdhIzane paNa ullekha che (385). aparAdhanI tapAsa mATe cArapuruSo-guptacarAnA nirdeza paNa vAravAra Ave che. anAtheAne mATe AzrayasthAna-anAthazALA baMdhAvavAnA rivAja hatA (480). rAjakanyAnA svayaMvara thatA, temAM ekatra thayelA rAjAnA paricaya kanyAne lekhikA karAvatI (476). A kA pratihArI karatI hovAno ullekha paNa sarakRta sAhityamAM che ( raghuvaMza, 6-ra0 ). jamyA pachI hAtha-mAMnI cIkAza caNAnA loTathI sAk karavAmAM AvatI (284). vikaTa padmADI mArga caDhatI vakhate hAthe paraseve vaLavAthI lapasI na paDAya te mATe hAthe tuMbanuM cUrNa masaLavAne ullekha che, jethI kSatAne kAraNe hAthane pakaDavAnA AdhAra rahe (192). chUta ramavA mATenA judAM sthAne hatAM. A dyUtazALAne adhipati puruSa tyAM rahetA (323). tyAM amAtye, zreSThIo, sAOvADA, purohita, nagararakSakA ane daMDanAyakA jevA mATA mANasA dyUta ramatA (273, 322). * mRcchakaTika'nA varNana anusAra, dyUtAgAranA adhyakSa dyUta ramanAranI jItamAMthI amuka bhAga paDAvatA. masANumAM eka staMbha rAkhavAmAM AvatA. vasudeve potAne kSamApanA--lekha evA staMbha upara bAMdhyA hatA (153). smazAnamAM staMbha rAkhavAnI sUcakatA A granthamAMnA ullekha uparathI samajAtI nathI, paNa AvatA jatA lAkA sahelAithI smazAnanuM sthaLa jANI zake te mATe kadAca e rAkhela haze. 33, jIe--vasane varidhUsare vasAnA niyamakSAmamulI dhRtaiveLi: atiniSkaruNasya zuddhazIlA mama dIrgha virahabrataM bibhartti // --zakuntalA, arka cha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramazAnamAM muDaduM bALatI vakhate bAjumAM aLate mUkavAno ullekha che (153). mAtra strInA mRtakanI bAjumAM ja aLatA mukAto hovAno saMbhava vadhAre che. coro ane dhUrto keTalIka vAra parivrAjakanA vezamAM pharatA ane lokone phasAvatA (48-49, parapa3). duSTa puruSo ane caronAM AzrayasthAnamAM pAnAgAra-madhanI dukAna, dhUtazAlA, kaMdoInI dukAna, parivrAjakanA maThe, dAsIgRho, sabhA, udyAna, zUnya devakula, vihAra vagere gaNAvyAM che (48). viSama jaMgala ane pahADI pradezamAM AvelI cora5lIo-ceranAM gAmanA paNa saMkhyAbaMdha nirdeza che. corInAM sAdhanomAM khAtara pADavA mATenA ArAvALA hathiyAra nAraNa )ne tathA carmavastra ane yogavartIno ullekha che (49, 191). gupta rAkhI zakAya evA cora dIvAne- dIpasamudgaka"ne paNa ullekha che. e samudagaka-dAbaDo ughADIne dI bahAra kADhI zakAte ane pAcho aMdara mUkI zakAte (58-59). zrIvatsanA AkAranA khAtarano nirdeza eka sthaLe kare che (49).34 34 prAcIna bhAratamAM corInuM paNa eka zAstra banyuM hatuM ane ceranA paNa adhiSThAyaka deva hatA ema saMskRta sAhityamAM maLatA ullekha uparathI jaNAya che. "dazakumAracarita'mAM cerInAM upakaraNanuM eka nAnuM paNa jhINavaTabharyuM varNana che. emAM eka cera potAnA kArya mATe kALI rAtrie aMdhArapacheDe eTI nIkaLe che. sAthe tIkSNa talavAra, kheravA mATe sarSanI pheNa jevuM hathiyAra, siTI, sANasI, gharanAM mANase UThe che ke jAge che te jANavA mATe banAvaTI mastaka, gacUrNa (traNamukti Ape evuM cUrNa ), yogavartikA, khAtara pADavA mATe mApavAnI derI, upara caDhavA mATe huka ane doraDuM, dIpabhAjana-ceradI ane baLate dI helavI nAkhavA mATe pataMgiyAMnI dAbaDI -eTalAM sAdhane laI jAya che. "mRcchakaTika'mAM te ene "skandaputro" arthAta kAttikeyanA putra tarIke varNavyA che. kevA prakAranI IMTanuM makAna hoya tyAM khAtara kevI rIte pADavuM te paNa emAM--alabatta, bhagavAna kAttikeyanA upadeza tarIke-sUcavyuM che. khAtaronI judA judA prakAranI AkRti paNa temAM varNavI che eTaluM ja nahIM paNa pite pADelA khAtaranI kalAtmaka AkRti joIne savAramAM loko vismaya pAmI jaze evo paNa vicAra emAMne cera zarvilaka kare che. vasudeva-hiMDI"mane cera jema zrIvatsanA AkAranuM khAtara pADe che tema "mRcchakaTikane zarvilaka pUrNakuMbhanI AkRtinuM khAtara pADe che. 'dAkumAracarita' temaja 'mRcchakaTika e bannenAM uddharaNe ahIM ApuM chuM-- (1) tanmukhena ca sArataH karmataH zIlatazca sakalameva nagaramavadhArya dhUrjaTikaNThakalmASakAlatame tamasi nIlanivasanA?rukaparihito baddhatIkSNakaukSayakaH phaNimukha-kAkalI-saMdaMzaka-puruSazIrSaka-yogacUrNa-yogavartikAmAnasUtra-karkaTaka-rajju-dIpabhAjana-bhramarakaraNDakaprabhRtyanekopakaraNayukto gatvA kasyacillubdhezvarasya gRhe sandhiM chittvA paTabhAsasUkSmacchidrAlakSitAntargRhapravRttiravyatho nijagRhamivAnupravizya nIvIM sAramahatImAdAya niragAm |dezakumAracarita, uzvAsa 2. (2) zarviDhavA-xxx (mitti parAya) nityAhityanorane hRtteiyaM mUH lAkSILA maSikotkarazceha / hanta, siddho'yamarthaH / prathamametatskandaputrANAM siddhilakSaNam / atra karmaprArambhe kIdRzamidAnIM saMdhimutpAdayAmi / iha khalu bhagavatA kanakazaktinA caturvidhaH sandhyupAyo darzitaH / tadyathA-pakveSTakAnAmAkarSaNam, AmeSTakAnAM chedanam , piNDamayAnAM secanam , kASThamayAnAM pATanamiti / tadatra pakveSTaka iSTikAkarSaNam / tatra padmavyAkozaM bhAskara bAlacandra vApI vistIrNa svastikaM pUrNakumbham / tatkasmin deze darzayAmyAtmazilpaM daSTvA zvo yaM yadvismayaM yAnti paurAH / / tadatra pakvaSTake pUrNakumbha eva shobhte| tadutpATayAmi / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 gaNikAne tyAM, sabhAmAM athavA bIjA koi sthaLe ekatra thatI vidagdha yuvAnonI ma`DaLI geSThi athavA lalita goSTi nAmathI eLakhAtI ( 34, 7 ). e yuvAneA kAvya ane kalAnA vinedamAM potAnA samaya gALatA. amuka samaye gArkTikA peAtAnI patnIe sAthe udyAnayAtrAe jatA ane AkhA divasa AnaMdivanedamAM gALI sAMje pAchA AvatA ( 71-72 ). keTalIka vAra rAjakumAronI AsapAsa paNa goSThi ekatra thatI (70-81 ). gAkinA amuka nAyakA athavA AgevAnA rahetA ( 35, 71 ). rAjA lalitakaLAnA viSayamAM geSThikAnu sanmAna karatA. vasantatilakA gaNikAnA prathama nRtyapradarzana samaye rAjAe parIkSA mATe goSThikAmAMthI ekane bolAvyA hatA ( 35 ). gaNikAne tyAM kUkaDA vagere prANIonI sAThemArI thatI, tyAM paNa AvA zokhInene madhyaratha banAvavAmAM AvatA ( 378 ). granthamAM eka sthaLe e anyAsu bhittiSu mayA nizi pATitAsu kSArakSatAsu viSamAsu ca kalpanAsu / dRSTvA prabhAtasamaye prativezivargo doSAca me vadati karmaNi kauzalaM ca // namo varadAya kumArakArttikeyAya namaH kanakazaktaye brahmaNyadevAya devatratAya, namo bhAskaranandine, namo yogAcAryAya yasyAhaM prathamaH ziSyaH / tena ca parituSTena yogarocanA me dattA / anayA hi samAlabdhaM na mAM drakSyanti rakSiNaH / zastraM ca patitaM gAtre rujaM notpAdayiSyati // ( tathA roti / )viSTam / pramALasUtra me vismRtam / ( vidhisthya / ) AvuM copavIta pramALasUtraM maviSyati / x x x --mRcchakaTika, trIjo aka uttarAdhyayana sUtranI carNimAMnI eka kathAmAM lazAkRti, nadhAvaAkRti, padmAkRti, puruSAkRti ane kapizISa ka ( kAzIsAM ) AkRtinA khAtarano ullekha che. eka cAre pizIrSaka AkRtinu khAtara pADacu' hatuM, paNa gharanA mAlike aMdarathI cAranA paga kheMcyA ane cAranA sAthIe bahArathI tenu mAthu khe McyuM. evI sthitimAM te poteja banAvelAM kAzIsAMnI aNIothI vIMdhAi gayA. jIe-mi nagare chyo coro, tena maLato ghAsa vALArkvisiisgN khaNittuM khattaM khataM khattANi ya aNegAgArANi - kalasAgitI, naMdiyAvattasaMTThitaM (tANi), payumAgiti, purisA kiti vA, soya taM kavisIsagasaMThitaM khataM khaNato ghaNasAmiteNa vinnAto, tato teNa addhapaviTTho pAesa gahito, mA pavi saMto AyudheNa vAvAissati, pacchA coreNa bAhiraThieNa hatthe gihito, so tehiM dohiM vi balavaMtehiM ubhayathA kaDejjamANo sataMkitapAgArakavisIsagehiM phAlejjamANo attANo viravati- uttarAdhyayana cUrNi, pR. 111. A ja kathA navA pAThAntara sAthe zAntisUri ( pR. 207-8 ) ane nemicandra( pR. 81 )nI TIkAmAM che. cArazAstranA racayitA tarIke sa MskRta sAhityamAM karNIsuta mUladevanu nAma maLe che (khANanI 'kAdakharI ' mAM vindhyATavInA vanamAM-vIdyutathaya saMnititripuruSajA zoSAtA 2, tathA te uparanI bhAnucaMdra-siddhicadranI TIkA-atava 'vIsuta: Ta:steyAztrapravartejaH / nyAto tathya salAau DhauviputjhAcasaMjJA / zaro mAnnavastasya ' rUti nRtvathAmAM vathA nivRddhA -kAdaMbarI, ni. sA. presanI chaThThI AvRtti, pR. 39. ' dazakumAracarita ' mAM- puta'te pAMca matimaravat |ni. sA. presanI ADamI AvRtti, pR. 94. judA judA kAzAmAM paNa mUladevane speyarAsa-cArazAstranA pravartaka kahevAmAM AvyA che tathA karaTaka, mUlabhadra, klAMkura vagere tenAM nAme| ha|vAnuM jaNAvyuM che; jIe ' dazakumAracarita 'nA prastuta avataraNa upara nrudI judI TIkAo. ) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNikAonA kUkaDAonI sAThamArI varNavelI che (378), te bIje sthaLe eka gaNikA ane eka rANInA kUkaDAonuM yuddha varNavyuM che (436 ).5 nATaka" (rAya) zabda kevaLa nRtya mATe paNa vaparAyelo che: "jamyA pachI zAnta thaIne huM beThe tathA taMbaLa lIdhuM, eTale mane nATaka batAvavAmAM AvyuM " (460). eka sthaLe barbarI, cilAtikA (kirAta jAtinI ) Adi dAsIone ullekha che ane teo saMgItanRtyanuM kAryo karatI ema jaNAvyuM che (425). " kuja, vAmana, cilAta Adi nATakiyAo ne nirdeza paNa bIje sthaLe che. (478). vasaMtatilakA gaNikAnA prathama nRtyapradarzananA prasaMgamAM vigatabharapUra kahI zakAya evuM varNana che (35). nAlikAgalaka nAmanA nRtyanA prakArane eka sthaLe ulekha che (125 ). varNana uparathI ema jaNAya che ke amuka prakAranI naLImAM pANI bhareluM hoya temAMthI pANI amuka rIte gaLatuM jAya ane bIjI bAju nRtya cAle, ane pANI amuka pramANamAM maLI rahe ("udakaparikSaya " thAya) te sAthe nRtya paNa pUruM thAya. naLImAM vadhelA pANIthI upAdhyAya nATyAcArya nartikAne snAna karAvatA (125). A uparAMta batrIsa nAyabhedane moghama ullekha che (125), ke je ApaNane anyatra paNa maLe che. eka sthaLe "prekSaka" pakhaNAne ullekha che (40). "sUcinATya" nAmanA adabhUta nRtyane ullekha bIje eka sthaLe che. emAM nRtyasthAna upara so mUkavAmAM AvatI ane nartika pitAnI caturAIthI soya sthAnabhraSTa na thAya ane pitAne IjA paNa na thAya e rIte nRtya karatI.36 kharapaTa e paNa bhUladevanuM ja nAma jaNAya che ( namaH vaparAta vacce cena corA prItam -mahendravikramavarmIkRta "mittavilAsaprahasana ', pR. 15. mahendravikramavarmA IsavIsanane sAtamA saikAnA pUrvArdhamAM thaye che). cerazAstranA kartA A mUladevanI vidagdhatA, dhUrtatA ane cAturInI tathA ujayinInI devadattA gaNikA sAthenA tenA praNayaprasaMganI saMkhyAbaMdha kathAo saMskRta ane prAkRta sAhityamAM maLe che. zuddhaka kavinA "paprAbhRtaka bhANa" mAM te te nAyaka tarIke Ave che. mUladeva e eka aitihAsika vyakti hovAne pUre saMbhava che. 35. vAsyAcana "kAmasUtra nA nAgarakavRtta "mAM ApelAM goSTi ane tenA vividha vinedane lagatAM sUtro A sAthe sarakhA-vairayAmavane samAyAmatamoDhavasite vA samAnaviyAvuddhizatravittavaNAM sad verayAmiranurdharaalaapairaasnbndho goSThI // 34 // tatra caiSAM kAvyasamasyA kalAsamasyA ca // 35 // tasyAmujjvalA lokakAntAH pUjyA: prItisamAnAzcAhAritAH // 36 // parasparabhavaneSu cApAnakAni // 37 // tatra madhumereyAsavAn vividhalavaNaphalaharitazAkatiktakaTukAmlopadaMzAn vezyAH pAyayeyuranupibeyuzca // 38 // etenodyAnagamanaM vyAkhyAtam // 39 // pUrvAhna eva svalaMkRtAstura gAdhirUDhA vezyAbhiH saha paricArakAnugatA gaccheyuH, devasikI ca yAtrAM tatraivAnubhUya kukkuTalAvakameSayuddhadyUtaiH prekSAbhiranukUlaizca ceSTitaiH kAlaM gamayitvA'parAhne gRhItatadudyAnopabhogacihnAstathaiva pratyAvrajeyuH // 40 // etena racitoddhAhakodakAnAM grISme jalakrIDAgamanaM vyAkhyAtam // 41||kAmasUtra, adhikaraNa 1, adhyayana 4, 36. jaina sAhityamAM suprasiddha evI kathAo paikI ekamAM sUcinAne ullekha Ave che: sthUlibhadre dIkSA lIdhA pachI naMda rAjAe kozA vezyA kaI rathikane arpaNa karI hatI, paNa temAM Asakata nahIM thatAM kezA niraMtara sthUlibhadranA guNonuM varNana karatI hatI. eka vAra tenuM manoraMjana karavA rathike udyAnamAM besI bAthI AMbAnI laMba vadhI, te bANanI paMkha bIjA bANathI vIMdhI, tenI trIjAthI-e pramANe pitAnA hAtha sudhI lakSyavedhanI zreNi karI. pachI eka bANathI te luMbane mULamAMthI chedI nAkhIne tyAM beThAM ja pitAne hAthe laIne kozAne samarpaNa karI. pachI kozAe pitAnI caturAI batAvavA mATe sarasavanA dANAne Dhagale karAvyuM ane tenA upara seya rAkhI, ane tene puSpathI DhAMkI te upara nRtya karyuM chatAM pote samayathI IjA pAmI nahIM ane sarasavane Dhagalo astavyasta Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAronI krIDAomAM menA-popaTa jevAM pakSIo pAse citravicitra vANI bolAvavAnI hoDa paNa thatI. evAM pakSIonuM ekAda rema agAuthI ukhADI nAkhavAmAM AvatuM ane e kSata upara khAra siMcavAmAM AvatA. pakSI balavAnI AnAkAnI kare eTale turata e kSatane sparza karavAmAM AvatA jethI vedanAne kAraNe te belavA prerAya (131-32). jenA prAraMbhe lekhanakaLA che, gaNitakaLA jemAM pradhAna che ane zakunaruta (pakSIonI vANI jANuM vAnI kaLA) jenA aMtamAM che evI betara kaLAone moghama ullekha maLe che (33). AvA ullekha bIjA granthamAM paNuM maLe che. zilpa-sthApatya saMbaMdhI khAsa noMdhapAtra ulekho A granthamAMthI maLatA nathI. eka sthaLe devamandiranA lAkaDAnI kotaraNIvALA maMDapane nideza che ( 351 ). prAcIna bhAratamAM devarathAnamAM patthara meTA pramANamAM vaparAvo zarU thayo tyAra pahelAM lAkaDAnAM mandira baMdhAtAM e jANItuM che. somanAthanuM mandira tathA giranAra uparanAM jaina mandiro paNa lAkaDAnAM hatAM. pattharanA mukAbale lAkaDuM vahele vinAza pAmI jatuM hovAthI evAM mandironAM kaI avazeSa bacavA pAmyAM nathI. vasudeva-hiMDI nA prAraMbhamAM "prathamAnuyoga ane AdhAra TAMkele che ane "vasudeva-hiMDI nI kathAno sArAMza e granthamAMthI uddhata thayA hovAnuM sUcana karavAmAM AvyuM che (3). saMdadAsagaNinA "paMcaka5bhASya' pramANe, tenA kartA Arya kAlaka hatA. bAramA aMga daSTivAdaaMtargata "mUla prathamAnuga" jeno savistara ullekha "naMdIsUtra'mAM zratajJAnanuM svarUpa varNavatAM kare che te susaMbaddha grantharUpe naSTa thatAM tene punaruddhAra Arya kAlake karyo hoya ema anumAna thAya che. paraMtu Arya kAlakane e prathamAnuyoga " grantha paNa Aje dhaNuM saikAo thayAM nAza pAmI gayela che. arthazAstrane lagate eka rasika ane mahatvane ullekha maLe che (55. mULa prAkRta ulekha nIce pramANe che: athavAghe 2 maLiyuM-" vizeSa mAcAg satyena ca daMtavyo maMLo vivamAno satta" uttA mULa, pR. 45 ). te uparathI anumAna thAya che ke eka kALe prAkRta bhASAmAM koI arthazAstra' hovuM joIe, je Aje anupalabdha che.37 evA ja mahattvanA bIjA traNa ullekho parAgama-pAkazAstra (prAkRta rAma)ne lagatA che (274, 339, 460). emAM eka sthaLe te spaSTa rIte kahyuM cheH "pachI ame videzamAM pAkazAstra (parAgama) zIkhIne "pAkazAstra cikitsAzAstrane adhIna che' ema vicArIne cikitsAzAstra zIkhyA" (274). tho nahIM. AthI rathika vismaya pAme. kozAe kahyuM, "mAruM ke tamAruM bemAMthI ekenuM kArya duSkara nathI, paNa sthUlibhadre je vrata dhAraNa karyuM che te duSkara che" (Avazyaka cUrNi, pUrvabhAga, pR. 554-55; pariziSTa parva, sarga 8). 37, "e niryukti" TIkAmAMnA eka prAkRta avataraNathI A anumAnanuM samarthana thAya che: kA vALA vi manacuM-'gar kArca na vosirar tato goso " (patra 15ra). atyAre je saMskRta " arthazAstra" upalabdha che temAM A bemAMthI eke avataraNa maLatuM nathI, ethI paNa prAkRtamAM bIjuM "arthazAstra ' haze evA anumAnane Teke maLe che. jo ke saMskRta " arthazAstra"mAM "vasudeva-hiMDI'vALA avataraNanA jevo artha vyakta karatA eka laiMka maLe che khare mantrabhaiSajyasaMyuktA yogamAyAkRtAzca ye / 3padasthAmitrajaiH stana mijAjIta -adhikaraNa 14, adhyAya che, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtamAM pAkazAstrane lagatA saMkhyAbaMdha grantha pachInA kALamAM racAyelA che kharA, paraMtu ahIM "parAgama" zabda pAkazAstranA sAmAnya arthamAM che ke e viSayanA e nAmanA keI viziSTa granthanuM nAma che e kahevuM muzkela che. paNa eTaluM spaSTa che ke e samayamAM pAkazAstrane khAsa abhyAsa thato, e mATe dUra dezAvara paNa javuM paDatuM ane uttama rasoiyAo mATe pAkazAstra uparAMta cikitsAzAstrane abhyAsa karavAnuM paNa jarUrI hatuM. bhyaputra " sAgaracaMdra parama bhAgavatanI dIkSA laI sUtrathI temaja arthathI bhagavadagItAne paramArtha jANanAre thayo(60)-emAM maLa "bhagavadgItAne pAMcamA saikA jeTaluM jUne ullekha paNa agatyane che. kathAnA be prakAre varNavavAmAM AvyA cheH "caritA ane kalpitA. emAM caritA be prakAranI che. strInI athavA puruSanI. dharma artha ane kAmaviSayaka kAryomAM joyela, sAMbhaLela ane anubhavela vastu te carita kahevAya che. enAthI ulaTuM, kuzala puruSoe pahelAM jene upadeza karela hoya ane je svamatithI yojeluM hoya te kalpita kahevAya che. puruSo ane strIone tame traNa prakAranAM jANo-uttama, madhyama ane nikRSTa. temanAM carite paNa e pramANe traNa prakAranAM che." (271). cikitsAzAstrane lagatA ullekhamAM-eka sthaLe vaidyanA zastrakAzane nirdeza che (106), je te kALanA vighomAM zastrakriyA(Surgery)ne pracAra batAve che. gUDha zalya bahAra kADhavA zarIra upara mATI paDI, te sukAvI, zalyane bahAra kADhI, dhAne ghI ane madha bharI rujhAvavAne ulekha paNa che (64-65). zatasahastratalanA atyaMgathI zarIramAMnA kRmio bahAra kADhavAnI noMdha che (230). eka sthaLe vRkSAyurvedane paNa ullekha che (61). tApasomAM dizA prokSaka nAmanA tApane ullekha che (21). sAMkhyavAdI parivrAjake kapaDAnuM uttarAsaMga karatA, vastranA TukaDAthI keDa bAMdhatA, DAbA khabhA upara tridaMDa ane kamaMDaLa rAkhatA tathA hAthamAM mALA rAkhatA (49). "tridaMDa ane kaMDikA dhAraNa karanArI ane jeNe sAMkhya ane yogamAM praveza karyo che evI parivAjikAne nirdeza paNa che (302). sevAlI RSie upadezelA dharmano ulekha eka sthaLe che (347). sevAlI, kauDinya ane datta e nAmanA traNa tApasa kulapatioe gautamasvAmI pAse dIkSA lIdhI hovAnI kathA jaina sAhityamAM prasiddha che. eka sthaLe jIvaMtavAmInI pratimAne ullekha che (74). mahAvIra pUrvakAlIna cAturyAma dharmacAra mahAvratavALA dharmanuM saMkSipta vivaraNa eka rathane che (348). vasudeva-hiMDI'mAMthI zastravidyAne ane yuddhavidyAne lagatA paNa keTalAka ullekho maLe che. prAcIna kALamAM caDhI AvatA sainyane haNavA mATe nagaranA daravAjA upara zilA, zatadinI, kAlacakra vagere yAMtrika zo laTakAvavAmAM AvatAM (5). agaDadatta bANavidyA ane zastravidyA zIkhavAne prAraMbha karyo. pachI "zalAkA kADhI, pAMca prakAranI muSTi zIkhyo, punAgane jIye, muSTibaMdha zIkhe, lakSyavedhI ane daDha prahAra karavAnI zaktivALo banya, chUTAM pheMkavAnAM ane yaMtrathI pheMkavAnAM ema be prakAranAM bANa ane astramAM niSNAta thayo ane anya prakAranAM tapatana, chedya, bheda tathA yaMtravidhAnone... pAragAmI thayo." prAcIna zastravidyAnI paraMparA seMkaDo varSa pahelAM lupta thaI gaI hovAne kAraNe A avataraNamAMnA saMkhyAbaMdha zabda ane kriyAonA artha Aje samajI zakAtA nathI. kapilA laMbhakamAM rAjakumArane vasudeva kahe che. "astra, vyastra ane akhAstra jANuM chuM. page cAlatA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 athavA hAthI upara beThelA dhAne mATe astra che, gheDesavArane mATe apAtra che, tathA kheDUga, kanaka, tamara, liMDimAla, phUla, cakra Adi vyastra che. Ayudhe choDavAnI traNa rIta-daDha, vidaDha ane uttara paNa jANuM chuM." (262). AmAM paNa yuddhavidyAnA judA judA prakAro varNavelA che. hAthIne caturAIpUrvaka khelAvavAnAM vividha varNano granthamAM che (66, 84, 156, 261). roSe bharAyelA hAthIne damavAnI ane bhamAvavAnI rItamAM siMhAvali, daMtAvali, gAtrIna, zArdUlabaMdhana, pucchagrahaNu vagere che (288), jemanA cokkasa arthe Aje ApaNe samajI zakIe tema nathI. zatru upara ghA karavAne mATe yoddho paheLA paga karIne UbhA rahe te sthitine "vizAkhAsthAna' nAma ApeluM che (81). 38 vasudeva-hiMDI'mAM che tevAM kathAnako ane prasaMge eka yA bIjA svarUpe bhAratIya sAhityanA bIjA keTalAka suprasiddha granthamAM paNa maLe che. potAnI patnIne bhUlI gayelA ane putrane nahIM svIkAranArA zilAyudha rAjAno tApasI sAthe saMvAda mahAbhAratamAMnA duSyanta ane zakuntalAnA saMvAdanI yAda Ape che (390-91). vasantatilakA gaNikA ane basmillanA praNayaprasaMganA sthAnakane, bhAsakRta "cAsadA" ane zudrakakRta "mRcchakaTikamAM varNavAyelI vasantasenA ane cArudattanI praNayakathA sAthe sarakhAvI zakAya. valkalagIrI kumArane mugdha araNyavAsa ane tyAM gaNikAputrIo dvArA thayelA tenA pralobhananI kathA purANomAMnA RSyazRMga ane bauddha sAhityamAMnA isisiMganI kathAne maLatI ja che. vahANumAM besIne dUra dezAvara gayelA ibhyaputranA maraNanA samAcAra AvatAM tenA bhAIoe tenI vidhavA patnI pAse karelI dhananI mAgaNI, patnIe pite sagarbhA hovAnuM kareluM sUcana, garbhamAM rahelo putra paNa pitAnA pitAnA dhananuM Ama saMrakSaNa kare che e joIne rAjAne potAnI aputratA mATe thayele paritApa-e prasaMgo kAlidAsanA "abhijJAna zAkuntala' ane yazapAlanA "meharAjaparAjyamAMnA evA ja prasaMge sAthe sarakhAvI zakAya. padmazrI laMbhakamAM padmAvatIthI viyoga pAmelA vasudevano pralA5 "vikramavazaya "mAM urvazIthI viyoga pAmelA pururavAnA pralApanI barAbara yAda Ape che. suprasiddha sAhityagranthanI paraspara AvI asara thAya emAM jarAye Azcarya pAmavA jevuM nathI. AcArya vRddhavAdIe eka sthaLe kahyuM che ke-cAritryanI AkAMkSA karatAM evAM bALake, strIo, manda buddhivALAo ane mUrkhanA anugraha mATe tatvajJoe jaina siddhAntanI racanA lokabhASA prAkRtamAM karI che. lokasamAjane khAtara ja taiyAra karavAmAM AvelA dharmagranthamAM laukika sAmagrIne upayoga paNa puSkaLa pramANamAM thAya e svAbhAvika che. bauddha sAhityanI bAbatamAM paNa A varatu eTalI ja sAcI che. Aja kAraNathI jaina ane bauddha dharma granthamAM daSTAnta tarIke ane bIjI rIte pracalita lokasAhityane bahALo viniyoga thayo che ane eja kAraNathI tulanAtmaka lekavArtAnA abhyAsamAM anivArya mahatvanI sAmagrI e banne saMpradAyanA granthamAMthI maLe che. vasudeva-hiMDI " e thAnugano grantha hoI temaja enI kathA butaparaMparAe cAlatI AvelI 38. "uttarAdhyayana sUtra" uparanI zAtyAcAryanI vRttimAM vaiddhAnAM pAMca sthAnavizeSa varNavyAM che temAM vaizAkha athavA vizAkhA sthAna paNa che. teno ullekha be mallanA yuddha prasaMgamAM Ave che. juo vIdivase samA , taraMcarivaNe saMpadA nokaro gharUNAruM hito mati (pR 197). tenI samajutI-rAhaM punaH pA agrantarataH tyAM kamakhyA vasthAti, agrimatau varmita jAya (eja, pR. 205). Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAI (2) emAMthI paNa evI sAmagrI maLe che. granthane keTaleka bhAga jaina purANakathA (Mythology)thI rokAyele che, paNa bAkInA bhAgamAM jene zuddha lokavArtA tarIke varNavI zakAya evI ghaNI vastuo che. evI badhI ja vastuonuM vivaraNa ahIM asthAne che temaja ema karatAM ghaNo vistAra thavAne paNa bhaya rahe che, tethI keTalAMka sthAnone mAtra namUnArUpe nirdeza karIne ja saMtoSa mAnIzuM. thoDI vAra pahelAM ja ApaNe "vasudeva-hiMDI" ane bhAratIya sAhityanA bIjA suprasiddha grantha vaccenAM keTalAMka sAmya noMdhyAM te sarvanAM mULa chevaTe kadAca lokavArtAmAM ja hoya e asaMbhavita nathI. paraMtu e vastu hAla bAjue rAkhIe to paNa "lekazrati "--lekavArtA tarIke ja ApavAmAM AvelI kRtana kAgaDAonI vAto (40-41), " jevAnI sAthe tevA " thaIne gADAvALAe nagaravAsIone kevI rIte chetaryA tenI vArtA ( 69-70), gomukhanI avalokanacAtarInI vArtA (17-179), nabApA chokarAnI be mAtAomAMthI kharI mAtA kANu ane khoTI mAtA kaNa ene nirNaya (462-63), laMgaDI mRgalIne vAghanI sAme UbhelI joIne A kSetrano prabhAva che" ema jANIne puline kaMDinI nagarI vasAvyAnI vAta (467)-e badhI zabda lokavArtAo che eTaluM ja nahIM paNa atyAre vyApaka rIte pracalita evI vArtAo keTalI prAcIna che enuM paNa sUcana kare che. "dhammila-hiMDI' e saLaMga lekavArtA ja che; prAkRta gadyanI vacce ja utAreluM apabhraMza padya ane prAkRta gAthAo paNuM eja batAve che. gadhavadattA saMbhakamAMnuM ya ciMTAvALuM hAsya-kaTAkSAtmaka padya (162) ane viSNugItikAmAMnuM 3varama sAMgvariyA padya (167) paNa lokapracalita paghonI koTimAMja mUkI zakAya. sAMba ane pradyumnanI krIDAonA prasaMgamAM menA-popaTanAM mukhamAM mUkelAM padyo paNa lokapracalita subhASita che. gandharvadattA saMbhakamAM cArudattanAM paribhramaNanI vArtAo, agAu ApaNe joyuM tema, sinDabAda khalAsInI vArtA upara asara nIpajAvelI che. A sivAya "vasudeva-hiMDI "mAM judAM judAM pAtroe prasaMgopAtta ekabIjAne kahelI saMkhyAbaMdha kathAone paNa zabda lekavArtAnI kaTimAMja mUkavI paDaze ane tethI tulanAtmaka lekasAhityanA rasikane A grantha sAdyata vAMcI javAnI bhalAmaNa che. anuvAda viSe "vasudeva-hiMDI " prathama khaMDanA saMpAdako paikI vidyamAna, mArA vidyAguru pU. puNyavijayajI mahArAja pAse prAkRta bhASAnA abhyAsa aMge A grantha keTalAMka varSa pahelAM meM vAMcyo hato. e vakhate tene gUjarAtI anuvAda karavAno saMkalpa thayo hato, je Aje kAryarUpe bahAra Ave che. agAu kahyuM che tema, A grantha vAratavamAM bahu kaThina na hovA chatAM vaccenA kALamAM tenA paThanapAThanano abhAva, prAcIna ane vizvasanIya hAthapratAnI gerahAjarI, zatAbdIo thayAM granthanI truTita sthiti, ane evAM bIjAM kAraNone lIdhe amuka amuka sthAnoe te phUTa ane sadigdha banI gayo che. keTalIka paMktio te kevaLa artharahita banI cUkI che. priyaMgusundarI saMbhaka ane ketumatI laMbhakamAM te evAM sthAne Dagale ne pagale maLe che. mULa saMpAdakoe evAM rathAnone nirdeza ghaNuM kharuM karyo che, ane meM paNa viziSTa sthaLoe e vastu pAdaTippaNimAM darzAvI che. banI zakayuM che tyAM AsapAsanA sandarbhanI sahAyathI athavA anumAnathI saMtoSakAraka artha kADhavAno prayAsa karyo che. A rIte keTalIka vAra ApaNe mULa granthakArane duSTa evA pATha ane arthanI lagolaga kadAca pahoMcI zakIe, paraMtu dazamI zatAbdI jeTalI athavA te karatAMye jUnI evI A granthanI vizvata tADapatrIya hAthaprato maLe nahIM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAta atyAranA bhraSTa pAThone sthAne sAcA pAThe upalabdha thAya nahIM tyAM sudhI amuka sthAnanA te sAcA artho samajI zakAze nahIM ema mane lAge che. chatAM ahIM ApelA artho karatAM bIjA koI vadhAre sArA artho vidvAne sUcavaze te tene AbhAra sAthe svIkAra karavAmAM Avaze. prAkRta bhASAsAhityanA abhyAsIone A prAcIna granthano paricaya keLavavAmAM saraLatA thAya temaja sAmAnya gujarAtI vAcakane paNa te sulabha thAya-evo bevaDe uddeza A anuvAdanA prakAzana pAchaLa rahele che. mULa pATha sAthe chUTachATa lIdhA sivAya, arthanI saraLatApUrvaka abhivyakti thAya e rIte granthane gujarAtImAM utAravAne prayAsa meM karyo che. AzA che ke A baMne varganA vAcakone te sa teSa ApI zakaze. AkhuM pustaka bhAvanagara chapAyeluM hoI huM mAtra eka vAra prapha joI zako chuM. tethI keTalAka mudraNadoSa pustakamAM rahI javA pAmyA che. mudraNadoSanuM eka zuddhipatraka A sAthe joDyuM che, te pramANe bhUla sudhArI levA vinaMtI che. amadAvAda tA. 13-10-46 I. bhegIlAla ja. sAMDesarA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana. ||||||||||||||| seALa varSa pahelAM keAne khabara hatI ke jaina kathA sAhityanA prAcInamAMprAcIna zrI vasudeva hiDI graMtha ke jenA mATe jaina, jainetara vidvAnA, sAkSarA, sAhityakAro bahumAna dharAve che, te mULa graMtha tenA anuvAda sahita suMdara rIte A sabhA taraphathI prakAzana thavA pAmaze ? A mahatvazALI graMtha lagabhaga cAthA pAMcamA saikAmAM vidvAna zAmaNi pUrvAcArya zrI sa`ghadAsa gaNue prathama khaMDa prAcIna prAkRta bhASAmAM 10480 leAka pramANamAM racelA che, ane tenI prAcInatAne kAraNe te aneka rIte pramANabhUta manAyelA che. tenuM sa MAAdhanakArya ati vikaTa hAi prakAzana mATe atyAra sudhI kAi paNa hAthamAM lai zakayu nahAtuM. thADA varSa pahelAM zeTha devacaMda lAlabhAi pustakoddhAra DanA kAryavAhakone tenu sa MzeAdhana kArya karAvI prakaTa karavAnI icchA thai hatI, chatAM temane joie tevI sagavaDa prApta na thavAthI temaNe te kArya paDatuM mUkayu ane A sabhAnA sadbhAgye prAta:ramaraNIya prava`kajI mahArAja zrI kAntivijayajI mahArAjanA sadgata vidvAna suziSya munirAja zrI caturavijayajI mahArAja tathA vidyamAna sAkSarazirAmaNa kRpALu munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje A graMthanA saMzAdhananu kArya hAthamAM lIdhuM ane ghaNA ja parizramapUrvaka tenu sa MzAdhana suMdara rIte karI teo ba Mne guruziSya pUjya puruSAe tenu mULa rUpe prakAzana karavA A sabhAne kRpAnI rAhe suprata karyuM, jenA prathama khaMDa e aMza( bhAga )mAM A sabhA taraphathI saMvata 1986nI sAlamAM prakaTa karavAmAM Avye, ane te mATe vidvAna munimahArAjo ane jaina jainetara sAkSarA taraphathI suMdara AvakAra maLyA, je jaina samAja mATe ati gaurava levA jevuM che, tenA prathama khaMDa( e a Mza)nuM prakAzana thayA pachI sa. 1999 nI sAlamAM sAkSarottama zrIyut AnadazaMkara bApubhAi dhruva sAheba tathA sadgata nAmadAra prabhAza karabhAi paTTaNI sAhebane sabhAnI vIjhITa levA ane sAhityanA prakaTa thayelA aneka graMthaiAnuM avaleAkana karavA sabhA taraphathI AmaMtraNa thatAM sabhAmAM padhArI, lAyabrerInI vyavasthA ane jaina sAhityanA mUla ane keTalAkanA anuvAdanA aneka prakAzana thayelA graMthA joi, peAtAnA AnaMda vyakta karatAM teoe jaNAvyuM ke, jaina sAhityanA uccakoTInA prAkRta bhASAmAM racAyelA A prAcInatama graMtha zrI vasudeva hiMDI sAhityanA apUrva graMtha che, tenuM saMzAdhana thai mUla ane tenA anuvAda prakaTa karavAnI huM khAsa jarUra jouM chuM, ane A sabhAnA kArya vAkAne te mATe sUcanA karuM chuM. tema jaNAvyA khAda sabhAnA mukhya sekreTarIe A sabhA taraphathI prakAzana thayelA zrI vasudeva hiMDI mUla prathama khaMDanA ane aMzeA, teonI pAse rajU karyo, jethI baMne mahAzayAe kahyuM ke kharekharI sAhityanI sevA A jaina sabhA kare che, te joi A sabhAne dhanyavAda ApyA sivAya ameA rahI zakatA nathI. ane tenuM bhASAMtara zuddha-sarala karAvI prakAzana mATe sUcanA karI teozrIe vidAyagiri lIdhI; tyArabAda Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hakIkata parama kRpALu zrI puNyavijayajI mahArAjane sabhAe patra dvArA jaNAvI, paraMtu te mahApurUSanI IrachA to ghaNA vakhatathI hovA chatAM, anya aneka saMzodhananA kAryo teozrInA hAthe thatuM hovAthI DhIlamAM paDeluM, chatAM A anuvAda karavAnuM kArya sabhAnI vinaMtithI hAthamAM lIdhuM ane prAkRta saMskRta bhASAnA prakhara abhyAsI ane sAhityarasika zrIyuta bhegI lAlabhAI je. sAMDesarA ema. e. ke jemaNe A graMthanA mULanuM vAMcana keTalAka vakhata pahelAM munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja pAse karyuM hatuM, teozrIne ja suprata karavAmAM AvyuM, jethI teozrIe thoDA vakhatamAMja A graMthano zuddha ane sarala vidvattApUrNa gujarAtI anuvAda karI Ape, jethI tenuM prakAzana suMdara rIte A sabhA Aje jaina samAjanI sevAmAM mUkI pitAne apUrva AnaMda vyakata kare che. anuvAdaka zrIyuta bhegIlAlabhAIe bahuja khaMta ane kALajIpUrvaka anuvAda karI ApavAthI A sabhA tene dhanyavAda ApyA vagara rahI zakatI nathI. ane temaNe A graMthane mahatvapUrNa upadyAta eka ucca koTInA sAhityakAra tarIke lakhI A graMthanI suMdaratAmAM ati vRddhi karI che, je mananapUrvaka khAsa vAMcavAnI vAcako bhalAmaNa karyA sivAya ame rahI zakatA nathI. A graMthanuM prakAzana thayA pachI A sabhAnA mAna sabhya bhAI anupacaMda jhaverabhAIne mu baI jANa thatAM teonA nehI zrIyuta babalacaMdabhAI kezavalAla premacaMda medIne teoe jaNAvyuM, jethI zrI babalacaMdabhAIe potAnA saddagata pUjya pitAzrI ane jaina samAjamAM vidvAna ane agresara gaNAtAM zrIyuta kezavalAlabhAI premacaMda modInA samaraNArthe A graMtha sAthe nAma joDavA, temaja A ukeTInA sAhityanA prakAzananA kAryamAM Arthika sahAya ApavAnI IcchA jaNAvatAM A sabhAe tene harSapUrvaka svIkAra karyo. saddagata kezavalAlabhAI paNa A sabhAnA sabhya hovA sAthe sabhAnA sAhityanA saMzodhanakAryamAM koI koI vakhata sevA ApatA hatA, teTaluM jaNAvavuM asthAne nathI, jethI zrI anupacaMdabhAIne dhanyavAda ApavA sAthe zrI babalacaMdabhAIne AbhAra mAnavAmAM Ave che. A mULa graMthanuM muzkelIbharyuM saMzodhana kArya sAkSaravarya munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja ane teozrInA sadagata gurU mahArAja vagerenI kRpA vagara banI zake tema na hatuM, jethI A sabhA te mahAmunIzvaranI sadA mATe rUNI che. A graMthanA bIjA khaMDa sumAre sattara hajAra lekapramANa che, tenA kartA mahApuruSa zrI dharmasena gaNi che, tenuM saMzodhanakArya, mUla ane te pachI tenA anuvAdakanuM prakAzana kArya paNa have pachI thaze. vizvavyApI yuddha cAlatA daramyAnamAM ane baMdha paDatA chatAM hAlamAM chApavAnAM kAgaLa, chApakAma, citra, bleka ane bAIDIMganA sAdhanonI hajI paNa vizeSa meghavArI thatI jatI hovA chatAM, bane teTalo vizeSa kharca karI UMcA kAgaLa, suMdara TAIpa, majabUta bAIDIMga, AkarSaka kalara jhekeTa vagerenuM bAhya svarUpa paNa suMdara banAvela che, te mATe vizeSa jaNAvavA jarUra nathI. zrI jena AtmAnaMda sabhA.) AtmAnaMda bhavana gAMdhI vallabhadAsa tribhuvanadAsa Atma saMvata. 51 vikrama saM2003 (bhAvanagara) zrAvaNa pUrNimA. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyuta kezavalA la bhA I pe ma ca da mA dI bI. e. elaela. bI. - nu H jIvana caritra. dha vIrA, parama zraddhAvatA, dharmAMzAstranAM abhyAsIe, sAkSarA, sAhityarasikA ane sevAbhAvI manuSyeAnA jIvanamAMthI koIne koI jANavA jevu ane anukaraNIya maLI zake che. je puruSanu A jIvanavRttAMta lakhavAmAM Ave che temanu jIvana sevAbhAvI, jainazAstronA abhyAsathI suvAsita thayeluM ane sAhityakAra tarIke suprasiddha hatu. zrIyut kezavalAla premacaMda meAdI-amadAvAda. raLIyAmaNI gujarAtanuM pATanagara amadAvAda jainapurI gaNAya che, jyAM aneka suMdara, ramaNIya jainama Mdira, aneka jJAnabhaMDArA, jaina saMsthAe, pauSadhazALAe vagere che, te bhUmi aneka vidvAna AcArya mahArAjonI janmabhUmi tarIke pavitra paNa gaNAya che. niraMtara ******10**** Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka vidvAna AcAryo, upAdhyAya, panyAsa vagere tyAgI mahAtmAonu AvAgamana ane cAturmAsa thatA hovAthI teonA upadezAmRtavaDe zAsanaprabhAvanAnAM aneka kAryo je bhUmimAM thayA kare che, jyAM dharmanA upAsako ane dharmArAdhanA mATe aneka sAdhanA che, jyAM para parAthI khAra vratadhArI zrAvake ane jaina zrImata kuTu vase che, je nagaramAM vapara parAthI nagarazeThAi ane bhAratanA aneka tIrthonuM rakSaNa karavA sAcavavA mATe zeDa ANu kalyANunI se va uparAMtanI vahIvaTI peDhI che vagere kAraNothI amadAvAda zahera jaina purI tarIke suprasiddha che. aneka jaina jainetara sAkSaro, sAhityakAra, vidvAno, prakAzaka sayA, vyavahArika, audyogika, keLavaNI mATe skula, vidyA, kAleje vagerevaDe vidyAdhAma gaNAya che. aneka zrIma tevare jyAM sarasvatI ane lakSmI baMnA sumeLa thayele che, mIla vagere udyoga, hunnarAvarDa te udyoga-nagara kahevAya paNa che, va'mAnakALamAM thatI jatI pratizIlapaNA vaDe karIne te rAjanagara kahevAtu hovAthI eka prAMta banavA jevu kendranagara thayelu che. te zaheramAM zrIyut phezavalAlabhAino janma saMvata 1931 nA kAgaLu sudi 6 tA. 13-1-187pa nA rAja thayA hatA. zrAvakakuLabhUSaNa temanA pitAzrI premacaMda dolatarAma jaina samAjamAM dha puraSa tarIke gaNAtA hovA chatAM keLavaNIpriya hovAthI potAnA baMne putrone dhArmika, vyavahArika baMne prakAranI keLavaNI ApI hatI, prathama sarakArI karImAM ela. bI. parIkSA pasAra zrI karAvalAlabhAI ne paraMparAthI kuTuMba sarakAra ane rikSaNanA vArasA maLyA hatA, jethI thoDA vakhatamAM mubai volsana kaeNlejamAM bI. e. thayA. daramyAna pitAnA svavasa thavAthI kAra sthaLe nApharI karavAnI pharaja AvI paDI tethI dAkhala thayA, daramyAna kAyadAno abhyAsa cAlu rAkhI. chevaTe ela. karI, dhArAzAstrI banI potAnA vatanamAM vakIlAtano dhaMdho zarU karyo. dhama upara anupama premane laIne prAkRta-sarakRtano abhyAsa karI te bhASAzAstrI paNa banyA. potAnA kAyadAnA abhyAsanA daramyAnamAM temaNe jaina dharmanA tattvajJAna ane AdhyAtmika e graMthA tattvAdhigama ane prazamati prakarajInu eDITa karI prakAzana karyuM, je AjathI lagabhaga pacAsa varSa upara chapAyela che. tyArabAda keTalAka puratakA taiyAra karyAM hatA. lIMbaDI zaheranA jJAnabhaMDAranuM lIsTa paNa karyuM . A sabhA taraphathI pragaTa thayela zrI gUjara kAvya saMcaya graMthanA keTalAka kAvyonuM saMpAdana kArya karyuM". chevaTe jhiMkalpa chapAvavAnuM kArya zarU karatAMnA daramyAna tee zrIne svargavAsa thatAM adhUrU rahelu te kAya' temanA suputra zrI amalacaMdabhAIe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ v ooooooo '| V | - - - - - ma sAkSaravarya puNyavijayajI mahArAjazrI pAse eDITa karAvI pUrUM chapAvyuM eTale zrIyuta kezavalAlabhAI dhArAzAstrI, bhASAzAstrI, sAkSara, sAhityarasika ane jaina darzananA satata abhyAsI hatA. dhArmika pravRttio vaMzaparaMparAthI, deva, guru, dharmanA ArAdhananI praNAlikA cAlatI AvatI hovAthI ane dharmagurUonA paricayavaDe savAranAM cAra vAge uThI abhyAsa karatA. teo satya vaktA ane dhArmika pravRttivALA ja hovAthI prabhupUjana, guraupAsanA, sAmAyika vagere niyamita karatA ane dhArmika abhyAsa te temano niraMtarano vyavasAya hate. AvA keTalAka kAraNone laIne dareka AcArya mahArAjanA khAsa paricayamAM AvatA hatA. vaLI yuropa, amerikAnA oNlara, darzanazAstranA abhyAsakanA saMparkamAM AvatA hovAthI, paricaya vadhatAM temanI sAthe zAstrIya bAbatamAM patra vyavahAra paNa cAlato hato. pitAnI jAherAta temane bIbula pasaMda nahatI. paMDita haragoviMdadAsane paNa prAkRta zabdakepa taiyAra karavAmAM pite madadarUpa thayA hatA, ane mI. mIthane kAlakAcAryanuM jIvanacaritra taiyAra karavAmAM madada karavAthI temane paNa teo khAsa upayogI thaI paDyA hatA. kampanI ekaTanA teo khAsa niSNAta hatA tethI teo dhArAzAstrI paNa gaNAtA hatA. ma ma ma ma ma ma * ma ma ma * ma - * sAmAjika kAryo. potAnI kamANImAMthI eka jena Employment bura je rAmsane sahAya kare tenI dukAne niraMtara jaI tenA dhaMdhAnI (kAryanI) tapAsa karI salAha ApI temanA kAryamAM te rIte paNa sahAyarUpa thatAM hatA, paraMtu A kAryamAM anyanI sahAya nahi maLavAthI te sumAre be varSa pachI te khAtuM baMdha karavuM paDayuM hatuM. hiMdanI tIrtharakSaka kamITI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhImAM menejIMga kamITInA teo sabhya hatA ane working membara tarIke paNa vakhata sudhI (khAsa kAryavAhaka tarIke) rahI sevA ApatA hatA. zrI samettazikhara tIrthanA kesa mATe teo peDhI taraphathI vilAyata gayA hatA ane kesa jItyA hatA. peDhInAM sadhaLA kAryamAM temanI cIvaTa, khaMta ane ekasAra jANatI hovAthI peDhImAM temanI beTa koI koI vakhata jaNAI Ave che, paradezamAM sara thomsa, sara jahona lIMDase, sara hena sAimana, mA. pAleka vagere IMglAMDa, phrAnsa, jarmanI, iTAlI, raziyA, amerikA vageremAM ghaNuM mitra hatA. IMglAMDa gayA tyAre AkhuM yurepa pharyA chatAM paNa kaMdamULa ke jaina dharmane bAra Ave tevuM kaMI paNa ? Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 7.com 20 00 0 - - - - - - - - - - - - nara nAmanA rAjA rAma rAma rAma rAma rAma - {K} - - - - - - - - - khAdhuM pIdhuM nahotuM, kAraNake rasAya sAthe laI gayA hovAthI temaja didha, phaLAhAra upara tyAM ghaNA bhAge rahevAthI dharma sAcavI zakayA hatA. yuropIya vidvAna ke sAdhu-sAdhvI mahArAjAone ke kAma pustaka joIe te pUrA pADatA hatA, ane koI pustaka kayAM kayAM bhaMDAramAM che tenI pUrNa mAhitI hovAthI teo sarvanI tevI sagavaDa pUrI pADatA hatA; kAraNake keTalAka bhaMDAranA lIsTonI nakale paNa zrI kezavalAlabhAI potAnI pAse rAkhatA hatA. Reference bukasa vasAvAne paNa temanA khAsa viSaya hato; kAraNake kharUM nANuM ja zAstra hovAthI tene ja mAnatA hatA. zrIyuta kezavalAlabhAIne musApharone khAsa zekha hovAthI ane bhULa ane saMzodhanakArya e temanA priya viSaya hovAthI himAlayanA pravAsa ane uttarApathanI yAtrA ghaNI ja muzkelInA prasaMgone vitAvI karelI hatI. temanA suputra zrI babalacaMdabhAi pAsethI tenI noMdha khovAI javAthI malI nathI paraMtu te malI hota to vAMcakane khAsa temAMthI jANavA jevuM ghaNuM maLyuM hota. bhUgoLamAM uttara ane dakSiNa dhruva vagere mATe temane abhyAsa paNa hatuM, jethI bhAratavarSanA vibhAgevibhAganA sumAre 250) nakazA temanI pAse hatA. temanI aMgata lAyabrerImAM zumAre 1500) pusta hatA. zrIyuta kezavalAlabhAI jevA parama zraddhAvata, zAstranA abhyAsI, sevAbhAvi ane sAhityarasika nararatnanuM nAma samAjamAM sArI pratiSThA pAmela hovAthI A kathA sAhityanA anupama graMtha zrI vasudevahiMDI sAthe joDAya che te mATe A sabhA gaurava anubhave che. - A graMthamAM ghaNuM ja mATe kharca thayela che jemAM rUA. 2000) be hajAra rUpiyA zeTha bAlacaMdabhAIe Arthika sahAya tarIke AvyA che, mATe temane AbhAra mAnavAmAM Ave che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA upAdyAta * * * * - * * * * * granthartA ane temane samaca-1; " vasudeva-hiM " ke " vasudeva-carita' 1-7; granthane viSaya ane tenI racanApaddhati-5; "vasudeva-hiMDI" ane "bahAkathA'-9; "vasudeva-hiMDI " madhyama khaMDa-13; " vasudeva-hiMDI "nI bhASA-15; "vasudeva-hiMDI "mAMthI prApta thatI sAmAjika-sAMskRtika mAhitI-30; anuvAda viSe-39. vasudeva-hiMDI : bhASAMtara maMgaLAcaraNa-1; prastAvanA-2. kathAnI utpatti ... * . * * * * * * *. .. pR. 3-32 - jaMbusvAmI-carita-3; mAtapitA ane je bukamArane saMvAda-5; vizeSa parikSAnA viSayamAM ibhyaputranuM kathAnaka6; durlabha dharmaprAptinA viSayamAM mitronI kathA-6; IndriyaviSayenI Asakti saMbaMdhamAM vAMdarAnI kathA-8; prabhavasvAmIne saMbaMdha-9; jaMbu ane prabhAvane saMvAda-9; viSayasukha saMbaMdhamAM madhubindunuM daSTAnta-10; garbhavAsanA dukha viSe lalitAMganuM daSTAnta-11; eka bhavanA vicitra saMbaMdho viSe kuberadatta-kuberadattAnuM sthAnaka-13; arthanA anucita upayoga viSe gepa yuvakanuM dRSTAnta-16; lokadharmanI asaMgati viSe mahezvaradattanI kathA-17; duHkhamAM sukhakalpanA viSe vANiyAnuM dRSTAnta-19; prasannacaMdra ane valkalacIrIne saMbaMdha-20; jabusvAmInI pUrvabhavakathAmAM bhavadatta ane bhavadevane saMbaMdha-25; bhegapipAsAthI pADAno avatAra pAmelA brAhmaNaputranI kathA-7; sAgaradatta ane zivakumAranA bhavane vRttAnta-28; aNaDhiya devanI utpatti-31; vasudevacaritanI utpatti-3ra. dhamilanahiMDI ... ... ... ... ... ... ... ...", 33-91 dhammillacarita-73; vasantatilakA gaNikAno prasaMga-35; surendradatta ane subhadrAne paritApayukta saMvAda-35; svakarmanA phaLa viSe kekaNaka brAhmaNanI kathA-31; vasubhUti brAhmaNanuM kathAnaka-37; vasantatilakAne vasantasenAnI samajAvaTa-38; kRtadhdha kAgaDAonI kathA-40; dhamillane gaNikAnI mAtAe hAMkI kADhayo-41; vasantatilakAnI pratijJA42; dhammila agaDadatta muni sAthe samAgama-43; agaDadatta muninI AtmakathA-44; agaDadattane zyAmadattA sAthe paricaya-45; jitazatru rAjAne pUrvabhava-47; agaDadatta cerane mAryo--ja8; agaDadattanuM zyAmadattAnI sAthe svadezagamana-50; agaDadattane aTavImAM praveza-para; agaDadattanuM gRhAgamana-55; daDhadharma Adi 7 munione vRttAnta-58; daDha zIla viSe ghanazrInuM dRSTAnta-60; basmilanI tapazcaryA ane phalaprApti-63; vimalasenAno paricaya-65; nagarajane chetarelA gADAvALAnuM dRSTAnta-69; gADAvALAe karelI nagaravAsIonI chalanA-19; yuvarAja ravisena sAthe pasmillanI mitrI-70; svachaMdatA viSe vasudattAnuM udAharaNa-72; svacchaMdabuddhi rAjA ripudamananuM kathAnaka-74; dhammilanI ughAnayAtrA ane vimalasenAnI dharimalamAM premAsakti-77; nAgadattA sAthe milanAM lagna-78; rAjakanyA kapilAne svayaMvara-79; kAmonmatta vidyAdharane vRttAnta-80; padmAvatInuM pANigrahaNa-83; dhammillanuM caMpAmAM Agamana ane matta hAthIne nigraha-83; vighumatI, vidhuddhatA ane bIjI seLa kanyAonuM pANigrahaNa-85; vasantatilakAnuM punarmilana-85; medhamAlA vidyAdharI sAthe dhammilanuM gAMdharva lagna-87; vimalasenAne putra janma-88; dhamillanA pUrvajanmanI kathAmAM sunaMdane bhava-89; basmillanA pUrvajanmanI kathAmAM sarahane bhava-90. pIThikA... . * * .. ... ... ... ... pR. 9ra-130 pradhumna ane sAMbakumAranI kathA-92; rAma ane kRSNanI paTTarANIone paricaya-3; pradyumnakumArane janma, . allAmAM premAsasiddhi rAjA ripada jaya vara-79; kA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenuM haraNa ane zeTha-99: pradhanunA haraNa viSe sImaMdhara jinane nAradane prazna-101; pradhagnanA pUrvabhava viSe prazna-102; pradhAna ane sAMbanA pUrvajanmanI kathAmAM agnibhUtino bhava-102; pADAnuM udAharaNa-103; agnibhUti-vAyubhUtinA pUrvabhavane vRttAnta-104; mUMgA thayelA rAhukane vRttAnta-104; rAhunA pUrvabhavanI kathA-104; pradhumna ane sAMjanA pUrvajanmanI kathAmAM pUrNabhadra-mANibhadrane bhava-108; pradhAna ane sAMbanA pUrvajanmanI kathAmAM madhukaiTabhane bhava-109; pradyumnane prajJapti vidyAnI prApti-111; mAtApitA sAthe pradyumnane samAgama-113; sAbakumArane janma-119; rukamInI putrI vaMdabha sAthe pradhAnanAM lagna-121; sahiraNyAnuM nRtya-125; purunA bheda-126; buddhisenanuM Atmakathana bhegamAlinIne samAgama-121; sahiracAno paricaya-128; gaNikAonI utpatti-128. sukha . . . . . . . . . 131-138 sAMba ane subhAnunI krIDAo-31; sAMbane dezavaTa-135; ekaso ATha kanyAo sAthe sAMbanAM lagnana36. pratimukha * * * * * * * 5 139-143 aMdhakavRSNine paricaya-140; jene avadhijJAna thayuM che te sAdhunI AtmakathA-141; vasudevanA pUrvabhava viSe prazna-143. zarIra . ... . .. .. ... ... 5. 144-484 ( 1 ) zyAmA-vijayA saMbhaka, 5. 144-125: samudravijaya Adi nava jaNanA tathA vasudevanA pUrvabhava144; vasudevanA pUrvabhavanI kathAmAM naMdine bhava-145; paralokanA ane dharmanA pramANa vize sumitrAnI kathA146; be ibhyaputranI kathA-147; devee karelI naMdinI parIkSA-149; siMharane parAjaya ane kaMsane mathurA nagaranI prApti-151; vasudevane gRhatyAga-152; zyAmA-vijayA sAthe vasudevanAM lagna-154. (2) zyAmalI saMbhaka, pR. 155-121zyAmalI sAthe lagna-56; aMgAraka ane azanivegane paricaya-158. (3) gandharvadattA saMbhaka, pR. 161-202: vikumAranuM carita ane viSNugItikAnI utpatti-164; gandharvadattAnuM pANigrahaNa-169; cAdattanI AtmakathA-171; amitagati vidyAdharane vRttAnta-179; cArudattanAM lagna-181; cAdarane gaNikAgrahamAM praveza-183; dhanaprApti mATe cArudattanuM videzabhramaNa-187; amitagatine zeSa vRttAMta-194; atharvavedanI utpatti ane pippalAdane vRttAnta-196; cArudattanuM gRhAgamana-19. ( 4 ) nIlayazA saMbhaka, 5. 202-ra3pa : zrI RSabhadevanuM caritra-203; marudevAnuM svapanadarzana ane zrI RSabhadevane janma-2005; dizAkumArIoe karele zrI RSabhadevane janmotsava-201; devee karela zrISabhadevane janmotsava-208; zrI RSabhadevane rAjyAbhiSeka-210: zrI RSabhadevanI dIkSA-11; nami ane vinamite vidyAdharariddhinI prApti-212 zreyAMse zrI RSabhadevane kareluM zeraDInA rasanuM dAna-213; zreyAsane semaprabha Adie pUchelo prazna214; zreyAMse kaheluM zrI RSabhadevanuM pUrvabhavanuM caritra-214; yugalika strIe kahelI pUrvabhavanI AtmakathA-ra15; lalitAMga deve kahelI pUrvabhavanI AtmakathA-215; kAgaDAnuM dRSTAnta-218; ziyALanuM dRSTAnta-218; mahAbala ane svacabuddhanA pUrvajonuM vRttAnta-219; zrImatIe kahelI potAnA nirnAmikAnA bhAvanI AtmakathA-223; manuSyajanma * pAmelA lalitAMgakanI zodha-224; vajasene karAvelo lalitAgaka devane paricaya-226; nIlayazAnuM pANigrahaNa-231. (5) semathI saMbhaka, pR. ra3pa-ra3: AryavedanI utpatti-237, kISabhadevanuM nirvANa-ra39; anAcaMvedanI utpattiH sagarane vRttAnta-240, bAhubalinuM bhArata sAthe yuddha, dIkSA ane jJAnotpatti-242; nArada, parvataka ane vasune vRttAnta-246; vasudevanuM vedAdhyayana ane tenI parIkSA-252; semInuM pANigrahaNa-253. (6) mitrazrI-dhana zrI laMbhaka, pR. 153-58 : manuSyabhakSaka sedAsanI pUrvakathA-256; mitrazrI ane dhanazrInuM pANigrahaNa 257. (7) kapilA saMbhaka, pR. 258-260: kapilAnuM pANigrahaNa-ra60. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) dhA saMbhaka, pR. ra01-218: dhanurvedanI utpatti-ra62; padyAnuM pANigrahaNa-265. (9) azvasenA taMbhaka, pR. 268-671 : medhasenane parAjaya-ra68; azvasenA sAthe lagna-270. (10) paMA saMbhaka, pR. ra01-282 : vINAdattane paricaya-271; sunaMdane vRttAnta-ra74; aMzumAnanAM sutArA sAthe lagna-275; paMDrAnuM pANigrahaNu-277; puMDrAne pUrvavRttAnta- 278; citragAnI AtmakathA-279; mahApaMDrakamArane janma-282. (11) raktavatI saMbhaka, pR. 282287: raktavatI ane lanikAne paricaya-285; raktavatI ane lazanikAne pUrvabhava-285; raktavatInuM pANigrahaNa-86. (12) semathI saMbhaka, pR. 287-91: samazrIne paricaya ane tene pUrvabhava-289; semInuM pANigrahaNa-29. (3) vegavatI saMbhaka, 5, 291-97: vegavatInuM pANigrahaNa-ra93; vegavatInI AtmakathA-ralpa. (14) madanagA saMbhaka, pR. 298-321 : madanagAnuM pANigrahaNa-299; pitAzrIne vRttAnta-300; pavazrInA pUrvabhava-301; sanakumAra cakravartIne vRttAnta-303; susUma cakravartIne vRttAnta-306; jamadagni ane parazurAmane vRttAnta-306; azrutadeva ane vaizvAnadeve karelI jamadagninI parIkSA-307; amyutadeva ane vaizvAnaradeve karelI parathanI parIkSA-308; rAmAyaNa-313. * (15) vegavatI taMbhaka, pR. 21-3ra6: vegavatInuM punarmilana-324. (16) bAlacandrA laMbhaka, pR. 3ra6-341: vidhu vidhAdharane vRttAnta-327; saMjayaMta ane jayaMtane vRttAnta-328; viTa ane saMjayaMtane pUrvabhavane vairasaMbaMdha-329; sihacaMdra-pUrNacandrane saMbaMdha ane temanA pUrvabhava-331; sumitra rAjAnuM daSTAnta-338; mAMsabhakSaNa viSe carcA-339. (17) baMdhumatI saMbhaka, 5, 34-368: priyaMgusundarIne paricaya-3476 vasudeve tApa ne karelo upadeza348; mahAvratanuM vyAkhyAna-348; vanaspatinI vasiddhi-349; mRgadhvajakumAra ane bhadraka mahiSanuM caritra-351; maMtrIe kaheluM narakanuM svarUpa-354; mRgadhvaja ane bhadrakane pUrvabhava : tripRSTha ane agrIvane vRttAnta-360; baMdhumatInuM pANigrahaNa-366. (18) priyasundarI saMbhaka, 5. 268-404: vimalAbhAM ane suprabhA AryAnI AtmakathA-371; Aditya Adi cAra muninI kathA-372; gaMgarakSitane vRttAnta-978; parastrIsaMganA doSa viSe vAsavanuM daSTAnta-382 kAmapatAkAne saMbaMdha-383; svAmidattane vRttAnta-384; aNuvratonA guNadoSa-384; pahelA vratanA guNudeSa viSe mammaNa ane camA zanuM daSTAnta-384; bIjA vratanA guNadeSa viSe dhAraNa ane vitinuM dRSTAnta-385; trIjA vratanA deSa viSe merunuM ane guNa viSe jinadAsanuM dRSTAnta-286; cethA vratanA deSa viSe karAlApaMganuM ane guNa viSe jinapAlitanuM dRSTAnta-386; sagaranA putroe aSTApadamAM khAI kheravI-temanuM dahana-391; aSTApada tIrthanI utpatti ane siddhagaMDikA-392; bhAgIrathakumAre gaMgAne samudragAminI karI-400; priyaMgusundarIne pUrvabhava-401; priyaMgusundarInuM pANigrahaNa-404. (19) ... ... bhabhaka ( naSTa thayo che ) . (20) ... ... bhabhaka ( naSTa thayA che ) (ra1) ketumatI saMbhaka, 5. 04-57: zrIzAntinAthanuM caritra-azvagrIva ane tripuSTane vRttAnta-407 zrIzAntinAthanI pUrvabhavakathAmAM amitatejane bhava, zrI vijaya Adine saMbaMdha-411; amitateja, prIvijaya, azanighoSa ane sutArAne pUrvabhava-419; indusena ane bindusenano saMbaMdha-421; maNikuMDalI vidyAdharane saMbaMdha-421; maNikaMDalI, indasena ane bindusenane pUrvabhava-422; zrIzAntinAthanI pUrvabhavakathAmAM aparAjitano bhava-425; kanakakIne pUrvabhava-427; rAjakanyA sumatine saMbaMdha-428; zrIzAntinAthanI pUrvabhavakathAmAM vAyudhane bhava-431; zAntimatI tathA ajitasenane saMbaMdha ane temane pUrvabhava-432; zrIzAntinAthanI pUrvabhavasthAmAM megharathane bhava Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435; be kakaDAo ane temane pUrvabhava-436; caMdratilaka-viditatilakano saMbadha ane temane pUrvabhava-437; siMharatha vidyAdharane saMbaMdha ane tene pUrvabhava-439; pArevA ane bAjanuM Agamana-440; pArevA ane bAjane pUrvabhava-441; surUpa yakSane saMbaMdha ane tene pUrvabhava-441; zrIzAntinAthanuM caritra-443; zrIkunthanAthanuM caritra-448; zrIaranAthanuM caritra-452; IndrasenAne saMbaI-455; ketumatInuM pANigrahaNa-455. (22) prabhAvatI saMbhaka, 5. 457-460 : vasudevane keda karavA mATe jarAsaMdhane prayatna-457; prabhAvatInuM pANigrahaNa-459, (23) bhadramitrA-satyarakSita saMbhaka, pR. 46-464: bhadramitrA-satyarakSitAnuM pANigrahaNa-463. (24) padmAvatI labhaka, pR. 464-68: harivaMzanI utpatti-466; padmAvatInuM pANigrahaNa-467. (25) padmAvatI saMbhaka, pR. 468-470: amedhaprahArane pUrvavRttAnta-470. (26) lalita zrI saMbhaka, pR. 470-475: prakRti-puruSane vicAra-471; lalitakIne pUrvabhava-473. (27) hiNI taMbhaka, 5.475-479 rahiNIne svayaMvara-475 vasudeva ane samudravijayanuM milana-476. (28) devakI laMbhaka (), pR. 9-84: vasudevanuM gRhAgamana-49; kaMsane pUrvabhava-480; devakInuM pANigrahaNa-481. upasaMhAra . .. ... ( naSTa thayuM che ). sudhArA ane umerA - - - - - - 5 485 anuvAdakanAM anya pustako saMzodhana vAghelAonuM gUjarAta ( 1939 ). prAcIna gujarAtI sAhityamAM vRttaracanA (1941 ) itihAsanI keDI-lekhasaMgraha ( 1945 ) jaina Agama sAhityamAM gUjarAta ( have pachI ) saMpAdana saMghavijayakRta siMhAsanabatrIsI ( 1933 ) mAdhavakRta rUpasundarakathA ( 1934 ) vIrasiMhakRta uSAharaNa (1937 ) matisArakRta kapUramaMjarI ( 1941 ) sattaramA zatakanAM prAcIna gUrjara kAvya ( chapAya che ). nemicandrakRta pajhizataka prakaraNa-traNa bAlAvabodha sAthe ( chapAya che ) anuvAda hindamAM Aya bhASAvikAsa ane hindI ( chapAya che ). paMcataMtra-saMgraha ( chapAya che ) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // Namo tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa || // OM zrImadvijayAnaMdasUrIzvara pAdapadmebhyo namaH // zrIsa dhadAsagaNi vAcaka-viracitA vasudevanahaMDI ( bhASAMtara ) >> prathama khaMDa > mAMgaLAcaraNa vikAsa pAmelAM nalina, kuvalaya, zatapatra Adi kamaLanAM kAMgarAvALAM patrA upara caraNa mUkIne cAlatA ane madajharatA gajendranA samAna maneAhara pavinyAsavALA bhagavAna RSabhadeva jaya pAme che. vinayathI namelA surendronA samUha vaDe vandana karAyelAM che. caraNu jemanAM evA arahAne namaskAra he ! parizuddha jJAna ane darzanathI yukta evA siddhone namaskAra he ! jinezvarAe upadezelI AcAravidhimAM catura evA AcAryane namaskAra he ! ziSyasamudAyane parama zrutasaMpatti prApta karAvatA upAdhyAyone namaskAra ho ! siddhisthAnanA gamananA heturUpa yoganA sAdhaka sAdhuone namaskAra hA ! # tIrthaMkaro nava divya kamaLo upara thaIne cAle che evI mAnyatA che. jIe nemicandrasUriSkRta 'pravacanasArAdvAra 'nI gAthA 440 mI-- caumuhamutticakaM maNikaMcaNatAraraiyasAlatigaM / navakaNaya paMkayAiM ahomuhA kaMTayA huMti // emAMnA navAyavAcArUM e zabdo upara siddhasenasUrinI TIkA nIce mujaba che--tathA ' navanapajjanani ' navasaGkhyAni kAJcanakamalAni navanItasparzAni kriyante, tatra ca dvayorbhagavAn svakIyakrama kamalayugaM vinyasya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : prastAvanA paMca namasakArarUpa parama maMgala karavA vaDe jene utsAha vRddhi pAme che evo huM anuyaoNgadhara mahAtmAone mastakathI praNAma karIne vInavuM chuM ke mane anujJA Ape, jethI karIne vasudevacarita nAmane guruparaMparAe karIne sAMbhaLeluM granya huM varNavuM. e granthamAM nIce pramANe adhikAra che--kathAnI utpatti, pIThikA, mukha, pratimukha, zarIra ane upasaMhAra, vicarati, anyAni ca saptapadmAni pRSThatastiSThanti teSAM ca yadyapazcimaM tattatpAdanyAsaM kurvato bhagavataH purato bhavati * * (de. lA. phaMDanI AvRtti, pUrvabhAga, patra 109). tathA padmavijayajIkRta suprasiddha stavanamAMnA zabdo " kanaka-kamala nava upare arihaMtAjI, vicare pAya ThavaMtA bhagavaMtAjI. " Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAnI utpatti emAM pahelAM te sudharmAsvAmIe jaMbusvAmIne prathamAnuga granthamAM tIrthakara, cAvatI ane dazAra vaMzane vyAkhyAnanA prasaMgamAM AveluM vasudevacarita kaheluM hatuM, tethI prathama jaMbusvAmInI ane temanA ziSya prabhavanI utpatti paNa kahevI joIe. jaMbusvAmI-carita dhana-dhAnyavaDe samRddha tathA dAnamAM zraddhA rAkhanArA gRhapationA bahALA samUhavALAM seMkaDo gAmaDAMothI yukta, jemanI chAyA, puSpa temaja phaLa upabhegA karavA lAyaka che evAM vRkSovALAM vane vaDe alaMkRta, vividha prakAranAM kamaLo vaDe suzobhita, taLAvo tathA puSkariovALe magadhA nAmane janapada che. e magadhA janapadamAM pANIthI bharelI UMDI pahoLI khAIvALA, majabUta ane UMcA tathA zatrunyane bhaya pamADanArA killA vaDe vIMTaLAyeluM, aneka prakAranI bAMdhaNuvALAM, nayanamanahara tathA jalanA bhArathI guruka evA meghAnA AkAzamAge thatA gamanamAM pitAnI atyaMta UMcAIvaDe vina karanAra evAM makAnethI bhareluM, aneka hAthIo vaDe karIne jANe parvatethI yukta hoya tevuM jaNAtuM, divya AcAranuM utpattisthAna, vividha prakAranAM kariyANune saMgraha tathA viniyoga-vyApAra karavAne zaktimAna tathA suzIla brAhamaNa-zramaNa ane sajajana atithionI pUjAmAM nirata evA vaNika ja vaDe vasAyeluM, ratha, ghoDA ane manuSyanA samUhane kAraNe UDatI rajavALuM, madajharatA hAthIonA mada-jaLavaDe chaMTAyelA vistRta rAjamArgovALuM rAjagRha nAme nagara che. e nagaramAM zreNika nAme rAjA hato. "prajAnA sukhamAM ja mAruM sukha che" e rIte te prayatnazIla hato. parAjita thayelA tathA page paDelA zatrusAmaMtanA mukuTamaNinI kAntithI enAM prazasta caraNakamaLa raMgAyelAM hatAM ane "A te satva, gaMbhIratA, kAnti, dIpti ane vaibhavamAM anukrame siMha, samudra, caMdra, sUrya ane kubera tulya che" e rIte seMkaDe lekene mukhe tenI nirmaLa kIrtinI vibhAvanA thatI hatI. e rAjAnI paTTarANI cilaNa nAme hatI. temane putra keNika nAme hate. 1. A artha anumAnathI karela che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : e magadhApura( rAjagRha )mAM pUrva puruSAe upArjita karelA dhana vaDe karIne samRddha, vinaya ane vidyAmAM catura, dayAvALA, satyapratijJa, dAnazUra ane jinazAsanamAM rata evA RSabhadatta nAme zAhUkAra hatA. tene niSkala`ka sphaTika maNuinA jevA nirmaLa svabhAvavALI ane zIlI alaMkAra dhAraNa karanArI dhAriNI nAme patnI hatI. te eka vAra ardha jAgrata avasthAmAM pAMca svapnA joine jAgI. te pAMca svapnA nIce pramANe hatAM-- dhamADA vagaranA agni, vikAsa pAmelAM aneka prakAranAM kamaLA vaDe suzeAbhita padmasarAvara, phUlabhArathI namelu zAlivana ( DAMgaranu` khetara ), jemAMnu pANI varasI gayuM che evA meghanA samAna dhavala tathA jeNe peAtAnA cAra daMtuzaLa UMcA karyA che evA hAthI, ane varNa, rasa tathA gaMdhathI yukta evAM jAbu. peAte joyelAM svapnA dhAriNIe RSabhadattane jaNAvyAM. RSabhadatte kahyuM... bhagavAna arahate AvAM svapnAnu phaLa darzAvyuM che te pramANe, tane prabhAvazALI putra thaze. ' eTale santASavaDe vikasita thayelA hRdayavALI te dhAraNIe 'tame kaheA che. te pramANe thAe ' e pramANe abhilASA karI. brahmaleAkamAMthI cuta thayelA deva tenA garbhAmAM AvyA. pachI jina ane sAdhunI pUjAnA dohada tene utpanna thayA; e dAdane vaibhava anusAra pUrNa karavAmAM Avye. jenA dAhada pUrNa thayA che evI te dhAriNIe nava mAsa pUrNa thatAM zaradakALanA caMdra ane sUrya jevI kAnti ane dIptithI yukta, zuddha thayelA suvarNanA kamaLa ane ka ikAranI sarasa kesarAe jevA vaNu vALA, viSAdarahita tathA uttama sAmudrika lakSaNaiAthI yukta hAtha, paga ane mukhavALA putrane janma ApyA. enu jAtakama karyAM khAda, tenI mAtAe svapnamAM jAkhuphaLanuM darzana karyuM hAvAthI tathA jabudvIpanA adhipati deve tenu sAnnidhya karyuM " havAne kAraNe tenuM ' jaMbu ' evuM nAma pADavAmAM AvyuM. dhAtrI vaDe ucherAtA evA te sukhapUrvaka vadhavA mAMDyo, pUrva bhavamAM piricata evI kalAone te teNe jotAMveMta ja grahaNa karI lIdhI. yuvAvasthAmAM AvatAM 'A jaMbukumAra dayAvAna, priyaMvada, pUrvAbhASI ane sAdhujananI sevA karanAra che' e pramANe santASathI vistRta thayelAM che leAcane jemanAM evA leAkeA vaDe prazaMsA karAtA, magadhA janapadanA alaMkArarUpa te yatheSTa AnaMda karavA lAgyA. e kALe bhagavAna sudharmAsvAmI gaNadhara jinezvaranI jema bhavya janAnAM aMtarane prasanna karatA rAjagRha nagaramAM guNazIla caityamAM sameTasaryAM. sudharmAsvAmInuM Agamana sAMbhaLIne, meghanI gaja nA sAMbhaLatA meAranI jema, parama ita thayela jaMbukumAra vAhanamAM esIne nIkaLyeA. thADeka dUra gADImAMthI utarIne parama savigna evA te bhagavAnane traNa pradakSiNA karI, mastakathI namaskAra karIne beThA. te vakhate gaNudhare ja bukumArane tathA padAne jIva-ajIvanuM, Asrava, baMdha, saMvara, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ pa ] nirjarA tathA aneka paryAyavALA mokSanuM svarUpa kahyuM. bhagavAnanAM vacanane A vistAra sAMbhaLIne jaMbukumAra vairAgya pAmyo. atyaMta saMtuSTa thayela e te UDyo ane gurune vaMdanA karIne teNe vinaMtI karI " svAmI! tamArI pAse meM dharma sAMbhaLe. have mAtA-pitAnI AjJA laIne ApanA caraNamAM mAruM hita AcarIza (dIkSA laIza)." bhagavAne kahyuM "bhayajanonuM e kartavya che." pachI jaMbukumAra praNAma karIne gADImAM beThe, tathA je mAge Avyo hato te ja mAge pAcho vaLI nagaradvAre pahoMce. paNa te nagaradvAramAM gADIonI sAmasAmI bhIDa joIne vicAra karavA lAgyuM ke-"je rAha joIza te vilaMba thaze, mATe bIjA nagaradvAramAM thaIne jaladI praveza kare mAre mATe ucita che." ema vicArIne sArathine kahyuM-"saumya ! ratha pAcho vALa. bIjA dvAre thaIne praveza karIzuM. eTale sArathie ghoDA hAMkyA ane sUcavelA dvAra AgaLa ratha lIdho. tyAM zatrusenyane haNavAne mATe deraDe bAMdhIne laTakAvelAM zilA-zatadanI-kAlacakra e zastro ja bukumAre jeyAM. e joIne tene cintA thaI, "A zastro kadAca ratha upara paDe to vrata lIdhA sivAya ja mRtyu thatAM mArI durgati thAya." Ama saMkalpa karIne teNe sArathine kahyuM-"sArathi ! ratha pAcho hAMka huM guru pAse guNazIla cetyamAM jaIza." "bhale" e pramANe kahIne teNe ratha pAcho vALyo. guru pAse jaIne jaMbukumAre vinayapUrvaka kahyuM-"bhagavad ! jIvana paryata brahmacArI rahIza." A pramANe vrata grahaNa karIne rathamAM besIne te nagaramAM Avyo ane pitAne ghera pahoMce. mAtA-pitA sAthe jaMbukumArane saMvAda prasanna mukhavALA teNe rathamAMthI utarI mAtApitAne praNAma karIne kahyuM, "vaDIle ! meM Aje sudharmAsvAmInI pAse jinapadeza sAMbhaLe. tethI jyAM jarA, maraNa, roga, zeka nathI evA padane pAmavA utsuka huM pratrajyA levA IcchuM chuM. mane rajA Ape." tenuM A nizcaya vacana sAMbhaLIne athujaLathI jemanAM vadana bharAI gayAM che evAM teo kahevA lAgyAM "te dharma bhale sAMbhaLe, amArA paNa aneka pUrvaje jinazAsanamAM rata hatA, paNa, temAMnA koIe "pravrajyA lIdhI" ema sAMbhaLyuM nathI. ame paNa bahu kALa sudhI dharma sAMbhaLyo che, paNa A nizcaya kadi utpanna thayA nathI. te tane kayI vizeSatA Aje ja prApta thaI, jethI "pravrajyA laIza" ema kahe che?" tyAre jaMbukumAra kahevA lAgyo-"he vaDilo ! keTalAka leke ghaNe kALe dharmane nizcaya karI zake che, jyAre bIjA keTalAkane alpa kALamAM ja vizeSa parijJA (jJAna) thAya che. juo, sAdhunI pAse Aje meM je apUrva jANyuM te sAMbhaLe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : vizeSa parijJAnA viSayamAM IlyaputranuM kathAnaka A eka nagaramAM rUpavatI ane guNavatI evI kArya gaNikA rahetI hatI. tenI pAse keTalAye dhanADhya rAjaputrA, amAtyaputrA ane ilya( zAhUkAra )putrA AvatA hatA, ane vabhava kSINa thatAM pAchA jatA hatA. temanA gamanakALe e gaNikA kahetI " Ape mArA tyAga karyAM, paNa nirguNu evI mArI pAsethI kaMika smaraNacihna letA jAo. " pramANe kahevAmAM AvatAM te leAkeA te gaNikAe bhAgavelA hAra, ahAra, kaDAM, bAjubaMdha vagere laIne tyAMthI jatA. eka vAra eka izyaputrane javAnA vakhate gaNikAe te ja pramANe kahyuM. te ratnaparIkSAmAM kuzaLa hatA. teNe gaNikAnuM pacaratna vaDe alaMkRta amUlya kanakamaya pAdapITha ( bAjaTha ) joyuM ane kahyuM " sundara! jo mAre avazya levAnu ja hAya tA tArA paganA sa MsargathI subhaga evu A pAdapITha mane ApIne mArA upara kRpA kara gaNikAe kahyuM, " AvI alpa mUlyavALI vastuthI zuM ? bIjuM kaMika mAgeA. " parantu pelAne teA sAra vastunI khabara hatI. Akhare gaNikAe te pAdyapITha ApyuM. te laIne peAtAnA vatanamAM AvI ratnAnA vepAra karatA te lAMbAkALa sudhI sukhabhAgI thayA. A STAnta che. .. tenA upasaMhAra A pramANe che--gaNikA te dharma zravaNu, rAjaputrAdi te deva-manuSya Adi sukhabhAgI prANIe, je AbharaNeA te deza-virati Adi tapa ane upadhAnA, ilmsaputra te meAkSanI AkAMkSAvALA puruSaAtmA, ratnaparIkSAnI kuzaLatA te samyak jJAna, ratnanuM pAdapITha te samyag darzana, ratnA te mahAvratA ane ratnAnA viniyoga te nirvANusukhanA lAbha. A vastu vicArIne mane rajA Ape. " teo kahevA lAgyAM--" he vatsa ! jyAre sudharmAsvAmI vihAra karatA pAchA ahIM Ave tyAre pratrajyA leje. " tyAre ja mukumAra kahevA lAgyA durlabha dha prAptinA viSayamAM mitrAnI kathA " pUrvakALamAM keTalAka mitrA udyAnamAM gayA. tyAMthI thAka dUra tIthaMkara samAsaryo che evu' temaNe sAMbhaLyuM. teo kutUhalathI e tarapha gayA. vismita manavALA temaNe gaganatalane sparzI karatA siMhucakra dhvaja, bAlasUryanA jevu dharmacakra, chatrAtichatra vaDe zAlatu AkAza, huMsa jevA dhavala tathA AkAzasaMcArI evA cAmara ane kalpavRkSa jevuM nayanamaneAhara caityapAdapa joyu. deva, asura ane manuSyA vaDe zAlatA samesaraNamAM tee gayA, ane devanirmita siMhAsana upara sukhapUrvaka beThelA bhagavAnane temaNe joyA. temane vaMdana karIne, atyaMta vismita thayelA teo padAmAM beThA. hRdaya ane kAnane maneAhara evu lagavAnanuM dharma kathAviSayaka vacana temaNe sAMbhaLyuM. te sAMbhaLIne sa MtASathI vikasita thayelA mukhavALA te ghera gayA. pachI temane aMdaraaMdara vAtacIta thaI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 7 ] emAMnAM eke kahyuM-"vayasya ! aho! Aje ApaNe A atizayavALA tIrthakaranAM darzana karyA tathA sarve bhAvonI abhivyakti-spaSTatA karanAra upadeza sAMbhaLe, tethI manuSya janmanuM saghaLuM phaLa ApaNane maLyuM. AthI vizeSa jovA lAyaka ke sAMbhaLavA lAyaka bIju kaMI nathI, evo mAro mata che. A saMsAramAMthI mokSa pAmavAno upAya bhagavAne hastAmalakavat darzAvyA, te temaja che, emAM kaMI zaMkA nathI. muzkelIe karIne paNa A yoga prApta thaI zake ema nathI, tethI tIrthaMkaranA caraNamAM vinA vilaMbe ApaNe dIkSA laIe." bIjAe kahyuM-"tuM kahe che te satya che. ApaNe bhAvapUrvaka dharma sAMbhaLyuM che. A athavA bIjA tIrthakaranAM ApaNe pharI vAra darzana karIzuM tyAre dIkSA laIzuM." trIjAe kahyuM-"ameha tathA jemaNe kamene kSaya karyo che evA tIrthakarane kaMgAla mANaso jema ranarAzi jue tema, ApaNe joyA che. mATe nizcaya kare." cethAe kahyuM-" tIrthakaranA darzanane anulakSIne tame saMdeha karyo che, mATe ApaNe pAchA jaIe. sarvajJa arihaMta saMzayane nAza karaze." teo pAchA gayA ane tIrthakarane vaMdana karIne pUchavA lAgyA-"bhagavan! zuM atIta kALamAM dharmadezanA ApanAra tIrthakara thayA che ane bhaviSya kALamAM thaze?" bhagavAne kahyuM- "bharata-ravatamAM avasarpiNI-utsarpiNanA dazamA-dazamAM kALabhAgamAM covIsa tIrthaMkara thAya che. videhamAM jaghanyapade cAra-cAra ekI sAthe thAya che, ane utkRSTapade batrIsa. A pramANe tIrthakaranuM darzana durlabha che. darzanathI paNa vacana durlabha che. e vacanane sAMbhaLIne karmanI guruktAne kAraNe keTalAka mANaso temAM zraddhA rAkhatA nathI, karmanI vizuddhie karIne zraddhA rAkhavA chatAM teo saMyama levAmAM nirutsAha thAya che. cakSuvALo je mANasa sUryane udaya thatAM mUDhatAne kAraNe AMkho mIMcIne besI rahe che tene mATe sUryodaya nirarthaka che. e ja pramANe je arihaMtanuM vacana sAMbhaLavA IcchatuM nathI, sAMbhaLIne temAM zraddhA rAkhatuM nathI athavA zraddhA rAkhavA chatAM tene saphaLa karato nathI tene mATe arihaMtanuM darzana niSphaLa jAya che." bhagavAna vaDe A pramANe upadeza karAyelA teoe e samavasaraNamAM ja dIkSA lIdhI ane saMsArano aMta karanArA thayA. e pramANe che vaDile! paNa je sudharmAsvAmInA upadezane atyAre ja AcaraNamAM nahIM mUkuM te samaya jatAM viSayomAM Asakta thayelA evA mArI dharmamAM pratipatti ja nahIM saMbhave. mATe mane rajA Apo." tyAre RSabhadate kahyuM- vatsa ! viSayanI prAptinA heturUpa vipula dhana tArI pAse che, te tene pUrepUre upaga karIne pachI dIkSA leje." tyAre jaMbue kahyuM-"sAMbhaLo- Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : IndriyaviSayenI Asakti saMbaMdhamAM vAMdarAnI kathA eka vanamAM svacchede vicarato eka yuthapati vAnara raheto hato. te vRddha thatAM bIjA baLavAna vAnare tenA upara AkramaNa karyuM. latA, Dhepha, kAka, patthara ane dAMtanA ghA vaDe temanuM paraspara yuddha zarU thayuM. temAM e yUthapati vAnara parAjita thatAM nAsavA mAMDyo. pelA bIjA vAnare paNa eno pIcho pakaDyo, "A mArI pAchaLa ja Ave che" e pramANe vicAra karato, potAnA zarIra upara paDelA ghA vaDe duHkhI thato ane bhUkhatarasathI pIDAte te yUthapati vAnara eka parvatanI guphA AgaLa AvI pahoMcyA. tyAM pattharamAMthI zilAjIta jharato hato. bhaya vaDe jenI daSTi vikaLa thayelI che evA teNe "A pANI che" ema dhArIne pIvAne mATe pitAnuM meM temAM nAkhyuM. te tyAM ja cUMTI gayuM. AthI te ukhADavA mATe teNe potAnA hAthano upayoga karyo. te paNa cUMTI jatAM paga arAvyA. paraMtu te paNa cUMTI gayA. A pramANe potAnI jAtane mukta karavAne azakta e te tyAM ja maraNa pAme. enuM mukha caeNTI gayuM te vakhate bAkInAM aMge chUTAM rAkhIne je teNe prayatna karyo hota to A maraNaduHkhamAMthI ugarI jAta. e ja pramANe che vaDilo ! atyAre bAlabhAvane kAraNe bhejanamAM lepa evo huM jihavendriya vaDe ja baMdhAyelo chuM; ane tethI mArI jAtane sahelAIthI mukta karI zake ema chuM. paNa jyAre pAMce IndriyanA viSayomAM Asakta thaIza tyAre jema pele vAMdaro maraNadu:khane pAme tema aneka janma-maraNano bhAgI thaIza. te maraNabhayathI DaratA evA mane rajA Apo pravrajyA laIza." A pramANe bolatA ja bukumArane karuNa rudana karatI mAtAe kahyuM -"vatsa ! te te nizcaya karI lIdho che; parantu lAMbA kALathI mAre eka manoratha che ke-varanA vezamAM tAruM mukha kayAre jaIza? je mAro e mane ratha tuM pUre te saMtuSTa thayelI huM tArI sAthe ja dIkSA laIza." tyAre jaMbukumAre kahyuM: "mAtA! je tAro A ja abhiprAya che te bhale, tAruM vacana karIza paNa lagnanA divase vItI jAya tyArabAda tAre mane rokI rAkho nahIM." prasanna thayelI mAtAe kahyuM,-"vatsa! tuM kahe che temaja karIzu. A pahelAM ja (ATha) IzyakanyAono vivAha tArI sAthe karela che. A nagaramAM jinazAsanamAM rata evA samudrapriya, samudradatta, sAgaradatta, kuberadatta, kuberasena, vaizramaNadatta, vasusena ane vasupAla nAmanA sArthavAha che. temanI patnIo anukrame padmAvatI, kanakamAlA, vinayazrI, dhanathI, kanakavatI, zrIsenA, hImatI ane jayasenA nAmanI che; tathA temanI kanyAo samudrathI, sidhumatI, pavazrI, paddhasenA, kanakazrI, vinayazrI, kamalAvatI ane yazomatI nAme che. tene anurUpa evI A kanyAone agAu tArI sAthe vivAha kare che, mATe A sArthavAhane have khabara ApIe." pachI e sArthavAhone kahevarAvyuM ke-"jaMbukamAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [9] lagna thaI gayA bAda pratrajyA levAno che, te tamAro zo vicAra che?" A sAMbhaLIne viSAda pAmelA te sArthavAhe pitapotAnI patnIo sAthe vicAra karavA lAgyA ke- have zuM karavuM?" A samAcAra temanI putrIoe sAMbhaLyA, ane eka ja nizcayavALI te kanyAo pitAnAM mAbApane kahevA lAgI ke, "tamee amane jabukumArane ApI che, mATe dharma pramANe tene ja amArA upara adhikAra che, je mAge te jaze te ja amAro paNa mArga che." kanyAonuM AvuM vacana sAMbhaLIne sArthavAhAe jhASabhadattane lagna levAnA khabara AvyA. zubha divase je bukamArane vidhipUrvaka pIThI coLavAmAM AvI. kanyAone paNa temanAM pitRgRhamAM pIThI coLavAmAM AvI. e pachI jyAre samRddhipUrvaka jaMbukumAra, caMdra jema nakSatronI pAse jAya, tema vadhagrahamAM gaye, ane vadhaonI sAthe, jANe ke zrI, dhRti, kIrti ane lakSamIne sAthe lAvyA hoya tema, pAche pitAne ghera Avyo. pachI seMkaDo ketupUrvaka tene snAna karAvavAmAM AvyuM ane sarve alaMkArothI vibhUSita evA tene aneka lokee abhinaMdana ApyuM. zramaNa-brAhmaNanI pUjA karavAmAM AvI, nAgariko ane svajanee sAMje nirAMte bhejana karyuM. jaMbukumAra mAta-pitA ane pelI navavadhUo sAthe maNi ane ratnanA pradIpathI prakAzamAna vAsagharamAM gayA. prabhavasvAmIne saMbaMdha e dezakALamAM jayapuravAsI vitha rAjAne prabhava nAme kalAnipuNa putra hato. prabhavano nAne bhAI prabhu nAma hatuM. rAjAe nAnA putrane rAjya ApyuM, tethI mAnI prabhAva tyAMthI cAlyA gaye ane vidhyAcaLanI taLeTImAM viSama pradezamAM mukAma karIne corI karIne gujAro karavA lAgyA. jaMbukumArane vaibhava jANIne tathA vivAhotsava prasaMge mANaso bhegA thayAnuM sAMbhaLIne cora-saradAra vaDe vIMTaLAyele te prabhava tAleghATanI vidyAthI kamADa ughADIne jaMbumAranA bhavanamAM dAkhala thayA. avasthApinI vidyAthI UMghADelA lekanAM vastra-AbharaNe cera levA lAgyA. te vakhate asaMbhrAnta evA jaMbukumAre kahyuM, "are bhAI! Amanvita kone sparza na karaze." tenuM vacana sAMbhaLIne pistakarma (lekhakarma)nA banAvelA yakSonI mAphaka teo niSTa thaI gayA. vadhao sahita sukhAsana upara beThelA jaMbukumArane, jANe nakSatrevaDe vIMTaLAyele zaradapUrNimAne caMdra hoya tema, prabhave je. jabu ane prabhavane saMvAda - te carene stabdha thayelA joIne jaMbukumArane prabhave kahyuM, "bhadramukha! te kadAca mAruM nAma sAMbhaLyuM haze. huM vidhyarAyane putra prabhava chuM. tArA pratye mitrabhAvane pAmelA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasudeva-hiMDI : [ 10 ] " ,, mane tuM stabhinI ( jenAthI sAmA mANasa nizceSTa thaI jAya) ane meAcanI ( jenAthI ceSTAo pAchI vaLe ) vidyAe Apa; badalAmAM huM tane tAaAdghATanI ( jenAthI tALAM ughaDI jAya) ane avasthApinI ( jenAthI mANasA UMghI jAya) vidyAo ApIza. ' tyAre ja mukumAre kahyuM, " prabhava! sAcI vAta e che ke A svajane ane vipula vaibhavane tyAga karIne huM prabhAtamAM dIkSA levAnA . bhAvathI me sarva ArabhAnA tyAga karyo che; ane tethI apramatta evA mArA upara koi vidyA athavA devatAnA prabhAva cAlatA nathI. vaLI durgatinA kAraNarUpa evI e nindanIya vidyAonuM mane kaMi prayeAjana nathI. meM sudharmA gaNadhara pAsethI saMsAravimeAcana vidyA grahaNa karI che. " te sAMbhaLIne paramavismita thayelA prabhava tyAM beThe, " ahA ! AzcaryanI vAta che ke A kumAre AvA vaibhavane tRNanA pULAnI jema sarvathA tyAga karyo che. A mahAtmA kharekhara vaMdanIya che. " ema vicArIne vinayapUrvaka praNAma karI te kahevA lAgyA--" huM jakhu ! viSaye manuSyaleAkanA sArarUpa che, e viSayAne strIe sahita bhAgava. pAtAne svAdhIna evA sukhanA tyAganI paDitA prazaMsA karatA nathI. akALe pravrajyA levAnA vicAra te kema karyo? pAkaTa vayavALA mANase dharma sAcave te emAM kai nindvanIya nathI." tyAre ja bukumAre kahyu, prabhava! tuM viSayasukhanI prazaMsA kare che, te e bAbatamAM eka daSTAnta sAMbhaLa-- viSayasukha saMbadhamAM madhubindunuM daSTAnta 66 : : prathama khaMDa : aneka deze! ane nagaromAM pharatA kAi puruSa sAthe sAthe eka aTavImAM pravezyA. tyAM cArAe sAne lUMTI lIdhe. sAthI chUTA paDI gayelA, dizAmUDha thayelA ane Amatema bhamatA te puruSa upara madajaLavaDe sikta mukhavALA vanagaje humalA karyAM. nAsatA evA teNe tRNu ane daCvaDe DhaMkAyeleA purANA kUvA joyA. te kUvAne kAMThe meTuM vaTavRkSa UgeluM hatu. ane tenI vaDavAio kUvAmAM laTakatI hatI. bhayagrasta te puruSa vaDavAi pakaDIne kUvAmAM laTakI paDyo; ane nIce jue che tyAM sukha paheALu karIne tene gaLI javAne utsuka evA mahAkAya ajagara tenI najare paDyo. vacamAM cAre taraph bhISaNa sa deza karavAnI icchAvALA vaLagelA hatA. vaDavAine uparathI kALA ane dheALA ema e UMdarA kApatA hatA. peleA vanahastI e puruSanA kezAgrane peAtAnI sUDhathI sparza karatA hatA. e vaTavRkSa upara eka moTA gherAvAvALA madhapUDA hatA. hAthIe jhADane halAvatAM pavananA vegathI keTalAMka madhubindue pelA puruSanA mukhamAM AvI paDyAM, te e svAdathI cATavA mAMDyo, tene karaDavA mATe UDelI madhamAkhe cAre taraphathI ene gherI vaLI. AvI paristhitimAM mUkAyelA te puruSane zuM sukha hatuM te tuM kahe. " vicAra karIne prabhava kahevA lAgyA, " teNe madhubindunuM AsvAdana karyuM teTaluM... ja sukha, ema dhAruM chuM; bAkInu du:kha. 99 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [11] jaMbukumAre kahyuM, "ema ja che. e daSTAntane upasaMhAra Ave che- pele puruSa te saMsArI jIva. aTavI te janma, jarA, roga, maraNathI vyApta evI saMsArarUpI aTavI. vanahastI te mRtyu. kuvo te devabhava ane manuSyabhAva. ajagara te naraka ane tiryaMca gatie. sarpa te durgatimAM laI janArA krodha, mAna, mAyA ane lAbha e cAra kaSAye. vaDavAI e jIvanakALa. kALA ane dhULa UMdaro te kRSNa ane zukala pakSo, je rAtri-divasarUpI dAMtathI jIvitane kSaya kare che. vRkSa te karmabaMdhananA heturUpa avirati ane mithyAtva. madha te zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdha e IndriyonA viSayo. madhamAkhIo te zarIramAMthI pedA thatA Agantuka vyAdhio. AvI rIte aneka bhayanI vacce paDelA te puruSane sukha kyAMthI hoya? madhanAM binduone svAda e te sukhanI kalpanA ja mAtra che. - he prabhava! koI riddhimAna gaganacArI e puruSane kahe ke, "Ava somya! mAre hAtha pakaDa, tane ahIMthI bahAra kADhuM."te te puruSa hA pADe kharo?" prabhave kahyuM, "e dukhapaMjaramAMthI chUTavAne kema na icache?" jaMbue kahyuM, "kadAcit madhurasane cATato te mUDhatAthI kahe ke, "mane madhurasathI tRpta thavA de, pachI mane bahAra kADhaje." paNa ema tRpti thAya kayAMthI ? vaDavAIrUpI teno AdhAra kapAI jatAM te avazya ajagaranA mukhamAM paDavAne. prabhava ! AvI vastusthiti jANyA pachI huM pramAdI nahIM thAuM." tyAre prabhave kahyuM. "bhale, paNa tamane nirveda zAthI thaya? kayA duHkhathI tame pIDAyA ke jethI akALe svajanono tyAga karo cho ? " jaMbue kahyuM, "garbhavAsanuM duHkha jANatA evA kuzala puruSane nirvedanAM jhAjhAM kAraNenI zI jarUra che? e saMbaMdhamAM suvihita dazAnta varNave che- garbhavAsanA duHkha viSe lalitAMganuM daSTAnta vasantapura nagaramAM zatAyudha rAjA hatuM. tenI lalitA nAme devI hatI. te eka vAra jharUkhAmAM beThI hatI te vakhate eka rUpavAna puruSane teNe joye. tenI pAse UbhelI dAsI tene joIne vicAra karavA lAgI, "Ama jotI jotI A devI citrAmaNanI yuvatinI jema nizcala AMkhavALI kema thaI gaI che?" pachI dAsIe paNa e bAju najara nAkhatAM AMkhane priya lAge evA te puruSane joye. dAsIe vicAryuM ke, "nakakI A puruSamAM ja enI najara lAgelI che. " pachI teNe devIne vinaMtI karI ke, "ApanI daSTithI ja meM vismayapUrvaka jANyuM che ke A puruSane AdarapUrvaka A5 jue che. caMdrane Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: joIne kenI daSTi AnaMda na pAme?" devIe kahyuM ke, " kharekhara e badhuM sAcuM che. dharaNitalanA pUrNacaMdra samAna A puruSa deva haze ke vidyAdhara haze ?' dAsIe javAba Apyo, "mane javAnI rajA Apo. e bAbatamAM tapAsa karIne khabara lAvIza." rANIe dAsIne javAnI rajA ApI. e bAbatamAM pUrI tapAsa karIne pAchI AvelI dAsI kahevA lAgI ke, "A ja nagaramAM rahetA samudrapriya sArthavAhane e lalitAMga nAmane kalAnipuNa ane guNavAna putra hato." e vacana sAMbhaLIne lalitAdevI kahevA lAgI, "sakhImaMda bhAgyane kAraNe meM ene je tyArathI mAruM hRdaya caMcaLa banI gayuM che. mArI A aparAdhI AMkho enA pratye ja AkarSAI che." dAsIe kahyuM, devI! viSAda na karo. tamAruM priya karavA mATe tene huM koI na jANe tema ahIM lAvIza." devIe kahyuM, "kharekhara, A zarIranA rakSaNa nimite tuM yatna kara." "bhale" ema kahIne tathA devIe lakhAvele premapatra laIne te dAsI lalitAMga pAse gaI. tenA darzanathI devIne uddabhavele cittavikAra paNa dAsIe lalitAMgane kahyo. dAsInuM vacana sAMbhaLIne, jeNe premapatra hAthamAM lIdho che e te lalitAMga kahevA lAgyuM ke, "sutanuM ! mArA upara ghaNuM kRpA thaI, paratu dharaNitala upara cAlato kaye puruSa candralekhAne sparza karI zake? anindrita evo koNa zabane jue?" tyAre dAsIe javAba Ape, sahAya vagaranA mANasa pAsethI hAthamAM AvelI vastu paNa nAza pAme che, paraMtu sahAyavALA mATe kaMI durlabha nathI. A vastunI javAbadArI huM mAthe lauM chuM." Ama kahI te pAchI vaLI ne teNe devIne sarva hakIkta jaNAvI. A pachI te bannene meLApa karAvavAno upAya vicArIne pUrNimAnA divase "devInI tabiyata asvastha che" ema jaNAvIne tenA upacArane mATe AvatA lepa karanArAonA chAthI te lalitAMgano pelI dAsIe devInA vAsagharamAM praveza karAvyo. azaMkita evo te devInI sAthe viSapabhegamAM Asakta rahevA lAgyuM. bIjI bAju aMta:puranA mahattarakoe A vAta rAjAne jaNAvI. A bAbatanI tapAsa zarU thaI. nipuNa dAsIe A vAta jANI. pachI e bane jaNIoe potAnA rakSaNa mATe lalitAMgane khALakUvAmAM nAkhyo. e atyaMta apavitra kUvAne joIne potAnA jJAnanI nindA karato te paramaduHkhI vicAra karavA lAgyuM, "je ahIMthI huM bahAra nIkaLe to AvA viSama pariNAmavALA bhegano huM tyAga karIza." pelI be jaNao lalitAMga pratyenI anukaMpAthI vadhe eMThavADa khALakUvAmAM nAkhatI. bhUkhanA duHkhathI ane pachI paricayathI evo AhAra paNa te khAvA mAMDyo. varSARtumAM ghaNAM pANIthI pele ku ubharAI gaye, AthI emAMnuM pANa-khALanuM pANI je khAImAM vALeluM hatuM tyAM-cAlyuM jAya eTalA mATe mANasoe te kUve ughADyo. pANInA vegathI kheMcAte lalitAMga ekadama khAInA kinAre nIkaLe. tenA upara ekadama pavananI jhapaTe Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 17 ] vAgatAM mUccha pAmyuM. tyAM ene enI dhAtrIe joye. teNe nhAvarAvIne svastha karI ghera pahoMcADyo. upacAra karavAmAM AvatAM dhIre dhIre eNe potAnA zarIranI mULa sthiti prApta karI. A daSTAntano upasaMhAra-lalitAMga te jIva, devInA darzanano samaya te manuSyajanma, dAsI te IcchA, vAsagharamAM praveza te viSayaprApti, aMta:puranA adhikArI rAjapuruSo te roga, zoka, bhaya, zIta, uSNatA Adi paritApa, kUve te garbhavAsa, emAM eMThavADane prakSepa te mAtAe khAIne pacAvelA anna-pANInA strAvano AhAra, kUvAmAMthI bahAra nIkaLavuM te prasavakALa, dhAtrI te dehane puSTi ApanAra karma-vipAkanI prApti. he prabhava! rUpavismita devI lalitAMgane pharI teDAve to te jAya khare?" prabhave kahyuM, "ATaluM duHkha anubhavyA pachI te zI rIte jAya?" jaMbukumAre kahyuM, "ajJAnane lIdhe tathA viSayabheganI gurukatAthI kadAca te pharI jAya paNa khare, jevI rIte viSayAsakta ajJAnI che garbhavAsamAM praveze che. paraMtu baMdha ane mokSanuM svarUpa jeNe jAyuM che e huM rAga-deSanI paraMparAne pharI prApta nahIM karuM." tyAre prabhava kahevA lAgyuM, he saumya ! sAMbhaLo, tame kahyuM che te barAbara che. paNa eka vinaMtI karuM chuM. lokadharma anusAra patie patnIonuM lAlana-pAlana karavuM joIe, to keTalAMka varSa sudhI A vastuo sAthe sukha bheLavIne pachI dIkSA levAnuM tamAre mATe chAjatuM gaNaze.jaMbukumAre kahyuM, "he prabhava ! saMsAramAM evo koI niyama nathI ke A bhavamAM patnI athavA mAtA hoya te bIjA bhAvamAM paNa patnI athavA mAtA thAya; eTaluM ja nahIM paNa A bhavamAM mAtA hoya te bIjA bhavamAM bahena, patnI athavA putrI paNa thAya che. bIjI bAbatamAM paNa evo ja viparyAla che ke-pati paNa putra thAya, pitA paNa bhAI athavA bIjuM kaMIka thAya. te ja pramANe karmane vaza evo jIva strI, puruSa athavA napuMsaka thAya. have je jIva janmAtamAM mAtA, putrI athavA bhaginI hoya tenuM bhAryAnA AcArathI lAlana-pAlana kevI rIte thaI zake?" prabhave kahyuM, "janmAntaranI vastusthiti to jANavI muzkela che; "pitA athavA putra" e to vartamAnane uddezIne ja kahevAmAM Ave che" jaMbue javAba Ape, "ajJAnanA de AvAja che, jethI karIne akAryamAM paNa kAryanI buddhithI manuSya pravarte che, athavA jANavA chatAM paNa bheganI , lolupatAthI ane saMpattinA sukhathI mohita thaIne akAryamAM pravarte che. bhavAntaranI gatine saMbaMdha bAjue mUkIe te paNa, eka bhavane paNa ajJAnamaya vRttAnta tuM sAMbhaLa- eka-bhavanA vicitra saMbaMdhe viSe kuberadatta-kuberadattAnuM kathAnaka mathurA nagarImAM kuberasenA nAmanI gaNikA hatI. pahelA garbhanA dehadathI kheda pAmelI evI tene tenI mAtAe vaidyane batAvI. veve kahyuM, "enA garbhamAM jeDaluM che, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : mATe ja darda thAya che, bAkI kaI vyAdhi nathI." A pramANe kharI hakIkata jANIne tenI mAtAe kuberasenane kahyuM, "putri! prasavakALe tane pIDA na thAya eTalA mATe A gane gALI nAkhavAno upAya huM zodhuM chuM. ethI te vyAdhirahita thaIza, ane viSayagamAM paNa vidhana nahIM Ave. gaNikAone vaLI putra-putrInuM zuM kAma che?" paraMtu teNe mAnyuM nahIM, ane kahyuM, "janmaze tyAre huM bALakano tyAga karIza." gya samaye teNe putra ane putrIne janma Ape. mAtAe kahyuM, "have Amano tyAga kara." eTale teNe kahyuM daza rAtri pachI karIza." pachI teNe "kuberadatta" ane "kuberadattA " e nAmathI aMkti be mudrAo karAvI. daza rAtrio pUrI thatAM suvarNa ane ratnothI bharelI be nAnI nAvaDIomAM bALakone mUkIne e nAvaDIone teNe yamunA nadImAM taratI mUkI dIdhI. A pramANe taratAM e be bALakane devage savAramAM zauripura nagaramAM be Ibhyaputroe jayAM. nAvaDIo bhAvI eke chokaro lIdhe, bIjAe chokarI lIdhI. "A te dhanayukta che" e rIte tuSTa thayelA te bane bALakone potapotAne ghera laI gayA. bALaka anukrame ucharate yuvAvasthAne pAmyo. " A gya saMbaMdha che ema mAnIne kuberadattA kuberadattane ApavAmAM AvI.. lagnanA divaso vItI gayA bAda vadhunI sakhIoe varanI sAthe ghata ramavAnuM TharAvyuM. kuberadattanA hAthamAMthI nAmanI mudrA laIne kuberadattAnI AMgaLIe paherAvI. mudrAne joIne kuberadattAne vicAra thaye, "A mudrAomAM nAmanuM temaja mudrAnA AkAranuM sAmya zAthI haze ? kuberadattamAM mane bharabuddhi thatI nathI temaja amAro koI pUrvaja A nAmadhArI hoya ema paNa sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI. nakkI A bAbatamAM kaMIka rahasya haze." ema vicArIne bane mudrAo teNe varanI AMgaLIe paherAvI. e joIne tene paNa Avo ja vicAra che. te vadhune mudrA pAchI ApIne mAtAnI pAse gaye, ane segana ApIne sAcI vAta pUchI. teNe yathAsthita vAta kahI." kuberadane kahyuM, "mAtA! tame jANavA chatAM A agya karyuM." tyAre mAtAe javAba Ape, "putra ame mohavaza A kAma karyuM che. je thayuM te thayuM. paNa putra! vadhu mAtra pANigrahaNa pUratI ja dUSita thaI che. emAM kaMI pApa thayuM nathI. putrIne have pachI tene ghera huM mokaluM chuM. tuM pravAse jA. tyAMthI pAcho AvIza tyAre tAro viziSTa saMbaMdha karIzuM." Ama kahIne kuberadattAne svagRhe mokalI. teNe paNa mAtAne e pramANe ja pUchatAM tenI mAtAe paNa badhI hakIkta kahI. * AthI nirveda pAmelI kuberadattAe zramaNa tarIke dIkSA lIdhI ane pravartinInI sAthe vihAra karavA lAgI. pravartinInA vacanathI pelI mudrA teNe sAcavI rAkhI. vizuddha cAritryavALI te kuberadattAne avadhijJAna thayuM. kuberasenAnA ghera vasatA kuberadattane teNe je. "aho ! ajJAnane kevo deSa che!" ema vicArIne te bannenA pratibaMdhane mATe Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 15 ] AryAonI sAthe vihAra karatI mathurA gaI, ane tyAM kuberasenAnA gharamAM vasati mAgIne rahI. kuberasenAe vaMdana karIne kahyuM, "Aya! huM gaNikA hovA chatAM kulavadhunA jevI ceSTAvALI chuM, mATe ni:zaMkapaNe raho." gaNikAne (kuberadattathI thaela) eka nAne bALaka hatuM, tene te vAraMvAra sAthvI samakSa lAvatI hatI. e vakhate prasaMga jANIne teonA pratibaMdha arthe bALakane kuberadattA A pramANe jhulAvavA lAgI-- he bALaka! tuM mAro bhAI che, diyara che, putra che, mArI zeSano putra che, bhatrIje che, kAko che; tuM jene putra che te paNa mAro bhAI, pati, pitA, pitAmaha, sasare ane putra che; tuM jenA garbhathI utpanna thayo che te paNa mArI mAtA, sAsu, zekya, bhejAI, pitAmahI ane vahu che." tenuM AvuM hAlaraDuM sAMbhaLIne kuberadatta vaMdana karIne pUchavA lAgyo ke, "he AryA! AvI parasparavirodhI ane asaMbaddha vANI kema ane kene mATe che? ke pachI bALakane ramADavA mATe AvuM ayogya bole cho?" AryAe kahyuM, "zrAvaka! A sAcuM ja che." pachI pote je avadhijJAnathI joyuM hatuM te e banne jaNAne pramANapUrvaka kahyuM, ane mudrA paNa batAvI. A sAMbhaLIne jene atyaMta tIvra vairAgya utpanna thayo che e kuberadatta ahe! ajJAnane lIdhe meM nahIM karavAnuM kAma karyuM " e pramANe zoka karato bALakane vaibhava ApIne, AryAne namaskAra karI "tame mane pratibodha pamADyo, have mAruM hita AcarIza" e pramANe kahI tyAMthI tvarAthI cAlI nIkaLe, ane sAdhunI pAse jaI sAdhuveza ane AcArane dhAraNa karI, jeno vairAgya calita thaye nathI evo te utkRSTa tapa ane upadhAnavaDe dehane kSapita karIne devalokamAM gayA. kuberasenA paNa gRhavAsane gya evA niyamo dhAraNa karIne ahiMsApUrvaka rahevA lAgI. AryA pravatinI pAse gaI. prabhava ! A lokone AvI vastusthiti jANyA pachI viSayaroga thAya khare?" prabhave kahyuM, "kyAMthI thAya?" jaMbue kahyuM, "emAMthI kadAca kaI mUDhatAthI pramattapaNe viSayasevana kare, paNa mane te guru pAse pramANapUrvaka viSayanA deze sAMbhaLyA pachI bhegane abhilASa nahIM thAya." pharI prabhave kahyuM, "deva! tamArAM atizayavALAM vacanethI kayA sacetana prANine pratibaMdha na thAya? te paNa yogya lAge che mATe kahuM chuM ke-dhana bhAre prayatnane pariNAme maLe che, tamArI pAse vipula dhana che, tene upabhegA karavAne mATe eka varSa raho. cha RtuonA viSayabhogamAM e dhanano viniyoga karavo ThIka che. tyArapachI pratrajyA leze te te yaMgya gaNAze." jaMbue javAba Ape, "dhananuM supAtre dAna karavAnuM paMDito prazaMse che, ane nahIM ke viSayabhogane mATe dhanano upayAga. e bAbatamAM tuM kathAnaka sAMbhaLa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 16 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : arthanA anucita upayoga viSe gepa yuvakanuM daSTAnta aMga janapadamAM asaMkhya gAya ane bheMsanA mAlIka evA govALiyAo rahe che. temanA kuLane eka vAra ceree lUMTayuM. prathama prasUtA eka rUpavatI taruNune bALakane tyAga karAvIne teo hArI gayA. tene temaNe caMpAnagarImAM gaNikA-hATamAM vecI. gaNikAe vamana-virecanAdi upacArothI tenI sAravAra karI ane gaNikAnI kalAo zikhavI. eTale eka lAkhanuM tenuM mUlya thayuM. have anukrame ucharatAM yuvAvasthAmAM Avela pele bALaka ghInAM gADAM bharIne caMpAnagarImAM gayo. ghI vecyuM. gaNikAnAM gharamAM svachaMdapaNe krIDA karatA taruNa puruSone teNe joyA. teNe vicAra karyo, "A pramANe icchita yuvati sAthe vihAra na karuM te mAruM dhana zA kAmanuM?" ema jotAM jotAM je gaNikA potAnI mAtA hatI te ja tene gamI. teNe ene Icchita zuka ApyuM. have te gopa yuvaka saMdhyAkALe snAna karI alaMkAra paherIne potAnI mAtA je gaNikA hatI tenI pAse javA nIkaLyA. anukaMpAvALI devatAe vatsa sahita gAyanuM rUpa dhAraNa karIne potAnI jAtane enI samakSa batAvI. rastAmAM ene paga viSTAthI kharaDAtAM te pelA vAcharaDA upara luchavA mAMDyo. eTale vAcharaDAe manuSyavANIthI kahyuM, "mAtA! A eka puruSa che, je amedhyathI lIMpAyelo potAno paga mArA upara luche che?" gAye kahyuM, "vatsa! krodha na karIza. A maMdabhAgya pitAnI mAtA pAse akRtya sevavA mATe jAya che, evo mANasa tane Ama kare emAM kaMI moTI vAta nathI." Ama kahIne te adazya thaI gaI. pelA gepa bALake vicAra karyo, "mArI mAtAne core harI gayA hatA ema saMbhaLAya che. zuM te gaNikA thaI haze? mane ahIMthI pAcho vaLavA de. athavA tene ja jaIne pUchuM." Ama vicArI gaNikAne ghera pahoMcyo. gaNikAe nimaMtraNa, bhajana, gIta, vAritra ane nRtyathI tathA hadayane harI le tevA AdarathI tenuM raMjana karavA prayatna karyo, paNa jeNe kAryane nizcaya karyo che evA teNe kahyuM, "A badhuM rahevA de, tArI utpatti kahe." teNe javAba Ape, "je nimitte dhana ApIne Ave che te mArA yuvatiguNenA vistAra viSe pUcha. mArI kulakathAnuM tAre zuM kAma che?" teNe kahyuM, " tArI utpattinuM ja mAre kAma che, mATe kRpA karIne kaMI chupAvyA vagara te kahe." teNe vicAryuM, "kahuM? kaMI doSa te nahIM thAya?" pachI teNe mAtA-pitA ane svajananAM nAma sAthe nizAnIpUrvaka badhuM kahyuM. prabhava! je devatAe pratibaMdha karyo na hota to e gopa yuvakanA dhanane upayoga ke thAta?" prabhave javAba Ape, "emAM mAre kaMI kahevAnuM nathI. tame je kaho cho te yogya che." jaMbukumAre kahyuM, "A pramANe kharI vAta jANyA pachI te bhegAbhilASI thAya kharo?" prabhave kahyuM, "nahIM ja." jaMbue kahyuM, "A vastu pratibodha pAmelAjAgelAo mATe che, UMghatA mATe nathI. sarvatra jJAna eja paritrANa-rakSaNa che." Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 17 ] pharI vAra praNAma karIne prabhava vinavavA lAgyA, " svAmI ! te leAkadharma ne anurUpa vana karA, jethI pitAnA upakAra thAya. pitAnI putraviSayaka tRmi vicakSaNa puruSA varNave che ke--RNamAMthI mukta' thayeleA (jeNe pitRRNa pheDayu evA) puruSa vaga mAM jAya che. '' tyAre ja bukumAre kahyuM, " e sAcI vAta nathI. bhavAntaramAM gayelA pitAne putra upakAra karavAno buddhithI apakAra paNa karI nAkhe che. ane pitAne je kai zAnti maLe te putra taraphathI maLatI nathI, kAraNa jIvA pAte karelAM karmAnuM ja phaLa bhAgavanArA hAya che. pitAne uddezIne putra je Ape te bhakti kharI, paNa jema mANasanA janma parAyatta che, tema AhAra paNa peAtAnAM karmanA paripAka anusAra maLe che. ( ema na mAnIe te ) jemanA vaMza nAza pAmyA che tevA nirAdhAra ane atRpta sthitivALA jIvA sArAye bhaviSyakALamAM kevI rIte rahevAnA hatA ? putra ApeluM annapANI ke je acetana che te pitA pAse kevI rIte jai zake ? e ja pramANe pitAne uddezIne kareluM puNya paNa tene kevI rIte paheAMce ? pitA athavA pitAmaha kunthu athavA kIDI athavA evA nAnA zarIravALA thayA hAya ane te pradezamAM tenI tRpti nimitte putra jaLa chAMTe, tA temAM maranAranA upakAra athavA apakAra thAya che, ema kevI rIte kahevAya ? athavA sAMbhaLa------ lAdhama nI asa'gati viSe mahezvaradattanI kathA tAmralipti nagarImAM mahezvaradatta nAme sAvAha hatA. teneA samudradatta nAme pitA dhananA saMcaya, saMrakSaNa ane parivananA lAbhamAM grasta evA maraNa pAmyA, ane atizaya mAyAne kAraNe e ja pradezamAM pADA thayA. mAyA ane kapaTamAM kuzaLa evI tenI bahulA nAmanI zocavAdI mAtA paNa patizeAkathI maraNu pAmIne e ja nagaramAM kutarI thai. mahezvaradattanI patnI gAMgalA vaDileAthI sUnA te gharamAM rahetI, svacchaMdI banI gai. eka vAra icchita puruSa sAthe sa Mketa karIne sAMje tenI rAha jotI te UbhI hatI. Ayudha sAthe te sthaLe AvelA e puruSa mahezvaradattanI najare paDayA. te puruSe peAtAnI jAtanA rakSaNa mATe mahezvaradattane mArI nAkhavAneA vicAra karyo, paNa mahezvaradatte laghustapaNe tene gADha prahAra karatAM thADeka dUra jaine te paDayA, " ahA ! mane mada bhAgyane anAcAranuM A phaLa maLyuM, " e pramANe vairAgyapUrvaka peAtAnI nindA karatA te maraNu pAmyA, ane gAMgilAnA udare putra tarIke janmyA ane eka varSanA thatAM mahezvaradattane priya putra thayA. 1. ahIM ' RNa 'nA aM laukika 'devu...' nahIM, paNa pitRRNa che. vaidika paraMparA anusAra, dareka manuSya traNa RNa pheDavAnAM che: RSiRNa, devaRNa ane pitRRNa, RSiRNa brahmacarya vaDe, devaRNa yajJA karavAvaDe ane pitRRNa putra utpanna karavAvaDe. arthAt peAtAnI pAchaLa zrAddhAMjali ApavA mATe putrane mUkI janAra puruSa svargImAM jAya che; eTale pitAnAM uttarakAryAM karavA putre saMsAramAM rahevu joie, ema prabhava kahe che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : - - eka vAra pitAnuM zrAddha AvatAM mahezvaradatte pelA pADAne kharIdIne mArI nAkhe. A pramANe pitAnA mAMsanI vAnIo banI, ane te lokone pIrasavAmAM AvI. bIjA divase te mAMsa tathA madhano svAda letA mahezvaradatta putrane kheALAmAM laIne potAnI mAtA je kutarI thayelI hatI tene mAMsanA TukaDA nAkhavA mAMDe. kutarI 5Na te saMtoSapUrvaka khAvA mAMDI. e vakhate kaI sAdhu mAsakSapaNunA pAraNA nimitte te gharamAM pravezyA, ane atyaMta prasanna mahezvaradattane temaNe je. evI avasthAvALA tene avadhijJAnathI jANIne te vicAravA lAgyA, "aho ! ajJAnane kAraNe A mANasa zatrune khoLAmAM laIne beTho che, pitAnuM mAMsa khAya che ane kutarI(pitAnI mAtA)ne te khavarAve che." "akAya" ema bolIne sAdhu tyAMthI cAlyA gayA. mahezvaradate vicAryuM, "bhikSA lIdhA vagara ja, "akArya" ema bolI sAdhu kema cAlyA gayA?" pachI zodhato zodhato te sAdhu pAse Avyo ane ekAnta pradeze temane joIne pUchavA lAgyo, "bhagavAna ! mArA ghera Ape bhikSA kema na lIdhI? je kAraNa hoya te kahe." sAdhue kahyuM, " zrAvaka! tAre krodha na karavo." pachI temaNe tenA pitAnuM rahasya, patnInuM rahasya ane zatrunuM rahasya yathAsthita abhijJAnapUrvaka kahyuM. te sAMbhaLIne jene saMsAra upara nirveda thayo che evo te mahezvaradatta gRhavAsane tyAga karIne e ja sAdhunI pAse pratrajita thaye. he prabhava! kAcAra to A prakArano che. tene pramANabhUta mAnatA koI mANasa ajJAnane lIdhe mAnanIya hoya tene pIDA Ape, akAryamAM kAryabuddhi rAkhe ane je karavA gya hoya tene tyAga kare, paraMtu jJAnI ema na kare. A pramANe kAcAra te viSane ja anukULa che. saMsAra duHkhathI bharelo che ema jANutA manuSya mokSa mATe udyama karavuM joIe. A saMsAranI aMdara, nAraka bhavamAM jenI upamA paNa na ApI zakAya ane jemane pratikAra paNa na karI zakAya evAM niraMtara duHkho che; tiryaMcamAM TADha, tApa ane bhUkha Adi svapakSa ane parapakSathI pedA thayelAM duHkho che; manuSyabhavamAM dAridra, durbhAgya, nIca, UMca ane madhyamanA bhede, pArakAnA hukame sahana karavA tathA priyajananA viyAgarUpa dukhe che, devabhavamAM kilibaSika, Abhigika (Adi adhama devakeTio), bIjA devonI samRddhinuM darzana tathA yuta thavAne bhaya Adi duHkha che, tethI udvega pAmatA prANIe jinezvare upadezele nirvANapaMtha seva." tyAre prabhAve pUchayuM, "vAmI! viSayasukha ane siddhisukha vacce zuM aMtara Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 18 ] haze?" jaMbukumAre javAba Ape, "siddhisukha nirupama che, devasukhathI paNa anaMtagaNuM nirvipna che ema kahevAya che. jyAM sudhI zarIra che tyAM sudhI ja zarIrane AzrIne rahelI pIDAo che, jyAM sudhI mana che tyAM sudhI mAnasika Apattio ane duHkhane samUha che. "bANa tenA lakSyamAM ja paDe che" ema mAnatA ane bhejana, pAna, vilepana, azana Adi bhegane sukha tarIke ka5tA mANase duHkhane ja meLave che ema jANavuM. e bAbatamAM A daSTAnta sAMbhaLa- dukhamAM sukhakalapanA viSe vANiyAnuM dAna eka vANiyA mAlanAM asaMkhya gADAM bharIne sArthanI sAthe aTavImAM pravezyo. teNe eka paththara upara levaDadevaDanA vyavahAranI anukULatA mATe paNa (nAnA sikkAo-paracuraNa) bharyA hatA. e khaccara ADe mArge jatAM tenI guNa phATI gaI, ane sikakAo jamIna upara verAI gayA. A joIne vANiyAe potAnAM gADAM bhAvyAM ane te ane tenA mANasee sikkA bhegA karavA mAMDayA. eTalAmAM bhemiyAo tyAM AvI pahoMcyA. temaNe kahyuM, "gADAMone AgaLa cAlavA do. keDIne mATe karaDene zuM kAma jokhamamAM mUko cho ? zuM tamane cerano bhaya lAgatuM nathI?" tyAre vANiye kahevA lAgyo, "bhaviSyane lAbha to saMdigdha che; je vidyamAna che tene tyAga zuM kAma karuM?" eTale bAkIne sAthe tyAMthI cAlyA gayA ane vANiyAne mAla coroe lUMTI lIdhe. e pramANe je mANasa mokSasukhanA sAdhananI cintA viSayane vaza thaIne mUkI de che te saMsAramAM paDIne, jene kImatI mAla lUMTAI gaye hatA evA vANiyAnI jema, bahu kALa sudhI zeka karaze." A badhuM sAMbhaLIne "huM tamAro ziSya chuM, tame mane mokSamArga darzAvyuM" ema kahIne prabhAva jaMbukumArane page paDyo. jaMbukumAre paNa "bhale" ema kahyuM. pachI jaMbukumAre rajA ApatAM tyAMthI nIkaLIne prabhAva vaibhAragiri upara jaIne rahyo. savAra paDatAM jemaNe putranI pravajyA viSe nizcaya karyo che evAM mAtA-pitAe tene vidhipUrvaka snAna karAvyuM ane alaMkAra paherAvyA. jaMbudvIpanA adhipati deve jenuM sAnnidhya karyuM che e jaMbukumAra eka hajAra puruSavaDe vahana karAtI zibikAmAM beThe. pachI pitAnA kulanA tilaka samAna jaMbukumAra vimita manavALA kevaDe prazaMsA karAto, ane kuberanI jema maNi ane suvarNanI vRSTi karato bhAre vaibhavapUrvaka gaNadharanI pAse pahoMce. zibikAmAMthI utaryo tyAM keza ane AbharaNa tyAga karIne sudharmAsvAmI gaNadharane page paDyo, ane kahyuM, "bhagavAna ! svajana sahita mane tAro." pachI tene vidhipUrvaka dIkSA ApavAmAM AvI. tenI patnIo tathA mAtA paNa sutratA AryAnI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] vasudeva-hiDI : : prathama khaMDa : ziSyA thaI. rAjAnI anujJA laine gurue ja khusvAmIne ziSya tarIke prabhava ApyA. pUrva sahita sAmAyika Adi zruta ja svAmIe jJAnAvaraNunA kSApazamanI labdhithI thADA kALamAM grahaNa karI lIdhuM', prabhava paNa sAdhupaNAne sArI rIte pALavA lAgyA. bhagavAn pAMcamA gaNadhara paNa gaNu sahita vihAra karatA caMpAnagarI pahoMcyA ane tyAM pUrNa bhadraM caityamAM sameAsaryo. kANika rAjA tyAM vaMdana karavA mATe AvyA. praNAma karIne jaMbusvAmInA rUpadarzanathI vismita evA te rAjA gaNadharane pUchavA lAgyA, " bhagavan ! A padAmAM A sAdhu ghIvaDe chaTAyelA agni jevA pratApI ane maneAhara zarIravALA dekhAya che, teA emaNe evu` kevu zIla pAtyu' hatuM, tapa karyuM. hatu` ke kevA prakAranuM dAna Apyu hatu, jethI emanI AvI teja:saMpatti che ? " tyAre bhagavAne kahyu, " huM rAjan! jyAre tArA pitA zreNika rAjAe bhagavAn mahAvIrasvAmIne pUchyuM tyAre bhagavAne je kahyuM hatuM te sAMbhaLa---- prasannA' ane valkalacIrInA saMbadha te samaye arahaMta bhagavAn guNuzIla caityamAM sameAsaryA hatA. tIrthaMkaranA darzIna mATe utsuka zreNikarAjA vaMdana karavAne mATe nIkaLyeA. tenA agrAnIka (AgaLanA rasAlA)mAMnA peAtAnA kuTuMba saMbadhI vAtA karatA e puruSAe e hAtha UMcA rAkhIne eka caraNu upara UbhA rahIne AtApanA letA eka sAdhune joye. temAMnA eke kahyu, " ahA ! mahAtmA RSi sUryanI sAme UbhA rahIne AtApanA le che; nakkI svarga athavA meAkSa ene hastagata che. " bIjAe pelA RSine eLakhyA ane kahevA lAgyA, " are, tu zuM nathI jANatA ? A teA rAjA prasannacaMdra che. ene dharma kyAMthI heAya ? bALaka putrane eNe rAjya upara sthApana karyA, tene have maMtrIe padabhraSTa kare che. A rIte ANe peAtAnA vaMzanA vinAza karyAM che. keANu jANe enA aMta:puranuM zuM thaze ? 'dhyAnamAM vidma karanAruM A vacana prasannacaMdranA kAna sudhI pahAMcyuM. te vicAra karavA lAgyA, " ahA ! A amAtyA kevA anAya che ? me' dararAja jemanuM sanmAna karyuM hatu evA te mArA putranI ja sAme paDyA che. jo huM tyAM hAjara heAta ane temaNe Avu karyu hata tA jarUra temane kharAkhara zikSA karata, AvA saMkalpa karatA te prasannacaMdranI AgaLa jANe te prasaMga sAkSAt vidyamAna thayA. pelA amAtyA sAthe te manathI ja yuddha karavA lAgyA. "" : eTalAmAM zreNika rAjA te sthaLe AvyeA. vinayapUrvaka RSine vaMdanA karI, ane dhyAnizcala evA temane joyA. ' prasannacaMdra rAjarSinuM tapamAM ATaluM sAmarthya kharekhara Azcaryajanaka che' ema vicAra karatA te tIrthaMkara pAse paheAMtmyA. vaMdana karIne teNe bhagavAnane vinayapUrvaka pUchyuM, " bhagavan ! prasannacaMdra aNugArane je samaye meM vaMdana karyuM. te samaye teo kALa karata teA kayI gatimAM jAta ? " bhagavAne kahyuM, sAtamA . 66 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 21 ] ,, ** narakamAM, " sAdhune narakagamana kayAMthI hAya ? ' ema vicArIne rAjA pharI pUchavA mAMDyo, 66 bhagavan ! prasannacaMdra atyAre kALa kare tA kayI gatimAM jAya ? ' bhagavAne kahyuM, " atyAre te sarvArthasiddhimAM javAne ceAgya che. " rAjAe prazna pUchyA, " tapasvIne mATe eka vAra narakagati ane bIjI vAra devagati ema dvividha uttara Ape zAthI ApyA ? bhagavAne kahyuM, " yAnizeSe karIne te samaye ane atyAre teNe anukrame azAta ane zAtakanA svIkAra karyAM hatA. " zreNike pUchyuM, " kevI rIte ? " bhagavAne kahyu, " tArA agrAnIkanA puruSAnA mukhathI peAtAnA putranA parAbhava sAMbhaLIne jeNe prazasta dhyAnanA tyAga karyo evA te jyAre te ene vaMdana karyuM tyAre potAnA amAtyarUpI zatruo sAthe manathI yuddha karatA hatA; ane tethI karIne te kALe nArakagatine ceAgya hateA. tu tyAMthI cAlyA gayA tyArapachI jenI kriyAnI zakti jAgrata thai che evA te ' mArA zirastrANuthI zatruone mAruM'' ema vicArIne peAtAnA leAca karelA mAthA upara hAtha mUkatAM pratimAdha pAmyA ke, " ahA ! huM mArA kAryanA tyAga karIne bIjAne khAtara tirjanAthI viruddha evA mArgomAM utarI paDyo. " Ama peAtAnI jAtanI niMdA ane gaNuA karatA teNe tyAM ja mane praNAma karIne AlecanA lIdhI ane pratikramaNa karyuM. atyAre te prazasta dhyAnI che. te azubha karma teNe khapAvyuM che ane zubha karmanuM upArjana karyuM che. AthI tene mATe judA judA samaye meM e judI judI gatinA nirdeza karela che. " tyAre kUNika rAjAe pUchyuM, " bhagavan ! khALakumArane rAjya soMpIne prasannacaMdra rAjAe zAthI dIkSA lIdhI? te huM sAMbhaLavA icchuM chuM." tyAre bhagavAne(sudharmAsvAmIe) kahyuM-- " pAtanapuramAM seAmacaMdra rAjA hatA. tenI dhAriNI devI hatI. te eka vAra jharUkhAmAM esIne peAtAnA patinuM mAthuM oLatI hatI, te vakhate sapheda vALa joIne teNe kahyuM, " svAmI ! tu AvI gayeA che. " rAjAe Amatema najara nAkhI, paNu kAi navA mANasa tenA jovAmAM na AvyeA. eTale teNe rANIne kahyuM, " daivi ! tane divya cakSu maLyAM hAya ema jaNAya che. " tyAre rANIe sapheda vALa batAvIne kahyuM, " A dhakRta ALyeA che. " e joIne rAjAe rudana karyuM. uttarIyathI tenAM AMsu lUchatI devIe kahyuM, " jo vRddhapaNAthI lajajA pAmatA aa tA pirajanAne dUra karI. " tyAre rAjAe kahyuM. " vi ! ema nathI. ' kumAra bALaka hAI prajApAlanamAM asamartha che, ' ema vicAra karatAM mane glAni thai. ' pUrva puruSAnA mArge huM gayA nahIM' eTaleA ja vicAra mane AnyA che. tuM prasannacaMdranI rakSA karatI ahIM ja rahe. " paNa rANIe teA tenI sAtheja dIkSA levAnA nizcaya karyo hatA. " * tyArapachI putrane rAjya ApIne dhAtrI ane devI sAthe rAjAe dizApreAkSaka tApasa (tApasanI eka jAti ) tarIke dIkSA lIdhI, ane ekAnta AzramamAM rahevA lAgyA. dIkSA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ rara ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa: lIdhA pahelAM rANIne garbha rahela te vadhavA mAMDyo. cAra puruSoe prasannacaMdrane A hakIkata jaNAvI. pUrA divase rANIe kumArane janma Ape, ane tene valkalamAM mUkyo hato tethI vakalacIrI evuM tenuM nAma pADyuM. sUtikAgathI rANI maraNa pAmI. dhAtrIe kumArane vagaDAu bheMsanA dUdhathI ucheravA mAMDyo. thoDA samaya pachI dhAtrI paNa maraNa pAmI. pachI vakalacIrIne kaSi kamaMDaLamAM laIne pharavA mAMDyA. vakalacIrI moTo thatAM tenuM Alekhana karIne citrakAroe prasannacaMdrane batAvyuM. teNe bhAI pratyenA snehathI gaNikAputrIone tApasanuM rUpa dhAraNa karAvIne 'khAMDanA lADurUpI vividha phaLavaDe vakalacIrIne lobhAvIne ahIM lAvo" evI sUcanA ApIne AzramamAM mokalI. te gaNikAputrIoe madhura phaLa, madhura vacana ane sukumAra, unnata ane puSTa stananA sparzavaDe valakalacIrIne bhAvyo. saMketa pramANe tyAMthI javAnA vakhate jyAre te pitAnAM tApasanAM upakaraNe mUkavA gaye tyAre vRkSa upara beThelA cAra puruSoe nizAnI karI ke "RSi AvyA che." AthI pelI gaNikAputrIo tyAMthI ekadama nAsI gaI. vakalacIrI temanAM pagalAM jete jete pAchaLa cAlyA. aTavImAM bhamatA evA teNe rathamAM beThelA eka puruSane joIne kahyuM, "tAta! vaMdana karuM chuM." tyAre pelA rathavALAe pUchayuM, "kumAra! kayAM javuM che?" vakalacIrIe javAba Ape ke, "mAre pitanapura nAmanA AzramamAM javuM che." pelA puruSane paNa pitanapura javuM hatuM, eTale teNe kahyuM ke, "cAlo ApaNe sAthe sAthe jaIe." pachI vaTakalacIrI rathavALAnI patnIne paNa "tAta!" e pramANe saMbodhana karavA lAgyuM. pelIe kahyuM, "A te kayA prakArane vinaya che?" rathavALAe kahyuM, "sundari ! strIothI rahita evA AzramamAM A ucharele hovAthI strI-puruSane bheda jANatA nathI, mATe enA upara krodha na karavo joIe." pachI valakalacarI rathanA ghaDAone joIne pUchavA lAgyo, "A mRgalAone kema joDyA che?" sArathie kahyuM, "kumAra ! A mRgone A kAryamAM ja upayoga thAya che. emAM kaMI doSa nathI." pachI rathavALAe valkalacIrIne lADu ApyA, te joIne teNe kahyuM, "pitanapuravAsI RSikumAroe paNa mane agAu AvAM ja phaLa ApyAM hatAM." raste cAlatAM temane eka cAra sAthe yuddha thayuM. rathavALAe cAra upara jambara prahAra karyo tenI zastracAturIthI prasanna thaelA core kahyuM, "mArI pAse vipula dhana che. te he sUra! tuM laI le." tyArapachI cAre batAvelA dhanathI e traNe jaNe ratha bharyo. anukrame teo pitanapura pahoMcyA. tyAM rathike vakalacIrIne utAryo ane keTaluMka dhana ApIne kahyuM ke, "tAruM raheThANa zodhI le." te pharato pharate gaNikAgraha AgaLa paheryo ane tyAM gaNikAne kahyuM, "tAta! vaMdana karuM chuM. A mUlya laIne mane ahIM rahevA de." gaNikAe kahyuM, "tamane AvAsa ApIzuM. ahIM beso." pachI gaNikAe hajAmane belA. valakalacIrIe AnAkAnI karavA chatAM tenA nakha kApyA ane hajAmata Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 23 ] karI. tenAM vakala utArI levAmAM AvyAM ane vastrAbharaNa paherAvIne gaNikAputrInI sAthe tenuM lagna karavAmAM AvyuM. "mAre A RSiveza dUra karaze nahIM" ema belatA valakalacIrIne gaNikAo kahevA lAgI ke, "je ke AvAsanI IcchAvALe ahIM Ave che tene A rIte ja satkAra karavAmAM Ave che. " pachI te gaNikAo vadhU-varanAM dhavalamaMgala gAvA lAgI. have, valkalacIrIne lobhAvavA mATe RSivezadhArI je gaNikAputrIone vanamAM mekalavAmAM AvI hatI te AvIne prasannacaMdrane kahevA lAgI ke, "kumAra te vanamAM cAlyA gayA. RSinA bhayane lIdhe ame temane bolAvI zakyAM nahIM." tyAre viSAda pAmele rAjA vicAra karavA lAgyo ke, "aho ! akArya thayuM. kumAra pitA pAse gayo nathI, ahIM paNa Avyo nathI, te koNa jANe kayAM gaye haze?" A pramANe cintA karate beThe, eTalAmAM teNe mRdaMgane zabda sAMbha. zravaNane duHkha ApanAra e zabda sAMbhaLIne teNe kahyuM, "huM jyAre duHkhI chuM tyAre kaye sukhI saMgIta-vinoda kare che?" gaNikAne tenA hitavI kaI mANase A jaNAvyuM. eTale gaNikA tyAM AvI ane prasannacaMdra rAjAne page paDIne kahevA lAgI ke, "deva ! mane naimittike kahyuM hatuM ke-je tApasarUpI taruNa tAre ghera Ave tene ja tArI putrI Apaje. te uttama puruSa che ane tenI sAthe tArI putrI ghaNuM sukha pAmaze." naimittike kahyuM hatuM te pramANe te puruSa Aje mAre ghera AvyuM. tene phalAdeza pramANabhUta mAnatI evI meM tApasane kanyA ApI; ane kumAra jaDatA nathI " e hakIkata jANatI nahotI tethI A lagna nimitte utsava karyo hatA. mAro A aparAdha kSamA karo." jemaNe AzramamAM kumArane je hate evA mANasone rAjAe mekalyA. temaNe kumArane oLakhyo ane A priya vastu rAjAne nivedana karI. atyaMta prasanna thayelo rAjA tene vadhu sahita potAnA mahelamAM laI gaye, sarakhA kula, rUpa ane yauvana guNovALI rAjakanyAo sAthe tenuM pANigrahaNa karAvyuM ane arthe rAjya ApyuM. valkalacIrI yatheccha sukhathI rahevA lAgyA. pele rathika care ApeluM dhana vecato hato tene rAjapuruSoe cora dhArIne pakaDyo. vakalacIrIe prasannacaMdrane badhI hakIkta kahIne tene choDAvyA. A tarapha, AzramamAM kumArane nahIM jotA evA somacaMdra RSi zekasAgaramAM DUbI gayA. pachI prasannacaMdra mokalelA dUto dvArA vakalacIrI nagaramAM gaye che ema jANIne tene kaMI dhIraja AvI; ane putranuM smaraNa karatA te aMdha banI gayA. anukaMpAvALA bIjA RSio temane phaLAhAra ApavA mAMDyo. e rIte somacaMdra e ja AzramamAM rahevA lAgyA. A pramANe bAra varasa vItI gayA bAda eka vAra vikalacIrIkumAra ardha rAtre jAgI gaye ane pitAne yAda karavA lAgyA. "dayA vagaranA mArA jevA putrathI vikhuTA paDelA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - ----- - - - - - - - -- -- --- --- --- - - [ 24 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : pitA kevI rIte rahetA haze?" ema vicAratAM pitAnA darzana mATe utsuka bane te prasannacaMdra pAse jaIne page paDI kahevA lAgyo, "deva! mane rajA Apo. pitAne maLavA mATe huM usuka thaye chuM.prasannacaMde kahyuM, "ApaNe be sAthe ja jaIe." pachI teo AzramamAM gayA. tyAM somacaMdra Sine nivedana karavAmAM AvyuM ke, " prasannacaMdra praNAma kare che." pitAne page paDelA prasannacaMdrane Sie potAnA hAthavaDe paMpALIne pUchyuM, putra! tuM nIrogI che?" pachI vakalacIrIne AliMgana karIne lAMbA kALathI dhAraNa karI rAkhelAM azru pADatAM e RSinAM nayana khulI gayAM ane pitAnA ane putrane parama prasanna thayelA temaNe joyA, tathA sarva rAjyanuM kuzaLa pUchayuM. "lAMbA kALathI jenI saMbhALa levAI nathI evAM pitAnAM upakaraNe kevAM thaI gayAM che, e to je" ema vicAra karatAM vakalacIrI jhuMpaDImAM gaye; ane yati jema pAtrakesarikAthI pAtra sApha kare tema pitAnAM uttarIyathI e upakaraNe sApha karavA mAMDyo. "A ja prakAranuM kArya A pahelAM meM kayAM karyuM che? " e pramANe smaraNa karatAM e kALe AvaraNanA kSayathI tene jAtismaraNa-pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. pachI te pitAnA pUrvakALanA deva-manuSyanA bhava ane pUrve pAmeluM sAdhupaNuM smaravA mAMDyo, ane smarIne vairAgya pAmyo. dharmadhyAnanA viSayathI para banele tathA jene vizuddha pariNAma thaye che e te bIjA zukala dhyAnanI bhUmikA oLaMgI gaye ane mehanIya karma, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa karma ane ghAtI karma jenAM kSaya pAmyAM che evA tene kevalajJAna thayuM ane te sAdhu banyo. pitAnA pitAne tathA prasannacaMdra rAjAne teNe jinepadiSTa dharma kaho. jemaNe samyakatva prApta karyuM che evA te bannee "Ape egya mArga batA" ema kahIne pitAnA mastakathI kevalIne praNAma karyA. pratyekabuddha (jene kaI eka nimittathI jJAna prApta thayuM che) e valkalacIrI pitAne laIne mahAvIra vardhamAna svAmInI pAse gaye. prasannacaMdra paNa pitAnA nagaramAM gaye. pitAnA gaNa sahita vihAra karatA jina bhagavAna pitanapuramAM manarama nAmanA udyAnamAM samosaryA. vakalacIrInAM vacanathI jene vairAgya pedA thayela che tathA tIrthaMkaranI parama manahara vANIrUpI amRtathI jene utsAha vRddhi pAmyA che evA prasannacaMdra bALaka putrane rAjya upara sthApIne sAdhu banyA. jeNe sUtra ane artha jANyAM che tathA tapa ane saMyamathI jenI mati zuddha banI che evA prasannacaMdra magadhApura(rAjagRha)mAM AvyA, ane tyAM AtApanA letA hatA tyAre tArA pitA zreNike temane AdarapUrvaka vaMdana karyuM hatuM. he kuNika rAjA ! rAjA prasannacaMdra A prakAre dIkSA lIdhI hatI." je samaye bhagavAna mahAvIra svAmI nAraka ane devagatimAM utkRSTa sthitine gya e prasannacaMdrane dhyAna pratyaya varNavatA hatA te samaye te pradezamAM deve utaryA. zreNika Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 25 ] rAjAe pUchayuM, "A devone saMpAta zAthI che?" mahAvIrasvAmIe javAba Ape ke, "prasannacaMdra aNagAranI kevalajJAna-utpattithI harSa pAmelA devo ahIM AvyA che." tyAre rAjAe pUchayuM, "A mahAnubhAva kevalajJAna konAthI viccheda pAmaze? arthAta chelo kevalajJAnI koNa thaze?" te samaye brahmano sAmAnika vidya--Alo deva cAra devIonI sAthe daze dizAne tejasvI karato bhagavAnane vaMdana karavA AvyuM hatuM. tene batAvIne bhagavAne kahyuM, "AnAthI viccheda pAmaze." rAjA pharI pUchavA lAgyA, "zuM deva kevalI thAya khare? vizuddha cAritryavALA evA chellA manuSyabhavamAM kevalajJAna thAya che ema to Ape ja varNavyuM hatuM." bhagavAne kahyuM, "A deva AjathI sAtamA divase cavIne manuSyadeha pAmaze." tyAre zreNike pUchayuM, "avanakALe devonuM teja hIna thAya che, tyAre A to pitAnA tejathI sUryane paNa parAsta kare che. evuM zAthI che?" bhagavAne javAba Ape, "atyAre te A devanuM teja kSINa thaI gayuM che, pahelAM AnI te jelezyA anaMtagaNuM vadhAre hatI. " rAjAe pUchayuM, "A deve pUrvabhavamAM evuM te zuM karyuM hatuM, jethI enI ATalI tejaHsaMpatti che?" bhagavAna kahevA lAgyA-- jaMbusvAmInI pUrvabhava-kathAmAM bhavadatta ane bhavadevane saMbaMdha "Aja janapadamAM sugrAma nAme gAma che. temAM Aryava nAme rASTrakUTa raheto hato. tenI revatI nAme bhAryA hatI; ane bhavadatta ane bhavadeva e be putro hatA. emAMnA moTA bhavadatta yuvAvasthAmAM AvatAM ja susthita anagAranI pAse dIkSA lIdhI ane gurunI sAthe vicAravA lAgyA. eka vAra eka sAdhue AcAryane vinaMti karI ke, "ApanI anujJA laIne huM mArAM sagAMvahAlAMonI pAse javA IcchuM chuM. tyAM mAro nAno bhAI che. te mArAmAM atyaMta saneha dharAve che ane mane joIne ja dIkSA leze." pachI AcArya bahaBta sAdhuonI sAthe tene mekalya, paNa sagAMonI pAsethI pAchA vaLIne e sAdhu gurunI pAse kahevA lAgyo ke, "mA-bApa mArA bhAInuM lagna karavA Icche che; kanyA paNa maLI gaI che. AthI teNe dIkSA lIdhI nahIM." tyAre bhavadate kahyuM, "tamArA bhAI te kevA che ke - bhale temane lagnane samaya hate chatAM-lAMbA kALe maLelA bhAInI sAthe paNa na AvyA ?" pelA sAdhue javAba Ape, "tamArA bhAI dIkSA leze te joIzuM. " bhavadatte kahyuM, "je kSamAzramaNe e tarapha vihAra kare to mArA bhAIne dIkSA lete joze." Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : vihAra karatA AcArya magadhA janapadamAM gayA, tyAM bhavadatte vinaMti karI, "bhagavan! mArA saMbaMdhIone maLavA IcchuM chuM." bIjA sAdhuonI sAthe gurue bhavadattane mokalyA. e samaye nAgadattanI putrI, vAsukInI AtmA (garbhajA) nAgilAnI sAthe bhavadevane vivAha thayA hatA. bhavadatta pitAnA saMbaMdhIo pAse gayA. temanA AgamanathI saMbaMdhIo khuza thayA. bhavadatte temanuM kuzaLa pUchayuM ane kahyuM, "huM jAuM chuM, kAraNa ke tame kAryamagna cho." paNa ghaNe Agraha karIne saMbaMdhIoe temane vipula AhAra vahorAvyo. te vakhate bhadeva sakhIo sahita beThelI potAnI vadhane zaNagAra paherAvatA hatA. vaDilanuM Agamana sAMbhaLIne te saphALo UDyo, tyAre sakhIoe kahyuM, " adhIra zaNagArelI vadhUne mUkIne javuM Apane mATe yogya nathI." bhavadeve kahyuM, "bAlikAo! vaDilane praNAma karIne huM hamaNAM ja AvyuM ema jANe." pachI te gharamAMthI bahAra nIkaLyA ane moTAbhAIne praNAma karyA. moTAbhAIe ghI bhareluM vAsaNa bhavadevanA hAthamAM ApyuM; ane sAdhuo tyAMthI cAlyA. bhavadeva paNa hAthamAM vAsaNa laIne pAchaLa pAchaLa cAlyo. pahelAM strIo pAchI vaLI, pachI thoDeka dUra jaIne puruSa paNa pAchA vaLyA. teoe bhavadevane kahyuM, "sAdhu to sAvadya (nigha) vacana bele nahIM, mATe have tame pAchA vaLe." paraMtu mane kahyA sivAya kema pAcho vaLuM ?" ema vicAra karate bhavadeva bhavadattane upAyapUrvaka potAnAM ane parAyAM khetaro, puSkariNIo ane vanakhaMDa batAvavA lAgyuM. bhavadatta paNa "jANuM chuM, yAda che" ema bolatA rahyA. ema karatAM gAmanI sImamAM pahoMcyA, bIjuM gAma paNa najIka AvyuM. paNa bhavadatta potAnA bhAIne "pAcho vaLa" ema kahetA nathI. e pramANe cAlatAM guru pAse pahoMcyA. varano pozAka paherelA bhavadevane sAdhuoe je. sukalako bolavA lAgyA ke, "jayeSTha Aryo jema kahyuM hatuM temaja karyuM. " AcAryo pUchayuM, "A taruNa kema Avyo che?" bhavadate javAba Ape, "dIkSA levAne mATe." gurue kahyuM, "ema ke ?" moTAbhAInuM apamAna na thAya te khAtara bhavadeve paNa hA" kahIne e vastu svIkArI. pachI bhavadevane dIkSA ApavAmAM AvI ane sAdhusamudAyanI sAthe bIje sthaLe mokalavAmAM AvyA. eTalAmAM bhavadevanAM svajanoe AvIne pUchayuM ke "bhavadeva kyAM gayo?" tyAre bhavadatte kahyuM, "e to ahIM AvIne turata ja pAcho gaye che." Ama kahevAmAM AvatAM te svajane "bhavadeva bIjA mALe pAcho vanya haze" ema vicArIne ekadama pAchAM vaLyAM. A tarapha akAmaka bhavadeva pitAnI bhAryAne hadayamAM dhAraNa karato brahmacarya pALavA lAgyo. ghaNu kALa pachI bhavadatta anazana karIne samAdhithI kALadharma pAmIne zakrane sAmAnika deva thayA. have, bhadeva pitAnI strIne yAda karIne te mArI patnI che, huM tene priya pati chuM; mATe enA samAcAra meLavavAne jAuM" ema vicAra karato virane pUchayA vagara cAlI nIkaLyo. sugrAma gAmanI bahAra eka mandira hatuM, ane tenAM bAraNAM baMdha karelAM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 27 ] hatAM; tenI pAse vizrAma levAne mATe te beThA. tyAM eka strI gaMdha-mAlya laIne eka brAhmaNInI sAthe pUjA karavAne AvI. teNe sAdhuveze joine bhadevane vaMdana karyuM. bhava deve tene pUchyuM, " zrAvikA ! tu ahIM rahe che, eTale cAkkasa jANatI hAiza ke Aryava rASTrakUTa ke revatI jIve che ? " tyAre pelIe javAba ApyA ke, " emane kALadharma pAmyAMne ghaNA samaya vItI gayA che. '' A sAMbhaLI udAsa thayelA bhavadeve pharI pUchyuM, " ane bhavadevanI vadhu nAgilA jIve che ? " pelIe vicAra karyAM ke, " nakkI A bhavadeva haze, mATe pUchI jouM. " pachI teNe pUchyuM ke, " tame bhavadevane kacAMthI eLakhA ? ane ahIM zA mATe AvyA che ? " eTale bhavadeve javAba ApyuM ke, "huM AvanA nAnA putra bhavadeva chuM. vadhUnI rajA lIdhA sivAya mArA vaDela bhAinI icchAnusAra me dIkSA lIdhI. mArA bhAI maraNa pAmatAM, 'huM anabhijAta-akulIna na gaNuAuM ' eTalA mATe nAgilAne maLavA AvyeA chuM. " pelI sroe kahyuM, "huM ja te nAgilA chuM. tame lAMbA kALa sudhI tapa karyuM che. ATalA kALa pachI jene tame maLavA AvyA che. evI huM tamArI patnI zI rIte gaNuAuM ? tame dIkSA lIdhA bAda, viDalAvaDe pUjAtAM sAdhusAdhvIe keTalIka vAra ahIM AvatAM hatAM, ane amArA gharamAM rahetAM hatAM. temaNe A viSayamAM keTalIka vAra kahelu eka kathAnaka sAMbhaLeA-- bhApipAsAthI pADAnA avatAra pAmelA brAhmaNaputranI kathA "" " eka brAhmaNa patnI maraNa pAmatAM peAtAnA nAnA putrane laIne gharamAMthI nIkaLI paDyo, ane jeNe vastuonA bhAva jANyA che evA teNe meAkSamAnI zeAdha karatAM sAdhunI pAse dIkSA lIdhI. pele cheAkarI zIta bhAjana, virasa pAna, khullA paga, karkaza zayyA, asnAna vagere kAraNeAthI du:kha pAmatA hatA, tene keTalAka vakhata sudhI teA vRdhdhe yatanApUrvaka rAkhyA, paNa eka vAra teNe kahyuM, " he vaDila ! have jAuM chuM, have huM gRhavAsamAM rahIza. 6 tArA jevA dha hInanu mAre paNa zuM kAma che ? 'ema kahI vRddhe paNa tenA tyAga karyo. te peAtAnA sahavAsI leAkeAmAM gayA. tyAM badhAe ene oLakhyA. pachI te eka brAhmaNanA gharamAM rahevA lAgyA. keTalAka samaya pachI pelA brAhmaNe ene peAtAnI putrInu vAgnAna karyuM. eTale bhAganI pipAsAvALe te badhu kAma karavA lAgyA. vivAhukALe cAra leAkA e daMpatInuM apaharaNa karI gayA. Atte dhyAnamAM rahelA te bhAgapipAsu yuvaka marIne pATA thayeA. have, tenA pitA dehatyAga karIne devaleAkamAM gayA hatA. tyAMthI putrasnehathI jotAM ene pADA thayelA jANyA. AthI kasAinu rUpa dhAraNa karIne teNe e pADAne geAvALiyA pAsethI kharIdyo. pachI ene lAkaDIthI mAratA mAratA kasAie ( jemane deve ja utpanna karelA hatA ) tyAMthI hAMkI javA mAMDyA. deve pelA vRddhanuM rUpa dhAraNa karIne peAtAnI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] vasudeva--hiMDI : : prathama khaMDa : ' jAtane pADAnI AgaLa batAvI. A joine pADAne vicAra thayA ke, " AvuM rUpa me kaLyAM joyu che ? Ama vicAra karatAM jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIyanA kSayApazamathI tene jAtismaraNa thayuM, ane " he viThala ! mane bacAvA " e pramANe te khUma pADavA lAgyA. tyAre pAte ja banAvelA kasAIone vRddha kahevA lAgyA, " are kasAie ! Ane pIDA karaze! nahIM, e mAre| kSullaka ( nAnA ziSya ) che. " kasAioe javAba ApyA, " e tamAruM kAM sAMbhaLe che? mATe ahIMthI cAlyA jAe. " chevaTe jyAre deve jANyu ke, 'mArA putre have dharmanA svIkAra karyA che' tyAre kasAione vinaMtI karIne pADAne mUkAvyA. deve ene dharmonA upadeza ApyA, ane pachI te anazana karIne kALadharma pAmatAM saudharma kalpamAM deva thaye. A pramANe e brAhmaNaputrane tenA pitAe tiryaMcanI durgatimAMthI ugAryAM. tamArA viDela bhAi paNa devaleAkamAM gayelA che. tamAruM sAdhurUpa joine teo zuM tamane pratimedha pamADavAnA vicAra nahIM kare ? tame pramattAvasthAmAM rahIne A azAzvata jIvanane aMte kALadharma pAmIne saMsAramAM bhamazeA nahIM; gurunI pAse pAchA jAe. " nAgilAnI sAthe je brAhmaNI AvI hatI tenA putra dUdhapAka jamIne e vakhate tyAM AvyA ane kahevA lAgyA. mAtA ! eka ThIkhaDuM lAva, temAM dUdhapAkanuM vamana karI nAkhuM; kAraNa ke te atizaya svAdiSTa che, mATe huM pharIthI jamIza. atyAre te dakSiNAne mATe khIje jamavA jAuM chuM, " tyAre brAhmaNIe kahyuM, " putra ! vamana karelu anna khavAya nahIM, mATe dakSiNA levAnu khasa kara. vatsa! tu have sukhapUrvaka rahe. " bhavadevane paNa A vacana sAMbhaLIne zuddha buddhi pedA thai ke, " A brAhmaNI sAcuM kahe che. vamana kareluM khAnAra jugupsAne pAtra thAya che. " ( arthAt vamana kareluM anna khAnAra A brAhmaNu jema jugupsAne pAtra thAya tema vamana karelA-tyAgelA saMsArane huM svIkAra karuM teA hu' paNa tevA ja gaNAuM. ) pachI te nAgilAne kahevA lAgyA, "tamArAthI pratiAdha pAmelA hu guru pAse jaine paraleAkanuM hita AcarIza; paNa svajanAne huM maLI " nAgilAe kahyuM, " dhamA mAM vighna karanAra svajanAnuM paNa tamAre zuM kAma che ? mATe tamArA kAryamAM nizcita thaine jAe. huM paNu sAdhvInI pAse dIkSA laiza. " nAgilAnAM A vacanAne pramANa karatA bhadeva jinabiMbane vaMdana karIne gayA. gurunI pAse Aleca nA ane pratikramaNa karIne nirvikAra thayelA evA te sAdhupaNuM pALIne kALadharma pAmIne devarAja zakranA sAmAnika deva thayA. ' la sAgaradatta ane zivakumAranA bhavanA vRttAnta bhavadatta deva peAtAnA AyuSyane kSaya thatAM cyavIne pukalAvatI vijayamAM pu'DarI kaNI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 29 ] nagarImAM vajAdatta cakravatInI yazodharA devInA garbhamAM AvyA. devIne samudramAM snAna karavAne dehada thaye. AthI rAjA vAdatta bhAre riddhipUrvaka yazodharAne laIne samudra jevA bahoLA pANIvALI sItA nadInA kinAre gayo. tyAM yazodharAe snAna karyuM, tene dohada pUrNa thaye; ane tyAM ja pUrA divase teNe uttama lakSaNethI yukta evA kumArane janma Ape. mAtAne sAgaramAM snAna karavAno dohada thayo hato tethI enuM nAma sAgaradatta pADavAmAM AvyuM. sukhapUrvaka mATe thayele tathA jeNe sarve kalAo zikhI lIdhI che e te yuvAvasthAmAM AvatAM taruNa yuvationA vRndanI sAthe, jANe ke hAthaNIothI vIMTaLAyelA vanahastI hoya tema, krIDA karavA lAgyA. eka vAra prAsAdamAM beThelA teNe meruparvata jevA vizALa ane nayanamanahara meghane je. teNe vicAryuM, "RSio meruparvatane je varNave che te ja A jaladhara che jo me kharekhara A hoya te devo temAM ramaNa kare che te egya ja che." paNa Ama parijana sahita te meghane jote hatA eTalAmAM te te pANInA parapoTAnI jema kSaNa mAtramAM vilaya pAmI gaye. AthI vairAgya pAmela sAgaradatta vicAra karavA lAge, nayane mATe amRta samAna AvI zabhA kSaNavAramAM nAza pAmI gaI, manuSyanI paNa AvI samRddhi aMte nazvaranAza pAmavAnI che. A zarIra paNa na mAlama, kayAre paDI jaze, te jyAM sudhI A deha upadravarahita che tyAMsudhI parAkanuM hita karI levuM joIe." Ama vicAra karIne te dIkSA levA mATe mAtA-pitAnI AjJA mAgavA lAgyuM. teoe AnAkAnIpUrvaka rajA ApyA bAda sAgaradatte seMkaDo rAjaputro sahita amRtasAgara aNugAranI pAse dIkSA lIdhI, ane mRtarUpI samudrane pAra karyo. vizuddha cAritryavALA tene avadhijJAna thayuM. bhavadeva paNa devakamAMthI evIne e ja vijayamAM vItazekA nagarImAM pavaratha rAjAnI vanamAlA devIno ziva nAme putra che. anukrame moTe thaI yuvAvasthAmAM AvatAM samAna yauvana ane lAvaNyavALI rAjakanyAo sAthe prAsAdamAM rahela te vihAra karavA lAgyA. sAgaradatta aNagAra paNa gaNusahita vicaratA vItazokA nagarImAM AvI udyAnamAM samesaryo. mAsakSapaNanA pAraNAne aMte teo kAmasamRddha nAme sArthavAhane tyAM jatAM sArthavAhe temaneM vahorAvyuM. te vakhate tenA dravya, bhAva ane vaharAvanAranI zuddhi nimitte vasudhArA thaI. zivakumAre A sAMbhaLyuM. AdarapUrvaka te vaMdana karavA nIkaLe. caturdaza pUrvone dhAraNa karanAra sAgaradatta parivAra sahita zivakumArane kevalI praNata dharma kahyo. lekenA saMzayarUpa aMdhakArane jinezvaranI jema te dUra karavA lAgyA. vAtacItamAM zivakumAra pUchavA lAgyuM, "bhagavana! Apane jotAM mAre saneha vadhe che; hRdayane parama zAnti thAya che, te Apane ane mAro pUrvabhavane koI svajana-saMbaMdha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: haze?" tyAre sAgaradane avadhijJAnathI joIne kahyuM, "ziva! AthI trIjA bhavamAM jabudvIpanA bharatamAM magadhA janapadamAM tuM prANathI paNa priya evo mAro nAno bhAI hato. te maMdazraddhAvALo hovA chatAM sanehane lIdhe meM tane dIkSita karyo. gayA bhavamAM devalokamAM paNa ApaNI vacce evIja prIti hatI. atyAre te vItarAgapaNane lIdhe svajana ane parajanamAM huM kaMI bheda jete nathI." A sAMbhaLIne zivakumAre kahyuM, "yathArthavAdI evA Apa jema kahe che temaja che. mane jinavacana game che; saMsArabhramaNathI huM Darelo che; to mAtA-pitAnI rajA laIne pachI ApanA caraNamAM mAruM hita AcarIza." A pramANe kahI vaMdana karIne ghera AvyA, ane mAtA-pitAne kahevA lAgyo, "meM sAgaradatta aNagAranI pAse dharma sAMbhaLe che. mane rajA Ape, huM dIkSA laIza." mAbApe kahyuM, "putra! tane ame kevI rIte rajA ApIe ? amArAM jIvana tAre ja AdhAre che, mATe amAro tyAga na kara." A pramANe mAtA-pitAe rokatAM, manamAM nizcaya karI tathA manathI gharavAsane tyAga karI "huM sAgaradatta aNagArane ziSya chuM" evA saMka9pathI sarve pApayukta vyApArane tyAga karI mAna pALIne te rahevA lAgyA. prazasta dhyAnamAM rahelA tene aneka prakAranA bhejana mATe nimaMtravAmAM Avyo, paNa jyAre keInuM teNe sAMbhaLyuM nahIM tyAre thAkIne pAratha rAjAe zIlarUpI dhanavALA ane zramaNopAsaka evA daDhadharma nAmanA ibhyaputrane bolAvIne kahyuM, "putra! pratrajyA levAnI IcchAvALA zivakumArane ame rajA na ApI, AthI teNe maunavrata lIdhuM che, temaja bhojana paNa leto nathI, mATe tane yegya lAge tema karIne paNa ene jamADa. ema karIza te teM amane jIvitadAna ApyuM gaNAze, mATe A vastu dhyAnamAM rAkhIne amArI saMpUrNa anujJAthI tenI pAse jA." eTale rAjAne praNAma karI "svAmI ! huM yatna karIza" ema kahIne daDhadharma zivakumAranI pAse gaye. naidhikI uccArIne, IryApathikI paDikakamIne, dvAdazAvata praNAma karI, bhUmizuddhi karIne mane AjJA Ape" ema kahIne te beThe. zivakumAre vicAra karyo, grahavAsI A Izyaputra sAdhune yogya e vinaya karIne beTho, mATe pUchI jouM." pachI teNe pUchayuM, "Izyaputra ! sAgaradatta gurunI pAse sAdhuone meM je vinaya karatA joyA te vinaya tame ahIM karyo che, to tame ja kaho, e zuM agya nathI?" tyAre daDhadhameM kahyuM, "kumAra ! AhaMta pravacanamAM zrama ane zrAvakane vinaya sAmAnyaekasarakhe che. "jinavacana satya che" evI je daSTi te paNa bannemAM sAmAnya che. zamaNe mahAvrato dhAraNa karanArA che, jyAre zrAvake aNuvratadhArI che. jIva-ajIvanuM jJAna tathA baMdha-mekSanuM vidhAna AgamamAM che. zrutanA viSayamAM paNa, sAdhuo samasta zrutasAgaranA pAragAmI che. bAra prakAranA tapamAM te zuM taphAvata hoI zake? te huM zrAvaka Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnI utpatti [ 31 ] tamArI pAse Avyo chuM. kahe, zA mATe tame bhejana karavA IcchatA nathI?" zivakumAre javAba Ape, "zrAvaka! mAtA-pitA ane dIkSA levAnI rajA ApatAM nathI, tethI meM grahavAsane bhAvathI tyAga karyo che. jyAM sudhI jIvIza tyAM sudhI huM sAdhu tarIke ja rahIza." daDhameM kahyuM, "kumAra! je tame gRhavAsane tyAga karyo che te bhale karyo. jeNe potAnuM kArya sAdhI lIdhuM che evA mANasane mATe nirAhAratA paNa gya che; parantu sAdhakane mATe to zarIra dharmanuM sAdhana che. AhAra vinA zarIra vinAza pAme. nirdoSa AhAra levAnuM yatione mATe viruddha nathI, mATe zarIranA nirvAha pUratA prAsuka ane eSaNIya AhAra letAM tame nirvANa phaLanA bhAgI thaze." zivakumAre pUchayuM, "paNa ahIM rahetAM mane prAsuka ane eSaNaya AhAra maLe kevI rIte ?" daDhadhameM kahyuM, "kumAra! tame sAdhu che. AjathI huM tamArA ziSya tarIke ahIM nirdoSa khAnapAna vaDe tamArI veyAvacca karIza; mATe mane tema karavAnI anujJA Apa." tyAre zivakumAre kahyuM, "tuM jinavacanano vizArada tathA ka9ya ane akalanI vidhine jANanAro che, mATe "mAre khAvuM ja joIe" ema ja mAnato hoya te dareka chaThTha bhaktane aMte mAruM AyaMbilathI pAraNuM thAo." daDhAme "bhale" ema kahIne A vastu svIkArI. zivakumAra paNa tene baMdha-mokSanuM vivaraNa kahevA lAge, tathA pAraNu vakhate daDhadharma sUcavyA pramANenAM AhArapANa lAvavA mAMDyo. A pramANe aMtaHpuramAM rahetA, zarada RtunA AkAza jevA nirmaLa svabhAvavALA ane jeno dharmano vyavasAya kayAre paNa paDyo nathI evA zivakumAranAM bAra varSa vItI gayAM. pachI samAdhithI dehano tyAga karIne te brahmaleka kalapamAM Indrane sAmAnika deva thayo. jevuM devarAja brahmanuM teja hatuM tevuM ja tenuM paNa hatuM. A deva daza sAgaropama AyuSyane kSaya thatAM tyAMthI AvIne AjathI sAtame divase aSabhadatta ibhyanI patnI dhAriNIne putra thaze. A pramANenA tapanA prabhAvathI A devanI AvI teja:saMpatti che." bhagavAnanuM AvuM vacana sAMbhaLIne parama santoSathI jenuM hRdayakamaLa vikaseluM che e jaMbudvIpano adhipati anAdata (aNaDhiya) deva UThyo; ane vaMdana karIne, tALI pADI madhura zabdathI belyo, "aho! mAruM kula kevuM uttama che ?" tenuM A kulaprazaMsAnuM vacana sAMbhaLIne zreNika rAjAe pUchayuM, "bhagavan! A deva pitAnA kuLanI prazaMsA zA kAraNathI kare che ?" tyAre bhagavAne kahyuM, "sAMbhaLaaNaDhiya devanI utpatti A ja nagaramAM guptimati nAme ibhyaputra hatuM. ene jhASabhadatta ( ja busvAmInA pitA) tathA jinadAsa nAme be putro hatA. temAM moTo jhASabhadatta zIlavAna hato, jyAre nAno jinadAsa magha, vezyA ane jugArane vyasanI hatA. aSabhadatte svajanone Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : A vAta jaNAvIne * AjathI A mAreA bhAi nathI ' ema kahIne jinadAsanA tyAga karyA. jinadAsa eka vAra eka senApati sAthe jugAra ramatA hatA. te vakhate AvakanA goTALA karatA evA te senApatie jinadAsane AyudhathI mAryAM. RSabhadattane svajanAe kahyu, "vyasanane kAraNe du:kha pAmatA jinadAsanuM tuM rakSaNa kara; ethI tArA yaza thaze. " AthI RSabhadatta jinadAsanI pAse gayA. ghAyala avasthAmAM paDelA jinadAse kahyu, " he Aya! mArA avinayanI kSamA karo. paraleAkamAM jatA evA mane upadezavaDe sahAyarUpa thAe. " RSabhadatte tene AzvAsana Apyu, " jinadAsa ! tu viSAda na karIza. tuM jIve evA upAya huM karIza. " jinadAse kahyuM, "mane have jIvananA lAbha nathI; huM anazana karIza. " ema nizcaya karI, AraMbha ane parigrahanA tyAga karI tathA peAtAnI pratijJA anusAra vidhipUrvaka ArAdhanA karI kALadharma pAmIne te jaMbudvIpanA adhipati deva thaye. 8 mArA Dila baMne putra camakevalI thaze 'ema jANIne peAtAnA kuLanI prazaMsA karIne e deva ahIMthI gayA. " 66 pachI viSNunmAlI deva tyAMthI gayA eTale tenI devIe prasannacaMdra kevalIne pUchavA lAgI, " bhagavan ! ahIMthI vidyunmAlI devathI viyAga pAmyA pachI amArA krI samAgama thaze ke nahIM ? " kevalIe kahyuM, " tame A ja nagaramAM vaizramaNu, dhana, kubera ane sAgaradatta nAmanA ibyAnI putro thazeA. tyAM manuSyajanma pAmelA A devanI sAthe tamAre| samAgama thaze. tenI sAthe saMyama pALIne tame jaiveyaka svargomAM deva thaze. " kevalIe A pramANe kahetAM devIe temane vaMdana karIne gai. vasudevacaratanI utpatti * A pramANe tapanA mahimAne vRttAnta sAMbhaLIne zreNika rAjA bhagavAn mahAvIrane pUchavA lAgyA, " bhagavan ! keTalA jIve A bhavamAM tapa karIne tenuM phaLa A bhavamAM ja anubhave che ? ane keTalA jIvA peAtAnAM sukRtyAnuM phaLa parabhavamAM pAme che ? " bhagavAne kahyuM, peAtAnAM tapanAM phaLa A leAkamAM ja anubhavanArA dhammilaiM Adi aneka thai gayA che; ane tapavaDe meLavelAM deva ane manuSyanAM sukhA paraleAkamAM bhegavanArA A avasapiNI kALamAM vasudeva vagere thai gayA che. " A pramANe sAMbhaLIne jene kutUhala thayuM che evA zreNike praNAma karIne pUchyuM, " he bhagavan ! vasudeve kevI rIte samyakatva prApta karyuM, kevI rIte tapa karyu ane devalAka tathA manuSyalAkamAM tenu phaLa kevI rIte meLavyuM te kaheA." A pachI bhagavAne zreNikane, sarvajJa kahI zake tevI rIte, vasudevacarita kahyuM. e vasudevacaritane abhaya Adi padAnusArI ( eka ja pada sAMbhaLavAthI AkhA viSaya yAda rAkhavAnI zaktivALA ) aNugArIe dhAraNa karI lIdhuM. pachI dharma, artha, kAma ane meAkSanA upadeza karanArA te aNugArAe peAte dhAraNa karyA pramANe kaheluM vasudevacarita Aje paNa zrutadharA dhAraNa kare che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Noooo kI pachI zreNika rAjAne sarvajJanA Agama anusAre bhagavAna dhamilacarita kahevA lAgyA, te he kuNika! tuM paNa dhyAnapUrvaka thoDIkavAra sAMbhaLa- basmillacarita ghaNA divase jenuM varNana thaI zake evuM kuzAgrapura nAme nagara che. tyAM jitazatru rAjA hatA ane tene dhAriNI nAme rANI hatI. e nagaramAM anya kuTuMbIjane pitAnA maratha vaDe jenI pRhA karatA hatA evA vipula vaibhavavALo, dhana, zIla, guNa ane jJAnavaDe karIne jeNe potAnAM kAryonI kIrti vistArI che evo tathA IndranA jevA rUpa ane vibhAvavALo surendradatta nAme sArthavAha rahete hato. kuLane gya tathA dharma ane zIlathI saMpanna evI tenI subhadrA nAme patnI hatI. te chatukALe sagarbhA thaI. anukrame te garbha vadhatAM tene sarva prANuone abhayadAna ApavAna, dhArmika jananuM vAtsalya karavAne ane dInajano pratyenI anukaMpAthI puSkaLa dAna karavAne dehada pedA thayo. pachI nava mAsa ane sADAsAta rAtri-divasa pUrNa thatAM te subhadrAne putra janme. mAtAne dharma karavAne dehada thaye hatuM, AthI te putranuM nAma "dhammila" rAkhavAmAM AvyuM. pachI pAMca dhAtrIo vaDe pAlana karAto te sukhapUrvaka vadhavA lAgyo. jenA prAraMbhe lekhanakaLA che, gaNitakaLA jemAM pradhAna che ane zakunaruta (pakSIonI vANuM jANavAnI kaLA) jenA aMtamAM che evI batara kaLAomAM kALe karIne teNe praveza karyo. jyAre smila abhinava yauvanamAM AvyuM tyAre e ja nagaramAM rahetA dhanavasu sArthavAhanI dhanadanA nAme patnInI AmajA yazomatI ke je kula ane zIlamAM dhamilane anurUpa hatI, pagharahita lakSamI jevI ane lakSamI samAna rUpavALI hatI tenI sAthe tenuM lagna karavAmAM AvyuM. paNa viSayabhogothI parAbhukha tathA zAstrAbhyAsamAM ja Asakta hRdayavALo dhammila patnInI darakAra karato nahote. eka vAra dhamilanI sAsu pitAnI putrIne maLavA mATe tene ghera AvI. dhamilanA pitAe pitAnA vaibhavane anurUpa ane saMbaMdhane yaMgya evI rIte tenuM sanmAna karyuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] vasudeva-hiMDI: : prathama khaMDa : pachI te peAtAnI putrI pAse gai, ane putrInA zarIrAdinu kuzaLa teNe pUchyuM. tyAre namelA mukhavALI putrIe leAkadharmAMnA upalega sivAya svabhAvathI vinIta ane lajjAthI bAkI badhuM nIce pramANe kahyuM-- " pAsiM kappi cauraMsiya revApayapuNiyaM / seDiyaM ca gehepi sasippahavaNiyaM || maI suyaM pi ekalliyaM sayaNi nivaNiyaM / savaratiM ghosei samANasavaNNiyaM // ' arthAt he mAtA ! tamArA jamAI peAtAnI pAse revAnA pANIthI pavitra evI pATI mUkIne tathA caMdranAM kiraNA jevI ujjaLa khaDI laIne, mane ekalIne zayanamAM sUtelI jovA chatAM, AkhI rAta * samAna ' ane * savarNa ' evA vyAkaraNabhAga geAkhyA kare che." A sAMbhaLIne ekadama kApAyamAna thayelI tathA rASathI kAMpatI dhasmillanI sAsu strIsvabhAvanI vatsalatAthI tathA putrI pratyenA snehathI dhammilanI mAtA pAse jaine madhu kahevA lAgI. tenI badhI vAta sAMbhaLIne jenuM zarIra tathA hRdaya kAMpI UThayuM che tathA AMsuthI jenI AMkhA ubharAi gai che evI smillanI mAtA paNa niruttara ane cUpa thai gai. pachI teNe seAganapUrvaka potAnI vevANane samajAvI, eTale dhammilanI sAsu putrIne AzvAsana ApIne peAtAne ghera gai. d "C A dhasmillanI mAtAe peAtAnA pati pAse jaine badhI hakIkata kahI tyAre surendradatte kahyuM, " he ajJAna strI! ApaNeA bALaka putra vidyAmAM Asakta buddhivALA che e jANIne teA tAre harSa pAmave! joie; emAM viSAda zA mATe kare che? navI zIkhelI vidyA, jo tenA abhyAsa cAlu rAkhavAmAM na Ave te, tela vagaranI dIvAnI jema nAza pAme che. mATe ajJAna na mana. jyAM sudhI putra khAlaka che tyAM sudhI bhale vidyAe bhaNe. sAMbhaLIne surendradattanI patnIe putra pratyenA vAtsalyathI kahyuM, " " bahu bhaNIne zuM kAma che ? ane manuSyabhAga bhAgavavA do. " pachI putrane kAmakaLAmAM nipuNu banAvavA icchatI te srIe, patie nA kahevA chatAM, dhasmillane lalita ceSThi-zeAkhIna vidagdha nAgarikeAnI maMDaLI-mAM praveza karAvyA. mAtA-pitAnA A sarve saMvAda dhAtrIe pammilane kahyo. pachI dhammila geASThikA-gAThiyAonI sAthe udyAna, kAnana, sabhA ane upavaneAmAM pharatA tathA jJAna ane vijJAnanA atizayamAM bIjAonI sarasAi karatA ghaNuA kALa gALavA lAgyA. 1. mahAkavi kAlidAsanA 'vikrameAzIya 'nA ceAthA aMkamAMnAM apabhra'za padyone kSepaka gaNIe te A padma sAhityamAM prayAAyelA apabhraMzane jUnAmAM jUnA namUnA rajU kare che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [ 35 ] vasantatilakA gaNikAne prasaMga bIjI tarapha, vasantasenA gaNikAnI putrI vasantatilakAnuM prathama nRtya-pradarzana jevAnI IcchAvALA zatrudamana (jitazatru ) rAjAe gejhikanA AgevAnone kahevarAvyuM ke, vasatatilakAnI nRtyavidhinA darzananI parIkSA karavAnI mArI IcchA che, mATe catura prekSakane mokale." gebrikee dhammilane nRtyanA prekSaka tarIke mokalyo. bIjA keTalAka mANasone paNa rAjAe AmaMtraNa ApyAM. temanI sAthe rAjA paNa beThe. pachI manahara ane darzanIya tathA nRtyane egya evA bhUmibhAgamAM raMgamaMca upara vasantatilakAe lAvaNya, zuMgAra, alaMkAra, vilAsa, Aveza, madhura vANI ane nATyavaDe prazasta, zAstramAM sUcavyA pramANenA pagasaMcAravALuM, jemAM varNano yogya parivarta-AlApa hatA tathA hAtha, bhramara ane mukhane abhinaya hato evuM, hAvabhAva ane AMkhanA saMcArathI yukta, nRtyakaLAnA prazasta jJAnavaDe Azcaryajanaka, hAtha ane bIjI kriyAonA saMcaraNavaDe yogya rIte vibhakta, tathA vINA, tAla ane gItanA zabdothI mizra evuM nRtya karyuM. AvuM e divya nRtya pUruM thatAM sarve prekSakoe ahe! viramayanI vAta che" e pramANe sahasA gheSaNa karI. rAjAe dhamilane pUchyuM, "dhammila ! vasantatilakAe kevuM nRtya karyuM?" dhammile nRtyanA guNanI prazaMsA karIne kahyuM, "deva! teNe suravadhUdevAMganA samAna nRtya karyuM che." pachI saMtuSTa thayelA rAjAe rAjAne gya evAM pUjA ane satkArathI vasantatilakAnuM sanmAna karyuM, ane "have tuM tAre ghera jA" ema kahIne rajA ApI. te vasantatilakAe basmillane vinaya ane upacArapUrvaka vinaMtI karIne pitAnI gADImAM besADe ane pachI pote paNa beThI. A rIte dhamila tene ghera gaye. pachI te vasantatilakAnAM hAsya, vacana, gIta ane hAvabhAvanA kalAguNemAM paNa kalAne jotA tathA upacArayukta navAvananA guNe anubhavatA e dhamile samaya kema cAlyo jAya che e paNa jANyuM nahIM. tenAM mAtA-pitA potAnI dAsI mAraphata dararoja pAMcaso rUpiyA vasantatilakAnI mAtAne mokalatA hatAM. A pramANe aneka pUrva puruSoe saMcita kareluM tenA kuTuMbanuM vipula dhana devege, jema sUkI ane jhINI retI mUThImAM bharatAM ja sarI paDe te pramANe, nAza pAmI gayuM. surendradatta ane subhadrAne paritApayukta saMvAda pachI dhamillanI putravatsala mAtA dIrgha ni:zvAsa nAMkhIne "hA putra! hA putra!" e pramANe vilApa karIne rovA lAgI tyAre sArthavAhe tene kahyuM, "he putravatsala strI ! have zuM kAma raDe che ? te divase huM kahetA hatA e te te sAMbhaLyuM nahIM. " tyAre Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : raDatAM raDatAM e strIe kahyuM. " putravAtsalyathI ubharAtA hRdayavALI meM kaMI na jANyuM. ahA ! me mArA AtmAne chetaryAM ! " sAIvADe kahyuM. " ahI putravatsala strI! tu bheALI che; tethI mAthe ghAsanA bhAra laine khaLatA tarapha gai. mATe zAka na kara. te tArI jAte ja dASa karyo che, jema pelA kAMkaNaka brAhmaNe karyo hatA " srIe pUchyuM, " kAMkaNuka brAhmaNe zuM karyuM hatuM ? " tyAre sAIvADe kahyuM " sAMbhaLa-- svakarmanA phaLa viSe kAMkaNaka brAhmaNanI kathA magadhA nAme janapada che. tenI pAse palAzagrAma nAme gAma che. tyAM kAMkaNuka nAme brAhmaNa rahetA hatA. teNe peAtAnA khetaranI pAse zamIvRkSa-zImaLAnuM jhADa rAkhyu, tathA tyAM teNe devatAnuM sthAna karyuM. te brAhmaNa dara varSe te zamIvRkSanI nIce e devatAnA sthAnanI pAse brAhmaNA, garIbe ane mAgaNeAne puSkaLa AhArapANI ApatA hatA tathA tyAM ekaDAnuM balidAna detA hatA. A pramANe ghaNeA kALa sudhI karyA pachI te maraNu pAmyA. atyaMta leAbhI ane Asakata hovAne kAraNe jeNe tiryaMca ceAninuM AyuSya bAMdhyu che evA te brAhmaNa potAnA ja gharamAM bakarA thayA. keTalAka samaye te brAhmANanA putrAe * amArA pitA maraNa pAmyA che ' ema vicArI tenI uttarakriyA nimitte bhAjana taiyAra karyuM. pachI te mitrA ane svajanAnI sAthe pelA zamIvRkSa pAse pUjana ane leAjana mATe gayA. pelA bakarAne paNa zaNagArIne tyAM laI gayA. gaMdha, puSpa, mALA ane pUjAvizeSathI devatAnuM arcana karyuM. pachI gharanA mATerAoe kahyu, " bakarA lAvA " eTale te brAhmaNanA devadatta nAme putra akarA levA gayA ane e' e karatA te bakarAne gaLe bAMdhIne DhorI lAvavA lAgyA. e vakhate jemanu pApa zamI gayuM evA keAi zramaNa, vRkSanI najadIkanA sAdhune ceAgya evA pradezamAM AvIne vizrAma levAne mATe beThA. makarAne tyAM thaIne laI jatA hatA. e joine sAdhue kahyuM-- " sayameva ca rukkha rovie, appaNiyAe vitaDDi kAriyA | vAyA ya che, ;i chAhA ! * a vi ' tti nAmane ? // arthAt te pote ja vRkSa rAkhyu, vedikA paNa te ja khanAvI, upayAcanA-mAnatA ane vadha paNa te ja karyo; have huM bakarA ! e be ' zuM khele che ? * 4 sAdhunuM A vacana pelA brAhmaNaputra sAMbhanyuM. khakA paNa cUpa thai gayA. pachI te chekarA sAdhu pAse jaine kahevA lAgyA, " huM bhagavana ! tame A bakarAne evuM te zuM 1 A ja padma najIvA pAThAntara sAthe uttarAdhyayana niyuSkti ( gA0 138 ) mAM maLe che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammilla-hiMDI [ 37 ] kahyuM che, jethI e cUpa thaI gayo? tyAre sAdhue mithyAtvarahita ane satya vacanathI tene kahyuM, "bhAI ! A bakaro tAro pitA thAya che. te tamane kahe che, "huM tamAro pitA chuM; mane mAro nahIM. tame mane oLakhatA paNa nathI ?" brAhmaNaputra sAdhune kahyuM, " paNa amane zI rIte khAtrI thAya ke A amArA pitA che?" eTale sAdhue badhuM vRttAnta kahyo, tathA hetu, kAraNa ane nizAnI sAthe badhI hakIkata varNavI. A pramANe khAtrI thatAM e chokaro sAdhune page paDIne U ane pitAnA bhAIene badhI hakIkata kahevA lAgyA. A sAMbhaLIne atyaMta vismaya pAmelA teo mitra, bAMdhava, svajana ane parijano sAthe sAdhunI pAse gayA ane vaMdana karyA. te sarvee atyaMta vairAgya pAmI zIlavato svIkAryo ane bakarAne laIne pitAne ghera gayA. sAdhunI kRpAthI bakarAne mukta karavAmAM AvyuM. tyArathI mAMDIne pelA sarva brAhmaNoe arihaMta devane svIkAryA, ane sAdhuone mAna ApavA mAMDyA. he subhadrA! jevI rIte e kekaNaka brAhmaNe pite ja karelAM karmanA vipAkane pariNAme duHkha ane saMsArane prApta karyA hatAM, tevI rIte te jAte ja potAnA putrane saMsArarUpI mahAvanamAM nAkhe che." A sAMbhaLIne apUrNa nayana ane gadagada kaMThavALI tathA bhAre duHkha ane zekathI pIDA pAmatI te subhadrAe patine kahyuM, "mane khabara nahotI ke vasubhUti brAhmaNanI bAbatamAM AvyuM hatuM tevuM ja pariNAma ahIM paNa Avaze." tyAre gRhapatie pUchayuM, "vasubhUti brAhmaNanuM zuM thayuM hatuM ?" subhadrAe kahyuM, " sAMbhaLo Aryaputra ! vasubhUti brAhmaNanuM kathAnaka eka kALe naMdapura nAme nagara hatuM. tyAM vasubhUti nAme adhyApaka brAhmaNa raheto hatuM. tenI patnInuM nAma yajJadattA hatuM. tene be bALake hatAM. samazana putra ane semazarmA putrI. rohiNI nAme tenI gAya hatI. A brAhmaNa daridra hato. tene koI eka dharmacivALA gRhasthe khetarano eka TukaDo Apela hato. temAM brAhmaNe DAMgara vAvI. vAvI rahyA pachI potAnA putrane te kahevA lAgyuM, " putra ! huM zaheramAM jAuM chuM. caMdragrahaNa thavAnuM che, AthI dravyane mATe kaI zAhukAro pAse huM yAcanA karIza. tuM A khetaranuM nIMdAmaNa ane sAcavaNI karaje. pachI huM je dhana lAvIza te vaDe tane tathA tArI benane paraNAvIzuM. rohiNI gAya paNa viyAze." Ama kahIne te brAhmaNa gayo. pachI eka vAra tyAM naTaloko AvyA. pelo brAhmaNaputra naTanA saMsargathI naTa thaI gaye. tenI bahena paNa kaI vaMThelAnA saMgathI sagabhAM thaI. jenuM (garbhanuM) baMdhana zithila thayuM che evI rohiNI gAyane garbha paNa paDI gayo. khetaramAM pelI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] vasudeva-hiMDI : : prathama kha Da : DAMgara paNu saMbhALa nahIM levAyAthI dabAine ghAsa banI gai. peleA brAhmaNu paNa nibhogyapaNAne lIdhe, DAMgaranA khetara ane rahiNI gAyanI AzAmAM, khAlI hAthe ja pAchA AngeA. dIna vadanavALI brAhmaNI saMtapta avasthAmAM beThI hatI. brAhmaNe gharamAM praveza karatAM ja tene joi. te UThI ane Asana tathA pAdazaucathI patinA satkAra karyo. pachI brAhmaNe pUchyuM, " tu zAthI dilagIra che ? " eTale teNe ni:zvAsa nAkhIne badhI hakIkata kahI. pachI viSAdapUrNa hRdayavALA e brAhmaNe brAhmaNIne kahyu, " pArakAne sASe ja tRpta thanArA kRtAntanAM kAryo tuM ja. ApaNe vicAreluM badhuM ja daivayeAge anyathA thayuM. ' sAlI rutto taNo jAto, rohiNI na viyAiyA / somasamma naDo jAo, somasammA vi gabbhiNI // arthAt ApaNe rAkhelI DAMgaranuM ghAsa thai gayuM, rAhiNI gAya viyAI nahIM, sAmazamn putra naTa thai gayA ane seAmazarmA putro garbhiNI thai. Ama khelIne ghaNI vAra vicAra karIne te brAhmaNa capa thaye. vasubhUti brAhmaNanI khAkhatamAM banyuM te pramANe, meM paNa vicArelI badhI vastuo, he svAmI! anyathA thaI. " "" tyAre sAIvADe peAtAnI patnIne kahyuM, " he bhadre ! pUrvakALe karelAM kamonAM zubhAzubha phaLa avazya maLe che. A pachI keTalAka samaye putranA viyeAgathI saMtapta hRdayavALA te gRhapati maraNa pAmyA. mAtA putranA viyAgathI du:khI tA hatI ja, temAM vaLI patinA maraNathI atyaMta zokAkula thaine patinA mArge gai-maraNa pAmI. pUchyuM, ,, "" A pachI dhasmilanI patnI yazeAmatI ghara vecIne peAtAne pIyara gaI. badhA ala kAranuM teNe eka pATala' bAMdhI te upara sapheda vastra vIMTALIne peAtAnI dAsInA hAthamAM ApyuM, ane tene gaNikAne ghera meAkalI. e dAsIne vasantasenAe joI ane " A zuM che ? '" dAsIe javAba ApyA, " dhammillanI patnIe mAkalyu che. vasatasenAe vicAryuM ke, " nakkI A smillanA gharanuM sArabhUta dravya haze. " paNa " mAre alakArAnu zu kAma che ?" ema kahIne te dAsIne kahevA lAgI, " jema AvI che temaja dhanmilanI patnI pAse pAchI jA. " pachI aMgapraticAraka pallavake dhasmillanA dhananA kSaya, pitA-mAtAnuM maraNu, gharanuM vecANu, yazeAmatInuM pIyara javuM tathA ala'kArAnu pAchuM mekalavu vagere vasantatilakAne kahyuM. pAchaLathI mille te sAMbhaLyu vasantatilakAne vasantasenAnI samajAvaTa 66 pachI kAI eka vAra gaNikAmAtAe vasantatilakAne kahyuM, phaLa vagaranA vRkSanA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [ 39 ] pakSIo paNa tyAga kare che; sUkAI gayela nadI, kaha, taLAva vagerene haMsa, cakravAka Adi pakSIo paNa choDI de che te ApaNe gaNikAone nirdhana puruSanuM zuM kAma? A dhamilane vaibhava kSINa thaI gayo che, mATe ene tyAga kara." vasantatilakAe kahyuM, mAtA mAre dhananuM kaMI kAma nathI. dhamilanA guNene lIdhe enAmAM mAre atyaMta neha thaye che. zila, kAnana ane vanakhaMDethI suzobhita A pRthvImAM enA samAna anya ke puruSane huM jotI nathI. mela jevA dhananI zI jarUra che? mAruM jIvita IcchatI hoya te Aryaputra sivAya bIjA koInI vAta paNa mArI AgaLa karIza nahIM. enAthI mAre viga thaze te enAM hAsya, vacana, ramaNa ane gamananuM smaraNa karatI evI huM jIvIza nahIM. enAthI mAre viga paDAvatAM pahelAM mane jIvADavAne upAya tuM zodhI rAkhaje." vasantasenAe kahyuM, "bhale putri! basa kara. mAro paNa e ja maratha che. je tane priya te mane paNa hAle che." A pramANe vANa belavA chatAM hRdayathI chaLa-kapaTa ane mAyAmAM kuzaLa evI luccI gaNikAmAtA dhamilanAM chidro jotI rahevA lAgI. keTaleka kALa gayA pachI eka vAra vasantatilakA snAna karI, svaccha thaI, darpaNa hAthamAM laIne prasAdhana-zRMgAra karatI hatI. mAtAne teNe kahyuM, "mAtA ! aLato lAva." mAtAe kUcArUpa aLate lAvIne mUkyo. gaNikAe pUchayuM, "mAtA ! A aLato rasa vagarano kema che?" tyAre mAtAe kahyuM, "zuM enAthI kAma nahIM cAle?vasantatilakAe kahyuM, "mAtA cAlaze !" pAchI mAtA kahevA lAgI, "putrI ! jevI rIte A aLate nIrasa che, tema dhammila paNa nIrasa che, mATe tenuM ApaNe kaMI kAma nathI." tyAre vasantatilakAe kahyuM, "mAtA ! A nIrasa aLatAthI paNa kAma thAya che, te zuM tuM nathI jANatI ?" mAtAe javAba Ape, "nA, huM to nathI jANatI. " vasantatilakAe kahyuM, " are mUrkha ! enAthI te vATa vaLe, tethI dIvo saLagAvAya; mATe ajANuM na thA. kAma kema nathI ?" A pramANe javAba maLatAM te gaNikAmAtA niru. ttara ane cUpa thaI gaI. pachI keTalAka divasa bAda sukhAsana upara beThelI vasantatilakAne tenI mAtAe dhaLI zeraDInA TukaDAo pIlIne AvyA. te laIne khAvA lAgI, paNa emAM kaMI rasa nahoto. AthI teNe kahyuM, "mAtA! A te nIrasa che." tyAre mAtA bolI, "jema A nIrasa che tema dhammila paNa nIrasa che." vasatatilakAe kahyuM, "A nIrasa paNa kaMIka kAmamAM Ave che." mAtAe pUchayuM, "zA kAmamAM Ave che?" vasantatilakAe javAba Ape, "devakula, ghara vageremAM lIMpaNa mATe gAra karavAmAM Ave che, tyAM tene upayoga thAya che" A javAba maLatAM te gaNikAmAtA niruttara ane cUpa thaI gaI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : keTalAka vakhata pachI gaNikAmAtA talanI eka pULIne barAbara jhADI-khaMkherIne vasantatilakA pAse lAvI. vasantatilakAe te laIne pitAnA kheALAmAM khaMkherI, paNa emAM te talane eka paNa kaNa nahoto. AthI teNe mAtAne pUchayuM, "mAtA ! AmAM te tala nathI; tuM A ahIM zA mATe lAvI?" teNe javAba Ape, "je A pULa jhADI-khaMkherI nAkhela che, te ja mila paNa che; mATe basa kara, ApaNe enuM kaMI kAma nathI." tyAre vasatatilakAe kahyuM, "ema na bola, enuM paNa kAma paDe che." mAtAe kahyuM, "kevI rIte?" teNe javAba Ape, "agnimAM bALIne ene khAra banAvAya che. vastro vagere sApha karavAmAM teno upayoga thAya che." Avo javAba maLatAM te gaNikAmAtA vasantatilakAne sAmuM pUchavA lAgI ke, "zuM tane bIjA puruSo nahIM maLe?" tyAre vasantatilakAe kahyuM, "aho ! tuM kAgaDAo jevI kRtagha che." mAtAe pUchayuM, "kAgaDAo kevA kRtana hatA ?" vasantasenAe kahyuM, "A bAbatamAM eka lakazruti-lokavArtA che te tuM sAMbhaLakRtakta kAgaDAonI kathA AjathI ghaNA samaya pUrve bAra varasane duSkALa paDyo. te vakhate badhA kAgaDAo bhegA thaIne ekabIjAne kahevA lAgyA, "have ApaNe zuM karavuM? moTe bhUkhamaro upasthita thayela che. janapadomAM keI kAkapiMDa ApatuM nathI temaja e bIjA keI prakArano eMThavADa paNa maLato nathI, te ApaNe kayAM javuM?" tyAre eka vRddha kAgaDAe kahyuM, ApaNe samudrakinAre jaIe. tyAM rahetA kAyaMjale (eka prakAranAM pakSIo) ApaNuM bhANeja thAya che. teo ApaNane samudramAMthI mAchalAM pakaDIne Apaze. A sivAya jIvavAno bIjo koI upAya nathI." Ama nakakI karI teo badhA samudrakinAre gayA. temane joIne kAyaMjala pakSIo prasanna thayAM, kAgaDAonuM temaNe svAgata-abhyAgata vidhithI sanmAna karyuM ane paroNAgata karI. pachI kAyaMjale temane samudramAMthI mAchalAM pakaDIne ApavA mAMDyAM. A pramANe kAgaDAo tyAM sukhapUrvaka samaya vItAvatA hatA. pachI bAra varasane duSkALa pUro thatAM janapadomAM sukALa thaye. eTale te kAgaDAoe aMdaraaMdara vAto karIne "je sukALa hoya te pAchA jaIe" ema nakkI karIne be kAgaDAone janapadanI sthiti jovAne mATe mokalyA. e be kAgaDAo thoDA samayamAM ja tapAsa karIne pAchA AvyA ane bIjAone kahevA lAgyA, "janapadomAM have kAkapiMDa mUkavAmAM Ave che, mATe UThe, have ApaNe jaIe." pachI teo vicAravA lAgyA ke, have javuM kevI rIte? je rajA mAgIzuM to kAyaMjale ApaNane javA deze nahIM." ema dhArIne kAyaMjalane belAvIne kahyuM ke, "he bhANeje! have ame jaIe chIe." teoe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasmilla-hiMDI [ 41 ] pUchayuM, "zAthI jAo cho ?" tyAre kAgaDAoe javAba Ape, "dararoja sUrya UgatAM pahelAM ja tamAro abhAga je paDe e sthiti ame sahana karI zakatA nathI. " Ama kahIne te kAgaDAe cAlyA gayA. e pramANe he mAtA ! tuM paNa A kAgaDAonA jevI che. mane lAge che ke pasmilanA dhanathI uddhata thayelI tuM have "dhammilano tyAga kara" ema mane kahe che." A pramANe vasantatilakAe kahetAM vasantasenA zaramAIne cUpa thaI gaI. pachI te dhUrta vasantasenAe vasantatilakAne atyaMta rAgAsakta jANIne tathA dhamilane e cheDI zakavAnI nathI " ema samajIne kabUTa-devatA (eka prakAranI grAmadevatA)nA nimitte gharamAM utsava karyo. vasantatilakAnI sarve sakhIo tathA gaNikAputrIone nimaMtraNa ApavAmAM AvyuM. gaNikAone paNa AmaMtravAmAM AvI. pachI gaMdha, dhUpa ane naivedhathI gRhadevatAonI pUjA karavAmAM AvyA bAda dhamikala jatanathI nAhyo, svaccha thayo tathA sarve alaMkAre paherIne jemAM sarva prakAranAM khAdya, paya ane bhejana sajaja karavAmAM AvyAM hatAM evA sundara bhejanamaMDapamAM vasatatilakAnI sAthe pAnavilAsa anubhavavA lAge. dhasmillane gaNikAmAtAe hAMkI kADhaye A pramANe vadhAre pramANamAM pIvAthI te dhamihala acetana thaI gayA. eTale tenA zarIra upara eka ja jIrNa vastra rAkhIne (vasantasenAnI sUcanAthI ) nagaranI bahAra bahu dUra nahIM ane najIka nahIM evA pradezamAM tene pheMkI devAmAM AvyuM. prabhAtanA zItaLa pavanathI svastha thatAM te jAgyo to potAnI jAtane jamIna upara paDelI joI. tyAMthI UThIne te vicAra karavA lAgyA, "aho ! gaNikAnuM hadaya kSaNa mAtra mATe ja ramaNIya heI chevaTe te viSanA jevuM pariNAma ApanAruM che. e prIti, e madhuratA, e tatparatA, e praNayasevA-badhuM ja mAtra kapaTa hatuM. kharekhara vezyA strIono kulakramAgata dharma che ke ghaDIkamAM puruSane UjaLo banAvIne bIjI ghaDIe ja tenA upara mezane kUcaDe teo pherave che. jherI sApa, jaMgalI vAgha, mRtyu, agni ane vezyA eTalAMone keIpaNa zuM priya hoI zake kharuM? artha lubdha A vezyAo mezanA lepavALA cIkaNA ghaDAnI sAthe paNa ramaNa kare che, paraMtu zrIvatsanA lAMchanathI aMkita evA viSNune paNa maphata IcchatI nathI. paisAne mATe jeo zatruone paNa pitAnuM mukha cuMbana mATe samarpe che ane A rIte jemane potAne AtmA ja zreSTha che evI vezyAone bIje keNa vahAlo hoya?" 1. parvatathI vIMTaLAyelA gAmane "karbaTa" kahevAmAM Ave che, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : A rIte vicArIne te tyAMthI javA mATe UbhA thayeA. pahelAM joyelA mArgathI jema tema karIne peAtAne ghera ghaNIvAre pahoMcyA. tyAM paNa ajANapaNAne lIdhe dvAra uparanA puruSane pUchavA lAgyA ke, " bhAi ! A kevuM ghara che? " pelAe pUchyuM, "tuM kAnu mAne che ? " dhasmille javAkha ApyA ke, " dhasmillanuM. " tyAre pelAe kahyu, 66 mAyA soeNa mayA piyA vi gaNiyAghare vasaMtassa | dhammilasatthAhasusa kAmiNo atthanAso ya // arthAt gaNikAnA ghera vasatA ane kAmI evA sA vADhaputra dhammilanAM mAtA-pitA zekathI maraNa pAmyAM ane tenuM dhana paNu nAza pAmI gayuM. 37 tenuM A vacana sAMbhaLIne, vajAnA prahArathI parvatanA zikhara uparanuM vRkSa paDI jAya tema, dhasmilla jamIna upara paDI gayA. mUrchA vaLatAM UThIne vicAra karavA lAgyA, " pitA ane mAtAnA vicAgathI du:khI tathA vaibhavathI rahita evA mane jIvavAnI zI AzA che ? " Ama hRdayathI nakkI karIne te nagaramAMthI nIkaLyeA. jeNe AtmaghAta karavAnA nizcaya karyo che evA te dhammila maravAnI icchAthI aneka prakAranAM vRkSa, latA, guccha ane zukSmathI gahana, aneka pakSIovaDe zabdAyamAna tathA jenI AsapAsanI bhIMteA paDIne astavyasta thaI gaI hatI evA eka jINu udyAnamAM peThA. tyAM aLasInA phUla jevI kALI tIkSNa talavAra vaDe peAtAnA ghAta karavA mAMDyo, e vakhate tenu e Ayudha devatAvizeSe jamIna upara pADI nAkhyu. * zastrathI mAruM maraNu nathI ' ema vicArIne ghaNAM lAkaDAM bhegAM karIne teNe agnipraveza karyo, parantu agni paNa meTI nadInA dharAnI jema zItaLa thaI gayA. eTale e rIte paNa te na maryA. pachI teNe viSa khAdhuM. te paNu, agni jema sUkA ghAsanI gaMjI khALI nAkhe tema, tenA jaTharAgnie khALI nAkhyuM. vaLI te dhasmila vicAra karavA lAgyA, zastra, agni ke viSabhakSaNathI mAruM maraNu nathI, mATe jhADa uparathI bhraskA mAruM. " pachI teNe jhADa uparathI bhuskA mAryA, paNu rUnA DhagalA upara paDyo hAya tema ene kaMi ijA na thaI. pachI jenuM rUpa dekhAtuM nahAtu evA keAie ene AkAzavANIthI kahyuM, "are! sAhasa na kara, sAhasa na kara ! " A sAMbhaLI dIrgha ni:zvAsa mUkIne 'ahIM paNa mAruM maraNu nathI ' ema cintA ane aphsAsa karatA tyAM besI rahyo, 66 vasantatilakAnI pratijJA smillanI A dazA thai. bIjI bAju, prabhAtakALe prakAzamAna sUrya udaya pAmatAM jeneA mada dUra thayA che evI vasantatilakA mAtAne pUchavA lAgI ke, " he mAtA ! dhrummila kayAM gayA ? " tyAre teNe javAba ApyA ke, " evA purANA dhU'nI kANu tapAsa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmilla-hiMDI [ 43 ] " rAkhe ? huM putri! te kayAM gayA che e huM jANutI nathI. " tenA javAba uparathI vasantatilakAe jANyuM ke, " nakkI, A mATe ja AvA apUrva utsava karyo hAvA joie. jarUra, AmAM mArI mAtAnA ja doSa che. " Ama vicArIne zAkAtura thayelI te vasantatilakAe pratijJA karI ke-- " eso veNIbaMdho kao mae dhaNiyasappaiNNAe / movo ya piNaM, mattUNa ya AvayaMteNa // arthAt atyaMta sAcI pratijJApUrvaka meM A veNI bAMdhI che. kAM te te mAza priyatama cheDaze athavA mArA upara AvatuM mRtyu cheDaze. " A pramANe kahIne jeNe gaMdha, puSpa ane alaMkArAnA tyAga karyo che evI te vasantatilakA mAtra zarIrane TakAvI rAkhavA mATe kevaLa zuddhodakathI snAna karatI divaseA gALavA lAgI. smillanA agaDadatta muni sAthe samAgama bIjI khAjI, dhammila paNa beThA hatA tyAMthI UThIne te jIrNodyAnamAM pharavA mAMDyo. tyAM teNe vipula pAMdaDAvALA, vizALa, gaMbhIra, navI kuMpaLA tathA pallavAvALA, atyaMta ghaTAdAra, phUlanA bhArathI namelA, jene zikharapradeza bhramarAnA guMjAravathI zabdAyamAna hatA evA, tathA jenA pallavarUpI hAtha pavanathI kaMpatA hatA evA sundara azeka vRkSanI nIce beThelA, jinazAsananA sArarUpa parama satya jeNe jANyu' che evA, aneka guNeAvALA, Anadayukta ane sAdhuemAM gaMdhahastI samAna zreSTha evA eka sAdhune joyA. pUrvabhASI e sAdhue mRdu ane madhura vANIthI dhasmillane kahyuM, " dhammila ! ajJAna mANasanI jema sAhasa zA mATe kare che ? " devendrovaDe vAyelA, tapa ane guNeAnA bhaMDArarUpa sAdhune praNAma karIne dhammila kahevA lAgyA ke, " he bhagavan! pUrve dharma nahIM karyAM hAvAne kAraNe huM duHkhI chuM. " sAdhue pUchyuM, " tAre zuM du:kha che ? " dhasmille javAma ApyA, "je pote du:kha pAmyA nathI, je duHkhanA nigraha karavAmAM samartha nathI ane je bIjAnA du:khe du:khI nathI tene du:kha na kahevuM joie. " tyAre sAdhue kahyu, " huM pAte du:kha pAmeleA chuM, du:khanA nigraha karavAne samartha chuM ane ( atyAre tArI sthiti joine ) duHkhI thAuM chuM, mATe tArU du:kha mane kahe. " '' 66 yasmille pUchyuM, " bhagavan ! zuM tamane mArA karatAM paNa vadhAre du:kha paDayuM che ? " sAdhue kahyu, hA. " pachI dhasmille peAtAnI yathAvItI kahI saMbhaLAvI. eTale sAdhue kahyuM, " dhammila ! dhyAnapUrvaka sAMbhaLa me je sukhadu:kha anubhavyAM te tane kahuM chuM-- Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [44] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : agaDadara muninI AtmakathA AnaMda pAmelA loke jyAM sarva prakAranAM sArabhUta dhA pakave che te tathA vidyAvaDe jenI vijJAna-jJAnaviSayaka buddhi keLavAyelI che e avanti nAme janapada che. tyAM amarAvatInA jevI lIlAyukta ujayinI nAme nagarI che. e janapadamAM prajAnA pAlanamAM samartha, jeno koza ane koThArano vaibhava saMpUrNa che e, puSkaLa senA ane vAhanavALo tathA maMtrIo ane sevakavarga jemAM anurakta che evo jitazatru nAme rAjA che. bANa, astra, zastra, rathayuddha ane kustImAM tathA gheDAone keLavavAmAM kuzaLa e tene amogharatha nAme sArathi hato. amegharathanI kula ane rUpamAM megya evI yazomatI nAme patnI che. temane putra huM agaDadatta nAme chuM. mArA devage ane duHkhanI gurutAthI mArA pitA huM bALaka hato tyAre ja maraNa pAmyA. patinA maraNathI duHkha pAmelI ane zeka karatI evI mArI mAtA zuSka koTaravALuM vRkSa jema dAvAnaLathI saLage tema manamAM ja dAjhavA mAMDI. ene e pramANe duHkhI thatI, zarIramAM sukAtI tathA vAraMvAra rotI joIne huM pUchavA lAgyuM, "mAtA ! tuM kema raDe che ?" pachI meM ghaNe Agraha karyo tyAre teNe kahyuM, "pele ameghaprahArI sArathi che. tArA pitA maraNa pAmyA eTale temanuM pada ane vaibhava e ameghaprahArIne maLyAM. je tArA pitA Aje jIvatA hota athavA tuM bANa, astra ane zastravidyAmAM kuzaLa heta to A vaibhava tene maLata nahIM, athavA zuMgATaka (trikoNa mArga), trika (jyAM traNa raratA bhegA thatA hoya evI jagA), ceka, cAcara ane zerIomAM AvI rIte gela karate te pharate nahAta. A pratyakSa duHkha joIne tArA pitAnuM mRtyu yAda karatI evI huM manamAM ne manamAM banyA karUM chuM." meM mAtAne pUchayuM, "mAtA ! bANa, astra ane zastravidyAmAM kuzaLa evo ApaNe koI mitra che?" eTale teNe javAba Ape, "kauzAMbImAM tArA pitAno parama mitra ane sahAdhyAyI daDhaprahArI nAme che. tene ekane ja huM te jANuM chuM." meM kahyuM, "mAtA ! huM daDhaprahArI rathika pAse kauzAMbI jAuM chuM; bANa, astra ane zastravidyAno abhyAsa karIne tyAMthI AvIza." pachI mAtAe ghaNuM umaMgathI mane javAnI rajA ApI. pachI huM tyAMthI nIkaLe ane kauzAMbI gaye. tyAM bANa, astra, zastra tathA rathacaryAnI zikSaNamAM kuzaLa evA AcArya tarIke daDhaprahArI pAse jaIne vinayapUrvaka tene praNAma karyA. teNe mane pUchyuM, "putra ! kyAMthI AvyA che?" eTale meM mArA pitAnA gharanI sarva hakIkata, pitAnuM nAma ane pitAnuM Agamana e badhuM kahyuM. pachI teNe pitA jema putrane AzvAsana Ape tema mane AzvAsana ApyuM, ane kahyuM, "vatsa ! huM mArI badhI vidyA tane barAbara zikhavIza." meM paNa kahyuM, "huM dhanya chuM, ke Ape Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamila-hiMDI [ 45 ] mArA upara anugraha karyo." teNe mane thoDIka dhIraja rAkhavAnuM kIdhuM. pachI sArAM tithi, karaNa, nakSatra ane divasanA muhUrve zakuna-ketukapUrvaka meM bANa ane zastravidyA zIkhavAno AraMbha karyo. zalAkA kADhI, pAMca prakAranI muSTi zIkhe, punAgane jItya, muSTibaMdha zi, lakSyavedhI ane daDhaprahAra karavAnI zaktivALe baLe, chUTAM pheMkavAnAM ane yaMtramAMthI phekavAna ema be prakAranAM bANa ane astramAM niSNAta thaye tathA anya prakAranAM tapatana, chedya, bhedya tathA yaMtravidhAne ne ane mane upadezavAmAM AvelI zastravidhione pAragAmI gayA. agaDadattane zyAmadattA sAthe paricaya pachI eka vAra huM mArA gurunA gharanI vRkSavATikAmAM jaIne abhyAsa karavA lAge. mArA gurunA gharanA paDozanA gharamAM rahetI eka sundara taruNa mane dararoja phaLa tathA pAMdaDAM, puSpa ane puSpanI mALAo pheMkavAvaDe tathA DhephAMo vaDe prahAra karatI hatI. paratu huM gurunA bhayane lIdhe tathA vidyAbhyAsanA lebhane lIdhe, IcchA hovA chatAM, tenA pratye anurAga darzAvato nahote. Ama keTalAka divaso vItI gayA bAda eka vAra huM abhyAsa karatA hatA tyAre e ja vRkSavATikAmAM lAMbAM ane laTakatAM lIlAM ane rAtAM palavALA, kusumanA bhArathI jenI AgalI DALIo namelI hatI evA, bhramara ane madhamAkhanA samUhanA madhura guMjAravathI jenAM keTaro zabdAyamAna hatAM evA rakta azaka-vRkSanI nIce DAbA hAthavaDe eka zAkhAnuM avalaMbana karIne ane eka saheja UMce karele paga vRkSanA thaDa upara mUkIne UbhelI tathA sArabhUta navayauvanamAM rahelI te taruNane meM joI. navA zirISanA sundara puSa samAna raMgavALA ane senAnA kUrma jevA ghATilA pagavALI, atyaMta vizvama( vilAsa)thI cakita kare evAM ane keLanA staMbha jevAM uruyugalavALI, moTI nadInA pulinanA sparza jevI suMvALI jaMghAvALI, phADelA raktazukanA madhya bhAganI lAlimA jevuM atyaMta lAla vastra jeNe paheryuM che evI, hasenA samUha je zabda karatI kaTimekhalAvALI, iSata romarAjivALI, kAma ane ratinA jevAM (athavA kAmavAsanAnI vRddhi karanArAM), urataTanI zobhA vadhAranAra, paraspara saMgharSa thavA chatAM sajajananI maitrInI jema vRddhi pAmatAM tathA jemanI vacce aMtara nathI evAM stanavALI, prazasta lakSaNavALI tathA mayukta bAhulatAvALI, rAtI hatheLIvALA, kamaLa, jemAM ghaNI rekhAo nathI evA, kramapUrvaka goLa tathA ghATIlI AMgaLIo tathA lAla nakhavaDe yukta evA agrahastavALI, ghaNuM lAMbA 1. zastravidyAnA zikSaNanA prAraMbhamAM punAganA vRkSane lagatI koI vidhi haze ? mULamAMnA nirca goorji e zabda jotAM vRkSano artha zakya che. 2. "tapatana" eTale jhADa kApI nAMkhavAM, ke sAme AvatA damanane vRkSanI jema kApI nAMkho te ? bIjo artha vadhAre saMbhavita lAge che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [46]. vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : nahIM evA lAla heThavALI, mayukta, zuddha ane sundara daMtapaMktivALI, rakta kamaLanA patra jevI jIbhavALI, uttama ane unnata nAsikAvALI, pozamAM samAya evI, lAMbI, nIla kamaLanA patra jevI AMkhevALI, saMgata bhUkuTivALI, pAMcamanA caMdrasamAna lalATapaTTavALI tathA kAjaLa ane bhramaronA samUha jevA kALA, mRdu, vizada ane jemAMthI sugaMdha nIkaLe che evA sarva kusumovaDe suvAsita ane bhatA kezapAzavALI, sarve aMga-upAMgamAM prazasta ane avistRSNa rIte darzana karavA lAyaka te sundarIne meM je I. vicAra karyo ke, "zuM A koI A bhavananI devatA haze? ke mAnava strI haze?" pachI meM dhyAnapUrvaka joyuM ke enAM nayana nimenmeSa kare che, ane ethI jANyuM ke A devatA nathI, paNa mAnavI che. pachI meM ene pUchayuM ke, "bhadre ! tuM koNa che? kenI che? ane kayAMthI Ave che?" tyAre teNe smita hAsya vaDe rUpasundara ane zuddha daMtapaMkti batAvatAM ane DAbA paganA aMgUThAthI bhUmi khetaratAM javAba Apyo ke, "Aryaputra ! A pADozanA bhavananA gRhapati yakSadattanI putrI huM zyAmadattA nAme chuM. ghaNe samaya thayA meM tamane abhyAsa karatA joyA che, ane jotAM veMta tame mArA hRdayamAM praveza karyo che. kAmadevanA zaraprahArathI duHkha pAmatA hRdayavALI azaraNa evI huM te samayathI mAMDIne zAti nahIM pAmatI tamAre zaraNe AvI chuM. mArA samAgamanI tame avajJA na karaze. tamArAvaDe avajJA pAmatAM tamArA virahathI duHkhI thaIne huM kSaNamAtra paNu jIvI zakIza nahIM." Ama kahIne te mAre page paDI. meM tene UThADIne kahyuM, sutanu! ema karavAmAM avinaya ane apayaza bane thAya tema che. gurunA ghera rahIne vinayanuM ullaMghana karavuM yegya nathI." eTale eNe mane pharIthI kahyuM, "bhatRdAraka! je strI athavA puruSa kuLamAM athavA zIlamAM kalaMka na Ave tevI rIte varte che te kAmI gaNAtAM nathI." meM kahyuM, "bhale paNa mArA zarIranA ane jIvananA segana ApIne kahuM chuM ke thoDA divasa rAha je. tyAM sudhImAM ujajayinI pAchA javAno upAya huM vicArI rAkhIza." A pramANe ghaNuM sogana ApIne tene samajAvI, eTale te potAne ghera gaI. kAmadevanaDe sosAtA zarIravALo huM paNa tenA e rUpanA atizayane hRdayamAM dhAraNa karato, manamAM tenuM ja citvana karato ane tenA samAgamanA upAya vicArato jema tema karIne divasa gALavA lAge, tathA gurunI lajajAthI mArA anAcArane chupAvate rahevA lAgyuM. pachI jenI vidyA siddha thaI che evo huM eka vAra gurunI anujJA laIne mArI kuzaLatA batAvavA mATe rAjadarabAramAM gaye. tyAM meM talavAra ane DhAlanuM grahaNa, hAthIne khelAvavA, bhramaMta cakra, gatyaMtara gata ItyAdi badhI vidyA yogya rIte batAvI. badhA 1. bhramaMtacakra ane gatyaMtara gata e astravidyA athavA mallavidyAnA keI prakAre haze. paNa atyAre e zabdone artha samajAtuM nathI. anaMtarAyuM pachI mULamAM vADhayayavicArIyaM zabda che te paNa A ja koI prakAra haze, paraMtu tenI te saMskRta chAyA ke aTakaLa artha paNa karavo muzkela che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammilla-hiMDI [ 47 ] 66 prekSakAnuM vismayathI hRdaya harAi gayuM, ane mArA zikSAgruSNeAnI tathA mArA gurunI tee prazaMsA karavA lAgyA. parantu rAjA te AmAM kaMi Azcarya nathI ' ema kahIne jarAya vismaya pAmyA nahIM, paNa teNe mane kahyuM, "ela, tane zuM ApuM? " meM tene vinatI karI, " svAmI ! Apa mane zAkhAzI ApatA nathI, pachI bIjA dAnanuM mAre zuM kAma che ? " tyAre e rAjA kahevA lAgyA ke, " tArI zikSA-vidyAmAM zuM che ? mArI zikSA tu dhyAnapUrvaka sAMbhaLa. Aja nagaramAM siMhalInA putra naMdana ( athavA AnaMda) nAme hateA. " sirio dUyANattI Asa vivattI ya kulagharaviNAso / niggamaNa khAiyAe jA duppaDatappaNA bohI | (arthAt kADhiyA- ta AjJA-azvaneA vadha-gharanA nAza-khAivATe palAyana-paritApa-edhi) Ama kahIne te peAtAnA pUrvabhava kahevA lAgyA. " sAMbhaLa, devAnupriya !~~ jitazatru rAjAnA pUrvabhava Aja kauzAMbI nagarImAM risena nAme rAjA hatA. tene dhAriNI nAme paTarANI hatI. subuddhi nAmane tenA amAtya hateA hatA. e amAtyanI patnInuM nAma siMhalI hatuM. e siMhalInA huM AnaMda nAme putra hatA. azubha karmanA udayathI mane kADha thayeA. e rAgathI pIDA pAmatA tathA mArI jAtanI nindA karatA huM jIvana gALavA lAgyA. pachI eka vAra cavana dezanA adhipatie mekalele kRta A nagaramAM AnyA. rAjakulamAM AvatAM dUtane yeAgya evA bhAre satkArathI tenu svAgata karavAmAM AvyuM. tene eka vAra mArA pitAe paNa peAtAne ghera lai jaine tenA nAma ane vaibhavane cAgya satkAra karyA. rAjA, deza ane kuLanA samAcAra viSe vAtacIta karatA tee beThA. evAmAM huM mArA gharamAM pravezyA te teNe joye, ane mArA pitAne pUchyuM, " A kAnA putra che ? " pitAe javAba ApyA ke, " mAreA che. " te pUchyuM ke, " te| zuM A dezamAM enA roga mATe auSidha nathI ke vaidyo nathI ? " pitAe kahyu, A dezamAM auSadhie paNa che ane vaidyo paNa che, parantu enA maMdabhAgyane lIdhe kAi auSadha lAgu paDatuM nathI ane rAganuM zamana thatuM nathI. " " tA jene navuM yauvana Avyu` hAya evA vacherAnA rudhiramAM ene eka muhUrta besADA " ema kahIne te dUta gayA. 66 mArA pitAe putrasnehathI rAjakulanA eka azva mArIne te jema kahyu tema karyu pachI rAjAe sAMbhaLyuM ke- subuddhi amAtye azva mAryA che. ' eTale rASe bharAyelA rAjAe amArA AkhA gharane mRtyudaMDa kmAnyeA. A sAMbhaLIne khAimAM utarIne nAsatA nAsatA huM. kalAleAnA vAsamAM pahAMce. te kalAla-vAsanA mukhIe mane joyA, ane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : pUchayuM, "tuM koNa che? kyAM jAya che? ane kono putra che?" eTale meM banI hatI te badhI hakIkata kahI. te anukaMpAthI mane pitAne ghera laI gayo ane tyAM mane rAkhe. pitA, mAtA, svajana ane parijananA viyegathI paritApa pAmato huM tyAM rahevA lAgyA. eka vAra IryAsamiti ane bhASAsamitivALA, A leka tathA paralokanA viSayamAM nirapekSa tathA prAsaka bhikSAne IchatA zramaNa te gharamAM pravezyA. gharasvAmIe temane praNAma karyA. meM paNa temane vaMdana karyA, ane dharma pUcha. ahiMsApradhAna dharma temaNe kaho. jinezvarenuM vacana meM jANyuM. meM temanI pAsethI zikSAvrato ane aNuvrata grahaNa karyA. ANuvrata tathA zikSAtrato grahaNa karIne kALadharma pAmele huM A ja nagaramAM jitazatru rAjA thaye. A janmamAM sAdhuone joIne mane jAtismaraNa thayuM. pUrva janmamAM ATalI zikSA-vidyAthI mane A janmamAM rAjyazrI maLI. (pachI tArI alapa phaLavALI zikSAthI mane Azcarya zI rIte thAya?)" e samaye nagara ane janapadanA mANasoe rAjAne vinaMtI karI ke, "devAnupriyanA nagaramAM apUrva khAtara paDe che, koI dravyanI corI kare che, mATe he devAnupriya! A5 nagaranuM saMrakSaNa karo." eTale rAjAe nagararakSakane AjJA ApI, "sAta rAtrinI aMdara cora pakaDAya tema karo."A mArA gamanano avasara che" ema vicArIne pharI vAra rAjAne page paDIne meM vinaMtI karI ke, "je devAnupriya AjJA Ape ane kRpA kare te huM ApanI kRpAthI sAta rAtrinI aMdara corane ApanA caraNamAM hAjara karuM. " mAruM A vacana rAjAe svIkAryuM, ane kahyuM "bhale ema kara." agaDadatte zerane mAryo A pachI harSa pAmele huM rAjAnA caraNamAM praNAma karIne rAjakulamAMthI nIkaLe. zAstromAM maLatA nirdeza uparathI meM jANyuM hatuM ke-durNa puruSo ane cera ghaNuM karIne pAnAgAra (madyanI dukAna), ghatazAlA, kaMdoInI dukAna, pAMDu vastra paheranAra parivrAjakonA maTha (athavA napuMsakonAM nivAsasthAne tathA parivrAjakonA maTho), raktAMbara bhikSuonA koThAo, dAsagRha, ArAma, udyAna, sabhA ane prapAomAM tathA zUnya devakule ane vihAramAM Azraya karIne rahe che. vividha kalAomAM kuzaLa evA te coro tyAM unmattA parivrAjakanAM vividha prakAranAM liMga (cihna) ane veza dhAraNa karIne athavA brAhmaNanuM rUpa laIne vikRta ane beDoLa AkRti dharI bhame che. eTale evAM sthAnenI huM mArA cAra puruSa-jAsUso dvArA tapAsa rakhAvavA mAMDyo. eka vAra upAya karavAmAM kuzaLa evo huM tapAsa karAvIne nIkaLyo. jeNe jIrNa ane melAM vastro paheryA che evo huM eka ja doDIne navAM hariyALAM pallavavALA tathA ghaNuM zAkhAo vaDe zItala eka AMbAnA jhADa nIce beTho ane corane pakaDavAno upAya vicAravA mAMDyo. te ja vakhate vaDe rAtAM raMgelAM vastra dhAraNa karelo, eka kapaDAnuM jeNe uttarAsaMga Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamilla-hiMDI L[ 49] karela che e, sAmyavAdIonI jema kapaDAnA TukaDAthI jeNe keDa bAMdhI che e, jeNe DAbA khabhA AgaLa tridaMDa tathA kamaMDaLa rAkhela che evo, mALAnA maNakA gaNavAmAM vyApRta hAthavALo, tAjAM oLelAM vALa ane dADhIvALo ane moDhethI kaMIka gaNagaNATa karatA eka parivrAjaka te ja AMbAnA jhADanI chAyAmAM AvyuM. ekAnta jagAe tridaMDane rAkhIne eka pallavazAkhA pakaDIne te beTho. dIrgha ane UMcA nAkavALA, jADI nasavaDe vIMTAyelA pagavALA ane snAyubaddha pIMDIo ane lAMbI jaMghAovALA tene meM je. ane joIne mArA hRdayamAM zaMkA thaI ke, "nakkI ceranuM pApakarma sUcavanArAM A cihno jaNAya che, te nakkI A pApakArI cora haze." teNe mane kahyuM, "vatsa! adherya. vaDe saMtapta e tuM koNa che? zA mATe kare che ? kayAMno rahevAsI che ane kayAM jAya che?" pachI tenA hRdayanuM haraNa karavAmAM catura evA meM kahyuM, "bhagavan! huM ujajayinIne vatanI chuM, ane vaibhava kSINa thatAM Amatema rakhaDuM chuM." bIjAone bheLavanArA teNe kahyuM, "putra! tuM DarIza nahIM. huM tane vipula dhana apAvIza." meM kahyuM, "bhagavad ! mArA pitA samAna Ape mArA upara anugraha karyo. " Ama amAro paraspara vArtAlApa thato hato tyAM sAkSI sUrya asta pAmyo, saMdhyA paNa vItI gaI. pachI te parivrAjake tridaMDamAMthI zastra kADhIne keDa bAMdhI. UThIne mane te kahevA lAge, "are ! cAla, nagaramAM jaIe." eTale zaMkAyukta evo huM paNa yuktipUrvaka tenI pAchaLa pAchaLa javA lAgyo. meM dhAryuM ke, "nagaramAM khAtara pADanAra cera te nakkI A ja haze." pachI ame nagaramAM peThA. tyAM UMcI najara karIe tyAre joI zakAya evuM tathA puNyavizeSanI zrIne sUcavanAruM koInuM bhavana hatuM. jenA mukhamAM ArA che evA hathiyAravaDe e makAnamAM sahelAIthI khodI zakAya evA bhAgamAM teNe khodavA mAMDyuM. zrIvatsanA AkAranuM khAtara pADIne jeNe mArI zaMkAne prabaLa karI che e te aMdara peThe. aneka prakArane mAla bharelI peTIo teNe aMdarathI ANI; ane mane te saMpIne tyAMthI gaye. eTale meM vicAryuM ke, "rakhene A mAro ja vinAza na kare, mATe Ane TheTha sudhI pIcho pakaDavo joIe." eTalAmAM te yakSanA devaLamAMthI potAnA sAthIdAra daridrapuruSone laIne AvyuM. pelI peTIo e puruSane teNe upaDAvI, ane ame nagaranI bahAra nIkaLyA. pachI e cAre mane kahyuM, "putra! A jIrNodyAnamAM theDIvAra UMdhI laIe; jyAre rAta gaLaze tyAre ahIMthI jaIzuM." meM kahyuM, "bhale ema karIe." pachI ame jIrNodyAnamAM eka bAjue gayA. tyAM pelA puruSoe peTIo mUkI ane teo UMdhI gayA. paNa pele cera ane huM te pathArI pAtharIne beThuM cheTuM UMghavAno DoLa karatA jAgatA ja rahyA. pachI huM tyAMthI sperapaNe UThIne vRkSanI pAchaLa chupAI gaye. dayAhIna hRdayavALa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ane chupA ghA karanArA pelA cAre pelA puruSAne UMghI gayelA jANIne temane mArI nAkhyA. pachI te mArI jagAe Avye paNa raktasjIda latAonI banAvelI mArI pathArImAM mane nahIM jotAM te mArI zeAdha karavA mAMDyo. eTalAmAM vRkSAnI ghaTAthI jenuM zarIra DhaMkAyeluM che evA meM doDIne, tenI najara cukAvIne, mArA upara humalA karavA AvatA hatA tyAM ja, tenA khabhA upara talavAranA prahAra karyA, jabbara vAthI jenu aM zarIra kapAi gayu che eve jamIna upara paDyA. mUrchA vaLatAM teNe mane kahyuM, " vatsa ! A mArI talavAra che, te laine tuM smazAnanA chevADAnA bhAgamAM jA. tyAM jaIne zAntigRha( zAntikarma karavAnuM sthAna )nI bhIMta AgaLa avAja karaje. tyAM bhoMyarAmAM mArI mhena rahe che, tene A talavAra Apaje. te tArI patnI thaze ane tuM mArA sarva dravyane tathA te lAMcarAnA svAmI thaiza. gADha prahArane lIdhe mArA jIvananI teA have AzA nathI." pachI huM talavAra laIne smazAnanI najadIkamAM AvelA zAntigRha pAse gayA. tyAM meM zabda karyo, eTale te bhavanamAMthI vanadevatA jevA darzanIya rUpavALI bhavanavAsI sundarI nIkaLI. teNe mane pUchyuM, " tame kayAMthI AvA che ? " eTale meM tene talavAra ApI. viSAdayukta vacana ane hRdayavALI tathA peAtAnA zAka chupAvatI te mane saMbhramapUrvaka zAntigRhamAM lai gaI ane Asana ApyuM. khUba vizvAsa paDyA hAya evuM vana batAvavAmAM kuzaLa evA huM zaMkApUrvaka tenuM citra avaleAkavA mAMDyA. krUra hRdayavALI te mArA mATe zayyA taiyAra karavA mAMDI ane mane kahyu, " ahIM ArAma lye. " pachI nidrA levAnA DhoMga karIne huM tyAM gayA. enu dhyAna anyatra hatu eve vakhate tyAMthI UThI anya sthaLe jai chupAine Ubhe rahyo. pachI te zayyA upara pahelAMthI ja taiyAra karI rAkhelA yaMtramAMthI teNe zilA pADI ane palaMganA curA thai gayA. saMtuSTa thayelI te paNa melI, hAza! mArA bhAinA ghAtakane meM mAryA ! " eTale deADIne tenA ceTale pakaDIne huM melyA, " dAsI ! kahe, kANu mane mAranAra che ? " Ama kahetAM 'huM tamArI zaraNAgata chuM' ema kahIne te mArA page paDI. strIone svAbhAvika evA bhayathI virtuLa tene meM AzvAsana ApyuM ke 'DarIza nahIM". pachI tene laIne huM darakhAramAM gayA ane tyAM rAjAne banelI badhI hakIkata kahI. te cAranA mRta zarIrane paNa rAjAe mekalelA nagarajanAe joyuM. enI vhenane rAjakulamAM dAkhala karavAmAM AvI. leAkeAnu cerAyeluM dravya temane pAchuM apAvavAmAM AvyuM. pachI rAjAe ane prajAe mArA satkAra karyo. A pramANe pUjA-satkArathI jene vaibhava maLyA che tathA jene mATe jayazabda thAya che evA huM e nagaramAM rahevA lAgyA. agaDadattanuM zyAmadattAnI sAthe svadezagamana zyAmadattAnI aMgasevikA tathA sphUrtI sagamikA nAmanI yuvAna cheAkarI hatI. te Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila- hiMDI [ i ] ekavAra mArI pAse AvIne kahevA lAgI, " A putra ! kAmadevanAM khANuthI jenu zarIra du:khI thayu che. evI zyAmadattAnA zarIranuM navA sa@ganA zramasalilathI Apa AzvAsana karA. vadhAre zuM kahevu? jemAM icchArUpI mahAna kalleAla che ane AzArUpI aneka taraMgA che evA kAmasamudramAM DumatI te zyAmadattAne samAgamadrArA pAra utAranAra vahANu Apa thAo, e azaraNanuM zaraNu thAe. " pachI tenA hAtha pakaDIne meM kahyu, " sutanu ! huM svadeza javAne mATe taiyAra chuM ema zyAmadattAne kahe. " pachI te gai ane zyAmadattA AvI. tene joine, varSAkALamAM prakrutRita thayelA kabavRkSanI jema mAruM zarIra atyaMta rAmAMcita thayu. enA vismayakAraka rUpanA darzanathI madanazaravaDe mAruM hRdaya satasa thatAM meM ene gADha AliMgana ApyuM. anaMganA zaravarDa seAsAyelA zarIravALI te paNu pANInA dvahanI jema mArAM aMga-aMgamAM pravezI. sUryanA tApathI tapelI vasuMdharA jevI te zyAmadattAne AzvAsana ApatAM ane tenuM vismayajanaka rUpa jotAM mane tRpti na thai. A pramANe zyAmadattAne AzvAsana ApIne DhaDha aMdha ane dharIvALA, uttama lakSaNayukta gheADA joDalA, gamana mATe ceAgya, sarva sAdhanA ane hathiyArothI sajja evA teNe ApelA ratha laIne huM... AvyA. huM ane zyAmadattA ratha upara beThAM. pachI mArA maLanA darpa nahIM sahana karI zaktA, ane leAkeAnI kIrttimAM chidra pADavA IcchatA meM mAruM nAma prakaTa karIne ghASa karyo, " he devAnupriyA ! je navI mAtAnuM dUdha pIvA icchatA hoya te mArI AgaLa AveA. A huM agaDadatta zyAmadattAne laIne jAuM chuM. " Ama kahIne aneka prakAranuM dravyarUpI bhAthu jeNe lIdhu che evA huM ujjayinI tarapha cAlyeA. pachI ame nagaranI bahAra nIkaLyAM. meM krizAdevatAone praNAma karyA, gheADA hAMkyA ane gheADAonA vega ane rathanA haLavApaNAne lIdhe ame dUra paheAMcI gayAM. tyAM gheADAone vizrAma ApavA mATe ekAnte zItaLa jaLAzayanI pAse gheADAne cheDyA, ane zarIranA pASaNa mATe tathA zyAmadattAnuM mana rAkhavA mATe meM thADuM khAdhuM, zyAmadattAe paNu, pAte baMdhujanAnA viyeAgathI du:khI hRdayavALI hovA chatAM, mArA pratyenA anurAgathI zAkane chUpAvIne kaIka AhAra karyAM. A pramANe ame pravAsa karavA lAgyAM. Ama karatAM ame vatsa janapadanA sarahadanA gAme pahAMcyAM. e gAmanI najadIka jaLAzayanI pAse gheADAone khAMdhIne carAvatAM ame beThAM. eTalAmAM gAmanI pAse ame meTA janasamUhane joyeA. temAMthI e mANasA mArI pAse AvIne pUchavA lAgyA, " bhAi, susvAgata ! tame kayAMthI AvyA che ? ane kAM jAo che ? " meM kahyuM, " kauzAMkhIthI AvuM chu. ane ujjayinI jAuM chuM. " eTale teo melyA, " tA Apa kRpA karI te ApaNe sAthe ja ujjiyanI jaIe. " me kahyu, " cAle!. " eTale pharI pAchA teo khelyA, " bhAi, sAMbhaLeA; ahIM mArgamAM hAthI mAre che, sRSTiviSTa sarpa che, bhayaMkara vAgha che ane peAtAnA sahAyakA sahita ana Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : nAme cerasenApati sArthone lUMTI le che; mATe zI rIte javuM?" kahyuM, "huM kahuM tema cAle; mane kaI jAtano bhaya nathI." meM Ama javAba ApatAM "ApanI AjJA yogya che" ema kahIne teo gayA. temaNe pelA sArthanA mANasone badhuM kahyuM. "barAbara che" ema kahIne teo badhA javAne mATe taiyAra thayA. evAmAM hAthamAM tridaMDa ane kamaMDaLa laIne eka parivrAjaka e puruSa pAse AvIne kahevA lAgyo, "putra ! tamAre kyAM javuM che?" teoe javAba Ape, ujajayinI." eTale parivrAjake kahyuM, "huM paNa tamArI sAthe ujAjayinI AvIza." teoe kahyuM, "bhale, tamArI kRpA thaI, cAlo." pachI sArthanA eka AgevAna puruSane bAjue laI jaIne te kahevA lAgyo, "putra ! mane eka sAdhue devanA dhUpa mATe pacIsa dInAra ApyA che," ema kahIne dhUrtatApUrvaka beTA dInAra tene batAvyA. eTale te sArthane AgevAna bolyo, "bhagavan! bahIze nahIM. amArI pAse ghaNA dInAra che. je amAruM thaze te tamAruM thaze." pachI saMtoSa pAmelo te parivrAjaka tene AzISa ApIne mArI pAse AvyA, ane mane badhuM kahyuM. eTale meM vicAra karyo ke, "AnI sAthe javuM ThIka nathI. nakkI A parivrAjaka cora che, mATe yatnapUrvaka ane pramAda karyo sivAya rahevuM joIe." Ama vicAra karatAM bAkIno divasa meM gAje. agaDadattane aTavImAM praveza pachI sUrya asta pAmavAnA samaye ghoDAone pANI pAIne meM ratha joDyo. zyAmadattA paNa zarIrazauca Adi kRtya karIne rathamAM beThI. meM vegathI gheDA preryA. e samaye meM paNa vanadevatAne praNAma karyA, ratha upara beThe, lagAma pakaDI, ghoDAo hAMkayA ane ratha cAlyo. sArthanA mANaso paNa ghaNuM bhAthuM laIne pelA parivrAjakanI sAthe mArA rathanI sAthosAtha cAlavA lAgyA. ema karatAM e janapada vaTAvIne ame aTavImAM pravezyA ane a5 sukhavALA paDAvomAM vasatA AgaLa cAlavA lAgyA. aneka prakAranAM vRkSa ane latAothI jenA kinArAnI vanarAji DhaMkAyelI che evI eka pahADI nadI pAse ame pahoMcyA. ratha sArI rIte cAlI zake evI bhUmi upara meM ratha choDyo. pelA sArthanA mANasoe paNa pitApitAnI IcchAnusAra vRkSanI chAyAmAM paDAva nAkhe. pachI pele parivrAjaka temane kahevA lAgyo, "putra ! Aja huM tamArA badhAnI paroNAgata karuM. A aTavImAM eka gokula che. tyAM meM ujajayinI AvatAM ane prayAga jatAM cAturmAsa karyo hato. tyAMnA govALiyAo mArA paricita che. tyAM huM jAuM chuM, mATe Aje tamAre keIe rasoI karavAnI nathI." Ama kahIne te gayo. pachI madhyAhakALe viSamizrita khIra, dahI ane dUdhanAM mATalAM bharIne te AvyA ane sArthanA mANasane kahyuM, "putra ! Ava, devanA prasAdarUpa AhArapANI vApare." pachI te lokee Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hi DI [ 53 ] ,, C mArI pAse eka mANusa mAkalyA ke, " bhAi! AvA, tame paNa khAo. " meM kahyuM ke, " mAruM mAthuM du:khe che. paNa mAruM mAne te tame paNa A AhAra na khAze; Ama kahIne meM ene vAryAM. teNe jaine pelA mANaseAne tathA parivrAjakane kahyuM, eTale te parivrAjaka mArI pAse AvIne khelyA, " devAnupriya ! AvA, tame paNa devanuM zeSa khAe. " me' temane kahyuM, " vadhAre khArAka mArAthI jIravAya ema nathI. " pachI te ritrAjaka A tA mahAduSTa che ' ema vicArIne gayA; ane sukhapUrvaka beThelA sAnA mANasAne pAte jAte ja keDa bAMdhIne pIrasavA lAgyA; pelA leAkeA paNa ajJAnane lIdhe viSamizrita AhAra zaiAkhathI khAvA lAgyA. eTalAmAM sUrya asta pAmyA, ane pelA mANasA paNa jhera zarIramAM vyApI jatAM acetana thaine paDyA. parivrAjaka peAtAnA tridaMDanA lAkaDAmAMthI talavAra kADhIne te badhAnAM mAthAM kApI nAkhI talavAra sAthe doDatA mArI pAse AvyeA. mArA khabhA upara teNe talavAranA ghA karyAM te DhAlavaDe cUkAvIne majabUta mUThavALA khaDgavaDe me' tenA upara ghA karyo, jethI tenA mantra sAthaLa kapAI jatAM te dharatI upara paDyo. .. pachI te khelyA, " putra ! huM dhanapUjaka nAmanA cAra chuM. A pahelAM mane tArA sivAya bIjI keAI chetarI zakayuM nathI. sAce ja mAtAe tane ekalAne ja jaNyA che. " phrI pAchA te kahevA lAgyuM, " vatsa ! A parvatanA pazcima pradezamAM e nadInA madhyabhAgamAM eka mATI zilA che. tyAM bheAMyaruM che. tyAM meM ghaNuM dhana rAkhelu che. jA, e dhana tuM le. mArA agnisaMskAra tuM karaje. " ema kahIne te maraNa pAmyA. pachI meM lAkaDAM bhegAM karIne tene agnisaMskAra karyA. pachI hAthapaga dhoine ratha joDIne nIkaLyA. meM vicAryuM, " dhananuM... mAre zuM kAma che ? ' (Ama vicArIne tenA bhaDAra levA gayA nahIM). A pachI me' gheADAone mArga upara lIdhA ane zyAmadattAnI sAthe pravAsa karavA lAgyo. ema karatAM ame aneka prakAranAM vRkSAthI gahana, vela ane lattAenAM zukSmAthI yukta, parvatanI guphAemAMthI vahetA jharaNAMovALI, atyaMta bhayaMkara, cImarInA bhayAnaka zabdethI nyAsa, kAika sthaLe vAgha ane rIMchanA ghurakATathI zabdAyamAna, vAMdarAonI cIseAthI yukta, aneka prakAranA jaMgalI avAjothI kAnane trAsadAyaka, bhillAe trAsa pamADelA vanahastIenA cItkArathI bharelI, tathA kAika sthaLe hAthIevaDe 'maDamaDa' avAja sAthe bhaMgAtA salakIvanavALI bhayAnaka aTavImAM ame AvyAM. tyAM keTaleka sthaLe DhALAyela leTa, cAkhA, aDada tathA ghInA ghaDA, Amatema paDelI khAMDaNIe, kANAM telanAM kullAM tathA astavyasta paDelAM aneka prakAranAM chatrA ane pagarakhAMe joine me vicAra karyo ke, " nakkI, hAthInA ghAra bhayathI trAselA sAnA leAkeAnA palAyananAM A cihno che. '' A badhu jotAM jotAM ame tenI bAjumAM thaIne aTavImAM AgaLa cAlyAM. eTalAmAM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa: yUthathI chUTA paDelA, ekalA, lAMbA vALavALA, mArganI bAjumAM UbhelA vanahatIne meM je. zyAmadattA ene joIne bhaya pAmI. zyAmadattAne meM AzvAsana ApIne kahyuM, "ApaNuM rathanA avAja pratye kAna mAMDIne roSa pAmele tathA ati ugratAthI deDavAnI IcachAthI bhUmi upara mUkelA jaghanabhAgane kAraNe jANe cUMTI gayela hoya evo A hAthI dekhAya che." pachI te pitAnI sUMDhane agrabhAga vIMjhIne, AMkhe phADIne, bhayaMkara cIsa pADIne, sUMDha jamIna upara pachADIne mane mArI nAkhavA mATe jorathI do . te deDatA hAthIne kuMbhasthaLa upara meM zIghratAthI ane capaLatAthI traNa bANa mAryo. e bANanA gADha prahArathI duHkha pAmatA zarIravALo te cIsa pADIne jhADanI DALIo bhAMgI nAkhata tyAMthI nATho. bhaya dUra thatAM spAmadattAe pUchayuM, "zuM te hAthI nAsI gaye?" meM kahyuM, "sutanu! hA, nAsI gaye." pachI ame AgaLa cAlyAM, ane thoDeka dUra gayAM tyAM luhAranI dhamadhamatI bhaThThInA je avAja sAMbhaLe. mArA hRdayamAM zaMkA thaI ke "nakko ahIM sarpa haze." tyAM te mArgamAM ja sAme rahelA, kAjaLanA DhagalA jevI kAntivALA, lapalapATa karatI be jIbhavALA, utkaTa, skuTa, vikaTa, kuTila, karkaza ane vikRta phaTATopa karavAmAM kuzaLa tathA jeNe trIjA bhAganuM zarIra UMcuM karyuM che evA moTI phaNAvALA nAgane ame joye. spAmadattA bhaya pAmI, paNa meM tene dhIraja ApI. gheDA ane rathanA zabdathI roSa pAmele nAga do. e deze tyAM to paheLA yaMtramAMthI chaDelA ardhacaMdra bANathI tenuM mAthuM phaNAsahita kApIne meM dharatI upara pADyuM. ene A pramANe parakamAM paNa banAvIne ame AgaLa cAlyAM. eTalAmAM sAme ja aparizrAta yamadevanA jevA duHkhakAraka, lAMbI kesarAvALA, lAMbA ane UchaLatA pUMchaDAvALA, raktakamaLanA patranA samUha jevI jIbha halAvatA, kuTila ane tINa dADhavALA, UMcA karelA lAMbA pUMchaDAvALA, atibhISaNa vAghane ame joye. pUrve jeNe bhaya je nathI evI, hInelI, jenAM sarve aMge tharathara kaMpe che evI tathA udvigna cittavALI zyAmadattA te bhayaMkara vAghane Tagara Tagara joI rahI. meM tene kahyuM, sundari! DarIza nahI." te vAgha kUdato mArI tarapha deDyo. te doDatuM hatuM tyAM ja kaNeranA patranA samUha jevAM lAla phaLAMvALAM pAMca bANa meM tenA memAM choDyAM. e bANane gADha prahAra lAgatAM te nAsI gayo. pharI pAchuM, ame jotAM hatAM tyAM ja aneka prakAranAM zastro ane bakhtarathI saMkula, harSanI cIcIrIo karatuM, ane vividha prakAranAM hathiyAra temaja bakhtare dhAraNa kareluM eka kaTaka AvI pahoMcyuM. meM vicAryuM ke, "amane lUMTavA mATe cere ahIM AvatA 1. vAdhane kezavALI hotI nathI, eTale A varNananI susaMgati nathI. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamila-hiMDI [ 55 ] lAge che." aneka prakAranA veza dhAraNa karelA te cerane joIne jenuM AkhuM zarIra kaMpI UThayuM che evI spAmadattA mane bAjhI paDI. meM kahyuM, "viSAda na kara, jenuM muhUrta mAtramAM te A badhA ja corone yamagRhamAM laI jAuM chuM." svabhAvathI ja je bhIru che evI te zyAmadattAne mArA vacanathI kaMIka dhIraja AvI. mane core cAre taraphathI gherI vaLyA. meM paNa astra ane zastranI nipuNatA ane cAturyathI ane bANanA prahArathI temane trAsa pamADatAM teo mera nAsavA lAgyA. pachI vyAyAmathI kaThina gAtravALe, dhanuSya kheMcavAthI dIrdha banelA bAhavALo ajuna nAmane temano senApati e nAsatA corone dhIraja Apato, rathayuddha thaI zake evI bhUmi upara kavaca paherIne Ubho rahyo. meM paNa ghaDAone thAbaDIne tathA sarva AyudhothI mArI jAtane sajaja karIne tenI tarapha ratha calAvyuM. teNe paNa mArI tarapha ratha vALyo. pachI bANonA samUhanI paraMparAthI ekabIjAnuM chidra zodhatA ame yuddha karavA lAgyA. kaI prakArano lAga nahIM phAvatAM meM vicAryuM ke, "A cera samartha che; ene parAjaya thaI zake ema nathI. rathayuddhamAM kuzaLa evA tene bIjI koI rIte chetarI zakAya ema paNa nathI. arthazAstramAM kahyuM che ke - pitAnA vadhatA jatA zatrune mAyAthI ane zastrathI haNave." to ahIM e vastu gya che ke sarva alaMkArothI vibhUSita A zyAmadattA pitAnuM adhovastra zithila rAkhIne-ardhanagnAvasthAmAM rathanI AgaLanI beThaka upara bese. enuM rUpa joIne A coranI najara AkarSAya e vakhate corane mAre mAre "--Ama nakakI karIne meM zyAmadattAne rathanI AgaLa beThaka upara besADI. tenA rUpa, yauvana ane vilAsathI vimita hadayavALA arjunanI daSTi tyAM eMTI. e vakhate tene bedhyAna najaravALe jANIne nIla kamaLa jevA ArAmukha bAvaDe meM tenI chAtImAM prahAra karyo. tyAre rathamAMthI UtarIne te be - "nAduM vALa phaLo, phulo ni vALa mAkakSA. jo bhaMDaNe payatto mahilANa muhaM paloemi / / arthAt huM tArA bANathI nahIM, paNa kAmadevanA bANathI maraNa pAmuM chuM, kAraNa ke yuddha cAlatuM hatuM tyAre huM strInuM mukha jato rahyo. " A pramANe balIne te maraNa pApe. pachI potAnA senApatine maraNa pAmelo joIne jemanAM hathiyAro ane akhtara astavyasta thayAM che evA tenA sahAyaka cora paNa nAsI gayA. agaDadattanuM guhAgamana. A pramANe chatAyelA zatru arjunane haNIne tathA zyAmadattAne AzvAsana ApIne 1. "vasudeva-hiMDI" racAi e jamAnAmAM prAkRtamAM keI " arthazAstra" haze, ema A avataraNa uparathI anumAna thAya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - nA [ pa ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : huM ujathinI tarapha cAle. anukrame cAlatAM ujajayinI pahoMce, ane mAtAnA gharamAM pravezyA. putravatsala mAtA mAruM Agamana sAMbhaLIne mArI sAme deDI AvI. huM rathamAMthI Utaryo, eTale AnaMdanAM azru sAratI teNe mane AliMgana ApyuM ane mAruM mastaka sUdhyuM. zyAmadattA paNa rathamAMthI UtarIne mAtAne page paDI. AnaMdita hRdayavALI mAtAe tene paNa AliMgana karyuM, avidhavA-maMgalathI tenuM abhinaMdana karyuM, ane gharamAM praveza karAvya. svajane, mitra ane baMdhuo paNa kuzaLa pUchavA mATe AvyA, temane ame vaibhava anusAra satkAra karyo. nekare ghaDA tathA rathane yogya sthAne laI gayA tathA ghoDAne mAlIsa karyuM. badhuM dravya, Ayudha, zastro tathA sAdhane paNa gharamAM lAvavAmAM AvyAM. pachI bIje divase snAna karyA bAda jamIne tathA alaMkAro paherIne rAjAne maLavA mATe huM rAjakulamAM gayA. pratihAre rAjAne mArA AgamananA khabara AkhyA. bAda huM aMdara pravezyA. rAjAne meM je ane praNAma karyA, "huM amukane (rAjAnA bhUtapUrva sArathine) putra chuM" ema meM kahyuM. eTale sateSa pAmelA rAjAe mArA pitAnuM badhuM kAma mane saMpyuM ane bamaNe zirapAva Ape. AvI rIte rAjAne satkAra pAmela huM ghera gaye, ane mAtAnI sevAmAM parAyaNa rahete zyAmadattAnI sAthe samaya gALavA lAge. eka vAra rAjAe nagara UjANInI AjJA karI. rAjA pite paNa udyAnayAtrA mATe nIkaLyA. prajAjane paNa potAnA vaibhava, riddhi ane satkArathI ekabIjAnI sarasAI karatA ane pitAne vaibhava ane rUpa batAvatA nIkaLyA. huM paNa mArA mitra ane svajananI sAthe mArA vaibhavanI sUcaka evI riddhipUrvaka zyAmadattAne laIne udyAnamAM gayA. tyAM aneka prakAranAM khAdya, paya, gIta, vAditra temaja hAsyaravathI zabdAyamAna udyAnamAM loko temaja ame prItisukha anubhavavA lAgyA. A pramANe yatheccha sukha anubhavIne pAchalA pahere nagarajane parijana sahita pAchA nagaramAM javA nIkaLyA. ame paNa nagara tarapha javAne taiyAra thayA e vakhate atimuktaka latAnA hIMcaLA upara hIMcatI zyAmadattAne kAke dara sape (eka prakAranA jherI sApa) daMza karyo. eTale potAnA hAtha vIMjhatI tathA "Aryaputra ! mAruM rakSaNa kare, huM duHkha pAmuM chuM" ema bolatI te deDIne mArA khoLAmAM paDI. eTale saMbrAnta hRdayavALA meM tene "DarIza nahIM" ema kahyuM, ane AliMgana ApyuM. zarIramAM viSa vyApI jatAM zyAmadattA ghaDI vAramAM acetana thaI gaI. e joIne huM paNa jANe prANa nIkaLI gayA heya tema mUccha pAme. pachI mUrchA vaLatAM khUba vilApa karavA lAge. evAmAM sUrya asta pAmyA. parijanone meM ghera mAtAnI pAse mokalyAM. zekapUrNa hRdayavALo huM zyAmadattAne udyAnanA devakulanA bAraNA AgaLa laI jaIne "hA zyAmadattA! aneka saMkaTamAM mArI sahAyaka ! mane tyajIne kema jAya che?" ema vilApa karate beThe. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [ 17 ] ardharAtrinA samaye devage tyAM thaIne jatA vidyAdhara-yugalane amArA pratye anukaMpA thaI. yugala AkAzamAMthI nIce UtaryuM. teoe mane pUchayuM, "A zAthI maraNa pAmI che?" meM kahyuM ke, "sape daMza karyo che." pachI sAnukaMpa vidyAdhare "zA mATe sUI rahI che?" ema bolatAM zyAmadattAne sparza karyo, eTale te UbhI thaI. meM paNa te vidyAdharane praNAma karyA ane AkAzamAge UDatAM kSaNavAramAM te adazya thaye. ame paNa devakula pAse gayAM. meM spAmadattAne kahyuM, " tuM DarIza nahIM; zeDIka vAra besa, tyAM sudhImAM huM samazAnamAMthI agni lAvuM." pachI huM agni laIne AvyA. te vakhate devakulamAM meM prakAza je. AthI zyAmadattAne meM pUchyuM ke, "A zene prakAza che?" teNe javAba Ape ke, "tamArA hAthamAM rahelA agnino prakAza devakulamAM paDelo jaNAya che. " pachI meM kahyuM, "tuM talavAra pakaDa, eTale huM devatA saLagAvuM." teNe talavAra pakaDI, eTale huM agni saLagAvavA mAMDyo. evAmAM talavAra mArI AgaLa paDI. eTale meM pUchyuM, "A zuM?" teNe javAba Ape ke, "mane gabharATa thaye, ethI hAthamAMthI talavAra paDI gaI. " pachI devatA saLagAvIne ame devakulamAM pravezyAM ane tyAM rahyAM. A pramANe rAtri pasAra thaI ane nirmaLa prabhAta thayuM. pachI prabhAte mitra, bAMdhava, svajana ane parijana "spAmadattA sAjI thaI " e sAMbhaLIne AnaMda pAmyAM. harSa pAmelAM ame paNa devakulamAMthI ghera AvyAM. zyAmadattA sahita mane joIne mAtA khUba rAjI thaI. zyAmadattAnI sAthe viSayasukha anubhavato huM rahevA lAgyA. pachI eka vAra rAjAe mane AjJA ApI ke, "dazapuramAM amitradamana rAjA pAse dUta tarIke jA." A AjJA mAthe caDAvIne huM mArA parivAranI sAthe dazapura gaye, nagaramAM pravezyA ane pratihAre mArA AgamananI khabara ApatAM rAjAnI pAse gaye. rAjAne huM maLe, praNAma karIne mane maLelI sUcanA anusAra vinaMtI karI tathA najarANuM dharyA. mane mukAma ApavAmAM Ave tathA mAre satkAra karavAmAM AvyuM. e rIte huM rahevA lAgyA. tyAM eka vAra madhyAhnakALe zAstramAM upadezelI vidhi pramANe, trasaprANu ane bIjarahita mArga upara yugAntaradaSTi (gADAnA ghUsarA jeTalI-sADA traNa DagalAM) rAkhIne cAlatA tathA tapathI kRza banelA be sAdhuo mAre tyAM bhikSA levA mATe AvyA, ane sAdhune pradezamAM UbhA rahyA. meM temane praNAma karIne tatkALa hAjara hatA te sAdhune yogya prAsuka AhAra vaherAvyuM, eTale teo tyAMthI gayA. pachI pharI pAchA bIjA be sAdhuo AvyA. temane bhikSA ApI, eTale teo paNa gayA. muhUrta rahIne trIjA be sAdhue AvyA. eTale meM vicAra karyo ke, "zuM A loko mArga Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 58 ] vasudeva-hi DI : : prathama khaMDa : bhUlI gayA haze ? ke AchI bhikSA maLavAthI ke ghara meATu' hAvAthI bhrama thai javAne lIdhe pharI pharI A sAdhue ahIM Ave che ? " meM bhikSA ApIne temane pUchyuM, " bhagavan! kAM vaseA che ? " " udyAnamAM vasIe chIe " ema kahIne tee gayA. huM paNa gheADI vAramAM AhArapANI ane Avazyaka kriyAe patAvIne hakIkata jANavAne mATe ekale ja udyAnamAM gayA. tyAM meM tapathI sUryanI jema dIpatA te sAdhuone joyA. temanI pAse jaine meM praNAma karyAM, ane temanA caraNamAM beThA. meM temane pUchyuM, " bhagavan ! ApanA kA dharma ? " eTale ahiMsA jevu lakSaNa che tathA gupti jenuM mULa che evA sAdhudharma ane zrAvakadharma temaNe saMkSepamAM kahyo. kAnarUpI aMjalithI jANe amRta pItA hAu" te pramANe temanI vANInuM zravaNu karIne vismaya pAmelA meM pUchyuM, " bhagavan ! Apa kayAMnA che ? zAthI dIkSA lIdhI ? eka sarakhA ja rUpavALA tame badhA navayauvanamAM rahelA jaNAe che. tamArA darzanathI mane ghaNuM Azcarya thayuM che. " tyAre e sAdhue paikI meATAe kahyuM, gee zrAvaka ! dhyAnapUrvaka sAMbhaLa~~ daDhadhama Adi cha munienA vRttAnta vindhyAcaLanI pAse amRtasundarA nAme cArapallI (cArAnu gAma ) che. aneka pallIomAM jenA pratApa suvikhyAta che eve tyAM arjuna nAme cAra-senApati hateA. aneka yuddhomAM jeNe vijaya meLavyeA che evA te pallIvAsIonu pAlana karatA rahetA hatA. besIne aTavImAMthI pasAra paNa thayuddhamAM kuzaLa e bhAI thatA hatA. bhAInA strIone tiraskAra pAmatA eka vAra kAI eka taruNa eka taruNInI sAthe rathamAM thatA hatA. e taruNu upara cAra-senApatie humalA karyA, taruNe tene mArI nAkhyA. e cAra-senApati amArA mATe zeAkathI saMtApa pAmelA hRdayavALA ane vizeSa tA amArI ame te rathanA mArgane anusaratA amArA bhAinA ghAtakane mAravA mATe ujjayinI gayA. ' A e ja che' e pramANe nakko karIne tenAM chidro tapAsatA tenA upara AkramaNane lAga zodhatA ame tenI pAchaLa pAchaLa pharavA lAgyA. eka vAra amArA bhAine mAranAra te taruNu udyAnayAtrAmAM gayA. eTale ame vicAra karyuM ke, ' Ane ahIM chUpI rIte mAravA.' ame paNa udyAnamAM gayA. tyAM ame amArA nAnA bhAIne tenA ghAtaka tarIke niyukta karyA ane ame ekAntamAM chUpAi rahyA. pachI badhAM leAkA cAlyAM gayAM te vakhate tenI patnIne sarpe daMza karyo ane te maraNa pAmI. teNe pAtAnAM badhAM mANasAne tyAMthI ghera meAkalyAM, ane peAtAnI patnIne devakulanA dvAra pAse lai jaine ekalA vilApa karatA beThA. tene mAravAnA nizcaya karI, amAreA nAnA bhAi dIvAnA samudgaka ( saMpuTa ) hAthamAM laine te devakulamAM pahelAMthI pesI rahelA hatA. pachI tyAMthI pasAra thatA vidyAdhare dayAthI pelA taruNunI patnIne jIvADI, eTale te UbhI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammilla-hiMDI [ 18 ] thaI. pachI te taruNa te taruNIne devakulamAM rAkhIne agni levAne mATe gayA. e vakhate amArA bhAIe dIvAno samudgaka UghADyo; ane te strIne kahyuM, "huM tArA patine mArI nAkhI tene upADI jaIza. je A rahasya tuM belI daIza to tane paNa mArI nAkhIza." te strIe kahyuM ke, "huM jAte ja ene mArI nAkhIza." eTale amArA bhAIe tene pUchayuM, "tuM kevI rIte mArIza?" teNe javAba Apyo, "e agni laIne Avaze, ane mArA hAthamAM talavAra ApIne devatA saLagAvaze te vakhate enuM mAthuM kApI nAkhIza." mArA bhAIe paNa A vastu mAnya rAkhI. pele yuvaka paNa agni laIne Avyo ane teNe pUchayuM, "devakulamAM A prakAza no hato?" eTale strIe javAba Ape, "tamArA hAthamAM rahelA agnine e prakAza haze." pachI yuvake kahyuM, "tuM A talavAra pakaDa, eTale huM devatA saLagAvuM." eTale teNe talavAra pakaDI ane yuvaka devatA saLagAvavA mAMDyo. pelI paNa talavAra kheMcIne ghA karavA taiyAra thaI. tyAre mArA bhAIe vicAra karyo, "aho strIonuM kevuM sAhasa che" Ama vicArIne te strInA talavAravALA hAtha upara teNe ceTa lagAvI, eTale talavAra jamIna upara paDI gaI. saMbhrAnta thayelA pelA taruNe pUchayuM, "A zuM?" eTale strIe kahyuM, "mane bhaya lAge, eTale talavAra hAthamAMthI paDI gaI." A pachI teo tyAM rAta gALIne paroDha thatAM ghera gayAM. devakulamAMnI pratimAnI pAchaLa pitAnuM zarIra chUpAvIne tyAM rahelA amArA bhAIe amane badhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. eTale strI jananuM A sAhasa joIne jemane grahavAsa upara vairAgya thayela che tathA kAmaga upara jemane nirveda thayo che evA, strIene niMdatA ame cha jaNAe daDhacitta nAme sAdhunI pAse jinadharma sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. te gurue paNa amAro vairAgya jANune anukrame amArAM nAma daDhadharma, dharmaruci, dharmadAsa, suvrata, daDhavrata ane dharmapriya e pramANe rAkhyAM." he dhammila! e sAdhuoe mane A pramANe kahetAM meM temane praNAma karIne vinaMti karI, "bhagavan! tamArA bhAIne mAranAra huM ja chuM. tame je kahyuM che te badhuM ja meM anubhavyuM che. mArI strInuM sAhasakama tamArI pAsethI meM jANyuM, tethI strIomAMnI mArI zraddhA nAza pAmI che; mATe mArA upara kRpA kare; saMsArarUpI gahana aTavImAM mArga bhUlI gayelA evA mAruM, jinamArga batAvavArUpa anugraha karIne, ApanA hAthe ja nistAraNa karo." Ama kahIne huM temanA caraNamAM paDyo. pachI temaNe mane dIkSA ApI, mahAvrata ApyAM, ane sAdhunAM upakaraNe paNa ApyAM. - A pramANe saMsAravAsamAM sulabha evuM sukhaduHkha meM anubhavyuM che, te ajJAna loko jenI IcchA kare che ane sujJa puruSo jeno tyAga kare che evI strIomAM atyaMta Asakta na thA; kAraNa ke Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] vasudeva-'iDI : : prathama khaMDa : gaMgA vAluyaM, sAre jalaM, himavato ya parimANaM / jANaMti buddhimaMtA, mahilAhiyayaM na jANaMti // arthAt gaMgAmAM retI keTalI che, sAgaramAM jaLa keTalu' che ane himAlayanuM parimANu keTaluM che e buddhimAne jANe che, paNa strInuM hRdaya jANatA nathI. te pachI AvA guNavALI vezyA strIomAM tArA ATalA anurAga zAthI che, ke jethI karIne tuM AtmaghAta karavA taiyAra thayA che? A leAkamAM ane paraleAkamAM A vastu du:khajanaka che' ema vicArIne srIethI virakta thA. A pramANe agaradatta munie peAtAnI AtmakathA kahI, eTale dhammille agaDadattane vinati karI, " bhagavan! badhI strIe kai evI hAtI nathI, sArI paNa hAya che; jema ke parapuruSane nahIM icchatI dhanazrI peAtAnI jAtane sAcavatI khAra varSa sudhI rahI hatI ane yuvAvasthAmAM hAvA chatAM zIlavrata khaMDita karyuM. nahAtu. " eTale bhagavAn agaDadatte pUchyuM, " e dhanazrI keANa hatI ? ane khAra varasa sudhI peAtAnI jAtane sAcavatI kevI rIte rahI hatI ? " eTale dhammile kahyuM, " sAMbhaLeA, bhagavan ! 66 daDha zIla viSe dhanazrInuM dRSTAnta avanti nAme janapada che. tyAM nizcala riddhivaDe samRddha ujjiyanI nAme nagarI che. tyAM jitazatru nAme rAjA hateA. enI dhAriNI rANI hatI. e ujjiyanImAM daze dizAmAM vikhyAta kIrtivALe! sAgaracaMdra nAme ibhya hatA. tenI bhAryA caMdrazrI hatI. e caMdrazrIthI thayelA teneA samudradatta nAme rUpazALI putra hatA. e sAgaracaMdra parama bhAgavatanI dIkSA laIne sUtrathI temaja arthathI bhagavadgItAnA paramArtha jANanArA thayA. phre zrIjI zALAmA zikhatAM A khIjA pAkhaMDI saMpradAyamAM mAnyatAvALA rakhene thAya e bhayathI sAgaracaMdra potAnA samudradatta putrane kalAgrahaNa arthe parivrAjakanA ghera ja rAkhatA hatA. . ke eka vAra te samudradatta e parivrAjakane tyAM abhyAsa karatAM karatAM ' pATI mUkI AvuM ' ema karI ghera AvyeA, te peAtAnI mAtAne te parivrAjakanI sAthe ja asabhya AcaraNa karatI teNe joi. strIethI virAga pAmelA te tyAMthI nIkaLye, ane ' sroe kuLa zIla rAkhatI nathI ' ema vicAra karIne teNe peAtAnA hRdayathI vivAha nahIM karavAne nizcaya karyo. pachI jeNe badhI kalAe saMpAdana karI che evA te navayuvAna samudradattane tenA pitA ceAgya kuLa, rUpa ane vaibhavavALI kanyAe varAvavA mAMDyo; paNa samudradatta tema karavAnI nA pADatA hatA. Ama temanA samaya vItatA hatA. 1. bhagavadgItA viSenA chaThThI sadI jeTalA A jUnA ullekha ghaNA mahatvanA che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammilla--hi'DI [ 1 ] eka vAra putrane kahIne pitA vepArane mATe sAraTha dezamAM gayA. tyAM girinagaranA dhana sAvAhanI putrI dhanazrInA cAgya zulka-paherAmaNIthI samudradattanI sAthe vivAha karyAM; ane putrane khakhara ApyA vagara ja lagnanI tithi nakkI karIne peAtAnA nagaramAM ALyeA. pachI teNe samudradattane kahyu, " putra ! girinagaramAM mArA mAla che, mATe tyAM tuM mitrAnI sAthe cAla. e mAlane ApaNe tyAM viniyoga karIzuM. " Ama kahIne samudradRttanA mitrAne teNe vivAha saMbaMdhI vAta karI. A pachI tee peAtAne chAjatA vaibhava sahita nIkaLyA, ane kathA-vinAda karatA anukrame girinagara pahoMcyA. nagara bahAra paDAva nAkhIne dhana sAvArha pAse mANasa mAkaklyA ke, 'tamAre vara AvyA che, ' pachI sAvADe peAtAnA vaibhava pramANenA utArI ApyA, ane tyAM temane rAkhyA. pachI rAtre bheAjananA miSathI badhA dhana sAthaeNvAhanA ghera AvyA, ane e vakhate samudradatta pAse dhanazrInuM pANigrahaNa karAvyuM. pachI samudradatta dhanazrInA vAsagRhamAM pravezyA. tyAM ekAnta jANIne dhanazrIne chetarIne potAnA mitrA vacce AvIne sUi gayA. pachI savAra thatAM zAca mATe peAtAnA mitrAnI sAthe girinagaranI bahAra nIkaLyeA. tyAMthI e mitrAnI najara cUkAvIne nAsI gayA. mitrAe AvIne sAgaracaMdrane ane dhana sA vAhane tenA nAsI javAnI vAta kahI. temaNe cAre kAra tapAsa karI, paNa patto na lAgyA. pachI te khinna vadanavALA mitrA keTalAka divasa sudhI rahIne dhana sAvAhanI rajA laine peAtAnA nagaramAM gayA. 66 bIjI bAju, peleA samudradatta dezAntarAmAM phrIne keTalAka kALa pachI jenA nakha, keza, dADhI ane rUvATAM vadhI gayAM che evA kApaDInA vezamAM girinagara AvyeA. udyAnamAM teNe dhana sAvAhane joyA. tene praNAma karIne teNe kahyuM, "huM tamArA udyAnanuM kAma karIza. " tyAre sA vADe kahyu, " ela, zuM pagAra laiza ? " teNe javAba ApyA, " mAre pagAranuM kAma nathI. huM teA tamArI kRpAnI AzA rAkhuM chuM; mATe mane tuSTidAna Apajo. ' dhana sArthavADe tene hA pADatAM te udyAnamAM kAma karavA lAgyA. vRkSAyuve 4mAM kuzaLa te samudradatte thADA divasamAM te udyAnane sarva RtunAM puSpa ane phaLathI samRddha banAvI dIdhuM. udyAnanI zAbhA joine dhana sAvAtu khUba harSa pAmyA. teNe vicAryuM, " AvA guNavAna puruSa bagIcAmAM kAma kare e zA kAmanuM? te mArI dukAnamAM bese te sAruM, " pachI tene snAna karAvIne, alakAra tathA vastra paherAvIne dukAnamAM besADyo. Aya ane vyayamAM kuzaLa evA teNe ga Mdhayukti( sugaMdhI padArthonAM mizraNa)nI pAtAnI nipuNatAthI zaherI leAkeAne jANe ke unmatta banAvI dIdhA. leAkeAe tene pUchyuM, " tamAruM nAma zuM ? " eTale teNe javAba ApyA ke, " mAruM nAma vinItaka che. " A pramANe e vinayasaMpanna vinItaka AkhA nagarane vizvasanIya thayA. eTale sAIvADe vicAra karyA, " A mANasa dukAne bese te paNa ThIka nathI; kAraNa kadAca rAjA ene viSe jANaze tA ene parANe teDAvI leze; mATe mArA gharanA bhaMDAranI vyavasthA bhale kare, " pachI tene "" KH Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ dara ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : - pitAne ghera laI jaIne parijanone bhegAM karIne kahyuM, "A vinItaka je kaMI Ape te tamAre levuM. enI AjJA tamAre UthApavI nahIM." pachI te vinItaka ghera rahevA lAge, tathA khAsa karIne dhanazrInuM je dAsIkama te potAne hAthe ja karavA lAgyA. ema karatAM dhanazrIne te sarva rIte vizvAsapAtra . * e nagaramAM rAjAne sevaka eka daMDI-nyAyAdhIza raheto hato. eka vAra dhanazrI pAchalA pahere sAta mALavALA prAsAdanI agAzImAM vinItakanI sAthe tAla khAtI beThI hatI. pele daMDI snAna karI alaMkAra paherIne e bhavananI pAse thaIne jate hate. dhanazrIe tabela pheMkayuM. te daMDInI upara paDayuM. daMDIe tenI tarapha najara nAkhI ane jANe mUrtimAna devatA hoya evI tene joI. AthI kAmadevanAM bANa vaDe pIDAtA zarIravALe te tene samAgama mATe utsuka thaye. teNe vicAryuM ke, "A vinItaka dhanazrIne sarva rIte vizvAsapAtra che. ene prasanna karuM. tenI kRpAthI dhanazrI sAthe mAre samAgama thaze." pachI eka vAra te daMDI vinItakane pitAne ghera laI gaye. vinItakane pUjA-satkAra karI page paDIne teNe kahyuM, "dhanazrI sAthe mAro saMga thAya tema karo." vinItaka paNa bhale" ema kahIne ghanazrInI pAse gaye. samaya jANIne teNe daMDInuM vacana dhanazrIne kahyuM, eTale kedha pAmelI dhanazrI belI, "mAtra tuM ja mArI AgaLa AvuM be che. bIje kaI be hota te jIvato na raheta." pachI bIje divase te bahAra nIkaLe, eTale pele daMDI tene maLe, ane pUchyuM, "kema kAma thayuM ?" dhanazrInuM vacana chupAvatA vinItake kahyuM, "IzuM." pharI vAra paNa daMDIe dAna-mAnathI tene potAno karIne mokalyo. pachI te dhanazrI pAse AvIne tenI AgaLa udAsa ane mUMge banIne beTho. tenI mananI vAta jANIne ghanazrIe pUchayuM, "kema, have tane daMDI kaMI kahe che ?" te bolyA, "hA" eTale dhanazrIe kahyuM, "pharI vAra tAre tenI pAse na javuM." pharI ekavAra dhanazrIe pUchayuM, tyAre vinItaka mUMge ja besI rahyo. eTale enuM mana rAkhavA mATe dhanazrIe kahyuM, jA. e daMDIne mAre saMdezo Apa ke azokavATikAmAM Aja sAMje te Ave." vinItake saMdezo kahyo. pachI te dhanazrI azokavATikAmAM zayyA pAtharIne tathA kephI padya laIne vinItakanI sAthe beThI. pele daMDI Ave eTale teNe hAvabhAvapUrvaka tene madya ApyuM. e pIvAthI daMDI bebhAna thaI gaye. tenI ja talavAra kADhIne dhanazrIe tenuM mAthuM kApI nAkhyuM. pachI vinItakane kahyuM, "te A anartha karAvya, mATe tAruM paNa mAthuM kApI nAkhuM chuM." vinItake page paDIne kSamA mAgI. dhanazrInI sUcanAthI khA bedIne daMDInA zabane temAM nAkhyuM. pachI eka vAra sukhapUrvaka beThelI dhanazrIne vinItake pUchayuM, "sundari! tane kenI sAthe paraNAvelI hatI?" teNe javAba Ape ke, "ujayinInA samudradatta sAthe." Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [63] A sAMbhaLIne "huM jAuM chuM, tene zodhI lAvuM chuM" ema kahIne vinItaka tyAMthI nIkaLyo ane anukrame cAlatAM pitAne ghera pahoMcyo. mAtA-pitAe tene je, ane AnaMdanAM azru sAthe temaNe tene AliMgana karyuM. pachI temaNe dhana sArthavAhane patra lakhyo ke, "tamAro jamAI AvI gayA che. " pachI te samudradatta mAtA-pitA tathA mitronI sAthe sasarAne tyAM gaye. tyAM ene pharI vAra vivAha karavAmAM Avyo. potAnI jAtane chUpAvate te dhanazrI AgaLa to vinItakanA vezamAM ja chata thayo. rAtre vAsagharamAM jaI dIvA bujhAvI tenI sAthe bhega bhegavavA lAgyo. pachI ghanazrIe potAnA patinuM rUpa jevA mATe chAnI rIte dI rAkhIne tene nihALe, to e to vinItaka ja hato. eTale teNe sarva hakIkata jANI. dhammilanI tapazcaryA ane phalaprApti A pramANe bhagavana! strIo aneka prakAranI hoya che, mATe mAtA-pitAnA viyogathI tathA vaibhava nAza pAmavAthI duHkhI thayelA mane e upAya batAve, jethI huM vaibhavane pAmuM. jenI kAmaganI tRSNa dUra thaI nathI e huM A lekanAM sukho bhegavavA IcchuM chuM." eTale agaDadatta munie kahyuM, "vidyAphala, devatAnI kRpA vagere mATenA ghaNA upAye jinazAsanamAM che. emAM devatAo upavAsa ane bhaktipUrvaka ArAdhavAmAM Ave te Icchita phaLa Ape che. vidyAo paNa purazcaraNa ane balividhAnathI siddha thAya che. upavAsavidhio paNa aneka prakAranI che, je A lokamAM ane paralokamAM phaLa Ape che. AmAM sAdhuo upavAsane amogha gaNe che. je mANasa cha mAsa sudhI AyaMbila kare che tene A lekamAM Icchita phalaprApti thAya che." dhamile kahyuM, "bhagavan! huM AyaMbila karIza." pachI agaDadatta munie tene dravyaliMga-sAdhunuM liMga dhAraNa karAvyuM, ane yogya upakaraNa ApyAM. pachI teNe AyaMbilano prAraMbha karyo. mAsuka AhArapANI letAM tenA cha mAsa vItI gayA. A tapazcaryAthI kuza banelA zarIravALe ghasmilla upakaraNano tyAga karIne agaDadattane page paDIne nIkaLe. cAlatAM cAlatAM teNe eka bhUtagRha-vyaMtaranuM mandira joyuM, temAM praveza karIne te beTho. eTalAmAM surya AthamI gayA. tapathI kRza zarIravALe dharmila paNa UMghI gaye. e vakhate devatAe kahyuM - " Asasa vIsasa dhammila ! labbhisi mANussae tuma bhoe / battIsaM kaNNAo vijAhara-rAya-ibbhANaM // arthAt he mila! tuM dhIraja ghara, zAnta thA; mAnuSI bhego tuM prApta karIza ane vidyAdharo, rAjAo tathA ibhyonI batrIza kanyAone varIza." Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - [ 64] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : amRtanA jevI zAti ApanAruM devatAnuM A vacana sAMbhaLIne dhammila jAge ane tenAM zoka tathA parizrama dUra thaI gayAM. thoDIka vAra pachI jemAM hathiyAre mUkelAM che tathA jene dheLA ghaDA joDelA che evA rathane teNe tyAM Avato joye. e rathamAMthI eka strI UtarIne pUchavA lAgI, "ahIM dhammila che?" ghamitre kahyuM, "huM ja dhamila." eTale te strI bolI, "te cAla! cAla !" dhammila nIkaLe. rathanA agrabhAga upara beThelI, sutarAu vastra paherelI ane jeNe potAnA hAthamAM lagAma pakaDelI che evI e strIne teNe joI. strIe kahyuM, "cAla, ratha upara besa ane hAMka." dhamila ratha upara caDhyo; temAM sapheda rezamI vastra paherelI eka sundara taruNane teNe joI. pachI dhamile ratha hAM, ane te sukhapUrvaka caMpApurInA mArga upara cAlavA mAMDyuM. dhammilanuM rUpa jevAnA kutUhalavALI pelI taruNa rAtri kayAre pUrI thAya tenI rAha jotI hatI. ema karatAM prabhAta thayuM, eTale eka sthaLe jaLAzayanI pAse ghoDAone vizrAma ApavA nimitte teo UtaryA. dhamile gheDA choDyA ane pote paNa ArAma levA mAMDyo. pelI sundarIe paNa tapathI sosAyelA zarIravALA dhamilane je. tapathI kRza zarIravALA, jenI zirAone jAI ane nAya bahAra dekhAI AvatAM hatAM tevA. sUkAyelA taTa loca karavAne lIdhe beDA mAthAvALA tene joIne e taruNuM virAga pAmI, ane potAnI sAthenI strIne kahevA lAgI, "he mAtA ! ApaNuM ratha upara pizAca beThe hato ke zuM ? AnuM to darzana paNa mane aniSTa che, to tenI sAthe bheganI to vAta ja kayAM rahI?" eTale te strI bolI, "are ! kulakalaMkinI ! have pAchA pharavAnuM te tAre mATe gya nathI ja, kAraNa ke ema karatAM AkhuM jIvatara tAre mAtA-pitA ane sagAMonAM apamAna sahana karavo paDaze; mATe tAre pitAne ghera nahIM, paNa keI anya dezamAM ja javuM ThIka che. zuM bIjA koI puruSo nathI ke tuM pAchI vaLe che? ApaNuM kAryasiddhine vicAra karatAM ApaNe AnI sAthe ja jaIe. tenI sAthe jaMgala vaTAvyA bAda je nahIM e to ApaNane phAvaze te karIzuM." dhamile A sAMbhaLI lIdhuM. mUMgA mUMgAM teNe ghoDA joDyA. pachI pelI strIo paNa rathamAM beThI. ratha upaDe, ane badhAM sImADAnA gAme pahoMcyAM. rathane gAmanI bahAra rAkhIne basmilla utArAnI tapAsane mATe gaye. gAmanI najadIkamAM aneka puruSonI sAthe e gAmane adhipati eka gheDAne laIne beThe hato. tenI pAse jaIne dhammile praNAma karyA, ane pUchyuM, "A ghoDe kema beThe che?" teNe javAba Apyo, "huM jyAre corAyele mAla pAcho meLavavA mATe gayA hatA, tyAre sAmasAmI laDAImAM A gheDAne bANa vAgyuM hatuM, paNa tenuM aMdaranuM zalya dekhAtuM nathI." dhamile pUchayuM, "zuM ahIM keInI pAse vidyA nathI?" sAmethI "nathI" e javAba maLatAM dhambile kahyuM, "cAle, mane jevA de." gAmasvAmIe kahyuM, "juo, mArA upara kRpA karIne e jIve tema kare." pachI dhampile Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - -- -- dhammilla-hiMDI [ pa ] dhyAnapUrvaka joyuM, to gheDAnA zarIramAM raheluM guDha zalya tenI najare paDayuM. khetaranI mATI maMgAvIne ghoDAnA AkhA zarIre teNe lepa karyo. je bhAgamAM zalya hatuM e bhAga thoDI vAramAM ja sUkAI gaye. eTale e bhAga cIrIne temAMthI zalya kADhayuM. pachI ghI ane madhathI e ghA bharIne te rUjhAvI nAkhe. sateSa pAmela gAmadhaNuM dhammilane pUchavA lAgyo, "Apane kayAM javuM che?dhamile kahyuM, "huM mArA kuTumba sahita caMpAnagarI jAuM chuM." gAmadhaNue prasanna thaIne tene utAre Ave. tyAM rathane laI javAmAM AvyuM. ghAsacArAvALA sthAne gheDA bAMdhavAmAM AvyA, ane temane mAlIsa karavAmAM AvyuM. gAmadhaNIe pitAnA mobhAne chAjatI rIte temanuM svAgata karyuM. pelI taruNa Icichata puruSanI prAptine kAraNe tathA pazcAttApa ane parizramathI ghaNIvAra sudhI jAgIne pachI UMghI gaI. dhammila tenI sAthenI bIjI vRddhA strI sAthe vAta karavA lAge. vRddhAe kahyuM, "sAMbhaLe, Aryaputra!vimalasenAne paricaya A ja nagaramAM (kuzAgrapuramAM) amitradamana rAjA che. tenI putrI vimalasenA nAme che. te puruSane saMsarga TALatI hatI, puruSa viSenI vAtathI paNa krodhe bharAtI hatI. AthI rAjAe vicAra karIne rAjyamArganI pAse tene mATe eka AvAsa karAvyuM. tyAM aneka dAsIo temaja mArI sAthe rahIne aneka rUpavALA puruSone jetI te vasatI hatI. eka vAra dAsIonI vAta teNe sAMbhaLI ke, "A magadhApura( kuzAgrapura-rAjagRha)mAM bahu guNa ane rUpathI saMpanna dhamila nAme sArthavAhaputra rahe che. " e dhamilane eka vAra teNe rAjamArga upara pasAra thate je ane pUchayuM. "A keNuM che?" dAsIoe kahyuM, " svAmini ! A dhamila che. " AthI teNe pitAnI dAsIne dhamila pAse mokalI. jeNe saMketane saMdeza jANe che evI te dAsI pAchI AvIne kahevA lAgI. "svAmini ene yathAyogya badhuM kahyuM che. A nagaramAM rahetA kSINavaibhava sArthavAha samudradattane putra te dhammila che. teNe bhUtagRhamAM tamane maLavAno saMketa karyo che." eTale vimalasenAe mane pUchayuM, "kamalasenA! zuM A yogya che?" meM vicAra karyo ke, "Ane koI puruSa game e ja eka moTuM Azcarya che, mATe te pitAnA icchita puruSane samAgama bhale pAme." Ama vicArIne meM tene kahyuM ke, "sundari! ema bhale thAya. teNe saMketa karyo che te sthaLe ApaNe jaIe." pachI ame bane jaNao rathamAM besIne bhUtagRha pAse AvI. amArI sAthe AvelA kaMcukIne ame bahAnuM kADhIne pAcho meka, eTale te gaye. pachI tyAM ame tamane joyA. pahelAMnA 1. jitazatru, amitradamana, ripudamana vagere nAmone granthakAra samAna ja gaNe che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : nehanA anurAgathI savAre vimalasenAe tamane joyA tyAre "A te A kurUpa che" ema jANIne te virAga pAmI, mATe Aryaputra! jitazatru rAjAnI putrI A vimalAne tamAre evI rIte anunaya kare, jethI mArI sAthe te paNa tamArI AjJAkArI thAya." eTale dhammile hAtha joDIne kahyuM, "kamalasena ! mAro mane ratha saphaLa tha e tArA hAthamAM che. mArI sAthe tenuM mana goThe evuM kaMIka tuM kara. huM paNa tene prasanna karavAno prayatna karIza." A pramANe vArtAlApa karatAM rAta vItI gaI. anukrame nirmaLa prabhAta thayuM. prabhAte temaNe gAmadhaNanI rajA mAgI. zaucAdi kRtya karIne ratha joDyo, ane rathamAM besIne AgaLa cAlyAM. gAmanI sIma vaTAvIne aneka bhIma ane arjuna(e nAmanAM vRkSo )vaDe gahana, ane hiMsaka pazuo ane pakSIovaDe sevita ane aneka sarovaranAM jaLathI yukta evI aTavImAM teo pravezyAM. temAM Deka dUra jatAM mArganI najadIka temaNe moTI phaNAvALA, caNoThInA ardhabhAga jevI lAla AMkhavALA, pavananA jhapATA je sUsavATa karatA ane bane jIbhane lapalapATa karatA nAgane che. A joIne kamalasenA ane vimalasenA bhaya pAmyAM, paNa dhampile temane AzvAsana ApIne sAdhujananI paraMparAdvArA zikhelI utsAriNI vidyAvaDe te nAgane mArgamAMthI dUra karI dIdho. AgaLa cAlatAM temaNe manuSya ane pazuonA mAMsanA svAdamAM lupa, jidvAthI oTha cATatA ane moTuM phADIne UbhelA tIkSaNa dADhavALA vAghane je. mRdu hRdayavALI te strIo pharI paNa bhaya pAmI. temane pharI vAre AzvAsana ApIne dhammile tene maMtraprabhAvathI dUra karI dIdho. A rIte vAgha cAlyA gaye, vaLI AgaLa najara nAkhI to kAlameghanI jema garjanA karatA, navA varSAkALanA divasanI jema puSkaLa madajaLathI bhUminuM siMcana karatA, daMtuzaLa upara sUMDha vaLagADIne UbhelA hAthIne paMtha rokIne Ubhela je. e hAthIne joIne dhambile kahyuM, "sundari! je, thoDIka vAra huM hAthIne khelAvuM." ema kahIne te rathamAMthI Utaryo. pachI vimalAnuM citta haravAno prayatna karatAM teNe eka kapaDAno vIMTala karIne hAthIne lalakAryo. eTale te capaLa sUMDhavALo hAthI vALa UMcA karIne, deDIne, paga ane sUMDha jamIna upara pachADIne milane mAravA mATe jorathI dha. dhamile pitAnuM uttarIya tenI tarapha pheMkayuM. hAthI te uttarIyane manuSya dhArI tene cUMthavA lAgyuM. eTale atyaMta capaLatAthI ane zIghratAthI daMtazaLa upara paga mUkIne dhamikala hAthInI pITha upara caDhI gayA. roSe bharAyelo te hAthI cIsa pADavA lAgyo, doDavA lAgyo, dhuNavA lAgyA, paTakAvA lAgyo, ane potAnI sUMDhathI tene pakaDavAno prayatna karavA lAgyo. paNa dhammila hastIvidyAnI pitAnI kuzaLatAthI tene khelAvavA lAgyA. potAnA paga, daMtuzaLa ane suMDhavaDe Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammilla-hiMDI [ YE ] dhasmillane prahAra karavA icchatA chatAM te hAthI tema karI zakA nahIM. pachI svaccha de vanamAM vicaravAne lIdhe sukumAra-nahIM keLavAyelA zarIravALA te hAthIne dhambile cheDI dIdhA, eTale tIvra citkAra karIne vRkSeAne bhAMgatA te nAsI gayA. dhammila paNa hasIne rathamAM beThA, kamalasenA ane vimalasenA khUSa vismaya pAmI. pachI ratha AgaLa cAlyA, tA sAme ja aDadanA meTA DhagalA jevA zyAma, jaLAzayAnA avaDa kinArA uparanA rAphaDAe teADavAnI kriyA vaDe tIkSNa zIMgaDAvALA, peAtAnA AgaLanI jamIna kheAdatA, meATI kAyAvALA tathA jenI najara paDakhe che (vakra che) evA pADAne joyA. eTale dhammile vicAryuM ke, " gheADA upara AkramaNa karavA mATe A ahIM AvI paheAMce tyAra pahelAM ja ene nasADavAnA upAya vicAruM. " Ama karIne te ratha uparathI utaryAM; ane vRkSAnI ethe ethe pADA UbhA hatA tenI pAchaLanA bhAgamAM jaine jhADIvALA eka viSama bhUmibhAga upara UbhA rahIne teNe siMhanAda karyAM. eTale sihanA zabdathI khvInelA te pADA gulma, velIe ane latAonAM jhuMDane pAtAnAM zIMgaDAMnA agrabhAgavaDe kSubdha karatA nAsI gayeA. mmila paNa pAchA AvIne rathamAM beThe. pachI gheADIvAre aneka prakAranAM zastra, khaDga, zakti ane DhAla hAthamAM dhAraNa karatA, aneka dezanI bhASAomAM vizArada ane vegathI AvatA cAra leAkeAne joine kamalA tathA vimalA kaMpavA lAgI. ' ThThIzA nahIM' e pramANe temane AzvAsana ApIne mAnI khAjImAM dhasmila UbhA rahyo. hAthamAM IMDA laine doDIne te IMDAnA ekaja prahArathI DhAla ane zaktivALA eka cArane teNe mArI nAkhyuM; ane tenI DhAla ane zakti pAte lai lIdhI. Ayudha dhAraNa karelA tene joine peAtAnA parAkramanuM abhimAna rAkhatA khIjA zUravIra cArA tyAM AvI paheAMcyA, paNa DhAla pheravavAnI peAtAnI kaLAthI dhammile temanI vacamAM pesIne temanI upara prahAro karatAM te dizA-dizAmAM vIkharAI gayA, ane laka, zakti, tAmara vagere hathiyArI cheADI daine nAsavA lAgyA. temane nAsatA joine ganA karatA tathA ' mArA! mArA !' ema elate cAra-senApati AvI paheAMcyA. jeNe kriyAe jItI che evA dhammile mAyAthI tene bhamADIne tathA tenuM chidra-nabaLAi jANIne zikatanA ekaja prahArathI mArI nAkhyA. peAtAnA senApatine paDelA joine bAkInA cArI paNa nAsI gayA. pachI dhammila pAchA vaLIne ratha pAse AbhyA, ane ratha upara beThA. romAMcita zarIravALI tathA peAtAnA ( dhasmillanA ) guNu varNavatI kamalasenAnI vAtA te sAMbhaLavA lAgyA. eTale vimalasenAe kahyuM---- 46 mA me damagassa kahaM kahesi, mA geNha nAmameyassa / jANAma ahaM ammo ! tumaM pi acchIhiM mA peccha // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [<<] vasudeva--hiMDI : H : prathama khaMDa : "" arthAt A bhikhArInI vAta paNa mane na karIza, enuM nAma paNa na laiza; he mAtA ! mane ema thAya che ke huM tane paNa mArI AMkhethI na jouM. Ama khelIne te cUpa thai gai. yasmille ratha calALyeA. AgaLa cAlatAM temaNe paTa, zerI ane zaMkhazabdathI mizra, vijayamALAe vaDe suzeAbhita, ane yAddhAnA kilakArathI yukta evA mATeA hu kAlAhala sAMbhaLyeA. dhammille vicAryuM ke, " kharekhara meM nasADelA cArAnI vahAra AvI lAge che. " te joine rAjakanyA vimalasenA tathA kamalasenA khamaNeA bhaya pAmI. 'huM jIvuM chuM tyAMsudhI keAI tamArA parAbhava karanAra nathI ' ema dhammila temane AzvAsana ApatA hatA eTalAmAM te sAmA sainyamAMthI jeNe keDa bAMdhelI che evA, praznottaramAM kuzaLa, vinIta vezavALA tathA jeNe zasro dUra nAkhyAM che evA eka puruSa temanI pAse Avye. dhammille vicAryuM ke, " nakkI A ta haze. " dUra UbhA rahIne vinayapUrvaka praNAma karIne teNe kahyuM, " aMjanigiranI guphA pAse AvelI anipallInA adhipati amAre senApati ajitasena Apane A pramANe vinaMtI kare che-Ape hamaNAM arjuna nAme cAra-senApatine mArI ghaNA bhayavALA A mArgane bhayamukata karyAM che. ahA ! huM santuSTa thayA chuM. e arjuna mArA verI hatA, tethI Azcarya mAnatA huM ApanA darzananI IcchA rAkhatA ahIM AvyA chuM. Apa mArA kutUhalanuM kAraNa che. Apane abhaya hA, Apa DarazeA nahIM, vizvasta thAe. " dhasmilla paNa tenuM A vacana sAMbhaLIne prasanna thaine ajitasenanI pAse gayA. te paNa sAme AvyA, ane gheADA uparathI UtaryuM. dhammilaiM ratha uparathI utaratA hatA tyAM ja teNe tene AliMgana ApyuM; tane tenuM mAthuM sUdhIne kahyuM, vatsa ! ahA ! te' sAhasa karyuM che. ame tathA bIjA ghaNA naheAtA karI zakayA te mA te cAlu karyo che. arjunane mAravAthI te sarva'nuM kalyANa karyuM che. " dhasmille kahyu, " e tamArA caraNanA prabhAva che. " ajitasena tene abhinaMdana ApIne peAtAnA gAmamAM laI gayA. tyAM utArA tathA AhAra ApavAmAM AvatAM te sukhapUrvaka rahevA lAgyA. mmilanA guNukItAna ane praza'sAvaDe kamalasenA vimalasenAne samajAvavA lAgI, tyAre vimalasenA melI-- (6 46 mA me damagassa kahaM kahehi, mA geNha nAma eyassa / acchI hiM vi tehiM alaM, jehiM u damagaM paloemi // arthAt e bhikhArInI vAta tuM karIza nahIM, enu nAma paNa laiza nahIM. je AMkhAvaDe huM bhikhArIne jouM chuM te mArI AMkhA paNa phuTI jAze." pachI keTalAka divase vItI jatAM dhammile pallInA adhipatine vina MtI karI ke, " amAre caMpAnagarI javu che, mATe rajA ApeA. " teNe pUjA-satkArapUrvaka rajA ApatAM vimalasenA ane kamalasenA sahita dhammila caMpApurI javA nIkaLyA. sukhapUrvaka eka Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - --- - -- - - dhammila-hiMDI [ 69 ] gAmathI bIje gAma paDAva nAkhatAM teo caMpAnagarInI najadIka pahoMcyA. tyAM ghaNuM mANasane avarajavara nahoto evA udyAnanI pAse ratha choDIne dhamile kamalasenAne kahyuM, "tame ahIM bese; huM caMpAmAM jaI utArAnI tapAsa karIne AvuM chuM." eTale kamalasenAe kahyuM, "Aryaputra ! ghaNuM karIne pura, nagara ane janapadomAM chetarapiMDI karanArA mANaso rahe che, mATe kaya-vikrayamAM lebhI gADAvALo jema ThagAye tema tame na ThagAo evI rIte pramAda karyA vagara jaje." eTale teNe kamalasenAne pUchayuM, "kayavikrayamAM lubdha gADAvALa kevo hato ?" kamalasenAe kahyuM, "sAMbhaLa, Aryaputra!- nagarajanee chatarelA gADAvALAnuM daSTAta eka sthaLe eka gAmaDiye gRhapati raheto hato. te kyAreka dhAnya bhareluM gADuM laIne tathA e gADAmAM eka tetarInuM pAMjaruM laIne nagara tarapha cAlyA. nagaramAM gaye, te vakhate gAlvika( sugandhI padArthonA vyApArI-gAMdhI)nA putroe tene jeka ane tene pUchayuM, "A pAMjarAmAM zuM che?" teNe javAba Ape, "tetarI che." teoe pUchayuM, "zuM A zakatittarI vecavA mATe che ?" teNe javAba Ape, "hA." pelAoe pUchayuM, "zuM mUlya che?" gAmaDiyAe kahyuM, "eka kArlApaNuM.pachI teoe kArSA paNa A, ane gADuM tathA tetarI bane laIne cAlavA mAMDyA. eTale gADAvALAe pUchayuM, "A gADuM kema laI jAo che ?" teoe kahyuM, "ame mUlya ApIne kharIdya che." pachI temane vyavahAra-nyAya thaye. temAM e gADAvALe hAryo. tenuM gADuM tetarInI sAthe laI javAmAM AvyuM. mATe Aryaputra! AvuM jANIne kALajI rAkhaje." gADAvALAe karelI nagaravAsIonI chalanA pachI dhammile kamalasenAne (e daSTAnta pUruM karatAM kahyuM), "he kamalasenA! jenuM gADArUpI sAdhana harAI gayuM che evo te gADAvALo gakSema nimitte ANelA baLadane laIne vilApa karato jato hato, tyAre bIjA kulIna gharanA putre tene je, ane pUchayuM, "zA mATe vilApa kare che?" teNe kahyuM, "bhAI ! AvI AvI rIte mane chetaravAmAM AvyuM che." eTale jene dayA AvI che evA te kulaputre kahyuM, "te e lokonA ghera jA, ane huM kahuM chuM te pramANe kaheje." pachI te gADAvALo ga, ane gAdhikaputranA ghera jaIne kahevA lAgyo, "bhAI ! tame mAruM dhAnya bhareluM gADuM laI lIdhuM che, te A baLada paNa lo. phakta mane kherAkanI be pAlI Ape, eTale te 1. gADuM ane tetarI " tathA " gADAmAM rahelI tetarI " evA be artha A zabdanA thAya. gAdhikaputroe pahelo artha laIne gADAvALAne Thage, jyAre gADAvALe prAmANikapaNe bIjo artha ja samaye hato. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 70 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : laIne huM jAuM. paNa huM jene tene hAthe sAthavAnI e pAlI leteA nathI. prANathI paNu priyatama tamArI patnI sarva alaMkArothI vibhUSita thaine te mane Ape. ethI mane parama santASa thaze, ane jIvaleAkamAM huM rahuM chuM ema mAnIza. " pachI teNe sAkSI rAkhyA, ane je pramANe karavAnuM hatu te kahyuM, gheADIka vAre gAdhikaputranI patnI sAthavAnI e pANI bharIne nIkaLI. tene gADAvALAe peAtAnA hAthamAM upADI lIdhI, ane cAlavA mAMDyo. gAndhikaputrAe kahyu, " A zuM kare che ? " gADAvALAe kahyuM, " sAthavAnI e pAlIe lai jAu chuM. " pelA leAkeAe sAda paDAvIne mahAjana bheguM karyuM. mahAjane sAkSIone pUchyuM ke, " A zuM che? " teoe je banyuM hatuM te khadhu' kahI saMbhaLAvyuM. Avela mahAjanAe madhyastha thaIne nyAya karyAM, ane temAM gAndhikaputrAnA parAjaya thayA. pelI strIne gADAvALA pAsethI ghaNA prayatne mUkAvI zakAI. gADuM' dhanathI bharIne tene pAchuM ApavAmAM AvyuM. mATe huM kamalasenA ! bIjo mAthusa jyAM A prakAranA hoya tyAM ene kANu chetarI zakavAnuM hatuM ? " A sAMbhaLIne kamalasenA hasI, ane teNe kahyuM, " jAo, vijaya karIne pAchA Avajo. " pachI kamalasenAe vimalasenAne kahyuM, " huM vimalA ! A puruSanuM jJAna tAjo !" tyAre vimalAe kahyuM-- ** " vesA me paisajjA, vesalsa ca naMpiya me vessuM / jattha vi ya Thio peso, sA bhUmI hoi me vesA // arthAt e nAkaraDAnI vAta paNa mAre mATe dveSya che, enI vANI paNa mAre mATe dveSya che, je sthaLe e UbhA rahyo hAya te bhUmi paNa mAre mATe dveSya che. " vimalasenAnuM A vacana sAMbhaLIne dhammila tyAMthI cAlye gayA. yuvarAja visena sAthe dhasmillanI maitrI caMpAnagarInI pAse caMdrA nAme nadI che. tenA kinAre te thADIka vAra meThA. kamaLanAM patrA lai te upara aneka prakAranu patracchedya karyuM. vRkSanI sUkI chAlanI nAvaDI banAvI temAM e patrA mUkIne nAva nadImAM taratI karI. e nAvaDI vahetI vahetI gaMgAmAM pahoMcI. e pachI aneka prakAranAM chedya karatA te tyAM beThe. evAmAM nadIkinArethI e mANaseAne doDatA AvatA teNe joyA. teeAe tenI pAse AvIne pUchyuM, " bhAI ! A patracchedya kANe karyuM che ? " teNe javAba ApyA, " me " teoe kahyuM, " bhAi! A nagarImAM kila nAme rAjA che. tenA putra divasena yuvarAja che. te lalita goSThi--zeAkhIna, vidagdha, nAgarika mitrAnI sAthe gaMgAmAM krIDA kare che. teNe A patracchedya joyu, ane joine amane mAkalyA ke, 'tapAsa karA, kyA catura puruSe A patracchedya karyuM che ? ' have Apa * Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 71 ] * Apa "" amane maLI gayA che, mATe kRpA karIne rAjaputranI pAse cAle. " eTale te dhammila temanI sAthe gayA. pUrvabhASI yuvarAje saMbhramapUrvaka tenu vANIthI svAgata karyuM. dhammile paNa hAtha joDI praNAma karI rAjaputrane mAna ApyuM. pachI rAjaputre pUchyuM, kyAMthI AvA che ? " dhammile javAba ApyA, " kuzAgrapurathI parijanahita Avu chuM. eTale teNe gASThikAne AjJA ApI ke, " jaladI utArA sajja kare. " geAkiAnA nAyakeAe jyAre khakhara ApI ke, utArA sajja che 'tyAre prasanna thayelA rAjaputre kahyu, " UThA, tamArA parivAra pAse jaine tenu svAgata karIe. " sarva geSThikAthI piravarAyelA te dharmilanI sAthe hAthI upara besIne nagara bahAra udyAna pAse AvyeA. kamalasenA ane vimalasenAne sAthe lIdhI, tathA temaneA utArAmAM praveza karAvyeA. pachI te yuvarAja ' A yuvakanuM sarva kArya karo, jethI te du:khI na thAya' ema goSThinA nAyakAne AjJA ApIne peAtAnA bhavanamAM gayA. gASThinA nAyake! paNa karavAnuM hatuM te badhuM kArya karIne pAtapeAtAne ghera gayA. dhammila paNa utArAmAM sukhapUrvaka beThA e vakhate kamalasenAe kahyuM, " Aryaputra ! gaikAle tamane AvatA joine vimalasenA belI ke A kANu Ave che ? ' meM kahyuM ke, 'A dhammila Ave che. ' eTale teNe kahyu~ dhasmilla{huDI 66 mA me damagassa kaha kahehi, mA geNha nAma damagassa / acchINi tANi mA hoja, jehiM damagaM paloemi / / arthAt tuM e bhikhArInI vAta paNa na karIza, tenuM nAma paNa na laiza, je AMkhAvaDe te bhikhArIne jouM chuM e AMkhAtu paNa mAre kAma nathI." A pachI meM tene ThapakA ApyA. "" A pramANe vimalasenAne prasanna karavAnA prayatnamAM divase cAlyA jatA hatA. pachI eka vAra gASThisahita rAjaputre dhammilanI parIkSA mATe tathA kaMika IrSyAthI mazkarI karavA mATe udyAnayAtrAnI AjJA ApI ke, " badhA geSThikAe peAtapAtAnI patnIe sAthe AvavuM, " dhammile kamalasenAne kahyuM, " kamalasenA ! have zuM karavuM ? ' A vimalA dhammilanI patnI haze ke nahIM hoya ? ' evI zaMkAthI, mArA nimitte ja, A leAkeA udyAnayAtrA kare che; mATe zu karavu e tuM ja kahe. dhasmille Ama kahyuM eTale kamalasenA tenI pAsethI uThIne vimalasenAnI pAse gai, ane thADI vAre pAchI AvIne belI, " sAMbhaLeA, Aryaputra! meM tene kahyuM ke-- AvatI kAle rAjaputra lalita geSThinI sAthe udyAnayAtrA karavA jaze. eTale ApaNe paNa udyAnamAM jaIzuM, mATe tane prasanna karavAnA prayatna thavA chatAM tu mUrkha banIne javAnI nA pADIza nahIM. jo A tane na gamatA hoya tA udyAnamAM tArA hRdayane game tevA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 72 ] vasudeva-hiMDI: : prathama khaMDa : vara pasaMda karI leje. huM putri ! svacchaMda buddhivALI na thaIza, nahIM teA jevI rIte vasudattA duHkha pAmI, bIjAnI vAta nahIM sAMbhaLatA ripudamana nAza pAmyA. tevI dazA tArI paNa thaze. A sAMbhaLIne teNe pUchyuM, "he mAtA ! vasudattA kANu hatI ? te kevI rIte du:kha pAmI ? " tyAre me kahyu, " huM sutanu ! sAMbhaLa-- 27 * svacchaMdatA viSe vasudattAnuM udAharaNa ujjayinI nAme nagarI che. tyAM vasumitra nAme gRhapati rahetA hatA. tenI patnI dhanazrI, putra dhanavasu ane putrI vasudattA nAme hatI. kozAMkhInA vatanI dhanadeva sArthavAha vANijaya prasa Mge ujjayinI AvyeA hatA, tene vasumitra sAthe vAhe peAtAnI putrI vasudattA ApI. lagna thayA bAda dhanadeva tene laine kauzAMkhI AnyA ane mAtA-pitA sahita sukhapUrvaka rahevA lAgyA. 66 66 keTaleka samaye dhanadevane vasudattAthI be putrA thayA. trIjI vAra tene garbha rahyo. ane prasavanA samaya najIka AvyA. e vakhate dhanadeva pravAse gayeA. evAmAM vasudattAe sAMbhaLyuM ke, ujjiyanI taraph sA jAya che. " AthI pitA-mAtA ane bAMdhavAne maLavAnI icchAvALI te sAsu-sasarAnI AjJA mAMgavA lAgI ke, "huM ujjayanI jAuM chuM: " teoe kahyuM, " putri ! ekalI kayAM jaiza ? tArA pati pravAsamAM che. te Ave tyAM sudhI rAha jo, " paNa teNe kahyu, huM teA jAuM chuM. pati mane zuM kahevAnA hatA ? " sAsu-sasarAe pharI vAra vAravA chatAM teNe sAMbhaLyuM nahIM ane svacchaMdI tathA viDalAnI AjJA ulladhanArI te potAnA putrAne laine nIkaLI. jemanA kuTuMbane vaibhava kSINa thayA che evAM te sAsu-sasarA paNu ' A ApaNuM vacana karaze nahIM' ema mAnIne cUpa rahyAM. pachI e maMdabhAgye vasudattA nIkaLI, tyAM sudhImAM te sAthe dUra cAlyA gayA hatA. sAthI judI paDelI te mArga bhUlI jatAM khIjA mAge gai. enA pita te ja divase pravAsamAMthI AvyeA. teNe mAtAne pRthyu, " mAtA ! vasudattA kayAM gai ? '' mAtAe javAba Apyo, " putra! ame vArI chatAM ujjayinInA sAnI sAthe gaI. ' strI-putranA anurAgathI baMdhAyelA te ahA ! akArya thayuM' ema khelatA bhAthuM laine mArga zeAdhatA tenI pAchaLa gayeA. ema jatAM jatAM peAtAnI patnIne aTavImAM bhamatI teNe joi. pharI vAra patnIne manAvIne teNe prasanna karI. AgaLa cAlatAM teo eka meATI aTavImAM pravezyAM. tyAM sUrya asta pAmatAM te rahyAM. e samaye vasudattAnA peTamAM veNu upaDI, dhanadeva sArthavAhe vRkSanI zAkhAe ane pAMdaDAM tADIne tene mATe maMDapa karyAM. tyAM vasudattAe putrane janma ApyA. te vakhate rAtrinA aMdhakAramAM rudhiranI gaMdhathI AkarSAyelA, pazuonuM mAMsa khAnAre, aTavInAM hiMsaka prANIone paNa kALa ane moTA bhayarUpa vAgha tyAM AvyeA. sUtelA dhanadevane Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jammila- hiDI [ 73 ] " mAtAnuM dUdha nahIM vasudattA prabhAtamAM te gaLethI upADIne lai gaye. patinA viyeAgathI duHkha pAmelI ane bhaya, cintA tathA zAkathI saMtApa pAmelA hRdayavALI te vasudattA rAtI ane A bALaka janmathI ja abhAgI che ' ema khelatI mUrchA pAmI. dayApAtra, azaraNu ane bhayathI jenAM aMgA kAMpe che evAM bALako paNa mUrchA pAmyAM. te ja divase janmele khALaka maLavAthI maraNa pAmyA. ghaNI vAre mUrchA vaLatAM vilApa karatI te e putrAne laIne AgaLa cAlI. rastAmAM AvatI pahADI nadImAM Avyu hatu. AthI te eka putrane sAme kAMThe lai jaine bIjAne vakhate viSama patthara upara paga lapasI paDatAM paDI gaI, ane bALaka paNa tenA hAtha mAMthI nIce paDI gaye.. peleA bIjo putra sAme kAMThe pANInI pAse UbhA hatA teNe paNa mAtAne pANImAM paDatI joi nadImAM bhuskA mAryA. bicArI vasudattA pracaMDa pravAhavALI pahADI nadImAM dUra sudhI kheMcAI gaI. tyAM kinAre paDelA eka jhADanI DALI tenA hAthamAM AvatAM mahAra nIkaLI, gheADI vAre svastha thatAM beThI thai. nadIkinAre te beThI hatI te vakhate vanavAsI cAAe tene pakaDI, tenu nAmaThAma pUchyuM, ane sihaMguThThA nAme cArapallImAM tene lai gayA. tyAM cAra-senApati kAladaDanI pAse tene rAkhI. tene rUpavatI joine kAladaDe pAtAnI patnI manAvI ane aMta:puramAM dAkhala karI, cAra-senApatinI badhI patnIemAM te mukhya banI. akAlavRSTithI pUra utAratI hatI te "" vasudattAnA AgamanathI pAtAnA patineA zarIrasaMsA nahIM pAmatI te cArasenApatinI bIjI patnIe upAya vicAravA lAgI ke, * amAre pati ane saMsa tyaje kevI rIte ? 'samaya jatAM vasudattAne putra thayA, te peAtAnI mAtA jevA hatA. eTale sapatnIoe cAra-senApatine vinaMtI karI ke, " svAmI ! tamArI vhAlI strInu caritra tame jANatA nathI. e teA parapuruSamAM Asakta che. A putra tenAthI janmelA che. jo vizvAsa na paDatA hAya teA A putra sAthe tamArI jAtane sarakhAveA. kaluSita hRdayavALA teNe khaDga kADhIne temAM peAtAnuM zarIra ane peAtAnuM mukha joyuM. paheALuM, meATA ane karacalIovALA gAlavALu, vikRta, kheDALa ane vAMkA nAkavALuM, lakhaDatA, sthUla ane lAMbA hAThavALuM peAtAnu mukha joine tathA pachI putranA mukha tarapha najara nAkhIne te elyeA ke, 'kharAkhara ema ja che. ' pachI parIkSA karavAnI buddhi vagaranA te pApIe khaDgathI e bALakane mArI nAkhyA. vasudattAne netara ane cAbukanA prahAro karIne tathA tenuM mAthuM muMDAvIne teNe cArAne AjJA ApI, " jAe, Ane jhADe AMdheA. " pachI te cArA ene laine dUra sudhI gayA. tyAM mAnI mAjumAM eka sAlavRkSanA thaDa sAthe tene dAraDAMthI bAMdhIne tathA AjubAju kAMTAvALI zAkhAe goThavIne * 10 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasudeva hiMDI [ 74 ] teo cAlyA gayA. anAtha ane azaraNu bicArI vasudattA pUrvakanA A vipAkane anubhavatI tathA hRdayamAM aneka prakAranA vicAra karatI tyAM besI rahI. 66 tenA bhAgyayeAge ujjayinI jatA eka sAthe te ja divase tyAMthI thADe dUra jaLA zayanI pAse paDAva nAkhIne rahyo hatA. rasAi karavA mATe tRNu, zAkhA ane pAMdaDAMnu khaLataNu bhegu karavA nIkaLelA e sAnA mANaseAe jenI AjubAju kAMTAe gaThavelA hatA evI, jhADanA thaDa sAthe khaMdhAyelI vasudattAne ekalI joi, ane tenI hakIkata pUchI. karuNu rudana karatI teNe peAtAnA anartha ane du:khanI paraMparA kahI saMbhaLAvI. jemane anukapA thayelI che evA te sArthanA mANaseAe tene cheADI, sArthamAM lai gayA, ane sA vAhane badhI vAta kahI. pachI sAvADe tene AzvAsana ApyuM tathA bhAjana ane vastra ApIne kahyu, putri ! sAnI sAthe tu sukhapUrvaka cAla. DarIza nahIM. " A pramANe AzvAsana ane dhIraja maLatAM te sArthanI sAthe vasudattA ujjiyanI tarapha javA lAgI. e sAnI sAthe aneka ziSyAenA parivAravALI, jinavacananA sArarUpa paramArtha jANanArI, tathA jIvaMtasvAmInI pratimAnuM pUjana karatI sutratA Aryo paNa cAlatI hatI. tenI pAse dharma sAMbhaLIne tathA sArthavAhanI anujJA laIne vasudattAe dIkSA lIdhI, ane kAMTAnI vADamAM gherAyelI dazAmAM te rahI hatI mATe tenu nAma kaTakA AryA rAkhavAmAM AvyuM. pachI te AryAenI sAthe te ujjayinI paheAMcI, ane pitA-mAtA tathA svajanane maLI. temane peAtAnAM du:kha kahevAthI jenA vairAgya amaNeA thayA che evI te svAdhyAya ane tapamAM ughukta thaIne dharma AcaravA lAgI. : : prathama khaMDa : mATe huM sundara ! huM tane kahuM chu ke AvAM tathA svacchaMda buddhivALAM bIjA paNu mANusA ghaNAM du:kha pAme che, mATe tu paNa mUrkha na banIza. mArI vAta mAnya rAkha, jethI tu paNa aMte vasudattAnI jema du:kha na pAme. " 66 A sAMbhaLIne vimalasenAe pUchyuM, vasudattA te| A rIte du:khI thaI; paNa ripudamana kevI rIte nAza pAmyA ? " eTale meM tene kahyu, " huM sutanu ! sAMbhaLa-- svacchaMdabuddhi rAjA ripudamananuM kathAnaka tAlilisa nAme nagarI che. tyAM ripunnumana rAjA hatA. tenI rANI priyamatI nAme hatI. e rAjAne mAlamitra dhanapati nAme mahAdhunika sAvArha tyAM rahetA hatA. e nagaramAM dhanada nAme sUtAra rahetA hatA. tene eka putra thayA. dhanada daridra hatA, tenI patnIne vaibhava paNu kSINa thaI gayA hatA. cintA karatAM e banne pati-patnI maraNu pAmyAM. temanA putra dhanapati sAthe vAhanA ghera ucharatA hatA. khAMDaNiyA pAse esatA te DAMgaranI kusakI (3le) khAtA hatA, AthI tenuM nAma 'kAkkAsa ' pADavAmAM AvyuM. A pramANe te mATe thaye. , Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [ 75 ] dhanapati sArthavAhano putra dhanavasu nAme hato. eka vAra yavana dezamAM javAne mATe tenuM vahANa sajaja karavAmAM AvyuM. teNe potAnA pitAne vinaMtI, "A kekakAsa tame mane Apa mArI sAthe yavana dezamAM e bhale Ave." pitAe tene meka. pachI vahANa upaDayuM ane anukULa pavana hovAthI dhArelA baMdare pahoMcI gayuM. tyAM laMgara nAkhyAM ane saDha utArI nAkhavAmAM AvyA, eTale musAphara vANiyAo vahANamAMthI utaryA. temaNe sAthe lAvele mAla paNa khAlI karavAmAM AvyuM, rAjyanuM dANa apAyuM ane tyAM musAphara vANiyAo vepAra karavA lAgyA. have pele kakkAsa yavana dezanA sArthavAha ane vahANavaTIone eka sUtAra je paDozamAM ja raheto hato tene ghera besIne divasa gALatuM hatuM. e sUtAranA putrane aneka prakAranAM kAma zikhavavA pitA mahenata karatA, chatAM teo grahaNa karatA nahotA. temane kakkAse 8 Ama karo. Ama thAya ? vagere kahyuM. AthI vismaya pAmelA AcArya (zikhavanAra sUtAre) tene kahyuM, "putra! mArI vidyA tuM zikha. huM tane upadeza ApIza." eTale kakkAse kahyuM, "svAmI! tame AjJA Apaze tema huM karIza." pachI te zikhavA lAge, ane AcAryanA zikSaNanI vizeSatAthI dareka prakAranuM sUtArI kAma zikhI gaye; ane e kAmamAM nipuNa thatAM gurunI rajA mAgI vahANamAM besIne tAmralisi gayA. e vakhate tyAM duSkALa paDayo hate. AthI kese pitAnA gujarAna mATe temaja rAjAne potAnI kalAnI jANa karAvavA mATe lAkaDAMnAM be pArevAM banAvyAM. te pArevAM dararAja UDIne agAzImAM sUkavelI rAjAnI DAMgara laIne pAchAM AvatAM hatAM. A pramANe dhAnya harAtuM joIne rakhavALoe rAjA zatrudamanane khabara ApI. teNe amAtyane AjJA ApI ke, "tapAsa kare." rAjanItimAM kuzaLa amAtyAe badhI hakIkata jANI ane rAjAne khabara ApI ke, "kakkAsanAM be yAtrika pArevAM DAMgara laI jAya che." rAjAe kahyuM, "kekAsane belA." bolAvIne tene pUchyuM, eTale teNe sarva hakIkta rAjAne jaNAvI. A sAMbhaLI prasanna thayelA rAjAe kakkAsane satkAra karyo ane kahyuM ke, "AkAzagAmI yaMtra taiyAra kara. te vaDe ApaNe be jaNA Icchita dezamAM jaIzuM." rAjAnI AjJAthI kokAse yaMtra taiyAra karyuM. tenA upara besIne te tathA rAjA Icchita dezamAM jaI AvatA hatA. A pramANe temane samaya vItato hate. e joIne rAjAnI paTTarANIe eka vAra tene vinaMtI karI, "huM paNa tamArI sAthe dezAntaramAM AvavA IcchuM chuM." eTale rAjAe kekkAsane bolAvIne kahyuM, "mahAdevI paNa ApaNe sAthe Avaze." kakkAse kahyuM, "svAmI! AmAM trIjA mANasane besADavuM yegya nathI, kAraNa ke A vAhana bene ja bhAra vahI zake ema che." paNa te svaccheda buddhivALI rANIne vAravA chatAM teNe khUba Agraha karyo, eTale e abudha rAjA tenI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] sAthe yaMtra upara beThA. eTale kAkAse kahyu, " tamane pazcAttApa thaze; tame jarUra paDI jaze. " Ama kahIne te paNu yaMtra upara beThI. dArIe kheMcI, jenAthI AkAzagamana thatuM hatuM te catrakIlikA ( yAntrika khIlI-kaLa ) dAkhI. eTale teme badhAM AkAzamAM UDyAM. A pramANe UDatAM ghaNAM ceAjanA teo vaTAvI gayAM, eTale atyaMta bhArane kAraNe dorIe tUTI gai, yaMtra bagaDI gayu, kIlikA paDI gai ane dhIre dhIre te vAhana bhUmi upara AvyuM. eTale kAkkAse rAjAne kahyuM, " tame gheADIka vAra ahIM besA, eTalAmAM huM tAlinagaramAM jaIne yaMtra sAMdhavAnAM sAdhanA lai Avu, " ema kahIne kAkkAsa gayA, eTale mahAdevI sAthe rAjA tyAM beThA. vasudeva-hiMDI : : : prathama kha' : 66 pachI kAkkAse( nagaramAM ) sutAranA ghera jaIne vAMsI mAgI. sutAre jANyu ke, 'A kAi zilpInA putra che. ' paNa teNe kahyuM, " mAre rAjAnA ratha jaladI taiyAra karavAnA che, eTale vAMsI ApI zakuM ema nathI. " kAkkAse kahyu, 'lAvA, ratha huM taiyAra karI ApuM. " eTale teNe vAMsI ApI, ane kAAse te lIdhI. sutAranuM dhyAna saheja bIjI tarapha hatu, eTalAmAM te ghaDIka vAramAM keAkkAse rathanAM e paiDAM joDI dIdhAM. A joine sutAra vismaya pAmyA, ane teNe dhAryuM ke ' A kAkkAsa ja hAvA joie. ' eTale teNe kahyu, " ghaDI vAra UbhA rahA, gharamAMthI khIjI vAMsI huM laI AvuM. te laine tame jajo. " " Ama kahIne te sutAra teAlinagaranA kAkaja dha rAjA pAse gayA ane madhI hakIkata kahI. rAjAe kAkkAsane melAvI magAnyA, ane tenA satkAra karyA. rAjAe tene pUchyuM, " tame kyAMthI Ave che ? " eTale teNe badhuM kahyuM. rAjA amitradamanane paNa devI sAthe teDI lAvavAmAM AngeA. rAjAne keda karIne devIne aMtaHpuramAM dAkhala karavAmAM AvI. kAkaja ghe kAkAsane AjJA ApI, "have tuM kumArane zikhava. " kakkAse kahyuM, " kumArane A vidyAnuM zuM kAma che ? " Ama vAravA chatAM rAjAe tenA upara khaLajakharI karatAM te zikhavavA lAgyA. pachI teNe e ghATaka-yaMtrA ( UDatA gheADA) banAvyAM, ane AkAzagamanane mATe sajja karyo. paNa kAkagha rAjAnA be putra peAtAnA guru UMghI gayA te vakhate e yaMtra-ghATaka upara eThA ane te maMtrAne dabAvatAM teo AkAzamAM UDyA. kAkkAsa jAgyA, eTale teNe pUchyuM, " kumArA kayAM gayA? " mANasAe kahyuM ke, " te yaMtra upara besIne gayA. eTale kAkAsa khelyA, " ahA ! akArya thayuM. jarUra tee nAza pAmaze; kAraNa ke pAchA vaLavAnI kaLa tee jANatA nathI. " rAjAe A sAMbhaLyu ane pUchyuM ke, " kumAre kayAM gayA ? " kADhDhAse javAba ApyA . " tee gheADA laine gayA che. " AthI rASa pAmelA rAjAe kASTAsanA vadha karavAnI AjJA ApI. eka kumAre kAkAsane A khabara ApI. A vacana sAMbhaLIne keAkkAse cakrayantra sajja karyuM. teNe kumArIne kahyu ke, " tame 66 "" Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammillAhiDI [ 77 ] badhA AnI upara besA. jyAre huM za Mkhazabda karuM tyAre tame badhA ekI sAthe vaccenI kaLa upara prahAra karajo. eTale vAhana AkAzamAM UDaze. " kumAre paNa * bhale 'ema kahI cakrayantra upara beThA. kAkkAsane vadha mATe lai javAmAM AvyeA. maratI vakhate teNe zakha vagADyo. e zakhazabda sAMbhaLIne kumAreAe yantranI vacalI kaLa upara prahAra karyA; eTale temAMthI zULA nIkaLatAM te badhA vIMdhAi gayA. A bAju kAkAsanA paNu vadhu thayA. pachI rAjAe pUchyuM ke, " kumArA kayAM gayAM ? " sevakeAe tene kahyuM ke, 66 66 teo badhA cakrayantramAM zULIethI vIMdhAi gayA che, ' A sAMbhaLIne rAjA nisteja ane zUnya thai gayA ane " arere! akArya thayuM!" ema khelatA zAkasa tama hRdayavALA te vilApa karatA maraNa pAmyA. te zatrudamana rAjA temaja kumArA svacchaMda buddhine kAraNe nAza pAmyA, mATe huM vimalA! tuM svaccha Mda buddhivALI na thaIza, nahIM teA tuM paNu du:kha pAmIza. A dhammilaiM sarva kalAomAM catura, navayuvAna ane taruNa che. enAthI sundara khIjo kANu che ? huM A putra! meM Ama kahetAM vimalasenAe mArI badhI vAta mAnI, " dharmiAnI ughAnayAtrA ane vimalasenAnI dhammilamAM gemAsakti kramalasenAnI A vAta sAMbhaLIne dhammilaiM atyaMta prasanna thayA. pachI te divasa AthamI gayA, rAtri vItI gai, vimala prabhAta thayuM ane sa leAkanA sAkSI sUrya UgyA, eTale yuvarAja lalita gASThinI sAthe nIkaLIne udyAnamAM gayA. te sAMbhaLIne dhammila aneka prakAranAM maNi ane ratnanAM AbharaNAthI alaMkRta thaine tathA vividharaMgI vastro paherIne kamalasenA ane vimalasenAnI sAthe rathamAM besI udyAna tarapha gayA ane upavanamAM pravezyA. pachI tyAM nAkarAe rezamI tabue nAkhyA tathA ati sundara maMDapA khAMdhyA. peAtAnA pracchAdana mATe temaNe kanAtA UbhI karI tathA kulava ene ceAgya evI zayyAe taiyAra karI. yuvarAjanI AjJAthI uttama bhUmimAM bheAjanamaMDapa racavAmAM AvyeA. tyAM TApale Topale phUla veravAmAM AvyAM, yeAgya AsanA mUkAyAM ane gaMdha, vastra ane AbharaNu dhAraNa karIne sarve gASThinI aMdara peAtAnA vaibhava pramANe ane yuvarAjanI anujJA anusAra maNinAM AsanA upara beThA. kanaka, ratna ane maNinAM banAvelAM pAtrA sane ApavAmAM AvyAM, eTale pammila paNa priyA vimalasenAnI sAthe beThA ane tenI khAjumAM kamalasenA beThI. pachI hAtha dheAine save vividha prakAranAM khAdya, bheAjana ane peya padArthI ekabIjAne ApavA lAgyA. A rIte teo paraspara sAthenA prItivizeSa anubhavatA hatA. geASThikAnI sAthe yuvarAja vimalAnI sAthe beThelA dhammilane jotAM tRpti pAmatA naheAtA, ane khUba vismita thayA. pachI tyAM madivala yuvitaenAM nRtya, gIta ane vAtri pUrAM thayAM. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : ~~ ~~~ ~~~ ^^ ^^ ^^^ ^^^^^^^^^ eTale te joIne basmillane abhinaMdana Apate yuvarAja goSinI sAthe UThyo ane vAhanamAM besIne pitAnA bhavanamAM gayA. dhamilla paNa vimalasenA ane kamalasenAnI sAthe rathamAM besIne ghera gaye. prathama samAgama mATe utsuka hRdayavALA teNe vimalAnI sAthe divasa gALe. pachI jyAre sUrya asta pAmyo, saMdhyA thaI, dIvA prakaTAyA, zayyAo racAI ane ratine ye puSpa, gaMdha ane alaMkAro dhAraNa karAyA te samaye kamalasenAe vimalasenAne navavadhUne yegya zaNagAra karyo. lajajAthI namelA mukhavALI vimalAne laIne te dhamillanI pAse gaI ane tene kahyuM, "Aryaputra! A rAjaputrI che, mATe tenuM sArI rIte pAlana karaje." Ama kahIne kamalA gaI. pachI dhamile devAdhidevane praNAma karIne, pitAnA jamaNA hAthathI vimalAne jamaNe hAtha pakaDI tene khoLAmAM besADI ane gADha AliMgana karyuM. jenA sarvAge romAMca thayAM che evI tathA svabhAvathI mRdu aMgovALI te vimalA navA meghanI dhArAthI chaMTAyelI dharatInI jema AzvAsana pAmI ane pite aMge sahita dhamillanA hRdayamAM pravezI. ratirasAyaNanI tRSNAvALA dhammile rAjakanyAne ratisukha pAyuM. e pramANe ratiprasakta evAM te banenI rAta vItI gaI. parasparamAM nehAnurakta temane samaya sukhethI vitavA lAge. nAgadattA sAthe millanAM lagna eka vAra praNayaviSayaka saMdhivigraha(rIsAmaNAM-manAmaNa)mAM kepelI vimalAne manAvato basmilla be ke, "priye vasantatilake! jhAjhI rasa na karIza, tArA sevakajana upara anugraha kara ane prasanna thA." eTale apUrva vacanavALI ane irSAnA roSane lIdhe jenuM sarvAga kaMpyuM che evI, te vimalA belI ke, "are anArya! kayAM che tArI vasantatilakA ?" pachI azrapUrNa nayanavALI, bharAI gayelA gaddagada hRdayavALI, jeNe dAMtavaDe haTha dabAvyA che evI, traNa rekhAo vaDe yukta kapALa upara bhUkuTi vAMkI karIne avyakta belatI, mAthuM dhuNAvatI, jene aMbeDe chUTI gaye che evI, aMbeDAmAMthI chUTI paDelAM uchaLatAM kusumavALI, tathA jenuM khasI paDatuM raktAMzuka kaTimekhalAmAM vaLagI rahyuM evI te vimalasenAe vividha prakAranA maNi sahita vicitra muktA-jALavaDe zobhatA, nU puravaDe zabdAyamAna, anukrame sundara AMgaLIovALA, kamaLadaLa jevA kemaLa, rakta azokanA stabaka jevA rAtA, sundara aLatAnA. rasathI Adra ane kepane kAraNe prasvedayukta evA pitAnA pagavaDe dhammillane lAta mArI. roSathI paravaza thayelA hRdayavALI teNe kahyuM, "jAo, e vasantatilakA tamArA upara anugraha karaze." vimalAnA IrSyA-roSanuM bahAnuM maLavAthI jene santoSa thayelo che e, aMdaranA sukhathI hRdayamAM hasato te dhammila gharamAMthI bahAra nIkaLe; ane rAjamArga upara gaye. tyAM rAjamArganI najadIka rAtrinA chellA pahere ardhA baMdha karelA kamADavALuM, jemAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [ 79 ] dIvA laTakatA hatA, ane sugaMdhi kALA agaranA uttama dhUpa jemAM khaLatA hatA evuM nAgagRha ( nAganuM mandira ) teNe joyu. teNe emAM praveza karyo ane nAgadevatAne praNAma karIne aneka prakAranA vicAra karatA beThA. eTalAmAM jeNe hAthamAM karaDiyeA lIdheleA che evI tathA sundara khilatA navayauvanavALI taruNIne teNe paricArikAnI sAthe AvatI joI. e yuvati mandira tarapha pUjAne mATe AvI, hAthapaga dheAIne teNe nAgagRhamAM praveza karyAM, nAgendranI pUjA karI ane praNAma karIne kahyu, " bhagavan ! prasanna thAe. " eTale yasmille kahyuM, " sundara ! tArA hRdayanA icchita maneAratha pUrA thAo." pachI te sundarI sabhramapUrvaka UThI, tA teNe dhammilane joyA. dhasmille paNa navayauvanazAlI, sahaja UgelI rAmarAjivALI, puSTa ane vRddhi pAmatA payAdharavALI, UMcI ane lAMkhI nAsikAvALI, tAjA' kamalapatrA jevAM kAntiyukta nayanAAvALI, khimaphaLa jevA sundara hAThavALI, nimaLa tapa ktivALI tathA pUrNimAnA saMpUrNa caMdra jevA vadanavALI te sundarIne joi. ene joIne te parama vismaya pAmyA. sundarIe pUchyuM, " A mizra kayAMthI Ave che ? '' dhasmille uttara Apyo, " suri ! huM kuzAgrapurathI AvuM chuM. " eTale hiraNI jevA nayanavALI te sundarI vismayapUrvaka dhammilane joine ni:zvAsa nAkhI, nIcu mukha karI, DAbA paganA aMgUThAthI bhUmi khAtaratI UbhI rahI. pachI dhammile pUchyuM, " sundara ! tu kANu che ? " eTale madhurabhASiNI evI teNe kahyu, Aryaputra ! A nagaramAM nAgavatu nAme sAvAha che, tenI patnI nAganniA che. temanI kanyA huM nAgadattA chuM. mArA bhAInuM nAma nAgadatta che. A nAgendra pAse huM mArA hRdayanA icchele vara mAguM chuM ane nAgendranu pUjana karavA dararAja ahIM AvuM chuM. mArAM sadbhAgye tame ahIM AvyA che, ane jotAM veMta ja mArA hRdayamAM pravezyA che. mArA maneratha pUrNa thayA che. " kahIne te peAtAne ghera gai. ghera jaine teNe peAtAnI mAtAne badhuM kahyu. tenAM mAtA-pitA, svajana ane parijana A sAMbhaLIne prasanna thayAM. e nagaramAM jAhera rIte temanu lagna thayuM. rAjakanyA kapilAnA svayaMvara 66 Ama e ja nagaramAM kapila rAjAnI putrI kapilA nAme hatI. te nAgadattAnI sakhI hatI. teNe sAMbhaLyuM ke, ' nAgadattAne vara maLyA che ane tenu lagna thaI gayuM che. e vara paNa puruSaguNNAnA bhaMDAra ane navayuvAna che. ' eTale madananA mANuthI seAsAtA hRdayavALI teNe mAtAne kahyu, " mAtA ! kRpA karIne mane jaldI svayaMvara Ape. ' putrIvatsala mAtAe kapila rAjAne vinaMtI karI ke " kapilAne svayaMvara Ape|. " rAjAe kahyu, " bhale, ema kareA. " pachI rAjAe zubha divase kapilAnA svayaMvara karyA. peAtAnA vaibhava anusAra veza ane alaMkAra paherelA dhanADhyo ane kombikAnA putrA ane bIjA paNa vaibhava pramANe veza dhAraNa karelA ibhyaputrAne besADavAmAM AvyA. vinIta veza ane Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 80 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : AbharaNavALo dhamila paNa tyAM gayo. pachI padmakhaMDamAM vasatI lakSamI samAna te rAjakanyA pitAnI kAtivaDe lokonI daSTine AkarSatI svayaMvaramaMDapamAM AvI. rUpatizayathI yukta tene dhampile je. devakumAra jevI kAntivALA dhamilane teNe paNa sinagdha ane madhura daSTithI avale. madananA bANathI ghAyala hadayavALI te dhammilanI pAse gaI, suvAsita puSpanI mALA dhammilalanA gaLAmAM paherAvI, ane mAthA upara akSata nAkhyA. e joIne loko khUba vismaya pAmyA. svayaMvara thaI gayA ane rAjAnI AjJAthI dhammilane bhavanamAM laI javAmAM AvyuM. rAjakuLane chAje tevI rIte temanuM lagna thayuM. A vAta Ama banI. bIjI bAju, dhamilanA viyogathI durbaLa ane phikkA kapilavALI ane zokasAgaramAM DUbelI vimalasenA dukhapUrvaka rahetI hatI. pachI bIjA divase rAjAnI saMmatithI dhamikalane kapilA tathA parijano sahita nagaramAM pheravavAmAM Avyo. sarva riddhi ane vaibhava sahita pharato te vimalasenAnA gharanA agra dvAra AgaLa AvyuM. eTale nokaro ane dAsa-dAsIo "rAjAe potAnI kanyA konI sAthe paraNAvI che?" e jevAne mATe bahAra nIkaLyAM. temaNe dhammilane joya, eTale utAvaLe vimalasenAnI pAse jaIne kahyuM, "svAmini ! dhamila rAjAne jamAI thaye che." A vacana sAMbhaLIne IrSothI jenuM zarIra kaMpyuM che evI vimalasenA pitAnA hadaya sAthe vicAra karI "mAre zA mATe besI rahevuM ?" ema nakkI karI hAthapaga dhoI, zuddha vastra dhAraNa karI, sonAnI gajamukha jhArImAM artha laIne nIkaLI. vAhananI pradakSiNA karIne teNe dharmilano jamaNe hAtha UMco karIne kahyuM, "svAmI tamArI rIta joI lIdhI. " A sAMbhaLI dhammile tene te ja hAthathI pakaDIne vAhanamAM besADI. pachI dhammila rAjyamahelamAM pahoMce ane vAhanamAMthI utaryo. tyAM tenuM kautukamaMgala karavAmAM AvyuM. pachI kapilA ane vimalAnI sAthe sukha anubhavato te rahevA lAgyo. kAmenmatta vidyAdharano vRttAnta eka vAra rAjAnI pAse eka ghoDe lAvavAmAM Avyo. tene dhamila palaTavA mAMDyo. azvapAlAe ghoDAne cokaDuM caDAvyuM, lagAme bAMdhI, sarva rIte sajaja karyo, taMga bAMdhyA, ghugharIo laTakAvI, mukhane zobhA ApanArA cAmaro bAMdhyAM, ane pAMca prakAranAM azvaAbhUSaNethI tene alaMkRta karyo, eTale sutarAu vastra paherela, ardhA paga khullA rahe tevuM (caDDI jevuM ) adhevastra dhAraNa karele, jeNe sugaMdhI puSpane zekhara bAMdhyuM che evo, vicitra alaMkArothI zobhatA sarvAgavALe ane vyAyAmathI capaLa zarIravALe dhamila pakSInI jema lIlApUrvaka te ghoDA upara ArUDha thaye. DAbA hAthamAM teNe lagAmano dora lIdhe, ane vizada tathA mRdu evA jamaNA hAthamAM cAbUka lIdhe. barAbara beThaka lagAvI, ane sAthaLa dabAvIne ghoDAne thoDeka sudhI calAvyuM. jAtavaMta ane savAranuM citta pArakha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamilla-hiMDI [ 81 ] nAra te ghoDAe dhammillanI manovRtti jANe lIdhI. dhammilla vaDe prerAyele ane cAbukane prahAra pAmele te azva paleTA, ane dhIre dhIre doDatAM chevaTe pAMcamI vegadhArAne paNa vaTAvIne jeno pratikAra na thaI zake tevo masta thaI gayuM. dhamila paNa vicAra karIne e doDatA gheDAne vazavatI banyo. ghoDo paNa ghaNe dUra sudhI deDIne, UMcA-nIcA pradeza vaTAvIne kanakavAlukA nadInI pAse pitAnI IcchAthI ja Ubho rahyo. pachI dhammila pitAnI meLe nIce Utaryo, palANa UtAryuM, taMga cheDyA ane ghoDAne paNa choDI mUkyo. ghoDAne badho sAmAna vRkSanI zAkhAe laTakAvyA. pachI koI paNa prakAranI apekSA vagara dhammila dakSiNa dizA tarapha cAlyo. kanakavAlukA nadI teNe oLaMgI te vakhate vRkSanI zAkhAe laTakAvelI, sArI rIte maDhelA raMgaberaMgI maNinI mUThavALI, raiveyaka (kaMThane eka alaMkAra) jevI suzobhita, pAkAM boranA jevI kAntivALI, kamaLamAM vIMTelI talavAra joI teNe vicAryuM ke, "A talavAra konI haze ?" AjubAju joIne teNe e talavAra lIdhI ane myAnamAMthI bahAra kADhI. talanA telanI dhAra jevI, atasI-pupanI AMkha jevI nIla prabhAvALI, AzcaryapUrvaka jevAya tevI, jANe ke prasannatAthI bhamatI hoya ane haLavApaNathI uchaLatI hoya tevI, vIjaLInI jema AMkhane jhaMkhAvatI ane darzanIya e talavArane teNe joI. teNe vicAra karyo ke, "AnI dhAra kevI che te to jeuM." kaThina, UMDAM ane aMdaroaMdara baMdhAI gayelAM mULavALAM atyaMta kuTila jALAMthI yukata, anya gIca banI gayelA vAMsavALA, ane lAMbI zAkhAo ane patravaDe je cheka cheDA sudhI chavAI gayela che evA pAse rahelA vAMsanA gulmane teNe je. tenI pAse jaIne vizAkhAsthAnamAM UbhA rahIne, jorathI mUThI vALIne teNe talavArano ghA karyo. moTA moTA sATha vAMsa, keLanA sAMThAnI jema, e talavArathI kapAI gayA. A joIne dhammila khUba vismaya pAmyo. "aho ! A talavAranI tINatA keTalI abhaMga ane apratihata che!" ema vicAra karato e vAMsanA jALAnI pradakSiNA karI javA lAgyuM. te tyAM kaI puruSanuM kuMDalavALuM ane rudhirathI kharaDAyeluM kapAyeluM mAthuM teNe joyuM; tathA e vAMsanA jALAnA madhya bhAgamAM agnikuMDa je. "aho ! anartha thaye!" ema vicArI, hAtha dhUNAvI, talavArane pAchI pAnamAM mUkI, "are ! talavAra keTalA deSa karAvanAra che!" ema bolIne tyAMthI cAlyA gayA. cAlatAM pitAnI sAmenA bhAgamAM teNe lIlAM patra, pahalava ane zAkhAothI suzebhita vanapradeza je, ane aneka prakAranAM pakSIonA kalaravathI zabdAyamAna, vividha jAtinAM kamaLathI zobhAyamAna tathA prasanna, svaccha ane zItala pANIvALuM jaLAzaya joyuM. tenA 1. dhA karavA mATe paga pahoLA karIne UbhA rahevuM te. vizAkhAnakSatra jevo AkAra ? Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 82 ] vasudeva-hiMDo : : prathama khaMDa : kinAre Azcaryajanaka ane darzanIya rUpavALI eka kanyA tenI najare paDI. e joIne teNe vicAryuM ke, "zuM A vanapradezanI A devatA haze?" Ama vicAra karato dhamila tenI pAse gaye, ane pUchayuM, "sutanu! tuM koNa che? kayAM rahe che ? ane kyAMthI Ave che?" tyAre mRdu ane madhura vacanavALI teNe kahyuM, "sAMbhaLo, Aryaputra! ahIM dakSiNa taraphanI vidyAdharakeNimAM zaMkhapura nAme vidyAdharanuM nagara che. tyAM puruSAnanda nAme rAjA che, tenI patnI zyAmalatA che. temane kAmanmatta nAme putra che ane vidyutpatI tathA vidyalalatA nAme be putrIo che. eka vAra vidyAdharaeNimAM kanakagirinA zikhara upara dharmazeSa nAme cAraNuzamaNa samesaryA. teo jJAnAtizayavALA hatA. temanuM Agamana sAMbhaLIne sarva vidyAdharo vaMdana karavAne nIkaLyA. dharmapremathI ane kaMIka kutuhalathI vidyAdharI zyAmalatA paNa tyAM gaI. jemaNe rAga, dveSa ane meha dayA che evA te bhagavAnane vaMdana karIne te dharma sAMbhaLavA lAgI. upadeza pUro thatAM te pharI vAra cAraNazramaNane pUchavA lAgI, "he bhagavan! mArI putrIono pati ke zuM thaze ?" eTale pitAnA jJAnAtizayathI jANIne sAdhue kahyuM, "je kAmonmatta vidyAdharane mAraze tenI e patnIo thaze." pachI sAdhunuM vacana sAMbhaLIne harSa ane viSAdayukta vadanavALI te sAdhune vaMdana karIne potAne ghera gaI. kAmonmatta vidyAdhara pitAnI bahene sAthe vidyA sAdhavA mATe A vanapradezamAM AvyA. kanakavAlukA nadInI pAse teNe vidyAnA prabhAvathI bhavana vikuvyuM. pachI kheTa, nagara ane paTTaNImAM pharate te rAjAo, zreSThIo, Ibhya ane sArthavAhanI seLa kanyAo potAnI sAthe lAvyuM. "mArI vidyAo siddha thatAM A kanyAo sAthe lagna karIza" ema nakkI karIne teNe te kanyAone ahIM rAkhI. eka vAra ame AnaMdamAM beThAM hatAM tyAre tenI bahena vidyanmatIe amane A badhuM kahyuM. ane te Aryaputra! meM paNa tamane te ja kahyuM che. amArAmAM sauthI pahelI, rUpamAM zrI samAna zrIcaMdA che. A uparAMta sarvAMgasundarI vicakSaNa ane zrIsenA, gaMdharvavidyA ane gAyanamAM kuzaLa zrI, nRtya, gIta ane vAritranI vizArada senA, rAga-rAgaNIonI racanAmAM kuzaLa vijayasenA, mALAo banAvavAmAM kuzaLa zrIsamA, devatAonI pUjAmAM Asakta zrIdevA, zayyA racavAmAM nipuNa sumaMgalA, AkhyAyikAomAM ane pustakavAcanamAM kuzaLa somaputrA, viziSTa kathA-vijJAna ane nATyazAstranI jANakAra mitravatI, svajananuM svAgata karavAmAM nipuNa yazomatI, vividha prakAranA vyAkhyAnamAM vizArada gAMdhArI, patrachedyanI kalAmAM vicakSaNa zrImatI, pANIne suvAsita karavAmAM kuzaLa sumitrA, ane huM mitrasenA ema sarve maLIne ame soLa jaNIo, he Aryaputra, A bhavanamAM rahIe chIe. "jyAre kAmonmatta vidyAo sAdhI leze tyAre te tamAruM pANigrahaNa karaze" ema tenI bahene kahe che. navayauvanamAM rahelI, sahaja UgelI romarAjivALI, vikasatA stanayugalavALI ane ratirasanI AkAMkSAvALI ame sarve tenI vidyAo siddha thavAnI rAha jetI ahIM rahIe chIe. te vidyAdhara sAme vAMsanA jALAmAM beThele che." Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammila-hiMDI [ 83 ] eTale dhamile vicAra karyo ke, " nakkI, e ja vidyAdharane meM mArI nAkhe che." pachI teNe kahyuM, "he sutanu! talavAranI tINatAnI parIkSA karavAnA kutUhalamAM meM tene kApI nAkhe, te maraNa pAmyA che. eTale te sAMbhaLIne viSaNa ane dIna manavALI te theDIkavAra to viSAda pAmI. teNe kahyuM, "pUrve karelAM karmo durladaya che." dhammille kahyuM, "sundari! tuM kheda na karIza." eTale te bolI, "ahe! sAdhunuM amegha vacana niSphaLa nathI jatuM. Aryaputra! huM jAuM chuM ane A vRttAnta tenI bahenane jaNAvuM chuM. je teo tamArAmAM anurakta haze te bhavananI upara rAtI patAkA caDAvIza. je virakta haze to veta patAkA caDAvIza. veta patAkA dekhAya to tame ahIMthI cAlyA jaje." Ama kahIne te gaI. te patAkA caDAve enI rAha joto dhammilla bhavananI sAme jete Ubhe. DIvAramAM veta patAkA najare paDI. padmAvatInuM pANigrahaNa eTale "te kanyAo mArAmAM anurakta nathI" ema samajIne dhammila tyAMthI nIkaLe, ane kanakavAlukA nadInA kinAre kinAre cAlato saMvAha nAme jaMgalI kaTa(pahADI gAma)mAM AvI pahoMcyo. tyAM caMpAnagarInA rAjAne bhAI ane kapilA nAme rANanA peTe janmela sudatta nAme rAjA hatA. tenI rANI vasumatI ane putrI padmAvatI nAme hatI. dhamilla e kaITamAM pravezyA, ane joyuM te, eka strI zULanA rogathI kaMpatI beThI hatI. tene joIne anukaMpA pAmelA mile tenI vAta-pittAdika prakRti jANIne anukULa auSadha ApyuM. ethI te svastha thaI gaI. pachI dhammila nagaramAM pravezyA. teNe karelA A uttama kAryanI vAta rAjAe sAMbhaLI. pachI rAjAe tene pitAnA bhavanamAM bolAvyA, ane tvacAnA rogathI kurUpa banelI pitAnI putrI padmAvatI tene saMpIne kahyuM, "Aryaputra! Ane sAjI kare." zubha tithi, karaNa ane muhUrtamAM basmille tenA upacArano prAraMbha karyo. pitAnAM karmonA upazamathI tathA auSadhanA prabhAvathI rAjakanyAnuM zarIra pahelAMnA jevuM thayuM, ane te lakSamI samAna rUpavALI banI. satuSTa thayelA rAjAe te kanyA dhammilane ApI, ane zubha divase temanuM lagna thayuM. tenI sAthe zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdha saMbaMdhI pAMca prakAranA mAnuSI kAmaga bhegavate dhammila rahevA lAge. dhamillanuM caMpAmAM Agamana ane matta hAthIne nigraha eka vAra sudara rAjAe kahyuM "mArA bhAI(caMpAnagarInA rAjA)nI sAthe saMdhi keNa karAvI Apaze?dhambile kahyuM, "svAmI ! sAma, bheda ane dAmanA pragathI huM karAvI ApIza, mATe nizcitta thAo." pachI rAjAe tenuM mAthuM suMghIne rajA ApI, eTale priyajananA darzana mATe utsuka dhamila tyAMthI nIkaLe. judAM judAM gAmomAM mukAma karate te caMpAnagarI pahece. tyAM sArA zukanathI prasanna thayelA hRdayavALo te nagarImAM pravezya, ane rAjamArga upara cAlavA lAge. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 84 ] 66 " indradama evAmAM leAkeAnA kAlAhalarUpI mATe si MhanAda teNe sAMbhaLyeA. eka nagara-yuvAnane teNe pUchyuM', " mitra ! A zene zabda che ? " teNe javAkha ApyA, " rAjAnA matta hAthI je thAMbhale tene bAMdhele te bhAMgIne nAsI chUTayA che. " A sAMbhaLIne te nizcintapaNe AgaLa cAlye, tA joyuM ke nagaranA eka yuvAna khruzyaputrane, ATha ibhyaputrI sAthenA tenA vivAha nimitte, aneka kautukapUrvaka magalasnAna karAvavAmAM AvatuM hatuM, dhasmile pUchyuM, " A keAnA vivAha che ? " eTale eka jANakAre kahyu, sAvAhanA putra sAgaradattanuM pitAnA maneArathAthI izyakanyA sAthe lagna thAya che. devakI, dhanazrI, kumudrA, kumudAnaMdA, kamalazrI, padmazrI, vimalA ane vasumatI e pramANe te ATha itsyakanyAonAM nAma che. " peleA mAsa Ama kahetA hatA tyAM teA pralayakALanA kRtAnta jevA te matta hAthI vAjIMtrAnA avAja ane kAlAhalane kAraNe te sthaLe AvyA. lagnamAM AvelA leAkeA cAre bAju nAsI gayA. pele vara paNu e kanyAene mUkIne nAsI gayA; ane jALamAM phasAyelI haraNInI jema atyaMta uddeiza mAnasavALI, jIvananI AzA cheDI daine cAre tarapha jotI, bhayathI pIDAtA hRdayavALI ane tyAMthI javAne asamartha te rUpALI kanyAe tyAM ja besI rahI. matta hAthI temanI pAse Avye; eTale smille temane kahyuM, " Daraze| nahIM. " hAtha pakaDIne dhasmilla te sarve ne gharamAM laI gayA. kanyAene gharamAM mUkIne te bahAra AvyA. hAthIne teNe joyeA ane hastIzikSAmAM kuzaLa dhammila tene khelAvavAne mATe tenA upara caDhI gayA, tathA skandhrapradeza upara beThA. pachI hAthI mAthuM dhuNAvavA lAgyA, paNa AsananI sthiratApUrvaka dhasmille tenA gaLAmAM doraDuM nAkhyuM, hAthamAM aMkuza lIdheA, ane tene vazamAM ANyA. pachI hAthIne pakaDavAne mATe mahAvatA AvyA. vAjIMtrAnA nAdathI ane hAthaNInA zarIranI vAsathI hAthI sthira thai gayA, eTale mahAvata tenA upara caDhyo, ane dhammila UtaryAM. rAjAne khabara ApavAmAM AvI ke, " svAmI ! akALa mRtyu samAna matta hAthIne dhammille pakaDyo. " eTale vismaya pAmelA rAjA ane nAgarikA ' ahA ! Azcaya ! ' ema khelatA tene phrI phrI abhinaMdana ApavA lAgyA. rAjAe tenu pUjana-satkAra karIne rajA ApI, eTale vimalA ane kamalAne maLavA mATe utsuka dhammila peAtAne ghera gayA. tenA samAgamathI gharanAM mANasAne ghaNeA Anada thayA. vasudeva-hiMDI : : : prathama khaMDa : pachI dhasmille saMvAhuti sudattanI sAthe caMpAnagarInA rAjAnI saMdhi karAvI. sudatta padmAvatIne mAkalI, tenI sAthe dhasmillanA samAgama thayA. vimalasenAe peAtAne lAta mAratAM pAte kevI rIte ghara cheADIne nIkaLye tyAMthI mAMDIne peAtAnA punarAgamana sudhInA sarva vRttAnta dhammile mitrAne kahyo, caMpApurInA rAjA kipalanA kRpApAtra banelA te sukhapUrvaka bhega bhAgavate! rahevA lAgyA. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmila--hiDI vinmatI vidyuhalatA ane bIjI sALa kanyAonu pANigrahaNa eka vAra dhammila AnaMdapUrvaka agAzImAM beThA hatA tyAre eka vidyAdharakanyA AkAzamArge UDatI AvI. rUpa ane tejane kAraNe vIjaLInI jema te dhasmilanI AgaLa UbhI rahI. teNe kahyuM, " huM Aryaputra! mArA jANavAmAM AvyuM che ke vidyAsAdhana karatA mArA niraparAdha bhAi kAmeAnmatta vidyAdharane tame mArI nAkhyA che. dayAvAna ane svabhAvathI kAmaLa hRdayavALA tamAre mATe niraparAdhInA vadha karavAnuM kArya zu ceAgya che? " dhasmile kahyu, " huM sundara ! vadha karavAnA irAdA sivAya, ajANapaNe ja meM te vAMsanuM jALu kApI nAkhyuM. temAM tArA bhAI maraNa pAmyA, emAM mAre dveSa nathI. karmonI bhavitavyatAthI tenuM avasAna thayuM. " eTale te melI, " Aryaputra! ema ja che. mane pelI kanyA mitrasenAe badhI hakIkata jaNAvI. ame te mitrasenAne kahyuM ke, * sundara ! e puruSane ahIM teDAva. ' eTale hu thI atyaMta tvarA karatI teNe tamArI sAthe prathama karelA saMketa anusAra bhUlathI zveta patAkA caDAvI. e joine tame cAlyA gayA. tamane AvatAM kema meADuM thayuM ? ema vicArIne ame sarvee sabramapUrvaka tamane zeAdhyA, parantu kyAMya tame jovAmAM na AvyA. eTale te badhIee mane meAkalI ke, " jA, te puruSanI tapAsa kara. " eTale grAma, Akara, nagara, peTa, kaTa ane makhA( tuccha gAmA )mAM UDatI ane tamArI zeAdha karatI A caMpApurImAM huM AvI. pUrve karelAM rahyAMsahyAM satkarmAne pariNAme meM tamane joyA. mArI vhena sahita huM tathA te sALe kanyAe tamArI AjJAkArI chIe. " ema kahIne nIlakamaLanA jevI kAntivALA AkAzamAM te UDI. jaine gheADI ja vAramAM te sarve kanyAonI sAthe pAchI AvI. te sarvenI sAthe smillanA vivAha thayeA. lagna thai rahetAM te sarva kanyAonI sAthe prItisukha anubhavatA te rahevA lAgyA. vasantatilakAnu punama lana eka vAra vidyunnatIe parihAsapUrvaka vimalAne kahyuM, "huM vimalA ! irSyAthI rASa pAmIne teM A putrane lAta mArI e thru ceAgya hatuM ? " eTale vimalAe kahyu, " sakhi viSNunmati ! khIjI strInuM nAma le ane lAta mAravI zu ceAgya nathI ? " vidhamatI melI, " sukhada evAM peAtAnAM vahAlAMnu nAma levu' e yeAgya ja che, mATe lAta mAravArUpa zikSA tane karavI joie. " A sAMbhaLI vimalAe hasIne kahyu, " sikha vizvamati ! je meM A putrane lAta na mArI hAta teA A putra sAthenA ratirasanu pAna tame kayAMthI pAmata mATe tame sarve mArA pUjA-satkAra karI. " A sAMbhaLI te sarve hasIne cUpa thai. A pramANe parihAsa pUrA thatAM vidyunmatIe dhammilane pUchyuM, A putra ! te vasantatilakA kANu che ? " eTale dhasmille uttara ApyA, vidhanmati ! tenuM nAma letAM paNa huM DaruM chuM, kAraNa ke ahIM rIsALa mANase vase che !" 66 66 [ 85 ] Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : A sAMbhaLI vimalA melI, " bahu DarapeAka lAgeA che! subhaga janathI kAi vAra aparAdha paNa thaI jAya, mATe Daraze| nahIM. tamane abhaya che. nizcintapaNe kaheA. " A pachI dhasmile vidyunmatIne kahyu, " kuzAgrapuramAM amitradamana rAjAnI gaNikA vasantasenA nAme che. vasantatilakA nAme tenI putrI rUpa, lAvaNya ane kAma-vijJAnanA upacAre pUrva ka sarva prakAranA kAmabhoga ane rativizeSAne jANe che. " vidyanmatIe kahyuM, " jo A putrane rucatu hAya teA e AryAnA samAcAra lAvavA mATe huM jAuM, " dhammile kahyuM, "rIsALa mANasAne pUchavu joie." e sAMbhaLIne vimalA belI, "zuM prabhAta sUpaDAthI DhaMkAvAnuM hatuM ? " ** A pachI vinmatI tyAM AkAzamArge UDIne gai, ane e ja rIte pAchI AvIne yasmillane kahevA lAgI-- cauvanavaDe danIya, aheALA vaibhavavALu, gaNikAne yAgya evuM yuvAna rAjAnuM rUpa dhAraNa karIne huM, A putranI icchAnusAra, vasantatilakAnA bhavanamAM gaI, sa AbharaNAnA jeNe tyAga karyA che evI, priyavirahavarDa du la aMgeAvALI, melAM ane jINuM vastrovALI, jeNe takhelanA tyAga karyo che evI, azrupUrNa nayanavALI, sUkAI gayelA gAlavALI, phikkA vadanavALI, gharaDA nAga jevA eka ja veNImAM bAMdhelA cATalAvALI, tathA mAtra maMgala nimitte jamaNA hAthamAM jhINuA caDA paherIne beThelI vasantatilakAne meM tyAM joi. meM tene kahyu, 'tuM sukhI che ? ' paNa te te citramAM AlekhelI yakSapratimAnI jema ekacitta esI rahI. ' A putramAM Asakta hRdayavALI A bicArI anya puruSanI vAta paNa sAMbhaLatI nathI ' ema vicArIne meM puruSavezanA tyAga karI strIveza dhAraNa karI pharI vAra tene kahyuM, " vasantatilake ! sundari ! dhammila tArA kSemakuzaLanA samAcAra pUchAve che. " A sAMbhaLIne jenAM rAmAMca UbhAM thayAM che evI, patAM gAtravALI, tathA harSoMnAM AMsuthI UbharAtI AMkheAvALI te tamAruM ja cintana karatI sahasA UbhI thai, ane gadgad kaMThe 'huM priyatama ! 'ema khelatI DhADIne, mane gADha AliMgana daine evuM raDI, jethI mAruM' paNa hRdaya kaMpI UThayuM. A pramANe khUba raDIne hu pAmelI teNe mane pUchyuM, " leAkeAnAM hRdayAnuM haraNa karanAra ane ati saubhAgyazALI A putra kayAM che ? " meM kahyuM, " caMpApurImAM rahe che. " A pachI teNe A putranA viyeAgathI peAtAne thayeluM du:kha mane kahyuM. ' 7 ' ' vidyuttpatInAM A vacana sAMbhaLIne dhammila vasantasenAne maLavA mATe utsuka thayeA. pachI vidyanmatIe tenuM utsuka hRdaya jANIne kahyuM, " A putra ! kuzAgrapura javAne Atura thayA hA ema jaNAya che. " dhammile kahyuM, suntari ! tuM ja prasanna hAya tA mAruM mana ema ja che. " peAtAnI vidyAthI viSuvelA vimAnamAM sarva priyAe ane parijana ra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamilla-hiMdI [ 87 ] ane sarva sevako sahita basmillane vidyummata muhUrta mAtrAmAM kuzAgrapura laI gaI, ane vasatatilakAnA bhavanamAM teno praveza karAvyuM. rAjA amitradamane badhI vAta sAMbhaLI. saMtuSTa thayelA rAjAe rAjyano trIjo bhAga dharmillane Ape. sarva vaibhava sahita bhavana karAvyuM, ane vaibhava anusAra yAna-vAhana ane parijana ApyAM. sarva priyA sahita dhamikala bhavanamAM pravezyA. dhanavasu sArthavAha dhamilanA AgamanathI harSa pAme, ane te paNa potAnI putrI yazomatIne dhammilla pAse lAvyuM. pachI te dhamila sarva priyAo sahita AyaMbila tapanuM phaLa A lokamAM ja anubhavata, devabhavanamAM deva-yuvAnanI jema, rahevA lAgyA. meghamAlA vidyAdharI sAthe basmillanuM gAMdharva lagna eka vAra priyAonI sAthe te aMdaranI paDasALamAM beTho hato. te vakhate vasaHtilakAe kahyuM, "Aryaputra ! gaI kAle ahIM AvatAM tame atyaMta kAmo bhega-ramaNIya veza ane alaMkAra dhAraNa karyA hatAM. " A sAMbhaLIne zaMkita hRdayavALA teNe vicAra karIne kahyuM, "sundari! e te tamane vismaya pamADavA mATe." Ama kahIne te gaye. pachI teNe vicAryuM, "kharekhara, A bhavanamAM bIjA keIna praveza nathI. mAro veza dhAraNa karIne keI vidyAdhara Avato haze." pachI tene vadha karavAno upAya vicArIne teNe AkhA bhavanamAM sidra veryuM, ane hAthamAM talavAra laIne tenA AgamananI rAha te Ubho rahyo. thoDIvAra thaI eTale pagalAM paDatAM teNe joyA; eTale e pagalAne anusAre teNe talavAra ghA karyo. AthI kapAIne pelAnA be TukaDA thaI gayA te teNe joyA. pachI e vidyAdharanA zabanI aMtima vyavasthA karI, ane e bhUmi zuddha karI. pachI potAne hAthe puruSavadha thaI gaye, tethI zAnti nahIM pAmatA dhamila bIje divase pitAnA upavanamAM pravezyo, ane pazcAttApathI saMtapta hRdayavALo azoka vRkSa pAsenA dhare jevA lIlAchama pRthvI-zilApaTTa upara vicAra karato beThe. te vakhate jeNe potAnA zarIra upara azokamaMjarIo dhAraNa karI che evI, navayauvanazALI, stanabhArathI namelAM gAtravALI, puSTa jaghanavALI, dhIre dhIre paga mUkatI, eka ja lAla vastra paherelI, Azcarya pUrvaka darzanIya evA rUpavALI ane thoDAM paNa meMghAM AbhUSaNe paherelI eka sundarI tenI pAse AvI. jenA rUpanuM pAna karatAM tRpti na thAya evA darzanIya rUpavALI, atyaMta rAtA, biMba jevA hoTha ane zuddha daMtapativALI tathA prasanna darzanavALI tene dhamile I. pelI sundarI paNa kahevA lAgI-- "he Aryaputra! dhyAnapUrvaka sAMbhaLe. vaitADhya parvatanI dakSiNa eNimAM azokapura nAme vidyAdhara-nagara che. tyAM vidyAdhara-rAjA meghasena nAme che, ane tenI patnI zazi Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 88 ]. vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : prabhA che. temane be bALako thayAM-meghajA putra, ane huM meghamAlA putrI. eka vAra vidyAdhararAjA mArI mAtAnI sAthe vicAra karavA lAgyo, "mAruM avasAna thatAM rAjA koNa thaze?" pachI vidyAthI joIne teNe mArI mAtAne kahyuM, "A avinIta meghajava meghamAlAnA patinA hAthe nAza pAmaze. AthI bIjo koI ahIM rAjA thaze. " A sAMbhaLIne mArI mAtA viSAda pAmI. meghajava paNa mArA pratyenA nehathI udyAna, kAnana, nadI ane giriemAM ramaNIya kriIDAo dararoja mANate hato, ane eka muhUrta paNa mAre viraha Icchato nahoto. huM paNa bhAImAM nehAnurakta hRdayane kAraNe tene virahamAM tenA darzana mATe utsuka banatI hatI. A pramANe amAro samaya jato hato. AjathI trIjA divase, he meghamAlA ! huM kuzAgrapura jAuM chuM," ema mane kahIne te nIkaLe che. te pAcho nahIM AvavAthI huM ahIM AvI chuM. dhamile vidyAdharane mAryo che" ema meM sAMbhaLyuM. AthI roSa pAmelI huM A azokavanamAM AvI. tyAM meM tamane joyA, jotAM ja mAro roSa nAza pAme, ane lajajA AvI. mATe kRpA karo ane huM azaraNanuM zaraNa thAo." A pramANe kahI te dharmilanA caraNamAM paDI. dhammile paNa uttama hAthInI sUMDha jevA bAhuo vaDe tene sparza karyo, gAMdharva vivAhadharmathI tenI sAthe vivAha karyo, ane ratividathI tene gADha AliMgana karyuM. meghamAlAno pitAnA bhAInA maraNa saMbaMdhI zaka dUra thaye, ane mAnavasukhane sAra te pAmI. tene laIne dharmila pitAnA bhavanamAM gaye. vimalasenAne putrajanma jene tRSNApUrvaka tyAga karI zakAya (arthAta datyaja ) e te dhampila sarve priyAonI sAthe Ama samaya gALatA hatA. A pramANe ghaNo kALa jatAM rAjaputrI vimalasenAne putra thaye, ane tenuM padmanAbha evuM nAma pADavAmAM AvyuM. anukrame te mATe thaye ane vidyAonuM grahaNa karIne pitAnA pUrvakanA puNyadayanA pariNAmane tathA pitAnAM satkarmonA viziSTa udayane anubhavane rahevA lAgyA. e pramANe mitra, baMdhu, putra ane priyAonI sAthe sukhathI dhampilane samaya vItate hate. have, aneka janapadomAM jinabhagavAne upadezela vidhi pramANe vihAra karatA, jagatanA sarva jIvaDe smaraNIya, kRtamAM batAvelI rIte dharmane upadeza karatA, aneka ziSyanA parivAravALA ane zramaNanA samUhamAM mukhya evA dharmaci nAme aNagAra eka vAra kuzAgrapura nagaramAM AvyA, ane vaibhAragirinA zikhara upara samesaryA. sAdhune yogya prAsuka pradezamAM gya sthAna grahaNa karIne saMyama ane tapathI potAne bhAvatA teo vicaratA hatA. rAjA amitradamane sAMbhaLyuM ke, "mati, kRta, avadhi ane mana:paryava e. pramANe cAra jJAna dhAraNa karanAra, meghanAda jevA gaMbhIra svaravALA ane dharmaruci manavALA bhagavAna dharmaruci nAme aNagAra ahIM samesaryA che." eTale harSathI romAMcita Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasmilla-hiMDI [ 89 ] zarIravALo dharmapremI rAjA ane nagarajane kutUhalathI tyAM gayA. dhammilane paNa e bhagavAnanuM Agamana kauTumbika puruSoe jaNAvyuM. AthI harSa pAmelo dhammila pitAnA parivAra sahita saMbhramapUrvaka vaibhAragiri pahoMcyo. tyAM tapa, cAritrya ane kriyAvaDe saMsAcela zarIravALA zramaNe vaDe zobhAyamAna girizikhara nIcenI guphA teNe joI. e sAdhuone praNAma karato karato te AgaLa cAlyA. AgaLa jatAM teNe zramaNamAM gaMdhahastI samAna, mRdu, vizada, madhura ane manohara vacanothI dharma kahetA bhagavAna dharmarucine joyA. jaIne teNe temane praNAma karyA. sarva svargonA sopAna samAna e bhagavAne dhammilane dharmalAbha" kahIne AvakAra Apyo, ane sarva jagatane sukhakAraka dharma tene kahyo. upadeza pUro thatAM dhamile bhUta, vartamAna ane bhaviSya jANanAra te sAdhune vaMdana karIne pitAnI tapazcaryA saMbaMdhamAM prazna karyo ke, "meM pUrva janmamAM evuM zuM karyuM che, jethI A sukhadu:khanI paraMparAne huM pAme ?" eTale sAdhue kahyuM - dhammillanA pUrvajanmanI kathAmAM sunaMdane bhava A jaMbudvIpamAM bhAratavarSamAM bharukaccha nAme nagara che. tyAM jitazatru rAjA hato, tenI rANI dhAriNI nAme hatI. e nagaramAM kula ane rUpane chAjatA vaibhavavALe ane jinazAsananA zravaNathI rahita buddhivALo mahAdhana nAme gRhapati hato ane tenI patnI sunaMdA nAme hatI. he dhammila ! A bhavathI trIjA bhavamAM tuM sunaMda nAme teone putra hato. anukrame vRddhi pAmato te sunaMda ATha varSathI kaMika moTo the eTale mAtA-pitAe tene kalA-AcAryane tyAM mUkyA. tyAM teNe kalAone yathAyogya abhyAsa karyo. keTalAka samaya pachI te bALakanA mAtA-pitAnA agAunA paricita priya paroNuM AvyA. teo tvarAthI e paraNAone bheTyAM, snigdha ane madhura vacanathI temane bolAvyA. kulaguDa ane sagAsaMbaMdhIonuM kSemakuzaLa pUchIne satkAra karyo. e paroNAene Asana ApavAmAM AvyuM te upara teo beThA, ane paga dheIne sukhapUrvaka teo nizcintapaNe tyAM rahyA. pachI pelA putrane pitAe kahyuM, "beTA ! kasAIvADAmAM jaIne mAMsa laI Ava." eTale paraNAonA mANasa sAthe paisA laIne te kasAIvADAmAM gayA, paraMtu te divasanA kaMIka yuge mAMsa maLyuM nahIM. eTale paroNAonA mANase chokarAne kahyuM, "bhAI ! cAla mAchIvADAmAM jaIe." chokarAe hA pADI. teone mAchIvADAmAMthI pAMca jIvatAM mAchalAM maLyAM. chokarAe vAravA chatAM paroNAnA mANase te lIdhAM. mAchalAM laIne je mAge AvyA hatA te mAge ja teo pAchA vaLyA. cAlatAM cAlatAM teo jaLAzaya AgaLa AvyA. pelA mANase chokarAne kahyuM, "A mAchalAM laIne tuM jA. AgaLa mArI rAha joje. huM jaMgala jaIne AvuM chuM. " pachI jaLanI pAse mAchalAMne taraphaDatAM Ine jene anukaMpA thaI che evA te chokarAe karmopazamanI bhavitavyatAthI mAchalAMne 12 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 90 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : pANImAM choDI dIdhAM. kSINa karmavALA AtmAo jema nirvANamAM jAya tema e mAchalAM paNa zIghratAthI pANImAM pesI gayAM. pelo mANasa AvIne chokarAne pUchavA lAge, mAchalAM kyAM?" teNe uttara Apyo, "pANImAM mUkI dIdhAM." eTale pelAe kahyuM, bhAI ! A ThIka na karyuM. tArA pitA krodhe bharAze." pachI te banne jaNA ghera gayA. pitAe chokarAne pUchyuM, "kema mAMsa ApyuM ?" eTale nokare kahyuM, "mAMsanA abhAve jIvatAM mAchalAM ApyAM hatAM, te paNa rastAmAM A chokarAe pANImAM mUkI dIdhAM. " pitAe chokarAne pUchayuM, "teM kema mAchalAM choDI dIdhAM? " eTale chokaro bole, "mAchalAMne taraphaDatAM joIne mane dayA AvI, ane meM pANImAM mUkI dIdhAM. have tamAre je karavuM hoya te karo." chokarAe Ama kahyuM eTale mithyAtvathI grasta buddhivALo tene pitA atyaMta kope caDhyo, ane kapALamAM traNa rekhA pADI, bhramara UMcI caDAvI koI prakAranI dayA vagara te chokarAne netarathI mAravA mAMDyo, mitra, bAMdhava ane parijanoe vAravA chatAM te mArato rahyo nahIM. chevaTe pitAnI IcchAthI ja teNe mAravAnuM baMdha karyuM. pachI zArIrika ane mAnasika saMtApa pAmele, pitAvaDe aneka prakAranA trAsa, dhamakAvaTa ane apamAnathI tiraskAra pAmato, zarIra kSINa thatAM aMte te putra maraNa pAmyA. smillanA pUrvajanmanI kathAmAM sarahano bhava viSama parvatanA DhaLAva upara AvelA ane ati moTI ane durgama guphAthI vIMTaLAyelA, vRkSa, latAo ane jALAMothI gahana tathA pApIjanonA nivAsa ane temanAM kAryonA sthAnarUpa pradezamAM, jyAM bahAranA eka paNa mANasane praveza muzkela che evI jagAe vaselI viSamakaMdarA nAme corapalI che. tyAM pallIvAsIono mukhI ane potAnAM karmone pratApa jeNe vistAryo hato evo maMdara nAme cora-senApati raheto hato. tenI patnI vanamAlA nAme hatI. jeNe pitAnA karmathI AyuSya bAMdhyuM che e pelo sunanda e vanamAlAnA garbhamAM AvyuM. pUrA divase te jamyA ane tenuM nAma saraha pADavAmAM AvyuM. sukhapUrvaka ucharatA ane vyAdhaputronI sobatamAM pharato te pitAnA kAmamAM mazagUla thaIne raheto hato. pachI keTalAka samaye teno pitA koI akALa-maraNa karanAra vyAdhithI maraNa pAme. mitro ane bAMdha sahita putre tene agnisaMskAra karyo, ane bIjAM laukika kAryo paNa karyA. pachI te putrano palInA vRddhajanoe senApati tarIke abhiSeka karyo. svajane ane parijano vaDe parivarAyele te palIna lekenuM pAlana karato sukhapUrvaka samaya vItAvatA hatA. eka vAra sukhapUrvaka beThelA te sarahane vicAra thayo ke-cAle, bahAra jAuM." eka ja vastra paherelo te hAthamAM dhanuSya laIne pahelIthI thoDeka dUra gaye. tyAM ati durbaLa zarIravALA, kazAkathI rokAyelA hAthavALA, mArga bhUlelA puruSone teNe joyA. 1. sAdhunAM upakaraNo hAthamAM rAkhavAthI. saraha sAdhuone ke temanAM upakaraNane jANatA nathI eTale sAdhuenA hAtha "kazAkathI rokAyelA " samaje che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smilla-hiMDI [ 1 ] teNe vicAryuM ke, "A leke koNa haze?" teone Ayudha vagaranA joIne sarahane temanI pratye anAdara thaye. pachI te temanI pAse gaye. svargamArganA sopAna samAna, hita, ziva, sukha ane kalyANa karanAra, madhura vacanAvALA ane pUrvAbhASI e zramaNa bhagavAne e tene dharmalAbha kahyA. teNe praNAma karIne pUchayuM, "tame koNa che? kayAMthI Ave che? ane kayAM jAo che ?eTale teoe uttara Ape, "sarva prakAranI hiMsAthI virakta ane dharmamAM rahelA zramaNe tarIke ame oLakhAIe chIe." sarahe pUchayuM, "dharma e zuM che?" teoe kahyuM, "bIjAne duHkha nahIM ApavuM te." pachI teNe zramaNane mArga upara caDAvyA, ane pote paNa pallImAM Avyo.. - A pachI keTalAka divasa bAda cArenA samUha sahita te saraha dhADa pADavA mATe nIkaLyA ane eka gAma AgaLa AvyA. tyAM gAmanI pAse divasa vItI jAya tenI rAha jete eka viSama ane chAnI jagAe beThA. eNe vicAra karyo, "bIjAne duHkha ApavAthI adharma thAya che, bIjAne sukha ApavAthI dharma thAya che-evuM zramaNe kahe che. to mAre bIjAne duHkha daIne zuM kAma che ? bIjAne sukha thAya tevuM AcaraNa mAre karavuM joIe." Ama vicArI badhAM hathiyAra pheMkI daIne te gAmamAM gaye. - tyAM uttama zIla ane samyapha AcAravALe, karuNavAna, matsara rahita ane sarve prANio pratye anukaMpAvALe e saraha kAladharma pAmIne A kuzAgrapura nagaramAM surendradatta sArthavAhanI patnI subhadrAnI kUkhamAM putra tarIke AvyuM. dhamilla ! tuM jyAre garbhamAM AvyuM tyAre dharma karavAne dehada mAtAne che. jeno dehada pUro thayo che evI tArI mAtAnA garbhane nava mAsa ane sADAsAta rAtri-divasa pUrAM thatAM rUpavAna putra janmyo. te bAra divasane thaye, eTale mAtA-pitAe tArA rUpane anurUpa ane guNathI yukta evuM tAruM nAma pADayuM ke-A putra garbhamAM Avyo tyAre amane dharma AcaravAne dehada thayo, mATe tenuM "dhamilla" evuM nAma ApaNe pADIe. mATe he dhammila! pUrvabhavamAM jInA rakSaNarUpa bIja vAvavAthI A bhavamAM te AvI mAnavariddhi prApta karI che." pachI sAdhunuM e vacana sAMbhaLIne cintana, UhApoha, nirIkSaNa ane anveSaNa karatA ane buddhipUrvaka vicAra karatA e dhamilane pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. jene pUrvajanmanuM smaraNa thayuM che, vairAgya ane zraddhA dviguNita thayAM che evA tathA AnaMdAzruthI UbharAtI AkhevALA te dhampile A mAnava jIvana tathA temAMnAM saMgaviyegane anitya ane aneka duHkhothI bharapUra samajIne kAmagothI udAsIna thaI te ja dharmaci sAdhunI pAse diIkSA lIdhI, ane sAmAyika Adi agiyAra aMge bhaNI lIdhAM. pachI ghaNu samaya sudhI sAdhu-paryAya pALIne mAsika saMkhanAthI pitAnI jAtane khapAvIne, sATha bhakta sudhI anazana karI te acuta ka5mAM devendrane sAmAnika bAvIsa sAgaropamanA AyuSyavALe deva thayo. e develekamAMthI avIne mahAvideha varSamAM avatAra pAmIne mokSamAM jaze. A pramANe dhammile tapazcaryAthI riddhi prApta karI hatI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wooooo0000 pIThikA = have, "vasudeve pitAnI tapazcaryAnuM phaLa paralokamAM kevI rIte meLavyuM?" ema rAjA zreNike prazna pUchatAM bhagavAna kahevA lAgyA- A mahAna ItihAsa-prAsAdanA pAyArUpa pIThikA have zarU thAya che. pradyuna ane sAMbakumAranI kathA pazcima samudranI pAse AvelA tathA nipuNa puruSoe jemanA guNonuM varNana kareluM che, evA cAra janapada che. e janapadanAM nAma-Anarta, kuzAvarta, surASTra ane zukrarASTra che. e janapadanA alaMkArarUpa, lavaNasamudranA adhipati susthita nAme deve jene mATe mArga karI Ape che evI, kuberanI buddhithI nirmANa thayelI, suvarNanA keTavALI, nava jana pahoLI ane bAra ejana lAMbI, ratnanI varSAvaDe jemAMthI daridratArUpI doSa dUra thaye che evI, ratnanI kAtivaDe jemAMthI aMdhakAra nAza pAme che evI, devonA bhavana samAna tathA aneka mALavALA goLAkAra prAsAdevaDe suzobhita tathA vinIta, jJAnI, madhurabhASI, dAnazIla ane dayAvAna, sundara veza dhAraNa karanAra tathA zIlavAna sajajane vaDe saMkIrNa evI dvAravatI-dvArikA nAme nagarI che. e nagarInI bahAra ratnanI kAntithI dIptimAna zikharanAM tejakiraNo vaDe gaganane sparza karate raivataka nAme parvata che. meru parvata jema devonA naMdanavanathI yukta hoya tema e raivataka parvata paNa (devanA) naMdanavanano upahAsa karanAra ane yAdavonA manane AnaMda ApanAra naMdana nAme udyAnathI yukta hate. e dvAravatI nagarImAM dharmanA prakAranI jema kahita karanArA daza dazAro rahetA hatAM. temanAM nAma-samudravijaya, akSobha, stimita, sAgara, himavAnuM, acala, dharaNuM, pUraNa, abhicaMdra ane vasudeva e pramANe hatAM. e sarvane mATe ugrasena rAjA, Indra jema devene mAnya hoya tema, mAnya ane anullaMghanIya hato. e paikI rAjA samudravijayanA nemi-daDhanemi vagere putro hatA, ane bAkInAonA udvava vagere putro hatA. vasudevanA apUra, sAraNaka, sukhadAraka Adi putra hatA. vasudevanA e putramAM mukhya, anukrame jaLa vagaranA (UjaLA) ane jaLavALA (zyAma) megha samAna kAntivALA, sUryanA saMparkathI vikAsa pAmelA kamaLa samAna nayanavALA, pUrNa caMdra samAna sAmya vadanacaMdravALA, nAganI phaNA samAna suliSTa sAMdhAo Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 73 ] vALA, dhanuSya jevA lAMbA ane rathanI dhuMsarI jevA (baLavAna) bAhavALA, uttama lakSaNethI yukta tathA pallavanA jevI sukumAra hathelIovALA, zrIvatsavaDe aMkita tathA vipula lakSmInA nivAsasthAnarUpa vakSasthaLavALA, vAnA samAna madhyabhAgavALA, dakSiNAvarta nAbhivALA, siMhanA jevI majabUta ane pAtaLI kaTivALA, hAthInI sUMDha jevA subaddha ane geLa uruvALA, mAMsapezIomAM samagrapaNe DhaMkAyelA hIMcaNavALA, jemAMthI zirAo dekhAtI nathI tevI tathA hariNanA jevI baLavAna jaMghAovALA, ekasarakhA, sama, sArI rIte rahelA, jhINA ane rAtA nakhavaDe yukta caraNavALA tathA jaLathI bharelA megha jevA gaMbhIra avAjavALA ane zravaNane sukha ApanAra manahara vANIvALA rAma ane kRSNa nAme putra hatA. rAma ane kRSNanI paTTarANIone paricaya emAM rAma baladevanI revatI amahiSI-paTTarANI hatI. te rAmanA mAmA revatanI putrI hatI ane ratinA jevI rUpavAna hatI. kRSaNanI mahiSI ugrasenanI putrI satyabhAmA nAme hatI. zacI jema Indrane priya hoya tema te kRSNane priya hatI. ripura nagaramAM rudhira rAjAnI devI zrI nAme hatI. tenI putrI padmAvatI hatI. tene pitAe svayaMvara Apyo hato. vAsudeva kRSNane guptacaroe svayaMvaranA divasanI khabara ApI. deve ApelA rathamAM besI dAruka sArathinI sahAyathI te svayaMvaranA sthAnamAM gayA. sakhIo sAthe kumArI bahAra nIkaLI. maMca upara beThelA rAjAe tenA darzana mATe utsuka banI gayA. kRSNa rathamAMthI utaryA. jANe ke padmavanamAMthI AvelI lakSamI hoya tevI, uttama padma jevA manohara mukhavALI, kanyAlakSaNanA vizAradee jenI prazaMsA karelI che evA uttama lakSaNavALAM caraNakamaLa, jaMghA, uru, nitaMba, nAbhi, madhyabhAga, stana, bAha, hathelIo, Deka, hoTha, AMkha, kAna, nAka, gAla, keza, gati, vANuM ane hAsyavALI tathA kadalI ane lavaMgatatA jevI kAtivALI padmAvatIne temaNe je. navA meghanI ghaTA jema morane ruce tema kRSNane te rucI. padmAvatIe paNa kRSNane joyA. teNe vicAryuM, "zuM A koI deva svayaMvaranA kutUhalathI ahIM Avyo haze ? " padmAvatI Ama vicAra karatI hatI. tyAM te tenA rUpatizayathI vismita thayelA hadayavALA kRSaNe tene kahyuM, "huM vasudevane putra kRSNa tane harI jAuM chuM, mATe DarIza nahIM" ema kahIne vanahastI jema vanalatAne upADe tema padmAvatIne ekadama upADIne temaNe rathamAM besADI. eTale dAruka sArathie ghoSaNA karI " svayaMvaramAM AvelA kSatriye ! sAMbhaLo. dazAnA kuLanA vaja samAna A vAsudeva kumArInuM haraNa kare che. je na sahana karI zakato hoya te bhale amArI pAchaLa paDe." e pachI dAmodara kuvaNe mogarAnA lanI mALA samAna dhavala pAMcajanya zaMkha Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 94] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : vagADe. e zaMkhano zabda sAMbhaLatI padmAvatI ekadama DarI ane kRSNanA vakSa:sthaLamAM lapAI gaI. kRNe tene AzvAsana ApyuM. kSatriyonI senA paNa A apUrva zabda sAMbhaLavAthI dimUDha thaI gaI. nagaravAsIo mAnavA lAgyA ke, "zuM dharatI kaMpe che ? athavA sUryamaMDaLa dharatI upara paDe che? ke samudra maryAdA oLaMge che?" badhA svastha thAya eTalI vAramAM te kRSNa keTalAye jana vItAvI gayA ane nirvidane dvAravatImAM pahoMcyA. santuSTa manavALI rohiNI ane devakIe ghaNI rIte padmAvatIne satkAra karyo. tene devanirmita prAsAda ane paricArikAo ApyAM. padmAvatInA pitA rudhira rAjAe paNa tene ghaNuM dhana ane dAsIo mokalI. sidhu dezamAM vItabhaya nAme nagara che. tyAM meru rAja hatuM, tenI caMdramatI nAme devI hatI. tenI putrI gaurI nAme hatI. meru rAjAe dazAne kahevarAvyuM ke, "huM kRSNane mArI putrI ApavA IcchuM chuM, te A saMbaMdha bAMdhIne mArA upara kRpA karo." dazAroe abhicaMdrane mokalyA. ne (gaurI sahita) ghaNuM dhana ane dAsa-dAsIo laIne pAchA AvyA. vRddha dazAroe vAsudeva sAthe gaurInuM pANigrahaNa karAvyuM. tene paNa ratnaprAsAda ApavAmAM Avyo. gAndhAra janapadamAM puSkalAvatI nagarImAM nagnajita rAjA hato. tene marumatI rANI hatI. tene putra vizvasena yuvarAja hatA. vizvasenanI bahena gAMdhArI rUpavatI hatI ane citrakaLA tathA saMgItakaLAmAM nipuNa hatI. vizvasenanI anumatithI rAma sahita kRSNa parivAra sahita gAMdhArIne laIne dvAravatImAM AvyA. yAdavoe gAMdhArIne paNa ghaNuM rIte satkAra karyo. deva-vimAnanA jevo prAsAda tene ApavAmAM AvyA. siMhaladvIpamAM hiraNyalema rAjA hatA. tenI devI sukumArA nAme hatI. uttama lakSaNethI yukta evI temanI lakSmaNA nAme putrI hatI. e rAjAne putra dvamasena nAme yuvarAja hato. kRNe dUtane siMhaladvIpa mokalyA hatA, te pAchA AvIne kahevA lAge, deva! hiraNyalema rAjAnI putrI devatA jevA rUpavALI che ane tamAre mATe yogya che. te dakSiNa samudrane kinAre samudra snAna karatI devapUjA nimitte eka mAsa gALaze. te vakhate dumasena enuM rakSaNa karaze, mATe Apa A strIratna grahaNa karavAne udyama kare." dUtanA A vacanathI rAma ane kRSNa samudrakinAre gayA ane dumasenane mArIne lakSamaNakumArIne laIne potAnA nagaramAM AvyA. hiraNyama rAjAe ghaNuM dhana mekahyuM, ane kahevarAvyuM ke, "pUrve saMkalpale mAro manoratha pUro thaye che, mATe namele e huM Apane AjJAvaza chuM." arAkSarI nagarImAM rASTravardhana rAjA hatA. tenI devI vinayavatI hatI, ane namuci Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 95 ] nAme putra yuvarAja hato. e namucinI susImAM nAme bahena sundara sImAvALI pRthvInI jema manahara zarIravALI hatI. te eka vAra surASTra dezamAM prabhAsa tIrthamAM snAna karavA mATe namuci sahita gaI hatI. guptacaroe A samAcAra kRSNane ApyA. rAma sahita kRSNa tyAM gayA. namucine mArIne jANe ke bIjI lakSmI hoya tevI susImAne parivAra sahita laIne yAdavapurImAM AvyA. kulavRddhoe susamAne paNa satkAra karyo ane tene prAsAda Ape. gagananaMdana nagaramAM jAMbavAna nAme vidyAdhara rAjA hato. tenI patnI zrImatI nAme hatI. tene putra duSpasaha yuvarAja hato. jAMbavAnanI putrI jAMbavatI hatI. te kanyA pitAnA mukhanI zobhAthI caMdra ane kamaLanI sundaratAne, potAnAM nayane vaDe bhramara sahita kamaLo, puSTa, unnata ane niraMtara stanayugalavaDe nAnAM tAla-phaLanI zebhAna, bAvaDe pallavayukta latAone, trilithI manahara madhyabhAgavaDe vAnA madhyabhAgane, jaghananA vistAravaDe bhAgIrathI gaMgAnA taTapradezane, uDe hAthInA baccAnI sUMDhane, jaMghAvaDe kuruviMda AvartanI AkRtine, be paga vaDe kAcabAnA dehanA AkArane, sukumAratAvaDe zirISapuSpanA samUhane tathA vacanonI madhuratAvaDe vasaMta samayanI koyalanI vANune paNa parAjaya karatI hatI. "A kanyA ardha-bharatAdhipatinI mAryo thaze" evuM bhaviSya tene mATe eka cAraNazramaNe bhAkhyuM hatuM. eTale vidyAdhararAjA jAMbavAna "tenA patinI zodha karuM" ema vicAra karIne gaMgA kinAre paDAva nAkhIne rahyo. kumArI paNa vAraMvAra gaMgAmAM snAna karavA AvatI hatI. eka vidyAre A vAtanI khabara sevA nimitte kRSNane ApI. pitAnA baMdhu anAvRSTinI sAthe kRSNa te pradezamAM gayA, ane rUpathI mohita thayelA hadayavALA temaNe gaMgAmAM kIDA karatI te kanyAnuM haraNa karyuM. A vAtanI khabara rAjAne maLatAM roSa karIne te pote tyAM AvyuM ane anAvRSTinI sAthe yuddha karavA lAgyo. eTale anAdhRSTie rAjAne kahyuM, "kharekhara tuM ajJAna che. kRSNa vAsudevane te sAme jaIne kanyA ApavI joIe, to teNe pote je kanyAnuM haraNa karyuM che to te uttama ja gaNAya. zuM tene prabhAva ane devatAnI tenA uparanI kRpA tuM jANato nathI? A sAMbhaLIne jAMbavAna zAna thayuM ane bolyA, "kumAra ! tuM barAbara kahe che. cAraNazramaNanA Adezane pramANabhUta mAnate evo huM paNa A ja IcchA karatA hatA, mATe have huM tapavanamAM jaiza. duprasavanuM tame rakSaNa karaje. ajJAnathI meM karelA avinayanI kSamA karajo." pachI jANe dhRti nAmanI bIjI devakanyA hoya tevI jAMbavatIne laIne teo dvAravatImAM AvyA. patnI sahita kRSNano yAdavoe satkAra karyo. duprasavakumAra vipula dhana ane jAMbavatInI dAsIone laIne AvyA ane rAma tathA kRSNane teNe praNAma karyA. teoe paNa sagAMne chAje evI rIte duSpasahana satkAra karyA pachI duusaha pitAnA nagaramAM pAchA gaye. jAMbavatIne kRSNa prAsAda Ape. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 96 ] vasudeva--hi'DI : : prathama khaMDa : vidarbha janapadamAM kuMDinapura nagara che. tyAM bheSaka rAjA hatA, tenI vidyanmatI devI hatI. temanA rukamI nAme putra ane rukimaNI putrI hatI. A rukimaNInA samAcAra nArade kRSNane ApyA. nArade kahyuM, " he kRSNa ! sAMbhaLo. me' ghaNA rAjAenAM aMta:purA joyAM che; paNa kuDinapuramAM jevI rukimaNI nAme kanyA che tevI bIjI kAI nahIM hoya ema huM mAnu chuM. e rukimaNI sahasrarazmI sUrya vaDe vikAsa pAmela se| pAMkhaDInA kamaLa jevA sundara vadanavALI, vadanakamaLanI nALa samAna cAra AMgaLa pramANu DAkavALI, mRdu, gALa, sArI rIte ba MdhAyelI, sundara AkArayukta, kAmaLa, sukumAra ane zubha lakSaNayukta khAhulatAvALI, hAthamAM samAya tevA, gALa, hAranI kAntivaDe zeAbhAyamAna ane puSTa evAM stanayugalanA bhAravaDe kaSTa pAmatA ane trivalithI yukta evA madhya bhAgavALI, sahaja khilelA sundara kamaLa jevI vikaTa nAbhivALI, kanyAlakSaNanA vizAradoe jenI prazaMsA karI che evA ane kAmadevanAM bANunuM vAraNu karanAra maneAhara nita MbavALI, sta Mbha samAna, atyaMta sukumAra, sthira ane uttama uruvALI, jenAM hADakAM bahAra dekhAtAM nathI evA DhIMcaNavALI, jenI nasA ane vATAM dekhAtAM nathI evI ane gAyanA pUchaDAMnI jema anukrame pAtaLI thatI ja ghAvALI, tAjAM lAla kamaLa samAna kAmaLa taLiyAM ane kamaLanA raMga samAna nakharUpI maNivaDe prakAzamAna uttama caraNavALI ane kAna tathA manane sundara lAge tevAM sundara vacana khAlavAmAM catura che temaja sarva zuSNeAnu nivAsasthAna che. A pramANe rukimaNIne kRSNanI hRdayavAsI khanAvIne nArada tyAMthI UDyA. teNe rukimaNIne vAsudeva kRSNanA guNA kahyA. ,, 66 e samaye rukimaNInA vivAha damaghASanA putra zizupAla sAthe karavAmAM Avye. A samAcAra sAMbhaLIne tenI phAie rukimaNIne kahyuM, putri rukimaNi ! tuM nAnI hatI tyAre ApaNane bannene AkAzagAmI kumArazramaNa atimuktake kahyuM hatuM ke-- A vAsudevanI paTTarANI thaze. ' e tane sAMbhare che ? " rukimaNIe kahyuM, "hvA, sAMbhare che. " fAi melI, "putri ! e munie jema kahyuM hatu temaja thaze, emAM saMzaya nathI. aparAnta pradezamAM baladeva ane vAsudeva che ema sAMbhaLavAmAM Ave che. samudre temane mArga ApyA hatA, tyAM kubere dvAravatI nagarI banAvI hatI. tyAM ratnanI vRSTi thaI hatI. ' zizupAla ane jarAsaMdhane vAsudeva mAraze ' evI paNa ukti cAle che. rukamIe tane cedIpati zizupAlane ApI che. zizupAlane mArIne kRSNa tane meLavaze, eTale tAruM kaMi paNa aniSTa nahIM thAya. jo tane mAnya hAya teA huM dAmeAdarane teDAvavA mATe phUta meAkavuM. " rukimaNIe kahyuM, " phAi ! pitAnI pachI tame sarva rIte mArA upara adhikAra dharAvA che. mArA hitanI khAmatamAM huM tamane pramANabhUta gaNuM chuM. " * pachI rukimaNInI phAie patra ApIne chAnI rIte tene dvAravatI mAkaLyA. jemAM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 87 ] vivAhane divasa spaSTa rIte lakhavAmAM AvyuM che tathA kumArI rukimaNInuM saphaLa rIte dAna karavAnI jemAM IcchA darzAvavAmAM AvI che evA ane zizupAlanI vaMcanA karavAne mATe guDha vacane jemAM lakhavAmAM AvyAM che evA patro kRSNane pAThavavAmAM AvyA. varadA nadInA kinAre nAgagRhamAM pUjA karavAnA nimitte kumArI Avaze, tyAM tamAre maLavuM," ema pelA dUtoe kRSNane kahyuM. pachI te puruSo kuMDinapura pAchA AvyA. varNa ane ciThThananA prabhAva sahita badhuM temaNe pheI sahita kumArI rukimaNIne kahyuM, tathA kRSNa nizcitapaNe Avaze ema jaNAvyuM. pachI keTalAka samaye zizupAla bahumAnapUrvaka AvyA ane varadA nadInA pUrva kinAre teNe paDAva nAkhyo. rukimaNIne snAna karAvavAmAM AvyuM, ane sarva alaMkArothI vibhUSita thayelI tathA bhadraka nAme kaMcukIvaDe rakSAyelI rukimaNune nAgagRhamAM laI javAmAM AvI. pUjAnA bahAne te vAraMvAra bahAra nIkaLatI hatI. eTalAmAM teNe dUtoe kahyA mujaba tAladhvaja ( baladeva) ane garuDadhvaja(kRSNa)ne joyA. santuSTa thayelI pheIe rukimaNIne kahyuM, "Ava, putri ! tArA upara devatAo prasanna thayA che. Ava, devakulanI dhIre dhIre pradakSiNA kara." vAsudeve paNa kumArIne joIne dArukane kahyuM, "ghaDAo doDAva." eTale teNe paNa gheDAone nAgagRha tarapha deDAvyA. rukimaNane, tenI saMmatipUrvaka, kRSNa rathamAM besADI. navA meghane AliMgana karatI jANe ke vidvatA hoya evI rukimaNIne bhadrane joI. teNe dhanuSyane TaMkAra karyo ane te be, "are, zUra! kumArIne laIne kayAM jAya che?" te Ama bolato hato tyAM kRSNa tene kahyuM, "tuM mara nahIM, jA, rukamIne samAcAra Apa. tuM zA mATe mahenata kare che? "rAma ane kRSNa rukimaNI kumArIne harI jAya che" ema tyAM jaIne kahe." eTale bhaya pAmela bhadraka bUma pADate rukamI pAse gayo. pachI banne jaNa parijana sahita nIkaLyA. rukamI rAjAe pratijJA karI ke, "bahenane nahIM choDAvuM tyAM sudhI nagaramAM nahIM pravezuM." moTA sainya sAthe rathanA mArge te nIkaLyo. A bAju rukimaNIne udAsa joIne kRSNa pUchayuM, "devi ! zuM tane mArI sAthe AvavAnuM rucyuM nathI?rukimaNue uttara Ape, "deva ! sAMbhaLe; mAro bhAI dhanurvedanA nidhi samAna che, ane te sainya sahita ahIM Avyo che. tame mAtra be ja jaNe che, AthI tamane kadAca pIDA thAya evI AzaMkA mane thAya che. kRNe kahyuM, "devi ! strInI samakSa potAnI jAtanI baDAI hAMkavI e yogya nathI, chatAM paNa tene dhIraja ApavA mATe kahuM chuM ke-mAruM baLa je." pachI tyAMthI thoDe dUra moTA gherAvAvALAM vRkSo eka paMktimAM UbhelAM hatAM te badhAM kRSNa eka ja bANathI vIMdhI nAkhyAM. pAsenAM paNa 1. arthAta kRSNane varNa yAma ane baladevane gaura che, baladeva tAladhvaja che ane kRSNa garuDadhvaja che, evI khabara dUe ApI. 13 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 98 ] vasudeva-hi...DI : : prathama khaMDa : "" je je vRkSeA rukimaNIe batAvyAM te badhAM temaNe kApI nAkhyAM. rukimaNInI AMgaLInI vIMTInA hIrAnA potAnI AMgaLI ane aMgUThA vacce dabAvIne temaNe cA karI nAkhyA. eTalAmAM rukamInuM sainya AvI pahoMcyu. kRSNe baLadevane kahyu, " bhAI ! tame vahUne laIne jAe, huM A lokonA pratikAra karuM chuM. " balarAme kahyu, " kRSNa ! tuM sahita nizcintapaNe jA; A kAgaDAonA sainyane huM vIMdhI nAkhuM chuM. " eTale bhaya pAmelI rukmiNIe kRSNane vinaMtI karI ke, " deva ! ' A kimaNI teA bhAIne marAvIne gaI " evI mArI nindA na thAya tevI kRpA kare. bAkI tame te indrane paNa jItavAne zaktimAna che. " rukimaNIe Ama vinaMtI karatAM dAmeAdare rAmane kahyu, " bhAi ! tamArI vahU peAtAnA bhAine mATe abhayadAna mAge che, mATe tenA upara kRpA karAra " rAme ' bhale ' ema kahIne te vacana svIkAryuM. pachI rukamI rAjAnuM lazkara baladevane parAjaya karavAne prayatna karavA lAgyuM. eTale deve ApelA zaMkha khaladeve lagADyo. niSThura rIte ganA karatA ane kSeAbha pAmelA samudranA jevA e zaMkhanA zabdathI lazkarane trIjo bhAga Anada vagaranA thai Ayudha sUkI daine UbheA rahyo, parantu krodhAviSTa thayelA rukamIe aladevanA pIcheA pakaDyo, ane dUra sudhI. jaine teNe rahiNIputra baladevanA ratha upara khANunI vRSTi karI. khaladeve caturAithI bhANavaDe bANu kApI nAkhyAM, paNa temaneA sArathi ane gheADA ghAyala thayA. rathanA nAza thai javA chatAM paNa rAme mAna mUkyuM nahIM tyAre rumIe temanA dhanuSyane nAza karyA tathA jamaNeA aMgUThA vIMdhI nAkhyA. eTale rukamIne tenA mitrAe jema tema karIne vAryuM ke, " svAmI ! A rAma tamArA karatAM vadhu baLavAna che, chatAM paNa tamArA vadha karatA nathI, mATe yuddha baMdha karo. " A pramANe vAravAmAM AvatAM rukamI pAche vanyA, paNa peAtAnI pratijJA pUrI karavAne mATe teNe bheAjakaTa nagara vasAvyuM. " A bAjI, jemanuM kArya siddha thayu' che evA tathA atyaMta prasanna thayelA rAma ane kRSNa sukhapUrvaka AgaLa cAlavA lAgyA. rukimaNIne temaNe kahyu, " akSata zarIravALA tArA bhAI peAtAnA dezamAM pAche gayA che. " rukimaNIne pura, parvata ane pradezeA batAvatA batAvatA teo eka, saniveza( nagaranI bahAranA pradeza )mAM pahoMcyA. tyAM kRSNe meATAbhAIne kahyuM, " A upavana ramaNIya che, mATe ahIM ApaNe vIsAme laie. " khaladeve 'bhale ' ema kahIne hA pADI, ane peAtAnA siddhArtha sArathine AjJA ApI ke, " vatsa ! nagaravAsIone ( ahIM AvavA ) kahe, ane jaladIthI lagnanI sAmagro laI Ava. " sArathi gayA. nAgarikA AvavAne taiyAra thatA hatA tyAM tA yakSeAe vadhU-varanA lagnane yeAgya sAmagrIthI satkAra karyAM. nArikA AvI pahoMcyA ane vismaya pAmyA. tyAM devatAonA nagara jevI zeAbhA thai rahI. nAgarikA ane yakSeAvaDe parivarAyelA evA temanI rAtri vItI gai. pachI anukrame cAlatA tee dvArakA pahoMcyA. kRSNe rukimaNIne peAtAnA bhavananI vAyavya dizAe prAsAda ApyA. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 99 ] ', ,, rAhiNI ane devakIe paNa vastra, AbharaNu ane dAsIe ApavA vaDe rukmiNInA satkAra karyA, paNa devI( satyabhAmA )nA parijanane tyAM praveza niSiddha karavAmAM AvyeA. AthI satyabhAmAe vAsudevane kahyuM, " deva! tame lAvyA che te kumArI mane batAveA. " kRSNe kahyuM, " kANu kumArI ? kacAMthI AvI che ? mazkarI zuM kAma kare che ? paNa jyAre satyabhAmAe khUba Agraha karyAM tyAre kRSNe kahyu, " raivataka parvatanI pAse naMdana udyAnamAM batAvIza. " pachI kRSNe pAtAnA lepyakArane AjJA karI, "udyAnamAM zrIgRhamAMthI zrInI pratimA UpADI lai, pIThikAne barAbara taiyAra karI mArI AjJA pAchI Apa. " teNe AjJA mujaba karyuM. pachI aMta:puravAsIone udyAnayAtrAnI AjJA ApavAmAM AvI. paroDhamAM rukimaNIne rathamAM besADIne dAruka sahita kRSNa naMdanavanamAM gayA. zrIgRhamAM temaNe rukimaNIne esADI ane kahyu, " daivi! rANIonA AgamanakALe, te ahIM AvIne pAchI jAya tyAMsudhI, mUrtinI pIThikA upara nizcala thaIne esaje. Ama kahIne kRSNe tyAMthI nIkaLI gayA ane peAtAnA ratha pAse AvIne beThA. pachI aMta:pura AvyuM. satyabhAmAe pUchyuM, " deva ! e kumArI kacAM che ? " kRSNe uttara ApyA, " e tA zrIgRhamAM gaI che, mATe tyAM jAo. tyAM tene tame joze. " rANIe tyAM gaI ane " ahA ! zilpIe bhagavatInuM zuM rUpa nirmANa karyuM che ! " ema khelatI te badhIoe praNAma karyAM. satyabhAmAe mAnatA karI ke, " he bhagavati ! je kumArI hamaNAM AvI che te hI ( lajjA) ane zrIthI rahita thaze te huM tamArI pUjA karIza. " Ama kahIne te AsapAsa pharIne tene zeAdhavA lAgI. dAsIee rANIone kahyu, " svAminIe ! e tA kAI jaMgalI rAjAnI putrI haze. tamArI sAme UbhA rahevAnI enAmAM zakti kayAMthI hAya ? kAIka jhAMkharAmAM saMtAi gai heze. " pachI te madhI rANIe kRSNanI pAse jaine kahevA lAgI, " deva ! tamArI te vallabhA dekhAtI nathI. " kRSNe kahyuM, " avazya te tyAM ja haze. cAle, ene joie. " devIo sahita kRSNa zrIgRhamAM gayA. eTale rukimaNIe UbhI thaIne praNAma karyA ane elI ke, " deva ! kahA, kAne praNAma karuM ? " kRSNe satyabhAmAne batAvI. rukimaNIe satyabhAmAne praNAma karyAM. eTale satyabhAmAe kahyuM, " tamane te| ame pahelAM ja praNAma karyAM che." vAsudeve kahyuM, " kevI rIte ? " satyabhAmAe kahyu, " ame amArI bahenane praNAma karyAM, emAM tamane zuM kahevuM ? " pachI aMtaramAM rASa hAvA chatAM teNe vastra ane AbharaNuthI rukimaNInA satkAra karyAM. pradyumnakumAranA janma, tenu haraNu ane zeAdha " eka vAra rukimaNIe svapnamAM peAtAnA mukhamAM sihune pravezatA joyA, ane A vAta teNe kRSNane kahI. 'tane uttama putra janmaze ' ema kahIne kezave tene abhinaMdana Apyu. pachI anta:pura sahita mAdhava udyAnamAM gayA. tyAM vicaratI rukimaNIe dhyAnathI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100 ] vasudeva-hi'DI: : prathama khaMDa : nizrcala nayanavALA evA AkAzagAmI zramaNane joyA, ane pUchyuM, " kaDA, bhagavan ! mArA udaramAM zuM haze ? " e pachI satyabhAmAe paNa eja pramANe pUchyuM. pAtAnA dhyAnamAM bhaMga paDavAnA bhayathI te zramaNa ' kumAra thaze' ema khelatA adazya thaI gayA. e pachI te rANIe vacce ' munie putrajanmanuM bhaviSya mAre mATe bhAkhyu che, mAre mATe bhAkhyuM che' e prakAranA vivAda thayA. rukamaNIe kahyu, "meM munine pahelAM prazna karyA hatA. " satyabhAmA elI, "te pahelAM prazna karyA hatA e vAta sAcI, paNa e praznanA javAbamAM temaNe kai kahyuM nahatuM. meM pUchyuM, eTale temaNe uttara ApyA, mATe pahelAM mane putra thaze; tane nahIM. " A pramANe vivAda thatAM satyabhAmAe kahyu, " ApaNAmAMthI jene pahelAM putra thAya tenA putranA lagna prasaMge darbhanI jarUra paDe tyAre mIjIe e kAmane mATe peAtAnA keza kApIne ApavA.' rukimaNIne pracchanna garbha hatA, AthI satyabhAmA tene e viSe AgrahapUrvaka pUchavA lAgI. khUba AgrahathI pUchyuM tyAre rukimaNIe svIkAryuM ke, " kadAca ema huze. " pachI te khanne jaNIe vAsudeva kRSNa pAse gai, ane temane cAraNuzramaNunA Adeza tathA peAtAnI pratijJA kahI. kRSNe kahyu, " tamane bannene putrA thaze, mATe vivAda karazeA nahIM, " pachI te tyAMthI gai. te gai eTalAmAM uttarApathanA rAjA duryodhana tyAM dAmeAdaranI sevA karavA mATe ANye. sabhAsthAnamAM beThelA rAjAne kRSNe rANIenA vivAdanI vAta kahI. duryodhane kahyuM, " deva ! je devIne pahelAM putra thaze tene huM mArI putrI ApIza. " A pramANe vinAda karyAM pachI yadunAtha kRSNa peAtAnA piravAra sAthe dvAravatImAM AvyA. pUrA divase rukimaNIe putrane janma Apyo. jAtakarmo karyo pachI vAsudevanA nAmathI aMkita mudrA tene bAMdhavAmAM AvI. ane pachI dAsIee kRSNane kumAranA janma thayAnI khabara ApI. ratnanI dIpikAthI mArga batAvavAmAM AvatAM kRSNa rukimaNInA bhavanamAM gayA. e kumAra temanI najare paDyo tyAM tA kei deve tene harI lIdheA. dAsIee AkraMda karyuM ke, " kumArane kAi harI gayuM! '" rukimaNI kRSNane joine mUrchA pAmI. pachI mUrchA vaLatAM vilApa karavA lAgI ke, " deva ! mArA niSi te jotAM veMta ja nAza pAmyA. huM maMdAginInA hamaNAM ja UgelA khAlacaMdrane rAhu gaLI gayA. aMdhakAramaya banI gayelI dizAomAM ene kayAM zeAdhuM? he svAmI ! mAruM rakSaNa karA. devatAonA me kevA aparAdha karyo haze, jethI mArA putranuM haraNa thayuM? mane kaMI samajAtu nathI. A mATe kaMika vicAra kara." A pramANe rAtI devIne yadupatie AzvAsana Apyu ke, " daivi ! viSAda na kara, tArA putranI zeAdha karuM chuM. jeNe mArA avinaya karIne mALakanu haraNa karyuM che tene jotAM veMta ja, jo te bALaka pAchA nahIM Ape teA, huM mAtanI zikSA karIza. Ama kahIne kRSNa peAtAnA bhavanamAM pAchA AvyA. ,, tyAM vRddhA sahita kRSNu cintAtura beThA hatA, evAmAM nArada tyAM AvyA. citta Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 101 ] kAyeluM hovAne kAraNe ghaNI vAre kRNe nAradane joyA, ane kahyuM, "trASinuM svAgata ho ! huM cintAmagna hatuM tethI Apane joyA nahIM." eTale nArade hasatAM hasatAM kahyuM, "kRSNa! tamane bhAre citAo che-jema ke, kayA rAjAnI kanyA rUpALI athavA strIratnarUpa haze? athavA kayo rAjA sevA karato nathI? ke jarAsaMdhanA pakSamAM koNa keNuM che? : ityAdi." kRNe kahyuM, "ema nathI. mArI cintAnuM kAraNa sAMbhaLo-rukimaNInA putrane janmatAM veMta ja koI harI gayuM che, enI zodha karavAnI huM cintA karuM chuM." dAMtanI zubhra kAntivaDe zobhAyamAna vANuM bolatAM nArade kahyuM, "kRSNa! sundara saMga thayo che, kAraNa ke satyabhAmAno prasavakALa paNa najadIka AvyA che. cAraNazramaNe Adeza ApyA mujaba, tene paNa putra thaze. AthI rukimaNanuM kezamuMDana thavAne te saMbhava ja have cAlyo gayo !" eTale kRSNa bolyA, "mazkarI basa karo, jAo, devIne dhIraja Apa. nArada hasatAM hasatAM rukimaNa pAse gayA. kimaNIe kahyuM, "Arya! tame mArA putranA samAcAra lAvaze, evI mane te AzA hatI. tame paNa Ama kaho cho ethI huM zekAtura thaI chuM. " AthI anukaMpA pedA thatAM nArade kahyuM, "rukimaNi! zoka mUkI de. huM tArA putrane khoLI kADhyA sivAya pharI tane meM nahIM batAvuM. A mAro nizcaya che. " Ama kahIne nIlakamaLanAM pAtronA rAzi jevA zyAma gaganamAM nArada UDyA. pradyumnanA haraNa viSe sImaMdhara jinane nAradane prazna pachI nArade vicAra karyo ke, "pahelAM ahIM atizaya-jJAnI kumArazramaNa atimuktaka saMzayonA khulAsA ApanAra hatA; paNa hAlamAM pazcima videhamAM sImaMdhara nAme tIrthakara vihare che, temanA caraNamAM huM jAuM, A bAbatano khulAso teo karaze." A pramANe saMkalpa karIne kSaNavAramAM nArada arihaMtanI pAse gayA. traNa pradakSiNApUrvaka vaMdana karIne nArade pUchayuM, "bhagavan! tAravatImAM vAsudeva kRSNanI paTTarANI rukimaNInA putrane janmatAM veMta ja keNa harI gayuM haze ?" bhagavAne kahyuM, "dhUmaketu nAme tiSka deve zatruvaTathI tenuM haraNa karIne bhUtaramaNa aTavImAM "A ahIM sUryanA tApathI sosAI jaze' ema vicArIne zilAtala upara mUkI dIdho hato. kAlasaMvara ane kanakamAlA nAme vidyAdharanuM joDuM prabhAte tenA upara thaIne jatuM hatuM. pelo bALaka carimazarIrI hovAnA devagathI vidyAdhara-mithunanI gati pratihata thaI. "zuM ahIM koI sAdhu tapa karatA rahetA haze ?" ema vicAra karatuM te joDuM nIce AvyuM, te pitAnA tejathI temaja mudrAnA ratnanAM kiraNothI dIpatA tathA 1. rukimaNInI A ukti evI che ke tyAra pahelAM nArade tene kumAranA samAcAra viSe pitAnuM ajJAna darzAvatuM vAkaya kahyuM hovuM joIe, paraMtu mULamAM evuM kaMI nathI. AthI mULa granthamAMthI ekAda-be vAkya paDI gayAM hoya e saMbhava lAge che, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 102 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : atyaMta darzanIya evA bALakane teNe joye. "aho! Azcarya che! A prakAranA rUpa ane tejathI dIpato A bALaka koI sAmAnya mANasane putra nahIM hoya' e pramANe prazaMsA karato kAlasaMvara be, "devi ! cAle, jaIe. " paNa kanakamAlA tyAMthI khasI nahIM tyAre vidyAdhare kahyuM. "devi ! devakumAranA jevI kAntivALA A bALakanI tAre jarUra che?" kanakamAlAe javAba Apyo "tame Apa te, jarUra che." pachI prasanna thayelA vidyAre e bALakane tenA khoLAmAM mUkyo ane kahyuM "A putra meM tane Ape." e bane jaNAM, daridra loko jema bhaMDAra laI jAya tema, tene laIne tyAMthI gayAM. vaitADhya parvatanI dakSiNa eNinA pazcima bhAgamAM amarAvatIne jANe aMza hoya evuM, meghakUTa nAme nagara che. tyAM utsava karavAmAM Avyo ane jAhera karavAmAM AvyuM ke, "kanakamAlA devIe tiraskaraNa vidyArthI potAno garbha pahelAM DhAMkI dIdho. hato. have tene dIptimAna kumAra jamyA che. pradyumna evuM tenuM nAma pADavAmAM AvyuM che." e kumAra tyAM Uchare che. jyAre te soLa varasane thaze tyAre pitAnAM mAtA-pitAne maLaze." pradyumnanA pUrvabhava viSe prazna nArade pharI pUchayuM, "bhagavAna bALaka janme eTalAmAM teno zatru kayAMthI pedA thaye ?" bhagavAne nAradane uttara Ape, "anAdi saMsAramAM vasatA jIvane te te nimAM kAraNavazAt sarve prANio bAMdhava temaja zatru thayelAM hoya che. A bALakane paNa samyakatva thayuM te kALe je tene pitA hato te janmAntare pAcho tene zatru thaye hata, te tuM sAMbhaLa- pradyumna ane sAMbanA pUrvajanmanI kathAmAM agnibhUti-vAyubhUtine bhava bharatakSetramAM magadhA janapadamAM zAligrAma nAme gAmamAM marama nAme ughAna che. tyAM sumanasa nAme yakSa che. azokavRkSa nIce AvelI tenI sumanA nAme zilA che. tyAM ke enI pUjA kare che. A gAmamAM somadeva brAhmaNanA, agrilA nAme patnIthI thayelA, aneka zAstromAM nirvine jemanI buddhi saMcAra karatI hatI tevA, e pradezamAM paMDita tarIke suvikhyAta ane ghaNuM leke vaDe mAnya evA agnibhUti ane vAyubhUti nAme be putre rahetA hatA. e samayamAM, cauda pUrvene dhAraNa karanAra tathA jemane avadhijJAna pedA thayuM hatuM evA naMdIvardhana nAme aNagAra vihAra karatA manorama udyAnamAM samesaryA. temanI pAse AsapAsathI leke AvIne sarvase upadezele dharma sAMbhaLatA hatA ane saMzaya pUchatA hatA. te sAdhu paNa jinezvaranI jema yathArtha vyAkhyAna karatA hatA. A pramANe kene 1 kAlasaMvara e meghaTa nagarane rAjA hatA ane kanakamAlA tenI rANI hatI. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 103 ] te sAdhunI sevA karatA joIne somadeva brAhmaNanA putra kahevA lAgyA, "A ajJAna loko amArI avajJA karIne zramaNanI pAse jAya che. evuM kayuM jJAna che, je amArAthI ajANyuM hoya?" temaNe pitAnI AjJA mAgI, "tAta! manerama udyAnamAM kaI muni AvIne rahyo che. loko tyAM jAya che. ame te muninI sAthe vAda karIzuM, mATe rajA Ape." pitAe kahyuM, "upAdhyAyane dhana ApIne saMtuSTa karIne meM tamane bhaNAvyA che. tame zA mATe parAbhava sahana karo cho? e zramaNane parAjaya karo." lekenI sAthe te be jaNA muninI pAse gayA, ane thoDeka dUra UbhA rahIne bolyA, "are zramaNa ! tArI sAthe vAda karavAne mATe ame AvyA chIe. tuM zuM jANe che te kahe, eTale ame tane uttara ApIe." have, te AcAryano avadhijJAnI ane vAdakaLAmAM kuzaLa evA satya nAme ziSya sumanA zilA pAse prasanna citte beTho hato. teNe sAda karIne kahyuM, "are brAhmaNo! pADAnA jevA na thaze, je kahevAnuM hoya te kahe." eTale teo tenI pAse jaIne belyA, "are zramaNa ! "pADAnA jevA" ema kema kahe che?" satye kahyuM, "sAMbhaLe- pADAnuM udAharaNa keI eka araNyamAM mAtra eka ja jaLAzaya hatuM. araNyavAsI copagAM pazuo tRSAtura thaIne te sthaLe AvatAM hatAM tathA pANI pI zAnta thaIne jyAMthI AvyAM hoya tyAM pAchAM jatAM hatAM. eka pADe e jaLAzayamAM snAna karIne pitAnAM zIMgaDAvaDe, jyAM sudhI pANI DahoLuM thaI jAya tyAM sudhI, khodato hato. eTale te pANI tene pitAne ke bIjA prANuone pIvAne mATe nakAmuM banI jatuM. A daSTAnta che. je araNya te saMsArarUpI araNya samajavuM, pAne sthAne AcArya samajavA, pazuone sthAne dharma sAMbhaLavAnI abhilASA rAkhatAM prANio samajavAM. tame dharmakathAmAM vidana karanArA pADA jevA na thaze. eTalA mATe ja meM tamane sAda karIne lAvyA hatA. " eTale pelA be brAhmaNoe kahyuM, "ame A muni sAthe vAda karavAne mATe AvyA hatA. je tamane parAjita karavAthI tamArA guru paNa parAjita thayA gaNAya, te tamArI sAthe vAda karavo yogya che. nahIM to pADA jevA ame kadAca tamAre mATe siMha sarakhA banI jaIzuM." satye kahyuM, "emaja che; tame mane jIte." teoe pUchayuM, "parAjita thanArane zI sajA karavI?" sAdhue kahyuM, "je tamane yogya lAge te." teo belyA, "jo tame amAre parAjaya karaze te ame tamArA ziSya banI jaIzuM. je tame parAjita thAo to tamAre badhAe ahIMthI cAlyA javuM." A pramANe nakakI thayA bAda madhyasthanI samakSa satye temane kahyuM, "tamArI je IcchA hoya te mane pUcho." teoe javAba Apyo ke, "vedanA pAragAmI evA amane te kaMI saMzaya nathI. tamAre je pUchavAnuM hoya te pUcho." sAdhue kahyuM, "je mAre Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 104 ] vasudeva-hiM'DI : : prathama khaMDa : p che ane agrilAnA AvyA ? " teoe pUchavAnu ja hAya tA, kaheA tame ahIM kayAMthI AvyA che ? " teoe javAba ApyA, " ame ahIM ja rahIe chIe; je sUrya ane caMdrane na jANe te ja amane nahIM jANatA hAya. sAdhue kahyuM, " jANuM chu ke tame sAmadeva brAhmaNanA putra garbhAthI utpanna thayelA cheA. paNa e kaheA ke--e garbhamAM kayAMthI uttara ApyA, " e zu kAi jANatuM haze ? " sAdhue kahyu, kahyuM, "jo tame A jANatA hai| tA ame parAjita thayA chIe. ( tame kaheA, eTale ) ame sAMbhaLIe. " satye kahyuM, " tame banne jaNA pahelAMnA bhavamAM ziyALanAM khaccAM hatAM. " teoe pUchyuM, " enuM pramANa zuM? " satyavAdI evA satye kahyuM, " pramANu che. agnibhUti-vAyubhUtinA pUrva bhavana vRttAnta " kharekhara. " teoe da ahIM nAgila nAme gRhapati che. tenA majUrA ekavAra khetaramAM vaDanA jhADanI nIce haLanu rAMDhavuM bhUlI gayA. pachI sAta divasanI helI thai. ThaMDaDA pavanathI herAna thayelA tame mee vaDanA jhADanI nIce Azraya lIdhA. bhUkhanI pIDAthI tame e rAMDhavuM khAdhuM. te nahIM pacavAthI tamane vizucikA thai. e dardathI tame anne maraNa pAmyA ane agrilAnA gathI joDakA tarIke janmyA. emAM kai sa Mdeha nathI. " A sAMbhaLIne te be bhAione zakA thai. madhyasthAe kahyu, " nAgilane pUchI juo. " mANasA pUchavA mATe gayA. gRhapati nAgile kahyu, " A pramANe baneluM hatuM kharuM. ardhuM khavAyeluM rAMDhavu' ane marelAM e ziyALa me helInA aMte joyAM hatAM. eTale te mANasA pAchA AvatAM AvatAM kahevA lAgyA, " atizaya-jJAnI sAdhue brAhmaNaputrAne jItyA che. '" AvIne temaNe badhI vAta kahI. sAdhue kahyuM, " have, bIjI pramANa sAMbhaLeA---- mUMgA thayelA rAhukanA vRttAnta ujjayinIthI pAMca puruSA ahIM Ave che. temAMthI traNu izyaputrA che ane e nAkarA che. izyaputrA paikInA eke-parANe mUMgA thayelA rAhuke sapheda vasro paherelAM che ane te ghauMvarNA che. bIjA be jaNa UjaLA che. ane temaNe pIThIthI raMgelAM cInAi vastro paheryA che. nAkarA zyAmavarNo che. temAMnA eka kAmaLAnuM pATaluM bAMdhI temAM bhAthu ane vastra laine Ave che, jyAre khIjAe kumatAvALA vastramAM sAmAna madhyeA che. je mUMgA che tene huM upadeza karIza, eTale te ahIM khelaze ane dIkSA leze. te ahIM AvI pahoMce te agAu, je kAraNathI te A pradezamAM Avela che te huM tamane kahuM chuM. rAhukanA pUrvabhavanI kathA ujjiyanImAM tApasa nAme eka zeTha rahetA hatA. te dardInI cikitsA karavAmAM kuzaLa hatA. Aya-vyayanI heraphera karatA ane khetIrUpI AraMbha-pApamAM jenu citta Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 105 ] Asakta thayeluM che evA te AdhyAnathI marIne sUvara thayA. peAte pUrve je khetarane bhAgavaTo karatA hatA tyAM ja zaradakALamAM DAMgara khAvAne mATe te yUthanI sAthe AvyA. tApasanA avatAra vakhatanA tenA putra zabda karyo, AthI te yUtha nAsI gayuM; paNa pelA sUvaranA baccAe UMcuM jotAM peAtAnA pUrvajanmanA putrane joyA ane jAtismaraNu thatAM te tenI pAse AvyuM. pelA cheAkarAe paNa dayA karI tene hAMkyuM nahIM ane tene dUdha-bhAta khAvA ApyA. pUrvanA snehathI te sUvara putranI pAchaLa pAchaLa cAlatA nagaramAM AvyA ane tyAM UcharavA lAgyA. eka vAra tene badheleA hateA ane gharamAM badhAM mANasA UMghI gayAM hatAM tyAre kutarAe tene mArI nAkhyA. krodhAviSTa thayele ane cIsA pADatA te marIne teja nagaramAM sarpa thayeA. pharatAM pharatAM te gharamAM agAunAM paricita mANasAne joIne tene jAtismaraNu thayu, mamatvane kAraNe te e pradezamAM ja rahevA lAgyA. tene pharatA joine mANasAe tene daDAthI mAryAM. e avasthAmAM jIvavA icchatA te tyAMthI nAsI gaye, ane zArIrika vedanA anubhavatA vicAra karavA lAgyA, " AmAM A leAkeAnA zA DhASa ? sarpanI jAta ja bhaya pedA karanArI che. athavA me` peAte ja khIjAne pIDA ApanAruM karma karyuM haze, tenuM A phaLa anubhavuM chuM. A pramANe mAva pAmIne maraNa pAmatAM te peAtAnA putranA ja putra thayA. jene peAtAnA pUrvabhavanu smaraNu thayu che evA te svajanAne joine vicAra karavA lAgyA, " putrane 'pitA ' kahIne kevI rIte melAvIza ? ane vahUne ' mA' zI rIte kahIza ? mATe mAre mUgA rahevu ja ceAgya che. " ( A pramANe vicArIne mUgeA ja rahyo) meTA thatAM te rAgI svajanAnI cikitsA lakhIne karatA hatA. Ama te sarvane mAnya ane pUjanIya thayA. "" kr ' e dezakALamAM saudharma kalpavAsI eka deva nadIzvara tIrthanI yAtrAe Avele te videhamAM kevalIne pUchavA lAgyA, " bhagavan ! huM bhavya chuM ? durlabha edhivALA che, ke sulabha kheAdhivALA ? " kevalIe kahyuM, tu bhavya che, paNa gurunI atyaMta AzAtanA karIne te danamAhanIya karma upArjita karyu che, te tArA dula bhameAdhikatvanuM kAraNu anyuM che. " deve pUchyuM, "huM kevI rIte khAdha pAmIza ? " arihaMte kahyuM, " tu ahIMthI cyavIne jaMbudrIpanA bharatamAM AvelI ujjiyanI nagarImAM parANe mUgA banelA ilyaputra rAhukanA bhAInA putra thaIza. tArA vaDe abhyarthanA karavAmAM AvatAM te tane dha karaze. " A sAMbhaLIne deva rAhukanI pAse gayA. rAhukane teNe dhana ApyuM ane kahyu, " huM tArA bhAinA putra thaIza. mArI mAtAne akALe kerI khAvAnA DhAda thaze. tenI tuM A auSadheAvaDe phaLapAka karIne cikitsA karaje. 8 samaye je khAlaka thAya te tamAre mane ApavA ' ema tuM kaheje, ane teo te vastune svIkAra kare tyAre ja dAdanA ilAja karaje. janma thayA bAda mane sAdhu pAse vAravAra lai jaje. ema karatAM 14 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 106 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : paNa je huM bodha na pAmuM te mArA nAmathI aMkita thayelAM A kuMDaLa mane batAvaje." ema kahIne vaitADhya parvatanA siddhAyatana pAsenI puSkariNImAM te kuMDaLa, rAhukane e pradezamAM laI jaIne, deve nAkhyAM. "A vAtanuM mane smaraNa karAvaje" ema kahyuM ane pharI pAcho rAhukane nagaramAM ANyo." pachI deve sUcavyA pramANe (rAhakanA bhAInI patnIne) dehadano upacAra karavAmAM AvyuM, ane tenA phaLarUpe putrane janma thayo. e putrane ramADato rAhuka tene sAdhu pAse laI jato hato. e joIne sAdhuo moTA sAde avAja karatA hatA, ane tene kahetA hatA, " zrAvaka! A bALaka svAdhyAya ane dhyAnamAM vina kare che. " AthI te rAhaka e bALakane baMdha pamADavA mATe ahIM Ave che. ahIM AvIne nirvedapUrvaka te tapazcaryA karaze. dIkSA laI thoDA samaya sAdhudharma pALI kALadharma pAmIne deva thaze. agAunA saMketanuM smaraNa karI ujajayinI jaIne, ATha varSathI kaMIka moTA thayelA pelA bAlakanA zarIramAM roga pedA karaze. jyAre badhA vedyo hAtha heThA mUkaze tyAre pote vaidyanuM rUpa dhAraNa karIne kaheze ke, "jo e bALaka mane ziSya tarIke Apo to tene huM nIroga karuM." tenAM mA-bApe ema karavAnI hA pADatAM bALaka sAje thaze eTale pitAnA zastrakezana (ojAronI peTIne) jo tene upADavA mATe Apaze. patthara jevA bhAre e jAne pele bALaka upADI zakaze nahIM. * upAdhyAya ! ATale bhAra upADIne eka paNa paNa cAlavAnI mArI zakita nathI." ema te kaheze, eTale rAhuka tene kaheze ke, "je zramaNa tarIke dIkSA le to tane javA dauM." ghaNA prakAre prayatna karavA chatAM paNa chokaro dIkSA levAnuM nahIM svIkAre. A pramANe prayatna karyA pachI aMte vaitADhya parvata upara laI jaIne rAhuka tene kuMDala batAvaze eTale e chokarAne potAnA (deva tarIkenA) pUrvabhavanuM samaraNa thatAM tIvra vairAgya thaze ane te dIkSA leze." A pramANe vAta pUrI thatAM kutuhalavALA jonArA puruSo pelA Agatuka mANasonI sAme gayA. sAdhue kahyA hatA tevA mANasone temaNe joyA, ane prazna karatAM kahyA pramANe nA mUgA mANasane temaNe batAvyuM. "brAhmaNane parAjaya thayo che" ema bolatA te puruSa parSadAnI sAme AvyA, ane je joyuM tathA sAMbhaLyuM hatuM te kahyuM. pelAM Agantuka puruSo paNa anukrame AvI pahoMcyA ane vaMdana karIne beThA. mUgA ibhyaputrane sAdhue kahyuM, "rAhuka! pUrvabhavanA tApasa ! marIne tuM sUvara thaye. tyAM cIso pADatA tane kutarA e mArI nAkhatAM sarpa thayo. tyAM paNa daMDAthI tArA upara ghA karavAmAM AvatAM nAsI gayo ane maraNa pAmyA. pachI putranA putra tarIke janmyo, paNa mAnane kAraNe mAtA-pitAne belAvatA nathI. A pramANe tAre kALa ga. pachI "devanuM vacana karavuM joIe" ema vicArIne tuM ahIM AvyuM che. A saMsAramAM bhamatA pratyeka jIvane tiryaMca ane manuSyanA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 107 ] bhavamAM sarva jIvo mAta-pitA thayelAM hoya che. deva ane nArakanA bhavamAM evuM nathI. tuM ke je pUrvabhavane tApasa nAme zeTha che tenI bAbatamAM paNa evuM che. te pUrve anubhavelA bhava paNa meM pramANa sAthe kahI batAvyA che. tApasanA bhAvamAM je tArI mAtA hatI te ja janmAntaramAM paNa hatI ema tuM zI rIte jANe zake che? A saMsAramAM bhamatA prANIe save saMbaMdha anubhavelA che. A ja kharI vastu che. " A sAMbhaLIne apUrNa nayanavALo te rAhuka sAdhune page paDayo ane bolyo ke, "bhagavan! saMsAranI save gatio Apa jANe cho." tenuM A vacana sAMbhaLIne sAthe AvelA puruSa atyaMta vismaya pAmIne bolavA lAgyA, " ahe! Azcarya che ! amArI sAthe Ucharela ane janmathI ja mUgo A rAhuka atyAre sAdhunuM vacana sAMbhaLIne bolavA lAgyA!" pachI satyavAdI evA satye agnibhUti ane vAyubhUtine kahyuM, "tame pUrvajanmamAM ziyALa hatA, tenuM A bIjuM pramANa che." madhyasthAe paNa "barAbara che" ema kahyuM. udAsa thayelA te brAhmaNe kahyuM, "ame niruttara thayA chIe, amAro saMzaya dUra thayA che, janmAktara jANanArA zramaNano vijaya thayo che." prazaMsA karatI badhI parvadA gaI. 5rSadAnA mANasoe somadeva ane agrilAne A kahyuM. roSathI saLagI gayelAM te be jaNue kahyuM, "he putro ! je zamaNe mahAjananI vacce tamAro tiraskAra karyo che tene gupta rIte vadha karAvo." putroe kahyuM, "AvA mahAtmA tapasvIno vadha zI rIte karAvAya?" eTale mAtA-pitA bolyAM, paNa amAre mATe to te vadhya che, mATe tame pratikULa na thAo." mAtA-pitAnA A vacanane pramANa karatA te be jaNA sAdhuo rahetA hatA te pradezamAM gayA. satya aNagAra sumanA zilA upara sarvarAtrikI pratimAmAM kAryotsarga karIne rahelA hatA. teno vadha karavAne A be jaNa taiyAra thayA, eTale e zilAnA adhiSThAyaka yakSe zabda karyo, "are durAcArIo ! RSine vadha karanArAo! tame nAza pAmyA cho !" Ama bolatAM e yakSe temane leyakarmanAM banAvelAM pUtaLAMonI jema thaMbhAvI dIdhA. prabhAte A avasthAmAM rahelA temane lokoe joyA. pachI temanAM svajanee satyane vinaMtI karI, "mahARSi! kSamA kare, A lokone jIvitadAna Ape." zaradaRtunA sarovaranAM jaLa samAna nirmaLa hRdayavALA satye kahyuM, "huM temanA upara krodha karato nathI, A to sumana yakSa ke pele che, ane teNe emane thaMbhAvI dIdhA che. " yakSane vinaMtI karavAmAM AvatA teNe kahyuM, "A pApakamIe bhale ahIMja sosAI jAya; emanuM have jIvana nathI." A pramANe adazya rahIne bolatA yakSane avadhijJAnavALA satye kahyuM, "A te jinavacanathI bAho ajJAnIo che, mATe temane kSamA karo ane keya dUra karo. A pachI yakSa zAnta thaze. te be jaNa pAchA svAbhAvika haratA pharatA thayA. teoe vicAra karyo, "aho ! sAdhuo dayAvAnuM che. amArA jevA nirdaye pratye paNa teo anukaMpA dharAve che. teo je upadeze che te ja mokSano mArga che." pachI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 108 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : tee satyanA page paDyA ane melyA, " A prANa have Apane AdhIna che, AjathI ame ApanA ziSyA chIe, parantu sAdhudharma pALavAne zaktimAn nathI, mATe gRhasvadharma ame svIkArIzu. '" A pachI tee atane dhAraNa karanArA zrAvakA thayA, ane amRta samAna jinadhama temaNe jANyA. vihAra karatA sAdhue paNa tyAMthI gayA. zIlavAna ane jinapUjAmAM rata evA tee mAtA-pitAne samajAvavA lAgyA ke, " arihaMte upadezeleA mArga tame svIkAreA. " eTale mAbApe kahyu, " putrA ! jemanA layathI tame A dharma svIkAryA hatA te zramaNA cAlyA gayA che, mATe have e dharma thI khasa karI. " putrAe kahyuM, "huM mAtA-pitA ! nirguNu vastu mATe durAgraha rAkhavA e mUDhatA che. jinezvare upadezelA dharma satya, vAstavika ane nirvANamAM laI janArA che, mATe ajJAna na maneA. e sanmArganA svIkAra karA, jethI durgaMtimAM javuM paDe nahIM. " mA-bApe kahyuM, " tame e zramaNAnA upadeza sAMbhaLIne amane amArA vedokta kuladharma thI bhraSTa karavA iccheA che. jo kuladharma svIkAravAthI durgatimAM javAtu hAya tA bhale ame jaizuM. " putrAe upadeza karavA chatAM paNa teoe jinadharma svIkAryuM nahIM. pachI dharma mAM DhaDha rahelA te e bhAie kAladharma pAmIne sAdha kalpamAM pAMca patyeApamanA AyuSyavALA devA thayA. pradyumna ane sAMmanA pUrva janmanI kathAmAM pUrNa bhadra-mANibhadranA bhava tyAMthI cavIne, gajapuramAM jitazatru rAjA, dhAriNIdevI, ajitasena yuvarAja, arahadAsa zreSThI, tenI bhAryA puSpazrI, tenA garbhomAM anukrame meATA ane nAnAbhAi pUrNa bhadra ane mANibhadra tarIke teo janmyA. eka vAra mahendra nAme aNugAra peAtAnA gaNusahita hastinApura( gajapura )mAM sameAsaryA hatA. temanI pAse dharmopadeza sAMbhaLIne rAjA ane zreSThIe dIkSA lIdhI. pachI ajitasena rAjA thayA ane pUrNa bhadraM zreSThI thayA. sAdhue vihAra karIne ghaNe kALe pAchA gajapuramAM AvyA. pUrNabhadra ane mANibhadra temane vana karavAne mATe nIkaLyA. mArgamAM pakSInuM pAMjaruM' khabhe mUkIne cAlatA tathA piMgalA nAme kUtarI jenI pAchaLa pAchaLa AvatI hatI evA cAMDAlane temaNe joyA. e joine pUrNa bhadra-mANibhadrane atyaMta sneha pedA thayA. emane vicAra thayA, " A joine amane sneha kema thAya che? gurune pUchIzuM. " pachI temaNe cAMDAlane kahyu, " ame sAdhu pAse jaIne pAchA vaLIe tyAMsudhI rAha joje, teA tane kaMi inAma ApIzuM. " jevI ApanI AjJA " ema kahIne cAMDAla tyAM Ubho rahyo. pachI tee gayA ane mahendra aNagArane vaMdana karIne pUchavA lAgyA, bhagavan ! cAMDAla ane tenI kUtarI upara amane atyaMta sneha thayA, tenuM kAraNa kaheA. " avadhijJAnathI ine sAdhue kahyuM ke, " pUrvajanmamAM e tamArAM mAtApitA hatAM. ghaNuM pApa upArjana karIne maraNa pAmI sarpAvata * "" ka Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 109 ] narakamAM pAMca popama sudhI duHkha anubhavIne tyAMthI udvartita thaI ahIM jamyAM che." pramANapUrvaka AvuM sAMbhaLIne jemane jAtismaraNa thayuM che evA te be bhAIo sAdhune vaMdana karIne cAMDAlanI pAse AvyA. tene teo pitAnA ghera laI gayA ane pUrvabhavane vRttAnta kahyo. cAMDAla ane kUtarIne paNa jAtismaraNa thayuM. pachI temaNe cAMDAlane kahyuM, " ame tane vRtti ApIza, tethI gujarAna calAvaje. paNa have pApakarma baMdha kara, jethI narakamAM javuM paDe nahIM. " eTale azrapAta karato te cAMDAla kahevA lAgyuM, "A ninda jAtimAM have samaya gALavAne huM zaktimAna nathI, mATe anazana karIne huM marIza." teNe ghaNe Agraha karyo eTale teoe tene bhaktanuM paccakakhANa ApyuM, tyAre ja te rahyo. piMgalA kUtarIne bhejana ApavAmAM AvyuM, paNa te teNe khAdhuM nahIM. zreSThIe kahyuM, "piMgale ! tuM khAtI nathI, te teM paNa zuM bhaktanuM pratyAkhyAna karyuM che? " kUtarIe mAthuM halAvI hA pADI. pachI sAta rAtrimAM te maraNa pAmI. cAMDAla paNa aDhAra divasamAM naMdIzvara dvIpamAM deva thaye. kUtarI hatI te e ja nagaranA ajitasena rAjAnI putrI sudarzanA nAme thaI. te pUrNabhadra-mANibhadra saneha vaDe tene sUcita karI-oLakhI. samaya thatAM "he agrilA ! he piMgalA !" evA saMbodhana karI temaNe tene pratibaMdha pamADyo. zreNI pUrNabhadra e rAjAno atyaMta svajana hato, AthI tenA vaDe prerAIne sudarzanAe priya darzanA sAdhvI pAse dIkSA lIdhI, ane sAdhvadharma pALIne te devalokamAM gaI. te pUrNa bhadra-mANibhadra paNa zrAvakadharma pALIne, samAdhithI kALadharma pAmI saudharma devalokamAM gayA. pradyumna ane sAMbanA pUrva janmanI kathAmAM madhu-kaiTabhane bhava tyAM be sAgaropama sudhI divya bhega bhegavyA pachI AvIne gajapuramAM vizvasena rAjAnI surUpa devInA anukrame moTA ane nAnA putro madhu ane kaiTabha nAme thayA. samaya jatAM madhu rAjA thayo. naMdIzvara deva paNa saMsAramAM bhamIne vaTapuramAM kanakaratha nAme rAjA tha. saMsAramAM bhramaNa karatI sudarzana paNa tenI caMdrAbhA nAme patnI thaI. madhu adhirAjA hato, paNa AmalakalpA nagarIne adhipati bhIma nAme rAjA tenI AjJA barAbara pALo nahoto. AthI teNe caDhAI karI ane (kUca karatAM mArgamAM ) vaTapura pahoMce. kanakaratha rAjA bahamAnapUrvaka tene pitAne tyAM laI gayo. kanakanI jhArIthI pANI reDIne caMdrAbhA devI tenA paga jovA lAgI. tenA rUpathI ane hastapalavanA sparzathI AnaMda pAmate madhu tenI upara meha pAmyo, paNa potAnI sthiti game tema chUpAvIne te tyAM besI rahyo. jema tema bhejana karIne madhu nIkaLyo ane pitAnA utAre AvyA. nipuNa evA maMtrIe tene pUchayuM, "svAmI! tamArI mukhakAnti judA prakAranI dekhAya che, mATe vadhu paDato AtmavizvAsa rAkhIne ThagAI na jazo. kahe, tamArA zarIramAM zo vikAra che?" madhu bolyo, "teM sAce tarka karyo. kAraNa kahuM chuM-kanakaratha rAjAnI devI caMdrAbhA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 110 ] vasudeva-hiMDI HH prathama khaMDa : che, te mArA hRdayamAM pravezI che. "je huM tene prApta nahIM karuM to huM nahIM jIvuM" e nizcaya che. A prakAranI citAne kAraNe mArA mukhanI vivarNatA teM joI che." maMtrIe kahyuM, "svAmI ! kanakarathanI patnInuM je baLAtkAre haraNa karavAmAM Ave te ApaNe ekalA mAryA jaIzuM, mATe vinaMti karuM chuM ke-tene yuktipUrvaka meLavavI joIe. kanakarathanI sAthe prema vadhAre, rANIone tyAM mokalo, bimArIno dekhAva karo. e pramANe javA-AvavAthI vizvAsa vadhatAM nividane saMga thaI zakaze." madhue tema karyuM. bimArInA samAcAra sAMbhaLI kanakaratha ane caMdrAmAM vAraMvAra tyAM AvavA lAgyAM. virodhI bhIma rAjA paNa kanakarathe kareluM madhunuM sanmAna sAMbhaLI pAcho haThyo. madhu pAcho vaLe ane gajapura gaye. kanakarathane teNe kahyuM, "keTalAka samaya amArI sAthe rahIne pachI tamArA nagaramAM pAchA Avaje." kanakarathe "bhale " ema kahIne te vastu svIkArI. keTalAka divaso vItyA bAda, gajapura gayelA rAjAone satkAra karIne bhAryA sahita temane vidAya ApavAmAM AvI. aMte kanakarathane paNa vidAya satkAra karavAmAM AvyuM, paNa caMdrAbhAne AbharaNa taiyAra karavAnA bahAne rokI rAkhavAmAM AvI. caMdrAbhAe sAMbhaLyuM ke-"have huM bahAra nIkaLI zakuM ema nathI." eTale teNe pitAnI vizvAsapAtra dAsIne kanakaratha pAse A khabara kahevA mokalI. A hakIkata jANIne bhayabhIta thayela kanakaratha tyAMthI cAlyo gayo, ane putrane rAjya ApIne teNe tApasa tarIke dIkSA lIdhI. caMdranI caMdrakaLAnI jema, caMdrAbhA madhunI mAnItI thaI ghaNA kALe tApasarUpadhArI kanakaratha rAjAne gajapuranA rAjamArga upara caMdvAbhAnI dAsIe je, teNe caMdrAbhAne nivedana karyuM ke, "svAmini ! Aje meM rAjAne joyA." caMdrabhAe pUchayuM, "tuM rAjAne kayAre jetI nathI?" dAsIe uttara Ape, "svAmini ! A to kanakaratha nAme tApasa hate." teNe kahyuM, "kyAM che? mane batAva." tyAM UbhI rahIne dAsIe tene e batAvyo. tene joIne cintAtura thayelI caMdrAbhA pitAnI jAtanI nindA karatI beThI ke, "aho huM maMdabhAginInA deSathI A rAjA AvI avasthA pAme che." eTalAmAM madhu te sthaLe Avyo. teNe pUchayuM, "devi ! AdarapUrvaka zuM jue che?" rANue turata vAta upajAvI kADhIne kahyuM, "deva! A nagaranI bahAra jANe sUtarathI bhAga pADyA evuM zuM dekhAya che, ene vicAra karuM chuM." rAjA che, devi ! A nagaravAsI lokonAM khetare che, AjIvikAne mATe emAM anAja ugADavAmAM Ave che." rANue pUchayuM, "deva! emAM ApaNuM kayuM khetara che?" madhue kahyuM, "je vibhAga pADanArAM sUtra che te ApaNuM khetara che." rANuM bolI, "AvAM jhINuM khetaramAM zuM thatuM haze, jethI ApaNe jIvIe chIe ?" rAjAe kahyuM, "A to maryAdA che, ane te me( sImA)e nAmathI paNa oLakhAya che. je enuM ulaMghana kare te aparAdhI gaNAya che. enI zikSA mATe aparAdhane anurUpa daMDa karavAmAM Ave che, ane te Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 113 ] 66 Q. * krUDa ApaNA khajAnAmAM Ave che. rAjAe maryAdAnA rakSaka che. " pachI rANIe hiMsA karanAra, jUhu khelanAra, cAra ane vyabhicArInA ze| daMDa karavAmAM Ave che te pUchyuM. rAjAe jyAre ene uttara ApyA, tyAre caMdrAbhAe kahyu, " deva ! tame jANavA chatAM paNa kanakaratha rAjAnI patnInuM haraNa karavAmAM ayogya kayu che. " pachI teNe tyAM pharatA tApasa( kanakaratha )ne batAvyA ke, " A ApaNe lIdhe Avu du:kha anubhave che. " madhue svIkAryuM ke, ' hA deva! me' ayeAgya karyuM che. " caMdrAbhAe kahyu, " AmAM mAreA ja doSa che, tamArA nathI. kemake jIvatI hAvA chatAM, huM tyAga karI zakatI nathI. mATe mane rajA Ape. huM paraleAkanu hita AcarIza. " madhue kahyuM, " hu paNa rAjyazrInA tyAga karuM chuM. pachI madhue peAtAnA nAnA bhAi kaiTabhane khelAvI rAjya ApavA mAMDyuM, paraMtu teNe kahyuM ke, "huM paNa tamArI sAthe dIkSA laiza. " putrane rAjya ApIne madhue kaiTala ane cadrAbhAnI sAthe vimalavAhana aNugAranI pAse dIkSA lIdhI. sUtra ane anu grahaNa karIne te saMvigna thayA, ane khAra prakAranAM tapa karatA ghaNA kALa sudhI saMyama pALIne kALadharma pAmI, mahAzukra kalpamAM indra thayA. kaiTabha paNa tenA ja sAmAnika deva thayA. devI caMdrAbhA saudharma kalpamAM devI thai. kanakaratha tApasa kALadharma pAmI dhUmaketu vimAnamAM deva thayeA. verabhAva rAkhatA te madhunI tapAsa karatA hatA, paNa apaddhikapaNAne lIdhe tene joI zakatA naheAteA. indra thayeleA madhu sattara sAgaropamanuM AyuSya kSaya thatAM cavIne kRSNanI paTTarANI rukimaNInA garbhamAM putra tarIke utpanna thaye!. vipula saMsAramAM bhamIne kanakaratha deva pharI pAchA te kALe dhUmaketu deva thayA hatA. pUveranuM smaraNa karatA teNe madhune janmatAM ja joyeA. pachI jene rASa pedA thaelA che evA dhUmaketu deve tene harI lIdhA ane zilAtala upara mUkI dIdhA. vidyAdhara-mithuna tene peAtAnA nagaramAM laI gayuM. A pramANe ( te bALakane janmatAMveMta ja ) zatruvaTa thai hatI. ' A pramANe sImaMdhara jine jenA saMzaya dUra karyo che evA nArada rukimaNI pAse AvyA. rukimaNIne temaNe kahyuM, "daivi! tamArA putra jIve che, ane vidyAdharavaDe rakSAceleA te uchare che. " bhagavAne kahyo hatA te pramANenA mAtA-pitA sAthenA bALakanA samAgama-kALa paNa nArade rukimaNIne kahyo, pachI nArada tyAMthI UDyA. pradyumnane prajJapti vidyAnI prApti bIjI tarapha, pradyumna vidyAdhara-nagaramAM meTro thatA hatA pUrvabhavamAM piricata evI kalAe teNe, kahevAmAM AvatAM veMta ja, grahaNa karI. vadhatA jatA yovana ane lAvaNyavALA, chatrAkAra ziravALA, vikasita kamaLa jevAM nayanavALA, leAkeAnAM nayanAne vizrAma ApanAra, sUryanAM kiraNeAvaDe AliMgita kamaLa samAna maneAhara mukhavALA, zrIvatsathI aMkita vakSa: Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : 66 sthaLavALA, lAMbA ane uttama mAhuvALA, sahasrAkSa indranAM kara-kamaLanA spa vaDe subhaga evA vajra jevA madhyabhAgavALA, siha jevI kiTavALA, hAthInA baccAnI sUMDha jevAM e uruvALA, AchI nase ane jhINAM UgelAM rAmayukta tathA anukrame gALa evI ja ghAevALA, uttama lakSaNeAvaDe khacita evA sukumAra paganAM taLiyAMvALA, kAnane sukha Ape tevI gabhIra vANI khelanAra ane huMsanA jevI gativALA te pradyumnane joine kanakamAlA vicAra karavA lAgI ke, " pradyumnanA jevA rUpALA puruSa vidyAdharaleAkeAmAM bIjo kAi nahIM hAya. jo e mArI kAmanA kare teA mAruM jIvana saphaLa thAya, parantu te vinIta, vicakSaNu ane pApathI DaranArA che, tethI A vastu icchaze nahIM. mATe ( te mane kevI rIte prApta thayA hatA-mArA aurasa putra nathI ityAdi ) kharI hakIkata tene kahuM. parantu te paNa e sAcu` mAnaze ke nahIM mAne? " A pramANe saMkalpa karatI madanaparavaza te kanakamAlA mamAra paDI. pradyumne pUchyuM, " mAtA ! tamane zI zarIrapIDA che, jethI asvastha dekhAo che ? " eTale teNe kahyuM, " bhAi ! mane mAtA kahIne na eAlAvIza. jenA tuM putra hAya te tArI mAtA. " pradyumne kahyuM, AvuM viparIta kema khele che ? zuM huM tamAre| putra nathI ke AvuM sUcana kare che! ?" kanakamAlAe kahyuM, " sAMbhaLa, zilAtala upara paDelA ane vAsudevanA nAmathI aMkita mudrAvALA tane ame banne jaNAe joyA, ghera lAvyAM. vaLI evuM saMbhaLAya che ke, 'kRSNanI paTTarANI rukimaNInA putrane janmatAM veta ja kAi harI gayu hatu, ' tenI sAthe paNa tArI prAptinA samayanA meLa bese che. mudrA paNa kRSNanI ja che, AthI ema jaNAya che ke tuM tene putra che. tArI kAmanA karatI evI mArI AvI avasthA thai che." pradyumne kahyuM, " mAtA ! tame kaheA che evuM me'tA sAMbhaLyuM nathI. cAkkasa, tamane dhAtunA vikAra thayeA lAge che, tethI AvuM ayeAgya mele che. " kanakamAlAe kahyu, " haridattaka ( kRSNe ApelA )! jo tu mArI avajJA karIza te huM maraNu pAmIza. " pradhumne kahyuM, " tamAre zu kAma maravuM paDe ? mane marAvavA icchA che, mATe AvuM Ale che. " kanakamAlAe pUchyuM, "zuM tu rAjAthI Dare che ? " pradyumne uttara ApyA, " hA, DaruM chuM. " kanakamAlAe kahyu, "zA mATe Dare che ? sAMbhaLa--nalinasahu nAme nagara che. tyAM rAjA kanakaratha nAme hateA. tenI mALyavatI devI hatI. tenA putra kanakaketu nAme che: e rAjAnI huM kanakamAlA putrI chu. te rAjA putrane rAjya ApIne tapeAvanamAM gayA. vayamAM AvelI mane teNe siddha evI prajJapti vidyA ApI. amArI kulapara parAgata prakRti vidyA huM tane ApuM chuM. ethI tu ajeya thaiza. " pradyumne kahyuM, " tA bhale, kRpA karIne mane e vidyA Ape. " pachI harSa pAmelI kanakamAlAe snAna karyuM ane alikama karyuM, ane siddha thayelI prApti vidyA pradyumnane ApI. pachI kanakamAlAe tene kahyuM, " have mArI kAmanA karo. " pradyumne kahyuM, " mAtA ! A tame ayeAgya ele che. pahelAM tame ja mArI mAtA anyAM hatAM. jo ke tamArA udaramAM huM utpanna . * Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 113 ] thayA nathI, chatAM tame mane jIvitadAna ApyuM hatuM, eTale mAtA kema na kahevAo? vaLI mane vidyA ApavAvaDe tame guru banyAM cho, mATe A vikArane tyAga kare." eTale te kanakamAlA krodha pAmI, ane "mohane kAraNe huM chetarAI" ema vicAratI teNe kaMcukIne kahyuM, " rAjAne kahe, A duSTa pradyumna mAruM apamAna karavA Icche che, mATe tene sajA karo." pradyumnanA vinayamAM zraddhA hovAne lIdhe A vacana sAMbhaLavA chatAM rAjA krodha pAme nahIM. pachI kanakamAlAe kAlasaMvara rAjAnA putrane kahyuM, "A (rAjA) kharekhara viparIta buddhivALA che ke dattaka putra)ne sajA karatA nathI. nahIM IcchavA lAyaka vastune te pradyumna Icche che, mATe tene tame jaladI nAza kare." kapaTamAM udyata evA te putroe "bhale" ema kahIne e vastu svIkArI. kalaMbuko vAvamAM vacce zULI besIne pachI temaNe pradyumnane bolAvyuM ke, "Ava, ApaNe AmAM snAna karIe." pradyane kahyuM, "tame sukhI che, mATe tame jAo. mAtAe jene kalaMka orAyuM che evA mAre snAna karIne zuM kAma che?" eTale pelA bolyA, "reSamAM AvIne devI je kahe tenA upara keNa vizvAsa kare ? mATe Ava, jaIe." A pramANe teo pradyumnane laI gayA. te vAva aMdarathI pahoLI ane mukha AgaLathI sAMkaDI hatI. temaNe praghanane vacamAM rAkhe. ApaNe eka sAthe bhuske mAro" ema karIne temaNe bhusko mAryo, eTale pradyumna zULI upara paDyo. teNe vicAra karyo ke, "nakakI, mane mArI nAkhavA mATe A zuLI mUkelI haze." pachI teNe prajJapti vidyAnuM dhyAna dharIne kahyuM, "bhagavati! A zULI uparathI mane chUTo kara, eTale pelA lokonI ceSTA huM jouM." prajJaptie tema karyuM. pachI pelA kumAro vAvamAMthI bahAra nIkaLyA, ane "nakakI te maraNa pAmyA haze" ema vicArIne patharAno varasAda varasAvI "vahAlA! have tuM maraNa pAmyA che !" ema bolatA cAlyA. pAchaLa rahelA pradyane kahyuM, "zUrA thAo, have tamAro nAza najIka AvyA che. tamArAmAM zakti hoya to prahAra karo." pelAo pAchA vaLyA, ane "A pradyumna te vidyA vagarano che " ema mAnIne vizvAsapUrvaka yuddha karavA lAgyA, paNa te sarvene pradune mArI nAkhyA. putronA vadhathI krodha pAmele kAlasaMvara nIkaLe. tene devIe kahyuM, " barAbara prayatna karaje." teNe kahyuM, "e dharaNigocara mAnava mane zuM karavAno hato? " eTale kanakamAlAe pite pradyumnane prajJapti vidyA ApyAnI vAta karI. maMtrIoe kAlasaMvarane vAryo ke, " putrano vadha kare che, kulataMtunA rakSaNanI daSTie, rAjAone mATe egya nathI." pelI tarapha pradyumna cinA karavA lAgyA ke, "Avo aparAdha karIne mAre pitA pAse javuM e gya che ke egya nathI ?" mAtA-pitA sAthe pradhaznane samAgama A bAju dvAravatImAM satyabhAmA devI duryodhana rAjAnI putrI sAthe potAnA putranA vivAhanI 15 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 114] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : teyArI karavA lAgI. te vakhate rukimaNIe nAradane kahyuM, "deva! mArA putra sAthe mArA meLApane A ja samaye tame batAvyo hato. vaLI satyabhAmAnA putrane vivAha thAya che, mATe Ape kahyuM hatuM te satya hoya te kRpA kare ane putra pradyumna mane batAvo" Ama kahevAmAM AvatAM nArada bolyA, "devi ! Aje ja putrane lAvI tane batAvuM." pachI nArada tyAMthI UDIne gaganamArga vidyAdharanI gatithI meghakUTa nagaramAM gayA. tyAM temaNe ekalA beThelA pradyumnane jo ane kahyuM, "kumAra ! udAsa kema dekhAya che ?" pradyumna praNAma karIne bhAIonA maraNanI vAta karI ane bolyo, "A mahAna aparAdha thavAthI mAruM citta vyAkuLa che. " nArade kahyuM, "jemaNe tane mAravAno prayatna karyo teo tArA zatru ja kahevAya, bhAIo nahIM. sAMbhaLa, tuM kRSNa vAsudevane rukimaNI devIthI thayela putra che. janmatAM veMta ja dhUmaketu deva tane harI gayo hato ane zilA upara tane choDI dIdho hato. pitAnI patnI sahita A kAlasaMvare tane putra gaNIne tyAMthI lIdho hato. tuM jyAre garbhamAM hato tyAre tArI mAtA rukimaNIne satyabhAmAnI sAthe zarata thaI hatI ke, "jene pahelAM putra thAya te potAnA putranA lagnadivase bIjInuM kezamuMDana karAve." tAruM te janmatAM veMta ja haraNa thayuM hatuM, paNa satyabhAmAM e vAta mAnatI nathI. tene paNa putra thayo hato. tArA mATe Aje tArI mAtAne yaza vadhAravAno divasa che. kanakamAlAe ahIMthI cAlyA javAnuM kAraNa A pahelAM ja tane ApeluM che, mATe tuM jaladI ahIMthI cAla." pradyane kahyuM, "he nArada ! tame kaho cho te pramANe ja hakIkata che paNa mAtApitA mane oLakhaze kevI rIte ?" nArada bolyA, "meM sImaMdhara jinanA kathana anusAra tArI vAta temane agAu karelI che, mATe vilaMba karyA sivAya cAla." nArade vimAna vikuvyuM temAM besIne bharatakSetrane avakatA banne jaNa upaDyA. nArada pradyumnane nagara, Akara, Azrama ane janapade batAvavA lAgyA. mArgamAM khadirATavImAM temaNe sainya joyuM. e joIne pradyune nAradane pUchayuM, "A sainya kyAM jAya che?" nArade uttara Ape, "rukimaNI ane satyabhAmAM vacce putrajanma viSe zarata thaI hatI te vAsudeve duryodhana rAjAne kahI, eTale te sAMbhaLIne duryodhane tuM garbhamAM ja hatA tyAre potAnI kanyA tane ApI hatI. paNa tArI mAtAnA dezanuM muMDana karAvavAnA nimittarUpa je thavAnI che evI te kanyAne satyabhAmAnA putra bhAnu sAthe paraNAvavA mATe A laI javAmAM Ave che." eTale phara thaelA pradyune kahyuM, "juo, huM e lekanI pUjA karuM chuM." pachI pradyumna viruddha prakAranI jAna vikuvI emAM pite eka kadarUpa brAhmaNa banIne sUvara joDelI gADImAM beThA hatA. sAthe gadheDAM ane kukaDA joDelAM vAhane paNa hatAM. kumArI sAthenA mANasoe kahyuM, "are vetAla jevA kurUpa! sAme na Ava; are amaMgaLa! bAjue khasa." pelAe kahyuM, "je huM amaMgaLa houM to pachI maMgaLa koNa che ? je bhAnune paraNAvavA mATe A kanyAne laI javAmAM Ave che te zuM mArAthI caDhe ema che?" eTale pelA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 115 ]. puruSoe tene tiraskAra karIne kahyuM, "are baTuka! bAjue khasa, jhAjhe bakavAda na kara." eTale pradyumna bhIlo viduryo. temanA bhayathI sainya daze dizAmAM nAsI gayuM. pradyumna nAradane kahyuM, "tame mArI mAtA pAse jaIne tene maLe. tyAM sudhImAM huM parijanane ane bhAnunA sahAyaka kumArane maLuM." "bhale" ema kahIne nArada gayA. pachI pradyane eka vAMdarA vikuvane dvAravatInI bahAra eka udyAnanA rakhevALAne te batAvyo ane kahyuM, "A vAMdarAne khUba bhUkha lAgI che, mATe tene ahIM phaLa-phUla khAvA de." teoe nA pADI ane kahyuM, "ahIM to vivAha thavAno che, mATe ahIM visAmo levA besazo nahIM." eTale pradyumna rakhevALone senAno TukaDo Ape. pachI rakhevALAe vAMdarAne khAvAnI rajA ApatAM kSaNavAramAM te AkhI vADInAM badhAM ja phaLaphUla khAI gayo. A joI rakhevALoe vicAra karyo ke, " ANe to ghaDIka vAramAM ApaNe vinAza karI nAkhyo !" tyAM te pradyumna bolyo ke, "A vAMdarAne hajI tRpti thaI nathI, mATe zuM kaho cho ?" eTale udAsa thaIne pelAo kahevA lAgyA ke, "deva ! A vAMdarAnI te evI zakti dekhAya che ke AkhI dvAravatI khAvA maLe te paNa te tRpta nahIM thAya. amAre mATe to rAjakulamAMthI vAMdarAnA rUpe vinAza ja Avyo che. tamAruM sonuM amAre nathI joItuM, ame to nAsI jaIe chIe." rakhevALone A pramANe bhayabhIta thayelA joIne pradyumane kahyuM, "tame dhIraja rAkhe; pahelAM hatuM tevuM udyAna thaI jaze." ema bolatAMmAM udyAna agAunA jevuM thaI gayuM. pachI thoDe AgaLa pradyumna ghaDo banAvIne eka khetaranA rakhevALone batAvyo ane kahyuM ke, "A ghoDo bhUkhyo che, ene thoDuM caravA do." paraMtu vivAha hovAne lIdhe rakhevALAe ghoDAne caravA dIdho nahIM, eTale temane paNa pradyumna e ja rIte sonuM ApIne bhAvyA. thoDIka vAramAM to ghoDAe AkhAye khetarane eka paNa tRNa vagaranuM banAvI dIdhuM. rakhevALo namI paDyA eTale pradyumna prajJapti vidyAnA prabhAvathI khetarane pahelAMnA jevuM banAvI dIdhuM. pachI pradyumna ghaDAne laIne vAva AgaLa gayo ane bolyA "ghaDAne pAchuM pIvA de." paNa vAvanA rakSakoe pIvA devAnI nA pADatAM suvarNanA lobhI evA temane suvarNa ApIne hA paDAvI. pachI thoDI ja vAramAM ghoDAe vAva sUkI banAvI dIdhI. AthI rakSake khaba hInyA, paNa pradyumna vAvane pAchI pahelAM jevI banAvI dIdhI. - thoDI vAra pachI bhAnukumAra ghaNA mitronI sAthe dvAravatInI bahAra krIDA karavAne mATe AvyuM. prajJapti vidyAe A samAcAra ApatAM pradyumna tene joye. parijana sahita bhAnue uttama azva upara savAra thayelA, kSINa rUpavALA ane AdheDa vayavALA pradyumnane je. kumAree tene pUchyuM "Arya! A gheDe vecavAno che? vecavAno hoya te 1 bhAnune chetaravA mATe prakRpti vidyAnI sahAyathI pradhune AvuM rUpa dhAraNa karyuM hatuM. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa H mUlya nakakI karo." pradyumna javAba Ape, "savAra ja ghaDAnuM mUlya nakkI karI zake, mATe tame parIkSA karo." pachI te kumAro anukrame savAra thayA ane azva paNa temanI IcchA mujaba temane vahana karate hato. pachI bhAnu savAra thayo. eTale pradyumna prajJaptine kahyuM, "bhagavati! ene vinAza na thAya tema karaje." ghoDAe ekadama kudatAMnI sAthe ja bhAnune evI ghAMTImAM pheMkI dIdho ke parijane tene mATe khUba ciMtAtura thaI gayAM. mUccha vaLatAM bhAnue e gheDo levAno vicAra sarakho paNa mUkI dIdho. pachI pradyumna dvAravatImAM AvyuM ane eka meMDhAne laIne vasudevanA gharamAM pravezyA. teNe praNAma karyA eTale vasudeve pUchayuM, "chokarA ! kema Avyo che? " pradhune uttara ApyA, " deva ! tame meMDhAonAM lakSaNa jANe che. A meMDhA je uttama lakSaNavALo hoya te mAre te kharIdI le che." vasudeve meMDhAne dhyAnapUrvaka je ane kahyuM, chokarA ! gheTe lakSaNavALo che." pachI vasudeve " AnA baLanI te parIkSA karUM" ema vicArIne meMDhAne AMgaLIthI potAnA tarapha bolAvyo eTale meMDhAe, pradyumnanI saMmatithI, vasudevane Asana uparathI pADI nAkhyA ane temane ghuMTaNa utArI nAkhe. pradyumna vasudevane kahyuM, "deva! kaMI navuM vijJAna jANavA jevuM hoya to kahe." A sAMbhaLI vasudeva hasIne gharamAM cAlyA gayA. A pachI jene mALIe puSpane zekhara Apyo hato tathA khaMdhApaNuM dUra thayuM hatuM evI kunjAe jene vilepana karyuM hatuM evo prazna satyabhAmAnA ghara pAse AvyA. bhikSA mAgatA tene joIne dAsIoe satyabhAmAne jaNAvyuM ke, " devi ! rUpALe ane ane tejanA rAzi je kaI brAhmaNaputra bhejana mAge che. " satyabhAmAe kahyuM, " ati premapUrvaka te bhale jame." pradyumna devIne dhanyavAda ApIne kahyuM, "khUba bhUkhyA thayelA evA mane dharAtAM sudhI bhejana ApavAmAM Ave to ja huM jamIza " satyabhAmAe kahyuM, "tArI IcchA hoya teTaluM ja ma." pachI pradyumna Asana upara beThe. kanakanAM pAtra ApavAmAM AvyAM. vAraMvAra tene anna ApavAmAM AvyuM, te khAIne pachI kahevA lAge, "devi ! A dAsIo pote ja badhuM khAI jAya che ane mane ApatI nathI." satyabhAmAe dAsIone kahyuM, "ene joIe teTaluM Apo." dAsIoe kahyuM, "svAmini ! brAhmaNanA rUpamAM A vaDavAnala che, ane te tamAruM AkhuM bhavana paNa khAI jaze ema amane lAge che." eTalAmAM devI satyabhAmAe sAMbhaLyuM ke, " kanyAne laIne AvatA sainyane bhIloe lUMTI lIdhuM che." tyAM pradhune tene kahyuM. "devi! je mane dharAIne bhejana na ApavuM hoya te rUkimaNI( rUpabAI)nA bhavanamAM jAuM chuM. " satyabhAmAM bolI ke, "atyAre huM bIjA kAmamAM rokAyelI chuM, mATe rUpabAInA ke sonabAInA game tenA bhavanamAM jA." 1. mULamAM haiLayAi vA sauisiAI vA evA zabdo che. vaLiyA upara leSa che, tene " yukimaNI ' temaja "rUpAnI banAvelI" evA be artha thAya che. AthI cITAyelI satyabhAmAM "rUpAnI ke senAnI game tene ghera jAema kahe che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 117 ] Ama kahevAmAM AvatAM pradyumna Acamana karIne nIkaLyo ane kSudraka-nAnA sAdhunuM rUpa dhAraNa karIne rukimaNInI pAse gaye. rukimaNue tene vaMdana karIne pUchayuM, "he zudraka ! tamAre zuM joIe che? " pradyumna uttara Apyo ke, "he zrAvikA ! meM lAMbA upavAsa karyA che. vicAra karuM chuM ke, mAtAnA stananuM paNa A pahelA meM pAna kareluM nathI. mATe pAraNAmAM mane jaladI khIra Apo." rukimaNIe kahyuM, " bhale khIra ApIzuM. thoDI vAra vIsAmo lo, khIra taiyAra nathI, mATe thoDI vAra beso." eTale pradyumna jaIne kRSNanA siMhAsana upara beTho. rukimaNIe kahyuM, "kSudraka! A Asana to devatA vaDe rakSAyeluM che. rakhene tamane kaMI hAni thAya, mATe bIjA Asana upara beso." pradyu. ne kahyuM, "ama tapasvIo upara devatAnuM kaMI cAlI zake ema nathI." pachI devIe dAsIone AjJA ApI, " jaladI khIra taiyAra kare, jethI tapasvI duHkhI na thAya" paNa pradyumna agnine ja thaMbhAvI dIdhe, AthI dUdha garama ja thaI zakatuM nahatuM. eTalAmAM satyabhAmAe mokalele ghAyaje rukimaNa pAse AvIne kahevA lAgyA, "devi ! tamArA keza Apo." pradyune kahyuM, "kAzyapa (hajAma)! muMDana karatAM AvaDe che?" ghAMyajAe kahyuM, "hA!" pradyumna pUchayuM, " badaramuMDana AvaDe che?" ghAMyajAe uttara Apyo "e te nathI AvaDatuM." pradyane kahyuM, "Ama Ava; tane e zikhavuM." pachI teNe ghAMyajAnI cAmaDI sAthe vALa ukhADIne naso hAthamAM ApI, ane kahyuM, "badaramuMDana AvuM thAya che." rudhirathI raMgAyelA zarIravALo hajAma tyAMthI gaye. A tarapha, sAdhu sAthe vAtacIta karatI ane dAsIone tvarA karavA mATe preratI rukimaNIne pAne cAlyo ane tenAM lacane praphulla thayAM. zudraka paNa mAtAnuM darzana karatAM praphula mukhavALe thaye. eTalAmAM yAdavakuLanA vRddho ghAMyajAone sAthe laIne AvyA, ane temane Asana ApavAmAM AvyAM te upara besIne kahevA lAgyA ke, "amane deve mokalyA che, mATe he devi ! keza Ape." rukimaNIe kahyuM, "jyAre phurasada maLaze tyAre keza ApI zakAze, mATe tame jAo." tyAM ane kahyuM, "are, eka vastu pUchuM chuM. zuM yAdavono e kulAcAra che ke vivAhamAM vALathI maMgalakama karavAmAM Ave che?" vRddhoe kahyuM, "e kulAcAra nathI, paNa A te devIo vacce zarata thaI hatI." pachI e vRddhanAM vastro Asano sAthe coMTI gayAM. sAdhue kahyuM, "are, tame Asane upADI javA mATe A vastro coMTADI dIdhAM ke zuM ?" AthI zaramAIne te vRddho cAlyA gayA. pachI pradyumna hajAmane kahyuM, "are ! devInuM muMDana karavAnI tamane AjJA ApavAmAM AvI che, mATe karo." eTale bhAna bhUlIne te hajAme ekabIjAnuM muMDana karavA lAgyA. jeomAMnA koInA mAthAno eka bhAga muMDAya che, koInuM adhuM mAthuM muMDAyuM che, keInI ardhI dADhI muMDAI che ane keIe 2. boranuM chotaruM ukhADI levAya tevI rIte jemAM vALa sAthe cAmaDI paNa ukhADI levAmAM Ave e prakAranuM muMDana, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 118 ] vasudeva-hiMDI: : prathama khaMDa : vALa peAtAnA hAthamAM lIdhA che evA te hajAmA dAsIonA upahAsa pAmatA tyAMthI cAlyA gayA. ! : e pachI nArada tyAM AvyA. rukimaNIe temane kahyu, " A tame jUThA paDyA cheA. ' nArada elyA, " devi ! jo pAse ja beThelA putrane tame oLakhI na zake| tA khIjuM zu thAya ? " pachI pradyumne peAtAnuM kharuM rUpa batAvyuM ane azrupUrNa nayanavALA te mAtAne page paDyo. ghaNA kALathI rUMdhAyelAM AMsu sAratI mAtAe tene AliMgana ApyuM, "huM putra! tuM bhale AvyA, hajAro varSa sudhI tu jIvaje. " e pramANe tene AzIrvAda ApyA ane kheALAmAM besADIne mukhamAM stana ApyA. devInI dAsIe paNu page paDIne raDavA lAgI. nArade kahyuM, " kAlAhala karaze! nahIM. kumAra ! sAmAnya mANasanI jema pitAnI pAse javu' tAre mATe caigya nathI. '' pradyumna pUchyuM, " tA kevI rIte javuM ? " nArade uttara ApyA, " devInu haraNu kara, pachI yAdavAmAM caMdra samAna kRSNanA parAjaya karIne. saiA jANe tevI rIte kulavRddhone vaMdana karaje. '' rukimaNIe kahyuM, 8 Arya ! yAdavA baLavAna che. rakhene kumArane zarIrapIDA na thAya, mATe AvuM na elazeA. " nArada elyA, " daivi ! tame kumAranA prabhAva jANatAM nathI. prajJapti vidyAvaDe rakSAyele te peAtAnA parAkramathI ane mArI sahAyathI sarva rAjAe sAthe yuddha karavAne samartha che, teA mAtra yAdaveAnI zI vIsAta? mATe Daraze! nahIM. ema karavAthI pitA- putranA ujajavaLa meLApa thaze. " nAradanA abhiprAyane anukULa thayelI rukimaNIe paNu A vastu mAnya rAkhI. pachI nArade ratha vikubyo. emAM paricArikAe sAthe rukimaNI beThI. meATA sAdathI nArade gheSaNA karI ke, " rukimaNInuM haraNa thAya che, mATe khaLa darzAvIne rAkeA. " e sAMbhaLIne hAthI, gheADA ane ratha sAthe yAdava cAndrAe nIkaLyA. prakRmi vidyAnA prabhAvathI pradyumne gheADA ane hAthIne nirmULa karI nAkhyA ane AyudhAne niSphaLa banAvyAM. A pramANe tene parAjaya karavAne asamartha evA yAdave! ratha vagaranA thaine prekSakAnI jema UbhA rahyA. pachI kRSNa AvyA ane temaNe zaMkha hAthamAM lIdheA. pradyumne prajJaptine AjJA ApI ke, " zaMkha dhULathI bharI de. " AthI zaMkha vAgI zakayA nahIM. pachI kRSNe pradyumnane khANu vaDe DhAMkI devA mAMDyA, paNa pradyumne kSurapra ane ardhacaMdra mANeAthI e mANeAnA TukaDeTukaDA karI nAkhyA. rASa pAmelA kRSNe cakra mUkayu. eTale bhayabhIta thayelI rukimaNIne nArade kahyu, " viSAda na karaze. kumAranA zarIrane cakra kaI nukazAna nahIM karI zake. " sudarzana cakra paNa pradyumnanA rathane pradakSiNA karIne pAchuM vaLyuM. kRSNe tene pUchyuM, " kArya siddha karyA sivAya mArI pAse kema pAchuM Ave che ? " cakranA adhiSThAyaka yakSe uttara ApyA ke, " deva ! krodha karazeA nahIM. AyudharatnAnA e dharma che ke svAmInA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 119 ] zatrune mAro ane svajananuM rakSaNa karavuM. A rukimaNI devIthI thayela tamAro putra che ane Aje nArada tene ahIM lAvyA che. nAradanA kahevAthI ja teNe devInuM haraNa karyuM che." A sAMbhaLIne zAnta thayelA kRSNa "priya vastunuM nivedana karanAra evA tArI pUjA karIza" ema belIne pradhumnane prItithI jANe ke pItA hoya tema UbhA rahyA. nArade pradyumnane kahyuM, "pradyumna ! cakrarane rahasya khelI dIdhuM che, mATe pitA pAse jA." pachI nArada sahita pradyumna pitA pAse gaye. praNAma karatA tene azupUrNa nayanavALA pitAe kheLAmAM besADyo ane tenuM mAthuM sUchyuM, mahAphaLa ApanAra AzIrvAdathI tenuM abhinaMdana karyuM ane bhAre ThAThamAThathI tene nagaramAM praveza karAvyo. kulavRddho ane yAdava rAjAonI nayanamAlAo vaDe jANe ke grahaNa karAtA rUpavALe te pradhumna, Adityayaza jema bhAratanA gharamAM praveze tema, rukimaNanA gharamAM prave. tene yuvarAja tarIke abhiSeka karavAmAM Avyo. duryodhana rAjAnI putrInuM teNe bhAnu sAthe lagna karavAnI rajA ApI. zaramAI gayelI satyabhAmAe paNa teno satkAra karyo. pachI dvAravatInA loko vaDe " A pradyumna rUpALa, tejasvI, vinIta, priyabhASI, satvayukta, zaraNa levA lAyaka ane dAtA che" e pramANe prazaMsA pAmato te sukhapUrvaka rahevA lAgyo. tenI IcchA nahIM hovA chatAM, atyaMta prasanna thayelA kRNe vidyAdhara ane mAnava rAjAonI samAna yauvana ane guNavALI kanyAo sAthe tenuM lagna karAvyuM. prAsAdamAM vasate te pradyumna dezRMduka devanI jema bhega bhegavato sukhapUrvaka rahevA lAgyA. sAMbakumArane janma ekavAra kRSNa satyabhAmAne ghera gayA hatA tyAre satyabhAmAe temane vinaMti karI, "deva! je strI patinI mAnItI nathI hotI tenAM bALako maMda rUpavALAM ane nisteja thAya che. je strI patine vahAlI hoya che tenAM saMtAno patinA jevA ja rUpa ane guNavALAM thAya che. huM tamane aNamAnItI chuM ane rukimaNI mAnItI che, AthI traNa samudrovaDe vIMTaLAyelI A pRthvInA tilaka samAna putra tame tene Age." kRNe kahyuM, devi ! ema na kahe. AkhA aMta:puramAM tuM yeSTha che. AvuM zuM kAma bele che ? " eTale satyabhAmAe kahyuM, "je ema hoya to pradyumna jevo putra mane Apo." kRSNa belyA, "devi ! je tArI AvI IcchA hoya to huM harigameSa devanI ArAdhanA karIza, jethI tAre maratha saphaLa thaze." pachI kulavRddhAne jaNAvIne kRSNa aSTama bhakta karIne pauSadhazALAmAM beThA. AkaMpita thayele deva be, "je mATe mAruM smaraNa karyuM che te varadAna mAMga." kRNe kahyuM, "devI satyabhAmA pradyumna jevo putra mAMge che, mATe kRpA kare." harigameSIe kahyuM, "je devI sAthe tamAre prathama samAgama thaze tene pradyumna je putra thaze. A hAra tamAre te devIne Apa." Ama kahIne deva gaye. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 120 ] vasudeva--hi'DI 66 " A prasaMganI khabara prajJapti vidyAe pradyumnane ApI. tapa pUruM' karIne kRSNa vAsagharamAM gayA. eTale pradyumnane vicAra thayA, satyabhAmA mArI mAtA pratye dveSa rAkhe che. jo tene mArA sarakhA putra thaze teA tenI sAthe mArI prIti nahIM thAya, mATe zuM karavuM ? " vaLI pAche teNe vicAra karyA, " jAMkhavatI devI mArI mAtAne tenA mAtAnI sagAithI mhena thAya che, mATe tenI pAse jAuM. " pachI jAbavatInI pAse jaine teNe praNAma karyAM, ane Asana ApavAmAM AvyuM te upara besI elyA, " mAtA! mArA jevA putra tamane game kharA ? " jAMbavatIe kahyuM, zuM tuM mArA putra nathI ? satyabhAmAne mATe deve tapa karyuM che, pachI mane tArA jevA putra kyAMthI thAya ? " eTale pradyumna khelyA, "huM teA tamArA putra chuM ja, paNa bIjo mArA jevA putra thAya te vadhAre sAruM " jAkhavatIe kahyuM, paNa ene upAya ze ? " pradyumne kahyuM, " saMdhyA pUrI thavAnA samaye tamAruM satyabhAmAnA jevu rUpa thaze. e vakhate satyabhAmA prasAdhana-alaMkArAdi paheravAmAM ane devanA pUjanamAM rokAyelAM hAya tyAre tame jaladIthI deva pAse jajo. " ema kahIne pradyumna peAtAnA bhavanamAM AvyA. prajJapti vidyAe jAMbavatInuM satyabhAmA jevuM rUpa karyuM. dAsIe paNa kahyuM, " devi ! tame satyabhAmA jevAM ja anyA che. " eTale santuSTa thayelI jAbavatI chatra, cAmara ane jhArI dhAraNa karanArI dAsIe sAthe pati pAse gaI, ane sabhAga sukha anubhavIne tathA hAravaDe alaMkRta thaine jaladI pAchI AvI. 46 : : prathama khaMDa : ,, pachI alaMkAra tathA AbhUSaNA paherIne tathA kautuka-maMgala karIne satyabhAmA kRSNanI pAse gai. kRSNe pUchyuM. " deva ! vastro badalIne pharI vAra kema ApI che ? satyabhAmAe kApa karyA ane melI, " tamArI mAnItI koi sa Mketa karIne AvI haze, tethI AvI rIte mane Thapako Ape che. " kRSNe kahyuM, " devi! meM tA mAtra mazkarI karI hatI, mATe krodha na kara, bIjI kayI strInI Aje ahIM AvavAnI zakti che ? " A sAMbhaLIne satyabhAmA prasanna mukhavALI thai ane kRSNanI pAse rahIne peAtAnA bhavanamAM gaI. have, kRSNe vicAra karyA ke, " bicArI satyabhAmAne kAie chetarI che, mATe e khAkhatamAM tapAsa karuM " pachI kRSNa ataHpuramAM pharIne jovA lAgyA. anukrame krUratAM jAbavatI pAse pahoMcyA. huMseAnA samUhavaDe zezabhAyamAna jANe ke zaradaRtunI gaMgA DAya tevI hAravaDe zeAlatI jAMbavatIne temaNe joi. praNAma karIne jAmavatIe kRSNane vinaMtI karI, " deva ! Aje mane svapna AvyuM te sAMbhaLeA. " kRSNe kahyuM, " kahe. " jAkhavatI elI, " svapnamAM jANe ke huM tamArI pAse AvI, ane tame mane hAra ApyA. jyAre jAgI tyAre mArA vakSa:sthaLa upara A hAra me joyA, mATe A svapnanuM phaLa kaheA. " kRSNe vicAra karyo ke " nakkI A pradyumnanu kAma haze. " pachI temaNe jA MbavatIne kahyuM, " devi ! tane yAdavakulanA alaMkAra samAna putra thaze. " eTale jAkhavatIe hAtha joDIne kahyuM, " deva ! Apa kaheA che! te yathArtha che. " pachI kuMDheladeva jAMbavatInA garbhamAM AnyA. ,, ,, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 121 ] pUrA mahine jAMbavatIe uttama lakSaNAvare akita hatheLIe ane paganAM taLiyAMvALA, vikasita kamaLa jevAM leAcanavALA ane khIjanA caMdra jevA manahara vadanacadravALA putrane janma ApyA. jAkhInA putranA janma pachI turataja matisAgara, ajitasena ane dArukane tyAM paNa putrajanma thavAnA samAcAra kRSNane ApavAmAM AvyA. samAcAra lAvanA rAone kRSNe kahyu, " jAkhavatI devInA putranA e mitrA thaze. " e sarvenuM jAtakarma karyA pachI temanAM anukrame sAMba, buddhisena, jayasena ane sudAraka evA nAma pADavAmAM AvyAM. pachI devakI, rukimaNI, jAMbavatI ane pradyumnavaDe lAlanapAlana karAtA sAMkha sukhapUrvaka ucharavA lAgyA. eka vAra kRSNane page paDAvavA mATe sAMkhane lAvavAmAM Avye . kRSNe tene ramADavA lAgyA. e vakhate kAliMdasenA gaNikA paNa suhiraNyA nAme bAlikAne kRSNane page paDAvavA AvI. kRSNe tene pUchyuM, " kAliMdasenA ! A tArI cheAkarI che ? " teNe "Apa AjJA karA che. temaja che " ema kahyuM. kRSNe melyA, " tene kumAranI pAse besADa." kAli MdasenAe e cheAkarIne kumAranA pAdapITha pAse besADI. ramata karatAM e banne bAlakA ekabIjAne bheTI paDayAM; eTale kRSNe maMtrI sAme joyuM. maMtrIe kahyuM, " e yAgya ja che. " pachI jene khelavAnI taka maLI che evI kAlidasenAe kahyu, " deva ! A kAMcanapuranA adhipati hemAMgadanI putrI che. jo mArA upara ApanI kRpA hoya te A cheAkarI kumArakRSNe 8 bhale ' ema kahIne e vastu svIkArI, ane pachI kosuhiraNyA kumArI mArI putravadhU che, mATe kumAranA jeTalI ja karI. " Ama kahIne te kanyAne mAkalI ane te ucharavA lAgI. sAthe kalAcArya sumukha pAse meAkalavAmAM Avye. tyAM te "" nI sevikA bhale thAya. mbika puruSAne kahyu, saMbhALathI tenuM pAlana sAMkhane paNa tenA mitrA kalAe zikhavA lAgyA. pIThikA ** rukamInI putrI vaidarbhI sAthe pradyumnanAM lagna 66 eka vAra pradyumna peAtAnI mAtAne vaMdana karavA gayA tyAre teNe rukimaNIne AMsu sAratI joi. teNe pUchyuM', mAtA ! deva sivAya bIjA keAie tArA aparAdha karyo hAya tA kahe, huM zikSA karuM. " rukimaNIe kahyu, " putra ! meM tArA mAmAM rukamIne tAre mATe sadeze! mekalyA hatA. tenI kanyA vaidabhI mArA jevA rUpavALI che. paNa te te 6 kahe che ke, mArI kanyA huM cAMDAleAne ApIza, paNa rukimaNInA putrane nahI ApuM. ' AthI mane krodha thayA hatA. " pradyumne kahyuM. "mAtA ! tuM dhIraja dhara, e cAMDAleAne ja kanyA Apaze. ,, 1. matisAra ane ajitasena e yAdave che ane dAruka kRSNanA sArathi che. 16 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - - - | [ 122 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : pachI sAMbane sAthe laIne pradyumna bhojakaTa nagaramAM gayo. cAMDAlene veza dhAraNa karIne e banne jaNA jaLAzayanI pAse beThA ane gAyana gAtA temaNe badhA lokone vismaya pamADI dIdhA. e ja mAge matta hAthI pANI pIvA mATe AvyA. hAthInA mAvate kahyuM, are cAMDAla ! jaladI AghA khase, nahIM te hAthI tamane mArI nAkhaze." eTale A be jaNa bolyA, " A kAyara hAthIne tuM ahIM na lAvIza, nahIM te amArA kUtarAo tene khAI jaze, " AthI mAvata khIjAya ane hAthIne teNe chUTo mUkyo. prajJapti vidyAnA prabhAvathI tene cAre korathI kUtarAo vaLagyA ane kapola, mukha ane sUMDha upara jene kUtarAo bacakAM bharatA hatA e te hAthI mAvatanI sAthe tyAMthI nAzI gayo. ethI bIjA hAthIo paNa bhayabhIta thayA. parasparanI upara paDatA tathA sUryAstanI veLAe gharo ane sAdaDInA banAvelAM jhuMpaDAo bhAMgI nAkhatA, varSARtunA meghanI jema garjanA karatA, jemane joIne nagaravAsIo paDatA, AkhaDatA ane avyavasthita thatA hatA, nirAza ane hIlAM mukhavALA thaIne phATyA avAje "svAmI ! bhAI! mAmA ! mAruM rakSaNa kare' ema bama pADIne nAsatA hatA-evA te hAthIe cAre bAju doDavA lAgyA. rukamIe saMbhramapUrvaka pUchayuM, " nagaramAM A kolAhala zeno che?" eTale jemaNe kAraNa jANyuM che evA puruSoe kahyuM, "deva! cAMDAlenA kUtarAoe hAthIne bacakAM bharyA. AthI te hAthI DarIne nAsatAM bIjA hAthIone paNa bhayabhIta thayA. A pramANe bhaDakelA ane deDatA hAthIone kAraNe nagaramAM kSobha pedA thayo che." ghaNI vAre e kolAhala zAnta thaI gayA. pachI eka vAra (prajJaptinA prabhAvathI) uMdaroe hAthIone bAMdhavAnAM doraDAM kApI khAdhAM, eTale hAthIo niraMkuzapaNe pharavA lAgyA. cAMDAla-kumAroe potAnI pAsenAM daraDA ( rAjAnA mANasone ) batAvyAM, atyaMta mUlyavAna evA te doraDAM vecIne teo nagaramAM jANItA thayA. pachI sAMbe eka vAra DozInuM rUpa dhAraNa karyuM, ane te rukamI pAse gaye. sAMbanA zarIrano Azraya karIne rahelI rahelI prajJapti kahevA lAgI, "deva ! zravaNa karo. ame sAMbhaLyuM che ke tame vaidabhI kumArI cAMDAlene ApavAnA che. kSatriya jUThuM bolatA nathI, mATe je tame avazya cAMDAlone ja kanyA ApavAnA ho te A mArA putra jevo vara tamane bIje kaI maLaze nahIM, mATe A bAbatamAM je yogya lAge te kahe " eTale roSathI rAtI AMkhavALe rukamI bolyo, "jA, nIkaLa ahIMthI. mane vicAra karavA de." pachI te gaI eTale pratihArane bolAvIne kahyuM, "teM caMDALAne kema praveza karavA dIdhA?" pratihAre uttara Apyo, "deva! praveza karatAM te meM emane joyA ja nahatA; mAtra aMdara AvyA pachI ja teo mArI najare paDyA." pachI rAjAe potAnA sabhAsadone Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 123] pUchayuM, "A cAMDAle ahIM kanyA mAgavA AvyA hatA. tamArAmAM kaI evuM nahotuM ke je temane tiraskAra kare ?" sabhAsadoe kahyuM, "svAmI! e cAMDAlavRddhAnI AMkhamAMthI maccharonI vRSTi thatI hatI. e maccharovaDe amArI AMkho DhaMkAI gaI, ane maccharoe amane caTakA bharyA eTale ame mUMgA thaI gayA. e vRddhAnI sAthe macharo paNa cAlyA gayA che." A pachI rAjAne maMtrIonI sAthe maMtraNa thaI ke "cAMDAlanuM rUpa dhAraNa karanAra e tejasvI taruNa keNa haze, ke jenI pAsenA kUtarAoe hAthIne paNa bhagADI dIdho." keIe kahyuM, "deva ! koI deva athavA vidyAdhara A rUpa dhAraNa karIne kumArIne varavA Icache che. praveza karatA athavA bahAra nIkaLato paNa dekhAto nathI, mATe emAM kaMI saMzaya nathI. rakhene e ApaNane kaMI nukasAna kare, mATe ene dhamakAvo joIe nahIM. " tyAre rAjAe pUchayuM, "ene kayA upAyathI nivAra?" maMtrIoe kahyuM ke, "kumArIne svayaMvara ApavAmAM Avyo che, ema kahevuM." bIje divase pelI cAMDAlavRddhA ratno laIne rAjA pAse AvI. sevakone teNe ratno ApyAM ane pUchyuM, "deva! zuM tame vicAra karI lIdho ? javAba Apo, eTale vakhatasara mAre bIje vicAra karavo hoya te te paNa karI zakuM." rAjAe sabhA sAme joyuM, te sarve sabhAsade manavrata dhAraNa karIne beThA hatA. pachI rAjAe cAMDAlavRddhAne kahyuM, "vaidabhI kanyAne meM svayaMvara Apelo che, AthI tenA upara mAro adhikAra nathI." vRddhAe kahyuM, "jo ema hoya te kanyA mArA putrane jue. pachI bhale te ja nirNaya karI le." rAjAe kahyuM, "bhale, ema thAo; paraMtu tame ahIMthI jAo." eTale adaSTa rIte cAMDAle cAlyA gayA. pachI sabhAsadane rAjAe pUchayuM, "tame koI kema kaMI bolyA nahIM?" tyAre teoe uttara Ape, "deva ! zuM bolIe? ame te atyAre ja bhAnamAM AvIe chIe. deva! A rUpa dhAraNa karIne koI (deva athavA vidyAdhara) chalanA karavA Icche che, mATe tene tiraskAra karazo nahIM." pachI pradyumna vaidabhIne pitAnuM rUpa batAvyuM. vaidabhae sAMba ane pradyumna bane jaNane joyA, ane pUchayuM, " ahIM AvelA devarUpI tame koNa che? ane kema AvyA che?" teoe javAba Ape, "ame sAMba ane pradyumna chIe; teM amArAM nAma kadAca sAMbhaLyA haze. mAmA ema belyA hatA ke, "vaidabhI huM cAMDAlone ApIza, paNa pradyumnane nahIM ApuM," mATe ame cAMDAlene veza dhAraNa karIne temanI pAse kanyA mAgI, paNa teo kahe che ke "kanyAne svayaMvara Apyo che. to je tane amArI sAthe AvavAnuM rucatuM hoya te kahe, ame tane harI jaIe." praznanA rUpathI moha pAmelI kanyAe kahyuM, "pitA rajA Ape te huM tamAre AdhIna chuM. " eTale teo pAchA gayA, ane pharI rAjAne kahyuM, "kumArIne pUchI juo, nakAmo vilaMba zA sAruM karo cho?" Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 124 ] vasudeva-hiMDIH : prathama khaMDa : rAjAe vaidabhIne bolAvI. vaidabhIe cAMDAlone temanA kharA svAbhAvika rUpamAM joyA. rAjAe tene kahyuM, "putri! A cAMDAla je tane gamatuM hoya te tene vara." kanyAe kahyuM, "tame pahelAM ja mane cAMDAlene ApI che. have zuM pUcho che? tamArI je evI ja vANI nIkaLI che te pachI mAre cAMDAlizuM thavuM ja joIe." eTale roSa pAmele rukamI be, "je tAruM mana emaja che to jA, mArI sAme na AvIza." rukamIe Ama kahyuM eTale te vaidathI kanyA pitAne praNAma karIne, padmavanamAMthI jema lakSamI nIkaLe tema, bhavanamAMthI nIkaLI ane pradyumna ane sAMbanI sAthe cAMDAlenA kuMDa pAse gaI. rUpa ane guNathI jemanAM hadayo harAI gayAM che evA nagarajano vaDe alakAtAM te traNe jaNa bhejakaTa nagaramAMthI nIkaLyAM ane prajJaptie bhajana-vastrAdinI sAmagrI lAvI ApatAM vidhyAcaLanI pAse rahyAM. pradyune lagnane mATe divya samRddhivALo ratnamaMDita prAsAda vikuvyuM. pachI sundara AbharaNa ane vastrothI vibhUSita puruSone rukamI pAse mokalyA. temaNe parivAra sahita rAjAne tathA brAhmaNe ane nAgarikone AmaMtraNa ApyAM ke, "je amAro saMbaMdha ane prIti IcchatA ho te kAle vahU upara akSata nAkhavAne mATe Avaje." Ama kahIne te puruSo gayA eTale rAjAe jAsUsa mokalyA. temaNe prakRtine parivAra ane samRddhi joyAM, ane vismaya pAmelA temaNe je joyuM hatuM te rAjAne kahyuM. brAhmaNe ane nAgarikoe vicAra karyo ke, "rAjAnA jamAInI avajJA thAya tethI rakhene rAjA ApaNuM upara kepIne ApaNe nAza kare; mATe ApaNe jaIe." rAjAne khabara paDe tevI rIte te brAhmaNa, nAgarika ane mAMDalike gayA. vastro ane AbhUSaNethI pradyune temane satkAra karyo, cAMDAlanA guNothI vismita thayelA teo bhejana karIne pAchA AvyA. A tarapha, pradyumna, sAMba ane vaidabha kSaNa vAramAM dvAravatI poMcI gayAM. sAbe pradyumnane kahyuM, "deva! cAMDAlinInA vezamAM vaidabhIno dvAravatImAM praveza thAya to khUba AnaMda paDe, kemake bhejakaTamAM paNa ApaNe cAMDAlonA vezamAM hatA." vaidabhI belI, sabasvAmI ! zuM huM cAMDAlane varI chuM ke AvuM belo che? mATe kRpA karo. ahIM lAvIne mArI viDaMbanA na kareze." eTale sAMbe kahyuM, "mAtAnI pAse tamAre kSaNavAra ja cAMDAlane veza karavAnuM che, mATe cAMDAlano veza laIne vINuo veco." pradyumna paNa kahyuM ke, "bhale, ema thAo." pachI vaidane rukimaNunA bhavananA dvAra AgaLa teo laI gayA. sAMbe aMdara jaI praNAma karIne kahyuM, "mAtA ! dvAra pAse UbhelI cAMDAlinI vaNAo vece che." rukimaNIe pUchayuM, "putra! ene ahIM koNa lAvyuM?" eTalAmAM dAsIoe vaidabhane joI ane devIne nivedana karyuM ke, "svAmini ! je bhagavatI lakSmI paNa ATalI rUpALI hoya te Azcarya gaNAya. e cAMDAlinIne juo te kharAM." teNe vaidabhane Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 125 ] joI, eTale pradyumna mAtAne page paDIne be, "mAtA! mAmAe vaidabhI cAMDAlene ApI che." rukimaNIe pUchayuM, "kevI rIte ?" eTale teNe badhe vRttAnta kahyo. kRSNane paNa A samAcAra ApavAmAM AvyA. rukimaNuM prasanna thaI. priya putra tarIke pradyumna tene mAnIte thayo ane vahune paNa teNe satkAra karyo. muhiraNyAnuM nRtya - have, sAMba mitronI sAthe kalAo bhaNavA lAgyo. anukrame te yuvAvasthAmAM AvyuM ane bIjA kRSNa je thaye. kumAre paherele tene puSpazekhara buddhisena tenI pAsethI mAgIne kyAMka laI jatA hatA. e ja pramANe teNe badalelAM vastro tathA tene khAtAM vadhelAM lADu "ekAntamAM khAIza" ema kahIne te laI jato. . eka vAra kaMcukI AvyA, ane ratha pakaDIne sAMbane vinaMtI karI, "kumAra! deve AjJA karI che ke-ratnakaraMDaka udyAnamAM surahiraNyA ane hiraNyA nAme gaNikAputrIo nRtya batAvaze, mATe tamAre prekSakonI sAthe tyAM AvavuM." prasanna thayele sAMba mitra sahita ratha upara beThe ane sudhAraka tene sArathi che. mArgamAM rathanAM piDAne samAravA mATe ratha Ubhe rAkhavo paDyo. tyAM eka rUpALI kanyA AvI ane teNe sAMbakumArane praNAma karyA. buddhisene kumArane dhIrethI kahyuM, "Aryaputra ! tamArA mukuTanAM chegAM laTake che, te be hAthathI UMcAM kare." sAMbe ema karyuM. te ja vakhate rathanA ghoDAoe haNahaNATa karyo, sAMbe zubha zukanarUpa hovAthI te zabdane Iccho. pachI teNe buddhisenane pUchayuM, "A pramANe spaSTa ceSTA karanArI A keNa haze?buddhisene uttara Ape, "koI kulakanyA haze." pachI badhA udyAnamAM gayA. prekSako sabhAmAM beThA. tyAM nAyikAgalakara vaDe badhI nRtyavidhi batAvavAnI hatI. hiraNyAe te batAvI. udaka-parikSaya pUro thatAM sahiraNyA pitAnuM nRtya batAvavA lAgI. buddhisena sAMbanI sAme Ubhe rahyo, tene jayasene kahyuM, eka bAjue Ubhe rahe. " buddhisene kahyuM, "A prekSako mane dhakkA mAre che. " pachI nRtyanA batrIsa nATyabhede vidhipUrvaka sahiraNyAe batAvyA. nAlikAmAM vadhelA pANIthI upAdhyAya nATyAcAryuM tene snAna karAvyuM. e vakhate buddhisena sAMbanI AgaLathI khasI gaye. jeno abhiSeka thaI rahyo hoya evI lakSamI jevI suhiraNyAne kumAre joI teNe 1. A badhI vastuo buddhisena chAnI rIte suhiraNyA mATe laI jato hato. 2. A koi prakAranI nRtyavidhi hevI joIe. amuka prakAranI naLImAMthI pANI gaLatuM jAya ane te gaLI rahe tyAre nRtya paNa pUruM thAya evuM kaMIka haze, ema anumAna thAya che. 3, nalikAmAMthI pANI gaLI rahyuM te samaye. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 126 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : paNa rati kAmadevane jue tema AdarapUrvaka sAMbane je. pachI mitra sAthe sAMba rathamAM besIne pAchA nagara tarapha UpaDyo. puruSanA bheda mArgamAM sene sAMbane kahyuM, "Aryaputra! buddhisena bicAro nirmAlya ane bolavAmAM ja baLa batAvanAra che. je prekSakenI) bhIMsa sahana na karI zake te kApuruSa che. " buddhisene kahyuM, "AMdhaLo jema rUpanA bheda na jANe tema tuM puruSanA bheda paNa jANato nathI." jayasene kahyuM, "tuM hoMziyArI batAve che, eTale jANato hoIza. kahe, keTalA prakAranA puruSa hoya che? eTale tAruM jJAna jAhera thaze." buddhisena bolyo, "artha, dharma ane kAmanI daSTie puruSonA uttama, madhyama ane adhama evA vibhAga thaI zake. temAM arthanA viSayamAM, je pitA ane pitAmahe upArjana kareluM dhana bhegavatAM chatAM vadhAre che te uttama, je e dhana kSINa thavA detA nathI te madhyama, ane je UDAvI de che te adhama dharmanA viSayamAM be prakAranA puruSa hoya che-uttama ane madhyama. temAM svayaMbuddha (bIjAnA upadeza sivAya jene tatvajJAna thAya) te uttama ane buddhabodhita (AcAryavaDe baMdha pamADAyela ) te madhyama. kAmanA viSayamAM puruSonA traNa bheda hoya che. je pote bIjAne Irache ane bIjAvaDe IcchAya te uttama; je bIjAvaDe IcchAya paNa pite tene na Icche te madhyama, ane je pite bIjAne che paNa bIjA tene na I che te adhama." jayasene pUchayuM, "emAMthI Aryaputra kyA prakAranA puruSa che?" buddhisene uttara Ape, "artha ane dharmanI bAbatamAM kahI zakAtuM nathI, paNa kAmanI bAbatamAM to madhyama che (arthAt kanyA tene Icche che, paNa te kanyAne Irachata nathI)." jayasene pUchyuM, "tuM kyA prakArano che?" teNe uttara Apyo, "huM uttama chuM." eTale jayasena kaddha thaIne bolyA, "are paMDitamanya! tuM AtmapUjaka che. svAmIne tuM madhyama kahe che ane potAnI jAtane "uttama" tarIke oLakhAve che), mATe tene zikSA karavI joIe." buddhisene kahyuM, "tuM ajJAna che, jenI IcchA karavAmAM Ave chatAM je I che nahIM te puruSa madhyama ja che." ajitasene pUchayuM, "vAru, emanI kaNa kAmanA kare che?" buddhisene uttara Aye, "nahIM kahuM, je te pite mane pUchaze to ja kahIza." kumAre tene kahyuM, "kahe." eTale te kahevA lAge - buddhisenanuM Atmakathana-bhegamAlinIne samAgama huM eka vAra ApanI sevA karIne ghera jato hato tyAM mArgamAM copaDe hAthamAM laIne UbhelA puruSe meM joyA. teo vAta karatA hatA ke, "dvAravatImAM je paMDita ane 1. maLamAM pattasravAsaLa zabda che. tene A artha saMdarbha uparathI kapelo che, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA [ 127 ] mUrto hoya temanAM nAma lakhIne mane Ape, evo hakama deve ApaNane Apyo che. mATe A buddhisena paNa je A ratha upara bese to tenuM nAma paMDitenI yAdImAM lakhIe, ane na bese to mUnI yAdImAM lakhIe." meM vicAra karyo ke, "devanI pAse vaMcAvavAnA A lekhamAM mAruM nAma mUrkhAonA agrabhAgamAM lakhAya te mArI nindA thaze, mATe A ratha upara besavAmAM zo deSa che?" Ama vicAra karato hato tyAM rathanA sArathie mane kahyuM, " Aryaputra! ratha upara beso." eTale nayanane manohara lAge tevAM rUpo jete huM rathamAM beTho. sAmethI matta hAthI upara beThelA mAvate kahyuM, " Arya ! AghA khase; mAro hAthI vazamAM nathI." e vacana sAMbhaLIne sArathie rathane pAcho vALe, ane gaNikAonA vAsamAM thaIne calAvyuM. tyAM taruNonAM ISyo, praNayaka5 ane anunayanAM vacana sAMbhaLo huM taraNayukta tathA balikarma jyAM karavAmAM AvyuM hatuM evA eka bhavana AgaLa pahoMcyo. tyAM sArathie mane kahyuM, "utare, ane bhavanamAM jAo." huM aMdara gaye, to vidyAothI vIMTAyelI sarasvatI hoya tevI, dAsIothI vIMTaLAyelI eka kanyAne meM joI. teNe praNAma karIne mane kahyuM, "buddhisena ! tamAruM svAgata che." huM paga peIne Asana upara beThe, eTale teNe mane pUchayuM ke, "kayAMthI Ave che ?" meM uttara Apyo ke, "sAMgakumAra pAsethI." eTale teNe te tarapha mukha karIne hAtha jeDyA. pachI mane pUchyuM, "buddhisena ! kyA prakAranA vidathI tame divaso gALe che?" meM kahyuM, "kalAonA abhyAsathI." enI pAse dAsIo UbhelI hatI, paNa koIne joIne mArI daSTi prasanna thatI nahatI. eTalAmAM bIjI eka dAsI AvI. te surUpa hoI tenA upara mArI najara TharI. eTale pelI kanyAe mane kahyuM, "buddhisena ! atyAre vaDile pAse javAnI jarUra nathI; ahIM ja ArAma lo. A bhegamAlinI tamAruM cintana kare che." pachI te kanyA tyAMthI gaI, eTale bhegamAlinIe mane kahyuM, "Aryaputra! rathamAM besavAthI tame thAkI gayA cho, garbhagRhamAM zamyA che, tyAM vIsAmo le." meM garbhagRhamAM praveza karyo ane tyAM sUI gaye, eTale bhegamAlinI mArA paga cAMpIne kahevA lAgI, "Aryaputra ! have tamAruM vakSa:sthaLa dabAvuM?" vicAryuM ke, "A catura dAsI che, ke je mArA paga dabAvIne mArI chAtIno sparza karavA Icche che. " pachI teNe kahyuM, "stana vaDe tamArI chAtI dabAvuM." ema kahIne te stanavaDe mane dabAvavA mAMDI. " hAthavaDe karavAmAM AvatI caMpI karatAM stananA sparzamAM ghaNI vizeSatA che--" evA evA upAyo vaDe, hAthaNI jema vanahastIne ratiprasakta kare tema, teNe mane premAsakta karyo. pachI huM tyAMthI nIkaLe, paNa praNayanA baMdhanane kAraNe vAraMvAra tyAM jAuM chuM. manane anukULa ane madhura bhASaNa karanArI bhegamAlinIe eka vAra mane kahyuM, "Aryaputra ! tamane ahIM lAvavAnuM kAraNa jANe che?" meM kahyuM, "sundari! huM jANato nathI, mATe kahe." teNe kahyuM, "sAMbhaLo- Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : nnnnnnnnnnnn suhiraNyAne paricaya amArI svAminI suhiraNyA jyAre bAlyAvasthAmAM hatI te vakhate ja sAMkhakumArane tenuM vAgdAna karavAmAM AvyuM hatuM. deva(kRSNa)nI pAse te ghaNIvAra jatI hatI. ema karatAM te moTI thaI tyAre kRNe AjJA karI ke, "kAliMdasenA ! e kanyAne have mArA atyaMtaropasthAna-garbhagRhamAM lAvaje." pachI eka vAra potAnI mAtA jatI hatI tenI sAthe suhiraNyA tyAM javAne mATe nIkaLI, paNa mAtAe "tAre javAnuM nathI " ema kahIne tene vArI. AthI jyAre mAtA gaI tyAre sahiraNyAe pitAne gaLe phAMso khAdho. devage meM tene joI ane bacAvI lIdhI ane doraDAne phaso dUra karI, palaMgamAM suvADIne tene AzvAsana ApyuM. teNe pUchayuM, "bhegamAlini ! huM kayAM chuM?" meM kahyuM, "zayanamAM ane svajanonA hRdayamAM." pharI teNe pUchayuM, "mane ahIM keNa lAgyuM ?" meM uttara Apyo, "devatAo ane huM." pachI meM tene pUchayuM, "svAmini ! maravAnI buddhi kayAMthI sUjhI? e mane kahe.teNe kahyuM, "sAMbhaLa, sakhi ! huM jyAre bAlyAvasthAmAM hatI tyAre kumArane mAruM vAgdAna karavAmAM AvyuM hatuM. moTI thaI tyArapachI keTalIka vAra devanA sabhAsthAnamAM gaI hatI tyAre meM kumArane joyA hatA, paraMtu have to temanuM darzana paNa mane maLI zakatuM nathI, mATe AtmaghAtano nizcaya meM karyo hate." kahyuM, "svAmini ! viSAda na karo. sAMbhaLe. tamArA karatAM viziSTa rUpavALI bIjI kayI kanyA che, je kumAranA hRdayamAM vase ? TUMka samayamAM ja tamArA hRdayanA IcchelA manorathanI prApti tamane thaze." A pramANe meM tene AzvAsana ApIne pachI tenI mAtAne badhI vAta karI. eTale teNe mAvata tathA lekhake, je tenA mitra hatA temanI sAthe maMtraNA karI. temaNe kahyuM, "ame devathI DarIe chIe. buddhisena kumArano vizvAsapAtra che, mATe kumArane kanyAnA guNe te nivedana kare e zebhe. ame buddhisenane AvA upAyathI ahIM lAvIzuM tame A prakAranA upAyathI tene vaza karaje, eTale te kArya karaze. " pachI rathika, mAvata ane lekhakoe yuktipUrvaka tamAre ahIM praveza karAvyuM. A te gaNikAputrI che" evA prakAranI manovRtti tame na rAkhaze. kAraNa sAMbhaLagaNikAonI utpatti pUrvakALamAM bharata nAme maMDalapati rAjA hato; te eka ja strImAM anurakta hatA. sAmaMtae tene mATe kanyAo mokalI, paNa te badhI temaNe ekI sAthe mokalI hatI. rAjAnI sAthe prAsAdamAM beThelI devIe te sarvene joI, ane teNe rAjAne pUchayuM, "A konuM sainya che?" rAjAe uttara Ape, " A to mArA sAmaMtoe kumArikAe mokalI che." rANIe vicAra karyo ke, "Apatti AvyA pahelAM ja tene upAya karuM, kema ke ATalI badhI kanyAomAMthI eka athavA vadhu kanyAo kadAca rAjAnI mAnItI thAya." Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - pIThikA [ 129 ] Ama vicAra karIne rANI bolI, "A prAsAda uparathI huM bhUske mAruM chuM." rAjAe pUchayuM, "devi! ema kema bele che?" rANIe kahyuM, "A badhI kanyAo ahIM AvI che, temane joIne zekathI dAjhatI huM dukhapUrvaka maraNa pAmIza." rAjAe kahyuM, jo tAre Avo ja nizcaya che te kanyAo bhavanamAM praveza nahIM kare." rANIe kahyuM, "je e vastu satya hoya te bAhyopasthAna-bahAranA sabhAsthAnamAM teo tamArI sevA kare." rAjAe "bhale" ema kahIne te vastu svIkArI. pachI chatra-cAmarapArIonI sAthe e kanyAe rAjAnI sevA karavA lAgI. anukrame te kanyAo gaNone ApavAmAM AvI. AvI rIte gaNikAonI utpatti thayelI che. amitayazA nAme gaNikAne ghaNuM bALaka thayA pachI kAliMdasenA nAme putrI thaI hatI. te kAliMdasenAnI hemAMgada rAjAthI thayelI putrI A suhiraNyA che. enI praNayacintA kumAra jANe tema tame karo." meM bhegamAlinInuM A vacana svIkAryuM. ahiraNyAne pratIti karAvavA mATe tamArAM puSpa, gaMdha, vastra ane tabela tenI pAse huM laI jAuM chuM. udyAnamAM jene tame joI hatI te sahiraNyA ja hatI. te nRtya karatI tyAre huM AryaputranI sAme Ubhe rahyo hato tenuM kAraNa sAMbhaLe. svAminInI najara je Aryaputra upara cUMTI jAya to te vidhipUrvaka nRtya karavAnuM cUkI jAta; AthI huM tamArI sAme Ubhe rahyo hate." A pramANe vAtacIta karatA badhA AvAsamAM pahoMcyA. rAtre sAbe buddhisenane kahyuM, "jA, te suhiraNyAne ahIM lAva. huM paNa tenI kAmanA karIza ane "uttama" puruSa thaIza." buddhisene kahyuM, "kadAca te strIo mATe vizvAsa nahIM kare, mATe mane jayasenanI sahAya Apa." pachI buddhisena ane jayasena bane gayA. buddhisene dAsIone kahyuM, "mane kumAre mokalyA che; svAminIe temanI pAse AvavAnuM che." dAsIoe kahyuM, "tamAre koNa vizvAsa kare ?" eTale teNe jayasenane batAvyuM. jayasene paNa kumAranI AjJA kahI. pachI A samAcAra kAliMdasenAne ApavAmAM AvyA. kAliMdasenAe kahyuM, "thoDIvAra beso, tyAM sudhI kanyAne zaNagAra paherAvI lauM." ema kahIne kAliMdasenA jAMbavatI pAse gaI ane badhI hakIkta tene jaNAvI. jAMbavatI vicAra karIne kRSNa pAse gaI ane sAMbanI IcchA temane jaNAvI. kRNe kahyuM, "pachIthI rAjakanyAo sAthe tenAM lagna karIzuM, atyAre suhiraNyAne bhale se." pachI jAMbavatIe kAliMdasenAne rajA ApI. A pramANe rajA maLatAM teNe potAnI putrIne vAhanamAM besADIne mekalI. buddhisene kumArane khabara ApI ane kahyuM, "Aryaputra! 17 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 130 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : nipuNa thaje." kumAre kahyuM, "prIti keTalI vazavata chepachI sahiraNyA vAsagRhamAM pravezI ane zayanamAM beThI. garbhagRhanuM dvAra baMdha karIne buddhisena bahAra nIkaLe. sahiraNyA sAMbanAM keza, vastra ane AbhUSaNanI je rIte racanA karatI tenuM sAMba anukaraNa karavA lAgyA. AvI rIte, menA jema popaTane zikhave tema, teNe sAMbane zikSita karyo. parama prItimAna evAM temanI rAta vItI gaI. prabhAte buddhisena AvyuM, tene sAMbe kahyuM, vaDIle na jANe tevI rIte A suhiraNyAne mArA bhavanamAM laI jAo." tyAM te devIe mekalelI pratikarmacArIo (alaMkAra ane prasAdhanane lagatI sevA karanArI dAsIo) bane jaNAne mATe prasAdhana, alaMkAro ane vastro laIne AvI. eTale "suhirAnA AgamananI mAtAne khabara che " ema jANune sAMba cintAmukta thaye. suhiraNyAnI sAthe IrachAnusAra pAMca indriyanA viSayasukhamAM mugdha thayelA evA tene samaya vItavA lAge. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIMthI sukhanA prAraMbha thAya che sAMba ane subhAnunI krIDAo mukha sAMkha ane bhAnu e be jaNu eka vAra sabhAmAM krIDA karatA hatA tyAre temanI vacce hADa thaI ke- jenu pakSI sundara khele te eka karADa jIte. ' mIje divase bhAnu peAtAnA pApaTa laIne lAvyA. pradyumnanA ghera ucheravAmAM AvelI, sundara rIte sayeAjita tathA sUkSma ane vividha varNanI maneAhara pAMkhAvALI ane jene eka sthaLe rAma ukhaDI javAthI thayela kSatamAM khAra sIMcavAmAM AvatA hatA evI menAne sAMma laI AvyeA. pachI bhAnunA pApaTa nIce pramANe e zlAka khelyA-- satesu jAyate sUro, sahassesu ya paMDio | vattA sayasahasse, dAyA jAyati vA na vA // iMdiyANa jae sUro, dhammaM carati paMDio | vattA saJcavao hoi, dAyA bhUyahie rao / / ( arthAt seMkaDAmAM eka zrI thAya che, hajArAmAM eka pa MDita thAya che, daza hajAramAM eka vaktA thAya che; dAtA teA eTalAmAM paNa thAya ke na thAya. indriyA upara vijaya meLave te zUra, dharma Acare te paMDita, satya vANI khele te vaktA ane prANIonuM hita karavAmAM rata hAya te dAtA. ) A pramANe popaTa elI rahyo. eTale sAMbe menAne prerI ke, " menA ! tuM paNu kaMika subhASita ela. " eTale menA melI-- savvaM gIyaM vilaviyaM savvaM na viDaMbiyaM / savve AbharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA // ( arthAt sarva gIta e vilApa che, sarva nRtya e viDaMbanA che, sarva AbharaNA e bhAra che, sarva IcchAe du:khadAyaka che. ) Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 132 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : pachI je sthaLe kSatamAM khAra si McavAmAM AvyeA hatA te sthaLe sparza karavAmAM AvatAM menA cIseA pADavA lAgI, ane cIseA pADI rahyA pachI kheAlI, " deva ! kAi mane pIDA kare che, mAruM rakSaNa karo, huM' marI jAuM chuM, mArI upekSA na karA, vaidyone jaladI khelAvA, eTale tee mArI vedanAnA upAya karaze. mane devI pAse laI jAe. " A pramANe karuNu vilApa karatI menAne sAMe pharIvAra prerI ke, " suri ! viSAda na kara. tuM kaMika subhASita khela, eTale pachI tu kahIza te badhuM karIzuM. " eTale menA elI ukkAmiva joimAliNiM, sabhuyaMgAmiva puSphiyaM lataM / vibudho jo kAmavattiNiM, muyaI so suhio bhavissa || ( arthAt jyeAtivALI ( rUpavAna ) ulkA jevI, puSpavALI paNa bhujaMga (athavA praNayI) sahita latA jevI kAmanI keDInA je DAhyo mANasa tyAga kare che te sukhI thaze. ) khArathI siMcAyelA bhAganA sparza karavAmAM AvatAM menA pharI pAchI cIseA pADIne vilApa karavA lAgI. tene sAMe pharIne kahyuM, "tuM kaika ela. " tyAre menA kheAlI-- na suyaNavayaNaM hi niDuraM, na durahiMgaMdhavahaM mahuppalaM / na juvaihiyayammi dhIrayA, na ya nivatIsu ya sohiyaM thiraM // ( arthAt sujananuM vacana niSThura hAtu nathI, kamaLa durgaMdhavALuM hAtu nathI, yutinA hRdayamAM dhIratA hAtI nathI ane rAjAemAM sthira mitratA hAtI nathI. ) " A pramANe A menA vicitra khele che' ema (madhyasthAe nirNaya ApatAM ) sAMma jItyeA. ' popaTa tA mAtra e ja zlAka eklyA che ' e pramANe tene parAjita thayele gaNavAmAM Avye . bhAjana vakhate jyAre subhAnune elAvavAmAM AvyA tyAre badhAe tene rAyA ane kahyuM, " hADanA eka kareADa Apa. ' satyabhAmAe A sAMbhatyu ane kRSNane khabara ApI. temaNe meAkalelA kacukIe sAMmane kahyuM, " kumAra ! sAMbhaLe. ' bhAnu jamyA pachI tamane hADanuM dhana Apaze' ema deva AjJA kare che. " sAMe kahyuM, " je enA snehI hAya. te dhana ApIne ene lai jAya. athavA zu karavu te e kharAbara jANe che. " subhAnu teA bhayane lIdhe gayA nahIM, eTale A samAcAra kRSNane ApavAmAM AvyA. temaNe hADanuM dhana Apyu, eTale subhAnune sAMe javA dIdhA. pAtAnA jakharA gAThiyAone sAMe satkAra karyAM, tathA priya pUchanArAe ane dIna-anAtheAne teNe dhana Apyu. keTalAka divasa vItyA bAda bhAnu pharI kahevA lAgyA, " sAMkha ! ApaNe hADa bakIe; jenI gadha utkaTa hAya te e karADa jIte, " sAMkhe kahyuM, " tArI sAthe heADa nathI mukavI; tu hArIza eTale devane jaIne kahIza. " mAtAe devane kahyuM hatu, maiM ,, bhAnu AhyA, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukha [ 133 ] * *** nahetuM kahyuM." eTale sAbe "bhale" ema kahIne sAkSI rAkhyA. pachI sAMe vicAra karyo, "gaMdhayukti-sugaMdhI padArthonA mizraNanI bAbatamAM bhAnune jItI nahIM zakAya, kAraNa deva pAsenA sugaMdhI padArthothI te vilepana karaze, mATe nAsikAne pratikULa evAM dravyanuM mizraNa huM karuM." pachI teNe DuMgaLI, lasaNa, dArU, hIMga vagere bakarAnA mUtramAM mizrita karIne keDiyAnA saMpuTamAM ApyAM. subhAnu sugaMdhI padArthonuM vilepana karIne e pahelAM ja sabhAmAM AvIne beThe hato. gaMdha-vidhAnamAM kuzaLa puruSoe tenI prazaMsA karI hatI. sAMbe sabhAnA dvAra AgaLa ja nAsikAne pratikULa evA lasaNa vagerenA mizraNathI vilepana karyuM. enI durgadhathI AkrAnta thaelA sabhAmAM beThelA kumAro pitAnAM nAka baMdha karIne sabasvAmI! A gaMdha te ati utkaTa che, mATe prasanna thAo, amane javA de, kRpA kare," ema belatA cAre bAju nAsavA lAgyA. sAMbe kahyuM, " nirNaya Ape." eTale teo bolyA, "bhAI, tame jItyA." bhAnue kahyuM, "paNa AnI te azubha durgadha che." sAMbe kahyuM, "utkaTa gaMdha vize haDa karI hatI, zubha athavA azubha gaMdha viSe kaMI spaSTatA karI nahotI." madhyasthAe sAMbane pakSa karyo. bhAnune parAjaya thaye, eTale tene tyAM rokavAmAM AvyuM. devI satyabhAmAe raDatAM raDatAM A vastu kRSNane kahI. kRNe kaMcukI mokale, chatAM sAMbe bhAnune choDyo nahIM. jyAre zarata pramANenuM dhana ApavAmAM AvyuM tyAre ja tene javA dIdho. sAMbe e dhana pitAnA sevakamAM vaheMcI ApyuM temaja pitAnA jabarA goThiyAone ApyuM. keTalAka divasa vItyA bAda bhAnue sAMbane kahyuM, "ApaNe cAra keTinI hoDa bakIe; jenAM AbhUSaNonI zobhAnI vizeSatA hoya te jIte." sAMbe kahyuM, "tArI sAthe hoDa nathI bakavI, tuM hAre che eTale deva pAse jaIne Ubho rahe che." paNa bhAnue jyAre Agraha karyo tyAre sAMbe hoDa bakavAnI hA pADI. sAkSIo nakkI karavAmAM AvyA. pachI sAMba pradyumna pAse gayo ane A pramANe hoDa thayAnI vAta tene karI. pradhune kahyuM, "thayuM, kumAra ! have tame subhAnune jItI rahyA! je have tuM jItAIza te nakkI karyA pramANenuM dhana tene ApavuM paDaze." sAMbe kahyuM, "e bhAnu mane jItI jAya pachI mAre jIvavAthI paNa zuM? mATe mAre jaya thAya tema kRpA karo." pradyumna svIkAryuM ke, "jA, ema karavAmAM Avaze. nirAMte besa" pachI pradyumana zivAdevI (neminAthanI mAtA) pAse gaye ane sAMba-subhAnunI heDanI vAta karI tathA vinaMtI karI ke, "mAtAje AbharaNe dee amArA kAkA ariSTanemine ApyAM hatAM te paheravA mATe Ape." zivadevIe kahyuM, "putra! pradyumna ! tAre mATe kaMI adeya nathI, paraMtu tArA kAkAnAM je AbhUSaNe che te kSatriye dhAraNa karatA nathI. tethI te mAtra paheravA pUratAM laI jA. jo ema na heta to huM te AbhUSaNe tane ApI deta." zivAdevIne praNAma karIne tathA AbhUSaNe laIne pradyumna gayA ane sAMbane te ApyAM. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : sAMba te paherIne sabhAmAM gaye, te pahelAM ja bhAnu khUba mUlyavAna AbharaNe paherIne sabhAmAM pahoMcI gayo hato tathA prekSakoe tenI prazaMsA paNa karI hatI ke, "nakakI, A vakhate tuM jItIza." paraMtu nakSatramAlA(eka prakAranI mALA) vaDe virAjita vakSa: sthaLavALe sAMba vidyulalatA vaDe alaMkRta meghanI jema zobhavA lAge ane tenAM AbhUSaNanI ti vaDe, sUryanA prakAzathI jema AgiyAnI camaka nAza pAme tema, subhAnunAM AbharaNenI kAnti jhAMkhI paDI gaI. "sAMba jItyo che" ema madhyasthoe nirNaya Ape. A vAta satyabhAmAe sAMbhaLI, eTale teNe raDatAM raDatAM kRSNane vinaMtI karI, tame lADamAM phaTavI mUkelo A sAMba mArA putrane jIvavA paNa deto nathI, mATe tamArAthI banI zake te tene Ama karatAM aTakAvo." A pramANe satyabhAmAe vinaMtI karI eTale kRNe kaMcukIne mokalyo. teNe sAMbane kahyuM, "kumAra ! subhAnane choDI de, ene have herAna na karo-e pramANe deve AjJA karI che." sAMbe uttara Apyo, "hoDamAM tene parAjaya thayo che, e viSayamAM devane athavA dAnavane zuM kahevAnuM che? zAsake aparAdhIne zikSA karavI joIe ane nyAyakArInuM pAlana karavuM joIe." kaMcukI pAcho gaye ane teNe sAMbanuM vacana kRSNane kahyuM. devI satyabhAmAe kRSNane kahyuM, "deva! mArA upara je tamArI kRpA hoya to sarvasva ApIne paNa mArA putrane sAMba pAsethI choDAva." A pramANe prerAyelA kRNa sabhAmAM gayA. tyAM temaNe sabhAsadone pUchayuM. sabhAsadoe sAMbane vijaya thayAnuM kahyuM. IndranI jema alaMkRta zarIravALA sAMbane kRSNa je. kRSNa sAMbane kahyuM, "subhAnune javA de; tamArI hADa pramANenuM ghana ame ApIzuM." sAMbe kahyuM, "siMhanA dAMta koNa gaNI zakavAnuM hatuM? subhAna tamane vahAle hoya tethI tene laI javo hoya to bhale laI jAo. avadhi (samaya) thaze pachI ApavuM haze te Apaze." kaNe kahyuM, "avadhi (hada) to tArAmAM thAya che, bIje kyAMya nahIM. A chokarAne tuM sukhe jIvavA paNa deto nathI ane te paNa tArAthI ATale herAna thayA chatAM raheto nathI. " A pramANe dhamakAvIne kRSNa sabhAmAMthI bahAra nIkaLyA. jyAre cAra karoDa dhana ApyuM tyAre ja sAbe bhAnune choDyo. bIje divase kRSNanuM rUpa dhAraNa karIne tathA nakSatramAlA vaDe vibhUSita thaIne sAba satyabhAmAnA bhavana pAse gayo, ane satyabhAmAM jue tema UbhA rahIne kunjAne AMgaLIthI teNe belAvI. veza, bhASA, varNa ane AkRtinI bAbatamAM sAMbe dhAraNa kareluM rUpa kRSNanA jevuM ja hovAthI kujA tene oLakhI zakI nahIM. sAMbe kubbAne kahyuM, "meM eka azubha svapna joyuM che, tene pratikAra kara paDaze, mATe devIne kahe ke-jyAre huM ahIMthI pAche jAuM tyAre, huM vAruM te paNa, mane paMcagavyathI snAna karAve." A pramANe kahIne te cAlyo gayo. kunzAe jaladIthI jaIne A AjJA satyabhAmAne saMbha Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukha [ 135 ] bAvI. pachI (kharekharA) kRSNa aMtaHpuramAMthI pAchA jatA hatA, te joIne "gya che" ema vicArIne satyabhAmAnI dAsIoe "A zuM karo cho, AdhI khaso' e pramANe bolatA temane paMcagavyathI navarAvI dIdhA. e pachI maMgala vastuothI temane snAna karAvyuM. pachI parijano badhAM cAlyAM gayAM, eTale kRSNa satyabhAmAne kahyuM, "meM tane sarva aMtaHpuranI pUjya tarIke sthApanA karI che, mATe je lakSmIne nAza IcchatI hoya te mArI AvI mazkarI karaje." satyabhAmAe kahyuM, "Apa pote ja Ama karavAnI AjJA ApIne pachI mane Thapake kema Ape che?" kRNe kahyuM, "meM evuM kahyuM ja kayAre che? tuM jUThuM bole che." eTale satyabhAmAM bolI, "tame kubajAne bolAvIne AvI AjJA ApI hatI. meM paNa nakSatramAlA vaDe vibhUSita vakSasthaLavALA tamane joyA hatA. e nakSatramAlA atyAre tame kADhI nAkhI che. ATalI nizAnI huM ApuM chuM. " eTale hasIne kRSNa belyA ke, "meM gaI kAle sAMbane dhamakAvyuM hatuM, mATe nakkI tenuM ja A kAma haze." A sAMbhaLIne krodha pAmelI satyabhAmAM bolI, "huM chokarAone mATe ramavAnuM ramakaDuM banI chuM; pachI mAre jIvavAthI zuM ?" ema kahIne te potAnI jIbha kheMcavA lAgI. kRSaNe tene ghaNA prayatna vArI ane kahyuM, "devi ! e uddhata chokarAne kAla sajA karIza, mATe zAnta thA." sAMbane dezavaTe pachI kRSNa jAMbavatIne bolAvIne kahyuM, "tArA putre mAruM paNa apamAna karyuM che." jAMbavatIe kahyuM, "Apa ApanA putranuM caritra jANe che ja." kRSNa bolyA, "tane paNa jaNAvIza." A pachI govALiyAne veza dhAraNa karIne jAMbavatInI sAthe kRSNa sAMba pAse gayA. rUpALI jAMbavatIne sAMbe pUchayuM, "chAza maLaze ke?" jAMbavatIe uttara Apyo "hA." eTale sAMbe "lAva tyAre, lauM" ema kahIne jAMbavatIne hAtha pakaDyo. paNa kRSNa potAnuM rUpa batAvyuM, eTale sAMba nAsI gaye ane pAcho kRSNa pAse AvyuM nahIM. bIje divase kulavRddho pAse sAMbane bolAvavAmAM AvyuM. eTale kheranI khIMTIne pharasIthI chalo te sabhAmAM AvyuM. kRSNa pUchayuM, " sAMba! A zuM?" sAMbe uttara Ape, "je gaI kAlanI vAta karaze tenA meMmAM A khIMTI ThokI besADIza." kRNe kulavRddhone kahyuM, "A tame sAMbhaLyuM ? gaI kAle eNe mane paMcagavyathI navarAvyA hate. e vAta je huM tamane kahIza to e mArA mukhamAM khIMTI ThokI besADaze. te jA, ahIMthI cAlyA jA, pachI je karavuM hoya te karaje. dvAravatImAM tuM rahIza nahIM. " vasudeve kahyuM, "kRSNa! kSamA kara. A ramatiyALa chokara, SiomAM nAradanI jema, ApaNA kuLamAM alaMkArarUpa che." eTale kRSNa belyA, "Ane tame mee caDhAvyA che, ethI mArI paNa mazkarI kare che. teNe ahIM rahevAnuM nathI. " kulavRddhoe kahyuM, "sAMba! nagara Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 136 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : mAMthI nIkaLI jA, " sAMme kahyu, " mAre kayAM sudhI bahAra rahevu paDaze tenA samaya nakkI. karo. " kRSNe kahyuM, "tane kADhI mUkavAmAM Ave che, pachI samaya nakko karavAnI vAta ja kayAM rahI? " sAMkha elyeA, " tame badhA ahIM raheA ane mAre aparimita samaya sudhI mahAra rahevAnuM? A pramANe samaya anizcita rAkhavAnA hoya tA huM nagaramAMthI bahAra nahIM nIkaLuM. " kRSNe kahyu, " yAre huM ane satyabhAmA vinaMtI karIne tane melAvIe tyAre Avaje. ' A pachI sAMkha' bhale ' ema kahIne tathA pitAmaheAne praNAma karIne tyAMthI nIkaLyA ane pradyumna pAse gayA. peAtAne dezavaTo maLavAnuM kAraNu aparAdha sahita sAMme tene kahyuM. pradyumne kahyuM, " pitAnuM apamAna karavAmAM te meTo aparAdha karyAM che, mATe jA. deva zAnta thaze pachI temane huM vinaMtI karIza. " eTale sAMme pradyumnane kahyuM, " deva ! jo tame paNa mane A pramANe javAnuM kaheA che, te pachI mane prajJapti uchInI Ape. " pradyumne kahyuM, "prajJaptinI sahAyathI tu pAchA kaiMka tAkAna karIza tA mane ThapaY=A maLaze. " sAMkha khelyA, " huM kaMi teAphAna nahIM karuM, mATe kRpA kare. " eTale pradyumne sAMkhane prajJapti vidyA ApI ane kahyuM, " bhagavati ! bahAra vasatA sAMkhanI tuM sahAyaka thaje. " pachI pradyumnane praNAma karIne tathA peAtAnA gAThiyAone rajA ApIne sAMma ekale bahAra nIkaLyeA ane surASTra dezamAM vicaravA lAgyA. ekasA ATha kanyAo sAthe sAMkhanAM lagna have, sAMkhane dvAravatInA badhA samAcAra prajJapti ApatI hatI. eka vAra prajJaptie tene khakhara ApyA--" devI satyabhAmAe kRSNane vinatI karI che ke, 'sAMba bahAra che tyAM sudhImAM subhAnunA eka seA ATha rAjakanyAe sAthe eka ja divase nirvighne vivAha karI do. 'kulIna, rUpALI ane kalAvizArada eka se| sAta kanyAone te ekatra paNu karavAmAM AvI che. " e vakhate eka sAthe dvAravatI jatA hatA. prApti jenI sahAyamAM che evA te sAMba dhAtrI sahita kanyAnuM rUpa dhAraNa karIne sAvADhu pAse gayA. dhAtrIe sArtha vAhune kahyuM, " A gaNikAputrI tamArA AzrayathI dvAravatI javA icche che. tyAM peAtAnA eka icchita patinI te patnI thaze. " pachI sAvAhanI sAthe sAthe te kanyA tathA dhAtrI dvAravatI pahoMcyAM. tyAM e kanyAne subhAnunA sevakAe joi, ane kumArane khabara ApI. kanyAnA rUpAtizaya viSe sAMbhaLIne vismita thayele subhAnu tyAM Avye. kanyAe peAtAnI jAta ene saheja batAvI tyAM tA tenI sAthe vAta karavA lAgyA. kanyAe peAtAne e unmatta thai gayA; ane phrI pharI gaNikAputrI tarIke oLakhAvI, eTale bhAnu peAtAnA vaibhavathI tene leAbhAvavA mAMDyo, ane (jo kanyA peAtAnI sAthe lagna nahIM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukha [ 137 ] kare to) pite AtmaghAta karaze ema kahyuM. ema chatAM paNa jyAre kanyAe tene Iccho nahIM tyAre te potAnA bhavanamAM AvyuM ane anna-pANIno tyAga karyo. devI satyabhAmAe A sAMbhaLyuM ane teNe kaMcukIo mokalyA. kaMcukIoe aneka prakAre samajAvavA chatAM bhAnue mAnyuM nahIM. pachI satyabhAmAe potAnA pitA ugrasenane page paDIne vinaMtI karI, eTale te kanyAnA vezamAM rahelA sAMba pAse gayA. subhAnunA kula, rUpa ane vaibhavanuM varNana karatA ugrasene tene lobhAvavA prayAsa karyo temaja subhAnane maraNa pAmavAno nizcaya paNa sUcavyo. eTale kanyAe kahyuM, "Arya! devatAsvarUpa evA tamAruM vacana je huM karuM te pelI rAjaputrIonI dAsIo "A te kudinI jevI che" ema kahIne mAruM apamAna karaze. e vakhate tame mane kayAM chapAvaze ? mATe jAo, dharma jANavA chatAM mane agnimAM na nAkhaze." A sAMbhaLIne ugrasena gayA. pachI satyabhAmAe kRSNane vinaMtI karI, ""putranA jIvanane khAtara e kanyAne tame kaho." kRSNa AnAkAnIpUrvaka e vAta svIkArI. pachI banne jaNa e kanyA pAse gayAM. tyAM satyabhAmAe vinaMtI karI. "putri ! mane mArA putranI bhikSA Apa." kanyAe kahyuM, "ApanA vacanathI mArI jAta baMdhAI cUkI che. paNa "mane kumAra kadAca pitAnI sarva patnIonI bahAra rAkhaze " evuM je zaMkAzalya mArA manamAM pedA thayuM che te keNa dUra karaze?"kRSNa ane satyabhAmAe kahyuM, "putri! amArA putranI pAse tuM pahelI; bIjI sarve tArI pachI." kanyAe kahyuM, "bhale tyAre," eTale tene paNa bIjI kanyAonI vacamAM lAvavAmAM AvI. tyAM taka maLatAM teNe badhI kanyAone kahyuM, "huM te gaNika putrI chuM, eTale mane baLAtkAre ahi lAvavAmAM AvI che paraMtu tame te rAjakanyAo hovA chatAM ane bIjA devarUpa yAdavakumAra vidyamAna hovA chatAM subhAnune tamAruM kanyAdAna kema ApavAmAM Ave che?" eTale maryAdA choDIne e rAjakanyAo kahevA lAgI, "tuM svataMtra che ane ame te mAtA-pitAne vaza chIe, mATe zuM karIe?" kanyAvezadhArI sAMba temanI AgaLa sAMbanA guNenuM varNana karavA lAgyo. pachI e vAtacItathI te kanyAone prasanna thayelI jANIne temAMnI keTalIkane sAbe pitAnuM kharuM rUpa batAvyuM. lagnanA divase tene (sAMbane) bhAnunI pAse besADavAmAM AvI, ane bIjI kanyAone tenI pachI paMktimAM besADI. rUpathI vismita thayele subhAnu jyAM e kanyA tarapha tAke che tyAM sAMba enI najare paDe che. AthI "A to sAMba che" ema bolate te pAcho khase che, tyAM pharI kanyA enI najare paDe che. kanyA rovA mAMDI ke, "mane parijano "sAMba " kahe che. ahIM kayAMya sAMba rahela tamane dekhAya che?" paNa kanyArUpadhArI e sAMba pharI pharI subhAnune ema ja batAvatA hatA, tathA aMta:puranA parijanone paNa potAnuM rUpa darzAvatuM hatuM. A 18 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 138 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : 66 samAcAra kRSNane ApavAmAM AvyA. kRSNe kahyu, " jAMbavatI ane rUkimaNIne lAve. jo sAMkha haze teA peAtAnuM svarUpa khulluM karaze. " pachI te srIo temaja yAdavavRddho AvyA, eTale sAMme peAtAnu rUpa batAvyuM. teoe pUchyuM, tu ahIM zI rIte AvyA ? " teNe uttara ApyA, " deva ane mAtA mane parANe ahIM teDI lAvyAM che." ema kahIne te peAtAne ghera gayA. pachI bhAtune kahevAmAM Avyu, " pATale besIne vadhaenI sAthe snAna kara. " eTale bhAnu melyA, " mAre A vahuonu kAma nathI. e adhIone sAMkhe ulaTu samajAvI dIdheluM che. " A sAMbhaLIne hasatA evA kulavRddhoe suhiraNyA sahita ekasesa ATha kanyAe sAthe sAMkhane snAna karAvyu. kRSNe tene pacAsa keATi suvarNa tathA vastra, AbharaNu, zayana, Asana, yAna, vAhana ane vAsaNakusaNu temaja dAsIe ApI. pachI e rAjakanyAo sAthe prAsAdamAM rahetA tathA nATakAmAM gavAtA te sAMba sukhapUrvaka ane guMduka devanI jema nirudvignapaNe mAnava bhegA bhAgavatA vihAra karavA lAgyA. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454664 LSUZ UCUE ZULUCULULUCULLCUN2n BEST TET tKHtb A prati mu kha | ahIMthI pratimukha zarU thAya che - keTalAka divasa vItI gayA pachI pradyumna vasudevanA ghera gaye ane vasudevanuM rUpa dhAraNa karIne garbhagRhamAM Asana upara beTho. tyAM vasudevanI rANIoe tenI sevA karI ane pUchayuM "deva ! kyAM jaI AvyA ?" teNe uttara Ape, "huM mArA moTAbhAIrAjAne tyAM gaye hato." rANuoe pUchayuM, "tyAM zI vAtacIta thaI hatI?" pradhune uttara Apyo. " tyAM AkAzamAMthI cAraNazramaNa utarI AvyA. ame saMbhramapUrvaka temane vaMdana karyA, eTale teo pATa upara beThA. rAjAe temane pUchayuM, "bhagavad ! Apa kayAMthI Avo che? " temaNe kahyuM " rAjan ! dhAtakIkhaMDa dvIpanA bhAratamAMthI AvuM chuM." "e pradeza kevo che?" ema pUchavAmAM AvatAM teo kahevA lAgyA, "je carmacakSuthI kaMIka kSetra ane parvatane jue che te enI pahoLAI ke laMbAI jANI zakto nathI. paNa sarvajJa varNana kare che te pramANe huM kahuM chuM-lavaNasamudra, kAledadhi, izukAra parvata ) ane kSullahimavaMta parvatathI parikSita be bharatonI laMbAI cAra cAra lAkha vaijana che. lavaNasamudra tarapha temane vistAra 661416 yeAjana ane kAledadhi tarapha 19391 yojana che." A pramANe teo kahetA hatA." evAmAM vasudeva AvyA. temane garbhagRhanA pratihAroe aTakAvyA, "amArA rAjA aMtaHpuramAM gayelA che. emanA jevA rUpavALA tame keNa cho? tamAre praveza karavAne nathI." A zuM bako cho?" ema bolatA vasudeva baLAtkAre aMdara pravezyA te temaNe gaMbhIra zabda sAMbhaLe. ane temane jeyA, eTale pitAnuM svAbhAvika rUpa karIne te dAdAne page paDe. AzISa ApIne vasudeve pUchayuM, "beTA! tArI dAdIonI sAthe zI vAtacIta cAlatI hatI? " pradune kahyuM, " tamArI rAha jotAM meM tamAruM rUpa dhAraNa karIne temane ghaDIbhara mugdha karI hatI. " eTale dAdIe hasIne belI. "beTA ! tuM devanI jema Icchita rUpa dhAraNa karanAra che. ghaNuM hajAra varSa sudhI jIva. " pachI pradyune kahyuM, " Arya! tame so varSa sudhI bhamyA tyAre amArI dAdIone meLavIpaNa sAMbanA aMtaHpuramAM juo. subhAna mATe ekatra karelI kanyAo ekI sAthe sAMbane paraNI gaI. " A sAMbhaLIne vasudeve pradyumnane kahyuM, " sAMba kUvAnA deDakAnI jema sahelAIthI prApta thayelA bhegathI saMtuSTa thayela che. huM te mAnuM chuM ke meM paribhramaNa karatAM karatAM je Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 140 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : sukha athavA duHkha anubhavyAM che te bIjA koI puruSe bhAgye ja anubhavyAM haze." pradhune praNAma karIne kahyuM," Arya mArA upara kRpA karIne ApanA paribhramaNane vRttAMta kahe." eTale vasudeva bolyA, "e vRttAnta (bIjA) kenI AgaLa kahevo? tArA karatAM hAla mArI patra kyAM che? paNa tuM jyAre bIjAone kahIza tyAre teo pAchA mane herAna karaze, mATe jemane sAMbhaLavAnI IcchA hoya temane ekatra kara. pachI tane mukhya rAkhIne temanI samakSa huM kahIza." pachI prasanna thayelA pradyumna kulavRddhone, akrUra, anAvRSTi, sAraNa AdinA samUhane tathA rAma tathA kRSNa vagerene bolAvyA. prasanna manavALA te sarve sabhAmAM ekatra thayA. vidvAnenI vacamAM beThelA bahaspati hoya tevA temanI madhyamAM beThelA vasudeva pradyumna Adi te sarvene sajajanenA zravaNane AnaMda pamADanAra svarathI dharma, artha, kAma, leka, veda, samaya (rUDhi), zruta ane anubhUta kahevA lAgyA. sAMbhaLo- aMdhakavRSNine paricaya pUrve ahIM harivaMzarUpI gagananA anukrame caMdra ane sUrya samAna zauri ane vIra nAme be bhAIo rahetA hatA. temAMnA zauri rAjAe zAripura vasAvyuM ane vIre sauvIranagara vasAvyuM. ekabIjAmAM anurakta, jemaNe rAjyane keza ane kaThora vahecyA nathI tevA tathA samaju evA te be jaNe nirvidane rAjyazrI bhegavatA AnaMda karatA hatA. zAri rAjAne aMdhakavRSNi nAme prabhAvazALI putra hato. tene bhadrA devI hatI. (aMdhakavRSNinA) daza putro samudravijaya vagere hatA; tathA kuntI ane mAdrI nAme be putrIo hatI. vIrano putra bhejavRSNi hato. tene putra ugrasena hatA ane ugrasenanA baMdhu, subaMdhu, kaMsa vagere putra hatA. pitAnA gaNa sAthe vicaratA supratiSTha aNagAra eka vAra zaripuranI pAse AvelA zrIvana udyAnamAM samosaryA hatA. temanA AgamanathI harSa pAmelA zari ane vIra e bane bhAIo temane vaMdana karavAne mATe nIkaLyA ane praNAma karIne sAdhunA mukhathI zrI nami jinezvaranA upadezane zravaNa karavA lAgyA, jemake-"rAga dveSane vaza paDelA che ghaNuM pApa upArjana karIne nAraka, tiryaca, halakA manuSya ane durgata devonA bhavamAM hajAro zArIrika ane mAnasika duHkha anubhavatA ghaNA kALa sudhI kaleza pAme che. karma haLavuM thatAM lAkho bhavamAM paNa durlabha evuM arihaMtanuM vacana sAMbhaLIne temAM zraddhA kare che. A rIte zraddhA rAkhatA te jIvo AsavanAM dvAra baMdha karIne tathA bAhA ane AtyaMtara tapazcaryA vaDe karmamaLane dUra karIne mekSa pAme che, jemanuM kaMIka karma bAkI rahyuM hoya che evA keTalAka ja devabhavamAM vipula sukha anubhavIne parimita kALamAM ja duHkhasamudrane pAra pahoMcI jAya che. " A prakAranuM supratiSa muninuM vacana sAMbhaLIne zari ane vIra e banne bhAIo atyaMta vairAgya pAmyA, ane putrane rAjyathI saMpIne Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - pratimukha [ 141 ] temaNe dIkSA lIdhI. jemane vairAgya abAdhita rahyo che evA te gurunI yAdiSTa AjJAne mAnatA vicAravA lAgyA. ghaNA kALe guru sahita teo zaripuramAM AvyA. atyaMta prasanna thayelA aMdhakavRSNie temane vaMdana karyuM; bhakti karIne te pAcho potAnA nagaramAM gaye. sAdhunI samakSa ardharAtrinA samaye devonA avapatana (nIce AvavA) nimitte prakAza thayo. AthI jene kutUhala thayuM che e aMdhakavRSNi nIkaLe, ane vinayapUrvaka supratiSa aNagArane praNAma karIne pUchavA lAgyA, "bhagavan! A de ta zA nimitte thayo hato?" sAdhue uttara Ape, "eka sAdhu sAta rAtrithI kAyotsarga karIne rahetA hatA tene virodhI deve upasargo karyA hatA. jenI vezyA vizuddha thaI che evA sAdhune Aje avadhijJAna thayuM che. AthI karIne prasanna thayelA devoe Aje utsava karIne virodhI devane parAjita karyo che. devedyatanuM A kAraNa hatuM." A sAMbhaLIne aMdhaka. vRSNuie pUchayuM, "sAdhunI sAme devane zA kAraNathI ane kevI rIte vera thayuM hatuM ?" supratiSa munie kahyuM, "jA, te sAdhu pite ja anubhavelI vastuo jJAnavaDe jANIne tane kaheze." eTale sarve te sAdhu pAse gayA. vinayapUrvaka vaMdana karIne rAjAe veranuM kAraNa pUchayuM. sAdhue kahyuM, "sAMbhaLa, rAjA !- jene avadhijJAna thayuM te sAdhunI AtmakathA kAMcanapuranA be vANiyAo sAthe laMkAdvIpamAM jaIne, tyAMthI ratno kamAIne tathA e ratnane chAnI rIte lAvIne saMdhyAkALe kAMcanapura pAchA AvyA. tyAM "saMdhyAkALe rakhene bhUla thAya" ema vicArIne teoe e ratno kALI rIMgaNanA mULamAM dATyAM, ane pachI rAtre pitAne ghera gayA. mULamAMthI eka vANiyAe prabhAtamAM te ratno laI lIdhAM. pachI pelA be jaNa AvyA, paNa ratno nahIM jotAM ekabIjAnI upara zaMkA lAvavA lAgyA. parasparane kaDavA zabdo kahyA pachI atyaMta roSa pAmelA evA temanI vacce hAtha, paga, dAMta ane pattharanA ghA vaDe karIne yuddha thayuM. radradhyAnathI mArIne teo ratnaprabhA pRthvImAM nArakI thayA. ghaNuM duHkho bhegavyA pachI tyAMthI udvartita thaIne teo vanamAM pADA thayA; anukrame moTA thayelA te be ekavAra parasparane jevAthI krodha pAmIne, ekabIjAnAM zIgaDAMnA prahArathI lohIluhANa thaI tIvra vedanAthI pIDAtAM marIne gaMgAnA kinAre ekamekathI jana dUra AvelAM gokuLamAM AkhalA thayA. tyAM paNa ekabIjAne joIne atyaMta krodhe bharAyelA tathA zIMgaDAMnA ghAthI jarjarita zarIravALA teo maraNa pAmIne kAlaMjara-vatinI(mArga)mAM vAnara yUthapatio thayA. tyAM paNa vicaratAM janmAktaranA vairane kAraNe nakha, dAMta, kASTa ane pattharavaDe ekabIjAne mAratA tathA parasparanAM mastaka teDI nAkhavAthI lehIvaDe raMgAyelAM zarIravALA teo pRthvI upara paDyA. vIjaLInA camakArAnI jema cAraNazramaNa e pradezamAM utarI AvyA, tevI avasthAmAM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 142 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : "" paDelA e vAnarAne joine teo khelyA, " are vAnareza! krodhamAM bhAna bhUlIne tame A zuM karyuM ? svacchaMdabhramaNane tathA tiya canA viSayAne tame nahIM bhAgavanAra thayA che, mATe tamAruM baira mUkI de, jethI nAraka, tiryaMca ane halakAM manuSyeAnA bhavamAM duHkhanI zRMkhalAmAM baMdhAIne lAMbA kALa sudhI kaleza na pAmeA. zAnta thAe, jinavacananA svIkAra karA. zAnta thaIne hiMsA, asatya bhASaNa ane adattAdAnathI nivRtta thAo. ethI karIne tame sadgatimAM jaze. A sAMbhaLIne eka vAnara zAnta thayA ane teNe jinApadeza svIkAryA. ' A muni sAcu' kahe che ' ema vicArIne vedanAthI pIDAtA heAvA chatAM te hAtha joDI rahyo. pachI sAdhue tene tratA ApyAM ane kahyuM, " AhAranA, zarIrane ane yUthanA bhAvathI tyAga karI de. " vAnare paNa e pramANe karyuM. pachI cAraNazramaNu gayA. prasanna cittavALA te vAnara kALa karIne saudharma kalpamAM deva thayeA. vairabhAva rAkhatA bIjo vAnara ghaNA tiya ca-bhavamAM bhamyA. saudharmImAM deva thayA hatA te tyAMthI cyavIne manuSyajanma laIne gurunI pAse jinavacana sAMbhaLIne sAdhu thayeA hateA; te huM chuM. tiya cagatimAM bhramaNa karatA hatA te bIjo vAnara akAma nirAthI karma pAtaLAM paDI jatAM jyAtiSTha deva thayA. vairavRttivALA te bhayajanaka ane zarIrane pIDA karanArAM pAvaDe mane upasarga karatA hatA. jenA uttama saMkalpa avicala rahyo hatA evA hu e badhu sahana karuM chuM. ema karatAM Aje mane avadhijJAna thayu, pele| deva paNa parAjita thayA. e nimitte devAnuM AvAgamana thayu hatuM. amArI vaccenA vairabhAvane A vRttAnta che. " phrI pALeA rAjA pUchavA lAgyA, " zuM A pahelAM mane samyakatva prApta thayuM hatuM? huM kANu hatA? " eTale adhijJAnathI joine sAdhu kahevA lAgyA, " sAMbhaLeA~~ bhagavAn RSabhadevanA tImAM sAketa nagaramAM dhanadatta nAme sAvAha zrAvaka hatA. tenI naMdA nAme patnI hatI. temaneA putra surendradatta hatA. e ja nagaramAM bRhaspati nAme brAhmaNa rahetA hatA. tenI semilA patnI hatI. temanA putra rudradatta hatA. surendradatta ane rudradatta e banne jaNA mAlamitrA hatA. vahANamAM besIne samudranI musApharI kheDavAnI icchAvALA surendradatta 'pravAsa tA aneka vighnAthI bharele! hAya che' ema vicArIne rudradattanA hAthamAM traNa karoDa dhana jinamandiramAM pUjAnA upayAga mATe ApIne vyApAra kheDatA aneka dvIpAmAM gayA. A bAjI, rudradatte e dhananA jugAra ane vezyAnI sAmatamAM nAza karI nAkhyA. te pachI cArI karavA lAgelA ane tethI leAkeAvaDe dhikkArAyelA te ulkAmukha nAme cAra-pallImAM pravezyA, ane kALe karIne nirdaya ane duSTa evA te . cAra-pallInA adhipati thayA. peAtAnA sAgarItA sahita teNe ekavAra madhyarAtre sAketa nagara upara dhADa pADI ane ghare saLagAvyAM. tyAM nAgarikAe ene pharatA joyA, ane A rudrudatta ApaNA vinAza mATe ja ahIM Avye che, mATe tenA nAza karavA joIe ? Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimukha [ 143 ] ema nizcaya karIne temaNe yuddha karatAM tene mArI nAkhe. e rudradatta pitAne surendradatte thApaNa tarIke ApelA cetya mATenA dhanane nAza karI nAkhyo hato, AthI jinabiMbanI pUjA ane darzanavaDe AnaMdita hRdayavALA bhavI jIvone thanAra samyagU darzana, tathA zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna tathA nirvANane lAbha teNe avare hate; jinabiMbanI pUjA ane darzanane pariNAme prApta thanAra devI ane mAnuSI riddhione paNa teNe ruMdhI hatI; utsava prasaMge AvelA lokone sAdhuodvArA thanAra dharmopadeza ane te vaDe ghavArI tIrthanI unnati paNa aTakAvI hatI, ane tethI dIrdhakALanI sthitivALuM ane azAtA vedanIya darzanamohanIya karma teNe upArjana karyuM hatuM. raudradhyAnamAM rahelo te rudradatta nArakInuM AyuSya upArjana karIne apratiSThAna narakamAM pedA thaye. tyAM satata duHkha anubhavIne te matsya thayuM. tyAMthI pachI nAraka ane tiryaMcanA bhAmAM pharato te ghaNA kALe magadhA janapadamAM sugrAma nAme gAmamAM gotama brAhmaNanI aNuharI nAmanI patnInA udaramAM putra tarIke utpanna thayo. te garbhamAM hato tyAre ja tene pitA maraNa pAmyA hatA. AthI "ni zrIka gautama' (abhAgI gautama) tarIke oLakhAto te UcharavA lAge te che mAsano thayo tyAM to tenI mAtA maraNa pAmI. eTale tene mAso tene pitAne ghera laI gaye. paNa tenI mAsIe kahyuM, "A lakSaNa vagaranAne mArA gharamAM na lAvaze, e bahAra ja bhale rahe." A pramANe anAdara pAmele te jema tema karIne Avyo ane anukrame yuvAvasthAmAM AvyuM. sAdhunI pAse dharma sAMbhaLIne teNe dIkSA lIdhI, ane te alAbha-pariSaha sahana karavA lAgyo. jenI leNyA zuddha thaI che tathA jene vairAgya acalita rahele che evA tene cAra labdhio prApta thaI-keSTabuddhitva (koThAranI mAphaka jemAM khUba jJAna saMgrahAya evI buddhi), kSIrAzravatva (jenuM vacana sAMbhaLanArane dUdha jevuM miSTa lAge te), akSaNamahAnasikatva (je bhikSAmAM aMgaThe nAkhe pachI te khUTe nahIM) ane padAnusAritva (mAtra eka ja pada sAMbhaLavAthI je badhuM ja jANI zake che. A pramANe paMdara hajAra varSa sudhI sAdhupaNuM pALyA pachI te mahAzukra kaha5mAM indrane sAmAnika deva thaye. he rAjA! tuM ema jANa ke-je pele rudradatta, je ni:zrIka gautama tathA je mahAzukano sAmAnika deva te tuM ja che." vasudevanA pUrvabhava viSe prazna pachI vaMdana karIne rAjA aMdhakavRSNie sAdhune pharI vAra pUchayuM, "bhagavad ! je mAro dazamo putra vasudeva che te svajana ane parijanone atyaMta vahAle che. teNe pUrvabhavamAM zuM sukRta karyuM hatuM te kahe." Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra (1) zyAmA-vijayA laMbhaka ahIMthI zarIrane prAraMbha thAya che. sAdhue kahyuM, "sAMbhaLa-- samudravijaya Adi nava jaNanA tathA vasudevanA pUrvabhava vidhyAcaLanI taLeTImAM siMhaguphA nAme cerapallI hatI. tyAM aparAjita nAme cera-senApati hato ane tene vanamAlA nAme patnI hatI. vanamAlAne surUpa, virUpa, mandarUpa, sAdhya, avadhya, dAha, vidAha, kuzIla, vizIla ane karaMka nAme daza putra hatA. e daze jaNA potapotAnuM gAma vasAvIne tathA ghaNuM pApa upArjana karIne sAtamI pRthvImAM nArakIo thayA. tyAMthI udvartita thaIne tiryaMcabhavanA AMtare sarve pRthvIomAM utpanna thaIne, jalacara, sthalacara tathA becara tiryaMcanI tathA caturindriya, trIndriya ane dvIndriya jIvonI yoniomAM te te bhAvane cagya evAM duHkho bhegavIne te dase jaNA anaMtakAya evI bAdara vanaspatimAM pedA thayA. tyAM bahu kALa vasyA pachI karmasaMcaya pAtaLo paDatAM-bhaddilapuramAM megharatha rAjA hatA, tenI sunaMdA devI hatI tathA dazaratha putra hato; te ja nagaramAM dhanamitra nAme zramaNopAsaka zeTha hatuM, tenI bhAryA vijayanaMdA hatI; tenA garbhamAM eka sivAyanA bAkInA nava sAdhAraNa vanaspati-jIvo anukrame nava putra thayA. temanAM nAma jinadAsa, jinagupta, jinadeva, jinadatta, jina pAlita, arahadatta, arahadAsa, arahadeva tathA dharmaruci e pramANe hatAM. vijayanaMdAne priyadarzana ane sudarzanA nAme be putrIo thaI hatI. e samayamAM maMdara nAme aNagAra potAnA gaNa sahita zItalanAtha bhagavAnanI janmabhUmi dilapuramAM samosaryA hatA. pelA nava bhAIoe pitAnA pitAnI sAthe temanI pAse dIkSA lIdhI. rAjA megharatha paNa potAnA putrane rAjya seMpIne sAdhu thayA. vijayanaMdA te vakhate sagarbhA hatI. teNe dhanadeva nAmanA putrane janma Apyo. bAra varSa sudhI e putranuM pAlana karIne tathA jeNe zreSThI tarIkenuM pitAnuM sthAna prApta karyuM che evA tene pratiSThita karIne vijayanaMdAe potAnI putrIo sAthe dIkSA lIdhI. megharatha rAjA ane Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyAmA-vijayA laMbhaka. [ 14pa ] dhanamitra zeTha pitAnAM karmo khapAvIne mokSa pAmyA. bAkInA sarve acuta ka95mAM deva thayA. "A putra ane putrIo sAthe mAre pharI paNa saMbaMdha thAya" e pramANe nehAnurAgathI baMdhAyelI vijayanaMdA e sthitinI AlocanA ane pratikramaNa karyA sivAya ja zarIrano tyAga karIne amruta ka95mAM putrIonI sAthe deva thaI. tyAMthI AvIne mathurA nagarImAM atibala rAjAnI sunetrA devInI bhadrA nAme putrI thaI. meTI thatAM e kanyA tane ApavAmAM AvI. pelA ayuta deva AvIne anukrame tene garbhamAM samudravijaya Adi nava putra thayA. kuntI ane mAdrI e be putrIo thaI ane te anukrame pAMDu ane damaSane paraNAvavAmAM AvI. vasudevanA pUrvabhavanI kathAmAM naMdiSaNane bhava A pahelAM je daza sAdhAraNa vanaspati-jI viSe kahevAmAM AvyuM che temane bAkIne eka jIva udvartita thaIne magadhA janapadamAM palAzapura gAmamAM kandila nAme daridra brAhmaNanI somilA nAme patnIne naMdiNa nAme putra thayo. bAlyAvasthAmAM ja tenAM mA-bApa maraNa pAmyAM; ane "A to aprazasta che" ema kahIne lokoe paNa teno tyAga karyo. bhikSAvRttithI tene keTalAka samaya gayA pachI teno mAme tene laI gayo. e mAmAne eka pachI eka janmelI traNa putrI hatI. mAmAe tene kahyuM, "naMdiSaNa! tuM nirAMte rahe, huM tane mArI putrI paraNAvIza, tuM gAnI saMbhALa rAkha." pachI eka putrI yuvAvasthAmAM AvI. "mane A bhikhArI sAthe paraNAvavAnI che" evuM jANIne te kahevA lAgI, "je AvI avasthAmAM rahelA e naMdiSeNa sAthe mAruM lagna karaze to huM AtmaghAta karIza." naMdiSeNe paNa A sAMbhaLyuM. mAmAe kahyuM, "beTA! adhIre na thA. je tane na Iche tenuM tAre paNa zuM kAma che? huM tane mArI bIjI putrI ApIza." gya samaya AvatAM bIjI kanyAe paNa tenI IcchA karI nahIM. e ja pramANe trIjI kanyAe paNa tene Icchakyo nahIM. mAmAe pAchuM naMdiSaNane kahyuM, "traNe jaNIoe tane I7yo nahIM tethI te nirAza na thaIza. huM bIje kyAMka paNa tAre uttama saMbaMdha karIza, mATe cintA na karIza." paNa nadiSeNe vicAra karyo, " je A kanyAo mane IcchatI nathI te bIjIo paNa zA mATe Icchaze ?" A pramANe manamAM ghaNe santApa karato te gAmamAMthI nIkaLyo ane ratnapuramAM Avyo. tyAM rastA pAse beTho, to pitAnI icchita yuvatI sAthe upavanamAM krIDA karatA taruNene teNe joyA. tyAM pitAnI jAtane ninda te "ahe ! huM abhAgiyAone saradAra chuM, AvA jIvananuM mAre zuM kAma che?" ema vicArI kRtanizcaya thaIne nagarathI bahu dUra nahIM evA, lokonI avara-javara vinAnA tathA vRkSa, guccha, gulma ane latAothI nibiDa evA eka upavanamAM te praveze. 19 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 146 ] tyAM eka latAgRhamAM atizayazAlI tathA prazasta dhyAnamAM rahelA susthita nAme eka aNugAra beThelA hatA. AtmaghAta karavAnI icchAvALA ane temane nahIM jotA nardiSaNa temanI najIkamAM ( phrAMseA khAvA mATe) latApAza AMdhavA mAMDyo. anuka MpAvALA sAdhue tene vAryuM ke, " nardiSaNa ! sAhasa na kara. " jene zakA thai che evA nardiSeNe AsapAsa joyuM ke, " mArA gAmamAMthI keAI mArI pAchaLa Avyu haze, je A rIte mane aTakAve che. ' paNu kAine nahIM jotAM te pharI pAche latApAza bAMdhavA mAMDyo, tA pharI vAra paNa sAdhue tene vAryo. AthI zabdanI dizAnA aNusAre sAdhu eThA hatA te bhAgamAM e gayA ane vaMdana karIne beThA. peAtAnA niyamamAM susthita evA susthita aNugAre tene kahyuM, " zrAvaka ! du:khathI kaMTALelA tuM dharma karyA sivAya ja paraleAkamAM jaIne kevI rIte sukhI thaIza ? " na MdiSeNe pUchyuM, " paraleAka che enI khAtrI zI ? dharma karavAthI sukha maLe che enuM pramANa zuM ? " eTale avadhijJAnathI jemaNe vastue prakAzita karI che evA sAdhu kahevA lAgyA, pramANa che; sAMbhaLa-- paralAkanA ane dhalanA pramANu viSe sumitrAnI kathA << vasudeva-hiM DI : : : prathama khaMDa: vArANasImAM hatazatru rAjA hatA. tene sumitrA nAme putrI hatI. te nAnI hatI tyAre eka vAra grISma RtumAM madhyAhnakALe jamIne sUi rahI hatI. pANIthI bhIMjAvelA tADanA paMkhAthI tene pavana nAkhavAmAM AvatAM ane e rIte zItala jalakaNanA tenA upara chaMTakAva thatAM te namA arihaMtANuM' ema khelatI jAgI gai. dAsIee tene pUchyuM " svAmini ! tame jene namaskAra karyo te arihatA keNu che? " sumitrAe kahyuM, "teo kANu che e te huM jANatI nathI, paNa cAkkasa teo namaskAra karavA lAyaka che." pachI teNe peAtAnI dhAtrIne khelAvI ane kahyuM, " mAtA ! tapAsa karaza ke arihatA kANu che ? " dhAtrI pUchatAM pUchatAM ariha MtanA zAsanamAM rata evI sAdhvIone maLI ane temane te kumArI pAse lAvI. pUchavAmAM AvatAM sAdhvIee kahyu, " bharata-eravata varSamAM ane videha varSamAM dharma pravartaka tIrthaMkarAnA janma thAya che. atyAre bhagavAn vimalanAthanu tIrthaM cAle che. " kumArIe kahyuM. " Aja me jAgatI vakhate arihaMtane namaskAra karyA hatA. " sAdhvIe melI, " te ariha Mtane karelA namaskAranA prabhAvathI ja A riddhi prApta karI che; AthI pUrvanI bhAvanAthI te namaskAra karyo hatA. " kumArIe ' barAbara che ' ema kahIne jinAe upadezele mArga svIkAryA ane jinapravacanamAM te kuzaLa thaI. te umara lAyaka thai eTale pitAe tene svayaMvara ApyA. pachI teNe A leAkamAM temaja paraleAkamAM sukha prApta karAvanArI nIce pramANenI gItikA pitA samakSa nivedana karI~~ kiM nAma hoja taM kammayaM, bahunivvesaNijjaM alaJjaNijaM ca / pacchAya hoi paccha (ttha) yaM, na ya nAsai naGke sarIrayammi || Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAmA-vijayA laMbhaka. [ 147 ] (evuM kayuM karma che, je ghaNA kALa sudhI Take che, je alajajanIya che, je pAchaLathI hitakArI thAya che ane zarIra nAza pAme chate je nAza pAmatuM nathI?) ane pitAnA pitAne teNe kahyuM ke, "tAta! je puruSa A gItikAne artha saMbhalAve tenI sAthe tamAre mane paraNAvavI. " pachI e gItikA prasiddha karavAmAM AvatAM vidvAno vividha prakAranI vastuo e saMbaMdhamAM saMbhaLAvavA lAgyA, paNa emAM kaI sumitrAno abhiprAya jANI zake nahIM. paNa eka puruSe saMbhaLAvyuM- kammayANa tavokammayaM bahunivvesaNIyaM alajaNIyaM ca / pacchA ya hoi paccha(ttha)yaM, Na ya NAsai naTThae sarIrayammi / ( karmomAM tapazcaryArUpI kama evuM che, je ghaNA kALa sudhI Take che, je alajajanIya che, je pAchaLathI hitakArI thAya che ane zarIra nAza pAme chate je nAza pAmatuM nathI.) rAjAe tene pUchatAM te puruSe kahyuM, "tame je bhAvArtha jANe che te ja meM tamane saMbhaLAvyo che." pachI te puruSane snAna ane bhojana karAvIne pUchyuM eTale teNe kahyuM, "ratnapuramAM puruSapaMDita che teNe A kahyuM che AvuM bolavAnI mArI te zakti kayAMthI ?eTale rAjAe "tame te dUta che" ema kahI teno satkAra karyo ane rAjakanyAe paNa tene rajA ApI. pachI sumitrAe pitAne vinaMtI karI, "tAta ! puruSapaMDite mAro abhiprAya jANyo che. have je arthathI mArI khAtrI karAvI Ape te huM tenI patnI thAuM, bIjA koInI nahIM." pachI sumitrA ghaNuM parivAra sahita ratnapura gaI, ane agAuthI taiyAra karavAmAM AvelA UtArAmAM rahI. puruSapaMDita suprabhane bolAvavAmAM AvatAM te tyAM gaye, eTale rAjakanyAe tene pUchayuM, "tapa e bahukALa sudhI Take evuM ane lAghanIya kevI rIte? pAchaLathI hitakArI kevI rIte ? zarIrane nAza thayA chatAM paNa te phaLa Ape e kevI rIte?" suprame uttara Ape, "sAMbhaLa- be ibhyaputranI kathA ahIM be Izyaputra hatA. temAM eka pitAnA mitro sAthe udyAnamAMthI nagaramAM Avato hato. bIje rathamAM besIne nagaramAMthI bahAra jato hato. teo nagaranA daravAje bhegA thayA. garvane kAraNe baMnemAMthI eka jaNa pitAnA rathane pAcho levA mAgata nahote. AthI temanI vacce bolAcAlI thaI. eke kahyuM, "tuM pitAe upArjana karelA dravyathI garvita thayelo che, je pite dhana kamAvAne samartha hoya tene ja ahaMkAra zobhe." bIje paNa emaja kahevA lAgyuM. AkarSa nimitte te bannee pratijJA karI ke, "ApaNAmAMthI je parivAra sivAya bahAra nIkaLI paDe ane bAra varasanI aMdara ghaNuM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 148] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : dhana laIne lAve tene bIje mANasa pitAnA mitro sahita dAsa thaI jaze." A pramANe vacana pAnA upara lakhIne te pAnuM zeThiyAnA hAthamAM ApavAmAM AvyuM. pachI te bemAMthI eka te tyAMthI ja nIkaLI paDaye. dezanA sImADA uparathI paDiyAomAM phaLa lAvIne te zaheramAM AvyuM. tyAM le-veca karatAM mUDI thaI, eTale eka vahANavaTIne Azraye samudramArge vepAra karavA lAgyo. ema karatAM ghaNuM dhana maLyuM, eTale teNe pitAnA mitrone samAcAra mokalyA. bIje Ibhya-putra, mitroe ghaNuM preraNuM karavA chatAM bahAra nIkaLate ja nahIM ane kahe ke, "e bicAro ghaNuM kALe jeTaluM dhana kamAze teTaluM te huM alpa samayamAM meLavI laIza" paNa bAramA varSe pelA bahAra nIkaLelA ibhyaputranA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne te dukhapUrvaka gharanI bahAra nIkaLe ane vicAra karavA lAgyuM ke, "kalezabhIru ane viSayalolupa evA meM ghaNe kALa gumAvyuM. have eka varasanI aMdara huM keTaluM kamAI zakavAno hato? mATe zarIrano tyAga karavo e ja mAre mATe zreya che. e pramANe nizcaya karIne te sAdhu pAse gayo ane tyAM dharma sAMbhaLIne teNe dIkSA lIdhI. utkRSTa tapazcaryAthI pitAnuM zarIra khapAvIne tathA anazana karIne nava mAsane sAdhuparyAya pALyA pachI kALadharma pAmI te saudharma kalpamAM deva thayo. avadhiviSayathI kAraNa jANayuM che evA teNe pitAnA dezanA sImADe sAthe vikuvane pitAnA mitrane khabara mokalyA. A viSe zaMkA karatA mitrae tenI tapAsa karavA mATe cAra-puruSane meka. cAra-puruSadvArA tenI samRddhinI khabara paDatAM e mitre tenI pAse gayA. pelAe vastra ane AbharaNathI potAnA mitrane satkAra karyo. bIje Ibhyaputra pahelAMthI ja AvIne rAjAne maLyA hatA ane bhAMDa (mAla) sahita pitAnuM dhana teNe batAvyuM hatuM, paNa devanuM dravya tenA karatAM ghaNuM vadhAre hatuM; ratnasahita te dravyathI rAjA prasanna thaye. je Ibhyaputre bAra varSa sudhI kaleza sahana karyo hato tene mitra sahita parAya che. samAraMbha pUro thatAM deva-sArthavAhe potAnA mitrone kahyuM, "huM kevI rIte dravya kamAya te jANe che?" teo belyA, "nA, ame jANatA nathI." teNe kahyuM, "tapathI." pitAnA dAsa banelA bIjA Ibhyaputrane tathA tenA mitrone pitAne divya prabhAva darzAvIne A hakIkata teNe jaNAvI ane kahyuM, "jo tame dIkSA le to tamane mukta karuM. " eTale tapanA prabhAvathI vismita thaelA teoe mitro sahita praNAma karIne kahyuM, "amane pratyakSa tapane prabhAva darzAvIne tame amArA upara ghaNI kRpA karI che. je ame pratibodha pAmIzuM te Atmahita AcarIzuM." pachI temane pratibaMdha pamADIne deva gaye. pelA badhA atyAre susthita aNugAranI pAse dIkSA leze. A kAraNathI tapasvIonuM tapa ghaNuM kALa sudhI Take evuM ane pUjanIya che, zarIrane nAza thAya te paNa tapanuM phaLa devalekamAM maLe che, bIjAonuM karma a5 kALa sudhI ja Take evuM hoya che ane zarIrane nAza thatAM teno paNa nAza thAya che." Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyAmA-vijayA laMbhaka [ 140 ] he naMdiSaNa! A pramANe supratye pelI rAjakanyAne kahyuM. rAjakanyA paNa e badhuM ahIM pitAnI najare joIne patIja karaze ke-paraleka che ane dharmanuM phaLa paNa che. " susthita aNagAra Ama kahI rahyA tyAM to pelA ibhyaputro temanI pAse AvyA ane dIkSA lIdhI. (suprabha sahita tyAM AvelI) kumArI sumitrA paNa sAdhune vaMdana karIne suprabhane vinaMtI karavA lAgI, "tame mArA upara adhikAra dharAve che, paNa mArA dharmakAryamAM vidana na kareze." suprabhe paNa "bhale" ema kahIne te vAta svIkArI. rAjaputra rAjakanyA sumitrA sAthe nagaramAM gaye. A rIte paralokanA astitvanuM ane dharmaphaLanuM pramANa jeNe pratyakSa joyuM che evA naMdiSeNe atyaMta virakta thaIne dIkSA lIdhI. jeNe sUtra ane artha jANyA che e, pAMca samiti ane traNa guptivALa, tapamAM ughata, jenI zraddhA vadhatI jAya che tathA jeno vairAgya avicalita che evo te vicAravA lAgyuM. lAbhAntarAyanA kSapazamathI te jevI rIte ane jyAre je vastu che tevI rIte ane tyAre te vastu ene maLatI. teNe abhigraha lIdho hato ke-mArI sarva zaktithI mAre sAdhuonI vaiyAvRtya karavI. A pramANe bhAratamAM te mahAtapasvI tarIke prakhyAta thayA. devAe karelI nadiSeNunI parIkSA eka vAra potAnI sabhAmAM beThelA devarAja Indra hAtha joDIne naMdiNanA guNa gAvA mAMDyA-"vaiyAvRtyamAM udyata ane daDha nizcayavALA A naMdipeNane deve paNa kSobha pamADI zake tema nathI." IndranA A vacanamAM azraddhA rAkhatA be de sAdhunuM rUpa dhAraNa karIne naMdiNa pAse AvyA. emane eka gAma bahAra mAMdagIne dekhAva karIne beThe, ane bIjo naMdiNanI vasatimAM Avyo teNe naMdiSaNane tIkhAM, AkarAM ane niSphara vacanothI tiraskAra karyo ane kahyuM, "bahAra mAMdA sAdhu paDI rahyA che, ane ahIM tuM vayAvRtyano abhigraha laIne sUI rahyo che." eTale naMdiNa ekadama Ubhe thayo ane be, "je kArya hoya te kahe.sAdhunA rUpamAM rahelA deve kahyuM, "atisArathI pIDAtA ane atyaMta tarasyA thayelA sAdhu gAmanI bahAra paDyA che, mATe je ye lAge te kara." eTale pAraNAM karyA sivAya ja naMdiSeNa pANI levA mATe nIkaLyo. paNa anukaMpAthI sparzAvelA hRdayavALA deve aneSaNa karI-pANI maLavA dIdhuM nahIM. paNa tenA upara vijaya meLavIne, pAchuM laIne naMdiSeNa mAMdA sAdhunI pAse gayo. sAdhue tenI sAthe laDavA mAMDayuM, "huM AvI avasthAmAM tArI AzA rAkhIne AvyA hatA, paNa khAvAne lAlacu tuM mArI sAme paNa jete nathI. he madabhAgya ! "huM vaiyAvRtya karanAra chuM" 1. A uparathI suprabha ranapurane rAjakumAra hoya ema jaNAya che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 150 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : eTalA mAtra zabdothI ja tuM santoSa pAme che." paraMtu prasanna cittavALA naMdiSeNe vinaMtI karI, "mAro aparAdha kSamA kare; mane rajA Ape, eTale ApanI sevA karuM." maLathI malina e sAdhune naMdiSeNe gheIne sApha karyA ane kahyuM, "Apane mArA upAzraye laI jAuM chuM; Apa nIrogI thaI jAo tevI rIte ApanI sevA karIza." pachI teNe e sAdhune UpADyA eTale te pagale pagale bUma pADavA lAgyA, "are, tuM mane dukhAve che, mane halAve che, te visAmo khAya che !" A pramANe dabAvA naMdiSaNa yatanApUrvaka cAlato hato. pachI deve tenA upara atyaMta durgadhavALe jhADo karyo. ane bolyA, "are dukha ! mAre jhADAne vega te aTakAvyA; mane tuM mArI nAkhavAnuM che !" paNa prasanna mukhavALo naMdiSeNa "mAMdAne kayI rIte sukha thAya?" ene ja manathI vicAra karate hato ane kaDavAM vacana athavA tevI durgadhane nahIM gaNakAratAM teNe kahyuM, "kahe, tamane kevI rIte nIce mUkuM ? athavA zuM karuM ? kahe to ghauM." A sAMbhaLIne karuNAvALA thayelA deve potAne azubha pudgalene saMcaya kSaNavAramAM adazya karyo ane nAsikA tathA manane sukha ApanArI puSpavRSTi karI. sAdhunAM rUpa tyajIne devo divya rUpavALA banyA ane traNa pradakSiNA karI, naMdiSaNane page paDI vAraMvAra khamAvavA lAgyA ane kahevA lAgyA, "bhagavad ! devarAja Indra tamAruM guNakIrtana karatA hatA, temAM azraddhA rAkhatA ame tamArI parIkSA karavA mATe ahIM AvyA hatA. kharekhara, Indra sAcuM ja kahyuM hatuM. A5 vara mAgo, ame zuM ApIe?" naMdiSeNe kahyuM, "jinezvaroe upadezela mekSane je parama durlabha mArga te mane maLe che. mAre bIjI koI vastunI jarUra nathI." A pachI vaMdana karIne deve gayA. A bAju, naMdiSaNa sAdhuonI vaiyAvRtya karate lAbhAntarAyanA kSapazamathI, je sAdhu je Irache che te meLavIne tene Apato hato. A pramANe saMyama, tapa ane bhAvanApUrvaka sAdhupaNuM pALatAM tenAM paMcAvana hajAra varSa vItI gayAM. subhaga, suvara, zubha, Adeya ane yaze nAmakarma jeNe upArjana karyuM che e te anazanakALe vicAra karavA lAge, "mArA durbhAgyanA doSathI traNa kanyAomAMthI eke paNa mane I nahIM." A pramANe smaraNa karIne teNe niyANuM karyuM ke, "je A tapa, niyama ane brahmacaryanuM phaLa hoya to AvatA manuSyabhavamAM huM sundara ane strIone vahAla thAuM." Ama bolIne te kAladharma pAme ane mahAzukra ka95mAM Indrane sAmAnika deva thaye. tyAMthI AvIne te tAre dazame putra vasudeva thaye. A pramANe saMsAragati sAMbhaLIne rAjA aMdhakavRSNuie potAnA moTA putrane rAjya ApIne dIkSA lIdhI. vizuddha cAritryavALA, jeno vairAgya avicalita rahela che tathA jeNe ghAtikarmo (jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya karmo) khapAvelAM che, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyAmA--vijayA laMbhaka, [ 151 ] jene kevalajJAna thayuM che tathA jeNe mAhya ane AMtara karmanA nAza karyo che evA te rAjA nirvANa pAmyA. siharacanA parAjaya ane kaMsane mathurA nagaranI prApti pachI huM ATha varSanA thayeA tyAre mane kalAcA pAse lai javAmAM AvyeA. viziSTa medhA ane buddhinA guNuvaDe meM temane prasanna karyA. eka vAra eka rasANiyAe ( tela vagere pravAhI vastuonA dhaMdhA karanAra viNake ) mArI pAse eka bALaka lAvIne kahyuM, HH kumAra ! A kaMsa tamArI sevA bhale kare. " meM hA pADI, ane te kaMsa paNa mArI sAthe kalAone abhyAsa karavA lAgyA. ,, eka vAra jarAsa'dhe mArA meATAbhAi pAse dbhuta meAkalIne kahevarAvyu` ke, " siMhapuranA adhipati siMhathane jo tame keda pakaDA tA mArI jIvayazA putrI tathA mADhu nagara tamane Apu. A khabara sAMbhaLIne kaMsa sahita meM rAjAne vinaMtI karI ke, " deva ! mane rajA Ape; siMhaeNrathane khAMdhIne huM tamArI pAse lAvu. " rAjAe kahyuM, " kumAra ! teM hajI yuddha joyuM nathI, mATe tuM na jaiza. " paNa meM te nizcaya kareleA hatA, eTale ghaNA parivAra sahita rAjAe mane mAkalyA. siMhaeNrathe paNa amAruM Agamana sAMbhaLIne peAtAnu lazkara ekatra karyuM. yuddha zarU thayu, eTale rAjAe jemane sUcanA ApI hatI evA meTerAe mane vAravA lAgyA. siMha jema hAthIonA yUthamAM praveze tema amArA sainyamAM pravezatA siMhuratha tene kSeAbha pamADavA lAgyA. A pramANe amArI senAne pIDAtI joine kasa-sArathivaDe kAtA mAreA ratha meM siMhurathanI sAme calAvyeA. pachI te mArI sAthe yuddha karavA lAgyA. e cAlAka yASThA upara meM mArA hastakaiAzalyathI sarasAI meLavI. sArathi sahita tenA gheADAone meM vIMdhI nAkhyA. kaMse peAtAnA parighanA prahArathI tenA rathanI dhUMsarI bhAMgI nAkhI, ane tene upADIne mArA rathamAM ANyA. AthI tenu sainya nAsavA mAMDayu. vijaya pAmele huM siMhaeNrathane laIne anukrame peAtAnA nagaramAM AvyA. santuSTa thayelA rAjAe mArA satkAra karyA, ane pachI ekAntamAM mane kahyu, kumAra ! sAMbhaLa. kA ukI naimittikane jIvayazA kumArInAM lakSaNlRAnA nizcaya viSe meM pUchyuM hatuM. teNe mane kahyuM che ke,--e kumArI banne kuLanA nAza karAvanArI che, mATe tene lezeA nahIM. " meM kahyuM, " deva ! kaMse si'harathane pakaDIne mArI pAse ANyA che; tenA parAkramane kema dabAvI devAya ? " pachI rAjAe kahyu, " jo ema hAya tA paNa rAjaputrI vaNikaputrane zI rIte apAya ?" paNa 'AnuM parAkrama tA kSatriya jevuM dekhAya che mATe AmAM kaMika rahasya haze ' ema vicArI rasANiyAne melAvI ame pUchyuM, " A bALakanI utpatti kahe. " rasANiyAe praNAma karIne kahyuM, " A bALaka kAMsAnI peTImAM mUkAyelA hatA, te peTIne yamunAmAM taratI meM joi hatI. A ugrasenanA nAmathI aMkita thayelI mudrA che. 66 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15ra ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : A bAbatamAM Apa yaMgya karo." pachI kulavRddho vicAra karIne kaMsane rAjamahelamAM laI gayA. jarAsaMdhane meM kaMsanuM parAkrama kahyuM. "A to ugrasena rAjAne kumAra che " ema pramANapUrvaka kahevAmAM AvatAM teNe jIvayazA kumArI kaMsane ApI. "mArA pitAe mAro janmatAM ja tyAga karyo hata" ema sAMbhaLIne roSathI kaMse (jarAsaMdha pAse) varadAnamAM mathurA nagarI mAgI. dveSane kAraNe pitAnA pitAne kedamAM nAkhI te rAjya karavA lAgyA. vasudevane gRhatyAga vismayathI vikAsa pAmelAM nayanavALA nAgarike vaDe prazaMsA karato ane rUpathI hita thayelI yuvatinA daSTi-samUhavaDe anusarIne huM paNa yuvAvasthAmAM AvatAM navA navA ghoDA, vaja ane vastro sAthe udyAnamAM jato hato ane udyAnanI zobhA anubhavIne pAcho Avato hato. eka vAra mArA moTAbhAIe mane bolAvIne kahyuM, "kumAra ! Akho divasa tuM bahAra bhame che, tethI tArI mukhakAnti melI dekhAya che, hamaNAM ja te zIkhelI kalAo bhUlAI na jAya, mATe tuM ghera rahe." meM paNa "have ema karIza" evuM kahIne e vAta svIkArI. kaI eka vAra rAjAnI dhAtrInI bahena kujA, jene sugaMdhI vastuone lagatA kAma upara niyukta karelI hatI tene ekavAra sugaMdhI vastuo pIsatI joIne meM pUchyuM, A kone mATe vilepana taiyAra thAya che?" teNe uttara Apyo, "rAjA mATe." meM pUchyuM, "mAre mATe vilepana kema taiyAra thatuM nathI ?" teNe kahyuM, "tame aparAdha karyo hovAthI rAjA tamAre mATe viziSTa vastra, AbharaNa ke vilepana ApatA nathI." pachI teNe vAravA chatAM meM vilepana tenI pAsethI parANe lIdhuM. eTale krodha pAmelI te bolI, " AvAM AcaraNane lIdhe ja tamane (gharamAM) rokavAmAM AvyA che, chatAM avinaya karyA sivAya rahetA nathI. " meM tene pUchyuM, "kahe, kyA aparAdhathI mane rokavAmAM Ave che? "mane rAjAne Dara lAge che" ema kahIne te kaMi belI nahIM. meM tene vIMTI ApIne vinaMtI karI tathA samajAvI, eTale te kahevA lAgI, " rAjAne vaNikoe ekAntamAM vinaMtI karI hatI ke- deva ! sAMbhaLe. kumAra zaradaRtunA caMdranI jema lekenAM nayanane sukha ApanAra tathA nirmaLa cAritryavALA hovA chatAM teo je je dizAmAM jAya che tyAM tyAM taruNa strIo temanI ja sAthe temanuM anukaraNa karatI bhamyA kare che. keTalIye yuvatio "pAchA vaLatA vasudevane ahIMthI joIzuM" ema vicArIne pistakamanI banAvelI yakSiNIonI jema bArIo, gekha ane jALIomAM UbhI UbhI divasa vItAve che. svapnamAM paNa A vasudeva, A paNa vasudeva " ema bole che. je taruNIo patra, zAka ane phaLa kharIdavA jAya che te paNa "vasudevane . bhAva che?" ema pUche che. bALaka raDatAM hovA chatAM kumAra upara ja jemanI draSTie Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAmA-vijayA laMbhaka [ 153 ] ciMTI rahelI che evI te strIo UlaTI te bALakone pakaDIne "vAchaDuM chUTI gayuM che" ema kahIne doraDAthI bAMdhe che. A pramANe, he deva! leko gharanAM kAmakAja mUkIne unmatta tathA deva ane atithinI pUjAmAM maMda AdaravALA thayA che, mATe eTalI kRpA karo, ke kumAra vAraMvAra udyAnamAM na jAya." rAjAe kahyuM, "tame cintAmukta thaIne jAo, huM tene aTakAvIza." pachI parijanene paNa rAjAe kahyuM che ke, "keIe kumArane A vAta kahevI nahIM." mATe uddhatAI choDI de, jethI rAjAnA ThapakAne pAtra na thAo." meM kahyuM, "ema karIza." pachI vicAra karyo, " bhUlathI bahAra nIkaLyo hota to paNa mane pakaDI levAmAM Avata. athavA A paNa baMdhana ja che, mATe have ahIM rahevuM mAre mATe sAruM nathI." Ama vicAra karIne svara ane vaNe badalI nAkhanArI goLIo khAIne saMdhyA kALe valabha nAme sevakanI sAthe nagara bahAra nIkaLe. smazAnanI pAse keI anAtha mANasanuM muDaduM paDeluM joIne meM valabhane kahyuM, "lAkaDAM bhegAM kara, huM zarIrano tyAga karIza." teNe lAkaDAM bhegAM karyA ane cItA racI. pachI meM valabhane kahyuM, " jaladI jA, mArA zayanamAMthI ratnakaraMDaka lAva, eTale dAna ApIne pachI agnipraveza karuM." teNe kahyuM, "deva! je tamAro A ja nizcaya che to tamArI sAthe huM paNa anipraveza karIza." meM kahyuM, " tArI IcachA hoya tema karaje, paNa A chAnI vAta kaIne kahIza nahIM, jaladI pAcho Ava." "jevI ApanI AjJA." ema kahIne valabha gaye. eTale meM pelA anAtha mRtakane cItA upara mUkI cItA saLagAvI. smazAnamAM mUkAyela aLato laIne moTAbhAI ane devIne kSamApanAlekha (mANIno patra) lakhyA ke, "zuddha svabhAvano hovA chatAM vasudevane nAgarikoe kalAka ApyuM hovAthI A patra lakhIne te agnimAM praveze che." pachI e patra masANanA staMbha upara bAMdhIne huM jaladIthI tyAMthI cAlyA gaye, ane ADe raste dUra sudhI jaIne pachI dhorI mArga upara caDhyo. mArgamAM eka taruNI rathamAM besIne sAsarethI piyara jatI hatI. te mane joIne pitAnI sAthenI vRddhAne kahevA lAgI, "A atyaMta sukumAra brAhmaNaputra thAkI gayA che, mATe ApaNe rathamAM bhale bese. ApaNA ghera Aja vizrAma laIne pachI te sukhapUrvaka jaze." vRddhAe mane kahyuM, "bhAI ! ratha upara bese; tame thAkI gayA cho." "rathamAM besIne huM gupta rIte pravAsa karI zakIza" ema vicArIne huM paNa rathamAM beTho. sUryAstanI veLAe ame (te taruNanA pIyaramAM) sugrAma nAme gAmamAM pahoMcyA. tyAM snAna tathA bhojana karIne huM beTho. te gharathI thoDe dUra yakSanuM mandira hatuM, tyAM lake ekatra thayelA hatA. nagaramAMthI mANaso AvyA hatA teo e lokone kahetA hatA, " Aje nagaramAM 20 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 154 ] vasudeva-ddhi'DI: : prathama khaMDa : je banyuM che te sAMbhaLeA-vasudeva kumAre agnipraveza karyA che. temanA RRbha nAme vhAlA sevaka che. te cItA maLatI joine AkraMda karavA lAgyA. AthI leAkeAe tene pUchatAM te kahevA lAgyA ke * leAkanA apavAdathI DarelA vasudeva kumAre agnipraveza karyA che. ' tenu A vacana sAMbhaLIne badhA leAkeA paNa AkraMda karavA lAgyA. temanA rudananA zabda sAMbhaLIne nave bhAio-rAjAe bahAra nIkaLyA. kumAre peAtAnA hAthe lakhele! kSamApana patra temaNe joyA. te vAMcIne raDatA teoe ghI ane madhathI cItAnuM si Mcana karyuM ane caMdana, agara ane devadAranAM lAkaDAMthI tene DhAMkI dai, pharI pAchI saLagAvIne tathA vasudevanu uttara kArya karIne teo peAtAne ghera pAchA pharyAM. " A sAMbhaLIne meM vicAryuM, " prasaMga gupta rahyo che. huM maraNu pAmyA chuM e viSayamAM mArA viDaaAne zaMkA rahI nathI. AthI teo mane zeAdhavAne prayatna nahIM kare. AthI mArI icchAnusAra huM nirvighne vicarI zakIza. " ?? pachI e gAmamAM rAta vItAvIne huM savAre pazcima dizA tarapha nIkaLyA ane anu krame cAlatAM vijayakheTa nagaramAM paheAMce. nagarathI gheADe dUra eka vRkSanI nIce e puruSA hatA. temaNe mane kahyuM, " bhAi ! ahIM ArAma leA. " huM tyAM beThA. teoe mane pUchyuM, " tame kANu che| ane kyAMthI AvA che ? " meM uttara ApyA. "huM gAtama nAme brAhmaNa chuM, ane kuzAgrapurathI vidyA bhaNIne nIkaLyA chuM. tame mane zA sAruM prazna karyA ?" teoe kahyu, " sAMbhaLe!-- zyAmA-vijayA sAthe vasudevanAM lagna ahIMnA rAjAne tyAmA ane vijayA nAme eka putrIe che. teo banne rUpavatI tathA saMgIta ane nRtyamAM kuzaLa che. rAjAe temane svayaMvara ApelA che. te kanyAoe pratijJA karelI che ke, " je vidyAnI khAkhatamAM amArAthI uttama hAya te amArA prati thAya. " rAjAe cAre dizAmAM mANase mAkalIne AjJA karI che ke, " je yuvAna, rUpALA ane vidvAna brAhmaNa athavA kSatriya hAya tene tamAre ahIM lAvavA. " AthI rAjAnI AjJAnusAra ame ahIM beThA chIe. tame jo saMgIta ane nRtyamAM nipuNatA meLavelI haze te amArA zrama saphaLa thaze. " meM kahyu, " kharekhara zAstra mAtra huM jANuM chuM. " pachI santuSTa thayelA te mane nagaramAM lai gayA ane rAjA sAthe mArI mulAkAta karAvI. prasanna hRdayavALA rAjAe paNa mArA satkAra karyo. pachI parIkSAnA divasa AvI pahAMcatAM mRdu, sUma, kALA ane snigdha vALavALI, praphulla kamaLa jevA ramaNIya mukhavALI, vistIrNa nayanayugalavALI, bahu UMcI nahIM evI tathA sarakhI nAsikAvALI, pravAla-hala tathA dADamanA phUla jevA hoThavALI, kAmaLa, nAnA ane namelA bAhuvALI, sukumAra ane ratAza paDatI hatheLIovALI, aMtara vagaranA-paraspara maLelA, puSTa ane Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyAmalI laMka [ 155] ~ ~ ~ ~~~ pILAza paDatA stanavALI, kALA sUtara sarakhI romarAjivALI ane hAthamAM pakaDI zakAya evA madhyabhAgavALI, vistIrNa nitaMbavALI, hAthInAM baccAMnI sUMDhanA jevA AkAyukta kamaLa uruvALI, gAyanA pUMchaDA jevI (anukrame pAtaLI thatI) tathA guDha-DhaMkAyelI zirAo ane AchAM remayukta jaMghAvALI, sUryavaDe AliMgita kamaLa jevAM komaLa caraNa-kamalavALI, kalahaMsa jevI lalita gativALI ane phaLanA rasavaDe puSTa thayelI kekilA jevI madhuravANIvALI zyAmA ane vijayA kanyAone meM joI. teo saMgIta ane nayanA zAstramAM nipuNa hovA chatAM meM saMgIta ane nRtyamAM temanA upara sarasAI meLavI. pachI rAjAe zubha divase mane temanuM vidhipUrvaka pANigrahaNa karAvyuM ane ardha rAjya ApyuM. vanagaja jema hAthaNIo sAthe vihAra kare tema huM e kanyAo sAthe svaccheda vihAra karavA lAge. mane yuddha-vidyAne paNa paricaya rAkhate joIne teo mane pUchavA lAgI, "Aryaputra! je tame brAhmaNa che te pachI zA mATe yuddha-vidyA zIkhyA cho?" meM kahyuM, "koI paNa zAstra buddhimAnane mATe niSiddha nathI." temanI sAthe gADha prema thayA pachI, "have A vastu chupAvavA jevI nathI " ema vicArIne, huM kapaTapUrvaka kevI rIte cAlI nIkaLyo hate tene vRttAnta meM temane kaho. ethI prasanna thaIne vasanta mAsanI AmravelIonI jema teo vizeSa zobhavA lAgI. samaya jatAM vijayA garbhavatI thaI. jenA dehado pUrA karavAmAM AvyA che evI teNe pUrA divase putrane janma Ape. jAtakarma karyA pachI e putranuM akrara nAma pADavAmAM AvyuM. A pramANe tyAM vasatAM eka varSa vItI gayuM. eka vAra huM udyAnamAM jato hato tyAre tyAMthI nIkaLatA eka pravAsI puruSe mane joIne potAnI sAthenA puruSane kahyuM, "aho! Azcarya che! ATaluM badhuM sAmya paNa hoya che!" pelAe pUchyuM, "zenuM sAma?" eTale teNe kahyuM, "vasudeva kumAranuM." A sAMbhaLIne mane vicAra che ke, "ahIM rahevuM have mAre mATe sAruM nathI, mATe huM cAlyo jAuM." ( 2 ). yAmalI laMbhaka, huM mArI bane patnIone vizvAsa ApIne ekalo nIkaLe ane sIdhe mArga choDIne uttara dizAmAM dUra sudhI cAlyo. tyAM himavaMta parvatane joIne pachI pUrva dezamAM javAnI IcchAvALe huM kuMjarAvarta aTavImAM pravezyo. lAMbo mArga kApIne thAkele ane tarasyA thayela huM kAdava vagaranA, kamaLa vaDe chavAyelA pANIvALA ane jaLacara pakSIenA kUjana vaDe manohara evA eka sarovara pAse pahoMcyA. meM vicAra karyo ke, thAkele e huM je tarasane kAraNe pANuM pIza te vAyu ekadama upaDIne mArA zarIramAM doSa pedA karaze, mATe thoDI vAra huM thAka khAuM, snAna karIne pachI pANI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 156 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDaH pIza." eTalAmAM kAlameghanA samUha jevuM hAthIonuM yUtha pANI pIvA mATe e sarovaramAM AvyuM, ane anukrame pANI pIne pAchuM bahAra nIkaLyuM. huM paNa snAna karavA lAgyA. saheja jharatA dekhAtA madajaLane lIdhe surabhi gaMDasthalavALe yUthapati hAthaNInI pAchaLa cAlate sarovaramAM Utaryo. uttama ane bhadra lakSaNavALA te hAthIne meM dhyAnapUrvaka je. gaMdhane anusarato e gaMdhahastI mArI pAchaLa doDavA lAgyo. meM vicAryuM ke, "pANInI aMdara hAthI sAthe yuddha nahIM karI zakAya; A uttama hAthI najadIka Avaze pachI vaza thaze." pachI huM pANImAMthI bahAra nIkaLe. te hAthI paNa mArI pAchaLa paDyo. meM tenI suMDhanA sapATAmAMthI bacIne tenA gAtra upara prahAra karyo, caturAIthI tenA ghA huM cukAvavA lAgyo. sukumAratAne lIdhe tathA bhAre zarIrane lIdhe te mane pakaDI zakaze nahIM. meM te hAthIne bakarAnI jema Amatema bhamAvyo. tene thAkele jANIne mAruM uttarIya tenI sAme meM pheMkayuM, eTale tenA upara te besI gayo. huM paNa, bhayabhIta banyA vagara, e mahAgajanA daMtuzaLa upara paga mUkIne tvarAthI tenI pITha upara caDhI gaye. tenA upara meM Asana jamAvyuM eTale te hAthI uttama ziSyanI jema mAre vaza thayA. tenI pAse grahaNa karAvIne meM uttarIya lIdhuM ane tene huM IcchA anusAra calAvavA lAgyA. eTalAmAM AkAzamAM rahelA be puruSoe eka sAthe mArA hAtha pakaDIne mane upADyo ane gaganamAge mane kayAMka laI javA mAMDyA. meM vicAra karyo ke, "A leke mArAthI uttama haze ke nyUna? huM temanI sAme jouM chuM eTale teo najara pheravI le che, mATe teo mArAthI nyUna haze." ema meM nakkI karyuM. teo mArI sAthe premathI vartatA hatA, tethI teo mArA pratye mAyAvALA che evuM meM anumAna karyuM. meM vicAryuM ke, "je teo kaMI azubha karaze te turata temano nAza karIza, mATe nakAmuM cApala karavAnI jarUra nathI." teo mane eka parvata upara laI gayA ane tyAM udyAnamAM besADyo. potAnAM nAma kahIne temaNe mane praNAma karyA ke, "ame pavanavega ane acimAlI chIe." pachI teo jaladIthI tyAMthI cAlyA gayA. zyAmalI sAthe lagna thoDIka vAra pachI sapheda ane sUkSama rezamI vastra jeNe pahereluM che tathA evA ja vastranuM uttarIya nAkheluM che evI eka AdheDa vayanI strI mArI pAse AvI praNAma karI pitAnuM nAma batAvIne kahevA lAgI, " rAjA azaniveganI putrI vidyAdharakanyA zyAmalInI bahAranI pratihArI huM mastakakilA nAme chuM. he deva ! sAMbhaLo. rAjAnI AjJAthI tenA pavanavega ane acimAlI nAmanA saciva tamane ahIM lAvyA che. e rAjAnI zyAmalI nAme kanyA vaizAkha mAsanA saMdhyAkALanA zyAma kamala jevI zyAma, lakSaNapAThake e jenI prazaMsA karelI che evA sama ane svAbhAvika rIte rAtAM paganAM taLiyAMvALI, Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyAmalI labhaka [ 157 ] taLiyAMnI AgaLa anukrame AvelI gALa AMgaLIe ane rAtA nakhathI yukta caraNuyugalavALI, mAMsala, geALa ane sukumAra tathA ekadama DhekhI zakAya nahIM evAM gUDha rAmayukta ja ghAevALI, puSTa ane sarakhAM tathA kadalI-staMbha jevAM uvALI, mAMsala ane bharAvadAra nita methI yukta vizALa zreANibhAgavALI, dakSiNAvarta nAbhivALI, talavAranA agrabhAga jevI sUkSma ane kRSNavarNanI rAmarAja vaDe suzobhita, ane pajAmAM samAI zake tevA madhyabhAgavALI, puSTa, unnata, hAra vaDe suzAbhita, hRdayahArI tathA paraspara maLelA evA stanAvALI, snAyuemAM gUDha rahelA sAMdhAvALI tathA saundaryazALI ane saMgata khAhulatAvALI, cAmara, matsya ane chatra vaDe aMkita hastarekhAovALI, ratnamALA vaDe alaMkRta kaMbu kaThavALI, vAdaLAMnA paTalamAMthI bahAra nIkaLelA pUrNacaMdra samAna sAmya vadanacaMdravALI, jemanA khUNA rAtA che tathA madhyabhAga dhavala ane kRSNa varNanA che evAM nayaneAvALI, biMbanAM phaLa jevA ramaNIya ane rUpALA hAThavALI, kuMDala jevAM AbhUSaNane cAgya ane sarakhA zravaNavALI, UMcI ane prazasta nAsikAvALI, zravaNu ane manane sundara lAge evI madhura vANIvALI tathA pirajanAnAM nayanArUpa bhramarA vaDe jeneA lAvaNyarasa pIvAya che evI ( atyaMta sAnta zAlI ) che. rAjA tamane e kanyA ApavA icche che, mATe cintA turI na thaze." CC e sthaLanI najIkamAM eka vAva AvelI hatI. temAM AkAzamArge khArakA UtaratI hatI. meM vicAryuM, A khArakA AkAzamArge Ave che, te zu' te nAgakanyA ke vidyAdharI haze ?" mattakeAkilA mAruM maneAgata jANIne kahevA lAgI, "deva! A khArakA vidyAdharI nathI. kAraNa sAMbhaLe-jharaNAmAMthI AvatA mIThA ane pathya pANIvALI A vAvamAM catuSpada prANIe jAya nahIM, eTalA mATe tenAM pagathiyAM sphaTikanAM banAvavAmAM AvyAM che. jo pANI pIvAnI tamArI icchA hAya teA tamane aMdara utAruM, " meM hA kahI. pachI tenI sAthe huM... pagathiyAM UtarIne vAvamAM gayA. tarasyA thayelA meM prayanA vacanAmRta jevu madhura ane gurunA vacana jevuM pathya te pANI pIdhuM. pachI huM bahAra nIkaLyeA. rAjAnI AjJAthI pirajanA snAnanI sAmagrI, vastra ane AbharaNA laine AvyAM. kalahasI nAme Abhya tara-pratihArIe tathA tenAM pirajanAe mane nagaranA dvAra AgaLa snAna karAvyu ane leAkeA vaDe prazaMsA karAtA huM... alaMkAra paherIne nagaramAM pravezyA. rAjA azinavegane meM joyA ane tene praNAma karyAM. 'susvAgata' ema khelatA teNe sAme AvIne mane peAtAnA ardhA Asana upara besADyA. mattakeAkilAe varNavI hatI tevI rAjakanyA zyAmalIne C 1 mULamAM paNa dvArA zabda ja che. tenA artha aspaSTa rahe che. vaLI AgaLa mattAkalA kahe che ke, A khArakA vidyAdharI nathI. A vAvamAM catuSpada prANIe jAya nahIM eTalA mATe tenAM pagathiyAM sphaTikanAM banAvavAmAM AvelAM che. ' e saMdarbha paNa kadAca uparyukta aspaSTatAne kAraNe ja arthAMnI dRSTie sadigdha rahe che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 158 ] vasudeva-hi'DI: : prathama khaMDa : me zubha muhUrtamAM joi. santuSTa rAjAe vidhipUrvaka mArI sAthe tenuM pANigrahaNa karAvyuM. pachI huM garbhagRhamAM pravezyA. lagna thai rahyA pachI zyAmalI mane ekAMtamAM kahevA lAgI, " Aryaputra! huM vinaMtI karuM chuM, mane varadAna ApeA. " meM kahyuM, "priye! vinaMtI tA mAre tane karavI joie. tu vinatI kare che te mArA upara kRpA thai. " te khAlI, " sadA tamArA aviyAga icchu chuM. " meM kahyuM, " A vara te mArA che, tArA nathI, " teNe kahyu, " A vara mAgavAnuM kAraNa sAMbhaLeA-- aMgAraka ane azaniveganA paricaya ahIM vaitADhya parvatanI dakSiNa zreNimAM kinnaragIta nAme nagara che. tyAM arci(zikhA)yukta agni jevA tejasvI rAjA arcimAlI nAme hateA. tenI devI prabhAvatI nAme hatI. tenA be putrA che-jvalanavega ane abhinavega. jvalanaveganI vimalAbhA nAme mahAdevI che ane tenA aMgAraka kumAra che. aneiveganI devI suprabhA che, tenI huM putrI chu. eka vAra rAjA arcimAlI peAtAnI devI sAthe vaitADhya parvatanI taLeTImAM vihAra karIne pAche peAtAnA nagaranA udyAnamAM AvyA. tyAM eka sthaLe sukhapUrvaka esIne teo paraspara vAtA karatAM hatAM. tenAthI thADeka dUra eka haraNa UbheleA hatA. rAjAe e mRga upara bANu phUMkayuM, paNa te pAchu vaLyuM ane mRga hAlyA paNa nahIM. tethI krodhathI rAjA bIjI khANu sAMdhatA hatA, tyAM aSTa rahelI devatAe tene bedha karyo, " bhagavAna naMda- sunaMda nAme cAraNazramaNeA ahIM latAgRhamAM prazasta dhyAnamAM rahelA che. temanI najIkamAM ja te mRga upara bANu tAkayu. tapariddhimAna aNugArA sekaDo prANIonu rakSaNa kare che. teo jyAM rahelA hAya tyAM kAi prANivadha kare ane tenA upara jo teo kApe te pachI devA paNa tenu rakSaNa karI zakatA nathI. mATe jA, cAraNNAnI kSamA mAga, jethI tArA nAza na thAya. " devatAe Ama kahyuM, eTale DarelA rAjA cAraNu zramaNeAnI pAse gayA. tyAM vaMdana karIne teNe kahyuM, " bhagavatA! mane kSamA kare, ApanA caraNanI pAse ja UbhelA mRganA vadha karavAnuM meM dhAryuM hatu. ' eTale naMda nAmanA sAdhue kahyuM " rAjA ! krIDA karatA leAkeA kaMika aMne mATe athavA kevaLa nirarthaka prANivadha karIne nIcI gatimAM jAya che ane paravaza thaine tyAM ghaNA kALa sudhI hajArA du:khA pAme che mATe tuM prANivadhanA tyAga kara, vairabuddhinA tyAga kara. aparAdhI jIvaneA je vadha kare te paNa pApanA saMcayarUpa tenA phaLamAMthI seMkaDA bhave paNa bahAra nIkaLI zakatA nathI, teA pachI je niraparAdhI prANIonA vadha kare tenu teA kahevuM ja zuM ? AvA prakAranA upadezathI jene vairAgya thayA che evA te rAjAe pAtAnA mATA putra jvalanavegane prajJasividyA tathA rAjya ApIne dIkSA lIdhI "" Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyAmalI laMbhaka [ 159 ] tathA vairAgyavAna evA te vicaravA lAgyA. ghaNA kALa pachI te noMdhru-sunada cAraNazramaNA pAchA vihAra karatA kinnaragIta nagaramAM AvyA. jvalanavega vaMdana karavAne mATe nIkaLyeA. samRddhinI anityatA darzAvatA cAraNazramaNeAe tene upadeza ApyA, eTale kAmabhegA pratye jene niveda thayA che evA te peAtAnA nAnA bhAIne melAvIne kahevA lAgyA ke, "huM vairAgyanA mArge gayelA hAine dIkSA levA icchuM chuM; mATe tuM prasividyA temaja rAjyane svIkAra. eTale anivege kahyuM, " tamArA kumAra ( aMgAraka ) khALaka che, mATe tame kaheA che te grahaNa karavAnuM mAre mATe ceAgya nathI. kumAra pote tenI je icchA hoya te bhale svIkAre." pachI kumArane elAgye ane pUchyuM, eTale teNe kahyuM. " mane mArI mAtA kahe te lauM." mAtAe kahyuM, " tu prajJaSividyA le; je vidyAmAM adhika hAya che te ja ( vyavahAramAM ) rAjyanA svAmI gaNAya. ,, Ama teNe potAnI mAtAnA upadezathI prajJapti lIdhI, eTale azanivega rAjA thayA. have, vimalAbhA pahelAMnI jema, prajA pAsethI kara letI hatI, AthI prajAjanA rAjA pAse AvyA ane kahevA lAgyA, " deva ! ame have suprabhAdevIne (rANI tarIkenu) jeTaluM karIe chIe; ane vimalAbhA paNa amArI pAsethI kara mAge che. banne amAre tA svajanA che, mATe amAre zu karavuM te kaheA. " pachI rAjA anivege vimalAbhAne melAvIne kahyuM, " prajAne herAna na karaze. " eTale te khAlI, "hu putranI mAtA chuM, mATe mane bheTaNAM karavAmAM Ave e ceAgya che " vAravA chatAM paNa vimalAbhA prajAne pIDatI hatI ane peAtAnA putrane caDhAvatI hatI. tenA putra paNa balAtkAre peAtAne icchA thAya te vastunA bhAgavaTo karatA hatA. e pramANe virodha vadhatAM mArA pitA aneivegane peAtAnI vidyAthI parAjaya karIne te ( saMgrAmamAMthI) pAche! AvyA. peAtAnA abhiSeka thayA pachI te mane melAvIne kahevA lAgyA, " zyAmalI! tuM cintA karyA vagara rahe, tArA bhAinI samRddhi bhAgava, tane kAi prakAranA vAMdhA nahIM Ave. " meM kahyuM, " deva ! svajanAnAM hRdayA huMmezAM azubhanI za`kA kare che. saMgrAmamAMthI pAchA vaLelA tamane te meM akSata zarIravALA joyA. paNa tamArI rajAthI mArA pitAne paNa huM maLI lauM. " aMgArake kahyuM, "jA, jo icchA thAya teA ahIM Avaje. " pachI parijana sahita huM aSTApada parvatanI pAse '' paDAva nAkhIne rahelA mArA pitAne maLI. 66 keTalAka divasa pachI jinandiramAM aMgIrasa nAme cAraNa zramaNane vaMdana karIne mArA pitAe pUchyuM, bhagavan ! mane pharIvAra rAjyalakSmI maLaze ke nahIM? huM saMyama pALavAne ceAgya thaiza ? " Ave! prazna rAjAe pUchatAM cAraNe kahyu, " arcimAlI rAjiSa mArA dharma bhAi hatA, mATe kahuM chuM. hajI tArA pratrayAkALa AnyA nathI, tane pharIvAra rAjya maLaze. " rAjAe pUchyuM. " bhagavan ! mane kevI rIte rAjyaprApti thaze ? " sAdhue mane batAvIne kahyuM, " A zyAmalI kanyAnA je pati thaze "" :: ,, tenAthI tane rAjyaprApti Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 160 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : thaze. e puruSa ardhabharatanA adhipati vasudeva)ne pitA thaze." pharI rAjAe pUchayuM, "bhagavan! mAre ene kevI rIte oLakhavo ?sAdhue uttara Ape, "kuMjarAvarta aTavImAM sarevaranI pAse je vanagajanI sAthe yuddha kare tene tAre eALakhI le." pachI sAdhune vaMdana karIne ame kuMjarAvarta aTavImAM rahyAM. dararoja rAjAnI AjJAthI babbe puruSe e pradezamAM pharatA rahetA hatA. sAdhue kahyuM hatuM tevA tamane tyAM jovAmAM AvyA ane ahIM lAvavAmAM AvyA. cAraNazramaNane Adeza mArA bhAI aMgArakanA paNa sAMbhaLavAmAM Avyo che. AthI keSavALe te kadAca tamAro bedhyAna avasthAmAM vadha kare. paraMtu nAgarAje ame vidyAdharo mATe niyama TharAvela che ke, "sAdhunI pAse, jinagRhamAM ke patnInI pAse rahelAne athavA sUtelAne je vadha kare te vidyAbhraSTa thaze." A kAraNathI huM vinaMtI karuM chuM ke-tame mArI sAthe haze tyAM sudhI te tamane kaMI karI zakaze nahI." A sAMbhaLIne zyAmalIne meM kahyuM, "aMgAraka mane kaMI karI zakaze nahIM, vANIthI bhale mane bAdhA kare. chatAM paNa tane ruce che te huM karIza." e pramANe zyAmalInI sAthe IndranI jema Icchita viSayasukharUpI naMdanavanamAM rahetA evA mAro samaya vItato hato. zyAmalIe mane vizeSa saMgItakaLA zIkhavI; baMdhavimocanI ( jenAthI baMdhanamAMthI chUTI zakAya) tathA patralathukikA ( jenAthI koI vastune pAMdaDA jevI haLavI banAvI zakAya ) e be vidyAo paNa teNe mane zIkhavI. e banne vidyAo meM zaravanamAM sAdhI. cintArahita avasthAmAM huM mArI hitakAriNI zyAmalI sAthe UMghato hato te vakhate koI mane harI javA lAgyuM, eTale huM jAgyo. mane harI jatA eka puruSane meM je ane zyAmalInA mukhanA AkAra sAthe tenI samAnatA uparathI te aMgAraka haze e tarka meM karyo. pachI meM vicAra karyo, " je zatruno nAza kare te uttama che, je tenI sAthe nAza pAme te madhyama che, ane jene zatruvaTe nAza thAya te adhama che. mATe huM mAdhyama banIza, AnI sAthe ja nAza pAmIza, paNa tenAthI nyUna nahIM thAuM." A pramANe vicAra karIne meM tenA upara prahAra karavAnI IcchA karI tyAM to mArAM gAtre thaMbhI gayAM ane huM hAlI cAlI zake nahIM. UbhuM rahIne aMgAraka mane kahevA lAgyA, " kumAra ! karyA vidyArahita puruSa nAgane pakaDavAnI hiMmata karI zake ? meM ja tamArAM gAtre thaMbhAvelAM che. " e vakhate zyAmalI AvIne aMgArakane kahevA lAgI, "deva! mArA patino vadha karavAnuM Apane mATe yogya nathI, kAraNa ke te tamArA pUjya che." aMgArake huMkArathI teno tiraskAra karyo, eTale te pharIvAra belI, "mArA patine choDI de je nahIM choDI de te tamArI sAthe svajana saMbaMdha huM tyajI dauM chuM." eTale kuddha thayelA aMgArake mane pheMkI detAM huM parALathI bharelA havaDa kUvAmAM paDyo. tyAM paDyAM paDyAM meM yuddha karatAM te Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdharvadA saMbhaka [ 161 ] bhAI-benane joyAM. pachI aMgArake pitAnI talavArathI zyAmalInA be TukaDA karyo. meM vicAryuM ke, "potAnI bahenano vadha karanAra A aMgAraka ati nirdaya che. " paNa tyAM to ekanI be zyAmalIo thaI gaI. zyAmalIe paNa kharzathI aMgAraka upara prahAra karyo, eTale tenA be aMgAraka thaI gayA. meM vicAra karyo ke, "A te emanI mAyA che; zyAmalI nAza pAmI nathI. " yuddha karatAM karatAM banne jaNAM adazya thayAM. huM paNa upasargo dUra thAya te mATe dravyathI beThelo chatAM bhAvathI UbhuM rahI kAryotsarga karIne rahyo. eTale vidyAdevatA hasIne adazya thaI. evAmAM jALiyAmAMthI Avate dIvAne prakAza joIne meM dhAryuM ke, "A vAgha haze." paNa pharI pAchuM meM vicAryuM ke, "je vAgha hatA te ahIM paDelA mArA upara jarUra AkramaNa karataka mATe A vAgha nathI. cokkasa, ahIMthI Deka dUra koI prAsAda hovo joIe, jemAMthI A dIvAne prakAza Avato haze." prabhAta thatAM huM (kUvAmAMthI) bahAra nIkaLyo. ( 3 ) gandharvadattA saMbhaka huM kUvAmAMthI bahAra nIkaLe. tyAM AdheDa vayanA eka mANasane meM joye. tene meM pUchyuM, "saumya! A ko janapada che? ane ahIM kayuM nagara AveluM che? teNe kahyuM, "bhadramukha ! anukrame eka janapadathI bIjA janapadamAM javAya che. tame zuM AkAzamAMthI paDelA che ke A kyA janapada ane kayuM nagara ema pUcho cho?" meM kahyuM, "sAMbhaLo, huM gautama gotrano skendila nAme magadhavAsI brAhmaNa chuM. yakSiNIonI sAthe mAre praNaya hato. temAMnI eka mane (AkAzamAge) Icchita pradezamAM laI jatI hatI, tyAM bIjIe IrSAne kAraNe tenI pAchaLa paDIne tene pakaDI. te benI vacce kalaha thatAM huM nIce paDI gaye. AthI A kaye janapada che te huM jANato nathI." pelo mANasa paNa mane avalokIne kahevA lAgyA, "saMbhavita che; yakSiNIo tamArI kAmanA kare emAM kaMI Azcarya nathI." pachI teNe mane kahyuM, "A aMgA janapada che, ane caMpAnagarI che." pachI tyAM meM jinamandira joyuM, ane tyAM jenA pAdapITha upara nAma katareluM hatuM evI bhagavAna arihaMta vAsupUjyanI mUrti meM joI. e mUrtine bahumAnapUrvaka praNAma karI, jANe pratyakSa tIrthakara hoya tema tene vaMdana karI, huM mArI jAtane kRtArtha mAnavA lAgyo. pachI huM mandiramAMthI bahAra nIkaLe, te jemanA hAthamAM vINA che evA, kaMIka parivAra sahita, taruNene meM joyA, tathA ghaNA lokothI parivarAyeluM, vecavA mATenuM, 21 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16ra ]. vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : vINAothI bhareluM gADuM joyuM. eka mANasane meM pUchayuM, "zuM A dezane Avo AcAra che? ke bIjuM kaMI kAraNa che, jethI badhA ja loko vINAnuM ja kAma karatA dekhAya che?" teNe uttara Ape, "ahIM cArudatta zeThanI putrI gandharvadarA atyaMta rUpavatI ane gAndharvavedanI pAragAmI che. e zeTha paNa kuberanA jevo che. e kanyAnA rUpathI mehita thayelA brAhmaNa, kSatriya ane vai saMgItakaLAmAM anurakta thayelA che. e kaLA zIkhIne je mANasa te kanyAne jIte te puNyabhAgInI e bhAryo thaze. dareka mAse vidvAnonI samakSa A bAbatano nirNaya karavAmAM Ave che. gaI kAle ja e samAraMbha thaI gayo che, eTale have eka mAse thaze." meM vicAryuM, "hajI to ghaNA divasa gumAvavA paDaze, mATe tene pUchuM ke-ahIM saMgItakaLAnA pAragAmI keI upAdhyAye che ke kema?" teNe uttara Apyo, "che, temAM paNa sugrIva ane jayagrIva mukhya che." eTale mane vicAra thaye, "e lokonA gharamAM huM nirvidane divasa gALIza." mArAM AbharaNe gupta bhUmibhAgamAM chapAvIne huM nagaramAM pravezyo. mUrkhanI jema pralApa karate huM (sugrIva) upAdhyAyane ghera pahoMce. upAdhyAyane meM praNAma karyA, eTale temaNe "svAgata" ema kahyuM, ane pUchyuM, "kayAMthI Ave che? ane zA kAraNathI ahIM Ave che?" meM kahyuM, "mAruM nAma kandila che, huM gautamatra chuM, ane mAre saMgIta zikhavuM che." paNa upAdhyAye mane jaDa dhArIne mArI avajJA karI. eTale meM tenI brAhmaNane uttama ratnathI jaDeluM kaDuM ApyuM. te joIne te kahevA lAgI, "putra! dhIraja rAkha; bhajana, vastra ane zayananI bAbatamAM tArI je kaMI IcchA hoya te kahe, cintA na karIza." meM paNa mArI icchA hatI te kahyuM. pachI brAhmaNIe sugrIva upAdhyAyane kahyuM, "svAmI ! sakandilane bhaNAve, e vidyAvihIna na rahe." teNe kahyuM, "e te jaDa che, zuM zIkhavAne hate ?" brAhmaNa bolI, "mAre kaMI buddhinuM prajana nathI; A vastune mATe prayatna kare." ema kahIne teNe kaDuM batAvyuM. eTale upAdhyAye mane zIkhavavAnuM svIkAryuM. pachI tuM buru ane nAradanI pUjA karavAmAM AvI. upAdhyAye mane viSNu ane caMdanane gaja Ape ane kahyuM, "tatrIone sparza kara." eTale meM tatrIo upara evI rIte prahAra karyo ke te tUTI gaI. upAdhyAye brAhmaNane kahyuM, "tArA putra kandilanuM A vijJAna je." brAhmaNa bolI, "e tantrIo to jUnI ane durbala hatI, bIjI sthala ane sthira tannIe banAve, eTale te samaya jatAM zIkhaze." pachI upAdhyAyanA ziSyae sthala tantrIo taiyAra karI. mane upAdhyAye kahyuM, "dhIre dhIre tatrIone sparza kara." pachI teNe mane nIce pramANe gIta ApyuM- aDha NiyaMThA suraTuM paviTThA, kaviTThassa heTThA aha sanniviTThA / paDiyaM kavilu bhiNNaM ca sIsaM, avvo ! avyo ! ti vAharaMti hasaMti sIsA // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 163 ]. (ATha nirca surASTramAM pravezyA, ane tyAM eka kaThanA jhADanI nIce beThA, kaTha paDayuM ane (nizvanuM) mAthuM phUTI gayuM; "ao ! a !" ema bolatA ziSya hasavA lAgyA) meM te ziSyone pUchayuM, "pelI IzyakanyA A gIta jANe che ke nathI jANatI?" teoe kahyuM, "nathI jANatI." meM kahyuM, " tyAre to A gIta vaDe ja huM tene parAjaya karIza." AvAM vacanAthI te badhAne huM hasAvatA hatA ane amArA divaso vItatA hatA. ema karatAM anuyega-parIkSAne samaya najadIka Abhe. upAdhyAya pitAnA ziSyo sahita javA mAMDyA. temaNe mane kahyuM, "tuM bIjA koI samaye jaje." meM kahyuM, "je e kanyA bIjA keIthI jItAya te pachI mAruM zIkhyuM zA kAmanuM ? mATe huM te jaIza ja." paNa teo mane javA detA nahotA. AthI meM bIjuM kaDuM lAvIne brAhmaNane ApyuM. satuSTa thayelI brAhmaNIe mane kahyuM, "je teo tene aTakAvatA hoya to temanuM tAre zuM kAma che? tuM jA, ane e kanyAne jIta." pachI teNe mane sapheda ane mUlyavAna vastrayugala ApyuM tathA alaMkAra ane puSa-taMbela vagere paNa ApyAM. A pramANe paherI-oDhIne huM cArudattanI sabhAmAM gaye. sabhAmAM goThavavAmAM AvelAM Asane upara vidvAna beThA ane bIjA ke jamIna upara beThA. ziSya sahita upAdhyAya mArI sAme zaMkita thaIne jovA lAgyA ke, "A mArI pAse na Ave te sAruM." huM sabhAmAM pravezyo. tyAM nagaranA pradhAna manuSyanI sAthe cArudatta beTho hato. sabhAnI janA jeIne meM kahyuM, "AvuM sabhAgRha te vidyAdharalekamAM che, ahIM nathI." eTale tuSTa thayelA cArudatte mane Asana ApyuM. huM beTho. vismayathI vikasita thayelAM nayanavALA loko mane jovA lAgyA. pachI bhIMta upara cItarelA be hAthIo meM joyA. e joIne meM zreSThIne pUchayuM, "A hAthIne citrakAroe apAyu kema cItaryo che?" te bolyA, "bhAI zuM citrakAmamAM paNa AyuSanI parIkSA hoya che kharI?" meM kahyuM, "hA, tamane je e vAtamAM zaMkA hoya to paNa maMgAvo ane bALakane belAvo." pachI pANInuM vAsaNa bhIMtane aDakAvIne mUkavAmAM AvyuM. bALakoe ramatAM ramatAM pAchuM laIne hAthIne bhUMsI nAkhe. sabhAmAM beThelA puruSo belI uThyA, "aho! Azcarya che!" upAdhyAya paNa vismita the. pachI garvadattA AvI ane javanikAnI pAchaLa beThI. koI paNa mANasa vINAne sparza karavAnI hiMmata karato nahoto. cArudatta zreSThI bolyA, "je koI paNa gAvAne mATe uThate na hoya te pachI mArI putrI jAya che." eTale thoDIvAra rahIne vidvAnoe kahyuM, "bhale jAya." e ja samaye huM be, "zA mATe jAya ? tenA zikSaNanI vizeSatA to ame joIe. " pachI "A ati pragabha, tejasvI ane rUpavAna puruSa ke mAnava Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 164 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ' nathI, paNu deva athavA vidyAdhara che? e pramANe vicAratA prekSakAnI dRSTie mArA tarapha vaLI. pachI zreSThInI sUcanAthI vINA lAvavAmAM AvI ane mANasAe mane te ApavA mAMDI, paNa te levAnI meM nA pADI ane kahyuM, " A vINAnA tuMbaDAnA garbha kharAkhara sAph karelA nathI, mATe te sparza karavA lAyaka nathI. " pachI me' vINAnI tatrIe bhIMjAvI ane te uparanA vALa khatAvyA. te bIjI vINA lAvyA, eTale me kahyu, A tA dAvAnaLathI maLelA lAkaDAmAMthI banAvelI hAvAthI kaDhAra sUravALI che. " e vINA khanAvanArane A vAta pUchavAmAM AvatAM teNe kahyuM ke, " satya che. " pachI bIjI vINA lAvavAmAM AvI. paNa pANImAM muDelA lAkaDAmAMthI banAvelI hAi temAMthI ga MbhIra sUra nIkaLe ema kahIne me tene niSedha karyAM. AkhI sabhA vismaya pAmI. A pachI jenA upara caMdananI carcA karavAmAM AvI hatI tathA sugadhI puSponI mALAthI jene alaMkRta karavAmAM AvI hatI evI sAta svaranI tantrIovALI vINA lAvavAmAM AvI. te joine meM kahyuM, " A vINA uttama che, paNa mAre besavA mATenuM A Asana aAgya che. " eTale uttama Asana lAvavAmAM AvyuM. pachI zreSThIe mane kahyuM, svAmI ! jo viSNuggItaka jANutA hai| tA gAma. " meM kahyuM, " jANuM chuM, " sabhAjanA pUchavA lAgyA, " viSNugItaka zuM che ? " sAdhuonAM guNakrInamAM gavAtu viSNunuM mAhAtmya ane gIta meM pUrva sAMbhaLyu hatu. eTale hu kahevA lAgyA, " sAMbhaLeA-- viSNukumAranu` carita ane viSNugItikAnI utpatti hastinApura nagaramAM padmaratha rAjA hateA, tenI lakSmImatI devI hatI. viSNu ane mahApadma nAme tenA e kumAza hatA. zrIdharmanAtha tIrthaMkaranI paraMparAmAM sunnata nAme aNugAra hatA; temanI pAse rAjAe viSNukumAranI sAthe dIkSA lIdhI. mahApadma rAjA rAjya karavA lAgye. parama vigna tathA jeNe potAnA bAhya ane AMtarika ka maLa dUra karyA che evA padmaratha rAjA nirvANa pAmyA. jenI dhazraddhA avicalita rahelI che evA viSNukumAra aNugAre paNa sATha hajAra varSa sudhI parama duSkara tapa karyuM. AthI temane vikRviNI, sUkama-khAdara-vividharUpakAriNI, aMtardhAnI ane gaganagAminI e pramANe cAra labdhio prApta thaI. "" mahApadma rAjAnA namuci purAhita hatA. vAda karavAnI icchAvALA evA tenA mahAjanAnI vacce sAdhuoe zAstracarcAmAM parAjaya karyAM hatA. AthI sAdhue pratye dveSa rAkhatA teNe rAjAne prasanna karIne varadAna prApta karIne rAjapada meLavyuM. varSARtumAM sAdhue gajapuramAM-hastinApuramAM rahyA. jenA abhiSeka karavAmAM AvyA che tathA prajAvaDe je saMmAnita che evA te namruci sAdhuone melAvIne kahevA lAgyA, "tame mane mAnatA nathI, kAraNa ke tame mArI jayavAda eTalatA nathI. " sAdhuAe kahyu, " zuM amArA vacanathIja tamArA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA laMbhaka [ 165 ] jaya athavA parAjaya thaI javAno hato ? svAdhyAya ane dhyAnamAM rokAyelA cittavALA ame tamAro abhiSeka thayo che e hakIkata jANI nahatI. " namuci be, "vadhAre zuM? mArA rAjyamAM tamAre rahevuM nahIM. " sAdhuoe kahyuM, "rAjana ! varSARtumAM vihAra kare zAstraviruddha che; mATe ame zarada RtumAM jaIzuM." namucie kahyuM, "sAta rAtrithI vadhAre je ahIM raheze tene huM vadha karIza." sAdhuo bolyA ke, "saMgha bhegA karIne ame tamane kahIzuM." pachI e ekatrita thayelA sthaviro belyA, "Aryo! jenI je riddhi hoya te kahe, kAraNa ke saMghanuM moTuM kArya AvI paDayuM che. " eka sAdhue kahyuM, "mArAmAM AkAzagamananI zakti che, mATe je karavA jevuM hoya tenI AjJA karo.saMghasthaviroe tene kahyuM, "Arya! tame jAo, ane aMgamaMdara parvata uparathI viSNune kAle ja ahIM lAve." te sAdhu "bhale" ema kahIne kSaNavAramAM tyAMthI gayA. saMghanI AjJA temaNe viSNune jaNAvI. viSNue kahyuM, "bhadantakAle ApaNe jaIzuM." paNa pachI UMghatA te sAdhune laIne viSNu gajapura pahoMcI gayA. sAdhuone dezavaTo ApavAne namuci purohitane nizcaya temane kahevAmAM AvyA. viSNue kahyuM, "saMgha nizcitta thAo A bhAra have mArA upara AvyuM che." pachI viSNu namuci pAse gayA. namucie UbhA thaIne temano satkAra karyo. viSNue kahyuM, "sAdhuo varSAkALamAM ahIM bhale rahe." eTale namuci be, "tame svAmI che te mahApa rAjAnA che emAM mAre zuM ? mATe A bAbatamAM huM tamane kaMI uttara Apato nathI. zramaNone mAre dezavaTo devAne che e nizcaya che." viSNue kahyuM, A samayamAM pRthvI prANIothI bharelI che; yatijanone mATe A samaye vihAra karavAnuM niSiddha che. tamArI anumatithI je teo udyAnagRhamAM varSAkALa gALIne, nagaramAM praveza karyA vagaraja, paradeza jAya to paNa tame mAruM vacana karyuM ema gaNAze." namuci be , "jeo mAre mATe vadhya che teo mArAM udyAmAM paNa kevI rIte rahI zake?" eTale viSNue namucine kahyuM, "bharata Adi rAjAoe sAdhuonuM pAlana kareluM che, ane vizeSa tAthI pUjana kareluM che. tame pUjA na kare te ThIka che, paNa ulaTuM "sAdhuo mAre mATe vadhya che" evuM bole che te kaMI rAjAnuM caritra nathI. dastuone paNa A chAjatuM nathI, mATe zAnta thAo, varSAkALa pUro thaze eTale sAdhuo bIjA rAjAnAM rAjyamAM vihAra karaze." A sAMbhaLI namuci kahevA lAgyuM, "tame kahe che ke "A rAjAnuM caritra nathI, pUrva puruSo to sAdhunI pUjA karanArA hatA;" paNa je rAjaputra hoya ane pitA tathA pitAmahanI paraMparAthI AvelI rAjyalakramIne bhagavato hoya tene A dharma haze. huM to mArA vaMzamAM pahelo ja rAjA chuM; mAre bIjAnA caritranuM zuM kAma che? mAre sAdhuonuM kaMIja Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 166 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : kAma nathI. sAta rAtrio pachI je sAdhune pharate joiza te jIvato nahIM rahevA pAme. tame jAo, tamane huM kaMI kaheto nathI; bIjA sAdhuonuM jIvana te AjathI ja bhayamAM che." A sAMbhaLIne viSNu aNagAra vicAra karavA lAgyA, "A durAtmA namuci sAdhuene vadha karavA Icche che; mATe saMghane paDatA A trAsanI upekSA karavI mAre mATe megya nathI." pachI temaNe namucine kahyuM, "namuci ! je tAro A ja nizcaya che to mAruM eka vacana kara-ekAnta pradezamAM mane traNa DagalAM bhUmi Apa, e pradezamAM rahIne sAdhuo prANatyAga karaze. A varSAkALamAM vihAra karavo temane mATe egya nathI. ATalA mApanI bhUmi tuM Apa, eTale mAruM vacana karyuM gaNAze tathA vadha karavA mATenI tArI pratijJA pUrI thaze." eTale saoNSathI vikasita nayanavALo namuci kahevA lAgyuM, "je A satya ja hoya te-eTalI bhUmimAMthI sAdhuo jIvatA bahAra nIkaLavAnA na hoya te te huM ApuM." kuddha thayelA viSNue paNa "bhale " ema kahIne te vastu svIkArI. pachI teo nagaranI bahAra nIkaLyA. namuci bole, "bhUmi ApI che mATe mApI le." viSNue paNa te vastu IcchI. pachI roSathI prajavalita thayelA tathA bhUmi mApavA mATe jemaNe navuM zarIra vikavyuM che evA viSNu khuba vRddhi pAmyA, ane temaNe pitAne caraNa UMco karyo. bhayathI trAsela namuci praNAma karato viSNunA page vaLagI paDyo ane bolyA, "bhagavan! mArA aparAdhanI kSamA karo. pachI viSNu prapada paDyA ane kSaNavAramAM ja te divyarUpadhArI banI gayA-jenA maNinAM kiraNothI dizAo raMgAelI hatI evA mukuTa vaDe griSmaRtumAM madhyAhnakALanA divasanI jema te dujhekaya-sAme joI na zakAya tevA hatA. mukhanI banne bAjue hAlatAM kuMDaLavaDe teo saMpUrNa maMDaLavALA caMdra jevA dekhAtA hatA, dhavala sarSanI pheNa jevI kAntivALA ane pahelA vRkSa sthaLa upara vilasatA evA hAra vaDe karIne teo zaradaRtunA dhavala megha vaDe alaMkRta zikharavALA maMdira parvata jevA lAgatA hatA, kaDAM ane keyUra vaDe alaMkRta be hAthavALA te meghadhanuSa vaDe aMkita gagana jevA jaNAtA hatA, tathA metInAM prAlaMba (laTakatI mALAo) ane avala (jhala) dhAraNa karelA te sUryamaMDaLanI mALA dhAraNa karanAra madhyalAka jevA zobhatA hatA. A pramANe vRddhi pAmatA viSNune joIne bhaya pAmelA (vyantaro? de?) vacamAM moTI zilAo, parvatanAM zikhare, moTAM vRkSo ane hathiyAro nAkhavA lAgyA. viSNunA huMkAranA vAyuthI UchaLatI e badhI vastuo cAre bAjue pheMkAI jatI hatI. apUrva vizALa kAyAvALA viSNune joIne DarelA, trAselA, Amatema doDatA, caMcaLa nayanevALA tathA jemanAM AbhUSaNe paDI gayAM che evA, apsarAo sahita kinnara, kiparuSe, bhUta, 1. mala vAkyamAM kartA nathI, eTale zilAo vagere koNa nAkhe che te aspaSTa rahe che. ahIM kausamAM anumAne kartA viSeno tarka praznArthapUrvaka raju karyo che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - -- gandharvadattA saMbhaka. [ 167 ] ya, rAkSasa, tiSka de ane mahArage ekabIjA tarapha jesabhera doDI "tame koNa cho? kayAM jAo cho? ane zuM karavA Iccho cho ?" e pramANe gAbharA gAbharA ane phATyA avAje bUmo pADavA lAgyA, jemanAM sarva gAtro kaMpI rahyAM che evA tathA vimita mukhavALA te gaganacArIo vaDe, jaMgama maMdara parvatanI jema, jevAtA te viSNunuM zarIra kSaNavAramAM lAkha jana UMcuM thaI gayuM. atyaMta tejasvitAne kAraNe te viSaNune keTalAkae saLagatA agninA saMghAta jevA joyA; keTalAkae temane zaradakALanA saMpUrNa biMbayukta caMdranA jevA manohara ane saumya vadanacaMdravALA joyA. vRddhi pAmatA zarIravALA e vizagunA anukrame vRkSa:sthaLamAM, nAbhipradezamAM, kaTibhAgamAM ane DhIMcaNamAM jyoti:cakrone mArga AvI rahyo. pachI bhUmi kaMpI. viSNue maMdara parvata upara potAne jamaNe paga mUkyo. e paga pAcho UpADatAM samudranuM jaLa kSobha pAmyuM. pachI viSNue pitAnI be hatheLIo aphaLI, tenA zabdathI mahaddhika devanA aMgarakSako trAsI UThyA. e samaye jenuM Asana kaMpI UThuM che tathA vipula avadhijJAnathI jeNe enuM kAraNa jANI lIdhuM che evA Indra sarva devonI samakSa potAnI saMgIta ane nRtyanI maMDaLInA adhipatione kahyuM, "are ! sAMbhaLe-namuci purohitanAM anAcArI kRtyothI kepelA A bhagavAna viSNu aNagAra gelekyane paNa gaLI javAne samartha che te gIta ane nRtyanA upahArathI temane namratApUrvaka zAnta kare." A pramANe sIdharmapatie AjJA karatAM tilottamA, raMbhA, menakA ane urvazIe viSNamuninI dRSTi samakSa nRtya karyuM, vAjiMtre vAgyAM, "he bhagavan! zAnta thAo !" e pramANe muninA kAna pAse karNamadhura stuti karatA tathA jinezvaronAM nAma ane temanA kSamAguNane varNavatA tuMbaru, nArada, hAhA, hUhU ane vizvAvasue gAna karyuM. bhagavAna viSNukumArane prasanna karavA nimitte Indra sahita devonA samUhane Avela jANune divya matithI prerita tathA vaitADhayanI zreNiomAM nivAsa karanArA mahaddhika vidyAre varApUrvaka AvIne devenI sAthe bhaLyA. Agamane anusaratAM gIta gAtA tathA kamaladalanA samUhanI kAntine dhAraNa karanAra bhagavAna viSNunA UMcA thayelA caraNakamaLamAM, rasamUcchita bhramare jema kamaLamAM lIna thAya tema, lIna thatA te vidyAdharo paNa e ja pramANe stuti karavA lAgyA. santuSTa thaelA tuMbaru ane nArade temane kahyuM, "aho ! Azcarya che ! ahA ! tame mAtra manuSya havA chatAM devanI sAthe ja stutigAna karyuM che ane temAM tamArI dakSatA batAvI che." pachI vaLI vidyAdharane temaNe kahyuM, "tamArA upara ame kRpA karIzuM, jethI saMgItakaLAmAM tamArI parama Asakti thaze. viSNugItikAno jemAM viSaya che evo, sapta svaranI taMtrImAM Azrita tathA manuSya lekane durlabha e gAndhAra svarano samUha tame dhAraNa kare upasama sAhuvariTThayA ! na hu kovo vaNNio jiNiMdehiM / hu~ti hu kovaNasIlayA, pAvaMti bahUNi jAiyavAI // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 168 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : (he sAdhuomAM zreSTha ! zAnta thAo. jinezvaroe paNa kepane uttama ko nathI, jeo ke pazIla thAya che teo ghaNuM saMsArabhramaNa pAme che.)" vidyAdharoe praNAma karIne tathA "amArA upara parama anugraha thaye" ema kahIne te gItikA grahaNa karI. A bAju bhagavAna viSNunI A prakAranI apUrva ceSTA tathA namuci purohitanA avinayane prasaMga sAMbhaLIne tathA viSNunuM divya ane vaikriya tathA gaganatalane paze karatuM mahAna zarIra joIne Darele tathA jene kaMThe prANa AvyA che e mahAparva rAjA nagara ane janapada sahita saMghane zaraNe gayA ane bhayathI gadgad vANIthI kahevA lAgyo ke, "saMgha e mAruM zaraNa che. huM aNuvrata pALanAra zramaNopAsaka-zrAvaka chuM ane bhagavAn suvrata aNagArane ziSya chuM, mATe mAruM rakSaNa karo." "kupAtrane rAjya upara sthApana karyo, ane enI khabara paNa amane ApI nahIM, e tArI bhUla thaI" ema kahIne pachI nirmaLa svabhAvavALA zramaNasaMghe rAjAne kahyuM, "rAjana ! tane kSamA karI che. amArI vAta to ahIM pUrI thaI che; paranta viSayapramatta evA tArI niSkALajIne kAraNe evI viSama sthiti pedA thaI che, jethI AkhA 2lAkyanuM astitva paNa zaMkAgrasta banyuM che. mATe viSNukumAra zramaNane zAnta kara." pachI sarve saMghazamaNe hAtha joDIne viSNunI pAse UbhA rahyA ane vinaMtI karavA lAgyA, "he viSNu! zAnta thAo; saMghe mahApadma rAjAne kSamA karI che. tamAruM rUpa saMkelI le. caraNa halAvaze nahIM, kAraNa ke tamArA tejanA prabhAvathI kaMpatuM mahItala rasAtalamAM praveze che. A zramaNa saMgha tamArA caraNanI khUba najadIka Ubhele che. " pite lAkho yojana UMcA hovAne kAraNe zravaNanI maryAdAnI bahAra rahelA hovAthI bhagavAna kumArazramaNa sAdhujananuM A vacana sAMbhaLatA nahotA. pachI moTA zratadharoe kahyuM, "bAra yojanathI AgaLa kharekhara zabda saMbhaLAto nathI. bhagavAna viSNunI zrotrendriya gagananA koI bhAgamAM atyAre haze, tethI teo sAMbhaLI zakatA nathI. emanuM A vikaluM rU5 lAkho yAjana UMcuM che, paNa eTale dUra javA chatAM paNa rUpane viSaya to rahe che-joI zakAya che, mATe bhagavAnano paga aphALe, eTale teo avazya te tarapha jaze ane temanI upAsanA karatA zramaNa saMghane joIne teo zAnta thaze." pachI sAdhuoe ekI sAthe temano paga aphALe. sparzendriyanI saMjJA jemane prApta thaI che evA viSNu maharSie dharatI tarapha joyuM. potAnA aMta:pura ane parijana sahita saMghane zaraNe AvelA mahApadma rAjAne temaNe je tathA hAtha joDIne "zAnta thAo" ema bolatA sAdhuone paNa joyA. pachI viSNue vicAra karyo, "sAdhue navanItanI jema mRdu svabhAvavALA ane caMdananI jema zItala hRdayavALA hoya che. parivAra sahita mahApadma rAjAnI pIDAnuM nivAraNa karatA teoe nakkI kSamA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandha dattA la bhaka [ 169 ] karI che. mAre mATe paNa saMghanI icchAnuM ulllaMghana karavu. ceAgya nathI. " devAnAM vacanAthI jemanuM hRdaya mRdu thayuM hatu evA viSNu aNugAra guru evA saMdhanI icchA anusAra peAtAnu rUpa saMkelI lai zaradaRtunA cadra jevA maneAhara darzanavALA khanI bhUmi upara beThA. vidyAdharA sahita deva-dAnavanA gaNAe bhagavAna viSNune praNAma karyA tathA kusumanI vRSTi karI teo pAtapeAtAnAM sthAnAe gayA. A pramANe peAtAnA svAbhAvika rUpamAM AvyA pachI, khIjelA ( viSNue ) mahApadma rAjAne kahyuM, "tuM rAjyazrIne cegya nathI. " pachI mahApadmanA putrane temaNe kahyuM, " pitAne keda karIne nyAyapUrvaka tuM prajAnuM pAlana kara, ane dharmamAM AdaravALA thA. " prajAe e putranA rAjA tarIke svIkAra karyAM ane bhagavAna viSNue tenA upara kRpA karI. namucine vadha karavA mAMDyo; paNa sAdhusa Mghe tene bacAvI lIdheA. pachI tene dezavaTA devAmAM ALye. viSNu aNugAra paNa eka lAkha varSa sudhI tapa karI, karmAMraja dUra karI kevalajJAna tathA kevaladanavALA thayA ane nirvANa pAmyA. deva ane gAndharvonA mukhethI nIkaLeluM viSNukumAra saMbaMdhI je gIta vidyAdharAe dhAraNa karI lIdhuM hatuM te mukhya rAjakuleAmAM pracalita che. jyAre huM zyAmalInI sAthe rahetA hatA tyAre teNe pUrvakALe zIkheluM tathA sasa svaranI taMtrI upara gavAyeluM te gIta vINAvAdanamAM kuzaLa evI tenI pAsethI meM grahaNa karI lIdhuM hatuM. te A viSNugItaka meM tamane kahI batAvyuM che. ( A pramANe sabhAjanAne meM kahyuM. ) ,, gandhava dattAnuM pANigrahaNa pachI me' ane gandha dattAe vINAne sparza karIne gAndhAra grAmanI mUInAthI eka citte traNa sthAna ane kriyAnI zuddhipUrvaka tathA tAla, laya ane grahanI samatApUrvaka te viSNuggItikA gAI. gIta pUruM thatAM nAgarikA eTalI UThyA, " ahA ! A gAna ane vAdana kharekhara sama ane sukumAra hatuM. " pachI santASathI prasanna mukhavALA zreSThIe A bAbatanA niNaeNya mATe niyukta thayelA AcAyani pUchyuM, " A gAna ane vAdana kevuM hatuM ? " teoe uttara ApyA, " Aje tamArI putrIe je gAyuM tenuM ja A brAhmaNe vAdana karyuM, ane brAhmaNe vAdana karyuM te ja tamArI putrIe gAyuM. " pachI aMdaranI janikA dUra karavAmAM AvI. nAgarikA melyA. " have spardhA cAlI gai che, nagaranA utsava paNa have baMdha paDyo che, vINAnA vyApAra have baMdha thayA che, kAraNa ke gandhadattAne pati maLyo che. " A pachI nArikAnI parama satkArathI pUjA karIne zreSThIe temane rajA ApI. 22 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - [ 17 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : pachI cArudatta zreNIe mane kahyuM, "tame divya puruSArthathI mArI putrI gandharvadattAne prApta karI che, have nividane tenuM pANigrahaNa karo. lekazruti evI che ke-brAhmaNane brAhmaNa, kSatriyANI, vezyA ane zudrANu e pramANe cAra bhAryAo thaI zake che. A bhAryo tamane anurUpa che, paNa koI kAraNathI te tamArAthI paNa uttama hoya, ema huM dhAruM chuM." mane vicAra che ke, "A chokarI tamArA karatAM uttama che evuM zreSThIe zA sAru kahyuM?" pachI zreNInA aMtaHpuramAM mane laI javAmAM AvyuM. tyAM dAsIo AvI. temaNe rAjAne gya evI rIte mArA snAnAdi saMskAro karyA. pachI mane navAM vastra ApavAmAM AvyAM, te meM paheryA. pachI mAruM varakataka-varane gya pIThI vagere saMskAro - karavAmAM AvyA. A pachI vRddhajana sahita huM zreSThInA svajane jyAM ekatra thayA hatA evI cerImAM AvyuM. strIo mArI prazaMsA karavA lAgI, "gandharvadattAne vara maLatAM ghaNe vilaMba thaye, paNa kharekhara yogya vara maLe che. athavA kaho ke jenI upamA ApI na zakAya evA rUpavALe A kAmadeva ja che." pachI sarasvatI samAna rUpavALI, bAla sUryanA biba jevI prabhAvALI, kuMDala-yugalanI kAnti vaDe lepAyelAM nayane vaDe mohaka evA vadana kamaLavALI, vistAravALAM, niraMtara hAravaDe suzobhita ane tAla-phalanuM anukaraNa karanArAM puSTa stanavALI, stananA bhArathI vilAsayukta ane triviDe zobhAyamAna sUkSma madhyabhAgavALI, kamalinIpatra jevA pahoLA ane mAMsala zoNibhAgavALI, papatra jevA sukumAra, susthita ane puSTa uruvALI, kamalataMtuonA kalAya jevI mRdu, alaMkAre vaDe ujavala ane mane hara hatheLIerUpa puSpothI yukta bahulatAovALI, jemAM zirAo bahAra dekhAtI nathI evI ja ghAvALI, sundara pa jevA komaLa ane prazasta caraNavALI tathA haMsanA jevI madabhara ane lalita gativALI te gandharvadattAne mArI samakSa lAvavAmAM AvI. jANe lajajAvaDe anusarAtI hoya tevI tene, lakSamIne jema kuberanI pAse besADavAmAM Ave tema, kulavRddhAoe mArI pAse besADI. pachI zreSThIe mane kahyuM, "svAmI! tamAre kula-gotranuM zuM kAma che ? kAM te tame agnimAM hema karo athavA mArI putrI kare." meM vicAra karyo, "A to IzyaputrI che, te pachI zA kAraNathI zreSThI Ama bele che?" pachI meM vismaya batAvIne kahyuM, "A bAbatamAM tamAre ja nirNaya pramANabhUta che." eTale mArA abhinaya uparathI samajIne te kahevA lAgyA, "svAmI ! meM tamane AvI vinaMti karI tenuM kAraNa huM pachI kahIza. je ratna AbhAraNanuM sthAna prApta na kare tene vinAza thAya che." pachI vidhipUrvaka agnimAM hema karavAmAM AvyuM. zreSThIe mane gandharvadattAnuM pANigrahaNa karAvyuM. priyA sahita mane maMgalapUrvaka garbhagRhamAM laI javAmAM Avyo. prasanna manavALA mane saMgasukhanuM phaLa ApanAra te rAtri vItI gaI. lagnanA divaso pUrA thatAM sugrIva ane yazagrIva (jyagrIva) cArudattanI pAse AvyA ane kahevA lAgyA, "gRhapati ! zyAmA ane vijayA e be chokarIo Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadhavadattA la'bhaka [ 171 ] gadha dattAnI sakhIe che; gandhadattAnI anumati hAya tA te banne jaNIe tamArA jamAinI sevA kare, " pachI cArudatte A vAta mane jaNAvI, eTale me' priyAne pramANubhUta TharAvI...arthAt gandha dattAnA niNaeNya pramANe cAlavAnuM kahyuM. gandha dattAnI anumati maLatAM e banne jaNIonA ghaNuM! satkAra karavAmAM AvyA. e traNe bhAryAo sAthe huM ramaNa karatA hatA, teA paNa vizeSapaNe gandha dattAmAM mArI prIti vadhatI hatI. huM te guNAmAM Asakta thatA hatA, jo ke bhAganI khAkhatamAM teA koinI nyUnatA naheAtI. ra ghaNA divasa gayA bAda eka vAra jamIne AsanagRhamAM huM mArA Asana upara beThA hatA. tyAM zreSThI cArudatta Avye ane hAtha joDIne kahevA lAgyA, " svAmInA jaya thAe ! priyAenI sAthe tame hajArA varSoM sudhI prajAnuM pAlana karA! " vaDilahAvAthI meM tenI pUjA karI ane Asana ApyuM eTale te beThA. pachI te kahevA lAgyA, " svAmI ! meM tamane pahelAM kahyuM hatuM ke * A chekarI tamArA sarakhI athavA kadAca tamArAthI viziSTa paNa hAya; tenuM kAraNu Apane kahIza; AjJA karI. " meM kahyuM, " prastAva sahita kaheA. " eTale zreSThI lAgyA, " sAMbhaLeA, svAmI ! -- 6 cArudattanI AtmakathA A nagaramAM ghaNA kALanI jUnI kulapara'parAvALA, mAtA temaja pitAnA vaMzamAM vizuddha evA kuLamAM janmele, zramaNeApAsaka, jeNe jIva ane ajIva padArthonuM svarUpa jANyu che evA ane dayAvAn bhAnu nAme zreNI hatA. tene anurUpa kulamAM janmelI bhadrA patnI hatI. e bhadrA uccaprasavA hAvAthI ( rajanI nADI UMcI thai gaelI hAvAthI ) tene putra thatA nahAtA. AthI putranI icchAvALI te devatAone namaskAra karatI tathA tapasvI janAnI pUjA karatI viharatI hatI. eka vAra peAtAnI patnI sahita jeNe pauSadha karyA hatA evA te zreSThI jinapUjA karIne, dIvA saLagAvavAmAM AvyA hatA te samaye, darbhanA saMthArAmAM stutimagalamAM parAyaNa thaine beThA hatA. e vakhate bhagavAna cAru nAme gaganacArI aNugAra tyAM AvyA. jinezvaranI stuti karIne tathA kAryotsarga karIne muni tyAM beThA. zeThe temane ALakhyA. pachI saMbhramapUrvaka UThIne * A te cAru muni ' ema khelatA zreSThIe temane AdarathI vaMdana karyuM. munie madhura vacanathI tene kahyuM, " zrAvaka ! tuM nIrAgI che ? tArAM tapa ane vratamAM nirvijJa che ? " zreSThIe kahyu, " bhagavan! tamArAM caraNanI kRpAthI. A pachI cAru muni tIrthaMkara nimanAthanA cirata sadhI kathA kahevA lAgyA. 6 ,, kathAntaramAM zreSThInI patnIe hAtha joDIne cAru munine kahyu, " bhagavan ! amArI pAse vipula dhana che. leAkaSTie e dhananA bhAktA tathA amArI kulaparaparAne cAlu rAkhanAra Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 17 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : zAbhane bharavAmAM Avae enA daDadra para karavAmAM AvyA che konI mI 19 putra amane thaze? Apa ameghadazI che, mATe Ano khulAso Apa." bhagavAna cAru munie kahyuM, "bhadre ! tane alpakALamAM putra thaze." pachI te zreSThIne "zrAvaka! zIlavratanA pAlanamAM apramAdI thaje" ema kahIne muni adazya thayA. A pachI keTaleka kALe zreNInI patnIne garbha rahyo. vaidyoe sUcavelI bhejanavidhithI pUrA karavAmAM AvyA che evI te strIe prasavakALe putrane janma Ape. jAtakarma karyA pachI nAmakaraNa-saMskAranA divase tenuM cArudatta evuM nAma pADavAmAM AvyuM, kAraNa ke guru cArumunie e putrajanmanuM bhaviSya bhAkhyuM hatuM. dhAtrI vaDe rakSAe tathA parijano vaDe lAlanapAlana karAta te chokarI maMdara parvatanI kaMdarAmAM UgelA saMtAnaka nAmanA ka95vRkSanI jema nirvidane moTe thaye. zarIranA pAMca bhUtanI jema athavA niraMtara zobhAyamAna rUpAdi pAMca guNAnI jema sarvadA sAthe ne sAthe rahetA e bhAnu zreSThInA pAMca mitro hatA. e pAMcenA mArI sAthe ja UcharelA ane mArAmAM snehavALA putra hatA. temanAM nAma harisiMha, mukha, varAha, tamantaka ane marubhUti evAM hatAM. emanI sAthe krIDA karato cArudatta AnaMda pAmato hate. e cArudatta te huM ja chuM ema tame jANo. he svAmI! pachI mane kalAcArya pAse laI javAmAM AvyuM ane meM kalAo grahaNa karI. vidyA bhaNyA bAda pitAe mane zrAvakadharma grahaNa karAvyuM, ane mitre sahita huM rahevA lAge. eka vAra kaumudI-cAturmAsikAnA utsava nimite jinezvarane puSpa caDhAvavA mATe mitra sahita huM nIkaLe ane aMgamandira ughAna tarapha gaye. tyAM caityane utsava thatA hatA. mArI AjJA UThAvanAra dAsa ane puSpa vINanAra chekarAnI sAthe page cAlato huM ramaNIya upavana ane jharaNAo tathA meghanI ghaTA jevI zyAma ane pakSIonA gaNanA madhura kilakilATathI yukta vanarAji jete hato. A badhuM jovAnI lAlacathI vRkSe, guo ane latAomAM dUra sudhI gayelA ame prasanna vahetAM pANIvALI ane bArIka ane dhavala retIvALI rajatavAlukA nAmanI nadInA kinAre pahoMcyA. joItAM pupa ame cUMTyAM. pachI dAsone mokalyA ke, "jAo, aMgamandira udyAnamAM jinAyatananI pAse amArI rAha juo." eTale teo gayA. pachI mitranI sAthe huM nadIkinAre Ubho rahyo. marubhUti nadImAM Utaryo ane kahevA lAge, "Utare, zA mATe vilaMba karo cho?" gomukhe tene kahyuM, "tuM kAraNa jANa nathI." eTale te bolyA, "zuM kAraNa che?" gomukha be, "vedyo kahe che ke-rasto kApIne AvyA pachI ekadama pANImAM na UtaravuM joIe. paganA taLiye rahelI be zirAo UMce jAya che, ane kaMTha pAse AvIne te judI paDe che. te paikI be netra tarapha jAya che. e zirAonuM rakSaNa karavA mATe uSNu ane tapelA zarIravALA manuSya pANImAM UtaravuM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 173 ] nahIM. je kadAca e rIte UtaravAmAM Ave te, e varatu prakRti viruddha hovAne kAraNe, mANasane khUdhApaNuM, baherApaNuM athavA aMdhApo prApta thAya che. A kAraNane lIdhe, vizrAma lIdhA pachI ja pANImAM UtaravuM." A sAMbhaLIne marubhUti kahevA lAgyA, gomukha to moTA gharane mANasa che, mATe tame badhA Utaro ane paga dhUo." pachI ame paga pakhALIne krIDA karavA lAgyA, ane eka sthaLe dharAmAM UgelAM kamaLa laIne kamaLapatro upara amArI IcchAnusAra patrachedya karIne AnaMda karavA lAgyA. ema karatAM nadInA bIjA pravAha AgaLa ame pahoMcyA. tyAMthI gomukhe bebAnA jevI AkRtivALuM AtyaMtara padmapatra lIdhuM ane te pANImAM taratuM mUkayuM, enI aMdara egya pramANamAM reta mUkI, eTale te nAvanI jema utAvaLe cAlavA lAgyuM. marubhUtie paNa padmapatra lIdhuM ane temAM puSkaLa retI nAkhI. AthI kamaLapatranI te nAva bhArane kAraNe DUbI gaI ane badhA mitra marubhUtinI mazkarI karavA lAgyA. eTale kAraNa samajIne teNe bIjuM kamaLapatra laIne mUchyuM, paNa pravAhanI zighratAthI-nAva utAvaLe cAlavAthI gomukha jI. jorathI cAlatI e padmapatranI nAvaDIne marubhUti pahoMcI zakyuM nahIM, paNa dUra sudhI jaIne pachI te harSapUrvaka pitAnA mitrone bolAvavA lAge, "Ave, Ave, jaladI Avo! Azcarya juo." eTale meM tene kahyuM, "sundara! kahe kevuM Azcarya che?" te be, "cArusvAmI ! AvuM to meM kadi paNa joyuM nathI, je tamArI paNa jovAnI IcchA hoya te ahIM AvIne juo." A sAMbhaLI ne mukha mane kahevA lAge, cArusvAmI ! emAM kaMI Azcarya jevuM nathI. nakakI e marubhUtie pattharamAMthI nIkaLeluM vRkSanuM mULa joyuM haze, e joine enuM thayuM haze ke, "AvA komaLa mULavaDe A patthara kevI rIte bhedAya?" athavA baccAne cAra ApatI haMsalI teNe joI haze, ane tenAM baccAMnI moTI saMkhyA joIne te vismaya pAmyuM haze. athavA tamarAMne avAja sAMbhaLIne ATalAM nAnAM tamarAM ATalo moTo zabda kevI rIte kare che?" ema teNe Azcarya mAnyuM haze." pachI meM marubhUtine pUchayuM, "A sivAya bIjuM kaMI che ?" teNe uttara Ape, "A te AzcaryonuM paNa Azcarya che; emAM tamAre vicAra karavAnuM zuM che? juo." mabhUti pratyenA mAnanI khAtara ame te pradezamAM gayA. tyAM amane mabhUtie pravAhanA pANIthI bhareluM, atyaMta sUphama retInA pulinamAM paDeluM hovAne kAraNe jANe ke paherelAM vastramAMthI paDeluM hoya tevuM, aLatAne kAraNe kaMIka pIta varNa vALuM koI yuvatinuM pagaluM batAvyuM. gomukha belyA, "AvA pulina-bhAgamAM zuM Azcarya che? AvAM pANIthI 1 mULamAM gAvatharasapap guvatigo evA zabda che, tene artha "aLatAne kAraNe pIta varNavALA yuvatinA stana (nI mudrA > evo thAya. paratuM aLato kadi paNa stana upara lagADAto nathI temaja AgaLanA sandarbhamAM kayAMya stananI mudrAnI vAta AvatI nathI. AthI meM sophTara ne badale pAraM (moDhA=bhAga) pATha kapIne "pagaluM' e artha karyo che. AgaLa (pR. 176) "A kAraNathI strInuM eka pagaluM ane vidyAdharanAM be pagalAM dekhAya che' ema gemukha kahe che, te A sthAnane anulakSIne ja jaNAya che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 174 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ,, "6 bharelAM sthaLe! te ghaNAM DAya che. " marubhUti eklyA, " ahIM je Azcarya che te jIe. " ema kahIne teNe bIjA e pagalAM banAvyAM. eTale gAmukhe tene kahyuM, " jo AvI vastue Azcarya rUpa hAya tA ApaNAM pagalAMe tA sekaDA Azcarya rUpa gaNAvAM joie. " marubhUti khelyA, " ApaNAM pagalAM te anukrame paDelAM DAya che, tyAre A tA bucchinna mArga vALAM che--arthAt A kayAMthI AvyAM ane kyAM gayAM te kaMi samajAtu nathI, mATe ApaNe te dhyAnapUrvaka jovAM joie. " A sAMbhaLIne risa'hu melye, " emAM ze vicAra karavAnA che ? kei eka puruSa A kinAre UgelA vRkSa upara caDhIne eka DALIthI bIjI DALI upara jatA haze, paNa kAi latA-DALa atyaMta pAtaLI heAvAne kAraNe pulina upara utaryA haze, ane phrI pAche! vRkSa upara caDhI gayA haze. " eTale gAmukhe vicAra karIne kahyuM, " e aMdha besatuM nathI. jo te vRkSa uparathI UtaryuM hAta tA hAtha-paganA AdhAtane lIdhe paDelAM lIlAM, sUkAM ane pAkAM patra, puSpa ane phaLa A pulina upara temaja pANImAM verAyelAM haiAta. " pachI hirisaMhe kahyuM, " teA A pagalAM keAnAM haze ? ' gAmukha elyA, " koi AkAzagAmInAM pagalAM che. " eTale hirisaMhe pUchyuM, " te zuM devanAM che ? rAkSasanAM che ? cAraNazramaNanAM che ? ke RddhimAn RSinAM che ? " gAmukhe uttara ApyA, " devA teA jamInathI cAra AgaLa UMce ja cAle che; rAkSaseA mATA zarIravALA hAya che, eTale temanAM pagalAM paNa moTAM hAya che; RSie tapane kAraNe sAsAyelA zarIravALA hAya che, eTale kRzatAne lIdhe temanAM pagalAM madhya bhAgamAM unnata hAya che; ane jalacara prANIone trAsa na thAya eTalA mATe cAraNazramaNA jala-tIre pharatA nathI. " harisiMha khelyA, " jo e paikI koinAye A pagalAM na hAya, teA kAnAM haze ? " gomukhe kahyu, " vidyAdharanAM. " harisi Mhe kahyuM, kadAca vidyAdharInAM paNa hoya. " gAmukha khelyA, " puruSA baLavAn hAine utsAhapUrvaka cAle che. vizALa vakSa:sthaLane kAraNe temanAM pagalAM AgaLathI dakhAyelAM hAya che; paNa oenA puSTa nitaMbane kAraNe temanAM pagalAM pAchaLathI dakhAyelAM hAya che. A kAraNathI A pagalAM vidyAdharInAM nathI. " phrI pAchA gAmukha khelyA, " cArusvAmI ! e vidyAdharanI pAse bhAra che." risiddhe pUchyuM, " zuM te parvatanA bhAra che ? ke sauvanavRkSanA bhAra che? athavA pUrve jeNe pAtAne aparAdha karyA hAya evA ane lAga tAkIne pakaDelA zatrunA e bhAra haze ? " gAmukhe uttara ApyA, " jo paryaMtanu zikhara hAta tA tenA bhArane kAraNe pagalAM khUba dabAyelAM hAta; jo vRkSa hAta teA tenI jamInane aDatI zAkhAenI mudrA ghaNA meATA gherAvAmAM ke ,, ' 1. mULamAM sapnanuLo vAvavo e zabda che. sAlavRkSane sapna ( saM. sai ) kahevAmAM Ave che, paNa ahIM te sajIvyA Akhu ekaja vRkSanu nAma jaNAya che; mATe tenA ' saghayauvana ' evA anuvAda karyA che. te e kayuM vRkSa ? e zu vidyAdharaleAkanu'keAi camatkArI vRkSa haze ? enAM phaLathI gayelu. cauvana jaladI pAchuM AvatuM haze ? Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandha dattA la"bhaka [ 175 ) dekhAtI hAta; ane zatrune te! AvA ramya pradezamAM kai lAve ja nahIM. " eTale hirisaMhai pUchyuM, " jo AmAMnu eka paNa kAraNa na hAya teA pachI e bhAra che zenA ? " gAmukhe kahyu, " strInA. " harisi Mhe kahyuM, " strIne bhAra hAya e saMbhavita nathI, kAraNa ke vidyAdharIe paNa AkAzagAminI hAya che. " eTale gAmukha elyA, " e vidyAdharanI priyA mAnava srI che; tenI sAthe te ramaNIya sthAnAmAM phare che. " hirisa Mhe kahyu, 6 jo. te e vidyAdharanI priyA hAya tA tene e vidyAe zA mATe ApatA nathI ? " gAmukhe uttara ApyA, " e vidyAdhara masaravALA ane sarva pratye zaMkA rAkhanArA che; AthI * vidyAe meLavIne rakhene svaccha MdacArI thAya 'ema vicArIne te peAtAnI priyAne vidyAe ApatA nathI. " pachI hirisaMhe pUchyuM, " tenI sAthe vidyAne dhAraNa nahIM karanArI strI che, ema te zI rIte jANyuM ? " gAmukhe uttara ApyA, " enA zarIranA nIcenA bhAga puSTa hAya che, ane temane DAbe hAthe praNayaceSTA karavAnI Teva hAya che; e kAraNathI A tenA DAkhA paga kaMika UMcA thayelA che. riMsahe kahyu, jo tenI sAthe strI hAya tA pachI A pradezamAM UtaryA pachI tenI sAthe bhega bhAgaLyA sivAya te kema cAlyeA gayA ? " gAmukha elyA, " vRkSarAjinA aMdhakArane lIdhe (dUrathI ) ritamaNinI vedikAthI vIMTaLAyelA hAya tevA A pradeza temaNe dhAryA haze, paNa pAse AvatAM prakAzavaDe ramaNIya ane pANIthI vIMTaLAyelA pulinane jotAM A sthaLane temaNe ratine mATe ayeAgya dhAryu. hAvuM joie. pagalAM tAjA ja hAvAthI avazya teo ATalAmAM ja haze. A ramaNIya pradeza tyajIne ekadama jai zakAya evuM nathI, mATe ApaNe temanI padapaMktinI zeAdha karIe. ' "" ,, A rIte tapAsa karatAM bIjA sthaLe cAra pagalAM jovAmAM AvyAM. te geAmukhane batAvavAmAM AvyAM, eTale teNe nirNaya ApyA ke, " ghugharIonA agrabhAga vaDe aMkita tathA pAnI uparanAM nUpuranI jemAM kaika mudrA paDelI che evAM A strInAM pagalAM che. A khIjA be judAM che, ane te puruSanAM che. " pachI geAmukhanA vacanathI vismaya pAmelA tathA e yugalanI padapaktine anusaratA ame AgaLa cAlyA. pachI ame khilelAM puSpAvALu, bhramarAthI DhaMkAyeluM ane zaradakALanI zeAbhAvALuM samapaNuMnuM vRkSa joyuM. aMjana ( kALA bhamarA ) ane geru( puSpa )thI raMgAyelA jANe rUpAnA paryaMta hoya evuM te dekhAtu hatu. A joine gAmukhe kahyuM, " cArusvAmI ! A saptapaNuM nI pAse AvyA pachI te strIe A zAkhA upara phUlanA goTA joyA; ane pote nahIM pahoMcI zakatI hAvAthI te mATe priyane prArthanA karI. " huM melyA, " ema kevI rIte ? " gAmukhe kahyu, " phUlanA goTA levA icchatI te strInAM A pAnI vagaranAM pagalAM dekhAya che. vidyAdhara tA UMcA che, eTale teNe vinA prayatne e goTA tADyo che, kema ke jarAye bhedAyelI rekhAo vagaranAM tenAM pagalAM A retImAM dekhAya che. paNa e phUlanA geTA te Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : strIne hajI tenA patie Ape nathI. vaLI temane ahIMthI gayAMne paNa lAMbo samaya vItye nathI, kAraNa ke phala cUMTAyAne lIdhe hajI paNa phelanAM daTAMmAMthI dUdha jharI rahyuM che." eTale harisiMhe gemukhane kahyuM, "gomukha! phUlane stabaka toDyAne jhAjhI vAra thaI nathI, e tamAruM kathana to yegya che, paNa vidyAdhare e stabaka strIne Ape nahIM, e vAta baMdha besatI nathI. priyAe prArthanA karyA chatAM te kema na Ape?" gemukhe uttara Ape, "kAmavAsanA praNayalela hoya che. A strIe A pahelAM potAnA priyatama pAse kaI vastunI prArthanA nahIM karI hoya ema jaNAya che; AthI prathamavAra te phUlanA goTAnI yAcanA karavAne lIdhe ati caMcaLa evI strIne joto te AnaMda pAmyuM. "he priyatama ! mane te Apa" ema belatI te strI paNa tenI cAre bAjue pharavA lAgI. te strInAM pagalAMthI vIMTAyelAM e vidyAdharanAM pagalAM ahIM dekhAya che. cArusvAmI! vidyAdharanI te avidyAdharI-mAnavI-priyatamA AthI kepa pAmIne rIsAI gaI che. " harisiMhe pUchayuM, "e vastu te kevI rIte jANuM?" gomukhe uttara Ape, "e strIo krodhapUrvaka pachADelAM ane tethI astavyasta paDelAM pagalAM ahIM dekhAya che, A pagalAM tenI pAchaLa doDatA vidyAdharanAM che; pachI e strIne mArga rokatA vidyAdharanI, vegapUrvaka mUkAyelA pagavALI, padapaMkti A dekhAya. pAchA haThelA ane vATa jevAthI pIDAyelA vidyAre tene paMtha re; eTale te hAsyane rokIne A tarapha gaI, ane jaIne pAchI AvI. bIjuM, he cArusvAmI ! "te strI avidyAdharI che" ema meM kahyuM hatuM te barAbara che. tenAM A pagalAM uparathI jaNAya che ke te jaIne pAchI AvelI che. je te vidyAdharI hota to phuddha thayA pachI te AkAzamArge ahIMthI cAlI jAta. teNe kepa karyo, eTale pachI pelA vidyAdhare tene saptaparNanA phUlane goTe Ape. te laIne teNe vidyAdharanI chAtI upara ja pachADyo, ane potAnA krodhanI sAthe tene paNa toDI nAkhe. (arthAt geTe vikharAI gaye te sAthe tene krodha paNa UtarI gaye.) vidyAdhara tene page paDyo. AthI karIne te strInA paga AgaLa vidyAdharanA mukuTanA zekharathI dabAyelA A retIne bhAga dekhAya che. haLavA kepavALI te strI paNa jaladIthI tenA upara prasanna thaI hoya ema jaNAya che; kAraNa ke nadInA pulinamAM pharatAM te baMne jaNAMnAM jANe ke cItarelAM hoya tevAM svaccha pagalAM pagadaMDI upara dekhAya che. cArusvAmI ! pachI vidyAdharanI sAme tAkI rahelI te strIno paga kAMkarIthI ghavAyo. vedanA pAmatI evI teno paga vidyAre utAvaLathI UMce karI lIdho. strIe paNa vizeSa vedanAne lIdhe vidyAdharanA khabhA upara Teke mUryo. A kAraNathI strInuM eka pagaluM ane vidyAdharanAM be pagalAM dekhAya che. A pachI vidyAre 1. mULamAM apAyA vALI e zabda che. emAMthI vALIno artha ahIM asaMbaddha rahe che. "jaIne pAchI AvI" e artha jApAnA uparathI temaja pachInA saMdarbhane AdhAre anumAnathI karyo che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdharvadattA saMbhaka [ 177 ] tenA pagethI rudhiravALI retI lUchIne ahIM nAkhI." pachI harisiMhe pUchyuM, "koIe aLatAthI mizrita karIne kadAca ahIM retI na nAkhI hoya?" gomukhe kahyuM, "aLa kaDavo hoya che, eTale tenA upara mAkhIo vaLage nahIM. A to tAjA lAgelA ghAnuM vica, madhura ane mAMsamAMthI TapakeluM lehI che; AthI svAdiSTa keLiyAnI jema A retI upara mAkhIo besI gaI che. cArusvAmI ! te vidyAre pachI e strIne pitAnA hAthamAM upADI." harisiMha be, "teM kevI rIte jANyuM ?" gomukhe kahyuM, "kAraNa ke ahIMthI strInAM pagalAM aTakI gayAM che ane puruSanAM pagalAM dekhAya che. vaLI cArusvAmI ! mane ema vicAra thAya che ke-guMjArava karatA bhamarAothI yukta kusumatatAo vaDe vIMTAyela, sama bhUmi upara rahele tathA jANe ke lakSamInuM nivAsasthAna hoya te je latAmaMDapa ApaNI sAme dekhAya che tyAM e vidyAdhara yuvati sahita rahelo hovo joIe. paraMtu ekAntamAM rahelAne jevAM e gya nathI, mATe ApaNe ahIM UbhA rahIe. e pachI keTalIka vAre aneka varganAM pIMchAMothI AcchAdita tathA vanathI paricita hovAne kAraNe bhItirahita e mayUra te latAgRhamAMthI potAnI sahacarI sAthe bahAra nIkaLe. eTale gomukhe kahyuM, "cArusvAmI ! A latAgRhamAM vidyAdhara nathI." harisiMhe kahyuM, "ATalI vAra sudhI "yuvati sahita te ahIM che" ema kahIne have "te nathI" evuM kema bole che?" eTale gomukhe kahyuM, "A mAre koI prakAranI AkulatA vagara latAgRhamAMthI nIkaLe che, je ke manuSya aMdara hota te bhayane lIdhe AkulatApUrvaka te bahAra Avata." pachI mukhanA vacanane pramANabhUta mAnato huM mitro sahita latAgRhamAM gaye, ane tyAM sahaja ramaNIya tathA zeDIka vAra pahelAM ja bhagavAyelI hovAne kAraNe jANe zvAsa letI hoya tevI kusumanI zayyA meM joI. eTale gomukhe kahyuM, "thoDIka vAra pahelAM ja vidyAdhara ahIMthI nIkaLe che; ahIMthI prasthAna karatAM paDelAM tenAM pagalAM paNa A dekhAya. paraMtu te avazya ahIM pAcho Avaze, kAraNa ke A jhADanI DALI upara dIpaDAnA cAmaDAnuM banAveluM tenuM kezarana (thelI) tathA khaDjha rahI gayela che; te levA mATe te jarUrI pAchA pharaze.te pagalAMnuM avalokana karato gomukha kahevA lAgyo, "cArusvAmI ! e vidyAdhara bhAre saMkaTamAM che. zuM tene jIva to nahIM jAya ?" meM gomukhane pUchayuM, "e kevI rIte ?" eTale te kahevA lAgyA, "je kayAMthI AvyAM te dekhAtuM nathI tathA jamIna uparathI AkAzamAM UDavAne kAraNe jeNe Ama retI UrADelI che evAM A bIjAM be pagalAM zuM tame jetA nathI ? vaLI, e vidyAdharane ahIM keIe pADI nAkhyo hoya tema jaNAya che, kemake baLAtkAre nIce kheMcIne pADI nAkhavAmAM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: AvelA tenA zarIranI AkhIye AkRti A pradezamAM paDelI che. e banne jaNAnI ceSTAnuM sUcana karanArI retIno lIsoTo ahIMthI zarU thayo che. A strInAM pagalAM paNa nIce paDelAM dekhAya che. mATe e vidyAdhara pratye anukaMpA rAkhIne ApaNe A lIsoTAnA mArgane anusaratA pAchaLa pAchaLa jaIe." AgaLa cAlatAM ame verAyelAM AbhUSaNe jayAM tathA pavanathI kaMpatuM ane saMdhyAnA rAgavizeSa jevuM pILuM rezamI vastra paDeluM joyuM. eTale gomukha kahevA lAge, ahe cArusvAmI! te vidyAdhara jyAre nizciMta beThe hatuM tyAre tenA koI zatrue tenA upara AkramaNa karyuM. tenI sAthenI avidyAdharI strI to mAnava hovAthI zatrune pratikAra karavAne asamartha hatI." meM marubhUtine kahyuM, "A rezamI vastra ane AbhUSaNe tathA A carmaratna ane khaDjha tuM laI le. je e vidyAdharane ApaNe maLIzuM to tene ApIzuM." pachI ame lIsoTAne anusaratA cAlyA, te eka sthaLe salakI vRkSanI bakholamAM vALa laTakatA ame joyA. gomukhe harisiMhane kahyuM, "A sUdhI je." eTale teNe te saMdhyA to sthira suvAsavALA tathA taDakAmAM tapelA hovAthI sugaMdha varSAvanArA hatA. gomukhe kahyuM, "cArusvAmI! je vyakti dIrdhAyu utpanna thayelI hoya che tenAM keza ane vastramAM AvI suvAsa hoya che. A keza sugaMdhI, snigdha ane jenAM mULa ukhaDI gayAM nathI evA che; A kAraNathI te vidyAdhara dIrdhAyu ane uttama che. jarUra e rAjyAbhiSeka pAmaze mATe ApaNe enI pAchaLa pAchaLa jaIe." pachI ame AgaLa cAlyA. tyAM kadaMbanA vRkSa upara, pAMce IndriyanA viSayothI jANe pAMca aMtarAya paDyA hoya tevA pAMca loDhAnA khIlAvaDe vIMdhAyelA, vidyAdharane ame --eka khIle tenA kapALamAM hato, be khIlA be hAthamAM hatA, ane be bane pagamAM hatA. enuM du:kha joIne mane atyaMta duHkha thayuM. pachI meM dhyAnapUrvaka joyuM te vedanAthI pIDita hovA chatAM tenI muchAyA jarAye vivarNa nahotI thaI, tenAM gAtronI kAnti saumya hatI, leDhAnA khIlAvaDe vIMdhAyelA tenA hAthapagamAMthI lehI nIkaLatuM nahotuM, ane tIvra vedanA bhogavavA chatAM tene zvAsozvAsa barAbara cAlatA hate. pachI huM ekAte vRkSanI chAyAmAM beThe, ane mitrone meM kahyuM, "agAu sAdhu pAse jyAre vidyAdharanI kathAo cAlatI hatI tyAre meM sAMbhaLeluM che ke-vidyAdhara carmaratnarUpI thelImAM potAnI jAtanA rakSaNa mATe cAra auSadhio rAkhe che, mATe carmaratnanI thelImAM juo." mitrae te UghADI, temAM auSadhio joI, paraMtu e auSadhionA viziSTa guNone ame jANatA nahotA. eTale meM mitrone kahyuM, " dUdha Tapake evA jhADa upara ghA karo. auSadhio patthara upara ghasIne tyAM copaDe. e rIte auSadhinA guNanI parIkSA karIne vidyAdharane jIvADe." mArA mitrae e pramANe parIkSA karIne jANyuM Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 179 ] ke-amuka auSadhi zalyane dUra karanArI che, amuka saMjIvanI che ane amuka saMreNughA rUjhavanArI che. pachI teo e auSadhione paDiyAmAM laIne vidyAdhara pAse gayA. je prANahAraka khIle tenA kapALamAM ThokavAmAM AvyuM hatuM tenA upara temaNe zalya dUra karanAra auSadhi cepaDI, eTale taDakAthI tapelA kamaLanI jema te khIle bhUmi upara paDyo. enuM vadanakamaLa namyuM nahotuM, tyAM tene marubhUtie Teke Ape. A rIte auSadhinuM vizeSa jJAna maLatAM ame tenA baMne hAtha choDAvyA; hAthane harisiMha ane tamaMtake avalaMbana ApyuM. e vidyAdharane tenA zatrue, mAtra kaleza ApavAnA ja AzayathI marmasthAnenuM rakSaNa karIne bAMdhyuM hatuM, tethI te maraNa pAmyo nahoto. pachI ame tenA paga paNa choDAvyA, ane pItAMbaranA uttarIyavALA tene kadalIpatranI zagyA upara suvADyo. huM mukhanI sAthe pUrva dizAmAM thoDeka dUra jaIne jhADanA othe beThe. vidyAdharanA traNemAM saMhaNI auSadhinuM siMcana karavAmAM AvyuM. meM mitrone kahyuM hatuM ke, "kadalIpatranA pavanathI ane jalakaNAthI ene bhAnamAM lAvIne mArI pAse Avaje." teoe te pramANe karyuM. pachI bhAnamAM Avela te vidyAdhara ekadama deDa ane gaMbhIra svarathI bolyA, "UbhuM rahe, Ubho rahe, dhUmasiMha! durAcAra ! kayAM jaIne tuM chUTavAno hato?" paratu jenI sAme krodha hato, tene teNe na joye, ane sAmA yoddhAnI gerahAjarImAM ja AvI rIte garjanA karavAne kAraNe te zaramAI gaye. ame paNa ni:zabda besI rahyA. pachI dizAomAM najara nAkhavA chatAM koIne nahIM to e te pAse ja AvelA, kamalavanathI suzobhita sarovaramAM Utaryo, tyAM snAna karIne pahelAMnI jema pItAMbara ane kanakanAM AbharaNathI AbhUSita thaIne pUrNimAnA caMdraprakAza jevo UjaLe te bahAra nIkaLe. pachI teNe uttara dizA tarapha pharIne keIne namaskAra karyo. gomukhe kahyuM, "cArusvAmI! have A vidyAdhara mitra ane zatrune bheda jANaze." pachI ame ekabIjAnI sAthe vAtacIta karI. vidyAdhara amArI pAse AvyA ane be, are ! mane mArA zatrue bAMdhyo hato, tyAMthI koNe choDA?" mukhe kahyuM, "amArA mitra Ibhyaputra cArusvAmIe, sAdhu pAsethI auSadhine prabhAva jANelo hovAthI, tamane choDAvyA che." eTale vidyAdhare mane praNAma karyA ane kahyuM, "mArA jIvana vaDe vecAyele huM tamAre dAsa chuM." meM kahyuM, "ema na belaze, tame mArA bhAI che." meM tene abhinaMdana ApatAM te jamIna upara beThe. pachI harisiMhe tene pUchayuM, "AvI ApattimAM tamane keNe pADyA? ane zA kAraNathI pADyA?" eTale te kahevA lAgyuM - amitagati vidyAdharane vRttAnta (vaitADhyanI) dakSiNa eNimAM zivamadira nAme nagara che. tyAM lokone bahumAnya evo vidyAdhararAjA mahendravikrama che. tenI devI suyazA nAme che. jeNe vidyAo grahaNa Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 180 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : karI che tathA je AkAzagamanamAM kuzaLa che evA tenA putra amitagati nAme che. e amitagati huM chuM ema tame jANeA. (6 svaccha de pharavAnI icchAvALe! huM eka vAra dhUmasiMha ane gaurIpuDa nAme mitrAnI sAthe vaitADhyanI taLeTImAM AvelA sumukha nAme AzramapadamAM gayA. tyAM mArI mAtAnA mATA bhAi kSatriya RSi hiraNyaleAma nAme tApasa hatA; temane meM vaMdana karyuM. temaNe kahyuM, putra amitagati ! tAruM svAgata hA! " Ama khelatA teo svabhAvathI ja snigdha gAtrAvALI ane yuvAvasthAmAM rahelI eka kanyAne mArI pAse lAvyA. pachI te khelyA, " amitagati ! A che|karI mArI sukumArikA nAme putrI che. jo tArI icchA hAya te| A kanyA huM tane ApuM. " rUpavatI evI te kanyAne joine, mAtApitAnI anujJAthI, anurAgapUrvaka meM kahyuM, " DilanuM vacana pramANu karatA huM tenA svIkAra karuM . " pachI vidhipUrvaka me tenuM pANigrahaNa karyuM". kuladhathI huM tenI sAthe ramaNu karatA hatA. tene huM nagaramAM lAvyA ane rAjAe tenA satkAra karyAM. paNa te svacchaMdacArI na thAya te mATe me tene vidyAe grahmaNa karAvI nahIM. kAmAtura dhUmasiMha tene mArI gerahAjarImAM mahekAvavAnA prayAsa karatA hatA. tenA vikAra, AkAra ane vacanA mArI zrI mane kahetI hatI; paNa te upara huM vizvAsa karatA nahAtA. jo ke mArA manamAM zakA pedA thaI cUkI hatI. eka vAra snAnAdi karyo pachI mArI priyA tathA dhUmasihu mArA vALa oLatAM hatAM ane meM hAthamAM darpaNa jhAlI rAkhyuM hatuM. pAchaLa UbhA rahelA dhUmasahu hAtha joDIne mArI strIne prArthanA karateA hateA. te meM darpaNamAM paDatA pratibiMbamAM joyuM. eTale rASa pAmIne tene meM kahyuM, " tArA mitrabhAva anArya sarakhA che; cAlyA jA, nahIM te huM tArA vadha karIza." A pramANe jene viSe zaMkA karavAmAM AvI che evA tathA krodhe bharAyelA te paNa nIkaLye ane pachI mArA jovAmAM Avye nahIM. priyAnI sAthe pramAda sivAya RtuRtunAM sukha anubhavatA evA mArA samaya jatA hatA. Aje huM strI sahita ahIM AvyA ane nadInA payAdhara samAna A darzanIya pulinane joine tyAM nIce UtaryAM. paNa UtaryA pachI e sthAna ratine mATe acegya lAgavAthI meM tene tyAya karyA, " pachI te vidyAdhare praNayakepa ane prasannatAnA ramaNIya prasaMgeAthI mAMDI latAgRhamAMthI bahAra nIkaLavAnA banAva sudhI badhuM gAmukhe varNavyuM hatu te pramANe kahyuM. ( A pachI te AgaLa kahevA lAgyA. ) vidyAthI virahita sthitimAM mArA zatru dhUmasiMha mane pakaDyo ane khAMdhyA. vilApa karatI sukumArikAne te upADI gayA. tame tamArI petAnI buddhithI auSadhinA baLathI mane jIvADyo che, mATe huM cArusvAmI! tame mArA parama svajana che. AjJA karA, tamAruM huM zuM priya karuM ? mane jaladI vidAya ApeA. te dhUsahu mAyAthI banAveluM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 181 ] mAruM kalevara hAjara karaze te joIne jIvanathI nirAza thayelI bicArI sukumArikA kadAca prANatyAga karaze, mATe tenI huM rakSA karuM ane te dhUmasiMhane pratikAra karuM." meM tene kahyuM, "jAo, patnIne jaine maLe, subhaga ane zobhana kAryomAM amane yAda karajo." A pramANe meM rajA ApI, eTale mane praNAma karIne te UDyo. ame paNa tyAMthI UThyA ane upavananI zobhA jotA pAchA vaLyA, ane aMgamandira udyAnamAM gayA. tyAM jinamandiramAM pravezyA. dAso puSpa lAvyA; ame pratimAonuM arcana karyuM ane stutipUrvaka vaMdana karyuM. pachI jinamaMdiramAMthI bahAra nIkaLyA ane nagara tarapha cAlyA. rastAmAM harisiMhe kahyuM, "amitagatine choDAvIne tathA tene jIvitadAna ApIne cArusvAmIe dharma karyo che." gemukhe kahyuM, "dharma ryo che e vAta sAcI, parantu e kArya dvArA adharma paNa thaze, kAraNa ke vera rAkhatA dhUmasiMhano amitagati nAza karaze." tamaMtaka bolyo, "paNa cArusvAmIe mitrarUpI artha prApta karyo che." gemukhe kahyuM, "e satya che, paNa dhUmasiMhanA pakSathI to e vastu anartharUpa dekhAya che." harisiMha be, "te pachI temaNe zuM prApta karyuM ?" gomukhe kahyuM, "kAmanA." teNe pUchayuM, "kevI rIte?" gomukhe uttara Aye, "kAmanA eTale IcchA. cArusvAmIe amitagatinuM jIvita IchayuM hatuM. tene jIvADIne te IcachA temaNe saphaLa karI che. " AvI vAta karatA ame ghera pahoMcyA, thAka khAIne ame nhAyA, balikarma karyuM tathA jamyA. e rIte amAro divasa gaye. e ja rIte sukhapUrvaka te tu paNa vItI gaI. cArudattanAM lagana koI eka vAra mArI mAtA potAnA bhAI sarvArthane ghera gaI hatI. sarvArthane mitravatI nAme rUpALI putrI hatI. bhajanano vakhata thayo tyAre, rokavAmAM AvI chatAM, mArI mAtA "mAre ghaNuM kAma che" ema kahIne pitAne ghera javA nIkaLI. mArA mAmAe tene pUchayuM ke, "tuM AvI nineha kema che? tArI bhejAI sAthe tAre meLa na hoya to paNa mArA upara kRpA karIne tuM rahe." eTale teNe kahyuM, "je A chokarI mane Ape to ApaNe prema cAlu raheze, nahIM to AjathI ApaNI prIti tUTI jaze." praNAma karIne mArA mAmAe kahyuM, "mArI putrI upara tArA sivAya bIjA kone adhikAra che ke jethI tuM AvuM bole che? je tuM mArA upara prasanna thatI hoya te A kanyA tane ApuM chuM." Ama kahevAmAM AvatAM prasanna thayelI mArI mAtA bhejana karIne potAne ghera AvI. pachI teNe gharanA moTerAone utsava Adi karavAnuM kahyuM. mArA pitA e vakhate rAjadarabAramAM gayA hatA. priyapRcchaka lokone gaMdha-puSpa ApavAmAM AvyAM. mArA pitA ghera AvyA tyAre temane kanyAprAptinA samAcArathI ane prazaMsAnAM vacanathI vadhAvavAmAM AvyA mArI mAtAne temaNe pUchatAM te belI, "sarvAthe mitravatI cArudattane Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : ApI che." eTale mArA pitA balyA, "A pramANe kanyAne svIkAra karavAmAM te ThIka nathI karyuM. cArusvAmI hajI hamaNAM ja kalAo zIkhe che. viSayAsakta thaIne te e badhuM bhUlI jaze, " mAtAe kahyuM, "maLelI kanyAnI zA mATe avajJA kare che?" A badhI vAta mane dAsIoe kahI. pachI zubha divase ane jyotiSIone mAnya evA muhUrtamAM pitAe mAruM pANigrahaNa karAvyuM. mitravatInAM paNa kulane anusaratAM kautukarmaMgala karavAmAM AvyAM. saMgIta, nATya ane citrakaLAnA paricayathI huM AnaMda karavA lAgyA. eka vAra mitravatI pitAne pIyara gaI. tyAMthI mAmIe ene snAna karAvI, prasAdhana karI ane jamADIne tathA pitAnAM AbhUSaNe ApIne makalI, paNa amArA gharanAM AbharaNe teNe tyAM ja rAkhyAM. sAMje jyAre mAmA ghera AvyA tyAre temane teNe batAvyAM ke, "A mitravatInAM zvasura pakSanAM AbhUSaNe che, meM tene ApaNe ApyAM che. " eTale mAmAe kahyuM, "A AbhUSaNe te vevANane kema na mokalyAM? te kaheze ke-A alaM. kAra te badalIne mokalyA che." mAmIe kahyuM, "savAre huM pote ja jaIne pAchAM ApI AvIza." tenA vacanathI mAmI prabhAte ja amAre ghera AvI. te vakhate huM gurune ghera gaye hato. jAgelI mitravatI potAnI mAtA pAse gaI, AbhUSaNe pAchA ApatI mAmIe tene aparimardita vilepanavALI jeIne pUchayuM, "putri! Aje zuM cArusvAmI ahIM rahyA nahotA? athavA zuM te tArA upara kepelA che? tuM ekalI kema rahI hatI?" eTale ghaNIvAra sudhI cUpa rahIne te bolI, "mAtA ! mane pizAcane-gAMDAne ApIne have tuM herAna kema kare che?" e vAta mArI mAtAe sAMbhaLIne tene roSapUrvaka kahyuM, "ali ! tera kalAno paMDita cArusvAmI e zuM tArI AgaLa pizAca che?" te bolI, "pheI! kopa na karaze, je ekAntamAM paNa ekale nAce che, gAya che, koIne zAbAzI Ape che ane hase che tene svAbhAvika-DAhyo kevI rIte kahevAya? A pramANe ja kAryo thatAM jotI huM paNa pizAca vaDe kema na grAuM?" A sAMbhaLIne tenI mAtA rotI rotI mArI mAtAne kahevA lAgI, "teM jANI joIne mArA upara vera lIdhuM che, kAraNa ke tArA chekarAne A deSa te pahelAM kahyo nahote." mArI mAtAe tene kahyuM, "bhale, tArI putrI sahita tuM nahIM bolavA jevuM bele che, e tane zobhatuM nathI. huM evuM karIza ke tane barAbara khabara paDaze. jA, tame leke mArI najara AgaLa UbhAM na rahe." eTale khIjAIne te pitAne ghera gaI. pachI tenA kahevAthI sarvArtha mAmA AvIne mArI mAtAne kahevA lAgyA, kharekhara, putra cArusvAmInA rakSaNa mATenI kriyA tame zA mATe karAvatAM nathI ? zA sArU bedarakAra rahe che?" eTale mAtAe tene dhamakAvyo ke, "tArI strInI ane chokarInI evI rIte rakSA karI ke pizAca temane vaLage nahIM. strInuM sAMbhaLIne mane tapAvavA Ave Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadharvadatA saMbhaka [[ 183 ] che! jA, cAlyo jA, nahIM to tane paNa pizAca vaLagI paDaze!" eTale te gayo. A badhuM mArI zayyApAlikAe parihAsapUrvaka mane kahyuM. cAdarane gaNikAgrahamAM praveza pachI kopAyamAna thayelI mArI mAtAe gomukha vagere mArA mitrone bolAvIne kahyuM, mAruM eka priya karo, cArusvAmIno gaNikAgrahamAM praveza karAvo." gomukhe kahyuM, "mAtA ! ema karavAthI pitAjI khIjAze. eka vAra vyasana paDyA pachI te choDavuM muzkela che, mATe gaNikAgrahamAM pravezanI vAta na karaze." eTale te bolI, "zeTha khIjAze te mArA upara khIjAze. tame virodha karyA sivAya mAruM vacana karo. vyasananA doSanI vAta karavAnuM tamAre zuM kAma che? "vyasanI mANasa dhanano nAza kare che; A kAraNathI ja ghaNu vakhatathI meM manoratha karela hato ke-dhanano upabhoga karanAra putra mane kyAre thaze? mane putra thayela che. je kadi vezyAne vaza thaIne te dhanano nAza karaze to paNa mAro mane ratha pUrNa thaze. " mArA mitroe paNa A vAta svIkArI. A sarva vArtAlApa dAsIe mane kahyo ane bolI ke, "Aryaputra! have to tame gaNikAgrahamAM raheze, eTale tamAruM darzana amane durlabha thaI jaze." keTalAka divaso vItyA pachI mane mitro vinaMtI karavA lAgyA, "cArusvAmI ! cAlo ApaNe udyAnamAM jaIe tyAM bhejana karI kaDA karIne pAchA AvIzuM." meM kahyuM, "jo tame bhejana rAkhyuM che to mane pahelAM kema na kahyuM ?" teo belyA, "bIja rokANane kAraNe meM kahyuM hatuM. zuM e bhejana paNa tamAruM nathI ke Avo bhedabhAva rAkho cho ?pachI huM temanI sAthe nIkaLe. ame udyAnamAM pahoMcyA. "taDakAne lIdhe huM te tarasyA thayo chuM" ema bolate huM vizrAma levAnI IcchAthI jhADanI nIce Ubho rahyo. pachI harisiMha (pANI levAne mATe) pAsenI puSkariNamAM utaryo, ane eka muhUrta mAtra tyAM rahIne mane bolAvavA lAgyo, "Avo, Azcarya juo." tenA vacanathI huM gaye ane puSkariNImAM Utaryo tathA be, "kahe, te zuM Azcarya joyuM ?" teNe mane taruNa yuvationA vadananA lAvaNyanuM haraNa karanArAM paDyo batAvIne kahyuM, "juo, paghomAM ( rakta) kamalanA raMganI kAntivALo adaSTapUrva rasa meM joyo. te zene haze?" gomukhe ghaNIvAra sudhI tenuM avalokana karIne kahyuM, "devonA upagane yogya A puSkaramadhu koI paNa rIte ahIM utpanna thayuM che, mATe jarAye vilaMba karyA vagara padminIpatranA paDiyAomAM te grahaNa karI le." mitroe te laI lIdhuM, pachI teoe aMdaroaMdara vicAra karyo, "A vastu manuSyalokamAM durlabha che, enuM ApaNe zuM karavuM?" harisiMhe kahyuM, "ApaNe te rAjA pAse laI jaIe; tethI prasanna thaIne rAjA ApaNane AjIvikA Apaze. " varAhe kahyuM, "rAjAne maLavAmAM ghaNI muzkelI paDe che, maLyA pachI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - -- - - [184] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : paNa teo jaladI prasanna thatA nathI. mATe ApaNe te amAtyane ApIe, jethI te ApaNuM kArya karanAro thaze." tamaMtake kahyuM, "ApaNe amAtyanuM zuM kAma che? amAtya to rAjAne khajAne vadhAravAmAM udyata hoya che, ane tethI temane AvA durlabha dravyathI nahIM, paNa dhanathI ja saMtuSTa karI zakAya che." marubhUtie kahyuM, "ApaNe nagararakSakane ApIe, kAraNake te rAtricaryAmAM ApaNuM kAma karanAra thaze ane ApaNe mitra thaze." eTale gomukha bolyA, "tame badhA ajJAna che; A paNa te rAjA, amAtya, rakSaka ane sarva kAryonA sAdhaka cArusvAmI ja che. A durlabha vastunuM pAtra e ja che. enI ja kRpAthI ApaNe rahIe chIe. " pachI te sarvee mane kahyuM, "AnaMdathI A pIo." meM kahyuM, "madhu, mAMsa ane madhano svAda nahIM jANanAra kulamAM mAro janma che te zuM tame jANatA nathI, ke jethI mane madhu pAvA iccho cho?" gomukha be, "cArusvAmI! ame te barAbara jANIe chIe, pachI tamane zA mATe akRtya karavAne prerIe? A bhava nathI, paNa ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke devone yogya A to amRta che; mATe tame anyathAbuddhi na karazo. amArA mAMgalika vicArane pratikULa thayA sivAya tame A pIo; ema karavAthI tamArA AcAranuM ullaMghana nahIM thAya. " pachI he svAmI pAda! mArA pitAnA samAna vahAlA e mitranA vacanathI te rasa pIvAnuM meM svIkAryuM. hAtha-paga dhoIne, Acamana karIne tathA pUrva dizA tarapha mukha karIne te rasane amRta mAnIne meM pazcinI patranA paDiyAthI pidho. sarva gAtrone AhAda pamADanAra te rasa pIvAthI mane santoSa thaye. meM Acamana karyA pachI mitroe mane kahyuM, "tame vizrAma karatA AgaLa jAo, ame puSpo cUMTIzuM." eTale huM AgaLa cAle. e pAnanI apUrNatAne kAraNe ghena caDhatAM mane jhADa jANe pharatAM hoya tevAM dekhAvA lAgyAM. huM vicAra karavA lAgyuM, "zuM amRtanuM AvuM pariNAma thatuM haze ? ke pachI mane yuktipUrvaka madya pAvAmAM AvyuM che?" huM Ama vicAra karatA hatA tyAM mahAmUlyavAna AbhUSaNothI alaMkRta zarIravALI, jeNe zuddha rezamI vastro paheryA hatAM tevI tathA taruNa vayamAM rahelI eka strIne meM azokavRkSanI nIce joI. teNe potAnI agrAMguliethI mane bolAve, eTale huM tenI pAse gaye, ane "A rUpavatI keNa haze?" teno vicAra karavA lAgyo. teNe mane "svAgata" kahyuM. pachI tene meM pUchayuM, bhadra! tuM koNa che ?" te bolI, "ibhyaputra! huM asarA chuM ane Indra sevA karavA mATe mane tamArI pAse mokalI che." meM kahyuM, "mane devarAja kayAMthI jANe, ke jethI karIne tane mokale?" teNe kahyuM, "tamArA pitA mahAguNavAna zreNI tarIke prakhyAta che. temanI prItine khAtara mane mokalavAmAM AvI che ema tame jANe. tame zaMkA na karazo. ame sarva kene darzana detAM nathI. jenA upara amArI kRpA na hoya te manuSya amane joI paNa zakato Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandha dattA la`bhaka. [ 185 ] nathI. jo A vAtanI tamane khAtro na hAya tA kahuM chuM ke A tamArA mitrA mane joi zakatA nathI, ane mArA prabhAvathI tamane paNa jotA nathI. mAtra tame mauna eseA. '' 6 pachI pAse ja UbhA rahelA evA mane nahIM jotA ane pharI pharI mArA nAmanA pAkAra karatA mitrA AgaLa cAlyA. theADeka dUra jaIne AgaLa teA nathI, pAchA gayA haze ' ema vAta karatA tathA cArusvAmI! tame kyAM che ? ' ema khelatA teo pAchA vanyA. pachI pelI strIe mane kahyuM, " mArA prabhAva jue, have tee tamane joze. " eTale teoe mane jocA ane melyA, " tame kayAM beThA hatA ? ame ahIM pharatAM tA tamane joyA nahAtA. " meM kahyuM, " huM te| ahIM ja UbhA hatA. " teo melyA, " ApaNe jaie. " pachI hu cAlyeA, paNa cainane kAraNe mArI cAla lathaDatI hatI. pelI strIe mane kahyu, 66 tamArA mitrA mane jotA nathI, mATe zaramAze| nahIM. " pachI teNe peAtAnA jamaNA hAthathI mArA hAtha ane mastakane Teko ApyA. lathaDatI gatithI cAlatA me' paNa tenA kaMThanuM avalaMbana karyuM. tenAM gAtrAnA sparzathI * nakkI A indranI apsarA che' ema mAnIne jene kAma pedA thayA che ane jenAM sarvAMga rAmAMcita thayAM che eve huM, tenA TekAthI, mArA mitrA sahita neAkaree taiyAra karelA bhejanagRhamAM gayA. tyAM ame beThA, eTale pratyekane judu judu bhAjana ApavAmAM AvyuM. pelI strI paNa mArI sAthe Asana upara beThI. huM jamavA lAgyA. paNa mane UMgha AvavA lAgI ane ghenane kAraNe svapnAM jotA evA me mArA mitrAnu vacana sAMbhaLyuM ke, ' A ame tane ApyA che. ' pachI gADImAM besADIne mane tenI sAthe lai javAmAM Avye . ane tenA bhavana AgaLa ame pahoMcyAM. teNe mane gADImAMthI utAryA ane tenA sarakhI ja vayavALI taruNu strIe mane vIMTAi vaLI. te mane kahevA lAgI, izyaputra ! huM tamane devivamAnamAM lAvI chuM. tame nizcintapaNe mArI sAthe viSayasukha anubhaveA. " pachI madhura vANI khelanArI te strIoe, hAthI sAthe hAthaNInI jema, tenuM pANigrahaNa mane karAvyuM. gIta gAtI te strIo mane garbhagRhamAM laI gaI. 'A teA apsarA che' e pramANe nizcayavALA huM ratiparAyaNa thaine sUi gayA. ghena utaratAM jAgyA tA meM vasantatilakA gaNikAnuM bhavana joyuM. (6 66 pachI tene meM pUchyuM, " A kenu ghara che ? " te elI, " A mAruM vimAna che. " meM kahyuM, paNu A tA manuSyanA ghara jevuM che, devabhavana nathI. " eTale te khelI, " jo ema che. teA kharI vAta sAMbhaLeAiputra ! huM vasantatilakA gaNikAputrI chuM. kanyAbhAvamAM rahelI hu. kalAonA paricayathI samaya gALuM chuM. mane dhananA leAbha nathI, mane guNu vhAlA che; AthI huM tamane hRdayathI varI hatI. AthI tamArI mAtAnI anumatithI tamArA gAmukha vagere mitrAe yuktipUrvaka tamane mane ApyA che. " Ama 24 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 186 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : bolatI te UThI, teNe vastra badalyAM ane AvIne mane hAtha joDIne vinaMtI karavA lAgI, "Ibhyaputra! huM tamArI sevikA chuM. dharmapatnI tarIke tame mAro svIkAra karo. huM kanyA rahI chuM ema batAvanArAM A rezamI vastro che. huM jIvana paryaMta tamArI sevA karanArI banIne rahIza." tenA upara anurAga baMdhAyAthI meM kahyuM, "bhadre ! svavaza ke avaza evA mArI tuM bhAryA che. " pachI tenI sAthe huM svacchede vihAra karavA lAgyo. mArI mAtAe mokalela bhegavavA lAyaka vastuo vasantatilakA mane batAvatI hatI. A pramANe (dararoja ) eka hajAra ane ATha (mudrAo) amane mokalavAmAM AvatI, jyAre utsavanA divase eka lAkha ane ATha hajAra mokalavAmAM AvatI. A pramANe viSayasukhamAM mugdha thayelA evA mArAM, tenI sAthe ramaNa karatAM, bAra varSa vItI gayAM. eka vAra pAna karIne huM priyAnI sAthe sUto hato. ThaMDA pavanathI vIMjAyele huM - jAgI gayo, te vasantatilakAne meM joI nahIM. "huM kayAM chuM?" ema vicAra karato huM Ubhe thaye, te zerIne nAke AveluM bhUtagraha ( vyataranuM sthAnaka ) meM joyuM. pahelAM joyeluM hovAthI te sthAna meM oLakhyuM. meM vicAryuM ke, "gaNikAe mAro tyAga karyo che, mATe koI jue nahIM te pramANe mAre ghera jato rahuM." ema karatAM prabhAta thayuM, eTale huM nIkaLyo. paNa mArA gharamAM praveza karatAM mane dvArapALe aTakAvyo ane pUchyuM, aMdara na jA, tuM koNa che?" meM kahyuM, "saumya! A konuM bhavana che?" te be, "ibhya rAmadevanuM." meM pUchyuM, "te zuM A bhavana zreNI bhAnunuM nathI ?" eTale teNe uttara Apyo, "e zreSThIne cArudatta nAme kuputra thayo hato. te gaNikAgRhamAM prave, eTale tenA zokathI zreSThIe gRhavAsano tyAga karIne dIkSA lIdhI. pachI dhana khUTI jatAM tenI patnIe A ghara aDANe mUkyuM, ane te potAnA bhAI sarvArthane ghera gaI. " A vAtacIta aMdara rahelA rAmadeve sAMbhaLI eTale teNe dvArapAlane pUchayuM, "A koNa che?" teNe kahyuM, "kaI mANasa bhAnu zreSThInuM bhavana pUche che; kadAca tene putra ja haze." eTale rAmadeva be, "e abhAgiyAne mArA gharamAM pravezavA daIza nahIM. " A sAMbhaLI lajajA pAmela ane khUba zokAtura thayele huM tyAMthI ekadama cAlI nIkaLe ane sarvArthanA ghera gaye. e gharamAM praveza karatAM daridra vezavALI ane dIna tathA udAsa vadanavALI mArI mAtAne meM joI. tenA caraNamAM huM paDyo. teNe pUchayuM "tuM keNa che?" meM uttara Ape, "huM cAdara chuM.eTale teNe mane AliMgana ApyuM ane ame banne jaNa raDI paDyAM. amArA rudananA zabdathI sarvArtha tyAM Avyo ane te paNa raDyo. parijanee amane chAnAM rAkhyAM. te kALe malina vastrovALI ane jenI uparanAM citro bhUMsAI gayAM che evI bhIMtanI jema zobhA vinAnI mitravatIe mane joyo, ane te mane page paDIne raDavA lAgI. meM tene kahyuM, "raDIza nahIM, mArA pitAnA ja kRtyathI tane Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 187 ] kaleza thayo che." samajAvIne meM tene chAnI rAkhI. pachI bajAramAMthI vAla lAvIne bhejana taiyAra karavAmAM AvyuM. bhejana karyA pachI meM mAtAne pUchayuM, "mA ! have keTaluM dhana bAkI rahyuM che?" teNe kahyuM, "putra ! dATeluM, vyAjamAM rekeluM athavA parijanone ApeluM dhana keTaluM hatuM te huM jANatI nathI. echIe dIkSA lIdhI, eTale dAsa-dAsIone ApeluM dhana te nAza ja pAmyuM, tArA upagamAM soLa suvarNakaTi dhana vaparAI gayuM. ame atyAre jema tema karIne rahIe chIe." eTale huM bolyo, "mAtA ! loke dvArA apAtra" tarIke oLakhAvA te huM ahIM rahI zakuM tema nathI. huM dUra dezamAM jAuM chuM. vaibhava meLavIne pAcho AvIza. tamArA caraNanI kRpAthI huM avazya dhana upArjana karIza." mAtAe kahyuM, "putra ! vepAramAM keTale zrama paDe che tenI tane khabara nathI; tuM videzamAM kevI rIte rahIza? tuM videzamAM nahIM jAya to paNa ame be jaNIe tAre nirvAha karIzuM." meM kahyuM, "mAtA ! ema na bole, huM bhAnu zreSThIne putra zuM evI rIte rahIza? tame AvA vicAra na karazo. mane rajA Ape." te bolI, "putra! bhale ema thAo tArA mAmAnI sAthe huM vAtacIta karI lauM." dhanaprApti mATe cArudattanuM videzabhramaNa A pramANe nizcaya karIne vezyAnI saMgatinA doSo viSe vicAra karato huM mArA mAmAnI sAthe page cAlate nagaranI bahAra nIkaLe. (janapadanA) sImADA upara AvelA uzIrAvarta nAme gAmamAM ame pahoMcyA. tyAM gAma bahAra mane besADIne mAmA gAmamAM gayA ane thoDI vAra pachI mardana mATenAM tela, AcchAdana, alaMkAra ane vastro jenA hAthamAM hatA evA eka puruSanI sAthe te pAchA AvyA. pachI meM nadImAM snAna karyuM ane lakattama jinezvarane praNAma karyA. pachI ame gAmamAM pravezyA. dhIradhAra vagere mudra vepAra jemAM cAlate hato evuM e gAma tathA temAMnAM ujajaDa sthaLe meM joyAM. dukAna ane upavana vaDe karIne e gAma nagara jevuM dekhAtuM hatuM. khaDakIvALA eka gharamAM ame dAkhala thayA. DhALavALI jagA upara hAtha paga dhoIne pachI bhajana karavAnA sthAnamAM grAmanivAsamAM sulabha evuM gerasapradhAna bhejana ame jamyA. vicAra karatA ame tyAM rAta rahyA. rAta paNa vItI gaI. mAmAe mane kahyuM, "janapadanI khadha samAna A dizAsaMvAha nAme A gAma che. ahIM viziSTa vepAra kare. tArA pitA jemanI sAthe dhIradhArane saMbaMdha rAkhatA hatA evA kheDUte ahIM vase che; temanI pAsethI tuM suvarNa laI zake ema che." meM svIkAryuM ke, "bhale ema thAo." pachI mArI aMguThI vecIne kharIdelA mAlathI tyAM vepAra karato huM grAmavAsI lekene bahumAnya thaye. sarva videzamAMthI lAvavAmAM Avate sUtara, rU vagere mAla mAmA ekatra karatA hatA. 1. A u5ra dizAvAha ane uzIrAvarta eka ja gAmanAM be nAma hoya ema jaNAya che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 188 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : 11/12 eka vAra rAtre dIvAnI saLagatI vATa uMdara kheMcI gaye te kAraNe rU saLagI gayuM. dukAnamAMthI huM muzkelIe bahAra nIkaLe. ghaNuMkharI dukAna paNa saLagI gaI. je kaMI bAkI rahyuM hatuM te lekee bacAvI lIdhuM. prabhAte grAmavAsIoe mane AzvAsana ApyuM. pharI pAchA vepAra karatAM ame sUtara ane rU ekatra karyuM ane gADAM bharyA. sArthanI sAthe ame utkala dezamAM gayA. tyAMthI kapAsa lIdho, gADAM bharyA ane tAmralipti nagarI tarapha cAlyA. anukrame cAlatA ame aTavImAM pravezyA. gahana jaMgalanI pAse mukAma karyo. cekiyAtonA baLathI badhA loko nizcita hatA, paNa sUryAsta kALe cAro AvyA. temaNe raNazIMgaDAM pheMkayAM ane paTa vagADyA. thoDIka vAra cekiyAte laDyA, paNa pachI teo paNa sArthanA lokonI sAthe nAsavA lAgyA. sAMjanA samaye gADAMone Aga lagADavAmAM AvI ane cAro mAla lUMTavA lAgyA. e samayanI dhamAlamAM vanamAM rahelA meM sarvArtha mAmAne joyA nahIM. vaMzalatAonA aMdhakArathI ane dhumADAthI daze dizAo vyApta thayelI hatI te samaye saMbhaLAtI vAghanI garjanAothI trAselo huM te pradezamAMthI cAlI nIkaLyA. vanamAM dAvAnaLa vadhato jato hato te vakhate bhayathI trAselo huM eka kApaTika-sAdhunI sahAyathI dukhapUrvaka aTavImAM ga. sarvArtha mAmA kayAM gayA, tenI mane khabara nahotI. meM vicAra karyo, "(AraMbhelA kAmano ) tyAga karyA sivAya mArAthI ghera jaI zakAya ema nathI. utsAhamAM ja lakSamI vase che. daridra mANasa te marelA jevo che, svajana vaDe parAbhava pAmate te ezIALuM jIvana jIve che, mATe (paradezamAM rahevuM e ja mAre mATe yegya ja che. " pachI eka janapadamAMthI bIjA janapadamAM pravAsa karato huM anukrame priyaMgupaTTaNa paheMce. tyAM snAna karIne huM bajAra jete nIkaLyo, te vakhate saumya AkRtivALA ane madhyama vayanA eka vaNike mane kahyuM, "are ! tuM Ibhyaputra cAdara che?" kahyuM, "hA." eTale prasanna thayelA teNe kahyuM, "dukAnamAM Ava." huM dukAnamAM gaye, eTale azru varSAvatA teNe mane AliMgana ApyuM. huM dukAnamAM beTho, eTale te vaNike mane kahyuM, "cArusvAmI! huM surendradatta nAme vahANavaTI chuM ane tamAro pADozI chuM. meM sAMbhaLyuM che ke "zeThe dIkSA lIdhI che ane cArudatta gaNikAgrahamAM rahe che. " mATe ahIM AvavAnuM kAraNa kahe." eTale meM tene badhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. pachI teNe mane kahyuM. "tuM viSAda na karIza. A vaibhava tAro che ane huM tAre AdhIna chuM." pachI te mane pitAne ghera laI gaye. tyAM nAna karI jamyA pachI meM tene kahyuM, "mane eka lAkha udhAra Ape; bAkInuM dhana tamAruM." teNe prasannatApUrvaka eTaluM dhana mane ApyuM. pachI jANe huM mArA pitAnA ja gharamAM vasato houM tevI rIte meM vahANa sajaja karyuM, temAM mAla bharyo, vahANavaTIonI sAthe karo paNa lIdhA, sarvArthane kuzaLatAnA samAcAra mokalyA, rAjyazAsanano paTTaka Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 18 ] lIdhe, pavana ane zakuna anukULa hatA te vakhate huM vahANumAM beThe, dhapa karyo ane cIna sthAna tarapha vahANa calAvyuM. jalamArgane kAraNe AkhuM jagata jalamaya hoya tevuM lAgatuM hatuM. pachI ame cInasthAna pahoMcyA. tyAM vepAra karIne huM suvarNabhUmira gaye. pUrva ane dakSiNa dizAnAM paTTamAM pravAsa kheDIne tathA kamalapura, yavanadvIpaka ane siMhalamAM temaja pazcime barbara ane yavanamAM vyApAra karIne meM ATha keTi dhana pedA karyuM. mAlamAM rokatAM tathA e mAla jalamArge lAvatAM dhana bamaNuM thAya che. AthI vahANamAM huM soraThanA kinAre kinAre pravAsa karato hato tyAre, kinAro mArI daSTimaryAdAmAM hato te ja vakhate, vAvAjhoDuM thayuM ane e vahANa nAza pAmyuM. ghaNI vAre eka pATiyuM mane maLyuM. mojAonI paraMparAthI Amatema pheMkAto huM tenuM avalaMbana karIne sAta rAtrine aMte uMbarAvatI velA-kinArA upara pheMkAye. A rIte huM samudramAMthI bahAra nIkaLe. pANInA khArane lIdhe sapheda zarIravALo huM eka jALAnI nIce besIne vizrAma levA lAgyA. te samaye eka tridaMDI AvyuM. mane Teko ApIne te gAmamAM laI gayA. pitAnA maThamAM teNe mane snAna karAvyuM, ane pUchayuM, "ibhyaputra! A ApattimAM tuM kevI rIte paDyo?" huM kevI rIte gherathI nIkaLe ane mAruM vahANa kevI rIte bhAMgyuM te meM saMkSepamAM kahI batAvyuM. eTale krodha pAmIne te bolyA, "haM! tuM nirmAgI mArA maThamAMthI cAlyo jA." AthI huM to pAcho te vanamAM nIkaLyo. thoDe dUra gayo, eTale te tridaMDI vaLI mane kahevA lAgyo, "putra! meM vinaya jANavA mATe tAre tiraskAra karyo hate. tuM kharekhara ajJAna che ke mRtyusthAnamAM tArI jAtane pheke che. je te dhananI IcchAvALo hoya to amAro vazavartI thA. amArI upAsanA karatAM tene koI paNa prakAranA kaleza vagara dhana prApta thaze." pachI kiMkara-janoe mane navarAvyo ane javanI rAba pIvaDAvI. e pramANe mArA keTalAka divasa vItI gayA. eka vAra bhaThThI saLagAvIne te parivrAjaka mane kahevA lAgyA, " pachI teNe piolAda upara rasa paDyo ane polAda aMgArAmAM nAkhyuM. dhamaNa vaDe dhamatAM te uttama suvarNa thaI gayuM. teNe mane kahyuM, "putra! A teM joyuM ?" huM be , " atyaMta Azcarya joyuM." pachI teNe mane kahyuM, "mArI pAse sonuM nathI, paNa huM moTo sauvaNika chuM. tane joIne mane putravata raha thayela che. tuM arthaprAptine sAru kaleza kare che, mATe tAre khAtara huM jaIza ane zatasahastradhI rasa lAvIza. pachI tuM kRtakRtya thaIne tAre ghera jaje. A to mArI pAse pahelAM meLavela cheDeka rasa hato. " lobhI 1. e kALamAM paNa dariyAI musApharI mATe pAsaporTa' jevI prathA hovI joIe. 2. sumAtrA, 3. A pachI pazcima taraphanA dezomAM "cavana" dezanuM nAma Ave che, tethI A "avanIpa' nahIM, paNa cavadvIpa" ( jAvA) he joIe, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 190 ] vasudeva-hiMDI: : prathama khaMDa : 66 evA meM santuSTa thaIne kahyu, " tAta ! ema kare. " pachI teNe sAdhanA sajja karyo ane bhAthuM taiyAra karyuM. aMdhArI rAtrie ame gAmamAMthI nIkaLyA ane hiMsaka pazuethI bharelI aTavImAM pahAMcyA. ame rAtre pravAsa karatA hatA ane bhilleAnA bhayathI divase chUpAine rahetA hatA. anukrame parvatanI gufAmAM pesI ame ghAsathI DhaMkAyelA eka kUvA AgaLa pahoMcyA. tyAM parivrAjaka Ubhe! rahyo. mane paNa teNe kahyuM, " vizrAma le. " pachI te cAmaDAnuM vastra paherIne aMdara UtaravA lAgyA. eTale me tene kahyuM, " tAta ! A zuM ? " teNe kahyu, " putra! ghAsathI Dha MkAyele! A kUvA UMdhA pADelA keADiyAnA AkAranA che. enI aMdara vAkuMDa che, temAMthI rasa jhare che. huM UtaruM chuM. khATalImAM beThelA mane tu aMdara laTakAvaje eTale pachI huM rasanuM tuMbaDuM bharI laiza. " meM kahyuM, "huM UtaruM chuM, tame na UtarazeA. " te meklyA, " nA, putra ! tane Dara lAgaze. " meM kahyu, " hu DaratA nathI. " pachI meM ca vastra paheryuM. teNe ceAgavatI 1 saLagAvIne mane aMdara laTakAvyeA. huM TheTha kUvAnA taLiye pahoMcyA. meM rasakuDa joyA. pachI teNe tukhaDI nIce nAkhI. me kaDachIthI tuMbaDI bharI ane khATalImAM mUkI. dAraDu' halAvatAM parivrAjake khATalI upADI lIdhI. huM rAha jotA hatA ke, "mAre mATe pharI pAche te khATalI nIce laTakAvaze. " me" bUma pADI ke, " tAta ! deraDuM nIce laTakAvA. " paNa kUvA khUba UMDA hatA ane mane pazunI jema temAM pheMkI daIne parivrAjaka cAlyA gayA hatA. " te vakhate me vicAra karyo ke, " sAgaramAM paNa maryA nahAtA evA huM lAbhane kAraNe maraNa pAmu` chuM. " mArI ceAgavatI dIpikAe paNa elavAi gai. prabhAtamAM tyAM sUrya dekhAtA nahAtA, mAtra madhyAhnakALe kUvAmAM prakAza AvyA. nIce joyuM te aMdarathI khUba paheALA paNa sAMkaDA mukhavALA kuMDa mArI najare paDayo. ghaNI vAra sudhI tAkI rahetAM jenuM jIvana kaMika avaziSTa rahyu che evA eka puruSane kuMDathI gheADeka dUra me joyA. me tene pUchyuM, "tuM ahIM kevI rIte Avye ? " ghaNA du:khapUrNAMka teNe kahyu, " A ! parivrAjaka mane ahIM lAvyeA hateA. " me kahyu, " mane paNa te ja lAvyA che. " pachI me tene pUchyuM, " mitra! ahIMthI bahAra nIkaLavAnA kei upAya che kharA ? " teNe uttara ApyA, " jayAre sUryakiraNAthI A kUve prakAzita thAya che tyAre A vivaramAMthI eka meTI ghA pANI pIvAne mATe Ave che, ane te ja mAge pAchI jAya che. bhIru ane asAhasika eve hu azakta thai gayeA hAvAne kAraNe bahAra nIkaLyeA nahIM. jo tame sAhasa karI zake| tA :ghAnA pUchaDe vaLagI paDajo, eTale mahAra nIkaLI zakazeA. '' pachI huM pANInI pAse ghAnI rAha jovA lAgyA. paheALI pIThavALI meATI dyA suraganA dvAramAMthI AvI ane teNe pANI pIdhu. te bahAra nIkaLatI hatI te vakhate meM tenuM pUchaDuM pakaDI 1. amuka rAsAyaNika dravyeA ekatra karIne banAvelI mazAla, je aMdhArA kavA ke bheAMcarAemAM paNa bUjhAya nahIM. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka. [ 191 ]. lIdhuM. pachI suraMganA vivaramAMthI jataraDuM kheMce tevI gatithI mane kheMcatI te dUra sudhI jaIne bahAra nIkaLI. meM cAmaDAnuM kapaDuM pahereluM hovAthI mArA zarIrane kaMI IjA na thaI. pachI ghenuM pUchaDuM choDI daIne huM phUvo zodhavA lAge, paNa mane te jaDyo nahIM. rAtamAM mane lAvavAmAM Avyo hato te kAraNathI e pradezathI paNa huM mAhitagAra nahote. A pramANe bhagrasta evo huM tapAsa karato hato tyAM jaMgalI pADAe mArA upara humalo karyo. te mArI pAchaLa paDyo. tenAthI nAsato e huM pADo caDhI zake nahIM evA UMcA khaDaka upara caDhI gayo. AthI pADo bIjA ane atyaMta krodhathI teNe zilA upara prahAra karyo. tenA prahAranA AghAtathI khaDakamAMthI meTo ajagara nIkaLe ane teNe pADAne pAchalA bhAgamAM pakaDyo. AthI e niSphara pADe tyAM Ubhe rahyo. Dare e huM paNa pADAnA mAthA upara paga mUkIne tyAMthI nAsI gayA ane ekAtamAM saMtAI gayA. pachI tyAMthI nAsIne bhUkha ane tarasathI pIDAtA huM vanamAM kAMTAomAM rakhaDato hato. eka sthaLe cAra rastA bhegA thatA joIne avazya A mArge koI Avaze " ema vicArI huM Ubho rahyo. thoDIvAre meM rudradattane joye. te mAre page paDIne ravA lAgyuM ane bolyA, "huM tamAro aMtevAsI chuM. cArusvAmI! tame ahIM zI rIte AvyA?" eTale meM tene banI gayele badhe vRttAnta kahyo. pachI teNe pitAnA bheTavAmAMthI mane pANI pAyuM ane bhAthuM ApyuM. svastha thayelA mane te kahevA lAgyuM, "have huM tamAro sevaka chuM. tame vepAra kare; cAlo ApaNe rAjapura jaIe." pachI ame rAjapura gayA ane rudradattanA mitrane ghera utaryA. rudradatta paDadA, alaMkAra, aLa, rAtAM pita, kaMkaNa vagere mAla lIdhe. teNe mane kahyuM, "cArusvAmI ! viSAda na kazo. tamArA bhAgyathI ane uttama zarIreNAnA guNathI geDI mUDIthI paNa ApaNe ghaNuM dravya pedA karazuM. dravya upArjana karavAne mATe A leke sArthamAM jAya che, mATe uThe, ApaNe paNa te sArthanI sAthe jaIe." eTale bhegA thaIne ame sArthamAM pahoMcyA ane anukrame cAlatA ame sidhusAgara saMgama (athavA sAgaranA jevI) nadI UtaryA. IzAna dizA tarapha ame cAlavA lAgyA. huNa, khasa ane cIna bhUmi ame vaTAvI ane vaitAdyanI taLeTImAM zaMkupatha pAse pahecyA. tyAM sArthanA mANasoe paDAva nAkhe, rasoI karI ane vanaphaLa khAdhAM. bhejana karyA pachI sArthanA mANasoe tuMbarunuM cUrNa kUTayuM. mArgadarzake kahyuM, "cUrNa laI le, ane keDamAM cUrNanI jheLIo bAMdhI de. pioTalAmAM mAla bharo ane te bagala upara bAMdhe. eTale A 'chinnaTeka zikhara, vijayA nadIne atAga pANIvALo dharo ane mAtra eka ja sthaLe 1. jyAM vacce vasAmAnI athavA TakavAnI koI jagyA nathI evuM sIdhuM zikhara. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 192 ] vasudeva-hiMDI : : : prathama khaMDa : zaMku upara jevuM AlaMbana che evA zapatha ApaNe eLagI jaizu. jyAre hAthe parasevA vaLe tyAre tamAre takharunuM cUrNa masaLavu, eTale tenI rukSatAthI hAthane pakaDavAne AdhAra raheze; nahIM teA pattharanA zaMku uparathI hAtha lapasI jatAM TekA vagaranA mANasanuM apAra pANIvALA chinnabrahamAM paDavAthI mRtyu thaze. " pachI ame tenA vacanathI tuMkharuM cUrNanuM grahaNa vagere badhu karyuM. ame sarve zapatha UtarI gayA ane janapadamAM paheAMcyA. tyAMthI ame iSuvegA nadI pAse paheAMcyA, tyAM mukAma karyAM ane pAkAM vanaphaLa khAdhAM. pachI amane mAdake kahyuM, " vaitADhya parvatamAMthI nIkaLatI A iSuvegA nadI atAga che. je temAM Utare te pANImAM kheMcAI jAya che. emAM tIrachA mAge paNa UtarI zakAya ema nathI. mAtra netaranA AdhAra laine ja tene sAme pAra jai zakAya ema che. jyAre uttara taraphathI vAyu vAya che tyAre, patamAMthI vAtA pavananA ekatrita vegane kAraNe, meATI, gAyanAM pUchaDAM jevI ( anukrame pAtaLI ) ane svabhAvathI ja mRdu ane sthira evI vetralatAe dakSiNa tarapha name che. A pramANe namI jatAM te iSuvegA nadInA dakSiNa kinAre pahoMce te vakhate temanA AdhAra levAmAM Ave che. AdhAra lIdhA pachI e latAenA gAMThAnA madhyabhAga pakaDI levAmAM Ave che. pachI jyAre dakSiNa taraphathI pA vAyu vAya tyAre e vAyu vetralatAone pAchI uttara kinAre phUMke che. A pramANe latAonA gAMThAnI sAthe mANusa paNa uttara kinAre phUMkAya che. te kAraNathI A gAMThAe pakaDavAmAM Ave che. mATe tame ( anukULa ) pavananI rAha jue. "" pachI mAdakanI sUcanAthI ame vetralatAonA gAMThAnA madhyabhAga pakaDyA, ane keDa tathA mAla bAMdhI lIdhAM. sUcanA anusAra pavananI rAha jotA ame dakSiNunA pavanathI A tarapha phUMkAyelI vetralatAonA AdhAre uttara kinAre jaine UbhA rahyA. vetralatAAvaDe vikaTa evA parvatanA zikharAmAM zeAdha karatA ame rastA upara pahAMcyA ane TAMkaNu dezamAM pahoMcyA. tyAM ame eka pahADI nadInA kinArA upara rahyA ane sImADA upara sAthe mukAma karyA. bhAmiyAnI sUcanAthI nadInA kinAre judA judA mAla mUkavAmAM ALye, eka kASTharAzi saLagAvyA ane ame ekAntamAM cAlyA gayA. dhUmADA sahita agnine joIne TAMkaNu leAkeA AvyA, mAla lIdhA ane temaNe paNa dhUmADA karyA. pachI UmiyAnA kahevAthI tee peAtAnA sthAne gayA. temaNe bAMdhelAM khakarAMe ane mUkelAM kaLA sArthanA mANasAe lIdhAM. pachI sA sImADA uparanI te nadInA kinAre kinAre AgaLa cAlye ane ame ajapatha AgaLa pahoMcyA. tyAM vizrAma lai AhAra karIne bhemiyAnI sUcanAthI AMkhe pATA bAMdhIne tathA khakarAe upara besIne banne bAju chinna kaTakavALA ( taddana UbhA ane sIdhAM caDhAvavALA ) vajrakeTisa'sthita parvatane ame vaTAvI gayA. tyAM ThaMDA pavananA jhapATA zarIre lAgatAM bakarA UbhA rahyA, eTale ame AMkhA khAlI nAkhI. sapATa Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandhadattA laMbaka [ 193 ] 6 bhUmi upara ame vizrAma lIdhA ane AAjana karyuM, eTale @AmiyAe kahyu, " bakarAone mArI nAkheA, rudhiravALA cAmaDAnI bhAthaDIe khALa ) karA, bakarAnuM mAMsa rAMdhIne khAe ane keDe charI bAMdhIne bhAthaDIemAM pesI jAe. ratnadvIpamAMthI bhAruMDa nAmanAM mahAkAya pakSIo ahIM caravAne mATe Ave che. teo ahIM AvIne vAgha, rIMcha vageree mArelAM prANIonuM mAMsa khAya che, ane mAMsaneA meATA piMDa hoya te peAtAnA mALAmAM lai jAya che. tamane rudhiravALI bhAthaDIemAM beThelA joIne, A meATA mAMsipaDa che ' ema dhArI tamane upADIne te pakSIo ratnadvIpamAM lai jaze. te tamane nIce mUke, eTale tamAre charI vaDe bhAthaDIe cIrI nAkhavI. pachI tamAre tyAMthI ratnA levAM. ratnadvIpamAM javAnA A upAya che. ratnA lIdhA pachI vaitADhayanI taLeTI pAse AvelI suvarNa bhUmimAM avAya che. tyAMthI vahANu mArge pUrva dezamAM AvI zakAya che. '' tenuM vacana sAMbhaLIne sAthenA mANaso bakarAne mAravA lAgyA. me rudradattane kahyuM, " vepAra AvA haze ema huM jANutA nahAtA; ane jo jANatA hAta te ahIM Avata nahIM, mATe mArA khakarAne tame mArazeA nahIM. teNe mane jaMgalamAMthI bahAra kADhyo che, mATe tenA teA upakAra mAnaveA ceAgya che. ' rudradatta khelyA, " tame ekalA zu karaze ? " meM kahyuM, " vidhipUrvaka dehatyAga karIza. " eTale mAruM maraNu thavAnI saMbhAvanAthI DaratA te rudradatta sAnA mANasA sAthe maLIne bakarAne mAravA lAgyA. huM ekalA temane aTakAvI zayeA nahIM. temane aTakAvavAnA prayatna karatA mArA tarapha te bakarA paNa ekAgracitta thaine lAMbI najare tAkI rahyo. eTale meM tene kahyu, " he makarA ! tArI rakSA karavAne huM azakta chuM. paNu sAMbhaLajo tane vedanA thatI hAya tA tenA kAraNarUpe te pUrve kareleA maraNabhIru prANIone vadha che. eTale te pAte karelAM karmAMnA ja A anubhava che. AthI enu kevaLa nimitta bananAra mANasA upara tAre dveSa karavA joie nahIM. jee rAga, dveSa ane mAhathI para che evA bhagavAn arahateA ahiMsA, satya, adattAdAnavirati, brahmacarya ane aparigraha e vratA saMsArabhramaNune nAza karanArAM hAvAnuM upadeze che, mATe tu sarve sAvadya-pApayukta vyApAranA, zarIranA ane AhAranA tyAga kara; 'name arihaMtANuM ? e vacana tArA cittamAM rAkha; ethI tArI sadgati thaze. " meM ema kahyuM eTale te bakaro mArI AgaLa praNAma karIne UbhA rahyo. meM paNa tene vrate ApyAM, AhAranuM paccakakhANu Apyu ane siddha tathA sAdhunA namaskAra sahita arihaMtaneA namaskAra-navakAra maMtra-uccAryAM. A pramANe virakta thayelA ane citramAM cItarelA hAya tevA sthira e bakarAne teee-rudradatta vageree mArI nAkhyA. pachI tenI bhAthaDI karavAmAM AvI. rudradatte page paDIne mane bhAthaDImAM esADayo, ane sAthenA mANasA paNa potapAtAnI bhAthaDImAM pravezyA. gheADIka vAre bhAruDa . 25 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 194 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : pakSIo AvyAM, te ame temanA zabda uparathI jANyu'. mAMsanAM lAlacu te pakSIoe bhAthaDIe upADI, paNa temAM mArI bhAthaDI e bhAruDa pakSIoe lIdhI. pazu te meM jANyu zI rIte ? ( e pakSIo vaDe ) AkAzamAM UMce-nIce daDAnI jema halAvAtA mane lai javAmAM AvatA hatA. AvI rIte mane dUra sudhI lai javAmAM AvyeA. tyAM atyaMta kApathI laDatAM te pakSIenI cAMcamAMthI bhAthaDI sarakI jatAM huM mATA dharAmAM paDyo. paDatAM paDatAM me charIthI bhAthaDI cIrI nAkhI, ane taratA taratA pANImAMthI mahAra nIkaLyA. pachI me AkAzamAM joyu, te pakSIe vaDe sAnA mANusA sahita lai javAtI bhAthaDIe najare paDI, mArI bhAthaDI paNa pakSoe lai gayAM. pachI mane vicAra thayA, " ahA ! kRtAnta ja mane trAsa Ape che. athavA pUrvenAM dughdhatine kAraNe mArI AvI avasthA thai che. " vaLI mane thayu, " me puruSArtha karavAmAM te kaMi khAmI rAkhI nathI. have teA maravAne mATe A parvata upara caDhuM; upara jyAM sama bhUmi Avaze tyAMthI nIce bhuskA mArIza. A pramANe nizcaya karIne huM parvata upara caDhavA lAgyA ane vAMdarAnI jema hAtha temaja pagathI patharA upara vaLagIne jema tema karI zikhara upara paheMcyuM. ,, " A ,, (6 tyAM avaleAkana karatAM meM pavanathI pharatuM zveta vastra joyuM. meM vicAryuM, kAnu vasra haze ? " vadhAre jINI najare jotAM mane khyAla AvyeA ke, " A tA kAI sAdhu hAtha UMcA karIne AtApanA letA eka page UbhA che. " meM vicAryuM ke, " mArA puruSArtha sAdhunAM darzanathI saphaLa thayA che. santuSTa thayelA huM sAdhu pAse paheAMcyA, ane naiSadhikI karIne tathA traNa pradakSiNApUrvaka vaMdana karIne temanI samakSa UbhA rahyo tathA hRdayathI prazaMsA karavA lAgyA ke, " ahA ! dhyAnamAM rahelA A sAdhu kharekhara kRtArtha che. " sAdhue mArI sAme ghaNIvAra sudhI tAkI rahIne pachI kahyu, zrAvaka! abhya bhAnunA putra tame cArusvAmI teA nahIM ? " meM kahyuM, " bhagavan ! huM te ja chuM. eTale bhagavAne kahyuM, " tame ahIM kevI rIte AvyA ? " eTale meM gaNikAgRhamAM pravezathI mAMDIne paMta upara caDhavA sudhInA sarvAM vRttAnta kahI saMbhaLAvyeA. pachI sAdhue paNu peAtAnA tapa-niyama samApta thatAM besIne kahyu, " mane ALakhA che. ? jene tame maraNumAMthI UgAryA hatA te huM amitagati cheM. " meM kahyuM, " bhagavan ! e pachI tame zuM karyuM" te mane kaheA. " eTale te kahevA lAgyA-- "" ,, " amitagatinA zeSa vRttAnta "6 'huM tamArI pAsethI UDayo. pachI meM' vidyAnuM AvAhana karyuM, eTale teNe mane kahyu, " vaitADhya parvata upara kAMcanaguhAmAM tArI priyA tArA zatrunI sAthe che. " eTale huM kAMcanazuDhA gayA. karamAI gayelI jANe puSpamALA hAya tevI tathA du:khasamudramAM DUbelI sukumArikAne meM tyAM jo. vetAla-vidyAnI sahAyathI mAruM mRta zarIra tene Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandharvadattA saMbhaka [ 1lpa ] batAvIne (dhUmasiMha) kaheto hato, "A tAro pati amitagati (maraNa pAme che, mATe tuM mAruM sevana kara athavA saLagatA agnimAM praveza kara." sukumArikA bolI, "huM te mArA pati amitagatinuM ja anusaraNa karIza." eTale teoe (dhUmasiMhanA sevakoe) lAkaDAMne mATe Dhagalo karyo, temAM Aga mUkI, zabane paNa mUkyuM ane priyA zabane AliMgana karIne beThI. te ja vakhate huM tyAM pahoMce. meM huMkAra karyo, eTale teo nAsI gayA. meM priyAne citA uparathI UtArI. huM hajI jIvate hato e joIne te vismaya pAmI. mArA zatruone meM nasADyA eTale teo samudramAM pesI gayA. pachI huM pAcho vaLIne pitA pAse gayo ane temane badhuM kahyuM. pachI mArA pitAe vidyAdharaNinA vRddhoddhArA dhUmasiMha sAthe vidyAdharane bolavA-cAlavAne vyavahAra baMdha karAvyA. eka vAra mArA pitA vidyAdhararAjanI putrI manoramAM nAme kanyA lAvyA. pANigrahaNa karIne huM te bhAryAnI sAthe ramaNa karavA lAgyuM. pachI mArA pitAe, mane rAjyadhurA seMpIne, hiraNyakuMbha ane suvarNakuMbha nAmanA cAraNa pramANenI pAse dIkSA lIdhI tathA ni:saMga ane tapaparAyaNa thaIne teo vicAravA lAgyA. mAre tyAM siMha yaza ane varAhagrIva e putro thayA, ane gandharvadattA putrI thaI. mArA pitA nirvANa pAmyAnA samAcAra sAMbhaLIne meM paNuM, siMhayazane rAjya ApIne, te ja cAraNazramanI pAse dIkSA lIdhI. sUtrone abhyAsa karyA pachI huM A kaMThaka dvIpamAM kakaDaya parvata upara AtApanA lauM chuM, ane rAtre guphAmAM vasuM chuM. bhadramukha! sAruM thayuM ke tame ahIM mane maLyA. have tamane koI vAtanI khAmI nahIM rahe. mArA putro ahIM dararoja mane vaMdana karavA mATe Ave che. teo potAnA nagaramAM laI jaIne tamArI zuzruSA karaze, ane vipula dhana sahita tamane caMpA nagarI laI jaze." - bhagavAn A pramANe kahetA hatA tyAM te DI ja vAramAM vidyAdhara-rAjAo siMhayaza ane yazagrIva tyAM AvyA. temaNe pitAne pradakSiNApUrvaka vaMdanA karI. sAdhue temane kahyuM, "putro ! tamArA pitAne lAMbe kALe praNAma karo. ghaNuM muzkelIe teo ahIM AvI pahoMcyA che." eTale teo belyA, "tAta ! A tamArA dharmapitA che" ema kahe che, to zuM A cArusvAmI te nathI?temaNe kahyuM, "hA, ema ja che. sthAna ane dhanathI paribhraSTa thayelA te lAMbe kALe mArA jevAmAM AvyA che." pachI temaNe badhI hakIkata potAnA putrone kahI. eTale teoe pitAne gya evA mAna sAthe mane vaMdana karyuM, ane huM vizrAma leto hato tyAre mane kahyuM, "jene pratikAra thaI zake nahIM tathA jemAMthI choDAvI zakAya nahIM evI sthitimAM rahelA amArA pitAne jIvitadAna ApIne upakAra karanAra Apane ame yathAzakti pratyupakAra karIzuM. amArA sadabhAgye ja Apane ahIM ApyA che. Aje amAro kaleza dUra thaye che." A pramANe teo bolavA lAgyA. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 196] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDaH evAmAM ajoDa rUpavALa, rucira AbhUSaNethI alaMkRta tathA raja vagaranA AkAza jevo tejasvI eka deva tyAM Avyo. harSita thayelA teNe "parama gurune namaskAra " ema vaMdanA karatAM mane praNAma karyA. tyArapachI teNe amitagatine vaMdana karyuM. vidyAdharee tene pUchayuM, "deva! ame krama pUchIe chIe ke pahelAM sAdhune vaMdana karavuM joIe ke zrAvakane?" teNe uttara Apyo, "sAdhuone vaMdana karavuM joIe, pachI zrAvakane paNa huM bhaktivaza hovAne kAraNe krama cUkI gayo hato. AmanI (cArudattanI) kRpAthI mane A devazarIra ane A riddhi maLI che." vidyAdharae pUchayuM, "kevI rIte?" eTale deva kahevA lAgyo, "bakarAnA bhAvamAM huM jAtismaraNa jJAnavALo hate. gata janmanuM smaraNa karatA mane emaNe dharmamAM joDyo. sAMbhaLe, pahelAM to huM atharvaveda dvArA pravatelA matrenA viniyogamAM pAMca vAra agnimAM homAyo. chaThThI vAra mane vANiyAoe mArI nAkhe." eTale vidyAdharoe pUchayuM, "deva! atharvaveda kevI rIte utpanna thaye ? ane keNe te karyo?" teNe uttara Apyo, "mahAkAla nAme paramAdhArmika deva hato. sagara pratyena veSane kAraNe tene narakamAM nAkhavAnA hetuthI, e deve pazuvadha prakAzita karyo hato. paraMparAnA AgamathI pippalAde te grahaNa karyo hato. teNe tenA AzrayathI atharvavedanI racanA karI hatI. e pippalAdanI utpatti sAMbhaLo- atharvavedanI utpatti ane pippalAdane vRttAnta vArANasI nAme nagarI che. tyAM ghaNuM zikhyAonA parivAravALI, vyAkaraNa ane sAMkhyazAstramAM kuzaLa tathA atyaMta mAnanIya evI sulasA nAme paritrAjikA vasatI hatI. yAjJavalakya nAme tridaMDI vAda karavAnI IcchAthI vArANasI AvyA. te bannenI vacce carcA thaI. te vakhate sulasAe jJAnamadathI kahyuM, "je mane vAdamAM jIte to cha mAsa sudhI tamArI pAdukAo vahana karuM." pachI madhyastha samakSa temanI vacce vAda thaye. zabdazAstra-vyAkaraNanA viSayamAM yAjJavalkaye sulatAne jItI, eTale mAna mUkIne te yAjJavaSyanI sevA karavA lAgI. A pramANe temanI vaccenI maryAdA tUTI javAthI tathA ekabIjAnI samIpa rahevAne kAraNe temanuM patana thayuM. ziSyAoe paNa salasAne kharAba zIlavALI gaNIne tene parityAga karyo. tene potAnI bahena mAnatI tathA ghaNu kALanI tenI sabatI ekamAtra naMdA nAme (ziSyA) tenI sAthe rahI hatI. sulasAne garbha rahyo. "mane game rAnI hakIkata jAhera thatAM rakhene huM apamAnita thAuM" ema vicArIne, naMdAne pitAnuM gamana-sthAna kahI batAvI, tIrthayAtrAnA bahAne te nIkaLI. gaMgAnA kinAre yAjJavalkyanI sAthe gherI vRkSaghaTAothI vIMTAyelA pIpaLAnA vRkSanI nIce te rahevA lAgI. naMdA tene samAcAra ApatI hatI. prasavane divasa najIka Avyo tyAre sulasA atyaMta khinna thaI gaI. yAjJavalayanI zuzraSAthI teNe yathAkALe putrane janma Ape. putrane snAna karAvIne Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandhava dattA lazaka [ 197 ] : yAjJavalkayanI pAse mUkIne 'huM ga'gA-tI mAM UtaruM chuM ( snAna karI AvuM chuM)' ema kahIne te cAlI nIkaLI. ' mAre khALakanuM zuM kAma che ? yAjJavalkaya sAthenA saMbaMdhathI paNa have khasa thAo, ' ema vicAratI sulasAne pAchI AvatAM meADuM thayuM tethI khALaka rAvA lAgyA. yAjJavalkace ceAgya tImAM tenI tapAsa karI, paNa tene mAlUma paDyu. ke " sulasA nathI, e tA cAlI gai che. ' A pramANe cintA karatA te have tene kevI rIte maLuM? ' ema vicAra karatA beThe. eTalAmAM pavanathI tUTelI pIpaLAnI DALI bALakanA mukha upara paDI, eTale te ( dUdhanA ) svAda levA lAgyA ane rAtA baMdha thai gayA. bALakanA tyAga karavAnI icchAvALA yAjJavalkaye vicAra karyA, " AhAra karavA mAMDelA A bALaka pIpaLeA khAya che mATe enuM nAma pippalAda (pIpaLA khAnAra ) bhale rahe. ' ema vicArIne zilA upara te nAma lakhI ( bALakane tyajIne) te gaye. A khAjI, sulasAne prasavakALa najadIka AvelA jANIne snehavaza naMdA ghI laine te sthaLe AvI. te vakhate e bALakanA mukhamAMthI, tenA halanacalanane kAraNe, pIpaLAnI DALI khasI gai hatI, AthI te pharI raDavA lAgyA. tenA sAda-rudghanazabda noMdAe sAMbhaLye, tethI teNe vicAryuM ke-' sulasAne prasava thaI gayeA che. ' prasanna thayelI te jhADInI aMdara AvI, te teNe bALakane joyA tathA "pippalAda" evuM nAma vAMcyuM, parantu pelAM e jaNAMne joyAM nahIM. tapAsa karatAM 'teo peAtAnAM upakaraNA laine cAlyAM gayAM che' ema jaNAtAM anuka MpAthI bALakane laine te vArANasI AvI. bALakane gaLathuthI pIvAvIne pachI peAtAnAM aMtevAsI leAkeAne kahevA lAgI, "huM jyAre gaMgAmAM snAna karavA gaI tyAre A khALakane me joyA." te khelyAM, "sAruM kyuM, ame tane sAmagrI pUrI pADIzuM." teoe yatnapUrvIka madada karatAM naMdAe te bALakane ucheryo tathA vidyA zikhavI. aga sahita veda teNe grahaNa karyo. eka vAra udyAnamAM teAphAna karatA hAvAne kAraNe naMdAe e bALakane kahyuM, "tane janma khIjIe ApyA ane herAna mane kare che." AthI teNe pUchyuM, "mAtA! huM kAnA putra chuM? " naMdAe uttara ApyA, "mArA." chatAM bALake ghaNuM Agraha karatAM naMdAe tenI sAcI utpatti kahI. A sAMbhaLI mAtA-pitA upara tene dveSa thayA. teNe athavaveda racce, mAtRmedha ane pitRmedhanuM tathA abhicAra-mantrAnuM vidhAna karyuM. te leAkeAmAM bahumAnya ane samRddha thayA. pharI eka vAra cAjJavalkaca ( vArANasImAM) AvyA, abhinava buddhivALA pippalAde tenA parAjaya karyo. pachI tenuM sanmAna karIne pippalAda peAtAnA ghera lai gayA, eTale te tyAM rahyo. pachI yAjJavalkaye pUchyuM, " tuM keAnA putra che? " pippalAde uttara ApyA, "pippalanA". Ama yAjJavastre jANyuM ke, "A mArA ja putra che; khIjA keAnI AvI zakti hAya ?" pachI teNe kahyuM, "huM pippalane eLakhuM chuM, jo tuM tenA putra hAya tA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : huM kRtArtha thaye chuM." pachI manamAM dveSa rAkhato te pippalAda tenI sevA karavA lAgyuM. ghaNe kALa vItA pachI naMdAnI khabara levA mATe sulasI tyAM AvI. teNe naMdAne pipalAdanA bhavanamAM pharatI joI. pUchavAmAM AvatAM naMdAe pipalAda kevI rIte moTo thaye te kahyuM. (sulasAnA AgamananI khabara) naMdAe pippalAdane paNa jaNAvI, ane kahyuM, "putra! A tArI mAtA che." pippalAde paNa khoTo vinaya batAvI tenI sevA karI. pachI teNe yAjJavalakyane kahyuM, "tAta! tamane moTA pitRmedhathI dIkSita karavAmAM Ave che." te bolyA, "putra! mAruM je kaMI hita hoya te tuM kara." pachI tene pippalAde dIkSA ApIne gaMgA tIre ekAntamAM bAMdhyuM ane kahyuM, "tAta! tamArI jIbha batAvo." pachI teNe hAthacAlAkIthI kAtara vaDe jIbha kApI nAkhI. avAk banelA te yAjJavalakyanAM kAna, nAka, hoTha, hAtha, paga ityAdi avayavo upara khAra chAMTIne pippalAde agnimAM hemyA, ane tene krodhapUrvaka kahyuM, "durAcAra! meM janmatAM veMta tAro ze aparAdha karyo hato ke teM mAro nirjana pradezamAM tyAga karI dIdho ? huM jIvI zakuM te mATe teM keIne khabara paNa kema na ApI? tuM ja mAre zatru che." pachI niSTa thayelA te yAjJavakyane teNe gaMgAmAM pheMkI dIdho, bhUmi upara gaMdaka chAMTayuM ane pachI jAhera karyuM ke, "yAjJavalakya te vimAnamAM gayA che." A ja pramANe teNe sulasAne paNa mArI nAkhI. A pramANe pitA ane mAtAne ghAta karanAra pippalAdane huM varlDalI nAme ziSya hate. atharvavedanA jJAnavALo huM brAhaNene bhaNAvate hate. marIne huM bakaro thaye. A tarapha mithilAmAM janaka rAjA hato. tene sunakamedha nAme tApasa upAdhyAya hatuM. te purohite rAjAnA zAtikarma nimitte mAre ghAta karyo. pharI vAra huM baka tha. e zunakamedhe, e pramANe, pAMca vAra mane mArIne hepe. vardIlI vagere mArA pUrvajanmo mane yAda hatA. pharI pAcho huM kaMkaNa dezamAM bakaro thayo. tyAM vaNika jyAre mane mAratA hatA tyAre A cArudatte ahiMsApradhAna dharmane mane upadeza karyo. te vakhate meM vicAra karyo, "dharmane zuddha upadeza A ja hovo joIe. vedazAstranA upadezanA phaLarUpe te A chaThuM maraNa huM anubhavuM chuM. jinezvaree upadezelAM vacana upara A cArudatta bhAvapUrvaka mane rucivALo karyo, arihaMta-namaskAramAM sthira rahele huM kAryotsarga karIne UbhA rahyA, eTale vaNikoe mane mArI nAkhe. pachI huM naMdIzvaradvIpamAM deva thayo chuM ane A ibhyaputranI gurupUjA karavAnI IcchAvALo huM ahIM Avyo chuM." pachI vidyAdharoe te devane kahyuM, "deva! ame pahelAM satkAra karIzuM, kAraNa ke cArusvAmIe amArA pitAne pahelA jIvitadAna ApyuM hatuM ane pachI te tamArA dharmopadezaka banyA hatA." deva bolyo, "huM satkAra karIza, pachI tame sanmAna karaje." vidyAdharoe kahyuM, "deva! tame satkAra karI rahe e pachI tamArA karatAM vadhu karavAnI amArI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 199 ] zI zakti ? ame satkAra karIe tyAra pachI zuzrUSApUrvaka tame temanA satkAra karo. kRpA karA. A pramANe devane samajAvIne vidyAdharA mane zivamandira nagaramAM laI gayA. * cArusvAmI ! caMpAnagarImAM javAnI icchA thAya tyAre mAruM smaraNa karajo' ema kahIne deva paNa gayA. pachI jANe huM mArA potAnA ja gharamAM rahetA heAuM tevI rIte si'huyaza ane varAhagrIva vaDe pitAnA jevIja sevA pAmatA hu rahetA hatA. cArudattanuM gRhAgamana eka vAra meM vidyAdhararAjAne kahyuM, " mane mArI mAtA yAda Ave che, mATe huM jaiza. " eTale te banne jaNA mane kahevA lAgyA, tAta! tamArI jo javAnI IcchA hAya tA tamane rokavA e amAre mATe ceAgya nathI. je rIte tamane sukha thatuM hAya tema bhale thAo. paNa eka vAta sAMbhaLeA-amArA pitA amitagati jyAre ahIM hatA tyAre temaNe vijayasenA devInI kUkhe janmelI peAtAnI putro (gandhadattA) mATe naimittikane pUchyuM hatuM. naimittike Adeza karyA hatA ke, 'A gandhadattA uttama puruSanI bhAryo thaze, ane te puruSa vidyAdharA sahita dakSiNa bharatane bhAgavaze. caMpA nagarImAM cArudattane ghera rahelI A kanyAne te puruSa saMgItavidyAmAM parAjita karaze. bhAnuzreNInA putra cArudatta kAi kAraNasara ahIM Avaze, tene soMpavAmAM AvatAM e kanyA te puruSane pAmaze. e puruSa kevI rIte oLakhAze ? citrakAmamAM AlekhelA hastI-mithunanuM te AyuSya jANaze, pachI kezayukta tantrIvALI, khaLelA ane pANImAM buDelA lAkaDAmAMthI banAvelI vINAonA te DhASa kADhaze ane sapta svaranI tantrIvALI vINA mAgaze. A rIte tene jANavA.' mATe A kanyAne tame lai jAe." me paNa e vastu svIkArI. pachI manuSyAne durlabha evA ratna ane suvarNa nA samUha te vidyAdharAe mane ApyA. prasthAna samaye vijayasenA devIe parivAra sahita tathA dAsa ane sevakA sahita putrI gandhadattA mane soMpI ane kahyuM ke, " dIkSA letI vakhate rAjAe karelI sUcanA pramANe A kanyAne soMpI che. tamArI pAse te dharma pUrvaka dhanikSepa (pavitra thApaNu) aneA." dd gadhavadvattA la'bhaka pachI meM devanuM cintana karyuM. eTale te potAnI pratijJA pramANe AbyA. vaibhava sahita ane paricArikA sahita gandhadattAnI sAthe te mane a rAtre caMpA nagarImAM lALyeA. teNe mane vipula dhana Apyu, te nagaranI bahAra upavanamAM meM dATI dIdhuM. dAsadAsIe paTama'Dapa-kanAtAmAM sUI gayAM. " tamAre mATe rAjAne sUcanA karuM chuM. jyAre kAma paDe tyAre mAruM smaraNa karajo ' ema kahIne deva gayA. vidyAdhara ane dhruve ApelA khaccara, gadheDA ane UMTa tyAM UbhA rahelA hatA tathA vividha mAla-sAmAna bharelAM gADAM paNa cheDelAM hatAM. devanI AjJA anusAra paDhiye mazAlA sahita tathA alpa parijana sahita rAjA tyAM AnyA. mane khabara ApavAmAM AvI. me rAjAnA ardhya thI satkAra karyA.1 1. A pachI mULamAMnA taM gADhuM pariito...mImi aaN ahaM ti e zabdonA arthI aspaSTa che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 200 ] vasudeva-hiMDI: : prathama khaMDa : sUryodaya thatAM mArA vRttAnta sAMbhaLIne mArA mAmA AvyA. temaNe mane AliMgana ApyuM ane kahyu, " ahA ! te kuLane ujajavaLa karyuM che, te puruSArtha karyo che." me pUchyuM, "mAtAnA zA samAcAra che ? " temaNe kahyu, " sAMbhaLeA-tame pravAse gayA tyAre tamane gharamAM nahIM jotI vasantatilakA azAkavanikAmAM phrI AvIne dAsIone pUchavA lAgI, * cArusvAmI kayAM gayA ? ' vasantatilakAe ghaNuA Agraha karatAM dAsIee kahyuM, 'A te dhanahIna che ema vicArIne jyAre temaNe mAdaka pINuM pIdhuM hatuM tyAre mAtAe temane bhUtagRhamAM phUMkAvI dIdhA hatA. A samAcAra jANIne vasantatilakA gRhiNI (mitravatI) pAse gai. tyAM paNa tamane nahIM jotAM teNe veNImadha bAMdhyA, rAjAne niSkraya (rAjAnI sevAmAMthI mukti meLavavA mATenA lAgeA) ApyA ane gRhiNInI sevA karavA lAgI. mitravatI paNa peAtAnA pAtitratyanI rakSA karatI rahe che. " pachI harSa pAmeaA ane vepArIone satkAra pAmatA huM mArA gharamAM pravezyA, mAtAne vaMdana karyuM, mitravatIne AliMgana Apyu, vasantatilakAnA veNImadha cheADayA ane ratnA bhaMDAramAM mUkayAM. ' anukrame gandhattA pUrNa yuvAvasthAmAM AvI. pachI meM sabhAmaMDapa karAvyeA, tamArI zeAdha mATe putrInI saMgItane lagatI pratijJA jAhera karI tathA hAthInuM yugala cItarAvyuM, kArIgara pAse Alekhana karAvyuM. have huM kuLadharmane vighna na thAya tevI rIte bhega bhAgavatA rahuM chuM ane mArA mitranA putra vidyAdharAne mAsemAse samAcAra meAkaluM chuM. me' te divase ( lagna samaye ) tamane agniheAtrane mATe pUchyuM hatuM tathA kahyuM hatuM ke ' A putrI kuLamAM tamArA sarakhI athavA kadAca tamArAthI vizeSa paNa hAya, ' tenuM rahasya A che. ,, A pramANe cArudatta zreNInI AtmakathA sAMbhaLIne me temanA satkAra karyo tathA temane rajA ApI. gandhadattAne lADa karatA huM bhAga bhAgavatA hatA. zAntivALI tathA mita ane madhura bhASaNa karanArI zyAmA ane vijayA paNa tene anumata thai hatI. A pramANe cArudatta zreSThInA bhavanamAM nirvighne mArA kALa jatA hatA. ema karatAM RtuomAM pradhAna vasanta Rtu AvI, ziziraRtu vItI gai, kusumanA sugaMdhI parAga UDavA lAgyA, zravaNune sukha ApanAra kekila-kUjana saMbhaLAvA lAgyuM, jaLa sukhapUrvaka ullega karI zakAya tevuM banyuM, taruNeAnA samUha madanavaza thaye| ane suravanamAM yAtrA jAhera karavAmAM AvI. pUrvakALamAM) caMpAnagarInA pUrvaka rAjAnI devIne samudrasnAna karavAnA dohada thayA hatA, te pUrA karavA mATe gatimAna jaLavistAravALu' sarovara tene yuktipUrvaka samudra tarIke batAvavAmAM AvyuM hatuM. jenA dohada saMpUrNa thayA che tathA putrajanmanA lAbhathI jenuM mukha santASapUrNa baneluM che evI te rANInA vinAdane mATe eka varSanA thayelA te putrane laine nagarajanA sahitanI A yAtrA pravartAvavAmAM AvI hatI. e vAtane ghaNA samaya vItI gayA hatA. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gandha dattA la"bhaka [ 201 ] pachI cArudatta zreSThInI anumati laine me Rtune anukULa evA vastrAlaMkAra dhAraNa karyA. mahAmUlyavAna AbharaNu ane vastra jeNe dhAraNa karyA che evI gandha dattA parijana sahita AvI ane vaMdana karIne mArI bAjumAM beThI. zreSThInI sUcanAthI amAre ratha AvyA, huM bhavananI bahAra nIkaLyo ane gandhadattAnI sAthe rathamAM beThA. hAMkanAra vRddhe lagAmeA hAthamAM lIdhI, huM rAjamArga upara thaine nIkaLyA ane vAhanA tathA mANasAnI gIrdIne kAraNe muzkelIe nagaranI khahAra nIkaLyo. mArA rathanI pAchaLa pirajanA AvatA hatA, ane kItanA vrundagAnanAM dazya jotA ame dhIre dhIre cAlatA hatA. peAtAnA vaibhava darzAvatA nAgarike tyAM UbhelA hatA. upavaneAnI paraMparAnuM dana karavAnI icchAvALA leAkeA anukrame mahAsara AgaLa AvI pahoMcyA. tyAM bhagavAna vAsupUjyanuM mandira hatuM. tyAM praNAma karIne meATA meATA mANase te pradezamAM sarovaranI najadIka kusumita vRkSeAnA vanamAM beThA hatA. huM paNa zreSThIthI thADeka dUra gandha dattAnI sAthe rathamAMthI UtaryA ane agAuthI taiyAra karavAmAM AvelA Asana upara beThA. vizrAma lIdhA pachI amane anna-pAna ApavAmAM AvyuM. parijanA sahita ame vidhipUrvaka jamavA lAgyA. bheAjana karyA pachI, vasantaRtue suzAbhita banAvelAM AMbA, tilaka, kuramaka ane caMpAnA vRkSe priyAnI sAthe jotA hatA tathA gadhavadattAne te matAvatA hatA. evAmAM zeka vRkSanI nIce beTheluM, jANe nAganuM kuTuMba hoya tevuM, cAMDAla-kuTumba mArI najare paDyuM. puSpamAlAethI alagRta, ca MdananA vilepanavALA, cUrNanI ADane lIdhe bhUkharA bAhu ane kapALavALA, nIla kamaLa ane megarAnAM jemaNe karNAbharaNu karyA hatAM evA cAMDAleAne meM tyAM joyAM. temanI vacamAM kALI, snigdha kAntivALI, sanmAnita, prazastagaMbhIra, jeNe isIA(cheDA)nA samUha vaDe karIne sukumAra vastro paheryAM hatAM evI, pIThikA upara beThelI tathA rAjyalakSmI vaDe vibhUSita evI vRddhAne me joi. tenI sAthe paNa bahu najadIka nahIM evA sthaLe kALI, varSAnA AraMbhakALe gherAyelI megharAzi jANe hAya tevI, AbhUSaNlRAnI prabhAthI ra MgAyelA zarIravALI hAvAne kAraNe jANe nakSatrA sahita rAtri hAya tevI dekhAtI, tathA sAmya rUpavALI cAMDAlAnI kanyAe vaDe vIMTAyelI evI eka cAMDAlakanyAne me joi. mArA tarapha tAkI rahelI te kanyA UbhI rahI, eTale sakhIoe tene kahyuM, " svAmini ! nAthyopahAra vaDe mahAsaranI sevA kare. " pachI dhavala dAMtanI prabhA vaDe jANe z2yAnA pedA karatI heAya evI teNe kahyuM, " tamane rucatu hAya tA tema karIe. " kusumita azeAka vRkSanA AdhAre rahelI ane manda manda vAtA pavanathI kaMpatI jANe latA heAya tema teNe nRtya karyuM. tenI sakhIe paNa tyAM besIne madhukarIonI jema kahyuM madhura gAvA lAgI. pachI cAMDAla-kanyA dhavala nayanayugalanA " ra Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 202 ] vasudeva-hiDI : : prathama khaMDa : sa'cAra vaDe dizAonA samUhane kumudamaya karatI, hastakamalanA saMcAlanathI kamala puSpanA saundaryane dhAraNa karatI tathA anukrame upaDatA paga vaDe uttama sArasanI zAlA dhAratI nAcI. "" tene joine mane vicAra thayA, " ahA ! A cAMDala-kanyA zAsrane kharAkhara anusarIne potAnA zikSAguNA darzAve che. te rUpALI ane vicakSaNa hAvA chatAM kevaLa tenI jAti kRSita che. karmonI gati kuTila che, jethI karIne teNe A ratna A sthAne nAkhyuM che, tenAmAM rakta hRdayavALA huM jotA hatA. gandha dattAe mane kaika pUchyuM, paNa nATyaguNu ane gItanA zabdamAM mazagUla heAvAne kAraNe me' te sAMbhaLyuM nahIM, mAthI karIne rIsAine te ' madavaza thaIne cAMDAlinIne jotA mane uttara paNa ApatA nathI ema khelatI paDAva upara cAlI gai. huM paNu lajjA pAmIne, cAMDAla kanyAe uparathI jema tema karI mArI dRSTi kheMcI laIne paDAva upara gayA. mane jotI te kanyA paNa sakhIo sahita peAtAne sthAne gai. cAMDAlavRddhA praNAma karIne UbhI rahI. " pachI sUrya pazcima dizAe gayA-asta pAmyA, eTale parijanAe gandhadattAne rathamAM besADI ane ratha dakSiNa taraph cAlyA. huM paNu anukrame zreNInI sAthe nagaramAM gayA. tyAM paNa parijanA sAme AvyA hatA temaNe gandha dattAne rathamAMthI utArI. pachI gandhadattA vAsagRhamAM gai ane zayyAmAM beThI. mane gandha dattA kahevA lAgI, " tame cAMDAlI joi ? ane te vRddhAne paNa joi ? haMsa zuM kamalavanamAM AnaMda na pAme ?" paNa me tene sAgana khAIne prasanna karI ke, " suntari ! meM vizeSa tA nATya joyuM hatuM ane gIta sAMbhaLyu hatuM. cAMDAlIne me joi nathI. " pramANe mArI rAtri vItI gaI. A (4) nIlacazA la'bhaka rAtri vItI jaI prabhAta thatAM huM nityasaMskAra karIne sabhAgRhamAM beThA. te vakhate dvArapALa mArI pAse Avye ane kahevA lAgyA, " svAmI ! devIe ApanA darzananI abhilASA rAkhe che; mATe AjJA karI. " meM kahyuM, "emanI icchA pramANe bhale maLavA Ave. " eTale thADI ja vAra pachI, pahelAM joyelI pelI cAMDAlavRddhA mArI najare paDI, te khAlI, " putra ! tuM sukhI che ne? hajArA varSa sudhI tu jIva!" Ama khelIne te ricArAe ANelA Asana upara koi paNa prakAranA saMkAca vagara beThI. eTale me vicAra karyo, " zuM A rAjAnI kRpApAtra haze, ke jethI A rIte leAkeAnAM gharamAM praveze che ? tathA Ama Asana upara bese che? " Ama huM vicAra karatA hatA tyAM te vRddhA gaMbhIra ane madhura vANIthI elI, " bhamukha ! je kanyAne teM sarAvaranA utsavamAM nRtya karatI joi hatI te kanyA tane ApavAnI icchAthI huM ahIM AvI chuM. jo e tAre ceAgya Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayA laMbhaka [ 203 ] hoya te tene svIkAra kara." meM kahyuM, "paMDita samAna varNa vaccenA saMbaMdhanI prazaMsA kare che, asamAna gotranI prazaMsA karatA nathI." eTale te belI, "sura ane asuravaDe jemanA pAdapadma pUjAyelAM che evA, vaMzanA Adipravartaka bhagavAna RSabhadeva jaya pAme che. temanA ja caraNanA anugrahathI jenI vimala kIrtine udaya vadhI rahyo che e amAre vaMza paNa jaya pAme che." meM pUchayuM, "tamAro vaMza karyo che?" eTale teNe uttara Ape, "Adi jinanA caritravarNananA adhikAramAM pUrva puruSanI paraMparAthI je meM sAMbhaLyuM che tame sAMbhaLo" meM kahyuM, "kahe." AthI te kahevA lAgI-- zrISabhadevanuM caritra A bharatakSetramAM A avasarpiNImAM cha kAlabhede che. te kAlabheda suSamasuSamA, suSamA, suSamaduSamA, duSama-suSamAM, duSamA ane duSama-duSamA. emAM be kaTAkeTi sAgaropamanA parimANavALo je trIje samo che tenA chellA vibhAgamAM-nayanamanohara, sugaMdhI, mRdu ane pAMcavarNanAM maNiratna vaDe vibhUSita jemAM sarovaranAM taLiyAM che evA sama ane rasya bhUmibhAga (je kALamAM hatA), madha, madirA, dUdha ane zeraDInA rasa sarakhA nirmaLa ane prAkRtika pANIthI paripUrNa tathA ratna ane uttama suvarNanAM vicitra pagathiyAMvALI vA, puSkariNIo ane dIpikAe (je kALamAM hatI), mattAMgaka, bhaMga, truTita, dIpazikhA, pati , citrAMga, citrarasa, mane hara damaNi-aMga, gRhAgAra, ane 10AkIrNa nAmanAM kalpavRkSa (je kALamAM) anukrame madhura magha, bhAjana, zravaNamadhura zabda, 4- prakAza, mALAo, svAdiSTa bhejana, "bhUSaNa, 'bhavana ane Icchita uttama 10vastrone mojazokha pUro pADatAM hatAM tathA (je kALa) sArI manavRtti dharAvatA deve ane yugalike vaDe sevAto hato evA tathA ghaNA samaye jenuM varNana karI zakAya evA te kALamAM-sAthe UcharelA, sAthe ja dhULamAM ramelA, niraMtara sneha vaDe saMbaddha, sAthe ja vepAra karanArA ane prakRtithI bhadra evA be videhavAsI sArthavAhaputro rahetA hatA. emAMne eka kaMIka kapaTI hato. svabhAvathI bhadra evA te be jaNA kALadharma pAmyA. temAMne eka ardhabhAratanA madhyabhAgamAM yugalika puruSa thayo ane bIje kapaTanI pradhAnatAne kAraNe tyAM ja dhoLo hAthI thayo. anukrame bane yuvAvasthAmAM AvyA. atyaMta sarasa tathA AgaLa jenA viSe kahevAmAM AvyuM che evA nirmaLa padyasaranI pAse te bane jaNe AvyA ane parasparanA darzanathI jemanI prIti vadhI che evA te bannene jAti maraNa thayuM. pachI harSathI pUrNa hRdayavALA te hAthIe e nara-mithunane potAnA skalpa upara besADayuM. uttama saMhanana, AkRti tathA lakSaNethI yukta dehavALo, navaso dhanuSya UMce, rAvaNa jevA caturdata hastIratna upara besIne vicarate tathA vismita mukhavALA * mULamAM ...mALi sudhI thaDe pATha aspaSTa che, paNa sthAnAMgasUtra (pR. 51)nA A viSayanA pAThanI sahAyathI tene artha thaI zake che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 204] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDaH yugaliyAo vaDe "vimalavAhana (suMdara vAhanavALo) A rahyo, A Ave" e pramANe jevAto e puruSa vimalavAhana nAmathI) prasiddha thaye. kALanA prabhAve te manuSyamAM A mArI bhUmi che, tArI nathI; A gRha, A phalavRkSa athavA puSkariNuM upara meM pahelAM adhikAra jamAvyuM che mATe te upara mArI mAlIkI che" e prakArano vAda pedA thayo. eka vAra vimalavAhananA puryodayathI prerAyelA yugaliyAoe tenI pAse AvIne hAtha joDIne vinaMtI karI "vimalavAhana ! Arya ! amAro nigraha ane anugraha karavAmAM tame pramANabhUta thAo. tamArA hukamamAM ame rahIzuM, kAraNa ke parasparanA parAbhavanuM nivAraNa karavAne ame zaktimAna nathI. amArAM jIvita upara paNa tamAro adhikAra che mATe kRpA karo." vimalavAhane "bhale" ema kahIne te vastu svIkArI. pachI teNe madhya dezamAM rahetA yugalikene bhUmi, vRkSo ane vA vaheMcI ApI ane kahyuM, "A vastuono sAmo mANasa saMmati Ape te upayoga kare tenI marajI viruddha na kare." je A maryAdAnuM ulaMghana kare tene yugalikonI samakSa vimalavAhana haMkArato hato. jene A pramANe hakkAra (niSedha vyakta karavA mATe "hA" zabdane praga) karavAmAM Avyo hoya te AmaraNAMta daMDanI jema tenuM smaraNa karIne maryAdAnuM ullaMghana karato nahote. caMdraprabhAnA prakara samAna vimala yazavALI vimalavAhananI bhAryA caMdrayazAe, jyAre pitAnA AyuSyane dazame bhAga avaziSTa rahyo tyAre, cakSuSmAna ane caMdrakAnA e nAmanA yugalane janma Ape. vimalavAhana kulakara patye mane dazame bhAga jIvIne maraNa pAmyA. devone namanamohara lAge tevo tathA tenI daMDanIti vaDe karIne yugalika vaDe savizeSa pUjAto cakSuSmAn kulakara asaMkhya varSa kaTi sudhI svAmitva bhagavato vicaratA hatA. pachI cakSumAnanI bhAryA candrakAntAe, jyAre pitAnA AyuSyane dazamo bhAga zeSa rahyo tyAre, yazanA pAtrarUpa yazasvat ane rUpazALI surUpa e nAmanA yugalane janma Apyo. AThaso dhanuSya UMce cakSuSmAt kulakaranA kArya upara yazasvatane niyojIne samAdhithI kAladharma pAme. samaya jatAM yugalika hakakAranI maryAdAne toDI nAkhavA lAgyA. AthI yazasvate makakAranI (jemAM niSedha karavA mATe "mA" zabdano prayoga thAya che) daMDanIti prajI. surUpAe paNa caMdranI jema yugalikonAM nayanane AnaMda ApanAra abhicaMdrakumAra tathA rUpavatI pratirUpA e nAmanA yugalane janma Ape. asaMkhya varSa keTi jIvitavALe tathA sAtaso dhanuSyanI UMcAIvALo yazasvata pitAne adhikAra abhicaMdrane saMpIne kAladharma pAme. hakAra ane makakAra vaDe yugalikenuM zAsana karatA abhicaMdra sukhapUrvaka viharata hatA. yugalikanAM nayanarUpI kumudane mATe zaradaRtunA caMdra samAna prasenajita nAme kumAra ane suravadhUonAM cakSune paNa ramaNIya lAge evA rUpavALI cakSukAntA nAme kumArI-me yugalane pratirUpAe janma Ape. asaMkhya varSa keTinA AyuSyavALe ane chaso pacAsa ghanuSyanI UMcAIvALe abhicaMdra kulakara kALadharma pAme. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA laMbhaka [ 205 ] pachI prasenajite hakkAra ane makkAra e bannenuM ullaMghana thatuM joIne trIjI dhikkAranI (jemAM niSedha karavA mATe "dhika zabdano prayoga karavAmAM Ave che) daMDanIti prajI. anukrame tenI bhAryA cakSuSkAntAe manuSemAM deva samAna marudeva kumAra ane lakSamI jevI rUpALI zrIkAntA kumArI e pramANe yugalane janma Ape. asaMkhya varSanA AyuSyavALe ane cha dhanuSyanI UMcAIvALo prasenajita kulakara marudevane potAnI samRddhi saMpIne patnI sahita sukhapUrva kALadharma pAmyA. pAMcaso pacAsa dhanuSyapramANa zarIravALo marudeva kulakara hakkAra, makkAra ane dhikkAra e traNe prakAranI daMDanIti vaDe yugalikanuM pAlana karate, devanI jema, manuSyaga bhagavata hato. sundara rUpavALA tathA manuSyalekanI nAbhi (dharI) samAna nAbhikumAra ane suravadhUo paNa jenA guNone namaskAra karatI hatI evI marudevA kumArI e pramANe yugalane zrIkAntAe janma Ape. pachI saMkhyAtIta varSa keTi sudhI jIvIne tathA prajAnA pAlananuM kArya nAbhikumArane saMpIne marudeva kuLakara kALadharma pAmyA. kaThora vacanane jemAM umero karavAmAM Avyo che evI traNa daMDanItio vaDe nAbhikulakara yugalikanI rakSA karavA lAgyA. saMkheya varSakeTinA AyuSyavALA, pAMcaso pacAsa dhanuSya pramANa UMcA manohara zarIravALA ane prazasta vANavALA te sukhapUrvaka viharavA lAgyA. marudevAnuM svapnadarzana ane zrISabhadevane janma eka vAra bhagavatI marudevA mahAmUlyavAna zayAmAM sukhapUrvaka sUI rahelAM hatAM tyAre temaNe svapnamAM AkAzamAMthI Utarata vRSabha joye. temaNe vicAryuM ke, "zuM A hAlata cAlate rUpAne parvata haze? athavA dhavala megha haze?" vRSabha pAse Avyo; uttama mukha, nayana, kAna, kharI, zIMgaDAM, khUdha ane pUMchaDAvALA te vRSabhane temaNe je. marudevAe bagAsuM khAdhuM, eTale te temanA mukhamAM pravezya. "sundara rUpavALe A mahAkAya vRSabha mArA mukhamAM prave, tethI mane kaMI paNa zarIra pIDA thaI nathI; ulaTI parama zAnti thaI che,' ema vicAra karatAM marudevA jAgI UThayAM (1) A pachI pharI pAchuM svapnamAM temaNe jemAMthI pANI varasI gayuM che evA megha samAna dhavala dehavALA, UMcA ane cAra jaMtuzaLavALA rAvaNa hAthIne joyA. (2) pachI hAranA samUha samAna (dhavala) kAntivALA, agninI javALAo jevI kapila kezavALI vaDe virAjita ane prazasta rUpavALA siMhane temaNe sanmukha je. (3) so pAMkhaDIovALA vikasita kamaLa upara sukhapUrvaka birAjelI ane cAra diggajo sAthe AkAzamAMthI UtaratI lakSamIne pite abhiSeka karyo. (4) uttama kusumonA saMcaya vaDe taiyAra karelI ane jemanI sugaMdhathI dizAo suvAsita thayelI che evI be mALAo temaNe I. (5) udaya pAmelA, anukrame jyanA ane prabhAne vistAra karatA, prakAzanA nivAsasthAna evA akhaMDa sUrya ane Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 206 ] vasudeva-hiMDI HH prathama khaMDa : caMdrane temaNe ekI sAthe joyA. (6-7) pachI gaganatalane sparza karatA, jenI upara maNi ane ratna jaDavAmAM AvelAM hatAM evI viziSTa hajAra nAnI patAkAo vaDe alaMkRta hovAthI manahara tathA vizALa Indradhvajane temaNe joye. (8) jaLathI bharele, kamala upara besADele tathA jenA upara kamaLa DhAMkavAmAM AvyuM hatuM e kanakakalaza je. (9) pachI kamaLa, kumuda ane kuvalane Azraya hovAne kAraNe sundara ane darzanIya tathA kusumarakSanA lebhI bhamarAonA upabhegane kAraNe subhaga evuM sarovara joyuM. (10) vaLI megarAnA phUla, piyaNuonA samUha ane rUpA samAna dhavala salilayukta tathA dhIre dhIre vAtA pavanathI prerAyelA taraMgarUpI hAtha vaDe nRtya karatA evA kSIrada samudrane temaNe je. (11) pachI sundara mukhavALI surasundarIo vaDe sevAtuM tathA suvarNa ane maNinAM jALiyAM vaDe dIptimAna evuM vimAna temaja catura nAgavadhUonA gItaravathI zabdAyamAna evuM nAgabhavana paNa marudevAe joyuM. (12) pachI jemAM caMdrakAnta, sUryakAnta, sphaTika, kamalarAga ane IndranIlanI vipulatA che e maMdara parvatanA jevo ratnarAzi temaNe joye. (13) pachI dhUmADA vagarane, AhUtione kAraNe dIptimAna ane meTa agni temaNe je. (14) A prakAranAM cauda svapno joIne prasanna cittavALAM marudevA jAgI gayAM. pachI temaNe vicAryuM, "A abhyadayanI vAta huM Aryane karuM. teo enuM phaLa jANaze." pachI temaNe pitAnuM svapnadarzana nAbhi rAjAne kahyuM. e sAMbhaLIne atyaMta santoSa pAmelA nAbhi rAjA pitAnI buddhithI te upara vicAra karIne karNamadhura vacana kahevA lAgyA, "Aye! teM Aje uttama, dhanya ane maMgala svapna joyAM che. AjathI nava mAsa pUrNa thatAM ApaNuM kulakara puruSomAM pradhAna, bhAratavarSanA tilaka samAna ane kyaprasiddha putrane te janma ApIza." prasanna thayela marudevAe paNa "Arya! tame kahe che tema ja thaze" ema kahIne te vAta mAnI. pachI pUrvamAM je vajanAbha nAme hatA tathA jemaNe tIrthaMkara-nAmotrakarma bAMdhyuM hatuM evA bhagavAna RSabhadeva sarvArthasiddha vimAnamAMthI, tetrIsa sAgaropama kALa sudhI anuttama viSayasukha anubhavyA pachI, AvIne jyAre caMdra uttarASADhA nakSatramAM hato tyAre marudevAnI kukSimAM AvyA. jemanI de tathA devIo pUjA karatAM hatAM evA nAbhi kulakaranI patnI marudevA jemAM tIrthakara che e garbha sukhapUrvaka vahana karavA lAgyAM. pUrA divase temaNe citra vada aSTamIe uttarASADhA nakSatramAM puruSamAM uttama, sarva maMgalenA nivAsasthAna tathA tapAvelA suvarNa samAna zarIra-varNavALA putrane janma Ape. dizAkumArIoe karela zrISabhadevane janmotsava pachI adhelakamAM vasanArI dizAkumArIonuM Asana calita thatAM temaNe avadhithI tIrthakarane janma thayAnuM jANyuM. eTale turata ja bhegaMkarA, bhagavatI, subhegA, legamAlinI, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA saMbhaka [ ra07 ] teyadhArA, vicitrA, puSpamAlA ane aninditA e AThe dizAkumArIo Abhigika devee vikalAM vimAnamAM besIne sAmAnika, mahattarikA, 5rSadA, anIka ane AtmarakSakanA parivAra sahita utkRSTa ane divya devagatithI marudevInA bhavanamAM AvI. tIrthakarane tathA marudevIne vinayapUrvaka vaMdana karIne janmotsava nimitte AsapAsanA eka jana jeTalA pradezane saMvartaka vAta vaDe sApha karIne gAtI gAtI te UbhI rahI. pachI Urdhva lokamAM vasatI methaMkarA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, suvastrA, vastramitrA, vArisenA ane balAhakA e AThe dizAkumArI mahattarikAo teja anukrame AvI ane gadhedika varSAvIne teja rIte gAtI gAtI UbhI rahI. e ja pramANe pUrvacakamAM vasatI nadattarA, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI ane aparAjitA e ATha dizAkumArIe teja rIte praNAma karIne, hAthamAM darpaNa laIne gAtI gAtI UbhI rahI. dakSiNa sucakamAM vasatI samAhArA, supratijJA, suprasiddhA, yazodharA, lakSamImatI, zeSatI, citraguptA ane vasundharA e ATha dizAkumArIo, vinayapUrvaka praNAma karIne hAthamAM jhArIo laIne UbhI rahI. pachI pazcima rucakamAM vasatI IlAdevI, surAdevI, pRthvI, padmAvatI, ekanAsA, navamRgA, bhadrA ane AThamI sItA e ATha dizAkumArIo paNa te pramANe AvI ane hAthamAM vIMjaNuM laIne vinayapUrvaka UbhI rahI. pachI uttara rucakamAM vasatI alaMbuSA, mizrakezI, puMDarIkiNa, vAru, hAsA, sarvaprabhA, zrI ane huM e ATha dizAkumArIo hAthamAM cAmara laIne UbhI rahI. pachI rucakanA (cAra) khUNAomAM rahetI citrA, citrakanakA, zaherA ane sautrAmaNi e cAra vidyakumArI mahattArikAo e ja vidhipUrvaka hAthamAM dIvIo laIne cAre khUNAomAM gAtI gAtI UbhI rahI. pachI rucakanA madhyabhAgamAM rahenArI rucakA, cakasahA, surUpA ane cakAvatI e cAra dizAkumArIe bhavapratyayika avadhijJAnanA upagathI tIrthakarane janma thayAnuM jANuM, yAna-vimAnanI racanAmAM ArUDha thaIne parivAra sahita jaladI AvI. jinezvaranI mAtAne vaMdana karIne tathA pitAnA AgamananuM kAraNa jaNAvIne temaNe cAra AMgaLa bAkI. rAkhIne tIrthakaranI nAbhi-nALa kApI, kApIne dATI tathA temAM ratna pUrIne te upara dUrvAnI pIThikA bAMdhI. pachI temaNe dakSiNa, pUrva ane uttara sthAna e traNa dizAmAM marakta maNi samAna zyAma ane bhUSaNa vaDe AbhUSita kadalIgRha vikarthI ane gehAgAra kalpavRkSa tathA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 208 ] vasudeva-hiDI : : prathama khaMDa: kadalIgRhAnA madhyabhAgamAM DaeNmanAM jALiyAMthI alaMkRta cAka racyA. pachI putra sahita tIrthaMkara-mAtAne maNuikiraNA vaDe raMjita si hAsana upara besADIne tathA anukrame snehAbhyaMga ane mana karIne, dakSiNa-pazcima dizAmAM trividha (dravyamizrita, zIta ane uSNu) jaLa vaDe snAna karAvI temanA manane praphullita karI, te dizAkumArIee uttara taraphanI parasALamAM geAzISa caMdana ane aNuinAM kASThathI saLagAvelA agnimAM hAma karyAM. rakSAkarma karIne te bannene janmabhavanamAM pAchAM lAvavAmAM AvyAM. pachI maMgala gItA gAtI te dizAkumArIe tyAM UbhI rahI. devAe karelA zrISabhadevanA janmAtsava te samaye devarAja zakra khAlasUryanA biMba jevA daidriSyamAna pAlaka vimAnamAM besI gaganapradezane a MdhakArarahita karatA peAtAnA parivAra sahita jinezvaranI janmabhUmimAM Avye. tIrthaMkaranI mAtAnI kamaneAhara vANIthI stuti karIne, marudevIne avasvApinI vidyA vaDe UMghADI dai, kumAranuM pratirUpa viSuvI, te mAtAnA paDakhAmAM mUkI tathA e rIte mAtAne nizcinta manAvI, parama AdarapUrvaka pAMca rUpa dhAraNa karI tathA bhagavAnane peAtAnA karakamalanA puTamAM sArI rIte besADIne madara parvatanA cUDAmaNi samAna ane e parvatanA dakSiNa dizAbhAgamAM AvelI atipAMDuka balazilA upara kSaNavAramAM bhagavAnane indra lAbyA; ane caturvidha (vaimAnika, jAtiSTha, bhavanapati ane byantara) deve| jenI sevA karI rahyA che evA bhagavAnane zAzvata siMhAsana upara besADIne sahasranayana Indra UbhA rahyo. pachI riteSathI jenuM mukhAravinda vikasita thayuM che evA acyutendre kSIrAda sAgaranA jaLathI bharelA 1008 kanakakalazeA vaDe vidhipUrvaka bhagavAnane abhiSeka karyo ane anukrame sa auSadhi ane tIrthodakathI temane snAna karAvyuM. jyAre leAkanAtha zrIRSabhadevane snAna karAvavAmAM AvatuM hatuM tyAre prasanna hRdayavALA devA ratna, maNi ane puSpAnI vRSTi karatA hatA. bhagavAnane vidhipUrvaka abhiSeka karIne acyutendra prayatnathI temane alaMkAro ane AbhUSaNA paherAvyAM. pachI svastika Adi maMgala AlekhyAM, nAsikA ane manane priya lAge evA dhUpa karyAM ane karNa madhura stuti karIne bhagavAnanI sevA karavA lAgyA. eja pramANe bhakti vaDe prerAyelA prANata Adi indro paNa jemaNe bhayane dUra karyA ane bhavyajanerUpI kumudane khilavavA mATe je cadrasamAna che evA tIrthaMkaranI atyaMta AdarathI pUjA karIne prasanna manavALA ane stutiparAyaNu banIne UbhA rahyA. pachI eja rIte indra kSaNavAramAM bhagavAnane temanA janma-bhavanamAM mAtAnI pAse lAvyeA. jemanI pAsethI putranu pratirUpa lai levAmAM AvyuM che evAM marudevI, devIee jayazabda karatAM, jAgI UThAM. indre rezamI vasronI joDa ane kuMDala-yugala ozIkAnI nIce mUkayu, tathA zrIbhAjananI jema sarva vighnAnuM zamana karanAra ane STine AnaMda ApanAra zrIdyAmagaDha (puSpa Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA laMbhaka [ 209 ] mAlAne guccha) caMdaravAmAM mUke, vipula ratnarAzi ApIne tathA (bhagavAnanI) rakSA nimite gheSaNa karIne maghavA pitAnA nivAsasthAne gaye. jinezvarane praNAma karavA vaDe jemaNe puNyane saMcaya karyo che evA bAkInA deve paNa pitA potAnA sthAne gayA. pachI IndranI AjJAthI palyopama sthitivALI devatA bhagavAnanuM pAlana-poSaNa karavA lAgI. devakura Adi kSetramAM thatAM phalenA rasane surapatie Apele AhAra je karatA hatA evA tathA yugalikenA samUhurUpI poyaNuone vikasAvavAmAM bAlacandra samAna bhagavAna sukhapUrvaka vadhavA lAgyA. svapnamAM mAtAe vRSabha je hevAne kAraNe mAtApitAe " trASabha" evuM temanuM nAma pADayuM. bhagavAna jyAre eka varSanA thayA tyAre sahastranayana Indra vAmanarUpa dhAraNa karIne tathA zeraDIne bhAro laIne nAbhi kulakaranI pAse AvyA. trividha( mati, zruta, avadhi )jJAnanA prabhAvathI devendrane abhiprAya bhagavAne jA ane lakSavaDe uttama evA pitAne jamaNe hAthe temaNe lAMbe karyo. pachI satuSTa thayelA InTe kahyuM "zuM I (zeraDI) khAzo?" bhagavAne IkSanI abhilASA karI hatI, mATe temanA vaMzanuM "IphavAkuvaMza" evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. pachI bhagavAna sumaMgalAnI sAthe UcharavA lAgyA. e kALamAM eka mithuna ja ke turataja tene tAlavRkSanI nIce mUkavAmAM AvyuM. temAMne chokaro hato te uparathI tAlanuM phaLa paDavAne kAraNe maraNa pAmyuM. pelI kanyA maTI thaI eTale nAbhi kulakarane nivedana karavAmAM AvI. devakanyAnI jema utkRSTa zarIravALI te kanyAnuM nAbhie saMrakSaNa karyuM. te kALathI bAlamRtyu zarU thayuM. jemaNe bhagavAnanA jevuM ja (bALakanuM) rUpa dhAraNa karyuM che evA lokAntika jaMbhaka devaDe sevAtA bhagavAna vadhatA hatA. cakSuSmAna, yazavaMta ane prasenajita e kulakaro ane e kulakarAnI patnIe priyaMgu samAna zyAma hatI; bAkInAo tapAvelA suvarNa samAna varNavALAM hatAM. yuvAvasthAmAM AvatAM zrIjISabhadeva chatra samAna mastakavALA, dakSiNAvarta ane zyAma vALavALA, pUrNa caMdra samAna manahara vadanavALA, lAMbI be bhUkuTiovALA, puMDarIka samAna vikasita nayanavALA, sIdhI ane vadananA alaMkAra samAna nAsikAvALA, pravAlanI zilA samAna kemala adharavALA, dhavala ane vimala daMtapaMktivALA, cAra AMgaLapramANa kaMbu kaMThavALa, nagaranI bhegaLa jevA dIrgha bAhuvALA, uttama lakSaNonA jALavaDe alaMkRta hatheLIvALA, zrIvatsavaDe alaMkRta vizALa vakSa:sthaLavALA, gadA( ne pakaDavAnA pAtaLA bhAga) ane vaja samAna madhyabhAgavALA, vikasita paddha jevI nAbhivALA, 1. RSabhadevanI sAthe yugaladharme janmelI kanyAnuM nAma sumaMgala hatuM. 2. A kanyA te ja sunaMdA, vayamAM AvatAM tene zrItrakaSabhadeva sAthe vivAha karavAmAM Avyo hato, 27 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - [ ra10 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa ? subaddha ane goLa kaTipradezavALA, gheDAnA jevA guhya bhAgavALA, hAthInI sUMDha jevA AkArayukta uruyugalavALA, mAMsapezIomAM DhaMkAyelA DhIMcaNavALA, kuruviMda AvartanA jevI (anukrame jADI thatI) uttama jaMdhAovALA, kanakanA kAcabA samAna caraNayugalavALA, madhura, gaMbhIra ane manohara vANavALA, vRSabhanA jevI lalita gativALA ane tejathI vIMTAyelA sundara rUpavALA thayA. pachI devarAja Indra potAnI patnI sahita AvIne bhagavAnano vivAha-utsava karyo. tyArathI mithuna dharmayugalika dhama nAza pAmyo. A rIte cha lAkha pUrva eTale samaya vItI gaye. devoe lAvelI upaganI vastuothI AnaMdita thayelA zrISabhadevane sumaMgalA devIthI bharata ane brAhmI e yugala jammu, tathA sunaMdA devIthI bAhubalI ane sundarI e yugala jagyuM. sumaMgalanA nivAsarUpa sumaMgalAe bIjAM ogaNapacAsa putra-yugalane (eTale ke aThThANuM putrane) janma Apyo. sukhanA sAgaramAM rahelA zrISabhadevanAM vIsa lAkha pUrva vItI gayAM. zrItrakaSabhadevane rAjayAbhiSeka pachI samayanA deSane kAraNe ke kulakare e nakkI karelI daMDanItionI maryAdA oLaMgavA lAgyA. AthI badhA bhagavAnanI pAse AvyA. temane bhagavAne kahyuM, "AmAM je kaI rAjA hoya to tenI daMDanIti ugra thaI zake ane evI nIti vaDe prajAnuM pAlana paNa karI zakAya." teoe pUchyuM, "rAjA kevo hoya ? ane tenI sevA kevI rIte karavI ? " eTale bhagavAne vigatathI tene lagatI vidhi kahI. teoe kahyuM, " tame rAjA thAo, tame yogya che." eTale bhagavAne temane nAbhi kulakara pAse mokalyA. temaNe kahyuM, "bASabhane rAjA banAvo." te leke "bhale, ema thAo" kahIne gayA. bhagavAne temane kahyuM, "pasara pAse jAo, pazvinIpatrothI jaLa lAvIne mAro abhiSeka kare, ane jayazabda uccAro." bhagavAnanI A AjJA saMpAdana karavAne teo gayA, eTalAmAM lokapAla sahita Avela Indra bhagavAnane rAjyAbhiSeka karyo, ane sarva alaMkArothI temane AbhUSita karyA. (jyAre leke pAchA AvyA tyAre) santaSathI vikasita thayelA mukhavALA temaNe devothI vIMTaLAyelA bhagavAnane joyA. vicAra karIne, bhagavAnanA caraNamAM jaLano abhiSeka karIne jaya jaya zabda karatA teo hAtha joDIne UbhA rahyA. "aho ! A puruSa vinIta che" ema vicArIne Indra kuberane AjJA karI ke, "A vinIta puruSonI vinItA nAme rAjyadhAnI nirmANa karo. rAjAne gya je sAmagrI hoya te bhagavAna mATe taiyAra karo." A pramANe AjJA karIne tathA praNAma karIne indra gaye. kubere bAra yojana lAMbI ane nava jana paheLI nagarInuM nirmANa karyuM. pachI rAjAe pahelAM cAra gaNe vibhakta karyA-ugra, ga, rAjanya ane nAga. je AtmarakSaka(ArakSaka) te ugro, 1, vinItA e ayodhyAnuM bIjuM nAma che, Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA saMbhaka [ 211 ] bhega bhegave te bhega, svAmInA samavayaska mitro te rAjanyo, ane kAryanivedaka nokara te nAga. e pramANe gaNusahita zrISabhadeva kesalA janapadanuM pAlana karavA lAgyA. pachI temaNe se janapada ane so nagare pitAnA (se) putrone ApyAM. putrIo sahita putranA sanmAnita saMbaMdha karyA. pachI prajAjano bhagavAna pAse AvyAM ane kahyuM, "dhA amane pacatAM nathI, mATe he prabhu! AjJA kare. " bhagavAne kahyuM, "pANImAM palALIne phetarAM kADhI nAkhIne khAo." pharI pAchA kAlAntare teo Aja vastu kahevA mATe AvyAM, tyAre bhagavAna belyA, "paDiyAmAM bhIMjavI tarAM kADhI nAkhe, pachI paDiyAomAM ja temane UnAM karIne pachI khAo." pharI pAchA loko AvyA, tyAre uttama hAthInI pITha upara besIne bhagavAna nIkaLyA ane vRkSanA saMgharSathI pedA thayele agni prajAne jaNAvyuM. pachI mANasane kahyuM, "A agni have utpanna thaye che. pacana (rasoI), prakAzana (prakAza) ane dahananA guNavALo te tamArA upakArane mATe pedA thayo che. have mATI lAve." teo puSkariNImAMthI mATIne piMDa lAvyA ane hAthInA kuMbhasthaLa upara mUko. jinevare kahyuM, "A prakAranAM mATInAM pAtro karIne te agnimAM pakavo. pachI pANImAM palALelAM dhAne temAM rAMdhe. te dhAnya upayogI ane tamArA zarIrane mATe pacca thaze." emAM je buddhimAne hatA temaNe aneka prakAranAM pAtra banAvyAM, temAMthI kuMbhAra utpanna thayA. jeo lekhaMDanAM, rUpAnAM ane suvarNanAM vAsaNe banAvatA hatA temAMthI luhAro utpanna thayA. vaDhavRkSa ( vastra ApanArAM ka95vRkSa) kSINa thayAM eTale mANasone bhagavAne vastra vaNavAne upadeza karyo, temAMthI vaNakare pedA thayA. temaNe vastra vaNavAnI vidhi taiyAra karI. guhAgAra kalpavRkSa kSINa thatAM bhagavAne sutArI kAma karanArA mANaso taiyAra karyA. rAma ane nakhanI vRddhi thatAM hajAme taiyAra thayA. A pAMca mUlazipa che; ane te pratyekanA vIsa bheda che. tRNahAraka vagere karmo paNa emAMthI ja pedA thayAM. alaMkAre paNa utpanna thayA, kAraNa ke deAe ApelA rAjAnA alaMkAro joIne loko paNa tenuM anukaraNa karavA lAgyA. potAnA khoLAmAM beThelI brAhmI ane sundarI e be putrIone bhagavAne pitAnA jamaNA ane DAbA hAthavaDe anukrame lipi ane gaNita zikhavyAM. rUpakamannATayazAstrane bharatane upadeza karyo, citrakAma tathA strI-puruSa vagerenA lakSaNanuM zAstra bAhubalIne upadezya. anukrame kumArane maNiratnanAM ane mauktikanAM AbhUSaNanI kalAo paNa upadezI. AcAryathI thayela (upadezAla) vividha rogacikitsA ane vANijya pravaryA. zrIgaSabhadevanI dIkSA e pramANe grAma, Akara ane nagarathI maMDita bharatakSetramAM tresaTha lAkha pUrva sudhI rAjyapAlananuM kArya karIne, eka varSa sudhI kimichita dAna-jene je joIe te Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 212 ] vasudeva-hiM DI: : prathama khaMDa : vastunuM dAna ApIne--leAkAntika deveAvarDa pratibheAdha pAmelA bhagavAne bharatAdi putrAne rAjya ApIne, devatAoe maLelI sudarzanA zikhikAmAM esIne siddhArtha vanamAM jaI, eka devadRSya dhAraNa karIne kaccha-mahAkaccha Adi cAra hajAra kSatriya rAjAo sAthe dIkSA lIdhI; ane teo mauna pALIne vicaravA lAgyA. pAraNAnA samaye bhikSArthe bhagavAna ( leAkeAnA ) gRhamAM praveza karatA tyAre leAkeA temanI AgaLa kanyAe, kanaka, vajra ane AbhUSaNA, tathA azva ane hastI dharatA. AthI kSudhAthI pIDAtA ane jemane bhagavAnanuM vacana paNa sAMbhaLavA maLatu nathI evA pelA ( cAra hajAra rAjA ) du:khI thayA tathA mAnathI temaja bharata rAjAnA bhayathI araNyamAM kula-mUlanA AhAra karanArA tApasa tarIke rahyA tathA valkala ane carmane dhAraNa karanArA thayA. nami ane viAmane vidyAdhara-riddhinI prApti * bhagavAnanA saMbaMdhI nami ane vinami nAme e kumArA bhagavAnanI sthira rahevAnI- dhyAnanI veLAe hAthamAM khaDga dhAraNa karIne thAkayA sivAya temanI sevA karatA hatA. tIrthaMkarane vAMdavA mATe AvelA nAgarAja dharaNe vinayapUrvaka upAsanA karatA A banne jaNane joyA; ane kutUhalathI temane pUchyuM, " tame zAmATe svAmInI sevA kareA che ? " teoe kahyuM, " svAmIe peAtAnA putrone ane kSatriyAne bhUmi ApI che, paNa ame te vakhate krUra hatA; tA have temanI sevA karatA evA ameA upara prabhu kRpA karaze. " Ama kahevAmAM AvatAM kaMika hasIne nAgarAje kahyuM, " are ! sAMbhaLeA, bhagavAn tA rASa ane tASathI para, peAtAnA zarIramAM paNa mamatArahita, aki Mcana, parama ceAgI, jemaNe Asavane rAkayA che evA tathA kamalapatra samAna nile`pa cittavALA che; paraMtu tame temanI lAMbA kALa sudhI upAsanA karI che, tenuM phaLa tamane huM ApuM chuM. vaitADhya parvatanI banne mAjue AvelI e vidyAdharazreNie tamane e jaNane huM Apu chuM. tyAM page cAlIne jaI zakAya ema nathI, tethI tamane gaganagAminI vidyAe huM ApuM chuM. e vidyAe mahAprabhAvavALI che. vidyAe vaDe leAbhAvIne leAkeAne tyAM lai jajo. " nami-vinamie praNAma karIne kahyu, "amArA upara kRpA thai; vidyAo ApeA. " pachI nAgarAje mahArAhiNI, prajJapti, gaurI, vidyutsukhI, mahAjAlA, tiraskaraNI, mahurUpA Adi gandha ane pannagAnI aDatAlIsa hajAra vidyAe temane ApI. A pramANe nAgarAjanI kRpA pAmIne vinamie vaitADhyanI uttara zreNImAM gaganavallabha pramukha sAThe nagarA vasAvyAM, ane namie dakSiNa zreNimAM rathanupUracakravAla vagere pacAsa nagara vasAvyAM. je janapadamAMthI leAkAne lAvavAmAM AvyA hatA, te uparathI te ja nAmanAM janapade vaitADhyamAM paNa thayAM. 1. triSaSTi vagere granthAmAM A e kumArane anukrame kaccha ane mahAcchanA putrA tarIke varNa velA che. bhagavAne dIkSA lIdhI te agAu teo dUra dezamAM gayA hatA. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA saMbhaka [ 213 ] vidyAonI saMjJAthI vidyAdharonA nikAya(samUha) thayA-jemake gaurI vidyAthI gaurika, manuthI manupUrvaka, gAdhArI vidyAthI gAndhAra, mAnavIthI mAnava, kezikAthI kezikapUrvaka, bhUmi/Daka vidyAnA adhipati bhUmituMDaka, mUlavIryathI mUlavIrya, zaMkuMkAthI zaMku, pAMDukIthI pAMDaka, kAlakIthI kAlakeya, mAtaMgIthI mAtaMga, pArvatIthI pArvateya, vaMzalatAthI vaMzalatA, pAMsucUlikAthI pAMsumUlaka, vRkSamUlikAnA vRkSamUlaka, kAlikAnA kAlakeza, A pramANe A bhAga (soLa nikAnA) karIne nami ane vinamie ATha ATha nikA grahaNa karyA. tyArapachI manuSyamAM deva samAna teo potAnA vidyAbalathI svajana ane parijana sahita devanI jema bhega bhegavavA lAgyA. nagaranI aMdara sabhAsthAnamAM bhagavAna kASabhasvAmInI devatA tarIke sthApanA karavAmAM AvI, tathA pitApitAnA nikAyamAM je te nikAyanI vidyAnI adhipati devatAnI paNa sthApanA karavAmAM AvI. banne jaNAe putra ane kSatrinA saMbaMdha anusAra nagara vahecyAM. zreyase zrInaSabhadevane kareluM zeraDInA rasanuM dAna paramakRti ane bala ane savanA sAgara, svayaMbhu sAgaranA jevA nizcala ane zAnta bhagavAna pitAmaha ASabhadeva AhAra karyA sivAya eka varSa sudhI viharyA, ane hastinApura pahoMcyA. te nagaramAM bAhubalInA putra samaprabha rAjA hato, tathA tene zreyAMsa nAme kumAra hato. te banne jaNAe tathA nagarazeThe te rAtre svapna joyuM. traNe jaNa ekatra thayA. semaprabhanI samakSa zreyAMsa kahevA lAgyuM, "he Arya! meM Aje svapnamAM je joyuM che te sAMbhaLe-jenI prabhA kaMIka plAna thayelI che evA meruparvatane cAlIne ahIM Avate meM je. meM amRtakalazathI tenA upara abhiSeka karatAM te svAbhAvika thaI gayo. A pachI huM jAgI gaye." semaprale kahyuM, "he zreyAMsa! meM joyuM te tuM sAMbhaLa-sUryanAM kiraNe paDI gayAM hatAM, teM e kiraNe ekatra karIne pAchAM sUryamAM ApyAM , tenAthI te ati prakAzamAn tha." zreSThIe kahyuM, "meM joyuM te sAMbhaLo-Aje koI eka puruSa dasyuonI moTI senA vaDe parAjita thatuM hatuM, zreyAMsasvAmIe tene sahAya karI ane tethI teNe zatrunyane parAjaya karyo. A joIne huM jA." svapnanI phalaprAptine nahIM jANatA teo gharanI bahAra nIkaLyA. - prazAnta sthitimAM rahelA bhagavAna RSabhadeva paNa zreyAMsane ghera AvyA. pitAnA prAsAdamAM beThela zreyAMsa sAmethI AvatA pitAmahane joIne vicAra karavA lAgyuM, "AvI AkRti A pahelAM meM kyAM jeI che?" A pramANe vicAra karatAM tene AvaraNanA kSapazamathI jAtismaraNa thayuM. "jemaNe sarva saMgane tyAga karyo che evA A bhagavAnane mAre bhAta pANe vaherAvavuM joIe" ema vicArIne te utAvaLe UTha, ane bhavananA * 1. svayaMbhUramaNa samudra-chelle samudra. tyArapachI badhA aloka che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 214 ] vasudeva-ddhi'DI : : prathama khaMDa : " AMgaNAmAM ja nAkarAe ANelA zeraDInA rasathI bharelA kaLaza teNe joyA. pachI ha pAmelA teNe zeraDInA rasathI zrIRSabhasvAmIne pratilAlyA. acchidrapANi bhagavAne tenA svIkAra karyA. pachI devAe puSpavRSTi karI, vasudhArA thai, vaLI devAe dudubhi vagADyAM, vastronI vRSTi karI, ane ' aheAdAna ! ' e pramANe AkAzamAM zabda karyAM. * gurunAM caraNu jyAM paDyAM hAya. te sthAna pUjanIya che 'e pramANe vicArIne jyAM bhagavAna Adijina UbhA rahyA hatA te sthAne zreyAMse maNuinI pIThikA karAvI. tyAM leAjanasamaye te ana karatA hatA. A pachI jyAM jyAM UbhA rahIne bhagavAna bhikSA grahaNa karatA hatA tyAM tyAM leAkeA paNa maNinI pIThikA karAvavA lAgyA. ghaNuM karIne te samayathI * brahmapITha ' nI pravRtti thai.2 A avasarpiNImAM prathama jinezvarane bhikSA ApanAra zreyAMsa ( pahelA ) hatA. zreyAMsane sAmaprabha Adie pUchelA prazna zreyAMse A pramANe jinezvaranI pUjA karelI sAMbhaLIne RSie tathA sAmaprabha Adi rAjAe parama kutUhalathI zreyAMsakumArane pUchavA lAgyA, " sumukha ! bhagavAna paramagurune bhikSA ApavI joie. ema teM zI rIte jANyuM? enuM kharuM rahasya tu kahe. " zreyAMse kahyu, " prabhune annapANI Apavu joie ema meM kevI rIte jANyu te sAMbhaLe. pachI zravaNune sukhakAraka thAya evA zabdathI zreyAMse kahevA mAMDayuM, " jemaNe dIkSA lIdhelI che evA mArA pitAmahanuM rUpa joIne mane vicAra thayA ke-Avu rUpa me A pahelAM kyAM joyeluM che ? ema vicAra karatAM aneka bhavanu jAtismaraNu mane thayuM. bhagavAnane bhikSA ApavI joie te meM A rIte jANyuM. " AthI parama vismaya pAmelA rAjAe melyA, " bhagavAna kayA bhavamAM kevA hatA te vRttAnta tuM kahe. " eTale zreyAMsa kahevA lAgyA-- zreyAMse kahelu zrIRSabhadevanu pUrvabhavanuM' caritra " AthI sAtamA bhavamAM madara, gaMdhamAdana, nIlavaMta ane mAhyavaMta paryaMtAnA madhyamAM AvelA ane sItA nAme mahAnadI vaDe madhyamAMthI vibhakta thayelA uttarakurumAM huM yugalika strI hatA, ane bhagavAna yugalaka puruSa hatA. daza prakAranAM kalpavRkSAmAMthI utpanna thatA vividha prakAranA bhAgeAnA upabhAgathI pravruddhita thayelAM ame eka vAra uttarakurudrahanA devalAka samAna sundara tIrapradezamAM azAka vRkSanI chAyAmAM navanIta samAna mRdu sparzIvALA vaizya maNinA zilAtala upara sukhapUrvaka eThAM hatAM. te vakhate eka deva 1. pravAhI padArtho hAthamAM Ave chatAM te hAthamAMthI paDe nahIM ke hAtha ubharAya nahIM evI labdhi. 2. brahmapITha' ne khale 'triSTi' Adi anya caritragranthAmAM Aditya pIDa'nI A rIte pravRtti thai, ema kyuM che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i nIlayazA laMbhaka [ 215 ] te kahamAM snAna karIne gaganamAM UDyo. teNe potAnA prabhAvathI daze dizAone prakAzita karI. pachI pele yugalika puruSa te prakAza joIne kaMIka vicAra karato mUcha pAme. strIe saMbhramapUrvaka UThIne paDiyAmAM pAchuM lAvIne tene chAMTayuM, eTale saMjJA prApta thatAM te bolavA lAgyA, "hA ! svayaMprabhe! tuM kayAM che? hA ! svayaMprabhe! tuM kayAM che? mane uttara Apa." tenuM AvuM vacana sAMbhaLIne te strI paNa "mAruM svayaMprabhA nAma kyAre hatuM?" ema vicAra karatI tevI ja rIte mUcha pAmI. bhAna AvatAM te kahevA lAgI, "Arya! jenuM nAma tame lIdhuM te svayaMprabhA huM ja chuM." eTale atyaMta prasanna thayela te puruSa bole, "AyetuM svayaMprabhA kevI rIte? e mane kahe," strI belI, "je meM anubhavyuM hatuM te huM tamane kahIza. yugalika strIe kahelI pUrvabhavanI AtmasthA IzAna nAme devaloka che. tene madhyabhAgathI IzAna koNamAM zrIprabha nAme vimAna che. tene adhipati lalitAgaka nAme deva hatA, tenI mAnItI agramahiSI svayaMprabhA nAme hatI. svayaMprabhAnI sAthe viSayasukhanA sAgaramAM rahelA te devane ghaNe kALa eka divasanI jema cAlyA gaye. eka vAra te devane ciMtAtura, jenI puSpamALA plAna thaI gaI che e tathA nIcI daSTi karIne vicAra karate joIne meM parSadAnI sAthe tene pUchyuM, "deva! udAsa kema dekhAo che? tamArA manamAM zo sattApa che?" teNe uttara Ape, "pUrvabhavamAM meM thoDuM tapa karyuM hatuM, AthI "tamArAthI mAro viga thaze " e vicArathI mane ghaNo sattApa thAya che." eTale ame tene pharI vAra pUchayuM, "kahe, tame kevI rIte thoDuM tapa karyuM hatuM? ane A devabhava kevI rIte prApta karyo hate?" te kahevA lAge lalitAgaka deve kahelI pUrvabhavanI AtmakathA jabUdvIpamAM pazcima videhamAM gaMdhilAvatI vijayamAM, gandhamAdana ane vakSAragirinI najadIkamAM vaitADhya parvata upara gaMdhAraka nAme janapada Ave che. tyAM samRddha jAvaDe sevita evuM gadhasamRddha nAme nagara che. tyAM janapadanuM hita karavAmAM rata ane vikasita kamaLanA jevA vadanavALo, zatabalane pautra ane atibalane putra mahAbala nAme rAjA hato. te huM mahAbala pitA ane pitAmahanI paraMparAthI prApta thayelI rAjyalakSamIne anubhavato hate. jinavacana vaDe jenI mati bhAvita thayelI che e svayaM buddha nAme kSatriyakumAra mAre mitra hatuM ane aneka kAryomAM salAha pUchavA lAyaka e saMnnizrotA nAme mAre maMtrI hatA. ghaNe kALa vItI gayA pachI gIta ane nRtyamAM Asakta e huM ekavAra nRtya Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 216] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : karatI naTIne jete hatuM. te vakhate svayaMbakke mane vinaMtI karI, "deva! gIta e puruSane vilApa che ema jANe, nRtya viDaMbanA che, AbharaNe e bhAra che ane viSaye dukhadAyaka che; mATe paralekanA hitamAM citta rAkhavuM joIe. A azAvata jIvanamAM viSayAsakti e ahita karanAra che." eTale meM roSathI kahyuM, "zravaNane mATe amRta samAna gIta e vilApa kevI rIte? nayanane AnaMda ApanAra nRtya e viDaMbanA kevI rIte ? zarIranAM AbhUSaNe e bhAra kevI rIte ? lAkamAM sArabhUta ane prIti utpanna karanAra viSayo duHkhadAyaka kevI rIte ?" jarA paNa gabharAyA vagara svayaM buddhe kahyuM, "gIta e pralA5 kevI rIte," te he svAmI! tame prasanna thaIne sAMbhaLo- jene pati pravAse gaye hoya evI tathA patinA samAgamanI abhilASA karatI ane patinuM smaraNa karatI keI duHkhI strI sAMja-savAre patinA guNenuM raTaNa karatI vilApa kare; athavA kepelA svAmIne prasanna karavAne mATe nokara pote dAsabhAva dhAraNa karIne tathA praNAma karIne je vacano bole te jema vilApa che, te ja pramANe ekabIjAnA samAgamanAM abhilASI strI athavA puruSa parasparanA kupita-prasAdana nimitte kAyA, mana ane vacananI je kiyAe prayoje che te ja, kuzaLa janee vicArIne vividha prakAromAM nibaddha karatAM, "gIta" tarIke oLakhAya che. te pachI te svAmI! vicAra kare, gIta e vilApa-pralApa gaNAya ke na gaNAya? have nRtya e viDaMbanA kevI rIte, te sAMbhaLo-yakSa vaDe AviSTa thayela athavA mAM pIvAne kAraNe parAdhIna thayela strI athavA puruSa je prakAranI zarIraceSTAo darzAve che ane je vacano bole che te viDaMbanA kahevAya che. je ema che, te pachI dhanavAna svAmInA pariteSa mATe jAyela strI athavA puruSa vidvajanoe niyata karelI vidhine anusaratAM paga, mAthuM, AMkha ane khabhA vagere halAve che te kharekhara viDaMbanA ja che. AbharaNe bhAra che ema jANavuM-svAmInI sUcanAthI je mANasa kaDAM vagere AbharaNe peTImAM bharIne upADI jAya te avazya bhArathI pIDAya te pachI je mANasa bIjAone vimaya pamADavA mATe te ja AbharaNene yogya zarIrasthAne upara dhAraNa kare te rAgane kAraNe bhale bhAra na gaNe, paNa tenA upara bhAra te che ja. bIjAne prasanna karavAne mATe nATakano veza paheranAra mANasa "mane kaMI parizrama paDato nathI" ema dhArato ghaNe bhAra vahe athavA kAryanA mahatvane kAraNe bhArane na gaNe, chatAM paNa tyAM kharekhara bhAra to che ja. viSayanI dakhadAyakatA-viSaye be prakAranA che: zabdaviSayaka ane rUpaviSayaka. zabdamAM mugdha thayela mRga zabdane sukha dhArIne sAMbhaLo tathA maraNayane nahIM gaNakArato mUDhatAne kAraNe vadha, baMdha ane maraNa pAme che. e ja pramANe zrotrendriyane vaza tathA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA lalaka [ 217 ] zabdane anusaranAra strI athavA puruSa sAdhAraNu zabdamAM mamatvabhuddhi rAkhIne tathA enA hetunuM saMrakSaNa karavAnI ( yAda rAkhavAnI ) icchAthI hRdayamAM kapaTa rAkhI bIjA upara dveSa rAkhe che. A pramANe rAga-dveSanI paraparAmAM paDIne te karma bAMdhe che. A nimitte gIta upara rAga rAkhanArAe soMsAramAM du:kha bhAgave che. e ja pramANe rUpamAM Asakta ane mugdha thayele mANusa sAdhAraNa viSayasamudramAM samatvabuddhi rAkhIne rUpanuM rakSaNa karavAnI IcchAthI bIjAne dveSa kare che ane A rIte kilaSTa cittavALA te pApakarma bAMdhe che, ane tene pariNAme sa'sAramAM bhamate te duHkha bhAgave che. e pramANe madha, rasa ane spaviSayaka bhAgeAmAM Asakta tathA bIjAne dveSa karate jIva mUDhatAthI karma bAMdhe che, ane tene pariNAme janma-jarA-maraNuhula saMsAramAM bhame che; mATe du:khadAyaka evA viSaye ane bhAgAne zreyanI icchA rAkhanArAe tyAga karavA." " 66 A pramANe khelatA svayaMbuddhane meM kahyu, huM ke je hitakArya karI rahyo chu tenuM tuM ahita icche; tu duSTa buddhivALA che, ke je paraleAkanA sa Mzayagrasta sukha vadhu ane leAbhAvatA ane vamAna sukhanI niMdA karatA mane du:khamAM pADavA icche che. " pachI sabhinnatAe kahyuM, " svAmI ! mAMsaleAbhI ziyALa jema mAMsane TukaDA cheDIne nirAza thayeA hateA te pramANe saMdigdha sukhanI AzAmAM pratyakSa sukhane tyAga karatA A svayuddha pachI pastAze. " svayaMbhuae kahyu, " tuccha kalpanAmAtra sukhathI meAhita thayelA tu je kahe che tene kaye sacetana manuSya pramANabhUta gaNaze ? kAcamaNunI pAchaLa pAchaLa jate je mANasa kuzala janeAe prazaselA ane sahelAithI maLelA ratnane icchatA nathI tene tuM kevA gaNIza ? hai sabhinnazreta ! zarIra ane vaibhava aAdine anitya jANIne tathA bhAgAne tyAga karIne sayama vaDe nirvANu ane devasukhanu` sapAdana karanAra dhIra ane tapasvI puruSa' jaya pAme che. "sabhinnazreAtAe kahyuM, svayaM buddha! maraNa nakkI thavAnu che eTalA khAtara tu smazAnamAM rahI zakavAnA hatA ? gagana nIce paDavAnI AzakA rAkhatI TIToDI tene aTakAvavA mATe jevI rIte UMcA paga rAkhIne sUe che tevI rIte ' maraNu thaze ' e prakArane vadhu paDatA khyAla rAkhIne tuM sAMprata sukhanA tyAga karIne bhAvI sukhanI prazaMsA kare che. jyAre maraNane samaya najIka Avaze tyAre ame paraleAkanuM hita AcarIzuM. " svayaMbhuae kahyuM, " mugdha ! je vakhate yuddha zarU thAya te vakhate hAthI ane gheADAone leATavAnuM kAmanuM nathI, athavA nagara gherAya tyAre dANA, pAtra ane baLataNanA saMgraha karavAnuM kAmanuM nathI temaja gharamAM Aga lAge te vakhate kUvA khAdavAnuM kAmanuM nathI. hAthI gheADAnu paaATavuM, dANA AdinA saMgraha ane phUvAnuM kheAdakAma e agAuthI ja karavAmAM Ave che ane tethI anukrame zatrusatyanA parAjaya, cirakALa sudhI gherA sAme TakAva ane agnizAnti sahelAithI thai zake che. te ja pramANe 28 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 218 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : je mANasa agAuthI ja paralekanA hita mATe udyama karato nathI te vRddhAvasthAmAM jyAre baLa ghaTI jAya, marmasthAne kSINa thAya, dehane baMdha zithila thAya ane pote atyaMta duHkhathI gherAI jAya te vakhate paralokanuM hita kevI rIte AcarI zakavAno hato? A bAbatamAM vicakSaNa purue kahele upadeza tuM sAMbhaLa- kAgaDAnuM dRSTAnta eka gharaDe hAthI unALAnI RtumAM kaI pahADI nadI Utarate hatA te vakhate viSama kinArA upara paDI gaye. bhAre zarIra ane kSINa baLane kAraNe UThavAne azakta evo te tyAM ja maraNa pAme. varu ane ziyALee tene gudAbhAgamAM khAdhe. te ja mAge kAgaDAe aMdara gayA ane mAMsane AhAra karanAra aMdara rahyA. garamIne kAraNe kalevara UnuM thatAM te praveza saMkucita thaI gayo. kAgaDAe prasanna thayA ke, " aho ! ApaNe vAsa nirvigha thaye." paNa varSARtumAM pahADI nadInA vegane lIdhe pheMkAyeluM te kalevara keI moTI nadInA pravAhamAM paDIne samudramAM pahepyuM ane tyAM magaramacchAe tenA TukaDA karI nAkhyA. jaLathI bharAyelA te kalevaramAMthI kAgaDAo bahAra nIkaLyA, paNa kinAre nahIM jotAM teo tyAM ja maraNa pAmyA. je teo agAuthI bahAra nIkaLI gayA hatA te svachaMdapaNe pharIne lAMbA kALa sudhI lehImAMsano AhAra karI zakata. e daSTAtane upasaMhAra A pramANe che-jema kAgaDAo tema saMsArI che, jema hAthInA kalevaramAM praveza tema manuSya zarIranI prApti, jema e kalevaramAMnuM lehI-mAMsa tema viSayanI prApti, jema bahAra nIkaLavAnA mArgane nirodha tema saMsAramAM Asakti, jema nadInA pravAhathI pheMkAvuM tema maraNukALa, jema kAgaDAonuM bahAra nIkaLavuM tema bIjA bhavamAM saMkramaNa. mATe he saMbhinnazrota ! ema jANe ke-je mANasa tuccha, nisAra ane alapakAlika kAmone tyAga karIne saMyamamAM udyoga karaze te sadagatimAM jaze ane tene pastAvuM nahIM paDe; paNa je manuSya viSayamAM lubdha thaIne maraNa samayanI rAha joze, ane zarIrane tyAga karatI vakhate jenI pAse parabhavanuM bhAthuM nahIM hoya te lAMbA kALa sudhI duHkhI thaze. ziyALanI jema tucha ane kalpanAmAtra sukhamAM Asakata thaine vipula ane dIrghakAlIna sukhanI tuM avagaNanA na kara." saMbhinnazrote kahyuM, "ziyALanI tuccha sukhanI kalapanA kevI hatI, te kahe" svayaM. buddhe kahyuM: "sAMbhaLa- ziyALanuM daSTAnta kaI vanacara bhIla vanamAM pharato hato te vakhate eka vRddha hastIne joIne viSama Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA la bhaka [ 219 ] pradezamAM UbhuM rahyo. peAtAnA eka ja bANunA prahArathI hAthIne paDelA joine paNacha caDAvelA dhanuSyane nIce mUkIne hAthamAM pharazI laIne hAthIdAMta tathA kuMbhasthaLanAM meAtI levA mATe hAthI upara prahAra karavA lAgyA. te vakhate hAthInA paDavAthI dabAyelA meATA sape tene daza karyAM ane te tyAM ja maraNa pAmyA. eka rakhaDatA ziyALe hAthI, mANusa, sarpa ane dhanuSya joyAM. bhIrutAne lIdhe ziyALa pahelAM te pAche haThayA, paNa mAMsanI lAlacane lIdhe pharI pharI tyAM AvavA lAgyA. pachI e badhA nirjIva che. ema jANIne bhayarahita ane santuSTa thayele te jovA lAgyuM ane vicAra karavA lAgyA, " hAthI te mArI AkhI jIMdagIne khArAka che, mANasa ane sarpa e amuka samayanA khArAka che, mATe pahelAM huM dhanuSyanI derI khAuM. " A pramANe nizcaya karI ( derI khAvA jatAM ) jorathI moMdhAyelI gherI kapAtAM dhanuSyane cheDA vAgavAthI te maMdabuddhi ziyALanuM tALavuM vIMdhAi gayuM ane te maraNa pAmyA. alpa mahatvanI derInA tyAga karIne hAthI, manuSya ane sarpanAM levAne khAvAnI te ziyALe icchA karI hAta te te tathA anya kalevara paNu ghaNA kALa sudhI khAi zakata. e pramANe mAnavasukhAmAM Asakata je jIva paraleAkanu sAdhana karavAmAM bedarakAra che te ziyALanI jema vinAza pAme che. vaLI 8 paraleAkanu astitva sadigdha che, AthI paraleAkanA sukhanu astitva paNa sadigdha che ' ema tame kaheA che, paNa te ( paraleAka temaja paraleAkanA sukhanuM astitva ) che. svAmI! tame jyAre kumAra avasthAmAM hatA tyAre mArI sAthe devAnA udyAna naMdanajanamAM gayA hatA. tyAM eka deva UtarI Avyo hateA. ApaNe tene ine AghA khasI gayA: te deva divya devatithI kSaNa vAramAM ApaNI pAse pahoMcyA. saumya rUpavALA teNe ApaNune kahyuM hatuM. " mahAbala! huM tArA pitAmaha zatakhala rAjyazrInA tyAga karIne vrata pALIne brahmaleAka kalpanA adhipati thayA chuM. mATe tame paNa pramAdI na thaze, jinavacanathI tamArA AtmAne pavitra karajo; e rIte tame sati pAmazeA. " Ama kahIne deva gayeA. tA hai svAmI ! A vAta jo tamane sAMbharatI hAyatA paraveAka che" ema zraddhA rAkhA. " meM kahyuM " svayaMbuddha ! pitAmahanu' darzIna mane sAMbhare che. ' taka maLatAM svayaM buddha mane pharI pAchA kahevA lAgyA, " ApaNA pUrvajonuM vRttAnta sAMbhaLeA-- sahAbala ane svayaMbuddhanA pUrvajonu' vRttAnta tamArA pUrvaja gurucandra nAme rAjA hatA, tenI kurumatI devI hatI ane harizcandra kumAra hatA. te rAjA nAstikavAdI hatA. * AtmA viSenI kalpanA e indriyAnA samA gamathI vadhu kaMi nathI; jema madyanI aMgabhUta vastue ekatra karavAthI maDha pedA thAya che Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 220] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : tema (Indriyo bhegI thatAM AtmA pedA thAya che ema mAnavAmAM Ave che. ahIMthI koI parabhavamAM jatuM nathI temaja deva ane nAraka bhavamAM sukRta ane duSkRtanAM phaLa ke anubhavatuM nathI '; A pramANe teNe nizcaya karela hato. e niHzIla ane ane nirvata evo te astrAnI dhAranI jema atyaMta krUra hatuM ane prANivadhamAM udyata raheto hato. A pramANe karma karatAM tene ghaNe samaya vItI gayA. pachI maraNakALe azAtA vedanIyanI bahulatAthI te nArakane egya pudagalapariNAmavALe thaye- zravaNamadhura gItane te Akroza gaNavA lAgyo, manahara rUpone vikRta jevA lAge, kSIra, khAMDa ane sAkara jevI vastuone durgadhavALI mAnavA lAgyA, caMdananA lepane aMgAre kahevA lAgyo ane haMsatUlanI mRdu zamyA tene kAMTAvALI zAkhAnA jevI lAgavA mAMDI. tene A prakArane viparIta bhAva jANIne kurumatI devI harizcandranI sAthe tenI ekAntamAM sevA karavA lAgI, kacandra rAjA A pramANe atyaMta du:khI thaIne kAladharma pAmyo. tenI zabayAtrA kADhayA pachI harizcandra pitAnA gaMdhasamRddha nagaranuM nyAyapUrvaka pAlana karavA lAgyA. potAnA pitAnA A prakAranA maraNane vicAra karatAM tene evI buddhi pedA thaI ke, "sukRta ane duSkRtanuM phala che. " pachI teNe potAnA bAlamitra eka kSatriyakumArane kahyuM, "bhadra, paMDitajoe upadezeluM dharmajJAna tuM mane kaheje, e ja tArI sevA." eTale te kSatriyakumAra te AjJA anusAra je dharma saMbaMdhI vacana sAMbhaLate te rAjAne kahI saMbhaLAvatA. rAjA paNa temAM zraddhA karIne suzIlatAthI te vacana mAnato hate. eka vAra nagarathI thoDe dUra sAdhune thayelA kevalajJAnane te prakAre mahimA karavA mATe de AvyA hatA. A hakIkta jANIne kSatriyakumAra subuddhie rAjA harizcandrane hakIkata jaNAvI. devonA AgamanathI vismita thayelo rAjA paNa vegavAna azva upara ArUDha thaIne sAdhu pAse gaye, ane vinayapUrvaka vaMdana karIne, besIne sAdhunA mukhamAMthI nIkaLatuM vacanAmRta sAMbhaLavA lAge. saMsAranI hakIkata tathA mokSasukhanI vAta temanI pAsethI sAMbhaLIne te ni:zaMka thayo ke "parabhava che." pachI harizcandra rAjAe pUchayuM, "he bhagavAna! mArA pitA kaI gatimAM gayA che?" eTale bhagavAne (kurucandrane aMtakALamAM thayelA) vastuonA viparIta jJAna uparathI sAtamI pRthvImAM nArakI tarIke tenI utpatti thayelI jANIne kahyuM, "harizcandra! jeNe pApa ane AsavanAM dvAra baMdha karyA nahatAM e tAre pitA ghaNAM prANIone pIDA karIne pApakarmanI gurukatAne lIdhe te narakamAM game che. tyAM te parama asahyA, jenI upamA na ApI zakAya temaja jene pratikAra paNa na thaI zake evuM ane sacetana-jJAnI mANasane sAMbhaLatAM paNa bhaya thAya evuM duHkha niraMtara anubhave che. " kevalIe kahele pitAnA pitAne A prakArane karmavipAka sAMbhaLIne saMsArabhIru harizcandra rAjA 1 narakamAM janAra mANasane maraNa samaye sArAmAM sArI vastu paNa kharAba lAge che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA laMbhaka [ ra21 ] te paramaSine vaMdana karIne pitAnA nagaramAM AvyuM. pitAnA putrane rAjyalakSmI soMpIne teNe subuddhine sUcanA karI ke, "mArA putrane tAre upadeza karo." subuddhie tene vinaMtI karI, "svAmI ! kevalInuM vacana sAMbhaLIne huM paNa je tamArI sAthe tapa na karuM te mAruM sAMbhaLyuM na sAMbhaLyA barAbara che. "upadeza kare" ema Apa kahe che, te upadeza mAro putra potAnA svAmIne karaze." rAjAe potAnA putrane sUcanA karI, "dharmanI bAbatamAM tAre subuddhinA putranI sUcanA anusAra kArya karavuM." pachI te rAjA, siMha jema baLatI guphAmAMthI bahAra nIkaLe tema tvarApUrvaka nIkaLe, ane kevalI pAse teNe subuddhi sahita dIkSA lIdhI. paramasaMvigna, svAdhyAya ane prazasta dhyAnamAM parAyaNa tathA jene jJAnAtizaya pidA thayo che e te karma jALane khapAvIne nirvANa pAmyo. ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke-e rAjarSi harizcandranA vaMzamAM asaMkhya dharmaparAyaNa rAjAo thaI gayA pachI atyAre tame rAjyanA svAmI che, ane huM (svayaM buddha) subuddhinA vaMzamAM chuM. ghaNuM puruSonI paraMparAthI cAlatA AvelA dharmopadezanA adhikAranuM amAruM sthAna che. meM tamane acAnaka vinaMtI karI tenuM kAraNa sAMbhaLo-Aje huM naMdanavanamAM gaye hato. tyAM meM Adityayaza ane amitateja nAme be cAraNazramane joyA. meM temane vaMdana karIne pUchayuM, "bhagavaMta! mahAbalanuM keTaluM AyuSya che?" temaNe kahyuM, "have eka mAsa bAkI rahyo che." AthI saMjamapUrvaka huM AvyuM. A kharekharI vAta che. mATe je tamane zreya lAbe te vinA vilaMba kare. svayaM buddhe kahelAM A upazamanAM vacane sAMbhaLIne, dharmAbhimukha thayela tathA AyuSyanA kSayanI vAta sAMbhaLIne, jemAM pANI bharavAmAM AvyuM hoya tevA kAcI mATInA vAsaNanI jema, avasAdayukta hadayavALe tathA bhayabhIta banelo huM UThIne hAtha joDIne svayaMbuddhane zaraNe gayA ane kahevA lAgyA, "mitra! jenuM mAtra eka mAsa AyuSya bAkI rahyuM che evo huM have pAkanuM zuM hita karI zakIza?" teNe mane AzvAsana ApyuM, "svAmI ! jeNe sarva ninya vyApArone tyAga karyo che tene mATe eka divasa paNa bahu che, te mAsanuM zuM kahevuM ?" pachI svayaM buddhanA vacanathI prajApAlananuM kArya putrane seMpIne, AhAranuM paccakakhANa karI, saMskArakazramaNa banelo huM jina-mandiramAM raho ane tathA svayaMbuddhanI sUcanAthI thayela jinezvaranA utsavathI prasanna manavALo huM anityatA, saMsAranuM duHkha ane (pUrvakALanA sAdhuoe karelAM) pAdapapagamana e vairAgya utpanna karanAra vAto sAMbhaLate kAladharma pAme ane ahIM (deva tarIke) pedA thaye. A pramANe meM thoDuM tapa karyuM hatuM." A pramANe Arya lalitAgaka deve parivAra sahita mane kahyuM. pachI IzAnendra pAsethI 1. maraNa pAmavAne mATe sAdhu thayela Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 222 ] vasudeva--hiMDI : : prathama kharuM : 'Ama daDhadharma nAme deva Ape. teNe kahyu, " lalitAMgaka ! naMdIzvaramAM jina-mahimA karavAne mATe devarAja jAya che, mATe hu paNa jAuM chuM. A vastu tamane vidrita thAze. kahIne te gayA. pachI indranI AjJAthI avazya javu paDaze, mATe atyAre ja jaIe, ema vicArIne Arya lalitAMgaka deva sahita huM kSaNavAramAM naMdIzvaradvIpamAM gai. jinamandirAmAM ame utsava karyAM. tileAkamAM tIrthaMkarane vaMdana karatAM tathA zAzvata caityanI pUjA karatAM te lalitAMgaka devanu cyavana thayuM. atyata zAkathI dAjhatA hRdayavALI tathA vivaza evI huM parivAra sahita zrIprabha vimAnamAM gai. jenI zAbhA kSINu thatI jatI hatI evI mane joine AvelA svayaM buddha deva kahevA lAgyA, " svayaM prabhe ! jinezvaranA mahimA kara; A tArA cyavanakALa che; tane kheAdhinA lAbha thaze. " tenuM vacana svIkArIne tIrachAleAkamAM AvelA naMdIzvaradvIpamAM pUjA karyA pachI cavelI huM paNu ja badrIpanA videhamAM pulAvatI vijayamAM puMDarI kaNImAM nagarImAM vasena cakravartInI vasumatI devInI putrI zrImatI nAme thai. pitAnA bhavanarUpI padmasaramAM rAjahaMsI samAna tathA dhAtrIe vaDe saMbhALa levAtI evI hu camaka parvata ( e lagAlaga AvelA parvata ) uparanI latAnI jema sukhapUrNAMka UcharI. ramaNIya kalA paNa meM grahaNu karI. eka vAra rAtre satAbhadra prAsAdamAM huM UbhI hatI tyAre nagaranI bahAra devAnu Agamana thaelu' meM joyu. te vakhate vicAra karatAM mane mArA devabhavanuM smaraNa thayuM; te smaraNa thatAM du:khathI AkrAnta thaelI huM mUrchA pAmI. paricArikAee jaLakaNA chAMTatAM jenI mUrchA vaLI che evI huM vicAra karavA lAgI, "mArA priya lalitAMgaka deva kayAM haze ? tenA vinA leAkeAnI sAthe khelavAnu mAre zuM kAma che ?" ema vicArIne me mUMgApaNuM svIkAryuM, parijanA kahevA lAgyAM, " bhaka devAe enI vAcA harI lIdhI che. ' cikitsakeAe prayatna karyo temaja khali, hema, maMtra ane rakSAvidhi paNa karavAmAM AvI, paNa meM mUMgApaNuM mUkayuM nahIM. mArI sUcanAe huM lakhIne paricArikAone ApatI hatI. eka vAra huM upavanamAM gaI hatI tyAre paDitA nAmanI mArI dhAvamAtAe ekAntamAM mane kahyuM, " beTA zrImati ! jo kAi kAraNathI tuM mUMgI rahetI hAya tA te vinA sa`kAce mane kahe. zakti anusAra tAruM kArya sAdhavAne huM prayatna karIza. mArI pAse vidyAnuM maLa che, AthI tAruM prayAjana manuSyaleAkamAM haze te te huM saMpAdana karIza. athavA jo tu devanA doSathI kharekhara mUgI hAya tA pachI zu thai zake ?" teNe ema kahetAM meM vicAryuM, " dhAvamAtA ThIka kahe che. mArA hRdayanuM prayAjana kANu sAdhavAnu hatu ? mATe tene huM sAcI vAta kahuM. " pachI me kahyuM, " mAtA ! atyAre huM mUMgApaNu dhAraNa karIne rahuM chuM tenuM kAraNa che. " teNe mane kahyuM, " beTA ! mane kAraNu kahe, te sAMbhaLIne jema kahIza tema karIzuM " eTale me kahyuM, " sAMbhaLe!~~ " Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA labhaka zrImatIe kahelI peAtAnA nirvAsikAnA bhavanI AtmakathA dhAtakIkhaMDa dvIpamAM pUrva videhamAM maMgalAvatI vijayamAM naMdIgrAma nAme saMniveza che. tyAM huM AthI trIjA bhavamAM eka daridra kuLamAM sulakSaNA, sumaMgalA, dhannikA, unnikA Adi cha vheneAnI pachI janmI hatI. mAtApitAe mAruM nAma pAyuM naheAtu ane mane 'nirdemikA' (nAma vinAnI) kahIne khelAvavAmAM AvatI hatI. peAtAnAM karmothI baMdhAyelI huM temanI pAchaLa jIvatI hatI. [ 223 ] kAi eka vAra utsavamAM dhanADhaceAnAM bALako hAthamAM vividha prakAranA khAdya padArtho laine peAtAnA gharamAMthI nIkaLyAM. temane joine meM mArI mAtAne yAcanA karI, " mA ! mane lADu ke evuM khIjuM khAvAnuM Apa, eTale huM bALakAnI sAthe ramu paNa teNe rASa karIne mane mArI tathA gharamAMthI kADhI mUkI ane kahyuM, " ahIM tAre mATe khAvAnu kayAM che ? aMbaratilaka parvata upara jA, tyAM phaLa khAje athavA marI jaze. " pachI huM rAtI rAtI nIkaLI. Azraya zeAdhatI evI meM abaratilaka parvata tarapha jatA leAkeAne:joyA. temanI sAthe huM paNu gaI. pRthvItalanA tilaka samAna, vividha prakAranAM phaLAnA bhArathI namelAM vRkSeA vaDe saMkula, pakSIo ane pazuonA kulagRha (piyara) jevA ane peAtAnA zikhararUpI hAtha vaDe gaganatalanu mApa levAne jANe udyata haiAya evA akharatilaka pata meM joyA. tyAM leAkeA phaLa levA mAMDyAM, meM paNa pAkAM tathA nIce paDelAM svAdiSTa phaLa khAdhAM. 66 girivaranI ramaNIyatAne kAraNe temAM leAkeAnI sAthe karatAM ame ati maneAhara ane gaMbhIra zabda sAMbhaLyeA. e zabdane anusaratI huM leAkeAnI sAthe te pradezamAM gaI. tyAM vividha niyamAne dhAraNa karanArA, cauda pUrvadhara ane cAra jJAnavALA tathA tyAM AvelA devA ane manuSyane jIvAnA baMdha-meAkSanA krama samajAvatA ane temanA saMzayeAne dUra karatA evA yugadhara nAme AcArya ne me' joyA. leAkeA sahita meM paNa temane praNAma karyA ane eka bhAgamAM besIne temanAM parama madhura vacana huM sAMbhaLavA mAMDI. kathAntaramAM temane meM pUchyuM, " bhagavan ! mArA karatAM du:khI keAi jIva A jIvaleAkamAM haze ?" eTale teoe kahyuM, " nirnAmike! zubha ane azubha zabdo tArA zravaNupathamAM Ave che, sundara ane asundara rUpe tu jue che, zubha ane azubha gadha le che, maneAjJa ane amaneAjJa rasenA AsvAda le che, iSTa ane aniSTa sparzIne veDhe che, TADha, tApa, bhUkha ane tarasane pratikAra karI zake che, sukhapUrvaka AvatI UMdhanu sevana kare che, sukhadu:khamAM tane zaraNu ane Azraya paNa maLe che, aMdhArAmAM tuM dIvAnA prakAzathI kAma kare che. paNu narakamAM nArakI azubha zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane spa rhaMmezAM bhAgave che, jenA pratikAra na thaI zake tevI ThaMDaMDI ane garamI ane bhUkha-tarasa anubhave che, seMkaDA du:khAthI pIDAtA evA temane kSaNavAra paNa nidrAnuM sukha maLatu nathI, nitya aMdhakAramaya narakAmAM Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 224] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : rahetA teo narakapAlAe UbhAM karelAM seMkaDo kAraNe-duHkhene vivazapaNe anubhavatA ghaNe kALa gumAve che. tiryaMce paNa svapakSa ane parapakSathI utpanna thayelAM je TADha, tApa, bhUkha, tarasa anubhave che tenuM varNana ghaNe kALe paNa thaI zake tema nathI. tAruM sukhaduHkha te sAdhAraNa che. pUrvanAM sukRtyothI upArjita thayelI bIjAonI riddhi joIne tuM pitAnI jAtane duHkhI mAne che. tArAthI hIna evA je leke baMdIkhAnAmAM kaleza pAme che, je dAsa ane nekarI parAdhIna dazAmAM nAnA prakAranAM pIDAjanaka karmo karatA duHkha pAme che tathA tuccha ane aniSTa e AhAra karatA jIvana gALe che temane tuM je." meM praNAma karIne "Apa kaho cho temaja che " ema kahIne te vastu svIkArI. tyAM dharma sAMbhaLIne keTalAka lokoe dIkSA lIdhI, ane keTalAka grahavAsIne yogya zIlavrato svIkAryA. meM paNa AcAryane vinaMtI karI, "je niyamanuM pAlana huM karI zakuM tema heu tene upadeza mane karo." eTale temaNe pAMca aNuvratane upadeza mane karyo. temane vaMdana karIne saMtuSTa thaIne huM naMdIgrAmamAM gaI ane tyAM prasanna thaIne vrato pALavA lAgI. kuTuMbanA Adarane lIdhe huM pUrNa paNe zAntithI cotha, chaThTha ane aThThamanAM tapa karavA mAMDI. e pramANe samaya jatAM eka vAra meM anazana karyuM hatuM tyAre rAtre meM parama darzanIya devane che. teNe mane kahyuM "nirnAmike! mane je, ane cintana kara ke "huM AnI bhAryo thAuM," eTale tuM mArI devI thaIza ane mArI sAthe divya bhego bhogavIza." ema kahIne te adazya thayo. paritoSathI vikasita thayelA hadayavALI huM paNa "devadarzanathI devatva pAmIza" ema vicArIne samAdhithI kAladharma pAmI, ane niyANuM karyuM hovAne kAraNe IzAna ka95mAM zrIprabha vimAnamAM lalitAgaka devanI agramahiSI svayaMprabhA nAme thaI. avadhijJAnathI mArA devabhavanuM kAraNa jANune huM lalitAgaka devanI sAthe yuraMdhara gurune vaMdana karavAne mATe AvI. te samaye teo teja aMbaratilaka parvata upara manorama nAme udyAnamAM gaNu sahita samosaryA hatA. pachI sanateSathI vikasita mukhavALI meM traNa pradakSiNApUrvaka temane namaskAra karyA, tathA mAruM nAma nivedana karIne ane nApahArathI temane mahimA karIne huM mArA vimAnamAM gaI ane tyAM devanI sAthe divya kAmaga ghaNA kALa sudhI anubhavavA lAgI. he mAtA ! deva tenA AyuSyano kSaya thatAM yuta thaye, paNa te kyAM gayo te huM jANatI nathI. huM paNa tenA viyogathI AvIne ahIM AvI chuM, ane devadyotanA darzanathI jAtismaraNa thatAM, te devane mArA hRdayamAM dhAraNa karIne 'tenA vinA zI vAta karavI?" ema vicArIne mUMgI rahI chuM. A sAcI vAta che. " manuSyajanma pAmelA lalitAMgakanI zodha e sAMbhaLIne dhAvamAtA mane kahevA lAgI, "beTA! teM ThIka kahyuM, tAruM A pUrvabhavanuM caritra paTa upara citarAvIne te badhe pheravuM. te lalitAMgaje manuSyabhavamAM AvyA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- * nIlayazA saMbhaka [ 225 ] w haze te pitAnuM caritra joIne tene jAtismaraNa thaze. tenI sAthe te nizcintapaNe viSayasukha anubhavIza." pachI tenA abhiprAya mujaba, banne jaNIoe vividha varNanI padikAo vaDe paTa taiyAra karyo. temAM sau pahelAM naMdigrAmanuM Alekhana karyuM, pachI aMbaratilaka parvata upara AvelA puSita azokavRkSanI nIce beThelA guru tathA vaMdana mATe Avela devayugala cItaryuM, IzAna ka5mAM devamithuna sahita zrIprabha vimAna AlekhyuM, svayaM buddha ane saMbhinnata sahita mahAbala rAjA, tapathI sAyelA zarIravALI nirnAmikA tathA nAma sahita lalitAgaka ane svayaMprabhA paNa cItaryA. A pramANe Alekhana taiyAra thatAM dhAtrI te paTTane hAthamAM laIne dhAtakIkhaMDa dvIpamAM jAuM chuM" ema kahIne pitAnI vidyAnA prabhAvathI AkAzamAge yuvatInA kezapAza, nIla kamala ane palAza samAna zyAma gaganatalamAM UDI. kSaNavAramAM ja te pAchI AvI, eTale meM pUchayuM, "mAtA ATalI jaladI kema pAchI vaLI?" teNe kahyuM, "beTA! enuM kAraNa sAMbhaLa-ahIM amArA mAlIka ane tArA pitAnI varSavartamAnI nimitte vijayavAsI ghaNA rAjAo AvelA che. je tAro hadaya-svAdhIna priyatama ahIM ja haze te ApaNuM kAma thaI jaze, ema vicArIne huM pAchI AvI. Avela rAjAomAM je te nahIM hoya te pachI tenI zodha mATe huM prayatna karIza" sthira hRdayavALI evI tene meM (hA) kahI. bIje divase aparAlaMkALe te paTTa laIne AvI ane prasanna mukhavALI te kahevA lAgI, "beTA! nizcitta thaje. te lalitAgakane meM joyA che" meM pUchayuM, "mAtA! kahe, tene kevI rIte che?" teNe kahyuM, "beTA! meM rAjamArga upara paTTa pAtharyo hate. te joIne citrakaLAmAM kuzaLa puruSa te Alekhana karanAranA zAstrajJAnane pramANabhUta mAnatA prazaMsA karatA hatA. jeo akuzaLa hatA teo raMga ane rUpa jotA hatA. durmarSaNa rAjAno kumAra dudanta muhUrta mAtra te joIne mUccha pAmyA. thoDI vAra pachI tenI mUcha vaLI tyAre mANasee pUchayuM, "svAmI! tame kema mUccha pAmyA hatA?" teNe kahyuM, "mAruM caritra paTTamAM AlekheluM joIne mane pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. huM lalitAgaka deva hato ane svayaMprabhA mArI devI hatI." meM tene pUchayuM, "putra! A kaye saMniveza che?" eTale te be, "puMDarIkizuM nagarI che." parvatane te meru kahevA lAgyA, A sAdhu "keI vizvarati nAme che" ema kahyuM, kalpane saudharma kahevA lAgyuM, "maMtrI sahita A rAjA keNu che tathA A tapasvinI koNa che ?" (ema pUchatAM) "temanAM nAma huM jANatA nathI " ema te bolya. eTale "A te ThagAre che" ema jANIne meM tene kahyuM, "putra satya che, satya che, janmAntaramAM tuM kaMIka visarI gaye tethI zuM thayuM? kharekhara tuM lalitAgaka che, te svayaMprabhA devI naMdigrAmamAM kAMI karmadeSathI pAMgaLI janmI che. tane 1. vArSika darabAra 29 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 226 ] vasudevahi...DI zeAdhavA mATe teNe A pAtAnuM caritra AlekhyuM che. huM dhAtakIkhaMDamAM gai hatI tyAre A paTTa teNe mane ApyA hatA. tenI pratyenI anuka MpAthI meM tArI zeAdha karI che; mATe Ava beTA ! tane dhAtakIkhaMDa lai jA." mitrAe tenI mazkarI karI ke, " jAe, pAMgaLInu pASaNa kare ! " eTale te tyAMthI cAlyA gayA. H : prathama khaMDa : * ** 66 muhUrta samaya pachI leAhAlAthI dhana nAme kumAra AvyA. te deDavAnI ane kUdavAnI kasaratamAM ajoDa hAvAne lIdhe 'vAMdha' kahevAya che. te AnyA, ane paTTa joine mane kahyu, A citranuM Alekhana keNe karyuM che ? " meM kahyuM, " zA kAraNathI pUche che ? " te khelyA, "A mAruM caritra che-hu lalitAMgaka nAme deva hatA ane svayaMprabhA mArI devI hatI. nizcaya, A kAM teA teNe ja AlekhyuM haze athavA tenI sUcanAthI AlekhavAmAM Avyu haze." pachI me tene pUchyuM, "jo tAruM citra hAya teA kahe A kA sa Mniveza che ? " teNe uttara ApyA, "A naMdigrAma che, A parvata akharatilaka che, yuga'dhara AcAya che, tapathI kRza thayelI A nirdemikA che, A mahAbala rAjA svayaM buddha ane sabhinnazrotAnI sAthe cItarele che, A izAna kalpa che ane zrIprabha vimAna che. '' A badhuM pramANapUrvaka teNe kahyuM. pachI saMtuSTa thayelI meM tene kahyu, "tArI phAinI cheAkarI je zrImatI kumArI che te ja e svayaM prabhA che. huM A vAta rAjAne nivedana karuM chu, jethI te kanyA tane prApta thaI zake. " eTale prasanna thaine te gaye. kRtakRtya thaine huM paNa AvI. beTA ! hu rAjAne khabara ApuM chuM, eTale priyatamanI sAthe tAre| samAgama thaze. " Ama kahIne dhAtrI gai. adhA samAcAra teNe rAjAne ApyA. pachI rAjAe mane ane vasumatI devIne khelAvyAM. pachI amane banne jaNAMne rAjAe kahyuM, "sAMbhaLeA, zrImatInA je lalitAMgaka deva hatA tene jeTalA huM jANuM chuM teTalA zrImatI jANatI nathI. vasene karAvelA lalitAMgaka devanA paricaya A ja yudvIpamAM pazcima videhamAM salilAvatI vijayamAM vItazeAkA nagarImAM jitazatru rAjA hatA, tenI maneAharI ane kaikeyI nAme e rANIe hatI, temane acala ane vibhISaNa nAme putrA hatA. pitA maraNa pAmatAM te khaladeva ( acala ) ane vAsudeva (vibhISaNa) vijayA ne bhAgavavA lAgyA. 37 keTaleka kALa gayA pachI khaladevanI mAtA maneAharI peAtAnA putra acalanI rajA mAgavA lAgI ke, " meM patinI ane putranI samRddhi lAgavI che. have huM dIkSA laIza ane paraleAkanuM hita karIza, mATe mane rajA Apa. paNa putra snehune lIdhe rajA na ApI. mAtAe jyAre bahu Agraha karyo tyAre teNe kahyuM, " mAtA ! jo nizcaya hAya tA tuM jyAre devalAkamAM jAya tyAre huM du:khamAM paDeleA tArA A ja hAuM te vakhate Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayA laMbhaka [ 227 ] tAre mane pratibaMdha pamADavo." manoharIe te svIkAryuM. pachI manoharIe dIkSA lIdhI ane parama dhRtibaLathI te agiyAre aMga dhAraNa karanAra thaI. jeno vairAgya paDyo nathI evI te karoDa varSa sudhI tapa karIne samAdhithI kAladharma pAmI lAntaka kapamAM Indra tarIke AvI. te (manoharIne AtmA ) tame mane jANe. baladeva ane vAsudeva pramudita thaIne ghaNA kALa sudhI bhega bhogavatA hatA. eka vAra teo ghoDA upara besIne pharavA nIkaLyA. vAvAjhoDAne kAraNe teo rasto bhUlI gayA ane aTavImAM pravezyA. gAyo ane rathanA saMcArano mArga teone jaDe tyAra pahelAM te dUra sudhI jaIne temanA ghaDA maraNa pAmyA, ane vibhISaNa paNa maraNa pAme; paraMtu te maraNa pAmyo che ema nehane lIdhe acala samaje nahIM. "mUcchita thayo che, eTale DI vAramAM svastha thaze" ema samajIne tene zItala vanaghaTAomAM te laI gaye. huM e vakhate lAntaka kapamAM hato, te putranehathI amArA saMketanuM samaraNa karIne kSaNavAramAM vibhISaNanuM rUpa vikuvIne tyAM AvyuM. rathamAM beThelA baladeva(acala)ne meM kahyuM, bhAI ! huM vidyAdharonI sAthe yuddha karavA gaye hato. temane meM vaza karyo che. A taka meLavIne mAruM rUpa dhAraNa karIne keIe tamane moha pamADayA che, mATe cAle ApaNe nagaramAM jaIe. mAruM dhArIne je kalevara tame sAcavI rAkhyuM che, tene paNa ApaNe saMskAra karIe." pachI e kalevarano agnisaMskAra karIne leke vaDe pUjAtA ame amArA nagaramAM AvyA, ane gharamAM eka Asana upara beThA. pachI meM manoharInuM rUpa darzAvyuM. saMbrAnta thayelA acale kahyuM, "mAtA ! tuM ahIM kayAMthI ?" pachI meM mArI dIkSAnA samayanA saMketanI tathA vibhISaNanuM maraNa thayAnI badhI vAta karIne kahyuM, "huM lAntaka kapamAMthI tamane pratibodha pamADavA mATe Avyo chuM. manuSpariddhine anitya jANIne paralakanA hitanuM cintana karo." pachI lAntaka indra potAnA ka95mAM gaye. pachI acala pitAnA putrane rAjya seMpIne, tapa karIne IzAna kalpamAM zrIprabha vimAnamAM lalitAgaka nAme deva thayo. jyAre mane tenuM smaraNa thatuM tyAre putranehathI huM devI sahita lalitAgakane vAraMvAra lAntaka kapamAM laI Avato hato. te lalitAgaka deva sAgaropamanA sAta-navamAMza bhAga sudhI devasukha bheLavIne zrIprabha vimAnamAMthI ; tene sthAne bIje deva utpanna thayo. tene paNa huM putraranehathI lAntaka kapamAM lAvato hate. e pramANe sattara lalitAgaka deva thaI gayA. A je zrImatIne lalitAgaka che te aDhAra che, tene huM ghaNI vAra lAntaka kapamAM laI gayA hatA, tethI tene huM oLakhuM chuM. pachI lAntaka ka95mAMthI avIne vajasena thayo." pachI rAjAe kahyuM, "vajAjaMghane bolAvo." A pramANe AjJA maLatAM kaMcukI gaye. vAjaMgha Avyo. pariteSathI jenI AMkhe vikAsa pAmI che evI meM AzcaryabhUta, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 218 ] vasudeva--hi...DI : : prathama khaMDa : zaradaRtunA cadra samAna saumyavadana caMdravALA, bAlasUryanAM kiraNeAvaDe vikAsa pAmelA kramaLa samAna nayanavALA, maNima MDita kuMDalavarDa AliMgita puSTa gAlavALA, garuDanA jevI lAMbI nAsikAvALA, pravAlazilA samAna kAmaLa ane rAtA haiADhavALA, meAgarAnI kaLIonI mALA jevI snigdha datapaktivALA, yuvAna vRSabhanA jevI khAMdhavALA, vadananA trIjA bhAga jeTalI UMcI ane jenA upara ratnamALA paherelI che evI DAkavALA, nagaranI bhAgaLa jevA puSTa ane lAMbA khADuvALA, nagaranA kamADa samAna mAMsala ane vizALa vakSa:sthaLavALA, hAthamAM grahaNa karI zakAya evA madhyabhAgavALA, vikasita uttama kamaLa samAna nAbhivALA, mRgarAja siMha ane azvanA jevI kaTivALA, hAthInI sUMDha jevA uruvALA, jemAM DhIMcaNu ( mAMsapezIomAM ) nigUDha rahelA che evI, sarakhI ane haraNanA jevI khaLavAna ane ramaNIya ja ghAvALA, tathA ceAgya rIte mUkelA kanakanA kuMbha jevA ane lakSaNeAnA samUha vaDe aMkita caraNuyugalavALA vajajaghane joyA. teNe rAjAne praNAma karyAM. rAjAe kahyuM, putra vAgha ! pUrvabhavanI je svayaM prabhA che te A zrImatInA tu' svIkAra kara. " pachI kalahuMsa jema kamalanIne avalAke tema jajadhe mane avaleAkI. ' vAja gha ! ' e pramANe madhura sAde khelatA pitAe vidhipUrvaka mane tenuM pANigrahaNu karAvyu, tathA vipula dhana ane paricArikAo ApI. amane vidAya ApI, eTale ame leAhAlA nagarImAM gayA. tyAM ame sukhapUrvaka bhAga leAgavavA lAgyAM. leAkAMtika devA vaDe pratimAdha pAmelA vajasena rAjAe paNa eka varSa sudhI kimicchita dhana ApIne peAtAnA putra temaja bhaktivazapaNe ekatra thayelA rAjAonI sAthe, puSkarapAlane rAjya ApIne, dIkSA lIdhI. jene kevalajJAna thayu che evA te dharmopadeza karavA lAgyA. mane ( zrImatIne ) paNa kALe karIne putra thayA ane te sukhapU ka UcharavA lAgyA. & kAi eka vAra puSkarapAlanA keTalAka sAmatAe viplava karyAM. teNe amane kahevarAvyu ke, " vAjuMgha tathA zrImatI ahIM AveA. " pachI putrane rAjya upara sthApIne vipula sainya sahita ame nIkaLyAM. zaravananA madhyamAM thaIne jatA mArge javAnI amane jANukArAe nA kahI ke, " zaravanamAM viSa sarpo che, tyAMthI jai zakAya ema nathI. ' eTale e mArga TALIne ame anukrame puMDarIkaNI nagarImAM pahAMcyAM. pelA rAjAoe vAghanuM Agamana sAMbhaLyuM. AthI bhayabhIta thayelA teo zaraNe AvyA. puSkarapAla rAjAe amane paNa satkAra karIne vidAya ApI, eTale ame amArA nagara tarapha cAlyAM. leAkeAe kahyu, " zaravana udyAnanA madhyamAM thaine tame jajo, tyAMnA sarpo niviSa thai gayA che. tyAM rahelA sAdhune kevalajJAna thayu' hatuM, eTale ( mahimA karavAne ) devA UtarI AvyA hatA. devAdyotathI sonI najaranuM viSa nAza pAmyu che. " eTale anukrame ame zaravanamAM pahoMcyAM ane tyAM paDAva nAkhyA. mArA bhAio-sAgarasena ane munisena Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayazA saMbhaka [ ra29 ] nAme aNagAre pitAnA gaNasahita tyAM ja rahetA hatA. tapa:lakSmI vaDe paripUrNa, zaraRtunA sarovaranAM jaLa jevA prasanna hRdayavALA ane zaradanA pUrNacandra jevA saumya vadanavALA temane ame joyA. parivAra sahita temane ame parama bhakti ane bahumAnathI vaMdana karyuM. parivAra sahita temane ame prAsuka AhAra-pANI tathA khAdya ane svAdya padArtho vaDe pratilAlyA. pachI temanA guNanuM raTaNa karatAM ame banne jaNa "aho ! sAgarasena ane munisena kharekhara mahAnubhAva che; ApaNe paNa rAjyadhurAnuM kArya choDI daIne tathA ni:saMga thaIne kayAre vicArIzuM ?" ema vicAratAM, vairAgyamArga upara UtarIne potAnA nagaramAM pahoMcyAM. amArI gerahAjarImAM amArA putra nekarane dAna ane mAnathI pheDI dIdhA hatA ane vAsagRhamAM viSadhUmane prayoga karyo hato. parijanene rajA ApIne meDI rAtre ame vAsagRhamAM gayAM. sAdhuonA guNamAM rata evAM ame jherI dhUmADAthI zarIranI dhAtuo dvaSita thatAM kAladharma pAmIne ahIM uttara kuramAM AvyAM. che A! je nirnAmikA, je svayaMprabhA ane je zrImatI te huM ja chuM ema jANe. je mahAbala rAjA, je lalitAMgaka ane je vajA jaMgha rAjA te tame cho. tame A rIte jenuM nAma pikAryuM, te huM svayaMprabhA chuM." pachI svAmIe kahyuM, "Aye! devedyotanA darzanathI pUrvajanmanuM smaraNa thatAM " tuM devabhavamAM che evuM mane cintana thayuM, ethI tane svayaMprabhA kahIne meM bolAvI. teM je kahyuM che te sarva satya che." pachI jemanuM mAnasa parituSTa thayuM che tathA pUrva bhavanA smaraNathI jemane neha daDha banyA che evAM te banne jaNAM sukhapUrvaka viSayasukha jogavatAM traNa palyopama sudhI jIvIne kAladharma pAmI saudharma kalpamAM deva thayAM. tyAM paNa temanI vacce parama prIti hatI. traNa pApamanuM AyuSya bhegavI tyAMthI AvIne svAmI pitAmaha(zrISabhadeva)ne AtmA vatsAvatI vijayamAM prabhaMkarA nagarImAM suvidhi vaidyane putra kezava nAme thaye ane huM zreSiputra abhayaghoSa thayA. tyAM paNa amArI nehAdhitA hatI. te nagaramAM rAjaputra, purohitaputra, maMtrIputra ane sArthavAhaputra hatA, temanI sAthe amAre maitrI thaI. eka vAra ekatra thayelA ame pratimA dhAraNa karIne rahelA ane kRmi-koDhavALA sAdhune joyA. AthI ame pAMce jaNAe kezavane parihAsapUrvaka kahyuM, "tamAre AvA tapasvIonI cikitsA na karavI, je dhanavAna leka hoya tenI ja sAravAra karavI." eTale te be, "mitro! amAre to dhArmika janene nIrogI karavA joIe, emAMye vizeSa karIne sAdhuonI sevA karavI joIe. 1. yugalika strInI AtmakathA ahIM pUrI thAya che. kathAnA anusaMdhAna mATe juo pR. 215. - 2. arthAta yugalika pu. svAmI kahevAnuM kAraNa ke e prISabhadevane AtmA hatA. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 230 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : jemaNe dehanuM mamatva choDI dIdheluM che evA A sAdhu auSadha pIvAne icchatA nathI, mATe telAvyaMga ane mAlIza vaDe temanI sAravAra karavI joIe. temAM mArI pAse zatasahastra taila te che, paNa gazIrSa caMdana ane kaMbalarananI jarUra che." ame tenI vAta svIkArIne kahyuM, "tame sAravAra karo, ame badhI vastu lAvI ApIzuM. " rAjaputre kaMbalaratna ApyuM tathA caMdana paNa meLavI ApyuM. pachI pratimAmAM rahelA sAdhune ame vinaMtI karI. "bhagavan! ame ApanA pratyenI hitabuddhithI je kaMI pIDA karIe te mATe kSamA karaje." pachI ame temane tailAbhaMga karyuM, tethI kRmio vadhu pramANamAM saMcalana karavA lAgyA tathA sAdhune atyaMta vedanA karatA bahAra nIkaLyA. tenAthI tapasvI mUcha pAmyA, eTale temanA upara kaMbala vIMTI. te zItala lAgI eTale kRmie tene vaLagI paDayA, eTale zItala pradezamAM te khaMkherI nAkhyA ane sAdhune caMdanano lepa karyo. teonI mUccha vaLI, eTale pharI pAchuM temane telAvyaMga karyuM. e rIte kRmi nIkaLavA lAgyA, ane sAdhune vedanA thatAM ame temane caMdanathI svastha karavA lAgyA. jyAre kRmi nIkaLI rahA tyAre sAdhune caMdanano lepa karI ame ghera gayA. dharma sAMbhaLIne ame sarvee zrAvakadharma svIkAryo. sAdhunI vaiyAvRtyamAM parAyaNe kezava vizeSa karIne ugra zIlavrata ane tapa-upadhAna vaDe pitAnA AtmAne bhAvato hato. samAdhithI kAladharma pAmIne (ame) azruta kalpamAM IndranA sAmAnika deva thayA. divya sukha anubhavyA pachI AyuSyane kSaya thatAM tyAMthI cavIne kezava puSkalAvatI vijayamAM puMDarIki nagarImAM vajAna rAjAnI maMgalAvatI devIno putra vajanAbha thaye; ane rAjaputra vagere (rAjaputra, purohitaputra, maMtrIputra ane sArthavAhaputra) cAra jaNa anukrame kanakanAbha, ruNyanAbha, pITha ane mahApITha nAme kumAro thayA. huM te ja nagaramAM (anya) rAjaputra thaye, ane bALapaNamAM ja vajanAbhanI sebatamAM rahIne suyaza nAme tene sArathi thaye. lokAntika devo vaDe pratibaMdha pamADAyelA vajasena rAjAe vanAbha Adi kumArane rAjya ApIne tathA eka varSa sudhI dhananuM dAna ApIne dIkSA lIdhI, ane jemane kevalajJAna thayuM che evA te svayaM buddha dharmadezanA devA lAgyA. samasta vijayane adhipati vajanAbha cakravatIne bhego bhegavavA lAgyA. eka vAra tIrthakara bhagavAn puMDarIki nagarInA agrodyAnamAM samosaryA. vajanAbha pitAnA parivAra sahita temane vaMdana karavAne gaye. jinezvaranA vacanAmRtathI saMsikata hadayavALo tathA jene vairAgya utpanna thayo che evA teNe putrane rAjyalakSamI seMpIne pitAnA bhAIo sahita dIkSA lIdhI. meM paNa pUrvanA nehAnurAgathI vajanAbhanI sAthe dIkSA lIdhI. labdhisaMpanna evo vajanAbha thoDA samayamAM ja caturdazapUva thaye. kanakanAbha temanI vaiyAvRtya karatA hatA. bhagavAna tIrthakare nirdeza karyo hato ke, "A vajanAbha bharatakSetramAM RSabha nAme prathama tIrthaMkara thaze " ane ema kahyuM hatuM ke, "A kanakanAbha Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 231 ] bharatacakravatI nAme tArA (RSabhadevanA ) putra thaze. jemane have mAtra eka ja mAnavabhava bhAgavavAnA che evA ruSyanAbha vagere saMsArane ata karaze. 'zIla ane dezivaratizrAvakabhAva vaDe ujavala evu pUrvabhavanA kezava vageretu' caritra paNa temaNe kahyuM. pachI ame chae jaNA ghaNA varSa kaiATi sudhI tapa AcarIne samAdhithI kAladharma pAmyA, ane anukrame sarvArthasiddha-chellA devaleAkamAM devA thayA. tyAMthI cyavIne ahIM janmyA. pitAmahunA sAdhuveza joine mane pUrvajanmAnuM smaraNa thayuM, ane meM e paNu jANyuM ke tapasvIone dravya nahIM, parantu anna-pANI ApavuM joie. " nIlayazA labhaka zreyAMsanI A AtmakathA sAMbhaLIne prasanna manavALA rAjA vageree tenA satkAra karyA. tyAra pachI eka hajAra varSe zrI RSabhasvAmIne kevalajJAna ane kevaladana utpanna thayuM, ane samasta atizeSavaDe prakAzamAna evA teo bhikAne dharmanA upadeza karavA lAgyA. devAnI jema svacchaOM gamana karatA nima ane vinamie ghaNA kALa sudhI niruddhignapaNe bhegA bhAganyA. pachI vairAgya utpanna thatAM putrAne nagarA vaheMcI ApIne teoe zrIRSabhadeva jinezvaranI pAse dIkSA lIdhI, je RSabhadevanuM vazakIna meM karyuM che. nIlayazAnuM pANigrahaNa nimanA vaMzamAM rAjAeAnA asakhya sekaDAo thai gayA, je rAjAee kapaDAnA cheDA upara vaLagelA tRNunI mAphaka rAjyalakSmInA tyAga karIne dIkSA lIdhI hatI. avinaSTa evA te vaMzamAM vihaMtisena nAme rAjA thayeA, tenA putra prahasitasenanI huM bhAryAM hiraNyavatI nAme vidyAdharaleAkamAM vikhyAta chuM. nalinIsabha nagaranA svAmI hiraNyarathanI huM... putrI chuM ane protivarSa nA devInI kukSithI janmelI chuM. mAre! siMhadaSTra nAme putra che, tenI putrI nIlayazA nAme kanyA che. pradhAnakulamAM janmelI evI teNe krIDApUrvaka vidyAvaDe caMDAlane veza dhAraNa karyAM hatA, tene tame joi hatI. e pradezamAM tame Avajo, tethI zubha thaze. '1 da meM kahyuM, " jANIzuM--joizuM " eTale te paNa vimanaska thaine " tame jANaze ema kahIne gai. gandhadattAne prasanna karavAnA upAyanA vicAra karavAmAM parAyaNa evA huM divasa gALIne rAtre zayanamAM sUteA hatA, tyAre koinA hastapathI camakIne huM vicAra karavA lAgyA, t 66 A hastapa apUrva che, te 5 gadha dattAnA te nathI ja. " meM AMkha UghADI tA dIvAnA prakAzamAM bhISaNa rUpavALA vetAlane joyA. meM vicAra karyA, " ema sAMbhaLa vAmAM Ave che ke vetAla e prakAranA hAya che-zIta ane uSNu. je uSNu vetAla hAya che 1 cAMDAlavRddhAnuM kathana ahIM pUruM' thAya che. kathAnA anusaMdhAna mATe jIe rR. 203 "" Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra3ra ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : te zatrune vinAza karavA mATe zatrunA upara mUkavAmAM Ave che. zIta vetAle (AjJAnu. sAra) nitya keIne laI jAya che ane lAve che." pachI vetAla mane baLathI kayAMka kheMcavA lAgyuM. mane thayuM, "jeNe ene AjJA karI hoya tenI samakSa vetAla mane bhale laI jAya. tenI pAse e samaye je ucita lAgaze te karIza" pachI vetAla mane garbhagRhanI bahAra laI gayA. tyAM ceTIone meM ughelI joI. meM vicAryuM ke-"kharekhara, vetAle ja Amane UMghADI dIdhelI che, kemake pagathI ThokavA chatAM teo jAgatI nathI. pachI ame dvAra AgaLa pahoMcyA. meM joyuM ke vetAla dvAra baMdha karavAM bhUlI gayo hato, paNa bahAra nIkaLyA pachI meM pAchuM joyuM te kamADa baMdha hatuM. meM vicAryuM ke, "apakAra karanArA A vetAle paNa zreSThInA gharanAM bAraNuM baMdha karIne upakAra karyo che. " bahAra nIkaLatAM zrIdAmacaMDa (zobhAvALI mALAone daMDAkAra samUha) mArA pagamAM AvyuM. caMdrikAnA prakAzamAM te jaIne jANyuM ke, "zubha zakuna thayA." thoDI vAra pachI anukULa dizAmAM jatA veta vRSabha joyA; e vastu paNa meM zubha cihna tarIke svIkArI. thoDe AgaLa jatAM sArI rIte rahelA hAthIne rAjamahela AgaLa joye. tyAM eka DozI (koI chokarIne) sAda karatI hatI, "beTA ! Ava jaIe, tArA pitA tArI rAha jue che. tuM Ava, hAthI upara thoDI vAra besa, eTalAmAM huM AvuM chuM." te beThI ane hAthI UDyo, eTale te bhayabhIta thaI. mAvate kahyuM, "bhagavati ! tuM bhalI che !" A sAMbhaLI meM vicAryuM ke, "A parasparano AlApa e paNa eka zubha zakuna che." pachI AgaLa jatAM meM caityagRha jeyuM, ane sAdhune zabda sAMbhaLe. A pramANenA uttama zakunone kAraNe jene gamana mAnya thayuM che evA mane vetAla upADI gayA ane smazAnamAM laI gaye. tyAM kaMIka bolatI pelI cAMDAlavRddhAne meM joI. teNe vetAlane kahyuM, "bhadramukha! amAruM prayojana teM prApta karyuM che, sAruM karyuM. " pachI mane mUkIne hAsya karIne vetAla adazya thaI gaye. vRddhAe mane kahyuM, "putra! vetAle tane ahIM Aye, mATe tuM krodha na karIza. tAruM satva ane prabhAva huM jANuM chuM. mArA rakSaNane lIdhe tane kaMI zarIra pIDA nahIM thAya. teM mArI avagaNanA karI hatI, mATe tane ahIM Aryo che. have huM tane vaitADhya upara laI jAuM chuM; tuM kaMI belIza nahIM." meM kahyuM, "je karavAnuM ucita hoya te tame jANe cho." pachI teNe mane UpADyo, ane mArA manane anukULa vacana bolatI te mane laI javA lAgI. eka sthaLe dhatUrAne dhumADo pItA puruSane joIne meM pUchyuM, "devi ! A keNu puruSa che?" teNe uttara Ape, "putra! vidyAbhraSTa thaelo A aMgAraka vidyAnI sAdhanA kare che, tenI pAse tuM jA uttama puruSanA darzanathI tenI vidyAo siddha thaze. tuM tene maLa, eTale te kRtArtha thaze." meM kahyuM, "ene dUra ja rAkhe, huM ene maLavA IcchatA nathI." pachI tenAthI dUra rahIne vRddhAe mane eka kSaNamAM vaitADhya upara Aryo. mane udyAnamAM besADIne te gaI. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlayaza laMbhaka [ 133 ] muhUrta vAra pachI pratihArI AvI. paricArikAo sahita teNe seMkaDe ko/kothI mane snAna karAvyuM ane mane nagaramAM laI gaI. mArA rUpatizayathI vismita thayelA loke mane joIne prazaMsA karatA kahevA lAgyA ke, "A manuSya nathI. A te kaI deva che." pachI huM rAjabhavanamAM pahoMce. tyAM arthathI mAro satkAra karavAmAM AvyuM. pachI huM garbhagRhamAM pravezyA. tyAM siMhAsana upara beThelA rAjA siMhadaMSTrane meM joye. vaDilenI avazya pUjA karavI joIe" ema vicArIne meM tene hAtha joDyA. prasanna vadanavALA rAjAe, huM namato hato te ja vakhate, UThIne mArA hAtha pakaDI lIdhA. Asana lAvavAmAM AvatAM tenA upara rAjAe mane bahumAnapUrvaka besADyo. vidyAdharavRddhoe AzIrvAda ApyA pachI purohite "puNyAha" vAcana karyuM. pachI nIla meghanI vacce rahelI bIjanI caMdralekhA hoya tevI, jeNe haMsalakSaNa(eka prakAranA rezamInAM sapheda vastro paheryA hatA tevI, jenA kezapAzamAM dhavala pu ane dharonAM aMkura gUMthelAM hatAM evI, mahAmUlyavAna AbhUSaNethI alaMkRta evI nIlayazA sakhIjanenA parivAra sahita, jANe ke dizAdevIethI parivarAyelI pRthvI hoya tema, bahAra nIkaLI. tiSIe kahyuM, "deva ! prazasta nimitta che ane zubha muhUrta che, mATe svAmI pAda nIlayazAnuM pANigrahaNa kare." pachI seMkaDo vAditro vAgyAM, saubhAgyavatIoe gIta gAyAM ane sUta tathA mAgadhIe prazastio uccArI. pachI goThavavAmAM AvelA nAnapITha AgaLa huM ga. nIlayazAne paNa tenAM saMbaMdhIo tyAM lAvyAM. nikAya-vRddhoe ane avidhavA strIoe sugaMdhI jaLathI bharelA kanakakala vaDe abhiSeka karyo. maMtra dhAraNa karanAra purohitae agnimAM homa karyo, mAro hasta rAjaputrIe grahaNa karyo, ame agninI pradakSiNA karI ane temAM lAAMjalio hamI. AzIrvAda sAthe amane ApavAmAM AvelAM haMsalakSaNanAM rezamI vastro ame paheryo, prekSAgRhamAM ame beThAM te samaye amane alaMkAra paherAvavAmAM AvyA. pachI kanakanI dIvIo saLagAvavAmAM AvI, eTale paricArikAonI sAthe ame vAsagRhamAM pravezyAM. jenI AsapAsa IndranIlamaNine cakravAla karyo hato tathA senAnAM puSpapAtramAM mUkelAM puSpo vaDe je atyaMta sugaMdhI hatuM, jenA upara aneka prakAranI bhAta hatI tathA ra vaDe je vicitra hatuM, jenA uparanA citrakAmamAM aneka prakAranA hAvabhAva batAvelA hatA, moTI taLAIonA samuccayathI je sundara hatuM evA tathA bhAgIrathInA pulina samAna (sapheda), pIThikAonI paraMparAvALA, upara besavA lAyaka, jenA upara sAro caMdara bAMdhyuM hatuM tathA puSpanI mALAo laTakAvI hatI evA atyaMta sukhadAyaka zayana upara huM beThe. saMgasukhathI yukta mArI rAtri sukhathI vItI gaI. prabhAtamAM maMgala vAdinA zabdathI huM jAge, kuzaLa paricArikAoe mAruM parikarma karyuM. pachI huM prekSAgRhamAM gayo. tyAM pathya ane sukhethI pacI jAya evuM cakhAyukta bhejana mAre mATe lAvavAmAM AvyuM. priyAnI sAthe huM te jagyA ane mukhavAsa laIne beThe. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra34] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : eTalAmAM samudranI garjanA jevo ghaNA lekeno kolAhala meM sAMbhaLyo. meM pratihArIne pUchayuM, "kone A samudra jevo zabda zAthI thAya che?" teNe mane vinaMtI karI, "sAMbhaLe, svAmI !- nIlagiri upara zakaTAsukha nagaramAM aMjanasenA devIthI thayelA vidyAdhararAja nIladharanAM be saMtAno hatAM.-putrI nIlAMjanA ane putra nIla. teo jyAre bALapaNamAM ramatAM hatAM tyAre temanI vacce evo kola thayo hato ke, "ApaNane jyAre bALaka thaze tyAre ApaNe vevAIo thaIzuM (parasparanAM saMtAnanAM lagna karIzuM)." nIlAMjanA jyAre yuvAvasthAmAM AvI tyAre nIlaMdhara rAjAe amArA svAmI siMhadaMSTrane te ApI. nIlakumAra paNa pitAnA dezamAM rAjA thayeH tene nIlakaMTha nAme putra thayo. amArI svAminI (nIlAMjanA) ne nIlazA kanyA janmI. rAjA siMhadaMchuM eka vAra bRhaspatizarmA nAme naimittikane pUchyuM hatuM ke, "A kanyA kone ApavI? te ke pati pAmaze? tame jJAnacakSuthI avalokIne Ane uttara Apa." teNe nimittabaLathI uttara Ape ke, "A kanyA ardhabharatanA svAmInA pitAnI bhAryA thaze." rAjAe pUchayuM, "te kayAM che ? ane ene kevI rIte oLakhe?" teNe kahyuM, "caMpAnagarImAM cArudattanA gRhamAM atyAre te rahe che, ane mahAsaranI yAtrAmAM tamAre tene je." pachI nikAya sahita devIo kumArIne laIne gaI, ane tamane ahIM nIlagiri ANyA. nIla nikAyevRddhonI samakSa upasthita thayo ane kahyuM, "mane pUrve ApavAmAM AvelI A kanyAne siMhadaMTre mAnavane ApI che, mATe tene nyAya karo." nikAyavRddhoe pUchayuM "e kanyA pUrve tene kevI rIte ApavAmAM AvI hatI te kahe." teNe uttara Apyo, "bALapaNamAM huM ane nIlAMjanA krIDA karatAM hatAM. tyAre ame kola karyo hato ke, "ApaNAmAMthI koI ekane putra athavA putrI thAya, eTale ApaNe vevAIo thaIzuM." mane nIlakaMTha putra thayo che ane nIlAMjanA devIne nIlayazA putrI thaI che. te kanyA janmI tyAra pahelAM ja mane ApavAmAM AvI hatI." nikAyavRddhoe kahyuM, "e kanyAdAna yogya nathI. kanyA potAnA pitAne vaza hoya che. pitA ja tenuM dAna na kare te bIjuM koI tema karI zakatuM nathI, to pachI jamyA pahelAM ja e kanyA tamane kevI rIte ApavAmAM AvI ? paraNAvavAmAM AvelI kanyA patine vaza hoya che, ane bALake upara teno adhikAra cAlato nathI. pitA maraNa pAme tyAra pachI ja bALako upara mAtAne adhikAra thAya che. je rAjA siMhadaMSTra pahelAM tane kanyA ApI hatI ane pachI te pote ja je mAnavane Apato heta to tenuM vartana agya gaNata, paraMtu mRgajaLamAMthI pANInI AzA rAkhanAra mANasa to nirarthaka kaleza pAme che." vRddhoe A pramANe kahyuM, eTale nIla mUgo thaIne Ubho rahyo. he svAmI! A kAraNathI kolAhala thatA hatA." Ama kahIne pratihArI gaI. huM paNa priyA nilayazAnI sAthe pAMca prakAranA viSayasukhanA sAgaramAM sukhapUrvaka Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somazrI laMbhaka | [ 235 ] vihAra karavA lAgyo. koI eka vAra naliyazAe mane kahyuM, "Aryaputra! tamArI pAse vidyAo nathI, ethI vidyAre kadAca tamAro parAbhava karaze. mATe tame vidyA zIkho. e vaDe tame dudharSa thaze." meM kahyuM, " tane ruce te pramANe thAo." pachI tenI anumatithI vidyA grahaNa karavA mATe huM vaitADhya upara AvyA. tyAM ramaNIya pradezamAM huM priyA sahita viharavA lAgyA. tyAM nIlayazAe sinagdha ane manahara, (darzanIya) pIMchAMvALuM ane sahaja dekhAtA caMdrakavaDe vicitra picchakalApavALuM moranuM baccuM pharatuM joyuM. amArI pAse thaIne ja te nIkaLyuM te joIne nIlayazAe kahyuM, "Aryaputra! A meranA baccAne pakaDI le, ApaNe mATe te khelavAnI vastu thaze. " meM kahyuM, "bhale." pachI huM tenI pAchaLa gayo, paNa te te vRkSethI gahana evAM vanavivaromAM pravezya ane jorathI cAlavA lAgyuM. eTale meM nIlayazAne kahyuM, " A merane pakaDavAne huM azakata chuM. khUba ja jorathI cAlavAne kAraNe e hAthamAM nahi Ave, mATe tuM ja vidyAnA balathI ene pakaDI" nIlayazA doDI ane vidyAnA prabhAvathI tenI pITha upara beThI. mera paNa pitAnI pITha upara tene laIne dUra sudhI jaIne, amArI vacce aMtara paDayuM eTale, UDa. meM vicAra karyo, "mRge rAmane chetaryA, mane mAre chetaryo, kharekhara mArI priyAne mera harI ga" pachI huM aTavImAM pharavA lAge. (5) samazrI laMbhaka pharate pharate huM eka dizAmAM AgaLa cAlyA. tyAM meM mRga joyA. te pakSIonI jema UDIne dUra sudhI jaIne pachI nIce UtaryA. mane vicAra thaye, "jemanuM darzana uttama gaNavAmAM AveluM che evA A vAtamo (UDatA mRge) meM joyA; A vastu moTA lAbhanuM nivedana karaze, ema vidvAna lokenA mukhethI saMbhaLAya che. " tyAMthI huM AgaLa gaye. tyAM meM yUthamAM UbhelI gAye joI. mane joIne, mArA zarIranI gaMdhathI udvigna thayelI te gAye samUhamAM ja mArI pAse AvI. temanI bhIDamAM kacarAI na javAya te mATe huM pAsenA vRkSa upara caDhI gaye. gAya paNa AsapAsa vIMTaLAIne UMcAM mukha karIne UbhI rahI. temane evI avasthAmAM jaIne govALiyAo hAthamAM lAkaDIo laIne te pradezamAM AvyA. temaNe mane je. pachI teoe gAyone hAMkI mUkI ane mane pUchyuM " tuM kaye Indra che? chala karyA sivAya kahe." meM kahyuM, "huM manuSya chuM, mATe Daraze. nahIM. be yakSiNIo (mArA nimitta) laDatI hatI, eTale huM nIce paDyo. mATe kahe, A kayuM gAma che? ane pAse kayuM nagara AveluM che?" teo bolyA, " ahIM vedazyAmapura nagara che, tyAM kapila rAjA che. ahIM najadIkamAM ja girikUTa nAme gAma che." meM kahyuM, "tyAM javA mATe karyo mArga che?" teo bolyA, "keI mArga to nathI, paNa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 236 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : dUdhavALAoe je pagadaMDI karI che, tene anusarIne jA." pachI te pagadaMDIe AgaLa cAlato huM dUra sudhI jaIne vAva, puSkariNI ane vanakhaMDathI suzobhita gAmanI pAse pahe. te sthAnamAM AvatAM meM vedAbhyAsa karatA brAhmaNane joyA. huM eka puSkariNumAM gaye ane tyAM snAna karyuM. pachI AbharaNe kapaDAne cheDe bAMdhIne huM girikUTa gAmamAM gaye. eka ramaNIya Ayatana joIne temAM huM pravezyA. tyAM brAhmaNaputro veda uccAratAM bhUla paDe eTale bahAra nIkaLI jatA hatA. A prakAra jeIne meM eka brAhmaNane pUchyuM, " A brAhmaNe A mandiramAM zA mATe vedAbhyAsa kare che ane bhUla paDe eTale pharI pharI kema bahAra nIkaLI jAya che? enuM kAraNa kahe." teNe uttara Ape, "he saumya! sAMbhaLo. ahIMnA grAmagika ( gAmadhaNI ) devadevanI somazrI nAme putrI semalekhA jevI sundara ane mane hara zarIravALI, mAtra kamaLathI rahita hoya tevI kamalavAsI lakSmI jevI tathA uttama hasta, caraNa, nayana ane vadanavALI che. te uttama puruSanI bhAryA thaze, evo Adeza naimittike A hato. budha ane vibudhanI samakSa je vedaviSayaka praznane javAba Apaze, tene e kanyA ApavAnI che. tethI tenA rUpa ane jJAnathI vicimata thayelA brAhya vedano abhyAsa kare che. A kAraNa che." pachI meM pUchayuM, "ahIM mukhya upAdhyAya koNa che?" teNe kahyuM, "ahIM mukhya upAdhyAya brahmadara che. tenuM teraNayukta ghara dekhAya che. tyAM jA ane abhyAsa kara." pachI meM vicAryuM, " zAstra mahAguNathI yukta che, mATe puruSe sarva prayatnathI tene abhyAsa kare joIe. " Ama nizcaya karIne huM brahmadattane ghera gaye. AdheDa vayanA ane vinIta vezavALA te upAdhyAyane meM joyA. "huM gautama gotrane skendila chuM" ema bolatAM meM temane praNAma karyA. temaNe madhura vacanathI mane kahyuM, "bhadramukha! tuM bhale AvyuM ! Asana upara besa." pachI gRhadevatA jevI rUpavatI tathA jeNe mAtra maMgala AbhUSaNe paheryA hatAM evI brAhmaNa bahAra nIkaLI. tene paNa meM praNAma karyA. mane avalokIne teNe kahyuM, "putra! aneka sahasa varSa sudhI tuM jIvate rahe!" pachI mArA pAdazauca mATe teNe dAsIne AjJA karI. pAdazauca karyA pachI meM brAhmaNane kaDAM ApyAM ane kahyuM, "A mane dakSiNamAM maLyAM hatAM, tame tene upabhega kare." e joIne te prasanna thaI. teNe e kaDAM brahmadattane batAvyAM, brahmada mane kahyuM, "kayuM zAstra bhaNavAnI tuM IcchA rAkhe che? je zAstra huM jANatA houM te mArI pAse bhaNavAno tane adhikAra che." meM kahyuM, "ApanI anumatithI vedAthe bhaNavA IcchuM chuM." teNe kahyuM, "bhale, paNa veda be prakAranA che. Arya ane anArya. temAMthI tuM kyA zIkhavA Icche che?" huM be, "e bannene bheda mAre sAMbhaLavo che.pachI te brahmadatta AryadanI utpatti kahevA lAge 1. budha-vibudha e giriTa gAmamAM kevalajJAna pAmelA sAdhuo hatA. temanI pratimAo AyatanamAM hatI. budha-vibudhane saMbaMdha A saMbhanA aMtabhAgamAM Ave che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samazrI laMka [237] AryavadanI utpatti A bharatakSetramAM yugalike rUpI kumudone vikasAvavAmAM caMdra samAna vimalavAhana Adi sAta kulakara thaI gayA che. temAMnA sAtamA nAbhine marudevA bhAryA hatI, tathA raSabha nAme tribhuvananA guru tathA IkvAku vaMzanA tilaka samAna putra hato. tene janma thatAMveMta ja dee meruzikhara upara tIrthakaranA abhiSekathI tene abhiSeka karyo hate. prajAhita karanAra zrI RSabhadeva moTA thayA eTale kalAvidhAna ane seMkaDe prakAranI kArIgarIno upadeza karIne, rAjadharma pravartAvIne, vIsa lAkha pUrva sudhI kumAravAsamAM rahIne tathA tresaTha lAkha pUrva sudhI rAjyalakSamI bhegavIne, so putrane se janapada vaheMcI ApIne cAra hajAra kSatrio sAthe temaNe dIkSA lIdhI. pachI eka hajAra varSa purimatAlapuramAM temane kevalajJAna utpanna thayuM. pachI bharatanA putra rASabhasenane prathama gaNadhara tarIke tathA bharatanI bahena brAhmIne prathama pravattinI pade sthApIne bhavya janane, zaradakALane sUrya jema kamalavanene vikasAve tema, pratibodha pamADatA teo vasudhAmAM nirvidane viharavA lAgyA. - bharata e bhagavAna rASabhadevano pahelo putra hato. bhagavAnanA kevalajJAnotpattinA divase te bhAratane tyAM cakAdi cauda ratna utpanna thayAM hatAM. jene tyAM ratna utpanna thayAM che evA teNe sATha hajAra varSe bharatakSetra upara digvijaya karyo. pachI vinItA (ayodhyA)nagarImAM tene mahArAjyAbhiSeka thayA. pachI bhagavAna RSabhazrI rAzI hajAra RSio ane traNa lAkha AryAo sAthe vinItA nagarImAM samosaryA. pachI bharatarAjAe 36. rasoIyAone AjJA karI, "jyAM sudhI bhagavAna tIrthakarane vaMdana karavAne huM jAuM tyAM sudhImAM sAdhune yegya vividha prakAranAM AhAra-pANuM taiyAra karo." bharata tyAM pahoMcyo ane bhagavAna paramagurune vaMdana karIne temanI upAsanA karavA lAge. IndrAdi deve paNa tyAM AvyA. pachI rasoDAnA adhikArIo tyAM AvyA, ane vaMdana karIne bhAratane kahevA lAgyA, "svAmI bhejana ApyuM che." bharate vaMdana karIne zrISabhadevane kahyuM, "tAta! sAdhuo ane sAdhvIo AhAra-pANuM bhale grahaNa kare." rASabhasvAmIe kahyuM, "bharata! sAdhuo mATe je AhArapANa ahIM lAvavAmAM AvyAM che te rAjapiMDa hAIne sAdhuonAM vatene mATe vinakara che; sAdhuone e na kalpe.bhagavAne Ama kahyuM eTale "nAthe mAre sarvathA tyAga karyo" ema vicArIne bharata udAsa thaIne Ubhe rahyo. eTale tenA cittane prasanna karavA nimitte Indra bhagavAnane pUchayuM, "avagraha (grahaNa karavA gya vastu) keTalA prakAra che?" bhagavAne kahyuM, Indra! pAMca prakArano avagraha che: devendra-avagraha, roja-avagraha, gRhapati-avagraha, sAgarika (gharane mAlIka)-avagraha ane sAdharmika-avagraha." pachI devarAje pUchayuM, vAmI ! bharata upara mAre adhikAra kharo ke nahIM?" bhagavAne kahyuM, "jyAM sudhI cakravatI Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 238 ]. vasudeva-hiMDI HH prathama khaMDa H adhipati hoya tyAM sudhI Indrano adhikAra cAlato nathI. cakravatI na hoya tyAre tene adhikAra cAle che." tyAre Inke kahyuM, "jyAre mAro adhikAra cAlaze te samayane mATe sAdhuone mATe huM A pramANe avagrahanI anujJA ApuM chuM-dravyathI je dravya utpanna thAya te, kSetrathI lokoH sudhI, kALathI be sAgaropama ane bhAvathI sUkSma vizeSa (badhI vastuo)." A sAMbhaLI bharate vicAra karyo, "Indrano te jyAre adhikAra cAlaze tyAre te anujJA Apaze, paNa huM to atyAre ja Ubho thaIne pUchI jouM." pitAne vaMdana karIne teNe pUchyuM, "tAta! keTalA bhAratavarSa upara adhikAra dharAvuM chuM?" svAmIe kahyuM, " tuM AkhAye bharatavijaya upara adhikAra dharAve che. tArI anumatithI huM bhAratamAM manuSyone dIkSA ApIza. te anujJA ApIza, eTale tane karmonI nijerArUpI vipula phaLa maLaze. je acitta dravya zramaNanA upayogamAM Avaze tene paNa tuM svAmI che" eTale AnaMdita thaIne bharata vinaMtI karavA lAgyA, tAta! je koI strI athavA puruSanI pravajyA levAnI IcchA hoya tene huM anujJA ApuM chuM. je mArA strIratnane dIkSA levI hoya te tenI tathA sAdhusamudAyanA upayogamAM je dravya Ave tenI paNa huM anujJA ApuM chuM." A pramANe bhArate kahyuM, eTale tIrthakaranA vacanAmRtathI saMsiddha thayelA bhAratanA pAMca putra ane sAtaso pautroe ekI sAthe dIkSA lIdhI te addabhuta jevuM thayuM. pachI bhArate Indrane kahyuM, "deva! ame te tIrthakaranI samIpamAM ja vasIe chIe, eTale tIrthakarane vaMdana ane amArA saMzonuM chedana e vastu te amAre svAdhIna ja che, paraMtu tamAre te vaMdana karavAne mATe manuSyalokamAM AvavuM paDe che." InDe kahyuM, "je saMzayane aMdhakAra dUra na thatuM hoya te dUra karavA mATe amAre tIrthakara samIpe AvavuM paDe che. paNa je vaMdana, paryuM pAsanA tathA pUjA te to svargamAMnAM siddhAyatanI pratimAomAM tIrthakaranI bhAvanA rAkhIne karavAmAM Ave che." A sAMbhaLIne vardhakIratnavaDe bharate jinamandira karAvyAM. sAdhujano mATe taiyAra karAveluM bhejana samesaraNamAM AvelA zrAvakane tapa ane zIlathI yukta jANIne IndranI sUcanAthI teNe jamADayuM. pharI pAchuM bharate Indrane kahyuM, "deva ! tamAruM devalekamAM jevuM rUpa che tevuM mane batAve." InDe kahyuM, "bharata! mAruM divya rUpa pRthajano joI zakatA nathI. tene tene mAtra eka aMza batAvuM chuM." pachI InDe pitAnA parama rUpanI bhUSaNayukta TacalI AMgaLI bharatane batAvI. te joIne pachI tevI AkRtinI sthApanA karavAmAM AvI, ane teno utsava karavAmAM AvyuM. tyArathI Indramahotsava pravaryo. pachI bhArate zrAvakene AjJA karI, "tame dararoja mArA gRhamAM jamo, ane jamIne pachI "Apa jItAyelA che" ema kaho. dugdhapradhAna miNa bhejana jamIne teo potAne Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmazrI lalaka [ 239 ] jamaNeA hAtha UMcA karIne rAjAdhirAjane 'Apa jItAyelA che!' ema kahevA lAgyA. eTale te bharata vicAra karavA lAgyA, " sAgara ane himavata paryaMta jenI maryAdA che evA bhAratavarSa me jItyA che. mane kANu jItI zakavAnuM hatuM? " paNa pachI peAtAnI buddhithI vicAratAM tenA manamAM ema thayuM, " satya che, indriyAnA viSayeAmAM Asakta evA mane aniyaMtrita rAgadveSe parAjita kare che. " e pramANe samaya jatA hatA tyAre rAjadanane devadana samAna gaNatA keTalAka lekA kutUhalathI paNa zrAvakAnI sAthe rAjamahelamAM pravezatA ane AzIrvAda ApatA hatA. bheAjananA adhikAramAM dvAra upara UbhA rAkhavAmAM AvelA puruSAe temane te pramANe AvelA jANIne rAjAMne nivedana karyuM, " deva ! zrAvakapaNAnA bahAnA nIce ghaNA loka bhAjanasthAnamAM ApatuM dana karavAne mATe praveze che; mATe A bAbatamAM ApanI AjJA pramANu gaNAze. " eTale bharate vicAra karIne kahyuM, " bhale, tenA nirNaya huM karIza." have, pelA( kutUhalathI pravezatA leAkeA )nI pratijJA hatI ke-prANivadha karavA nahIM. jIvAne nahIM haNavAnA kAraNathI teo mAdaLa (brAhmaNa) kahevAtA hatA. temane melAvIne rAjAe pUchyuM, " tamArAmAMthI jenAM jeTalAM vratA hAya te teTalAM mane kaheA, " eTale temAMnA pratyeka jaNa peAtAnAM tapa, zIla ane guNavratA kahevA lAgyA. pachI temAM je pAMca aNuvrata dhAraNa karanArA hatA temane rAjAe kAkiNI-ratnathI eka vaikSika (uttarIya naMkhAya te pramANenI) rekhA karI; je traNa guNavrata ane aNuvrata dhAraNa karanArA hatA temane e rekhAe karI; jee aNuvrata, guNuvrata ane zikSAvrata dhAraNa karanArA hatA temane traNa rekhAe karI. A pramANe aMkita karavAmAM AvelA brAhmaNeA prasiddha thayA. temanA je AcAradharma te eka lAkha leAkapramANa granthamAM bAMdhavAmAM AvyeA. pachI tee agiyAra upAsakapratimA( zrAvakoe karavA ceAgya niyamavizeSa )nA vidhAna sahita, zIlavratA ane niyame vaDe vibhUSita, maraNavidhi, sugatigamana, sukulamAM pratyAgamana AdithI tathA beAdhiprAptinA phaLathI yukta, nirvANumAM javAnA sArabhUta upadeza jemAM Apele che evA tathA parama RRSie upadezelA A vedanuM adhyayana karavA lAgyA. zrIRSabhadevanuM nirvANu bhagavAna jagadguru RSabhasvAmI 99 hajAra pUrva sudhI kevalI avasthAmAM viharIne cauda bhakta paryaMta apavAsa karIne vaizAkha mAsamAM kRSNa pakSamAM terazanA divase abhijIta nakSatramAM aSTApada parvata upara daza hajAra sAdhue tathA navANuM putrA ane ATha pautrAnI sAthe eka samaye nirvANa pAmyA. bAkInA aNugArA paikI dasa hajAramAM eka seA ATha jeTalA AchA(9892)aNugArA teja nakSatramAM judA judA samayAntaramAM siddhimAM gayA. pachI tIthaMkaranA siddha zarIrane tathA ikSvAkuvaMzanA temaja anya aNugArAnAM siddha zarIrane traNa zikhikAomAM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 240 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa: mUkIne parama saMvigna bharatarAjA, sura ane asuranA adhipatio tathA IndrAdi deve vAritranA moTA ninAda sahita kusumanI vRSTi karatA thoDeka dUra laI gayA ane tyAM gozISa caMdananI citAomAM e zarIrane mUkayAM. yathAnukrame zrutimadhura stavanavaDe stuti karatA devo ane gandha apsarAo sahita e citAonI pradakSiNA karavA lAgyA. pachI IndranI AjJAthI agnikumAra devoe agrimukhane vikuvIne agni utpanna karyo. tyArathI "de agnimukha che" e kathana kemAM rUDha thayuM. pachI moTA pramANamAM sugaMdhI gandhadra, ghI ane madha citAmAM nAkhIne dee siddhazarIronuM dahana karyuM. pachI udadhikamAra dee kSIrada sAgaranA salilathI cItAo elavI. Indroe maMgalAthe jinazarIranI dADhe lIdhI, rAjAoe siddhonA zarIranA avaya(nAM asthi) lIdhAM ane loko tathA brAhaNe citAmAMthI agni potAne ghera laI gayA. e agnine sthApana karIne teo tenuM prayatna pUrvaka saMrakSaNa karavA lAgyA. keIne ugra zarIra pIDA thaI hoya to e bhasmanuM lepana karavAthI te svastha thatA hatA. pachI teo e agninuM caMdanakAithI saMrakSaNa karavA lAgyA. bharata rAjA paNa pUjA karavA lAgyo. te samaye brAhmaNonA agnikuMDanI utpatti thaI. bharate jinezvaranI nirvANabhUmi upara stupa karAvyo ane tene mahimA karavA lAgyA. brAhmaNe paNa jinezvara pratyenI bhaktithI ane cakravatInI anumatithI tenI pUjA karavA lAgyA. jinezvara ane cakravatI pratye bhakti rAkhanArA teo tyAM ekatra thavA lAgyA. Adityayaza vagere (bharatanA vaMzajoe) brAhmaNane suvarNasUtro ApyAM. A pramANe AryonA vedonI ane brAhmaNanI prathama cakravatI bharatathI utpatti thaI. A zrAvakaprajJapti veda ( Aryaveda ) kALe karIne saMkSipta thatAM alpa pramANamAM TakI rahyo che. A rIte Aryaveda utpanna thaye. he Rdila! have tuM anAryonA vedanI utpattinuM kAraNa sAMbhaLa- anAryavedanI utpatti-sagarane vRttAta cAraNayugala nAme nagara che. tyAM adhana nAme rAjA hatA. tenI diti nAme mahAdevI hatI. tenI sulasA nAme putrI hatI. te parama rUpavatI, surAMganAone paNa viramaya pedA karanAra ane rUpalakSamI vaDe karIne kamalavanamAMthI nIkaLelI lakSamI samAna hatI. tene joIne tathA e prakAranI rUpavatI tene jANIne pitA ane tene svayaMvara Ape. kAraNa jANIne rAjAo ekatra thayA. aparAjita, jitabhaya, bhIma, arI, sama, bhISaNa, maghavana, sujAta, madhupiMgala, hiraNyavarma, gharatha Adi kula-zIla-vijJAnazAlI aneka rAjAo AvyA. e samaye sAketa (ayodhyA) nagaramAM sAgara nAme adhirAjA hatA. tenI maMdodarI nAme 1 evA puruSo ke jemanA mukhamAMthI agni pedA thAya. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ semI laMka [ 241 ] mAnItI pratihArI hatI. vizvabhUti nAme tene bahuzruta purahita hate. sagare pitAnI pratihArIne adhanane tyAM mokalI ke, "svayaMvarano divasa jANe lAva." eTale pratihArI diti devInA gRhe gaI. te vakhate diti sulatAnI sAthe amadavanamAM latAgrahamAM vAta karatI beThI hatI. devInAM parijanoe nahIM aTakAvelo maMdadarI pramadavanamAM pravezI. pachI najadIka AvIne "mA-dikarInI gupta vAto sAMbhaLuM" ema vicArIne te chupAIne UbhI rahI. e samaye diti raDatI hatI, tene sulasAe kahyuM, "mAtA ! tuM raIza nahIM. mAtA-pitAe jenuM dAna ApyuM che evI kanyA mAtA-pitAthI avazya judI paDe che. " ditie kahyuM, " beTA ! tArAthI viyoga thaze ema vicArIne huM raDatI nathI. tArA pitAe tane svayaMvara Ape che, eTale tuM ApaNuM kuladharmanuM ullaMghana karIza ema vicAratAM mane mAnasika duHkha thayuM." kanyA bolI, "evuM kema bole che? amaMgaLa kema kare che? huM kuladharmanuM ullaMghana karIza, evI zaMkA tane kema thaI?"ditie kahyuM, "he beTA ! sAMbhaLa sura ane asuronA adhipationAM vRe jemanAM caraNakamaLamAM vaMdana kareluM che evA jagatapitAmaha jhASabhadeva nAme prathama rAjA A nagaramAM hatA. temane so putra hatA. temAM bhArata ane bAhubali e be mukhya hatA. iSabhadeve so putrane so nagara ane so janapada ApIne dIkSA lIdhI. temAM bhArata bhAratavarSanA cUDAmaNi samAna ho, ane tenA nAmathI ja A bhUmi bharatavarSa nAmathI oLakhAya che. te bhArata vinItA nagarIne adhipati hato. bAhubali hastinApura ane takSazilAne svAmI hato. bharata rAjAnA AyudhagRhamAM cakraratna utpanna thayuM. pachI cakrarane mArga darzAvyA pramANe gaMgA mahAnadInA dakSiNa kinArethI bharatavarSa upara vijaya karatA, pUrvamAM mAgadhatIthakumAra vaDe "huM devane AjJAkArI aMtapAla (sImADAne rakSaka) chuM" e pramANe pUjAyele, dakSiNamAM varadAmatIthakumAra vaDe praNAmapUrvaka satkArAyela, pazcimamAM prabhAsa(tIthakumAra) vaDe sanmAnita thayele, pachI sidhudevI ane vaitADhyakumAra vaDe praNAma karAyele, tamisAguhAnA adhipati kRtamAla deve jene mArga Ape che e, uttarArdhabharatanA nivAsI cilAta (bhila) lekane pakSa karanAra meghamukha devoe karelA meghavarSAnA upasarganuM nivAraNa karavA mATe chatra ane carmaratnane jANe ke saMpuTa karIne jeNe senAnuM rakSaNa karyuM hatuM e, himavaMtakumAre vinayapUrvaka jene sanmAna ane praNAma karyA hatAM evo, RSabhakUTa parvata upara jeNe pitAnuM nAma aMkita karyuM hatuM e, jenA senApatie samudra ane 1. magadha tIrthane adhiSThAtA deva. 2. vaitADhayanI eka guphA. 5. chatraratnanI nIce besavAthI varasAda na paDe. carmaratna pAtharIne te upara sainya bese, eTale pANI upara te tare. upara chatraratna ane nIce carmaratna e rIte jANe ke eka prakArane saMpuTa racIne te vaDe meghamukha denA upasargamAMthI bharate pitAnA sainyanuM rakSaNa karyuM hatuM. 31 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - [ 242 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : himavaMta parvatanI vaccenA pradeza upara vijaya karyo hato e, nami ane vinami e vidyAdharonA adhipatioe jene strIratna bheTa dharyuM hatuM e, gaMgAdevIe jene praNAma karyA hatAM e, himavaMta, vaitADhyanI guphA ane gaMgA nadInA pUrvabhAga upara jeNe vijaya meLave che e je khaMDaprapAtA guphAmAMthI bahAra nIkaLe che tathA jene navanidhi prApta thayA che temaja gaMgA ane vaitADhya vaccenA pradezanA rAjAoe jene ratnapUrNa keza bheTa mokale che evo te bharata vinItA nagarImAM pAchA AvyA. pachI mahArAjAdhirAja tarIke potAne abhiSeka thayA pachI bhArata pitAnA aDhANuM bhAIone kahevA lAgyo, "sATha hajAra varSe meM vidyAre sahita bharatavarSa upara vijaya karyo che. tame mArA pradezamAM raho che, mATe mArI sevA kare athavA mArA pradezamAMthI bahAra nIkaLI jAo." tyAre bhAIoe kahyuM, "A pradeze pitAe amane ApyA che, mATe amane AjJA ApavAne tame yegya nathI." paNa jyAre bharata pitAnI sevA nimitte temane vAraMvAra dabANa karavA lAge tyAre te sarve zrI RSabhadevanI pAse gayA ane praNAma karIne kahevA lAgyA, "tAta! tame amArA upara kRpA karI hatI, paNa bharata amane herAna kare che, mATe amAre zuM karavuM te kahe. " bhagavAne vairAgyajanaka vacane vaDe temane bedha Ape ane sarvocca devabhAvanuM temane smaraNa karAvyuM. pachI vaikAlika vRtta (bhUtakAlIna vRttAMta dvArA saMbadhita thayelA ane tIrthakara bhagavAnanA vacanAmRta vaDe saMsikta thayelA hRdayavALA te carimazarIrI-tabhavamokSagAmI aThThANuM jaNA hAMsoMsInI vAta mUkI daIne zramaNo thayA. bAhubalinuM bhArata sAthe yuddha, dIkSA ane jJAnetpatti pachI temanA putrone rAjya soMpIne bharate takSazilAdhipatine (bAbaline) dUta meka ke, "mArI sevA kara." bAhubalie dUtane kahyuM, "bhale, bharate bharatavarSa chatye che, tenA sivAya bIjo keNu prabhutvane megya che ? paNa pitAe mane je bhUmibhAga Ape che tene paNa je bIjA rAjAonA jevo ja karavAnuM te kahetA hoya te e barAbara nathI. " A samAcAra laIne dUta bhAratanI pAse gayo, tathA teNe badhI vAta nivedana karI. pachI bharata pitAnA sarva sainya sahita takSazilAnA pradeza tarapha UpaDyo. bAhubali paNa potAnA pradezamAMthI bahAra AvyuM. rAjyanA sImADA upara bane AvyA. pachI temanuM uttama prakAranuM yuddha thatAM daSTiyuddhamAM parAjita thayele bharata bAhubali vaDe jItAI gaye. pachI madhyama prakAranuM muNiyuddha zarU thayuM. temAM paNa pitAne jItAyele jANIne bhArata vicAra karavA lAgyA, "zuM huM cakravatI nahIM houM ? bAhubali mArAthI 1. sAmasAmuM jotAM bhAratanI AMkha mIMcAI gaI. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samazrI laMbhaka [ 243] adhika baLavALe che." e vakhate devatAe tenA hAtha upara cakra mUkayuM. te joIne bAhubali bolyo, " tuM adhama yuddhane Azraya kare che, ane muNiyuddhathI chatA, eTale hAthamAM Ayudha le che." bharata bole, mArI IcchAthI meM ema karyuM nathI; devatAe mArA hAthamAM zastra mUkyuM che. " pachI bAhubali bolyo, "lakattama puruSane putra hovA chatAM paNa tuM je maryAdAnuM ullaMghana kare che, te pachI pRthajananI te vAta ja zI ? athavA tAro doSa nathI; " A te zrISabhadevano putra che " e pramANe loko vaDe prazaMsA pAmelA te viSayalolupatAne kAraNe akArya karyuM che. je tArA jevA pradhAna puruSo paNa viSayane vaza thaIne akArya karavAmAM udyata thAya che, te pachI jene A prakArane pariNAma che evA viSayabhegothI mAre basa thAo. " ema vicArIne sarva hiMsaka pravRttione bAhubalie tyAga karI dIdhuM. " jene kevalajJAna thayuM nathI evo huM mArA nAnA bhAIone kevI rIte maLuM ? ' ema vicArIne te zarIrane vasarAvIne rahyo. jene pazcAttApa thayo che e bharata tene manAvavA lAgyA, paraMtu AkhAye bharatanuM rAjya ApavAnuM kahyAA chatAM, prazasta dhyAnamAM rahelA tathA maMdara parvatanI jema sthira adhyavasAyavALA te bhagavAne e anunaya-vacane cittamAM dharyA nahIM. pachI bharata rAjA bahubalinA putrane rAjya ApIne pitAnA nagaramAM Ave. bAhubali vRkSanA kUThAnI jema eka saMvatsara sudhI UbhA rahyA ane najIkamAM UgelI atimuktakanI vele temane vRkSanI jema vIMTI vaLI. gaNu sahita vihAra karatA bhagavAna bASabhadeva takSazilAmAM samosaryA. brAhmI AryAe temane pUchyuM, " bhagavan! duSkara tapamAM ughata ane pRthvInI jema sarva sparzIne sahana karatA parama bhegI bAhubaline kevalajJAna kema utpanna thatuM nathI ? " bhagavAne kahyuM, " Aye ! mAnarUpI parvata upara ArUDha thayelA tene kevalajJAnanI prApti thaI zake tema nathI. " kRtArtha evA mArA nAnA bhAIone huM kevI rIte vaMdanA karuM ?" evo pariNAma tenA manamAM thayelo che. emAMthI je nivRtta thAya to tene kevalajJAna thAya. " brAhmIe bhagavAnane pUchayuM, "mArI preraNAthI je te mAna mUkI de to kevalajJAnanI prApti thAya kharI? " tyAre bhagavAne kahyuM, "hA." pachI bAhubalinA aMtaHpura sahita bhagavatI brAhmI je pradezamAM mahAtmA bAhubali rahelA hatA tyAM gaI. pratimAmAM rahelA, tapanA tejathI dedipyamAna, jemane mATe tApasa " A to amArA devatA che " ema bahumAnapUrvaka mAnatA hatA, palAzapaTTa ( eka prakAranA vastra ) vaDe vIMTaLAyele jANe ke Indradhvaja hoya tevA, jamaranA samUhanuM rUpa dhAraNa karanAra jaTAo vaDe zikhara upara aMjana dhAtu dhAraNa karanAra jANe ke kanakaparvata-meru hoya tevA dekhAtA tathA eka ja vastu upara sthira karelI prasanna daSTivALA bAhubaline temaNe joyA. " aho ! Azcarya che ke jaMgamamAM zreSTha hovA chatAM svAmI sthAvara thayA che ! sukha bhegavavAne lAyaka tvacA vaDe temaNe TADha, taDake Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 244 ] vasudeva-hiMDI HH prathama khaMDa : ane varasAdanA trAsane zI rIte sahana karyo haze ? " e pramANe karuNuM vacana bolatI devIoe bAhubaline vaMdana karyuM. temaNe (bAbalinA zarIra upara vIMTAyelI) vele ukhADI. jANe ke pratyakSa sarasvatI hoya evI brAhmIe bAhubaline kahyuM, " jekArya ! tAta AjJA kare che ke-je mAna rAkhe tene kevalajJAna thatuM nathI. mATe tIrthakaranI pAse jAo. " vizuddha vezyAvALA bAhubalinA zravaNamAM A vacana amRtanI jema pravezya. trikanA gurunA caraNamAM huM na gaye, e meM beTuM karyuM ema vicAra karatA bAhubali apUrvakaraNamAM pravezyA. jemane mahAvaraNane aMtarAya calita thayo che evA temaNe paga UpADyo te samaye temane kevalajJAna thayuM. brAhmIe ane rANIeAe temane vaMdana karyuM. pAse rahelA devatAoe puSpavRSTi karI, ane teo zravaNamadhura stuti karavA lAgyA. sarvajJa bAhubali paNa bhagavAna rASabhasvAmI pAse gayA, ane kevalInI parSadAmAM pravezyA. jeNe potAnuM kArya siddha karyuM che evI brAhmI paNa tIrthakaranA caraNa samIpa gaI. eka vAra (bharatanA putra) Adityayaza ane (bAhubalinA putra) somaprabha paraspara saMketa karyo, "badhA rAjAo ApaNuM sevake che, mATe temane je ApaNe putrIo ApazuM te teo garvita thaI jaze mATe ApaNe be kuLa bhale mukhya rahe, ApaNe parasparane kanyAdAna ApIe te sAruM thaze." pachI bAhubalinA vaMzamAM ajita, jaya, saMjaya, vijaya, vaijayaMta, zaMkha, megharatha, samabindu, dhuMdhumAra Adi asaMkhyaya rAjAo thaI gayA, temaja sanakumAra, zAntinAtha, kuMthunAtha, aranAtha, subUma e cakravatIe tathA taddabhavakSagAmI (anya) rAjAo paNa thaI gayA. te pachI bAhubalinA prasiddha vaMzamAM tRNapaMgu nAme rAjA thaye. tenI huM bahena chuM. tArA pitA ayodhananI bahena satyayazA te tRNapaMgu rAjAnI mahAdevI hatI. tene putra madhupiMgala nAme rAjA thaye. he putri! e pramANe samaya jatAM bharata-bAhubalinA vaMzanI kanyAonuM lagna arasaparasanA kuLamAM ja thavA lAgyuM. te paNa prathama cakravatI bhAratanA vaMzamAM thayelI che, paNa koNa jANe rUpathI moha pAmIne tuM kone varIza-A vicAra thavAthI huM raDatI hatI." tyAre sulatAe diti devIne kahyuM, "mAtA! mArAthI kuladharmane vinAza nahIM thAya. sarva rAjAomAMthI huM madhupiMgalane ja varIza." A sAMbhaLIne maMdiro pratihArI "A satya hakIkata che" vicArIne thoDeka dUrathI pAchI vaLI ditidevI pAse gaI. ditie potAnA bhavanamAM laI jaIne teno satkAra karyo tathA vidAya ApI. teNe jaIne sagarane kahyuM, "deva! svayaMvaranuM nirmANa thayuM che." sagare pUchayuM, "kevI rIte?" eTale teNe sAMbhaLyuM hatuM te badhuM kahyuM. "e kanyA kevI che?" ema sagare prazna karatAM madadarI bolI, "e te trilekasundarI che. eka jIbhathI tenuM varNana karavAne paNa huM samartha nathI. lakSamI paNa je tenA jevI hoya te kRtArtha Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - semI laMbhaka [245] thAya evI mArI kalpanA che. devAMganAone paNa te kanyA vismaya pamADanAra che." jema jema mardodarI sulasAnA rUpatizayanuM varNana karavA lAgI tema tema sagara kAmadevanA bANanuM nizAna banavA lAge. pachI sagare vizvabhUti purohitane ekAntamAM kahyuM, "tulasA kanyA je mArI patnI na thAya te mAruM rAjya ane rAjatva zA kAmanuM ? mAruM jIvana paNa zA kAmanuM? e kanyA na maLe te huM bhagnamaratha thaI jAuM. mATe vicAra karo ke e mArA hAthamAM kevI rIte Ave? parAkramathI ke yuktithI ?" purohite kahyuM, "he rAjA! sAMbhaLa, je tuM baLAtkAre kanyAnuM haraNa karIza to rAjAonA samUhathI bAldA gaNAIza. tulasA kanyA tane maLe evo upAya huM vicAruM chuM. tuM bimArIne TaeNga kara, eTale svayaMvarane divasa mulatvI raheze. yukti karavAnI paNa sArI taka raheze. "adhirAjA sagara bimAra che" ema jANIne ayodhana rAjA tathA ekatra thayelA kSatriye dilagIra thaze." pachI vizvabhUtinI sUcanA anusAra sagare bimArapaNuM darzAvyuM. purohite nAnakaDAM tAmrapatra upara rAjAnAM lakSaNa lakhAvIne triphaLAMnA rasathI patrane kALAM karIne te pustaka (patro) tAMbAnA vAsaNamAM mUkayuM, ane te vAsaNa nagaranI bahAra dUrvApIThanI nIce dADhyuM. vizvabhUtinI sUcanA anusAra, ekatra thayelA rAjAone sagare kahevarAvyuM ke, "huM samartha thAuM tyAM sudhI tame bhegA maLI kIrtine mATe koI pradezamAM vAva ane puSkariNIo dA." "bhale, ema thAo" ema kahIne save e te vacana svIkAryuM. vizvabhUtie jala-nidhAnavALI jamIna batAvIne kahyuM, "ahIM pANuM najIkamAM ja nIkaLaze." tyAM khodavAmAM AvatAM kalaza jevAmAM AvyuM. rAjAnI pAse te lAvyA. "emAM zuM haze?" ema karIne te UghADavAmAM AvatAM temAMthI pustaka (tAmrapatro) nIkaLyuM. "karkasa, AmAM nidhinuM parimANa lakheluM haze" ema (sae) vicArI te pustaka ughADyuM ane sApha karIne vizvabhUtie te vAMcyuM. temAM lakhyuM hatuM ke- "pitanapuranA adhipati jayazatru rAjAe kaMkatraSine pUchyuM hatuM, "bhagavan! jaya nAme cakravatI vyatIta thaI gayo che, have AgAmI yugamAM kevA prakAranA rAjAo thaze?" traSie uttara Ape, " sAketana adhipati sagara rAjA thaze." tenI lakSaNayukta zarIrAkRtinuM paNa varNana karavAmAM AvyuM hatuM. (traSie AgaLa kahyuM, "adhana rAjAnI putrI sulasA nAme tenI paTTarANI thaze." tenuM varNana paNa maMdodarIe kahyA , pramANe karavAmAM AvyuM hatuM. je je dezamAM je mukhya rAjAo hatA temanAM paNa joyA pramANenAM prazasta lakSaNenuM varNana emAM kareluM hatuM, paraMtu madhupiMgalane temAM sarvathA nirlakSaNa ane kubaDA, kANA, mULA, AMdhaLA, baherA ane khaMdhAthI paNa adhama ane keInI najIkamAM paNa nahIM lAvavA lAyaka evo varNavavAmAM Avyo hato. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - [ 246 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : pachI "madhupiMgala rAjAnI te pUrvakAlanA kaSioe paNa nindA karela che,' e rIte sabhAnA madhyamAM tene tiraskAra karavAmAM AvyuM, eTale lajijata thaIne te cAlyA gaye. rAjAoe sagaranI prazaMsA karI. "sulasAnuM lagna konI sAthe karavuM ene nirdeza pUrva kALanA RSioe ja kare che e pramANe kSatrie anumati ApatAM sulasA sagarane paraNAvavAmAM AvI. enA nivedathI madhupiMgale putrane rAjya ApIne tApasa tarIkenI dIkSA lIdhI ane tapa karIne te lokapAla yamane amAtya mahAkAla nAme paramAdhArmika deva thaze. sagara sulasAnI sAthe bhega bhegavavA lAgyuM. jeNe kAraNa jANuM che e mahAkAla deva sagara pratye, je rAjAoe tene tiraskAra karyo hate temanI pratye, tathA vizvabhUtinI pratye dveSa karavA lAgyA, tathA "A sulasA sagarane prathama (kulamaryAdA teDIne) varI che, mATe je mArI gati thaI te tenI paNa thavI joIe athavA asahAya evI teNe prANatyAga karavo joIe" e pramANe sulasA pratye paNa dveSa karato ane te sarvane vadha karavAnI IcchA hovA chatAM paNa "vadha karavAthI te thoDuM ja duHkha thaze" ema vicArIne te sarvane narakagamananA hetune vicAra karato tathA te mATe prasaMga tAkata (temanuM maraNa nIpajAvavAnA vicAranI ) upekSA karavA lAgyo. nArada, parvataka ane vasune vRttAnta A bAju, cedI viSayamAM zakitamatI nagarImAM kSIrakadaMba nAme upAdhyAya hate. tene parvataka nAme putra hato. tyAM nArada nAme brAhmaNa hato ane vasu nAme rAjaputra hato. te badhA ziSyo ekatra thaIne(upAdhyAyane tyAM)AryavedanuM paThana karatA hatA. kALe karIne te pradezamAM sukhI ane anukULa gatithI vicaratA be sAdhuo kSIrakadaMba upAdhyAyane ghera bhikSAne mATe AvyA. temAMnA eka atizayajJAnI hatA. temaNe bIjA sAdhune kahyuM, "A je traNa jaNuM che, temAMthI eka rAjA thaze, eka narakagAmI thaze, eka devalokamAM jaze." pracchanna sthaLe UbhelA kSIrakadaMba upAdhyAye A sAMbhaLyuM. tene vicAra thayo, "vasu te rAjA thaze, paraMtu parvata ane nArada e be jaNAmAMthI narakamAM koNa jaze?pachI te be jaNanI parIkSA karavA mATe teNe eka kRtrima bakaro karAvyA, tathA tenI aMdara lAkhano rasa bharyo. pachI nAradane teNe kahyuM. "putra! A bakarAne meM maMtrathI thaMbhAvI dIdho che. Aje kRSNa pakSanI AThamanA divase saMdhyAkALe tuM jaje, ane jyAM koI na jue evA sthaLe tene vadhu karIne jaladI pAcho Avaje. " pachI nArada bakarAne laIne "jyAM kaIne saMcAra nahIM hoya evI zerImAM aMdhArAmAM chAnI rIte zastrathI tene vadha karIza" ema vicArIne nIkaLe, paraMtu "ahIM te uparathI tArAgaNe paNa jue che" ema thatAM te gahana vanamAM gayo. tyAM teNe vicAryuM, "ahIM sacetana vanaspatio jue che." pachI te devakulamAM A, paNa tyAM to deva jotA hatA. tyAMthI nIkaLIne te vicAra karavA lAgyuM, "jyAM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmazrI lalaka [ 247 ] kAi na jue tyAM bakarAneA vadha karavAnA che; paNa Ane tA huM pote ja jouM chuM, mATe kharekhara A avadhya che. " ema nizcaya karIne te pAchA vaLye ane peAtAnu badhuM ciMtana upAdhyAyane kahyuM. teNe kahyuM, "zAbAza ! putra nArada ! teM sAcA vicAra karyo. tuM jA, A rahasya kAIne kahIza nahIM. " pachI bIjI rAtre upAdhyAye patakane e ja pramANe AjJA ApI. teNe zerInu nAkuM nirjana hAvAnuM jANIne bakarAne tyAM ja zastrathI vadha karyAM, tathA aMdaraneA lAkhaneA rasa chaMTAvAne lIdhe tene rudhira mAnIne teNe sarcala snAna karyuM ane ghera AvIne pitAne kahevA lAgyA. pitAe kahyuM, " pApI ! jyAtiSTha devA, vanaspatio ane pracchannacArI guhyake| manuSyanuM AcaraNa jue che; tu pote ja jotA hatA, chatAM 'huM jotA nathI 'ema mAnIne bakarAneA teM vadha karyAM, mATe tuM narakamAM javAnA chuM. cAlyA jA. , vidyAgrahaNa karIne tathA kSIraka baneA satkAra karIne nArada svasthAne gayA. dakSiNA ApavAnI icchAvALA vasune upAdhyAye kahyuM, " vasu! tuM jyAre rAjA thAya tyAre mAtA sahita pa taka pratye snehabhAvavALA thaje. e ja mArI dakSiNA che. huM teA have gharaDA thayA chuM. " pachI vasu ceDhIdezanI ( muktimatI ) nagarImAM rAjA thayeA. eka vyAdhe eka vAra aTavImAM mRgane vadha karavAnI icchAthI khANa cheAthuM parantu tenI ane mRganI vacce AkAzaTika patthara AvelA hAvAne kAraNe mRga vIMdhAyA nahIM ane khANu pAchu vaLyuM. AthI zaMkA paDatAM vyAdha pote khANa cheADayu hatu te mAge gaye, te patthara hAvAnu jANyu. 'A vastu rAjAne yAgya che ' ema vicArIne tyAM teNe jhADa kApIne nizAnI karI ane vasurAjAnA maMtrIne khabara ApI. teNe vyAdhanA satkAra karyA ane sphaTikana patthara maMgALyA. tenA upara rAjAnuM siMhAsana sthApita karyuM. A gupta vAta phUTI na jAya te bhayathI, jeo patthareza lAvyA hatA temane strI sahita mantrIe marAvI nAkhyA. siMhAsana upara beThele| rAjA ( nIceneA AkAzasphaTika najare nahIM paDavAne kAraNe ) jANe AkAzamAM rahelA hAya tevA leAkeAne jaNAvA lAgyA. AthI * vasu rAjA jamInathI addhara rahe che ' evI tenI khyAti thaI. kSIrakakha upAdhyAya kAladharma pAmyA. parvataka upAdhyAyapaNuM karavA lAgyA. keAI eka vAra patakanA ziSyA nAradanI pAse gayA. temane nArade vedanA padonA artha pUchatAM teo khATA artha va vavA lAgyA, jemake-- aja vaDe yajJa karavA. ' huve, ' aja zabda 'bakarA' tathA traNa va jUnAM DAMgara ane javanAM bIja ' ema e arthamAM prayeAjAya che, parantu patakanA ziSyA tenA ' bakarA ' evA ja artha karatA hatA. tyAre nArade vicAra karyo. 6 : k huM patakanI pAse jAuM e mithyAbhASIne A mATe pUchavuM joie temaja upAdhyAyanA 1 najare dekhAca nahIM, paNa mAtra sparzathI ja jANI zakAya evA camatkArika patthara Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 248 ] vasudevahiMDI H : prathama khaMDa : maraNathI du:khI thayelA tene maLavu joie. " e pramANe vicAra karIne te upAdhyAyane ghera gayA. upAdhyAya-patnIne vaMdana karyuM ane padegtakane kahyuM, " tu zAka na karIza. 39 'huM rAjAthI satkAra pAmeleA chuM' e pramANe garvita thayele parvataka eka vAra mahAjanAnI madhyamAM ema nirUpaNa karatA hatA ke, 'aja eTale khakare; te vaDe yajana karavu joie. " nArade tene rokayA ke, " ema na khela; ( 'aja' zabdamAM ) vyaMjananA abhilApa ekasarakhA che, paNa dayAdharmanI anumatithI emAM atha dhAnyanA levAnA che. " paNa pa`take e vAta svIkArI nahIM. te e jaNAnI vacce masarayukta vivAda thatAM patake kahyu, " jo huM vitathavAdI-mithyAbhASI hAuM te vidvAnAnI samakSa mArI jIbha kApavAmAM Ave, nahIM teA tArI kApavAmAM Ave. " nArade kahyuM, " emAM pratijJA karavAnI zI jarUra che ? tuM adharma na kara. upAdhyAyanA upadezane huM varNIvu chuM. " nArada belyA, " tA huM zuM svaccha MdathI kahuM chuM ? huM paNa upAdhyAyanA putra chuM. pitAe mane emaja kaheluM che. " pachI nArade kahyu, " ApaNA AcArya nA trIjo ziSya, jamInathI addhara esatA, kSatriya harivaMzamAM janmeleA vasurAjA che. tene ApaNe pUchIe. te je kaheze te pramANu gaNAze. " patake kahyu, " ema thAze. ' ,, 66 "" pachI patake A vivAdanI vAta peAtAnI mAtAne kahI. mAtAe kahyuM, " putra ! teM khATu karyuM. grahaNa ane dhAraNAmAM samartha nArada huMmezAM tArA pitAnA mAnItA hatA. '' paNa parvataka maLyeA, "tuM ema na ela. jeNe sUtra ane atu grahaNa karyuM che evA huM vasunA vacanathI nAradane parAjita karIne tathA tenI jIbha kapAvIne dezapAra karIza; tu joje. paNa putranI patIja nahIM karatI te mAtA vasu pAse gai. teNe sadehanI bAbata vasune pUchI ke, " upAdhyAyanA mukhethI tame zuM sAMbhaLyu hatuM ? " vasue kahyuM, nArada kahe che te pramANe ja che. huM paNa e ja pramANe kahuM chuM. eTale te melI, " jo ema che te! tuM ja mArA putrane vinAza karanAra che, mATe tArI AgaLa ja prANutyAga karuM chuM. " ema kahIne teNe peAtAnI jIbha khecavA mAMDI. eTale rAjAnI pAse rahenArAoe vasurAjAne kahyuM, " deva ! upAdhyAya-patnInuM vacana pramANu karavuM joie, ema karavAmAM je pApa thaze te ApaNe sarakhuM vaheMcA laizu, " e pramANe upAdhyAya-- patnInA maraNabhayanuM nivAraNa karavA mATe rAjAnI pAse rahelA parvatakanA pakSanA brAhmaNAe vasurAjA pAse e vastu grahaNa karAvI. vasurAjAe AnAkAnIpUrvaka svIkAryuM ke, " huM... patakanA pakSanu melIza. " pachI jeNe pAtAnuM kArya siddha karyu che. evI brAhmaNI ghera AvI. bIje divase e prakAranA leAkeA ekatra thayA-keTalAka nAradanI prazaMsA karavA lAgyA, ane keTalAka parva takanI, vasune pUchavAmAM AvyuM, " kahe satya zuM che ? " teNe kahyuM, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - somazrI laMka [24] wa aja eTale bakare, tenAthI yajana karavuM joIe." te vakhate satyanA pakSamAM rahelI devatAe tenA siMhAsana upara prahAra karyo ane te bhUmi upara sthApita karI dIdhuM. uparicara-bhUmithI addhara rahenAra-vasu bhUmicara thayA. pitAne AvuM bolavA mATe uttejana ApanAra brAhmaNanI sAme teNe joyuM. teoe kahyuM, "te ja vAdane vaLagI rahevuM joIe." eTale mUDhatAthI vasu rAjA kahevA lAgyo, "je artha parvataka kahe che te barAbara che." nArade kahyuM, "rAjA ! parvatakano pakSa karyo, hajI paNa satyanuM avalaMbana kara, kAraNa ke hajI tuM bhUmitala upara che." chatAM "tAro uddhAra ame karIzuM" ema bolatA brAhmaNanI preraNAthI vasu bolato hato tyAM ja rasAtalamAM pahoMcI gayA. "A parvate rAjAne vinAza karyo " e rIte lekoe parvatakano dhikkAra karyo. pachI nArada cAle gaye. A pachI vasurAjAnA ATha putrane anukrame rAjyAbhiSeka karavAmAM AvyuM, paNa te sarvene devatAe vinAza karyo. te samaye "have mane sahAyaka prApta thayela che" ema vicArato mahAkAla deva brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karIne parvatakanI pAse AvyuM. raDatA evA tene parvatake pUchayuM, "kema raDe che ?" eTale te be, "sAMbhaLa, putra! viSNu, udaka, parvata, kSIrakadaMba ane zAMDilya e pramANe gautamanA pAMca zikhyA hatA. temAMne zAMDilya huM chuM. kSIrakadaMbanI sAthe mane atyaMta prIti hatI. tene maraNa pAmele sAMbhaLIne huM tArI pAse Avyo chuM. teNe je vidyA zikhelI hatI te badhI huM tane zikhavIza." parvatake "bhale" kahIne e vAta svIkArI. pachI deve yuktimatI nagarImAM mahAmArI phelAvI, ane pazudhanA maMtra racIne parvatane kahevA lAgyo, "parvataka ! putra! lokone zAnti kara, A maMtra bhaNa." (parvatake pazuvadha sahita yajJo karyA.) mahAkAlanA sATha hajAra Abhiyogya devatAo parvatakane khAtrI karAvavA te vakhate kahevA lAgyA, "ame yajJanA pazuo marIne devatA thayela chIe." vimAnamAM beThelA te devoe potAnI jAtane batAvI. loko vismaya pAmyA ke, "aho ! Azcarya che!" ghera ghera mahAmArInuM paNa zamana thaI gayuM. sadehe vasu paNa lokone batAvavAmAM AvyuM. zAMDilya, deva ane parvatakanA maMtraprabhAvanI leke upara chApa paDI gaI. pachI mahAkAla deve sagaranA dezamAM mahAmArI utpanna karI, sagare sAMbhaLyuM ke, "cedI viSayamAM zAntikarma karanArA brAhmaNe che." parvataka ane zAMDilyane abhyarthanA karavAmAM AvatAM teo tyAM(sagaranA dezamAM)gayA. tyAM pazuonAM balidAnathI zAntikarma karyuM. Abhi gya devoe potAnI jAta batAvIne kahyuM, "ame pazuo hatA, paNa parvataka svAmIe maMtrothI amAre vadha karatAM deva thayA chIe." A pratyakSa devatA-sAnnidhya joIne sagara 1. madhupiMgalane jIva, 32 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAka nA -- - - [ 250 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : kahevA lAgyA, "svAmI ! mArA upara kRpA kare, jethI huM sugatigAmI thAuM." zAMDitye kahyuM, "rAjaya jItatAM tane ghaNuM pApa thayuM che, mATe manuSya vidhi vaDe karIne svargagAmI kevI rIte thAya che te tuM sAMbhaLa." pachI teNe azvamedha, rAjasUya vagere yajJavidhAnanI racanA karI ane temanuM svargagamanarUpa phaLa thAya che tema saMbhaLAvyuM. sagarane, bIjA rAjAone tathA vizvabhUti purohitane paNa te upara zraddhA thaI. sagarane tathA tenI patnI sulasAne azvamedha yajJanI dIkSA ApavAmAM AvI. vizvabhUti upAdhyAya pAse ghaNuM prANIone vadha karAvavAmAM AvyuM. azvamedhane aMte sulasAne kahevAmAM AvyuM, "ni vaDe azvano sparza kara, eTale tArAM pApa dUra thaI jaze ane tuM svargamAM jaIza." e samaye mahAkAla deve tene prayatnapUrvaka pakaDI rAkhI ane svayaMvaramAM teNe karelA madhupiMgalanA tyAganuM tene smaraNa karAvyuM. tIvra vedanA thatAM mRdu prakRtine kAraNe maraNa pAmIne sulasA dharaNanI agrahiSI thaI. pachI sagarane rAjasUya yajJanI dIkSA ApavAmAM AvI. te vakhate gaMgA-yamunAnA saMgama AgaLa rAja putra divAkaradeva, nAradanA kahevAthI, yajJanI sAmagrI laIne gaMgAmAM pheMkI devA lAge. zAMDilyane sagare pUchayuM, "yajJanI sAmagrI koNa harI jAya che?" zAMDilya kahyuM, "devane prasanna karavA mATenI sAmagrI asahiSNu rAkSaso harI jAya che, mATe ahIM zrISabhasvAmInI pratimA sthApita karo." yajJanA rakSaNa nimitte tyAM pratimA sthApavAmAM AvI. eTale divAkaradeve nAradane kahyuM, "Arya! have A pApAcArIone huM vina karI zakuM tema nathI. vidyAdhara jinapratimAne aparAdha kare te temanI vidyAne pratighAta thAya che. mATe have ApaNe taTastha rahIe. ApaNe A duSkRtyamAM zA sAru saMbaddha thaIe?" ema kahIne te nAradanI sAthe Ubhe raho. pachI zAMDiye sagarane kahyuM, "have tame ITa banAve. vividha jaMgama prANIone kAdavathI bharelI vAvomAM nAkho. temanAM hADakAM kahI jAya tyAre bahAra kADhe. jyAre e hADakAMo kRmijja jevAM banI jAya tyAre te mATIthI gADAMnAM cakra jeTalI moTI ITe banAve. e ITo jyAre pakavavAmAM Avaze tyAre eka AMgaLa ochI thaze" A pramANe sagarane zikhavyuM. tyAra pachI nibhADe racatAM tharatharamAM ghI, madha, ane carabI nAkhavAmAM AvI. tenI cIkAsa ane vAsathI sarpo, kRmie ane kIDI jevA jaMtuo tyAM AvyAM. pachI AMgaLInA TeravA upara ubhelA mANasa jeTalI UMcAIvALI vedikA te cheTe vaDe banAvavAmAM AvI. ogaNapacAsa divasa sudhI prayAga ane pratiSThAnanA madhyamAM bakarAo, 1. A divAra deva, saMdarbha uparathI, koI vidyAdhara lAge che. pAchaLathI te vedazyAmapurane rAjA thAya che, tethI tyAMnA kapila rAjAne putra te kadAca hoya. 2. gaMgA nadIne kinAre, atyAranA alhAbAdanI sAme AveluM jUsI. A sthaLa hAla paNa pratisthApura kahevAya che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmazrI lalaka [ 251 ] pADAe ane puruSonA vadha karavAmAM AvyeA. AmAM dararAja pAMca pAMca prANInA umerA karavAmAM AvatA. bIjo Adeza evA che ke, cAra sadhyAe pAMca pAMca prANIe vadhAravAmAM AvatAM. dakSiNAnA leAbhathI ghaNA dvijo ekatra thayelA hatA, teo parvataka ane zAMDilyanI prazaMsA karavA. lAgyA. nArade sagarane kahyu, " parvatake vasurAjAnA sarvanAza karyo che, mATe tenA upadeza sAMbhaLIne pApakarma karIza nahIM. " sagara melyA, " zAMDilyasvAmI ane pataka mAru atyaMta hita karanArA che. te je upadeza kare te mAre mATe pramANabhUta che. tAruM vacana huM nahIM karuM. tAre je vastunI jarUra hAya te laine jA, cAlyA ,, jA. A pramANe jenI sAthenA snehabhAva tADI nAkhavAmAM AvyA che evA te nArada manamAM dayA ANIne rAjaputra divAkara devanI sAthe cAlyA gayA. sagarane tathA bIjA rAjAone (pazuvadhamAM ) daDha karavA mATe mahAkAla deve vasune vimAnamAM rahele khatAnyA. Ama karavAnA vidhi che' ema kahIne vizvabhUti pureAhitane te teNe mArI nAkhyA. sagare narakanu bhAthuM khAMdhyuM che ema jANIne tathA mArA zarIrane have svargamAM laI jAuM ' ema bhAvIne tathA peAtAnA veranu kAraNu saMbhArIne mahAkAla dhruve kamukhI, senasukhI, mahAcullI ane kirAtarUpiNI vidyAe (sagara upara) nAkhI. tyAM seAmavallI hatI, te chedIne sAmapAna karyuM. AthI tyAM pharatA ghaNA mANaso e tIrthane ditiprayAga kahevA lAgyA. paNa tene kharA artha nahIM jANanArAoe e sthAnane prayAga ' tarIke prakAzita karyuM. kumAra divAkaradeva vedazyAmapuranA adhipati thayeA. budha ane vibudha e sAdhuone te samaye giritaTa grAmamAM kevalajJAnanI utpatti thai hatI. najadIkamAM rahelA devA mahimA karavAne mATe AvyA. devedyotathI vismita thayele rAjA divAkaradeva nAradanI sAthe tyAM gayA; ane kelIne vaMdana karIne sagaranI gati pUchavA lAgyA. sagaranuM narakagamana tathA mahAkAladeve karelI vaizAnti kelIe kahI. te sAMbhaLIne saMsArabhramaNuthI bhayabhIta thayelA nArade dIkSA lIdhI, budha ane vibudha kevalI siddhimAM gayA. A tarapha nAradanA putrAne divAkaradeve giritaTa grAma ApyuM. temaNe budha ane viSudhane eLakhAvanArI pratimA AyatanamAM sthApita karI che. mahAkAla devanuM paraMparAgata caritra A pramANe che. zAMDilyanA matane anusaratI grantharacanA te anAya veda che. 1. cAra sa MdhyA-savAra, apeAra, sAMja ane madhyarAtri. 2. 'diti nA artha chedana ' thAya che. 3. A lalakanA prAraMbhamAM AvatuM giriTa grAma te ja A giritaTa che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra5ra ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa ? vasudevanuM vedAdhyayana ane tenI parIkSA nArada ahIM raheto hato. teno putra zArada, ane tene putra bahurata hatA. te pachI mamaruka, marubhUti, nArada, vizvadeva, suradeva, (devadeva) e paraMparAe A grAmanA svAmIe thayelA che. he kandila! devadevanI parama rUpavatI putrI samazrI kanyAne budha ane vibudhanI samakSa prAkRta mANasa vedanA viSayamAM parAjita kare e zakaya nathI." A sAMbhaLIne meM upAdhyAyane kahyuM, "banne prakAranA veda huM bhaNIza, mATe e bAbatamAM kRpA karo." pachI (yogya samaye) vedavAdIo ekatra thatAM mane joIne devadeva brahmadattane pUchavA lAgyuM ke, "A kyAMthI AvyA che?" brahmadare kahyuM, "te magadhanA vatanI che ane mAre ghera svAdhyAya nimitta rahe che." eTale devadatta bolyA ke, "tame mane kahyuM nahIM, te ThIka na karyuM. " pachI koI paNa vedavide parIkSA ApavA mATe IcchayuM nahIM. AkhIye sabhA svimita sAgaranI jema sthira thaI gaI. bhagike gAmadhaNIe kahyuM, "keIna bolavA mATe utsAha na hoya te brAhmaNe jema AvyA che tema pAchA jAya. pharI pAchuM saMmelana thaze." eTale meM kahyuM, "adhikRta puruSo mane bhale pUche. kadAca huM tenA javAba ApIza." mane pUchavAmAM AvyuM. meM svara sahita akhalita uccAra karyo, ane tene amithyA paramArtha kahyo. pachI meMgike kahyuM, "he vedapAragAmIo ! sAMbhaLe. je keIe vidyAbhyAsa karyo hoya te A vedapAragAmI vRddhonI samakSa praznonA javAba ApavA mATe Ave." paNa kaI vedavide parIkSA ApavAnI IcchA karI nahIM. stimita sAgaranI jema sabhA mauna rahI. pachI mane upAdhyAye kahyuM, "bhadramukha! praznonA uttara ApIne kanyAratnane prApta kara." eTale huM UDyo ane jinezvarone meM praNAma karyA. anugamAM hAjarI ApavAne AvelA ghaNuM mANasoe, kaumudIyuta candra samAna ane grIvA upara rahelA yajJopavItathI pavitra evA mane joyo. pachI meM vedArtha pAragAmI vRddhone kahyuM, "tamAre je bAbatamAM saMzaya hoya te athavA tamAre je pUchavuM hoya te pUcho." mArI gaMbhIra ghaSavALI vAcA sAMbhaLIne visimata thayelA, anuyogamAM ekatrita thayelA mANaso kahevA lAgyA, "eNe pRcchAnA adhikAranuM sanmAna karyuM che ema phruTa viSaya ane akSaravALI enI vANI ja kahe che." pachI mane vRddhoe kahyuM, "he priyasvarUpa! kahe, vedane paramArtha che che?" pachI meM kahyuM, "naitika kahe che-vi kriyApada jJAnanA arthamAM Ave che, tene jANe che, te vaDe jANe che athavA tene viSe jANe che tethI veda kahevAya che. teno amithyAvAdI artha te teno paramArtha che." vedapAragAmIo ethI prasanna thayA, ane mane kahyuM, "tenuM phaLa zuM che?" meM kahyuM, " vijJAna e enuM phaLa che." teoe kahyuM, "vijJAnanuM phaLa zuM che?" meM kahyuM, "vijJAnanuM phaLa virati che." teoe kahyuM, "viratinuM phaLa Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrazrI-dhanazrI la'bhaka * ** [ 253 ] zuM che ? " meM kahyuM "saMyama." teo melyA, " saMyamanu phaLa zuM che ? " meM kahyu, "saMyamanu phaLa anAsrava che. " tee khelyA, " anAsavanu phaLa zuM che ? " meM kahyuM, " anAsavanuM phaLa tapa che. " te melyA, " tapanuM phaLa zuM che ? " meM kahyuM, " tapanuM phaLa nirA che. " teo melyA, " nirjarAnuM phaLa zuM che ? " meM kahyuM, " nirjarAnuM phaLa kevalajJAna che. " tee khelyA, " kevalajJAnanuM zuM phaLa che ? " meM kahyuM, " kevalajJAnanu phaLa akriyA che. " tee khelyA, " akriyAnuM phaLa zuM che ? " meM kahyuM, " akriyAnu phaLa ayeAga che. '" tee khelyA, " ayeAgatAnuM phaLa zuM che? " meM kahyuM, " siddhigamana jenuM pa vasAna che evuM avyAbAdha sukha te aceAgatAnu phaLa che. " sAmazrInuM pANigrahaNa A sAMbhaLIne vedapAragAmIe santuSTa thayA. mukhya sabhAsadoe ekI sAthe mane zAkhAzI ApIne gagana gajAvI dIdhuM. prasanna thayelA bhaigika ' tetrIsa devatAomAMnA A nakkI eka che ' e pramANe mArI prazaMsA karatA mane ghera lai gayA, ane vastrAbharaNuthI mArA satkAra karyo. jIbha divase seAmazrIne tathA mane lagnanI dIkSA ApavAmAM AvI, amane cArImAM lai javAmAM AvyAM. uttama mukha, nayana, dAMta, hasta, caraNu, jaghana ane stanakalazavALI seAmazrIne meM snAna karatA joi. mane tenuM pANigrahaNa karAvavAmAM AvyuM. ratinI sAthe kAmadeva ramaNa kare tema tenI sAthe huM krIDA karavA lAgyA. brAhmaNA te mane devatAnI jema gaNavA lAgyA. budha-viSNudhanA AyatanamAM kAi vAra brAhmaNeA mane zAstraviSayamAM prazno pUchatA hatA. temanA upara sarasAi dharAvatA huM. cAra vedamAM rahelI vastunA ni ya ApatA hatA. A pramANe te giritaTa gAmamAM rahetAM mArA kALa sukhapUrvaka vItatA hatA. ( 6 ) mitrazrI-dhanazrI labhaka jhADa upara rahelA eka vAra meM gAmanI bahAra indrajAlikane joce. teNe vaDanA nAgakumArAne batAvyA. meM vicAra karyAM ke, " A vidyAdhara koi kAraNathI ahIM Avele che, mATe tenI sAthe samAgama karavA joie. " pharI pAchA me tene budha-viSNudhanA AyatanamAM joyA. te AdarathI puna: puna: mane avaleAkavA lAgyA. e ja te vidyAdhara che' ema me tene oLakhyA ane pUchyuM, " kahA, kema Agamana thayuM che ? ane zuM karavAnuM che ? " A sAMbhaLIne teNe mane ekAntamAM kahyuM, " bhadramukha ! huM vidyAdhara che. sukhanA sAdhanarUpa ane utpatana ane niSpatana (AkAzamAM UDavuM ane tyAMthI nIce AvavuM) jenAthI thai zake che evI zubha ane nizubha e be vidyAe mArI pAse che. te vidyA huM Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 254 ] vasudeva-hiM'DI : : prathama khaMDa : tane ApuM chuM. tuM ja tene pAtra che. e mATenI badhI pUjAsAmagrI huM tane lAvI ApIza. tuM kALI caudaze ekalA mane maLaje. 1008 vAra jApa karIza eTale vidyA tane siddha thaze. " e vastu meM svIkArI. caudazane divase meM upavAsa karyAM. vidyA grahaNa karI. sAmazrIne meM kahyuM, " meM kAi eka niyama rAkheleA che, mATe Aje huM AyatanamAM rahIza. " sAmazrInI rajA laIne, tathA 'A vAta keAIne kahIza nahIM ' ema tene kahIne saMdhyAkALe huM nIkaLyeA. 66 pelA vidyAdhara mane chinna kaTakavALA( sIdhA zikharavALA) pradezamAM paryaMtanI guphAmAM lai gayA. tyAM khalividhAna karyuM. pachI teNe mane kahyuM, vidyAnuM Avana karaje. 1008 Avarta nA pUrNa thaze, eTale vimAna Avaze, temAM niHzaMka thaIne esaje. vimAna sAtaATha mALa jeTale UMce jAya eTale tArI icchAthI nivanI vidyAnuM Avartana karaje, eTale vimAna nIce Avaze. A vidyA tane siddha ja thaI che ema mAna. huM thADeka dUra tArI rakSA nimitte besIza. " Ama kahIne te cAlyA gayA. huM paNa ekacitta thaine vidyAnA jApa karavA lAgyA. ghaMTaDInA samUhanA raNakAra karatu tathA vividha kusumamALAothI sugaMdhI evuM vimAna UtarI AvyuM. tenI madhyamAM Asana hatuM. meM vicAryuM, mArI vidyA siddha thai che, mATe A vimAnamAM besuM. " ema nizcaya karI huM vimAnamAM beThA. pachI vimAna dhIre dhIre UMce UDavuM. thAuM dUra sudhI UDIne te parvatanA zikharanA sama bhAgamAM AvyuM, ema mane lAgyuM. pachI te eka dizA tarapha AgaLa vadhyuM, ane nIcAU~cA pradezamAM athaDAtu cAlavA lAgyuM. mane cintA thai, " A vimAna parvatanI bhIttine anusare che, tathA nIce-UMce AkhaDatu cAle che, mATe A keinA ( mArI sAme ) prayAga haze. mATe have avapatanI vidyAnuM Avana karuM. " avapatanInuM Avartana karyA chatAM vimAna teA AgaLa cAlavA lAgyuM. parizramathI peTThA thayelA manudhyeAnA ucchavAsanA zabda paNa meM sAMbhaLyeA. prabhAta thayuM, eTale meM joyuM ke manuSyA kayAMya aTakayA vagara mane kayAMka UpADI jatA hatA. meM vicAryuM, " kAinA kahevAthI koi puruSe taiyAra kareluM A kRtrima vimAna doraDAMthI nIce UtAreluM hAvuM joie, " pachI huM vimAnamAMthI nIce UtaryAM. deva ! Daraze! nahIM, nAsI jaze! nahIM, ame tamArI pAchaLa AvIe chIe e sthitimAM tame kayAM jai zakavAnA che ?' ema kheAlatA manuSyA mArI pAchaLa paDyA. huM paNu jorathI nAsavA lAgyA. jyAM te maMda paDatA tyAM vizrAma letA. A pramANe ghaNIvAra sudhI te mArI pAchaLa paDyA, paNa mane pakaDI zakayA nahIM. ** A pramANe dUra sudhI bhamIne pAchalA paheAre sUryAstanI veLAe thAkelA hu tilavastuka nAme sa'niveza AgaLa paheAMcyA. paNa tenA daravAjA baMdha hatA, ane mANasA kAine pravezavA detA nahAtA. meM kahyuM, "huM mArgamAM thAkelA brAhmaNa chuM, mATe mane pravezavA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrazrI-dhanazrI laMbhaka [ 255 ] de." teoe kahyuM, "amane puruSAda-manuSyabhakSakane Dara lAge che. brAhmaNa ke zramaNa game te hoya, je asurI veLAe bahAra nIkaLe che tene, te cIso pADatuM hoya evI sthitimAM, rAkSasa khAI jAya che." A pramANe te gAmaDiyAone dayA vagaranA jANIne, gAmathI thoDeka dUra Ayatana hatuM tyAM huM gayuM. temAM praveza karIne, dvAra baMdha karIne huM sUI gaye. ardharAtrie eka puruSa tyAM Avyo ane te meTA zabdathI kahevA lAgyA, "pathika ! dvAra UghADa, jethI kamADa bhAMgIne huM tAro vadha na karuM." te zabdathI huM jAgI UThyo. meM kahyuM, "cAlyA jA, mArI UMgha na bagADa nahIM te huM tane zikSA karIza." eTale krodha karIne te vadhAre moTA sAdathI bUmo pADavA lAgyo. pachI meM kamADa UghADayuM, tyAM hAthamAM daMDo laIne UbhelA, mATI kAyAvALA, nagna, jenA nakha, keza ane dADhI vadhI gaI hatI evA, bhayAnaka dAMtavALA, manuSyanI carabInI cIkaNu vAsavALA, ane moTA khabhAne kAraNe bhayaMkara dekhAvavALA puruSane meM joye. pitAne mATe kezapAza dhuNAvIne teNe daMDAno ghA karyo, paNa meM te cukAvyuM. meM tene garadanathI pakaDyo. pachI amAruM muSTiyuddha thayuM. meM prahAra karatAM te moTA sAde barADavA lAgyuM, ane pAcho haThIne pharI pharI dhamAla karavA lAgyo. tene gAtrano sparza cukAvate huM paNa tene muSTiothI ane agra hastathI aTakAvato hato. tenA barADAnA zabdathI gAmaloka jAgyA tathA paTano avAja tathA kelAhala karavA lAgyA. pachI pelAe mane pakaDyo "Ane kharekhara parAbhava karavo joIe" ema vicArIne te manuSyabhakSIne meM be hAthathI dabAvyo, eTale lehI ekatA tathA moTA sAde citkAra karato te nIce paDyo. huM paNa pAcho devakulamAM gayA, ane " prabhAtamAM snAna karIza" ema vicArIne tyAM ja rahyo. prabhAtamAM ghaNA gAmaloko hathiyAra sAthe bahAra nIkaLyA. geru-dhAtuthI vibhUSita jANe hAthI paDayo hoya evA manuSyalakSIne temaNe devakulanI bahAra paDela je. eTale teoe sAda karyo. meM paNa lokone joyA ane huM bahAra nIkaLe. "deva ! ghaNAM hajAra varSa sudhI Apa jIvatA raho !" ema kahIne teoe ekI sAthe mane praNAma karyA. teo bolyA, "Apa bUmo pADatA hatA ema kapIne ame mAnyuM ke rAkSasa brAhmaNane khAI gaye che. paNa svAmI! Apa to deva che, kema ke A pradezanA akAlamRtyurUpa A manuSyabhakSakane Ape nAza karyo che." pachI saMtuSTa thayelA teoe saMnivezanI bahAra eka ATha kalazavaDe maMtrathI pavitra karelA pANIthI, pahelAM brAhmaNa dvArA ane dhavala vastra paherelI vRddhAo dvArA mane snAna karAvyuM. pachI vicitra vastra, mAlya ane anuSanavALI kanyAoe dizAdevatAonI jema AvIne mane vastrAbharaNathI vibhUSita karyo, ane vaditranA moTA ninAda sAthe jene dheLA baLada joDelA hatA evA rathamAM mane besADavAmAM Avyo. maMgala vacanavaDe abhinaMdita thayele huM jemAM teraNa bAMdhavAmAM AvyAM hatAM tathA patAkAnI mALAonI zobhA karavAmAM AvI hatI evA tilavastakamAM pravezyA. jyAM vandanamAlA bAMdhavAmAM AvI Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ra varasa nI ke [ 256 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : hatI tathA pUrNa kazalavaDe jene suzobhita karavAmAM AvyuM hatuM evA AvAsanA dvAra AgaLa huM rathamAMthI Utaryo. jyAM zayana ane AsananI vyavasthA karavAmAM AvI hatI evA AvAsamAM huM pravezyA. Asana upara huM beThe. pachI gAmanA moTerAo aMdaroaMdara vAtacIta karIne mALAo vaDe alaMkRta evI rUpavatI kanyAone dakSiNa sahita mArI pAse lAvyA ane mane vinaMtI karavA lAgyA, "svAmI ! Ape jemane ugAryA che evA ame AjathI ApanA AjJAvatI chIe. A kanyAo uttama kulamAM janmelI che. teo ApanI zuzraSA karanArIo bhale thAya. kRpA karo.eTale meM kahyuM, "sAMbhaLe, A brAhmaNa te svAdhyAya nimitte bahAra nIkaLe che, mATe mAre kanyAonI jarUra nathI. tame ATaluM mAna ApIne kharekhara mAre satkAra karyo che. tamAruM je kalyANa temAM ja mArI prasannatA che. A kanyAo sukhabhaginIo thAo." Ama kahIne e kanyAvRndane meM rajA ApI. teo mArA upara devanI jema puSpavRSTi karIne potapotAne ghera gaI. pachInA kALe bIjA puruSone ApavAmAM AvI hovA chatAM "e (vasudeva) ja amAro pati che " ema mAnatI teo potAnA patine paNa IcchatI nahotI. vRddhone meM pUchyuM, "A puruSAda keNa hato?" teoe kahyuM, "sAMbhaLe- manuSyabhakSaka sadAsanI pUrvakathA "kAMcanapuranA adhipati rAjAno sodAsa nAme eka mAMsalubdha putra hato. rAjAe eka vAra abhayaghoSaNA karI. eTale sadAsanA mANase kumAranA mAMsane mATe vaMzagiri uparathI mayUra lAvavA lAgyA. eka vAra tene rasayAnuM dhyAna bIjI tarapha hatuM tyAre kApelA morane bilADo laI gaye. eTale bhayabhIta thayelo te raseIo kumArane mATe mAMsa meLavavA "bhakSya athavA abhakSya evuM mAMsa kayAM maLaze?" ema vicArato bahAra nIkaLe. teNe khAImAM turatanA maraNa pAmelA eka bALakanA zarIrane joyuM. tenuM mAMsa teNe saMskArya ane bhejanakALe kumAra sodAsane ApyuM. "svAdiSTa che" ema bolatA teNe bhojana karyA pachI rasoyAne kahyuM, "tane AvuM rAMdhatAM AvaDe che, chatAM pahelAM tuM AvuM kema pakAvato nahota?" teNe abhayavacana mAgIne vinaMtI karI, "svAmI! ekAntamAM Apane enuM kAraNa kahIza." pachI teNe hAtha joDIne badhI hakIkta kahI saMbhaLAvI. A sAMbhaLI sodAsa prasanna thayA ane rasoyAne satkAra karIne teNe kahyuM, "saumya ! have bIjA mAMsanI jarUra nathI, dararoja (manuSyamAMsa meLavavA mATe) prayatna karo." pachI sodAsanA mANaso svayaMmRta bALakonI zodha karavA lAgyA, ane te na maLatAM chAnI rIte bALakane mAravA lAgyA. sodAsa paNa manuSyamAMsamAM lubdha thaI bIjA mAMsanI IcchA karato nahato. paraMtu A rIte (bALakano vadha thatAM) nagarajanone upadrava thavAthI rAjAe chAnI rIte rakSako nImyA. teoe kumAranA mANasone pakaDayA. teone Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrazrI-dhanazrI la'bhaka [ 257 ] pUchatAM temaNe kahyuM, " seAdAsa svAmInI AjJAnI anAtha mRtake vuM athavA jIvatAM mANasAne mArIne temanuM paNa mAMsa ame lAvIe chIe. " A mAkhata upara vicAra karIne krodhe bharAyelA rAjAe seAdAsane dezapAra karyA. pachI te ekalA kAine mArIne kAcu' athavA pakAveluM manuSyamAMsa khAvA lAgyA ane rAkSasathI adhiSThita thayeleA te bhamatA bhramatA A pradezamAM AnyA. A pradezanA mANasAe tenA bhayathI ahIM A sanivezamAM vasati karI. jene te jotA tene IMDAnA eka ja prahArathI mArIne enu bhakSaNa karatA hatA ane hathiyAraba'dha mANasanI paNa paravA karatA nahAtA. temAMthI amane leAkeAne Ape ugAryo che. ' (6 pachI mAre mATe bhAjana lAvavAmAM AvyuM. tyAM ekatra thayelA dIna-anAthAne me bhAjana ApyuM, ane ApatAM vadhelu me' khAdhuM. pachI tyAM rahIne huM' nIkaLye ane acala grAma gayA. tyAM rAjamArga upara eka sACvAhanI dukAne huM gayA. teNe UThIne mane Asana Apyu. gheADIka vAramAM ja tene ghaNuA lAbha thayA. te mane peAtAne ghera lai gayA. tyAM vidhipUrvaka mane snAna karAvyu. bhAjana lai rahyA pachI te praNAma karIne mane kahevA lAgyAsAMbhaLeA, svAmI ! huM dhanamitra nAme vaizya samAna kuLamAM utpanna thayelI mArI zrI nAme patnI che. tenAthI janmelI mArI mitrazrI nAme kanyA che. te kanyAne mATe meM naimittikane pUchyu hatu ke, " A kanyAne tu jo; enuM bhAvI kevuM che ? " teNe lakSaNA joine kahyu, " A pRthvIpatinI bhAryA thaze. " meM pUchyuM, " te kyAM che ? ane tene kevI rIte oLakhavA ? " naimittike kahyu, " je puruSa tArI pAse besatAM tane lAkhagaNeA lAbha thAya tene tuM oLakhI leje. '" mATe A kanyA ApanI zuzrUSA karanArI thAo. " mitrazrI ane dhanazrInuM pANigrahaNa pachI zubha divase lagnaveLAe zirISapuSpa samAna sukumAra zarIravALI, sarasa kamaLa samAna nayaneAvaDe mehaka mukhavALI, mukhakamalanA bhUSaNarUpa kALI kIkIe vaDe ala'kRta nayanayugalavALI mitrazrIne mArI pAse lAvavAmAM AvI. vidhipUrvaka pANigrahaNa thayA pachI sAvAhe amane sALa koTi dhana ApyuM. pachI te madhuratarabhASiNI mitrazrInI sAthe huM ramaNu karavA lAgyA. te sAOvAhanA gharanI pAse seAma nAme brAhmaNanI patnI sunaMdA nAme brAhmaNI rahetI hatI. tene pAMca putrAnI pachI janmelI mhena evI dhanazrI nAme putrI hatI. sunadAne eka putra medhAvI hevA chatAM tAtaDA hatA. AthI mitrazrI mane kahevA lAgI, " A putra ! sAmanA putra A chekarA veda bhaNavAne azakta che. AthI brAhmaNeA du:khI thAya che. te adhyayana karavAne yeAgya thAya evI tenI cikitsA tame karI zakazeA ? " me kahyuM, " tArA priya nimitte tene grahaNa karIza tenA upacAra karIza. " pachI me' kAtarathI zIghratApUrvaka te chekarAnA kRSNa jiAtaMtu kApI nAkhyA; ane tenA upara phaijha karanAra 83 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - [ 258 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa H auSadho cepaDyAM. eTale te vizada vANIvALe thaye. santuSTa thayelA brAhmaNe madhumAsanI vanazrI jevI svarUpavAna dhanazrIne mArI pAse lAvyA ane kahevA lAgyA, "deva ! putranI cikitsA karIne tame amane jIvADyA che. e pachI te bALakane meM veda bhaNAve. thoDA samayamAM teNe ghaNuM zIkhI lIdhuM. pachI mitrazrI ane dhanazrI e banenI sAthe krIDA karate huM keTaloka samaya tyAM rahyo. (7) kapilA laMbhaka amAre parasparamAM sanehayukta vizvAsa thayo, eTale te be jaNIoe-mitrazrI ane dhanazrIe mane prazna karatAM meM mArI utpatti ane svachaMdavihAranI vAta kahI. AthI teo santoSathI vRddhigata zobhAvALI thaI. eka vAra huM temane choDIne vedazyAmapura gaye. tyAM nagaranI bahAra vizrAma levAnuM vicArI huM udyAnamAM pravezyA. tyAM eka vRddhA ane nAnAM bALako sahita rahelI, jANe upavananI devatA hoya tevI, pitAnA hadayamAM rahelI koI vastunuM cintana karatI, ane lekhyamaya yuvatInI jema dhyAna karIne beThelI eka yuvatIne meM joI. mane joIne te ekadama UThI ane mane AliMgana karIne raDatI raDatI bolI, "sahadeva! vahAlA diyara ! tuM kayAMthI Avyo?" pachI kusumita azokavRkSanI chAyAmAM beThelA mane te kahevA lAgI, ahIM kapila rAjAne mahAzvapati vasuyAlita nAme mArA pitA che. tenI putrI huM vanamAlA nAme chuM. kAmarUpa dezamAMthI rAjAnI AjJAthI dUta tarIke AvelA kAmarUpavAsI suradevane mane pitAe ApI hatI. mane laIne suradeva pitAne ghera gayo. pachI te sahadeva! tuM pravAsamAM hato te samaye piyara saMbhAratI evI mane suradeva keTalAka samaya thayAM ahIM lAvyA. Doka kALa gayA pachI te suradeva pitAnA ane mArA maMda bhAgyane kAraNe maraNa pAme. tethI atyaMta duHkha pAmelI ane gharamAM zAnita nahIM pAmatI huM A herI vRddhA ane chokarAonI sAthe mAre zoka dUra karavAne A udyAnamAM AvI chuM. tane meM joye, eTale have huM dhIraja dhArI zakIza." A pramANe teNe kahyuM. huM paNa "huM, huM" ema (huMkAra) karate hato. pachI meM vicAra karyo, "A stroe diyaranuM nATaka te karyuM, to pachI have tenuM pariNAma paNa jouM." teNe mane kahyuM, "cAle, ApaNe ghera jaIe." pachI ame vedazyAmapuranA madhyamAM thaIne cAlyA. "A devarUpI koNa haze?' e pramANe bolatA vicimata thayelA leko mane jotA hatA. pachI huM vasupAlitanA gharamAM pravezya. gharanAM Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilA laMbhaka [ 259 ]. mANasone vanamAlA kahevA lAgI, "ghaNuM kALathI pravAse gayelA A mArA diyara sahadevane Aje meM joyA che." tuSTa thayelAM gharanAM mANaso AzcaryathI mArA tarapha jevA lAgyAM. pAdazauca karyA pachI mane telAvyaMga, saMmardana, pragharSaNa ane sanAna vanamAlA pote ja karAvavA lAgI. gAtro upara lAbhaMga thaI rahyA pachI meM vastra paheryA, paNa vasupAlitane AvatAM moDuM thavAthI mAre mATe bhejana lAvavAmAM AvyuM. bhejana karyA pachI huM Asana upara beTho. pachI vasupAlita AvyuM. teNe jANe ke darzanathI ja mane praNAma karyA. vanamAlAe tene kahyuM "tAta! A mArA diyara sahadeva che." vasupAlita bolyo, "temanuM svAgata che." pharI pharI te mArI tarapha javA lAgyo. pachI vanamAlA belI, "tAta! tamane AvatAM moDuM thayuM, tethI sahadeve jamI lIdhuM. kayI vAtamAM tamane rokANa thayuM hatuM?" vasupAlita kahyuM, "temaNe jamI lIdhuM e sAruM karyuM. mArA rokANanuM kAraNa tame sAMbhaLo- "kapila rAjAne eka vAra bhagu naimittike kahyuM hatuM ke, "rAja! zAstrakArone anumata evAM lakSaNavALI kapilA kanyA ardhabharatAdhipatinA pitAnI bhAryA thaze." rAjAe pUchayuM, "te kayAM haze? ane tene kevI rIte oLakhavo?" naimittika che, "nimittanA baLathI huM kahuM chuM. je skUliMgamukha azvane keLave tene ( kanyAnA vara tarIke) oLakhaje. te atyAre girikUTamAM devadevanA ghera rahe che." te vacana grahaNa karIne mahAmUlyavAna vastrAbharaNavALA kuzaLa manuSyane rAjAe kahyuM, "te na jANe tevI rIte girikUTathI tene ahIM koNa lAvaze?" IndrazarmA e jAlike e vAta svIkArIne kahyuM, "naimittike kahelA jamAIne huM ahIM lAvIza." pachI te aindrajAlika pitAnA parivAra sahita gayo ane Aja ghaNe kALe pAcho AvIne rAjAne kahevA lAgyA, "deva ! huM girikUTa gayo hato. tyAM pRthvItalanA tilaka samAna ane manane Azcarya utpanna karanAra tene meM joyo. vidyAsAdhananA bahAnA nIce meM tene gAmamAMthI parvata-kaTakanA pradezamAM ANyo. tyAM tene deraDAM bAMdhIne laTakAvelA cannamaya vimAnamAM besADyo. AkAzamAM UDavAne mATe beThelA tene ame niSad rIte laI jatA hatA. paNa "mAruM haraNa thAya che " ema prabhAte jANIne te (vimAnamAMthI utarIne ) nAsI gayo, ane tenA daDavAnA vegane kAraNe ame tene pakaDI zakyA nahIM. tenI zodhamAM bhamatAM amane ATalo kALa lAgyo, paNa tenA keI samAcAra nahIM maLavAthI ame pAchA vaLyA chIe." tenI A vAta sAMbhaLIne udAsa thayelo rAjA "have tenI prApti kevI rIte thaze?" ema vicAra karato beTho. tenI pAse huM paNa beTho hato. rokANunuM A kAraNa hatuM." A pramANe vasupAlite vanamAlAne kahyuM. tenAM A vacana sAMbhaLI mane vicAra thaye ke, "have to ahIM rahevAnuM thayuM." bIje divase vasupAlitanI samakSa vanamAlA mane kahevA lAgI "sahadevasvAmI ! skUliMgamukha azvane tame jamI zakaze?" kahyuM, "azvane joIne tenI prakRti jANI zakAya Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 260 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : che.vasupAlite kahyuM, "tamArI IcchA pramANe azvane juo." pachI khilatAM kumudanA patrarAzi samAna (lAla), utkRSTa pramANuvALA, paMcotera AMgaLa UMcA, eka so ATha AMgaLa lAMbA, batrIsa AMgaLanA moDhAvALA, zuddha AvartavALA, uttama kharI, kAna, keza, avAja, AkRti, nayana ane jaMghAvALA ane atyaMta tejasvitAne kAraNe jenA upara savArI na karI zakAya evA skUliMgamukhane meM joye. tene joIne meM kahyuM, "azvanuM damana karavAne huM zaktimAna chuM." vasupAlita bolyA, "rAjAe mane pahelAM AjJA karelI che ke-je mANasa azvane damavAne icchatA hoya tenA saMpUrNa kabajAmAM azva Apo; ane jyAre azvanuM damana thAya-keLavAya tyAre mane khabara ApavI; mATe mAre A bAbatamAM zuM karavuM tenI sUcanA Apo." meM tenuM (A prasaMganuM) balividhAna sUcavyuM, ane sAMkaLe sAthe bAMdhelI cAra kaMcamukhI so karAvavAnuM kahyuM. vasupAlite mArI sUcanA pramANe karyuM. maMgala vidhi karIne huM paNa sakuliMgamukha upara beThe. cAra soye sAMkaLamAM bAMdhIne palANanAM cAra aMge mAM mUkI. pachI azva sUvA jato tyAre soya vAgatAM te UbhuM thaI jato. deDe tyAre (sAMkaLa kheMcavAthI) UbhuM rahe ane tene kaMI pIDA na thatI. jyAre azva UbhuM rahevAnI IcchA karatA tyAre huM tene calAvavAnuM zarU karate. gokhamAM beThelo rAjA A jete hato. zikSAkuzaLa upAdhyAyavarga tathA zAbAzInAM vacanethI jemanAM meM bharAI gayAM che evA visimata thayelA leke mArI prazaMsA karavA lAgyA. pachI skUliMgamukha azvane meM keLa ane rAjAne santoSa Ape. mane joIne IndrazarmA page paDyo ane kahevA lAge, "ApanuM mahattva nahIM jANatA evA ame giritaTamAM je ceSTA karI hatI te mATe Apa kSamA karo." kapilAnuM pANigrahaNa pachI zubha divase kapilA rAjakanyAne ane mane vivAha-dIkSA ApavAmAM AvI. svaccha kanakathI nirmita thayelI jANe devatA hoya tevI, anirvacanIya manahara zarIravALI ane zaradakALanA prasanna sarovaranA komaLa kamaLa samAna vadanavALI kanyAne mArI pAse lAvavAmAM AvI. pachI purohite agnimAM vidhipUrvaka homa karyo. kapila rAjAe kapilA rAjakanyAnuM mArI sAthe pANigrahaNa karAvyuM. pachI parama pariteSathI jenAM be nayane vikasita thayAM che evA meM agninI pradakSiNA karI, ane temAM lAjAMjalio nAkhI. (ATaluM ochuM dhana ApavAthI jANe) zaramAyelA kapila rAjAe amane batrIsa keTi dhana ApyuM. lagna pachI dhruvadarzanathI prasanna thayelA huM kapila rAjAnA gRhamAM kapilAnI sAthe AnaMdapUrvaka rahevA lAgyo. kapilano aMzumAna nAme kumAra hato. te vinayazALI hatuM ane mArI sevA karatA hatA. ene huM kalAonA viSayamAM vizeSatA zikhavatA hato. kapilAnA guNamAM Asakta ane nirutsuka-sukhI evA mAro kALa vItato hate. tene mArAthI kapila nAme kumArane janma thayo. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmA labhaka (8) padmA labhaka eka vAra mAvata eka vanahastIne lai AvyeA. unnata mukhavALA, pramANayukta ane rUpALI sUMDhavALA, dhanuSanA jevI kamAnadAra AkRtiyukta viziSTa pIThavALA, kAcabAnA jevA AkArayukta ane dheALA nakhavaDe alaMkRta sundara caraNavALA, varAhunA jevA jaghanabhAgavALA, uttama bakarAnA jevI bahu meATI nahIM evI kukSivALA, AgaLathI saheja unnata ane sundara varNa yukta jaMtuzaLavALA, sarasa dADima-puSpanA samUha jevI kAnti dhAraNa karanAra adharavALA tathA sarala, ekasarakhA ane uttama vALavALA te hAthIne me joyA. tene joine meM' vicAra karyo, " A hAthI bhadra jAtinA ane sArI rIte keLavI zakAya evA che. '' pachI meM aMzumAnane pUchyuM, " A hAthIne huM grahaNa karuM ? " teNe mane vAryA ane kahyuM, " e vAtathI khasa karo. " kapila rAjAe paNa mane vAryAM, chatAM huM (mahelamAMthI) nIce UtaryA ane hAthI pAse gayA. hAthIne me' thAbaDatho, eTale te pAchA vaLyo, huM paNa zIghratAthI bIjI bAjue vaLI gayA, eTale te cakrAkAre bhamavA lAgyA. huM DaryA vagara mArI jAtane tenAthI khacAvatA hatA. pachI meM hAthInI sAme vajra phekayu, eTale te tenI upara paDayo. te vakhate daMtuzaLa upara paga mUkIne huM hAthI upara caDhI gayA. rAjA tathA aMta:pura sahita badhA leAkeA Azcarya pAmyA, ane AzcaryanI vAta che'ema kahevA lAgyA. pachI huM hAthIne icchApUrvaka calAvavA lAgyA. [ 261 ] huM nizcintapaNe hAthI upara beThA hatA tyAre leAkeA mane jotA ja rahyA ane hAthI AkAzamAM UDaco, ane dhIre dhIre mane lai javA lAgyA. kumAra aMzumAna paNa amArI pAchaLa paDayo. te hAthI mane dUra sudhI lai gayA. pachI ' hAthInuM rUpa dhAraNa karIne A kAI mAruM haraNa kare che' ema vicArIne meM tenA tALavA upara prahAra karyAM, eTale te nIlakaMTha thai gayA, ane mane cheADIne nAThA. huM paNu aTavImAM eka taLAvamAM paco, ane tyAMthI tarIne bahAra nIkaLyo. A kayA deza che? " e huM jANatA naheAtA tethI digmUDha thayele huM bhamatA bhamatA sAlaguhA nAme sarniveza pAse pahoMcyA. te sanivezanI bahAra udyAna hatu, temAM vizrAma karavAne huM pravezye. tyAM abhagnasena rAjAnA kumAre AyuvidyA zIkhatA hatA. meM temane pUchyuM, " zu tame gurunA upadezathI zastro vagheADA che ? ke tamArI vamatithI ? " teoe uttara ApyA, " paNlRza nAme amArA upAdhyAya che. jo tame AyuvidyA jANatA hai| te tamArA zikSAguNu keTale che te paNa ame joie. ,, daDha nizAnavALA evA meM jyAM jayAM temaNe kahyuM tyAM tyAM khANa mAryA. mArI 1. nIlayAnA mAmAnA cheAkarA. vasudeva pratye enA vairabhAvanA kAraNa mATe jue nIlacazA laMbhakanA aMtabhAga. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra62 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : acUka nizAnabAjIthI vismita thayelA teo kahevA lAgyA, "tame amArA upAdhyAya thAo." meM kahyuM, "pUrNazanI AjIvikA huM nahIM kApI nAkhuM." paraMtu teo te mane vaLagI paDayA ane kahevA lAgyA, "amArA upara kRpA kare, ame tamArA ziSya chIe." meM kahyuM, "je ema ja che te te upAdhyAyane vAMdho na Ave tevI rIte, huM jyAM sudhI ahIM chuM tyAM sudhI, tamane zikhavIza." teo prasanna thaIne belyA, "ema thAo." pachI teoe mane AvAsa Apyo, ane pUrNAza na jANe tema mArI sevA karavA lAgyA. teo mArAthI eka kSaNa paNa alaga rahetA hatA ane bhajana ane varunI bAbatamAM mArI sagavaDa sAcavatA hatA. A vAta parNAze jANI, eTale adhyApakenA samUhavaDe vIMTaLAyele te mArI pAse AvyuM. teNe mane pUchyuM. "AyuvidyA jANe che ?" meM kahyuM, "astra, apAstra ane vyastra' jANuM chuM. page cAlatA athavA hAthI upara beThelA ddhAne mATe astra che, ghoDesavArane mATe apAtra che, tathA khaDjha, kanaka, temara, bhiMDimAla, phUla, cakra Adi vyastra che. Ayudhe choDavAnI traNa rIta-daDha, vidaDha ane uttara paNa jANuM chuM. " ao pheMkavAnI tvarAthI meM tene vimita karI dIdho. pachI kaI vidvAna pAsethI A vRttAnta sAMbhaLIne agnisena rAjA tyAM AvyuM. teNe mane joIne pitAne cAmara baMdha karAvyuM. te praNAma karIne mArI sAthe vArtAlApa karavA lAgyA. pachI pUrNAza mane pUchavA lAge, "dhanurveda koNe ra?kahyuM, "sAMbhaLo- dhanurvedanI utpatti A bharatakSetramAM yugalikadharmane aMta Avye te samaye, kulakaroe sthApelI hakkAra, makkAra ane dhikkAranI daMDanItinuM manuSya ullaMghana karavA lAgyA. tyAre yugalikA sahita dee nAbhirAjAnA putra RSabhadevane prathama rAjA tarIke abhiSeka karyo. te samaye manuSyo bhadra ane vinIta prakRtivALA hatA, tathA prakRtithI ja temanAM krodha, mAna, mAyA ane lobha sUma hatAM. te vakhate zastronI koI jarUra nahotI. paNa jyAre bhagavAnanA moTA putra (bhArata) samasta bharatanA adhipati thayA tathA cauda ratna ane nava nidhinA svAmI thayA tyAre temanA mANavaka nAme nidhie khUharacanAone tathA zastra ane kavacanI racanAne upadeza Ape. kALAntare dAruNa hRdayavALA rAjAo ane amAtyoe pitAnI buddhithI nIpajAvelI zastraracanAono upadeza karyo. vidvAnoe ene lagatAM zAstro racyAM. e pramANe astra, apAsa ane vyasa pravaryA, tathA Ayurvedano ane saMgrAmane yogya maMtrono AraMbha thaye. cakSurindriya, endriya ane dhrANendriyavaDe pravRtta thayela Indriya sahita e AtmA prayatnapUrvaka nizAna upara citta lagAvIne potAnA hRdayano Iela artha sAdhe che." 1, yuddhavidhAnA A traNa prakAre lAge che, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDyA laMbhaka [ 263 ] eTale yegAcArya-upAdhyAya mane kahevA lAgyA, "bharatarAjAnA mANavaka nidhie zastra ane kavacanI racanA pravartAvI ema tame kahe che te ThIka che, paNa zastronA saMdhAnamAM, zastrone vachoDavAmAM tathA raNamAM AtmA pramANa che" ema tame kahyuM te barAbara nathI. paMca mahAbhUtonA samavAyathI bhinna keI AtmA upalabdha thato nathI. sarva jagata bhUtamaya che. bhUte ekatra thatAM te te kAryomAM prayojAya che. pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane AkAza-e nAmathI bhUte oLakhAya che. zarIramAM je sthira bhAva che te pArthiva-pRthvIno che, je pravAhI che te jaLane che, je uSmA che te agninI che, je ceSTA che te vAyunI che, ane je chidra che te AkAzanuM che. Indriye paNa e bhUtemAMthI ja utpanna thAya che-srotrendriya AkAzamAMthI utpanna thayelI hoI zabdane grahaNa karavAmAM samartha che, cAmaDI vAyumAMthI banelI heI sparzanuM saMvedana kare che, cakSu tejamAMthI baneluM hoI rUpanuM grahaNa kare che, nAsikA pRthvImAMthI banelI hoI gaMdhanuM grahaNa kare che, ane jIbha jaLamAMthI banelI hoI rasano AsvAda kare che. zarIrano nAza thatAM bhUto potapotAnA svarUpane pAme che. tyAM tame jenuM svAmitva varNava cho te AtmA kayAM Ave? bhUto ekatra thatAM cetanA pedA thAya che, jema madyanAM aMge (kAraNa) ekatra thatAM pheNa, parapoTA ane zabda pedA thAya che. mada pedA karavAnI zakti e madhathI bhinna nathI, paNa temAMthI ja pedA thayelI che, tema ja bhUtane viSayanI pratiSatti-vastuonuM jJAna-thAya che te bAbatamAM paNa samajavuM. AtmAnuM astitva ja nathI." meM uttara Ape, "tame kaho cho te pramANe "bhUto ekatra thatAM cetanA utpanna thatI hoya, ane ethI bhinna e kaI AtmA ja na hAya" te zarIrI AtmA jema maghanAM aMgone saMga tathA madane nAza (athavA mada ane teno nAza) jANe che tevI rIte madhe pitAne guNa paNa jANavo joIe. jema maghanAM aMgomAM koIka kALe pheNa, budubuda Adi kriyAo thAya che tema zarIrI(AtmA)nI bAbatamAM cetanA samajavI. jyAM sudhI AtmA zarIrano tyAga karatA nathI tyAM sudhI ja vijJAna Adi guNe rahe che. je cetanA e bhUtana guNa hoya to jyAM sudhI zarIrano nAza na thAya tyAMsudhI sukhaduHkhanuM saMvedana thavuM joIe (paNa ema thatuM nathI). "potapotAnA viSayone grahaNa karanAra Indriyo eja Atma che" ema je tame kahetA ho te zrotrendriyanA upayoga vaDe vyakata zabda sAMbhaLIne jIbha, ei, tALavuM ane dAMtanA saMgathI prayatnapUrvaka ke uttara ja na Ape. zabda sAMbhaLIne je cakSune viSaya che evA rUpamAM koI zabdavedhI (najare joyA vagara) bANa na mAre, janmAntaramAM anubhavelA padArthonuM paNa koI smaraNa na kare. jAtismaraNavALA manuSyanI bAbatamAM ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke jANe UMghamAMthI jAgyA hoya tema teo pUrvajanmamAM anubhavelI vastuo batAve che. je bhUtane saMga eja zarIrane hetu hoya, ane pitAnAM karmane vazavatI evA AtmAnuM kazuM ja sAmarthya Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 264 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa: na hAya ' tA prANIonAM zarIre ekasarakhA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane AkRtivALAM ja thAya; bhamarA kALA na thAya; popaTa hitavarNa nA na thAya, indrageApa lAla na thAya, kapAta kAkharA raMganA na thAya, khagalAM sapheda na thAya. vaLI je prANIe kheADavALAM dekhAya che temanA bhUta-guNu kayAM gayA ? mATe asAhavALA na thazeA. bhUtathI bhinna eve AtmA che, te zubha-azubha karmanA karAvanAra che, ane vipAkadazAmAM AvelAM karmonA bheAktA che. " kautukapriya leAkeA aneka * tyArapachI vyAkaraNu, chaMda ane bIjI kalAemAM pravINa evA keTalAke mane prazno pUchyA. me' paNa mArA zAstrajJAnanA maLathI temane kaMTALyA vagara uttarA ApyA. pachI abhagnasene adhyApakeAne vAryA ke, " svAmIne herAna na karo. '' prakAre mArI prazaMsA karavA lAgyA. pachI alagnasene mane pUchyuM ke, " svAmI ! kayAMthI Ave che ? ane kyAM jAe che? " meM uttara ApyA, " huM brAhmaNa jAtinA chu, ane zAstrAbhyAsanA lAbhathI gherathI nIkaLyeA chuM. " te khelyA, " jo tame brAhmaNa jAtinA hA teA tamAre khANu, asra athavA rUpiyAnuM zuM kAma ? " meM kahyu, " sarva manuSyAne sAmAnya evA kAryamAM kuzaLa puruSane prasaMga niSiddha nathI. " pachI eka muhUrta kaIka vicAra karIne rAjA elyeA, " kRpA karI, mAruM ghara jue, cAlo ApaNe jaie. " me paNa ' bhale 'ema kahIne te vastu svIkArI. rAjAe sevakane sUcanA ApI ke, " jaladI vAhana lAva. " eTale teNe gheADA upara sAmAna mAMDyo, ane camarI sahita tene tarApUrva ka tyAM ANyA. rAjAnA mAnya puruSe mane kahyuM, " svAmI ! gheADA upara besA, A uttama azva che ane savArI karatAM veMta ja icchA pramANe cAlanArA che. " eTale zIvratAthI gheADA upara beThA, ane icchApUrvaka gheADA khelAvatA mane leAkeAe joyA. pachI mahAvate kRSNa meghanI jema garjanA karatA, atimada nahIM evI-madhyama mada-gativALA, padmalatAenI bhAtanA citrAmaNavALI jhula jenA upara nAkhelI hatI evA, seAnAnI sAMkaLAthI bAMdhelA ane madhura svaravALI e ghaTAe jene bAMdhelI hatI evA hAthIne tyAM ANye. pachI abhagnasene mane kahyuM, " svAmI ! hAthI upara beseA; huM azva upara besIne tamArI pAchaLa pAchaLa AvIza; kRpA karo. " tenA vacanane anusarIne huM ekadama gheADA uparathI UtaryAM. mahAvate paNa rAjAnI AjJAthI hAthIne nIce besADyo. huM sukhapUrvaka tenA upara beThA. mahAvatane meM kahyu, "tu pAchaLa esa. ' ane huM hAthInA mAthe ( mahAvatanI jagAe ) beThA. kautukapriya leAkeAe ha`pUrvaka mArA jayazabda uccAryAM. rAjA vismita thayA. jonArA leAkeAthI jenA mArga ruMdhAi gayA che evA huM dhIre dhIre AgaLa cAlyA. mArAM rUpa, vaya ane sattvanuM varNana karatA leAkeA mAro praza`sA karavA lAgyA. citrakaLAmAM kuzaLa evA keTalAka leAkeA khelatA hatA, " ahA ! A puruSa jo ahIM rahe te ApaNe mATe uttama ane sundara praticchanda banI rahe. " prAsAdamAM rahelI yuvatIe geAkha ane 1. mADhela - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----- pAA laMbhaka [ 265 ] bArIomAM UbhI rahIne mArA upara puSponI tathA nAsikA tathA manane sukha ApanAra sugaMdhI cUrNanI vRSTi karatI hatI. jyAM teraNa ane vanamAlAo sArI rIte bAMdhI hatI evA rAjabhavana AgaLa huM anukrame pahoMcyo. mArI adhyapUjA karavAmAM AvI, eTale huM hAthI uparathI Utaryo, ane rAjAnAM parijanonI santoSathI vikasita evI nayanamAlAo vaDe jevAte huM devavimAna jevA rAjabhavanamAM pravezyA. pAdazauca karyA pachI tailAzcaMga vakhate dhAraNa karavAnuM vasa meM paheryuM, eTale kuzaLa dAsIoe sugaMdhI telathI mane mardana karyuM, ane mAruM zarIra masaLyuM. pachI huM snAnagRhamAM gaye, tyAM mane maMgalapUrvaka snAna karAvavAmAM AvyuM. uttama vastra paherIne huM sukhapUrvaka bhajanamaMDapamAM beTho, ane tyAM suvarNanA thALamAM lAvavAmAM AveluM svAdiSTa bhejana jame. padyAnuM pANigrahaNa te samaye pratihArIe mane kahyuM, "deva! sAMbhaLa-amArA svAmI abhasenanI putrI padhA nAme che. te padmavanamAM vihAra karavA nIkaLelI zrI jevI rUpALI che. lakSaNa pAThake jenI prazaMsA karelI che evAM mukha, nayana, nAsikA, hoTha, stana, hastakamaLa, kaTi, jaghana, jaMghA, pIMDI ane caraNakamaLa vALI che, sarasvatInI jema parama madhura vacanavALI che ane gatinI bAbatamAM haMsane paNa upahAsa karanArI che. rAjA tamane e kanyA avazya Apaze." meM tene pUchayuM, "tuM A vRttAnta kevI rIte jANe che?" teNe kahyuM, "Aje rAjA devInI pAse tamArA guNonuM varNana karatA hatA te meM sAMbhaLyuM hatuM. rAjAe zrImatI devIne kahyuM, "priye! Aje padmAne' evo pati maLe che, je devakamAM paNa durlabha hoya, te pachI manuSyalokanI to vAta kayAM karavI?" eTale devIe pUchayuM, "svAmI ! te kayAM che ane kevo che?" rAjAe uttara Ape, "mArA bhAgyathI prerAyele te ahIM ja AvyA che. kautukapriya janoe enI vAta mane karI hatI, jethI Aje huM tenI pAse gaye. lokonI daSTivaDe jenI sundaratA jovAtI hatI evA, mukuTanA sthAnarUpa tathA chatranA jevI AkRtiyukta mastakavALA, bhamarAonA samUha jevA kALA, vAMkA, dakSiNAvarta ane nigdha kezavALA, zaradaRtunA pUrNacandra jevA saumya vadanacaMdravALA, aSTamInA caMdra jevA lalATavALA, ravinAM kiraNethI vikAsa pAmelA kamaLa jevI AMkhavALA, sundara nAsikavALA, Indrapa ane paravALAM jevA rAtA heThavALA, sarpanI bahAra kADhelI jIbhanA samAna varNayukta jIbhavALA, kamaLamAM mUkelI megarAnI kaLIonI mALA samAna dAMtavALA, jenA upara kuMDaLa laTakI rahyAM che evA ramaNIya zravaNavALA, maTI haDapacIvALA, trilekhAthI yukta zaMkha samAna DikavALA, uttama maNinA zilAtala samAna vizAla vakSa: Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 266 ] vasudeva-hiMDI H : prathama aMka : sthaLavALA, jenA prakAi tathA zarIranA sAMdhAo suzliSTa che evA nagaranI bhegaLa jevI dIrgha bhujAvALA, uttama lakSaNothI aMkita ane puSTa hastakaLavALA, manahara rAmarAjathI vyAsa ane hAthanA paMjAmAM grahaNa karI zakAya evA madhyabhAgavALA, vikAsa pAmatA padma samAna nAbhivALA, uttama azvanA jevI geLa kaTivALA, hAthInI sUMDha jevA ramya ane sthira uruvALA, (mAMsala snAyuomAM DhaMkAyelA jAnuvALA, harinA jevI ghaMTIvALA, zaMkha, cakra ane chatravaDe aMti, kemala ane kUrma jevA AkArayukta caraNavALA, masta vRSabha jevI lalita gativALA, zravaNamanahara, uttama artha yukta ane ribhita vANIvALA, tathA AkhA mahItalanuM pAlana karavAne gya evA tene meM joye, mATe have huM vilaMba sahana karI zakatuM nathI. kAle kumArI padmAvatInuM pANigrahaNa thAya evI mArI icchA che." devIe kahyuM, "svAmI ! je kumArI padmAvatI mATe jenAM kuLa ane vaMza ajJAta che evo vara tame pasaMda karyo che, to te bAbatamAM naimittikane pramANa kare (arthAt naimittikane pUcho)." rAjAe kahyuM, "devi ! enAM kuLa ane vaMza ajJAta che-ema na bola. sUryanAM kiraNe vAdaLAMnA paTalamAM DhaMkAI gayelAM hoya to paNa kamaLavananA vikAsavaDe sUrya udaya sUcita thAya che. e ja pramANe uttama manuSya tenI ceSTAothI jaNAya che. TUMkamAM eTaluM ja ke je te deva nahIM hoya te vidyAdhara athavA uttama mAnava rAjavaMzamAM te jarUra janmele haze. te hAthI upara caDhyo te vakhate kautUhalika janoe tene jayazabdathI vadhAvyA hatA. nidhi joyA pachI teno svIkAra karavo ke nahIM e viSe naimittikane pUchavA koNa jAya ? mATe tuM prasanna manavALI thA. uttama varanI prAptirUpa kalyANa kalyANazALIone prApta thAya che." Ama kahIne rAjA devI pAsethI gayA. pachI temaNe maMtrIne AjJA ApI, "paDhAnA vivAha mATe kAle sAmagrI ane alaMkAro taiyAra rAkhe "he deva ! A pramANe hakIkata che..." ema kahIne praNAma karIne pratihArI gaI. | mArI rAtri paNa sukhazAmAM vItI gaI. pachI rAjAe mokalelI maharikAe AvI. temaNe varane yogya evo mAro zarIrasaMskAra karyo. pachI karNikAranI kesarAonA samUha samAna gaura varNavALe, sapheda rezamI vastranuM jeNe uttarAsaMga karyuM hatuM evo, jeNe pitAnA mastaka upara dharanAM aMkura ane mAlatIpuSpo mUkyAM hatAM e, puSTa zarIravALe tathA gaMbhIra ane madhura vANavALa zAnti nAme purohita Avyo. teNe jayAzISathI mane vadhAvyuM. jenI maMgala-vedI sArI rIte banAvavAmAM AvI hatI evI corImAM te mane laI gaye. tArAo vaDe vIMTaLAyelI hiNI jema candranI pAse Ave tema rAjakanyA pahmA potAnI sakhIo sahita rAjAnA vacanathI mArI pAse AvI. sUkSama nAme upAdhyAye agnimAM homa karyo, eTale agnisena rAjAe mane padmAnuM pANigrahaNa karAvyuM. ame agninI pradakSiNA karI, lAjA jalio nAkhI, rANIoe maMgala gIte gAyAM, purohite akSata nAkhyA ane saMtuSTa thayelAM parijanonI sAthe ame garbhagRhamAM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5vA lalaka [ 267 ] pravezyAM. prasanna thayelA rAjAe amane batrIsa koTi dhana ApyuM. priya ane madhura vacanavALI paDyAnI sAthe viSayasukha anubhavatAM mArA keTalAka divaso vItI gayA. eka vAra pratihArIe mane praNAma karIne vinaMtI karI, "svAmI ! rUpavAna ane tejasvI kaI taruNa mArgamAM pravAsa karIne Ave che ane te Apane maLavA Icche che." pachI huM bahAranA upasthAnagRhamAM AvyuM ane te yuvakane praveza karAvavAmAM AvyA. pratihAre tene aMdara AvavA dIdhe, eTale te mArA caraNamAM paDyo. meM tene oLakhyo ke, "A te aMzumAnakumAra che. meM tene kahyuM, "bhadramukha! tuM bhale Avyo ! tuM vizrAma le." pachI teNe pAdazaca karyuM ane mArI sAthe snAna karyuM. tene mATe lAvavAmAM AvelAM mahAmUlyavALAM be vastro teNe paheryA, bhejana karyuM tathA sukhapUrvaka beThe, eTale meM tene pUchayuM, "tuM ahIM kevI rIte Avyo? nagaramAMthI tuM kevI rIte nIkaLe?" eTale te kahevA lAgyA, "sAMbhaLa Aryaputra! tame jaMgalI hAthIne daye tathA tamAro vazavatI banAve, tethI rAjA ane leko khUba viramaya pAmyAM. pachI tamArA vaDe niraMkuzapaNe haMkArAte te hAthI vegathI cA, ane thoDeka dUra jaIne AkAzamAM UDyo. DarelA leke te kaMI bolI zakyA nahIM, paNa tvarApUrvaka keDa bAMdhIne huM te dizAmAM deDyo. ApaNI vaccenA lAMbA aMtarane kAraNe pahelAM to meM hAthIne pADA jeTalo, pachI varAha jeTalo ane pachI pakSI jeTalo che. e pachI te te sAva adazya thaI gayA. tamane nahIM jevAne kAraNe huM khinna thaI gayo. meM nizcaya karyo ke, "AryaputranI bhALa meLavyA sivAya pAcho nahIM vaLuM." pachI huM lokone pUchavA lAgyo ke, "AkAzamArge jato hAthI tame je che?" eTale keTalAka kahevA lAgyA ke, "hAthI A dizAmAM gaye che, paNa tene kaI puruSa hAMkate hatuM ke pitAnI meLe te jato hato e ame jANatA nathI." ema karatAM huM dUra sudhI Avyo, ane sAMjha paDatAM tyAM ja rahyo. rAtri pUrI thaI eTale meM janapada vaTAve, ane jaMgalamAM prave. pachI mArAM AbharaNe patrapuTamAM mUkIne te upara meM pAMdaDAM DhAMkI dIdhAM. pachI phalAhAra karatA huM araNyamAM cAlavA lAgyo. e pramANe mArA keTalAka divasa vItI gayA. vanacara manuSyae mane kahyuM, "tame pUche che evo devarUpI puruSa sAlaguhAnA mArge gayo che. " A samAcArathI huM satuSTa thaye, ane mArAM AbhAraNo bahAra mUkIne ahIM AvyA. akSata zarIravALA tamane joyA tethI mAre parizrama saphaLa thaye che." pachI meM paNa aMzumAnane mAro badhe vRttAnta ko. abhagnasenanA puruSoe aMzumAnane kapilarAjAnA putra tarIke oLakhe. saMtuSTa thayelA rAjAe tene satkAra karyo, mAre paNa pUrvavRttAnta sAMbhaLIne devI sahita abhagnasena rAjA parama Ananda pAme. eka vAra sukhapUrvaka beThelI paghAe mane pUchyuM, "Aryaputra! Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 268 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : * * * * * * * * 11- 1 - -- - --- -- ---~- " ^* * ~ ~*~ ~*~ tamane kapila Adi rAjAoe potAnI putrIo ApI che, paNa amArA vaDIle (sAsusasarA Adi) kayAM che, jemanI ame sevA karIe?pachI mArA nagaramAMthI huM kevI rIte nIkaLe tene kAraNa sahita vRttAnta meM padmAne kahA. e paramArtha-satya hakIkata sAMbhaLIne dakSiNa dizAnA pavanavaDe vIMjAyelI vasanta RtunI nalinInI jema te vizeSa zobhavA lAgI. pachI padmAnI sAthe lalita kalAomAM, ane aMzumAnanI sAthe vyAyAmaviSayaka kalAomAM vijaya meLavatA ane mudita manavALA e mAre samaya sukhethI vItavA lAgyuM. azvasenA laMbhaka eka vAra huM aMzumAnanI sAthe beThA hatA. te vakhate abhagnasena Avyo. vaDIla hovAne kAraNe meM tene praNAma karyA. Asana ApavAmAM AvyuM, eTale te beTho ane kahevA lAgyA, "mArA pitA subAhurAjA hatA. temane be putra hatA-maTe meghasena, ane nAne huM. mArA pitAe haMsa nadIne sImA tarIke rAkhIne amane rAjya vaheMcI ApyuM, ane nisaMga evA temaNe pravajyA lIdhI. ame banne jaNA jayapuramAM rahetA hatA. azvapaNita ghatamAM pote chatAya te meghasena mane kaMI Apate nahete, ane huM jAuM te mArI pAsethI paDAvI jato hato temaja mArAM parijanane paNa paDatuM hatuM. tenAthI uga pAmate huM ahIM rahyo. mArA pradezane paNa te pIDe che, ane vAravA chatAM paNa rahetuM nathI. te kahe che, "huM rAjya svAmI chuM, tuM mAro nAno bhAI che tArI IcchA paDe tyAM rahe ke jA." te AvI rIte mane herAna kare che, chatAM vaDIla gaNIne huM tenuM bahumAna karuM chuM; parantu te ahIMthI paNa mane hAMkI mUkavA Icche che, te have zuM aviruddhagya gaNAya te huM jANato nathI." meM kahyuM, "tame tene vaDIla gaNIne tenA vazamAM rahe che te yogya che. AthI te paNa vicAra karaze ke vinayamAM rahetA evA AnuM mAre avazya pAlana ane lAlana karavuM joIe." aMzumAne kahyuM, "paNa pitAe TharAvelI maryAdAnuM je ullaMghana kare che tene vinaya zene karavAno hoya tene maryAdAnuM ullaMghana karatAM aTakAve joIe; emAM kaMI dharmavirodha nathI." eTale praNAma karIne abhasena gaye. meghasenane parAjaya keTalAka samaya pachI meghanAda (mesena) moTA sainya sAthe caDhI Avyo. abhasena paNa potAnA sainya sahita tenI sAme laDavA gaye. huM paNa sAvadhAnI khAtara ratha sahita Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azvasenA laMbhaka [269] sajaja thaIne ga. aMzumAna mAro sArathi banyuM. abhagnasene kahyuM, "svAmI ! mArA bhAIe kahevarAvyuM che ke-kAM to tArA dhana ane vAhanane ardhabhAga Apa athavA mArAthI yuddhamAM parAjita thAya te A pradezamAM nahIM vasavAnuM kabUla kara; mATe huM yuddha karuM chuM. tame prekSake thAo.pachI te sainyanI tarapha gaye. banne senyo rathInI sAthe rathI, azvanI sAthe azva, padAtinI sAthe padAti, hAthInI sAthe hAthI ane yoddhAnI sAthe thoddhA e pramANe sarakhesarakhAnI sAthe yuddha karavA lAgyAM. bane sainyae taryaninAda ane jana-kalakala (yuddhanA piokAra ) ekI sAthe karyA. "huM tAro nAza karuM chuM, muhurta mAtra Ubho rahe " ema belatA ddhAonA pokArothI mizra kolAhala pedA thaye. bANuvidyAmAM pitAnI nipuNatA darzAvatA puruSae AkAza DhAMkI dIdhuM. meghasenanA sainya tvarApUrvaka abhagnasenanA sainyane parAjita karyuM. tIkSaNa khaDjha, zakti, bhAlA ane bANanA samUhathI ghAyala thayelA alagnasenanA ddhAo pIDA pAmavA lAgyA. jene vega madita thayo che evo abhagnasena pitAnA nagara tarapha pAcho vaLyo. meghanI jema garjanA karatAM meghasena AgaLa vadhe. nirAza thayelA ane AnaMda vagaranA yoddhAo nAsIne nagaramAM pravezavA lAgyA. mArA sasarAnA sinyanI AvI avasthA jeIne meM aMzumAnane kahyuM, "dukhI abhagnasenanI upekSA karavI mAre mATe yogya nathI; kemake huM jouM chuM ke-te nagaramAM pAcho jaze to paNa medhasena tene cheDI deze nahIM, mATe jaladI ghaDAone hAMka, eTale teno abhimAna huM utAruM." pachI agnisenanA sainyane dhIraja Apate huM samaranA madhyabhAgamAM pahoMcyo. mane sAme Avela joIne, jemaNe paramArtha ja nathI evA zra ddhAo mArA upara Ayudhane varasAda varSAvavA lAgyA. temanAM Ayudha meM kuzaLatAthI nakAmAM banAvI dIdhAM keTalAka yoddhAone bAMdhyA ane keTalAkane ratha vagaranA karI dIdhA. pachI meM aMzumAnane kahyuM, "meghasenanI pAse ratha laI jA; bIjA balijika-kAgaDAonuM mAre zuM kAma che?" kuzaLa evo te rathane tyAM laI gaye. kAlamegha jevo meghasena bANanI vRSTi varasAvavA lAgyA. maityanA pavananI jema meM tenuM nivAraNa karyuM. zaravRSTi niSphaLa javA chatAM jyAre teNe yuddha karavAnuM na choDyuM tyAre saMbaMdhI hevAne kAraNe tenA zarIrane IjA karyA vagara meM tenAM dhanuSya, vija ane sArathina vinAza karyo ane ghoDAone ghAyala karyA. pachI tene kahyuM, "tuM Ayudha mUkI de, jethI huM tAro vinAza na karuM." pachI mUDha jevA thaI gayelA tene aMzumAne pakaDyo ane mArA rathamAM besADyo. pAMkha vagaranA pakSInI jema te tyAM zAnta besI rahyo. medhasenane AvI avasthAmAM joIne tenA ddhAo nAsavA lAgyA. jemaNe baLa prApta karyuM che evA abhasenanA puruSoe temanA ratha, a ane hAthIo lUMTI lIdhA. pachI meM nagarImAM praveza karyo. senApatine medhasena seM. huM praveza karate hate 1. maitratyanA pavanathI varasAda rokAI jAya che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 270] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : te vakhate AbAlavRddha jane atyaMta prItipUrvaka mAra jayazabda karatAM hatAM ane bolatAM hatAM, "deva! tamArA prasAdathI amArAM dhana ane jIvita akSata rahyAM che." huM vAhanamAMthI nIce Utaryo eTale sasarAe praNAma karIne uttama arthathI mArI pUjA karI. pachI huM rANI pAse gaye, teNe paNa mane abhinaMdana ApyuM. "A5 saMgrAmamAMthI akSata zarIre pAchA AvyA cho " ema belatI padmA mArA pratye atyaMta bhaktivALI thaI. abhagnasene mahattarikAo mokalI ke, "svAmInA zarIranA samAcAra laI Ave.' temaNe mAruM avina-kuzaLa pUchayuM, pAchI gaI ane rAjAne jaNAvyuM. jenI AgaLa aMzumAna cAlate hate evo senApati mesenane tenA bhAI alagnasenanI pAse lAvyo. mAnane lIdhe te pAdazAca ke mukhaprakSAlana Icchate nahote. pachI abhagnasene tene kahyuM, "bhAI "sevake mane pakaDyo che ema mAnIne tame gusse na karaze. padyAnA pati, tamArA jamAI, jemanI sAme yuddha karavAne deve paNa zaktimAna nathI-te mANasanI vAta ja zI karavI?-temaNe tamane pakaDyA che. " eTale meghasene kahyuM, mane temanI pAse laI jAo: A prANa temane AdhIna che, have mArI jAta upara mAre adhikAra nathI." abhagnasene "bhale ema thAo" e pramANe kahyuM, eTale tene bhAIe mArI pAse kaMcukIne mokale. te mane praNAma karIne A vRttAnta kahevA lAgyA tathA vinaMti karavA lAgyo ke, "meghasena rAjAne Apa darzana Ape." meM kahyuM, "temane praveza karAvo temanI IcchA hoya to teo bhale mane maLe, " A pramANe meM rajA ApatAM banne bhAIo aMdara AvyA. mane joIne meghasena mArA page paDyo, ane vinavavA lAgyA, "deva ! huM meghasena AjathI tamArA mAhAsyathI kharIdAyelo chuM, mATe mAre zuM karavuM tenI AjJA Ape." eTale meM kahyuM, "tamArA pitAe tamAre mATe je dezamaryAdA nakakI karelI che tenuM ullaMghana karyA sivAya ekabIjAnuM rakSaNa kare; ethI tamAre yaza thaze ane mAruM vacana paNa karyuM gaNAze." "ema karIza" ema bela meghasena mane vinaMtI karavA lAgyo, "deva! je prasanna he te mane rajA Ape, jethI huM parijanene dhIraja ApuM." meM kahyuM, "tamArA bhAInI anumatithI sukhethI jAo." pachI alagnasene jenI pUjA karI che e te nIkaLyo ane pitAnA nagaramAM gaye. azvasenA sAthe lagna keTalAka divaso bAda te AvyA ane mane praNAma karIne vinaMtI karavA lAge, deva! mArI putrI azvasenA nAme kanyA che. te tamArI sevikA thAo; kRpA kare." meM kahyuM, "padmAnI anumati hoya to tame kahe che te pramANe bhale thAya." paDyAe anumati ApI, eTale meghasene vidhipUrvaka azvasenAnuM mArI sAthe pANigrahaNa karAvyuM. rAjakanyA azvasenA dUrvAkure jevI ke maLa kAntivALI, vikasita kamaLanAM panna jevAM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - ----- - -- - -- saMbhaka [ 271 ] lezanavALI, se nayanavaDe jevA lAyaka vadana kamaLavALI, kamalanA daDA jevA padharAvALI, dharaNitala upara rahelA sukumAra, sUma ane unnata nakha tathA caraNavALI, hAlatAM kamaLanuM lAvaNya dhAraNa karatA tathA kamaLa taLiyAMyukta hAthavALI, vizAla zoNiphalakavALI, sAMkaDA madhyabhAgavALI tathA manahara vANavALI hatI. tenA pitAe tene vipula dhana, sAthe paricArikAo tathA vipula vaibhava Ape. pachI huM te bane rAjaputrIonI sAthe gaMdharvakumAranI jema sukhapUrvaka rahevA lAge. (10) paMDrA laMbhaka eka vAra meM aMzumAnane kahyuM, "kumAra! tArI IcchA hoya to ApaNe kaI na pradeza joIe." teNe kahyuM, "Aryaputra! ema thAo. ahIM najIkamAM lalita ja vaDe sevAyele, upava, udyAna ane kAna vaDe suzobhita malaya nAme deza che. je tamArI evI IcchA hoya te tyAM ApaNe jaIe. " pachI parivArane khabara ApyA vagara, amArAM mastaka DhAMkIne ADA mArge ame nIkaLI paDyA, ane dUra jaIne pachI mukhya mArga upara caDyA. pachI mane thAkele jANIne aMzumAne kahyuM, "Aryaputra! zuM huM tamane vahana karuM ? athavA tame mane vahana karaze? vicAra karyo ke, "thAkele aMzumAna mane kevI rIte vahana karavAno hato?" athavA e rAjaputra sukumAra che, mArI pAse AvelA tenuM mAre paripAlana karavuM joIe, mATe huM ja tene vahana karuM.pachI meM kahyuM, "kumAra ! mArI upara besa. huM tane vahana karuM" eTale te hasIne kahevA lAgyA, "Aryaputra! mArgamAM evI rIte vahana karAtuM nathI. thAkelA mANasane mArgamAM je anukULa kathA kahe tenA vaDe te mANasanuM vahana thayuM kahevAya." meM kahyuM, "je ema hoya to e bAbatamAM tuM kuzaLa che, mATe tane ruce te pramANe tuM kahe." te kahevA lAgyA, "Aryaputra ! kathA be prakAranI checaritA (sAcI) ane kapitA. emAM caritA be prakAranI che. strInI athavA puruSanI. dharma, artha ane kAmaviSayaka kAryomAM joyela, sAMbhaLela ane anubhavela vastu te carita kahevAya che. enAthI UlaTuM, kuzala puruSoe pahelAM jeno upadeza karela hoya ane je svamatithI jevuM hoya te kapita kahevAya che. puruSa ane strIone tame traNa prakAranAM jANe-uttama, madhyama ane nikRSTa. temanAM carite paNa e pramANe traNa prakAranAM che." Ama kahIne pachI te addabhuta, zRMgAra ane hAsyarasathI bharapUra evAM carita ane karipata AkhyAnaka varNavavA lAgyuM. tenA rasathI huM dUra sudhI cAlyo. * vINadattane paricaya eka saMnivezamAM vizrAma karyA pachI aMzumAna mane kahevA lAgyuM, "Aryaputra! Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 202 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : AbharaNNA chupAvI de, eTale vizvasanIya evA brAhmaNanA veza dhAraNa karI ApaNe sukhapUrNAMka pravAsa karIzuM. tamAruM nAma A jyeSTha hA, huM A kaniSTha chuM." meM kahyu, "ema thAo. " pachI teNe mArAM temaja potAnAM AbharaNeA uttarIyamAM mAMdhyAM. sukhapUrNAMka paDAva karatA ane zirAmaNa karatA ame phlipura paheAMcyA. mane aMzumAne kahyuM, " A putra ! tame bahAra vizrAma karo, huM nagaramAM utArAnI tapAsa karuM chuM, jethI ApaNane banne jaNune bhamavuM paDe nahIM. " me' kahyu, " ema thAe. " te melyA, " chIdyAnamAM vRkSanI ghaTAmAM esA. ajANyA nagarAmAM matiduSTa leAkeA haiAya che, ane te bhalA mANasAne paNa Thage che, mATe herAna thavuM paDe nahIM (tenI kALajI rAkhajo)." pachI te gayA. dara huM paNu akSata ane suDALa thaDavALA, maneAhara zAkhA, prazAkhA, patra, padmava ane puSpavALA, merunA zikhara uparanA hIMgaLeka ane geruthI (jANe ke) suzAbhita hAya tevA ane mudita bhramarAvaDe ninAdita azeAkavRkSanI chAyAmAM beThA. aMzumAnane vilaMba thaye tethI meM vicAyuM, " aMzumAna che teA sAvadhAna, chatAM te kAithI ThagAyA teA nahIM haiAya ? " A pramANe atyaMta Akula cittavALA thaIne huM beThA hatA, eTalAmAM gheADA joDelA sundara rathane mArI sAme AvatA meM joyA. rathamAM beThelA aMzumAnane me eLakhyA, kAi rUpavAna taruNa sArathi hatA. meM vicAryuM, " enI sAthe aMzumAnane pAtAnA nagaramAM (vedazyAmapuramAM) pUrve paricaya thayelA haze. " ratha AvI pahoMcyA, ane aMzumAna tathA te taruNa nIce Utaryo. te taruNu AlyA, "Aya jayeSTha! huM vINAdatta vaMdana karuM chuM." aMzumAna ekScA, "huM A kaniSTha praNAma karuM chuM. " vINAdatte mane vinaMtI karI, "A rathamAM esA, kRpA karA, ApaNe ghera jaie. '' aNumAne paNa anumati ApatAM huM aMzumAnanI sAthe rathamAM beThA. vINAdatte lagAma pakaDI. cAlatAM cAlatAM upavana ane bhavanathI samRddha nagara meM joyuM. mane jotA ane mArA rUpathI vismita thayelA leAkeA kheAlatA hatA, "ahA thru brAhmaNanuM rUpa che! athavA A vezamAM nagaranI Rddhi jovAnI IcchAvALA keAi deva utarI AvyA haze ! bIjAe vaLI khelatA hatA, 66 jemanA rathanI lagAmA ibyaputra vINAdatte pAta pakaDI che evA A mahAnubhAvA kANu che ? " bIjAe kahyuM, " A brAhmaNNA sarva satkArane ceAgya che. '' A pramANe maMgala vacane sAMbhaLatA huM nAnA sarakhA vimAna jevA vINAdattanA ghera pahoMcyA. tyAM mArI aghyapUjA karavAmAM AvI, eTale huM rathamAMthI UtaryA ane bhavanamAM pravezyA. tyAM sukhapUrNAMka esI pAdazauca karyA pachI meM muhUrta mAtra vizrAma karyA, eTale aMzumAna sahita mane ibhyanA parijanAe upacArapUrvaka snAna karAvyuM. pachI ghrANu, mana ane rasanAne priya lAge evuM bhejana uN janmyA. uttama vastra paherIne huM zayanamAM beThe|. rAtre ilmsanA mANasA UMghI gayA, eTale meM aMzumAnane pUchyuM, kayA kAraNathI vINAdatte ApaNuM sanmAna karyuM ? " teNe kahyu, "sAMbhaLA 66 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puDDA la'bhaka [ 273 ] ,, tamArI pAsethI nIkaLIne nagaranI gheAbhAne jotA huM judI judI dizAonAM nagarAmAM ane pahADAmAM utpanna thayelA mAla jayAM ekatra thayelA hatA evA tathA vecanAra, kharIdanAra ane kautukI janAthI bharelA bajAramAM paheAMcyA. tyAM judA judA dezeAnA paheravezamAM sajja thayelA puruSAne meM joyA. pachI eka sAvAhanI dukAne huM gayA. teNe mane praNAma karIne Asana ApyuM. tenA upara huM beTho, eTale teNe mane kahyu, " A putra ! tamAre jenI jarUra hAya te ni:sa MkeAca kaheA. " meM kahyuM, "sAmya ! mAre utArAnI jarUra che. " te elyuA, " jo ema che tA huM tamane utArA ApIza ane tamArI yathAzakti muzruSA karIza. " meM kahyuM, "mArA vaDIla A jyeSTha che. temane yAgya evA ekAnta utAre hAya tA ame svIkArIe, jo na hAya tA khIje sthaLe tapAsa karIe. " te melyA, bhale, jue tyAre, A pramANe huM vAtacIta karatA hatA, eTalAmAM moTA zabda pedA thayA, paNa e zabda pedA thavAnuM te prakAranu kAraNa dekhAtu nahAtuM. zabda zAnta thayeA. paNa ekAda muhUrta pachI te ja prakAranA zabda pAche| saMbhaLAyA. meM sAtha vAhane pUchyuM, "A zAnA zabda che? ane zA kAraNathI thAya che ? " teNe mane kahyu, " A putra ! ahIM mahAdhanika ilyaputra|meTA mUlyanI heADa mUkIne dyuta rame che. temAM dhana maLatAM te nimitta thatA vikrozathI utpanna thayele A zabda che. " eTale meM sA vAhane kahyuM, " jAuM chuM tyAre, bIje paNu utArAnI tapAsa karuM chuM. mArA vaDIlane je utArA rucaze tyAM vasIjI.... " teNe kahyuM, " bhale, mAruM nAma vijaya che, ane huM uttara taraphanI vothi (zerI)mAM vasuM chuM. tyAM Avajo. (6 "" ,, "" pachI 'A teA uttama zakuna thaye ' ema vicArIne huM dyUtasabhAmAM gayA. tyAM dvArapALe mane kahyu, " ahIM tA ibhyaputrA dyUta rame che, tyAM brAhmaNeAne dAkhala thavAnu zu kAma che. ? " meM kahyu, " A ! puruSaneA buddhivizeSa ane pANilAghava-hAthacAlAkI jovAnuM kuzaLa manuSyane mATe niSiddha nathI. " pachI teNe mane pravezavA dIdhA, eTale huM sabhAmAM gayA. ibhyaputrAnI vacce eka karADanA dAva mUkavAmAM AvyeA hateA. tyAM mAre kayA pakSanA Azraya karavA ? ' enA niNaeNya huM karI zakatA nahAtA. huM teA parANeA, vaLI brAhmaNa hAi banne pakSeAne samAna hatA. pachI te leAkeAe mane pUchyuM, " A` ! dyutavidhi jANeA che ? " meM hA kahI. mane ceAgya lAgatA ni ya me' kahyo. mATI hADa mUkavAmAM AvI. pachI temAM vINAdatta jItyo. teNe mane kahyu, " Arya ! tamArI icchA hAyatA hADa sUkA, ane khelA." huM tenA pakSamAM beThA. sAmA pakSanA mANaseA kahevA lAgyA, " tamArI pAse dhana hAya teA khelajo. A kArya mAM brAhmaNanu zuM kAma che ? '* vINAdatte kahyu, "mArA vaibhavathI brAhmaNa bhale dhRta khele. " pachI meM mArA AbharaNe| temane batAvyAM. sApanA jevI draSTithI te tarapha joine jANe te jItI lIdhAM heAya te pramANe santuSTa thayelA teoe 66 35 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ramata zarU karI. kanaka, maNi, hIrA ane dhananA moTA DhagalAo mUkavAmAM AvyA. te meM tamArA pratApathI jItI lIdhA. vaNAdane pitAnA mANasane kahyuM, "brAhmaNanI mAlikInuM A dhana UMcakI le." pachI huM tyAMthI nIkaLe. vINAdate kahyuM, "Arya! kayAM cAlyA ?" meM kahyuM, "mArA vaDIla Arya che, temane yogya utArAnI have tapAsa karuM." teNe kahyuM, "mArA bhavana ane vaibhava upara tamAro adhikAra che; mArA gharamAM tame raho." pachI umadA nekavALA vaNAdattane ghera tenI sAthe huM gayo. ghatamAM jItelA dhanane tenA vacanathI meM mudrita karyuM (sIla karyuM). pachI ame tamArI pAse AvyA. " meM aMzumAnane kahyuM, "vaNadatta bhale udAra hoya, paNa tene pIDavAnuM mane catuM nathI. bIje sthaLe AvAsa grahaNa karo, tyAM ni:saMkoca vasIzuM.A pramANe vAtacIta karIne sukhapUrvaka tyAM vasyA pachI prabhAta thatAM ame vINAdattane kahyuM, "bIje sthaLe utArAnI vyavasthA kare." khinna cittavALA teNe AnAkAnIpUrvaka e vastu svIkArI. rAjamArganI pAse utAro karyo, ane tyAM paricArakone paNa rAkhavAmAM AvyA. tyAM ame rahyA. amarSavALA ane matsarayukta ibhyaputre tyAM ghata ramavA mATe AvyA. meM vinA prayane temane jItI lIdhA. "vipranA vezamAM chupAyele A kaI deva, gaMdharva ke nAgakumAra che" ema bolatA teo gayAM. pachI vidatta naMda-sunaMda rasoIyAone lAvyA. temaNe bhejana taiyAra karyuM. pachI varNa, rasa ane sugaMdhathI saMpanna, hita, mita ane pacca evuM te bhejana jamIne meM aMzumAnane kahyuM, "pAkazAstramAM vizArada A naMda-sunaMdane vastranA mUlyane egya eka lAkha Apa." te ApavA chatAM teo letA nahotA. aMzumAnane kahyuM, "A tuccha gaNIne teo je levA IcchatA na hoya to AgrahapUrvaka Apo." eTale atyaMta tuSTa manavALA te naMda-sunaMda page paDIne mane vinaMtI karavA lAgyA, "he deva ! ApanuM prItidAna ame grahaNa karatA nathI tenuM kAraNa sAMbhaLanaMda-sunaMdane vRtAnta amArA pitA ahIM suSeNa rAjAnA rasAyA hatA. jemaNe vRtti-AjIvikA meLavI che evA temaNe dIkSA lIdhI. atyaMta Adara pAmelA evA te ama bALako mATe to maraNa pAmelA ja hatA. pachI ame videzamAM pAkazAstra zIkhIne "pAkazAstra cikitsAzAstrane adhIna che" ema vicArIne cikitsAzAstra zikhyA. ame pAchA AvyA eTale paMDa rAjAe amArA pitAnA sthAne amane sthApIne te phaLa amane ApyuM. ame rAjAne vinaMti karI, "amArA jJAnane chAje evI vRtti Apo. amArI parIkSA laIne amArA jJAnane yogya vRtti bAMdhI Ape to ame tamArI sevA karIe. zeSa samayamAM tamArA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDrA laMbhaka [ ra75 ] vaDe rakSAyela ame tamArA nagaramAM rahIzuM." saMvibhAga-dAnI prakRtivALA rAjAe amArA upara kRpA karI, ane amArI vRtti vadhArI, eTale ame santaSathI rahIe chIe. mitranI sUcanAthI eka vAra ame naimittikane pUchayuM, "amArI sevA kayAM saphaLa thaze?" teNe joIne kahyuM, "ardhabharatanA svAmInA pitA pAse tamArI sevA saphaLa thaze." ame pUchayuM, "te kayAM che? ane tene kevI rIte jANa? " teNe kahyuM, "ahIM ja tame tenuM darzana karaze. tamane te eka lAkhanuM pratidAna Apaze. e rIte tame tene jANaje." AthI ame saMpatti IcchatA nathI; ame tamArI sevA karIzuM." pachI prItidAnane nahIM IcchatA evA teoe kahyuM, "svAmI! ahIM AvIne vibhUtimAna evA ApanI zodha ja ame karatA hatA. have ame ahIM bhejana taiyAra karIzuM. ApanA upara devatAo prasanna che. AjathI ame ApanA caraNanI AjJA pALIzuM." Ama kahIne teoe potAnAM mastakathI praNAma karyA. ' kahyuM, " tame saMkoca vagara mArI pAsenuM dhana grahaNa kare." eTale temaNe prItidAna lIdhuM. A pramANe amArA keTalAka kALa gayo. devatAnI pAse Ave tema mArI pAse paNa kuzaLa naro AvatA hatA. aMzumAnanAM sutArA sAthe lagna eka vAra huM prAsAdamAM beThA hatA jyAre dhavala vastra paherelAM hovAthI yuthamAM rahelI rAjahaMsIo jevI dekhAtI ane yugapramANa daSTi rAkhIne cAlatI ArthIone rAjamArga uparathI pasAra thatI meM joI. temane joIne aMzumAna tvarApUrvaka mArI pAsethI UThyo ane prAsAda uparathI nIce Utaryo, tathA temanI pAchaLa gaye. saMdhyAkALe te AvIne kahevA lAgyo- "Arya che te AryAone meM joIne oLakhI hatI. temAM mArA pitAnI moTI bahena vasumatI gaNinI hatAM. huM jinamaMdiramAM gaye, tyAM meM bhagavAna arihaMtanI pratimAone vaMdana karyo. te pachI sumati sahita jema dayA Ave tema parivAra sahita mArI phoI AvyAM. temaNe mane madhuratApUrvaka kahyuM, "zrAvaka! kayAMthI Ave che ?" meM kahyuM, "pheI ! mane oLakhatAM nathI? huM kapila rAjAno putra aMzumAna chuM." pachI temaNe mane avala , ane anukaMpApUrvaka neha dhAraNa karIne temaNe mane pUchyuM, "putra! tuM sukhI che? tArA pitA kuzaLa che? tane ghaNA samaye je tethI oLakhatAM vAra lAgI." meM temane vinayapUrvaka kahyuM, "Aryo ! tamArA caraNanI kRpAthI amAruM sarvakALamAM kuzaLa che " pachI temaNe mane AnakAnIpUrvaka rajA ApI, eTale huM ahIM Avyo chuM." Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 276 ] vasudeva-hi'DI H : prathama khaMDa : * bIje divase aMzumAna nIkaLye, ane khAramA divase mahAjanAthI piravarAyelA te varanA vezamAM pAche AvyA, ane praNAma karIne hasatA hasatA kahevA lAgyA, " Aya jyeSTha ! huM tamArI samIpethI nIkaLyeA ane phAinI pAse pahoMce. tyAM mArI pahelAM tAraka zreSThI AvelA hatA. teNe vAtacItamAM mane eLakhyA. teNe phAine vinaMtI karI, "purAjAnI samakSa aMzumAna kumArane mArI kanyAnuM, jyAre te bAlyAvasthAmAM hatI tyAre, meM vAgnAna karyuM hatuM. have te yuvAvasthAmAM AvI che. vara AvI paheAMcyA che, mATe tene huM ghera laI jAuM chuM. AvI sa MprApti puNya karIne ja thAya che, mATe anujJA Ape. " Ama kahIne mArI hAtha pakaDIne te nIkaLyeA. rAjabhavana jevA peAtAnA bhavanamAM mane laI gayA. ardhyapUjA karavAmAM AvI, eTale huM aMdara dAkhala thayA. prItithI jemanAM nayanA vikasita thayAM hatAM evAM pirajanAe mane abhinaMdana ApyAM. pachI tArake A vAtanI rAjAne jANa karI. mahattarakA-kaMcukIe sahita moTA ThAThamAThathI rAjA Avye . tArake sutArA sAthe mAruM vidhipUrvaka pANigrahaNa karAvyuM ane puSkaLa dAyajo ApyA. rAjAe paNa vastrAbharaNAthI mArA satkAra karyA. ' lagnadIkSita vare devatAne paNa praNAma karavAnAM na hAya ' ema kahIne zreSThInAM parijanA tamane vaMdana karavA mATe paNa mane AvavA detAM nahAtAM. Aje ja mane rajA ApI, eTale huM Avyo chuM. ', 66 7) eTale meM aMzumAnane abhinaMdana ApyAM ane kahyuM, sAruM thayuM, tane ahIM sagAM maLyAM. " zreSThiputrI sutArAne mahAmUlyavAna vastrAbhUSaNeA me mAkalyAM. jinezvaranA aThThAiutsava karAvyeA. sarve kalAkuzaLAne khelAvavAmAM AvyA, nagaranA gAmrikeA paNa AvavA lAgyA. pachI vINuAdattanI sAthe mitrA sahita huM jAgaraNamAM gayA. tyAM nAgarikA gadhava -saMgItanA viSayamAM gAyana ane vAdana karatA hatA, tathA peAtAnuM zokheluM batAvatA hatA. tyAM sutarAu vastrathI jeNe peAtAnu zarIra DhAMkayuM hatu evA, devakumAranI jema maneAhara zarIravALA rAjA paNa hatA. AryAnA bahumAnathI vINAdattanA gItamAM aMzumAne svara pUrAvyeA. rAjAnA gAvAnA vArA Avye tyAre vINAdatte mane kahyuM, " A jyeSTha ! tame rAjAnA geyamAM vINA vagADA athavA gAme, kRpA kareA. " eTale jinapUjA haiAvAthI te vastu meM svIkArI, ane zrutimadhura gAna karyuM. nAga rAganA athavA kInnaragItakanA prayAga karyuM. huM gAtA tyAre paritASathI vikasita mukhakamaLavALA ane iSat prasanna tathA sundara mukhavALA te rAjA adhika zAlavA lAgyA. maheAtsava pUrA thayA, eTale huM khimAra thayA. naMda-sunaMda rasAyAee bheAjana taiyAra karyuM. paNa meM koi rIte jamavAnI icchA karI nahIM. aMzumAne mane pUchyuM, "zuM tamane kai zarIrapIDA thaI che, ke jethI tamAre mATe lAvavAmAM Avelu. pazca bhejana jamavAne tame icchatA nathI ? " meM kahyuM, " je strInI sAthe jinezvaranA maheAtsavanA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMDA bhabhaka [ 277 ] ,, jAgaraNamAM me gAyuM hatu temAM mAruM hRdaya gayu che. tenA samAgamanA upAya zeAdhavAmAM rAkAyelI buddhivALA mane leAjana catuM nathI. " me' Ama kahyuM, eTale aMzumAna elye, " Arya jayeSTha ! e tA rAjA hatA, jANe paravaza hA tema AvuM ayukta kema mele che! ? athavA kAi bhUtavaDe grasta thayelA haiAvAthI tame Ama ugra banyA lAgeA che. " ema khelatA te bahAra nIkanyA; ane bhUta-cikitsakAne melAvI lAvyeA. rAtA rAtA te tene kahevA lAgyA, " emane zarIrapIDA na thAya tema dayApUrvaka cikitsAnA vicAra karo. " teo kahevA lAgyA, rAjaputra ! vinAkAraNa kSeAbha pAmaze! nahIM. tyAM rahelA te jue nahIM te pramANe hAma, aMjana, pAna Adi kriyAmA ame karIzu, jethI thADA ja kALamAM te svAbhAvika-sArA thai jaze. " A vAtacIta meM sAMbhaLI. AthI meM aMzumAnane dhamakALyA ane tenA tiraskAra karyA. eTale te DaryAM ane rAjAne khabara ApI. rAjA tvarAthI AvyeA. pratihArIe mane praNAmapUrvaka kahyuM ke, " rAjA AvyA che. ' rAjA mArI zamyAnI pAse Asana upara beThA. teNe pAtAnA kamaLa samAna kAmaLa ane atyaMta sukumAra hAthavaDe mane zira, lalATa ane vakSa:sthaLa upara AliMgana ApyuM. 66 6 k tamArA zarIramAM uSmA nathI ( athavA tamArA zarIramAM tAva nathI ), mATe nirdoSa leAjana karavu joIe " ema khelatA teNe nada-sunaMdane AjJA ApI, " bheAjana lAveA, samayasara khAdheluM anna ArAgya kare che. " pachI tenA vacanathI meM vidhipUrvaka bhAjana karyuM. azumAne kahyuM " rAjan! tame jAe. " eTale te mArA AvAsanI bahAra nIkaLyA pachI aMzumAne mane pUchyuM, tamArA zarIrane kema che ? athavA have zu' karavuM che ? " meM tene kahyuM, mArA hRdayarUpI AvAsamAM nivAsa karanArI te pAte ja ahIM AvI hatI, tene te kADhI mUkI. have zu pUche che ? " te elye, "zuM thAya ? ahIM e kayAMthI hAya, je AvuM asaMbaddha khele che ? " krodha pAmelA meM tene dhamakAvce, eTale raDatA raDatA te mahAra gayA. meM paNa vicAra karatAM karatAM keTalAka divasa gALyA. (6 puDrAnuM pANigrahaNa pachI tAraka zreSThI AvIne vinayapUrvaka mane kahevA lAgyA, " Apa kaheA che ke-A kumArI che paNa gupta rIte kumAranA veza dhAraNa karIne rahe che-te sAcuM che. tenuM mana paNa tamArAmAM coMTayuM che. tamArA sivAya bIjo kANu ratnAne lAyaka che ? mATe kRpA karo. tamAruM vara-parikarma karavAmAM Ave che. " meM te svIkAryuM. hajAme mArA nakha kApyA. tAraka zreSThI sahita sihusena amAtye vidhipUrvaka vara'saMbaMdhI kArya karIne, ratinI sAthe kAmanuM pANigrahaNa karAvavAmAM Ave tema, puDrA kumArInI sAthe mATI RddhipUrvaka mAruM pANigrahaNa karAvyu'. maneAratha anusAra prApta thayelI tenI sAthe pramudita thayeleA evA huM vimAnamAM rahelA devanI jema nirutsukapaNe viSayasukha anubhavavA lAgyA. paNa mane azu Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 278 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : mAnanuM smaraNa thayuM ke e bicArAe mArA du:khanuM kharuM kAraNu jANyu nahatuM. mArA du:khe te paNa du:khI thatA hatA. kAmavaza thayelA mArA vaDe dhamakAvAyele evA te kayAMka gayA haze " e pramANe huM vicAra karatA hatA eTalAmAM jharUkhAmAM beThelA meM nagaranA madhyamAM ghaNA AyudhavALA mANasAnA piravAra sahita tene joyA, ane mane thayuM ke ni:sazaya A aMzumAna che. ' 'svajanAnA tyAga karIne mAre zaraNe AvelA aMzumAnanu mAre sanmAna karavuM joie ' ema vicArIne teDavA mATe me' mANusa meAkalyuM, eTale te " jenI AvyA, ane mArI AgaLa hAtha joDI praNAma karIne UbhuM rahyo. meM kahyuM, sahAyamAM aMzumAna na heAya tene thru icchita vastunI prApti nathI thatI ? tuM zA mATe ( tArI jAtanI ) prasaMzA kare che ? " te khelyA, " kAnI kRpAthI ( ema pUchatA hA) tA mArI kRpAthI ja tamane kAryasiddhi prApta thai che. " meM pUchyuM, " kevI rIte ? " te elyeA, " sAMbhaLeA, " pachI tene Asana ApavAmAM AvyuM, eTale te sukhapUrvaka esIne kahevA lAgyA " huM tamArA caraNa samIpethI rAtA rAtA zreSThInA bhavanamAM gayA. tyAM du:khI ane atyaMta Artta thaIne huM zayanamAM paDyo. sutArA mane pUchavA lAgI, " kumAra ! zuM tamane zArIrika athavA mAnasika pIDA che, jethI Ama raDA che? tamArI pIDA kahA, jethI tenA pratikAra thai zake. " meM uttara ApyA nahIM, eTale te rAtI rAtI peAtAnA pitA pAse jaIne kahevA lAgI. eTale te mane cintApUrvaka pUchavA lAgyA, " tamArA gUDha saMtApanuM kAraNa kaheA, " pachI parajanAne dUra karIne, tamAruM vacana ane tamArI pIDA me tene kahyAM. te khelyA, "du:khI na thaze. avazya Aja rahasya haze. kumAra badhA ja samaya peAtAnA svara ane vaNu chupAvIne darzana Ape che, mATe A khAyatanA nirNaya huM meLavIza. pramANe pratijJA karI te gayA. muhUtta mAtra pachI mArAM phAi vasumatI NinI mArI pAse AvyAM. meM temane vaMdana karyA. pachI ekAnta sthaLamAM te mane kahevA lAgyAM, " sAMbhaLa putra ! A jyeSThanI bimArInuM kAraNu jaNAyuM che. " meM kahyu, " kevI rIte ? " teo melyAM-- "" A puDAnA pUrva vRttAnta " ahIM suSeNu nAme rAjA hatA. tenI huM mahAdevI hatI. mArA putra puGU rAjA hatA. satyarakSita aNugAranI pAse nami jinezvare upadezeleA cAturyAma dharma sAMbhaLIne suSeNu rAjAe puMDUne rAjya sAMpIne mArI sAthe dIkSA lIdhI. huM putra pratyenA snehune lIdhe ahIM rahI. rAjA ni:saMga thaIne gurunI sAthe apratibaddhapaNe viharatA hatA. mArA putrane kAi saMtAna nahatuM. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDrA laMbhaka [ ra79 ] eka vAra AryAonI sAthe sametazikhara parvata upara vIsa tIrthakaronI pAdukAone vaMdana karavAne huM nIkaLI. tyAM ame maMdiranI samIpe rahyAM. rAtre te parvatamAM devata thaye, eTale atyaMta vismita thaelAM ame parvata upara caDhyAM. jinezvaronI pAdukAne vaMdana karyA pachI eka sthaLe citragupta ane samAdhigupta e be aNagArane ame joyA. temane thayela kevalajJAnanI utpattinA mahimA nimitte Avela devoe A udyota karyo hato, ema kAraNa jANavAthI temane vinayapUrvaka vaMdana karIne ame nIkaLyAM. eTale teoe kahyuM, "Aya! muhUrta ubhAM rahe; zikhyA laI jAo." pachI atyaMta rUpavAna vidyAdharamithuna tyAM UtaryuM, ane "paramagurune namaskAra " ema bolIne tyAM UbhuM rahyuM. e mithunane teoe dIkSA ApI ane vidyAdharIne mArI ziSyA tarIke seMpI. pachI temane vaMdana karIne ame nIkaLatAM e vidyAdharIne meM pUchayuM, "AryA! te sAdhuo tamArA paramaguru kevI rIte ?" te kahevA lAgIcitragAnI AtmakathA vaitADhya parvatamAM vividha dhAtuvaDe maMDita ane svAdiSTa phaLavALAM vRkSothI yukta kAMcanaguhA nAme guhA che. gayA bhavamAM ame tyAM ja teMduka ane hastinikA nAme vanacaramithuna hatAM. tyAM kaMda, mULa ane phaLane AhAra karatAM ame sukhapUrvaka rahetAM hatAM. kAusagga dhyAnamAM rahelA A munivarane tyAM ame joyA. "A traSio mahAnubhAva che" ema vicArI paramabhaktithI ame temane vaMdana karyuM ane amRta jevA rasavALAM phaLe temane khAvA mATe dharyA, paNa maunavrata dhAraNa karanArA ane nizcala rahelA teoe uttara na Ave temaja phaLe paNa lIdhAM nahIM. pachI ame amArA AvAsamAM gayAM. potAno niyama samApta thatAM te munio paNa AkAzamArge kayAMka gayA. (teo AkAzamArge jatA hatA tyAre) temane pharIvAra vaMdana karatAM ame vismaya pAmyAM, ane temane ja manamAM dhAraNa karatAM ane temanA guNonuM cintana karatAM vIjaLI paDavAthI kALa karIne- uttara zreNimAM camaracaMcA nAme nagarI che tyAM pavanavega nAme rAjA hato, tenI puSkalAvatI devI hatI, tenI putrI huM citravegA nAme thaI. "A uttama puruSanI strI thaze." ema jANIne mArI jAMgha cIrIne temAM oSidha mUkavAmAM AvI ane tenA prabhAvathI kumAra tarIke oLakhAtI huM moTI thavA lAgI. huM yovanamAM AvI tyAre dhAvamAtAe A hakIkata mane kahI. eka vAra maMdiranA zikhara upara jinezvarano mahimA cAlato hatuM tyAre dakSiNa eNinA ratnasaMcayapuranA adhipati garuDaketunA putra ane lokasundarInA Atmaja garuDavegane mane joI. tene paNa mane joIne tIvra snehAnurAga thaye. "A to kumArI che" ema teNe mane jANI, mane varavA garuDevega vAraMvAra saMdezAo mokalavA lAgyA. jyAM sudhI 1 mULamAM maMdrasamI zabda che ahIM "maMdara" e vizeSanAma nathI. kAM to "parvata" e sAmAnya artha hoya athavA maMDhira e mULa sAce pADa hoya. pahelA vikalpa vadhAre saMbhavita che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 280 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : mAruM tene vAgdAna thayuM nahIM tyAM sudhI mArI jAMghamAMthI auSadhi kADhavAmAM na AvI. auSadhi kADhIne pachI saMgrahaNI auSadhivaDe rujhavavAmAM AvatAM haM svAbhAvika strI thaI. pachI moTI RddhipUrvaka lagna thatAM huM tenI sAthe nidvignapaNe bhege bhegavavA lAgI. eka vAra siddhAyatana phUTa upara mahotsava thato hato tyAre aNagArane tyAM AvelA joIne huM sahita garuDavega temane vaMdana karIne pUchavA lAgyA, "bhagavad ! mane ema lAge che ke Apane pahelA ame kayAMka joyA che." teoe kahyuM "zrAvaka! sAcI vAta che. pUrvabhavamAM tame kAMcanaguhAmAM teMduka ane hastinI nAme vanacara-mithuna hatAM." nizAnI sahita temaNe hakIkata kahetAM jAtismaraNa thavAthI "Apane vaMdana karavAnA guNathI amane vidyAdharapaNuM maLyuM che" ema bolatAM ame parama vinayapUrvaka temanA page paDyAM. temanI samIpamAM vrato ane zikSAvrato grahaNa karIne ame amArA nagaramAM gayAM. eka vAra mArA sasarA garuDaketu rAjAe niveda pAmIne garuDavegane rAjya ApIne tathA nAnA putra garuDavikramane yuvarAjapade sthApIne dIkSA lIdhI. pachI ame rAjyalakSamI bhegavavA lAgyAM. Aje A munione thaelA kevalajJAnanA mahimA nimitte najIkamAM rahelA devatAo ekatra thayA hatA. devadyotathI vicimata thayelAM ame paNa AvyAM, ane deva vaDe pUjAyelA guruone vaMdana karyA. guruoe devo ane vidyAdharane dharma kahyo. parSadA pAchI gaI. jemane saMvega pedA thayA che evA ame putrane rAjyalakSmI saMpIne dIkSA levA mATe AvyAM. A kAraNathI, amAre mATe pUrvabhavamAM paNa vaMdanIya hatA tethI A Sio amArA paramaguruo che. " AvuM kahetI te vidyAdharIe te (jAMghamAM rAkhI hatI te) auSadhi (mArgamAM) joI ane teNe te Ayane batAvI. "A mahAprabhAvavALI auSadhi che ema mAnIne kutuhalathI meM te lIdhI. teNe bIje sthaLe saMrahaNa auSadhi batAvI, te paNa meM lIdhI. pachI ame A nagaramAM AvyAM. eka vAra ema banyuM ke A nagaramAM traNa Ibhyaputra bhAIo rahetA hatA. temAMne eka vahANamAM besIne vepAra arthe gaye hatuM, ane bIjA be bhAIo dukAnane vepAra calAvatA hatA. samudramAM vahANuno nAza thayele jANIne te be bhAIoe moTI bhejAIne kahyuM, "kuTumbanuM dravya batAvo." te batAvavA IcchatI nahatI, tethI mUMgI rahI. eTale teoe rAjadarabAramAM jaIne puMDra rAjAne vinaMtI karI, "deva! jyAre amArAM mAtapitA maraNa pAmyAM tyAre moTAbhAI amAre mATe mAnanIya che" ema gaNIne ame dhananI cintA karatA nahatA. paNa te to vahANamAM besIne gayA che, ane temanA zA samAcAra 1. A kaMDikAnA keTalAka vAkyakhaDe aspaSTa che. temane bhAvArtha anumAne kheMcI zakAya che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puDA laMbhaka [ 281 ] che te kaMi jANavAmAM AvatuM nathI. temanI patnI kuTuMbanu dhana khatAvatI nathI, mATe te apAveA, kRpA kareA." rAjAe A kAmamAM tAraka zreSThInI nimaNUka karI. 'jevI AjJA' ema kahIne, nagaranA cAra-guptacara tarIke nImelA puruSAne ' A pramANe karA ' evo sUcanA ApIne teNe ijyanA ghera melyA. teoe ( dhana khatAvavA mATe meTA bhAinI ) gRhiNIne vacana kahyuM. te sagarbhA haiAvAthI kahevA lAgI, 8 mane putra ke putrInA janma thayA pachI mArA pitAnA sAra batAvIza. jo putrI janmaze teA dhanane anurUpa paherAmaNI rAkhIne bAkInuM mArA diyarane ApIza. '" pachI viSNukAnI samakSa tArakane pUchavAmAM AvyuM, " kAryanuM zuM pariNAma AvyuM ? " teNe kahyuM, " svAmI ! garbha mAM rahelA putra paNa peAtAnA pitAnA dhananuM saMrakSaNa kare che. " rAjA elye, "A pramANe putrA mahAprabhAvavALA hAya che; huM aputra chuM, tethI nathI jANatA ke mArI rAjyalakSmI kyAM jaze ?"2 A pramANe zreSThIe vyavahAranA nirNaya karatAM rAjAe zreSThone abhina Mdana ApyuM. 66 "C putraprAptinI AkAMkSAvALA te rAjA eka vAra aMta:puramAM gayA. peAtAnAM baccAMone carAvatA pArevAnA yugalane ekI najare joi rahelI rANIne teNe tyAM joi. rAjAe pUchyuM, zuM jue che ? " te khAlI, svAmI ! kALA agaranA dhUpa jevA zyAma, rAtA caraNu ane nayanavALA, putrasnehane kAraNe peAtAnI bhUkhane nahIM gaNutA ane cAMcathI dANA vINI lAvIne baccAMnA mukhamAM mUkatA A pArevAnA yugalane jue. bALaka vagara ApaNe kALa zI rIte jaze ? " eka vAra kauzika nAme tApasa kuDAdarI nAme pAtAnI patnI sAthe rAjabhavanamAM AvyA. e putrAne teNe kaDhiNu(tApasanA pAtravizeSa )mAM mUkayA hatA, ekane kuMDAdarIe upADyo hatA, ane eka tenI pAchaLa cAlatA hatA. temane rAjAe vividha raMganAM vastro ApyAM ane pachI kuDAdarIne pUchyuM, " Ave ! A cAra putrAmAM keAnA upara tArA adhika sneha che ? " te kheAlI, "rAjan! e bAbatamAM cAra putrAnI vacce kazA bheda nathI, paNa je putra bahAra gayeA hAya athavA bahArathI AvatAM jene mAThuM thayuM hoya tenI bAbatamAM mArA adhika sneha che. " pachI rAjAe temane rajA ApI. " araNyamAM vasanAra tApasAne paNa putrA che, paNa rAjyanA adhipati evA mane putra nathI. AthI rijanAne mATe huM zaiAcanIya banyo chuM" temane joIne (rAjA A pramANe vicAra karavA lAgyA). keTaleAka kALa gayA pachI mArI putravadhU ( puMDanI patnI ) sagarbhA thai. tene meM kahyu, "madabhAgyane kAraNe kadAca tu putrIne janma Ape teA turataja mane khabara Apaje. " 2. Ane ja maLatA prasaMgeA ane saMvAdo kAlidAsanA ' zAkuntala ' mAM ane cazapAlanA 'mAharAjaparAjaya ' mAM zevAmAM Ave che. 36 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 282 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : pUrA divase tene kanyA janmI. pachI sAMbhaLyA pramANe vidhipUrvaka te auSadhi (kanyAnI jAMghamAM) mUkI. devI, dhAtrI ane huM A vAta jANatAM hatAM, mATe putra! A satya vastu che. te kumArI che, tene jeNe oLakhI te Arya jemAM uttama puruSa che." ema kahI vasumatI AryA rAjakulamAM gayAM, amAtya siMhasena ane tArakanI sAthe huM paNa tamArA lagnanA kArya mATe rAjakulamAM ga. rAjAnI (kanyAnI) jAMgha cIrIne auSadhi bahAra kADhI, ane te kADhavAthI ghAyala thayela tene saMrohaNIthI sAjI karI. atyAre tamAre vivAha mArI kRpAthI ja thaye che. sinya ane vAhana sahita ane kavacavALA ddhAonA samUhathI parivarAyele e huM atyAre rahuM chuM. mArI kRpAthI icchita jananI prApti tamane thaI che ema jANe." (A sAMbhaLIne) pachI meM aMzumAnane, ane tenA vacanathI prajAnA vaDerAo tathA senAnAyaka Adino paNa satkAra karyo. siMhasena ane tAraka sahita aMzumAna rAjakAryonI tapAsa rAkhavA lAgyo. mane vicAra thaye, "aho! Azcarya che! vanacaro paNa sAdhune vaMdana karavAnA guNathI uttama getrakama upArjana karIne vidyAdhara tarIke jamyAM, temane dharmamAM rati paNa e ja kAraNathI thaI. athavA prakRtithI bhadra evAM teo tIvra ane zuddha pariNAma vaDe karIne tapodhana mahAtmAone vaMdana karI je manuSyariddhi pAmyAM hoya to emAM zuM Azcarya che? bhagavatI marudevA zrISabhadevanA darzanathI vizuddha vezyA thatAM apUrvakaraNamAM praveza karIne nirvANa phaLanAM bhAgI banyAM hatAM." mahApuMDrakumArane janma A pramANe cintana karIne pharI vAra viSayamAM Asakta thayela huM nirutsukapaNe vihAra karavA lAgyA. aviruddha sukhanA sevanathI mudita manavALI ane zobhAyamAna kumudinI jevI devI puMDrA sagarbhA thaI. cikitsakoe sUcavyA pramANenuM bhajana letI ane jenA dohada pUrA karavAmAM AvyA che evI teNe rAjAnAM lakSaNovALA putrane janma Ape. prajA paNa AnaMdita thaI. utsava karavAmAM AvyA. te putranuM mahApuMDra enuM nAma pADavAmAM AvyuM. putranA darzanathI AnaMdita thayelA mArA A pramANe sukhapUrvaka samaya vItate hate. (11) raktavatI laMbhaka ratiprasata e huM suratanA parizramathI thAkIne eka vAra mArA mane ratha anusAra prApta thayelI devInI sAthe sUto hato. te vakhate meM dIna-karuNu vacana sAMbhaLyuM ke, "aho! Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- -- - -- - - -- - -- - - - - - - - - - - raktavatI laMka [ 283 ] sukhiyA leke praNayIjane sAthe ratikrIDA karIne nirAMte sUve che." te zabdathI huM jAge, hAthamAM ratnakaraMDaka laIne UbhelI kalahaMsI pratihArIne meM joI. te rotI rotI mane eka bAjue laI jaIne kahevA lAgI, " svAmI! devI zyAmalI Apane praNAma kare che ne ApanuM smaraNa karatI evI teNe ApanA caraNamAM mane mokalI che." meM tene pUchyuM, parivAra sahita rAjA kuzaLa che? devI zyAmalIne paNa Arogya che?" eTale te bolI, vidyAthI bhraSTa thayele durAtmA aMgAraka amArI sAthe yuddha karavA Avyo. pachI ApanA pratApathI rAjAe yuddhamAM tene parAjaya karyo, ane kinnaragIta nagara lIdhuM. have rAjyalAbhathI harSita thayelAM parijana ane devI ApanuM darzana karavA Icche che." "tenuM paNa duHkha dUra thAo" ema vicArIne meM kalahaMsIne kahyuM, "mane priyA zyAmalInI pAse laI jA." eTale prasanna thayelI te mane laIne UDI. paNa jyAre te vaitADhya tarapha nahIM jatAM bIjI dizAe mane laI javA lAgI tyAre meM vicAryuM ke, " nakkI A kalahaMsI nathI.; kaI duSTA A rUpa dhAraNa karIne mane harI jAya che." pachI meM mUThI vALIne tenA tALavA upara prahAra karyo, eTale (kalahaMsIne) aMgAraka thaI gaye. bhaya pAmIne teNe mane kI didhe; ane te nAsI gaye. AdhAra vagarane huM nIce dharAmAM paDyo. emAM pANI dhIre dhIre vahetuM hatuM. AthI meM vicAryuM ke, "A koI moTI nadI hevI joIe." pachI huM tarIne bahAra nIkaLe ane vizrAma karavA lAgyA. evAmAM meM zaMkhanAda sAMbhaLyo, ane te uparathI dhAryuM ke, "cakkasa, ahIM nagara che." savAra paDayuM, eTale huM nagara pAse gayA. eka puruSane meM pUchayuM, "gaMgA nadInA tIranA bhUSaNarUpa A kayuM nagara che? "teNe kahyuM," ilAvardhana nagara che. tame kayAMthI Avo che ke tenuM nAma paNa jANatA nathI !" meM kahyuM, "tamAre e vAtanuM zuM kAma che?" tyAM huM nhA. pachI mArAM AbhUSaNe saMtADIne chAyAvALAM ane puSpa ane phalathI DhaMkAyelAM vRkSethI suzobhita, jANe kuberanuM nagara hoya tevA sundara, sArI rIte bAMdhelA, ane UMcA koTa ane daravAjAvALA, jenI AsapAsa khAI AvelI che evA ane sArAM gepuravALA te uttama nagarane meM joyuM. ekI sAthe aneka ratha jenA upara sArI rIte cAlI zake evA pahelA tathA rasika jana ane vividha vezadhArI narathI saMkula evA rAjamArga upara huM AvyuM. tyAM vecavA mATe mUkavAmAM AvelAM phUla (rezamI vastra), cInAMzuka (cInamAM baneluM rezamI vA), haMsalakSaNa (haMsanA jevuM sapheda ane bArIka rezamI vastro, kazeya (kozeTAnA rezamanuM vastra) tathA kasavardhana (?) Adi vastro, eja pramANe kuMkuma,kuvalaya, palAza, pArevAnI grIvA, manazIla ane paravALAnA varNanAM vividha sugaMdhI cUrNo, viNApaTTanA 1. A pachI tA yAda...virArthane artha aspaSTa che, eTale A artha kevaLa anumAne karelo che. - vAda eTale zuM ? vIjApaTTa pATha laIe te "cInAI kApaDa" e arthe nIkaLI zake khare. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 284 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : ~~~~~~~~~~~ samUha, mRgenI rUMvATI, vividha raMganA bakarAnA vALanA kAMbaLA, maNi, zaMkha, paravALAM, ane sonA-cAMdInAM AbharaNe ane nAsikAne priya lAge evAM gaMdhadravye jayAM. eka sArthavAhanI dukAne huM gaye. kharIdanArAo tarapha tenuM dhyAna rokAeluM hovA chatAM teNe mane AdarathI kahyuM ke, "Asana upara beso." huM beThe. eka muhUrtamAM ja sArthavAhane eka lAkha rUpiyA maLyA. eTale prasannatAthI vikasita thaelA mukhavALe te mane vinaMtI karavA lAgyo, " svAmI pAda! Aja tame mAre ghera jamaje, kRpA kare." meM tenI vAta svIkArI ke, "bhale." teNe kahyuM, "ahIM ja eka muhurta vizrAma le, eTalI vAramAM koI kAme jaIne huM AvuM chuM." pachI teNe potAnA Asana upara rUpALI dAsIne besADI, ane te gaye. te dAsI, huM tene prazna karuM eTale, ADuM joIne uttara ApatI hatI. meM kahyuM, "bAlike! parAkSukha thaIne kema bole che? zuM tuM viveka jANatI nathI?" te bolI, "mArA mukhamAMthI lasaNunA jevI pratikUla vAsa Ave che, te jANavA chatAM huM tamArI sAme kevI rIte mukha rAkhuM ?" kahyuM, "tuM duHkhI na thaIza. gaMdhadravyanA prayogathI tArA vAsanI durgadha huM dUra karIza. huM kahuM te te dravyo lAva." pachI huM bolyo te pramANe dravyo te lAvI. sarve bhegAM karI, ghI sahita kharala karIne naLI bharyA. pachI tenI goLIo karI, je goLIo durgadhane dUra kare che ane kamaLanA jevuM sugaMdhita mukha kare che. anukrame te geLIo teNe khAdhI, ethI tenuM mukha sugaMdhI thaI gayuM. eTalAmAM sArthavAha A dAsInuM mukha te prakAre sugaMdhI thayeluM jANIne mane te potAne ghera laI gaye. pachI ekAnta sthAnamAM mane vidhipUrvaka snAna karAvavAmAM AvyuM. snAna karIne meM mahAmUlyavAna vastro paheryA, eTale kuzaLa rItithI taiyAra karavAmAM AveluM bhejana sonArUpAnAM vAsaNamAM mAre mATe lAvavAmAM AvyuM. emAM aDadiyA lADu, sukhaDI, seva Adi bha, mRdu, vizada ane svakasiddha-pitAnI meLe sIje kamadane bhAta, rAInA svAdathI mizra vividha lehyo, chahAne AnaMdakara ane vividha saMbhAravALAM athANuM ane peya hatAM. parijanoe AdarapUrvaka ANeluM bhejana huM jame, kalAda-cUrNa (caNAnA loTa)thI hAthamahe sApha karyA, tathA Acamana karyuM ane sugaMdhI phaLathI mukhavAsa karIne Asana uparathI UDyo. vadheluM badhuM dAsIo laI gaI. mArAM aMge upara nAsikA ane manane hAlAM lAge evAM sugaMdhI dravyothI vilepana karavAmAM AvyuM. pachI sArthavAhe batAvelA, sugaMdhI puthI chavAyelA ane jenA upara svaccha vastra pAtharyuM hatuM evA zayana upara huM beTho. jeNe bhajana karI lIdhuM hatuM evA mArI pAse sArthavAha beTho hato. meM tene pUchyuM, "tame "svAmISAda! Aje mAre ghare jamavAnuM che" ema kahIne kayA kAraNathI mane ahIM lAvyA cho?" eTale te kahevA lAgya 1. mULamAM bhejanavarNanano A pATha azuddha che. tethI keTalAka artho anumAne karyA che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raktavatI labhaka ratavatI ane lanikAnA paricaya " svAmI! A nagaramAM bhadra nAme sAthe vAha hatA. tenI padmazrI nAme patnI hatI. manArathA anusAra prApta thayelA temanA huM manAratha nAme putra chuM. huM yuvAvasthAmAM Avye eTale samAna kulamAMthI mAre mATe padmAvatI bhAryAM lAvavAmAM AvI. tenAthI thayela mArI raktavatI nAme putrI che. teNInI sAtheja janmela dAsaceTI lasaNunA jevA mukhagaMdhavALI hatI. AthI khAlapaNamAM ' laghunikA ' nAme eLakhAtI te mArA gharamAM meATI thavA lAgI. * [ 285 ] keAi eka vAra zivagupta nAme trikALadazI ane vipula avadhijJAnI anagAra ahIM AvyA. kAmasthAna upavanamAM rahelA temane meM mArA kuTuMba sahita vaMdana karyuM. te bhagavAne karmanA vipAkane lagatI dharmakathA zarU karI. jema ke-- " zrAvaka ! karmanI gurukatAthI ane azubha karmanA udayathI jIvA narakagAmI thAya che. zubhAzubha karmanA udayathI tiya cagati ane manuSyabhavanI prApti thAya che. zubha karmAMnA udayathI devalAkamAM gamana thAya che. tIvra ane azubha karmavALA jIvA nArakAmAM dIgha AyuSyavALA thAya che; tiya cAmAM kharAma varNa, kharAba gaMdha, kharAba rasa ane kharAkha sparzIvALA tathA beDhaMga AkRtivALA thAya che; manuSyAmAM jAtihIna, kharAkha varNa, kharAma gaMdha ane aniSTa sparzavALA, kharAba AkRtivALA, anAdeya vacanavALA ane kusa'haeNnana- kharAma zarIrabaMdhAraNavALA thAya che. devAmAM paNa tapa, niyama ane dAna( thI rahita ), mithyA tapathI dUSita evA tee kilmiSika, AbhiyAgika ane durgaMta devattvane pAme che, ane ( zubha ) karmonA caya karavAmAM ni`La tathA alpa kAlasthiti-AyuSyavALA thAya che. je atikilaSTa adhyavasAyavALA na hAya te tiryaMca ane manuSyeAmAM aprazasta varNa, gaMdha, rasa, sparza, sa MsthAna-AkRti ane sahunanavALA thAya che. vizuddhatara lezyAvALA tiryaMcA suSamA jevA ArA cAlatA hAya tyAre akarma bhUmimAM varSamAM kSetrAmAM pedA thAya che. vizuddha cAritrya, darzana ane tApadhAnavALA manuSyA paNa daivaleAkamAMthI cyavIne uttama rUpa, zrI ane lAvaNyavALA, mAnanIya mahAvaibhavavALA, vinIta ane dAnazIla thAya che; athavA ahamindra vimAnamAMthI cavelA tee kalezane kSaya karIne nirvANune prApta kare che. " pachI kathAntaramAM meM zivagupta anagArane pUchyuM, " bhagavan ! A chekarInA vadananI gaMdha lasaNunA jevI zAthI che ? " eTale tee kahevA lAgyA, " sAMbhaLa~~ rAvatI ane lanikAnA pUrvabhava-- bhUtakALamAM cakrapuramAM puSpaketu nAme rAjA hatA. te tri-dharma, artha ane kAmanA 1. nava caiveyaka ane pAMca anuttara vimAne ahamintra kahevAya che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 286 ]. vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: avirodhathI nagara ane rAjyanuM pAlana karate hato. tenI puSpadaMtA nAme mahAdevI hatI, ane te vasantamAsanI puSpavALI zebhA jevI manohara rUpavALI hatI. tenI paMDitikA nAme zavyApAlikA hitasvI, kuzaLa ane mAnItI hatI. pachI te rAjA puSpaketue devaguru nAme anagAranI pAse dharma sAMbhaLIne putrane rAjya ApI dIkSA lIdhI, paMDitikA sahita puSpadaMtA devIe paNa rAjAnI pAchaLa dIkSA lIdhI. jene vairAgya acala rahyo che, jemaNe sUtra ane arthano abhyAsa karyo che evA tathA tapavata puSpaketu aNagAra vihAra karIne, karmo khapAvIne nirvANa pAmyA. pachI te puSpadaMtA AryA janma, kula, rUpa ane ezvaryanA madathI paMDitikA AryAnI avajJA karI tene tiraskAra karatI hatI, "tuM tAruM kuLa vIsarI gaI che, AghI jA; gaMdhAtA mukhavALI tuM mArI sAme UbhI na rahIza, mArI najIka rahIne uttara na ApIza, vastrathI tArUM meM DhAMkIne mArI pAse Avaje." A pramANe tiraskAra pAmatI paMDitikA "devI sAcuM kahe che" ema vicAratI "mAro aparAdha kSamAM kare" ema kahetI tenA page paDI. e ja pramANe te namratApUrvaka vaMdana karavA lAgI. pachI te puSpadaMtAne tiraskAra sArI rIte sahana karatI te paMDitikAe nIca gotrakarma khapAvyuM, tathA zubha varNa, gaMdha, rasa ane sparza tathA Adeya vacana ane ucca zaitrakama bAMdhyuM. garviSTa evI puSpadaMtAe mukhadurgadhatva ane nIcotratA bAMdhI. je tapa puSpadaMtA grahaNa karatI hatI tenuM anuvartana paMDitikA paNa karatI hatI. pachI te banne jaNIo kALa karIne zakra devarAja vaizramaNa mahArAjanI agnamahiSIo thaI. AyuSyano kSaya thatAM cavIne je paMDitikA te tArI putrI raktavatI thaI, je puSpadaMtA te laghunikA thai. raktavatI ardhabharatAdhipati vAsudevanA pitAnI bhAryA thaze." meM pharI te anagArane pUchayuM, "raktavatIne te pati kayAM che? ane tene kevI rIte jANu?eTale teo bolyA, "jene paga tArI dukAnamAM paDatAMnI sAthe ja tane eka lAkhano lAbha thAya, ane lasaNa jevA gaMdhAtA mukhavALI chokarIne je sugaMdhI mukhavALI banAve tene tuM ardhabharatAdhipatine pitA jANaje." Ama kahevAmAM AvyuM, eTale te maharSine vaMdana karIne huM gayo. te divasathI laghunikA ceTI dukAnamAM ja bese che. sAdhue kahyo hato te dhanalAbha Aje mane thayo. mAre Apane Aja vAta jaNAvavAnI che." rakatavatInuM pANigrahaNa pachI zubha muhUrta sArthavAha mArI sAthe rakatavatInuM pANigrahaNa karAvyuM. jenAM locana dhavala che, locananA khUNAo lAla che ane kIkIo kALI che evI, jANe amRtanA banelA vadanacaMdravALI, caMdranI prabhA jevI ujajvaLa kAntivALI, tathA atizaya Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmagrI laMbhaka [ 287 ] saundaryane lIdhe padmavanamAM viharavAnuM jene priya che evI lakSamI jANe te pote ja heya evI raktavatI sAthe viSayasukha anubhavate huM sukhapUrvaka rahevA lAgyo. (12) somazrI laMbhaka eka vAra varSARtumAM sArthavAha mane kahevA lAgyo, "svAmI ! mahApura nagaramAM Indramahatsava bahu sAre thAya che. je tamArI IcchA hoya te ApaNe te jovA jaIe." meM hA pADI ke, "bhale," pachI ame devanagara jevA mahApuramAM gayA. nagaranI bahAra aneka prakAranA prAsAdo hatA. te joIne meM sArthavAhane pUchyuM, "zuM A paruM che?" te kahevA lAgya- "ahIMnA rAjA semadevanI putrI zrI nAme che. te rUpasundarI hevAthI pitAe tene svayaMvara Ape. pachI haMsaratha, hemAMgada, atiketu, mAlyavaMta, prazaMkara Adi je kula, rUpa ane yauvanayukta ane hRdayane rucatA rAjAo hatA temane rAjA somadeve teDAvyA. te rAjAo A prAsAdAmAM rahyA. paNa te kumArI visaMzita thaI gaI. AthI rAjAe pitapotAnA sthAnoe pAchA gayA. te kumArI paNa mUgI thaI gaI. A kAraNane lIdhe A prAsAda paMktio ahIM che." te prAsAde vaTAvIne jovA lAyaka vastuothI bharelA evA te nagaramAM ame gayA ane IndrasthAnamAM pahoMcyA. tyAM ame devatAoe vikuvelo hoya tevo Indramaha tathA rAjAnA aMta:purane joyuM. Indra(yaSTi)nI pradakSiNA karIne amArAM vividha prakAranAM vAhane tarapha ame pAchA vaLyA. devAMganAo jevI te rANIo paNa pUjA karIne tathA praNAma karIne devapatnIonI jema potapotAnAM vAhanamAM beThI. eTalAmAM ghaNuM mANasone cIse pADatA ane cAre bAju nAsatA ame joyA. amane thayuM, "zuM kAraNa haze ? cAlo joIe, " eTalAmAM masta thaele eka hAthI mAvatane mArI nAkhIne pitAnI najare paDatA mANasano vinAza kare te pradeza tarapha doDa ame je. "yamarAjanA jevo A te vidyummukha hAthI AvI pahoMce" ema bolatA lokoe paNa hAthI na jaI zake evI jagAne Azraya lIdhe. pele hAthI rANIonAM vAhano taDavA lAgyo. sArathio te yuvatIone kaipUrvaka bacAvavAno prayatna karavA lAgyA. eTalAmAM hAthInI sUMDhavaDe vAhanamAMthI kheMcAyelI "zaraNuM, zaraNa" ema bolatI eka kanyA dharaNuM upara paDI. meM tene joI. asaMbhrAnta e huM 'DarIza nahIM" ema bela tenI pAse gayA ane hAthI tenA sArathine mAratA hatA tevAmAM ja kanyAne bacAvavAnI IcchAvALA evA meM Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 288 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa H hAthI upara pAchaLathI ghA karyo. AthI hAthI roSathI pAcho vaLyo. meM paNa tene siMhAvali, daMtAvali, gAtralIna ane zArdulalaMghana vaDe tathA puchagrahaNa vaDe Amatema bhamA. AvI avasthAmAM AvelA hAthIne, tathA zIvratAne lIdhe jANe aneka rUpavALA dekhAtA ane prAsAda upara rahelA leke zAbAzI ApavA lAgyA, "ahA supuruSa! tame vipula yaza prasAya che. " parijano ane strIo premapUrvaka bolavA lAgyAM, " puruSavara ! gajarUpI yama sAthe yuddha karatA tamAruM devatAo rakSaNa karo." keTalIka strIo te mArA upara puSpa ane suMgadhI cUrNonI vRSTi karavA lAgI. meM paNa hAthIne aneka rIte zAnta karyo, eTale te haMsa ane gAya jevI maMdagativALe thaye. tene jItAe jANIne huM jaladIthI kanyA pAse gayA. (pANInI bahAra) sthala upara lAvavAmAM AvelI padminI jevI ane pitAnA yUthathI chUTI paDelI hari jevI te kanyAnAM gAtre bhayathI khaMbhita thaI gayAM hatAM. hAthI jema vanalatAne upADe tema meM tene ekadama upADI. vimita thayelA nagarajano jenI prazaMsA karatA hatA evA meM tene UMcakI lIdhI, ane jenuM dvAra khulyuM hatuM evA eka bhavananI aMdara tene laI jaIne besADI, ane kahyuM, "DarIza nahIM, have hAthIno bhaya nathI." jene bhAna AvyuM che ane sateSathI jenuM mukha vikAsa pAmyuM che evI te mArA page paDI, ane bolI. "svAmI ! tamAruM priya thAo, ke hAthInA mukhamAMthI bacelA akSata zarIravALA tamane joyA." pachI teNe vicAra karIne potAnuM uttarIya mane ApyuM, mAruM uttarIya pite lIdhuM ane mane potAnI vIMTI ApI. pachI tenA parijane AvyAM ane teo tene rAjakulamAM laI gayAM. gRhapatie (je makAnamAM kanyAne lAvavAmAM AvI hatI tenA mAlIke) prAsAda uparathI UtarIne mane Asana ApyuM, tathA kahyuM, "svAmI! vizrAma karo." pAdazauca karIne huM thoDIvAra tyAM beTho. eTalAmAM sapheda baLada joDela ratha laIne manuSyo tyAM AvyA. temanA vacanathI huM te rathamAM beTho ane tyAMthI nIkaLe. "dharaNatalanA caMdrarUpa A ja te puruSottama che" e pramANe balI prazaMsA karatA loko mane jotA hatA. anukrame cAlatAM mArA sasarAnA mAmA kuberadatta sArthavAhanA kuberabhavana jevA samRddha bhavana AgaLa huM pahoMce. rathamAMthI huM nIce Utaryo. arthapUjA thayA bAda aMdara pravezatAM aMdaranA dvAra AgaLa mUlyavAna vastro ane AbhAravALI, gRhadevatA jevI rUpALI, pAdukAvALI, hAthamAM sonAjaDita daMDavALI, tathA kautukI janene rokavA mATe UbhelI pratihArIne meM joI. bhavanamAM gaye, eTale sArthavAhanA parijanoe mane abhinaMdana ApyAM. huM sukhapUrvaka Asana upara beThe, eTale zatapAka tela vaDe mArAM gAtrAne abhaMga karavAmAM AvyuM ane kuzaLa saMvA 1. hAthIone samAvavAnI A vividha rIte jaNAya che, Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somazrI laMka [ 289 ] hikAo(mardana karanArIo)e mAruM saMvAhana karyuM. maMgala jalavaDe mane sanAna karAvavAmAM AvyuM. vastro badalIne svAdiSTa ane pathya bhejana laIne meM Acamana karyuM, zayana upara beThe tathA surabhi phalene mukhavAsa karIne vizrAma levA lAgyo. pachI jenA AgamananI mane khabara ApavAmAM AvI hatI tathA jenA AgamananI meM anujJA ApI hatI evI lakSmI jevA rUpavALI pelI pratihArI ekAntamAM mane praNAma karIne kahevA lAgI, "svAmI ! sAMbhaLo- sAmagrIne paricaya tathA tene pUrvabhava A nagaramAM somadeva rAjA pitAnA pitA ane pitAmahanI paraMparAthI AvelI rAjyalakSamInuM pAlana kare che. tenI semacaMdrA nAme paTTarANI prakRtithI ja saumya vadanavALI che. temanI putrI somazrI nAme kanyA che, jene tame jIvana ApyuM hatuM-bacAvI hatI. te kanyAne pitAe svayaMvara Apyo hato. kula, zIla, rUpa ane vaibhavathI tene mAnya hatA evA rAjAo AvyA. teo save AvI paheMcyA hatA te samaye prAsAdanI upara rahelI somazrI kumArI pitAnI sakhIothI vIMTaLAIne viharatI hatI. sarvANu aNagArane thayelA kevalajJAnano mahimA karavAne AvelA devonA udyotanA darzanathI te mUrzita thaI. ghaNI vAre svastha thayA bAda te mUgI thaI gaI. maMtra, auSadhi ane hemAdi kriyAo vaDe cikitsakoe prayatno karavA chatAM jyAre te kaMI bolI nahIM tyAre te rAjAe potapotAnA sthAne pAchA gayA. cikitsaka mAnavA lAgyA ke, "bhaka dee tenI vANu harI lIdhI che. " te kumArI paNa akSare lakhIne sUcanAo ApatI hatI. meM tene eka vAra ekAntamAM samajAvIne kahyuM, "dIkarI! tuM tArI dhAtrI hAIne mA jevI vizvasanIya chuM. je kaMI kAraNathI te baLAtkAre mUgApaNuM dhAraNa karyuM hoya te ni:saMkecapaNe mane kahe. tArAmAM kheDanuM keI lakSaNa to mane dekhAtuM nathI." eTale sahaja hasIne hRdaya ane zravaNane AnaMda ApanAra vacana te bolI ke, "mAtA! kharekhara tenuM kAraNa che; paNa huM rajA ApuM nahIM tyAM sudhI tAre te kaIne kahevuM nahIM." meM "bhale" e pramANe te vastu svIkArI, eTale te kahevA lAgI, "sAMbhaLa- gayA bhavamAM huM sadharma kahapamAM kaMkaNAvatuMsaka vimAnamAM kanakacitrA nAme devI hatI. mahAzukra kapamAM devarAjane sAmAnika svayaMprabha vimAnane adhipati deva hatI tenI huM bhAryA hatI. te deva mAruM samaraNa kare ke turata ja huM tenA prabhAvathI kSaNamAtramAM mahAzuka kalpamAM jatI hatI. sAdharma devaleka karatAM anaMtagaNa viziSTa zabda, sparza, rUpa, rasa, gaMdha e pAMca viSane huM anubhava karatI hatI, svAmInAM manahara gIta ane vacanathI tathA te samayane yogya bhUSaNa ane zayanavaDe prasanna thatI hatI tathA te 37 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra90 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : deva vidAya Ape eTale pAchI mArA kaeNkaNavataMsaka vimAnamAM AvI hatI. he mAtA ! te deva vaDe lAlana karAtI evI mArAM A pramANe ghaNuM popama vItI gayAM. eka vAra dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhamAM adhyA nagarImAM munisuvrata arihaMtanA janmamahotsavamAM deve gayA hatA; huM paNa mArA priyatama sAthe gaI hatI. mahotsava pUro thaye eTale te ja samaye dhAtakIkhaMDa dvIpanA pazcimArdhamAM daDhadharma arihaMtane nivaNa-mahotsava vidhipUrvaka karIne deve potAnA AvAsamAM pAchA vaLyA. huM paNa mahAzukranA adhipatinA sAmAnika devanI sAthe mahAzukra kapamAM gaI. vacamAM brahmaloka kalpamAM, riSTa vimAnanA prastara pAse, lokAkSATakanA madhyamAM mAro te hRdayasvAmI meghadhanuSyanA raMganI jema kSaNavAramAM nAza pAmyA. AthI mane dizAo aMdhakAramaya lAgavA mAMDI, mArI Urvagati aTakI gaI. "mAre priyatama sUkSma zarIra dhAraNa karIne kyAM gaye haze ?" ema vicAra karatI tathA sanehane kAraNe tene vele nahIM jANatI evI huM pAchI vaLI ane je mAge ame AvyAM hatAM te mAge tapAsa karatI malekamAM jabUdvIpanA uttarakurumAM bhadrasAla vanamAM madhyabhAganA zikhara samAna jinamandira AgaLa pahoMcI. zokagrasta hovA chatAM jinapratimAne jeNe praNAma karyA che evI meM tyAM eka bhAgamAM prItikara ane prItideva nAmanA vipula avadhijJAnI cAraNazramane joyA. temane vaMdana karIne meM pUchyuM, "bhagavaMta ! mAro nAtha kyAM gaye haze? ane tenI sAthe mAro samAgama kyAre thaze?" teo kahevA lAgyA, "he devi ! tAro e deva sattara sAgarapamanuM AyuSya kSINa thatAM AvIne manuSya thayela che. tuM paNa vIne mahApura nagaramAM samadeva rAjAnI putrI thaIza. tyAM tenI sAthe tAro samAgama thaze. hAthInA daSTipathamAM AvelI ane jIvitasaMzayamAM rahelI evI tAruM je rakSaNa kare te tAre pati "--e pramANe teoe kahyuM, eTale huM mArA vimAnamAM gaI. pachI te devamAM jene rAga baMdhAya che evI huM keTalAka kAla pachI cavIne ahIM janmI. zramaNanA kevalajJAna prasaMge AvelA devAnA udyotathI mane jAtismaraNa thatAM huM mUcchita thaI. bhAna AvatAM mane vicAra thayo, "mane pitAe svayaMvara Apyo che, rAjAe ekatra thayA che, mATe mAre mATe bolavuM ThIka nathI. mAre mUMgApaNuM dhAraNa karavuM joIe. " pachI rAjAe pAchA gayA, eTale sAdhunuM vacana phalIbhUta thavAnI huM rAha jouM chuM. "mArA e priyatama vinA mAre belIne zuM kAma che?" ema vicArIne huM mUMgApaNuM dhAraNa karIne rahuM chuM. " samazrIe A pramANe kahyuM, eTale huM belI, "putri ! sukhI thA, pUrvabhavanA te priya pati sAthe tAro samAgama thAo " rAhunA mukhamAMthI jema candrabiMba bacI jAya tema hAthInA mukhamAMthI bacI 1. brahmalekane madhyabhAga lekAkSATaka kahevAya che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI la'bhaka [ 291 ] gayelI te sAmazrI Aje ghera AvIne mane ekAntamAM kahevA lAgI, " mAtA ! Aje mArA e pUrvabhavanA patine meM joyA. sAdhuee kahyuM hatu. te pramANe, teNe mane jIvitadAna ApyuM. 'me' seAmazrAne abhinaMdana ApyuM ke, " putri ! tArA upara devAe kRpA karI che; rAjAne tathA devIne huM A vAta karuM chuM, jethI tane Aje ja tArA manArathanI prApti thaze. " e pramANe tene AzvAsana ApIne huM devI pAse gaI; rAjA paNa tyAM ja hatA. vinaya karyA pachI meM mArA AgamananA kAraNanI tathA sAmazrInA jAtismaraNanI vAta temane karI. 8 teNe ja( vasudeve ) sAmazrIne jIvitadAna ApyuM che ' e sAMbhaLIne rAjAe mArA satkAra karyo ane kahyuM, dharma pramANe te jIvitadAna ApanAra hAvAthI sAmazrI upara tenA ja adhikAra che. meM paNa seAmazrIne svayaMvara ApelA che. pUrvabhavanA patinA samAgama samaye tene sarva vastunI prApti thaze. kAle prazasta divase ane muhUrte temanuM pANigrahaNa thaze. " A pramANe kahIne rAjAe mane mekalI ke, " tene ( vasudevane ) A khabara Apa. " pachI tame kumArInA priyatama hAvAthI huM tamArI pAse AvI. devA tamane sukha Ape, " A pramANe kahIne praNAma karIne pratihArI gai. sAmazrInu' pANigrahaNu. 66 pachI vasro ane gaMdha-mAlya laIne kaMcukI AyaiA. teNe rAjAnA vacanathI mane vadhAnyA ane mArA aparizrama pUchyo (* zrama dUra thai gayA che ? ' ema pUchyuM'). pachI mAruM sagapaNu karavAmAM AvyuM. tyAM kuberadattanA bhavanamAM mArI pazu sukhapUrvaka rAtri vItI gai. prabhAtamAM sUryodaya thatAM yazasvAn nAme amAtya tathA rAjamahattarikA AvI. temaNe tathA kuberadattanAM parajanAe mAruM varaparikarma (varane ceAgya zaNugAra) karyuM. pachI vimAna jevI zaiAbhAyamAna zibikAmAM esI huM rAjakulamAM AvyA. bhRgu purAddhite agnimAM hAma karyA. seAmadeva rAjAe ritASathI prasanna vadanacaMdravALI seAmazrI sAthe mAruM pANigrahaNakarAvyuM. 'kAza sahita mArA upara tamAro adhikAra che' ema kahIne teNe maMgala nimitte batrIsa karoDa dhana ApyuM. pachI devI sahita jANe deva Aya tema sAmazrI sahita huM... rAjAe sUcavelAM bhAjana, AcchAdana, gaMdha, mAlya bhAgavata tathA paricArakAe ApelAM ane hAjara rahelAM managamatAM parabhAgadravyeAnA upabheAga karatA iSTa viSayasukhanA sAgaramAM DUbIne nirutsukapaNe viharavA lAgyA. ( 13 ) vegavatI lalaka pachI pUrvabhavanA snehathI mArAmAM anurakta mAnasavALI ane prakRtithI madhura vANIvALI seAmazrI vaDe harAyelA hRdayavALA tathA pratidina jenI kAmavazatA vadhatI hatI evA me, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 292 ] vasudeva hiMDI : : prathama khaMDa : ratimAM Asakta thayelA kAmadevanI jema, parijana sahita seAmazrIne AnaMda karAvatAM keTalIka Rtue gALI. t eka vAra saMbhAganA parizramathI thAkIne UMgheleA huM bheAjananA pariNAmathI (pacI javAthI) jAgyA. te vakhate zayanamAM seAmazrIne nahIM jotAM khinna mAnasavALA banI huM vicAra karavA lAgyA, " mane jagADayA vagara priyA kayAM gai haze ? athavA kaiM kAraNasara gaI haze. " Ama vicArI meM vAsagRhanI rakSA karanArI dAsIene jagADI kahyuM, " devI kayAM gai che tenI tapAsa kare. " tee kahevA lAgI, " svAmI ! ame nathI jANatAM. amane tA hamaNAM ja tame jagADyAM. " bhavanamAM zeAdha karatAM tyAM paNa te jovAmAM na AvI. eTale meM vicAryuM, " mArA upara te kupita thai haze, jethI mane dana ApatI nathI. " e pramANe aneka rIte cintA karatAM rAtri jema tema vItI gai. devI sahita rAjAne A vAta kahevAmAM AvI. pachI rAjamahelamAM tathA pramavanamAM satra zeAdha karavA chatAM kayAMya paNa sAmazrI jovAmAM AvI nahIM. eTale rAjAe kahyuM, " kAi AkAzagAmIe tenuM haraNa karyuM haze, jethI kAi sthaLe enI bhALa maLatI nathI, " mArA manamAM ema nizcaya thayA ke, " kharekhara, priyA ATalA dIrgha kApavALI na thAya. je eka kSaNa vAra mane nahIM jotAM utsuka thaI jatI hatI te ahIM hAya chatAM mane darzana na Ape e mane ja zI rIte ? nakkI, tenA rUpamAM lubdha thayelA ane tenA zIlasArane nahIM jANatA keAi madamatie tenu haraNa karyuM haze. " A pramANe mArI buddhie ni ya karyAM, tA paNa '- eka ja khAkhatamAM jenuM mana parAvAyeluM haze evI te upahAsa karavA mATe mane uttara nahIM ApatI hAya ' ema kalpanA karIne huM pramadavanamAM ane sakhIgRhamAM tenI zeAdha karavA lAgyA. pachI te se|mazrIne nahIM jotA ane AMsuthI jenI draSTi ruMdhAi gai che evA hu' agAu jyAM ame krIDA karatAM hatAM te latAgRha, jAlagRha ane kadalIgRha jovA lAgyA tathA khelavA lAgyA, " priye! tuM zA mATe kupita thai che ? huM tArI icchAne adhIna chuM. mane duHkha na Apa. zA mATe tu saMtAI gaI che ? " A pramANe khelatA huM te pradezamAM pharavA mAMDyo. mane AvI avasthAmAM rahelA jANIne mArI AgaLa priya vacana meAlatI, AMsu sAratI ane aneka prakAranAM bahAnAMethI mAruM mana rokIne mane AnaMda pamADavA icchatI dAsIe mArAthI eka kSaNa paNa dUra jatI naheAtI. sAmazrImAM lIna thayeluM. mAruM citta parama Adara utpanna karanArI vastuomAM athavA gIta, vAdita ane patimAM zakAtuM nahetu temaja bhAjana levAnI paNa mane icchA thatI naheAtI. huM AhAra letA nahAtA, eTale pirajanA ane rAjA paNa jamatAM naheAtAM. bhavanane zanya jevuM mAnatA huM rAtre nidrA paNa pAmatA naheAtA; mUDhatApUrNAMka AvuM cintana karatAM, te priyA mArI sAme nahIM hovA chatAM sahasA tene mArI sAme ja jotA hatA. A pramANe sAratAM mArA e divasa vItI gayA. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI laMbhaka [ 293 ] vegavatInuM pANigrahaNa trIjA divase somazrIthI jenuM hRdaya grahaNa karAyeluM che evo huM "azokavanikAmAM jyAM tenI sAthe agAu krIDAo karelI che te pradezathI avazya mAro zoka dUra thaze" ema bolato hato tyAM prasanna mukhavALI priyAne meM joI. huM tenI pAse gayo ane harSathI jenI AMkha vikasita thayelI che evA meM tene dorI jaIne kahyuM, "sundari ! zA mATe tuM vinA kAraNa ke pAyamAna thaI hatI? kRpA kara, jethI mane tArA adarzananI pIDA na thAya. A huM tane praNAma karuM chuM. have kepano tyAga kara." te bolI, "Aryaputra! huM tamArI sAthe kopelI nathI. tamane ane parijanone meM darzana na dIdhuM tenuM kAraNuM sAMbhaLo. meM pUrve niyamopavAsanI pratijJA karI hatI. temAM mauna dhAraNa karIne rahevAnuM hatuM tathA priyajananI sAthe paNa bolavAnuM nahotuM. te mAruM vrata tamArA caraNanI kRpAthI pUrNa thayuM che. e niyamanuM rakSaNa karavAmAM parAyaNa rahIne mAre brahmacarya sevavAnu hatuM, mATe e bAbatane tamAre aparAdharUpa gaNavI nahIM. " meM kahyuM "priye! priya jananI khalanAmAM tAro aparAdha na gaNAya. (arthAta tuM ke je priyajana che tenI khalanA aparAdha na gaNAya.) kahe, zuM karuM ? " te bolI, " A vratamAM vivAhaBtukanuM sarva karma karavuM paDe che, tenuM udyApana e rIte thAya che. " meM kahyuM "tuM AjJA Ape che te sarva bhale thAya." A priya vastu rAjAne tathA devIne jaNAvavAmAM AvI ke, " kumArI jaDI che. " pachI corI taiyAra karavAmAM AvI, tathA dUrvA, darbha ane sarasava Adi maMgala dravya paNa lAvavAmAM AvyAM. pachI teNue pite agnimAM homa karyo tathA jaLathI bharelA cAra kaLaza cAre dizAmAM mUkyA. pachI dAsIoe maMgala gIta gAyAM. teNe pote kaLaza upADIne pitAnA temaja mArA upara DhaLyA. pachI hAsya karatI te bolavA lAgI, "soma, yama, varuNa, vezramaNa e lokapAle, upavana-devatAo tathA parijano ! sAMbhaLo--huM AryaputranI bhAryA chuM. AjathI te mArA deva che ane mArA jIvana upara temane adhikAra che." varanA vezamAM rahelA meM paNa vadhUnA vezavALI tene uttama lakSaNavALa jamaNe hAtha grahaNa karyo. agninI AsapAsa ame pherA pharyA. pachI huM (tenI sAthe mAre ghera AvyuM. pachI teNIe dAsaTIone AjJA ApI, "dakanA thALa tathA madha, puSpa ane gaMdha lA." bolatAMnI sAthe ja teo te vastuo lAvI. pachI vAsagRhanAM dvAra baMdha karIne teNIe veta kusuma vaDe kaI devatAnI sthApanA karI tathA tenuM arcana karyuM. utsAhapUrNa manavALI te rAtre AvI ane mane kahevA lAgI. "Arya. putra! devatAnA zeSa modaka lAvavAmAM AvyA che te khAvAne tame yogya cho. " tenI anumatithI te meM mukhamAM mUkayA. tethI mAruM zarIra ThaMDuM thayuM ane mAruM mana zAnta thayuM. pachI madhathI bhareluM pAtra teNe UMcuM karIne kahyuM, "pIo. " meM kahyuM, "priye ! guruja e jenI anujJA ApI nathI evuM ma nahIM pIuM. " te bolI, "emAM niya Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 294 ]. vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : mane lepa athavA gurujanonI AjJAnuM ullaMghana nathI. A te devatAne zeSa che, pIe. mArA niyamanI samAptimAM vina na karaze, kRpA kare, jhAjhe vicAra na karaze." pachI te pratyenA bahumAnathI meM magha pIdhuM. pachI be divasathI huM nirAhAra rahyo hato tathA pahelAM kadI madha pIdhuM nahotuM, tethI mane mada caDyo. mada vaDe gherAyelAM lenavALA meM priyAne jorathI upADIne, jANe tenI sAthe A prathama samAgama hoya ema mAnatAM, zayana upara suvADI. ratinA aMte te paNa UThI. pachI teNe vastra badalyAM. pahelAM paherelAM rezamI vastro teNe khIMTI upara mUkyAM. nidrA AvavAne lIdhe tathA mada vadhavAne lIdhe A badhI vastuone svapnanI jema jete huM UMghI gayo. rAtrI vItI prabhAta thatAM parikama karanArI dAsIo AvI. teo potapotAnI ucita pharajamAM, gamatuM-aNagamatuM vicAryA sivAya lAgI gaI. A pramANe teNInI sAthe pramudita manavALA evA mArA keTalAka divase vItI gayA. eka vAra arthe rAtre huM bhejananA pariNAmathI jAgyo. te vakhate dIvAnA prakAzamAM skuTa dekhAtA zarIravALI devIne meM judA ja rUpamAM joI. pachI dhIre dhIre UThIne huM vicAra karavA lAgyuM, "mArI jANa bahAra ja mArI sAthe sUI rahelI A rUpasvinI kaNa haze ? devatA haze ? A to mIMcAyelAM locanavALI che tethI devatA na hoya. athavA mAro chaLa karavAnI IcchAvALI koI pizAcI ke rAkSasI haze ? te paNa na hoya, kAraNa ke rAkSaso ane pizAca prakRtithI ja rudra ane bhISaNa rUpavALAM tathA pramANuthI atizaya moTA zarIravALAM hoya che, mATe A te paikInI na hoya. athavA aMtaHpuramAMthI A koI strI devIne nivedana karIne ahIM pravezI haze ? " pachI dhyAnapUrvaka huM tene jevA lAgyA. sUtelI, zatapatra kamaLa samAna somya vadanavALI, sarakhA kezavALA ane kusumavaDe bharelA sinagdha ane vAMkaDiyA kezapAzavALI, vadananA trIjA bhAga jeTalA pramANayukta, anyUna ane sUryanA tejane dhAraNa karanAra lalATavALI, paheLI, lAMbI, dhanuSanA jevI vAMkI ane bhamarAonA samUha jevI kALI bhramaravALI, bahu UMcA nahIM evA sapramANu nAkvALI, zyAma ane kuTila pAMpaNavALAM nayanevALI, pRthulara ane geLa kapalavALI, mAMsala ane sUkSama chidrayukta kAnavALI tathA biMbaphaLanA jevA sarasa ane rAtA oSThavALI tene meM avalokI. tenuM zarIra jete jete huM vicAra karavA lAgyo ke, "AvI AkRti te zIlavatInI hoya che, AvI vadanazobhA vairiNInI hetI nathI, to A koNa haze?" pachI sarasa kamaLa jevAM komala ane mAMsala taLiyAMvALA, UrdhvarekhAthI aMkita ane prazasta lakSaNevALA tene caraNa meM joyA eTale mArA manamAM nizcaya thaye, "nakkI A sarvAMgasundarI 1 mULamAMnuM vAkya saMgata nathI. A artha kevaLa anumAne karyo che. 2 maLamAM 3MvAya......4MANA eTaluM vAkya aspaSTa che. temAMthI je vAkyakhaMDeno artha karI zakAya che te ja ahIM Ape che Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI labhaka [ 295 ] rAjaputrI che, A keAi pApAcArI strI nathI. " A pramANe meM vicAra karyAM. te paNu jAgIne mane kahevA lAgI, " A putra ! jANe huM keAi apUrva vastu hAuM tema mArI sAme satata zu' joi rahyA che ? " pachI kaMika vicArIne te ekadama zayanamAMthI UThI, ane pANInA kuMbha upADIne peAtAnA zarIra upara reDyo. temAMthI enA zarIra upara eka pazu bindu rahyuM nahIM; pANI kayAM gayuM te paNu jaNAyu nahIM. pachI mane hAtha joDIne te kahevA lAgI, " A putra ! sAMbhaLA vegavatInI AtmakathA vaitADhyanI dakSiNa zreNimAM suvarNIbha nAme nagara che. tyAM citravega nAme vidyAdhararAjA hatA. tenI agAramatI nAme mahAdevI che. temane mAnasavega nAme putra ane vegavatI nAme putrI che. tame mane te vegavatI jANeA. vairAgyanA mArga upara caDhela te citravega rAjAe aneka pUrva puruSAnI para parAthI UtarI AvelI rAjyalakSmI putra mAnasavegane tathA rAjyanA eka aMza huM ke je te samaye mAlikA hatI tene ApIne peAtAnA vaMzanA nikAyavRddhone kahyuM, " A putrI vegavatI mATI thAya te vakhate tene bhAI jo tene vidyA na Ape te mArI pAse lAvajo, ' A pachI nirapekSa evA te rAjAe tApasa tarIkenI dIkSA lIdhI. huM paNa meATI thai, parantu mAreA bhAi mAnasavega mane vidyAe grahaNa karAvatA nahAtA. eTale vaDerAe mane mArA pitA pAse lai gayA. tyAMthI vidyA grahaNa karIne huM mArI mAtA pAse AvI, ane mArA rAjyabhAga bhAgavatI sukhethI kALa vItAvavA lAgI. mAnasavege keAi eka mAnava ne upADI lAvIne pramadavanamAM rAkhI hatI. A . putra ! nAgarAje vidyAdharAnA sabaMdhamAM maryAdA bAMdhelI che ke--" je kai vidyAdhara jinagRhamAM Azraya laIne rahelA aNugArane athavA strI--puruSanA mithuna( joDalA )ne satAvaze athavA nahIM icchatI evI parastrIne parANe grahaNa karaze te vidyAthI bhraSTa thaze. " AthI te srI rUpALI hAvA chatAM mAnasavega tene aMtaHpuramAM na lAvyeA; ane mane kahyuM, " vegati ! te mAnava srIne samajAva, jethI ahIM rahetI evI te mArAmAM prema AMdhe, " pachI rAjAnI sUcanAthI huM tyAM gai, teA ekAnta STithI dhyAna karatI ane pAstakanI anAvelI lakSmI jevI( sthira ) e strIne joi. meM tene kahyuM, " Ave ! A pramANe udAsa na thaiza. puNyakArya karanAra zrI devalAkamAM Ave tema tane vidyAdharaleAkamAM lAvavAmAM AvI che. huM rAjAnI haeNna vegavatI chuM. rAjA mAnasavega mArA bhAi che, vidyAdharaleAkamAM prasiddha che. mahAkulIna, rUpasvI, yuvAna, kalAomAM kuzaLa ane prazaMsA karavA ceAgya che. mAnava patinuM tAre zu` kAma che ? uttama puruSane varelI sro hIna kula 1. lepcakra eka prakAranA plAsTara.' Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra6 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : ane jAtivALI hoya te paNa leke mAM bahumAna pAme che. mATe tuM zoka na karaza; mAnavelakamAM durlabha evA kAmagono tuM anubhava kara." meM tene Ama kahyuM, eTale te bolI, "vegavati ! tuM paMDitA che ema dAsInA mukhethI meM sAMbhaLyuM hatuM, paNa tuM ghaNuM agya bole che athavA bhAI pratyenA nehathI tuM AcAra cUkI gaI che. sAMbhaLa tyAre-mAtApitA vaDe kanyA je surUpa athavA kurUpa, guNavAna athavA nirguNa, vicakSaNa athavA mUkha patine apAya tenI ja te kanyAe jIvana paryata devatAnI jema sevA karavI joIe. tethI karIne te A lokamAM yazabhAginI ane paralokamAM sugatigAminI thAya che. e ja kulavadhUno dharma che. tuM mAnasaveganI je prazaMsA kare che te paNa ayogya che. je rAjyadharmane anusaranAre ane kulIna hoya te jenuM zIla jANyuM nathI evI tathA UMghatI strInuM haraNa na kare. ema paNa vicAra kara ke A tenI zaratA ke kAyaratA? je Aryaputrane jagADIne teNe mAruM haraNa karyuM hota to te ahIM sudhI jIvato Avyo na heta. "mAro vidyAdhara bhAI rUpALo che" ema tuM kahe che, te sAMbhaLa-jema caMdrathI adhika kAntimAna kaI nathI ane sUryathI tejamAM adhika keI nathI tema huM mAnuM chuM ke mArA AyapatrathI rUpamAM adhika koI paNa manuSya athavA deva nahIM hoya. parAkramavaDe te ekalA ja ( e sarva sAthe ) yuddha karavAne samartha che. matta hAthIne te vazamAM A che. zAstramAM bRhaspati samAna evA temane samovaDiye kaI haze ke nahIM hoya. nyAyapradhAna rAjakulamAM te janmelA che. vegavati ! AvA uttama puruSanI bhAryA thaIne "manathI paNa huM anya puruSane IcchuM" e vicAra tArA hRdayamAM na hajo. je temanA guNe che te eka jIbhathI varNavavAnI mArAmAM zI zakti che? huM vicAra karuM chuM kejema samudra ratnAkara che, ane temAMthI ja AzcaryabhUta evAM keTalAMka ratno janapadomAM prApta thAya che, tema AryaputramAM saghaLA puruSaguNa che, jyAre anya puruSomAM mAtra keTalAka ja che, mATe mane bALakanI jema khAlI mUThIthI bhAvIza nahIM, anArya janane yogya vAta tuM karIza nahIM." meM tene kahyuM, "Aryo! lekadharma huM jANuM chuM. A mArga amArA kuladharmane paNa yogya nathI. mAnavege parastrInuM haraNa karyuM te anucita karyuM che. bhAI pratyenA nehAnurAgathI meM tane je anabhijAta vacana kahyuM hoya tenI kSamA kara. pharIthI evuM nahIM kahuM." pachI tenI sAthe besIne, tenA viyegathI tamane thayelA zokano vicAra karatAM, te AryAnI sAthe mane paNa duHkha thayuM. pachI meM tene kahyuM, "tuM viSAda na karIza. huM AkhA jaMbUkopamAM bhramaNa karavAne samartha chuM, to kevaLa tArA pitAnA nagara sudhI javuM e zI moTI vAta che? huM tArA priyane mATe jAuM chuM, tArA Aryaputrane huM ahIM lAvIza. tane tyAM laI javI e mAnasa vegathI viruddha gaNAya. " teNe parama madhura vANuthI mane kahyuM, "vegavati ! je tuM Aryaputrane ahIM lAve te huM tArI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI la'bhaka [ 297 ] kharIdAyelI ( dAsI ) chuM. jA, gaganapathamAM tArA mArga zubhakArI thAo. " pachI he A putra ! tenA pratyenI anuka MpAthI ane vidyAnA prabhAvathI utAvaLe huM ahIM AvI. anukrame meM tamane atyaMta du:khI dazAmAM joyA. eTale mane vicAra thayA, " jo emane sAcI vAta kahIza te te mAnaze nahIM, ane sAmazrImAM Asakta cittavALA te maraNu pAmaze; AvA puruSavizeSa peAtAnI jAtaneA, seAmazrInA ke mArA paNa nahIM thAya. ( arthAt maraNu pAmaze. ) ema karavAthI zuM vaLaze ? " Ama vicArI ' A avasthAmAM rahelA temane mATe seAmazrInuM rUdana e auSadha che, bIjo kAI upAya nathI ' ema dhArI tamAruM rakSaNa karavAne mATe meM sAmazrInuM rUpa dhAraNa karyuM, niyamane anusarIne vivAhakAtuka karyuM, devatAnA zeSa hAvAnu kahIne madya pAyuM, mArI kanyAavasthAnuM sUcana karanAruM. A vacce khIMTI upara mUkayuM. mAruM ( kuTuMbIAvaDe) kanyAdAna devAyA sivAya huM zayyAmAM ArUDha thaI ane sAmazrInA rUpathI tamane mAha pamADyo, te mArA aparAdhanI kSamA karo. Ama kahIne te vegavatIe mane praNAma karyA. pachI meM tene kahyuM, " sutanu ! tAre aparAdha nathI; te mane jIvita ApyuM che. tuM jo ahIM AvI na hAta ane somazrInuM rUpa mane na darzAvyuM hAMta tA huM maraNa pAmata. "" ,, r A pramANe vArtAlApa karatAM bAkInI rAtri vItI gaI. prabhAta thatAM ( rAjAe ane devIe ) yathAcita kAryo karavAne mATe dAsIe meAkalI. te dAsIe vegavatIne joine vismita thai, ane dhyAnapUrvaka tene avaleAkIne paraspara vAta karIne devI pAse gai. teoe devIne nivedana karyu, " kAi parama rUpavALI yuvatI vAsagRhamAM che. seAmazrI svAminI nathI. '' eTalAmAM devI ane rAjA ( tyAM AvIne ) vegavatIne pUchavA lAgyAM. teNe praNAma karIne mane kahyu hatu te pramANe peAtAnA AgamananuM dhAraNa kahyuM. rAjAe tene kahyuM, " putri ! tAruM' svAgata hA! tuM vinAsa'kAce ahIM rahe. ahIM tane jotAM amane jANe ke seAmazrInuM darzana thAya che, eTale tArI pratye amAre abhedabhAva che. " vegavatIe rAjA ane devIne kahyuM, " tAta ! ahIM AvatAM meM seAmazrIne putrIbhAvathI AzvAsana ApyuM hatu ane khavaDAvyu hatuM; devatAnI kRpAthI teNe pAtAnA maraNanA nizcaya phrabyA che. tamA sahita A putrane jIvana prApta thayuM che. " pachI prasanna thayelA rAjAe vegavatInA vivAhasatkAra karyo. e pramANe te rAjakulamAM bhavanamAM rahIne vegavatInI sAthe viSayasukha bhAgavatAM mArA keTaleka kALa vItI gayA. vegavatInA AbhijAtyathI parijanA prasanna thayAM. mArI parabhAgavidhi-bhAgavilAsamAM koi prakAranI khAmI AvatI naheAtI. