Page Text
________________
અર્ધમાગધી, શૌરસેની અને માગધી પૂરતું મર્યાદિત ગણ્યો છે; પણ એ બન્નેના પ્રયોગ આપણને “વસુદેવ-હિંડી માં મળે છે. દિ. એ. વ.માં છે માટે જુઓ: ૪૩–૨૬, ૪૪–૮, ૧૦૫-૧૮, ૧૪૦-૭, ઇત્યાદિ. દ્ધિ. એ. વ.માં તે માટે જુઓ: ૬૫–૧૧, ૮૧-૨૯, ૮૪–૭, ૮૭-૩૦, ૨૨૧-૨૦. સપ્તમી એકવચન મને પ્રયોગ પીશલે શૌરસેનીમાં નોંધ્યું છે, પણ “વસુદેવ-હિંડી” ૧૫૦-૨૫ તથા ૨૪૧-૧૩માં તે મળે છે. આ મહું સં. મચિમાંથી વ્યુત્પન્ન થયેલ છે. આ ઉપરાંત “વસુદેવ-હિડી” ૨૮૨–૨૧માં મમટ્ટિ (= સં. મમ 1 મિન, મારા વિષયમાં-મારે માટે”) રૂ૫ મળે છે, જે પીશલમાં નોંધાયું નથી.
પીશલ (૬૪૧૯, ૪૨૨ ) પ્રમાણે, ને અને મેં એ બહુવચનનાં બે સાર્વનામિક રૂપે નીચે મુજબ વપરાયેલાં છે : છે, દ્વિતીયા, માગધી અને અર્ધમાગધીમાં; તૃતીયા અને પછી, માત્ર અર્ધમાગધીમાં. મે, પ્રથમ વિભક્તિ (માત્ર એકજ વૈયાકરણ ચંડે પ્રથમામાં તેનો ઉલ્લેખ કર્યો છે ); દ્વિતીયા અને તૃતીયા, માત્ર અર્ધમાગધીમાં; ષષ્ટી, અર્ધમાગધી અને જેને મહારાષ્ટ્રીમાં. આ સર્વ પ્રગો આપણને
વસુદેવ-હિંડી” માં મળે છે : છે, દ્વિતીયા, ૧૨૧-૧૩, ૧૩૪–૨૭; તૃતીયા ૨૩૩-૨૭; ષષ્ટી ૪૩-૩, ૭૦-૨૪; ૭૩–૨૩; ૯૪–૧૬. આ ઉપરાંત દ્વિતીયા બહુવચન " ( વાંચી શકાય?), ૭૦–૨૩, ૨૦૦-૨૩. મે, પ્રથમ ૯૯-૨૬, ૧૨૫–૧૩; દ્વિતીયા ૧૧૮-૪ અને ૮, ૧૫૩-૨૩, ૩૬૭–૧૭; તૃતીયા ૧૦૧–૪, ૧૦૮-૩, ૧૧૨-૧૦, ૧૧૫-૨૬, ઈત્યાદિ. મને ષષ્ટીમાં પ્રયોગ તે સામાન્ય છે.
પીશલ (૬૪૨૨ ) પ્રમાણે પછી બહુવચન વોકવેઃ ને પ્રયાગ માગધી અને શૌરસેનીમાં તથા પલ્લવ રાજાઓના લેખોમાં છે, પણ બીજી પ્રાકૃતમાં તે મળતો નથી. “વસુદેવ-હિંડી' માં આ પ્રયોગ મળે છે, જુઓઃ ૨૧૧-૨૭, ૨૨૪-૩ (ચતુર્થીને અર્થ પણ લઈ શકાય છે; ઉપરાંત વોને નિઃશંકપણે પ્રથમામાં પ્રયોગ ૮૮-૨૧ માં મળે છે.
વરભારના અભાવને કારણે તુને લાગેલા ઘસારાને પરિણામે એ પ્રયોગ વ્યુત્પન્ન થયો છે, એ ખુલાસે પીશલે આપ્યો છે (૪૨૨ ). વસુદેવ-હિંડી” માંથી પ્રાપ્ત થયેલા એક અજ્ઞાત રૂપથી આ ખુલાસાનું સમર્થન થાય છે: ષષ્ટીના પ્રયોગ ને તુર્થે સાથે બરાબર એજ પ્રકારને સંબંધ છે કે જેવો મેને તુઝ્મ સાથે છે. આથી મૂળ ગ્રન્થમાં એક સ્થળે ત્રીસ પંક્તિઓમાં જ એ પ્રયોગ માત્ર ચાર વાર મળતો હોવા છતાં તેની સચ્ચાઈ સંબંધમાં શંકા લેવાનું કેાઈ પ્રયોજન નથી. જુઓ–મવા તો (1ળે) મૂળ ન દેર° ો (૨૧૩-૮); ન ૩ા સરીર (૨૧૩–૧૫); રિસં
૨૧ રીક્સ (૨૧૩-૧૮); મમ ઘસાઈ હેર સિદ્ધી ( ૨૧૪-૨ ). હાથપ્રતામાં મળતા પાઠ એમ બતાવે છે કે જે પ્રયોગ લહિયાઓને અજાણ્યો હોવો જોઈએ અને તેથી તેમણે દેને દૂર કરી તે તે સ્થાનોએ બીજા પ્રત્યેગે મૂકવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ટ્રે પ્રયોગની શુદ્ધતા તેમજ પ્રાચીનતાનું એથી તે સમર્થન થાય છે.
વસુદેવ-હિંડી ”માંનું વાર્ષિ વિ૦ (૩૪) એ પદ સાહિત્યમાં પ્રયોજાયેલા અપભ્રંશને એક અતિપ્રાચીન નમને રજૂ કરે છે. એમાં જcs અને જે gિ એ અપભ્રંશ સંબંધક ભૂતકદંતનાં રૂપ છે. વાર્ષિ
૨૦. માત્ર એક જ પ્રતમાં જે પાઠ છે; બાકી સર્વેમાં લે છે, ૨૧. એક જ પ્રતમાં વ્હે પાઠ છે; બાકી સર્વમાં દે છે. ૨૨. એક સિવાયની સર્વ પ્રતમાં બ્રૂિ પાઠ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005228 |
| Book Title | Vasudev Hindi Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sanghdas Gani, Bhogilal J Sandesara |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 544 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |