Book Title: Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 4 5
Author(s): Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002145/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAha manAva ane prANI sapi, taja, tAlukA. cAra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kuva2jI ANa dajI - pramukha, zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara A 45-23-Lakshmi A Por private & Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddharSiM viracitA umiti bhavaprapaMcA thA bhASA avataraNa. A bIjo vibhAga, prastAva 4-5 anuvAdaka ane yAjaka mAtIcaMda giradharalAla kApaDIA. thIrAt 2450. bI, e; ek ek, bI. seAlisiTara ane noTarI pablIka, A zrI. vaicAlanAra sAra takanTiMbaI zrI mahAbAra jaina ArAdhanA kendra, kobA WT. 45. prasiddhakartA zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara. prathamAvRtti prata 2000, vikrama 1980. mUlya rU. 3-1-0, RAARARA i. sa. 194. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTo'nenaiko mahAvaidyaH / dattamtenopadezaH / samyagavadhArito'nena / gRhItamu. pakaraNam / gato rAtrI zivAyatanam / itazca bRhatI velAM nATayitvA vaTharaguruM zrAntA iva prasuptAste tasminnavasare dhUrtataskarAH / tataH praviSTo mAhezvaraH / prajvAlito'nena zivamandire pradIpaH / tato dRSTo'sau vaTharaguruNA mAhezvaraH / tathAbhavyatayA ca saJjAtakhedena yAcito'sau jalapAnaH / mAhezvaraH prAha / bhaTTAraka ! pibedaM tattvarocaka nAma sattIrthodakaM / pItamanena / tataH pranaSTaH kSaNAdunmAdo nirmalIbhUtA cetanA vilokitaM zivamandiraM dRSTAste dhUrtataskarAH / kimetaditi pRSTo mAhezvaraH / kathito'nena zanaiH zanaiH sarvopi vRttAntaH |...."ttH pravighATitazcittApavarakaH / praka. TIbhUtaM kuTumbakaM / AvirbhUtA ratnarAzayaH / pravilokitA sarvApi nijazivamandiravibhUtiH / saJjAtaH pramodAtirekaH / zrI siddharSi-paMcama prastAva. (nu| 5. 1279-77.) A graMtha zrI muMbaImAM nirNayasAgara presamAM rAmacaMdra cesU zeDagee mudrita karyo ane zrI jaina dharma prasAraka sabhA (bhAvanagara)nA pramukha zeTha kuMvarajI ANaMdajIe prasiddha karyo. PR tAnama Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha AesopoOOESlogspOTOGEIdoEdiogOposeOneOUGH oldOberoop6ioooooooHOOGOupsconU/ShoonagasGaasGanpoGopionatOsgogoaloi0goGOd murabI kAkAzrI kuMvarajI ANaMdajI. bhAvanagara, ApanA jaina dharmanA daDha saMskAra, dravyAnuyogano cAlu UMDe abhyAsa, saMskArI dhArmika jIvana, dharmaprakAzana ane abhyAsa karAvavAnI tivra IcchA, aneka zubha pravRttiomAM apelI jIMdagI, jAhera kAryomAM mAnasika saraLatA ane samAnatA, jaina dharma prasArakasabhA sAtheno Apano AtmIkRta saMbaMdha, aneka graMthane zuddha rIte prakAza karavAnuM bhagIratha ane anukaraNIya prayata, nirabhimAnavRtti, sAduM saraLa jIvana, mArA upara ApanI mamatA, bALakALathI abhyAsa karAvavAnI cIvaTa ane mArA sarva lekhe ke pustakane aMge dhArmika ane kaLAnI dRSTie karAtAM aneka sUcavano Adi aneka kAraNothI AkarSAI A mAre ladhu prayatna ApanA cirasmaraNIya nAma sAthe joDavAnI AjJA mAguM chuM to Apa mArUM arthe saprema svIkArI zubhAzIrvAda Apaze. [d sevaka, motIcaMda, gogogogonomercoss@oblogsposdelondoglos9a0Godologogglogo logogos galoseoSae0ON to OuesOnloGodololololojigogo/oGo BoG0/oHomenon E Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama hama amara bhaye na mareMge. yA kAraNu mithyAta dIyA taja, karyuM kara deha dhareMge. rAga doSa jaga baMdha karata hai, inako nAsa kareMge; mA~ anaMta kAlate prANI, sA hama kAla hareMge. deha vinAzI huM avinAzI, apanI gati pakareMge; nAsI jAsI hama thIravAsI, cAkhe vhe nikhareMge. maryo anaMta vAra khInasamajyA, ama sukhaduHkha visareMge; AnaMdaghana nipaTa nikaTa akSara de, nahi samare sA mareMge. ama. 4 AnaMdaghana. ama. 1 ama. 2 ama. 3 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA lagabhaga traNa varSe A rUpaka mahAthAno bIjo bhAga bahAra paDe che. mArI pAse AkhuM meTara lagabhaga taiyAra che. trIjo bhAga jaladI bahAra pADavA utkaMThA che. trIjA bhAgamAM pustaka pUrNa karavAmAM Avaze. A cothA ane pAMcamA prastAvamAM ghaNA camatkAro che. graMthakartAnI khUmi cothA prastAvamAM jaNAI Ave che. teo mahAkavi tarIke kevA pratibhAzALI hatA te cha RtunAM varNano ane bIjA aneka alaMkArika cimAM jaNAI Ave che. vimarza prakarSa bhavacakra nagara jevA jAya che tyAM temane anubhava graMthakartAnI bArika avalokanazakti batAve che. AkhI duniyA koI paNa viSaya bAkI na rahe evI e yojanA che. sAta pizAcIo graMthakartAnI hakIkatane TuMkAmAM lAvavAnI zakti batAve che. bAkI cittavRtti aTavImAM pramattatA nadI, tadvilasita beTa, cittavikSepa maMDapa, tRSNA vedikA ane vipasa siMhAsana upara meharAja, teno Akho parivAra, emAM rAgadveSanAM sthAna, kaSAyonAM sthAna, hAsyAdinAM sthAna, sAta karmarAjAonAM sthAna, karmapariNAmanI madhyasthatA eka bAjue vicArIe ane bIjI bAjue sAtvikamAnasapuramAM AvelA viveka parvatanA apramattatva zikhara paranuM jainanagara, cittasamAdhAna maMDapa, niHspRhatA vedikA ane jIvavIrya siMhAsana para cAritrarAjane joIe tyAre zAMta thaI jaIe tevAM kalola thAya che. graMthakartAe e moha cAritranAM sthAna yojavAmAM keTalI asAdhAraNa kalpanA doDAvI haze teno khyAla Ave che. kavi ane lekhaka tarIke temanA sthAnano vicAra vistArapUrvaka upodaghAtamAM karavAmAM Avaze. cothA prastAvamAM saMsArIjIva ripudAraNa tarIke oLakhAya che. tyAM ene zailarAja ane mRSAvAdano paricaya thAya che. A banne pApo ene keTalo caDhAve che ane pAcho pADe che tenI vArtA dhyAnamAM levA jevI che. ripudAraNano garva, gurU ane sahAdhyAyIo sAthe abhimAnI vartana, rAjasabhAmAM enI thayelI hAMsI ane abhimAnanA AvezamAM eNe ati premI narasuMdarIne karelI tiraskAra bahu suMdara cItaryA che. Akhare e duSTa vartanavALA abhimAnI juThThA chokarAno pitA tyAga kare che. vicakSaNAcArya tyAM Ave che ane teo rasanAnI laMbANa kathA kahe che temAM vimarza ane prakarSa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavacakranuM varNana kare che te AbAda che, koI paNa ziSTa lekhakane ke sahRdaya vAMcakane vicAramAM nAkhI de tevuM che ane vartamAna kALamAM AkhI duniyAno samuccaye khyAla Ape tevuM che. emAM aTavI AdinI yojanAne aMge kathA kahIne keTaloka upayogI upanaya kartA pote paNa utAre che. viveka parvata parathI mAmAbhANeja avalokanA kare che tyAre duniyAnA moTA durgaNono khyAla Ave che; mAMsabhakSaNa, zikAra, gaNikA, dhanagarva, vikathA, corI AdinAM dRSTAnta ane phaLo bahu dhyAna kheMce tevI rIte darzAvI, cAra avAMtara nagaromAM vAMcanArane pherave che. A saMsArano tethI pUro khyAla Ave che, bhavaprapaMca najare paDe che ane te khyAlamAM kAMI abhyatA rahetI hoya to sAta pizAcIo te vAta vadhAre khullI kare che. sAthe vaLI mukhya darzanakAronAM khyAla paNa maLI jAya che. AvI rIte ghuMcavaNamAM paDela mana jyAre cAritrarAjamAM AkhA parivAranuM varNana vAMce che tyAre tene jarA zAMti thAya che. AvI rIte cotho prastAva AkhA graMthanA madhyabindu tarIke kAma Ape che. temAM mukhya viSaya to mRSAvAdanAM mIThAM phaLa, mAnathI thatI hAnio ane raseMdriya lubdhatAnAM bhayaMkara pariNAma che; paNa graMthakartAe A prastAva bahu majAno banAvavA prayatna karyo zreya evuM lAge che. Akho graMtha anubhava karAve tevo, AtmajAgRti karAve tevo, saMsArane kharA AkAramAM vizALa rIte batAve tevo che ane te bAbatamAM sarvathI ucca sthAna A cothA prastAvane maLe che. e bhAga kavitva ane anubhavano namuno che, sahRdaya vicArakane potAnAM kharA sthAnake lAve tevI che, ghaNe spaSTa rIte lakhAyelo che ane ghaNoja mananIya che. AgaLa upadyAtathI jaNAze ke A cotho prastAva AkhA graMthanA madhya bindu tulya ane bhASAsAnanI najare AkhA graMthamAM prathama sthAna dharAve che. sAhityanI najare pAtranI racanA ane prasaMgonuM varNana vadhAre sughaTTa, vadhAre spaSTa ane graMthanA bhAvane spaSTa karanAra A cothA prastAvamAM che. AkhA graMthamAM kendrastha lakSya meha ane cAritranAM sthAna batAvavAnuM che e vAta jo svIkArya gaNAya te lakSya-muddo pAra pADavAnI bhavya sAmagrI sacoTa rIte A cothA prastAvamAM bharI che ane te paTTabhUmikA rUpe AgaLa kevuM sAruM phaLa Ape che, enA upara kevA citro racAya che te jovAze, paNa bhUmikAnI spaSTatA ane taiyArI bahu sArI atra karavAmAM AvI che. e vAtanI spaSTatA te AThamA prastAvamAM thaI zakaze paNa e sAdhya lakSyamAM raheze to vArtA prasaMgamAM sAthe navIna rasa jAmato raheze jeno sAkSAtkAra dhIme dhIme AgaLa thaze ane tenI parAkASThA chellA prastAvamAM thaze. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w A prastAva vAMcatAM eka vAta lakSyamAM rAkhavAnI ahu jarUra che. graMthakartAe graMthamAM eka zabda paNa vArtA mATe lakhyo nathI, chatAM vArtAne eka adbhuta navalakathA athavA adbhuta AkhyAyikA (romance) nA AkaramAM lakhavAmAM teNe phateha meLavI che, kathAnA pratyeka zabdamAM rUpaka (allegory) kAyama rAkhela che ane temAM koi parNa sthAne skhalanA karI nathI. AthI A graMtha navalakathA AkhyAyikA kathA ane rUpaka kathAnA bhAvo eka sAthe batAve che. A viSayapara upodghAtamAM vistRta carcA karavAmAM Avaze. atra te vAtapara lakSya kheMcavAnI AvazyakatA lAgI che. cothA prastAvamAM eTalA mATe khAsa lakSya rAkhIne meM prakaraNo pADyAM che. prakaraNa ane zIrSaka (headings) nI tathA mAjIpara karelA upazirSakanI javAbadArI mArI che. e dvArA eka cAlu graMthane graMthakartAnA mULa vibhAgamAM ke goThavaNamAM pheraphAra karyA vagara navalakathAno AkAra ApavA meM prayatna karyo che. pAMcamAM prastAvano mukhya muddo steya ( corI ) ane mAyAnAM bhayaMkara pariNAmo batAvavAno che. graMthakartAe prANAtipAta, mRSAvAda, steya (corI), strIsaMyoga ane parigrahane trIjAthI sAtamA prastAvamAM anukrame cItaryA che, jyAre krodha, mAna, mAyA ane lobha e pratyekane trIjAthI chaThThA prastAvamAM cItaryAM che. aMtarakathAmAM sparzana, rasanA, trANa, cakSu ane zrotrane anukrame trIjAthI sAtamA prastAvamAM cItaryAM che ane ene vaza paDanArAnA ane emAM Asakti rAkhanAranA hAlahavAla cItaryA che. vAmadeva saMsArIjIva atra thAya che ane steya mAyAnAM phaLa batAve che jyAre mudhAcAryanA cari tramAM 'munda' ghrANaAsaktinAM phaLa batAve che. A pAMcamAM prastAvamAM vimaLa nAmanA rAjakumAranuM caritra naisagika uttama vartanavALAnI vizALatA ane viziSTatA kevA hoya che te khAsa dhyAna kheMce che. enI saralatAthI e duniyAne kevI sArI mAne che, enI sahAnubhUti yogya vakhate cUtamaMjarIno kevo bacAva kare che, ene mArga darzana thatAM e kevo saraLabhAve satya zodhavA maMthana kare che ane satsaMgati thatAM enuM utthAna kevuM uttama thAya che vigere aneka mananIya prasaMgo A prastAvamAM Ave che. avAMtara bAbatone aMge aTharagurUnuM kathAnaka ane cAritradharmanI se nApati ane maMtrI sAthe maMtravicAraNA bahu mananIya che. cAritra mohanuM yuddha cothA prastAvamAM sthApita karelI bhUmikA upara prathama citra pADe che; e nATakano prathama paDadA che jemAM cAritrarAjanI hAra thAya che. e pra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamAM sodhamatrI saMsArI jIva upara hArajItano AdhAra keTalo rahe che tenI carcA kare che te prasaMga bahu mananIya che. chevaTe vAmadevanA hAlahavAla thAya che te tenA durguNonuM phaLa che. budhacaritramAM paMdara bAbato bahu vicAraNIya batAve che, saMsArane tApa ane sAdhujIvananI zAMtine te sacoTa khyAla Ape che. cothA prastAvamAM keTalAka prasaMge ghaNI laMbANa noTa lakhI che. A graMtha jaina na hoya tene vAMcavAmAM muzkelI na paDe te dhyAnamAM rAkhyuM che, chatAM pAribhASika zabda nahi ja AvyA hoya evo dAvo te hoI zake nahi. cothA prastAvanA cAra pariziSTa laMbANa noTane chevaTe rAkhavA mATe ApyA che. temAM papuranA nivRtimAnuM pariziSTa (naM. 3) taddana zuSka vibhAga che ane dArzanika bAbatamAM rasa lenArane ja majA Ape tevuM che ane piMDavizuddhinuM pariziSTa jaina vAMcakane rasa Ape tevuM che. prathama bhAga peThe ahIM paNa dareka prastAvanI zarUAtamAM pAtro tathA nagaranuM patraka vAMcanAranI sagavaDa mATe mUkyuM che ane "kathAsAra" zarUAtamAM lAMbI vArtA yAda karI javA athavA hakIkata spaSTa karavA Apela che. trIjA vibhAgane aMte pAtro tathA sthAnonuM akSarAnukrame oLakhANa ApanAruM patraka ApavAno IrAdo che. trIjo bhAga sahaja meTo thaze to paNa temAM upodaghAta vigere sarva ApI graMtha pUro karavAnI umeda che. Akho lekha taiyAra che, mAtra upaghAta lakhavI bAkImAM che. AzA che ke trIjo vibhAga 1925 nI Akhara sudhImAM bahAra pADI zakAze. chApakhAnAnI satvaratA upara ghaNe AdhAra rahe che. A graMthanI chevaTe zrI prabhAvacaritramAMthI A graMthanA kartA zrI siddharSi gaNinuM caritra mUkyuM che. e prabhAvacaritra graMtha ghaNo vAMcavA yogya che. mULa bahu AlhAdaka che ane zabda ane arthagAMbhIryayukta che tethI mULa ane bhASAMtara banne ApyAM che. e caritra jovAthI graMthakartAnI vidvattAno khyAla Avaze. e caritra upara ghaNuM lakhavAnuM che je upadyAtane aMge trIjA bhAgamAM Avaze. atra te caritra zarUAtamAM vAMcavA vijJapti che eTale graMthakartAnI kAMIka oLakhANa prAcina purUSonI dRSTie thaze. A graMtha vicAravA yogya che, pratyeka prakaraNa vicAravA yogya che, jIvananA prasaMgo sAthe otaprota poravAI gayela bAbatothI bharapUra che, jIva Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nane navI dizAe dore tevo che, jIvananAM sAdhyo spaSTa kare te che, vicAramAM nAkhI de tevo che ane temAM paNa keTalAka prasaMge to hRdayane pIgalAve tevA che, jAgRta kare tevA che, dUra jovAne badale nIcuM jovarAve tevA che, AgaLa javAne badale aMdara jovAnuM kare tevA che, anyane badale chetAne jovarAve tevA che, sAmeno vicAra karavAne badale potAno khyAla karAve tevA che, sthaLa rasikatAne badale satya rasanuM bhAna karAve tevA che ane ekaMdare saMsAra kevo che, zA mATe che, keTalA vakhata sudhIno che, kone mATe che, kone mATe nathI ane A badhI ghuMcavaNono nikAla kema thAya teno khyAla karAvavA A graMtha jevuM anya koI pustaka mArA jovAmAM AvyuM nathI. graMtha moTo che ema dhAravA karatAM emAMno koI paNa prasaMga nakAmo che ema zodhavAnI jarUra che. enA pratyeka prasaMga para prakaraNo lakhAya tevI temAM vizALatA ane arthagaMbhIratA che. A dhamAdhamanA kALamAM AvA graMtho kharekhara vAMcavAnI jarUra che. ApaNe kyAM ghasaDAIe chIe, koNa ghasaDe che, zAmATe ghasaDe che, evuM kyAM sudhI cAlaze, ApaNe mArga kayo che, sAdhya zuM che, rasto kayo lIdho che ane evI rIte taNAtAM jatAM kevA hAla thayA ane thaze-eno vicAra karavAnI jarUra che, eno khyAla karavAnI jarUra che, enI cokhavaTa karavAnI jarUra che, enuM prathakkaraNa karavAnI jarUra che. A graMtha e bAbatamAM ghAyuM ajavALuM pADaze. bAkI AkhI vArtA daramyAna vAmadevanI jema besI rahe ke nipuNyakanI jema ThIMkarAnI ciMtA kare to tene A graMtha vAMcavo, na vAcavo-sarakhuM ja che. A graMtha jIvananA pratyeka prasaMgane cItaranAra hoI lagabhaga dareka prasaMge vicAramAM rAkhavA yogya che, ene vicArapUrvaka vAMcavAthI pratyeka prasaMge thatuM nATaka jevAze, moharAyanA prapaMco anubhavAze ane bahu bahu jANavAlAyaka maLI Avaze. mAtra drASTranI sAdhyatA. sApekSatA ane spaSTatA rAkhavAnI jarUra che, avalokananI AvazyakatA che ane prathama samuccaya ane pachI prathakkaraNa karI manovikArono UMDo abhyAsa karavAnI jarUra che. zodhakane AmAMthI navanIta maLaze, jijJAsune bodha maLaze, mArgazodhakane rastA sUjI Avaze ane mumukSune iSTa cIja sAMpaDaze. A hakIkatamAM jarA paNa atizayokti nathI. premabhAve, sahakArI bhAve, sApekSabhAve enAM vAMcana manana ane ciMtavananI jarUra che. AkhuM avataraNa mArA kAkA zrI kuMvarajI ANaMdajI e tapAsI ApyuM, panyAsazrI meghavijayajIe mULa graMtha sAthe rAkhI sudhArI ApI aneka upayogI sUcanA karI te mATe teozrIno AbhAra mAnavAnI taka lau chuM. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 amArI sabhAnA pramukha ane mArA kAkAzrIno mArApara satata upakAra cAlu che tenA smaraNamAM A graMtha temanA nAma sAthe joDI AnaMda mAnuM chuM. emanI satat preraNAnuM pariNAma A graMtha che. AkhI vArtAno meLa AThamA prastAvamAM maLaze. e vibhAga mahu majAno che, ghaNoja mananIya che ane AkhA graMthano sAra atAvanAra che. e vAMcavA ughukta thaI rahevA vijJapti karI A ati rasALa vibhAgamAM praveza karavA prArthanA karUM chuM. prInsesa sTrITa, manahara bIlDiMga. muMbai, saM. 1980, caitrI pUrNimA sevaka, meAtIcaMdra giradharalAla kApaDIA, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamAta bhavaprapaMcA kathA. dvitIya bhAga. prastAva 4. kathAsAra. prakaraNa 1 luM-ripudAjI ane zailarAja. saMsArIchava peAtAnuM caritra sadAgama samakSa kahe che. tyAra pachI saMsArIjIna siddhArthanagare naravAhana rAjAne tyAM vimalamAlatInI kukSIe janma le che. ceAgya utsava thayA pachI tenuM ripudArUNa (dAraNa) nAma pADavAmAM Ave che. enA janmane ja divase avivakitA dhAve ATha mukhavALA zailarAja nAmanA putrane janma ApyA, je tene agAu dveSagajeMdra sAthe thayelA saMyeAganuM pariNAma hatuM. pAMca varSanI vaye ripudArUNa ane zailarAjane maitrI thai. zailarAjanI asara dhIme dhIme kathAnAyakapara vadhAre thatI cAlI: akkaDatA vadhI, mithyAbhimAna vadhyuM ane abhimAna caDhavA lAgyuM; vicArA paNa tevAja thayA ane vartana paNa tevuM ja thatuM cAlyuM. pitAe vaLI te abhimAnanI vadhAre pASaNA karI. A sarva pratApa rolarAjanA che ema nAyake mAnyuM. pachI zailarAje ripu. ne cittastabdha lepa ApyA, tenA guNanI anubhave khAtarI karavA kahI tene hRdayapara lagADavA bhalAmaNa karI. AthI nAyakane zailarAjaparane prema sudRDha thayeA. nAyake lepa lagADaco eTale sarva tene namavA lAgyA. pRSTha 703-711. prakaraNa 2 juM-mRSAvAda. philaSTamAnasa nagare duSTArAya rAnane jadhanyatA patnIthI sRSAvAda nAmane putra hatA. tyAM ripudArUNa gayA. mRSAvAda sAthe doratI thai. enI dostIthI nAyaka ghaNI navAio karavA lAgyA, kheATI vAtane sAcI karavA lAgyA ane vAMka gunhA khIjApara DhALavA lAgyA. abhyAsakALa prApta thaye kumArane mahAmati nAmanA paMDitane soMpavA beAlAnyA. kumAre yeAgya vinaya na karyo. gurUe dhAryuM ke te sudharaze paNa abhyAsa daramyAna paNa e te abhimAnamAM vadhatA ja cAhyA, sarva rAjakumArIne peAtAthI halakA mAnavA lAgyA. AthI gurUmahArAja abhyAsa karAvavAmAM zithILa thatA gayA. chevaTe e gurUmahArAjanI beThake caDhI beThA, pUchatA asatya eklyA, gurUe najare joyA teA tenA para pakSapAtanuM taheAmata mUkayuM eTale Akhare gurUe ene tajI dIdhA. pitAzrIe abhyAsa mATe savAla karyo tyAre khATI bhaLatI vAtA karI. pitAe vadhAre abhyAsa karavA pAche mekalyA tyAre upara uparathI vAta svIkArI paNa Akhe| vakhata bhaTakavAmAM gALyeA. dAsta sRSAvAdanA mAna vadhyA. teNe mAyA sAthe eLakhANa karAvI. huve rAjA mAne che ke bhAi bhaNe che ane bhAizrI teA jugAra paradArA ane nIca sAkhatamAM rakhaDe che. pR. 711-725. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. prakaraNa 3 juM-narasuMdarI lagna. zekharapuranA rAjA narakesarI ane rANI vasuMdharAne narasuMdarI nAmanI dIkarI hatI, sarva vidyAkaLAmAM atyaMta kuzaLa hatI. yuvAna thatAM teNe nizcaya karyo ke kaLAkauzalyamAM potAthI vadhAre pravINane paraNavuM. tenA mAtApitA tene A nizcaya jANatA hatA. rAjAe ripudArUNanI beTI khyAti sAMbhaLI hatI te para AdhAra rAkhI putrI sAthe pote siddhArthanagare AvyA ane naravAhana rAjAne putrInI pratijJA ane potAnI IcchA jaNAvI. naravAhane ripudArUNa ane kaLAcAryane rAjasabhAmAM bolAvyA. A vakhate puNyodaya mitra sukAI gayo hato. saudaryazALI narasuMdarI sabhAmaMDapamAM AvI, riSadArUNane kaLAo para vivecana karavA kahyuM, pachI muddAnA savAla pote puchaze ema paNa jaNAvyuM. kumAra to kaLAnAM nAmo paNa bhUlI gayo hato eTale gabharAyA, naravAhana rAjA Azcarya pAmyA, kaLAcAryane khulAso pUchatAM teNe jaNAvyuM ke e te bAra varSathI rakhaDe che ane zailarAja mRSAvAdanI sabatamAM paDela che. kumArane phajeto thayo, lokomAM apavAda thayo, te vakhate kumAre zvAsa rUMdhyo, mUcha AvI hoya te thaI gaye, samaya jaLavAI gaye, sabhA bIjA divasa upara mulatavI rAkhavAmAM AvI. narasaMdarInA pitA kaMTALyA, cAlI javA vicAra karyo, tyAM puNyadaya mitrane lAgaNI thaI, teNe suMdarInA pitAnA vicAre pheravAvyA. have pAchA javAmAM banne pakSane zaramAvA jevuM thaze ema lAgyuM, parIkSAno vicAra choDI dIdho ane ripudArUNa ane narasuMdarInA lagna karI nAkhyA. suMdarInA pitA vidAya thayA ane ripudArUNa narasuMdarI sAthe alaga bhuvanamAM AnaMda bhegavavA lAgyA. pR. 725-737. prakaraNa 4 thuM-narasuMdarIne prema-tiraskAra. riputra ane narasuMdarInA divase AnaMdamAM javA lAgyA eTale zela ane mRSAvAdamitrane adekhAI AvI eTale premamAM bheda paDAvavAne bannee saMketa karyo. daramyAna puNyodaya pAtaLo paDato gayo. eka kamanasIba kSaNe suMdarIe kumArane tene rAjasabhAmAM thaI AvelA kSobha mATe prazna karyo. mRSAvAdI kumAre goTA vAnyA eTale narasuMdarIe kaLApara vivecana karavA kahyuM. ripudArUNa AthI uzkerAye, zailarAje ene preryo, lepa cApaDo, patI vadhAre vidvAna hovAnuM dhAre che evI buddhi karI eTale ripadAraNe suMdarIne tiraskAra karyo, dhamakAvI kADhI mUkI. suMdarIe ghaNI AjIjI karI paNa kumAra ThaMDe paDaze nahi. AthI tiraskRtA suMdarI alaga rAjabhuvanamAMthI nIkaLI kumAranA pitAne mahele gaI. pR. 737-743. prakaraNa 5 muM-narasuMdarIne ApaghAta. ripadArUNapara lepanI asara cAlu ja hatI, saMtApathI javara paNa AvyuM, tyAM mAtA vimalamAlatI tene samajAvavA AvyA ane narasuMdarInA duHkhane pUro khyAla Apyo ane tene mApha karavA vijJapti karI. ripudAraNane javAba ekadama abhimAnI hato ane vAta karatAM e eTale caDhI gaye ke snehasaMbaMdha visArI mAtAne pATu mArI kADhI mUkI. mAtAe A vAta narasuMdarIne kahI tyAre tene to mUrchA AvI gaI. Akhare jAte samajAvaTa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, 13 karavA javAnI jarUra lAgI. satIe AvI kumAranI ghaNuM ghaNI prArthanA karI paNa prema ane mAna vacce laTakato kumAra na bolavAnuM bolI gaye, vadhAre paDatuM bolI gayo eTale narasuMdarI hatAza thai gaI, AzA guTatA tyAMthI pAchI pharI. te vakhate sUrya asta thayo. eka khaMDeramAM jaI lokapALAne udezI kAMika belI, prathama te ripudaraNa je pachavADe Avyo hato tene dayA AvI, paNa zailarAjanuM jora thayuM eTale Akhare suMdarIne ApaghAta karavA dIdhe. suMdarI gaI. sAsu pachavADe tapAsa karavA AvyA paNa moDA thayA. eNe suMdarIne laTakatI joI eTale pote paNa ApaghAta karyo. dAsI kaMdalikA tapAsa karavA AvI, sarva lokonA jANavAmAM vAta AvI, ripudAraNane phajete thaye ane rAjabhavanamAMthI pitAe tene kADhI mUko ane lokoe teno tiraskAra karyo. tyAra pachI ripadAraNa AkhA nagaramAM rakhaDavA lAgyo ane loko taraphathI thatAM apamAna khamavA lAgyo. ema karatAM keTalAM varSo vItI gayA. - mR. 743-755. rasanA kathAnaka, prakaraNa 6 ThuM-vicakSaNa-jaDa. eka prasaMge naravAhana rAjA nagara bahAra pharavA nikaLyA hatAM tyAM lalita udyAnamAM vicakSaNAcArya nAmanA zAMta sAdhune aneka ziSyathI paravarelA joyA. rAjA sUrine namyA, sUrie upadeza Ape. rAjAe ATalI ladhu vayamAM saMsAratyAganuM kAraNa pUchayuM eTale kAMIka AnAkAnI pachI lAbhanuM kAraNa jANI AcAryazrIe pitAnuM caritra kahevA mAMDyuM. vicakSaNa caritra. bhUtaLa nagaramAM malasaMcaya rAjA ane tatpakti rANune zubheAdaya ane azubhedaya nAme be putro hatA. zubhadaya nija cArUtAne paro tenAthI A peTA kathAne nAyaka vicakSaNa putra thayo ane azubhadayane svayegyatA patIthI jaha nAmane putra thayo. AvI rIte vicakSaNa ane jaDa kAkAkAkAnA chokarA thayA. vicakSaNa sAdhucaritravALo hato, jaDa krodhI abhimAnI durgaNa hato. nirmaLacitta nagaranA malakSayarAjAne suMdaratA rANIthI buddhi nAmanI dIka hatI tenuM lagna vicakSaNakumAra sAthe thayuM. enAthI prakaI nAmane putra thaye, e buddhidevIne vimarza nAmane bhAI hato te bahena paranA hetathI tenI sAthe rahetA hatA. vimarza ane prakarSa mAmA bhANeja thayA. pR. 756-767. prakaraNa 7 muM-rasanA-lolatA. vicakSaNa ane jaDa eka vakhata vadanakeTara bagIcAmAM pharatA hatA tyAM bIlamAM eka suMdara strI dAsI sAthe jovAmAM AvI. jaDa to enuM 35 jai premamAM paDI gayo, vicakSaNe ene pararamaNI dhArI dUra khasI javA dhAryuM. dAsI lolatAe pokAra karI kumArane bolAvyA ane rasanA sAthe oLakhANa karAvI. jaDa vadhAre phasa gaye, vicakSaNa vicArapUrvaka joyA karato hato. dAsIe pUrva paricaya yAda Aye, vikalAkSanivAsa nagaranI oLakhANa yAda karAvI. jaDa vadhAre phasa gayo, vicakSaNa vicArapUrvaka joyA karato hato. jaDa to rasanAmAM vadhAre vadhAre lubdha thato gayo ane te Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upamiti bhavapracA kathA. kahe te sarva karavA lAgyA, khAnapAna mAge te ApavA lAgyA ane ene tRpta karavA lAgyA. vicakSaNe vicAra karyo, vRddhi vagara sahaja rasanAne peASI, paNa peAte leAlatAthI levAi gayeA nahi. jaDanA kuTuMbIee jaDanuM rasanA sAthenuM vartana prarAsyuM. vicakSaNanA mAtapitAe tapAsa karavA salAha ApI. zubheAye strIonI naisagika adhamatA batAvI, mAtAe tapAsa karI nirNaya karavA kahyuM, patnI buddhidevIe viDalanAM vacanane anusaravA kahyuM. chevaTe rasanA kANu che tenuM mULa zeAdhavA nirNaya thayA. budeivInA bhAi vimarze te kArya karavA mAthe lIdhuM, bhANeja prakarSa sAthe jijJAsAthI AvavA tatpara thayA. eka varSanI avitra karI mAmAbhANeja vize prakarSa rasanAnI muLazuddhi karavA nIkaLI paDyA. pR. 767-784. prakaraNa 8 suM-vimarza-prakaryuM. zarad ane hemaMtane samaya bAhya sRSTimAM pasAra thayeA. mAmAbhANeja rasanAnI zeAdhamAM bahileAkamAM ghaNA pharyAM paNa kAMi patto lAgyA nahi. pachI aMtaraMga deze gayA. prathama rAjasacitta nagare AvyA. nagara zUnya jaNAyuM. mithyAbhimAna tene adhikArI hatA. tenI pAsethI hakIkata maLI ke rAgakesarInuM e nagara che. e rAjA peAtAnA viSayAbhilASa maMtrI sAthe ane meTA rAjA ane dAdA mahAmeAhu sAthe saMteASa sAme yuddha karavA gayA che, kAraNa ke pelA saMteASa maMtrInA mANaseAne herAna karI leAkeAne nivruti nagarIe meAlI detA hatA. e maMtrInA mANase paikI rasanAnuM nAma paNa mithyAbhimAna khelyA eTale rasanAne kAMika patto lAgyA ema mAmAne lAgyuM. vadhAre hakIkatanI mAtamI ApavA mithyAbhimAne nA pADI. pachI aMtaraMgamAM tAmasacitta nagare mAmAbhANeja gayA. tyAM keTalAka mAsa sAthe zAka temane maLyA. vAta karatAM jaNAyuM ke e mahAmahanA khInna dIkarA dveSagajeMdranuM nagara hatuM, te paNa pitA mahAmeAhu ane meATA bhAi rAgakesarI sAthe saMtASa sAme yuddha karavA gayA che. devI avivekitA te vakhate garbha dhAraNa karI rahyA hatA temane samajAvI duSTAbhisandhi rAjAnA raudracittapure meAkalI ApyA. tyAM temaNe eka putrane janma ApyA che. (te vakhate prajJAvizALAe jaNAvyuM ke A putra te prakaraNa - 1 - lAmAM jaNAvelA zailarAja hatA.) zeke vizeSamAM jaNAvyuM ke pAte matimeAha nAmanA nagararakSakane maLavA lazkaramAMthI tyAM Avela hatA. ATalI vAta jANI vadhAre patto meLavavA mAmAbhANeja aDhavI tarapha cAlyA. pR. 784-801. prakaraNa 9 muM-cittavRtti aTavI, mAmAe bhANejane nadI vacce A velA maMDapamAM siMhAsanapara beThelA rAjAne dUrathI batAvyA. mAmAe bhANejanA kutUhaLane tRpta karavA prathama avalokana karI lIdhuM, pachI cittavRtti aTavInuM, pramattatA nadInuM, tadvilasita beTanuM, cittavikSepa maMDapanuM, tRSNA vedikAnuM, vipa cosa siMhAsananuM ane mahAmeAha mahArAjAnuM vistArathI varNana vigatavAra karI batAvyuM. pR. 802-811. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra. 15 prakaraNu 10 muM-prakarSane jAgRti-bhautAcArya kathA. uparanuM vivecana cAlatuM hatuM tyAre bhANeja kAMi meklyA nahi eTale mAmAe pUchyuM ke vAta kharAbara samajAya che? prakarSe hA kahI eTale rahasya samajAvavA sArU mAmAe lautAthAyenI kathA kahI te A pramANeH eka sadAziva nAmaneA purjArI hateA. vRddha vaye tene peAtAnA baherApaNAnA upAya karavA vicAra thayA. ene zAMtiziva nAmane ziSya hatA, tene vaidyane upAya pUchavA meAkalyA. te vakhate kAi gunhA mATe vaidyarAja ekarAne khUba mAratA hatA. pUchatAM jaNAyuM ke e chezakarA bApanuM (vaidyanuM) kahevuM sAMbhaLatA nathI.' ziSya samajyA ke na sAMbhaLe tene A upAya lAge che eTale e teA jaine sadAzivane mAravA lAgyA. sadAziva tA mArathI adhamuo thai gayA. ene na bhaktoe muzIkhate cheDAvyA. pachI jyAre bhakto vAta samajyA tyAre vaidyane melAvyA ane tyAre badhe khulAse thayA. ATalI vAta vize kahI bhANejane jaNAvyuM ke teNe khulAsA pUchavA. nahi tA zAMtiziSa jevI vAta banaze. pachI nadI maMDapa vigerenI ceAjanA karavA eka bIjI vArtA mAmAe kahevA mAMDI te nIce pramANe. pR. 812819. prakaraNa 11 muM-veAhala kathA-aTavI AdinI ceAjanA. saMsArIjIne A sarva hakIkatanA khulAse| vistArathI samajAvavA deSTAntarUpe prathama eka vela halanI kathA kahI te nIce pramANeH-- bhuvaneAdara nagaramAM anAdi rAjA ane saMsthiti rANI hatA. temane eka vAhala nAmanA putra hatA. e che|karAne khAvAne ajaba zAkha hatA. game teTaluM macharNa thAya, peMDhamAM cuMkA Ave ke pIDA thAya te paNa e khAdhA ja karatA hatA. ene ethI ajIrNa vadhatuM gayuM. pachI vaLI ene gAma bahAra urjANI karavA icchA thai. tyAM khUba khAdhuM eTale tAva vadhyA. samayajJa vaidhe nADa joi vyAdhinuM nidAna karyuM, khAvA nA pADI, paNa kumAre mAnyuM nahi. e teA khAte ja gayA, pachI vamana thayuM, kAMika vamana sAmenA bheAjanamAM paDayuM, vaLI khAdhuM temAM vamanavALe bhAga paNa AvyA paNa tene zarama na thai. sadara vaidhe vaLI tene cetavaNI ApI paNa kumAra te vadhAre khAtA ja gayA ane ulaTA vaidyanI niMdA karavA lAgyA. pachI deSA ghaNA vadhI gayA, bahu udvega thayA, paNa koi tenuM rakSaNa karI zakayuM nahi ane te kAdavamAM anaMta kALa lATacA karyAM. upara pramANe velahalanI vAta karI tenI AkhI arthadhaTanA prakSAvizALAe karI ane te uparathI cittavRtti aTavImAM Avela nadI, pulIna, maMDapa, vedikA, sihAsana ane avidyA zarIranI vistArathI yAjanA karI batAvI tathA saMkSikSamAM paNa karI. pR. 818-843, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. prakaraNa 12 muM-mahAmUkatA- mithyAdarzana-kudaSTi. vimarza mAmAe vigatavAra aTavI nadI sihAsana vigerenuM varNana karyuM pachI bhANejanA pUchavAthI mahAmahanA AkhA parivAranuM varNana karavA mAMDayuM. enI mahArANI mahAmUDhatAne varNavyA, miyAdarzana senApatine ALabA, e kudeva kudharma kugurUmAM kevI beTI buddhi utpanna kare che te jaNAvyuM, e senApati maMDapa vedikA siMhAsananI racanA kevI rIte kare che te varNavyuM ane chevaTe ene mahimA varNavyo. e mithyAdarzananI kudRSTi nAmanI jAya che e deva, vAda, veza, kalpa, mokSa, vi. zuddhi ane vRttine aMge tIthIomAM keTalo bheda pADe che te vistArathI mAmAe varNavyuM ane aneka manonAM nAma ApyAM. pR. 843-862 prakaraNa 13 muM-rAgakesarI-dveSagajaM. pachI mAmAe viparyaya siMhAsanapara beThelA mahAmoha mahArAjAnA moTA putra rAgakesarInuM varNana karyuM. jaNAvyuM ke mahAmaha vRddha thaI javAthI teNe sarva rAjakArya rAgakesarIne sopelache. e rAgakesarInA traNa mitro che. daSTirAga, sehavAga, viSayAga. emanAM bIjuM nAma anukrame atasvAbhineveza, bhavapAta ane abhivyaMga paNa che. e rAgakesarInI bhAryA mUkatA nAmanI che. mahAmohane nAne putra pagajeMdra DAbI bAju te ja siMhAsana para beThela che. tenI avikitA bhAryA upara prakaraNa 8 mAM batAvelAM kAraNe gerahAjara che. pR. 863-866. prakaraNa 14 muM-makaradhvaja. sihAsananI pachavADe rahelA atyaMta rUpavALA makaradhvajane mAmAe tyAra pachI prakaSane oLakhAvyo ane eNe moTA devone kevA nacAvyA che tenuM varNana karyuM. enA traNa anuca-5veda, veda, paMDhavedane varNavyA ane pachI makaradhvajanI 5trI ratine oLakhAvI. pR. 867-871. prakaraNa 15 muM-pAMca manuSya. hAsa, arati, bhaya, zeka, jugupsA. tyAra pachI makaradhvajanI pAse beThelA pAMce manuSyanuM mAmAe vistArathI varNana karyuM. (1) hAsa hasAve che, te tenI patI tucchatA sAthe beThela che. (2) bIjI arati strI che te mAnasika duHkha karAve che. (3) bhaya kaMpAve che, enA parivAramAM sAta manuSyo che ane enI strI hInasatvatA nAmanI che. (4) zekane ApaNe upara prakaraNa 8 mAM joyo te ja che. e raDAve che ane enI strI bhavasthA enI sAthe che. (5) pAMcamI strI jugusA che, e nAka caDhAve che ane dUra sAve che. pR. 872-877. prakaraNa 16 muM-seLa bALako. pachI mAmAe rAjAnA khoLAmAM nAcatA kudatA soLa bALake oLakhAvyA. enuM nAma kaSAya. emAM cAra anaMtAnubaMdhI che, cAra apratyAkhyAnI che, cAra pratyAkhyAnI che ane cAra saMjavalana che. emAMnA ATha rAgakesarInA chokarA che ane ATha dveSagajedranA che. sAthe mahAmaha mahArAjAnA patarA thAya che. | pR. 88-892. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, 17 prakaraNa 17 muM-mahAhanuM sAmaMtacaka. pachI mAmAe mahAmohanA aMgabhUta senAnIone varNavyA. prathama viSayAbhilASanuM varNana karyuM. ene pAMca chokarA che te varNavyuM. AkhA rAjyanuM pAlana e maMtrI pAMca chokarAo dvArA kevI rIte kare che teno citAra Ape. e viSayAbhilASanI patI bhegatRSNA che tene paNa oLakhAvI ane duSTAbhisabdhi vigere laDavaiyAone paNa batAvI dIdhA. pR. 883-887, prakaraNa 18 muM-mahAmahanA mitrarAjAo (Allies). pachI mitrarAjAone paricaya mAmAe bhANejane karAvyeH (1) jJAnasaMvaraNa pAMca manubdathI paravArela che; (2) darzanAvaraNa nava manuSyonI vacce beThela che; (3) vedanIya che manuSyonI vacce beThela che; (4) AyuSya cAra manuSyanI vacce vITabhAI beThela che; (5) nAma beMtALIza manuSyonA meTA parivAramAM che ane bahurUpI banAvanAra che; (6) gAtra be manuSyanI vacce che ane (7) aMtarAya pAMcathI pariveSTita che. bhANeje pUchayuM ke rAjA dekhAya che tyAre parivAra dekhAtuM nathI ane parivAra dekhAya che tyAre rAjA dekhAtA nathI tenuM kAraNa zuM? eno khulAso mAmAe vigatavAra samajAvyo. ema karatAM sAte rAjAnA sAmAnya vizeSa svarU552 mAmAe vivecana karyuM. vaLI temAM aMtargata taphAvata karyo che ane chatAM bhedanI spaSTatA kevI rIte thAya che te paNa vistArathI spaSTa karI bhANejanI jijJAsA pUrNa karI. AvI rIte mahAmahanA AkhA parivAranuM varNana sAMbhaLIne prakarSa bahu rAjI thayo. pR. 887-88. prakaraNa 19 - mahAmahasainyane jitanArA-have bhANeje praznaparaMparA calAvI. jyAre jJAnAvaraNu, darzanAvaraNa, vedanIya ane mahAmaha rAjAo du:kha ApanArA ja che tyAre jIvanamAM majA zI rahI ? evo koI pradeza che ke jyAM A rAonuM jora ja cAle nahi. Ano javAba ApatAM mAmAe AkhA jagatanA svarUpanI vicAraNA batAvI. saMsAra ke bhayaMkara che, iMdriyabhege kevA kharAba che, sogaviyoga kevI rIte thAya che te batAvI te para vijaya meLavavAnI AkhI paddhatinuM varNana karyuM. sAcA nirNaya karI vartana karanAranA kAryanI racanA batAvI. prathama makaradhvajanI asarathI dUra kevI vicAraNAthI thAya che te batAvatAM strI zarIranI vicAraNuM sUcavI ane strIcittasaMbaMdhamAM bhAvanA kevI cAle che tenuM varNana karyuM. pachI rati, jIgupsApara vijayanA mArgo ane chevaTe jJAnasaMvaraNaAdi rAjApara jaya kema meLavAya che tenI cAvIo batAvI. AvI rIte vijaya meLavanArA che kharA, paNa bahu thoDA hoya che ema chevaTe jaNAvI mAmA aTakayA eTale prakarSa vicAramAM paDyo. pR. 898-908, prakaraNa 20 muM-bhavacakanagarane mAge. vaLI bhANeje evA vijaya meLavanA manuSyo kayAM rahe che ema pUchatAM mAmAe kahyuM ke tevA manuSyo paNa addabhuta vRttAMtavALA bhavacaka nagaramAM ja rahe che. e nagara aMtaraMga ane bahiraMga Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 upamiti bhavaprapaMca kathA. banne che kAraNa ke e rAjAo yogI jevA che tethI banne rIte AvirbhAva pAme che. ATaluM sAMbhaLatAM bhANejane e bhavacakranagara levAnuM kautuka thayuM. mAmAe kahyuM ke ApaNe rasanAnA mULanI zodha karI che; paNa bhANeje kahyuM ke haju eka varSane avadhi pUro thayo nathI eTale bhANejanI jijJAsA tRpta karavA mAmA bhavacakane mA paDyA, A vakhate ziziraRtu AvI tenuM ane varNana karavAmAM AvyuM che. raste cAlatAM vaLI bhANeje meharAja ane karmapariNAma rAjAnA saMbaMdha para savAla kathA. mAmAe jaNAvyuM ke mahAmaha duHkha ApavAmAM majA mAnanAra che, karmapariNAma rAjA nATakapriya che, bAkI banne bhAIo che. karma pariNAma sArAM kAma paNa kare che. eka rIte banne rAjAnI ekarUpatA paNa che. mahAmahanI khAsa jAgIra rAjasacitta ane tAmasacitta nagaro che. chevaTe jaNAvyuM ke e badhA rAjyone kharo mAleka mahAmaha nathI, saMsArIjIva che, paNa e jAgIro mahAme he pacAvI pADela che. AvI AvI vAto karatAM mAmA bhANeja bhavacakrapure pahoMcyA. pR. 909-920, (bhavacakranAM kautuke,) prakaraNa 21 muM-vasaMtarAja-lalAkSa. A vakhate vasaMtabakatu thaI. ahIM vasaMtaraDAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. * = surApAna tarapha cAlI rahela che ane loko nagara bahAra nIkaLI paDyA che. AkhA vanamAM dhamAla cAlI rahI che, vilAsI strI purUSo vilAsa cAre tarapha karI rahyA che. AvI rIte nagaranI bahAra cAre tarapha kautuka thaI rahyA che. 4 . te vakhate aneka sAmatothI paravArela rAjA nagaramAMthI bahAra AvyA eTale vaLI ramatagamata vadhAre josathI cAlavA lAgI. te banAvapara avalokana karI mAmAe bhANejane jaNAvyuM ke makaradhvaja ane vasaMta mitra thAya che. have vasaMta karma pariNAma rAjA ane rANI kALapariNatine mitra thAya che. maherabAnInA badalAmAM rAjArANIe TharAvyuM ke e bhavacakramAM AvelA mAnavAvAsamAM vasaMte javuM. vasate mitra makaradhvajane vAta karI. bAhya rAjya vasaMtane karma pariNAme ApyuM ane mahAmohe aMtaraMga rAjyapara makaradhvajane nI eTale be mitrone viyoga thayo nahi. have pele rAjA AvyA hato tenuM nAma lalAkSa hatuM tenA para makaravaje aMdarathI vijaya karyo. bhANeje prathama e makaradhvajane dITho nahi eTale mAmAe tenI AMkhamAM gAMjana (vimaLaloka) AMjI khare khyAla batAvyuM. pachI eNe lalAlapara aMdarathI pheMkAtAM bANo barAbara joyAM. e vakhate makaradhvajano mahimA eTale hato ke mahAmoha, viSayAbhilASa vigere enA hakama pramANe kAma karatA hatA ane hAla turata zreSagajendra zeka vigerene te dUra rAkhavAmAM AvyA hatA. A badhI jamAvaTa to mahAmahakata hatI paNa atyAre teNe rAjIkhuzIthI mukhya sthAna makaradhvajane ApyuM hatuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, ane sarva parivAra tenA kahevA pramANe jarUra paDe tema kAmamAM Avato hato. keTalAka zeSaga vigere potAnA kAmane vakhata AvavAnI rAha joI jarA dUra beThA hatA. AvuM makaradhvajanuM TuMka vakhatanuM dareka varSe thatuM rAjya hatuM. mahAmahanuM sabhAsthAna to A vakhate paNa akhaMDa ja hatuM. pR. 920-937. prakaraNa rara muM-lAkSa. (bhavacakranAM kautuka.) (madya-padArA.) lolAkSarAjAe prathama devIne dArU dharyo, pachI pote khUba pIdhe. ene ripukaMpanA nAme bhAI hato eNe paNa dArU pIdhe. dArUnA ghenamAM pitAnI strI ratilalitAne nAcavA hukama karyo. te vakhate makaravaje lAkSane tIra mAryo. te ratilalitAne pakaDavA deDo, strI catura hovAthI samajI, bhAgI, devI pachavADe saMtAI gaI. A vakhate zreSagajedrane hukama thayo eTale teNe asara jamAvI. lolAkSa pachavADe lAge, ratilalitAe buma pADI, devInI mUrti lolAze uDAvI dIdhI. moTI laDAI thaI jemAM Akhare lalAkSa tenA sagA bhAIne hAthe marAya. AvAM madya ane paradA2AnAM pariNAma che ema mAmAe bhavacakanAM kautukamAM bhANejane batAvyuM. 5 938-943. - prakaraNa 23 muM-ripukaMpana. (bhavacakranAM kautuko.) (mithyAbhimAna.) have lalAkSanA nagara lalitapuranuM rAjya ripukaMpananuM thayuM. ene matikalitA nAmanI bIjI rANI hatI. eNe tyAra pachI turatamAM putrane janma Apyo. dAsI priyaMvadAe vadhAmaNuM khAdhI. rAja AnaMdamAM AvI gayo. potAne rAjya maLyuM ane chokare paNa thayo eTale khUba abhimAnamAM AvI gayo ane putra janmotsavanI moTI dhamAla karavA mAMDI. cAre tarapha AnaMda vartI rahyo che ane harSanA madamAM rAjA ripu pana nAca paNa karI rahyo che tyAM rAjamahelamAMthI meTe pokAra uThaze. samAcAra maLyA ke navo janmelo kuMvara maraNa pAmyo che. zeke potAne prabhAva vistAryo. putrazokathI ripukaMpana paNa maraNa pAmyo. mAmAe mithyAbhimAna ane zekanA prasaMge para vivecana karyuM ane evA zokasthAnethI mAmAbhANeja jaladI bahAra nIkaLI paDyA, pU. 943-952. prakaraNa 24muM-mahezvara ane dhanagarva. (bhavacakranAM kautuka.) rAjadiramAMthI mAmAbhANeja te ja nagaranI bajAramAM AvyA. tyAM mahezvara nAmane eka zeTha potAnI dukAna para beTho hato. enI pAse hIrA mANeka ane dhananA DhagalA paDyA hatA jene joi zeTha rAjI thatA hatA. mAmAe jaNAvyuM ke e zeTha dhanagarvamAM Asakta che, masta che, potAne mATe nasIbadAra mAne che ane dhananI asthiratA jANato nathI. mAna enI pAse ja rahe che. te vakhate dachazIla nAmane jAra purUSa mUlyavAna mugaTa laI vecavA Avyo. zeThe ene hemapuranA rAjAnA hajurIA tarIke oLakhyo, vahema paDyo ke e mugaTa corAyelo hovo joIe, chatAM nAmanI kimate lobhamAM taNAI zeThe kharIdyo. jAra te paisA laI cAlyo gayo. rAjAnA cara purUSo zeThanI dukAne AvyA. zeTha corInA mAla sAthe pakaDAI gayA ane garva to kayAMe cAlyo gayo. ahIM mAmAM dhanasvarUpepara manana karavA yogya vicAraNuM batAve che, pR. 953-960, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMco kathA. - prakaraNa 25 muM-ramaNa ane gaNikA. (bhavacakranAM kautuko.) A vAta cAlatI hatI tyAM eka dubaLA bhikhArI jevA juvAna mANasane mIThAI sArAM 5DAM sugaMdhI pAna vigere kharIdanAM . mAmAnA kahevAthI jaNAyuM ke e mATe vAra meLavanAra ho, samudradatta zeThane putra hato, nAme ramaNa hato, kude caDhI sarva vArase gumAvI beTho hato, madanamajarInI kuMdakalikA yuvatIne phaMde caDhatho hatuM ane atyAre kAMika rakama maLela che tethI pAcho nAyikA ghare jato hato. mAmA bhANeja e ramaNa pachavADe cAlyA. tenI pachavADe makaradhvajane jato joyo. mAmAne vezyAne letAM suga caDhI. ramaNa gaNikAnA gharamAM dAkhala thayA. hAvabhAva karI kuMdakalikAe ene bheLa, DekarI enuM sarva dhana laI gaI eTale kuda bolI ke te ja vakhate rAjakuMvara caMDa tyAM AvanAra che, vAta kare che tyAM to caMDa Avyo ane yuddha karavA AvAhana karyu. ramaNa karI gaye, khUba mAra khAdhe ane Akhare maraNa pAmyA. ahIM gaNikAnA vyasanamAM keTalAM duHkha che te para mAmA vimarza vistArathI vivecana kare che. pR. 961-967. prakaraNa 26 muM-vivekaparvata parathI avalokana. (bhavacakranAM kautuko.) e rAtri vimarzaprakarSe devamaMdiramAM gALI. prabhAte mAmAe kahyuM ke jovAnuM ghaNuM che ane vakhata ocho che mATe viveka 5rvataparathI avalokana karI sarva bAbata joI levI ThIka che ema kahI mAmA bhANejane parvata para laI gayA, tyAMthI aneka Azcaryo bhANejane bhavacakamAM batAvyAM. (1) katika ane dhRta. kubera sArthavAhanA kapotaka putrane joyo. jugaTAmAM e sarva dhana hArI beThelo hato, chatAM durgaNa choDato na hato. eNe zaratamAM mUkavAnuM kAMi na rahetAM Akhare potAnuM mAthuM mUkyuM, emAM paNa e hAryo. jugaTAnAM bhayaMkara pariNAma para mAmAe vicAre batAvyA. (2) lalana ane mRgayA. pachI eka ghoDA upara beThelA parasevAthI thAkelo haraNa pachavADe rakhaDato bhukhyo purUSa vivekaparvata parathI levAmAM Avyo. mAmAe tene lalita nagaranA rAja lalanA nAme oLakhA. zikAranA zekhathI rAjakArya visarI jato hovAthI tenA putrane tenI gAdIe besADyo hato ane tene padabhraSTa karyo hato, chatAM e Teva bhUlatA nathI. pachI mAmAe mRgayA ane mAMsabhakSaNanA do para vivecana karyuM. ATalI vAta kare che tyAM lalane ziyALa pachavADe paDatAM ghoDo pUrapATa doDAvya, vacce khADo Avya, rAja ane ghaDe temAM paDyA ane lalana maraNa pAmyo. (3) durmukha ane visthA. bIjI bAjue parvataparathI jotAM bhANeje eka purUSanI jIbha khaMcatAM ane tene tapAveluM tAjuM pAtAM joye. tapAsa karatAM mAmA bolyA ke e sumukha nAmano zeTha hato, kaDavI bhASAthI loke ene durmukha kahetA hatA, e nakAmI vAto karyA ja karate ane jIbha para aMkuza rAkhato nahi. caNakapuranA tIvra rAjA laDavA gayo eTale pelA durmukhe lokone tenI virUddha bhaMbherI gAma Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, khAlI karAvyuM. dukhanA A rAjyavirUddha hI vacanethI tene upara pramANe sajA thatI hatI tene aMge mAmAe durbhASAnAM phaLa para vivecana karyuM. ) harSa-viSAda. tyAM harSa jovAmAM Avyo. mAnavAvAsamAM vAsava zeThane ghare enA pagalAthI utsava thaI rahyo hato. ghaNe varSa zeThane mitra dhanadatta Aje Avyo hato. bhejana AnaMda kallola jAmI rahyA hatA tyAM viSAda tyAM Avyo. te vakhate laMbanaka nAmane nokara dAkhala thaye, zeThano eka putra vardhana raLavA bahAragAma gayA hatA tyAM laTAyo ane aMte corothI marAya e samAcAra kahevA laMbanaka Avyo hato. tenA samAcArathI harSakallolane sthAne raDAroLa thaI rahI. A harSa ane viSAda banne pariNAma vagaranI che ane nakAmA che e5ra mAmAe te vakhate tattvadRSTie vistArathI vivecana karyuM. pR. 968-984. prakaraNa 27muM-cAra avAMtara nagare. vivekaparvata parathI mAmAe cAra avAMtara nagare bhANejane batAvyAM mAnavAvAsa, vibudhAlaya, pazusaMsthAna, ane pApipaMjara ane e pratyeka aMdara aMdara bhaLelA lAge che chatAM taddana alaga che ane te pratyekamAM koNa kevI rIte rahe che tenI vigatavAra vArtA kahI batAvI. pR. 985-993, prakaraNa 28 muM-sAta pizAcIe. pachI bhavacakamAM rahelI prANIone duHkha ApanAra sAta pizAcIo batAvI ane pratyekapara vistArathI vivecana karyuM. (1) jarA. ghaDapaNa. jIvana zaktine maMda pADanAra. virodhI yauvana. (2) jA. vyAdhi. enI virodhI nirogatA. (3) mRti, maraNa. enI virodhI jIvikA. (4) khalatA. pApodaya, kRtadhrapaNuM vigere. enI virUddhamAM saujanya. (5) kurUpatA. kadarUpA5NuM. sAme-surUpatA. (1) daridratA. aMtarAya. tenI sAme aizvarya. (7) durbhAgatA kamanasIba paNuM. tenI sAme subhagatA. e sAtenAM kAryo zAM che, kema thAya che ane tenA pratyekanA vireAdhI koNa koNa che tenuM mAmAe vistArathI varNana karyuM. pR. 994-1011. prakaraNa 29 muM-rAkSasI dora ane niti. bhANeja te AvI rAkSasIenI pIDAthI kaMTALI gaye. pachI ene aTakAvanAra saMbaMdhI savAla karyo. mAmAe jaNAvyuM ke ene vega akhalita che. pachI prANInA prayatane keTale avakAza che te vAta karI, paMca kAraNenI viziSTatA varNavI. pachI nivAraNa karavAnA upAya karavA ke nahi e savAlanA javAbamAM avazya bhAvIbhAva para laMbANa vivecana karyuM, paripATInI vyavasthA jaNAvI ane e rAkSasIno dora nivRti nagarImAM jarA paNa cAlato nathI ema batAvyuM. pachI bhavacakravAsIone kaMTALo kema nahi Avato hoya tenA javAbamAM mahAmahanuM jora keTaluM hoya che te mAmAe varNavyuM. chevaTe bhANejanI khAtarI thaI ke ghaNI rIte e nagaranA leAkonuM vatana gADAnI pR. 1012-1019, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. prakaraNa 30 muM-cha nagaranI bheTa. avaleAkana dizA have pheravI, mithyAdarzana maMtrI peAtAnuM prAbalya kevI rIte batAve che te vAta bhANeje pUchI eTale nAmAe mAnavAvAsanA cha nagarI khatAvyAM: naiyAyika, vaizeSika, sAMkhya, auddha, sImAMsaka ane leAkAyata. te upara mithyAdarzana peAtAnA dara kharAkhara calAve che. sImAMsaka Adhunika nagara che te vedharmanI sthApanA mATe jeminI munie racela che. keTalAka leAkAyatane gaNatA nathI. e pAMca uparAMta huM viveka parvatanA apramattattva zikharapara jaina nagara che. pAMca jamInapara che ane chaThThuM zikhara para che. pAMca nagaravAsIenuM sAdhya tA nivruti ja che paNa kalpanA kheATI che. bIjAM nAnAM nAnAM navAM te ghaNAM nagaro che paNa sanAtana ane sAcce pahoMcanAra tA jaina nagara ja che. pR. 1019-1025. 3 ka prakaraNa 31 muM-SapuranAM nivRttimArgo. pachI bhANejanA pUchavAthI mAmAe e nagaranA nivRtimArgo para bahu vistArathI vivecana karyuM. naiyAyika seALa tattva mAne che. vairoSikA che padArtho mAne che. sAMkhyA pacIza tattva mAne che, auddhonA cAra vibhAga che. cArvIka kAMi mAnatA nathI. mImAMsakA ceAdanAlakSaNa dharma mAne che. jaino nava tattva mAne che. e pratyeka nivRtine aMge zuM kahe che tepara vimarze varNana karyuM pR. 1026-1035. prakaraNa 32 muM-jainadarzana. have vivekaparvata jyAM mAmAbhANeja UbhA hatA tenA apramattattva zikharapara Avela jenapura tarapha najara TharI. pachI temAM vasanAra sAdhuonuM jIvana kevuM hAya, vartana kevuM heya, AhAra pravRtti kevI hAya ane cittavRtti aTavI kevI hAya te trimAM vistArathI samajAvyuM. temAM sAdhunAM mahAvratA, asaMga caiAganI sAdhanA ane mahAmeAhanA pratyeka senAnIpara temanA vijaya kema ane kevA thAya che tepara vistAra karyo. pR. 1036-1041. prakaraNa 33 muM-sAttvikamAnasapura ane cittasamAdhAna maMDapa, have saMtASane jovAnI prakarSe jijJAsA batAvI eTale mAmAe dUrathI cittasamAdhAna maMDapa batAvyA. pachI banne e maMDapamAM gayA. pachI bhANeja saMdehA pUchate| gayA ane mAmA khulAsA karatA gayA. vizALa maMDapanI bhavya racanA joi bhANeja rAjI thayA. enA sthAnane nirdeza karatAM mAmAe kahyuM ke eka sAtvikamAnasapura nAmanuM aMtaraMga nagara che, temAM e suMdara vivekaparvata che. te sarva bhavacakramAM che ane cittavRttine nAke che. sAttvikamAnasapura sarva guNAnI khANa che ane nimaeNLacitta vigere nAnAM gAmeAnI rAjadhAnI che. enI jAgIradArI karmapariNAme peAtAnA ja hAthamAM rAkhI che. enA leAkA bahu bhalA che. vivekaparvatapara caDhatAM buddhi khIle che. enuM apramattattva zikhara zatrune daLavAnAM kAmamAM bahu madada kare che ane jainapura teA khAsa jovA lAyaka che, rannasamUhathI bharapUra che, enA leAko nivRti nagarIe javAnA nizcayavALA hAya che, teonAM kAryo teA pAMca nagaravAsI jevAM ja hoya che paNa sAdhyamAM ghaNA phera heAya che. tyAM cittasamAdhAna maMDapa jovA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, lAyaka che, temAM vacce nispRhatA vedikA gaThavI che, tenA upara chavIrya sihasana che. e sarvane AMtara Azaya samajavA yogya che te para mAmAe ghaNo vistAra karyo. mR. 1841-1058, prakaraNa 34muM-cAritradharmarAja. jIvavIrya siMhAsana para cAritradharmarAja beThA che. tene cAra mukha che: (1) dAnamukha. (2) zIlamukha. (3) tapamukha, (4) bhAvamukha. cothAmAM bAra bhAvanAne samAveza thAya che. e mahArAjanI virati devI rANI che. enA pAMca mitro cheH sAmAyika, chedepasthApanIya, parihAravizuddhi, sumisaM5rAya ane yathAkhyAta. pR. 1058-1066. prakaraNa 35 muM-yatidharma-gRhidharma. mAmAe pachI cAritradharmarAjanA banne putrane oLakhAvyA maTe yatidharma che. te daza manuSyathI viTAyale cheH 1. kSamA. 2. mArdava. 3. Arjata. 4 muktatA. 5. paga. (enA bAra aMgarakSake che. anazanAdi che ane prAyazcittAdi che.) 6. saMyama. 7. satya. 8. zauca9. akiMcanya. 10. brahmacarya. e moTA putranI vadhU sadbhAvasAratA che. bIjo putra gRhidharma phaTAyA che. e bAra manuSyathI paravArIne beThelo che. enI patInuM nAma saguNaratatA che. mR. 1066-1087, prakaraNa 31 muM-cAritrarAjane anya parivAra, bhANejane bahu AnaMda 2. cAritrarAjanA anya parivArane oLakhavA utsukatA thaI. mAmAe prathama samyagadarzana senApati varNavyo. enA atikaya vigere pAMca dUta batAvyA. enI sudaSTi bhAryAne oLakhAvI. e senApati mithyAdarzanane duzamana che ane enAM traNa rUpa che. e cAritrarAjano sadabAdha nAmane maMtrI che, e dravya guNane jANanAra che, rAjyaniSTa che ane kartavyaparAyaNa che. enI avagati nAmanI bhAryA che. enAM pAMca mitro che: AbhinibaMdha, sadAgama, avadhi, mana, paryAya, kevaLa. have bhANeje saMtoSane jovA icchA karI. e to mAtra eka senAnI haya. moharAya ene bhUlathI mULa rAja dhArato hato. vaLI e saMteSane nipipAsitA nAmanI bhAryA che, pachI mAmAe cAritrarAjanuM AkhuM caturaMga lazkara batAvyuM. bhANejane bahu AnaMda thayo. sArI rIte be mAsa sudhI mAmA bhANeja jainapuramAM rahyA. mR. 1087-1098, prakaraNa 37muM-kAryanivedana (riTe). mAmA bhANeja be mAsa rahyA cImavarNana. AnaMda thavAthI vaLI be mAsa vadhAre tyAMja rahyA. varSovarNana. pachI ghara tarapha pAchA pharyA. AvIne rAjasabhAmAM zubhedaya samakSa rasanAnI muLazuddhi karI hatI tene vigatavAra hevAla vimarza Apyo. vicakSaNa ane buddhidevIe paNa hevAla sAMbhaLyo. pR. 1098-1105. prakaraNa 38 muM-rasanA sAthe vicakSaNa jaDa vyavahAra. have pelo jaDa to rasanAne khUba paSato rahyo. eka vakhata bakarAne badale govALanuM khUna rasanApiSaNAne aMge karI che. pachI manuSyamAMthI 2sanAne tRpta karavA icchA thaI. lAlatA rAjI thai. eka vAra chokarAne mAravA zura kSatriyanA gharamAM peTho. kSatriya Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 upamiti bhavaprapaMco kathA. dITho. khUba mAryo ane Akhare pIDAthI marI gayo. vicakSaNe te muLazuddhi jANI, rasanAne oLakhI eTale ene dezavaTe ApavA icchA karI. pitAe krame krame tene choDavAnI salAha ApI. pachI vimaLaloka aMjanathI jenapurane sAkSAtkAra vimarse tene karAvyuM. pachI vicakSaNe dIkSA lIdhI. vicakSaNAcArya naravAhana rAjAne kahe che ke eja huM vicakSaNa ane e mArI dIkSAnuM kAraNa thayuM. AvI rIte prakaraNa 6 thI zarU thayelI rasanAnI kathA pUrNa thaI. 5. 1105-1110. rasanA kathA saMpUrNa prakaraNa 39 muM-naravAhana dIkSA, ripudArUNane rAjya. vicakSaNAcAryanuM caritra sAMbhaLIne naravAhanarAjAne ghaNo vairAgya thaI Avyo. eNe e caritrapara bahu vicAra karyo. ene emAM bahu rahasya dekhAyuM. pachI savAla karyo ke sarve ne evA ja banAva bane che ke kema? tyAre AcAryazrIe sarva caritromAM ekasarakhApaNe keTaluM hoya che te vigatavAra batAvyuM. pachI enA vicAramAM sthiratA thaI. pote dIkSA levA ughukta thayA. AcAryo ane enA nirNayamAM sthira karyo. putra mATe kheda thayo. Akhare ene ja rAjya ApavAno nizcaya karyo. zailarAja mRSAvAda muptinA upAyo vicAratAM AcArya jaNAvyuM ke zubhra mAnasamAM zalAlisabdhi rAjAnI varatA ane varyatA be bhAryA che. varatAthI ene mRtA nAmanI dIkarI thaI che teno meLa thAya te zailarAjathI mukti maLe ane varyatAthI satyatA nAmanI dIkarI thayelI che teno saMga thAya to mRSAvAdathI mukti maLe. e vAta kamAranA prArabdhapara choDI naravAhane AnaMdathI dIkSA lIdhI, pR. 1111-1119, prakaraNa 40 muM-ripudAraNane garva ane pAta. ripudAraNanA rAjyathI enA zaila ane mRSAvAda mitro rAjI thayA. puNyodaya kAMIka jAgyo. tyAM eka vakhata tapana cakavatI AvyA. maMtrIoe ripudAraNane samajAvyo ke cIne yogya mAna sAmA jaI ApavuM joIe paNa zailanI salAhe bhAIzrI caDyA, pADI, ane mRSAvAdanI asarataLe pachavADe AvavA kahyuM. tapanane te bAtamIdAre e vAta jaNAvI dIdhI, chatAM teDavA mokalyo. ridAraNa mAnyo nahi. maMtrIo gabharAyA paNa tapane temane zAMta karyA. yogezvara taMtravAdIne lAvI tene mokalyA eTale eNe yogacurNa ripu uparU nAkhyuM. Akhe zarIre baLatarA cAlI. pachI ripukAraNa pAse nATaka karAvyuM, prajAjana ane Asa janamAM ghaNe halake pADayo ane tenI pAse page paDAvI paDAvIne adhamatAnAM gAna karAvyAM, chevaTa DheDha ane bhaMgIone paNa page pADo. Akhare e maraNa pAmyo. pApiSTanivAsane sAtame pADe gaye. pachI tiryaMca jAtimAM khUba rakhaDo ane adhama kaLAne sArI rIte anubhava karyo, pachI bhavitavyatAe bIjI gALI ApI vardhamAnapura mokalyo. graMthakartAnI sAmAnya AlocanA ane prazasti.. pR. 1119-1133. caturtha prastAva saMpUrNa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra. paMcama prastAva. kathAsAra. prakaraNa 1 huM-vAsadeva-mAyAsteya paricaya. varSamAnapuramAM dhavaLarAja rAjya karatA hatA. kamaLasuMdarIthI ene vimaLa nAmanA guNavAn putro thayA. eja nagaramAM sAmadeva nAmanA zeTha hatA, tene kanakasuMdarIthI vAmadeva nAmanA putra thayA. A vAmadeva te ApaNA kathAnAyaka saMsArIjIva samajaveA, puNyAdayane paNa enI sAthe ja janma thayA. ene be kALA manuSyAneA paricaya thayA, eka strI ane eka purUSa hatA. strI te mAyA hatI ane purUSa te teya hatA. banne sAthe vAmadevane dhaNeA sneha thayA ane piracaya vadhatA cAlyA ane paraspara mitrAcArInA kAla apAyA. mAyAnI sAmatathI sarvane chetaravA mana thayA kare ane stayanI asarathI pArakuM pacAvI pADavAnI vRtti thayA kare. have vAmadevane kumAra vimaLa sAthe paNa dostI thai. vamaLane prema sAcA ane niHspRha hatA jyAre vAmadevanA svArthI hatA. pR. 1140-1147. 4 prakaraNa 2 juM-naranArI zarIra lakSaNa, anne mitra! vAmadeva ane vimaLa anukrame yuvAvasthA pAmyA. ekavAra pharatAM pharatAM kIDAnaMdana vanamAM khelavA gayA tyAM dUrathI kAI avAja temanA kAnapara AvyA. khanne mitra e vanabhAgamAMthI AvatA avAja tarapha gayA. gIca jhADImAM eka strIpurUSanuM joDaluM oyuM vimaLe kahyuM ke e mahA uttama srIpurUSa che, enAM lakSaNA bahu sArAM che ema lakSaNeApara pUchavAthI vivecana karavA mAMDayuM. prathama purUSazarIranAM lakSaNA kahyAM, pachI srIzarIranAM lakSaNA kahetAM keDa sudhI varNana karyuM. e vAta pUrI thatAM pahelAM adhurI rahI. pR. 1148-1163. 25 prakaraNa 3 chuM-AkAzamAM yuddha vimaLakumAra lakSaNA saMbaMdhI vivecana karatA hatA tyAM AkArAmAM udhADI taravAra sAthe be purUSa dekhAyA. temaNe latAgRhamAM rahelA purUSane hAkoTA karI khelAvyA. latAgRhamAM rahela premI yugalamAMne purUSa AkAzamAMnA AAnathI caityA ane taravAra ughADI AkAzamAM doDayo. te va khate AkAzamAM meTuM yuddha cAlyuM. have AkAzamAM navA AvelA emAMnA eka latAgRhavALA sAthe laDavA lAgyA ane bIne latAgRhamAM pesI suMdarIne satAvavA AvyA eTale eNe bhayabhIta thaI vimaLane Azraya mAgyA. vimaLe Azraya ApyA ane vanadevatAnA jorathI te navA AvanAra thaMbhI gayA. Akhare pA! cAlyuM. latAgRhavALe ane A banne AkAzamAM dUra thai gayA, laDatAM laDatAM AdhA cAlyA gayA. ahIM latAgRhamAM suMdarI muMjhANI, tene vimaLe dhIraja ApI. gheADI vAramAM latAgRhavALA purUSa vijaya meLavI pA| AvyA ane suMdarIne rakSaNa ApavA mATe vimaLane AbhAra mAnavA lAgyA. pachI A sarva bAbata zI che ema vimaLe pUchatAM latAgRhavALA vidyAdhare peAtAnI hakIkata vigatavAra kahI. pR. 1164-1167, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. prakaraNa 4 thuM-racuDanI AtmakathA. vaitADhya parvata para uttara dakSiNa be zreNI che. temAM sATha ane pacAsa vidyAdhara nagara che. dakSiNa zreNImAM gaganazekhara nAme nagara che. teno maNiprabha rAjA ane kanakazikhA rANI che. temane razekhara nAmano putra che ane razikhA ane maNizikhA nAmanI putrIo che. ratazikhA eka meghanAda nAmanA vidyAdharane paraNelI hatI ane maNizikhAne amitaprabha sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI. e ratazikhA ane meghanAdane putra racaMDa ( kathA kahenAra latAgrahavALo) hato. amitaprabha ane maNizikhAne acaLa ane capaLa nAmanA be putra thayA. eTale racUDa ane e banne acaLa capaLa mAsI mAsInA chokarA thayA. have ratazekhara ratikAttAne paraNyA tethI temane cUtamaMjarI nAmanI chokarI thaI hatI. e A latAgrahamAMnI kanyA che. meghanAda je racUDanA pitA hatA tene caMdana nAmanA siddhaputra jainadharmanuM sAruM jJAna ApyuM hatuM. pachI razekhare sahudhamI tarIke cUtamaMjarInA lagna racUDa sAthe karyA, tyArathI pelA acaLa capaLa teno keka karatA rahyA ane tene herAna karavAnA mArga zodhatA rahyA tyAra pachI emaNe koI kALI vidyA sAdhI ane A banAva banyo te ja savAre te e taiyAra thaI gayA hatA evI khabara sukhara nAmanA jAsuda ApI hatI vaLI eka jaNa tenI sAthe laDaze ane bIje cUtamaMjarIne upADI jaze evo saMketa thayo hato e vAta paNa racUDanA jaNavAmAM AvI hatI. ratacUDa bahAdura hato paNa hisAthI Darato hato tevA dUra thaI gayA ane latAgRhamAM Avyo hato. tenI zodha karatA pelA acaLa capaLa AkAzamAM AvyA, te vakhate meTI laDAI thaI, prathama ratacUDe acaLane harAvyuM, pachI capaLane harAvyo, paNa tene A khI laDAI daramyAna ca marIne khyAla AvyA karato hato ane manamAM duHkha thatuM hatuM. ATalI vAta karI ratacUDe jarA visAmo lIdhe. pR. 1118-1174. prakaraNa 5 muM-vimaLa ane rabacaDa-catajavI. uparanI vAta karI racUDe bahu AnaMda batAvyuM ane badalo vALavA icchA jaNAvI. vimaLa te niHrahI hato. eNe to e vAtane paNa hasI kADhI. vimaLe amulya rata ApavA icchA batAvI ane enA bahu guNo varNavyA. vimaLe to nA ja pADI. eTale vaLI rAtamaMjarIe vadhAre prArthanA karI, Agraha karyo. ratacUDe vimaLane lugaDe rata badhI dIdhuM. vimaLanI niHspRhatA Adarza hatI. enI AvI udAra zAMti joI ratacUDa paNa Azcarya pAmya. vimaLe karelA upakArane badale kema vALa tene UMDo vicAra karyo. pR. 1174-1178. prakaraNa -vimaLanuM utthAna-devadarzana. racUDane tapAsa karatAM jaNAyuM ke vimaLamAM mahAnubhAvatA ghaNuM che, paNa haju teNe koI dharmano svIkAra karyo nathI. A uparathI ene bhagavAnanA darzana karAvavA icchA thaI ane te dvArA dharmabodha karI pratyupakAra vALavA nirNaya vimaLe manamAM karyo. e ja kIDAnaMdana vanamAM yugAdinAthane prAsAda hato, racUDane pUrva paricita hato. tyAM vijJapti karIne vimaLane laI gayA, adbhuta sauMdaryavALuM maMdira joIne vimaLa ghaNe prasanna thayo. mUrtinI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra. 27 darzanathI ene vIlAsa thaye, guNAnurAgathI jAtismaraNa jJAna thayuM ane premathI AvI, potAnA pUrva sukanuM smaraNa thayuM ane AtmAnuM utthAna thavA lAgyuM. te vakhate vimaLe aMtakaraNathI racUDano AbhAra mAnyo ane pitAnA pUrva smaraNa ane aMtara AnaMda darzAvyo ane pharIvAra racUDane page paDyo pR. 1179-1185. prakaraNa 7 muM-vimaLanuM utthAna-gurUtarava5ricaya. devano paricaya thaI gayo. mArgaprApti thAya tyAre AnaMda kevA thAya che, sthULa AnaMda ane Atmika AnaMdamAM zuM taphAvata che te eNe batAvyuM. pachI vimaLe pharI pharIne racUDano A. bhAra mAnyo, ratacUDe utta2mAM lekAMtika devane dAkhalo Apyo, ne paNa vimaLe sAre javAba Ape. dharmanI bAbatamAM ni matta tha ya te kharo gurU che ema teNe jaNAvyuM. vimaLa kumAranI bhAvanA vadhatI cAlI ane eNe te dharma banAvanAra tarIke racUDane gurU mAnI tenuM guNagAna karavA mAMDayuM, saMsA252 di batAvyo ane sAthe mAtApatAne paNa baMdha thAya to sAruM, evI IcchA batAvI tenI A ciMtA dUra karavAno upAya racUDe batAvyo. potAne budhAcArya nAmanA gurUne paricaya thayo hato tenI vArtA karI. thoDA vakhata pahelAM A ja kIDAnaMdana vanamAM te gurUne yoga thayo tyAre potAnA manamAM kevI bhAvanA thaI hatI tenuM darzana karI batAvyuM ane jaNAvyuM ke prathama maMdiramAM game tyAre bahAra ati kadarUpe manuSya upadeza Apane hatA, pAcho AvatAM ati kAMtimAnuM paNa te ja svaravALA joyo. AvuM mahAna Azcarya jotAM potAne gurUnI labdhizaktine khyAla thayo. pachI gu. e kevo upadeza Apyo hato te vAta karI ane chevaTe jaNAvyuM ke e gu3. mahArAja ne ahIM padhAre te vimaLanA mAtApitAne paNa bodha Ape. vimaLe ravacUDa pAse gurU mahArAjane tyAM padhAravA vijJapti karavA kahyuM te vAta racaDe svIkArI. sajjanameLApane Anada ke che ane temAM kevI majA che te vAta para vivecana karatAM mitro chUTA paDyA. A AkhI vArtA daramyAna vAmadeva hAjara hato ana vAta sAMbhaLato hato. pR. 1185-1199, prakaraNa 8muM-daurjanya ane saujanya. vAmadeva uparanI ucI hadanI vAto sAMbhaLo hato paNa temAM tenuM dhyAna na hatuM. tenuM mana to ranamAM ja lAgI rahyuM hatuM ane tene kema paDAvI laI potAnuM karavuM tene ghATa ghaDyA karatuM hatuM dazana karI bahAra AvI niHpRhI kumAra ane jamInamAM dATI rAkhavA kahyuM. koI vAra khapa paDaze to joI levAze. vAmadeve nizAnI rAkhI ane jamInamAM dATavuM. banne mitro nagaramAM jaI potapotAne ghera gayA. vAmadeva rane ravAnA vicAramAM paDyo. eNe ghATa ghaDA vimaLane prema visArI dATelI jagyAe gayo, ravane bIjI jagyA para dATayuM, asala sthAne kapaDAmAM 5ththara vIMTaDyo ane jamInamAM dATo ane pote ghare A. rAtre vAmadevane uMgha na AvI, aneka vika9pa thayA. prabhAtamAM uThI ratrane lai AvavA kIDAnaMdanamAM gaye. have vimaLa vAmadevane teDavA ene ghare Avyo. tyAM na levAthI vanamAM tenI pachavADe gaye. te vakhate gabharATamAM Agale divase ratane bIje ThekANe dATayuM hatuM te vAta vAmadeva bhUlI gaye. paththarane khodI kADhI laI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upamiti bhavaprapaMcA kathA. lIdho. tyAM vimaLane je, kema jaladI Ape che? evA praznanA goTALA javAba ApyA, manamAM bIka lAgI ke vimaLe ene joI lIdho che. pachI devadarzane Ave gayA, vimaLa aMdara gaye, vAmadeva bahArathI nA . vimaLe to udAra dile enI zodha karAvI ane Akhare traNa divase zodha karanArA sAthe pAcho Avyo. kema cAlyo gayo hato tenA saMbaMdhamAM taddana banAvI kADhelI jUThI vAta karI, vanadevatAe ene zaLa pedA karya, sArA karavA vimaLe ratane zodhavA mAMDayuM, tyAM vanadevI dhUNI, vAta karI dIdhI, vAmadeva pakaDAI gaye, paNa vimaLe te udAratAnI hada karI ane bhayaMkara gunhAne najIvo gaNuM kADho. pR. 1200-1209. prakaraNa 9 muM-vimaLe karelI bhagavaMtastuti. pachI vimaLakumAra ane vAmadeva devadarzana karavA gayA. vimaLe te vakhate adbhuta stuti karI. (A AkhI stuti alaMkArika bhASAmAM hAI manana karavA yogya che.) - mR. 1210-1216. prakaraNa 10 muM-mitrameLApa-sUrisaMketanirdeza. bhavyAtmA vimaLa stuti karato hato tyAre racUDa parivAra sAthe tyAM Avyo hato. vimaLane tati karatA joi pote gupacupa zAMta rahyo, AkhA parivArane zAMta rahevA kahI dIdhuM ane niHkhAlasa stutizravaNathI AMkhamAM harSAzru AvyAM. pachI sarva maMdira bahAra AvyA. potAne DhIla thavAnuM kAraNa kahetAM jaNAvyuM ke chuTA paDyA pachI ene vidyAoe svama ApyuM ane vidyAdharane cakravata thanAra che ema jaNAvI tenA zarIramAM peThI, bIje divase ene rAjyAbhiSeka thaye, mATe mahotsava thaye, rAyakArya saMbhALatAM ane vyavasthA karatAM vakhata thayo. pachI pote budhAcAryane maLe ane vimaLanI vAta karI, sUrie amuka saMketa karyo che, teo jarUra Avaze e vAta karI. ATalI vAta vimaLe jaNAvI gurUno saMketa vimaLanA kAnamAM kahyo. vAmadeva saMdeza samaye nahi. mitro TA paDyA. pR. 1217-121. prakaraNa 11 muM-pratibaMdha racanA. vimaLakumAra te virakta bhAve saMsAramAM rahe che lAgyo. vaLarAjane ethI citA thaI ene saMsAramAM prema lAvavA ane paraNAve pate prayatna karavA lAgyA. eka vakhate temaNe vimaLane saMsAra bhogavavA kahyuM eTale vimaLe takano lAbha lIdhe, prajA sukhamAM rAjyasukha che ema jaNAvyuM. pote manogaMdana udyAnamAM rahI dIna duHkhIne saMbhALaze evI icchA jaNAvI ane sarva du:khIne sukhI karavA bhAvanA jaNAvI. A rIte paNa che chokaro saMsAramAM Ave te sAruM ema dhArI dhavaLarAje vAta svIkArI, himabhavananI pejanA karI ane rAjyanA du:khI mANasane tyAM laI AvavA AjJA karI. lekene sukha thAya ane te alipta rahe evI yojanA karI vimaLa manenaMdana udyAnamAM rahyo. Ama pratibodharacanAno prathama praveza pUrA thaye. pachI dhavaLarAjanA mANaso eka dIna duHkhIne laI AvyA. ene paradA pachavADe rAkhyo. ene kapaDAM phATelAM hatAM. ene Akho dekhAva dayA upajAve te hato, zarIra vyAdhithI bharapUra hatuM, chatAM e potAne duHkhI mAnato na hato Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, 29 ane bIjA sarvane sarva prakAre herAna thayelA ane vyAdhivALA mAnato hato. ene laI AvanArane eNe AvI AvI vicitra vAto karI hatI e sarvanuM sevakoe varNana karyuM. dhavaLarAjane e vAta sAMbhaLI ghaNI navAI lAgI. pR. 1222-1231. - prakaraNa 12 muM-utha-divya darzana. A Azcarya karanAra prasaMga cAlI rahyA che. vimaLa manamAM saMketAnusAra samajI gayo ke budha AcArya gupta veze padhAryA che. pote tene mAnasika namaskAra karyo ane AcAryo manathI tene dharmalAbha Apyo. have e da:khInI sthiti joI loko enA para hasatA hatA, koi enI dayA khAtA hatA tyAM to duHkhIe ugra rUpa dhAraNa karyuM, sarvane 1 varSe kALA, 2 bhukhyA, 3 tarasyA, 4 thAkelA, 5 tApa khamanArA, 6 kaDhIA, 7 zaLathI pIDA pAmatA, 8 ghaDapaNathI jIrNa, 9 tAvavALA, 10 gAMDA, 11 AMdhaLA, 12 parataMtra, 13 devAdAra, 14 uMghanArA ane 15 daridrI kahyA ane pote tevA nathI ema jaNAyuM. dhavaLarAja vicakSaNa hatA, eNe AMkhanI ugratA joi lIdhI, koI siddha hovAnI kalpanA karI ane pote turata tene page paDyA. uThIne jue che to kamaLapara zAMtamUrti bhavyAtmA mahAtmAne joyA. sarva cakita thayA. AvI rIte sarvane divya darzana thayuM. mR. 1231-1237. prakaraNa 13 muM-budhasUri-svarUpadarzana. Akho dekhAva pharI jatA sarva khaDA thaI gayA. pachI rAjAe uparanI paMdare bAbatano vigatavAra khulAse karavA kahyuM eTale zAMta gaMbhIra vANIthI AcArya saMsArIo kema kALA che ane te kema nathI vigere paMdare bAbatane vigatavAra khulAse kahyo. (je AMkhe vAvA yogya mR. 1237-1255. prakaraNa 14 muM-pAramArthika AnaMda. vaLI mahAtmAe paMdare muddAone saMkSepa karyo, ane te para mudAsaranuM vivecana karyuM. pachI jaNAvyuM ke sa dhuone e paMdare prakArano trAsa hote ja nathI, vaLI teo agiyAra suMdarI sAthe AnaMda karatA hoya che. teonAM nAma: dhRti, zraddhA, sukhAsikA, viviSiA, vijJapti, medhA, anuprekSA, maMtrI, karUNA, muditA ane upekSA. teA sarva sukhane jAte anubhava kare che ane te sukha anupameya che te dene ke anya manuSyane hetu nathI. A kharo pAramArthika AnaMda che. pR 1256-1260, prakaraNa 15 muM-baTharagurU kathAnaka. uparanI vArtA sAMbhaLI dhavaLa je mahAtmAne prazna karyo ke prANI AvuM jANe chatAM yegya rasto zA mATe letA nahi hoya? eTale gurU mahArAje jaNAvyuM ke mahAmahane vaza 5DI vastutatva vicAratA nathI, baragurUpramANe. e baTharagurU koNa hato tema pUchatAM mahAtmAe tenI vAta karI. baTharagurU dAta. bhava gAmamAM svarUpa nAme zivamaMdira hatuM. e sarva vAte samRddha hatuM. sAragurU eno adhipati hato paNa ene maMdiranI samRddhine khyAla nahi. pachI dhUtArAoe ane eroe enI dostI karI. gurU pitAnA kuTuMbane bhUlI pelA coronI sebatamAM paDyo rahevA lAgyo. zivabhakatoe ene Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upamiti bhavaprapaMco kathA. ghaNo samajAvyo paNa gurU ekane be thayo nahi. eNe to potAnA kharA kuTuMbane vaccenA oraDAmAM keda karyuM ane tenA upara tALAM dIdhAM. bhakatoe AthI tenuM baTharagurU nAma pADayuM. A gurU to cAro sAthe nAce, rame, khele ane taLeTA pADe. e gAmamAM cAra pADA hatA. prathama pADAmAM ThIMkarAnuM pAtra laI gurUe bhIkha mAMgI, gurUe tyAM mAra khAdhe; bIjA pADAmAM zarAvaLuM lIdhuM, tyAM paNa mazkarI thaI; trIjA pADAmAM trAMbAnuM pAtra lIdhuM, tyAM kAMika bhIkha maLI; cothAmAM rUpAnuM pAtra lIdhuM, tyAM khUba bhIkha maLI. AvI rIte gharamAM ghaNI milkata chatAM bhIkha mATe cAre pADAmAM beDaragurU rakhaDyo ane herAna thayo ane potAnA kuTuMbanI avagaNanA karI tema ja pote duHkhamAM be rahyo. pR. 1261-1267. prakaraNa 16 muM-kathAupanaya-uttara vibhAga. uparanI kathAne Azaya mahAtmAe pachI samajAvyo. bhava eTale saMsAra. jIvanuM svarUpa te zivamaMdira. rasamRddhi te AtmAnA adbhuta guNo. sAragurU te jIva. svAbhAvika guNo te kuTuMbIo. guNajJAnanI gerahAjarI te ghelA paNuM rAgadveSa te dhUtArA. gIta gAna te saMsArane meTa koLAhaLa. zivabhakato te ugrAhI jainadarzanI. baTharagurU e vi. bhAva dazAmAM jIvanuM upanAma. nArakI, tiryaMca, manuSya ane deva e cAra pADAo. narakamAM ThIkarAne pAtra, tiryacamAM zarAvaLuM. manuSyamAM trAMbAnuM ane devamAM rUpAnuM. bhIkha te viSayabhoganI tRpti mATe valakhAM. narakamAM to bhegabhejana maLatuM ja nathI, nIcAM luccAothI pIDA pAme che, trIjAmAM bhojana jarA maLe che, cAthAmAM vadhAre maLe che. paNa ene potAnI milakata to khyAla to Avo ja nathI, jarA sukhamAM e rAcI jAya che paNa te kone pratApa che te jANato nathI. ahIM ghavaLarAje savAla karthe ke mokSa kema thAya? kathAne uttara bhAga. pachI vaidyarAja maLyA. eNe prayoga batAvyo rAtre gurU madiramAM gayo. cAre uMghatA hatA teno lAbha lIdho. dIvo saLagAvyuM. tattvarocaka pANI pIdhuM ane unmAda gayo. hAthamAM vajadaMDa lIdhe ane corone khUba phaTakAvyA pachI aMdara oraDo ughADo to aDhaLaka dhana joyuM. pachI eNe bhavagrAma choDI dIdhuM ane zivAlaya maThamAM pite gayA. bhAvArtha spaSTa che. pR. 1217-1281. prakaraNa 17 muM-budhacaritra. uparanuM caritra kahI mahAtmAe kartavyapreraNA karI, sasAra tyAga karavA sUcavyuM ane evI ma tvanI bAbatamAM DhIla na karavA sUcana karyuM. vaLarAje praza kava ke mahAtmAne potAne keNe upadeza Ape ? AtmakathA karavAnI rajA nathI chatAM lAbhanAM kAraNe mahAtmAe potAnuM caritra kahevA mAMDyuM - dharAtaLa nAmanA nagare zubhavipAka rAjAne nijasAdhutA rANI che tenAthI budha nAmane putra thayo. e rAjAnA bhAI azubhavipAkane pariNati nAmanI bhAvathI manda nAmane putra thayo. budha ane maMda bhAIo hatA, paraspara eha sAro hatA ane sAthe pharatA hatA. have vimalamAnasamAM bhAbhiprAya rAjAne Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra. dhiSaNA nAmanI putrI hatI tene budha sAthe paraNAvI, tenAthI budhane vicAra nAmanA putra thayA. pR. 1282-126. prakaraNa 18 suM-prANaparicaya-bhujaMgatAnA khelA. have pelA yuddha ane aMda krIDA karatA lalATapaTTa nAmanA parvate gayA, tyAM zikhara upara phakharI nAmanI jhADImAM nAsikAnAmanI guphA jovAmAM AvI. e aMdhArI guphAmAM e eraDA hatA. temAMthI bhujaMgatA AvI. teNe mIThA zabdomAM prANa mitrane paricaya karAvyA ane jUnI eLakhANa kADhI. enA DhoMga joi manda emAM lubdha thayA paNa budha tA badhuM joyA karatA hatA. bhujaMgatAnI preraNAthI mantra teA prANanuM lAlanapAlana karavA lAgyA, paNa mudde avaleAkana cAlu rAkhyuM. dhrANune cheDazo nahi paNa emAM Asakti rAkhI nahi. manda te prANa saMbaMdhamAM jIvanane lAbha mA navA lAgyA. pR. 1287-1294. prakaraNa 19 muM-mAharAya cAritradharmanuM yuddha. have e budhane putra vicAra yuvAna thayA, dezAMtare nIkaLI paDaco, keTaleka vakhate pAche| AvyA, jANyuM ke enA pitA tathA kAkA (budha ane saMda)ne prANa sAthe dostI thai che eTale pitAne ekAMtamAM lai jai vAta karI: prANa ghaNA duSTa che, sAbata karavA cogya nathI. bhavacakramAM pharatAM mane eka suMdara strI maLI. tapAsa pharatAM te mArI mAsI nIkaLI tenuM nAma mArgAnusAritA, mannenuM oLakhANa thayuM. dezATananA lAbheA mAsIe varNavyA. mAsIne meM kautukA batAvavA vijJapti karI. pachI mAsIe mane bhavacakramAM pheravyeA, sAttvikamAnapura, vivekaparvata, jainanagara batAvyAM. tyAM eka ghavAyalA rAjaputra dekhAyA. enuM nAma saMyama, e yatidharmanA mANasa thAya. mAsIe jaNAvyuM ke ene have senAnIe pAche! lai jAya che. te vakhate cAritrarAja zuM kare che te jovA ame cittasamAdhAna maMDape gayA. saMyama subhaTane paDelA mArathI AkhI cAritrarAjanI sabhAmAM moTA kSeAla thai AvyA. ame A badhuM dUra UbhA UbhA zvetA sAMbhaLatA hatA. sadbhASa maMtrI sarvane zAMta pADatA hatA. te vakhate tapa zauca vigere laDavA taiyAra thai gayA. cAritrarAje prathama senApati maMtrI sAthe vicAraNA karavA mAMDI, ekAMtamAM gayA. samyagdarzana senApatinA nussA te| samAtA nahAte, e te eka dhAnA e kaTakA karavAnI vAtapara hatA. sadbadha maMtrI zANeA hateA. eNe AkhI rAjanIti varNavI, saMdhivigrahanA prasaMge| varNavyA, chevaTe jaNAvyuM ke A paNe mULanA vAMdhA che, mULa saMsArIjIva ApaNe tAbe nathI, e haju mehune vaza che, ene sArI mAne che, mATe e anukULa thAya nahi tyAM sudhI ApaNuM phAve nahi. cittavRttine rAjA e che. A vAta teA vakhatanA vahevA sAthe banI Avaze. dUtane meAklavAthI paNa kAMi vaLaze nahi. chevaTe senApatinA AgrahathI dUtane melavAnuM ryuM. satyane dUta tarIke meAhurAyanI chAvaNImAM mekalyA, dUta cittavRttimAM Avela cittavikSepa maMDape AvyA ane vAta mAMDI-A aTavIne| mAleka sasArIjIva che, svAmI paNa te ja che, mATe ene rAjyapara sthApe| ane ApaNe sarve sevaka Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upamiti bhavaprapaMca kathAchIe te sarva gaLI tenI sevA karIe. Avo saMdeza sAMbhaLI harAyanA sevako sarva uchaLI paDyA, laDavA AhAna karyuM ane vAtane tukArI dIdhI. pachI cittavRtti aTavIne cheDe meharAya cAritrarAjanuM moTuM yuddha thayuM, prakAza aMdhakAra thaye, zerabakora thaye ane cAritrarAjanuM lazkara bhAgavA mAMDayuM. mAsIe A moTuM yuddha batAvI mane kahyuM ke kalahanuM mULa viSayAbhilASa maMtrInA pAMca mANasane sAthe karelo trAsa che. e nAmo jaNAtAM prANa e pAMcamAM eka che ema samajAyuM. to pitAjI ! A prANu che, e AkhI duniyAne vaza karavA mATe nIkaLI 5Delo che, tamAre tene paricaya karavo sAra nathI." vicAranI vAta sAMbhaLI budha pitAnA nirNayamAM custa thayA, ghANa sAthe prema ghaTADato cAlyo. maMda to dararoja gaMdhamAM ja rahevA lAgyA. have manda lIlAvatI bahenane ghare gayo tyAM zekaputrane mAravA jherI gaMdhano paDe mUkI rAkhyo hato te suMdhatAM te marI gayo. budhane bahu nirveda thaye. dIkSA lIdhI. mahAtmA kahe che ke e budha huM pote chuM. pR. 15-1321. prakaraNa 20 muM-vimaLA dIkSA-budhasUrie svacaritra kahI rAjAne nirbhaya sthAnamAM pravezavA preraNA karI. dhavaLarAje sarva lokone paNa sajaja karyA, sAthe vimaLa kumAra paNa taiyAra thayo. rAjAe tenA vicAra jANe AnaMda batAvyo. rAjyAsane kamaLa nAmanA nAnA putrane besADyo. aThThA mahotsava karavAmAM Avyo ane sarvatra AnaMda prasaryo. pR. 1322-1325. prakaraNa 21 - vAmadevanI nAsabhAga. upadeza sAMbhaLanAra sarva jIvone kAMI kAMI to lAbha thayo, paNa vAmadeva to jarA paNa sudharyo nahi. ene ciMtA thaI ke vimaLa ene dIkSA apAvavA Agraha karaze eTale pote tyAMthI pobArA gaNu gaye, bIje bahu dUra bhAgI gayo. vAmadeva mATe vimaLe ghaNu tapAsa karAvI paNa patto na lAgyo. chevaTe eNe premane laIne enA saMbaMdhI AcAryazrIne pUchyuM eTale teoe jaNAvyuM ke e to nAsI thayo che, ene bhaya hato ke ene dIkSA levI paDaze; pachI e abhavya che ke kema? ane ene chuTakAro kayAre thaze ? ema pUchatAM AcAryazrIe kahyuM ke bahalikA ane tene paricaya e choDaze tyAre ene TakAro thaze. vizadamAnasa nagare zAbhAbhisandhi rAjAnI zaddhatA ane pApabhIratA nAmanI e patIo che, zuddhatAthI ene hajutA nAmanI dIkarI thayelI che ane pApabhIrutAthI acauryatA dIkarI thayelI che. enI sAthe pelA vAmadevanA lagna thaze tyAre ene chUTakAre thaze, hAla te dharmaprApti mATe e ayogya che. mR. 1325-1329, prakaraNa 22 muM-jAmadevanA hAlahavAla vAmadeva nAsIne kAMcanapura gayo. tyAM saraLazeThane maLyo. zeThe ene dhIraja ApI. baMdhumatI bhAryAne kahI ene putra tarIke rAkhe. badhe kArabhAra tene soMpyuM ane bhaviSyane vArasa TharA. paNa vAmadeva te tenI asarataLe ja hato ane corI karavAne lAga zodhato Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsAra, 33 hato. eka divasa aMdhula mitranuM netaruM AvyuM eTale zeThe tyAM javA ichA jaNAvI ane ghara sAcavavAne je vAmadevapara mUkyo. vAmadeva rAtre uTho, dukAne gayA, jhaverAta vigere jamInamAM bIje dAgyA. ene cokIdAra joI gayA hatA ane tenA upara dekharekha rAkhatA hatA. saraLazeTha savAre AvyA tyAM to vAmadeve hAhAra karyo, loko ekaThA thaI gayA. zeThanA pUchavAthI vAmadeve kahyuM ke e badhuM upADI gayA che. aMte cekIdAroe vAmadevane ughADo pADo, muddAmAla sAthe pakaDo ane tenAM kArasthAna prakaTa karyA. ripurasUdana rAjAe ene dehAMtanI sajA karI. saraLazeThe dayA mAgI. rAjAe ene pitA pAse rAkhavA kahyuM. have koI corI kare ke teno zaka vAmadeva upara jAya. eka vakhata koI vidyAsiddha rAjAnuM lakSmIgRha sADacaM. enuM homata vAmadevapara AvyuM ane rAjAe tene phAMsIne lAkaDe caDhAvyo. pachI e paMcAkSapazusaMsthAnamAM ghaNuM 2kho ane strIonAM rUpa paNa anekavAra lIdhAM.. ahIM prajJAvizALAe caritrapara rahasya vicAraNA karI. bhayapurUSe keTalAka tarko karyA paNa AkhuM caritra pUruM thAya tyAM sudhI vAta matavI rAkhI. agrahItasaMketA to evI ne evI bhaLI ja dekhAI. sadAgamanI gaMbhIratA cAlu rahI. bhavitavyatAe pati saMsArIjIvane khUba rakhaDAvI puNyadaya sAthe AnaMda nagare mekalyo. graMtha kartAnI saMkSipta prazasti. pR. 133-1342. iti paMcama prastAva kathAsAra, pR. 1743-1352, naM. 2 5. 133-1361 pariziSTa. naM. 1 kudaSTine aMge judA judA mato. (1) brahmAnA bAlaviplava. (2) brahmA ane makaradhvaja (3) gopI pAdavaMdana. niM. 3 kapuranA nivRtimArgo. naiyAyika (lokAyata) vaizeSika. mImAMsaka. sAMkhya. jaina, baudha. na, 4 piDavizuddhinA 42 prakAra. pR. 1761-1404. pR. 1405-1429. prabhAvaka caritramAMthI zrIsiddhArSiprabaMdha mULa. sadara bhASAMtara pR. 1430-1442. pR. 1443-1460. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. cothe prastAva, prakaraNa. saMjJA, pRSTha. | prakaraNa. saMjJA. 1. ripadArUNa ane zailarAja. 703 18. mahAmahanA mitrarAjAo. 887 2, mRSAvAda . . 711] 19, mahAmahasainyane jitanArA. 88 3. narasuMdarI-lagna ... ... 725 20. bhavacakrane mArge. 4. narasuMdarIne prema-tiraskAra. 737 ziziravarNana 909 5. narasuMdarIne ApaghAta - 743 21. vasaMtarAja-lAkSa. rasanA kathAnaka, vasaMtavarNana, * 920 6. vicakSaNa-jaDa. * 756 bhavacakranAM kautuka(pra. 22-26). 7. rasanA lAlatA. * 767 22. lAkSa. 8. vimarza-prakarSa. 23. ripukaMpana. * .. 943 zaradU-hemaMta varNana. 24. mahezvara ane dhanagarva. .. @3 rAjasacitta nagara. 25. ramaNa ane gaNikA. . 961 tAmasacitta nagara. 75 26. vivekaparvata parathI avalokanA. ha, cittavRtti aTavI (1) kapotaka ane dhRta. pramattatA nadI. (2) lalana ane mRgayA, tadvilasita pulIna. (3) durmukha ane vikathA. citavikSepa maMDapa. (4) harSa-viSAda. tRSNa vedikA. | 27. cAra avAMtara nagare. vi5ryAsa sihAsana. (1) mAnavAvAsa, 10. prakarSane jAgRti. bhautAcAryakathA.812 (2) vibudhAlaya. 11, velahalakathA. aTavI Adi (3) pazusaMsthAna. nI yojanA. . 819 () pASipaMjara. . 985 12. mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudaSTi.843 28. sAta pizAcIo. 13. rAgakesarI-dveSagajendra. .. 863 (1) jarA, 14, makaradhvaja. * * * 867 (2) jA. 15. pAMca manuSyo. (3) mRti. hAsa, arati, bhaya, zeka, (4) khalatA. jugupsA* * 872 (5) kurUpatA. 16. soLa bALake , ... 878 (6) daridratA. 17. mahAmahanuM sAmaMtacakra. ... 883 (7) durbhAgatA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. prakaraNa. saMjJA pRSTha. [ prakaraNe saMjJA. 29. rAkSasIdera ane nivRti . 1012) cittasamAdhAna maMDapa. 30. cha nagaranI bheTa. * 1019 | nispRhatA vedikA. 31. kapuranA nivRtimAga jIvavirya siMhAsana. 1942 (1) taiyAyika, 34. cAritradharmarAja. ... 1058 (2) vaizeSika. 35. yatidharma-gRhidharma. . 1066 (3) sAMkhya. 36. cAritrarAjano anya parivAra.1087 () bauddha. 37. kAryanivedana-riporTa) (5) mImAMsaka. grISma varNana. (6) jaina * * * 1026 varSovarNana. . 1099 32. jaina darzana. .. .. * 1036] 38, rasanA sAthe vicakSaNa 33, sAtvikamAnasapura ane jaDa vyavahAra * * 1105 cittasamAdhAna maMDapa. vivekaparvata darzana. Iti rasanA kathAnaka, apramatta zikhara 39, naravAhana dIkSA. - 1111 jainapura. loko 40. ripadAraNane garva ane pAta 1119 prastAva pAMcame, prakaraNa. saMjJA. pRSTha. | prakaraNa. saMjJA. pR8, 1. vAmadeva-mAyAstaya paricaya. 1140 12. ugra-divya darzana .. 1231 2. naranArI zarIralakSaNa. .. 1148 13. budhasUrisvarUpa darzana .. 1297 3. AkAzamAM yuddha . .. 1164[ 14, pAramArthika AnaMda che. 1256 4. racUDanI AtmakathA 1168 15, baTharagu kathAnaka . 1261 5. vimaLa ane ratacUDa-cUtamaMjarI1174 16kathAupanaya-uttaravibhAga, 1267 6. vimaLanuM utthAna-devadarzana. 1179 17. budhacaritra. * * 1282 7. vimaLanuM utthAna. gurUtattva- 18. dhrANaparicaya-bhujaMgatAnA paricaya - * 1185 khelo * * * * 1287 8. derjanya ane saujanya. 1200 19. moharAya cAritradharmanuM yuddha 125 9. vimaLe karelI bhagavaMtastuti 1210 | 20. vimaLA dIkSA. . ., 1322 10. mitrameLApa-sUrisaMketanirdeza 1217 21. vAmadevanI nAsabhAga. 1325 11. pratibodharacanA - - 12227 22. vAmadevanA hAlahavAla. 1320 pariziSTa, 1. kudaSTinA mate 1343, 4, piMDavizuddhinA prakAra, , 1405 2. makaradhvajanA adUbhutakAma 1353 zrI siddhArSi caritra mULa. * 1430 che. kapuranA nitimArgo ... 1361 | zrI siddharSi caritra bhASAMtara. 1443 | * dhANapari * 1 ane sauja Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www (ca, ? vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanam , mukteH pathyadanaM jalAgnizamanaM vyAghroragastambhanam / zreyaHsaMvananaM samRddhijananaM saujanyasaJjIvanam , kIrteH kelivanaM prabhAvabhavanaM satyaM vacaH pAvanam // satya vacana vizvAsanuM ghara che, musIbatane daLI nAkhanAra che, devatAo vaDe ArAdhana karAyeluM che, mokSane mArga bhAnuM che, jaLa ane agninA kopane zamAvanAra che, vAgha ane sarpane staMbhana karanAra che, kalyANanuM vazIkaraNa che, huM 2 samRddhine utpanna karanAra che, sajjanatAne jIvatI rAkhanAra che, yazanuM krIDA-2 vana che, prabhAvanuM ghara che ane jAte pavitra karanAra che. tamabhilaSati siddhistaM vRNIte samRddhistamabhisarati kIrtirmucyate taM bhavArtiH / spRhayati sugatistaM nekSate durgatistaM, pariharati vipattaM yo na gRhNAtyadattam // je prANI pArakI cIja (adatta)ne leto nathI tene mATe mukti icchA je kare che, e saMpattine vare che, kIrti enI pachavADe jAya che, saMsArapIDA tene je che mUkI de che, zubhagati enI hosa kare che, durgati ene levAnuM paNa baMdha che kare che ane Apatti ene choDI de che. (mAlinI.) yasmAdAvirbhavati vitatirdustarApannadInAM, yasmin ziSTAbhirucitaguNagrAmanAmApi nAsti / yazca vyAptaM vahati vadhadhIdhUmyayA krodhadAvam, taM mAnAdi parihara durArohamaucityavRttaH // je mAnaparvatamAMthI duHkhe tarI zakAya tevI Apatti rU5 nadInI zreNI che 6 nIkaLe che, jemAM ziSTa purUSane rUce tevA guNasamUhanuM nAma paNa hotuM nathI, ja che je vadha karavAnI buddhi rUpa dhumADAthI bharapUra davane dhAraNa kare che ane 4 aucitya vRttivALAne caDhavo muzkela che tene tyAga kara. (maMdAkrAntA.) re kuzalajananavandhyAM satyasUryAstasandhyAm , kugatiyuvatimAlAM mohamAtaGgazAlAm / zamakamalahimAnI duryazorAjadhAnIm, vyasanazatasahAyAM dUrato muca mAyAm // mAyAne dUra karoH a kuzaLa karavAmAM vAMjhaNI che, e satya vacana rUpa sUryane asta karanArI saMdhyA che, e mugatiyuvatinI mALA che, e mahahastIne bAMdhavAnI zALA che, e zama rUpa kamaLane hIma jevI che, e apayazanI rAjadhAnI che ane e saMkaDe vyasanane sahAya karanArI che. (mAlinI.) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upiita bhavaprapaMcA kathA. caturtha mastAva. avataraNa. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAva. sthaLAdi. mukhya pAtro. &iddhArtha nagara (bAhya). naravAhanarAja. ripadArUNanA pitA. vimalamAlatI. naravAhananI rANI. sAmAnya pAtrAdi. mahAmati. kaLAcArya. narakesara, zekhapurane rAjA, narasuMdarInA pitA. vasuMdharA. narakesarInI rANI, narasuMdarInI mAtA. riSadArUNa. kathAnAyaka. naravAhanano putra. saMsArIjIva. ripadArUNanI pelI. gajekanI strI. mAnanuM rU53. avivekitAne putra. 694 narasuMdarI. (aMtaraMga) avivekitA. zailarAja. kilaSTamAnasa nagara. (aMtaraMga) chAzaya.. ***** rAjA. jadhanyatA....... rANI. mRSAvAda..sadarahu rAjA rA - NIne putra. ripa0no mitra mAyA...rAgakesarI ane mUDhatAnI dIkarI, mRSAvAda svIkArelI bahena. Co Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtala nagara, malasaMcaya. tapaMkti. zubhadaya. azubhadaya. nijacAratA. yogyatA. vicakSaNAcArya caritra, bhUtala nagarane rAjA. (karmabaMdha) elasaMcaya rAjAnI rANI. (karmasattA) malasaMcaya rAjAne putra. (zubhakarmane udaya) malasaMcaya rAjAno putra (azubhakarmane udaya) zubhedaya kumAranI rANI. (vAbhAvika bhalAI) (Goodness) azubhadaya kumAranI rANuM. (Conceit) zudaya-nijacArUtAno putra. (Intelligent) azubhedaya-svayogyatAne putra. (Blockhead) vicakSaNanI bhAryA. nirmaLacitta nagaranA malakSayano putra, vicakSaNane sALo ane pradarzane mAme. vicakSaNa ane buddhidevIne putra, vadana koTaramAM rahenAra ane jaDanI bhAryA. rasanAnI dAsI. vicakSaNa. nirmaLacitta nagare (aMtaraMga) malakSaya. rAjA. vicakSaNane sasare. vimarzane pitA. maMjarA, malakSaya rAjAnI rANI, vimarzanI mAtA. prakarSa. rasanA. lolatA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjacitta nagara. tAmasacitta nagara. tRSNA......vaidrikA vipAsa...siMhAsana. mithyAbhimAna. rAjasacitta nagarane rakhevALa. rAjacitta nagaranA rAjA, rAgakesarIne vRddha pitA. rAgakesarIne maMtrI viSayAbhilASanA satAnamAMthI eka. rAgakesarIneA bhAi, mahAmeAhanA putra, tAmasacittane rAjA. rAgakesarI. mahAmaha. viSayabhilASa. rasanA. dveSagajeMdra. avivekitA. satisAha. cittavRtti...mahAaTavI. mahAmaha, pramattattA...nadI. taddhilasita...pulina-beTa. mahAmUhatA. cittavikSepa...maMDapa. rasanA muLazuddhi (aMtaraMga deze) mithyAdarzana. dRSTi. dveSagajendranI bhAryAM, vaizvAnaranI mAtA. tAmasacitta nagaraneA rakhevALa, zAkane mitra. cittavRtti aTavImAM viparyAsa siMhA sane besI rAjya karanAra vRddha dAde mahAmeAhanI bhA. rAgakesarI ane dveSagajeMdranI mAtA. mahAmeAhanA senApati. mithyAdarzananI bhAryAM. mahAmUhatA. zAka. daitya. AkraMdana. vilapana. rAgakesarInI mAtA. sadAziva. zAMtiziva. tAmacitta nagare Avela eka adhikArI. } bhatAcArya aMtarakathA. bhAtAcArya. sadAzivane ziSya. zAkanA pradhAneA. 696 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgakesarI. rAgakesarInA traNa mitro, mUhatA. jagaje. vAhala aMtarakathA. bhuvanadara nagare. . anAdi. bhuvanadarane rAjA. saMsthiti. anAdi rAjAnI rANI. vellAhala. rAjA anAdino khAdhare jihAlolupI putra. samayajJa vedane putra, mahAmaha rAjAno putra. atattvAbhiniveza urphe daSTirAga. (upara rAjasacittane rAjA kahyo che bhavapAta udde neharAga. teja pAcho cittavRttimAM) abhivaMga urphe viSayarAga. rAgakesarI rAjanI pI. mahAmohano nAno putra. (upara tAmasacittano rAjA kahyA che teja pAcho cittavRttimAM) gaDhanI bhAryA. mahArAjAnA parivAramAMno devane na vaha cAvanAra nAno rAjA. (kAmadeva) jIveda makaradhvajane parivAra, makaradhvajanI panI. paMDada. makaradhvaja pAse beThelA prathama puruSa. kuchatA. hAsanI panI. makaradhvaja pAse beThela pAMca mANasamAMnI eka (strI) 687 avivekitA. makaravaja, rati . hAsa. arati. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaya. makaradhvaja pAse beThela pAMcamAM eka hInasatyatA. bhayanI strI. (purUSa). (manuSyayAdisA-bhayane parivAra, zeka. makaraMdavaja pAse beThela pAMcamAne eka bhavasthA, zekanI bhAya. (purUSa). kaSAya, nAmanA seLa bALako. rAgakeane draSa0 nA chokarAo. anaMtAnubaMdhI 4. apratyAkhyAnI 4. pratyAkhyAnI 4. saMjavalana 4. viSayAbhilASa rAgakesarIne maMtrI. rasanAno pitA. bhagatRSNa viSayAbhilASanI bhAryA. sAta rAjAo, 1, jJAnasaMvaraNa, pAMcanA parivArathI yukta rAjA. (meharAne mitrarAjA. madadagAra). 2. darzanAvaraNa. navanA parivArathI yukta rAja. (maharAyane mitrarAjA. bhAyAta). 3. vedanIya. benA parivArathI yukta rAna. (meharAyano mitra rAjA). 4. Ayu. cAranA parivArathI yukta rajA. (madadagAra mitra rAjA). 5. nAma. batALIzanA parivArathI yukta (meharAyano mitra rAjA). ka. . benA parivArathI yukta (meharayano mitra rAja). 698 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayakanagara. 7 aMtarAya. lAlAkSa. ripukaMpana ratilalitA satikalita. dhanagave. roya. pAMcanA parivArathI yukta. (mahAmeAhane mitra rAjA). lalitapurane rAjA. leAlAkSane nAne bhAI. ripukaMpananI bhAryAM. ripukaMpananI khIjI bhAryAM. (putranA janma durmukha. ApanAra). mithyAbhimAnane aMgabhUta mitra. dhanagIM mithyAbhimAnI vANIe. ramaNa. gaNikArasika yuvAna, peAtaka urphe dhanezvara. jIgaTAAsakta kubera lalana. sAne putra. lalitapurane padabhraSTa thayeleA zikAramAMsa ze|khIna rAjA. vithA Asakta caNakapuranA sAryavAha. duHzIla, sadana maMjarI. kuMdaliyA. caMDa. zeThanI pAse AvanAra cAra, jAra. vRddha gaNikA. yuvAna gaNikA. madanamaMjarInI dIkarI. kuMdane bhAgI-rAjaputra 69 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsa, meTe dhanavAna zeTha. dhanadatta, vadhena. vAsavazeThane mitra vAsavazeDane putra. coromAM sapaDAyela. vardhanano dAra. zeThane putra luMTanA samAcAra ApanAra. laMbanaka. rAgakesarIne senAnI-AnaMda karAvanAra. zakano mitra. kakaLATa karAvanAra. viSAda, bhavacakAntara nagare. mAnavAvAsa. vibudhAlaya. pasaMsthAna. pApIpaMjara. 700 sAta mahelikA-pizAcINuM. 1. jarA. kALa pariNati prerita. prathamA. 2. rUA . asAta prerita. dvitIyA. 3. mRti . AyaHkSaya prerita. tRtIyA. 4. khalatA. pApodaya prerita. caturthI. 5. kurUpatA, nAmakarma prerita. paMcamI. 6. daridratA. aMtarAya prerita, pachI. nAmarAja prerita. samI. virodhI so. yauvana. jarAyerita yogI. nirAgitA, rUjAnI zatru. vedanIya prerita. jIvikA. mRtinI zatru.. saujanya. khalatAno zatru. surUpatA. kurUpatAnI virodhI. aizvarya. daridratAne duzamana. subhagatA. dabhaMgatAnI zatru. ka Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamInaparanA pAMca nagare. niyAyika. vizeSika. sAMkhya. 701 daza nAmanA yatidharma yuvarAjanA sahacArIo. huM (lAyA. je. (vivekaparvatapara) cAritradharma. jetapuramAM cittasamAdhAna maMDapamAM niHspRhatA chaThTha nagara. vedI para jIvavIrya siMhAsanastha rAjA. sAtvikamAnasapura. bhavacakramAM eka virati. cAritradharmarAjanI pavI. nagara. viveka parvatano AdhAra. vivekaparvata. sAtvipuramAM Avela yatidharma. cAritrarAjane yuvarAjaputra. giri. apramattatva. vivekaparvatanuM zikhara. 1. kSamA, jainapura, vivekaparvata para AveluM zahera. 2. Adaiva. cittasamAdhAnamaMDa5. 3. mAva. sAmAyika. niHspRhatAvedikA. 4. muktatA. chedapasthApana. jIvavIrya.siMhAsana. 5. tapayoga. parihAravizuddhi. 6, saMyama, 7. satya. sUkSmasaM5rAya. 8 zauca, yathAgyAta, 9. akiMcana, 10. brahmavIrya. cAritrarAjAnA mitro. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhramAnasa nagara. zuddhAbhisaMdhi--rAjA. jayaMtA, } gRhAzisandhinI rANIe. sUktA. zuddhAbhi. ane vatAnI dIkarI. zailarAjanI zatru. satyatA. zuddhAbhi. ane varyatAnI dIkarI. mRSAvAdanI zatru. sadbhAvasAratA. gRhidharma. sarakyatA. samyagdarzana. suSTi. sAya. avagati. saMtAya. niSpipAsitA. tapana. yuvarAja yutidharmanI putrI. cAritrarAjanA phaTAyA kuMvara. gRhidharma phaTAyAnI patnI. cAritrarAjane senApati. samyagdarzananI bhAryAM. cAritrarAjane maMtrI. sAdha maMtrInI bhAryAM. cAritrarAjane eDIkAMpa. saMyamano mitra. saMtASa taMtrapALanI bhAryAM. cakravartI. ripuThThANanA garva utAranAra. Abhinidha. sadAgama. adhi. manaHpAya. kevaLa. 'le] teleelese 702 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM paramAtmane namaH zrI upamiti bhavaprapaMca kathA. vibhAga 2 je. caturtha prastAva. avataraNa. mRSAvAda, rasaneMdriya, mAna, vipAka. 'Pass prakaraNa 1 luM. ripudArUNa ane zailarAja. gujagati nagarImAM zrIsadAgama samakSa AgrahItasaMke=tAne uddezIne saMsArIjIva pitAnuM caritra kahe che ane te vakhate prajJAvizAlA tathA bhavyapurUSa pAse beThA | che. saMsArIjIve krodha, hiMsA ane sparzedriyane vipAka ja batAvanAra naMdivardhananA bhavasaMbaMdhI vRttAMta vistArathI kahyo. have pitAnuM caritra AgaLa calAvatAM te kahe che - siddhArtha nagare naravAhana, vimalamAlatInI pavitratA. ripudArUNane janma utsava, atizaya suprasiddha saudaryavALuM ane puNyazALI jIvothI vasAyeluM eka siddhArtha nAmanuM nagara hatuM. tyAM naravAhana rAjA rAjya karato hatuM. te rAjA tejamAM sUryane paNa jItI jAya te hato, 1 juo pR. 29 2 be. ro. e. sAyaTivALA mULa pustakanuM pR. 436 ahIM zarU thAya che. 3 taja leSa-(1) rAjA pakSe kAMti, pratA5; (2) sUrya pakSe prakAza, uSNatA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 gaMbhIratAmAM moTA samudrane jItI le te hato ane sthiratAmAM mera parvatathI vadhI jAya te hato. te rAjA pitAnA bhAyAta vargamAM caMdra jevI zAMti batAvato hato, zatravargamAM agni jevuM caMDapaNuM batAvate hato ane potAnA dhanavaDe kuberabhaMDArIpAnuM niraMtara batAvato hato. A naravAhana rAjAne rUpamAM, AbarUmAM, kuLamAM ane vaibhavamAM tenA jevIja zobhA Ape tevI vimalamAlatI nAmanI paTTarANa hatI. ciMdrikA jema caMdranA ane lakSmI jema kamalanA sahavAsathI dUra rahetI nathI tema rANI rAjanA hRdayathI kadi dUra thatI nathI. e naravAhana rAjA vimalamAlatI rANI sAthe aneka prakAranA AnaMdavilAse karatAM pitAne samaya pasAra karato hato. aho athahItasaMketA! huM mArA puNyadaya mitranI sAthe temaja mArI strI bhavitavyatA sAthe cAlIne te rANInI kukhamAM dAkhala thayo. garbhAvasara saMpUrNa thaye huM pragaTarUpe ane mAro mitra pudaya ada zyarUpe janma pAmyA. mArA zarIranAM sarva avaye ghaNuM ja suMdara dekhAtAM hatAM ane mAruM rUpa bahArathI jonArane bahu khacAyukAraka lAgatuM hatuM. mAro janma thavAthI pitAne putra thayo che evA khyAlathI mArI mAtA vimalamAlatI bahu AnaMda pAmI. mArA janmanI mArA te bhavanA pitA naravAhana rAjAne khabara paDatAM tene paNa AnaMda thayo, AkhA nagarane paNa rAjyavArasanA janmathI harSa thayo ane rAjyamAM tathA nagaramAM mArA janmane aMge moTo utsava karavAmAM AvyuM. mArA manamAM paNa te vakhate evI kalpanA thai ke huM e naravAhana rAjA ane vimalamAlatI rANIne putra chuM ane teo banne mArA pitA mAtA che. mAre janma thayA pachI jyAre eka mahine pUro thaye te vakhate moTA AnaMda sAthe mAruM ripudArUNa evuM nAma pADavAmAM AvyuM. zailarAjane janma naMdivardhananA bhavamAM mArI dhAva avivekitA nAmanI hatI e tane yAda haze. teja dhAva mAtA pitAnuM dUdha ane pAvA mATe ane 1 gaMbhIratA Sa-(1) rAjA pakSe hadayanI vizALatA; (2) samudra pakSe UMDANa. 2 sthiratAH zleSa-(1) rAjA pakSe mananI sthiratA; (2) merU pakSe eka sthAnake rahevApaNuM. 3 eka bhavamAM mAtA pitA thAya te anya bhave karI jAya che tethI A TuMka vakhatana abhiniveza hato te mATe A vAkaya mUkAyeluM che. 4 juo pR. 345. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 ] ripudArUNa ane zailarAja. 75 mane ucheravA mATe ahIM AvI. vAta ema banI hatI ke e avive kitA dhAtrIne peAtAnA vahAlA pati dveSagajeMdra sAthe eka vakhata saMyeAga thayA ane jogAnujoga barAbara evA banI gayA ke je vakhate devI vimalamAlatInA garbhamAM huM AvyA teja vakhate e avivekitAe paNa garbha dhAraNa karyo. je divase mAro janma thayA teja divase avive kitAe eka mahA duSTa bALakane janma Apyo. e bALakanI chAtI mahAra nIkaLelI ane UMcI AvelI hatI ane tene ATha mukha hatAM jene joine te (avivekitA)ne ghaNA AnaMda thayA. pachI e avivekitA dhAva mAtA harSapUrvaka vicAra karavA lAgI ke ahe!! mArA putrane te jANe meTA parvatanA jUdAM jUdAM zikharo heAya tevAM ATha mukha thayAM che e to bhAre navAinI vAta anI! pachI e avivekitAne suvAvaDa AvyAne eka mAsa thayo tyAre teNe paNa peAtAnA putranuM tenA guNane ucita zelarAja evuM nAma pADyuM. pAMca varSanI vaye raularAjasAthe dAstI. zailarAje dekhADelA kRtrima zvetu-prema, zailarAjanI DhAstInI DhekhAtI asara. e vivekitA dhAvamAtA ane zailarAja manne mArA aMta:karamAM teA anAdikALathI rahelA hatA, paNa tyAM sudhI guptapaNe aMdara rahetA hatA tethI mane tenI barAbara khabara paDI na hotI. mane ghaNAja sukhamAM ucheravAmAM AvatA hateA, huM pANI mAguM tyAM dUdha hAjara thatuM hatuM ane evI rIte moTA thatA temaja mArA mAmApane AnaMda ApatA huM zailarAjanI sAthe ja ucharavA lAgyA. mArI pAMca cha varSanI umara thai tyAre eka vakhata kAMika samajaNa pUrvaka zailarAja mArA jovAmAM AnyA. anAdi kALathI tenA upara mane ghaNA meha ane seha hAvAne lIdhe tene jotAMja mArA manamAM tenA upara je prIti thai AvI tenuM zabdathI varNana karavuM muzkela che. huM tenA upara ghaNA premathI joyA karatA hatA evuM jANavAthI te zailarAjane uparanA prema. 1 jAti, lAla, kuLa, ThakurAi, tapa, rUpa, baLa ane jJAna e ATha prakAranAM mada rUpa ATha mukha. zailarAja e abhimAnanuM vyakta rUpa che. 2 zailarAjaH rola eTale parvata. hetu muLa kathAmAM ja batAvyA che (parvatanA zikharAne anurUpa ATha mukha hAvApaNAne aMge ). Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 lucce chokarA pitAnA manamAM lakSyapUrvaka vicAra karavA lAge ke A rAjaputra mArA tarapha premanI najarathI jue che tethI jarU2 te mAre vaza paDI gayo haze. tethI te paNa jANe ghaNeja acaMbo pAmyuM hoya ane jANe mArA upara ghaNuja premavALo hoya tevI rIte mArA tarapha heta dekhADIne (upara uparathI) luccAIthI mane bheTI paDyo. atyaMta mehane lIdhe mane paNa te vakhate manamAM evI asara thavA lAgI ke aho ! zailarAjanI sAmA prANInA mananA bhAva samajI javAnI zakti AkhI duniyAmAM sarvethI vadhI jAya tevI che. A premavALe samaju DAhyo kare mAre dostadAra thaI rahe che ane mArA tarapha ATalI badhI lAgaNI batAve che te pachI mAre tene eka kSaNavAra paNa cheDe na joIe ane tenI sAthe kharekharI dostI karI nAkhavI joIe A pramANe meM mArA manamAM nizcaya karyo. evI rIte nirNaya karyo pachI huM to dararoja tenI sAthe bAgabagIcAmAM tathA ArAma sthAnAmAM pharavA lAgyo ane mArA manamAM tenI dostIthI ghaNe ja malakAvA lAgyuM, paraMtu kamanazIbe te vakhate mohathI mAruM mana eTaluM badhuM bharamAI gayuM hatuM ke ehanA AvezamAM te zailarAja paramArthathI mAre kharekhara duzmana che e vAtanI mane khabara paDI nahi. evI rIte jema jema divaso jatA gayA tema tema zailarAja sAthe mArI dostI te vadhatI ja cAlI. ene pariNAme vartana para tha- pachI mArA manamAM kevA kevA vicAre thavA lAgyA yelI asara. ane mArA vartana upara tenI kevI asara thaI tenA thoDA namunA ahIM batAvuM chuM. mArA manamAM thavA lAgyuM ke ahe ! mArI jAti (kSatriya) sarvathI uttama che; mArUM kuLa sarva kuLathI vadhAre uttama che; mArAmAM eTaluM badhuM baLa che ke traNa bhuvanamAM tenI khyAti prasarI rahI che; mArUM rUpa evuM sAruM che ke jANe e rUpathI ja bhuvana zobhI rahyuM che; mAruM nazIbadArapaNuM (saubhAgya) AkhI duniyAne AnaMda utpanna kare tevuM che; mAruM aizvarya AkhA jagatamAM sarvathI caDhI jAya tevuM che; jJAna te gayA bhavamAM meM sArI rIte bhaNuM rAkhela hovAthI mArI AgaLa nAca karI rahyuM che; ane mArI lAbha prApta karavAnI zakti te evI adbhuta che ke atyAre huM iMdrane kahyuM ke tArUM pada mane ApI de te te bApa vagara bole cAle khuzIthI potAnuM sthAna mane ApI de, paNa mAre hAla tenA sthAnane khapa nathI; A duniyAmAM A sivAya bIjA paNa tapa, vIrya, dhairya Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1] ripudArUNa ane zailarAja. ane santyAdi aneka guNA hoya che te sarva guNA ane zakti traNa bhuvanane mUkIne sarva mArAmAM ghara karIne AvI rahela che. paraMtu emAM Azcarya jevuM zuM che! jene AvA sArA mitra sAthe dostI thai che tenA guNAnA samUhanuM varNana kharAkhara teA kANu ja karI zake? duniyAmAM sAdhAraNa rIte prANIne eka mukha hAya che tyAre mArA mitrane te ATha mukha che! e mArA mitra teA peAtAnAM ATha mukhathI ja sarvapara vijaya prApta karI zake tevA che. ahA! jene AvA zailarAja jevA mitra A duniyAmAM prApta thai jAya tene pachI evI eka paNa vastu rahetI nathI ke je tene ekadama ApeAApa prApta na thAya! AvA AvA saMkalpa vikalpe mArA manamAM AkhA divasa karIne mithyAbhimAnathI mArI je je vastuo hAya tene ghaNI meTI mAnavA lAgyA ane pArakI ghaNI meATI vastu hoya tene nAnI mAnavA lAgyA, mArI jAtane meTI mAnavA lAgyA, anya sarvane halakAM mAnavA lAgyA. evA vartanane pariNAme jyAre huM cAlate tyAre pazu UMcIne UMcI Doka rAkhIne jANe AkAzamAM tArA ke nakSatrane ja jotA hAuM tema akaDAimAM mArI sAme ane nIce najara paNa karatA nahi ane jANe mada caDhelA gAMDA hAthI heAya tevuM vartana karatA hatA athavA pavanathI bharelI sAra vagaranI bharelI pakhAla ke dhamaNu hAya tevI rIte madathI vyAkuLa thaine kaDakAimAMja rahetA hatA. abhimAnane laine huM mArA manamAM dararAja vicAra karatA ke A duniyAmAM koi paNa prANI mArAthI meTuM na hovAne lIdhe mAre namaskAra karavA yogya kAi che ja nahi, kAraNa ke mArAmAM eTalA badhA guNA che ke guNathIja vaMdananI cAgyatA thatI hAya teA sarve prAguNunI khAkhatamAM mArAthI nIcA varte che. mArAmAM jeTalA guNA che tenA aMza paNa huM te koinAmAM jotA nathI. mAre vaLI gurU kevA ? mArAmAM eTalA guNA che ke guNathI huM pote ja gurU chuM ! koi deva paNa evA jaNAtA nathI ke jenAmAM mArAthI vadhAre cuNA hoya! ahA agRhItasaMketA! te vakhate huM eTaleA badhA abhimAnamAM AvI NI abhimAnanA vi cA re. 707 1 sAra vagaranI pakhAla ke dhamaNa dekhAya meTI, paNa temAM pavana bharelA hoya tethI kAMI dama nahi; tevI rIte huM dekhAvamAM ADaMbara dhaNA karatA paNa aMdara jarA paNa dama maLe nahi. 2 abhyAsa karAvanAra gurU athavA vayathI meTA-e banne arthe lAgu paDe tema che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 gayo hato ke jANe huM paththarane zelano) thAMbhale heuM tema akkaDane ajhaDaja Ubho raheto hato ane kedanI sAthe jarA paNa namIne cAlato na hato. mArI akkaDAI eTalI badhI vadhI paDI ke namaskAra karatA aneka sAmanta rAjAonA mugaTonAM kiraNothI suzobhita mArA pitAzrInAM caraNakamaLane paNa huM namaskAra karato nahi, sarva manuSyone vaMdanIya ane jene mArA upara seha ane upakAra eTalo badho hato ke tenuM varNana thaI zake nahIM tevI premALa mAtAne paNa kadi namaskAra karate nahi; eTaluM ja nahi paNa laukika de ane amArA kuLadevI tarapha namaskAra karavAnI IcchAthI huM najara paNa karate nahi-temanI sAmuM mArI AMkhothI jete paNa nahi. mArA pitA naravAhana rAjAe mArA vartana uparathI joI lIdhuM ke mAre zilarAja sAthe ghaNuM gADhI prIti thaI gaI abhimAna che ane te prIti doreja vadhatI jAya che; eTalA pa pa NuM. uparathI temaNe pitAnA manamAM vicAra karyo ke aho! A mAre putra mAnathI potAne izvara jevo mAne che tethI have je A leke tenI AjJAnuM jarA paNa ullaMghana karaze te e chokarAne manamAM ghaNo ja kheda thaze ane te potAnI jAtane apamAna thayeluM mAnI A ghara ane rAjya choDIne keI bIjI jagyAe jarUra cAlyo jaze! je ema thAya te ghaNuM ja bhuMDuM thaI jAya! mATe mArA hAtha nIcenA sarva rAjAone kumAranA AvA vartananA samAcAra ApIne teo save kumAranI AjJA turata uThAvI le evI sUcanA karI dauM. mArA pitAzrIne mArA upara ghaNe sneha hovAthI temaNe mArA saMbaMdhamAM upara pramANe vicAra karyo ane pote manamAM jevuM dhAryuM hatuM tevA hukame savene pharamAvI dIdhA. mArA pitAno e pramANe hukama thavAthI huM joke taddana nAnuM bALaka hato te paNa sarva rAjAo mAre page paDavA lAgyA ane jANe mArA kare hoya tevI rIte vartavA lAgyA. moTA moTA kuLamAM utpanna thayelA rAjAo ane moTA baLavAn purUSo mArI pAse "deva deva" khamA khamA" evA zabdo bolI mArI aneka prakAre sevA karavA lAgyA. mArA jhoDhAmAMthI haju keI zabda nIkaLe tyAM te "jaya deva! jaya deva!" kahIne teo Adara pUrvaka te zabdane upADI levA 1 zilarAja zabdamAM Avela zela zabdapara ahIM bhAra (pun) mUkavAmAM Avyo che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1} ripudArUNa ane zailarAja, 109 lAgyA ane mArA hukamanA amala karavA lAgyA. agRhItasaMketA ! tane keTalI vAta kahuM? TuMkAmAM mArA pitA, mArI mAtA, mArA aMdhuo ane sagA saMbaMdhI temaja nAkara varga, sarva bAbatamAM huM jANe paramAtmAthI adhika hAu tevI rIte mArI sAthe vartavA lAgyA. vAstavika rIte mArUM ATaluM badhuM mAna jaLavAtuM hatuM tenuM kAraNa mArA mitra puNyodaya hatA, paraMtu atyaMta mehane lIdhe huM te! mArA manamAM te vakhate vicAra karatA hatA ke ahA! devatAone maLavA muzkela evA mAro pratApa hAlamAM sarvatra vartI rahyo che tenuM eka ja kAraNa mAre parama priya iSTa mitra zailarAja che ane e sarve pratApa te ja dosta dArA che. stabdhacitta lepa. zailarAja sAthe mArA mitre (zailarAje) mArA pratApa ATalA badhA vadhArI sUkayA tethI huM tenA upara bahuja rAjI thai gayA ane tenApara mAro prema dararoja vadhatA cAlyeA. thayelI vAtacIta. atyaMta ehamAM AvI jaine mArA te zailarAja mitrane eka divasa huM vizvAsanAM vacanA kahevA lAgyo "mitra ! baMdhu ! lokomAM ATalI badhI mArI khyAti thai ane mAre hukama ATalA badhA hAlamAM cAlavA mAMDyo che te sarve tArA pratApa che!" mArAM e vacanathI zelarAja potAnA manamAM ghaNA khuzI thayA, paraMtu upara uparathI khATA dekhAva karatA te mane javAbamAM kahevA lAgyA. " kumAra ! AnA paramArtha huM tane hAla kahuM chuM: AvA prakAranuM sArUM vacana tuM khele che tenuM kAraNa tuM pAte ja che. hakIkata evI cheke A duniyAmAM jeo jAte durguNI hoya che te bIjA guNathI bharapUra prANIne peAtAnA abhiprAya anusAra dASathI bharelA ja mAne che ane bhAgyazALI sajjana mANasA hAya che te anya mANasa dASathI bharelA hAya tApaNa peAtAnA vizuddha vicAne anusAre tene paNa guNanuM maMdira mAnI le che. A pramANe hAvAthI mArA jevA tadna guNu vagaranA eka sAmAnya mANasa tArI najaramAM guNathI bharapUra lAge che te tArA peAtAmAM rahela sajjanatA atAve che. meM te! mArA manamAM nizcaya karyo che ke e sarva pratApa paNa tAro peAtAnA ja che ane mArI AbarU paNa tAre laine ja che. tArI 3 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 pitAnI zaktithI ame paNa jarA vikhyAtimAM AvyA chIe, bAkI nahi to ame te ke, mAtra chIe?" zailarAjanAM AvA premALa vacano sAMbhaLIne huM tenA para vadhAre hetALa che. meM te vakhate mArA manamAM vicAra karyo ke aho ! A zailarAjano mArA para keTalo badho prema che! aho enI cittanI gaMbhIratA keTalI badhI che! tenI bolImAM mIThAza paNa kevI bhAre che! ane enI bhAva batAvavAnI rIti paNa kevI AkarSaka che! AvI rIte manamAM vicAra karIne meM mArA zailarAja mitrane kahyuM "mitra! tAre AvuM vivekanuM vacana mArI pAse besavAnI kAMI paNa jarUra nathI, kAraNa ke tArAmAM kevI addabhuta zakti che te mArA jANavAmAM barAbara AvI gayuM che." mArA taraphathI AvA uttejananA zabdo sAMbhaLIne zailarAjane bahu AnaMda thaze. pachI potAnuM kArya sAdhavAnA hetuthI teNe vAta AgaLa calAvI "bhAI! jyAre zeTha pote nokara para maherabAnI karavA taiyAra thayela hoya che tyAre pachI tenuM te vaLI sAruM thayA vagara rahe? vaLI je tane eka bIjI vAta kahuM je mArA jevA eka sAdhAraNuM mANasa upara tArI ATalI badhI prIti thaI che te eka taddana khAnagI vAta che te huM tane Aje kahuM chuM te aMgIkAra kara. mArI pAse zaktine vadhAranAra hRdayapara lagADavAno lepa che ke tAre dareka kSaNe hRdaya upara vAraMvAra lagADyA karo." | meM tene pUchayuM "evo lepa tane kyAMthI maLe? e lepanuM nAma zuM che? ane hRdayapara e lepane lagADavAnuM pariNAma zuM thAya che? e sarva bAbata huM sAMbhaLavA IcchuM chuM." zailarAje uttaramAM jaNAvyuM "kumAra ! meM e lepa keInI pAsethI meLavyuM nathI, paNa mArI potAnI zaktithI ja banAvyuM che. enuM nAma stadhUcitta kahevAmAM Ave che. ene prabhAva to jabare 1 abhimAna (ralarAja) atyAre paNa potAne "ame" evA bahu vacanathI udeze che. abhimAnanuM A lakSaNa che. khoTI namratA batAvavI e paNa abhimAnanuM ja lakSaNa che. 2 stabdha cittaH jenAthI mana jaDa thAya tevo. A nAma lepane barAbara cogya che. abhimAnInuM mana hamezAM jaDa jevuM ja hoya che. abhimAnInuM mana taMbhita thaI jAya che teno atra sAkSAtkAra che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asara. prakaraNa 2] mRSAvAda. 11 che te tuM anubhavathI jANI zakIza. atyAre tenA para moTuM vivecana karavAthI zuM lAbha che?" meM javAbamAM jaNAvyuM "jevI mitranI marajI!" tyAra pachI eka divasa zailarAja pitAnI pAseno stabdhacitta lepa mArI pAse laI Avyo ane mane te arpaNa lepanI karyo. meM paNa turata ja te lepane mArA hRdaya para la gADhyo jene laIne zULIe laTakAvelA coranI jevI sthiti meM dhAraNa karI. keIne namavAnI to vAta ja meM choDI dIdhI. mane evA prakArano thayela joIne mAre Akho sAmaMtavarga ane adhikArI varga mane vadhAre ane vadhAre namana karavA lAgyo ane vAta eTale sudhI vadhI paDI ke mArA pitA paNa mArI sAthe bole cAle to mane hAtha joDIne vAta karavA lAgyA ane mArI mAtA te jANe huM tene zeTha bhAleka heuM nahi tema mArI pAse namra vacanathI vinati karavA lAgI. hRdayapara lepa lagADavAnuM AvuM sAruM pariNAma AvavAthI mane te lepa upara ghaNe vizvAsa coMTI gayo ane zailarAja mAro khare ISTa mitra ane parama baMdhu che evI tenA saMbaMdhamAM cokkasa buddhi thaI. prakaraNa 2 . mRSAvAda, Y, e ka divasa huM kilaSTamAnasa nAmanA aMtaraMga nagare gaye. e nagara sarva duHkhonuM sthAnaka hatuM, emAM dharmane ti8 lAMjalI ApanAra prANIo ja vasatA hatA, sarva A pApanuM e kAraNabhUta hatuM ane durgatimAM javAnAM AiSaa sIdhA dvAra jevuM hatuM. te nagaramAM duSTAzaya nAmane rAjA rAjya karatA hatA. te sarva 1 duchAzayala mRSAvAda-asatya hamezA khoTA Azaya-tuccha vicArathI udbhave che tethI mRSAvAdanA bApanuM sthAna duSTa Azayane yogya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja prakAranA dASAnuM janmasthAna hatA, mahA bhayaMkara mA~nI khANu hatA ane sadbhiveka rAjAnA te moTA jAhera thayelA duzmana hateA. te duSTAzaya rAjAne jaghanyatA' nAmanI rANI hatI je ama prANIAne ghaNI vahAlI hatI, samajI ane DahApaNavALA vidvAnAthI niMdA ane tiraskAra pAmelI hatI ane niMdA karavA yogya sarva halakAM kAmAmAM pravartana karAvavAvALI hatI. e duSTAzaya rAjA ane jaghanyatA devIne atyaMta vahAlA eka mRSAvAda nAmanA chokarA thayA hatA. e bhAizrI sarva prANIone arasparasa jarA paNa vizvAsa hoya tenA bhaMga karAve tevA hatA ane AkhI duniyAnA sarva doSo tenAmAM AvI rahelA heAvAthI samajI prANIA tenI niMdA karatA hatA. e nagaramAM zAkya (luccAi), pezunya (cADI cugalI ), daurjanya (durjanatA, adhamapaNuM ), paradroha ( bIjAnuM bhUMDuM icchavuM ) vigere aneka ceArA vasatA hatA, te sarve e rAjakumAra mRSAvAdanI maheraAnI meLavavAnA irAdAthI tenI sevA karatA hatA. sraha, mitratA, pratijJA (vacana), ane vizvAsa jevA sArA sArA lokonA e rAjaputra duzmana hateA, lIdhela pratijJA ke niyama (trata)nA leApanA te pASaNa karanAra-pALaka pitA hatA, niyama-maryAdAnA te mATe duzmana hateA ane koinI apakIrti bAlavA rUpa khaMjarI vagADavI hoya tA tene sAmasAmI aphALavAmAM te sarvadA taiyAra rahetA hatA. tenA hukamane anusaranArA keTalAka narakamAM jAya che tene narake javAnA e mRSAvAda sIdhA ane saraLa rastA batAvI Ape tevI tenAmAM tAkAta hatI. mRSAvAda sAthe maitrI, have upara jaNAvyuM tema jyAre huM philamAnasa nagare gayA tyAre te vakhate meM duzarAya rAjAne joyA ane tenI pAse beThelI mahAdevI jaghanyatAne paNa joi. temanA paga pAse besIne sevA karanArA purUSane jotAM mArA manamAM khAtrI thai ke e pitRbhakta mRSAvAda hovA joie. meM duSTAzaya rAjAne namana Adi viveka karyAM ane tyAra pachI keTalAka vakhata huM tyAM rahyo. meM upara nagaranuM, nagaravAsIonuM, 1 jaghanyatAH duSTa Azaya sAthe tucchatA maLe tyAre ja mRSAvAdanI pravRtti thAya che. duSTa Azaya AtmAne lagatA che (AvarIta AtmAne) tyAre tuccha vRtti hRdayanI che. bannene pariNAme mRSAvAdane avakAza maLe che. 2 suSAvAdaH asatya, kheATI hakIkata. svarUpa spaSTa samajAya tevuM che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2} mRSAvAda, 713 rAjA, rANI ane mRSAvAda kuMvaranuM ja svarUpa batAvyuM che te te tyAra pachI jAgyuM, paraMtu je vakhate huM temanA kilaSTamAnasa nagare gayo te vakhate e keinuM kAMi paNa svarUpa mahAmahane lIdhe huM jANuM zakyo na hete. meM te te vakhate pelA mRSAvAdane bhAre moTo bhAI hoya tema dhArIne tene mArA parama ISTa mitra tarIke gaNI lIdhuM ane ceDA vakhatamAM te tenI sAthe prema vadhArI dIdho ane vAta eTalI vadhI gaI ke jANe te mArA zarIrathI jarA paNa judo na hoya ane jANe huM ane te eka ja hoIe tema thaI gayuM. dastIne pariNAme vika. vadhatI jatI dostInI asare, puNyaprabhAva; paNa samajAyo nahi, mRSAvAda sAthe ghaNe saMbaMdha jAmyA pachI tene huM mArA sthAna tarapha sAthe laI Avyo. tenI sAthe AnaMda vinAda karatAM mArA manamAM navA navA tarka vitarka thavA lAgyA. jevA ke mane AvI sarva prakAranI saMpatti apAvanAre mRSAvAda nAmano mitra maLI gayo ane te sehapUrvaka hameza ne mATe mArA hRdayamAM rahevAnuM che tethI kharekhara huM ghaNo ja vicakSaNa chuM, nipuNa chuM, huMziyAra chuM, mane sArI vastu barAbara maLI AvI che ane A bIjA badhA mUrkha mANaso che te te lagabhaga pazu jevA che! mArA mitranA pratApathI huM te kAMI kAMI navAIe karI batAvuM chuM. taddana khoTA athavA na hoya tevA padArthamAM sAcA athavA che ja evI buddhi huM utpanna karAvuM chuM ane tenA ja jorathI sadbhuta (sArA, hayAti dharAvanAra) padArthomAM asadabuta buddhi huM utpanna karAvuM chuM. huM jAte kaI moTuM sAhasa kheDI nAkhuM chuM te mArA sArA mitranI kRpAthI tenI sarva javAbadArI bIjA mANasa upara ekadama DhALI nAkhuM chuM. mArI marajI pramANe corI karuM ke parastrI sAthe gamana karuM ke bIje kaI paNa gunho karUM paraMtu jyAM sudhI mRSAvAda mAre dostadAra che tyAM sudhI aparAdhanI jarA gaMdha paNa mArA upara AvavA deto nathI. je prANIo pAse pitAnA saMbaMdhI tarIke A bhAIsAheba (mRSAvAda) na hoya temane eka svArtha paNa kevI rIte siddha thaI zake ane tethI A sarva leke mane te mUrkha ja jaNAya che! kAraNa ke (sArtho di mULaMar) svArthane nAza kare e moTAmAM moTI mUrkhAI che ! huM to mRSAvAdanI maherabAnIthI jyAM laDAI hoya tyAM salAha karAvI zakuM chuM, jyAM salAha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 hoya tyAM nAradanuM kAma karI laDAI karAvI zakahyuM ane A duniyAmAM ghaNI muzkelImAM maLI zake evI kaI paNa vastu meLavavAnI huM ciMtavinA karuM te sarva mArA sadarahu mitranI kRpAthI meLavI zakuM chuM. kharekhara, mArA moTA puNyanA yogathI ja e mitra mane maLI gayo che! eja mAro kharekharo ISTa mitra che ane jevAM che tevAM phaLa ApanAra e to kharekhara AkhI duniyAne vaMdana karavA gya che. duniyA tene eTaluM badhuM mAna Ape temAM kAMI navAI nathI. aho agRhatasaMketA! te vakhate AvA AvA ane bIjA aneka sAcA khoTA vicAro ane katako karIne mehane lIdhe mRSAvAda upara mArA manane barAbara sthApana karI dIdhuM. jo ke tenA saMbaMdhathI mane ghaNe anartho thatA hatA, kaMIka na karavA yogya kAma huM karI besato hato ane zikSAnuM pAtra te hato, paNa mArI sAthe gupta rIte bhAre pRdaya mitra rahyA karatA hato tethI mane Avela saMkaTa ke javAbadArI dara thaI jatAM hatAM, paraMtu mArA mana upara moharAjAe potAnuM eTaluM sAmrAjya sthApana karyuM hatuM ke huM puNodayane prabhAva kadi samajato ja nahi ane mRSAvAdamAM ja jANe gugenI mALAnI mALA hoya ema ja dekhate hatA !! kaLAcAryane soMpatI vakhata putrane avinaya, vidyArasika rAjAe gurUne karelI bhalAmaNa. mahAmati kaLAcAryanI potAnI kaLApara zraddhA. AvI rIte zilarAja ane mRSAvAdanI sAthe AnaMda vinoda karatAM karatAM huM moTe thayo eTale mAre abhyAsa karavAno samaya prApta thaze. teTalA mATe mArA pitAjIe kaLAcAryane potAnI pAse bolAvI tenI padavIne yogya tene mAna sanmAna ApI tenI pUjA karI ghaNuM AnaMdapUrvaka abhyAsa karAvavA mATe mane teozrIne sa. sapatI vakhate pitAjIe mane kahyuM "vatsa! A tane jJAna bhaNAvanAra tArA gurU che, mATe temane page paDIne tuM temano ziSya thA." meM abhimAnamAM mArA pitAne javAba Apyo ke "are pitAzrI ! tame AvI vAta mArI pAse kare che te tame taddana bheLA jaNuo che ! are ! e kaLAcArya te mArA karatAM zuM vadhAre jANe che? ane mane te zuM 1 duniyAmAM luccAI tarakaTa ke asatya bhASaNane pariNAme koivAra prANI pakaDAI jato nathI tyAre temAM te potAnI haMziyArI samaje che, potAnuM puNya ADuM AvyuM che ema tene kadi lAgatuM nathI, pAsA avaLAM paDe tyAre ja te karmane deSa Ape che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] mRSAvAda, 715 bhaNAvavAno che? are ! e te sAdhAraNa mANasane gurU thAya, mArA jevAne te vaLI kadi keI gurU hoya! to zAstra bhaNavA mATe evA ne page kadi paDavAno nathI. tamAre hukama che te huM tenI pAse sarva kaLAone abhyAsa karIza, bAkI temane vinaya kAMI paNa karavAno nathI.' mArA pitAe pachI kaLAcAryane ekAMtamAM laI jaIne kahyuM "A bhAre chokare mahA abhimAnamAM levAI gayela che, tethI enAmAM kaI paNa prakArano avinaya ke evuM bIjuM kaI duSaNa jovAmAM Ave to tethI tamAre jarA paNa udvega karo nahi, paraMtu tamAre ene vidyAkaLAne sArI rIte abhyAsa karAvavo." ghaNI namratA pUrvaka mArA pitAe AvA zabdo kaLAcAryane kahyA tenI kaLAcAryapara ghaNI asara thaI. javAbamAM "je rAjezrIno hukama !" eTaluM teo bolyA. kaLAcArya jemanuM nAma mahAmati hatuM temaNe potAnA manamAM vicAra ryo ke-jyAM sudhI zAstramAM rahelA suMdara bhAvo A bhAIzrI (ripudArUNa)nA dhyAnamAM AvyA nathI ane jyAM sudhI bALapaNa hovAne lIdhe chokaravAdathI enuM ramata gamatamAM vadhAre mana che tyAM sudhI khoTA abhimAnathI levAI jaIne e A pramANe jevuM tevuM garvanuM vacana bole che, paraMtu eka vakhata zAstramAM rahela suMdara bhAvo tenA samajavAmAM Avaze tyAre madane choDI daine te jarUra namra thaI jaze. kaLAcArya Avo nizcaya potAnA manamAM karIne mane potAnI sAthe laI lIdho ane sarva prakAranA Adara pUrvaka mane gya kaLAone abhyAsa karAvavA mAMDyo. abhyAsakALamAM abhimAna, tenI abhyAsapara asara, sebIe karelo bahiSkAra e kaLAcAryanI pAse bIjA paNa aneka rAjakumAre kaLAne abhyAsa karatA hatA paraMtu teo sarva taddana zAMta ane gurUmahArAjane gya vinaya karavAmAM Atura hatA; paraMtu mArA saMbaMdhamAM to evuM 1 mULamAM vAkya che ke mIvinaya kUnamaca sanmAtRditam A eka sogana khAvAnI rIta che. badhA lohI pace paNa mAnuM lohI pacatuM nathI. bhASAmAM paNa segana khAtA 'tamAruM lohI" ema bolAya che. matalaba e jaNAya che ke temane vinaya karavAnA to mane segana che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 banyuM ke gurU mahArAja jema jema mArA tarapha vadhAre Adara batAvatA gayA tema tema mAre zailarAja mitra mArAmAM vadhAre vadhAre vRddhi pAmate gayo ane enI paravazatAne laIne mArA khuda upAdhyAyanuM ja jAtinI bAbatamAM, jJAnanI bAbatamAM ane rUpanI bAbatamAM vAraMvAra apamAna karavA lAgyo. mAruM abhimAna niraMtara vadhatuM ja gayuM, sarvane sarva bAbatamAM ughADI rIte huM mArAthI halakA mAnavA lAgyo ane zabdomAM temaja vartanamAM tevuM batAvavA lAgyo. mArI evA prakAranI sthiti joIne mahAmati kaLAcArya pitAnA manamAM vicAra karyo ke-keine sannipAta thayela hoya vidvAna gurUnA tene jema suMdara kSIranuM bhojana apathya hoya che tema pawA nirNayo. A bApaDA upara zAstraabhyAsanI mahenata karavI te ulaTI tene vadhAre nukazAna karAvanArI che athavA jema keIne sakhta pachADa lAgyo hoya tene khaTAza khavarAvavAmAM Ave te lAbha karavAne badale Akhe zarIre sajA thaI Ave che te pramANe hevAthI naravAhanarAjA je ke potAnA putra uparanA premane laIne te chokare kaI paNa rIte guNa dhAraNa kare tema karavAne ghaNuM Atura rahe che ane tema karavA mATe game tema karIne mane vAraMvAra utsAha ApyA kare che, paraMtu A ripadArUNa taddana apAtra jaNAya che ane mArA pitAnA vicAra pramANe te ene sarvathA choDI de eja ucita che, kAraNa ke e kaI paNuM prakAranA jJAnadAnane jarA paNa gya nathI. eka sAdhAraNa niyama che ke. yo hi dadyAdapAtrAya saMjJAnamamRtopamam / saH hAsya syAt satAM madhye bhaveccAnarthabhAjanam // 1 // je amRtasamAna jJAnane legya na hoya tevA kupAtrane jJAna Ape che te potAnI pharaja bajAvato nathI, lekamAM hasIne pAtra thAya che ane anarthanA pariNAmo sahana karavAne lAyaka thAya che, 1 vAta pitta ane kaphanI viSamatAne pariNAme "sannipAta" thAya che je ghaNo sakhta vyAdhi che ane tethI ghaNuM mANasa maraNa pAme che. e sannipAtanA vyAdhivALAne dUdha ApavAmAM Ave to Ayurveda vaidakanA niyama pramANe tenA vyAdhimAM ghaNe vadhAre thaI jAya che. (navIna vaidaka zAstra-elopathImAM AthI ulaTI ja siddhAMta che evuM DAkaTare kahe che. teo sannipAtavALAne dUdha chuTathI Ape che.). 2 pachADa upara khaTAza sana lAve che eTale kadAca dekhAvamAM jADAza vadhAre jaNAya che paNa te nukazAnakAraka ja che, tema apAtrane abhyAsa kadAca upara uparanI sA jevI jADAza ANe paNa pariNAme te tene nukazAnakartA ja thAya che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] mRSAvAda. 717. A ripadArUNupara seMkaDe prayate karavAmAM Ave te paNa jema zvAnanI pUMchaDIne seMkaDo vAra sIdhI karIe paNa pAchI vAMkIne vAMkI thaI jAya che tema te kadi paNa sudhare tevuM lAgatuM nathI. evA evA vicAra karIne mahAmati kaLAcArya te vakhata sudhI mArA abhyAsa upara khAsa dhyAna ApatA hatA te potAnA prayatnamAM dhImA paDI gayA ane mane ThekANe lAvavA sArU je vyavahAropayogI bhASaNe mane khAsa potAnI pAse bolAvIne ApatA hatA te sarva pracAra baMdha karI dIdho ane mane dhULa je (darakAra karavAne ayogya) gaNa mArI tarapha upekSA batAvavA lAgyA, paraMtu emanA upara mArA pitAzrInI chAyA ghaNu paDatI hovAne lIdhe pitAnA moDhA upara mArA taraphanI avagaNanAne jarA paNa vikAra batAvatA na hatA ane mane eka paNa kaDavuM zukana kahetA nahotA, mArI sAthe abhyAsa karanArA bIjA rAjaputro hatA teoe paNa jyAre jANyuM ke huM zilarAja ane mRSAvAdanI tajI devAyale sebata mUkI zakuM tema nathI tyAre teo paNa mArAthI ripu dA rU . dUra rahevA lAgyA. vAta mAtra eTalI banI ke pu daya mitra mArI sAthe hovAne lIdhe ke teo mane haTAvI devAne-pA pADavAne anekavAra vicAra karatA hatA paNa tene kadi amalamAM mUkI zakatA nahi. A bAjue mArA saMbaMdhamAM ema thavA mAMDyuM ke jema jema zilarAja ane mRSAvAdane mArA para eha vadhato gayo ane tenI asara spaSTa jaNuMvA lAgI tema tema mAre mitra-puNyodaya e cha e cha AchA Acho thato gayo. gurUnuM apamAna-asatya bhASaNa, mAre puNyadaya mitra evI rIte ghasAto cAle tyAre eka vakhata mArA manamAM gurUmahArAja (kaLAcArya)nuM ughADuM gurUne apamAna karavAnI IcchA thaI AvI. eka vakhata Asane. evuM banyuM ke koI kAma sArU amArA upAdhyAya bahAra gayA eTale teone besavAnA meTA mUlyavAna Asana upara huM caDhI beThe. gurUnA Asana para beThele mane mArI 1 gurUnA Asana para besavuM e gurUnuM meTAmAM moTuM apamAna pauvaMya niyama pramANe gaNAya che, e gurUnI AzAtanA che. pAzcAtya niyama pramANe paNa gurUnI (zikSaka ke prophesaranI) khurazI para vidyAthathI besatuM nathI paNa emAM pavitratAne khyAla hoto nathI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 sAthenA sahAbhyAsI rAjaputroe jo eTale teo mArA e kAmathI ghaNuja jhaMkhavANuM paDI gayA. teoe ghaNuM dhImA avAjathI mane kahyuM "are are! kumAra ! A to te ThIka kAma na karyuM! gurUmahArAjanuM A Asana vaMdana karavA yogya ane pUjana karavA yogya gaNAya, tenA upara tArA jevo besI jAya che te koI paNa rIte ucita na ja gaNuya. enA upara (vidyArthI chatAM) besavAthI kuLane kalaMka lAge che, sarvatra geraAbarU thAya che, pApa lAge che ane AukhuM ochuM thAya che.' e sarva rAjakumAro jeo mArI rasAthe bolatAM paNa kaMpatA hatA temane meM javAba Apyo "are! mUrkhAo! tame sahAdhyAyIne mane zikhAmaNa ApavA AvanArA keNa? nIce ! dabaDAvyA. tame tamArI sAta peDhIone paDhAvatA raho! je mane zikhAmaNa devA pharIvAra AvyA te tamArI vAta tame jANyA!" mAre Avo uttara sAMbhaLIne e te bApaDA cUpaja thaI gayA. tyAra pachI ghaNe vakhata gurUmahArAjanA Asana (khurazI)para beThA pachI huM mArI IcchA pramANe ceSTA karatA keTalIka vAre tyAMthI uo. thoDA vakhatamAM amArA kaLAcArya tyAM AvI pahoMcyA. sAthenA vidyArthIoe mArI save vArtA gurUmahAbacAva. rAjane kahI dIdhI, je sAMbhaLIne gurUmahArAja potAnA manamAM mArA upara ghaNuM gusse thayA ane mane belAvIne e saMbaMdhamAM khulAso karavA jaNAvyuM. javAbamAM meM asUyA pUrvaka jaNAvyuM "are! zuM! huM te evuM karuM? vAha! ApamAM ATaluM badhuM zAstranuM jJAna che ! Apa bahu sArI rIte mANasanI parIkSA kare che ane bahu vicArapUrvaka belecho ! dhanya che! dhanya che ApanA dIrghadarzIpaNune ke jethI Apa AvA khoTuM bolanArA ane mArI upara IrSyA karanArA tophAnI chokarAonAM vacanathI bhoLavAI jaIne mane Thapake Apo cho, paNa Apa luccA chokarAonI mArI sAmenI ekasaMpIthI chetarAI gayA che. Ape AvI rIte mane Thapako Apavo e ThIka gaNAya nahi" A javAba sAMbhaLIne upAdhyAya potAnA manamAM jarA jhaMkhavANuM paDI gayA. temaNe manamAM vicAra karyo ke e rAjaputro khoTuM bole tevA nathI ane A prasaMge khoTuM bolatA hoya ema lAgatuM paNa nathI ane A bhAIzrI bIjA upara asatyanuM ALa khATA 1 guNa upara dezane Arepa karavo. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] mRSAvAda, nAkhI daIne pitAno aparAdha DhAMkavA mAMge che. sAre raste e che ke jAte ja ene pakaDI pADIne pachI barAbara zikSA karavI ke jethI e cokkasa ThekANe AvI jAya. tyAra pachI eka vakhata pote bahAra jAya che ema kahIne gurU mahArAja amArA abhyAsa karavAnA sthAnamAM ja ke Akhare paka- jagoe chupAI rahyA ane mArI hIlacAla upara DAI gayA. barAbara najara rAkhavA lAgyA. AcArya bahAra gayA che ema jANuM chuM te laherathI temanA Asana para caDhI beThe. thoDIvAra haju huM Asana upara beThe tyAM te gurUmahArAja chupAvAnA sthAnathI bahAra nIkaLI AvyA. meM jevA temane joyA ke temanuM Asana choDI daIne huM ekadama UbhuM thaI gaye. pachI amArI vacce nIce pramANe bolAcAlI thaI. mahAmati--"kumAra! have tuM ze uttara Ape che? tAro che. khulAse che?" ripudArUNa-"kaI bAbatamAM ? " mahAmati-"agAu tane khulAso pUcho hota teja bAbatamAM ripudArUNa "agAu tame mane kaI bAbatamAM khulAso pUcho hate te huM jANato nathI." mahAmati-"tuM A trAsana (khurazI-gurUnA Asana)para beThe hatuM ke nahi?" javAbamAM "are, are! Apa te zuM bolyA? evuM te kadi hoya?" ema bolatAM bolatAM ma (ripudArUNe) mArA chatAM dhIThatA kAna upara hAtha dIdhA, ane vaLI spaSTa rIte bolyo choDI nahi. "are! Apa e chokarAono mArA uparano dveSa te juo ! e luccAo pote khoTuM kAma karIne mArA upara tene Arepa mUke che." kaLAcArye vicAra karyo ke-ahAhAenuM akArya najare joyuM che chatAM paNa e sAme mane bheThe pADe che ane vAta kabUla karato nathI. enAmAM keTalI badhI uddhatAI che? have enA saMbaMdhamAM kAMI 1 jANe pote zI bAbatane khulAse pUchAya che te paNa na jANato hoya e DALa ahIM kumAra ghAle che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 upAya thaI zake tema nathI. asatya bolavAnI ahIM te have hada thaI gaI !! pachI mArI sAthe abhyAsa karanArA bIjA rAjaputroe kaLAcAryane ekAMtamAM laI jaIne kahyuM "sAheba! A pApI abhimAnI asatyavAdI ripudArUNa eTale badhe kharAba che ke enuM moDhuM jovuM paNa yogya nathI. tyAre sAheba evA kharAba chokarAne amArI sAthe zA mATe rAkhe che?" kaLAcArye vicAra karyo ke "A bApaDA bhalA rAjaputro kahe che te vAta te kharekharI che. ripudArUNa eTale badhe kharAba che ke have te sajajana purUSanI sobatane paNa lAyaka rahyo nathI. duniyAmAM judA judA prakAranA durguNane vaza paDI gayelA prANuone ThekANe lAvavAnA judA judA rastA satya prazaMsA. hoya che. lebhIAne dhana ApavAthI ThekANe lavAya che, koMdhI mANasa pAse mIThA vacana bolavAthI te ThekANe Ave che, mAyAvI kapaTI mANasa tarapha spaSTa avizvAsa batAvavAthI te ThekANe AvI potAnI bhUla samajI jAya che, abhimAnI mANasane vinaya karavAthI-tenI tarapha jarA namratA batAvavAthI te ThekANe AvI jAya che, cAranI sAme rakSaNa karavAnA pAkA upAya levAthI te ThekANe AvI jAya che, parastrI sAthe bhramaNa karanArane sArI buddhi ApavAthI te ThekANe AvI jAya che AvI rIte durguNane mArge utarI gayelAne ThekANe lAvavAnA judA judA mArgo hoya che; jo ke AvA anya deze sevanArane mArga para laI AvavAnA evA judA judA upAyo vidvAnoe dhI kADhayA che, paraMtu je khoTuM bolanAra-asatya bhASaNa karanAra hoya che tene ThekANe lAvavAne ekapaNa upAya traNa bhuvanamAM maLI zakato nathI ane tethI tevA(khoTuM bolanAra) ne to jayamathI kaselo ja kahevAmAM Ave che, kAraNa ke A duniyAmAM sArA athavA kharAba je kaI vyavahAra paDelA che te sarvano AdhAra satya upara rahelo che ane jenAmAM te (satya) nathI te A lothI taddana vilakSaNa mANasa che ema samajavuM, AthI vyavahArakuzaLa mANasene hamezAM satya ghaNuM ja priya hoya che ane je adhama prANI satya vagarano hoya che tene teo potAthI hamezAM dUra ja rAkhe che 1 yamathI haselo eTale jene bacavAne kAMi upAya nathI tevo, tajI devAcale. kAMThe AvelA asAya koTinA prANIne mATe A zabda vaparAya che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] mRSAvAda, 721 A pramANe hovAthI ripudArUNamAM satyano aMza paNa na hovAne lIdhe je sajajana purUSonuM vizuddha vartana spaSTa rIte jaNAI gayeluM che temanI vacce vasavAne mATe te koI paNa rIte yogya nathI. athavA te eka rIte jotAM emAM e bApaDAno kAMI doSa nathI. e to pelA enA adhama mitra zailarAjanI preraNAthI AvA avinayanAM kAryo kare che ane vaLI enA bIjA mitra mRSAvAdanI preraNAthI rasAcuM khoTuM bolyA kare che. mATe have kaI paNa rIte e banne kharAba mitronI sebata e cheDI de evI tene zikhAmaNa ApuM. uparanA vicArane pariNAme mArA upara prema batAvI zikhAmaNa ApavA sArU kaLAcA mane pitAnA khoLAmAM besamA, sADhyo ane premapUrvaka kahevA lAgyA ke "kumAra ! mArI na samaje. zALAmAM mAre AvAonuM (zailarAja-mRSAvAdanuM) kAma nathI. mATe tAre kAMto game tema karIne e banne pApI mitrone tajI devA ane nahi te kumAre A sthAnake pharIvAra AvavuM nahi." gurUnA AvAM vacana sAMbhaLatAM mAre mIjAja gaye ane huM bolyo "tuM tArA bApane tAruM sthAnaka Apaje, mAre tenI zI paravA che? ame te tArA sthAnaka vagara ane tArA vagara paNa calAvI lezuM. paNa tuM joI leje, bhAmaTA !" AvI rIte kaLAcAryanuM apamAna karI temanI sAme DekI UMcI karI AkAza sAmI UMcI najara rAkhI ane chAtI paheLI karIne ane bahAra kADhIne dhaba dhaba paga pachADato ane mArA hRdaya para zailarAjano stabdhacitta lepa lagADato lagADatA upAdhyAyanA abhyAsagRhathI bahAra nIkaLyo. upAdhyAye mArI sAthe abhyAsa karanArA bIjA rAjaputrone kahyuM "are juo ! pele durAtmA riSadArUNa hAla to ahIMthI vidAya thaI gayo che. enA saMbaMdhamAM mane ekaja vAta jarA khaTake che ane te e che ke ApaNA pratApI naravAhana rAjAne potAnA putra upara ghaNA eha che ane niyama evo che ke jeo sehathI aMdha thayelA hoya che teo potAne jenA para eha hoya che tenAmAM rahelA doSone joi zakatA nathI, tenAmAM je guNo 1 kheALAmAM besADavAthI vAtsalya batAvAya che. 2 tArA jevAnuM evo paNa emAM bhAva che. zelarAja ane mRSAvAdanI dostI kare evA vidyArthInuM mAre kAma nathI e AcAryanA kahevAno Azaya che. 3 ahIM baM. ra. e. sAyaTivALA mULa pustakanuM pR. 45 zarU thAya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 na hoya te paNa tenAmAM che e bA Arepa kare che, tene pasaMda na paDe tevuM kAma karanAra anya mANasa upara gusso kare che, tene pasaMda na Ave tevuM kAma anya mANasa zAmATe karato haze tenuM kAraNa vicAravAnI tasdI letA nathI, amuka sthAne rahelane amuka mAna maLavuM ke na maLavuM joIe teno taphAvata thAnapara laI zakatA nathI ane potAnA mAnI lIdhelA manuSyathI kaI jarA paNa ulaTa cAle to tene sAmA moTI muzkelImAM mUkI de che. A pramANe hevAthI tamAre have A bAbatamAM cUpa rahevuM. kadAca naravAhana rAjA ahIMthI ripudArUNane kADhI mUkavAnA saMbaMdhamAM savAla karaze te huM tene yogya javAba ApIza." upAdhyAya mahAmatinAM A sarva vacane sarva kumAre e svIkAra karyo. pitA pAse baTuM varNana. abhyAsamAM asaMtoSanI jarUra kaLAcAryanuM zaramarakhApaNuM, mArI ane mahAmatiAcAryanI vacce upara pramANe TapATapI thayA pachI temanA sthAnathI nIkaLIne huM mArA pitAjI pAse gayo. mArA pitAzrIe "tAre abhyAsa kevo cAle che?' evo svAbhAvika prazna karyo. te vakhate zailarAjane mArA hadayapara lepa lagADela hevAthI ane mRSAvAdane mane meTa Teke hovAthI meM mArA pitAjIne kahyuM "pitAjI! sAMbhaLaH huM te jANa zarUAtathI ja sarva kaLA pravINatAnA vijJAna jANatA hatA. Apa hAla je prayatna karatA khoTA dA. hatA te to mAtra huM jANato hato tethI paNa vadhAre kaLA jANuM evI IcchAthI karatA hatA. paNa hakIkata ema che ke dastAveja lakhavAnI kaLAmAM, ci pADavAnI kaLAmAM, zastrakaLAmAM, manuSyAdinAM lakSaNa jANavAnI kaLAmAM, gAvAnI kaLAmAM, hAthIne zikSA ApavAnI kaLAmAM, pAMdaDAnI keraNInI kaLAmAM, vaidakanI kaLAmAM, vyAkaraNamAM, tarkamAM, gaNitanI sarva bAbatomAM, dhAtuvAdamAM, kautukamAM, aSTAMga nimittamAM ane lokomAM bIjI je je kaLAo sArI rIte prasiddha thayelI che te sarvamAM, pitAjI! mArI ghaNI ja 1 Status. 2 Minerology, amuka jagyAe amuka pramANamAM amuka dhAtu nIkaLaze vigere bhustara vihA tema ja metalorgy ne A dhAtuvAdamAM samAveza thAya che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] mRSAvAda. 723 pravINatA che ane te eTalI badhI che ke A traNa leAkamAM mArA jevA athavA jeTalA bIjo koi huMziyAra hoya ema mane jaNAtuM nathI." peAtAnA putra upara (mArA upara) ghaNA sneha hAvAthI pitAjIe jyAre upara pramANe hakIkata sAMbhaLI tyAre temane ghaNA ja AnaMda thayo ane mArUM mAthuM saMghIne mane kahevA lAgyA " putra ! ahu sArUM karyuM ! teM bhaNavA gaNavA mATe ghaNA sArA prayatna karyo paNa mAre tane hajI eka vAta kahevAnI che te sAMbhaLaH- - k vyavahArU sUcanAo. vidyAyAM dhyAnayoge ca svabhyaste'pi hitaiSiNAH santopo naiva kartavyaH, sthairye hitakaraM tayoH / je prANI peAtAnuM sArUM karavA icchatA heAya temaNe vidyA prApta karavAmAM ane dhyAnayoganI siddhi karavAmAM game teTale prayatna karyo hAya tA paNa temAM saMtepa vALI deveA nahi, kAraNa ke emAM abhyAsa vadhArI jeTalI vadhAre sthiratA prApta karavAmAM Ave teTalI hita karanArI thAya che. A pramANe hovAthI jeTalI kaLA taM atyAra sudhImAM prApta karI che tene sthira karavAmAM tathA hantu karavI khAkI rahI che tene prApta karavAmAM tArA A bAlakALa (kumAra avasthA ) pasAra karIne tuM mArA sarva manorathA pUrA kara." pitAzrInI e hakIkata meM kabUla karI eTale teo mArI upara 1 vaDIla taraphathI jeha sAthe abhinaMdana ApavAnI A prAcIna paddhati aMgALAmAM atyAre paNa vidyamAna che. 2 huMsarala munie gujarAtI saMkSepa avataraNamAM A prasaMge eka lakSyamAM rAkhavA lAyaka zloka mUkaye che: zAstraM sunizcitadhiyA paricintanIya mArAdhito'pi nRpatiH parizaMkanIyaH / aGkasthitApi yuvatiH parirakSaNIyA, zAstre nRpe ca yuvatau ca kutaH sthiratvam // " samaju mANase zAstra saMbaMdhamAM vAraMvAra ciMtavanA karyAM karavI, vaza thayela rAjA heAya tepaNa tenAthI niraMtara cetatA rahevuM, kheALAmAM beThelI strInI bAbatamAM paNa saMbhALa rAkhavI; kAraNa ke zAstra, rAjA ane yuvAna strImAM sthiratA kyAMthI hAi zake?" Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 upamati bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 ghaNuM rAjI thayA ane bhaMDArIne hukama karyo ke "mahAmati kaLAcAryanA gharamAM dhanadhAnyasuvarNa sArI rIte eTaluM bharI do ke sarva prakAranA upabhoganI sAmagrI tyAM maLavAthI kumAra kaI paNa prakAranI vyagratA vagara abhyAsa AgaLa vadhArI zake." rAjanA bhaMDArIoe rAjAnA hukamano amala karyo te vakhate mahAmati kaLAcAryanA manamAM ema thayuM ke-rAjAne je kumAranA kharekharA caritranI khabara paDaze to temane manamAM nakAme saMtApa thaze, mATe mAre temane kAMI kahevuM ja nahi. Ama vicArIne temaNe kumAra rasaMbaMdhI kAMI paNa hakIkata rAjAne kahI nahi. pitAe chevaTe mane kahyuM "putra! atyAra sudhImAM AcArya pAsethI je je kaLAe te prApta karI che tene tuM barAbara pAkI kara ane upAdhyAyane ja ghare rahIne bIjI apUve kaLAe barAbara zIkha. vaLI abhyAsamAM cokkasa dhyAna rahe teTalA mATe tAre ahIM mane maLavAne paNa AvavuM nahi." meM pitAzrInI e vAta svIkArI. rakhaDyo ane mRSAvAdI tha. mAyAne meLApa karavA nirNaya karyo. aneka duguNemAM vadhato cAle, tyAra pachI huM mArA pitAzrI pAsethI bahAra nIkaLI gayo ane turata ja mArA mitra mRSAvAdane kahyuM "mitra! are tuM te bhAre jabare! tArAmAM kenA upadezathI ATalI huMziyArI AvI gaI ke jenA pratApathI tAre lIdhe ma pitAzrIne ATale badhe (kha) AnaMda upajAvya, kaLAcAryanI sAthe mAre mATe kajIo thayo te sarve vAta chupAvI dIdhI ane pitAzrInI pAsethI taddana chaTakI gayo! tArAmAM te bhAre kuzaLatA jaNAya che!" mRSAvAde javAbamAM kahyuM "kumAra! mitra! sAMbhaLa. rAjasacitta nagaramAM rAgakesarI nAmano eka rAjA che. tene mUDhatA nAmanI strIpaTTarANuM che. tene eka mAyA nAmanI putrI che. e mAyAne mArI moTI bahena tarIke meM svIkArI che ane e mAyAne potAnA prANathI paNa vadhAre mArA upara eha che. e mArI bahenanA upadezathI mArAmAM A sarva kuzaLatA AvI che. tene joke meM to mArI moTI bahena tarIke svIkArI che paNa jANe te mArI mAtA ja hoya nahi tema sama 1 mRSAvAda sAthe mAyA aMtaramAM jarUra rahe che. elI mAyAnuM svarUpa pAMcamA prastAvamAM Avaze. tenuM sagapaNa barAbara dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] narasuMdarI-lagna. parapa ane jyAM jyAM huM jAuM chuM tyAM tyAM mArI uparanA premane lAva chupAine te mArI sAthe Ave che, eka kSaNavAra paNa mane chUTA mUkatI 'nathI." meM AvI mAyAnI vArtA sAMbhaLIne mArA mitrane kahyuM "are bhAi ! tArI bahena sAthe mane koi vAra meLApa te jarUra karAvaje." mRSAvAde te vAta kabUla karI. ** tyAra pachI teA verayAnA bhuvaneAmAM, jugArakhAnAmAM ane evA evAM bIjAM duSTa vAMchAo pUrI thAya tevAM duSTa ceSTAovALAM adhama sthAnAmAM ane namratAne dUrathI namaskAra thAya tevAM halakAM ThekANAAmAM mArI marajI Ave tema huM bhaTakavA lAgyA, chatAM mArA mRSAvAda mitranA jorathI lokomAM huM evI asara phelAvatA rahyo ke jANe abhyAsa karavAmAM ja huM mAro badho vakhata pasAra karUM chuM ane jANe mArAmAM guNAnA vadhArA thAya tevA mArgopara ja cAluMchuM; ane vaLI meM bIjI evI paNa yukti karI ke mArA pitAjIne mhArUM paNa dekhADavuM baMdha karI dIdhuM. evI rIte meM Ara varasa pasAra karyAM. daramyAna bhoLA lokomAM evI vArtA meM calAvI dIdhI ke ripudArUNa kumAra (huM pote ) sarva kaLAomAM ghaNeA ja kuzaLa thayA che. mArI evI vikhyAti meM dezaparadezamAM paNa sArI rIte phelAvI dIdhI. anukrame huM juvAnInA barAbara madhyakALamAM dAkhala thayA. < prakaraNa 3 . narasuMdarI--lagna. ze kharapura nAmanA nagaramAM narakesara nAme rAjA hatA. tenI vasuMdharA nAmanI rANInA udarathI narasuMdarI nAmanI putrI thai hatI. tenAmAM duniyAne Azcaryakita kare tevuM adbhuta rUpa hatuM ane vidyAkaLAmAM te eTalI pravINa thai hatI ke tenI joDInI strI traNa bhuvanamAM maLavI muzkela hatI. anakrame narasuMdarI yuvAvasthA pAmI. WANG PELES 1 1 mAyA ane mRSAvAdane Ave! khAsa saMbaMdha hAvAthI mAyAmRSAvAdaH nAmanuM sattaramuM pApa sthAna jUnuM gaNavAmAM AvyuM che. 5 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ URE upamiti bhavaprapaMcA kathA. pratijJA. narasuMdarInI mAtA pitAnI ciMtA. mArI khyAtithI phasAmaNa, e narasuMdarIe manamAM evA nizcaya karyo hatA ke kaLAkauzalyamAM pAtA karatAM vadhAre pravINa hoya tevA koi pradhAna purUSa maLe te ja tenI sAthe paraNavuM, bIjA koinI sAthe paraNavuM nahi. A petAnA nizcaya teNe peAtAnA pitA narakesari rAjAne ane vasuMdharA mAtAne jaNAvI dIdhA hatA. [ prastAva 4 mAtapitAnA manamAM ghaNA vicAra thatA hatA ke A putrInI sAthe vidyAkaLAmAM sarakhA utare tevA paNa koi purUSa maLavA muzkela che teA pachI tenAthI vadhAre pravINa purUSa teA kevI rIte prApta karavA? AvA khyAlathI teonA manamAM AkuLatA thayA karatI hatI. huM ( ripudArUNa ) vidyAkaLAmAM ghaNA kuzaLa thayA chuM evI mArI ( khATI ) vikhyAti temanA sAMbhaLavAmAM AvI. narakesari rAjAe peAtAnA manamAM vicAra karyo ke peAtAnI dIkarInI icchA peAtAthI adhika kuzaLa mANasane paraNavAnI che ane e ripudArU kumAra kadAca tenAthI vadhAre kuzaLa haze kharA! vaLI naravAhana rAjAnA kuTuMba sAthe vivAha saMbaMdha joDavA e paNa badhI rIte yeAgya che, kAraNa ke tenuM kuLa ghaNuM UMcuM che ane te rAjA paNa jAte udAra mananA che ane mahAnAgadevane jema mAthA upara ekaja amUlya maNi' hoya tevI rIte chekarA vagaranA mAre ekanI eka putrI ( narasuMdarI) che te tene ceAgya sthAne joDavI te mArUM kAma che. pachI dIkarI upara atyaMta prema hAvAne lIdhe teNe ( narakesari rAjAe ) tyAra pachI vicAra karyo ke A mArI ekanI eka dIkarIne sAthe lai huM naravAhana rAjAnA siddhAcepura nagare jauM ane tyAM ripudArUNanI jAte parIkSA karI tenI sAthe narasuMdarIne paraNAvuM, jethI mArA jIvane nirAMta thAya. 1 ahIM mULamAM rabhasUci zabda che. nAgane mAthe eka ja maNi heAya che. te jo gALa heAya te tene ' maNi' kahevAmAM Ave che ane lAkhA sAi jevA hAya tA tene 'ratnasUci' kahevAmAM Ave che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] narasuMdarI-lagna. 727 siddhArthapure narasuMdarI. ripudArUNanI parIkSA te mATe maMDapAdi racanA, pachI narakesari rAjA pitAnA tamAma lazkarane temaja pitAnI dIkarI narasuMdarIne paNa sAthe laine siddhArthapure AvyA. naravAhana rAjAne tenA AvI pahoMcavAnA samAcAra agAuthI pahoMcADavAmAM AvyA. tenA Agamana samAcAra sAMbhaLIne naravAhana rAjAne potAnA manamAM ghaNe AnaMda thayo. narakesari rAjAne gya satkAra ApavA mATe AkhA nagaramAM dhajApatAkAo baMdhAvavAmAM AvI ane bahu harSapUrvaka moTA sAmaiyAnI dhAmadhuma sAthe narakesari rAjAne siddhArthapura nagaramAM praveza karAvyo ane bahu suMdara utAre tene ApavAmAM Avyo. narasuMdarI sAthe rAjakumAra ripudArUNanI kaLA kauzalyanI bAbatamAM parIkSA thaDA vakhatamAM jAhera rIte thaze evI hakIkata mAM paNa bahu vistArathI phelAvavAmAM AvI. eka sAre divasa joIne te divasa mATe svayaMvaramaMDapa taiyAra karavAmAM AvyuM. tyAM lokone besavA mATe mADAonI racanA karavAmAM AvI. rAjyano sarva adhikArI varga, bhAyAtavarga ane prajAjanane meTa samUha svayaMvaramaMDapamAM te divase eka tha. mArA pitA naravAhana rAjA pitAnA AkhA parivAra sAthe tyAM AvIne beThA. tyAra pachI tyAM mane (ripudArUNa kumAra ) ane kaLAcAryane lAvavAmAM AvyA. traNe mitro (puNodaya zailarAja ane mRSAvAda)nI sAthe huM pitAzrI pAse beThe ane kaLAcArya mArA sahAbhyAsI rAjakumAra sAthe tyAM AvIne beThA. have kamanazIbe evuM banyuM ke mAre mitra pudaya mArI kharAba ceSTAo joIne manamAM bahu kheda pAmIne zarIre ghaNe sukAI gayuM hatuM, pAtaLe paDI gayuM hatuM, tenI rti bahu ochI thaI gaI hatI ane te maMda pratApavALo thaI gayo hate. ripadArUNanI parIkSA ane phajete. huM svayaMvara maMDapamAM AvIne mArA pitAjInI najIka beThe. mArA kaLAcArya paNa temanI pAse beThA. mArA pitA narasarvanuM maMDapa- vAhana rAjA jeo svAbhAvika rIte ja vinayathI mAM Agamana. atyaMta namra hatA temaNe amArA kaLAcAryane siddhArtha puramAM narakesari rAjAne AvavAnuM kAraNa kahI saMbha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 028 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 LAvyuM. e hakIkata sAMbhaLIne mane te mArA manamAM ghaNA ja AnaMda thayA. upAdhyAyane peAtAnA hRdayamA jarA hAsya thayuM, te samajI gayA ke ahIM have jarUra ripudArUnA phajetA thavAnA che, paraMtu mhoDhethI kAMi paNa bAlyA cAlyA vagara cUpa rahyA. ame sarva AvIne beThA pachI narakesara rAjA AvI pahoMcyA. yogya sanmAnapUrvaka tene besavA mATe mahA mUlyavAna siMhAsana naravAhana rAjAe ApyuM. tenA AkhA parivAra tyAra pachI yogya jagAe goThavAi gayA. tyAra pachI pAtAnA lAvaNya amRtanA pravAhathI manuSyanA hRdayasarovarane pUratI, kALI eLelI ane snigdha gucchAdAra veNIthI suMdara mAranI' kaLAnA paNa tiraskAra karatI, mukharUpa caMdrathI cAre dizAone prakAzamAna karatI, lIlApUrvaka nAkhelA vilAsanA kaTAkSeAthI kAmIjanAnAM cittane bhamAvatI, peAtAnA stananI zeAbhAthI hAthInA kuMbhasthAnA vibhramane utpanna karatI, vistAravALA jaghanapradezathI kAmadeva rUpa hAthIne madonmatta karI aMdhaneA teDAvatI, anne pagAvaDe cAlatAM be rAtA kamaLanA joDalAnI lIlAne viDaMbaNA pamADatI, kAmadevanA AlApAne belatI vakhata suMdara koyalanA madhura TahukAne paNa hasI kADhatI, suMdara veza, AbhUSaNa, mALA, tAMbula kasturInI yogya ghaTanAthI moTA munione paNa 'haLa upajAvatI, peAtAnI aneka dAsIonA parivArathI paravarelI mAtA vasuMdharAne sAthe rAkhIne narasuMdarI svayaMvara maMDapamAM dAkhala thai. adbhuta rUpa kAMti lAvaNya ane tejathI bharapUra narasuMdarIne jotAM ja mane mArA manamAM ghaNA AnaMda thayo. mArAM mitra aSTAvakra zailarAje paNa te vakhate mane sArI rIte utsAha ApyA ane vaLI mArA hRdaya upara stacitta lepa sArI rIte meM lagAnyeA. tyAra pachI 1 sarovara jema jaLathI bharAya che tema manuSyanAM haya rUpa sarAvarA narasuMdarInA lAvaNyaamRta-hAvabhAvathI bharAi jAya che. sauMdaryazALI narasuM darI. narasuMdarI para gAmeAha. 2 mArI kaLA pUre tyAre tenI adbhuta ze|bhA thAya che. AnA coTalAnI zeAbhA mAranI kaLAne paNa tiraskAra kare tevI hatI, tethI paNa vadhAre hatI. 3 A upamAnanA be artha bese che. (1) hAthI kAMTheA joine jema gAMDA thAya che tema vistIrNe cAnInA bhAga rUpa kAMDAvaDe te mana(kAmadeva)ne uddhRta banAve che. (2) kAmadeva rUpa hAthInI sAMkaLeA te teADI nAMkhe che. madavALA hAthInI sAMkaLa teADavA pachI zuM piraNAma thAya te kalpI zakAya tevuM che. matalaba ene jadhanapradeza yuvAnane atyaMta AkarSaka ane urdUta banAvanAra che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] narasuMdarI-lagna. 729 zailarAjanI asaramAMja meM mArA manamAM vicAra karyAM ke are mArA sivAya A navayuvatIne paraNavAne bIjo keANa yogya hAi zake? makaradhvaja (kAmadeva)ne cheDIne 'rita khIjA koinI pAse jatI nathI ane bIjAne kadi paraNatI nathI, paraNavAnA vicAra paNa karatI nathI. nasuMdarIe AvIne mArA pitAne ane potAnA pitAne yogya vinaya pUrvaka namaskAra karyo. pachI narakesara rAjAe potAnI putrIne uddezIne kahyuM "putrI! ahIM esa, lAja oDI de ane tArI je je IcchAo che te te sarva pUrI kara. kaLAkauzalyanI mamatamAM tane je game te mamatanA savAla kumAra ripudArUNane kara." narasuMdarIe te vakhate harSamAM AvIne kahyuM " jevI pitAjInI AjJA. phaLAsaMbaMdhI hakIkata vaDIlajA samakSa huM jaNAvuM te mane ThIka lAgatuM nathI, tethI kumAra ripudArUNa ja sarva kaLAonA saMbaMdhamAM bele. dareka kaLAnA saMbaMdhamAM teo tyAre vivecana karatA jaze tyAre te kaLAne aMge je khAsa muddAnA savAla haze te huM temane pUchatI jaiza, tenA kumArazrIe javAba ApavA ane te vAta pUrNa karavI." AvI darakhAsta sAMbhaLIne naravAhana rAjA, narakesari rAjA ane manne bAjunA rAjyadvArI purUSA tathA prajAjaneAne ghaNA AnaMda thayo. mArA pitA (naravAhana rAjA) e tyAra pachI mane kahyuM "rAjakumArI narasuMdarIe yogya vAta karI che; mATe have tuM sarva kaLAnuM vivecana karI kuMvarInA manoratha pUrA kara, mane paNa AnaMda thAya tevuM kara; ApaNA kuLanI kIrtine vadhAre nirmaLa kara ane vijayapatAkA dhAraNa kara, tArAmAM ATaluM badhuM jJAna che tenI atyAre barAbara koTI thavAnI che." narasuMdarInA yogya viveka. mArI te phajetA. te vakhate evI dazA thai gai ke huM teA kaLAnAM nAme paNa bhUlI gayA tethI mArA aMtaHkaraNamAM te gArTa goTA vaLavA lAgyA, mArUM zarIra dhrujavA lAgyuM, aMgapara parasevAnI jharIe AvavA lAgI, AkhA zarIra 1 rati kAmadevanI strI thAya che. 2 ahIM narasuMdarInA mukhamAM ripudArUNa mATe Aryaputra zabda graMthakattae mUkayA che. A zabda pati mATe ja vaparAya che, tethI hajI saMbaMdha joDavAne nirNaya paNa thayA nathI te vakhate Aryaputra zabda vAparavA yeAgya eTalA pUratA ja gaNAya ke narasuMdarI paNa manamAM ripudArUNane paraNavAnA nizcaya karI beThelI hatI. hakIkata evI jaNAtI nathI. Arya eTale ahIM sasarA samajavA. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 paranAM kuMvADAM UbhAM thaI gayAM, devI sarasvatI te mArAthI dUra ja nAsI gayA ane AMkho cakaLavakaLa thavA lAgI. kaLAcAryanA vicAraNIya khulAsA. Avo banAva joIne mArA pitAjI te ghaNuM ja dalagIra thaI gayA ane kaLAcArya mahAmati sAmuM joI rahyA. mahAmatie paNa mArA pitAzrIne pUchayuM "kema mahArAja ! zuM hukama che?" eTale mArA pitAzrIe mahAmatine pUchayuM "are kaLAcArye ! A kumAranA zarIre zuM thaI gayuM?" te kema kAMI belato nathI? kaLAcArya mArA pitAzrInI najIka AvyA ane teo banne vacce keI na sAMbhaLe tevI rIte nIce pramANe vAtacIta mArA saMbaMdhamAM thaI. kaLAcArya--"mahArAja ! e te kumAranA manamAM ghaNe gabharATa thaI gaye che tene A vikAra che, bIjuM kAMI nathI." naravAhana-"atyAre Ave ane vakhate kumAranA manamAM ATale badhe kSebha thaI javAnuM kAMI kAraNa?" kaLAcArya-"enuM kAraNa e ja ke hAla je bAbatamAM vAtacIta cAle che temAM kumAranuM taddana ajJAna che. arasparasa spardhA sAthe jyAre vidvAne potAnI vANInA Ayudho choDI mUkI sabhAmAM vAdavineda karatA hoya che te vakhate jene jJAnane Teka heta nathI tevAone jarUra meTe kSobha ja thai Ave che." naravAhana-paNu Arya! A kumAramAM ajJAnano savAla ja kyAM che? kumAre to sarva kaLAomAM ghaNI ja haziyArI meLavIne pradhAnapada prApta karyuM che." te vakhate mArI atyaMta kharAba vartaNuka yAda AvavAthI kaLAcAryane jarA krodha AvI gayuM tethI sahaja mATe svare te bolI uThyA mahArAja ! kumAre to zailarAja (abhimAna) ane mRSAvAdanI racelI kaLAmAM hathiyArI meLavI pradhAnapada prApta karyuM che, bIjI koI kaLAmAM teNe pravINatA meLavI nathI." naravAhana-"e vaLI tame kahI te be kaLAo kaI?" kaLAcArye-"eka te duniya" karo ane bIjuM juThuM bolavuM. ene zelarAja ane mRSAvAda nAmanA be mitro thayA che temaNe e 1 avinaya, apamAna, A5vaDAi vigere. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] narasuMdarI-lagna. 731 phaLA kumArane zIkhavI che ane e phaLAmAM kumAra ghaNA kuzaLa thaI gayA che. bAkI bIjI kaLAonA tA gaMdha mAtra paNa te jANatA nathI." naravAhana--"ema zAmATe ane kevI rIte thayuM ? " kaLAcArya-- amArA manamAM e bhaya rahyA karatA hatA ke ApanI pAse sAcesAcI vAta karavAthI ApazrInA manamAM ghaNA saMtApa thaze tethI atyAra sudhI ame ApanI pAse e saMbaMdhamAM kAMi paNa vAta uccArI nathI. kumAranuM caritra-vartana lokanA sAmAnya niyamAthI paNa eTaluM badhuM viparIta che ke atyAre paNa ApanI samakSa saMbaMdhI vAta karatAM mArI jIbha upaDatI nathI." naravAhana--" jevI hakIkata banI hoya tevI kahI saMbhaLAvavAmAM tamAro koi paNa prakAranA vAMka gunhA thavAnA nathI mATe Arya ! koi paNa prakAranI zaMkA rAkhyA vagara tamArA manamAM je hakIkata mane kahevA jevI heAya te spaSTa rIte kaheA." eTalA uparathI kumAre jAde de prasaMge peAtAnA hukamanuM kevuM apamAna karyuM, peAtAnA Asanapara keTalIvAra beTho, chevaTe peAtAnA kevA zabdomAM tiraskAra karIne cAlI nIkaLyA-vigere mArA vartananI sarva Amata muddAsara saMkSepamAM mArA pitA pAse temaNe kahI saMbhaLAvI. e sarva hakIkata sAMbhaLI mArA pitAe kahyuM " Arya! Apa pete mArA kumAranuM AvA prakAranuM caritra ane ajJAnapaNuM jANatA hatA chatAM evA kulapaMpaNa karAne A rAjasabhAmAM parIkSA ApavA sArU zAmATe lai AvyA ? are e pApIe te amane atyAra sudhI kharekharA chetaryAM !" kaLAcArya--" sAheba! huM ene ahIM lai AvyA nathI. mArA kaLAjIvanamAMthI tA e bAra varasathI nIkaLI gayA che, tyAra pachI tyAM e AbyA ja nathI. Aje savAre ekadama ApazrI taraphathI mane khelAvavAnuM kaheNa AvatAM huM ApanI samakSa hAjara thayA chuM. kumAra kAMi mArI sAthe AvyA nathI, te teA kAi bIjA sthAnethI ahIM AvyA che." naravAhana--" Arya ! A kupAtracUDAmaNi ripudArUNamAM kAI paNa prakAranA guNAnI yogyatA na heAvAne lIdhe tame tene tajI dIdhe tyAre enA janmathI mAMDIne atyAra sudhI ane kalyANaparaMparA prApta thai tenuM kAraNa zuM? ane atyAre ja barAbara aNIne vakhate lokomAM enuM apamAna thavAnA prasaMga Avyo tenA hetu zo ? " Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 kaLAcArya--" mahArAja! e kumArane aMtaraMga rAjyamAM eka puSpAdaya nAmaneA mitra ; atyAra pahelAM kumArane aneka kalyANaparaMparA prApta thai te puNyodaya mitre karelI hatI: jema ke e puNyodaya mitranA prabhAvathI e uttama phaLamAM utpanna thayA, anA upara mAtapitAnA ghaNA ja prema thayo ane ene aneka prakAranAM sukhasaubhAgya dhanezvarapaNuM prApta thayAM ane enuM rUpa suMdara thayuM. AvI AvI sarva anukULatAe ene puchyodaya mitranA prasaMgathI prApta thai." 32 naravAhana--"tyAre enA puNyodaya mitra hatA te hAla karyAM cAhyA gayA ? " kaLAcArya--"e koi jagAe gayA nathI, te ahIM ja kumAramAM ja gupta rIte (na dekhI zakAya tevI rIte) rahelA che; paNa banyuM che ema ke eNu jyArathI ripudArUNunAM kharAba caritro ane niMdya vartanA jevA mAMDyAM tyArathI ene manamAM ghaNI ja glAni thai gai che ane tethI thoDA vakhatathI ciMtAne lIdhe e bApaDo kSINa thai gayA che, enuM zarIra dukhaLuM thai gayuM che ane e ughADI rIte narama paDI gayelA dekhAya che. enA dukhaLA zarIrane lIdhe je je Apattie kumArapara AvI paDe che tenuM agAu pramANe sarve aMze nivAraNa karavAne have e zaktivAna thatA nathI." naravAhana--... arere ! have A mAbatamAM kAMi paNa upAya nathI. ahA! A mUrkha dIkarAe teA sarva lokonI samakSa mArI bhAre phajetI karAvI ! " leAkeAmAM apavAda. A pramANe belatAM jANe caMdramAnuM mukha rAhue gaLI lIdhuM hAya nahi tema mArA pitAzrInuM mukha kALuM zyAma thai gayuM. AthI kaLAcArya ane mArA pitAzrI vacce je khAnagI vAtacita cAlatI hatI tenA paramArtha loko manamAM kharAkhara samajI gayA. ene pariNAme mArA pitAzrI ane sagAsaMbaMdhIe bhoMThA paDI gayA ane pradhAnavarga glAni pAmI gayA; gAmanA marakarA leAkeA aMdara aMdara hasavA lAgyA ane mArI mazkarI karavA lAgyA; bIcArI narasuMdarI te AvA banAva joine ghaNA ja kheda pAmI gai ane narakesara rAjAnI 1 enuM puNya eluM thai gayuM che, jame muMDI dhaNI kharacAi gai che-eve bhAvAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNlR 3] narasuMdarI-lagna. sAthe tenA pradhAnavarga ane saMbaMdhIvarga AvyA hatA te ghaNA Azcarya pAmI gayA. amArA gAmanA loke mArA pitAzrI na sAMbhaLe tema arasparasa dhIme dhIme vAta karavA lAgyA. " are! A ripudArUNa abhimAnamAM caDhI gayA che, paNa taddana mUrkha jaNAya che! jema dhamaNamAM pavana bharyAM hoya tema e bhAizrI abhimAnathI ja phUlI gayelA jaNAya che jo ke aMdara kAMi dama nathI, paNa khAlI khATI vikhyAti pAmI gayela che. kAi mANasa bhaNavAmAM mIDuM hAya paNa vAcALa hAvAne pariNAme kadAca bAhya vANInA A MbarathI leAkeAmAM meATAi meLavI jAya, paraMtu tevAne jyAre kaseATie caDhavAnA prasaMga Ave che tyAre tene aneka prakAranI herAnagatI prApta thAya che ane leAkeAmAM A ripudArUNa kumAranI peThe mazkarI karAvavAnA prasaMga prApta thAya che," zvAsa rUMdhAyA. kumArane zarIre ekAeka vyAdhi thai AvyeA. Akhare puchyAya zaramAyA ane bahAra paDyo. vicArI mAjI gADhavI ane narasuMdarI apAvI. mArA pitAzrI ane kaLAcArya eka bIjAne kAne lAgIne aMdara aMdara vAta karatA hatA. te vakhate te vAta zI kare che te mArA samajavAmAM na AvavAthI manamAM mane eka vicAra sujhayA; mane ema thayuM ke mArA pitA ane *LAcArya game tema karIne jora vAparIne paNa mArI pAse kaLA saMbaMdhI vAta belAvaze. AvA vicArathI mArA manamAM ghaNA bhaya pesI gayA jene pariNAme mArI gaLAnI nADInuM jALuM ekadama aTakI gayuM ane pariNAme zvAseAzvAsa levAnA mArga rokAyA. e vakhate jANe huM marI jatA hAu evI mArI dazA thai gai. eTale are putra! are mArA Apa! dIkarA ! tane A zuM thai gayuM' ema beAlatI mArI mAtA vimalamAlatI dUrathI AvIne mAre zarIre vaLagI paDI, amAre AkhA saMbaMdhIvarga ekadama AkuLavyAkuLa thai gayA, rANI vasuMdharA ( narasuMdarInI mAtA) jhAMkhAjhama thai gayAM ane narakesarI rAjA AzcaryamAM paDI gayA. 1933 e vakhate yogya avasara joine mArA pitAzrIe kahyuM "are leAke!! Aje teA tame vidAya thai jAo ! Aje kumArane zarIre sArUM nathI. kumAranI parIkSA have pachI bIje vakhate thaze." rAjA naravAhananA AvA zabda sAMbhaLI loko tyAMthI bahAra nIkaLI gayA ane traNa rastAnA saMgamapara samaya jALavyeA. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (734 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 cAra rastA upara tathA bIje ADe avaLe ToLeToLAM ekaThAM thaI kumAranA (mArA) paMDitapaNupara aMdara aMdara hasavA lAgyA. teo gupacupa vAto karavA lAgyA ke "vAha ! kumAranuM paMDitapaNuM to bhAre jabaruM ! e te sabhAmAM eka akSara . paNa belI zakyo nahi !!" AvI rIte lokemAM mArI puSkaLa hAMsI thaI. mArA pitAzrIe lajajAthI nIcuM mAthuM karIne kaLAcAryane ane narakesarI rAjAne paNa tyAMthI vidAya karI dIdhA. narakesarI rAjAe pitAnA utArApara jaI vicAra karyo ke jovAnuM hatuM te joI lIdhuM! vAtamAM kAMI mAla suMdarI pitA sama. jaNAtA nathI ! mATe kAle savAre ahIMthI prayANa karI javuM. jyAre leke vikharAI gayA ane narakesarI rAjA vigere vidAya thaI gayA tyAre mArA jIvamAM jIva Avyo ane bhaya dUra thayo. zarIre kAMIka svasthatA thaI. mane je bhaya thayA karato hato te tyAre ja ocho thayo. mArA pitAzrIne te evuM bhAre thaI paDyuM ke jANe teo potAnuM AkhuM rAjya ja khoI beThA hoya nahi athavA te pitAnI ciMtA. jANe temanA para keIe vajane sakhata prahAra karyo hoya nahi ! AvI rIte te Akho divasa mArA pitAe atyaMta ciMtAmukta vyagra dazAmAM pasAra karyo. temanA manamAM eTale badho kheda che ke dararoja sAMje niyamasara kacerI karatA hatA te paNa temaNe karI nahi. rAtri paDI eTale teoe kaI paNa purUSane potAnI pAse AvavAno niSedha karI dIdho ane pote suI gayA. pitAnA manamAM je ciMtA hatI tene pariNume bIlakula nidrA AvI nahi ane AkhI rAta lagabhaga vyAkuLatAmAM ja pasAra karI. have te vakhate mArA mitra padayane kaIka lAja AvI. teNe vicAra karyo ke- puSya jAgyuM. astha vA ghauM, juvaH svAmI vivettA kiM tasya janmanApyatra jananIklezakAriNaH // aho prANI jIvato hoya te chatAM tene svAmI ke tene saMbaMdhI AvI rIte herAnagati pAmelekemAM apamAna pAme che tevA prANInA janmanuM sAkatva zuM? e purUSa te janmavAthI mAtra potAnI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] narasuMdarI-lagna. 735 mAtAne bhAra rUpa ja thAya che! kumAranuM atyAre je moTuM apamAna thayuM che tethI mAre ghaNuM ja zaramAvA jevuM thayuM che ane have jo narakesarI rAja cAlI calAvIne ahIM sudhI potAnI dIkarI kumArane ApavA Avyo ane dIkarI ApyA vagara pAcho cAlyo jAya to to. pachI kumAranI sAthe huM rahyo, meM tenI dostI karI-e saghaLuM phekaTa jAya, tethI mAre A bAbatamAM bedarakArI karavI e kaI rIte yogya nathI. jo ke AvI suMdara suMdarIne kumAra ripudArUNa keI paNa rIte yogya nathI te paNa have nAma rAkhavA khAtara paNa game tema karIne tene AvelI kanyA apAvuM. ema na karuM te mAruM pitAnuM khoTuM kahevAya ane kumArano ane mAro saMbaMdha vagovAya. ahIM AvI rIte prasaMga cAlato hato te vakhate mArA pitAzrIne rAtri jarA bAkI rahI tyAre sahaja uMgha AvI. aho ! agrahIta *saMketA ! te vakhate puNyodaye atyaMta manohara rUpa pitAne sva. dhAraNa karIne mArA pitAzrIne svamamAM darzana ApyAM. mArA pitAe svapramAM eka suMdara AkArane dhAraNa karanAra zveta varNavALo purUSa je A zveta purUSe kahyuM "are rAjan ! UMghe che ke jAge che?" pitAzrIe javAbamAM kahyuM "jAguM chuM." zveta purUSe kahyuM "je ema che to ciMtA choDI de, tArA dIkarA ripudArUNane narasuMdarI apAvIza! tuM gabharAIza nahi." pitAzrIe javAbamAM kahyuM "ghaNI kRpA thaI !" A vakhate prabhAtakALanI nobata vAgI eTale mArA pitAzrI jAgRta thayA. vakhata jaNuvanAre kahyuM "pitAno prakAlanivedaka. tApa ocho thaI javAthI jagatanI samakSa je sUrya agAu ( gaI kAle sAMje ) asta pAmI gayo hato te atyAre udayane prApta karIne tene kahe che ke 1 saMsArIjIva sadAgama AgaLa potAnuM caritra kahe che. - 2 kAlanivedaka vakhata jaNAvanAra eka rAjyapurUSa (ophIsara) hoya che. AvA graMthomAM e jyAre bole che tyAre tenuM be bhAvArthavALuM vacana nIkaLe che. thavAnuM hoya tevAM zukana vacana nIkaLe che evI prAcIna mAnyatA che. ( sarakhAH zukanape zabda AgaLAM. ) 3 A anyakti che. zabdo sUrya ane ripudArUNane lAgu paDe tema lokamAM vAparyA che. pratApaH (1) teja. (2) rAjyakAMti. astaH (1) AthamavuM. (2) puNyahIna thaI aMdhakAramAM javuM te. udayaH (1) ugavuM te. (2) sAruM nazIba. bAkIne artha spaSTa che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1936 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 yadA yeneha yallabhyaM, zubhaM vA yadi vA'zubhaM / tadA'vApnoti tatsarva, tatra toSetarau vRthA // 1 // A duniyAmAM jyAre je prANIne amuka vastu prApta thavAnI hoya che te vastu sArI athavA te kharAba game tevI hoya paNa te vakhate tene te jarUra maLe che, mATe te saMbaMdhamAM saMtoSa dhAraNa kare ke asaMteSa dhAraNa karavo e taddana nakAme che. kAlanivedakanAM AvAM vacana sAMbhaLIne mArA pitAe (naravA hana rAjAe ) vicAra karyo ke-kharekhara ! mAre have anyaktino artha. A bAbatamAM zoka ke dIlagIrI karavA jevuM rahyuM nathI, kAraNa ke mane ema lAge che ke kumAra (ripadArUNa) jarUra narasuMdarIne prApta karaze. eka to kaI devatA AvIne mane cokhI rIte svamamAM te vAta kahI gayo che ke ripadArUNane narasuMdarI apAvIza ane bIjuM A kAlanivedaka dvArA mArA nazIbe paNa mane e ja upadeza Ape hoya ema jaNAya che. enA kahevAnI matalaba e jaNAya che ke je purUSa je vakhate koI suMdara athavA to kharAba vastu meLavavAne yogya thAya che te vastu te purUSane nazIbanA yoge ja ekAeka maLI Ave che, mATe samaju mANase vastuprApti aprAptine aMge kaI paNa prakArano harakha ke zeka karavo nahi. AvA vicArathI mArA pitA jarA svastha thayA. puNodayane prabhAva to vicAraNAmAM paNa AvI zake tevo nathI. teNe (puNyodaye) mArA pakSapAtI thaIne narakesarI vicAra vanyA. rAjAnA manamAM vicAra utpanna karyo ke-aho ! A naravAhana ( ripudAraNanA pitA) kharekhara eka moTA manavALe udAra rAjA che. huM ahIM zA kArya mATe Avyo chuM te hakIkata tenA AkhA rAjyamAM te jaNAyelI che paNa te uparAMta bIjA paNa aneka rAjAonA jANavAmAM AvI gaI che. have je narasuMdarIne ApyA vagara huM pAcho mAre deza cAlyo jaiza to mArA pakSane ane naravAhana rAjAnA pakSane bannene ghaNuM zaramabhareluM thaI paDaze, lekamAM ane anya rAjyomAM ene laIne kaIka khoTI vAta cAlaze, mATe have to kaI paNa rIte dIkarI (narasuMdarI)nuM mana manAvIne eno saMbaMdha ripadArUNa kumAra sAthe joDIne jauM to ja ThIka. Avo vicAra karIne narakesarI rAjAe potAnI paTTarANuM vasuMdharA samakSa narasuMdarIne aMge potAne je vicAra thayo hato te kahI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4] narasuMdarInA prema-tiraskAra. 737 saMbhaLAvyA. narasuMdarIe paNa mArA puNyAdayanA prabhAvathI pAtAnuM mana mArI tarapha vALyuM ane tenA pitAe je vicAro jaNAvyA te tene barAbara yuktivALA ane taddana vyAjabI lAgyA jethI teNe paNa te vAta svIkArI. peAtAnI putrIe nirNaya pheravIne pAtAnI vAta svIkArI tethI narakesarI rAjAne AnaMda thayA. tyAra pachI turata ja narakesarI rAjA naravAhana rAjAne maLyA ane kahyuM ke "have vAraMvAra parIkSA karavAnuM zuM prayeAjana geADhavaNa-lagna. che? lokone ekaThA karavAnI bhAMjagaDamAM utaravAnI jarUra nathI. narasuMdarI pAte rAjI khuzIthI kumAra ripudANune varavA icche che. vadhAre spaSTa kahuM te te amAre dezathI AvI tyArathI ja tene varI cUkelI che. mATe have A mAmatAM jhAjhI aDAi mAravAthI ke moTA paDAro karavAthI zuM? ema karavAmAM te ulaTuM halakA mANasAne khelavAnA avakAza ApavA jevuM thaze. mATe have A kumAra bIjI vadhAre parIkSAmAM utaryA vagara ja mArI putrInuM pANigrahaNa kare emAM mane kAMi vAMdhA lAgatA nathI." mArA pitA (naravAhana rAjA)e e hakIkatanA svIkAra karyo. tyAra pachI turata ja sAro divasa jovarAvavAmAM AvyA ane mahAna utsava pUrvaka narasuMdarI mArI sAthe paraNI. narasuMdarIne tyAM mUkI narakesarI rAjA peAtAne deza vidAya thayA. koi paNa prakAranA aMtarAyavinA nirAkuLa AnaMda AnaMdavidAya. bhAga bhAgavI zakAya te mATe eka mATA vizALa rAjyamahela mAre mATe pitAzrIe mane ApyA. mA prakaraNa 4 zuM. narasuMdarInA prema-tiraskAra. rA ane narasuMdarInAM lagna thai gayAM, narasuMdarInA pitA peAtAne deza gayA. tyAra pachI narasuMdarInI sAthe AnaMda karatAM keTalAe divaseA pasAra thai gayA. puNyAdaye amAre bannenA prema bahu sArI rIte joDI ApyA, amArA bannemAM arasparasa pUrNa vizvAsa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 upamiti bhavaprapaMcA thA. [prastAva 4 utpanna karyo, amArA bannenI sArI rIte dastI paNa jAmI gaI, tene laIne AnaMdanA aneka prasaMge teNe amane utpanna karI ApyA, amArA premamAM vadhAre karI Ape ane amArA cittane daMpatI. arasparasa meLavIne amane agAdha AnaMdasAgaramAM ne prema. DUbakIo marAvI. jevI rIte sUrye potAnI prabhA (kAMti-teja)ne eka jarA paNa dUra mUke nahi, athavA to jema caMdramA pitAnI caMdrikAne eka kSaNa paNa vilI mUke nahi athavA te zaMkara jema pArvatIne eka paLa paNa dUra kare nahi tema huM mArI vahAlI narasuMdarIne eka kSaNavAra paNa dUra rAkhato nahi. e mugdhA navoDhA suMdarI paNa bhramarInI peThe mArA mukha rUpa kamaLanA rasane svAda levAmAM eTalI badhI Atura rahetI ke keTalo vakhata pasAra thayo che ke thAya che tenuM paNa tene bhAna rahetuM nahi. premane aMge mitronI adekhAI. premane cheda karAvavAno saMketa mArI ane narasuMdarI vacce A suMdara AkarSaka premabhAva ane kheMcANakAraka ehabaMdhana ke je sAdhAraNa rIte devone paNa durlabha hoya che tene joIne upara uparathI mArA mitra tarIke jANItA thayelA paNa paramArtha mArA kharekharA duzmana pilA mRSAvAda ane zelarAjanA hadayarUpa agnimAM tela hemANuM. teo te vicAra karavA lAgyA ke A vaLI navuM sAla kayAMthI AvyuM? eNe to mitra ripudAraNane vaza karI lIdho ! have e pApI ripudAra ane mugdhA narasuMdarIne viyega kevI rIte thAya tenI barAbara yojanA karavI joIe. e vicArane pariNAme zailarAje mRSAvAdane kahyuM "bhAI mRSAvAda ! tuM hAla narasuM darInI sAthe joDAI tenA manamAM vikSepa utpanna kara, premacchedano saMketa. tyAra pachI jyAre barAbara avasara Avaze tyAre e bAbata pAra pADavA mATe huM paNa yogya bhAga laIza. jyAre mArA jevo premane viyega karAvavAnuM kAma hAthamAM le tyAre pachI premabaMdhana, kevuM ane vAta kevI?" turata ja mRSAvAde javAbamAM kahyuM "bhAI zailarAja ! tAre vaLI mArA jevAne vAraMvAra utsAha ApavAnI ke preraNuM karavAnI te jarUra hoya? tuM jaIza eTa 1 abhimAna ane prema ekIsAthe rahI zakatA nathI, kAraNuM abhimAna irSyA utpanna kare che ane IrSAthI premapara phaTako paDe che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4] narasuMdarIne prema-tiraskAra. 738 lAmAM te huM enA (narasuMdarInA) cittamAM meTo bheda pADI daIza, te ema ja jANe ke e kAma te thaI ja gayuM che." AvI rIte narasuMdarIne ane bhAre viyoga karAvavA mATe mArA banne mitroe (?) pitAnA manamAM cokkasa nizcaya karI dIdho ane tene mATe kevI rIte kAma levuM tenI sarva vyavasthA barAbara vicAra karIne temaNe aMdara aMdara goThavI lIdhI. abhaNa kumArane suMdarIpara moha, lekene kumArasuMdarInA saMbaMdha para vicAra, jyArathI mane narasuMdarI mArI patnI tarIke prApta thaI tyArathI huM te mArA manamAM ema ja mAnato hato ke traNa premAsakta kumAra. lekamAM sArAmAM sArI je vastu prApta karavA yogya che te mane maLI gaI che. AvA vicArane pariNAme pitAnAM bhavAM caDhAvIne AMkhone vAkI karIne pitAnAM hRdaya upara zailarAjane Apele lepa lagADa lagADato huM mArA manamAM vicAra karatuM hatuM ke-mane kharekhara eka saMpUrNa suMdara saubhAgyazALI nipuNa patI maLI che tethI mArA jevo A duniyAmAM bIjo koI bhAgyazALI prANa nathI; AvA vicArathI huM tenA premamAM vadhAre ne vadhAre gADha Asakta thaI gurUmahArAjane vaMdana karavA paNa na jauM, devane paNa namaskAra karavA na jauM ane mArA vaDIla sagAsaMbaMdhIone mAna ApavA paNa bahAra nIkaLe nahi, eTaluM ja nahi paNa mArA nokarone pUrA hukama paNa ApuM nahi ane duniyAne ahIM paNa dekhAtuM nahi. mAruM AvuM duSTa vartana joine bhAre puNyodaya mitra jene vAraMvAra mAre mATe lAgaNI thaI AvatI hatI tene manamAM ghaNo ja kheda thayo ane pariNAme te bApaDo mArI khAtara durbaLa thato gayo. mArA sagAsaMbaMdhI ane parijana paNa mAruM evA prakAranuM vartana joIne mArI tarapha echA rAgavALA thaI gayA ane aMdara aMdara mArI hAMsI karatA vAta karavA lAgyA-"ahe! nasIba te juo ! daiva kevI vicitra pejanA kare che! vAha! zuM vidhAtAe A saMbaMdhIone mata. kAgaDAnI keTe rana bAMdhyuM che ! AvI rata jevI strIne AvA mUkha sAthe goThavI dIdhI ! pahelAM to pitAnI mUrkhAIthI e ripadArUNa garvathI bhareluM hatuM, enAmAM mUrkhatAnuM 1 matalaba mAruM puNya khavAI javAthI echuM thavA lAgyuM, jame puMcha vaparAvA lAgI ane vadhArAnA mArga meM jAte ja baMdha karI dIdhA.. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA thA. [ prastAva ja abhimAna hatuM ane hAla AvI nipuNa kanyA prApta karIne pAza bIjA prakAranA abhimAnathI aMdha thayA che. leAkeAmAM kahevAya che te barAbara ja che ke 'eka te jAte 'vAMdaro ane vaLI tenA vRSaNupara vIMchIe caTako mAryo ! pachI tenA tAphAnamAM kahevuM zuM ? kharekhara! AvA gadheDAne hAthaNI jevI sarva avayave suMdara narasuMdarI jevI patnI ghaTe nahi !! vidhAtA kharekhara vicitra rIte kAma kare che!" 740 suMdarInI premaparIkSA, suMdarInA kaLAvyAmAha sAdhAraNamAM vAta vaTakI, eka divasa narasuMdarI jenuM citta sadbhAvathI bharapUra hatuM teNe peAtAnA patinA pAtApara kevA prema che tenI parIkSA premanI kasATa. karavAnA vicAra karyo. tene manamAM ema thayuM ke ripudArUNanA mArA upara kharekhara sAcA eha che ke nahi te jovuM joie. amuka mANasane ApaNA upara barAbara eha che ke nahi te chupI vAta kahevAthI jaNAi Ave che. ene kAMika gupta hakIkata pUchuM, pachI te tene kharAkhara javAma Ape che ke kAMika chupAve che tethI paNa teneA mArA upara ehabaMdha kevA prakAranA che te jANavAmAM AvI jaze. A pramANe narasuMdarIe vicAra karyAM. tyAra pachI vicAra karatAM karatAM narasuMdarIne yAnapara eka vAta AvI ke koi kharekharI guhya hakIkata patine pUchavI. chevaTe te nizcayapara AvI gai. tene yAda AvyuM ke peAtAnA pati suMdara zarIravALA che paNa rAtA azoka vRkSanI peThe sarva kaLAomAM kuzaLatA meLavavArUpa phaLathI taddana rahita che, kAraNa ke jyAre huM A siddhArtha nagaramAM AvI ane sabhA samakSa temanI parIkSA karavAnI zarUAta thai te vakhate pAtAmAM koI paNa prakAranuM vizeSa jJAna na heAvAne lIdhe temanA manamAM je bhaya thaI AvyA hatA te spaSTa rIte temanA zarIrapara jaNAi AvatA hatA. have tyAre mAre Aryaputrane evA ja savAla pUchavA ke te divase temane manamAM eTalA badhA kSeAbha thai Avyo tenuM kAraNa zuM? jo enA e 1 vAMdarAne vRSaNapara vIMchI caTakAve tyAre te bahu gAMDA thAya che, maDha ne vaLI madirA pIe-enA jevuM teAphAna name che. 2 aoka vRkSa bahu meATuM ane dekhAvamAM AMbA jevuM suMdara heAya che, paNa tene phaLa hAtAM nathI. pati (ripudArUNa) paNa rUpALA che paNa abhaNa iMTALA che, kaLArUpa phaLa vagaranA che. zleSa bahu suMdara ane baMdhabesatA che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4] narasuMdarIne prema-tiraskAra. 741 sIdhe javAba Apaze te huM jANIza ke Aryaputrane mArA upara kharekhara sAco eha che ane je tene sIdho javAba nahi Ape te pachI temano abhiprAya zo che te mArA jANavAmAM barAbara AvI jaze. abhaNa abhimAnInA geTa. AvI rIte vicAra karIne premaparIkSA karavA sArU narasuMdarIe mane eka divasa pUchayuM "vahAlA! Aryaputra! te goTALaA divase jyAre rAjasabhAmAM tamArI sAthe prathama vAtaja vA ba. cIta thaI tyAre tamAre zarIre zI aDacaNa thaI AvI hatI?--" A yuktisara savAla narasuMdarIe mane pUcho. te vakhate pitAno avasara barAbara jANIne mRSAvAde potAnI gazaktine mArA upara barAbara prayoga karyo. te adRzya thaIne khAnagI rIte mArA mukhamAM pesI gaye. javAbamAM mArA mRSAvAda mitranI preraNAthI meM kahyuM "tamane mAre mATe te vakhate zuM lAgyuM hatuM te tame ja kahone !" narasuMdarI--"Aryaputra! huM te te vakhate barAbara hakIkata joI zakI nahotI tema ja jANI paNa zakI na hatI; te vakhate mArA manamAM eTalI zaMkA utpanna thaI hatI ke Aryaputrane zarIre kaI sAcI aDacaNa thaI AvI che ke kaLAkalApamAM kuzaLatA AryaputramAM (ApanAmAM) nathI te chupAvavA khAtara khAlI hAnuM kADhyuM che !" riSadArUNa-suMdarI ! tAre e vicAra karavAnuM kAMI paNa kAraNa nathI. mArA haiyA upara sarva kaLAe te tarI rahelI che. e bAbatamAM jarA paNa vadhe che ja nahi ane hato paNa nahi. vaLI mAre zarIre te vakhate kaI khAsa aDacaNa paNa thaI na hatI. mArA pitA mAtAe mArA paranA khoTA mehathI te vakhate khAlI nakAmI dhamAdhama karI mUkI. evI nakAmI dhAMdhalane lIdhe huM sthira thaIne bolyA cAlyA vagara besI rahyo." A hakIkata sAMbhaLIne narasuMdarIne manamAM khAtrI thaI gaI ke-huM muddAnI bAbatamAM cokkasa goTA vALuM chuMtethI teNe vicAra karyo ke-aho ! Aryaputra mane kevI chetare che! ene ema karavAmAM jarA zarama paNa AvatI nathI! kevI dhIThAI! ene potAne mATe keTaluM abhimAna che ane manamAM pitAne keTalA meTA mAne che! pachI teNe vAta AgaLa calAvI - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 narasuMdarI - Aryaputra! je tema ja hatuM te haju paNa mane ApanI pAsethI kaLAkalApanuM svarUpa sAMbhaLavAnI ghaNuM prabaLa icchA che. mArA upara moTI maherabAnI karIne kaLAo saMbaMdhI sarva hakIkata mane kahI saMbhaLAve." narasuMdarIno Avo savAla sAMbhaLIne mArA manamAM ema thayuM ke A narasuMdarIne potAnI paMDitAinuM ghaNuM ja abhimAna jaNAya che ane tethI te mAre parAbhava karI mane halake pADavAnI IcchAthI mArI hAMsI kare che. A vakhate zelarAje potAno avasara sAdhIne gupta rIte dekhAva ApI dIdho ane stabdhacitta nAmanA lepane mArA hRdaya upara ekadama pitAne hAthe copaMDI dIdho. lepa lAgyA pachI vaLI meM vadhAre vicAra karyo ke kharekhara ! A narasuMdarI jANe pote kevIka paMDitA hoya ema mAnIne mAre parAbhava karI mArI mazkarI karavA tatpara thaI che to e pApiNIne ahIM rAkhavAthI zuM ? narasuMdarIne tiraskAra, uparanI sarva bAbatano vicAra karatAM tathA mArA hRdaya para lepa lagADatAM jarA paNa vakhata lAgyo nahi. eka kSaNamAM sarva vicAre mArA manamAM AvI gayA ane stabdhacitta lepa paNa lAgI gayo. meM zailarAjanI dhUnamAM turata ja atyaMta tiraskArathI narasuMdarIne kahyuM "are pApI ! raMDA! kuTilA ! cAla, nIkaLa ahIMthI! mArI najara pAsethI ekadama dUra thA! mArA rAjamahelamAMthI bahAra nIkaLa! tArA jevI moTI vidvAna ane pitAnI jAtane paMDitA mAnanArI strIne mArA jevA mUrkha mANasa sAthe rahevuM zobhe nahi." tiraskRta suMdarInI sthiti. mArAM AvAM vacana sAMbhaLavAthI ekadama gabharATamAM paDI jaIne narasuMdarIe mArI sAmuM joyuM. tene turata ja jaNAyuM ke agAu mAre tenA tarapha prema hatuM, paraMtu te vakhate te huM mAnabhaTanA tAbAmAM paDI gayo hato ane koI paNa rIte tenA tarapha AkarSAuM te prakAra jate nahe. tethI te vakhate jANe maMtrathI haNAI gayelI nAgaNI 1 AkhI vakrokti che. 2 nAgaNInuM jora ghaNuM hoya che, paNa gArUDI maMtrathI tenuM jora taddana narama paDI jAya che evI lokakathA che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narasuMdarInA ApaghAta. 743 hAya, mULamAMthI kheMcI kADhelI jANe moTA vRkSanI latA hAya, bhAMgI nAkhela AMbAnI mAMjara hAya athavA tA aMkuzathI kheMcelI jANe hAthaNI hoya tevI ekadama zAkAtura dIna mukhavALI ane bhayanA bhArathI bharapUra hRdayane dhAraNu karatI tema ja avAja karatA rananA kaMdArAnI ghugharInA kAlAhala tema ja paganA jhAMjharanA avAjathI srAna karavAnI vAvaDImAMthI kalahaMsA(batakA)ne peAtAnA tarapha kheMcatI ahu ja maMda pagale narasuMdarI mArA bhuvanamAMthI bahAra nIkaLI ane mArA pitAnA bhuvana tarapha cAlI gai. [hart prakaraNa 5 muM. narasuMdarIne ApaghAta. rasuMdarI mArA jIvanamAMthI cAlI nIkaLyA pachI paNa jyAM sudhI zailarAje mArA hRdayapara lagADelA lepa sukAyA nahi tyAM sudhI huM paththaranA thAMbhalAnI jema tenI teja sthitimAM rahyo. jyAre e lepa thADA thADo sukAi gayA tyAre mArA manamAM pastAvA thayA lAgyA, agAu narasuMdarI upara mane eha mamatA hatAM te pIDA karavA lAgyAM, tene lIdhe mArA manamAM du:kha thavA lAgyuM, kAMika ciMtA paNa thavA lAgI, chevaTe mana tadna zUnya (khAlI) thai jatuM heAya ema jaNAvA lAgyuM, manamAM vidyuLatA paNa thavA lAgI ane aneka prakAranA vidvArA zarIrapara ane manapura thavA lAgyA, vaLI kAMika kAmavara AvyA hAya ema zarIramAM garamI paNa vadhI jatI dekhAi. mArA pazcAttApa kAmajvara. 1 latAnuM sauMdarya te jhADa sAthe vaLagelI heAya tyAM sudhI ja che, jhADathI chUTI paDyA pachI te cImaLAi jAya che. 2 hAthI hAthaNIne kabAmAM rAkhavAnI nAnI AMkaNI. 3 atyaMta pAchA paDatI vakhate samajInA mananI sthiti AvAja prakAranI thAya che. 4 kAmadevane tAva. madanantyaraH e mehAturane thAya che. emAM prema karatAM mehanuM tattva ghaNuM vadhAre hAya che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 manane tApa ocho karavA huM palaMga para paDayo. palaMga para paNa mane bagAsAM AvavA lAgyAM, AkhuM zarIra bhAMgavA mAMDyuM ane khadiranA baLatA kASTanI vacce eka mAchalAne mUkyo hoya tema cAre taraphathI baLI jhaLI jato palaMga parathI huM uThavA lAgyo. eTalAmAM mArI mAtA vimalamAlatI atyaMta dIlagIrIthI bharelA caherA sAthe mArA bhuvanamAM mArI pAse AvI. mAtA vimalamAlatInI samajAvaTa, teNe karela narasuMdarInI avasthAnuM varNana, ane chevaTe sAdhu purUSanA vartanapara vivecana, mArI mAtAne mArI pAse AvatI joIne mArA manamAM je ciMtA hatI ane tene je AkAra mArA caherA para dekhAto hato te meM chupAvI dIdho. mArI mAtA pitAnI meLe bhadrAsana para besI gaI. huM paNa palaMga para ja besI rahyo. mArI mAtAe vAta zarU karI "bhAI! pelI bApaDI narasuMdarIne te AkarA vacane kahI tiraskAra karIne hAMkI mUkI te jarA paNa ThIka na karyuM. je sAMbhaLa. ahIMthI te gaI tyAra pachI te bApaDIne zuM zuM thayuM te huM kahI batAvuM chuM." meM javAbamAM kahyuM "je kahevuM hoya te kaho pachI mArI mAtAe vAta calAvI. " ahIMthI narasuMdarI gaI tyAre AMkhamAM AvelA azrunI dhArAthI tenA gAla bharAI gayelA hatA. AvI avasthAmAM meM tene joI. e paNa raDatI raDatI AvI mAre page paDI. meM kahyuM "are narasuMdarI ! A zuM? te bApaDIe javAbamAM kahyuM "mAtAjI ! kAMI nahi ! e to mArA zarIre dAhajvara (sakhta tApa) thaI Avyo che tenI pIDA thAya che. ATalA uparathI jyAM vadhAre pavana Ave tevA sthAna para huM tene laI gaI ane tene mATe tyAM palaMga bichAvyo ane tene tyAM suvADI huM tenI pAse beThI. te vakhate jANe moTA mudrara vaDe ke tene mAratuM hoya, sakhta agnimAM jANe te baLI jatI hoya, jaMgalane bhayaMkara siMha jANe tene 1 khadiranAM lAkaDAMne tApa sarva lAkaDA (fuel)thI vadhAre hoya che. 2 ahIM narasuMdarInI avasthA varNavI che te prasaMge zarIranI ane mananI sthiti thAya tevI sthiti batAvI che. vastu ane kriyApada evA yuktisara goThavyAM che ke te sthitine spaSTa khyAla AvI jAya, dhAtuo lAgu paDatA che te para dhyAna kheMcavAmAM Ave che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5]. narasuMdarIne ApaghAta. 745 khAI javAnI taiyArImAM hoya, meTo magaramaccha jANe tene gaLI jato hoya, moTe parvatane bhAra jANe tenA para paDato hoya, yamadevanI kAtarathI jANe kapAI jatI hoya, karavatathI jANe verAI jatI hoya, narakanI sakhta agnimAM jANe raMdhAI jatI hoya tema zA upara A paDakhethI pile paDakhe ane pele paDakhethI A paDakhe pachADA mAratI ALoTavA lAgI. tenI AvI sthiti joIne meM ( vimalamAlatIe) tene pUchavuM "are narasuMdari! tane Avo sakhta dAhara zA kAraNe utpanna thaye te kahe?" mAre Avo prazna sAMbhaLIne bApaDIe UMDe nisAso nAkhe paNa kAMI javAba daI zakI nahi. eTalA uparathI putra! meM mArA manamAM vicAra karyo ke ene ke mananI pIDA hoya evuM jaNAya che. nahi te mane paNa barAbara khulAsA sAthe vAta kema na kahe? mArA evA vicAra pachI meM ghaNe ja Agraha ane dabANa narasuMdarIpara karyA tyAre je hakIkata banI hatI te ghaNuM sAdA AkAramAM narasuMdarIe mane kahI saMbhaLAvI. pachI enA zarIre TADhA upacAra karavA sArU kadalikA dAsInI yojanA karIne meM narasuMdarIne kahyuM je ema ja che te tuM jarA dhIraja rAkha, atyAre tane je ATalo badhe kheda thaI Ave che te manamAMthI dUra kara ane hiMmata rAkha. huM ahIMthI hAla turata ja ripudArUNa pAse jauM chuM ane game tema karIne te tane anukULa thaI Ave ema karI ApIza, pachI tAre kAMI vAMdho che? paNa je, tane eka vAtanI khabara nahi tethI A badho goTALo thayo hoya ema mane lAge che ane te hakIkata e che ke mArA dikarAmAM (ripudArUNamAM) mAnane laIne moTAI kAMIka vadhAre AvI rahelI che tethI tenI virUddha bhASaNa karavAmAM athavA tene cIDavavAmAM kAMI bhAla nathI. have tenI A khAsIata tArA dhyAnamAM AvI che te have jIvatAM sudhI kadi paNa tene na pasaMda Ave tevuM vANI ke vartanathI kaI paNa AcaraNa tAre karavuM nahi ane jANe te tAre paramAtmA hoya tema gaNIne tenI ArAdhanA karavI. mArAM AvAM vacana sAMbhaLIne e narasuMdarI jANe vikAsa pAmelI kamalinI hoya, jANe phUla AvelI DelaranI latA hoya, jANe pAkITasa thaI javAthI ramya thaI gayelI AMbAnI mAMjara hoya, jANe mada jharavAthI ati suMdara lAgatI 1 A pramANe narasuMdarInI sthiti thai ema vimalamAlatI ripadArUNane kahe che-e ripudArUnA bhavasaMbaMdhInI sarva vArtA saMsArIjIva agrahItasaMketA pAse kahI batAve che ane sAme sadAgama beThA che ane bAjumAM prajJAvizALA ane bhavyapurUSa beThA che. A vAta khyAlamAM rAkhavI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja hAthaNI hAya, jANe pANI pAIne praphulla karelI velaDI hAya, jANe amRtarasanuM pAna karIne tRpta thayelI nAgadevanI patnI hAya, AkAzanA vAdaLanAM AvaraNA khasI gayA pachI suMdara zAbhatI jANe caMdramAnI lekhA hoya, patithI chUTI paDI gayelI pharIvAra patine maLatI jANe cakravAkI hAya, tema ekadama AnaMdasAgaramAM DUbI gai ane jenuM varNana na karI zakAya tevI suMdara avasthAnA anubhava karatI ekadama zayyAmAMthI beThI thai, mAre page paDI ane bolI ke ApanI mATI kRpA thai ! ApanA AvA vacanathI mArA upara moTA anugraha thayA. mATe Apa jarUra eka vAra tasdI lai mArA pati mane anukULa thAya evuM karI ApeA, tyAra pachI svapramAM paNa-ekavAra pazujo huM mArA nAthane pratikULapaNe vastu te pachI AkhI jIdagI sudhI tame mArI sAthe khelazeA nahi, mArI sAmuM paNa joze nahi. huM tamane khAtrI ApuM chuM ke huM sarva rIte Aryaputrane anukULa ja rahIza.' meM narasuMdarIne kahyuM ke * jo ema che tA huM hamaNAM ja jauM chuM.'narasuMdarIe pharI vAra mAro AbhAra mAnyo. putra! A pramANe hakIkata hAvAthI huM tArI pAse AvI chuM. "putra ! vAtanA sAra e che ke tArI tenA tarapha pratikULatA che ema mAlUma paDavAthI e bApaDI saLagI jAya che--maLI jAya che ane jyAre te ema jANaze ke tuM tene anukULa thayA che tyAre te rAjI rAjI thai jaze; kumArane (tane) te vahAlI che ema sAMbhaLaze te tenA manamAM amRtapAna karavA jeTalo AnaMda thaze ane kumArane te pasaMda nathI, tenA tarapha prema nathI ema jANaze teA mahA nArakInuM duHkha anubhavaze; tAro tenA upara hajI jarA paNa rASa rahyo che ema te jANaze te khApaDI marI jaze ane tane have tenA tarapha saMtASa thayA che ema jo te hakIkata jANaze teA ja te jIvI zakaze. kadAca nAnI umara ane aNusamaja hovAthI ehanA vazathI e ApaDIe kAMi bhUlathI tAro aparAdha karyAM hAya teA tenA prema khAtara tAre sarvanI mAphI ApavI joie. 1 mada narahAthIne jhare che, hAthaNIne jharatA heAya ema jANavAmAM nathI. 2 saMsArIjIva kahe che ke mArI ripudArUnA bhavanI mAtA mArI pAse A pramANe narasuMdarInI sthiti jaNAvatAM mane samajAvatA hatA. haju mAtA vimalamAlatInuM saMbhASaNa cAlu che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narasuMdarInA ApaghAta. praNateSu dayAvanto, dInAbhyuddharaNe ratAH / sasnehArpitacitteSu dattaprANA hi sAdhavaH // 1 // sAdhu purUSA jeo temane namatA Ave che (teNe game teTalA aparAdha karyo heAya teA paNa) tenA upara dayA rAkhe che, dIna garIkhanA uddhAra karavAmAM sarvadA taiyAra rahe che ane sahuthI jeA temane mana Ape che citta soMpI de che tenI khAtara pAtAnA prANa paNa Ape che. AvuM sAdhu purUSanuM vartana hoya che, mATe tAre te pramANe vartavuM ceAgya che." prakaraNa 5] ripudArUNanA abhimAnI javAba. vAtsalyazILa mAtA page paDI tene pATu hatAza mAtA ane narasuMdarInA hRdayanA khaLA), mArA upara narasuMdarInA prema ke avicaLa hatA ane tenA manamAM mAre mATe keTalI sArI lAgaNI hatI e saMbaMdhI mArI mAtAnuM vivecana sAMbhaLIne huM narasuMdarI taraphanA ehuthI kAMika namratA dhAraNa karavAnI taiyArImAM hatA ane kAMika tenA tarapha sIdhA thai ja evA anukULa saMyoge mArA manamAM thatA hatA tyAM te mArA mitra zailarAje bhavAM caDhAvIne mAthuM halAvyuM ane mArA hRdaya upara stabdhacitta lepa peAtAne hAthe lagAvI dIdhA. 747 ' e pramANe thatAM narasuMdarIe mArI najare mAro je mATe aparAdha karyo hatA te mArI smRtimAM barAbara khaDo thayo ane mArA manapara ethI ghaNI ulaTI asara thai AvI; jethI meM mArI mAtAne kahyuM "mArUM apamAna karanAra e zaMkhaNInuM mAre kAMi paNa kAma nathI." mAtA vimalamAlatIe kahyuM " are bhAi! ema ela nahi. jo ke eNe tArA mATe 'aparAdha karyo che, paNa mArI khAtara ekavAra tuM ene mAphI Apa." ATaluM bolI mArI mAtA mAre page paDI. kahyuM dra jA, nIkaLa! te nAlAyakanA pakSa kheMcanAra ! tuM paNa ahIMthI nIkaLa. meM kADhI mUkelI rAkhaNIne tuM saMghare che te jA ! nIkaLa ! mAre tArUM paNa kAma nathI." A pramANe kahIne meM mArI mAtAne mArA pagavaDe pATu mArI.ra 1 narasuMdarIe kAMI dama jeve aparAdha karyo naheAtA, paNa abhimAnI putrane rAjI rAkhavA vAtsalyazILa mAtAne Ama kahevuM paDayuM. abhimAnathI keTaluM vipa rIta pariNAma thAya che te have barAbara dhyAna rAkhI vAMcavA bhalAmaNa che. 2 abhimAnanI hada jojo! mAtA page paDI tene pATu. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upamiti bhavaprapaMco kathA. [ prastAva 4 ahAhA ! agrahItasaMketA! AvI rIte jyAre meM pApI zilarajAnI asarataLe mArI mAtAne pagathI lAta mArI ane tene mATe tiraskAra karyo tyAre te samajI gaI ke huM mAre Agraha mUkI daI karelA nizcayamAM pheraphAra karuM tema nathI. AthI te bApaDI taddana nirAza thaI gaI ane AMkhomAMthI AMsu pADatI jevI AvI hatI tevI pAchI cAlI gaI ane jaIne narasuMdarIne sarva banAva yathAsthita kahI saMbhaLAvyo. e hakIkata sAMbhaLIne jANe tenA upara vajapAta thayo heya nahi tema mUcha khAIne narasuMdarI jamIna para paDI. tenA para caMdananA ane zItaLa jaLanA upacAra karyA ane paMkhAvaDe pavana nAMkhe. eTale keTalIka vAre tene jAgRti (zuddhi) AvI paNa turata ja te mATe svare raDavA lAgI. narasuMdarInI jAta samajAvaTa, atyaMta namratA sAthe premabhikSA. ripudArUNano abhimAnI javAba. narasuMdarIne raDatI joI mAtA (sAsu) vimalamAlatI belyA "dI karI! zuM karavuM? e putra te kharekhara vaja jevA kaThaNa hRdayano thaye che, paNa chatAM tuM raDa nahi, zoka choDI de. have te mana jarA majabUta karIne eka chevaTane upAya ajamAva. tuM jAte ja patine samajAvavA mATe jA. tuM jAte jaIza to jarUra tenuM prathama tArA tarapha je hRdaya hatuM te pAchuM Avaze ane tethI kadAca te tArA upara kRpA karaze, kAraNa ke kodhI purUSanAM dadaya namratAthI vaza karI zakAya che. evI rIte karatAM paNa je te tArA upara prasanna na thAya te paNa tane manamAM eTalI abaLakhA te nahi rahI jAya ke eka chevaTane upAya jAte na karyo. lekemAM paNa kahevAya che ke potAnA priya purUSane sArI rIte samajAvavAthI tenI sAthe premamAM bheda thatuM nathI ane te saMbaMdhamAM prayatna na karyo e orate rahetA nathI. - narasuMdarIe potAnI sAsunI AjJA mAthe caDhAvI ane turata ja mane rAjI karavAnA hetuthI mArI pAse AvavA cAlI nIkaLI. narasuMdarInuM mArI pAse AvyA pachI zuM thAya che tene vicAra thavAthI tenI pachavADe gupta rIte mArI mAtA paNa nIkaLI AvI. narasuMdarI mArI pAse mArA bhuvananI aMdara AvI; bahAranA daravAjA najIka mAtA vimalamAlatI gupta rIte UbhI rahI. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5] narasuMdarIne, ApaghAta. narasuMdarIe mane kahevA mAMDyuM "mArA nAtha ! vallabha ! vahAlA ! svAmI! mArA jIvana ! premasAgara! A abhAgaNI strI upara kRpA kare! zaraNe AvelA para prema rAkhanAra ! mArA prabhu ! ApanA manane jarA paNa du:kha thAya evuM kAma bhaviSyamAM kadi paNa karIza nahi ! he nAtha ! traNa bhuvanamAM tamArA sivAya mAre zaraNa levA yogya bIjuM koi sthAna nathI." satInI prArthanA. AvI rIte atyaMta namrapaNe bAlatI ane uSNu azrudhArAnI vRSTi karatAM be capaLa netrovaDe mArAM caraNAne bhIMjAvatI narasuMdarI bhAre page paDI. tene AvI sthitimAM joi mArA hRdayanI bahu vicitra sthiti thai gaiH narasuMdarIneA pUrvakALanA mArA parane apUrva eha saMbhAratA mAruM hRdaya kamaLa jevuM komaLa thai javA lAgyuM ane vaLI zailarAja(abhimAna )nI tenApara najara paDatAM te paththara jevuM kaThora thai gayuM; jyAM sudhI manapara priyA narasuMdarI saMbaMdhI vicAra AvatA tyAM sudhI hRdaya mAkhaNa jevuM pAcuM rahetuM ane jyAM manamAM zailarAjane vicAra AvatA tyAM pAchuM vajrathI paNa vadhAre sakhta thai jatuM hatuM-AvI rIte mArUM mana te vakhate kharAkhara hIMDoLe caDhyuM tethI mAre karavA yogya zuM che ane zuM nathI temA jarA paNa ceAgya nizraya karavAnI sthitimAM te rahI zakyuM nahi. Akhare meharAjAnI mArA para vadhAre asara thai ane pelA zailarAjane vahAlA karI te dIna ALikA narasuMdarIneA meM tiraskAra karyAM. " are pApiNI ! cAla, jA, nIkaLa, AvI upara uparanuM bAlavAnI khATI caturAi cheoDI de, evA vacananA ADaMbarathI tuM AvA ripudArUNa jevA mahApurUSane chetarI zakIza nahi te tAre cAsa samajavuM. tuM sarva kaLAomAM ghaNI huMziyAra che tethI bIjAne chetaravAmAM ghaNI ja cAlAka hoiza emAM zaka nathI, paNa mArA jevA mUkhaune teA kardi chetarI zakIza ja nahi. jyAre tArI jevI viduSIne hasavAnuM sthAna huM thai paDyo tyAre pachI have tuM game teTaluM ADuM avaLuM bele temAM zuM vaLe? huM tArA nAtha kevI rIte thai zakuM te te tuM vicAra." A pramANe ati kaDavAM vacana huM beAlI rahyo te vakhate mArAM prema ane mAna vacce. 1 vakroktimAM A pramANe khele che. . 749 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 zarIranAM sarva avayave taddana jaDa-sapta thaI gayAM ane zelarAjano prerAyale huM nirjana jaMgalamAM dhyAna dharatA eka muninI mAphaka mauna dhAraNa karI rahyo. hatAza suMdarIne ApaghAta, chelle karelo jAhera ekarAra, patimAM chevaTe zailanuM jora bhAre A aNadhArelA, abhimAnathI bharapUra kaDaka ane aDaga nizcayavALo javAba sAMbhaLIne AkAzamAM vicAravAnI AzA TI. pitAnI uDavAnI vidyA bhUlI gayelI jANe vi ghAdharI hAya, samAdhi karavAnA yogasAmarthyathI bhraSTa thayelI jANe yoginI hoya, pANImAMthI bahAra kADhI ati tapelI bhUmi upara nAMkhelI jAge mAchalI hoya, pahelA ratrane bhaMDAra prApta karIne pachI tene khoI beThelI jANe uMdaraDI hoya, tema AzAnA sarva baMdhe guTI jatAM, te narasuMdarI ekadama zekasAgaramAM DUbI gaI ane manamAM vicAra karavA lAgI ke-he mArA nAthathI AvI rIte sarva prakArano tiraskAra pAmelI mAre jIvana dhAraNa karavAnuM prayojana zuM bAkI rahe che? AvA jIvana karatAM to maravuM vadhAre sAruM. potAnA manamAM A vicAra karIne narasuMdarI mArA bhuvanamAMthI bahAra nIkaLI. have e zuM kare che e jouM to khare-evA vicArathI zela rAjanI sAthe dhIme dhIme paga deto huM (ripudANuM) sUrya asta. tenI pachavADe gharathI bahAra nIkaLI paDyo. te vakhate mAruM duSTa vartana joIne taddana khedamAM AvI gayela sUrya A kSetramAMthI bIjA kSetramAM cAlyo gayo (asta pAmya). 1 vighA. beleSaH (1) vivAdhArI pakSe laDavAnI zakti; (2) narasuMdarI pakSe tenI rIjhavavAnI zakti. 2 samAdhiga, kaleSaH (1) ginI pakSe yogasamAdhi; (2) narasuMdarI pakSe mananI samasthiti. 3 tapelI bhUmi. le: (1) mAchalI pakSe nI jagyA: (2) narasuMdarI pakSe ukaLATa kare tevuM sthAna 4 ravabhaMDAra. kaleH (1) daraDI pakSe ravane bhaMDAra; (2) narasuMdarI pahe ranabhaMDAra jevA pati, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5] narasuMdarIne ApaghAta. 751 sUrya anya kSetramAM jevA thAturaMtamAM ja cAre tarapha aMdhArUM vyApI gayuM. nagaranA moTA jAhera rastAo upara leke khaDaramAM suMdarI, avara javara ochA thavA lAge. eve vakhate eka taddana zUnya (khAlI paDelA-khaMDera jevA) gharamAM narasuMdarI dAkhala thaI. te vakhate bIjI bAjue caMdramA udaya pAme. ugatA caMdranA rUperI maMdamaMda prakAzamAM e(narasuMdarI)ne jete huM paNa e zUnya gharanA daravAjA sudhI tenI pachavADe gayo ane daravAjAnI najIkamAM keI na jANI zake tevI rIte Ubho rahyo. tyAra pachI narasuMdarIe cAre dizAe najara pheravI ane eka jagAe iMTene Dhagale paDela hatuM tenI madadathI UMcI caDhIne potAnuM upara paheravAnuM vastra (sADI) teNe bhIMtanA madhyabhAga sAthe bAMdhI ane tenI sAthe pitAnI Doka laTakAvI. pachI narasuMdarI maTethI bolI "are lekapALa! tame sAMbhaLo ! barAbara dhyAna ApIne sAMbhaLe! athavA to he pUjyo ! tamane divya jJAna hovAthI tame sarva joI jANI rahelA ja che! juo ! Aje mArA pati sAthe kAMI vArtAlApa thatAM evo prasaMga AvI gayuM ke meM temane kaLAonI hakIkata jaNAvavA vinaMtI karI, paNa tema karavAmAM mAro hetu temanuM jarA paNa apamAna karavAne nahe. kamanazIbe e prasaMgane lIdhe teo mAnaparvata upara ArohaNa karavA taiyAra thaI gayA ane A kamanazIba bALAne temaNe sarvathA tiraskAra kayo." narasuMdarInAM AvAM vacana sAMbhaLIne meM mArA manamAM vicAra karyo ke A bApaDI aMtaHkaraNathI mAruM apamAna karavAnI khulAsAno vi- IcchA rAkhatI hatI ema te ja|tuM nathI, paNa parIta artha. A te premane ja aparAdha che eTale premagoSTi karatAM mane gusse. A heya ema jaNAya che. tyAre e vAta te meM barAbara ThIka karI nahi; mATe atyAre ene ApaghAta karatI aTakAvuM-AvA vicArathI teNe gaLAmAM nAkhelo pAsa kApI nAkhavA huM AgaLa vadhato hato tyAM vaLI teNe AgaLa bolavA mAMDyuM "aho lepALa! teTalA mATe tame mArA prANu grahaNa kare. mArA have pachInA bIjA janmArAmAM Avo banAva banavA na pAme aTalI mArI vinati che." te vakhate zailarAje 1 mArA upara mArA pati gusse thAya e banAva na bane ema kahevAne Azaya spaSTa che, chatAM ripadArUNa ene kevA arthamAM laI jAya che te juo ! Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R upAina bhavaprathA kathA. [ prastAva ja mArA kAnamAM kahyuM "sAMbhaLyuM ? AvatA janmArAmAM paNa tArA saMbaMdha A narasuMdarI icchatI nathI." kamanazIbe meM zailarAjanI sUcanA mAnya karI. meM vicAryuM ke AvA bane che tevA banAva na banavA mATe teNe icchA batAvI ane prastuta banAva te mArA saMbaMdhamAM ja anelA che tethI te mArA saMbaMdha icchatI nathI. mATe maravA do ene ! evI pApI rAkhaNInuM mAre zuM kAma che? te vakhate zelarAje pAtAnA lepavALA hAtha mArA hRdayapara mUkyo. te vakhate lepanA prabhAvathI jANe mAre tenA pratye abhimAnanA bhAga kAMi kartavya ja na hAya tema lAkaDAnI mAphaka huM te stabdha ja rahyo. pachI narasuMdarIe huM dUrathI netA hatA tyAM pAtAnI Doka barAbara pAsAmAM parovI dIdhI, pAse pUro karyo ane laTakI paDI. turata ja tenI AMkhA bahAra nIkaLI paDI, zvAsane mArga rUMdhAi gayo, DaoNka UMdhI-vAMkI thai gai, nADInI jALIe kheMcAi gai, aMgeA sarva barapha jevAM ThaMDAgAra thai gayAM, IMdriyA zUnya thai gai, mhoTethI ghareDo cAlavA lAgyA.' jIbha bahAra nIkaLI paDI ane turata ja bApaDI prANa vagaranI-ceSTA vagaranI thai gai. mAtA ( vimalamAlatI)nA ApaghAta, have jyAre mArA jIvanamAMthI narasuMdarI mahAra nIkaLI hatI te vakhate tene bahAra jatI ane mane tenI pachavADe jatA mArI mAtAe joyA hatA. teNe amArA be vacce thayelI vAta kAMi sAMbhaLI na hAtI tethI teNe ema dhAryuM ke mArI vahu ( putravadhU )nuM kAMi premamAM apamAna agAu thayeluM hatuM tethI rIsAIne jAya chea ne mAro putra tene manAvavA mATe tenI pachavADe jAya che. ame ceADe dUra gayA tyAra pachI amArI pachavADe mArI mAtA paNa pelA zUnya khaMDera najIka AvI pahoMcI ane pahoMcatAMnI sAthe ja teNe narasuMdarIne laTakatI joi eTale teNe dhAryuM ke gajama thayA! A hakIkata paNa mArA abhimAnI chekarAe ja karelI hAvI joie, je ema na thayuM hoya te A ( khApaDI narasuMdarI ) AvI rIte ApaghAta kare ane bAjumAM UbhA UbhA e joyA kare ema kema ja ne ? mArI 1 athavA strota eTale maLadvArA khullAM thai gayAM; eTale AMsu, seDA, perAba thai gayA ane mukharUpa guphA avAja vagaranI thai gai. 2 mAtAe ema dhAryuM ke putravadhUne phrAMse chekarAe lagAvyA hatA. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narasuMdarIne ApaghAta. 753 mAtA A vicAra karI rahI hatI te vakhate zailarAje mArA hRdaya para sArI rIte avalepana karela hovAthI mane manamAM ema ja thayA karatuM hatuM ke-mArI mAtA AvI adhama strI je keInA eha ke premane pAtra nathI tenI upara ayogya sthAne khoTo prema karI rahI che! evA nirNayathI tenI samajaNa mATe mane mArA manamAM aMtaHkaraNathI dhikkAra chUTatA hatuM. e vakhate atyaMta zokanA bhArathI aMdha thaI jaIne mArI mAtAe paNa evI ja rIte e ja zUnya gharamAM jaIne ApaghAta karyo ane huM Ubhe Ubhe joI rahyo. strIne ane mAtAne AvI rIte jIvana vagaranAM niSTa thayelA je kAMIka bhayathI ane kAMIka saMtApathI mArA hRdayapara stabdha citta lepa lAgelo hato te jarA sukAye, mArA manamAM pazcAttApa thavA lAgyo ane zekano bhAra paNuM mane vadhAre thayo. kudaratI rIte mAtA tarapha ane mehathI patI tarapha mane je prema thavo joIe teNe Akhare mArA manapara eTale badhe kAbu meLavyo ke tene lIdhe Akhare vihaLa thaI jaI tANuM tANane moTA sAdathI meM raDavA mAMDyuM, paNa te mAruM raDavuM mAtra eka kSaNavAra ja pahoMcyuM. turata ja zilarAje potAnI zaktino addabhuta camatkAra mArA upara batAvavA mAMDayo ane mArA manapara kharekharI asara karatAM meM vicAryuM ke are! leke bAyaDI (strI)nA nAzathI te zA mATe raDatA haze!! AvA vicArathI huM pAcho cUpa rahI gayo. ripudArUNanI phajetI. rAjyabhavana tyAgane hukama, lokene sakhta tiraskAra, have mArA pitAnA rAjabhuvanamAM dAsI kaMdalikAe vicAra karyo ke- ATalo badhe vakhata thaye te paNa haju rANIsAheba pAchA kema na padhAryA? mATe cAla temane bahAra jaIne zodhI AvuM! kAMIka patto lAgavAthI kaMdalikA teja khaMDera jevA zUnya gharamAM AvI pahoMcI ane tyAM AvI pahoMcatAM ja narasuMdarI ane vimalamAlatIne laTakatAM jaIne tene ekadama dhrAsake paDayo ane teNe moTethI hAhArava karI mUkyo. suratamAM ja mArA pitA ane nagaranA leke moTI saMkhyAmAM tyAM AvI pahoMcyA ane tyAM to meTe keLAhaLa thaI gaye. badhA kaMdalikAne pUchavA lAgyA ke "A zuM thayuM? A hakIkata kema banI?" enA uttaramAM jeTalI hakIkata te jANatI hatI teTalI teNe barAbara kahI saMbhaLAvI. te vakhate caMdrano prakAza vadhyo hato ane tethI aja Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 upamiti bhavaprapaMcA kathA, [ prastAva 4 vALuM vadhAre thayuM hatuM, tethI mArI mAtA ane narasuMdarIne laTakatI lAkAe kharAbara joi. vaLI teja ajavALAne lIdhe lokoe mane paNa tyAM joI lIdhA. te vakhate mArA peAtAnAM karelAM karmanA trAsathI mArAM TAMTI bhAMgI gayAM hatAM ane mhoMmAM khelavAnI tAkAta paNa rahI nahotI ane e zUnya gharanAM eka vibhAgamAM khUNe huM chupAi rahyo hatA. AvI sthitimAM lokoe mane joyA. arAbara jotAM lokone khAtarI thai ke A anarthanuM mULa huM ja chuM, eTale teoe mane atyaMta-dhikArI kADhyo, mArA upara phITakAra varasAvyA ane mArUM ughADI rIte apamAna karyuM. mArA pitAe mArI mAtuzrI ane narasuMdarInAM agnisaMskAra vigere sarva uttarakArya karyAM. upara jaNAvyuM tevuM mArUM atyaMta bhayaMkara kAma joine mArA pitAzrInAM manamAM ghaNA ja zAka thayA ane te mArA saMbaMdhamAM vicAra karavA lAgyA ke ahA ! A kulAMgAra putra teA anarthonA bhaMDAra che! e kharekhara kuLane moTuM dUSaNa lagADanAra che! e cokkasa sarvathI adhama che ane pApIonA saradAra che! e sarva Apattio(duHkhA)nuM mULa che, leAkanA sAmAnya mArganuM paNa ullaMghana karanAra che ane kharekhara e eka kaTTA duzmana jevA che! AvA atyaMta adhama durAtmA putranuM mAre kAMi paNa kArya nathI, evA putrane rAkhavAthI zA lAbha che? AvA vicAra karIne mane dUra karavAnA mArA pitAe potAnA manamAM nirNaya karI dIdhA. tyAra pachI mArA atyaMta tiraskAra karIne pitAe mane rAjabhuvanathI kADhI mUkyo. AvI rIte mArI sarva prakAranI meTAineA ekadama cheDo AvI gayA ane huM aneka prakAranAM du:kho khamatA nagaramAM ahIM tahIM bhaTakavA lAgyo. mArA peAtAnA duSTa vartanathI nAnA nAnA bALako pazu mArA tiraskAra karavA lAgyA, lAkA ughADI rIte mAre mhADhe caDhIne niMdA karavA lAgyA. teo mane spaSTa rIte kahetA ke "are! A ripudArUNa mahA pApI che, atyaMta kharAba vartanavALA che, enuM heThuM paNa dekhavAlAyaka nathI, atyaMta mUrkha che, enA mahA pratApI kuLamAM e kAMTA jevA jAgyA che, sarva prakAre jheranA DhagalA jevA che; eNe mAnane tAbe thaIne potAnA atyaMta pUjya gurU kaLAcAryanuM paNa apamAna karyuM; pAte zaMkhacakracuDAmaNi-taddana mUrkha hovA chatAM jANe meATA paMDita hAya tevA DoLa rAkhyA; eNe abhimAnane vaza thaIne mAtA ane strInAM khUna karyA; evA atyaMta adhama pApI abhimAnI ripudArUNanuM mhArUM paNu kANu - jIe? ame te prathamathI ja kahetA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5] narasuMdarInA ApaghAta. 755 hatA ke AvA adhama pApI durAtmAne pelI kaLAkauzalyanA bhaMDAra jevI sarvAMgasuMdara nipuNa narasuMdarI yogya nathI. e pApIne narasuMdarIthI viyeAga thayA te te ghaNuM sArUM thayuM, taddana yogya thayuM, paNa e khApaDI suMdara rUpasaubhAgyavALI guNIyala strI akALe maraNa pAmI e sArUM na thayuM." vigere vigere aneka prakAranAM AkarAM vacane loke AlatAM hatAM te sarva mAre sAMbhaLavAM paDatAM hatAM. agRhItasaMketA ! loko AvI rIte mAre mATe beAlatA hatA chatAM atyaMta mohane lIdhe mArUM jJAna taddana nAza pAmavAnI aNI upara AvI gayeluM hovAthI huM te mArA manamAM vicAra karatA hatA ke are! bhale loko mArI virUddha game tevI vAte karyA kare ane bhalene mArA pitA mAro tyAga kare, paNa hajI mArUM sArUM icchanAra vipattimAM madada karanAra mRSAvAda ane zailarAja mArI sAthe che, tee mArA kharA baMdhuo che, duHkhamAMthI ugAranArA che ane mArApara sAceA aha rAkhanArA che. emanI kRpAthI atyAra sudhI meM ghaNIe majAka uDAvI che, anekapara Adhipatya (zeDhAi) meLavela che ane vaLI bhaviSyamAM kaMikanI upara prAdhAnya meLavIza ane teonI seAkhatanAM rUDAM (?) phaLa cAkhIza-e mAmatamAM mArA manamAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI. dareka kSaNe ane dareka vakhate loko taraphathI aneka prakAranI niMdA sAMbhaLatA, tiraskArAtA ane bhoMThA paDatA huM du:khasamudranI vacce keTalAMka varSo sudhI te nagaramAM rakhaDatA rakhaDatA paDI rahyo. mAre puNyodaya nAmane trIjo mitra hatA te te mArA vartanathI ghaNA ja kApa karI rahayA hatA ane taddana nabaLA thaine ekadama durbaLa thai gaye hatA ane jo ke e ApaDAne mArA upara koi koi vAra lAgaNI thai AvatI hatI paNa mArA vartanane lIdhe tenI durbaLatA vadhatI jatI hatI tethI te mAre mATe kAMi karI zakatA nahi. AvI sthitimAM duHkhamAM * keTalAMka varSoM e nagaramAM gALyAM. 1 A vArtA saMsArIjIva je atyAre ripudArUNyu che te peAtAnA vItaka tarIke kahe che, ane agRhItasaMketA sAMbhaLe che, sAme sadAgama beThA che ane bAjImAM prajJAvizALA ane bhavyapurUSa beThA beThA sarva sAMbhaLe che. 2 ripudArUNanuM caritra je mAna mRSAvAdanuM pariNAma batAvanAra che tenAyara vadhAre vivecana have A prastAvanA chellA be prakaraNamAM thaze. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasanA sthAnaka. prakaraNa 6 ThuM. vicakSaNa-jaDa. lalita udyAnamAM vicakSaNAcArya, naravAhana rAjAnI prazasya jIjJAsA. vicakSaNa surino vicAraNIya upadeza. SALT LABE dvArthapuranA naravAhana rAjA mArA pitA) gheDA khelAvavA mATe pitAnA rAjya parivArane sAthe laIne eka vakhata nagaranI bahAra nIkaLI paDayA. gAmanA leke paNa rAjA gheDa kevA khelAve che te jovAne tArA mATe ToLeToLAM nIkaLI paDyA ane temanI sAthe huM (ripudAraNa) paNa jevA sArUM nagara bahAra nIkaLI paDyo. rAjAe moTA medAnamAM bala dezanA, kaMboja dezanA ane turkastAnanA (ArabI) ghoDAone aneka rAjalenA dekhatAM sArI rIte khelAvyA. pachI pitAne thAka lAgya-parizrama te dUra karavA mATe ane ArAma levA mATe lalita nAmane bAjumAM bagIce hatuM temAM temaNe praveza karyo. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu 6] vicakSaNa-jaDa. 757 aneka prakAranAM azAkanAM meTAM jhADA, nAgaravelanAM vRkSA, jAyaphaLanAM jhADA, tADanAM vRkSA ane hiMtAla (eka pralalita udyAna kAranAM tADa )nAM moTAM moTAMtarUAthI e lalita udyAna zAbhI rahyuM hatuM; vaLI temAM gajapIpara (priyaMgu), caMpaka (caMpA), aMkAla ane keLanAM aneka moTAM moTAM vA zAbhatI rIte goThavelAM hatAM; tyAM kevaDAnI mAhaka sugaMdhathI bhamarAnAM TALeTALAM AnaMdathI guMjArava karI rahyA hatA. TUMkAmAM kahIe te vanarAjInA sarva guNAthI e udyAna eTaluM zAbhatuM hatuM ke e svagaeNnA naMdanavananI upamAne taddana yeAgya lAgatuM hatuM. evA suMdara lalita udyAnamAM naravAhana rAjAe eka jagyAe visAmenA lIdhe. tyAra pachI vananI lIlAthI ghaNA vicakSaNAcArya. AnaMda pAmI manamAM harSa lAvI peAtAnA sAmanta sAthe peAtAnI kamaLa jevI suMdara ne capaLa AMkheA ughADIne vanazrI ( udyAnanI zobhA ) jovA mAMDI. te vakhate pharatAM pharatAM rAjAe eka rAtA azAka vRkSanI nIce sAdhune yAgya jagyAe vizuddha sAdhusamUhanI madhyamAM dharmadezanA detA vicakSaNa nAmanA AcAryane dIThA te suMdara kAMtithI bharapUra nakSatro ane graheAnA samUhathI gherAyalA ane cAtaram peAtAneA zAMta prakAza phelAvatA sAkSAt caMdra jevA zAbhatA hatA; temanA suMdara zarIranI AjubAjue rAtAM azokavRkSane mATA jaththA cAtarapha AvI rahelA hatA; sarve iSTa 4phaLane ApanArA hovAthI teozrI sAkSAt jaMgama kalpavRkSa jevA jaNAtA hatA; meTA kuLarola parvatapara Avela 1 lalitaH udyAnanuM nAma ghaNuM AkarSaka che. e iMdriyAne AnaMda Ape tevuM nAma vyavahArathI batAve che, adhyAtmadRSTie AtmAne ramaNa karavAne giceA cAritradharma che ene te uddeze che. ra vicakSaNa: eTale sAcI samajaNavALA. enA nAmanuM sArthakatva AgaLa jaNAze. 3 caMdra sAthe nakSatrA 27 ane graheA pharatA heAya che tema ahIM AcArya sAthe khIjA aneka sAdhue pharatA hatA, caMdra jema udyota kare che tema sAdhu paNa jyAM jAya tyAM jJAnaneA ane zAsananeA udyota kare che. 4 phaLa zleSa: (1) kalpavRkSa-sthULa vastuo Ape che ane (2) AcArya meAkSaphaLa Ape che. 9 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 "vibudhanA AvAsa jevA teo lAgatA hatA; senAnA jevA cokakhA varNavALA dekhAtA hatA; sukha ApanAra jaNAtA hatA; jANe cAlatA merU parvata hoya tevA jaNAtA hatA; kavAdIo rUpa madapara caDhelA hAthIonA madane utArI nAkhe tevA dekhAtA hatA ane baMdhAraNa hAthInI peThe aneka sArA hAthIothI vIMTaLAI vaLelA hovA chatAM mada vagaranA dekhAtA hatA. dekhAva mAtrathI ja mahAtmA hovAno khyAla utpanna karanAra ane pUjyabhAva prAdurbhAva karanAra tema ja nirmaLa aMtaHkaraNanI sAmApara chApa pADanAra munimahArAjane joIne jema ke bhAgyavAnane puNyodaye ranathI bharapUra nidhAnanI prApti thavAthI avanIya AnaMdano anubhava thAya tema naravAhana rAjAnA manamAM ghaNe ja AnaMda thayo. vicakSaNa AcAryane jotAM ja naravAhana rAjAne manamAM nizcaya thayo ke-jevA A tapasvI mahAtmA che tevA kaI nRpatijijJAsA. bIjA nararata traNa bhuvanamAM mArA jovAmAM AvyA nathI. devatAonI kAMtine paNa haThAvI de tevI A mahAtmAnI AkRti ja jANe temAM aneka prakAranA guNe bharyA hoya ema jonArane khAtrI karI Ape che. ahAhA ! AvA mahAtmA purUSa AvI bharayuvAvasthAmAM kAmadevane haTAvI dIdhuM che! temane vairAgya utpanna thaI saMsAra tajavAnuM ATalI nAnI vayamAM zuM kAraNa maLyuM haze? yuvAna vayamAM AvA tIvra tapathI zA mATe dehadamana karatA haze? huM e mahAtmA pAse jaI temanAM caraNakamaLane praNAma karIne mArI jAtane pavitra karuM ane pachI e mahAtmAne saMsArapara vairAgya thaI AvavAnuM kAraNa zuM banyuM te paNa jAte ja pUchuM. A pramANe vicAra karIne rAjA naravAhana (mArA pitA) sUrimahArAja tarapha cAlyA ane temanA pavitra caraNakamaLamAM mastaka namAvI vaMdanA karI. AcArya mahArAje rAjAne (dharmalAbha rU5) AzIrvAda Apyo eTale rAjA zuddha jamInapara beThe. rAjAne anusarIne rAjapurUSa tathA nagaranA leke paNa sarva 1 kuLazela parvato hemavata vigere cha che. tenA para vibudha (1) eTale denA raheThANe che; A AcArya paNa vibudha eTale (2) vidvAnanA AzrayasthAna hatA. 2 madaH (1) hAthIne mada ane (2) abhimAna. 3 ahIM be. je. e. sesAyaTivALA chApelA pustakanuM pR. 576 zarU thAya che. 4 kahyuM che- trAkRtittra guNa vanti jyAM suMdara AkRti hoya che tyAM guNe vAsa karIne rahe che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6] vicakSaNa-jaDa. 759 AcArya mahArAjane namaskAra karIne yathAyAgya sthAnake jamInapara esI gayA. ahe| agRhItasaMketA ! te vakhate mArAmAM te mitra zailarAjanuM jora hAvAthI ane huM tene taddana vaza thai gayela hAvAthI evA dhuraMdhara mahAtmA AcAryane paNa huM namyA nahi ke temane page paNa paDyo nahi ane jANe paththarathI bharela eka kothaLA hAuM tema sIdhA akaTa rahIne jarA paNa nIceA namyA vagara mAtra saMkhyA gaNAvavA khAtara jamInapara besI gayA. pachI meghanI jevA gaMbhIra svarathI vicakSaNasUrIe dharma saMbaMdhI upadeza ApavA mAMDyo. te A pramANeH-- sUrinA upadeza. X X X ' " eka moTA vizALa mahelanA aMdaranA bhAgamAM Aga lAgI r "hAya te avasare temAM gherAi gayela manuSyAnI jevI bhayaMkara sthitivALA A saMsAra che. e zArIrika mAnasika vigere aneka " prakAranAM du:khAnuM ghara che. DAhyA mANasAe ahIM eka kSaNa paNa " pramAda karavA ucita nathI. alpamAtra pramAdanA pariNAmeA paNa ghaNAM " bhayaMkara Ave che. A manuSyA bhava pharI pharIne maLavA ghaNA ja " murakela che. emAM mukhyatAe paralAkanuM sAdhana karI levuM e khAsa " kartavya che. A saMsAramAM je je viSaye bhAgavavAmAM Ave che te " bhAgavatI vakhate te mIThA lAge che paraMtu te sarva pariNAme ghaNA " kaDavA thaI paDe che. maneAvAMchita je je saMyAgA hoya che te sarvanA " Akhare viyeAga thAya che. AyuSya pUrNa thai javAnA bhaya niraMtara 66 " rahe che paNa te kyAre pUrNa thaze te jANI zakAtuM nathI ane tevI sthiti sarvadA rahe che. AvI paristhiti hovAthI A agnimaya " saMsArane olavavA mATe ghaNA prayana karavA ane tene mATe jarUrI " saghaLI tajavIja karavI. ema karavAmAM siddhAnta (tattvajJAna )nI 1 pagapALaLtamuohisannimo epUnaH leAkanI saMkhyA pUravA mATe paththaranI bharelI eka guNa (muktoli) hoya tema akkaDa thaine jamInapara besI gayA. mAtra tyAM hAjara thayelAmAMnA eka huM hatA tema vagara vicAre mAtra jamInapara huM besI gayA, mArA irAdA sAMbhaLavAne ke sAra levAnA hatA ja nahi, ceSTA tevA janAra sAdhyu ke hetunA ajJAnI uparathI dekhAtA zrotAne A varNana kharAkhara lAgu paDe che. 2 devagati sivAya anyatra AyuSya kayAre pUrUM thaze te jaNAtuM nathI, paNa zarIra paDavAnuM che te teA cAkkasa che AthI bhaya mAthe UbhA rahe che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 vAsanAyukta dharmane varasAda varasAva e mukhya sAdhana che. eTalA mATe siddhAntanI vAsanAnI jarUra hovAthI tene (siddhAntane-A"gamana) barAbara svIkAra kara; temAM je je AjJAo pharamAvI "hoya te sarvanI barAbara AsevanA karavI; saMsArane muDamALA" sAthe sarakhAvyo che arthAta tenI jevo asAra kahyo che te bhAvanA vAraMvAra bhAvyA karavI. je vastu sarvadA rahevAnI nathI, je vastutaH "asat (nahi jevI) che tenI kaI paNa prakAranI apekSA rAkhavI "nahi; je je AjJA (siddhAntamAM) karI hoya tene pradhAnapaNe anusaravAmAM barAbara tatpara rahevuM, temAM vizeSa ekAgratA rAkhavI ane tene sAdhu-mahAtmAonI sevA karI vizeSa puSTa karavI; pravacana-zAsanane kaI paNa prakAranI melInatA na lAge-tenI akAraNuM "niMdA na thAya te mATe khAsa saMbhALa rAkhavI. batAvelI vidhi pramANe je prANI pravRtti kare che te sarva upara jaNAvelI bAbato meLavI zake che, tethI sarva bAbatomAM zAstramAM batAvelI vidhi ane nusAra pravRtti karavI. evI rIte pravRtti karIne sUtra-siddhAntamAM "AtmAnuM svarUpa batAvyuM che te barAbara samajavuM; pravRtti karatI vakhate AjubAjunA je je nimitto-prasaMge Ave tene barAbara "oLakhI tene anukULa thaIne vartavuM; je je yoga prApta thaI zakyA "na hoya te te gene meLavavA mATe khAsa prayatna kare; pramAdane "mATe khAsa saMbhALa rAkhavI; e thavAne prasaMga Ave te pahelAM bahu saMbhALa rAkhIne tenI sAmenA upAyo prathamathI jI rAkhavA"AvI rIte je prANIo vartana kare che tenA sopakama karmane 1 muMDamALA: kAcI mATInuM vAsaNa. "kAyA kAco kuMbha che e hakIkata, - rIrane kAcA kuMbhanI upamA zAstramAM ghaNI jagyAe ApI che. kAcA kuMbhane pANI lAge ke Takoro lAge ke bIjo koI paNa prakArano AghAta lAge to te saheje tUTI jAya che. A AkhuM vAkaya zrI lalitavistarA graMthamAMthI lIdhuM che. AvuM eka bIjuM vAkya Ave che te mATe juo prastAva. 7 mULa pR. 1012. lalitavistarA (de-lA. mALA pR. 116 mAM vAya sAthe sarakhAvavuM) A saMbaMdhamAM juo uparghAta. 2 upakramaH jema phAnasamAM rAkhavAmAM Avelo dIpaka pavanane jhapATe hovA chatAM telanI hayAti sudhImAM bujhAto nathI paraMtu tela saMpUrNa thayA pachI ja bujhAya che ane bahAra ughADo rAkhavAmAM Avele dIpaka pavanane jhapATe lAgatAM bujhAI jAya che tema je kama bahAranI asarathI khasI jAya che tene sepakama kahevAmAM Ave che ane tethI ulaTAne nirUpakama kahevAmAM Ave che. - 3 saM5kamaH zabda anya sAthe bahudhA vaparAtA nathI, paNa AyuSya sAthe vaparAya che. sepakama karma eTale nikAcita nahi evA karmo samajavAM. evAM karmo pradezaudayathI bhegavI kheravI zakAya che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6] vicakSaNa-jaDa, 761 " nAza thAya che ane nirUpama karmanA anubaMdha thatA aTake che. "tamAre paNa e prakAre yajJa karavA e tamArI bhASI pragati mATe " khAsa jarUranuM che." sUrinA upadezanI asara. rAjAnA prazna. AvI rIte vicakSaNasUri mahArAje suMdara zabdomAM upadeza ApyA te sAMbhaLIne SariSamAMnA keTalAka bhanya jIvAne cAritra levAnA suMdara pariNAma thaI AvyAM, kaiMkane dezavirati (zrAvakanAM vrata ) levAnA bhAva thai AvyA, kaika jIvanuM mithyAtva nAza pAmyuM, keTa lAka jIvAnA rAgadveSa vigere vikArA pAtaLA paDI gayA, kaika jIvAne bhadraka bhAva prApta thayA. evI rIte AcArya bhagavAnanA upadezanA lAbha lai sarve teozrIne page paDyA ane khelavA lAgyA 6ThThAmo anusahima Apa sAheba AjJA kare! jema kahA tema karavA ame taiyAra chIe." have te vakhate mArA pitA naravAhana rAjAe potAnA manamAM vicAra karyo ke AvA yuvAna ane rUpavaMta kumAre mAla vayamAM zA kAraNuthI dIkSA lIdhI haze te saMbaMdhI savAla pUchavAnuM meM dhAryuM hatuM te pramANe have huM prazna karUM. pachI peAtAnA be hAtha joDI mastaka namAvI vaMdanA karIne mArA pitAzrI bAlyA " mahAtman ! manuSyeAmAM ApanuM asAdhAraNa suMdara rUpa che ane ApanA mhera jotAM Apa mahA aizvaryavAna jaNAo che, chatAM bhagavan! Apa pUjya mahAtmAe bhara yuvAvasthAmAM AvA vairAgya AdaryAM che teA tema thavAnuM kAraNa zuM anyuM te kRpA karIne amane jaNAve !" AcArya mahArAje kahyuM " rAjan ! mane saMsAraparathI vairAgya AvavAnuM kAraNa zuM thayuM hatuM te jANavAnuM tamane kautuka te huM mane vairAgya thavAnuM kAraNa tamAne kahuM chuM te kharAkhara sAMbhaLeA. paraMtu rAjana ! AtmastutiH paranindA, pUrvakrIDitakIrtanam / viruddhametadrAjendra ! sAdhUnAM trayamapyalam // 1 // joke sAdhune mATe traNa bAbato khAsa niSedha karavAmAM Avye AvAM karma udayamAM bhAgavavAM ja paDe navIna baMdha thatA nathI ane navIna 1 nizpakrama karma eTale nikAAcata karma. che, paNa zuddha mArge vartana karavAthI evAM karmanA baMdha aTake tA paNa ghaNuM che. 2 sarvavirati ke dezavirati levAmAM paNa gurUAjJAnI jarUra che. A vAta tenA adhikArIe samaje che. 3 vartamAna kALamAM A bAbata bahudhA vIsarAi jatI tevAmAM Ave che te para lakSya rAkhavuM enA adhakArIone yeAgya che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 cheH (1) Atmastuti (3) pArakI niMdA ane (3) pUrvakALamAM AnaMdakIDA karI hoya tenI kathA anya pAse karavI te. A traNe bAbata sAdhunA AcArathI virUddha che ane mAruM caritra kahevAmAM e Atma stuti, paniMdA ane pUrvakrIDitanuM kIrtana thaI jAya tema che tethI mAruM caritra kahevuM e eka rIte mane yogya lAgatuM nathI." naravAhana-"sAheba! A pramANe kahIne te ApanuM caritra sAMbhaLavA mATe mane je jijJAsA thaI hatI temAM Ape ghaNuM ja vadhAro karyo che, mATe have te mArA upara kRpA karIne ApanuM caritra jarUra kahe. rAjAno Avo Agraha jANIne ane potAnA vairAgyanuM kAraNa kahI saMbhaLAvavAthI rAjAne temaja bIjAne prabodha thavAnuM kAraNa jANIne madhyastha vRttie AcArya mahArAje pitAnuM caritra kahevA mAMDyuM. "vicakSaNAcArya caritra. rasanA prabaMdha. agRhItasaMketA! tyAra pachI huM (ripadArUNa) paNuM sAMbhaLu tevI rIte mArA pitA naravAhana samakSa vicakSaNacArye potAnuM caritra nIce pramANe kahyuM - parivAra paricaya. bhUtaLa nagare. malasaMcayo rAjA rANI. tenA putra zubhadaya. ta5kti che azubhedaya. zubhedaya-nijacArUtA putra ... ... vicakSaNa. azubheAdaya-savayegyatA putra ... ... jaDa. nirmaLacitta nagare. malakSaya rAjA rANI-tene putra .. vimarza. * suMdaratA che tenI putrI ... buddhidevI. vicakSaNa-buddhidevInA putra prakarSa. vimarza prakarSa. .. ... mAmA bhANeja. 1 ahIMthI rasanAnI kathA bahu rasathI zarU thAya che. temAM vimarza prakarSane jagatanuM adbhuta svarUpa batAvaze. riphadArUNanI hakIkata have chellAM be prakaraNamAM Avaze. AkhA graMthamAM A vicakSaNAcAryanuM caritra-rasanAprabaMdha sarvathI vadhAre rasika che ema mAruM mAnavuM che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicakSaNAcArya caritra. 763 A lokamAM aneka prakAranA vRttAtothI bharapUra Adi ane A aMta vagaranuM atyaMta suMdara bhUtaLa nAmanuM nagara che. e nagaramAM malasaMcaya nAmanA rAjA rAjya kare che. e rAjA traNa bhuvanamAM ghaNI vikhyAti pAmela che, niraja devatAonA paNa nAyaka che. eno pratApa eTalo ugra che ke e je kAMI hukama pharamAve te sarvane mAnya karavo paDe che. sArAM athavA kharAba kAmamAM sarvedA dhyAna rAkhanArI e rAjAne tatpati nAmanI mahAdevI sarva lokamAM prasiddha che. e malasaMcaya rAjA ane tatpati rANIne pitAnA suMdara vartanathI duniyAne AnaMda upajAvanAre eka zudarya nAmano jagaprakhyAta putra che, tema ja save lekene atyaMta saMtApa karanAra e ja rAjA rANune bIje azubhedaya nAmane paNa jagaprakhyAta putra che. e zudaya kumArane potAnA pati upara atyaMta prema rAkhanArI, pativratA, atyaMta rUpALI ane lokapriya, kamaLa jevI capaLa ane suMdara AMkhovALI nijacArUtA nAmanI strI che; tema ja azubhadaya 1 vRttAMta zleSa che: (1) nagara pakSe hakIkata; (2) sAmAnya vArtAmAM banAvo. e nagaramAM aneka banAvo banyA karatA hatA. 2 nidhanane arthe aMta thAya che. muLamAM "anAiinayana" evo pATha che eTale Adi ane aMtavagaranuM. kahevAno matalaba e che ke e nagara (zAzvata) sarvakALa che ja, jagata che tyAMsudhI e nagara paNa che ja. 3 bhUtaLaH eTale pRthvItaLa. e nagara A pRthvI para koI paNa jagyAe kalpI le to cAle tevuM che. AgaLa cAlatAM A nAmanI satyatA spaSTa samajAze. 4 malasaMcayaH e karmarUpa melano saMcaya batAve che. karma zubha ke azubha ekaThAM thayAM hoya te devapara paNa Adhipatya bhegave che ane tenI AjJA tenuM phaLa ulaMdhI zakAya nahi tevA ja prakAranuM hoya che. 5 pakti; e karmanI paripAka sthitine atra rANI banAvI che. alasaMcaya e karmabaMdha che; zudaya azudaya e tene udaya che ane tatpati paripAka dazA che. 6 zubhadaya, azudayaH A banne putra sArA ane kharAba karmane udaya sUcave che. ( 7 nijacATatA sArApaNAnI nizAnI che. svataH sArI ja che ane sArI jaNAya che. (good by self), ene gujarAtImAM A bhalAI" nAma ApavAmAM AvyuM che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 kumArane sarvaprANIone moTA saMtApa karanAra atyaMta bhayaMkara svA gyatA nAmanI strI che. samaya saMpUrNa paripakava thaye nijacArUtA sAthe zubheAdayanA saMaMdha thatAM teothI vicakSaNa nAmanA putranA janma thayA ane tevI ja rIte kALa kharAkhara pUrA thatAM svayogyatA sAthe azubhAyanA yoga thavAthI 'jaDa nAmanA atyaMta adhama putra janmyA. vicakSaNa. have e vicakSaNa kumAra vayamAM vadhatA vadhatA peAtAnA sadguNAmAM dareka kSaNe vadhAro karatA gayA. "mArgAnusArImAM je guNA hoya te sarvathI te vAkephagAra hatA, gurUvarganI te niraMtara pUjA ( bhakti ) karanArA hatA, mahA buddhizALI hatA, utkRSTa guNa tarapha premavRttivALA hatA, ghaNA huziyAra hatA, peAtAnuM sAdhya zuM che te kharAkhara samajelA hatA, pAtAnI iMdriyApara teNe vijaya prApta karela hatA, uttama AcAro pALavAmAM te tatpara rahenArA hatA, ghaNI dhIrajavALA hatA, sArI vastuonA bhAga karanArA hatA, mitratA karyAM pachI kharAkhara vaLagI rahe tevA hatA, sudevanI hoMsathI pUjA karanArA hatA, mATA dAnezvarI hatA, peAtAnA ane pArakA mananA bhAvAne turata jANI jAya tevA hatA, satya belanAra hatA, ghaNA ja namra hatA, pAtApara prema rAkhanAra upara vAtsalya bhAvavALA hatA, kSamAnI mukhyatA rAkhanAra hatA, madhyastha vRttie sarva kAma karanAra hatA, prANIonI icchA pUrNa karavAmAM kalpavRkSa 1 svayeAgyatAH pAtAmAM lAyakAta na chatAM mAnanArI, lAyakAta sthApana karanArI, meATI vAteA karavAvALI ( a braggard, asserting oneself). 2 karma sattAmAM heya paNa paripAka thAya-vipAkakALa prApta thAya tyAre ja tene udaya thAya che. ahIM peAtAnI cArUtA-zubhakarmanA udya thavAne prApta thatAM vicakSaNa kumAranA janma thAya che. 3 vicakSaNa: vidvAna, UMDI samajaNa kuzaLatAvALA. enA ciratrathI nAmanI sAthetA jaNAze. 4 jaDa: akkala vagaranA, dIrghadRSTi vagaranA, mUrkha. AvA prANInuM rUpaka che. enA caritrathI e nAmanI paNa sArthakatA AgaLa jaNAze. 5 samyakatva prApta thAya te pahelAM prANI mArgAnusArI thAya che-rastApara Ave che. enAM 36 guNA che. e para vivecana zrI yogazAstranA prathama prastAvamAM che, e guNAmAMnA ghaNA kharA guNe! A vicakSaNa kumAramAM che ema atra batAvyuM che. jIe-hemacaMdra-yogazAstra pra. 1 zlAka 47 thI 56. e zleAkA upara zrAddha guNa vivaraNa ' nAmane svataMtra graMtha zrI jinamaMDana gaNIe manAvyA che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6] vicakSaNacArya caritra. 765 je hati, dharma upara eka daDha niSThA rAkhanAra hata, zuddha AtmajIvana gALanAra hato, kaI paNa prakAranI Aphata AvI paDe tyAre paNu bIlakula kheda karanAra na hato, sthAnanI kiMmata ane tenA taphAvatane jANakAra hatA, kadAgraha (haThavAda)thI rahita hatuM, sarva zAstranA tane sArI rIte jANakAra hato, bolavAmAM bahu kuzaLa hato, nItinA sarva mArgomAM ghaNI pravINatA meLavela hovAne lIdhe zatruopara mATe trAsa pADanAra hati, pitAnA guNene kadipaNa garva nahi karanAra hatuM, paraniMdAthI sarvathA mukta hote, game teTalI saMpatti maLI Ave te paNa tethI harSamAM na AvI jAya te hatA ane jANe pArakAnI khAtara ja jo heya nahi te kharekhara popakArI hatA. e vicakSaNa kumAranuM vadhAre zuM varNana karavuM? TuMkAmAM kahIe to manuSyamAM je saddaguNanuM aneka sthAne varNana karavAmAM Ave che te sarva saguNe A vicakSaNa kumAramAM bharelA hatA. have pelA azubhadayane chokaro jaDa kumAra vadhato vadhato kevo thayo te hakIkata paNa sAMbhaLoH te taddana viparIta manavALo, satya pavitratA ane saMtoSathI taddana rahita, vAraMvAra mAyA kapaTa karanAre, cADI khAnAra, bAcalA jevo, sAdhuonI niMdA karanAre, vAraMvAra khoTI pratijJA karanAra, atyaMta pApAtmA, gurU ane devanI niMdA karanAre, juThuM bolanAre, labhIpaNune lIdhe taddana aMdha thaI gayele, pArakAnA cittane bhedI nAkhanAre (anyane kheda karAvanAre), manamAM kAMIka, balavAmAM kAMIka ane ceSTA taddana judA prakAranI-evI ulaTI sulaTI rIte sarva vicAra vartana ane uccAra karanAre, pArakAnI saMpatti joIne baLI maranAre, pArakAne Apatti thatI joIne AnaMda mAnanAre, abhimAnathI pitAne ghaNe moTo mAnI phulAI gayelA, niraMtara krodhathI dhamadhamata, darekanI tarapha dAMta kacakacAvIne bolavAnI TevavALo, niraMtara pitAnI baDAI hAMkavAvALe, vAraMvAra rAga ane dveSane vaza paDanAre ane evI rIte sarva bAbatamAM eTale kharAba mAge utarI gayele ke tenuM varNana ja karI zakAya nahI; TuMkAmAM kahIe te eka kharAbamAM kharAba durjanamAM jeTalA doSo kalpI zakAya teTalA sarva deze A jaDa kumAramAM eka sAthe AvIne vAso karI rahyA hatA. e vicakSaNa kumAra ane jaDa kumAra pitapatAnAM ghara (bhavana). Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva je mAM sArI rIte lAlanapAlana karAtA ucharatA gayA ane vRddhi pAmatAM yauvana avasthAne prApta thayA. sarva lekamAM prasiddha, uttama guNaratronA utpattisthAnarUpa eka nimeLacitta nAmanuM uttama nagara che. A aMtaraMga buddhi-vica- nagaramAM malakSaya nAmanA rAjA rAjya kare che. kSaNanuM lagna. e aneka saguNaratone janma ApanAra ane sarve ronuM poSaNa karanAra che. e malakSaya rAjAne atyaMta vahAlI suMdaratA nAmanI paTTarANI che je sarva aMge atyaMta suMdara ane upara jaNAvelA saralo (rasaguNe)ne vadhAranArI che. e malakSaya rAjA ane suMdaratA rANIne samaya paripAka theye eka kamaLapatranI jevI AMkhevALI guNanA bhaMDAra rUpa ane kuLanI AbarUne vadhAranArI buddhi nAmanI putrI utpanna thaI. e rAjArANue bahu vicAra karIne pitAnI dIkarI buddhine tene yogya guNa ane rUpavALA kumAra vicakSaNa tarapha mikalI ApI ane te buddhi paNa barAbara tapAsa karIne pitAnI haoNsathI kumAra vicakSaNane svecchAthI varI. e vicakSaNa kumAre mAhAnuM ADaMbara ane hapUrvaka buddhi kanyA sAthe pANigrahaNa karyuM. te sadguNazIla bhAryA upara tene bahu prIti thaI. vicakSaNa kumAra mananAM aneka prakAranAM (mAnasika) sukha buddhi patI sAthe bhagavate AnaMdamAM divaso pasAra vimara-jhakarSa kare che. have e malakSaya rAjAne "vimarza nAmano putra che. tene rAjAe potAnI buddhi dIkarInI tapAsa karavA-tenA khabara aMtara pUchavA sArU mokalyo. e vimarza kumArane pitAnI bahena buddhi upara ghaNe eha hovAthI tenI pAse AvIne 1 nirmaLacittaH eTale pApa vagaranuM mana, vizuddha mana. e aMtaraMga sRSTimAM nagara che. 2 malakSayaH karma melane kSaya-nAza. nirjarA. aMtaraMga rAjyanuM rU5ka. nirmaLacittamAM te maLana-pApane kSaya ja thAya. 3 suMdaratAH saudarya. AMtara vizuddhi, nirmaLacittamAM malakSaya rAjAne ghare saudaryarUpa patI hoya te spaSTa samajAya tevuM che. 4 buddhiH mananI nirmaLatAthI pApanAzane pariNAme buddhi prApta thAya che, tene janma thAya che. te aMtaraMga sRSTi che eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM. 5 vimarza eTale vicAra. nirmaLacittamAMthI malakSaya thaI gayA pachI buddhinI sAme jyAre vicAra Ave tyAre vicakSaNatAmAM khAmI rahe nahi. A atyaMta uca bhAva che te samajavA yata karaze. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jharaNuM 7] rasanA-lelatA. 767 ghaNA AnaMdathI tenI samIpe rahyo. buddhine paNa pitAnA vimarza baMdhu upara bahu sneha hovAthI ane vaLI pati taraphathI tene bahu sanmAna maLatuM hovAthI tathA pitApara tene ghaNo prema hovAthI tenA manamAM tenA AvavAthI ghaNo AnaMda thayo hato. evI suMdara paristhitimAM bulivIe garbha dhAraNa karyo. saMpUrNa samaya thatAM garbha paripAkadazAne pAye, eTale teNe eka atyaMta dIpatA zarIra-avayavALA putrane janma Apyo. enuM prakarSa nAma rAkhavAmAM AvyuM. buddhidevIne A prakarSa nAmano putra dIvase dIvase vadhato gayo, guNemAM te tenA pitA vicakSaNa jevo ja hato ane tenA mAmA vimarzane tenA upara ghaNe prema hate.' prakaraNa 7 muM. rasanA-latA. vadana kaTaramAM AvelA bIlanuM varNana. temAM dAsI sAthe rahela suMdara vauvanA teNe jaDa vicakSaNapara karelI asara. B - SET - rose estate : + B ka divasa vicakSaNa kumAra ane jaDa kumAra pitAnA manahara vadanakaTara nAmanA bagIcAmAM sAthe gayA. che tyAM pitAnI hasamAM Ave te pramANe khAtA pItA laI lahera karatAM khuzIthI teo keTaleka kALa rahyA. e tArA vadanakeTara bagIcAmAM mogarAnA jevA dhoLA ADA 1 prakarSaka uccatA, AgaLa vadhavApaNuM (Progressive excellence). 2 buddhi ane vicakSaNatAne putra, nirmaLacitta nagaratA malakSaya ane suMdaratAne patra-eTale pachI guNu ane guNavRddhimAM khAmI hoya ja nahi, temAM vaLa nAme ane guNe prarSa eTale divAsAnudivasa sarva bAbatamAM utkarSa meLavanAra hoya temAM navAi nathI. 3 vadanakeTaraH pitAnA mahAnuM kaTara eTale kANuM. matalaba teo jIhAnI najIka AvyA. alaMkArika bhASAmAM AkhI vArtA che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA thA. [prastAva 4 avaLA cIrAvALA suMdara jhADenI be majAnI hAre teonA jovAmAM AvI. teo ketukathI e jhADanI bevaDI ghaTAnI aMdara peThA te tyAM teoe eka moTuM bIla (rAphaDe-guphA) joyuM ane te eTaluM UMDuM hatuM ke eno cheDo kyAM haze te jaNAtuM paNa na hatuM. AvuM jabarajasta bIla joIne te zuM haze te AMkhe phADI phADIne AzcaryathI banne kumAre jovA lAgyA. ghaNuM vakhata sudhI e bIlane dhArI dhArIne jotAM temAMthI eka rAtA varNavALI manahara lalanA-strI potAnI dAsI sAthe bahAra nIkaLI AvatI teonA jovAmAM AvI. AvI rIte ekAeka bahAra AvatI ghaNI suMdara strIne joIne jaDa kumAra pitAnA manamAM ghaNe harSa pAmyo ane viparIta aMtaHkaraNavALa thaI te vicAra karavA lA -are! A to keI apUrva strI che! AvI uttama strI meM kadi joI nathI! aho ! zI enI suMdaratA! kevI ramaNIya AkRti! kevuM manahara rUpa! kevA suMdara AkarSaka guNo! are e te 52 2maNInI zuM keI devanI devI svargathI bhraSTa thaI A mRtyu jaDapara asara. lekamAM AvelI haze athavA te zuM pAtALamAMthI nIkaLIne nAgakanyA ahIM AvI haze ! athavA te nahi nahi! mAre e vicAra barAbara nathI! svargamAM athavA pAtALamAM paNa AvI suMdara strI kyAMthI hoya? ane mRtyulokamAM te AvI strInI vArtA paNa kyAMthI thaI zake? mane to ema lAge che ke ene sArAmAM sArAM paramANuo vaDe vidhi (nasIba-brahmA)e bhAre mATe khAsa mArA upara saMtuSTa thaIne banAvI che! vaLI e bALAnI sAthe kaI purUSa jaNAtuM nathI ane te bALA capaLa daSTithI mArI sAmuM vAraMvAra joyA kare che tethI mAre mATe ja tene banAvIne A vanamAM mUkI haze!! mATe have e bAlikAnI najIka jaIne enA nAmanI barAbara parIkSA karUM ane tene svIkArI lauM! bIje ADe avaLe vicAra kare zA kAmano ? vicakSaNa kumAre paNa vadanakaTaramAM AvelA moTA bIlamAMthI nIkaLatI e suMdara bALAne joI ke tarata tenA mApararamaNIe karelI namAM vicAra Avyo ke-eka te A pArakI strI vicakSaNa para asara che, ekalI che, jaMgalamAM che ane manahara che evI sthitimAM enI sAmuM rAgathI jevuM gya nathI tema 1 mahomAM dAMtanI be hAre che tenuM A rUpaka che. 2 tALavuM ane nIcenA bhAgane pilANane dAMtanI pachavADene bhAga. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAre karaNa 7] rasanA-lelatA. 76 evI ekAMta sthitimAM ekalI pArakI strI sAthe bhASaNa karavuM paNa ucita nathI, kAraNa ke yataH sanmArgaraktAnAM, vratametanmahAtmanaH / parastriyaM puro dRSTvA, yAntyadhomukhadRSTayaH // 1 // uttama mArge cAlanArA mahAtmA purUSanuM e vrata hoya che ke jyAre paNa teo potAnI sAme pArakI strIne jue che tyAre nIce mahae jamIna tarapha najara karIne teo cAlyA jAya che. mATe have A sthAnethI cAlyA javuM e sAruM che, e bAbatamAM bIje vicAra karavAmAM sAra nathI-A vicAra karI teNe jaDa kumArane hAtha kheMce ane cAlavA mAMDyuM. vicakSaNa kumAra kAMIka baLavAna hovAthI teNe jayAre jaDane hAtha kheMcyuM ane tyAMthI pasAra thavAnI saMjJA karI tyAre jANe potAnuM sarva nAza pAmI gayuM hoya nahi tema ja kumArane moTo kheda thaye. dAsIe pAtharelI jALa, kumArane pAchA bolAvyA, rasanA sAthe karAvela paricaya, potAnI vAta paNa karI nAkhI, have vicakSaNa ane jaDa kumAra jarA dUra gayA tyAM te pelI suMdara strI sAthe je dAsI hatI te teonI pachavADe doDatI AvI, ane dUrathI ja pikAra karI kahevA lAgI. dAsI--"bacA! mArA prabhu! mane bacAvo ! are! huM maMda bhAgyavALI marI jau chu! mAre bacAva kare, bacAva kare !" jaDa kumAre tenA tarapha pAchA vaLIne joyuM ane tene kahyuM "suMdarI jarA paNa bhaya rAkha nahi! tane kenAthI bhaya thaye che te mane jaNava." - dAsI-"are sAheba ! Apa banne gRhastho mArI zeThANIne mUkIne cAlatA thayA eTale e bApaDIne te mUcha AvI gaI che ane maravA paDI che. e te atyAre bhabhegI (jamIna sarasI) thaI gaI che. maherabAnI karIne prathama Apa banne enI najIka Ave. tame tenI pAse raheze eTale mArI zeThANInI tabIata barAbara thaI jaze. emanI tabIata sArI thaI gayA pachI huM jarA nizcita thaIne tamArI pAse enuM sarva svarUpa barAbara jaNAvIza." karela bI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja jaDe vicakSaNa kumAra tarapha joine kahyuM "cAlA, ApaNe enI zeThANI pAse jaie. tene svastha thavA de. pachI A dAsI paNa nizrita thaine eNe hamaNA jaNAvyuM tema enI zeThANInI sarva hakIkata ApaNane jaNAvaze. emAM zuM vAMdho che? " 770 vicakSaNa kumAre peAtAnA manamAM vicAra karyo ke-A vAta mane te ThIka lAgatI nathI, A dAsI mane te ghaNI luccI ane tArI jAya che. vaLI e svabhAve ghaNI caMcaLa dekhAya che tethI te jarUra amane chetaraze. athavA cAla ne, jo teA kharo ke e tyAM jaine zuM ele che? mane teA kadi paNa chetarI zake evuM nathI; mATe cAla, ja. mAre rokA rAkhavAnuM kAMi kAraNa nathI. A pramANe manamAM vicAra karIne vicakSaNa kumAre jaDanI tarapha joi rasanA pAse javAnuM kabUla karyuM. tyAra pachI vicakSaNa kumAra ane jaDa kumAra pAchA vaLyA ane rasanA pAse gayA. teo pAchA AvyA eTale rasanA jarA svastha thai. ene kharAkhara zuddhimAM AvelI joine tenI dAsI A banne kumArane page paDI ane belI Ape ghaNI kRpA karI! bahu ja upakAra karyAM! Ape mArI zeThANIne jIvADI ane tethI mane paNa jIvatara ApyuM." jaya--" are suMdarI! A tArI zeThANInuM nAma zuM che?" dAsI--" mArI zeThANInuM prabhAtamAM levA yogya rasanA'nAma che." 88316 tuM kyA nAmathI oLakhAya che? " dAsI--( lajajA pUrvaka )--loko mane lAlatA nAme oLakhe che. Apane ane mAre te ghaNA lAMbA samayathI oLakhANu che, paNu Apa Aje e vAta vIsarI gayA jaNAe che! mArUM e kamanasIkha che! kharekhara! huM zuM karuM? " jaDa--" are! mAre tArI sAthe ghaNA vakhatanA paricaya kevI rIte che?" leAlatA dAsI--eja hakIkata mAre ApazrIne jaNAvavAnI che." jaDa-- kharAkhara sArI rIte jaNAva." 1 rasanAH eTale jInhAjIbha. raseMndriya. hAlanA prabaMdha A bIjI iMdriyanA cAle che. 2 leAlatA: mIThAza temAM Asakti. rasathI sabaDakA letAM ane premathI mIThAi jamatAM je sthULa AnaMda saMsArarasika jIvAne thAya che te. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] rasanA-lelatA. lelatA dAsI-"A mArI zeThANI parama ginI che. e bhUta ane bhaviSyanA sarva banAvo barAbara jANe che ane samaje che. tenI mArA upara ghaNI maherabAnI hovAthI huM paNa sunI oLakhANa. temanA jevI ja thaI chuM. (bhUta bhaviSya barAbara jANuM chuM.) jue, vAta A pramANe cheH 'karmapariNAma rAjAnA rAjyamAM eka asaMvyavahAra nAmanuM nagara che. tame banne e asaMvyavahAra nagaramAM ghaNe vakhata rahyA hatA. tyAra pachI e karmapariNAma rAjAnA hukamathI tame banne ekAkSanivAsa nagare AvI pahoMcyA ane tyAra pachI tame banne "vikalAkSanivAsa nagare AvyA. e vikalAkSanivAsa nagaramAM traNa pADAo che ane tamane yAda hoya te tenA pahelA pADAmAM dvihRSIka (be iMdriya) nAmanA kuLaputro vase che. e phaLaputromAM jyAre tame vasatA hatA tyAre karmapariNAma mahArAjano barAbara hukama uThAvavAne lIdhe rAjAe tamArA upara rAjI thaIne A vadanakeTara nAmane bagIce tamane InAmamAM Apyo, tamArI jIvAI mATe tamane te arpaNa karyo ane te bagIcAnA tamane mAlIka banAvyA. e bagIcAmAM A eka moTuM bIla to sAdhAraNa rIte ja raheluM che. A to mArI utpattinI pUrvakALanI vArtA thaI. tyAra pachI vidhi ( nasIba) e vicAra karyo ke A banne bApaDA bAIDI vagaranA che tethI teo sukhe rahI zakatA nathI, tethI teone suMdara strI paraNAvI ApuM. dayA karavAmAM niraMtara tatpara rahetA e vidhie tyAra pachI tamAre mATe e mahAbIlamAM mArI zeThANI (racanA)ne banAvIne mUkI dIdhI ane mane (lelatAne ) tenI dAsI tarIke banAvI. A pramANe hakIkata Apane vidita thAya." jaDa kumAre uparanI sarva hakIkata sAMbhaLIne vicAra karyo ke-aho! Ate huM dhArate hato tevI ja vAta nIkaLI. A rasanAne vidhie amAre ja mATe banAvI che! sAbAza che mArI buddhine ! kevI hakIkata mane ekadama mAlUma paDI AvI !! 1 karma pariNAma rAjAnA svarUpa mATe juo pR. 258-ra62 neTsa. 2 juo pRSTha 300 paranI noTa, nA. 2 3 ekAkSanivAsa nagaranA varNana mATe juo pR. 313. 4 A hakIkata bIjA prastAvamAM vistArathI batAvAI gaI che. juo sadarahu prastAvanuM prakaraNa AThamuM. 5 viklAkSanivAsa ane tene pADAonA varNana mATe juo pR. 3ra0 6 juo pR. 321, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 vicakSaNa kumAre manamAM vicAra karyo ke-A vidhi te vaLI keNa che? barAbara samajAya che ! e te mahArAja karmapariNAma ja hevA joIe! bIjA te kenAmAM ATalI badhI zakti hoI zake? jaDa (lolatAne uddezIne)-"vArUM tyAra pachI zuM thayuM? tArI vAta AgaLa calAva." lelatA dAsI-"kumAra ! tyAra pachI mArI sAthe mArI zeThANI tamArI bannenI sAthe nAnA prakAranA khAvAnA sArA pUrva smaraNe. sArA padArtho khAtI, judA judA rasathI bharapUra pINAMo pItI ane marajI Ave tevI ceSTAo karatI tamArI sAthe e vikalAkSanivAsa nagaranA traNe pADAomAM rahI ane tyAra pachI paMcAkSanivAsamAM Avela manujagati nagaramAM tathA tevAM ja anya sthAnomAM paNa tamArI sAthe vicarI. AvI rIte ghaNA kALathI e rasanAdevI tamArI sAthe che tethI tamAre eka kSaNa kALa paNa viraha sahana karI zakatI nathI ane kadAca tame e bApaDIno jarA paNa tiraskAra kare che te ene ekadama mUcha AvI jAya che eTale badhe tene tamArA upara prema che. ATalA mATe huM kahuM chuM ke mAre tamArI sAthe ghaNA kALathI oLakhANuM pIchAna che. have Apane bannene e vAta barAbara dhyAnamAM AvI haze." jaDakumAranI rasanA lubdhatA, jaDa kumAre lolatAnI evI vArtA sAMbhaLI tyAre te to manamAM ghaNe ja rAjI thaI gayo ane jANe pitAnA sarva manoratha paripUrNa thayA hoya ema mAnavA lAgyo. pachI teNe lelatA dAsIne kahyuM suMdarI! tuM kahe che tema hoya te bhale! tArI zeThANIne amArA nagaramAM praveza karAva. amArA eka bhavya rAjamahelamAM potAno nivAsa karIne tArI zeThANuM bhale tene pavitra kare. pachI ghaNuM kALasudhI tyAM tArI zeThANI sAthe sukhe rahIzuM." 1 vidhi nasIba. brahmA. te potAnAM karmone udaya ja che. TuMkAmAM bahu muddAnI vAta karI che. 2 pacAkSanivAsaH agAu pRSTha 324 mAM paMcAkSapazusaMsthAna nagaranuM varNana AvyuM che te paNa paMcAkSanivAsa nagarane bhAga che. manujagati nagarInuM varNana pRSTha 25-257 mAM AvyuM che te juo. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praY=raNa 7] rasanA--lAlatA. 773 leAlatA dAsI-- nahi sAheba ! Apa evA hukama na karo. mArI zeThANI A vadanakATara bagIcAnI bahAra kadipaNa nIkaLela nathI ane tame agAu paNa ene ahIM ne ahIM ja pALI poSI che, mATe have paNa ene e ja ThekANe rAkhIne enI lAlanA pAlanA tamAre karavI joie. kadi bahAra nIkaLela na hovAthI mArI zeThANI anyatra koi paNa jagyAe jai zake tema nathI. ' jaDa kumAra----"tuM jema kahIza tema karavAmAM Avaze. A mAmatamAM tArUM vacana sarvathA pramANu che, mATe tArI zeThANIne je vAta gamatI hoya te tAre mane jaNAvavI-kahI batAvavI, jethI te pramANe sarva goThavaNa-vyavasthA karavAmAM Avaze." leAlatA dAsI ahu kRpA thai! emAM have mAre kahevA jevuM zuM khAkI rahe che? tame banne mArI zeThANInI sArI rIte lAlanA pAlanA karI tene rAjI rAkhIne askhalita amRtamaya sukhaneA anubhava kare.. vadanakATaramAM rasanAne sthAna leAlatAnuM khAdyapAnamAM AkarSaNa, svAdatRptimAM mAnelI sukhasaMpUrNatA. khAdyapAnamAM. A pramANe nirNaya karyA pachI jaDakumAra ( potAnA ) vadanakATaramAM rahelI rasanA devIne atyaMta meAhathI lAlavA pALavA lAgyAH tene vAraMvAra dUdhapAka, zeraDI, khAMDa, dahIM, ghI, gALa, suMdara pakavAnno ane tenA anAvelAM suMdara khAdya padArtho, temaja drAkSAdinA suMdara pINA (dArU vigere), vicitra prakAranAM madya, mAMsa, madhathI ane leAkeAmAM bIjA je prakhyAta rasa bharapUra khANAM ane pINAM manAtAM hoya te sarvathI sArI rIte hoMsathI mAhapUrvaka khAi pIne tene AnaMda pamADavA lAgyA. jyAre lAga maLe tyAre sArUM sArUM khAvuM pIvuM ane AnaMda karavA e ja mArga teNe rAkhyA. ema karavAmAM kadAca koi vakhate jarA tenAmAM echAza jaNAya ke tarata ja leAlatA dAsI tene preraNA karIne kahetI ke "mArI zeThANI ane ApanI vahAlI strI dararoja Apane kahe te pramANe tame mAMsanA AhAra karo, dArU pIA, ane suMdara mIThAio jamA, ene suMdara svAdiSTa zAka vigere AA-kAraNa ke evI vastuo mArI zeThANIne bahu game che." AvI rIte leAlatA je kahe te sarva 11 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 jaDakamAra amalamAM mUkavA lAgyuM ane te je pharamAve te jANe pitAnI upara maherabAnI karatI hoya ema mAnato hoMsathI ane AnadathI sarva karato gaye. AvI rIte 2sanA bhAryA upara Asakta thaI javAthI jaDa kumArane dararoja aneka prakAranI upAdhi karavI paDatI hatI, upAdhimAM AnaMda aneka khaTapaTo uThAvavI paDatI hatI, kaMIka jAtanI goThavaNa karavI paDatI hatI, chatAM mehane lIdhe te ema ja mAnatA hatA ke-aho ! huM ghaNe puNyazALI chuM, kharekhara bhAgyazALI chuM, mAruM kAma barAbara thaI gayuM che, atyAre AvI suMdara strI ane puNyadayathI prApta thaI che tethI huM sukharUpa dariyAmAM DUbakI mArUM chuM! hAlamAM mAre jevuM sukha che tevuM traNa bhuvanamAM keIne paNa sukha nathI, kAraNa ke AvI suMdara strI vagara duniyAmAM sukha zuM hoI zake? yto'liiksukhaasvaadprimohitcetnH| tadartha nAsti tatkarma, yadartha nAnuceSTate // kahyuM che je taddana khoTA sukhanA svAdamAM laMpaTa thayelA ane mehamAM Asakta thaI gayelA prANune khoTA sukhanI prAptinI khAtara evuM kaMI paNa kAma nathI ke je karavAmAM tene keI paNa prakAre AMcake Avato hoya. AvI rIte te strInI lAlanapAlanAmAM Akho vakhata pasAra karatA joIne leke jaDanI mazkarI karavA lAgyA ke kharekhara! A jaDakumAra te jaDabharata jevo ja lAge che. yato dharmArthamokSebhyo, vimukhaH pshusnnibhH| rasanAlAlanodyukto na cetayati kiJcana // kahyuM che je rasanA iMdriyamAM laMpaTa thayela prANI tenuM ja lAlana pAlana karavAmAM tatpara thaI dharma, arthe ane mekSa e traNe purUSAthone cheDI daIne pazunI mAphaka manamAM kaI paNa bAbatane jarA paNa vicAra karato nathI. mATe kharekhara e jaDa ja jaNAya che. joke AvI rIte aneka prakAre hAMsI kare, niMdA kare, tenI darakAra karyA vagara jaDakumAra te e rasanAmAM lubdha thaI jaIne kaI paNa rIte jarA paNa pAchA haThyo nahIM ane potAne badhe vakhata rasanAnI sevAmAM gALavA lAge. 1 jaDabharataH hAle cAle nahi te. akkala vagarane maMda. enA hevAla mATe juo bhAgavata-paMcama skaMdha-adhyAyaH 9-11, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasanA-lAlatA. vicakSaNa ane rasanA, leAlatAe agAu jaNAvyuM te pramANe bhASaNa karyuM ane tenI sAthe jaDakumAre savAla javAba karyAM te sAMbhaLIne madhyastha mana rAkhIne vicakSaNakumAre potAnA manamAM vicAra karyo ke-A (rasanA) mArI strI che te vAta te ni:saMzaya sAcI jAya che, kAraNa ke te mArA vadanakeTara vanamAM dekhAya che, paraMtu A dAsI rasanAnI lAlanApAlanA karavAnI mane sUcanA kare che te bAbata rItasara kharAkhara tapAsa karyAM vagara aMgIkAra karavA ceogya nathI. kahyuM che je: prakaraNa 7] vicakSaNanI vicAraNA. yataH strIvacanAdeva, yo mUDhAtmA pravartate / kAryatattvamavijJAya, tenAnartho na durlabhaH // hakIkatanA sAra barAbara samajavA vagara je mUrkha prANI srInA vacanapara AdhAra rAkhIne pravRtti kare che tene anartha thavA azaya ke asaMbhavita nathI, tethI leAlatA dAsI jyAre jyAre kAMi khAvAnA padArthanI mAgaNI kare tyAre tene khAvAnuM anAdarathI ApavuM ane tevI rIte vakhata pasAra karIne tenI barAbara tapAsa karavI-eTale A vAtamAM kharekharA sAra zuM che te jaNAi Ave. 775 tyAra pachI vicakSaNa kumAre vicArane pariNAme nirNaya karyo ke e rasanA peAtAnI strI che te tene AhAra sAdhAraNa vicakSaNe A-rIte ApIne tenI paripAlanA teA karavI, paNa tenA dare la mArga upara koi prakAranA rAga rAkhavA nahi ane tene aMge leAlatA ( lAlupatA-mRddhi )nA bIlakula Adara karavA nahi, tema ja e strI upara jarA paNa vizvAsa mUkavA nahi ane mAtra cAlu vyavahAra jALavavA khAtara peAtAnI jarA paNa niMdA na thAya tevA sIdhA mArgane anusarIne rasanAne poSavI, paNa tene jarA paNa moTuM sthAna ApavuM nahi. e pramANe karelA nirNayane pariNAme vicakSaNukumAra dharma, artha, ane kAma traNe purUSArtha eka sAthe sAdhavA lAgyA; jaDanI jema sarve saMbaMdhIone teNe visArI na dIdhA; ene laIne vidvAn ane samajI varga enA tarapha pUjya bhAvathI jevA 1 darekane mukhamAM jIbha heAya che. jIbha hAvAthI nukasAna nathI, paNa temAM lubdhatA thavAthI deoSavRddhi thAya che. A bAbata samajI vicAravI. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 lAge. vicakSaNa kumAre evI rIte keTalIka vakhata AnaMdamAM pasAra kayAM. e vicakSaNa kumArane kaI paNa prakAranI IcchA vagarano jaNane tema ja parAkramI joIne lolatA dAsI enI pAse kaI paNa prakAranI yAcanA karatI ja nahi, kAraNa ke te vicakSaNa kumArane aMdara bhAva barAbara samajatI hatI. AvI rIte lelatA rahita vicakSaNa kumAra rasanAne pALatuM hatuM, tene nirvAha karyuM ja hatuM, te paNa tene koI paNa prakArano kaleza thato na hato ane nirAMte AnaMdathI rahetuM hate; kAraNa ke durAtmA jaDane rasanA (jIbha)nI lAlanapAlanA karavAmAM je de ane dukha utpanna thatAM hatAM tenuM kAraNu lelatA-temAM mRddhi hatuM ane vicakSaNa kumAre te lelatA ja ekadama dUra karI dIdhI hatI tethI jo ke te rasanAnuM pAlana karato hato te paNa tene doSa prApta thato na hato ane tene kaI paNa anartha paNa prApta thatA na hatA. jaDanA kuTuMbIonI salAha have jaDamAre eka divasa pitAnI mAtA svagyatA ane pitA azudayanI pAse rasanA nAmanI strI pitAne prApta thai che te saMbaMdhI sarva hakIkata kahI batAvI. teoe jyAre pitAnA putrane rasanA bhAryA (lAlatA dAsI sAthe) maLavAnI hakIkata jANI tyAre temane ghaNe AnaMda thaze. pachI putrapara manamAM ghaNo ja prema lAvIne temaNe bannee jaDane kahyuM-"putra ! atyAre tArA kharekharA puNyano udaya thayo che, tethI tAre yogya strI tane maLI AvI che ane vaLI e strInI lAlanapAlana karavAnuM kAma te zarU paNa karI dIdhuM che-e kAma te ghaNuM sAruM karyuM ! A suMdara svarUpavALI tArI subhAryA tane ghaNuM sukha Ape tevI che, tethI putra! tAre rAtadivasa tenI lAlanApAlanA karavI." 1 Asakti rahita bhajanamAM pariName duHkha nathI, kemake A saMsAramAM zarIra hoya tyAM sudhI khAvA pIvAnI to jarUra paDe ja che; tethI kAMI rasanAnI anarthajanaka piSaNe thatI nathI; paNa je gRddhipUrvaka rasa sAthe jihAne poSavAmAM Ave to zArIrika duHkha paNa ghaNAM thAya che. vicAra karavAthI samajI zakAya tevI A hakIkata che. 2 azubhadayane AnaMda ja thAya tema che, kAraNa rasanAmAM paDI jAya to prANI azubha karmanI nirjarA paNa karI zake nahi ane tethI temane pUrate avakAza maLe. pitAne yogya mAnanAra (svayogyatA)ne aMge Aja sthiti thAya che. 3 azodayanA daSTibinduthI. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] rasanA-lelatA. AvI rIte jaDakumAra pite eka to strInI lAlanapAlana karavAmAM taiyAra thaI rahyo hato ane teja dhaMdhe laIne beThe hato ane te uparAMta vaLI tenA mAtApitAe paNa tevI preraNa karI, pachI vAtamAM bAkI zuM rahe? eka to strI pote ja madananA (kAmadevanA) unmAdathI bharapUra hoya ane temAM vaLI tevA ja prasaMge mora TahukA kare, pachI unmAdamAM bAkI zuM rahe ? AthI jaDakumAra rasanAnI lAlanapAlanA karavAmAM ghaNo ja vadhAre Asakta thayo ane tene prasanna karavA khAtara pite aneka prakAranI viTaMbaNuM sahana karavA lAgyo. vicakSaNa kumAre rasanA saMbaMdhI kuTuMbIo sAthe calAvelI carcA. have vicakSaNa kumAre pitAnI mAtA nijacArUtA ane pitA zubhadaya pAse rasanAnI prApti saMbaMdhI sarva hakIkata eka divasa kahI saMbhaLAvI. te vakhate tenI bhAryA buddhidevI, putra prakarSa ane sAthe vimarza paNa sAthe ja hatA. temane paNa rasanA bhAryAnI prApti saMbaMdhI sarva hakIkata jaNAvI. sI saMbaMdhI zubhedayanA vicAre. te vakhate zubhadaye kahyuM ke "putra ! tane zuM kahevuM? tuM vastutattva barAbara samaje che ane tethI ja tuM kharekhara vicakSaNa (DAhyosamaju-dIrghadRSTi) kahevAya che; chatAM kudaratI rIte tane mArA tarapha bahumAna che tethI tene upadeza ApavAnI mane te (bahumAna)preraNa kare che mATe huM kahuM chuM te barAbara sAMbhaLaH sarva strIo pavananI jevI ciMcaLa hoya che, saMdhyAkALanA AkAzanI paMkti jevI kSaNavAre rakta ane pachI virakta hoya che, nadInI peThe parvata jevA UMcA sthAnathI utpanna thai anIcagAminI hoya che, kAca (darpaNa)mAM 1 upara azubhadayanA rasanA saMbaMdhI vicAra sAthe A vicAra sarakhA. 2 caMcaLa, zleSa che: (1) strI pakSe-sthira nahi tevI; (2) pavana pakSe-cAlatA. 3 rakta zleSa che: (1) strI pakSe Asakta, prema batAvanArI; (2) AkAza paherAtuM. virakta. pleSa cheH (1) strI pakSe-premavagaranI; (2) AkAza pa-raMgavagaranuM. saMdhyAno raMga jarA vakhata rahI UDI jAya che. 4 nIcagAminI. zleSa cheH (1) srIpakSe-adhama purUSa tarapha janArI, tenI sAthe saMbaMdha karanArI; (2) nadI pakSe-nIce janArI. nadIo parvata jevA UMcA sthAnathI nIkaLI nIcI nIcI ja jAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 992 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva dAkhala karela sukhanI pratimAnI jevI durgA heAya che, ghaNI kuTilatAthI bharapUra nAgAne ( saune ) rAkhavAnA kaDiyA che, kALadRDha jevA mahA sakhta viSenI velaDI samAna ekadama maraNane utpanna kare tevI che, narakanA atyaMta bhayaMkara agni jevA saMtApa karanArI che, sAkSane prApta karAve tevA zubha dhyAna kharekharI duzmana che, manamAM te kAMika bhRdA ja kAryanI ciMta karatI hoya che, mAyA kapaTathI khele che kAMi bIjuM ja, kare che kAMi trIjuM ja, ane te sarva vakhata purUSa pAse jANe te pativratA zuddha sAdhvI hoya tevA dekhAva kare che, iMdrajALanI vidyAnI peThe te dRSTine sArI rIte Acchedana kare che, aAsanA piMDanI peThe manuSyanA cittarUpa lAkhane pAva karAvanArI ( pIgaLAvanArI ) heAya che, svAbhAvika prakRtithIja sarva prANIne arasparasa virodha karanArI che, buddhimAna purUSAe teTalA mATe sIene saMsAracakrane calAvavAnA kAraNabhUta kahI che, kAie divyAmRta jevA annanuM bhAjana karyuM hAya paNa jo temAM eka mAkhI AvI jAya te! te jema sarva khAdhela annane vamana karAvI ahAra kADhe che tevI rIte e purUSanA sarva vivekAmRtabheAjananuM vamana ka rAvI de che, asatya bhASaNa, sAhasikapaNuM, kapaTavRtti, lajjArahitapaNuM, ati lAbhIpaNuM, nirdayapaNuM, apavitrapaNuM-e guNA(?) strIomAM svAbhAvika rIteja hAya che; vatsa ! tane vadhAre vivecana karIne zuM kahevuM? TuMkAmAM kahuM te A duniyAmAM je kAMi dASAnA samRho rahelA che te sarva ekaThA karIne srIrUpa bhaMDAramAM sarvadA bharI rAkhyA che; teTalA mATe je prANI peAtAnuM hita icchatA hoya teNe pAtAnA AtmA e strIone bharese na rAkhavA. hakIkata spaSTa karavA mATe ATalI laMbANuthI tane vAta kahI batAvI. tane A 1 durgAhya, zleSa cheH (1) zrI pakSe-jene mApI-kaLI na zakAya tevI; (2) darpaNagata pratimA pakSe--jene pakaDI na zakAya tevI. 2 kuTilatA. klepa che: (1) srIpakSe-vakatA, vAMkAi; (2) sarpa pakSe jherIlA paNuM. 3 maraNa, zrleSaH (1) zrI pakSennArA; (2) sarpa yakSa-mRtyu. 4 Acchedana. zleSa che: (1) srI pakSe-kApavuM, chedavuM te; (ra) iMdrajALa pakSendra baLAtkAre chInavI levuM te. athavA AcchAdana-pAThAMtara che tevA arthenajarabaMdha-thAya che. pu drAva. zrleSa che: (1) srI pakSe-urapheraNI; (2) lAkha pakSe-pIgaLavuM te. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] rasanA-lelatA. 779 rasanA nAmanI bhAryA lAlatA dAsI rasAthe maLI gaI che te mane te sArI lAgatI nathI. tAre te vaLI enI sAthe je kyAMthI thayo? haju te e kyAMthI AvI che ane keNa che te paNa jANavAmAM AvyuM nathI, mATe ene saMgharavA pahelAM enA mULa sthAnanI barAbara tapAsa kara. __ atyantamapramatto'pi, muulshuddhervedkH| strINAmarpitasadbhAvaH prayAti nidhanaM nrH|| prANI game tevo khabaradAra hoya, paNa jo te strInA mULa vanI barAbara tapAsa karato nathI, tene barAbara oLakhato nathI, ane chatAM je tene potAne dayabhAva apa de che to Akhare te jarUra herAna thAya che, nAza pAme che ane pUre pastAya che." nijacArUtA mAtAnA vicAre. nicArUtA mAtAe kahyuM "vatra vicakSaNa! tArA pitAe je vAta karI che ane je salAha ApI che te tadana yogya che. A raranAnI utpatti kayAMthI thaI che tenI barAbara tapAsa kara. emAM vAMdhA jevuM zuM che? enAM kuLa, zILa ane svarUpa barAbara jANavAthI ene anusaravAnuM kArya vadhAre sagavaDatA bhareluM thai paDaze. matalaba ke ene kyAre ane keTaluM anusaravuM ene nirNaya karavA mATe vizeSa sAdhano maLI Avaze. buddhidevI vigerenI salAha, buddhidevIe kahyuM-"Aputra! vakIle jema AjJA kare tema karavuM te ApazrIne ucita che. alaGghanIyavAkyA hi guravaH manpuruSANAM bhavanti / sajana purU vaDIlanA vAkyanuM kadi paNa ullaMghana karatA prakarSa (putra) kahevA lAgyuM. "pitAjI! mArI mAtA buddhi devIe gya vAta kahI che." 1 vicakSaNa AcArya potAnI sarva vAto kare che ne ripadAraNa paNa sAMbhaLe che. saMsArIjIva potAnA ripadAraNanA bhavanI sarva vAta sadArAma samakSa AgrahItasaMketane udAna kahe che. buddhidevI nA pradezamAM vicalakha kamAranI yatI che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 vimarza kahevA lAgyo-"AmAM ayogya belatAM ja kene AvaDe che! moLI vAta kare tevA keNa che? egya parIkSApUrvaka karavAmAM AveluM saghaLuM suMdara ja hoya che" vicArane pariNAme rasanAnI mULazuddhi karavA mATe thayelo nirNaya. te mATe vimarzanI thayelI pasaMdagI. prakaInuM mAmA sAthe sahagAmitva, vicakSaNa kumAre potAnA manamAM vicAra karyo ke A sarva saMbaMdhI varga je salAha Ape che te barAbara che. vAta kharI che ke vidvAna bhANase je strInA kuLasaMbaMdhI, zILa saMbaMdhI ane AcArasaMbaMdhI sarva hakIkata jANI na hoya tene saMgharavI yogya nathI, tenI sAthe paricaya karavo ucita nathI ane tenA para vizvAsa mUkavAmAM kulazILa AcAranI lAbha nathI. have A racanAnI utpatti kyAMthI thaI tapAsa jarUrI lAgI. che te saMbaMdhI hakIkata mane lalatAe agAu kahI che to kharI, vaLI enA zIla ane AcAra kevA che te saMbaMdhamAM paNa hamaNuM mArA jANavAmAM AvyuM che ke e rasanAne sAruM sAruM khAvA pIvAnuM bahu ja game che, tenI dAsI lolatA paNa e ja salAha Ape che; paraMtu keNu DAhyo mANasa kuLavAna strInA vacana para paNa vizvAsa mUke? sApaNanI gatinI jema strIonI cittavRtti niraMtara vAMkIcUMkI ja hoya che, tethI tenA upara bharoso kema rAkhI zakAya? jyAre kuLavAna gRhastha strInA vacanapara paNa vizvAsa na mUkAya te pachI AvI eka dAsInA belavA upara bharose rAkhavo e to ThIka nahi ja. zIla ane AcAra sAthe vasavAthI ghaNe kALe ja jANI zakAya che, eka be vAra labakajhabaka (saheja sAja ) maLavAthI zIla ane AcAranI kAMI kharI khabara paDatI nathI. vaLI mAre Avo vadhAre vicAra zA mATe karavo? mArA pitAjI vigeree je pramANe salAha Apela che te ja pramANe karyuM ane A rasanAnI mULazuddhi barAbara meLavuM. enI utpatti kyAMthI che e hakIkata samajIne tyAra pachI jema yogya lAgaze tema karIza. 1 juo pR. 768-70. tyAM lolatAe vikalAkSa nagarathI rasanA paricaya batAvyA che, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] rasanA--aAlatA. 781 upara pramANe vicAra karIne pachI vicakSaNakumAre tenA pitAne kahyuM ke " jevI pitAjInI AjJA !" paraMtu rasanAnI zASakAryamAM vima-utpatti zodhI kADhavA mATe mokalavA yogya kANu che? zUnI khAsa cAgyatAnAM kAraNeA. kANu enI tapAsa kharAbara karI zakaze? e hakIkata paNa ApazrI ja jaNAveA. ' zubhAdraya--" vatsa ! A tArA sALe vimarza je mahatvanuM kArya karavAnuM che tenA bhAra upADavAne samartha che. yuktaM cAyuktavadbhAti, sAraM cAsAramuccakaiH / ayuktaM yuktavadbhAti, vimarzena vinA jane // 1 // ' " enuM nAma vimarza eTale vicAra-sutarka che. vimA~ vagara "kAma karavA jevuM hoya te na karavA jevuM lAge che, sArUM hoya te " asAra lAge che ane je kAma na karavA jevuM hoya te karavA yogya " lAge che. e vimarza je prANIne anukULa hotA nathI tene heya kArya " upAdeya lAge che ane upAdeya kArya heya lAge che eTale tajavA " yogya kAryakartavyarUpa-Adara karavA yogya jaNAya che ane tethI ulaTuM Adara yogya kartavya tyAjyarUpa jaNAya che. koi ghaNuM gahana kAma hoya ane jemAM buddhi barAbara prathakaraNa karI zake tema na hoya tevA UMDA kAmamAM paNa A vimarza sarva hakIkatapara vivecana " karIne eka sarakhA nirNaya karAvI zake che. ema thavAnuM kAraNa e " che ke e vimarza purUSanAM ane strInAM rahasya samaje che, dezanI, " rAjyanI ane rAjAonI vyavasthA jANe che, ratnonI parIkSA karI " zake che, leAkadharmanuM rahasya jANe che, sarva bhuvananAM tattva tenAM jANavAmAM AvelAM che, devanuM tattva te jANe che, sarva zAstronAM " rahasya tenA lakSyamAM rahelAM che, dharma ane adharmanI vyavasthAmAM * (6 ' rahasya zuM che te kharAkhara tenA khyAlamAM che. AvI sarva mamatanAM " tattvA jANanAra vimarza vagara A duniyAmAM bIjo koi nathI. " vatsa! je prANIone mArga atAvanAra tarIke e vimo sAthe paric caya thAya che te sarva khAkhatanuM aMtara rahasya samajIne sukhI thAya che. kharekhara, tAre Ave vimarza jevA sagA-sALeA maLyo che H 1 vize: vicAra-vitarka-vicAra vagaranAM kAma nakAmAM. tapAsa karavAmAM vicAra ane vitarkanI khAsa jarUra che. samajaNa vagaranI tapAsa nakAmI che. vimarzane-vicArane je upayAga atra batAvyA che te anubhavathI samajAya tevA che. 12 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 tethI tuM bhAgyazALI che; echA nasIbavALA prANIone ciMtAmaNi ratranI prApti kadApi paNa thatI nathI. tAre rUsanAnI utpattinI zodha karavAnA kAma mATe ene ja mokalavo. sUrya ja rAtrInA aMdhakArane dUra karavAne zaktimAn che." vicakSaNa-"jevI pitAzrInI AjJA !" vicakSaNe eTaluM kahIne vimarzanA mukha sAmuM joyuM. (te rasanAnA mULanI zedha karavAnuM kAma upADI levA rAjI che ke nahi tene nirNaya jANavA mATe.) vimarza-mArA upara ghaNI kRpA karI. Apane je kahevuM hoya te kahe. huM karavA taiyAra chuM." vicakSaNa-"jo ema ja che to pachI pitAzrIne hukama jaladI amalamAM lAve-matalaba rasanAnI mULazuddhi karavA mATe jAo." vimarza"bahu sAruM. huM te taiyAra ja chuM. mAtra eka vAta pUchavAnI che. pRthvI ghaNI vizALa che, deze aneka che, temAM rAjyo ghaNuM che, tethI mAre kadAca vadhAre vakhata rokAvuM paDe, mATe tame vakhatane nirNaya kare ke mAre keTalA vakhatamAM pAchA pharavuM." vicakSaNa-"bhadra! tamane eka varSano vakhata ApavAmAM Ave che." vimarza--"bahu kRpA !" A pramANe kahIne praNAma karIne vimarza cAlavAnI taiyArI karI. e vakhate prakarSe uThIne pitAnA pitAmaha (dAdA) zubhadayane page paDayo, nijacArUtA pitAmahI (dAdI)ne vaMdana prakarSanuM sAhacarya. karyuM ane potAnA mAtA pitA ( vicakSaNakumAra ane buddhidevI)ne praNAma karyA ane pachI be ke "je ke mane mArA mAtA pitAno viraha thaze evA vicArathI mArA manamAM nivRtti thatI nathI te paNa mArA mAmA (vimarza)nI sAthe sahacArIpaNuM hovAthI mArA aMtaHkaraNamAM temanuM bahu ja kheMcANa rahe che. janmathI temanI sAthe ja rahela hovAne lIdhe mAmA vagara te eka kSaNavAra paNa huM jIvI zakuM tema nathI. mATe Apa mane jarUra rajA Apo te mArA mAmA jAya che tenI sAthe huM paNa jAuM." putranA AvAM vacana sAMbhaLIne putra paranA ehathI vicakSaNa mAranuM hRdaya uchaLyuM, AMkhamAM AnaMdanAM AMsu AvI putraprazaMsA. gayAM ane teNe potAnA jamaNe hAthanI AMgaLI thI prakaSe putranuM mukhakamaLa UMcuM karI tenA upara 1 A eka varSane avadhi lakSyamAM rAkha, enA zeSa kALano AgaLa upayoga thavAne che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7) rasanA-lalatA. eka cuMbana karyuM ane mAthuM suMvyuM. pachI "bahu sAruM bhAi!" ema kahIne tene potAnA khoLAmAM besADyo. pachI vicakSaNa kumAre potAnA pitA zudaya sAmuM joIne kahyuM "pitAjI! A prakarSi nAnuM bALaka che chatAM tene vinaya joyo? enI bolavAnI yuktisaranI paddhati joI? enA vacanamAM ubharAI jate sneha jovAmAM Avyo?" zudaye javAbamAM kahyuM "vatsa! emAM navAI jevuM zuM che? tArA ane buddhi-devInA chokarAnuM to evuM ja vartana hovuM joIe. paNa bhAI! chokarAnI vahu (buddhidevI )nA saMbaMdhamAM ke pautra (prakarSa) nA saMbaMdhamAM prazaMsA karavI e amane yogya nathI ane khAsa karIne tArI pAse amAre te vAta karavI na ja joIe; kAraNa ke vyavahAramAM pratyakSe guravaH stutyAH, parokSe mitrbaandhvaaH| bhRtakAH karmaparyante, naiva putrA mRtAH striyH|| gurUnI temanI samakSa stuti karavI, mitra ane sagAnI temanI gerahAjarImAM stuti karavI, nokaranA saMbaMdhamAM kAma thaI rahyA pachI tene cheDe tenAM vakhANa karavAM, putranAM vakhANa na ja karavAM ane strInAM vakhANa tenA maraNa pachI karavAM. chatAM e putravadhU ane pautranA ati mahAna guNe jaIne teonA vakhANa karyA vagara mArAthI rahI zakAtuM nathI. tArI bhAryA A buddhidevI caMdranI caMdrikAnI buddhi prazaMsA. mAphaka suMdara rUpavALI che, tArA jevI ja che, guNamAM vadhAre karanArI che, ghaNuM bhAgyazALI che, pati uparanA ehamAM tatpara che, cAlAka che, sarve kAryomAM atyaMta kuzaLa che, baLa saMpAdana karI Ape tevI che, gharane bhAra upADavAmAM ghaNuM zaktivALI che, enI daSTi ghaNI vizALa che chatAM ene sUkSma daSTivALI kahevAmAM Ave che ane savAMga suMdara hovA chatAM jaDAtmAnA manamAM 1 mAthuM suMghavAno rivAja atyAre paNa baMgALAmAM pracalita che. e vAtsalya bhAva batAve che. pitA mAtA ke vaDIle putranuM mAthuM suMdhe che. 2 virodhAbhAsa che. vizALa-lAMbI najaravALI che ane sAthe salama-bArI. kIthI hakIkata samajanArI che. suMdara dehavALI strI tarapha koIne dveSa thavo na joIe, prema the joIe; paNa jaDa prANIone svAbhAvika rIte buddhi tarapha dveSa hoya che, buddhinA vAMdhA hoya che. A virodhAbhAsa che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja dveSa utpanna kare tevI che. vaLI nirmaLamAnasa nagaranA malakSaya rAjA ane suMdaratA devI je putrIne janma Ape tenuM varNana karavAne kANu samartha thai zake ? evI putrImAM kahevA jevuM hAya paNa zuM ? pramANe hovAthI prakarSanuM varNana paNa atyAre ahu karavAnI jarUra nathI. enI mAtAvaDe ( buddhidaivIvaDe) e paNa anaMta guNane dhAraNa karanAra thatA jAya che. vatsa vicakSaNa ! vadhAre te zuM kahuM? paNa TuMkAmAM kahuM tA lokomAM tuM kharekhara bhAgyazALI che, kAraNa ke tane AvuM mahAbhAgyazALI suMdara kuTuMba prApta thayuM che. putra! ATalA mATe ja tane hamaNA hamaNA rasanAnA lAbha thayA che e hakIkata sAMbhaLIne amArA manamAM ghaNI ciMtA thai AvI che, kAraNa ke amArA dhAravA pramANe e strI kAi paNa rIte tAre ceAgya nathI ane amane ema lAge che ke A rasanA zAkya tarIke kAma karIne buddhidevInA nAza karanArI athavA tene herAna karanArI rakhe thai na paDe! ane kadAca khAsa karIne 1tAnI zAkyanA putra prakarSane AgaLa vadhatA aTakAvI na de ! AthI ame ghaNA ciMtAmAM paDI gayA chIe; paNa hAla kALa vilema na karo ane prastuta kAryanI taiyArI kare. rasanAnI mULazuddhi jANyA pachI jema cogya lAgaze tema karI levAze. vaLI prakarSa kumArane tenA mAmA upara ghaNA eha che tethI vimarza sAthe tene mAkalavAnA vicAra karyo te paNa bahu ThIka karyuM che. e kAma to dUdhamAM sAkara meLavavA jevuM thayuM che. have e vimarza ane prakarSa-mAmA bhANeja rasanAnI mULazeAdha karavA mATe bhale jAya. tamAre enA saMbaMdhamAM jarA paNa ciMtA karavA jevuM nathI ema mane lAge che." vicakSaNa kumAre ane buddhidevIe zubheodaya pitAnAM A vacanA mAthe caDhAvyAM. tyAra pachI vimarza ane prakarSa vaDIvidAya thayA. lane page paDyA, ucita kriyA sarve karI ane rasanA saMbaMdhI zeAdha karavA-khAsa karIne tenI mULa utpa ttinI kharI hakIkata meLavavA mAmA bhANeja vidAya thayA. 1 buddhi devInI utpatti mATe jue pRSTa. 766, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM. vize-prakarSa. - zahemaMta varNana. rAjacitta nagara, tAmacitta nagara, zaraNaeNna A vakhate zarad RRtunA samaya vartatA hatA. 'zasya sambhAraniSpannabhUmaNDalo, maMDalAbaddhagopAlarAsAkulaH / sAkulatva prajAjAta sArakSaNo, rakSaNodyuktasacchAligopapriyaH // 1 // bhUmaMDala upara dhAnya taiyAra thai gayuM che, goLa TALAM vaLI govALIyA rAsaDA gAi rahyA che, dhAnya mATe AkuLa prajAne sArA vakhata AvI lAgyA che, raMgApAMganAA suMdara zAlikSetranuM rakSaNa karI rahI che. 1. e zarad kALamAM------ 'jalavarjitanIradavRndacitaM, sphuTakAzavirAjitabhUmitalam / bhuvanodaramindukarairvizadaM, kalitaM sphaTikopalakumbhasamam // 2 // jaLarahita vAdaLAMnAM TALeToLAM AkAzamAM dekhAya che, cAre tarapha phelAyalA "kAsathI jamInanuM taLIyuM chavAi rahyuM che, pRthvIne aMtara bhAga caMdranAM zitaLa ujvaLa karaNAthI jANe sphaTika rananA kuMbha hoya tevA jaNAya che. 2 vaLI- 1 saMskRta varNana ati suMdara heAvAthI vAMcanAranI jANakhAtara te paNa sAthe Apela che. 2 savaLI chaMda che. 3 zaratlR RtumAM zAla-bhAta vadhe che, tenA pAka tyAra pachI utare che. geApALastrI tenuM te RtumAM rakSaNa kare che. (pANI pAine, pakSIthI bacAvIne-vigere aneka rIte.) 4 troTA chaMda che. 5 eka jAtanuM zvAsa-khaDa. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 786 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 'zikhivirAvavirAgaparA zrutiH, zrayati haMsakulasya kalasvanam / na ramate ca kadambavane tadA, viSamaparNaratA janadRSTikA // 3 // lavaNatiktarasAca parAGmukhA, madhurakhAdyaparA jnjibikaa| sphuTamidaM tadaho priyatAkaro, jagati zuddhaguNo na tu sNstvH||4|| kalahaMsane mIThe madhura svara sAMbhaLatAM karNayugaLa moranA madhura TahukAthI virAgI thayA che; lekenI najara UMcA nIcA khAkharAnA jhADemAM Asakta rahI kadaMbanA meTAM vanamAM ramaNa karatI nathI; lokenI jIbha khArUM tIkhuM khAtI nathI, paNa miSTa bhejanamAM tatpara thaI cheATalA uparathI ema jaNAya che ke duniyAmAM lokone zuddha-sAce guNa pasaMda Ave che, paNa khuzAmatavALI stuti (paricaya) rUcikara nathI 3-4. svacchasannIrapUraM saromaNDalaM, phullasatpadmanetrairdivA vIkSate / yannamastatpunarlokayAtrecchayA, rAtrinakSatrasallocanairIkSate // 5 // nanditaM gokulaM moditAH pAmarAH, puSpito nIpavRkSo nizA nirmalA / cakravAkastathApIha vidrANako, bhAjanaM yasya yattena tallabhyate // 6 // cokhA nirmaLa jaLathI bharAI gayelAM sarere vikAsa pAmelAM kamaLarUpa netrovaDe divase joI rahe che. AkAza paNa lekayAtrA karavAnA IrAdAthI pUratA tArAmaMDaLa ane nakSatrarUpa suMdara AMkho vaDe pRthvIne rAtrIe avakI rahe che. gokuLa AnaMdamAM lahera kare che. halakA (majUravarga) lake paNa rAjI rAjI thaI gayA che. kadaMbanAM vRkSane phUla AvI rahyAM che. rAtrIo taddana nirmaLa thaI che. ATaluM chatAM paNa cakravAka pakSI haju gabharATamAM ja paDI rahela che-tene virahakALa pUro thato nathI. jevuM jene yogya hoya che, je jene lAyaka hoya che-te tene maLe che. 5-6. - 1 ztavizvita chada che. 3-4. 2 comAsAmAM mora (zikhI)ne avAja pasaMda Avato hoya che te pari caya mUkI have lokonA kAna kalahaMsanA madhura avAjane pasaMda kare che; comAsAmAM kadaMbanAM vane gamatAM hatAM, have viSama pAMdaDAM game che (sAta pAna-sasapaNe nAmanAM jhADa-zaraRtumAM bahu khIle che.); mAsAmAM khArUM khATuM vadhAre bhAve che, zaradUmAM madhura rasa game che ane lAbhakAraka lAge che. 3 vaLI chaMda che. 5-6 4 sarevaramAM sUryavikAsI kamaLo tenI AMkho jevAM lAge che. matalaba sarovaramAM kamaLa khIlI rahyAM che. 5 gAyane samUha athavA iMdriya samUha. gAyane sAro cAro maLavAthI A nada thayo. iMdrine puSTi maLe te pRthvIne dekhAva mA karAve che, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8] vimarza-praka. 787 mAmA bhANeja bAhya sRSTimAM vimarza ane prakarSa-mAmA bhANeja evA zaradda samayamAM atyaMta manahara bagIcAone jotAM, kamaLa khaMDethI vibhUSita savarene avaletAM, nAnAM moTAM harSamAM AvI gayelAM gAme khANa ane zaherane nIhALatAM, iMdramahotsava ane harSa pAmatAM, divALIne mahatsava aneka sthAnoe joIne rAjI thatAM ane kArtika mAsane kaumudI mahotsava joI saMteSa pAmatAM aneka bAhya pradezamAM pharyA, aneka mANasenAM hRdayanI parIkSA karI ane pote je kAma mATe bahAra nIkaLI paDyA hatA tenI siddhi mATe aneka upAyanI yojanA karI; paraMtu tyAM temane rasanAnI utpatti saMbaMdhI hakIkata maLI nahi, tenA mULane kAMI paNa patto lAgyuM nahi. AvI rIte vizALa pRthvImAM teo pharatA hatA tevAmAM hemaMtaRtu AvI pahoMcI. hemaMta varNana. 'arghitacelatailavarakambalarallakacitrabhAnuko, viksittilklodhrvrkundmnohrmllikaavnH| zItalapavanavihitapathikasphuTavAditadantavINako, kArjitAnamarikumAtA che ? 1 IMdramotsavaH A zuda 15 thI ghaNI jagyAe ATha divasane iMdramahotsava thAya che. nagaravAsI strIpuruSe nagara bahAra ujANIe jAya che ane AnaMda kallolamAM vakhata kADhe che. 2 prathama paMktivALAnI kiMmata vadhe che, bIjI paMktivALA vikAsa pAme che. trIjI paMktimAM jaNAvela banAva bane che ane cothI paMktivALAnuM saubhAgya cAlyuM jaya che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratAva 4 vastra, tela, kAmaLa, rajAI ane agni kAMika kimatI dekhAya che tilaka ledha kuMda mogaro vigere aneka jAtinAM puSpavane khIlI rahyAM che; ThaMDe pavana musApharonA dAMtanI vINu vagADe che ( ThaMDA pavanathI dAMta sAmasAmA dhrujIne athaDAya che) ane e Rtu jaLa, caMdra, kiraNa, mahelanI agAzI, cadana ane metInI subhagatAne haraNa kare che. e hemaMta RtumAM (kArtika-mAgasara mAsamAM) durjana mANasonI sobatanI peThe divaso TuMkA thAya che, sajajananI mitratAnI peThe rAtrIo lAMbI thAya che, vizuddha jJAnanI peThe anAjano saMgraha karavAmAM Ave che, jANe kAvyanI paddhati hoya tema manahara veNuonI racanA karavAmAM Ave che, jANe sajajananAM hRdaya hoya tema 1 subhagatAH bhaga zabdanA bahu artha thAya che. utkRSTa paNe batAve che. dareka sAthe teno artha ghaTAvIe - jaLaH ahIM bhagane artha "prIti' karo. ThaMDuM pANI ziyALAmAM bahu bhAvatuM nathI. - zazicaMdra. ahIM bhagano artha teja karavA. hemaMtamAM caMdranuM teja ochuM hoya che. kiraNa: ahIM bhagane artha zabhA karavo. ziyALAmAM kiraNamAM kAMI zebhAdama rahetA nathI. athavA caMdrakiraNa sAthe levAthI "teja' artha vadhAre baMdhabesato Avaze. mahelanI agAzIH (harcatala). ahIM bhagane artha prema karavo. agAzImAM ThaMDIne lIdhe besavuM game nahi. caMdanaH ahIM bhagane artha "zakti. garamI na hoya tyAre caMdanane koI bhAva pUche nahi. mauktikara ahIM bhagane artha zabhA thAya che. motI ThaMDA lAge tethI paheravAM game nahi. 2 kArtika mAgazaramAM divasa taddana TUMkA thaI jAya che, chevaTe lagabhaga 10 kalAka 55 mIniTane thAya che. durjananI sabata paNa thoDo vakhata ja cAle che, TuMkI thatI jAya che. 3 jJAnI samaju mANase AgAmI ciMtA karI jarUrI vastu saMgharI rAkhe che athavA jJAnanA saMgrahamAM jema saMtoSa thatuM nathI tema anAja saMdharavAne samaya A hemaMta Rtu hoine anAja saMgrahathI saMtoSa thato nathI. 4 ahIM zleSa racanA sAthe ja che. kAvyanI racanA karavAmAM Ave che tema veNI gUMthavAmAM Ave che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu 2 ] vimarza-prakarSa. 789 mukha' ehathI bharapUra thai jAya che, zatrunA sainyanA avAja raNakSetramAM sAMbhaLIne sAmA AvI paDanAra subhaTA ( seAvanI ) hAya tema atyaMta dUra dezamAM gayelA paMthIjane pAtAnI srIonI vipula jaMghA ane stananI (ThaMDIne dUra kare tevI ) garamInA smaraNuthI pAchA ( peAtAnA dezamAM Ave che. temaja pratApahAniH saMpannA lAghavaM ca divAkare; gavA dakSiNAzA lagnasya sarvasyApIdRzI gatiH / sUryanA pratApa ocheA thai gayA che ane tenAmAM kAMika laghutvanAnApaNuM prApta thayuM che; athavA te| je koi dakSiNA AzAnuM avalekhana kare te sarvanI evI ja gati thAya che. sUrya 'dakSiNA AzA' eTale dakSiNa dizAnuM avalaMbana kare che tethI tenA pratApanI hAni thAya che ane te laghutAne dhAraNa kare che ( hemaMta RtumAM sUrya saMpUrNa dakSiNa dizAmAM hoya che, te Rtu pUrI thatAM te uttara dizAmAM Ave che tethI uttarAyaNa kahevAya che.) ane je prANIe 'dakSiNA'-akSisanI AzA upara besI rahenArA hoya che te sarvanI evI ja hAlata thAya che, teenA pratApa che thAya che ane te laghutA pAme che. ayaM hemanto durgatalokAn priyaviyoga bhujaGganipAtitAn, ziziramArutakhaNDitavigrahAn / pazugaNAniva murmurarAzibhiH, pacati kiM nizi bhakSaNakAmyayA // potAnA priya jananA viyAgarUpa sarpathI nIce paDelA ane ThaMDA keMpavanathI zarIre herAna thai jatA pIDita avasthAmAM AvI paDelA lokAne jANe teo pazu ja hAya nahi tema e hemaMta Rtu agnivaDe khAi javAnA irAdAthI rAtre jANe rAMdhatA hAya nahi tema lAge che. * * * * * 1 sneha-leSa cheH (1) sajjananAM hRdaya sAthe te 'prema' sUcave che; ane (2) mheDhAM sAthe te telanI cIkAza' sUcave che. * 2 kharA laDavaiyA raNahAka sAMbhaLIne jema raNakSetra tarapha jAya che tema peAtAnI vahAlI strInAM garamI ApanAra AkaSa~ka avayA saMbhArI musAphara A RtumAM potAnA svadeza tarapha pAchA phare che. 7 dhrutavilaMbita chaMda che. 4 leAko ziyALAnI rAtrIe tApaNI karIne bese che tenApara utprekSA che. 13 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 upamiti bhavaprapaMca kathA. [praktAva 4 aMtaraMgaTaze rasanAnI mULazuddhi rAjasacitta nagare mAmA bhANeja. rAgakesarI ane mithyAbhimAna, rAjasacitta nagare. have evI rIte lagabhaga traNa mAsa mAmA bhANeja bAhya pradezemAM pharyA paNa teone rasanAnA mULano koI paNa patto lAgyo nahi eTale teo aMtaraMga dezamAM dAkhala thayA ane tyAM rasanAnI mULazuddhi mATe judA judA pradezamAM teo pharyA. evI rIte pharatAM pharatAM teo ekadA rAjasacitta nagare AvI pahoMcyA. e nagara jANe moTuM jaMgala hoya nahi tevuM lAMbuM paNa ghaNuM loka vagaranuM ane dhanadhAnyathI bharapUra mAtra gharevALuM paNa kaIka ja sthaLe gharanuM rakSaNa karanAra cokIdAravALuM jovAmAM AvyuM. A nagaramAM AvatAM mAmA bhANeja vacce nIce pramANe vAtacIta thai - prakarSa mAmA! A nagaramAM te eTalA badhA ochA mANase che ke jANe te taddana smazAna jevuM zunya dekhAya che-tenuM kAraNa zuM haze? A nagara AvuM kema thaI gayuM haze?" vimarza A AkhuM nagara saMpattithI bharapUra dekhAya che, temAM moTI moTI havelIo AvI rahelI che, mAtra temAM lekenI vastI joIe teTalI jaNAtI nathI, tethI ema jaNAya che ke A nagaramAM kaI jAtane upadrava nathI, mAtra te nagarano rAjA keI prayojanane laIne bahAra gayA jaNAya che ane tenI sAthe teno parivAra paNa gaye jaNAya che evuM anumAna thAya che." prakarSa-"Ape je anumAna karyuM te mane paNa ThIka lAge che." vimarza-"bhAI ! emAM te zI moTI vAta karI ! je sarva vastu dekhAya che-te sarvanuM aMdaranuM tattva huM jANuM chuM, tethI tene bIjI kaI paNa bAbatamAM koI paNa zaMkA ghAya tyAre tAre mane khuzIthI pUchyA karavuM." 1 trIjI prastAvamAM mAdhanA kahevAthI prabhAva sparzananI mULazuddhi karavA gaye hato. tyAM pRSTha 386-7 mAM rAjasacita nagara saMbaMdhI tema ja rAgakesarI saMbaMdhI thaDI hakIkta Avela hatI te para dhyAna kheMcavAmAM Ave che. tyAM sAdhAraNa vAta karI hatI, ahIM vistArathI sarva hakIkata Avaze. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 ] vimarza-prakarSa. 791 prakarSa-- mAmA ! tyAre te eka e vAta hamaNA ja pUchI lau. bIjI vaLI prasaMge pUchIza. jue. ! A nagaranA nAyaka paNa temAM nathI ane loko paNa A nagara choDIne hAla te| mahAragAma gayA jAya che, chatAM nagara pAtAnI zAbhA cheDatuM nathI, sauMdaryane jarA paNa ochuM karatuM nathI-tenuM kAraNa zuM?" vize--" A nagaramAM koi mahA prabhAvavALA purUSa rahe che tenA pratApathI A nagaranI zeAbhA banI anI rahI che.' prakarSa-- mAmA ! jo ema "C bhAgamAM jaine e purUSane joie to kharA." vimaze--" bhale cAlA ! ema karIe." tyAra pachI te banne mAmA bhANeja nagaramAM dAkhala thayA ane rAjamahela sudhI AvI pahoMcyA. tyAM teoe mithyAbhimAna nAmane adhikArI purUSa joyA. e adhikArInI AsapAsa ahaMkAra vigere thADAka purUjenA parivAra beThelA hatA. vimarze have bhANejane uddezIne kahyuM " bhAi! A rAjasacitta nagaranI atyAre je zAbhA jaNAya che te A adhikArI purUSane laine che." HH mithyAbhimAna a dhi kA rI. te ApaNe A nagaranA aMdaranA prakarSa-- jo ema che tA ApaNe e adhikArInI pAse jaine tenI sAthe vAtacIta karIe ane tene badhI hakIkata pUchIe." vimarza bhale, cAlA! ema karIe." tyAra pachI mAmA bhANeje mithyAbhimAnanI pAse jaIne tenI sAthe keTalIka vAtacIta karI ane pachI pUchyuM ke "bhadra! zA kAraNathI A nagaramAM hamaNA mANaseA bahu ja ochA rahyA hoya ema jaNAya che?" mithyAbhimAna--" are ! A vAta te sArI rIte jAhera thayelI che. tamane zuM e vAtanI khabara ja nathI ? " vimarza--" bhadra ! Apa kopAyamAna na thaze. ame banne te musAphara chIe tethI amane e vAtanI khabara nathI. vaLI amane A hakIkata jANavAnI ghaNI jijJAsA che tethI tame amane e hakIkata jaNAve." 1 rAjyanA ophIsara, rakhevALa, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 792 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 mithyAbhimAna-"A nagaranA svAmI rAgakesarI nAme che enI prasiddhi - bhuvanamAM thayelI che ane e prabhAtamAM nAma levA yogya mahApurUSa gaNAya che. e rAgakesarInA pitAnuM nAma mahAma che. e pitA putranA 'viSayAbhilASa vigere aneka maMtrIo ane adhikArIo che. teo A dezamAMthI pitAnA AkhA lazkara sAthe laDAI karavA mATe nIkaLI paDelA che te vAtane anaMta kALa thayo. ahIMthI rAjA tathA AkhuM lazkara bahAra gayeluM che tethI A nagaramAM mANaso ochA dekhAya che." vimarza-"bhadra mithyAbhimAna! e rAgakesarI rAjAne kenI sAthe laDAI cAle che?" mithyAbhimAna-"eka durAtmA saMtoSa nAmano pApI mANasa che tenI sAthe temane laDAI cAle che." vimarza--enI sAthe laDAinuM zuM kAraNe utpanna thayuM?" mithyAbhimAna-"vAta ema che ke pahelAM mahArAjA rAgakesarInA hukamathI maMtrI viSayAbhilA potAnA mANase sparzana rasanA vigere pAMca jaNane jagatane vaza karavA mATe mokalyA hatA ane e pAMce jaNAe lagabhaga AkhA jagatane vaza karyuM hatuM; tevAmAM pelA pApI saMta e pAMcane haThAvI daIne keTalAka lokone bacAvI lIdhA ane nivRtti nAmanI nagarIe pahoMcADI dIdhA. A hakIkatanI jyAre mahArAjA rAgakesarIne khabara paDI tyAre te hakIkata sAMbhaLatAM temane pApI saMtoSa upara ghaNe gusse thaI Avyo ane ene haThAvavA mATe rAjA pote ja nIkaLI paDyA. laDAInuM mULa kAraNa A che." vimarza--vicAra karyo ke-aho ! rasanAnA nAmano to kAMIka patto lAgyo. enuM mULa kyAMthI zarU thAya che te hakIkata nAmathI to jANavAmAM AvI ! bAkI enA guNa saMbaMdhI hakIkata te viSayAbhi 1 rAgakesarInI kAMIka hakIkata pR. 386 mAM AvI che. viSayAbhilASanI hakIkata 5NuM eja pRSTamAM che. (pra. 3. pra. 4 thuM.) 2 prabhAvanA riporTamAM mahAmeha pitAnuM varNana . 301-393 sudhI che. 3 saMtoSanI zarUAtanI hakIkta mATe prabhAvane riporTa juo. prastAva 3 prakaraNa 4, tyAM mAtra saMtoSa sAthe teo laDavA gayA eTalI ja vAta AvI che, pR. 396 mAM jaNAvyuM che ke saMtoSa saMbaMdhI vadhAre hakIkata te jANatA nathI. ahIM te hakIkata AgaLa jatAM vistArathI Avaze. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 ] vimarzI-prakaryuM. 73 lASane maLazuM tyAre jANavAmAM Avaze. ghaNe bhAge chekarAe peAtAnA Apa jevAM ja hoya che tethI jyAre huM viSayAbhilASa maMtrIne oiza tyAre e vAtanA nirNaya bahudhA tA thai jaze. A pramANe potAnA manamAM vicAra karIne vize kahyuM "are bhadra! jo hakIkata tame kahI te pramANe che te pachI tame pote ahIM kema rahyA che? tame laDavA kema gayA nathI." ' mithyAbhimAna-" jyAre amArUM lazkara ahIMthI kuca karavA taiyAra thayuM tyAre huM paNa sarva sAthe taiyAra thai bahAra nIkaLyA hatA; paNa amArA rAjA rAgakesarIe mane lazkaranA mukhabhAgamAM jeine pAche khelAvyA ane kahyuM * Arya mithyAbhimAna ! tamAre te| A nagarane mUkIne bahAra javuM ja nahi. ame A nagarathI bahAra jazuM te paNa jo tame ahIM rahelA haze teA tenI zAbhAmAM jarA paNa ochAza Avaze nahi ane tenA upara koi caDAi paNa lai Avaze nahi. vastutaH jANe ame pAte ja ahIM (rAjasacitta nagaramAM) hAjara hoie-ema anI Avaze kAraNa ke tame ja A nagaranuM rakhevALuM karavAnI zaktivALA che.' amArA rAjA rAgakesarIne A hukama meM mAthe caDhAvyA ane tethI mArUM ahIM rahevuM thayuM." vize tyAre tamArA rAjA laDavA gayA che temanI tabIata vigerenI temaja laDAinA samAcAra saMbaMdhI kAMi hakIkata tamane tyAra pachI maLI che ke nahi ? " mithyAbhimAna--" are hAre hA! ghaNI hakIkata maLI che. amArA rAjAnAM daivI sAdhanAthI laDAimAM lagabhaga te temanI jIta thai gai che, paraMtu paMcAta e thai che ke pelA pApI saMteSane sarvathA haThAvI zakAtA nathI. te luccA vacce vacce amArA rAjAne thApa ApI de che ane koi koi manuSyane nivRtti nagarIe ghasaDI jAya che. AthI joke rAgakesarI rAjA pote laDavA gayA che ane saM teSane haThAvavAnA kAmamAM maMDI rahyA che chatAM paNa ATalA vakhata thayA che." vize--" tyAre hAla tamArA rAjA kyAM saMbhaLAya che? " Ave savAla sAMbhaLIne mithyAbhimAnanA manamAM zaMkA thaI AvI ke kadAca A be jaNA (vimarza-prakarSa ) duzmanAnA AtamI 1 rAjasI prakRtimAM khATuM abhimAna mukhya bhAga bhajave che, tethI kadAca viSaya abhilASA sattAmAM heAya te paNa abhimAna e prakRtine jALavI rAkhe che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 dAra dUto haze ane guptacara tarIke hakIkata meLavavA AvyA haze. AvA vicArathI teNe vAta uDAvI. javAbamAM teNe kahyuM ke mane e bAbatanI cokkasa khabara nathI. ahIMthI jyAre rAgakesarI rAjA vidAya thayA tyAre teo tAmasacitta nagara tarapha javAnA hatA ema temanA belavA parathI jaNAtuM hatuM. kadAca hAla paNa teo tyAM ja haze." vimarza--"amane je hakIkata jANavAnuM kutUhaLa thayuM hatuM te tamArA javAbathI pUrNa thayuM. tame amane sarva hakIkata jaNAvI ane tamArIrasajajanatA batAvI bahu sAruM karyuM. have ame jazuM." mithyAbhimAna-bahu sAruM tamArI phateha thAo." vimarzaA vacana sAMbhaLI rAjI thayo, arasparasa banne e mAthuM sahaja namAvyuM ane tyAra pachI vimarza ane prakarSa rAjasacitta nagaranI bahAra nIkaLyA. tAmasacitta mAmA bhANeja dvapagajeMdra ane avivekitA rAjArANInI gerahAjarI, vimarza-"bhAI praka! ApaNe A mithyAbhimAna pAsethI vAta sAMbhaLI te parathI eTaluM jaNAyuM ke viSayAbhilASanA pAMca mANasomAM rasanA eka che. have ApaNe jAte viSayAbhilASane maLIne e rarasanAnuM guNathI svarUpa kevuM che tene nizcaya karIe. ane cAlo! teTalA mATe ApaNe have tAmasacitta nagare jaIe." pra --"jevI mAmAnI marajI." tAmasacitta nagara, tyAra pachI turata ja mAmA bhANeja tAmasacittapura nagara tarapha javA sAruM nIkaLyA. 1 ahIM che. ra. e. sAyaTivALA mULa chApela pustakanuM pR.500 zarU thAya che. 2 A pramANe vicakSaNAcArya sarva hakIkata siddhArthaparamAM naravAhana rAja samakSa kahe che. saMsArIjIva AkhI vArtA jevI pote ripadArUNanA bhAvamAM sAMbhabelI tevI agrahItasaMketAne udezIne sadAgama samakSa kahe che. 3 tAmasacarapura. A nagaranI hakIkata agAu 5. 55 mAM Ave che, tyAM zreSagarjanI bhAya avivekitA gayelI batAvI che. ahIM tenuM vistArathI varNana che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimarza-praka. 795 nAzitAzeSasanmArgamAmUlatastena durga na laUdhyaM pareSAM sdaa| sarvadodyotamuktaM ca tadvartate cauravRndaM tu tatraiva saMvardhate // vallabhaM tatsadA pApapUrNAtmanAM ninditaM tatsadA ziSTalokaiH puram / kAraNaM tatsadAnantaduHkhodadheraNaM ttsdaashesssaukhyonnteH|| e nagaranA sarva sArA rastAo'mULathI nAza pAmI gayA hatA, tene lIdhe e nagaranA zatruothI tene killo ekadama oLaMgI zakAya tevo na hato; vaLI te nagara hamezAM prakAzathI mukta hatuM (aMdhakAramaya hatuM) ane cAra leke tyAM sArI rIte Azraya pAmI vadhI zake tema hatuM; pApathI bharelA AtmAone te nagara sadA bahu vahAluM hatuM, sArA mANasone te nagara tarapha tiraskAra Avato hato, anaMta duHkhasamudrane piSaNa karavAnuM te nagara kAraNabhUta hatuM, kaI paNa prakAranA sukhanI unnatine te nivAraNa kare tevuM hatuM. vicakSaNAcArya kahe che ke-e nagara evuM hovA chatAM vimarza prakaIne kevuM dekhAyuM te tamane jaNAvuM chuM. mATe dAvAnaLa lAgavAthI ekadama kALuM thaI gayeluM moTuM jaMgala heya nahi tevuM te nagara temane jaNAyuM. e nagaramAM paNa ghaNuM loke na hovA chatAM rAjasacitta nagaranI peThe te nagare paNa pitAnI zobhAne mUkI na hatI-AvuM te nagara mAmAbhANejanA jovAmAM AvyuM. praka pitAnA mAmAne pUchayuM "mAmA! A nagaramAM paNa kaI rakhevALa che khare ke?" - vimarza javAbamAM kahyuM "A nagarane khAsa rakhavALa hoya tema te jaNAtuM nathI, paNa nAyakanA jevA AkArane dhAraNa karI sAdhAraNuM rIte tevuM kAma karanAra ke mANasa jaNAya che." mAmA bhANeja A vAta karatA hatA te vakhate eka zeka nA 1 rastAo bevaDA arthamAM che. nagaramAM zerIo, rastAo ane adhyAtmamAM sArA mArgo. 2 e nagaranA zatruomAM saMtoSa, dama, dama vigere samajavA. teone A nagara levAnuM kAma muzkela paDe tevuM hatuM. 3 prakAzaH 1) nagaramAM ajavALuM; (2) tAmasacittamAM aMdhakAra ja hoya e enA AdhyAtmika bhAva, 4 cAra loko te krodhAdika samajavA. 5 rokadilagIrI. tAmasI prakRtinuM pariNAma che. A tAmasacitta nagaramAM 5 agrapada bhogave che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 986 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja mane mATe adhikArI temanA jevAmAM Avyo, tenI AsapAsa dainya Akrandana, vilepana vigere hajurIAo cAlI rahyA hatA ane te adhikArI tAmasacitta nagaramAM dAkhala thavAnI IcchA rAkhatA hoya ema jaNAtuM hatuM. vimarza prakaLe tenI sAthe prathama sahaja vAtacIta karI ane pachI pUchayuM ke "bhadra! A nagarane rAjA keNa che?" zeka-"are ! A nagaranA rAjA to traNa bhuvanamAM prasiddha che-jANatA che. juo ! je mahAmaha rAjAne dIkaro ga. rAgakesarI rAjAne bhAI ane avivekitAne pati te ahIMne rAjA to ghaNe prasiddha che. tenA pratApathI tenA sarva zatruo haNAI gayA che ane te haNuyelA zatruo bhayathI dhrujI jaIne svargamAM pAtALamAM ane maryalokamAM rahyA satA tenuM nAma vAraMvAra jagyA kare che. enuM nAma mahArAjA zreSagajendra che. te adbhuta zaktivALA che, moTA parAkramavALA che ane aparaMpAra vIryatejavALA che. e moTA rAjAnuM nAma levAnI ke pUchavAnI paNa kenI tAkAta che? are e mahArAjA te bAjue raho-emanI to judI vAta ! paNa e mahArAjAne vahAlI ati prakhyAta devI adhikitA che ke je potAnI zaktithI traNe bhuvanane muMjhavI nAkhe che. e avivekitA mahAmoha sasarAno hukama barAbara amalamAM mUke tevI ane vaDIla tarapha prema rAkhanArI che ane patinA vaDIla baMdhu rAgakesarInI panI mahAmRDhatAnA kahyAmAM barAbara rahenArI che. vaLI te kadApi paNa pitAnA jeTha rAgakerArInA hukamanuM apamAna karatI nathI ane tenI strI-(pitAnI jeThANI-mahAmUDhatA) sAthe jANe potAne khAsa bahenapaNuM hoya nahi tevo prema dekhADe che. vaLI potAnA pati gajendra upara tene ghaNe prema che ane tenAmAM ghaNI Asakta rahe che, tethI evI patiparAyaNa bhAryA tarIke teNe lokamAM sArI vikhyAti prApta 1 zekanI sAthe dainya (dInatA-garIbAI-rokAI), Akrandana (moTethI raDavuM) ane vilana (vilApa karavo) hoya che. 2 TreSagajendra-enuM nAma pR. 575 mAM sUcavyuM che. dhyAnamAM rAkhavuM ke e mahAmahane dIkaro che ane rAgakesarIne bhAI che. mohathI rAga ane dveSa thAya che e lakSyamAM levuM. 3 avivekitA. e naMdivardhananI dhAva mAtA hatI ane vaizvAnaranI mAtA thAya, enI oLakhANa pR. 31 mAM thaI gaI che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8]. vimarza-prakarSa. 797 karI che. are bhalA mANasa! A amArA rAjA ane rANI te evI rIte traNa bhuvanamAM sArI rIte vikhyAti pAmelA che, chatAM Aje vaLI e keNuM che evuM pUchavA tame te kyAMthI nIkaLI paDyA?" vimarza javAbamAM kahyuM, "bhadra! tame amArA upara kopAyamAna na thaze, kAraNa ke A duniyAmAM sarva prANI sarva hakIkata jANe te to kadi banI zake tevuM nathI. ame te ghaNuM dUra dezathI hamaNAja cAlyA AvIe chIe, tethI A tamAruM nagara ame joyuM ja nathI. bAkI tamArA rAjArANInuM nAma te ame sAMbharyuM hatuM. paraMta zreSagajendra rAjA pote hAla ahIM che ke keI bIje nagare gayA che te vAtanI amane barAbara cokkasa khabara nahotI, tethI mAtra jANavA khAtara manano saMdeha Apane pUchayo hato. mATe bhAi ! have amane tame jaNAvo ke dveSagajedra rAjA hAla ahIM che ke bahAragAma gayelA che? ane ame e rAjezrIne kyAM maLI zakIe ?" zeka-"A hakIkata tame pUche che te paNa sarvenA jANavAmAM sArI rIte AvI gayelI che. tame evI jagajAhera rAgadveSa raNe vAta paNa zuM jANatA nathI? juo mahArAjA mahAcaDhayA che. moha, temanA jayeSTha putra rAgakesarI ane ahIMnA rAjA zreSagajeMdra (mahAmahanA bIjA putra) potapotAnuM AkhuM lazkara laine pelA harAmakhora saMtoSa nAmanA cadrAne mArI ukheDI nAkhavAno pAke TharAva karIne nIkaLI paDyA che ane te vAtane te ghaNe vakhata thaI gaye. are! A vAtanI paNa tamane khabara nathI?" vimarza "ema che to bhAI! tame ahIM zA mATe AvyA cho? ane devI avivekitA to hAla A ja nagaramAM che ne?" zeka-"bhAI ! devI avivekitA hAla A nagaramAM paNa nathI ane mahArAjA zreSagajedra sAthe raNakSetramAM paNa nathI. ema thavAnuM kAraNa zuM che te huM tamane kahuM chuM te dhyAna rAkhIne sAMbhaLe. je vakhate tamane upara jaNAvyuM tema mahArAjA mahAmoha tathA rAgakesarIe saMtoSa nAmanA cerane nAza karavAno nirNaya karyo ane AkhuM lazkara laIne cAlavA taiyAra thayA tyAre A nagaranA rAjA zreSagajedra paNa temanI sAthe madadamAM laDavA javA taiyAra thayA. rAjA zreSagajeke jyAre kuca karavAnI taiyAra karI tyAre devI avikitA paNa temanI sAthe javAne taiyAra thayA. rAjA zreSagajendra potAnI vahAlI patIne te vakhate kahyuM devI! atyAre tamAruM zarIra raNakSetramAM javA yogya nathI. laDAI 14 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 upamiti bhavaprapaMco kathA. [ prastAva 4 ghaNe lAMbe vakhata ane jorathI cAlaze tema jaNAya che. atyAre tame garbha dhAraNa karyo che ane te garbhanA bhArathI mukta thavAne A chelle mAsa che tethI raNakSetramAM tamane sAthe laI javA yukta nathI. mATe tame te ahIM ja rahe. hAla to ame ekalA ja laDAImAM jaIzuM. AnA javAbamAM devI avivekitAe kahyuM. "nAtha ! tamArA vagara A nagara (tAmasacitta) mAM huM ekalI rahI zakuM tema nathI, mATe kRpA karIne mane sAthe ja laI jAo." A uttara sAMbhaLI avivekitAne ro- rAjA dveSagajedde pharIvAra kahyuM "tamAre ahIM na rahevuM dracittapure mokA hoya to paNa bhAre zarIre laDAinA medAnamAM AvavuM lAvI ApyA che. e te kaI paNa rIte yogya nathI; mATe tame hAla raudracittapure jAo. tyAne duSTAbhisandhi nAmane rAjA tamArI sArI rIte sArasaMbhALa karaze. e rAjA mArA sainyano mANasa che ane pavitra che. te kaI paNa prakAranI ciMtA tamane na rahe tevI sarva sagavaDa karI Apaze. devIe javAbamAM kahyuM "amAre ApazrIne zuM kahevuM? karavA yogya saghaLuM Apa jANe cho." A pramANe vAtacIta thayA pachI yogya bhalAmaNa karIne rAjA zreSagajeMdra te mahAmaha vigerenI sAthe laDAInA medAna tarapha vidAya thayA ane temanA hukamathI devI avivekitA raudracittapura nagare gayA. tyAra pachI e avivekitA devI ke kAraNane laIne hAla bahiraMga pradezamAM rahyA che, kAraNa ke kaye vakhate zuM karavuM te devI barAbara samaje che. devI ahIMthI gayA tyAre agAu temaNe eka putrane janma Apyo hato ane patinI sAthe yoga thavAthI hamaNuM vaLI temaNe eka bIjA putrane janma Ape che, ema mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che. ATalA mATe avivekitA devI hAla ahIM nathI. have mArUM ahIM AvavAnuM kAraNa zuM che ema tame pUchatA hatA tene javAba paNa sAMbhaLe- 1 vagara aviveka kAMI karI zakato nathI, 2 rokacittapura nagaranA varNana mATe juo pR. 571-72. 3 duSTAlisabdhi rAjAnA varNana mATe juo pR. 572-73. 4 rokacittapura nagaramAM avivekitAdevI AvyA hatA evI vAta pR. 576 para karI che. enuM kAraNa tyAM jaNAvyuM na hatuM te atra spaSTa thAya che. 5 A putra vaizvAnara hato te vAMcanAra samajI jaze. juo pR. 346. 6 A bIjo putra zailarAje ATha mAthAvALo che. enA janmanI hakikata mATe juo pR. 705, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 ] vimarza-praka. 79 AMtara khulAso A pramANe saMsArIjIva pitAnA caritranI sarva hakIkata mahAtmA sadAgama samakSa saMbhaLAvato hato te vakhate agRhItasaMketAne tenI bahenapaNI prajJAvizALAe kahyuM-"vahAlI bahena ! A saMsArIjIve je vakhate naMdivardhananA bhAvamAM vaizvAnara saMbaMdhI hakIkata kahI hatI te vakhate hiMsAnI sAthe lagna thatI vakhate vizvAnaranI mULa tapAsane aMge agAu jaNAvyuM hatuM ke-"e tAmasacitta nagara kevuM che, e zreSagajeMdra rAjA ke che, tenI avivekitA rANI kevI che ane tAmasacitta nagarathI raudracittapura nagaramAM e avivekitAne javAnuM kAraNa zuM banyuM hatuM te sarva ame AgaLa jatAM kahIzuM-" te hakIkata atyAre saMsArIjIve jaNAvI te tArA samajavAmAM AvI haze ?" ahItasaMketAe kahyuM "hA! bahena! te mane ThIka yAda AvyuM! huM te hakIkata have barAbara samajI." tyAra pachI prajJAvizALAe saMsArIjIvane kahyuM "bhadra! je vakhate vicakSaNacArya naravAhana rAjAnI samakSa uparanI vimarza prakarSanI sarva hakIkta kahI saMbhaLAvatA hatA ane ripudArUNa tarIke tuM te sabhAmAM besI sarva hakIkata sAMbhaLato hato te vakhate e avivekitAnuM pUrva caritra tane jaNAyuM hatuM? ane tane khabara paDI hatI ke tArA agAunA (naMdivardhana tarIkenA) bhavanA mitra vaizvAnaranI je mAtA avivekitA hatI ane je tArI te vakhate dhAvamAtA hatI te ja avivekitA ripudAraNanA bhAvamAM zailarAja nAmanA tArA mitranI mAtA hatI? ke e hakIkata tArA samajavAmAM te vakhate AvelI ja nahi ?" saMsArIjIve javAbamAM prajJAvizALAne kahyuM "mane te vakhate kAMI paNa vAta samajavAmAM AvI na hatI. mane A kahevAmAM Avate mAro eka pachI eka aneka anartho sAthe saMbaMdha mArA ajJAnanuM ja pari 1 hiMsAputrInA varNana mATe juo pR. 574-5. . 2 juo pR. 576. tyAM eja zabdomAM varNana mulatavI rAkhyuM che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 800 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 NAma hatuM. huM te te vakhate ema ja vicAratuM hatuM ke e sAdhu (vicakSaNAcArya) mArA pitAne kaI majAnI kathA kahe che. e vAtanI aMdara rahela bhAvArtha ke rahasyane jema atyAre agRhItasaketA samajatI nathI tema huM paNa jarAe samaja na hota." agRhItasaMketAe kahyuM, "tyAre zuM A vArtA kahe che temAM aMdara kAMI khAsa rahasya che? kaI UMDe bhAvArtha raheluM che ?" saMsArIjIve javAbamAM kahyuM "hA, emAM ghaNo bhAvArtha rahelo che. mArA caritramAM ghaNe bhAge gUDhArtha vagaranuM eka paNa vAkya nathI. mATe tAre vArtA mAtra sAMbhaLIne teTalAthI saMtoSa na pakaDI le, paNa tene gUDhArtha paNa samajavo. ene gUDhArtha barAbara spaSTa rIte samajAya tevo ja che, chatAM paNa agRhItasaMketA! je kaI jagyAe e bhAvArtha tArA samajavAmAM na Ave te tAre praNAvizALAne pUchI jevuM. te mArA vacanano bhAvArtha barAbara samaje che." agrahItasaMketAe kahyuM ke, "ThIka, ema karIza, paNa hAla te cAlu vAta AgaLa calAvo." tyAra pachI vicakSaNasUrie je pramANe hakIkata kahI hatI te pramANe saMsArIjIve ahItasaMketA ane prajJAvizALa sAMbhaLe tema sadAgama samakSa vArtA AgaLa calAvI- zeke tAmasacitta nagaramAM rAjA rANI (Sagajendra ane avivekitA) nathI tenuM kAraNa jaNAvyA pachI potAne (zekane) te nagare AvavAnuM kAraNa mAmA bhANejane kahI saMbhaLAvyuM hatuM te have sAMbhaLo zekanuM tAmasacittapure AgamanakAraNa mati mehanuM tAmasacittamAM sthAna vimarza "hA bhAI! ApanuM ahIM AvavAnuM kAraNa have amane jaNAvavAnI kRpA kare." 1 AkhI kathAmAM koi bhAga nakAmo nathI, koI vAkya nakAmuM nathI. dhyAna rAkhe. na samajAya te prajJAvizAlane (pitAthI vadhAre samajI-jJAnIne) pUchI bhAvArtha samajo. 2 ane saMbaMdha 5, 798 nA cheDA sAthe che. tyAMthI vAta AgaLa cAlu che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa 8] vimarza-praka. zAka-ja A nagaramAM mAre eka khAsa chavajAna dostadAra 'matimAha nAmano mahAbaLavAna adhikArI che. mAre tenA upara ghaNe ja prema che ane te ghaNo jabare che. bhadra! amArA mahArAjAnA jabarajasta sainyane mahA aTavI(meTA jaMgala)mAM mUkIne hAla mArA te mitrane maLavA sArUM huM ahIM Avyo chuM." vimarza--" tyAre te (mati meha) tamArA svAmI sAthe sainyamAM kema gaye nathI?" zeka-"mahArAjAe (teSagajendra) ene A nagaramAM ja sthApana karyo che. ene mahArAjAe sainyamAM jatI vakhate kahyuM hatuM ke tAre A nagarane kadi paNa choDavuM nahi, kAraNa ke A nagaranuM rakSaNa karavAmAM te khAsa zaktimAn che." rAjA zreSagajeMdrane hukama kabUla karIne e matiha ahIM ja rahela che ane ene maLavA mATe huM ahIM Avyo chuM. tethI have huM tene maLavA mATe nagaramAM praveza karUM chuM." vimarza-"bhale! tamane tamArA kAmamAM phateha maLe." zoka prasanna thaI ( tAmasacitta) nagaramAM gayo. mAmA bhANejanuM aTavI tarapha prayANa, have mAmA bhANeje vAta karavA mAMDI. mAmAe kahyuM "bhAI ! hamaNuM ApaNane zeke vAta karI te parathI jaNAya che ke mahAmaha vigerenuM moTuM lazkara mahA aTavImAM che, te ApaNe e mahA ane TavImAM jaIne rAgakesarIne ane tenA maMtrI (viSayAbhilASa)ne barApara joI laIe." praka paNa mAmAnI e sUcanA pasaMda karI eTale mAmA bhANeja hapUrvaka turata ja mahA aTavI tarapha cAlyA. 1matimoha-ajJAna. tAmasacittamAM ajJAnanuM ja prAdhAnya hoya che. rAjasI prakRtimAM je kAma abhimAna kare che te tAmasI prakRtimAM ajJAnatimira Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittavRtti mahATavI, dvilasita pulIna, cittavikSepa maMDapa, tRSNA vedikA. viparyAsa siMhAsana, vimarsa ane prakarSane peAtAnuM kArya jaldI ATeApavAnuM hatuM tethI te pavanavege AgaLa vadhyA ane rastA kApatAM te thADA vakhatamAM aTavInA madhya bhAgamAM AvI pahoMcyA. teone A pradezamAM zodhakhALa kharAkhara karavAnI hatI tethI ahIM AvI temaNe zuM joyuM ane temanA vacce kevI kevI vAtacIta ane keTalA khulAsA thayA te have vistArathI jaNAvuM chuM. prakaraNa 9 muM. cittavRtti aTavI. - mahA aTavImAM AvatAM teoe mahAmeAhu rAjAne rAgakesarI ane dveSagajeMdranI caturaMga senA sAthe meTI nadInA retIvALA maneAhara beTa para racelA eka meTA maMDapanI vacce taiyAra karelI vedikA' upara karADI sainikAthI vIMTAyalA siMhAsana upara beThelA joyA. teoe jarA dUra peAtAnI jagyA laine e sabhAsthAna saMbaMdhI sarva hakIkata joi eTale vimarza khelyA " bhAi prakarSa ! ApaNe je jagyAe AvavAnI icchA karI hatI tyAM ApaNe AvI pahoMcyA chIe. ApaNe meATI aTavIne ullaMghana karI gayA ane mahAmeAha rAjAnuM larakara ApaNe joyuM. ApaNe A sabhAsthAna joyuM ane temAM beThelA rAgakesarI rAjAne, mahAmAha 1 vedikAH eTaleA, plATaphArma. sabhAsthAnanuM dUrathI darzana. mahAmeAhu darzana. bhANejanI jijJAsA, mAmAnI vicAraNA. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 ] cittavRtti aTavI. 803 rAjAne temaja tenA parivArane paNa avalAkyA. have hAla ApaNe A rAjasabhAsthAnamAM dAkhala thavuM sArUM nathI, kAraNa ke sabhAsthAnamAM beThelA lokoe ApaNane ahIM agAu kadi joyelA nathI tethI pahela vahelAM joze te tenAM manamAM ApaNe mATe kAMika zaMkA utpanna thaze ane tema thaze te pachI ApaNe je zedhakheALa karavA nIkaLI paDyA chIe temAM agavaDa UbhI thaze. Ama thavA devuM salAhakAraka nathI. vaLI ApaNe ATale dUra UbhA UbhA paNa AkhuM sabhAsthAna parAmara joi zakIe chIe, tethI emAM zuM haze evA kutUhaLathI paNa e sabhAsthAnamAM praveza karavAnI jarUra nathI." A prakarSe javAbamAM kahyuM " bhale ema karo, paNa mAmA ! A mATI aTavI ! A meTI nadI ! A nadIneA kAMThA ! A mATe maMDapa! emAMnI vedikA ! A mahA siMhAsana! e mahAmeAha nAmanA meATA rAjA ! A enI pAsenA meATA parivArathI paravarelA bIjA jijJAsA prazna. rAjAo-A sarve bAbata apUrva che, meM kadi joyelI nathI, tethI mane teA A joIne bahu Azcarya thAya che, ane e sarva zuM haze te jANavAnuM moTuM kutUhaLa thAya che ! mATe jo emAMnA pratyekanuM tame varNana karo teA te sarva sAMbhaLavAnI mane ghaNI ja icchA thayelI che. juo mAmA ! tame ja mane agAu kahyuM hatuM ke tame je je vastue jue che te sarvanuM yathAsthita tattva arAbara samajo che-jANeA che, te A sarva vastunuM tattva mane arAara samajAve." mAmAe javAba Apyo " hA bhAi ! meM tane ema kahyuM hatuM kharUM, paNa te atyAre je savAla karyo che te te eka sAthe ghaNI mAmAnA che ane javAma detAM ghaNA vicAra karAve tevA che, tethI sarva khAkhatanA mArA manamAM kharAkhara nirNaya karIne pachI huM tane tenA uttara pahelAM avalAkana. uttara ApuM chuM." prarSe e bAbatamAM barAbara niradhAra karavAnI mAmAne vijJapti karI, eTale mAmAe e mahA aTavInuM cAre taraphathI avaleAkana karI lIdhuM, mahA nadInuM nirIkSaNa karI lIdhuM, nadInI vacce AvelA eTa joi lIdhA, mahAmaMDapa vigatavAra dhyAnamAM lai lIdhA, vedikAnA 1 jue pR. 790, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 upamiti bhavaprapaMcA thA. [ prastAva ja vicAra karI lIdhA, mahAsaMhAsananuM vileAkana karI lIdhuM, mahAmeAha rAjA saMbaMdhI manamAM ciMtavana karI lIdhuM, bIjA sarve rAjAne ane tenA parivArane vigatavAra lakSyamAM lai lIdhA, tyAra pachI pAtAnA hRdaya dvArA dhyAna karyuM, indriyanA sarva vyApArAne zamAvI dai, vRttine dRDhakarI, AMkhAne sthira karI dai ekAgra dhyAne keTalAka vakhata pAte rahyo' ane tyAra pachI mAthuM calAvIne jarA smita hAsya karyuM. prakarSe pUchyuM " mAmA ! e zuM?" mAmAe kahyuM " bhAi ! badhuM mArA samajavAmAM AvI gayuM tethI sahaja AnaMda thayo. have tAre e sivAya paNa bIjuM je pUchyuM hoya te khuzIthI pUcha." prakarSe kahyuM, "bahu sArUM ! ema karIza, paraMtu prathama te meM je prazno Apane karyA che tenA uttara ApA' pachI mAmAe eka pachI eka sarvanuM varNana karavA mADyuM te A pramANe:-- racittavRtti mahATavI, " bhAI prakaryuM ! A ati vistAravALI mATI aTavI che temAM ** jUdA jUdA prakAranA adbhuta banAvA niraMtara anyA ja kare che. e " aTavI sarva suMdara ranonI utpattibhUmi-mULasthAna tarIke sArI " rIte ANItI thayelI che. e evI navAiothI bharapUra che ke jema " te sarva ratnonI utpattibhUmi che tema ja lokone aneka prakAranA u 6. padrava karanAra moTA anartha pizAcAnI kAraNabhUta paNa eja mahA " aTavIne kahevAmAM AvI che. aMtaraMgamAM je sarva loko rahe che te " darekanAM nagaro gAmA ane sthAneA A mahA aTavImAM AvI .. rahelAM che. jo ke jJAnIe jJAnacakSuthI kAi kAraNa dekhIne kAi " vakhate bahiraMga pradezamAM paNa temanAM sthAnanA nirdeza kare che, paraMtu paramArthathI te e sarva aMtaraMga janA A mahA aTavImAM haMmezAM k 1 vimarzanI kAryapaddhati vicAra karavAnI che, te vicAra karIne ja kheAle che. 2 vimA~ aTavI vigerenuM varNana bhANeja prakarSI pAse kare che, vicakSaNa AcArya sarve vArtA rAnta naravAhana samakSa kahI saMbhaLAve che te ripudArUNa tarIke saM sArIjIva sAMbhaLe che ane te sarva anubhava sadAgama samakSa kahe che. cittavRtti eTale mananAM jUdA jUdA bhAve!-sArA athavA kharAma- yeAjanAnA khulAsA have pachInA prakaraNa 11 mAM Avaze. (cAlu prastAva.) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 ] cittavRtti aTavI. 05. " rahelA jANavA; kAraNa ke aMtaraMganA koi paNa leAkanuM sthAna e 66 " athavA cittavRtti mahA aTavIne mukIne bahiraMga pradezamAM kAi paNa jagyAe " nathI ja ema tAre kharAkhara lakSyamAM rAkhavuM, tethI aMtaraMgamAM sArA kharAba je koi mANaseA che te ene cheDIne bIjI koi " paNa jagyAe kadi paNa rahetA nathI. vaLI je viparIta rIte e " aTavInI AsevanA karavAmAM Ave teA e aTavI mahA pApa " karAvanAra thaine prANIne mahA bhayaMkara saMsAaraNyamAM bhaTakAvanAra " thai paDe che ane jo sArI rIte e aTavInI AsevanA karavAmAM " Ave te anaMta AnaMdathI bharapUra meAkSanuM saMpUrNa kAraNa paNa e " aTavI ja thAya che. e aTavInuM vadhAre varNana zuM karavuM? TuMkAmAM kahIe " teA sArI ane kharAba sarva bAbatenuM kAraNa e mahA aTalI ja che, pramattatA nadI,4 bhadra ! tyAra pachI e mahA aTakImAM je meTI nadI dekhAya " che tene DAhyA mANaseA pramattatAnA nAmathI oLakhe cheH e nadInI " anne bAjue nidrA ( uMgha ) nAmanA kAMDAo-taTA AvelA che, " tathA emAM kaSAya nAmanuM pANI niraMtara vahyA kare che, dArUnA jevA " svAdavALI vikathArUpa pANInA pravAhanA teA e bhaMDAra ja che, " e nadI viSayanA caMcaLa mahA taraMgothI sadA bharapUra rahe che, aneka C6 vikalparUpa mATA matsyA e nadImAM bharelA che-matalaba ke cAlu " meATI nadInI peThe emAM niraMtara pANI vaheche, taraMgo thAya che ane 1 cittamAM mithyAtvanuM jhera thAya te ( pirabhASAmAM). 2 cittamAM samyakatvanI vAsanA rahe tA. 3 sthULa khAkhate karatAM mAnasika bAbata ja prAdhAnya bhAgave che. mana v manuSyALAM vAranuM sandhamokSayoH e sUtranuM atra spaSTa darzana karAyuM che. aMtaraMganI sarva bAbatAneA AdhAra citta-mana para rahe che. koi vakhata krodha-mAnAdi aMtaraMga viSayA khAhya pradezamAM sthULa rUpe jaNAya te paNa tene mULa deza te aMtaraMgamAM ja che. 4 pramattatA: pramAda, ALasa. Atmika bAbateA tarapha bedarakArI. saMsAramAM udyoga heAya te paNa pramatta avasthA che. pramattapaNAmAM skUla Asakti ane ajJAna vizeSa bhAga bhajave che. 5 nadImAM pANI hAya che te dara vakhata cAlyA ja kare che. ahIM pANInuM kAma SAyA kare che. AvI rIte AkhA varNanamAM yAjanA karI levI. 6 vikathAH-rAjakathA, dezakathA, srIkathA ane bheAjanakathA, 15 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 cr " temAM moTA moTA sattvA ghaNI moTI saMkhyAmAM rahe che. jo koi buddhi " vagaranA prANI e nadIne kAMThe paNa UbhA rahe te tene kheMcI laine " e mahAnadI pAtAnA mahAna AvartamAM tene paTakI pADe che; vaLI " jo koi mUDha prANI e nadInA pravAhamAM eka vakhata paNa peThA te " te jIvatA rahevA pAmatA ja nathI; kadApi jo te eka kSaNuvAra pazu jIve te te navAinI vAta samajavI. ( matalaba ke Atmika " dRSTie te maravA jevA ja thai jAya che. ) agAu teM rAgakesarI " rAjAnuM nagara joyuM hatuM (rAjasacittanagara') ane tyAra pachI dveSagajeMdra rAjAnuM nagara joyuM hatuM (tAmasacittanagararI), te naga" mAMthI A nadI nIkaLe che; tyAMthI A aTavImAM praveza karIne " chevaTe te ghAra saMsArasamudrane maLe che. matalaba jema sAdhAraNa nadI " koi jagyAethI nIkaLI aTavImAM thai samudrane maLe che, tevI ja " sthiti A nadInI paNa che; paraMtu emAM vAta ema thAya che ke je " prANI e nadImAM paDe che te tenA AvartanA cakkaramAM paDI chevaTe k pelA ghera saMsArasamudramAM jorathI ghasaDAi jAya che ane tene vacce " acavAnuM sAdhana maLavuM paNa muzkela paDe che. je prANIe saMsAra" samudramAM javAnI hoMsavALA hAyache teone A pramattatA nadI bahu " pasaMda Ave che; bAkI je prANIe e ghAra saMsArasAgarathI bhaya " pAmatA hAya che te te| A mahAnadIne dUrathI cheDI dai tenAthI " AghAne AghA nAsatA phare che. 3 dvilasita eTa, " have tyAra pachI bhAI prakarSa ! e nadInI vacce taddhilasita " nAmanA beTadvIpa che tenuM varNana sAMbhaLaH e beTamAM hAsya ane " khATA cALA rUpa retI che, e taTamAM vilAsa, nAca ane saMgItarUpa " haMsa ane sArasa pakSIo ahIM tahIM uDI rahyA che, e ehapAzarUpa " AkAzathI gherAyalA hovAthI dhALA lAge che ane ghasaghasATa jorathI 1 jue pR. 790, 2 jue pR. 794. 7 nadImAM pANI cAlI gayA pachI vacce beTa jevI jagyA thai jAya che tene pulina kaheche. tadvilasitaH vilAsa. pramAdamAM vilAsa karaveA. pulinanA artha zabdaciMtAmaNi kAzamAM (1) dvIpa, baeNTa athavA (ra) samudra vigerenuM pANI AvI gayA pachI kArI paDelI jamIna athavA (3) nadI vigerenI madhyane taTa-ema karela che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa 8] cittavRtti aTavI. 807 8 AvatI nidrArUpa madirAthI e durjana prANione matta karI de che, e beTa mUrkha chane khela karavA mATe bahu majAnuM sthAna che ane "vizuddha cAritravALA tattva rahasyanA jANakAra samaju prANIo e dvIpathI dUra ja nAsatA phare che. cittavikSepa maMDapa. bhadra ! tArI pAse tadvilasita beTanuM e pramANe varNana karyuM. have cittavRtti aTavImAM Avela pramattatA nadInI vacce rahelA "tadvilasita beTamAM eka moTe maMDapa karavAmAM Avelo che tenuM ane temAM rahelA te maMDapanA nAyakanuM varNana karuM chuM te barAbara dhyAna rAkhIne sAMbhaLa. e maMDapane samaju mANase 'cittavikSepa "nA nAmathI oLakhe che, kAraNa ke sarva prakAranA deSasamUhanuM e "ghara che-raheThANa che-evA enAmAM guNa hovAthI ene sadarahu "nAma ApavAmAM AvyuM che. ahIM prANa jarA praveza mAtra kare che "tyAM to te potAnA guNe ekadama bhUlI jAya che ane meTAM game tevA adhama pApa karavA tarapha ane tenAM sAdhane javA tarapha "tenI buddhi pravarte che. ahIM je mahAmaha vigere moTA rAjAo dekhAya che temane mATe sraSTAe A maMDapa baMdhAvI rAkhyo che. jo ! "je rAjAo mATe A maMDapa baMdhAvyo che te mahAmahAdi rAjAo paNa ahIM ja dekhAya che teone huM tane have pachI oLakhAvIza. A maMDapa te rAjAo mATe che chatAM temAM kaI kaI jagyAe bahiraMga leke paNa mahAmahane vaza thaine dAkhala thayelA tane jaNAze. "have evA bahAranA lokene barAbara joIza to tane jaze ke maMDapanA doSane laIne teo vizvamamAM paDI jAya che, teone aneka 1 madirA gleya che: (1) nidrA sAthe tene madya artha thAya che; (2) beTa sAthe gAMDa khaMjanapakSI e artha thAya che. matalaba matta khaMjana5kSIo ahIM ghaNAM che ane pramAdI loko nidrAmAM ahIM vilAsa kare che. 2 vAMcanAra dhyAnamAM rAkhaze ke A varNana mAmA kare che tyAre prakarSa bhANeja eka akSara paNa vacce bolato nathI. 3 mAMDavo. Pendal athavA Anphi-Theatre, nadInI vacce beTa hoya temAM A mAMDa taiyAra thayelo che. kalpanAzaktine barAbara doDAvaje. jANe kaoNMgresamAM athavA sInemAmAM beThA hoya tevI kalpanA karavI. nadInA madhyabhAgamAM baTa che, beTanI vacce maMDapa che ane tenI aMdara vedikAnI goThavaNa che. barAbara kalpanA karI rAkhavA khAsa bhalAmaNa che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 808 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 prakAranA saMtApe thAya che, teonAM manamAM moTo unmAda thAya che ane vrata niyamathI teo ekadama bhraSTa thaI jAya che; AvI che teonI sthiti thAya che te A mahAmaMDapane lIdhe thAya che. pelA mahAmaha vigere rAjAo che teo to svAbhAvika rIte e maMDapa "pAse AvIne ane tene prApta karIne manamAM ghaNe AnaMda pAme che; bAkI bahiraMga ke mehane vaza paDI jyAre jyAre e maMDapamAM dAkhala thAya che tyAre tyAre kharAba mAnasika sthitimAM AvI jaI "duHkhasamudramAM DUbI jAya che tenuM kAraNa e che ke e bahiraMga "lekene anaMta sukha ApanAra "ekAgratA" je manane atyaMta zAMti "ApanAra che tene e maMDapa pitAnI zaktithI haNI nAkhe che. emAM meTA kamanasIbanI bAbata to e che ke e bApaDA bahiraMga leke "A maMDapamAM keTalI addabhuta uchedaka zakti che te jANatA nathI ane tethI mehane laIne vAraMvAra A maMDapamAM bIcArA dAkhala thayA kare che. je puNyazALI prANIo A maMDapanI zaktine barAbara "samajI jAya che teo te pharIvAra A maMDapamAM kadApi paNa praveza " karatA nathI. evA bhAgyazALI prANIo te pachI potAnA cittane barAbara zAMtimAM rAkhIne ekAgratA" no Azraya le che ane A ja " janmamAM satata AnaMdane anubhava kare che. AvI A maMDapanI yaugika addabhuta zakti che. tRSNAdikA, "bhadra prakI ! AvI rIte cittavikSepa maMDapanA guNadoSanuM tArI "pAse vistArathI varNana karyuM. eja maMDapanI madhyamAM eka vedikA che tenuM vivecana paNa barAbara sAMbhaLa. e vedikA mahAmaha mahArAjA mATe taiyAra thayelI che ane lokomAM te tRNAnA " nAmathI sArI rIte prasiddhimAM AvelI che. e mahArAjAne mATe taiyAra karelI che ema kahevAnuM kAraNa tuM barAbara bArIkIthI joiza to tane jaNAze ke mahArAjAe potAnA kuTuMbanI aMdara je je leke che te sarvane e vedikA upara dAkhala karI dIdhA che. vaLI te vadhAre sArI rIte joIza te tane 1 vedikA-eTale mAcaDe. maMDapamAM rAjAne pramukhane tathA moTA mANasane besavA mATe je UMcI jagyA bAMdhavAmAM Ave che te. (Platform) lUNA vadhAre meLavavAnI aMtaraMga icchA; bhavRtti. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9] cittavRtti aTavI. 809 jaNAze ke e rAjA (meharAjA) nA sAmaMta rAjAo (Feudatory chiefs or Allies) bIjA che te A maMDapamAM AjubAju chUTA chuTA besI gayA che, jyAre meharAjAnuM kuTuMba to e vedikA upara ja beThuM che. " A vedikA moharAjAne ane tenA kuTuMbIone to khAsa karIne bahu ja "vahAlI che. e vedikA upara besIne mahArAjA atyaMta garviSTa najarathI "sarva ke upara dRSTipAta kare che ane jANe pitAnuM sarva kArya siddha "thaI gayuM hoya tema manamAM malakAyA kare che. e vedikA paNa potAnI upara beThelAM mahAmaha rAjAnA AkhA kuTuMbane potAnA svabhAvathI ja prasanna kare che. bhadra! bahiraMga leka e vedikA upara besavA Ave ane besI jAya te pachI enA zA hAla thAya te kahevAnI KzI jarUra che? evAnuM dIrgha (Amika) jIvana to kayAMthI ja rahe? vaLI eka bIjI moTA AzcaryanI vAta e che ke A tRSNavedika "ahIM rahI rahI potAnI zaktithI AkhI duniyAne cakrapara caDhAve che ane sarvane bhamAve che. viparyAsa siMhAsana bhadra! AvI rIte vedikA saMbaMdhI hakIkata tane kahI saMbhaKLAvI. saMsAraaTavImAMthI vahetI pramattatA nadInI vacce AvI rahelA "tadvilasita beTamAM je cittavikSepa nAmane maMDapa dekhAya che temAM rahelI upara varNavelI tRSNavedikA upara vipasa nAmanuM siMhA"sana che tenI hakIkata tane have jarA vistArathI kahuM chuM te "barAbara lakSyamAM le. e viparyAsa siMhAsananI racanA mahAmaha rAjAne mATe ja vidhie karelI che. e moharAjAnuM AvaDuM moTuM kemAM "prasiddhi pAmeluM rAjya che ane e rAjAnI bIjI je je saMpatti dekhAya che tenuM kAraNa e siMhAsana che. jyAM sudhI e mahAmaha " rAjA pAse e sihAsana che tyAM sudhI mArA mAnavA pramANe tenuM "rAjya che ane tenI rAjyasaMpatti paNa tyAM sudhI ja che. jyAM sudhI "e mahArAjA A siMhAsana para beThA hoya che tyAM sudhI tenA sarva 1 A sarva rAjAonuM varNana prakaraNa aDhAramAM AgaLa Ave che. e rAjAo vedikA para besatA nathI paNa cittavikSe5 maMDa5mAM chUTA chUTA bese che evI kalpanA karavI. 2 viparyAsaH ulaTA sulaTA vicAro, gaDabaDagoTA. siMhAsana eTale rAjyAsana, The chair. pramukhasthAnanI khurazI-Asana. 3 manamAMthI viparyAsa nIkaLI gayA eTale saMsArane aMta najIka AvatA Mya che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 810 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja ' tene zatruo ekaThA maLI sAme thAya te paNa tee tene ekalAne pahoMcI zakatA nathI, paraMtu eka vakhata e mahArAjA e siMhAsana parathI " nIce utarI bIjI jagyApara bese eTale game tevA nabaLA kAcA " pAcA purUSa hoya te paNa tenA upara jaya meLavI zake che. bhadra! " ahiraMga loko e siMhAsana sAme jyAre paNa jue tyAre e " siMhAsana te leAkeAne mATe anartha kare che, bhayaMkara ApadA " mAthe nAkhe che ane sakhta herAnagati kare che. jyAM sudhI loko " ( bahiraMga ) e siMhAsana upara najara nAkhatA nathI--tenI sAmuM " jotA nathI tyAM sudhI ja tenI suMdara buddhi sAre ane sAce " raste pravarte che, paraMtu ekavAra A siMhAsana upara dRSTi paDI ane " temAM mana parovAyuM eTale bApaDAnI sArI buddhi rahI zakatI " nathI ane Akhare tee mahA pApiSTa vRtti ane vartanavALA thai " jAya che. agAu tArI pAse (pramattatA) nadI, (tadvilasita) beTa, " cittavikSepa maMDapa, ane ( tRSNA ) vedikAnI zakti varNavI te sarva " zakti ahIM keMdrastha thaine AvI rahelI che, A siMhAsanamAM e " nadI eTa vigere sarvatra zaktie sthAna pAmelI che. viparyAsa " siMhAsana AvA prakAranuM che te tuM kharAkhara lakSyamAM leje. mahAmeAha rAjA, " bhAI prakarSa! have tuM e siMhAsanapara beThelA mahAmeAhu rAjAnuM < varNana khAsa lakSya daine sAMbhaLaje: e mAharAjAnuM' avidyA nAmanuM " zarIra che. jo ke ghaDapaNane lIdhe te ghaNuM jIrNa thai gayuM che te paNa " e duniyAmAM sArI rIte prakhyAti pAmeluM che. mAharAjAnuM e " avidyA zarIra jo ke taddana gharaDuM mukha thai gayuM che te paNa " peAtAnI zaktithI A duniyAmAM te zuM zuM karI zake che te tuM have " arAbara dhyAna daIne sAMbhaLaH anitya vastuomAM te nityapaNAnuM " bhAna karAve che, apavitra vastuone te mahA pavitra ane zuddha " manAve che, du:khathI bharapUra vastuone te sukharUpa batAve che, " anAtma vastuomAM AtmarUpapaNuM dekhADI Ape che, eTaluM ja nahi paNu zarIra vigere pudgalanA samUhomAM te mamatA utpanna karI jANe " te prANInAM pAtAnAM DhAya tevA bhAva utpanna kare che. AvI rIte CC ' ? mahAmehanuM avidyAmaya zarIra che. ajJAna ja meAhanuM kAraNa che. dekhItuM jJAna hAya tA paNa samyag bedha vagaranuM jJAna ajJAna ja che. seharAjAnuM avidyA zarIra batAvavAmAM ghaNI caturAi vAparI che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNu 9 ] cittavRtti aTavI. 811 " " para vastuomAM pAtApaNAnI buddhine utpanna karIne pariNAme prANI" Ane te parabhAva tarapha eTalA badhA Asakta banAvI de che ke prANI " potAnuM (Atma) svarUpa nahi oLakhIne nakAmA aneka prakAranA leze pAme che. e mAharAnuM avidyA zarIra ghaDapaNathI AvI " rIte taddana jINuM thai gayuM che te paNa tenAmAM eTalI badhI zakti " hAvAne lIdhe te niraMtara mahAparAkramI rahe che. bhadra ! A rAjeMdra moTA rAjA AkhA jagatanI utpatti karanAra heAvAthI DAhyA mANase " ane pitAmaha (dAdA)nuM nAma Ape che ane tethI e mahAmeAhadAdA " athavA mahAmeAhu pitAmahanA nAmathI oLakhAya che. enuM jora " eTaluM badhuM che ke moTA moTA rUdra, upendra, nAgendra, caMdra ane vidyAdharA tathA tevAja bIjA meTAe paNa e dAdAnI AjJAnuM " jarA paNa ullaMghana karI zakatA nathI. ahAhA ! je mahAmAhu dAdA " pAtAnI zaktirUpa daMDa vaDe kuMbhAranI peThe A jagarUpa cAkaDAne pheravIne jUdA jUdA kAryarUpa vAsaNA ramata mAtramAM banAvI zake " che te AMcaya zaktivALA mahAmeAha rAjAnA hukamanuM apamAna karavAne " athavA tenuM ullaMghana karavAne duniyAmAM kANu zaktimAna che? bhAi prakarSa! " AvI rIte mahAmeAha rAjAnuM tArI pAse vistArathI vivecana karyuM, "tenA guNA kevA prakAranA che te tane batAvyuM. have e rAjAne " parivAra kevA che te tane kahI saMbhaLAvuM chuM te barAbara dhyAna daIne " sAMbhaLa. " "C * ATaluM kahI vimarrAmAmA jarA cupa rahyA. 1 rUdra eTale zaMkara, ziva. upendra eTale viSNu. nAgendra eTale zeSanAga. zaMkara, viSNu vagerenI kathAo vAMcavAthI jaNAze ke te sarva mehane vaza che. 2 A kathAnA saMbaMdha prakaraNa 12 sAthe thaze. vaccenAM dazamA agIAramA prakaraNamAM AMtarakathAnI yAjanA batAvI che te ghaNI upayAgI che, paraMtu jene ekadama vArtAnA rasamAM cAlyA javuM heAya te kadApi hAla dazamuM tathA agIAranuM prakaraNa nahi vAMce te paNa kathAsaMbaMdha cAlyuM Avaze. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 muM. prakarSane jAgRti-bhautAcArye kathA. vicakSaNAcArya naravAhana rAjA samakSa ripudAraNanA sAMbhaLatAM vAta AgaLa calAvatAM kahevA lAgyA ke je vakhate mAmA vize cittavRtti aTavIthI mAMDIne mAharAjAnA varNana sudhInI hakIkata vistArathI kahI saMbhaLAvI te vakhate AkhI vAtamAM vacce ekapaNa savAla praSe pUchyo nahi, tethI mAmAne vicAra thayA ke prakarSa kAM to vAta samajyA nathI, kAM tA kAMi bIA vicAramAM paDI gayA che ke game tema, paNa vAtamAM tenuM kharAkhara dhyAna heAya ema jaNAtuM nathI. pachI mAmA bhANeja vacce nIce pramANe vAta thai. prakarSane jAgRti. edha sArUM hAsya. prazna karavAnI jarUra. vize--" bhAi prakarSa! huM A sarva vAta tane kahuM chuM paNa tuM te kAMi vicAramAM paDI gayA che, tethI kAMi savAla paNa pUchatA nathI ane hoMkAro paNa detA nathI ane huM je vAta kahuM chuM te tArA samajavAmAM kharAkhara AvI heAya tema paNa dekhAtuM nathI; kAraNa ke AkhI vAta kahI te daramyAna eka vAra mAthuM paNa teM halAvyuM nathI tema ja nakhanI capaTI sarakhI paNa teM vagADI nathI. tuM teA tArI AMkhAne sthira karIne mAtra mArI sAmuM Tagara Tagara joyA ja kare che, paNa koi prakAranA bhAva mukhaparathI batAvatA na heAvAne lIdhe mane khabara paDatI nathI ke mArI kahelI vAta tuM samajyA che ke tArA samajavAmAM kAMi paNa AvyuM ja nathI ?" Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 ] prakarSane jAgRti-bhotAcArye kathA. 813 praznaY=-- mAmA! evuM beleA nahi. ApanI kRpAthI A duniyAmAM eka paNa vAta evI nathI je mArA samajavAmAM barAbarana Ave." vimarza bhAi ! mane khAtarI ja hatI ke huM je tuM barAbara samaje che. A te meM jarA tArI sAthe kAraNa ke-- vijJAtaparamArthe'pi, bAlabodhanakAmyayA / parihAsaM karotyeva, prasiddhaM paNDito janaH // paMDitajanA nAnA bALakone edha ApavAnA hetuthI te paramArtha samajatA hoya tA paNa tenI sAthe jarAka hAsya kare che ane mArA jevAe te tArA jevA bhANejane jema ane tema vinAda kAvavA ja joie, eTale meM jarA hAMsI karI tethI tAre gusse na thavuM. vaLI eka bIjI vAta kahuM te sAMbhaLaH e ke meM vAta kahI te adhI tArA samajavAmAM AvI che te paNa mArA manamAM utsAha vadhe ane AnaMda thAya teTalA sArUM tAre vAtavAtamAM vacce kAMi paNa savAla karavA joie. jyAre cAlatI mAmatamAM tuM prazna kare tyAre vAta kahevAmAM majA Ave. vaLI je bAbata cAle che tenuM AMtara rahasya arAbara te tuM mArI sAthe carcA karIza teA ja tArA samajavAmAM Avaze, mAtra mArI vAta sAMbhaLI javAthI tane vastunI aMdaranuM svarUpa samajavAmAM Avaze nahi. mATe bhAI! A sarve khAkhatanuM rahasya tAre barAbara yatna karIne samajavAnI jarUra che, nahi te kharo artha samajyA vagaranA bhotAcArya vALI vAta thaze." prakarSa e. bhotAcAryanI vAta zuM che?" vimo--" bhadra ! sAMbhaLaH-- kahuM chuM te hAsya karyuM. bhautAcArye kathA. koi nagaramAM janmathI mAMDIne ahero eka sadAziva nAmanA cArya ( zivane pujArI) hateA. e bApaDo vRddha vayane lIdhe jyAre gharaDokhakha dekhAvA lAgyA tyAre koi mazkarA che.karAe tene saMjJA karIne kahyuM ke 'gurUrAja! nItizAstramAM kahyuM che keH-- 1 bhautanA arthe 'gAMTA' thAya che, pujArI thAya che athavA aMtarAdi halakA rAkSasAnI pUjA karanAra evA artha paNa thAya che. zivanA pujArIne paNa botAthAye kahe che ane saMbaMdha parathI e artha vadhAre baMdhabesatA lAge che. 16 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 upamiti bhavaprapaMcA kathA, viSaM goSThI daridrasya jantoH pAparatirviSam / viSaM pare ratA bhAryA viSaM vyAdhirUpekSitaH // daridranI sAthe gAchI karavI e prANIne jhera samAna che, prANImAM pApa karavA tarapha premabhAva heAya te jhera jevA che, peAtAnI zrI pArakA purUSa upara Asakta hAya te jhera jevI ane thayela vyAdhinI bedarakArI karyA karavI te jhera jevuM che. mATe bhaTTAraka ! tame A tamArA kAnanA vyAdhine kema mArI mUkeA che (visArI mUko che)? tamAre enI turatamAM davA karavI joie. Ape AvA janmathI thayelA vyAdhine uvekhI mUkavA sArA nathI.' peAtAnA vidyArthInI AvI vAta sAMbhaLIne e bhautAcAryane paNa Agraha thayA ke game tema karIne vyAdhine maTADavA teA kharA ! [ prastAva ja have AcAryanI pAse eka zAMtiziva nAmanA ziSya hatA tene khelAvIne AcArye kahyuM are zAMtiziva! tuM vaidhane ghare jaine mArA maherApaNAnuM auSadha lai Ava, vaidyane sarva hakIkata jaNAvIne te je davA batAve te laine jaladI pAche Ava. have A AmatamAM vadhAre vakhata kADhIne mAre mAdhine vadhavA devA nathI.' AcAryanA hukama pramANe zAMtiziva vaidyane ghera gayA. vaidyane ghera pahoMcatA dUrathI zAMtizive vaidyane joyA. have te vakhate ema banyuM ke vaidhanA chokaro ghaNA vakhata rakhaDI rakhaDIne teja vakhate Avyo. vaidyarAja chekarAupara ghaNA ja gusse thai gayA ane hAthamAM eka sakhta vALanI banAvelI doraDI lIdhI ane tenA vaDe mATethI rADo pADatAM temaNe potAnA chekarAne thAMbhalA sAthe mAMdhyA. karo rADo pADatA hatA eTale te vaLI vadharAje hAthamAM eka lAkaDI lIdhI ane tenAthI AkarAne mAravA mAMDyo. evI rIte atyaMta ghAtakIpaNe chekarA upara lAkaDInA varasAda varasatA joi zAMtizi. je peAtAnA gurU sArUM davA levA AvyA hatA tene lAgaNI thai evavAthI teNe vaidyane pUchyuM 'are! vaidyarAja! tame A ekarAne ATalA badhA kema phaeNTakAvavA mAMDyo che ? ' vaidhe uttaramAM kahyuM 'are e pApI khIlakula sAMbhaLatA ja nathI.' 1 daridraH lakSmI ane guNa mannethI rahitane daridrI gaNyA che. ati ALasune paNa diradrI kahevAmAM Ave che. ahIM guNarahitapaNAnI mukhyatA jaNAya che. 2 vALanI deraDI zaNanI deraDIthI vadhAre sakhta heAya che ane bahu vAge che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa 10] prakane jAgruti-mautAcArya kathA. 815 ATalI vAta cAle che tyAM te hAhArava karatI vaidyanI strI tyAM AvI pahoMcI ane vaidyane chokarAne mAra mAratAM aTakAvavA sArUM tenA hAthe vaLagI paDI. tyAre vaLI vaidyarAja moTethI rADa pADIne kahevA lAgyA "tuM AghI jA ! huM ATaATaluM karuM chuM to paNa A (chokaro) sAMbhaLato nathI tethI mAre e durAtmAne barAbara bhAra ja joIe. mATe tuM AghI khasa! nahi te tArA paNa evA ja hAla thaze." vaidhe eTaluM kahevA chatAM paNa jyAre te pAchI na haThI tyAre tene paNa phaTakAvI. A sarva banAva joIe zAMtizive vicAra karyo ke-aho ! ApaNuM AcArya mATe esaDa levuM che te te barAbara jaNAI gayuM, mATe have A vaidyane maheDhe te saMbaMdhamAM pUchavAnuM paNa zuM kAma che?" (na sAMbhaLe tene phaTakAvavA e sAMbhaLatAM karavAno upAya che ema zAMtizive vagara pUchaye pitAnA manamAM nirNaya karI lIdhuM.) tyAra pachI tyAMthI nIkaLIne zAMtiziva zivabhakta zeThIAne ghera gaye ane tenI pAse deraDAnI mAgaNI karI. zeThIAe tene eka zaNunuM doraDuM ApyuM; paNa zAMtizive jaNAvyuM ke tene to vALanI banAvelI sakhta deraDIne khapa hato. A pramANe kahIne zaNunI doraDI pAchI ApI. zivabhakta tene vALanI sakhta doraDI ApIne pUchayuM "are bhAI ! A doraDInuM zuM kAma che?" zAMtizive javAbamAM kahyuM "A deraDIthI ApaNuM mAnavaMtA AcAryazrInuM osaDa karavAnuM che.' A pramANe kahIne doraDI laIne zAMtiziva pitAnA (AcAryanA) maTha tarapha gaye. - maThamAM AvIne gurU mahArAjane (AcAryane jotAM ja prathama te zAMtizive potAnA para gussAnA AvezamAM AvavAthI caDhe tevAM sakhta bhavAM caDhAvyAM ane mukha bhayaMkara banAvI dIdhuM; tyAra pachI AcArya mahArAja te khUba moTethI buma mAratAM rahyA ane temane maThanI vacce AvI rahelA eka thAMbhalA sAthe pelI deraDI vaDe majabUta bAMdhyA. tyAra pachI zAMtizive eka moTI lAkaDI lIdhI ane gurU mahArAjane khUba jorathI lAkaDInA prahAra eka pachI eka devA mAMDayA, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 816 upamiti bhavaprapaMcA kathA [ karatAva 4 have A bAjue zivabhaktoe vicAra karyo ke-cAle ne, ApaNA AcAryanA auSadhanI kAMI kriyA cAlatI jAya che te ApaNe paNa najIkamAM rahIe, kAMI kAma paDe te najIka hazuM te upayogamAM Avaze. AvA vicArathI teo paNa maTha pAse AvyA. tyAM to zAMtiziva AcAryane khUba jorathI nidaiyapaNe bhArate teonA jovAmAM AvyuM. teo pikAra karIne kahevA lAgyA "are are zAMtiziva! tuM A zuM kare che?" zAMtizive (pelA vaidyarAjAnuM anukaraNa karatAM) javAbamAM kahyuM "A pApI ghaNI mahenata karavA chatAM koI paNa sAMbhaLatuM ja nathI. e vakhate sadAziva AcArya maratAM maratAM prANI AraDe te atyaMta bhayaMkara zabda karyo ane potAne ghaNuM sakhta vedanA thAya che ane chuTaze nahi to marI jaze ema batAvyuM. eTale zivabhakato hAhAra karatAM zAMtizivane vAravA lAgyA. zivabhaktone vacce paDatAM joI "zAMtizive kahyuM "huM ATaATaluM karuM chuM te paNa A durAtmA sAMbhaLato nathI te mAre ene haju paNa vadhAre mAravo paDaze. tame badhA vaccethI dUra khasI jAo! dUra khasI jAo! nahi te tamArA sarvanA paNa evA ja hAla thaze." ATaluM kahevA chatAM paNa jyAre pelA zivabhakto ene vAravA lAgyA tyAre temane sarvane paNa e lAkaDInA phaTakA mAravA lAgya; paraMtu zivabhakta ghaNA hatA, teoe "enA hAthamAMthI lAkaDI laI le laI le !" ema bolatAM tenA hAthamAMthI lAkaDI khuMcavI lIdhI. pachI teoe vicAryuM ke jarUra A (zAMtiziva) ne kAMI caTaka vaLagyuM che. pachI teoe zAMtizivane khUba mAryo ane hAthane pachavADe laI pAMcameDIe bAMdhI laIne pachI sadAziva AcAryane chUTA karyA. thoDI vAre tenAmAM phurti AvI ane mAtra devakRpAthI ja AcArya mahArAja bacI gayA. pachI sarva zivabhaktoe zAMtizivane pUchayuM "are bhalA mANasa! te. A ApaNu bhagavAnane (AcAryazrIne karavA mAMDyuM hatuM? javAbamAM zAMtizive kahyuM "are bhalA mANaso ! e te kAnanA baherA mATe vaidyarAje je osaDa upadezeluM hatuM te ApaNuM gurU mahArAjane karate hate. tame mane chUTe karI de ane ApaNuM AcAryanA vyAdhinA saMbaMdhamAM bedarakArI na batAvo." 1 ahIM vaLI pharI vAra zAMtiziva vaidyanuM samajyA vagara anukaraNa kare che. jyAre vaidyanI strI vacce paDI tyAre vaiva paNa ene maLatAM zabda agAu bolyo hate te upara juo. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10] prakane jAgRti-bhautAcArya kathA. 817 zivabhaktoe vicAra karyo ke zAMtizivane te jabarUM ceTaka vaLagyuM hoya ema jaNAya che. pachI teoe zAMtizivane kahyuM ke "je pharI vAra AvuM kAma na kare to tane chUTe karIe." zAMtizive kahyuM "are bhalA mANaso ! zuM tamArA kahevAthI huM ApaNuM gurUmahArAjanA vyAdhinuM esaDa paNa na karUM? huM to pelA moTA vaidyarAja kaheze tema karIza; tamArA kahevAthI jarA paNa palaTAvAne nathI." zAMtizivanA evAM vacana sAMbhaLIne zivabhaktoe pelA vaidyarAjane bolAvyA ane tene sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI. vaidyarAja prathama te potAnA manamAM hasyA ane pachI kahevA lAgyA ke "bhAI ! mAro chokaro bahere che ja nahi. vAta ema che ke meM bahu mahenata laIne vaidakanAM meTAM moTAM pustakane enI pAse parANe pATha karAvyuM, paraMtu e chokarAne ramavAnI ane rakhaDavAnI eTalI badhI lata paDI gaI che ke huM game teTaluM karuM chuM ane vAraMvAra samajAvuM chuM to paNa je vaidakazAstrane eNe pATha karyo che tenA arthe mArI pAse te dhArI leto nathI. tethI meM tenA upara gusse thaIne tene mAryo hato. e kAMI baherApaNAnuM osaDa nathI. tamArI kapAthI e (chokaro) e ja osaDathI have samajI gayo che. paNa tamAre mArA vacanathI tamArA cAryanuM AvuM osaDa kadi karavuM nahi." zAMtizive javAbamAM kahyuM "bhale! ema nahIM karIe." mAre te game tema karIne bhaTTAraka sArA thAya tenuM kAma che. je teo bIjI rIte sArA thatA hoya to pachI A esiDanuM zuM kAma che? A pramANe vAta thayA pachI zAMtizivane chUTa karavAmAM Avyo. bhAvArtha prazna. mAmAM vimarza kahe che-"bhAI praka! AvI rIte mAtra huM jeTaluM kahuM te sAMbhaLe ane tene bhAvArtha na vicAre te A bhautA nI kathA jevuM tAre thAya teTalA mATe huM tane preraNuM karIne kahuM chuM ke tAre mArA kahevAne bhAvArtha mane vakhate vakhata pUchayA karo." prakarSa-"mAmA! Ape bahu sArI vAta karI. have mAre kAMIka pUchavAnuM che te pUchI lauM." vimarza--"bhale khuzIthI tAre je pUchavuM hoya te pUchI je." 1 vaidya chokarAnI vAta kare che tyAre zAMtiziva gurUnI vAta kare che. haju goTALe to rahyo. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 818 upamiti bhavaprapaMcA kathA. karatA - prakarSa-"juo mAmA! Ape sarvathI prathama te cittavRtti nAmanI mahA aTavInuM vivecana karyuM temAM ema jaNAvyuM ke te sarva aMtaraMga lekanI AdhArabhUta che ane bahiraMga lokone je je sArI athavA kharAba bAbate bane che te te sarvane banAvanAra paNa eja aTavI che e hakIkata te mArA samajavAmAM barAbara AvI gaI; paraMta tyAra pachI Ape mahAnadI, nadIne beTa, mahAmaMDapa, vedikA, siMhAsana meharAjAnuM zarIra ane mehanareMdra (mahArAjA) vigerenI vAta karI ane temAM Ape pramattatA nadI kahI, tadvilasita nAmane beTa kahyo, cittavikSepa nAmane maMDapa batAvyuM, tRSNa nAmanI vedikA varNavI viparyAsa nAmanuM siMhAsana jaNAvyuM, avidyA rU5 zarIra samajAvyuM ane mahAmaha nAmanA rAjAne nivedana karyo-te sarvano bhAvArthe mArA samajavAmAM barAbara na AvyuM. jo ke vicAratAM mArI kalpanAmAM ema Ave che ke e saghaLAM nAmathI (zabdamAtrathI) bhinna che paraMtu arthathI te badhAM ekasarakhAM jaNAya che. kemake e saghaLAM aMtaraMga lekenI puSTi karavAmAM ane bahiraMga lekene anartha karavAmAM lagabhaga samAna che. chatAM emanAmAM je kAMI paraspara arthabheda hoya te Apa kRpA karI darzAvo." vimarza -"bhAI ! jyAre meM e darekanA saMbaMdhamAM varNana karyuM tyAre teonA saMbaMdhamAM zuM zuM taphAvata che te paNa tene barAbara vivecana karIne samajAvyuM hatuM, chatAM je te hakIkata tArA samajavAmAM barAbara AvI na hoya te te pharIvAra arthesahita samajAvuM chuM." A pramANe kahIne prakarSa mAmAe nadI vigere darekano bhAvArtha vistArapUrvaka bhANejane kahI saMbhaLAvyo eTale te dareka hakIkata spaSTatApUrvaka prakarSanA samajavAmAM AvI. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. @hala kathA-aTavI AdinI yojanA. na ravAhana rAjAe vicakSaNAcAryane kahyuM, "mahArAja! e mAmAe potAnA bhANujane je bhAvArthe kahI saMbhaLAvyuM te Apa amane sarvane paNa barAbara saMbhaLAvo." naravAhana rAjAe Avo prazna karyo eTale vicakSaNasUrie pelI mahAnadI vigerene sarva bhAvArtha vistArathI kahI saMbhaLAvyo. ahIM agRhItasaMketA saMsArIjIvane kahe che, "bhAI saMsArajIva! je ema che te e mahAnadI vigere vastuonA arthamAM je jANavA jevuM hoya te sarva tAre mane jaNAvavA yogya che, mATe kRpA karIne te sarva mane samajAva." saMsArajIve kahyuM "kei eka spaSTa dRSTAnta lIdhA vagara e pratyekanuM jUduM svarUpa tane samajAvavuM ghaNuM muzkela paDe tema che, mATe tane eka daSTAnta ApIne enA uparathI e mahAnadI vigerene bhAvArthe barAbara batAvavA vivaraNa pADIne kahI batAvuM. agRhItasaMketAe AbhAra mAnavApUrvaka tema karavAmAM potAnI saMmati jaNvI eTale hakIkata samajAvavA mATe saMsArajIne prathama dRSTAnta kahevA mAMDyuM. - 1 juo pR. 762. naravAhana rAja pAse vicakSaNAcArya sarva vAta 2 juo pR. 29, saMsArIjIva je ripudAraNane jIva che te sarva vArtA sadAgama samakSa kahe che. 3 A AkhuM prakaraNa prakaIne vimarza kaheluM che, bhAvArtha praznanA javAbamAM levAthI kadAca vicakSaNasUri ke saMsArIjIva te cheDI de ema lAgavAthI ATalI prastAvanA karI che. matalaba ke vAta cAluja che ane te hakIkata A prakaraNane cheDe spaSTa thaze. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 820 upamiti bhavaprapaMcA kathA. velahula kathA. eka bhuvaneAdara nAmanuM nagara hatuM. svAbhAvika rIte tenI racanA evA prakAranI hatI ke A duniyAmAM ane tevA banAve te nagaramAM banatA hatA. te nagaramAM anAdi nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te rAjAmAM evI zakti hatI ke samartha brahmA, viSNu ke zaMkarane paNa te dareka bAbatamAM haDAvI zakateA hateA, temanuM nivAraNa karI zakatA hatA ane temanA para paNa peAtAnI prabhutA calAvI zakatA hatA. e rAjAne saMsthiti nAmanI rANI hatI. te nItimArgamAM ghaNI kAkhela hatI ane koi khATI sAcI yuktie karIne kAMi mithyA (asatya) vacana bele tenA ekadama nAza karavAmAM ghaNI kuzaLatA dharAvanArI hatI. [ prastAva ja khAvAnA e anAdi rAjA ane saMsthiti rANIne eka ghaNA hRdayavallabha velahula nAmane cheAkareA hatA. e chekarAne khAvA pIvAne evA abhakharo lAgyA hatA ke rAta divasa jUdA jUdA prakAranA ane pIvAnA padArtho mhAmAM nAkhyA kare, paNa kadi khAvA pIvAnI bAbatamAM tene tRpti thAya ja nahi. ghaNuM khAvA pIvAthI e chekarAne sakhta ajINuM thayuM, peTanA deSA vadhI paDyA ane jIrNajavara paNa lAgu paDI gayA. vAraMvAra oDakAra AvyA kare, peTamAM gaDabaDATa thAya, ane ulaTI thayA kare. AvI rIte atyaMta du:khI thayeA te paNa sArA sArA navA navA padArtho khAvAnI te chekarAnI icchA jarA paNa ochI thatI nahi ane hajI jANe vyAdhimAM kAMi nyUnatA hoya tema vaLI e chokarAne ahAra bagIcAmAM jaine ujANI karavAnI icchA thai. e icchA pUrNa karavA sArU aneka prakAranI khAsa vAnI taiyAra karAvavAmAM AvI. pachI e taiyAra karelI vAnIone jotA jAya ane A khAuM ke pelI khAu' evI evI tenA manamAM hoMsa thayA kare ane mana cakaDoLe caDhe. sarva vastuo bahu bhAvatI hovAthI e taiyAra karelI vastuomAMthI dareka thoDI thoDI e bhAIsAhebe khAdhI. tyAra 1 bhuvanedaraH saMsAranuM bIjuM nAma che. 2 anAdi rAjya. saMsthiti rANI. anAdi kALathI cAlI AvatI paristhiti para rUpaka che. 3 vAhala. svacchaMdI, vyabhicArI athavA jAra purUSa mATe A zabda vaparAya che. vArtA vAMcatAM ane vicAratAM sarve spaSTa thai jaze, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11] veAhala kathA--aTavI AdinI yAjanA. 921 pachI potAnA sarva mitra maMDaLanA parivArasahita tema ja aMtaHpuranI peA tAnI suMdarIone sAthe laine pote bagIcAmAM javA nIkaLyA. rastAmAM aMdI lAkA tenI birUdAvaLI beAlatA hatA ane te sarvane dAna ApatA hatA. mahA ADaMbarapUrvaka aneka prakAranA vilAsa karatA ane A naMdanA anubhava karatA te suMdara bagIcAmAM sarvanI sAthe pahoMcyA. agIcAmAM pahoMcyA pachI pAte eka sArA Asanapara nirAMte beThA. pachI ujANI mATe ANela bhAjananI jAdI jAdI vAnIe tenI samakSa pIrasavAmAM AvI. emAMthI paNa eNe thoDo thoDo AhAra karI lIdhA. dareka vastu thoDI thoDI khAdhI. te vakhate jaMgalanA pavana paNa tene lAgyo. te sarva kAraNane laine tenA tAva vadhI gayA. have te vakhate tenI sAthe samayajJa' nAmanA vaidyanA dikaro je vaidyakanA dhaMdhAmAM ghaNA kuzaLa hatA te AvyA hatA teNe joi lIdhuM ke koi paNa kAraNathI velrahalakumAra rAgI thayA jaNAya che, tene koi jAtanI pIDA jarUra thAya che paNa te beAlatA nathI. A pramANe vicAra karIne teNe kumAranA lamaNe ( kapALanI bAjunAM hADakAMe ) hAtha dIdho ane nADa joi turata ja nirNaya karI lIdhA ke kumAranA zarIramAM tAva bharAI AvyA che. upara jaNAvyA tevA nizcaya thatAM ja samayajJe kumArane kahyuM " deva ! tamAre have kAMi paNa khAvuM yogya nathI, tema karavAthI tamane ghaNuM nukasAna thaze. jIe ! atyAre ja tamArUM zarIra aMdarakhAnethI dhagadhagI jAya che ane tamane tAva AvI gayo haiAya tema cAkhuM jaNAya che, tamArI AMkheA mAMdA mANasanI peThe lAla thai gai che, mukha paNa tejasvI ane lAlacoLa thai gayuM che, lamaNAMmAMthI dhaDadhaDa avAja thAya che, nADIe jesabaMdha cAle che, bahAranI cAmaDI jANe baLatI hoya tevI thai gai che, hAthamAM jANe aMgArA uThe che ane e sarva sakhta tAva AvyAnAM cihno che, tethI tame have bhAjana ArogavAnuM cheDI de, A sAmenA pavana na Ave evA baMdha oraDAmAM jAo ane tyAM jaIne taddana ArAma leA, ekadama lAMghaNu karo, ukALeluM pANI pI ane A ajIrNa ane tAvanAM kAraNeAnI pratikULa kriyAo che 1 samayajJaH samaya eTale (1) vakhata ane (2) zAstra. vakhata jANanArarAjAnI-kumAranI dRSTie ane rahasya samajanAra zAstrArthe dRSTie. AgaLa bhAvArthe vAMcatAM A bhAva spaSTa thaze. 17 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 822 upamiti bhavaprapaMca kathA. prastAva 4 tene maTADavAnA upAya che, te sarve barAbara kare, ema karavAmAM e jarA paNa gaphalatI karaze te tamane turata ja 'sannipAta thaI jaze." vaidyanA dIkarAe velahala kumArane A pramANe kahyuM te vakhate paNa kumAranI najara te potAnI samakSa pIraselA bhejana upara ja hatI ane huM A khAuM ke peluM khAuM ema sarva padArtho upara eka pachI eka te najara nAMkhyA karato hato. jamavAnA padArtho upara tenuM aMtaHkaraNa eTaluM badhuM sacoTa lAgI rahyuM hatuM ke vaidyanA dikarAe ATaluM badhuM kahyuM te vAta sAMbhaLavAnI paNa teNe darakAra karI nahi, vaidyano dikaro potAne je kaheto hato te hakIkata pitAne khAsa hita karanAra che te vAta tenA sthAnamAM paNa AvI nahi ane e potAne khAto aTakAvavA mATe zarIre vaLagI vaLagIne hAthane thobhI thobhIne nA kaheto hato tenI tarapha pUruM lakSya paNa teNe ApyuM nahi. evI rIte e samayajJa vaidyaputra tene vacanathI vArato rahyo ane tenA hAtha bhata rahe, chatAM velUhala kumAra te tenA dekhatAM ja-tenI hAjarImAM ja-vadhAre vadhAre AhAra karate gayo. ene samayasanI hAjarInI jarA paNuM zarama AvI nahi. velUhalanA zarIramAM ajINuM ghaNuM sapta thayeluM hovAne lIdhe ane vizeSa bhejana karatAM daramiyAna tAva paNa ghaNe vadhI gayela hovAne lIdhe te bhAizrI je kAMI khAtAM te keme karatAM gaLe utaratuM nahi te paNa baLa karIne jorathI thoDe ghaNo AhAra te teNe gaLA nIce utAryo. pariNAme tenuM hRdaya uchaLavA lAgyuM, peTamAM gaDabaDATa thaI gayo, khAdheluM pAchuM gaLe AvavA mAMDyuM, ulaTI thavA lAgI ane chevaTe potAnI samakSa je rAvuM bhejana paDeluM hatuM temAM paNa vamanane ceDe bhAga paDavAthI te paNa ulaTIthI mizra thaI gayuM. Avo vicitra prakAra joIne velUhala kumAre vicAra karyo ke kharekhara, mArA peTamAM ghaNI ja bhukha lAgI che ane bhukhathI peTa khAlI thaI gayela hovAthI te vAyuthI bharAI gayuM che ane tethI ja A ulaTI (mITa) thaI AvI che. A ulaTI bhukhane lIdhe ja thai AvI jaNAya che. mane to ema lAge che ke mAre keke atyAre khAlI paDI gayuM che ane temAM je vadhAre vAyu bharAze to mane herAna herAna karI mUkaze, mATe pharIvAra paNuM bhajana karIne ene peTane) barAbara bharI dauM ke 1 vAta, pItta ane kaphanuM viSama paNuM. tridezanA vikArathI pedA thayela tAva. 2 vAyuthI khAlI peTa para asara thAya che, paNa vAyuthI vamana thatuM nathI, peTamAM pavana bharAya kharo. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11] velUhala kathA-aTavI AdinI yojanA. 823 jethI e khAlI paDI rahe nahi ne temAM vAyu bharAya nahi. have te vakhate bIjuM bhejana taiyAra na hovAthI potAnI sAme paDeluM vamanathI mizra thayeluM bhojana kumAre AgavA mAMDyuM ane tema karavAmAM tene jarA paNa zarama AvI nahi.. Avo nirlajaja ane ekAMta hAnikAraka banAva joIne samayajJa vaidyaputre pokAra karIne kahyuM "deva deva! tamAre AvuM kAgaDA jevuM vartana karavuM yogya nathI. prabhu ! A tamAruM AvaDuM moTuM rAjya, tamAruM sArUM zarIra ane caMdra je nirmaLa tamAre yaza eka divasanA bhojana vAstu nakAme hArI jAo che; A tame bahu khoTuM karavA beThA che. vaLI mArA prabhu! A bhejana tamArI pAse paDela che te taddana apavitra che, ghaNuM doSathI bharapUra che, mATe udvega karAve tevuM che ane DAhyA mANasanI niMdAne pAtra che kAraNa ke emAM ulaTI (mITa) bharela che, te te te tamAre khAvuM-ArogavuM kaI paNa rIte ucita nathI. deva! A bhajana aneka duHkhothI bharapUra che ane khAsa karIne tamArI jevA mANaso jemane zarIramAM aneka prakAranA do utpanna thaI gayelAM hoya temane te sarva vyAdhione vadhAre kapAyamAna kare, jAgRta kare ane vadhArI mUke tevuM che. are ! evAM bAhya pugalamaya tuccha bhejana u52 tamArA jevAne Asakti hoya ja kema ? e te kadi ghaTe paNa kharI! mATe mArA prabhu! ene choDI daine tamArI jAtanI (tamArA AtmAnI) yatnapUrvaka rakSA kare." samaya vaidyaputre AvI rIte AjIjIpUrvaka rAjaputrane bhajana karatAM vAryo te paNa potAnAM manamAM manamAnI ghaDa vALatAM rAjaputra vicAra karyo ke-kharekhara ! A samayajJa to koI moTo mUkha jaNAya che! e bApaDa mArI prakRtine samajato nathI, mArI avasthA jANI zakatA nathI ane mane kaI bAbatathI hita thaze ane kaI bAbatathI ahita thaze teno nirNaya karI zakato nathI, chatAM potAnuM DahApaNuM batAvavA mATe mane zikhAmaNa ApavA nIkaLI paDyo che. atyAre mArA 1 samayajJanA sarva zabdo mArmika che te vicAravAthI ane tenI yojanA have pachI karI che te vAMcavAthI spaSTa thaze. 2 kAgaDAnI capaLatA dhaNI hoya che, vaLI kAgaDo sArA padArtha choDIne viSTA para bese che e paNa kAkaceSTA kahevAya che; athavA kAgaDo game tevA sArA ke kharAba padArthamAM cAMca nAkhe che tene kAkaceSTA kahevAmAM Ave che. 3 nipuNyakane prathama prastAvamAM potAnA bhojanane aMge je vicAro thatA hatA te jarA ahIM sarakhAvavA jevA che. juo pR. 33-34, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 zarIramAM vAyunuM ghaNuM jora thai gayuM che ane tene laine mane ghaNI AkarI bhukha lAgI che tyAre e bhAizrI mane bhAjana karatA aTakA vavA mAge che ane AvuM . devatAone paNa durlabha bhAjana che tene paNa e doSayukta DarAve che. dhanya che enI akkalane ! are evA akkala vagaranA mANasA game tevuM bele tenI mAre zA mATe darakAra karavI joie? huM teA A bheAjana jarUra karI lauM. mAre te game tema karIne mArA svArtha sAdhavAnA che. mAre bIjI ciMtA karavAnuM kAma ja zuM che? evA vicAra karIne samayajJa vaidyaputra ane anya mitraparivAra vAratA rahyo chatAM kumAra velahale te bheAjana ArogavA mAMDyuM. AvA tenA karmane pariNAme tenA zarIramAM sarva doSo ekadama vadhI gayA ane bhojana lIdhA pachI thoDA vakhatamAM tene mahA Akaro sannipAta thai AvyA. te ja jamIna je agAu vamana (ulaTI)ne laine kharaDAyalI hatI tenI upara ceSTA vagaranA thaine kumAra DhaLI paDyo ane atyaMta adhama vamananA kAdavamAM ALeATavA lAgyA ane mATe svare raghura avAja karatA rahyo. tenuM gaLuM kaphathI tadna bharapUra thai gayuM. loko sarva jotAM rahyAM ane te atyaMta urdUga utpanna kare tevI temaja upAya na thai zake tevI ghaNI kharAba avasthAne pAmyA. e avasthA eTalI kharAba hatI ke tenuM varNana karavuM lagabhaga azakya jevuM che. evI avasthAmAMthI have tene samayajJa bacAvI zake tema nathI, sagAvahAlAM ke nAkaracAkaro tenuM rakSaNa karI zake tema nathI, rAjya te avasthAmAMthI tenA ulhAra karI zake tema nathI, tema ja devA ke dAnavA te avasthAmAMthI bahAra nIkaLavAmAM tene sahAya karI zake tema nathI. atyaMta apavitra kAdavamAM e ja avasthAmAM e prANI peAtAnAM karmanAM phaLa bhAgavate anaMta kALa sudhI leATyA karaze. * * 'bhadra agRhItasaMketA ! tane sarva vastuonA bheda spaSTa rIte samajAvavA sArUM A veAhulanI vArtA tArI pAse karI che te tArA samajavAmAM AvI 1 kathA pR. 820 thI zarU thai. cittavRtti aThavI vigerenI yAjanA samAvavA A vArtA karI che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 825 prakaraNa 11] velUhala kathA-aTavI AdinI janA. agRhItasaMketA te A vAta sAMbhaLIne manamAM vadhAre muMjhava mAM paDI gaI ane bolI "are saMsArIjIva! te to cAhItasaMketAnuM cittavRtti aTavI ane bIjI vastuono bheda mane saMdha samAdhAna. samajAvavA sAruM vArtA kahevA mAMDI hatI ane temAM A vAta karI! tArI A vAta sAMbhaLatAM te AgaLa pAchaLane kAMI meLa maLato nathI. te A vArtA karI tene ane tArI mULa vAtane to UMTa ane AratI jevuM asaMbaddhapaNuM mane lAge che! A to gheDA khelAvavAnuM kyAM ane UMTa para besavAnuM kyAM? je tArI A vArtAmAM ane agAu cittavRtti vigerenI vAta teM karI hatI temAM koI saMbaMdha jevuM hoya te mane samajAva ane tuM barAbara pheDa pADIne kahe ke mAsa khyAlamAM sarva bAbata AvI jAya." - have saMsArIjIva je sadAgama samakSa potAnI vItaka vArtA karate hatA te vAta kahetAM kahetAM jarA thAkI gayo hato tethI tene ArAma levAnI IcchA thaI hatI tethI teNe agRhatasaMketAnI sakhI prajJAvizALAne sUcanA karI "are prajJAvizALa! meM hamaNuM je vArtA kahI tene mArI prastuta hakIkata sAthe je saMbaMdhavALI arthaghaTanA che te tArA pitAnA zabdomAM agRhItasaMketAne samajAva." praNAvizALAe saMsArIjIvane kahyuM "bhale ! bahu sAruM! huM sarva janA barAbara samajAvuM." pachI pitAnI sakhIne kahyuM ke "je bahena agRhItasaMketA! tuM jarA lakSya rAkhaje. A bhAie kahelI hakIkata A pramANe samajI levAnI che - brahala kathA yojanA, (arthaghaTanA.) prathama te vArtAmAM je velahala kumAra kahevAmAM Avyo te karmanA saMbaMdhamAM Avela karmanA bhArathI bhAre thayela chava veahala keNa samajavo. evA jIvo bhuvanodara nAmanA nagaramAM ja na utpanna thAya che. anAdi rAjA ane saMsthiti rANune putra je kyuM te paNa e karmabaMdhanasaMyukta thayela chava ja samajo. 1 arasparasa taddana saMbaMdha vagaranI vAta. UMTane ane AratIne saMbaMdha che ? RTanI ke UMTathI AratI hoya ja nahi. kayAM rAjA bhoja ane kayAM gAMge telIjevo bhAva samajo. eka vidvAna kahe che ke nirganA eTale "burakho." UMTane vaLI burakho zo? ghaTane koInI najara lAgatI nathI. bheMsa AgaLa bhAgavata jevuM. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upamiti bhavaprapaMcA kathA. ( prastAva ja ( ahIM bhuvanedara eTale saMsAra, temAM anAdi karmapravAha ane tenI sthiti-ethI A jIva saMsAramAM bhamyA kare che e sarva paristhiti samajI levI ). e prANInA anaMta prakAranA rUpe| hAvAthI ( vizeSa rUpanI apekSAe ) ene ahiraMga leAka kahevAmAM Ave che ane sAmAnya rUpane uddezIne eka kahevAmAM AvyA che ema samajI levuM. bahena ! jyAre e prANI manuSyabhava pAme che tyAre te sarva karmo upara prabhutA meLavavAnI sthitimAM Ave che, tethI te kumAra (jIva) mahArAjAnA dikarA che ema kahevAmAM AvyuM che, kAraNa ke je rAjaputra hAya che teja sarvanA prabhu thAya che tema ahIM prANI karmane prabhu thaI zake che. tyAra pachI je cittavRtti' nAmanI meATI aTavInI vArtA karI te A jIvanA saMbaMdhamAM ja samajavI. e prANIne sArI athavA teA kharAba koi paNa mAmata thAya te sarvanuM kAraNa e mahA aTavI ja che. have ahIM barAbara samajaje: jyAM sudhI peleA prANI AtmAne barAbara pIchAnatA nathI tyAM sudhI ja e cittavRtti mahA aTavI upara AvIne mahAmeAha tathA tenA senAnI dhamasANuM karI mUke che ane AkhI aTavIne pAyamAla karyA kare che, paraMtu jevA prANI kAi paNa prakAre potAnA AtmAne barAbara jANe che-pIchAne che ke turata ja teo te AtmAnuM baLa (vIrya-anaMta zakti ) joine dUra nAsI jAya che. AvI rIte tenuM peAtAnuM (AtmAnuM) jora na thatAM jyAM sudhI temAM mahAmeAha ane bIjA lazkarIonuM jora rahe che tyAM sudhI te cittavRtti aTavImAM upara kahI te sarve mahAnadI vigere vastuo thayA ja kare che, kAraNa ke mahAmeAha ane tenA saMbaMdhI je bIjA rAjA che te sarvane krIDA karavAnuM ThekANuM e meATI nadImAM che, paraMtu je pelA rAjAone (mahAmeAhu ane khIjA larakarIne ) ja tyAM AvavAnuM kAraNa rahe nahi athavA AvavAnA prasaMga ane nahi te e mahAnadI vigere krIDAsthAnAnA tA ApAApa nAza thai jAya che. paraMtu hakIkata evI che ke jyAM sudhI prANI peAtAnuM svarUpa barAbara samajatA nathI ane tene pariNAme jyAM sudhI mahAmeAha rAjA ane bIjA senAnIo cittavRtti aTa vInI samajaNu. 1 juA pR. 804-5. 2 sarve karmonA baMdhasthAnanA saMbaMdha manaupara-cittavRtti upara rahe che, tethI rmabaMdhananA saMbaMdhamAM tenuM jora vadhAre che. te je anukULa hAya tA azubha karmabaMdha thatA nathI eTale pachI rAjAonAM krIDAsthAnA ApeApa uDI jAya che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11] velavala kathA-aTavI AdinI yojanA. 827 pitAnA rAjyapratApanA pUra damAmamAM e cittavRtti aTavImAM rahe che ane vikAsa pAmyA kare che tyAM sudhI e mahAnadI vigere vastuo paNa phAlyA kulyA kare che, vadhAre vikAsa pAme che, heya tenAthI vadhAre vadhe che ane A prANI e sarva bAbatane ghaNuM agatyanI gaNe che. evI sthitimAM e pitAnI jAtane eTale meTo zatru thaI paDe che ke pote kevI bhUla kare che ane kevI rIte khoTe raste doravAya che te vAta paNa te jarAe samajAtuM nathI. have AvI viSama avasthAmAM prANI pitAnI zaktithI je kAryo ane vartane judAM judAM prakAranA kare che tene spaSTapaNe samajAvavA sArUM tane vellahalanI kathA kahI saMbhalAvavAmAM AvI che. tene ane A mahA aTavI nadI vigerene gADha saMbaMdha che. have e vAtane nadI vigere bAbatono bheda samajavA mATe kevI rIte judI pADavI tenI tane barAbara yojanA karI batAvuM chuM te tuM sAMbhaLa. e lahala kumArane jema aneka prakArane AhAra karavAnI IcchA thayA karatI hatI te pramANe viSayalaMpaTa A kumArane ajIrNa. jIvanA saMbaMdhamAM paNa ema ja samajavuM, matalaba AhAra karavAnI prabaLa IcchA jema te kumArane thatI hatI tema viSaya bhegavavAnI prabaLa IcachA A jIvane vAraMvAra thayA kare che. ghaNuM bhejana vAraMvAra karyA karavAthI jema te vellahala kumArane sakhta ajIrNa thaI AvyuM hatuM tema A jIvane paNa vAraMvAra karmanuM saM ajIrNa thaI Ave che. pApa ane ajJAnamaya te karma ghaNuM bhayaMkare che jemAMthI pramattatA (pramAdapaNuM) utpanna thAya che ane tene utpanna karanAra vaLI pelA be nagare (tAmasacitta ane rAjasacitta) che. jema jema pile kumAra bhejana Aregate gayo tema tema tene ajINuM vadhatuM gayuM ane zarIra52 tAva caDhato gayo, tevI rIte A prANInI viSaya tarapha laMpaTatA vadhatI jAya che tema rAga vadhato jAya che ane te sarva jvara (tAva)ne vadhAranAra thAya che. evA sakhta ajIrNa ane tAvanI vacce paNa jema pelA brahala kumArane vadhAre vadhAre bhajana karavAnI IcchA thayA karatI hatI tema A kamanasIba prANune paNa viSayasevananI IcchA thAya che. tame pramattatA nadI- eka manuSyabhAva pAmelA eTale mANasa thayelA prAnI yojanA. NIne joze te ghaNI kharIvAra tamane jaNAze ke ene karmanuM ajINuM ghaNuM AkaruM thayeluM che, uparAMta 1 atra pramatA nadInuM varNana pR. 805-6 thI prathama vAMcI levuM. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 828 upamiti bhavaprapaMca kathA. [praratAva ja enAmAM rAgadveSa eTalA vadhAre vadhAre kapa pAmatAM jaNAze ke tenI mUDhatAne laIne tenA citta para eka jAtane tAva Avyo hoya tema spaSTa jaNAI Avaze. hakIkata evI bane che ke vastu svarUpa barAbara na samajato hovAthI prANI barAbara samajI zakatA nathI ke enA rAgadveSanA vadhavAthI ja eno vara vadhato jAya che ane tethI te jyAre sukhanI icchA karato hoya che tyAre tene meLavavAnA prayatamAM ja te potAne ahita thAya-pariName duHkha thAya e raste utarI jAya che. sukha meLavavA te je mArgo le che (ane jene pariNAme tene karmabaMdhanathI duHkha thAya che) tenA thaDA dAkhalA juoH te dArU pIe che, tene nidrA ghaNI vahAlI lAge che, aneka prakAranI kalpanAo yukata "vikathA tene bahu suMdara lAge che, ene krodha ghaNe ISTa thaI paDe che, mAna ene priya thaI paDe che, mAyA ene hRdayavallabhA jevI thaI paDe che ane lebha te ene pitAnA prANa je lAge che, rAgadveSa te jANe enuM khUda mana ja hoya nahi tevA thaI jAya che, sparza (suMdara strI ke suMvALA padArtha sAthe) tene vahAlo lAge che, anukULa rasamAM tene rasa Ave che, sugaMdha tarapha te lalacAI jAya che, surUpa tarapha tenI AMkhe deDI jAya che ane madhura avAja sAMbhaLI kAna UbhA thaI jAya che, ene sArAM sArAM vilepane (ointments) zarIre lagADavAM bahu ja game che, pAnasepArI vigere khAvAM tarapha mana lalacAyA kare che, zarIrapara sArAM ghareNuo paheravAnI hoMsa thayA kare che, sAruM bhajana karavAnI IcchA thayA kare che, gaLAmAM phUlanI mALA paheravAnI hoMsa thAya che, sArI strIo sAthe vilAsa karavAne bhAva uThyA kare che, sArAM kapaDAM paherIne laTAra mAravA mana thayA kare che, ene sArAM sArAM Asane (siMhAsana vigere), vAhana (ratha vigere), suvAnI pathArIo, dravyane saMcaya, beTI kIrti ane evI evI sthaLa bAbate bahu ja priya lAge che. enI cittavRtti rUpa aTavImAM AvI rItanuM kAma karatI pramattatA nAmanI nadI ati vegathI niraMtara, vahana karyA kare che. 1 vikathAH rAjyasaMbaMdhI kathA, dezasaMbaMdhI kathA, strIsaMbaMdhI vAta, bhajanakathA-A cArane vikathA kahevAmAM Ave che. 2 pramattatA nadInA saMbaMdhamAM eka bAbata khAsa dhyAna kheMcavA yogya jaNAya che. paugalika sarva bhAvomAM ramaNa karavuM te pramAda che. pramAda eTale ALasa e artha nathI, paNa pramAda eTale Atmika bAbatamAM parAhamukhapaNuM. A artha vAraMvAra dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11] velUhala kathA-aTavI AdinI yojanA. 829 tyAra pachI pelA rAjakumAra velahalane bahAra bagIcAmAM ujANI karavAnI IcchA thaI AvI, tyAM javA sAruM bhojananI udyAna gama- aneka prakAranI vAnIo taiyAra karAvI, temAMthI cAna upanaya. khavAne bahAne thoDI thoDI teNe khAI lIdhI, tyAra pachI vilAsathI te gharanI bahAra nIkaLe, bagIcAmAM AvI pahoMcyo, divya siMhAsana tyAM lAvavAmAM AvyuM, tenA para kumAra beThe ane tenI sanmukha nAnA prakAranI vAnIo pIrasavAmAM AvI-e sarva vAta prathama karI hatI tene upanaya A pramANe pramAdamAM paDelA e prANIne kamenA ajIrNathI mahA Akare manane tAva Avele hevAthI tenA manamAM vAraMvAra aneka prakAranAM vicAranAM mAM AvyAM kare che ke ahe! khUba paisA ekaThA karIne sArI rIte ja uDAvuM, mArA aMtaHpurane te devatAnA vaibhavasthAna jevuM banAvI dau, suMdara manane AnaMda ApanAra rAjyane sArI rIte bhegavuM, moTA moTA rA jyamahela baMdhAvuM, sArA sArA bagIcAo taiyAra karAvuM, moTe vaibhava prApta karIne tema ja zatruone kSaya karIne duniyAmAM sarva lekenI prazaMsA pAmI, sarva manoratha saMpUrNa karI pAMce iMdrinA viSayasaMbaMdhI sukhasAgaramAM mArA manane taraboLa karI niraMtara AnaMdanI mastImAM rahyA karUM. are! AvI rIte khAvuM, pIvuM, bhoga bhogavavA ne idrine tRpta karavI e ja manuSyapaNuM prApta karavAnuM phaLa che. A sivAya manuSyadeha pAmyAnuM bIjuM kAMI ja phaLa nathI-AvI AvI je cittavRtti prANIne niraMtara thayA kare che te pelA velahala kumArane udyAnamAM javAnI IcchA sAthe sarakhAvavA yogya che. bahena ! tArA samajavAmAM have kAMIka hakIkata AvI haze ema huM dhAruM chuM. je, have evI rIte vicAra karavAne pariNAme prANI mahA AraMbha kare che ane tethI daivayoge 1 ahIM talisita beTanI hakIkta pRSTa 806-7 mAMthI prathama vAMcI levI. 2 ahIM be. . e. saMsAyaTIvALA chApela mULa graMthanuM pR. para6 zarU thAya che. 3 mahA AraMbhaH moTAM moTAM pApanAM kAma karavAnI zarUAtaH mIla udhADavI. relve goThavavI, nahere khedavI, pApavyApAra AdaravA vigere jemAM ekedriyathI mAMDI ciMdriyaparyata aneka jIvone nAza thAya che tene "mahA AraMbha kahevAya che. A mahA AraMbhamAM khAsa karIne paMdara kamadAnene samAveza thAya che. zrImAna hemacaMdrAcArya praNata zrIgazAstra (tRtIya prakAza) anusAre tenuM jANavAlAyaka svarUpa atre prastuta che. svajana kuTuMbanI AjIvikA evA dhaMdhA upara ja hoya tA ane mATe dI vAta rahe, paNa dhanasaMcaya karavA-tIjorI bharavA mATe emAMnA koI paNa dhaMdhA karavA zrAvakane mATe ucita nathI. (neTa cAlu pR. 830 mAM) 18 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 830 upamiti bhavaprapaMcA thA pAMcakarma. 1 aMgArakarmaH kAlasA pADavA, bhADabhuMnanA dhaMdhA karavA, kuMbhAranA kramA karaveA, luhAra, seAnI, kaMsArA, iMTa pADanArA e sarvane samAveza A aMgAraka karmamAM thAya che. (A kArya jInI rIte ke sAMcA kAmathI thaya te sarva aMgArakarmamAM Ave.) [ prastAva tene 2 vanakarmaH phaLaphUla pAna chedavA ane vepAra karavA. ghaMTIthI dANA daLavAnA vepAra, pANAthI vATavA vepAra e sarva vanakarma. (daLavAnI vIjaLIkhaLathI cAlatI dhaMTI-ATAnI mIleA ?) 3 zaTarma gADAM, gheADAgADI banAvavAM, tenAM cakro ghaDavAM, caDhAvavAM, kheDavAM, vecavAM, baLadanAM jotarAM vecavAM vigere (meTara vecavI, lArIe bhAre pheravI, TekasIo bhADe pheravavI, gADIo bhADe pheravavI ?) 4 bhATakarmaH gADAM, bela, UMTa, khacara, dhADA, gadheDA upara bhAra bharI temanI dvArA je utpanna thAya temAMthI bharaNapeASaNa karavuM te. ( mANasane mAthe bhAra upaDAvavA mATe tene rokavA ane te vyApAramAM napho karI tenAthI AjIvikA karavI?) 5 sTreTarsaH taLAva kuvA vAva kheAdavAthI, paththara pheDavAthI athavA khANA kheAdavAthI AjIvikA karavI te. pAMca vANijya. 1 daMtavANijyaH hAthIdAMta, camarI gAyanA vALa, anya jIvAnAM nakha, zaMkhanAM hADakAM, vAdhacittAnAM cAmaDAM, haMsa vigerenA rezamanA vyApAra karavA. temanA utpattisthAne jai kharIdI tenA vyApAra karavA. (hAla pakSIonAM pIchAMne vyApAra thAya che tene atra samAveza thAya che.) 2 lAkSAvANijyaH lAkha, maNazIla, gaLI, dhAvaDI, TaMkaNakhAra vigerene vyApAra. (A vyApAramAM ghaNI jIvahiMsA thAya che, ) 3 rasavANijyaH mAkhaNa, carabI, madha ane dArUnA vyApAra. mAkhaNamAM veAtpatti bahu che, carakhI ane madha jIvahiMsAthI utpanna thAya che ane dArU kAmane utpanna kare che ane nIro lAve che. 4 kezavANijyaH mANasa tathA janAvaranA vepAra. dAsadAsI (slaves) agAu vastunI jema vecAtAM hatAM. jAnavara ke mANasane ene pariNAme bhukha tarasa lAge tethI du:kha thAya vigere aneka dASA AthI Ave che. 5 viSavANijya: aphINa sAmala vachanAga Adi jherI vastuo, taravAra baMduka vigere hathiyArA, haLa vigere yaMtra ( mazInarI ?) ane haratALa vigere jIva lenArI vastuoneA vyApAra. pAMca sAmAnya. 1 yaMtrapIDAH tala vigere pIlavAnI ghANI, vigere. ( AmAM mIla, phrekaTarI, presa, mazInarInA samAveza thAya?) zeraDInA cIcuDA, aradhakrRdhaTTi jIna, DAyanemA vigere navIna ( cAlu rR. 831 neTa.) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakrapaNu 11] brahala kathA-aTavI AdinI yojanA. 831 dhana ekaThuM thaI jAya che to pachI potAnI hoMsa pramANe te aMtaHpura vigere vasAve che, aMdhAve che, taiyAra kare che ane zabdAdi pAMca indriyanA viSayo jemAM teNe sukha mAnyuM che tene kAMIka svAda paNa le che. ahe mRgalecanA! A prANa prathama taiyAra karelA zuddha bhajanamAMthI thatuM huM bhakSaNa kare che ema je agAu kahevAmAM AvyuM hatuM tene A pramANe hetu tAre samajI levuM. tyAra pachI aneka prakAranA karsa sagaoNthI khoTA saMkalpane laIne je bAbatamAM A tahilasita che. prANI sukha mAnI beThe che tevA aneka prakAranA ranI yojanA. vilAsa, nAce, saMgIta, hAsya ane cALA caTakAmAM paDI jAya che ane khoTA AnaMda rasamAM e joDAI jAya che ke tyAra pachI te nIca vyasanIonI sAthe jugaTAnI ramata, dArUnuM pAna, strI sAthe viSayasaMga ane evI evI sthaLa bAbatomAM rasa levA mAMDe che. AthI te sanmArga rUpa nagarathI dUra cAlatuM jAya che ane dauzalya nAmanA bagIcAmAM Ave che. matalaba e sArA mArgathI bhraSTa thaI kharAba vartana tarapha utarI paDe che. upara lahalanI kathAmAM te kumArane nagaranI bahAra nIkaLI udhAnamAM javAnI icchA thaI ane tyAra pachI AnaMdapUrvaka te nagarathI nIkaLI udyAnamAM Avyo ema kahyuM hatuM tenI lejanA atra barAbara thaI gaI. matalaba e sanmArgathI bhraSTa thaI kharAba cAritrane anusaranAre thAya che tenI atra yojanA thaI che ane te sarvanuM kAraNa AraMbha samAraMbhathI meLavela dhanane upabhoga karavAnI tuccha vAsanA che. evI rIte ( sanmArga ) 2 nirlAchanakarma bela pADA vigerenAM nAka vIMdhavAM, ghoDA vigerenI khAMsI karavI, baLada gAIne AMkavA, UMTanI pITha gALavI, gAyanA kAna kaMba lano cheda karo ane te dvArA AjIvikA karavI. 3 asatIpoSAka dhanane mATe zuka sArikA, menA popaTa, bIlADA kUtarA pALavA. (sarakasane Akhe vyApAra AmAM Ave ?) 4 davadAnaH vagara kAraNe athavA puNyabuddhithI vanane dAvAnaLa de, saLagAvI mUkavuM. (koinA gharane pitAnA lAbha sArU Aga mUkavI te?). 5 sarazoSaNaH taLAvanuM pANI nahera karAvI khecI levuM, taLAvane sukAvI nAkhavuM. tethI aMdaranA cho nAza thAya che, upara kausamAM mUkI ? AvuM cihna karyuM che tene samAveza mArA vicAra mujaba e vibhAgamAM thAya, paNa te bAbato navIna kALanI che tethI hajI vadhAre carcAne pariNAme temane nizcita sthAna ApI zakAze. 1 nagara bahAra udyAnamAM jAya che eTale sAre rastethI utarI jai kharAba vartanamAM paDI jAya che. rU5ka bahu suMdara che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva nagarathI nIkaLIne prANI (dazIlpa) bagIcAmAM AvI pahoMce che ane tyAM AvyA pachI je mahAna Asanapara kumAra beThe te miksa abhiniveza nAmanuM Asana samajavuM. tyAra pachI tenI AsapAsa rahelA tenA parivAre pramAdanAM upara je daSTAnta ApavAmAM AvyAM hatAM tevAM aneka prakAranAM bhajano je upara uparathI manane haraNa kare tevAM hoya che te pIrasI dIdhAM ane bhAisAhebe teno prathama paNa svAda lIdhela hovAthI atyAre paNa ati lAlupatAthI tene te bahu suMdara mAne che. A pramANe hakIkata thaI te pramattatA nadInI vacce AvelA tadvilasita beTanI sAthe sarakhAvAnI che. A tadvilasita beTa sarva hakIkatanuM kAraNa che. tyAra pachI bhadra! pelA velahala kumAre vaLI pAchuM thoDuM bhajana khAdhuM tethI temaja jaMgalano pavana lAgavAthI tAva cittavikSepa- thoDe hatuM te ekadama vadhI gayo. kumArane evI maMDa5nI yojanA. rIte tAva vadhatA jatA hatA te tenI pAse rahelA samayaNa nAmanA vaiputre tenA lakSaNaparathI joI lIdhuM, ane rAjakumArane vadhAre bhajana karatAM aTakAvavA mAMDyo, paraMtu kumAranuM mana bhajana tarapha eTaluM badhuM AkarSAyeluM hatuM ke te te vaidyaputranI vAta paNa sAMbhaLatA nahetA-A pramANe vArtA kahevAmAM AvI hatI tenI yojanA have tuM barAbara samaja: A prANIne paNa karmanA ajIrNane lIdhe manano tApa Avela hoya che temAM (madha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA rU5) pramAdamAM paDavAthI tema ja ajJAnarUpa vAyunA sparzathI ekadama vadhAre thaI jAya che tApa vadhI jAya che. prANane karmavAra AvI rIte vadhato hoya che te hakIkta samaya (zAstra)nA jANanAra mahA vaidya jevA meTA buddhizALI dharmAcAryo barAbara jue che ane prANIne vizeSa pramAdamAM paDatA aTakAve che, tene vastusvarUpa samajAve che ane tema karatAM spaSTa rIte kahe che ke-"bhadra! A anAdi saMsArarUpa beTI bhayAnaka 1 abhiniveza: kharI bAbatane ulaTA nirNaya. khoTI vAtane satya mAnavArUpa kharAba nukasAnakAraka nirNaya. e mithyAtva bhAva che. 2 A sthAna koI paNa bAbatamAM ghaNuM agatyanuM sthAna bhogave che. pramattatA nadImAM tadvilasita beTa che te moha vigerenuM krIDA sthAna che. 3 ahIM pUcha 800-8 mAMthI cittavikSepa maMDapanI hakIkata prathama vAMcI levI, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 ] veluhala kathA-aTathI AdinI yAjanA. 233 aTavImAM rakhaDatAM rajhaLatAM moTA rAjyanI peThe A manuSyabhava pAmavo ghaNA ja muzkela che, tame koi suMdara yogathI te pAmI gayA che chatAM karmanA ajIrNethI utpanna thayela jvara tamane lAgu paDyo che mATe tame pramAdanA bIlakula tyAga karo. AvA vyAdhi hoya teve avasare tamAre e pramAda jarA paNa sevavA nahi, kAraNa ke mahAmeAhu rUpa sannipAtanuM e te kAraNa che, ethI tamArA maneAjvara atyaMta vadhI jaze ane sannipAta thai Avaze. tamane thADo tApa Avyo che te 62 karavAnA upAya kare, ene vadhAravAnA rastA na yA. samyag jJAna, samyag darzana ane samyag cAritra pelA maneAvaranuM ame gha auSadha che. e auSadha sarvajJa jinezvara mahArAjAe darzAvyuM che, enA upayoga karavAthI tamArA cittapara je tApa caDhyo che tene sarvathA nAza thai jaze, tethI e auSadhanuM vidhipUrvaka sevana karo, ema karavAthI tamane bahu prakAranA lAbha thaze emAM jarA paNa saMdeha jevuM nathI." dharmAcAryo AvI rIte A prANIne ati vistArapUrvaka upadeza Ape che, paNa A prANInuM citta pramAdabheAjana upara eTaluM badhuM Asakta hoya che ke evI sArI zikSAne A pApI prANI samajatA nathI, vicAratA nathI, hRdayamAM utAratA nathI ane ulaTA jANe dArU pIdhela hAya, mada caDhela heAya, magaramacchathI pakaDAi maravAnI aNI upara AvelA hAya, gADha nidrAnA ghenamAM paDI gayelA hAya, tenI mAphaka te Avaro anI gurUmahArAja kahe che te jANe sAMbhaLatA ja na hoya tema taddana ulaTI rIte ja vartana kare che-A sarva hakIkata pelI pramattatA nadImAM Avela tadvilasita beTamAM goThavAyalA cittavikSepa maMDapane lagatI samajavI. A AkhI hakIkata saMsArI prANInA saMbaMdhamAM vAraMvAra anyA ja kare che. sakhi agRhItasaMketA ! e rAjaputra velahalane tenA bhAjana upara eTalA badhA prema hato ke ajIrNane lIdhe te tRSNA vedibhAjana tene gaLe utaratuM na hatuM te paNa tenA nI yAjanA. paranI lAlupatAne lIdhe game tema karIne te jorathI gaLe utAratA hatA ane tyAra pachI chevaTe te rAjakumArane pelAM bhejanamAM ja sakhata vAmITa (ulaTI) thai e vAta kahI hatI te hakIkata A jIvanA saMbaMdhamAM paNa e ja prakAre ane che te tuM have kharAkhara samajI leH A prANIne eka teA karmanA ajIrNathI 1 ahIM tRSNA vedinI hakIkata pR. 808-9 mAMthI prathama vAMcI levI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthita bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja cittajvara rahevAthI tenuM mana sadA vidghaLa rahyA karatuM hoya che tema ja vRddhAvasthAnA kAraNe zarIramAMthI lAhI mAMsa sUkAi javAthI zarIramAM kSINatA hoya che ane vaLI pAchA e zarIramAM aneka prakAranA rogo utpanna thayA hAya che tene laine koi paNa prakAranA bhAge bhAgavI zake tevI sthitimAM te hAtA nathI, chatAM paNa ene vadhAre vadhAre bhAge bhAgavavAnI ane enAM sAdhanA yojavAnI icchA thayA kare che, paraMtu tenA tyAga mATe saheja vicAra paNa tene AvatA nathI. AvI avasthAmAM vartatA hAya che tyAre paNa ene pramAda bhAjana upara eTalI badhI lAlupatA hAya che ke te upara gaNAvyAM te sarva pramAdabhojanAnuM sevana karyo jAya che ane tema karatAM koi vivekI prANI tene aTakAve teA tenuM kahevuM e bhAi jarA paNa sAMbhaLatA nathI. ene to sA prApta thAya eTale hajAra meLavavAnI icchA thAya che, hajAra maLe eTale lAkha ekaThA karavAnI rUci thAya che, lAkha ekaThA thaye karoDa bhegA karavAnI muddhi thAya che, karoDa bhegA thaye rAjyanI vAMchA thAya che, rAjya maLe eTale deva thavAnI icchA thAya che, devapaNuM maLe eTale zakra (iMdra)paNuM meLavavA hoMsa thAya che ane zakapaNuM maLI jAya te 834 1 bhartRhari kahe che ke kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalaH / kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArditagalaH // tRLa: jUtho, kRmirAtASitanu: | zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva madanaH // zarIre taddana kharakhara kheraDI thai gayeA hAya, AMkhe kANA hAya, page lulA hAya, kAne maherA hAya, puMchaDI rahita thai gayelA hAya, bhukhaDI khArasa jevA hAya, tadna gharaDA khakha thai gayeleA hAya, gaLAmAM bhAMgI tUTI mATInI hAMsaDI paDelI hAya, zarIramAM aneka cAMdAM paDelAM hAya, temAMthI parUM nIkaLatuM hAya, cAmaDI upara seMkaDA chavAtA ane gIMgADAe coMTelA hAya-AvA kUtarA hAya chatAM paNa te kUtarIne zeAdhe che tenI pachavADe jAya che, kharekhara ! kAmadeva te marelAne paNa mAre che!! A vicAra uparanA abhiprAya sAthe sarakhAvavA yogya che. 2 sarakhAve. jI. jIre mAre niradhanane zata cAha, zata cAhe sahase lADIe jIrejI; jIre mAre sahasa lahe lakha leAbha, lakha lAle mana keATie jIre mAre koTIzvara nRpa Rddhi, nRpa cAhe cakrIpaNuM jIrejI, are mAre cAhe cakrI surabhAga, sura cAhe surapati sukha ghaNAM jIrejI. caze|0 upAdhyAya-lAbha svAdhyAya. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 ] velahala kathA-aTathI AdinI yojanA, 835 paNa tenI icchA pUrI thatI nathI; ene game teTalA suputro thAya, dhAraNA karatAM paNa vadhAre sArI premI sadguNI srI maLe, sarva prakAranI icchita vastu maLI jAya ane karoDo prakAranA padArthone bhAga prApta thAya to paNa tenI vizeSa prApta karavAnI vAMchAne Do kadi paNa AvatA nathI. ene te jema jema sthULa padArtho vadhAre vadhAre maLatA jAya che tema tema tenAvaDe vizeSa sukha meLavavAnI icchAthI te sarvane saMgraha karatA ja jAya che. pachI jema tApa Avela mANasa vadhAre bhAjana kare teA tethI tenA tApamAM vadhAro ja thAya che tema e sthULa padArthonA vadhAre saMgraha karavAnuM pariNAma e prANInA du:khamAM ja Ave che, enI vadhAre sukha meLavavAnI icchA teA icchAmAM ja rahe che ane ulaTAM jaLanA upadrA, agninA upadrA, sagAonA jhagaDA, ceAranA upadrA ane rAjyasattA pelA dravyarUpa bhAjananuM tene baLAtkArathI vamana karAve che eTale khAdhela-ekaThA karela padArthonuM eka athavA bIjA kAraNe vamana karavuM paDe che ane ulaTuM jyAre kAi paNa kAraNathI e padArtho jAya che tyAre tene hRdacamAM atyaMta duHkha thAya che ane evA vilApayukta pAkAra kare che ke ene avasare e prANI vivekI purUSAne kRpAnuM pAtra thai paDe che eTale vivekIAne tenApara dayA Ave che. bahena agRhItasaMketA ! upara je cittavikSepa maMDapamAM AvelI tRSNA nAmanI vedikA kahI hatI te jAvA prakAranI mananI sthiti samajI levI. tyAra pachI pelA veluhala kumAra vicAra karatA hatA ke peAtAnuM zarIra vAyuthI bharAi gayuM che tethI tene ulaTI thai AvI viparyAsa siMhA che ane jo ene vadhAre vakhata khAlI rahevA devAmAM sana AjanA. Avaze teA vAyuthI bharAi te vinAza pAmI jaze, mATe pharI vAra vadhAre bhAjana karI laIne tene bharI dauM ke jethI enuM rakSaNa thAya. bahena agRhItasaMketA ! A prANI paNa evA ja prakAranA vicAro karyAM kare che tenI hakIkata tane kahuM te lakSyamAM rAkhaje; pAte ekaTho karela vaibhava pAparUpa jvarathI jyAre nAza pAmI jAya che, peAtAnA najIkanA sagA saMbaMdhI strI ke putra maraNa pAme che athavA hRdayanA atyaMta pratibaMdhathI potAnA hRdayapara AghAta karanAra bIjo koi paNa padArtha vinAza pAme che tyAre A bhAizrI peAtAnAM manamAM ghaDa vALe che ke huM barAbara nItithI-yuktithI varto 1 ahIM viparyAsa siMhAsananI hakIkata 809-10 mAMthI prathama vAMcI levI. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva nahi, athavA te meM barAbara puruSArtha karyo nahi, athavA te meM samartha svAmIne Azraya lIdhe nahi athavA te thayela vyAdhinuM meM barAbara osaDa karyuM nahi-AthI mAruM sarva cAlyuM gayuM athavA mArI suMdara pakSI maraNa pAmI gaI athavA te mArA dekhatAM mArA chokarAo ke bhAIo-saMbaMdhIo visarALa thaI gayA, paNa have teonA virahathI kSaNabhara paNa huM rahI zakuM nahIM, e te vaLI pharIvAra taiyAra thavuM joie ane jarA paNa nAsIpAsa thayA vagara pUratA utsAhathI pUrvane sarva vaibhava khaDe karavo joIe, barAbara yukti prayukti lagAvIne A vakhate huM agAune Akho vaibhava pAchA utpanna karIza ane khAsa saMbhALa rAkhIne e sarvanuM pAchuM rakSaNa karIza ane jo ema na karuM, hIMmata hArIne besI jau te te bakarInA gaLe vaLagelAM stana (AMcaLa)nI peThe mAruM jIvatara phokaTa thAya, huM ja na jamyA barAbara thauM! mATe have ekavAra pharI sarva bAbata nave nAme jamAvuM. bahena agRhItasaMketA! A prakAre prANuM ceSTA kare che tene tAre viparyAsI sihAsana jenuM varNana agAu AvI gayuM che tenI sAthe sarakhAvavI. tyAra pachI pelA brahala kumAre sarva prakAranI zarama choDI daIne pelA vamana karelA bhejanathI mizra thayelA bhojanane vamana karela AhA- lolupatAthI khAvA mAMDyuM. bIjA leke te tenA berane pAcho khAvAnI zaramapaNuM tarapha jaI rahyA ane te vakhate tene yojanA. parivAra tema ja pelo samayajJa vaidyaputra tene pikAra karI karIne aTakAvato ja rahyo. tenI pAse bhajananA deze varNavate ja rahyo, chatAM e kumAra te pelA bhojananA mAnI lIdhelA guNa upara eTale badho levAI gayela hato ane tenA upara tenI eTalI badhI lelupatA thaI gaI hatI ke pele vaidyaputra pakAra karato rahyo ane bhAI to vamanamizra bhajana capATatA ja gayA. ema agAu lahalanI kathAmAM vAta karI hatI e pramANe suMdarI! A jIva paNa jogavIne pheMkI dIdhelA padArtho tarapha pAcho e ja pramANe varte che. e prANIne karmano mela eTale sakhata lAgele hoya che ke te taddana bezarama mANasanA jevuM ja vartana kare che. A hakIkata kevI rIte bane che te barAbara samajavA jevI che. zabda vigere pAMca iMdriyanA sthaLa bheganA padArtho pudagaLa paramANunA banelA 1 hatuo pRSTa 822, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 ] veUhala kathA aTathI Adino yAjanA. 830 che, te teA tArA dhyAnamAM kharAkhara AvI jAya tevI hakIkata che. have e padArthonA prANImAtra upabhoga kare che eTale dareka prANI e pudgaLa paramANuone upabhoga kare che ema thayuM. pUrve anaMtA bhava thayA temAM prANIe e dareka paramANune ghaNI vAra grahaNa karyA che ane bhogavIne mUkI dIdhA che ema tuM thai gayelA pachavADenA anaMtA bhavAnI najare joiza teA turata tArA dhyAnamAM AvI jaze. AthI bhAgavIne vamana karI nAkhelA e sarva zabda rUpa sagaMdha sparzavALA padArtho che ema huM pavitra mahena ! tane jaNAze ane A saMsAramAM prANInA manane prema pamADI rokI rAkhanAra ane kheMcANa karanAra je koi paNa bAbata-vastu ke padArtha hoya te te sarva pudgaLamaya ja che; eTale A prANIne saMsAramAM rokanAra ke kheMcI lAvanAra teA pugaLa paramANunA banelA padArthoM ja che ane e sarvane te eNe aneka vAra bhAgavIne pheMkI dIdhelA che chatAM A pApI prANI e ja paramANunA anelA padAthopara peAtAnuM mana vAraMvAra lagADIne kAdavamAM ragadALAya che, bhAgavIne pheMkI dIdhelA paramArRone pharIvAra hoMsathI bhogave che ane tenA tevA atyaMta bezarama vartana tarapha vimaLAtmAe (zuddha-melavagaranA-AtmArthI prANIe) joyA kare che, chatAM te zaramAtA nathI. mahAtmA dharmAcAryo jeenuM mana anya prANIo upara kRpA karavAmAM ghaNuM ja lAgI raheluM hoya che teo bhAgarUpa kacarAmAM laMpaTa thaine paDelA A prANIne prayatnapUrvaka vAraMvAra vAre che ane tema karatAM tene jaNAve che are bhAi ! tame pote te anaMta jJAna anaMta darzanarUpa che, tamArAmAM na kaLI zakAya tevI adbhuta zakti che ane tamAro aMdaranA (Atmika) AnaMda avaNya che ane e sarvamaya tame pAte che. kharekhara, tame deva jevA che, devarUpa aa, pAte ja sAkSAt deva che ! tamAre AvA bhAga bhAgavavAmAM paDI jai tamArI jAtanuM ( Atmika ) gaurava ghaTADavuM e tamArI jevAne zAbhatuM nathI. tamane eka bIjI vAta kahIe. A bhAgo-bhAganA padAthA eka athavA bIjA AkAramAM tamArI pAse pharI pharIne AvyA ja kare che, eka vakhate bhe gavela padArtha pAcho pAte ja bIjuM rUpa dhAraNa karIne tamArI pAse Ave che ane evA padArthopara manane AMdhI devuM e te tamArA jevAne mATe ghaNuM halakuM kAma che. je vastutattva barAbara samajelA hoya che tevA tattvajJa mahAtmAe e padArthone apavitra ulaTI ( vAmITa )nI sAthe tadna vAstavika rIte sarakhAve che ane 19 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 838 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratAva 4 tame te meTA deva cho tethI tamAre evA apavitra padArthone upabhega karo e kaI paNa rIte ucita nathI. e padArthone prApta karavAmAM prathama to moTuM duHkha thAya che, e pite mahA duHkha rUpa ja che ane bhaviSyamAM thanArAM aneka duHkhanuM kAraNa che, tethI samaju prANue e padArthone ekadama tyAga karI devo joIe. je padArtho bAhya paramANuthI banelA hoya che, je taddana tuccha hoya che ane jemAM AtmikabhAva jarA paNa hoto nathI tevA padArtho upara potAnA AtmasvarUpane samajanAra kyo DAhyo mANasa rAga kare? evA tuccha padArtho AtmadhanavALA viziSTa prANIonA rAgane pAtra paNa gaNAya kharA? mATe bhAI ! mArA kahevAthI e bhoganA padArtho upara ke bIjA keI paNa pramAdanA viSayamAM tamAre have paDavuM yogya nathI. gurUmahArAja prANune AvA nyAyathI ane dalIlathI bharapUra zabdomAM jyAre upadeza ApI tene viSaya bhogane avidyA zarI- upabhoga karatA aTakAve che tyAre pramAdabhajana ranI yojanA karavAmAM atyaMta lelupa thayelo A prANu vicAra kare che ke kharekhara ! A dharmAcArya taddana mUrkha lAge che, e vastutattvane kAMI jANatA hoya tema lAgatuM ja nathI, kAraNa ke taddana mUrkha mANasa hoya te ja AvA atyaMta AnaMda ApanAra padArthonI niMdA kare. A duniyAmAM maghanuM pAna karavuM, suMdara strIo sAthe bhogavilAsa karavA, mAMsabhakSaNa karavuM, gAMdharvagItanuM zravaNa karavuM, suMdara bhajanano svAda le, gaLAmAM sugaMdhI puSpanI mALAo paheravI, moDhAmAM tAMbULa cAvavuM, suMdara kapaDAM paheravAM, sArAM sArAM Asapara AnaMdathI besavuM, ghareNuthI zarIra zobhAvavuM, traNe bhuvanamAM amRta samAna ujajvaLa pitAnI kIrtino phelAvo karavo, suMdara rastone mATe saMgraha karavo, caturaMga mahA sainyanA svAmI thavuM, aneka sAmanta rAjAonA svAmItvayukta moTA rAjyane prApta karavuM, e ane evI bIjI je je sthULa saMpattionI IcchA thAya te sarvane prApta karavAnI bAbatane paNa je duHkha kahevAmAM Ave to pachI A duniyAmAM sukhanuM kAraNa bIjuM zuM che? keTalAka bApaDAo khoTA siddhAntothI phasAi gayelA, potAnI zuka paMDitAinA abhimAnamAM paDI gayelA 1 AtmikabhAva ane pudgaLabhAvane spaSTa vire ja hoya che. svaramAM sva e AtmA ane parabhAvamAM moTe bhAge pudagaLabhAvane ja samAveza thAya che, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu 11 ] vebruhala kathA-aTathI AdinI yojanA. 232 magajanA ThekANA vagaranA A lAkamAM bhAgarUpa bhojananA sAdhana vagaranA hoya che. teo dharmaghelA hAi pAte ThagAi bhAga bhogavI zakatA nathI ane khAsa prayAsa karIne bAjananA upabhAga karI zake tevA saMyogAmAM bIjA prANIo hoya che tenA upabhAgane paNa hAthe karIne nAza karAve che. samaju mANasoe AvA dharmaghelAonA kadi saMga karavA na joie. juone! pelA zuSka pADetA je saMsArabhegAne baMdhana kahe che tenA hatu te mAtra mAkSa meLavavuM te che ane mAkSamAM teA koi paNa prakAranA bhoga bhogavavAnA hAtA nathI, te AvA kSanA upadeza e eka prakAranI ThagAi ja che, mATe AvA mAkSanI khAtara amRta jevuM sukha kA samajI mANasa tyajI de? AvI AvI kalpanAo karIne gurU mahArAja je zuddha satya upadeza ApatA hoya che tenAthI A bhAizrI dUra dUra nAsatA jAya che, tenI virUddha vartana kare che ane pelA bhAjanamAM te apUrva guNenI navI navI kalpanAe karyo jAya che. e mAne che ke A bhAjananAM sAdhanA sthira che, niraMtara rahenArAM che, tadna pavitra che, sukha ApanAra che ane vAstavika rIte te mArA rUpa ja che, huM ane te taddana abhinna chIe, te mArAM ja che, mAre mATe ja nirmAyalAM che-mATe have mAre bIjI koI bAbatane jarA paNa khapa nathI. je mane e bhAga ane tenAM sAdhanA maLatAM hoya te bahu sArUM, ApaNe pelA meAkSanuM ke kahevAtA prazamasukha ( zAMtisAmrAjya )nuM kAMi paNa kAma nathI ane dharmAcArya ke bIjA koi evAM evAM moTAM moTAM artha vagaranAM zabdo ke vAkyo vApare tethI huM kAMi mArI jAtane chetarUM tema paNa nathI. A pramANe vicAra karIne A prANI tyAra pachI pramAdarUpa azucinA kIcaDamAM ragadoLAya che ane zuddha dharma zuM che? prANInI pharaja zI che? vigere mAmatA samajAvatAM gurUmahArAja teA mATethI A prANInA hita khAtara pAkAra karatA dUra rahI jAya che. bahena agRhItasaMketA ! mahAmeAha rAjAnI avidyA nAmanI zarIrasthiti upara jaNAvI hatI te prANInI AvA prakAranI mananI bhAvanA samajavI. pelA vejJahala kumAre (tenI kathAmAM upara kahyuM te pramANe) peluM bhAjana khUba ThAMsI DhAMsIne pharIne khAdhuM ane tyAra pachI pAchuM ekavA mAMDyuM ane chevaTe tene AkarA sannipAta thai. gayA, Akhare tenuM bhAna paNa cAlyuM gayuM ane te jamInapara paDI gayA; jamInapara paDyA 1 jue pR. 81. tyAM vidyA rArIranuM varNana karavAmAM AvyuM che, sannipA ta nI yAjanA. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84. upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva pachI Ama tema ALoTatAM te meTethI buma mAravA lAge ane na varNavI zakAya tevI atyaMta bhayaMkara avasthAne pAme. AvI tenI kharAba avasthAmAM aho savAMgasuMdarI! tenuM keIe paNa rakSaNa karyuM nahi. tevI rIte A jIvanA saMbaMdhamAM paNa te ja pramANe hakIkata samajavI. barAbara dhyAna rAkhIne A vAta samajI leje hakIkata ema che ke jyAre A prANa pramAdayukta hoya che, ane pramAdamAM vilAsa karavA tatpara thayela hoya che, tenA manamAM aneka prakAranA vikSepa thayA karatA hoya che, tRSNathI te pIDita hoya che, manamAM aneka viparyAse thayA karatAM hoya che temaja avivAthI aMdha thaI gayela hoya che, saMsArarUpa kAdavamAM Asakta thaI gayela hoya che ane viSayasukhamAM aneka guNo che e teNe potAnA manathI Aropa karI dIdho hoya che te vakhate tene dharmAcArya athavA te kaI kharekhara sarvArUpa sAcA vaidya AvIne tene kacarAmAM paDatA aTakAvavA vAraMvAra na kare te tene e bhAIzrI mUrkha ane akkala vagaranA mAne che e vAta to barAbara bese tevI che. tyAra pachI e bhAIe daDha pApa bAMdhelAM hoya che tethI tene du:kha bhegavavA rUpa jvara (tAva) Ave che jenI sarakhAmaNI barAbara vamana sAthe thAya che. tene vaza paDI jaIne pelA dharmAcArya ke sarvasanI zikSA na mAnatAM te khoTA pramAdamAM paDI jAya che ane pramAdamAM paDyo eTale te pachI enA manamAM sarva dene bhAra bharAI jAya che ane te vakhate enAmAM mahAmaha rAjA jenuM vartana barAbara sannipAta jevuM che te AvIne tenA mana para kAbu meLave che. eka vakhata A prANI mahAmahane tAbe paDI gaye eTale tenuM taddana AvI banyuM samajavuM. pachI suMdaralecane! vivekI prANIonA dekhatAM A prANuM (Atmika ) ceSTArahita thAya che, bIjA tene calAve tevI parakRta ceSTAne AdhIna thaI jAya che ane pachI ati pApadayane pariNAme mutra, AMtaraDAM, viSTA, kacare, carabI ane lehIthI bharAyelA ane vamanathI lepAyelA narakamAM taraboLa sIdhe sIdho paDe che ane tyAM moTA zabda pokAra karate ahIM tahIM gabaDyA kare che, Arta svare rahyA kare che tema ja vacanathI varNavI na zakAya tevAM bhayaMkara duHkhe tyAM sahana kare che. suMdara avayavavALI bahena! tapa35 dhanavALA ane zuddha daSTivALA uttama prANIo (mahAtmAo) e prANune upara jaNAvelI rIte ceSTA karato pitAnI - 1 cittavRtti aTavAthI, nadI, beTa, siMhAsana vigerenA sarva vizeSaNe ahIM A vAkyamAM AvI gayAM te samajI levAM, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 ] velUhala kathA-aTavI AdinI yojanA. 841 jJAnadaSTithI jue che, paraMtu teo jAte evI bAbatanA moTA ve hovAthI joI le che ke A prANIo sannipAtathI saMpUrNa levAI gayela che ane evI avasthAmAM AvI gayuM che ke tenI have koI paNa prakAranI davA thaI zake tevuM nathI. AvuM te prANInA saMbaMdhamAM nidAna karI e mahAbuddhizALI purUSo e prANIno tyAga kare che, ene cheDI de che, enA saMbaMdhamAM upekSA kare che. have he capaLa netrovALI bahena ! evI avasthAmAM ghara saMsAramAM prANa DUbI gayela hoya che tyAre emAMthI enuM konuM rakSaNa kare? ene e samudramAMthI bato. koNa bacAve? ane vaLI kamanasIbe he a95 belanArI bahena ! evI avasthAmAM A prANI vartato hoya che to paNa pelA pramAdajana upara tene je lupatA lAgelI hoya che tene e bhAI jarA paNa cheDatA nathI, mUkato nathI, ochI karato nathI; AthI enA doSo vadhatA ja jAya che ane tethI Akhare te cetanA cheDI de che athavA tenI cetanA ghaNI ochI thatI jAya che ane mahAmahanA sannipAtathI te gherAta jAya che. A pramANe hovAthI te bahena ! A saMsAracaka je roga, jarA (vRddhAvasthA-ghaDapaNa) ane maraNathI AkuLavyAkuLa thayela che temAM anaMtakALathI beThele pelo mahA baLavAnuM mahAmaha A prANInI sAthe evI rIte vartana kare che ke tenAthI prANInA je kaI zuddha dharmabaMdhuo hoya te ene choDIne cAlyA jAya che ane pachI pote tenA para kAbu meLavIne jANe tene bhayaMkara sannipAta thayo hoya tevA prakAranAM sarva viparIta vartane tenI pAse karAve che. mahAmahamAM eTalI adbhuta zakti che ke te potAnA parAkramathI prANIone saMsAramAM potAnA hAthamAM marajI Ave te pramANe ramADe che ane tene vaza paDIne prANI pitAnI jAtane taddana bhUlI jAya che. sulocane ! tuM barAbara dhyAnamAM rAkhaje ke pelI pramattatA nadI vigere sarvane calAvanAra, gatimAM mUkanAra ane tenAthI vRddhi pAmanAra A mahAmaha mahArAjA che. saMkSipta arthe yojanA, agRhItasaMketAne uddezIne prajJAvizALa kahe che-bahena! mahAnadI (pramattatA ) vigerene bheda samajAvavA ane spaSTa karavA mATe 1 vaidakanA niyama pramANe jyAre prANIne ghaNo Akaro sannipAta thayo hoya tyAre pachI tenI davA karavI nakAmI che, pachI e vyAdhi asAdhya koTimAM Ave che. - 2 e sarvane pravRtti karAvanAra kAraNabhUta meharAjA che tema ja tenA kAryabhUta paNa meharAjA che. mehathI e sarvanI utpatti che ane emanAthI vaLI moha vRddhi pAme che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 842 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva tane A pramANe viThThahala kumAranuM dAta kahI batAvyuM tethI tArA dhyAnamAM sarva hakIkata barAbara AvI gaI haze! te sarva bAbate tane rapathI pharI kahI jAuM chuM te zAMtithI sAMbhaLa. A prANInI viSayabhoga tarapha je vRtti rahe che, tene bhogavavAnI je icchA-sanmukhatA rahe che te pramattatA nadI samajavI, pAMce IDiyana bhege tarapha pravRtti karavI, bega bhogavavA te takriti beTa samajo , IdriyogamAM pravRtti karavA mAMDyA pachI viSayalelupatAne lIdhe manamAM je eka prakAranI zUnyatA AvI jAya che, gamya, agamya, bhakSya, abhaya, paya. apeya vigere saMbaMdhI vicArarahitapaNuM thAya che tene he mRgAkSI! cittavikSepa nAmano maMDapa samaja e bhegene game teTalA bhogavavAmAM Ave to paNa tRpti thAya ja nahi ane uttarottara vadhAre vadhAre bhAge bhegAvavA mATe manamAM icchA thayA ja kare tene tarUNA mANaso nAmanI vedikA kahe che, pApanA udayathI bhegone lAbha maLI zake nahi athavA maLelA bhegono nAza thaI jAya te vakhate te bhegene prApta karavA mATe je bAhya (sthaLa) prayu karavAmAM Ave-jene duniyAdA rImAM eka prakArano purUSArtha kahevAmAM Ave che tene-vipakSa nAmanuM siMhAsana kahevAmAM AvyuM che. A saMsAranA sarva padArtho anitya che ane apavitra che, du:khathI bharapUra che ane jIvathI taddana jAdA che tevA padArtho viSe tethI ulaTI buddhi thavI eTale temane sthira rahenAra mAnavAM pavitra gaNavAM, temAMthI sukha meLavavAnI icchA rAkhavI ane pote jANe tanmaya ja che e vicAra kare tenuM nAma vidyA (ajJAna) samajavuM. e sarva vastune pravartAvanAra tema ja emanAthI ja utpanna thanAra mAmofiA kahevAya che, bahena agRhItasaMketA! AvI rIte mahAnadI vigere sarva vastuo eka bIjAthI taddana judI che te barAbara yApUrvaka samajI levuM." 1 prajJAvizALAe A prakaraNanI zarUAtathI velavala kathA kahevA mAMDI te bhAvArtha sAthe ahIM teNe pUrI karI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 ] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudRSTi. 243 agRhItasaMketAe kahyuM "ahena! ahu sArI vAta karI. have mane arAbara khAtrI thai ke tuM sAcesAcI prakSAvijJAnhA ja che. (vizALa buddhivALI bahena che.) tArUM jevuM nAma che tevA ja tArAmAM guNA che. have tane ghaNI takalIpha paDI che tethI tuM ArAma le, ane A saMsArIjIva peAtAnuM caritra AgaLa calAve. bhAi saMsArIjIva ! vicakSaNasUrie je caritra naravAhana rAjA samakSa kahI saMbhaLAvyuM ane hAla vimarze prakarSane kahI saMbhaLAvyuM ema tuM vAta karatA hatA te have AgaLa calAva. ,, saMsArIjIve peAtAnI vAta AgaLa calAvI. kahe prakaraNa 12 muM. mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudRSTi. saMsArIne caritra AgaLa calAvatA kahyuM:-- naravAhana rAjA samakSa ripudArUNanA sAMbhaLatA vicakSaNasUri tyA * 2 pachI vize mAmAe bhANejane kahyuM "bhAi prakarSa! have tane nadI vigerenA bhAvArtha barAbara samajAyA haze. mAla, haju paNa vadhAre khulAseA karavAnI jarUrIAta che kharI ?" 1 navamA prakaraNane aMte meharAjAnA parivAranuM varNana vimo mAmeA zarU karatA hatA te have AgaLa cAlaze. A sarva vAta naravAhana rAjA samakSa vicakSaNusUri kahetA hatA te parapudArUNa sAMbhaLatA hatA ane vAtanI zarUAtamAM jaNAvyuM tema saMsArIjIva tarIke te sarva sadAgama samakSa kahI batAvatA hatA. 2 prakaraNa navamAne aMte mAmAe seharAyanA kuTuMkhanuM varNana karavA mAMDatA bhAvArthanI vAta cAlI hatI. have meharAjanA piravAra varNave che. prakaraNa 12 thI 16 sudhI seharAjAnA parivAranuM varNana cAlaze. e pAMce prakaraNA ukta mukhya viSaya (meAharAjAnA parivAra)nA peTAvibhAga samajavA. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 844 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 prakarSa"mAmA! mArA samajavAmAM pramattatA nadI vigere sarva AvI gayAM. huM enAM nAma paNa barAbara samajyo chuM ane enA guNe paNa mArA lakSyamAM AvI gayA che; have Apa mane e meharAjAnA AkhA parivArane paricaya karAve, e sarvane barAbara oLakhAve. A rAjasiMhAsana para suMdara strI AvIne beThelI che je zarIre kAMIka vadhAre sthULa dekhAya che tenuM nAma zuM che ane tenA guNe kyA kayA che-te sarva mane samajAve. devI mahAmUDhatA. vimarza--e te aneka guNanI khANa jevI suprasiddha mahArAjA mahAmahanI saubhAgyavatI bhAryA mahAmUDhatA nAmanI che. jema caMdrathI caMdrikA judI nathI, jema sUryathI tenI prabhA jUdI nathI, tema e rAjapanI potAnA pati mahAmahathI zarIranA abhede ja rahe che eTale bannenuM zarIra eka ja che. A pramANe hevAthI e mahArAjAnA je je guNe agAu varNavyA hatA te sarva A temanI bhAryA mahAmUDhatAmAM che ema tAre samajI levuM."" mithyAdarzana senApati. prakarSa-vArU, mAmA! e vAta samaje. have juo. e mahAmeha rAjAnI bAjumAM temanI najIka beThela pele kALA raMgane ane bhayaMkara AkRtivALe rAjapurUSa jaNAya che je AkhA rAjane tathA rAjasabhAnA sabhAsadone vAMkI najare joI rahyo che te ko rAjA che? vimarza--"A AkhA rAjyane nAyaka mahAmaha mahArAjAne e mithyAdarzana nAmane vaDe pradhAna athavA senApati che. e mahArAjA je moTA rAjya upara potAnuM rAja calAve che tene sAmo kArabhAra e vaDA pradhAna calAve che. ahIM je bIjA ghaNuM rAjAe che temane sarvane paNa e ghaNuM baLa ApanAra che. have e ahIM ra raho, bAhya pradezamAM rahelA prANuone zuM zuM karI zake che tenI TuMkAmAM vAta karI dauM te barAbara tuM lakSyamAM laI le. e A aMtaraMga pradezamAM rahIne potAnI zaktithI bAhya pradezanA prANIone je deva na hoya tevAmAM devapaNAnI buddhi utpanna kare che, adharmamAM dharmanI mAnI 1 mithyAdarzana mATe kartAe mahattama" zabda vAparyo che, tene artha vaDe pradhAna paNa thaI zake. e senApatinuM temaja vaDA pradhAnanuM kAma kare che. banne artha baMdhabesatA jaNAya che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudaSTi. 845 natA utpanna kare che, je tatva na hoya te tava che evI buddhi utpanna kare che, je apAtra ke kupAtra hoya tene te pAtra manAve che, guNanI taddana gerahAjarI hoya tyAM guNene samUha samajAve che ane je saMsAra vadhavAnA hetuo hoya tene te nirvANa (mokSa)nA hetuo havAnI bhrAnti karAve che. AvuM ajaba kAma e kevI rIte kare che te tene sahaja vivecanapUrvaka jaNAvuM - "je hasavAmAM, gAvAmAM, cALA karavAmAM ane nATaka caTaka vigere ADaMbaremAM tatpara rahe che, je strIonA adeva deva5- " kaTAkSathI haNAI jatA hoya che, jeo potAnI NAnI buddhi, "bAjumAM strInuM ardha zarIra dhAraNa karatA hoya che, jeo kAmAkhya heya che, jenuM mana parastrImAM Asakta rahetuM hoya che, jene vyavahArU mANasa rAkhe "teTalI zarama paNa hotI nathI, jeo krodhathI bharelA hoya che, "Ayudha (hathiyAre ) dhAraNa karanArA hoya che, dekhAvamAM ja bhayaMkara "lAgatA hoya che, zatrune mAravA mATe tatpara rahelA hoya che, zrApa ane AzIrvAdathI jemanuM citta malIna thaeluM hoya che AvA AvAne e mithyAdarzana lekamAM deva tarIke sthApana kare che. have enI sAme vicAra kare te je taddana rAgadveSa vagaranA hoya che, "je sarvA-sarva vastune eka sAthe jANI zake tevA devamAM adeva- "heya che, je zAzvata sukhane aizvaryapUrvaka anaMta paNAnI buddhi, "kALa sudhI bhegavanArA hoya che, atyaMta AkarA " karmarUpa melane jemaNe sarvathA nAza karela hoya 1 have pachI adevamAM devabuddhi vigere kAryo mithyAdarzana vachara kevI rIte kare che te batAvavAmAM AvyuM che. 2 A varNana zrIkRSNane ghaNe darajajo lAgu paDe che. 3 bhIlaDImAM Asakta zIvane A varNana lAgu paDe che. 4 vyavahAramAM strI sAthe jAheramAM pharatuM nathI e AryAvartano ziSTAcAra hatA. e ziSTAcArane mUkI je jAheramAM paNa strI sAthe mUrtarUpe dekhAya che te rAdhAkara ke sItArAma samajAya che. 5 ghara AkRtivALI kAlikAdevI ane zatru mAravA tatpara bhairavanI bhISaNa mUrti jaNAya che. 6 kaI paNa zrApa ApanAra ke AzirSa ApanAra devane A hakIkata lAgu 7 A varNana zrI jinezvara devane lAgu paDe che, 20 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 846 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja mahAbuddhi " che, jeo sarva prakAranA prapaMca vagaranA hoya che, je " zALI hAya che, jenA krodha sarvathA zAMta thai gayA hoya che, " jeone khATA ADaMbara karavAne kadi paNa prasaMga ja AvatA nathI, " jeoe hAsya, strI ane astra ( hathiyAra )ne sarvathA tilAMjali " ApelI hAya che, jee AkAzanI jema sarvathA nirmaLa hAya che, " je taddana dhIra-zAMta hAya che, je moTA bhAgyathI yukta hoya che, " je hamezAM upadravarahita hAya che, jeo koine koi paNa prakAranA " zApa ApatA nathI tema ja koine AzIrvAda paNa ApatA nathI " eTale jee zApa (dveSajanya ) ane prasAda ( rAgajanya )thI mukta thai gayelA che, chatAM paNa jeo anya prANIne ziva (mAkSa" paramapada ) prApta karavAnA kAraNabhUta thAya che, je cr traNa keTie parama aizvaryanA * zuddha zAsrArthanA upadeza ApanAra hoya che, je 1 traNa keDhi; A pAribhASika zabda che. enA dhaNA artho bese che te vicAravA. 1 karavuM, karAvavuM ane anumedavuM, 2 hanana, pacana ane krayaNu, hananaH kAine mAravA nahi, havA nahi. pacana: koi vastu rAMdhavI nahi. caNuH kAi vastu kharIdavI nahi. 3 zAstrArtha karanArA traNa kaTi mAne che. jIe nyAyane graMtha. emAM pramANa vigerenI vicAraNAne samAveza thAya che. 4 35, cheH ane tApa. e trividha zuddhi che. 1: viSitijethI paH vidhi ane pratiSedhanuM batAvavuM te zuddhi. dAkhalA tarIke rAga vigerenA vinAzaka yAnAdine karavA (vidhi) ane AtmAne malIna karanAra jIvahiMsAdi na karavA ( pratiSedha ). zuddhanA vidhi ane azuddha niSedha cheda. taEmavapAnA vedottiche: vidhi pratiSedhanA upAyabhUta samiti gupti vigere anuSkAnAnuM batAvavuM te zuddhi TUMkAmAM kahIe tA banI zake tevA AcArane darzAvavA te chezuddhi, tApa. samayaniyandhanamAvavAstApaH baMdha meAkSa vigere sadbhAvanA kAraNabhUta AtmA vigere bhAvene darzAvavA te tApazuddhi. athavA vidhiniSedha paikI saMbhavita padArthanI prarUpaNA karavI te tApazuddhi. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 ] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudaSTi. 847 " dhaNI che, jeo sarva devone paNa pUjavA yogya che, jeo sarva meTA moTA yogIone paNa dhyAnano viSaya thanArA hoya che, jeenI AjJAne anusaravAthI ja jemanI ArAdhanA karI zakAya tevA che ane ArAdhanA sadarahu rIte barAbara karavAthI jeo duHkhanA aMzathI "paNa rahita sadAnaMdamaya sukharUpa vizuddha phaLa ApanArA hoya che evA kharekhara sAcA devane e mithyAdarzana senApati evI rIte chupAvI de che ke enI tAbedAra prajA te mahAguNI akSaya sukhadAyI "devonAM sAcAM svarUpane jANI zakatI nathI ane tethI temane oLakhI zakatI nathI ane te devonI hayAtInuM paNa temane bhAna rahetuM nathI. "tame vAraMvAra sonAnAM dAna Ape, gAyanAM dAna Ape, pRthvInAM dAna (inAmamAM jamIna) Ape, vAraMadharmamAM "vAra snAna kare, dhumADAnuM pAna kare, paMcAgni dharmabuddhi. * tapa kare, caMDikA vigere devIonuM tarpaNa kare, moTA moTA tIrthopara jaI bheravajava khAo, sAdhuone eka gharano piMDa Apa, gAvA vajADavAmAM atyaMta A dara kare, tamArAthI bane teTalI vAva baMdhAvo, kuvAo khodAve, taLAvo taiyAra karA, moTA moTA yajJomAM maMtranA pravegapUrvaka pazuone homa kare ane bhoga Ape-AvA AvA aneka prakAranA "prANIvighAtanA sAdhanabhUta zuddha bhAvarahita je je dharmo A duniyAmAM dekhavAmAM Ave che te saghaLA pelA baLavAna mithyAdarzana nAmanA senApatie prapaMcathI lokone ThagIne teomAM phelAvyA che. vAta e che ke eNe (mithyAdarzana pradhAne-senApatie) bheLA leke upara prapaMca karIne duniyAmAM upara jaNAvI tevI bAbatone dharmo tarIke calAvI che. vaLI A duniyAmAM bIjA paNa dhamAM hoya che jeo kahe che 1 suvarNadAna, medAna, pRthvIdAna brAhmaNane ApavAmAM ghaNuM puNya manusmRtimAM kahyuM che. bAkInA ghaNA mArgo vyavahArathI samajAya tevAM che, dararoja jovAmAM Ave tevAM che. 2 bheravajavaH agAu moTA giranAra jevA parvata parathI nIce jamInapara - khathI ke dharmabuddhithI paDI mANasa AtmaghAta karatA hatA temAM puNya mAnavAmAM AvatuM hatuM. hAla to sarakAre e AtmaghAtanI pravRtti baMdha karI che. bhairavajavanI jagyA giranAra para hAla paNa dUrathI joI zakAya che. 3 eka gherathI AkhI gocarI karI levI te. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 848 upamiti bhavaprapaMca kathA. prastAva 4 ke tame kSamA rAkhe, naramAza rAkha, saMteSa dhAdharmamAM a- "raNa kare, pavitratA dhAraNa kare, saraLatA zIkhe, dharmabuddhi. "lobhane dezavaTo Apa, tapa kare, saMyamamAM mana pare, satya bele, brahmacarya dhAraNa kare, zAMti rAkho, iMddhine dame, prANavadha (hiMsA)ne tyAga kare, paravastu laI levAnI vRtti cheDI de, zuddha dhyAna kare, saMsArapara virAga "rAkhe, upakArI pUjyapAda gurUmahArAjanI bhakti kare, jarA paNa "pramAda se nahi, mananI sarvadA ekAgratA karI de, nigraMthapaNumAM "(munipaNamAM) tatparatA rAkhe-AvA AvA cittane nirmaLa karanAra je je amRta jevA zuddha upadeza hoya, jeo sAcA zuddha dharmanA nAmane yogya hoya ane je jagatane AnaMda karAvavAnA hetubhUta hoya ane saMsAra samudra oLaMgavAmAM setu (bridge) jevA "hoya tene e mahAmaha rAjAno senApati chupAvyA kare che, tenI ADe AvyA kare che, ane tenI aprasiddhi kevI rIte thAya, te lekenA " jANavAmAM ochA kema Ave tenI niraMtara goThavaNa rAkhyA kare che "ane tevA dharmane adharma gaNavavAne paNa prayatna kare che. "AtmA zyAmAkake taMdula (cokhA)nA AkArane dhAraNa karanAra (tenA jeva) hoya che, AtmA pAMcaze atatvamAM "dhanuSya pramANa hoya che, AkhA vizvamAM eka ja tatvabuddhi. "AtmA hoya che, AtmA nitya ja hoya che ane "AtmA AkhI duniyAmAM vibhu (vyApIne rahele) che, AtmA kSaNasaMtAnarUpa che, AtmA lalATa (kapALa)mAM rahe che,* "AtmA hRdayamAM rahe che, AtmA jJAna mAtra ja che-bIjuM kAMI nathI, "cara ane acara je saghaLuM dekhAya che te saghaLuM zUnyamAtra che, AtmA paMcabhUtano samUha che, brahmAthI thayela che, (brahmamaya che) 1 zyAmo nAmanuM anAja khetaramAM thAya che, baMTI jevuM hoya che. 2 zaMkarano advaita mata AtmAne eka nitya ane sarvavyApI mAne che. 3 baudho AtmAne kSaNika mAne che. juo sarvadarzanasaMgraha pR. 12. 4 AtmAnI jUdI jUdI rIte vivecanA jUdA jUdA darzanakAro ane saMpradAya kare che. enA vivecana mATe sarvadarzanasaMgraha, darzanasamuccaya, siddhAntasAra vigere graMtha jevA. e hakIkatanuM dahana karI eka lekha AnaMdadhana 5ratrAvaLI (prathama bhAga) pR. 387-412 mAM Apela che tethI atra te pAra karI vivecana karavAmAM AvyuM nathI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 12 ] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudaSTi. 949 "devatAe racela che, mahezvare banAvela che-AvA AvA AtmAne " aMge aneka prakAranAM khATAM tattvA manAtAM hoya che, pramANunI " sAthe jyAre tene vicAravAmAM Ave tyAre temAM aneka prakAranI " AdhAe AvatI jaNAya che. tevAM tattvAviSe paNa e mithyAdarzana "senApati prANInI samruddhi karAve che. e evAM tattvanA AdaravA " A prANIne samajAve che; jyAre jIva, ajIva, puNya, pApa, " Azrava, saMvara, nirjarA, aMdha ane meAkSa e nava " tattvA kharAkhara sAcAM che, pratItithI siddha thAya " tevAM che ane pramANeAnI kArTimAMthI jarA paNa dUra jatAM nathI ane koi paNa AdhavinA sthApita " thai zake tevAM che tene e mithyAdarzana pradhAna chUpAvI de che, ene vaza paDelA prANIone te tattvA jANavA detA nathI. tattva tarapha a rU ci. sAdhuveza dhAraNa karavA chatAM gRhasthAvAsamAM rahelA, strIonA " aMgopAMganuM mardana karanArA viSayAsakta, prANIonA ghAta karanArA, hiMsaka, asatya pratijJAvALA, prati" jJAnA ghAta karanArA pApIo, dhanadhAnyAdi pari" grahamAM racI pacI rahelA, sArI raseAi A" roganArA, madirA (dArU)nuM pAna karanArA, parastrInuM sevana karanArA, " dharmamArgane dUSaNa lagADanArA, gurUnA rUpamAM tapAvelAM leADhAnA "gALAnA AkAra dhAraNa karanArA AvA AvA adharma AcaraNa " karanArAe pratye paNa te mithyAdarzana senApati (pradhAna) lokomAM " pAtrabuddhi dhAraNa karAve che, tene satpAtra ( lAyaka) manAve che, " eTale teo mAna sanmAnane yogya che, teonA upadeza sAMbhaLavA " yogya che ane te sarva rIte pAtra che ema te TharAve che; tyAre bIjA keTalAka gurUe ane upadezaka satya jJAnane jANanArA, vizuddha dhyAnamAM rakta, zuddha cAritranA khapa karanArA, tapa tapanArA " ane sAre raste zaktinA upayAga karanArA hAya che, guNaratone "dhAraNa karanArA hoya che, mahA dhairyavAn hAya che, taddana zAMta hAya " che, hAlatAM cAlatAM kalpavRkSAnI jevA hAya che, (temane) dAna A" panArane saMsArasamudra utAranArA hoya che, ciMtavanamAM paNa na '' ' * gurUttattvamAM gATALe. 1 jainadarzanakArAnA prarUpelAM A nava tattva che. sAmAnya Adha mATe navatattva graMtha jovA. 2 dekhAvamAM ja krodhI, jAjavalyamAna mUrti Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 850 upamiti bhavaprapaMca kathA. pitAnA AvI zake tevI vastuonA vahANu tulya heI (saMsArasamudra) sAme pAra janArA hoya che-AvA nirmaLa cittavALA mahAtmA yu. rU upara e mahAmahane mithyAdarzana pradhAna (senApati) apAtrapaNanI buddhi utpanna kare che. " "keTalAka sAdhune veza dhAraNa karanAra saubhAgya mATe rAkhe "de che (kautuka), keTalAka gArUDI vidyA athavA sAdhupaNAnI mA- "jAdugarInA prayoga kare che, keTalAka maMtrone upanInatAmAM pheraphAra. "yuga kare che, keI iMdrajALanA khele karavAmAM "rasa le che, keTalAka rasAyaNuM kare che, keTalAka jhera utAravAnuM kAma kare che (nirvikIkaraNa), keTalAka auSadhanI meLavaNI kare che(taMtra), keTalAka aMjanathI adazya thavAnuM kAma kare che (aMtardhAna), keTalAka aSTAMga nimitta kahe cheH utpAta, "AMtarikSa, divya, aMga, svara, lakSaNa, vyaMjana ane bhauma saMbaMdhI nimitte kahe che, keTalAka zatruno nAza karavA mATe kAmaNa TumaNa "vairapUrvaka kare che (uccATana), keTalAka vaidyakazAstrano abhyAsa karI "davA karavAnA kAmamAM paDI jAya che (Ayurveda), keTalAka navI saMtatinA zubha azubha dekhADI ApanArAM cakro banAvavA (jAtake "taiyAra karavA)nA kAmamAM rasa le che, keTalAka jyotiSanA viSayamAM "paDI jAya che, keTalAka gaNita gaNavAmAM tatpara hoya che, keTalAka cUrNanI meLavaNI karyA kare che tathA keTalAka veganA lepa taiyAra karyA "karavAmAM vakhata pasAra kare che-AvA AvA pApazAstranA navA navA "judA judA prakAranA vize prANIone Azcarya utpanna karanArA thAya che "jenA ghaNA prakAre che-e ane evA evA prANInuM upamardana kare KtevA ane zaThatAno dhajAgare uDADe tevA aneka hetuo hoya che tene je vezadhArIo sArI rIte jANatA hoya che ane tene jeo 1 aSTAMga nimittabhaviSya kathana nIce pramANe - 1 utpAtaH tArA vigere kharavAthI sArA narasA phaLanuM kathana karavuM. 2 AMtarikSaH grahonA udaya ane astathI sArA khATA phaLanuM kathana karavuM. 3 divya tapAvelA telamAM hAtha bALavA, agnipara cAlavuM vigere zapatha. 4 aMgaH purUSa strInA jamaNuM DAbA aMganA pharakavAthI zubhAzubha ceSTAe jANavI te, 5 vara pakSI vigerenA svarathI zubhAzubha phaLanuM kathana karavuM. 6 lakSaNa hAtha paganI rekhA uparathI zubhAzubha phaLanuM kathana karavuM. 7 vyaMjanaH masA, tala vigere uparathI zubhAzubha phaLanuM kahevuM. 8 bhauma dharatIkaMpathI zubhAzubha phaLanuM kahevuM. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudaSTi. 851 prayoga karanArA hoya che ane je luccAo-dharmaThago pApaparA" paNa hoI evA kAma karavAmAM athavA evI najIvI tucha bAba"temAM vakhata kADhavAmAM dharmasaMbaMdhI jarA paNa vAMdho dharAvatA nathI tevAone e mithyAdarzana A pRthvItaLapara guNavAn tarIke atAve che, dhIravIra tarIke darzAve che, pUjavA yogya tarIke manAve che, UMcA prakAranA manavALA (manasvI) tarIke jaNAve che, teo ja KbarA lAbha karAvI ApanArA che ema sUcave che ane muniomAM "teo ja sarvottama che ema vAraMvAra sUcave che. e mithyAdarzanamAM evI zakti che ke evA bAhya jana jANe sarvathA sarva mAnane u"cita che ema pitAnI zaktinA jorathI prANIone manAve che. have "bIjA evA ja keTalAka prANIo hoya che ke jeone evA aneka "prakAranA maMtro tathA taMtro ane bIjI vidyAo sArI rIte AvaDatI "heya che chatAM ati niHspRhIpaNuthI jeo evA prakAranI lokayAtrAthI taddana nivRtta thayelA hoya che ane jene dharmanA viSayamAM jarA paNa ullaMghana (atikrama) thaI jAya te mATe bahu ja bhaya lAgato heya che, jeo pArakAnI bAbatamAM jANe muMgA baherA ke AMdhaLA "heya tema nakAmI bAbata sAMbhaLatA bolatA ke jetA nathI, jeo pitAnA guNanI vRddhi thAya te mATe ja niraMtara tatpara rahenArA hoya che, jeo potAnA zarIra upara paNa jarAe Asakti "nahi rAkhanArA hoya che, te pachI dhana strI Adi para padArthonI to vAta ja zI karavI? jeo kepa, ahaMkAra ane lebhane navagajanA namaskAra dUrathI ja karanArA hoya che, jeonA sarva sthaLa vyApAre "taddana zAMta thaI gayelA hoya che, jene anya kedanI apekSA "hetI nathI, jeo tapane kharekharuM (AtmA)dhana mAnanArA hoya che, je kadi divya batAvatA nathI, jeo jAdugarInI vAta ke prayogo karatA nathI, jeo maMtrAdi koI paNa prakAranuM anuSThAna karatA nathI, "jeo nimitta batAvatA nathI, jeo lekenA upara uparanA bAhya KupacAreno sukhapUrvaka tyAga kare che ane niraMtara jJAna dhyAna abhyAsa ane gaprakriyAmAM AtmAne Asakta rAkhatA hoya che-AvA ja AvA viziSTa purUSa hoya che, mahAtmA purUSa hoya che, sAdhuo "heya che tene e mithyAdarzana nirguNa tarIke gaNave che, lekavyavahArathI vimukha jaNAve che, mUrkha tarIke prasiddha kare che, sukhabhegathI 1 juo chellI neTanA piTA naM. 3. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 852 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva " vaMcita thayelA jaNAve che, apamAnathI haNAyelA darzAve che, garIba"dIna che ema samajAve che, kharA jJAnanI samajaNa vagaranA jAhera " kare che, zvAna jevA che ema mazkarI kare che AvI rIte potAnI " zaktithI sAdhu purUSone tadana ulaTA rUpamAM prasiddha karavAmAM e "AnaMda le che. "'tame kanyAonAM lagna kare, putra utpanna kare, zatruone mArI nAkhe, kuTuMbanuM paripAlana (poSaNa) karekarmavibhAga- "AvAM AvAM kAmo je ghara saMsAravRddhinAM kAraNe mAM vicitratA. "che tene vizuddha dharma tarIke tenA taraphathI batA vavAmAM Ave che ane jaNAvavAmAM Ave che ke evAM kAryo karavAthI A saMsArasamudra tarI javAya che; tyAre je "mArga jJAnadarzanacAritrarUpa ratnatrayathI bharapUra che ane jenAthI mukti "prApta thAya che te mAno e lekazatru mithyAdarzana sarvathA nAza kare che-lepa kare che. " " bhAi praka! AvI rIte e maTI zaktivALA senApati mithyAdarzanamAM keTalI adabhuta zakti che tenuM meM tArI pAse vistArathI varNana karI batAvyuM. meM tane agAu jaNAvyuM hatuM ke te mithyAdarzana je deva na hoya tenAmAM devapaNAnI buddhi utpanna kare che, adharmamAM dharmanI mAnInatA utpanna kare che, je tatva na hoya te tatva che evI buddhi utpanna kare che, je apAtra ke kupAtra hoya tene te pAtra manAve che, guNanI taddana gerahAjarI hoya tyAM guNono samUha samajAve che ane je saMsAra vadhavAnA hetuo hoya tene te nirvANa (mokSa)nA hetuo hovAnI bhrAnti karAve che. e sarvanA saMbaMdhamAM vivecanapUrvaka sarva hakIkta tArI pAse nivedana karI; bAkI kharekhara vistArathI te e pradhAnanA parAkramonI vAta keNa karI zake? 1 kanyAnAM lagnane smRtikAre dharma mAnela che. aputranI gati nathI, svarga tene maLatuM nathI ema RtikAra batAve che. zatrune nAza paNa manusmRtimAM pharaja tarIke gaNavela che. vRddha mAbApa sAdhvI strI ane nAnA putrane seMkaDo akArya karIne paNa pALavA poSavAnI pharaja gRhasthane mAthe manusmRtimAM nAkhavAmAM AvI che, sthaLa daSTie A kartavyo lAgaze paNa tene Atmika draSTithI jovAnI jarUra che. sabhyadarzanamAM daSTinI ja zuddhi hoya che e lakSyamAM rAkhavuM. 2 jue pR. 844-5. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praz12] mahAmUDhatA mithyAdarzana-kudRSTi. 853 " e mahAmeAha rAjAnA senApati mithyAdarzana ghaNA ja abhimAnI che ane tethI peAtAnA manathI ema ja mAnI le che ke senApati maMDapA- mahAmAha rAjAnA AkhA rAjyane bhAra tene ja dinI racanA kare che. mAthe che ane pAte ja jANe AkhA rAjyanA nimAcelA nAyaka che ema dhArIne kAma le che. AvI rIte AkhA rAjyanA bhAra peAtAne mAthe mAnI laIne pachI e senApati sAheba peAtAnA manamAM vicAra kare che ke mahArAjAnA mArA upara saMpUrNa bharAsA che mATe mAre paNa anya kAryomAM citta na rAkhatAM haMmezAM emanA hitamAM ja ekAMte pravRtti karavI joie. AvA prakAranI pAtAnI pharaja samajIne e senApati cittavikSepa nAmane maMDapa taiyAra kare che, tRSNA nAmanI vedikA anAve che ane viparyAsa nAmanuM siMhAsana tenApara goThave che. AvI jAtanI goThavaNu karIne te bAhya lAka pratye zuM pariNAma nIpajAvI zake che te bhAi prakarSa! huM tane jaNAvuM chuM te tArA dhyAnamAM kharAkhara rAkhaje. maMDapa racanAnuM rahasya. vedikAparanA bhAveza. siMhAsananA UMDA Azaya, ' " " A bApaDo prANI eka gAMDA ke pIdhelA mANasanI peThe " athavA bhUtathI vaLagADa lAgelA mANasanA peThe dharmapaNAnI buddhie 5mA AMTA mAryA kare che ane ahIM tahIM e racanAne laine gAyA kare che. evuM atyaMta vicitra pariNAma te kevI rIte " utpanna kare che. te tuM samajI le: prANI pAte dharma kare che " ema mAnIne dharmabuddhithI bhairavajava` khAya che, mahApaMthane raste " jAya che, mAha mAsamAM pANImAM avagAhana karIne TADhathI marI jAya che, paMcAgni' tapa karI AtApanA levAne tr cittavikSepamaMDapa. 66 nimitte vagara kAraNe agnithI banyA kare che, gAya " pIpaLA Adine vaMdana karavA vigeremAM nakAmAM 1 bhairavajaya mATe jIe pR. 755 uparanI neTa. tIrthAtara nipAtana e bhairava java che. 2 himAlayanI uttara dizAmAM svargamAM caDhavAnA raste. 3 A sarve ajJAnako (zArIrika) haThayoganA mArgo che. jUdA jUdA AkAramAM te haju paNa ghaNA kharA pracalita jaNAya che. 4 cAra bAjI sakhta agni ane mAthe sUryanI sakhta garamI levI ane paMcAgni AtApanA kahevAmAM Ave che, 31 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 854 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva mAthAM pachADyAM kare che,' kumArI kanyA ane brAhmaNane (apAtrane ) moTI rakamanuM dAna ApIne nakAme niradhanIo thaI jAya che, pi"tAne zraddhAvALe ane pApathI pavitra thayelo mAnI aneka prakAranA " duHkha sahana kare che, mAnI lIdhelAM tIrthonI yAtrA karavAnI icchAthI potAnAM ghara, dhana ane baMdhuvargane choDI daIne aneka duHkho sahana "karato paradezamAM jyAM tyAM rakhaDyA kare che, pitAnA maraNa pAmelA "pitrIone tarpaNa karavAnA irAdAthI athavA devanuM ArAdhana kara vAnA hetuthI prANIonI hiMsA kare che (pazuno yajJa kare che) ane "AvI aneka bAbatomAM paisAno vyaya kare che, tyAra pachI bhakti rasamAM potAnA manane lIna karI daIne je prANIo tapAvelA "loDhAnA goLA samAna hoya che teone mAMsa khavarAvIne, dArU pAIne, dhana ApIne ane khAvAnI vastuo arpaNa karIne rAjI karavA mathe che ane evAM evAM bIjuM kAma dharmabuddhithI levAI jaIne kare che, manamAM mAne che ke pote sAco dharma kare che ane e rIte vivekI samaju prANIonA hasavAne pAtra pote bane che "ane tenI buddhi dhamenA khoTA khyAlathI evI bahera mArI jAya che ke evAM kAmomAM keTalA prANIono nakAme nAza thAya che, pitAnuM bhaviSya keTaluM bagaDatuM jAya che, pite keTale hasavA pAtra "thato jAya che ane paisAno keTalo khoTo vyaya kare che te bAbata "tenA lakSyamAM jarA paNa rahetI nathI. tattvamArgathI ka LI 8 gayelA loko AvI rIte potAnA rAgadveSathI utpanna tha * * | "vizuddhi karavA mATe aneka prakAranI ceSTAo kare che ane me "dharmane sAco upAya nahi jANatA hovAthI aneka jInuM mardana " kare che ane hAthInA baccAne na meLavatAM tene badale gadheDAne bAMdhe che. Akhare "tArA tala yajJamAM nAkhyA, agnimAM tArI khIra bALI"--evuM evuM kahIne dhutArAo pArakuM dhana uDAvatA rahe che "ane AvA mUrkha mANaso tene anusaratA rahe che.' vaLI te vakhate - 1 gAya, pIpaLAne vAMdIne (page lAgIne) potAnuM mAthuM nakAmuM pheDe cheathaDAve che. 2 ahIM zrAddha saMbaMdhI sUcavana che. 3 A devIbhaktone sUcave che. 4 hAthIne badale gadheDa vahore che, "AdamajI gayA ne gadheDa vasAvI AvyA ene maLatI A kahevata che. 5 talane homa karI yajamAnane jaNAvyuM ke tArAM pApa baLI gayAM; Ama karI lokonA pisA uDAve che ane lokonA manamAM khoTe bhAva utpanna kare che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudRSTi. 855 " koi sAcA saraLa mArgane upadeza ApanAra mANasa e prANI pAse " pAkAra karatA hoya che, vAraMvAra meTethI upadeza ApatA hoya che " teA tenI A bhAizrI jarA paNa darakAra karatA nathI ane ulaTA " evA upadeza ApanArane mUrkhamAM gaNI kADhe che. mithyAdarzana nAmanA " senApatie je cittavijJeSa maMDapa banAvyA che tenuM AvA prakAranuM 9 vartana thAya che--AvuM pariNAma thAya che ema bhAi prakarSa ! tAre samajI levuM. r ' <6 ' " " bhAi prakarSa! A prANIne kAmabhoganA viSaya tarapha je laMpaTapaNuM hAya che tene te maratAM chatAM paNa mUkatA tRSNAvedikA. " nathI ane tenI khAtara aneka prakAranI viDaMbanAo " sahana kare che e suprasiddha hakIkata che tenA khu" lAseA tane samajAvuM chuM; dAkhalA tarIke avalokana karavAthI tane jaNAze ke prANI apsarAne meLavavAne mATe naMdA (gaurI-pArvatI)nA kuMDamAM praveza kare che,' te ja bhavanA patine pharIvAra maLavA " mATe tenI sAthe agnimAM baLI AtmaghAta kare che, svarga prApta " karavAnI icchAthI, paisA prApta karavAnI icchAthI ke putra ke srI " meLavavAnI icchAthI agniheAtra yajJa ane tevI ja jAtanAM bIjAM " anuSThAneA kare che, dAna Ape che ane manamAM icchA kare che ke peAte . maraNa pAme tyAre te dAnanA badalAmAM amuka vastu pAtAne maLe, e '' " paraMtu evAM anuSkAnAnA badalAmAM kalezathI rahita mAkSalakSaNa "phaLanI icchA rAkhatA nathI ane pAmatA paNa nathI, je kAMi karmAnu. SThAna kare che te potAne paralokamAM artha athavA viSayabhAganI " prApti mATe thAya evA niyANAthI kare che tethI te sarva dekhavALuM 1 matalaba cittamAM AvA AvA prakAranA vikSA thAya che tenuM atra dig darzana karAvyuM. 2 A naMdAkuMDamAM mULa artha ( classical allusion ) zuM che te dhyAnamAM nathI, Azaya tA spaSTa che. 3 satI thavAnA rIvAjapara A ullekha che. 4 dararoja dharamAM paMcayajJa amuka icchAthI karavAmAM Ave che te para A ullekha che. 5 niyANuM: huM je A dharmakArya karUM chuM tenuM mane amuka phaLa maLe evI icchA. A niyANuM (claiming the reward of penitential acts)ne jainazAstrakArI sarvathA niSedha kare che. tIrthaMkaranI mAnatA karavI e paNa leAkAttA mithyAtva ja che. kezarIAcha ke mallinAthanI mAnatA mAnanAre A tRSNAvedrikA vicAravI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 856 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ karatAva 4 ja thAya che AvuM ja bane che te sarvanuM kAraNa tRSNavedikA sama"javI ane vedikAne banAvanAra ane saMcalana karanAra pele mithyA"darzana vajIra che ema samajavuM. "vaLI bhAI praka! A prANIne mekSamAM javAnuM mana hoya che "chatAM rastAo tethI taddana ja ulaTA le che ane viparyasAsiMhAsana "jANe dimUDha thaI gayelA je te dekhAya che. dAkhalA tarIke sarvajJa ane sarvadaza deva zrI jinezvara bhagavAnanI e mUrkha niMdA kare che jyAre kaI paNa prakAranA pramANanI vicAraNuM, tulanA ke samajaNa vagara vedane pramANu mAne che; AhiMsAlakSaNa vizuddha (jaina) dharmane deSa Ape che, kharAba kahe che jyAre pazunA nAzathI bharapUra yajJayAgavALA dharmane vadhAre vikhyAti Ape che ane sAre kahe che; asatya tattvanI pIDAmAM paDI jaIne jIva ajIva vigere zuddha satya tane chupAve che, niMde che, khoTA kahe che jyAre tene badale paMcabhUta' (pRthvI, "pANI, teja, vAyu ane AkAza) rUpa tattvanuM sthApana kare che "athavA 'zUnyavAdanI sthApanA kare che, tenA vakhANa kare che ane "tene satya kahe che; zuddha jJAna darzana cAritranA upAsaka vizuddha pAtranI e prANI niMdA kare che ane sarva prakAranA AraMbhamAM je paDI " rahelA hoya che tene pAtra mAnIne e bhAizrI rAjIkhuzIthI sArI "peThe dAna Ape che; e tapa, kSamA ane anicchAne nabaLAI gaNI "doSarUpa mAne che jyAre luccAI, kharAba ceSTA ane raMDIbAjIne * guNa mAne che; sAcA jJAnano vizaddha mArga hoya che tene te dhutArA"oe calAvelo kharAba mArga gaNe che jyAre tAMtrika jevA zAka "matone te mokSa javAnuM sAdhana mAne che; gRhasthAzramanA dharmane te khAsa karIne moTuM mAna Ape che ane tene atulya kahI varNave che "jyAre sarva prakAranA rAgadveSAdi viparIta bhAnA ucacheda karanAra yatidharma (sAdhuono dharma-saMnyastAzrama)ne te niMdI kADhe che AvI rIte e mithyAdarzane taiyAra karela viparyAsa nAmanuM siMhAsana pi"tAno bhAva barAbara bhajave che ema bhAI prakarSa! tAre samajavuM. 1 jaina mata pramANe chavAchavAdi sAta athavA nava tatva che. 2 paMcabhUtAtmaka jagata e jaiminI siddhAMta che. 3 zUnyavAda baudhana che. 4 kaula mArga, zaktinA upAsako, mArga paMthanA. sarva strIomAM svaparane bheda nahi mAnanArA, dArU pInArA. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 ] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudRSTi. 257 ra 8. vaLI e mithyAdarzanane lIdhe loko ajJAnane vaza paDI jai " bIjAM je je kAmeA kare che te tane kahI saMbhaLAvuM " te jA dhyAna rAkhIne sAMbhaLaH je taddana " gharaDAkhakha thai gayA hoya, jemanA tarapha joine yuvAna strIo marakarI karatI hoya, jemanAM zarIra" para vaLI, paLI, mAthAmAM tAla ane aMgapara cAThAM spaSTa " dekhAi AvatAM hoya tevAone paNa kAvikAra bhAgavavAnA evA " rasa lAgelA hoya che ke teo ghaDapaNanI vAtathI paNa zaramAya " che, koi temane tenA janma kyAre thaye evA savAla pUche " tA jANe pAte haju te taddana juvAna ja che evA najIkanA " vakhata matAve che, aneka prakAranI vastuonA yAga ekaThI karIne " pAtAnA vALa upara kALAza lAvavAne mATe kalapa lagAve che " ane jANe aMdhakArathI peAtAnA hRdayane kALapa lagADatA hoya tema " tene kALA kare che, zarIrapara vAraMvAra jUdA jUdA prakAranAM " telA lagAvIne suMvALapa lAvavA prayatna kare che, tema ja gAlapa9 ranI zithiLatA yatnapUrvaka chUpAve che ( eTale gAlapara lAlI hA "paNa rahI che ema batAvavA mATe tene paNa raMga lagADe che), gharaDA ' hAvA chatAM juvAna heAya tevI cAla cAlavAnA DoLa kare che-jIvAnI " TakAvI rAkhavA mATe aneka prakAranI davAo ane rasAyaNA khAya " che, potAnuM mukhaDuM kAcamAM vAraMvAra joyA kare che, peAtAnI zarIranI " chAyAne pANImAM joyA kare che, zarIranI zAbhA karavA sArUM tenAM " sAdhanA meLavavA ane lagADavAmAM aneka prakAranI upAdhio khuzIthI " sahana kare che, suMdara lalanAe tene ApA bApA ke tAta tAta " kahIne lAve tyAre jo ke pote tenA dAdA thavAne yogya hoya te " paNa tenA tarapha kAmavikAranI najarathI jue che ane lapaTAvA mithyAdarzana mahi mA. . valakhA mAre che, pAte bIjAne hukama ane preraNA kare tevA " sArA saMyogAmAM hovA chatAM jAte ja mazkarI ThaThThA ane TALa TacakAM 1 2 ghaDapaNanAM cihno. 3 gharaDA na dekhAvA kALA raMga (klapa) vALane lagADavAne rIvAja jA NItA che. A paNa viposajanya pariNAmeA che. 4 tAta zabda prema ane kAMika vaDIlapaNAnA bhAva batAve che. A bhAizrI evA saMkheAdhananI darakAra na karatAM peAtAne tAta kahenAra lalanAne paNa phasAve che athavA phasAvavA yaMtra kare che. AvuM kArya sarva prakAre niMdya gaNAya che, Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 upamiti bhavaprapaMcA kathA. " zA hAla karatA " karIne leAkeAnI mazkarIne pAtra thAya che-AvI rIte " thayelA zarIra upara ATalI ATalI viDaMbanA e teA pachI gApacIzIvALI jIvAnImAM te te zA " haze te tAre ja vicArI levuM. AvI rIte je zarIra zleSma (lITa), " AMtaraDAM carabI ane kacarAthI bharapUra che temAM atyaMta Asakta " rahIne ApaDA jIve tyAM sudhI aneka prakAranA kheda pAmyA kare " che ane evI rIte zarama vagaranA thaine ane dharmanAM sAdhanA " choDI daine anaMta bhaveAmAM durlabha manuSyanA bhatra taddana vyartha " banAvI de che, bhaviSyamAM zuM thavAnuM che te saMbaMdhI avalAkana " karatA nathI, dehatattvane pIchAnatA nathI, zarIratattva ane Atma" tattvanA bheda jANI zakatA nathI ane mAtra khAvA, pIvA, uMghavA " ane kAmabhoga sevavAnI pIDAmAM ja pazuvat jIvana vahana kare " che. AvA prANIe apAra saMsArasamudramAM paDI taLIe jatAM * hAya teone upara lAvavAnA upAya zo? anekyAMthI hAi zake? " kemake temAMthI bacAvanAra uttama dhArmika AcArAnA temaNe khIlakula vinAza karI nAMkhyA hoya che. bhAi prakaryuM! mithyAdone banAvela viparyAsa siMhAsana A rUpamAM paNa duniyAmAM dekhAva de che te " tAre dhyAnamAM rAkhavuM. bhAi! tane keTalI vAta kahuM! je niyAmAM cr (C cr zAMtinuM sAmrAjya prasarI raheluM heAya che ane je sarva bAbatamAM " sArabhUta hoya che te niyamemAM paNa A viSayaparavazatAnA pAsamAM " paDelA jaDa prANI duHkha mAne che eTale evA niyamothI potAne 66 duHkha thaze ema dhArI le che, jyAre je viSayabhogA atyaMta tuccha " hAya che, du:khathI bharapUra hoya che ane thADA vakhatamAM cAlI " janArA hAya che temAM paravazatAthI te sukha mAne che eTale te " bhAgothI peAtAne sukha thaze ema te dhArI le che. eTalA mATe e mithyAdarzana nAmanA senApati je A duniyAmAM prakhyAta che te " bAhya janane AvA aneka prakAranA anartho upajAve che. Avo "C rIte bhAi prakarSa! mithyAdarzana senApatinA saMbaMdhamAM jANavAga " hakIkata tane TUMkAmAM kahI saMbhaLAvI." dRSTi, [prastAva ja ghaDapaNathI jarjara senApati kare che mAmAne A pramANe vivecana karatAM sAMbhaLI rahyA pachI nirmaLa. AtmA bhANeja prakarSa ati prasanna thayA ane peAtAnA jamaNA hAtha UMcA karI mAmAne kahyuM mAmA ! mAmA ! tame e vistArapUrvaka Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNu 12] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudRSTi. 859 darzAvyuM te te bahu sArUM karyuM. have paNa A senApatinA aDadhA Asanapara eka suMdara strI beThI che te koNa che te samajAve." mAmA vimarze kahyuM "bhAi! peAtAnA pati jeTalA ja sAhasa karanArI ane tenA jevuM ja phaLa ApanArI e mithyAdarzana senApatinI strI ( bhAryA ) kudRSTinA nAmathI sArI rIte prasiddha thayelI che. ahiraMga leAkamAM je pAkhaMDIo khATA mArga calAvanArA keTalAka tevAmAM Ave che te sarvanuM kAraNa paNa e mithyAdarzananI srI kudRSTi che. e pAkhaMDIonAM nAme huM ahIM tArI pAse varNavuM chuM. tenA deva vigere jUdA jUdA prakAranA hovAthI eka bIjAthI te jUdA paDe che ema tAre samajI levuM. teonAM nAmeA nIce pramANe che. " zAkya, tridaMDIA, zaiva, gautama, caraka, sAmAnika, sAmaparA, vedadharmIo, dhArmika, AjIvikamatavALA, zuddho, vidyudyanta, caMcuNa, mAhedro, cArikA, dhUmA, avezI, khuMkhukA, ulkA, pAzupata matavALA, kAdamatavALA' carmakhaMDavALA, sayAgIo, ulUkA, geAdeha, 1 A matemAMnA koi kAipara neTa ApI che, repara vistArathI neTa mApavA mATe zodha cAle che. A vibhAganuM pariziSTa A prastAvane ante jovuM. pariziSTa naM. 1. 2 gautama darzana: e nyAya darzananuM bIjuM nAma che. e darzana seALa padAthaine mAne che, emAM anumAnathI izvaranuM astitva siddha karavAmAM Ave che, dehamAM Atmabuddhi thavAthI rAgadveSarUpa meAhanA AvirbhAva thAya che, ethI pApanI ke puNyanI pravRtti thAya che, pravRttithI dharmAdharma utpanna thAya che, pravrutti tyAjya gaNatAM tenuM mULa ajJAna samanvaya che ane tethI tattvajJAnanI prApti karatAM mithyAjJAna, deSa, pravRtti, janma ane du:khaneA anukrame nAza thAya che. izvaraprasAdane A darzana Avazyaka mAne che. ( sa. 6. saM.) 3 A mata geAzALakaneA hateA. jIe kalpasUtra 4 pAzupataH A matanA sthApanAra nakulIza che. A matane ane yAgane nikaTanA saMbaMdha jaNAya che. kAnaphaTA yogIe A matanA che. matsyendranAtha A matanA AcArya hatA. enuM vistArathI varNana sarvadarzanasaMgraha granthamAM che. haThayoga A matanA khAsa viSaya che. 5 kaNAdatavALAH A mata vaizeSika darzananA nAmathI prasiddha che. enA sthApaka kaNAda hatA. e matavALA vizeSa'ne padArtha mAnatA hovAthI tenuM nAma ToSika darzana kahevAya che. dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya ane abhAva e sAta padArthane mAne che. tattvajJAna eTale padArthaviveka prApya hAvAthI tenA saMbaMdhamAM zAsravyavasthA karavAmAM Ave che. AtyaMtikI duHkhanivRttine atra mekSa mAnavAmAM Ave che. ( sa. 6. saM. ) 6 ulUka e vaizeSika darzananuM ja nAma che. jIe uparanI neTa, e matanuM nAma aulUkaya paNa kahevAya che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 860 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja yajJatApasA, dhoSapAzupatA, kaMdachedA, digaMmara, kAmadaMkA, kALamukhA, pANilehA, trirAzI, kApAlika matavALA, kriyAvAdI, gotratA, mRgacArIo, leAkAyatamatavALA, zaMkha dhamanArA, siddhavAdIo, kulaMtA, tApase, girirAhI, zuci, rAjapiMDavALA, saMsAramAcako, sarvAvasthA, ajJAnavAdIo, zvetabhikSuo, kumAravratIe, zarIrazatruo, u MdA, cakravALA, trapuA, hastitApaseA, cittadeveza, bilavAsIo, maithunacArIe, aMkharA, asidhArIo, mAraputro, caM. droddhamikA, udakavRttikA, eka eka thALIvALA, maMkhalAkA, pakSApakSa matavALA, gajaththo, ulUkapakSIo, mAtR(devI)bhakto ane kaMTakamardakA vigere vigere. bhAi prakarSa! tane keTalAnAM nAmeA gaNAvavAM? e sarva jUdA jUdA prakAranA abhiprAyeA dhAraNa karanArA hAvAthI jUdAM jUdAM nAma dhAraNa karanArA pAkhaMDIo samajavA. `te (1) devatattvamAM bheda hovAthI (ra) vAda-kAraNatattvanI mAnyatAne aMge bhinnatA hAvAthI (3) temanA upadezakAnA veza jUdA jUdA hovAthI (4) khapatI na khapatI vastuonA vivekamAM-kalpanAmAM pheraphAra hovAthI (5) meAkSanA vicAra jUdA jUdA prakAranA heAvAthI (6) vizuddhi konuM nAma kahevAya tenA khyAla jAdo hAvAthI temaja (7) khAvApIvAnI rItabhAtamAM pheraphAra heAvAthI teo eka bIjAthI jUdA paDe che te A rIteH (1) uparanA matamatAMtarovALA koi rUdra (ziva)ne deva mAne che, koi iMdrane deva mAne che, koi caMdranI pUjA kare che, koi nAgane deva mAne che, kAi buddha bhagavAnane seve che, koi viSNunI mahattA mAne che, koi gaNezanI AsevanA kare che ane evI evI rIte jenA manamAM jema AvyuM tema peAtAnA mata pramANe jUdA jUdA iSTa devAne deva mAnI laine tenI sevApUjA kare che ane tethI karIne eka bIjAthI te jUdA paDe che. deva. yAda. (2) e matAmAM aneka prakAranA vAda hoya che ane tethI paNa te matA eka bIjAthI jUdA paDe che. kAi izvarane kartA mAne che ane tenA vagara A sRSTi azakya mAne che, koi tenI jarUrIAta nakAmI mAne che ane bhASIbhAvane mukhya kare che, koI karmavAdI thai jai karmapara A sRSTinA 1 darzanakArAne bheda sAta kAraNAmAMthI eka athavA vadhAre kAraNeAne laine paDe che, A prathara dhaNuM suMdara che. meM tenuM bhASAntara dhaNI chUTathI karyuM che. sAta bhedakAraNanAM nAmeA A pramANeH deva, vAda, veza, kalpa, meAkSa, vizuddhi, vRtti, Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 ] mahAmUDhatA-mithyAdarzana-kudaSTi. 861 vikAsa kape che, kaI vastusvabhAva ja evA prakArano che ema jaNuvI "svabhAvavAdane prAdhAnya Ape che, ke dravyane mukhyatA ApI je kALe je thavAnuM hoya te te ja kALe thAya che ema kahe che; jemake je vRkSone je RtumAM puSpa phaLa vigere AvavAnAM hoya te te ja Rtu AvyethI AvI zake che, anya RtumAM nahIM; AvI rIte dareka vastuonA saMbaMdhamAM kALa kArya bajAve che, mATe kALA ja kartA che. AvA AvA jUdA jUdA vAdathI dharmane bheda paDe che ane navA navA mate nIkaLe che. (3) keTalAka tridaMDIne veza dhAraNa kare che, keI hAthamAM kamaMDalu le che, kei mAthe muMDana karAve che, keI valkala dhAraNa kare veza che, keI kapaDAmAM bheda pADe che-AvI rIte vezanI bhinnatA dareka matamAM jovAmAM Ave che ane tethI vezane laIne paNa teo sarva eka bIjAthI judA paDe che. (4) amuka vastu khAvI ke na khAvI, khAvA yogya gaNAya ke nahi evI rIte bhakSya abhakSyane viSaya dareka tIthIono jAda kalpa paDe che, dareka matavALA potAnI buddhimAM Ave tema bha sthAbhakSyane bheda pADe che ane te rIte paNa eka bIjAthI judA paDe che. 5) e pAkhaMDI matamAM sukhaduHkhathI rahita ane olavAI gayelA dIvA jevo mekSa paNa darekane judA judA prakArane hoya che eTale ke mokSane zUnya rU5 mAne che, keI nivRttirUpa paNa abheda svarUpe mAne che, keI upAdhityAga rUpe mAne chejANe sukhadu:kha kAMI na hoya ane dIvo olavAI gayo hoya evA vicitra khyAlathI mokSanuM lakSaNa bAMdhavAmAM Ave che, emAM paNa ekatA jovAmAM AvatI nathI. AvI rIte te mato eka bIjAthI mokSanA khyAlamAM paNa judA paDe che. (6) prANI amuka pApa kare tenI vizuddhine khyAla dareka tIrtha vALA navI navI rIte kare che ane prAyazcittAdimAM bahu vizuddhi, prakAranA bheda rAkhe che, jema jenA vicAramAM Ave tema vizuddhinA mArgo batAve che ane tene anusaravAthI prANI 1 Laws of Nature. 22 mAkSa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 862 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 game tevA pApathI mukta thaI jAya che ema jaNAve che. A vizuddhine prakAramAM paNa sarva tIthIo eka bIjAthI jUdA (7) keTalAka kadamULa phaLa vigere jaMgalamAM taiyAra maLe te upara pitAnI vRtti karI le che, keTalAka anAja khAIne te para ja vRtti. nirvAha karavAne upadeza kare che, keTalAka amuka rAka para ja vRtti karavAnuM ja che. AvI rIte darekanI vRttine bheda hovAthI te dvArA paNa dareka tIrthIo eka bIjAthI judA paDe che. e kudRSTinI zaktithI zuddha dharmanA bedha vinAnA zuddha dharmamAmAMthI bahAra rahelA A prANIo bApaDA bhavasamudramAM ahIM tahIM aphaLAya che, kuTAya che, dhamAya che. tAvamAgAno, rivAjo paraspara rAkhatuM nai muni, ati hitamAne che. tattva mAgene teo jANatA nathI chatAM araspararI nakAmI carcA karyA kare che, vAdavivAda karyA kare che ane tene pAra na pAmatAM kekaTanI takarAre kare che. vaLI pitAnA karelA nirNayamAM eTalA badhA custa rahe che ke lIdhelI bAbatane Agraha kaI rIte mUkatA nathI ane keI teonA hitanI khAtara sAcI vAta samajAve te tenA upara ulaTA gusse thAya che, tenA u. para reSa kare che ane tenA para khIjAya che. AvI rIte bhAI praka! e kudaSTi bAI je mithyAdarzananI prANavallabhA che te bahiraMga prA o tarapha vartana kare che ane tenA evA prakAranA kArya mATe ja te traNe bhuvanamAM jANItI thayelI che, tene evA kAmamAM ja AnaMda ane mejamajA Ave che ane te ja tenA vilAsane viSaya che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM. rAgakesara-dveSagajendra, marza mAmAe meharAjAnA parivAranuM vistArathI varNane pitAnA bhANeja praka pAse AgalA prakaraNamAM zarU karyuM hatuM, tyAM teNe mahArAjAnI patI, senApati ane senApatinI bhAryAnuM varNana ane tenA kAryo gaNAvyAM ane khAsa karIne mithyAdarzana senApati (pradhAna)nuM vistArathI varNana karI batAvyuM. have meharAyanA parivArane aMge tenA be putrone paricaya bhANejane karAvatAM mAmAzrI jaNAve che - rAgakesarI. bhAI praka! pelA viparyAsa nAmanA UMcA siMhAsana upara beThela jaNAya che te tArA jANavAmAM Avela suprasiddha rAgakesarI che. mahAmoha rAjAe ene rAjyagAdI upara sthApana karIne potAne mAthethI rAjyanI ciMtAno bhAra ocho karyo che ane tethI pote nivRtta thayela hoya tema rahe che. mahAmaha mahArAjAe potAnuM AkhuM rAjya tene soMpI dIdhuM che to paNa vinaya karavAmAM kuzaLa rAgakesarI pitAnI sarva prakAranI viveka maryAdA khAsa karIne jALave che, pitAne sarva rIte yogya mAna Ape che ane agatyanI sarva bAbatamAM temanI salAha le che. vaLI pitA mahAmaha paNa sarvanI pAse potAnA rAgakesarI kumAranA vakhANa kare che ane te ja A rAjyane prabhu che ema jAhera rIte ghaNIvAra kahe che. AvI rIte putrane vinaya ane pitAnI kadara 1 rAgakesarInuM varNana zarUAtamAM prabhAvanA hevAlamAM prastAva 3-prakaraNa 4 mAM Ave che. pachI rAjasacitta nagaranuM varNana 5, 790-4 mAM Ave che tyAM tene e nagaranA rAjA tarIke varNavela che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 864 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 tathA vatsalatA bannene eka bIjA tarapha pUrNa ehathI baMdhAyelA rAkhe che. teonA AvA gADha saMbaMdhane laIne banne jaNuM thaIne AkhA jagatane vaza karavAne zaktimAn thAya che. jyAM sudhI e rAgakesarI rAjAne pratApa duniyAmAM tape che tyAM sudhI bahiraMga lekane sukhanI gaMdha paNa kyAMthI AvI zake? kAraNa ke e rAjA saMsAramAM AvI rahela bAhya padArtho upara bahiraMga prANIomAM atizaya prIti utpanna kare che ane kalezamaya puNya (pApAnubaMdhI puNya)thI utpanna thayela, jAte kalezamaya ane bhaviSyamAM kalezane utpanna karanAra bhAva sAthe e prANane barAbara majabUta snehabaMdhanamAM nAMkhI de che. rAgakesarInA traNa mitro, daSTirAga-sneharAga ane viSayarAga. "vaLI bhAI prarSa! pilA rAtA varNavALA ane ghaNu sidhdha zarIravALA traNa purUSe rAgakesarInI pAse beThelA jaNAya che temane rAgakesarI mahArAjAe pitAnI zaktithI pitAnA zarIrathI abhedapaNe pitAnA khAsa dostadAre-mitro banAvI dIdhelA che. e traNe purUSa barAbara nIhALI nIhALIne jovA lAyaka che. te kazuM kahyuM che te huM tane kahuM chuM te lakSyamAM rAkhaje. dRSTirAga. (1) e traNamAM prathama atattvAbhiniveza zreSTha manuSya che tene keTalAka vidvAna sAdhuo daSTirAga evuM nAma paNa Ape che. e bhAizrI jAdA judA tIrtha (mata) vALAonI pAse potapotAnA darzane namAM atyaMta Agraha utpanna karAve che ane te je Agraha utpanna kare che te sAdhAraNa rIte eTale sakhta hoya che ke ekavAra thayA pachI te chUTa ghaNuM muzkela paDe che. seharAga (2) rAgakesarI pAse je bIjo purUSa dekhAya che tenuM nAma bhavAta che ane tene keTalAka vidvAna AcAryo "eharAganuM nAma paNa 1 A satya Atmika sukha samajavuM. 2 ataravAbhiniveza je vastu tatva na hoya tene tatva tarIke mAnI te bAbatano kheTe Agraha rAkhavo tene abhiniveza mithyAtva kahevAmAM Ave che. 3 daSTirAga-eTale darzanane rAga, mithyAdarzanapara ghaNo Agraha. keTalAka loko oLakhANavALA tarapha pakSapAtane dRSTirAga kahe che te beThuM che-e eharAga che. daSTirAgane viSaya darzana-mata che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] rAgakesarI-dveSagajendra 865 Ape che. e mahApurUSa dhana upara, strI upara, putraputrI upara, sagA saMbaMdhIo upara, parivAra upara ane anya vastuo upara atyaMta rAga ane atizaya mUccha utpanna kare che ane manane tenI sAthe gADha baMdhAyeluM rAkhe che. viSaya rAga (3) tyAra pachI je trIjo purUSa e rAjAnI pAse beThela che te "abhiLaMga nAmane che ane tenuM nAma keTalAka vidvAna AcAryo "viSayarAga paNa Ape che. e bhAIzrI A lekamAM aneka prakAranI uddAma lIlApUrvaka bhramaNa karato zabda, rUpa, rasa, gaMdha, ane sparzanA viSayamAM prANIone lelatA utpanna kare che. e traNe mitronI zaktithI rAgakesarI rAjAe A AkhA jagatane jItI lIdhuM che ema huM te mAnuM chuM. e rAgakesarI rAjAe pitAnI zaktithI AkhA rAjyabhuvanane (traNa lekane) pitAnA pagataLe dAbI rAkhyuM che ane tenAmAM eTaluM badhuM vIrya che ke jethI sanmArgarUpI mada nmatta hAthIonA kuMbhasthaLa bhedI nAkhavAne paNa e pUratI zakti dharAve che ane tethI eNe pitAnA rAgakesarI nAmane saphaLa karyuM che. rAgakesarInI bhAryA-mUDhatA, vaLI e ja siMhAsana para tenI sAthe je strI beThelI jaNAya che te rAgakesarInI lokaprasiddha bhAryA mUDhatA che ema tAre jANavuM. je je guNe rAgakesarImAM che te sarva e rAjapanI mUDhatAmAM paNa sArI rIte AvIne vaselA che ema tAre lakSyamAM rAkhavuM. zaMkara jema pArvatIne pitAnA zarIramAM aradhA aMga tarIke sAthe ja rAkhe che ane tenuM ane pArvatInuM zarIra eka ja gaNAya che tema A rAgakesarI rAjA potAnI mUDhatA patIne zarIramAM ja rAkhe che. jema teonuM eka bIjAnuM zarIra eka bIjAmAM ekameka thaIne rahela che tema temanA guNa paNa eka bIjAthI jarA paNa bheda pADayA vagara eka thaIne rahelA che. zreSagajeMdra e rAgakesarI rAjAnI DAbI bAjue siMhAsana para beThela je 1 abhiLaMgaH bheTavuM, vaLagI paDavuM te. 2 zAstramAM e kAmarAganA nAmathI paNa oLakhAya che. 3 ahIM meM. ro. e. sosAyaTivALA mULa chApela pustakanuM pR. 551 zarU thAya che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 866 upamiti bhavaprapaMcA kathA. purUSa dekhAya che te dveSagajeMdra nAmanA purUSa che ene tuM ghaNuM karIne pIchAne che. e dveSagajeMdra mahAmeAha rAjAnA putra thAya che ane rAgakesarInA bhAi thAya che. enAmAM paNa eTalA badhA guNA che ke tenA upara paNa tenA pitA mahAmeAhanI ghaNI ja prIti che ane te saputane joine tenA pitAnI AMkha Thare che ane manamAM nirAMta thAya che; kAraNa ema che ke janmathI te e dveSagajeMdra tenA bhAi rAjA rAgakesarIthI nAnA che chatAM tAkAtamAM-zaktimAM rAgakesarIthI te ghaNA vadhAre che ane tene lokomAM tevI ja rIte oLakhavAmAM Ave che ane te hakIkata AvI rIte bane che: rAgakesarIne joine lokone jarA paNu bIka lAgatI nathI, jyAre A dveSagajeMdrane jotAM ja te bhayathI tharatharI jAya che; vaLI jyAM sudhI e bhAizrI dveSagajeMdra cittaaTavImAM pharatA hoya che tyAMsudhI bahAranA lokone (bahiraMga lokone) koi jAtanuM sukha maLe evI AzA rAkhavI taddana phrAkaTa che; je lAke eka bIjAnA khAsa mitra hoya che ane jeenuM mana eka bIjA taraphanA ehathI bhareluM hAya che tenAM manane paNa e bhAizrI peAtAnA jAtisvabhAvathI jUdAM pADI nAkhe che, mannemAM AMtare paDAvI de che ane duzmanAvaTa UbhI kare che; jyAre jyAre e bhAizrI cittaaTavImAM AvIne hIlacAla kare che tyAre tyAre (bahiraMga) prANIo ghaNA ja du:khI du:khI thai jAya che, ane evI rIte duHkhI thaine ja paDyA rahe che eTaluM ja nahi paNa vadhArAmAM tene eka bIjA upara eTalA sakhta taMta baMdhAi jAya che ke tene laIne vaira bAMdhIne mahA bhayaMkara vedanAvALI narakamAM jaIne paDe che ane tyAM paNa peAtAnuM vaira bhUlatA nathI. kharekhara bhAi prakarSa! e dveSagajeMdranuM jevuM AkarUM nAma che tevA ja te bhayaMkara che tethI tenA nAma jevA tenAmAM guNA che ema tAre samajavuM. jema gaMdhahastInI gaMdhathI bIjA hAthIo nAsI jAya che tema A dveSagaMdhahastInI gaMdhathI vivekarUpa hAthI dUrathI ja palAyana karI jAya che. tenI strI avivekitA nAmanI che te hAla atre hAjara nathI, tenI vAta te agAu zAke jaNAvI hatI te tArA dhyAnamAM haze." 1 avivetiAnuM prathama darzana trIjA prastAvanI zarUAtamAM vaizvAnaranI mAtA tarIke thAya che. jue pR. 346, tyAra pachI zailarAjanI mAtA tarIke A prastAvamAM tene rR. 705 mAM varNavI che. tAmasacitta puramAM mAmA bhANeja jatA hatA tyAre avivekitA saMbaMdhI zAke sarva vAta vistArathI kahI hatI-jIe pR. 796-98. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 muM. makaravaja. karSapAse cittavRttiaTavInA maMDapamAM siMhAsana para beThelA mahAmoha mahArAjAnA parivAranuM varNana mAmAM vimarza karI rahyA che; aMgata parivAra varNavAya che tenuM varNana sAMbhaLatAM prakane bahu AnaMda thaye, ghaNuM jANavA jijanaka jevuM maLyuM. te vakhate mahAmaha mahArAjAnI pachavADe eka adbhuta svarUpavALA purUSane jotA prakarvanI jijJAsA jAgI ane teNe savAla karyo- "mAmA! e moTA siMhAsana upara A mahArAja rAgakesarInI barAbara pachavADe eka nAnA rAjA jevo beThelo dekhAya che, jenI sAthe traNa mANasano parivAra che, jenA zarIrano raMga lAla che, jenI AMkha ghaNI capaLa che, jenAmAM vilAsanA cihno spaSTa dekhAya che, jenI pITha para bANuM rAkhavAnuM bhAthuM bAMdheluM jaNAya che, jenA hAthamAM dhanuSya dekhAya che, jenI pAse pAMca bANe jovAmAM Ave che, vilAsa karatI ane teja lAvaNyathI bharapUra suMdara strI bhramaNa karatA bhamarAonA jhaMkArathI paNuM vadhAre suMdara gItathI jene vinoda karAvI rahI che, evo e strIne AliMgana karavAnI ane tenA mukha upara cuMbana karavAnI lAlasAvALa suMdara AkRti dhAraNa karanAra ke rAjA che ? te mane barAbara samajAvo." makaradhvajanI oLakhANa enAM addabhuta parAkrama, vimarzamAmAe javAba Ape "bhAI praka! e to A duniyAmAM meTuM Azcarya utpanna karanAra ghaNe suprasiddha ane mahA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 868 upamiti bhavaprapaMcA kathA. purUSArthavALo che, enuM nAma makaradhvaja che. enI jevAM adabhuta kAmo karanArane je te A duniyAmAM barAbara oLakhe nathI te haju sudhI bhAI! te kAMI paNa jANyuM ja nathI ema tAre samajavuM. enA kAme kevAM kevAM adbhuta che te tuM sAMbhaLa: je A duniyAmAM moTA paramAtmA ane dAdA kahevAya che te brahmAnI pAse eNe (makaravije) pArvatInA lagnaprasaMge bALakanI jevA cALA karAvyA; eja brahmAnI pAse jyAre asarAe nAca karavA mAMDyo tyAre tenAM rUpathI lalacAI jaIne brahmAne pAMca mukha karavA paDayA e paNa A makaravajanAM kAma samajavAM; A AkhI duniyAmAM vyApI rahenAra je kezava (kRSNa)nA nAmathI oLakhAya che tene e bhAizrIe evI kaDI sthitimAM mUkyA ke ene gopIone page paDavuM paDyuM vaLI eja bhAIe mahezvara (ziva)nA paNa evA hAla karyo ke tenI vAta karatAM paNuM mana pAchuM haTI jAya eTale ke eNe pArvatInA virahathI tene herAna karIne tenuM aradhuM zarIra ja pArvatIne apAvI dIdhuM vaLI eja zaMkara jyAre naMdanavanamAM potAnA moTA liMgane vistArI rahyA hatA te vakhate A makarAvaje ene evA behAla karI dIdhA ke kAmadevanI zrI ratine lebha pamADavAnI lAlasAmAM enI pAse nATaka karAvyuM, vaLI eja zaMkarane viSaya sevavAmAM tRNuM utpanna karAvIne evA hAla behAla karI dIdhA ke eka hajAra varasa sudhI te viSaya sevavAmAM rahe evuM karI dIdhuM. eNe bIjA paNa aneka devone temaja dAnavone ane aneka munione potAne vaza karIne jANe te tenA gulAma hoya tevA karI dIdhA che. vaLI jenI pAse pitAnA mahAparAkramathI prApta karelA A traNa anucare che tevA makaradhvajanI ArA lopavAne A traNe lokamAM keNu zaktimAna che? paMveda-sIveda-vaMveda, "emAMne je pahelo purUSa tyAM beThele jaNAya che te ghaNI moTI 1 AnA saMbaMdhamAM juo A pratAvanuM pariziSTa nA. 2. tyAM A vAta AdhAra sAthe lakhI che, vibhAga prathama (1). 2 juo sadara-vibhAga dvatIya (2). 3 A vArtA saMbaMdhamAM juo sadara pariziSTa-vibhAga (3). 4 A vArtA saMbaMdhamAM juo sadara pariziSTa-vibhAga (I. 5 A vAto saMbaMdhamAM juo sadara 5riziSTa-vibhAga (5). 6 A vArtA saMbaMdhamAM juo sadara pariziSTa-vibhAga (1). Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 ] 869 zaktivALA che, pAtAnI tAkAtathI jANItA thayelA che ane purvedanA nAmathI oLakhAya che. enA vIryathI bahAranA pradezanA (bahiraMga) loko paradArAmAM Asakta thAya che ane potAnA kuTuMbane moTuM dUSaNa lagADe che. makaradhvaja, tyAra pachI bIjo je purUSa tyAM dekhAya che ane jenuM ghaNuM moTuM teja dekhAya che temaja AkhA jIvanane jeNe bhraSTa karyuM che tene vidvAna AcArye srIvedanA nAmathI oLakhAve che; e bhAizrInA pratAthI strIe sarva prakAranI lAja zarama cheDI daIne ane peAtAnA - LanI uttama maryAdA mUkI daine parapurUSamAM Asakta thAya che. ** tyAra pachI e makaradhvajanA parivAramAM je trIne purUSa dekhAya che tenuM nAma caMDhaveda ( napuMsakveda ) che, e paNa peAtAnA tejathI ahiraMga lokone herAna karI bALI mUke che, trAsa pamADe che. enAmAM zakti keTalI che te A duniyAmAM jaNAvavuM paNa ghaNuM muzkela paDe tevuM che, kAraNa ke tethI napuMsakA duniyAmAM mahA niMdApAtra ane che. e saMbaMdhI vadhAre khelavAthI saryuM. bhAi prakarSa ! e makaradhvaja e traNe purUSAne AgaLa karIne A duniyAmAM pravarte che ane enAmAM eTaluM badhuM baLa che ke khIjA mANasA enA maLanI kalpanA paNa barAbara karI zakatA nathI. makaradhvajapatI ti. c tyAra pachI e makaradhvajanI pAse padmapatranI jevI AMkhAvALI ane rUpasaubhAgyanAM maMdira tulya eka bahu sauMdaryavALI ene ati priya strI beThelI jaNAya che te e makaradhvaja (kAmadeva)nI bhAryAM che ane te leAkamAM ratinA nAmathI oLakhAya che. pelA makarachaje potAnA jorathI je je leAkAne jItI lIdhA che teonAM manamAM e svAbhAvika rIte sukhamayatAnI buddhi utpanna kare che eTale ke je lokA makaradhvajathI jItAi jaine tenA gulAma thaine vAstavika rIte du:kha bhogavatA hoya che. teo pAse evI mAnyatA karAve che keahA ! A makaradhvaja teA amane ghaNAja AnaMda utpanna karanAra che! 1 purUSavedaH zrI bhAgavavAnI icchA. e meAhanIya karmanI eka prakRti che. veda e purUSa bhAgavavAnI icchA che, temaja paDhaveda e napuMsakaveda che, temAM strI ane purUSa bannene bhAgavavAnI icchA thAya che. emAM kAmecchA anukrame taraNAnI agni sarakhI, chANAnI agni sarakhI ane nagaradAhanI agni sarakhI heAya che. (karmagraMtha prathama-gAthA 22 mI.) 23 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 800 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 A makaradhvaja amAruM kharuM hita sAdhanAra che! jeo e kAmadevathI ulaTI rIte-virUddhapaNe vartanArA hoya che teone jarA paNa sukha kevI rIte hoI zake?--AvI AvI mAnyatA e rati lenAM manamAM utpanna kare che ane pachI te lekanAM mana ratine eTalAM badhAM vaza thaI jAya che ke jarA paNa apavAda vagara sarva keAI makaradhvajanA nokara jevA thaI jAya che ane pariNAme tenA hukamane vaza thaIne potAnI jAtane aneka prakAranI herAnagatIo utpanna kare che ane samaju mANasone hasavAnuM sthAna thaI paDe che. e (le) kevI vicitra ceSTA karI viDaMbanA khame che tenA tane keTalAka dAkhalAo ApuM te tane paNa ghaNI navAI lAgaze. jethI strIonAM citta prasanna thAya tevA pitAne zarIre aneka prakAranA veza pahere che mehamAM muMjhAI zarIra para aneka prakAranAM ghareNugAMDAM pahere che; strIo kaTAkSa mArIne aDadhI capaLa AMkhe tenI sAmuM ADakatarI rIte jue che tyAre manamAM rAjI thaI jAya che, jyAre strIo tenI sAthe suMdara manahara vAta kare che tyAre tenA pratye tenA manamAM ghaNuM prIti utpanna thAya che ane pote AnaMdamAM AvI jAya che, cAle che tyAre paNa (pitAnI juvAnI batAvavA) majabUtapaNe paga mUkIne ane Dekane UMcI rAkhIne dama bAMdhIne gati kare che ane strIo jyAre tenA upara kaTAkSa pheke che tyAre jANe pite keya bhAgyazALI che ema mAnI abhimAnamAM levAI jAya che, kulaTA (vyabhicAriNI)nAM cittane potAnI tarapha AkarSaNa karavAnA kAmamAM laMpaTa thaIne tevI strIonA jovAmAM Ave tevI rIte koI paNa jAtanA kAraNavagara mahAndha thaI jaIne dAMtane kacakacAve che, hAthanA cALA kare che, ahIM tahIM doDAdoDa karI mUke che, khAlI dhamAla karI pitAnuM parAkrama batAve che ane teonAM manane je kAMI anukuLa lAge evI sarva ceSTAo kare che, teonI khuzAmatanAM kAma kare che, teono nokara hoya tevI rIte vAta kare che, teone page paDe che, vagara mAMgye temane kAma karanAre thaI jAya che, evI laMpaTa strIo potAnA pagavaDe bhAizrInA mAthA upara lAta lagAve to tene paNa sahana karI le che, evI lAtane paNa mehane lIdhe jANe te strI potAnA upara maherabAnI karatI hoya te tarIke mAne che, strIoe pitAnA mukhamAM lIdhele dArUne ke gaLe pitAnA 1 moDhAmAM dArUne kogaLo bharIne strI potAnA tarapha prema batAvanAranA moDhAmAM pAcho Thelave ane premI te pI jAya tene AnaMdanuM kAraNa mAnavAmAM AvatuM hatuM. dareka jamAnAmAM suratanI rIti pharatI jAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14] bhakaravaja, 871 thuMka sAthe meLavIne e bhAizrInA mukhamAM pAcho Ape che tyAre tene pItAM pItAM svargathI paNa vadhAre sukhano anubhava thAya che, je prANIo ghaNu baLavAnuM vIryavALA hoya che tevAone paNa lalanAo lIlAmAtramAM potAnA daSTipAtathI ke bhamarane vAMkI vALavAthI taddana kacarAmAM relAtAM karI mUke che, tevI strIonI sAthe saMga karavA mATe baLI rahe che, tenI sAthe bhega bhegavatAM kadi paNa saMtoSa pAmatA nathI, tene jarA paNa viraha thAya teTalAmAM to aDadhA levAI jAya che ane zekathI vihvaLa thai nhAvarA banI bharaNu paNa pAme che, evI strIo ene haDadhUta kare athavA eno Adara na kare to bhAizrI kheda pAme che, evI strIo eno bahiSkAra (tiraskAra) kare te raDavA bese che, vaLI parapurUSamAM Asakta potAnI strI e sAgaramAM Ave che, maraNaparyaMtanI pIDAo kare che ane potAnI strInuM rakSaNa karavAmAM khAsa udyamI thaine IrSyAne pariNAme aneka prakAranI pIDAo khame che-AvI AvI aneka viDaMbanA A bhavamAM prANI rati ane kAmadevanA prabhAvathI mohavaza thaIne pAme che ane parabhavamAM evA ratinI zaktithI makaradhvajanA nokara thaI gayelA prANuo bhayaMkara saMsAra samudramAM paDe che. bahiraMga manuSyamAMnA ghaNuM kharA, bhAI prakarSa! AvA prakAranA ja hoya che ema tAre samajavuM, bAkI e makaradhvaja ane ratinA hukamane tAbe nahIM thanArA buddhizALI prANIo te bahuja gheDA hoya che. bhAI ! te A makaravajanuM svarUpa mane pUchayuM hatuM tenI hakIkata meM tane vistArathI kahI saMbhaLAvI ane sAthe tenA parivAranuM paNuM varNana karyuM te have tArA lakSyamAM barAbara AvI gayuM haze." du:kha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAla: prakaraNa 15 muM. pAMca manuSya, sriri div riAnama: - hAsa, arati, bhaya, zoka, jugupsA. mA vimarza atyAre barAbara vAtane raNe caDhyA hatA ane bhANeja paNa yogya zrotA thaI mAmAno vAta kahevAne rasa jamAvate rahetA hatA. mAmAne te jijJAsApUrvaka evA savAla karato hato ke mAmAnuM eka varNana pUruM thAya tyAM bIjA mATe zarUAta karavAnI hoya ja. meharAjAnA parivAranuM varNana thaI rahyuM, enI pAsene rUpALe rAjA (makaradhvaja) varNavAI gaye eTale vaLI praka navo prazna upasthita karyo. pAMca manuSyone paricaya, pratyekanAM varNa ane kAryo mehasenyamAM darekanuM sthAna, prakarSa-"mAmA! tame makaravajanuM ATaluM sAruM vivecana karyuM te te ghaNuM ja sAruM karyuM. have huM bIjI paNa zaMkAe pUchuM chuM tene tame khulAse karavA maherabAnI karaze. e makaravajanI pAse siMhAsana upara pAMca manuSya najIka najIkamAM beThA che temanAM nAma zuM che ane tenA pratyekanA kyA kyA guNa che te mane jaNuM." * hAsa, vimarza--e pAMca manuSyomAM je eka ghaLA raMgane mANasa dekhAya che te eka mahA Akare ane AkarA kAma karanAre hAsa nAmane che ema tAre jANavuM. e hAsa nAmanA manuSyanI evI paddhati che ke bahiraMga pradezamAM rahelA prANIonAM mukhane vinA kAraNe pitAnI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15]. pAMca manuSya. 873 zaktithI vAcALa banAve che; koI kAraNa meLavIne athavA kAraNa vagara paNa te meTA bahAdura laDavaiye potAnI zakti pragaTa kare che ane jyAre evI rIte e bhAIzrI potAnI zakti batAve che tyAre prANIo khaDakhaDa avAja karIne hase che ane evI vicitra sthiti utpanna kare che ke jethI teo ati kharAba mukhavikArapUrvaka kaha kaha vanithI hase che ane ziSTa purUSomAM niMdApAtra thAya che. vaLI evI rIte mukhavAjIMtrane vagADatAM te tuccha prANuo lekamAM laghutA pAme che ane vagara kAraNe temAM teo zaMkAnuM kAraNa banI jAya che, vinAkAraNu bIjAmAM paraspara vaira utpanna kare che ane lokonAM mukhethI ughADI rIte bhrAMtinuM kAraNa thaI paDe che. evA prANuo pitAnA hAMsInA svabhAvathI mAkhI macchara jevA kSudra prANuone paNa behAla kare che, mANasone paNa herAna kare che ane keTalIka vAra temanA tevA kautukI svabhAvathI te bIcArA rAMka prANuone vinAza paNa kare che. AvI AvI aneka prakAranI vicitratAo A lokamAM e hAsa nAmano prathama manuSya utpanna kare che ane paralokamAM bhayaMkara karmabaMdhanAM pariNuM prApta karAve che. e hAsane potAnA patinuM hita karavAmAM tatpara tucchatA nAmanI eka uttama strI maLI gayelI che jene mAtra gaMbhIra hRdayanA samaju mANaso ja joI zake che. e tucchatA strI potAnA patinA zarIramAM ja rahe che (hAsyanI sAthe tucchatA jeDAyalI ja hoya che) ane bhAI praka! e strI koI paNa prakAranA kAraNa vagara halakA lekamAM potAnI marajI mAphaka daraja ene jAgRta rAkhyA kare che, preraNuM kare che ane ene vadhAryA kare che. tArA samajavAmAM te che ja ke thato mIravijJAna, nimite sunahara mule vijhAsAjaM ja phATyuM valovarsa che 1. hasavAnuM game tevuM moTuM kAraNa prApta thAya te paNa gaMbhIra cittavALA manuSya to mAtra muchamAMja hase che, ho jarA mAtra malakAve che, paraMtu atyaMta kaniSTa khaDakhaDa hAsya kadi paNa karatA nathI, arati. "e pAMca manuSyamAM strI jevAmAM Ave che, jenuM AkhuM zarIra 1 hA hA hA no avAja (hasatI vakhata ghaNe avAja kare che te.) 2 ghaNuM hAsya karanAranA A hAla thAya che te avalokana karavAthI jaNAze. nimitta vagara khaDakhaDa hasanAra para zaMkA Ave che ane bhrAMti paNa tevA prANI jarUra utpanna kare che. 3 tucchatAH ene gujarAtI saMkSepa karanAra mastAnA nAmathI oLakhAve che, Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva * zyAma che ane jene dekhAva ghaNeja kharAba lAge che te arati nAmathI suprasiddha che ane te prathama je pAMca manuSyamATe vArtA pUchI temAMnI e eka che. koI paNa kAraNane laIne pote hoMzamAM AvI jaI bahiraMga prANuomAM te na sahana thaI zake evuM mAnasika duHkha utpanna kare che. enuM krIDA sthAne anyane duHkha utpanna karavAnuM kArya che. bhaya, 3 "e pAMca mathe je trIje manuSya dekhAya che, jenuM zarIra dhUkyA ja kare che te mahA duHkhadAyI jANItA bhaya nAmane purUSa che. e bhAIzrInI vaLI ghaNuM ja vicitra rIta che; e bhAI cittavRtti mahA aTavImAM jyAre jyAre vicAre che tyAre tyAre lIlA mAtrathI bahiraMga pradezanA prANuone taddana bIkaNu DarakuM banAvI de che te AvI rItaH-anya manuSyane joIne teo trAsa pAme che, pazu janAvaranAM ToLAM jaIne teo kaMpavA-dhrujavA maMDI jAya che, paisA jarA khAI bese ke luMTAI jAya athavA te dhana ochuM thavAne prasaMga kalpanA mAtramAM ja Ave tyAM to atyaMta bAyalA banI jaI ekadama dUra nAsavA maMDI jAya che, kaI paNuM akasmAtu-agni, jaLa, dharatipAdi bhaya AvI paDaze ane hAya zuM thaze ! evA vicArathI AMkha ane mahIM capaLa banAvI de che ane jANe pite kevI rIte jIvaze, have zA hAlahavAla thaze-evA vicArathI nakAmA bhayamAM rahyA kare che, "are marI gayA, marI gayA" evA vicArathI bhaya pAmyA kare che ane kaI ke te tevA bhayathI taddana sattva vagaranA thaIne jIvanano tyAga paNa karI bese che, lekamAM potAnI apakIrti kaI paNa prakAre na thAo evA vicAranA bhayamAM potAne karavAgya khAsa kAma paNa karI zakatA nathI. AvA prakAranA bhayanI pIDAmAM prANa niraMtara rahyA kare che ane herAna thAya che. upara jaNAvyA te 'sAta purUSanA parivArathI (sAta bhaya) paravarIne bhaya nAmane trIjo purUSa bahiraMga prANIomAM AnaMda-lahera kare che ane pitAnuM svarUpa bhajavI batAvI temAM ja mAne che. te AvI rIte -e bhayanA hukamathI ane dhama purUSa lAja zarama mUkIne raNakSetramAMthI palAyana karI jAya che, 1 zAstrakAra sAta prakAranAM bhaya varNave che -(1) manuSyane manuSyano bhaya, (2) manuSyane hiMsaka pazune bhaya, (3) dhananA bhaya, (4) akasmAta bhaya,(5) jIvanacitA bhaya, (6) maraNu bhaya, (7) apayaza bhaya-kIrtinAtha bhaya, A sA prakAranA bhayanuM ahIM varNana karyuM che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15] pAMca manuSya. 275 dInatA batAve che, duzmanane page paDe che. vaLI e bhayanI evI zakti che ke je A bhavamAM ene vaza paDI jAya che tene te nacAvIne parabhavamAM paNa evA lAMbA karI mUke che ke teo bhayaMkara saMsArasamudramAM rakhaDe che ane evA UMDA utarI jAya che ke enA patto paNa khAtA nathI. e bhayane vaLI eka potAnA zarIramAM rahelI hInasattvatA nAmanI strI che je peAtAnA pati tarapha atyaMta prema rAkhe che ane potAnA kuTuMbanuM sArI rIte pASaNa kare che. e pAtAnI vahAlI strIne bhaya potAnA zarIrathI jarA paNa vegaLI mUkatA nathI ane enA upara e bhayane eTaleA badho prema che ke peAtAnI vahAlI strI jo pAse na hAya teA te maraNa pAme che. makaradhvaja pAse beThela pAMca purUSAmAMnA A trIjo purUSa kANu che te tArA samajavAmAM have AvyuM haze. * * * zAka. * " bhAi prakarSa! pelA ceAtheA purUSa tyAra pachI jovAmAM Ave che tene tuM ALakhatA nathI ? pelA nagaramAM ApaNe dAkhala thavAnA vicAra karatA hatA te vakhate je ApaNane maLyA hatA ane jeNe citta aTalInI sarva vArtA ApaNane kahI hatI te ja A zAka che ane atyAre te pAche mahAmeAha rAjAnA lazkaramAM joDAi gayA che. koi koi kAraNane meLavI laine ahiraMga pradezanA leAkeAmAM e bhAizrI dInatA utpanna kare che, raDAve che ane AkraMda karAve che. je prANIo peAtAnA vahAlAMthI viyeAga pAmelA hAya che, mahA ApattimAM paDI gayelA hoya che ane jenAthI dUra rahevAnI icchA rAkhatA hoya tevI ja mAmate sAthe joDAi gayelA hoya che te jarUra ene vaza paDI jAya che ane te vakhate bApAnI evI kharAma sthiti thAya che ke A zAka temanA mitra nathI paNa mATeA bhayaMkara duzmana che. e paNa te samajI zakatA nathI. evI sAcI samajaNanI gerahAjarImAM e jaDa prANIo bApaDA moDhethI pAka mUke che, rADo pADe che ane du:khI thAya che. teo poka mUkatAM manamAM ema mAne che ke e zAka teone temanAM du:khathI choDAvaze, paraMtu A bhAizrI 1 hInasatyatAH mAyalApaNuM, zUravIrapaNAne abhAva-ene ane bhayane jIvana-saMbaMdha che. bhaya enA vagara jIvI zakatA nathI, rahI zakatA nathI. 2 tAmasacitta nagara vaNaeNnajIe pRSTha 794. tyAM zAkanI prathama eLakhANu mAmA bhANejane thai hatI. pRSTha 801 mAM te mahAmeAhanA lazkarane aTavImAM mUkIne tAmasacitta pure AvavAnuM kAraNa paNa kahe che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 876 upamiti bhavaprapaMcA kathA. teA evA lakSaNavALA che ke te duHkha ghaTADavAne badale ulaTuM ghaNuM vadhArI mUke che. ethI pariNAma e thAya che ke e prANIone je svArtha hoya che te te jarA paNa sAdhI zakatA nathI ane ulaTA dharmathI bhraSTa thAya che ane evI mUrchAmAM paDI jAya che ke koi vAra zAkamAMne zAkamAM mUrchAthI AMkhA mIMcI daine prANa paNa cheDI de che. sAdhAraNa rIte paNa zAkane vaza paDIne te mAthAM kare che, peAtAnA vALa kheMcI kADhe che, chAtI phuTe che, jamInapara pachADI khAIne paDe che, moTA gabharATamAM paDI jAya che, peAtAne gaLe dAraDuM bAMdhIne AtmaghAta karavA laTakI paDe che, nadI, sarovara, samudra vigeremAM paDatuM mUke che, agnimAM jhaMpalAve che, parvatanA zikharaparathI bhairavajava khAya che, bhayaMkara kALaphUTa jhera khAya che, peAtAnA zarIrapara hathiyAra mArI maravA taiyAra thai jAya che, moDhethI raDavA maMDI jAya che, gAMDAghelA jevA dekhAya che, ghaNA gabharATamAM paDI jAya che, garImAithI rAMkanI jema khAle che, sAdhAraNa rIte kheAlatA hoya tethI vadhAre jhINA karUNAjanaka svarathI khele che, aMdara manamAM tApathI maLI jAya che ane zabda vigere pAMce iMdriyAnA sukhathI chetarAya che ( emane e sukhA maLI zakatA nathI ). AvI rIte zAkane vaza paDIne prANIo A bhavamAM aneka prakAranAM duHkhA pAme che ane mATe du:khadAyI karmanA aMdha te kAraNe khAMdhIne parabhavamAM bhayaMkara durgati pAme che. AvI rIte e zAka nAmanA ceAtheA purUSa che te bahi:pradezanA prANIne bahu duHkha ApanAra che tenuM saMkSepamAM bhAi prakarSa! meM tArI pAse varNana karI batAvyuM. vaLI e zeAkanA zarIramAM bhavasthA nAmanI mahAdArUchu strI rahe che je zAkanI patnI thAya che ane enA gharanAM sarva kAryanI e nAyaka thaIne rahelI che. e bhAine sarva prakA ranuM pASaNa ApanAra e strI che, enA vagara zAka jIvI paNa zakata nathI ane te kAraNane laine peAtAnI e bhAryAne zAka sarvadA peAtAnA zarIramAM ja dhAraNa karI rAkhe che. * jugupsA. tyAra pachI te pAMca manuSyamAM pelI capaTA besI gayelA nArka lALI kALA raMganI srI zAkanI bAjumAM beThelI dekhAya che tene vidvAna * 5 1 bhavasthAH saMsAra- bhayamAM atyaMta prIti athavA tuccha rAga e ja zAkanuM kAraNa che. bhavapara prIti-rAga na haiAya te! zAka thAya ja nahi. gujarAtI saMkSiptakAra ane bhAvanA nAmathI oLakhAve che, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 877 prakaraNa 15] pAMca manuSya. AcAryo jugupsAnA nAmathI oLakhe che. vastusvarUpa nahi samajanArA bahiraMga pradezamAM rahenArA prANuonAM manamAM e strI taddana viparIta bhAva utpanna kare che ane te kevI ramata kare che te bhAI prakarSa! tuM dhyAna rAkhIne sAMbhaLa-keinA zarIramAMthI atyaMta lehI tathA parUM vahetuM hoya, ghaNuM kRmi-cho khadakhadatA hoya ane durgadha uDatI hoya evA zarIrane tathA evI durgadhI tathA kharAba dekhAtI bIjI vastuone joIne pote jANe kevAya cokhA hoya tema ekadama mAthuM dhuNAvavA maMDI jAya che, nAka caDhAvI de che, dUrathI nAsavA mAMDe che, Akho paNa baMdha karavA maMDI paDe che, homAMthI "huM huM huM e avAja nAka dvArA kADhe che, khabhA caDhAvI de che, meTI 5vitratAno pheke rAkhIne kapaDAM sahita tarabaLa pANImAM paDe che, vAraMvAra nAka chIMke che, anekavAra mukhamAMthI thuMkyA kare che, rastA upara jatAM jarA tenAM lugaDAne aDI javAya te gusse thaI jAya che ane vAraMvAra snAna kare che, anyanI chAyA paNa pitAne jarAe sparza na kare ema aMtaHkaraNathI Icche che ane AvA "zaucavAdane laIne vaitALanI jema herAna herAna thayA kare che. AvI rIte jugupsAne vaza paDIne keTalAka prANuo jAte ja jANe prathamathI unmatta (gAMDA) jevA hoya che ane mananA evA evA vicitra khyAlathI vadhAre unmatta thatA jAya che ane tattvadarzanathI taddana rahita hoIne parabhavamAM taddana ajJAnathI abhibhUta thaI bhayaMkara saMsArarUpa kedakhAnAmAM paDe che. AvI rIte bahiraMga lokane bahu duHkha denArI e pAMcamI jugupsA nAmanI strInuM meM tArI pAse kAMika vistArathI varNana karyuM." 1 jugupsA kaI aniSTa vastu tarapha tiraskAra batAvavo te. varNana vAMcatAM svarUpa spaSTa thaI jaze. 2 zaucavAdaH bAhya vastune sparza thatAM hAvuM, kuvAnuM sparza vagaranuM pANI pIvuM--evA prakAranA niyama jene hAla "marajAdI kahevAmAM Ave che te zaucavAda che. enuM lakSaNa atra yogya zabdomAM graMthakartAe ja pUratuM ApyuM che. 3 vaitALa: svAbhAvika rIte ja bahu duHkhI hoya che, pavanarUpa hoya che ane tene Akhe vakhata rakhaDavAnuM hoya che. eka bIjo bhAva paNa bese che. eka zucipizAca jAtanA brAhmaNo thAya che, teo sarva jaLAzayone paNa apavitra dhArI beTamAM jAya che, tyAM nirvAha na thavAthI duHkhI thAya che. matalaba potAne hAthe duHkha vaherI lenAranI dazA sUcave che Avo Azaya jaNAya che. 24 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 muM. soLa bALako. onkaDao suppo ion: *t 5 karavaja ane tenI strI rati ane pAse beThelA pAMca manuSyonuM adbhuta varNana karyuM sAMbhaLyuM. te sarvane >g barAbara oLakhyA tyAM te siMhAsana AgaLa dhamAla B karI rahelA soLa bALakane eNe joyA. jijJAsu bhA kaya ja A takane pUrato lAbha lete hato ane mAmA paNa vAtane raNe caDhyA hatA. jevuM mAmAe pAMca manunuM varNana pUruM karyuM ke bhANeje pUchayuM - "mAmA! mArI sAme pelA soLa chokarAo rAjAnA kheALAmAM jyAM tyAM besI gayA dekhAya che, ghaDIka vAramAM vaLI tophAnI chokarAonI peThe atyaMta bhayaMkara ceSTA kare che, ane jeo khAsa karIne ghaNA dhamAla karanArA spaSTa dekhAI Ave che ane jeono raMga kAMIka lAla ane kAMika kALe che te koNa che? teonAM nAma paNa mane kaho ane teonA pratyekanA kevA guNe che te paNa mane barAbara cokhavaTa karIne kahe. mane te sAMbhaLavAnI ghaNI IcchA che, kAraNa ke e seLe chekarAo ghaNuM vicitra lAge che." 1 upara nava nokaSAya (kaSAyane utpanna karanAra )nuM varNana thayuM. makaradhvajane aMge traNa vada ane rati ema cAra nokaSAyano samAveza karyo ane bAjumAM hAsyAdi pAMca manuSya varNavyA. chellA be prakaraNamAM e rIte nava nokavAya varNavyA. have soLa kaSAya varNave che. A rIte sarvathI bhayaMkara behanIya karmanA darzana mehanIyane aMge 25 bheda che te pUrA thaze. A karmane samajavAnI bahu jarUra che, ene samajavA sAthe saMsAraprapaMcano moTo bhAga khyAlamAM AvI jAya che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 ] soLa bALake. seLa kaSAya, bALakanuM jora, saMjJA ane zakti, anaMtAnubaMdhI 4. vimarza mAmAe javAbamAM kahyuM "bhAI prakarSa! meTA moTA AcArya mahAtmAoe agAu e soLene sAmAnya rIte kaSAya evuM nAma ApyuM che ane saMsAramAM te nAmathI teo oLakhAya che. have emanuM vizeSa rUpa paNa tane samajAvuM chuM te barAbara lakSyamAM rAkhaje. e soLamAM je cAra vadhAre AgaLa paDatAM ane mahAduSTa dekhAya che te svabhAvathI ghaNuM bhayaMkara che ane temane anaMtAnubaMdhInI saMjJA ApavAmAM AvI che. pele mithyAdarzana nAmane senApati che te e cAre anaMtAnubaMdhI nAmanAM bALakane potAnAM bALako jevAMja gaNe che ane jANe te pote ja hoya athavA pitArUpa ja te hoya ema mAnI le che ane e cAre bALaka paNa bahiraMga pradezanA lekene mithyAdarzana senApatinA bhakto banAvI de che ane tema karavAmAM pitAnI sarva zaktino upayoga kare che. ene hetu e che ke jyAM sudhI vaicittavRtti mahAaTImAM e cAra chokarAo lahera karatA hoya che tyAM sudhI bAhya manuSyo e mithyAdarzana vajIra tarapha ekacitta rAkhIne ane bIjA manuSyo kAMI samajaNa Ape te tarapha taddana bedarakAra rahIne bhaktipUrvaka tenI upAsanA karyA ja kare che, tenA sevaka thaIne rahe che ane temAM saMpUrNa AnaMda le che. A hakIkatanuM pariNAma e thAya che ke jyAM sudhI e cAra anaMtAnubaMdhI bALake cittavRtti mahA 1 eTale saMsArane gAya eTale lAbha jenAthI thAya tene kaSAya kahe che. kaSAyathI saMsAraparyaTana ghaNuMja vadhI paDe che. krodha, mAna, mAyA ane lola e cAra kaSAya che ane e pratyekanA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnAvaraNIya ane saMjvalana evA cAra cAra bheda hovAthI seLa thAya che. 2 anaMtAnubaMdhIH sarvathI AkarA kaSAya, mithyAtva sthitimAM hoya che ane miyAdazananuM kAraNa paNa te ja che. anaMtAnubaMdhI kaSAyavALA mithyAtvamAM anaMta kALa sabavyA kare che. A kaSAya jAvajIva rahe che ane Akhare naraka gatinuM kAraNuM bane che. enA vizeSa svarUpa mATe juo karmagraMtha prathama-gAthA 18-20 mI ane te paranI TIkA. 3 pratyeka prANInI cittavRtti aTavI judI hoya che tethI A vAta barAbara besatI Ave che. jenI cittavRttimAM A cAra bALake lIlA karatA hoya che te zizcAdarzanano bhakta che ema samajavuM. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 880 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 aTavImAM amana camana karI rahyA hoya che tyAM sudhI bahiraMga manuSya bhAvapUrvaka tattvamArgane-sAcA rastAne kadi paNa pAmI zakatA nathI. A pramANe hovAthI agAu mithyAdarzananA je je doSa AgalA prakara mAM varNavyA che athavA te mithyAdarzanane AzrayIne je de rahelA che ema batAvyuM che te de bAhya pradezamAM rahenArA (bahiraMga) lokomAM Ave che ane tenuM kAraNa e cAra bALake ghaNe bhAge bane che. apratyAkhyAnI 4. e cAra anaMtAnubaMdhI nAmanAM bALake karatAM jarA nAnA rUpanAM bIje cAra bALake tenI bAjumAM dekhAya che tene paMDita mANaso 'apratyAkhyAnI nAmathI oLakhe che. A cAra bALake vaLI pitAnI zaktinA jorathI bahiHpradezamAM rahelA lene pApamAM pravRtti karAve che ane kadAca ke temAMthI pAchA haThavA mAMge eTale ke pApamArgathI osaravA mAMge to temane tema karatAM aTakAve che. tane e cAre bALakanI keTalI vAta karuM! TuMkAmAM kahuM to jyAM sudhI e apratyAkhyAnI nAmanAM cAra bALake cittavRtti mahA aTavImAM rahelAM hoya che tyAM sudhI prANuo pApathI eka tala mAtra paNa pAchA haThI zakatA nathI. joke e bALakomAM ane prathamanA anaMtAnubaMdhI bALakamAM eka meTa phera che ane te e che ke A bALake cittavRttimAM hoya te paNa prANIo tattvamArgane Adare che kharA, ane tene laIne kAMika kAMIka sukha teone maLe che paNa kharuM, paNa teo kaI paNa prakArano tyAga jene zAstrIya paribhASAmAM "virati kahevAmAM Ave che tene AdarI zakatA nathI ane tyAga na karavAne pariNAme A bhavamAM paNa teo banyAjhaLyA rahe che ane aneka prakAranAM pApono samUha ekaThuM karIne parabhavamAM jatAM saMsArarUpa jaMgalamAM rakhaDI paDe che ane tyAM teone thAka lAgato nathI (arthAt cheDe Avato nathI). pratyAkhyAnAvaraNIya 4. (3) e cAra apratyAkhyAnI bALake pachI tenAMthI paNa sahaja vadhAre nAnAM cAra bALake temanI bAjumAM dekhAya che temane samaju 1 jue pR. 844-859. (prakaraNa 12 muM-cAlu prastAva). 2 apratyAkhyAna kaSAyanI mudata sAdhAraNa rIte eka varasanI heAya che; e dezavirati cAritrano ghAta kare che, prAye tiryaMcagatinuM kAraNa bane che. juo prathama karmagraMtha gAthA 18 mI ane te paranI TIkA. enI barAbara oLakhANa tyAM ApI che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa bALake. 881 mANase pratyAkhyAnAvaraNIyanA nAmathI pachAne che. jyAM sudhI e cAra bALake A mahAmaMDapane Azraya karIne rahelAM hoya che tyAM sudhI prANIo pApane sarvathA mUkI zakatA nathI, eTale kadAca keTaluMka pApa ochuM kare che paNa teno saMpUrNapaNe tyAga karI zakatA nathI. hakIkata ema bane che ke e bALake jyAM sudhI cittavRtti mahA aTavImAM vilAsa karatAM hoya che tyAM sudhI prANuo pApane kAMIka kAMIka te sArI rIte tyAga kare che, paraMtu saMpUrNapaNe tene choDI zakatA nathI. tene laIne e bALake paNa prANIne saMtApa karanArA thAya che ane prANInuM kAMIka kaika kalyANa to joke e bALako hovA chatAM thAya che tenuM kAraNa prANIe karela amuka prakArane viratibhAva-tyAgabhAva che, paraMtu saMpUrNa lAbha maLato nathI tenuM kAraNa e che ke te sarvethA tyAga karI zakato nathI, sarvavirati AdarI zakato nathI. saMjavalana 4. "bhAI praka! e pratyAkhyAnI bALakathI paNa vadhAre nAnAM ane mAtra garbha jevaDAM ja dekhAtAM cAra bALake tenI bAjumAM dekhAya che tene mahAtmA munio saMjvalananA nAmathI oLakhAve che. e bALako lIlA karavAmAM AnaMda mAnanArA ane svAbhAvika rIte ghaNA capaLa ane caMcaLa che ane tethI je prANIo sarva pApathI viratibhAva laIne beThelA hoya che temane (savirati AdaranAra sAdhuone) paNa pitAnA kabajAmAM laI le che ane vAraMvAra temanAmAM dekhAva daI teo sAthe ceDA kADhe che ane tevA vizALa hRdayanA prANIone paNa aneka prakAre manamAM AhakadehadR karAve che, AthI temaNe sarva pApine nAza karavAno je nirNaya karyo hoya che temAM dUSaNa AvI paDe che ane A bALakonA jorathI temanA zuddha mArgamAM aticAre AvI paDe che. joke bahiraMgapradezamAM rahelA prANIone e bALake bahu nAnA rUpavALAM lAge che te paNa sarva saMsArI prANIone mATe 1 pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanI mudata sAdhAraNa rIte cAra mAsanI hoya che. e sarvaviratine roke che ane prAye manuSyagatinI prAptinuM kAraNa bane che. enA svarUpa mATe paNa juo sadara karmagraMtha gAthA 18 nI TIkA. 2 saMjavalana kaSAyanI utkRSTa mudata paMdara divasanI hoya che, e yathAkhyAta-utkRSTa cAritrane aTakAva kare che, prAthe e kaSAya devagatinuM kAraNa bane che. dazAntasahita seLe kayAyanuM varNana prathama karmagraMthamAM Apela che. juo gAthA 18 mI ane teparanI TIkA. 3 aticAraka niyamamAM dUSaNa. eno upAya kSamA mAgavAmAM ane pazcAttApa karavAmAM ane bhaviSyamAM deSa na karavAnA sAcA nirNayamAM samAI jAya che, Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 882 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 e suMdara te nathI ja; enuM kAraNa e che ke e cAre bALake meTA moTA munionAM manane paNa kiMcit kiMcit kSobha pamADe che. " bhAI praka! e pratyeka cAra cAra bALakanAM cAre samUhanuM meM tArI pAse kAMIka vistArapUrvaka vivecana karyuM; bAkI enI te ghaNI vizeSa vAto che te sarvanuM varNana karavAne te koNu zaktimAna thaI zake? vaLI AgaLa upara kaI vakhata mane nirAMte avakAza Avaze tyAre kaI prasaMga hAtha dharIne e sarvanAM nAma ane tenI khAsa hakIkata tathA darekanI zakti keTalI che te vistArathI kahI batAvIza. e soLe bALakanA saMbaMdhamAM hAla tane eka hakIkata kahI devAnI jarUra che ane te e che ke e saLamAMthI ATha bALake rAgakesarI AgaLa nAca karI rahyAM che ane ATha dveSagajeMdra AgaLa nAca karI rahyAM che. barAbara dhyAna rAkhIne jevAthI tArA avalekanamAM te hakIkata AvI jaze. emAMnA je ATha bALake rAgakesarI pAse nAcI kudI rahyAM che ane mastI tathA dhamAdhama karyA kare che te rAgakesarI ane tenI patnI mRDhatAnAM bALako che, ane bIjAM ATha bALake zreSagajenI pAse vAraMvAra krIDA karatAM dekhAya che te mahArAja TheSagajendra ane tenI bhAryA avivekitAnAM bALake che. temane janma ApanAra dveSagajeMdra ane avivekitA che ane te bALake temanA mAtApitAne ghaNA vahAlAM che. A pramANe hovAthI e soLe bALake mahAmoha rAjAnA potarAo (dIkarAnA dIkarA ) thAya che eTale teo e mahArAjAnA prasiddha dIkarAnA dIkarAo thAya che te tArA samajavAmAM barAbara AvyuM haze. e sAthe bALakone emanA mAbApe moDhe caDhAvI evAM te cIbAvalAM ane zaktivALAM banAvI dIdhAM che ke A lekamAM tenI zaktinuM varNana hajAra jIbhethI paNa thavuM azakya che. bhAI praka! e chokarAonI uddhatAI to tuM ! e bALake potAnI ceSTAthI A bIjA sarva rAjAo beThA che temane paNa mAthe caDhI bese che. AvI rIte bhAI prakarSa! meM tArI pAse saMkSepathI mahAmaha rAjAnA aMgata parivAranuM varNana karyuM te te barAbara lakSya ApIne sAMbhaLyuM haze." 1 rAgakesarInA varNana mATe juo pR. 863-4 tathA mUDhatAnA varNana mATe juo pR. 864, 2 kola ane mAna cheSathI utpanna thAya che ane mAyA tathA lobha rAgarathI utpanna thAya che e bAbata A vivecanamAM batAvI che. 3 mahAhanA aMgata parivAranuM varNana prakaraNa 12 thI zarU thayuM te ahiM pUrNa thAya che. AvatA prakaraNamAM enuM lazkarI baLa keTaluM che te batAvaze ane pachI tenA mitrarAjAe (allies) nuM varNana tyAra pachInA prakaraNamAM thaze. AthI mahAmohanA lazkarI baLane barAbara khyAla Avaze. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17 muM. mahAmahanuM sAmaMtacaka. ika INDI mA che mA Aje barAbara khIlyA hatA. mahAmahano Akho aMgata parivAra varNavI gayA, enA khAsa senApati, chokarA, chokarAnA chokarA ane makaravajaparivAra tathA A pAMca gharanA manuSyo varNavyA. tyAra pachI e mahArAjAnA pitAnA lazkarI baLanuM temaja tenA mitrarAjyonA baLanuM varNana karavuM rahyuM te paNa te cUkyA nahi. haju prakarSa kAMI savAla pUche tyAM to mAmAeja vAta AgaLa calAvIH "have bhAI praka! e mahAmaha rAjAne besavAnA siMhAsananI najIka je rAjAo dekhAya che te mahAmaha rAjAnA khAsa aMgabhUta lazkarIo-senAnIo che tenuM varNana have tArI pAse saMkSepamAM karUM te sAMbhaLaHviSayAbhilASa maMtrI, tyAra pachI rAgakesarInI pAse beThela je rAjA jevo dekhAya che, jeNe suMdara lalanAnI sAthe bAtha bhIDelI jaNAya che (spaoNMdriyana viSaya), mukhamAM sugaMdhIvALuM suMdara pAna cAvI rahyo che (raseMdriyano viSaya), jenI AjubAju jhaNajhaNATa karatA bhamarAonI paMkti utkaTa manahara sugaMdhInuM sUcana karatI rahI hoI je kamaLanI sugaMdhIne vAraMvAra lIdhA kare che (dhrANedriyane viSaya), je potAnI strInA suMdara mukhakamaLa upara potAnI najara acUkapaNe nAkhI rahelo che (cakSuriMdriya viSaya), je pINuM, jhAMjhara tathA kAkalI jevAM vAjiMtranA avAjamAM ghaNe Asakta thayeluM dekhAya che (zrotraMdriyane 1 kAkalIH eka jAtanuM vAjitra che. amuka gharano mANasa jAge che ke nahi tenI parIkSA karavA sArU e. vAjitrano upayoga cera loke ghaNe kare che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 884 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 viSaya) ane je AvI rIte pAMce IdriyanA viSayamAM Asakta rahI tene bheLavavAmAM AkhI duniyAnA sarva padArtho jANe pitAnI muThThImAM hoya ema mAnIne ja kAma le che te pelA rAgakesarI rAjAne maMtrI jenI prakhyAti ApaNe ghaNIvAra sAMbhaLI hatI ane jene jovA mATe ApaNe ahIM khAsa AvyA chIe te viSayAbhilASa che. tane yAda haze ke ApaNane mithyAbhimAne kahyuM hatuM ke vi. SayAbhilASane pAMca chokarAo che jenA jorathI e maMtrI A AkhI duniyAne potAne vaza karIne rahe che ane sarvane pitAnI jevA viSaya bhegavatA banAvI mUke che. je! tenI sAthe e pAMce chokarAo paNa dekhAya che. e viSayAbhilASa maMtrIe hukama karelA je je prANIo jevAmAM Ave che teo sarve sparza, rasa, sugaMdha, rUpa ane zabdamAM Asakta thaI jAya che ane eka vAra ene vaza paDI jAya che eTale pachI amuka kAma karavA jevuM che ke nahi te jANatA nathI, amuka bAbata pitAne hita karanArI che ke nukasAna karanArI che te visarI jAya che. amuka vastu khAvA gya che ke tajavA yogya che te samajatA nathI ane dharma ane adharmanA vicArane te teo dezavaTo ApI de che. e to mAtra e preraNuM karanArA manuSyanI dostImAMja AnaMda mAne che ane sarve vakhata temAMja rAcI mAcI rahe che ane jANe taddana jaDa hoya nahi tema bIjA keIne dekhatA nathI, bIjAne maLatA nathI, bIjAnI vAta sAMbhaLatA nathI, ane jevo ApaNe jaDa kumAra che tevAja prAye thaI jAya che. rasanAne utpanna karanAra A viSayAbhilASa ja che ema enA darzana parathI nirNaya thAya che ane buddhipUrvaka vicAra karatAM e bAbata cokkasa thAya che. enAmAM ghaNuM vizALa buddhi hovAne lIdhe e ekale rAgakesarI rAjAnuM rAjya aneka khaTapaTa karIne calAve che ane emAM e keIthI jarA paNa gAMje jAte nathI. bahiraMga pradezamAM rahelA manuSyo tyAM sudhI ja paMDita che ane tyAM sudhI ja pitAnA vratamAM daDha rahI zake che ke jyAM sudhI e viSayAbhilASA 1 juo pR. 792. 2 hukama karelA viSayAbhilASanI asara taLe AvelA. 3 vicakSaNa ane jaDa banne bhAI che, vicakSaNane sALo vimarza thAya che ane mAmA bhANeja rasanAnA muLanI zodha karavA ahIM AvyA che-e vAta atra lakSyamAM rAkhavI. 4 A taddana bAhya daSTivALA mATe samajavuM. ene jItanAranuM varNana AgaLanA pakaraNomAM Avaze, Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17 ] mahAmahinuM sAmaMtacakra. 85 maMtrI teone upADIne koipaNa bAbatamAM AjumAjI (bhekhaDe) caDhAvI detA nathI, paraMtu jevA e mahAbuddhizALI pradhAna koipaNa vakhate potAnI zaktinA prayoga bahiraMga manuSyA upara AdarI bese che eTale enAthI haNAi gayelA teo teA ApaDA jANe bALaka hoya tema pAtAnAM vratAnA Agraha cheDI daine ane sarva prakAranI lAja zarama paNa mUkI daIne A bhAIsAhebanA nAkara thaine rahe che, tene tAbe paDI jAya che, tene vaza thai rahe che. ahIM je rAjA che te sarvanuM prANIo uparanuM je sAmrAjya (rAjyasattA) che tene e viSayAbhilASa vajIra ghaNuM ja vadhArI mUke che ane tethI ahiraMga pradezamAM rahenArA prANIone e amAtya hamezA ghaNuM ja duHkha denAra thAya che, kAraNa ke e maMtrIvaranA hukamathI bAhya pradezamAM rahelA prANIe pApa kare che ane evI rIte te je pApa kare che te pApa temane A bhavamAM ane parabhavamAM duHkha denAra thAya che; tethI pApanI preraNA karanAra te A prANIne kharekhara duHkha denAra che ema samajavuM. e viSayAbhilASa nItinA jUdA jUdA mArgomAM ghaNA ja kAbela che, dUSaNa vinAnA mahAn purUSArthavALA che, pArakA mANasAnAM manane bhedI nAkhavAnA upAya khALavAnA kAryamAM bahu haziyAra che, manabhaMganA vyAdhinA upAya karavAmAM kuzaLa che, sarva hakIkatathI saMpUrNa mAhitagAra che, kAinI sAthe laDAi ke suleha karAvavI hAya to te kAmamAM paNa pravINa che ane TUMkAmAM kahIe te dareka kAmamAM kuzaLa ane aneka mamatamAM pahoMcI vaLe tevA che. AnA jevA AkhI duniyAmAM bIjo kAi maMtrI che ja nahi. enI ghaNI vAta zI karavI! saMkSepamAM kahuM teA rAjyapaddhatinuM kAmakAja calAvanAra e maMtrI che tyAMsudhI ja pelA rAjAonuM rAja nabhe che ane e maMtrI vagara e rAjAonAM rAjyamAM badhe aMdhera thai jAya eTalAmAM tAre badhuM samajI javuM." prakarSa atyaMta AnaMdamAM AvIne khelyA " ahu sArUM, mAmA! ghaNuM sArU, tame teA ghaNA ja sArA nirNaya batAvyA buddhinA dikarA. ane te vAta eTalI cAsa jaNAya che ke talanA kRtarAnA trIjA bhAga jeTalI paNa pharI zake tema lAgatuM nathI. Apa kaheA che tevA ja prakAranA viSayAbhilASa maMtrI jaNAya che temAM jarA paNa zaMkA karavA jevuM hoya tema mane lAgatuM nathI; kAraNa ane meM jyAre prathama joyA tyAre enI AkRti uparathI ja enAmAM Ape varNavyA tevA sarva guNA che ema mArA manamAM 25 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ce; upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva ja AvyuM hatuM ane Ape karelA tenA varNanathI e vAta kharAkhara sAcI paDe che." vimarza--" tArA jevA cAlAka mANaseA eka mANasane jotAM ja tenAmAM keTalA guNA che ane keTalA avaguNA che e tenA AkAra uparathI nirNaya kare te temAM kAMi Azcarya jevuM nathI. kAraNa ke: jJAyate rupato jAtirjAteH zIlaM zubhAzubham / zIlAhuNAH prabhAsante, guNaiH satvaM mahAdhiyAm // buddhizALI manuScAne prANInA rUpathI enI jAti jaNAi Ave che, jAtithI enA sArA kharAba vartananI khabara paDI jAya che, vartanathI guNA jaNAi Ave che ane guNathI sattva parakhAI jAya che. " bhAi ! teM A maMtrIne joine tenA ja guNA dhyAnamAM lIdhA che evuM nathI paraMtu A sarva rAjAone jotAM ja temeranAM iMDAMne cI-emAM kyA kyA guNa avaguNu che te tArA lakSyamAM taravA paDatA nathI.AvI gayuM che. mArI bahena buddhidevInA putra che tethI nirNaya karatAM tane vakhata na ja lAgavA joie ane huM jANuM chuM ke tuM mane savAla kare che e teA eka tArI jAtavAnapaNAnI nizAnI che, mATAne mAna ApavAnI udAra rIti che ane tArI eka prakAranI mahattA che.'' bhAga tRSNA. prakarSa-- ThIka mAmA! ThIka, e maMtrInI pAse 'mukhya cakSuvALI lalanA beThI che te enI strI jevI jaNAya che tenuM nAma zuM che ane te kevI che te Apa mane barAbara jaNAveA." vimarza--" bhAi prakarSa! e bhAgatRSNAnA nAmathI oLakhAya che. enA sarva guNA enA pati viSayAbhilASane barAbara maLatA che. mAhurAyanA laDavaiyAo. " vaLI e mahAmaMtrInI AjubAjumAM tathA AgaLa ane pAchaLa rAjA jevAM kapaDAM paherIne je purUSa UbhelA dekhAya che ane jeoe 1 lAgatuNDAmAM mugdhatA eTale bevakuphAi ane sAdAI banne hoya che tethI A vizeSaNa tene barAbara cAgya che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ] mahAmahanA mitrarAjAo. 887 pitAnAM mastaka maMtrIne namAvyAM che te duSTAbhisaMdhi vigere moTA laDavaiyAo che ane teo sarve mahArAjAnA khAsa aMgata senAnIo che. e sarva senAnIo mahAmaha rAjAne ghaNuM vahAlA che, rAgakesarInA mAnItA che ane dveSagajendranI sevAmAM sarve vakhatovakhata hAjara rahe che. viSayAbhilASa maMtrI jevo hukama kare ke teo sarva athavA jeno khapa hoya te rAjyanI sevAmAM pravartavA maMDI jAya che ane tene hukama thatAM sudhI te kAmamAMthI jarA paNa pAchA haThatA nathI. bAhya lekamAM rahenAra prANIone halakA prakAranI pIDA karanAra je je aMtaraMganA rAjAo che te sarva paNa A rAjAomAM ja che ane te A (tRSNa) vedinI pAse badhA AvIne beThelA che temane tuM joI le. vaLI bAhya lokamAM halakA halakA upadrava karanAra keTalIka strIo paNa che ane keTalAMka bALake paNa che te sarva e rAjAnI vacce AvIne rahelA che te jovAthI barAbara dekhAI Ave che. te eTalA badhA che ke temanI saMkhyAnuM mApa paNa thaI zake tema nathI, te pachI te sarvanuM nivedana te kevI rIte karI zakAya? te sarvamAM je agatyanA parivArabhUta hatA temanI hakIkata meM tane TuMkamAM kahI saMbhaLAvI che. e sarva rAjA jevA dekhAya che te meharAyanA senAnIo che." prakaraNa 18 muM. mahAmahanA mitrarAjAo. (Allies ) mAe mahAmaha rAjAno parivAra batAvI Apyo, mahArAjAnA putra rAgakesarInA maMtrI viSayAbhilASane ane tenI strIne oLakhAvyA, enA moTA lazkarI baLane khyAla Ape. e uparAMta meharAyanA mitrarAjAo keTalAka hatA te sarva tyAM hAjara hatA. tenI oLakhANa karAvatAM mAmAbhANeja vacce nIce pramANe vAtacIta thaI - 1 pRSTha 572 (pra. 3 pra. 21) mAM raudracittapuranA varNanamAM tyAMnA rAjA tarIke A duSTAbhisaMdhinuM varNana AvI gayuM che te juo. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. prakarSa. mAmA ! Ape vedikAnI aMdara rahelAonuM vivecana tA ThIka karyuM. have e vedikAnA daravAjAnI bahAra khIjA sAta rAjA dekhAya che je sarve meATA vizALa maMDapamAM beThelA che, je darekanI sAthe vaLI jUdA jUdo nAnA moTA piravAra che ane jenAM rUpa guNe paNa spaSTa jAdA jUdA prakAranA jaNAya che te sarva rAjAonAM zuM zuM nAmeA che ane pratyekanA zuM zuM guNA che te mane samajAva." mAhurAyanA bahiSkRta senAnIe. sAta rAjAo ane temane parivAra. vimarza-- e sAte moTA rAja che ane mahAmeAha rAjAnA lazkaramAM mAghu lazkarIe che eTale tenA samAveza mahAmahanA lazkaramAM thAya che, paNa te mahAmahanA aMgIbhUta senAnI nathI, bahArathI madada ApavA mATe AvelA bhAyAta rAjA jevA che. jJAnasaMvaraNa, 1 " e rAjAomAM sarvethI prathama rAjA je dekhAya che ane je 'pAMca manuSyAthI paravarela che te ghaNA jANItA mahArAjA che ane jJAnasaMvaraNanA nAmathI prasiddhi pAmelA che. enAmAM eTalI jabarI zakti che ke te jAte te ahIM rahe che chatAM peAtAnI zaktithI khAdhu pradezamAM rahelA prANIone jJAnarUpI prakAza vagaranA ekadama aMdha banAvI mUke che, eTale lokonI samajaNu-vicAraNA-dIrghadRSTi vigere sarva baherI karI mUke che. e rAjA gADha ajJAnaaMdhakAra vaDe lokone muMjhavI nAMkhe che tethI ziSTa loko ene mehanuM upanAma paNa Ape che. darzanAvaraNa. * ** * tyAra pachI bIjo rAjA jenI AjubAju nava manuSyo beThelA 1 matijJAnAvaraNu, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa ane kevaLajJAnAvaraNa ( kama~graMtha prathama gAthA 4 thI 9 sudhI TIkA jue ). jJAna Atmika guNa che. A rAjA tenA upara AvaraNa kare che tethI prANIne AMtara prakAza ghaTatA jAya che. enA pAMca prakAra bahu samajavA yeAgya che. 2 darzanAvaraNIya karmanA nava prakRti che: cakSudarzanAvaraNa, acakSuda rzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNu, kevaLadarzanAvaraNa; nidrA, nidrAnidrA, pra calA, pracalApracalA, ane ciddhi ( karmagraMtha prathama-gAthA 10 mI ). chelrA pAMca nidrAnA prakAra che. darzana eTale jovuM. e paNa jJAnanI peThe AtmAne guNa che ane tenApara ukta rAjA AvaraNa kare che. pAMca nidrAne strI rUpaka ApyuM che ane cAra prakRtine purUSAkAra ApyA che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ] mahAmahanA mitrarAjAo. dekhAya che tenuM nAma darzanAvaraNa che. e nava manuSyamAM je pAMca suMdara strIo dekhAya che te potAnI zakti vaDe AkhI duniyAne ughatI karI mUke che ane tenI pAse je cAra purUSa UbhelA jaNAya che tenA jorathI e AkhI duniyAne taddana aMdha banAvI mUke che. vedanIya. bhAI prakarSa! tyAra pachI be mANasanA parivArayukta rAjA dekhAya che te vikhyAta purUSAtanavALe vedanIya nAmano rAjA che. emane prathama purUSa duniyAmAM sAtAnA nAmathI prasiddhi pAmela che, te sarva devamanuSyAdine aneka prakAranA AnaMda karAve che ane traNa bhuvanane laherathI hasatA karI mUke che jyAre tenI sAthe bIje purUSa dekhAya che te asAtAnA nAmathI duniyAmAM oLakhAya che ane te sarvene aneka prakAranA saMtApa kare che, duHkha ApanAra thAya che. AyuSya, bhAI ! tyAra pachI moTAM nAnAM cAra chokarAMnA AkAravALA mANasathI paravArele rAjA tArA jovAmAM Ave che tene duniyAnAM sarva mANasa AyuSyanA nAmathI oLakhe che. te pratyeka bhavamAM te chokarAMenAM teja vaDe samayane nirNaya karI Ape che, eTale te te bhavamAM prANIone rahevAnI sthitinuM pramANa karI Ape che. nAma, " tyAra pachI bhadra! je beMtALIza manuSyonA parivArathI para- 1 vedanIya karmanA be bheda cheH sAtA ane asAtA (prathama karmagraMtha gA. 12 mI). vedanIya karma sukhaduHkha(zArIrika)ne anubhava karAve che. 2 AyuH karmanA cAra bheda : devagati AyuSya, manuSyaAyuSya, tiIMcaAyuSya ane nAraka AyuSya, (pra. karma. gA. 23 mI), pratyeka gatimAM keTalo vakhata jIvavuM te mukarara karavAnuM kArya A rAjAnA hAthamAM che. 3 gati, jAti, zarIra, upAMga, baMdhana, saMdhAtana, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, anupUrvI, vihAgati (e cauda piMDaprakRti). 14 parAghAta, usAsa, tapa, udyota, agurulaghu, tIrthakara, nirmANa, upadhAta (e ATha pratyeka prakRti) 8 trasa, bAdara, paryAptA, pratyaka, sthira, zubha, saubhAgya, susvara, Adeya, jaza (e sadAka) ane tethI ulaTA sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhAgya, duHsvara, anAdeya, apayaza (e sthAvaradazaka). 20 evI rIte 42 prakRti nAmakarmanI thaI. enA varNana mATe juo prathama karmagraMtha, vistArathI piMDa prakRtinA bhedo gaNatAM tenA 103 bheda thAya che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha ja 890 upamiti bhavaprapaMco kathA.. varelo rAjA dekhAya che tenuM nAma nAma che ane te paNa ghaNe ja prasiddhi pAmele che ane bahu baLavAna che. enI pAse je mANaso che tenA jerathI sthira ane cara sarva prANu vargane e eTalI jAtanI viDaMbanAo Ape che ke tenuM varNana karavuM lagabhaga azakya che. tame A duniyAmAM jotA haze ke keTalAka prANIone deva banAvavAmAM Ave che, keTalAkane manuSya banAvavAmAM Ave che, keTalAkane nAraka banAvavAmAM Ave che ane keTalAkane pazunuM rUpa dhAraNa karAvavAmAM Ave che (e gati nAmakarmanuM pariNuma che), keTalAka eka be traNa cAra athavA pAMca idri dhAraNa kare che (e jAti nAmakarmanuM pariNAma che) tathA judA judA prakAranAM zarIramAM AvIne rahe che (e zarIra nAmakarmanuM pariNuM che), vaLI tenA prabhAvathI prANuone judA judA prakAranAM zarIra sAthe navA navA pudagaleno saMbaMdha kare che (baMdhana nAmakamenuM pariNuma che) aMgepage thAya che (e upAMga nAmakarmanuM pariNAma che), teone zarIrasaMbaMdhI saMghAta karavAmAM ughukta thayelA jovAmAM Ave che (e saMghAtana nAmakarmanuM pariNAma che), teo judA judA prakAranA saMghayaNe dhAraNa kare che (e saMghayaNa nAmakarmanuM pariNAma che), teo judA judA prakAranA saMsthAnavALA dekhAya che (e saMsthAna nAmakarmanuM pariNAma che), tathA prANIo rUpamAM, gaMdhamAM, rasamAM ane sparzamAM judA paDe che (e varNAdi catuSka nAmakarmanuM pariNAma che), prANIo bhAre haLavApaNumAM pramANapata, nyUna ke adhika hoya che, (e agurulaghu nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che), keTalAka pitAnA zarIrathI ja athavA aMgothI ja duHkha khamanArA thAya che (e upaghAta nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che), keTalAka game tevA baLavAnanI sAme paNa phatehamaMda thaI zake che (e parAghAta nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che), pitapotAne yogya sthAne jaIne janma dhAraNa kare che (e anupUrvI nAmanI piMDa prakRtinuM pariNAma che), keTalAka zvAsozvAsa levA vigere taMdurastInI bAbatamAM ghaNuM sukhI hoya che ane zarIre svastha hoya che (e ucchavAsa nAmanI pratyeka re 1 saMghAtanaH audArika vigere zarIranA pudagaLane daMtALAnI peThe ekaThA karavA tenuM nAma saMghAtana kahevAmAM Ave che (pra. ka. graM. gA. 36). 2 saMghayaNa hADakAnA samUhanI goThavaNa te sahananasaMghayaNa kahevAmAM Ave che. 3 saMsthAnaH zarIranI amuka prakAranI AkRti hevI tene saMsthAna kahevAmAM Ave che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ] mahAmahanA mitrarAjA. 991 prakRtinuM pariNAma che), keTalAka pote zItaLa zarIravALA hovA chatAM para prANIo upara peAtAnAM kiraNeAthI tApa sArI rIte lagAvI zake che (e tapa nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che), keTalAka pAtAnAM zAMta kiraNA cAmera phelAvI sarvatra zAMti utpanna kare che ( e udyota nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che--caMdrakaraNA enuM dRSTAnta che), keTalAkanI cAla ghaNI suMdara heAya che ane keTalAkanI UMTa jevI hAya che ( e zubha athavA azubha vihAyeAgati nAmanI piDa prakRtinuM pariNAma che), 'keTalAka prANIo trasa ( bethI pAMca iMdriyavALA ) thAya che tyAre keTalAka sthAvara ( eka iMdriyavALA) thAya che, keTalAka prANIonAM zarIra carmacakSuthI dekhAya nahi tevA sUkSma thAya che tyAre keTalAkanA mAdara ( carmacakSuthI dekhI zakAya tevA) thAya che, keTalAka pAtAne yogya paryApti pUrI karI posA kahevAya che jyAre keTalAka te pUrI karI zakatA nathI tevI sthitimAM teo aparyAptA kahevAya che, keTalAka jIvA potapAtAnA jUdAM jUdAM zarIravALA (pratyeka) thAya che tyAre keTalAka anaMta jIvAne rahevA yogya eka sAdhAraNa zarIravALA (sAdhAraNa) thAya che, eTale eka sAdhAraNa zarIramAM anaMta jIvA sAthe rahe che, keTalAkanAM dAMta hADakAM vigere sthira (sthira nAmakarmathI ) thAya che tyAre chaThThA, pApaNa vigere asthira (asthira nAmakarmathI) thAya che, keTalAkanA nAbhi uparanA bhAga suMdara thAya che (zubha) jyAre keTalAkanA nAbhi nIcenA bhAga apriya thAya che (azubha), keTalAka saubhAgyazALI hAya che tethI jyAM jAya tyAM pUjA pratiSThA pAme che tyAre keTalAka tethI ulaTI rIte taddana durbhAgI heAya che, tethI te jene tyAM jAya tene tyAM dhADa paDe che ane bese tyAM jamIna kheAdavI paDe che eTale dareka sthaLe apamAna pAme che tevA kamanasIba hoya che ( subhaga ne dubhaMga), keTalAkanA svara evA madhura hoya che ke te bhASaNa kare tyAre athavA vAtA kare tyAre sarvane priya lAge che jyAre keTalAka khelavAmAM taddana kaThora heAya che, (susvara ne dusvara) keTalAkanAM vacanA dezAMtaromAM paNa mAnanIya thai paDe che tyAre keTalAkanAM vacane potAnA gharamAM pazu AdaraNIya thatAM nathI (deya ane anArya karma) keTalAkanI 1 ahIMthI trasadazaka ane sthAvaradazakanA bhede arasparasa meLavIne lai lIdhA che. enA vivecana mATe jIe prathama 4. graMtha gA. 26-27. 2 paryAsi cha che: AhAra, zarIra, iMdriya, zvAseAzvAsa, bhASA ane mana e paikI ekeMdriyane cAra, be traNa cAra iMdriyavALAne pAMca tathA saMjJIne cha pasi hAya che. ( jue navatattva gAthA 5 mI). Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 892 upamiti bhavaprapaMcA kathA. kIrti sarvatra phelAya che ane dararoja vadhatI rahe che jyAre keTalAkanI AbarUne badale geraAbarU vadhAre phelAya che (yaza ne apayaza), keTalA- kanAM zarIranAM aMgeApAMga jyAM oie tyAM yogya rIte goThavAyalAM hoya che. (nirmANa nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che), vaLI A duniyAmAM koi koi mahAtmA purUSA tIrthaMkara thAya che jemanAM caraNakamaLo namana karI rahelA devatAonA mugaTAnI zreNIthI pUjAtAM hoya che ane jee A saMsArane bhedI tenA aMta pAme che (e tIrthaMkara nAmanI pratyeka prakRtinuM pariNAma che)-AvI AvI je aneka prakAranI racanA jagatamAM thAya che, jUdA jUdA prakAranI geAThavaNA sArI ne kharAkha thAya che te sarve A nAma nAmanA mahAbaLavAn mahArAjA peAtAnAM manuSyeAnAM parAkramathI cAre tarapha phelAve che. gAtra. OM " tyAra pachI bhAI prakarSa! tenI AgaLa je eka rAjA beThela dekhAya che, jenI pAse e AtmIya purUSA beThelA che te tuM ne. temAM eka te ucca gAtra che ane bIje nIca gAtra che. e rAjAne A duniyAmAM gotranA nAmathI oLakhavAmAM Ave che ane prANIone sArA athavA kharAba gotravALA banAvavAnuM kAraNa e mahArAjA ane che. aMtarAya. 7 " tyAra pachI sAtamA rAjA dekhAya che jenI AjImAjI pAMca manuSyA jANe tenAM potAmaya hoya tevA dekhAya che te paNa jo parAkramI che ane te A duniyAmAM aMtarAyanA nAmathI oLakhAya che. e rAjA bAhya pradezamAM rahelA manuSyone peAtAnI zaktinA jorathI dAna ApavA detA nathI, bhAga upabhAgamAM koi vastu levA detA nathI, kAi vastuonA lAbha thavA detA nathI ane prANImAM jora hoya te paNa tenA upayAga na thai zake tevI kaphoDI sthitimAM tene mUkI devAnuM kAma kare che. 1 kIti digaMta paryaMta jAya che, jyAre caza peAtAnA nAnA vartuLamAM rahe che. 2 geAtrakarmanI e prakRti che: uccageAtra ane nIcageAtra. 3 A aMtarAya karmanI pAMca prakRti che: dAnAMtarAya, lAlAMtarAya, legAMtarAya, (kAivAra vaparAzamAM levAnI vastune bhAgya vastu kahe che), upalA gAMtarAya (vAraMvAra upayAgamAM levAnI vastune upabhAgya kahe che) ane vIryo vAya. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ] mahAmeAhanA mitrarAjA. 293 " bhAi prakarSa ! AvI rIte e sAte rAjA saMbaMdhI saMkSepamAM hakIkata tane kahI saMbhaLAvI, khAkI e pratyekanI zakti keTalI che ane kevAM kevAM kAma karI zake tevA che te saMbaMdhI je vistArathI vAta kahevA mAMDuM te te mArUM AkhuM jIvana ja pUrUM' thai jAya eTalI teo saMbaMdhI vAtA che." mAmAnA AvA gaMbhIra zabdo sAMbhaLIne prakarSane manamAM ghaNe AnaMda thayA ane bAlavA lAgyA, " mAmA! tame bahu sArUM karyuM ! e sarva rAjAonuM varNana karIne tame mane Aje mAhanA pAMjarAmAMthI oDAvI mUkyo ema huM mAnuM chuM." sAta rAjAone aMge prakarSanA gaMbhIra prazna khulAsApUrvaka mAmAnA vicAraNIya javAba, mukhya ane aMtargata dharmonI pradhAnatA-gauNatA. mAmAnA ghaNA gaMbhIra khulAsA sAMbhaLIne prakarSane ghaNA harSa thayA, ene jijJAsA tRpta karavAnI prabaLa icchA vadhatI gai ane teNe harSapUrvaka mAmAne pUchyuM "mAmA! mArA manamAM eka zaMkA rahela che te jo ApazrInI rajA hAya tA pUchIne tenA nirNaya karI lau." bhANejanA AvA prazna sAMbhaLIne mAmA vimarze tenA tarapha ghaNA saMteASa matAnye ane tene je kAMi zaMkA hAya te khuzIthI pUchI levAnI AjJA karI, eTale prakarSe pUchyuM "mAmA! tame je sAte rAjAAnuM varNana karyuM tenA saMbaMdhamAM mane eka ghaNI navAi upaje tevI hakIkata dekhavAmAM AvI che ane te e che ke maMDapamAM beThelA e rAjAone jyAre dhArI dhArIne jouM chuM tyAre te pratyekanA parivAra mArA jovAmAM AvatA nathI, vaLI jarA vadhAre mArikAthI enA parivArane jouM chuM tyAre te rAjAe jovAmAM AvatA nathI ane tame 1 eka karmanA viSaya para vicAra karatAM jIvana pUrUM thai jAya te kharekharI vAta che, karmane siddhAMta jaina sAhityamAM bahu vistArathI vaijJAnika najare carcAyalA che. enA khAsa graMthA varmapranTa, mpayanI ane vaMsaMda che. taduparAMta siphrAnta ane prakaraNanA lagabhaga dareka granthamAM e saMbaMdhI vAte Ave che. jaina ceAganI vicAraNAmAM paNa karmanA aMdha udayanA vicArA agra sthAna bhAgave che. guNasthAnamAM karmanA ja vicAra che ane jIvAdi nava padArtha jANe tene samyakatva hAya che ema kahyuM che tyAM paNa karmanI vAta agra sthAna bhAgave che. karmane viSaya samajave eTale jaina darzananA jJAnanI cAvI prApta karavI ema samajavuM. 2 banne ekI vakhate dekhAtA nathI: rAjAne ouM chuM teA parivAra dekhAtA nathI, parivArane avaleAkIne jouM chuM teA rAjA dekhAtA nathI. 36 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ex upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAtra 4 jyAre upara vaNaeNna karyuM tyAre te te darekanA nAme tathA guNA jAdAM jUdAM khatAvyAM hatAM, tethI rAjAo ane temanA parivAra jAdA DAya ema mane lAgyuM hatuM. tyAre e hakIkata vAstavika rIte kema che te Apa mane barAbara spaSTa karIne samajAve." vimarze mAmAe javAbamAM kahyuM " bhAI! A mAmatamAM tAre jarA paNa vismaya pAmavA jevuM nathI. jema tuM ekI sAta rAjAnuMsAmA- vakhate be( nAyaka ane tenA parIvAra )ne dekhI nya vizeSa svarUpa zakatA nathI tema ja bIjo koi paNa ahIM ekI vakhate ene dekhI zake evA nathI; kAraNa ke e annene jANanAra je hAya che teo jANe ja che ke ekI sAthe-eka vakhate te anne hAtA nathI, paNa te vakhate manamAM evA bhAva thAya che ke bIjA paNa che. dAkhalA tarIke koi paNa prakAranA AvaraNavagaranA saMpUrNa jJAnavALA sarvajJa kevaLIe paNa e rAjA ane temanA pratyekanA parivAra eka samaye eka sAthe nathI e pramANe jANe che; enuM kAraNa e che ke e sAte rAjAe ( jene varNavavAmAM AvyA che te) 'sAmAnya rUpe che ane emane parivAra che te vizeSa rUpe che. AthI tArA samajavAmAM AvyuM haze ke avayavane dhAraNa karanAra ( avayavI ) te ahIM sAmAnya che ane tenA avayA vizeSa rUpa che, athavA bIjI rIte kahIe teA e sAte rAjAone aMzIAaMzo dhAraNa karanArA athavA aMzavALA kahevAya tyAre enA parivArane aMza kahevAya. emAM sUkSma dRSTithI samajavA jevI hakIkata e che ke sAmAnya ane vizeSa banne koi paNa prANIne ekI vakhate jJAnagocara thai zakatA nathI, kAraNa ke tevI rIte ekI vakhate jJAnageAcara na thavuM e sAmAnya ane vizeSanI khAsa prakRti che-tenA svabhAva ja evo che ke banne ekI vakhate eka ja sAthe jJAnaneA viSaya na thAya; e bannemAM dezathI athavA kALathI athavA to svabhAvathI jarA paNa koipaNa prakAranA bheda nathI, kAraNa ke atre tAdAtmya rUpe-eka rUpe sAthe rahe che, tethI huM bhAi! te anne tane eka rUpa ja dekhAya che. eka dAkhaleA huM tane batAvuM te tethI tArA lakSyamAM A hakIkata barAbara AvI jaze te tuM dhyAna rAkhIne samajI le. 1 nyAyanI paribhASAmAM ene jAti kahevAmAM Ave che. pAzcAya lAkamAM ane Genus kahevAmAM Ave che. 2 nyAyanI paribhASAmAM ene vyakti kahevAmAM Ave che. pAzcAya lAMcha kamAM ane Species kahevAmAM Ave che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ! mahAmahanA mitrarAjAo. 85 "eka jaMgala che. temAM dhAvaDa, AMbA ane khadira (khera) nAM jhADe che. have jhADathI bheda pADe-judA paDe evA tyAM kayA sAmAnya vi. dhAvaDA AMbA ke khadira che? ane dhAvaDA AMbA zeSanuM svarUpa. ane khadira vagara tyAM kayAM jhADa che te paNa vicArI je. banne vAta eka ja che, paNa eka vakhata jhADa rU5 sAmAnya upara lakSya che ane bIjI vakhata dhAvaDA Adi vizeSa para lakSya che. eka bIjo dAkhalo vicArIeH zrutaskaMdha vagara adhyayana hevAne saMbhava nathI ane adhyayana vagara zrutaskaMdha nathI. mAtra vAta eTalI che ke eka vakhate bannene joI zakAtA nathI mATe te dekhAtA ja nathI ema nahi paraMtu judA judA vakhatanI apekSA dhyAnamAM laIne vAta karIe to teo dekhI zakAya che. matalaba eka vakhate jo joIe to eka ja jaNAya che, paNa jude jude vakhate pratha prathapha jaNAya che, paNa eka vakhate banne dekhAtA nathI. eka 1 dhava prasiddha che, ene moTAM pAMdaDAM thAya che. 2 khadirane moTAM pAdaDAM hoya che tenAM patarALAM (pAtaLI bane che. 3 khadiramAM khadirapaNuM ane vRkSapaNuM banne rahelAM che tema ghavamAM dhavapaNuM ane vRkSapaNuM, AmramAM AmrapaNuM ane vRkSapaNuM, vaDamAM vaDapaNuM ane vRkSapaNuMAvI rIte dareka vRkSamAM AvA be be dharmo rahelA che. temAM vRkSapaNuM darekamAM che. ane khadirapaNe khadiramAM, dhavapaNuM dhavamAM, AmrapaNuM AmramAM, vaDapaNuM vaDamAM e ekekamAM jUduM jUduM raheluM che. AmAM vRkSapaNuM sAmAnya dharma kahevAya che ane khadirapaNuM, dhavapaNuM vigere vizeSa dharma kahevAya che. A saMbaMdhI jyAre vicArIe tyAre jaNAya che ke khadirAdipaNuM vRkSapaNAne choDIne rahetuM nathI temaja vRkSapaNuM paNa khadirAdipaNAne choDIne rahetuM nathI. have jyAre eka dharmane mukhya paNe vicAra karIe chIe tyAre bIje gaNapaNe DhaMkAyelo rahe che. jemake eka bAgamAM khadirAdi vRkSo rahelA che temAM jyAre vRkSapaNA 35 dharmane vicAra karavAmAM Ave tyAre A vRkSa A vRkSa A vRkSa ema saghaLAMnI vRkSapaNAmAM samApti thAya paNa khadirapaNAdi tarIke koI na de na thAya. temaja khadirapaNuM vigere dharmano vicAra karavAmAM Ave tyAre A khadira, A dhava, A Amra, A vaDa, vigeremAM samApti thAya paraMtu A sivAya koI ekAde khAsa vRkSa tarIke ja jU huM na paDe-Ama jo ke harakoI vakhate banne dharmo darekamAM rahelA che chatAM ekane mukhya tarIke jyAre vicAravAmAM Ave tyAre bIjo dharma gauNapaNe rahe che ane bIjAne jyAre mukhyapaNe vicAravAmAM Ave tyAre prathama gaNapaNe rahe che. eka vakhate be dharmo khyapaNe na hoya. 4 zratakaMdhaH aneka adhyayanone samudAya, ApaNe atyAre joIe te pustaka vagara prakaraNe nahi ane prakaraNe vagara pustaka nahi, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 896 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja upara dhyAna hoya tyAre khInne nathI ema jaNAya che. dAkhalA tarIke ahu dUrathI tame jaMgala sAme najara karatA hA tA tamane ADo dekhAze, vRkSAnI ghaTA dekhAze, paNa temAM dhAvaDA, AMbA ke khadira dekhI zakAze nahi ane tame tene jUdAM jUdAM naNI paNa zakazeA nahi. tyAra pachI tame najIka jaze tyAre te ja vRo tamane dhAvaDA, AMbA tathA khadira dekhAze paraMtu vRkSa tarIke kAi naduM dekhAze nahIM. have tevI rIte dhAvaDA vigere dekhAze tenAthI jhADa judA nathI e te sahaja samajAya tevuM che. te kALanI apekSA laine belIe te tame e vastu dekhI che ema kahI zakAya, kAraNa ke tamArI cakSue ke jUde vakhate jUdAM judAM rUpe dekhyAMH jhADo dekhyAM ane pachI gheADe vakhate dhAvaDA, AMbA dekhyA. AvI rIte vakhatanA bheda sAthe gaNIe te hRdI jUdI vastu tame oi tethI tenI vRdI hRdI vyAkhyA karI zakAya. have te tame ema kaho ke vakhatanA bhede vastubheda thayA paNa vastutaH bheda nathI teA amAre javAmamAM eTaluMja kahevAnuM che ke je dravyo kharekhara abhinna ja hoya te kALabhede paNa jUdA bhinnabhinna kadi paNa dekhAya nahi, sarvathA abhinna hoya te te sarva kALe abhinna ja rahevA joie. " have e bAbatanA khulAso tane spaSTa rIte samajAvuM te la kSyamAM rAkhaje. sAmAnya ane vizeSanA je ke svabhAva vigere AmatamAM taddana abheda che eTale svabhAva guNu prakRti vigere sAmAnyanAM hoya tevA vizeSanAM hAya che teA paNa temAM spaSTa rIte cAra mAsatanA taphAvata hoya cheH eTale ke (1) tenI saMkhyAmAM phera hoya che (2) teonI saMjJA-teonA nAmanirdezamAM phera hoya che, (3) teonAM lakSaNu-oLakhavAnAM cihno jUdAM heAya che, ane (4) teonuM kArya jUduM hoya che. A cAra bAbatane laine teomAM taphAvata paDe che eTale e cArane laIne teo jUdA paDe che. je tattvajJAna bhedAbheda paristhitinA svIkAra karatuM hAya eTale jyAM syAdvAda raulI AdaravAnI vizALatA batAvAyalI hoya che tyAM AvI rIte saMjJA saMkhyA vigere dvArA bhedane vyavahAra karavAmAM koipaNa prakAranuM dUSaNa AvatuM nathI. aMtagata taphAvata. 1 aMte te vakhate jUdA jAya teA temAM bhinnatA tA spaSTa thai. dAkhalA tarIke ghaTane paTa jUdA che tathA prathama vastuomAM sAmAnya rIte AvI jAya che paNa vyakti rUpe jUdA paDI jAya che, bhinna che--ema vakhatane laine bhAna thAya teTalA mATe paNa e rIte teA bhinna ja gaNAvA oie Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ] mahAmahanA mitrarAjAo. 897 have e upara kahelI cAra bAbatamAM bheda kevI rIte paDe che te tane batAvuM. te A pramANe che -(1) saMkhyAthI bheda spaSTatA. joIe te jhADa. e nAmathI eka ja che jyAre khadira, AMbA vigere nAmathI ghaNuM che tethI sAmAnya ane vizeSanI saMkhyAmAM taphAvata paDyo; (2) tyAra pachI teonAM nAma-teonI saMjJA vicArIza to temAM paNa bheda spaSTa jaNAI Avaze. sAmAnya jhADa che te "jhADa" zabdathI saMjJita thAya che jyAre vizeSa rUpa che te dhAvaDA'nA nAmathI, "AbA'nA nAmathI, "khadira'nA nAmathI tathA tevAM ja bIjA nAmathI oLakhAya che. AthI saMjJAnI najare joIe te paNa bannemAM taphAvata dekhAya che; (3) tyAra pachI lakSaNe tapAsIza te temAM paNa eka moTo bheda jovAmAM Avaze. jhADa sAmAnya sarvatra jovAmAM Ave che, eTale jhADa sAmAnya tarIke sarvamAM ekatA che, jyAre dhAvaDA khadira ane AMbA sarvatra jovAmAM AvatA nathI eTale AMbA vigere vizeSa tarIke teomAM paraspara bheda dekhAya che, eTale je dhAvaDe che te AMbe nathI ane AMbo che te khadira nathI. mAmAnya jhADomAM sarvatra sajAtIyatA jovAmAM Ave che tyAre vizeSa vRkSAmAM eka bIjAthI anyapaNuM jovAmAM Ave che; () tyAra pachI teonA kArya-pariNAmanI apekSAe joIe to temAM paNa bheda spaSTa jaNAI Avaze. sAmAnya tarIke jhADanuM kArya joIzuM te chAyA karavA rUpa sarva vRkSomAM eka samAna kArya jaNeze je kArya vizeSa vRkSanAM kAryathI taddana juduM che. dareka jhADa vizeSa tarIke bhinna bhinna kArya kare che; jema ke amuka amuka phaLa Ape che, amuka amuka jAtanAM phUle Ape che; dAkhalA tarIke AMbA kerIo Ape che. have A dareka jAti vRkSa eTale vizeSa vRkSa tarIkenuM je kArya che tethI sAmAnya jhADanuM kArya taddana jAduM ja paDI gayuM. A sarva bheda pADatAM sAmAnyanI vAta hoya tyAre sAmAnyanI mukhyatA hovAthI sAmAnya daSTigocara thAya che ane vizeSanI gauNatA hovAthI vizeSa daSTigocara thatuM nathI, temaja jyAre vizeSanI vAta hoya tyAre vizeSanI mukhyatA hovAthI vizeSa dRSTigocara thAya che ane sAmAnyanI gauNatA hovAthI sAmAnya daSTigocara thatuM nathI. tevIja rIte zrutaskaMdhanA saMbaMdhamAM jazuM to tyAM paNu e cAre prakArano saMbaMdha jaNAze tethI tenA adhyayana uddezA vigeremAM judA ja prakAre dekhAze. (zrutaskaMdhanI saMkhyA eka ja, adhya 1 adhyayana aneka udezAone samudAya. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 yanonI ghaNI che. nAma paNa banne vibhAgonAM judAM judAM ja hoya che. emAM sajAtIyatA ane prathapaNuM te spaSTa dekhAI Ave che ane kArya bannenAM judAMja hoya che. zrutaskaMdhanA samudAyathI aMga bane che ane adhyayananA samudAyathI zrutaskaMdha bane che.) bhAI praka! AvI rIte saMjJA saMkhyA vigerenA je bheda paDe che te khAsa manapara rAkhIne ane deza kALa tathA jijJAsA tRpti. svabhAvane laIne sAmAnya rAjAo ane tenA pari vAra vacce abheda che tene ceDA vakhata mATe bAjue rAkhIne e rAjAone ane tenA parivArane meM judAM judAM tArI pAse varNavyAM che ane teTalA sArUM meM temanA nAma ane guNe judAM judAM che ema tane batAvyuM che. evI rIte jo ke teomAM eTale rAjAomAM ane te pratyekanA parivAramAM bheda che, te paNa teo ekI vakhate eka bIjAthI judA jajtA nathI tethI tAre vismaya pAmavAnuM kAMI paNu kAraNa rahetuM nathI. bIjI kaI paNa jagyAe meM sAmAnya ane vizeSane bheda kahyo hoya te teonAM lakSaNa samajI jaIne tAre temAM jarA paNa Azcarye pAmavuM nahi." mAmAnA A khulAsApara prakamAM UMDe vicAra karato AgaLa savAla karavA lAge te have ApaNe AgaLa jozuM. prakaraNa 19 muM. mahAmahasainyane jitanArA. gaseeeee hRSI pra che ke mAmAne prathama saMzaya pUchayo ke nAyakane jotAM A parivAra dekhAto nathI ane parivArane jotAM nAyake Mii jaNAtA nathI tene khulAso mAmAe vistArathI karyo, I ! sAmAnya vizeSa svarUpa batAvyuM, saMkhyA saMjJA aMka ane US kAryathI bheda batAvya, nyAyanAM sUtro samajAvyAM ane ati suMdara lakSaNa bAMdhI ApI. jijJAsu bhANeje potAnI praznAvaLi AgaLa calAvatAM nIce pramANe vAtacIta mAmA bhANeja vacce thaI. 1 mohanIya karmamAM, vedanA lakSaNamAM ane evI rIte bIje paNa A pramANe vimarza karyuM che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 prakaraNa 18] mahAmahase ne jitanArA. 89 prANuonA cAra moTA duzamana, saMsArasvarUpavicAraNano avasara, makaradhvajane aMge khAsa vicAre, prakarSa mAmA! ApazrIe je khulAso karyo tethI mArA mA namAM je moTo saMzaya thayo hato te to dUra thaI prakarSa bIne gaye, paNa have vaLI mArA manamAM eka bIjI ja gaMbhIra prazna. zaMkA utpanna thAya che te Apane pUchavAnI rajA lau chuM. ahIM je sAta rAjAe dekhavAmAM Ave che teomAM je trIje (vedanIya), cotho (Ayu), pAMcama (nAma) ane chaThTho (gotra) maLIne cAra rAjAe che te tamArA varNana pramANe prANIone kaI vAra sukha Ape che ane koI vAra duHkha Ape che eTale e cAre rAjAo lekenuM sAruM athavA kharAba karanArA thAya che ema jovAmAM Ave che eTale ke teo lekenuM ekAte kharAba ja karanArA-le ke upara trAsa ja vartAvanArA hoya ema jaNAtuM nathI, paraMtu bAhya lekamAM teo kaI kaIne sukhanuM kAraNa paNa thaI Ave che, tyAre pilA prathama (jJAnAvaraNya), bIjA (darzanAvaraNIya) ane chellA (aMtarAya nAmanA) rAjAo che te te prANuone ekAMte niraMtara duHkha denAra ja thAya che. potAnA jabarA parivAra sAthe mahAmoha mahArAjA ane A traNa chellA jaNAvyA te rAjAo prANIonA jIvananA sArabhUta jJAnAdi guNonuM haraNa karI le che te pachI prANuonuM jIvana ja kyAM rahyuM? tyAre mAmA! AvA cAra jabarA duzmanothI jemane jarA paNa kadarthanA-pIDA na thAya evA keI prANuo bAhya pradezamAM haze ke evA prANuo hevAno saMbhava ja nathI? huM evA prakAranA prANIo mATe savAla karuM chuM ke jeonI AgaLa A cAre duzmanonuM jora cAlI zakatuM na hoya, paraMtu je te rAjAo para vijaya karanArA tarIke prasiddhi pAmelA heya." 1 rAjAonI saMkhyAne naMbara ahIM Ave che te saMkhyAmAM upara varNana thayuM. saMkhyA yAda rAkhavI. 1 jJAnAvaraNa 2 darzanAvaraNa. 3 vedanIya. 4 Ayu. panAma. 6 getra, 7 aMtarAya. 2 prathama jaNavyA te cAra rAjAone aghAtI karma kahe che, jyAre pAchA thanA cAra rAjAe ghAtI karma kahevAya che, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. prastAva 4 vimarza (pitAnA bhANejanA upara pramANe vacana sAMbhaLI A darapUrvaka madhura svare)-"tuM evA prakAranA prANIo duzmana para vi. mATe savAla kare che ke jeoe e cAre duzmanane jaya karanAra potAnA vIryathI nAza karyo hoya? evA prANIo bAhya lekamAM paNa hoya che te kharA, paNa te bahu cheDA hoya che. je, bAhya pradezamAM rahelA je mahA buddhizALI prANIo yathArtha bhAvanA rUpa maMtra ane taMtro jemAM batAvela che evA zAstronuM adhyayana karIne zAstrarUpa bakhtara potAnA AtmA upara dhAraNa karI rAkhe che ane keI paNa vakhata jarA paNuM pramAda' karatA nathI tevAone e mahAmaha vigere rAjAo sarve ekaThA thAya to paNa jarAe upadrava ke saMtApa karI zakatA nathI. ema thavAnuM kAraNa e che ke evA dhIravIra prANuo jeonI buddhi vizuddha zraddhAthI zuddha thayelI hoya che te potAnA nirmaLa manamAM jagatanuM svarUpa yathAsthita rUpe vicAre che te AvI rIte - A saMsArasamudra Adi ane aMta vagarane che, mahA bhayaMkara "che, to ghaNe muzkela che. tevA saMsAramAM manujagasvarUpa SyapaNuM prApta karavuM e rAdhAvedha sAdhavA jeTaluM vicAraNuM. "muzkela che, durlabha che, ati viSama che. A saMsA ramAM je je kAryo bane che te sarvanuM mULa eka ja che ane te AzAnA deraDA sAthe avalaMbIne rahe che eTale pite "dhArela pariNAma jarUra nIpajAvI zakaze athavA AvI jaze evI "AzAnA khyAlathI prANuM kAma karavAno AraMbha karyA kare che. A "jIvatara jota jotAmAM nAza thaI jAya tevuM pANInA parapoTA jevuM caMcaLa che. enI sAthe zarIra atyaMta bibhatsa che, maLamUtra vigere "azucithI bharapUra che, karmanuM pariNAma che, AtmAthI taddana juduM che, rogarUpI pizAcone rahevAnuM sthAna che ane kSaNabhaMgura che juvAnImAM mANasa rAte mAte thaIne madamAM mahAle che paNa te "juvAnI saMdhyAkALe thatAM lAlaraMganA vAdaLa jevI capaLa che, thoDI vAramAM tene raMga uDI jAya tevI che ane te anubhavane vi. 1 pramAda (1) duzamananI apekSAe gaphalatI ke ALasa (2) zAstranI ane pekSAe parabhAvamAM ramatA. 2 zarIra nAmakarmanI prakRtithI zarIra baMdhAya che te AtmAthI tadana vyatirikta che, Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] mahAmAhasainyane jitanArA, 901 . Saya che, aneka prakAranI bAhya saMpatti dekhAya che te sakhta A " karA pavanathI ghasaDAi jatAM vAdaLAMnI hArA jevI che, pavananA " jhapATAthI vAdaLAM jema anyatra ghasaDAi jAya tevA svabhAvavALI che. " zabdavigere pAMce iMdriyAnA bhAgA zarUAtamAM jarA jarA AnaMda " Ape che ane kiMpAka vRkSanAM phaLanI peThe joke khAtI vakhate te " sArAM-mIThAM lAge che paNa pariNAme bahu bhayaMkara nIvaDe che. mAtA, " bhAi, pitA, patnI ane putra vigere saMbaMdhamAM A anAdi bhava" cakramAM sarva prANIe sarvanI sAthe AvI jAya che eTale mAtA 66 ' ' DhAya te koivAra strI thAya che, pitA thAya che, putra thAya che, " bhAi thAya che, khApa thAya che, vaLI strI thAya che, vaLI mAtA " thAya che-ema anekavAra aneka saMbaMdheAmAM Ave che evI araghaTTa" ghaTTI cAlyA ja kare che. eka vRkSa upara rAtre ekasAthe a" neka pakSIe sue che ane kalakala kare che, paNa prabhAta thatAM " jema jyAM tyAM cAlyA jAya che tema A saMsAramAM sagA saMbaMdhIo amuka nirmita vakhata sudhI ahIM sAthe rahe che ane potapotAne vakhata pUrA thatAM sarva UThI UThIne chUTA chUTA vizALa vizvamAM cAlyA jAya che. A saMsAramAM viyeAgarUpI agnithI maLatA prANIone " potAnA vahAlAM prANIo athavA pasaMda Ave tevI cIjo sAthe samAgama thAya che te svapramAM maLela bhaMDAra jevA samajavA, kAraNa "ke e sarva samAgameA avazya vinAzI svabhAvavALA hoya che eTale " samAgamane aMte jarUra viyoga thavAnA hoya che ja, eNTale samAgamanI " mIThAza karatAM viyeAganI kaDavArA Akhare vadhAre AkarI thai paDe " che. sarva prANIone ghaDapaNa-vRddhAvasthA buDhA banAvyA kare che, khara" khara kheraDI jevA banAvI mUke che ane chevaTe bhayaMkara mRtyurUpa parvata " sarva prANIonA cUrecUrA karI nAkhe che." tr ' " " bhAI prakarSa! je prANIe AvA prakAranI bhAvanAnA abhyAsa pADIne vAraMvAra temAM ramaNa karyA karatA hoya che, je prANIonAM mana evI bhAvanAthI atyaMta nirmaLa thayelAM hoya che ane jeAne ajJAnaaMdhakAra nAza pAmI gayela hoya che tevA prANIone e mAharAjA, vijayanI yAd ti. 1 ahIM baM. . e. seAsAyaTivALA mULa pustakanuM pRSTha 576 zarU thAya che. 2 kiMpAka vRkSanAM phaLa khAtAM bahu mIThAM hoya che paNa peTamAM gayA pachI AMtaraDAM cIrI nAkhe che. 27 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 anI mahAmUDhatA nAmanI strI athavA te enA rAgakesarI ke hepagajeMdra putra ane te bannenI mUDhatA tathA avivekitA pakSIo jarA paNa pIDA ApI zakatA nathI, herAnagati karI zakatA nathI, trAsa daI zakatA nathI-eTaluM ja nahi paNa meharAyanA parivAramAMthI bIjA zeka, arati, bhaya ke duSTAbhisaMdhi pramukha kei paNa evA prANIne aDacaNa karI zakatA nathI. A seLe chekarAe (kaSA) ke bIjA ke paNa je tenA jevA hoya te sadarahu prANIo jemaNe bhAvanArUpa zastrothI pitA (moharAya) ane banne putro (rAgakesarI ane zreSagajeMdra)ne jItI lIdhA che temane kaI paNa prakAranI herAnagati karI zakatA nathI. AthI evA prANIone meharAjAnA putra ke saMbaMdhIo taraphathI pIDA pAmavAnuM kAraNa rahetuM nathI. vaLI evA prANIo ke jeo sarvara mahArAje batAvela A | gamamAM buddhipUrvaka vicAra karIne sAcA nirNaya para parivArathI bA Avela hoya che ane tethI vizuddha zraddhAvALA thayelA dhAne abhAva. heAya che, vaLI jeo potAnA AtmA upara kaI kaI pApa coMTI rahela hoya che tene suMdara vicAra rUpa jaLavaDe gheAyA karatA hoya che ane jeo sarvajJa mahArAjanA AgamanuM suMdara ciMtavana vAraMvAra karIne tene pariNAme pitAnA cittane eka sthiratAmAM rAkhyA karatA hoya che ane jeo mUrkha navIna tIthionuM khoTe mArge dorAvApaNuM barAbara vicArapUrvaka joi rahyA hoya che tevA nirmaLa buddhivALA prANuo upara pele mahArAjAne vajIra mithyAdarzana paNa pitAne dera calAvI zakatA nathI eTaluM ja nahi paNa e mithyAdarzananI atyaMta zaktivALI strI kudaSTi jenuM agAu vivecana thaI gayuM che te paNa A prANunA vIryane joI vicArI jAzune dUrathI ja nAsatI phare che. vaLI evA prANuo pitAnA aMtarAtmAne taddana madhyastha rA 1 kudaSTinuM varNana pR. 858 thI zarU thAya che. 2 kAmadevapara vijaya meLavavAnI khAsa muzkelI hovAthI tenA para kavie ahIM khAsa pRthaka vivecana karyuM hoya tema jaNAya che. kAmadeva varNana mATe jue pR. 867 thI. ahIM prathama strI zarIra saMbaMdhI bhAvanA che ane pachI tenA capaLa citapara bhAvanA che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19] mahAmehasainyane jitanArA. 903 khIne strIonAM zarIra ane capaLacitta saMbaMdhI makaradhvaja para paramArthethI vicAra kare che te AvI rIte - vijayane mArga. strIonI rakta kamaLa jevI kAMIka zveta ane kAMIka "zyAma raMgavALI be vizALa AMkhene tuM cokkasa mAMsanA geLAo che ema ciMtava. sArI AkRtivALA, mAMsaLa, sArI rIte vaLagI rahelA ane mukhanA bhUSaNa jevA lAgatAM suMdara kAno tane dekhAya che te lAMbI laTakelI be vApare che ema vicAra. je strInA jhagamagatA tejasvI kapala (gAlagaMDa) joIne tAruM mana "raMjana pAme che te sthaLa hADakAM mAtra che ane tenA zarIra upara sAruM cAmaDuM maDhI dIdheluM che ema vicArI vicAraNA. "le. vaLI je kapALa tArA hRdayane ghaNuM vallabha lAge che te paNa hADakuMja che ane tenA upara cAmaDuM maDhela che te tuM joI le. vaLI strInI dIrgha ane UMcI sArI A "kAravALI nAsikA che te paNa cAmaDAno ja kakaDe che ema tuM samajI "le. tane strInA adhara (hoTha) madha jevA lAge che te mAMsanA be kakaDA che, tadana sthaLa che ane lALa ane thuMkanA kacarAthI apa"vitra thayela che. strIonAM je dAte mogarAnI kaLi jevA dekhAI tArA cittanuM haraNa kare che te hADakAMnA kakaDAo che ane mAtra paddhatisara goThavAyelA che ema tuM lakSyamAM le. strInA vALano bhra"maranA varNasamAna zyAma kAMtivALo eTale heya che te kharekharI rIte strIonAM hRdayane spaSTa aMdhakAra che ema samaja. strInAM "hRdayapara AvI rahela sonAnAM moTA kuMbhane vibhrama utpanna kare tevAM be stano che te to jADA jADA mAMsanA piMDAo che. strInI be bhujA rUpI be latAo je ghaNI suMdara lAge che ane tArA ci"tane nacAvyA kare che te te cAmaDAthI DhAMkela be hADakAM che ema "samajI le ane vaLI te caLa che, sthira nathI ema paNa sAthe ma namAM dhArI leje. azokanA pallavanA AkArane dhAraNa karanAra "hAtha tane ghaNuM mana hara lAge che te hADakAMnA banAvelA che, upara 1 zRMgArarAgyataraMgiNamAM AvA vicAra batAvela che te vAMcavA yogya che. (juo prakaraNa ravAkara bhAga bIje pRSTha 217 thI. bhartuharine stanaumAMsaLaMthI vALe ghaNe jANate ka AvAja bhAvArthane che. aneka verAgya graMthomAM AvA vicAre batAvela hoya che. bhAvanAmAM paNa A viSaya sArI rIte Ave che. 2 aMdhakArano raMga ane kezapAzane raMga ekasarakho ja hoya che te para A ubhekSA che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 904 upamiti bhavaprapaMco kathA. [prastAva 4 cAmaDuM maDhela che, paNa vAstavika rIte te hADakAM ja che ema jANaje. " strInuM peTa tenA upara traNa AvaLio paDatI hovAthI tArA cittanuM "raMjana karI rahela che te he murkha ! viSTA, mutra, AMtaraDAM ane maLathI bharapUra che. strInI vizALa keDa (kamara) tArA manane kheMce che te aneka prakAranI azucione rAkhI mUkavAnI kothaLI che ema ta "vicAra. strInAM be sAthaLane mUDha purUe senAnA be staMbhanI kalpanA karI che ane tenA para AkarSaNa thAya che te to carabI, majA ane "azucithI bharelA be naLa che ema tuM samaja. strInA page jyAre te cAlatI hoya tyAre hAlatAM cAlatAM rAtAM kamaLa jevA suMdara lAge che paraMtu barAbara joiza to tane jaNAze ke snAyuovaDe bAdhelAM "hADakAMonAM e be pAMjarAM ja che. vaLI bhAI! tane kAmadevanA vacanane belatuM strInuM maMda maMda bhASaNa kAnane amRta jevuM lAge che te vAstavika rIte tane ekadama mArI nAkhe tevuM haLAhaLa jhera che ema tuM samajI leje. je, tArI ghaNI gerasamaja thAya che. strIonuM "zarIra zukra ane lehIthI utpanna thayeluM che, jemAMthI moTAM moTAM nava chidrovATe maLa nIkaLyo jAya che, te mAtra hADakAMonI sAMkaLa "rUpa che. vaLI bhAi! tAruM potAnuM zarIra paNa enAthI jarAe "jAdu nathI, enA jevuM ja che, hADakAMnuM baneluM che ane maLathI bhara"pUra che; tyAre AvI sAcI hakIkata samajavA pachI kayo DAhyo mANasa hADapiMjarano meLApa kare! strI zarIrane tAruM zarIra maLe"bheTe emAM hADakAM ne cAmaDAno meLApa thAya che emAM te bhalA "mANasa ! tuM zuM rAcImAcI rahe che! pracaMDa pavastrIcitta bhAvanA. " nathI uDatI vijAnA cheDAnA agrabhAga jevuM strI "enuM citta capaLa hoya che; evA hRdaya para karyo "samaju mANasa rAga karavAnuM sAhasa kheDe! sarevaramAM vilAsa karatA aneka capaLa taraMgonI zreNIthI calAyamAna thatA pANImAM paDatuM "caMdranuM pratibiMba pakaDI levAno prayata jema sarvadA niSphaLa ja nivaDe che tema strInAM hRdayane vaza karavAno prayAsa paNa taddana niSphaLa thAya che. strIo svarga ane mokSanA sAcA mArganI jANe kudaratI rIte goThavAI gayelI ADI bhuMgaLa jevI che. vaLI strIo kharekhara narakanA dvArane batAvanAra che. ene bhegavavAmAM sukhanI gaMdha nathI, enA "saMbaMdhamAM saMtoSa nathI, enA viyogamAM AnaMda nathI, enI hayA 1 navachidraH be AMkha, be kAna, be nAsikA, mukha, gudA ane yoni e nava dvAro. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18] mahAmahasainyane jitanArA. 905 batImAM harSa nathI ane TuMkAmAM kahIe te e keipaNa prakAre A "prANIne kharA AnaMdano aMza paNa te Ape tema nathI. AvI rIte bIo aneka prakAranA anarthone karanAra hovAthI tema ja sukhamArganA dvAranI ADI argalA (AgaLIA) rU5 hevAthI tenA upara sneha karavAno khyAla karavo e ApaNuM gauravathI halakuM che, tadana tuccha che, akartavya che. AvA prakAranI kharekharI sthiti hovA chatAM mANunuM strIo tarapha vartana jouM chuM tyAre mArA manamAM e vartana kevA prakAranuM lAge che te huM have jarA kahuM chuM. strIonuM hasavuM te kaI moTe mazkare bIjA tarapha hasano hoya athavA viDaMbanA karato heya tenA jevuM lAge che strIonAM bedarakArInAM rUsaNuM te kaI phAMsIe janAranI pAse paDa (Dhela) vagADavAnA cALA samAna "lAge che; strIonuM nATaka te preraNuM samAna lAge che strIonAM gAyana rUdana samAna lAge che; strI pitA sAmuM jue te vivekI "prANIonI karUNadaSTi samAna lAge che; strInI sAthe vilAsa karavA te sannipAtavALA prANIoe apathya bhojana karavA jevA lAge che ane strInI sAthe bAtha bhIDavI ke viSayasevana karavuM e te eka kharekharUM nATaka ja jaNAya che!-AvA prakAranI suMdara bhAvanAo je mahAtmAo bhAve che ane tethI jemane AtmA pavitra thayela hoya che tevA sajajana purUSo e makaradhvajane jIte che. tyAra pachI meM tArI "ratinuM varNana karyuM hatuM ane te prasaMge tane jaNAvyuM hatuM ke e kAmadevanI patI rati paNa ratihAsavijaya. ghaNI zaktivALI jabarI nI che tene paNa evA mahApurUSo potAnI bhAvanAnA baLathI jItI le che. evA mahAtmA purUSo jeenuM citta sabhAvanAmAM atyaMta Asakta raheluM hoya che tethI pilo hAsa nAmano moharAjano pAMcamAne eka mANasa te atyaMta dUra nAse che. vaLI bhAI praka! (mAmA bhANejane AgaLa jaNAve che) evA mahAtmA purU jeenuM mana saMbhAvanA rUpa jugupsAvijaya. nirmaLa jaLathI dhovAIne mela vagaranuM thayela hoya che ane tethI jeo banatA sudhI koipaNa prakAranuM vi 1 rati varNana mATe juo pR. 869-72. 2 juo pR. 972-73. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 806 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 parIta AcaraNa karatA nathI tevA prANuone jugupsA paNa koI paNa prakAranI bAdhA pIDA karI zakatI nathI. evA mahApurUSoe nirNaya karela hoya che ke AkhuM zarIra azucithI bharapUra ane azucimaya che tethI pANIthI vAraMvAra zarIrane gheIne sApha rAkhyA karavuM e vAta teene (evA mahAtmAone) koI paNa rIte khAsa karIne priya hatI nathI. taddana azucithI bharapUra hoya ene uparathI jaLa lagADavAthI zuM zauca thavAnuM hatuM? je hakIkata keIpaNa prakAranA apavAda vagara mananI zuddhi karanAra hoya che te ja kharekharUM zauca che-saphAI ANa nAra che evI temanA aMtaHkaraNanI dRDha mAnyatA hoya che--kahyuM che ke satyaM zaucaM tapaH zaucaM, shaucmindriynigrhH|| sarvabhUtadayA zaucaM jalazaucaM tu pazcamam // satya e zauca che, tapa zauca che, iMdriyone nigraha kare e zauca che, sarva prANI para dayA karavI e zauca che ane jaLathI (pANathI) sApha karavuM e pAMcamuM zauca che." "AthI jaLazaucane to pAMcamuM sthAna ApavAmAM AvyuM che, jyAre satya idriyanigraha Adine tethI vadhAre agatyanuM sthAna A5vAmAM AvyuM che. A pramANe hovAthI pANIthI kAMI khAsa kAma nathI, temaja pANInuM kAMI kAma nathI ema paNa nathI, paNa je pA thI kAma levuM ja paDe te AvI rIte levuM. pANIvaDe athavA bIjI rIte evA prakAranuM zauca karavuM joIe ke jethI anya jIvone nAza na thAya athavA temane kaI paNa prakAranI pIDA na thAya. enuM kAraNa e che ke jaLa te bAhya baLanI vizuddhi mATe thAya che, paraMtu aMdara aMtaraMgamAM je maLa rahela hoya che tene te joI zakatuM nathI ane teTalAja mATe sujJa vidvAne kahI gayA che ke viramagArna phuI, 7 strAnAzutA rAtaro di dvataM, kumAmivAjA aMtaraMgamAM rahela duSTa citta athavA cittanA aMtargatamAM rahela duSTa bhAva snAna vigere vAraMvAra karavAthI vizuddha thaI za katA nathI, sApha thai zakatA nathI, pavitra thaI zakatA nathI. jevI rIte apavitra thayela dArUnuM vAsaNa so vAra jovAthI paNa sApha thaI zakatuM nathI te pramANe, aMtaraMga cittanI evI sthiti che." 1 jugupsAnA varNana mATe juo pR. 876, e paNa pAMca manuSyamAMthI eka che e smaraNamAM rAkhavuM. 2 A zloka koi smRtino che, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] mahAmeAhasainyane jitanArA. 907 " upara pramANe samallu vidvAnAe je nirNaya karelA che tenA hetu e che ke prANIo jaLathI jJAna Adi kare tethI zarIrapara lAgela mela hoya che te eka kSaNavArane mATe athavA turatane mATe dUra thAya che paNa sadAne mATe dUra thai zakatA nathI, kAraNa ke manuSyanA zarIromAM saMkhyAbaMdha rAmarAyarUpa phuvA che tene game teTalA dhovAmAM Ave te paNa aMdarathI te jharyA ja kare che ane kadi paNa haMmezane mATe pavitra thai zakatA nathI. devatA athavA atithinuM pUjana karavAnuM hAya tevA koi kAi prasaMge athavA bhaktine kAraNe (detranuM dravyapUjana karavA mATe) koivAra Ana karavuM paDe te te taddana ayeAgya nathI-eve prasaMge jaLathI yatanAsahita vidhipUrvaka jJAna karavAmAM Ave temAM vAMdhA levAne nathI. kahevAneA Azaya e che ke tattva samajanAra sujJa vidvAne pANIthI karela pavitratA athavA Ana mATe khAsa Agraha dharavA koi paNa rIte yogya nathI ane e pramANe Agraha dharavA e eka prakAranI mUrkhatA che. AvI rIte mahAtmA purUSA jeenI buddhi vizuddha thayelI che, je vizuddha jJAnathI bharapUra che ane jee cAgya prasaMge jaLathI sAna karatA paNa hoya che teonA saMbaMdhamAM pelI jugupsA je A bhava parabhavamAM aneka prakAranAM du:kha ApanArI che ane jenuM varNana agAu thai gayuM che te lagabhaga nAza pAmelI hAvAne lIdhe jarApaNa duHkha ApI zakatI nathI. "vaLI bhAi prakarSa! pelA bAhya rAjAemAMthI jJAnAvaraNa nAmanA rAjA tathA darzanAvaraNa nAmanA rAjA jeo jagatanA moTA zatru che te paNa evA mahAtmA purUSA jeonA AtmA sarvajJa mahArAje batAvelA AgamanA abhyAsanI vAsanAthI vAsita thayelA hAya che ane je koi paNa prakAranA pramAda karanArA hAtA nathI temane jarA paNa darcanA karI zakatA nathI, herAna karI zakatA nathI, trAsa ApI zakatA nathI. vaLI e rAjAAmAM chello aMtarAya nAmanA rAjA meM tane batAtmyo hatA je prANIne dAna ApavA detA nathI, lAbha thavA detA nathI vigere bAbatamAM jANItA che ema tane jaNAvyuM hatuM te paNa AvA AzApAsa vagaranA, icchA vagaranA, dAna denArA, atulya vIrya parA1 jainazAstrapramANe eka manuSyanA zarIramAM sADA traNa karoDa rAmanA kuvA A che. jJAnAvaraNAdipara vijaya. 2 atithipUjana: sAdhunA satkAramATe hAi AAi javuM te atithipUjana jainazAstra saMmata che. jIe zrI hirabhadrasUrinuM bIjuM mAnASTaka, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90. upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 kramI mANasAnA saMbaMdhamAM zuM karI zake? vaLI e uparAMta bIjI paNa keTalIka strIo chekarAMo vigere A mAharAyanA lazkaramAM rahelAM che temAMne kAi paNa evA prANIne badhA pIDA karI zakatA nathI. vaLI bAghu rAjAomAM bAkInA cAra rAjAe rahyA (vedanIya, Ayu, nAma ane gotra) te te ApaDA AvA prANIonuM sArUM ja kare che eTale teo te A prANIne trAsa ApavAne badale anukULapaNeja varte che. jItanArAne saddabhAva paNa viralatA, bAkInA cA2 rAAe. " bhAi prakarSa ! evA mahAtmA purUSa aMtaraMga lazkarapara vijaya meLavIne potAnI zaktinA jorathI niraMtara AnaMdamAM vataM che, koithI AdhApIDA vagaranA rahe che ane cittavRttine ghaNI ja zAMta rAkhatA phare che. hakIkata ema che ke e mahAmeAha mahArAjA potAnA sarva sAdhana sAthe bAhya pradezanA prANI upara AkramaNa kare che ane tene A bhavamAM ane parabhavamAM ghaNuM du:kha denArA thAya che. Ama hAvAthI je prANIe sadbhAvanA rUpa asro ( hathiyArA) nA upayoga karIne e mahArAjAne potAne tAbe karI le che tene pachI du:kha kyAMthI utpanna thAya? du:kha utpanna thavAnAM kAraNanA samULage nAza karavAne pariNAme teone te koi paNa prakAranI ghuMca vagaranI sukhaparaMparA prApta thAya che. vAta ema che ke bhAi prakarSa! bahiraMga manuSyeAmAM evA prakAranA mANasA ghaNA ja thAya hAya che ane tethI loko kahe che keH zaile zaile na mANikyaM, mauktikaM na gaje gaje / sAdhavo na hi sarvatra, candanaM na vane vane // 1 // " dareka parvatamAM mANeka hAtAM nathI, dareka hAthInAM gaMDasthaLamAM meAtI hAtAM nathI, dareka vanamAM caMdananAM vRkSo hotAM nathI, tema sAdhue paNa ThekANe ThekANe hAtA nathI." " ATalA uparathI bhAi prakarSa! tArA dhyAnamAM AvyuM haze ke evI rIte meAharAyapara vijaya meLavanArA ane tenA abhimAnane utAranAza prANIA hAya che teA kharA, paNa tevA bahu thADA hoya che." mAmAnA A lAMbA javAbane sAMbhaLI prakarSa UMDA vicAramAM paDI gayA. >>>& Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 muM. bhavacaka nagarane mArge. zizira varNana. dIkarI mArI mA vimarza meharAya vigere para vijaya meLavanArA enuM varNana karyuM, teonAM abhyAsa ane vicAraNA spaSTa karyA, teono abhAva sUcavyuM ane sAthe tenI alpatA (viralatA) jaNAvI. jijJAsu bhANeja pUrepUrI hakIkata samajavA ane jevA Atura hato. teNe mAmAnA javAba para vicAra karI pAcho navo prazna pUchyuM bhavacaka nagarano prastAva, senAnIonI sArvatrika sthiti, aMtaraMga lekanI yogazakti, bhANejano jijJAsAvRptiAgraha, prakarSa- "mAmA! je mahAtmAoe AvaDA moTA zatrunA lakara5ra vijaya meLavyo che athavA te jemaNe zatruomAM vikSepa utpanna karyo che teo kyAM rahe che ? vimarza-"bhAI praka! sAMbhaLa. meM khAsa jJAnI purUSa pAsethI agAu sAMbhaLyuM hatuM ke sarva vRttAMtaparaMparAnA AdhArabhUta, Adi aMta vagaranuM ane aneka prakAranI abhUtatAnA utpattisthAna rUpa eka 1 uparanA prakaraNa 19 mAM varNavelA-moharAyapara vijaya prApta karanArA. 2 sarva vRttAMte-banA te bhavacakra nagaramAM bane che tethI tene AdhArabhUta. 3 dareka nagaranI Adi hoya che, amuka vakhate te vasela hoya che. A nagara Adi aMta vagaranuM che, 28 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 810 upamiti bhavaprapaMco kathA. [ pratAva 4 bhavacaka nAmanuM nagara ghaNuM ja moTuM ane lAMbA vistAravALuM hovAthI te nagaramAM bIjAM aneka nAnAM nAnAM zahero- gAme AvelAM che, te nagarane aneka parAMo che, vaLI temAM aneka pADAo che tathA aneka prakAranAM gharonI hAranI hAre AvI rahelI che ane vaLI tyAM aneka devAla (devakale) paNa AvI rahelAM che. tyAM eTalI jAtanA leke vase che ke teonI saMkhyAnI gaNatrI karavI paNa taddana azakya che. mane ema lAge che ke je bahiraMga lekee potAnA vIryathI A mahAha mahArAjA pramukha moTA zatru vargane hAlakalela karI mUke che te leke tyAM ja vasatA hovA joIe." prakarSa-" tyAre mAmA! tame je nagaranI vAta karI te aMtaraMga nagara che ke bahiraMga nagara che? vimarza-"eka apekSA dhyAnamAM laIne e nagarane aMtaraMga ke bahiraMga kahI zakAya tema nathI, kAraNake e nagaramAM jema bahiraMga prANIo che tema aMtaraMga leke paNa tyAM ja vase cheH hakIkata ema che ke A moharAjAne samavaDIo saMtoSa nAmane duzmana che te paNa e ja nagaramAM vase che ane A meharAyanuM lazkara e ja nagarane ghero ghAlIne paDeluM che." prakarSa-"mAmA! A mahArAjAnA lazkarIo te ahIM cittavRtti aTavImAM che chatAM bhavacakra nagaramAM paNa vaLI te kevI rIte hoI zake? be jagyA para eka sAthe kema rahI zake?" vimarza "bhAI ! e mahAmoha rAjA vigere aMtaraMga leke te yogI jevA che, kharekhara yogI ja che; tethI teo ahIM paNa dekhAya che ane tyAM paNa rahe che temAM keipaNa prakArano vAMdho Avato nathI. kAraNa ke yogInI peThe teo dhAre tevAM ane dhAre teTalAM rUpa karI zake che, pArakApuramAM praveza karI zake che, marajI Ave tyAre aMta 1 bhavacaka Akho saMsAra. araghaTTADhinI AkhI racanA A nagaramAM samAya che. mAtra mokSanA cha ja e nagaranI bahAra che. 2 manajagati Adi nagarI kahevAya. tenA bharatAdi vibhAga parAMe. temAMnA gAma zahera te pADAo ane devakaLe te bAra devalokAdi devasthAne ema bese che. bhA. ka. 3 A saMtoSa moharAyane moTo duzamana che. tenI hakIkata agAu ghaNI vakhata AvI che. dAkhalA tarIke juo pacha. 389-397. 4 parapuravezaH anyanA zarIramAM AtmAe praveza kare. A vegane viSaya che, jIo yogazAstra-prakAza pAMcame-zloka 210-1. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 ] bhavacakra nagarane mArga. 11 A~na thaI jAya che, vaLI thai Ave che ane e senAnI ajaya zakti Ave tyAM tee jai zake jyAM teo na vasatA hoya. dhyAna pahoMce tyAre game te sthAnake DrAgaTa pramANe hovAthI e mahAmeAha Adi sarve ane mAhAtmyavALA che. peAtAnI marajI tevA hAthI evI kothayA nathI ke A pramANe aMtaraMga ane bahiraMga sarve lokonA peAtAmAM samAveza karanAra te bhavacakra nagara heAvAthI tene ahiraMga paNa kahI zakAya ane aMtaraMga paNa kahI zakAya tema che." prakarSa--" tyAre tA tyAM saMtASa paNa vasate hAya ane AvA mahA abhimAnI rAjAonA gauravane tADanAra ma jijJAsu bhANeja. hAtmA purUSA paNa vasatA hoya evuM te bhavacakra nagara che teA teA te ghaNuM ja jovA lAyaka haze ! mane te te jovAnuM ghaNuMja kuLa thayuM che teA mArA upara kRpA karIne te nagara tA mAmA! mane jarUra batAvo. ApaNe have te ja nagare jaie." vize--" bhAi ! ApaNe je kAma mATe AvyA chIe te kAma siddha thai gayuM che. ApaNe viSayAbhilASa naMtrIne joyA. e rasanAnA pitA che eTale tene utpanna karanAra che e paNa ApaNe nizcayathI joi lIdhuM. AthI ApaNe rasanAnA mULanI zeAdha karI lIdhI eTale je kArya karavA mATe ApaNane rAjyaAjJA thai hatI te kArya ApaNA dhyAnamAM arAbara AvI gayuM ane kAma pUrUM thai gayuM. mATe have ApaNe jyAM tyAM javAnuM zuM kAma che? ApaNe ApaNA svasthAna taraphe ja pAchA pharavuM yAgya che, kAraNa ke ApaNA saMdezA ApaNe pUrA karyAM che. kAryasiddhi prakarSa haLa tRpti. nahi mAmA ! nahi! ema na melA. tame bhavacakranagaranuM varNana karIne te nagara jovAnuM mArA manamAM moDhuM kautuka utpanna karyuM che, tethI have evuM majAnuM nagara atAvyA vagara pAchA cAlyA javuM e teA kAipaNa rIte cegya nathI. vaLI Apane yAda haze ke rasanAnA mULanI zodha karavA mATe pitAjIe ApaNane eka varasanI mudata ApelI che ane ApaNe tyAMthI vidAya thayA tyAra pachI te mAtra 1 vAMcakane yAda karAvavuM joie ke te mULazuddhi nihALavA nIkaLI paDyA che ane te temane mukta ApavAmAM AvI che. jIe pR. 782. vicakSaNanI icchAthI rasanAnI kAma karavA mATe eka varasanI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 912 upamiti bhavaprapaMca kathA. zara ane hemaMta e be ja Rtuo pasAra thaI che ane hAla zizira Rtune kALa varte che. juo - zizira varNana. priyaMgunI latAo upara suMdara mAMjare AvI gaI che. raddha (lodha) nAmanA vRkSonI valarIe vikAsathI jANe hasatI hoya tevI suMdara lAge che. tilakanAM vajemAM atyAre kaLIo ane mAMjare - bharAI nIkaLelI dekhAya che. vaLI- ziziratuSArakaNakanirdagdhamazeSasarojamaNDalaM, 'sahakisalayavilAsasubhagena mahAtarukAnanena bhoH| pathikagaNaM ca zItavAtena vikampitagAtrayaSTikaM, nanu khalasadRza eSa toSAdiva hasati kundpaadpH||5 zizira RtunA hImanA kaNIAothI sarva kamaLa baLI gayelAM che (zizira RtumAM kamaLanA kAMDA ja dekhAya che, kamaLa vasaMta RtumAM pAchA khIlI nIkaLe che.) moTAM moTAM jhADavALAM jaMgale kisalayanA vilAsathI suMdara-saubhAgyavAnuM dekhAya che. musApharonAM zarIre ghaNA sakhta ThaMDA pavanathI dhrujI rahelAM hoya che. mogare e badhI hakIkata joine luccA mANasanI peThe AnaMdathI hasato jaNAya che. "nUnamatra zizire videzagAH, sundarIvirahavedanAturAH / zItavAtavihatAH kSaNe kSaNe, jIvitAni rahayanti muuddhkaaH| 1 zarada bhAdaravA AsamAM hoya che. hemaMtanA mAsa kArtaka mAgazara che. ririAranI zarUAta poSa mAsathI thAya che. 2 priyaMguH rAyaNanuM jhADa. gajapIparanA nAnA vRkSane paNa priyaMgu kahe che. 3 rekaH vRkSa vizeSa. enuM gujarAtI nAma maLI zakatuM nathI. tilakane tala paNa kahe che. * munAvisTAramona e pramANe pAThAMtara che. 5 enAM dareka caraNamAM 28 mAtrA che ethI mAtrAmeLa chaMda jaNAya che. enA nAma mATe koI chaMdazAstrane graMtha che. 6 mogarAne kUla zizira RtumAM Ave che. pArakAne TharI jatAM jaI luccA mANase AnaMda pAme che tema magara bIjAne TharI jatAM joi hasato jaNAya che. 7 A rathoddhatA" chaMda che. 8 rAH (kurAne badale) pAThAMtara. zarano artha tIra che. vIramAM tIra lAgatA nathI tethI A pATha barAbara lAgato nathI. chellI paMktimAM vitA vini - evo pATha che. A pATha mATha jagAya che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20] bhavacakra nagarane mArge. 813 A zizira RtumAM paradeza gayelA mUDha patio pitAnI premALa suMdarIonA virahathI Atura thaI jAya che ane ThaMDA pavanathI vAraMvAra dareka kSaNe pitAnA jIvanane jANe choDI detA hoya tevA narama banI jAya che. pazya mAma kRtamuttarAyaNaM, bhAskareNa parivardhitaM dinam / zarvarI ca gamiteSadUnatA, pUrvarAtriparimANato'dhunA // mAmA ! juo, sUrya have 'uttarAyaNanane thayo che tethI divasa moTo thavA lAgyo che. rAta thoDI thoDI nAnI thaI che ane tethI karIne prathamanI rAto karatAM TuMkI thavA mAMDI che. bahalAgarudhUpaverepi gRhe, vrrlkkmbltuuliyute| bahumohanRNAM zizire'tra sukhaM, nahi pInavapurlalanAvirahe // je gharamAM rakSaka nAmanA haraNanA rAmanI taLAIo hoya ane jyAM agaranA dhUpathI vAtAvaraNa maghamaghAyamAna rahetuM hoya tevAM gharomAM paNa A ziziraRtumAM mehaparavaza prANIne puSTa zarIravALI lalanAnA virahamAM jarA paNa sukha maLatuM nathI. ___athAbhivardhitaM tejo, mahatvaM ca divaakre| athavA vimuktadakSiNAzekiM; mlAnilAghavakAraNam // sUryanuM teja vadhI gayuM che ane te mahAna padane pAmela che athavA jeNe dakSiNazA cheDI dIdhI hatI tenI vadhAre glAni thavAnuM zuM 1 saMkrAntathI sUrya uttarAyaNane thAya che, tyArathI divasa moTA thavA mAMDe che na thatI jAya che. 2 dhUpa ne badale pare pATha che. (trATaka chaMda che.) 3 pInane badale vIra pATha che. "pIna'ne arthe pAMDu varNavALI strI thAya che. 4 athavA rAka eTale rajAI paNa thAya. nIce taLAI, upara rajAI A sarva zaradImAMthI bacavAnA pAya che. 5 "a " vRta che mahAna varSila e pATha zarUAtamAM anyatra che. 6 dakSiNazAH zleSa (1) dakSiNa AzA. dakSiNa dizA. sUrya A RtumAM uttarAyaNanA thAya che. AzA eTale dizA (2) dakSiNA-bakSisanI AzA. ene je bAlaNa mUkI de. juo pR. 789. * klAniH (1) sUryapakSe-ocho prakAza (2) mAganAra pakSe-ladhutA, halakAI. ane rAte TUMkI tha Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 914 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 kAraNa rahe che?" ( sUrya dakSiNadizAnA saMbaMdha cheDI dIdhA che tethI tenAmAM je alpa prakAzarUpa laghutA thatI hatI-thayA karatI hatI te dUra thai; bhIkSAvRtti karanAra mANasa jyAre dakSiNAnI AzA cheDI de eTale pachI ene mAnahAnirUpa laghutA thavAnuM bIjuM zuM kAraNa che ?) 'kAryabhAraM mahAntaM nijasvAmino, yAntyaniSpannamete vimucyAdhunA / pazya mAma svadezeSu duHsevakAH, zItabhItAH svabhAryA kucoSmAzayA // jue mAmA ! ( paradezamAM kAma karavA mekalelA) svAmIdrohI sevake ( A RtumAM) ThaMDIthI DarI jaIne peAtAnA svAmI( zeTha )nuM je mAna kAma karavA gayela hAya che tene aradhe raste adhUruM mUkI daine peAtAnI premALa patnInA dIrgha stananI garamInI AzAe svadeza tarapha pAchA phare che. ye daridrA jarAjIrNadehAzca ye, vAtalA ye ca pAnthA vinA kanthayA / bhoH kadA zItakAlo'pagacchedayaM, mAma jalpanti te zItanirveditAH // mAmA ! jue, jeo jAte garIba hoya che, jeonAM hADa ghaDapazune lIdhe khaDakhaDa thai gayelAM heAya che, jenAM zarIramAM vAtanuM jora thai gayela hoya che, je musApharImAM hoya che athavA jenI pAse oDhavA mATe kaMthA ( phATela godaDI) paNa hAtI nathI, te ThaMDInI pIDAne lIdhe A zItakALa te have kyAre pataze ?' ema AvyA kare che. yAmazvAdibhakSyAya lolUyate, bhUrilokaM tuSAraM tu dodUyate durgatApatyavRndaM tu rorUyate, jaMbukaH kevalaM mAma ! kokUyate // mAmA ! gheADA vigerenA bhakSaNa mATe javanI kApaNI karavAmAM Ave che, sakhta ThaMDI ghaNA prANIone trAsa Ape che. du:khI daridrI lokonAM karAM zItanA du:khathI rUe che, mAtra eka ziyALavAM ja AnaMdanA avAjo karyAM kare che. 1 'agmiNI' chaMda che. teja chaMda A pachInA e zlAkamAM paNa che. 2 javane pAka mAdhamAse thAya che. 3 ziyALAne A RRtu bahu anukULa che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20] bhavacakra nagarane mArga. 965 'vahanti yatrANi maheApIlane, himena zItA ca tddaagsnttiH| jano mahAmohamahattamAzayA, tathApi tAM dharmadhiyAvagAhate // moTI moTI zeraDI pIlavAnA vADhamAM cIcuDAo cAlu thaI gayA che, taLAvo himathI taddana ThaMDA thaI gayAM che, chatAM paNa leke mahAmahanA moTA vajIra (mithyAdarzana)nI AjJAthI temAM dharmabuddhithI paDe che, mAnI le che ke santa ThaMDImAM aNagaLa pANumAM snAna karavAthI temane dharma prApti thaze. "mAmA! A zizira kALa have te lagabhaga pUro thavA Avyo che. ApaNane ghara choDayAne te haju chamAsa ja lagabhaga cAla mAgaNI. pUrA thavA AvyA che, tyAre ApazrI eTalA thoDa, vakhatamAM te zA sAruM trAsa pAmI jAo che? mArA upara maherabAnI karIne Apa bhavacaka nagara to mane jarUra batAvo. tyAra pachI Apane jema rUce tema karo." bhavacakra nagare javAnI bAbatamAM bhANejano daDha Agraha joIne mAmAe saMmati ApI eTale mAmA bhANeja bhavaAkhare svIkAra. cakra nagare javAne taiyAra thayA. jatAM jatAM teoe mahAmoha mahArAjAnuM caturaMga baLa joI lIdhuM. e lazkaramAM mithyAdarzana vigere aneka ra hatA, temAM mamatva vigere aneka hAthIo garjanA karI rahyA hatA, ajJAna vigere ghaDAo heSArava karI rahyA hatA ane dInatA, capaLatA, lolupatA vigere pALAothI te bharapUra hatuM. evI rIte ratha, hAthI, ghoDA ane pALAonA e jabarajasta moTA lazkarane cAre taraphathI barAbara joI laIne mAmA bhANeja e cittavRtti aTavIthI bahAra nIkaLyA. 1 "vaMzasthavila' vrata che. 2 vIne e paNa pATha che. bIjI paMktimAM sattati ne badale pati pATha che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 upamiti bhavaprapaMcA thA. bhavacakrane mArga. mAmA bhANeja vacce suMdara carcA mahAmaha karmapariNAmane saMbaMdha eka nAno bhAI-bIje meTe bhAi khaMDaNI, jAgIra, vArasAhakka, samaya, cittavRtti aTavImAM AvIne paDAva nAkhIne paDelA moharAyanA moTA lazkarane barAbara joIne vimarza ane prakarSe kucamukAma karatAM bhavacakra nagarane mArga paDI gayA. majala daDamajala rasto kApatAM teo AgaLa vadhyA jatA hatA. daramyAna rasto TuMke karavA mATe bhANeje mAmAne rastAmAM keTalAka agatyanA savAla pUchaDyA ane vAtacIta zarU karI. prarSa-"mAmA ! A duniyAmAM sarvane uparI sArvabhauma je je karmapariNAma rAjA gaNAya che, jenI vAta agAu thaI gaI che ane jeNe potAnA pratApathI AkhA rAjyane vyApta karI dIdhuM che tene hukama A mahAmoha mahArAjA upara paNa cAle che ke nahi? te saMbaMdhamAM mArA manamAM zaMkA thAya che. Apa tene nirNaya samajA." vimarza "bhAI praka! e banne rAjAomAM paramArthathI joIe te jarA paNa bheda (taphAvata virodha ) nathI. sAdhAraNa rIte ema kahI zakAya ke e karmapariNAma rAjA moTA bhAI ane A mahAmaha rAjA che te nAno bhAI hoIne tene A cittavRtti aTavInuM rAjya soMpavAmAM AvyuM che. ema kahevAnuM kAraNa e che ke A mahAmaha narAdhipa che te eka rIte cera jevo che ane aMdhArAmAM ghA karanAre che tethI tene aTavImAM sthApana karavAmAM Avyo che te barAbara yogya che. A aTavImAM bIjA rAjAo tArA jovAmAM AvyA hatA te sarva A mahAmaha rAjAnA pALAo che-senAnIo che ema gaNavuM tata yogya che. temAM eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che te e che ke pele karmapariNAma rAjA je Ane meTo bhAI che te prakRtithI e che ke kaI vakhata prANIone sAruM lAge tevuM paNa kAma kare che ane 1 karma pariNAma rAjA saMbaMdhI hakIkta pR. 258 thI Ave che. tyAM sAre stAra che (prastAva dvitIya-prakaraNa-dvitIya.) - 2 karma zubha ane azubha banne prakAranA hoya che. jyAre menIya karma je karmane eka prakAra che te tene prANIne trAsa ja Ape che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 ] bhacakra nagarane mArge. 217 koi vakhata kharAba lAge tevuM paNa kare che, jyAre A ( mahAmeAha ) bhAizrI teA evA che ke te teA lokone taddana kharAma lAge, herAnagati kare ane trAsa Ape evAM ja kAmeA kare che. vaLI eka bIjI paNa vAta cheH A ( mahAmeAha) mahArAjA laDAi karI jIta meLavavAnI icchAvALA che tyAre pelA (karmapariNAma ) rAjA bahu nATakapriya che, ene navA navA khela jovA mahu game che. A pranATakapriya karmapamANe hovAthI pelA sarva nAnA meATA rAjA che te riNAma. trAsa A-sarve mahAmAha rAjAnI sevanA hamezAM karyAM kare che, panAra meharAya. chatAM leAkeAmAM te ema ja kahevAya che ke e karmapariNAma rAjA je A meharAyanA bhAi thAya che te ja meTA rAjA che, kAraNa ke enA rAjyavistAra mAharAjAnA karatAM paNa vadhAre che. A pramANe hovAthI mAharAjA pAte ane tene sevanArA sarva rAjAe karmapariNAma rAjAnI pAse vAraMvAra jaine tenA AnaMdamAM vadhAro karavA mATe nATaka karI Ave che. e rAjAe jyAre karmepariNAma rAjA pAse nATaka karavA jAya che tyAre temAMnA koi tA jAte gAnArAonuM kAma kare che, keTalAka vINA vigere vagADe che ane keTalAka pote jAte ja mRdaMga vigere vAjitronuM rUpa bhaktipUrvaka dhAraNa karI le che. saMkSepamAM kahuM te je A saMsAranATaka cAle che temAM mahAmAha vigere sarve rAjAo hetupaNuM pAme che eTale ke nATaka karanArAo thAya che ane e karmapariNAma mahArAjA peAtAnI kALapariti srIsAthe besIne e saMsAranATaka joIne AnaMda meLave che ane meAja mANe che. ATalA mATe A sarve rAjAonA te karmapariNAma rAjA uparI-svAmI che eTaluMja nahi paNa e uparAMta bIjA je je aMtaraMga rAjAe che te sarvanA lagabhaga uparI e ja mahArAjA che. emAM sAra eTalA ja che ke karmapariNAma mahArAja AkhA samudAyanA uparI che-sArA ane kharAma sarve rAjAonA nAyaka che. ane A mahAmAharAya te tenA eka viMbhAganA ja uparI che ane karmapariNAma mahArAjAnA hukamane uThAvanArA che. "e bAbata haju paNa vadhAre spaSTa rIte tAre samajavA yogya che tethI huM kahuM chuM te kharAkhara lakSyamAM rAkhI le. je je aMtaraMga loko prANIonuM sArUM athavA kharAma karanArA che te sarvane pravartAvanAra ghaNe bhAge e karmapariNAma mahArAjA ja che. nivRtti nagarI mAda karIne bAkI jeTalI nagarI athavA zahera aMtaraMga pradezamAM 29 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18 upamiti bhavaprapaMco kathA. prastAva che tenA bAhya bhAgane e ja rAjA che emAM jarA banne rAjAonI paNa saMzaya jevuM nathI. te ahIM je rAjAo joyA e ka rU5 tA. hatA te sarvane svAmI maharAya che, paNa te tenuM svAmIpaNuM karmapariNAma mahArAjanA hukamane laIne che ane karma pariNAma hukama kare tyAM sudhI cAle tevuM che. jema hAtha nIcenA khaMDIA rAjA khaMDaNuM Ape tema A mahAmaha rAjA potAnI zaktithI je kAMI dhana upArjana kare che te sarva mastaka namAvIne kamapariNAmane arpaNa karI de che ane evI rIte meharAjAe je dhana upArjana kareluM hoya tenI sArI kharAba vastuomAM yogya vaheMcaNI karmapariNAma rAjA kare che. A meharAjA hamezAM jIta meLavavAne tatpara ane laDAI karavAne ghaNe ja Atura rahe che, tenA viSayabhUta prANu upara te ekadama humale lAve che; jyAre kamaeNpariNama mahArAjA te bhAga bhagavavAmAM AnaMda mAne che, nATaka jovAmAM bheja le che ane laDAInI vAta kadi jANatA paNa nathI. A pramANe hevAthI karmapariNuma mahArAjA meharAyane AjJA kare che ane moharAjAnA manamAM tene mATe ghaNI bhakti che tethI AjJAne anusaravA sarva prayato te jarUra kare che ane karmapariNAma meharAyathI jarA paNa jUdAI mAnatA nathI, jANe te ane pote ekarUpa ja hoya ema mAnI le che. vaLI bhAI praka! te je prathama rAjasacitta ane tAmasacitta nAmanA be zahere joyAM hatAM te banne A meharAjAne e meTA karmapariNuMma rAjAe jAgIramAM ApyAM che. AthI A meharAyanuM keTaluMka vaphAdAra lazkara te banne nagaramAM rahe che ane bAkInuM saghaLuM ci ravRtti aTavImAM rahe che ane vigraha karavAne-laDAI laDavAne niraMtara taiyAra rahe che." prakarSa-"mAmA ! tyAre tamane eka bIjo savAla paNa sAthe ja pUchI lauM! karmapariNAma ane maharAjAnAM rAjya che te teonA vaDile 1 meharAya prANI pAse karma baMdhAve che, paNa tenI vahecaNa sarva prakRti emAM thAya che, temAM saMkramaNAdi paNa thAya che te sarva sAmAnya kamapara AdhA rAkhe che. karma jAti che ane mohanIya karma tene eka bheda che. sarva karmano va vaTa amuka niyamane anusarIne thAya che. A vastu samajavA mATe paMca karmaprakRti, karmagraMthaAdi graMthonA abhyAsanI jarUra che. 2 juo pR. 790, 3 juo 5. 794, Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20] bhavacakra nagarane mArge. pArjata hoI kramasara teo pAse Avela che ke te rAjyo kaI bIjAnAM che ane A lokoe jabarAIthI pacAvI pADyAM che?" vimarza-"bhAI prakauM! e kAMI e lekenA bApadAdAnuM rAjya nathI ane e temanI pAse kamasara AveluM baLAtkArathI paNa nathI; e to pArakuM rAjya che ane e lokee rAna banyA. baLAtkArathI pacAvI pADela che. kAraNa ke jyAM sudhI prANI karmathI AvRtta hoya che ane tethI jyAM sudhI bahiraMga pradezamAM raheto hoya che tyAM sudhI meM tane agAu jaNAvela che tema te saMsArIjIva kahevAya che. evA prANInI cittavRttirUpa mahA aTavImAMthI ene bahAra kADhI mUkI te aTavInuM rAjya khuMcavI laIne potAnI zaktithI e leke te aTavIpara rAjya kare che." prakarSa-"evI rIte pArakA rAjyane pacAvI pADyAne keTalo vakhata thayo? te mAmA ! mane sAthe sAthe jaNAvI do." vimarza "bhAI ! e rAjya banne rAjAoe kyAre lIdhuM tenI zarUAta (Adi ) huM jANato nathI, paNa e bApacAvI pADa- bAtamAM muddAnI aMdaranI hakIkata zuM che te huM tane vAno samaya. barAbara samajAvuM eTale tArA manamAM je saMzaya che te taddana dUra thaI jaze. hakIkata ema che ke karmapariNAma rAjA che te hamezAM keTalAkane kAMI Ape che ane vaLI keTalAkane kAMI ApyuM hoya te tenI pAsethI khuMcavI le che evo teno svabhAva che, tenA sarva sAmatanA mugaTe tenA paga AgaLa namana karI rahelA che ane te evA sArA saMyogomAM sthita thayela che ke tenA prabhAvamAtrathI tenAM sarva kAryano vistAra siddha thaI jAya che. te rAjAdhirAja che, moTo rAjA che ane rAjyasiMhAsanano mAlIka che. have A je mahAmoha mahArAjA kahevAya che te tenA sainyanuM barAbara rakSaNa karanAra ane saMbhALa lenAra che, teNe Apela khAnagI salAha pramANe tenI sevA karanAra ane tenuM kAma uThAvanAra che, tenA khajAnAmAM vadhAre karanAra che ane jo ke tenI AjJAno amala karanAro che te paNa tenAmAM purUSAtana ghaNuM che tethI rAjakAryamAM potAnI marajI Ave te pramANe te tenI paripAlanA kare che. lokomAM A pramANe vAta 1 aTavIne asala mAlIka jIva pote ja che. tene tyAMthI dUra rAkhI cittavRttipara pelA rAjA kabajo meLave che. jarA kalpanA vAparavAthI samajAI jAya tevI hakIkata che. 2 jIva ane karmane saMbaMdha anAdi che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja cAle che ke meharAjA parAkramI che, laDavaiyA che ane karmapariNAmane nATaka ghaNuM game che tene laine paMDitAe mahAsiMhAsana upara beThela uparanA rAjA tarIke mahAmeAhune gaNAvyA che. bAkI vAstavika rIte jotAM bhAi prakarSa! e anne rAjAmAM kAMi paNa bheda nathI ane kharI rIte te A eka ja rAjya che ema tAre samajavuM, kahevAnA Azaya e che ke kAryanA pariNAmane laine ane vyavahAramAM mAhanuM prAbalya vadhAre hAvAthI tene khAsa rUpaka ApI batAvela che, bAkI tenuM rAjya ane karmapariNAmanuM rAjya teTalA pUratuM te eka ja che." prakarSa-- mAmA ! mArA manamAM je zaMkA utpanna thai hatI te have nAza pAmI gai che. ApazrI jevA jyAre mArI najIka hAya tyAre saMzaya vadhAre vakhata TakI rahe e banavA jevuM ja nathI !" vastutaH e ke rAjyatA. AvI rIte jJAnagoSTi ane vidvattAbharelI carcA karatAM mAmA bhANeja bhavacakra nagarane mArge AgaLa vadhyA jatA hatA tethI rastAnA thAka temane jarA paNa jaNAtA na hotA. e pramANe musApharI karatAM keTaleka divase te bhavacakranagare AvI pahoMcyA. prakaraNa 21 muM. vasaMtarAja-lAlAkSa. sii vasaMtavarNana, vi maze ane prakarSa jyAre bhavacakrunagare AvI pahoMcyA te vakhate zizira Rtu pUrI thai gai hatI ane kAmadevane atyaMta vahAlI ane lokone aneka prakAranA unmAda karAvanArI vasaMta Rtu zarU thai hatI. have mAmA bhANeja e bhavacakranagaranI bahAra udyAnAmAM pharatA hatA te vakhate temaNe vasaMtanA kevA anubhava karyo te sAMbhaLeAH-- 1 vasaMtane Rtu tarIke gujarAtImAM srIliMge paNa kheAlAvAya che. saMskRtamAM tA vasaMta narajAtimAM ja vaparAya che. AthI atra ane liMgamAM avAranavAra te zabda vAparyo che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21 ] vasaMta varNana, vasaMtarAjalAlAkSa. kudaratanI alIhArI. surApAna gAviNaeNna. vilAsinIonI zANA, nRtyanniva dakSiNapavanavazodvellamAna komalalatAbAhudaNDairgAyanniva manozavihaGgakalakalakalavirutairmahArAjAdhirAjapriyavayasyakamakaraketanasya rAjyAbhiSeke jayajayazabdamiva kurvANo mattakalakokilAkulakolAhalakaNThakUjitaistarjayanniva vilasamAnavarancUtaikakalikAtarjanIbhirAkArayanniva raktAzokakisalayadalalalitataralakaravilasitaiH praNamanniva malayamArutAndolitanamacchikharamahAtarUttamAGgairhasanniva navavikasitakusumanikarATTahAsai rudanniva truTitavRntabandhananipatamAna sinduvAra sumanonayanasalilaiH paThanniva zukasArikAsphuTAkSarollApajalpitena sotka NThaka iva mAdhavamakarandabindu sandohAsvAdanamuditamattamadhukarakulajha NajhaNAyita nirbharatayA " A RtumAM dakSiNadizAnA pavananA jorathI cAlatI kAmaLa latArUpa bahudaMDathI jANe te (vasaMtaRtu) nAca karatI hoya ema lAgatuM hatuM; mahArAjAdhirAja (mAharAya)nA atyaMta vahAlA mitra makadhvaja ( kAmadeva )nA hAlamAM rAjyAbhiSeka thavAnA hAvAthI te prasaMge jANe 'jaya jaya' zabdanA uccAra karatI hAya nahi evI kokilAAnA samUhanA madhura kaMThamAMthI nikaLatAM madhura avAjathI temaja khIjA nAnA prakAranAM pakSIonAM kalakala avAjathI jANe vasaMtaRtu gAyana karI rahI heAya tema lAgatuM hatuM; vilAsa karatAM suMdara AMkhAnI kaLiA rUpa tarjanI ( aMguThA pAsenI ) AMgaLIvaDe jANe bIjAone tiraskAra karatI hoya tema lAgatuM hatuM; rAtA azAkanAM navIna sukemaLa patranA samUheArUpa suMdara capaLa hAtheAnI nizAnIthI jANe belAvatI hoya ema lAgatuM hatuM; malayadeza ( malakhAra-dakSiNadizA )nA pavanathI hAlI rahelAM ane namI jatAM moTAM moTAM zikharApara AvelAM meTAM vRkSArUpa mastakothI jANe te Rtu namaskAra karatI hoya ema lAgatuM hatuM; navA vikAsa pAmelAM puSponA samUhathI aTTahAsapUrvaka jANe hasatI hAya ema lAgatuM hatuM; 'sindhuvAra jAtinAM puSpA peAtAnAM viMTa(liMga)mAMthI aMdhanamukta thai chUTAM paDI jamInapara paDatAM 21 1 vRkSAnAM pAMdaDAM jamInapara paDI jAya che tyAre tenA mULamAMthI dUdha jevuM jaLa nIkaLe che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upamiti bhavaprapaMcA kathA. te hatAM tenI AMkheAmAMthI nIkaLatAM pANIrUpa jaLavaDe jANe te Rtu raDatI hAya tema lAgatuM hatuM; zuka ane sArikAonA kalakala madhura dhvanirUpa pragaTa akSarAvaDe jANe pATha karatI hoya tema jaNAtuM hatuM; madhunA binduonA svAda levAthI AnaMdamAM AvI gayela masta bhramaronA gaNagaNATathI cAre tarapha avAja karatI hAvAthI jANe ratibaMdha (utkaMTha) yukta hoya athavA utsAhavALI thayelI hoya evI dekhAtI hatI. ' iti nartanarodanagAnaparaH pavanerita puSpajadhUlidharaH / sa vasantaRturgraharUpakaraH, kalito nagaropavanAntacaraH // evI rIte nartana reAdana gAna Adi nava bhAvAmAM vasaMtaRtu parAyaNa thai gai che tethI jANe (nava) graheA rUpa tenA nava hAthe hAya tevI dekhAya che, pavanathI phUlAmAM rahela sugaMdhI parAgane cAre tarapha phelAvI rahI che ane ghaNI suMdara rIte nagaramAM ane nagaranI bahAra upavana-udyAnAmAM vistarI rahI che." pachI vimarze mAmAe kahyuM " bhAI prakarSa! tane bhavacakranagara jovAnuM kutUhaLa arAbara cAgya vakhate thayuM che kAraNa ke A nagaranuM suMdaramAM suMdara svarUpa A R tumAM ja dekhAya che, mATe enI sarva sauMdaryalIlA jovAnA A kharAkhara vakhata che. jo! nagara bahAranA bagIcAomAM lahera karavAne nIkaLI paDelA A nagaravAsI janeAnI kevI avasthA varte che! santAnakavaneSu parimuhyati dhAvati bakulavRkSake, vikasita mAdhavISu dhRtimeti vilubhyati sinduvArake / pATalapallaveSu na ca tRpyati nUnamazokapAdape, cUtavaneSu yAti candanatarugahanamathAvagAhate // leAka saMtAnaka nAmanA vRkSAnAM vanemAM mAhI rahyA che, akulavRkSa tarapha doDe che, vikavara thayelA meAgarAmAM zAMti prApta kare che, 1 vasaMtaRtumAM nava bhAva batAvyA te sarva kAmadevanA kalahaprapaMceA che. nava bhAve| A che: nartana, gAna, tarjana, Akara ( belAvavuM te ), praNamana, hasana, rUdana, paThana, utkaMTha ( ratibaMdha ). A sarva bhAveA gadya varNanamAM AvI gayA. 2 trATaka' chaMda. 3 nartana vigere nava mATe jIe uparanI neTa naM. 1. A nava kAryarUpa nava hAthanI kalpanA kavie karI che. grahanA artha gAMDo mANasa' ema paNa thAya che. 4 AnA dareka pAdamAM 28 mAtrA che. 5. iMdranI amarAvatImAM AveluM eka jAtanuM vRkSavizeSa, ene kalpavRkSa paNa kahe che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21] vasaMtarAja lAlAkSa. ra3 siMduvAra ( nagADanAM jhADa)mAM lAbhAya che, pATalanA pakSavAnI lIlA nIhALatAM te tene tRpti thatI ja nathI ane tevIja sthiti azoka vRkSanI sAthe thAya che. vaLI te AMkhAnAM moTAM moTAM vaneAmAM jAya che ane caMdananAM vRkSAnI jhADImAM paNa bahu AnaMdathI praveza kare che. 'iti madhumAsavikAsite ramaNIyatare dvirephamAlikeva, eteSAM khalu dRSTikA vilasati suciraM vare tarupratAne // e lAkonI najara jANe bhamarAonI hAra hAya nahi tema caitra mAsamAM vikAsa pAmelA ati suMdara vRkSanA vistAramAM sArI rIte vilAsa karI rahI che. 'bahuvidhamanmathakelirasA dolIramaNasahena / ete surataparAzca gurutarumadhupAnamadena // e lAke 'hIMcakA khAvAnA AnaMda sAthe aneka prakAranI kAmadevanI ramatAnA rasamAM pRthvI gayA che ane meTA vRkSapara thatAM madhanuM pAna karavA sAthe vaLI teo kAmakrIDAmAM paNa masta thai gayA che. vaLI-- vikasite sahakAravane rataH kuruvakastavakeSu ca lampaTaH / 'malayamA rutalolatayA vane, satatameti na yAti gRhe janaH // idamaho puralokazatAkulaM, pravaracUnavanAvalimadhyagam / vilasatIha surAsavapAyinAM nanu vilokaya bhadra! kadambakam // maNivinirmitabhAjanasaMsthitarati vinIta janapraviDhauMkitaiH / priyatamAdharamRSTavidaMzanaikaratnamayUkhavirAjitaiH // 1 pATalanA artha punnAga thAya che. gulAbane maLatA e velA hoya ema jaNAya che. 2 AryAM gIti chaMda che. 3 chaMda samAtA nathI. 4 vasaMtamAM vRkSasAthe hIMcakA khAMdhI hIMcakavAnA AnaMda hAla paNa mAnavAmAM Ave che. nagarabahAra unnaNIo paNa hALInI sAthe ADAyalI ghaNI jagApara tevAmAM Ave che. 5 A ane pachInA traNa zlAkanA rAga dvaitavilaMbita chaMda che. 6 maratabAta pAThAMtare che, te karatAM maghyamAta pATha vadhAre sArA che. 7 vidhiH pAThAMtara che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 924 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 surabhinIrajagandhasuvAsitaiH, suvnitaavdnaamburuhaarpitaiH| vividhamadyarasairmukhapezalaiH, kRtamidaM tadaho madanirbharam // loko vikAsa pAmatAM AMbAonAM moTAM vanamAM Asakta thaIne temaja kurabaka nAmanAM jhADAmAM lupa thaine ane malaya (dakSiNadizAnA) dezanA pavanamAM AnaMda mAnIne niraMtara vanamAM ane ughAnomAM bhramaNa karyA jAya che ane potAne ghare pAchA jatA nathI. bhAI! suMdara AMbAnA vRkSanI hAra vacce AvI rahelA A kadaMba vRkSane te tuM jo! enI pharatA seMkaDe nagaravAsI jana pharI vaLelA che, ane dArU ane Asava pAnArA ane pInArAne te aneka prakAranAM vilAso karAvI rahela che. ratanA banAvelAM suMdara mUlyavAn vAsaNamAM rAkhela, premathI susaMskArita thayelA mANasee sanmukha karela, vahAlI priyatamAnA suMdara hoTha lAgavAthI pavitra thayela, madhanA pAtramAM rahela ronAM kiraNathI virAjita thayela, sugaMdhI kamaLanI AkarSaka gaMdhathI suvAsita thayela ane suMdara ramaNIya patInA vadanakamaLathI arpaNa thayela, temaja mukhane ghaNuM svAdiSTa banAvanAra judA judA prakAranA madha-surAnA rasathI e kadaMba vRkSane madathI bharapUra karI de che. ane bhAI prakarSa! A surApAna gaNimAM leke kevo vilAsa mAnI rahyA che te to jo! patanti pAdeSu luThanti moditAH pibanti madyAni raNanti gaaynaaH| rasanti vAmburuhANi yoSitA manekacATUni ca kurvate jnaaH|| vadanti guhyAni sazabdatAlakaM, madena 'dRpyanti luThanti caapre| vighUrNamAnairnayanaistathApare, mRdaGgavaMzadhvaninA vikurvate // svapUrvajollAsanagarvanirbharA, dhanAni yacchanti janAya cApare / bhramanti cAnye vitataiH padakramai ritastato yAnti vinA prayojanam // 1 A sarva dArU-madhanA vizeSaNa che. 2 A drinking party, 3 A traNe zlokamAM 'vaMzastha" chaMda che. 4 iti sAhitAH pAThAMtara, tene madamAM AvIne bole che evo artha thAya che, 5 nRtyakita pAThAMtara che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasata prakaraNa 21] vasaMtarAja-lAkSa. dara5 kaleko AnaMdamAM AvI jaI eka bIjAne page paDe che, ahIM tahIM aphaLAya che, dArU pIe che, gAyane gAya che, strIonAM vadanakamaLane cuMbana kare che, aneka prakAranAM cALA ane vicitra ceSTAo kare che. arasparasa eka bIjAnI bibhatsa mazkarI kare che, tAlapUrvaka zabado bolatAM madamAM AvI jaIne nAca kare che, bIjA vaLI tyAM tyAM ALoTe che, vaLI keTalAka surApAnathI durNayamAna AMkhavALA DholakI ane vAMsaLInA avAjathI vikAra batAve che, potAnA vaDilanI AbarUnA garvathI bharapUra keTalAka mANaso lokamAM dhana vaheMce che, dAna ApatA jaNAya che ane keTalAka te paheLA paga karI utAvaLI cAle ahIMthI tahIM kAMI paNa kAraNa vagara bhaTakyA kare che. jANe AnaMdamAM AvI jaI lahera karatA hoya ane bIjI koI paNa vAtanI ciMtA ja na hoya tevA sarva leke dekhAya che." AvI rIte dArU pIvAnAM sthAnane mAmAjI potAnA bhANejane batAvI rahyA hatA ane temAM bhAga lenArA lekenuM varNana karI rahyA hatA te vakhate prakanI najara je sAdhAraNa rIte ja kamaLapatramAM vilAsa karavAnI TevavALI hatI te mogarAnA velAnA banAvelA maMDa552 paDI eTale teNe mAmAzrIne kahyuM "mAmA! A pAnagoSTi ( dArU pInArAnI maMDaLI) te vaLI tame batAvI te karatAM paNa vadhAre vilAsa karI rahela che." vimarza mAmAe kahyuM, "vasantarasamaya najIka AvavAthI harSa pAmelA nagaravAsIo AvI rIte aneka prakAranI pAnagoSTi kare che te A samayamAM bhavacakanagaramAM ghaNI jagyAe maLI Avaze. A vakhatamAM jUdA judA leke ekaThA thaI aneka jagyAe pAnagoSTi karyA kare che. tuM pelI caMpAnI hAra jaIza, drAkSanA velAonA maMDapa dekhIza, sevatInAM jhADanA UMDA vanavibhAgo vikIza, mogarAnAM jhADanAM samUhanuM nirIkSaNa karIza, rAtAM azoka vRkSenI ghaTAo avalekIza athavA bakulanAM jhADonA gahanabhAgo sAkSAta karIza te tane e hakIkatanI pratIti thaze; temane eka paNa bhAga tArA jovAmAM e nahi Ave ke jyAM vilAsa karatI yuvAna strIonAM TeLAMthI parivarelA dhanavAna nAgarikoe jamAvela pAnagoSTi thatI na hoya, ne evI eka paNa jagyA A nagara bahAranA udyAnamAM tArA jevAmAM Ave ke jyAM pAnagoSTi na thatI hoya te tAre mArAM anya 1 dArU-madyapAnanI asaranuM Abehuba varNana che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 926 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja vacanA upara paNa vizvAsa na karavA, kAraNa ke e uparathI tane ema lAge ke huM vAta kahevAmAM tane kAMika paNa chetarUM chuM." prakarSa--" mAmA ! tame kaheche te vAtamAM jarA paNa saMdeha karavA jevuM che ja nahi. A pradezamAM rahyA rahyA jANe e sarva vananA vibhAge Ape kahela sthiti mujaba dRSTigocara thAya che. jue mAmA ! Ape khatAnA te udyAnanA vibhAgA vividha prakAranA madhupAnamAM masta thayelAonA meATA zabdo, zRMgAraceA ane ullAsazabdo sAthe aneka lokonA AnaMdadhvaninA avAjathI gAjatA jaNAya che eTaluM ja nahi paNa-- 'kacidrasannUpura mekhalA guNainitambabimbAtulabhAramantharaiH / taruprasUnoccayavAJchyAgataiH, 'sabhartRkairbhAnti vilAsinIjanaiH // kvacittu taireva vighaTTitAH stanairmahebha kumbhasthala vibhramairime / vibhAnti dolA parivartibhiH kRtAH, sakAmakampA iva mAma! zAkhinaH // kacillasadrAsanibaddha kautukAH, kvacidrahaH sthAna nibaddha maithunAH / ime kacinmugdhavilAsinImukhaipadmakhaNDAdhikA na zobhayA // udyAnanA kAi vibhAge avAja karatAM jhAMjhara ane kaMdArAthI suzAbhita temaja nitammanA moTA bhArathI maMdagativALI ane vRkSonAM phUlonI hoMsathI AvI pahoMcelI vilAsI strIonA samudAyathI zobhI rahyA che ane sAthe tenA purUSA AnaMdamAM bhAga letA jaNAya che. moTA hAthIonAM kuMbhasthaLanA vibhrama utpanna karatAM stanAvALI hIMcakAmAM hIMcakatI strIo jhADAne evA kaMpAvI rahI che ke jANe temanA stananA saMghaTTathI vRkSAne paNa jANe kAmadevane praveza thavAthI kaMpa thatA hAya tevAM te (vRkSa) dekhAya che--AvI strIAvaDe keTalAka vanavibhAgeA chUTA paDI gayelA che. kAi vanivabhAgAmAM dIpatA rAsa manane kautukathI AkarSI rahela che; kAI vibhAgomAM ekAMta jagyAe srIpurUSanAM joDalAM arasparasa 1 A traNe zlAkamAM vaMzasthavila' chaMda che. 2 sanatAMtti evA pATha vratamAM che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21] vasaMtarAja-lAlAkSa. bheTIne besI gayA che, ane koi vavibhAgeA yuvAna vilAsInIonA sukhavaDe kamaLakhaMDathI paNa vadhAre zAbhAvALA nathI ema nathI eTale kramaLavanakhaMDathI paNa vadhAre zobhA zrImukhakamaLane lIdhe dhAraNa karI rahyA che." vize--" bhAi prakarSa ! te bahu sArI rIte avalokana karI lIdhuM. e sarva bhAga tArA kautukane tRpta kare tevA che. bAkInA vanavibhAga paNa sarve evI ja jAtanA che. teTalA ja mATe meM tane kahyuM hatuM ke kharAara yogya vakhate tane A bhavacakranagara jovAnuM kautuka thayuM che, kAraNa ke A vakhate ja e nagara tenA pUra bahAramAM heAya che. have te nagaranI ahAranA vibhAgA udyAnA vigere te joi lIdhAM, ApaNe have nagaramAM praveza karIe. nagaranI zeAbhA kevI che te have ApaNe kharAkhara joi laie eTale tArA mananuM kautuka pUrUM karavAnA je manoratha tane thayA che te tRpta thaI jAya." prakarSa mAmA ! ahiHpradezamAM rahelA A leAkeAnA vilAsa teA khAsa jovA lAyaka hAya ema mane lAge che. nagara bahAranA A pradeza ghaNA suMdara che, vaLI mane rastAnA thAka paNa lAgyA che, tethI Apa mArA upara kRpA karo ane hajI thoDA vakhata vadhAre ahIM ja cAlo. thoDA vakhata pachI ApaNe nagaramAM dAkhala thaizuM." vize--" bhale, ema kare!" 1 bhavacakranAM kautukA, * * 927 ** vasaMtarAja-lAlAkSa rAjA.ra leAkeAmAM mATI dhamAdhama, navarasamAM magnatA. A pramANe mAmA bhANeja vAta karatA hatA tyAM eka ati adbhuta banAva banyA. 1 ahIMthI bhavacakranAM kautukA zarU thAya che te kharAbara vicAravA. te prakaraNa 37 nA aMta sudhI cAlaze. 2 bAhya pradezanA rAjA lAlAkSa che. vasaMta Avela che ane aMtaraMga rAya vasaMtakALamAM makaradhvajanuM thavAnuM che te AgaLa jaNAze. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upamiti bhavaprapaMca kathA. ( prastAva rathanA gaDagaDATathI gAjI rahela, hAthIonA meTA samudAyathI moTA vAdaLAnA vibhramane utpanna karanAra, tIkSNa bhAlAonA caLakATathI vijaLI jevA camakAra karatA, cAlatA tejasvI zveta anyothI moTA bagalAonuM nidarzana karAvata, hAthIonA jharatA madarUpI jaLathI manohara lAgate, harSanA Avezane lIdhe UMcA nIcA thaI javA lakothI sevA, suMdarIvarganA manamAM mahA unmAda karanAra makaravajanuM rUpa dhAraNa karatA, moTA rAjavarga ane nagaravAsI lekothI pariveSTita rAjA caitramAsanI zobhA jevA mATe potAnA AkhA lazkara sAthe te vakhate bahAra nIkaLI paDyo, baMdhubuddhithI jANe mahA megha' Avato hoya tevo te lAgato hato. tenI bAjumAM jANe seMkaDo bhamarAo guMjArava karatA hoya tema mardala nAmanAM vAjiMtro vAgI rahyA hatA temaja vilAsa karatI jhAMjho ane vINunA vani utpanna thai rahyA hatA temaja gAnatAna ane nAca paNa cAlI rahyA hatA. te vakhate meTA sAmantonA parivArathI parivarela, meTA zreSTha hAthI upara beThelo ane jenA mastaka para vikAsa pAmatA suMdara dhavana kamaLanA maMDaLathI zveta raMganA moTA chatra jevI chAyA thayelI che te te rAjA prakA ane vimaranA jovAmAM Avyo. te rAjA devatAonA samUhanI vacce rahelo ane airAvaNa hAthI para beThele iMdra hoya te zobhatA hatA. tenI AgaLa harSathI AnaMdane kalakala avAja karate aneka zveta chatrane dhAraNa karate lekeno moTo samudAya levAmAM AvatA hatA, te jANe mahAvanimaya aneka phiNanA pithI lebhAyamAna mATe dariye hoya athavA te hAlatI cAlatI keLa (brajA) rU5 hajAra hAtha vaDe harIphAithI traNa bhuvanane paNa avagaNa heAya e dekhAte hate. e rAjA nagaramAMthI bahAra nIkaLIne udyAna (bagIcA)nA nAkaupara Avyo eTale bhamarAo vizeSa guMjArava karavA maMDI gayA, mRdaMga vAgavA lAgyAM, veNumAMthI madhura svara nIkaLavA lAgyo, kAsIo ullAsa pAmI (khUba vAgavA lAgI ), maMjIrAomAMthI raNuraNuTa avAja thavA lA, tAlasuranA AlApa thavA lAgyA, mazkarA (tamAso jenArA) lekene moTo keLAhaLa thavA lAge, jayajayakAranA zabdo comerathI 1 medha-varasAda vasaMta RtumAM potAnA bhAI vasaMtanI zobhA jevA AvyA hoya nahi te te rAja lAge che. AnI sAthe uparanA sarva vizeSa lAgaze. meghasAthe gaDagaDATa camakArA vigere sarva hoya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21] vasaMtarAja-lalAkSa. bhAlAvA lAgyA, bhATabhavAyA vigere moTethI biradAvaLIo bolavA lAgyA, gaNikAo pitAnA nRtya vigere kAryamAM joDAI gaI, jenAra vargamAM ekadama khaLabhaLATa thaI gayA ane cotarapha ramata gamata vadhAre jAmavA lAgI. - tyAra pachI te samudAyamAM te kaI leke nAce che, koI kude che, koI deDe che, keI AnaMdanA avAje kare che, kaI kaTAkSa pheMke che, ke ALoTe che, keI arasparasa mazkarI kare che, kaI gAya che, ke vagADe che, ke harSa pAme che, keI moTethI bUmo pADe che, keI AnaMdamAM AvI jai kAkhalI kUTe che ane keI arasparasa senAnI pIcakArIo hAthamAM laI temAM sukhaDakezaramizra jaLa bharIne pheMke che. AvI rIte aneka prakAre kaMI paNa jagyAe nahi sAMbhaLelA vilAsamAM leke paDI gayA hatA ane sarva kAmadevanI agnithI uttajita thaI rahyA hatA-evI avasthAmAM te sarva leke mahA vidvAna ane buddhizALI (vimarza)ne jovAmAM AvyA te vakhate teNe temane mATe zuM vicAra karyo te have ApaNe joIe. vimarzanuM ciMtavana, prakavene sAdo prazna, vimarzanuM aMtardhAna, citra mAsamAM rasamAM lasabarasa thayelA lekee macAvelI tevA prakAranI dhamAla joIne vimarzamAmAe potAnA manamAM vicAra karyoaha! eharAyanuM sAmarthya to bhAre AzcaryakAraka jaNAya che! aho! rAgakesarI vilAsa paNa jabare dekhAya che! ahe! viSayAbhilASA maMtrI pratApa paNa bhAre jaNAya che! makaradhvaja kAmadevanuM mAhAsya paNa Azcarya upajAve tevuM jaNAya che! kAmadevanI strI ratinI krIDA paNa bhAre jabarI jaNAya che! mahAsubhaTa hAsyano ullAsa paNa je te nathI! pApI kAryo karavAmAM A lekenI himata paNa hada bahAra che! pramAda paNa keTale ! e lokonuM pravAhanI sAthe vahevApaNuM paNa bhAre navAI jevuM che! teonI dIrdhadaSTino abhAva 1 hare hare jevA avAja kare che. 2 rasa ane raMge pheMkavA e hutAzani vakhatane sAmAnya banAve che. nagara bahAra jaI AnaMda kara, haLaNuM kADhavI e rivAja hAla paNa pracalita che. madirApAna vigere. 4 viSayarUpa nadInA pravAhamAM nIce nIce utaratA cAlyA jaI taNAvApaNuM. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 930 upamiti bhavaprapaMca kathA. paNa tevo ja Azcarya utpanna kare evo che! teonAM mananA vikSepa paNa evA ja vicitra jaNAya che! AgaLa pAchaLa vicAra na karavAnI paddhati paNa teonI khAsa dhyAna ApavA lAyaka che! ulaTA sulaTa vicAre ane goTALAone te ahIM pAra rahyo jaNuM nathI ! teonI kharAba bhAvanA taraphanI prIti paNa asAdhAraNa jaNAya che ! bhega bhegavavAnI tRSNanI adhama cAhanA paNa atyaMta che! ane avidyAthI haNAyelA teonA cittanI dazA paNa zocanIya che! te vakhate prakarSa e sarva lokonA vilAse ughADI AMkhe nIrakhI nIrakhIne joI rahyo hato tene tenA mAmAe kahyuM ke "bhAI praka! A sarva bahiraMga pradezamAM rahenArA prANIo che. je mahAmaha vigere rAjAo saMbaMdhI meM tArI pAse agAu varNana karyuM hatuM te rAjAone A sarva pratApa che." prakarSa-"mAmA ! kaI hakIkatane laIne ane kayA rAjAnA pratApathI A leke evA prakAranI ceSTAo kare che?" vimarza "bhAI! huM e hakIkatane vicArIne javAba ApuM chuM, jarA saburI pakaDa." pachI vimarzamAmAe sthAna dharyuM, AMkho baMdha karI, vicAra karIne manamAM barAbara dhAraNa karI, pachI bhANejane kahevA mAMDyuM - vasaMtamAM makaradavaja, vasaMta makaravaja maitrI, "bhAI praka! sAMbhaLa. tuM yAda kara. pelI cittavRtti mahA aTavImAM pramattatA nadImAM je cittavikSepa nAmano maMDapa tArA jovAmAM Avyo hato temAM mahAmaha rAjAnI je turNa nAmanI judI vedikA hatI temAM eka siMhAsana para beThelA te makaradhvajane te je hate. e makaradhvajane A vasaMta khAsa mitra thAya che. vAta ema banI ke jyAre zizira Rtu lagabhaga pUrI thavA AvI tyAre A bhAI vasaMta pitAnA mitra makaradhvaja pAse kAMI kAme gayo hato ane tenI sAthe AnaMdavArtA karIne cheDe vakhata tenI pAse rahyo hato. A vasaMta pelA karmapariNAma mahArAjA ane kALapariNati mahArANIne khAsa nokara che. e vasaMte potAnI eka khAsa khAnagI vAta potAnA aMgata 1 juo pR. 877 thI zarU thayelo kAmadevane hevAla. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraA 21} vasaMtarAja-lAlAkSa. 31 mitra makaradhvajane jaNAvI ke bhAi! mahArANI ( kALapariNati )nA hukamathI bhavacakranagaramAM Avela mAnavAvAsa nAmanuM aMtara nagara che tyAM mAre hAla javAnuM che, AthI mAre tArI sAthe keTalAka vakhata viraha raheze tethI huM tane maLI levA ahIM AvyA chuM.' varsatanAM AvAM vacana sAMbhaLI makaradhvaje javAbamAM AnaMdapUrvaka jaNAvyuM ke mitra ! gayA varasamAM ApaNe e mAnavAvAsa nagaramAM sAthe hatA tyAre AkhA vakhata keTalI majA uDAvI hatI te sarva vAta zuM tuM bhUlI ja gayA ke atyAre mArA virahanI AzaMkAthI ATalA badhA kheda kare che? mArI sAthe tAre viraha thaze ane tethI tArA manamAM atyAre kheda thAya che e taddana gerasamajutInuM pariNAma che, je ! jyAre jyAre mahArANI kALapariNati tane mAnavAvAsapure javAnA hukama Ape che tyAre tyAre pelA mahAmeAha mahArAjA mane e nagaranuM rAjya Ape che te tuM kema bhUlI gayA? tethI have viraha thavAnuM kAraNa to che ja nahi, chatAM tArA manamAM mArA viraha thaze evI zaMkA kema thai ?" vasaMte javAba Apyo bhAi makaradhvaja ! teM e suMdara vAtanI yAdI ApIne mane navI jIMdagI ApI che. nahi teA e vAta huM tadna vIsarI ja gayA hatA. jyAre vagara avasare ekadama kAi ciMtA AvI paDe che tyAre mivirahanI AzaMkAthI prANI peAtAnA hAthamAM lIdhela gAmatane paNa ghaNIvAra bhUlI jAya che-visarI jAya che. tethI teM ahu sArI vAta karI. tyAre have huM teA vidAya thAuM chuM. tuM paNa mArI pachavADe jarU2vahelA Avaje.' makaradhvaje peAtAnA mitranA vijaya inkyo. pachI turata ja vasantarAja A mAnavAvAsapura nAmanA nagare AvyA. eNe judA jUdA udyAna bagIcAomAM peAtAnA vilAsa kevA jamAnyA che te teA bhAi prakarSa! meM tane hamaNA ja matAvyuM. makaradhvajanA rAjyAbhiSeka, " bhAi prakarSa! vasaMtarAja vidAya thayA pachI makaradhvaje viSayAbhilASa maMtrIne vijJapti karI ke tenA upara kRpA karIne lAMbA vakhatanI cAlI AvatI sthitinuM kharAkhara pAlana karavuM; pachI teNe vasaMta saMaMdhI sarva hakIkatanI yAdI ApI ane vasaMta kALapariNati devInA 1 vasaMtane kALa-samaya Ave tyAre ja te taiyAra thAyache tethI ahIM mahArANInA hukama kahyo jaNAya che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 upamiti bhavaprapaMcA kathA. hukamathI mAnavAvAsapure gayo che te vAta paNa jaNAvI. viSayAbhilASA maMtrIzvare te vakhate teja pramANe sarva hakIkata mahArAjA rAgakesarIne nivedana karI ane rAgakesarIe potAnA pitAzrI mahAmaha rAjAne sarva hakIkata jaNevI. mahAmoha rAjAe vicAra karyo ke-aho! dareka varSe jyAre jyAre vasaMtane mAnavAvAsa nagare mokalavAmAM Ave che, tyAre tyAre te nagaranuM AMtara rAjya makaradhvajane ApavAmAM Ave che, mATe A vakhate paNa te nagaranuM rAjya makaradhvajane ApavuM joIe, kAraNa ke amArA jevA svAmIe je ucita paristhiti cAlatI heya te kadi paNa ullaMghavI na joIe ane lAMbA vakhatathI je nokara ApaNane vaLagI rahyA hoya temane barAbara pALavA jeie ane tene urSe vadhAre joIe, mahAmoha rAjAe A pramANe potAnA manamAM vicAra karIne potAnI rAjasabhAnA sarva rAjAone ekaThA karyA. pachI temane jaNuvyuM ke "tame sarva A hakIkata sAMbhaLe. bhavacaka nagaramAM je peluM mAnavAvAsa nAmanuM AMtara nagara che tenuM rAjya mAre gheDA vakhata mATe makaravajane ApavAnuM che. tamAre sarvee tenI najIkamAM ja rahevuM, e makaradhvajanA jANe tame senAnIo che e bhAva tamAre dhAraNa karavo, e makaravajane rA jyAbhiSeka kare, ene hukama tamAre sarvee upADI le, rIte sarva rAjyakAryo barAbara karavA ane sarva ThekANe jarA paNa pAchA haThyAvagara kartavya bajAvavuM; huM pote paNa e makaradhvajanA rA jyamAM eka pradhAna tarIke ja kAma karavAno chuM. mATe tame sarve taiyAra thaI jAo. ApaNe sarve e nagare jaIe." sarva rAjAoe jamIna sudhI pitAnAM mastaka namAvI mahArAjA maharAyanAM te vacane aMgIkAra karyo. tyAra pachI mahArAjAe makaravajane jaNAvyuM ke "bhadra! tAre paNuM mAnavAvAsapuranI gAdIe besIne bIjA rAjAo che teonI Avaka laI na levI, agAu sarvanA je je hako che te sarvane levA devA ane purANa prItithI sarvanI sAthe tAre rItasara vartavuM." makaradhvaje meharAyane e hukama mAthe caDhAvyuM. tyAra pachI sarve rAjAo A mAnavAvAsapure AvyA, badhAe ekaThA thaIne tyAM makaradhvajane rAjyAbhiSeka karyo ane bAkInA save rAjAoe pitApitAne yogya tene amala svIkAryo. 1 mukhya adhikArI hoddedAra (ophIsara). pite moTA rAjA paNa thoDA vakhata mATe hAtha nIcenA adhikArI banI javAnuM kahe che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 prakaraNa 21] vasaMtarAja-lAkSa. lAkSapara makaradhvajano adaSTa vijaya. bhAI prakarSa! hamaNa je rAjAne te hAthInI pITha upara ebADImAM beThelo je te A mAnavAvAsa nagaranI aMdara rahela eka lalitapura nAmanA nagarane lAkSa nAmano bahiraMga pradezane rAjA che. have makaravajane mAnavAvAsapuranuM rAjya ApavAmAM AvyuM hatuM teNe e rAjAnA lazkarane ane nagaravAsI janene haThAvI daIne pitAnI zaktithI e rAjAne jItI lIdho che ane A bahAranA ughAnamAM kADhI mUkyo che, paraMtu A bApaDe (lolAkSa) evo akkala vagarane che ke pitAne makaravaje jItI lIdhuM che ema haju tenA samajavAmAM paNa AvyuM nathI ane A leke jene rAjA sAthe nagaranI bahAra kADhavAmAM AvyA che teo paNa pite makaradhvajathI chatAyelA che ema mAnatA nathI. ATalA uparathI bhadra! tArA samajavAmAM AvyuM haze ke mahAmaha rAjAnI sahAyathI ane makaradhvajanA pratApathI A leke tane batAvyuM te pramANe vicitra ceSTAo karI gAMjanathI aMtaraMga darzana. praka-" tyAre mAmA ! e makaradhvaja hAla kyAM che?" vimarza--"are bhAI praka! e te pitAnA AkhA parivAra sAthe ahIM paDozamAM ja che ane te evI rIte rahIne A sarvanI pAse nATaka karAve che." prakarSa-" tyAre te ahIM dekhAte kema nathI?" vimarza-"bhAI! meM tane agAu jaNAvyuM che tema e aMtaraMga leke vAraMvAra aMtardhAna adazya thaI zake che ane yogIonI peThe parapurUSapraveza paNa karI zake che. te sarva A lekenA zarIramAM peThA che, potAnA vijayathI ghaNe harSa pAme che ane temanA 1 lolAkSaH no artha capaLa AMkhavALo thAya che. bAhya pradezanA rAjA capaLa netravALo hato te tenA vartana parathI jaNAya che. bhavacakranagaramAM Avela mAnavAvAsa ane temAM Avela lalitapura nagara te saMsAracakranI manuSyagatimAM Avela lalitapura nAmanuM bahiraMga nagara samajavuM. 2 ATalI hakIkata aMtardhAna, ekatA karI mAmAe bhANejane kahI eTale te para have bhANejanI praznAvali cAlI. jIo pR. 910. neTa nA 4 31 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 934 upamiti bhavaprapaMcA kathA. pratApathI je nATaka leke karI rahyA che te AnaMdamAM AvI aMdara beThA beThA joyA kare che." prakarSa-" tyAre e loko to evI rIte aMdara beThelA che tene Apa kevI rIte sAkSAt joI zake che?" vimarza-"bhAI ! mArI pAse vimaLAlaka nAmanuM aMjana che. e AMkhamAM AMjavAthI e sarvane huM barAbara joI zakuM chuM." prakarSa-"mane paNa e gAMjana AMjavAnI kRpA kare che jethI huM paNa e makaradhvaja rAjA Adi sarvane barAbara avalokI zake." A prakarSanI AvI mAgaNIthI mAmAe tenI AMkhomAM gAMjana AryuM ane pachI spaSTa rIte kahyuM ke "have tuM teonAM hRdayapradeza je. hRdaya joIza eTale sarva tane jaNAi Avaze." prakarSa harSamAM AvI jaIne kahevA lAgyo ke-"ahe mAmA! have to rAjyAbhiSeka thayela ane mahAmaha vigerethI parivAre mane karavaja mane barAbara dekhAya che. ahAhA ! mAmA juo te kharA! hAthamAM dhanuSya laIne e (makaradhvaja ) mahArAjA to siMhAsana upara beThe beThe ja potAnA kAna sudhI bANene kheMcIne lekene bhedI nAkhe che. are juo te ! e loko enA bANathI vihala thai gayA che ane rAjA (lalAkSa) paNa evI rIte bANe lAgavAthI jarjara thaI gaye che ane temane sarvane evI vyAkuLa vikArayukta avasthAmAM AvI paDelA joIne e kAmadeva te potAnI strI rati sAthe moDhethI khaDakhaDa hase che ane arasparasa tALIo ApIne majA kare che! vaLI enA nokare ane dAso paNa moTe svare bole che ke-"aho bhAre lagAvyA! ThIka bANa mAryA! khUba prahAra karyA !! vigere, ane mahAmaha vigere paNa makaradhvajanI samakSa UbhA rahIne hase che. ahAhA! mAmA! tame to mane bahu sArI jovA jevI hakIkata Aje batAvI. huM bahu zuM boluM? AvI rAjyanI lIlA bhagavate kAmadeva tame mane batAvIne kharekhara mArA upara moTI kRpA karI che !!" mahAmahAdi sarvane makaradhvajakRta nivega, vimarza-"are bhAI! haju AmAM te zuM che? A bhavacaka nagaramAM to tAre haju bIjuM ghaNuMe jovAnuM che! A nagaramAM te ghaNuM jovAlAyaka tamAsAo thAya che!!" 1 vimaLaloka aMjanane khulAse prathama prastAvamAM Apelo che. juo pR. 25 tathA juo 5. 129-30 (prathama prastAva) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21]. vasaMtarAja-lolAkSa. 935 prakarSa-2mAmA! jyAre tame mArA upara AvI aneka hakIkato batAvavAnI maherabAnI karavA lAgyA che tyAre mArI jijJAsA have kAMI pUrI thayA vagara rahevAnI hatI? paNa mAmA ! eka vAta jarA pUchI lau tene javAba Apajo. A makaradhvajanI samIpe mahAmaha, rAgakesarI, viSayAbhilASa, hAsya vigere pitAnI strIo sAthe dekhAya che tyAre pelA dveSagajeMdra, arati, zaka vigere dekhAtA nathI tenuM mAmA sAheba ! zuM kAraNa haze? zuM teo makaradhvajanA rAjyAbhiSekamAM AvyA nahi hoya?" - vimarza-"bhAI prakarSa! teo sarva makaradhvajanA rAjyamAM A bhavacakra nagare AvelA che emAM tAre jarA paNa AzaMkA karavA jevuM nathI, paraMtu tene yAda hoya te prathamathI ja meM tane javeluM che ke e aMtaraMga leke kaI vAra ughADA dekhAya che ane vaLI keIvAra aMtardhAna thaI jAya che-evI teonI prakRti che. atyAre e TheSagajeMdra, zeka vigere sarve aMtardhAna thaIne A makaravajanA rAjyamAM vase che, paNa pote rAjAnI sevA karavAno avasaranI vATa joI rahyA che. atyAre mahAmaha vigerene sevA karavAno avasara maLyo che tethI teo makaravajanI sabhAmAM pragaTa thaIne pitAnI pharaja bajAvI rahyA che. tAre eTaluM barAbara dhyAnamAM rAkhavuM ke e makaradhvaja mahArAja sakhta hukama karanAra ane tene barAbara amalamAM mUkanAre che tethI enA rAjyamAM je je mANasane je je kAma soMpAyuM hoya teTaluM ja teNe te te prasaMge karavAnuM che, jenuM jeTaluM mAhAtmya hoya teTaluM teNe batAvavAnuM che ane jeNe pitAne khAte jeTalI Avaka karavAnI hoya teTalI ja karavAnI che, temAM jarA vadhAre paNa te karI zake nahi ane ane ghaTADe paNa karI zake nahi. je huM tane A vAta dAkhala ApIne barAbara spaSTa karIne samajAvuM? A lolAkSa nAmane bahiraMga pradezano rAjA che tene ane tenA rAjamaMDaLane tathA sarva prajAne pelA makaradhvaje jItI lIdhelA che chatAM te lokone e vAtanI jarAe khabara paNuM paDI zakatI nathI eTaluM ja nahi paNa e sarve bAhya lake makaravajane pitAnA bhAi je sago gaNe che. e sarva mahAmaharAje jamAvaTa karI che, mahAmahanI e kAma upara ja yojanA thayelI che, tenuM mAhAtmya ane teNe potAne khAte eTalI ja Avaka karavAnI che evo mahArAjA makaradhvajano hukama che. e sarve (bAhya) loke eka bIjA upara prIti rAkhIne arasparasa vaLage che ane tema karavAmAM potAnI jAtane pUrI bhAgyazALI samaje che te jamAvaTa rAga Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 upamiti bhavaprapaMcA kathA. kesarIe karelI che, rAgakesarInI e pariNAma nipajAvavA mATe ceojanA thayelI che, eTaluM ja tenuM mAhAtmya che ane teNe peAtAne khAte eTalI ja Avaka karavAnI che. vaLI e loko (mAhya) zabdAdi iMdriyanA viSaya tarapha lAbhAi Aya che, kheMcAya che ane tene laine seMkaDo prakAranA vikAro karI batAve che te jamAvaTa viSayAbhilASa maMtrIzvaranI che, viSayAbhilASanI e pariNAma nipAvavA mATe cetjanA thayelI che, eTaluM ja tenuM mAhAtmya che ane teNe peAtAne khAte eTalI ja Avaka karavAnI che. uparAMta e loko khaDakhaDATa hase che, arasparasa eka bIjAnA cALA kare che te sarva prakAra hAsanA nipu jAvelA che. evIja rIte mahAmeAhanI patnI ( mahAmUDhatA ), viSayAbhilASanI patnI, ( bhAgatRSNA ), hrAsanI patnI ( tucchatA ) vigere sarva temane soMpela kAme ja kare che ane Apela pariNAma nipajAvI Ape che, temaja bIjA rAjAo ane pelA seALa chekarAo vigere sarva peAtapeAtAne soMpela kAma kare che, peAtAnuM mAhAtmya batAve che ane peAtAne khAte teTalI Avaka jame kare che. e sarvanI kharAkhara cAsa kAmapara ja nImaNuka thayelI che. have e loko zakhvAdi driyanA bhAgA bhAgave che, atyaMta AnaMdapUrvaka peAtAnI rIsAyalI strIone anukULa thavA prArthanA kare che, tenA mhoDhAM cArTa che, tene cuMmana le che, teonAM zarIrane bheTe che, tenI sAthe maithuna seve che-vigere vigere je kAme thAya che te sarva kAmanI ceAjanA upara makaradhvaje bIjA kAinI nImaNuMka karI nathI paNa e kAma te e rAjAe pA tAnI srI ratinI sAthe peAtAnA ja hAthamAM rAkhyuM che; ema karavAno hetu e che ke e kAma karavAnI tAkAta e makaradhvajamAM ja che, bIjA kAimAM nathI. bhAi prakarSa evI rIte ahIM dveSagajeMdra, zAka vigere pazu tene je kAma soMpavAmA AveluM che te majAvavAnA vakhatanI te hAla rAha joI rahyA che, tethI hAla teo pragaTapaNe dekhAtA nathI." aMtaraMga lAkonAM aneka rUA. prakarSa-- mAmA! jyAre sarva ahIM AvelA che tyAre cittavRtti aTavImAM pelA mahAmeAha rAjAnA je maMDapa ApaNe joye hateA te teA taddana khAlI paDyo haze ?" 1 kAma paDaze eTale dekhAze. enuM kAma AvatA prakaraNamAM ja paDaze tyAre e leAkeA avasare hAjara thai jaze. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21] vasaMtarAja-lelAla. 937 vimarza--"nAre bhAI! evuM kAMI nathI. meM tane agAu paNa jaNAvyuM hatuM ke e aMtaraMga loke to dhAre teTalAM rUpa karI zake tevAM che; tethI jo ke teo A makaradhvajanA rAjyamAM atyAre ahIM AvyA che te paNa teo sarve te pUrve joI te ja avasthAmAM mahAmehanA sabhAsthAnamAM beThelA ja che. A maka2vajanuM rAjya te thoDA divasa cAlavAnuM che tethI te kSaNika kahevAya ane peluM mahAmahanuM rAjya che te te ghaNuM kALathI sthApita thayeluM che, anaMta kathI pravRtta thayeluM che ane anaMta kALa rahevAnuM che, tethI tyAMthI teo khase e te khyAla paNa zA mATe lAvavo joIe? vaLI e mahAhanuM rAjya te joyuM hatuM te te AkhA bhuvanamAM vistareluM che ane A makaradhvajanuM rAjya te mAtra mAnavAvAsamAM ja che. A te e mahAmaha rAjAno evo svabhAva che ke je jAnI paristhiti nipajAvelI hoya tene hamezAM nibhAvyA karavI, tethI potAne meTuM rAjya hevA chatAM paNa potAnA eka senAnI makaravajanI pAse pote nokarano bhAva dhAraNa karIne rahe che. bAkI e mahAhanuM sabhAsthAna to haju paNa vijayavaMtaja varte che ane ahIM je dekhAya che teo atyAre paNa e rAjyamAM to barAbara asala svarUpe ja varte che." 1 prakarSa-2mAmA ! tamAre vigatavAra khulAso sAMbhaLIne mArA manamAM je zaMkA thaI hatI te have barAbara dUra thaI." hatI . joke saraka 1 vasaMtotsava manuSyagatimAM ja zakaya che, temAM pazupakSIo bhAga le to te manaSyanA paTAbhAgamAM Ave, mahotsavanI jamAvaTa teo karatA nathI. 2 ahIM be. . e. sosAyaTivALA mULa graMthanuM pRSTha 601 zarU thAya che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM 22 muM. lAkSa. (madya-padArA) bhavacakranagaranAM kautuke. (cAlu) jJAsu bhANejane navuM navuM jevAne bahu utsAha hatuM, pitAe Apela samaya haju pahoMcato hato ane che. AMtaratatvavedI mAmA tenI sarva jijJAsA saMtoSa kAraka rIte pUratA hatA. prakarSe tethI bhavacakranagaranAM =I kautuke pUra hoMsathI jevA mAMDyA ane mAmAe jANavA lAyaka khulAsA karyA. lAkSa rAjA ane surApAna, dArUnI asaramAM viveka nAza. lAkSa rAjAne agAu hAthInI aMbADI upara beThelA jovAmAM "Avyo hato te have hAthI uparathI nIce utaryo ane sAmeja cakA devInuM maMdira hatuM temAM dAkhala thayo. prathama to eNe caMDikA devIne mane dirAthI sArI rIte tRpta karI, pachI devInI pUjA karI ane tyAra pachI e devInI sAme ja dArU pIvA mATe moTI khullI cogAna jevI jagyA hatI tyAM beThe. tenI sAthe bIjA rAjapurUSa ane prajAjano AvyA hatA temaNe surApAna karavA mATe maMDaLanI yojanA karI. te kArya mATe nAnA prakAranAM ronAM banAvelAM dArU pIvAnAM pAtro teoe pAthayAM ane dareka manuSyanI pAse sonAnAM maghapAtro saMkhyAbaMdha mUkI dIdhAM. pachI surApAna karavAne krama cAlyo. eka pachI eka sarve madha pIvA lAgyA; kaI vadhAre harSamAM AvIne AnaMdathI vadhAre dArU pIe che, koI vadhAre kepha caDhAvavA sArU hiMdaLa rAga gAya che, vaLI tenA 1 pR. 933, Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 ] lAlAkSa. (madya-paradArA.) 939 upara lAla raMganA madyanA eka pyAlA caDhAve che, kAi vAdya vagADanArane Agraha karIne dArU pIvarAve che, nAca cAlI rahyo che, komala hasta rUpa kisalayeA vaDe madyapAtro lai javAmAM Ave che, vahAlI patInA adharaSTanuM pAna karavAmAM Ave che, AvezamAM daMtapaMktithI adharoSTha karaDAya che, dArUnA madamAM chAkaTApaNAnI sthiti vadhAre vadhAre jAmatI jAya che, nAnA moTAnI lAja maryAdA ane sArA kharAba kAmanI AzaMkA chUTatI jAya che, strIonA suMdara mukha tarapha najara kheMcAi jAya che, gaMbhIratA nAza pAmatI jAya che, moTA meTA mANasA nAnA khALaka jevI ceSTAo kare che ane sarva prakAranAM akAryanI arAbara vyavasthA thAya che eTale na karavAnAM sarva kAme thAya che. have e lAlAkSa rAjAne ripukaMpana' nAmanA eka nAnA bhAi hatA, te hAla yuvarAja padapara hatA ane A vakhate lAlAkSa rAjA sAthe te paNa nagara bahAra Avela hatA, khUba dArU pIne masta thavAthI te taddana paravaza banI gayA hatA, tethI pote kArya akAryanI tulanA karI zake tevI sthitimAM rahyo naheAtA. evI pIdhela avasthAmAM teNe peAtAnI patnI ratilalitAne hukama karyo--" are vahAlI ! nAca kara, nAca kara-" peAtAnA Dilavarga samakSa nAcavAmAM ghaNI zarama lAgatI hAvA chatAM peAtAnA patinA hukamaneA anAdara karavAnI tenAmAM tAkAta nahAtI tethI pAtAnI marajIvirUddha ratilalitA nAcavA lAgI. tenuM zarIra atyaMta lAvaNyavALuM ane namaNuM hovAne lIdhe ane dArUnA mada pIdhA pachI ghaNA vikAra kare tevA hovAne lIdhe jevI te nAcavA mAMDI ke te ja vakhate pelA rAjA lAlAkSa upara makaradhvaje peAtAnAM seMkaDo tIro mAryAM ane tene taddana pAtAnA tAbAmAM lai lIdhA, jene laine te rAjA ekadama e bhAinI srI upara atyaMta zagavALA thai gayA, paraMtu tenA rAganI tRpti karavA zuM karavuM te mAmatanA keTalAka vakhata sudhI te nirNaya karI zakyo nahi. evI rIte makaradhvajahata dazAmAM tyAM ne tyAM ghaNA vakhata besI rahyo. ratilalitAnA maryAdA bhaMga. nA. ratilalitAne lAlAkSanuM kAmAMdhapaNuM, vivekabhraSTatAnI hada, 1 ripukaMpanaH A leAlAkSa rAjanA nAnA bhAine ApaNA kathAnAyaka ripudArUNa sAthe bheLavI na nAkhavAnI saMbhALa rAkhavI, Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 have ghaNA dArU pIdhela hAvAthI enuM AkhuM rAjyamaMDaLa madamAM masta thai gayelu hatuM ane tenI asarathI taddana hIlacAla vagaranuM thai gayuM hatuM. sarve leAkeA jamInapara leTI gayA hatA. koi keAI ulaTI karatA hatA ane kAi kAM khAtA hatA. ulaTIne lIdhe e jamIna apavitra kAdavathI cIkAsavALI thai gai hatI. kAgaDAe te upara paDyA, kUtarAe cAre taraphathI dAMDI AvyA, ane lokonAM mhoDhAM cATavA maMDyAM. Ave vakhate ripukaMpana ughatA hatA, mAtra ratilalitA jAgatI hatI. e prasaMge mahAmeAha rAjAne barAkhara vaza thayelA, rAgakesarIe kheALAmAM besADelA, viSayAbhilASe preraNA karelA, ratinA sAmarthyathI hArI beThelA, kAmadeve marmabhAgamAM seMkaDo tIrothI vadhelA lAlAkSa rAjA pote maravA paDyo hAya tema peAtAnA svarUpane na jANatA ratilalitAne pakaDavA mATe cAlyo. peAtAnA Avegane chevaTe te na ja rokI zakyo ane ratilalitAnI pAse AvI pahoMcyA. najIka AvIne peAtAnA hAtha paheALA karyAM. ratilalitA peAtAnA manamAM vicAra karavA lAgI ke-A te zuM haze ? strIonI naisargika (kudaratI) buddhizaktithI ekadama te samajI gai, samajIne coMkI, manamAM ekadama mhI gai, moTA bhaya najIkamAM hoya evI AMtara preraNA thai gai eTale dArUne mada ekadama utarI gayA; eTale bhaya vicArIne te edama tyAMthI nAsavA lAgI. lAlAkSa rAjAe tene pakaDI pADI. e amaLAe zera karI peAtAnI jAtane viSayI rAjAnA pAsamAMthI cheDAvI ane pAchI doDavA lAgI. vaLI rAjAe tene pakaDI pADI. vaLI jarA kheMcatANa karI chUTI ane doDatI caMDikAnA maMdiranA aMdaranA bhAgamAM dAkhala thai gai ane bhayathI AkhA zarIre dhrUjatI caMDikAdevInI pachavADe chupAi gai. 940 leAlAkSane maryAdAbhaMga. dveSagajeMdranA avasara. dArUnI asaramAM dhamasANa, nirdoSAnA prANanA nAza. e vakhate dveSagajeMdrane mahArAjA makaradhvaja taraphathI potAnI asara batAvavA ane vakhatasaranI jamAvaTa karavA hukama maLyA, eTale te pragaTa thayA. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 ] lalAkSa. (madyapadAra.) - prakarSe cheSagajedrane joI lIdhuM ane bolyo. "mAmA! juo zreSagajeMdra Avyo ane vaLI sAthe potAnA ATha nAnA bALakone paNa leto Abe jaNya che (krodha ane mAna)." vimarza bhANejane javAbamAM kahyuM ke "hA bhAI! have dveSagajeMdrane avasara Avyo che tethI te pitAnI pharaja bajAvaze. have tuM enI ramatanuM barAbara avalokana karaje." prakarSa bhANeje cotarapha najara pheravatA pheravatAM barAbara avakana karavA mAMDyuM. have pelA zreSagajeke rAjyahukamane barAbara saMbhALI lIdhe. pote lelAla rAjAmAM dAkhala thaI gayo. lelAle haiSagajedrane vaza thaIne vicAra karyo ke-e pApiNu ( ratilalitA)ne mArI ja nAkhuM, jyAre e duSTAne mArA upara prIti thatI nathI ane ulaTI mane tajIne Ama nAsatI phare che te tene hamezAMne mATe jIvavA ja devI na joIe.-A vicAra AvatAM sAthe ja teNe hAthamAM taravAra lIdhI. ane carikAnA maMdiranA garbhAgAramAM taravAra sAthe dAkhala thayo. dA. rUnA kephamAM te eTale badhe cakacUra thayela hato ke pote zuM kare che tenuM tene bhAna na rahyuM ane ratilalitAne badale caMDikAdevInI pratimAne taravArathI uDAvI dIdhI. ratilalitA tyAMthI nAThI ane maMdira bahAra AvI. teNe "Aryaputra ! rakSaNa kare, rakSaNa karo; bacA, bacAvo', evo maTethI hAhAra karI mUkyo. eno hAhArava sAMbhaLIne ripukaMpana UMghamAMthI ekadama jAgRta thaI gaye ane bIjA leke paNuM jAgRta thaI gayA. ripukaMpane doDatAM deDatAM AvIne pUchayuM "vahAlI ! tane konAthI bhaya thayo che?? tenA uttaramAM lelA pitAnI sAthe kevuM adhama vartana calAvyuM hatuM te saMkSepamAM paNa muddAsara ratilalitAe kahI saMbhaLAvyuM. ratilalitA pAsethI te hakIkata sAMbhaLI eTale ripukaMpana upara paNa dveSagajeMdranuM jora thaI gayuM. teNe atyaMta spardhApUrvaka ane tiraskAra sAthe pitAnA bhAIne laDavA mATe hAkeTo karyo. ekadama sarva senAnIomAM khaLabhaLATa thaI gayo, AkhA vanamAM jyAM dArUgeSTi jAmelI hatI ane loke uMghatA hatA tyAM sarva jAgRta thaI gayA, gaDabaDa macI rahI, dhAmadhuma thaI rahI ane cAre prakAranuM lakara cetarathI ekaThuM thavA lAgyuM, meTI dhamAla macI rahI. bIjA lokone to 1 have ragana badale dveSa dAkhala thAya che te pitAnA dora calAvaze. ene avasara have Ave che. 2 dArUnI asara nIce A mahA akRtya karyuM, devInI mUrti uDAvI detAM rAjAne pazcAtApa paNa thaye nahi e enuM cakacUrapaNuM batAve che. 32 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 942 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 hakIkata zI banI che tenI pUratI khabara paNa na heAtI ane dArUne lIdhe paravaza thai gayA hatA, chatAM vAtAvaraNa evuM thai gayuM ke rAAnI preraNAne laine bIkaNa mANasA bIkaNanI sAthe, zuravIrA zUravIrAnI sAthe, khaccaravALA khaccaravALAnI sAthe, ghoDesvAro gheADesvAronI sAthe, UMTavALA UMTavALAonI sAthe, rathIe rthIo sAthe ane hAthIvALA hAthIvALAnI sAthe laDIne arasparasa eka bIjAnA nAza karavA lAgyA. ekadama acAnaka lokeAnA meTI saMkhyAmAM ghANu nIkaLI gayA. bhAinA modAneA bhaMga. hatA tenA javAbamAM atre upara dveSaga Tre tethI pAte eka bI have te vakhate ripukaMpane hAkoTA karelA lAlAkSa rAnta peAtAnA bhAinI sAme cAlye. potAnuM rAjya barAbara sthApana karI dIdhuM hatuM, AnA bhAio che te hakIkatane bhUlI jaine dArUnI kephamAM masta thayelA teo taravArathI paTTAbAjI khelavA lAgyA. Akhare atyaMta krodhathI ripukaMpane potAnA moTA bhAi lAlAkSane jamInapara pachADyo je anAva joine lokomAM bhAre khaLabhaLATa thai gayA. dArU ane paraDhArAnAM bhayaMkara pariNAma, A pramANe sarva hakIkata joine mAmA bhANeja nagaramAM dAkhala thayA ane jyAM evA prakAranI kAMi gaDabaDa na thatI hoya ene ThekANe ArAma levA beThA. pachI vimarza mAmAe vAta zarU karI:vimarza--" bhAi prakarSa ! dveSagajeMdranuM mAhAtmya joyuM ?" prakarSa-- mAmA ! ahu sArI rIte joyuM. AvA vilAseAnuM AvuM pariNAma Ave che te kharAkhara avaleAkI lIdhuM." vimarza--" bhAi ! dArU pInArAnA evA ja hAla thAya che. dArUnA kephanI asara nIce paDelA prANIo jenI tarapha najara paNa na karavI joie tenA tarapha viSayabuddhithI gamana kare che, pAtAnI sAme koNa Ubhela che te tenA lakSyamAM paNa rahetuM nathI, peAtAnA sagA aMdhu jevA najIkamAM najIkanA vahAlA sagAonuM paNa teo khUna karI bese che, vagara avasare mATeA akasmAt hAthe karIne upajAvI kADhe che, sarva prakAranAM adhamamAM adhama pAnuM paNa AcaraNa kare che, AkhA 1 ahIM mULa graMthamAM A pramANe hakIkata che, leAlAkSane jamInapara pachADyo eTale mArI nAMkhyA ema samaya che ane tenI gAdIpara ripukaMpana caDhI beThA ema AgaLanI vArtAthI anumAna thAya che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 ] ripukaMpana. (mithyAbhimAna.) 943 jagatane aneka prakAranA saMtApa ApanAra thAya che, kAraNa vagara Akhare jamInapara paTakAine maraNa pAme che, bhava hArI bese che ane krugatie jAya che. emAM bhAi! navAi jevuM zuM che? samaju mANasA kahI gayA che ke je adhama prANIo madyamAM athavA parastrImAM Asakta hoya che tenA saMbaMdhamAM evAM mAThAM pariNAma ja Ave che ane teone evA ja anartho sahana karavA paDe che.' emAM savAla jevuM zuM che? dArU mATe sujJa mANase ghaNuM ja kharAba mele che, sarva samajIe dArUnI niMdA kare che, dArU aneka kalezAnuM kAraNa che, dArU sarva prakAranI ApattionuM mULa che ane dArU seMkaDA pApAthI bharapUra che. je prANI dArUnuM athavA parasIlaMpaTapaNAnuM vyasana cheDI zakatA nathI te Akhare A leAlAkSa rAjAnI peThe kSaya pAme che, hArIne heThA bese che, trAsa pAmIne saMsAramAM va dhAre pAta pAme che, huM bhAi! je prANIe dArUnA ane parastrInA dUrathIja tyAga kare che teja kharA samajI ane paMDita che, te puNyazALI che, te bhAgyazALI che ane te kharA kRtArtha thayelA che." prakarSa-- mAmA ! Apa dArU tathA paradArA mATe kaheA che. te sarva arAbara tema ja che. e adhama pAponAM phaLe. ApaNe te barAbara joyAM.' prakaraNa 23 muM. ripukaMpana. (mithyAbhimAna.) bhavacakranagaranAM kautukA. (cAlu) ma dya ane paradArAnAM kuLa anubhavI lAlAkSa jamInapara paTakAi paDyo tene sthAne ripukaMpana AvyA. e manAvapara mAmA bhANeja vacce vAtacIta thai gaI. tyAra pachI mAmA bhANeja (vimarza-prakarSa) mAnavAvAsamAM AvelA lalitapuranuM avalokana karavAnI IcchAthI pharavA lAgyA. je je banAvA asAdhAraNa lAge te nIrakhI bhANeja te para jijJAsApUrvaka savAlo pUche ane mAmA tenA khulAsA kare. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 upamiti bhavaprapaMcA kathA. lalitapure mithyAbhimAna, tenuM oLakhANa ane sthAna, rAjamahelamAM mAmAbhANeja, have e mAnavAvAsapuranA lalitapura nagaramAM mAmAbhANeja thoDA divasa pharyAM. eka divasa te banne rAjakuLanI najIkamAM pharatA hatA tyAM temaNe eka purUSane joyA. [ prastAva ja prakarSa--are mAmA! A te pelA 'mithyAbhimAna jaNAya che." vimarza----" hA bhAi ! e mithyAbhimAna ja che." prakarSa-- mAmA ! e bhAisAhebane te rAjasacitta nagaramAM hamezane mATe sthApana karavAmAM AvelA hatA te peAtAnI kAyamanI nimaNuka cheDIne ahIM kema padhArelA che ? " "C vimarza-- mahAmeAha rAjAnI makaradhvajapara eTalI badhI maherabAnI che ke enA rAjyamAM tenI rAjyaRddhi vadhAravA mATe jenI kAyamanI nimaNuka anyatra thayela che evA larakarane paNa mAharAja e ahIM ANeluM che. A mithyAbhimAna matime hara vigere ahIM AvelA che, paNa teo yAgInI peThe dhAre teTalA rUpa karI zake tevA che tethI ahIM che chatAM teo rAjasacitta ane tAmasacitta nagaramAM paNa paramArcathI rahelA ja che ema samajavuM. prakarSa-- mAmA! hAla e kyAM javA taiyAra thayelA che?" vimarza--" bhAi ! sAMbhaLa. teM agAu ripukaMpanane bahAranA ma gIcAmAM joyA hatA te tane yAda haze. tenA meTA bhAi lAlAkSa rAjAnA maraNathI tenA hAla rAjyAbhiSeka thayA che ane atyAre A lalitapuranA te rAjA thayelA che. A ripukaMpana rAjAnuM A rAjyabhuvana che. koi kAraNa ke mhAnuM laine A bhAizrI mithyAbhimAna e rAjAnA mahelamAM praveza karavA icchatA hoya ema jaNAya che." prakarSa-- mAmA ! e rAjAnA mahela mane paNa batAvA!" vize-- bhale cAle !" mAmA bhANeja ripukaMpana rAjAnA mahelamAM dAkhala thayA. 1 ApaNe sithyAbhimAnane rAjasUcitta nagare prathama joyA hatA. te e nagaranA sthApita adhikArI che. jIe pR. 791. 2 tAmasacitta puranA adhikArI jue pR. 801, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 ] ripukaMpana, (mithyAbhimAna.) matikalitAne putra janma, mithyAbhimAnathI maheAtsava. harSanA prasaMganI dhamAle, harSa-zAkane avasara. have e ripukaMpana rAjAne eka matikalitA nAmanI bIjI rANI hatI. je vakhate mAmA bhANeje rAjyamahelamAM praveza karyAM te ja va khate e atikalitA rANIe eka cheAkarAne janma ApyA. karAnA janma thatAM ja sUryanA udaya thatAM jema kamaLa vikAsa pAme athavA gaganataLamAMthI sarva aMdhakArasamUhane nAza thai jAya athavA te suMdarajananA nayanA uMgha uDI gayA pachI jevI zAbhA Ape athavA tA svadharmakarmanA vyApAramAM tatpara eka suMdara ghara heAya tema te AkhuM rAjabhuvana zobhavA lAgyuM; sarvatra AnaMda AnaMda prasarI rahyo, cAtarapha maNionA dIvAonA jhagajhagATa thavA lAgyA, maMgaLa samaye batAvavAnA ArisAnI mALAe (hArA) cAtarapha vistAravAmAM AvI, aneka prakAranAM rakSAnAM vidyAneA karavAmAM AvyAM, dheALA sarasavathI naMdAvartanI seMkaDo rekhA pUrIne sAthIAe karavAmAM AvyA, vilAsI strIonA hAthamAM dhALA cAmare ApI temane ThekANe ThekANe sthApana karavAmAM AvI ane priyaMvadA nAmanI dAsI sabhAsthAnamAM beThelA mahArAjA pAse putrajanmanI vadhAmaNI devA sArU cAlI. priyaMvadAnI vadhAmaNI. e vadhAmaNI khAvA janAra dAsInuM cAlavuM utAvaLane laine joravALuM hatuM, tenA pago dhamadhama jamInapara paDatA hatA, cAlatA cAlatA pagamAM jhAMjhara paherelA hovAne lIdhe vaccevacce tenI gati jarA jarA skhalita thatI hatI, paganA cAlavAne lIdhe tenI cAlanA tAlamAM staneA UMcAM nIcAM thatAM hatAM, stananA kaMpane lIdhe nitaM paNa ghoLAi rahyA hatA, pharaphara thatA kulAethI kaMdeArAmAMthI ghugharIAnA ghamakAra thatA hatA, kaMdAranA hAlavAnI sAthe stanaparanuM kapaDuM khasI jatuM hatuM, kapaDuM khasI javAne lIdhe mukhapara lajA thai AvatI hatI ane vadanarUpa caMdramAthI jIvanamAM cotarapha udyota phelAi rahetA hatA. nitamba ane stanAnAM bhAre bhArathI lacI gayelI te khAlikA hAlavAmAM ghaNI maMda hatI teA paNa AnaMdanA AvezathI utAvaLamAM vegathI doDatI AgaLa vadhI jatI hatI. anukrame te sabhAsthAnamAM pahoMcI ane teNe AnaMdathI mahArAjA ripukaMpanane 45 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 946 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 putrajanmanI vadhAmaNI ApI. rAjAe te samAcAra sAMbhaLyA te vakhate AnaMdathI tenA AkhA zarIra para romarAjI vikasvara thaI gaI. A pramANe hakIkata banI rahI che te vakhate tyAM mithyAbhimAna dAkhala thayo ane teNe ripukaMpananA zarIramAM praveza karyo. te vakhate ripukaMpana abhimAnathI eTale phulAi gayo ke jANe te pitAnA aMtaH karaNamAM ke zarIramAM samAI zakato na hato eTaluM mithyAbhimAnI ja nahi paNa traNa jagatamAM paNa samAI zakato na nA vicAre. hote. AnaMdanA AvezamAM vicAre AvavAne lIdhe bhAIsAheba vicAravA lAgyA ke-aho! huM kharekhare bhAgyazALI chuM! mAro vaMza-mAruM kuLa ghaNuM unnata dazAne pAmela che! ahAhA ! mArA upara devatAonI kRpA paNa jabarI che! aho mArI sarva lakSaNasAmagrI kevI suMdara che! ahAhA! mAruM rAjya! mAruM svarga: kharekhara, Aje putraprAptithI janmanuM phaLa maLyuM! mAre A jagatamAM janma saphaLa thaye! Aje kalyANamALA maLI ! huM kharekhara dhanya chuM ! mArAM sarva manovAMchita Aje siddha thayAM. mAre atyAra sudhI kare na hoto tethI huM aneka mAnatAo karato hato, te Aje kulanaMdana putra mane prApta thaye! Aje mane nirAMta thaI. A pramANe vicAra karatAM rAjAe ati harSapUrvaka vadhAmaNuM denAra dAsIne putrajanmotsava. pitAnAM kaDAM, bAjubaMdha, ratibaMdha, hAra, kuMDaLa, muga Ta5ranI kalagI ane eka lAkha sonAmahora vadhAmaNImAM ApyAM. rAjAnA sarva avayavomAM AnaMdane rasa vahevA lAgyo te vakhate teNe AnaMdathI gadgad thatI vAcA vaDe sarva pradhAnamaMDaLane hukama karyo ke- putrajanma mahotsava AnaMdapUrvaka sarvatra uja. pradhAna maMDaLe rAjAne A hukama sAMbhaLIne rAjyabhuvanamAM eka kSaNamAtramAM aneka prakAranI zobhAo karI nAkhI. pavanane lIdhe UMcAnIcA thatA pANInA samUha vacce rahela jalajaMtuonAM ToLAMe pitAnAM pUchaDAM UMcAM uchALI majAonI hAranI hAra jemAM utpanna thaI che tevA mahAsamudramAM jevo UMDe ane gaMbhIra avAja kare te nobata zaraNuI vigere vAjitrone avAja AkhA rAjamaMdiramAM sarvatra vyApI rahyo. malaya (malabAra deza)nA caMdananI rajathI ane kesara, agara, kasturI ane kapUranA sugaMdhIdAra pANInA chAMTaNAthI sarva sthAna sugaMdhI kIcaDamaya thaI gayuM ane tenI sugaMdha AvavAthI pavana paNa e suMdara lAgatuM hatuM ke tethI sarva prANIone pramoda thavA lAge ane rAjyamaMdiramAM tarapha rono evo uti prakAzamAna Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23] ripukaMpana. (mithyAbhimAna) thaI rahyo che tethI jANe sUryanI prabhAne aMdara AvavAnI jarUrIAta ja baMdha thaI gaI hoya ema jaNAyuM. e maMdiramAM cAre tarapha vAmaNuo ane kubaDA nATaka karavA lAgyA, janAnakhAnAnA nokare sarvatra hAsya karavA lAgyA, kene ratanA samUha vadhAmaNamAM maLavA lAgyA, amUlya kimatavALA motInA hArene toDIne cAre tarapha motIo uDADavAmAM AvyA, subhaTavarga ADaMbarapUrvaka navA navA prakAranA veza paherIne sarvatra avarajavara karavA lAge, strIo AkhA maMdiramAM sarvatra rAsaDA vigere vilAso karavA lAgI, maMdiramAM AvanAra lekene aneka prakAranAM bhajana, ane pAna (pIvAnA padArtho madirA, jaLa vigere) ApavAmAM AvyAM. sarvatra AnaMda ne harSamAM ghaNuM vadhAre thaI rahyo. AvI rIte cotarapha putra janmanI vadhAmaNune AnaMda phelAI rahyo hato ane sarva kara varga AnaMdathI nAca karI rahyo hato te vakhate atyaMta harSamAM ripakaDa mA AnaMdamAM AvI javAthI harSavaDe hAtha UMcA karIne panane nAca. rAjA ripukaMpana paNa karenI sAthe nAcavA lAgyo. banAva5ra vicAraNA mithyAbhimAnanuM jora, vAstavika ripupana, ukta prakAranI dhAmadhuma sarvatra joIne mane manamAM kAMIka zaMkA utpanna thaI, tethI teNe mAmAne pUchavA mAMDyuM-"mAmA ! A leke chuTe hoTe moTethI harSanA uddagAra karI rahyA che. sarva AnaMdanI ceSTAmAM uchaLI rahyA che tene hetu zuM che te jANavAnuM mane kahaLa thayuM che | Apa te mane barAbara samajAve. vaLI keTalAka leke potAnAM zarIra upara maTeDAne bhAra vahana karI rahyA che, keTalAka lAkaDAnI sAthe cAmaDAne maDhIne tene jorathI vagADe che ane pelI viSTAnA samUhuthI bharapUra motInI mALAo maMdamaMda cAle che te sarvenuM kAraNa zuM 1 A kasturI AdinA vilepana mATe hoya ema jaNAya che 2 mRdaMga Dhela vigere vagADavAmAM Ave che tenuM A varNana che. 3 motI mAchalInI viSTA che te para A vyAkti lAge che. mULamAM - : zabda che tene artha meM metInI mALA karyo che, paNa tasaMbadhe huM cokkasa nathI. viSTA thI bharapUra zarIrane upADavAnI vAta paNa saMbhavita lAge che. janmaavasara viSTA uDADavAnI koI vAta jaNAya che, paNa pAchI mALAo cAle che evI vAta eTale nirNaya thato nathI. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 948 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 che? ane vaLI sarvathI vadhAre navAI jevuM te e che ke A rAjabhuvanane nAyaka ane A pRthvIne rAjA eka bALakane paNa hasI utpanna kare evA cALAo karI rahyo che tenuM kAraNa zuM che? ene hetu zuM che? ane emAM Azaya ze samAyale che? e mArA samajavAmAM nahi Ave tyAM sudhI mane mahA kautukanuM kAraNa raheze." vimarza-"bhAI ! e sarva bAbatanuM kAraNa tane barAbara samajAvuM. sAMbhaLaH A sarva bAbatono pravartAvanAra eka ja mANasa che. tane yAda haze ke jyAre ApaNe A rAjamaMdiramAM dAkhala thayA tyAre te ja vakhate mithyAbhimAna dAkhala thaye hato. e mithyAbhimAnane prathama ApaNe rAjasacitta nagare je hato. A sarva cALA karAvanAra e mithyAbhimAna bhAIsAheba che. potAne Aje chokarAnI prApti thaI che e vicArathI A ripukaMpana rAjA ghaNe AnaMdamAM AvI gayo che ane ene harakha eTalo badho thaI gayo che ke te tenA zarIramAM paNa samAtuM nathI temaja gharamAM ane rAjamaMdiramAM paNa samAto nathI. e rAjAnuM citta mithyAbhimAne vihaLa karI nAMkhyuM che ane tene laIne A rAjA pote viDaMbanA kare che ane leke pAse karAve che. emAM khUbI e che ke e lokone je viDaMbanAo thAya che te teo bApaDA samajI zakatA nathI. kAraNa ke mithyAbhimAna pAse AkhI duniyA rAMkaDI banI jAya che ane te AkhI duniyAne rAMkaDI mAne che." praka-"mAmA! je ema hoya to A sarva lekene ATalI badhI viDaMbanAo karanAra A mithyAbhimAna te lekene kharekhara duzmana jaNAya che?" vimarza-"bhAI ! e bAbatamAM zaMkA jevuM zuM che? kharekhara, A mithyAbhimAna lokone mATe duzmana ja che, chatAM lekene te jANe pitAne bhAI hoya te vahAlo lAge che." prakarSa- tyAre mAmA ! je ripukaMpana eTale duzmanone kaMpAvanAra rAjA mithyAbhimAnane vaza paDI gayo che tene kharekhara ripakaMpana kema kahI zakAya?" vimarza-"bhAI! e "bhAva ripukaMpana nathI, kAraNa ke e pitAnA duzmanane jarA paNa kaMpAve tevuM nathI. bAkI bahAranA 1 kharekhara zatrune haThAvanAra hoya ane kharA zatrune haThAvanAra hoya te bhAva ripukaM5na kahevAya, bAhya zatrune haThAvanArane dravya ripukaMpana kahevAya, Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23] ripukaMpana. (mithyAbhimAna.) 849 damano che tenI sAthe laDavAmAM te zarIra hovAthI tenuM nAma ripakaMpana kahevAmAM Ave che. eTale e dravya ripukaMpana che. yo bahiH koTIkoTInAmarINAM jynkssmH| prabhaviSNurvinA jJAnaM, so'pi nAntaravairiNAm // tuM barAbara samaja. je prANa bahAranA karaDe zatruo para vijaya meLavavAne zaktivALa hoya che te paNa jJAna vagara aMtaraMga zatruo upara vijaya meLavavAne zaktivALe thato nathI. bhAI! emAM A (ripukaMpana)ne paNa kharekharI rIte kAMI doSa nathI temaja bIjA prANIono paNa doSa nathI, kAraNa ke vAstavika rIte joIe to teomAM je jJAnanI gerahAjarI che tene ja emAM kharekhara doSa che ane te ja A lekene ADe raste pravartAve che; ajJAnarUpa netrano roga thavAthI teone evo paDado AvI jAya che ke koI kAraNa maLe che ke turata teo mithyAbhimAnane vaza paDI jAya che ane ekavAra mithyAbhimAnane vaza paDayA eTale teo bIjA mANasanI sAthe bALakanI jevI ceSTAo kare che ane potAnI jAtane hAthe karIne aneka prakAranI viDaMbanAo utpanna kare che jene dAkhalo A ripukaMpana pote ja che. bAkI jJAnavaDe je prANuonI buddhi pavitra thayelI hoya che temane putra maLe, rAjya prApti thAya ke mahAna dhana prApti thAya athavA game tevuM lekamAM Azcarya utpanna kare tevuM mahAnuM kAraNa maLe to paNa tevA puNyazALI madhyastha buddhivALA prANuonAM hRdayamA A mithyAbhimAna rUpa AMtarika zatru jarA paNa sthAna meLavI zakato nathI." zeka matiha praveza, kuMvarane asAdhya vara, upAya chatAM aMte maraNa, mAmA bhANeja A pramANe vAto karatA hatA tevAmAM rAjyamaMdiranA daravAjA para be mANaso AvI pahoMcyA. prakarSe e banne navA AvanAra mANase koNa che ema savAla pUchavAthI mAmAe jaNAvyuM ke e navA AvanAra purUSa zeka ane matimoha che, jemane teoe prathama tAmasacitta nagare joyA hatA.' A vakhate suvAvaDanA oraDAmAMthI (sutikAgrahamAMthI) karUNujanaka kelAhalayukta moTo pikAra ukyo. ekadama dAsIe hAhArava karatI - 1 pRSTha 796 ane 801. tAmasI prakRtinuM pariNAma matinA mehamAM Ave che. zeka tAmasI guNa che, harSa rAjasI guNa che. 33 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 upamiti bhavaprapaMco kathA. [ pratAva ? narapati sanmukha doDAdoDa karavA lAgI. AnaMdanI dhamAla cAlI rahI hatI te ekadama zAMta thaI gaI ane are A zuM che? ema trAsa pAmI jaIne rAjAe vAraMvAra pUchavA mAMDyuM. pelI dAsIo bolI kRpA kare, deva ! bacAvo ! mahArAja ! kumAranI AMkho ekadama taNutI jAya che, enA prANa ekadama gaLe AvI rahyA che. deva! de de ! keI upAya kare!" dAsIonAM AvAM vacana sAMbhaLIne jANe pitAnI upara vajana ghA paDyo hoya tema rAjA AkuLavyAkuLa thaI gayo, chatAM jema tema himata rAkhIne potAnA parivArane sAthe laI sutikAhe pahoMce. tyAM jaIne jue che te potAnA zarIranuM jANe pratirUpa ja hoya nahi tevo ane potAnA tejathI AkhA bhuvananI bhItone prakAzamAna karato kuMvara dIThe, paNa tene jotAM ja jaNAyuM ke tenA prANa kaMThe AvI gayA che ane jIvana TuMka ja bAkI rahyuM che. AkhA nagaranA vaidyamaMDaLane turataja tyAM belAvI maMgAvavAmAM AvyuM. te vaidyomAM je mukhya vaidha hato tene pUchayuM ke "A vyAdhi karyo che?" vaidyamukhe kahyuM "mahArAja ! A kumArane ekadama jIvanane aMta lAve tevo kALIo tAva Avyo che. jema sakhta pavana Ave tyAre game te dI paNa tenA jhapATAthI bujhAI jAya che tema ApaNe maMdabhAgya joI rahIzuM ane e tAva A sukemaLa puSpane eka sapATAmAM upADI jaze." rAjAe kahyuM "are loko! sarva pAtapitAnI zaktino banato upayoga kare. je ke A kumArane jIvADaze tene huM mAruM rAjya ApI daIza ane huM tene nokara thaIne rahIza." lekee AdarapUrvaka ghaNuM auSadho ApyAM, maMtra jaMtra karyA, mAMdaLIA bAMdhyAM, rakSAmaMtro lakhyAM, aneka devadevIone tarpaNa karavAnAM kAryo karyA, vidyAnA pATha karyA, maMDaLa banAvyAM, devadevIonA jApa karyA ane aneka taMtro karyA, paraMtu ATaATalI sAdhanAo karavA chatAM thoDI ja vAramAM kumAra maraNa pAmyo. zekathI ripukaMpananuM maraNa, A vakhate zeke ane matimohe matikalitA rANI ripukaMpana rAjA ane temanA sarva parivAranA zarIramAM praveza karyo. tethI "are huM marI gaI, mArI sarva AzAo bhAMgI gaI, huM luMTAI gaI! are deva! mAruM rakSaNa kare, rakSaNa kare." e pramANe mukhethI bolatI rANu kumArane hIlacAla vagarane joIne ekadama jamIna para paDI gaI ane jANe vajaprahArathI koie tene mArI hoya tema atyaMta vihvaLa ane AkuLavyAkuLa thaI gaI. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23] ripukaMpana. (mithyAbhimAna) 851 are dIkarA! mArA vahAlA! mArA bApA !" ema bela ripukaMpana rAjA paNa jamIna para mUcha khAIne paDayo ane teNe te turata ja zekane lIdhe pitAnA prANa choDI dIdhA. te vakhate tyAM moTo hAhArava thaI gaye, bhayaMkara AkaMda thavA lAge ane hRdaya bhedI nAkhe te lekeno chAtI kUTavAno avAja thavA lAgyo. ripukaMpananI matikalitA ane ratilalitA rANInA mAthAnA coTalAe chUTA thaI gayA, bhAMgI gayelA 'AbhUSaNe lalATa sAthe aphaLAvIne teo mAthAM phUTavA lAgI ane evI seMkaDe rIte rANuoe raDAroLa karI mUkI. AkhA mukhamAM lALa bharAI gaI, jamInapara dIna banI jaI teo leTavA lAgI, mAthAnA bAla cuMTI cuMTIne teDavA lAgI ane moTethI pika mUkIne keLAhaLa karavA lAgI. leke paNa cAre tarapha "hAhA hAhA" evA karUNAsvara karavA lAgyA. mAmA bhANejanI rahasyavicAraNA A banAva joIne buddhidevIne dIkare mAmAne kahevA lAgyo "are mAmA! atyAra sudhI A leke nAcatA hatA, kUdatA hatA, te prakArane nAca mUkI daIne A bIjA ja prakArane nAca A lekee kema Adaryo?" vimarza-"bhAI praka! te hamaNuM rAjyamaMdiramAM be purUSone ( zokane ane matimohane ) praveza karatA joyA hatA temaNe potAnI zaktithI A sarva racanA karI che. meM tane agAu paNa jaNAvela che ke A nagaranA leke potAnI marajImAM Ave te pramANe svataMtrapaNe kaI paNa kAma karI zakatA nathI, paraMtu teomAM rahela aMtaraMga mANaso temanI pAse jevuM sAruM ke kharAba kAma karAve che te pramANe A bApaDAo kare che. pahelAM mithyAbhimAne AvIne teo pAse eka prakAranuM nATaka karAvyuM, have A zake ane matimaye AvIne navA prakAranuM nATaka zarU karAvyuM emAM e bicArA zuM kare? sadjJAnaparipUtAnAM, matimoho mahAtmanAM / / bAdhAM na kurute hyeSa, kevalaM zubhacetasAm // 1 // nApi zoko bhavetteSAM, bAdhako bhadra bhaavtH| yairAdAveva nirNItaM, samastaM kSaNabhaGguram // 2 // e prANuomAM jeo zubha cetanAvALA che ane jJAnathI pUrNa pavitra che tevA mahAtmAone e matimoha jarA paNa bAdhA karI 1 cUDA bhAMgavAno saMbhava che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 zakatA nathI; e prANIe te vastusvabhAvanA prathamathI ja nirNaya karIne beThela hoya che ke A sarve saMsAraracanA kSaNabhaMgura che, thoDo vakhata rahenArI che, ane Akhare nAza pAmanArI che. AvA . temane zarUAtathI nirNaya heAvAne lIdhe zAka temanA upara koi paNa prakAranI bAdhA utpanna karI zakatA nathI. A ripukaMpana rAjA putranA ehathI maraNa pAmyA kAraNa ke tene atyaMta matimAha thai gayA hatA. have zAka e sarva lAkonI pAse karUNAvilApa karAve che." prakarSa-- mAmA ! A rAjyamaMdiramAM kSaNamAtramAM AvA moTe pheraphAra thai gayA, eka jarA vakhatamAM te harSane sthAne vilApa thai gayA tevuM Aje ja banyuM che ke evuM kAi kAi vAra banatuM haze?" vimarza--" bhAI prakarSa! A saMsAracakramAM evA anAvA asaMbhavita ke durlabha nathI. A nagara evA eka bIjAthI tadna ulaTA anAvAthI ane vicitra khelAthI bhareluM che. have ahIMA rAjAnA ne tenA putranA mRtakane bahAra lai javAnA pAkAra thaze, loko bhayaMkara rIte chAtI kUTI pAka mUkaze, bhayaMkara raMganA zAka darzAvanAra kALA vAvaTA cotarapha caDhaze ane DhAlamAMthI hRdayane bhedI nAkhe tevA viSama maraNusUcaka dhvani nIkaLaze-evI evI bhayaMkara rItio atra thaze. e badhI rItie leAkAne atyaMta tApa utpanna kare tevI hoya che ane tethI tane te nakAmeA kheda karAvaze; mATe A mRtaka(maDadA)ne rAjyamaMdiramAMthI bahAra lai javAmAM na Ave tyAM sudhImAM ApaNe ahIMthI cAlyA jaie, AvA hRdayabhedaka banAva jovA ApaNane yAgya nathI. duHvuM pAvantaH santo noDhIkSituM kSamAH| saMta lAkA pArakAnA du:kha dayALu najare joi zakatA nathI. 'A pramANe vicAra karIne mAmAbhANeja rAjamaMdiranI bahAra nIkaLI gayA ane bajAramAM AvyA. e vakhate ripukaMpanane marela naNIne tenuM sAna karavA mATe sUrya paNa pazcimasamudramAM dAkhala thayo. 1 bhANeja nAne kAcI chAtIvALA che te paNa mAmAnA manamAM UMDuM kAraNa hAya. bALakone AvA prasaMgeA batAvavAthI tekhama thai jAya che te ANItI vAta che. 2 bhavacakra nagaranAM kautukA khatAvavAnuM mAmAe cAlu rAkhyuM che. madya paradArAnAM pariNAme AgalA prakaraNamAM jei gayA. A prakaraNamAM mithyAbhimAnanAM piraNAmeA ane harSa-zekanA prasaMge vheyAM. AgaLanAM keTalAMka prakaraNe navAM navAM bhavacakranAM kautukA cItare che te lakSyapUrvaka vicAravAM. 3 sUrya pazcima samudramAM dAkhala thayA eTale sUrya asta pAmyA. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24 muM. mahezvara ane dhanagave. bhavacakranagaranAM kautukA. (cAlu) jamaMdiramAMthI mAmAbhANeja nIkaLyA te vakhate sUrya asta thayA, aMdhakArathI AkhI duniyA kALI maza jevI thai gai, dIvAo karavAmAM AvyA, gAyA tathA bheMse potAtAne sthAnake pAchI AvI gai, pakSIo mALAmAM AvIne besI gayA, vaitALA bhayakara dekhAva ApavA lAgyA, ghuvaDa cAre tarapha saMcAra karavA lAgyA, kAgaDAe taddana cUpa thai gayA, sUryavikAsI kamaLe nidrA pAmI gayAM (mIMcAi gayAM ), brahmacArI muniA pAtapAtAnI Avazyaka kriyAmAM lAgI gayA, peAtAnI vahAlInA virahathI cakravAkA raDavA lAgyA, jAra loko uThThAsa pAmavA lAgyA ane strIe manamAM malakAvA lAgI. AvA saMdhyAsamaya thayA ane lokonAM mana AnaMda pAmavA lAgyAM. tevA vakhate mAmAbhANeje eka 'mahezvara nAmanA zeThIAne peAtAnI dukAnanA bAraNA AgaLa joyA. rA sAyaMkALa va chuM na. ronA mijAsa. zeTha sAheba dukAnamAM nAkhela eka moTI gAdI upara takIAne aDhelIne beThA hatA. tenI AjubAju aneka namra vinayI ane vica 1 mahezvaraH zeTha Ane mATe mahezvara zabda mULamAM che. tene artha zeTha thAya che, te tenuM nAma paNa hAya A prakaraNamAM ApaNe tene banne rIte oLakhazuM. 2 A prakaraNa sAthe zrIadhyAtmakalpadrumanA dhanasamavaseAcanAdhikAra vAMcI navA bhalAmaNa che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratAva 4 kSaNa vaNikaputra beThA hatA. zeThIAnI sAme mANeka, hIrA, zani, vairya ane paravALAno moTo Dhagale paDelo hato, je AjubAjunA aMdhakArane paNa haThAvI rahyo hato. te zeThanI barAbara sAme sonA mahora ane lagaDIo tathA cAMdI ane rUpiyA vigerenA moTA DhagalA paDyA hatA. e sarvane joIne zeTha manamAM bahu malakAtA hatA ane abhimAnathI phulAI jatA hatA. A banAva joyA pachI mAmA bhANeja vacce nIce pramANe vAtacIta thaI. prakanuM avalokana ane prazna, prakarSa-mAmA! e mahezvara zeTha potAnAM bhavAM caDhAvIne ane cakSune stabdha jevI karIne Ama zuM joI rahyo che? vaLI enI pAse kaI vastunA athI kAMI mAMgatA dekhAya che tenA belavA tarapha e bhAIzrI baherA na hovA chatAM jarAe dhyAna paNa ApatA nathI. pelA bIcArA AdarapUrvaka vinayathI tenI tarapha joIne bole che, paNa bhAizrI enA tarapha lakSya paNa ApatA nathI tenuM kAraNa zuM che? bIcArA keTalAe mANase atyaMta namrapaNe tenI AgaLa AvIne UbhA rahe che, tenI khuzAmata kare che ane tene praNAma kare che tenA tarapha te jete paNa nathI ane teone eka tarakhalA jevA gaNe che temAM tene heta ze che? ane vaLI e ratone vAraMvAra joIne te manamAM kAMIka dayAna karate hoya ane pachI Akhe zarIre stabdha thaI jato hoya ane aMdara malakata hoya evo e dekhAya che tenuM kAraNa zuM che? te jaNAvo." dhanagarva para mAmAnA vicAre lakSmInI caLa prakRti ane aMdhatA, anaMtAnubaMdhI mAnane jaNAto mahimA, vimarza-"bhAI praka! sAMbhaLa. ApaNe rAjamahelamAM hamaNA je mithyAbhimAnane joyo tene aMgabhUta eka dhanaga nAmano khAsa mitra che. e dhanagarve A bhAizrImAM atyAre ghara karI dIdhuM che. je prANIomAM e dhanagarva ghara karI bese che te sarvenI AvI ja sthiti thAya che. e mahezvara zeTha manamAM atyAre ema mAnI beThA che ke e hIrA mANeka sarve tenuM potAnuM ja che ane pote teno svAmI che ane tema hovAne lIdhe pite kharekhara bhAgyazALI che. e te ema ja samajI gayo che ke enA janmanuM ene kharekharuM phaLa prApta thayuM che ane potAne janma ja jANe saphaLa thayo che. te mAne che ke tenI pAse AkhuM bhuvana rAMkaDuM che, garIba che, bIcArUMbApaDuM che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24] mahezvara ane dhanagarva. 955 AvA vicAra rUpa vikArAne AdhIna thaine e bhAizrI UMce AkAzamAMja uDyA kare che, dhananuM kevuM asthira svarUpa che te jarAe lakSyamAM paNa lete nathI, dhananuM pariNAma kevuM Avaze tenA jarA vicAra paNa karatA nathI, bhaviSyamAM zuM thaze tenI lagAra mAtra paNa AleAcanA karatA nathI, sarve mAmatamAM vastutattva zuM raheluM che tenA lagAra paNa khyAla karate nathI ane dareka vastu kSaNika che, nArA pAmanArI che ema gaNanAmAM paNa lete nathI." prakarSa-- rAgakesarInAM bALaka jevAM je ATha rUA hatAM temAM je pAMcame chekaro meM joyA hatA (anaMtAnubaMdhI mAna') te A bhAI zeThasAhebanI taddana pAse hAya ema dekhAya che." vize kharAkhara ema ja che. ahIM e rAganA pAMcamA chekaro paNa AvelA che. have je hakIkata ane te barAbara lakSya rAkhIne joje." mAna ane lAbhamAM mahezvara zeTha lalacAye, lAbhanA thAbha nahi tyAM zAbhA jAya. sarvaguNavinAzane lAbhAr. enA citAra. mAmA bhANeja dUra UbhA UbhA A pramANe vAtA karatA hatA tyAM eka jArapurUSa AvyA ane zeTha mahezvaranI pAse beTho. teNe zeThIAne jaNAvyuM ke te zeThanI sAthe kAMi khAsa vAta taddana khAnagImAM karavA mAge che. zeThe tenI vAta kabUla karI. banne oraDAmAM gayA. tyAM tadna ekAMta hatI. ekAMta sthaLamAM gayA pachI pelA jArapurUSe eka mahAmUlyavAn mugaTa zeThane khatAnyA. e mugaTa aneka mahA mUlyavAn ratna hIrA mANekanA manAvelA hatA ane aMdhArAmAM potAnA tejathI dizAone prakAzita karatA hatA. zeThe e jArapurUSane turata oLakhI lIdhA ke e te hemapura nagaranA rAjA vibhISaNane hajurIe che ane tenuM nAma duzIla che. vicakSaNa vANIe manamAM samajI gayA ke e luccA hajurIAe mugaTane jarUra cArI lIdhelA hAvA joie. have te vakhate pelA rAgakesarInA chokarA je zeThanI najIka rahetA hatA (mAna') te e vakhate zeThanA zarIramAM dAkhala duHzIlanI 14 tA. 1 A sthAne mAna samajavA ke lAbha te mane zaMkAspada lAge che. rAgakesarInA dIkarA hAya tA leAbha saMbhave, prakaraNa garvanuM che te netAM 'mAna' saMbhave, mane te| mAna ane leAbhanuM mizraNa lAge che. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 thaI gaye. enA pratApathI zeThe potAnA manamAM vicAra karyo ke eNe e mugaTa coryo hoya ke game tyAMthI Aryo hoya tenuM mAre zuM kAma che? mAre to e mugaTane game tema karIne enI pAsethI paDAvI le. mahezvara zeThe pitAnA makkama vicArane amala karavA manamAM nirNaya karI dIdho. turata ja teNe duSTazIlane kahyuM zeThe mugaTa pa- "bhAI ! tAre zuM kahevuM che?" pelA jApura DAvI lIdhuM. kahyuM "AnI yogya kimata ApI tame ene laI le." vANIo manamAM khuzI thayo ane sAdhAraNa rakama ApIne duSTazalane rAjI karI dIdhe. duSTazIla paNa je maLI te rakama rokaDI hAthamAM laIne tyAMthI ekadama vidAya thaI gayo. duSTazIla tyAMthI vidAya thayo ane tarata ja tene pagale zedhavA. nIkaLelA caraka sAthe vibhISaNa rAjAnA sevake muddAmAla sAthe tyAM AvI pahoMcyA. teone tapAsa karatAM game meTA zeTha 5kaDAI gayA. tyAMthI mugaTanI mahezvara zeThe kharIdI karI che e vA - teno patte lAgI gayA. teoe zeThane corInA muddAmAla sAthe turata pakaDayA ane paMca samakSa sAkSIo rAkhIne zeThane muddAmAla sAthe AgaLa karyA. eka kSaNamAtramAM zeThanI pAse bIje je hIrAmANekasonAno Dhagale hatA te paNa te rAjasevakee kabaje karI lIdho. zeTha to bUma pADatA ja rahyA ane temane rAjasevakoe bAMdhI lIdhA. nokare ane vaNikaputra je zeThanI pAse beThA hatA te te sarva muMjhAI gayA ane zeThanA baMdhumaMDaLa vigerenI sAthe sarve tyAMthI gadhRti karI gayA. AvI rIte mahezvara zeThanuM sarva luMTAI gayuM ane tenA sagA tathA saMbaMdhIo paNa tenI pAsethI raste paDI gayA. dhana ane saMbaMdhI vagaranA zeThanA gaLAmAM corIno muddAmAla laTakAvavAmAM Avyo, zeThane gadheDA para besADavAmAM AvyA, AkhA zarIre rAkha copaDavAmAM AvI ane barAbara cora hoya te temane veza banAvavAmAM Avyo. loko paNa kahevA lAgyA ke-A to bhAI rAjAnuM paNa coranAra moTo bharelI nIkaLe! cAre tarapha zeThanI nidAnA avAjathI dizAo bharAI javA lAgI. rAjAnA mANase tenI 1 corI karanAranAM gharabAra luMTI levAno rivAja asala hato. 2 saMpattinA mitro ane sagAo vipatti vakhate choDI jAya che evA svArthI jagatane A dAkhale che. 3 mudAmAla sAthe zeTha pakaDAyA hatA tethI inasApha paNa prathamathI ja tha ema jaNAya che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24] mahezvara ane dhanaga. sArI rIte lAta lAkaDIthI khabara letA hatA ane roThanuM mahA taddana rAMkaDuM thaI gayuM hatuM, enI sarva AzAo paDI bhAMgI hatI. AvI atyaMta bUrI dazAmAM AvI paDelA zeThane joIne prakA mAmAne pUchayuM mAmA ! A to bhAre navAI jevI vAta jovAmAM AvI ! A te svama che ke ijALa che ke koI mArI buddhimAM bhrama thaI gayo che! ! A to eka kSaNavAramAM A zeThIAnI lIlA paNa na rahI ! ane dhana paNa sarva paga karIne cAlI gayuM ! enI khuzAmata karanArAo tathA sagAsaMbaMdhIo paNa jatA nathI! are ! saghaLe lekavarga jANe badalAI ja gayo che! enuM teja paNa uDI gayuM! enuM abhimAna paNa besI gayuM! ane enAmAM je purUSAtana dekhAtuM hatuM te paNa khasI gayuM !" dhanasvarUpapara vimarza. vimarzamAmAe prakaIne kahyuM te joI te vAta barAbara sAcI che. emAM tArI buddhimAM jarAe bhrama thayela nathI. te joyuM che te taddana barAbara che. ane teTalAja mATe mahA buddhizALI mANase "paisAnuM jarA paNa abhimAna karatA nathI. dravya unALAnA sakhta tApathI tapelA pakSInA gaLA jevuM caMcaLa che, dhana garama - "tunI garamIthI laMkAyelA siMhanI jIbha jevuM asthira che, dolata "iMdrajALanI peThe aneka prakAranA adbhuta vibhramone utpanna karI "manane cakaDoLe caDhAve che. lakSmI pANInA parapoTAnI peThe kSaNavAramAM jota jotAmAM hatI na hatI thaI jAya che. e vANIAmAM apramANikapaNuno ane avivekane eTalo moTo doSa hato ke tene "laIne je moTI mAnanI jagyA e bhegavato hato te kSaNavAramAM khAI beTho ane tenuM dhana phanAphAtIA thaI gayuM. paisA to evI cIja che. ke je prANIo kaI paNa prakAranA doSanA saMbaMdhamAM na AvatA "hAya temanI pAsethI paNa cAlyA jAya ane sAmuM bhayanuM kAraNa utpanna karI Ape, jeo pheMkI phaMkIne jamIna upara paga mUkatA hoya che tevAonI pAsethI paNa paisA eka kSaNavAramAM cAlyA jAya che emAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI. dhananA doSathI ahIM vimarzamAmA ghananI philasuphI samajAve che te khAsa manana karavA yogya che. 2 garamInA vakhatamAM pakSInuM gaLuM caMcaLa rahe che, cAlyA kare che. kabUtara vigerene dhyAna rAkhI jevAthI A vAta khyAlamAM AvI jaze. 3 eka DagaluM bhare te paNa jai vicArIne mUke tevA saMbhALa rAkhanAra sAvadha mANase. 34. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 958 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva : "dhanavAnuM prANIo jaLathI bhaya pAme che, agninI pIDA khame che, "luMTArAthI niraMtara bhayamAM rahe che, rAjA taraphathI luMTAI javAnA vi"mAsaNamAM rahe che, bhAIo ke sagAo taraphathI bhAgalAnI paMcA"timAM paDe che, corathI corAvAnA bhayamAM AvI paDe che-evI rIte dhanathI aneka prakAranI upAdhio Ave che ane tethI te aneka " duHkha sahana kare che. vaLI bhAI praka! jema eka sakhata pavanane jhapATo Ave tyAre jema ghaNAM ekaThAM thayelAM vAdaLAMo tarata "vikharAI jAya che tema jyAre paisA javA bese che tyAre te (paisA) "jenI pAse paisA hatA tenA rUpane jotA nathI, tenI sAthe ghaNA "kALano saMbaMdha hato ke oLakhANa hatI tene gaNatA dhananI asthiratA. " nathI, te mANasanI kulInatA tarapha najara paNa phakatA nathI, tenA kuLane ke sAre kema che tenuM anusaraNa karatA nathI, tenA zIla (vartana)nI gaNanA karatA nathI, tenAmAM keTalI paMDitAI che tenI apekSA rAkhatA nathI, tenAmAM keTalI suMdaratA che tenI AlocanA (vicAra) karatA nathI, "te prANI keTale dharmaparAyaNa che teno khyAla paNa karatA nathI. te keTaluM dAna Ape che ane tenI anya upara upakAra karavAnI "kevI tatparatA che te vAta lakSyamAM letA nathI, tenAmAM keTaluM vizeSa " jANukArapaNuM che tene vicAra karatA nathI, tenuM sadAcAra tarapha keTaluM "suMdara valaNa che te dhyAnamAM rAkhatA nathI, tenI sAthe ghaNA vakhatano saMhabhAva che tenI paripAlanA karatA nathI, te prANI anya prANIothI keTale sattvavAnuM che te magajapara letA nathI, te prA nA zarIranAM lakSaNe kevAM uttama che tenuM pramANa paNa karatA " nathI ane AkAzamAM sAkSAt nagaranA jevo dekhAva dekhAya che, hAthI ghoDA manuSya vigerenI doDadhAma thatI mAlUma paDe che ane dekhadekhatAM kSaNavAramAM jema te chinnabhinna thaI jAya che tema te (paisA) "cAlyA jAya che ane te kyAM gayA ane keTalA thoDA vakhatamAM kevI rIte gayA te paNa prANuM jANI zakato nathI. saMsArI prANIo "bApaDA mahA kaleza karIne bahu prayAse paisA meLave che ane po tAnA jIvanI tema tene jALavI rAkhe che, chatAM cAlyA jAya che " tyAre jANe naTa nAca karato hoya nahi tema jotajotAmAM paga 1 naTa nAce tyAre jarA vAra rAjI thAya, vaLI bIje veza le, ema enA bhAva badalAyA ja kare che. naTanA nAcamAM sthiratA ke cAlupaNuM jovAmAM AvatuM nathI tema dhana mATe samajavuM. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24] mahezvara ane dhanagarva. 959 "kurIte khalAsa thai jAya che, A pramANe hovA chatAM paNa mahA" mAhathI hAyalA khIcArA rAMka prANIo evA dhana upara paNa " aneka ciMtAyukta sthitimAM AzAkhaddha thaIne sakhta thaI bese che " ane vaLI dhananuM khATuM abhimAna karIne aneka prakAranA vikAre " pelA zeThIAnI peThe kare che. bhAi! A janmamAM paisAnuM-dolatanuM " AvuM pariNAma thAya che ane paraleAkamAM vaLI mahA bhayaMkara du:kha" paraMparA prApta thAya che te vadhArAmAM samajavI." prakarSa-- mAmA ! e paisA eka ja ThekANe Take, enuM pariNAma sArUM Ave ane enuM phaLa paNa ThIka thAya evA A duniyAmAM koi upAya che ke che ja nahi." "C vimarza-- evA upAya A duniyAmAM saMbhave che te kharA, paNu tenA yoga koi bhAgyazALIne ja thAya che. ene puNyAnubaMdhI puNya kahevAmAM Ave che, puNya eTale zubhanA anubhava ane e anubhava thatI vakhate je pAchA puNyanA anubaMdha karAve, puNyanA saMcaya karAve "tene puNyAnubaMdhI puNya kahevAmAM Ave che. evuM puNya paisAne " vadhAre che, sthira kare che ane na hoya te meLavI paNa Ape che. "paraMtu evA prakAranuM puNya ghaNuM ja durlabha che. ghaNAkharAne pApAnuM" aMdhI puNya ja hoya che e tAre dhyAnamAM rAkhavuM. prANI upara dayA " rAkhavI, saMsArapara vairAgya rAkhavA, vidhipUrvaka devagurUnI pUjA karavI " ane vizuddha zIlamAM anuvRtti rAkhavI. AthI puNyAnubaMdhI puNya ekaThuM 1 A puNyAnubaMdhI puNya ane pApAnubaMdhI puNya upara dhanyakumAra cari tranI zarUAtamAM guNasAra ane vizvabhUtinAM suMdara ciratrA che te khAsa vAMcavA ceAgya che. jIA sadara graMthanuM bhASAMtara dhRSTa 4-34. 2 e bAbatanA traNa zlokA nIce pramANe mULa graMthamAM che te lakSyamAM rAkhavA yAgya che.-- karoti vardhanasthairye, ajAtaM janayeddhanam / atyantadurlabhaM bhadra !, puNyaM puNyAnubandhi yat // cakrA athavA / dayA bhUteSu vairAgyaM vidhivadgurupUjanam / vizuddhA zIlavRttizca puNyaM puNyAnubandhyadaH // paropatApaviratiH parAnugraha eva ca / svacittadamanaM caiva puNyaM puNyAnubandhyadaH // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 " thAya che. vaLI anya prANIone koi paNa pra" kArane trAsa ke herAnagati na karavAthI, anya " upara ane teTalI kRpA karavAthI ane peAtAnAM " mananuM damana karavAthI puNyAnubaMdhI puNya ekaThuM " thAya che. pUrvanA bhavamAM je prANIe evuM puNya upArjana kareluM " hAya che athavA A bhavamAM je evuM puNya ekaThuM kare che tenI " pAse je dhana Ave che te merU parvatanA zikharanI peThe sthira rahe " che. evA mahAtmA prANIo peAtAnA puNyAnubaMdhI puNyanA pariNAme " je dhana prApta kare che tene te taddana bAhya, svathI para, taddana (6 tuccha, viSTAsamAna ane kSaNavAramAM nAzI janAra asthira samajIne " tenA sAre mArge vyaya kare che ane pete tenA sArI rIte upabhAga " kare che; paraMtu evA buddhizALI loko dhana upara jarA paNa mUrchA " karatA nathI, enA DhagalA joine rAjI rAjI thai jatA nathI ane " ene ekaThuM karavAmAM gAMDAghelA thai jatA nathI. AvA puNyazALI " mANasA jemanA janma paNa pavitra gaNAya che tevA vizuddha buddhi" vALA prANIonA saMbaMdhamAM dhana sArUM pariNAma paNa lAvI Ape " che. khAkI je sAdhAraNa mANase evA bAhya, niMdA karavA yogya " ane mahA anarthanAM kAraNabhUta dhanaupara mUrchA karI rahelA hoya che, " tene pakaDIne besI rahelA heAya che, je tenuM koi paNu prakAranuM "dAna paNa karI zakatA nathI ane jAte upabhAga paNa karI zakatA " nathI te A bhavamAM moTA cittasaMtApa pAme che ane para" bhavamAM moTI anarthaparaMparA prApta kare che temAM bhAi! zuM navAi " jevuM che? A sarva hakIkatanA sAra e che ke rahasya samajanAra DAhyA " mANasAe pAtAnI pAse paisA hAya tyAre tenA upara mUrchA na " karavI ane tenuM abhimAna na karavuM temaja ane teTalI tenI sakhA" vata karavI ane jAte upabhAga karavA. je prANI evI rIte dAna" bhAga karatA nathI te Apo nakAmI majurI karanAro vagara pai" sAneA nAkara thAya che ane chevaTe pastAvA pAme che. vaLI je kAMi paNa hakIkata samajatA hAya teNe paisAne aMge cArI ane luccA " inI gaMdha paNa peAtAmAM dAkhala na thAya te mATe khAsa dhyAna " rAkhavuM ane jo dhanane cArI dvArA ke aprAmANikapaNe meLavavAnI " icchA thai te| samajavuM ke pariNAme pelA vANIA zeThanI peThe " mAruM kaSTa UbhuM thavAnuM che." 960 puNyAnubaMdhI puNya pApAnubaMdhI puNya. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25 muM. ramaNa ane gaNikA. bhavacakranAM kautuke. (cAlu) ma karSi ane vimarza dhananA saMbaMdhamAM vAto karatA hatA ane dhananuM tattvajJAna vicAratA hatA te vakhate eka * bIje ghaNe agatyane banAva banya. eka tadana che. dubaLa thaI gayelo, malIna zarIravALe, zarIre a zata thaI gayele ane zarIrapara jINuM kapaDAM dhAraNa karela juvAna mANasa bajAramAM keI ThekANethI AvI pahoMcyo ema mAmAbhANeje joyuM. teNe dukAna upara gAMTha choDI thoDA rUpIA kADhyA ane te vaDe thoDA lADavA kharIdyA, eka hAra icchI he. lIdhe, thoDAM pAna lIdhAM, sugaMdhI padArtho vecAtA lIdhA ane be kapaDAM kharIda karyA. tyAra pachI bajAranI najIkamAM eka pANInI vAva hatI temAM utarIne tene pagathIe besIne kharIda karelA lADavA khAI lIdhA, pAna sAthe laI Avyo hato te khAdhuM ane evI rIte peTa bharIne pachI snAna karyuM, pachI mastake kulano meDa bAM, AkhA zarIre sugaMdhI tela attara lagAvyA, navA kharIdelAM vastro zarIrapara dhAraNa karyA ane jANe pote meTa baDejAva mahArAjA hoya tema tyAMthI ADaMbarapUrvaka cAlyo. cAlatA cAlatAM te vAraMvAra potAnA zarIra tarapha abhimAnathI jete jAya che, AmeTa (coTalo) samArato jAya che, khasI jatAM bAlane goThavato jAya che ane nAkavaDe sugaMdhI suMghI suMghIne manamAM rAjI thato jAya che. 1 je divase ripupanane tyAM putrane janma thayo, maraNane zeka thaye te ja rAtre zeThIonI dazA vicitra thaI ane A prakaraNane banAva paNa te ja rAtre bane che. 2 meha AmoTa, phUlane tero, kalagI. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 962 upamiti bhavaprapaMcA kathA ramaNa ane gaNikA, Avo vicitra dekhAva ane bhikhArI chatAM icchI dekhAvAno prayatna karanArane jaI praka savAla pUcha. - prakarSa mAmA! e yuvAna mANasa keNa che? e bhAIsAheba kyAM javA nIkaLe che? ane zA mATe e AvA prakAranA vikAre batAve che? dhanavAna bApane putra, ikamAM sarva gumAvyuM. chatAM zekha gaye nahi, vimarza -" bhAI! enI kathA te ghaNI lAMbI che, paNa tane enI hakIkatamAMthI thoDI muddAsaranI hakIkata kahI saMbhaLAvuM te dhyAna rAkhIne sAMbhaLaH A nagaranA rahevAsI samudradatta nAmanA zeThane e chokare che, enuM nAma ramaNa che, e yuvAna che, bega bhegavavAmAM tatpara che, bahu nAnapaNathI gaNikAne chaMde lAge che ane e mUrkha che ke gaNikA sivAya bIjI kaI bAbatane jarA paNa vicAra karatA nathI. e samudradattanuM ghara dhana, dhAnya, suvarNa, rana vigerethI bharapUra hatuM ane jANe kubera bhaMDArInI spardhA karatuM hoya tevuM lAgatuM hatuM. evA dhanADhaya gharane A bhAIsAhebe gaNikAnA chaMdamAM paDIne dhana dhAnya vagaranuM karI mUkyuM che ane bhAizrI khAve pIve TaLI gayA che. have e pApI tadana nIradhanIo thaI gayo che, taddana cIMtharehAla thaI gayo che, pArakI nokarI kare che, duniyAmAM halake paDI gayo che ane evI rIte potAnAM karmane pariNAme mahA duHkhI thaI gayo che. pAra; kAma karatAM Aje ene kaI jagyAethI anAyAse paisA maLI gayA che eTale vyasane enA upara pAchuM potAnuM jora calAvyuM che. tethI eNe zuM zuM karyuM te te bhAi! te sarva joyuM. A nagaramAM eka madanamaMjarI nAmanI prakhyAta gaNikA che tene atyaMta rUpALI ane juvAna kaMdakalikA nAmanI dIkarI che. e kuMdakalikAmAM Asakta thaIne A 2maNe potAno dhanano je kAMi saMcaya hato te Akhone Akho pUre. karI dIdhuM ane jevo e dhana vagarano thayo eTale e madanamaMjarIe ene gharanI bahAra kADhI mUkyo. chatAM A ramaNa haju paNa kuMdakalikAne svAda mUkI zakatA nathI; Aje jevuM tevuM na IcchavA joga pArakuM kAma karIne e thoDAka rUpIA laI Avyo che eTale turata ja Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25] ramaNa ane gaNikA. 963 e rUpiyA sAthe laIne potAnI viSayaicchA tRpta karavA sArU e kuMdakalikAnA ghara tarapha javA mATe nIkaLI paDyo che. tyAM javA pahelAM pite sAre lAge, rUpALe lAge, te sArU A badhI TApaTIpa karI che. have cAlo ApaNe paNa enI pachavADe jaIe." makaradhvajane bhayasAthe praveza kAmadevanA bhayaMkara tIre, kuMdakalikAnuM bAhyatara rUpa, e vakhate eka mANasa potAnA anucara sAthe dUrathI AvatA ane pitAnA bhAthAmAMthI bhayaMkara tIre kheMcIne pheMkate temanA jovAmAM Avyo. ene suMdara dekhAva joIne prakarSa mAmAne pUchyuM "are mAmA! mAmA! juo to kharA, e ramaNane pele purUSa dUrathI ghaNuM sakhta rIte tIra mAre che, ene Apa aTakAvo." mAmAe javAba Apyo "bhAI ! e te makaradevaja che ane A rAtrInA vakhate pitAnA mitra bhaya sAthe AnaMdathI nagaracarcA jovAne nIkaLI paDyo che. AkhA nagaramAM kANuM potAnI AjJA barAbara pALe che, keNuM pitAnI virUddha che tenI e barAbara parIkSA kare che ane teTalA mATe dareka prANIo zuM bole che, teno veSa kevo che, teo manamAM zo vicAra kare che, te badhuM te barAbara tapAse che. e makaradhvaja pitAnI zaktithI tIra pheMkIne ghAyala karI pelA ramaNane gaNipuSpanyA- kAne ghare laI jAya che. emAM ApaNe e makaranuM kArya. havajane vArIe tevuM kAMI che ja nahi kAraNa ke makara vajane e ja dhaMdho che. ramaNa atyAre pitAnA manamAM je anubhava kare che te sarva A makaradhvajane laIne ja che. have enA kevA saMskAra thAya che te ApaNe joIe. cAla ! A kautuka jevAnI bhAre majA Avaze !" A pramANe vAtacIta karIne mAmA bhANeja gaNikAnA ghara tarapha gayA, tyAM teoe gharanA daravAjA pAse ThAThamATha mAmAne udvega. karIne beThela kuMdakalikAne joI, ene joIne vimarze pitAnuM nAka maraDyuM, hoMthI thuMka nAkhyuM, DokuM halAvyuM ane mahoDhuM bagADI Deka bIjI bAju vALI dIdhI. potAnA mAmAne AvI rIte ekadama vyAkuLa thaI gayelA ane mukhethI hAhA uccAra 1 A nAka maraDavAnI hakIkata ane tenuM kAraNa kavie vakhatasara bahu yogya rIte dAkhala karyuM che, vicAra karavAthI A prasaMganI khUbi samajAI jaze. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 upamiti bhavaprapaMcA thA. [ prastAva ja karatA joIne prakarSe temane ekadama evA udveganuM kAraNa pUchyuM "mAmA! Ama ekadama Apane kharAma zuM lAgyuM ? ApanA ceharA upara Ave ekadama pheraphAra kema thaye ?" mAmAe javAya Agye "bhAi! A gaNikAnA AkAramAM suMdara kapaDAMthI chavAyalI ane phUla ane ghareNAMthI zAbhAvelI azucinI kADhI che te zuM tuM joi zakatA nathI? mane te enAmAMthI eTalI badhI (kharAma) gaMdha Ave che ke te huM sahana karI zakatA nathI; mATe ApaNe enAthI jarA dUra UbhA rahIe eTale evI jagyAe jaie ke jyAM enA zarIranI durgaMdha na AvatI hoya ane eTalA dUra rahI ahIM je banAva ane te AkuLatA vagara arAbara joi zakIe. sAdhAraNu azucinI kADhI teA keTalIka chidra vagaranI hAya ane A tA moTA moTA nava' dvArA dvArA AkhA vakhata azuci bahAra kADhyA kare che. tethI enI najIkamAM te eka kSaNavAra paNa UbhA rahevuM mane pasaMda AvatuM nathI ane huM UbheA rahI paNa zakatA nathI. A durgaMdhathI mArUM te| mAthuM pharI jAya che." prakarSe javAbamAM kahyuM "Apa kaho che te vAta teA kharI che. e gaMdha eTalI kharAma asara kare che ke mArI nAsikAmAM paNa e bharAi gayela che ane mane muMjhavaNu kare che. mATe cAlA, jarA dUra khasI jaie." A pramANe vAta karIne prarya vimarza tyAMthI dUra khasI gayA ane badhuM barAbara dekhI zakAya eTalA najIkanA dUra bhAgamAM jaine ubhA rahyA. gaNikAnA gharamAM ramaNa. kAmadevathI marAyalA ramaNa, gaNikAthI luMTAyalA ramaNa, bhayathI trAsa pAmelA ramaNa, vyasanathI maraNa pAmelA ramaNa, have te vakhate ramaNa gaNikAnA gharamAM AvI pahoMcyA. tenI arAbara pachavADe hAthamAM kheMcelAM khAyukta ane bhayane sAthe laIne makaradhvaja cAhyA AvatA hatA ane vakhateAvakhata khANa cheDaye jatA hatA. maMdiranA dvAramAM ja ramaNe kuMdakalikAne joi. ntatAM taNe pAtAne navIna aMdagI maLI hAya, jANe amRtanuM pAtA 1 be AMkha, e nAsikA, mukha, e stana, yAnI ane gudA e rIte nava gayAM che ema lAge che. sAmAnya rIte strIonAM khAra dvAra gaNAya che temAM kAna ane mutrAzaya vadhAre che. tue neTa pR. 904. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25 ] ramaNa ane gaNikA. 965 AkhA zarIre siMcana karavAmAM AvyuM hoya, jANe pitAne hIrA mANeka ratrane bhaMDAra maLI gayo hoya athavA to moTA rAjya upara pitAno abhiSeka thayo hoya te moTo AnaMda ramaNane thaze. have teja vakhate madanamaMjarI gharanI bahAra nIkaLI, teNe ramaNane ghara bahAra Ubhele jevo, cAlAka hovAthI turata samajI gaI ke Aje bhAI pAse kaIthI thoDA paisA AvyA lAge che. e pramANe tene thoDA dhanavALo jotAM ja teNe pitAnI yuvAna dIkarIne nizAnI karI saMjJAdvArA jaNuvyuM ke ramaNa Avyo che ane tene luMTava che. saMjJA thatAM ja kaMkalikAe uparanA hAvabhAvathI suMdara lAgatI mIThI najare ramaNa tarapha joyuM eTale ramaNa to rAjI rAjI thaI gayuM. A vakhate makaravaje pitAno avasara joi dhanuSane TheTha pitAnA kAna sudhI kheMcIne eka tIvra bANa phekayuM ane tenAthI ramaNanI chAtI ArapAra vIdhI nAkhI eTale eNe kuMdakalikAne potAnI chAtIe vaLagADI, tene bheTa ane tene sAthe laIne tenA maMdiramAM dAkhala thayo. madanamaMjarI DokarI te vakhate tyAM AvI, tene ramaNe potAnI pAse hatA te sarva rUpiyA ane cIjo soMpI dIdhAM. madanamaMjarIe sarva grahaNa karyuM ane kapaDAM vigere sarva utArI laIne te janmyo tyAre je hato te nA karI mUko. pachI madanamaMjarI bolI "chokarA ! tuM ahIM Avyo e to bahu sAruM karyuM, dIkarI kuMdakalikA tane vAraMvAra yAda karatI hatI; paNa je ne, ApaNu rAjAno chokare caMDa hamaNuM ja ahIM AvavAno che mATe hAla tuM jarA chupAI jA. tane e dekhaze te ghaNe gusse thaI jaze ane kadAca tane pUre karI mUkaze." A hakIkata sAMbhaLatAM ramaNanA zarIramAM bhaye praveza karyo. eja vakhate gaNikAnA daravAjA para caMDa (rAjaputra) bhayane avasara. AvI pahoMcyo. ene AvI pahoMcela je bhaya vadhAre joramAM AvyuM. ramaNa khakhaDI gaye, Dara khAI gaye, muMjhAI gaye. caMDa to ekadama sIdho maMdIramAM cAlyo Avyo. caMDe ene najare joyo eTale e te ekadama gusse thaI gayo ane pitAnI taravAra kheMcI kADhI ane ramaNane kahyuM ke enAmAM tAkAta hoya te khuzIthI kaMkayuddha kare. ramaNa to bApaDA dIna thaI ga, lAja vagarane thaI gaye, taddana napuMsaka jevo thaI gayo, - 1 parastrIlaMpaTa purUSone niraMtara bhayamAM rahevuM paDe che. baLavAna hoya te paNa e vakhate nirvarya thai jAya cheA hakIkata vyavahArU rIte banatI jai zakAya athavA kalpI zakAya tevI che. 35 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 bIkathI tadana gAbhare thaI gayuM ane potAnAM AMgaLAM hemAM nAkhIne caMDanI pAse aSTAMga namaskAra karI jamInapara leTI gayo ane "are prabhu! mArU rakSaNa karo, rakSaNa kare! caMDanuM pracaMDatva. ema bolatAM tenI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. caMDane dayA AvI tethI teNe ramaNane mArI nAkhe nahi, paNa tene eTale kApI nAkhe, nAka kApI nAkhyuM ane kAna paNa kApI nAkhyA, temaja dAMta toDI nAkhyA, nIcene hoTha teDI nAkhe, banne gAlane kadarUpA banAvI dIdhA, eka AMkha phADI nAkhI, pitAnA pagathI moDhA upara lAta mArI dhakko mAryo ane gharathI bahAra kADhI mUko. enA AvA hAla thatA hatA te joIne madanamaMjarI karI ane yuvAna kuMdakalikA moDhethI khUba hasatA hatA. e banne evAM mIThAM vacano belatI hatI ane sAthe caMDanI evI khuzAmata karye jatI hatI ke ethI caMDa enA tarapha vadhArene vadhAre kheMcAta hatA. ramaNa te mahA muzIbate bahAra nIkaLe, mAra vAgavAthI AkhA zarIre mahA vedanA pAme, rAjalekee ramaNanuM maraNa. vaLI tene vadhAre mAra mAryo. AvI rIte kUTAtAM pITAtAM nArakI samAna duHkha sahana karIne bahu kare (teja rAtrIe ) maraNa pAmyo. gaNikA vyasananAM pariNAma prakarSa-"ahAhA mAmA ! Ate bhAre navAI jevo banAva ba! makaravajanI zakti ghaNI ajaba! bhayano vilAsa paNa evoja jabare! ane pelI DekarI (madanamaMjarI) ne prapaMca paNa evoja khUbavALo ! kharekhara, A ramaNanuM caritra to ghaNuM karUNa utpanna kare tevuM ane hAsyajanaka nATaka jevuM jaNAya che. e ramasunI mUrkhatA para hasavuM AvyA vagara rahe tema nathI ane enA hAla jatAM enI dayA khAdhA vagara paNa rahevAya tema nathI." vimarza-"bIjA paNa je manuSya gaNikAnA vyasanamAM Asakta hoya che teonAM caritra paNa AvA ja prakAranA hoya che emAM jarA paNa saMzaya jevuM nathI. "gaNikAnAM suMdara vastro, kheMcANa karanArAM AbhU SaNe, rakta varNanAM pAna, sugaMdhI dravya, suvAsita puSpanI mALAo " ane AkarSaka vilepananA gaMdhathI e bApaDAonI indriya evI bahera mArI jAya che ke enAmAM kudaratI rIte azuci bharelI che ane "e na icchavA lAyaka apavitra padArthonI kothaLI che e hakIkata Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25] ramaNa ane gaNikA. 67 " te jei ja zakatA nathI. evA mUrkha lAke jIvatI jAgatI " jaMgama viSTAnI meATI kADhI sAthe AliMgana karavA icche che ane " teTalA sArUM mahA mahenate ekaThA karela paisAnA vyaya kare che. e pramANe " karIne peAtAnA phaLane moTuM kalaMka lagADe che, Akhare lagabhaga bhikhArI jevA cIMtharehAla thai jAya che ane atyaMta kharAba " avasthAmAM AvI paDe che te paNa eka vakhate gaNikAnA kuchaMde lAgyA pachI tenA paranI Asakti cheDI zakatA nathI. eTale tyAra pachI " verayAnA vyasanane laine aneka prakAranAM nATako bhajavIne AvA (6 " " prakAranAM aneka duHkhA pAme che emAM bhAi prakarSa! navAi jevuM zuM che? bhAi! phaLavAt strIo paNa prakRtithI caLa cittavALI hAya che te pachI vezyA jevI kulaTA srIe te tadna capaLa ja hAya ! teo ekane cheDIne bIjAne vaLage tevI hAya, temAM savAla '' * " ja zA che? kuLavAna strIe paNa mAyAnA karaDIA jevI che, gupta ' paNe kapaTa karanArI hAya che teA pachI je pAkI anubhavI verayA hAya " tenI mAyAnA saMbaMdhamAM te vAta ja zI karavI! khIjI kuLavAna " kahevAtI strIo paNa snehane taddana jalAMjali denArI hoya che teA 9 pachI gaNikAnA sneha upara vizvAsa rAkhe te mANasane te mUrkha ziromaNija gaNavA joie. eka mANasane amuka vakhate maLa" vAnA saMketa Ape che, bIjAnI sAme te ja vakhate premathI jue '' ' che, gharamAM teja vakhate trIje mANasa mAjIda hAya che, pAtAnA " cittamAM laganI te vakhate kAi cAthAnI lAgelI hAya che ane " potAnAM paDakhAmAM koi anyane laine sutelI hAya che- AvAM " gaNikAnAM caritra hAya che! jyAM sudhI enA svArtha sadhAya che tyAM " sudhI te te aneka prakAranI khuzAmata kare che, mIThAM vacane bele " che, prema dekhADe che, paraMtu jevA prANImAMthI dhanarUpa 12sa cui jAya " che ke turataja lAkharUpa rasa cui gayela aLatAnI peThe tene tajI de che. " verayAe kharekhara nagaranA jAjarU jevI che. je enA upara pazu " Asakta thai jAya che tene kharekhara kUtarA samajavA, te mA . gusa teA na ja gaNAya. je pApI mANasA gaNikAnA vyasanamAM A ' sakta hoya che athavA thAya che tenI dazA bahu pyurI thAya che. ' Lin 1 rasa zabda zleSa che. gaNikAsakta mANasa pAsethI tene gaNikA cheDI de che; kerInA rasa lai lIdhA pachI devAmAM Ave che te pramANe. dhanarUpa rasa jAya eTale geADalA tarAne pheMkI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vivekaparvata parathI avalokanA bhavacakranagaranAM kautuko. (cAlu) : :: kapotaka ane dhRta, marza prakaLe bAkInI rAtri kei devamaMdiramAM pasAra karI. tyAra pachI AkAzanI zobhA mAMdI paDela bAlikAnI peThe gaLatA tArAo vALI, paDI gayela aMdhakArarUpa kezavALI hoI tadana pAMDura varNanI thaI gaI. potAnI zaktithI e AkAzalakSmInI 1 viveka eTale satyAsatyane vicArapUrvaka nirNaya. amuka hakIkata sAcI che ke nahi, AdaravA yogya che ke nahI teno nirNaya viveka kare che. viveka vagara sAro irAde hoya te paNa nakAmo che. sArAsAra nirNaya karavAnI mAmAnI cAturI te agAu ghaNIvAra che. A vivekaparvata para AvI mudAnI keTalIka bAbatenuM avalokana mAmA bhANeja karaze. 2 rasAta meTAM vyasana che te A pramANe jugaTuM, corI, parastrIgamana, vezyAgamana, zikAra, madha ane mAMsa. A prakaraNamAM jugaTuM (vRta) ane mRgayA (zikAra) para vivecana thaze. vezyAgamanapara varNana 25 mAM prakaraNamAM thayuM, madha ane para dArApara vivecana 22 mAM prakaraNamAM thayuM. corIpara vivecana 24 mAM prakaraNamAM thayuM. mAMsa thasanapara vivecana mRgayAnA peTAmAM A prakaraNamAM lIdhela che. AvI rIte bhavacakrapuramAM sasa vyasanAsakta prANInI dazA kevI thAya che tene mukhyatve karIne khyAla Apyo che. e vivecana kathA sAthe evuM suMdara mizraNa karIne mUkayuM che ke viSaya zuSka na lAge ane muddAma rIte barAbara asara kare, 3 jema mAMdI paDelI bALA taddana pILI 5cakela (pAMDu raMganI) thai jAya che. tema AkAza sapheda ane pILA raMga (pAMDura) mizra thayuM. mAMdI bALikAnI kIkIo tArAo) gaLatI jaNAya che tema AkAzamAMthI tArAo gaLavA mAMDyA ane mAMdI nALikAnA keza (mavALA) kharatA jAya che tema AkAzane aMdhakAra khasavA lAgyA. ahIM tArA, keza ane pAMDura e traNe ple che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 ] katika ane dhUta. asala mahattA pAchI laI AvavA mATe karUNuM lAvIne pite sUrya jAte vaidyarAja thaI gayA. (vaigha gayelI taMdurastI ane teja pAchuM lAvI Ape che tema AkAzanuM gayela teja pAchuM laI ApavAnuM kAma sUrya rUpa vaidya hAthamAM dharya.) te vakhate pUrva dizAnuM AkAzamaMDaLa arUNunI kAMtithI taddana jUduM paDI gayuM, vAdaLanA samUhe lAla raMganA thaI gayA, caMdramA taddana kAMti vagarano thaI gaye, prabhAtavarNana. cera leka chupAI gayA, kukaDA kukaDekakano moTo avAja karavA lAgyA, ghuvaDe taddana cUpa thaI gayA, TIToDIo moTethI bolavA lAgI ane AkAzalakSmInA Arogyane mATe AkhuM jagata jANe potapotAnA karma ane dharmanA vyApAramAM ughukta thaI jatuM jaNAyuM. have evI rIte AkAzalakSmInI Aregyajanaka sthiti vRddhi pAmyA pachI thoDI vAramAM sUryano udaya thayo, kamaLa vikasvara thayAM, cakravAkanAM mithunano viyogakALa pUrNa thayA hoI temane saMga thaze ane loke dharmaparAyaNa thaI prabhunAmacAraNa karavA lAgyA. vivekaparvatapara, evA zAMta prabhAtasamaye mAmAe prakarSane kahyuM "bhAI tane! te navuM navuM jovAnuM kautuka bahu thAya che ane A bhavacakra nagara te ghaNuM moTuM che ane temAM aneka navA navA prakAranA banAvo niraMtara banyA kare che. ApaNe pAchA pharavAno samaya ghaNe najIka AvatuM jAya che, have vakhata thaDe bAkI rahyo che, jovAnuM haju ghaNuM bAkI che, tethI ApaNe dareke dareka sthAnakane aMdara bArIkIthI joI zakIe e banI zake tevuM nathI; mATe bhAI ! huM kahuM chuM tema kara, jethI thoDA vakhatamAM tane je aneka bAbata jovAnuM kutUhaLa thayela che te paNa pUruM thAya ane ApaNe vakhatasara pAchA tArA pitA pAse pahoMcI jaIe. je, pelo cheTe eka parvata dekhAya che, e ghaNe UMce che, taddana ghaLe che, sphaTikaranI jevo taddana nirmaLa che, moTA prabhAvavALo che, ghaNuM vistAra vALe che ane duniyAmAM te ( 1 zarIramAM lAlAza AvavI, corarUpa vyAdhinI zakti ochI thavI, darekanuM rUpAMtara thavuM, kukaDeTuka AnaMdavani thavA, asAdhAraNuM duHkha dUra thaI javA ane suMdara avAje bahAra AvavA temaja svakarma ane dharmavyApAramAM kAme lAgavuM e sarva taMdurastInI nizAnI che. AkAzamInA maMdavADanI je bhAvanA rAra karI che te AkhA prabhAtavarNanamAM cAlu rAkhI che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uTha upamiti bhavaprapaMcA kathA, [ prastAva 4 vivekanA' nAmathI sArI rIte jANItA thayelA che; e parvata upara caDhIne ApaNe jozuM te A bhavacakra nagaramAM je je anAvA bane che te sarva jovAmAM AvI jaze, te sarvaneA upara uparanA khyAla jaNAi Avaze ane kharAkhara avaleAkana thai jaze. mATe bhAi ! cAla, e parvatapara caDhI jA, tyAM jaIne sarve bAbatanuM sArI rIte avalAkana karI le, ane emAM koi mAmata tArA samajavAmAM na Ave te huM tArI sAthe ja chuM, mane pUchI joje. AvI rIte A bhavacakra nagaranA samagra banAva samuccaye tArA jovAmAM AvI jAya te pachI AgaLa jatAM tArA manamAM utsukatA na rahe " prakarSane paNa mAmAnI A sUcanA ghaNI pasaMda AvI. pachI mAmA bhANeja khanne viveka parvata para caDhI gayA. jugaTuM prakarSa--(vivekaparvata para) ahAhA ! mAmA! A te ghaNe ramaNIya parvata dekhAya che! vaLI ahIMthI AkhuM bhavacakra nagara cAre bAjuthI mArAthI dekhI zakAya che! mAmA! tame yukti tA ghaNI suMdara khatAvI ! have mAmA! jarA hakIkata pUchuM te Apa samajAve. jue pelA devaLamAM eka mANasa dekhAya che, e tadna nAgA jaNAcache, dhyAnamAM paDI gayelA lAge che, enI cAre bAju mANasA pharI vaLelA che, e taddana kaMgALa jevA jAya che, bhukhyA tarasyA jaNAya che, enA mavALA chUTAchavAyA ane ADAavaLA thai gayelA che, e jANe tyAMthI nAzI javA icchatA hoya ema enA mukha parathI jaNAya che, ane teTalA mATe e cAre tarapha cakaLavakaLa joyA karatA jaNAya che, enA hAtha cAka (khaDI) jevA taddana dheALA phka thayelA che ane jANe taddana pizAcanA AkArane dhAraNa karI rahelA hAya evA e dekhAya che. mAmA ! e purUSa koNa che? '' 1 vivekane A pAMce vizeSaNeA kharAkhara lAgu paDe che. e lokapravAhathI UMce rahe che, tadna sapheda che, emAM koi jAtanA maLa ke geATALeA nathI, enI zakti adbhuta che ane ene vistAra samagra vizvaRtupara che. 2 jIgaTAnA viSayane ane saTTAne keTaluM sAmya che te vicAravA cAgya che. upara uparanA zabdonI jALamAM na phasAi javAya teA saTTo jemAM upara uparane napho teATA levA devAne heAya che temAM ane jugAramAM jarA paNa phera lAgatA nathI; mAtra jugAramAM naphA nukazAnanA nirNaya turata thAya che ane saTTAmAM rAha jevI paDe che. saTTAne mATeA bhAga jIMgAramAM ja samAi jAya che temAMnA keTalAkane kAyadesara rUpa ApelA (karelA) heAya che. A khAbata bahu vicAravA yogya che, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26] kapAtaka ane dhRta 971 jugAramAM phasAyelo. mitro vaDe harAyala, dhanAdithI vaMcAya. vimarza-"aDhaLaka dhana saMpattivALA bahu prakhyAta kubera sArthavAha nAmanA zeThane kapotaka nAmano e dIkare che. enA bApe enI te vakhatanI sthiti anusAre "dhanezvara" evu tenuM nAma pADyuM hatuM ane thathAnAmAM tathA guNu" pramANe te te vakhate ghaNA dhanano mAlika hato. have atyAre ene vartamAna sthiti pramANe potakanuM nAma ApavAmAM AvyuM che ane e nAmane e bhAizrIe sAcuM karI ApyuM che. enA bApanuM ghara mahA mUlyavALAM aneka rato ane sonAthI bhareluM hatuM, ene A mahA pApI putre taddana smazAna jevuM karI mUkayuM che. ene jugaTAno e rasa lAgyo che ke e enA manamAM bIjI koI bAbatane jarA paNa vicAra ja karatuM nathI, kALe akALe jugaTu ramavAno ja vicAra karyA kare che. e jyAre pitAnI sarva puMjIne paravArI beThe tyAre te corI karIne jugaTuM ramavA mATe paisA ekaThA karavA lAgyo che. eka durguNa aneka dujene laI Ave che e jANItI vAta che ane enI paNa eja sthiti thaI che. A nagaramAM eNe ghaNIvAra corI karI che ane cArI karatAM pakaDAI paNa ghaNIvAra gayo che ane atyaMta karthanA pAmyo che. mAtra te moTA mANasane chokarA hevAthI rAjAe tene mArI nAkhyuM nathI, paNa e bhAI potAnAM lakSaNa cheDatAM nathI. Aje rAtanA jugaTu ramatAM ramatAM te e pitAnI pAsenAM sarva kapaDAM suddhAMta hArI beThe, paNa ene ramatamAM e rasa lAgyo ke chevaTe pitAnI pAse zaratamAM mUkavA koI vastu na rahevAthI Akhare pitAnuM mAthuM mUkayuM. A mahAdhutArA jugaTIAo je tenI AjubAju UbhA che temaNe ene e chellI 2matamAM paNa jItI lIdhuM ane enuM mAthuM levA khAtara have e loke ene nacAvI rahyA che. e bhAIsAheba paNa pitAnA pApathI evo bharAI gayuM che ke tyAMthI nAsIne paNa chUTI zakato nathI ane Ubhe Ubhe manamAM aneka prakAranA halakA tarkavitarko karI udvega pAme che. e tyAMthI nAsI zake tevA saMge tene maLatA nathI ane pelA jugArIo tene tyAMthI choDatA paNa nathI." 1 kapalaka kabatara jevo narama. athavA kaputa-kuputra vaMDI gayela-ukhaDI gayela kare. enI vartamAna sthitine laIne ene A nAma yogya che, Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA sthA. dhRtadeSa para paryAlocanA. kapotakanA aMte hAlahavAla, prakarSa-"mAmA ! e bApaDAne eTalI paNa khabara nahi hoya ke A duniyAmAM jugaTuM prANIne sarva prakAranA ane nipajAvanAra che, dhanano kSaya karanAra che. atyaMta niMdAne pAtra che, mANasanA uttama kuLane ane AcArane meTuM dUSaNa che, sarva pApone janma ApanAra che, lokomAM atyaMta ladhutA utpanna karavAnuM kAraNa che, manamAM aneka prakAranA kaleze utpanna karavAnuM mULa che ane sarva prANuo te ramanArane jarA paNa vizvAsa na kare tevI sthiti utpanna karavAnAM kAraNabhUta che tathA pApI mANaseeja evA jugaTAnI pravRtti karAvI che, sArA mANasanuM e kAma nathI--e hakIkata zuM e jANa nahi hoya?" vimarza--" e bApa mahAmaha mahArAjAnA sainyane tAbe paDI gayela che tethI e zuM karI zake? kAraNa ke je prANIo jAte adhama hei vizeSa karI te mahAmaha rAjAne vaza paDyA hoya che, teo ja jugAra rame che, temAM rasa AnaMda le che ane jIgaTAnAM kaDavAM phaLe sArI rIte bhegave che." vimarza mAmA A pramANe vAta karatA hatA tevAmAM pelA jugArIoe kapotakanuM mAthuM uDAvI dIdhuM. prakarSa A bhayaMkara dekhAva joI belI ukalyo " ahAhA ! mAmA! mahA anarthane karanAra jugaTuM je prANuo rame che temanAM ahIMja AvA hAla thAya che!" vimarza--" bhAI! te barAbara avalokana karyuM, sAcI hakIkata jANI lIdhI. je prANIo jIga, ramavAmAM Asakta hoya che temane A bhavamAM ke parabhavamAM jarAe sukha maLatuM nathI, | (2) lalana ane mRgayA.' e vakhate nIla kamaLapatramAM nRtya karanArI (evA patra jevI) prakarSanI najara eka meTA jaMgala upara paDI. e jaMgala tarapha pitAno hAtha lAMbo karIne teNe potAnA mAmAne kahyuM "mAmA! juo dUra eka purUSa dekhAya che, e ghoDApara beThele che, ene Akhe zarIre parasevo thayela che, e taddana thAkI gayelo jaNAya che, eNe hAthamAM hathiyArane UMcuM dharI rAkhela che, e prANune mArI 1mRgayA: zikAra. aMtargata mAMsabhakSaNanA de paNa AvI jAya che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 ] lalana ane mRgayA. 973 "nAkhavA taiyAra thaI gayela hoya ema jaNAya che ane taddana pApI hoya e dekhAvaparathI jaNya che, duHkha vaDe cAre taraphathI gherAyelo hovA chatAM araNyamAM rahenArA prANIone duHkha devA taiyAra thayelo hoya evo jovAmAM Ave che, atyAre khare madhya divasa thayelo che te vakhate paNa haju eNe kAMI khAdhuM na hoya e bhukhyA DAMsa jevo jaNAya che, tarasathI enuM gaLuM chIpAI jatuM hoya ema jaNAya che, chatAM e ziyALane AgaLa karIne tenI pAchaLa doDayo jAya che-e purUSa keNuM che?" vimarza mAnavAvAsa nagaranI aMdara eka lalita nAmanuM aMtara nagara che teno lalana nAmane A rAjA che. ene zikArane moTo zekha lAge che ane e durvyasanamAM paDI jaIne te bIjI kaI bAbatane jarA paNa vicAra karato nathI. e meTA jaMgalamAM rAta divasa paDyA rahevA lAgyo ane lAga joIne zikAra karavA doDayo javA lAgyuM ane tene tenA sAmaMta rAjAoe, sagAoe, AgevAna prajAjanoe ane moTA maMtrIo vAraMvAra vAryo ane zikAra karavAnA kAmathI aTakavA salAha ApI, paNa e bhAIne mAMsa khAvAnI evI lAlasA lAgI hatI ke kaI game teTaluM kahe tene e jarA kAne paNuM dharato nahi. pachI enA rAjyanAM sarva kAma bagaDavA lAgyA, enuM rAjamaMDaLa enAthI virU thaI gayuM ane evI sthiti utpanna thayelI joIne te rAjyanA mutsadIva vicAra karyo ke A zikArI rAjA have rAjyane yogya rahyo nathI, kAraNa ke tenuM citta rAjakArya upara nathI ane je rAjA rAjyaciMtA na kare te kaI paNa prakAre rAjya karavA lAyaka rahe nahi. evo vicAra karIne e lalana rAjAnA putrano rAjA tarIke abhiSeka karyo ane ene rAjyamAMthI ane mahelamAMthI hAMkI kADhyo. A pramANe tenI atyaMta kharAba sthiti thaI, rAjya gayuM, hAMsI thaI, chatAM paNa zikArano tene hajI eTale badho zokha che ane mArA upara tene eTale badhI Asakti che ke e narapizAca jaMgalamAM ekalo che, mahA duHkhI avasthA bhegave che to paNa pitAne casake cheDatA nathI. "hAla jAya, havAla jAya, paNa baMdekA khela na jAya' e kahevata eNe sAcI karI ApI che. mRgayAno doSa, mAMsabhakSaNa doSa 1 ahIM mULa graMthanuM pRSTha 627 zarU thAya che, Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 974 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 "anya hiMsakee mArelA nuM paNa mAMsa je prANu khAya che, khAvAno vicAra kare che te A bhavamAM ane parabhavamAM aneka dukhaparaMparAne bhAjana thAya che, aneka prakAranI pIDAo "sahana kare che ane mahA trAsa pAme che te je mahA ghAtakI pApI prANI pite ja anya jIvone kApe che, jIvatA jAgatA "prANIo upara taravAra, tIrake karavata calAve che ane tenuM mAMsa khAya che tene A bhavamAM evA ja prakAranAM duHkho prApta thAya che "eTaluM ja nahi paNa parabhavamAM te bhayaMkara nArakImAM paDe che emAM "jarA paNa saMzaya jevuM nathI. bhAI ! mAMsane joyuM hoya to te "atyaMta kharAba hoya che, ulaTI karAve tevuM hoya che, apavitra "vastune piMDa che, atyaMta niMdAne pAtra che, mahAroganuM kAraNa che ane "nAnI nAnI vAtane samUha che, chatAM evA mAMsane rAkSasonI jevA manu khAya che athavA khAnArA kharekharA rAkSaso ja che! vaLI keTalAka evA mUrkha paNa jovAmAM Ave che ke jeo e "mAMsa khAvAmAM jANe dharma karatA hoya ema samaje che, dharma"kriyAmAM mAMsa khAvAnI potAnI pharaja samaje che ane dharma"buddhithI svarga meLavavAnI IcchAe mAMsanuM bhakSaNa kare che tevAo "kharekhara vadhAre jIvavAnI IcchAthI jANe bhayaMkara tAlapuTa jhera "khAya che, samajatA nathI ke tAlapuTa khAnAra turata marI jAya che "ane te levAthI jIvanakALa vadhavAne badale tene jaladI cheDe Ave che, tevI ja rIte mAMsa khAnArane svarga maLatuM nathI, paNa ulaTa mahA bhayaMkara narakapAta thAya che. ahiMsA paramo dharma chavahiMsA na karavI e utkRSTa dharma che-te mAMsanuM bhakSaNa karavAmAM kevI rIte jaLavAI zake? ane jo hiMsAthI dharma thato hoya, thaI " zakato hoya to te agni barapha je kaMDa paNa saMbhave khare, mAMsa"bhakSaNanA keTalA deze varNavavA? dharmanI buddhie athavA rasanI "ddhithI je prANIo mAMsa khAya che athavA te sArU prANIne nAza kare che te Akhare narakanI agnithI thAya che ane mahA "du:kha pAme che. A lalana atyAre ziyALane mAravA mATe nakAmo herAna thaI rahyo che, trAsa sahana kare che, bhukhya tarasyo jaMgale jaMgale bhaTake che, tevI ja rIte zikAranA zekhIna sarve prANIo AvI rIte herAna thAya che, duHkhI thAya che ane trAsa pAme che" 1 vartamAnakALamAM gADAmAM rakhaDanAra, jaMgalamAM deDanAra, moTA hodedAro, rAjAo vigere keTalI herAnagati bhogave che, kevA duHkhI thAya che ane kevI kamote maraNazaraNa thAya che te dararejanA anubhavane viSaya che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26] dukha ane vikathA. evI rIte vimarzamAmA bhANeja pAse lalana mRgayA phaLa. saMbaMdhI hakIkata para vivecana karatA hatA ane tenI barAbara oLakhANa ApatA hatA te vakhate lalananA saMbaMdhamAM zuM hakIkata banI te barAbara lakSyamAM rAkhe. ziyALanI pachavADe doDatAM doDatAM tene pakaDI pADI tene zikAra karavA mATe te pUrapATa gheDe deDAvI mUke che, ziyALa AgaLa ane ghoDesvAra rAjA pAchaLa evI rIte dhamAla macI rahI che, UMcI nIcI jamIna para rAjA ghoDA upara sapATAbaMdha do jAya che, tevAmAM eka meTe khADe Avyo te tenA jevAmAM na AvyuM, ane rAjA ane ghaDe banne e jabarA khADAmAM paDI gayA. teo evI kharAba rIte paDayA ke rAjAnuM mAthuM nIcuM ane zarIra upara. evI rIte paDavAthI enA zarIranA cUrecUrA thaI gayA ane vaLI tenA upara gheDa paDyo tenA paganA aphALavAthI ane bhArathI rAjA dabAto jato hato. evI sthitimAM lalane ghaNI bUma pADI, meTA pokAra karyA, paNa keI tenI madade AvI zakyuM nahi, tethI mahA vedanA sahana karIne teja khADAmAM paDaye paDyo ArtadhyAna karatA te maraNa pAmyo. prakarSe kahyuM- "zikAra karavAnA vyasananuM phaLa, mAmA ! Ane to ahIMne ahIM turata ja maLI gayuM!". vimarza javAbamAM kahyuM " bhAI! e phaLa kAMI nathI; e to mAtra puSpa che; haju enAM phaLa te AvatA bhavamAM mahA bhayaMkara nArakImAM jaIne tyAM ghaNI kharAba rIte lAMbA vakhata sudhI bhogavavA paDaze tyAre jaNAze. AvAM bhayaMkara pApanAM phaLa eTalAM TuMkAmAM patI jatAM nathI. navAInI vAta to e che ke A pramANe thatAM bhayaMkara pariNAmane jovA jANavA chatAM paNa prANuo mAMsa khAya che ane anya prANInI hiMsA kare che." dukha ane vikathA, te vakhate mAmA bhANeje bIjI bAjue joyuM te eka purUSa 1 cAra prakAranA vikathA cheH rAjyadvArI bAbatanI khaTapaTanI vAto (rAjakathA), laDAi, tAra samAcAra Adi dezasaMbaMdhI vAto (dezakathA), strIsaMbaMdhI vAto (strIkathA) ane bhejananA gugudoSa taiyArI Adi saMbaMdhI vAta (bhakta kayA), juo 5. 828 nI neTa. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 976 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 Ubha che, tenI bAjumAM rAjAnA nokaro UbhA che, e bhayaMkara rAjapurUSa pilA purUSanI jIbha kheMcI kADhIne tene tapAveluM tAMbu pAtAM hoya ema dekhAya che. Avo uzkeranAre banAva joIne prakarSane - namAM ghaNI ja lAgaNuM thaI AvI. durmukhanI vikathAnI bhayaMkara Teva, rAjAvirUddha calAvelI vAta. gaLAmAM tapAveluM tAMbuM reDAyuM. uparane banAva joI lAgaNIvALA bhANeje savAla karyo- "aho aho! mAmA! mAmA! A mANasane pelA rAjapurUSa nirdaya rIte zAmATe AvI bhayaMkara pIDA Ape che?" vimarza-mAnavAvAsanI aMtaramAM eka caNakapura nAmanuM nAnuM nagara che temAM rahenAra e sumukha nAmane meTo dhanavAna sArthavAha che, moTA vepArI che, ghaNe sAhasika che, paNa bahu nAnI vayathI ja enAmAM eka moTo doSa utpanna thaye che enI bhASAmAM ghaNI ja kaDavAza ane kaThoratA che ane e bAbatanI ene evI lata lAgI che ke ghaNunI zikhAmaNa chatAM e potAnI Teva cheDI zakato nathI. lokee Akhare enuM sumukhane badale durmukha nAma sthApI dIdhuM kAraNa ke enAM mahamAM kaDavAza, nakAmI vAta ane kacavATa bharelAM hatAM tethI te durmukha nAmane ja yogya hate. ene sAdhAraNa rIte ja evI Teva hatI ke kaI strIo saMbaMdhI vAta kare te tene bahu pasaMda Ave, koI bhojananI vAta kare te te tene ghaNI game, rAjayacarcA keI calAve to tenA manamAM ghaNe AnaMda thAya ane kei dezakathA kare te tenA hRdayamAM harSa ubharAI jAya, ane evI koI rAja, deza, strI ke bhejanakathA karavAne prasaMga maLI jAya to pachI potAnA mahane vaza rAkhavAne-kabajAmAM ke aMkuzamAM rAkhavAne tenAmAM jarAe zakti nahotI. have e caNakapurane tIvra nAmane rAjA hato. e rAjAne pitAnA keI zatru sAthe laDAI karavAno vakhata Avye. tIvra rAjA ane duzamanane laDAI thaI temAM Akhare zatruone tIvra rAjAe jItyA. have e tIvra rAjAe dumana tarapha kUca karI tyAra pachI lekemAM A durmukha sArthavAhe vAta calAvI ke-are ApaNuM rAjAnA zatruo to ghaNuM ja baLavAnuM che, teo jarUra ApaNuM rAjAne haThAvI deze ane teo cokkasa ApaNuM nagara luMTavA sArU ahIM Avaze, mATe Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 ] dukha ane vikathA. jenAmAM zakti hoya teNe ahIMthI nAsI chUTavuM sAruM che. AvI vAta sAMbhaLIne AkhA nagaranA sarva ke tyAMthI nAsI gayA, nagara AkhuM ujaDa thaI gayuM. tIvra rAjA te laDAImAM zatrune jItIne pAcho caNakapura AvyuM tyAM khabara maLI ke caNakapura to AkhuM ujaDa thaI gayuM che. pachI rAjAe e pramANe hakIkata kevI rIte banI te saMbaMdhI vigatavAra tapAsa karI. tapAsa daramyAna keI mANase rAjAne jaNAvI dIdhuM ke dukhe upara pramANe vAta calAvI tene lIdhe leAko gabharAIne ahIMthI nAsI gayA hatA. A hakIkata sAMbhaLIne rAjA durmukha upara ghaNo gusse thayo. rAjAnI kunehathI tyAra pachI AkhuM nagara pharIvAra vasI gayuM, paraMtu durmukhe kevo bhayaMkara aparAdha karyo hato, rAjyavirUddha kevI khoTI hakIkata calAvI hatI te lekamAM sArI rIte jAhera karIne tapAsane pariNAme rAjAe A durmukhane evI zikSA karI ke jene laIne enA gaLAmAM atyAre tapAveluM zIMzuM reDavAmAM Ave che." visthA (durbhASA) phaLapara paryAlocanA. prakarSa-ahe mAmA! mAtra khoTI vAta calAvavAmAM A durmukha AvuM bhayaMkara kaSTa pAme che!! e te bahu AkarI hakIkata thaMI kahevAya !" vimarza-"bhAI praka! evuM kAMI nathI. jenI vRtti nakAmI vAte karavAmAM ane phelAvavAmAM Asakta hoya che ane jeone jIbha upara jarAe kAbu hotuM nathI te durAtmAone ATalI pIDA thAya te to keNuM mAtra che? vANune je evI rIte taddana mokaLI mUkI hoya to te prANIo sAthe kAraNa vagara moTuM jhera utpanna kare che ane vinAkAraNu lekamAM meTo saMtApa pedA kare che. "jeo belavA yogya ja mApIne bolanArA haya, jeonI bhASA taddana satyathI bharapUra hoya, jeonAM vacana duniyAne AnaMda Apa"nAra hoya, jeo yogya kALe ja bolatA hoya, jeo buddhipUrvaka "vicArIne ja belatA hoya-AvA sarva guNothI yukta jeonI vANuM hoya tevA prANIo bhAgyazALI che, mahAtmA che, prazaMsA ka"ravA yogya che, kharekharA zANuM che, sAcI rIte vaMdana karavA yogya che, sAcI bAbatamAM daDha sattvavALA che ane jagatamAM amRtanI upamAne yogya che. bAkI je o pitAnI jIbhaDIne taddana chUTI mUkI "de che, game tevuM vakhate kavakhate bharaDI nAkhe che, teone A durmukhane "thayA tevA anartho thAya to temAM kAMI navAI jevuM lAgatuM nathI. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 978 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 prANI jo pramANapata, madhura ane hitakara bhASA sAthe saMbaMdha " kare che to te bhASA prANIne (kaSTa ke trAsathI ) choDAve che ane je prANI uddhatapaNe mokaLe moDhe je Ave te phekaye rAkhe che to tene pAMcameDIe sArI rIte baMdhAvAno vakhata AvI lAge che, "vikathA karavAnI Tevane pariNAme kharAba bhASA vAparavAnuM e durmukhane "A bhavamAM AvuM phaLa thayuM, uparAMta haju parabhavamAM tenI durgati thaze." have-vaSAda, A pramANe vikathA5ra tatvacarcA mAmA bhANeja vacce cAlatI hatI te vakhate prakarSanI najara moTA rAjamArga para paDI, tyAM teNe eka ghaNu zukala (ghaLA) raMganA vastravALo eka mANasa je, eTale e purUSa koNa che evo sAdhAraNa savAla teNe potAnA mAmAne pUcho. vAsava ane dhanadatta, mitrameLApathI harSa, prasaMganuM ujavavuM, | vimarza- javAbamAM)-"e rAgakesarIno eka senAnI che ane enuM nAma harSa che. je bhAI! sAMbhaLa. A mAnavAvAsa nagaramAM eka 'vAsava nAmano vANuo vase che. aneka prakAranA dhanadhAnyathI bharapUra A e vAsava vaNikanuM ghara rahyuM. e vAsava zeThane bahu nAnI umaramAM eka dhanadatta nAmanA mitra sAthe dostI thaI hatI, bannene ghaNo sneha hato, paNa tyAra pachI e bannene kaIka kAraNathI viyoga thayo hato. Aje ghaNe varase teo ekaThA maLyA che, teone viyogakALa pUrNa thayuM che ane vAsavane mitra upara ghaNI prIti - vAthI Aja te bahu harSamAM AvI gayo che. A kAraNane laIne A zeThanA gharamAM harSa atyAre dAkhala thAya che. have tyAM AvIne e zuM zuM kArya bhajave che te tuM je harSa mAnavAvAse AvIne kevAM kautuke utpanna kare che te hakIkata jijJAsAthI prakarSa AMkha phADIne jovA lAgyo. have harSa prasaMge. te vakhate dhanadatta ane vAsavano meLApa thayo ane te ja vakhate pelo harSa nAmano rAgakesarIne senAnI 1 vAsavane kharo artha zuM thAya che. devanA 5ti iMdra jevI Rddhine bhegavanAra hovAthI sArthavAhanuM vAsava nAma ApyuM jaNAya che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 ] harSa-viSAda. 978 paNa vAvazeThanA zarIramAM ane tenA AkhA kuTuMbamAM dAkhala thayo jene pariNAme e vAsavazeThanuM ghara AnaMda mahotsavanuM sthAna thaI gayuM. pitAnA mitrane maLavAnA harSamAM teNe potAnA sarva bhAIone ekaThA karyA ane meTo mahotsava Adaryo. pachI te tyAM nAca thavA mAMhyA, gAyaka gAna karavA maMDI gayA ane AnaMdanAM vAjAo ane Dhela tAMsAo cAre bAjue vAgavA mAMDyAM, dhanadattamitra ghaNuM varSe mane tenA AnaMdamAM vAsavazeThanA gharamAM AnaMda prasarI rahyo, enA kuTuMbanA sarva mANasee uttama AbhUSaNo ane ujajavaLa veSa dhAraNa karyA, harSa utpanna kare tevuM suMdara bhajana sarvane ApavAmAM AvyuM ane dhanadattanA samAgamathI AnaMda ane sukha sarvatra thaI rahyuM. eka kSaNamAtramAM ATalo badho AnaMdakallola thaI javAthI buddhidevInA putra(prakarSa)nA manamAM te ghaNuM vismaya utpanna thayuM ane tene je je navI navI bAbata jovAnuM kautuka thayA karatuM hatuM te barAbara pUruM thayuM ane tene manamAM saMtoSa thaye ke navuM navuM jovAnuM te maLyA ja kare che. pachI e kautukamizra AnaMdamAM AvI teNe mAmAne kahyuM, "mAmA ! A vAsavazeThanuM ghara harSakallolamAM thanaganATa karI rahyuM che ane moTI dhamAlamAM paDI gayuM che tevA prakAranuM nATaka zuM pelA harSa karyuM che ke?" bhAmAe zAMtithI javAba Ape "bhAI ! te je nirNaya karyo che te taddana sAco che. jyAre kAraNa vagara koI paNa jagyAe ekadama Ave AnaMdadAyI prasaMga AvI paDe che tyAre samajavuM ke tenuM kAraNa harSa ja che, viSAda A pramANe AnaMda kaala ane dhamAla vAsavazeThanA gharamAM macI rahyAM hatAM te vakhate tenA gharanA bAraNAmAM atyaMta bhayaMkara AkRtivALe eka tadana kALa mANasa dAkhala thatuM hoya ema prakarSanA javAmAM AvyuM. ene joIne prakarSe mAmAne pUchayuM "mAmA! A atyaMta adhama purUSa vaLI keNuM AvI pahoMcyo ?" vimarza javAbamAM kahyuM "bhAI ! e te zakano khAsa dostadAra viSAda nAmane atyaMta Akaro ane bhayaMkara purUSa che. tuM je, pele dUra eka musAphara cAlyo Ave che te A vAsavazeThanA gharamAM pesavAne che ane je e musAphara je ghaNe dUrathI cAlIne ahIM Avyo 1 vivAdane anAumerI. harSathI ulaTe zoka-dIlagIrIne prasaMga. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ !* upamiti bhavaprapaMcA kathA, che te A gharamAM praveza karaze tenI sAthe A viSAda pazu gharamAM dAkhala thavAnAM irAdA rAkhe che." raMgamAM paDelA bhaMga, putra maraNa samAcAra. harSaviSAdapara polAcanA, mAmA bhANeja viveka parvata upara dUra UbhA UbhA A pramANe vAtA karatA hatA tyAM te pelA musAphara vAsavazeThanA gharamAM dAkhala thayA ane zeThane khAnagImAM lai jaine tenI pAse teNe pAtAnA mananI khAnagI vAta kahI saMbhaLAvI. musAphare jevI zeThane vAta karavA mAMDI. teja vakhate tenA zarIramAM pelA viSAda dAkhala thai gaoN. zeThe pelA musApharanI vAta sAMbhaLI eTale turataja tene mUrchA AvI gai ane pAte (zeDha) jamInapara paDI gayA. te vakhate sarva leAkeA ane kuTuMbIe je AnaMdamAM lahera karatA hatA te eka dama bhayathI gabharAI jaIne tyAM doDI AvyA ane zuM che zuM che? ema sukhethI hAhArava karatAM moTethI pUchavA lAgyA. zeThane tyAra pachI pavana nAMkhavAmAM AvyA, bIjA ThaMDA prayAga kara vAmAM AvyA eTale enAmAM pharIvAra cetanA AvI. mUrchA vaLI gai eTale temaNe mATethI pralApa karavA mAMDyo, raDavA mAMDyuM: "arere dIkarA! mArA bApa ! are mArA ati sukumAra phulaDA ! arere bhAi! mArAM karme tArI AvI avasthA kyAMthI thai! arere chekarA ! meM tane ghaNAe vAryo teA paNa mArA pApane lIdhe tuM gherathI nIkaLI gayA ane dayAvagaranA daive tArI AvI sthiti karI ! arere huM marI gayA ! mArI sarva AzAe bhAMgI gai ! arere huM luMTAi gayA ! mArI sarva kaLA asta thai gai ! are bhAi! tArA AvA hAla thayA chatAM mAruM jIvatara have zuM temane rahetuM haze ! huM paNa kema marI na gayA ?"' zeThanA kakaLATa. * AvI rIte zeTha mATethI vilApa karavA lAgyA eTale pele bhayaMkara purUSa viSAda sarve sagAsaMbaMdhIonAM zarIdharamAM raDArALa. ramAM dAkhala thai gayA. e vakhate vAsavazenA sagAsaMbaMdhIo paNa viSAdanI zaktithI hAhArava karavA lAgyA, moTethI raDavA lAgyA, pAka mUkavA lAgyA ane sarvee moTA udvega karI mUkyo. AvI rIte eka kSaNavAramAM te e ghara 1 raDatI vakhata dIkarAne mATe AvuM saMbeAdhana paNa thAya che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 881 prakaraNa ra6 ]. harSa-viSAda. je atyAra sudhI ekadama harSanA AvezamAM nAcI rahyuM hatuM te taddana AnaMda vagaranuM thaI gayuM, taddana garIbaDA ane muMjhAyelA lokenuM sthAna thaI gayuM ane strIo ane nekare paNa raDavA lAgyAM, tethI saMpUrNa zakanuM sthAna thaI gayuM. A banAva joIne prArthane sAdhAraNa rIte te saMbaMdhI savAla pUchavAnuM kautuka thayuM. prakarSa-mAmA ! A gharamAM ekadama ulaTuM ja nATaka thaI gayuM tenuM kAraNa zuM? A te jotajotAmAM bAjI ulaTI thaI gaI, AnaMdane badale raDAroLa cAlI ane have Dhela tAMsAne badale chAtI kuTavAnA avAjo saMbhaLAya che ! zA kAraNe A ecato moTo pheraphAra thaI gaye ?" vimarza-"bhAI praka! meM tane prathamathI ja kahyuM che ke A je bAhya manuSya che temano badho AdhAra pelA aMtaraMga mANaso upara che. jo, ahIM ema thayuM ke pahelAM te harSe AvI ahIM AnaMdanuM nATaka karAvyuM ane have A viSAda AvI pahoMce aMtaraMga dhakelA. che te ane tethI ulaTuM nATaka karAve che. AvI rIte ghaDIkavAramAM harSa AnaMda karAve che, vaLI thoDI vAramAM viSAda zeka karAve che, tyAre A duniyAnA bahiraMga loko te bApaDA zuM kare? emAM teonuM kAMI cAlatuM nathI. emane to harSa ke viSAda jema dhakelA mAre tema teo ADA avaLA dhakkA khAdhA kare che, paDe che, uThe che ane vaLI paDe che-AvA temanA hAla thAya che. harSa ane viSAda temane jarA jarA vAramAM viDaMbanA ApyA prarSa-"paNa mAmA ! pelA musAphare AvIne vAsavazeThanA kAnamAM evI zuM vAta karI jene laIne zeTha ane AkhuM kuTuMba AvA meTA viSAdamAM paDI gayuM?" vimarza-"bhAI praka! sAMbhaLa! A zeThane eka vardhana nAmane ekane eka chokare thayo hato. pitAne tenA upara viSAdakAraNa. ghaNoja prema hato, bhara juvAnImAM malakato hato ane zarIre ghaNeja manohara hato. karoDe mAnatAo rAkhyA pachI te zeThane tyAM janmelo hato ane bALapaNathI 1 duniyAmAM A pramANe dararoja lagabhaga thAya che. harSanA prasaMgo cAlatA hoya che tyAM ekadama zeka thaI Ave che. avalokana karanArane A vAtanuM satya barAbara jaNAI Avaze 7. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98ra upamiti bhavaprapaMca kathA. pitAno tathA sarvane viya karavAmAM ghaNeja tatpara hato. ene eka vakhata potAnuM jAtiparAkrama karI paisA upArjana karavAnI marajI thaI, bApanA paisA upara rAcavA mAgavAnuM pasaMda AvyuM nahi ane pitAe tene ghaNe vAryo to paNa Akhare eka meTa sAthe taiyAra karIne paisA kamAvA mATe dezAMtara gaye. e vAtane ghaNe vakhata thaI gaye. tyAra pachI e paradezamAM ghaNuM dhana kamAye ane jyAre enI IcchA tRpta thaI tyAre te svadeza tarapha AvavA mATe nIkaLyo. pAchA AvatAM vacce 'kAdaMbarI nAmanI moTI aTavi AvI temAM tene cAree pakaDyo. cAro tenuM sarva dhana luMTI gayA, enA sarva saMbaMdhIo sAthe AkhA sAthene haTAvI dIdho ane dhana luMTavAnI icchAvALA cAroe rasarvane pakaDI pADyA ane bAMdhI lIdhA-baMdIvAna karyA. evI rIte AkhA sAthene pakaDyo tenI sAthe dhananA athI coroe zeThanA putra vadhanane paNa pakaDyo. e zeThanA putrane pakaDIne teo ene potAnI paddhimAM laI gayA ane tyAM tene aneka prakAranAM duHkha ApIne dhananI IcchAthI herAna herAna karI nAkhyo ane bahu pIDAo ApI. A purUSa je hAla musAphara tarIke ahIM AvyuM che te tenA gharane dAsa che, zeThanA niraMtara paga denAra che, nimakahalAla che ane tenuM nAma laMbanaka che. pitAnA zeThane cAra taraphathI thayela bhayaMkara pIDAo joIne game tema karIne e nAsI chUTayo ane teNe ghera AvIne sarva hakIkata zeThane ekAMtamAM nivedana karI. eNe jyAre vAsava zeThane e hakIkata jaNAvI tyAre tenA zarIramAM ane manamAM kevA kevA pheraphAra thayA ane AnaMdane badale mUcha AvI gaI vigere sarva hakIkata bhAI prakarSa! teM tArI najare hamaNuM ja joI che." prakarSa--"mAmA! tyAre A leke ATalA badhA raDe che, merethI phUTe che ane kakaLATa kare che tethI pelA vardhanano kAMI bacAva thavAne ke?" vimarza-"nA re bhAI! A leke game teTaluM raDe, kuTe ke mAthAM pachADe, emAM vardhanane kAMI lAbha thavAno saMbhava ja pariNAma vagara nathI ane e leke jANe che paNa kharA ke teo ne harSa viSAda. game teTalA raDe phUTe tethI putranI sthitimAM talanA phatarAnA trIjA bhAga jeTaluM paNa pheraphAra thavAno nathI, chatAM e lokone te viSAda jema nacAve che tema teo sarve 1 kadaMba-sarasavanAM jhADo jemAM ghaNAM hoya tene kAdaMbarI aTavi sAmAnya rIte kahevAya che; athavA kokIla pakSIvALI aTavi, 2 ceranuM gupta raheThANa Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 ] harSa-viSAda. 83 nAce che ane hAthe karIne nakAmA herAna herAna thAya che. tuM je tA kharA, e lokoe dhanadattanA AgamananA samAcAra sAMbhaLyA tyAre jevA teo harSamAM AvI gayA hatA, tevAja jyAre teoe vardhananI ApattinA samAcAra sAMbhaLyA tyAre teo dIlagIrImAM AvI gayA che. e bApaDA harSa ane viSAdathI vAraMvAra aneka jAtanI pIDA ane herAnagati pAmyA ja kare che ke jethI emane vicAra karavAnA ke peAtAnI akkalane upayoga karavAneA samaya paNa maLI zakatA nathI. e te ApaDAe harSa ane viSAdane vaza paDIne vastutattvanI jarA paNa vicAraNA karatA nathI temaja peAtAne dareka bAbatathI hita keTaluM caze ane nukazAna keTaluM thaze tene khyAla paNa karatA nathI ane nakAmA potAnI jAtane viDaMbanA pamADyA kare che. bhAI prakarSa ! tane eka bIjI vAta kahuM: A harSa ane viSAda vAsavazeThanA gharamAM ja AvuM nATaka karAvI rahyA che ema tAre na dhAravuM. e te evA jakharA che ke eka ke bIjuM kAraNa meLavIne dararoja lokone ghare ghare nacAvyA ja kare che. kAraNa ke ajJa prANIe jeenI najara ' . ghaNI TuMkI heAya che tee putrane prApta karIne, rAjya meLavIne, dhana ekaThuM karIne, mitrane maLIne athavA evA bIjA sukhanA " kAraNane prApta karIne ene vaza thai jAya che, pachI samuddhi vagaranA " thaine ane harSane paravaza paDIne e mANase evAM evAM A "C caraNA ane ceSTAo kare che ke vivekI mANasA tA tene joine "ke vicArIne manamAM hasyA ja kare che; paraMtu e mUDha mANasA vi" cArI zakatA nathI ke putra, rAjya, dhana, mitra ke zrIjI sukha Ape " tevI vastue temane maLI che tenuM kAraNa mAtra pUrva janmamAM . karelI sArI karaNI ja che. ane jame karela puMjInA ja A vyaya tr ' che; teA pachI evI rIte karma upara AdhAra rAkhanAra, atyaMta tuccha, taddana bAhya ane thoDA vakhatamAM pAchI nAza pAmI janAra " kAi sAdhAraNa vastu ke snehI maLI jAya te emAM harSa te zene " karavA? AvA vicAra te bApaDA rAgakesarInA senAnI harSane * vaza paDIne karatA nathI. temaja peAtAnA koi premI pAtra sAthe "vicAga thaI jAya athavA peAtAne je pasaMda na heAya tenI sAthe " saMyoga thai jAya athavA te peAtAne ke peAtAnA snehIne kAMi " vyAdhi thai Ave teA tarata viSAdane varA paDI jAya che ane te " vakhate te mUDha prANIe viSAdanI asara taLe moTethI raDavA phUTavA " maMDI jAya che, manamAM saMtApa pAme che ane jANe garIba rAMka Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 984 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 hoya tevA banI jAya che, paraMtu eve vakhate teo vicAra karatA nathI ke A sarva je pratikULa saMyoga viyoga thAya che te sarva parva bhavamAM karelA saMcitanuM phaLa che, tenA upara potAne keda "jatane aMkuza nathI ane tene laIne zeka kare te taddane mUrkhatA. che. vaLI teo ema paNa vicAratA nathI ke evI rIte viSAda karavAthI te prANIone duHkha thatAM hoya temAM ghaTADo thavAne "badale ulaTo vadhAre thAya che, paNa ethI du:khamAMthI jarA paNa "chUTakAro maLato nathI ane je du:khamAMthI rAhata maLavAno koi "paNa upAya hoya to te te mAtra zubha pravartana ja che. kAraNa ke "bhAI ! duHkhanuM mULa pApa che ane sArA vartana ane ceSTAthI "sarve pApa nAza pAmI jAya che, to pachI kAraNa (pApa)no nAza "thavA pachI kArya (du:kha)ne saMbhava ja kyAMthI rahe? prakarSa-"mAmA ! sArA vartananI AvI sArI asara hoya ane tenuM pariNAma ATaluM suMdara AvatuM hoya to lekee tene mATe yuvA karavo joIe ane A viSAdanA tAbAmAM e leko vAraMvAra paDI jAya che tenA zAsanamAMthI teoe bahAra nIkaLI javuM joIe." vimarza "bhAI! te ghaNI sArI vAta karI, paraMtu e hakIkata A bhavacakra nagaramAM rahenAra leke haju barAbara samajatA nathI." Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. cAra avAMtara nagarA. mAnavAvAsa, viSNudhAlaya. pazusaMsthAna. pApi paMjara, vivekaparvataparathI vizeSa avaleAkanA, viveka parvatapara UbhA UbhA mAmA bhANeja bhavacakra nagaranI aneka prakAranI ceSTAo joi rahyA che ane tenA saMbaMdhamAM bhANeja je savAlA pUche tenA mAmA uttara ApatA jAya che ane dareka hakIkatapara cAgya prakAza pADe che. pachI mAmAe kahyuM " bhAi prakarSa! A bhavacakra nagara te eTaluM moTuM lAMbuM ane vizALa che ke enAM dareka kautukA tA tane sIdhI rIte keTalAM batAvuM! e te tuM jyAM najara karIza tyAM kAMi kAMi navInatA tArA jovAmAM jarUra Avaze. tane A nagaranuM svarUpa jANI levAnI ghaNIja jijJAsA thai che mATe huM tane TuMkAmAM keTalIka hakIkata samajAvI dauM. Aje ApaNe A viveka nAmanA atyaMta nirmaLa parvata upara caDhyA chIe, mATe tuM badhI hakIkata tArI AMkha sanmukha joi zake che ane tethI rUpathI te tenuM pharIvAra varNana karavAnI ke nivedana karavAnI jarUra mane lAgatI nathI ane A bhavacakrapura saMbaMdhI guNathI teA huM vivecana karatA ja' huM te tuM sAMbhaLe che. have saMkSepamAM bIjI keTalIka vAta karI dauM chuM te tuM sAMbhaLa. tuM tArI AMkhe je joi zake tenuM mAre varNana karavAnI jarUra nathI, enA guNA kahevAnI jarUra che te tane kahI saMbhaLAvela che ane vaLI parAMone paricaya. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 986 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratAva 4 kahI saMbhaLAvIza te barAbara lakSyamAM rAkhaje. e bhavacaka nagaramAM nAnAM nAnAM aneka peTAnagare (parAMo) che e badhAnuM varNana karavuM to ghaNuM muzkela che. te badhAnI vAta karato nathI, paNa temAM cAra mukhya vibhAgo che, peTAnagare che tenI hakIkata tane kahI saMbhaLAvuM te dhyAnamAM rAkhaje. e cAra parAMomAM prathamanuM nAma mAnavAvAsa che, bIjAnuM nAma vibudhAlaya che, trIjAnuM nAma pazusaMsthAna che ane cothAnuM nAma pASipaMjara che. A bhavacakranagaramAM e cAra mukhya peTAnagare che ane evI rIte vyApIne rahyAM che ke e potAnA paTAmAM e bhavacakramAM rahenAra sarvane laI le che. e cAra nagaranuM varNana tane saMbhaLAvuM chuM. e cAra parAM (peTAnagara) taddana judAM judAM che, aMdarathI bheLaseLa thayelAM lAge che, paNa e cAre taddana alaga che ane tenA rahevAsIo taddana judA paDI jAya tevA che. "mAnavAvAsa, prathamanuM paTAnagara mAnavAvAsa nAmanuM che te mahAmaha vigere aMtaraMga prANIothI vyApta che, viMTaLAyeluM che ane teone lIdhe Akhe vakhata dhamAdhamavALuM rahe che ane jIvatuM jAgatuM hoya tevuM bAhya najarathI lAge che. emAM kevI kevI dhamAdhama macI rahI che e tuM joI le! emAM keTalAka manuSya kaI jagyAe potAnA vahAlAne meLApa thavAthI atyaMta AnaMdamAM AvelA hoya che tethI te harSathI bharapUra dekhAya che; kaI jagyAe bahu dveSa utpanna thAya evA manuSyane saMga thaI javAthI atyaMta vyagracittavALuM ane durjanathI bharapUra jaNAya che; kaI jagyAe temAM rahenAra manuSyane jarA mAtra dhananI prApti thaI javAthI paNa atyaMta AnaMda upajAvI rahyuM jaNAya che; kaI jagyAe pAsenA paisAno nAza thavAne lIdhe uddabhavelA meTA saMtApathI garamAgarama thaI gayeluM jaNAya che; kaI jagyAe ghaNI moTI vaye ekanA eka putrano janma thavAthI moTo mahotsava thaI rahela dekhAya che; kaI jagyAe hRdayanA atyaMta vahAlA sehI saMbaMdhI ke sagAnAM maraNuthI bhayaMkara zokanI garjanAo uThI rahevAne lIdhe asta 1 mAnavAvAsamAM manuSyagatinA saMzI asaMsI chavAno samAveza thAya che. manuSyanI vastI tI lekamAM jaMkhatIpa, dhAtakI khaMDa ane puSkara ardhamAM eTale aDhIdvIpamAM ane 56 aMtadvIpamAM hoya che. mahAvidehamAM sarvathA catartha Araka varte che, bharata eravatamAM cha ArA ulaTA sulaTA Ave che. chappana aMtahIMpa ane 6 yugalIka kSetramAM yugaLadharma niraMtara pravarte che. A sivAya bIjI koI paNa jagyAe manuSyanI utpatti thatI nathI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27] cAra avAMtara nagara. vyasta sthitivALuM jaNAya che; koi jagyAe lazkarI senAnIoe moTuM yuddha zarU karela hAvAne lIdhe ghaNuM bhayaMkara lAge che; keAi jagyAe ehI mitranA ghaNe kALe maLavAthI AMkheAmAMthI harSanA AMsu cAlyA jAya che; koi jagyAe leAkeA garIbAi ane kamanasIbane lIdhe ane koi jagyAe vyAdhienI aneka prakAranI pIDAne lIdhe herAna gati pAmatA jovAmAM Ave che; koi jagyAe zabda rU5 rasa gaMdha vigere iMdriyanI tRptinAM kAraNeA prApta karIne manamAM mAnI lIdhelAM khATAM sukhathI bharapUra manuSyA dekhAya che; koi jagyAe sAcA ane sArA rastAthI dUra gayelA ane mahA pApa karanArA pApI prANIothI bharapUra dekhAya che ane vaLI koi jagyAe dharmabuddhi chatAM paNa tenAthI taddana ulaTI rItIe (dharmavirUddha) vartana karanArA mANaseAthI nagara vyAsa dekhAya che. bhAi! tArI pAse mAre keTalI hakIkata kehevI? tane saMkSepamAM kahuM te! mahAmeAha vigere rAjAonAM je je caritronI hakIkata meM tArI pAse varNavI hatI, te saMbaMdhI je je hakIkata tane jaNAvI hatI te te sarva caritro ane hakIkatA A nagaramAM khAsa karIne prApta thAya che, jUdAM jUdAM kAraNA ane prasaMgeA prApta karIne A mAnavAvAsa nagaramAM e sarva bAbate anyA kare che. A pramANe mAnavAvAsa nagara saMbaMdhI hakIkata tane TuMkAmAM kahI saMbhaLAvI. have viSudhAlaya nAmanA bIjA nagaranI hakIkatane kahI saMbhaLAvuM chuM te lakSyamAM rAkhaje. viSNudhAlaya. '' A viSNudhAlaya peTA nagarane tAre svargarUpa samajavuM. emAM aneka pArijAta vRkSeA che, suMdara pAribhadra ( AkaDAne maLatAM ) vRkSA che, aneka kalpavRkSo che ane suMdara vRkSAnAM moTAM moTAM vaneAthI e bhareluM che. emAM surapunnAga (seAraMgI )nA jhADAnI sugaMdhI cAre tarapha uDI rahI che, temaja caMdana vRkSAnI khuzabA cAtarapha phelAtI heAya che, 887 1 viSNudhAlayamAM deva ane asurane| samAveza thAya che. khAra devaleAka, nava grevecaka, pAMca anuttara vaimAna, nava leAkAMtika e sarvanAM sthAne uparanA leAkramAM che. bhuvanapati, vyaMtara ane vANutyaMtaranAM sthAne tIrchA ane adheleAkamAM che, tIryaMgyuMbhaka devA sevA cAkarI karanAra che. devagatimAM sukha vadhAre che, paNa dharmaprApti bahu gheADAne thAya che, ghaNe bhAge jame puMcha khAi javAnA vyavahAra vadhAre ane che. ahIM viSudhAlayanuM varNana karyuM che temAM mukhyatve karIne bAra devalAkanA dezane AzrayIne karela heAya ema jaNAya che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja ce niraMtara pANImAM rahenAra dhoLAM kamaLa ane kumudanA samUhathI te nagara suMdara dekhAya che ane temAM mANeka, zani, lasaNI, paravALAMnA DhagalA cAtarapha eTalA dekhAya che ke tenI zAbhAnuM varNana karavuM muzkela thai paDe; emAM divya seAnA vaDe aneka nAnAM nAnAM parAM anAvavAmAM AvelAM che; muzAbhita tejasvI maNinI prabhAthI e nagaramAM rahela sarva aMdhakAra dUra thai gayA che; aneka prakAranA citra vicitra ranonAM kiraNeAthI temAM moTA prakAza thai rahelA che; e nagaramAM jyAM juo tyAM divya AbhUSaNA taiyAra dekhAya che, sugaM dhIone pAra ja nathI, puSpamALA te cAtarapha phelAyalI haMmezAM dekhAya che ane suMdara bhAganAM sarva sAdhanA hAjara heAya che; e nagaramAM UMcA prakAranuM manane AnaMda Ape tevuM ane niyamasaranuM nRtya cAlyA ja karatuM dekhAya che, hRdayane asara kare tevuM gAna niraMtara thayA ja kare che ane niraMtara AnaMdamAM vadhAro karyAM kare che tethI e nagaramAM rahenArA leAkeA niraMtara AnaMdamAM rahenArA che, devatAo niraMtara sukha bhAga bhAgavanArA che, tejamAM sUryane paNa haTAvI de tevA che, atyaMta prakAza ApanArA kuMDaLa ( kAnanAM ghareNAM ) keyUra mAnubaMdha ) muguTa ( mAthe paheravAnA) ane hArathI peAtAnA kAna, hAtha, mastaka ane chAtI dIpAvI rahelA che, aneka bhamarAone AkarSaNa kare tevI suMdara maMdArapuSpAnI kadi na karamAya tevI mALA temaNe dhAraNa karelI che ane suMdara vanamALAthI niraMtara suMdara AzayavALA te lAge che, teo AnaMdasamudramAM kallola karatAM DolatAM jaNAya che ane badhI iMdriyAne barAbara tRpta karatA jaNAya che. AvA lokothI viSudhAlaya bhareluM che. tenI bhUmi paNa zreSTha che ane temAM rahenAra paNa evA ja sukhI che. tane jo yAda hoya teA mAharAjAnA maMDaLamAM meM vedanIya rAntanA eka sAta nAmaneA mANasa che ema tane jaNAvyu hatuM. have hakIkata ema che ke karmapariNAma mahArAjae e sAta nAmA mANasa je sarva lokone ghaNA AnaMda Ape che tene A AkhA viSNudhAlayanA nAyaka banAvyA che. e sAta nAmanA purUSa A nagarane niraMtara suMdara bhAgothI bharapUra rAkhe che, aneka prakAranA AhvAda upajAve tevAM sAdhanAthI saMpanna rAkhe che ane sArI rIte su 1 jue pR. 889. 2 vedanIya rAja sAta ane asAta nAmanA be purUSathI vIMTAine e che ema jaNAvyuM che. jue pR. 889, devagatimAM sAtA vedanIyanuM prAbalya heAya che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 ] cAra avAMtara nagarI. spaSTa vyavasthita rAkhe che. evA sArA nAyaka nImAyA che tethI A nagaranI sarva prajAne ghaNuM sukha thAya che." prakarSa-- mAmA ! Apa kaho che ke A viSNudhAlaya ATaluM adhuM suMdara che tyAre pelA mahAmeAha vigere rAjAe che teone ahIM kAMi dora cAlatA nathI? ane e viSudhAlaya sukhI hAvAnuM kAraNa zuM che te samajAveA." vimarza--"nA re bhAI! tuM ema jarAe samajatA nahi, ahIM paNa AMtara rAjAe pUra josamAM pravarte che ane peAtAnI zakti ajamAve che. jo ! A viSNudhAlayamAM arasparanI irSA, spardhA, zAka, bhaya, krodha, lAla, meha, mada ane bhrama peAtAnA pUra joramAM pravarte che, viSudhAlayanA leAkeAmAM ghara karIne rahelA che ane jyAre lAga maLe che tyAre peAtAnI zakti batAvI Ape che. A nagaramAM aMtaraMga rAjAonuM jora cAlatuM nathI ema tAre samajavuM nahi." k prakarSa tyAre jo mAmA! ema ja che te pachI ahIM sukha te kevuM? ane ahIM ghaNuM sukha che evuM tame varNana kema karyuM ?" vize--" bhAi ! tAro savAla taddana sAcA che ane zaMkA paNa sAdhAraNa che. sAMbhaLaH hakIkata ema che ke e loko jene sukha mAne che te paramArthathI vastutattve te jarA paNa sukha nathI ane tattvadRSTithI zvetAM A viSNudhAlaya nagaramAM kAMi khAsa suMdara heAya tevuM paNa lAgatuM nathI; paraMtu viSayanI abhilASA karanArA, temAM jIvananI parisamApti mAnanArA ane tevAM sthULa sukhamAM jIvananuM sAdhya samajanArA jee mukhyabuddhivALA hAya che, jeo vadhAre sArUM ane sAcuM-Take tevuM sukha kayAM ane kayAre maLe che tenA jJAnathI nirbhAgI rahelA hAya che tene viSNudhAlayamAM maLatI sthiti ghaNI meATI ane UMcA prakAranI lAge che, atyaMta bhAgyathI maLelI jaNAya che ane tethI te ghaNI suMdara che ema meM tenI najare tane kahI saMbhaLAvyuM ane te pramANe varNavyuM. bAkI teA jyAM mAhurAjA pAtAnA parivAra sAthe rAjya karatA heAya tyAM leAkanA kharA sukhanI vAta kevI? e mannenA saMyoga ja azakya che. matalakha jyAM mAhurAjA ke enA parivAranA eka pazu mANasa rAjya bhAgavatA hoya tyAM sAcA sukhaneA eka avAja paNa Ave e durghaTa ghaTanA che, ghaNI azakya jevI che ane tenAM kAraNeA meM tane agAu 38 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 vistArathI jaNAvyAM che. ahIM je AnaMda thAya che, dekhAya che ane ahIM rahenArA mAne che, te mAtra sthaLa, upara uparane ane kharA sukhanA khyAla vagarane che, kharI rIte vicAratAM emAM kAMI sAra nathI, dama nathI ane e sukhanA nAmane yogya paNa nathI. bhAI ! AvI rIte meM tArI pAse vibudhAlayanuM TuMkAmAM varNana karyuM, have tyAra pachI pazusaMsthAna nAmanuM trIjuM avAMtara nagara Ave che tenI hakIkata tane saMkSepamAM kahI saMbhaLAvuM chuM te tuM dhyAna rAkhIne sAMbhaLa. pazusaMsthAna, "e pazusaMrathAnamAM je prANIo rahe che teo niraMtara bhu. khathI pIDAya che, aratithI herAna thAya che, aneka saMtApathI duNAya che, tRSAthI trAsa pAme che, aneka jAtanI vedanA-pIDAo khame che, teone vAraMvAra dAha thayA kare che, aneka prakAre pANI tathA AhArano zeSa thAya che, zoka tathA bhayane to kAMI pAra nathI, vAraMvAra udvega thayA kare che, anekavAra baMdhAya che, uparathI mAra paDyA kare che ane evI rIte e pazusaMsthAnamAM rahenArA leke hamezAM duHkhamAM ja rahe che ane temane mahAmaha vigere aneka prakAranAM duHkho ane trAse ApyAM kare che, tethI teo taddana dIna garIba anAtha jevA lAge che ane temane keIne Azraya ke zaraNa paNa maLatuM nathI. uparAMta teemAM dharma ke adharmane, pharaja ke javAbadArIne, kartavya ke akartavyane jarA paNa viveka hoto nathI, teo kalezamaya jIMdagI gujAre che. e 1 A pazusaMsthAna nagarane paribhASAmAM tiryaMca gati kahevAmAM Ave che. pAMca iMdriyavALA tirthomAM jaLacara sthaLacara ane khecaro Ave che. jaLacaramAM jaLamAM rahenArA magaramaccha, mAchalA vigereno samAveza thAya che. sthaLacaramAM hAthI, ghoDA, UMTa, gAya, bheMsa, naLIA, sarpa vigere jamInapara rahenArA chAne samAveza thAya che. (nALI ane sarSane bhujaparisarSa ane uraparisarSa kavAmAM Ave che). khecaramAM haMsa, kabUtara, popaTa vigere AkAzamAM uDanAra pakSIeno samAveza thAya che. A sarva paMceMdriya tiryaMca kahevAya che. ahIM je varNana karyuM che te paMcaMdriya tiryaMcane vadhAre lAgu paDe che. enA vizeSa vivecana mATe paMcAkSapazusaMthAnanI hakIkata dvitIya prastAvamAM AvI che te juo (pRSTha 324 thI AgaLa che. e uparAMta cAra iMdriyavALA vIMchi, bhamarI, tIDa vigere temaja traNa iMdriyavALA mAMkaDa, jI, gagaDA, kiDI vigere, temaja be iMdriyavALA zaMkha keDA, jaLa vigere jene bIjA prastAvamAM vikalaiMdriya saMsthAnanA cho tarIke varNavyA che te paNa tiryaMca kahevAya che (juo pR. 320 thI AgaLa ). uparAMta asaMyavahAra ane saMyavahAra nagaranA ekatri paNa tiryaMcagatimAM ja Ave che. (jIe pR. 305 thI). Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27] cAra avAMtara nagare. 81 nagaranA lekanI anaMta jAtio hoya che, e eTalI badhI che ke teno pAra Ave tema nathI. AvI rIte meM tArI pAse pazusaMsthAna nagaranuM varNana karyuM. have cothA pApi paMjara nagara saMbaMdhI hakIkata tane TuMkAmAM kahI saMbhaLAvuM chuM te barAbara dhyAna rAkhIne sAMbhaLI leje. "pApipaMjara, "mahApApanA jorathI bharapUra thayelA je pApI prANIo A pApipaMjara nagaramAM AvIne vase che teone thatAM duHkhane teone tyAM rahevuM paDe tyAM sudhI aMta AvavAne jarA paNa saMbhava ja nathI. pelA sabhAmaMDapanA varNana vakhate meM tArI pAse vedanIya nAmanA trIjA rAjAnuM varNana karyuM hatuM te tane yAda haze. te vakhate meM tenA *asAta nAmanA eka mANasanI hakIkata tane kahI saMbhaLAvI hatI; e asAta upara eka vakhate rAjI thaIne jamInadArImAM inAma tarIke A AkhuM pApipaMjara nagara tene mahAmaha rAjAe ApyuM che. e asAta paNa paramAdhAmI nAmanA purUdvArA ahIM rahenArA sarva lekene aneka prakAranI kadarthanAo karAve che. e paramAdhAmIo prANune kevA kevA trAsa Ape che tenuM varNana karavuM paNa muzkela che. teo bApaDA pApiAMjaramAM vasanArA lekene garama tAMbuM pAya che, teonA saMkaDe TukaDA karIne tene kApI nAkhe che, teonuM (vasanArAonuM) pitAnuM mAMsa temane khavarAve che, sakhta agnivaDe teone bALavAmAM Ave che, teone vajana kAMTAvALA zAmali 1 A narakagatinuM nAma che. nArakI sAta che; 1 ravaprabhA, 2 zarkarA prabhA, 3 vAlukAprabhA, 4 paMkaprabhA, 5 dhumraprabhA, 6 tama:prabhA, 7 tamastamaprabhA tenAM gotranAma sAta che te A pramANeH dhamAM, vaMsA, selA, aMjanA, viTha, madhA ane mAghavaI. kSetranI pIDA, ananyakRta pIDA ane paramAdhAmIkRta pIDA niraMtara thayA kare che, duHkhano pAra nathI, sukhano aMza nathI ane ugaravAno upAya nathI. ka5nAmAM na Ave tevAM da: asaMkhya varaso sudhI e thI gatimAM thAya che. enuM sthAna nIcenA sAta rAjalakamAM che. 2 juo pR. 889. 3 paramAdhAmaH adhama jAtinA asure teone anyane duHkha devAmAM ja AnaMda Ave che. traNa nArakI sudhI teo hoya che. 4 nArakInA chAnA zarIra pArA jevA hoya che; kApe, bALe ke te to paNu pIDA thayA pachI zarIra ekaThuM thaI jAya che, AyuSya nikAcita hoya che tethI pUruM thatAM sudhI tene tyAM rahevuM ja paDe che, marIne paNa e duHkhathI mukti thai zake tema nathI, mAtra AyuSya pUruM thaye ja maraNa AvI zake che, ApaghAta thai zakato nathI. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 982 upamiti bhavaprapaMca kathA. nAmanA bhayaMkara vRkSa para caDhAvavAmAM Ave che jyAM te vajana kAMTAnI bhayaMkara dArUNa pIDA pAme che, vaLI lehInA gArAthI bharelI vaitaraNI nAmanI nadI teo pAse karAvavAmAM Ave che, e dayA vagaranA adhama rAkSaso teone asipatra vanamAM calAvI temanAM aMgo che che, bhAlA mAre che, barachI Theke che, lehamaya bANa (nArAya) lagAve che, khagathI kuTe che, gadAo lagAve che, kuMbhIpAkamAM rodhavAmAM Ave che, karavatathI veravAmAM Ave che ane kAdaMbarI aTavInI retImAM jANe e caNA hoya tema teone zekavAmAM Ave che. paramAdhAbhI de athavA atyaMta adhama asuro A nArakInA jIvone evI evI kadarthanAo kare che, eTale trAsa Ape che ane eTalI herAnagatI kare che ke tenI hakIkata sAMbhaLatAM ke jotAM manamAM moTe trAsa thayA vagara rahe nahi. e asurono AnaMda ja nArakInA jIvone du:kha devAmAM che ane te kAryane teo sArUM mAne che. e pApipaMjara piTAnagaramAM sAta pADAo (nara)-vibhAgache emAMnA prathamanA traNa pADAonAM (prathamanI traNa nArakImAM) upara jaNAvyuM tevA prakAre aneka duHkho paramAdhAmI devo-asuro Ape che; e uparAMta vaLI e traNe pADAomAM jIvo arasparasa eka bIjAne ghaNuM ja duHkha Ape che, kadarthanA kare che, mAre che, kuTe che ane laDAlaDI karyA kare che, cothA pAMcamA ane chaThThA pADAomAM paraspara karelI pIDA thAya che ane sAtamA pADAmAM vajanA jevA kAMTA teone bheMkAya che. vaLI e uparAMta nArakInA prANIo bhUkhathI satata herAna thayA kare che, tarasathI pIDA pAmyA kare che, ThaMDI evI sakhta hoya che ke tenAthI taddana lAkaDA jevA thaI jAya che ane tenI vedanAthI teo taddana gabharAI jAya che, muMjhAI jAya che, gAMDA ghelA thaI jAya che, kSaNavAramAM taddana pravAhI jevA pocA thaI che, kSaNavAramAM taddana hAle cAle nahi tevA sthira thaI jAya che, ghaDimAM zarIrathI taddana jANe chUTA paDI gayelA jaNya che ane kSaNavAramAM pAchA zarIra sAthe ekameka thaI jAya che. teonAM zarIra pArA jevA hovAthI teo A sarva sthiti anubhave che, paNa marI jatA nathI. vaikriya zarIrane laIne ema thAya che. aneka prakAranI vikriyA karI zake evuM temanuM zarIra hoya che. e pApipajara nagaramAM rahenArA lekane eTalI pIDA thAya che ke tenuM varNana karavAne bRhaspati paNa zaktimAna thaI zake nahi. A pApipajara nagara che te mAtra duHkhamaya che, duHkhathI bharapUra Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 883 prakaraNa 27] cAra avAMtara nagare. che, duHkhathI cotarapha vyApta che. e nagaranI saMkSepamAM hakIkata bhAI praka! meM tane kahI saMbhaLAvI. A pApi pajara nagaramAM khAsa karIne traNa prakAranI vedanA thAya che: 1 ane kRta vedanA, 2 kSetra vedanA, 3 paramAdhAmIkRta vedanA. A sarva vedanAo ghaNuM bhayaMkara che ane ekaMdare A pApipajara nagara duHkhasaMtApathI vyApta che. A pramANe meM tArI pAse mAnavAvAsa, vibudhAlaya, pazusthAna ane pApi paMjara-cAre peTAnagaranuM varNana karI batAvyuM. A cAra nagarane je te barAbara jANyA te AkhuM bhavacakra barAbara joI lIdhuM ema tAre jANavuM." mAmAnAM AvAM vacana sAMbhaLIne prakarSe bhavacakranagara tarapha saMbhALathI potAnI najara AdarapUrvaka pheravI lIdhI. 1 bhavacakamAM cAra gati hoya che. devagati, manuSyagati, tiryaMcagati, ane narakagati. saMsArI sarva jIvone A cAra gatimAM samAveza thAya che tethI je A cAra gatine barAbara samajavAmAM Ave to AkhA bhavacakrane eTale saMsArane samajI javAya. tiryaMcagatimAM ekathI cAra iMdriyavALA jIvono paNa samAveza thAya che. mukhya hakIkata atra pAMca idriyavALA jIvone AzrayIne lakhI che, paraMtu 5. 990 mAM lakhelI noTathI jaNAze ke atra sarva ne samAveza karavAne IrAde che. bhavacakranAM A cAre nagaro joi lIdhAM eTale vAstavika rIte AkhuM savacaka jevAI gayuM ema samajavuM. te uparAMta to nivRttinagarInA cha ja bAkI rahe che jene bhavacaka-saMsAra sAthe koI saMbaMdha nathI. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasa mahelikA. jA. jA. mRti. khalatA. kurUpatA. daridratA. durbhagatA. 1. 2. 3. 4. 5. 7. prakaraNa 28 muM. sAta pizAcIe. ka 1. 2. virodhI sA. yauvana. nirAgatA. jIvikA. saujanya. mA mA bhANeja vAtA karatA hatA, bhANeja AdarapUrvaka vizeSa avalAkana karatA hatA, mAmAnA khulAsA sAMbhaLI AnaMda pAmatA hatA ane aneka navA navA savAlA kautukathI pUchatA jatA hatA. evI rIte bhavaca upara tenI najara paDI rahI hatI, avalAkanA cAlatI hatI ane AMkha pheravI pheravIne kautukathI te cAtarapha jeyA karatA hatA, ane prazna pUchI khulAsA meLavatA hatA te vakhate ghaNuM vicitra ane bhayaMkara dazya tenI najare paDyuM. sAta mahelikA-pizAcIe. 3. 4. 5. surUpatA. 6. aizvarya. 7. subhagatA. bhayaMkara AkAra ane ugra svarU5. pratyekane gatimAM mUkanAra preraka maLa pratyekanI pIDA-trAsanA adhikArIo, pratyekanA zatrukArya karanAra viparIta aMgabhUtA. e dRzya joI prakarSa ekAeka coMkI gayA ane tenI mukhamudrA upara khedanI nizAnIo spaSTa dekhAvA lAgI ane Avaze anI jaI mAmAne pUchavA lAgyA. " arere mAmA! juo te kharA! Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28] sAta pizAcIo. ahIM pelI sAta strIo dekhAya che! te te kharekhara ekadama sthAna kheMce tevI che! dekhAvamAM ghaNeja bhayaMkara AkAra dhAraNa karanArI che, pIDA ApanArI hoya tevI jaNAya che, eNe sarva jagyAo upara pitAne dera calAvyuM hoya evA ugra svarUpavALI jaNAya che, rUpamAM tadana kALI zAhI jevA raMganI che, dekhAvamAM ghaNuM kharAba jaNAya che ane vaitALanI strIonI peThe enuM nAma levAthI paNa lekene dhrujAvI nAkhe tevI lAge che! mAmA ! e sAte strIo keNa che? eonuM kAma zuM che? ene gatimAM mUkanAra-preraNuM karanAra koNa che? emanuM baLa keTaluM che? temanI sAthe temane bIjo parivAra keNuM che ane dekhAya che tevA draDha nizcayathI teo kene pIDA karavA taiyAra thayelI che? jyAM sudhI A sarva hakIkata Apa mane samajAve nahi tyAM sudhI mane lAge che ke bhavacakranuM varNana haju adhuruM ja che. mATe mAmA! mArA upara maherabAnI karIne e sAte bhayaMkara strIonI hakIkata samajAvo !" vimarzamAmAe harSathI javAba ApatAM kahyuM "bhAI ! e sAte strIonI hakIkata vigere je je te mane pUchavuM te vistArathI tane samajAvuM chuM te barAbara dhyAna rAkhIne sAMbhaLaje. e sAte strIo je dekhAvamAM ghaNI bhayaMkara che teonAM nAma anukrame A pramANe che: jarA (ghaDapaNa), rUjA (rega, vyAdhi, maMdavADa), mRti (maraNa), khelatA (luccAI), kurUpatA (kadarUpApaNuM), daridratA (garibAI, dInapaNuM, bhIkhArIpaNuM), ne durbhagatA (kamanasIba, hatabhAgyatA). have sAte pizAcaNIo saMbaMdhI te je je savAla pUkyA che tenA uttara tane kahuM chuM te lakSyamAM leje - 1 jarA, bhAI praka! tane yAda haze ke mULa rAjA te karma pariNAma che, te mahArAjAne devI kALapariNati nAmanI rANI che. e devI sarva bAbata vakhatasara kare che. e mahAdevIe A jarA (ghaDapaNa-vRddhAvasthAjIrNapaNuM) ne A bhavacakra nagaramAM mokalI Apela che. e jarAne gatimAM mUkanAra bIja bAhya padArtho paNa leke varNave che; dAkhalA tarIke lavaNa-luNa mITha) vigere padArtho ghaDapaNane jalida lAve che. have e jarAnI zakti kevI che te tane kahuM e jyAre prANune bheTe 1 mIThAnA upayogathI ghaDapaNa jaladI Ave che ema vaivakanI mAnyatA che. ane AdhAra maLI zakyo nathI. niSNAta vaidyane pUchavuM. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 986 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 che tyAre te prANInA sarva suMdara varNane, rUpane, lAvaNyane ane baLane ekadama harI le che. vaLI tyAra pachI e prANIne vadhAre jorathI bheTa che tyAre enA magajane paNa ulaTuM banAvI de che ane baLavAna cheNIone ati zocanIya dazAmAM lAvI mUke che. enA parivAramAM vaLIA (kapALamAM karacalI vigere), paLIA (ghaLA bAla), tAla (mAthAmAM), zarIrapara tala vigerenAM kALAM cihno, (vaLI gayelI keDa vigere) astavyasta avaya, kadarUpApaNuM, kaMpa (dhrujavuM te), khaDabacaDApaNuM, zeka, meha, zithiLatA, rAMkapaNuM, cAlavAnI zaktine nAsa athavA a5bhAva, aMdhapaNuM, baherApaNuM, dAMta paDI javApaNuM, dAMta kharI javApaNuM vigere che te tenI sAthe dekhAya che ane emAM vAyu sarvathI AgaLa cAle che. jarAnI sAthe e sarva Ave che ane yogya vakhate pitAnI asara batAvatA jAya che. vAyu emAM sarvathI vadhAre AgaLa paDato bhAga le che. jIvanazakti maMda paDatI jAya che eTale zarIramAM vAyunuM jora vadhatuM jAya che. e sarva parivArathI paravarIne e jarA beThelI che ane jANe masta thayelI madavALI hAthaNI hoya nahi tema cAre tarapha mahAle che ane AnaMda kare che. A jarAno parivAra che te tArA samajavAmAM AvyuM? have e jarA je mahA zatrunuM kAma kare che te daDha nizcayapUrvaka kene pIDA kare che te tArA savAlano javAba ApuM chuM te sAMbhaLaH- e kALapariNati devIne eka moTI zaktivALA ane prabaLa purUSArthavALe dIvALaghaDA jevo yauvana (juvAnI) nAmano eka cAkara che. e yavana yogI che ane jarAnA hukamathI yauvana. prANIonAM zarIramAM praveza kare che ane pitAnI yogazakti vaDe teomAM baLa dAkhala kare che, zakti pUre che ane teone suMdara svarUpa Ape che. tyAra pachI te yauvana nAmane yogI prANI pAse aneka prakAranA vilAsa karAve che, vAraMvAra hasAve che, cALAcaskA karAve che, ulaTA sulaTA vicAre karAve che ane evI rIte pitAnuM parAkrama batAve che tathA teo pAse ThekaDA 1 "sAThI buddhi nAThI vALI kahevata atra lAgu paDe che. 2 vAyunA rathI sAMdhAmAM duHkhAvo thAya che. (gout, rheumatism) 3 vitality ochI thAya che. 4 gaddhA pacIzInI A sarva dhamAla avalokavA jevI che, dararAjanA anubhavano viSaya che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 ] sAta pizAcIo. 997 marAve che, kudakA marAve che, ullAsa karAve che, nAca karAve che, deDAdoDI karAve che ane te sarvamAM yauvanano mada dekhADI Ape che; vaLI teo pAse abhimAna karAve che, parAkrama karAve che, bhAMDaceSTA karAve che, sAhasa karAve che ane evAM evAM aneka uddhatAI bharelAM vartana tenI pAse karAve che. AvA AvA potAnI sAthe senAnIone lAvIne e yauvana, lokone A duniyAmAM nacAve che. loko paNa evA vicitra che ke jyAre e yauvananA saMbaMdhamAM pote Ave che tyAre bhogasaMbhaganA sukhathI potAne ghaNuM ja bhAgyazALI mAne che ane evI rIte e kALapariNati mahAdevIe mokalela yogI thoDe vakhata lokone nacAve che. tyAra pachI pelI jarA jANe sAkSAta rAkSasI ja heya nahi tema hAthamAM khA laIne pelA yauvana nAmanA cAkarane tenA parivAra sahita potAnI zaktithI cUrI nAkhe che, tenA kakaDe kakaDA karI nAkhe che ane tene jANe taddana hatavIrya karI nAkhe che. evI sthiti thAya che eTale lokonI juvAnI khalAsa thaI jAya che ane teomAM ghaDapaNuM Ave che eTale teo bApaDA hajAro duHkhanA bhegA thaI paDe che, ane atyaMta garIba rAMka jevA thaI jAya che, temanI potAnI strIo temane haDadhUta kare che, temanA kuTuMbIo temane tiraskAra kare che, temanAM bALabaccAMo temanI mazkarI kare che, juvAna strIo temanA tarapha dhikkAra batAve che, teo vAraMvAra agAu bhagavelA bhegane dIlagIrIpUrvaka yAda karatA rahe che, vAraMvAra udharasa khAdhA kare che ane bhAMgI truTI khATalImAM paDyA ALoTe che, teonAM nAkamAMthI lITa cAlyuM jatuM hoya che, vAtavAtamAM sAmA upara teo garama thaI jAya che, mIjAja khoI besatA jarA paNa vakhata lAgato nathI, anyanA anAdarathI asaMtoSa pAmI krodhAyamAna thAya che ane evI rIte jarAthI parAbhava pAmelA prANuo gatihIna thavAthI dinarAtabhara suI rahe che. 2 rAjA, " bhAi praka! tArI pAse meM lekene pIDA karavAmAM tatpara rahenArI jarAnuM varNana karI batAvyuM. have e sAta strIomAM bIjI jA" nAmanI bhayaMkara strI che, rAkSasI jevI dArUNa dekhAvamAM lAge che tenI hakIkata kahI saMbhaLAvuM te samajI le. je e ja ( vyAdhi 1 makarApaNuM 2 regapIDA, vyAdhi, maMdavADa. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. dhi maMdavADa) jarAnI jamaNI bAjue beThelI che. tane yAda haze ke pelA sAta rAjAonA varNana karatI vakhate vedanIya rAjAnuM varNana karyuM tyAre tenI sAthe tenA mitra tarIke asAta `nAmanA mAsanuM varNana karyuM hatuM. e durAtmA asAte preraNA karIne A rujAne ahIM mAkalI ApelI che. ene preraNA karanAra kharekhara teA te asAta ja che. keTalAka AcAryo e rajAne preraNA karanAra tarIke bIjA bahAranA nimitto paNa batAve cheH dAkhalA tarIke teo kahe che ke buddhi, dhIraja ane yAdazaktinA na.zathI vyAdhi thAya che, kALa ( avasara ) ane karmanA yoga maLavA, peAtAne pratikULa vastuonA upayoga karavA-e paNa vyAdhinAM kAraNeA che, temaja vAta, pitta ane kamAM je viSamatA kare tene pariNAme ane rajas ke tamastuM jora vadhI jAya tethI nyAutpanna thAya che. AvAM AvAM bAhya kAraNAthI jAne preraNA maLe che e kharI vAta che, paNa e bAhya kAraNAne preraNA karanAra paNa teja asAta nAmanA purUSa che ane tethI rujAnuM paraMparAe mULa kAraNu ane preraka e asAta ja che. e rAjA paNa yAgI hAvAthI manuSyanA zarIramAM praveza kare che ane tyAra pachI peAtAnI zaktithI enI taMdurastI ane svasthatAnA nAza karIne maMdavADa lAvI mUke cheH tAva, atisAra ( maraDA), koDha, harasa, paramIe, plIha ( khareLae vyAdhimAM DAmA paDakhAmAM rahela mAMsakhaMDa vadhI paDe che), dhUmaka, ( harasa ? ), amlaka (?), saMgrahaNI (jhADAneA vyAdhi,), paDakhAmAM zULa, heDakI, zvAsa, kSayarAga, bhamarI ( vAi), gulma ( vAyu. peTanI DAbI mAjImAM thatA roga. gALA), hRdayaroga (chAtInA du:khAvAvA DIjhIjha), mUrchA, sakhta heDakI, grahaNI, dhruja, khasa (kharaja ), koDha, dhAdhara (darAja ), arUci (apacA ), zAk (sAjA-jemAM hAtha paga sUjIne thAMbhalA jevA thai jAya che), bhagaMdara, gaLAnA vyAdhi ( kaMThemALa vigere), caLa ( kharaja ), jaleAdara, sanepAta, zASa (pANInI 998 1 jue pR. 89. tyAM sAta ane asAta khethI vedanIya rAjA paravarela khatAvela che. mitra tarIke jaNAvyA nathI. ra vaidyakanA koi paNa AdhArabhUta graMtha jevAthI jaNAze ke buddhinAzathI athavA smRtinAzathI vyAdhi thAya che. 3 A karmavAdIene mata che. karma paripAkadazA pAme tyAre nyAdhi thAya che. 4 zarIramAM vAta pitta ane kapha bharelAM che, te amuka pramANamAM che, temAM jarA viSamatA thAya, te ochA vadhAre thAya tyAre vyAdhi thAya che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 ] sAta pizAcI. ka sakhta na chIpe tevI tarasa), zaradI, AMkhanA aneka prakAranA rogA, mAthAnAM aneka prakAranA rogo temaja vidraSi (eka jAtanA roga jemAM cAmaDI lAla thai jAya che-dhanurvAne maLatA roga) vigere e runA parivAranA mANasA-senAnIo che, tenA pratApathI e rajA upara jaya meLavavA ghaNNA muzkela che. niraMgatA. 8 pelA vedanIya rAjAnA sAta nAmanA senAnIe e bhavacakra nagaramAM eka nirogatA nAmanI srIne meAkalI Apela che, te strInuM kAma ghaNuM sArUM che. te leAkeAne sArA varNa Ape che, khaLavALA kare che, suMdara zarIravALA banAve che, buddhimAna banAve che, dhIrajavALA kare che, smRti (yAdazakti )vALA banAve che, huziyAra manAve che ane evI rIte aneka prakAranA sukhathI teone AnaMda pamADe che. e nirogatAne A bhayaMkara rujA kSaNavAramAM haNI nAkhe che ane jotajotAmAM te prANIAnAM zarIramAM ane manamAM aneka prakAranI bhayaMkara pIDA upajAve che. bhAi! e nirogatAne haNI nAkhavA mATe A sajA prANIAne evI sakhta rIte vaLage che ane eka vakhate prANI upara potAnA hallo karyA pachI tenI pAse evI evI ceSTAo karAve che, evA evA cALA ane cIsA paDAve che ke enuM varNana karatAM pAra Ave nahiH dAkhalA tarIke jyAre ruA taraphathI hallo thAya che tyAre prANI karUNA upajAve tevA dIna svare raDe che, vikAravALA svarathI kakaLATa kare che, UMDA nisAsA nAkhIne meTA svarathI rovA bese che ane viThThaLa thai jaine AraDe che, taddana rAMka vacanA mAle che, vAraMvAra lAMbI cIsA pADe che, ahIMthI tahIM ane tahIMthI ahIM taLAimAM ke jamInapara ALATe che ane peAtAnI mAjumAM zuM thAya che tenI paNa te mApaDAne khabara paDatI nathI, acetana jevA thaIne paDe che--AvI rIte te niraMtara maMdavADanI pIDAmAM pacelA rahe che, dararoja dIlagIrImAM khinnatAvALA rahe che, gabharAi gayelA dekhAya che ane jANe temanuM rakSaNa karanAra kAi che ja nahi evA dIna anAtha jevA dekhAya che, bhayathI-bIkathI khAvarA banI gayelA dekhAya che, ane jANe kharekhara narakamAM rahelA nArakInA jIvA hAya tevA cAkhkhA dekhAva ahIM batAvI Ape che. AvI rIte A bhavacakranagaramAM e pApI rujA nirogatAne haNI nAkhIne prANIone aneka prakAranI pIDA Ape che ane prANIo tenAthI pIDAya che, dakhAya che, kacarAya ane bhAre du:khI thAya che. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1000 upamiti bhavaprapaMca kathA. 3. mRti, AvI rIte bhAI! meM tArI pAse sajA nAmanI bIjI bhayaMkara dekhAvavALI pizAcInuM varNana saMkSepamAM karyuM, tyAra pachI trIjI dArUNa dekhAvanI strI jenuM nAma mRti (maraNa-mRtyu) che ane jeNe pitAnA paga taLe AkhA bhavacakane kacarI nAkheluM- dAbI dIdheluM che tenI hakIkata tane kAMIka kahI saMbhaLAvuM eTale te koNa che e paNa tArA samajavAmAM AvI jAya. tane yAda haze ke cittavikSepa maMDapamAM meM tane sAta rAjAe batAvyA hatA temAM eka Ayu nAmano rAjA hato ane tenI sAthe cAra mANasano parivAra hato. e Ayu rAjAne kSaya (takSaya) e A mRtine pravartAvanAra che. A smRti athavA mRtyu bahAranAM saMkaDe kAraNene laIne pravarti che e vAta kharI che dAkhalA tarIke jhera khAvAthI, agni lAgavAthI, zastra (hathiyAra) vAgavAthI, pANInA puramAM DUbavAthI, moTA pavaeNtaparathI bheravajava khAvAthI, moTI bIka lAgI javAthI, atyaMta bhukha lAgavAthI, moTA vyAdhine bhAga thaI javAthI, jherI sarpanA karaDavAthI, hAthInA pagataLe kacarAvAthI, ghaNI tarasa lAgavAthI, atyaMta sApta ThaMDI lAgavAthI, asahya garamI thaI javAthI athavA huMkAI javAthI, ghaNe bhAre zrama karavAthI, ghaNI vedanA thaI AvavAthI, ghaNe AhAra karavAne pariNAme sakhta apaco thaI javAthI, lAMbA vakhata sudhI durdhAna thaI javAthI, thAMbhalA bhIMta vigere sAthe aphaLAvAthI, atyaMta moTo bhrama thaI javAthI, zvAsozvAsa gudAmaLa athavA pavananA ekadama aTakI javAthI athavA tevAM tevAM bIjAM aneka kAraNothI maraNa AvatuM jaNAya che, paraMtu e sarvane preraNuM karanAra, e bahAranAM kAraNone ekaThAM karI ApanAra to te AyurAjano kSaya ja hoya che. teTalA uparathI tArA samajavAmAM AvyuM haze ke e Ayune kSaya e mRti pravartAvanAra che. have e mRtimAM zakti keTalI che te kahuM chuM te sAMbhaLaH e prANuonA zvAsozvAsane laI le che, harI le che, baMdha karI de che, temanI bhASAne baMdha karI de che, teonI sarva ceSTAo ane hIlacAla aTakAvI de che, teonA lohInuM pANI karI mUke che, teonAM zarIra ane mahIM taddana vikAravALAM banAvI de che ane taddana lAkaDA jevAM banAvI de che, vaLI te prANInAM zarIrane thoDIvAramAM durgadhathI bharapUra karI mUke che ane prANune dIrdha nidrAmAM suvADI de che. 1 jue pR. 899, Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 ] sAta pizAcIo. 1001 bIjI pizAcIone pitAnI sahAyamAM moTe parivAra rAkhave paDe che tyAre A mRtibAI to potAnI sAthe parivAramAM keIne rAkhatI ja nathI ane parivAranI tene darakAra ke jarU2 paNa rahetI nathI, kAraNa ke e evI jabarI che ke taddana ekalI hoya te paNa pitAnA sarva kAmane pahoMcI vaLI zake tevI che. e pizAcI ekalI tIvra zaktithI badhuM kAma pAra pADI le che; enuM kAraNa e che ke enA nAma mAtrathI sthAvara ane jaMgama traNe bhuvananA leke ane khuda deveMdra ane cakravatI paNa manamAM tharatharI jAya che ane dhrujI UThe che, moTI moTI zakti, baLa ane traNa bhuvanaprasiddha kSAtra tejavALA moTA rAjA rANu ke zeThe paNa tenuM najIkamAM nAma sAMbhaLe tyAM te bIkathI taddana kAyara banI jAya che. Avo jyAM tene pitAno dera cAlato hoya tyAM pachI ene parivAranI zI jarUra paDe? te to duniyAmAM saMbhaLAtAM atyaMta abhuta kAryo cheTe rahIne paNa taddana ekAkI heIne karI zake che ane te pramANe hovAthI jesathI potAnuM kAma karanArI A pizAcaNI potAnA aizvaryanA ThAThamAM potAnI marajImAM Ave tyAM vicare che, hare che, phare che, pitAno dara barAbara sarvatra calAve che ane tema karavAmAM kedanI jarA paNa apekSA rAkhatI nathI, keinI darakAra karatI nathI. bhavacakanagaramAM rahenAra ke paNuM prANI pachI bhale te moTo cakravatI zeTha ke rAjA hoya athavA taddana bhIkhArI hoya, game te avasthAmAM gharaDo thayela hoya athavA taddana juvAna hoya, game to meTa baLIo hoya athavA taddana dubaLo damalela hoya, game te moTo bahAdura hoya athavA dayA upajAve tevo hoya, game te AnaMdalIlA karato hoya athavA moTI ApattimAM AvI paDelo hoya, game to sago bhAI hoya athavA moTo dumana hoya, game to jaMgalamAM tapa karanAra tApasa hoya athavA te saMsArI gRhastha hoya, game to sarakhe bhale lAyaka prANI hoya athavA te sarakhAI vagarano goTALIo prANuM heya-TuMkAmAM kahIe to game tevI avasthAmAM rahenAre athavA rahela bhavacakrano prANI heya tenA upara te pitAne dara barAbara calAve che. "upara jaNAvela Ayu rAjAnI eka jIvikA nAmanI bahu sArI strI che, te AyurAjanI aMgabhUta che, tenA maya che jIvikA. ane te ghaNI sArI rIte jANItI thayelI che. e jIvikA lokone AnaMda ApavAmAM ane rAjI karavAmAM ghaNI kuzaLa che ane te kAma te darareja bajAvatI rahe che Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1002 upamiti bhavaprapaMcA kathA. ane e jIvikAnA jorathI loko pAtapAtAnAM sthAnamAM sukhethI rahe che ane AvI rIte leAkeAnuM te hita karanArI hAvAthI sarvane ghaNI vahAlI lAge che. AvI suMdara jIvikAne mArI nAkhIne-tenuM khUne karIne e bhayaMkara pizAcaNI smRti lokone bApaDAone peAtAne ThaMkANethI khaseDIne bIje dhakelI mUke che ane tevuM kAma karavAmAM e pApI rAkSasIne AnaMda Ave che. vaLI lokone bIje meAkalI Ape che eTaluM ja nahi paNa te evI kharAba rIte mAkale che ke teo pAchA peAtAne asala sthAne AvI zake ja nahi, athavA zeAdhyA dekhAya paNa nahi: pelA 'ripukaMpanane jema kADhI mUkyo tema tene dUra lai jAya che. ane vaLI khAsa vAta te e che ke smRtinA AdezathI leAkeA khIja jagyAe jAya che tyAre ahInAM dhana, gharabAra, sagAsrahIe ane saMbaMdhIo sarvane ahIM mUkIne taddana ekalA ja cAlyA jAya che, te sarva meLavavA mATe game teTalA prayatna karyo hAya chatAM paNa te sarvane mUkIne cAdhyA jAya che ane peAtAnI sAthe lAMbI musApharImAM bhAthA tarIke mAtra kharAba ke sArAM nRtyAneja letA jAya che ane evI rIte mukha du:khathI bharapUra mATe raste paDI jAya che. tyAra pachI tenA heAkarA ke sagA thADo vakhata raDavA phUTavAnI dhamAla kare che ane pachI thoDA vakhatamAM potapotAne kAme lAgI jAya che, khAya che, pIve che ane sarva vyavahAra kare che, maranAranA dhananA bhAga pADe che, tene mATe paraspara laDe che, ane jema kUtarAne eka mAMsanA TukaDo maLe te arasTsa sAmasAmI kheMcatANa kare tevA dekhAva karI mUke che. have evA paisA ekaThA karavAmAM je prANIe pApanA thAkaDAo bAMdhyA hAya che te teA marIne zrRtinA AdezathI anya sthAne gayelA ekalA pote aneka prakAranAM duHkhA sahana kare che ane pachavADe rahenArA tenA dhanane mATe laDI mare che, paNa maranAranI pIDAmAM bhAga levA koi AvatuM nathI. AvI atyaMta trAsajanaka sthiti e smRti nAmanI trIjI pizAcaNI utpanna kare che. 4. khalatA. ** jUdA jUdA AkAranAM sthAnamAM A nagaramAM prANIone mAvatI smRti nAmanI pizAcaNInI hakIkata meM tane kahI saMbhaLAvI. e bhavacakramAM lokone eka ThekANethI bIje ane bIjethI trIje ema 1 jue A prastAvanuM prakaraNa 26 yuM. ripukaMpana tyAM putramaraNathI maraNa pAme che. pRSTha 9pa1. e ripukaMpanane kathAnAyaka ripudArUNa sAthe bheLavI na nAkhavo. 2 pApa ane puNya. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28]. sAta pizAcIe. 1003 ahIM tahIM pherave che; have tane jyAre badhI hakIkata sAMbhaLavAnuM kautuka thayuM che te cothI khalatA nAmanI pizAcaNI che tenI hakIkata paNa barAbara samajAvuM chuM. mULa rAjA(karmapariNAma)ne pApodaya nAmane eka senAnI che te A khalatAne bhavacakranagaramAM preraNuM karIne mokale che. durjanano saMga, tenI sAthe saMbaMdha ethI paNa e khalatA prerAtI hoya ema dekhAya che, paNa tatvadaSTie vicAra karavAmAM Avaze te jaNAze ke ene asala hetu te pApodaya ja che, kAraNa ke e durjanasaMga paNa pApadayane lIdhe ja thAya che. e khalatA jyAre zarIramAM vartatI hoya che tyAre te pitAnI zakti aneka prakAre batAve che. prANuonAM manane te pApa tarapha DhaLatuM kare che, pApa karavAnI IcchAvALuM kare che ane pApa tarapha premavALuM banAve che. luccAI, cADIyugalI, kharAba vartana, pArakAM apavAda, gurU mahAtmAne keha, mitrane kaha, karelA guNane visArI apakAra karavApaNuM (kRtadhrapaNuM), lajajArahitapaNuM, abhimAna, adekhAI, paramarmaudghATana (khelavAM te), dhIThAI (dhRSTatA) parapIDana temaja IrSA vigere e khalatAnA sahacArIo jANavA. mULa mahArAjA karmapariNAmane eka bIjo mahA uttama saguNI senAnI che tenuM nAma pudaya che. A puNyodaya saujanya. nAmanA senAnIe potAnA taraphathI saujanyara nAmanA mahA uttama mANasane A bhavacakranagaramAM mokalI Apela che. saujanya vaLI pitAnI sAthe sArI zakti, dhIraja, gaMbhIratA, vinaya, namratA, sthiratA, mIThAM vacana, paropakAra, udAratA, dAkSiNya, kRtajJatva (karela guNenI bujha), saraLatA vigere aneka senAnIone laIne Ave che. te jyAre manuSyanA saMbaMdhamAM Ave che tyAre te mANasanA manane ekadama manahara banAvI de che ane tene sArA amRta jevuM suMdara karI mUke che; te uparAMta vaLI e saujanya vizuddha dharmanI ane lokenI maryAdA mukarara kare che, temAM suMdara AcAra pravatave che, lokomAM mitratA vadhe tevI salAha Ape che ane lokomAM araspara sAcI rIte sAre vizvAsa bese evI ghaNuM 1 khalatAH luccAi, daze, durjanatA. 2 saujanyaH sajjanatA. sArA mANasa hovApaNuM. saujanya upara eka paNe lAM lekha zrI jana dharma prakAzamAM bhA. ka. e lakhyuM che tyAMthI te vicArI jo, A lekha vADA vakhatamAM pustakAkAre bahAra paDaze. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1004 upamiti bhavaprapaMco kathA. suMdara ghaTanA karI Ape che. enI vadhAre sArI bAbata te e che A bhavacakramAM ja prANuomAMnA keTalAkane te potAnA atyaMta saudaryanA yoge te mithyAtvane dUra karI eTalI badhI sArI buddhi Ape che ke prANu sAmAnya janapravAhathI ghaNe UMce caDhI jAya, AgaLa nIkaLI Ave ane anukaraNagya thaI jAya. AvuM ghaNuM suMdara kAma saujanya A bhavacakamAM kare che te saujanyanI sAthe e pizAcaNI khalatA moTI duzamanAI rAkhe che, enuM kAraNuM ughADuM cheH e (saujanya amRta che tyAre A bAizrI kharekhara kALakaTa viSathI paNa adhika che. e pApI strI potAnA parAkramathI saujanyanuM khUna kare che ane pachI A (bhavacakra) nagaranA mANasone potAnA parivAra sahita e evI to sakhta rIte vaLagI paDe che, bheTI paDe che ke koI vAta karavAnI nahi ! vaLI vadhArAmAM e potAnI sAthe potAnA parivArane paNa letI Ave che. enA saMbaMdhamAM AvavAthI alabata saujanya te cAlyuM ja jAya che, ane tyAra pachI prANIo je ceSTA kare che te vAta te kAMI bolavA jevI nathI, mAtra TuMkAmAM tane enI asara taLe mANaso kevAM kevAM vartana kare che te kahI jauM khalatAnI asara nIce AvyA pachI mANaso aneka prakAranAM kapaTa kare che, anyane chetaravA taiyAra thaI jAya che, dveSamaMtrathI dabAI jAya che, ke Samaya thaI jAya che, snehasaMbaMdhane tilAMjali ApI de che, ughADA luccA thaI jAya che, eka paNa sAruM kAma temane aDe to teo abhaDAI jAya evI sthiti temanI thaI jAya che, keI temanA paricita hoya tenI sAme kutarAnI jema ulaTA teo ghurakatA-bhasatA jAya che pitAnA khAsa saMbaMdhIone paNa khAI jaIne kUtarAthI paNa vadhe che, potAnA jJAtivage ke vibhAganA rivAjethI uparAMTha thaIne cAle che, anyanAM chidro-guhya bAbate ughADAM pADe che, sthiramANusene ke vastuone nIce pADe che, asthira banAvI de che, sthira kAryanI hArane teDI nAkhatAM e khaLarUpa UMdare sarvatra udvega udvega karI mUke che, vAtAvaraNa AkhuM viSamaya banAvI de che ane jIvanane bojArUpa karI mUke che, cittamAM kaI jUdIja bAbatane vicAra karatA hoya che, vacanathI vAta taddana bIjI ja kare che ane e luccAo luccAInI asaratane 1 kUtarA potAnA varganA prANIne bhase che paNa temane khAI jatA nathI ane khalatAyukta prANuo-khaLe to sAmAne khAI paNa jAya che. 2 udaro goThavelI vastunI hArane doDAdoDamAM pADI nAkhe che te dararojanA anubhavane viSaya che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 ] sAta pizAcI. 1005 kArya taddana trILuM ja kare che, koi vakhata anukULa paDe tema luccAithI garama thai jAya che, koi vakhata taMddana ThaMDAgAra anI jAya che, kAi vakhata madhyama sthiti dhAraNa kare che eTale bahu garama nahi bahu ThaMDI nahi tevI sthiti lai le che, sArAMza ke teo koi mANasane sakhta tAvamAM sannipAta thayA hoya tema eka sarakhI sthiti-eka rUpa rAkhI zakatA nathI, vAraMvAra durjanatAne phAve tevAM rUpA dhAraNa kare che.' AvI rIte A ceAthI pizAcaNInuM ane tene vaza paDelAonuM varNana tane karI batAvyuM, mAtra tane tenI hakIkata sAMbhaLavAnI ghaNI icchA hatI tethI ja enI vAta karI batAvI, bAkI mane te e pizAcaNI ke ene vaza paDelAnAM nAma levAnuM paNa mana thatuM nathI. 5. kurUpatA. " bhAi prakarSa ! e ceAthI pizAcaNI ( khalatA )nuM tArI pAse saMkSepamAM varNana karI batAvyuM. have tane TuMkAmAM kurUpatA nAmanI pAMcamI dArUNa strI che tenI hakIkata kahI saMbhaLAvuM che. agAu cittavikSepa maMDapanuM tArI pAse varNana karyuM te vakhate cheMtALIza mANasanA parivArathI paravarelA nAma nAmanA pAMcamA rAjanuM tArI pAse varNana karyuM hatuM te tane yAda haze. e nAma nAmaneA rAjA ati duSTatApUrvaka A kurUpatA( kadarUpApaNAM)ne bhacakra nagaramAM meAkalI Ape che. e kurUpatAne preraNA karanAra mahAranAM ghaNAM kAraNeA dekhAya che ane tene laine kurUpatA thatI jAya cheH dAkhalA tarIke aniyamita ane kharAba AhAra ane vihAra ( gamana karavuM vigere)ne pariNAme zarI 1 durjanatAnAM rUpe mATe jeTaluM varNana karavAmAM Ave teTaluM ochuM che. jeTalI kharAba sthitie duniyAmAM thai zake tenI kalpanA karavAmAM Ave te te sarva A khalatAmAM Ave che. luccA mANasanI rIti ja evI vicitra hAya che ke enA upara jema avaleAkana karavAmAM Ave tema vadhAre UMDANamAM luccAi maLe. sajjana purUSa e rIti samajI paNa zakatA nathI ane samajavA prayatna karavA e temane gamatuM paNa nathI. 2 jIe pU. pa9. 3 nAmakarma paikI nirmANa nAmakarmathI avayayeA yogya sthAne dhATasara thAya che, saMsthAna nAma karmathI sArI AkRti thAya che, zubha vihAye gatithI sArI gati thAya che, zubha nAmakarmathI sArUM zarIra thAya che. aMga upAMga ane aMgeApAMga paNa sArAM thavAM e puNyAya che ane nAmakarmaprerita che. ethI ulaTAM karmothI sarva kadarUpuM thAya che. nAmakarmanuM svarUpa prathama karmagraMthamAM vistArathI ApavAmAM AvyuM che. puNya ane pAya tattva (nava tattva)ne vistAra navatattvamAMthI sAdhAraNa prakAre maLI Ave che te juo. 40 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upamiti bhavaprapaMcA kathA. ramAM rahela kapha vigere prakApa pAme che ane tene pariNAme kadarUpatA thAya che, paNa e sarva bahAranAM kAraNu che; tAttvika kAraNa teA e nAmakarma rAjAnI preraNA ja che. have e pizAcaNInI zakti keTalI che te tuM samajI le e jyAre manuSyanA dehamAM vartatI hAya che tyAre e prANInuM AMkhane mahA udvega thAya tevuM rUpa kare che, uparAMta vaLI te potAnI sAthe (prANImAM) laMgaDApaNuM lAve che, prANIne aphINI edI jevA banAve che, ThIMgaNA vAmanajI jevA banAve che, AMdhaLA kare che, damalela kare che, zarIre khADakhAMpaNavALA kare che athavA lAMbA tADa jevA kare che. A sarve laMgaDApaNuM, nakhaLAi, kubaDApaNuM, vAmanajIpaNuM, lAMbApaNuM vigere e kurUpatAnA parivAramAM hAya che ane te tenI sAthe Ave che. peAtAnA parivAranI sAthe AvIne e' pizAcaNI AnaMdathI vilAsa kare che ane manamAM malakAyA kare che. "vaLI vadhAre khUminI vAta te e che ke eja nAma mahArAjae hoMsamAM AvIne eka surUpatA' nAmanI dAsIne preraNA karIne A bhavacakramAM mekalI ApI che. joke surUpatA ( sArUM rUpa heAvApaNuM )ne utpanna karanAra keTalAMka bAhya kAraNA paNa jaNAvavAmAM Ave che, jemake sArA ane niyamita AhAra vihArathI prANIne suMdara rUpa-AkRti thAya che, paNa enuM tAzrvika kAraNa teA e nAma mahArAjAprerita surUpatA ja che. e jyAre A prANInA saMbaMdhamAM Ave che tyAre tene evA suMdara banAve che ke koi tenI sAmuM jue teA jonAranI AMkha Thare ane harSamAM AvI Aya, enA dekhAva ghaNA ja prasannatA kare tevA te banAve che, enI AMkhA te kamaLa jevI banAve che ane enAM zarIranAM pratyeka avayava ceAgya jagyAe zAle tevAM teTalAM lAMmAM TuMkAM jADAM pAtaLAM manAvI Ape che, jANe eka hAthI cAlatA hoya tenA jevI tenI ramaNIya cAla manAve che ane jANe sAkSAt devakumAra hoya tevuM tenuM rUpa banAvI de che ane AvuM suMdara rUpa banAvIne te lokone AnaMda ApanArI surUpatA kRtArtha thAya che. e surUpatA ane kurUpatAne ku daratI rIte ja meATI duzmanAi che. e surUpatAne mArI nAkhIne rAkSasI kurUpatA ceAginInI mAphaka prANIonAM zarIramAM pragaTa thAya che. pachI ApaDA prANIo suMdara rUpa AkRti vagaranA taddana kadarUpA thaine evA kharAba lAge che ke loko temanI sAmuM jue te temanI najaranepaNu surUpatA. 1 ahIM beMgAla rA. e. sAsAyaTivALA mULa pustakanuM pra. 651 zarU thAya che. 2 tue sadara naM. 3. pRSTha 1005. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28] sAta pizAcIe. 1007 udvega thaI Ave, ethI teo Adeya nAmakarma vagaranA, pitAnI hInatA thaI jaze evI zaMkAmAM niraMtara rahenArA ane mazkarI hAMsInAM sthAnabhUta thaI paDe che, pitAnA rUpathI garva karanArA bALa jIvo tene joIne hase che, tenI kadarUpatA upara TIkA kare che. vaLI e uparAMta eka bIjI vAta paNa yAda rAkhavAnI che ke evA vAmanajI ke kubaDAo hoya che te ghaNe bhAge taddana guNavagaranA hoya che, vartanamAM bahu sArA javalle ja hoya che, kAraNa ke mAtA ja varare, kalA vidyA guore sAmAnya rIte nirmaLa guNe sArI A timAM ja sthAna pAme che-vase che-rahe che. AvI rIte e kurUpatA A duniyAmAM aneka prakAre viDaMbanA karanArI che te bhAI prakarSa! tArA samajavAmAM AvyuM haze. 6, daridratA. bhAI praka! lekene viDaMbanA karanArI kurUpatA saMbaMdhI hakIkata tane saMkSepamAM kahI batAvI. have daridratA saMbaMdhI hakIkata tane kahuM chuM te tuM lakSya rAkhIne sAMbhaLa. vatsa! A daridratAne preraNuM karIne mokalanAra te pelo pApodaya nAmanoja senApati che. je khalatAne bhavacakamAM ekale che teja pApodaya A daridratAne paNa mokalI Ape che. daridratAne ahIM mokalatI vakhate e pApadaya aMtarAya" nAmanA sAtamA rAjAne AgaLa kare che. e pApodaya daridratAno kharekhara kAraNabhUta che, bAkI bAhya najare loko to e garIbAinAM ghaNuM kAraNe je che ane teja tenAM kAraNe che ema mAne che. e bAhya kAraNe kayAM kayAM che te paNa tane kahI saMbhaLAvuM chuM. jaLa (pANInuM pUra, ativRSTi vigere), agni (Aga thavI), luMTArA, rAjA, sagAM, cera, madya (dArU, bhAMga, gAMjo ), dhUta (jugAra, saTTa, tejImaMdI, vAyade vigere), bhegIpaNuM, vezyAgamana, kharAba cAlacalagata ane e sivAya bIjuM je kaI kAraNe dhanahAnine potAnA mitra banAva 1 adeyanAmakarmanA udayathInuM prAganuM vacana lokomAM mAnanIya thaI paDe che, te je bele te vAtane loke Teko Ape che ane te jAheramAM sarvAnumate pitAnI hakIkata atyaMta AnaMdapUrvaka alpa prayAse pasAra karAvI zake che. 2 karinAthathari e sAmAnya ukti che, anubhavathI paNa emaja jaNAya che chatAM kadarUpA mANase hamezA taddana nirguNa hoya evuM nathI. ekaMdare graMthakatae "prAye-ghaNe bhAge e zabda maLe che te yogya che. 7 juo pR. 1003. 4 aMtarAya rAjAnI hakIkata mATe juo pR. 892. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1008 upamiti bhavaprapaMca kathA. nArAM hoya eTale jethI dhananI hAni thatI hoya e sarva daridratAne preraNuM karanAra hetuo tAre samajavA, paraMtu tatvadaSTithI vicAravAmAM Avaze te pApodaya nAmano senApati aMtarAya nAmanA rAjAne laIne e sarvane amalamAM mUke che ane daridratAnuM vAstavika kAraNa e pApodaya ja che. have e daridratA prANInI kevI sthiti kare che te tAre dhyAnamAM rAkhavA yogya che. e prANIne dhananI gaMdha paNa jene na hoya tevo nirdhana banAvI de che ane AgaLa upara dhananA DhagalA pitAne maLaze evI khoTI AzAnA pAzamAM nAMkhI mUDha babucaka je banAve che. e daridratAnA parivAramAM dInatA, paribhAva ( tiraskAra, anAdara), mUDhatA, 'atisaMtati hovApaNuM, hRdayanI ochapa (nabaLAI-pAchA paDI javApaNuM), bhikSA mAgaNI, lAbha (prApti)ne abhAva, kharAba IcchAo, bhUkha, atyaMta saMtApa, kuTuMbIonI vedanA pIDA kakaLATa vigere hoya che eTale jyAM daridratA rAkSasI Ave che tyAM tenI sAthe dInatA, bhikSA ane bhukha sAthe ja Ave che. "have eka bIjI vAta kahuM. karmapariNuma rAjAnA bIjA senA pati puNodaye A duniyAmAM pitAnI taraphathI eka aizvarya. aizvarya nAmane uttama mANasa je lokene atyaMta AhAda karAvanAre che tene mokalI Apela che. e aizvaryanI sAthe sArApaNuM-bhalamanasAI, ghaNeja harSa, hRdayane vizALa bhAva, gaurava, sarvajanapriyapaNuM, lalitapaNuM, maTI zubha IcchAe vigere Ave che ane e prANane ghaNuM paisAnA samUhathI bharapUra karI de che, jana samUhamAM tene mATe banAve che, sukhI banAve che, lekamAnya banAve che ane e sarva suMdara paristhiti ezvarya lIlAmAtramAM kare che. daridratA pitAnA parivAra sAthe AvavAnI IcchA kare che tyAre A aizvarya nAmanA AhvAda karAvanAra nattamane mULathI ukheDI nAkhavAnI caturAI dharAve che, kAraNa ke daridratA ane aizve banne eka jagAe ekI sAthe ghaDivAra paNa TakI zakatA nathI, rahI zakatA nathI ane aizvarya pelI daridratAnA trAsathI nAsIne dUra bhAgI jAya che. AvI rIte aizvaryAne dUra kADhyA pachI prANI taddana saMpatti vagarano thaI jAya che, du:khathI bharapUra thaI jAya che ane taddana vikaLa manavALo thaIne ghaNe nAsIpAsa thaI jAya che ane AgaLa jatAM dhana maLaze evI khATI AzAnA pAzathI baMdhAIne thoDA ghaNA 1 atisaMtatiH bahu chokarAM e daridratAnI nizAnI che. anyatra paNa AvA vicAre nItijJa batAve che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28] sAta pizAcIe. 1009 paisA meLavavAnI lAlace judA judA upAya ajamAve che ane dhanavAna thavAnI AzAmAM rAtadivasa duHkhI thAya che, aneka rIte dhana meLavavAnA phAMphAM mAre che. e bapaDe dhana meLavavAnA aneka upAya kare che tyAre pelo pApodaya jema pavanane sapATo vAdaLAMone vikherI nAMkhe tema josathI tenA sarva prayatone ulaTA pADI nAkhe che eTale enA paisA meLavavAnA sarva prayatno niSphaLa kare che; pachI e bhAIzrI raDavA bese che, manamAM vadhAre vadhAre kheda pAme che, je paisA pedA karavA dhAryA hatA te jANe potAnA ja hatA ema mAnI laIne te na maLatAM zeka kare che ane pArakA paisA uThAvI levAnA ke pacAvI pADavAnA prayatno Adare che. potAnI pAse eka phUTI badAma paNa na hovAthI kAle ghI kyAMthI lAvazuM? kyAMthI tela lAvaze? kyAMthI anAja lAvazuM? kyAMthI sarapaNu (baLataNuM) lAvazuM? e sarva lAvavAnA paisA kyAMthI maLaze? evI kuTuMbaciMtAthI bApaDAne rAtrIe jarAe ugha paNa AvatI nathI. evI ciMtAne pariNAme jema tema karIne paisA meLavavA mATe aneka na karavA yogya kAma kare che, pite dhamaeNkAye karavAthI taddana vimukha thaI jAya che, manamAM mAne che ke dharma karavAmAM kAMI sAra nathI kAraNa ke (tenI najare) dharme karanAra du:khI dekhAya che jyAre dharma na karanAra sukhI dekhAya che, pariNAme lokomAM halakAI pAme che ane tarakhalAthI paNa tenI ochI kimata thAya che. temanI sthiti joI hoya to teo bIjAnuM kAmakAja karanArA, saMdeza laI janArA lAvanArA, taddana dIna dekhAvavALA, bhukhathI taddana levAI gayelA hADapiMjara jevA, melathI bharapUra, dekhAva mAtrathI ja aneka duHkhothI pIDita AkRti batAvanArA ane jANe pratyakSa nArakInA cha heya tevA dekhAya che. AvI rIte daridratA aizvaryane haNane prANIne bheTe che tyAre tene jIvatA chatAM maravA jevo karI mUke che. 7, dubhecatA, vatsa prakarSa! tArI pAse evI rIte daridratA saMbaMdhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. have sAtamI pizAcaNa dekhAya che tenuM nAma dubhegatA che tenA saMbaMdhI hakIkata kahI saMbhaLAvuM chuM te paNa sAMbhaLI leH sadarahu nAmamahArAjAe prANuomAMnA keI keI upara nArAja thaIne e durbhagatAne A bhavacakranagaramAM mokalI ApI che. durbhagatA eTale kamanasIba paNuM. ene preraNuM karanAra keTalAMka bahAranAM kAraNe paNa dekhAya che. dAkhalA tarIke virUpatA (kharAba rUpapaNuM), kharAba svabhAva, kharAba karmo ane kharAba vacanathI kamanasIbIpaNuM thatuM dekhAya che, paNa te Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1016 upamiti bhavaprapaMcA thA. subhagatA. tenAM mULa kAraNA nathI, vastutaH e durbhagatAnuM kAraNa tA daurbhAgya nAma karyuM ja che ema tAre samajavuM, tatttarahasya barAbara samajI gayelA vidvAna purUSA enI zakti varNavatAM kahe che ke e durjagatA prANIne ekadama apriya, vahAlo na lAge tevA ane ghaNAja dveSa karavA yogya banAvI mUke che. e durvyagatAnA parivAramAM dInatA (garIAi), abhibhanna ( apamAna ), bezaramI, manamAM atyaMta du:kha, e chapa ( uNuAza-nyUnatA ), halakAi ( laghutA ), vezamAM tucchatA, sama jaNamAM alpatA, karela kAryanAM phaLamAM akSAMza athavA rahitapaNuM vigere tuccha bhAve levAmAM Ave che eTale jyAM jyAM e durbhAgatA A nagaramAM phare che-jAya che tyAM tyAM e dInatA vigere enA parivAra paNa sAthe jAya che; matalaba durbhagatAnI sAthe dInatA vigere Ave che. " have e nAma nAmanA mahArAjAe bhavacakramAM eka subhagatA ( bhAgyavAnapaNuM ) nAmanI lokone AnaMda ApanArI paricArikA paNa meAkalI ApI che, e paNa sArI rIte prasiddhi pAmelI che ane jyAre nAma mahArAja prasanna thayelA hoya che tyAre ja subhagatAne hukama Ape che. e subhagatA jyAre Ave che tyAre pAtAnI sAthe zarIra sukhAkArI, taMdurastI, mananA saMteASa, garva, gaurava, harSa, suMdara AzAjanaka bhaviSya, tiraskAranA abhAva vigerene parivAramAM letI Ave che. e jyAre prANInA saMbaMdhamAM bhacakramAM vilAsa karatI hAya che tyAre te prANIne AnaMdarasathI bharapUra karI de che, tene sukhI banAve che, tenuM vacana mAnanIya kare che, sarva prANIe tenA tarapha prema rAkhe evA tene janavadhubha manAve che, ane evI rIte prANInuM te sarva prakAre nasIba prakaTa kare che. durbhAgatA ane A subhagatAne svAbhAvika rIteja zatrutA che, ughADo virodha che ane tethI jema hAthaNI vRkSalatA vigerene mULathI ukheDI nAkhe tema te durbhagatA pelI subhagatAne jaDamULathI ukheDI nAkhe che. pachI je bicArA prANIonA saMbaMdhamAM e hita karanArI subhagatAne ukheDI nAkhavAmAM Ave che te prANIe sAdhAraNa rIte ja leAkeAmAM taddana apriya thai jAya che ane vAta eTale sudhI AvI paDe che ke teo pAtAnA svAmIne paNa pasaMda AvatA nathI, zeThane tenA upara aprIti thai jAya che, peAtAnI strI ja tene haDadhUta kare che, karAe tenA kahevAmAM rahetA nathI, khAMdhavA tene 1 bhaviSyamAM parAbhanna na pAme tevI sthiti eTale bhaviSya vicArIne darzadraSTithI kAma karavApaNuM.' Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 ] sAta piza.cIe. 1011 Ave te jovAnI icchA rAkhatA nathI-AvI rIte jene peAtAnAM mAnavAmAM taraphanA prema paNa prANIne maLateA nathI teA pachI khIna anya prANIo taraphathI temane kevA Adara maLe e te samajAi jAya tevI vAta che; eTale sudhI ke enA sagA bhAie enI sAthe khelatA nathI ane AvI avasthAmAM pachI je koi kArya te kare temAM teonuM kharA" nasIma e DagalAM AgaLa ne AgaLa rahe che: zatruo tenA upara vijaya meLavI jAya che, peAtAnA khAsa premIe hAya tenA ja tee duzmana thai paDe che, mitro ane sagAMo ApattimAM temane tajI jAya che ane te bApaDA peAtAnI jAtane nIMdatA, manuSyapaNA upara zrApa varasAvatA ane jIvanane kheAjA rUpa gaNatAM sarva vakhata kalezamAM pUrA kare che. AvI rIte prANIne durvyagatA hAlahavAla karI nAkhe che. bhAi prakarSa! A sAtamI ane chellI pizAcaNI durbhagatA je agAu nAma mAtrathI tene nivedana karI hatI te saMbaMdhI hakIkata tane TuMkAmAM kahI saMbhaLAvI. " A pramANe bhAi prakarSa! meM tArI pAse 1 jarA, 2 jA, 3 smRti, 4 khalatA, 5 kurUpatA, 6 daridratA, ane 7 durbhUgatA saMaMdhI hakIkata anukrame kahI saMbhaLAvI, e darekane preraNA karanAra kANu che, te darekanI zakti keTalI che, temanA parivAramAM kANu kANu Ave che, te kone kone kevA kevA prakAranI pIDA Ape che te paNa anukrame meM tane batAvyuM, vaLI te darekanA pratipakSI zatru kANu che, tenA teo kevI rIte kSaya kare che, tenI sAthe laDIne te lokone pIDA ApavAnA peAtAnA kAryamAM A bhavacakranagaramAM kevI rIte teDAya che e sarva hakIkata paNa tane muddAsara rIte TuMkAmAM jaNAvI." 1 A sAta rAkSasIemAM evI yuktithI kartAe gAThavaNa TharI che ke manu. gatinI khAsa karIne sarva agayanI mAmatAne samAveza temAM thai jAya. emAM durbhAgatA ane kurUpatA evI rIte yeAAyela che ke emAM nAmakarmanI sarva prakRtinA tathA gAtrakarmaneA samAveza thai jAya, jarA ane rUjAmAM vedanIya karmane, smRtimAM AyuSyane, daridratAmAM aMtarAya karmane ane khalatAmAM sAmAnya pApeAyane samAveza karyo che, tenA vipakSeAmAM sarva zubha prakRtine samAveza karyo che. puNya ane pApanI lagabhaga sarva meTI meATI prakRtine atra samAveza karyo che, bhA. ka. ravimarauM sAta pizAcInuM varNana pR. 994 thI zarU karyuM hatuM te atra pUrNa thayuM. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM. rAkSasI dAra ane nivRtti. - ma karyuM sAta pizAcaNIonA vistArathI hevAla sAMbhaLI rahyo, tene preranAra AMtara khaLAnI zakti teNe jANI. tenA virodhI tattvApara gaveSaNA tenA hRdayamAM thatI jatI hatI. mAmAe varNana pUrUM karyuM eTale bhANeje tepara vistArathI carcA calAvI ane vastusvabhAva arAbara sphuTa karAyeA. e AkhI hakIkata kevI rIte banI ane mAmAe kevA khulAsA karyAM te lakSyamAM levA lAyaka che. sAta pizAcIe saMbaMdhI carcA. temane askhalita vega. pratikAranI azakayatA. * prakarSa-- mAmA ! e rAkSasIe bhavacakranagaranA lokone A TalI badhI pIDA Ape che tyAre zuM rAjA vigere kAi A nagaranA lAkapALA ke keTavALA nahi hoya ? ane hoya te teo zuM kare che?" vimarza--"bhAi prakarSa! rAjA vigere kAi paNa e pizAcIne rokavAne zaktivALA nathI, koimAM ene rokavAnI tAkAta nathI tenuM kAraNa paNa tane kahI batAvuM chuM te tuM lakSya rAkhIne sAMbhaLI le. A rAjabhuvanamAM-bhavacakramAM keTalAka mahAbaLavAn prabhu-rAjAe che tenA upara paNa e pizAcIe maLathI potAnA prabhAva batAvI zake che. e sAte rAkSasIe evI maLavAnlR che ke sarva jagAe te vicare che, jAya Ave che ane ramatamAtramAM ahIMthI tahIM kare hareche ane jema mada caDhelA hAthIne pakaDavA azakya thai paDe che anemahA bhayaMkara hAthIne pakaDanAra mallu maLI zakatA nathI tema erAkSasI Ane aMkuzamAM lAvanAra traNa jagatamAM kei samartha nathI. ethI peAtAne je kArya karavAnuM che tene mATe temAM atyaMta zakti hovAthI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28] rAkSasI dera ane nivRtti. 1013 ane niraMkuzapaNe teo sarvatra pharatI hovAthI traNe bhuvanamAM teone rekavAne kaNa zaktimAna thaI zake?" prakarSa-" tyAre mAmA! e rAkSasIone dUra karavA mATe ke paNa prANue upAya na je karavo?" vimarza "vatsa! nizcayathI je barAbara hakIkata joIe te te prayatna na ja karavo joIe, kAraNa ke e rAkSasIono dora je avazya thavAno nirmANa thayela hoya che to tene rekavAne kaI paNa zaktimAna thatuM nathI ane vicArazIla mANase je vAta banI zake tevI na hoya tevI bAbatamAM zA mATe prayatna karavo joIe? e rAkSasIo jyAre karmapariNAma (karma), kALapariNuti (samaya), svabhAva, ti ane bhAvatavyatA vigere save saMpUrNa kAraNabhUta sAmagrInA baLa sAthe pravartatI hoya che ane te jarUra pravarte evAM sarva nimitto ekaThAM thaI gayAM hoya che tyAre e rAkSasIone athavA te evAM ja bIjAM kAryone rokavA mATe kaI mANasa prayAsa kare to tene prayAsa sivAya bIjuM kAMI phaLa maLatuM nathI, tene svArtha sarato nathI ane kAma kAMI thatuM nathI." prakarSa-"mAmA! vaLI e vAtamAM to eka moTo savAla Ubho thayo. tame jyAre e sAte rAkSasIonAM kAraNo ane prerakanI viziSTatA. pravartake batAvyAM tyAre te pApodaya, asAta, nAma rAjA vigerene preraka tarIke batAvyAM hatAM temaja tenAM bAhya kAraNe paNa judAM judAM batAvyAM hatAM ane Ape hamaNuM chellA uttaramAM te kAraNa sAmagrI tarIke pravartanAra karmapariNuMma vigere bIjAonAM ja nAma ApyAM, tyAre vAtamAM vaLI Ama pheraphAra kema thaye? huM te vAta barAbara samaje nahi." vimarza-"bhAI praka! emAM hakIkatamAM jarAe pheraphAra nathI. tane e rAkSasIonAM preraka tarIke bAhya ane AMtara kAraNe agAu meM jaNAvyAM hatAM te khAsa te pratyekanAM vizeSa kAraNe hatAM ane tethI teonI mukhyatA karIne temanI hakIkata tane kahI hatI, bAkI paramArthathI vicAra karatAM tane samajAze ke agAu paNa tane jaNAvyuM hatuM tema karmapariNAma, kALapariNati, svabhAva, lokasthiti ane bhavitavyatA rUpa pAMce kAraNenA samUhanA vyApAra vagara A duniyAmAM eka AMkhanA palakAre mAravA jeTaluM nAnAmAM nAnuM kAma paNa banI zakatuM nathI." Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1014 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva ? prakarSa-"tyAre mAmA ! ema dhAro ke e rAkSasIo ke prANI | upara AvI paDelI hoya athavA najIkanA saMbaMdhI nivAraNanA u. upara AvI paDelI hoya athavA to AvI paDavAnI pAyo karavo ke ? taiyArImAM hoya to te vakhate enAthI bacavA mATe kAMI paNa upAya kaI prANIe karavo ja nahi ? tyAre zuM jarA ke rUjA ke mRtti vigere najIka AvatAM jaNAya te vakhate vaidyane bolAvavo nahi, osaDa khAvAM nahi, kAMI maMtra jaMtra karavAM nahi, rasAyaNa khAvuM nahi athavA sAma dAma daMDa bhedarUpa cAra prakAranI nI tino Azraya karIne durbhAgatA daridratA Adine aTakAvavA nahi? zuM evo prasaMga Ave tyAre hAtha joDIne ke paga lAMbA karIne besI ja rahevuM? amuka vastu ke kAye tajavA yogya che ke karavA yogya che ema jANI zakAya te paNa prANI taddana kAMi na ja karI zake evo vIryahIna napuMsaka jevo che? zuM te bAyela chenakAme che? potAne gya lAge te tajavAmAM ke grahaNa karavAmAM te taddana zakti vagarano ja che? ema je hoya to te ughADI rIte te geravAjabI ane nahi banatuM hoya tevuM lAge che, kAraNa ke pitAne hita thAya tevI bAbata grahaNa karavAmAM ane pitAne ahita thAya tevI bAbato dUra karavAmAM mANasone ApaNe pravartatAM te vAraMvAra joIe chIe, eTaluM ja nahi paNa evI rIte pravRtti karyA pachI teo potAnuM hita thAya tevI bAbata prApta kare che ane pitAne nukasAna thAya tevI bAbate dara paNa karI zake che; upAya karavAthI dhArela pariNAma nIpajAvatAM prANI e paNa dekhAya che." vyavahAra nizcaya. avazya bhAvabhAva, paripATI vyavasthA, vimarza-"bhAI ! jarA ThaMDe paDa! bahu utAvaLa na thaI jA ! mArA vacanamAM rahela UMDA arthapara tuM barAbara vicAra kara ! meM tane zarUAtamAM ja kahyuM che nizcayathI joIe to prayata-purUSArtha na ja karavo joIe, e vAta te nizcayathI thaI; bAkI vyavahArathI joIe to to evA prakAranI pravRtti karavAnI bAbatamAM keNa aTakAyata kare che? prANIe pitAnAM aparAdha (pApa) rUpa maLane sArAM ane nuSThAna (vartana-SiA) rUpa nirmaLa pANI vaDe vAraMvAra dhovAM e taddana yogya che ane te mATe te kAMI kAMI pravRtti karyA ja kare che. ema Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28] rAkSasI deza ane nivRtti. 1015 hovAnuM kAraNa e che ke jyAre prANI e pramANe pravRtti karato hoya che tyAre bhaviSyamAM amuka kAryanuM pariNAma kevuM AvavAnuM che te te jANato hato nathI ane tethI vyavahArathI tajavA yogya sarva bAbatenA tyAganAM sAdhano te yoje che ane AdaravA yogya sarva bAbatone AdaravAnAM sarva sAdhano yoje che. kAraNa ke te vakhate te pitAnA manamAM vicAra kare che ke je pote te vakhate kAMI pravRtti nahi kareprayAsa nahi le te paNa pravRtti nahi karanAranA saMbaMdhamAM e kAryapariNAma te pravaryA vagara raheze nahi ane ulaTA karmapariNAma vigere kAraNa sAmagrIne prApta karIne e te vaitALanI jema vadhAre jorathI jarUra pravartaze ja. vaLI te vicAra kare che ke mANasa kAMI tadUna ja na karI zake tevo nathI ane barAbara vicArIe to te teja khare mukhya che, kAraNa ke karmapariNuMma vigere je pravarte che tenuM upakaraNa (sAdhana) to te pote ja che. eve vakhate taddana hAtha joDIne besI rahevuM emAM paNa kAMI mAla nathI, kAraNa ke vyavahArathI mANasa potAnA hita ane ahitane pravartAvI tathA aTakAvI zake che athavA tema karavAnI tenAmAM zakti che ema dhAravAmAM Ave che ane nizcayathI jotAM to sarva kAraNene samUha ekaThe maLe to amuka kArya pariNAma rUpe barAbara prApta thAya che. bIjI rIte joIe te pahelAM prANIe barAbara vicAra karyo hoya chatAM tenuM dhAravA karatAM tadana ulaTuM ja pariNAma AvyuM hoya to pachI vaccenAM prayojana (sAdhane)nA saMbaMdhamAM jarA paNa harSa ke zeka kara nahi, tevuM pariNAma AvatAM teNe nizcayamatano abhiprAya avalaMba ane e bAbata evI ja rIte thavAnI hatI, enuM evuM ja pariNAma AvavAnuM hatuM, evo vicAra karI madhyasthabhAva dhAraNa karavo. chatAM teNe kadi evo te vicAra na ja karavo ke "je meM A pramANe karyuM hota te AvuM pariNAma na ja Avata.? kAraNa ke je hakIkata avazaya banavAnI hoya che, je pariNAma cokkasa nIpajavAnuM hoya che tene tethI ulaTuM banAvavAnI athavA bIjuM pariNAma lAvavAnI vAta kevI rIte banI zake? A saMsAramAM banavAnI ane banatI aMtaraMga ane bAhya kAryanI 5yayamALA nizrayadaSTithI tapAsIe to amuka nirNaya karelA kAraNanI sAmagrIne meLavIne sarva kALane mATe nirmita thaI cUkelI che ane anaMtA kaivalya jJAnavALA sarva jIvone te barAbara jJAnagocara paNa che ane te ja pramANe kAryapariNAme avazaya banyA ja kare che. e kAryaparyAyamALAne je anukramathI goThavAyelI joI hoya che ane je Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1016 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva ! kAraNone avalaMbIne te pragaTa thavAnI hoya che te ja saMkalanA pramANe ane te ja kAraNone avalaMbIne te pragaTa thAya che, emAM jarA paNa pheraphAra ke AghuMpAchuM thatuM nathI. ATalA mATe bhUtakALamAM je kAMI vAta banI gaI hoya te saMbaMdhI ciMtA karavI e mahArAjAnA vilAsamAtraja che vyavahArathI paNa pitAnuM hita sAdhavAne ughukta thayelA ane pitAne thatAM ke thanArAM ahitane dUra karavAne ughukta thayelA vicArazILa purUSa auSadha maMtra taMtra rasAyana daMDanIti (sAma dAma daMDa bheda) vigere sAdhana jeo avazya hitakArI pariNAma ApI zakaze evI khAtarI vinAnA athavA jenAthI saMpUrNa zubha pariNAma AvI na zake tevA te upara bahu Adara na karavo joIe, paNa tene badale evuM sAdhana zodhavuM joIe ke je apavAda vagaranuM eka ja hoya eTale tenA jevuM saMpUrNa lAbhadAyI phaLa ApanAra bIjuM kaI paNa sAdhana na hoya ane je hamezAne mATe hitane sAthe tevuM ane kadi niSphaLa na thAya tevuM hoya. mArA kahevAnI matalaba e che ke suMdara anuSThAnarUpa upAya karIne prANIe evA sthAnake javuM ke jyAM e jarA rUjA vigere sarva rAkSasIono koI paNa prakArano upadrava ja thaI zake nahi." praka_mAmA! evuM sthAna karyuM che ke jyAM e jarA rU. vigere sAte rAkSasIone dora jarA paNa cAlatuM na hoya?" nivRtti nagarI. vimarza-"hA bhAI ! evuM sthAna che. e nivRti nagarInA nA mathI sArI rIte prasiddha thayela che; e nagarI anaMta AnaMdathI bharapUra che ane eka vakhate prApta thayA pachI vinAza vagaranI che eTale e sthAne gayA pachI pAchuM rAkSasIonA doravALA sthAnamAM AvavAnuM thatuM ja nathI. e nagarI sarva upadrathI taddana rahita hovAne lIdhe temAM rahenArA prANIo upara e jarA rUjA vigere rAkSasIo pitAne jarA paNa dora calAvI zakatI nathI. e nagarImAM je prANI javAnI IcchA rAkhato hoya teNe pitAnI zakti (vIrya)nA vikAsa ane vadhArA 1 A paripATI vyavasthAno viSaya ghaNoja zAstrIya che. enA para bahu lakhI zakAya tema che, paNa atra e lekha lakho te asthAne lAge che. canA meTA niyamo A bAbatamAM kAma kare che. matalaba e che ke vya. upAyo karavA, paNa temAM rAcI javuM nahi ane pariNAma na icchavA jevuM to samajI levuM ke evuM ja pariNAma AvavAnuM hatuM. niraMtara cAritra UMcA ranuM rAkhavuM eTale bhaviSyamAM duHkhaprasaMgo na Ave athavA ochA Ave. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 ] rAkSasI dera ane nivRtti. 1017 mATe suMdara tatvano bodha (samyaka jJAna) karavo joIe, zuddha zraddhA rAkhavI joIe (samya darzana), ane vizuddha kriyAonuM ArAdhana (samyaga cAritra) karavuM joIe. AvI rIte tattvabodha zraddhAna ane sadanuSThAnathI je prANIonuM vIrya vRddhi pAme che teo te nagarIe pahoMcyA na hoya, tenA mArgamAM ja raste caDhelA hoya te paNa teene pelI rAkSasIo saMbaMdhI je pIDA thatI hoya che te ghaNI ochI thaI jAya che ane ghaNuM sukha maLe che. bAkI A cAra nagarathI saMkucita bhavacaka nagara che te te e sAte rAkSasIo ane bIjA mahA bhayaMkara AkarA upadravothI bharapUra che, mahA trAsanuM kAraNuM che ane temAM eTalA badhA tuccha upadrava karanArA prasaMge ane hetuo che ke tenI saMkhyA paNa kANu gaNI zake? kAraNa ke A sthAna ja evA prakAranuM che. praka-mAmA ! tyAre tamArA kahevAnI matalaba te mane evI jaNAya che ke A (bhavacakra) nagara te atyaMta duHkhathI ja bhareluM che." vimarza-vAsa! praka! te barAbara kahyuM! mArA kahevAne bhA. vArtha tuM barAbara samajI gayo che emAM have zaka jevuM nathI. A AkhA bhavacakra nagarane je sArI che te tArA samajavAmAM barAbara AvI gayo." bhavacakravAsIone nirveda kema nahi. ThagArA cAree karelA vipase. mahAmohAdinuM jora=nirveda abhAva, praka--" tyAre mAmA! A nagaramAM rahenArA prANIone saMsAra upara kaI vakhata kheda ke kaMTALo AvatuM haze ke nahi te mane Apa nivedana karo. vima-"bhAI! A bhavacakramAM rahenArA prANIone saMsAra upara nirveda (kheda-kaMTALo Avato nathI tenuM kAraNa tuM sAMbhaLaH 1 guNathAnakamAre ahIM vicAravA yogya che. guNamAM vadhAro thato jAya, makSa sanmukha AvatuM jAya, tema duHkho ochAM thatAM jAya ema rahasya che. 2 jaina zAstrane sAra A ja che- saMsAramAM mAnela sukha padagalika che, parabhAvanuM che, AtmasvabhAva svIya che, tene pragaTa karI dukhano nAza karo e kartavya che, parama vArtha che ane temAM ja suMdara anuSThAnanI parimAsi che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1018 upamiti bhavaprapaMcA kathA. ee ahIM niraMtara rahe che, du:kha khame che, chatAM teone jarApaNuM kaMTALA AvatA nathI, kAraNa ke meM agAu tArI pAse jemahAmeAha vigere rAjAonuM varNana karyuM hatuM te aMtaraMga pradezamAM rahIne pAtAnI mahAt zaktithI AkhA bhavacakranA lokone peAtAne vaza kare che teo potAnA dAra mAnavAvAsa viSNudhAlaya pazusaMsthAna ane pApIpaMjara upara calAve che. vaLI temAM A AkhA jagatane potAne vA karavAnuM adbhuta kauzalya che ane potAnI zaktinA upayAga te prANIone muMjhavavAmAM ja kare che. prANIe teone vaza paDIne pachI kAMi samajatA paNa nathI ane saMsArathI kaMTALatA paNa nathI, ane e rAjAe moTA luMTArA che, bhAre ThagArA che, kharekharA prANInA zatrue che ane prANIne mATuM duHkha ApanArA che. chatAM vaLI vadhAre tAjIkhInI vAta teA e ke bhavacakramAM rahenArA prANIo te rAjAne peAtAnA kharekharA mitra samaje che, peAtAnA hitecchu tarIke gaNe che, peAtAnA para prema rAkhanAra tarIke temane lekhave che ane peAtAnA kharA sukhanA kAraNabhUta temane mAne che. e pramANe mehathI viparyAsa pAmelA cittane laine teo mAnI beThelA che. bhAi! A bhavacakranagara aneka prakAranAM duHkheAthI ja bharapUra che, chatAM vadhAre navAinI vAta teA e che ke emAM rahenArA ghaNAkharA prANIe tene sukhasamudra tarIke mAne che, duHkhamAMthI kevI rIte chUTavuM tenI ciMtA di karatA nathI, ahIM ja paDI rahevAmAM meAja mAne che ane mahAmAi vigerene peAtAnA aMdhue jevA gaNI temanA saMbaMdhathI AnaMda mAne che. vaLI koi samajI prANI tene maLI Ave ane te temane A bhavacakranI upAdhithI mukta thavAnI salAha samajaNu ke upadeza Ape tene teo peAtAnuM sukha lai lenArA Dhaga mAne che ane tenA upakAra mAnavAne badale ulaTA tenA upara roSa kare che, eTaluM ja nahi paNa ahIM rahIne teo evAMja kAme ane kriyAo kare che ane sarvathA prayatna paNa evI ja dizAmAM kare che ke tenA pariNAme pApakarma upArjana karIne A bhavacakranagaramAM teonA peAtAnA vAsa vadhAre sthira ane dIrgha kALa mATe thAya. AvI rIte mahAmeAha vigere bhayaM kara zatrue temane vaLagI paDelA che ane temane ahIM paTakI pADavAmAM teo potAnI sarva zaktinA upayoga karyA kare che. e sarva 1 prastAva pahelAmAM dharmabeAdhakarane prANI luMTArA ja jANe che. te hakIkata ahIM vicAravA jevI che. jue pR. 33. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 ] che nagaranI bheTa. 1019 hakIkata e bApaDA jANatA nathI, samajatA nathI ane samajavA yana paNa karatA nathI, eTaluMja nahi paNa zabdavigere iMdriyanA bhAgA taddana tuccha che, du:khathI bharapUra che, ema chatAM paNa e sarvane te amRta jevA gaNe che, ane temAM sukha mAne che. jyAM sudhI e mahAmAha vigere rAjAonuM A prANIo upara AvI rIte jora cAle che tyAM sudhI prANIone saMsAra upara jarA paNa nirveda AvatA nathI." praznaSa-- mAmA ! A bhavacakranA leke A pramANe gAMDA ghelA unmatta jevA durAtmA heAya te pachI ApaNe temanI game teTalI ciMtA karIe ke tenA hitanA vicAra karIe te paNa zA kAmanA che? kharekhara, e lokonI sthiti ghaNI vicAraNIya che." ! prArSa _tr mAmA keTaluM jora che te Ape gayuM. paNa mAmA ! tame prakaraNa 30 muM. TEST 11707 viveka parvata upara UbhA rahIne mAmA bhANeja AkhA bhavacakranI avaleAkanA karI rahyA che, prakarSe aneka savAleA kare che, vimA~ khulAsA Ape che ane sarva hakIkata TUMkAmAM muddAsara rIte skuTa thatI jAya che. sAta rAkSasIonI hakIkata spaSTa thayA pachI zAstrIya najare paripATIvyavasthA batAvI. rAkSasIenA dAra kyAre ane kyAM chUTe te jaNAvAi gayuM eTale bIjI dizAe avalokanA cAlI. bhANeja ghaNA jijJAsu hoi ane teTaluM samajI levA yajJa karatA hatA ane mAmA paNa atyAre barAbara khIlyA hatA. mithyAdarzananI zakti. leAkeApara tenI asara. cha nagaranI bheTa. mahAmeAha vigere rAjAonuM bhavacakra upara kharAkhara jaNAvyuM te mArA lakSyamAM AvI pahelAM e meharAjAnA maMtrInuM varNana karyuM Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1020 upamiti bhavaprapaMca kathA. hatuM, tenuM nAma 'mithyAdarzana ApyuM hatuM, tene Ape kudaSTinA pati tarIke varNavyo hato ane jaNAvyuM hatuM ke te mahA bhayaMkara che te mi dhyAdarzana pitAnI zakti vaDe A bhavacakramAM zuM kare che, kevI asara nIpajAve che ane kevA saMyogomAM kAma kare che te haju Ape mane jaNAvyuM nathI. joke e mithyAdarzanane vaza paDe che tyAre temanuM vartana kevA prakAranuM thAya che te barAbara jANavAnI huM hoMsa rAkhuM chuM ane tenA saMbaMdhI khulAsAvAra hakIkata tamArI pAsethI sAMbhaLavA IcchuM chuM." vimarza-vatra praka! te savAla e pUche che ke tenA javAbamAM tane ghaNI vistArathI hakIkata samajAvavI paDe. jo, A AkhuM bhavacakanagara ghaNe bhAge e mithyAdarzanane vaza rahe che emAM saMzaya jevuM nathI. jema ke meM e bhavacakanagaramAM mAnavAvAsa, vibu. dhAlaya, pazusaMsthAna ane pApI paMja2 rUpa cAra peTAnagare varNavyAM hatAM e cAre nagaranA leke prAye e mithyAdarzanane vaza rahe che. have emAM e mithyAdarzananI AjJAmAM khAsa karIne rahenArA je prANIo che tenAM moTAM moTAM sthAnake tane batAvI dauM" (ATaluM belIne vimarzamAmA pitAne jamaNo hAtha UMco karIne AMgaLI vaDe mithyAdarzananA tAbAnAM nagaro batAve che ane pachI pAcho khulAso karatA AgaLa bele che) "bhAI ! e mAnavAvAsa nAmanA paTAnagaramAM je cha aMtara zahere dekhAya che te mithyAdarzananI asara taLe rahelA lekonAM sthAna che ema tAre samajavuM. e cha AMtara zaheranA lekanAM cittane pilA mithyAdarzana maMtrIzvare pitAne vaza karelAM che." prakarSa"mAmA! e che e AMtara zaheranAM nAma zuM zuM che? ane tenI aMdara rahenArA leke kyA nAmathI jANItA thayelA che? te Apa mane barAbara jaNAvo." che AMtara zahera ane leke, vimarza-"vatsa! barAbara lakSya rAkhIne sAMbhaLa. e cha nagaramAM prathama nagarane naiyAyika nagara kahe che ane tenI aMdara je loko vase che tene niyAyika kahevAmAM Ave che. 1 mithyAdarzana maMtrInA varNana mATe juo pR. 884-852. 2 kuSTinA varNana mATe juo pR. 853856. 3 cha darzananI carcA khulAsA sAthe A prakaraNamAM AgaLa karI che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 cha nagaranI bheTa, 1021 e cha nagaramAM bIjuM nagara che tene vaizeSika nagaranA nAmathI oLakhavAmAM Ave che ane temAM je lokenI vyavasthA karavAmAM AvI che tene vaizeSika" kahevAmAM Ave che. " cha nagaramAM trIjuM nagara che tene sAMkhya nagara kahevAmAM Ave che ane temAM je leke rahe che tene "sAMkhya"nA nAmathI batAvavAmAM Ave che. cha nagaramAM cothA nagarane bauddha saMjJAthI oLakhavAmAM Ave che ane te nagaramAM je leke vase che te "bauddhanA nAmathI prakhyAta thayelA che. "cha nagaramAM pAMcamuM nagara mImAMsakanA nAmathI jANItuM thayela che ane temAM je loko vase che te "mImAMsaka tarIke jANItA thayelA che. " cha nagaramAM cheluM nagara lokAyata athavA cArvAkanA nAmathI prasiddha che ane te nagaramAM rahenArA leke "nAstIka" athavA bahupatyanA nAmathI jaNAyelA che (bahaspati nAmanA AcArya je tattvajJAna zIkhavyuM te nIcAmAM nIcI hadano jaDavAda hato tethI jaDavAdIone athavA nAstIkene bAhepatya nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ) e niyAyika, vaizeSika, sAMkhya, bauddha, mImAMsaka ane lokAyata nagaramAM je leke rahe che tenA upara mithyAdarzana pitAnuM zAsana barAbara calAve che. e miAdarzana potAnI strI kudaSTi sAthe je je vilAso kare che ema meM tane agAu batAvyuM hatuM te te sarva e cha AMtara zaheranA lekamAM jovAmAM Ave che." chaThThA nagara saMbaMdhI carcA. - praka--" tyAre mAmA ! lokavArtAmAM A maMDapamAM je "che darzane " kahevAya che tenuM varNana tame karyuM?" | vimarza--" upara tane cha nagaranAM nAmo kahevAmAM AvyAM te naiyAyika, vaizeSika. sAMkhya, bauddha, mImAMsaka ane lokAyata kahyAM, temAM eka mImAMsaka nagarane bAda karIne bAkInAM pAMca niyAyika, vaizeSika, sAMkhya, boddha ane lekAyata rahyAM te pAMce darzane che. cha je mImAMsakapura kahevAmAM AvyuM che te thoDA najIkanA vakhatamAM thayeluM navuM nagara che ane tethI loko tene darzananI saMkhyAmAM gaNatA nathI. hakIkata ema che ke jaimini nAmanA eka AcArya jyAre joyuM ke veda Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1022 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 dharmane nAza thato jAya che ane loko agya pravRtti kare che tyAre vedanuM rakSaNa karavA mATe ane pravartatAM dUSaNene dUra karavA mATe teNe veda upara mImAMsA racI. e mImAMsAne judA darzana tarIke gaNavAnI jarUra rahetI nathI. e kAraNane laIne mImAMsakapura sivAya bAkI pAMca nagare rahyAM tene leke darzananI saMkhyAmAM gaNe che e bAbatamAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI." prakarSa-"je Apa kaho che te pramANe hakIkata che to pachI loko jene chaThuM darzana kahe che te kyAM AveluM che te Apa mane batAvo." vimarza "bhAI praka! ApaNe A viveka parvata upara UbhA chIe tenA upara peluM je taddana nirmaLa mahAvistAra lokottara vALuM zikhara dekhAya che ane jenuM nAma apramattava jainadarzana. kahevAmAM Ave che tenA upara e chaThTha jainadarzana AvI rahela che. e nagara paNa moTuM vistAravALuM ke ane enI racanA vigere sarva leTettara (asAdhAraNa) che te je tuM barAbara avelekanA karIza te tArA dhyAnamAM AvI jaze. bIjAM badhAM darzanathI e darzanamAM khAsa vadhAre asAdhAraNa gaNe che tenuM huM tane AgaLa vistArathI varNana karI batAvIza, chatAM lokarUDhithI ene paNa sarvanI sAthe eka (chaThThA) darzana tarIke ja oLakhavAmAM Ave che. vaLI emAM khAsa hakIkata lakSyapara levA jevI e che ke e jainapuramAM je leke vase che temanA upara pila mithyAdarzana nAmanA maMtrInuM jarA paNa jera cAlatuM nathI ane te leke enA kabajAmAM jarA paNa rahetA nathI." - 1 darzananI gaNanAmAM ghaNo matabheda che. vedanA anuyAyIo taiyAyika, vaizeSika, sezvara sAMkhya, nirIzvara sAMkhya, pUrva mImAMsA ane uttara mI mAMsA ema cha darzana mAne che. teo vedane anusaranAra na hoya tene nAstIka mAM gaNI temanI darzanamAM gaNanA karatA nathI. cha nI saMkhyA rAkhavA chatAM jaina ma* tAnayAyIo sezvara ane nirIzvara sAMkhyane eka sAMkhyamAM ja samAveza kare che mImAMsAne arvAcIna gaNI bannene uDAvI de che ane e traNa ne sthAnake bauddha, jana ane lokAyatane samAveza karI cha darzanamAM AryAvartana sarva darzanane sa* mAveza kare che, 2 mAmA bhANeja vivekaparvata uparathI avalokanA kare che te yAda ApavAnI jarUra nathI. pramAdarahitapaNe ALasane tyAga karI AmAnI svabhAvamAM ramaNatA karAvavI e jaina dharmano uddeza che. vivekI prANIo sAcA khoTAnI parIkSA karI apramAdI paNe Atmadharma sAdhe che tethI viveka 5rvatanA apramatta zikharanI atra vyAkhyA karI che. 3 ene mATe juo have pachInuM A prastAvanuM prakaraNa 32 muM. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30]. cha nagaranI bheTa, 1023 prakarSa-"mAmA! je lake jamIna upara rahyA che tenA upara pelA mithyAdarzana maMtrIno dora cAle che ane je A apramattattva zikhara para rahelA che tenA upara te kaI paNa prakAranI bAdhA pIDA karI zakatA nathI tenuM kAraNa zuM?" paMca nagaravAsIonuM sAdhya, sAdhyaprApti sArU kalapanA, temAM thatI bevaDI bhUle, anya nagaranI astitA. vimarza--"je bhAI prakarSa! enuM bahu majAnuM kAraNa che. lekamAM eka nivRti nAmanI ghaNI manohara nagarI che ane temAM eka vAta te Azcarya utpanna kare evI che te vAta e che ke e nagarI upara mahAmaha vigere rAjAonuM jarA paNa jora cAlatuM nathI; teone e nagarI upara kAMI dera raheto nathI ane e nagarImAM teothI praveza paNa thaI zakato nathI. e nagarImAM koI paNa prakAranA duHkhane bIlakula abhAva che, temAM saMpUrNa AnaMda anaMta kALaparyata rahelo che ane te nagarImAM vyAdhi cora zatru ke paramAdhAmI taraphathI keI paNa prakArano upadrava thaI zakato nathI. e nagarI evI manahara ane upadrava rahita che e hakIkata e sarve nagaravAsIonA sAMbhaLavAmAM AvelI che ane eka lekAyato(nAstike)ne mUkIne bAkInA sarva nagaravAsIo e nagarIe pahoMcavAnI pitAnAM manamAM hoMsa rAkhyA kare che; paraMtu emAM vAMdho e Ave che ke e nagarIe pahocavAnA aMtaraMga rastAo teo potapotAnI kalpanA pramANe goThavI le che ane tethI te rastAomAM paraspara ghaNe virodha rahe che. pariNAma e thAya che ke jamIna para je leke rahe che temaNe nirvati nagarIe javAnA je mArgonI yojanA karI che te yuktithI ghaTatA nathI, nyAyanI najare e mArgomAM ughADe virodha dekhAI Ave che ane tarkanI TipAse te TakI zakatA nathI. have vivekaparvata upara AvI rahelA apramattattva zikhara upara je zahera AveluM che tyAMnA leke e nivRtine je mArga dIThe che te sAco che ane ghaNe manohara che, virodha vagarano jaNAya che ane nyAyanI dalIlo pAse barAbara TakI te che. e mArge javAthI leke jarUra nitinagarIe pahoMce emAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI. A hakIkata huM tane kahuM chuM emAM jarA paNa pakSapAta karatuM nathI. vaLI tene bIjI. paNa vAta Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1024 upamiti bhavaprapaMca kathA. prastAva kahuMH A jamIna para je loko vase che tenA upara mithyAdarzana para tAno dora calAvI zake che paraMtu A DuMgaranA zikharapara rahelA nagarapara te pitAno dora calAvI zakato nathI. vAta evI che ke e jamInapara rahenArA loko nivRtinagarIne sAco mArga jANI zakatA nathI te paNa e bhAizrI mithyAdarzanano ja pratApa che ane vaLI teenI samajazakti evI bahera mArI jAya che ke tadRSTie nivRtinagarIe laI javAne badale tethI ulaTI dizAe laI jAya te je mArga hoya tene teo sAco kSamArga mAnI bese che. AvI rIte teo mekSano sAco mArga jANatA nathI ane vaLI khoTA mArgane sAcA tarIke mAne che. A banne bhUlabharelI bAbate vivekaparvata para rahelA lokenA saMbaMdhamAM banatI nathI; teo mekSano sAco mArga jANe che ane khoTA mArgane sAce mAnavAnI bhUlA kadi khAtA nathI ane tethI teo mithyAdarzananI asarathI dUra rahe che. vaLI bhAI praka! A najIkamAM rahelAM je nagare meM tane batAvyAM teTalAM ja nagare A bhavacakramAM che ema tAre samajavuM nahi, enA upalakSaNathI mithyAdarzanane vaza paDelAM bIjAM paNa aneka nagare che ema tAre samajI levuM. evAM evAM te ghaNuM nagaro che, kAraNa ke jamIna para je je nagaro AvI rahelAM che tevAM deza kALa anusAra bIjAM ghaNuM nagaro thayelAM che ane thavAnAM che. vakhata pharato jAya che tema aneka evAM navAM pure thavAnAM che ane thayAM paNa ghaNuM che.' 1 AvAM jamIna para rahelAM ane mithyAdarzananA derane vaza paDelAM aneka bhAratavaSaya saMpradAya paNa che. sarvadarzanasaMgrahakAra zrImana mAdhavAcArya evA ghaNa saMpradAyo varNave che. purANu dharmonA te cAra moTA vibhAga pADe che: zaiva, vaiSNava, zAkta ane pracUrNa. (1) zaiva saMpradAyanA cAra moTA vibhAga che: pAzupata, zaiva, pratyabhijJa ane rasezvara. (2) vaiSNava saMpradAyanA padmapurANane AdhAre cAra saMpradAya te varNave che. zrI saMpradAya, mAdhavI saMpradAya, rUdra saMpradAya ane sanakAdi saMpradAya. (3) zAkta saMpradAyamAM dakSiNAcAra ane vAmAcAra e be vibhAga che. (4) praNe saMpradAyamAM anekane samAveza thAya che: gANa praya, saurapatya vigere. AmAMnA keTalAka saMpradAyanuM varNana e sarvadarzanasaMgraha graMthamAM batAvyuM che. e uparAMta mithyAdarzana maMtrInI asara taLe bIjA aneka navIna ma tonI gaNanA thAya che. kIzrIana dharmanA aneka vibhAga ane peTA vibhAga, musalamAnonA zIA sunnI Adi vibhAge ane yahuramajhadanA jhoresTrIana vigere temaja vartamAna kALamAM brahmasamAja prArthanAsamAja, AryasamAja vigere aneka mate utpanna thayA che. e sarva darzana ane saMpradAyo miyAdarzananI asara nIce che. keTalAka nivRtine bIlakula svIkAratAja nathI, keTalAka spaSTa khyAla vagara Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 cha nagaranI bheTa. 1025 bAkI pelA aprabhatattva zikhara upara je jainapura tane batAvavAmAM AvyuM che tenA kadI vinAza thayA nathI tema te kadi utpanna thayuM nathI. Adi aMta vinAnuM hovAthI e nagara paramArthathI sarve kALa zAzvatu che ema tAre samajavuM, bIjAM aneka nagaro vase che ane nAza pAme che, vaLI aneka navIna nagaro udbhave che paNa te sarva jamInapara ja rahe che, thoDA kALa dhamAla karI pAchA bhUlAi jAya che ane nAmazeSa rahI jAya che. atyAre je darzanA jamInaparanA gaNavAmAM Ave che temAMnAM keTalAkanAM te nAmamAtra ja gaNAya che, tenA anuyAyI koi nathI; paNa zikharapara rahela maneAhara jainapura te sarvakALa paramArthe jIvatuM rahe che ane sAcA nivRtinA mArga batAvyA kare che" prakarSa A lokoe peAtAtAnI buddhi pramANe nivRtinagarIe javAnA je je mArgo kapI rAkhyA che te kharAkhara huM jAvAnI icchA rAkhuM chuM, mane e vAta sAMbhaLavAnuM ghaNuM kutUhaLa thAya che. mAmA ! evA nivRtinA mArgo te kevI rIte kalpI athavA vicArI zakyA che te jANavAmAM ghaNA AnaMda Avaze ema mane lAge che, mATe mArA upara kRpA karIne e hakIkata mane kharAkhara kahI saMbhaLAve.'' vimarza--" jo ema che te! tArA manane kharAkhara sthira karIne sAMbhaLa, dareka darzanakAre nivRtinA mArgo kevA batAvyA che te huM tane spaSTa karIne kahI saMbhaLAvuMchuM."` tene svIkAre che ane keTalAkanA mArgo taddana tethI ulaTI dizAnA hAya che. A kALamAM khAM aneka darzanA ane saMpradAye jovAmAM Ave che: khIra, caitanya, zIkha, vigere. A sarva jamInapara rahenArA saMpradAyA matA ane vibhAgeA che ema samajavuM. 1 hAla vaizeSika taiyAyika kAI nathI, koi koi tenA abhyAsa kare che, vaigane aMge paNa lagabhaga tevI ja sthiti che. 2. darzanakArAmAM mukhya taphAvata tatva ane deva saMbaMdhI hoya che. meAkSanA nirNaya ane te prAptinA upAya-e saMbaMdhI khAkhatAne samAveza paNa tattvacarcAmAM thai Aya che. ahIM cha mukhya darzana upara A bAbata saMkSepamAM batAvavAmAM AvI che. e saMbaMdhI keTalIka hakIkata AnaMdadhanapadyAvalI prathama vibhAga pR. 385 thI 412 sudhImAM lakhI che te paNa jIe. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. naiyAyika, 2. vaizeSika, 3. sAMkhya, 4 mArce 5. mImAMsaka, 6. jaina. 1 prakaraNa 31 muM. SapuranA nivRttimArgo. karSanI jijJAsA tRpta karavA mATe mAmAe cha naga ranA nivRtimArgonuM muddAsara rIte ane ghaNA saMkSepamAM vivecana karyuM te khAsa vicAravA cAgya che, aneka graMthanA sAra bhUta che ane vizeSa carcA karavA yogya che. mAmA have tattvajJAnane mArge utaryAM, bhANejane dArzanika viSayamAM niSNAta karavAnA ati AnaMdadAyaka prasaM gamAM paDI gayA ane bhANejane viSayanI mahattAnA khyAla ApavAM sArU sAvadhAna karI AgaLa vadhyA. bhANeja paNa A ati AkarSaka viSaya samajavA sArU ekAgra citte mAmAne sAMbhaLavA lAgyAH-- (1) neyAyika. 9 bhAi prakarSa ! naiyAyikAe nivRtimArganI A pramANe kalpanA karI che. tatva sALa cheH 1 pramANa, 2 prameya, 3 saMzaya, 4 prayAjana, 1 A prakaraNa vistArathI lakhyuM. pachI te jarA AkarUM lAgyuM tethI te Akhe vibhAga pariziSTa nA 3 mAM dAkhala karyo che. jemane darzana saMbaMdhI viSayanA rasa hAya temaNe te vAMcavA. e vibhAga ghaNA vAMcana pachI lakhyA che. ahIM mULamAM je hakIkata che tenuM bhASAMtaraja ApyuM che. vistAra mATe sadarahu pariziSTa jovuM. jemane adharUM lAge temaNe A prakaraNa ane sadarahu pariziSTa koi jJAtAnI laine vAMcavuM. mAmA vimarzanA mukha 2 A AkhuM prakaraNa zarUAtathI cheDA sudhI khelAyaluM che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 ] dhapuranA nivRttimArgo. 1027 5 dRSTAnta, huM siddhAnta, 7 avayava, 8 tarka, hR nirNaya, 10 vAda, 11 japa, 12 vitaMDA, 13 hetvAbhAsa, 14 chala, 15 jAti ane 16 nigrahasthAna. e seALa tattvanA jJAnathI meAkSanI prApti thAya che. e sALanA lakSaNa kahe che. 1. padArthanA jJAnanuM kAraNa te pramANu.' te cAra prakAre cheH pratyakSa, anumAna, upamAna, zabda. iMdriya ane padArthonA saMbaMdhathI utpanna thanAra vacanadvArA kathana na karI zakAya evuM vyabhicAra doSathI rahita nizcayAtmaka je jJAna te pratyakSa. pratyakSa pUrvaka utpanna thanAra jJAna te anumAna. te traNa prakAre cheH pUrvavat, zeSavata, sAmAnyatAdRSTa. kAraNathI kAryanuM anumAna-jemake AkAzamAM kALAM vAdaLAMe caDhI AvavAthI varasAda thavAnuM anumAna karavuM te pUrvavat. kAryathI kAraNanuM anumAna karavuMjemake nadImAM pUra AvavAthI mathALe varasAda thayeA haze ema anumAna karavuM te zeSavat. devadatta vigere gati karavAthI dezAMtaramAM jAya che te joine sUryanI paNa dezAMtara prApti gatipUrvaka che evuM anumAna karavuM te sAmAnyatA dRSTa. A pramANe bIjuM pramANa ( anumAna) jANavuM. jANItI vastunA sAdharmyuthI aprasiddha vastunuM sAdhana karavuM te upamAna; jemake jethI gAya dekhAya che tevAja baLada hAya che. Asa purUSAnA upadeza te zabda AvI rIte cAra prakAranuM pramANa kahevAya che. 2. prameya:' AtmA, zarIra, iMdriya, artha, buddhi, mana, pravRtti, deASa, preyabhAva, ( pUrvanA dehAdi tyAga karI navA saMghAtanuM ( grahaNa karavuM te), phaLa, duHkha, apavarga-A mAra prameya che. 3. A zuM haze? A te thAMbhalA che ke purUSa te 'saMzaya'. 4. 'prayeAjana:' jenA arthe eTale jenI abhilASAthI pravRtti thAya te prayAjana. 5. jenA saMbaMdhamAM yAdI prativAdIne paraspara vivAda heAtA nathI te hRSTAnta.' 6. siddhAnta' cAra prakAre cheH sarvataMtrasiddhAnta, pratitaMtrasiphrAnta, adhikaraNu siddhAnta, alyupagama siddhAnta. 1 ane khIjI bAbatAnA vistRta artha piizaSTa naM.3 mAM nei zakAze. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1020 upamiti bhavaprapaMca kathA. 7. "avayavI pratijJA, hetu, udAharaNa, upanaya ane nigamana e pAMca avayava che. 8. tarka saMpAyane dUra karavA mATe anvayadharmanuM anaveSaNa karavuM dAkhalA tarIke A te jhADanuM ThuMThuM (sthANu) haze ke purUSa haze vigere te tarka. 9. "nirNaya saMzaya ane tarka pachI je nizcaya che te nirNaya. jemake A sthANuM ja che athavA A purUSa ja che vigere-te nirNaya. 10. kathA traNa prakAranI che. vAda, ja95 ane vitaMDA. temAM guru ane ziSya vacce pakSa ane pratipakSane svIkAra karI a bhyAsa mATe je kathA kahevAmAM Ave che te vAda" kathA. 11. mAtra paraspara vijayanI IcchAthI ja chala, jati, nigrahasthAna vigere dUSaNonA ArepavALI kathA te "jalpa" kathA. 12. eja jalpamAM jyAre pratipakSanI gerahAjarI hoya tyAre te vitaMDA' kahevAya che. 13. hetu na hovA chatAM hetu jevA dekhAya te hetvAbhAsa. 14. "navakaMbalavALo devadatta" vigere "chaLa" kahevAya che. 15. dUSaNabhAso te "jAti" kahevAya che. 16. sAme mANasa vAda karate baMdha paDe te "nigrahasthAna, nigraha eTale parAjaya ane sthAna eTale kAraNa. enA bAvIsa bheda che, (e sarvaparanuM vivecana rasadarahu pariziSTamAM che. zakAze) te A pramANe 1 pratijJAAni, 2 pratijJAMtara, 3 pratijJAvirodha, 4 pratijJA saMnyArA, 5 hetvantara, 6 ane tara, 7 nirarthaka, 8 avijJAtArtha, 8 apArthaka, 10 aprAmakala, 11 nyuna, 12 adhika. 13 punarUkta, 14 ananubhAva 15 apratijJAna, 16 apratibhA, 17 kathAvikSepa, 18 mAtAnujJA, 18 panapekSaNa 20 niragujyAnuyoga, rA apasiddhAnta, 22 hetvAbhAsa. A pramANe pramANa vigere sALa padArtha che. e pramANe niyAyika darzanane rakSepa darzAvyuM. vaizeSika, bhAI praka! vizeSike e nitinagarIe javAnA mArganI A pramANe kalpanA karI che. dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31] vapuranA nivRtimAga. 1029 samavAya e cha padArthanA tatvajJAnathI mokSa prApta thAya che. upara jaNuMvelI nivRtinagarI te A mekSarUpa jANavI. e cha padArtho paikI dravyo nava jANavAH pRthvI, apa, teja, vAyu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane mane. bIjA padArtha "guNanA pacIza prakAra cheH rUpa, rasa, gaMdha, sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakatva, saMyoga, vibhAga, paratva, aparatva, buddhi, sukha, duHkha, IcchA, dveSa, prayata, dhamaeN, adhamaeN, saMskAra, gurUtva, dravatva, eha, vega ane zabda. kama pAMca cheH ullepaNuM, avakSepaNuM, prasAraNa, AkuMcana ane gamana. "sAmAnya be prakAre cheH para ane apara. para che te sattAlakSaNa che ane dravyatva vigere apara sAmAnya che. nitya dravyamAM (aNu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane manamAM) rahenAra aMtya te "vizeSa padArtha jANavo. ayutasiddha eTale taMtumAM rahelA paTanI peThe anya AzrayamAM nahi rahenArA evA AdhAraAdheya bhAvavALA be padArthone parasparane saMbaMdha je Ihapratyayane hetu che te "samavAya" nAmano chaThTho padArtha jANo. A darzanamAM pratyakSa ane anumAna (laiMgika) be pramANe mAnavAmAM Ave che. A pramANe vaizeSika darzana TuMkAmAM artha jANavo. (3) sAMkhya sAMkhyoe pitAnI buddhithI nivRtinagarIne mArga A pramANe ka che-pacIza tanA yathArtha jJAnathI mekSa prApta thAya che. te pacIza ta A pramANe guNe traNa cheH satva, rajasa, tama. temAM pasannatA, ladhutA, seha, anAsakti, adveSa ane prIti e satvanuM kArya jANavuM; tApa, zaka, bheda, staMbha, udvega, calacittatA e rajoguNanuM kArya jANavuM maraNa, sAdana, bIbhatsa, dainya, gaurava vigere rajoguNanAM cilo jAne suvAM. e traNe guNenI sAmyavasthA eTale tulya pramANavALI avasthA 43. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1030 upamiti bhavaprapaMcA kathA. te 'prakRti". prakRtimAM e traNe tattvA tulya pramANamAM hAya che. e prakRtinuM bIjuM nAma pradhAna' paNa kahevAya che. prakRtithI 'mahAna' utpanna thAya che tene buddhi' paNa kahevAmAM Ave che. buddhithI 'ahaMkAra' utpanna thAya che. ahaMkArathI agiyAra iMdriyA ane pAMca tanmAtrA maLI sALa tattvA utpanna thAya che te A pramANeH sparzana eTale cAmaDI, rasana eTale jihvA, dhrANu eTale nAsikA, cakSu eTale AMkhA ane zrotra eTale kAna-e pAMca buddhi iMdriyA' kahevAya che. vacana, hAtha, paga, gudA ane strI athavA purUSacihna e pAMca karmendriya ane chaThThuM mana e rIte agIAra thayA tathA teja ahaMkArathI jyAre temAM tamanuM jora thAya che tyAre pAMca tanmAtrA thAya che te sparza, rasa, rUpa, gandha ane zabdalakSaNa che. e pAMca tanmAtrAthI pRthvI vigere ( pRthvI, pANI, teja, vAyu, AkAza) pAMca mahAbhUtA utpanna thAya che. AvI rIte ( pradhAna, buddhi, ahaMkAra, pAMca buddhiiMdriya, pAMca karmendriya, mana, pAMca tanmAtrA ane pAMca mahAbhUta rUpa) cAvIza tattvarUpa prakRti che. tenAthI jUdA 'purUSa' che, caitanya svarUpa che, 5cIzamuM tattva che. janmamaraNanA niyama dekhavAthI tathA dharma vigeremAM jUdA jUdA prakAranI pravRtti karanAra hAvAthI te (purUSa) aneka che. zabda vigerenA upabhoga mATe purUSa ane prakRtinA saMyoga AMdhaLA ane pAMgaLAnA saMyoga samAna che. zabdAdinI prApti thavI te upabhAga che. guNa ane purUSanA AMtara upabhAga che (?). ( A darzanamAM pratyakSa, anumAna ane Agama pramANa che. A pramANe sAMkhya darzananI vAta saMkSepamAM karI. (4) bodha. bhadra! nivRtinagarInA rastAnI kalpanA bauddhoe A pramANe karI cheH teo kahe che ke bAra AyatanA' che te A pramANeH pAMca iMdriyA, zabda vigere pAMca (zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparze) mana dharmAyatana, dharmo eTale sukha duHkha vigere tenuM Ayatana eTale te zarIra samajavuM. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31] puranA nivRtimA. 1031 teo pratyakSa ane anumAna evAM be pramANa kahe che. A pramANe bauddhonA matane saMkSepamAM artha jANu. e baudha matamAM vaibhASika, tAMtrika, gAcAra ane mAdhyamika evI cAra zAkhAo che. vaibhASika: temAMnI vibhASika zAkhAnI hakIkata A pramANe cheH padArtha kSaNika che, te A pramANe janma utpanna kare che, sthiti sthApana kare che, jarA jarjarita kare che, vinAza nAza pamADe che-AtmA paNa te kSaNika che ane te pudagala kahevAya che. sautAMtrika: sautAMtrika mata A pramANe cheH rUpa, vedanA, vijJAna, saMjJA ane saMrakAra e pAMca skaMdha zarIrI mAne che, paraMtu AtmA e nAmano kaI padArtha nathI. paralokamAM janArA e skaMdhe ja che. saMskAra mAtra kSaNika che, svalakSaNa eja paramArtha che, anya ahi eTale itara padArthanI vyAvRtti te zabdArtha. nairAgya bhAvanAthI jJAnasaMtAnane uccheda te mekSa, yogAcAra: yogAcArane mata A pramANe cheH A saghaLuM bhuvana te vijJAnamAtra. e sivAya keI bAhya padArtha nathI. jJAnarUpa eka aAta mAtra tAtvika che. tenAM saMtAno aneka che. vAsanAnA paripAkathI nIla pItAdine pratibhAsa thAya che. AlayavijJAna te sarve vAsanAne AdhArabhUta che ane AlayavijJAnanI vizuddhi teja apavarga eTale mekSa. mAdhyamika: mAdhyamika mata pramANe A saghaLuM zUnya che ane pramANu prameyane vibhAga te mAtra svama samAna che. zUnyatA dRSTi teja mukti che ane tene mATe sarva bhAvanAo che. bauddha darzananA vizeSa bhede upara te pramANe saMkSepamAM vicAraNuM karI. cAvaka cAvone lekAyata athavA bAhaspatya paNa kahevAmAM Ave che. (nirvicAra sAmAnya mAtra te leka kahevAya. lekanI mAphaka je AcaraNa kare te lokAyata" tathA brahaspatie e matanI prarUpaNuM karI tethI 1 meM cAvakane saMkhyA ApI nathI. keTalAka mImAMsakone Adhunika gaNI cAvakane darzanasaMkhyAmAM gaNe che. cArvAkane mokSaja nathI, karma nathI, parabhava nathI tene darzanagaNanAmAM levA mane yogya lAgyA nathI. e saMbaMdhI khulAse sadarahu pariziSTamAM paNa lakhyo che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1032 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 teo bArhaspatya paNa kahevAya che.) bhAI! cAke mAne che ke ni vRtinagarI ja nathI. teo kahe che ke mokSa nathI, jIva nathI, paraloka nathI, puNya nathI, pApa nathI vigere. tyAre che zuM? mAtra pRthvI, jaLa, agni ane vAyu-e cAra to che. e cAra tonA samudAyamAM ja zarIra, iMdriya, viSaya e saMjJA che. jema maghanA aMgomAM rahelI madazakti te saghaLAM aMge ekaThA thavAthI prakaTa thAya che tema e cAre bhUtanA saMyogathI deharUpa je pariNati temAM caitanya pedA thAya che. tathA jaLamAM jema parapoTA utpanna thAya che (ane pAchA pANImAM ja samAya che) temaja bhUtasamudAyamAMthI caitanya (jene jIva kahevAmAM Ave che te) utpanna thaI bhUtamAMja vilaya pAme che. pravRtti ane nivRtithI sAthe je prIti te purUSArtha. e purUSArtha te eka "kAma" ja che, paraMtu anya kSAdi nathI. A uparathI joyuM haze ke pRthvI jaLa agni ane vAyu e cAra sivAya anya ke tattva nathI mATe daSTa eTale pratyakSa anubhavAtAM A loka saMbaMdhI viSayAdi sukhano tyAga karI nahi dekhelAM evAM (adRSTa) paralekanAM sukha je tapazcaraNa Adi kaNakiyAsAdhya gaNavAmAM Ave che temAM pravRtti karavI te yogya nathI. A mata pramANe pratyakSa ekaja pramANa che. A pramANe lekAyata matane saMkSepa karyo. mImAMsaka, bhadra! mImAMsakone mArga A pramANe che - atIndriya padArthane sAkSAt jenAra keI sarvajJa nathI mATe nitya ( sadAkALasthAyI) vedavAkyothI yathArthapaNune nizcaya thAya che; te prathama vedapATha karo. tyAra pachI dharma saMbaMdhI jijJAsA karavI (eTale ke dharma atIndriya te kyA pramANuthI jANI zakAze evA prakAranI dharmasAdhananA upAyabhUta IcchA karavI). tyAra pachI tenA nimittanI parIkSA karavI. nodanA (preraNuM) te nimitte jANavuM. kahyuM che ke jonAstroDatha dharma nedanAlakSaNa artha te dharma jANa. nodanA eTale kriyAmAM pravRtti karAvanAra vedavAkya. jemake "jene svarganI abhilASA hoya te acitra hama kare vigere. 1 ahIM mULamAM kAMi azuddhi jaNAya che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 ] SapuranA nirvatimArgo. 1033 mATe nodinAthI dharma jaNAya che, paraMtu bIjA koI pramANathI nahi. kAraNa ke pratyakSAdi pramANe te vidyamAnane ja grahaNa karanArAM che paraMtu dharma kartavyatA rUpa che ane kartavyatA te trikALa zUnyArtha rUpa che. pratyakSa, anumAna, upamAna, apatti, zabda ane abhAva e cha pramANe mImAMsako mAne che. A pramANe mImAMsaka darzana saMbaMdhI TuMka sAra kaho. jaina, bhAI praka! A viveka mahAparvata upara ArUDha thayelA ane te parvatanA apramattattva zikhara para rahelA jena lekee nivRtinagarIe javAne mArga A pramANe dIThe che - jIva, ajIva, Ava, bandha, saMvara, nirjarA, mokSa e to che. tenI hakIkta A pramANe che: temAM sukhaduHkhannAnAdi pariNAmane pAmanAra te jIva jANu. tenAthI viparIta lakSaNavAna (eTale sukhaduHkhannAnAdi pariNAmane pAme nahi) te ajIva jANu. mithyAdarzana avirati kaSAya ane yoga e (karma)baMdhanA hetu che; teja Asava che. AsavanuM kArya te baMdha che. AsavathI viparIta te saMvara, saMvaranuM phaLa nirjarA. nirjarAnuM phaLa mekSa. e sAta padArtho che. temAM vidhi ane niSedha batAvyA che, anuSThAne jaNavyAM che ane padArthadarzanano paraspara virodha nathI. A jaina darzanamAM svarganI IcchA hoya temaNe tapadhyAna vigere AcaravAM joIe (A vidhimArga samajavo). sarva jIvone haNavA na joIe " evuM vacana che (e pratiSedha samaja). hamezA (sAdhue) sarva kriyAomAM samiti ane gupti pALavA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1034 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja joie ane tenAMthI zuddha kriyA AcaravI joie ( anuSThAna ). zAstravacana evuM che ke 8 samiti guptithI zuddha kriyA haiAya te asapata yeAga kahevAya che.' vigama (nAza ) ane dhrauvya (sthiti) yukta hAya te sat utpAda kahevAya che. eka dravyanA anaMtA paryAya thAya che ane arthanI e vyAkhyA che. pratyakSa ane parAkSa e be pramANa che. e pramANe jaina matanuM digdarzana mAtra thayuM. bhAi prakarSa ! prathamanA cAra (taiyAyika, vaizeSika, sAMkhya ane yuddha ) vAdIo nivRtimArgane jANatAM ja nathI. enuM kAraNa e che ke tyAM janAra purUSa (naiyAyika mate ) ekAnta ane nitya che, bIjA vaLI tene sarvatra rahenAra mAne che, bIjA ( bauddho ) teNe kSaNavinAzI icche che. have je e nitya hoya te te avicala hAine kevI rIte jAya ? ane je tene sarvatra rahenAra (sarvavyApI ) kahevAmAM Ave te pachI te kyAM jAya? ane kyAMthI jAya? have jo tyAM janAra kSavinAzI hAya tA te tyAM javAne icchaaAja nathI-mATe e bApaDAo nivRtinagaranA mArgo koi jANatA ja nathI. vaLI je leAkAyatA ( nAstikA, cArvAka ) che te teA nivRtinagarIthI dUra ja rahe che, kAraNa ke pApathI hAyalA hRdayavALA micArAo e nagarInA tiraskAra ja karI rahyA che. samaju mANasoe A nAstikAnA matane teA mahA pApanA samUha tarIke jANavA joie, kAraNa ke jenI sAthe sarakhAmaNI na thai zake tevA advitIya sukhathI bharapUra evI nivRtinA teo tA sarvathA niSedha ja karI rahyA che. e nAstika darzana che te te atyaMta adhama satttAe ciMtaveluM jaNAya che, jAte pApazruta che ane duSTa Azayane utpanna karanAra che. tethI dhIra purUSoe sarvadA vavA yogya che. ane bhAi ! paramArthadaSTie vicAra karIe te mImAMsakAne paNa e nagarI iSTa hAya ema jaNAtuM nathI; kAraNa ke e bApaDAe tA sarvajJanI hayAtI ke zayatAnA anAdara karIne mAtra eka vedanuM ja pramANikapaNuM athavA AdhArabhUtaGeAvApaNuM svIkAryuM che. 1 A muddApara zrISaddarzana samuccayanI TIkAmAM bahu vistAra che. jImAM zlAka 51 paranI TIkA. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31]. papuranA nivRtimAgI. 