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 298 ] vasudeva-ddhi'DI : : prathama khaMDa: (14) madanavegA labhaka eka vAra sabhAgamukhanA AsvAdanA thAkathI nidrAvaza thayelA huM kAi vaDe upADI javAtA hatA tyAre zItaLa pavanathI mAruM aMga vIMjAtAM huM jAgyA, ane vicAravA lAgyA, " mane kANu harI jAya che ? " meM ( mane upADI jatA ) eka puruSane joyA, ane tene dhyAnapUrvaka avaleAkayeA. vegavatInA vadana sAthe tenI kaika samAnatA heAvAthI mArA manamAM nizcaya thayA ke, " A durAtmA mAnasavega mArA vinAza karavAne mATe mane kyAMka laI jAya che. huM marIza teA tenI sAthe ja marIza, paNa tene vaza nahIM thAuM. Ama karIne mUThI vALo 'tAruM mAta Avyu che' ema khelatAM me' tenA upara ghA karyA, eTale te ( mane mUkIne ) nAThA. kAi prakAranA AdhAra vagaranA huM nIce gaMgAnA jaLamAM paDyo. tyAM parivrAjakanA veza dhAraNa karelA kAi puruSa pANImAM UbhelA hatA, tenI upara paDatAM paDatAM huM azvanI upara besuM tema caDhI beTho. te saMtuSTa thaIne mane kahevA lAgyA, ,, 66 tamArA da nathI mArI vidyA siddha thai che. kahA, tame kayAMthI Ave che ? " me tene kahyu, " AkAzamAM mArA nimitte ' mArA-tArA ' ema karIne laDatI e yakSiNIee mane cheDI zvetAM huM ahIM paDyo chu. A kayA pradeza che te huM jANavA icchuM chuM." te elyeA, " A pradeza kaNayakhaladAra ( kanakhaladvAra ) nAmathI oLakhAya che. " vaLI te parivrAjaka-vezadhArI kahevA lAgyA, " AjJA karo, tamane huM zuM prItidAna ApuM ? huM vidyAdhara chuM, " me kahyu, " jo tame prasanna thayA hA ! mane paNa AkAzagAminI vidyA ApeA. " te eyA, " jo purazcaraNa karavA jeTalI sahanazakti tamArAmAM hoya te ApaNe kAi bIjA sthAnamAM jaIe. tyAM tamane dIkSA ( mantradIkSA ) ApavAmAM Ave, eTale ekAgracitta thaine vidyAnuM smaraNa karatA eso. '" meM svIkAryuM ke, " tame AjJA ApeA, vidyAne arthe huM sarva karIza. " pachI te mane khIjA sthAnamAM lai gayA, ane kahyu, " ahIM aneka prakAranAM vighnA utpanna thAya che; strIrUpadhArI vighna karanArI devatAe zRMgArika zabdothI ane hAvabhAvAthI mAha pamADe che. sAsika evA tamAre temanI vacce taTastha banI ane mAnavrata dhAraNa karIne te sarva sahana karavuM." me ' bhale ' ema kahIne te vastu svIkArI, eTale te mane dIkSA ApIne gayA. * eka divasa-rAtri pUrAM thaze eTale huM tamArI pAse AvIza; purazcaraNu saMpUrNa thatAM vidyA siddha thaze emAM sa Mdeha nathI' e pramANe kahIne te gayA. huM paNa te kArya mAM (vidyAnA jApamAM ) samaya gALavA lAgyA. . saMdhyAkALe nUpura ane kaTimekhalAnA zravaNane sukha ApanAra zabda karatI, ulkAnI jema dIpatI, tathA nayanAne leAbhAvanArA hAvabhAva darzAvatI keAi yuvatI pradakSiNA karIne mArI sAme AvI UbhI rahI. vismita thayelA huM jovA lAgyA ke, " jeNe mahAmUlyavAna Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanagA laMbhaka [ ra9 ] AbharaNa ane vastra dhAraNa karyA che evI A kaI devatA haze ke mAnava strI haze? athavA navI caMdralekhAnI jema locanane vizrAma ApanAra A yuvatI upAdhyAye kahyuM hatuM te vizva ja haze ?" vaLI huM vicAra karavA lAgyuM, "AvI AkRti azubha vyaktinI (ke azubhane mATe-azubhakArI ) hotI nathI. athavA purazcaraNathI saMtuSTa thayelI vidyAbhagavatI ahIM AvI haze." A pramANe vicAra karato hato tyAM te hAtha joDI praNAma karIne mane kahevA lAgI, "deva! tamArA vaDe apAyelo varamekSa huM IcchuM chuM ( arthAta tame varadAna ApIne mane mukta kare.)" meM vicAryuM, "jenI pAse varadAna mAgavuM joIe te ja mane vinaMtI kare che (varadAna mAge che). kharekhara A (vidyA) siddha thaI che. tene huM vara ApuM." pachI meM tene kahyuM, "bhale, tane (vara) ApuM chuM." pachI santuSTa ane prasanna mukhavALI evI teNe mane upADyo, ane AkAzamArge mane laI javA lAgI. eka kSaNavAramAM te auSadhivaDe jene zikharabhAga jAjavalyamAna hatuM evA parvatanA rAna jevA eka zikharabhAgamAM te mane lAvI. puSpanA bhArathI jenI zAkhAo namelI che evA azokavRkSanI nIce eka sapATa zilAtala upara mane besADIne "cintA na karazo." ema kahIne te gaI. thoDIka vAra pachI yuvAna ane rUpALA be puruSo tyAM AvyA ane pitAnAM nAma jaNAvIne temaNe mane praNAma karyA. eka be, "huM dadhimukha chuM." bIje be, "huM caMDavega chuM." kSaNavAramAM upAdhyAya Avyo, ane te paNa "huM daMDavega chuM" ema kahIne mArA caraNamAM paDyo. (teoe ANelAM) vividha AbharanI kAntithI chavAyelA dehavAge huM gandharva kumAranI jema zobhavA lAgyA. santuSTa thayelA teoe mane parvata upara caDhAvyuM. tyAM seMkaDo bhavanAthI yukta ane pharakatI davAovALuM eka nagara hatuM. huM rAjabhavanamAM pravezyA. tyAM mArI arthapUjA karyA bAda maMgaladravyothI mane snAna karAvavAmAM AvyuM. uttama vastro paherIne huM atyaMta svAdiSTa bhejana jame. jenA upara paTTalikAno ochADa hate evA zayana upara huM beTho ne sukhapUrvaka uche. madanagAnuM pANigrahaNa prabhAta thatAM mAruM varaparikarma karavAmAM AvyuM. prasanna thaelA dadhimukhe madananAM bAnuM nivAraNa karanAra madanagAnuM uttama muhUrtamAM mArI sAthe vidhipUrvaka pANigrahaNa karAvyuM. amane batrIsa karoDa dhana, puSkaLa vaAbharaNu, kuzaLa zilpIoe banAvelAM ane manuSyalokamAM durlabha vividha zayana, Asana ane pAtro, tathA sevAkAryamAM kuzaLa paricArikAo ApavAmAM AvI. devAMganA sahita devakumAranI jema te rUpavatI ane guNavatInI sAthe huM bhega bhegavavA lAgyA. eka vAra mane sukhapUrvaka beThelo ane prasanna jANIne dadhimukha kahevA lAgyA, "svAmI madanagAe tamArI pAse varamokSanI yAcanA karI hatI teno artha sAMbhaLe- Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 300 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : pazrIne vRttAnta A ja vaitADhya parvatanI dakSiNa eNimAM ariMjayapura nAmanuM amarApurI jevuM nagara che. tyAM pitA ane pitAmahanI paraMparAthI UtarI AvelI rAjyalakSamInuM pAlana karatA ane jaLabharelA meghanA jevA nAdavALo meghanAda nAme rAjA hato. tenI zrIkAntA nAme mahAdevI zrI jevA kAnta rUpavALI hatI. temanI putrI padmazrI nAme hatI. te yauvanamAM AvatAM rUpavatI tarIke vidyAdharomAM prasiddha thaI. te samaye divitilaka nagaramAM vidyAbaLa vaDe samartha e ja pANi nAme rAjA hate. meghanAde devila nAme naimittikane pUchayuM ke, "padmazrI kanyA kayA rAjAne ApavI?" A pramANe prazna thatAM te naimittike jeIne phalAdeza Ape ke, "A rAjakanyA cakravatInI mAnItI rANuM thaze." koI ekavAra vajI pANie meghanAda pAse mAgaNI karI, "mane kanyA Apa, tethI tAruM zubha thaze." paNa AdezanA baLane lIdhe meghanAde kanyA ApI nahIM. "A cakravatI nathI, mATe tene kanyA nahIM ApuM" e pramANe mAnatA meghanAdane baLavAna vApANie herAna karyo. tenA vaDe yuddhamAM parAjita thayele meghanAda pitAnA sainya ane vAhana sahita tathA sagAMsaMbaMdhIo sAthe tyAMthI nIkaLIne A parvatamAM AvyuM, ane A durganA baLathI keTalAka kALa thayAM saparivAra rahe che. vaitAlyanI dakSiNa zreNimAM bahuketumaMDita nAme nagara che. tyAM vIrabAhu nAme rAjA hato. tenI sumanA nAme mahAdevI hatI. te rANInA cAra putro hatA-anaMtavIrya, citravIrya, vIradhvaja ane vIradatta. pachI te rAjAe haricaMdra (aNagAra) pAse dharma sAMbhaLe; jemake -"anAdi pravAhavALA karmanI zaMkhalAmAM jakaDAelA ane rAgadveSane vaza paDelA jIvo janmamaraNathI bharapUra evA caturvidha saMsArane pAme che. karmanI laghutAthI karNAcara thayela, sarvane AnaMda ApanAra evA arihaMtanA vacana upara ruci karIne vairAgyanA mArga upara caDhIne, diggaja jema kamalataMtunuM baMdhana teDI nAkhe tema viSa vaDe baneluM nehabaMdhana toDIne, Asavane rokIne, saMyama, tapa ane dehadamanane viSe prayatna karIne, tathA prazasta dhyAnarUpa sUrya vaDe AvaraNa (jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma), vina (aMtarAya karma ) ane timira (mohanIya karma) rUpI aMdhakArane nAza karIne jemane sarva bhAvo pratyakSa thayA che (kevalajJAna thayuM che) evA te jIve zAzvata sukhanA bhAgI thAya che ane saMsArarUpI vanamAMthI bahAra nIkaLe che." A pramANe sAMbhaLIne jene pravajyA levAnI IcchA thaI che evA virabAha rAjAe anaMtavIrya Adi putrane rAjya svIkAravAnuM kahyuM. paNa (rAjyane nahIM svIkAravA mATe) nizcita evA teoe tene kahyuM, "amAre rAjyanuM kAma nathI; ame tamArI sAthe dIkSA laIzuM." pachI Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- --- -- - -- - -- - --- madanagA saMbhaka ~~~ ~ ~ ~~~~~~~~ [ 301] ~~~ vIrabAhue yazomatI rANInA putra vIrasenane rAjya ApIne ( anaMtavIrya Adi cAra ) putra sahita dIkSA lIdhI, ane pAMca samiti ane traNa guptithI yukta evo te tapa karavA lAgyo. pachI jenAM zubhAzubha karmanAM baMdhane chUTI gayAM che evA te vIrabAhu aNagAra keTaleka kALe nirvANa pAmyA. jemaNe sUtra ane arthanuM parizIlana karyuM che evA bIjA cAra aNagAre viSayasukhanI AkAMkSA vagara viharatA A amRtadhAra parvata upara AvyA, ane sthira buddhivALA teo nagaranI bahAra udyAnamAM rahyA. rAtrie dharma ane zukaladhyAnamAM parAyaNa rahelA teo paikI anukrame pahelA (anaMtavIya) jeo ekavaavicArI dhyAna vaTAvI gayA hatA, paNa sUmakriyAne prApta thayA nahotA temane mohanIya, AvaraNIya (jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya) ane aMtarAya karmane (e rIte cAra ghAtI karmana) kSaya thatAM kevalajJAna utpanna thayuM zukaladhyAnamAM rahelA bIjA (citravIrya)ne mana:paryavajJAna utpanna thayuM; savitarkavicAra nAme pahelA zukaladhyAnamAM rahelA trIjA (vIradhvaja)ne avadhijJAna utpanna thayuM, ane dhyAnabhUmimAM rahelA cothA (vIradatta)ne prathama gaNadharanI jema padAnusArI labdhi pedA thaI. pAse rahelA devoe temane mahimA karyo. te devadyotane jota ane divya sUryanAdane sAMbhaLate meghanAda rAjA atyaMta harSa pAmIne sarva janonI sAthe te munione vaMdana karavAne gaye. tapalakSamI vaDe dIpatA ane jemAM sArI rIte homa karavAmAM AvyA che evA agninI mAphaka prakAzatA te munione te joyA. pachI traNa pradakSiNApUrvaka vaMdana karIne te beThe. pachI kevalI te deva-manuSyone rogya tIrthaMkarapraNIta cAturyAma dharma kahevA lAgyA tathA A bhavanA ane parabhavanA saMzaya dUra karavA lAgyA. je vastu hajAra athavA karoDa janma pUrve banelI hoya, te samaye jenuM je nAma ane jevA guNa hoya, je AyuSya ane cAritrya hAya-vadhAre zuM kahevuM ?-atIta kALamAM jeNe je vastunuM sevana karyuM hoya ane anAgata-bhaviSya kALamAM jene je vastu prApta thavAnI hoya te sarva kevalI kahevA lAgyA. pachI kathAntaramAM meghanAde kevalIne vaMdana karIne pUchyuM, "bhagavAna ! mArI putrI padmazrI cakravartInuM strIratna thaze e Adeza naimittika Ape che, te teNe pUrvabhavamAM evuM zuM AcaryuM che jethI e pradhAnapuruSa-cakravatInI bhAryA tathA sarva strIomAM viziSTa thaze ?" eTale kevalIe kahyuM, " sAMbhaLapazrInA pUrvabhava mathurA nagarInI najadIka Avela zUrasena janapadamAM sudita saMnivezamAM soma nAme brAhmaNa hatuM. tenI vasumatI bhAryA hatI. AjathI cothA bhavamAM A padmazrI temanI aMjanasenA nAme putrI hatI. te aMjanasenA durbhaganAmakamAdayane kAraNe maMda rUpavALI, Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 302 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : kharachaTa ane pILA kezavALI, saheja mAMjarI AMkhAvALI, adhAviSama dAMtavALI ( jenA nIcalA dAMta uparanA dAMtanI upara rahetA hAya tevI ), tathA karkaza AkRtivALI hatI. te yuvAvasthAmAM AvI, paNa keAi tene vatu naheAtuM; keAi puruSane ApavAmAM Ave te paNu te tene icchatA nahAtA. pachI bhAgAMtarAyanA pratibaMdhathI ane durbhAga nAmakarmanA uddayathI sane aniSTa evI te ajanasenA, jenA nitaMba ane stana paDI gayA che evI vRddhakumArI thai. evI sthitimAM keTalAka kALa gALIne te sthitinA nivedathI teNe paritrAjikAnI dIkSA lIdhI. triRRMDa ane kuMDikAne dhAraNa karanArI ane jeNe sAMkhya tathA yAgamAM praveza karyAM che evI te gAma, nagara ane janapadomAM vihAra karatI keTaleka kALe mathurAmAM AvI. tyAM sAgaradatta sAvAhanI bhAryA mitrazrI nAme hatI. tene nAgasena nAme vikaputra icchatA hatA, paNa samAgamanA koi upAya tene maLatA nahAtA. teNe aMjanasenAne pharatI joI. zeAbhItAM vastronA dAnavaDe te aMjanasenAnI sevA karavA lAgyA. eTale santuSTa thayelI te khAlI, "mAre svAdhIna je kArya hAya te vizvAsapUrvaka kahe, tAruM' te kArya siddha ja thayu che ema mAna. " pachI te nAgasene 'ema thAe' ema kahIne peAtAnA abhiprAya pALye, ane aMjanasenA je je icche te te tene ApavA lAgyA. AMjanasenAe jyAre khUba Agraha karyo ane jyAre sArthavAha sAgaradatta pravAse gayA tyAre nAgasene aMjanasenAne kahyuM, " tamArA caraNanI kRpAthI sAgaradattanI bhAryA mitrazrIne huM prApta karIza. " te kheAlI, " tAre mATe huM prayatna karIza. " pachI aMjanasenA mitrazrIne ghera gai. mitrazrIe tene namana karyuM. pachI janasenA pANIthI sApha karelA Asana upara beThI, tI kathAo kahevA lAgI ane dezivadezanA mANusAnu varNana karavA lAgI. teNe mitrazrIne pUchyuM, " putri ! tuM dukha`la ane melA zarIravALI tathA alaMkAra ane bhUSaNa vinAnI banIne kema beThI che ? " te melI, " sAvArha pravAsamAM che; temanAthI viyeAgI dazAmAM mAre zarIrasaMskAranuM zuM kAma che ? " janasenAe kahyuM, " zarIranA snAnAdivaDe saMskAra karavA joIe. zarIramAM je devatAonA vAsa che temanI tethI pUjA thAya che. " pachI te snAnazIlA (parivrAjikA) sugaMdhI padArtha ane sugadhI puSpA lAvavA mAMDI ane mitrazrIne kahevA lAgI ke, " A meM meLavyAM che ane tAre mATe ANyAM che. " paNa mitrazrI te icchatI naheAtI. eTale ajanasenA kahevA lAgI, " A tA devatAnA naivedya tarIke vAparelAM che, mATe A indriyagrAhya drabyA upabhAga karavA lAyaka che. bhUtakALanI vAtAnI zAca karavA na joie, ApaNe teA bhaviSyanI vAtanA vicAra karavA joie. puruSa guNadharmo che (arthAt guNeAthI bhinna evuM AtmAnu astitva nathI);1 Dhazya padArtho mAtra nimittabhUta che. " Ama kahIne a MjanasenAe peAte mitrazrIne suMgadhI padArthInuM lepana karyuM" ane kusumeAnI mALA paherAvI. jyAre banne vacce vizvAsa pedA thayA tyAre aMjana' A ja artha saMbaddha che, kAraNa ke ceADIka paMktie pachI paNa a'janasenA AtmAnA astitvanA inkAra kare che, ' Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanavegA laMbhaka [ 303 ] senAe mitrazrIne ekAntamAM kahyuM, " tArA je hRdayane rucatA puruSa hAya tenI sAthe yauvana mANa; tAre vanalatAnI jema upaleAga sivAya rahevu joie nahIM. " mitrazrI kheAlI, " mAtA ! parapuruSanI icchA karavAthI strI pApakamI kahevAya che; teA pachI tame A vastunI zI rIte prazasA karI che? ' eTale aMjanasenA kahevA lAgI, " emAM koi doSa nathI, kAraNa ke AtmAnuM astitva nathI. evA keNu paMDita che, jeNe A mArgomAM gati karI nahIM haiAya ? mATe zarIra e bhAganuM nimitta che; zarIrane nAza thatAM kANu parabhavamAM janAra kANu che ? mATe mUDha na thaiza " eTale mitrazrI elI, " mArI pratiSThAnuM paNa rakSaNa thavuM joie. '' aMjanasenAe kahyuM, " e khAkhatamAM tu nizcinta raheje. A nagaramAM nAgasena nAmanA rUpasvI, samaya ane kalAkuzaLa yuvAna che. kAi na jANe tevI rIte tene tArA gharamAM lAvIza ane pAchA bahAra mokalIza. " A pramANe te ajanasenAe devatAnA naivedyanA bahAne mitrazrIne gadha ane rasamAM Asakta banAvI. te vAraMvAra nAgasenane mitrazrI pAse lAvatI, ane nipuNa rIte pAchA bahAra laI jatI. ** eka vAra rAjapuruSAe nAgasena pratyenI irSyAthI A vastu jANI. temaNe tene pakaDyo ane rAjA AgaLa raju karyA. ajanasenAnI ceSTA paNa jANavAmAM AvI. rAjAe kahyuM, " mAre vaNikAnI srIenA cAritryanuM rakSaNa karavu joie, kAraNa ke sArtha vAhe dezAntarAmAM ane samudrAmAM pravAsa karatA haiAya che. A nAgasene maryAdAnuM ullaMdhana karyuM che, mATe teneA vadha karavA joie. parivrAjikA (aMjanasenA) srI heAvAthI tene nAka-kAna kApIne hAMkI mUkavI joie." pachI nAgasenane zULIe caDAbyA. te (nAka--kAna kApelI) avasthAmA rahelI pelI aMjanasenA paNa gaMgAtIre AvelA kaNamaladAramAM ghAra anazana karIne maraNa pAmI ane AmalakaTaka nagaramAM mahAsena rAjAnI sumatA nAme devIthI janmelI suSeNA nAme putrI thai. sanakumAra cakravartInA vRttAnta te samayamAM hastinApura nagaramAM azvasena rAjAnI sahadevI nAme rANIne putra sanakumAra nAme hatA. tenA pacAsa hajAra varSa jeTalA kumArakALa hatA. pachI eTalA ja samaya sudhI te mAMDalika rAjA hatA. eka hajAra varSamAM teNe bharatakSetra upara vijaya karyo; ane eka lAkha varSa sudhI cakravatInA bhAge bhAganyA. pelI suSeNA rAjakanyA yuvAvasthAmAM AvI, eTale mAtApitAe tene sanakumArane ApI, paNa te pUrvabhavamAM karelA cAritryabhaMganA hetu vaDe karIne thayelA dursIMga nAmakarmanA udayathI cakravatInI aNumAnItI thai. manuSyaleAkamAM Azcarya rUpa te rAjAnu rUpa jotI, zravaNamaneAhara tenuM vacana sAMbhaLatI, ane peAtAnA rUpayauvananA guNlRAne nivrutI tathA 'ni:zaMkapaNe mArI duHzIlatAnuM A phaLa che ' e pramANe smaraNa karatI te kALa vItAvavA lAgI. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 304 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : e pramANe samaya vitatAM ke eka vAra prazasta rUpavALA be brAhmaNe (rAjabhavana AgaLa) AvIne dvArapAlane kahevA lAgyA, "rAjAnA rUpathI (rUpa viSe sAMbhaLIne) Azcarya pAmelA ane IrSALu banelA ame tene jovA mATe AvyA chIe." te ja samaye sanakumAra zarIra upara tilAvyaMga karAvIne vyAyAmazALAmAM beTho hato. pachI te brAhmaNee pratihArane preryo. eTale teNe rAjAne A vAta jaNAvI. jenI pAse javAnuM kArya sugama che evo te rAjA kahevA lAgyA, " emane utAvaLa hoya te praveza karAva." pachI te brAhmaNee aMdara pravezIne yAzISa ApI, ane rAjAne joIne atyaMta saMtuSTa thayelA teo bolyA, " jevo tamAro rUpatizaya ame sAMbhaLyuM hatuM tevo ja che." rAjAe temane kahyuM, " kahe, ahIM AvavAnuM zuM prajana hatuM?" teo belyA, "kaMI prayeAjana nathI, kevaLa tamArI rUpalakSamI jevAne mATe ja ame AvyA chIe." rAjAe kahyuM " je ema hoya to, mArI rUpalakSamI kevI che? tamArI je IcchA hoya to huM snAna ane alaMkAra dhAraNa karuM tyAra pachI mane jeje.teoe e vastu svIkArI ane bahAra nIkaLyA. rAjA paNa anukrame snAna karIne jame, tathA sArA alaMkAra paheryA. pachI teNe brAhmaNane saMbhAryA. teo AvyA, ane rAjAne e avasthAmAM joI viSAda pAmIne kahevA lAgyA, " kharekhara, duHkhanI vAta che ke eka kSaNamAM paNa ATale kSaya thAya che! dhikkAra che anityatAne ke je vaDe nahIM sparzAyeluM evuM keI sthAna nathI !" rAjAe te brAhmaNane pUchayuM, "kema AvuM bole che "hA! anitya!" evuM zAthI uccAre cho? zeno kSaya? zA kAraNathI tame khinna thayA che?" eTale teo kahevA lAgyA " sAMbhaLo, rAjA! ame zakrarAjAnA sAmAnika de chIe. eka vAra Indra tamArA rUpanI prazaMsA karI ke-aho ! sanaskumAra rAjAnI rUpazrI addabhuta hoI manukhelakamAM durlabha che, eTaluM ja nahIM paNa keTalAka devane mATe paNa prArthanIya che." AthI kutUhalathI ame tamane jovAne mATe AvyA. savAramAM tamArI je svAbhAvika rUpalakSmI hatI te atyAre atyaMta alaMkRta hovA chatAM kSINa thayelI che. AthI ame kheda pAmyA." rAjAe temane pUchayuM, "eTalA ja samayamAM rUpazAbhA zI rIte kSINa thAya?" teo kahevA lAgyA "rAjana ! zarIranI je racanA hoya che, aMgopAMganI je niSpatti heya che tathA prANIne je subhagatA, susvaratA, AdeyatA ane lAvaNya prApta thAya che te nAmakarmano viSaya che. audArika ane kriya zarIranI sAthe saMbaMdha pAmIne udayamAM AvelI tathA pratisamaya anukrame kSINa thatI e vastune (subhagatA Adine ) carmacakSu joi zakatuM nathI, paNa ame divya avadhijJAnathI te (kSINatA) joIne viSAda pAmyA. e ja pramANe samaya, kSaNa, lava, muhUrta ane dinanA kramathI AyuSya kSINa thAya che." AvuM devavacana sAMbhaLIne sanakumAra kahevA lAgyA, "je riddhi AvI anitya che, to paralokanA (kalyANa) mATe samartha evI vastunI huM sAdhanA karIza; mATe huM viSayamAM vairAgya karIza, ane tapa tathA saMyamamAM Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanavegA laMbhaka [ 305 ] udyoga karIza. " A pramANe khelatA tene devA kahevA lAgyA, supuruSa ! tamArA kulamAM bharata ane sagara e e cakravatI pUrva puruSAe bhAratavarSa nA tyAga karIne nirapekSapaNe dIkSA lIdhI hatI, ane karmIne khapAvIne te nirvANa pAmyA hatA. tRtIya cakravatI maghavan paNa e ja pramANe AraMbha ane parigrahanA tyAga karIne, tathA nidhie ane ratnAnA viSayamAM tRSNA mUkI daIne zrAmaNya pALI devaleAkamAM gayA che. mATe tame vairAgyamArga upara AvIne dhIra puruSAe upadezeluM tapa karI. ' A pramANe khelatA devA praNAma karIne gayA. rAjA sanatkumAra paNa putrane rAjya upara sthApita karIne tathA, vasranA cheDA upara vaLagelA tRNunI jema, bhAratavaSa~nA ( bhAratavarSanA rAjyanA ) tyAga karIne zramaNu thayA. strIratna sivAyanAM khIjA ratnA vaDe cha mAsa sudhI sevAyelA ane zaradakALanA AkAza jevA nirmaLa hRdayavALA te ratnAmAM Asakta na thayA tyAre e ratnA praNAma karIne gayAM. sUtra ane aMnuM jJAna meLavIne e bhagavAna eka lAkha varSa sudhI vicaryAM. temanA zarIramAM rAgeA utpanna thayA jevA ke--kAsa ( khAMsI ), zvAsa, jvara, dAha, kukSizULa, bhagaMdara, kaMDU ( kharaja ), prarAha ( harasa ? ). apita mAnasavALA te bhagavAna e pIDAne samyak prakAre sahana karavA lAgyA. 66 pachI eka vAra devarAja zaka puruSanuM rUpa dhAraNa karIne 'huM cikitsaka chuM ' ema kahI vaMdana karIne temane kahevA lAgyA, " bhagavan ! asamAdhikAraka A ghaNA vyAdhi Apane thayA che teA saMyamanA virAdha na thAya tevI rIte hu cikitsA karuM; mane anujJA ApA " eTale temaNe kahyu, " tArA vaDe nAza karAyelA e vyAdhi A bhave athavA parabhave nahIM thAya ? " zaTTe kahyuM, " A vyAdhiAnA kAraNarUpe pUrvIkRta karmo hAya che, tethI jyAM sudhI e karmo kAyama hAya tyAM sudhI kadAcit pharI vAra paNa te utpanna thAya. huM tA atyAre nAza karuM. " pachI bhagavAna sanatkumAre khelauSadhi ( cUka ) vaDe zarIranA eka bhAga cApaDyo ane ghasyA, eTale te bhAga svAbhAvika thai gayA. vaidyarUpadhArI indrane A batAvIne temaNe kahyuM, " zrAvaka ! tuM Ama karI zake che? indra benceA, bhagavan! jevI ApanI tapa;zrI che evI mArI zakti nathI, paNa rAgane huM nAza karuM. " pachI avismita evA bhagavAna sanatkumAre kahyuM, " zrAvaka ! eka vAra dUra karavAmAM Avele mArA rega karmAnubhAvane prApta karIne jo pharI vAra utpanna thAya, ane pUrve jevI sthiti "2 1 cakravartI jyAre dIkSA le che tyAre srIratna sivAyanAM tera ratna ane nava vidhie tenI pAchaLa pAchaLa jAya che, ane cakravartI temanI tarapha cha mAsa sudhI siMhavileAtipaNe paNa zvetA nathI tyAre te nirAza thaI cAlyAM jAya che. 39 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - [ 306 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : hatI tevI pAchI lAvavAne tuM je samartha na hoya, te he bhAI! parizrama basa kara. meM bhakti karI, ane tene nirjarA prApta thaI. A vyAdhisamUhanI cikitsA meM jinepadiSTa evAM tapa-saMyamarUpI auSadhavaDe AraMbhI che, jethI e vyAdhio pharI utpanna ja na thAya." pachI saMtuSTa thayelA InDe pitAnuM rUpa darzAvyuM, tathA bhagavAnane abhinaMdana tathA vaMdana karIne te pitAne sthAne gaye. te bhagavAna sanakumAre sAtaso varSa sudhI regaparISahane sahana karyo. pachI samAdhithI kAladharma pAmIne te sanaskumAra-ka5mAM Indra thayA. sanakumAramAM avicchinna premarAgavALI pelI suSeNa paNa ghaNu samaya sudhI zramaNya pALane kALadharma pAmI. sadharma ka95mAM divya sukha anubhavyA pachI avIne, he meghanAda! te tArI putrI tarIke janmI che, je cakravartInuM strIratna thaze." subhUma cakravartIne vRttAnta pharI pAchuM meghanAde kevalIne pUchayuM, "bhagavad ! te ( mArI putrIne thanAra paticakravatI ) kyAM che?" tyAre kevalIe kahyuM, "hastinApuramAM kArtavIrya nAme rAjA hato. tenI mahAdevI tArAne subhUma nAme putra kozika RSinA AzramamAM moTe thAya che. devI tArA temaja mahari ane zAMDilya(nAmanA maMtrIo)vaDe pAlana karAte te sukhapUrvaka vase che. meghanAde pUchayuM, "kayA kAraNathI tene AzramapadamAM lAvavAmAM Avyo che? ane koNa lAvyuM che?" tyAre kevalI veranA kAraNanI utpatti kahevA lAgyA, "sAMbhaLa rAjA! jamadagni ane parazurAmane vRttAnta dakSiNAIbharatamAM vArANasI nAme nagarI che. tyAM agnizikhara nAme rAjA hatA, ane tenI saMghamatI nAme devI hatI. tene kumAra jo . te samaye be naimittikone pUchavAmAM AvyuM, "kumAranuM janmanakSatra kaho." eTale temAMno eka kahevA lAgyA, "atyAre bharaNI nakSatranI samApti thAya che." bIjAe kahyuM, "kRttikAnuM AvAgamana thAya che." A baneno vicAra karIne temaja bannene svIkAra karIne kumAranuM jamadagni evuM nAma pADavAmAM AvyuM, kemake bharaNane deva yama che ane kRttikAne deva agni che. A pramANe te kumAra ucharavA lAgyA. anukrame yauvanamAM AvatAM teNe caMdanavanamAM tApasa tarIke dIkSA lIdhI, tathA sUkAIne pILAM thaI nIce paDelAM puSpa-phaLane AhAra karato ane paMcAgni tApanAthI pitAnI jAtane bhAvato te hajAro varSa sudhI viharyo. te kALamAM vArANasImAM dhavaMtari ane vaizvAnara e be sArthavAha hatA. temAM dhavaMtari zramaNopAsaka hatA. vaizvAnara tApasabhakta hato ane tene mitra hato. dhavaMtari Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanavegA labhaka [ 307 ] ghaNI vAra vaizvAnarane vinaMtI karatA, " vaizvAnara ! jinamatanA svIkAra kara. "" paNa temAM zraddhA nahIM rAkhatA evA te pote svIkAreleA tApasadhama pALI, peAtAnI jAtane khapA vIne ( maraNa pAmI ) vaitADhya parvatamAM sAma nAme leAkapAlanA AbhiyAgika ( kiMkara deva ) tarIke sAmarAjika devarUpe utpanna thayA. jeNe jIva ane ajIvanuM svarUpa jANyu che evA dhanvaMtari mAra prakAranA zrAvakadhama tathA upAsakanI agIAra pratimAe pALIne kALa karIne azruta kalpamAM deva thayA. naMdIzvara dvIpamAM thayelA maheAtsavamAM te bannene samAgama thayA. vipula avadhijJAnI te acyutadeva vaizvAnara devane joIne mitrabhAvane anusaratA kahevA lAgyA, " huM vaizvAnara ! mane eLakhe che? " eTale te elyeA, " deva tamane oLakhavAnI mArI zI zakti ? " amrutadeve kahyuM, "huM tArA mitra dhanva Mtari chuM; ane zrAvakadhama nuM pAlana karIne azruta kalpamAM deva thayA chuM. te vakhate huM tane kahetA hatA, paNa teM mArA upara zraddhA na karI, AthI kaleza pAmIne tuM aki thayA che. " te khelyA, pradhAna evA tApasadharma maiM kharAkhara ArAdhyA nahIM, tethI huM apaddhika thayA chuM. " acyutadeve kahyuM, " je tArI DhaSTie pradhAna che tenI parIkSA karIe. " pachI teNe jamadagnine uddhi karyAM. 66 ,, "" 66 ,, acyutadeva ane vaizvAnara deve karelI jamadagnanI parIkSA }} pachI ane devAe ( nara ane mAdA ) pakSInAM rUpa dhAraNa karI, jamadagninI dADhImAM ghAsanAM taNakhalAM bharAvIne mALA karyAM. paNa jamadagnie temanI upekSA karo. pachI mAnuSI vAcAthI paMkhI paMkhiNIne kahevA lAgyA, " bhadre ! tuM ahIM rahe; huM himavaMta paryaMta upara jAuM chuM, mAtA-pitAne maLIne jaladI pAchA AvIza. " paMkhiNI elI, " svAmI ! na jazeA, ekAkI evA tamArA zarIrane kAi ijA karaze. " paMkhIe kahyuM, " tuM DarIza nahIM. je keAi mArA parAbhava karavAne Ave tene vaTAvI javAne mArI zIvratAvaDe huM zaktimAna chuM. " pakhiNIe kahyuM, " tame mane bhUlI jazeA ane bIjI paMkhiNInA svIkAra karaze, tA huM ekalI kaleza pAmIza. " pa MkhI elyA, " tuM mArA prANathI paNa pyArI che; tane cheDIne huM temanI ( mA-bApanI ) pAse thADA kALa paNa nahIM vItAvuM. " paMkhiNI khelI, " tame pAchA AvA evI mane khAtrI nathI. " paMkhI melyA, " tuM kahe tevA sAganathI tane khAtrI karAvuM. " paMkhiNIe kahyu, " ema hAya tA, jo tame pharI pAchA na Ave tA A RSinuM je pApa che te vaDe tame lepAe. " pukhIe kahyuM, tuM khInne je kahe te seAgana khAuM, paNa A RSinA pApa vaDe lepAvAnA seAgana nahIM. " sAMbhaLI jamadagnie vicAryuM, " mAruM pApa mADhuM che ema A pakSI kahe che; tA temane pUchI jouM, " pachI teNe te pakSIone hAthathI pakaDyAM ane kahyu, " are ! kumArabrahmacArI evA huM ghaNA hajAra varSa thayAM ahIM tapa karuM chuM. mAruM evu 66 A dd Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 308 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: te kevuM pApa che ke tame soganamAM paNa mane IcchatAM nathI ? " eTale pakSIe tene kahyuM, maharSi! tame (amane) mArI zake ema nathI. tame anapatya-saMtAna vagaranA cho; nadInA taTa upara pANInA utkaTa vegathI jenAM mULa dhovAI gayAM che evA vRkSanI jema AdhAra vagaranA banelA tame durgatimAM jaze. tamAruM nAma paNa koI nahIM jANe. A zuM tamAruM ochuM pApa che? putravALA bIjA RSione zuM tame jotA nathI ? athavA tamArI buddhithI ja vicAra kara." eTale alpa jJAnane kAraNe jene baMdha ane mokSanA vidhinI khabara nathI evo jamadagni vicAra karavA lAgyuM, " satya che, huM anapatya-ni:saMtAna chuM. " pachI teNe araNyane tyAga karyo ane dArasaMgraha-lagnanI IcchAvALo thaye. tene A pramANe bhraSTa thayele jANune azrutadeva vAnarane kahevA lAge, "have amAre je pramANe pAsaka che tenI parIkSA karIe. " amrutadeva ane vaizvAnara deve karelI parathanI parIkSA te samaye mithilA nagarImAM padyaratha nAme rAjA hato. teNe vAsupUjya aNagAra pAse turatamAM dharma sAMbhaLyuM hatuM. te aNagAra caMpAnagarImAM viharatA hatA. dharma nimitta jAgaraNa karatA parathane manamAM ema thayuM ke, "mArA dharmAcArya vAsupUjya munivarane vaMdana karuM (vaMdana karavA jAuM.)" (te vakhate be devatAo) tenI parIkSA mATe nIkaLyA vaivAnare rAjAnA ane pradhAna puruSonA zarIramAM rogo utpanna karyA. eTale maMtrIoe tene vAryo ke, "svAmI ! yAtrA baMdha rAkhe; tame asukhI che, temaja lokomAM paNa ghaNo upadrava che." rAjA bolyA, " huM kaIne balAtkAre laI jato nathI; leke pAchA vaLo; huM gurudevane vaMdana karIne ja anya kArya karIza. " A pramANe tene daDha nizcaya hato. jalAvartA aTavImAM (pelA deve) pANa harI lIdhuM, te paNa "huM ekalo paNa jaIza" ema vicArIne te pAcho vaLe nahIM. sAmethI siMhe tene trAsa pamADavA lAgyA. pharI vAra paNa maMtrIoe tene vinaMtI karI, paNa dharmarAgamAM rakta evA teNe pAchA vaLavAnI IcchA karI nahIM. pachI "Ane dharmavyavasAyamAMthI vicalita karI zakAya ema nathI " ema vicArIne vezvAnare pitAnuM rUpa batAvIne tene vaMdana karyuM ane amA. pachI "Azcarya !" ema kahIne vaizvAnare samyakatva svIkAryuM. dhavaMtari paNa padmarathane praNAma karIne jema AvyuM hatuM tema pAcho gayo. vaizvAnara paNa vaitADhyamAM gaye. have, pakSIoe jene maryAdAmAMthI vicalita karyo hate e jamadagni kaNi, zakuM vagere (tApasanAM upakaraNavize) laIne indrapura AvyuM. tyAMne rAjA jitazatru jamadagnino mAmo hato. teNe jamadagninI arthathI pUjA karI, ane vinaMtI karI," je kArya hoya te kahe.jamadagnie kahyuM, "huM kanyAnI bhikSA mATe Avyo chuM, mATe Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanagA saMbhaka [ 309 ] mane kanyA Ape." pachI "vIsAme kare" ema kahIne tene AvAsa ApavAmAM AvyuM. rAjAe maMtrIonI sAthe vicAra karyo, "A te lAMbI dADhIvALo ane yuvAvasthA vaTAvI gayela che. mATe upAyapUrvaka tenuM nivAraNa karIe-amArI kanyAone svayaMvara ApavAmAM Avela che, mATe je kanyA tamane Iche tene laI jAo." A pramANe kahevAmAM AvatAM jamadagni kanyAonA aMta:puramAM gaye; eka eka kanyAne kahevA lAgyA, "bhadre ! huM tane IchuM ?" teoe kahyuM, "tuM unmatta che; DosA ! tArI jAtane je, pachI amane vara, Aghe khasa !" AthI jamadagnine rasa caDhI, ane "tame kujAo thaI jAo !" ema teNe kahyuM. AthI te kanyAo virUpa thaI gaI. te kALathI kAnyakubba (nagara) thayuM. eka kanyA reNumAM ramatI hatI, tene hAthamAM phaLa rAkhIne jamadagnie kahyuM, "bhadra ! mane Iccha." teNe hAtha lAMbo karyo, eTale "A mane varI che" ema vicArI tene kaDhiNamAM nAkhIne jamadagni nIkaLe. maMtrIoe tene kahyuM, "ahIMthI eka pagaluM paNa cAlyA vagara A kanyAnuM cuka tamAre ApavuM joIe.'' te be, "ahIMthI cAlyA vagara kevI rIte ApuM ? je mAgatA ho te keIka rAjAnI pAsethI lAvIne ApuM." maMtrIo belyA, "atyAre ja ApavuM joIe-e maryAdA che." A pramANe maMtrIoe Agraha karatAM teNe pelI kanyAone akujA-svAbhAvika karI. pachI kanyAne laIne te AzramapadamAM gaye. pachI kanyAnI dhAtrI tathA batrIsa gAyane paNa tyAM mokalavAmAM AvI. te reNukA paNa tyAM UcharavA lAgI. jene vairAgya paDa nathI evA padyaratha rAjAe vAsupUjya aNagAranI pAse dIkSA lIdhI, ane jenAM karmo khapI gayAM che e te nirvANa pAme. jamadagni reNukAne ucheravA lAgyA. te yuvAvasthAmAM AvI tyAre jamadagnie reNukA sAthe vivAha karyo. eka vAra putranI IcchAvALI jitazatrunI paTTarANI rAjAnI sAthe AzramapadamAM AvI. teNe reNukAne kahyuM, "beTA ! (maMtrathI) sAdhIne mane caru Apa, jethI mane putra janma." reNukAe jamadagnine kahyuM. "mArI mAtA upara kRpA karo, jethI tene putra thAya." jamadagnie be caru ApyA-eka reNukA mATe, bIje devI mATe. devIe kahyuM, "beTA ! tuM tAre caru mane Apa. avazya RSie pitAnA putrane mATe viziSTa sAdhanA karI haze. mArI pAsene caru tuM rAkha." reNukAe vicAryuM "huM te mRgI (araNyavAsI - 1 " vasudeva-hiMDI " nI chApelI pratamAM zera veDuiM mauto e pATha che, teno spaSTa artha thatuM nathI; paNa khaMbhAtanI tADapatranI pratamAM zera diM evo pATha che, tene anusarIne anuvAda karyo che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 310 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : pazu jevI) thaI chuM, mAro putra araNyavAsI na thAo. mATe huM kSatriya-caru khAI lauM." pachI teoe carunI adalAbadalI karI. samaya jatAM reNukAe rAmane janma Ape. keI eka vAra sAthenI sAthe sAdhuo jatA hatA. sAthe aTavImAM praveze tyAra pachI eka abhinava dIkSita, mAMdA ane sArthathI vikhUTA paDI gayelA sAdhune jamadagnie je, Azrama padamAM Aryo ane prayatnapUrvaka sAje karyo. saMtuSTa thayelA teNe apratihata evI vighA jamadamine ApI. jamadagnie te sAdhI. parIkSA mATe parazu maMtrIne tene paddhasarovaramAM nAkhI, sarovara sUkAI gayuM. A pramANe khAtrI thatAM te jamadagni putranI sAthe araNyamAM pharavA lAge. eka vAra hastinApurane adhipati anaMtavIrya rAjA AzramapadamAM AvyuM. te gAyonI sAthe reNukAne paNa laI gaye. A sAMbhaLIne jamadagnie parazu hAthamAM ApIne rAmane mokalyA. te anaMtavIryane mArIne, gAye pAchI vALIne, reNukAne laIne AvyA. hastinApuramAM anaMtavIryane putra kArtavIrya rAjA thaye. koI eka vAra jarAjIrNa thayela jamadagni AzramamAM beThA hatA. parazu hAthamAM laIne azaMkita e rAma ekale araNyamAM bhamate hate. "eNe anaMtavIryane mAryo che." ema vicArIne kArtavIye madhyadezanA adhirAjAone ekatra karyA. "rAmanI je upekSA karavAmAM Avaze to te sarvane vinAza karaze" ema vicArIne teo AzramapadamAM AvyA, jyAM jamadagni hato. pitAnA pitAnA maraNanA kAraNathI thayelA verane lIdhe kArtavaye tene mAryo. tene mArIne rAjAe jatA rahyA. pitAnA maraNathI kepele rAma paNa parazu hAthamAM laIne kSatriyA sAthe yuddha karavA lAgyo. teNe parazuthI kArtavIryane mAryo. maratAM bacelA kSatriye judI judI dizAomAM nAsavA lAgyA. rAma hastinApura AvyuM. mahara ane zAMDilya e maMtrIo vaDe laI javAyelI kArtavIryanI sagarbhA paTTarANI tArAe tyAMthI nAsI chuTatAM kauzika RSinA AzramamAM putrane janma Ape. (garbha) UMdhe mAthe paDyo. pachI bhUmi-mATI khAvAne lIdhe tenuM subhUma evuM nAma pADavAmAM AvyuM. maMtrIoe devIne kahyuM, "bhUmine khAnAre thayo hovAthI ApaNe bhUmine vadhAranAra A rAjA thaze." bhayarAmAM guptapaNe te UcharavA lAgyo. rAmanI parazu phara devatAe adhiSita karI. pachI rAme tenA prabhAvathI kSatrine vinAza karyo. "kArtavIryane ane mAre vera che. bIjAo niraparAdha che, paNa te durAcArIo araNyamAM rahelA evA mAre nAza karavA Icche che " AvA amarSa vaDe karIne teNe sAta vAra pRthvI nakSatrI karI. jemane mArate temanI dADhe te bhegI karatA jeNe zatruone jItyA che evo rAma hastinApuramAM rAjya kare che. A kAraNathI tApasa-kumAranA vezamAM 1 mULamAM 3HsthaLo parado e zabdo che. jhaDapathI doDavAne lIdhe garbha adhomukha paDyo, ema artha karavo ? Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanagA saMbhaka [ 311 ] rahele ane maMtrI vaDe rakSAyelo evo subUma kozika aSinA AzramamAM rahe che. veranuM kAraNa jANIne, rAmane vinAza karIne te TUMka samayamAM bhAratane svAmI thaze." A pramANe munie (kevalIe) kahyuM, eTale munione vaMdana karIne meghanAda pitAnA nagaramAM gaye. kozikAzramamAM jaIne teNe AchA meghavaDe DhaMkAyelA bibavALo jANe zaradaRtuno sUrya hoya evA subUma kumArane je. rAme (eka vAra) naimittikane pUchyuM, "mAro vaMza pratiSThita thaze-cAlu raheze?" teNe kahyuM, "jenI hAjarImAM parazu ThaMDI paDI jaze ane dADhanuM bhejana thaze tenAthI tAro vinAza thaze." pachI te vacana grahaNa karIne te dararoja brAhmaNane bolAvate, dADhethI thALa bharAvo ane agrAsana upara mUkato. e pramANe kALa vItato hato. vizeSapaNe tApasane rAma pUjato hato. meghanAda vAraMvAra subhUmanI pAse jato hato. eka vAra hajAra tApasanuM bhejana hovAthI tApasakumAra nIkaLyA. sulUma paNa temanI sAthe huM jAuM?" e pramANe mAtAne pUchavA lAgyo. meghanAde devIne kahyuM, "tenI IcchA hoya te bhale jAya; huM tenA sahAyaka tarIke jAuM chuM, mATe Dara rAkhaze nahIM." pachI he putra! zirAmaNa karIne tuM jA" ema bolatI teNe tAvaDImAM jhaDapathI ghebara rAMdhavA mAMDyAM. "moDuM thaze to tApaso dUra cAlyA jaze. " ema utAvaLa karatA teNe tAvaDImAMthI ghebara levA mATe aMdara hAtha nAkhe. mAtAe paNa "rakhene A dAjhaze" ema vicArIne agni uparathI tAvaDI ekadama kheMcI lIdhI. ukaLatuM ghI subhUmanA paga upara paDayuM, paNa tene kaMI IjA thaI nahIM. vimita thayelI devI pharI pharIne tenA paga paMpALavA lAgI. jyAre tene khAtrI na thaI tyAre meghanAde tene kahyuM, "hena ! mahAna devatAne (athavA devatAno mahAna) Adeza che ke enI kAyAmAM agni, viSa ane zastrano upadrava thaI zake tema nathI." pachI zirAmaNa karIne subhUma RSikumAronI sAthe nIkaLyo ane gaja. puramAM pahoMce. te bhejanamaMDapamAM pravezyaka agrAsana upara mUkavAmAM Avelo suvarNano thALa teNe joye. keI tyAM besatuM nahotuM. dADhane sthAne te ja kSaNe devatAe mUkela mane rama pAyasa jotAM te harSa pAme. hajAra jaNane pirasAvA mAMDyA pachI paNa AnaMdita e te "dADhanuM bhejana thayuM" ema mAnIne pAyasa khAvA lAgyo. brAhmaNone (rAma taraphathI) pUrve ema kahevAmAM AvyuM hatuM ke "je dADhanuM bhajana kare tene tamAre vadha kare." AthI kolAhala karatA teo pASANa ane pIThaphalakavaDe subhUmane mAravA lAgyA. subhUma asaMbhrAntapaNe jamato hato ane DAbA hAthathI pASANu vagerene rokI deto hato. rAmanuM lazkara khaLabhaLI UThayuM, (tenA sainike) Ayudha laIne zatrumaMDapamAM zatru beThe Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 312 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : hatA tyAM AvyA. jeNe sAcI hakIkata jANI che evA rAma hAthamAM parazu laine nIkaLyA. pachI meghanAdanA vacanathI gaganatalamAM rahelA vidyAdharA asronA varasAda varasAvavA lAgyA. bhayane lIdhe badhA pradeza ni:sa'cAra-nirjana thai gayA. rAma subrUmanI pAse pahoMcyA; eTale parazu zAnta thai gai ane tenI adhiSThAtrI devatA palAyana thai gai. tuSTa thayelA subhUme suvarNanA thALa phUMkayA, tethI rAmanuM mAthuM kapAi gayuM. vidyAdharAe ghASaNA karI, " kAvInA putra subhrama jaya pAme che; jene te mAnya na hoya te vinAza pAmaze. '' te sAMbhaLIne rAmanA pakSavALA keTalAka nAsI gayA. santuSTa thayelA prajAjane AvyA. nAgarikA ane vidyAdharAe subhUmanA abhiSeka karyo. santuSTa thayelA rAjA meghanAde peAtAnI kanyA tene ApI. bhAre samRddhipUrvaka pANigrahaNa thayuM. subhUmane kumArakALa pAMca hajAra varSa hatA, pachI mAMDalika rAjA tarIke te teTalA kALa sudhI rahyo, cakraratna utpanna thayA pachI teNe pAMca hajAra varSa bhAratavarSa upara vijaya karyAM. teNe meghanAdane ane vidyAdharazreNinA svAmI tarIke sthApita karyA, ane nirudvignapaNe viSaye bhAgavavA lAgyA. jeNe bharata upara vijaya karyAM che evA subhUmanA manamAM thayuM, "je rAma ane je huM temanI vacce pitAne nimitte amAruM paraMparAgata baira hatuM. mArA bheAjana samaye niraparAdhI evA mArA nAza karavAneA brAhmaNNAe prayAsa karyA, mATe mAre mATe teo vadhyuM che. e duSToe ahIM rahevuM nahIM." e pramANe vicArIne teNe ekavIsa vAra nirbhrAhmaNa karyuM --brAhmaNNAne mAryA. jee ' ame abrAhmaNeA chIe ' ema khelatA evA brAhmaNeA sivAyanA khAkInA brAhmaNNA vanamAM cAlyA gayA. kSatriya jAtinA jee guptapaNe rahetA hatA temane subhUme peAtAtAnAM rAjya upara pAchA sthApita karyA. A pramANe rahetAM pacAsa hajAra varSa sudhI cakravatInA bhAge bhAgaLyA pachI eka vAra aparAdha vagara kuddha thayelA evA te subhUme citrasena nAmanA rasAiyAne pagavaDe mAryAM, AthI teNe nivedathI tApasanI dIkSA lIdhI ane kALadharma pAmIne jyotiSTha deva thayA. avidhathI te.jovA lAgyA. rAjA pratyenA veranuM smaraNa karatA evA teNe, je vakhate ratnAe subhramanA tyAga karyA hatA te vakhate tene samudramAM DubADIne mArI nAkhyA. jeNe kAmabhAgAnA tyAga karyA nathI evA te subhUma kALa karIne sAtamA narakamAM gayA. e ja pramANe rAmanuM paNa thayuM. meghanAdanA vazamAM ali nAme rAjA hatA. tenA vidyAbaLathI sarve vidyAdharA ane dharaNugAcara rAjAe tenA vazavI hatA. puruSapuMDarIka vAsudeva te samayamAM utpanna thayA. adha bharatane viSaya karatA evA tene A parvata upara alinI sAthe parama dAruNu yuddha thayuM. puruSapuMDarIkanA Azrita vidyAdharA yuddha karavA lAgyA. pachI balie peAtAnA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - madanagA saMbhaka [ 313 ] sarva sinyane daDha karavAne mATe maMtraNA karI. puMDarIkiNa vAvamAM Ayudha rAkhyAM. vidyAdharoe kahyuM, "amara evA amArAvaDe (jIvatAM sudhI) balisvAmIne tyAga karAya nahIM. A parvatamAM anamita-nahIM namele e siddhArtha pAdapa che, ane te pAdapa-saMtatine dhAraNa kare che. A naMdIghaSA zilA paNa yogya che." jeo paramArtha-sAcI vastu jANe che teoe amRtanI utpattinI kRti vistArelI che. rAmAyaNa te bali rAjAnA vaMzamAM sahastragrIva rAjA thaye, tene putra paMcazatagrIva thaye, pachI zatagrIva, pachI paMcAzathIva, pachI viMzatigrIva, ane pachI dazagrIva thaye, je rAvaNa tarIke prasiddha che. viMzatigrIva rAjAnI cAra patnIo hatI-devavarNanI, vakrA, kaikeyI ane puSpakUTA. devavanInA cAra putro hatA-sema, varuNa, yama ane vaizramaNa. kekeyIne rAvaNa, kuMbhakarNa ane vibhISaNa (e traNa putra) tathA trijaTA ane sUrpaNakhA e be putrIo hatI. vakrAnA mahAdara, mahAthe mahApAza, ane khara (e cAra putro) tathA AzAlikA putrI hatI. puSpakUTAnA trisAra, kiMsAra ane vidyujihna e putra ane kuMbhanAsA kanyA hatI. pachI rAvaNa soma-camAdinA virodhavaDe karIne saparivAra nIkaLe ane laMkAdviIpamAM vasyuM. pachI teNe prajJapti-vidyA sAdhI, eTale tene vidyAdhara sAmaMta namyA. e pramANe laMkApurImAM ja tenI sthiratA thaI. tyAM rahelA evA tenI vidyAre sevA karavA lAgyA. koI eka vAra maga nAme vidyAdhara pitAnI maMdodarI nAme putrIne laIne sevApUrvaka rAvaNanI pAse upasthita thaye. e kanyA lakSaNavidene batAvavAmAM AvI. teoe kahyuM, "je Ane prathama garbha thaze te kulanA kSayanA kAraNarUpa thaze. " paNa atIva rUpavAna hovAthI rAvaNe tene tyAga karyo nahIM. "pahelA janmelA bALakano tyAga karIzuM" ema karIne tenI sAthe vivAha karyo. anukrame te maMdadarI (rAvaNanI rANIomAM) mukhya thaI. A tarapha, ayodhyA nagarImAM dazaratha rAjA hatA. tene traNa bhAryAo hatI-kauzalyA, kekeyI ane sumitrA. kozalyAnA putra rAma, sumitrAne lakSamaNa ane kekeyInA bharata-zatrugha hatA. deva jevA rUpALA teo potAnA pitAnA gharamAM moTA thayA hatA. rAvaNanI paTTarANa maMdodarIe putrIne janma Ape. pachI te putrIne ratnabharelI peTImAM mUkavAmAM AvI, ane madadarIe amAtyane kahyuM, "jAo, Ane tyAga karo." teNe mithilAmAM janakarAjAnI udyAna-bhUmi jyAre sajaja thatI hatI tyAre tirasakaraNI 1. ahIM chellI cAra-pAMca paMktiomAM badhI vastu niktigAthAonI jema ati saMkSepamAM varNavelI che, ane tethI artha aspaSTa rahI jAya che. 40. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 314 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : vidyArthI saMtADIne kanyAne haLanA agrabhAge mUkI dIdhI. pachI ' A kanyA haLa vaDe jamInamAMthI kADhavAmAM AvI che ' e pramANe rAjAne nivedana karavAmAM AvyuM. e putrI dhAriNI devIne ApavAmAM AvI, ane caMdralekhAnI jema vRddhi pAmatI evI te, leAkAnAM nayanA ane mananuM haraNa karanAra thaI. pachI * te rUpasvinI che' ema vicArIne pitA janake svayaMvaranA Adeza karyo. ghaNA rAjaputrA ekatra thayA. te samaye (te kanyA ) sItA rAmane varI. bIjA kumArIne paNa dhanasaMpatti sahita kanyAo ApavAmAM AvI. temane laIne dazaratha peAtAnA nagaramAM AvyA. "" pUrve svajananA upacAramAM vicakSaNa evI kaikeyI vaDe satASAyelA rAjAe tene kahyuM hatuM ke, " tuM vara mAga. teNe kahyuM, "hamaNAM mArA vara bhale rahyo; kAma paDatAM mAgIza. " pharI eka vAra dazarathane sImADAnA rAjA sAthe virAdha thayA. temanI vacce yuddha thatAM ( dazaratha ) pakaDAyA. devI kaikeyIne kahevAmAM AvyuM ke, " rAjA pakaDAyA che, mATe tame cAlyAM jAA. " te khelI, " zatru jo prayatna karaze te ApaNe nAsI jazuM teA paNu pakaDAizuM; mATe huM pAte ja yuddha karIza. huM hArI nathI tyAM sudhI kANu bhAgyuM gaNAya ? " ema kahIne kavaca paherI, rathamAM besI, jenA upara chatra dharavAmAM AvyuM che evI te yuddha karavA lAgI. je pAche! haThe tene mArA ' ema khelatI te zatrusainyanA parAbhava karavA lAgI. pachI anurAga vaDe peAtAnuM parAkrama darzAvatA cAddhAe yuddha karavA lAgyA. cAddhAone te prItidAna-sarapAva ApavA lAgI. A pramANe devIe zatrusainyanA parAjaya karIne cheDAvelA dazaratha kahevA lAgyA, " devI ! tAruM kAma uttama puruSanA jevuM che; mATe vara mAga. te elI, " mArA bIjo vara paNa hamaNAM bhale rahyo; kAma paDatAM ,, grahaNa karIza. " ,, 66 A pramANe ghaNAM varSo jatAM tathA putrA yuvAvasthAmAM AvatAM vRddha evA dazaratha rAjAe rAmanA abhiSekanI AjJA karI ke " abhiSekanI taiyArI karI. kubjA matharAe A khabara kaikeyIne ApI; eTale teNe maMtharAne prItisUcaka AbharaNu ApyuM. matharAe daivI kaikeyIne kahyuM, viSAda pAmavA lAyaka vastu paratve tuM Ana Mdita thAya che; 'huM apamAnanA sAgaramAM DUbuM chuM' ema tuM jANatI nathI. kauzalyA ane rAmanI tAre cirakALa sevA karavI paDaze; tenuM ApeluM khAvuM paDaze. mATe mAhu na pAma, rAjAe pUrve tane e vara ApelA che; te vaDe bharatanA abhiSeka ane rAmanA vanamAM pravAsa e e vastu tuM mAga. pachI maMtharAnA vacanathI kaikeyI kupitAnanA-kepa pAmelA mukhavALI banIne kApagharamAM pravezI. dazarathe A sAMbhaLyuM. te kaikeyIne manAvavA mAMDyA, paNa teNe kApa kyo nahIM. dazarathe tene kahyuM, " kahe, zuM karuM ? kaikeyI melI, " tame vara ApelA che; jo satyavAdI hai| tA te mane Ape. " rAjAe kahyu, ,, 66 mAla, Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanagA laMbhaka [ 315 ] zuM ApuM ?" eTale santaSathI vikasita vadanavALI te kahevA lAgI, " eka vara vaDe bharata rAjA thAo, bIjA varamAM rAma bAra varSa sudhI vanamAM vase. " eTale viSAda pAmelA rAjAe kahyuM, "devi ! A asahvAha-beTA AgrahathI basa kara moTA putra (rAma) guNonA samUhane AvAsa che, e rAma ja pRthvInA pAlana mATe yogya che. bIjuM je kahe te ApuM. " kekeyI bolI, " je sAcuM bolatA he te bIjuM kaMI mAre joItuM nathI. bAkI jema tamArI IcchA hoya tema kare." eTale tene madhura ane kaThora evuM ghaNuM kahIne rAjAe rAmane bolAvyA ane azathI bharelA kaMThavALA te kahevA lAgyA, " meM pahelAM Apelo vara devI mAge che ke, "rAjya (bharatane maLe) ane tuM vanamAM vase,' mATe huM jUTha na paDuM tema tuM kara." (rAme) mastaka namAvIne te svIkAryuM. pachI sItA ane lakSamaNa sahita rAma vIravezadhArI banIne lokonAM mana, nayana ane mukhakamalane plAna karatA, kamalavananA saMkecane vyApAra karato sUrya jema astAcaLe jAya tema, nIkaLyA. dazaratha paNa " hA putra! hA kRtanidhi ! hA sukumAra ! hA aduHkhocita ! huM maMdabhAgya vaDe akAMDe dezavaTe devAyelA tuM vanamAM kevI rIte samaya gALIza?" e pramANe vilApa karatA kALadharma pAmyA. pachI bhArata potAnA mAmAnA dezamAMthI AvyuM. jeNe sAcI hakIkata sAMbhaLI che evA teNe mAtAne Thapako Ape. ane pitAnA sagAMvahAlAM sahita te rAmanI pAse gayo. teNe rAmane pitAnuM maraNa thayAnuM kahyuM. jeNe pitAnI uttarakriyA karI che evA rAmane nayana jaLathI bharAyelA mukhavALI bhAratanI mAtA kaikeyIe kahyuM, "putra! teM pitAnuM vacana karya'. have. apayazanA kAdavamAMthI mAro uddhAra karavAnuM tathA kalakamAgata rAjyalakSamInuM ane bhAIonuM pAlana karavAnuM tAre mATe egya che. " rAme kahyuM, "mAtA ! tamAruM vacana anullaMghanIya che; paNa (te ullaMghana karavAnuM) kAraNa sAMbhaLo-rAjA je satyapratijJAvALo hoya te ja prajApAlanamAM samartha thaI zake, satyathI bhraSTa thAya te pitAnI patnInA pAlanamAM paNa ayogya bane. pitAnuM vacana paLAya te mATe meM vanavAsa svIkAryo che. have mane (pAchA vaLavAne) Agraha na karazo. bharatane rAme AjJA karI, "je mAre tArA upara adhikAra hAya ane huM tAro vaDIla houM to tAre mArI AjJAthI prajApAlana karavuM, ane mAtAne Thapako Ape nahIM. eTale azrapUrNa mukhavALo bhArata hAtha joDIne vinaMtI karavA lAgyuM, "Arya! prajApAlananA kArya mATe je ziSyanI jema mane niyukta karavAmAM Avato hoya to mane pAdukAo ApavAnI kRpA karo. " rAme bhale " ema kahIne e vastu svIkArI (pAdukAo ApI). pachI bhArata pAchA nagarImAM gaye. A bAju sItA-lakSamaNa sahita rAma tApasanA Azrame jotA tathA dakSiNa dizAnuM avalokana karatA vijanathAnamAM pahoMcyA. tyAM ekAnta vanapradezamAM te sItA sahita rahyA. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 316 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : * ********* ****** ~~~ ~ nayananA amRta samAna ane surakumAra jevA rAmane joIne kAmavaza thayelI rAvaNanI bahena sUrpaNakhA AvIne kahevA lAgI, "deva! mane bhaje (mAruM sevana karo)." tyAre rAme kahyuM, "evuM na bola, tapovanamAM rahele huM parastrInuM sevana karatA nathI." pachI janakanI putrI sItAe kahyuM, "parapuruSanI baLAtkAre prArthanA kare che, mATe tuM maryAdAnuM ullaMghana karanArI nirlajaja che. " eTale roSa pAmIne, bhISaNa rUpa dhAraNa karI te sItAne DarAvavA lAgI ke, "tArA satIvAdane huM nAza karIza; mane tuM eALakhatI nathI ?" pachI rAme "A strI hovAthI avadhya che" ema vicArIne jenAM nAka-kAna kApyAM che evI te sUrpaNakhA khara-dUSaNanI pAse gaI. rotI rotI te putrane kahevA lAgI, " putra! tapavanamAM vicaratI ane niraparAdhI evI mane dazarathanA putra rAme A duHkhamAM pADI che." eTale hRddha thayelA teo kahevA lAgyA, "mAtA ! viSAdane tyAga kara amArAM bANathI jemanA deha vIMdhAI gayA haze evA temanuM (rAma-lakSamaNanuM) rudhira Aje gIdhane pAIzuM. " Ama belIne teo rAmanI pAse gayA. ane sUrpaNakhAnuM nAka kApyAnI vAta karI. temaNe rAmane kahyuM, "bhaTa! yuddha karavAne taiyAra thA." eTale yama ane vaizra maNa samAna parAkramavALA te rAma ane lakSamaNa bane bhAIo dhanuSanI paNacha caDAvIne UbhA rahyA. yuddha karatA evA temaNe kharadUSaNane zastrabaLathI ane bAhubaLathI nAza karI nAkhyo. pachI putravadhane kAraNe jene roSa utpanna thaye che evI te sUrpaNakhA rAvaNa pAse gaI. pitAnuM nAka kapAyAnI ane putranA maraNanI vAta teNe kahI. A vAta kahIne pachI bolavA lAgI, " deva! e mAnanI strI che. mane lAge che ke-sarva yuvationAM rUpanuM dehana karIne lokonAM locananA vizrAmabhUta evI te nArInuM nirmANa thayuM che. te tamArA aMta:purane che." eTale sItAnA rUpazravaNathI unmatta thayelA rAvaNe pitAnA amAtya mArIcane sUcanA karI, " tuM AzramapadamAM jA, tyAM ratnakhacita mRganuM rUpa vikuvIne te tApasavezadhArI yoddhAone lebhAvaje, eTale mAruM kArya thaI jaze." pachI mArIca rakhacita mRganuM rUpa dhAraNa karIne pharavA lAgyo, eTale sItAe rAmane kahyuM, " Aryaputra! apUrva rUpavALA A mRganA baccAne pakaDe te mAre mATe krIDanaka-khelavAnI vastu thaze." pachI rAma "bhale, ema thAo" ema kahI dhanuSa hAthamAM laI enI pAchaLa pAchaLa javA lAgyA. pele mRga paNa dhIme dhIme zarU karIne pachI jorathI cAlavA lAgyuM. "tuM kyAM jAya che?" ema bolatA rAma paNa jerathI tenI pAchaLa doDavA lAgyA. A rIte dUra sudhI gayA pachI rAme jAyuM ke, "je vega vaDe mane jIte che te A mRga na hoya; A to koI mAyAvI che." ema vicArIne temaNe bANa phekayuM. eTale maratAM maratAM mArI vicAryuM ke, "svAmInuM Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanagA laMbhaka [ 317 ] kArya karI dauM." pachI teNe "he lakSamaNa ! mAro bacAva kara !" e pramANe jorathI cIsa pADI. te sAMbhaLIne sItAe lakSamaNane kahyuM, "jaladI jAo, bhaya pAmelA svAmIe A cIsa pADI che; nakkI, zatrunuM sainya haze." eTale lakSamaNe kahyuM, "Aje bhaya nathI; tame kahe cho eTale jAuM chuM." pachI te paNa hAthamAM dhanuSa laIne rAma gayA hato te mAge tvarApUrvaka doDyA. A taka joIne vizvasanIya evuM tApasanuM rUpa dhAraNa karIne rAvaNa sItAnI pAse AvyuM. sItAne joIne tenA rUpatizayathI mahita thaelA rAvaNe, kaI vighanI gaNanA karyA sivAya, vilApa karatI evI tenuM haraNa karyuM. pelA (rAma-lakSamaNa) pAchA pharatAM sItAne nahIM jevAthI viSAda pAmIne tenI zodha karavA lAgyA. rAvaNane mArgamAM jaTAyu vidyAdhare aTakAvyo hato, teno parAjaya karIne kiSkidhigirinI upara thaIne te laMkAmAM gayo. sItA nimitte vilApa karatA rAmane lakSamaNe kahyuM, "Arya ! strI nimitte zoka karavAnuM tamane chAjatuM nathI. je maravAne icchatA he te zatrunA parAjaya mATe kema prayatna karatA nathI ?" (mArgamAM) jaTAyue khabara karI ke, " rAvaNe sItAnuM haraNa karyuM che." pachI "yuddha karanArane mATe jaya athavA maraNa che; viSAdanA pakSane anusaranArA nirutsAhIne mATe te maraNa ja che "(e pramANe te rAma-lakSamaNe vicAryuM). pachI te rAma-lakSamaNa anukrame kikiMdhigiri upara pahoMcyA. tyAM vAli ane sugrIva nAme be vidyAdhara bhAIo parivAra sahita rahetA hatA. temanI vacce strI nimitte virodha thayo hato. vAlie jeno parAjaya karyo hate evo sugrIva hanumAna ane jAMbavAna e be amAtyanI sAthe jinAyatanano Azraya karIne raheto hato. devakumAra jevA abhirUpa ane hAthamAM dhanuSavALA rAma-lakSamaNane joIne DarIne nAsatA sugrIvane hanumAne kahyuM, "kAraNa jANyA sivAya nAso nahIM, pahelAM to teo koNa che te jANIe. pachI egya karIzuM." pachI saumya rUpa dhAraNa karIne hanumAna temanI pAse Avyo. teNe upAyapUrvaka rAmalakSamaNane pUchayuM, "tame keNa cho ? ane duHkhane agya evA tame kayA kAraNathI vanamAM AvyA che ?" eTale lakSmaNe kahyuM, "ame IkSavAku vaMzamAM utpanna thaelA dazarathanA putra rAma-lakSamaNa chIe, ane pitAnI AjJAthI vanamAM AvyA chIe. mRga vaDe amane moha pamADIne sItAnuM haraNa karavAmAM AvyuM che. tenI zodhamAM ame paribhramaNa karIe chIe. paNa tame koNa che ? ane zA mATe vanamAM rahe che ?" hanumAne kahyuM, "ame vidyAdharo chIe, amAre svAmI sugrIva che. potAnA balavAna bhAI vAli vaDe parAjita thayela te amArI sAthe jinAyatanane Azraya karIne rahe che. (tamArI sAthe) mitratAne mATe te yogya che." pachI rAme e svIkAryuM ke, "bhale, ema thAo." agninI sAkSIe temaNe mitra saMbaMdha karyo. baLanI parIkSA karyA pachI sugrIve rAmane vAlinA vadha mATe Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 318 ]. vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : niyukta karyA. te banne bhAIo (vAli ane sugrIva) samAna rUpavALA ane suvarNamAlA vaDe suzobhita zarIravALA hatA. temane vizeSa-bheda nahIM jANatA rAme bANa choDyuM. vAlie sugrIvane parAjya karyo. pachI sugrIvanuM vanamAlA vaDe vizeSaNa karavAmAM AvyuMbheda darzAvavAmAM AvyuM. eTale ekamAtra bANathI vAlino nAza karIne rAme sugrIvane rAjA tarIke sthApita karyo. pachI sItAne vRttAnta jANavA mATe hanumAna gayA. teNe (pAchA AvIne) rAmane priya vastu nivedana karI-sItAnI bhALa ApI. pachI rAmanI sUcanAthI sugrIve bharatanI pAse vidyAdharo mokalyA. bharate caturaMga senya mokalyuM. sugrIva sahita ane vidyAdharovaDe pAlana karAyeluM te sainya samudranA tIre AvyuM. tyAM samudranA madhyabhAganI saMdhimAM setu bAMdhavAmAM Avye sanya laMkA samIpe UtaryuM ane tyAM zubha muhUrtamAM paDAva nAkhavAmAM AvyA. pitAnA parivAra ane sabhya sahita rAvaNa paNa sinya sahita rAmanI gaNanA karate nahatA. pachI vibhISaNe vinayapUrvaka praNAma karIne rAvaNane vinaMtI karI, "rAjana ! hita vastu apriya hoya te paNa te vaDIle, sevake athavA baMdhujane svAmIne kahevI joIe. rAmanI bhAryA sItAnuM haraNa karIne tame ayukta kArya karyuM che. kadAca e bhUla thaI haze, paNa have sItAne pAchI Ape. kulakSaya karAvavAthI basa karo. khara-dUSaNa ane vAli vidyA sahita hovA chatAM rAme temane vinAyane nAza karyo che. svAmIe paNa sevakanI patnInIye IcchA na karavI joIe, te paNa pachI balavAna evA bIjA manuSyanI patnInI te vAta ja zI? rAjAo mATe te IndriyajayamAM vijaya rahelo che. medhAvI puruSe caturvidha buddhi varNave che medhA, kRti, vitarka ane zubha kAryamAM abhiniveza. tame medhAvI ane matimAna che, eTale game te rIte kAryasiddhinA kAraNa rUpa che, paNa tamAro abhiniveza-Agraha akAryamAM che, AthI tamane vinaMtI karuM chuM. je keLiye khAI zakAya, khAdhA pachI pacI jAya, ane pacyA pachI pacca thAya, te khAvo joIe. A pramANe vicAra karIne hitabuddhivALA tame rAmabhAryAne pAchI Ape. (ethI karIne) parijananuM kalyANa thAo." pachI AvI rIte kahevA chatAM paNa jyAre rAvaNe sAMbhaLyuM nahIM tyAre vibhISaNa cAra maMtrIonI sAthe rAma pAse gaye. sugrIvanI anumatithI vinIta gaNIne rAme vibhISaNanuM sanmAna karyuM. vibhISaNanA parivAramAM je vidyAdharo hatA te rAmanI senAmAM bhaLI gayA. pachI teonuM-rAmanA pakSavALA ane rAvaNanA pakSavALAnuM, vidyAdharanuM ane dharaNigacaronuM yuddha thayuM. divase divase rAmanuM sainya vadhavA mAMDayuM. pachI jeno mukhya yoddhAvarga nAza pAmyuM che evo tathA saMgrAmamAM vijayanI AkAMkSA rAkhato rAvaNa sarva vidyAonuM chedana karanArI vAlavatI vidyAnI sAdhanA karavA lAgyA. rAvaNane vidyA 1. mULamAMnA pUvavaMtasamadamasa e zabdano artha aspaSTa rahe che Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanagA laMbhaka [ 31 ] sAdhanamAM parAyaNa rahele jANIne rAmanA ddhAo nagaramAM pravezIne (nagarane) parAbhava karavA lAgyA. AthI zuddha thayele te kavaca paherI sajaja thaI rathamAM besIne nIkaLe. dAruNa yuddha karIne pachI te lakSamaNanI sAthe laDavA lAgyo. jyAre sarva zastro niSphaLa gayAM tyAre aviSaNa mAnasavALA ane roSayukta nayanavALA te rAvaNe lakSamaNano vadha karavA mATe cakra mUkayuM. paNa te lakSmaNanI mahAnubhAvatAnA prabhAvathI te cakra tenA vakSasthaLa upara tuMbathI paDayuM (ADuM paDayuM-dhArathI na paDayuM). amUDha hRdayavALA lakSamaNe te cakra rAvaNanA vadha mATe mUkayuM; devatAvaDe adhiSita evuM te caka kuMDala ane mukuTa sahita tenuM mastaka chedIne pAchuM lakSamaNunI pAse AvyuM. gaganatalamAM rahelA RSivAdita ane bhUtavAdita devatAoe puSpavRSTi karI, ane gaganamAM nAda karyo ke bhAratavarSamAM A AThama vAsudeva utpanna thaye che." pachI saMgrAma zAnta thatAM vibhISaNa sItAne lAvyA, ane vidyAdharavRddhAo vaDe parivarAyelI evI tenuM visarjana karyuM-rAmane seMpI. (rAmanI) anumati maLatAM vibhISaNe rAvaNanA zabane saMskAra karyo. pachI rAma-lakSamaNe arijayanagarane uddezIne vibhISaNane ane vidyAdharazreNimAMnA nagarane uddezIne sugrIvano abhiSeka karyo. pachI potAnA parivAra sahita ane sugrIva sahita vibhISaNa, sItA sahita rAmane vimAnamAM adhyA nagarI laI gaye. nAgariko ane maMtrIo sahita bharata-zatrudane rAmane rAjA tarIke abhiSeka karyo. pachI mahAprabhAvavALA ane sugrIva sahita evA rAme adha bhAratano vijaya karyo. vibhISaNa rAjA arijaya nagaramAM rahyo. (dadhimukha vasudevane kahe che) he Aryaputra! te vibhISaNe rAjAnA vaMzamAM vidyubaeNga nAme rAjA hato, tenI vidha...bhA nAme devI hatI. tenA putro ame traNa jaNa-dadhimukha, daMDavega ane caMDavega chIe, tathA madanagA putrI che. koI eka vAra rAjAe siddhAdezane (jene Adeza siddha thAya che evA naimittikane) pUchayuM, "bhagavad ! A rUpavatI kanyA kenI bhAryA thaze ane enI riddhi kevI thaze ?" tyAre teNe jaIne kahyuM, "rAjana ! A kanyA adha bhAratanA adhipati(vAsudeva)nA pitAnI bhAryA thaze tenI mAnItI tathA putrane janma ApanArI thaze." eTale rAjAe pUchayuM, "bhagavan! te puruSane kevI rIte oLakho? athavA te kyAM rahe che ?" naimittike joIne kahyuM, "rAjana ! tAro putra daMDavega vidyAsAdhana karato hoya te vakhate je tenA upara paDe (tene e kanyAne pati jANo ) enI mahAnubhAvatAne lIdhe tatkSaNa daMDavegane vidyAsiddhi thaze." pachI jene satkAra karavAmAM AvyuM hatuM e naimittika gaye divitilaka nagaramAM trizekhara rAjA che, tenI devI sUrpaNakhA ane putra hephaga che. tenI sAthe mArA pitA vidhvaMgane pUrvapuruSothI cAlate lAMbA kALane virodha che. eka Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 320 ] vasudeva--hiMDI: : prathama kha'Da : vAra trizekhara mATu' sainya laine Avye teNe amayukta ane yuddha karatA vidvegane nagara mahAra jIvatA pakaDyo ane kedamAM nAMkhyA. tene vAravAne azakta evA ame parivAra sahita nagaramAMthI nIkaLyA, ane A parvata upara AvyA. amArA pUrva puruSAe vasAveluM ariMjaya nagara teNe lIdhuM, ane atyAre te ( e nagara ) bhAgave che. pachI naimittikanA Adeza savAda pAmyA ( arthAt tame maLyA ). saMtuSTa thayelA ame madanavegAne varamAAM nimitte tamArI pAse mAkalI. tame e vastu svIkArI. ( tamArI sahAyathI ) verathI mukta thayA chIe ema mAnatA ame e kanyA tamane ApI. " A pramANe dadhimukhe kahyuM.1 ' e trizekhara mAyAvI che, ane astromAM vizArada che' (ema mane kahevAmAM AvatAM) meM paNa tenI parIkSA nimitte dadhimukhanA upadezathI annA sAdhyAM, ane te siddha thayAM. pachI keTalAka divasa vItyA bAda madanavegA kanyA kAI mAnavane ApavAmAM AvI che' ema sAMbhaLIne rASe bharAyele trizekhara peAtAnA sainya ane vAhana sAthe AvyeA. trizekharanA sainyathI trAsa pAmelA leAkeAne kAlAhula meM sAMbhaLye. eTale meM dhimukhane kahyuM, " viSAda na karIza. tyAM jaine e trizekharaneA huM nAza karIza, ane mArA sasarAne cheADAvIza. mRtyuthI prerAyeleA trizekhara pAte ja ahIM AvyeA che, teA kharekhara ApaN kArya siddha thayu che. " pachI huM kavaca paherIne jene dheALA gheADA joDelA hatA evA, suvarNa'nI ghaTaDIothI zabdAyamAna, nipuNa zilpIe ghaDelA ane jemAM aneka prakAranAM zasro bharelAM hatAM evA ratha upara ArUDha thayA. dhimukha mArA sArathi thayA. davega, caMDavega vagere ceAddhAe peAtAnA rasAlA sahita uttama azva ane hastIo upara jhaDapathI beThA. pachI zatruenA ane amArA sainyanuM yuddha thayuM. pUrve jemane vijaya manyeA hatA evA trizekharanA cAddhAe kahetA hatA, zaraNAgatavatsala rAjAne praNAma karA, jethI tame ahIM ja nAza na pAmeA. " eTale daDavege kahyu, " baDAI mAravAthI zuM? sAmarthya batAvA; je bhayabhIta nahIM thatA hAya te prakaTa thaze-mAlUma paDaze. " pachI khANunAM jALAM vaDe ekabIjAne DhAMkI detA zUravIrA yuddha karavA lAgyA. trizekhare tAmasa zasra mUkayuM, tethI badhe aMdhakAra thai gayA. mAtra zabdathI ja duzmananA athavA peAtAnA pakSa jANIne (cAhAe) tarjanA karavA lAgyA. amArA sainikA ( athavA amArI zreNi-haroLamAM rahelAe ) DarI gayA. mArAM khANAnA varasAdathI tenAM astrone parAsta karavAmAM AvyAthI kApe caDhelA mAyAvI trizekhara, jANe parvatane DhAMkI detA megha hoya tema, zUra! have tArI jAtanuM rakSaNa kara' e pramANe ga nA karatA ANye. AkAzamAM amuka prakAranA raMga thavAthI jema megha rokAi jAya tema me' paNa laghuhastapaNe-caturAithI tenI bANavarSAne niSphaLa banAvI. pachI teNe zita 66 " 1. trimukhanA kathananA pUrvAnusadhAna mATe jIe A laMbhakanA prAraMbhamAM pU. ra99, Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI laMbhaka [ 321 ] kanaka (kanakazakti-suvarNanI zakti) vagere zastro mAro vadha karavAne mATe pheMkayAM. huM paNa teNe cheDelAM zastronuM nivAraNa karavA lAgyo ane amogha bANe vaDe meM tenuM marmasthAna vIMdhI derI tUTI gaI che evA IndradhvajanI jema te acetana thaIne dharatI upara paDyo. tene nAMkhyuM. eTale jenI AvI avasthAmAM joIne Darele hephaga parivAra sahita nAsI gaye. dadhimukhanI AjJAthI nirbhaya thaIne vidyAdhare gayA, nagara lIdhuM ane vidyuga rAjAne choDAvyo. pachI zvasura vaDe ane parijana vaDe pUjAyele evo huM amarApurInA pratibiMba samAna arijayapuramAM rahevA lAgyA. dadhimukha AdarathI mArI sevA karato hato. vinIta temaja rUpavAna ane kulIna te madanagAnI sAthe mAro samaya sukhapUrvaka vItato hato. mArA upaganI vidhimAM kaI prakAranI UNapa AvatI nahatI. devI madanagA sagarbhA thaI ane garbhanI zobhAthI vRddhi pAmelA lAvaNyavALI banI. dAsIoe jene AdarapUrvaka zRMgAra dhAraNa karAve che evI, svaccha suvarNa ane maNinAM prakAzamAna AbhUSaNethI vibhUSita aMgavALI, ane vasantamAsanI kusumita caMpakalatAnI jema zobhatI madanagA eka vAra mArI pAse AvI. kuMDalayugala vaDe alaMkRta tenuM vadanakamaLa, cakavAthugala sahita kamaLanI jema, adhika zobhatuM hatuM. pachI harSa pAmelA hadayavALA meM tene kahyuM, " priye vegavati ! te zAbhAnI patAkA grahaNa karI che (arthAt utkRSTa zobhA prApta karI che )." eTale kupita thayelI te bolI, " je tamArA manamAM svAdhIna ane jANe ke kaMIka citrAyelI hoya tevI che tenI zobhAyamAna kahIne prazaMsA kare che. " meM kahyuM, "te te dUra che; tuM zA mATe krodha kare che? mArA hRdayamAM te. tuM ja che. meM to mazkarI karI hatI, mATe tAre A (kathanane) aparAdha na gaNavuM." eTale teNe kahyuM "mArI samIpamAM jenuM nAma lo cho te ja tamArI priyA thAo." pachI "lekanI vacce tene samajAvI zakAze nahIM, ( ema karatAM) te vadhAre kApavALI thaze, mATe pachI tene prasanna karIza" ema dhArIne tene prasanna karavAnA upAyane vicAra karato huM beTho. (15) vegavatI laMbhaka muhurta mAtrAmAM madanavegA prasanna mukhavALI banIne AvI. prasanna thaIne te AvI eTalAmAM te (bahAra) kolAhala thayo. "mahela saLage che" ema kahIne te 1 mULamAM sacivasatthA (?) che paNa khaMbhAtanI tADapatranI pratamAM kSattiLa%thA che. te uparathI anuvAda karyo che. "suvarNanI zakti" artha levAne AdhAra e che ke mahAbhArata AdimAM zastrAstronA varNanamAM "suvarNanI zakti nA ullekha Ave che. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - [ 322 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : utAvaLe UThI. sakhta pavanathI prerita ane jenI zikhAone samUha vadhatuM jatuM hatuM e agni meM joye. mane laIne te vegathI AkAzamAM UDI. paNa tyAra pachI teNe mane choDI dIdho. te samaye uttAna ane pahelA karelA hAthavALA tathA mane pakaDavAnI IcchA rAkhatuM hoya evA mAnasavegane meM joye, pachI teNe (madanagAe) mane choDI daIne mAnasavegane nasADyo. te paNa nAsI gayo. avAja kare to huM nIce ghAsanI gaMjI upara paDyo eTale mArA zarIrane koI pIDA thaI nahIM. meM mAnyuM ke, "he vidyAdharaNimAM chuM." pachI meM vicAra karyo ke, "arijayanagara athavA bIjuM kaI vidyAdharonuM nagara kayI dizAmAM haze?" ekAda muhUrta pachI jarAsaMdhanuM guNakIrtana karatA ane gAtA puruSane meM thoDeka dUra che. eTale huM ghAsanI gaMjI uparathI Utaryo ane tene pUchyuM, A janapadanuM nAma zuM? A kayuM nagara che? ane ahIMne svAmI koNa che ?" teNe kahyuM, "tame ene viSe vAta sAMbhaLI hoya te-bhAratavarSanA tilakarUpa ane vizeSa guNasaMpanna A magadhA janapada che. devagRha samAna A rAjagRha nAme nagara che. praNAma karatA sAmaMtarAjAonA mukuTamaNinAM kiraNethI jenuM pAdapITha raMgAyeluM che e brahadrathane putra jarAsaMdha ahIM rAjA che. tame kayAMthI Ave che ke janapada, nagara ane rAjAnAM nAma paNa jANatA nathI?" meM kahyuM, "huM kyAMthI AvuM chuM tenuM tamAre zuM kAma che?" pachI meM vicAryuM, "A vidyAdharaaiNi nathI. nagaramAM praveza karuM pachI managamatA sthAne jaIza." pachI puSkariNImAM hAthapaga dhoIne huM nagaramAM praveze. nagaranI samRddhi jote huM ghatazAlAmAM paheryo. tyAM mahAdhanika amA, zreSThIo, sArthavAha purohita, talavaro (nagararakSaka) ane daMDanAyaka maNi, ratna ane suvaNane rAzi racIne dhUta ramatA hatA. huM temanI pAse gaye. vicimata mukhavALA teo mArI tarapha joI rahyA, ane kahevA lAgyA, "le AvyA, beso. je IcchA hoya to khela." pachI huM beTho. teo kahevA lAgyA, "ahIM ibhyaputra pitAnI mAlikInA dhanathI rame che, tame zenAthI rame cho?" meM temane mArI aMguThI batAvIne kahyuM, "juo." teoe te tapAsI, ane (ratnaparIkSAmAM) kuzaLa evA teoe kahyuM, "A hIrAnuM mUlya eka lAkhanuM kahevuM che." pachI temaNe anumati ApatAM huM khelavA lAgyuM. jenuM mUlya karavAmAM AvyuM che evA suvarNa ane maNinA (DhagalA) temaNe karyA. temAM paNa maNinA jaghanya-nAnA DhagalA eka lAkhanA mUlyanA hatA, madhyama DhagalA batrIsa, cAlIsa ane pacAsa lAkhanA mUlyanA hatA, utkRSTa DhagalA eMzI lAkha, nevuM lAkha ane eka karoDanA mUlyanA hatA, tathA ati nikRSTa pAMcasenA hatA. pachI parAjaya thatAM teo bamaNa-zramaNa dAva mUkyA hatA. pachI meM kahyuM, bhale, have lekhano saravALo karo."eTale saravALo karavAmAM AvyuM. tyAM rahelA madhyasthAe kahyuM, "paNA tarIke AvelA Arya eka karoDa jItyA che." pachI suvarNa, maNi ane Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI labhaka [ 3ra3 ] mAtInA judA judA vibhAga karIne DhagalA karavAmAM AvyA. dyUtazAlAnA adhipati puruSane meM kahyuM, " jA, saumya ! dIna, du:khI ane anAtha leAkAne khelAvI lAva; huM tene A dhana ApIza. " te nIkaLyA, ane ghASaNA karI ke, "dhanAthI, duHkhI ane daridra hAya te dyUtazAlAmAM Ave. kAi devarUpI parANeA icchAnusAra dhana Ape che. " eTale mAgaNu leAkA TALAkhaMdha AvyA; ane huM temane suvarNa, maNui ane muktAphaLa ApavA lAgyA. eTale vismita thayelA leAkeA kahevA lAgyA, "A mAnava nathI; nakkI e kuberanA bhavanamAM rahenArI kamalAkSa yakSa haze, je kAMcana ane maNi pratye, jANe ke kacarA hAya tema, avajJA dharAve che. " leAkeA mArI stuti karatA hatA ke, " lakSmI vaDe vardhamAna evA A pRthvIpati deva haze. " eTalAmAM rAjapuruSA AvyA. teo kahevA lAgyA, cAlA, rAjA tamane melAve che. '" temanI sAthe huM nIkaLyo, leAkeA paNa prItithI mArI pAchaLa pAchaLa AvavA lAgyA. rAjAnA cAddhAoe lAkone dhamakAvyA. 'zuM A dharma puruSanA rAjakulamAM praveza karAva vAmAM Avaze ?' e pramANe leAkavANI sAMbhaLatA hu rAjakulamAM pravezyA. dvAranI najIka AvyA tyAre teee-rAjapuruSAe kahyuM, " rAjAne AnI khabara ApeA. " pachI teo mane ekAntamAM lai gayA, ane mane majabUta rIte madhyeA. jenuM kautuka dUra thayu che evA mane keTalAke| dAMta kakaDAvIne kahevA lAgyA, " le, rama ! " keTalAka khelyA ke " aheA ! akArya che, A bicArAnI hatyA thAya che," meM kahyuM, " kaheA, mArA ze| aparAdha che, ke jethI mArA che ? (huM pUchuM chuM, zAthI je ) rAjakulamAM mAre vivAda na karavA paDe, kAraNa tyAM avazya maryAdA rAkhavAnI hAya che, " teo AlyA, " sAMbhaLeA, kahIe chIe-rAjA prajApati zarmAne naimittike kahyuM hatuM ke, * rAjana ! kAle tArA zatrunA pitA ahIM Avaze.' rAjAe pUchyuM, * tene kevI rIte jANuvA ? ' te elyeA, ' dyUtamAM karADa jItIne te leAkAne Apaze. e rIte tAre tene jANavA. ' pachI rAjAnI AjJAthI vratazAlAomAM vizvAsapAtra puruSAne rAkhavAmAM AvyA. tame karADanuM dAna ApyuM che. A tamArA aparAdha che. " k " eTale meM vicAra karyAM, "ahA! pramAdane kAraNe huM A Apatti pAmyA chuM. jo bahAra meM temane pUchyu hAta, ane temaNe kAraNu kahyuM hAta te parAkrama vaDe avazya huM mArI jAtane mukta karata. athavA baddha, pRSTa ane nikAcita pUrNAMkamAM bhAganyA sivAya chUTake nathI, emAM viSAda ze ? saMsArI prANIAne sukhadu:kha sulabha hAya che. " A pramANe huM vicAra karatA hatA. tyAM te puruSA vAhana laine AvyA. teo melyA, 66 A puruSanA gupta rIte nagaranI bahAra lai jaine vadha karavAnA che. " teee mane lajjAmAM-cAmaDAnA kothaLAmAM nAkhyA, ane bhasrA sahita vAhanamAM nAkhyA. pachI vAhananI gatithI teo mane kyAMka laI javA lAgyA. pachI mane utArIne te kahevA lAgyA, 66 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - ---- - --- - - [ 324] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : "A maryAdAlepa, apayaza ane adharmanuM phaLa prajApatizarmAne mAthe paDe, ke je AvA puruSaranane vinAza karAve che." Ama bolIne teoe mane chinnakaTaka pahADanI sIdhI karADamAM nAkhe. kyAMya paNa aTakyA sivAya avAja karate paDyo, eTaluM meM jANyuM. uparathI pelA puruSone avAja meM sAMbhaLyo ke "Ane keIe jhIlI lIdho che." "jema cAradattane bhAIMDa pakSIoe upADI lIdhuM hatuM tema mAruM paNa bhAgyavazAt banyuM haze. jema e cArudata sAdhu samIpe pahoMcyo hato tema mane paNa saMprApti-lAbha siddha thaze. jIvitadAna ApanAra siddhone namaskAra he" A pramANe manamAM vicAra karatA hatA, eTalAmAM mane dUra laI jaIne nIce mUkavAmAM AvyuM. mane nIce mUkyuM, eTale pUrve jeyela caraNayugala meM joyuM. sarpa jema kAMcaLImAMthI nIkaLe tema huM bhaAmAMthI nIkaLe, te meM vegavatIne raDatI joI. mane AliMgana karIne, zokano bhAra bahAra kADhatI, karuNa rudana karatI te kahevA lAgI, "hA aduHkhagya ! hA amArA jevI anekanA nAtha ! hA mahAkulIna! hA mahAsatva ! (kevA vicitra saMgomAM) kevI rIte meM tamane pAchA prApta karyA che. pUrve tame kevuM karkaza karma karyuM haze, jethI AvuM duHkha pAmyA che ?" eTale meM tene AzvAsana ApyuM ke, "priye zoka dUra kara, huM bhavya havAne AdezabhaviSya sAdhuoe bhAkhela che. RSio pUjya vacanavALA hoya che. (eTale e vAta sAcI che). meM paNa pUrvabhavamAM koIne pIDA ApI haze, jethI AvuM dukha huM pAme. karmanA vipAke AvA prakAranA che, jethI sukhane aMte bhaya utpanna thAya che ane bhayasthAnamAM parama prIti pedA thAya che. duHkhamAM paDelA buddhimAne viSAda karavo nahIM. sukhaduHkhanI zaMkhalAo, ApaNe IcchIe nahIM te paNa, Ave che. temAM sukhamAM je mada na kare, duHkhamAM je viSAda na pAme te puruSa che, bIjAo te kacarA jevA che." pachI meM vegavatIne pUchayuM "teM mane (A bhAmAM) jANe kevI rIte? ATale samaya mahApuramAM athavA tArA potAnA gharamAM tuM kevI rIte rahI hatI?" eTale rotI rotI te kahevA lAgI, "svAmI ! huM jAgI UThI, ane tamane zayanamAM nahIM jotAM "mArA priyatama kyAM haze ? "ema karIne raDavA lAgI. mane zaMkA hatI ke mAro bhAI mAnasavega kadAca tamAruM haraNa karI gaye haze " pachI rotAM retAM meM rAjAne khabara ApI ke "tAta ! Aryaputra kayAMya mAlUma paDatA nathI." eTale rAjakula khaLabhaLI UThayuM, ghaNA ke tapAsa karavA lAgyA, (ane kahevA lAgyA, "dIpikAe laIne barAbara tapAsa kareje." dvAra baMdha hovAthI rAjabhavanamAMthI bahAra nIkaLavAno te kaI mArga jaNAte nahatuM. rAtri vitIne prabhAta thayA pachI kaMcukIo ane devIoe tamane amadavanamAM joyA nahIM, eTale devIe ane rAjAe mane kahyuM, "beTA ! saMtApa cheDI de, tArI pAse vidyAo che, temane jApa karIne tArA patine vRttAnta pUcha." pachI meM sAvadhAna thaI, snAna karIne vidyAno jApa karyo. teNe mane tamArA samAcAra kahyA. pachI rAjAne ane devIne Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vegavatI laMka [ 35 ] ** * * ~ ~ *~-~ kahyuM, "AryaputranuM mAnasavege haraNa karyuM hatuM. temane Arogya che. atyAre bhAgyavazAta vidyAdharee temano parigraha karelo che. ApaNane teo bhUlI gayA che. te vidyAdharonI bhaginI madanavegA nAme che. te kanyA teo (Aryaputrane) Apaze." eTale rAjAe ane devIe mane kahyuM, "beTA ! tuM saMtApa na karIza. jIvato nara bhadrA pAme. avazya tArA svAmIne avina che. A kArya nimitte tuM svAmI sAthe maLIza. zuM guNavatI bhAryAone te tyAga karaze? putri ! tuM tArI IcchA pramANe sarvatra javAnI zakitavALI che; nirudvigna ahIM haIza te evI tuM icchAnusAra priyatama pAse jaI zake che. A tAruM potAnuM ja ghara che. tuM amArI putrInuM paNa ahIM Agamana thaze." eTale meM kahyuM, "sa vidyA dharIe pitAne pati sAthe hoya tyAre AkAzamAM vicare che; kevaLa potAnI IcchAthI jatI nathI. bahu mahatvanuM kArya hoya te ekalI paNa jAya, paNa sapatnI pAse javAnuM mAre mATe gya nathI. jyAM mArA priyatame mane rAkhI tyAM ja mAre samaya gALavo joIe. tamArA caraNamAM rahetI mane ze saMtApa che?" zarIranA saMrakSaNa nimitte devInA AgrahathI (divasamAM) eka vAra bhajana karatI huM. piMjaramAMnI ekAkI caDhavAkInI jema, mahApuramAM A pramANe samaya gALatI hatI. pachI eka vAra tamArA darzananI AkAMkSAvALI huM devInI rajA laIne, gaganamArge bhAratavarSanuM avalokana karatI amRtadhAra parvata upara pahoMcI. te parvata oLaMgIne arijayapuramAM pahoMcI. tyAM madanagAne tame mArA nAme saMbadhI. te roSa pAmI. mane parama saMtoSa thayo ke svAmI mAruM smaraNa kare che." madanagA (rIsAine cAlI gaI. pachI agni vikRvIne tamAro vadha karavAnI IcchA rAkhatI sUrpaNakhA (hephaganI plena ) madanagAnuM rUpa dhAraNa karIne, tamane upADIne laI javA lAgI. te mArAthI adhika vidyAvALI hovAthI, tenAthI dara nAsatI huM Dara pAmI. " hA ! svAmIno vadha thAya che !' e pramANe zeka karatI huM nIce hAtha pahoLA karIne UbhI rahI. tamane pakaDIne UbhelI teNe mane roSathI mukko mAryo. vidyAthI huM mAnasaveganuM rUpa batAvatI hatI. "dAsa mAnasa vega ! mArA svAmIne mAravA Irache che?" ema kahIne tamane mUkIne te mArI pAchaLa doDI. DarIne nAsatI ane jinagRhane AzrayasthAna tarIke IcchatI evI huM deDI, paNa jinagRhe pahoMcuM te pahelAM ja te pApiNIe mane pakaDI ane prahAra karyo, "tAre Icchita pati have tAruM rakSaNa karavAmAM udyata thAo" ema kahIne, mArI vidyAo paDAvI laIne baDabaDATa karatI te gaI. pachI mane lAgelA ghAne ane vidyAonA haraNane nahIM gaNakAratI evI huM "svAmI kayAM haze? temanuM zuM thayuM haze ? " e pramANe tamArI zodha karatI, te dizAne anusarIne raDatI raDatI bhamavA lAgI. khAvApIvAnI mane IcchA thatI nahatI. pachI meM AkAzavANI sAMbhaLI ke, "A tAro pati chinnakaTaka uparathI paDe che, mATe zekano tyAga kara." pachI A pradeza Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 326 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : mAM AvIne meM bhasmaka pakaDI lIdhe, ane jenuM duHkha bamaNuM thayuM che evI meM tamane ahIM ANyA. he nAtha ! AjathI mAre vidyAprabhAva nathI." pachI ame pAMca nadInA saMgama pAse AvelA AzramapadamAM gayAM. mArI priyA dharaNIgocarI (mAnava strI jevI-vidyAo vagaranI) thaI hatI. pulinamAM ane pravAhanI paMktiomAM UtarIne ame varuNedikA nadImAM snAna karyuM, ane siddhone praNAma karIne bahAra nIkaLyAM. tyAM meM svAdiSTa phalo lIdhAM, ane ame baMne jaNAMe te khAdhAM. pANI pIne, Acamana karIne vananI vRkSonI ghaTArUpI vibhUti ame jovA lAgyAM. vegavatIne zoka dUra karavA mATe tene punAga, phaNasa, nALiyera, pArApata (?), bhavagaya (2), nameruka (2) vagere vRkSe huM batAvate hatA. pachI jANe bAMdhavajanenI vacce AvelAM hoIe tema RSionI samIpamAM rAtri gALIne savAramAM sUryanAM kiraNethI aMdhakAra parAsta thaye te samaye, viramayathI jemanAM nayane vistAra pAmyAM che evA RSio vaDe jevAtAM ane "nakkI, A kaI devamithuna kutUhalathI manuSyalokamAM AvyuM che " e pramANe temanA vaDe prazaMsA karAtAM ame AzramapadamAMthI nIkaLyAM. RSionA sthAnamAMthI nIkaLelAM ame vegavatInA hRdaya jevA nirmaLa udakavALA varuNedaka AgaLa pahoMcyAM. te nadInA pulina ane drahanI zobhA jotAM tathA jeNe vividha dhAtuo rUpI aMgarAga karyo che evA tathA jANe gagananuM pramANa mApavAne UMcA thayelA hoya tevA tathA jenI taLeTI varuNedikAnAM pANI vaDe pakhALAtI hatI evA sImanagane jotAM ame dUra sudhI gayAM. meM vegavatIne kahyuM "priye! ApaNe vidyA vagaranAM chIe ema mAnIne tAre zeka kare nahIM. A pradezamAM nidvignapaNe samaya gALavAnuM ApaNe mATe zakya che. athavA tuM kyAM kahIza tyAM jaIzuM." eTale te belI, "svAmI! tamArA jIvananA rakSaNa mATe prayatna karatAM thayela vidyAbhraMza paNa mAre mATe utsava che. patnIe pitAnA prANa vaDe paNa patinuM priya karavuM joIe, e lekadharma che. tamArI pAse rahetAM mane prakaTa AnaMda thAya che." (16) bAlacandrA laMbhaka A pramANe a nyane atizaya karanArAM vacana vaDe ame ekamekane prIti utpanna karatAM hatAM, tyAM hariyALAM patra, pahalava ane puSpanA samudAya vaDe maMDita, manaHzila ane 1. mULamAM taLALa pATha che, te sthAne aucityanI dRSTie vALa kAne anuvAda karyo che. 2. ahIM maLamAM zI navaraM (1) pATha che. paraMtu AgaLa "ketumatI labhaka"( jue mUla, pR. 319)mAM sImA ( bIjI prata sImana ) pATha che. vaLI ahIM varNana paNa dekhItI rIte ja parvatanuM che. AthI sImA pATha svIkAryo che Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - bAlacandrA laMbhaka [ 3ra7 ] geru vaDe raMgAyelA aMjanagirinA zikhara samAna suzobhita ane kusumabhAra vaDe namelI ane bhamarAo vaDe zabdAyamAna sahakAralatA vaDe AliMgita evA azoka taruvaranI nIce nIlakamaLanA patrarAzi jevI zyAma zilA upara beThelI, nAgapAza vaDe baMdhAyelI, jANe kanakanI banAvelI devatA hoya evI kanyAne ame joI. meM vicAra karyo, "zuM A vanadevatA haze? athavA keInI AjJAthI AvuM rUpa dhAraNa karanArI asaro haze ?" tene joIne vegavatI mane kahevA lAgI, "Aryaputra ? uttarazreNimAM AvelA gaganavalalabha nagaranA adhipati caMdrAbhanI putrI ane menakA devIthI janmelI A kanyA mArI bALapaNanI sakhI bAlacandrA nAme che. moTA rAjakulamAM janmelI A kanyA apariNIta che. tene jIvitadAna ApIne kRpA karo. vidyAnA purazcaraNamAM (cakI javAthI) pIDita thayelI ane nAgapAza vaDe baMdhAyelI te prANasaMzayamAM che. tenuM jIvana jokhamamAM che. tamArA prabhAva vaDe kaI vastu asAdhya nathI." pachI tenA vacananuM anusaraNa karatA meM dayA lAvIne "ema thAo" e pramANe kahIne te vastu savIkArI. baMdhana vaDe atyaMta pIDAyelI evI tene meM upADI ane bolAvI; chatAM bhayane kAraNe, jenI derI chUTI gayelI hoya evI IndrayaNinI jema, te dhaDAka daIne dharatI upara paDI ane mUccha pAmI. jenuM vina dUra thayuM che evI tenuM patrapuTamAM bharela pANI chAMTavA vaDe ame samAvAsana karyuM, eTale dakSiNa dizAnA pavana vaDe vIMjAyelI vasata RtunI nalinInI jema tenI zobhA pAchI vaLI. te svastha thaI ane vegavatIne praNAma karIne te kahevA lAgI, "sakhi ! jIvitadAna ApavA vaDe teM mArA pratyeno sneha darzAvyuM che. vaLI A jIvitadAna karatAM caDiyAtuM bIjuM kaI dAna jIvelakamAM nathI. " pachI hAtha joDIne, vAyu vaDe AMdalita kamaLanI zebhAnuM haraNa karanArA, (matInA) hAra jevA dhavala daMtarUpI patravALA mukhakamaLa vaDe, pitAnA hoTha halAvatI te vinaMtI karavA lAgI, "deva ! amArA kulamAM vizeSa karIne dukhapUrvaka sAdhI zakAya evI ane mahAupasargavALI mahAvidyAo che, paNa tamArI kRpAthI mArI vidyAo siddha thaI che ane prANatyAganA prasaMge jIvita prApta thayuM che. " eTale meM tene kahyuM, " vizvasta thA. ame tArAM svajane chIe. je tane duHkha na thatuM hoya to ni:saMkecapaNe kahe ke-tamArA kulamAM vizeSa karIne duHkhapUrvaka kevI rIte vidyAo siddha thAya che?" pachI te bolI, " tamArA tejanA prabhAvathI mane duHkha thatuM nathI. bese, pachI tamane kahIza" pachI huM vegavatInI sAthe azoka jana vaDe sevanIya evA azoka vRkSanI nIce beThe. sarasvatI jevA rUpavALI te bAlacandrA paNa tyAM besIne pratyakSa kahevA lAgI.vighudaSTra vidyAdharane vRttAnta. deva ! bhAratavarSane jeNe vibhAga karyA che evo tathA pUrva ane pazcime lavaNa 1. maLamAM sunnAra che. temAM Dumayane artha aspaSTa che. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 328 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa: www samudramAM potAnA baMne pAda (taLeTInA bhAga) jeNe mUkyA che evo vaitADhya nAme parvata che. tyAM vidyAdharI vaDe vasAyelI evI uttara ane dakSiNa e be zreNio che. tyAM uttarazreNimAM gaganamAM vihAra karavAne TevAyelA evA dene vismaya pamADanAruM gaganavalabha nagara che. tyAM vidyAdharanA baLanA mAhAsyanuM mathana karanAra viduSTra nAme rAjA hatA. teNe vidyAdharane vaza karyA hatA. eka se dasa nagara vaDe zobhAyamAna bane zreNione te pitAnA parAkrama vaDe bhegavate hatA. eka vAra pazcima videhamAMthI pratimAmAM rahelA sAdhune potAnA prabhAva vaDe A parvata upara lAvIne te viddhaSTra vidyAdhara rAjAone AjJA ApI, " A utpAta je vadhaze te tethI ApaNe vinAza thaze, mATe jarAye vilaMba karyA vagara Ayudha grahaNa karI ekIsAthe tene mAro. emAM tamAre pramAda kare nahIM." pachI mohavaza ane sAdhune mAravAnI IcchAvALA teo Ayudha UMcAM karIne UbhA rahyA. te vakhate devo vaDe mokalAyele nAgarAja dharaNa aSTApada parvata tarapha jato hato. teNe A avasthAmAM rahelA vidyAdharone jayA, eTale kRddha thayelA teNe teone kahyuM, " he RSighAtako ! tame AkAzagAmIo ahIM kema bhegA thayA cho? guNa-deSane vicAra nahIM karanArA evA tamAruM AmAM zreya nathI." Ama kahetAM nAgarAje teonI vidyAo paDAvI lIdhI. eTale bhayathI gadagadda kaMThavALA teo vinayapUrvaka mastaka namAvIne nAgarAja pAse jaIne vinaMtI karavA lAgyA, "deva! ame tamArA zaraNAgata chIe. amArA svAmI vidyudaMSTranA AdezathI ame tapasvIno vadha karavAne ughukta thayA hatA. ame ajJAna chIe, mATe kapa dUra karo. amArA upara kRpA karo. kahe, konI pAse A sAdhunI dIkSA thaI hatI. ?" pachI A prakAranAM vacana vaDe jeno roSa zAnta thayo che e te nAgarAja kahevA lAgyA, "are! sAMbhaLe- saMjayaMta ane jayaMtane vRttAnta - pazcima videhamAM aneka prakAranAM svAdiSTa salilavALo salilAvatI vijaya che, ane vitazAka (jemanA zeka dUra thayA che evA) jana vaDe levAyelI vItazekA nagarI che. tyAM prasiddha nirmaLa vaMzavALe saMjaya nAme rAjA hatA. tenI satyazrI devI hatI. temanA be putra saMjayaMta ane jayaMta nAme hatA. svayaMbhU tIrthaMkara pAse dharma sAMbhaLavAthI jene kAma pratye vairAgya thaye che evA te rAjAe, vastranA cheDA upara vaLagelA tRNanI jema, rAjyane tyAga karIne potAnA putronI sAthe dIkSA lIdhI ane zramaNya pALavA lAge. jeNe sUtra ane arthanuM adhyayana karyuM che, vividha tapa-upadhAno vaDe jenA karmAzonI nirjarA thaI che e tathA apUrvakaraNamAM ArUDha thayele te ghAti karma ane cAra aghAtikane kSaya thatAM kevalajJAna ane kevala darzana prApta karIne nirvANa pAme. zithilAcArI tathA jeNe saMyamano bhaMga karyo hate e je jayaMta hate Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlacandrAla bhaka [ 329 ] te kALA karIne huM dharaNu thayA. saMjayate paNu apUrva saMvegathI nava pUrvanA abhyAsa karyo ane jinakalpanI parikaNA-abhyAsa nimitte bhAvanA vaDe bhAvita AtmAvALA te ekAkI vihAra karavA lAgyA. pachI uttama vI thI jeNe peAtAnI kAyA vAsarAvI che evA tathA traNa prakAranA upasarga sahana karanAra ane pratimAmAM rahelA saMjayaMtane viSNurdU ahIM lAvyeA. e saMjayaMta mArA meTA bhAi che." A pramANe dharaze kahyuM. pachI vizuddha thayelI lezyAvALA, apratipAtI evA sUkSmakriyA nAme zukaladhyAnamAM rahelA bhagavAna saMjayaMtane mAhanIya kA tathA jJAnAvaraNIya, darzonAvaraNIya ane aMtarAya karmAMnA kSaya thatAM kevalajJAna utpanna thayuM. temanI pUjA karavAne devA ane vidyAdharA AvyA. 55 pharI pAchA ( vidyAdharA ) devane ( nAgarAjane ) pUchavA lAgyA, " svAmI ! kahA, vidyardU A sAdhune ahIM zA mATe lAvyeA hateA ? " eTale nAgarAje kahyuM, " ame jaie chIe, sarvajJa bhagavAna tamane e badhu... vizeSapUrvaka kaheze. ' pachI teo kevalInI pAse gayA, ane vinayapUrvaka pradakSiNA karIne beThA. jemaNe sarva bhAvA jANyA che evA muni devA, asurA ane vidyAdharone dharma mArga ane dharma mArganuM phaLa kahevA lAgyA. jemake-" anAdi saMsArarUpI aTavImAM bhramaNu karatA, vividha prakAranA upadravathI herAna thayelA, sAcI vastu nahIM jANatA ane sukhanI icchA rAkhatA jIvane jJAnAtizaya rUpI sUryanA teja vaDe sarva bhAvezane prakAzita karanArA arihaMta bhagavaMtAe samyaktva, jJAna ane cAritrya vaDe viziSTa evA dharma mArga nA upadeza karelA che. karmanI laghutA vaDe jene utsAha utpanna thayeleA che evA, ( dharma mArgane ) prApta thayelA, jeNe guNa-doSa jANyA che evA, kharAba mAnA tyAga karanArA, sa'sArarUpI aTavInA pAra pAmI gayelA ane jeNe karmAM khapAvyAM che evA jIva cAritryarUpI bhAtAnI prAptidvArA nirvANarUpI nagaramAM paheAMce che, te dharma mArganu phaLa che. " eTalAmAM vidyAdharA praNAma karIne kevalIne pUchavA lAgyA, bhagavan ! vidyu MblU Apane ahIM zA kAraNathI lAkhyA hatA ? '" eTale kevalI kahevA lAgyA, << rAga ane dveSane vaza thayelAM prANIone prayeAjanavazAta kepa ane prasannatA thAya che. vItarAga bhAvane lIdhe mane te emAMthI eka paNa vastu nathI. ethI mArA ane tenA verAnubaMdha kahuM chuM " vidyAdharAe kahyuM " (e vairAnubaMdha) kevI rIte (thayA) ? " eTale jina kahevA lAgyA vidyuSya ane sa MjayatanA pUrva bhavane vaisa badha-- ,, " A ja bhAratavarSamAM siMhapura nagaramAM siMhusena nAme rAjA hatA. strIjanAmAM 42 66 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 330 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : mukhya ane akRSNa (pavitra) mAnasavALI tenI rAmakRSNa nAme bhAryA hatI. tene hiteccha zrIbhati nAme purohita hato. tenI patnI piMgalA nAme hatI. teonI sAthe rAjA rAjyanuM zAsana karato hato. eka vAra vahANamAge samudrane pravAsa karavAnI IcchAvALo pazvinIkheTano vatanI bhadramitra sArthavAha siMhapura AvyuM. teNe vicAra karyo; "samudrane pravAsa vidhithI bharelo che, mATe badhuM ja dravya laIne javuM mAre mATe sAruM nathI; vizvAsapAtra kuLamAM e dravya thApaNa tarIke huM mUkIza." teNe zrIbhUti purohitane (vivAsapAtra) jA. te bahumAnapUrvaka zrIbhUti pAse gaye, vinaMtI karatAM AnAkAnIpUrvaka purohite (thApaNa rAkhavAnuM) svIkAryuM. sIla karIne thApaNa mUkavAmAM AvI. pachI vizvasta e sArthavAha gayA ane velApattana(baMdara) upara pahoMce. vahANa taiyAra thayuM ane pUjA karavAmAM AvI. samudranA anukULa pavana vaDe eka baMdarathI bIjA baMdare jatuM te vahANa, apuNya jananA manorathanI jema nAza pAmyuM ane pavanathI thayelA pANInA parapoTAnI jema (samudramAM) vilIna thayuM. eka lAkaDAnA pATiyAne AdhAre bhadramitra sArthavAha jema tema karIne kinAre pahoMce. anukrame te siMhapura gaye ane purohitanA bhavanamAM praveze, paNa kaluSita buddhivALA zrIbhUtie tene oLakhe nahIM-oLakhANa svIkArI nahIM. aneka prakAre khuzAmada karavA chatAM teNe e vastu svIkArI nahIM. purohite tiraskAra karatAM te rAjakulamAM gaye. tyAM paNa praveza nahIM maLatAM dararoja rAjakulanA dvAra AgaLa "purohita mArI thApaNa oLave che" e pramANe pokAra karavA lAgyo. rAjAe zrIbhUtine pUchayuM ke, "A zuM che?" te bolyo "svAmI ! cittabhrama thayo hovAthI A te pralApa kare che. Apa jANe che ke huM to vipula dhananuM dAna karuM chuM." pachI rAjadvAramAM praveza nahIM pAmato ane vilApa karate te bhadramitra bhamato hato, ane rAjadvAre pokAra pADatA hatA ke "mAruM rakSaNa karo.' A sAMbhaLIne rAjA siMhasene maMtrIne bolAvyo ane kahyuM "enA A kAryanI bAbatamAM tapAsa karo." maMtrI rAjAnI AjJAthI tene pitAne ghera laI gayo ane badhuM pUchayuM, tenuM kathana lakhI lIdhuM ane tene jamADyo. keTalAka divasa pachI pharI pUchayuM, te teNe eja vastu kahI. subuddhie (maMtrIe) rAjAne nivedana karyuM ke "eja kAraNa che " rAjA bolyA, "paNa kayA upAya vaDe kahI zakAya ?" maMtrIe vinaMtI karI, "svAmI ! tame zrIbhUti sAthe chUta ramavAnI goThavaNa karIne pachI mudrAnI adalAbadalI karo. pachI kaI nhAne aMdaranA upasthAnagRha-dIvAnakhAnAmAM jaIne nipuNumati pratihArIne mudrA hAthamAM ApIne purohitane ghera mokale. mudrA sAthe kahevaDAvelA saMdezAthI purohitanI patnI avazya thApaNu ApI deze." maMtrIe kahyuM hatuM te pramANe rAjAe karyuM. purohitanI 1 mULamAM asaMpunagamaLoddo che. paNa meM magorgAmoro pATha lIdho che, tathA saMpatti saMpattone sthAne vipaei saMvo pATha lIdhe che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlacandrA laMbhaka [ 331 ] samakSa Akroza karatA bhaddamitrane rAjAe thApaNa ApI detAM te kRtArtha thaze. zrIbhUtine nagaramAMthI hAMkI mUkavAmAM Avyo; kaleza pAmate ane roSaviSane tyAga nahIM karato te kALa karIne agadhana (vamelA jherane cUse nahIM tevo ) sarpa tha. siMhacaMdra-pUrNa caMdrane saMbaMdha ane temanA pUrvabhava siMhasena rAjAne be putra hatA.-siMhacaMdra ane pUrNacaMdra. moTA putra sahita rAjA anAbhigrahika (koI prakAranI pakaDa-jhanUna vagarano ) mithyAtvI hato ane dAnamAM ruci rAkhanArA hatA. devI ane pUrNa caMdra jinavacanamAM anurakata hatAM. A pramANe kALa jato hate. bhavitavyatA vaDe gherAyele rAjA eka vAra bhaMDAramAM prave, ane tyAM jyAre rane upara rAjAnI daSTi caTelI hatI tyAre sarSa thayela purahita tene Da. pachI sarpa cAlyA gaye. rAjAnA zarIramAM viSano vega prasaravA lAgyA. cikitsake tene pratikAra karavA lAgyA. garuDatuMga nAme gAruDIe sarponuM AvAhana karyuM, niraparAdhI sarponuM visarjana karyuM, paNa pele agaMdhana sarpa Ubho rahyo. vidyAbaLa vaDe gAruDIe tene jhera cUsavAne preryo, paNa atizaya mAnane kAraNe teNe jhera cUsavAnI IcchA karI nahIM. pachI tene baLatA agnimAM nAkhavAmAM AvatAM te kALa karIne kolavanamAM camara (eka prakArane muga) thayo. viSathI abhibhUta thayelA rAjA marIne salakIvanamAM hAthI . siMhacaMdra rAjAne siMhapuramAM abhiSeka karavAmAM AvyuM, ane pUrNa caMdra yuvarAja thaye. siMhasenanuM mRtyu sAMbhaLIne aneka ziSyAonA parivAravALI ane tapa, saMyama ane svAdhyAyamAM ughukta rAmakRSNAnI mAtA-DrImatI nAme AryA siMhapuramAM AvI ane prAsuka vasatimAM rahI. pariteSathI prasanna hadayavALI devIe pitAnA putra sAthe tene AdarapUrvaka vaMdana karyuM. AryAe paNa upadeza Ape, "putri! dharmanA viSayamAM pramAda na karIza. mAnava jIvana upadravathI bhareluM che. priyajananA saMgano aMta avazya viyegamAM Ave che. saMdhyAkALanAM vAdaLanA jevA ( nazvara) raMgavALI riddhi paNa lAMbA kALa sudhI rahetI nathI. papama-sAgaropama AyuSyavALA, pitAnI IcchAne ruce tevAM manahara zarIronI vimurvaNuM karanArA, sarva pradezomAM apratitapaNe gati karanArA tathA vinayapUrvaka praNAma karatI, AjJAnuM rIte saMpAdana karatI, sadA anukULa vartana karanArI ane sakala kalAonA sArane jANanArI devIo vaDe nipuNapaNe sevana karAtA, devakamAM vasatA devo paNa jIvananI ane viSayanI tRptine pAmatA nathI, te pachI keLanI chAla jevA niHsAra zarIravALA, vidhrothI bharelA, apa jIvanavALA, rAjA, cora, agni ane jaLane sAdhAraNa jemane vaibhava che evA ane purANA gADAnI jema aneka 1 arthAta mAnavane vaibhava e che ke rAja laI jAya, cAra cArI jAya, agni bALI nAkhe ane pANI kheMcI jAya; devI vaibhava evo nathI. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 332 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : sAMdhAovALA manuSyA saMkalparUpI vistRta jaLavALA maneArathasAgarane sAme pAra zAbhA prApta karavApUrvaka kevI rIte jai zake ? sthAvara-jaMgama sattvA nirjIva thaI jAya tyAra pachI paNa temanA zarIranA avayavA upayeAgI thai paDe che, paNa manuSya bhava prApta karavAthI prAyazcitta thAya che ( arthAt mAnava zarIranA keAi avayava kAma AvatA nathI. ). zarIra te| A prakAranuM hAvAthI pheMkI devAnA kAmanu ane apavitra che, mATe jyAM sudhI tuM rogarahita ane tapa tathA saMyamarUpI sAdhana karavAne samartha che tyAM sudhI paraleAkanA hitamAM tArI jAtane joDa. " A pramANe AryAe kahetAM temane page paDIne 'tame sAruM kahyuM, tamArI AjJA huM saphala karIza ' e pramANe kahIne rAmakRSNA gRhavAsanA tyAga karIne zramaNI thai. siMhacadra rAjAe paNa nAnA bhAi upara rAjyadhurAnA bhAra mUkIne zramaNu tarIke dIkSA lIdhI, ane samitiemAM apramatta ane traNa guptivaDe gupta-rakSAyelA thaine te viharavA lAgyA. rAmakRSNAe paNa keTalAka kALamAM badhu kAlika zruta grahaNa karI lIdhuM'. uttama kSamA, mAva, Ava ane satASathI ane vividha prakAranAM tapa-upadhAnathI AtmAne bhAvatI tathA prazasta pariNAmavaDe ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA pakSane kSINu karavAnI AnupUrvI (kSapakazreNi) vaDe jeNe krAtika khapAvelAM che evI tene kevalajJAna-dana utpanna thayuM. pachI A pramANe kRtArtha thayelI hAvA chatAM ' A pravacananA dharma che ' ema vicArIne pravRtinInI icchAne anusaratI tathA tenI sAthe vihAra karatI rAmakRSNA siddhapura AvI, ane tyAM keAThAra-pratizrayamAM rahI. prItithI jenAM reAmAMca khaDAM thayAM che evA pUrNacandra rAjA paNa parama bhakitathI kevalIne vaMdana karIne pUchavA lAgyA, " Apane sarva bhAveA pratyakSa che; arihaMtane mATe kAi vastu gupta nathI. tA kaheA, pUrvabhavanA kayA saMbaMdhane lIdhe A bhavamAM ApanA ane mArA adhika snehu vadhyeA hateA ? '' kevalIe kahyuM, " atIta kALamAM saMsAramAM bhramaNa karatA ekameka jIvanAM sarva prANIe eka pachI eka bAMdhava ane zatru thayelAM che, najadIkanA suhRdayapaNAne-mitrabhAvane lIdhe snehAdhikatA thAya che. te sAMbhaLa kAsalA janapadamAM saMgama nAme saniveza che. tyAM huM mRga nAme brAhmaNa hatA. mArI bhAe~ madirA nAme hatI. te bhavamAM tuM mArI vAruNI nAme putrI hatI. svabhAvanI mRdutA ane svAbhAvika vinaya tathA RjIbhAvathI mane te vhAlI hatI. tyAM huM vividha zAstromAM vizArada ane jinavacanamAM anurakta hatA tathA 'A jinadharma karatAM bIjI kaI vastu uttama nathI ' e pramANe mArI buddhi nizcita thayelI hatI. te kAraNuthI huM sadA dayALu hatA, dhanamAM mAruM mamatva nahAtu ane mAtra anna ane vastra pUratA ja huM parigraha rAkhatA. kAi eka vAra devane mATe saiAjana taiyAra karavAmAM AvyuM, (te vakhate) sAdhue 1. pahelAM gADhAra hAya, paNa pachIthI kapAya tarIke vaparAtu hAya eNvu sthAna, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlacandrA laMbhaka [333] AvyA. "temane vahorAvIe" e ame traNe jaNane vicAra thayo. "tuM Apa" ema kahIne (te kAma mATe) vAruNIne niyukta karI. te samaye tene vizuddhatara bhAva hatA. te dAnaphaLathI rAjakulamAM tAro janma thayela che. tArI mAtA maMdira hatI, te pahelAM kALadharma pAmIne pratiSTha nagaramAM atibala rAjAnI sumati devInI putrI hImatI nAme thaI. te yuvAvasthAmAM AvI, eTale pitanapuranA adhipati pUrNabhadra rAjAne bhAre vaibhavapUrvaka te ApavAmAM AvI. huM tArA pratye baMdhAyelA nehane lIdhe dIkSA levAne asamartha ho; AthI gya brAhmaNane paNa meM tane ApI nahIM. A kAraNathI strIbhAvapuraskRta karmanuM upArjana karIne, jeNe zramaNya karyuM nathI paNa jenI viSayatRSNA dUra thaI gayelI che e huM kALa karIne hImatInA garbhamAM rAmakRSNA tarIke jame. have, purohite eLavelI thApaNa siMhasena rAjAe yuktipUrvaka pAchI apAvI te laIne pavitranI kheTanivAsI bhamitra sArthavAha potAnA ghara tarapha jatA hatA. (te vakhate) te vicAra karavA lAge, "jenuM mAtra jIvana bAkI raheluM hatuM e huM jema tema karIne samudramAMthI ahIM pahe , mATe have mAre vepAra karavAnI jarUra nathI. je meM pUrve meLaveluM dravya che te vaDe zramaNa-brAhmaNane bhAta-pANI, zayana, Asana, auSadha, vastra ane pAtra Apato ane apAvato huM keTaleka kALa kuTuMbanI vacce vasIne, pachI mamatvano tyAga karIne dIkSA laIza. emAM mAre pramAda kare nahIM." A pramANe nakkI karI te aTavIpradezamAM beThe. bhamitra jyAre pravAsamAM hatA tyAre divasa-rAta khUba rudana karatI ane AhAranI IcchA nahIM karatI tenI mAtA bimAra thaI. "ahe! putrarUpe bhadrAmitre koI vera vALyuM che. tene nahIM jotI evI huM jIvI zakuM ema nathI, vivaza evI huM prANa tyAga karIza" (ema karatI) zekapUrNa hRdayavALI te marIne vAghaNa thaI hatI. vanamAM AhAranI zodhamAM te pharatI hatI. dharmAbhimukha evA bhadramitrane teNe khAdho te mATe moTo putra siMhacandra thaye. tuM pUrvabhavanI vANI che. adhika sanehanuM A kAraNa che. saMsAranI e gati che ke baMdhu zatrubhAvane pAme che, jemake bhadvamitranI mAtA. parAyuM hoya te svajana thAya che, jemake bhamitra. athavA (svajana pharI vAra svajana thAya che, jemake-he vAruNI! pUrvabhavamAM paNa huM tArAmAM nehavALo hate." pharI vaMdana karIne pUrNacaMdra kahevA lAgyo, "siMhasenanI zI gati thaI?" rAmakRbaNAe kahyuM, "sAMbhaLa, sarpa thayela zrIbhUti puhita siMhasenane karaDyo, eTale te kALa karIne sahalakIvanamAM hAthI thaye. vanacaroe tenuM "azanivega" evuM nAma pADayuM. svAdhyAyamAM udya, kRtasamudranA pArane pAmelA ane apratibaddhapaNe vihAra karatA siMhacaMdra aNagAra eka vAra eka rAjyamAMthI bIjA rAjyamAM javAnI IcchA rAkhatA gADAMonA sAthenI sAthe aTavImAM pravezyA. tyAM sAthe mukAma karyo, gADAM cheDyAM, baLadane paNa cheDayA ane tRNu tathA kASTa lAvanArAo UpaDayA. sArthane zabda sAMbhaLatA hAthI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - -- - [ 334 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDaH vegathI te pradezamAM Ave, DarelA lekoe durga (jyAM jaI zakAya nahIM evuM-rakSaNa thAya tevuM sthAna) ane viSama jhADIomAM Azraya lIdho. sAdhu paNa jaMturahita pradezamAM sAgAra-pratimAmAM rahyA. gADAMo jete ane taMbuo phADato azanivega karato hatuM. teNe sAdhune joyA. sAdhune jotAM tenI daSTi prasanna thaI, hadaya zAnta thayuM ane te vicAra karavA lAge, "meM Amane pahelAM kyAM joyA che?" e pramANe vicAratAM tene A prakAranA jJAnane AvaranArAM karmonA kSapazamathI jAtismaraNa thayuM. pachI jene pUrvabhavanuM samaraNa thayuM che e te AMsu sArate sAdhuthI thoDeka cheTe AvI temane page paDyo. temaNe paNa pratimA pArIne vicAra karyo, " nakkI, A bhavya ane jAtismaraNavALo che tathA tene vairAgya utpanna thayele che.upaga mUkavAthI (avadhi Adi jJAna hovAthI) temaNe tene oLakhe, ane kahyuM, "siMhasena ! viSAda na karIza, tuM dAnazIlatAne kAraNe narakamAM paDyo nathI, paNa aniyaMtrita dhanatRSNane lIdhe tiryaMca thaye che. " A pramANe kahevAmAM AvatAM hAthI atyaMta vismita thaye, "ahe! mAro putra mahAnubhAva che. athavA meM kheTe vicAra karyo. A tapasvI koI deva cheniHzaMkapaNe mArA mananI vAta paNa te jANe che. (pachI hAthI ) tamAruM bhaluM thAo. A dazAmAM mAre mATe je kalyANakArI hoya te vastune upadeza kare." siMhacakke tene kahyuM, "sAMbhaLa-jemane rAga, dveSa, meha nathI evA, jIva, ajIva, baMdha ane mokSanA kharA arthane jANanAra arihaMte tatvArthane kahe che. kRtakRtya evA temane vaMcanA karavAnuM prayojana nathI, mATe jinavacanamAM vizvAsa rAkha. mithyAtva vaDe DhaMkAyelA, jinavacanathI parAbhukha, vairAgyanA mArgathI dUra rahelA ane nehAsakta evA jIvane viSayarUpI rathI karaja utpanna thAya che. pachI karmanI gurukatAthI vividha yunio vaDe gahana ane jemAM ghaNAM janma-maraNa che evA saMsAramAM te bhame che. vizuddhapariNAmI adhyavasAyamAM rahelA, jeNe karmonA rasane-karmomAM phala utpanna karanAra zaktine kSINa karela che evA, jinapraNIta mokSamArga jene prApta thayela che evA, AsavanuM dvAra jeNe karyuM che evA, tathA tArUpI jaLa vaDe zubhAzubha karmonA saMcayane jeNe dhoI nAkhyA che baMdha evA (jIvana) silektA-siddha kIrtipaNe prApta thAya che, e vAtanI khAtrI rAkhIne hiMsAthI, mRSAvAdathI, adattAdAnathI, maithunathI ane parigrahathI zakti anusAra virama. tethI nirvidane tuM sugatimAM ane siddhimAM javA gya thaIza." A pramANe sAdhue kahetAM hAthI be, "sAMbhaLe, bhagavan! jIvana paryata huM brahmacArI tarIke vicArIza, bIjAM vrato saMbaMdhamAM paNa huM dezathI pratyAkhyAna karIza." pachI sAdhue arihaMta, siddha ane sAdhunI sAkSIe tene aNuvrata ApyAM. jeNe paMcanamaskAra dhAraNa karyA che evA hAthIe 1. vighamAMthI chUTI javAya te kaMI nahIM, ane na chuTAya te A anazana che-e prakAranA nizcayayukta kAryotsarga. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - bAlacandrA laMbhaka [ 335 ] - ~ bhAvathI te svIkAryA. "SaSTha ane aSTama bhaktathI huM rahIza" e pramANe abhigraha karIne, sAdhune vaMdana karIne, lokonA alpamAtra saMsargane paNa TALato te tyAMthI cAlyA gaye, ane saMvigna thaIne pitAne jANe ke kRtArtha mAnata te satatapaNe ta-upadhAna karavApUrvaka vicAravA lAgyA. pAraNAnA samaye yatanApUrvaka cAlato, tathA bhArelAM plAna ane enI meLe paDelAM pILAM patrane AhAra karate, ane vairAgyanA mArga upara rahele te ekavAra grISmakALamAM ghaNA kAdavavALA ane thoDA pANIvALA sarovaramAM pANI pIvAne mATe Utaryo. jema jema aMdara jato gayo tema tema te pANImAM kheMcato gaye, ane alpa zaktine kAraNe te pAcho vaLI zakyo nahIM. teNe vicAra karyo, "tapathI kRza thayele huM kAdavamAMthI bahAra nIkaLavAne azakta chuM; AvI avasthAmAM AhArano tyAga kare te mAre mATe zreya che. " pachI teNe jIvana paryaMta bhaktano tyAga karyo. have, vairAnubaMdhane kAraNe jenI janmanI paraMparA cAlu rahI che evo, camaranA bhavamAM Avela je purahita hato te vananA dAvAnaLanI javALAthI deha dAjhI jatAM kALa karIne kuphphaTasarpa thayo. vananA vivaramAM gayelA teNe hAthIne je, ane roSa utpanna thavAthI tene te karaDyo. pachI viSa caDhI jatAM navakArane jApa kare te hAthI "A uttama samaya che; mAruM zarIra juduM che, huM judo chuM" e pramANe mAnate prazasta dhyAnathI yukta thaIne kALadharma pAmya ane mahAzukra kalapamAM zrItilaka vimAnamAM sattara sAgaropamanA AyuSyavALo deva thaye. zugAladatta pAradhie tenA dAMta ane motI lIdhAM. dhanamitra vANiyo sImADAnA gAmamAM vepAra karate hato. tenI sAthe paricaya hovAne lIdhe pAradhie tene e bheTa tarIke ApyAM. te dAMta ane te uttama matI "lakSaNayukta che" ema jANIne dhanamitre tane (pUrNa caMdrane) mitratAthI ApyAM. saMtuSTa thayelA te vaibhava ApavA vaDe tene satkAra karyo. e dAMta tArA siMhAsanamAM jaDelA che ane motI tArA cUDAmaNimAM jaDeluM che, mATe saMsAranI gati evI che ke bhavAntaramAM gayelA pitAnA zarIranA avayavo prApta karIne e zoka karavA lAyaka vastumAM ajJAnane kAraNe santoSa thAya che. vizuddha saMyamasthAno vaDe cAritryazuddhimAM rahelA tathA jemane vairAgya paDyo nathI evA siMhacaMdra aNagAra paNa dIrgha cAritryaparyAya pALIne uparima raiveyakamAM protikara vimAnamAM ekatrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA deva thaze. eka zAkhA uparathI bIjI zAkhA upara kIDApUrvaka kUdavAnI IcchA karatA vAnarayUthanA adhipatie kuphphaTa sarpane pakaDyo ane tene mArI nAkhyuM. te pAMcamI pRthvImAM sattara sAgaropamanA AyuSyavALo nArakI thayA che, ane tyAM parama azubha, jemAM sukha durlabha che evI tathA jene pratikAra karI zakAya nahIM evI vedanA anubhave che." 1. pAMkhavALo UDato sarpa, jenuM mukha phukaDA jevuM hoya che. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 336 ] vasudeva-hiMDI : 4 prathama khaMDa : e pramANe (rAmakRNA kevalIe) kahetAM jene tIvra vairAgya thayA che evA pUrNacaMdra zrAvaka dharmane svIkAra karyo. pachI (kevalIne) vaMdana karIne te pitAne ghera Ave. rAmakRSNa paNa ghaNA kALa sudhI kevalI paryAya pALIne nirvANa pAmI. pitAnA rAjyamAM amAripaTanuM tathA vidhithI pauSadhanuM anupAlana karate ane zramaNabrAhmaNanI bhakti karate te pUrNacaMdra rAjA paNa jinapUjAmAM udyata thaIne rAjyanuM zAsana karato hato daMDanItimAMnA kapaTaprayoganuM pratikramaNa nahIM karavAthI strIvedanIya karmane anubhAgI thayela te bhaktano parityAga karIne mahAzukra kapamAM veThya vimAnamAM sattara sAgarapamathI kaMIka ochA AyuSyavALo deva thaye. jaMbudvIpanA bharatamAM vaitADhayanI uttara zreNimAM nityaloka(nitya prakAzamAna) maNi kiravaDe prakAzita nityaloka nAme nagara che. tyAM zatruono parAjaya karavAmAM siMha je arisiMha rAjA hato. kamala-virahita zrI jevI tenI zrIdharA nAme devI hatI. pachI AyuSyane kSaya thatA elo pUrNacaMdra deva vimala yazane dhAraNa karanArI yazodharA nAme putrI tarIke zrIdharAnA garbhe janme. UcheranI vizeSatAthI kheDa vagaranA zarIravALI, nIrogI, Adeya-AdaraNIya vacanavALI, vAkacAturyavatI, rUpasvinI, svajanane bahumAnya, AjJAkArI, parijane vijJAna lAvaNya ane vinayavaDe alaMkRta te yuvAvasthAmAM AvatAM uttara zreNimAM prabhaMkarA nagarImAM sUryAvarta rAjAne bhAre vaibhavapUrvaka ApavAmAM AvI, ane tenI paNa te mAnItI thaI. keTaleka kALe siMhasenano jIva-zrItilakadeva yavane yazodharAnA garbhamAM putra tarIke AvyuM. jenA dohada pUrNa karavAmAM AvyA che evI yazodharAne kALe karIne razmivega nAme kumAra thaye. anukrame te mATe thayo ane kalAono abhyAsa karyo. pachI yuvarAjanA abhiSekane prApta thaye. koI eka vAra dharmaruci ane dharmanaMda e cAraNakamaNavaDe bodha pAmele suryAvarta rAjA razmivegane rAjyano adhikAra seMpIne sAdhu thaze, ane saMyama pALavA lAgyo. jeNe ghAtikarma khapAvyAM che tathA jeNe vegone rodha karyo che evo te kevalajJAna prApta karIne nirvANa pAme. yazodharAe guNavatI AryAnI pAse dIkSA lIdhI ane agIAra aMgamAM kuzaLa evI te vicAravA lAgI. anityatAnA vizeSane lIdhe jene vairAgya thaye che evA razmivega rAjAe, vastranA cheDe vaLagelA tRNanI jema, rAjyano tyAga karIne harimunicaMdra(aNagAra)nI pAse saMyama savIkAryo. anukrame teNe udyoga vaDe nava pUrvonuM adhyayana karyuM. paripUrNa gheryabaLavALe te ekAkIvihArapratimA svIkArIne vicAravA lAgyA. eka vAra te kAMcanaguhAmAM pratimAmAM rahela hatA. pAMcamI pRthvImAMthI udvartita thayelA-nIkaLelA ane ajagara thayelA purezahite tene . pUrvanA veranA anubaMdhathI jene tIvra kepa thayo che e te ajagara tene gaLI gaye, paNa tenA pratye dveSa nahIM Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - bAlacandrA laMbhaka [337 ] karate tathA potAnA zarIranI bAbatamAM nirapekSa tathA jenA vaira-kaSAyanuM vizAdhana thayuM che e te razmivega kAladharma pAmIne lAntaka ka9pamAM suprabha vimAnamAM deva thayA. yazodharA AryA paNa lAntaka ka5mAM ja rucaka vimAnamAM devapaNAne pAmI. mAtra rUpathI maithuna karanArA ane tIvra bhegamAM Asakta evA temaNe cauda sAgaropama eka kSaNanI jema gALI nAkhyA. tIvra krodhanA pariNAmavALe ajagara paNa azAtA vedanIya karma upAIne pAMcamI pRthvImAM nAraka thayo. uparima raiveyakamAM rahelA priyaMkara vimAnane vAsI deva tyAMthI evIne A ja bhAratamAM cakrapura nagaramAM aparAjita rAjAnI sundarI nAme devIne cakrAyudha nAme putra thayo. yuvAvasthAmAM ja te rAjatvane pAmyo. tenI mahAdevI citramAlA hatI. suprabha vimAnane adhipati (siMhasenane jIva) vIne cakrAyudha rAjAnI citramAlA rANIne peTe vAyudha nAme kumAra thayo ane te mATe che. tenI bhAryA ratnamAlA hatI. pihitA sava muninI pAse baMdha ane mokSanuM sAcuM svarUpa jANIne tathA vAyudha upara rAjyano bhAra mUkIne cakAyudha sAdhu thayo. jeNe jinavacana jANyAM che evo, kSamA, mArdava, Arjava ane santoSa vaDe jeNe pitAnA AtmAne bhAve che evo tathA jeNe karmarUpI mela kSINa karI dIdho che evo te nirvANa pAme. rucaka vimAnavAsI deva paNa ratnamAlAnA garbhamAM ratnAyudha nAme kumAra thaye. vajadina sAdhu vaDe baMdha pamADAyelA vajAyudhe ratnAyudhane rAjya upara besADIne dIkSA lIdhI. saMyamamAM rahelA, jeNe cAda pUrvonuM adhyayana karyuM che evA, jeNe sarva bhAve jANyA che evA, ajina chatAM jina-sarvajJanI jema vicaratA te cakrapuramAM AvyA. pitAnI mAtA sAthe ratnAyudha vaMdana karavAne nIkaLyo. tene vAyupe zramaNadharma ane zrAvakadharma vistArapUrvaka kaho. kathAntaramAM teo kahevA lAgyA-"jIvadayAnA pAlana nimitte gRhavAsIe vizeSa karIne mAMsano tyAga kare. mAMsanA svAdamAM lubdha thayele, (mAMsa) khAte, IcchAo vaDe kaluSita cittavALA manuSya ghaNuM pApa upArjana kare che. mAMsane mATe jeTalA moTA pramANamAM prANIono vadha thAya che teTalA moTA pramANamAM carma, zIMgaDAM, dAMta, vALa, pIMchAM vagere meLavavAnA kAryamAM thatuM nathI. carma vagere te eka vAra kADhavAmAM AvyAM hoya tene lAMbA kALa sudhI upabhoga thAya che; eka vAra upakaraNa banAvavAmAM AvyuM hoya te (aneka vAra) upagamAM Ave che. paNa mAMsanuM te dararoja bhejana thAya che, eTale 1. mULamAM cama-ula-haMta-vA-fpacha-puatvavanake ema che. emAM puDhavi zabda asaMgata che. AthI tene sthAne umada kapIne anuvAda karyo che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 338 ] vizeSe karIne tAjA mArelAM prANIonu mAMsa mIThuM ane rasA` kahevAya che; tethI yatie kahe che ke-paraleAkanA hitanI icchA rAkhanAre mAMsa khAvuM nahIM. (te khAkhatamAM) A dRSTAnta che-- vasudeva-hiMDI : : : prathama khaMDa cha sumitra rAjAnuM dRSTAnta atIta kALamAM A ja bhAratavarSamAM chatrAkAra nagara hatuM. tyAM prajAne prIti utpanna karanAra evA prItikara nAme rAjA hatA. saMsArabhIru ane meAkSanA abhilASI evA te meAkSamArgane zeAdhate matisAgara sthaviranI pAse jinavacananA paramArtha sAMbhaLIne, sarpa jema kAMcaLInA tyAga kare tema, rAjyanA tyAga karIne zramaNa thayA. purohitanA putra citramatie paNa tenI sAthe dIkSA lIdhI. atyaMta santASapUrvaka jeNe sUtra ane anu adhyayana karyuM che tathA jene kSIrAsavalabdhi1 utpanna thai che evA te tapamAM udyata thayA. gurunI anujJA laine viharatA te sAketa nagaramAM gayA. tyAM sumitra rAjAnI putrI, suprabuddhA gaNikAthI utpanna thayelI buddhisenA nAme kanyA hatI. kamalarahita lakSmI jevI rUpALI, leAkeAnAM nayanane leAbhAvanAra vadana, dAMta, hATha, kapAla, stana, kara ane caraNavALI te kanyA udyAnamAM rahelA, vidRSTa (traNa karatAM vadhAre) upavAsathI kSINa thayelA dehavALA tathA prazasta dhyAnamAM jenuM citta sthira rahelu che evA prItikara aNugArane joine vinayapUrvaka vaMdana karIne pUchavA lAgI, " bhagavAn ! ApanA zAsanamAM AtmAne kevA vaNaeN velA che ? " ' A upadezane yAgya che' ema sAdhue jJAnanA upayAgathI jANIne tene kahyuM, " sAMbhaLa-- jemaNe jIva, ajIva, madha, meAkSanA vidhAnAne sArI rIte joyAM che evA arihaM tAe yuvA, vRddha Adi paryAyethI AtmA yukta che' ema peAtAnA upadeza dvArA kahyuM che. tenAM nAmA-jIva, AtmA, prANI, bhUta, sattva, svayaMbhU vagere che. te jona hAya tA puNya ane pApanAM phaLeAnI nirarthakatA thAya. vividha karmanAM anubhAgI prANIomAM paripAka pAmatuM pratyakSa dekhAya che te sukRta ane duSkRtanu phaLa che; mATe zraddhA karavA lAyaka evA jIva che, draSyAthI te nitya che, saMsArane AzrIne te rUpe ( strI, puruSa Adi rUpe dekhAya che, te bhAvanA nAza thatAM azAzvata ( jIva rUpe zAzvata, pazu paryAya rUpe azAzvata ) dekhAya che, te prakAranA yAgane prApta karIne pramatta dekhAya che, indriya sahita hAvAthI kartA che, pote karelAM zubhAzubha karmonA udayanA bhaktA che, peAtAnAM karmothI anelAM sUkSma-khAdara zarIra jeTalA pramANavALA che; rAga-dveSane vaza paDele te kamalavaDe kalaMkita thaIne nAraka, tiya iMca, mAnava ane devabhavamAM bhramaNa kare 1. mukhamAMthI vANI nIkaLe te sAMbhaLanArane dUdha jevI madhura lAge tene kSIrAsravalabdhi rahe che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlacandrA laMbhaka [ 339 ] che, samyakatva ane jJAna prApta thatAM tArUpI jaLavaDe ( kamala) prakSAlita thatAM mukta thAya che. " A pramANe amRtanI jema samAdhi utpanna karanAruM bhagavAna prItikaranuM vacana sAMbhaLatI buddhisenA "te emaja che" ema kahI praNAma karIne vinaMtI karavA lAgI, "bhagavan! mane gRhavAsane gya vatano upadeza kare." pachI sAdhue te vate kahyAM. aNuvrata grahaNa karIne te praNAma karIne gaI ane pramANe pAsikA thaI. citramatie sAMbhaLyuM ke, " buddhisenA rAjakanyA prItikare upadezele dharma sAMbhaLIne arihaMtanA zAsanamAM premavALI thaI che. " eTale teNe gurunI anujJA mAgI, " mane rajA Ape, huM jAuM chuM, buddhisenAne huM dIkSA ApIza." matisAgara gurue rokavA chatAM te sAketa ga. vinaya-pratipattimAM kuzaLa te kanyAe kathAomAM kuzaLa evA tenI pUjA karI. te kanyAne jotAM tenI daSTi vivekarahita banI ane hadaya vyAkuLa thayuM. teNe vicAra karyo ke, "aho ! AvuM rUpa meM pUrve joyuM nathI. AzcaryanI vAta che !" A pramANe jenI manovRtti dUSita thayelI che evo te sumitra rAjAnI sevA karavA lAgyuM. rAjAe paNa jANyuM ke, "A prItikara rAjAnA purohitane putra che. " mAMsabhakSaNa viSe carcA eka vAra sevA nimitte te rAjAne kahevA lAgyA, "deva! meM paurAgama-rasAInA zAstra-ne abhyAsa karela che, te mAro e parizrama have saphaLa thAo. tamArAM baLa ane tejanI vRddhi mATe mAMsanI vAnIonA prakAra huM banAvIza. AjJA Apo." eTale sumitre kahyuM, "citramati ! prANivadha vaDe huM mArA prANunuM pAlana nahIM karuM. tAruM bolavuM sAruM nathI." eTale te kahevA lAgyo, "je pote haNe-haNa athavA anumodana Ape te pApano anubhava kare che, (eTale tamAre vicAra karavAno nathI. je bIjAe ANeluM mAMsa vecAtuM laIne khAya tene ze doSa che?" eTale rAjA bolyo, "svAdiSTa ane seMghA mAMsanI IcchA rAkhate kharIdanAra vadhamAM anumati Ape che. ghAtake paNa jyAM mAMsa khavAtuM hoya tyAM dUra sudhI paNa mAMsa laI jaIne vece che. abhakSya evA kUtarA, gadheDA, kAgaDA vagerene teo mAratA nathI. kharIdanArAo ghaNuM che ema jANIne jIvatAM prANuone teo chAnAM rAkhI mUke che, ane mUlya maLe tyAre te ja kSaNe temane nAza kare che. ema hoya te pachI anumati kema na gaNAya?" have citramati bele, kuzaLa cittavALo je anAsaktapaNe khAya che tene vadhathI thato deSa saMbhavato nathI." eTale rAjAe kahyuM, "mAMsabhakSaNamAM vadhanI anumati hovAthI doSa che ja, bhaMDArane dezAntaramAM laI javAnI buddhithI hAthane pIDA na thAya evuM nathI. e ja pramANe piThiyAne pIDA na thAya te bhaMDAra dezAntaramAM laI jaI zakAya tevI ja rIte mAMsa ghaNuM ane seMdhuM maLe, Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 340 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ane prANIonA vadha paNa na thAya e vastu saMbhavita nathI. " pachI citramatie kahyuM "jo bIjAe mArelAMnuM mAMsa khAvAmAM prazasta cittavALAne paNa doSa lAge, teA e ja pramANe jee za Mkha, meAtI, dAMta, pIchAM, trANu vagerenA upabhAga kare che teo paNa mAMsAhArIonA sarakhA thaze-gaNAze. " eTale rAjAe kahyu, " tee sarakhA na thAya. temAM taphAvata che--te vastu (zaMkha, meAtI, dAMta Adi) ghaNA puruSAnI paraMparAthI paNa prApta thAya che; taiyAra maLe che te paNa aneka kAraNathI utpanna thaela hAya che ane ghaNA kALa sudhI tenA upabhAga thai zake che. peAtAnI meLe maraNa pAmelAM prANIonAM ( zarIranI e vastuone ) paNa upabhAga thai zake che. mAMsanI bAbatamAM teA ghAtaka hAya che te ja vecanAra hAya che. rasaleAlupa manuSya hAya tA te pote vadha kare athavA tenI anumati Ape emAM rAga e kAraNa che-e taphAvata che. jo........2 baMdhanakartA thAya che ema tuM mAnatA hAya tA madha pADanAra ane vanane dava lagADanAra manuSya paNa nirdoSa thAya, kemake temano madha ekaThuM karavAnI icchA heAya che, ane nahIM ke mRga, sarpa, kIra vagerenA vadha karavAnI. mATe vadhanA kAraNarUpa vadhane ja TALavA, jema maraNathI DaranArAe maraNanA kAraNane ja TALavuM, jemake-keAi rAjAneA svAdiSTa phaLavALA AMkheA hatA. tethI teNe ghASaNA karAvI ke, je keAi ApyA vagaranuM eka paNa phaLa cAraze tenA zArIra daMDa karavAmAM Avaze. te sAMbhaLIne leke te kaLAnu grahaNa, bhakSaNa athavA darzana paNa dUrathI TALatA hatA. te ja pramANe prANivadhanA bhIrue baMdha ane vadhanA heturUpa hAvAthI prANivadhanA dUrathI tyAga karavA. mAMsanA lAlacue vaDe vadha karAtAM prANIenI bAbatamAM jee peAte anumati Ape te pUrvakRtyane kAraNe prakAranuM maraNu pAme che; je vadha karanArAe ane anumati ApanArAe hAya che teo paNa peAtAnA duSkRtyanuM kuLa anubhavaze. " eTale citramati melyA, "tamane uttara ApavAne huM azakta chuM, paNa nirAmiSa AhAra karatAM tamArA zarIrane hAni thaze, ane tethI dharma, artha ane kAmanI hAni thaze. ' ja A prakAranAM vacane varlDa ( sumitra rAjAe ) muzkelIthI ( mAMsa khAvAnuM) svIkAryuM. citramatine buddhisenA ApavAmAM AvI. pachI te sumitra rAjAnI anukULa vacanA vaDe sevA karavA lAgyA. e rIte parivAra sahita sumitrane citramatie mAMsanA prakAzane upadeza karyA. mANivadhanA kAraNanA e upayegathI ghaNuM pApa upAna karIne nAraka, tiryaMca ane halakAM manuSyeAmAM kaza evAM zArIrika ane mAnasika duHkhA vaDe anubaddha ghaNAM janma maraNa anubhavatA te rAjA apA pudgalapariva` sudhI saMsAramAM bhamyA. "" 1. A koi prakAranI Una lAge che. 2. mULamAM ahIM savvapaLa zabda che, tenI saMgati samajAtI nathI. 3. keTalIka ja*galI prajAemAM aniSTa TALavA mATaeN vana bALavAnI bAdhA levAya che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - -- - - - - -- bAlacandrA laMbhaka [ 341 ] A pramANe (vAyudhanA mukhethI) sAMbhaLIne ratnAyudha rAjAe zrAvakadharmano svIkAra karyo ane jIvana paryata mAMsavirati grahaNa karIne, pitAne vaMdana karIne te nagaramAM pravezyo. rAjyamAM teNe amAri-paTalanI ghoSaNA karI, ane uttama zIlavatemAM rata e te mAtAnI sAthe rAjyanuM zAsana karavA lAge. pAMca prakAranI bhAvanA vaDe bhAvita AtmAvALA vajAyudha jinaka95 svIkAryo. ajagara-nAraka paNa pAMcamI pRthvIthI udvartita thaIne cakrapura nagaramAM ja dAruNa kasAInI kaTTA nAme bhAryAne atikaSTa nAme putra thayoanukrame moTo thayela ane prANavadhamAM AsaktivALo te vicarato hate. vajAyudha sAdhu ekAntamAM jIrNodyAnamAM ahArAtrikI pratimAmAM rahelA hatA, temane atika joyA. tene joIne pUrvabhavanA vairAnubaMdhathI jene tIvra roSa utpana thayA che evA teNe talavAra myAnamAMthI kADhI. vadha karavAnA IrAdAthI teNe daDha, uttama ane prazasta dhayAnamAM rahelA cittavALA tathA akhaMDa cAritryavALA vAyudhanA TukaDA karI nAkhyA, eTale jenuM dharmasAdhana avinaSTa che evA te kAladharma pAmIne sarvArthasiddha vimAnamAM AvyA. atikaI paNa ghaNuM pApa upArjana karIne dAvAgnithI baLIne sAtamI pRthvImAM tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALe nArakI thaye. tyAM utkRSTa zIta vedanAthI abhibhUta thaIne khUba duHkha pAmato ane vivaza evo te kALa nirgamana karavA lAgyo. dayApara ane satya tathA ArjavathI saMpana e ratnAyudha rAjA ghaNu kALa sudhI zrama pAsaka-paryAya pALIne, putrane rAjyalakSamI soMpIne, anazana karI, samAdhithI dehano tyAga karIne acuta ka9pamAM puSpaka vimAnamAM bAvIsa sAgaropamanA AyuSyavALe deva tha. dhAraNa karelAM vrata ane zIlarUpI ratnamAlAvALI ratnamAlA devI paNa kALa karIne teja acuta ka95mAM nalinI guma vimAnamAM utkRSTa AyuSyavALo deva thaI. AyuSyano kSaya thatAM ratnAyudha ane ratnamAlA deva-dhAtakIkhaMDa dvIpamAM pazcima videhanA pUrva bhAgamAM sItA mahAnadInA dakSiNa kinAre nalinI vijayamAM azokA nagarImAM ariMjaya rAjAnI be bhAryAo sutratA-jinadattAnI kukSimAM vitibhaya ane vibhISaNa nAme be putro tarIke jamyA, jemAM eka baladeva hato ane bIje vAsudeva hate. sukhapUrvaka vRddhi pAmelA teo nalinI vijayArdhanA svAmitvane prApta thayA. jeNe kAmono tyAga karyo nathI evo vibhISaNa vizuddha samyakatva-darzananA guNathI bIjI pRthvImAM sAgaropamanA AyuSyavALo nArakI thaye. bhAinA viyegathI duHkhI thayelA vitibhaye susthita aNugAranI pAse dIkSA lIdhI. tapa ane saMyamamAM udyata evo te viharIne pAdapapagamana vidhithI kAladharma pAme, ane lAntaka ka95mAM AdityAbha vimAnamAM agIAra sAgaropama karatAM kaMika adhika AyuSyavALo deva thaye. jenAmAM prazasta pariNAmanI adhikatA che e vibhISaNa Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ** 11-1w nAraka paNa udvartita thaIne A ja jaMbadvIpamAM airAvata varSamAM ayodhyA nagaramAM zrI dharma rAjAnI susImA devImAM zrIdAma nAme kumAra thaye. anukrame yauvanamAM Avela te vihAra yAtrAmAM nIkaLe. AdityAbha-vimAnavAsI deve pUrva snehanA anurAgathI tene pratibaMdha pamADyo, eTale anaMtajita arihaMtanI pAse teNe dIkSA lIdhI, ane zramaya pALIne kALadharma pAmI te brahmaloka kalpamAM caMdrAbha vimAnamAM daza sAgaropama karatAM kaMIka nyUna AyuSyavALA deva thaye. atikaNa nAraka paNa tyAMthI-sAtamI pRthvImAMthI udvartana pAmI, ghaNI tiryaMcaniomAM bhramaNa karI, karmAze kaMIka ochA thatAM, A ja bhAratamAM yAvati nadInA kinAre trASigaNe vaDe sevita AzramapadamAM ekazRMga tApasanI rakaMdamaNikA nAme bhAryA je jAte naTI hatI tenI kukSiAmAM mRgazRMga nAme putra thaye. bAlyAvasthA pUrI thatAM tApasakumAronA samUhane jeNe utsAha pedA karyo che evA, potAnI meLe nIce paDelAM pILAM patra, puSpa ane phaLano AhAra karato tathA tApasaparyAya pALIne tapazcaryA vaDe kSINa thayelA zarIravALo te, vikulA vimAnanI madhyamAM beThelA ane devanI jema AkAzamAM vicaratA vidyAdharane joine vimita thaye, ane "je mArA saMyama ane brahmacaryanuM phaLa hoya to AvatA bhavamAM huM A pramANe vica" e pramANe niyANuM karIne kAladharma pAmele te vaitAtyamAM gaganavallabha nagaramAM vidyAdhararAjA vajAdaMSTranI vijijaDyA devIno viSTra nAme putra thaye. anukrame vRddhi pAmele te vidyAbaLathI vidyAdharonA adhipatipaNAne pAme. vAyudha deva paNa sarvArthasiddhamAMthI cavIne pazcima videhamAM vItazekA nagarImAM saMjaya rAjAnI satyazrI devIno saMjayaMta nAme putra thayo. zrIdAma deva paNa caMdrAbha vimAnamAMthI cAvIne tene ja nAno bhAI jayaMta nAme thaye. jemane kevalajJAna thayuM che evA svayaMbhU arihaMtanI samIpe jenA saMzayo chedAI gayA che evA saMjaye (saMjayaMte) dIkSA lIdhI, ane te gaNadhara thaye. jemaNe pitAnA pUrvajane sAMbhaLyA che evA saMjayaMta ane jayaMte anyadA dIkSA lIdhI, paNa cAritryamohanIyanA udayathI pramattavihArI e jayaMta kALa karIne A dharaNa thaye. jeNe sUtra tathA arthano abhyAsa kare che e huM saMjayaMta jinakalpa svIkArIne pratimAmAM rahela hata; verane anubaMdha jeNe mUkyuM nathI evA vidyaSTra mane ahIM ANela che. veranuM kAraNa A che. vaLI dhyAnapUrvaka sAMbhaLe-parvata ane pRthvImAM paDelI rekhA samAna kepavALA jIvo naraka-tiryaMca gatiomAM vividha duHkhane anubhavatA ghaNA kALa sudhI kaleza pAme che. retImAM paDelI rekhA samAna kepavALA manuSyagatinA bhAgI thAya che. pANImAM Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 343 ] te krodhanA DhASA kahetA hAya te pRthvImAM paDelI rekhA samAna te pavana vaDe prerAIne sAta paDelI rekhA samAna keApavALA devagatine pAme che; paNa jee krodharahita hAya te nirvANune yAgya che. mATe viSa ane agnijavALA samAna krodhanA hitAthI e dUrathI ja tyAga karavA. Dhodha cAra prakAranA che-pa tamAM paDelI rekhA samAna, pRthvImAM paDelI rekhA samAna, retImAM paDelI rekhA samAna ane pANImAM paDelI rekhA samAna. temAM patthara upara je rekhA paDe che te na sAMdhI zakAya tevI hAya che; e ja pramANe pratikULa zabdAdi ane vastuenA prasaMgathI, priya vastunA viyeAgathI athavA managamatI vastuo nahIM maLavAthI priya vastunI prAptimAM vighna karanAra prANI upara vyaktine je krodha thAya che te eka janma paryaMta athavA ghaNAM janmAMtarA sudhI cAlu rahetA te parvatamAM paDelI rekhA samAna che. e ja pramANe vAyu ane taDakAthI sAsAyelI pRthvImAM cIkAzanA nAza thatAM je rekhA utpanna thAya che bAra mAsa sudhI temanI tema rahe che ane jyAre pANI bharAya tyAre sarakhI thAya che; e pramANe jene utpanna thayelA krodha peAtAnI buddhithI kSamAguNNAnu cintana karatAM athavA bIjo manuSya sAMbhaLIne mAsa-savasara jeTale kALe karIne zAnta thAya te che. retImAM IMDa vagere kheMcavAthI je rekhA utpanna thAya rAtamAM sarakhI thaI jAya che; A pramANe manuSyane kAi kAraNathI rASAgni pedA thaye hAya te mAsa, amAsa ke saMvatsara thatAM pazcAttApa vaDe sIMcAtA elAi jAya te haitImAM paDelI rekhA samAna che. pANImAM hAthanI AMgaLI athavA daMDa halAvavAmAM AvatAM je rekhA thAya che te utpanna thatAMnI sAthe ja sarakhI thaI jAya che; e pramANe jJAnIne kaMika kAraNu maLatAM rASa pedA thAya, paNa pANInA parapATAnI jema te kSaNe ja vilaya pAme te pANImAM paDelI rekhA samAna che. bIjA upara rASa pAmelA je manuSya peAtAnA hRdayamAM ama dhAraNa kare che, paNa tene saphaLa karatA nathI te krodhAgnithI dAjhatA, vivarNa mukhavaNuM vALA ane karkaza dekhAvavALA banIne nirarthaka tape che. krodha pAmeleA je manuSya bIjAne pIDA karavA icche che te pahelAM teA peAtAnu ja zarIra rASarUpI agninI jvALA vaDe pradIpta kare che; pachI kAraNu anusAra khIjAne te du:kha pedA kare athavA na kare. jema ajJAnanA DhASathI peAtAnI AMgaLI saLagAvIne khIjAne saLagAvavAnI icchAvALA kAi manuSya peAtAne tA dajhADe ja che, pachI bIjAne dajhADe athavA na dajhADe; eja pramANe krodhazIla manuSyanI khAkhatamAM paNa jANavuM. asamartha evA je khUba roSa pAmIne Akreza kare te 'avinIta, akulIna ane jeNe gurukulanu sevana karyuM nathI evA ' tarIke niMdanIya thAya, rAjadarakhAramAM jAya te ahAni athavA zarIrahAni pAme, ane paraleAkamAM (hulakA ) manuSya ane tiryaMcanA bhavane prApta karanAra thAya, pachI karkaza, niSThura ane kaDavI vANIrUpa vacanaDhASathI rASavaza thayelA manuSya zastra athavA IMDAdithI prahAra kare, teA tenA jevA baLavAna vaDe haNAtA te du:kha ane zarIrivanAza anubhave, athavA rAjakulamAM jAya tA bAlacandrA la'bhaka Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ _ [ 344 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : vadha-baMdha-maraNa pAme; cittanI kaluSita avasthA tathA dayAhInatAne kAraNe upArjita karelAM pApakarmanuM dAruNa phaLa vivaza e te durgatimAM jaIne bhegave che. samartha hoya te paNa niraparAdhIne Akroza-vadha-baMdha vaDe pIDato roSavazatAthI baLate A krUra, nirdaya, pApAcArI, nahIM jovA lAyaka ane tyAga karavA lAyaka che" e rIte niMdanIya thAya che; paralokamAM paNa te nimitte Akreza, trAsa ane tADana pAmatA athavA seMkaDo vyAdhi vaDe pIDAte naraka-tiryaMca niomAM duHkha-maraNane anubhavatA ghaNA kALe azubha kSINa thAya tyAre sukha pAme che, mATe krodhane dUrathI ja tyAga karavo. thApaNanA apaharaNarUpa pitAno deSa gaNIne je purohite "mArA aparAdhane kAraNe mane dezavaTo devAmAM AvyuM che " ema vicArIne pitAnA krodhane ocho karyo hato te te prakAranI duHkhakhalAne vIMTate ghaNA kALa sudhI te zArIrika ane mAnasika duHkhe anubhavata nahIM. A ane bIjA paNa kaSAyanA doSe che. saMtApa rahita, jenI pAse sukhapUrvaka jaI zakAya eve, saumya, ane sajajanene bahumAnya che, kSamApakSanuM sevana karanAra jIva A lekamAM pUjanIya ane yazasvI thAya che, paralekamAM paNa manuSyabhavamAM ane devabhavamAM lokonAM nayanane priya ane madhura vANIvALo te jIva te te bhAvane yegya sukhe bhegavate sthAna ane pAtra mAnane thAya che. pitAnA kAryanuM sAdhana karavAmAM ughata, anyane pIDA ApavAmAM kAryasiddhi jete tathA guNadoSanA vicAra vagarano koI paNa bIje manuSya ajJAnane kAraNe kepa kare, te buddhimAne A pramANe vicAra karavo- mUDhatAne kAraNe A bicArA reSAgnine pote ja saLagAvIne, pataMgiyuM jema dIpakamAM praveze tema, enA pariNAmI daSasamUhane nahIM to pote ja temAM praveze che, mATe roSanA doSone jANatA ane anukaMpAyukata evA mAre tene zAna karavA joIe. krodha karavAnuM mane zobhatuM nathI. viSama bhUmipradezamAM AvI paDelA AMdhaLAnI jema zocanIya pakSamAM AvI paDelA A manuSyane upadezarUpI hAtha ApavA vaDe mAre upakAra karavo joIe. temAM ja praveza karavAnuM mAre potAne mATe yogya nathI." je A pramANe vicAra kare tene roSAgni, pANIthI bharelA sarovarane na tapAvI zake tema, tapAvI zakato nathI. athavA jinavacanarUpI jaLa vaDe sIMcAyelA cittakamaLAvALo manuSya ema vicAra kare ke -"duHkhI e sAme mANasa mane pIDA ApatAM zAnti meLavatA hoya te te bicAro bhale vizrAma pAme AvI avasthAmAM rahelA tenA upara mAre krodha karavo na joIe athavA enA jevA mAre thavuM na joIe. A nimitte kSamAratnane lAbha thAya che e mAre mATe jANe ke saMteSanuM sthAna che. je meM bhavAntaramAM koIne A prakAre karkaza vacanethI pIDA ApI hoya ane tenuM A phaLa hoya te paNa traNamakSa thAya chezraNamAMthI chuTAya che. e priya vastumAM krodha karavAnuM mane zobhatuM nathI. A prakAranA Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlacandrA bhaka [ 345 ] prasaMgamAM kSamApatha upara rahelA jIvo reSarUpI jaMgalI dAvAnaLanA mArgane dUrathI ja tyAga karIne nirvANanA mArge caDhIne TUMka samayamAM dukhane aMta karanArA thAya che. " pachI pharI pAchuM (vidyAdharoe saMjayaMta kevalIne ) pUchayuM, " bhagavana! A bhAratamAM keTalA dhanAyaka hatA? athavA keTalA thaze ?" eTale kevalIe kahyuM, " atIta kALamAM anaMtA dharmanAyaka thaI gayA che ane bhaviSyakALamAM anaMtA thaze. A avasapi. NIne AzrIne zrI RSabhadevathI mAMDIne zrI vAsupUjya sudhInA, sura-asura ane rAjAo vaDe prayatnapUrvaka pUjAyelA ane bhavya ane rUpI kumudAkarene mATe caMdra samAna, bAra aMgone upadeza ApanAra bAra tIrthakara thaI gayA che; zrIvimalanAthathI mAMDIne zrI mahAvIra sudhInA bAra thaze." e pramANe kevalIe kahetAM caMdrAbhadeva ane dharaNe vaMdana karIne temane vanavavA lAgyA, " bhagavAna ! ahIMthI cavyA pachI amAro samAgama thaze? amane bedhi athavA ArAdhanA sulabha che ?" kevalIe kahyuM, "tame A ja bhAratamAM mathurA nagarImAM merumAlI rAjAnI anaMtazrI-amitagati devIonA putra maMdira ane sumeru nAme thaze. tyAM sukhapUrvaka UcharIne tame kalAgrahaNa karaze. vimalanAtha arihaMtanA tIrthakara-atizayathI vicimata thayele, vimala ane vipula jJAnavALA bhagavAna vimalanAthe jenA paraloka saMbaMdhI saMzonuM AvaraNa chedI nAkhyuM che e tathA devalokanA saMsamaraNa dvArA paraleka jene pratyakSa thaye che e merumAlI rAjA parama vairAgya pAmIne tamane bane jaNane rAjya ApI, dIkSA laIne gaNadhara thaze. bhagavAna vimalanAthe jemane janmanA prakAra kA che tathA jemane jAtismaraNa thayuM che evA tame keTaleka kALe rAjya uparanA mamatvane tyAga karIne yathapadiSTa saMyamanuM pAlana karatAM karmone khapAvIne sameta parvata upara mekSamAM jaze." A pramANe jemanA saMzaya dUra thayA che evA devo ane vidyAdhara kevalIne vaMdana karIne UbhA rahyA. pachI vedanIya, AyuSya, nAma ane gotrakarma jemanAM kSINa thayAM che evA saMjayaMta kevalI nirvANa pAmyA. dee temanA parinirvANa-mahatsava karyo. pachI dharaNane page paDIne vidyAdharo vinaMtI karavA lAgyA. "svAmI ! tamAre kepa ame je amArI vidyAo pAchI ApavA vaDe amArA upara kRpA kare." eTale dharaNe temane kahyuM, "are, sAMbhaLo-AjathI tamane vidyAo sAdhavAthI ja vaza thaze. vidyAo siddha thaI haze to paNa jinagRhamAM, ane sAdhune athavA mithuna(pati-patnI)no aparAdha karatAM tame vidyAthI bhraSTa thaze. paNa A viSTranA vaMzamAM mahAvidyAo puruSane siddha nahIM thAya. strIone mATe paNa te upasargavALI ane dukhapUrvaka sAdhI zakAya evI thaze. athavA deva, sAdhu ane mahApuruSanA darzanathI e vidyAo sukhethI siddha thaze." A pramANe devanI samakSa vidyAdharonI maryAdA sthApIne dharaNa devonI sAthe gaye. bhagavAna 44 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * [ 346 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : saMjayaMtanI A pAdukA che. pAMca nadInA saMgama upara Avele simaNaga parvata te kALathI amArI vidyAsAdhananI bhUmi che. A pramANe nikAyavRddhone ghaNI vAra kahetAM meM sAMbhaLyA hatA. viduSTranA vaMzamAM rAjAonA asaMkhya seMkaDAo thaI gayA pachI thayelA aruNacaMdra rAjAnI menakA devInI putrI huM bAlacandrA nAme chuM. nAgarAjAnA zApathI amArA kuLamAM mahAvidyAo kanyAone dekhapUrvaka siddha thAya che. mATe meM tamane vinaMtI karI ke tamArI kRpAthI huM kRtArtha thaI chuM. Aryaputra ! amArA vaMzamAM nayanacandra nAme rAjA hatA. tenI madanagA devInI ketumatI nAme putrI hatI. rUpALI, vidyAnA purazcaraNathI duHkhI thayelI ane nAgapAzamAM baMdhAyelI tene puruSottama vAsudeve bharatano vijaya karatI vakhate joI hatI, ane anukaMpApUrvaka teNe tene choDAvI hatI. kRtArtha evI te ketumatI tenI ja caraNasevikA thaI hatI. e ja pramANe mAtA-pitAnI anujJA pAmelI huM tamArI sevikA thaiza, mATe mane (tema karavAnI) rajA Apa; vara mAge, tamane huM zuM ApuM?" eTale meM kahyuM, "bAlaca ! bAlacandra jevA saumya mukhavALI ! je te vara ApavAnI IcchAvALI hoya te, mArA zarIranA rakSaNa nimitte tArI be vidyAo vegavatIne Apa. A mAro vara che." eTale vinaya vaDe jeNe mastaka namAvyuM che evI teNe "ApIza" ema kahIne te vAta svIkArI. pachI mane pradakSiNA karIne vegavatIne laIne pADAnAM zIMgaDAM, guTikA (kasturI AdinI kALI guTikA ?) ane aLasInA phUla jevI nIla prabhAvALA AkAzamAM te UDI. (17) baMdhumatI laMbhaka teo (bAlacandrA ane vegavatI) gaI, eTale huM dakSiNa dizA tarapha cAle. vanAtare, nadIo ane vividha parvate jotAM meM ghaNe rasto vaTAvyo, paNa huM zramita thaye nahIM. meM vicAryuM ke, "mArA pratye anukaMpA dharAvatI bAlacandrAno A prabhAva che." ramaNIyatA vaDe jANe ke mAruM AmaMtraNa karatuM hoya evuM eka Azramapada meM joyuM. huM tyAM pravezyA, eTale RSioe svAgatathI mAruM abhinaMdana karyuM. meM temane tapanI bAbatamAM avizna pUchyuM. teoe atithidharmathI mAro satkAra karyo. pachI ame beThA. 1. A laMbhakanA prAraMbhamAM (pR. 327) bAlacandrAnA pitAnuM nAma caMdrAbha ApyuM che. 2. kathAnA pUrvAnusaMdhAna mATe juo A saMbhakanA prAraMbhamAM pR. 327. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI saMbhaka [ 347 ] vividha kathAo zarU thaI. meM kahyuM, "mane dharmopadeza karo." pachI teoe sevAlI RSie upadezele dharma mane kahyo. ( vaLI teoe kahyuM, "he semya ! A uparAMta bIjuM sAMbhaLapriyaMgasundarIne paricaya uttama vAtu-nivezavALI zrAvastI nagarI che. tyAM rAjAnAM lakSaNethI yukta eNaputra nAme rAjA che. priyaMgunAM navAM pupanI rAzi samAna (kAntivALI), lokonAM nayane mATe utsava samAna, upabhegane yogya kusumita caMpakalatA jevI, yuvatijanonA sArabhUta rU5 vaDe nirmita thayelI lakSamI jevI priyaMgusundarI nAme putrI che. saMtuSTa thayelA pitAe tene mATe svayaMvarane Adeza karyo hato. eka vAra AmaMtrelA rAjAo temane ApavAmAM AvelA UtArAomAM rahyA. sArA divase teo (svayaMvaranA) maMca upara beThA. sarve alaMkArothI vibhUSita thayelI rAjakanyA paNa svayaMvaramaMDapamAM pravezI. zaradaRtunA prAraMbhakALamAM UgelI caMdralekhA jevI tene kSatriyae joI. hadayanA ekamAtra bhAjanarUpa teNanI upara ( nI) daSTi paDI. tenA rUpatizayathI vicimata thayelA kSatriya animiSa nayanavALA thayA. teNe paNa rAjaonuM avalokana karyuM, paNa keI tene e nahIM. pAchI vaLIne te kanyA, samudranA jaLanAM mojAM athaDAvAthI vaLelI nadInI jema, nagaramAM pravezI. "zuM eka paNa kSatriya te kanyAne rupe nahIM ?' ema bolatA rAjAo khaLabhaLI UThyA. teoe eNapatra rAjAne kahyuM, "te rAjAono anAdara kema karyo ? ATalA badhA kumAro batAvavAmAM AvyA, paNa temAMthI koIne (kanyAe) pasaMda karyo nahIM. " eNI putre kahyuM, " jene svayaMvara ApavAmAM AvyuM che evI kanyA upara mAro adhikAra nathI. AmAM tamAre anAdara kayAM thayo che ? " eTale krodhe caDelA rAjAo bolyA, " tuM dura bole che; parAkramane jaya thAya che; ame baLa vAparIe to avazya te amane varaze." eNIputre kahyuM, " parAkramane jaya thAya che ke nathI thato te to yuddhamAM spaSTa thaze. je vinA kAraNe krodha karatA ho te jema tamane ruce tema kare. " ema kahIne te nagaramAM gayA ane daravAjA baMdha karyA eTale rAjAe kavaca paherIne taiyAra thayA. eNaputra paNa sainya sahita bahAra AvyuM. eka (eNIputra) ane ghaNA rAjAnuM yuddha zarU thayuM. te amane addabhuta jevuM lAgatuM hatuM. kanyAnA rUpathI harAyelA hRdayavALA, kIdhayukta ane jayanI IcchAvALA kSatriye yuddha karatA hatA, paNa mahAsavavALA eNaputra vaDe parAjya pamADAyelA teo, siMhathI trAsa pAmelA hAthIonI jema, 1. A vAkene artha anumAnathI karela che. 2. A pachI zurUdvIca va sallA e vAkyakhaMDane artha samajAtuM nathI, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 348 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : duHkha pAmavA lAgyA ane, sakhta pavanathI vAdaLAMo vIkharAI jAya tema, dizAomAM palAyana karI gayA. emAMthI keTalAka mAnane lIdhe (pitAnAM nagaramAM nahIM jatAM) AzramamAM AvI pAkhaMDamAM pravezyA-tApasa banI gayA. keTalAkee mata-prapAta karyo. ame paNa ahIM pAMcaso tApase chIe. ame pUrve mitra hatA, ane have nirvedathI tApasadharma svIkAryo che. amAre mATe bIjo pradhAna dharmamArga nathI. ahIM tapa karatA ame rahIe chIe. tame devomAM kyA deva che? je tame darzana ApavA vaDe amArA upara kRpA karI che, te tame upadeza Apa ema ame IcchIe chIe." eTale meM kahyuM, "dhyAnapUrvaka sAMbhaLe- vasudeve tApasene karele upadeza trilokanA guru tathA jIva, ajIva, baMdha ane mokSanuM sAcuM svarUpa jemaNe jAyuM che evA tIrthakare A bhAratamAM pradhAna dharmopadezake che. temAM prasiddha yazavALA vIsa tIrthakaro anukrame thaI gayA che. sura ane asura jemanAM caraNakamaLamAM namelA che evA ekavIsamA naminAtha arihaMte cAturyAma dharmane upadeza kare che. te A pramANe mahAvatenuM vyAkhyAna ahiMsA, satyavacana, adattAdAna-virati ane strI, pazu, suvarNAdinA parigrahathI nivRtti e (cAra mahAvrato che). temAM ahiMsA sakala jIne abhaya ApanArI che, eTale temAM dazya ane adazya, pradhAna ane apradhAna e prakAranA vikapanuM prajana nathI. che paNa (be prakAranA) saMsAranA ane muktinA che. jeo nirvANa pAmyA temaNe to potAnuM kArya siddha karyuM che. je saMsAranA jIvo che temanA be bheda cheekendriya ane anekendriya. ekendriya jIvonA pAMca bheda che, te jemake-pRthvIkAyika Adi jANavA, te avyakta lakSaNavALA che. je anekendriya jIvo che temane paNa mokSAbhilASI jane jANe che. mana, vacana ane kAyA e traNa prakAranA lega vaDe temane anAraMbha e ahiMsA" nAmathI oLakhAya che. bhAvathI je zuddha, yathArtha, ahiMsAyukta, aduSTa ane karkazatArahita, tathA yathAsamaya parimita bhASaNa te satya vacana che. bIjAe jene parigraha karyo hoya ke na karyo hoya, chatAM je vastu ApavAmAM AvelI na hoya te adattAdAnathI virata thayelAe grahaNa karavI nahIM; ApavAmAM Ave temAM paNa je uddagama ane utpAdanAthI 1. mastakapAta-UMcA parvata uparathI bhusko mAravo te. 2. kemake A sarvavirati che. 3. acacaitanya hovAthI samajAya nahIM ke A jIva che ke nahIM. 4. gRhastha taraphathI thatA AdhArmika Adi 16 de te uddagamadeSa. sAdhu taraphathI thatA de-mAnapiMDa Adino svIkAra, dhAtrIdeSa, dUtIdeSa, nimitta Adine utpAdanadeSa kahevAmAM Ave che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI laMbhaka [ 349 ] zuddha hoya tene ja upaga karavo. kamaLapatranI jema nilepa ane viSayane abhilASa nahIM rAkhatA brahmacArIe dharmanA sAdhanarUpa zarIramAM nirmamatva rAkhIne viharavuM. krodha, mAna, mAyA ane lebhane kSamA, mArdava, Arjava ane saMtoSa vaDe nigraha kare. bAhya ane AtyaMtara tapa bAra prakAranAM che-anazana, avamodarikatA (DuM khAvuM, ekAsaNuM ItyAdi), vRtti saMkSepa (khAvA, pIvA ane bhegavavAnAM dravya kamI karavAM), rasaparityAga (vigaI ityAdino tyAga), kAyAkaleza (leca, AtApanA ItyAdi), saMlInatA (aMgopAMga saMkecI besavuM te), prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane vyutsarga. A mArga jinezvarae kahele che. bhavya, dharmamArga upara rahelA, jinavacanamAM anurakta ane jeNe Asavane mArga rokyo che evA jIvane navAM karmone upacaya thato nathI ane purANAM karmone kSaya thAya che. AthI karmonI nirjarA thatAM te jIva nirvANa pAme che. saMkSepamAM A dharma che. vanaspatinI vasiddhi paNa aDhAra hajAra zIlAMgathI alaMkRta A dharmanuM jIvadayA e mULa che. kaMda, mUla, puSpa, phala ane patrono upabhegA karavA vaDe tame je vanaspatikAyane pIDo che, te satya AgamanA pramANathI jIve che e pramANe tamAre zraddhA rAkhavI joIe. kAraNa ke-viSayapalabdhinI bAbatamAM jevI rIte manuSya pAMca Indriye vaDe zabdAdi viSayone jANe che tevI rIte A vanaspati paNa janmAktaranI kriyAone bhAvathI ane labdhithI sparzendriya (AdinA viSayone jANe che. jema pakSIbhAva samAna hovA chatAM sugharInuM ghara-mALA banAvavAmAM jevuM kauzalya che tevuM bIjAM pakSIomAM jovAmAM AvatuM nathI; athavA jevuM pipaTa ane menAnuM vacana-kauzalya che tevuM bIjAM pakSIonuM nathI; caundriya bhamarAonI vAMsamAM cheda pADavAnI kaLA jevI rIte te te jAtanAM bIjAM jaMtuomAM nathI-e ja pramANe vanaspati kAcikenI paNa viSayo palabdhi kaMIka labdhivizeSathI kahevAmAM Ave che. jemake-garavathI kaMdala, kuDavaka Adi vanaspatinI utpatti thAya che tethI zabdapalabdhi jaNAya che, (vRkSe Adine) AzrIne vallI-latA AdinuM gamana thAya che tethI rUpipalabdhi jaNAya che, dhUpa karavAthI keTalAMka vRkSe khIle che tethI gadhepalabdhi jaNAya che, pANI pIvAthI zeraDI vagere Uge che tethI rasapalabdhi mAluma paDe che, mULa vagere kApI nAkhavAthI vanaspatino saMkoca thAya che tethI sparzepalabdhi jaNAya che, kamaLa vagerenAM patro bIDAI javAthI nidrA jANa zakAya che, pramadAnA purayukta caraNanA tADanathI azoka vikAsa pAme che tethI rAga mAlama paDe che ane saptaparNane akALe puSpa ane phaLa AvavA vaDe harSa jANa zakAya che. jevI rIte ane kendriya jIva jAtidharmavALA ane vRddhidharmavALA hoya che tathA AhAra vaDe sinagdha kAntivALA, balavAna, nIrogI ane AyuSyavAna thAya che Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 350 ] vasudeva--hiMDI : : prathama khaMDa: temaja ati AhArathI kRza, dula ane vyAdhi vaDe pIDAtA zarIravALA thaine maraNu pAme che, tevI rIte vanaspatikAyikA paNa jAtidharma ane vRddhidharmavALA hovAthI madhura jaLa vaDe sIMcAtAM ghaNAM phaLavALA, snigdha patra ane pallava vaDe suzeAbhita, gherAvAvALA ane dIrghAyu thAya che, paNa tikata, kaTu, kaSAya ane khATAM pANI vaDe sIMcAtAM mlAna, phikkAM ane kaThAra patravALAM thai phaLa vagaranAM bane che athavA nAza pAme che. A vagere kAraNeAthI vanaspatikAyikAmAM jIva che ema mAnIne temanI sArI rIte rakSA karavI. dareka rIte agnikAyathI ja kArya karatA tathA gagana, iMdhana ane pRthvIne AzrIne rahelAM ghaNAM sattvAnA vinAza mATe pravRtti karatA, udakanA AraMbhamAM tene AzrIne rahelAM savAnI tathA nigeAdane AzrIne rahelAM sattvAnI virAdhanA karanArAo kevI rIte ahiMsaka hAi zake ? prANAtipAtanI pravRtti karatA je manuSya 'huM ahiMsaka chuM' ema kahe te satyavAdI kevI rIte gaNAya ? tethI tame durAgama( kheATA zAstra )ne anusarIne tapanI buddhithI je kaleza pAmeA che te tapa hiMsAnA doSathI dUSita hAvAne kAraNe karmanI thADI ja nirA karanAra ane bhavAntaramAM duCta deva tarIkenA upapAtanA heturUpa thAya che. pazu jinapraNIta mArge cAlanArA, jIvAnu svarUpa jANanArA ane saMyamane hAni pahoMce nahIM tevI rIte tapa karatA sAdhue mahAni rAvALA ane nirvANune cAgya thAya che, athavA mahuddhi ka devAmAM upapAta pAme che. udAharaNa tarIke-- keAI e puruSA eka nagaramAM pravezyA. temAMnA eka mUrkha kuhADI laine sUUdayathI mAMDIne lAkaDAM kApatA AkhA divasamAM ghaNA parizrame eka kArSINuM kamAya, paNa kuzaLa evA bIjo thADAka mAla laine tenA kalApUrvaka vepAra karatA alpa parizramathI ghaNuM kamAya. " deva ! te jo tame janma-maraNathI bharelA saMsAraneA ta karavA icchatA hai| teA kudharmanA tyAga karIne jinamatanA svIkAra karA, eTale e vastu tamArA hitane mATe thaze. " pachI harSane kAraNe jemane rAmAMca thayAM che evA te mane kahevA lAgyA, A sugati-mAga nA upadeza karIne Ape amArA upara parama anugraha karyo che. ame te pramANe karIzu. ' pachI upadezadAna vaDe tApaseAnI pUjA karIne, prItivaDe vikasita evAM temanAM nayanAnI mALAo vaDe anusarAtA, huM nIkanyA ane geAkuLAthI AkI ane jemAM dhAnyA pAkatAM hatAM evAM gAma jotA anukrame eka janapadamAM pahAMcyA. kharekhara, A svargamAM vasanArA deva kAi kAraNathI dharaNitala upara UtarI Avye che, tenI pUjA karavI joie ' e pramANe khelatA ane vinayathI jemaNe mastaka namAvyuM che evA tyAMnA nivAsI gRhapatie vaDe zayana, Asana, vajra, pAna ane leAjana ApavA vaDe AdarapUrvaka sevAtA huM' sukhapUrvaka mukAma karatA tathA zirAmaNu pAmatA zrAvastI nagarI AgaLa pahoMce. tenI samI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI saMbhaka dhamatI saMbhaka [ 351 ] pamAM AvelAM, pupa ane phaLanA bhArathI namelAM taruvara vaDe suzobhita upavanamAM jenI haSTi vizrAma pAmelI che evA meM jANe ke devarAja IndranI buddhithI nirmANa thayelI hoya tevI ane vidyAdharanA mukhya nagaranI zobhAne dhAraNa karatI te nagarI jaI. tyAM eka pradezamAM nagaranA prAkAra jevA prakArathI vIMTaLAyeluM, jenI kAntithI manuSyalaka vismita che evuM, caMdaravA vaDe darzanIya, sArI rIte bAMdhelA chajAM, caMdrazAlA-agAzI, jALiyAM, gokha ane kapota pAlI-kinArI vaDe suzobhita tathA kanakanI stupikA (nAno sUpa) jemAM che evuM tathA auSadhi vaDe prajvalita rajatagiri-vaitADhyanA zikhara jevuM dekhAtuM eka maMdira meM joyuM. "kayA devanuM A Ayatana haze ?' ema vicArate huM moTA daravAjAmAM thaIne aMdara pravezyA. tyAM ekaso ATha thAMbhalA vaDe maMDita ane vividha prakAranI lAkaDAnI kataraNathI suzobhita maMDapa meM joyA. tyAM brahmAsanamAM besADelA, jAlaguhanA madhyamAM rahelA, sArI rIte jaDelA ( kALA ) rijhamaNi vaDe jenI kAyA banAvelI che evA, uttama IndranIlamaNithI jenAM snigdha zIMgaDAM banAvelAM che evA, (lAla) lehitAkSamaNi vaDe jenAM nayanane vipula AkAra jaDela che evA, mahAmUlyavALI parAgamaNi vaDe jenI kharIo ghaDelI che evA tathA mahAmUlyavAna muktAphaLa vaDe mizra kAMcananI ghugharamALa jenA gaLAmAM paherAvelI che evA traNa pagavALA mahiSane joIne mArI pahelAM pravezelA brAhmaNane meM pUchayuM, " Arya! tame jANo cho ? A mahiSane zuM ratnanI durlabhatAne kAraNe traNa pagavALo banAveluM che? athavA bIjuM kaMI kAraNa che? je tame ( mArI jema) paraNAparadezI na ha te kahe." eTale teNe kahyuM, " bhadramukha! enuM kAraNa che. je tamArI sAMbhaLavAnI IcchA hoya te tamane kahuM. " pachI huM eka pradezamAM beTho. brAhmaNa kahevA lAge, "huM A ja nagaramAM janmele ane Ucharele IzarmA nAme brAhmaNa chuM. gAna karatA vidvAne pAse mRgadhvajanuM caritra meM je pramANe ghaNI vAra sAMbhaLyuM che te pramANe tamane kahIza. sAMbhaLe- mRgadhvaja kumAra ane bhadraka mahiSanuM caritra jeNe zatru-sAmatane jItyA che e jitazatru nAme rAjA ahIM hato. kIrtimatI devIthI thayela mRgadhvaja nAme tene putra hatuM. te vinIta, vicakSaNa, dhIra, tyAgI, sukhabhigamya (jenI pAse sukhapUrvaka jaI zakAya evo ) ane prajAnuM hita karanAra tarIke prasiddha thayo hato. te ja kALe kuNAlAmAM aneka kaTi dhanane adhipati, ghaNA lokone bahumAnya tathA rAjA jitazatrunA bIjA zarIra jevo kAmadeva nAme ekI hatA. te kaI eka vAra zaradaRtunA 1. A pUrvanA vijayarAdhaGIRvayaM e vAkyakhaMDano artha spaSTa samajato nathI. 'vinayavaDe nata dharAnA prAkAranA valaya jevuM ' e tarajumo thaI zake, paNa temAMthI kaMI artha nIkaLatuM nathI. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 352 ] vasudeva-hiMDIH : prathama khaMDa : prAraMbhakALe uttama kanakanA jevA kapila raMganAM baMdhAyelAM kaNasalAnAM bhArathI lacI paDelAM zAlivana-DAMgaranAM khetare tathA vikAsa pAmelAM kamaLAnA rasamAM lAlupa bhamarAonA AnaMdayukta guMjArava vaDe zabdAyamAna sarovara jete jete ramata karatAM vAcharaDAM ane tAjI viyAyelI gAyanA haMbArava vaDe anuvAdita gopIjanenA madhura gItasAgaranA gaMbhIratara zabda vaDe jenuM sthAna sUcita thatuM hatuM evA pitAnA gokuLamAM pahoMcyA. tyAM kusuma vaDe dhavala, bhamarAonA madhura guMjArava vaDe zabdAyamAna saptaparNa vRkSanI pAse te Ubho rahyo. gokuLanA adhikAramAM niyukta thayela daMDaka nAme manuSya tenI pAse AvyuM. tenI anumatithI badhA UbhA rahyA. niMdasakanA maMDapamAM rahelA tenI pAse govALiyAo gokuLane yogya bhejana lAvyA. bhUjana karIne pachI kAmadeva daMDakanI sAthe gAya ane bheMsanI vAta karatA beThe. tyAMthI thoDeka dUra eka pADo pharato hato tene daMDake bolAvyA, " bhadraka! jaladI Ava. mArA ane tArA svAmI AvyA che. temanI pAse Ava." te pADo A vacana sAMbhaLatAMnI sAthe ja zreNInI pAse AvyA. dekhAvamAM te lokone bhaya pamADanAro hato. paNa zeThanI pAse beThele daMDake kahyuM, "A to bhale che, mATe Darazo nahIM. " pachI te pADo jIbha bahAra kADhIne mAthuM namAvI zuMTaNae paDyo. kAmadeve gopane pUchyuM, "A pADo AvI rIte kema paDyo? je jANato hoya te kahe." te be, " svAmI ! A maraNathI DaranAra che. sAdhunA upadezathI meM tene abhaya ApyuM che, have tamArI pAse te abhaya mAge che." zeThe vicAryuM, "jene jIvana priya che e A tiryaMca avazya jAtismaraNavALo haze." Ama vicArIne teNe kahyuM, " bhadraka! A gekuLamAM tuM nizcittapaNe rahe, tane kaMI bhaya nathI. " eTale te pADe UThIne sukhapUrvaka pharavA lAgyA. * keTalAka divasa pachI zeTha nagaramAM javA nIkaLyo. bhadraka pADo paNa te jANIne pAchaLa pAchaLa javA lAgyA. zeThanA nokaro tene aTakAvavA lAgyA, paNa zeThe kahyuM, " bhadraka bhale Ave, je tenI IcchA hoya to mArI sAthe tene nagaramAM AvavA de. enI rakSA karaje, koI tene pIDA kare nahIM." pachI kAmadeva anukrame nagaramAM pahoMce. ghera AvIne teNe kombika puruSane AjJA karI, " vallabha azvane je khorAka Ape che te kaMI vicAra karyA vagara bhadrakane paNa Apaje. " pachI bhadraka abaddha, aruddha ane ayaMtritapaNe zeThanA bhavanamAM rahevA lAgyA. eka vAra bhadrake sAMbhaLyuM ke "zeTha rAjadarabAramAM jAya che. AthI te paNa zeThanI pAchaLa doDyo. gabharAyelA loko kahevA lAgyA, "pADAnA rUpamAM rahelA A yamane darathI ja tyAga karavo-tenAthI dUra nAsI javuM." kAmadeva rAja dvAre pahoMce. pratihAre puruSane AjJA ApI, "A pADAne aTakAvo." zeThe kahyuM, "A to bhadraka che, te bhale praveze. ene aTakAvaze nahIM. " pachI pADe aMdara pravezyA. rAjA najare paDyo eTale te tene page paDyo. zeTha rAjAne praNAma karIne UDyo, eTale rAjAe tene pUchayuM, "A Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhumatI lAka [ 353 ] 66 pADA zAthI A pramANe rahelA che praNAma kare che? " eTale zeThe kahyuM, " A bhadraMka mahiSa tamArI pAse abhaya mAge che. " rAjAe vismayapUrvaka tene joyA ane kahyu, "tiya ca ceAnimAM A Azcarya che, bhadraka ! tane abhaya ApavAmAM Ave che. jA, janapadeA sahita mArI nagarImAM tuM sukha paDe tema vicara. " pachI rAjAe amAtyane AjJA ApI, " nagarImAM DhaDhA piTAvA ke--jene abhaya ApavAmAM Avyu che evA bhadraka mahiSanA je aparAdha karaze te mArA jyeSTha putra haze teA paNa mAre mATe vadhyu che. " amAtye paNa rAjAnI AjJA pramANe DhaMDherA piTAnyA. praNAma karIne mahiSa rAjabhavananA AMgaNAmAMthI nIkaLyeA. 'kharekhara A bhadraka-bhalA che' e pramANe leAkeAmAM paNa te prasiddha thayA. tenAM zigaDAM upara vaLagIne krIDApUrvaka bhuskA mAratAM khALakA vaDe herAna karAtA haiAvA chatAM, jANe peAstamayalekhyaka nA banAvelA hAya tema, te tene pIDA karatA nahAtA. zeThanA gharamAM te te priya putra jevA hatA ane gurunA ghera jema ziSya rahe tema rahetA hatA. sukhapUrvaka pharIne rAtrinA samaye te pAchA AvatA hatA. eka vAra mRgadhvaja kumAra peAtAnA parivAra sahita udyAnanI zAbhA anubhavIne naga ramAM pAchA AvatA hatA. nizcitapaNe pharatA bhadraka mahiSane teNe joyA. pachI tenA darzInamAtrathI jene rASa utpanna thayA che. evA mRgadhvaje talavAra myAnamAMthI bahAra kADhIne tenA paga upara eka ghA karyAM. krodhayukta evA te pharIvAra prahAra karavAne icchatA hatA, paNa tenA mANasAe page paDIne tene aTakAvye ke, " deva ! A pADAne mahArAjAe abhaya Apelu che, mATe tame enA vadha karavAne cegya nathI. javA de. " pachI AnAkAnIpUrNAMka aTakIne te nagarImAM Avye ane peAtAnA bhavanamAM rahyo. pADA traNa page cAlIne du:khapUrvaka anAthasta Mbha AgaLa paheAMcyA. jemane anukaMpA thai che evA leAkeAe tene joyA. teoe hAhAkAra karyo ke, " ahA ! akArya thayuM che ke-bicArA niraparAdhI bhadrakanI A dazA karavAmAM AvI che." jemaNe kAraNu jANyu che evA adhikArIoe nirde zapUrvaka rAjAne nivedana karyuM ke, " svAmI ! jene abhaya ApavAmAM AveluM che evA bhadraMka mahiSanA eka paga kumAranA manuSyAe kApI nAkhyA che. traNa paga vaDe cAlIne te anAthastaMbha AgaLa AvIne UbheA rahyo che. A khAkhatamAM svAmInI AjJA pramANu che. " eTale kruddha thayelA rAjA kahevA lAgyA, "A aparAdhamAM kumAra mAre mATe vadhyu che. je mArA zAsananA bhaMga kare tenAM mANasAnuM mAre kAma nathI. ( tADanA ) mastaka-TAca ( uparanI sUci--mULanA nAza thAya teA tADanA paNa nAza thAya che. " amAtye vinaMtI karI, 1, je anAtha vyaktine kaI phariyAda karavI hAya te anAthastabha nAmathI oLakhAtA sthAne jaIne UbhI rahe evI prathA hAvI joIe. 45 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 354 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : "svAmI ! devI vinaMtI kare che ke-"chele putrane huM alaMkAra paherAvuM." mATe temanA upara kRpA karo. mAtA bhale kumArane maLe. Ape AjJA karI che te pramANe te kumAranuM jIvana have nathI, mATe devI vadhyasatkAra bhale kare." eTale rAjAe kahyuM, "bhale, ema thAo, paNa tene jaladI pAcho lAvaje." maMtrIe kaheluM narakanuM svarUpa pachI kuzaLa evA te maMtrIe rAjAnI najara cukAvIne kumArane ekAnta kaThAmAM laI jaIne vairAgyamArgane lagatI kathA tene saMbhaLAvavI zarU karI. teNe mRgadhvajane kahyuM, kumAra ! hiMsAnuM pratyakSa phaLa tame joyuM. tame rAjAne prANathI paNa vadhAre priya hatA; pitAe AvI rIte tamAruM lAlana karyA pachI eka kSaNamAtramAM te pApanA vipAkane kAraNe tamAro vadha karavAnI AjJA karI che. ema jANe ke-nirdaya ane nRzaMsa evA je cha mAMsa, rudhira, pitta, hRdaya, dAMta, puccha vagere meLavavA mATe khecara, jaLacara ane sthaLacara prANIo upara prahAra kare che, kaluSita cittavALA jeo vinA kAraNe prahAra kare che, niraparAdhIo upara krodha kare che, bIjAnA duHkhamAM AnaMda pAme che, ane sajajane vaDe nindanIya tathA nirdaya evA jeo bALaka, vRddha ane zaraNAgatano vadha kare che teo kALa karIne karmanI gurukatAne kAraNe avazapaNe narakamAM jAya che. e naraka zravaNa karavAmAM paNa pratikULa, jaLabhaya vAdaLAMo vaDe chavAyelI kRSNapakSanI amAvAsyA jevAM aMdhakAramaya, bhayajanita rudana ane pralApothI bharapUra, saDelA mAMsa jevAM durgadhamaya, vIMchInA DaMkha samAna dusaha ane karkaza sparzavALAM tathA jemAM bahu muzkelIthI gati karI zakAya evAM hoya che. nAraka nAma-Ayu-trakarmanA udayakALe, te samaye aniSTatara vedanIya, avyakta manuSyadeha jevA, kUbaDA, duHkhabhAjana ane kharAba evA azubha dehane tathA te bhavane yegya pAMca paryAptione prApta karIne pApanA lepathI malina ane jenI upamA ApI zakAya nahIM evAM TADha, tApa tathA bhUkha-tarasanI vedanAthI kaleza pAmatA che dIrdhakALa sudhI tyAM du:kha pAme che. e gahana aMdhakAramAM eka nArakane bIjA cAlatA nArakano sparza thAya te vaDe athavA bhayaMkara zabda vaDe te jANI zake ke "bIjAo paNa ahIM che;" mAtra jinezvaronA janma, dIkSA ane kevalajJAnotpattinA samaye jyAre zubha pugalanA pariNAma vaDe jagata prakAzita thayuM hoya tyAre teo ekabIjAne joI zake. athavA avadhiviSayathI parasparane pUrvajanmano vairAnubaMdha joIne zUla, daMDa, bhiMDImAla, nArAja, muzaLa vagere hathiyAre vimuvIne teo ekabIjAne mAre che, prahArathI ghavAyelAM zarIravALA teo mUccha pAmIne kSaNavAramAM pAchA svAbhAvika-sAjA thaIne nakha ane dAMta vaDe ekabIjAne pIDA Ape che. tathA krodhe bharAyelA ane amarSathI jemanA deha baLI rahyA che evA tathA pApakamI teo purANuM veranI yAda ApatA ekabIjAno vadha kare che. bIjAne vadha karavA vaDe Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI saMbhaka [355] harSita thayelA paramAdhArmika asure nArakAvAsamAM praveza karIne kIDA nimitte temane A pramANe kare che-mAMsapriya manuSyane kAtara vaDe aneka prakAre kApe che, potAnA ja mAMsamAM Asakta evA tene kApIne tapAvela sIsA ane cAMdInAM rasAyaNanA rasamAM mUMje che, (pUrvajanmanA) duSTa vadha karanArAo karkaza vacanavaDe pitAnAM duHkha kahetAM kahAya, kUTazAlmalI ane lehakaMTaka(e narakanAM vRkSavize ) vaDe AkuLa thaIne kaLakaLATa karatA karuNa vilApa kare che tyAre vilApa karatA evA teone vAlake (e nAmanA narakapAla) bahAra kheMcI kADhe che; cIso pADatA evA teone vaitaraNi (nAmanA narakapAla) hariyALAM vRkSo vaDe ramya tIrapradezavALI vaitaraNuM batAve che ane kahe che, "A zItaLa jaLa pIo;" pachI prasanna thatA teo pUrve jemaNe duSkRta karyA che evA tathA cAlavAne durbaLa evA nArakone aMdara pheke che asipatra nAme asure banAveluM nayanamanahara asipatravana teo nArakane batAve che; pataMgiyAM jema dIpazikhAmAM praveza kare tema tIkSaNa talavAra ane zaktiothI bharelA patravanamAM teo phare che. praveza karyA pachI kSaNavAramAM ja te vana temane duHkhAbhighAta karanAruM thAya che. jeo ahIM (manuSyalekamAM) jIvane nirdayapaNe mAratA hatA teo pavananI jhapaTathI paDatAM pAMdaDAM vaDe gAtro kapAI jatAM zaraNarahita banIne phATyA svare AkraMda kare che. bIjA zyAma ane sabala nAmanA paramAdhAmike ghera rUpavALAM ane eka pagavALAM Dhaka ane kaMka pakSIo utpanna karIne (temanI pAse nArakenA zarIranI) kheMcAkheMcI karAve che, "he svAmI! bacAvo" ema bolatA nArakane teo kalaMbavAlakAmAM ragadaLe che, AganA bhaDakA vikavIne hasatA evA teo emAM temane saLagAve che. parastrImAM prIti rAkhanArA nArakone narakapAlanI buddhi vaDe nirmita thayelI agnivarNa strIo sAthe teo AliMgana karAve che." A pramANe narakanuM svarUpa sAMbhaLatA mRgadhvaja kumArane "meM A prakAranuM duHkhajALa pUrve kayAM anubhavyuM che?" e vicAra AvatAM tenI AkhI kAyA ane gAtro kaMpyAM, romAMca khaDAM thayAM ane mArgaNA-gaveSaNa karatA tene te prakAranA AvaraNanA kSapazamathI jAtismaraNa thatAM jANe e duHkha tenI samakSa vartamAna hoya ema mAna te mUcha pAme. muhUrta pachI svastha thaIne te amAtyane kahevA lAgyuM, "Arya! narakanuM AvuM svarUpa che ema tame zI rIte jANe che?" maMtrIe kahyuM, "kumAra ! zAstrathI jANuM chuM. vItarAganA e upadeza upara zraddhA rAkhavI joIe. je manuSya rAgayukta, duSTa ke mUDha hoya te kAryasAdhana nimitte ke ajJAnathI sAcuM-jUThuM bole, paNa je rAga, dveSa ane mohathI rahita tathA vimala-vipula jJAnI hoya ane je kRtArtha thayA hoya teo bIjAne rAgadveSarahita upadeza karatAM sarvaze anavadya evuM asatyasRSa ane satya ja bele, sUryamAMthI aMdhakArano saMbhava ja nathI." pachI maMtrI kahevA lAge- 1. narakavarNanane A pATha kaTa hevAthI keTaleka sthaLe anumAnathI arthAnusaMdhAna karavuM paDayuM che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 356 ] vasudeva-hiMDI: : prathama khaMDa : " vinayapUrNAMka namelA sura ane asura vaDe jemanAM caraNakamala pUjAyelAM che evA, sarvajJa ane saCdazI zrI nami nAme arihaMta ahIM hatA. te bhagavAne kevalajJAna vaDe sArI rIte joyelA cAra gati-nAraka, tiryaMca, manuSya ane devagativALA saMsAra kahyo hatA. jeNe AsravanuM dvAra rokayu nathI evA, kaSAyane vaza paDeleA ane jinezvaranAM vacanarUpa amRtapAnane nahIM pAmatA jIva A janma, maraNa, rAga, zAka, vadha ane madha vaDe bahula saMsAramAM je rIte bhame che, je hetuothI bhame che, je enI sthiti che, je anubhava che, naraka-tiryaMcamAM je puSkaLa du:kha che, deva-manuSyamAM je kalpanAmAtra sukha che ane je riddhio che te badhuM sarva bhAvadazI bhagavAne vistArathI varNavyuM hatuM. saMsAramAM paNa meAkSa-nirvANunA mAne prApta thayelA jJAnInuM, ane saMyamamAM ane tapamAM udyama karatA tathA jeNe kamaLa khapAvyeA che evA zuddha bhavya jIvanuM siddhivasatimAM gamana kevI rIte thAya che ( te paNa temaNe kahyuM hatuM ). A mAruM guruparaMparAgata jJAna che, narakagatinuM kiMcit mAtra varNana meM' tamArI AgaLa karyuM. >> Ta 6 eTale mRgadhvaja kumAra amAtyane kahevA lAgyA, " A ! je tame narakanuM svarUpa kahyuM te sa meM anubhavyuM che. je tame zAstrAdhAre kaheA che. te sAce ja sarvajJane anumata che; emAM kaMi zaMkA nathI. teA huM krI narakamAM kevI rIte na paDuM ane janmamaraNanI ghaTamALamAMthI kevI rIte UgarI jAuM te kaheA. " eTale santuSTa thayeleA ma MtrI AlyA, " kumAra ! * arihaMtanuM vacana satya che ' e pramANe bhAvathI rucAvIne je pahelAM teA (manasA, vAcA, karmAMNA ) trividha yAgathI rhiMsAvita thAya che, parimita, anavadya ane satya khele che, ApelI ane kalpatI vastune zarIrane TakAvavA nimitte ja grahaNa kare che, potAnA dehamAM paNa mamatvarahita banIne brahmacArI rahe che, peAtAnA viSayeAmAM Asakta evI indriyAne rAkIne krodha, mAna, mAyA ane leAlanA kSamA, mArdava, Ava ane satASa vaDe parAjaya karIne, tapane viSe khaLane geApavyA vagara udyama kare che tene AsavanA rAdha thavAne kAraNe navA ka saMgraha thatA nathI ane purANA karmanI tapa vaDe nirA thAya che; tethI jenI karaja dUra thai gai che evA te kevalajJAna utpanna thatAM paramapadane pAmIne siddha ane avicchinna sukhanA bhAgI thAya che. ' d 66 pachI kumAre kahyuM, " Arya ! A upadeza ApavA vaDe tame mArA upara ati upakAra karyA che. tA jo pitA mArA aparAdhanI kSamA ApatA hAya tA jeNe du:khasamudAyane pratyakSa anubhava karyo che evA mAre bhAgAnuM kai kAma nathI. je maraNa pAmIza te paNa sarvottama gatine pAmIza. huM potAnI meLe ja dIkSA lauM chuM ane leAcanA AraMbha karuM chuM. " amAtye tenA nizcaya jANIne mANasane AjJA karI, "mAre ghera jA, ane rajoharaNa, pAtra tathA upakaraNeA jaladI lAva. " te e vastu zIghrapaNe lAvyeA. pachI jenAM Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI laMbhaka [ 357 ] keza ane AbharaNa dUra karavAmAM AvyAM che evA tene amAtya rajoharaNa ane pAtra ApyA, tathA kahyuM, "kumAra ! tame sImaMdhara aNagAranA ziSya che, huM vratA cAraNa karuM chuM.pachI jeNe sAmAyika karyuM che evA tene rAjAnI pAse laI javAmAM AvyuM. pAtra, oDhavAnA vastra ane zuddha cIvarathI yukta, tathA jeNe pUrva dehAI DhAMkelo che evA, sapheda vAdaLAMonA samUha vaDe jenuM ardha biMba DhaMkAyeluM hoya evA ziziraRtunA bAla sUrya samAna tene rAjAe je. rAjAe vicAra karyo, "aho ! A tejasvI zramaNa zA kAraNathI mArI pAse Ave che?" A pramANe rAjA vicAra karato hato ane tene oLakhate nahato, eTalAmAM te amAtye rAjAne page paDIne vinaMtI karI, svAmI ! zramaNa vadhya ke avadhya?" eTale pAse gayelA ane zramaNarUpamAM rahelA mRgadhvajane bASpapUrNa locane vaDe pitAe je. pachI saMteSa pAmelA ane harSane kAraNe jene romAMca thayAM che evA teNe UThIne amAtyane AliMgana ApyuM ane kahyuM, "aho! te mahAmati che, zAthI je te mArI AjJA paNa lopI nahIM ane putravadhamAMthI mane mukta karyo. e pachI teNe putrane ardhAsana upara besADyo ane AMsu sAratAM kahyuM, "putra ! tArI pravajyA te thaI ja, paNa have rAjyAbhiSekane svIkAra kara, huM tAre pradhAna thaIza." kumAre kahyuM, "tAta! rAjyamAM athavA viSayamAM mane lAbha nathI. narakalekanI bhayajanaka vedanAothI huM Darela chuM, mATe mane rajA Ape." pachI rAjAe kahyuM, "vRddhAvasthAmAM tapazcaryA karaje, paNa atyAre te bhege bhagava." eTale te bolyo, jemanA jIvanakALa nakkI hoya temane mATe e yogya che, paNa anityatA vaDe gherAyelAo mATe e gya nathI. tAta! baLatA gharamAMthI nIkaLI javA mATe koI samayanI rAha jotuM nathI. e ja pramANe duHkhAgni vaDe baLatA lekamAM sarva upadezela nigamamArga prApta thayA pachI mAre pramAdamAM kALakSepa karavo joIe nahIM. mATe vinA vilaMbe mane rajA Apa." eTale mRgadhvajane avicala evo tapasvI jANune rAjA kahevA lAgyo, "putra! je tAro A ja nizcaya hoya to tAro niSThamaNusatkAra-dIkSA mahotsava karuM; ethI mane zAMti thaze." kumAra belyo, "mane satkArathI harSa nathI, mRtyuthI viSAda nathI." rAjAe kahyuM, "putra ! dharmanA viSayamAM ikSavAkuone mATe A ucita ceSTA che, e mArA cittamAM nizcaya thayela che. putra! tuM vItarAganA mArga upara raheluM che tethI pUjA ane niMdAmAM tuM bheda gaNu nathI, to paNa huM tAro satkAra karIza." pachI rAjAe kauTumbika puruSane AjJA ApI, "eka hajAra puruSa vaDe upADAtI zibikA ane kumAranA snAna ane prasAdhana-alaMkaraNanI sAmagrI jaladI lAva." teoe AjJA pramANe karyuM. pachI kanaka, ratna ane mATInA 108 kaLaza vaDe jene snAna karAvavAmAM AvyuM hatuM ane, lAkaDAnA banAvelA puruSanI jema, vastra ane AbharaNathI jenA aMgane AbhUSita karavAmAM AvyuM hatuM e kumAra devavimAna jevI zibikAmAM beThe. jenA upara kanakanA daMDavALuM dhavala chatra Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 358 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa: dharavAmAM AvyuM che tathA banne bAjue cAmara DhALavAmAM Ave che evA tene siMhAsana upara besADavAmAM AA, parivAra sahita pitA jenI pAchaLa AvatA hatA evA, nagarajanAnAM nayanakamaLanI mALAevaDe anusarAtA, prAsAdatala upara rahelI ane * supuruSa ! dharmamAM tane avighna thAo ! ' ema elatI sundara yuvatIonI puSpavRSTi vaDe DhaMkAtA, sUrya-ninAdathI daze dizAone pUratA tathA rAjAnI AjJAthI thatI bhUSaNa ane vajranI vRSTine avismitapaNe jotA te anukrame nagaranI bahAra nIkaLyeA ane prItikara udyAnamAM paheAMcyA. vasaMtaRtunI jema te ( udyAnamAM ) pravezyA. sImaMdhara aNugAra najare paDyA eTale zikhikAmAMthI te nIce UtaryAM. pachI jitazatru rAjAe traNa pradakSiNApUrvaka vaMdana karIne sIma Mdharane ziSyabhikSA ApI. sAmAyikanA niyamavALA mRgaja sAdhu thayA. mRgadhvaja viSenI vAtacItamAM Asakta cittavALA rAjA, kAmadeva ane nagarajana nagaramAM pAchA AvyA. amAtya paNa sAdhuone vaMdana karIne bhadraMkanI pAse gayA, ane tene dharma kahyo-" sAMbhaLa, bhadraMka! rAjAe tane abhaya ApatAM tu bhadrakapaNuM-saraLatAthI sukhapUrvaka ane icchA pramANe karatA hatA. je krUra heAya te A leAkamAM nindanIya ane udvegane pAtra thAya che; rudrabhAvathI jIvana jIvIne azubha veravALA te nAraka ane tiya "canA bhavamAM pedA thaine vividha du:khA anubhave che, mATe tuM kumArane kSamA kara. tArA nimitte kumAre vItarAganA mAnA Azraya karyo che. nimitta vagara koi karma vipAkamAM AvatuM nathI, mATe sarva jIvanA pU duSkRta ane pU sukRtanA vipAkamAM, pAte karelAM karmAMnA anubhAvathI dravya, kSetra, kAla athavA bhAva pRthak pRthak rIte hetu ane che. arihaMta bhagavaMtA upazamanI prazaMsA kare che, mATe jo du:khAmAMthI mukta thavAnI icchA tu rAkhatA hAya tA krodhanA tyAga karIne zaradaRtunAM jaLa jevA prasanna hRdayavALA thA. " eTale azrupUrNa hRdayavALA bhadraka amAtyane mastakathI praNAma karyA. pachI A upazAnta thayA che ema jANIne amAtye kahyuM, " bhadraka ! paDitamaraNu mara. tethI tuM sadgatimAM jaiza. khAlamaraNu-ajJAnamaraNuthI marelA kaluyukta jIveA du:khathI bharelA sAMsAramAM bhramaNa kare che. AvI sthitimAM AvI paDelA tane have jIvana kayAMthI ? athavA hAyatA paNa kevuM ? mATe A zarIra ane AhAranA tyAga kara. eTale bhadrake mAthu halAvyuM. pachI amAse evI sthitimAM rahelA tene arhiMsA, satya, acaurya ane brahmacaryanAM tratA ApyAM. teNe bhAvathI e svIkAryAM. pachI AhAranA tyAga karIne, amAtye kahelAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhunA namaskAranAM padonu manathI cintana karatA te rahyo. dhIra thaje ' ema kahIne amAtya gayA. kAmadevanA pirajanA ghAsa ane pANI laine AvyA, paNa tenI bhadrake icchA karI nahIM. pachI teoe bhadrakanA ghA dhAIne kaSAya jaLathI te sIMcavA mAMDyo, paNa bhadrake mAthuM dhuNAvyuM. pachI 'bhadrake anazana karyuM che ' ema jANIne puSpa--ga dhathI tenI pUjA karIne zeThanA mANase gayA. nagarajane paNa tenI pUjA karavA "" lAgyA. zeTha Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhumatI laMbhaka [ 359 ] dararoja bhadrakanI AgaLa anityabhAvanA, azaraNubhAvanA tathA ikSvAkuemAM zreSTha bAhubalisvAmI tathA anya aNugArAnAM ciratra varNavatA hatA. pachI vairAgyanA mArga upara rahelA te bhadraka mahiSa aDhAramA divase kAladhama pAmyA. mRgadhvaja aNugAra paNa lAgaTa chaThe--chaThanI tapazcaryAthI peAtAnI jAtane bhAvatA, pAraNAnA samaye sAtamI piMDaiSaNAthI bhAta-pANI meLavIne utidhamAM bhikSA pAratA hatA. jemanI lephyA vizuddha thai che evA teo zrutajJAnAvaraNIyanA kSayApazamathI zrutadhara thayA. rAtrikALe kAyAne vAsirAvIne pratimAmAM rahetA, traNa prakAranA upasargane sahuna karatA, prazasta dhyAnavALA tathA vRddhi pAmatI zraddhAvALA bAvIsame divase zukaladhyAnanI mIjI bhUmikA eLaMgI gayelA tathA dhyAnAntaramAM ( bIjA dhyAnanI parama kakSAmAM ) rahelA ane apUrva karaNamAM pravezelA, vaiya maNinI jema tejanA apratihata samudAyavALA, vizuddha, vRddhi pAmelA pariNAmavALA, jemanAM meAhanIya, jJAnAvaraNIya-danAvaraNIya tathA ghAtikarma kSINa thayAM che evA teo kevalI thayA. temanA kevalajJAnanI utpattithI harSita thayelA yathAsa'nihita devA AvyA. devAe gaganamAM duMdubhi vagADyAM, bhUtAdita puSpavRSTi karavA lAgyA, RSivAditA harSa pAmyA, meghakumAre e gadheAdakanI vRSTi karI, gAMdharvoe maneAhara gAna karyu ane devanatikAe nAcI. mRgadhvaja mahiSa nA devAe karelA A mahimA sAMbhaLIne parama prItithI pulakita thayelAM gAtravALA jitazatru rAjA nagarajaneAnI sAthe nIkaLyeA. jeNe vAhananA tyAga karyAM che evA te traNa pradakSiNApUrvaka kevalIne vaMdana karIne dhruvapadAnI samIpamAM beThA. pachI deva, manuSya ane asuranI te padAnI madhyamAM beThelA bhagavAna arihaMta maneAhara svare upadezanAM vacana kahevA lAgyA, " jIvA che, te e prakAranA che-mukta ane sa'sArI. mukta che te zAzvata bhAvamAM rahelA che. sAMsArI jIvA dravyAdezathI nitya che, bhASAdeza-paryAyathI anitya che. aviratine lIdhe pAta karelAM zubhAzubha karmanA prApta thayelA vipAkane bhAgavatA, mithyAtvathI AvarAyelA, tathA kaluSita mana, vacana ane kAyAvALA teo pApaka upArjana karIne saMsAramAM bhame che. paNa keTalAka haLukamI jIvA parighAlanAvicAranA vizeSathI prazasta pariNAmane prApta karIne, jinezvarAe upadezelA mArge caDhI AsravanuM nivAraNa karI, pUrvasaMcita kamaLane tapasalila vaDe dhAine nirvANanA bhAgI thAya che; kaMika karmo bAkI rahelu hAya tA parimita manuSyabhava ane devabhavanA bhAgI thaIne TUMka samayamAM siddhaaAkatA-siddhagatine pAme che. " '' pachI kathAntaramAM rAjA pUchavA lAgyA, bhagavan ! Apane avidita hAya evuM kaI nathI. te avasthAmAM kALa karIne bhadraka mahiSa kayAM gayA che? " eTale kevalI melyA, " atyaMta tIvra roSa utpanna thayeleA haiAvA chatAM amAtye jinepadezanAM caMdana jevAM zItaLa 1. jene kAIne upayega na heAya evI, pheMkI devA lAyaka zikSA te utttitadharmA bhikSA. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 360 ]. vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : vacano vaDe tene baMdha karyo, eTale upazAnta thaIne, AhArano tyAga karIne, arihaMtanamaskAramAM lIna thaIne, prANatyAga karIne te asurarAja camaranA mahiSa-sainyane adhipati lehitAkSa deva thaye che. mArI jJAnapattithI harSita thaIne vaMdana karavA Avele te A ro" ema kahIne bhagavAne tene batAvyuM, eTale praNAma karIne te be, "rAjana ! te mahiSa huM atyAre A rahyo." bhagavaMta kevalIne namaskAra karIne lehitAkSa belyA, "emanAthI zikSA pAmelA evA mArA mATe amAtyane upadeza rasAyaNuM samAna thaye, tiryaMcanI durgatithI huM chUTyo, ane have tamArA darzana mATe Avyo chuM." kevalInuM vacana sAMbhaLIne rAjAe pharI vAra temane pUchayuM, "bhagavan! niraparAdhI evA tenA upara Ape talavArano ghA karyo, te zuM eno ane Apane janmAntarano vairAnubaMdha hato?" eTale jemane e vadhu sudaNa che evA kevalI kahevA lAgyA, "sAMbhaLamRgadhvaja ane bhadrakana pUrvabhava-tripRSTha ane azvagrIvane vRttAnta Aja bhAratavarSamAM vaitADhyanI uttarazreNimAM camaracaMcA nagarImAM vidyAdhararAjA mayUragrIvano putra azvazrIva nAme hato. te vidyAbaLathI ane rAjanAma-gotrakarmanA udayathI sarva vidyAdharone ane bhAratanA rAjAone jItIne ratnapuramAM rahIne rAjyalakSamIne bhagavata hato. teno harizma nAme nAstikavAdI amAtya hato. teno mata evo hato ke zarIrathI bhinna e kaMI AtmA nathI, puNya-pApa nathI, ane tenuM phaLa prApta karanAra paNa koI nathI, naraka nathI, devaloka nathI; e badhuM zrutimAtra-sAMbhaLavAmAM Ave che eTaluM ja che (vAstavika nathI). tene eka vAra azvagrIve kahyuM, "amArI ghaNI vipula riddhi, avazya kaI puNyaphaLane lIdhe upAjita thayelI haze, te hajI paNa zramaNa-brAhmaNe ane dIna janene dAna ApIe athavA zIla ane kALane uddezIne tapa karIe. tethI amAruM parakanuM hita thaze." harizamazrae kahyuM, "svAmI ! jene mATe paralokanuM hita mAgIe e jIva nathI. je dehathI bhinna evo jIva hoya te, piMjaramAMthI nIkaLatA pakSInI jema, zarIramAMthI nIkaLate te mAlUma paData. ema jANe ke-pAMca mahAbhUtane "manuSya " nAmane koI saMga utpanna thAya che, jene ajJAna leke "jIva" mAne che. jevI rIte darzanIya evuM IndradhanuSya yahacchAe utpanna thAya che, ane pAchuM yadacchAe nAza pAme che, evI rIte A saMsAramAM kaI sArabhUta vastu nathI, je zarIrane nAza thatAM parabhavamAM saMkramaNa pAmatI hoya. pApa nathI temaja puNyanuM phaLa nathI. narakane bhaya ane devalokanuM saukhya paMDitoe varNa veluM che (kalapanAmAtra che), mATe paralokanA (kAlapanika ) hetune tyAga karo. "parIkSakanA matathI jotAM dehathI bhinna e AtmA nathI " e pramANe vizvAsa rAkho." dharmAbhimukha azvagrIvane te harimazra Ama aneka rIte samajAvatA hatA. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI saMbhaka [ 361 ] te samaye pitanapuramAM dakSa nAme rAjA hato. bhadrA tenI amahiSI hatI; tenI mRgAvatI nAme putrI hatI ane acala nAme putra hato. te mRgAvatI kumArI uttama lakSavALI ane rUpALI hatI, pachI yauvanamAM AvelI ane atIva lAvaNyayukta varNavALI mRgAvatIne je te dakSa madanavaza thayo. tenA vadanAsavane mada, nayanane vizrAma ApanAruM rUpa, manahara hAsya tathA gAtrasparza (e sarvane) anya yuvatiothI asAdhAraNa mAnate te vicAra karavA lAgyuM, "AvuM cIra je huM na bhegavuM to mAro manuSya janma ane jIvana vRthA che. " pachI teNe nAgarikavargamAMthI pradhAna puruSone bolAvIne, temane pUjA-satkAra karI pUchyuM, "mArA puramAM athavA aMtaHpuramAM je ratna utpanna thAya tene bhAgI koNa thAya ?" teo belyA, "svAmI! tame." pachI rAjAe temane rajA ApI. vaLI teNe mRgAvatIne kahyuM, "priye! bAlamRganA jevAM caMcaLa nayanevALI! mane je, mArI bhAryA thA, mArA sakala kezane tuM Aje ja svIkAra kara." te bolI, "tAta! mane agya vacana bolavAne tame yogya nathI. zuM tame pApathI DaratA nathI ? sajajane vaDe nindanIya AvAM vacanathI basa karo. tame paNa jANe AvuM bolyA nathI ane meM sAMbhaLyuM nathI (ema mAno)." dakSa bolyA, "mugdha! tuM sAcI vastu jANatI nathI. zuM te mahApaMDita harizamazrane mata sAMbhaLyuM nathI? vidvAnoe varNaveluM pApanuM athavA puNyanuM phaLa je bhavAntaramAM anubhave e zarIrathI bhinna AtmA ja nathI; mATe pApa nathI. te lakSamInI avajJA na kara." pachI teNe madhura ane zRMgArayukta vacano vaDe te bAlAne samajAvI lIdhI. pachI tenI sAthe viSayasukha anubhavato te viharavA lAgyo. "prajAne teNe (patnI tarIke) svIkAra karyo," tethI prajApati kahevAya. kaI eka vAra sukhazayanamAM sUtelI mRgAvatI devI sAta mahAsvane joIne jAgI, ane teNe e svamo prajApatine jaNAvyAM. teNe kahyuM, "priye ! je prakAranAM savane te joyAM che te uparathI tAro putra bharatArdhano svAmI thaze." pachI mahAzuka kahapanA adhipatine sAmAnika deva sattara sAgaropama sudhI surasukha anubhavIne, cuta thaIne mRgAvatInI kukSimAM AvyA. pachI jenA dehada pUrA karavAmAM AvyA che evI mRgAvatI devIe pUre dahADe atasI puSpanA puMja jevA (zyAma) varNavALA, vikasita kamaLa jevAM nayanavALA, zrIvatsathI alaMkRta vakSasthaLavALA, caMdra, sUrya, aMkuza, samudra, maMdara cakra vaDe aMkti hastakamaLa ane caraNakamaLavALA putrane janma Ape. tripRSTha evuM tenuM yathArtha nAma pADavAmAM AvyuM. zrIvatsathI yukta vakSa:sthaLavALe ane mogarAnA puSpa jevA dhavala dehavALa acalakumAra zarada RtunA caMdra jevA priya darzanavALo hato. te bane kumAre UcharatA hatA. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasudeva--hi'DI : : prathama khaMDa : rathanUpuracakravAla nagaramAM jvalanajaTI nAme vidyAdhararAjA hatA. tenI suprabhA devI hatI, asUryanA jevA tejayukta temanA akIti nAme kumAra hatA, ane svaya'prabhA putrI hatI. te kanyA rUpavatI hatI. te rAjAnA sabhinnazrota nAme naimittika hatA jvalanajaTIe tene pUchyuM, " Arya ! kaheA, svayaMprabhA kumArI ne ApavI ? zuM azvathIva rAjAne ApavI ke bIjA keAi vidyAdharane ? ' teNe nimittanA khaLathI joine kahyuM, rAjA azrvazrIva alpAyu che. A kumArI vAsudevanI agramahiSI thaze. te (vAsudeva) prajApati rAjAnA putra tripRSTha nAme che, tene e kanyA ApeA. meM jJAnacakSuthI e joyu che. '" rAjAe svIkAryuM ke, " e vastu tame kaheA che te pramANe che. " e pramANe '' nakkI thayuM. [ 362 ] jene vidyAdharA ane mAnavA namelA hatA evA azvagrIve naimittikane pUchyuM, "bhagavaMta! mArA zatru che ke nathI ?" naimittike joine kahyu, "che." teNe pUchyuM, "tene kevI rIte jANavA ? " naimittike kahyuM, " je tArA casiMha dUtanuM apamAna karaze ane pazcima pradezamAM himaMta paryaMtanI samIpe Ayudha vagara sahune mAraze tenAthI tAruM mRtyu thaze; emAM sa Mdeha nathI." pachI teNe parIkSApUrvaka sarva rAjakulAmAM caDisa'ne mAkalyA. te sarva sthaLethI sanmAna pAmIne AvatA hatA, paNa 'prekSAgRhamAM gayelA amArA pitAne tuM herAna kare che' ema kahIne prajApatinA putrAe tenuM apamAna karyuM. paNa sAcI hakIkata jANatAM dakSe te dUtane manAvye ke, " A teA tamArA ja kumArA che. teo bALaka ane ajJAna che, mATe mane kSamA karo." ema kahI sanmAna karIne tene vidAya karyo. dUte azvazrIvane peAtAnu sanmAna thayAnuM kahyuM, paNa apamAna thayAnuM kahyu nahIM. paNa azvazrIve ( bIjI rIte ) jANI lIdhuM ke prajApatinA putrAe tenuM apamAna karyuM hatuM. pachI teNe (dakSane) kaheNu mAkalyuM, " kumAre! bhale ahIM Ave, mAre temane maLavuM che. " dakSe kahevarAvyuM ke, " tamArI ja AjJAthI teo pazcima dizAmAM siMhanA bhayanu nivAraNa karavA gayA che. dd thamAM beThelA tripRSThe siMhane joyA. * rathamAM beThelA ane page cAlanAranuM yuddha asamAna-ayeAgya che.' ema vicArIne te rathamAMthI nIce UtaryAM. pharI pAchu teNe vicAryuM, r sAyudha ane nirAyudha laDe e vai|gya nathI. " ema vicArIne teNe talavAra pheMkI dIdhI. pachI DAme hAtha pAchaLa sa kAcIne te UbhuM rahyo. si Mhe trApa mArI, ane tenA (jamaNeA) hAtha mAMmAM lIdhe, eTale teNe sa'kAcelA hAtha lAMkhA karyAM. nahIM gabharAyelA tripRSTha 1. ahIM mULamAM Aiime (pUrvImAM) pATha che, paNa gheADI ja paMktie pachI tripuSTha pazcima dizAmAM gayAnA ullekha Ave che. ketumatI lalakamAM zrI zAntinAthanA caritramAM A kathA Ave che tyAM aparAntamAM-pazcimamAM sihane mAravAnI vAta Ave che. AthI mULanAM paddhima ane dghima e be pAThamAM vRddhima pATha sAcA heAya e sabhavita jaNAya che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI laMbhaka [ 363 ]. siMhanuM mukha cIrI nAkhyuM. pachI teNe jUnA kapaDAnI jema hadayapradeza sudhI siMhanuM zarIra hAthathI cIrI nAkhyuM. tripRddhe pheMkI dIdhelo siMha amarSathI taraphaData hatA. sArathie tene kahyuM, "tane puruSasiMhe mAryo che, kupuruSe mAryo che ema huM mAnIza nahIM. " eTale pachI tenA prANu gayA. nagaramAM AvelA tripRSTha azvagrIvane kahevarAvyuM ke, "rAjAe sukhethI rahe." siMhane A pramANe marAyele jANa azvagrIvane zaMkA thaI. teNe svayaMprabhAnI mAgaNI karI, paNa tenA pitA javalana jaTIe te ApI nahIM. pachI kAlakSepane nahIM sahana karI zako te javalanI uttama lakSaNethI yukta te kanyAne tripRSTha pAse lAvyA. saMnnizrota naimittike tripRSThane kahyuM, "deva! tame bharatArthanA svAmI che; mATe jayathI vRddhi pAmo." tripRSThane svayaMprabhA ApI hovAnuM sAMbhaLIne kApela azvagrIva sainya-vAhana sahita rathAvarta parvata upara AvyA. tripRSTha ane javalana jaTInA pakSanA vidyAre paNa tyAM gayA. pachI mAne ane vidyAdharonuM yuddha cha mAsa sudhI cAlyuM. pachI vipRSTha pitAnA cakrathI azvagrIvano vadha karyo, eTale te azvagrIva sAtamI pRthvImAM gaye. A bhAratamAM avasarpiNImAM tripRSTha pahele vAsudeva thaye. harizamazna paNa marIne sAtamI pRthvImAM ja nAraka thaye. pachI "mArA vidgamAM A barAbara upasthita thaye" ema vicAratAM avIvane harimathu sAthe vera thayuM. avadhi viSayathI ekabIjAne jotA ane te ja kSaNe roSathI pradIpta thayelA teo pote vikRrvelAM seMkaDo hathiyAra vaDe ekabIjAne prahAra karavA lAgyA. A pramANe utkRSTa zIta, kSudhA ane tRSAne anubhavatA tathA utkRSTa kRSNalezyAnA pariNAmathI kaluSita hRdayavALA teonAM tetrIsa sAgaropama vItI gayAM. nAstikavAdanuM prakAzana karavAthI baMdhAyela darzanamohanIya karmanA saMcaya vaDe dIrdhakALa sudhI duHkhaparaMparA anubhavIne harizmazra mahiSa-avasthAmAM samyakatva prApta thayA pachI jevI rIte deva thaye te sAMbhaLe- mAyAnI bahulatAthI jeNe tiryaMcanuM AyuSya bAMdhyuM che evo tathA azAtavedanayanI sAMkaLamAM baMdhAyelo harizamazra aMte narakamAMthI udvatita thaIne matsya thayo. tyAM paNa paMcendriyanA vadha ane mAMsAhAramAM Asakta e te pUrva koTi sudhI jIvIne, nArakanuM AyuSya bAMdhIne chaThThI pRthvImAM utpanna thaye. tyAM paNa bAvIsa sAgaropama sudhI tyAMnAM pudgalenA pariNAmathI utpanna thayeluM ane parasparane pIDA karavA nimitta duHkha anubhavIne uddhatita thaIne sApa thaye. tyAM paNa te bhava-nimittaka roSathI kaluSita cittavALe te maraNa pAmIne pAMcamI pRthvImAM sattara sAgaropamanI sthitivALe nAraka thaye. tyAMthI tiryaMcanuM AyuSya bAMdhIne vAgha thaze. tyAM paNa prANu vadhathI malina hRdaya 1. kAraNa ke harimathune nAstikavAdane prajApatie svIkAryo, tene pariNAme azvagrIvanA zatru vipRSNane janma thayo. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 364 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: vALe te marIne cothI pRthvImAM utpanna thayo. tyAM daza sAgarepama sudhI kaleza anubhavIne maraNa pAmI kaMkapakSI thayuM. tyAM paNa jIvavadhamAM udyata ane dAruNa cittavALo te trIjI pRthvImAM utpanna thayA. tyAM paNa sAta sAgaropama sudhI utkRSTa vedanA tathA paramAdhArmika de taraphanI pIDA anubhavIne pachI sApa thaye. pachI duHkhamaraNa anubhavIne bIjI pRthvI zarkarAmabhAmAM utpanna thaye. tyAM traNa sAgaropama sudhI dukhAgnithI dAjhIne udvartita thaI saMjJI paMcendriya thayA. tyAMthI marIne ratnaprabhAmAM nAraka thayo. eka sAgaropama sudhI tyAM vasIne paMcendriya tiryaMca thaye. pachI caundriyamAM cha mAsanuM AyuSya pALIne trIndriya thaye. tyAM ogaNapacAsa rAtri-divasa jIvIne pachI duHkhamaraNathI pIDAyela te dvIndriya thaye. pachI tiryaMcagati nAma-zetra-Ayukama upArjita karavAthI jene janma thaye che e te gharaDI, ane jene dUdha AvatuM nathI evI bheMsanI kukSimAM baccA tarIke pedA thaye. tyAM paNa harizmana bhavamAM upArjita karelA AhAravihvane lIdhe dUdha nahIM pAmate e te bAlyAvasthAmAM ja maraNa pAmIne bakaro che. tyAM paNa bharavADa dUdha laI lete hato, tethI te maraNa pAme, ane pachI kAmadevanI bheMsanA yUthamAM bheMso pADe thayo. daMDaka gope tene jIvatAMveMta ja mArI nAkhyA. "badhuM zanya che ema pUrve te mAnato hato tathA zatruo pratye nirdaya hato, tethI aneka janma-maraNanAM duHkha teNe prApta karyA. pachI pharI te bheMsane pADe the. mAMsanI IcchAvALA daMDake tene, azubha karmane saMcaya ocho thavAthI te pUrvajanmanuM smaraNa karatA hatA te vakhate, mArI nAkhe. e pramANe te sAta vAra jape ane sAta vAra teno vadha karavAmAM AvyA. AThamA janmamAM pUrvajanmanuM samaraNa karate, maraNathI Darato ane mAtAnA stanapAnanI IcchA nahIM kare te daMDakane page paDyo, keI kAraNathI gokulamAM sAdhu AvyA hatA. temane daMDake pUchayuM, "bhagavan! A pADe janmatAMveMta mAre page paDI rahyo che ane stanapAna Icchato nathI, tenuM zuM kAraNa haze?" sAdhue avadhijJAnathI sAcI vastu jANIne kahyuM, "daMDaka! mAMsanI IcchAvALA te A bicArAne sAta vAra mArI nAkhe, tethI pUrva janmanuM smaraNa karato ane maraNathI Darate te tArA pagamAM ALoTe che. pUrvabhavamAM karelA prANAtipAtanA doSathI avaza e A maraNaduHkha anubhave che. je tuM paNa maraNathI Darate hoya te anukaMpAvALo ane dayAvAna thA. ethI tane paralokamAM bhaya nahIM thAya nahIM te jevI rIte A duHkhamarAne prApta thayA che tevI rIte tuM paNa prApta thaIza." pachI "A AjathI mAro bhAI che, meM tane abhaya ApyuM che" ema kahIne daMDaka te pADAne ucheravA lAgyA. jene kAmadeve abhaya ApyuM hatuM tathA tame abhayaghoSaNA karAvavA vaDe jenA upara kRpA karI hatI e te pADo gokuLamAM "bhadraka' tarIke oLakhAtuM hatuM. janmAktaranA verabhAvathI meM tenA upara ghA karyo hate. amAtyanAM vacanethI saMbadha pAmIne, samyakatva prApta karIne te lehitAkSa deva thaye che. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhumatI laMbhaka [ 36pa ] je mahAAraMbha, parigraha ane adhikaraNa(asaMyama)vALa ho, kAmone jeNe tyAga karyo nahatuM ane harizamazranA matane anusarIne jeNe dharmane saMcaya karyo nahate e te huM azvagrIva tamatamAM pRthvImAM tetrIsa sAgaropama sudhI duHkha anubhavIne ane tiryaMca, nAraka tathA halakAM manuSyanA bhava vaDe anubaddha saMsAramAM bhamIne ahIM AvyA. amAtyanAM vacanamAMthI nIkaLelA jinavacanarUpI amRta vaDe sIMcAyelA hadayavALe huM pratibaMdha pAme. anubhavelA narakaHkhanuM maraNa thavAthI jene nizcaya karyo che e huM pravajyA laIne tapobaLa vaDe ghAti karmano parAjaya karIne kRtakRtya evo sarvajJa thaze." A sAMbhaLIne jene dharmarAga pedA thaye che e lehitAkSa deva UThIne, kevalInI pradakSiNA karIne, vinayapUrvaka praNAma karIne bolyA, "bhagavan! Ape mArA je janma kahA te ni:saMzaya te pramANe ja che. avadhiviSayathI te huM jANuM chuM, tathA Ape te pramANe varNavelA e janmanuM mane smaraNa che. atIta kALamAM mArI bhava-paraMparA paNa Ape nakkI karyuM te pramANe ja che. mithyAtvathI AvarAyelA meM unmArga darzAvIne lokone buddabrAhita karyA, tenuM phaLa huM pAme chuM. have mArI buddhi jinavacanamAM rucivALI thaI che, tethI pharI moha nahIM pAmuM." ema kahIne te kevalInA page paDyo. e samaye jene vairAgya utpanna thaye che evo jitazatru rAjA siMhadhvaja putrane rAjya ApIne ghaNA parivAra sahita dIkSA laIne amAtyanI sAthe zramaNa thaye. lehitAkSa deve kAmadevane vipula dhana ApyuM. teNe kAmadevane AjJA karI, "bhagavAna mRgadhvajanuM Ayatana karo ane temAM emanI pratimA mUko. mArI paNa traNa pagavALI AkRti sthApana karo." ema kahIne deva gaye. parSadA paNa je pramANe AvI hatI te pramANe pAchI gaI. vedanIya-Ayu-nAma-gotra karma jenAM kSINa thayAM che evA bhagavAna mRgadhvaja mAsakSapaNa karIne nirvANa pAmyA. kAmadeve siMha dhvaja rAjAnI anumatithI temanuM Ayatana karAvyuM. mRgadhvajanI pratimA, te pratimAne praNAma karatI potAnI pratimA ane lehitAkSanI traNa pagavALA mahiSanI AkRti (temAM karAvavAmAM AvI). rAjAnI anumatithI lekenA saMbodhana nimitte te RSinuM caritra racavAmAM AvyuM. te caritra paMDita gAya che. paNa A te ATha peDhI pahelAM banyuM. te kAmadevanA vaMzamAM atyAre kAmadeva nAmano zeTha che ane te rAjA eNaputrane potAnA zarIra jeTale priya che. tenI baMdhumatI nAmanI putrI prazasta hAtha, paga, jaMghA, uru, nitaMba, kaTi, stana, vadanacaMdra, AkRti, gamana ane vacanavALI tathA sarva kalAomAM paNa nipuNa che. tenA rUpathI vismita thayelA mahAdhanika puruSa tenuM mAthuM kare che, te paNa zreSThI te kanyA ApatuM nathI. je varanI tene pitAmaha (AyatanamAM rahelI kAmadevanI mUrti) sUcanA karaze tene te Apaze. jo tame A prAsAdanuM tathA siddhapratimAnuM darzana karavAnI IcchAvALA che te muhUrta mAtra rAha jue. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3}} ] vasudeva-ddhi DI : : prathama khaMDa : putrI mATe varanI icchA karatA zeTha ahIM Avaze ane ( A prAsAdanu) khatrIsa kaLavALuM tALu ughADaze. " Ama kahIne brAhmaNa gayA. badhumatInuM pANigrahaNu " huM paNu kutUhalathI tAleAdghATanI vidyAthI tALu' UghADIne aMdara gayeA. dvAra pAchuM hatuM te pramANe baMdha thai gayuM. surabhi dhUpanA gadhathI vyApta, maNinA dIpakeAthI prakAzita ane devavimAna jeve prAsAda meM joyA meM' siddhapratimAne praNAma karyAM. muhUta mAtra pachI meM zeThanAM parijanAnA zabda sAMbhaLyo. pachI kAmadevanI pratimAnI pAchaLa cAMbhalAnA AMtare huM UbheA rahyo. kamADa ughADavAmAM AvyuM. maNidIpakAnA prakAzamAM ane sUryanA tejanA prakAzamAM kaMi bheda nahAtA. thADAM ane kImatI AbhUSaNNA jeNe paheryAM hatAM evA vinIta vezavALA ane rUpamAM kAmadeva jevA kAmadevane me joyA. teNe dhavala puSpAthI pratimAnuM arcana karyuM. maNinI krasamadhI upara pahelAM pUjAyelI pratimAe hatI; pachI dhUpa daine pratimAne page paDIne kAmadeva kahevA lAgyA, " pitAmaha ! madhujanAne priya evI madhuzrInI putrI badhumatIne mATe vara Ape athavA batAveA. " ema kahIne te uThyo. me paNa sarasa kamaLanA jevA kAmaLa ane uttama lakSaNA vaDe 'kita evA jamaNA hAtha lAMkhA karyA. santASathI vikAsa pAmelAM nayanavALA teNe mArA hAtha peAtAnA hAthamAM pakaDyo. ' deve adhumatIne vara ApyA che'ema pirajanAne kahetA te ( mane sAthe laI ) AgaLa vAsIne devaLamAMthI bahAra nIkaLyA. vinayathI praNAma karIne teNe mane kahyu, " deva! vAhanamAM bese." eTale huM (vAhanamAM besI) ( cAlyA. zeTha mArI pAchaLa AvatA hatA. sevakeAnA mukhethI jemaNe hakIkata sAMbhaLI hatI evA leAkeA mArI stuti karatA hatA ke, " ahA! kharekhara A deva athavA vidyAdhara che. " khIjAe kahetA hatA ke, " bIjanA candra jevA maneAhara zarIravALA, bhramara sahita kamalapatra samAna nayanavALA, maNuizilAtala samAna vakSa:sthaLavALA, nagaranI bhAgaLa jevA lAMbA ane gALa e mAhuvALA, hAthamAM pakaDI zakAya evA ramaNIya madhyabhAgavALA, kisalaya jevA kAmaLa uttama hAthavALA tathA azvanA jevI sthira ane sahuta-suDALa kaTivALA A puruSa kharekhara nAgakumAra huze. " A prazaMsA karatA leAkeAnA vArtAlApa sAMbhaLatA huM nAgabhavana jevA zreSThInA bhavana pAse paheAMcyA. tyAM khArIe ane jALIomAM rahelI strIe khelatI hatI, " ahA ! madhumatI dhanya che, jene leAkeAnAM nayanAne mATe vizrAmarUpa ane ghaNA kALe jenA rUpAtizayanuM varNana karI zakAya evA A ( pati prApta thayA che). " A pramANe prazaMsA karAtA huM bhavana AgaLa paheAMcyA, ane vAhanamAMthI UtaryA. mArI aghyapUjA karavAmAM AvI, eTale surabhavana jevA maneAhara kAmadevanA bhavanamAM huM' pravezyA. ,, pachI sukhAsanamAM beThelA evA mArA varane ceAgya zaNagAra karavAmAM AvyeA. jemaNe maMgala vastrAbhUSaNe paheryAM hatAM evI avidhavA strIe AvI. ghara bharAi gayuM. pachI [kurathI mizrita phUlanI mALAvALI, uttama kusumanAM jeNe ku MDala karyAM hatAM evI, Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhumatI la`bhaka [ 367 ] cUDAmaNinAM kiraNe| vaDe jenA prazasta akheDA raMgAyelA che. evI, ujajavaLa kanakanAM kuMDalAnI prabhAthI anulisa nayanAnI kAnti vaDe sArI rIte raMgAyela mukhAravindavALI, kanakanAM maneAhara kaDAM vaDe maDita ane rAtI hatheLIyukta bAhulatAvALI, tarala hAra vaDe maMDita puSTa staneAnA bhArathI kheda pAmatA madhyabhAgavALI, dArA vaDe baMdhAyelA jAnamaMDaLanI puSTatAthI pIDA pAmatA caraNakamaLavALI, kamaLathI rahita lakSmI jevI zeAbhAne dhAraNa karatI, snAna ane prasAdhananAM vividha pAtrA jhAlavAmAM rAkAyela dAsIjanAthI vIMTAyelI ane khArIka zveta rezamI vastranu jeNe uttarIya dhAraNa kareluM hatu evI, ujajavaLa vastrovALI adhumatI parijanAnI sAthe bahAra AvI. te samaye dheAyeluM atizveta vastra dhAraNa karelA ane karNikAranI kesarAnA samUha jevA gaura tathA puSTa zarIravALA brAhmaNa AvyeA. te mArA jayazabda karIne madhura vacanathI kahevA lAgyA, " deva ! sAMbhaLeA, kAmadeva zreSThI vaizya che. huM sukSma nAmanA upAdhyAya chuM. tamArI anumatithI huM agnikA -lagnavidhi karIza. " me kahyuM, "zAstra pramANe karA. " eTale te AlyA, " A sarvArthasiddhi zilA ( bAjaTha ) upara eseA. " te badhumatIne paNa maLavAna puruSa teDIne mArI jamaNI bAjue besADI. pachI harSa pAmelA vadanavALA zreSThIe mane tenuM pANigrahaNa karAvyuM. jenA hrAthamAM maMtrelA da hatA evA upAdhyAye sAnAnI jharI vaDe sarasavamizrita pANIthI pahelAM amArA abhiSeka karyo. pachI cAMdI, suvarNa ane mATInA kaloAthI pirajanAe amane snAna karAvyuM. sUrya-ninAda ane maMgala zabdo vaDe abhina dAyelAM tathA rAjA vaDe alaMkRta thayelAM ame pAsenI vedI AgaLa gayAM. upAdhyAye vidhipUrvaka hAma karyAM. patnI sahita meM paNa agnidevanI pradakSiNA karI ane temAM DAMgaranI aMjalie nAkhI. tamArI saMgati ajara thAe ' ema eTalatA upAdhyAye mane vadhAvyeA. pachI huM bheAjanagRhamAM pravezyA. sukhapUrvaka beThele! huM madhura rasavALuM leAjana jamyA. maMgala gItA vaDe gavAtA meM bAkInA divasa gAnyA. sUrya asta pAmyA, sadhyA vItI gai ane tArA dekhAvA lAgyA, eTale upAdhyAye badhumatIne kahyuM, " uttara dizAmAM A dhruvane tu jue che? " teNe kahyuM, " jouM chuM. " pachI maNidIpakA vaDe prakAzita ga gRhamAM ame pravezyAM. mahAmUlyavAna zayanamAM huM adhumatInI sAthe beThA. viSayApabhAgathI mudrita mAnasavALA evA mArI rAtri sukhapUrvaka vItI gaI. ,, pachI zubha divase prasAdhana karAvanArI dAsIee mAruM prasAdhana karyuM. kAmadevanI IcchAthI rAjakulamAM javAnA vicArathI huM nIkaLyA, teA kuzaLa zilpInA buddhisaMsvathI nirmita thayelI, bhamarAonA samUhane lAbha pamADanAra nAnA prakAranAM kalpavRkSe (nAM citrA)thI vibhUSita thayelI, kutUhalapriya janAnAM nayanAne mATe maneAhara ane jANe ke divya hAya tevI UMcI zikhikAme bhavananA dvAramAM joi. badhumatInI sAthe temAM huM ArUDha thayeA. takriyAvALA Asana upara huM beTho. pachI cAmara DhALavAnuM zarU thayuM ane taruNa yuva Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - --- - -- [ 368 ]. vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : tioe sapheda chatra dharyuM. pachI zaMkha, sUrya ane paTanA utAvaLA zabdathI kSobha pAmelAM prekSakajane vaDe jevAte huM nIkaLyo. keTalAka loko mAre jayazabda karatA hatA. keTalAka belatA hatA, "kharekhara, zeThane deve jamAI Ape che, ATalo rUpALo ane saumya rUpavALe A deva che " bIjAo bolatA hatA, "vidyAdhara haze." "aho rUpa! he kAti! ahA lAvaNya ! aho kAmadevanI kanyA kRtArtha thaI che!" ema bolatI, prAsAdamAM rahelI vismita yuvatio amArA upara kusumavRSTi karatI hatI tathA pAMca prakAranAM sugaMdhI gaMdhacUrNa nAkhatI hatI. pachI A pramANe prazaMsA karAto huM anukrame rAjabhavanamAM pahoMce. mane jevAnA lobhathI AvelAM aMtaHpuranAM jana vaDe bArIo, gekha, vedikAo ane jALiyAM bharAI gayAM. muhUrta mAtramAM ja rAjyamahattara-bahAra nIkaLyA. temaNe mahAmUlyavAna artha vaDe mArI pUjA karI. priyAnI sAthe huM zibikAmAMthI Utaryo. jene kAmadeva mArga batAvatuM hatuM e huM AtyaMtara pasthAnamAM pravezyA. yakSAdhipati jevA saumya rUpavALA rAjAne meM joye. mane joIne te ekadama sAme AvyuM. meM paNa tene praNAma karyA. teNe mane madhuratAthI kahyuM, "ghaNAM hajAra varSa jIva, ane gRhiNInI sAthe hRdaya-Icchita sukho bhegava.pachI vastro ane AbhUSaNe lAvavAmAM AvyAM. harSathI mukhara-vAcALa banelA ane "kRpA thaI" ema belatA zeThe te svIkAryA. rAjAe kahyuM, "vadhU-varane laI jAo." pachI huM rAjAnA mahelamAMthI nIkaLe ane pharI vAra zibikAmAM beThe tathA prekSakajane vaDe anusarA sasarAne ghera pahoMce. jenuM ketukamaMgala karavAmAM AvyuM che e huM zibikAmAMthI Utaryo ane bhavanamAM pravezyo. pratidina jenA bhegano udaya vRddhi pAmato hato evo huM tyAM rahevA lAgyA. parijana sahita zreSThI jANe huM deva houM tevI rIte mArI tarapha jete hata-vartatuM hatuM. A pramANe keTalAka divasa sukhamAM vItI gayA. (18). priyaMgasundarI laMka he patra! e pramANe zrAvastI nagarImAM keTalAka kALa vItI gayA pachI ekavAra huM baMdhumatInI sAthe AtyaMtare pasthAnamAM sukhAsana upara beThA hatA. te vakhate vicitra vastra ane AbharaNathI vibhUSita thayelI dAsIo sahasA amArI pAse AvI. eTale baMdhumatIe mane kahyuM, " svAmI ! A priyaMgusundarInI nartakIo che." teoe mane praNAma kyo, eTale meM temane kahyuM, "sukhabhAginIo ane subhagAo thAo." pachI 1 A laMbhamAM tathA te pachInA ketumatI saMbhakamAM saMkhyAbaMdha pATho bhraSTa hovAthI keTaleka sthaLe pUrvAparasaMbaMdha ane artha aspaSTa rahe che. keTalAka artho kalpanAthI besADavA paDyA che, te paNa kathAsandarbhanI daSTie pUrepUre santoSakAraka artha na nIkaLe evuM banyuM che, evAM sthAnone pRthaka nirdeza sarvatra karyo nathI. mUlamAM saMpAdakoe evAM sthAna ghaNuMkharuM praznArtha cihanathI batAvyAM che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusu darI labhaka [ 369 ] (6 " khIjIe kahyuM, * .. ** ,, ,, padminI chuM. A tee pAtAnAM nAme kahevA lAgI. eke kahyuM, "huM kAmapatAkA chuM. huM vilAsinI chuM: " trIjIe kahyuM, "huM kinnarI chuM. " ceAthIe kahyuM, "huM madhurakriyA chuM. " pAMcamIe kahyuM, " huM hrAsapeTTalikA chuM. " chaThThIe kahyuM, " huM raja:senikA chuM. " sAtamIe kahyuM, "huM kaumudI chuM. " AThamIe kahyu, " huM pramANe ATha jaNIoe pAtAnAM nAma saMbhaLAvyAM. nAma sa'bhaLAvyA pachI hAsya vaDe vikasita mukhakamaLavAnI teoe baMdhumatIne vaMdana karyuM. baMdhumatIe te sarvane anukrame AliMgana karyuM. pachI sundara vacaneA khelatI evI te sarvane mArI priyAe parihAsapUrvaka kahyuM, " sikha ! teM mane darzana ApyAMne lAMbe kALa thai gayA. te tArI ni:snehatA barAbara matAvI ApI! teoe ' sAcu che ' ema kahIne mArI priyAne parihAsapUrvaka kahyuM, " amArI svAminI tA ( tamane maLavAne ) ghaNI utkaMThita thaI che. eka priya maLe, eTale kai khIjuM priya che|DI devAya ? " pachI ceADI vAre baMdhumatIe mane kahyu, " svAmI ! huM priyaMgusundarI pAse jAuM chuM. mArI e priya sakhIne maLyAMne ghaNA samaya vItI gayA che. " pachI me tene rajA ApI, eTale parivAra sahita te gai. 7 pachI te natikAe vaDe vIMTaLAyele huM paNa azAkavanikAmAM gayA. tyAM agAuthI rAkhelAM muraja, mukuda, vAMsaLI, ka'sAlikA AdivAtrinA samUha meM joyA. ' baMdhumatInA virahamAM temane asukha na thAya " ( ema kahIne ) mArA vinA arthe, mane saMbhaLAvavA mATe te na`kIe yAditrA laIne nIcenA atuM gAvA lAgI-- . " jemake koi eka moTo viSNuka-sA Nama ( gaNavA lAyaka ), dhirama ( tAlavA lAyaka ), meya ( mApavA lAyaka ) ane parIkSya ( parakhavA lAyaka) e pramANe cAra prakAranA mAla laine peAtAnA nagaramAMthI khIjA nagara tarapha cAlye. vacamAM AvatI aTavImAM eka sthaLe sihune bhaya hatA. te ja sthaLe mukAma karIne paDelA vaNikA ekatra thaine, Ayudha ane zasro dhAraNa karIne sAvadhAnatApUrvaka rahyA. siMhu AngeA, eTale te bhayathI saMbhrAnta thayA. pachI tyAM eka ziyAlaNI AvI. tenI sAthe te siMhai ratikrIDA karI. pachI te vaNikA sahunA vadha karavAnA prayatna karavA lAgyA, paNu keTalAkAe kahyu, " enA vadha karavAthI zuM ? jeNe ziyAlaNInI sAthe ratikrIDA karI enAmAM sihatva zenu ? " ema karIne teo nizcintapaNe rahyA. ' A arthanuM gIta te nakIe hasatAM hasatAM vizvastapaNe gAtI hatI. meM paNa 1. mULamAM ahIM tathA te pachI ' AThamIe ' sudhInA sthAne gaLAv zabda che, paNa anuvAdanI surekhatA khAtara meM ' trIjI ', * ceAthI ' vagere zabda mUkI anuvAda karyA che. v Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 390 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : 66 "" " hRdayathI vicAryuM ke, " A gIta mArA mATe che. huM si'huM ane 'dhumatI ziyAlaNI. pachI me' niSThuratApUrvaka tenA tiraskAra karIne kahyuM, " ayeAgya gAyana karatI A dhUtArIe jIe ! " tiraskRta thayelI ane lajjA pAmelI tee pachI caturAipUrvaka gAvA lAgI, temAM temaNe gIta-vAtri ane nRtya-abhinayathI mane sArI rIte santASa ApyA. pachI meM tene kahyuM, " sundarIo ! huM varadAna ApavAnI icchAvALA chuM; tamArI icchA hoya te vara mAgeA, te huM ApuM. " pachI teoe kahyuM, " svAmI ! jo tame amane varadAna ApavAnA hA, te tame kayAMthI AvyA che te ( kahevArUpa ) varadAna ApavA vaDe amArA upara kRpA karo. " eTale meM kahyu, vegavatIthI viyeAga pAmele huM ahIM Avye chuM. paNa eka nakI elI, " te pahelAM kyAMthI ? " huM kheA, " madanavegAnA viyAgathI. " bIjI elI, " te pahelAM kayAMthI ? " meM kahyuM, " seAmazrI, raktavatI, puDrA, azvasenA, padmA, kapilA, mitrazrI, dhanazro, seAmazrI, nIlayazA, gandha dattA, zyAmalI, vijayasenA ane zyAmAnA viyAgathI. " khIjIe kahyu, " te pahelA kayAMthI ? " huM melyeA, " zauripuramAM aMdhakavRSNui rAjAnA putrA ane dhanasamRddhivaDe kubera jevA samRddha samudravijaya vagere daza dazArA vase che. teomAMnA huM dazamA vasudeva nAmanA chuM. vadhUnA maraNathI viyAgane pAmele' huM te bhAienI pAsethI nIkaLIne vidyAdharA sahita pRthvImAM krUratA ahIM Avye chuM. e pramANe, he potrA ! * pachI zuM ? pachI zuM? ' ema pUchatI, parasparane AghI ThelIne saMgharSathI kilakilATa karatI te na kIoe zAripura nagara sudhInA sarva vRttAnta mArI pAse pUrepUrA kahevarAvyeA. eTalAmAM meM jANyuM ke--" madhumatInA pati Aryaputra kANu che, kevA che ? athavA ahIM kayAMthI AvyA che ? te jANI lAvA " ema kahIne A nattikAone priyaMgusundarIe mAkalI hatI. teoe chupAvavA jevI vAta paNa mArI sAthe pUrepUrI kahevarAvI. pachI divasa vItI gayA, ane sadhyA thaI. e dezakALamAM priyaMgusundarIe jeneA pUjAsatkAra karyA hatA evI, dAsIonA mane vartula vaDe vIMTAyelI baMdhumatI dIpikAenA samUha sAthe AvI. pelI ikA paNa vaMdana karIne, je pramANe AvI hatI te pramANe, pAchI gaI. apUrva bhUSaNNA vaDe vibhUSita " Aje aMgavALI tathA sUkSma kiTavALI adhumatIne joine huM. vicAra karavA lAgyA, AnA ATalA surUpa-samrudaya zAthI che ? " sukhAsana upara beThelI tene me' pUchyuM, " sundari ! tArA divasa sukhapUrvaka gayA ? " badhumatI khelI, " svAmI ! jevI rIte mArA divasa gayA tathA je meM sAMbhaLyuM ane anubhavyuM. te sarva sAMbhaLA 79 1 mULamAM vaghumaraviSvasatto(? ) e pramANe pADe che. vaghumaraLa( ? )nA artha ' vadhUmaraNa ' thaI zake? jo ke vasudevanI kAi patnInA maraNanI vAta kathAmAM AvatI nathI-kadAca sAcu kAraNa chupAvavA mATe vasudeve A kAraNa ApyuM. hAya. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyagusundarI labhaka [ 371 ] " svAmI! tame rajA ApI, eTale ahIMthI nIkaLIne rAjabhavanamAM jai, rAjAne ane devIne vinayapUrNAMka praNAmAMjali karIne pachI huM chaCnta:pura ( jUnA aMta:pura ) mAM gai. tyAM meM megarAnAM puSpa ane caMdra jevI ujajavaLa kAntivALAM vastro dhAraNa karelI ane sadgatigamana mATe sajja evI e Aryone joi. temane ane devIone (rANIone) vinayathI vaMdana karIne huM eka sthAne beThI. pachI te bhagavatI madhura vANIthI sAdhudharma ane khAra prakAranA gRhasthadharma kahevA lAgI, temanA rUpAtizaya ane tejathI vismita thayelI devIee kathAMtaramAM temane pUchyuM, " Aryo ! kayA nivedathI tame A dughdhara manajyA svIkArI che ?" pachI te AryAe kahyuM, " devIe ! ame jAtismaraNavALI chIe. " eTale temane devIee kahyu, " Aryoe ! jAtimarajIvALAM manuSyeA hoya che ema vArtAlApamAM ame sAMbhaLIe chIe, paNa (jAtismaraNavALAM tarIke) pratyakSa tA bhagavatIene atyAre ja joyAM che; teA jo tamArA tapa-niyamanA avarodha thatA na hoya te! tamArAM jAtismaraNuM ane dIkSA tamArA mukhethI kahevAtAM ame sAMbhaLavA icchIe chIe." jAtismaraNa(vALAM manuSyanA meLApa)thI harSa pAmelI ane ekatra thayelI sarva devIee AryAene pUchyuM tyAre temaNe kahyuM, "devIe ! amane pUrvabhavamAM je rIte samyaktva prApta thayuM ane A bhavamAM amArI dIkSA thaI te sAMbhaLe.-- vimalAlA ane suprabhA AryaAnI AtmakathA he devI ! A zrAvastI janapadanI uttara dizAmAM tenI lageAlaga ja Avele, sa janapadomAM pradhAna eve! kAsalA nAme janapada che, tyAM sAketa nAme pradhAna nagara che. te janapadamAM paramaramaNIya evuM ramaNIya nAme gAma che. tyAM mAThara ane nAgila nAme e gRhapatio rahetA hatA. temanI bhAryAo (anukrame) zuddhodanI ane nAgadattA hatI. huM devIe ! AjathI trIjA bhavamAM ame nAgazrI ane viSNuzrI nAmanI anyAnyamAM anurakta ane samAnavayaska evI temanI dIkarIe hatI. amArA bannenA pitAenAM khetarA paNu lagAlaga ja AvelAM hatAM. pitAnI sUcanAthI pazusamudAya, pakSIsaMgha ane manuSyAthI e khetarAnu sarakSaNa karatI evI ame satata AnaMda karatI hatI. amArAM te khetarAthI thoDeka dUra asitagiri nAme parvata che. tyAM eka vAra ame devAdyota joyeA. devAdyotathI adhika Azcaya pAmelA mahAjane cAre bAjunAM gAmAmAMthI te parvata upara AvavA lAgyA. vismita thayelAM ame kutUhalathI parvata upara caDhatAM hatAM tyAM ghaNA mANasA pAsethI ame sAMbhaLyuM ke, " kAi mahAmunine ahIM kevaLajJAna utpanna thayuM che." pachI ame jaladIthI te parvata upara caDhI gayAM, ane tyAM vicitra AbharaNAthI bhUSita thayelA devA ane apsarAonA samudAyane saMgIta, gaMdha, ane mAlyathI munivarane mahAtsava karatA 66 1. jyAM vRddha rANI ane rAjAnI saMbaMdhI vRddha strIo rahetI; heAya te sthAna. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 372 ] vasudeva--hiMDI : : prathama khaMDa : joyA. pachI amArA gAmanA svAmI devadatta munine vaMdana karIne elye, " bhagavana! tame amArA svAmI thaIne have traileAkayanA svAmI thayA che. " pachI devadattanu vacana sAMbhaLIne '(A muni) kharekhara sAketa nagaranA svAmI hatA' ema jANIne dviguNita saMvegavALAM banI ame te munine jovA mAMDayAM. pachI devadatte te munine pUchyuM, "bhagavan ! Aditya, sAmavI, zatruttama ane zatrunnumana rAjiSa enA eka khIjAmAM atyaMta anurAga zAthI hatA ? " eTale te munivare devadattane A pramANe kahyuM.-- Aditya Adi cAra muninI kathA " devadatta ! kAMkaNu dezamAM seApAraka nAme nagara che. mAdhukarI karatA ane SaT karmAmAM nirata evA kAzyapa gAtranA kAzyapa nAme brAhmaNu tyAM hatA. tenI bhAryAM revatI nAme hatI, putra zarmA nAme hateA ane putravadhu zyAmalAmA hatI. teee eka vAra brAhma@Ane mATe AhAra taiyAra karyAM. mAse|pavAsI sAdhu te gharamAM pravezyA. pachI teoe vicAra karIne paramazraddhAthI te sAdhune vaheArAkhyu. vasudhArA Adi pAMca divye tyAM prakaTa thayAM. pachI teoe sAdhunI pratilAlanAthI ane mRtyu tathA mAdavanI sa MpannatAthI manuSyanu AyuSya mAMdhyuM. pachI teo kAladharma pAmIne uttara kurumAM traNa patyeApamanA AyuSyavALAM yugaliyAM thayAM. putra ane mAtAnuM eka yugala thayuM, tathA sasarA ane putravadhUnuM eka yugala thayuM. kahyuM che ke saMsAragayA jIvA, hiMDatA aNNamaNNajAI / mAyA jAyai bhajjA, suNhA taheva sasurassa // arthAta aneka janmAmAM bhamatA saMsArI jIvAnI mAtA patnI thAya che ane te ja pramANe putravadhU sasarAnI patnI thAya che. tyAM traNa palyApamanuM AyuSya pALIne kAladharma pAmIne te sAdha kalpamAM zakrendrarAjanA anIkAdhipati evA traNa palyApamanI sthitivALA sAmAnika devA thayAM. tyAMthI cIne traNa jaNAM vijayapuramAM ane eka jaNa mathurAmAM janmyAM. saudhama mAMthI vyavIne kAzyapa vijayapuramAM arahadAsa sAvAha thayA. zarmA paNa tyAMthI cavIne arahadAsa sArthavAhanA putra jinadAsa thayA. revatI cavIne vijayapuramAM ja puSpaketu rAjAnI puSpavatI devInI puSpadaMtA putrI thai. zyAmalAmA paNa cyavIne mathurA nagarImAM zaiArivIra rAjAnI dhAriNI devInA sUradeva nAme kumAra thai. zaurivIra maraNa pAmyA pachI zUradeva rAjA thayA. pachI eka vAra jinadAse puSpadaMtA kanyAne joi. teNe paNu jinadAsane joyA. pUnA saMbaMdhane kAraNe bannene ekabIjA pratye anurAga thayA. pachI jinadAse arahadAsane kahyuM, " tAta ! jo mane puSpadaMtA prApta nahIM thAya te huM paNa nahIM rahuM Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusundarI la'bhaka [ 373 ] maraNu mAmIza. mATe tame puSpaketu rAjA pAse mAre mATe ( kanyAnI ) mAgaNI karI. " pachI arahadAsa sArthavAha mahAmUlyavAna bheTachuM laine puSpaketu rAjA pAse gayA ane kahyuM, " svAmI ! mArA putra jinadAsane puSpadaMtA kanyA Ape; A ApanuM zulka che. " paNa puSpaketu rAjAe arahadAsanA sakhta tiraskAra karIne tenA niSedha karyA, eTale te gayA. pachI svayaMvarane (icchita lagnane ) nahIM prApta thayelAM jinadAsa ane puSpadaMtA huM savilaMbita azva upara besIne nAsI gayAM. ghaNAM hiMsaka pazuothI bharelI khilava MtikA nAme aTavImAM tee pravezyAM. pachI jemaNe hAthamAM dhanuSa-mANu dhAraNa karelAM che evA bhIle te aTavImAMthI yuddha karavAne mATe AvyA. huMsavilakhita azva upara beThelA ane jeNe hAthamAM khaDga dhAraNa karyuM hatuM evA jinadAse temane! parAjaya karyo. pachI e bhIleAne bhagADyA bAda, tRSAthI pIDAyelA te kAi vRkSanI nIce Azraya levAne beThe. tenI nIce puSpadaMtAne rAkhIne azvane sAthe laI te pANI zeAdhavA mATe gayA. tyAMthI thADA aMtara upara parvatanI pAse pANIthI bhareluM sarAvara teNe joyuM. tenA kinAre azvane UbhA rAkhI pANI pIvA mATe te sarezavaramAM UtaryAM. pANI pItA hatA te ja vakhate vAghe tene pakaDyo. bhaya pAmeaA azva pelA vRkSa pAse nAsI gayA. tene joine karuNa AkraMda karatI puSpadaMtA sarAvara pAse gai. tyAM vAghe khAdheluM jinadAsanu zarIra joIne te raDavA lAgI. azva pazu, agAu bhIleAnA hAthe ghAyala thayelA haiAvAthI, tyAM gheADIvAramAM ja maraNa pAmyA. pachI dIna ane karuNa rudana karatI te ekAkinI puSpadaMtAne bhRgnapuTa ane vignapuTanA tAbAnA cArIe sAMjanA samaye pakaDI pakaDIne tee tene si MhazuddhA cArapallImAM lai gayA. tyAM vimiMDha nAme cAra-senApati hatA. tenA e baLavAna putrA bhugnapuTa ane vibhugnapuTa hatA. temanI samakSa puSpadaMtAne hAjara karavAmAM AvI. te puSpadaMtAne joine ekabIjA sAthe laDavA lAgyA. eka elyuM, "mArA cAra Ane lAvyA che. '' bIjo paNa e ja pramANe kahevA lAgyA. pachI teonA pitAe temane aTakAvyA, ane puSpadaMtAne teNe lIdhI. laine mathurAmAM zUradeva rAjAne te ApI. teNe vimiDhane! satkAra karIne vidAya ApI. puSpadaMtAne teNe potAnI paTTarANI banAvI. vAgha vaDe marAyele pele jinadAsa te ja aTavImAM vAnara thayeA. tyAM ene peAtAnA pUrvajanmanuM smaraNa hatuM. eka vAra tyAM agAuthI sAthe AvIne rahyo hate. sA mAM suraja Adi vAjIMtrA joIne teNe te vagADyAM ane nAce paNa kharA. AthI saMtuSTa thayelA viSNukAe ' A ApaNI AjIvikA banaze ' ema mAnIne tene pakaDI lIdhA. pakaDIne mathurAmAM lai jaIne te enI pAse vAdyavizeSA vagaDAvavA lAgyA. teoe rAjAne 1008 nA mUlyathI te vAnara vecyA. pachI eka vAra te vAnara puSpada tAne joine sUcchita thaine paDyo. gheADI vAre Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] vasudeva-hiMDI HH prathama khaMDa : bhAnamAM AvIne puSpadaMtAnI AgaLa te akSaro lakhavA lAgyuM ke, "huM jinadAsa chuM." te vAMcIne "aho! akArya thayuM !" ema vicAra karatI puSpadaMtA duHkhI ane zokAtura thaI. vAnare pUrvakALanA praNayathI tene pakaDI, eTale puSpadaMtAe phATyA avAje cIsa pADI. te zabda sAMbhaLIne zUradeva tyAM AvyuM, ane devI tathA vAnarane joIne teNe puruSone AjJA ApI, "A aparAdhamAM vAnara mAre mATe vadhyuM che. " vadhasthAna upara tene laI javAmAM Avato hato tyAM vacce rAjamArga upara dharmaci sAdhune joIne, te hAtha joDIne page paDyo. pachI dharmacie tene anazana karAvyuM, ane zikSAtrate tathA navakAramaMtra ApyAM. pachI e vAnarane rAjapuruSoe vadha karyo, eTale pharI pAcho te vijyapura nagaramAM potAnAM ja pUrvanAM mAtA-pitAne putra thaye. tenuM vAntAmaya nAma pADavAmAM AvyuM. tyAM paNa tene pUrvajanmanuM smaraNa hatuM dharmaruci aNagAra vihAra karatA vijayapuramAM AvyA. tene joIne vAttAmaye arahadAsane kahyuM, "tAta! huM dharmaruci sAdhunI pAse dIkSA laIza." aradAse kahyuM, "putra! tane zAthI nirveda thayo che, ke jethI tuM dIkSA le che? " vAtAmaye kahyuM, "guru tamane te kaheze. " pachI arahadAse dharmarucine vAtAmayanA nirvedanuM kAraNa pUchyuM. eTale dharmacie avadhijJAnathI jANIne tenA bane pUrva arahadAsane kahyA. te sAMbhaLIne vAntAmaya sAthe arahadAse dIkSA lIdhI. vihAra karatA teo mathurAmAM AvyA. zUradeva puSpadaMtAnI sAthe vaMdana karavAne mATe nIkaLyo. dharmaruci, arahadAsa ane vAntAmayane teNe vaMdana karyuM. vaMdana karIne teNe vAntAyane pUchayuM, "bhagavan! Apane zAthI nirveda thayo che, ke jethI AvA rUpasvI Ape yuvAvasthAmAM ja dIkSA lIdhI?" vAntAmaye kahyuM, rAjana ! puSpadaMtA devI mArA nirvedanuM kAraNa che." eTale vismaya pAmelo rAjA be, "puSpadaMtA devI, nirvedanuM kAraNa kevI rIte ? " vAntAmaye kahyuM, "guru tamane kaheze." pachI rAjAe dharmarucine vAntAmayanA nirvedanuM kAraNa pUchayuM. dharmarucie avadhijJAnathI e kAraNa sArI rIte jANeluM hatuM. temaNe vAntAmayanA pUrva rAjAne kahyA. pachI jinadAsa ane puSpadaMtAnuM azva upara besI palAyana karI javuM-tyAMthI mAMDIne pravrajyA sudhInI badhI hakIkta temaNe kahI. "he zaradeva! A pramANe puSpadaMtA devI vAntAmayanA nirvedanuM kAraNa che" ema teo belyA. dharmarucie A pramANe kahyuM, eTale jene vairAgya dviguNita thaye che evA rAjAe devInI sAthe dIkSA lIdhI. lAMbA kALa sudhI saMyama pALIne dharmaruci aNagAra sadharma ka95mAM sAdhamavataMsaka vimAnamAM Indra thayA. pelAM arahadAsa, vAntAmaya, zUradeva ane puchapadaMtA temanA ja sAmAniko thayA. sadharmendra be sAgaropamanuM AyuSya pALyA pachI tyAMthI AvIne sArA kuLamAM janmyA ane tyAM emanuM nAma sudharma pADavAmAM AvyuM. anukrame saMbadha pAmIne Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgasuMdarI saMbhaka [ 375 ] temaNe sthavira pAse dIkSA lIdhI, ane ucca prakAranA tapa vaDe yukta evA teo jalaiSadhilabdhithI saMpanna thayA. arahadAsa, vAtAmaya ane zaradeva e deva paNa AyuSyane kSaya thatAM AvIne (anukrame) vArANasI, bhadhilapura ane gajapuramAM karAlabrahma, jitazatru ane ariMdama nAme rAjAo thayA. puSpadaMtA-deva paNa AyuSyane kSaya thatAM saudharmamAMthI avIne mathurA nagarImAM nihitazatru rAjAnI ratnamAlA devInI kanakamAlA nAmanI putrI thaI. anukrame UcharelI te vanamAM AvIne rU5-lAvaNyamAM nirUpama thaI. te kanakamAlAne atizaya rUpALI sAMbhaLIne karAlabrahmA, jitazatru ane aridama rAjAeAe tenuM mAthuM karavA mATe to mekalyA, paNa te dUtana nihatazatru rAjAe niSedha karyo. AthI te rAjAoe pitAnAM sarva sanya sAthe AvIne mathurA nagarIne ghero ghAlyo. sudharma aNagAra vihAra karatA mathurA nagarImAM AvyA, ane bahAra udyAnamAM rahyA. kanakamAlAne paNa pitAnAM karmonA anubhAvathI jemAMthI ghaNuM rasI nIkaLatI hatI evo koDha thaye. pachI nihatazatru rAjA kanakamAlAne laIne mathurAmAMthI nIkaLe ane karAlabrahma, jitazatru ane ariMdama rAjAo AgaLa tene rajU karI ke "A tamArI kanakamAlA che. " pachI rogagrasta kanakamAlAne joIne vairAgya pAmelA ane jemanA rAgadveSa zAnta thayA che evA te rAjAo eka bAjuthI mathurAmAM pravezyA. pachI keTalAka divasa vItyA bAda kanakamAlA sahita teoe sudharma aNagAranI pAse dIkSA lIdhI, ane ghaNA kALa sudhI saMyama pALIne teo samAdhithI kALadharma pAmyA. sudhama aNagAra paNa (kALa karIne) brahmaleka kapamAM brahmAvataMsaka vimAnamAM daza sAgaropamanA AyuSyavALA devendra thayA. karAlabrahma, jitazatru, aridama ane kanakamAlA paNa brahmaleka kapamAM anukrame caMdrAbha, sUryAbha, AdityA ane ziSTAbha vimAnamAM brahmanA sAmAnika evA sArasvata, Aditya, vahi ane varuNa deva thayA. pachI daza sAgaropamanuM AyuSya pALIne velA brakSendra ahIM ja dakSiNArdhabhAratamAM sAketa nagaramAM garuDavAhana rAjAnI puMDarIkiNa devIne harivAhanA nAme kumAra thayA, ane garuDavAhananA maraNa pachI te rAjA thayA. te harivahana huM ja (kevalI) chuM. he devadatta! bIjA je sArasvata, Aditya, vahni ane varuNa deva hatA teo paNa AyuSyane kSaya thatAM bra kamAMthI AvIne A ja dakSiNArdhabhAratamAM anukrame RSabhapura, siMhapura, cakapura ane gajapura nagaramAM Aditya, somavIrya, zatruttama ane zatrudamana rAjAo thayA. te Aditya vagerene meM mArI sunaMdA devIthI thayelI zyAmA, naMdA, naMdinI ane naMdamatI nAme putrIo (anukrame) ApI, eTale te rAjAe mArA jamAIo thayA. pachI ghaNA kALa sudhI rAjyalakSamI bhagavAne Aditya vagere rAjAonI sAthe meM 1. jala-zarIrano mela. te koIne Ape ane te auSadhinuM kAma kare e prakAranI labdhi, Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 376 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : zatruna aNagAranI pAse dIkSA lIdhI. zyAmA vagere mArI e putrIoe paNa jinadattA AryA pAse dIkSA lIdhI. pachI he devadatta ! eka gAmathI bIje gAma vihAra karate huM A asitagiri upara Avyo. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya karmane kSaya thatAM Aje mane timirathI rahita evuM uttama kevalajJAna ane kevaladarzana utpanna thayuM che. te Aditya vagerene paNa Aja rAtre kevalajJAna utpanna thaze. he devadatta! Aditya, somavIrya, zatruttama ane zatrudamana rAjarSione A kAraNathI ekabIjAmAM utkRSTa anurAga che." (AryAe kahe che ke, harivahana kevalIe A pramANe kahyuM, eTale keTalAke tyAM pratrajyA lIdhI ane keTalAke aNuvrate grahaNa karyA. ame paNa mAtApitAnI anumati laIne pAMca aNuvrata grahaNa karyA. he devIo ! ame A pramANe pUrvabhavamAM samyakatva prApta karyuM hatuM. devIo ! pachI eka vAra ame be jaNa pitAnA khetaramAM ghAsanI pathArImAM ekabIjAne vaLagIne sUtelI hatI. te vakhate bAja pakSIo sApane pakaDyo hate sApane bAja AkAzamAMthI laI jato hato te vakhate chUTI javAthI te sApa amArA upara paDyo. te amane karaDyo tethI jhera caDavAthI maraNa pAmelI ame sadharma ka9pamAM devendra devarAja zakranI agramahiSIo thaI. AyuSyane kSaya thatAM tyAMthI AvIne A ja dakSiNArdhabhAratamAM pupaketu nagaramAM puSpadaMta rAjAnI puchapacalA devInI vimalAbhA ane suprabhA nAmanI be putrIo ame thaI. pUrvabhavanuM amane smaraNa hatuM. he devIe! amArA jAtismaraNanI hakIkata A pramANe che. ame zIkhyA vagara ja pUrvajanmanI ane pUrvanA devabhavanI kalAo jANatI hatI. devalekamAM deva ane devIe sarve batara kalAomAM nipuNa hoya che. mArI putrIo paMDitAo che ke nahIM?" e pramANe amArI parIkSA karavA mATe harSita thayelA rAjA (amArA pitA) eka vAra samasyAnuM caraNa laIne amArI pAse AvyA ane amane kahyuM, "he putrIo ! A caraNanI pUrti karo- suahyuM huM tela (durlabha vastu paNa temane durlabha nathI). pachI ame paNa padane vicAra karyo, ane (ame paikI ) vimalAlAe A pramANe arthavaDe pAdapUrti karI- mokkhasuhaM ca visAlaM, sabasuhaM aNuttaraM jaM ca / ne suriyasAmaurI, kuchadaM tucchadaM terli . (arthAt vipula evuM mekSasukha ane anutara evuM sarvArthasiddhinuM sukha, durlabha hovA chatAM paNa, jemaNe sArI rIte zramaNya pALyuM hoya temane mATe durlabha nathI.) Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgurundarI saMbhaka [ 377 ] suprabhAe A arthaDe pAdapUrti karI- salle samuddharittA, abhayaM dAUNa sabajIvANaM / je suTThiyA damapahe, Na dullahaM dullahaM tesiM // (arthAta zone dUra karIne ane sarve ne abhaya ApIne jeo saMyamanA mArga upara sArI rIte rahelA hoya che temane mATe durlabha vastu paNa durlabha nathI.) A pramANe bhinna rIte pAdapUrti thatAM santuSTa thayela rAjA be, "putrIo ! huM varadAna ApuM chuM; mATe hRdayanuM chelluM varadAna mAge." eTale ame kahyuM, "tAta ! jo tame varadAna ApatA ho to ame dIkSA levAne icchIe chIe. " ame Ama kahyuM eTale viSAda pAmelA rAjA thoDIka vAra vicAra karIne pachI Azcaryajanaka rIte vismita thaIne kahevA lAgyA, "putrIo ! tame IvAkuvaMzane chAjatuM ja karyuM che; tame dharma karo." pachI ame kahyuM, tAta ! IzvAkuvaMzane chAjatuM zuM che ?" rAjA bolyA, "putrIo ! IvAkuvaMzamAM sarve kanyAo dIkSA le che." pachI zibikAomAM beThelI, ddhAonA moTA samUha vaDe ane seMkaDo meTA rAjAo vaDe anugamana karAte jemano mArga che evI tathA (zibikAmAM) vahana karAtI evI amane vipula Rddhi ane satkArapUrvaka brAhmilA AryA pAse laI jaIne ane ziSyAo tarIke temane ApIne rAjA pitAnA bhavanamAM pAchA AvyA. brAvilAyo AryAe amane dIkSA ApI ane zikSA-zikhyAnI yogyatA ApI, eTale zikSA pAmelI ame vihAra karatI ahIM AvI, he devIo ! ame bannee A pramANe dIkSA lIdhI hatI." (baMdhumatI kahe che ke pachI vimalaprabhA( vimalabhA) ane suprabhA AryAone satkAra karIne devIoe temane vidAya ApI, eTale te bhagavatIo gaI. he svAmI ! huM paNa devIo pAsethI UThIne priyaMgusundarInI pAse gaI. te mane joIne saMjamapUrvaka UThI. sukhAsanamAM beThelI evI mane ardhavaka AMkha karIne te pUchavA lAgI. "tane jANatI nathI ane jetI nathI" ema kahevAmAM AvatAM te hAtha dhuNAvavA lAgI.' pachI mane tailAbhaMga, mAlIsa ane snAna karAvavAmAM AvyuM tathA huM jamI, eTale priyaMgusundarIe pitAnAM AbhUSaNe tathA kaTimekhalA ekatra karIne mane paherAvyAM. jyAre 1 mULamAMnI puchaDu kudAsaja e gAthAne A anuvAda che. paNa e gAthAne arthe aspaSTa che. te pachI tarata UtI. siri e traNa paMktine pATha A gAthAnuM TippaNuM che, paNa pAchaLathI te mULamAM pesI gayuM jaNAya che. tene paNa artha besADI zakAto na hoI anuvAdamAM tene samAveza karyo nathI. 48 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 378 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : " keDa upara baMdhAtI mekhalA zithilapaNAne lIdhe khasI paDavA lAgI, tyAre ATha paDa kareluM phUla rezamI vasra teNe mArI keDa upara vIMTayuM. pachI mane AliMgana karIne dvAra upara AvIne teNe kahyu, " he mhena ! tuM jA. '' pachI devI ane rAjAne vaMdana karIne huM ahIM AvI. he svAmI ! A pramANe mArA divasa gayA, ane A pramANe meM sAMbhaLyuM tathA anubhavyuM. "" pachI madhumatI AnaMdathI mArI sAthe ramI. priyaMgusundarIe mAruM utthAna ( gAma, nAma, ThAma, kula, jAti ityAdi ) nartakIo pAsethI meLavIne....? vaLI keTalAka divasa pachI teneA dvArapAla mArI pAse AvyeA. azekanikAmAM bIjAne dUra karIne ekAntamAM beThelA mane praNAma karIne, tathA page paDIne UThIne teNe yathAnuvRtta vacanamAlA kahI-- gaMgarakSitanA vRttAnta " svAmI ! ahIM eNIputra rAjAnA mahAdovArika gaMgapAlita nAme hatA. tenI bhadrA bhAryAnA putra huM gaMgarakSita nAme chuM. keAI eka vAra huM mArA priya mitra vINAdattanI sAthe zrAvastImAM cAkamAM beThA hatA. te vakhate raMgapatAkAnI dAsIe vINAdattane khelAvyA, " svAmI ! raMgapatAkA ane ratisenikAnA phUkaDAonuM yuddha thAya che, mATe tenA prekSakA tarIke tame ahIM AvA-ema svAminI kahe che, " vINAdatte ( mane sAthe lai javAnI icchAthI ) mArA sAmuM joyuM, eTale te dAsI melI, " dUra rahele A gaNukAnA ravizeSa kayAMthI jANe ? " eTale huM sahasA ciDhAIne vINAdattanI sAthe tyAM ja gaye. amane Asane ApavAmAM AvyAM ane gaMdha-mAlya vaDe satkAra-pUjA karavAmAM AvI. tyArapachI kUkaDAonuM te yuddha zarU thayuM. eka lAkhanI hADa bAMdhavAmAM AvI. vINAdatte raMgapatAkAnA kUkaDA lIdhA. pachI teNe kUkaDAne laDAvyA. ritasenAnA phUMkaDAnA parAjaya thayA. ratisenikA eka lAkha hArI. pachI dazagaNuA dAva mUkavAmAM AvyeA. pachI bIjI vakhate, tisenAnA kUkaDA meM lIdhA, ane tene me' lalakAryuM. eTale bIjI vAra te kUkaDAonuM yuddha thayuM. have ritasenA jItI. pachI huM tyAM ja rahyo. upara eDhelA vajrathI jeNe peAtAnA hAtha DhAMkelA che evI mArI dAsIe bIje divase, mane batAvIne, ekaso ATha dInAra tisenAne ApyA. e pramANe tyAM sukhapUrvaka mArA samaya vItavA lAgyA. keTalA kALa gayA te paNa huM jANutA nahAtA. eka vAra gaNikAnAM parijanAe karuNa rudana karyuM. 'A zuM che? ' ema khelatA huM sahasA UThyo, teA mArA pitA maraNa pAmyA haiAvAnuM me' sAMbhaLyu. pachI jene zeAka 1 ahIM mULa pratAmAMthI keTalAka pATha paDI gayA jaNAya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusundarI saMbhaka [ 379 ] utpanna thAya che e tvarApUrvaka mAre ghera AvyuM. tyAM huM jatuM hatuM tyAre ghaNA lekenuM vacana meM sAMbhaLyuM ke, "bAra varSane aMte, pitAnuM maraNa thatAM A ghera AvyuM che. " pachI (pitRmaraNa uparAMta lenindArUpa) bIjo saMtApa jene thaye che e huM jaladIthI mArA gharamAM pravezyo. zokathI viSaNu hRdayavALI mArI mAtAne me joI. tenI sAthe ghaNuM rudana karIne zokathI vyApta hRdayavALA meM jema tema karIne divasa gALyA. pachI lokaprasiddha uttarakriyAo karIne huM mAtAnI pAse beThe. mAro bAlamitra markaTaka nAme hato. tenI patnI AvIne mAtAne kahevA lAgI, mahAdevArikanI mAtAne jaya thAo." mAtAe kahyuM "huM game tenI mAtA heluM paNa mazkarI zuM kAma kare che? mane herAna na kara" mane yAda AvyuM ke, "meM ghaNuM dravya gumAvyuM che, tethI mArI mAtAe Ama kahyuM." pachI thoDI vAre markaTaka AvyuM ane mane AliMgana karIne kahevA lAgyuM, "Ava, mitra! tane rAjA bolAve che." eTale tenI sAthe huM rAjadarabAramAM gaye. rAjAe satkAra karIne mane dvAranA adhikAra upara sthApita karyo-vArika banAve. have, madhyAhna vItI gayA pachI prathikA(vAMsanA banAvelA pAtravizeSa)mAM bhAta laIne tathA jamaNA hAthamAM khyAle laIne dAsIe jema kUtarAne bolAvavAmAM Ave tema, mane belA. huM tyAM gaye. krodhAviSTa thayela huM be, "A khyAle tArA mAthAmAM pheDuM chuM." paNa teNe mane tiraskRta ane lajajAviSTa karyo. te bolI, "A bhAta laIne tuM kAM te kUtarAne nAkha athavA pheMkI de. bhale te tuM na rAkhIza; paNa he paMDita ! pravRtta thayelAnI nivRtti nathI. A pramANe vicArIne, ekavAra rAjadarabAramAM pravRtta thayelA evA tAre nivRtta thavAnuM nathI-pAchA vaLavAnuM nathI. eTale huM vicAra karavA lAgyA, "ahA ! mArA pitAe duSkara evuM dovArikapaNuM karyuM hatuM. " A pramANe mAro samaya vItate hate. eka vAra utpalamAlA nAme dAsIne "tuM AcAranuM ullaMghana kare che" ema kahIne (teNe kaMIka aniSTa ceSTA karI hovAthI) meM Thapako Ape. gusse thaIne te mane kahevA lAgI, "tAru have mata AvyuM che." eTalAmAM rAjA pAsethI markaTaka AvIne kahevA lAge, "aha, vayasya ! te rAjAne prasanna karyA che. ekAntamAM aMgaceSTA karatI A utpalamAlAne teM mArI hatI; prAsAdanI upara gokhamAM beThelA rAjAe te joyuM hatuM. AthI saMtuSTa thayelA rAjAe mane mokalyo ke, "jA gaMgarakSitane bolAva." mATe Ava, ApaNe rAjA pAse jaIe. " pachI huM markaTakanI sAthe rAjA pAse gaye, ane praNAma karIne thoDeka dUra Ubho rahyo. pachI rAjAe mAre gya satkAra karyo ane kanyA-anta:puranI vyavasthA upara mArI nimaNUka karI. samaya jatAM ekavAra huM priyaMgusundarIne ghera gaye. te vakhate tene bhejanane Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 380 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : samaya hate. satuSTa thayelI teNe mane kahyuM, "gaMgarakSita! jamavA besa, A samaya che." tame te acetana che" ema cAre bAjuthI hAsyapUrvaka belatI dAsIoe mane hAtha pakaDIne besADyo. pachI mAre mATe bhejanavidhi lAvavAmAM AvI. pachI vividha prakAranuM bhejana pIrasyuM, eTale kaumudikA belI, "A paMDita bhajana karI rahyA che temane ApaNe joIe; tethI ApaNe paNa bhajana karavAnuM zIkhIzuM." mane vicAra the ke, "vaibhavapUrvaka sArI rIte jamuM" pachI badhuM laIne, bheguM karIne jANe bilamAM-daramAM nAkhato houM tema meM keLiye bharyo. eTale teo khaDakhaDATa hasIne kahevA lAgI, "aho ! vezyAnI pAse rahIne paraMparAthI bahu sAruM vijJAna meLavyuM che !" pachI Acamana karIne huM kanyA-priyaMgusundarI pAsethI nIkaLe, eTale te dAsIo paikI eke tamArI charI to joIe" ema kahIne mArI charI lIdhI, bIjIe mAro talavAra laI lIdhI. teo belavA lAgI, "tralatAnA kAmamAM vaLI AyudhanI zI jarUra che?" eTale meM teone kahyuM, "sundarIo ! ahIM trivargamAM traNa prakAranA puruSone vicAra karavAmAM Ave che, jema ke -uttama, madhyama ane adhama. temane rokavA) mATe zastra dhAraNa karAya che. uttama puruSane daSTithI jovAmAM AvatAM te (aparAdha karato ) aTakI jAya che, madhyamane kahevAmAM Ave athavA rokavAmAM Ave eTale te aTake che ane adhama puruSa prahArathI aTake che. aMte zastranuM paNa kAma paDe che. vaLI saMkSepathI kahetAM, trivargamAM traNa prakAranA puruSo hoya che-mitra, zatru ane madhyastha-taTastha, e pramANe traNa." eTale teoe mane kahyuM, "mitra ane zatruno vizeSa-taphAvata amane kahe." temane kahyuM, "mitra hita karanAra hoya che, zatru ahita karanAra hoya che, je hita karanAra ke ahita karanAra hite nathI te madhyastha che." eTale pharI pAchI teo mane pUchavA lAgI, "A traNamAMthI amArI svAminInA tame koNa cho (-mitra, zatru ke madhyastha)?" kahyuM, "huM svAminIne dAsa chuM." eTale teo belI, "are ! pralA5 karo cho; "traNa prakAranA puruSa hoya che" ema kahIne have kahe che ke "huM cetha (cethA prakArano puruSa) dAsa chuM." pachI vicAra meM karyo ke, "A te upAdhi AvI paDI". ghaNIvAra sudhI vicAra karIne meM kahyuM, "huM mitra chuM." eTale teo hasIne kahevA lAgI, "zuM mitra hita karanAra ja hoya ke bIjuM kaMI apriya paNa kare?" meM kahyuM, "potAnA jIvita vaDe paNa mitra te priya kare." eTale teo mane mAthethI pakaDIne bolI, "jo tame svAminInA mitra che te svAminIne mAthuM Ape." meM kahyuM "laI le." eTale teo belI, "A varadAna hamaNAM tamArI pAse rahevA de, kAma paDatAM laIzuM " have pharI koI eka vAra huM kanyA-priyaMgusuMdarI pAse gaye hato. tenA hAthamAM 1, ataHpuranI dekharekha rAkhanAra adhikArIo-kaMcukIo hAthamAM vevalatAnetara che rAkhatA. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgurundarI laMka [ 381 ] hAra jaIne huM bolyA, "aho svAmini ! hAranI kevI zobhA che!" teNe mane kahyuM, "laI le. " huM bolyo, "mAre nathI joIta.kaumudikAe mane kahyuM, "nathI zuM joIto?" eTale huM be , "bhale, sAcavIza." te bolI, "kaMIka jUThI vAta che." kaMIka banAvaTa che" ema vicAra karIne huM nIkaLyo. pachI madhyAhnakALe ghera Avyo, tyAre rudana karatI mArI mAtAe mane kahyuM, "teM mAro vinAza karyo. " meM kahyuM, "zuM kAraNa che?eTale mAtA bolI, "A komudikA ahIM hAra pheMkI daIne kema gaI?." "hA! kaSTanI vAta che! mAre nAza thayo !" ema bolato huM kanyAnI pAse ga. kanyAne page paDyA pachI UThIne meM A vacanathI vinaMtI karI ke, "svAmini ! prasanna thAo; hAra ahIM maMgAvI le, tethI mane jIvitadAna ApyuM gaNAze." eTale kanyA bolI, "DarIza nahIM, mAre hAra tAre ghare bhale rahyo. " have, eka vAra kinnarI (nAme strI) mArI pAse AvIne Akroza karavA lAgI, gALo devA lAgI ane kaMIka parihAsa paNa karavA lAgI. huM gusse thaIne mAravA doDayo, tyAre te gharamAM pesI gaI. huM paNa tenI pAchaLa gaye. teNe mane kahyuM, "A sthAna karyuM che te pahelAM jANI leje, pachI mane sparza karaje." eTale huM bhayathI aTakI gayo. eTalAmAM kanyAne priyaMgusundarIne) sahasA meM mAre page paDatI joI. te mane kahevA lAgI, "tamArI kRpAthI huM jIvana IcchuM chuM." eTale meM khaDjha kheMgyuM. te bolI, "huM to jIvatI paNa marelI ja chuM." pachI meM teno ceTa pakaDIne UMcI karI. te bolI, "mAruM mAthuM kApI nAkho." eTale duHkha ane bhayathI jenuM hRdaya chavAI gayuM che evo huM vicAramAM paDI gayo, ane te vakhate kaumudikAnAM vacane mArA hRdayamAM athaDAvA lAgyAM. dAsIo mane kahevA lAgI, "devInI vijJapti sAMbhaLo. tame pUrve je kahyuM hatuM ke-pitAnA jIvavaDe paNa mitra priya kare che, teno samaya AvI pahoMce che. svAminI je kahe che te kare, athavA tamAre maravuM paDaze. tamane jema yogya lAge tema karIne te Aryaputrane (vasudevane ) ahIM lA. je te (vasudeva ) nathI, te te (priyasuMdarI ) paNa nathI, ane te tame paNa nathI." pachI "bhale" ema kahIne te priyaMgusundarIne mATe huM tamArI pAse Avyo chuM. mATe he svAmI! tamArA pratApathI devInuM temaja mAruM jIvana TakI zake ema che. " (gaMgarakSite A pramANe kahyuM, eTale huM be, "vicAra karIza." teNe paNa kahyuM, "bhale, ema thAo." pachI te mArI pAsethI jaladIthI nIkaLe. huM paNa vicAra 1. A tathA pachInI kaMDikAno pATha mULamAM azuddha ane bhraSTa che, vAkAne baMdha paNa zithila che. AthI artha aspaSTa rahe che ane pUrvApara saMbaMdha besatuM nathI. mULa granthane keTalAka bhAga ahIM khaMDita thayA hoya e asaMbhavita nathI, Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 382 ]. vasudeva-hiMDI H : prathama aMka : karavA lAgyuM, "zuM karavuM? A vastu mArA kuLane anucita che, temAM adharma, apayaza, apakIrti ane jIvanuM jokhama che sarva kAraNethI jotAM paMDitajanane mATe parastrIgamana gya nathI, te pachI rAjakanyA sAthe samAgama te sukhada kevI rIte hoI zake ?" te ja divase bahurUpa nAmano ghaNA parivAravALe naTa puruhUta ane vAsavanuM jemAM nATaka karavAmAM AvyuM hatuM ane parastrInA saMgathI dUra rahevAne jemAM upadeza karavAmAM Avyo hate evuM nATaka amArA gRhAMgaNamAM ja bhajavato hato. te nATakano artha A pramANe hate.- parastrIsaMganA doSa viSe vAsavanuM daSTAnta vaitAdyanI dakSiNa eNimAM ratnasaMcayapurImAM indraketu nAme vidyAdhararAjA hate. tenA puruhUta ane vAsava nAmanA be putro moTA vidyAdhara hatA. vikulA rAvaNa upara besIne gaganamArge AkhAye bhAratavarSamAM pharato vAsava gautama RSine ramaNIya Azrama joIne jhaTa karatA temAM Utaryo. gotama tApasanuM nAma pUrve kAzyapa hatuM ane te tApasIno adhipati hato. pachI ekavAra te gAyana hema karavA lAgyo. AthI rUThelA tApasoe tene aMdhakRpamAM nAkhe. kAndapika nAmano deva teno pUrvakALane mitra hatA, teNe A jANyuM. kUvA AgaLa AvIne, vRSabhanuM rUpa dhAraNa karIne teNe pitAnuM pUchaDuM aMdhakUpamAM laTakAvyuM. gautama puMchaDe vaLagye, eTale tene bahAra kADhyo. AthI "aMdhagautama" evuM tenuM nAma paDayuM. deve tene kahyuM, "devo ameghadazI hoya che, tArI IcchA hoya te varadAna mAga, te huM tane ApuM." teNe kahyuM, " viSTAzrava tApasanI bhAryA menakAnI putrI ahalayA mane apAvo." deve te kanyA tene apAvI pachI te tApase te AzramapadamAMthI nIkaLIne ayodhana rAjAnA dezanA sImADA upara ramaNIya aTavImAM Azrama karyo. ayodhana rAjA paNa devanI AjJAthI kethaLAomAM DAMgara bharI lAvIne gautama RSine Apato hato. pachI gautama RSinI gerahAjarImAM strIlelupa te vAsave gatamaRSinI bhAryA ane viSNAzrava tathA menakAnI putrI ahalyAne joIne tenI sAthe saMsarga karyo. puSpa, phaLa ane samidhane mATe gayela gautama pAcho Avyo. tene joIne DarelA vAsa baLadanuM rUpa dhAraNa karyuM. gatama RSie tene je ane parastrIgamananA deSathI tene mArI nAkhe." A sAMbhaLIne mAro dharmasaMvega dviguNita thaye. (paNa pachI ) meM vicAryuM, "A bAbatamAM eka kSaNanuM paNa atikramaNa karavAmAM mAre mATe zreya nathI. AvatI kAle jaIza." have, ardha rAtrinI veLAe duHkhathI bharelA avAjavALo zabda sAMbhaLIne huM jAge, ane jAgIne meM eka devIne joI. teNe mane AMgaLInA izArAthI bolAvyo, ane huM paNa tenI pAse gaye. pachI te mane azokavanikAmAM laI jaIne A pramANe kahevA lAgI, "putra ! sAMbhaLa- Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 priyaMgusuMdarI laMka [ 383] kAma patAkAne saMbaMdha caMdanapura nagaramAM amogharipu nAme rAjA hatA, tenI cArumatI nAme devI hatI ane cAracaMdra kumAra hate. vasumitrane putra suSeNa tene amAtya hatuM. rAjAnAM sarva kAryone teo (vasumitra ane suSeNa) saMbhALatA hatA. tyAM anaMgasenA nAme gaNikA hatI, tenI putrI kAma patAkA nAme kanyA hatI. durmukha nAme dAsa hatuM, tene rAjAe dAsIenI vyavasthAmAM niyukta karyo hato. rUpamAM, jJAnamAM ane buddhimAM caMdanapuramAM te kAmapatAkA jevI kanyA bIjI koI nahatI. eka vAra rAjabhavanamAMthI bahAra nIkaLatI kAma patAkAne joIne durmukhe kahyuM, "mArI sAthe rahIza?" pachI tene nahIM IcchatI evI kAma patAkAne krodha pAmelA durmukhe hAthathI pakaDI tyAre te belI, "je jinazAsana mane ruceluM hoya, te A satya vacanavaDe A durmukhanA mukhamAMthI huM mukAuM. " teNe ema kahyuM, eTale devatAnA prabhAvathI meM vipharIne e phATelA dAsane ekAntamAM pUryo. kAma patAkA paNa pitAnA bhavanamAM gaI. durmukha dAsa tenA upara gusse thaye. have, eka vAra vAsava, zAMDilya, udakabiMdu Adi tApasoe puSpa-phaLa vagere lAvIne rAjAne bheTa dharI, ane pachI teoe nivedana karyuM ke, "amArA AzramamAM yajJa che, mATe tenuM rakSaNa karavAne tame yegya che." pachI vasumitra ane suSeNa amAtya sAthe maMtraNa karIne rAjAe cArucaMdra kumArane kahyuM, "tuM tApasanA AzramamAM jA; tyAM yajJanuM rakSaNa karaje." pachI ghaNuM vAhana ane sainya sAthe tathA ghaNu manuSyo sahita te kumAra AzramamAM pahoMce. te yajJa thayo te vakhate citrasenA, kaliMgasenA, anaMgasenA ane kAma patAkA (gaNikAo) eka bIjAnI caDasAcaDasImAM prekSAo ApatI hatI-nRtyAdi karatI hatI. durmukha dAse kAma patAkAne vAro jANIne sUcinATya (sAya upara nRtya)nI AjJA karI. pachI te soyo viSavALI karIne kAma patAkAnA nRtyasthAna upara teNe rAkhI. te jANIne kAma patAkAe mAnatA karI ke, "je A prekSAmAMthI huM pAra UtarIza to jinavarena aSTAhika mahAmahotsava karAvIza." pachI cotha bhakta karIne te prekSAmAMthI pAra UtarI. viSayukta te soye devatAe harI lIdhI. nRtyathI saMtuSTa thayelA cArucandra kumAre tyAM kaDAM, bAjubaMdha Adi sarva AbharaNe tathA chatra-cAmaro paNa kAma patAkAne ApI dIdhAM. pachI loko pAchA vaLyA, eTale AbharaNa vagaranA rUpavALA kumAra paNa AvyA. AbharaNu ane mugaTa vagarane tene joIne rAjA vicAra karavA lAgyo, "A kumAra nisteja zarIravALo ane cintAmagna kema dekhAya che?" kumAranAM parijanone rAjAe pUchyuM, "kumAre AmaraNa kone ApyAM ?" teoe kahyuM, "AbharaNe ane chatra-cAmara kAma patAkAne ApyAM che. " Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * [ 384 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : (A tarapha) kAma patAkA sarva prayatnathI jinezvarano mahimA karavA lAgI. cAracandrakumAra paNa mAtra bhramaranuM spaMdana karatA hata-mAtra bhramara halAvI zakato hato. nAna, gaMdhamAlya ke bhejana ane Asanazayanane te icchato na hato. te mAtAne mAtra eTaluM kahetuM hatuM ke, "jinavarane mahimA karo." pachI devIe "bhale" ema kahyuM. te sAMbhaLIne rAjAe devIne kahyuM, " cAruca kAzyapakulane vRddhi pamADe che." devIe kahyuM, "anaMgasenA vaDe." te anaMgasenA rAjAnI pAse ja hatI. eTale rAjAe anaMgasenAne pUchayuM, "anaMgasene! zuM kAma patAkA zrAvikA che?" eTale anaMgasenAe kahyuM, "svAmI ! A bAbatamAM je satya hakIkata che te sAMbhaLo- svAmidarane vRttAnta he svAmI ! ahIM varSAkALamAM caMdanapurane vatanI svAmidatta nAmano paradezI vANiye AvyA hatA. te arihaMtanA zAsanamAM rata hato. kAma patAkAne te cele hato ane tenA hRdayamAM ramato hato. kAma patAkAe mane te kahyuM. "kAma patAkA kanyA tene ApuM" ema vicArIne huM paNa tene ghera lAvI, paNa teNe kAma patAkAne IcchI nahIM. pachI tenA paga joIne zayana-Asana ApI satkAra karIe" ema ame dhAryuM, paNa "mAre pauSadha che." ema kahIne tene mATe karelI vastune paNa teNe IcchI nahIM. pachI ame tene dharma pUkyo, eTale teNe amane sAdhudharma ane zrAvakadharma kadA. vaLI te kahevA lAge aNuvratenA guNadoSa vArANasI nagarImAM arahadAsa nAme zrAvaka sArthavAha hatuM, tenI patnI jinadAsI hatItemane putra huM svAmidatta nAme chuM. mArI patnI munidattA che. meM svadArasantoSanuM vata grahaNa karyuM che, te vratano tyAga karIne huM bIjI koI strInI sAthe vasatA nathI." te svAmidara amane aNuvratAnA guNa-deSa (aNuvratanA pAlananA guNa ane bhaMganA doSa) A pramANe kahevA lAgyA.- pahelA vratanA guNa-deSa viSe mammaNa ane yamapAzanuM daSTAnta vArANasI nagarImAM ja durmarSaNa nAme rAjA hatuM, tenI sumaMjarI devI hatI. tyAM yamadaMDa nAme cera pakaDanAra ArakSaka hato. tyAM yamapAza nAme cAMDAla vasatA hatA. naladAma nAme vANiye hatuM, ane tene putra mammaNa hatuM, rAjAe jene abhaya ApyuM hatuM evI camarI gAya te bannee joI. mammaNe pitAne kahyuM, "Ane mAro" pitAe 1. mAtra bhramaranuM spandana karate kumAra bole che, mATe kAzyapakuLa tenAthI vRddhi pAmaze. arthAt te Avaze. 2. kAraNa ke anaMgasenA e kAma patAkAnI mAtA che. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - * . - ka priyaMgasundarI saMbhaka [ 385 ] tene mAravAnI IcchA karI nahIM, eTaluM ja nahIM paNa putrane paNa vAryo ke, "mArIza nahIM." paNa pitAnuM dhyAna nahotuM tyAre putre te camarI gAyane mArI. pitAe A joyuM. pachI cerazAha yamadaMDa mammaNane pakaDIne rAjA pAse laI gayo. rAjAe pUchatAM te mUgo ja rahyo. yamadaMDe tenA pitAne sAkSI tarIke jaNAvyuM. rAjAe tene bolAvyA. pUchavAmAM AvatAM teNe kahyuM, "svAmI! mArA putre aparAdha karyo che." rAjAe yamapAza cAMDAlane bolAvIne kahyuM, "mammaNane mAra." tyAre cAMDAle kahyuM, "sAMbhaLe, svAmI! hastizISa nagaramAM damadatta nAme vANiye hate. ekavAra teNe anaMtanAtha jinezvaranI pAse dIkSA lIdhI, ane temanA prabhAvathI sarvoSadhi saMpanna thaye. ahIM AvIne te smazAnanI pAse pratimAmAM raho. jene kaMIka bimArI thaI hatI e mAro putra atimuktaka te sAdhunA caraNa samIpe gayo, ane te nIrogI thayo. teNe mane kahyuM. upasarga. vALe e huM paNa parivAra sahita temanI pAse gaye. upasargathI mukta thayelA evA meM zrAvakadharma ane aNuvrato grahaNa karyA. tethI, he svAmI! huM ne mArato nathI. je kadI svAmI mAruM mAthuM kApI nAkhe, te paNa nahIM mAruM." pachI rAjAe tene satkAra karIne vidAya ApI, naladAmane paNa tevI ja rIte vidAya ApI; bIjA cAMDAle mammaNane vadha karyo. hiMsA nahIM karatA ane hiMsA karatA manuSyanA A guNa-deSa che. bIjA vratanA guNadoSa viSe dhAraNa ane revatinuM daSTAnta have asatyabhASaNanA de-pitanapura nagaramAM dhAraNa ane revati e be vaNika mitre rahetA hatA. eka vAra dhAraNe revatinA hAthathI eka lAkhano mAla bharyo, eke bIjAne lAkha ApavA ema nakakI thayuM. te mAlathI vepAra karatA dhAraNa Izvara-khUba samRddha thaye. revatie te dhana mAgyuM. dhAraNa nAmakara thaye. revatie rAjAne jaNAvyuM ke, "mAre sAkSI nathI." kArakie rAjAnI AgaLa tulA ubhI karI ane kahyuM, "je dhAraNa devAdAra hoya te tulA paDe-namo." eTale te paDI-namI. vaLI kahyuM, "revati devAdAra na hoya to tulA paDaze namaze nahIM. " eTale tulA paDI-namI nahIM. rAjAe vatine lAkha dhana apAvyuM, ane "A to asatyabhASI che" ema karIne dhAraNanI jIva kapAvI nAkhI. asatyabhASaNanA A doSe ane guNa che. 1. jenA zarIranI koI paNa vastu auSadhanuM kAma kare evI labdhi. 2. jemanA upara gunho karyAnI zaMkA hoya evA manuSyanI parIkSA prAcIna kALamAM agnidivya, jaladivya vagerethI karavAmAM AvatI. ahIM paNa tulAthI evI parIkSA karavAnI vAta che. sAmA pallAmAM kaMIpaNu vajana mUkayA sivAya mANasane tulAmAM besADavAmAM Ave, ane tulA je name te te gunegAra ane name nahIM te te gunegAra nahIM-e rIte nirNaya hovAnI mAnyatA haze, ema uparanA ulekha uparathI jaNAya che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 386] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : : trIjA vatanA doSa viSe meranuM ane guNa viSe jinadAsanuM daSTAnta magadhA janapadamAM vaDuka gAmamAM arahadattane putra meru nAme gAmane mukhI rahe hatuM. tyAM ugrasena nAme bIje kaNabI rahetuM hatuM. rAte pANI paDe tyAre kyArAone pALa bAMdhI, kayArAe pANIthI bharIne, pANa keTaluM AvyuM tenI tapAsa ugrasena karate hoya tyAre meru mukhI tenA kayArAonI pALa bhAMgIne pitAnA kayArA bharI leto hate. A joIne ugrasene rAjAne phariyAda karI. teNe potAnA sAkSI tarIke merunA pitAne batAvyuM. pUchavAmAM AvatAM, menA pitAe je banyuM hatuM te kahyuM. rAjAe satyavAdI evA arahadattane satkAra karyo, mukhIne zULIe caDhAvya ane ugrasenane mukhInuM khetara ApyuM. athavA adattAdAnanA viSayamAM A bIjuM prazasta udAharaNa-vasantapura nagara, tyAM jitazatru rAja ane jinadAsa zrAvaka hato. eka vAra savAramAM nIkaLelo jitazatru rAjA ghoDe khelAvato hato. tyAM enuM kuMDaLa paDI gayuM. mANasone teNe AjJA karI, "mAruM kuMDaLa koNe lIdhuM che tenI tapAsa karo" te pradezamAM thaIne jato jinadAsa kuMDaLa paDeluM jeIne pAcho vaLe. mANasoe vicAryuM, "A pAcho kema vaLe?" pachI te mANaso te pradezamAM gayA, te temaNe kuMDaLa joyuM. te laIne temaNe rAjA pAse rajU karyuM. rAjAe pUchayuM, "kyAMthI maLyuM ?" teo belyA, "jinadAsa pAsethI." pachI teo gayA. kuddha thayele rAjA bolavA lAgyuM, "jinadAsa DhegI zrAvaka che." pachI jinadAsane belAvIne talavArathI tenuM mAthuM chedavAnI rAjAe AjJA karI, paNa te talavAra phUlanI mALA thaI gaI. eTale rAjAe pharI kahyuM, "ene doraDAthI phAMsI Ape." paNa e doraDuM ratnamAlA thaI gayuM. eTale "A aparAdhI nathI " ema vicArIne rAjAe mANasone bolAvyA. bolAvIne temane pUchayuM, "kuMDaLa jinadAsa pAsethI maLyuM ema tame zA uparathI kaho cho?" temaNe je banyuM hatuM te kahyuM. rAjAe jinadAsane satkAra karIne tene vidAya ApI. cethA vratanA deza viSe karAlapiMganuM ane guNa viSe jinapAlitanuM dRSTAnta cothA vrata viSe-vasantapura nagara hatuM, tyAM nalaputra rAjA hato. kAralipiMga tene purohita hatA. tenAthI saMtuSTa thayelA rAjAe "huM varadAna ApuM chuM" ema tene kahyuM. purohite kahyuM, "je rUpALI strIne huM jouM tene lauM." rAjAe kahyuM, "je strI tArI IcchA kare tene tuM leje. nahIM IcchA karatI strIne tuM grahaNa karIza athavA tenI prArthanAmAgaNI karIza te vyabhicArInI je sajA che te huM tane karIza." tyAM puSyadeva nAme vANiye te purohitane mitra hato, tenI padmazrI patnI hatI ane vidyulatikA dAsI hatI. te vidyulatikAne purohite kahyuM, "padmazrI mane I che tema tuM kara." teNe padmazrIne kahyuM. padmazrIe pote purohitane kahyuM, "tamArA mitrane khabara paDaze." purohita bole, "te nahIM jANe tema karIza." purohitanuM A caritra padmazrIe puSyadevane kahyuM. pachI Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusundarI saMbhaka [ 387 ] w purohite rAjAne (koI eSadhi athavA mannathI) mastakavedanA pedA karI. rAjAe purehitane bolAvyuM ke, "mane sAjo kara." teNe rAjAne sAjo karyo. pachI purohite rAjAne kahyuM, "A puSyamitra kijaMpI dvIpamAM kiMjapI pakSIo lAvavA mATe bhale jAya te pakSIo sundara rUpavALAM hoya che ane madhura bole che." rAjAe puSyamitrane belAvIne kahyuM, "kijaMpI pakSIo lAvavA mATe kijaMpI dvIpamAM jA." teNe hA pADI. purohitanuM caritra paNa teNe jANyuM hatuM. potAnA gharamAM teNe bheMyaruM dAvyuM. vizvAsapAtra mANasene tyAM rAkhyA ane kahyuM, "puhitane bAMdhIne chAnI rIte mane eNpaje ane tame chAnI rIte nIkaLI jaje.purohita (pitAnA gherathI) nIkaLe, dAsIe tene chAnI rIte lAvIne palaMga upara besADyo, eTale te bheMyarAmAM paDyo. pelA mANasoe tene bAMdhIne puSyamitrane se. puSyamitre tene chAnI rIte rAkhe. pachI cha mahine pAcho AvIne te rAjAne kahevA lAgyuM, "meM ghaNuM kiMjapI pakSIo pakaDyAM che, paNa eka pakSI AyuM che, te juo." teNe te purohitane mINathI kharaDIne vividha prakAranAM pIMchAM vaDe maMDita karyo hato. rAjAe pUchyuM, "e pakSI kevuM bele che?" purohitane Ara mAravAmAM AvatAM te bolyo, "kijaM5, kiMjapaM" A sAMbhaLIne rAjA parama Azcarya pAmyA. paNa dAMta hovAthI tene oLakhe (kAraNa pakSIne dAMta na hoya). pIMchAMo vaDe vIMTAyelA purohitane teNe joye. rAjAe puSyadevane pUchayuM, "A zuM?" teNe kahyuM, "A duHzIla che, tene nahIM IcchatI strIne te grahaNa kare che ane jue che." pachI rAjAe leDhAnI strI pratimA sAthe purohitane AliMgana karAvyuM, eTale te maraNa pAmyA. (mithunathI) nivRtta nahIM thavAnA A de che. have prazasta udAharaNa-mathurAmAM ajitasena nAme rAjA hato. tenI paTTarANuM mitravatI nAme hatI. eka vAra yavana rAjAe ajitasena rAjAne eka sundara, zuddha ane meTuM nUpura bheTa tarIke mokalyuM hatuM. rAjAe te mitravatIne ApyuM. mitravatIe rAjAne kahyuM, " svAmI ! bIjuM AvuM ghaDAvo." rAjAe senIonA mahAjanane bolAvyuM. tene namUne ApIne kahyuM, "bIjuM AvuM ghaDe." "A parama nipuNa che" ema kahIne mahAjane te nUpura jina pAlita sonInA putrane ApyuM. teNe bheMyarAmAM gupta rIte nUpura ghaDayuM ane ghaDIne rAjA pAse lAvyuM. rAjA te joIne parama vismaya pAme. te sanIne joIne madananAM bANavaDe prahAra pAmelI devI unmatta thaI. rAjAe A rahasya jANune devIne kahyuM, "jinapAlita pAse jA." sarva alaMkArathI AbhUSita thaIne te jinapAlita pAse gaI. eTale teNe kahyuM, "huM to napuMsaka chuM." AthI vairAgya pAmIne ane svastha thaIne te pAchI AvI. rAjAe jinapAlitane satkAra karyo. pachI rAjAe mitravatIne tyAga karyo. pAMcamA vratanA guNa-deNa viSe cArunaMdI ane phazunaMdInuM dAna vasantapuramAM jitazatru rAjA hato. tenAM be gekuLa hatAM. te be gokuLamAM cArunaMdI Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 388 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: ane phazunaMdI nAme be govALiyA hatA. je gAyo rUpALI tathA varNa, rUpa, AkAra, ziMgaDAM ane AkRti vaDe kalyANakAraka, bhadra, kheDa vagaranI ane sArAM AMcaLavALI (khUba dUdha ApanArI) hoya temane cArunaMdI rAjAnA AMkathI AMkato hate; ane je gAye virUpa tathA varNa, rUpa, AkAra, ziMgaDAM ane AkRtimAM kheDavALI, mArakaNuM, bhUkharI ane dUdha nahIM ApanArI hoya temane pitAnA AMkathI AMko hato. je gAyo suMdara tathA varNa, rUpa, AkAra ane AkRtimAM kalyANakAraka, bhadra ane sArAM AMcaLavALI hoya temane phazunaMdI pitAnA AMkathI akta hatuM, ane je gAye virUpa ane varNa, rUpa, AkAra, ziMgaDAM ane AkRtimAM khoDavALI, bhUkharI ane mArakaNI hoya temane rAjAnA AMkathI AMkate hate. ekavAra jitazatru rAjAe cArunadInA gokuLamAM jaIne cArunadIne pUchayuM, "mArI keTalI gAye che?" rAjAnA AMkathI aMkAyela ane tenA pitAnA AMkathI aMkAyela evA gAyanA banane vargo joIne rAjA satuSTa thaye. pachI te phazunaMdInA gokuLamAM gaye. phagunaMdIe paNe rAjAnA ane pitAnA AMkathI aMkita thayelI gAya tene batAvI. te joIne krodha pAmelA rAjAe te phazunaMdIne vadha karAvyuM, te gokuLa cArunaMdIne ApyuM tathA tene satkAra karyo." svAmidara pAsethI A upadeza sAMbhaLIne ame baMne jaNa bedha pAmyAM. te svAmidatta zrAvakanI pAse ame pAMca aNuvrate grahaNa karyA. kAma patAkA ane huM te upadeza sAMbhaLIne zrAvikAo thaI." vaLI anaMgasenAe durmukhanA doSa paNa tyAM kA, jemake-teNe kAma patAkAne pakaDI hatI te deSa, ane viSavALI soya nRtyasthAnamAM rAkhI hatI te deSa. pachI rAjAe durmukhanA vadhanI AjJA karI. traSidattA ane eNaputrane kathAsaMbaMdha pachI udakabindu Adi tApasa biva Adi phaLe laIne zunaka cheda upAdhyAyane nimitte tyAM AvyA. teoe rAjA amogharipune phaLonI bheTa dharI ane vinaMtI karI ke, "deva! raMgamaMDapamAM nRtya karatI kAma patAkAne joIne sunaka cheda upAdhyAya bImAra thayo che. mATe he deva! dharma gaNIne kAma patAkA tene Ape. je nahIM Apo to kAmadevanAM bA vaDe pIDAyelo te prANatyAga karaze." rAjAe kahyuM, "kAma patAkA te kumArane ApI che; bIjI je koI gaNikA tamane gamatI haze te ApI zakAze." eTale teo bolyA, "amAre bIjInuM kAma nathI." pachI rAjAe temane niSedha karyo, ane "ahIM vizrAma " ema kahIne temane utAro Ape. pachI moTI dhAmadhUmathI yajJa thayo. devI AvI ane te biva Adi phaLo joIne rAjAne kahevA lAgI, "he svAmI! A Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusuMdarI saMbhaka [ 389 ] bilava Adi phaLe manahara, pramANayukta ane svAdiSTa che. e kayAMthI AvyAM che? ane koNa te lAvyuM che?" pachI te rAjAe tApasa-Sione belAvIne te bilava Adi phaLanI utpatti pUchI. temAMthI je udakabindu nAme tApasa hate teNe rAjAne harivaMzanI utpatti kahI ane jaNAvyuM ke, "temanAM (harivarSamAMthI lAvavAmAM AvelAM) vRkSonI prasUti te A phaLa che." pachI kAmapratAkA kanyAnI sAthe kumAranuM lagna thayuM. pachI devIe rAjAne kahyuM, "svAmI ! jyAM A bilva Adi phaLa hoya tyAM jaIe." pachI vasumitra ane suSeNa amAtyAe vAravA chatAM devInA khoTA Agrahane kAraNe rAjA caMpAnagarI gaye, ane tyAMja udyAnamAM rahyo. tyAMja caMDakauzika nAme kulapati hate. devIe ane rAjAnA sainya puSpa ane phaLane mATe te AkhuM udyAna lUMTayuM ane tene vinAza karyo. AthI krodha pAmelA caMDakauzike rAjAne zApa Ape ke, "durAcArI! te mAruM udyAna lUMTayuM ane teno nAza karyo che, mATe maithunakALe tArA mAthAnA so TukaDA thaI jaze ane tuM maraNa pAmIza." A sAMbhaLIne bhaya pAmele rAjA tyAMthI nIkaLIne naMdanavanamAM gaye, ane rAjyano tyAga karIne teNe tApasa tarIkenI dIkSA lIdhI, ane devI tathA maMjulA dhAtrInI sAthe tapazcaryA karavA lAgyA. pachI koI eka vAra rAjAnA valkala vastramAM zukraSadUgala AvyAM. devIe te valkala paheryuM. te pudgala tenI nimAM pravezyAM. te devIe samaya jatAM putrIne janma Apyo. tenuM RSidattA nAma pADavAmAM AvyuM. devI, maMjulA dhAtrI ane rAjA vananAM bilavaphaLa vaDe tenuM pAlana karatA hatA. rAjA pratyenI atyaMta AsaktipUrvaka te strI kALadharma pAmI. Ucharela RSidanA yuvAvasthAmAM AvI ane atIva rUpathI surUpa thaI. koI eka vAra zAntavega ane prazAntavega nAmanA be AkAzacArI aNagAro te AzramamAM AvyA. teo te AzramamAM rAjAne ane bAlikAne dharma kahevA lAgyA. temanI pAse dharma sAMbhaLIne RSidattA zrAvikA thaI. jenA hAthamAM DhAla-taravAra che evo puruSa te AzramamAM ekavAra Avyo. enI pAchaLa sainya AvyuM. te rAjAne page paDyo. rAjAe pUchayuM, "tuM koNa che? ane kyAMthI Ave che ?eTale te bolyo, "huM zatAyudha rAjAne putra zilAyudha nAme chuM, ane cArumatI devIne (amegharipunI patnIne) bhatrIjo ane tamAre bhANeja chuM." te sAMbhaLIne satuSTa thayelA rAjAe tene sASidattA ApI. pachI te SidattAnI sAthe tenuM lagna thayuM. 1. kathAsaMbaMdha anusAra, zatAyudhanI bahenanuM lagna amedharipu sAthe ane amedharipunI bahenanuM lagna zatAyudha sAthe thayuM hovuM joIe. zilAyudha e rIte amedharipuno bhANeja ane tenI patnI cAmatIna bhAIne chokarA-bhatrIje thAya. mULamAM maro zabda che, tene bhatrIjo artha anumAnathI karyo che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 390 ]. vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDaH anyadA te RSidattAne trAtukALamAM garbha rahyo. te zilAyudha kumAra paNa keTalAka divasa pachI gaye. RSidanAno garbha vadhavA lAge. viSaphaLane AhAra karavAthI maMjulikA maraNa pAmI. RSidattAe paNa gya samaye putrane janma Ape. prasUti thatAM veMta ja sUvArogathI te maraNa pAmI. AthI tene pitA mUccha pAme. DIvAra pachI bhAnamAM AvatAM banne hatheLIo vaDe kumArane laI, khoLAmAM mUkI karuNa Akanda karate te vicAra karavA lAgyA, " Ane huM kevI rIte jivADIza? ema kahI AMsu sArate ekAkI evo te karuNa vilApa karavA lAgyo. pachI te RSidattA vyaMtarI thaI. teNe mRgInuM rUpa karyuM. tenI sAthe eka nAnI mRgalI hatI. be kALA kUtarAonI sAthe samUhamAM bhamatI te maThanA AMgaNAmAM AvI. eka mRgIe chokarAne lIdhe, bIjI maThamAM gaI pachI pitAnI jIbha vaDe bALakane cATatI te tenA vadana AgaLa stana rAkhIne UbhI rahI. A joIne rAjA zAnita pAmyo. A pramANe e mRgI vAraMvAra AvIne te bALakane dUdha pAtI hatI. pachI te bALaka moTo thaye. eka vAra samidhane mATe gayelA tene sarpa karaDyo ane jene viSa caDayuM che e te maravA lAge. mRgIe AvIne tene jIbhathI cATyo, nirviSa karyo ane jivADyo. he putra! je mRgI te huM pUrve trASidattA hatI. pachI meM divya devIrUpa dhAraNa karIne te sarpanI tarjanA karI ane kahyuM, "cAMDAla caMDakauzika ! hajI paNa krodha tyajato nathI?" e pramANe tyAM jene pUrvavaira smaraNa karAvavAmAM AvyuM che evo te sarpa te ramya AzramapadamAM anazana karIne potAnI jAtane khapAvIne thoDA samayamAM kALadharma pAmyo. pachI megirinA naMdanavanamAM balakUTa upara bela nAmanA deva tarIke te AvyA. A tarapha zrAvastI nagarImAM zatAyudha rAjA kALadharma pAme. zilAyudha rAjA thaye. te rAjAne maraNa pAmele jANIne sarve sAmaMta rAjAo sAme thayA. te zilAyudha saMnya ane vAhana sahita nIkaLI te sarvene parAjaya karyo ane temane namAvyA. pachI pharI zrAvastImAM AvIne te adyAnamAM rahyo. pachI huM RSidattA tApasInuM rUpa dhAraNa karIne araNyanAM puSpa-phaLa laIne rAjAnA agradvAra AgaLa UbhI rahI. pachI dvArapALoe rAjAne nivedana karyuM ke, "tApasI dvAra upara UbhI che. " rAjAe kahyuM, "te bhale aMdara Ave." pachI ghaNA janavaDe saMkula evA rAjAnA sabhAmaMDapamAM te tApasI putranI sAthe pravezI. sarva varNo ane sAdhuonA hitamAM rata evA rAjAne teNe je. pachI araNyanAM puSpa-phaLo vaDe rAjAnuM abhinaMdana karIne te tApasIe kahyuM, "rAjana ! A tAro putra che, tArA ja gAtramAMthI uddabhave che, teno putra tarIke svIkAra kara." eTale rAjAe kahyuM, "kemAM ema saMbhaLAya che ke je koI AzramamAM rahe che te sarve satyavAdIo hoya che, paNa tuM te tApasI hovA chatAM mithyA bole che. aputra evA mane putra kayAMthI?" Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusundarI la'bhaka [ 391 ] eTale tApasIe kahyuM, " darpaNunA maMDaLamAMthI jema khikhamAMthI pratiSi`ba thAya che tevI rIte tArI pAse AvelA tArA peAtAnA putrane putra tarIke tuM oLakhatA nathI ? " eTale rAjA eNyeA, " tApasa ! je parAyA putrane mATe 'A mArA putra che ' ema kahe che te parasIgamanamAM je dASA rahelA che te deASA vaDe lepAya che. " pachI tApasIe kahyuM, " kUkaDe kUka ! tane pArakI strIneA doSa lAgI jAya che! tArI peAtAnI srImAM utpanna thayele A tArA ja putra che. '' eTale rAjA khelyA, " A mArA putra kevI rIte ? kayAre janmyA ? svadAramAM thayA ke paradAramAM ? satya kahe. " rAjAe A pramANe kahyu, eTale te tApasI te bALakane rAjAnI samIpamAM mUkIne cAlI gai. te samaye AkAzavANI thaI ke, "huM rAjAomAM siMha samAna ! ameAdharathanA dohitra ane RSidattAnA putra A tuja che ( arthAt A tArAja putra che ). " " 66 ,, pachI parijana sahita rAjAe AkAzavANI sAMbhaLIne A mArA putra thAya che ' ema karI te khALakane laine kheALAmAM esADyA, mAthu sUchyuM ane da.Da-bhaTa--bhAjikAne kahyuM ke, " A mArA putra che, enuM saMrakSaNa karA. " pachI teNe pUchyuM, " tApasI kyAM gai ? " puruSAe kahyu, A jAya. rAjA UThIne tenI pAchaLa doDyA, ane te A rahI, A rahI ' ema karatAM Azrama sudhI gayA. tyAM RSidattA( vyaMtarI )ne joIne saMtuSTa ane zAnta thayA. pachI te tApasI divya devarUpa dhAraNa karIne, prabhA-samrudaya vaDe udyota karatI, rAjAne ane peAtAnA pitAne dharma kahevA lAgI. " e samaye khala nAme deva tyAM AvyA. teNe devIne vaMdana karIne kahyu, "huM ahIM caDakozika sarpa hatA. he bhagavaMta ! tamArA guNavaDe karIne meM devatva prApta karyuM. " ema kahIne pharIvAra vaMdana karI te pALe gayA. ameAdharatha rAjA vagere khIjAe paNa dharma ne pAmyA. dharma parAyaNa evA temane aSTApada paryaMta upara lai jaIne devIe zAntavega tathA prazAntavega aNugArone ziSya tarIke sAMpyA. pachI teo sAdhu thayA. je pelA bALaka hatA teja A eNIputra rAjA. sAgarabhinnamAM vasatI, javalanaprabha( nAmanA deva )nI bhAryA. huM nAginI chuM. " eTale me te devIne kahyuM, " daivi ! tamAruM bhavana sAgarabhinna zAthI kahevAya che ? kayAre ane keNe te bhevuM hatuM ? " te elI, " he putra! tuM dhyAna rAkhIne sAMbhaLa; huM tane sarva kahIza-- sagaranA putrAe aSTApadamAM khAI khedavI-temanu dahana sAketa nagaramAM ikSvAku vazamAM janmelA e bhAIe jitazatru ane sumitra e 1. A pUrve rAjAnu nAma satra ameripu Apelu' che. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 392 ] vasudeva--hiMDI : : prathama khaMDa : rAjAe hatA. temanI bannenI e bhAryAo hatI--vijayA ane vaijaya'tI. te bannee A pramANe cAda mahAsvapnA joyAM. te jemake gaja, vRSabha, siMha, lakSmI, mALA, caMdra, sUrya, dhvaja, kuMbha, padmasara, sAgara, vimAna ane bhavana, ratnAnA samUha ane agni. te rAjAee svapnapAThakAne e svapnA kahyAM. teoe e svapne samajAvyAM ke, " putramAMthI eka tIrthaMkara thaze, bIjo cakravatI thaze. " kALe karIne te strIone prasUti thai. khAra divasa thatAM jitazatrue putranuM nAma ajita pADayuM, ane sumitra sagara pADyuM. anukrame UcharelA tee caiAvanamAM AvyA, ane temane uttama rAjakanyAonu pANigrahaNa karAvavAmAM AvyuM. anyadA jitazatru rAjAe peAtAnA putra ajitane rAjyagAdI upara besADyA, ane bhAInA putra sagarane yuvarAjapade sthApita karyAM. pachI jitazatru rAjA zroRSabhadevanA tIrthomAM virAnI pAse sayama svIkArIne siddhimAM gayA. pachI ajita rAjA paNa ghaNA kALa sudhI rAjyanuM pAlana karyA pachI te rAjyanA tyAga karIne tIrthaMkara thayA. sagara paNu cauda ratnA ane nava nidhinA adhipati evA cakravatI thayA. te sagaranA janukumAra Adi sATha hajAra putrA hatA. hAra ane mukuTane dhAraNa karanArA te sarve pitAnI rajA mAgI, cakravatInAM ratnA ane nidhione sAthe laine vasudhAmAM vicaravA lAgyA. sarva janAne hiraNya-suvarNa Adi soMpatti ApatA ane yaza tathA kIrtti upArjana karatA teo aSTApada paryaMta AgaLa pahoMcyA. tyAM siddhone vaMdana karIne jinAyatana, stUparacanA Adi tathA pratimA joine tee amAtyane pUchavA lAgyA, A Ayatana kANe karAvelu che ? ane kayAre karAveluM che ? eTale amAtye kahyuM-- aSTApada tIrthanI utpatti ane siddhgaDikA 66 " ahIM uttama lakSaNlRAthI yukta RSabha nAme rAjA hatA, jemaNe prajAone pUrve vyavasthita karI hatI. jemaNe rAgane damyA che, kAmabhAgeAthI je virakta thayA che tathA karmAne jemaNe dhamI nAkhyAM che evA te mahAtmA bhagavAna uttama zrAmaNya pALIne daza hajAra aNugArAnI sAthe A parvata upara meAkSamAM gayelA che; temanu A Ayatana ane stUparacanA che. bharata nAme temanA putra prathama cakravatI, cAda ratnA ane nava nidhinA adhipati hatA. teNe A Ayatana, pratimA ane stUpa karAvelAM che. samukuTa kevalajJAnI ( jemane gRhavAsamAM kevalajJAna thayuM hatu) evA te bhagavAna ( bharata ) zrAmaNya svIkArIne mekSe gayA. bharatanAM jevAMja guNa, vinaya ane mAhAtmyathI 1. arthAt eka rANIe svapnamAM vimAna joyuM ane bIjIe bhavana joyuM. je UlAkamAMthI Ave che tenI mAtA vimAna jIe che ane adhelAmAMthI Ave che tenI mAtA bhavana jue che. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusundarI saMbhaka [ 393 ] yukta, paNa mAtra ratna ane devatAothI rahita evo temane Adityayaza nAme putra hatuM, jene svayaM Indra rAjA tarIke abhiSeka karyo hato. te Adityayaze sakala bhAratavarSane bheLavIne dIkSA lIdhI. tene putra mahAyaza, tene atibala ane tene balabhadra, tene balavIrya, tene kArtavIrya, tene jalavIya ane teno daMDavIrya thayo. jhaSabhasvAmIne je uttama mahAmukuTa hato te teoe mastakathI dhAraNa karyo, paraMtu bIjAo te mukuTane dhAraNa karI zakyA nahIM. pachI bhagavAna prathama tIrthakara zrItrASabhadevanI paraMparAmAM thayelA tathA AyuSya, uccatva ane parAkramanI bAbatamAM anukrame UtaratA evA cAra lAkha rAjAo (rAjya) jogavIne siddhimAM gayA sava itha da gAthA, pUrva ghAriyA gAthA, teja mA0i gAthA. e gAthAone artha A pramANe che. sthApanA nIce pramANe che - ka 0 hA sarvArtha . kSa | 40 | 20 | 40 40 ja . si! 40 la0 14 15 14] 1 141 [14] 1 | 14 : 1 | 14 [ 1 14 14 2 | 14 2 | 14 2 | 14 2 14 2 14 | 2 | 14| 2 | 14 2 1, paNa A gAthAone artha koI paNa pratamAM jovAmAM Avato nathI. 2. A ThekANe mULa graMthamAM siddhagaMDikAnA viSayane lagatI sami 2 kro, gd gggriNA, ane tena paraM sAvaDhiyAA pramANe traNa prAcIna gAthAone AdhAra TAMkavAmAM Avyo che. mULamAM AkhI gAthAo uddata karelI nathI, paNa mAtra prathamAkSara ja TakelA che, tethI gAthAone pUre bhAvArtha samajI zakAto nathI. vaLI A gAthAo kyA graMthanI che e tapAsa karavA chatAM temanuM mULa sthaLa jaDI zakyuM nathI, temaja A pachI prAcIna tADapatrIya pratimAM A viSayane lagatI je mAtra eka sthApanA ApavAmAM AvI che tene aMge pAchaLanI badhI pratiomAM " sthApanA cAtra cirantanA kenApi vaiguNyena nandIgranthena saha visaMvAdAnna samyagavagamyate, ttstcrnnivRttisaMvAhinI sthAti arthAt A ThekANe ApelI prAcIna pratinI sthApanA koI bhUlanA pariNAme naMdIsUtra sAthe meLabesatI na hovAthI barAbara samajAtI nathI, e kAraNathI naMdIsUtranI cUNi ane vRtti sAthe meLa khAtI sthApanAo ApI che--" A pramANenI noMdha che. eTale e pratyaMtaramanI sthApanAo uparAMta jijJAsuonA satiSa mATe naMdIsUtra Adi zAstronA anusAre siddhacaMDikAnA viSayanI viziSTa samaja A nIce ApavAmAM Ave che- 1) prathama tIrthakara bhagavAna zrI-SabhadevanA vaMzamAM bharatacakravatIAdityayaza, mahAyaza vagere eka pachI eka 50 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- -- -- - [ 394 ]. vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : pachI A sAMbhaLIne saMtuSTa ane vimita manavALA thayelA javukumAra vagere kumAroe "amAruM kuLa jaya pAme che" e pramANe utkRSTi-siMhanAdathI gaganatala bharI dIdhuM. pachI jahUnu vagere kumAre parasparane kahevA lAgyA, "ApaNI pAse paNa te ja ratno che, te ja nidhio che, te ja vasudhA ane rAjAo che; to sarva ratnamaya jinAyatana ApaNe karIe." A pramANe teo prayatna karavA lAgyA. pachI te jahunu vagere kumArae pitAnAM mANasone AjJA ApI, "aSTApada jevA parvatanI zodha kare." teoe zodha karI, paNa aMte "aSTApada jevo parvata nathI" e pramANe temaNe nivedana karyuM. pachI te kumAroe amAtyane pUchayuM, "Ayatana kayAM sudhI raheze?" eTale amAtye kahyuM, "A avasarpiNI sudhI raheze, ema meM kevalI jinonI pAse sAMbhaLyuM che. " pachI te kumAra ekabIjAne kahevA lAgyA, "A parvatanuM ja rakSaNa karIe, kema ke kALadeSathI bhagrasta thayelA cauda lAkha rAjAo mekSamAM gayA ane eka rAjA sarvArthasiddha devalokamAM gaye, te pachI cauda lAkha rAjAo mekSamAM gayA ane eka rAjA sarvArthasiddha devalokamAM gayA; A pramANe cauda lAkha rAjA mekSamAM ane eka rAjA sarvArthasiddhamAM ema tyAMsudhI samajavuM ke cauda lAkhane AMtare sarvArthasiddhamAM gayelA eka ekanI saMkhyA paNa asaMkhyAtI thAya. tyArabAda cauda lAkha rAjA mokSe, be sarvArthasiddha, cauda lAkha rAjA mele, be sarvArthasiddha ema tyAMsudhI jANavuM ke cauda lAkha mokSe janAranA gALAmAM sarvArthasiddhamAM janAra be benI saMkhyA paNuM asaMkhyAtI thAya. A mujaba cauda lAkha mele janArA rAjAonA gALAmAM traNa, cAra, pAMca, cha, sAta ema pacAsa sudhI sarvArthasiddhamAM janAra rAjAonI dareka saMkhyA asaMkhyAtI thAya tyAMsudhI samajavuM. A pahelI siddhagarikA anulemasiddhagaDikA" nAme jANavI. sthApanA esA paDhamA aNulomasiddhagaMDiyA 1 14 | 14 || 14 ittiyA lakkhA siddhA / 5 6 jAva 50 | ittiyA savvaDhe patthaDe 14] 14 } $ttiyA DhAM siddhA 14 { 14 | 14 14 14 | jAva 50 ittiyA savvaDhe patthaDe gvana-| gvama- | gvamaH | gvama- | gvama- | gvama- | gvama nA | saMghanA | saMnnA | saMvenA | saMvedanA | saMvedanA | saMvedanA (2) A pachI saMlagnapaNe bIjI " pratilomasiddhagaMDikA " cAlu thAya che. te A pramANe-cauda lAkha rAjAo sarvArthasiddhamAM gayA ane eka rAja mekSamAM gaye, phera cauda lAkha rAjAo sarvArthasiddhamAM gayA ane eka rAjA mokSe gaye; A pramANe tyAM sudhI samajavuM ke cauda lAkhanA AMtarAmAM mokSe gayelA eka ekanI saMkhyA asaMkhyAtI thAya. A rIte sarvArthasiddhamAM janAra cauda lAkhane AMtare be, traNa, cAra, pAMca, cha, sAta ema pacAsa sudhI mese janArA darekanI saMkhyA asaMkhyAtI thAya tyAMsudhI samajavuM. A bIjI siddhagaDikAne "pratilAmasiddhagaMDikA " kahevAmAM Ave che. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyagusudarI labhaka [ 395 ] ' manuSyA pedA thaze, je AyatananA vinAza karaze. " pachI temaNe te parvatane cAre khAjIe pahelA kAMDatala sudhI daDaratna vaDe chinnakaTaka karI nAkhyA ( arthAt caDhavAnA rastA kApI nAkhyA ) ane khAi kheAdavA lAgyA. eTale trAsa pAmeleA javalanaprabha nAga UThyo ane AvIne kumArane kahevA lAgyA, " are! are! mArA bhavanadvArane bhAMgaze| nahIM. ' AthI kumAroe tene kahyuM, " A bhUmi keAnI che ? " nAga khelyA, " tamArI che, parantu tA paNa bhAMgazeA nahIM, kAraNa huM pahelAMthI ahIM rahuM chuM. " jo amArI bhUmi che tA * 14 1 14 1 sthApanA ma saMkhejjA 14 r 14 14 3 14 2 3 vama svamasNkhejaa saMkhejA esA biiyA paDilomasiddhagaMDiyA 2 14 4 14 4 ma saMkhejA 14 5 14 5 vama sNkhejj| 14 ph 14 6 ma saMkhejA 14 jAva 50 ittiyA siddhA 14 ittiyA lakkhA savvaTTe patthaDe ittiyA lakkhA savaTThe patthaDe jAva 50 ittiyA siddhA ma saMkhejA ' (3) khIjI siddhagaDikAnI lagAlaga anusaMdhAnamAM trIjI ' samasa Mcasiddhga'DikA ' zarU thAya che. te A pramANebe lAkha rAjAe mekSamAM ane be lAkha rAnta sarvArthasiddhamAM, phera pAchA be lAkha rAnae mekSamAM ane e lAkha sarvAsiddhamAM; A pramANe tyAMsudhI jANavuM ke mekSamAM janAra ane sarvAsidhdhamAM janAra be lAkhanI sakhyA ( saravALe nahIM) asaMkhyAtI thAya. A ja rIte traNa lAkha, cAra lAkha, pAMca lAkha, cha lAkha, sAta lAkha ema eka pachI eka sarakhI sakhyAvALA asaMkhyAtA lAkha paryaMta mekSe ane sarvAsiSThe gayelA rAjAonI dareka lAkhanI sakhyA asaMkhyAtI thAya tyAMsudhI samajavuM. A trIjI * samasa`khyasiddhaMga DikA ' jANavI. sthApanA esA taiyA sama saMkhAsiddhagaMDiyA 3 ! ittiyA lakkhA siddhA 2|3|4|1 6 7 8 9 10 evaM jAva asaMkhA AvaliyAdugAe ittiyA lakkhA savvaTThe 2 3 4 5 6 7 8 9 10 eguttarA do vi gacchaMti (4) trIjI siddhagaMDikAnA anusaMdhAnamAM salagnapaNe ceAthI citrAMtarasiddhga'DikA zarU thAya che, jenA cAra prakAra che--1 pahelI ekAdiekAdhikacitrAMtarasiddhagaDikA, 2 bIjI ekAdvicadhikacitrAMtarasiddhagaDikA, 3 trIjI ekAdityadhikacitrAMtarasiddhagaDikA ane 4 ceAthI viSameAttaracitrAMtarasiddhagaDikA, A cAra prakAra paikI pahelI citrAMtaragaMDikAmAM eka meAkSe, e sarvA siddhamAM, traNa meAkSe, cAra sarvAsiddhamAM, Ama eka ekanI vRddhie siddhimAM janAra ane sarvA-sidhdhamAM janAranI sakhyA tyAMsudhI samajavI ke te banneya sakhyA asaMkhyAtI thAya. A pahelI ekAdiekAttaracitrAMtarasiddagaMDikA jANavI. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 396 ] vasudeva--hi'DI: : prathama khaMDa : tuM zA mATe aTakAve che ?' e pramANe kumArIe tenA tiraskAra karyA, eTale te pAtAnA bhavanamAM gayA. pachI te kumAreza pUrva dizAmAM pravAha-nadI sudhI gayA. tyAMthI daDaratna vaDe khAdIne gaMgAne uddhatita karIne te parvatanI khAi sudhI lAvyA. khAimAM paDatI gaMgA atizaya zAlAvALI lAgI. pachI santuSTa thayelA te kumAree sUryanA zabdathI mizra evA utkRSi-si'hanAdarUpI kAlAhala karyAM. te zabda sAMbhaLIne, jaLa vaDe purAtuM peAtAnuM sthApanA ittiyA siddhA ittiyA savvadve 2 | 4 | 6 | 8 10 12/14 16 18 jAva asaMkhA A pachI eka mAkSe, traNa sarvAsiSThe, pAMca mAkSe, sAta sarvAsiSThe, ema e enI vRddhie tyAMsudhI vadhavuM ke e rIte meAkSamAM ane sarvAsidhdhamAM janAranI sakhyA asaMkhyAtI thAya. A bIjI 'ekAdvityuttaracitrAMtaraga'DikA' jANavI, sthApanA- esA bitiyA egAibiuttara cittaMtara siddhagaMDiyA 4-2 ittiyA siddhA 1 5 9 13 17 21 25 29 33 evaM egA ibiuttariyA ittiyA savvadve 3 7 11 15 19 23 27 31 35 jAva asaMkhA A pachI lagAlaga trIjI ekAdicadhicitrAMtaragaMDikAmAM eka mekSe, cAra sarvAsiSThe, sAta mekSe, dasa sarvAsiSThe, ema traNa traNa vadhatAM tyAMsudhI vadhavuM ke cAvat muktimAM janAra ane sarvAsidhdhamAM janAranI traNatraNanI vRddhivALI sakhyA asaMkhyAtI thAya. A trIjI 'ekAdiyuttaracitrAMtarasiddhagaDikA ' ANavI. esA taiyA eg|itiuttr cittaMtarasiddhagaMDiyA 4-3 sthApanAittiyA siddhA 1 7 13 19 25 31 3743 49 evaM egAitiuttariyA ittiyA savva 410016 22 28/344046Akha2 jAva asaMkhA trIjI citrAMtaraga DikAnI lagAlaga ceAthI ' viSamAttaracitrAMtarasiddhagaDikA' zarU thAya che, jenA asa`khyAtA prakAra thaI zake che. tene samajavAnI rIta A pramANe che--eka paktimAM athavA upara nIce ogaNatrIsa tagaDA mUkavA, je paikI pahelA tagaDAmAM kAMi umeravAnuM nathI, paNa khIjA aThThAvIsa tagaDAmAM anukrame nIcenI sakhyA umeravAnI che-- duga 2 paNa 3 navagaM 4 terasa 5 sattarasa 6 duvIsa 7 chacca 8 aTTheva 9 / bArasa 10 caudasa 11 taha aTThavIsa 12 chavvIsa 13 paNavIsA 14 // 1 // pakkArasa 15 tevIsA 16 sIyAlA 17 satari 18 sattahattariyA 19 / duga 20 duga 21 sattAsIra 22 igahattarimeva 23 bAvaDI 24 // 2 // esA paDhamA egAieguttaracittaMtarasiddhagaMDiyA 4-1 1 3 5 7 9 11 13 15 17 evaM egAeguttariyA Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusundarI la'bhaka [ 397 ] bhavana joine rASAgni vaDe prajavalita thaine dhamadhamatA jvalanaprabha nAge bahAra AvIne te sainyamAMnA rAjAo, amAtya ane prAkRta manuSyAne cheADI daine jahUnu vagere sATha hajAra kumArIne peAtAnA viSathI khALI nAkhyA. pachI khAkI rahelA rAjAo, amAtya ane sainya e sau sAketa nagaramAM AvyAM. brAhmaNaputranuM maraNa darzAvavA vaDe sagarane putramaraNanu nivedana baMbhaNaputtamaraNakAraNeNa sagarassa te amacceNaM / dhammANurAgarattassa puttamaraNaM tehiM kahiyaM // auNattari 25 cavIsA 26 chAyAla 27 sayaM 28 taheva chabbIsA 29 / ee kira pakvA bIatigAIsu aNukamaso // 3 // arthAt khIjA, trIjA Adi tagaDAemAM anukrame e 2, pAMca 3, nava 4, tera 5, sattara 6, bAvIsa 7, 7 8, ATha 9, khAra 10, cauda 11, aThThAvIsa 12, chavIsa 13, pacIsa 14, agIAra 15, tevIsa 16, suDatAlIsa 17, sittera 18, satyAtera 19, eka 20, e 21, satyAsI 22, ikeAtera 23, khAsaDa 24, AgaNyAtaeNra 25, covIsa 26, zvetAlIsa 27, seA 28, ane chavIsa 29 UmeravA, upara jaNAvyA pramANenI sakhyA ogaNatrIsa tagaDAmAM umeryA pachI je sakhyA thAya teTalA teTalA eka pachI eka siddhimAM ane sarvArthasiddha devaleAkamAM janArA rAjAe samajavA. arthAta traNa mekSamAM, pAMca sarvArthAMmAM, ATha mekSamAM, khAra sarvAmAM, sALa mekSamAM, vIsa sarvAMImAM--A kramathI ogaNatrIsamA sthAnamAM ogaNatrIsa mekSamAM gayA. A pahelI ' viSameAttaracitrAMtarasiddhagaDikA ' jANavI. sthApanA ittiyA siddhA 3 8 16 25 11 17 29 14 50 80 5 74 72 49 29 evaM tigAiyA dugAipakkhevA paDhamA visamuttaracittaMtaraittiyA savvaTThe 5 12 20 9 15 31 28 26 73 4 90 65 27 103 0 siddhagaMDiyA 9 A pachI bIjI ' viSame|ttaracitrAMtarasiddhagaDikA ' zarU thAya che. tenI rIti A pramANe che--upara jaNAvelI pahelI viSameAttaracitrAMtaraga DikAnA chellA AMkaDAne egaNatrIza vAra anukrame athavA upara nIce lakhI, upara jaNAvyA mujaba pahelA 'kane cheDIne khAkInAM aThThAvIsa sthAnamAM upara TULa paLa nAM. gAthAmAM jaNAvelA dhruva prakSepA-umeraNAne umeratAM je sakhyA thAya teTalA teTalA ekAMtare sarvArthasiddha ane meAkSamAM janArA rAjAe samajavA. A rIti mujakha AvI asa`khyAtI viSamettaracitrAMtarasiddhagaDikA thAya che. A viSameAttaracitrAMtarasiddhagaDikAo paikI pahelI gaDikAmAM pahelu' sthAna siddigatisUcaka ane bIjI gaDikAmAM paheluM sthAna sarvArtha siddhagatisUcaka, trIjI gaDikAmAM pAchuM paheluM sthAna mekSagatisUcaka ane ceAthI gaMDikAmAM pahelu sthAna sarvA siddhagatisUcaka; ema ekI viSamAttara gaDikAnu' prathama sthAna meAkSagatisUcaka ane bekI siddhagaDikAnu' prathama sthAna sarvACsiddagatisUcaka samajavu, jemake--bIjI viSameAttaracitrAMtaraga DikAmAM ogaNatrIsanA A kane ogaNatrIsa vAra lakhI temAM upara jaNAvyA pramANe be, pAMca, nava Adi dhruva umeraNAne umeratAM je sa MkhyA thAya tene viSe A pramANe samajavuM--egaNatrIsa rAjAe sarvAsiddhamAM gayA ane ekatrIsa rAjAe meAkSamAM gayA, cAtrIsa sarvAsidhdhamAM gayA ane ADatrIsa meAkSamAM gayA; A pramANe chevaTe paMcAvana rAjAe sarvAsimAM gayA. A bIjI * viSamAttaracitrAMtarasiMga DiMkA ' jANavI, Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 398 ] vasudeva-hiMDI : prathama aMka: (arthAta teoe dharmAnurAgamAM rakta evA sagarane brAhmaNaputranA maraNanA bahAnAthI tenA putranuM maraNa amAtya dvArA kahyuM.) A gAthAno artha A pramANe- pachI te amAtya sAketa nagaramAM AvIne bIjA amAtya, rAjAo ane vaidyo sAthe maMtraNA karIne rAjA sagarane putronA maraNanI khabara saMbhaLAvavA mATe A pramANe yukti karI. jene sarpe daMza karyo hato evA, baMdhujane vaDe vIMTaLAyelA ane mRtyune vaza thayelA brAhmaNaputrane upADIne rAjabhavanamAM pravezArthe. vAraMvAra karuNa rudana karatA tenA svajano rAjAne kahevA lAgyA, "amAre A ekane eka putra sarpadaMzathI maraNa pAme che, mATe he rAjana! te jIve tema karo." pachI te rAjAe vaidyone bolAvIne kahyuM, "A brAhmaNa jIve tema karo" eTale vaidyoe kahyuM, "rAjana ! jene ghera A pahelAM koI mANasa maraNa pAmyuM na hoya tenA gharanI rAkha maMgAve, eTale brAhmaNane ame jivADIe." rAjAe mANasene AjJA ApI, "je gharamAM koI mANasa pUrve maraNa pAmyuM na hoya te sthApanA riyA savya 2 4jara rAkha406106 21 1008 pa par vIzA | | | | | | | | | | | | vimuttaracita| riyA si%A 2246244142 6 20 116 11 12 1 | siddhi A pachI trIjI ke viSamettaracitrAMtarasiddhagaDikA' Ave che. bIjI viSamettaragaMDikAnA aMtamAM AvatA paMcAvananA aMkane upara nIce ogaNatrIsa vAra lakhI temAM upara jaNAvelA paNa nava terasa8 gAna chuvAkene umeratAM je saMkhyA thAya te dvArA trIjI "viSamajvaracitrAMtarasiddhagaDikA' jANavI. sthApanA dariyA vagere ''''''3deg11 julA saMdacA vilakuttara .... ittiyA siddhA 55/6 068/7763/69/8166/102132) 57 126124/1018, esA taiyA vismuttrphuriyA saccaDhe bAda 46 16828 0 126 16 14211 cittaMtarasiddhagaMDiyA upara jaNAvavAmAM AvyuM tema, dareka viSamattaragaMDikAnA aMtamAM AvatI aMtima saMkhyAne ogaNatrIsa vAra lakhI temAM pravaprakSepane umeravAthI AgaLaAgaLanI viSamajvaracitrAMtarasiddhagaMDikA thAya che, je tyAM sudhI jANavI thAvata bIjA tIrthakara zrI ajitanAtha bhagavAnanA pitA jitazatrurAjA thayA. upara jaNAvavAmAM AvyuM tema, bhagavAna zrIkRSabhadevanA vaMzamAM thayela rAjAo paikI koIpaNa rAjA mokSagati ke sarvArthasiddha devaloka sivAya bIjI koI gatimAM gaye nathI. A siddhagaDikAmAM AvatA "sarvArthasiddhagati" zabdano artha pAMca anuttaravimAna kare, 1 maLamAM pazuparimaya pATha che, paNa darzane anusarI madarimaya pATha kapyo che, Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priya'gusundarI la'bhaka [ 399 ] gharanI rAkha jaladI lAvA." pachI te mANusA Apu' nagara rakhaDIne rAjA pAse pAchA AvIne kahevA lAgyA, " jevuM kAI mANasa pUrve mayuM na hAya evuM kAi amane maLyuM nathI " pachI rAjAe vaidyone kahyuM, " mArA gherathI rAkha maMgAvA; mArA gharamAM pUrve kAi maryuM nathI ane bhaviSyamAM koi maraze nahIM, '' eTale amAtye rAjAne kahyu, ' tamArA vazamAM paNuM hajArA rAjAo marIne svargamAM ane mAkSamAM gayA che. "" rAjA Albe, " mArA vaMzamAM pUrve kANu maraNa pAmyA che, te mane " kahuM' chu, rAjan !-- ,, kahI. amAtya melyA, je A avasarpiNImAM trIjA ArAnA chevaTanA bhAgamAM vimalavAhanathI nAbhi sudhInA sAta kulakarA thayA. teo paNa kAladharma pAmIne svargamAM gayA. AThamA zrIRSabhadeva, nAbhinA putra, ikSvAku vaMzamAM prathama rAjA ane prathama tIrthaMkara hatA te aSTApada parvata upara kAladharma pAmIne meAkSamAM gayA hatA. cauda ratnaneA svAmI, nava nidhinA adhipati, cAsaTha hajAra mahilAonA pati ane samukuTa kevalajJAnI evA temanA bharata nAme putra saMcama svIkArIne kALadhama pAmI meAkSamAM gayA. sakala abharata upara jenA svaya' indre abhiSeka karyA hatA ane jenI pAse mAtra (cakravatInAM ) ratnA nahAtAM evA bharatanA putra Adityayaza bhAga bhAgavIne maraNa pAmI mekSamAM gayA. ikSvAku vaMzamAM AdityayazathI mAMDI jitazatru sudhInA asa Mkhya rAjAe saMyama svIkArIne,kALadharma pAmI meAkSamAM athavA svargamAM gayA che. tamArA ja pitA sumitra rAjA zrIajitanAtha tIrthaMkaranI pAse sayama svIkArIne, maraNa pAmI svargaCmAM gayA che. huM rAjan! lAkamAM janma pachI maraNu e niyama che. kAmaM maraNaM jAyai, jammaM, jammAo maraNaM bhave evaM / dhammANurAyarattassa puttamaraNaM tehiM bhaNNai || ( arthAt maraNa jarUra thAya che, janma thAya che ane janma pachI te ja pramANe maraNu thAya che; dharmAnurAgamAM rakta rAjAne putramaraNu te leAkeAe-A rIte-kahyuM. ) he rAjana! bIjuM paNa e kahevAnu ke janukumAra vagere tamArA sATha hajAra putrAne kApa pAmelA javalanaprabha nAge daSTiviSanA agni vaDe khALIne bhasmarAzi karyo che. ' pachI pAtAnA svajana-pUrvaja rAjAonu, pitAnuM ane putrAnuM maraNu sAMbhaLIne jenuM bhAna cAlyuM gayuM che ane jenA sAMdhAe DhIlA thai gayA che evA te rAjA dhasa daine dharaNItala upara paDyo. pachI sukhadAyaka ane zItala evA tADanA paMkhAnA pavanathI AzvAsita thatAM bhAna AvatAM te amAtyane pUchavA lAgyA, " kruddha thayelA jvalanaprabha nAge hRSTiviSanA agnithI mArA putrAne kevI rIte khALI nAkhyA ? tema karavAnuM zuM kAraNa hatuM ? " eTale amAtye anyuM hatuM te sa` kahyuM. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 400 ] bhAgIrathikumAre ga'gAne samudragAminI karI eTalAmAM aSTApada samIpanA pradezamAM vasanArA leAkasamUhe| rAjAnI pAse AvI, tene page paDIne vinaMtI karavA lAgyA, " svAmI ! kumAree mahAnadI gaMgAne aSTApadamAM ANI che; have mAga nahIM maLatAM te nadI sarve janapadeAnA jaLa vaDe vinAza kare che; mATe huM mahArAja ! gaMgA mahAnadIne eka mAge samudragAminI karavAne-samudra tarapha vALavAne tame ceAgya che. " pachI rAjAe peAtAnA bALaka putra bhAgIrathine AjJA ApI, " rAjAe ane amAtyeAnI sAthe iDarana laine tuM aSTApada parvata pAse jA. tyAM ardhya, bali, ga Mdha, dhUpa ane mAhya vaDe jvalanaprabha nAganI pUjA karIne, tenI anujJA laIne daDaratna vaDe kheAdatA tu gagA mahAnadIne eka mAge samudramAM lai jaje. " pachI bhAgIrathikumAra rAjAnI AjJA svIkArIne, daDaratna laine, sainya ane vADhuna sahita tathA rAjAe ane amAtyAne sAthe laIne aSTApadma parvata pAse gayA. tyAM aSTama bhaktanI tapazcaryA grahaNa karIne, darbhanA saMthArA upara rahIne jvalanaprabha nAganu dhyAna dharatA te beThe. pachI aSTama bhakta samApta thatAM te jvalanaprabha nAga bhAgIratha pAse AvyeA. pachI vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : bhAgIthie ardhya, bali, gaMdha, mAlya ane dhUpavaDe tenA satkAra karyAM, eTale te elke, " tAruM zuM kArya karuM ? " kumAre kahyuM, "tamArI kRpAthI daDaratna grahaNa karIne mahAnadI gagAne eka mAge samudragAminI karIza. " eTale nAge kahyuM, " jA, jaladI tema kara. bharatamAM je nAgA che te sarve` mArA vazavatI che. " pachI bhAgIrathikumAra ratha upara besIne IDaratna vaDe ga MgAnadIne, hastinApurane sparza kare tema kurujanapadanA madhyamAM thaIne ane kAsalA janapadanI dakSiNamAM thaIne, kheMcI javA lAgyA. pazcimamAM jyAM nAgeAnAM bhavanane ( nadInA pravAhathI ) ijA AvatI hatI tyAM te ali ApatA hatA. te samayathI nAgali zarU thayA. prayAganI uttare thai, kAzInI dakSiNe thai, kAika sthaLe vindhyamAM thai, magadhA janapadanI uttare thai ane aMgA janapadanI dakSiNe thai, hajArA nadIe vaDe vRddhi pAmatI gaMgAne teNe sAgaramAM utArI. tyAM gaMgAsAgara nAmanuM tIrthaM thayuM. jaltue tene pUrve kheMcI hatI, tethI te nadI jAhnavI kahevAya che. pachI bhAgIthie kheMcI tethI bhAgIrathI kahevAya che. gaMgA mahAnadIne sAgaramAM utArIne bhAgIratha sAketa nagara gaye ane sagara cakravatIne nivedana karyuM ke, " me gaMgAne sAgaramAM utArI che. " gAthA tato avvattagaM puttaM, bhAgIrahi bharahasAmiyaM Thaviya / pavvaja manbhuvagato ajiyajidissa pAsamma || ( arthAt pachI nAnA putra bhAgIrathane bharatanA svAmI tarIke sthApita karIne sagare zrIajitanAtha jinezvara pAse dIkSA lIdhI ) Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priya gusundarI labhaka [ 401 ] sagara rAjAnA putrAe bhedI nAkhyuM hatuM, tethI te bhavana ( amAruM bhavana ) " sAgarabhinna ' ( sagaranA putrAvaDe bheDhAyeluM) kahevAya che. tyAM huM javalanaprabha nAganI bhAryA tarIke utpanna thai. mArA putra A eNIputra rAjA udyAnamAM mAruM Ayatana karAvIne, tyAM mArI mUrti sthApita karIne dararAja ga Mdha, mAlya ane dhUpa vaDe pUjA kare che. huM paNa pUrva snehathI sAnnidhya karatI tene icchita bhAgA Apu chuM. pachI putrInI icchAvALA te kAi eka vAra aSTama bhaktathI mane ArAdhIne kahevA lAgyA, " mane putrI Apa. " saMbhrAnta thayelI huM... * tene putrI kevI rIte thAya ? ' ene vicAra karavA lAgI. 66 e samaye nAgarAja dharaNu aSTApada parvata upara jatA hatA. ame paNa tyAM gayAM ane dharmAcA-zAnta ane prazAnta nAme aNugArA jee adhijJAnI hatA temane vinayapUrvaka vaMdana karyAM ane tyAM ame saMzaye pUchavA lAgyAM. have nAgarAja dharaNe te bhagavAne pUchyuM, "huM sulabha eAdhivALA chu ke du`bha edhivALA ? ahIMthI uddhati thaine huM kayAM pedA thaIza ? eTale teoe nAgarAja dharaNane kahyuM, "tuM A indrapaNAthI uddhRti thaine eNravata varSomAM avasi NImAM cAvIsamA tIrthaMkara thaiza. alA, akkA, sateza, sautrAmaNi, indrA ane ghanavidyutA e tArI je cha agramahiSIe che. temAMnI allA sivAya bAkInI pAMca tArA gaNadhara thaze. te paikI eka daivI allA AjathI sAtame divase uddhati ta thaIne A bhAratavaSa mAM eNIputra rAjAnI putrI thaze. adha bharatanA svAmI( kRSNa )nA pitA sAthe bhegA bhAgavIne, saMyama svIkArIne te siddhimAM jaze, ' e sAMbhaLIne santuSTa thayelA nAgarAja dharaNu devIenI sAthe je pramANe AnyA hatA te pramANe pAche gayA. me' paNa te bhagavAne vaMdana karIne pUchyuM, " A allAdevI ane dharaNu pUrvabhavamAM kANu hatAM ? " eTale te aNugArA kahevA lAgyA-- priyagusundarInA pUrva bhava mathurA janapadamAM sugrAma nAme gAma hatuM. tyAM sAmya nAme brAhmaNa hatA tenI sAmadattA bhAryA hatI. parama rUpavaDe danIya, arihaMtanA zAsanamAM prItivALI ane kAmaNe!geAnA abhilASathI je virakta thai che evI tenI gagazrI nAme putrI hatI. tyAM yakSila nAme brAhmaNa te gaMgazrInu mAgu karatA hatA, paNa gagazrI tene icchatI nahAtI. pachI gagazrIne nahIM meLavI zakatA evA teNe varuNa parivrAjakanI pAse patriAjaka tarIkenI dIkSA lIdhI. pelI gagazrIe paNa sutratA AryAnI pAse dIkSA lIdhI. pelA 51 66 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - [ 402 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa: yakSila parivrAjake paNa gaMgazrIne dIkSita thayelI sAMbhaLIne sAdhunI pAse dIkSA lIdhI. tenI sAthe tridaMDIone pATha (samudAya?) paNa sAdhuonI pAse pravrajita thaye. pachI e bane kALadharma pAmatAM, yakSila dharaNendra thaye ane gaMgazrI te ja dharaNanI alA nAme agramahiSI thaI. AjathI sAtame divase te uddhatita thaze." pachI meM AvIne putrane-eNIputrane kahyuM, "parama rUpa vaDe darzanIya evI putrI tane thaze." pachI te devI sAtame divase uddhatita thaIne eNaputra rAjAnI putrI tarIke (tenI rANInA garbhamAM) AvI, ane yogya samaye teno janma thaye. priyaMgulatAnI maMjarI jevA varNa ane kAntivALI hovAthI tenuM nAma priyaMgusundarI pADavAmAM AvyuM. anukrame te UcharI ane rU5 vaDe karIne atyaMta rUpALI evI te yuvAvasthAmAM AvI. pachI saMtuSTa thayelA pitAe tene svayaMvara Ape. pachI ardhabharatanA svAmI jarAsaMdha vagere sarve rAjAo te sAMbhaLIne AvyA. pachI priyaMgusundarIe mane pUchyuM, svayaMvaramAM jAuM?" kahyuM, "tAre (thanAra) pati hajI AvyA nathI."he putra! pachI te priyaMgusundarIe rAjAone svayaMvaramAM IchayA nahIM. AthI teo mArA putra eNaputra sAthe yuddha karavAne AvyA. pachI eka ja rathavALA eNaputre mArI AjJAthI jarAsaMdha vagere te sarve rAjAone cAre dizAomAM bhagADI mUkyA. pachI eNIputra rAjAe mane pUchyuM, "kayA kAraNathI kanyA varane IcchatI nathI ?" meM kahyuM, "A kanyA te sarve narendronA adhipatinA pitAnI bhAryA thaze. te hajI AvyuM nathI. jyAre Avaze tyAre tane kahIza." he putra! baMdhumatInI sAthe tuM aMtaHpuramAM gayo hato tyAre priyaMgusundarIe tane je hato. tyArathI kAmanimitta bimArI vaDe te harSa rahita-duHkhI che. aSTama bhakta vaDe mane ArAdhIne page paDIne teNe kahyuM, "dAdI ! tamArA prabhAvathI Arya putranI sAthe mAre meLApa thaze." mArI ja sUcanAthI gaMgarakSita tArI pAse Avyo hato. paNa tene teM nA pADI. e kArya mATe huM tArI pAse AvI chuM; mATe he putra ! tuM nizcitapaNe aMta:puramAM praveza kara, huM rAjAne paNa samAcAra ApIza. gaMgarakSite je mATe tene vinaMtI karI hatI te zIdhrapaNe kara. he putra! "devadarzana ameghaaniSphaLa hoya che" ema lokakathAmAM kahevAmAM Ave che, mATe tuM vara mAga. huM tane vara ApanAra chuM." pachI meM paNa te devInI pradakSiNA karIne, mastaka upara aMjali karIne-hAtha joDIne kahyuM, "he mAtA! jyAre kAraNa paDatAM huM tamAruM smaraNa karuM tyAre tamAre paNa mane saMbhAra. A ja mAro vara che. " pachI vasudevanA vacanathI devI je pramANe AvI hatI te pramANe pAchI gaI. 1. mULamAM va vacana pATha che. AkhI kathA vasudevanI AtmakathA tarIke cAle che, eTale "vasudevanA vacanathI' ema kahevuM e kathAsandarbhanI rIte ucita nathI. paNa mULa pAThane anusarIne ahIM anuvAda karyo. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyaMgusuMdarI laMka [ 403] pachI te devIe rAjAne kahyuM ke, "priyaMgusundarIne pati A che; tene aMta:puramAM praveza karAvo." vismaya pAmelA evA mArI camatkArothI bharelI te rAtri vItI gaI. pachI bIje divase muharta jeTalo sUrya Uge. sUryodayane eka mUhurta thayuM tyAre gaMgarakSita Avyo ane mane praNAmAMjali karIne vInavavA lAgyuM, "svAmI! te divase meM tamane kahyuM tyAre tame belyA hatA ke "vicAra karIza." to je tame e bAbatamAM vicAra karyo hoya te kRpA kare.pachI meM ghaNI vAra sudhI vicAra karIne kahyuM, "udyAnamAM samAgama bhale thAya." pachI meM gaMgarakSitane vidAya ApI. meM paNa mArI jAtane prasaMgane anurUpa sajaja karI. pachI pAchalA pahore zerImAMthI mIkaLatA mane joIne loko kahevA lAgyA, "aho A koI divya puruSa che." A pramANe leke vaDe zaMkA karate huM parama ramya udyAnamAM gaye, ane tyAM nAgagRhamAM bali ApavA nimitte kanyA AvI. pachI gaMgarakSita AkhA udyAnamAM (koI mANasa te nathI enI) tapAsa karIne, jemAM ekalI kanyA rahelI che evA te nAgagRhanA dvAranuM rakSaNa karavA lAgyo. gAndharva vivAhadharmathI te kanyA sAthe vivAha karIne huM tyAM atula bhego bhegavavA lAgyA. pachI gaMgarakSite mane kahyuM, "svAmI! have devIne rajA Apo.eTale priyaMgusundarIe mane kahyuM, "nAtha! aviSNu evI mAre tyAga karo tamAre mATe yogya nathI." A pramANe, lAMbA kALathI jenuM cintana karAtuM hatuM evA priyaMgusundarInA manoratho huM pUrata hate. pachI pharI pAchuM gaMgarakSite kahyuM, "vAmI! tame jaladIthI strIveza dhAraNa kare, kAraNa ke aMtaHpura (rANuo) praveza kare che." eTale AnAkAnIpUrvaka du:kha sahita e vastu meM svIkArI. pachI meM strIno veza dhAraNa karyo, eTale vAhanamAM besADIne prayatnapUrvaka mane kanyAnA vAsagRhamAM laI javAmAM Avyo ane tyAM devalekanA jevA bhege huM bhegavavA lAgyA. pachI prabhAta thatAM gaMgarakSita AvyuM ane devIne kahevA lAgyuM, svAmIne rajA Ape.eTale devIe tene page paDIne kahyuM, "sAta divasanuM varadAna Apa" (arthAta sAta divasa sudhI vasudeva ahIM raheze). eTale bhayabhIta thayele gaMgarakSita bAlavA lAge, "ahe ! mAro nAza thayo!' pachI saptAha pUro thatAM teNe kahyuM, "svAmini ! have rajA Apa." eTale svAmIe (vasudeve ) kahyuM, "amane paNa eka saptAha Apa." huM nAza pAmyo !" ema bolate te gaye ane pharI pAcho sAtame divase AvyA. eTale tene pharI pAchuM komudikAe kahyuM, "ame zuM khAsaDAM khAdhAM? emane jema sAta divasanuM varadAna ApyuM tema amane paNa Apa." e pramANe tyAM mArA ekavIsa divasa muhUrtanI jema vItI gayA. - have, jenA hoTha ane kaMTha sukAI gayA che e tathA Darele gaMgarakSita AvIne mane vinaMtI karavA lAge, "svAmI! aMtaHpuramAM, amAtya, dAsIo ane nekamAM Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [404 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : tathA sarva janamAM e vAta jANItI thaI gaI che ane nagarImAM paNa vAta phUTI gaI che ke, "kanyAntapuramAM ke ziyALa bhame che." eTale kaumudikAe kahyuM, "je nagarImAM A badhuM phUTI gayuM haze te svAmipAda ahIM ja raheze." pachI gaMgarakSitanuM e dIna karuNa rUpa joIne meM tene kahyuM, " tuM DarIza nahIM, jA, rAjAne kahe ke-tamArI pAse AvelI devIe (RSidarAe) je kahyuM hatuM te te pramANe ja che. kanyAne pati aMtApuramAM pravezya che. " meM Ama kahyuM, eTale te nIkaLe ane rAjA pAse gaye. priyaMgusundarInuM pANigrahaNa pachI theDI vAramAM kilakilATa karatI kamurikA AvI ane svAmipAda (eNaputra rAjA) vaDe satkArAyele gaMgarakSita A. kaDAMo vaDe jenI bhujAo khaMbhita thayelI che. (arthAt pratidAna tarIke apAyelAM kaDAM jeNe paheryA che) evo tathA satuSTa thayele te mane page paDIne UbhA raho, ane kanyAe (priyaMgusundarIe) kahyuM eTale meM tene AliMgana ApyuM tathA tene satkAra karyo. rAjAne chAje evo mAro lagna-mahatsava narapatie-eNaputra karyo, ane priyaMgurundarI ane baMdhumatI e bane priyAonI sAthe tyAM huM uttama bhego bhegavavA lAge. "rUpamAM ane yauvanamAM te nagarImAM tathA lekamAM priyaMgusundarI jevI keI nathI" e pramANe hRdayamAM huM vicAra karatA hatA. "mATe atIta ane anAgata (thaI gayelI ane thavAnI) bhAryAothI mAre basa thAo, mAre ahIMja rahevuM joIe" ema vicAra karate huM UMghI gaye. (21) ketumatI laMbhaka [ ahIM priyaMgusundarI saMbhakanuM savistara varNana karIne- pachI prabhAvatI mane priyaMgusundarI pAsethI suvarNapurImAM samazrInI pAse laI gaI. tyAM gupta rIte vasatA mane mAnasavege . teNe mane bAMdhyo. vegavatInA badhA mANaso 1 "vasudeva-hiMDI " nI koI paNa hAthapratamAM 19-20 labhaka maLatA nathI. sarva pratomAM 18 mA priyaMgasundarI laMbhaka pachI turata 21 me ketumatI saMbhaka Ave che. 2 moTA keMsamAM mUkelo granthabhAga kharekhara "vasudeva-hiMDI' prathama khaMDo nathI, paNa dvitIya khaMDa athavA madhyama khaMDa sAthe saMbaMdha joDI devA mATe pAchaLathI kaI vidvAne e bhAga ahIM mUko jaNAya che, paNa sarve hAthapratamAM te maLe che, eTale mULa saMpAdakoe paNa te A rIte jude pADIne lIdhe che, ane tene ahIM anuvAda paNa karavAmAM AvyA che. madhyama khaMDanA 71 laMbhaka prathama khaMDane aMte AvatA nathI, paNa temanA sandarbha priyaMgrasandarI saMbhaka sAthe joDAyela che, "savistara varNana karIne " ema kahevAno artha eTalo ja ke "madhyama khaMDanA 1 laMkA emAM samAI jAya tevI rIte.' madhyama khaMDa saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo upaghAta, Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 405 ] mArA pakSamAM UbhA rahyA ke, "zA mATe bAMdho che?" mAnasavega be, " mArI benane A pitAnI meLe pADyo che." pele (vasudeva) belyo, "mArI bhAryAne tuM harI gayo che." mAnasavege kahyuM, "e te mane pUrve apAI cukelI hatI, mATe A bAbatane nyAya kara jaIe." pachI vyavahAranA saMbaMdhathI-nyAya karavA mATe balasiMhanI vaijayantI purImAM tenI sAthe tathA aMgAraka, hephaga ane nIlakaMThanI sAthe huM yuddha karavA lAgyo. prabhAvatIe ApelI prajJapti vidyAvaDe e cAre jaNAne meM parivAra sahita jItI lIdhA. mAnasa vega jyAre sAmagrIne zaraNe gayo tyAre tene choDavAmAM AvyuM. tenI mAtAe mArI pAse putrabhikSAnI yAcanA karI-potAnA putrane jIvitadAna ApavA vinaMtI karI. sAmagrInI pratijJA pUrI karavA tene ghAyala karIne pachI choDI dIdhuM. A pramANe parAjita thayela te kiMkaranI jema mArI sevA karavA lAgyA. samazrIe mane kahyuM, "ApaNe mahApura jaIe. " pachI mAnasavege vikalA vimAna vaDe ame mahApura gayAM. pachI mAnasavegane vidAya karyo. zaMkharathano dUta azvo laIne somadevanI pAse Avyo. somadeve tene pUchayuM, "zaMkharatha devaputra kevI rIte che ? " eTale te kahevA lAge mithilAmAM sumeru rAjA hatA. dhAriNI devIthI thayelA tenA traNa putra nami, vinami ane sumi nAmanA hatA. temAMnA benI sAthe rAjAe dIkSA lIdhI. bane jaNA nirvANa pAmyA. aSTAMga mahAnimitta jANIne zithilAcArI banIne vicarato nami kuMbhAranI zAlAmAM ninya bhASaNa karIne puruSapura gaye. tyAM alaMbuSA kanyAne teNe joI. bhejana karIne guphAmAM rahelA ane lakSaNothI sUcita thayelA (sArA lakSaNavALA) tene amAtye kahyuM, " rAjya ane kanyA grahaNa karo." pachI sarva alaMkArathI vibhUSita thayele te (nagarano) rAjA lokonA vismaya nimitte tenI sAme gaye. kRtrima maMjUSAmAM mUkIne tenenamite lAvavAmAM AvyuM. alabuSAne zaMkharatha putra thaye. A kAraNathI te devaputra kahevAya che. 5 ]. eka vAra huM gheDesavArI karato hato tyAre hephaga mane harI gaye. dUra gayA pachI meM enI pITha upara ghA karyo. teNe mane choDI dIdhe, eTale nIce moTA dharAmAM huM paDyo. pachI dharAmAMthI huM bahAra nIkaLyo ane sapATa pradeza upara pahoMcyo. meM vicAryuM, "A karyo pradeza haze ? " eTalAmAM jenA upara caDhavAne koI prakArano AdhAra nathI evA 3 mAnasavega somazrIne bahu satAve che tyAre sAmagrI tenA rudhiramAM snAna karavAnI pratijJA kare che. madhyama khaDamAM AvatA A prasaMgane nideza ahIM jaNAya che. prathama khaMDanAM A vastune nirdeza jovAmAM Avato nathI. 4, vattavayaM mAsaLa ne badale janvayaM mAsikaLa pATha levAmAM Ave to te vrata choDelAM che ema kahIne e artha thAya. 5, A kathananI kaI saMbaddhatA samajAtI nathI. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 406 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : chinnakaTaka pahADa uparathI dhavala pAMkhavALAM pakSIonI jema nIce UtaratA be cAraNazramaNane meM joyA. teo kSaNavAramAM dharaNitala upara AvyA. vidyAdharanI gati karatAM paNa emanI zItara gati hoya ema mane lAgyuM. pachI meM temane oLakhyA ke, "A cAraNazramaNa bhagavaMta che. " meM pradakSiNA karIne temane vaMdana karyA. jANe samAdhinuM nidhAna hoya evA, svAdiSTa phaLavALAM vRkSe vaDe saMkIrNa ane sAmya evA mRgo tathA pakSIo vaDe levAyelA eka AzramapadamAM temanI sAthe huM pahe. vividha prakAranA tapa vaDe kRza thayelA zarIravALA agatya, kauzika vagere RSio jANe zarIradhArI yama ane niyama hoya tevA e sAdhuone joI parama prItivALA thaIne, bahumAnapUrvaka praNAma karIne "tapodhanene svAgata che !" ema bolIne UbhA rahyA. IryAvahI paDikkamIne jemaNe kAryotsarga kare che evA te munio prAsuka bhUmibhAgamAM beThA. meM tathA traSioe temane pUchayuM, "bhagavaMta! Apa kyAMthI Avo che ?" teoe kahyuM, " sAMbhaLa: vaitADhyanI taLeTI sAthe saMbaddha, ATha yojananI UMcAIne dhAraNa karanAra ane vividha dhAtuone aMgarAga jeNe karyo che evA aSTApada parvata upara ame gayA hatA. tyAM parama guru zrISabhadeva tIrthakaranI parinirvANa bhUmimAM prathama cakravatI rAjA bhAratanI AjJAthI devAdhiSThita vardhakIrane saMpUrNa AdarathI sukhapUrvaka jenuM nirmANa kareluM che evuM sarvaratnamaya, te parvatanA mukuTa jevuM tathA deva, dAnava ane vidyAdharee prayatnapUrvaka jenuM pUjana kareluM che evuM jinAyatana che. tenI pradakSiNA karatA ame pUrva taraphanA dvArathI aMdara pravezyA. pachI A avasarpiNInA covIsa tIrthaMkaranI pramANa tathA varNathI yukta evI mUrtionAM ame darzana karyA. e mUtio devone paNa vismaya pamADanArI che, te manuSyanuM te zuM kahevuM ? parama saMvigna evA ame e pratimAone vaMdana karIne tathA rastuti karIne UbhA rahyA. ghaNA divasa sudhI tyAM rahelA amane e AyatananI prabhAnA udyotane kAraNe divasa ke rAtrinI paNa khabara paDatI nahatI. tyAMthI pAchA vaLatAM ame sametaparvata upara AvyA. tyAM prasiddha yazavALA ogaNIsa tIrthakaronI parinirvANabhUmine vaMdana karIne pachI cakrAyudha maharSinI A nizIthikA-nirvANabhUmi je keTizilA nAme prasiddha che ane jene zAntinAtha, kunthanAtha, aranAtha, mahilanAtha, munisuvratasvAmI ane naminAtha e tIrthaMkaranAM tIrthomAM ghaNuM nirvANAbhimukha aNagAree sevelI che tenuM darzana karavAne ame AvyA chIe." pachI satoSathI jemane romAMca thayAM che evA te RSio tathA huM A sAMbhaLIne temane pharI vinaMtI karavA lAgyA, "je Apane saMyamamAM vinna thatuM na hoya te zrI zAMtinAthanI ane mahAnubhAva cakAyudhanI utpatti kahe. ApanA vacanane anusAre te sAMbhaLavAnI (amArI icchA che. )." eTale eka sAdhue kahyuM, "emAM kaMI vina thatuM Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - -- - - -- - - - - - - - ketumatI saMbhaka [47] nathI, tame je viSe prazna karyo che te tIrthakara-kathA heI bhayajanone prIti utpanna karanAra ane prazasta che. zrI zAntinAtha tIrthakaranuM caritra huM tamane samApti sudhI kahIza. zrIzAntinAthanuM caritra-adhigrIva ane tripRSThane vRttAnta Aja bhAratamAM vaitADhya parvatanI dakSiNa eNimAM ghaNA ratha, azva, hAthI ane manuSya jemAM che evuM rathanapuracakravAla nagara che. tyAM pradIpta agni samAna tejavALe javalana jaTI rAjA hato, tenI bhAryA vAyuvegA hatI. sUrya jevA dIpta tejavALe ane vipula kIrtivALo teNano arka kIti nAme putra hato, ane sahasrarazmi sUryanI prabhA jevI AdarapAtra, cAMdanI rAta jevI ramaNIya ane jANe kAdavathI rahita kamalinI hoya tevI svayaMprabhA kanyA hatI. anukrame UcharelI, kalAomAM nipuNa ane devatA jevI rUpamatI ane akRtrima teja ane lAvaNyayukta zarIravALI te kanyA vidyAdharalokamAM udAharaNarUpa thaI. abhinaMdana ane jayanaMdana cAraNazramaNe pAse dharma sAMbhaLIne teNe samyakatva svIkAryuM. ekavAra parvanA divase pauSadha pALIne jinamandiranI pUjA karIne te pitAnI pAse AvI (ane kahevA lAgI ke), "tAta! zeSa lo." rAjAe mastaka namAvIne te svIkArI. pachI pariSathI vikAsa pAmelAM nayana-yugala vaDe te rAjAe kanyAne avalokI. teNe vicAryuM, "aho ! AvA sundara rUpavALI A kanyA gya varane kevI rIte pAmaze ?" A pramANe vicAra karIne teNe rajA ApI ke, "jA, beTA ! pauSadhanuM pAraNuM kara." pachI ekAnta pradezamAM rAjAe suzruta vagere maMtrIone kahyuM, "are ! sAMbhaLo, svayaMprabhA kanyA yuvAvasthAmAM AvI che, kula, rUpa ane jJAnamAM tene yogya hoya evo vara vicAra karIne sUcavo.eTale sukRta maMtrIe kahyuM, "sAMbhaLe, svAmI ! ratnapuramAM mayUragrIva rAjAne nIlAMjanA rANIthI thayela putra azvagrIva vidyAdharone adhipati che ane dakSiNArdha- bharatane rAjA che. rAjAo paNa tenI AjJA vahana kare che. tene e kanyA ApavI joIe." bahuta maMtrIe kahyuM, "svayaMprabhA svAminI mATe azvagrIva yogya vara nathI. te vana vaTAvI gayo hoI AdheDa vayamAM che. vizuddha kula ane zIlavALA ane devakumAre jevA rUpALA bIjA ghaNuM vidyAdharo uttarazreNimAM che, temAMthI keIne mATe vicAra karo." A samaye bolavAnI taka maLatAM sumati maMtrIe kahyuM, "deva ! bahuzrute ThIka kahyuM che. prabhaMkarA nagarImAM meghavAhana rAjA che. tenI mahAdevI meghamAlinI che. teno putra vidyAdhara vidyaprabhakumAra prazasta lakSaNethI yukta sarva aMgavALo ane kalAono paramArtha jANanAropAragAmI che. tenI bahena tirmAlA rUpamAM ajoDa che. jinamandiranA utsavamAMthI pAchA vaLatAM meM tene joI hatI. meM vicAryuM, "kyA vidyAdhara rAjAnI A putrI haze ?" pachI arkakIrti yuvarAjane mATe A yogya che" ema mAnato huM tenI pAchaLa cAle, ane te paNa parivAra sahita pitAnA nagaramAM gaI. mahAprabhAvazALI vidha...bhane tyAM meM joye, Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasudevahi...DI : [ 408 ] ,, t tenAM kula ane zIlanI hakIkata jANIne huM ahIM AvyA che, mATe vidyutprabha kanyAne yeAgya vara che. A pachI zrutasAgare kahyuM, " svAmI ! A kanyA ajoDa rUpavALI, kalAvizArada, lakSaNA ane sAmudrika cihnAthI yukta, jeNe yaza prApta karyA che evI tathA sarva vidyAdharA vaDe prAnIya che. e saMbadhamAM rAjAone kAi virodha nathI, mATe svayaM prabhAnA svayaMvara thAya e mane ruce che. rAjAone khabara ApeA. " : : prathama khaMDa : Ama kahevAmAM AvatAM javalanajaTI rAjAe zrutasAgaranI buddhi-salAhu grahaNa karIne maMtrIonA satkAra karyAM. pachI sabhinnazrotA naimittikane melAvIne, sukhAsana upara besADIne rAjAe vinayapUrNAMka pUchyuM, " A ! yuvAvasthAmAM AvelI A kanyA zu azvazrIvane ApavI ke bIjA keAI vidyAdharane ? athavA svayaMvaramAM te icchita varane vare ? " A pramANe pUchyuM, eTale jyAtiSanA pAragAmI sa`bhinnazrotAe vicAra karIne kahyu, " sAMbhaLeA, mahArAja ! sAdhuo kahe che ke-prathama jinezvara bhagavAna RSabhasvAmI aSTApada upara sameAsaryA tyAre bharata rAjAe temane bhAvI jinA, cakravatIe ane baladeva-vAsudevA saMbaMdhamAM prazna karyA hatA. pachI je kALe je thavAnA hatA ane jemanA je prabhAva thavAne hatA te sarva bhagavAne samajAkhyuM. temAMthI bhagavAne kahyA mujaba dasa arihaMtA ane cAra cakravatIe thai gayA che. atyAre prajApati rAjAnA putrA acala ne tripRSTha e baladeva ane vAsudeva che. A te prAcIna zruti-paraMparA thai. paNa nimittane anusAre kahuM chuM ke-- azvazrIvane! samaramAM parAjaya karIne vidyAdhara-zreNi sahita a bharatane tripRSTha bhAgavaze, ane tamane vidyAdharAnuM svAmitva Apaze. A kanyA tenI agramahiSI thaze, ane putravatI thaze, emAM zakA nathI. A pramANe naimittike kahyuM, eTale santuSTa thaelA rAjAe puSkaLa vastro ane gaMdha-mAlya ApavA vaDe satkAra karIne tene vidAya ApI ane kahyuM ke, " tame je kahyuM che te yathArtha che. " pachI pAtanapuranA adhipati prajApati rAjA pAse ( tenA putrane ) kanyA ApavA nimitte teNe marIcI nAme dUtane mekalyA. A tarapha, azvabindu nAmanA naimittikane pUchavAmAM AvatAM teNe adhagrIvane jaNAvyu, " tArA zatru che, ene kevI rIte jANavA, e mATe kAraNu kahuM chuM--je caDisaMha dUtanuM apamAna kare ane aparAntamAM-pazcimamAM duSa evA sihunA nAza kare tene (tArA zatru) jANaje. " pachI azvathIve sarva rAjakulemAM tene mAkalyA. satkAra pAmelA te bheTaNAM laine pAchA AvavA lAgyA. caMDasiMha dUtane bheTaNA mATe pAtanapuramAM mekalyA. acala ane tripuNe tenu apamAna karyuM. acala-tripRSThane khakhara paDe nahIM tevI rIte satkAra karIne rAjAe tene vidAya karyo. adhIve vidyAdharA mAkalI jvalanaTIne kahevarAvyu ke, " pazcima dizAmAM siMhanA bhaya che; mahAbaLavAna evA tArA putrA tenA vinAza kare. " te sAMbhaLIne tripRSTha te pradezamAM gayA. teoe Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI laMbaka [ 409 ] (tripRSTha ane tenA bhAIoe) mahAsatvazALI siMhane joyo. "A page cAle che, rathamAM beThelA evA mane enI sAthe laDavAnuM zobhatuM nathI," ema vicArI tripRSTha dharatI upara Utaryo. pharI teNe vicAryuM, "A Ayudha vagarane che, AyudhavALA evA mAre mATe tenI sAthe laDavAnuM yogya nathI." ema karIne teNe khaDjha paNa mUkI dIdhuM. bAhunA prahArathI ja teNe siMhane mArI nAkhe. azvagrIvane samAcAra mokalavAmAM AvyA. te sAMbhaLIne te atyaMta vismaya pAmyuM ke, aho ! dharaNigecara mAnavanuM kevuM addabhuta kama che !" pachI zaMkA pAmele azvagrIva svayaMprabhAnuM mAruM karavA mATe javalanajI pAse vAraMvAra dUta mokalavA lAgyo. AthI vilaMbanA bhayathI parivAra sahita javalana jaTIe rAtre laI jaIne te kanyA tripRSThane ApI. lagna thaI gayA pachI jeNe sAcI hakIkata jANuM che evA harizmathu amAtye rAjA azvagrIvane khabara ApI. eTale krodha pAmelA azvagrI baLavAna vidyAdharane AjJA ApI ke, "prajApatinA e dharaNigocara putrone mArIne, javalana jaTIne bAMdhIne svayaMprabhAne jaladI mArI pAse lAve." harizmathue mukhya mukhya sAmaMtane AjJA ApI. teoe vidyAdhara dUtane mokalyo. teNe jaIne jvalana jaTI ane prajApatine kahyuM, " jaladI kanyA Apo, rAjagAmI bheTa tarIkenAM ratna Apo ane zaraNAgata vatsala evA azvagrIvane zaraNe Ava." javalanajIe kahyuM, "kanyAdAna thaI gayA pachI kanyA upara svajane athavA rAjAno adhikAra nathI." tyArapachI potAnA dAMtanI kAntivaDe AkAzane prakAzita karatAM tripRSTha kahyuM, "jo tamAre svAmI samartha hoya to mAro parAjaya karIne kanyAne bhale harI jAya. sainya sahita A huM bahAra AvuM chuM. jenI pAsethI mAMsano TukaDo paDAvI lIdhuM hoya evA pakSInI jema te zA mATe baha kolAhala kare che?" A pramANe kahIne tane rajA ApI. teNe azvagrIvane A jaNAvyuM. azvagrI vidyAdharone AjJA ApI ke, " tame jaladI jaIne tene nAza karo." eTale vividha prakAranAM yAna-vAhano vikuvIne vidyAdharo te pradezamAM pahoMcyA. tripRSThanA hiteSI jvalana jaTIe, samra pavana jema vAdaLone dUra kare tema, teone pAchA kADhyA ane kahyuM, "tame (mArI sAthe yuddha karIne) nAza na pAmazo, jAo jethI tamArA svAmI paragrIvane ATaluM (amAruM parAkrama) batAvo-varNa. je te maravAne zakti mAna hoya to ahIM jaladI Ave." pachI jemane (yuddha karavAno avakAza maLe nathI evA teo pAchA jaIne pitAnA svAmI azvagrIvanI AgaLa tripRSano prabhAva nivedana karavA lAgyA ke, " svAmI! kharekhara te amArI pAchaLa rathAvarta parvata upara AvI rahyo che." te sAMbhaLIne azvagrIve se ekatra karyA. pachI vidyAdharonA samUha vaDe vIMTaLAyele te 1. apamAna batAvavA mATe azvagrIvane badale khagrIva kahyo che. para Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 410 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : AvyuM. rathAvarta upara tenA sainya mukAma karyo. pachI tAlapizAca, dhAna, ziyALa ane siMhAdinAM bhISaNa rUpa dhAraNa karIne jaLa ane agninAM zastro pheMkatA ane AhvAna karatA te vidyAdhara tripRSThanA sainyano parAjaya karavA lAgyA. pachI tripRSThanA pakSanA mAnava 8 ahA ! kanyA nimitte lekano A kSaya thaI rahyo che. have koNa ApaNuM zaraNa thaze?' e pramANe vicAra karatA, koI prakArano pratikAra kayo sivAya UbhA rahyA. A avasthAmAM AvelA lokone joIne javalana jaTIe garuDadhvaja(vAsudeva-tripRSTha)ne kahyuM, "deva ! ratha upara caDhe, tamArI sAme ceSTA karavAnI ane mAyA-IndrajALa prayojavAnI A lekenI zI zakti che ?" Ama kahevAmAM AvatAM pitAnA sinyane AzvAsana Apato tripRSTha ratha upara beTho. pachI teNe mahAnAda karanAra zaMkha vagADyo. kSebha pAmelA samudra je tene gaMbhIra zabda, jANe ke vajapAta hoya tema, sAMbhaLIne Anda karatA keTalAka banAvaTI vidyAdharo palAyana karI gayA, keTalAka kAyaronAM hAthamAM pakaDelAM zo paDI gayAM ane keTalAka pAMkha kapAyela pakSIonI jema dharaNItala upara paDyA. zaradaRtu jema zArada-zaradakALanA jaLane prasanna-svaccha kare tema tripRche pitAnA sainyane prasanna karyuM. pachI ddhAone AyudhasaMghaTTa pratidina vadhavA lAgyA. baladeva ane vAsudeva jayavaDe vRddhi pAmavA lAgyA ane azvagrovanuM sainya trAsa pAmavA lAgyuM. pachI tripRSTha azvazIva pAse dUta mokalyA ke, "A yuddha te ApaNA be vacce UbhuM thayuM che, emAM garIbene vadha karavAthI zuM? sasaluM jema siMhane jagADIne saMtAI jAya tema tuM saMtAyela zA mATe rahe che ? je rAjyanI IcchA hoya te eka ratha sAthe AvIne ekalA mArI sAthe yuddha kara. athavA mAre zaraNe Ava." pachI "bhale" ema kahIne azvagrIve te svIkAryuM. pachI banenAM se prekSake thayAM. vikreza karatA zraSivAdita ane bhUtavAdita vyaMtaro vaDe AkAza chavAI gayuM. tripRSTha ane azvagrIva yuddha karavA lAgyA. vyaMtare vAsudevanA ratha upara puSpavRSTi karavA lAgyA. pachI atyaMta roSathI rAtI AMkhevALe vidyAdharone adhipati azvagrIva je je astro prajApatinA putra tripRSTa upara choDate hato te te astrone bhIti vagaranA hadayavALe tripRSTha, divAkara sUrya jema aMdhakArane pratikAra kare tema vividha astro vaDe ja, pratikAra karatA hatA. pachI azvagrIve hajAra ArAvALuM cakra tripRSThanA vadha mATe mUkahyuM. te caka tripRSThanI pradakSiNA karIne tenA caraNa AgaLa rahyuM ane hAthamAM letAM ja prakAzamAna thayuM. madhyAhnakALanA sUrya jevA te cakrane teNe azvagrIvano vinAza karavA mATe mUkyuM ane azvagrIvanuM mastaka laIne te pAchuM AvyuM. AkAzamAM rahelA vyaMtaroe zabda karyo ke, "bhAratavarSamAM A vAsudeva utpanna thayA che." pachI azvagrIvanA pakSanA vidyAdhare DarIne palAyana karavA lAgyA. javalana jaTIe Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI la'bhaka 1. [ 411 ] madhura vacanathI temanu AzvAsana karyuM ke, " uttama puruSA zaraNAgatavatsala heAya che. tame vAsudevane zaraNe jAe. tamane bhaya nahIM thAya. " eTale pAchA AvIne teo praNAma karIne vAsudevane kahevA lAgyA, " deva ! ame tamArI AjJAne vaza chIe; amArA aparAdha kSamA karo. " pachI harSita mAnasavALA tripRSThe prasanna vadanaca' vaDe temane abhaya Apyu ane 'mArI bAhucchAyA vaDe rakSAyelA tame pAtapeAtAnAM rAjyamAM sukhethI rA' ema kahIne temanA cegyatA anusAra satkAra karyA. pachI vidyAdharI sahita bharatakSetranA rAjAe atyaMta prItivALA thaIne tripRSThaneA abhiSeka karavA lAgyA. meTA sainya sahita seALa hajAra rAjAe jenI pAchaLa pAchaLa AvatA hatA evA te balabhadradeza tarapha cAlye.. eka ceAjana lAMbI ane eka yeAjana paheALI koTizilAne teNe vinA yatne lIlApUrvaka peAtAnA e hAtha vaDe chatranI jema dhAraNa karI. tenuM e guNamAhAtmya jotA rAjAe parama vismaya pAmyA. satuSTa thayelA teoe tripRSThane dAsa-dAsIo sahita kanyA ApI. seALa hajAra devIomAM svayaM prabhA paTTarANI thaI. jvalanajaTI vidyAdharAne adhipati thayA. ratnamAlA jevI dedIpyamAna vidyutprabhanI vhena jyeAtimAlAne tripRSTha - kIrtine mATe lAvyeA. praNAma karatA hajArA rAjAonA mukuTamaNinAM kiraNujaLa vaDe jenA pAdapITha upara abhiSeka thatA hatA evA tripRSThanA samaya A pramANe viSayasukha anubhavatAM vItavA lAgyuM. zrIzAntinAthanI pUrva bhavakathAmAM amitatejanA bhava, zrIvijaya AdinA saMbaMdha svaya'prabhAe prajApatinA kuLarUpI AkAzanA sUrya samAna zrIvijaya ane vijayabhadra e e putrAne tathA kamalavAsinI lakSmI jevI surUpa, vAdaLAMonA paTamAMthI nIkaLelA caMdranA khaMkha jevI kIrtimAna ane lakSaNazAstramAM prazaMsA pAmelA uttama rUpavALI caiAtiprabhA nAmanI kanyAne janma ApyuM. arka kIrtine jyeAtimAlAthI surakumAra jevA maneAhara zarIravALA ane vAdaLAMnA paTalamAMthI nIkaLelA divAkara sUrya jevA tejasvI amitateja nAme putra thayA, ane peAtAnI icchAnusAra rUpa dhAraNa karanArI devAMganAone paNa vismaya pamADanArI ane jenA zarIra ane lakSaNanA guoAnu lAMbA kALe varNana karI zakAya evI sutArA nAme putrI thai. pachI abhina Mdana ane jaganadana cAraNazramaNeAe kahelu' saMsAranuM svarUpa sAMbhaLIne jvalanajaTI rAjA akIkatane rAjyalakSmI sAMpIne zramaNu thayeA. jyeAtiprabhA kanyAne yauvanamAM AvelI joine tripRSTha vAsudeve vipulamati, mahAmati, subuddhi ane sAgara e cAre maMtrIonI salAha laIne, svayaMvara rApIne sarva rAjAone khabara ApI, ane akIrtine sUcanA ApI--" vidyAdharA sahita tAre jyeAtiprabhAnA A svayaMvaramAM vinA vila`e hAjarI ApavI. " jeNe ( putrIne paraNAvavArUpa ) potAnA kAryane nizcita karyuM nathI evA akIrti e sacivA Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 412 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : k sAthe maMtraNA karIne tripRSThane samAcAra mAkalyA ke, huM tamane vinaMtI karuM chuM, kRpA karA; sutArA kanyAne paNa tamArA caraNamAM ekatra thayelA rAjAomAM svayaMvara Ape. " tripRSTha paNu ' bhale 'ema kahIne te svIkAryuM. pachI rAjAe ekatra thayA. arkakIti amitateja kumAra ane sutArA kanyAne laine bhAre samRddhipUrvaka pAtanapura AvyeA. rAjAone cAgyatA pramANe utArA ApavAmAM AvyA. sUcavavAmAM AvelAM sthAnAmAM te rahyA. pachI, kamaLathI DhAMkelA kanakanA jaLapUrNa kubhA jenI banne bAjue mUkavAmAM AvelA che. evI maNimaMDita kamAna vaDe alaMkRta, sarasa ane sugaMdhI puSpamALAAthI vIMTAyelA seMkaDo sta MbhAthI yukta, suvarNa kamaLanI mALAovALI pUtaLIonA jemAM moTA samUha che evA, pAMca varNanAM puSpo vaDe jenI bhUmi DhaMkAyelI che evA tathA ghrANu ane manane priya lAge evA dhUpathI maghamaghatA svayaMvaranA maMDapa sajja karavAmAM AvyeA. pachI pAtapeAtAnAM cihnovaDe alaMkRta ane vibhUSita thayelA vidyAdharA sahita rAjAe, devakumAranI jema, maca upara beThA. pachI. sAk karavAmAM AvelA tathA pANIthI chAMTelA ane svaccha, UMcI karavAmAM AvelI patAkAenA samUhavaDe suzobhita, tathA jaLa ane sthaLamAM thayelAM puSpA verelAM hovAthI hasatA hAya tevA pAtanapuranA rAjamArga upara thaIne tripRSTha rAjA sarva pradhAnamaMDaLanI sAthe citrA ane svAtinakSatranI jema zAbhatI, vidyAdharA vaDe vasAyelAM vimAna jevI zibikAmAM beThelI tathA seMkaDA mAMgaleA vaDe stavana karAtI jyeAtiprabhA ane sutArA kanyAone bhAre samRddhipUrvaka AgaLa karIne nIkaLyeA, ane maMDapamAM pahoMcyA. kanyAo zibikAomAMthI nIce UtarI. vizeSa vismaya vaDe sundaratara nayanakamaLavALA rAjAoe temane joi. pachI citrakarIe temane pratyeka rAjAnAM kula, zIla, rUpa ane jJAna kahevA lAgI. peAtAnI draSTithI te rAjAe tarapha jotI ane pUrva tathA pazcima samudra taraph jatI gaMgA ane sindhu jevI te be kanyAe anukrame amitateja ane zrIvijaya pAse gai. temAM temanI draSTie TharI ane hRdaya prasanna thayAM. kanyAee ratnamAlAe ane kusumamAlAe vaDe temanuM arcana karyuM. pRthvIpatioe kahyuM, " ahA ! uttama varaNI thaI, pAyasamAM ghInI dhArAe paDI ane udyama sAthe siddhie joDAi. " pachI prazasta tithi, karaNa ane muhUrtomAM temanAM vivAhetuka karavAmAM AvyAM. jemane satkAra karavAmAM AvyeA hateA evA rAjAone vidAya ApavAmAM AvI. jemaNe vaibhava ane dhana vaheMcyAM nathI evA amitateja ane zrIvijayanA samaya viSayasukhanA anubhava karatAM vItavA lAgyA. abhinaMdana ane jaganadana cAraNazramaNeAne peAtAnA nagaramAM sameAsarelA sAMbhaLIne vidyAdharAnA adhipati kIti temane vAMdavAne gayA. abhinadana zramaNa tene viSayAnA DhASA kahevA lAgyA, jemake-" zabdAdi indriyaviSayAmAM Asakata thayelAM prANIe ghaNuM Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [413 ] pApa upArjana kare che ane te vaDe saMcita karela baddha, pRSTa ane nikAcita karma vaDe karIne duHkhathI bharelA A saMsAramAM bhame che." AthI jene saMvega prApta thayo che evA akItie rAjyano tyAga karIne tathA rAjyanA upara amitatejane abhiSeka karIne dIkSA lIdhI. jeNe kAmagane tyAga karyo nathI evo vipRSTha paNa kAladharma pAme. koI eka vAra suvarNakuMbha nAme aNagAra potAnA gaNasahita pitanapuramAM AvyA. te sAMbhaLIne acala AdarapUrvaka nIkaLyo ane sAdhune vaMdana karIne pUchavA lAgyA, "bhagavana! mArA priya bhAI tripRSThanI gati kahe." eTale sAdhue avadhithI joIne kahyuM, "acala! jeNe AvakArane rokayuM nahotuM evo tripRSTha rodra adhyavasAyathI ghaNuM azAtAvedanIya karma upAjIne, narakanuM AyuSya bAMdhIne apratiSThAna narakamAM utpanna thaye che, ane tyAM parama azubha tathA jenI upamA ApI zakAya nahIM evI vedanA niraMtara anubhave che. " A pramANe kahevAmAM AvatAM acala mUcha pAmyuM. tene bhagavAne AdhAsana ApyuM ane kahyuM, "tuM viSAda karIza nahIM. AditIrthakara bhagavAna RSabhadeve tripRSThane mATe te pahele vAsudeva ane chello tIrtha kara thaze ema kaheluM che, te e pramANe ja thaze. saMgano aMta viyogamAM ja Ave che. prANIne pote karelAM zubhAzubha karmo tiryaMca, mAnava ane devanI te te yoniomAM anubhavatAM kAraNavazAta ekabIjA pratye prIti athavA vera thAya che. emAM koI niyama nathI (arthAta Aje prIti ke vera hoya eTale kAle e pramANe ja rahe evuM nathI). vaLI zoka kaI prajanane siddha karate nathI, kevaLa dharma, artha ane kAmane kSINa kare che, mATe buddhimAna puruSe tene tyAga karavo ane pitAnA hitamAM Adara kare." suvarNakuMbha aNagAra A pramANe balyA, eTale acale temane vaMdana karIne kahyuM, "huM tema karIza, pahelAM putrone rAjyAdhikAramAM niyukta karuM." pachI zrIvijayane rAjA tarIke ane vijayabhadrane yuvarAja tarIke rAjyAbhiSekathI abhiSeka karIne acale ghaNA rAjAonA parivAra sahita suvarNakuMbha aNagAranA caraNamAM dIkSA lIdhI, ane parama saMvigna evo te sUtra ane arthano abhyAsa karIne, tapasaMyamamAM sthira rahIne viharavA lAgyuM. zrIvijaya paNa vAsudevanA jevA bhego bhegavavA lAgyA. jANe devagaNanI madhyamAM rahela indra hoya tema hajAro rAjAo vaDe vIMTaLAyele zrIvijaya eka vAra sabhAmAM beTho hato. tyAM sAmya rUpavALo eka brAhmaNa AvIne jyAzISa ApIne kahevA lAgyA, "sAMbhaLe, huM tiSavidyAne pAragAmI chuM, tethI jJAnacakSuthI meM je joyuM che te sAMbhaLavAne tame cagya cho. pitanapuranA adhipatinA mastaka upara AjathI sAtame divase vIjaLI paDaze, emAM zaka nathI." Ama bolIne te Ubhe rahyo. pachI mahAdeSavALuM te vacana sAMbhaLIne AkhI sabhA tathA rAjAo krodha pAmyAM. reSathI bharelAM nayanevALA vijayabhaTTe kahyuM, "jyAre pitanapuranA adhipatinA Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 414 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : : mAthe vIjaLI paDaze tyAre tArA mAthe zuM paDaze ? " eTale teNe javAba ApyA, " deva! kApa karaze! nahIM, e samaye mArA upara AbharaNeAnI varSA thaze. " teNe Ama kahyuM, eTale bhayabhIta hRdayavALA zrIvijaya rAjAe kahyu, " A ! tamane vidyAprApti kayAMthI thaI ? " azakita evA te brAhmaNa khelyuM, " sAMbhaLeA, jyAre khaladevasvAmIe (acale) dIkSA lIdhI tyAre huM zAMDilyAyana paNa mArA pitAnI sAthe pratrajita thayA hatA. me aSTAMga mahAnimittanA abhyAsa karyo. pachI vihAra karatA huM padminIkheTamAM AvyA. tyAM mArI phrAi hiraNyalAmA ane tenI putrI caMdrayazA che. caMdrayazA khAlyAvasthAmAM hatI tyAre ja tenuM vAgyAna mane karavAmAM Avyu hatu. AthI tene joine ma MdapuNyavALA evA huM ka bhAranI gurukatAthI IkSAmAMthI cUkI gayA. viSayasukhanA abhilASI eveAhu mahAna dhanaprAptinA A samaya joIne ahIM AvyA che. "" ' ' pachI tenuM vacana pUruM' thayu, eTale maMtrIe zrIvijayanA bhayanu nivAraNa karavA mATe vicAra karavA lAgyA. eka elye, "samudramAM vIjaLI kai karI zakatI nathI, mATe svAmIne jaladI tyAM lai jAe." bIjAe kahyu, "du:khamAkALamAM paNa vaitADhya parvata upara vIjaLI ke vA paDatAM nathI; tyAM gupta pradezamAM ATalA divaseA gALI nAkhavA joie. ' trIjA kheAlyA, " bhAvIne udyaghavAnuM zakaya nathI. sAMbhaLe-eka brAhmaNa hatA. ghaNI mAnatA karavAthI tene putra thayA hatA. te gAmamAM eka rAkSasane kuTuMbanA anukrame khAvAne mATe mANusa ApavAmAM AvatA hatA. temAM brAhmaNane vAre| Avye. AthI brAhmaNI bhUtagRhanI pAse rAtI hatI. AthI bhUtAne anuka MpA thai. bhUtAe kahyuM, 'tuM raDIza nahIM, tArA putranuM rAkSasathI rakSaNa karIzuM. ' pachI cheAkarAne rAkSasa AgaLa lai javAmAM AvyA, paNa bhUtAe tene tyAMthI upADIne guphAmAM rAkhyA. pachI bhUtA jaine kahevA lAgyAM, 'tArA putrane amuka sthaLe rAkhelA che, ' paNa tyAM e cheAkarAne ajagara gaLI gayA. paNa ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke-tapa vaDe ghAra utpAtAne rAkavAnuM paNa zakaya che,' mATe ApaNe sarve svAmInI zAnti mATe tapa karIe,'cAthAe kahyuM, " pAtanapuranA adhipati upara vIjaLI paDaze ema brAhmaNe kahyuM che, zrIvijaya rAjA upara paDaze ema kahyuM nathI, mATe sAta rAtri mATe bIjAne rAjA tarIke sthApita karIe tA sAruM. " pachI naimattike kahyu, " zAkhAza, mahAmaMtrI! emaja karavuM joIe; rAjAnA jIvananuM rakSaNa karavA nimitte huM paNa AvyeA chuM. niyamamAM rahelA rAjA upasane niSphaLa karaze. " naimittikanu vacana svIkArIne aMta:pura sahita rAjA jinAyatanamAM AvyA. prajA sahita maMtrIe tenI jagAe vaizramaNanI pratimAnA abhiSeka karyo, ane rAjA tarIke 1. mULamAM vidyA pATha che, tene vinna karyA che. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI laMbhaka [ 415 ] tenI sevA thavA lAgI. darbhanA saMthArAmAM rahele tathA saMvigna e zrIvijaya paNa sAta rAtri sudhI AraMbha ane parigrahane tyAga karIne tathA balAcArI rahIne pauSadha pALavA lAgyA. jaLanA bhAra vaDe guruka, pavananA vegathI vistAra pAmatA, vIjaLIthI prakAzita thayelAM paDakhAMvALA tathA bhayajanaka ane niSphara gajita-zabdavALA megha sAtame divase cAre bAju pedA thayA. pachI madhyAhanakALe mahelana ane vaizramaNanI pratimAne sUra karatI vIjaLI paDI. "namo arihaMtANuM' kahIne prajAe rAjAne abhinaMdana ApyAM, ane rAjA paiSadhazALAmAMthI bahAra nIkaLe. saMtuSTa thayelA parijanoe, rAhunA mukhamAMthI nIkaLela jANe caMdra hoya evA tene je. brAhmaNa zAMDilyAyana upara rAjAe ane aMtaHpuramAM vasanArI rANIoe AbharaNanI vRSTi karI. tene satkAra karIne tathA pazvinI kheTanagara tathA vaizramaNanI pratimA ApIne tene vidAya karyo. pachI aMtaHpuramAM rahelo niradvigna evo zrIvijaya upavanamAM ane kayAreka vidyAdharazreNiomAM IcchAnusAra vihAra karavA lAgyA. eka vAra sutArA devI sAthe te tivanamAM gayA hatA. tyAM vicaratAM teNe jANe ratnathI jaDelA hoya tevA mRgane joyo. sutArAe tene vinaMtI karI, "svAmI ! A mRgabALakane pakaDe; atirUpasvI e te mAruM krIDanaka-ramavAnI vastu thaze. "tenA matane anusarato zrIvijaya mRganI pAchaLa javA lAgyA. mRga AghA javA lAgyuM ane thoDe dUra jaIne te UDyo. A bAjuthI zrIvijaye devIne bhayazabda sAMbhaLe ke, "mane kuphphaTa sarpa karaDyo che, te svAmI! mane bacA" jenuM kArya thayuM nathI e zrIvijaya te sAMbhaLIne pAcho vaLyo ane dharatI upara paDelI sutArAne teNe joI. maMtra ane auSadha vaDe te sutArAnI cikitsA karavA lAgyo, paNa manToSanI kArI cAlI nahIM. pachI jenI AMkha bhamI gaI che evI sutArA kSaNamAtramAM maraNa pAmI. viSAda pAmele, vilApa karate tathA jeNe maravAno nizcaya karyo che e zrIvijaya citA racIne, temAM agni mUkIne, devI sutArAne laIne citA upara caDhyo. tenA keza vaDe pitAne bAMdhIne te rahyo ane "bIjA bhavamAM paNa A mArI priyA thaze" ema zocate beThe. AjubAju, pitanapuramAM ghera utpAta pedA thayA, sahasA dharatI kaMpI, ulkAo paDI, madhyAhune paNa sUrya nisteja thaI gaye, parvane divasa-amAsa nahIM hovA chatAM paNa rAhue sUryane ghAsa karyo, raja vaDe dizAonAM mukhe chavAI gayAM, kaThora pavana vAyA, prajA udvigna thaI, yuvarAja sahita rAjAo ane aMta:puranAM jana kSobha pAmyAM tathA svayaMprabhA gabharAI gaI. have, te dezakALamAM A utpAta joIne zazabindu naimittike kahyuM, "A je Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 416] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : utpAto thAya che te rAjA uparano tIvra bhaya nivedana kare che. atyAre zrIvijayanuM jIvana jokhamamAM che, mATe tenI jaladI zodha karo." te sAMbhaLIne bhayathI saMjAnta ane ki kartavyamUDha thayelA rAjAo parijanonI sAthe UbhA rahyA. te samaye pazcinI beTa vAsI, tiSapAragAmI zAMDityAyana "Daraze nahIM" ema belate rathamAM besIne AvI pahoMce. lokoe paNa tenI tarapha mukha karyuM. te paNa svayaMprabhA devIne vadhAmaNuM karIne, AzvAsana Apate AgaLa Ubho rahyo. devIe tene vinayapUrvaka pUchayuM, "Arya! zrIvijaya rAjAne kSema ane Arogya haze?" eTale naimittike kahyuM, "mahArAjane kuzaLa che, ghaNA kALa sudhI teo prajAone pALaze. emane mAtra mAnasika duHkha hatuM, theMDIka vAramAM temanA samAcAra Avaze." tenuM e vacana sAMbhaLIne parivAra sahita svayaMprabhA zAnta thaI. thoDIka vAra pachI capala gativALo ane vidyuta samAna ujajavaLa kuMDalavALe kaI puruSa gaganamArge Avato dekhAyo. te joIne vismata thayelA sarve tene avalakavA lAgyA. pele puruSa e sthaLamAM Ave ane "mane anujJA Apo" ema kahIne nIce Utaryo. pachI pAse AvI jayAzISa ApIne te kahevA lAgyA, "zrIvijaya rAjAne kalyANa che, meTA prANatyAga-mRtyumAMthI te bacyA che." tene pUchavAmAM AvyuM, "kevI rIte ?" eTale te kahevA lAgyuM- saMnnizrota nemittika putra huM dIpazikha nAme che. vaitADhyanA zikhara upara rathanapuracakravAlanA adhipatinA udyAnanI zobhA anubhavIne ame pitA-putra amArA tivana pradeza tarapha jatA hatA. tyAM camaracacAnA adhipati azanighoSane koI strIne harI jatAM ame je. pachI te strI "hA zrIvijaya! hA amitateja! mAruM rakSaNa karo, azaraNa ane avaza evI mAruM haraNa thAya che. e pramANe AkraMda karatI hatI. te sAMbhaLIne ame pAchaLa paDyA te, grahathI abhibhUta jANe ciMtA hoya tevI Apazcata sutArA devIne ame joI. "he durAcArI! tArA A prayatna duSTa che; have tAruM kaMI nahIM cAle!" ema bolatA ame banne jaNA yuddha karavAne taiyAra thayA. paNa sutArAe amane kahyuM, "yuddha karavAthI basa thAo; tame jaladI tivanamAM jAo, tyAM svAmI vetAlavivAthI piDAya che; jIvatA evA temanuM tame AzvAsana karI zako te prayatna karo." pachI ame tenA vacanathI jaladI tivanamAM pahoMcyA. agninI javALAo vaDe vIMTAyela, jANe suvarNamaya hoya tevA rAjAne ame devIne pratirUpa (banAvaTI devI) sAthe joyA. mArA pitAe vidyAthI maMtrelA pANI vaDe citA chAMTI, eTale vetAlavidyA aTTahAsya karIne nAsI gaI. vismita thayelA zrIvijaye pUchayuM, "A zuM che ? " ame devInA haraNanI vAta temane karI. AthI te khUba viSAda pAmyA, eTale Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 17 ] mArA pitAe tene kahyuM ke, " tamAre zeka na kare, thoDA samayamAM te azaniSa tamAre page paDaze." e samaye tamane samAcAra ApavA mATe mArA pitAe mane mokalyA." patranI jema pramANapUrvaka kuzaLa sAMbhaLIne rAjamAtA svayaMprabhAe bane naimittikane satkAra karyo. "dUta mokalaje" e pramANe vijayabhadrane sUcanA ApIne, marIci mahattaraka tathA dIpazikha naimittikanI sAthe te AkAzamArge UDI ane tivanamAM gaI. bRhaspati sahita candra hoya tevA, saMnnizrotra sahita zrIvijayane teNe joyo. teNe mAtAne praNAma karyA. mAtAe paNa AMsu sArIne tene abhinaMdana ApyAM, eTale teNe je anubhavyuM hatuM te kahyuM. eTalAmAM yuvarAja-vijayabhadra sainya sahita AvI pahoMce ane praNAma karIne vinavavA lAge, "vivAdathI basa kara, have sutArA devIne choDAvavAno upAya vicAro." tenuM samarthana karI rAjAe tene pAcho potAnA nagaramAM mokalyA. pitAnA sahita pAMcamI zrI vijaya gaganamArge jaladI jaIne rathanapuracakravAla nagaramAM pravezyA. teo amitatejane maLyA ane badhI vAta tene nivedana karI. te vRttAnta sAMbhaLIne saMbrAnta thayelA amitateje zrIvijaya sAthe nakkI karIne tathA maMtrIo sAthe maMtraNA karIne marIci dUtane camaracaMcA nagarImAM azaniSa pAse mokalyo. teNe sUcanA mujaba azanighoSane kahyuM ke, "sutArA devIne mokale. " paNa azaniSe te svIkAryuM nahIM. pachI, "A vastu tamAre mATe hitakArI nathI " ema kahIne dUta pAcho vanya ane amitatejane vAta karI. te sAMbhaLIne zuddha thaelA teNe yuddhanA AraMbhanI taiyArI karI. zrIvijayane teNe vidyAo ApI-praharaNAvaraNa ane baMdhanamAnI. emAMnI pratyeka vidyA sAta rAtri sudhI jApa karIne teNe sAdhI. vidyAsiddha evA zrIvijayane amitateje (pitAnA) putranI sAthe mokalyA. A sAmaMte paNa mokalyA, jemake razmivega, amitavega, Adityayaza, arka kIrti, arkaratha, ekaratha, citraratha, bhAnusena, bhAnuprabha, bhAnuvega, bhAnudeva, arkaprabha, arkadeva, divAkaraprabha, divAkaredeva, prabhAkara vagere pAMcase ane bIjA paNa baLavAna vidyAdhare (mokalavAmAM AvyA). te mahAprabhAvazALI vidyAdhara vaDe vIMTaLAyele zrI vijaya amaracaMcA gaye. azaniSane vidyAmAM pitAnAthI adhika jANIne amitateja rAjA sarva vidyAnuM chedana karanArI mahAkAla vidyAnI sAdhanA mATe taiyArI karavA lAgyo. pachI te sahasrarami-sUrya samAna potAnA putra sahasrarami sAthe vidyAsAdhana mATe) hImaMta parvata upara gaye. tyAM bhagavAna saMjayaMta ane nAgarAja dharaNanI pratimAo che. temanA caraNamAM mAsika bhaktathI, sasarAtrikI pratimAthI (amita 1. saMbhinnotra ane dIpazikha e be naimittika, marIci mahattaraka, rAjamAtA svayaMprabhA ane zrI vijaya pita-e pramANe pAMca jaNa. 53 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - [ 418 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : teja ArAdhanA karavA lAge); sahasrarami tenuM rakSaNa karatA hatA. A pramANe amitatejanI vidyAnA sAdhana mATenI taiyArI hatI. A bAju, zrIvijayane Avele jANIne azaniSe potAnA yuddhasajaja putro zataSa, sahasaoNSa, mahAgheSa, bhImazeSa Adine moTI senA sAthe mokalyA. temanI tathA parivAra sahita zrIvijayanI vacce eka mAsathI kaMika ochA samaya sudhI svAbhAvika temaja vidyAvikapita tathA zastrothI saMkula evuM yuddha thayuM. azaniSanA putra nAsI gayA. pachI temane nAThelA joIne atyaMta roSa pAmele azaniSa vidyAdharonI sAthe nIkaLe. te zrIvijayanI sAme Avyo. reSAviSTa tathA jene prahAra niSphaLa jate nathI evA zrIvijaye tenA upara khaDjhathI ghA karyo ane be TukaDA karyA, eTale be azaniSa thayA. pharI pAcho zIghratAthI ghA karyo, eTale te bannenA cAra azaniSa thayA. e pramANe jema jema prahAra karavAmAM Avato tema tema azanighoSanI saMkhyA vadhatI. aneka azaniSa jaIne vismita thayela zrI vijaya prahAra karatAM thAkI gaye. mAyAvI azaniSe bhayaMkara parAkramathI zrIvijayanI senAne parAjita karI. have, te samaye amitatejane mahAjAlinI vidyA siddha thaI. eTale te jaladI camaracaMcA AvyuM. amitatejane Avate joIne zrIvijayanA pakSanI kumArasenAne (amitatejanA putranI senAne) dhIraja AvI. have, te azaniSa siddha vidyAvALA ane mahAprabhAvavALA amitatejane joIne, hadayamAM Dara pAmIne, sarva janano tyAga karIne nAsI gaye. tenA pakSanA vidyAdharo paNa sarva dizAomAM nAsI gayA. " jyAre teo palAyana na kare tyAre temanA upara AkramaNa karaje" ema kahIne amitateje mahAjAla vidyAne rajA ApI. "ene tuM choDIza nahI" ema kahIne azaniSa upara vidyAmukhI vidyA mUkI. mahAjAla vidyAthI mohita thayelA ane jemanI gatimAM bhaMga thaye che evA vidyAdhara zaraNAgata vatsala amitatejane zaraNe AvyA. vidyAmukhI vidyA vaDe pI che karAte ane zaraNasthAna nahIM pAmate azaniSa dakSiNArdhabhAratamAM Utaryo. tyAM sImaNaga parvata upara nAbhirAjAnA putra, prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevanuM Ayatana che, tathA bhagavAnanA samosaraNa-sthAnamAM gaja dhvaja sthApavAmAM Ave chetyAM te pahaM. cauda pUrvarUpa samudranA pAragAmI thayelA ane uttama saMyama ga vaDe pitAnI jAtane bhAvatA tathA te samaye, te pradezamAM ekarAtrikI mahApratimA svIkArIne rahelA acala baladevane mohanIya, jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmo kSINa thatAM vimala, anaMta ane apratipAtI evuM kevalajJAna utpanna thayuM. najadIkamAM rahelA deva utsava karavAne AvyA. devasaMpAtane joIne abhinaMdana, jagavaMdana, javalana jaTI, arka kIrti, puSaketu, vimalamati Adi e cAraNazamaNe AvyA ane Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tumatI saMbhaka [ 419 ] prasanna manavALA tathA "bhagavAna kevalIne namaskAra" ema bolIne vaMdana karatA teo pradakSiNA karIne UbhA rahyA. amitateja vaDe mUkAyelI vidyAthI herAna karAte azaniSa paNa balabhadrane zaraNe AvyuM, eTale vidyAmukhI vidyAe tene choDyo. pachI vidyAmukhIe A vatu amitatejane nivedana karI. teNe paNa marIcine mokalyA ke, "sutArAne laIne balabhadranA samosaraNamAM jaladI Ava." pachI vidyAdharo ane vidyAdharanA adhipatio sahita amitateja sImaNuga upara pahoMce, ane kevalIne tathA cAraNa maharSione parama bhaktithI vaMdana karIne hAtha joDIne dharatI upara beTho. camacaMcA gayelA marIcie niyama ane upavAsamAM rata evI sutArAne azaniSanI mAtA pAse jaI. azanighoSanI mAtA paNa tene laIne te pradezamAM-sImaNaga parvata upara pahoMcI. teNe zrI vijaya ane amitatejane sutArA soMpI. e samaye zrI vijaya ane amitatejane joIne azaniSe temane khamAvyA. pachI jemanAM vera dUra thayAM che evA e sarva de ane asuro bhagavAna kevalIne mahimA karIne temane saMzaye pUchavA lAgyA. tyAM kathAntaramAM azaniSa amitatejane vinaMtI karI, "svAmI! je kAraNathI meM sutArA devInuM haraNa karyuM te sAMbhaLe eka saptAhanA upavAsa karIne, bhagavAna saMjayaMtanA AyatanamAM bhrAmarI vidyA sAdhIne pAcho vaLato huM tivananI pAsethI pasAra thato hato. tArA jevI kAtivALI sutArA devIne meM tyAM joI. tene jotAM mane parama snehAnurAga utpanna thaye. tyAMthI dUra javAne huM zaktimAna the nahIM. pachI mRgabALakanA rUpavaDe zrIvijayane mehAvI tathA vetAla vidyAne prayoga karavAvaDe tene vyAkuLa karIne, snehathI-nahIM ke duSTabhAvathI-sutArA devIne laIne huM cAlyo. A mahAnubhAva sutArA paNa caMdranI prabhA jevA vimala svabhAvavALI che. tamArI AzAtenA karatA meM mahAna aparAdha karyo che. praNAma karatA evA mane kSamA karo"--ema bolate te caraNamAM paDyo. prasanna cittavALA te amitateje paNa tene "bhale" ema kahyuM. pachI azanighoSanA vacanathI jene saMzaya thayo che e amitateja kevalIne pUchavA lAgyo, "bhagavad ! kayA pUrva saMbaMdhathI azanighuSane sutArAmAM saneha thayo, je kAraNathI teNe sutArAnuM haraNa karyuM ?" eTale kevalI kahevA lAgyA, "sAMbhaLa- amitateja, zrIvijaya, azanioNSa ane sutArAne pUrvabhava A ja bhAratamAM magadhA janapadamAM acalagrAmamAM dharaNija8 nAme brAhmaNa raheto hatuM. tenI yazobhadrA bhAryA hatI, ane naMdibhUti tathA zrIbhUti putra hatA. tenI dAsI kapilikA hatI, ane teNIne putra kapila nAme hate. dharaNijaDha brAhmaNanA putrane veda bhaNAvatA hatA. kapilaka paNa te vedapATha hRdayathI dhAraNa karatA hatA. anAdarane nahIM sahana karI zako te kapila eka vAra ratnapura nagaramAM gayA. tyAM Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 420 ] vasudeva-hiM DI : : prathama khaMDa 6 zrIsena rAjA hatA. tenI abhinaditA ane siMhana'ditAe e bhAryAo hatI, ane temanA indusena ane khindusaina e putrI hatA. tyAM sAtmakI nAme brAhmaNu upAdhyAya hatA; tenI pAse huM brAhmaNa chuM.' ema kahIne kapila gayA. sAtyakInA ziSyAne e praznottarI karavA lAgyA. te sAMbhaLIne sAtyakIe tene e ziSyAnA upAdhyAya anAnyeA. sAtmakInI brAhmaNI ja mukA hatI, ane tenI putrI satyabhAmA hatI. saMtuSTa thayelA sAtyakIe kapilane satyabhAmA ApI. anukrame leAka vaDe pUjAtA te kapila bhAre vaibhavavALA thayA. eka vAra te prekSaNaka-pekhaNu jovAne gayA hatA, ane varasAda paDavA lAgyA. eTale te kapila vastrone bagalamAM mArI pAtAne ghera AvyeA. (kapaDAM bhIMjAyAM haze ema dhArIne ) brAhmaNI vasro laine bahAra AvI. te khelyA, " mArA evA prabhAva che, jethI vastro bhIMjAyAM nathI. " brAhmaNIe vicAryuM, " nakkI, koI mane nahIM jue ' ema dhArIne A nagnAvasthAmAM ja ghera AvyA che; gAtrA bhInAM che te uparathI lAge che ke vastro paheryAM nahIM hAya. teA zuM A akulIna haze ? " ema vicAra karatI te kapilamAM mada snehavALI thaI. ** keTalAka samaya pachI, jenA vaibhava kSINa thayA che evA dharaNujaDha kapalanI sa`patti sAMbhaLIne AvyA. 'tAta AvyA che' ema kahIne kipale tene vaMdana karyAM. bhAjananA samaye 'kacAM bhAjana thaze ? ' ema vicArIne kapile satyabhAmAne kahyuM, " mArI tabiyata sArI nathI, mATe huM tAtanI sAthe nahIM jammu, leAjanasthAnA judAM judAM racA. " pitAputrathI viruddha evA A AcAra jotI brAhmaNI kapilathI vadhAre virakta thai, ane dharaNijatanI vinayapUrvaka bhakti karIne tathA tene brAhmaNanA satyanA seAgana ApIne pUchavA lAgI, " kapila tamArA putra athavA brAhmaNu che ke nahIM ? " teNe satyabhAmAne sAcI vAta kahI. pachI dharaNujaDhane kapile vidAya ApI. pachI satyabhAmA zrIsena rAjA pAse gai ke, " mane pilathI mukta karA, e akulIna che; jo mAruM rakSaNa nahIM karA te tamArI samakSa prANatyAga karavAnA meM nizcaya karyo che. '' rAjAe kapilane melAnyA ane kahyuM, " A brAhmaNIne mukta kara; te bhale dhama kare. " kapila khelyA, " tenA vinA huM jIvavAne samartha nathI. " rAjAe kahyuM, " jyAMsudhI tenA kApa dUra thAya tyAMsudhI tArI patnI ahIM bhale rahe, jethI e AtmaghAta na kare. " kapile ' bhale ' ema kahIne te vastu svIkArI. upavAsamAM rata evI te satyabhAmA devI pAse rahevA lAgI. ' prakRtithI sarala, * jinavacana satya che' ema jeNe svIkAra karyA hatA evA, dayApara ane dAnarata rAjAe tapazcaryAthI kSINa thayelA amitateja, Aditya ane municaMdra aNagArIne mAsakSapaNunA pAraNAmAM vaheArAkhyuM. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 421 ] indusena ane bindusenane saMbaMdha te rAjAnI abhinaMditA ane siMhanaMditA e be bhAryAo hatI. abhinaMditAnA be putro hatA-Indusena ane bindusena. kozAbamAM bala rAjA hato, tenI zrImatI bhAryA hatI ane zrIkAntA putrI hatI. te rAjAe te zrIkAntA indusenane ApI hatI. parivAra sahita te kanyAne teNe anaMtamati gaNikAnI sAthe (sAsare) mokalI hatI. te Isena ane bindusena anaMtamati gaNikAne kAraNe "A mArI che, mArI che" ema kahIne devaramaNa udyAnamAM yuddha karavA lAgyA. pachI bane pratye ekasarakho neha hovAthI temaja mRdu cittane kAraNe temane aTakAvI zakavAne asamartha e rAjA "A lokenuM maraNa huM na jeuM" ema vicArIne, tAlapuTa viSathI bhAveluM kamaLa suMdhIne banne devIonI sAthe maraNa pAmyo. "kapilane vaza huM na thAuM" ema vicAratI satyabhAmAM brAhmaNa paNa teja rIte kamaLa sUdhIne maraNa pAmI. pachI te cAre jaNAM (marIne) jaMbadvIpamAM uttarakuru kSetramAM janmyAM. tyAM zrIsena ane abhinaMditAnuM eka mithuna thayuM tathA siMhanaMditA ane satyabhAmAnuM bIjuM mithuna thayuM. zrIsena ane siMhanaMditA puruSa thayAM, tathA bAkInAM (abhinaMditA ane satyabhAmA ) strI thayAM. eka vidyAdhara vimAnamArge AvIne, AkAzamAM rahIne, pilA Inasena ane bindusenanI vacce UbhuM rahIne temane A arthane baMdha karavA lAgyo ke, "he uttama kumAra ! A tarapha mukha rAkhIne mAruM vacana sAMbhaLo maNikuMDalI vidyAdharane saMbaMdha A ja jaMbudvIpamAM mahAvideha varSamAM sItA mahAnadInI uttare puSkalAvatI nAme vijaya che. tyAM vidyAdharo ane cAraNe jemAM vase che e, ramaNIya, navA zikharo vaDe maMDita, tathA zaradakALanAM abronI zobhA jevI zobhAvALo vaitADhya parvata che. tyAM paMcAvana nagaro vaDe maMDita evI uttarazreNimAM AvelA AdityAbha nagaramAM sakuMDalI nAme rAjA vase che, tenI patnI ajitasenA che, tene putra huM maNikuMDalI nAme chuM. eka vAra jinezvarI pratyenI bhaktithI jivaMdana karavA mATe huM puMDarIkiNI nagarImAM gayA hatA. tyAM amita yaza jinavarane vaMdana karIne, traNa pradakSiNA karIne, jarA, maraNa ane kalezane nAza 1. abhinaMditA ane siMhanaditAnA (tAliM) indusena ane bisena e be putro hatA, ema agAu (pR. 420) kahyuM che, paraMtu e bane putro ekalI abhinaMditAnA hatA ema ahIM temaja maNikaMDalInI pUrvabhavakathAmAM kahyuM che. triSaSTinA pAMcamA parvano prAraMbhamAM bane putro zikhinaMditA (siMhanaMditA)nA hovAnuM jaNAvyuM che. arthAta hemacandranA kathana anusAra paNa be putro eka rANInA hatA. "vasudeva-hi DI ' kAre banene abhinaMditAnA gayA che, Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 422 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : karanAruM dha vacana sAMbhaLIne, e hAtha joDIne kathAntaramAM temane huM mArA pUrvabhava pUchavA lAgyA. te bhagavAna kahevA lAgyA-- maNikuMDalI, indusena ane bindusenanA pUrvabhava " pazcima puSkarAmAM sItAdA nadInI dikSaNe salilAvatI nAme vijaya che. tyAM dhavala ane UMcA prAkAra-killAvALI, mAra cAjana lAMkhI ane nava ceAjana paheALI evI vItazeAkA nagarI che. te nagarImAM cAda ratnAnA adhipati tathA nava nidhi vaDe samRddha kAzavALA ratnadhvaja nAme cakravatI vasatA hatA. parama rUpavaDe darzanIya evI kanakazrI ane hemamAlinI e tenI e bhAryAo hatI. kanakazrInI kanakalatA ane padmalatA e e putrIe hatI. hemamAlinInI putrI padmA hatI. te padmAe ajitasenA Aryo pAse dharma sAMbhaLIne karmanA vyaya( kSayeApazama )thI utpanna thatA vratanA svIkAra karyAM. khAsaDha ceAtha bhakta karIne tathA niyANuM karIne te kAladharma pAmI ane sAdharma kalpamAM mahuddhi ka devI thai. kanakazrI hatI te saMsAramAM bhamIne huM maNikuMDalI vidyAdhara thayA. kanakalatA ane padmalatA paNa saMsAramAM bhamIne A ja ratnapuramAM zrIsena rAjAnI abhina MditA rANInA indusena ane bindusena e be putrA thayA. te padmA paNa sAdharma kalpamAMthI cavIne kAzAMkhI nagarImAM anaMtamati gaNikA thaI. te indusena ane mindusena e manne jaNA anaMtamati gaNikAne kAraNe atyAre devaramaNu udyAnamAM yuddha kare che. " A pramANe bhagavAna amitayaze kahyu. mATe jene pUrvabhavanu smaraNa karAvavAmAM Avyu che evA hu te jinavarane namaskAra karIne tamArA pratyenA pUrva snehAnnurAgathI ahIM AvyA chuM, teA A anaMtamati pUrvabhavamAM tamArI mhena hatI ane huM tamArI mAtA hatA, mATe pUrvabhavanA tamArA pitA ratnadhvaja cakravatIne sabhAra bhAgA ghaNu vera karAvanArA che, mATe mAhita buddhivALA na thaze; rAgadveSane vaza thaine tamArAM peAtAnAM gAtrA upara ja prahAra na karazeA; kAraNake jemane nigraha karavAmAM AngeA nathI evA rAga ane dveSa e e jeTalu' nukasAna kare che teTaluM nukasAna khUba apamAna karAyelA samartha zatru paNa karI zaaA nathI. rAgadveSa karanArAe A lAkamAM zrama, apayaza tathA guNNAnA vinAzane pAme che ane paraleAkamAM zArIrika ane mAnasika duHkha pAme che. dhik ! dhik ! ahA ! akAya che ke rAgadveSavaDe sevAtA jIva, peAte jANutA hAvA chatAM, kaTu rasavALA atula phaLane ( viSama pariNAmane ) prApta kare che. jo rAgadveSa na hAta te duHkha keANu pAmata ? keAnA sukhathI vismaya thAta ? ane kANu mAkSa na pAmata? mATe te rAgadveSaneA tyAga kareA ane nitya peAtAnA dhyeyanuM cintana karI; je rAgadveSa dvArA tame lAbhane icchA che, tene kAraNe pachIthI ghaNA guNavALI vastune cUkI Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI laMbhaka [ kara3 ] jAo che. A yuddhane tyAga kare, have saMyamayuddha vaDe yuddha kare; kharekhara, tame A dehavaDe mokSamAM jaze (arthAt tame carimazarIrI cho)." (maNikuMDalI vidyAdharanuM) A vacana sAMbhaLIne te banne jaNAe-indusena ane bindusene kavacano tyAga karI dIdho, ane jemane pUrvabhavanuM maraNa thayuM che evA teo kahevA lAgyA, "aho ! bhego ativiSama che; are ! rAgane vaza paDelA, mehita hRdayavALA tathA viSayarUpI mAMsanI tRSNavALA ame priya evA AtmAne tyAga karyo. aho ! jarA, maraNa ane rogathI bharelA tathA stara evA bhavasamudramAM ame amArA AtmAne nAkhe. bhavasamudranA mArgane upadeza karanArA bhegone A ame tyAga karIe chIe; mohapAze chedIne have ame zreyane svIkArIzuM." karatalanI aMjali karIne-hAtha joDIne prasanna manavALA teoe maNikuMDalIne kahyuM ke, "ame tamArA upadezane IcchIe chIe-svIkArIe chIe. " pachI temaNe satkAra karIne maNikuMDalIne vidAya ApI. pachI vikhyAta kIrtivALA ane dhIra evA teoe cAra hajAranI senA sAthe paravarIne bhAre samRddhipUrvaka dharmaruci aNugAranI pAse dIkSA lIdhI. daDha ane kaThina evA karmarUpI vRkSonA vanane tarUpI tIkSaNa parazu vaDe kheda pAmyA sivAya sApha karIne mahAbhAga evA teo siddhimAM gayA. A uparAMta, zrIsena vagere pelA cAra ja hatA teo uttarakuru kSetranA prabhAvathI tyAM kalpavRkSa vaDe utpanna thayelA uttama viSayasukha anubhavatAM traNa palyopama sudhI jIvIne, kamaLa pariNAmathI devanuM AyuSya bAMdhIne, sukhapUrvaka kALa karIne saudharma kapamAM cAre deva thayA. ratnonI kAnti vaDe aMdhakAra jyAM nAza pAme che, ane icchita tathA prazasta sukha vaDe je paripUrNa che evA te svargamAM vaimAnikanA uttama zarIramAM traNa pApama sudhI vasyA pachI AvIne A ja bhAratamAM teo utpanna thayA. he amitateja ! temAM je zrIsena rAjA te tuM ja che, satyabhAmAM brAhmaNa te tArI bahena sutArA che, je abhinaMditA devI te zrIvijaya thayo che, ane siMhanaMditA te zrIvijayanI bahena tiprabhA thaI che. pele je kapila svabhAvathI mAyAbahula hato te satyabhAmAnA viyegathI duHkha pAmI, ArtadhyAnayukta thaI, zoka karatAM marIne, tiryaMca gatinuM nAma-gotra karma upArjana karIne, ghaNA tiryaMcabhamAM bhamIne kaze kaMIka pAtaLA paDatAM bhUtaratnA aTavImAM airAvatI nadInA kinAre jaTilakozika tApasanI pavanavegA patnInA garbhamAM dhammilla nAme bALaka thayo. moTo thatAM dIrdhakALa sudhI ajJAna-tapa karIne, gaganamArge jatA vimAnamAM rahelA vidyAdharane joIne teNe niyANuM karyuM ke, "je mArA A tapanuM phaLa hoya to huM paNa AvatA bhavamAM AvI rIte karuM. " pachI te kALa karIne A ja bhAratamAM uttara zreNimAM camacaMcA nagarImAM IndrAzani vidyAdharanI Asura devIno putra azaniSa thayo. pachI Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra | [ kara4 ] vasudeva-hiMDI H : prathama naM : sutArA ke je (pUrvabhavanI) satyabhAmAM hatI tene kapilanA bhAvanA neha vaDe baMdhAyelo ane tene anusarato azanizeSa harI gayo." A pramANe kevalIe kahyuM, eTale pitAnA pUrvabhavo sAMbhaLIne amitateja, zrIvijaya, azanighoSa ane sutArA vismaya pAmyAM. amitateja paNa kevalIne vaMdana karIne pharI vAra pUchavA lAgyuM, "bhagavana! huM bhavya chuM ke abhavya?" bhagavAne kahyuM, "tuM bhavika che. AjathI navamA bhAvamAM A ja bhAratavarSamAM tuM pAMcame cakravatI ane saLage tIrthaMkara thaIza. zrI vijaya paNa tAre prathama gaNadhara thaze." A sAMbhaLIne amitateja ane zrIvijaya e bane jaNAe gRhavAsane yegya zIlavatane svIkAra karyo. azaniSa vagere ghaNA rAjAoe, rAjyadhurAnA kAryane tyAga karIne, dIkSA lIdhI. svayaMprabhA vagere devIoe tyAM ja dIkSA lIdhI. pachI kevalIne namIne save potAnAM nagaramAM gayA, ane jinapUjA, dAna ane pauSadhamAM rata, dayAvAna, satyabhASI, svadArasaMtoSI tathA bIjAne ApIne pachI bhejana karanArA teo pitAnAM rAjyamAM viSayasukha anubhavatA viharavA lAgyA. eka vAra jinabhavananI samIpe pauSadhazALAmAM jeNe piSadha svIkAryo che e amitateja vidyAdharane dharma kahete hato. te samaye saMyama, tapa ane vinayathI yukta tathA jinavaranI bhakinathI mudita manavALA be cAraNa munio rajatagiri-vaitADhyanA zikhara jevA rAjAnA bhavanamAM bhakitavegathI UtaryA. temane joIne rAjA sAme AvyuM, ane parama saMtuSTa thayelA teNe temane abhivaMdana karyuM. te cAraNathamaNe paNa traNa pradakSiNA karavApUrvaka jinavarane vaMdana karyA pachI amitateja rAjAne A vacana kahevA lAgyA ke, devAnupriya ! ati durlabha evuM manuSyapaNuM pAmIne janma, jarA ane maraNanA pravAhane pAra UtaravAnA sAdhanarUpa jinavacanamAM kSaNavAra paNa pramAda karazo nahIM." A pramANe upadeza karIne, tapanA guNanI riddhi dekhADatA tathA prasanna manavALA cAraNazramaNe jema AvyA hatA tema pAchA gayA. viSayasukha anubhavatA tathA tIrthano mahimA karatA te zrI vijaya ane amitateja A pramANe harSapUrvaka samaya vItAvatA hatA. koI eka vAra pitAnA parivAra sAthe rahele amitateja potAnA bhavanamAM siMhA sana upara beTho hato. e dezakALamAM jemaNe mAsakSapaNa kareluM che evA keI tapilabdhisaMpanna sAdhu bhikSAne mATe tyAM AvyA. vinaya-bhaktiyukta amitateje temanI sAme jaIne, tathA parivAra sahita temane vaMdana karIne, traNa pradakSiNA karIne, yathesita vipula bhAta pANI temane vaherAvyuM. tyAM sugaMdhI gaMdakanI vRSTi thaI, pAMca varNanAM pupa paDyAM, vasudhArA thaI, devatAoe duMdubhi vagADyAM ane vastronI vRSTi karIAkAzamAM "ahe! dAna!" evI ghoSaNA thaI. pachI sAdhu gayA. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [425 ] zrIzAntinAthanI pUrvabhavasthAmAM aparAjitane bhava hajAra varSa sudhI rAjayalakSamI bhagavyA pachI amitateja ane zrI vijaya bane jaNA eka vAra sAthe naMdanavanamAM gayA hatA. tyAM pharatA temaNe vipulamati ane mahAmati cAraNa zramaNane joyA; temane vaMdana karIne teoe dharmakathAnI vacamAM pitAnA AyuSyanuM parimANu pUchayuM. pachI cAraNazramaNae kahyuM ke, "tamArA AyuSyanA chavIsa divasa bAkI che." eTale teone parama bhaktithI vaMdana karIne te banne jaNa pitAnAM nagaromAM gayA ane kalyANa nimitte temaNe aSTAhikAmotsava karAvyA pachI e rIte putrane rAjya ApIne amitateja ane zrIvijaye abhinaMdana ane jaganaMdana sAdhuonI pAse dIkSA lIdhI, ane pAdapipagamana vidhithI kALa karIne teo pAnaka kapamAM anukrame naMdAvarta ane svasthita vimAnamAM vIsa sAgaropamanA AyuSyavALA divyacaMDa ane maNicUDade thayA. lAMbA kALe jemanuM varNana karI zakAya tathA jemanI upamA durlabha che evA viSayonA sAgaramAM tyAM rahelA teo AyuSyane kSaya thatAM AvIne-A ja jaMbudvIpamAM pUrva videhamAM ramaNIya vijayamAM sItA mahAnadInA dakSiNa kinAre subhagA nagarImAM stimitasAgara rAjA hato tenI vasudharI ane aNudharI nAme be bhAryAo hatI, temanA garbhamAM te be jaNa niraMtara AnaMdamaya tathA zrIvatsa vaDe alaMkRta vakSasthaLavALA jANe ke madhu ane mAdhava-caitra ane vaizAkha mAsa hoya tevA aparAjita ane anaMtavIrya kumAro thayA. temane eka kumAra kumudadaLa je UjaLo hate, bIje kuvalayanA patrarAzi jevo zyAma hatuM. teo anukrame moTA thayA. timitasAgara rAjAe aparAjita ane anaMtavIryane rAjya ApIne svayaMprabha sAdhunI pAse dIkSA lIdhI, ane ugra tapa karato te samAdhithI kALa karIne amara asurendra thayA. aparAjita ane anaMtavIrya rAjyane upaga karavA lAgyA. eka vidyAre temane mitratAthI vidyAo ApI, ane te sAdhavAnI vidhine paNa upadeza karyo. barbarI ane ucilAtikA nAmanI temanI be dAsIo atyaMta madhura svaravALI ane saMgItavidyAmAM niSNAta hatI. te babarI ane cilatikA vaDe nATakomAM gavAtA tathA gIta ane nRtyamAM ati rAgAnurakta evA teo beThA hatA. e samaye tyAM nArada AvyA. barbarI ane zilAtikAnA nATakamAM anurakta evA teoe nAradane Adara na Ape tathA satkAra na karyo. AthI nArada krodha pAmyA. kaThulla nAradanA vidyA, jJAna, zIla ane rUpane anurUpa evA nArade sarva kSetramAM sarva kALe thAya che. vidyAdhararAjA damitAri pAse jaIne nArada tene kahevA lAgyA, "aparAjita ane anaMtavIryanI barbarI ane cilAtI dAsIonuM nATaka divya che, te jo tuM na grahaNa 1. barbara dezanI. 2. cilatikA-kirAtikA-kirAtajAtinI (sarakhA cilAtIputra') 54 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ka26 ]. vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa: kare te te nATakathI rahita evA tane rAjyathI, vAhanathI athavA vidyAdharapaNAthI zuM?" nArada pAsethI A sAMbhaLIne damitAei aparAjita ane anaMtavIrya pAse dUta mokalyA. keTalAka AcAryo ema kahe che ke, "damitAri vidyAre pite ja te dAsIo viSe jANyuM hatuM." pachI teNe dUta mokalyo ke, "rano rAjagAmI hoya che, mATe dAsIone mokalo." 'baLavAnano virodha karavo ucita nathI' ema dhArI te be bhAIo bolyA, "ThIka kahyuM, ame vicAra karIe chIe." ema kahIne dUtane rajA ApI. pachI temane vicAra the, AkAzagamananA abhimAnathI damitAri ApaNe parAjaya kare che, mATe ApaNe pUrve grahaNa karelI vidyAo sAdhIe ane pachI tenA abhimAnano nAza karIe." e dezakALamAM temanI bhavitavyatAne kAraNe pUrvabhavanI vidyAo paNa temane upasthita thaI. vidyAoe temane kahyuM "deva! ame tamArI vazavatI chIe; tame je vidyAo sAdhavA Icche che te ja ame A upasthita thayelI chIe." saMtuSTa thaelA teoe e vidyAonI pUjA karI. pharI vAra damitArie dUta mokalyA. garva pUrvaka bhASaNa karatA te dUtanuM temaNe zAntithI svAgata karyuM ane kahyuM, " damitAri rAjA amAre mATe sevana karavA lAyaka che; chokarIone-dAsIone laI jAo." pachI barbarI ane cilAtikAnuM rUpa dhAraNa karIne teo dUtanI sAthe damitAri pAse gayA. jemaNe praNAma karyA che evA temane damitArie saumya cakSuthI jayA ane kahyuM, "kanakazrI kanyAnI sAthe tame rame." vinayapUrvaka praNAma karIne temaNe kanakazrIne madhura vacanathI bolAvI. kanakazrIe AdarapUrvaka aparAjita ane anaMtavIryanA kula, zIla, rUpa ane jJAna viSe pUchayuM. pote ekabIjAnA guNethI samanvita che" (ema teoe kahyuM). pachI anaMtavIrya viSenI vAtacItamAM prema dhAraNa karatI te kanyAne aparAjite kahyuM, "devi ! je tamArI AjJA hoya te aparAjita ane anaMtavIryane ahIM lAvIe; amAre e prabhAva che" A pramANe kahevAmAM AvatAM teNe svIkAryuM ke, "tema kare." keTalAka kahe che ke "pelI natikAeeja kanyAne rAjakumAramAM AsaktivALI karI hatI" ( arthAta sAcI nartikAone mokalavAmAM AvI hatI.) pachI teoe pitAnAM sAcAM rUpa darzAvyAM. vimita thayelI te kanyA anaMtavIrya pAse gaI ane kahevA lAgI, "deva! A prANa tamAre vaza che. svAmI ! mArA upara tamAro adhikAra che. paNa mArA pitA vidyAbaLa vaDe samartha che, te jIvanano aMta ANe evI pIDA tamane karaze, mATe ahIMthI cAlyAM jaIe. ethI nirvidhra thaze. pelA be jaNe tene kahyuM, "rAjAne athavA vivAda karatA bIjA game tene jItavAne ame samartha chIe; gamana mATe ni:zaMkapaNe vicAra karI le." A pramANe kahevAmAM AvatAM tamAruM vacana pramANe che" ema kahIne madanathI mohita thayelI te kanyA cAlI nIkaLI. aparAjita ane anaMtavI pote ja ghoSaNA karI ke, " kanakazrI kumArone aparAjita ane anaMtavIrya haro jAya che, jenI zakti hoya te aTakAve," ema kahIne, Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ kara7 ] jemaNe vimAna vikuvyuM che evA teo gayA. te pachI hala, musala, gadA Adi ratno temanI samakSa upasthita thayAM. damitArie mokalelA vidyAdharo yuddha karavA lAgyA, temane paNa temaNe parAjaya karyo. temane prabhAva joIne tathA vidyAdharane parAjita thayelA jANIne kope caDhele damitAri nIkaLe. bhUtaratnA aTavInI upara ekatra thaI (damitAri tathA bIjA vidyAdhara) vidyAothI yuddha karavA lAgyA. paNa e vidyAonuM nivAraNa karAceluM jeIne temaNe astronuM AvAhana karyuM. te astra paNa jyAre nirarthaka karavAmAM AvyAM tyAre jenAM Ayudho kSINa thayAM che evA damitArie anaMtavIryanA vadha mATe cakra mUkyuM. paNa te tenA caraNanI AgaLa paDyuM. anaMtavIye hAthamAM lIdhuM, eTale te jAjavalyamAna thayuM. pachI cakradhArI evA teNe damitArine mAryo. damitAri maraNa pAme, eTale jene vijaya prApta thayo che evA anaMtavIryane avivAdita ane bhUtavAdita vyaMtaroe abhinaMdana karyuM ke, "vijayArdhanA svAmI baladeva ane vAsudeva utpanna thayA che." A sAMbhaLatAM "amAruM zaraNa thAo" ema kahIne vidyAdharoe anaMtavIryane praNAma karyA. teNe kahyuM, "nizcitta thAo." vidyAdharee praNAma karyA te vakhate, "ahIM arihaMta rahelA che, temanI AzAtanA na thAo" ema vicArIne teo kAMcanagirinI upara UtaryA. varSopavAsI tathA kAryotsarga dhyAnamAM rahelA kIrtidhara aNugArane tyAM kevalajJAna ane kevala darzana utpanna thayuM hatuM, tathA najadIkamAM rahelA deva vaDe temano mahimA karAto hato. anaMtavIrya ane aparAjita e bane bhAIoe kevalIne vinayapUrvaka vaMdana karyA ane upAsanA karatA teo kevalInI pAse dharma sAMbhaLavA lAgyA. dharma kahevAyA pachI kathAntaramAM kanakazrIe kevalIne pUchayuM, "bhagavan! huM pUrvabhavamAM koNa hatI?" eTale munivara kahevA lAgyA- kanakazrIne pUrvabhava "dhAtakIkhaMDa dvIpamAM pUrva bhAratane viSe zaMkhapura nAme gAma che. tyAM zrIdavA nAme garIba zrI vasatI hatI. te eka vAra pharatI pharatI zrIparvata upara gaI. tyAM ekAntamAM beThelA sarvayaza sAdhune teNe joyA; temane vaMdana karIne tathA temanA caraNamAM dharma sAMbhaLIne teNe dharmacakravAla nAmanI tapazcaryA svIkArI. ogaNacAlIsa caturtha bhakta karIne tapanA pAraNamAM teNe suvrata sAdhune harAvyuM. dharma grahaNa karyA pachI te vicikitsAvALI-dharmane phalamAM saMdehavALI thaI. have, eka vAra sarvayaza sAdhune vaMdana karavA mATe nIkaLelI te zrIdatA vidyAdharayugalane joIne vyAkuLa cittavALI thaI. e vicikitsAdeSanI AlocanA ane pratikramaNa karyA sivAya kALa karIne te-jaMbudvIpamAM pUrvavidehamAM, ramaNIya vijayamAM, vaitADhya parvata Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 428 ] vasudeva hiMDI : : prathama khaMDa : upara sumandira nagaramAM kanakapUjya nAme rAjA vasatA hatA, tenI bhAryAM vAyuvegA nAme hatI, teneA putra huM kIrttidhara nAme chuM. mArI bhAryA analavegA che, tenA putra A damitAri rAjA hatA, tenI bhAryAM madirA che, tenI putrI tuM kanakazrI thai. rAjaya upara damitArane sthApana karIne, zrIzAntinAtha jinezvaranI pAse dIkSA laIne huM ahIM sAMvatsarikI mahApratimAmAM rahyo. mAhanIya, jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya ane aMtarAya karmo kSINu thatAM Aje mane kevaLajJAna thayuM. peAtAnA karma thI utpanna thayelI pelI vicikitsAnA doSathI tuM piyaranA viyeAgathI utpanna thayelA pitRmaraNane ahIM prApta thai che. " ,, A du:khanI vAta sAMbhaLIne jene kAmabhAgeA pratye niveda thayA che. evI kanakazrI khaladeva ane vAsudevane vinaMtI karavA lAgI, " mane rajA ApA, huM tapazcaryA karIza; atyaMta viSama ane ghaNAM veranI paraMparAne utpanna karanAra bhAgAthI mane khasa thAze. " teNe Ama kahyu, eTale khaladeva ane vAsudeva kahevA lAgyA, "tane dharmAMmAM avighna thAo; paNa subhagA nagarImAM jaIne svaya'prabha jinezvaranI pAse tuM tapa karaje. A pramANe kahyA pachI te munivarane namaskAra karI, vimAnamAM besI tee subhagA nagarImAM gayAM. tyAM ana MtavIyanA putra anatasena sAthe yuddha karatA vidyAdhararAjAone temaNe joyA. tyAM (vidyAdhara rAjAe) sudhASa ane vidyu STrane te yuddhamAM mArIne, jemaNe sarva zatrusAmatAne namAvyA che, jeo vijayAnA adhipatipaNAne tathA khaladeva-vAsudevapaNAne pAmyA che, jemane sarva ratnA utpanna thayAM che tathA je seALa hajAra rAjAonA svAmI che evA teo iSTa viSayasukha anubhavatA viharavA lAgyA. pachI svayaM prabha jinavara vihAra karatA subhagA nagarImAM samAsaryAM. jinezvaranu Agamana sAMbhaLIne khaladeva ane vAsudeva peAtAnA parivAra sahita jinavaranI pAse vaMdana karavAne gayA. kanakazrI paNa tyAM gai, ane jinavaranI pAse dharma sAMbhaLIne teNe dIkSA lai, ugra tapa karI kevalajJAna prApta karyuM ane jeNe karmane dhAi nAkhyAM che evI te siddhimAM gai. te baladeva ane vAsudeva jinezvarane vaMdana karIne parivAra sahita pharI pAchA nagarImAM AvyA ane icchita bhAgeA bhAgavavA lAgyA. rAjakanyA sumatinA saMbadha khaladevanI--aparAjitanI viratA nAme bhAryA hatI, tenI putrI sumati nAme kanyA rUpa ane guNavALI hatI. jeNe jIva ane ajIvane jANyA che evI tathA aNuvratA ane guNutratA jeNe dhAraNa karyA che evI te jinazAsana vaDe bhAvita buddhivALI hatI. 1. zrI zAntinAthane janma te! hajI have thavAnA che; temanA caritranI A bhUmikA che; eTale A zAntinAtha te seALamA tIrthaMkara ane cakravartIthI bhinna evA jaMbUdvIpanA videhamAM ramaNIya vijayamAM thayelA tIrthaMkara che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI laMbhaka [ 429 ] kAi eka vAra zraddhA, sa Mvega, vinaya ane bhaktithI jinapUjA karyAM pachI, pAraNAnI veLAe sAdhunuM Agamana joine te UThI ane teNe sAdhune vaheArAkhyuM. tyAM vasudhArAnu paDavuM Adi pAMca divye utpanna thayAM. satuSTa thayelA khaladeva ane vAsudeve ' A kanyA kAne ApavI ?' ema vicAra karI, ihAnada maMtrI sAthe maMtraNA karIne svayaMvara sthApita karyA. seA sta Mbha vaDe yukata evA svayaMvaranA maMDapa karavAmAM Avyo. jyAre badhI vastu taiyAra thai tyAre uttama kuLamAM utpanna thayelA ane mukuTadhArI evA seALa hajAra rAjAe tathA sarva vidyAdharAne parivAra sahita AmatraNa ApavAmAM AvyuM. ' sumati kanyAne svayaMvara che ' e jANIne te sarve bahumAnapUrvaka subhagA nagarImAM AvyA. te e svayaMvarama DapamAM pravezyA ane agAuthI sajja karavAmAM AvelAM si'hAsanA upara krama anusAra beThA. pachI snAna karIne jeNe likama karyuM che evI, atyaMta AdarapUrvaka alaMkRta karAyelI tathA jenA upara sapheda chatra dharavAmAM AvyuM che evI sumati kanyA, lakSmI jema padmasaramAM praveze tema, e svayaMvaramAM pravezI. te dezakALamAM, prazasta veDUya maNinA nirmaLa staMbhavALA, pavananA khaLa vaDe prerA celI ane nAcatI evI dhavala dhvajapatAkAvALA tathA AkAzatalanA tilaka samAna divya vimAnamAM esIne ( eka devI AvI ). tejakhaLa vaDe samanvita evI te devIne-kanaka. zrIne leAkAe ane rAjAoe AvatI joi, te svayaMvaramaDapa upara AvIne AkAzamAM sihAsana upara beThI. e samaye pUnehAnurAgathI te kanakazrIe -devIe rakta kamaLa ane rakta maNi jevA jamaNA hAthanA agrabhAva UMcA karIne maneAhera vANI uccArI ke, " dhanazrI ! tArA pUrvabhavane yAda kara. puSkaravara dvIpAmAM, pUrvabharatamAM, naMdanapuramAM mahendra rAjA hatA. tenI bhAryA anaMtati hatI. tenI be putrIe kanakazrI ane dhanazrI sukumAra tathA surUpa ane anyAnyamAM anurakta hatI. te koI eka vAra zrIparyaMta upara gai. tyAM zilAtala upara beThelA naMdagiri aNugArane temaNe joya. teoe temane vaMdana karyA. te sAdhunI pAse dharma sAMbhaLIne banne jaNIoe samyakatva brahaNa karyuM. eka vAra tripuranA adhipati vIrAMganlR vidyAdhare azeAkavATikAmAMthI te khannenu haraNa karyuM. avaza evI teene bhImATavImAM vIrAMgadanI bhAryo vajrazyAmalinIe cheADAvI, vidyAdhare ApaNAmAM saMkrAmita karelI patralaghuvidyAra paNa teNIe niSphaLa karI. tethI veluvanamAM vAMsanA jALA upara (ApaNe pakyAM ); tyAM anazana karIne huM je kanakazrI kanakazrIthI bhinna che. mitArinI putrI knakathI te 1. A svayaMvaramAM AvanAra kanI damitArinI putrI mekSamAM gayelI che. (pR. 428 ). 2. UMcethI nIce paDatAM vAge nahIM evuM, patra jevu' haLavu zarIra thAya tevI vidyA. kanakazrI ane dhanazrI kadAca UMcethI paDe teA mare nahIM eTalA mATe vidyAdhare temanuM haraNa karatAM e vidyA temanAmAM saMkrAnta karI, paNa tenI patnIe te niSphaLa karI; kAraNa ke kanyAo jIvatI hoya te ja tenA pati temanAmAM Asakta thavAnA saMbhava rahe. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 430 ] vasudeva-hiMDI :: prathama khaMDa : te navamikA nAme zakanI aThThamahiSI thaI, ane tuM je dhanazrI te vaizramaNanI bhAryA thaI. devasaukhya bhagavyA pachI tyAMthI vIne tuM ahIM baladevanI putrI sumati thaI che. naMdIzvara dvIpamAM ApaNA gamanane tathA jinezvarane nimitta mAMDelA jina-utsavane yAda kara; cAraNazramaNe ApaNe mATe bAMdhelI maryAdAnuM tathA temanA uttama vacananuM smaraNa kara, jemake-"tame bIjA bhavamAM siddhimAM jaze tathA je kanyA devalokamAMthI pahelI Ave tene bIjIe AvIne pratibadha kare." mATe he he ! pUrvabhavane yAda kara ane mArI sAthe pUrvabhavamAM karelI pratijJAnuM paNa smaraNa kara. bhegone prasaMga karIza nahIM. saMsArarUpI bhayaMkara aTavImAM je vinAzane na IcchatI hoya to lAkho bhavamAM paNa na maLe evA yatidharmane te svIkAra kara." A pramANe vacana sAMbhaLIne je vyAkuLa thaI che tathA jenI ceSTAo naSTa thaI che evI te sumati mUcha pAmI. sonAnI jhArImAMthI saMbhramapUrvaka reDelI zItala jaLanI dhArA vaDe jenA upara siMcana karavAmAM AvyuM che tathA e rIte jenI zarIraSTi zItaLa thaI che evI te tADane vIMja DhaLavA vaDe utpanna thatA pavanane sparza thatAM thoDI vAre svastha thaI, ane jenuM mukha devAmAM AvyuM che tathA vastro saMkeravAmAM AvyAM che evI te hAtha joDIne vinayapUrvaka rAjAonA samUhane vinaMtI karavA lAgI, "tamArI anujJAthI huM pravajyAno svIkAra karIza." vicimata thayelA rAjAo kahevA lAgyA, "dharmamAM tane avina thAo, Icchita sthAnane tuM prApta kara." pachI saMtuSTa thayelA baladeva ane vAsudeve atyaMta AdarapUrvaka tene dIkSA mahotsava karyo, zakranI amahiSIoe ane vezramaNanI agramahiSIoe dIkSA letI sumatinI bhAre AdarapUrvaka pUjA karI. sAtaso kanyAonI sAthe sutratA AryonI pAse dIkSA laIne, tapa upAIne teNe kevaLajJAna prApta karyuM ane jeNe karmone khapAvyAM che evI te siddhimAM gaI. pachI vizuddha samyaga darzanavALA, dAna upara prItivALA, sarve prANIo pratye dayAvALA, aparAdhIo temaja niraparAdhIo mATe sadAkALa zaraNAgata vatsala ane jinezvara tathA sAdhunI pUjAmAM rata evA te aparAjita ane anaMtavI rAzI lAkha pUrva sudhI niruDhipaNe bhoga bhegavyA. pachI jeNe azAtA vedanIya karma upArjita karyuM che ane nArakanuM AyuSya bAMdhyuM che e anaMtavIrya kALa karIne betAlIsa hajAra varSane AyuSyavALo (nArakI) thaI pahelI pRthvImAM gayo. sanehane kAraNe dharaNendra vAraMvAra tenI vedanAne pratikAra karato hato. bhAIne viyegathI dukhI thayelA tathA jeNe putra upara rAjyano bhAra nAkhe che evA aparAjite rAjariddhine tyAga karIne, soLa hajAra rAjAonI sAthe, yazodhara gaNadharanI pAse dIkSA lIdhI, ane ghaNA kALa sudhI tapa karyA pachI deha chUTI jatAM te AraNa-acuta ka5mAM surendra thaye. prazasta pariNAmavALe anaMtavIrya paNa narakamAMthI udvartita thaIne-jaMbudvIpanA bharata Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 431 ] mAM vaitADhya parvatanI uttara zreNimAM gaganavallabha nagaramAM meghavAhana rAjA hatA, tenI bhAryA meghamAlinI hatI, temane putra meghanAda nAme thayo. anukrame meTa thayele te ekaso daza nagaranAM rAjya upara putrone sthApIne vidyAdhara ane cakravatInA bhego bhegavavA lAgyA. koI eka vAra meruparvata upara gayelA teNe naMdanavanamAM siddhAyatanamAM prajJaptinI bhAvathI pUjA karI. te samaye deva UtarI AvyA tyAM acutendravaDe bodha pamADAyelA meghanAde, rAjyadhurA putrane saMpIne, amRtaguru sAdhunI pAse dIkSA lIdhI. eka vAra girinaMdana parvata upara caDhIne te ekarAtrikI pratimAmAM rahelA hatA. te samaye azvagrIvanA putre temane upasargo karyA. te upasargo samyapha prakAre sahana karIne, pratimA pArIne, ghaNA kALa sudhI saMyama ane tapamAM rata rahevApUrvaka vihArIne deha chUTI jatAM te azruta ka95mAM (IndranA) sAmAnika deva thayA. zrI zAntinAthanI pUrvabhavakathAmAM vAyudhane bhava jenI upamA na ApI zakAya evuM divya sukha tyAM anubhavIne cuta thayele aparAjita deva-Aja jaMbudvIpamAM, pUrva videhamAM, sItA mahAnadInA dakSiNa kinAre, maMgalAvatI vijayamAM, ratnasaMcaya nagarImAM kSemaMkara nAme rAjA hato, tenI ratnamAlA nAme bhAryA hatI, temane vAyudha nAme kumAra thaye. anukrame te yuvAvasthAmAM Avyo. tenI bhAryA lahamImatI hatI. deva-AyuSyane kSaya thatAM meghanAtha deva sahastrAyudha nAme temane putra thayo te paNa anukrame moTo che. tenI bhAryA kanakazrI hatI ane tene putra zatabalI hatI. have eka vAra kSemakara rAjA maNi ane ratna vaDe maMDita divya sabhAmAM, putra, dauhitra ane pautre vaDe parivarAyele beTho hate. IzAna ka95ne vAsI citracUDa nAme nAtikavAdI tyAM vAda karavAne mATe AvyA. jinavacanamAM vizArada evA vAyudhe vAdamAM tene parAjya karyo. mithyAtvanuM vamana karIne citracUDe samyakatvane svIkAra karyo. parama saMtuSTa thayelA IzAnendra vAyudhanuM abhinaMdana karyuM ane tene satkAra karyo, tathA jinabhaktinA rAgathI "e tIrthakara thaze." ema kahyuM. jeNe vasaMtakALanAM rUpono karaMDiye pitAnA hAthamAM rAkhe che evI sudarzanA nAme gaNikA eka vAra vAyudhanI pAse AvI, ane te pupe batAvIne teNe vajAyudhane vinaMtI karI, "deva ! lakSamImatI devI vinave che ke- svAmI ! suranipAta udyAnamAM vasaMtanI zobhA anubhavavAne ApaNe jaIzuM. " pachI kumAra sAtaso rANIonI sAthe 1, ahIM sandarbha barAbara besatA nathI. siddhAyatanamAM prajJapti vidyAnI pUjA karavAno Azaya zo? prajJaptinI pUjA hoya ane de Ave, e paNa besatuM nathI. prajJapti pUjA hoya te samaye de anAyAse AvyA hoya ? Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 43ra ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : nIkaLe, ane priyadarzanA vATikAmAM sarvanI sAthe krIDA karavA lAgyo. te kumArane jala kriIDAmAM prasakta joIne tene vadha karavAnI IcchAvALA tene verI vidyudaMSTra deve tenA upara pahADa nAkhe ane nIce balavAna nAgapAzathI tene bAMdhyuM. e upasargane joIne vajAyudha kumAra Daryo nahIM. te parvatane bhedIne ane te baLavAna nAgapAzane chedIne kumAra doDyo, ane tyAM InDe tenI pUjA karI. pachI te udyAnanI zobhA anubhavIne kumAra nagaramAM gaye ane tyAM icchita bhege bhegavavA lAge. have, lokAntika devo vaDe pratibaMdha pamADAyelA kSemakara rAjAe sarva riddhipUrvaka vAyudha kumArano rAjyAbhiSeka karIne dIkSA lIdhI ane ghAtI karmano kSaya thatAM jene kevaLajJAna thayuM che evA temaNe tIrtha pravartAvyAM-tIrthakara thayA. vajAyudhanA AyudhagRhamAM eka hajAra yakSethI yukta evuM cakraratna utpanna thayuM. pachI te cakranA mArgane anusaratA te vajAyudhe Akho maMgalAvatI vijaya cho, ane nidvigna evo te denA jevA cakravatInA bhego bhegavavA lAgyo. vAyudha cakravatIe potAnA putra sahasrAyudhane yuvarAja tarIke sthApita karyo. viSayasukha anubhavatAM temane samaya A pramANe vItate hate. batrIsa hajAra rAjAo vaDe parivarAyela ane zIrSarakSaka, aMgarakSaka, purohita, maMtrI ane mahAmaMtrI sahita vAyudha vizALa ratnamaMDita sabhAmAM siMhAsana upara beTho hatuM. te samaye tharathara kaMpatA ane bhayane lIdhe gadagada svaravALo eka vidyAdhara "zaraNa! zaraNu! "ema bolato vAyudha rAjA pAse Avyo. jeNe hAthamAM DhAla-talavAra lIdhAM che evI tathA lalita ane namelI aMgayaSTivALI koI vidyAdharakumArI tvarApUrvaka tenI pAchaLa AvI. AkAzamAM rahIne te bolI, "svAmI ! A vidyAdharane tame mUkI de A pApIe mAre avinaya karyo che, jethI ame tene zikSA karIzuM." jeNe pitAnA hAthamAM gadA dhAraNa karelI che e eka vidyAdhara tenI pAchaLa AvyuM ane vAyudha Adi te rAjAone kahevA lAgyA, "are ! A pApIne avinaya sAMbhaLe- zAtimatI tathA ajitasenane saMbaMdha ane temane pUrvabhava A ja jaMbudvIpamAM, pUrva videhamAM, sukaccha vijayamAM vaitADhya parvata upara kapura nagaramAM zukadatta nAme rAjA vase che, tenI bhAryA yazodharA che. tene huM pavanavega nAme putra chuM. tyAM ja vaitADhyanI uttara zreNimAM kinnaragIta nagara che, tyAM rAjA dIcUDa che, tenI bhAryA caMdrakIrti che. tenI sukAntA putrI che, te mArI bhAryA che. tenAthI thayelI mArI A zAntimatI putrI maNisAgara parvata upara prajJapti vidyA sAdhatI hatI tyAre A pApIe tene upADI. te ja samaye zAntimatIne bhagavatI prakRti siddha thaI. tenAthI palAyana karatA te ahIM tamAre zaraNe Avyo che. bhagavatI prajJaptinI pUjA karavA mATe huM te pradezamAM gayo hato. tyAM zAntImatIne nahIM jotAM meM AginI vidyAnuM (samAcAra Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [433 ]. jaNAvanArI vidyAnuM) AvAhana karyuM. prajJapti dvArA (kharI hakIkata) jANune huM ahIM Ave. enA (vidyAdharanA) A doSe che, mATe denA samUharUpa evA tene tyAga karo. he narottama! deSanA bhaMDArarUpa evA tene je tame tyAga kare te gadAnA eka ja prahAra vaDe tenA sarva doSane huM nAza karuM." te vidyAre Ama kahyuM, eTale avadhijJAna vaDe jANIne vAyudha (sabhAmAM beThelA) te rAjAone kahevA lAgyA, "he narezvara ! Amane pUrva saMbaMdha sAMbhaLo- jaMbudvIpamAM airAvata varSamAM vidhyapura nagaramAM vizvadara rAjAnI bhAryA sulakSaNa hatI, tene nalinaketu putra hatA. te ja nagaramAM dharmamitra sArthavAha hatA, tenI bhAryA zrIdatA hatI. temane putra datta hatA, prabhaMkarA nAme dattanI bhAryA hatI. rUpa-yauvanavatI te prabhaMkarA dattanI sAthe udyAnamAM gaI hatI tyAre viSayasukhamAM lubdha thayelA nalinaketue tene joI ane tenuM haraNa karyuM. tenA viyegathI dukhI thaIne udyAnamAM pharato datta sumanaSinA caraNamAM gayA. te samaye ja e munine kevalajJAna utpanna thayuM. cAra prakAranA de temane mahimA karavA lAgyA. te SinI e riddhi joIne datta upazAnta thayo. bhagavAna zraSi paNa nirvANa pAmyA. jene saMvega thaye che evo datta paNa gaye ane te marIne-jaMbudvIpamAM sukaccha vijayamAM vaitAlya parvata upara suvarNa tilaka nagaramAM mahendravikrama rAjA vasate hato, tenI patnI anilagA hatI, tenA garbhamAM ajitasena nAme vidyAdharakumAra thaye. tenI bhAryAnuM nAma kamalA hatuM. vidhyadatta rAjA maraNa pAmyuM, eTale jeNe sarva sAmatene namAvyA che e pele nalinaketu rAjA thaye. eka vAra prazaMkarAnI sAthe beThelA nalinaketue pahADanA zikhara jevA AkAravALA, jAmarAvalI jevA cAma, gaMbhIra garava vaDe zabdAyamAna, aneka varNavALA, cAre taraphathI AkAzane chAI detA, tathA tIkSaNa vIjaLI vaDe jemanI niraMtaratA ane nibiDa zobhAnuM darzana karAvAtuM hatuM evA meghane joIne temaja pharI vAra te ja meghane sakhta ane AkarA pavana vaDe muhUrta mAtra pachI vilaya pAmatA joIne, riddhionA udaya ane vinAzano tathA anitya-bhAvanAne vicAra karatAM, rAjariddhino tyAga karIne kSemaMkara jinavaranI pAse dIkSA lIdhI, ane te nirvANa pAme. mRdutA ane mArdavathI saMpanna tathA prakRtithI bhadra evI te prabhaMkarA paNa susthitA Aryo pAse cAMdrAyaNu ane pauSadha karIne, pachI maraNa pAmIne A tArI putrI zAtimatI thaI che. te datta paNa maraNa pAmIne A ajitasena thayo che. parabhavanA saMbaMdhathI teNe enuM haraNa karyuM hatuM. mATe (he pavanavega !) tene A aparAdhanI kSamA kara, vairAnubaMdha na karIza; anupazAnta ghaNA veranI paraMparAo pAme che. 55 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 434 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : ( vAyudha cakravatI sabhAmAMnA rAjAne kahe che ke ) A vAta sAMbhaLIne upazAnta thayelAM tathA jemaNe vera cheDI dIdhu che evAM A traNe jaNAM ( zAntimatI, ajitasena ane pavanavega ) kSema'kara jinezvaranI pAse dIkSA leze. A zAntimatI paNa dIkSA laine, ratnAvali tapa karIne IzAna kalpamAM devendra thaze. te ja samaye A ajitasena ane pavanavegane kevalajJAna thaze, eTale izAnendra temanI jJAnAtpattinA maheAtsava karaze, ane peAtAnA zarIranI paNa (te kALe peAtAnuM je mRta zarIra paDyuM haze tenI) pUjA karaze. te IzAnendra AgAmI bhavamAM meAkSamAM jaze. " A pramANe vAyuSe kahyuM, eTale vismita manavALA te sarva rAjAe kahevA lAgyA, " ahA ! Azcaya che !" pelAM traNa jaNe paNa vAyudhane praNAma karIne, kSema kara jinezvara pAse jaine dIkSA lIdhI. yuvarAja sahasrAyudhanI yatanA nAme bhAryA hatI. temanA putra kanakazakti hatA. maMgalAvatI vijayamAM sumandira nagaramAM merumAlI rAjA hatA, tenI mallA kevI hatI; temanI kanakamAlA putro hatI. te kanyA kanakazaktine ApavAmAM AvI hatI. teja vijayamAM zakrasAra nagara hatu, tyAM rAjA ajitasena hatA, tenI bhAryo priyasenA hatI; vasantasenA temanI putrI hatI. kanakamAlA sahita evA kanakazaktie te vasantasenAne grahaNa karI hatI. te vasantasenA paNa kanakazaktinI bhAryo thaI. te kanakazakti vidyAdhara thayA ane te priyAe sAthe pRthvImAM sarvatra kravA lAgyA. eka vAra priyA sahita te hiMmata parvatanA zikhara upara gayA hatA. tyAM karatAM teNe vipulamati cAraNu zramaNane joyA. temane vaMdana karIne, dharma' sAMbhaLIne, rAjyalakSmInA tyAga karIne teNe dIkSA lIdhI. kanakazaktinI e bhAryAoe paNa vipulamati AryonI pAse dIkSA lIdhI, ane te tapamAM udyata tathA ghaNA leAkeA vaDe pUjanIya evI Aryoe thai. pelA kanakazakti paNa vihAra karatAM siddhiparvata upara jaine pRthvIzilApaTTa upara ekarAtrikI pratimAmAM rahyA. tyAM himacUDa nAme deva temane upasa karavA lAgyA. eTale kSeAbha pAmelA vidyAdharAe upasatuM kAraNa pUchIne, A nirdoSane upasa kare che ' e jANIne himacUDane trAsa pamADyo. pachI pratimA pArIne vihAra karatA kanakazakti ratnasa Mcaya nagaramAM gayA ane tyAM suranipAta udyAnamAM rahyA. tyAM paNa te ekarAtrikI pratimAmAM rahyA. pratimAmAM rahelA ane parama dhyAnathI yukta te bhagavAnane apratihata ane anaMta evuM kevalajJAna utpanna thayuM. tyAM AvelA devA jJAneApattinA 6 1. cArabhramaNanu nAma vipulamati che e jotAM AryAMnu nAma paNa vipulamati hAya e ceAgya lAgatuM nathI. kadAca pratAmAM kaMika azuddhi hoya. triSaSTinA pAMcamA parvanA trI samAM A prasaMga varNavAyeA che tyAM AryAnuM nAma vimalamati Apyu che. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [35]. mahimA karavA lAgyA. bhaya pAmela himacUDa paNa samosaraNa-vyAkhyAnabhUmimAM AvyA. batrIsa hajAra rAjAo sAthe Avela vAyudha rAjA paNa jJAnatpattino mahimA karIne ane dharma sAMbhaLIne pAcho nagaramAM gaye. have, bhagavAna kSemaMkara arihaMta potAnA gaNanI sAthe ratnasaMcaya purImAM samosaryA. vAyudha paNa vaMdana karavA nIkaLyo. tIrthakaranAM vacana sAMbhaLIne pratibaMdha pAmelA teNe sahasAyudhane rAjya upara sthApIne, sAta putra, cAra hajAra mukuTadhArI rAjAo ane rUpaguNazALI evI cAra hajAra rANuonI sAthe potAnA pitAnA (bhagavAna kSemakaranA) caraNamAM dIkSA lIdhI, tathA jeNe sUtra tathA arthanuM grahaNa karyuM che tathA je uttama cAritryathI yukta che evo te vihAra karavA lAgyA. eka vAra te vAyudha siddhaparvata upara gayA ane tyAM "name siddhANuM" karIne, jeNe zarIra vasarAvyuM che tathA zuzruSAne tyAga karyo che evA te, "mane je koI upasargo thaze te sarve sahana karIza" evo nizcaya karIne, vajInA staMbhanI jema, sAMvatsarikI pratimAmAM rahyA. azvagrIvanA putra maNikaMTha ane maNiketu saMsAramAM bhamIne asurakumAre thayA hatA, teo temane nAnA prakAranA upasargo karavA lAgyA. e bhagavAna vajAyudha paNa jJAna vaDe karIne avizeSita mana vaDe-rAgadveSa vagara te samyak prakAre sahana karatA hatA. e dezakALamAM uttarakiya rUpavALI raMbhA ane tilottamA AvI, pachI temanA vaDe trAsa pamADAyelA asurakumAre nAsI gayA. pachI raMbhA ane tittama bhagavAnane vaMdana karIne tathA nRtya batAvIne pAchI gaI. saMyamaparAyaNa evA vAyudha sAMvatsarikI mahApratimA pArIne vicaratA hatA. sahasAyudha rAjA paNa pihitAsava gaNadharanI pAse dharma sAMbhaLIne, putra zatabalI kumArane rAjyAbhiSeka karIne, te gaNadharanI pAse ja dIkSA laIne vAyudhane jaI maLe. te bane pitAputra ghaNAM varSo sudhI tapa karIne, iSa~AzmAra nAme ramaNIya parvata upara caDhIne, pAdapapagamana vidhithI samAdhipUrvaka dehano tyAga karIne uparima raiveyakamAM ekatrIsa sAgaropamanI sthitivALA ahamindro thayA, zrIzAntinAthanI pUrvabhavasthAmAM megharathane bhava pachI ahamindranuM sukha anubhavyA pachI cuta thaIne-Aja jaMbudvIpamAM pUrva videhamAM, puSkalAvatI vija yamAM, puMDarIkiNI nagarImAM rAja ghanaratha hato, tenI be devIo prItimatI ane mane harI hatI, temanA garbhamAM vAyudha megharatha nAme putra tha ane sahasAyudha 1, mULamAM vArothaLo 2 camo evA zabda che. vALano atha "va" kalpanAthI karyo che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 436 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : daratha nAme putra thaye. sukhapUrvaka UcharelA teo kalAomAM nipuNa thayA. megharathakumAranI be bhAyIo priya mitro ane maneramA hatI. priyamitrAne putra naMdiSaNa hatuM ane maneramAno medhasena hate. daDharathanI sumati bhAryA hatI ane tene putra rathasenakumAra hate. be kUkaDAo ane temane pUrvabhava have, eka vAra aMtaHpuramAM rahelo ane siMhAsana upara ArUDha thayelo ghanaratha patro. dohitro ane pautro vaDe vIMTaLAIne beTho hato. vAdanI icchAvALI suSeNa nAme gaNikA eka kukaDo laIne rAjAnI pAse AvI ane kahevA lAgI, "svAmI ! heDane aMta Ave tyAre je eka lAkha pratimUlya maLe to mAro kUkaDo ApanA caraNamAM yuddha kare." rANI manaharI tyAM AvI. te rANIe dAsIne kahyuM, "mArA kukaDA vAtuMDane ahIM lAvo; suSeNuM kahe che teTalI heDa paNa bhale mukAo." pachI dAsIe (sAThamArImAM) sajaja evA te kUkaDAne medAnamAM utAryo ane sundara rUpavALA tathA samAna baLavALA te kUkaDAo tyAM yuddha karavA lAgyA. ghanaratha rAjAe kahyuM, "AmAMthI eke kUkaDo jItaze nahIM. " megharatha kumAre kahyuM, svAmI ! enuM rahasya zuM?" pharI megharathe kahyuM, "bemAMthI eke nahIM te tenuM kAraNa sAMbhaLa jaMbudvIpamAM, eravata varSamAM ratnapura nagaramAM dhanavAsu ane dhanadatta nAmanA gADuM calAvanArA be vANiyA hatA. te banne sAthe vepAra karatA hatA. jemanI dhananI AzA zAnta thaI nathI evA te be jaNa ghaNA prakArano mAla laIne gAma ane nagaromAM vepAra karatA pharatA hatA. ghaNA bhArathI duHkhI thayelA, bhUkha-tarasathI trAselA, ThaMDI ane garamIthI saMsAyelAM aMgavALA, DAMsa ane maccharothI pIDAyelA zarIravALA, jemanAM sarva gAtro dakhatAM hatAM evA tathA nAsAbheda-nAtha ghAlavAthI ane (paroNAnA) prahArathI bhAMgI paDelA baLadane teo calAvatA hatA. mAyA, niti ane utkacanA-aneka prakAranAM kapaTa karanArA, khoTAM trAjavAM ane khATAM telathI vepAra karatA, mithyAtvathI mAhitI mativALA, nirdaya, karkaza, lobha ane kalithI grasta tathA ArtadhyAnavALA teoe tiryaMcanuM AyuSya bAMdhyuM. eka vAra rAgadveSa nimitte temanI vacce laDAI thaI. yuddha karatA teo ekabIjAne mArIne pharIthI te ja eravata varSamAM suvarNa kulA nadInA kinAre hAthIonA yUthamAM parvatanA zikhara jevA AkAravALA tathA sarvAMgasundara zarIravALA hAthI thayA. vanacara manuSyae temanAM tAmrakala ane vetakrAMcana evAM nAma pADyAM, eTale teo e rIte prasiddha thayA. temanI vacce yUthane mATe eka vAra jhaghaDo thayo. ekabIjAne mArIne teo jaMbudvIpamAM bhAratavarSamAM ayodhyA nagarImAM naMdimitranA mAnItA payUthamAM pADAo thayA. tyAM zatruMjaya rAjAnI devAnaMda devInA dharaNIsena ane naMdipeNa Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI laMbhaka [437 ] nAme be putro hatA. teoe e pADAoe laDAvyA. eTale ekabIjAne mArIne teo te ja ayodhyAnagarImAM meMDhA thayA. anukrame UcharelA teo kAla ane mahAkAla e nAmathI (oLakhAyo). tyAM paNa yuddha karatA ane bhedAyelAM mastaka ane kapALamAMthI nIkaLatA rudhira vaDe taraboLa thayelA teo marIne A kUkaDAo thayA. AthI pUrvanA saMbaMdhathI utpanna thayelA veravALA ane jemanI vadhanI IcchA dUra thaI nathI evA e banne ekabIjAne joIne roSayukta thaIne A laDhavA lAgyA che." megharatha kumAre kahyuM, "svAmI! A kUkaDAo vidyAdhara sahita che (arthAt teo vidyAdharo vaDe adhiSita che.)" vanarathe kahyuM, "vidyAdhara sahita kevI rIte ?" eTale megharatha be, "kevI rIte vidyAdhara sahita che, te sAMbhaLe caMdratilaka-viditatilakane saMbaMdha ane temane pUrvabhava jaMbudvipanA bhAratamAM vaitADhyanI uttara zreNimAM suvarNanAbha nAme nagara che. tyAM garuDavega rAjA che, tenI vRtisenA bhAryA che, jenA caMdratilaka ane viditatilaka e be putra che. teo eka vAra merunA zikhara upara jinapratimAone vaMdana karavA mATe gayA. tyAM pharatAM teoe zilAtala upara sukhapUrvaka beThelA caMdanasAgaracaMdra nAme cAraNazramaNane joyA. temane vaMdana karIne temanA caraNamAM te be jaNe dharma sAMbhaLe. kathAne aMta A jANIne te banne jaNAe pitAnA pUrvabhava pUchayA. atizayajJAnI te bhagavAna temane kahevA lAgyA- dhAtakIkhaMDamAM pUrva eravatamAM vajapuramAM abhayaghoSa rAjA hatA, tenI devI suvarNa tilakA hatI; vijaya-jayaMta e temanA be putro hatA. te ja rAtamAM suvarNa durga nagara hatuM. tyAM zaMkha rAjA hatA, tenI pRthvI devI hatI, temanI pRthvasenA putrI hatI. te kanyA abhayaghoSa rAjAe ApelI hatI. eka vAra eka dAsI vasaMtanAM puSpo laIne abhayASa rAjAnI pAse AvI ane suvarNatilakA devI taraphathI vinaMtI karavA lAgI, " svAmI ! vasantakrIDA karavA mATe chaleka udyAnamAM jaIe."keTimUlyathI banAvelAM uttama yukti-kusumo (amuka vastuo meLavIne taiyAra karelAM banAvaTI pu) pRthvIsenA rAjA pAse lAvI. te laIne rAjA chaleka udyAnamAM javA nIkaLyo. tyAM seMkaDo rANIo vaDe vIMTAyele te krIDA karavA lAgyA. tyAM pharatI pRthvIsenA rANIe daMtamathana nAme sAdhune joyA. temane vaMdana karIne tathA temanI pAse dharma sAMbhaLIne jene kAma pratye nirveda thayo che evI te pRthvI senA rAjAne vinaMtI karavA lAgI, "huM divya sukhane prApta karIza." rAjAe anujJA ApI, eTale te sAdhvI thaI. rAjA paNa te udyAnanI zobhA anubhavIne nagaramAM gaye. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 438 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: anyadA abhayaze anaMtanAtha jinezvarane pAraNAnA samaye vipula bhAta pANI vahorAvyuM. tyAM "aho ! dAna !" evI ghoSaNA thaI, vasudhArA thaI, pAMca varNanAM pupanI tathA vastronI vRSTi thaI ane dee devadyota karyo. jemanI pUjA karavAmAM AvI che evA munivara pAchA vaLyA. rAjA paNa yathAsukha viharavA lAgyA. ghAtakarmane kSayathI anaMtanAtha jinezvarane kevalajJAna utpanna thayuM. ziSyagaNethI vIMTAyelA teo pharI vAra vihAra karatA vApuramAM AvyA. jinezvaranuM Agamana sAMbhaLIne abhayazeSa rAjA sarva riddhipUrvaka temane vaMdana karavAne nIkaLyo. tyAM dharmaratna sAMbhaLIne, vijaya ane jayaMta e be putroe jene dIkSA mahotsava karyo che evA te rAjAe rAjariddhine tyAga karIne dIkSA lIdhI. vIsa kAranI-sthAnakanI jeNe barAbara ArAdhanA karIne potAnI jAtane bhAvI che evA teNe tIrthakaranuM AyuSya bAMdhyuM. ghaNA kALa sudhI viharyA bAda AyuSya kSINa thatAM te putranI sAthe acuta ka5mAM utpanna thaye. tyAM bAvIsa sAgaropama sudhI divya sukha anubhavIne mRta thaIne te-A ja jaMbudvIpamAM pUrva videhamAM puSkalAvatI vijayamAM paMDarIki nagarImAM rAjA hemAMgada hato, tenI paTTarANI vAmAlinI hatI, tene putra ghanaratha the. te ghanaratha tamAro pUrvajanmane pitA che. je vijaya ane jayaMta hatA te tame be bhAIo thayA cho. A tamAro pUrvabhava che." A pramANe sAMbhaLIne, te sAdhune praNAma karIne te caMtilaka ane viditatilaka ahIM tamArA nagaramAM tamArA pratyenA pUrvAnurAgathI AvyA che. he svAmI! tamAruM darzana karavAnI IcchAvALA, ahIM AvelA teoe A kUkaDAomAM potAnI jAtane saMkramita karI che." megharathe A pramANe kahyuM, eTale te vidyAre pitAnuM rUpa dhAraNa karIne, ghanarathanA caraNamAM namaskAra karIne pitAnA nagaramAM gayA. anyadA teoe bhagavardhana munivaranA caraNamAM dIkSA lIdhI ane jemaNe karmone dhoI nAMkhyAM che evA teo siddhimAM gayA." A vAta sAMbhaLIne jemane vairAgya utpanna thaye che evA te baMne kukaDA ghanarathane caraNe namIne, anazana karIne (kALa karI) bhUtAramaNa aTavImAM mahaddhika bhUte thayA. aneka rUpa dhAraNa karanArA te bhUto divya vimAna vikuvIne, temAM megharathakumArane besADIne, AkhI pRthvImAM pharIne, pharI vAra kumArane pAcho lAvIne vaMdana tathA pradakSiNA karIne, ane rAjabhavanamAM traNa vAra ratnanI vRSTi karIne pitAnA sthAne gayA. ratisAgaramAM rahelA te ghanaratha vagere icchita bhege jogavatA hatA. viSayasukha anubhavatA tathA nATakamAM anuraktA evA temane samaya, svargamAM jema surendrone samaya vIte tema, vItate hate. anyadA dIkSAne samaya jANIne kAtika de vaDe pratibaMdha pamADAyelA ghanArathe megharathakumArane rAjya upara sthApIne tathA daDharathane yuvarAja banAvIne dIkSA lIdhI ane te Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI la'bhaka [ 439 ] tapa karavA lAgyA. jene kevalajJAna utpanna thayu che evA te bhaLyeAne khAdha pamADatA viharavA lAgyA. megharatha paNa mahAmAMDilaka thayA. ekavAra te devAdyAnamAM gayA. priyamitrA devI sahita te tyAM icchAnusAra ramaNu karatA hatA. tyAM aze!kavRkSanI nIce maNi-kanaka zilApaTTa upara te beThA. jemaNe hAthamAM talavAra, zakti, bhAlA, tAmara, muddAra ane parazu rAkhela che evA, zarIra upara bhasmaneA aMgarAga karyA che evA, mRgacarmanAM vasrovALA, kapila raMganA chUTA kezavALA, jemaNe kALA sarpanAM lAMbAM uttarasaMga karyAM che evA, jemaNe (gaLA upara) ajagara vIMTALyA che evA, lAMbAM uru, uttara ane vadanavALA, ghA, UMdara, nALiyA ane kAcaMDAnAM jemaNe karNAbhUSaNu karyA che evA tathA samUhurUpe aneka rUpa dhAraNu karanArA ghaNA bhUtAe tyAM tenI sAme nRtya karyu e samaye kuvalayadala jevA zyAma gaganamAM thaine AvatuM, suvarNu ane maNuinI tUpikAvALuM ane pavanathI nacAvAtI patAkAvALuM uttama divya vimAna teNe joyu. temAM siMhAsanamAM beThelA, vicitra ane uttama AbhUSaNaiAthI vibhUSita aMgavALA tathA kamaLa jevAM sundara nayanavALA kAi vidyAdharane teNe joyA. uttama yauvana(c)AthI yukta evI kaiAi vidyAdharataruNI tenI pAse beThI hatI. tene joine priyamitrAe megharathane pUchyuM, " svAmI ! A kANu che ? vidyAdhara che ke deva che ? " eTale megharatha kahevA lAgyA, " daivi ! sAMbhaLa, tane huM kahuM chuM-- siMharatha vidyAdharane sabadha ane tene pUrvabhava jaMbudrIpanA bharatamAM, vaitADhyanI uttarazreNimAM alakApurI nagaranA adhipati viduratha rAjA hatA, tenI atramahiSI mAnasavegA hatI; tenA A siMhaeNratha nAmanA putra prasiddha vidyAdhara-cakravatI che. dhAtakIkhaMDa dvIpamAM pazcima videhanA pUrva bhAgamAM, sItAdA nadInI uttare suvarNa vijayamAM khaDgapuramAM amitavAhana arihaMtane vaMdana karIne te pAchA vaLelA che. ahIM tenI gati pratihata thai che; mane joine krodha pAmeleA te vimAnamAMthI UtarIne amapUrvaka mane hAthathI upADaze. teNe e ja pramANe karyuM. e vidyAdhare ) mane upADayA, eTale tenA darUpI vizALa parvatanuM vidAraNu karavA mATe A DAkhA hAtha vaDe tenA upara meM AkramaNa karyuM; eTale teNe meTA svare cIsa pADI. eTale putra sahita tenI patnI ane vidyAdharA bhaya pAmyAM tathA mAre zaraNe AvyAM. '1 1. 'teNe e ja pramANe karyuM....zaraNe AvyAM ' ( mULamAM tadeva...saLamuvayA ) sudhInA pATha granthasannaImAM barAbara besatA nathI. vidyAdhara kANu che, e viSe rANIe karelA praznanA javAbamAM megharatha rAjAnA A uttara che. temAM A badhI hakIkta yukta nathI. mULa granthane pADha ahIM bhraSTa hAvAthI sarjA kaMIka tUTaka banyA jAya che. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - [ 440 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa ? priya mitrAe pUchyuM, "A vidyAdhara pUrvabhavamAM koNa hato?" eTale megharatha kahevA lAgyA puSkaravara dvIpArSamAM pUrva bhAratavarSamAM saMghapura nagaramAM rAjyagupta nAme garIba manuSya raheto hato, tenI bhAryA zaMkhikA nAme hatI. te rAjyagupta eka vAra pitAnI patnInI sAthe saMghagiri upara gaye hatuM. tyAM vidyAdharane dharma kahetA sarvagupta sAdhune teNe joyA. te banne jaNAe paNa dharma sAMbhaLIne batrIsa upavAsa grahaNa karyA. trIsa cetha bhakta karIne, tenA pAraNAmAM dhRtivara sAdhune vaharAvIne te banne jaNAMe sarvagupta sAdhunI pAse dIkSA lIdhI. rAjagupta AyaMbila vardhamAna tapa karIne tathA anazanathI kALa karIne brahmalokamAM daza sAgaropamanI sthitivALe deva thayo. te tyAMthI yuta thaIne mAnasavegAnA garbhamAM siharatha nAmane A parAkramI rAjA thaye. tenI pUrvakALanI bhAryA je zaMkhikA hatI, te ja A madanavegA thaI che, pharI vAra paNa te enI patnI thaI che." A vRttAnta sAMbhaLIne siMharatha rAjA megharatha rAjAne praNAma karIne vimAnamAM besIne pitAnA nagaramAM gayA ane potAnA nagaratilaka putrane rAjyAbhiSeka karIne, rAjariddhine tyAga karIne teNe gharatha tIrthakaranA caraNamAM dIkSA lIdhI; uttama tapa karIne AyuSya kSINa thatAM te nirvANa pAme. megharatha paNa udyAnanI zobhA anubhavIne puMDarIkiNI nagarImAM gaye. pArevA ane bAjanuM Agamana bhUSaNa ane AbhUSaNene tyAga karIne pauSadhane yegya Asana upara beThelo metharatha eka vAra rAjAone samyaktvaratnanA mULabhUta, jagatanA jIvanuM hita karanAra, mokSaphaLane ApanAra ane duHkhathI mukAvanAra dharma kahetA hatA. e dezakALamAM bhaya pAmele ane tharathara kaMpate eka pAre "rAjanuM! zaraNa ! zaraNa ! " ema bolate pauSadhazALAmAM Avyo rAjAe "tane abhaya che " ema kahyuM, tathA "tuM DarIza nahIM" ema kahevAmAM AvatAM te tyAM ja rahyo. tenI pAchaLa eka bAja AvI pahoMce, ane manuSyavANuM belato te AkAzamAM rahIne rAjAne kahevA lAgyuM, "A pArevAne choDI de, e mAro bhaya che." megharathe kahyuM, "e zaraNAgata che, mATe ApI na zakAya. " bAja be, "naravara ! je tuM e pAre mane nahIM Ape to bhUkhe thayele huM kone zaraNe jAuM ? " megharathe kahyuM, "je jIvana tane priya che te ni:saMzaya sarva jIvane te temaja (priya ) che. kahyuM che kebIjAnA prANIne nAza karIne je pitAne thoDA divasa mATe jivADe che, te potAne ja nAza kare che. duHkhathI kaMTALelo je manuSya bIjAne mArIne te dukhane pratikAra kare che te e hiMsA nimite pharI vAra ghaNuM duHkha pAmaze." Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 441 ] jene A pramANe upadeza ApavAmAM AvyA che evA bAje kahyuM, "bhUkhanA duHkhathI pIDAtA evA mAruM mana dharmAbhimukha kyAMthI hoya ?" megharathe kahyuM, "bhUkhano pratikAra karavA mATe huM tane bIjuM mAMsa ApuM pArevAne tuM choDI de." bAja be, "pitAnI meLe marelAMnuM mAMsa huM khAtuM nathI, taraphaDatA prANIne mArIne tenuM mAMsa khAuM chuM." megharathe kahyuM, "jeTaluM pArevAnuM vajana thAya teTaluM mAMsa mArA zarIramAMthI le. " "bhale" e pramANe bAje kahyuM. pachI bAjanA vacanathI pArevAne tulAmAM caDAvIne rAjA bIjI bAjue pitAnuM mAMsa kApIne caDAvavA lAgyo. paNa jema jema pite mAMsa mUkavA mAMDyo tema tema pArevAnuM vajana vadhAre thavA mAMDyuM. A jANIne rAjA pote ja tulAmAM besI gaye. "are! are ! rAjezvara ! AvuM sAhasa kema karyuM? kharekhara, A badhuM kRtrima che, pArevAnuM vajana ATaluM badhuM na thAya!" e pramANe (lokee hAhAkAra karyo). e dezakALamAM eka divyarUpadhArI deve pitAnuM svarUpa batAvyuM, ane kahyuM, "rAjan ! tuM ATale dayAvaMta che, mATe lAbhe tane sulabdha che." pachI rAjAnI pUjA karIne tathA tene khamAvIne deva gayA. pachI vismita thayelA rAjAo pArevA ane bIjAne gayelA joIne megharathane pUchavA lAgyA, "pUrvabhavamAM A koNa hatA ?" eTale megharatha rAjA kahevA lAgyo- pArevA ane bAjane pUrvabhava A ja jaMbudvIpamAM eravata varSamAM pavinITa nagaramAM sAgaradatta nAme vANi rahetuM hatuM. tenI vijayasenA bhAryA hatI, tenA dhana ane naMdana e be putro hatA. teo vepAra karatAM eka vAra nAgapura gayA. zaMkha nadInA kinAre rane kAraNe temanI vacce jhagaDo thaye. yuddha karatA teo agAdha pravAhamAM paDyA. tyAM maraNa pAmIne teo A pakSIo-pAre ane bAja thayA. moTA thayA pachI ekabIjAne joIne pUrvarane kAraNe teo ekabIjAne vadha karavAnI IcchAvALA thayA. e pakSIone A pUrvabhava kaho. surUpa yakSane saMbaMdha ane tene pUrvabhava have, devane pUrvabhava tathA je kAraNe tenuM ahIM Agamana thayuM te sAMbhaLe- jaMbudvIpamAM pUrva videhamAM sItA nadInA dakSiNa kinAre ramaNIya vijayamAM zubhA nagarImAM timitasAgara nAme rAjA hatA. vasuMdharI ane aNudharI e be tenI bhAryAo hatI. AthI cothA bhavamAM te rAjAne, aNudharInA garbhathI thaele huM aparAjita nAme putrabaladeva hatA. vasundarInI kukhathI utpanna thayele mAro anaMtavIrya nAmano bIjo bhAI mahaddhika vAsudeva hatA. tyAM amAre zatru damitAri nAme vidyAdhara hatA te samaye Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 442 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa 3 kanakazrI kanyAne kAraNe ame tenA vadha karyAM hatA. te damitAra ghaNA kALa sudhI sa'sAramAM bhamIne A ja bharatamAM aSTApada parvatanI taLeTImAM nikaTI nadIne kinAre seAmaprabha tApasanA putra thA, ane ajJAnatapa karIne kALadharma pAmele te A surUpa yakSa thayA. prANIo pratyenuM vera jeNe dUra karyuM che evA huM ekAgra manavALA thaIne ahIM poSadhazALAmAM beThA hatA. peAtAnI sabhAmAM beThele IzAnendra mAruM guNukIrtana karatA hatA ke, " megharathane dharma mAMthI kSeAbha pamADavAne indra sahita devA paikI paNa kANu samartha che ?" izAnendranuM vacana sAMbhaLIne asahiSNutAne pAmelA A surUpa yakSa mane kSeAbha pamADavAnI icchAthI ahIM AvyeA. pUrvakALanA verathI jemane rASa utpanna thayA che tathA pAtapAtAnA puruSArthathI jeo yukta che evAM tathA AkAzamAM rahelAM te pakSIone teNe DhADatAM joyAM. te banne pakSIomAM praveza karIne, manuSyabhASI evA te yakSe mane kSeAbha pamADavA A prakAranuM kArya karyuM. paNa mane kSeAbha pamADavAne asamartha tathA jenI pratijJA bhAMgI gaI che evA te upazAnta thaIne hamaNAM mane khamAvIne gayA. " pUrvabhavanuM smaraNa karIne jemaNe vera cheADI dIdhu che evAM te pakSIo paNa bhaktaparijJA--anazana karIne bhavanavAsI devA thayAM. megharatha rAjA paNa te pauSadha pArIne icchita bhAge! bhAgavavA lAgyA. ,, jenA saMvega vRddhi pAmyA che evA te rAjA keAI eka vAra aSTama bhakta svIkArIne, pariSahAne chAtI seAMpIne ( arthAt pariSahAnI sAme thaine) kAyAtsa karIne rahyo. izAnendre tene joIne hAtha joDI praNAma karyA ke, " bhagavAnane namaskAra. " devIe tene pUchavA lAgI, "tame kAne praNAma karyA ? " ( eTale izAnendre kahyuM, ) "huM trileAkasundarI ! megharatha nAme A mahAtmA rAjA je bhaviSyata jina-thanAra tIrtha kara-che, te pratimAmAM rahela che; tene meM... praNAma karyAM. indra sahita devA paNa ene zIlavratAnA viSayamAM kSeAbha pamADavAne samartha nathI. " A vastune nahIM sahana karI zakatI ane megharathane kSeAbha pamADavA icchatI surUpA ane atirUpA devIe divya uttaravaikriya rUpA viSuvIne AvI. madananAM zAne uddIpita karanAra anuleAma upasargo megharathane AkhI rAta karyA pachI paNa tene kSeAbha pamADavAne azakta evI te devIe prabhAtakALe tenI stuti karIne tathA namaskAra karIne gai. megharatha paNa sUrya UgatAM kAryAtsaga ane pauSadha pArIne icchita bhAge bhegavavA lAgyA. megharathanA te zraddhA-sa Mvega joIne priyamitrA devI paNa saMvegavALI thai. eka vAra dhanaratha tIrthaMkaranuM Agamana sAMbhaLIne megharatha ane priyamitrA ane jaNa temane vaMdana karavAne nIkaLyAM. bhagavAnanuM vacana sAMbhaLIne jene vairAgya thayA che evA megharathe Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 443 ] darathane rAjya ApavA mAMDayuM, paNa teNe te na IchayuM. eTale rAjyasana upara putra meghasenano vaibhavapUrvaka abhiSeka karIne tathA darathanA putra rathasena kumArano yuvarAjapade abhiSeka karIne-jene vairAgya adhika vRddhi pAmyo che evA, zIlavatethI yukta tathA mokSasukhanI abhilASA rAkhatA evA dhIra ane vikhyAta yazavALA megharathe darathanI sAthe tathA cAra hajAra rAjAo ane sAta putranI sAthe mohajALane chedIne dIkSA lIdhI. pachI pitAnA dehane viSe paNa nirapekSa, vRtibaLathI yukta tathA samiti ane samAdhithI yukta e te dhIra ugra tapa karavA lAgyuM. uttama tapathI mukta thaI vihAra karatA evA teNe visa sthAnakamAMthI eka vaDe tIrthakara nAmakarma bAMdhIne eka lAkha pUrva sudhI zrAmaNya pALyuM. agIAra aMgene dhAraNa karanAra evA teNe siMhanikrIDita tapa karIne, daDharathanI sAthe aMbaratilaka parvata upara caDhI anazana karyuM, ane dhRtirUpI nizcala kaccha jeNe bAMdhe che tathA jenAM zeDAMja karmo avaziSTa rahyAM che e te darathanI sAthe samAdhipUrvaka kALa karIne sarvArthasiddhamAM deva thaye. zrIzaktinAthanuM caritra tyAM vimAnanA samUhamAM sArabhUta, parama tapa-niyamamAM nirata thaIne jeo savArtha. siddha devatAo tarIke utpanna thayA che teone mATe paNa durlabhatara evAM rUpa, prAsAda ane viSayasukhathI yukta evA te surakamAM ahamiMdrapaNAne tetrIsa sAgaropama sudhI anubhavyA pachI evIne-A ja bhAratamAM, kuru janapadamAM hastinApura nagaramAM vizvasena rAjA hato, tenI devI acirA nAme hatI, sukhazayanamAM rahelI ane cauda svapna jevA vaDe harSa pAmelI evI tenI kukSimAM megharatha deva utpanna thayo. te dezamAM e parve utpanna thayela dAruNa aziva-upadravanuM nivAraNa, prayatna karavA chatAM paNa, e rAjA karI zako nahatA. paNa tIrthakara mAtAnA garbhamAM AvatAM te upadrava zAnta thaye, eTale upadrava rahita prajAo AnaMda pAmI. pachI nava mAsa ane sADAsAta rAtri-divasa pUrA thatAM bhagavAnane janma thayo. prasanna manavALI dizAkumArIeAe temanuM jAtakarma karyuM. pitAnI buddhinI ruci anusAra pAMca kriyarUpa jeNe karyA che evA zatakatu Indra cAra prakAranA devanikA sAthe merunA zikhara uparanI atipAMDukaMbalazilA upara tIrthakaranA abhiSekathI bhagavAnane yathAvidhi abhiSeka karyo, ane temanA pitAnA bhavanamAM ratnavarSA karIne Indra temane pAcho lAvyA. deve potAnAM sthAnee gayA. saMtuSTa thayelAM mAtApitAe aziva-upadravanI zAntino vicAra karIne temanuM "zAnti" evuM nAma pADyuM. devatA vaDe parigRhIta thayelA, ane sukRtanuM jANe pratibiMba na hoya evA atizayayukta dehavALA, zaradakALanA pUrNa caMdra jevA saumya vadanacaMdravALA, zizirakALanA bAlasUrya jevA tejayukta, manuSyone prIti utpanna karanAra, saMtoSathI vistAra pAmelAM nayanakamaLanI Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 444] * vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: mALA vaDe cirakALa sudhI darzana karaSA lAyaka, naMdanavana ane malayaparvatamAM utpanna thayelAM puSponI sugaMdhavALA sukhadAyaka pavananI jema ghANane amRta jevI prasannatA Ape. nAra zItaLa ane surabhi sugaMdha jemane che evA, paganI AMgaLIonA prazasta samUha vaDe jemaNe kamaLavananI zobhAno svIkAra karyo che evA, baLavAna mRgarAjane paNa zikSaNa ApavAne samartha tathA lakSaNazAstrane anukUla evI svaccheda lalita gativALA, suraduMdubhi temaja jaLabharyA meghanA jevI hRdayahArI madhura vANavALA, vizuddha jJAna-ratna vaDe prakAzita sUkSama zAstronA nirNayane samajanArA, uttama saMhananavALA, mahAsatvazAlI, anaMtavIrya, dAtA, zaraNa levA lAyaka, dayApara tathA vairyamaNinI jema nirupalepa evA te bhagavAna sukhapUrvaka UcharatA hatA, kRtaprayatna evA de paNa temanA guNasAgarane pAra pAmavAne samartha nathI, te pRthagUjana-sAmAnya manuSyanuM zuM kahevuM ? pachI yauvanane prApta thayelA temaNe pacAsa hajAra varSane kumArakALa gALe. vizvasena rAjAe pite temane rAjyAbhiSekathI abhiSeka karyo. yazomatI nAme bhagavAnanI agramahiSI hatI. daDharatha deva paNa mRta thaIne tenA garbhamAM Ave ane cakrAyudha nAme kumAra thaye. rUpazAlI tathA jenAM sarva aMge prazasta lakSaNo vaDe aMkita che evo te surakumAranI jema sukhapUrvaka vRddhi pAmate hato. zrIzAntisvAmIne mAMDalikakALa paNa pacIsa hajAra varSa hato. anyadA temanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. temaNe tenI pUjA karI. pachI cakraratna vaDe mArga darzAvavAmAM AvatAM dakSiNa ane naiRtya bharatane jItatA, mAgadha, varadAma ane prabhAsatIthakumAroe AdarapUrvaka jemanuM sanmAna karyuM che evA, sidhudevIe jemanI prArthanA karI che evA, vaitAlyakumAra deve jemane praNAma karyA che evA, ratna vaDe parigrahIta te bhagavAna, kALAM vAdaLAMonA samUha vaDe gaLAyelA caMdranI jema tamisaguhAmAMthI bahAra nIkaLIne anukrame cukalahimavaMta varSadhara parvata AgaLa gayA. tyAM nivAsa karatA deve praNAma karIne, "deva ! huM tamAre AjJAvatI chuM" ema kahIne temanI pUjA karI. pachI RSabhakUTa parvatane pitAnA nAma vaDe aMkita karIne, zaraNe AvelA vidyAdhara vaDe pUjAyelA, gaMgAdevI vaDe satkAra karAyelA tathA sarve nava nidhio vaDe pUjAyelA teo khaMDaprapAta guphA dvArA vaitADhya parvatane oLaMgIne, bhAre riddhipUrvaka jaIne gajapura-hastinApuramAM pravezyA. upadrava ane upasarga vagaranA AkhA bhAratavarSanuM pAlana karatAM temaNe pacIsa hajAra varSa vitAvyAM. pachI Adarzagraha-alaMkAragRhamAM gayelA zAntisvAmIe dIkSA levAno saMkalpa karyo. kAntika de temane bedha pamADavAne upasthita thayA. prazasta vANu vaDe te devo temane abhinaMdana ApavA lAgyA. pachI eka varSa sudhI dhananuM dAna karIne tathA pitAnA Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 445 ] putra cakAyudhano rAjyAbhiSeka karIne, cAra prakAranA devanikA vaDe mahimA karAtA bhagavAne chaTha bhakata karIne, jeTha mAsanA kRSNa pakSanI cadazanA divase, eka hajAra de vaDe vahana karAtI sarvArthasiddha zibikA dvArA sahastrApravanamAM AvIne, devatAoe ApeluM eka devadUSya laIne eka hajAra rAjAonI sAthe dIkSA lIdhI. mati, zruta, avadhi ane mana:paryava e pramANe cAra prakAranA jJAnavALA teo soLa mAsa sudhI vihAra karIne te ja sahasAmravanamAM AvyA, ane tyAM ekatva-vitarka-avicArI nAmanA bIjA zukala dhyAnane vaTAvI gayelA tathA zukaladhyAnanA trIjA bhAgane abhimukha thayelA temane mohanIya, jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIya ane aMtarAya karmo kSINa thatAM kevalajJAna ane kevaladarzana utpanna thayuM. pachI bhavanAdhipati ane vimAnAdhipati deva gaMdhadaka ane puSpanI vRSTi karatA AvyA ane bhagavAnane vaMdana karIne atyaMta prasanna manavALA teo UbhA rahyA. vyaMtaroe cAre bAju eka jana jeTaluM, devalokanA jevuM maMDala karyuM. pachI harSathI jemanAM nayano vikAsa pAmyAM che evA vaimAnika, tiSka ane bhavanapati dee anukrame maNi, ratna ane kanakanAM kazIzAMvALA ratna, kanaka ane cAMdInA prAkAro kSaNavAramAM nirmANa karyA. te pratyeka prAkArane rajatagiri-vaitADhyanA zikhara jevAM cAra dvArA banAvavAmAM AvyAM. vikasita mukhavALA jagaddaguru bhagavAna jenI nIce beThA hatA te naMdIvatsa vRkSa paNa jagatanAM lekenAM nayanane ramaNIya lAgatA ane kalpavRkSa jevA sundara ratAzaka (cityavRkSa) vaDe DhaMkAyuM. tenI nIce raheluM, pAdapITha sahita AkAzasphaTikanuM baneluM siMhAsana devane paNa vismaya pamADanAra hatuM. tenI upara gaganapradezanA alaMkArarUpa ane pUrNa caMdranA pratibiMba jevuM chatrAtichatra hatuM. bhavya jananA bedha arthe bhagavAna pUrva dizA tarapha mukha karIne birAjyA. cAmara DhALavAmAM rokAyelA yakSo UbhA rahyA. suvarNamaya sahastra pAMdaDIovALuM, bAlasUryanA biMba jevuM dharmacakra tIrthakaranA caraNamAM raheluM hatuM. vije. vaDe dizAo suzobhita thaI. saMtuSTa thayelA dee duMdubhiSa karyo. nartikAoe nRtyavidhi darzAvI. gaMdharvoe gAna karyuM. bhUtoe siMhanAda karyA ane jAMbhaka dee rUpavRSTi karI. siddha-cAraNee stuti karI. pachI vaimAnika devIo bhagavAnane pradakSiNa tathA praNipAta karIne bhaviSyanA sAdhuonA sthAnanI dakSiNe agnikoNamAM beThI. bhaviSyanA sAdhvIgaNunI pazcime tathA bhagavAnanI naiRtyamAM vyaMtara ane jyotiSka devIo beThI. pazcima dvAranI uttare bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSka devo beThA. vaimAnika de uttara dvAra AgaLa beThA. manuSya ane manuSya strIo pUrva tarapha beThAM. devatAnA Agamana vaDe sUcita thayele svAmIna kevalajJAnotpattine mahotsava jevAne cakrAyudha rAjA paNa nIkaLe ane parama saMvisa evo te tIrthakarane namaskAra karIne beTho. 1. bhagavAna zAntinAthe hajI dharmadezanA ApI nathI temaja sAdhuo ane sAdhvIo A dharmadezanA sAMbhaLyA pachI thavAnAM che. eTale ahIM bhaviSyanA sAdhuo ane sAdhvIonI vAta che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 446 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa: deva ane manuSyanI parSadAnA madhyamAM rahelA bhagavAna-jANe ke dhavala chatra vaDe karIne candrayukta, DhaLAtA cAmara vaDe jANe ke haMsayukta, devasundarIonAM vadanakamaLa vaDe kamalayukata, surAsuro vaDe jANe ke gajakula jenI najIkamAM che evA kusumita vana(sevavana ?)yukata, cAraNazramaNonA Agamana vaDe jANe ke prasanna jaLAzayayukta, UMcI karavAmAM AvelI vividha dhvajapatio vaDe jANe ke vidhuralatAthI alaMkRta dhavala meghanI ghaTAthI vIMTAyelA hoya tevA, vinayathI praNAma karatAM manuSyavRndo vaDe jANe ke phalabhAranI guru katAne lIdhe namelA DAMgaranA choDa sahita hoya evA, jANe ke bIjA zaradakALa jevA lAgatA hatA. pachI zravaNane mATe amRta samAna (bhagavAnanI vANInuM pAna karavAne) tRSita thayelI te parSadAne tIrthaMkara nAmakarmanA udayane lIdhe zrIzAntinAtha bhagavAna parama madhura, jana sudhI pahoMcatA tathA kAnavALAM prANIone mATe svabhASApariNAmI-temanI pitAnI ja bhASAmAM samajAtA svarathI dharma kahevA lAgyA-"lekamAM je che te sarva-jIva ane ajIvamAM AvI jAya che. temAM ajIvo cAra prakAranA che-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAritakAya ane puddagalAstikAya. emAM je pudgalAstikAya che te rUpI che, bAkInA arUpI che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya che tathA pudagalene anukrame gati, sthiti ane avagAhanA-avakAza Ape che. pudgalathI jIvene zarIra, Indriya, kriyAo ane zvAsocchavAsanI prApti thAya che. jo be prakAranA che-saMsArI ane siddha. emAM je siddha che teo kRtakRtya thayelA che. saMsArI jo be prakAranA chebhavya ane abhavya. te badhA anAdi karmanA saMbaMdhathI bhavanA yogathI utpanna thayelA che. mohajanita karma e zarIrapugalane yogya varatu grahaNa karavAmAM nimitta che. evI ja rIte jIve pote karelAM zubhAzubha karmanA udayathI A duHkhabharapUra saMsAra utpanna thAya che. paNuM bhavya jIne, teo karmanI sthitinI hAnimAM vartatA hoya tyAre, labdhine AzrIne, pariNAmadvArA lehyA-bhAvanAnI vizuddhi thatAM, kevalI praNata dharma sAMbhaLIne, maraNa jevAmAM AvatAM chatAM vipula darzanamohanIyanA kSapazamathI, abhayaghoSa e AnaMda thAya che. pachI vairAgya utpanna thatAM, mahAdaridra jema upadrava vagaranA nidhinA saMgraha kare tema, jinavacananA grahaNanA utsAhavALA te bhavya che cAritryahanIyano kSaya thatAM, jaMgalamAM bhUlA paDelA manuSe bhaya vagaranA mahAsArthamAM praveze tema, cAritryano svIkAra kare che. iryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNa samiti, AdAnanikSepasamiti ane utsarga samiti e nAmanI pAMca samitio vaDe yukata, mana, vANI ane kAyamAM gupta evA teo bAhA ane AtyaMtara tapa vaDe ghAtakarma tathA aghAtI karmane 1. A vAkayakhaMDane atha aspaSTa che, Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI laMbhaka [ 447 ] kSaya karIne, kevalI thaIne nirvANamAM jAya che. jemanAM DAMka karmo avaziSTa rahyAM che tathA jeo dezavirativALA che evA jIvo deva ane manuSyabhavanI paraMparA anubhavIne parimita kALamAM siddhivasatimAM vasanArA thAya che. jinazAsanathI parAmukha, jemaNe AsavadvAra rokyAM nathI evA tathA viSayasukhaparAyaNa, kaSAyarUpI viSa vaDe vyApta evA je jIvo hoya che teo pApakarmanI bahulatAthI nAraka, tiryaMca ane manuSyamAM jemane pratikAra karI zakAya nahIM evAM, jemAMthI bahAra nIkaLI zakAya nahIM evAM tathA lAMbe kALe jemanuM varNana karI zakAya evAM vividha prakAranAM duHkha anubhavatAM ghaNA samaya sudhI kaleza pAme che. emAM paNa jeo abhavya che teo ghuvaDa pakSI jema sUryodaya jevAne mATe agya che, keraDu maga jema raIne mATe agya che ane ghaNuM kAMkarAvALA bhUmibhAganI mATI jema ghaDo banAvavAne mATe ayogya che tema mokSamArgane mATe agya hoI temane mATe A saMsArano cheDo nathI." e pramANe bhagavAne ghaNuM paryAyavALe upadeza karyo. "bhagavAnane namaskAra ! uttama upadeza karyo!' ema kahIne parSadAe bhagavAnane praNAma karyA. e samaye tIrthakaranA vacanathI saMbadha pAmelA ane jene tIvra vairAgya thayo che evA ane nirapekSa cakAyudha rAjAe, bhegavavAthI plAna thayelI puSpamALAnI jema, * rAjabhavano tyAga karIne ghaNA parivAra sahita dIkSA lIdhI, ane e samosaraNamAM ja temane bhagavAne prathama gaNadhara tarIke sthApyA. atyaMta AnaMdita thayelA ane vikAsa pAmelAM nayanakamaLovALA Indroe temano dIkSA mahotsava karyo. lekaguru tIrthaMkaranI pradakSiNA karIne devo ane manuSya potAnA sthAnee gayA. bhavya janarUpI kamalavananuM bodhana-vikAsa karatA jinacaMdra jyAM jyAM viharatA hatA tyAM tyAM pacIsa jana sudhInA bhUmipradezo ekasarakhA sapATa, page calAya evA, divya sugaMdhavALA godaka vaDe chaMTAyelA tathA vRntasthAyI (dAMDI nIce ane puSpa upara evI rIte sIdhAM paDelAM) pAMca prakAranAM puSponI vRSTinI zobhAne dhAraNa karanArA thatA hatA. sarva RtunAM kusuma, phaLa ane zAbhAsamudayathI yukata evAM vRkSo upasargarahita banatAM hatAM-puSpAdine kaI taDatuM nahotuM. dharmakAryanA sAdhanamAM udyata evI prajAo AnaMda pAmatI hatI. jemaNe vera ane asahiSNutAno tyAga karyo che evA tathA sukhAbhima-jemanI pAse sukhapUrvaka jaI zakAya evA, dAna ane dayAmAM rata evA rAjAoe rAjyakArya keIkane seMpIne dIkSA lIdhI. narendraputro, rAjaputro ane abhyAe riddhivizeSane tyAga karIne tIrthakaranA caraNane Azraya lIdho ane saMyama svIkAryo. brAhmaNe, vezyo ane strIoe te te prakAranA vaibhava choDIne, viSayasukha pratye nirapekSa thaIne, dIkSA lIdhI ane teo zramaNya pALatAM viharavA lAgyAM. zramaNya pALavAne asamartha evA keTalAkee gRhastha dharma svIkAryo, ane teo tapamAM udyata thaIne rahevA lAgyA. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 448 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : cakrAyudha vagere svAmInA-tIthaMkaranA chatrIsa gaNudharA zrutanA nidhie ane sa labdhivaDe saMpanna hatA. jinezvaranA sAdhuonI saMkhyA khAsaTha hajAra hatI, sAdhvIonI saMkhyA ekasaTha hajAra chaseA hatI, zrAvakAnI saMkhyA be lAkha cAlIsa hajAra hatI ane zrAvikAonI sa`khyA traNa lAkha nava hajAra hatI. bhagavAnanI UMcAI cAlIsa dhanuSya hatI. sALa mAsa vaDe nyUna evAM pacIsa hajAra varSa sudhI jagatamAM udyota karIne, vidyAdharA ane cAraNeA vaDe sevAyelA sammeta parvatanA zikhara upara eka mAsanA upavAsa karI, jeTha mahinAnI kRSNa pakSanI teraze caMdrA bharaNI nakSatra sAthe yAga thayA te samaye nava seA aNugArA sAthe bhagavAne pAdApagamana karyuM . leAkasthiti-maryAdA pramANe devA jinabhakita karavAne mATe AvyA. jemaNe karmonA kSaya karyA che evA zrIzAntinAtha bhagavAna te munienI sAthe nirvANu pAmyA. surA ane asurAe temanA zarIrane vidhipUrvaka saMskAra karyAM, ane jinezvaranA guNAmAM anurakta evA tee je pramANe AvyA hatA te pramANe pAchA gayA. pachI peAtAnA gaNusahita vizuddha ane nirAmayapaNe viharatA, jinezvaranI jema leAkeAnAM saMzatimiranA nAza karatA, zaradakALanA caMdranA kiraNa jevA dhavala yazavaDe tribhuvanane byAsa karatA cakrAyudha mahiSa ghaNAM vaSa vicaryA pachI meAhanIya, jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAyaka nA kSaya thatAM kevalI thayA. tridezapati indre jemanA caraNakamaLamAM praNAma karyAM che evA tathA jemanA karmaze! nAza pAmyA che evA, tathA vItarAganA zramaNavRdhruvaDe parivarAyelA teo anukrame A paramapavitra keATizIlA upara nirvANu pAmyA. bhaktivaza hAine AdarapUrvaka AvelA devatAoe temanA nirvANumahimA karyo. tyArathI zrIzAntinAtha ariha MtanI niraMtara siddhi pAmatI khatrIza puruSaparaMparA sudhImAM cakrAyudha mahAmuninA caraNakamaLathI aMkita thayelI A zilA upara jemanA paryAyeA saMkSipta thayA che ( jemaNe cAra adhAtIka khapAvyAM che) evA saMkhyAtA karADa RSie siddhi pAmyA che. zrIkunTunAthanuM caritra adha palyApama kALa gayA pachI zrIkunthunAtha arihaMta (jemanu nAma e bhavamAM siMhAvatu hatu) ja budvIpanA puSkalAvatI vijayamAM vipula rAjariddhinA tyAga karIne, niravadya evI pravrayAne svIkArIne ghaNAM lAkha pUrva sudhI tapa karIne, agIAra aMgAnA vettA thaI pApa ane karmAMnA malane dUra karIne, tIthaMkaranAmakarma rUpI mahAratna upArjana karIne, savA - siddha mahAvimAnamAM tetrIsa sAgaropama sudhI nirupama sukha anubhavyA pachI smruta thaInehastinApuramAM dAna ane dayAnA viSayamAM zUra evA zUra rAjAnI mahAsvapneAnA darzanathI AnaMdita thayelA hRdayavALI zrI devInI kukSimAM utpanna thayA. tArAdhipati candra jayAre aneka 1. kAraNa ke seALa mAsa sthaparyAya hateA. * Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 449 ] uttama yogomAM hatuM tyAre, pUrA divase temane janma thayo. satuSTa thayelI dizAdevatAoe jemanuM jAtakarma karyuM che evA bhagavAnane se surezvara sahita InDe maMdaraparvatanA alaMkArabhUta atipAMDukaMbalazilA nAmanI cUlikA upara te ja kSaNe lAvIne, tIrthaMkaranA abhiSekathI temane abhiSeka karIne temane janmabhavanamAM pAchA lAvIne mUkyA. jyAre svAmI-bhagavAna mAtAnA garbhamAM hatA tyAre (bhUmi upara rahelo) ratna vaDe citrita stUpa mAtAe svapnamAM joyo hatezane artha bhUmi thAya che, AthI temanuM "kuntha" evuM nAma pADavAmAM AvyuM ? devo vaDe parigrahIta thayelA ane vRddhi pAmatA bhagavAnanA mukhapadyanI zobhAthI nisteja thatuM vAdaLAMthI mukta thayele pUrNacandra paNa jANe zaMkAyukta hato, bhamarAo jemanA upara rahelA che evAM dhavala kamaLa nayanayugalanI zebhAthI uddabhramita thaIne jANe rAtrie plAna thatAM hatAM, zrIvatsanA lAMchananA miSathI suvizALa lakamIe temanA vakSasthalane Azraya lIdhuM hatuM, hAthIonI uttama suMDha paNa temanA uyugalanA AkAranuM anukaraNa karatI hatI, kuruvinda AvartI jaMghAonI zobhA prApta karavAne asamartha hatA, TapakatA madajaLa vaDe bhInA kapolavALA hAthIo paNa bhagavAnanI lIlApUrvakanI gatinI kalAne-eka aMzane paNa nahIM pAmatAM lajijata thatA hatA, jaLanA bhArathI nIce AvelA me paNa bhagavAnanA svaranI e gaMbhIratA ane madhuratAne Azraya karavAne asamartha hoI duHkha pAmatA hatA. e pramANe vimita thayelA devo ane manuSya jemanA guNanuM raTaNa karatA hatA evA bhagavAnane trevIsa hajAra sAtase ane pacAsa varSa kumArakALa vItI gaye. pachI sUryanI prabhAvaDe anulipta kamaLa jevAM sundara lezanavALA tathA prathama prajApati rAjA rASabhadevanI jema prajAnuM hita karanAra bhagavAnane zUra rAjAe pote rAjyAbhiSeka karyo. pAkazAsana InDe jemanAM caraNakamaLa pUjyAM che evA, kamaLarajanA rAzi ane kAMcana samAna dehakAntivALA, lekonAM locanarUpI kumudane mATe zaradakALanA caMdra samAna, candranAM kiraNa jevA ujajavaLa, atizayayukta ane bhavya janene paritoSa utpanna karanAra caritravALA bhagavAne samasta rAjyanuM zAsana karatAM trevIsa hajAra sAtase ane pacAsa varSa eka divasanI jema vitAvyAM. 1. sAmAnya rIte tIrthaMkaranA abhiSeka samaye cesaTha indronA Agamanane ullekha maLe che; paNa ahIM so indronI vAta che. "sa indrone mATe mULamAM purI rasALa pATha che, tene saMpAdakoe zaMkAspada gaNelo che. 2. nAo-dhUma vaLavanitaM zuM zumini tena kuMthunin ( Avazyaka niryukti, gA. 1100) | te upara AcArya malayagirinI vRtti-gananI ne kurtha-manorate mahI (fthataM) sUpa - vicitra radvA prativRddhavatI te raLena mAvAna nAmataH kunzananA che (trIjo bhAga, pR. 602). 57 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- --- -- ------- [ 450 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDaH pachI temanA AyudhagrahamAM jANe bIjuM sUryamaMDala hAya evuM prakAzamAna cakraratna utpanna thayuM. tema karavAne AcAra hovAthI, ratnanI pUjA karavAmAM AvI. cakraratnanuM anusaraNa karIne lavaNasamudra ane cudghahimavata vaDe parigata e vidyAdhare sahita bhAratavarSa jItIne, devane paNa vismaya utpanna karanArI samRddhi sAthe teo pAchA gajapura-hastinApuramAM pravezyA. asaMkhya pUrva puruSanI paraMparAthI AvelI ane cauda ratna rUpI alaMkArone dhAraNa karanArI rAjyalakSmInuM paripAlana karatA ane cAritryahanIya karmanA kSayanI rAha jetA tathA praNAma karatA hajAre rAjAonA mukuTamaNinAM kiraNethI jemanuM pAdapITha raMgAyeluM che evA teo trevIsa hajAra sAtaso ane pacAsa varSa sudhI cakravattanA bhege bhegavatA vihAra karavA lAgyA. eka vAra Adarzagraha-alaMkAragRhamAM pravezelA, riddhinI anityatAnuM cintana karatA ane prazasta pariNAmanA mArga upara rahelA bhagavAnane sArasvata Adi kAtika dee bodha karyo ke, "svAmI ! saMsAranI gati ane mokSamArga Apane vidita che, mATe bhavyajanene bedha pamADavA mATe dIkSA levAno vicAra kare, ApanA upadezane Azraya karIne zramarUpI vaNikanA sAthe saMsArarUpI mahAsamudrane tarI jAo." A prakAranAM vacana vaDe abhinaMdana karIne deve adazya thayA. uttama puru vaDe levAyela A mArga che, A nimitte dhanane tyAga kare joIe" ema vicArIne eka varSa sudhI kimichita dAna vaDe lokone AnaMdita karIne, caMdra jyAre kRttikA nakSatranA vegamAM Ave tyAre, tyAM AvelA ane saMtuSTa thayelA Indroe ANelI tathA tribhuvananI vibhUtirUpa vijayA zibikAmAM besIne de ane rAjAo vaDe vahana karAtA, jemane mATe maMgala kama karavAmAM AvyuM che evA, jemanI zobhAno utkarSa seMkaDo lokonAM nayanene sparza karato hato evA, AnaMdita thayelA jabhaka devatAonA gaNoe sugaMdhI vRkSanAM pAMca varNanAM puSponI jemanA upara vRSTi karI hatI evA, surakiMkarenA samUhanA turya, gIta ane vAditra vaDe mizrita zabda vaDe anusaratA tathA hAtha joDIne UbhelA cAraNe vaDe ahe! devene paNa viramaya pamADanArI AvI rAjyalakSamI para keTalI niHsaMgatA che!" e pramANe ratuti karAtA bhagavAna sahassAmravanamAM pahoMcyA. siddhone praNAma karIne temaNe dIkSA lIdhI temanA A tyAgathI vismita thayelA eka hajAra kSatriAe temanI sAthe dIkSA lIdhI. pachI mati, zrata, avadhi ane mana paryava e pramANe cAra prakAranAM jJAnane dhAraNa karanAra bhagavAna kuMthunAtha seLa mAsa sudhI vihAra karIne, upavAsanA pAraNAmAM dAtAjananAM hRdayAne vasudhArAnI vRSTivaDe, zaradakALane caMdra jema kumudane prasanna kare tema, prasanna karatA pharI sahastrAbhravanamAM AvIne vRkSonA samUhamAM tilaka samAna tilakavRkSanI nIce beThA. uttama Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [ 45 ] kSamA, mAva, Arjava ane nirlobhatA vaDe potAnA AtmAne bhAvatA temane mohanIya, jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmane kSaya thatAM kevalajJAna ane kevaladarzana utpanna thayuM. te ja samaye de ane dAnavo paramaguru tIrthakarane mahimA karavAne mATe AvyA. vinayathI jemanAM mastaka namelAM che evA temaNe pahelAM to sasaraNabhUmine sugaMdhI jaLa vaDe chAMTI, ane jaLa ane sthaLamAM utpanna thayelAM pAMca varNanAM sugaMdhI vRttapratiSThAna (dAMDI nIce ane puSpa upara rahe evI rIte sIdhAM paDelAM) pupanI vRSTi vaDe zobhA karI. kALA agaranA dhUpathI jANe megha vaDe gherAyelI hoya evI dizAo temaNe karI. pachI pitAnA parivAra sahita bhagavAnanI stuti karatA tridazapatio-Indro hAtha joDIne, pradakSiNA karIne gya sthAnamAM beThA. bhagavAnanuM vacanAmRta sAMbhaLatA manuSya paNa te ja anukrame beThA. pachI zravaNa ane manane mane hara lAge evA svarathI zrIjinezvara che jIvakAya ane ajIvanuM svarUpa paryAya sahita kahevA lAgyA-"agnivaDe pariNAmita-tapele loDhAne geLo jema pANIne grahaNa kare che tema arUpI jIve rAgadveSanimittika karma pudagalene grahaNa kare che. udayane prApta thayelAM karma vaDe janma, jarA, maraNa, roga ane zokathI bharelo tathA bhayajanaka A saMsAra utpanna thAya che. prazasta pariNAmane prApta thayelA, jinezvaroe upadezelA mArga upara prema rAkhanArA, jJAnaprApti mATe jeNe prayatna karyo che evA, vizuddha thatA cAritryavALA ane jeNe Amravane roye che evA jIvane navA karmane upacaya thatuM nathI, ane bAhA tathA AtyaMtara tapa vaDe pUrva saMcita karmano kSaya thAya che. pachI aghAtI karma ane ghAtI karma jeNe khapAvyAM che evA te jIvanI parama pada-mokSamAM pratiSThA thAya che." A pramANe zrIkunthanAthe arihaMte vistArapUrvaka kahetAM "uttama vacana kahyAM!" ema kahIne parSadAe mastakathI temane praNAma karyA. jene tIvra saMvega thaye che evA svayaMbhU kSatriye tRNanI jema rAjyano tyAga karIne dIkSA lIdhI, ane bhagavAne temane prathama gaNadhara tarIke sthApyA. devoe temanI pUjA karI. tIrthakaranI riddhithI vimita thayelA de ane manuSya potapotAnA sthAnake gayA. zrIkunthanAthanA svayaMbhU Adi sATha hajAra ziSya hatA, rakSitA Adi sATha hajAra ane AThaso ziSyAo hatI, eka lAkha nevyAsI hajAra zrAvaka hatA ane traNa lAkha ekAsI hajAra zrAvikAo hatI. pachI bhAvikajanenA bedhamAM udyata evA bhagavAna trevIsa hajAra sAtaso pacAsa varSa sudhI nirupasarga paNe viharIne sameta parvatanA zikhara upara mAsopavAsa karIne caMdra kRtikA nakSatranA yugamAM Avyo te samaye siddhimAM gayA. dee temano nirvANumahotsava karyo. bhagavAna kunthanAthanA tIrthamAM aThThAvIsa puruSaparaMparA sudhImAM A ekSa Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 452 ] vasudevaRsi'DI : : prathama khaMDa : bhUmimAM-cakrAyudha maharSie anugRhIta karelI A zilA upara jee janma-maraNathI vimukta thayA che evA saMkhyAtA karADa zramaNeA siddhimAM gayA che. zrIaranAthanuM caritra paDyeApamanA ceAthA bhAga jeTaleA kALa vyatIta thayA pachI zrIaranAtha arihaMta ( jemanuM nAma e bhavamAM dhanapati hatuM) pUvidehamAM maMgalAvatI vijayamAM mahAmAMDalika-rAjyanA tyAga karIne zramaNa thayA. agIAra aMgamAM vizArada evA te ghaNAM karADa varSa sudhI tapa-saMyama pALIne, tIrthaMkaranAma-gAtra karma upArjana karIne sarvArthasiddha vimAnamAM tetrIza sAgarApama sudhI uttama viSayasukha anubhavyA pachI cavIne-- A ja bharatamAM hastinApura nagaramAM praNAma karatA janA vaDe sukhapUrvaka darzana karavA lAyaka, vizuddha ane samyak danavALA sudarzana rAjAnI tIrthaMkaranI vANInI jema nindanIya vastuthI varjita, caMdraprabhA jevA svabhAvavALI, jemAM sArI rIte heAma karavAmAM Avye che evA hutAzana-agni jevI tejasvI, devIone paNa vismaya pamADanAra rUpanA utkarSa vALI ane jeNe mahApuruSanI utpatti ane Agamana sUcavanAra svapnA joyAM che evI devI nAme rANInA garbhamAM utpanna thayA. nava mAsa pUrA thayA ane dazamA zarU thayA, tArAdhipati candra revatI nakSatranA yeAgamAM ALye ane pUrvadizAnA vadanamAM alaMkArarUpe jIva ( gurugraha ) rahelA hatA te samaye jIvAne upakAraka zrIaranAthanA janma thayA. pachI hu pAmelAM hRdayavALI dizAdevatAoe jemanu jAtakarma karyuM che evA bhagavAnane surAdhipAe girirAja maneArama-merunA zikhara upara lai jaIne tau karAbhiSekathI temanA abhiSeka karyA. sahasranidhi indra temane pAchA janmabhavanamAM lAkhyA. teo garbhamAM hatA tyAre mAtAe svapnamAM ratnamaya ar ( cakranA ArA ) joyA hatA, tethI temanu nAma 'ara' pADavAmAM AvyuM. devatAvaDe parigRhIta bhagavAna UcharatA hatA, paritASathI vikAsa pAmatAM nayanavALA TAkA vaDe teo darzana karAtA hatA. vAdaLAMonA gahana paTala jenA uparathI khasI gaye che evA pUrNa candra samAna sAmya vadanacaMdravALA, 1bhramara sahita evAM sahasrapatra kamaLa jevAM netravALA, mukhakamaLane zAlA arpanAra bahu UMcI nahIM evI ane uttama nAsikAvALA, vidrumavRkSanA padmava jevA hAThavALA, meAgarAnI kaLIo jevA snigdha dAMtavALA, zrIvatsa vaDe aMkita paheALA vakSa:sthaLavALA, bhujaMganI phaNAnI upamA ApI zakAya evA khADuvALA, madamada vAtA pavana vaDe saheja namelA kamaLa kamaLanI sundara rekhA vaDe ala'kRta hatheLIvALA, surapati indranA zasra-vajra samAna madhyabhAgavALA, khiDAyelA kamaLa samAna gaMbhIra 1, ahIM sumariOM haiM hivuddo e vAkayakhaMDanA artha samajAtA nathI. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI saMbhaka [453] nAbhikezavALA, sarakhAM pAsAMyukta udaravALA, sArA bAMdhAvALA, uttama azva jevA kaTipradezavALA, hAthInAM baccAMnI sUMDha jevI AkRtiyukta uruvALA, (mAMsapezIo vaDe) DhaMkAyelA tathA daDha evA DhIMcaNa ane sAMdhAvALA, kuruvindAvarta nAbhivALA, senAnA kAcabA jevI sundara AkRtiyukta ane nakharUpI maNinAM kiraNe vaDe prakAzita caraNAravindavALA, jalabharyA meghanI gheASaNu jevA avAjavALA tathA bAlacandra jevA priyadarzana evA bhagavAne - kumArakALamAM ekavIsa hajAra varSa vItAvyA. pachI pitAe rAjyadhurAnA kAryamAM temane niyukta karyA. mAMDalikanI rAjyalamInuM nirupadravapaNe pAlana karatA tathA vAdaLAMmAMthI mukta thayelA candranA kiraNa jevA dhavala yaza vaDe sakala jIvalekane vyAsa karatA evA temanAM ekavIsa hajAra varSa vItI gayAM. pUrvanAM sutA vaDe upArjita kareluM tathA hajAra de vaDe parivarAyeluM cakraratna temane upasthita thayuM. te cakranA mArge anugamana karatA temaNe cAra hajAra varSamAM sakala bhAratavarSa upara vijaya karyo. bharatanI jema deva ane rAjAo vaDe pUjAyelA temaNe ekavIsa hajAra varSa sudhI cakravatInA bhege bhegavatAM vihAra karyo. vinayathI jemaNe aMga ane mastaka namAvyAM che evA kAtika dee jemane baMdha karyo che ane jemane matsara nAza pAme che evA tathA jemane mATe maMgalakama karavAmAM AvyAM che evA bhagavAna, kuberane paNa viramaya pamADanArI buddhi vaDe, eka varSa sudhI maNi ane kanakanI vRSTi karIne-kAMcanamaya vicitra ane uttama subhAvALI, kalpavRkSanAM kusumamAM lubdha bhamarAovaDe zabdAyamAna, vidvama, candra, kAna, pava, aravinda, nIla ane sphaTika maNio vaDe aMkita skUpikAo jemAM che evI, marakta, veDUrya ane pulakamaNi vaDe vicitrita vedikAvALI, kALA agaranA dhUpavaDe vAsita gazIrSa caMdananA samUha vaDe dizAone surabhiyukta karatI, patAkAonA samUha vaDe ujavela, ghaNA kALe varNana karI zakAya evI tathA deve ane manuSya vaDe vahana karAtI vaijayaMtI zibikAmAM besIne nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. caMdra jyAre revatI nakSatranA dezamAM AvyuM tyAre temaNe sahasAmravanamAM eka hajAra kSatrinI sAthe dIkSA lIdhI. mati, kRta, avadhi ane mana:paryava e pramANe cAra jJAnavALA teo soLa mAsa sudhI vihAra karIne, te ja sahasAmravanamAM AvIne te samayane kusumonA samUha vaDe suzobhita, kephilanA madhura TahukAra vaDe zabdAyamAna ane bhamarAonA samUhane lIdhe aMdaranA bhAgamAM zyAma evA AmravRkSanI nIce beThA. prazasta dhyAnamAM rahelA ane jemanAM mehanIya, jJAnAvaraNaya-darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmone kSaya thaye che evA temane kevalajJAna ane kevaladarzana utpanna thayuM. pachI jemaNe hAtha joDelA che evA deva ane dAnavoe vAdaLAMnI malinatAmAMthI mukta thayelA caMdranI jema adhikatara saumya darzanavALA bhagavAnano mahimA karyo. jana sudhI pahoMcatA svara vaDe bhagavAne dharma kahyo-"janma, maraNa, vadha, baMdhana ane vedanAthI Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [454] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : pracura A saMsAra chanA pramAdathI utpanna thAya che. temAMthI mukta thavAne mATe kSamA, mArdava, Arjava, ni:saMgatA, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanatA ane brahmacarya e pramANe dazavidha mArga che. A upAyathI jemaNe karmone kSaya karyo che evA siddho siddhazilAmAM anaMta ane avyAbAdha sukha anubhave che. saMsAra (khapA na hoya paNa) parimita karyo hoya temaNe aNuvrata ane zikSAtrata sahita gRhastha dharma pALa." sarva bhAvane jANanArA arihaMte A pramANe upadeza karyo. jIva ane ajIvanA te svarUpane sAMbhaLIne jemaNe kAmabhegone tyAga karyo che evA kuMbha rAjAe zramaNa dharmane svIkAra karyo ane bhagavAne temane prathama gaNadhara tarIke sthApyA. temane mahatsava karIne deve ane manuSya jema AvyA hatA tema pAchA gayA. bhagavAnanA kuMbha vagere sATha hajAra ziSyo hatA, teTalI ja ziSyAo hatI, eka lAkha corAzI hajAra zrAvaka hatA, tathA traNa lAkha corAzI hajAra zrAvikAo hatI. vItarAga tathA jemanAM karmo nAza pAmyAM che evA zrIaranAtha tIrthakara ekavIsa hajAra varSa sudhI nirvANano mArga prakAzIne, sameta parvatanA zikhara upara eka mAsanA upavAsa karIne siddhimAM gayA. devoe temane nirvANamahimA karyo. zrIaranAthanA tIrthamAM vIsa puruSaparaMparA sudhImAM zIla jemanuM dhana che evA bAra karoDa zramaNe keTizilA upara siddhimAM gayA che. zrImallinAtha arihaMtanA tIrthamAM vIsa puruSaparaMparA sudhImAM cha karoDa zramaNe ahIM ja parinirvANa pAmyA che. munisuvrata bhagavAnanA tIrthamAM uttama vratavALA traNa karoDa munio ahIM paramapada pAmyA che. praNAma karatA Indra vaDe vaMdana karAyelAM jemanAM caraNakamaLa che evA lekaguru zrI naminAthanA tIrthamAM jemanAM karmanAM AvaraNa dUra thayAM che evA eka karoDa zramaNo A zilA upara siddhi pAmyA che. AthI te koTizilA kahevAya che. e zilA surAsura vaDe pUjAyelI, maMgala, vaMdanIya ane pUjanIya che. e kAraNathI ame ahIM AvyA chIe. je tame pUchyuM ke ame kahyuM che." | (cAraNazramaNoe) A pramANe kahyuM, eTale "uttama kahyuM!" ema bolatAM ame vinayapUrvaka te zramane praNAma karyA. pachI cAraNu bhagavaMta aMtardhAna thayA. zrI zAntinAthanA A zAntikara caritranuM cintana karate huM beTho. e samaye khabhA upara jeNe hADakAMnI mAlA paherI che evI tathA hima vaDe karamAyelI padminI jevA nisteja zarIravALI, navayauvanamAM rahelI eka strIne meM joI. tApasone meM pUchayuM, "bhadra AkRtivALI ane sukhabhAginI A strI kayA kAraNathI AzramamAM rahe che? 1. kathAnA anusaMdhAna mATe juo A laMbhakanA prAraMbhamAM pR. 406-cha. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketumatI la'bhaka [ 455 ] athavA evuM kayuM tapa che, jethI e prANusaMzayamAM rahelI che ( arthAt enu jIvana jokhamamAM AvI paDayuM che) ? " eTale tApaseA kahevA lAgyA, "tenuM kAraNa sAMbhaLeA-- indrasenAnA sabadha ahIM vasatapura nAme nagara che. vacchilanA putra jitazatru tyAM hAlamAM rAjA che. magadhanA rAjA jarAsaMdhe peAtAnI kAliMdasenA agramahiSIthI utpanna thayelI indrasenA nAme putrI tene ApI hatI. e jitazatru parivrAjakAnA bhakta hatA. AthI aMta:puramAM praveza vAnI jemane rajA ApavAmAM AvI che evA tenA (guru) zaMkha ane bIjA yAgIe aniyaMtritapaNe aMtaHpuramAM pravezatA ane tyAMthI bahAra jatA hatA. svasamaya ane parasamaya( svamata ane paramata )mAM kuzaLa tathA jitazatrunA bahumAnya evA zUrasena nAme piratrAjaka tenA gharamAM rahetA hatA. teNe indrasenAne vidyAthI vaza karI. pachI ' A indrasenA tArAmAM Asakta che' ema rAjAe jANIne te zUrasenaneA nAza karIne, tene gahana vananA eka pradezamAM pheMkI dIdhA. pazu te paritrAjakamAM Asakta mAnasavALo ane tenA viyAgamAM zAka karatI indrasenA pizAcAviSTa-gAMDI thai gai. ' huM e bhadatane joIza!' e pramANe vilApa karatI tene baMdhana, ruMdhana, yajJa, dhUNI ApavI, auSadha pAvAM Adi kriyAeva cikitsake! svastha karI zakayA nahIM. jeNe sAcI hakIkata jANI che evA jarAsa Mdhe kahevarAkhyuM ke, " mArI putrI baMdhanamAM kaleza pAmatI na mare, tene cheDA, keAi AzramapadamAM te bhale rahe, anukrame te svastha thaze. " te vacanane pramANu karatA jitazatru rAjAe tene baMdhanamAMthI cheADI. 8 A tArA priyatama che ' ema kahIne zUrasenanAM asthi tene batAvavAmAM AvyAM. e asthione ekatra karIne, vasra vaDe bAMdhIne teNe mALA karI. pachI te mALAne teNe kaMThamAM bAMdhI. rAjAnA kaMcukIe tene paricArikAenI sAthe ahIM lAvIne rAkhI. pachI tee A vRttAnta amane kahIne gayA. vinaMtI karavA chatAM A indrasenA bheAjana karavAne icchatI nathI. e kAraNathI te AvI avasthAne pAmI che. tame mahAprabhAvazALI dekhAe che. jo tamArA koi zaktivizeSa haiAya te tene mukta karA-svastha kareA, jethI e bicArI jIve. ethI tame RSie ane rAjAnu paNa priya karyuM gaNAze. ' meM kahyuM, " ema thAo; tamane jo A vastu abhipreta che te prayatna karIza. " pachI saMtuSTa thayelA te tApaseAe rAjAne khabara ApI. tyAMthI kaMcukIne meAkalavAmAM AvyeA. te indrasenAne ane mane teDI gayA. vinayapratipattipUrvaka bahumAnathI jitazatrue mArA satkAra karyAM. meM' cikitsA karI, eTale devI svastha thaI gaI. ketumatInuM pANigrahaNa have, eka vAra pratihArIe AvIne mane vinaMtI karI, " sAMbhaLeA svAmI ! rAjAnI ' Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 456 ] saheAdarA mhena ketumatI nAme che. tAjA kamaLa jevA kAmala caraNuyugalavALo, ( snAyuemAM ) gUDha rahela zirAo ane rAmakRSavALI, kuruvindAvata jevI gALAkAra ja dhAvALI, kadalIstaMbha jevA uruvALI, kaTimekhalAyukta suvizAla jaghanavALI, moTA dharAnA Avata jevI UMDI nAbhivALI, trivalIyukta tathA hAthamAM sahelAithI pakaDI zakAya evA madhyabhAgavALI, puSTa, unnata, sarakhA ane hAravaDe zeAbhAyamAna staneAvALI, kisalayeAnI sundaratAnuM haraNa karanAra ghATIlI hazailIyukta mRdu khAhulatAvALI, AbhUSaNlRA vaDe ze bhAyamAna kakhukaDavALI, pravAladala jevA adharAvALI, yukta, unnata ane ghATIlI nAsikAvALI, nIlakamaLanAM patra jevAM vizALa nayanavALI, vRddhi pAmelA, sUkSma, zyAma ane snigdha kezavALI, sundara kAnavALI, ( kuMDalAnA ) calanadvArA thatA ghaNuthI suMvALA thayelA hAya tevA sundara gAlavALI, prasanna kalahaMsa jevI gativALI, zuci prabhAvaDe subhaga evI dAMtanI kAntivALI tathA svAbhAvika rIte ja madhura vANIvALI che. vadhAre zuM kahevuM ? te kanyA jANe ke kamalavanathI rahita evI sAkSAt lakSmI jevI che. rAjA te kanyA tamane ApavAnI icchA rAkhe che, AthI te tamArA guNAmAM rame che-guNNAnu cintana kare che. " Ama kahIne pratihArI gaI. vasudeva hiMDI : : prathama khaMDa : : pachI paritASathI prasanna mukhacaMdravALA rAjAe uttama tithie vidhipUrvaka mane ketumatInuM pANigrahaNa karAvyuM. 'huM ApanA AjJAkArI chuM' ema khelatA teNe mane ghaNeA pradeza ApyA. icchita leAjana, vastra, gaMdha ane mAlTavarDa te mArI sevA karavA lAgyuM. upacArapUrvakanI sevAe vaDe mane paNa ketumatIe vaza karyAM. hRDha thayelA praNayavALI teNe sukhamAM rahelA mane pUchyuM, " A putra! ApaNA vaDIleA kayAM che ?" me mArI utpatti ane zAripuramAMthI kAraNasara thayeluM mAruM' nirgamana kahyAM. te sAMbhaLIne divAkara sUrya vaDe vikAsa pAmelA zatapatra kamaLanI jema tenuM vadana-zatapatra adhika zAlI UDyu. A pramANe vasatapuramAM vasatAM mArA samaya sukhapUrvaka jatA hatA. "L eka vAra jitazatru rAjA AvIne mane vinaMtI karavA lAgyA, "svAmI ! sAMbhaLeA- jarAsaMdha rAjA pharI pharI kahevarAve che ke, ' jeNe mArI indrasenA putrIne jIvitadAna Apyu che tenu' dana karavA icchu chuM, mATe tene mekale. ' paNa tamAruM ahIMthI gamana thAya e vastune TALavA mATe meM tamane e kahyu nahAtu, paNa atyAre jarAsaMdhanA bhikazAM dUta AvIne kahe che ke, ' tamArA anevI pAtAnA priyakara hAvAthI temanu daCna karavAnI rAjA jarAsaMdhanI IcchA che, mATe vilaMba karyA sivAya temane mArI sAthe meAkalA. ema karavAthI sAruM thaze. ' tA have tamArI zI icchA che te jaNAveA. '" me kahyuM, " tame AkuLa na thazeA; jo te rAjAnA Agraha che, te huM jaiza," pachI jitazatru 'bhale' ema kahIne gayA. A vAta sAMbhaLIne ketumatI mane kahevA lAgI, " A putra ! tame rAjagRha jA che, paNa tamArA vaDe tyAga karAyelI evI mAre kevI rIte prANu dhAraNa karavA ? " meM kahyuM, ' Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvatI saMbhaka | [ 17 ] "sutanuM! tuM udAsa na thaIza; tArA bhAIne Thapako mane na maLe eTalA mATe huM jAuM chuM. te rAjA mane rajA Apaze, eTale turata ja jaladIthI huM AvIza, e vAta tArA hRdayamAM dhAraNa karaje." A pramANe tene samajAvatAM mArA keTalAka divaso vItI gayA. (22) prabhAvatI laMbhaka pitAnuM kArya sAdhavAmAM parAyaNa e dUta hadayahArI vacane vaDe mane gamana mATe preravA lAgyo. pachI jitazatru rAjAe Apela yoddhAo, sevako ane sainya vaDe parivarAyele huM gAya, bheMse ane dhana-dhAnya vaDe samRddha gRhapatiothI saMkIrNa evAM najadIkanAM gAma jeto dUtanI sAthe sAthe nIkaLe. sukhapUrvaka mukAma ane zirAmaNa karatA ame pRthvInA tilaka samAna magadha janapadamAM pahoMcyA. eka saMnivezamAM ame paDAva nAkhyo. prabhAte mane dUta vInavavA lAgyA, " sAMbhaLe, Dibhake mArI pAse mANasa mokale che. tamane rAjA Aje maLaze. rAjAnA ratha ahIM che. e rathamAM tame bese, ApaNe jaladI jaIe. ApaNA parivAra-rasAlAnA mANase pachIthI Avaze." pachI tenI anukUla pravRttithI ane rAjA pratyenA goravathI huM ratha upara beThe. dUta paNa pachI te pramANe beThe. sArathioe gheDA hAMkayA. te ghaDAo divasane pAMcame bhAga thatAM sudhImAM te zIghratAthI ghaNAM yajana vaTAvI gayA. nagaranI pAse daDha ane kaThina zarIra ane hastavALA seLa jeTalA manuSya UbhelA hatA. teo mane praNAma karIne zIvratApUrvaka mArI pAse UbhA rahyA. teoe aMdaroaMdara kaMIka vArtAlApa karyo. pachI te mane kahyuM, "svAmI ahIM thoDIka vAra ArAma leDiMbhaka tamArI pAse Avaze tenI sAthe nagaramAM praveza karaje." "bhale" ema karIne ame eka udyAnamAM gayA. rathamAMthI ame UtaryA. tyAM eka puSkariNI hatI. tenA kinAre besIne mizrapAda dUtane meM pUchyuM, pRthvIpaTanA alaMkAra samAna A upavananI vADa zAthI bhAMgI gaI che ?" teNe kahyuM, "A udyAnano svAmI ghaNuM samayathI pravAsamAM gayela che, AthI tenI saMbhALa nahIM levAyAne kAraNe te ramaNIya lAgatuM nathI. AthI leke ghaNuM karIne najadIkanAM udyAnamAM ramaNa kare che." vasudevane keda karavA mATe jarAsaMdhane prayatna A pramANe te mArI sAthe vArtAlApa karate hate evAmAM jemaNe keDa bAMdhI che evA cAra puruSe puSkariNamAM hAthapaga dhoIne mArI pAse AvyA. be jaNe mArA paga pakaDyA, be jaNe hAtha dabAvyA, ane bAkInA pitAnA hAthamAM judA 1 mULamAM vivaramaMcuM pATha che, tene sthAne maMda pATha lIdhe che. 58 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 458 ] vasudeva-hi'DI : : prathama khaMDa : ' judA prakAranAM hathiyAro laIne pAchaLa UbhA rahyA. vArtAlApamAM jenuM dhyAna hatu evA mane temaNe mAMdhyA. me' pUchyuM, " me kaye aparAdha karyAM che, jethI mane mAMdhA che?" dUte kahyu, " A amAruM' svecchApUrNAMkanuM AcaraNa nathI. rAjAne naimittike kahyuM hatuM ke, gAMDI thayelI tArI putrI indrasenAne jeNe mukta-svastha karI che te tArA zatrunA pitA che. ' A ja tamArA aparAdha che. " hu beltheA, " zatrunA pitA huM hAvAnA Adeza (naimittika ) karyA che, paNa huM zatru kevI rIte ? " te eklyA, " bIjanA nAza karavAthI aMkuranA nAza thayelA ja che, evI rAjAnI samaja che. " pachI tee mane vRkSAthI gahana evA pradezamAM lai gayA. pachI vajra muSTivALA ekalA evA me temanA upara prahAra karyo. 8 jIvaleAkane kharAkhara joi leA ' ( kAraNa ke tamArA jIvananA aMtakALa che) ema khelatA huM talavAra myAnamAMthI bahAra kADhIne temanI pAse UbhuM rahyo. mane bhaya na hatA. navakAra maMtra jenu khaLa che evA ( arthAt navakAranA jApa karatA) mane koie upADyo, paNa te upADanAranuM rUpa huM joI zakatA nahAtA. meM vicAryuM, " kharekhara, kAi devatA mArA pratye anukaMpA dharAve che. " dUra sudhI lai jaine mane bhUmi upara mUkavAmAM AvyA. saudAminI-vIjaLI jevI dIptimAna, sUkSma ane dhavala haMsalakSaNu nAmanuM vajra jeNe zarIra upara paheryu hatu evI, pheNanA paTa vaDe DhaMkAyelI tripathagA gaMgA jevI dekhAtI eka vRddha strIne me joi, ' A strI ja mane ahIM lAvI che' ema dhArIne praNAma karIne tene meM pUchyuM, " bhagati ! tame keNu che e jANavAne huM icchuM chuM. jevI rIte tame chavatadAna ApIne mArA upara anuka MpA darzAvI che tevI rIte kRpA karI, A vastu kaheA. " pachI prasanna hRSTi vaDe prIti utpanna karatI evI teNe kahyu, putra ! hajAro varSa sudhI jIvatA rahe. sAMbhaLa---- 66 dakSiNa zreNimAM vaijayaMtI nAme vidyAdharanagarI che. tyAM narasihu nAme rAjA hatA, tenI bhAryAM huM bhAgIrathI nAme chuM. mArA putra khasihu nAme che, te hAlamAM nagarInu pAlana kare che. puSkalAvatImAM mArA jamAi gAMdhAra che, te mArI putrI amitaprabhAnA pati che. mArI dauhitrI prabhAvatI che; tamAruM smaraNa karatI te sukha pAmatI nathI. meM tene pUchyuM tyAre teNe mane A kahyuM. pachI tenAM mAtA-pitAne A vastunI khabara ApIne huM tamArI pAse AvI, teA kaheA, tamane kayAM laI jAuM ? " meM kahyuM, " daivi ! prabhAvatI mAruM priya ane hita karanAra che. jo prasanna thayAM hA tA mane tyAM lai jAo." eTale harSita manavALI te mane kSaNavAramAM puSkalAvato lai gaI; ane upavanamAM mane besADyo. devInI pAse udyAnapAlikAne mekalI ke, " rAjAne kaheAkumArane huM lAvI chuM. " thADIka vAra pachI kaMcukIe ane piravAra sahita pratihArIe AvyAM. namelI evI pratihArIe mane abhinaMdana karIne maMgalakama pUrvaka mane snAna karAvyu. jeNe AkhuM vastra paheryuM che evA tathA jenu rakSAkama karavAmAM AvyuM che evA Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvatI saMbhaka [459 ] mAre mATe chatravALo ratha lAvavAmAM AvyA. temAM huM beThe, ane jene jayazabda karavAmAM AvatuM hatuM e huM nagaramAM pravezyA. jemAM tAraNa ane vanamAlAo bAMdhavAmAM AvI hatI ane dhajA-patAkAo pharakAvavAmAM AvI hatI evA nagaramAM loke mane jetA hatA (ane kahetA hatA) ke, A manuSya nathI, kharekhara deva che." A prakAranAM vacane sAMbhaLo tathA prekSakajano vaDe jeno mArga rokAI gaye che e huM muzkelIe rAjabhavana AgaLa pahoMcyA. tyAM huM rathamAMthI Utaryo, eTale mane artha ane pAdazauca ApavAmAM AvyAM. pratihAra jene mArga batAvato hate evo huM sabhAmaMDapamAM pravezyA. tyAM maMtrI, purohita ane naimittika sahita beThelA, nidhi sahita jANe kubera hoya tevA gAndhAra rAjAne meM joye. huM praNAma karatuM hatuM tyAM ja teNe mAro hAtha pakaDIne mane ardhA Asana upara besADyo. viramayathI jenuM mukha paheluM thayuM che e ane pariteSathI jenAM romAMca khaDAM thayAM che e te mane jovA lAgyo. 'kumAra ! tamAruM svAgata hA! bhadra! tamAruM svAgata ho ! " e pramANe madhura vacana bolatA teNe kaMcukIone AjJA ApI ke, "kumAra vizrAma le te mATe zayana taiyAra kare." pachI jANe lakSamInuM gRha hoya tevA ane maNiratnathI jaDelI jenI pharasabaMdhI hatI evA eka vAsagRhamAM teo mane laI gayA. svaccha ane sugaMdhI rezamI vastranA ochADavALA zayana upara huM beTho. prabhAvatInuM pANigrahaNa - thoDIka vAra pachI uttama kanakamAMthI banAvelI jANe devatA (devatAnI mUrti) hoya evI, saheja phikakA gAla ane vadanavALI, aMjana vagaranAM ane vilAsayukta dhavala nayanevALI, lAvaNyapUrNa karNayugalavALI, sIdhI, bahu UMcI nahIM evI ane ghATIlI nAsikAvALI, azokanA palava jevA rAtA adharoSThavALI, maMgala nimitte ekAvali hAravaDe AbhUSita kaMThavALI, alaMkArarahita zarIravALI, komala bAhulatAvALI, rakta kamala jevA hastakamalavALI, puSTa ane unnata stananA bhArathI kheda pAmatA madhyabhAgavALI, madhyastha- udAsIna manuSyane paNa meha utpanna karanArI, vistIrNa nitaMbavALI, geLa, sarakhA ane paraspara aMtara vagaranA uvALI, prazasta jaMghAvALI, mAMsala, sukumAra ane dharaNItala upara pagalAM mUkatA sundara caraNavALI, dhavala rezamI vastra jeNe dhAraNa karyuM che evI, dayAne jema kSamAo anusare tema, vinIta vezavALI alaMkAra-sundarIo vaDe anusarAtI tathA dhAtrInI sAthe AvatI prabhAvatIne meM I. mArA pratyenA nehathI baMdhAyelI ane khetInI mALA jevAM AMsu sAratI te mArI pAse AvI ane A pramANe belI ke, "kumAra! akSata ane samagra zarIravALA tame mRtyunA mukhamAMthI bahAra nIkaLyA, tethI amane AnaMda thAya che." meM kahyuM, "prabhAvati! Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [460 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : kharuM jotAM devIne mokalIne teM ja mane jIvitadAna ApyuM che." eTale dhAtrIe kahyuM, "pApa dUra thayAM che, ane tamArAM kalyANa najare paDe che. deva! A puSpa-gaMdha le." pachI prabhAvatI pratyenA bahumAnathI e puSpagaMdhane meM svIkAra karyo. pachI parAgama-pAkazAstra anusAra taiyAra kareluM bhejana lAvavAmAM AvyuM. pachI dhAtrIe kanyAne kahyuM, "putri! tuM paNa sanAna karI le, bhejana karIne pachI maLaje." te vacanane anusarI prabhAvatI gaI. catura citrakAroe karelA citrakAma jevuM manohara, saMgItane anusarIne gavAtA gIta jevuM varNayukta, bahata kavie racelA prakaraNanI jema manahara rasavALuM, priyajananI abhimukha daSTi jevuM snigdha, sarva auSadhevaDe jenI gaMdhayukti (gaMdhanuM mizraNa) karavAmAM Avela hoya evuM surabhi ane jinendranA vacana jevuM 5 bhejana huM paNa jamavA lAgyA. jamyA pachI zAnta thaIne huM beTho tathA taMbola lIdhuM, eTale mane nATaka batAvavAmAM AvyuM. pachI parama prItiyukta e huM sAMje saMgIta sAMbhaLI sUI gaye, ane (savAre) maMgalagIta sAMbhaLIne UThyo. pachI uttama muhUrta rAjAe pote, prakRtividyAnI jema, prabhAvatI mane ApI. upAdhyAye agnimAM hema karyo, DAMgaranI aMjalio nAkhavAmAM AvI, dhUpa darzAvavAmAM AvyA, ane ame saptapadI pharyA. "prabhAvatI mArA sarva keza upara adhikAra dharAve che" ema bolatA, lAMbA kALathI vicArelA mane rathanI prAptithI jANe ke vimita ane harSita nayanavALA rAjAe maMgala tarIke amane bannene batrIsa kaTi dhana ApyuM. ghaNA divasa sudhI AvatA ane IcchAnusAra dhAraNa karelI nepacca lakSmI-asamRddhi jemaNe dhAraNa karI che evA vidyAdhara vaDe jANe ame alakApurImAM rahetA hoIe tema sevA karAtAM, praNAma karatA jana ane sevake jemanI AjJA uThAvatA hatA evAM tathA viSayasukhanA sAgaramAM rahelAM evA amAre samaya sukhapUrvaka vItate hato. (23) bhadramitrA-satyarakSitA laMbhaka eka vAra saMgIta sAMbhaLavA vaDe sAMja vitAvIne huM sukhapUrvaka sUtelo hato tyAre keIka vaDe haraNa karAto huM jAgI UThyo ane vicAravA lAgyuM ke, "zItala pavana mane sparza kare che, mATe huM kayA pradezamAM chuM?" pachI meM AMkho ughADI. caMdrikAnA prakAzamAM kharamukhI-karaDA moDhAvALI ane khara-tIvra daSTithI mane avakatI eka strIne meM joI. 1, saMgIta pakSe vividha akSare, ane bhojana pakSe vividha vAnIo. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadramitrA-satyarakSitA saMbhaka [ 461 ] mane vicAra thaye, "vizvasanIya evuM A strIrUpa dhAraNa karIne koI mane dakSiNa dizA tarapha harI jAya che. enI sAthe ja huM nAza pAmIza; enI IcchA pUrNa na thAo." ema vicArIne meM mUThIthI tene tALavAmAM ghA karyo, eTale te hephaga thaI gayo. huM paNa nIce UMDA jaLamAM paDyo. "zuM A samudranuM jaLa haze ke bIjuM haze ?" ema vicAratA mane jaLanA zubhatva, surabhitva ane vegathI mAluma paDyuM ke "A nadInuM pANI che. " pachI huM nadInA uttara kinAre Utaryo. tyAM rAtrine bAkIne bhAga vitAvIne, dizAo sUrya vaDe prakAzita thaI te samaye prabhAtamAM tyAMthI thoDe dUra AvelA, agnihotra karavAne kAraNe dhUmADAvALA, jemAM jhuMpaDIenAM AMgaNuomAM harinAM baccAM nizcittapaNe sUI rahelAM hatAM evA, nirbhayapaNe caratAM pakSIo vaDe ramaNIya tathA jemAM akhoDa, priyAla, kela, siMduka, iMguda, kaMsAra, nIvArane (e phaLo ane dhAnyano) saMgraha karavAmAM Avela hatuM evA AzramapadamAM huM gaye. tyAM maharSio mArI pAse AvyA. teoe svAgatathI ane arthathI mArI pUjA karI. meM paNa vaMdana karIne temanuM kuzaLa pUchayuM, ane kahyuM, "A kaye pradeza che?" eTale hAsya karIne teo bolyA, "kharekhara A5 gaganacArI lAge che, jethI A pradezane jANatA nathI. he saumya! A medAvarI nadI che, ane vetA janapada che. tame ahIM Agamana karyuM tethI amArA upara anugraha thaye che, mATe have tamane zevALa, kumaLAM aMkuro ane enI meLe paDelAM puSpa-phaLone AhAra karanArA RSio batAvIe." meM paNa madhyama vayamAM rahelA, sUkSama ane ghavala vastra dhAraNa karelA ane hRdayamAM rahelI keIka vastu AMgaLIo vaDe vicAratA (AMgaLIo gaNatA) eka mANasane je. te mane joIne saMbhramapUrvaka UDyo ane praNAma karIne mane avelekato te mArI pAchaLa pAchaLa AvavA lAgyA. pachI huM kusumita AmravRkSanI chAyAmAM beTho. te manuSya hAtha jeDIne mane vInavavA lAgyA, "svAmI ! zAstra pramANa vaDe karIne huM tamArI mahAnubhAvatA sUcavuM chuM-kahuM chuM. kirITanA sthAnarUpa evuM tamAruM mastaka chatrAkAra che, mukha pUrNacandranA biMbanI kAtinuM haraNa karanAruM che, veta kamaLa jevAM locana che, sarpanI pheNa jevA bAhuo che, uttama nagaranA kamADa jevuM, lakSamInA nivAsasthAnarUpa vakSasthaLa che, vA jevo madhyabhAga che, kamalakeza jevI nAbhi che, kaTi mRgarAjane upahAsa karanArI che, hAthInA baccAnI mRdu sUMDha jevA uru che, kuruvindAvarta jevI goLa ghAo che, ane caraNayugala uttama lakSaNenuM sthAna che, sakala mahImaMDalanuM pAlana karavAne gya evA uttama puruSonI buddhio paNa uttama ja hoya che. huM kahuM chuM ke-upadezarUpI hAthane AdhAra ApIne bhavasamudramAM DUbatA evA mATe Apa uddhAra karo." RSioe paNa kahyuM, "saumya! pitanapuranA adhipatine A sucitra nAme amAtya Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 462 ] vasudeva-ddhi...DI : : prathama khaMDa : dhArmika, prajAhita karanAra ane svAmIbhakta che; tenA upara kRpA kare. " meM kahyuM, " kAraNu sAMbhaLIne kahIza ke mArI buddhinuM A kArya che ke nathI ( arthAt mArI buddhi ahIM upayAganI thaI paDe che ke nahIM.)" eTale amAtya praNAma karIne kahevA lAgyA, "sAMbhaLeA- ** 57 zvetA janapadanA adhipati vijaya rAjAnI sAthe ja UcharelA huM teneA saciva chuM. eka vAra eka mahAdhanika sAvAha pAtanapuramAM AvyA hatA; tene be bhAyoe hatI, paNa putra eka hatA. keTalAka samaya pachI te sArthavAha maraNu pAmyA, tenI patnIe vacce dhanane mATe kalaha thayA ( banne kahevA lAgI ) ke, "huM putranI mAtA chuM, mATe mArA adhikAra che; tArA adhikAra zAnA ? " A pramANe vivAda karatI te banne jaNIe rAjadarabAramAM AvI. mane rAjAe AjJA ApI ke, "A kAryamAM kema haeNkIkata che tenI tapAsa karo. " pachI meM vepArIo samakSa te strIone pUchyuM, " tamane putranA janma thayA te kAi jANe che ? " teo khAlI, " kAi jANatuM nathI. " chekarA paNa khelyA, " mAre teA banne sarakhA snehavALI che; mArI janetA keNu che te huM jANatA nathI. " e samaye mUMjhAIne, * vicAra karIza ' ema kahIne te banne jaNIone 'me' rajA ApI. keTalAka samaya pachI teo pharI pAchI AvI, eTale kAdhe bharAyeleA rAjA mane kahevA lAgyA, "teM sAmAnA samUhamAM mane halakA pADyo che. evA maMtrI DAya kharA, je ghaNe kALe paNa vyavahAra-jhagaDAnA niNaeNya lAvavAne asamartha hAya ? te have A kAryanA nirNaya karyA sivAya mArI sAme dekhAiza nahIM. " pachI ' rAjAe kepa ane prasannatAmAM anukrame yama ane kuberanA jevA hAya che 'ema vicArIne DareleA huM gusa paNe AzramamAM vasyuM-ahIM AvyeA. mAre mATe je karavA lAyaka hAya te kaheA. " 66 meM tene kahyuM, " viSAdanA tyAga karo; A kAryane joIne tenA ni ya lAvavAne ApaNe zaktimAna chIe. " eTale sa MtuSTa thayelA te melyA. " svAmI! jo ema DAya tA nagaramAM jaie. " meM paNa te svIkAryuM. pachI peAtAnA parivAra vaDe vIMTAyelA amAtya Avyo. ame geAdAvarI nadI UtaryAM. tyAM snAna karIne tathA Ahnika-dinakRtya karIne zIghrapaNe cAlatA aveA upara besIne ame pAtanapuramAM AvyA. nagaramAM praveza karatA evA mane vismita ane prazaMsA karatA leke jotA hatA ke, zuM A deva athavA vidyAdhara nagaramAM pravezyA che? " A pramANe khelatA lAkA vaDe hRSTie dvArA anusarAtA huM rAjabhavana jevA amAtyanA bhavanamAM pravezyA. mArI apUjA karyA bAda mane AdarapUrvaka snAna karAvavAmAM AvyuM. jamyA pachI mAreA bAkIneA divasa sukhapUrvaka vItI gayA. ', rAta vItI gaI ane prabhAta thayu, eTale amAtya mane vInavavA lAgyA, " svAmI! have te sAOvAhanuM kula jIe. " meM kahyuM, "bhale" pachI huM paNa mAhyopasthAna-bahAranA dIvAnakhAnAmAM AA. tyAM vepArIe ane sAthe vADhu-patnIe agAuthI AvyAM hatAM. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadramitrA-satyarakSitAla bhaka [ 463 ] ,, teoe mane praNAma karyAM. vyavahAranA nirNaya karavAne mATe te strIone meM avaleAkI. pachI meM karavata maMgAvI. pazu mANusene meM gupta rIte kahyu, " AkarAne pIDA na thAya tema karajo, paNa tIvra bhaya tA darzAvo. " teee "bhale" ema kahIne e vacana svIkAryuM". mahAmUlyavAna Asana upara beThelA meM te sArthavAhapatnIone kahyuM, " vivAdathI khasa karI, tamane banne jaNIone dhana sarakhA bhAge vaheMcI ApavAmAM Avaze; cheAkarAnA paNa be bhAga karI. " temAMthI eka strIe ' ema thAe ' kahIne te vacana svIkAryuM; paNa mUDha anelI khIjI strI kaMi paNu melI nahIM. pachI karavatiyAoe khALakanI upara yaMtra vaDe sUtrapAta karyA-DhorInu nizAna karyu, ane tenA mAthA upara karavata mUkI. meM karavatiyAone kahyuM, "sUtrane bhedyA vagara-sUtranI hada leAkhyA vagara bALakane cIrI nAkheA. " eTale maraNanA bhayathI vyAkula thayelA te bALaka vilApa karavA lAgyA. tene e avasthAmAM joine dhanalAbhathI harSa pAmelI ane paraputranA vadhathI jene duHkha nathI evI eka strInu' vadana sUryaMnAM teja vaDe khIlelA kamaLanI jema vikAsa pAmyuM. putranA du:khathI jenu hRdaya kaMpyu' che evI tathA azvapUrNa mukhavALI trIjI srIe gadgad ka kahyuM, "svAmI ! sAMbhaLeA, e mArA putra nathI, pelInA ja putra che; enA vinAza na thAo." eTale me' amAtya sahita sabhAsadone kahyuM, "are! tame joyu...? AmAMthI eka strIe dhana icchayuM, paNa bALakanI paravA karI nahIM; khIjIe dhananA tyAga karyA, paNa bALakanI-mALakanA jIvananI icchA karI; mATe je bALaka pratye anukapA rAkhe che te ja tenI mAtA che, emAM sadaiha nathI. je dayAhIna che te mAtA nathI. '' e pramANe me' kahyuM, eTale sarve e mane mastakathI praNAma karyA ke, " ahA ! Azcaya nI vAta che. deva ! ApanA sivAya A kArya nA niNaeNya kahevAne bIjo keANu sama che ? " pachI amAtye bALakanI mAtAne kahyuM, " tu dhananI svAminI che, A pApiNIne tArI icchAnusAra anna Apaje." ema kahIne tene rajA ApI. peAtanapuranA adhipati, pureAhita ane amAtyeAnI sAthe, devatAnI jema, mArI sevA karavA lAgyA. kanakanA daDAthI khelatI e kanyAone eka vAra amAtyanA bhavanamAM me' joi. eka dAsIne me' pUchyuM, " A keAnI kanyAe che ? " eTale teNe kahyu, " sAMbhaLeA deva !-- bhadramitrA-satyarakSitAnuM pANigrahaNa AmAMthI je kanyA priyaMgunI tAjI UgelI majarI jevI zyAma, ghATIlA, sukumAra ane prazasta caraNavALI, sarakhAM, uttama ane ( snAyuomAM ) DhaMkAyela mastaka, DhIMcaNu ane jaghAvALI, paraspara aMtara vagaranAM ane sAthe rahetAM uruvALI, vicchinna-kRza kaTivALI, gaMbhIra nAbhikeAzavALI, trivali vaDe vibhakta sundara madhyabhAgavALI, kAmaLa ane mRdu 1, mULamAM vajIva zabda che; teneA A a klpanAthI karyA che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 464] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa ? bAhalatAvALI, prasanna mukhavALI, biMba jevA heThavALI, snigdha ane dhavala dAMtavALI, vizALa ane dhavala AMkhavALI, sarakhA kAnavALI, sUkSama ane kALA vALavALI, svabhAvathI madhura vANavALI tathA saMgItavidyAmAM jeNe parizrama karyo che evI-nipuNa che te amArA svAmInI bhadrAdevIthI thayelI bhaddamitrA nAme putrI che. paNa je A kanyA karNikAranI kesarAo jevI piIta kAntivALI, suvarNakuMDalanA cheDA vaDe ghasAtA kapilavALI, khIlelA kamaLa jevA kamaLa mukhavALI, nIla kamala jevAM nayanavALI, rakta kamaLa jevA rAtA adharavALI, kumudanI kaLIo jevA dAMtavALI, kusumanI mALA jevA bAhuyugalavALI, kamala-mukulanI upamA ApI zakAya evA stanavALI, kRzAdarI, suvarNanI kaTimekhalA vaDe alaMkRta vizALa nitaMbavALI, kadalItaMbha jevA uruyugalavALI, kuruvindAvarta jevI geLa jaghAvALI, kanakanA kAcabAnI upamA ApI zakAya evA caraNavALI ane nRtyamAM nipuNa che te saumya purohitanI kuMdalatA kSatriyANIthI thayelI satyarakSitA nAme putrI che. sAthe UcharelI, samAna vayavALI, ekabIjAnA pitAnA gharamAM avibhaktipUrvaka-bhedabhAva vagara mAna pAmatI ane yuvAvasthAmAM AvelI A kanyAo thoDA samayamAM ja tamArI sevA karanArIo thaze. svAminIe vAta karatI hatI tyAre A pramANe meM sAMbhaLyuM hatuM. " Ama kahIne praNAma karIne dAsI gaI. pachI zubha divase amAtya ane purohita sahita rAjAe bhAre samRddhipUrvaka mane te kanyAonuM pANigrahaNa karAvyuM. traNe jaNe-rAjA, purohita ane amAtye amane pratidAna ApyuM. manane anukULa evA viSaye paganI saMpadAthI hAthaNIonI sAthe rahelA uttama hAthInI jema te bhadramitrA ane satyarakSitAnI sAthe ramaNa karatA evA mArA divaso muhUrtanI jema vItI gayA. jemane vizvAsa, praNaya ane anurAga utpanna thaye che evI priyAe kathAntaramAM mane pUchayuM, eTale meM temane mArA vaDIlene paricaya Apyo tathA saMgIta ane nRtyanI bAbatamAM vizeSa paNa kahyA. tyAM rahelA evA mAro samaya A rIte sukhapUrvaka vItato hate. (24) padmAvatI laeNbhaka kellayara nagaranuM darzana karavAne utsuka e huM te banne jaNIone khabara ApyA sivAya eka vAra ekale nIka, ane gAthI bharapUra janapade jete naiRtya mArge cAlyo. janapadanA manuSya mane zayana, Asana, bhejana ane vastra vaDe nimaMtraNa-AvakAra ApatA hatA. sukhapUrvaka mukAma ane zirAmaNa karate huM saumanasa nAme vanadevatAnA AyatanamAM annapANInuM dAna jyAM ApavAmAM AvatuM hatuM evA tathA prapA(paraba)maMDapavaDe jyAM dizAo alaMkRta che evA, vAdaLAMonA vegane avarodha karanArA UMcA prAsAdanI Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatI saMbhaka [ 465 ] paMkti vaDe saMkIrNa tathA rajatagiri-vaitADhya jevA killA vaDe rakSAyelA kollayaranagaramAM pahoMce. vizrAma levAnI IcchAvALA meM eka azokavanamAM praveza karyo, tyAM puSpayukta kuma, gulama ane aneka latAonAM phUla cUMTavAmAM rokAyelA mALIoe mane je. zaMkA pAmIne ekabIjAne mane batAvatA teo mArI pAse AvIne vInavavA lAgyA, "AjJA kare; deva! zuM kArya karIe?" meM kahyuM, "ame ahIM visAmo laIzuM; ame paradezathI AvelA chIe." pachI rAjI thayelA teo mane potAnA gharamAM laI gayA. tyAM madhyabhAgamAM mane Asana ApyuM ane nirAMte huM beTho, eTale mane AdarapUrvaka snAna karAvyuM. teoe saMpUrNa bhejana paNa ApyuM. bhejana karIne huM beTho. yauvanamAM nahIM AvelI eka kumArikA tyAM kusuma ane gaMdhanA kAryamAM rokAyelA mANasane preratI hatI ke, "huM kumArI pAse jAuM tyAM sudhImAM puSpo jaladI taiyAra karo." meM te kanyAne pUchayuM, "keNa kumArI? kevI che? ane konI che?" te bolI, "deva! rAjA padyarathanI agramahiSInI e putrI che. catura citrakAroe cItarelI bhagavatI lakSamInI jema lokonAM nayanane manohara lAgatI te kanyAnuM yuvatInI kalAonA viSayamAM kauzalyane A pramANe varNavatA AcAryone meM sAMbhaLyA che ke-rAjakanyA padmAvatI niHsaMzaya mUrtimatI sarasvatI athavA medhA haze." pachI meM te kanyAne sUcanA karI, "vividha varNa ane gaMdhavALAM pu lAva, eTale tAre mATe (rAjakanyAne ApavAnI) bheTa taiyAra karuM." harSa pAmelI evI te pu lAvI. te pu vaDe meM zrI-lakSamIne gya heya evI zrIdAma-puSpamALA taiyAra karI. te laIne te kanyA gaI, ane pachI AvIne mane page paDIne kahevA lAgI, "deva! tamArI kRpAthI meM rAjakumArIne satkAra karyo. " meM kahyuM, "kevI rIte ?" eTale te bolI, "sAMbhaLe mane praveza ApavAmAM AvyuM, eTale huM pote rAjabhavanamAM gaI. rAjakumArIne meM mALAnI bheTa dharI. mALA UMcI karIne jetI, ane paritoSathI vikAsa pAmatAM nayanayugalavALI te kaMIka vicArIne mane pUchavA lAgI, "bAlike ! A nipuNatA tane keNe zIkhavI?" meM tene vinaMtI karI, " svAmini ! amAre ghera Aje kyAMkathI eka atithi AvyA che, temaNe AdarapUrvaka A mALA banAvI che. " eTale te pharIvAra akhkhalita akSare bolI, "tamArA e atithi kevA che? ane kayI vayamAM rahelA che?" meM kahyuM, "ahIM nagaramAM athavA rAjAnI sabhAmAM evA puruSane meM pUrve kadi je nathI. huM tarka karuM chuM ke te deva athavA vidyAdhara haze. teo navayauvanamAM rahelA che." prIti vaDe romAMcita thayelA zarIravALI teNe mane be vastro ane be kaDAM ApIne vidAya ApI ane kahyuM ke, "bAlike! tamArA atithi ahIM sthiratA kare-vizeSa vasavATa kare tema huM karIza." pachI huM ahIM AvI. 54 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 466 ] vasudevahiMDI : : prathama khaMDa : divasa pUrA thayA, eTale rAjA padmarathanA khADuM samAna amAtya thADA parivAra-sevakA sAthe ratha laIne Avye. mane te bahumAnapUrvaka peAtAne ghera lai gayA. ardhya thI mArA satkAra karavAmAM AvyeA, eTale huM gharamAM pravetsyA. tyAM vinayavALAM parijanAne me' joyAM, jeneA satkAra karavAmAM AvyeA che evA tathA mahAmUlyavAna zayanamAM rahelA mArI rAtrI vItI gaI. bIje divase sukhAsanamAM rahelA mane amAtya praNAma karIne pUchavA lAgyA, " svAmI ! harivaMzanI utpatti mane kaheA; hira kANu hatA? athavA (tenA vaMzanA) rAjAe kevA hatA?" eTale pUrve sAdhuenI pAse dhAraNa kareluM hariva MzanuM kathAnaka me tene kahyu, "sAMbhaLA, zAstrane anusA2e tamane kahIza. " pachI Ana Mdita manavALA tene huM kahevA lAgyA-- harivaMzanI utpatti ,, "" vatsA nAme janapada che. tyAM kauzAMkhI nAme nagarI che. praNAma karatA jA jenI sanmukha UbhA rahetA hatA evA sanmukha nAme rAjA tyAM hatA. vIraka nAme vaNakaranI bhAryAM vanamAlA atyaMta rUpALI hAvAthI te rAjAe gupta rIte tenuM haraNa karyuM. vanamAlAthI vicAga pAmelA, vilApa karatA ane bhrAntacitta evA vIraka khAlatapasvI-tApasa thayeA. vanamAlA paNu, vanamAlAnI jema, e rAjAnI mAnItI hatI, eka vAra vanamAlAnI sAthe geAkhamAM beThelA sanmukha rAjAe avasthAntaramAM-dayAjanaka avasthAmAM rahelA vIrakane joine vicAryuM, " ahA ! meM akArya karyuM...! A bicArA mArA deASane lIdhe ja du:kha pAmyA che. " vanamAlAe paNa e vastu te ja rIte svIkArI. pachI jemane savega utpanna thayA che evAM tathA mahAbhadraM-bhadra prakRtithI jemaNe manuSyanu AyuSya mAMdhyuM che evAM te e upara vIjaLI paDI. teo hiravarSamAM mithuna tarIke utpanna thayAM. vIraka paNa kALadharma pAmIne saudharma kalpamAM traNa patyeApamanI sthitivALA ane divya bhAgeAmAM prasakta evA philmiSika deva thayA. mithunanuM pUrNAMkoTi AyuSya jyAre khAkI rahyuM tyAre vIraka deve temanI sAthenu peAtAnu vera saMbhArIne te AyuSya eka lAkha varSa. banAvIne--rAjadhAnI caMpAmAM ikSvAkukuLanA cadrakIrti rAjA aputra maraNa pAmyA hatA ane nAgarikA rAjAnI AkAMkSA karatA hatA tyAM A mithuna bhale narakagAmI thAya ' ema vicArIne hiravarSamAMthI tene upADI lAvyeA. citrasa nAmanAM ( harivanAM ) vRkSAne tyAM lAvIne vIrake kahyuM, "A vRkSeAnAM mAMsanA rasa vaDe bhAvita evAM phaLa A mithunane Apajo, " divya prabhAva vaDe teNe tenI-mithunanI seA dhanuSyanI UMcAi karI. te hira nAme rAjA hatA, tenI hiraNI devI hatI; temane pRthvIpati nAme putra hatA. tenA mahAkagira, teneA himagiri, pachI vari, pachI naragira ane indragiri 1. A vastu sAmAnyataH na bane, nikAcita AyuSyamAM pheraphAra na thAya, chatAM pUrva kArTinu AyuSya pheravIne vIraka deve pelA mithunanu eka lAkha varSoMnuM AyuSya banAvyu tene eka Azcarya' lekhavAmAM Ave che. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatI saMbhaka [467 ]. thayA. e anukrame zeSa kamathI mAdhava (hari) tathA IndragirinA te vaMzamAM asaMkhyaya rAjAo thaI gayA. Indragirine putra dakSa nAme rAjA "prajApati" kahevAto hato. tenI IlA devI hatI, teno Ila nAme putra hato. putra nimitte rAjAnI sAthe rUThelI te IlA putrane laIne potAnA parivAra sahita tenI pAsethI cAlI gaI hatI. IlAe tAmralipta dezamAM IlAvardhana nagara vasAvyuM. Ila kumAre mAhezvarI nagarI vasAvI. ilano putra pulina nAme hate. laMgaDI mRgalIne vAghanI sAme UbhelI joIne, "A kSetrano prabhAva che" ema vicArIne teNe tyAM kuMDinI nagarI vasAvI. te vaMzamAM Indrapurane adhipati varima nAme rAjA hatA, teNe saMyatI ane vanavAsI e be nagarI vasAvI. tenA vaMzamAM kellayara nagaramAM kuNima rAjA thayo. tenA vaMzamAM mahendradatta thayo. tenA putro riSTanemi ane matsya hatA, temanA AdhipatyamAM gajapura-hastinApura ane bhadhilapura hatAM, tathA temane so putra hatA. tenA vaMzamAM ayadhanu rAjA thaye, teNe zodhyA nagara vasAvyuM. tenA vaMzamAM mUla rAjA thaye, vaMdhya tene purohita hato. tenA vaMzamAM vizAla rAjA thaye, teNe mithilA nagarI vasAvI. tenA kuLamAM harisena, tenA kuLamAM nabhasena, tenA kuLamAM zaMkha, pachI bhadra, tathA tenA vaMzamAM abhicaMdra thayo. pachI uparicara-jenA paga pRthvIne aDatA nahatA evo vasu rAjA thaye, "bakarIthI utpanna thayelA aja athavA chagala (bakarA) vaDe yajJa kare" e saMbaMdhamAM zaktimatImAM nagarI parvata ane nArada vacce thayelA vivAdamAM pazudhanA samarthanamAM khoTuM vacana kahevArUpI sAkSIkArya teNe karyuM hovAthI devatA vaDe pachADAyele te narakagatimAM gaye. jemane rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo hato evA tenA cha putrane adhiSita devatAe nAza karyo. bAkI rahelA suvasu ane pRthadhvaja nAsI gayA. temane suvasu mathurAmAM rahyo. pRthadhvaja rAjAnA vaMzamAM subAhu, teno dIrghabAhu, pachI vAbAha, pachI ardhabAha, pachI bhAnu, tenA vaMzamAM subhAnu, ane pachI yadu thayA. yadunA vaMzamAM zauri ane vIra thayA. zaurie zauripura vasAvyuM, ane vIre sauvIra vasAvyuM. sauvIra rAjAnA aMdhakavRSNi ane bhejavRSNi be putro hatA. aMdhakavRSNinA samudravijaya Adi dasa putra-samudravijaya, akSabha, svimiti, sAgara, himavaMta, acala, dharaNa, pUraNa, abhicaMdra ane vasudeva che, ane kuntI ane mAdrI e be putrIo che. bhejavRSNine putra ugrasena che. A mukhya rAjAonuM nAma saMkIrtana meM karyuM che." padmAvatInuM pANigrahaNa A sAMbhaLIne amAtya atyaMta harSa pAmyA. vaMdana karIne teNe kahyuM, "svAmI ! tamAre (javAne mATe) utsuka na thavuM, ame lAMbA samaya sudhI sevA karavAnI IcchAvALA chIe." A pramANe tyAM mArA keTalAka divaso vItI gayA. pavaratha rAjAe zubha divase mane teDAvIne, jANe bIjI padhalatA hoya tevI, padmAvatI kanyA mane ApI. vidhipUrvaka Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] vasudeva--hi DI : : prathama khaMDa : pANigrahaNu thayu. paritASathI praphullita thayela hRdayavALA zvasura jenA pAiga-sukhasagavaDa sabaMdhI cintA karatA hatA evA tathA manane anukULa bhASaNa karanAra pirajana vaDe sevAtA evA hu, sahasranayana indra jema zacInI sAthe ramaNa kare tema, te padmAvatInI sAthe prasanna thaIne ramaNa karatA hatA. eka vAra me' devI padmAvatIne pUchyuM, " devi ! jenu kula ane zIla jANavAmAM AvyuM nathI evA mane rAjAe tAruM kanyAdAna zI rIte karyuM? eTale hasIne te kahevA lAgI-- 66 ** A putra! manA gaMdhariddhithI samRddha ane vananA ekAnta pradezamAM rahela kusumita candanavRkSa viSe bhramarAne zuM kahevuM paDe che ? kAraNe sAMbhaLeA-vizvAsapAtra jJAnavALA, tathA jenA Adeza siddha thAya che evA naimittikane rAjAe eka vAra satkAra karIne pUchyuM hatuM ke, " bhagavata ! padmAvatI kanyAne ceAgya vara maLaze? A saMbaMdhamAM je vastu hAya te mane yathAvat kaheA. " jeNe nimitta jANyuM che evA te kahevA lAgyA, " rAjA ! A saMbaMdhamAM nizcinta thA; praNAma karatA hajArA rAjAe vaDe jenAM caraNakamaLa pUjAyelAM che evA pRthvIpatine tArI putrI padmAvatI pati tarIke meLavaze. " pitAe tene pUchyuM, " te kayAM che ? ane tene kevI rIte jANavA ? " eTale naimittika khelyA, " te gheADA samayamAM ja ahIM Avaze, padmAvatIne mATe zrIdAma meAkalaze, ane rivaMzanI yathArtha utpatti kaheze. " Ama kahIne te gayA. pachI te Adeza pramANu karIne pitAe mane kahyuM, " beTA ! je puruSa tAre mATe zrIdAma meAkale tenA viSe amAtyane sUcanA karaje. A rIte ame tamane jANyA hatA. "" .. A pramANe te priyavAdinI padmAvatInAM hAsya, vacana, gIta, gati, sthita ( UbhAM rahevu te ) ane nayanakaTAkSamAM rAcatA evA huM eka vAra snAna karavAne mATe tenI sAthe baheALA pANIvALA sareAvaramAM UtaryAM. temAM jaLacara pakSIonI AkRtivALAM, uparathI kUdakA mAravAnAM sthAneA banAvelAM hatAM. pachI hu krIDA karatA lAkaDAnA eka kalahuMsa upara beThA, eTale te hahaMsa dUra UDyo. meM vicAryuM, " A rUpa dhAraNa karIne kAi mAruM haraNa karI jAya che. " krodha pAmIne huMsa upara meM ghA karyA; eTale te hega thai gayA. huM paNuM te sarAvaranA jaLamAM paDyo. A pachI tyAM viSayasukhanA sAgaramAM rahelA ane padmAvatInI sAthe ramaNa karatA evA mArA samaya sukhapUrvaka vItavA lAgyuM. (25) padmazrI lalaka madanathI mAhita thayelA manavALA ane pramadavananA madhyamAM rahelA huM puSkaraNInI pAse kadalIlatAonAM banelAM meAhanagRhAmAM krIDApUrvaka nirIkSaNa karatI devI padmAvatIne Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmazrI laMka [ 469 ] anusarata pharatA hatA tyAre vAvanI pAse AvelI teNe "Arya putra! ApaNe snAna karIe" ema kahIne mane upADyo. meM vicAryuM, "nakakI, ene vidyAprabhAva haze, jethI teNe prayatnapUrvaka mane upADyo. pachI teNe mane pANImAM dAkhala karyo. e pANIne vistAra keTalo che te mArA samajavAmAM AvatuM nahotuM. paNa jyAre te mane dUra sudhI laI gaI tyAre mane samaja AvI ke, "A padmAvatI nathI; tenuM rUpa dhAraNa karIne koI mane chetaravAnI IcchA kare che, bhale tenI sAthe huM nAza pAmIza, paNa tenI IcchA pUrI nahIM thAya." pachI meM tenA upara ghA karyo, eTale te hephaga thayo, ane nAsI gaye. huM vanalatA upara paDyo. nIce UtaryA pachI vicAra karatAM mArA manamAM ema nizcaya thayo ke, "nakakI, teNe padmAvatInuM haraNa karyuM haze. athavA mArAthI viga pAmelI te prANano tyAga karaze." e pramANe saMka9pe karato ane jene cittavismRti thaI che evo huM pralApa karavA lAgyo, "cakravAka ! tArI sahacarI jevI devIne teM joI haze ! haMsa! tArI gatinuM anukaraNa karatI mArI priyAnA samAcAra kahe ! mRga ! tArA jevI AMkhavALI mArI priyA kaI gatine pAmI che tenI khabara Apa!" A pramANe jene jene jete hate tene tene huM pUchato hato. vadhAre zuM kahevuM? "padmAvatI ahIM che," ema mAnate huM tene jovAne) vRkSo ane pattharo-khaDako upara caDhatA hatA. [ pathara ane DuMgara e zabdo ekArthaka che. vRkSa upara caDhIne tene jouM chuM. ]ra pharI pAchuM bhAna AvatAM huM nIce Utarate hato. vanavAsI manuSyae mane A pramANe pralApa karate je hato-"padmAvati! padmAnane ! padma jevA sugaMdhI vadanavALI! kamaLanA garbha jevA varNavALI! mane bolAva! mane bolAva! zA mATe mane uttara ApatI nathI?" A pramANe vacana sAMbhaLatA teo mane ghaNu vAra sudhI avalokIne cAlyA gayA. thoDI vAra pachI AvIne, ane page paDIne teo kahevA lAgyA, "A, tamane ame devI padmAvatI batAvIe." te vacana amRtanI jema mArA manamAM TharyuM. pachI moTA nivezavALI ane durjananA hRdayanI jema (bahArathI jANI zakAya nahIM evI pallImAM huM gayo. tyAM pallInA svAmInI sUcanAthI (mAruM svAgata karavA mATe) ghaNuM mANaso nIkaLyA. teoe seMkaDe kautukapUrvaka ane snAna karAvyuM. tyAM praveza karatA mane joIne loke ekabIjAne kahevA lAgyA, "ameghaprahArI rAjAnI jANa bahAra A aTavImAM pravezele A zuM koI deva, vidyAdhara ke garva che?" pachI huM rAjabhavanamAM pahoMce. vayevRddha strIoe thoDeka dUra UbhelI eka kanyA mane batAvIne kahyuM, "A padmAvatI devI che, tenI pAse jAo." tene joIne "A devI che" e pramANe vicAra karatAM, zaradakALanA jaLanI jema, mAruM citta prasanna thayuM, buddhi svAbhAvika thaI ane tene huM avalokavA lAgyA. 1. vikamevazayamAMne urvazIthI viga pAmelA pururavAne pralApa A sAthe sarakhAvo. 2. koI hAthapratanA hAMsiyAmAMnuM A TippaNuM mULa granthamAM pesI gayuM jaNAya che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 470 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa ? eTale mane mAlUma paDyuM ke, "A pAvatInA jevI che, paNa te pote nathI." pachI parijana sahita mAruM abhinaMdana karatA pallI patie mane tenuM pANigrahaNa karAvyuM, eTale bhramarI jema puSpayukta caMpakavRkSanuM sevana kare tema, te mArI sevA karavA lAgI. ghaNu sanehapUrvaka meM tene pUchyuM, "priye! unmatta thayelA ane jenuM kula ane zIla jANavAmAM AvyuM nathI evA mane tAruM dAna kema apAyuM?" eTale te belI, "sAMbhaLe, Aryaputra!- amoghavahArIne pUrvavRttAnta (zatruo vaDe) parAjita thayelA mArA pitAmaha ameghaprahAro A durgane Azraya karIne sAmaMta rAjAone satAve che. mArA rU5 viSe sAMbhaLatA te rAjAo aneka prakAre mAruM mAthuM kare che, paNa "rakhene huM AkramaNane pAtra thAuM" ema vicArIne mArA pitAmaha temAMthI keIne mAruM kanyAdAna ApatA nathI. eka vAra kellayara nagara gayelA amArA mANasee tamane pUrve joyelA hovAthI, aTavImAM tamane oLakhyA. temaNe rAjAne nivedana karyuM ke, "svAmI! padmAvatIthI viyoga pAmIne vilApa karatA pavaratha rAjAnA jamAIne ame vanamAM joyA che. " te sAMbhaLIne tuSTa thayelA ane ahe! kArya thaI gayuM !" ema bolatA temaNe mArI mAtA zrInI sAthe vAtacIta karIne turata tamane ahIM teDAvI lIdhA. A samAcAra jANIne sakhIoe mane parihAsapUrvaka kahyuM, "padmazrI ! tAruM yauvana saphaLa thayuM che, tArA upara deva prasanna thayA che, zAthI je padmaratha rAjAnI putrI padmAvatIne priyatama tAro pati thaze. " (tamane mAruM kanyAdAna ApavAnuM) A kAraNa che." A pramANe tyAM mAro samaya vItate hato. padmazrIe mane pUchyuM, eTale mAre vaMza paNa meM tene kahyo. mArA vaMza viSe sAMbhaLIne vasantakALanI AmralatAnI jema te adhikatara zobhAne pAmI. pachI te garbhavatI thaI, ane kALe karIne teNe kumArane janma Ape. "tamArA zatruone A jIrNa karaze" ema kahIne tenuM ja evuM nAma pADavAmAM AvyuM. (26) lalitazrI laMbhaka padmazrIne ane puNyanA utsaMgamAM jenuM mAthuM che evA putrane choDIne eka vAra aTavImAMthI huM ekale nIkaLyo. anukrame huM kAMcanapura nagaramAM pahoMcyA. tyAM eka upavanamAM Asana bAMdhIne beThelA, nAsikAnA agrabhAga upara jeNe daSTi sthira karI che evA, Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSitazrI lalaka [ 471 ] tathA saheja khuddA vadanavALA parivrAjakane me joyA. pachI ghaNIvAre teNe mArA upara najara mAMDI. ' A dIkSita ane vRddha che' ema mAnIne meM paNa tene vaMdana karyA. teNe madhura vANIthI mane kahyuM, " bhale AvyA ! ahIM vizrAma karo. " 66 prakRti-puruSanA vicAra ** besIne meM tene pUchyuM, "bhagavan ! tame zenu cintana karatA hatA ?" te elye, " bhadramukha ! huM' prakRti-puruSanu cintana karatA hatA. " meM kahyuM, "tamAruM prakRti-puruSanuM cintana kevu che ? " eTale te kahevA lAgyA, " puruSa cetana, nitya, akriya, bhrAhtA ane nirguNu che. tene paNa zarIrane AzrIne baMdha thAya che ane jJAnathI meAkSa thAya che. prakRti satvAdiSNuyukta, acetana, sakriya ane puruSane upakAra karanArI che. '' meM kahyuM, " bhaIta! A prakAranuM cintana keANa kare che ? " te melyA, " prakRtinA vikArarUpe banelu mana. " meM kahyuM, " tamane jo vAMdhA na hAya tA, A saMba MdhamAM vicAra karavA yeAgya che. sAMbhaLe!-acetana evA manane puruSa athavA prakRtine AzrIne cintana saMbhavI zake nahIM. puruSamAM rahelI cetanA vismaraNazIla nathI, tethI te manane bhAvita karavA-jJAnamaya karavA asamartha che, jo cetanA manane bhAvita karanArI ane teA mana puruSa thAya; paNa ema thatuM nathI. anAdi kALathI banelA ane apariNAmI-nitya evA puruSane jo (A prakAranuM) cintana utpanna thAya, teA pUrva bhAvanA parityAgathI ane uttarabhAva-pachInA bhAvanA svIkArathI bhASAntarane prApta thayelA te (puruSa-AtmA ) anityatAne pAme. jo ema thAya teA tethI ( tamArA ) siddhAntane virodha thAya che. mananA cintanane AzrIne je rIte vicAra karyo teja vastu ahIM prakRtinA saMba dhamAM samajavI; (kAraNa ke tamArA mata mujaba, mana prakRtinA ja vikAra che). acetana evA ghaTAdinuM puruSa ke prakRti saMbaMdhamAM athavA bannenA saMbaMdhamAM cintana ghaTI zake nahIM e vastu jovAmAM AvelI che-siddha che. " eTale paritrAjaka kahevA lAgyA, " prakRti-puruSanA sarcaMga thatAM A sarva caiAgya thaze; prakRti ane puruSa e banne ekalAM hAya teA temanA niyata pariNAma--niyata svabhAva A vastu mATe asamartha raheze. puruSa ( sacetana che), prakRti acetana che; sArathi ane azvanA sAmarthya vaDe rathanI gatinI jema, e bannenA sa McAgathI cintana utpanna thaze. " meM kahyuM, " je pariNAmI byA hAya che temAM ja A vizeSa sabhave che, jemake-meLavaNu ane dUdhanA saMcAgathI dahIMnA piraNAma thAya che. rathanI kriyA-gatinA heturUpa je sArathi ane azva tame kahyA teo cetanA vaDe prerAyelA prayatnane prApta thAya che ( tethI ratha cAle che--emAM AtmA viSe zuM thAya che ? ). " parivrAjake kahyu, " aMdha ane pazunA saMcAga vaDe icchita sthAna pratyenA gamananI jema, dhyAna karatA puruSane cintana utpanna 1. kAraNa paritrAjakanA mata mujaba mana e prakRtinA vikAra che. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 472 ] vasudeva--hiMDI : : prathama khaMDa : thaze. 'meM kahyuM, " aMdha ane pazu ane sakriya ane sacetana che. ( jyAre ApaNA carcAviSayamAM puruSa sacetana ane prakRti acetana che. ) parispa-ceSTA jenu lakSaNa che evI kriyA che, tenAthI kheAdha jenuM lakSaNa che evu jJAna thAya che. zrotrandriyamAM pariNata thayelA-jenI zravaNazakti atyaMta tIvra che evA aMdha zabda vaDe vastu jANe che. e saMbaMdhamAM devadatta ( aMdha ) ane yajJadatta( paMgu )nuM udAharaNa che. hRSTAntathI vizeSa batAvuM chuM ke-vizuddha ane jJAnI evA puruSane viparIta pratyaya-viparIta jJAna saMbhavatu nathI. ( athavA khIjo a-A hRSTAnta vaDe aneka sAmAnya jJAnA jemAM aMtargata che evuM vizeSa jJAna vizuddha jJAnI evA puruSane thavAnA sa Mbhava nathI ). prakRtinA nizcetanapaNAne lIdhe mAtra ekalu jJAna kArya sAdhaka thatuM nathI; jemake--vikAranA jJAnamAtrathI rAganA nAza thatA nathI, paNa sUcanA anusAra anuSThAnathI ( oSadhA ane pathyAdi vaDe ) thAya che. sAce ja, AtmA e jJAnasvabhAva che, pAte ja karelAM jJAnAvaraNIya karmane vaza vatA evA tene viparIta pratyaya-viparIta jJAna ke saMzaya thAya che; jema pAte ja karelA ta MtuethI vIMTAyelA kezeTAnA kIDAnI gatineA redha thAya che tema. te ja AtmAne jJAnAvaraNIyanA kSayeApazamathI dezajJatA-matyAdi jJAna thAya che; jJAnAvaraNIyanA kSayathI sarvajJatA thAya che ane te siddha kahevAya che; karahita evA tene viparIta pratyaya thatA nathI. ekadezane jANanArA karatAM sarvajJanA vizeSa che, tethI pUrvagati upalabdha thAya che; jevI rIte lAkha, kapAta ( athavA lAkhanAM khanAvelAM kapAta ) Adi byAmAM UMcAi ane gherAvA e sAmAnya dharma che, tathA kRSkRtva, sthiratva, citrala1 ( raMga Adi ) vizeSaSamAM che; te bAbatamAM AMkhe ochuM dekhAtuM hAya ( athavA prakAza manda hAya ) tA ja saMzaya athavA viparIta pratyaya thAya, te vastuo atyata pAkSa-dUra athavA pratyakSa hAya tA na thAya; mATe tamArA A meAkSanA upadeza zuddha nathI. rAgadveSathI abhibhUta thayelA ane viSayasukhanI abhilASA rAkhatA jIva, dIvA jema tailAdinuM grahaNa kare che tema, karmone grahaNa kare che, karmathI saMsAra utpanna thAya che; vairAgyanA mArgo upara rahelA, haLukamI, jJAnI, saMyamathI jeNe Atsavane rokayeA che evA tathA tapa vaDe ghAtI ane aghAtI karmone jeNe khapAvyAM che evA jIvane nirvANanI prApti thAya che e pramANe saMkSepa-sAra che. " A prakAranAM vacane vaDe saMtuSTa thayelA te parivrAjake mane kahyuM, " ApaNe maThamAM jaie, tyAM vizrAma karajo. " leAkeA tene mATe leAjana lAvyA. mane zAsronA vipula jJAnavALA jANIne te parivrAjaka jamyA pachI mane hapUrvaka kahevA lAgyA-- bhadrasukha! sarvenA ane vizeSe karIne guNavAnAnA huM sumitra chuM ( arthAt mAruM nAma sumitra che ). bhikSukadharma thI viruddha evuM huM tamane kahuM chuM--kanyAlakSaNamAM jenI 1. mULamAM pativrughnoddhA che, tenA artha pUratA spaSTa thatA nathI. 66 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - lalitazrI laMka | [ 73 ] prazaMsA karelI che evAM ghATIlAM aMgavALI, mRdu, parimita ane madhura vacana vaDe zravaNa ane mananuM haraNa karanArI, lalita gati vaDe haMsonuM anusaraNa karanArI ane kulavadhUnA vezanuM anuvartana karanArI gaNikAputrI lalitazrI pRthvI patinI bhAryA thavAne gya che, ema zAstrakAre kahe che. te puruSaSiNI che, ane jANe citrakarmamAM AlekhelI hoya evI (sundara) te mArI pAse vAraMvAra Ave che. meM tene pUchayuM hatuM ke, "putri! tuM yovanavatI ane kalAomAM nipuNa che, paNa puruSa pratye tane cheSa kayA kAraNathI che?" lalitazrIne pUrvabhava teNe kahyuM, "tAta! enuM kAraNa che, te huM tamane kahuM chuM. A pUrve keI yati athavA gurune-vaDIlane meM te kahyuM nathI. A pahelAMnA bhAvamAM huM eka vanapradezamAM mRgalI hatI. sonerI pIThavALA mRganI huM valabhI hatI, ane te paNa aneka prakAre mArA cittane anukULa vartana karato hato. eka vAra grISma RtumAM pAradhioe mRgonA yUtha upara humalo karyo, eTale te yUtha cAre bAjue nAsI gayuM. te mRga paNa mAre tyAga karIne tvarApUrvaka nAsI gaye. sagarbhA ane parAkrama vagaranI evI mane nirdaya pAradhioe pakaDI, ane dhanuSyathI (chaDelA bANa vaDe) teoe mAre vadha karyo, eTale huM ahIM janmI. bAlyAvasthAmAM rAjAnA AMgaNAmAM krIDA karatAM mane mRganuM baccuM najare paDavAthI pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. eTale mArA manamAM nizcaya thaye, "aho ! baLavAna evA puruSe kapaTI ane akRtajJa hoya che. pelo mRga mane evI rIte bheLavIne, eka pradezamAM mAro tyAga karIne cAle gaye. AjathI mAre puruSane jovAnuM paNa kAma nathI." he tAta! A kAraNathI huM puruSa pratye zreSavALI chuM." meM (parivrAjake) tene kahyuM, "A nizcaya tAre mATe yogya che." have, e kanyA tamArI (vasudevanI) zuzraSA karavAne yogya che, mATe te sukhI thAya evA upAyanuM cintana kare." meM vicAra karIne parivrAjakane kahyuM, "bhale ema thAo; kaI vastra taiyAra kare; lalitazrInA cittanuM AkarSaNa karavA mATe, ane ema karavAmAM tamAruM priya thAya che ema dhArIne e vastra upara abhipreta vastunuM Alekhana karIza." te bolyo, "agAuthI sajaja karelI vividha raMganI pIMchIo taiyAra che." pachI meM (parivrAjaka pAsethI) sAMbhaLeluM mRgacarita tenA upara AlekhyuM. yUtha nAsI gayuM te vakhate cAre bAju daSTi karIne te mRgIne nahIM te, ane tethI udAsa thaIne AMsu sArate tathA dAvAnaLanI javALAemAM pitAnI jAtane pheMkI deto kanakanI pIThavALo mRga meM darzAvya-cItaryo. jemAM dAvAnaLarUpI vinAzane vRttAnta cItare che evuM tathA cakSuramaNIya evuM te harinuM Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 474 ] vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : carita jete huM beTho hate. evAmAM gaNikAnI dAsI sumitranI pAse AvI ane te citrakAmane joIne cAlI gaI. thoDIvAra pachI mArI pAse AvIne te kahevA lAgI, "Arya! tamane vAMdho na hoya te A citrapaTa thoDIka vAra mATe Apo. amArI svAminI te jevAne icche che." meM tene kahyuM, "bAlike ! A svacarita meM mArA vida-AzvAsanane mATe cItaryuM che, A prakAre teM vinayapUrvaka yAcanA karyA pachI huM tane te kema nahIM ApuM? paNa te pAchuM lAvaje." "bhale" ema kahIne, citra laIne te gaI ane bIje divase AvIne kahevA lAgI-- Aya! sumitrazrInI putrI, amArI svAminI lalitazrIne meM kahyuM hatuM, "A paTa juo." citrapaTa huM tenI pAse laI gaI, ane tene te viSe kahyuM, "svAmini ! te Aryane temanuM A svacarita sahIsalAmata pAchuM ApavAnuM che." pachI dhyAnathI nizcala AMkhavALI te pahoLA karavAmAM AvelA paTane ghaNI vAra sudhI joIne azrujaLa vaDe dhevAtAM kapala ane padhAravALI tathA anyamanaska thaI. meM tene vinaMtI karI, "zA kAraNe A rudana karo cho? zA mATe anyamanaska thAo che? athavA zuM parijano upara tamAro adhikAra nathI ke jethI potAnI jAtane pIDA Apa cho?" eTale teNe potAnAM AMsu lUkyAM ane mane kahyuM, "sakhi! strIjane chIcharA hRdayavALAM, kAryakAryanI gaNanA nahIM karanArA ane adIrdhadazI hoya che. priyajananA saMbaMdhamAM meM kaMIka duSTa vastu vicArelI hatI, tethI pitAnA e apAMDitya-sUrNapaNAnI nindA karatI evI mane zoka thaye. mATe mane kahe-sajIvana hoya evuM A mRgayUtha jemaNe AlekheluM che te Arya kayI vayamAM rahelA che?" meM kahyuM, "yauvananA udayamAM rahelA che. emanA rUpanuM anusaraNa kadAca bIje kAmadeva karI zake, e huM tarka karuM chuM." pachI " gya che" ema kahIne, harSa pAmelI teNe potAnI mAtAne vinaMtI karI, "mAtA ! tAta sumitranA maThamAM atithi rahelA che; kAla prabhAte temanI pUjA karaje." harSita thayelI mAtAe te svIkAryuM ke, "putri! tane je ruce te thAo." pachI Aje teNe mane AjJA karI che ke, "te Arya atithine vinaMtI karI ke amArA gharamAM Asanaparigraha kare." (A pramANe dAsIe kahyuM.)" meM kahyuM, "A viSayamAM bhadaMtanuM kathana pramANa che." eTale teNe sumitrane praNAma karIne kahyuM, "tAta ! putrI lalitazrI vinaMtI kare che ke-tamArA je atithi che temane amAre ghera paNa praveza karAvIne amAro paricaya karAve." eTale "kArya thayuM" bolate tathA jeNe balikarma karyuM che evo sumitra mane gaNikAne ghera laI gaye. sumitre varNana karyuM hatuM tevI lalitazrIne meM joI. arthathI mArI pUjA karavAmAM AvI. kutUhalathI AkarSAyelI gaNikAo ekatra thaI. lalitazrInuM citta jANI laIne hasatI evI teoe Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiNuM laMbhaka [475 ] mane zaNagAra karyo. "kuLanA bhAgane IcchanArane viziSTatara rasanI prApti thaze." ema belatI teoe, sumitranI sAthe vAta karIne pachI, lalitazrInI sAthe mane snAna karAvyuM. jyAM motInI jhAlaro laTakAvavAmAM AvI hatI evA, jenI bhUmi upara sugaMdhI puSpa verelAM hatAM evA tathA nAsikAne game tevA 5 vaDe suvAsita vAsagRhamAM huM maMgalapUrvaka praveze. pachI mane AnaMda karAvIne, jene abhiprAya siddha thaye che e sumitra bhadaMta gaye. AnaMdita thaIne pAMca prakAranAM viSayasukhene anubhava karate huM paNa ayaMtritapaNe vihAra karavA lAgyo. prasaMga lAvIne kathAntaramAM meM lalitazrIne mAruM eALakhANa ApyuM. AthI adhika vinayazIla thaIne, snA jema caMdranuM anusaraNa kare tema, te mane anukULa vartavA lAgI. A pramANe banAvaTI mRganI bhAvanA vaDe prApta karelI te lalitazrI sAthe mAre samaya sukhapUrvaka vitate hato. (27 raviNa laMbhaka eka vAra lalitazrIne kahyA sivAya huM ekale nIkaLyo ane kuzaLa jano vaDe vasAyelA kesalA janapadamAM prave. aSTa rahelI devatA mane kahevA lAgI, "putra vasudeva ! hiNI kanyA meM tane ApI che; svayaMvaramAM tene joIne paNava (vAghavizeSa) vagADaje." te vastu meM svIkArI. rehiNane svayaMvara bhAratanA pradhAna narapationA AvAsa vaDe maMDita evA rikhapuramAM pahe, vAritra vagADanArAonI sAthe huM eka pradezamAM rahyo, ane meM gheASaNa sAMbhaLI ke, "kAle, rAtri vItIne prabhAta thaze tyAre, rudhira rAjAnI mitradevI rANIthI thayelI putrI rohiNakumArInA svayaMvaramAM rAjAoe sajaja thaIne hAjara rahevuM." rAtri vItI gaI ane sUryanAM kiraNe vaDe kamalavana vikAsa pAmavAne samaya thayo tyAre uttama vastronI zobhA vaDe alaMkRta thayelA rAjAo maMca upara ArUDha thayA. pachI huM paNa 5Nava vagADanArAonI sAthe paNa hAthamAM laIne eka maMca upara ArUDha thaye. pachI kaMcukIo ane vRddha vaDe parivarAyelI tathA saMpUrNa caMdramaMDala jevA AkAravALA upara dharAtA chatra vaDe karIne, DhoLAtA dhavala cAmarayugalavALI jANe bIjI rati hoya evI rahiNuM svayaMvarabhUmimAM AvI pahoMcI. putra sahita jarAsaMdha, 1. arthAta ame phaLabhAga mAgIe te amane paNa viziSTatara rasanI saMprApti kema nahIM thAya ? evo kaMika vinoda-zRMgArAtmaka artha lAge che. lalita prInI sakhIo A pramANe vidamAM kahIne pachI varakanyAne snAna karAve che. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 476 ] vasudeva-hiMDI H : prathama khaMDa : kaMsa ane dhanapati, mArA vaDIlo (moTA bhAIo), pAMDu, damazeSa, saga, drupada, zalya, somaka, saMjaya, caMdrAbha, zatruMjaya, puM, kAlamukha, kapila, padyaratha, zrIdeva Adi uttama kula, zIla, jJAna ane rUpa vaDe saMpanna rAjAo lekhikAe rohiNane batAvyA. kamaLa jevAM nayanavALI, padharanA bhAra vaDe kheda pAmatA ane kamaLapatro jevA kemaLa caraNavALI, rUpatizayamAM Asakta thayelA rAjAonI daSTimALA vaDe parigrahIta thayelI, paNa temAM jenAM cakSu Asakata thatAM nathI evI, tathA jaLabharyA meghanI garjanA vaDe paritoSa pAmelI mayUrInI jema, mArA vaDe paNavanA zabdathI bodha pamADAyelI tathA AnaMdathI vikasita thayelI AMkhavALI te rohiNIe, kuvalayazrI jema kamalavanane Azraya kare tema, mAre Azraya karyo. mAro kaMTha teNe puSpamALAthI bAMdhe ane hRdaya rUpanA utkarSathI bAMdhyuM. mArA mastaka upara akSata nAkhIne te UbhI rahI. AthI kSobha pAmelA rAjAo "kanyA kone varI?" e pramANe pUchavA lAgyA. keTalAka bolavA lAgyA, "vAdya vagADanArAne varI che." e samaye daMtavakatre rudhira rAjAne kahyuM, "rudhira ! tArA kula upara je tAro adhikAra nathI te uttama vaMzamAM pedA thayelA A vasudhAdhine zA mATe ekatra karyA che?" rudhire uttara Ape, "jene svayaMvara ApavAmAM AvyuM che evI kanyA Icchita bharatArane vare che; emAM amAre ze deSa? ane have, kulIna puruSe parastrI saMbaMdhI zo vicAra karavAne heya?" daMtavakatre kahyuM, "teM tArI putrIne svayaMvara Apyo hato, te paNa maryAdAnuM ulaMghana karavuM yogya nathI. A varane tyAga karIne kSatrimAMthI ekane te bhale vare." A pramANe bolatA daMtavakatrane meM kahyuM, "are daMtavakatra! sabhAmAM bhamIne tArA nAma jevuM ja vakra vacana tuM zuM che ? kSatriyonAM kulemAM lekhana Adi zikSA-kalAone zuM niSedha karelo che, ke jethI paNa hAthamAM laIne UbhelA mane "akSatriya" kahIne tuM dUSaNa Ape che?" e sAMbhaLIne damaNe kahyuM, "jene vaMza jANavAmAM Avyo nathI tene kanyA ApavI egya nathI; AnI pAsethI laIne, kSatriyo jene viSe anumata heya tene e kanyA Ape." vasudeva ane samudravijayanuM milana e samaye vidure kahyuM, "ema na bola; ene vaMza pUchavo joIe." meM paNa kahyuM, "vivAda karatA A lokanI vacce kuLanI vAta karavAne zuM samaya che? mAruM bAhubaLa ja mAruM kuLa kaheze." A pramANe garvayukta vacana sAMbhaLIne jarAsaMdha kahevA lAgyA, rudhira ane hiraNyanAbhane pakaDe, AnuM zuM kAma che?" pachI rAjAo saMbha pAmyA. 1. sarakhA prAkRta sAhityamAM sthaLe sthaLe najare paDatA botera kalAone rUDha nirdezaH dizAvicALe saraLatanavALuM vAvarijA. arthAta tera klAonA prAraMbhamAM lekhanaktA che. emAM gAyana ane vAdana paNa AvI jAya che. e kalAo zIkhavAnuM kSatriya mATe anucita nathI, ema vasudeva kahe che. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rohiNI saMbhaka [ 477 ] W putra sahita rudhira rAjA paNa mane ane rohiNane laIne rijhapuramAM praveze, ane zAsajaja thaIne sainya sahita te taiyAra thaye. arijayapuranA adhipati vidyAdhararAjA dadhimukhe mane te samaye darzana ApyuM. jeNe praNAma karyA che evA teNe vidyA vaDe banAvelA ratha upara huM beTho. te mAro sArathi thaye, ane ame nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. pachI vividha AyudhathI bharelA uttama rathanI dhajAone samUha jemAM che evuM, mukhanA pavanathI pUrAtA zaMkhazabdathI kolAhalamaya, jemanAM kuMbhasthaLa uparathI madajaLa jharatuM hatuM evA matta hAthIonA daMtazaLanA sAmasAmA saMgharSaNane lIdhe zabdAyamAna, tvarA karatA azvonI AkarI kharIonA ghAne lIdhe UDatI pRthvInI rajane lIdhe jemAM AMkhane viSayadarzana rokAI gayela che evuM tathA krodhAviSTa thayelA ddhAoe choDelA zarasamUhane lIdhe sUryanAM kiraNa jemAM DhaMkAI gayAM che evuM kSatriyonA sainya ane nagaranA sainya vaccenuM yuddha thayuM. hiraNyanAbha sahita rudhira rAjAno kSatriyoe parAjaya karyo ane te nAsI gaye. dadhimukhanI sAthe huM UbhuM rahyo, mane evI rIte Ubho rahele jaI rAjAo vismaya pAmyA ke, "aho ! A puruSa mahAsattvazALI che, ke je ekale anekanI sAme Ubhe rahyo che." pachI pAMDurAjAe kahyuM, "kSatriyono e dharma nathI ke ekanI sAthe ghaNuM leke yuddha kare." paNa jarAsaMdhe sUcanA karI, " UbhA rahe, eka eka jaNa tene yuddha Ape je tene jIte tenI rohiNI." e vacanane pramANu karato zatruMjaya nAmane rAjA bANanI vRSTi karato mArI pAse AvI pahoMce. tenA dhanuSamAMthI chUTelAM bANe meM zIvratApUrvaka ardhacaMdra bANathI chedI nAkhyAM. te nAsI gaye, eTale pratikUla vacana belate daMtavakatra AvyuM. tenuM zira khulluM karIne (mugaTa pheMkI daIne), dhvaja ane tisaDha pheMkI daIne meM tene ratha bhAMgI nAkhe. pachI kAlameghanI jema garjanA karate kAlamukha Avyo, paNa tene meM prabhAvahIna banAvI dIdho. te sarvane parAjita thayelA joIne adhirAje (jarAsaMdhe) mArA moTA bhAI samudravijayane AjJA karI, "tame enA upara vijaya meLavIne, kSatriyAnI anumatithI, rahiNI kanyAne meLave." temaNe paNa te svIkAryuM. mArI sAme teo bANa choDavA mAMDyA. huM temane prahAra karatA nahote mAtra temanAM zastro chedI nAkhato hato. temane krodhe bharAyelA joIne, pahelAMthI lakhI rAkheluM, mArA nAmathI aMkti thayeluM bANa temanA caraNamAM meM nAkhyuM. te vAMcIne, tene artha samajIne, bhAtho choDI daIne zaradakALanA paladrahanI jema teo zAnta thayA. pachI huM Ayudha lIdhA vagara temanI pAse gayo. mane Avato joIne azrujaLathI pUrNa nayanavALA teo ratha uparathI nIce UtaryA. temanA caraNamAM paDatA evA mane teoe AliMgana ApyuM. ame banne jaNa raDyA. amArA te samAgama viSe sAMbhaLatA 1mULamAM tisaDhaya zabda che; te koI zastravizeSa haze evI kalpanA thAya che. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 478 ] vasudeva-hiMDI : : prathama khaMDa : akSeAla vagere mArA khIjA bhAie paNu AvyA. kapila, aMzumAna, puMDUka, padmaratha, damagheSa Adi khAMdhavA paNa jene rAhiNI varI te kharekhara A vasudeva che' ema khelatA AvyA. jemanAM mukha prazAnta thayAM che evA kSatriyA paNa 'Azcarya che!' ema AlavA lAgyA. jeNe sAcI hakIkata jANI che evA ane atyaMta satASa pAmatA rudhirarAjA putra sahita AvI pahAMce. sarve peAtAnA AvAse gayA. rAjAe kAsalAdhipati rudhira rAjAne abhinaMdana Apyu, " tame kRtArtha thayA che ke tamArI putrI harivaMzakularUpI gagananA caMdra vasudevanA patnItvane pAmI che. "" pachI amArA mATAbhAi samudravijaye kaMcukIne AjJA karI, ' jAe, vadhU mATe vo ane bhUSaNa, kusuma tathA sugaMdhI padArtho lai jAo. ' pachI kapila, kaMsa Adi aneka jaNe vividha vastra ane mahAmUlyavAna AbharaNA vaDe AvAsa bharI DhIdhA. kaMcukIe AjJAnA amala karyo. pachI zeAbhItA svajana( samudravijaya )ne haste ( irAdApUrvaka ) parAjita thayelA evA mAruM lagna thayuM. rudhire rAjAene satkAra karyAM. mArA mATA bhAIe kukhta, vAmana, cilAta Adi nATakiyAe sahita tathA maNi, kanaka ane cAMdInAM vAsaNA sAthe khatrIsa koTi dhana rAhiNIne Apyu, prazasta lakSaNavALA cAsaTha hastI ApyA ane seAnAnA palANuthI ma'Dita thayelA AThase aveA ApyA. vivAhakautukanA divaseA vItI gayA, eTale rAjAe peAtapeAtAnA dezamAM gayA. "" eka varSa vItI gayA pachI mArA vaDIleAe rudhira rAjAne kahyu, " ame rAjakanyAne teDI jaIe, lAMkhA kALa pachI patnI sahita kumArane svajanA bhale maLe, ' eTale rudhira vInavavA lAgyA, " deva ! ema thaze; paNa kumAra hajI keTalAka samaya bhale rahe ane amArI prIti anubhave. prasthAnanA samaye jemanI AMkheA azruthI bharAyelI che evA vaDIleA mane kahevA lAgyA, * kumAra ! have tuM paribhramaNa baMdha kara, amane maLyA pachI tuM cAlyA na jaiza. je tArI vahue che te paNa zA mATe pIyaramAM rahe ? tuM ghera na AvIne amane anAtha banAve e dharma nathI. " meM svIkAryuM ke, " tame jema AjJA Ape che! te pramANe karIza. kRtrima maraNanA nimittathI meM tamane banyA te mArA aparAdhanI kSamA karo. " teo melyA, " emAM tArA aparAdha nathI; have jo tuM dana nahIM Ape te aparAdha thaze. " kaMse paNa praNAma karIne kahyuM, " deva ! zUrasenA deza upara tamArA adhikAra che; huM tA tamArA aMgarakSaka chuM. Ama kahIne teo gayA. bhAryA sahita huM rudhira rAjAnA bhavanamAM, rAhiNInI sAthe mArAM vaDIlA sa`badhI vAta karatA, sukhapUrvaka viddharatA hatA. me tene pUchyuM, " daivi ! kSatriyasabhAne tyAga karIne tuM mane kema varI ? " te elI, " A putra! rAhiNI nAme vidyAdevatAnI huM sadA pUjA karuM chuM. jene svayaMvara ApavAmAM AvyA che. evI meM tenuM ArAdhana karIne kahyuM, " vi! ,, ,, Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI la'bhaka navuM have sApha, na jhuhe-sIhA tame( 1 ) vasami | te jhulatu me vasAya, ( taddA ) nanhA / jIjijJAmi // ( arthAt cakSu te rUpamAM Asakta thAya che, kula-zIlane huM joi zaktI nathI; mATe evI kRpA karA, jethI huM chetarAuM nahIM. ) " [ 479 ] << devIe mane AjJA karI, putri ! tu dazamA dazAra vasudevanI bhAryo thaIza. paNava vagADatA evA tene tAre jANavA. " A rIte devInA AdezathI meM tamane eLakhyA. ' balarAmanA janma nava mAsa eka vAra cAra mahAsvapnA joine rAhiNI jAgI UThI, ane tenuM phaLa mane pUchavA lAgI. meM tene abhina Mdana Apyu ke, " priye ! tane pRthvIpati putra thaze. vItyA pachI teNe zaMkha, mogarAnAM puSpa ane caMdra jevA dhavala tathA zrIvatsathI aMkita hAi jANe khIjo mRgalAMchana caMdra hAya evA putrane janma ApyA. parijanAnI anumatithI tenuM rAma evuM nAma pADavAmAM AvyuM. tene jotA hu AnaMda pAmavA lAgyA. ( 28 ) devakI labhaka (?) koi eka vAra sukhapUrvaka sUtelA huM ' kumAra ! jAge !' e pramANe madhura zabda sAMbhaLavAthI jAgyA ane maMgala vacane sAMbhaLatA UThyo, te samaye eka sAmya devatAne meM joi. te mane AMgaLIethI khelAvavA lAgI. huM tenI pAse gayA. te khelI, "huM bAlacandrAnI AjI dhanavatI nAme chuM. putra! vegavatIne vidyAe siddha thai che. bAlacandrA paNa tane praNAma karIne vInave che ke-darzana ApavA vaDe kRpA karo. '' abhijJAna-nizAnI pUrNAMkanuM tenu vacana sAMbhaLIne meM tene kahyuM, " mane tyAM lai jA te pazu, patA ane nadIe sahita janapado jotA evA mane vaitADhya upara lai gai ane gaganana dana nagaramAM mArA praveza karAvyeA. tyAM meM vegavatIne joi; tathA mArA AgamanathI . parama AnaMdita thayelI, khAlacandra jevA maneAhara rUpavALI, bAlasUrya vaDe khIlelA kamaLa jevI kAmaLa, tathA zabdAyamAna evI TimekhalA vaDe vIMTAyelA vizALa jaghananA bhAra vaDe kheda pAmatI lalita gativALI khAlacandrAne paNa joi. te banne jaNIoe mane praNAma karyAM. vasudevanu gRhAgamana candrAla rAjAe ane menakA devIe vegavatI ane dhanavatInI anumatithI mane Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 480 ] vasudeva-hiM'DI : : prathama khaMDa : khAlacandrA ApI. zubha muhUrta rAjavaibhavane chAje evA amArA lagnamahAtsava thayA. ghaNA divasa vItyA pachI amane bannIza suvarNa kATi dhana, kuzaLa paricArikA tathA pAtra, zayana, Asana ane AbhUSaNanA vaibhava ApavAmAM AvyeA. pachI vegavatI ane khAlacandrAne meM kahyuM, " devIe ! mane vaDIleAe kahyuM hatuM ke-'tuM amane maLyA pachI cAlyA na jaiza, ApaNe sAthe rahIzuM. tuM vidyamAna hAya eTale vahuo paNa peAtAnAM pIyaramAM na rahe. ' mATe tamane jo rucatu hAya tA zauripura jaie. " eTale manamAM saMtASa vyakta karatI evI te bannee ekI sAthe mane vinaMtI karI, " Aya putra ! tamArA jo AvA nizcaya thayA che, teA jarUra devAe kRpA karI haze. vadhAre zuM kahIe? paNu jo ame pratye tamAruM bahumAna hoya te ahIM vidyAdharaleAkamAM amArI je liMganI ( sapatnIe ) tamAruM smaraNa karatI vase che tee ahIM rahelA evA tamane bhale maLe, teo AvI paheAMcaze, eTale vaDIleAnI samIpe jaizuM. " meM kahyuM, " bhale. " pachI mArA pAtAnA hAthe lakhelA, abhijJAna sahita patrA meM dhanavatInA hAthamAM ApyA. te patrA laIne te gaI. pachI zubha divase mArA hRdayane vazavI tathA praphullita hRdayavALI evI zyAmalI, nIlayazA, madanavegA ane prabhAvatI peAtAnA parivAra sahita, sitAe jema maheASi pAse Ave tema, AvI. devIonI sAthe raheleA jANe deva hAuM tema, rAjAe mArI pUjA karI ane tenI sAthe huM ramaNa karavA lAgyuM. pachI prayANune divasa nakkI karavAmAM AvyeA. viSuve lA vimAnadvArA bAlacandrA amane lai javA lAgI. ame zAripura nagara paheAMcyAM. mArA jyeSTha saheAdara ardhya laIne sAme AvyA. patnI sahita me temane praNAma karyA. agAuthI sajja kareluM bhavana amane ApavAmAM AvyuM. parivAra sahita huM temAM pravezyA. pAchaLa rahela patnIne paNa gurujanAnI anumatithI teDI lAvavAmAM AvI, te--zyAmA, vijayasenA, gandha dattA, seAmazrI, dhanazrI, kapilA, padmA, azvasenA, puMDrA, raktavatI, priyaMgusundarI, seAmazrI, madhumatI, priyadanA, ketumatI, bhadramitrA, satyarakSitA, padmAvatI, padmazrI, lalitazrI mane hiNI. pAtapAtAnA parivAra sahita A srIe akrUra Adi kumAronI sAthe AvI. pachI bhAgIrathI (prabhAvatInI meATI mA ), hiraNyavatI (nIlayazAnI mAtA) ane dhanavatIne vidAya ApavAmAM AvI. meM paNa AcAra jANIne kumArA ane piravAra sahita rANInA tathA kuTuMbIo ane saMbaMdhIonA vastrAbharaNeAthI satkAra karyAM. atyaMta prIti anubhavatA huM paNa gAtranI sAthe sukhapUrvaka viharavA lAgyA. anAthAne mATe me zAlA-AzrayasthAna karAvyuM. tyAM maneAhara annapANI ApavAnA kAma mATe vRtti-pagAra bAMdhIne mANasAne rAkhyA. kasanA pUrva bhava kaMse maMtrIonuM raMjana karI, temanA prema meLavI ugrasenane keda karyAM hatA. pitA Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devakI laMbhaka [ 481 ] pratyenA tenA pUrvabhavanA zreSanuM kAraNa atizayajJAnI sAdhue mane kahyuM hatuM. te kaMsa pUrvabhavamAM bAlatapasvI hato. mAsakSapaNa karato karato te mathurApurImAM Avyo. mAse mAse bahAra nIkaLIne te pAraNuM karato hato. A rIte te prasiddha thayo. ugrasene tene nimaMtraNa ApyuM ke, "bhagavAne mAre ghera pAraNuM karavuM. " paraMtu pAraNAne samaye citta bIje rokAyeluM hovAthI ugrasena tene bhUlI gaye, pelo tapasvI paNa anyatra jame. e ja pramANe bIjA ane trIjA pAraNA samaye paNa thayuM. AthI zreSa pAmelo te tApasa "huM ugrasenanA vadhane mATe janma laIza" e pramANe niyANuM karIne kAladharma pAmI ugrasenanI gRhiNInA udaramAM utpanna thayela. teNune gabharanA trIjA mahine rAjAnA udaranuM balimAMsa khAvAne dehada utpanna thaye. maMtrIoe sarasa balimAMsanI racanA mATe mAMsanAja raMganuM vastra taiyAra karIne, devInI najara paDe tema ( rAjAnA udara upara te mUkI) temAM mAMsa kApyuM. pachI te mAMsa rANInI pAse lAvavAmAM AvyuM. te khAdhA pachI jene dehada pUre thayo che evI rANIne anukrame ugrasena (jIvato) batAvavAmAM Avyo. (A amaMgaLa dehada thayela hovAthI) "mArA garbhamAM vadhele A putra ni:saMzaya kuLane vinAza karanAra thaze" ema vicArIne rANIe tene kAMsAnI peTImAM suvADIne yamunAmAM vaheto mUko. zaripuranA rasa-vaNike (tela vagere pravAhI padArthone dhaMdho karanAra vANiyAe) tene lIdhe. mArI pAse te Ucharyo. meM A pramANe kAraNa jANIne, "ugrasenane A janmazatru che" ema vicArIne ugrasenane choDAvavA mATe prayatna karyo nahIM. anAvRSTi Adi mArA putrane kalAo zIkhavavA mATe kalAcAryane rAkhavAmAM AvyuM. pachI kaMsa paNa mane bahumAnapUrvaka mathurA laI gaye, mAro AdarasatkAra karyo, ane vizeSa karIne mArA pratye vinIta thaIne rahevA lAgyA. parijana sahita evA mAro samaya zUrasena dezanA vanakhaMDomAM A rIte vItavA lAge. devakInuM pANigrahaNa devaka rAjAnI putrI devakIne varavAne mRttikAvatI javA mATe eka vAra kaMsanI anumatithI ame nIkaLyA. mArgamAM neminArada maLyA, temane meM pUchayuM, "Arya! devakI rAjakanyAne tame avazya pUrve joI haze, mATe tenAM vinaya, rUpa ane jJAna viSe kaho." eTale nArade kahyuM, "(devakIne) huM jANuM chuM. he semya! sAMbhaLa-aMgabindu (zarIra uparanAM geLa binduo) ane uttama lakSaNe vaDe AkIrNa dehavALI, bAndhavajanonAM nayanarUpI 1. rasa-vaNike kaMsane lAvIne vasudevane soMpe hate: AthI kaMsa vasudevanI pAse Ucharyo hato. juo pR. 151, Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 482 ]. vasudeva-hiMDI : prathama khaMDa : kumude mATe caMdralekhA samAna, lekhana Adi kalAomAM yuvatijanane kuzaLatA jeNe meLavI che evI, lakSaNavatI, duHkhapUrvaka jenuM rUpa avalekI zakAya evI, pRthvI patinI bhAryA thavAne yogya, loke vaDe varNana karavA lAyaka tathA vinIta evI te devakI rU5 vaDe karIne devatAo samAna che." meM paNa nAradane kahyuM, "Arya! jevI rIte tame tene viSe mane kahyuM tevI rIte mAre viSe yathArtha hakIkata tene kahe." "bhale " ema kahIne nArada AkAzamAM UDyA. ame sukhapUrvaka mukAma tathA zirAmaNa karatA mRttikAvatI nagarI pahecyA. kaMse aneka prakAre devaka rAjA pAse kanyAnuM mAthuM karyuM. pachI rAjAe vicAra karIne zubha divase devako kanyA (mane) ApI. lagna thaI gayA pachI rAjAne chAjatI riddhithI keTalAye bhAra suvarNa ane maNio, mahAmUlyavAna zayana, Asana, vastra ane pAtrono aneka prakArano vaibhava, aneka dezomAM utpanna thayeluM vipula sevakanuM vRnda tathA jemAM eka karoDa gAye che evuM tathA naMdagepa jene mAlIka che evuM gokula- A sarva amane ApavAmAM AvyuM. pachI sasarAnI anumatithI, deva samAna riddhi sAthe, huM mRttikAvatInI bahAra nIkaLe. rAjao pAchA vaLyA. huM anukrame mathurA pahaze. AnaMda cAlato hato tyAre eka vAra kaMsa mArI pAse AvIne page paDIne vInavavA lAge, "deva! je huM yAcuM te mane Apo " meM kahyuM, "ApIzuM, jaladI kahe." eTale harSita manavALe te hAtha joDIne bolyo, "devakInA sAta garbhe mane Apajo " meM "bhale " ema kahIne te svIkAryuM. kaMsa gayo tyArapachI meM sAMbhaLyuM ke-"(devakInA lagna samaye) madirAthI matta thayelI kaMsanI patnI vayazAe kumArazramaNa atimuktakane, teo pitAnA diyara hevAthI, lAMbA samaya sudhI herAna karyA hatA. AthI te bhagavAne jIva zAne zApa Apyo hato ke, "he utsavamAM matta thayelI ! jenA prasaMgamAM-lagnamAM tuM AnaMdita thaIne nAce che teno sAtamo putra tArA pitA ane patino vadha karanAra thaze." A pramANe kahIne teo aMtardhAna thaI gayA. DarelA evA kaMse paNa sAta garbhanI mAgaNI karI." (meM vicAryuM, ) "zuddha hRdayavALA evA meM je svIkAryuM che teja bhale thAo." A pramANe samaya vItato hato. tyAM devakInA cha putrone mArA vacananA deSathI durAtmA kaMse vadha karyo koI eka vAra devakI sAta mahAno joIne mane kahevA lAgI, jemake-"meM sAta svapno joyAM che." meM kahyuM, "sutanu ! te A tAro sAtame putra, atimukta kumArazramaNe nirdeza karyo hatuM te pramANe, kaMsa ane jarAsaMdhane ghAta karanAra thaze, mATe viSAdane tyAga kara. cAraNuzamaNe satya vacana vALA hoya che. " AnaMdita thayelI devakIe "barAbara " ema 1. jenA rU5nuM avalokana karavAmAM paNa AMkhe jhaMkhavAI jAya evI jAjavalyamAna. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devakI la'bhaka [ 483 ] kahIne te vacana svIkAryuM. keTalAka divase vItyA pachI garbha vRddhi pAmyA, eTale devIe dAsIe meAkalIne ekAntamAM mane vinaMtI karI, " Aryaputra! kRpA karI; deva! mArA sAtamA garbhanuM rakSaNa karA. chevaTe mArA eka putra teA bhale jIve. emAM ( pratijJAbhaMganuM ) je pApa thAya te amane thaze. " meM paNa teonI AgaLa svIkAryuM ke, " ema karIza, nizciMta thA, hamaNAM cUpa rahe. " prasavakALe ka Mse mekalelA kaMcukIe divya prabhAvathI gADha nidrAmAM paDyA. pachI kumAra janmyA; jAtakarma karyAM pachI huM tene bahAra lai gaye. te samaye caMdra zravaNu nakSatranA ceAgamAM rahelA hatA, varasAda varasatA hatA, devatA aSTapaNe ( amArI upa2 ) chatra dharatI hatI, ( amArI ) banne khAjue dIpikAe rahelI hatI ane zveta vRSabha amArI AgaLa UbhA raheleA hateA. A prabhAvathI vismita thayelA ugrasene mane kahyuM, " vasudeva! A mahAadbhuta kayAM lai jAya che ? " meM pazu tene vacana Apyu, A mahAaddabhuta thAya che mATe tame amArA rAjA thaze; A gupta vAta kAine kahevI nahIM. " pachI yamunA nadIe mArga ApyA, eTale temAM huM UtaryAM, ane vrajamAM-gAkuLamAM pahAMcyA. tyAM naMda geApanI patnI yazeAdAe e pUrve ja putrIne janma ApyA hatA tene e kumAra sepcA, ane putrIne laine pAchA jaladIthI peAtAnA bhavanamAM huM' AvyeA. devakInI samIpamAM kanyAne rAkhIne huM tarApUrNAMka cAlyA gayA. kaMsanI paricArikAe paNa te samaye jAgI, ane kaMsane A vAtanI khabara ApI. * bhale alakSaNA thAya' ema karIne kaMse te kanyAnu nAka kapALyuM ** .. (6 keTalAka divasA gayA pachI, ghaNI strIo vaDe vIMTaLAyelI tathA dhavala vajrane dhAraNa karanArI devakI gAyAnA mAnI pUjA karatI putrane jovAne mATe vrajamAM gai. ( te samayathI ) janapadAmAM gAmA -gAyAne pUjavAnA vidhi pro. kaMse paNa naimittikane pUchyuM, * atimukta zramaNunA AdezamAM visaMvAda kema thayA ? " naimittike kahyuM, " e bhagavAnanA vacanamAM visa MvAda na thAya; (e putra) vrajamAM Uchare che. '' pachI kRSNanI zaMkA karatA evA kaMse tene vinAza karavAne mATe kRSNuyakSeAne Adeza karyA. teo nadagApanA gAkuLamAM paheAMcyA. tyAM temaNe gadheDA, gheADA ane AkhalA chUTA mUkayA. te leAkeAne pIDA karavA lAgyA. paNa kRSNe temanA nAza karyAM meM paNu chAnI rIte kRSNanuM rakSaNa karavA mATe saMkaSNune upAdhyAya tarIke tyAM rAkhyA. teNe kRSNane kalAo zIkhavI. naimittikanu vacana pramANa karatA evA kase satyabhAmA kanyAnA gharamAM dhanuSya rAkhyuM ke-- je A dhanuSyane caDhAvaze tene satyabhAmA kanyA ApavAmAM Avaze. ' eka vAra satyabhAmA kanyAnI icchA karatA anAdhRSTi vrajamAM thaine AnyA; baladeva ane kRSNe tenI pUjA karI. prasthAnanA samaye kRSNe tene rahasya batAvyuM ( arthAt 'huM tArA bhAI chuM' ema anAvRSTine kahyuM). pachI vaTavRkSamAM tenA rathanA dhvaja bharAI Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 484 ] gayA. vaDanI zAkhA bhAMgavAne jyAre anAdhRSTi azakta hateA tyAre kRSNe te bhAMgI nAMkhI. pachI garjanA karIne teNe ratha nagaramAM pravezAtmyA. teo satyabhAmAne ghera pahoMcyA. anAvRSTi dhanuSya caDhAvI zakayA nahIM, tyAre kRSNe te caDhAvyuM. pachI mArI pAse AvIne te kahevA lAgyA, " tAta ! meM satyabhAmAne ghera dhanuSya caDhAvyuM che. " meM kahyuM, putra ! dhanuSya upara paNacha caDhAvIne te sAruM karyuM che. pUrve e pramANe nakkI karavAmAM Avelu che ke-je e dhanuSya upara dorI caDhAve tene e satyabhAmA kanyA ApavI. RRR 66 vasudeva--hiMDI : : : prathama khaMDa : samApta 1. A pachInA bhAga hAthapratAmAM maLatA nathI, eTale ' vasudeva-hi'DI ' nA prathama khaMDa ahIMthI adhUrA ja rahe che. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ti ha ra 7 8 9 11 16 26 jIruM 10 33 3 15 27 20 32 14 7 4 11 [ pR. 17-4, 8 nayA ha; pR. pR. 22-5, 7, 20, 21, 23, ******* % % * * * * * * * * * 0 10 13 15 19, 5, 19; 31; 5, 23, 5. 26, pR. 24-21; }, 26-5, 26, 27, 29; pU. 27-5. 16; tathA pR. 2-pa. 28 mAM * pAlI * ne badale * pAli * vAMcavu, ] 49 31 upAzcAta azud 15 tene sAhityaka pachI e e nAmakaranA granthAmAM ga pAMcarAtra bhASAntara dhAraNI putra utaryA che. yA vA ujjavaLa vagaranI vAya? // karyAM kamAnAM chapAvatA sudhArA ane umerA sudhArA hRdayavALa pahela kAya rilA zuddha te te sArtA tyika paNa e nAmakaraNamAM granthAmAM je zikSaMga paMcarAtra dhAriNI putra! UtaryAM. che. ka evA @arty 401 vagaranA vAno karyAM karmonAM chupAvato brahamacarANA paheAre krodha chetarelA Y prati 79 OM 1 85 re 94 113 1rara 125 129 143 150 1para 1 10 1t 16 17 11 173 174 174 174 ==>> ** 12deg 183 8 14 7 21 21 1 9 18 20 8 " ja ja 3 jI - 5 190 192 21 192 31 193 21 193 31 196 31 4 anuSa kATumbikAnA anatha pa dhammila vItAvI 'kharAara rahelI lI vadhelAM karatI thavArI icche che ghUsarI vasudeva rahelAne griSmanu vRkSa:sthaLa vRkSAsthaLa zrI zikSatAthI banAvyAM AgaLa phAinAye tyAya me guphAmAM pesI parvatanA caDhAvavALA anubhava sAthenA rAzrayAyI . kauTumbikAnA ana cUpa dhammila vaTAvI "bharAbhara rahelI vadhelA karatI hatI thanArI o dhUMsarI vAsudeva rahelAne grISmaRRtu vakSasthaLa nAsthaLa zreSThI kahevA zIkatAthI batAvyAM AMgaLa phAinAMye tyAga ame guDhDhAmAMthI nIkaLI patanAM caDhAvALo anubhAva sAyanA zayAyI Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 pR8 paMkti * $ $ pahelA jANe dhAraNuM 203 triI jemanA .. pUcha paMkti azuddha azuddha zuddha 198 2 vItA vItyA 287 14 pitapotAnA pitApitAno 198 29 pahelAM 290 1 AvavI AvatI 199 4 jANe huM 297 20 kAraNa 200 22 zreNI 298 3 saMbhogamukha saMbhogasukha jemanAM 301 24 bhagavAna bhagavad 208 pitAne pitAnA 301 31 durbhAganAmakamedaya durbhAganAmakarmodaya 212 28 rathanupUracakravAla rathanapuracakravAla 307 6 banene banene 213 13 svayaMbhu svayaMbhU 308 6 218 9 karanAra karatA 313 24 thayA thatA 220 3 e niHzIla niHzIla 315 pitAnA pitAnAM lAbe lAge 320 9 astrA astro 225 10 mAtA mAtA ! 321 2 vIMdhI vIMdhI nAkhyuM. 228 18 dhana dAna eTale jenI 240 22 anArya vadanI anArya vedanI 321 4 nAkhyuM. eTale jenI - 243 15 bahubali bAhubali 325 ahIM hoIza te - 244 7 jemane mahAvaraNane jemanAM mohanIya, 325 8 tuM tuM ahIM haze te aMtarAya calita jJAnAvaraNIya, darza- 327 Aryaputra ? Aryaputra! thaye nAvaraNIya ane 327 22 vizeSa vizeSa aMtarAyakarma 334 23 jeNe baMdha calita thayAM savee sae nityaka nityAloka 250 jevAM 336 12 thatAM 252 22 bhagavAna bhagavAna 253 15 karatA 338 mokSanA mokSanAM 254 21 ucchavAsa ucchavAsa 342 cAvIne myavIne 257. AjJAnI AjJAthI 342 26 vidya vidardake 14 ghata data 344 15 pAtra mAnane mAnane pAtra 277 bhagavAna bhagavad 279 12 vaitAdya 351 5 bAMdhelA bAMdhelAM 279 28 garuDavegane gaDage 351 02Adha0 050 280 pahelA pahelAM je jete jota jotA, 280 21 kutuhala kutUhala 352 beThele beThelA 283 19 che? " teNe kahyuM " che?" teNe kahyuM " 359 11 ghAtakarma aMtarAya karma 284 14 naLI naLImAM 361 26 maMdara cakra maMdara ane cakra 289 20 vIte 362 29 apacchime apacchime 374 baMdha 245 jeva thatA . 2 2 2 24 rA. kahyuM 338 karatAM 273 A. jue 345 0 vaitADhya = P P rIte Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pa`kti 365 OM 370 16 372 13 374 28 375 9 379 4 380 24 385 389 390 - 397 398 403 25 8 du 28 28 3 huM 28 403 405 407 11 409 24 409 25 414 23 418 30 azud OM', jeNe AvyA cheM." mAna mAva sAdharmAvata saka saudharmAvata saka AvyA cheM. sanya me vicArameM' jva tyAMja jivADIza ? zuddha ekI ndane mU karatA khaMDanAM jayanaMdana jA kharagrIvane save jagavaMdana sainya 487 423 30 424 427 430 432 1 437 21 443 27 441 1 44; 21 448 27 jivADIza ?' eka viSamAttara 451 13 466 3 466 6 469 10 478 29 479 1 480 } 7 17 ===&T meM vicAra pRSTha paMkti sandarbhane mu karAtA khaMDamAM jagatana jA, kharacIva samakSa sarve jaganaMdana 481 481 26 } azud ka anidhASa pAraNamAM Ave vATikAmAM rAjAe pA karavA atha savArthasiddha nimittika parijAnA vazane saMkalpe kSatriya sabhAne kule manamAM tamArA vikvelA zuddha krU' azanidhASa pAraNAmAM cyave vApikAmAM rAjAne pAchA karavA artha sarvAM siddha nimittaka parijanAne vaMzanA sakA kSatriya sabhAnA 1 # umerA upAddhAta, pR. 1, 511 upara nIcenuM TippaNu umerA--lalakAnI aMtima puSpikAne samAveza bhASAntaramAM karyAM nathI. je puSpikAomAM kartA tarIke sadhadAsaNanA nAmeAllekha che te nIce pramANe cheH tamArA manamAM viSuvelA pahelA zyAmA--viyA laMbhakane a Mte-kRtizrI( siri )ASAsALiviracitte ( raNa ) vadhuavaviMdI (DIe) sAmAvijayAlaMbho paDhamo sammatto ( mUla, pR. 122 ) khIjA zyAmalI laMbhakane a Mte-kRti saMdhavAsanaLivira sAhimo viDyo / / ( mUla, pR. 126 ) ( trIjA gandhadattA laMbhakane a Mte--kRti zrIsaMghavAsALiviSite vastuviMaudhavattAmo tajjJo sammo / / ( mUla, pR. 156 ) ceAthA nIlayazA laMbhakane aMte--kRti sisiMdhavAsALiviraDyANa vaghudiMDI, valbhonInasAruMmo sammatto ! (mUla, mR. 181) Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 pAMyamA somazrI ne mata-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevAhaMDIe somasirIlaMbho paMcamo sammatto // (bhUsa, pR. 184) 4 bhitrazrI-dhanazrI sanAne ate-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe mittasiri-dhaNasirilaMbho chaTo sammatto // (bhUsa, pR. 158) sAtamA pitA ne mAte-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudeva hiMDIe kavila(lAlaMbho sattamo sammatto // (bhUma, pR. 200) yAmA pA ne mata-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe paumAe laMbho aTThamo sammatto // ( bhU, pR. 206) navamA azvasenA ne Ate-iti saMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe AsaseNAe navamo laMbho samatto // (bhUsa, pR. 208) isamA / sAmane Ate-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe puMDAlabho dasamo sammatto / (bhUma, pR. 217) agAmAramA 24vatI ne sAta-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudehiMDIe rattavatIlaMbho ekAdasamo sammatto // ( bhUsa, pR. 220) mAramA somazrI ne sAta-iti sirisaMghadAsagaNivirahae vasudevahiMDIe somasirilaMbho puvabhavasaMbaMdho bArasamo sammatto // (bhU, pR. 224 ) teramA rAvatI ne mata-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe vegavatIe terasamo labho sammatto // ( bhUta, pR. 228) yauhamA bhAnave ne mata--iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe mayaNavegAlaMbho causamo sammatto // ( bhUta, pR. 247) sogamA mAsayandrA lAne sAta-iti sirisaMghadAsagaNiviraie vasudevahiMDIe bAlacaMdAlabho solasamo sammatto // (bhUmapR. 265) bhASAntara, 5, 131, paM19 upara nIcenuM TippaNuM umera-A prAkRta padya navA pAThAntara ' sAthe uttarAdhyayana sUtra ( adhyayana 13, sUtra 16 )mAM A pramANe maLe cheH savvaM vilaviyaM gIyaM, savvaM naE viDaMbaNA / savve AbharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA // Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain bellona For Private & Personal use only nehierary.org