1035 AvI rIte jamIna para rahenArA e pAMca nagaravAsIo sadarahu kAraNane laIne mithyAdarzanathI mohavALA thaI gayelA che, mithyAdarzanamAM muMjhAI gayelA che ema kahevAmAM AvyuM che. - have je pilA zikhara upara caDhelA leke che ane tenA upara AvelA zaheramAM rahenAra (jaina) che teo je nirvatinagarIno mArga batAve che te barAbara sAco ane vAMdhAvagarano rasto che. enI hakIkata ema che ke pelo mithyAdarzana maMtrI game tevo baLavAna hoya te paNa jeo sAcA rastAne hoya tevA rUpamAM (barAba2) jANanArA hoya che ane vaLI jeo jAte vIrya(zakti)vALA hoya che tenA upara te kaI paNa prakAranI bAdhA pIDA karI zakato nathI. e zikhara para AvelA nagaramAM rahelA loko paNa jJAna ane zraddhAthI potAnI jAtane pavitra karIne saMsArabaMdikhAnAthI taddana niHspRha rahe che ane cAritrarUpa vAhanamAM besIne nivRtinagarIe jAya che. ane bhAI! A sAcA raste kevA prakAra che ane (nivRtinagarInA) bIjA rastAo te prakAranA kema nathI e saMbaMdhI je tArI pAse huM vicAraNA karuM te te mAre A janmAre pUra thaI jAya paNa e saMbaMdhI vicAraNAne cheDe Ave nahi; mATe tane TuMkAmAM ja kahI dauM chuM te tuM samajI lejeH jJAnadarzanacAritra lakSaNavALo je A AMtara mata che tene vidvAnoe spaSTa rIte nivRtinA mArga tarIke gaNAvyo che ane te kharekhara tevo ja che. e nirvatino raste che te parvata upara rahenArA lokee ja ( jainae ja ) je che ane jamIna upara rahenArA lekee je nathI. AvI rIte bhAi ! bhavacakanI aMdara mithyAdarzana nAmanA-maMtrIe viDaMbanA kevI kevI ane kene kene karelI che tenuM tArI pAse TuMkAmAM varNana karI batAvyuM." A pramANe laMbANa vivecana karIne vimarzamAmA jarA aTakyA. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. jainapuradarzana. DEYASEN QOGA ZRSC gey zuM dhyAdarzana nAmanA mahArAjAnA maMtrIthI lekene viDa banA karavAmAM Ave che tenA amala taLe rahelA . nagaranuM mAmAe varNana karyuM, sAthe jaNAvyuM ke e nagarInA mArganuM je saMpUrNa vistArathI varNana karavAmAM Ave te Akhe janma pUruM thaI jAya ane chevaTe sUcavyuM ke "viveka parvata para AvelA apramatta zikhara para je chaThuM (jaina) nagara che te nivRtimArgane sAdhanAra che, bAkInA bhUmi upara rahelA pAMce nagare nivRtinagarIe javAne gya nathI ane tethI temAM rahelA leke aneka prakAranI viDaMbanAo pAme che ane pariNAme saMsAramAM bhaTakyA kare che." ATalI hakIkata sAMbhaLyA pachI chaThThA nagara saMbaMdhI vizeSa hakIkata jANavAnI jijJAsA prakarSane thaI AvI tene aMge je ghaNuM agatyanI vArtA mAmA bhANeja vacce thaI te bahu mahatvanI che. ane tenA para khAsa lakSya ApavA gya che. saMsArIjIva bhavyapurUSa sAMbhaLe tema agrahIta saMketA ane prajJAvizALAnI hAjarImAM sadAgama samakSa potAnuM caritra AgaLa calAvatAM kahe che ke vicakSaNa AcAryo ripadArUNanA pitA naravAhana samakSa pitAnI hakIkata kahetAM AgaLa jaNAvyuM ke tyAra pachI mAmA bhANeja vacce nIce pramANe vArtA AgaLa cAlI. (rasanAnI mULa utpatti zodhI lAvavA vimarzane zubhadaya rAjAe mokalela che ane tenI sAthe tene bhANeja prakarSa jijJAsAthI Avela che. rasanAnI zodha thaI gaI, paNa teone eka varasano avadhi Apela hovAthI temAM bAkI rahelA vakhatamAM prakarSanI jijJAsA tRpta karavA sArU mAmA tene bhavacakranA aneka kautuke batAve che.) Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 ] jainapura darzana. 1037 vicakSaNAcArya naravAhanane kahe che ke-"A hakIkata ghaNI upayogI ! mAmA bhANeja vacce pachI vArtA cAlI." rasika jIjJAsu bhANejanuM yogya kutUhaLa, jItanArAonA darzananI jijJAsA. jainapura tarapha te mATe prayANa, prakarSa-"mAmA! tamArI kRpAthI A bhavacaka nagara meM ghaNuM kharUM barAbara joyuM, vaLI aMtaraMganA rAjAomAM keTalI zakti che te paNa mArA samajavAmAM AvI gaI, paNa mAmA ! mane eka vAta to bahu hasavA jevI lAge che. jokemAM nAnA chokarAo paNa vAta kahe che evI vAta thaI moTI jAna laIne kanyA paraNavA sArUM gayA te kanyAne ja pAchA vaLatI vakhata bhUlI AvyA! ApaNe paNa evuM ja kautuka karyuM jaNAya che! juo mAmA! mahAmaha vigere rAjAone jitanArA je mahAtmA manuSya hoya che ane je saMtoSanI sAthe rahelA hoya che teone jovA mATe ApaNe khAsa karIne A bhavacakra nagaramAM AvyA DatA ane ApaNe e mahAtmAone te joyA ja nahi, saMtaSirAjA paNa dekhAyA nahi, tyAre je hetuthI ApaNe ahIM AvyA hatA te tu te jarA paNa pAra paDyo nathI; matalaba ApaNe ahIM AvavAne mULa muddo haju Ubhoja che; mATe mAmA ! mArA upara maherabAnI karIne e mahAtmAo ane e saMtoSa rAjA je sthAnake rahetA hoya tyAM mane laI jAo ane teone sArI rIte oLakhAvI batAvo." vimarza-"bhAI ! A vivekaparvata jenA upara ApaNe UbhA chIe tenA apramattattva zikhara upara jainapura dekhAya che, temAM evA mahAtmAo vase che ane je rAjAnuM nAma te ApyuM te paNa tyAM che. te ApaNe tyAM cAle, huM tane te sarva batAvuM. jyAre tuM teone barAbara sAkSAta tArI najare joiza eTale sarva hakIkata tane svayameva samajAI jaze." sAdhudarzana-sAdhuvartana, sAdhuAhAra-sAdhujIvana, sAdhu saMbaMdhI cittavRttiaTavI. prakarSe jainapura tarapha javAnI hA pADI eTale mAmA bhANeja te 1 juo pR. 10. bhavacakranagara jevA javAne hetu tyAM Apyo che. (prakaraNa 20 muM-cAlu prastAva,) Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1038 upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva 4 nagara tarapha cAlyA. e nagaramAM jatAM ja teoe atyaMta nirmaLa manavALA 'sAdhunAM darzana karyAM. (c vimarza bhAi prakarSa ! A te loko che ke je mahAtmAe 89 peAtAnA pracaMDa vIryathI mahAmeAha vigere rAjAone haTAvI dIdhA che pAchA pADI dIdhA che, zakti vagaranA karI mUkyA che. e mahAtmAo " sarva trasa ane sthAvara jaMtuonA baMdhu che ane sarva prANIe " emanA bhAi thAya che, e mahAtmAe manuSya devatA ke tiryaMcanI 9 sarve strIone potAnI mAtA tulya gaNe che ane evA uttama pu c rUSo kharekhara sarva srIonA vahAlA putro ja heAya tevA jaNAya che. " e mahAtmA purUSAnAM citta bAhya ke aMtaraMga parigraha upara jarA " paNa lAgatA nathI, khAdya parigrahamAM dhanadhAnya milakatane samAveza " thAya che, aMtaraMga parigrahamAM krodha mAna vigere aMtaraMga zatrueno " samAveza thAya che, e sarvamAM temanuM mana rahetuM nathI, tenA upara Asakti " thatI nathI, eTaluMja nahi paNa potAnAM zarIra upara paNa temane A" sakti thatI nathI eTale jevI rIte kamaLa kAdavamAMthI utpanna thAya " che ane jaLathI vRddhi pAme che chatAM kAdava jaLathI kamaLa taddana tyAre " rahe che tema teo karmathI utpanna thA che ane bhAgajaLathI vRddhi " pAme che chatAM te sarvathI dUra rahe che ane teonI sarva prakriyA 1 jaita sAdhu-bhikSuene jotAM ja teenA vezathI paNa teenI pavitratA dekhAi Ave che. 2 sAdhu dIkSA letI vakhata pAMca mahAvrata ane chaThThuM rAtribheAjana viramaNa vrata le che. ene vistAra A vibhAgamAM thayeA che. prathama prANAtipAta viramatane laine sAdhue sarva jIvane baMdhusamAna gaNe che, kAine! dhAta karatA nathI, koinI lAgaNI paNa du:khavatA nathI. e vratane aMge kAi jIvanAM vadha, baMdhana tADana ke mAraNanA munine sarvathA tyAga heAya che. 7 sAdhu paMca mahAvrata le che temAM caturya vrata maidhRviramaNa che, ene laine teo sarva prakAre strIsaMyAga ke saMbaMdhane tyAga kare che, brahmacaryanI nava vADI pALe che ate 18000 zilAMgA dhAraNa kare che. raMbhA, urvazI ke apsarA athavA suMdarI ke devI sAmI AvI bhAga mATe prArthanA kare temanI sAme e mahAtmA najara paNa karatA nathI, tevInA bheAganI paNa temane icchAja thatI nathI teA pachI tu tiyaMca, sAthe saMyeAga karavAnI icchA te tee kema ja kare ? te strI saMbaMdhI vAta ke vicAra paNa karatA nathI. evIja rIte sAdhvIonI purUSa saMbaMdhI bhAvanA jaNAvI. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] jainapura darzana 108 ja vartanA sAkSI bhAve ja jaNAya che. e mahAtmA purUSe sAcuM vacana ja bole che, prANIonuM hita thAya tevuM ja vacana bole che, uccAra 9 kare tyAre jANe temanA mukhamAMthI amRta jharatuM hoya te pramANe bele che, sArAsAranI barAbara parIkSA karIne bole che, kAma hoya te ja bele che ane jarUra hoya teTaluM ja bole che, nakAmI vAta paNa karatA nathI. e mahAtmA purUSe asaMga yoganI sAdhanA kare che, prANI ke vastuno saMga sarvathA na rahe te sthiti prApta karaKvAnI teonI IcachA hoya che ane tenI siddhi mATe ja teo sarva prakAranA de rahita AhAra le che ane evI rItanA deSa vagaranA AhAramAM paNa teo jarA paNa lolupatA rAkhatA nathI. bhAI pakarSa! huM tane keTalI vAta kahuM? TUMkAmAM kahuM to e mahAtmAonI sarva ceSTAo ane vartane evA prakAranA hoya che ke ethI mahA"meha vigere rAjAo taddana dabAI jAya che, jarA paNa jora karI zakatA nathI ane Akhare taddana hAra pAmI cAlyA jAya che. have bhAI praka! evA mahAtmA purUSanA saMbaMdhamAM pelI cittavRtti aTavI vigere kevA prakAranuM vartana kare che te paNa tuM samache ke je pramattattA nadInuM varNana agAu karavAmAM AvyuM che ane je cittavRtti aTavImAM te barAbara joI hatI te tenA saMbaMdhamAM taddana sUkI thaI jAya che eTale temAM pANI rahetuM nathI; e nadImAM je 1 sAdhu paMca mahAvrata le che temAM pAMcamuM vrata paricahaviramaNa vrata che. dhana, dhAnya, kSetra, vAstu (makAna), rUpuM, senuM, anya dhAtu, dvipada ane catuSpada e nava prakAranA parigrahano tyAga hoya che. mUchane parigraha kahevAmAM Ave che eTale sAdhune kaI vastu cAritranirvAha mATe rAkhavI paDe to paNa tenA upara Asakti rAkhatA nathI. - 2 sAdhuonuM bIjuM vrata mRSAvAdaviramaNa che. teo kheTuM bolatA nathI, satya, mita priya, hita ane tathya vacana bole che. A varNanamAM trIjA adattAdAna viramaNa vrata saMbaMdhI hakIkata rahI gaI jaNAya che. cerInA tyAga uparAMta koinI rajA vagara paNa koinI vastune sAdhu upayoga karatA nathI. 3 AhAranA betAlIza Sa che. vistAra mATe juo pravacanasAradAra graMtha (pra. ravAkara-bhAga trIjo-pR. 169-208) A betAlIza doSa AhAranA khAsa samajavA yogya che. saMkSepamAM tenuM vivecana 5riziSTa nA. 4 mAM karyuM che. sAdhudharmamAM keTalI vizALatA ane uMDANa che tathA tepara keTaluM vigatavAra lakSya apAyuM che tene A hakIkata eka sAdo namune che. 4 juo pR. 805-6. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1040 upamiti bhavaprapaMca kathA. rivarsa tadvilasita nAmane beTa batAvavAmAM AvyuM hatuM te AvA mahA tmAonA saMbaMdhamAM taddana zUnya jaNAya che; e beTanI vacce je citta vikSepa nAmano maMDapa Ubho kare te jo hato te AvA mahA tmAonA saMbaMdhamAM bhAMgI gayelo jaNAya che; e cittavikSepa maMDapamAM je tRSNa nAmanI vedikA jovAmAM AvI hatI te taddana uDADI mUkelI enA saMbaMdhamAM dekhAya che, e tRSNa vedikA upara je viparyAsa nAmanuM siMhAsana jevAmAM AvyuM hatuM te taddana bhAMgI gayeluM ane viMkhAI gayeluM teonA saMbaMdhamAM dekhavAmAM Ave che; e mahAmaha rAjAnuM zarIra avidyA rUpa tArA jovAmAM AvyuM hatuM te zarIra rU5 lAkaDIne e mahAtmAoe taddana bhAMgI cUre karI nAMkhela jaNAya che; mahAmaha rAjAne e mahAtmAoe tadana pAtaLe-ceSTAzUnya karI mUka dekhAya che; enA mithyAdarzana nAmanA maMtrIpizAcane temaNe kheMcIne dUra pheMkI dIdheluM dekhAya che; e meharAjanA putra rAgakesarIne temaNe taddana nAza pamADI dIdho che; e mahArAjAnA bIjA putra zreSagajendrane teoe bheda karI nAkhyo hoya tevo te dekhAya che; e maharAjAnA eka agragaNya senAnI ane nAnA sarakhA rAjA jevA makaradhvajane te mahAtmAoe jamIna para paTakI pADyo hoya tema dekhAya che; rAgakesarInA maMtrI viSayAbhilASane temaNe phADI nAkhyA hoya tevo jaNAya che; e mahAmaha rAjAnI mahAmUDhatA bhAryA che tene e mahAtmAoe dhakkA mArIne kADhI mUkI hoya tema jaNAya che; e maharAjAnA hAsya nAmanA subhaTane temaNe mArI nAMkhe jaNAya che; jugupsA ane arati' temaNe chedI nAMkhI jaNAya che; bhaya ane zekIne temaNe vinAza karI nAkhyo dekhAya che; duSThAbhi 1 jue pR. 8067. 2 juo pR. 8078 3 juo pR. 808-94 jue pR. 809. 5 juo pR. 810-11, 6 hAsyanI oLakhANa mATe juo pR. 87ra. cha jIgusAnI oLakhANa pR. 877 mAM thAya che. 8 aratinI oLakhANa pR. 874 mAM thAya che. 9 bhayanI oLakhANa pR. 874 mAM thAya che. 10 zekanI oLakhANa pR. 875 mAM thAya che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1041 prakaraNa 32 ] jainapura darzana. saMdhi vigerane temaNe daLI nAkhyA che; chokarAnA rUpane (soLa kalAyone) teoe dUra nasADI mUkyAM jaNAya che; jJAnasaMvaraNa (jJAnAvaraNa) vigere traNa atyaMta kharAba rAjAe che temane te mahAtmAoe vinAza karI nAkhyo dekhAya che; sAta rAjAomAMthI bAkInA cAra vedanIya vigere rAjAo rahyA temane e mahAtmAoe pitAne anukULa karI dIdhelA hoya tema dekhAya che; e meharAjAnuM cAre prakAranuM lazkara teonA saMbaMdhamAM jANe taddana nAza pAmI gayeluM hoya tema dekhAI Ave che; teonA cALA caTakA taddana zAMta thaI gayelA dekhAya che, vilAso teonA saMbaMdhamAM gaLI gayelA dekhAya che ane sarve prakAranA vikAre tenA saMbaMdhamAM taddana adazya thaI gayA hoya che. bhAI praka! tArI pAse keTaluM varNana karUM? saMkSepamAM kahuM te meM tane agAu kahyuM hatuM ke cittavRtti mahA aTavImAM sarva vastu prANIone bAhya rUpe ghaNI ja duHkha denArI thAya che ane prANIo tenI asarataLe aneka prakAranA trAsa pAmyA kare che. te sarva vastuene mahAtmA purUSo A bhavacakramAM beThA beThAja lagabhaga nAza pAmelI jue che, jANe te vastuo hoya ja nahi ema te mahAtmAonA saMbaMdhamAM banatuM jovAmAM Ave che. kharekhara e mahAtmAo meTA buddhizALI che! e mahAtmAomAM dhyAnayoga e baLavAna hoya che ke tene laIne teonI cittavRtti aTavI sarva prakAranA upadrathI rahita jaNAya che, taddana zveta thaI gayelI dekhAya che ane aneka prakAranAM ravo (jJAnAdi )thI bharapUra dekhAya che. e je mahAtmAonuM tArI pAse pUrve varNana karyuM te sarva tapodhane (mahAtmAsAdhuo-pragati pAmelA vIra purUSa) dekhAya che temane tuM barAbara dhArI dhArIne joI le." 1 soLa chokarAnI oLakhANa pR. 878 thI thAya che. 2 sAta rAjAonI oLakhANa prakaraNa 18 mAM pR. 8888 thI zarU thAya che. temAM jJAnasaMvaraNa darzanAvaraNa ane aMtarAyanAmanA traNa rAjAo atyaMta duSTa che. 3 vedanIya, AyuSya, nAma ane getra. bAkI AThame mahArAjA rahyo tenI hakIkta upara AvI gaI che. 4 cAra prakAranA baMdha samajavA athavA aMgata lazkara, sAmaMtaca, sAmateno parivAra ane mitra rAjAo. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E T prakaraNa 33 muM. 60 sAttvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. viveka parvata darzana. apramattatva zikhara, jainapura-tenA leAkeA. cittasamAdhAna maMDapa, ni:spRhatA vedikA, jIvavIrya siMhAsana, ve prakarSane bhAre majA AvI, tenI jijJAsA tRpta thavAnA prasaMge vadhatA cAyA, vaLI ene AnaMda Ave tevI suMdara vastuo ane leAkeAnA darzana thavA lAgyA ane AkhA jagatanuM tattva jJAnacakSu samakSa khulavA lAgyuM. te vakhate ene navIna jijJAsA thaI eTale eNe prazna paraMparA zarU karI. cittasamAdhAna maMDapamAM praveza, prakarSa-- mAmA ! Ape bahu sArUM karyuM, mArA upara ghaNI kRpA karI! mahAtmA purUSAnAM (sAdhuonAM) darzana karAvIne mArAM pApone Ape kheravI nAkhyAM, mane ghaNA pavitra karyo, mArA aMtaHkaraNane zAMta karyuM, mArI AMkhA Aje kharekharI pAvana thai, AnaMda rUpa amRta mArA zarIrapara chAMTIne mArA AkhA zarIrane tame mAmA ! tame mane prathamathI ahIM saMtASa rAjAnA AvyA che tene batAvavA bAkI rahyo che, e saMteASa rAjA Apa mane batAvA eTale ApaNA ahIM AvavAnA prayAsa arAmara saphaLa thAya." vimarza--" bhAI prakarSa ! jo pelA dUra eka ujajvaLa cittasa ThaMDu karI dIdhuM. have darzana karAvavA lai Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33] sAtvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1043 mAdhAna nAmano maMDapa dekhAya che, ene jovAthI ja AMkhane ghaNI zAMti maLI jAya che ane e maMDapa ghaNe ja vizALa dekhAya che, vaLI e maMDapa A jainapura nagaramAM rahenAra sarva lokone ghaNe vahAle che. e maMDapane tuM je ! kharekhara, saMtoSa rAjA e cittasamAdhAna maMDapamAM ja hevA joIe." prakarSa-"mAmA! je emaja hoya te ApaNe e cittasamAdhAna maMDapamAM dAkhala thaI saMtoSa rAjAne joIe." vimarza bhale bhAI! ema karIe." vizALa maMDapanI bhavya racanA. A pramANe vAtacIta karI mAmA bhANeja te cittasamAdhAna maMDapamAM yogya sthaLethI dAkhala thayA eTale teonA jovAmAM Akho maMDapa aMdarathI AvI gayuM. e maMDapa jotAM ja temane jaNAyuM ke e potAnA prabhAvathI vikSepa pAmelA lekonA saMtApane dUra kare tevo suMdara che. e maMDapanI vacce eka cAra mukhavALA rAjA temanA jevAmAM AvyA. te AkhA maMDapamAM rAjyamaMDaLanI barAbara vacce beDela hatA, pitAnA tejathI teNe aMdhakArano vinAza karI nAkhela jaNuM hatuM, temanI AsapAsa aneka leke vIMTAIne beThelA jaNAtA hatA, te sata citta ane AnaMdane ApanAra dekhAtA hatA, eka moTI vizALa vedikA upara AvI rahelA atyaMta suMdara siMhAsana upara te rAjA beThelA dekhAtA hatA. AvA moTA rAjAne suMdara rIte maMDapamAM beThela mAmAbhANeje joyA. e rAjAne jotAM prakanA manamAM atyaMta AnaMda thayo, ghaNeja harSa thaI Avyo ane pUrNa prema pragaTa thayo. tenI prakRti sAdhAraNa rIte navuM navuM jANavAnI bAbatamAM kautakavALI hovAne lIdhe te vakhate tene keTalAka prazno pUchI hakIkata samajavAnI IcchA tenA svabhAva pramANe thaI AvI. pachI teNe mAmAne potAnA saMdehe eka pachI eka pUchavA mAMDayA. 1 cittasamAdhAnaH sArUM citta. nakAmI kalpanA, kavikalpa, vikaLatA, vaimanarayarahita sthiratAvALuM pavitra mana. evA manamAM ja saMtoSanI hAjarI saMbhave che. cittanuM samAdhAna-samatolapaNuM jyAM thAya tene ahIM sArA manarUpa maMDapa gaNavAmAM Avyo che. 2 vedikA, siMhAsana, caturmukha vigere bAbata vistArathI Aja prakaraNamAM Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1044 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 sAtvikamAnasa pura tenuM sthAna, tenI jamInadArI. tenA ho, tenA tAbAnAM nagare. karmapariNAma ane zubhAzaya rAjAo, praka-"aho mAmA! je jainapurane Avo moTo svAmI che jyAM Avo sAre maMDapa che ane jyAM AvA suMdara leke vase che te nagara to ghaNuM suMdara ane ramaNIya jaNAya che. tyAre mAmA! je nagara AvA suMdara viveka parvata para AvI raheluM che te zuM sarva doSathI bharelA bhavacakramAM Avela che? bhavacakramAM te AvA suMdara maMDapane zI rIte sthAna hoI zake ?" vimarza-bhAI ! A viveka nAmano parvata kevI rIte ane kaI jagyAe AvI rahelo che te sthAna saMbaMdhI hakIkata kahuM te tuM barAbara samajI le. vAta ema che ke e cittasamAdhAna maMDapa je viveka parvata para AvI rahela che te kharI rIte te cittavRtti aTavImAM ja AvI rahela che, bAkI vidvAno upacAra mAtrathI ene 'bhavacakra naga ramAM AvI rahela gaNe che; kAraNa ke ahIM sArA uttama lekethI vasAyela eka moTuM vistAravALuM sAvikamAnasa nAmanuM aMtaraMga nagara che, e nagaramAM e suMdara vivekagiri AveluM che. have e sAvikamAnasapura bhavacakamAM che ane te sAtvikamAnasapuramAM viveka parvata Avela che, tethI paraspara bannene AdhAra Adheya saMbaMdha che. bhavacakamAM sAvikapura ane temAM vivekaparvata hovAne lIdhe te jainapurane paNa bhavacakramAM AvI raheluM gaNavAmAM AvyuM che." prakarSa-"mAmA! je Apa kaho cho tema che to pachI A viveka parvatanA AdhArabhUta Ape je sAtvika mAnasapura kahyuM, enI sevA 1 bhavacakra nagara bAla che, cittavRtti aTavinuM sthAna aMtaragamAM che. mAha rAyanA varNanamAM paNa bannenAM sthAne alaga rAkhyAM che te lakSyamAM haze. jainapuranuM sthAna kharekharUM to aMtara dezamAM ja che, paNa upacArathI bAhya najare tene bAhya pradezamAM paNa gaNI zakAya e A hakIkatanuM rahasya che. 2 hakIkata bahu sAdI che. bAhya ane aMtaraMga athavA dravya ane bhAva jenane taphAvata spaSTa thatAM vyavahAra ane nizraya banne dRSTi jALavavA khAtara cittavRttimAM jainapuranuM vAstavika sthAna chatAM tene bhavacakramAM upacArathI vyavahAra najare gaNavAmAM ALyuM che. sAvikapura AdhAra che ane viveka Adheya che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33] sAtvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1045 karanArA-ene AzrayIne rahelA je bahiraMga leke che te, Ape Aje mahAna viveka parvata kahyo che, tyAra pachI Ape e vivekaparvatanuM apramattatva zikhara batAvyuM te, Ape tyAra pachI je jainapura jamuvyuM te, e jainapuramAM vasanArA bahiraMga mANaso kahyA te, vaLI Ape je A cittasamAdhAna nAmane mahAmaMDapa batAvyuM te, maMDapamAM rahelI vedikA batAvI te, e vedikA upara mUkeluM siMhAsana jaNAvyuM te, e siMhAsana para beThela A mahArAjAne Ape batAvyA che, mahArAjAnI pAse beThela parivAra batAvyo te-ane e sarva hakIkata mAre mana te taddana navIna ja che, A janmamAM kaI divasa meM te barAbara jANI nathI, taddana apUrve hakIkata che ane e sarva bAbata ghaNI jANavAlAyaka hoya ema jaNAya che. te mArA upara kRpA karIne e dareka bAbatane vadhAre vistArathI barAbara spaSTapaNe samajA!" vimarza-"bhAI ! tane navIna hakIkata jANavAnuM ane samajavAnuM ghaNuM kautuka che ane A sarve hakIkata khAsa samajavA lAyaka che te tuM barAbara lakSya rAkhIne samajI le. A vivekaparvatanA AdhArabhUta je sAtvikamAnasa nagara kahevAmAM AvyuM che te vAstavikarIte sarve aMtaraMga rasto ( jJAnAdi mahAn guNo) nI khANa jevuM che. je ke e nagara aneka prakAranA doSothI bharelA bhavacakanI vacce vasAvavAmAM AvyuM che to paNa enuM svarUpa evuM suMdara che ke e denA saMbaMdhamAM AvatuM ja nathI, bhavacakamAM rahyA chatAM te doSathI mukta rahe che. vAta ema bane che ke bhAvanagaramAM je kamanasIba prANIo rahelA hoya che teo pitAnI pAse rahelA A suMdara sAttvikamAnasapurane tenA asala svarUpe kadi joI zakatA ja nathI. e AMtarabhUmimAM nimaeNLacitta vigere aneka nAnAM nAnAM nagare ane zahere che te sarva A sAtvikamAnasapuranA tAbAmAM che ema tAre samajavuM ane aMtiraMgamAM AvelA nirmaLacitta vigere peTA nagaranI e rAjadhAnI che ema samajavuM. tane yAda haze ke rAjasacitta nagaranI jamInadArI kapariNAmarAjAe rAgakesarIne ApI che, tAmasacittanI jamInadArI dveSagajeMdrane ApI che ane mahAmahane hukama sarvatra phelAvyo che, paNa sAyaTivALA mULa mudrita graMthanuM pR. 176 zarU 1 ahIMthI be, re. e. thAya che. 2 juo pR. 792. 3 juo pR. 796, 45 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1046 upamiti bhavaprapaMcA kathA, [ prAtha e kama~pariNAma mahArAjA je sarvanA uparI moTA rAjA che teNe A sAttvikamAnasapuranI ke tenA hAtha nIcenA nirmaLamAnasa Adi koi paNa nagaranI jamInadArI koine ApI nathI, A nagaranI jamInadArI ane AvakanA upabhAga te te karmapariNAma rAjA pote ja kare che ane tenI AvakaneA keTalAka vibhAga zubhAzaya vigere rAjyane Ape che.' ene pariNAme A sAttvikamAnasapura ane tenA tAbAnA sarva nagarA upara mahAmeAha vigere rAjAo ke tenA sevAnuM kAMi jora cAlatuM nathI. A sAttvikamAnasapura AkhA jaganA sArabhUta che, e sarva prakAranA upadrAthI taddana rahita che, e sarve prANIone aneka prakAranA AhlAda utpanna kare tevuM suMdara che ene bAhya manuSyonAM manane pAtAnA tarapha haraNa kare tevuM che. AvI rIte e sAttvikamAnasapura saMbaMdhI hakIkata bhAi prakarSa ! tArI pAse e saMkSepamAM jaNAvI te tArA lakSyamAM AvI haze, have e nagaramA vasanArA loko kevA suMdara che tenuM varNana karUM chuM te tuM lakSya daIne sAMbhaLa ane cittamAM dhAraNa kara! sAttvikapuranA loko. " A sAttvikamAnasanagaramAM je bAhya loko vase che teema zUravIrapaNuM, baLavAnapaNuM vigere cuNA hoya che ane je ahiraMga loko A sAttvikapuramAM AvIne vase che te A nagaranA mAhAtmyane laIne ja vikSudhAlaya( devaloka )mAM jAya che. e uparAMta vaLI je loko ahIM rahetA heAya che teonI dRSTi sanmukha viveka parvata AvI jAya che, kAraNa ke sAttvikapurathI te parvata ghaNeA ja najIka che athavA kharAkhara kahIe teA sAttvikapuramAM ja te AvelA che. have e sA ttvikapuramAM rahenArA lokomAMthI je kAi e vivekaparvatane dekhIne tenA upara ArohaNa kare che te jarUra jainapurane prApta kare che 1 sAttvika manamAM meAha-rAga ke dveSanuM sAmrAjya pravartatuM nathI, karma te hajI rahyAM che, paNa te zubha heAya che. A vAta A ja prakaraNamAM AgaLa vadhAre spaSTa karI che. 2 sAttvikapuramAM vasanArA sarva leAkA jainadharma AdaranAra ja heAya che ema nathI. A hakIkata spaSTa karavAmAM graMthakartAe niSpakSapAtapaNuM batAvyuM che. sA" ttvikabhAva jainetaramAM paNa saMbhave che ane tene viSudhAlayamAM (devalAka sudhI) laiH jAya che. meAkSa javA mATe zuddha sahA joie. A hakIkata lakSyapUrvaka vicAravA yeAgya che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa 33] sAttvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1947 ane kharekharA sukhanA bhAjana thAya che. A pramANe banavAthI pari. NAma e thAya che ke eka te A nagaranA prabhAvathI ja te leke svabhAve suMdara hoya che ane pachI vaLI viveka parvatanA zikhara upara caDhe eTale (hoya che tethI paNa) vadhAre suMdara thAya che. vaLI A bhavacakanivAsI prANIomAM je pApI hoya che temane A jainapura evuM suMdara lAgatuM nathI, e sukha ApanAra che ema temane jaNAtuM nathI ane enI viziSTatA teonA khyAlamAM barAbara AvatI nathI. jeo sAttvikamAnasapuramAM AvI e parvata para caDhe che teone A jetapura ati suMdara bhAse che, mATe jeonuM bhaviSyamAM bahu kalyANa thavAnuM che ane jeo sanmArga gamana karanArA che evA loko A svAbhAvika suMdara nagaramAM rahe che. AvI rIte e sAtvikapuramAM vasanArA loko saMbaMdhI hakIkatanuM vivecana tArI pAse karyuM. have e vivekagiri saMbaMdhI hakIkata tane jaNAvuM chuM te paNa samajI le. vivekagiri. bhavacakramAM rahenArA prANIo jyAM sudhI A viveka mahAgirine jotA nathI tyAM sudhI ja teo aneka prakAranAM duHkhamAM sabaDatA hoya che. jevuM eka vakhata teone A vivekaparvatanuM darzana thAya che ke turata ja tyAra pachI teonI buddhi bhavacaka tarapha thatI ja nathI, bhavacaka upara temane prema paNa raheto nathI ane bhavacaka tarapha AkarSaNa paNa thatuM nathI. chevaTa e vivekagiridarzananuM pariNAma e thAya che ke teo bhavacakrane choDI daIne viveka parvata upara caDhI jAya che ane sarva prakAranA duHkhothI rahita thaI alaukika AnaMdanA bhagavanArA thAya che. saMpUrNa AnaMda hamezane mATe prApta karavAno mArga teene vivekaparvata upara caDhyA pachI dekhAya che. ema thavAnuM kAraNa e che ke teo viveka parvata upara caDhe eTale tyAMthI teo AkhA bhavacakra nagarane pitAnI hatheLImAM rahelA padArthanI mAphaka joI zake che. teo e parvata uparathI barAbara joI zake che ke e bhavacakramAM te aneka banAvo vAraMvAra banyA ja kare che, e nagara 1 sAvikapura eTale samyagra jJAnavagara paNa karmanirja karavAnI pravRtti. A vAta vimarza AgaLa A ja prakaraNamAM spaSTa karaze. jeo AgaLa vadhI karmane nAza karI pragati kare che te viveka prApta karI karmagraMthi chedI samyakatva prApta kare che. A kharekhara vikAsakrama che ane yogadaSTie vicAraNIya che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1048 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva aneka duHkhothI bhareluM che. tenI paripATinI racanA jotAM teoe nagara tarapha vairAgya Ave che ane e nagarathI dUra javAno nirNaya thAya che. eka vakhate e bhavacakra upara vairAgya Avyo eTale svA bhAvika rIte ja teone pilA vivekagiri upara prema Ave che, kAraNa ke temane jaNya che ke teonA vAstavika sukhanuM kAraNa e mahAna parvata che. AvA nirNayane laine pachI te eka ghaNuM sArI vAta ane che ane te e che ke e vivekapavaitanA mAhAbhyathI e leke lavacakramAM thoDe vakhata rahe tyAM sudhI paNa teo ghaNuM sukhI thAya che. vAstavika AnaMda pAme che ane atyaMta unnata dazAnA mAgepara AvI jAya che. apramattattva zikhara, "bhAI praka! tArI pAse vivekaparvata saMbaMdhI hakIkata vistArathI spaSTa karI. have e vivekagirinuM moTuM zikhara apramattattva nAmanuM che te saMbaMdhI hakIkata tane samajAvuM che te dhyAnamAM rAkhI le. A apramattattva zikhara sarva doSone nAza karanAra che ane aMtaraMga rAjyamAM rahelA sarve duSTa rAjAone mATe trAsa karanAra thaI paDeluM che. ema thavAnuM kAraNa e che ke e mahA(viveka)giripara caDhelA lokone upadrava karavA sArU pelA mahAmaha vigere zatruo AvI caDhe che te te parvata uparanA leka pelA apramattattva zikhara upara caDhIne teonA upara evo sakhta bhAre calAve che ke Akhare pelA zatruo parvataparathI gabaDatA gabaDatA nIce jamIna para paDI jAya che, ane teonA (zatrunA) zarIranA avayavo bhAMgIne bhUko thai jAya che, jethI bhayamAM ne bhayamAM zikhara tarapha jatAM jatAM teo dUra nAsI jAya che. A apramattava zikhara upara kaI paNa prakAranA pramAda thatA ja nathI. viveka parvata para rahenArA prANuonA zatrubhUta aMtaraMga rAjAone daLI nAkhavA sArUM ja ene banAvavAmAM AvyuM hoya tema jaNAya che. bhAI! e zikhara ujajvaLa che, ghaNuM vizALa che, bahu UMcuM che, sarva lokone sukha ApanAruM che ane ghaNuM ja suMdara che. 1 eka te vivekI ane vaLI pramAda rahita eTale evA jAgRta prANIonA zatruo nAza pAme temAM navAI nathI. vaLI DuMgaranA zikhara parathI laDanArane ghaNI sagavaDa sthAnanI paNa maLe che. A sarva bAbata bahu vicAravA gya che, 2 pramAda madya, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33] sAttvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1049 jenapura, bhAI ! evI rIte "apramattattva zikhara saMbaMdhI hakIkta tane saMkSepamAM kahI saMbhaLAvI. have jainapura saMbaMdhI hakIkata tane kahI saMbhaLAvuM chuM te barAbara dhyAna daIne sAMbhaLa. A jainapura eka ghaNuM uttama nagara che, niraMtara AnaMda prApta karavAnuM kAraNa che ane puNya vagaranA prANIo bhavacakramAM game teTale kALa bhaTakyA kare paNa temane ghaNuM ja durlabha che, maLavuM muzkela che, najare paDavuM paNa azakya che; kAraNa ke anaMtakALa sudhI bhavacakranagaramAM rakhaDapaTTI karatAM karatAM (jyAre prANI oghadRSTi choDI gadaSTimAM Ave che tyAre) te mahA muzkelI e sAttvikamAnasanagare Ave che. ghaNAkharA te aneka bha bhavacakamAM kare, paNa temanI najare sAtvikamAnasapura AvatuM ja nathI. kadAca temane kaI vakhata evI rIte sAttvikamAnasapura maLI jAya to paNa teo tyAM thoDo vakhata rahI vaLI pAchA bhavacakamAM cAlyA jAya che ane tyAM te anaMta nagare hovAthI pachI temano ekadama patto khAto nathI. evA prANIo vivekaparvatanAM darzana ja karatA nathI. AvI rIte prANIo aneka vAra sAtvikamAnasapuramAM Ave, vaLI bhavacakramAM bhaTake, vaLI Ave ne jAya ema karatAM karatAM keI vakhata temanI najaramAM vivekaparvata Ave che. keTalAka prANuo to potAnI jAtanA evA zatru hoya che ke teo potAnI najare Avo suMdara vivekaparvata jue to paNa ane hakIkata samaje chatAM paNa e suMdara parvata upara caDhatA nathI ane pAchA bhavacakamAM cAlyA jAya che; vaLI keTalAka prANuo e vivekaparvata para caDhayA chatAM paNa ati suMdara paraMtu mahAdurlabha pelA apramattattva zikharane joI zakatA nathI. keTalAka e zikharane jue che to paNa enA 1 saMsAraparipATimAM jyAre prANI dharmasamukha thAya che tyAre chellAM pudugaLaparAvartamAM enI dazA sudharatI jaNAya che te vakhate te gaSTimAM Ave che. A hakIkata jaina daSTie ga" nAmanA graMthamAM vistArathI batAvI che tethI atra laMbANa noTa lakhI nathI. vAtane sAra e che ke vikAsakramamAM krame krame sudhAro thato jAya che. je prANI pragata thavAnuM hoya te mithyAtva dazAmAM hoya tyAre tene prathama sAvikapura maLe che, tyAM nirjarA karIne viveka prApta kare che. viveka vagara yathAsvarUpa jainadarzana prApta thatuM nathI. 2 keTalAka prANI sAvika mAnasa sudhI Ave, paNa pAchA vikAsa aTakI paDe to vaLI bhavacakranA pherAmAM paDI jAya che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1050 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 upara caDhavAnI mahenata letA nathI ane ALasa karIne bhavacakramAM ja AnaMda mAnI bese che. parvatapara ane tenA zikharapara caDhavAmAM mahe. nata paDe te bhayathI te bhavacakranAM du:khamAM AnaMda mAnI jamInapara ja paDyA rahe che. je bhAgyazALI prANIe A maneAhara aprama ttattva zikhara upara caDhI jAya che te tyAra pachI jainapurane jue che, bAkI e jainapuranA darzana karAve tevI sAmagrIe maLavI bhavacakramAM ghaNI ja durlabha che. evI sAmagrI bhavacakranagaramAM cheja nahi evuM kAMi nathI, paNa maLavI ghaNI muzkela che. A pramANe hovAthI meM tane agAuthI ja kahyuM che ke bhavacakramAM pharanArA prANIone e atyaMta suMdara ane satata AnaMda ApanAra jainapura maLavuM ghaNuM ja muzkela che. e jainapura aneka suMdara ranasamUheAthI bharapUra che, e sarva prakAranA sukhAnI khANa che, ane AkhI duniyAmAM sArabhUta vastu hoya tenA paNa sAra jevuM e nagara che. jainapuranA lAke, AvI rIte saMkSepamAM tArI pAse jainapuranuM varNana karI batAvyuM, have e jainapuramAM rahenArA loko kevA che tenI hakIkata tane kahuM chuM te tuM lakSyamAM rAkhI le. A jainapuramAM rahenArA sajjana loko niraMtara AnaMdamAM mhAlyA kare che, te sarva prakAranI AdhA pIDAthI rahita thayelA hoya che ane ema hovAnuM kAraNa e nagaranA ja prabhAva che. teoe sarvee nivRti (meAkSa)nagarIe javAnA nirNaya karelA hoya che ane tene mATe te niraMtara prayANa karI rahyA che ane prayANa karatAM-musApharI karatAM vacce vacce vaLI te koi jagyAe mukAma paNa kare che. evI rIte teo mukAma kare tyAre paNa viSNudhAlayamAM AnaMda bhAgave che ane jJAnayukta hAvAthI tyAM paNa meAkSanA mArga saraLa karatA jAya che. e lokone paNa mahAmeAha vigere zatruo teA che ja, paNa tenAM zakti maLa ane dhIraja joine bhayathI te zatru dUra nAsI jAya che ane emanAthI (jainAthI) dUra ja te pharyA kare che." da prakarSa bhAmA ! Apa kaho che tevuM teA taddana lAgatuM nathI, kAraNa ke bhavacakranA leAkeA jevI rIte mahAmeAha vigeremAM Asakta thayelA dekhAtA hatA tema A jainapuranA loko paNa mahAmeAha vigere AMtara zatruomAM Asakta jaNAya che; kAraNa ke A jaina loko paNa sarva kAryo karatAM jaNAya che: jemake e bhavacakranA loko Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' << prakaraNa 33 ] sAttvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1051 " anya suMdara zabdAdi viSayo upara 'mUrchA rAkhe che te A (jaina) " loko paNa bhagavAnanA biSa upara mUrchA rAkhe che; bhavacakranA loko " jema dhanavigere bAhya padArtho upara prIti rAkhe che tema A jaina " loko svAdhyAya-abhyAsa karavA upara prIti rAkhe che; bhavacakranA " loko jema peAtAnAM sAMsArika sagAM ke putrAdi upara sneha rAkhe che " tema A jainapuranA loko potAnA svadharma (sAdharmI) aMdhue " upara ghaNA eha rAkhe che; bhavacakranA leAkeA jema prapaMca vigere karI prasanna thAya che tema A jainapuravAsIe suMdara dharmAnuSThAnA " karavAthI rAjI thAya che; bhavacakranA leAkeA peAtAnA sagA premI ke " saMbaMdhIne joine jema saMteSa pAme che tema A jainapuravAsIo " potAnA gurUmahArAjane joine saMteASa pAme che; icchita vastunI " prApti thatAM jema saMsArIone harSa thai Ave che tema A jainAne * paNa sAcI hakIkata prApta thAya-samajAya tyAre eTale jJAnaprAptimAM " AnaMda thAya che; bhavacakranivAsIe jema virodhI zatru ke ulaTA " bhAvAne joi te upara dveSa kare che tema A jainapuravAsIe pA"tAnAM vrateAmAM kAMi dUSaNa ( aticAra ) AvI jAya te tevAM dUSaNA upara dveSa kare che; jema bhatracakranA manuSyo peAtAnI AjJAnA " lApa karanArA upara krodha kare che tema jainapuravAsIe je prANIo " samAcArInA lApa kare eTale dharmazAstranI AjJAne leApa kare "temanA upara krodha kare che; jema saMsArI prANIe pAtAnA virA<< dhI upara roSa kare che tema jainapuravAsIo zAstra( jaina " pravacana )nA virodhIo upara roSa kare che; pAtAne vilAsayeAgya " anukULa vastuonI prApti thatAM jema bhavacakranA prANIo mada kare " che tema jainapuravAsIo potAnAM karmanI nirjarAmAM maTTa kare che; " saMsArI prANIe pAtAnI uttama jAti, kuLa, maLa vigere aneka " khabatamAM ahaMkAra ( abhimAna ) kare che tema jainapuravAsIe pote "je je khAkhatanI pratijJA ( mAdhA, niyama ) lIdhela heAya tenA ni 1 ahIMthI uparathI virAdha paNa aMdara zleSa che. prazasta aprazasta bhAva batAvavA suMdara carcA karI che. artha jarA vicAravAthI kharAbara samajAi jAya teve che, 2 samAcArI: sAdhunA AcAra graMthane samAcArI' kahevAmAM Ave che. samAcArI leApavI eTale e graMthamAM khatAvela AcArathI ulaTA cAlavuM. OM nirjarAH bhAgaLyA vagara karma AtmapradezathI tapadvArA kheravI nAkhavAM tene 'nirjarA' kahevAmAM Ave che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1052 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva . ' * CC " vyUha karavA mATe manamAM abhimAna' lAve che; bhavacakranivAsI jema anya upara AdhAra vizvAsa rAkhe che, pratikULa prasaMgAmAM bInanI " sahAya upara madAra bAMdhe che tema A jainapuravAsIo parISahe " upara ( anyanI sahAya vinA prasanna cittathI pratikULa prasaMgone sahana " karavA ) peAtAnI sAdhyaprAptine AdhAra rAkhe che; saMsArI prANIe " peAtAnA nirmULa virodhI tarapha anAdara kare che athavA tene joine " kAika hAMsI kare che tema A jainapuravAsIo upara koi prakAranA devakRta uparavA thAya che teA tenA tarapha te taddana bedarakArIvALa " rahe che athavA temane kAMika hAMsInI dRSTithI jue che; saMsAra " prANIo jema peAtAnI ekha chupAve che tema e jainapuravAsIe " paNa jainazAsananI malInatA thAya-halakAi jAya evI mamatene chupAvI de che; sAmAnya sarva prANIe jema bIjA nirdoSa prANIone chetare che tema A jainapuravAsI janA pAtAnI dhutArI iMdriyone " vAraMvAra chetare che, iMdriyAne AtmadrohanA mArge jatI aTakAvI ru AtmasAdhananA mArgamAM joDe che; prAkRta sarva prANIo jema " ( dhanasaMpatti meLavavAnA ke kItiprApti karavAnA) lAbha rAkhe che "tema e jainapuravAsIe tapasyA karavAnA tathA cAritra pAlana kara" vAnA lAbha rAkhe che; sAdhAraNa sarva prANIo zArIrika sukhanAM " sAdhanAnI mamatAmAM atyaMta Asakta thai jAya che tema e " jainaleAkA mahApurUSanuM vaiyAvacca karavAmAM Asakta thai jAya che; saMsArI prANIo jema paudgalika vastuonuM rakSaNa kare che " tema e jainapuravAsIo suMdara dhyAnayeAganI sArI rIte rakSA kare che; saMsArI prANIo jema paradravyAdi aneka mAmateAnI tRSNA kare " che, meLavavAnA lAbha rAkhe che tema e jainapuravAsIo paropakAra " karavAnI khAmatamAM tRSNA rAkhe che; saMsArIprANIe svArthavaza " thai aneka jIvAne vinAza kare che tema A jainapuravAsIe pra" mAda ( madya-viSaya-kaSAya-vikathA ane nidrA) rUpa cArenA vinAza ' 1 A sAmAnya vacana jaNAya che. pratijJAneA nirvAha thatAM AnaMda thAya che e ja Azaya atra hovA joie. 2 parISahaH kSudhA, tRSA Adi bAvIsa parISahe che. jIe navatattvamAM sa yama tattva. ethI karme AvatAM aTakI paDe che. sAdhue sarve parISahe| sahana kare che. 3 vaiyAvaccaH vaDIleAnI sevA karavI, temanI cAkarI uThAvavI, temanI mA vajata karavI vigere. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33] sAtvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMmpa1053 kare che; saMsArI prANIo aneka bAbatamAM bhaya pAmyA kare che tema A jainapuravAsI prANIo bhavacakamAM bhramaNa karavAnI "bAbatathI vAraMvAra bhaya pAmyA kare che; jema saMsArI prANIone aneka kharAba padArtho jotAM ke edI ALasuno saMga thatAM te tarapha "jugupsA thAya che tema A jainapuravAsIone paNa kharAba rItIe cAlanAranI bAbatamAM jugupsA thAya che; jema bhavacakranA bhavAbhinaMdI leke aneka bhavabhramaNanI bAbatamAM ramaNa kare che tema "A jainapuravAsIo paNa nivRtinagarIne mArge ramaNa kare che; vyavahArU mANaso jema mUrNa manuSyanI mUrkhatAnI hAMsI kare che, "majAka kare che, tema e jaino viSayasukha bhegavanArAone joIne "tenA tarapha hase che; saMsArI prANuo pitAne apriya vastunA "saMgamAM udvega pAme che tema A jainapuravAsIo AcAranI "bAbatamAM zithilatA joIne udvega pAme che; sAdhAraNa prANIo jema priya padArthanA viyegamAM dIlagIri (zeka) kare che tema A "jainapuravAsIo bhUtakALamAM thayelA pitAnA kharAba caritrane yAda karIne manamAM vAraMvAra zoca kare che, pazcAttApa kare che, dIlagIra "thAya che; bhavacakranA leke bIjAnA durAcAra tarapha tiraskAra batAve che tema e jainapuravAsIo potAnA uttama vartanamAM kaI vakhata smalanA (bhUla) thatI joI potAne dhikkAre che eTale te bAbatane KkharAba mAne che; saMsArI prANIo jema lekanI ke lekeAnAM kAryonI "niMdA kare che tema e jainapuravAsI leke pUrva pitAno bhavacakramAM nivAsa "thayela che te bAbatanI vAraMvAra niMdA karatA jaNAya che; saMsArI jIvo "jema suMdara yuvatinI prArthanA kare che, tene rAjI rAkhavA tene pUje che, tema "jainapuravAsIo tIrthakara mahArAjanI AjJArUpa yuvAna strInI ArAdhanA kare che; saMsArI prANIo jema suMdara lalanAnI sevA kare che tema e "jainapuravAsIo be prakAranI zikSArUpa lalanAnI sevA uThAve che. "AvI rIte mAmA! tame jozo ke saMsArI jIvomAM-bhavacakranevAsIomAM mUcha, raMjana, seha, prema, saMtoSa, harSa, dveSa, krodha, reSa, AnaMda, ahaMkAra, vizvAsa, vismaya, gUDhatA, vaMcana, lobha, gRddhi, rakSA, 1 bhaya sAta prakAre cheH 1 ileka bhaya, 2 paraleka bhaya, 3 AdAna bhaya, akasmAta bhaya, 5 apayaza bhaya, 6 AjIvikA bhaya. 7 maraNa bhaya. manuSyane manuSyathI bhaya te Ihaloka bhaya ane manuSyane devatiryaMcano bhaya te 5raleka bhaya. 2 zikSA abhyAsa. te be prakAre che:-1 grahaNazikSA, 2 AsevanA zikSA 1 cahaNa zikSAH pratidina sUtra ane arthanuM vidhipUrvaka grahaNuM karavuM te, 2 AsevanA zikSAH pratidina vidhipUrvaka kriyA karavI te. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1054 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva tRNuM, hiMsA, bhaya, jugupsA, ramaNatA, hAsya, udvega, zoka, tira skAra, niMdA, yuvatiArAdhanA, lalanA sevA Adi jovAmAM Ave che, te te bhAvomAM ramaNa karatAM temane dekhavAmAM Ave che, tema A jenapuravAsIo paNa karatA jaNAya che, mUcha, seha, prema Adi sarva bhAve eka yA bIjA AkAramAM jainIomAM paNa jovAmAM Ave che. Apa jANe che ke mUcha raMjanAdi sarva bhAvo mahAmahAdi aMtaraMga zatruo saMsArI prANIomAM phelAve che ane eja bhAve jainapuravAsIomAM paNa cokhA dekhAya che. tyAre A pramANe hovA chatAM ApazrIe mane ema zA mATe kahyuM ke mahAmaha vigere rAjAone to A jainapuravAsIoe dUrathI tajI dIdhelA che?" - vimarza bhAI ! je mahAmaha vigerene te prathama joyA hatA ane hAla jaina lenA saMbaMdhamAM te je hamaNuM kahyA te jUdA ja che. ahIM je mahAmahAdi jovAmAM Ave che te e jaina leke tarapha atyaMta premavALA che, bahu heta rAkhanArA che ane temanuM zreya vadhAranArA che. e mahAmahAdi rAjAo be prakAranA che. temAMnA aprazasta praza- eka prakAranA rAjAo sarve prANIonA kharekharA. sta mohAdi. moTA duzamane che ane bIjA prakAranA rAjAo lekenA kharekhara baMdhuo che-premI che. enuM kAraNa e che ke pahelA prakAranA mahAmaha vigere aMtaraMga jana prANIone saMsAracakramAM dhakelI mUke che, temane pAta karAve che, kAraNa ke teo ane prazasta-kharAba hovAthI teone svabhAva ja tevA prakArano che; jyAre bIjA mahAmaha vigere evA prakAranA che ke je teo pAse rahyA hoya to prANuone nivRtinagarI tarapha laI jAya che, kAraNa ke teo prazasta hovAthI teone svabhAva ja tevA prakAranuM che. have A jaina lekanA saMbaMdhamAM hakIkata evI banI che ke emanI pAsethI pelA zatrubhUta (pahelA prakAranA) mahAmahAdi dUra gayA che, teno tyAga karI gayA che ane mitrabhUta mahAmahAdi temanI pAse rahyA che, je hakIkatane pariNAme e jainapuravAsIo sajajana hoIne niraMtara AnaMdamAM rahe che. e jainaleke sarva prakAranA kalyANane bhegavanAra 1 A hakIkatamAM pakSapAta jevuM jarA paNa nathI. manovikArano sarvathA tyAga te ghaNI AgaLa hada vadhe tyAre thAya che paNa te daramiyAna tenI dizA badalI nAkhavAnI jarUra spaSTa dekhAya che. prazasta rIte yaugapravRtti karavAno mArga zArakAre bahu sthAne batAvela che. upAdhyAya zrImadyazavijaya eka prasaMge kahe che ke "rAga na karaze koi jana keIzuM re, navi rahevAya te karaje munizuM re" vigere. parisAme rAgane e rIte ja nAza thAya che. A bAbata dhI gaMbhIra che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa 33] sAtvikamAnasa pura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1055 hoya che ane bahu zreSTha mANaso hoya che, teo saMbaMdhI hakIkata tane kahI saMbhaLAvI. have e vivekagirinA sadarahu zikhara para AvelA cattasamAdhAna maMDapa saMbaMdhI hakIkata tane kahI saMbhaLAvuM te tuM dayAna ine sAMbhaLaH- cattasamAdhAna maMDapa. e maMDapamAM evI zakti che ke jyAre e prANIne maLI jAya tyAre te potAnA vIryathI prANane ghaNuM sukha Ape che. traNa jagatanA baMdhu A mahArAjAne besavA sArU e maMDapa sraSTAe banAvI rAkhe che. ( A hakIkata kahetI vakhate siMhAsana para beThelA caturmukha nRpati tarapha AMgaLI batAvIne vimarza hakIkata AgaLa calAve che.) jyAM sudhI A cittasamAdhAna maMDapa prANIne maLato nathI tyAM sudhI AkhA bhavacakranagaramAM sukhanI gaMdha paNa prANIne AvatI nathI. nispRhatA vedikA. bhAI prakauM! AvI rIte tArI pAse cittasamAdhAna maMDapanI vAta TuMkAmAM karI. have tArI pAse ni:spRhatA nAmanI te maMDapanA madhyamAM goThavelI vedikA saMbaMdhI hakIkata kahuM te sAMbhaLa. je loke A niHspRhatA nAmanI vedikAne vAraMvAra smaraNamAM rAkhyA kare che, yAda kare che, temane zabda vigere iMdriyanA bhAgo to taddana jhera jevA lAge che, temane e bhogomAM kaI jAtano rasa Avato nathI ane emAM AnaMda paNa paDato nathI. teonuM mana evA bhego upara jarA paNa lAgatuM ja nathI ane tethI teoe je karmo agAu ekaThAM karelAM hoya che te ochAM thatAM jAya che, kSaya pAmatAM jAya che ane evI rIte karmarUpa kacare javAne lIdhe teo mela vagaranA thaIne saMsAramAM rahe che, paNa temane bhavacaka upara prema hoto nathI, tenAthI kaMTALIne 1 cittasamAdhAna maMDapa: mananI samatA, AvezamAM AvI javAne sarvathA asaMbhava. sarva sukhano AdhAra mananI samatA upara che e dararojanA anubhavane viSaya che. A maMDapanI sAthe mahAmaha rAjAno cittavikSepa maMDapa sarakhA. tenA varNana mATe juo pR. 807-8. 2 niHspRhatAH koI paNa prakAranI spRhA-icchA nahi. nirmamatvabhAva. juo yazovijayajInuM niHspRhatA aSTaka. duniyAmAM je laMbANa thAya che te AzA ane spRhAne ja AbhArI che. ekavAra spRhA nIkaLI gaI eTale kArya sIdhuM, dizA spaSTa ane prayANa aTakAva vagaranuM thAya che. A niHspRhatA vedikA sAthe mahArAjAne besavAnI tRSNA vedikA sarakhAvavA yogya che. tenA varNana mATe juo pR. 809, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1056 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prAya ja ja ahIM rahe che. je bhAgyavAn prANIonAM manamAM e niHspRhatA vedikA vasI gai hAya che temane pachI devatAonI darakAra nathI, iMdranuM prayAjana nathI, rAjAnI khuzAmata nathI ane koinI paNa AziyALa ke darakAra nathI. e vedikAne paNa vidhAtAe A suMdara mahArAjAne besavA mATe ja banAvI che. jIvavIrya siMhAsana " evI rIte cittasamAdhAna maMDapamAM mUkelI niHspRhatA nAmanI vedikAnuM tArI pAse varNana karI batAvyuM. e vedikA upara jIvavI nAmanuM siMhAsana mUkavAmAM AvyuM che tenI hakIkata tane have kahI saMbhaLAvuM chuM. je prANIonAM manamAM A jIvavIryanI sphuraNA thai Ave che temane sukhanA ja anubhava thAya che, tevAone pachI duHkhanA prasaMga paDavAnuM kAMi kAraNa rahetuM ja nathI. e Asana upara beThelA A rAjA ghaNA ja suMdara ane tejasvI zarIravALA che, emanA cAra suMdara mukha che, e sarva jagA baMdhu ane sarvane atyaMta AnaMda ApanAra che, e rAjAne je A bahu suMdara parivAra dekhAya che, tathA e rAjAnuM je A suMdara mahAna rAjya tenI saMpatti, tenuM mahattva ane teja dekhAya che te sarvanuM kAraNa A jIvavIrya siMhAsana che. e siMhAsana saMbaMdhI tane keTalI vAta kahuM ? TuMkAmAM kahuM te ahIM je A sAttvikamAnasapura dekhAya che, temAM rahenArA loko dekhAya che, vivekaparvata dekhAya che, tenuM apramattatva zikhara dekhAya che, temAM jainapura dekhAya che, temAM rahenArA loko dekhAya che, A maMDapa dekhAya che ane vedikA dekhAya che, vaLI peAtAnA sainya sAthe A mahAna rAjA paNa ahIM dekhAya che, temaja AkhA bhuvanamAM sarvathI suMdara maneArAjya ahIM dekhAya che te sarva e jIvavIrya siMhAsananA pratApa che ema tAre samajavuM. hukIkata evI che ke A jIvavIrya nAmanuM siMhAsana ahIM nahAya te A AkhA maMDapa upara mahAmeAha vigere rAjAe caDAi lai Ave 1 jIvIyeH prANI peAtAnI zakti phArave tyAre ja kharA vikAsa karI zake che. A jIvavIrya siMhAsana sAthe meAharAnanuM viparyAsa siMhAsana sarakhAvavuM. enI huM. kIkata mATe jue pR. 809, 2 prANImAM zakti teA anaMta che, paNa tene upayoga na kare, khesI rahe athavA vibhAvamAM paDI jAya te AkhuM mane rAjya aprazasta mahAmeAhanA kabUjAmAM paDI jAya che. teTalA mATe prANIe vIryasphuraNA karavAnI jarUra che. ce M upara cittanI samAdhAnIne ane manevikAranA nigrahanA AdhAra rahe che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33] sAtvikamAnasapura ane cittasamAdhAna maMDapa. 1057 che ane jota jotAmAM sarvane haTAvI de che ane A maMDapamAM je jIvavorya siMhAsananI barAbara sthApanA karelI hoya che to pelA mahAmaha vigere (aprazasta) rAjAo A maMDapamAM pesI paNa zakatA nathI; ane vastra praka! kaI vakhata mahAmoha vigere rAjAo A sainyano tiraskAra kare che tyAre jIvavIyenA prabhAvathI te pitAno barAbara dekhAva Ape che ane pitAnI yAti sthApita kare che. jyAM sudhI A jIvavIrya siMhAsana ahIM barAbara prakAzita hoya che tyAM sudhI ja peluM sarvatobhadra sthita dekhAya che; have pachI varNavavAmAM Avaze te rAjA paNa tyAM sudhI ja dekhAya che; rAjAnuM lakara paNa tyAM sudhI ja jovAmAM Ave che; Akho vivekagiri ane jainapuranI hAjarI paNa e jIvavIrya siMhAsana para AdhAra rAkhe che. AvI rIte bhAI prakauM! tArI pAse jIvavIrya siMhAsana saMbaMdhI vAta karI. have e siMhAsana para beThelA rAjA ane tenA parivAranuM varNana tArI pAse kahI saMbhaLAvuM chuM te barAbara lakSya daIne sAMbhaLa." prakarSa tatvaciMtavana, prakarSe pitAnA manamAM vicAra karyo ke mAmAe je vAta karI tene bhAvArtha mArA manamAM AvI rIte phare che-mAmAe prathama sAttvikamAnasapuranuM varNana karyuM te akAma nijerAnI apekSAo utpanna thayela jJAnavagaranuM (mithyAdaSTi) prANunuM vIrya jaNAya che eTale nadImAM jema ghaDAtAM ghaDAtAM paththara goLa thato jAya tema kuTAtA pITAtA prANIne akAma nirjarA thaI jAya che, AtmapradezathI kama chUTI jAya che, paraMtu te vakhate tene gya agyanI vaheMcaNa karanAra vizuddha jJAna hetuM nathI. sAdhAraNa rIte cAlu ogha dazA mUkI daI prANI dharmanI sanmukha thAya tyAre e dazA hoya che. evA sAtvikapuramAM rahenArA je loko batAvavAmAM AvyA che te evA vizuddha jJAnavagara paNa sAttvika manane laIne vibudhAlayamAM (devalokamAM) jAya che. tyAra pachI jainadharmanA siddhAta jANyA vagara mAtra karmanI nirjarAthI prANIne evI buddhi thaI Ave che ke pote dhana strI putra zarIra ane sarvethI taddana judo che, potAne vAstavika rIte e dhana putra ke gharabAra sAthe koI saMbaMdha nathI; vaLI tene ema paNa jaNAya che ke mahAmaha vigere zatruo ghaNuM duSTa che, mahA bhayaMkara che, kharekhara 1 cAra tarapha dvAravALuM ghara-ahIM te cittasamAdhAna maMDapa mATe vaparAyela jaNAya che. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1058 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 duzmana che-AvA prakAranA avalokana dvArA buddhi thaI Ave che tene viveka kahevAmAM Ave che. AvA prakArano viveka AvavAthI keTalAka prANuonA deze ochA thaI jAya che, kAraNa ke vivekane lIdhe kaSAya pAchA haThI jAya che; evA prANIomAM je apramAdIpaNuM Ave tene zikhara kahevAmAM AvyuM hoya tema jaNAya che. tyAra pachI te zikhara upara jainapura kahevAmAM AvyuM te (sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA rU5). cAra prakAranA saMghavibhAgamAM vasanArAone atyaMta AnaMda utpanna karanAra 'dvAdazAMgI rUpa jaina pravacana jaNAya che. e nagaramAM rahenArA joke tyAra pachI batAvavAmAM AvyA te upara jaNAvelA sarva guNethI bhUSita thayelA ane te dvAdaza aMgemAM darzAvelI AjJAne amalamAM mUkanAra cAra prakAranA saMghanA leke samajAya che. tyAra pachI e jenapuramAM cittasamAdhAna maMDapa batAvavAmAM Avyo che te sarvanA sAra je che, kAraNa ke e nagaranI kharekharI zobhA emAM rahelA e maMDapane laIne ja che. tyAra pachI (niHspRhatA) vedikAnuM varNana karyuM, tenA para (jIvavIrya) siMhAsananuM varNana karyuM. te pragaTa zabdomAM kahevAmAM AvyuM che jethI turata samajI zakAya evuM che. vaLI mane A sarva hakIkata bhAvArtha sAthe samajAI che to have rAjA ane tenA sainya saMbaMdhI hakIkata paNa samajI zakIza emAM jarA paNa saMzaya jevuM nathI. ATalI hakIkata potAne samajAI gaI tethI prakarSa potAnA manamAM bahu rAjI thayo. prakaraNa 34 muM. -- T - cAritradharmarAja, che je prakarSanA AnaMdano pAra nahote. sAtvikamAnasanA pura ane cittasamAdhAna maMDapa ane temAM AvelI vedikA ane siMhAsananA tattvaciMtavanamAM e paDI gayo. e ciMtavanamAM tene bahu mAdhurya prApta thatuM gayuM ane che evA jIvavIrya siMhAsana para beThelA rAjAnuM vaNena sAMbhaLavA enI AturatA vadhI paDI. 1 jaina dharmanA mULasiddhAnto. AcArAMgAdi dvAdazAMgamAM gaNavAmAM AvyA che. ^ = = Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritradharmarAja. caturmukha rAjAdhirAja, prakarSanuM tattvaciMtavana pUrU thatAM teNe mAmAne rAjAnuM varNana karavA vijJapti karI eTale buddhidevInA bhAIe vArtA AgaLa calAvI. prakaraNa 34 3 " bhAI prakarSa! A rAjA je ahIM dekhavAmAM Ave che te lekromAM cAritradharmanA nAmathI sArI rIte prasiddha che; te rAjA jAte ghaNA sAro bhale ane AnaMda ApanAra che, e rAjAmAM anaMta zakti che, te jagatanuM hita karavAmAM ghaNA tatpara che, tenA bhaMDAra bharapUra che, tenI sajA karavAnI paddhati paNa sAdhanathI bharapUra che, te vicArapUrvaka samajavA ceAgya che, te sarva guNeAnI khANu che ane hu jANItA che. e rAjAne tuM barAbara dhArI dhArIne joi le. enAM cAra mukha de khAya che. e cAre mukhanAM nAma kayAM kayAM che ane teonI zakti keTalI che te huM have tane kahuM chuM te dhyAna rAkhIne sAMbhaLa. e cAre sukhane anukrame 1 dAna 2 zIla 3 tapa ja bhAva kahevAmAM Ave che. have e cAre mukhAnuM kArya tane kahI saMbhaLAvuM. 1059 1. dAnamukha. " e cAramAM pehaluM dAnamukha che. e mAharAjAnA nAza karavA mATe jainapuramAM vasatA pAtromAM satya jJAnane phelAvA kare che ane AkhA jagatane ghaNuM ja vahAluM lAge tevuM abhaya sarvatra phelAve che. vaLI teja mukha kahe che ke je prANIe vizuddha dharmanA AdhArabhUta zarIrane sahAya karanAra hAya tene jarUrI vastra pAtra AhAra vigere upayogI cItte Ape. vaLI hRdayamAM dayA AvavAthI koi garIba du:khIne athavA AMdhaLA pAMgaLA athavA zarIranI kheDavALAne athavA dInane AhAravigere ApavAnI mAmatamAM A dAnamukha niSedha karatuM nathI. bAkI keTalAka loko 1 jJAnadAnane A viSaya che. 2 abhayaH bhayarahitapaNuM, koinA nArA, khUna ke maraNa na thAya, jIvana vadhe tene abhaya kahevAmAM Ave che. A abhayadAna prathama vratamAM mukhya bhAga ajAve che. 3 supAtra. yAgya prANIne jarUrIAtA pUrI pADavI te supAtradAna che. temAM meAjamajAnI vastuno samAveza thatA nathI. A trIje dAnaneA prakAra che, 4 cothA prakAranA dAnane anukaMpAdAna kahe che. koine joine dayA AvavAthI vastu ApavI tenA ahIM samAveza thAya che, Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1060 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAveja gAyanuM dAna ApavAnI vAto kahe che, ghoDAnuM dAna karavA samajAve che, jamIna dAnamAM Ape che athavA senuM Ape che ane evA aneka prakAranA dAna ApavAnuM kahe che, paNa evA prakAranA dAnathI kaI prakArano guNa thatuM na hovAne lIdhe A dAnamukha evA prakAranA dAnane pasaMda karatuM nathI. A dAnamukha suMdara Azayane karanAra che tathA Agrahane mUkAvI denAra che ane duniyA upara dayA phelAvI baMdhubhAvane vistAra karanAra che. AvI rIte dAna nAmanA prathama mukhanuM tArI pAse varNana karyuM. have tyAra pachI e cAritradharmarAjanuM zIla nAmanuM bIjuM mukha che tenI hakI kata kahI saMbhaLAvuM te samajI le. 2 zIlamukha, "jainapuramAM je sAdhu loko vase che teo sarve A zIla mukha nAmanuM cAritrarAjanuM mukha je pramANe kahe che te pramANe kare che. A zIla mukha sAdhuone aDhAra hajAra (18000) niyamo batAve che te sarvane te mahAtmA darareja amalamAM mUke che ane A zIla 1 A dAnane prakAra aprazasta che. dAnamAM citta, vitta ane pAtra traNa bAbatanI zadi dhyAnamAM rAkhavAnI che. nyAya mArgathI upArjana thayela dravya, AzaMsA rahita umaMgI citta ane dAna grahaNa karanAra sadAcArI vratadhArI nirmama nirAraMbhI pAtra e traNa vizuddha jANavAM e traNanI zuddhAzuddhithI ATha bheda thAya che te nIce pramANe - 1 zuddha pAtra zuddha citta zuddha vitta, 2 zuddha pAtra zuddha citta azuddha vitta, 3 zuddha pAtra azuddha citta zuddha vitta, 4 zuddha pAtra azuddha citta azuddha vitta, 5 azuddha pAtra zuddha citta zuddha vitta. 6 azuddha pAtra zuddha citta azuddha vitta, 7 azuddha pAtra azuddha citta zuddha vitta. 8 azuddha pAtra azuddha citta azuddha vitta. 2 zIlAMgaH 18000 zIlAMganuM saMpUrNa vivecana adhyAtmakapadruma pR. 356 (ddhi.A.) noTamAM karyuM che tyAMthI joI levuM. ahIM pharIvAra te lakhyA nathI. daza yatidhamanI vicAra pUrvaka zuddha AcaraNe zIlAMgamAM Ave che. zIla eTale vartana samajavuM. zIla ane ziyaLane bheLavI nAkhavA nahi. ziyaLa eTale brahmacaryapAlana e artha thAya che. sAdhu aDhAra hajAra zIlAMgarathanA gherI" kahevAya che tenI vigata sadarahu noTamAM che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznarajI 74 ] cAritradharmarAja. 1061 mukhanA hukamane barAbara Adara kare che. A zIla (vizuddha vartana) che te sAdhuone kharekharUM AlaMbana che, temane AbhUSaNa tulya zAbhA ApanAra che ane e ja te mahAtmAonuM sarvasva che. A zIlamukha munivargane saMpUrNa Adeza Ape che, vaLI muni sivAyanA je varga hAya che te paNa emAMnA keTalAka vibhAga amalamAM mUke che; thADA thADA hukame| suni sivAyanA gRhasthA paNa vartanAmAM mUke che. AvI rIte zIla nAmanA bIjA mukha saMbaMdhI hakIkata tane saMkSe 5mAM kahI, have tapa nAmanuM trIjuM mukha che tenI hakIkata kahuM chuM te sAMbhaLa. tr 3, tapamukha, " cAritradharmarAjAnuM A trIju mukha ghaNuM majAnuM che. anya taraphathI kAMi AzA rAkhavI ( AkAMkSA ) ane koi prakAranI pIDA bhogavavAnI mAmata(atti)ne nArA karIne te prANIne ghaNuM sukha karI Ape che. prANIne anya pAsethI AzA hAya che te dUra thai jAya ane te niHspRhI ane eTale tene kAinI oziyALa rahetI nathI, ane AzA pIDA gai eTale duniyAnA mArge sarala sIdhA ane sapATa thai jAya che. tapasukha prANIomAM suMdara prakAranuM jJAna utpanna kare che, saMsArapara saMvega lAve che, mananI samatA ANe che ane zarIrasukhAkArI suMdara karI Ape che ane e prANIne chevaTe koi paNa prakAranA duHkharahita vinAza vagaranA zAzvatA sukhane yogya banAvI de che, kAraNa ke sajjana purUSa cAritradharmarAjanuM A tapamukha joine tenI ArAdhanA karIne ane peAtAnuM asAdhAraNa sattva vAparIne Akhare nivRti nagarIe cAlyA jAya che. (karmanI nirjarA karavAnuM prabaLa sAdhana A tapamukha che, tIrthaMkara mahArAja tadbhavamukti jANavA chatAM tapanI ArAdhanA kare che. tapathI zarIrasukhAkArI vadhe che te tapasyA karanAranA anubhavane viSaya che. ) AvI rIte tArI pAse tapa nAmanA trIjA sukhanuM varNana karyuM. have e cAritrarAjanA bhAva nAmanA cothA sukhasaMbaMdhI hakIkata kahI saMbhaLAvuM chuM. 1 sAdhu sarva vratanI pAlanA kare che, zrAvakA dezathI pAlanA kare che. 2 tapanA bAra bheda che: cha mAhya tapa che, cha AMtara tapa che. A khAre bhedanI hakIkata AvatA prakaraNamAM pAMcamA yatidharmane aMge Avaze tethI atra lakhI nathI, 47 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1062 upamiti bhavaprapaMcA kathA. 4 bhAvamukha, "sujJa sajana purUSe A cAritrarAjanA cothA mukhane bhaktipUrvaka yAda kare che athavA tenI sAmuM jue che eTale te prANunA sarve pApasamUhane dUra karIne kApI nAkhIne tene sArI rIte sukha kare che. A bhAvamukhanA hukamane anusarIne jaina satpaSe vicAra kare che ke, ahe! A duniyAmAM je vastuo dekhAya che te sarva ghaNuM tuccha che, Akhare Take tevI nathI. vakhata jatAM jarUra tene nAza thavAne che (anityabhAva); saMsAramAM prANI jyAre pUrva karmanA udayathI duHkha bhegave che te vakhate tene keIna AdhAra maLato nathI, ane kaI tene zaraNa ApI zakatuM nathI, karela karma tene jarUra bhegavavAM paDe che (azaraNabhAva); A saMsAramAM prANI ekale Ave che ane mArIne ekale jAya che, tenuM kaI nathI ane te keIne nathI (ekavabhAva); A duniyAmAM prANune zarIra, dhana, dhAnya tathA bIjI je kAMI bahAranI vastuo kheMcANa karIne saMsAramAM rAkhe che te sarva tenAthI bhinna che, tene tenI sAthe kharekhara saMbaMdha nathI ane te vastuo vAstavika rIte tenI potAnI nathI (anyatvabhAva); A zarIra mUtra, AMtaraDAM, carabI ane viSTAthI bhareluM che ane temAM durgadhI atyaMta hovAthI te ghaNuM dugacachanIya che. evA zarIramAM pavitratAnI gaMdha paNa hovAne jarAe saMbhava nathI (azucibhAva); A saMsAramAM eka bhavanI strI anya bhAvamAM mAtA thAya che, vaLI te strI thAya che, bApa dIkaro ane dIkare bApa thAya che evI rIte araghaTTaghaTTI cAlyA kare che ane prANa eka khADAmAMthI nIkaLI bIjAmAM ane bIjAmAMthI trIjAmAM ema paDyA kare che (saMsArabhAvanA); manavacanakAyAnA yoganI pravRtti dvArA ane pApasthAnanA AcaraNadvArA aneka rIte Azrava (karmagrahaNa) prANIne 1 bhAvanagara sarva kriyA barAbara phaLa ApatI nathI. raseimAM mIThAne (laNane ) je sthAna che te sthAna AMtara bhajanamAM bhAvane che. 2 ahIM Ara bhAvanAne vistAra che. laMbANu vistAra mATe juo zAMta sudhArasa, bAra bhAvanAnI sajhAyo. mArA "jaina daSTie yoga"mAM pR. 66 sudhI enI hakIkata vistAra avataraNa karelI che. atre muddAsara TuMkAmAM te hakIkata Ape che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritradharmarAja. 1063 niraMtara cAlyA ja kare che ane te dvArA prANI karmathI bhAre thatA jAya che (AzravabhAva); koi koi prANI karmathI nivRtti pAmavAne vicAra kare che te yatidharma, bhAvanAo, parISaha, aSTa pravacanamAtA, ityAdidvArA AvatAM karmone rAke che . ( saMvarabhAvanA ), bAra prakAranA tapadvArA agAu AMdhelAM kau AtmapradezathI bhAgavyA vagara kharI jAya che ane tevI rIte prANI karmanA hallAthI moTI rAhata meLave che ( nirjarA bhAvanA ); prANIe A saMsAramAM sarva sthAnake maraNa pAmelA che, janma pAmelA che ane A duniyAmAM jeTalA rUpI dravyo che te sarva teNe eka yA bIjA AkAramAM anekavAra bhAgavyA che chatAM ene saMsArabhramaNuthI thAka lAgyA nathI, bhakSaNa karavAnI bAbatamAM kaMTALA Aye| nathI, saMsAra tene kaDavA lAgyA nathI ( leAkasvabhAvabhAva ); A saMsArasamudrathI tAravAne vAste koi paNa kharekharo zaktimAna hoya te te tIrthaMkara mahArAje batAvela syAdvAdaraulIyuktazrI jainadharma che (dharmabhAvanA ); paraMtu e dharmaprAptine yogya sAmagrI A saMsAracakramAM prANIne maLavI ghaNI ja muzkela che, maLe teA ALakhavI muzkela che ane ALakhAya teA AdaravI muzkela che ( edhidurlabhabhAva ). A bhAvamukhanA hukama pramANe je zraddhAvAna vizuddha buddhizALI prANIe A ane evI evI bIjI bhAvanAe bhAve che te kharekharA bhAgyazALI che ane te sAcA zANA che. cAritradharmarAjAnuM A ceAthuM mukha ghaNuM suMdara che, enA darzanathI ghaNA AnaMda thAya tema che ane svAbhAvika rIte peAtAnI prakRtithI te sarvane apUrva mAnaMda Ape tevuM che. " A rIte e mahArAjA cAritradharma A peAtAnAM cAre mukhothI nagaravAsI janAne sarva prakAranAM saMpUrNa sukhA Ape che ane AnaMdamAM magna kare che. e cAritradharmarAja A saMsAramAM pharanArA sarva prANIone niraMtara sukha ApanAra ja che, kAraNu je jAte amRta hoya te anyane du:kha denAra kevI rIte thai ke hAi zake? kharekharI navAi jevI vAta te e che ke e pramANe hakIkata hovA chatAM saMsAracakramAM rahenAra anaMta prANIomAMthI mAtra bahu ja gheADA ene e svarUpe ALakhe che ane enI hakIkata hRdayamAM dhAraNa kare che. khIjA prakaraNa 34 ] Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1064 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva te ghaNAkharA tene oLakhatA paNa nathI ane keTalAka ochA puNyavALA prANuo hoya che te to tene oLakhIne paNa tenI niMdA kare che. AvI rIte bhAI praka! tArI pAse cAritradharmarAjanAM dAna zIla tapa ane bhAva rUpa cAre mukhanuM varNana karyuM. e dvArA rAjAnuM paNuM varNana karyuM. have e rAjAnA parivAra saMbaMdhI keTalIka upayogI hakIkata tane nivedana karuM chuM. virati devI, bhAI praka! cAritrarAjanI sAthe tenA aradhA Asana upara beThelI sarva aMge atyaMta suMdara, sarva parimita avayavavALI zuddha sphaTika jevI taddana nirmaLa strI dekhAya che te e cAritradharmarAjanI virati nAmanI rANI che. jevA rAjAmAM aneka guNo che tevA ane teTalA ja guNe virati rANamAM che. e lekamAM sarvane atyaMta AnaMda ApanArI che, mekSano (nivRti nagarIne) mArga barAbara batAvanArI che ane jyAre cAritrarAjanI sAthe te paNa ekatA pAmelI hoya che tyAre te ane rAjA jANe eka bIjAthI jarA paNa jAdA na ja hoya tevA dekhAya che. cAritrarAjanAM pAMca mitro, "e cAritrarAjanI pAse je pAMca mANase beThelA dekhAya che te cAritrarAjanA khAsa aMgabhUta mitra che. e pAMcamAM prathama mitra che tenuM nAma sAmAyika kahevAmAM Ave che. e jainapuramAM sarva pApathI niraMtara virati karAvyA kare che. 1 cAritrarAjane parivAra ahIthI cAritrarAjanA parivAranI hakIkta zarU thAya che. A prakaraNamAM devI virati rANuM ane pAMca mitra varNavAze, AvatAmAM yuvarAja ane phaTAyA kuMvara ane putravadhUo varNavAze ane te pachInA prakaraNamAM bAkInA parivAra varNavAze. 2 viratiH koI paNa bAbatano niyamapUrvaka tyAga kare tene virati kahevAmAM Ave che. e jena pAribhASika zabda che. sAdhu sarvathA tyAga kare che tene sarvavirati kahevAmAM Ave che, ocho tyAga hada maryAdA ane apavAda sAthe gRhastha kare che tene dezavirati kahevAmAM Ave che. 3 mahArAjAnA sAta rAjamitro hatA tenI hakIkata pR. 898 thI 892 sudhI tenI sAthe A hakIkata sarakhAvavA yogya che, 4 sAmAyika be ghaDi athavA tethI vadhAre vakhata saMsAranA sarva bhAvo maryAdA pramANe tyAga karI jJAnadhyAnamAM vakhata kADho te "sAmAyika kahevAya che. emAM sarva sAvadha yoganI mana vacana kAyAthI virati thAya che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34] cAritradharmarAja. 1065 tyAra pachI bIje mitra dekhAya che tenuM nAma che pasthApana kahevAmAM Ave che. e sarva prakAranA pApane vadhAre vadhAre aTakAve che. "tyAra pachI trIje mitra dekhAya che tenuM nAma parihAravizuddhi kahevAmAM Ave che. e mitra aDhAra mAsa suMdara tapavidhAna batAve che. AgaLa cotho mitra dekhAya che tenuM nAma sUkSmasaMparAya kahevAmAM Ave che. " tyAra pachI chelo mitra dekhAya che tenuM nAma yathAkhyAta kahe1 chedepasthApanaH pUrvanA paryAyane davA ane navIna paryAyanI upasthApanA karavI tene do5thA5na kahe che. (sAmAyika karatAM A dvitIya cAritradharmamAM vadhAre tyAgabhAva Ave che sAdhune prathama dikSA ApatI vakhata sAmAyikane niyama karAvavAmAM Ave che, pachI te thira thAya tyAre jene hAla vaDI dikSA kahevAmAM Ave che te chedepasthApana cAritra ApavAmAM Ave che. A pravRtti pahelA chelA tIrthaMkaranA zAsana mATe che. madhyanA 22 tIrthakaronA zAsana daramiyAna to sAmAyika cAritra ja yAjajIvita mATe ApavAmAM Ave che. tyAM A cAritranI apekSA nathI. 2 parihAravizuddhi nava sAdhuone samudAya maLI e kalpa aMgIkAra kare che. temAM cAra sAdhuo tapa karanAra thAya che (ene nirviza mAnaka kahe che), cAra vaiyAvacca karanAra hoya che ane ekane ka95sthita AcArya banAve che. ane DhAra mAsa sudhI ugra tapa karavAmAM Ave che. cha mahInA prathamanA cAra kare che, pachI cha mahInA vaiyAvaccavALA kare che, pachI cha mahInA kalpasthita banAvela hoya che te kare che. ema kula 18 mAsanuM A cAritra khAsa pApanI vizuddhi mATe che. ene vidhi yogyatA kALa paryAya vigere mATe juo pravacana sAroddhAra dvArA 69. pra. ravAkara bhAga trIjo pR. 231 thI 237. 3 sUkSmasaM5rAya saMparAya eTale kaSAya. enI anna atyaMta maMdatA thAya che. navamAM guNasthAnakane aMte koI mAna mAyAne khapAvI athavA upazamAvI sUkSma leja bAkI rahe tene dazamAM guNasthAnake khapAve athavA upazamAve tene sUramasaMparA cAritra kahe che. dazamAM guNasthAnakanuM e ja nAma che. 4 yathAprakhyAtaH A cAritra agIAramA tathA bAramAM guNakANe hoya che; agIAramAM guNaThANe kaSAyone sarvathA upazama hoya che. aMtarmuhUrta e sthitimAM rahyA pachI pAcho udaya Ave che ane e guNaThANethI prANI pAchA paDe che. bAramA guNaThANe kaSAyano sarvathA kSaya hoya che jethI kaSAyo pharI udayamAM AvatA nathI tethI e guNaThANathI munio pAchA paDatA nathI ane kevaLajJAna pAmI te ja bhavamAM mokSe jAya che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1066 upamiti bhavaprapaMthA kathA. [prarAva ja vAmAM Ave che. e ghaNo ja nirmaLa ane sArabhUta mitra che ane sarva pApane nAza karanAra che. cAritrarAjanA e pAMce mitro tenA zarIrabhUta che, te jIvana che, tenA prANe che, tenA sarvarava che ane tenuM uttama tatva che. A pramANe bhAI prakarSa! tArA jovAmAM cAritrarAjanA pAMce mitro AvI gayA ane temanI hakIkata samajANI. enI vadhAre vigatamAM utaratAM to varaso pasAra thaI jAya." prakaraNa 35 muM. yatidharma-gRhidharma. ritrarAjanuM suMdara varNana karyuM, viratidevIno paricaya karAvyo ane mahArAjAnA pAMca mitrone oLakhAvyA. vizALa maMDapa, AkarSaka vedikA ane bhavya siMhAsana che. e sarva hRdayane nirmaLa karI rahyA hatA ane rAjAnA cha varNane prakarSane vadhAre jijJAsu banAvyuM hatuM. te te cAritrarAjanA AkhA parivArane oLakhavA Atura thaI rahyo. mAmAe varNana AgaLa calAvyuM. yatidharma yuvarAja have e cAritrarAjanI pAse je beThelo dekhAya che, jenA mukha upara rAjate ja che, te A cAritrarAja mahArAjane yuvarAja gAdi vArasa che ane tenuM nAma yatidharma che. e yuvarAjane barAbara joiza to te pitAnI pAse ja beThelo jaNAze. jo, bhAI! te je bahAranA bhAgamAM mahAtmA munione joyA teone A yuvarAja bahu ja vahAle che ane teo e yuvarAjanI Akhe vakhata ghaNA AnaMdathI sevA uThAvyA kare che. e yatidharma yuvarAjanI AjubAju 1 yatidharma e sAdhujIvananuM rahasya che. sAdhue daza yatidharmamAM ramaNa karavAnuM che. daze yatidharma bahu vistArathI vicAravA lAyaka che. enA vivecanamAM khulAsA sArU maLanA avataraNamAM keTalAka jarUrI vadhAro karyo che. bhA. ka. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35] yatidharma-gRhidharma. 1067 daza manuSyo beThelA che te daze bahu sArI rIte samajavA jevA che. te dareka zuM zuM kArya bajAve che te huM tane TuMkAmAM kahI jA' te tuM samajI le. 1 kSamA. " e daza manuSyeAmAM prathama strI dekhAya che te kSamA nAmanI che. e sarva prANIone kahe che ke-tame krodhanA tyAga kare, anya upara roSa karavA cheDI de ane tamArA upara koi gusseA kare te paNa tenA upara zAMti rAkhA, tamArA mananI samAnAvasthA jALavI rAkhA ane moTA samudra jevA gaMbhIra bane. A kSamA nAmanI strI upara strIsaMgatyAga chatAM munie bahu prema rAkhe che. 2 mAdeva, e daza manuSyamAM tyAra pachI nAnA bALakanA jevuM suMdara rUpavAna prANI dekhAya che te mArdavanA nAmathI oLakhAya che ane te pAtAnI zaktithI sAdhuomAM namratA utpanna kare che. e guNu jyAre manuSyamAM Ave che tyAre dhananA lAbha thatAM, vidyAnI prApti thatAM, duniyAmAM aizvarya maLatAM, zarIramAM baLa prApta thatAM, tapasyAmAM vadhArA thatAM, uttama jAtimAM athavA kuLamAM janma thatAM ane evA evA prakAranI vizeSatA maLI jatAM chatAM abhimAna thatuM nathI, paNa puNyAdayanI sahacAritA samajAya che ane prANI tethI vadhAre vadhAre namra ane che. madanA tyAgane mAdeva' kahevAmAM Ave che. * 3 Arjava, tyAra pachI e daza manuSyeAmAM je trIjo bALakanA jevA ghaNA suMdara rUpavALA manuSya dekhAya che te AjeyanA nAmathI oLakhAya che. e suMdara buddhivALA manuSyamAM saraLatA utpanna kare che, sArA bhAva lAve che ane prANImAM je ADAi hAya che, vAMkApaNuM hAya che, ghAlamela karavAnI Teva hAya che tene dUra kare che. sAdhAraNa rIte upara uparathI sArA dekhAvAnI ane aMdarathI goTA vALavAnI prANIne anAdinI Teva hAya che, paNa A bALaka tenAM mana vacana kAyAmAM sAdazya lAvI Ape che. mAyAkapaTanA tyAgane Arjava' kahevAmAM Ave che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1068 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 4 muktatA. " e daza manuSyeAmAM tyAra pachI cAthI eka suMdara svarUpavALI lalanA dekhAya che te muktatAnA nAmathI jANItI thayelI che. e muninAM manane bahArathI ane aMtaraMgathI sarve saMga saMbaMdhI tRSNA rahita kare che, enA saMbaMdhamAM AvyA pachI dhana gharabAra ke vastuvizeSa peAtAnA kabajAmAM rAkhavAnI icchA thatI nathI, mATI rakamanA mAleka thavAnI hoMsa thai AvatI nathI ane jamenI rakama joIne haSaeN sannipAta thatA nathI, eTaluMja nahi paNa aMtaraMga kaSAyA, malIna bhAvA ane vikArAnA paNa tyAga thai jAya che. lAbhanA tyAgane muktatA' kahevAmAM Ave che. ethI manne prakAranA ( aMtaraMga ane bAhya) parigraha tajI devAnI zubha vRtti thAya che. 5 tayAga, " yatidharma yuvarAjanI AjImAjI vIMTaLAine je daza manuSye beThelA jaNAya che temAM pAMcamA manuSya tapayAga nAmanA che. e atyaMta pavitra ane vizuddha che. vaLI e pAMcamA manuSyanI AjImAjI tenA khAsa aMgata Ara mANasA beThelA dekhAya che; e khAra aMgata rakSakAnA prabhAvathI jainapuramAM tapayoga zuM zuM camatkAro karAvI zake che te paNa huM tane TuMkAmAM kahI dauM chuM te lakSyamAM rAkhI leje. te prANIone kahe che ke sarva prakAranA AhAranA tyAga karI taddana icchAspRhAvagaranA banI jAo (anazana); prANIone kahe che ke sudhA karatAM ochuM bhAjana khAvAthI taMdurastI sArI rahe che, iMdriyeApara kAbu vadhe che ane vIryanI vRddhi thAya che; vaLI trIjA rakSakanA prabhAvathI prANIo nAnA prakAranA abhigraho kare che, amuka saMyogamAM amuka rIte bhikSA maLe teA ja levI, ATalI ja vastuo khAvI, ATalI ja cIjo vAparathI, amuka vakhateja khAvuM, amuka vastunA tyAga karavA, mAjazAkha na karavA vigere vigere jIvananA niyamA mAMdhavA ane tene dRDha vaLagI rahevuM e sarve e trIjA manuSyanA sahacArIpaNAthI thAya che, ethI peAtAnI vRtti upara ghaNAja kAbu Ave che, mana jemAM 1 amuka vakhata sudhI AhArane tyAga karavA tene itthara anazana kahe che ane yAvajravita tyAgane yAvacita anasana kahe che. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25] yatidharma-gRhidharma. 1069 temAM mAthuM mAratuM baMdha thAya che ane jIvana niyamasaranuM thAya che ane sukhazAMti vRddhi pAme che (vRttisaMkSepa); rasavALA padArtho khAvAthI mohane vizeSa jora maLe che ane saMsAra tarapha gamana thAya che tethI cothA rakSakanA prabhAvathI prANIo rasatyAga kare che (rasa-vigayuM'tyAga); zarIrane dhamaeNsAdhana pUratuM saMbhALavuM ThIka che, bAkI ene vadhAre poSavAnI jarUra nathI, ene kalezasahanane abhyAsa paDavAthI nirjarAnuM sAdhanabhUta thAya che ane prasaMgopAtta AvI paDatAM saMkaTone sama bhAve sahana karI le che jethI navIna karmabaMdha na karatAM dharmasAdhanamAM sahAya kare che tethI evA sukharUpa leze ( ca vigere) zarIrane sAdhuo Ape che (kAyakaleza); aMgopAMgane saMvaravAnI, gopana karavAnI ane AcAra pavitra rAkhavAnI ghaNI ja jarUra che te hakIkata cho rakSaka zIkhave che (salInatA), A cha prakAranA rakSake sarve bAhya bAbata upara vijaya prApta karAve che ane A bhavamAM aneka prakAranA ghasArA khAtAM zIkhavI te dvArA tyAgabhAva AdaravAno sIdhe saraLa paNa atyaMta lAbhakArI mArga batAve che. "e tapayoganI sAthe bIjA cha manuSyo dekhAya che te aMtaraMga sAmrAjyane vistAre che ane te paNa ghaNuM ja lAbha karanAra thAya che. kaI paNa pApa, malina caritra ke doSa thayA hoya, thaI gayA hoya, tene mATe aMtaHkaraNanA pazcAttApapUrvaka prAyazcitta levuM, laIne te pramANe karavuM ane bhaviSyamAM pApa na thAya tenI sAvadhatA rAkhavI tene "prAyazcitta nAmano aMtaraMga rakSaka kahe vAmAM Ave che. e prAyazcitta daza prakAranA che. tyAra pachI bIjo aMgarakSaka dekhAya che te prANune sUcave che 1 vigayaH dUdha, dahIM, ghI, goLa, tela ane mIThAI e cha vigaya kahevAya che. 2 saMlInatA enA cAra vibhAga che. iMdriyasalInatA, kaSAyasalInatA, yogasalInatA ane vivaktacaryA saMlInatA (ekAMta vasatimAM rahevuM.) 3 prAyazcittaH daza prakAranA prAyazcitta nIce pramANe che - 1 gurUpAse aparAdhanuM kathana karavuM te "Alocana prAyazcitta." 2 kathana karelI bAbate mATe kSamA mAgavI te "pratikamaNuM prAyazcitta.' 48 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1070 upamiti bhavaprapaMca kathA. prastAva : ke jJAna, vaya, buddhi ane guNamAM tamArAthI je vadhAre hoya te sarvane temanA sthAnane yogya mAna Apa, teo tarapha pUjya buddhi rAkhe ane teo tarapha naramAza batAvo. A "vinaya nAmane aMtaraMga rakSaka cAra prakArano che. tyAra pachI AcArye mahArAja upAdhyAya 3 aparAdhanI vicAraNA karavI ane kSamA paNa mAgavI (micchAmikaDa devo ) te mizra prAyazcitta. 4 azuddha pANuM bhejana Adine tyAga karavo te "viveka prAyazcitta." 5 zarIra para potAnA aMkuza vagara sAvadya svamo AvI jAya tethI temaja gamanAgamanAdi kriyA tathA spaMDila mAtra paraThavyA pachI thatA dene dUra karavA kAryotsarga karavo te "kAyotsarga prAyazcitta. 6 chava saMghaTTathI lAgatA de dUra karavA tapazcaryA karavI te chaThuM "tapaHprAyazcitta. 7 dIkSA paryAyane hAni kare tevo deSa thatAM tenuM nivAraNa karavA amuka dIkSA paryAya cheda karavo paDe te cheda prAyazcitta." 8 mULa guNane hAni pahoMcatAM sarvathA navIna dIkSA levI paDe te mUla prAyazcitta." 9 ati kilaSTa pariNAmathI vadha thaI gayA hoya to tenA deSanivAraNa mATe mahA tapa karI pharI dIkSA levI te 'anavasthApya pAyazcitta." 10 sAdhavI, rANu ke evA koI sAthe saMbhoga thatAM bAra varSa tapa karI tIrthaprabhAvanA karI pharI dIkSA laI gacchamAM AvavAnI zikSA te pA rAMcita prAyazcitta." 1 vinaya ahIM mULamAM vinayanA cAra prakAra kahyA che te tIrthaMkarAdi tera sthAnake 1 anAzAtanA, 2 bhakti, 3 bahumAna ane 4 temanA guNanI prazaMsA ema cAra prakAre jANa, tIrthaMkarAdi tera sthAnaka A pramANe - 1 tIrthaMkara, 2 siddha, 3 kula, 4 gaNa, 5 saMgha, 6 kriyA, 7 dharma, 8 jJAna, 9 jJAnI, 10 AcArya, 11 sthavira, 12 upAdhyAya, 13 gaNI. athavA vinayanA cAra prakAramAM jJAna, darzana cAritra ane upacArane samAveza thAya che. jJAna eTale jANavuM, darzana eTale mAnavuM, cAritra eTale samiti gupti pALavAM ane upacAra eTale AcArya pAse rahevuM. anyatra (nava tatva TakAmAM) vinayanA sAta prakAra batAvyA che te bahu samajavA yogya che. 1 jJAnavinayanA pAMca prakAra che. (ka) mati Adi jJAnanI ane jJAnInI bAhya sevA te bhaktivinaya, (kha) jJAna ane jJAnInuM aMtaraMgathI bahumAna karavuM te bahumAna vinaya Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35] yatidharma-gRhidharma. 1071 vigere ga7 dhuraMdhare hoya athavA zarIre azakta hoya, umare nAnA athavA vRddha hoya, moTI tapasyA vigere karatA hoya temanI khAsa sevA cAkarI karavI, temanI jarUrI Ata pUrI pADavI, temanI vAraMvAra khabara aMtara rAkhavI e sarvane "viyAvaca" kahevAmAM Ave che. e vai" (ga) jJAnathI jANelA padArthanI bhAvanA karavI te bhAvanA vinaya. (dha) jJAnanuM vidhipUrvaka grahaNa karavuM te vidhigrahaNa vinaya. (Da) jJAnane sArI rIte abhyAsa karavo te abhyAsa vinaya. 2 darzana vinayanA mukhya be prakAra che. (ka) suzruSA vinaya ane (kha) anAzAtanA vinaya. te paikI (ka) zuzruSA sAdhu athavA svadhamAnI karavI eTale temane satkAra karavo, temane AvatAM joI AsanethI UbhA thavuM, temane pUjavA, temane UMcA Asana upara besADavA, temanI vaMdanA karavI e sarvane samAveza thAya che. (kha) anAzAtanA vinayamAM tIrthakara, dharma, dharmAcArya, vAcaka, sthavira sAdhuo, kula, gaNa, saMdha ane eka maMDaLI tathA kriyA vigere tera pada upara kahyA che temanI bAhya sevA, AMtara bahumAna ane guNagrahaNa karavA ene samAveza thAya che. 3 cAritrane vinaya pAMca prakAre che. pAMca prakAranA cAritra jenuM varNana upara thai gayuM che tenI sahaNa karavI temane AdaravA ane anya pAse tenI prarUpaNa karavI. 4-6 traNa prakAranA yogane vinaya. AcArya Adi vaDIla purUSone sarva kALe mana vacana kAyAthI vinaya karavo eTale manathI temanuM kharAba ciMtavavuM nahi, vacanathI temanI niMdA karavI nahi ane zarIrathI temanI virUddha kharAba vartaNuke vartavuM nahi ane manavacanakAyAthI temanI bhaktimAM vartavuM. 7 lekepacAra vinaya sAta prakAre che. (ka) gurU vaDIla vigerenI samIpa vasavuM, temanI sevAmAM hAjara rahevuM. (kha) ArAdhya purUSanI IcchA anusAra pravRtti karavI. (ga) upakArano badalo pratyupakArathI Apa. (5) bhojanAdi ApavAM. (Da) mAMdA athavA nabaLAnI auSadha AdithI sevA karavI. (2) dezakALa ucita kriyA karavI. (7) vaDIlanuM kArya karatAM temAM hoM rAkhavI, mAthAparathI veTha kADhavA khAtara te karavuM nahi, Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1072 upAmati bhavaprapaMcA thA. prastAvana vacce nAmanA aMtaraMga rakSakanA daza prakAra che.' tyAra pachI ceAthA aMtaraMga rakSaka dekhAya che tene 'svAdhyAya' kahevAmAM Ave che. abhyAsa karavAmAM jeTalo vakhata ekAgratA thAya che teTalA vakhata navIna karmabaMdha aTake che eTaluM ja nahi paNa ethI baMdhAyela karmo dUra thAya che. koi paNa mAmata vAMcavI tene vAcanA kahevAmAM Ave che, tene mATe pUchaparacha savAla javAba carcA karavA tene pRcchanA kahe che, vAMcela bhaNela mAmA vicArI javI, tenI punarAvRtti karavI tene parAvartanA kahe che, te saMbaMdhI manamAM kharAkhara uhApAha karavA arthanirNaya karavA tene anuprekSA kahe che ane dhamaeNcarcA tathA kathAvinAda karavA tene dharmakathA kahe che. svAdhyAya' nAmanA rakSakanA e pAMca prakAra che.' tyAra pachI je purUSa de khAya che te dhyAnanA nAmathI oLakhAya che. enA dharmadhyAna ane zukaladhyAna evA be prakAra che. dhyAnathI khAsa ekAgratA thAya che, vRttipara kAbu Ave che ane mananI astavyasta bhramaNutA aTakI jAya che. tyAra pachI je chello rakSaka purUSa dekhAya che te paNa aMtaraMga sAmrAjyamAM varte che ane te prANIone peAtAnA gaNu upara, peAtAnI upadhi ( sAdhuone vAparavAnI cIjo) upara ane peAtAnA zarIra upara tathA AhAra upara paNa spRhA vagaranA banAve che ane ceAgya vakhata Ave che tyAre preraNA karIne e sarve bAhya vastuonA tyAga karAve che. e utsarga'nA nAmathI oLakhAya che. karme kSaya mATe vAraMvAra ekAgra dhyAne kAusagga karavA vigere 1 vaiyAvaccaH daza prakAranA vaiyAvaccathI nIce pramANe che: (1) AcAryuM. (2) upAdhyAya. (3) sthavIra sAdhu. (4) tapavA. (5) rAgI. (6) nava dIkSita ziSya. (7) svadharmAM baMdhu. (8) kuLa samAna. (9) gaNu samAna. (10) saMdha samAna. e darzane bheAjana, pANI, vastra, pAtra, auSadha vigere lAvI ApIne temanI cathAyeAgya sevanA karavI te daza prakAranA vaiyAyA che. 2 svAdhyAyaH vAcanA, punA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA jenuM vivecana upara karyuM che te sajhAyadhyAnanA pAMca prakAra che. abhyAsa e AMtaraMga tapa che e khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. 3 dharmadhyAna zukaladhyAnanA bhedo mATe jIe jainadRSTie yoga pR. 144-182, Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu 35] atidharma-gRhidharme. 1003 bAbatAne paNa emAM samAveza thAya che. AvI rIte prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna ane utsarga e aMtaraMga rakSakA che. cha Ahya ane cha aMtaraMga rakSakA prANInA saMbaMdhamAM kevI ceSTA kare che, e tapAyeAga prANIne zuM zuM karI batAve che, te saMbaMdhI hakIkata tane ghaNI ja TuMkAmAM kahI saMbhALAvI. bAkI jo enuM kharAara saMpUrNa varNana karavAmAM Ave teA te eneA cheDo kadi Ave tema nathI. 6. saMyama, kRtidharma yuvarAjanI AsapAsa je daza manuSyo beThelA jaNAya che temAM tyAra pachI je chaThTho manuSya dekhAya che te saMyamanA nAmathI sArI rIte prasiddhi pAmelA che, ane munijaneAne te bahu ja vallabha lAge che. A saMyama nAmanA uttama manuSyanI AjubAju vaLI sattara AdamIe viTaLAine beThA che e sarva suMdara jainapuramAM zuM zuM kare che ane kevA AnaMda karI batAve che te TuMkAmAM tArI pAse nivedana karUM chuM. e sattaramAMnA prathamanA pAMca manuSyone AzravapidhAna ( Azravane DhAMkanAra ) tarIke oLakhavAmAM Ave che. sarva jIvavadhathI viramI javuM ( prANAtipAta virati ), sarvadA hita mita satya vacana belavuM ( mRSAvAda tyAga ), pArakI-anyanI mAlekInI athavA mAlekI vagaranI kahevAtI vastune bIjAe ApyA vagara levAne tyAga karavA (adattAdAna tyAga ), strIsaMgane sarvathA tyAga (maithUna viramaNa ) ane gharabAra mAlamilkatanA svAmItvane tajI devuM, peAtAnI kAi vastu ke zarIra che evI mAnyatA paNa na rAkhavI ( parigraha virati ). AvI rIte pAMca AzravapidhAne saMyamanI AjubAju beThelA che. tyAra pachI bIjA pAMca manuSyeA beThelA dekhAya che te sparza, rasa, gaMdha, varNa ane avAja rUpa pAMce iMdriyA upara majabUta kANu apAve che ane temane jarA paNa jora karavA detA nathI. tyAra pachI bIjA cAra manuSyA che te krodha, mAna, mAyA ane lAbha upara majabUta kAbu apAve che, temane jora karavA detA nathI ane chellA traNa manuSyeA e sattaramAM dekhAya che te mana vacana ane kAyAnA sarva yeAge upara majabUta kApyu apAve che. evI rIte e saMyama Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1772 upamiti bhavaprathacA thA. nAmane uttama manuSya pAMca AzravanuM DhAMkaNuM karIne munivargane zAMta bedhathI AkuLatA vagaranA banAvI de che, pAMca iMdriyo upara majabUta kAbu rakhAvI te temane bIlakula spRhA IcchA vagaranA ane cAlu sthitimAM saMpUrNa saMtoSavALA rAkhe che, kaSAyatApane zAMta karAvIne cittane evuM suMdara banAvI de che ke jANe tene nirvANa na thaI gayA hoya tevuM sAruM te lAge che ane yoga upara kAbu apAvIne te sarva munine ghaNuM ja manahara banAvI de che. ane evI rIte e saMyama nAmane cha manuSya potAnA baLathI munione tisamudramAM taraboLa rAkhe che.' athavA TuMkAmAM kahIe te pRthvI, pANuM, agni, pavana vanaspati tema ja be, traNa, cAra ane pAMca idriyavALA sarva prANIonI mana, vacana kAyAthI karavA, karAvavA anamedavA rUpa kaI paNa prakAranI AraMbhAdikathI hiMsA karavAne te spaSTa niSedha kare che. (e nava prakArane jIvasaMyama che. e nave prakAranA jIvone mana vacana kAyAthI kaI paNa pIDA upAdhi athavA teno nAza karavAthI dara rahevuM e chava saMyama che) e uparAMta jIva vagaranI chestuo pustakAdine paNa pratilekhana pramArjanA vigere 1 A saMyamanA sattara prakAra thayA. emAM pAMca AzravatyAga, pAMca ikipara kAbu, cAra kaSAyapara vijaya ane traNa gepara aMkuzane samAsa thAya che. 2 have saMyama sattara prakAre bIjI rIte varNave che. A artha vistArathI karyo che. pravacana sAroddhAra dvAra 65 mAMthI te avatarela che. mULamAM to sattara bheda che. evuM samajAya tema paNa nathI. sattara bheda nIce pramANe thaze. 1-9 chava saMyama (pRthvI, apa, teja, vAyu, vanaspati, be traNa cAra pAMca iMdriyavALA cho viSe hiMsAvirati.) 10 ajIva saMyama. 11 prekSA saMyama. 12 upekSA saMyama. 13 pramArjanA saMyama, 14 parijhApanA saMyama. 15 mana:saMyama, 16 vacana saMyama, 17 kArya saMyama, Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praGa5] yatidharmavRddhidharma. 1005 yatanA pUrvaka grahaNa kare. ( Ane ajIva saMyama' kahe vAmAM Ave che.) bIja, vanaspati ke kAi paNa jaMturahita sthAne suvA besavA cAlavA vigerenI kriyA karavI, saMbhALI puMjI pramArjIne karavAnuM te saMyama zIkhave che . ( Ane prekSA saMyama' kahevAmAM Ave che). malina AraMbhI gRhasthanI upekSA karavI, paNa tene AraMbhAdika kAryamAM preraNA na karavI evI pharaja paNa eja saMyama pADe che ('upekSA saMyama'). Asana zayanAdinI prathama prekSA karavA chatAM paNa zuddha bhUmi vastra pAtrAdinA pramArjanApUrvaka upayoga karavA tathA paga pramAvA vigere ( pramAnA saMyama' ). je vastu prANisaMsakta hoya, avizuddha hoya athavA potAnA upayogamAM Ave tevI na hoya tene vidhi pramANe jaMtu rahita sthAne paraThavI devAnA upadeza paNu e ja saMyama kare che ('pariSThApanA saMyama'). harSa, zAka, droha, abhimAna rIsa Adi vikAro dUra karI dharmakAryamAM manane pravartAvavuM ( ene 'mana: saMyama' kahe che). zubha bhASAnA upayoga karavA ane hiMsaka tathA kaThora bhASAneA tyAga karavA (ene vacana saMyama' kahevAmAM Ave che). ane avazya karavA yogya kAryamAM upayogapUrvaka zarIranI pravRtti karavI ( kAya saMyama ). evI rIte mana vAna kAyAnA yAgAne kharAara pravartAvavAnuM paNa e saMyama kahe che. AvAM AvAM suMdara kAryo je munioe saMsAranAM kAryo cheADI dIdhAM hoya che ane jeA sarvadA ekasarakhI zAMta avasthAmAM hoya che temanI pAse e saMyama karAve che. AvI rIte tArI pAse saMyama nAmanA chaThThA yatidharmanA sahacArIonuM varNana karyuM. have AkInA cAra rahyA tenuM paNa saMkSepamAM varNana karI dauM chuM te tuM samajI le. 7. satya. " tyAra pachI e yatidharma yuvarAjanI pAse je sAtame suMdara purUSa dekhavAmAM Ave che te satyanA nAmathI mahu prasiddhi pAmela che. e prANIone hukama kare che ke tamAre je vacana belavuM te anyanuM hita thAya tevuM khelavuM, jeTaluM jarUra hoya teTaluM mApIne bolavuM ane khIjA prANIone sAMbhaLIne AnaMda thAya tevuM vacana melavuM, game tevI a Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prA. gavaDa thAya te paNa asatya vacana tA melavuM ja nahi-ane A pramANe je hukama satya dharma kare che tene mahA munie akSarazaH pALe che. 8. zauca. " e yatidharma yuvarAjanI pAse je AThamA mANasa de khAya che te zaucanA nAmathI jANItA che. te prANIone mAhya ane AMtara pavitratA rAkhavAnA upadeza Ape che. beMtALIza doSarahita AhAra levA vigere bAhya athavA dravya zauca kahevAya che ane kaSAyarahita thai zuddha adhyavasAya dvArA sArA pariNAma rAkhavA tene bhAva athavA AMtara zauca kahevAmAM Ave che. mana vacana kAyAnepavitra rAkhavAM, doSarahita cAritra pALavuM ane koinI dIdhA vagaranI vastu kAMi paNa levI nahi ene samAveza paNa A zauca dharmanA upadezamAM thAya che. A zaucanA A deza paNa munimahAtmAe upADI leche. 9. AIcanya. " tyAra pachI nAnA bALakanA AkArane dhAraNa karanAra je navame purUSa yatidharmanA parivAramAM jaNAya che tenuM nAma AkriMcanya ( akiMcanapaNuM ) che. e munione ahu ja vahAlA lAge che. e mAhya ane aMtaranI sarve khamatAmAM zAMti apAve che ane ukaLATa mAtra maTADI de che ane munione atyaMta sphaTika jevI nirmaLa suMdaratA prApta karAve che. (ene 'niSparigraha'nA nAmathI paNa eLakhavAmAM Ave che. bAhya parigraha dhana, dhAnya, khetara, makAna, rUpuM, seAnuM, anya dhAtuo, dvipada ane catuSpada e nava prakAre che ane AMtara parigrahamAM kaSAya ane bIjA maneAvikAronA samAveza thAya che. e mAhya atyaMtara parigrahanA tyAga karavA e sAdhuonuM pAMcamuM mahAvrata che. koipaNa vastu upara mUrchA karavI, tenApara svAmItva bhASa rAkhavA te sarvane parigrahamAM samAveza thAya che ane sAdhue enA sarvathA tyAga kare evA upadeza A nava manuSya Ape che. ) 1 zaucaH aticArarahita saMyamanuM pALavuM te zoca. zauyakrama nirupalepatAniraticAratetyarthaH / Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNu 35] yatidharma-gRhidharma. 1077 10 brahmacarya, tyAra pachI yatidharmanA parivAramAM garbha jevA ghaNA maneAhara chello mALa beTheleA dekhAya che te brahmacarya nAmathI prakhyAta che ane munione te bahu ja priya che. divya athavA audArika zarIra sAthe eTale koi paNa devAMganA sAthe, manuSya strI sAthe athavA tiryaMcaNI sAthe mana vacana ane kAyAthI saMyAga na karavA, na karAvavA ane karanAranI prazaMsA na karavI e bAbatanI preraNA e dazamA manuSya munione kare che ane meAkSane sAdhya karavA icchanAre, tenI vAraMvAra prazaMsA karanAre ane tene AdaranAre kadi paNa abrahma sevavuM nahi evA spaSTa niSedha e dazame manuSya kare che. ( sAdhudharmamAM 'brahmacaryane mukhya sthAna che. yogasAdhanamAM brahmacaryasevanAnI khAsa agatya che ane koipaNa AkhatamAM pragati karavI hAya teA zArIrika ane mAnasika baLanA AdhAra maEvIryapaNA upara rahetA heAvAthI brahmacaryanI khAsa agatya che. ) " AvI rIte suMdara daza manuSyeAnA parivArathI paravarIne yatidharma nAmanA e cAritradharmarAjAnA yuvarAja A jainasatpuramAM lIlAthI lahera kare che, AkhA nagaramAM phare che ane peAtAneA prabhAva sarvane batAve che. sadbhAvasAratA putravadhU. 2 *nabhara .. _f7%2 "P.wke the? ' " bhAi prakarSa! e yatidharmane A atyaMta suMdara ane prakAzamAna kAMtivALI nirmaLa lAcanavALI mALA saddabhAvasAratA nAmanI patnI che. eTale e cAritradharmarAjanI putravadhU thaI. e sadbhAvasAratA munione ahuja vahAlI lAge che ane enA patine teA enA upara eTalA badhe sAcA prema che ke e hoya tA ja yatidharma (yuvarAja ) jIve che ane e na heAya te! pAtAnA prANa kADhI nAkhe che. evI rIte e yuvarAjane A pannI upara ghaNA eha che ane sAcA hRdayanuM 1 aAcayeH e aDhAra bhede pALavAnuM che. ci ane audArika zarIra. pratyeka mana, vacana ane kAyAthI eTale cha bheda thayA, tene na karavuM, na karAvavuM ane na anumedavuM ema trividha guNatA 18 bheda thayA. tattvayeAgapUrvaka vizuddha 2 sadbhAvasAratAH vicAraNApUrvaka suMdara bhAva, mAMtara jIvana. bhAvavagara yatidharma TakatA nathI eTale sarvane sAra bhAvamAM che, patnI vagara pati jIvatA nathI e vAtanuM raharaya A daMpatImAM khAsa vicAravA yogya che. 49 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1078 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 vahAla che. e benA premanuM keTaluM varNana karuM! duniyAmAM ghaNuM strI bharatAra (daMpatI) jeyAM che, paraMtu A akRtrima snehamaya daMpatIbhAva meM bIjI kaI jagyAe bIjA keI dhaNIdhaNIyANamAM je nathI. gRhidharma phaTAyo, " tyAM eka bIjA nAno kumAra dekhavAmAM Ave che tenuM nAma gRhidharma che ane te yatidharma yuvarAjano nAnA bhAI thAya che. e bAra manuSyathI paravArIne beThele che ane jainapuramAM bhAre AnaMdalIlA karAvI rahyo che tenuM saMkSepamAM tArI pAse huM varNana karI batAvuM te tuM dhyAna rAkhIne samajI le. (1) sarva prakAranI sthaLa hiMsAne tyAga karavA te sUcave che. matalaba e che ke gRhasthathI sAdhunI mAphaka sarvathA hiMsAno tyAga na thaI zake tethI teNe sthaLa hiMsAno tyAga karavo joIe. sAdhudharmamAM sarva jIvanI mana vacana kAyAthI hiMsA na karavA karAvavAnuM pharamAna che, gRhasthathI teTalI ahiMsA pALavAnuM banI zake nahi tethI teNe sthaLa AhiMsA to avazya pALavI joIe. jemake pRthvI jaLa agni pavana ane vanaspatinI hiMsA zrAvakathI thaI jAya tethI tene sarvathA niSedha te niyamapUrvaka karI zake nahi, bAkI bethI pAMca iMdriyavALA (trarasa) jIvo rahyA temAM paNa te saMkalpapUrvaka hiMsA kare nahi, paNa AraMbha samAraMbhane aMge hiMsA thaI jAya. vaLI niraparAdhIne te te mAre nahi paNa aparAdha karanAranI hiMsA na ja karavI e tenAthI nirNaya thaI zake nahi (AthI jevAze ke laDAI ke AtmasaMrakSaNane aMge gRhastha dharmamAM hiMsAthI sarvathA bacI zakAtuM nathI. vaLI sApekSa kAraNe hiMsAne niSedha tene hoI zake nahi, niraparAdhI chatAM paNa bhAravahana kare nArA pADA, baLada, ghoDA vigere tathA pramAdI putrAdikane sApekSapaNe vadhabaMdhaprahAraAdi karavAmAM Ave che. gRhasthadharmane aMge Avazyaka tarIke te nirapekSapaNe niraparAdhI bethI pAMca iMdriyavALA jIvone saMkalpapUrvaka nAza kare nahi, te sivAyanA bIjAnI hiMsA na thAya tene vicAra rAkhe, 1 gRhidharmaH gRhastha dharma, cAritradharmane mATe kuMvara yatidharma che, tema gRhasthadharma nA kuMvara che. gRhasthane cAritrasAmrAjyamAM sthAna che. mahArAjAne jema rAgakesarI ane dveSagajeMdra putra che tema cAritrarAjAne paNa be putro che. 2 A bAra vatanI bAbatamAM mULa karatAM ghaNI vadhAre hakIkata upayogI dhArIne anya graMthamAMthI joIne ahIM lakhI che. mULanI hakIkata pR. 1086 thI pAchI zarU thAya che. jemane bAra vratanI saMkSepa hakIkata na vAMcavI hoya temaNe A ATha praNe choDI devAM. mULa graMthamAM mAtra nAmano ja nirdeza karyo che. bhA.ka. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35]. yatidharma-grahidharma 1079 IcchA rAkhe, paNa tene sarvathA tyAga tenAthI thaI zakato nathI, chatAM te sarva kAryo jayaNApUrvaka kare che, sarva AhAra ane vyavahAramAM upayoga rAkhe che ane saMbhALapUrvaka kAma kare che, e nakAme jIvavadha karatuM nathI, jeTaluM banI zake teTaluM AraMbhathI bacavA prayata kare che. A prathama vatane sthULa prANAtipAta viramaNavrata kahe che. (2) tyAra pachI bIjuM sthaLa mRSAvAda viramaNavrata Ave che. jagatamAM pitAnI apakIrti thAya athavA dharmanI niMdA thAya evuM tIvra saMklezathI ati duSTa AzayapUrvaka asatya gRhastha bole nahi. enA mukhya pAMca bheda che te A pramANe (ka) kanyAlIka eTale kuMvArI kanyA saMbaMdhI: nAnI moTI kahevI, meTIne nAnI kahevI, sArIne kharAba kahevI, yA kharAbane sArI kahevI vigere asatya belI varakanyAne vevIzALa saMbaMdha joDAvI devo athavA joDAtAM aTakAvo. banatA sudhI saMbaMdha joDAvAnA kAryamAM bhAga le nahi, kAraNa ke tethI saMsAra vadhe che ane pharajane aMge bhAga levo paDe te jUThuM ke bhaLatuM belaDuM nahi. AmAM kanyAnI mAphaka vara tathA bIjA paNa dvipadano samAveza jANavo. (kha) gavAlIka, potAnI ke koInI gAya vecavAnI hoya to tene mATe khoTA vakhANa na karavA. A gAya zabdamAM baLada ghoDA pramukha sarva catuSpadono samAveza thAya che. A janAvaronAM vecANa karavA yogya te nathI ja, paNa saMsAramAM rahIne karavo paDe to khoTI vAta karavI nahi. (2) bhUkhyalika jamInanI mAlikI saMbaMdhamAM khoTuM bolavuM; emAM ghara dukAna havA prakAzanA hakko vigere saghaLA (dvipada, catuSpada sivAyanA) apada padArthono samAveza thaI jAya che. enA saMbaMdhI kheTuM belI mAmale raNe caDhAva nahi (gha) thApaNaso. pArakI vastu thApaNa tarIke rAkhI pachI bArIkIo kADhavI, sahI nathI, Apa nathI, sAkSI nathI-vigere vAMdhAo kADhavA, mudatano bAdha levo, pArake mAla ke paisA pacAvI pADavA yuktio ghavI (3) khoTI sAkSI. keraTamAM seganapara khoTI sAkSI ApavI, khoTAM segananAmAM (ephIDevITa) karavAM, bhaLatI jubAnI ApavI. A pAMca bAbate gRhastha khAsa tyAgavI joIe ane TUMkA jIvanamAM banatAM sudhI ke bAbata khoTI na ja balavI e nirNaya karavo joIe. vartananI bAbatamAM ane satyanI bAbatamAM eka hAI korTanA jajajane paNa zaramAve evuM suMdara tenuM vartana devuM joIe. keInI khAnagI vAta prakaTa na karavI, keIne khoTI salAha na ApavI, khoTA dastAvejo taiyAra na Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1080 upamiti bhavaprapaMca kathA. prarAva 4 karavA, vagara tapAse kaIne kalaMka na caDhAvavuM-evI sarva bAbatone A bIjA vratamAM samAveza thAya che. (3) trIjA sthaLa adattAdAna viramaNa vratamAM dIdhA vagaranI anyanI vastu upADI na levI e niyama hoya che. TUMkamAM kahIe te corI na karavI, sthAnano lAbha laI keIne luMTa nahi athavA pela vastumAM ( DipojhITa tarIke) heraphera karI mUlyavAnane badale halakI mUkavI nahi. adatta cAra prakAranAM batAvyAM cheH mAlIkanA ApyA vagara cIja levI te svAmI adatta, jIvavALI (sacitta) vastuo levI athavA chevI te jIva adatta, tIrthakara mahArAje je vastuone niSedha karyo hoya te levI te tIrthaMkara adatta ane gurUnI rajA vagara vastu vAparavI te gurU adatta. ahIM A cAramAMthI svAmI adattane prastAva che. A cAra adattano sarvathA tyAga to yatidharmomAM bane, - hastha tenA tyAga mATe icachA rAkhe. bAkI cAkarI karatAM pote geravAjabI kasura kare, na khAvAnI lAMca levAnI ke geralAbha ApavAnI IcachA rAkhe, pagAra uparAMta vadhAre lAbha levAnI ke khAI javAnI vRtti rAkhe athavA gharamAMnI vastu paNa yogya adhikArIne pUchyA vagara levAnI vRtti rAkhe to te aparAdhI thAya che. AvI nAnI maTI ke najIvI lAgatI bAbatomAM paNa upayoga rAkhavAnI jarUra che. corIno mAla rAkha, corane uttejana ApavuM, sAdhano yojI ApavAM, corane salAha ApavI ane cArane Azraya Apa-e save doSathI, bharapUra che ema samajavuM. e uparAMta halakI bhAre vastune bheLa kara, ghImAM carabI nAkhavI, dUdhamAM pANI nAkhavuM-e sarvane samAveza tRtIya avratamAM thAya che. dANacorI karavI athavA laDAinA vakhatamAM rAjya duzamana sAthe vyavahAravyApAra baMdha karyA hoya chatAM te calAvavA yutio goThavavI e sarva doSathI bharapUra che; temaja khoTAM tela mAna mApa rAkhavAM e paNa A niyamAnusAra geravAjabI che. (4) sthaLa brahmacarya vratamAM strIe purUSasaMga ane purUSe strIsaMgano tyAga karavAno che. gRhastha svapalIno niSedha AcarI zake nahi eTale te bAbata tenI icchA upara rAkhavAmAM AvI che, chatAM temAM paNa banato saMkeca kare. A vratamAM parastrIgamanane niSedha ane 1 5rIka potAnI strI sivAyanI manuSya devatA athavA tiryaMca sAthe 5NelI athavA tenI rAkhelI strIne tyAga. joke aparigRhItA devIo ane tiryaMcaNIne rAkhanAra tarIke tathA pANigrahaNa karanAra tarIke koi hete nathI tethI te vezyAsamAna svataMtra che to paNa 5rajAtine bhegavavA yogya hovAthI te parastrI ja che, mATe tene tyAga karavo. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35]. yatidharmagRhidharma. 1081 svastrImAM saMtoSa e banne bAbatone samAveza thAya che. parastrImAM vidhavA, vaizyA, kuMvArI strI ane bALAne samAveza thAya che. deva manuSya ane tiryaMcanI sarva strIo sAthe saMgasaMbaMdha baMdha karavA ane te uparAMta temanA upara rAga dUra kare ane banatA sudhI navavADo pALavA ahIM preraNa thAya che. svastrIne aMge paNa banatA sudhI bAra tithie ziyaLa pALavAno niyama rAkha, divase viSaya seva nahi, uMghatI strIne jagADavI nahi, viSayasevana karatAM bolavuM nahi ane vAraMvAra viSayanI vAto yAda karavI nahi. A pramANe karavAthI zarIrabaLa vadhe che ane saMsArabhramaNa ghaTe che. parastrIne aMge pArakI strIne ke vezyAne rakhAyata tarIke paNa rAkhavI nahi, anaMgakraDA karavI nahi, kAmavilAsanAM AsanAdi karavA nahi, pArakA vivAha jeDavA nahi, tIvra rAga keIpara dhAraNa karavo nahi. A viSayasevana thoDA vakhata cAle che paNa temAM cittanI ekatA vadhAre thavAthI karmabaMdha bahu Akare ane cIkaNe thAya che tethI tenA saMbaMdhamAM vadhAre sAvadhAna rahevAnI jarUra che. e bAbatamAM jema jema vadhAre lakSyapUrvaka tyAgabhAva karavAmAM Ave che tema tema vadhAre AnaMda thAya che ane kadAca zarUAtamAM jarA kSebha lAge che te paNa Akhare tethI bahu ucca rasanI jamAvaTa thAya che. parastrI mATe bhramaNa karavAthI lekamAM AbarU jAya che, te rasavALA mANasane gharamAM dAkhala karatAM anya saMkecAya che ane tenuM jIvana bhArarUpa thaI paDe che. svastrI jevI hoya tevIne devInuM sthAna ApavuM, temAM paNa rAga karatAM sahadhamapaNane bhAva vizeSa Aropo ane sarvathA brahmacarya pALavAnI bhAvanA rAkhavI. A caturtha gRhasvadharma che. (5) sthaLa parigraha parimANa vrata, A paMcama gRhasthavatamAM pitAnI milkatanuM parimANa karavAne upadeza che. navA prakArano parigraha kahyo cheH (ka) dhana-temAM sonA rUpAnA sikkA, noTa lena zera vigere rekaDa milkatano samAveza thAya che. (kha) dhA sarva prakAranA anAja dANAno saMgraha. (ga) kSetra-khetara vADIo bAga bagIcA (gha) vAstu-sthAvara milakata. emAM ghara dukAna havelI bhoMyarA vigerene 1 dhanA dhananA cAra prakAra che: gaNimaH gaNIne vastu levAmAM Ave che, jAyaphaLa sepArI vigere, dharimaH taLIne je vastuo levAmAM Ave te, goLa vigere, meyaH mApIne je vastuo levAmAM Ave che, tela lavaNa vigere, pAridhi pArakhIne je vastuo levAmAM Ave te, rata metI hIrA vastra vigere. sIkAno samAveza A cethA vibhAgamAM che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1082 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratApa samAveza thAya che. (Da) rU. kAcu rUpuM, tathA rUpAnAM ghareNuM. (2) suvarNa-kAcuM sonuM tathA sonAnA ghareNuM. (7) kupada-emAM trAMbu, pataLa kAMsu, sIsu e sarva dhAtu ane tenAM vAsaNa, palaMga, mAMcA, zakaTa, haLa, pharanIcara vigere saghaLI gharavakharIno samAveza thAya che. (ja) dvipadadAsadAsI gulAma tarIke vecAtAM rAkhavAmAM AvatAM hatAM ane tenI milakatamAM gaNanA thatI hatI. vartamAna nyAyanA ghoraNa pramANe to keIne gulAma tarIke rAkhI ke vecI zakAtA ja nathI. (4) catuSpada-hAthI, ghoDA, baLada, gAya, bheMsa, UMTa vigere cAra pagavALAM janAvare. A sarvanI saMkhyA vigereno nirNaya kara, hada bAMdhavI. sthAvara milakatane aMge jamInanA hake keTalA bhegavavA, vastuone aMge pharanIcara gharamAM keTaluM rAkhavuM tathA potAnI milkata keTalI rAkhavI e sarva bAbatanI maryAdA bAMdhI devI, e hada oLaMgavI nahi, kadAca oLaMgAI jAya te vadhArAnI rakama jAhera sakhAvatamAM turata ja kharacI nAkhavI, strI ke chokarAne nAme karavAnI ke evI goTA vALavAnI paddhati rAkhavI nahi. vastu upara mAlIkI bhogavavI ene parigraha kahe che. ethI mUchane sarvathA tyAga na bane te hada bAMdhavI. ethI vyavahAra parimita thAya che ane vadhArAnA dravyAdina zubha mArga vyaya karavA preraNuM thAya che. A prathamanA pAMca vratane aNuvrata kahe che. sAdhune e vrate sarvaze hoya che eTale mahAvrata kahevAya che; gRhasthane e aMze hoya che tethI tene aNuvrata kahe che. "(6) tyAra pachI traNa guNavrata Ave che. prathamanA pAMce aNuvratane te guNa kare che, lAbha kare che, puSTa kare che, tethI chaThThA sAtamAM ane AThamA vratane guNavrata kahevAmAM Ave che. chaThThA vratane dizi parimANa vrata kahevAmAM Ave che. dizi parimANamAM cAre dizAe tema ja UMce ane nIce amuka maryAdA sudhI ja musApharI karavI, tethI AgaLa vadhavuM nahi. A niyamathI amuka kSetrathI bahAranA sarva jIvonA saMbaMdhamAM hiMsA Adino niSedha thaI jAya che ane sarva bAbatenI maryAdA baMdhAI jAya che, tyAMnI vastusaMbaMdhe asatya bolAtuM nathI, tyAMnI vastu cArAtI nathI, tyAMnI strIo sAthe brahmacarya paLe che, tyAMnA dhanAdi parigrahano tyAga thAya che. e rIte e pAMce aNuvratane lAbha kare che. jaLamArga tathA sthaLamArga ane AkAzamAM eraplenamAM keTaluM javuM tene ahIM nirNaya thAya che. vizeSa sujJa cho. patravyavahAra kyAM sudhI kare ene paNa niyama kare che. mukhya vratane guNa karanAra A vratane guNavratanuM yugya nAma ApavAmAM AvyuM che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 ] yatidharma-gRhidharma. 1083 " (7) bhegApabhAga viramaNa vrata, AhAra puSpa vigere ekaja vAra bhAgamAM Ave tene upabhAga kahevAmAM Ave che, zrI mukAma Adi vAraMvAra bhAgamAM Ave tene paribhAga kahe che. A upabhAga ane puribhAganI cIjonI hada bAMdhavI te A sAtamA vratamAM Ave che. AhAra ane upabhAganI cIjomAM pAparihata vastu tarapha khAsa upayoga rAkhavA, AvIza abhakSya vastuo jemAM madyamAMsAdi mAdaka vastu, tuccha vastuo ane rAtribhAjana vigerenA samAveza thAya che tenA upayoga karavA nahi, ( tyAga karavA ), eka zarIramAM anaMta jIvA hoya tevAM kaMdamULa-32 anaMtakAya upayogamAM levAM nahi ( tyAga karavA) e khAsa kartavya che. te uparAMta pote AkhI jIMdagI mATe ghaNI vastuo rAkhI hoya che, AvI paDanArI aneka Apattio kalpIne saMkhyA ane pramANamAM vadhAre chUTa rAkhI hAya che te darekamAM dararoja mATe saMkoca karavA sArU dararoja cauda niyama dhAravAnI praNAlikA atra batAvI che. temAM dararoja vAparavAnI tathA khAvApIvAnI vastuonI hada baMdhAya che. ene mATe 14 niyame TharAvelA che. e cauda niyamathI peAtAnI jAtapara ghaNA aMkuza Ave che ane AtmaciMtavana bahu suMdara thAya che. ghaNAM karma baMdhAya tevAM paMdara karmoAnanA vyApAra Adi na karavAnI preraNA paNa A sAtamA vratamAM thAya che. kAlasA karAvavAnA vyApAra, mIlanA vyApAra, kuMbhAra luhAranA vyApAra-A sarvane ' iMgAlakarma' kahevAmAM Ave che; phaLa phUla zAka vana agIcAnA vyApAra, vananAM jhADo kapAvavAM ke vecavAM ityAdi te 'vanakarma'; gADA, relve, TrAmavenA vyApAra te zATakakarma'; ghoDA ratha gADI gADuM bhADe ApavAnA vyApAra te bhATaka karma;' kuvA taLAva ke sarovara khAdAvavA, pAtALa kuvA kaDhAvavA te 'kADIkarma' A pAMca kukarma kahevAya che. hAthIdAMta, kasturI, meAtI, kacakaDAM, rezama, Una, pIMchAnA vyApAra e 'daMtavANijya'; sAjIkhAra, maNuzIla, gaLI, lAkhane vyApAra te lAkhavANijya'; dArU mAMsa ghI tela gALa khAMDanA vyApAra te 'rasavANijya'; gheADA baLada gAya tathA (asala vakhatamAM) dAsadAsIne vecavA levA te kezavANijya' ane aNu seAmala, vachanAga, gAMje, carasa, taMbAkunA vyApAra te 'viSavANijya'-A pAMca kuMvyApAra che. zeraDIne pIlavI, sarANA calAvavA, carakhA, jIna, spIDala, lumsa e sarva 'yaMtra pIlaNu karma'; baLadanAM nAka viMdhAvavAM, ghoDAnAM pUMchaDAM kapAvavAM, khAMsI karAvavI vigere 'nilaoNMchana karma'; vanane bALI mUkavAM te 'dAvAgni karma'; taLAva sarovara kuvAne zASAvavA te zASaNa karma' Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1084 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva ane kutarA pipaTa bilADI athavA vAgha hAthI siMha cittAne gharamAM ke bagIcAmAM bAMdhI rAkhavA, temanI kudaratI svataMtratA chInavI levI ane tenuM piSaNa karavuM te temaja asatI strI vigerenuM piSaNa karavuM te asatIpoSaNa-A pAMca sAmAnya, A paMdara karmAdAnathI jIvahiMsAne laIne bahu pApa baMdhAya che tethI tevI bAbatamAM potAnA dhaMdhAne aMge saMkeca kare, banatA sudhI e dhaMdho kare ja nahi ane AjIvikA mATe anya upAya na ja hoya te jarUra pUratuM karavAmAM paNa upayoga rAkho ane khAsa karIne bIjAne tevI bAbatono Adeza ke upadeza to Apa ja nahi. (8) anarthadaMDa viramaNa nAmanuM trIjuM guNavrata Ave che. zarIra, kSetra, makAna, dhana, dhAnya, saMbaMdhIvarga vigere parigraha nimitte jarUrI pApa karavAM paDe te anivArya hoya che, dhanahAni ghaTADavA mATe paNa keTalIkavAra saMkalpavikalpa karavAM paDe che, svajana saMbaMdhI Azritane mATe jarUrI paisA kamAvAmAM pApa karavAM paDe che ane iMdriyatRptimAM jarA rasa levAI jAya che. A sarve adaMDa che. paNa e uparAMta levA devA vagara prANu aneka nakAmAM pApo bAMdhe che te upayoga rAkhe te chUTI jAya. bhaviSyamAM zuM thaze tenI phokaTa citA karavAmAM vakhata gALa te tadana nakAmuM che, anyane AraMbha samAraMbha karavAno upadeza Apavo te artha vagarane che, hiMsAnAM sAdhano bIjAne ja ApavA e paNa nakAmuM che ane ALasathI susta paDyA rahevuM, hIMcakA khAvAM, nATaka jevAM, sInemAmAM javuM vigere taddana nakAmA hetu vagaranAM pApo che, lakSya rAkhavAthI dUra karI zakAya tevAM che. apadhyAno ja eTalA prakAranA che ke ene vicAra karatAM varSo cAlyAM jAya. aniSTasaMga ISTaviyoga ane regaciMtAmAM prANI A vakhata nakAme khuvAra thAya che ane phaLa kAMI maLatuM nathI. rAjakathA dezakathA strIkathA ane bhajananI kathA karavAmAM lAbha nathI, viSayakaSAyano vadhAro che ane hetu vagaranuM pApabaMdhana che tene paNa banato tyAga karavA A vrata preraNuM kare che. (9) sAmAyika vrata, pUrvokta AThe vratane puSTi karanAra cAra zikSAtra che. vacana ane kAyA saMbaMdhI sAvadha karmathI mukta thaI A raudradhyAnarahita thaIne samabhAvapUrvaka be ghaDi sudhI jJAnamAM pravRtti karavI tene sAmAyika vrata kahe che. emAM AtmAne samatAno lAbha 1 vAraMvAra karavAmAM AvatA hovAthI A zikSAvata kahevAya che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 ] yatidharmahidharma. 1085 maLe che ane sAMsArika parabhAvAne tyAga thatA hovAthI svAbhAvika rIte AtmA unnata dazA bhAgave che. sAmAyikathI aneka lAbhe thAya che tepara anyatra ghaNuM lakhAyuM che. sarva kALa (yAvajjIvita ) mana cana kAyAthI sAmAyika sAdhu Acare che tene yAvahathika sAmAyika kahe che. A sAmAyikane aMge mana vacana kAyAnI pravRtti vizuddha karavI, cALA ceSTA Adi dASA dUra karavAM ane cittanI ekAgratA jema ane tema vadhAre karavI. mana vacana kAyAnA 32 dASA anyatra varNavyA che te vicArI javA ane TALavAnA nirantara prayatna karavA. ' " (10) dezAvagAzika vrata, chaThThA vratamAM AkhA bhava mATe je dizApariNAma rAkhyuM hoya che tenA atra saMkAca karavAmAM Ave che. dararoja mATe ke pakSa mAsa athavA cAturmAsa mATe ahIM teneA vadhAre saMkSepa thAya che.ra 9 (11) pauSadha vrata, sAmAyika nAmanA vratanA AmAM vistAra thAya che. e ghaDine badale ardha divasa ( 4 prahara ) ke AkhA divasa (8 prahara) sudhI sAmAyikadazAmAM peAtAnI jAtane rAkhI parvadivase vizeSa sAvadhAnatA rAkhI yatidharmanI vAnakI anubhavavI e A pauSadhaneA mukhya uddeza che. e pauSadhamAM ekAsaNAdi tapa kare, zarIranI zuzrUSAnA tyAga kare, pUrNa brahmacarya pALe ane sarva sAvadha vyApAranA niSedha kare. (12) atithisaMvibhAga vratamAM sAdhu sAdhvIne azanAdi cAra prakAranA AhAra, vastra, kambala, pAtra, makAna, pATa, zayyA vigerenuM bhakti ane bahumAnapUrvaka dAna karavuM, sAnaiyA, rUpiyA vigerenuM temane dAna na karavuM (kema ke munine tenA adhikAra nathI), je ApavuM te bhaktithI ApavuM paraMtu anukaMpAthI nahIM, pAtra sivAyanA sthAne anukaMpApUrvaka ApavuM, hoMsapUrvaka AnaMdathI viveka sAthe ApavuM ane bhAvanA uttama rAkhavI. dAnanA pAMca guNu kahyA che-ApanArane ApatI vakhata harSanAM AMsuM AvI jAya, romAMca khaDAM thai jAya, manamAM kharekharUM bahumAna pedA thAya, priya madhura vacanapUrvaka devAmAM Ave, anumodanA lAMbA vakhata sudhI cAlyA kare ane adhika dAna karavAnI cAhanA rahyA kare. svadharmI aMdhune zvetAM tene bhAi karatAM vadhAre gaNe, tenI dravya bhAva dayA ci 1 jue mArA sAmAyika uparanA pragaTa thayeleA lekha zrI je. dha. pra. pustaka. 2 kAi eka divase savAra sAMjanA pratikramaNa karI khInna ATha sAmAyika karavA sAthe te divase dizAne saMkSepa karavAmAM Ave che tene hAlamAM dezAvagAzika'nuM nAma ApavAmAM Ave che. 50 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1086 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 tave. kahyuM che ke pitAne ghera AvelA sAdhu, sAdhI, zrAvaka athavA zrAvikAne dekhI bhaktipUrvaka UbhA thaI Asana devuM, temanA paga pramArjavA, temane namaskAra karavA vigere bhaktipUrvaka yathAzakti anna, pAna, vastra, auSadha, makAna vigere devAe karIne temane saMvibhAga kare, potAnA sahedara aMdhumAM ane svadharma baMdhumAM tene kAMI taphAvata lAge nahi ane tene vadhAravAmAM ane ThekANe pADavAmAM jANe upakAra kare che ema tene lAge nahi, mAtra potAnI kharI pharaja te bajAve che ema ja tene jaNAya ane te azakta regI apaMgane paNa banatI sahAya Ape. bhAI praka! A gRhidharma nAmane phaTA kuMvara che te jainasapuramAM prANu pAse hiMsAnA saMbaMdhamAM thoDI ghaNuM paNa suMdara virati (tyAgabhAva) karAve che, e prANu pAse moTI moTI bAbatamAM ane satyane tyAga karAve che, pArakI vastu levAnI bAbatathI tene dUra rAkhe che, parastrInI bAbatamAM tene ghaNe parAmukha banAve che ane sarva parigraha ekaThe karavAnI bAbatamAM tene hadamaryAdA bAMdhate kare che, rAtrIe kaI paNa prakAranuM bhejana na karavA tene samajAve che ane tene saMvaranuM pramANa karAve che, egya vastuone bhoga upabhoga karavA agyano tyAga karavA tene kahe che, nakAmA pApathI tene dUra rakhAve che, sAmAyika karavAnI bAbatamAM tene Asakta rAkhe che, dezAvAzika vratamAM saMsakta banAve che, tenI pAse pauSadha karavAnI bAbatamAM nirNaya karAve che ane tenA manobaLane atithi AmaMtraNanI bAbatamAM ghaNuM pavitra rAkhe che (prere che). vaLI emAM khUbinI vAta to e che ke e yuvarAja gRhidharma prANIne jeTalA hukama kare che ane prANI te paikI jeTalAne amala potAnI zakti pramANe kare che tene teTaluM phaLa paNa e yuvarAja barAbara Ape che. saddaguNaraktatA putravadhU. tyAra pachI bhAI prakauM! e gRhastha dharmanI bAjumAM pitAnI AMkho harSa ane jijJAsAthI ughADI rAkhIne beThelI je navavadhU jevI bALA dekhAya che tenuM nAma sadaguNaraktatA che ane te A gRhastha dharmanI patI thAya che. munione e bALA upara bahu prema - 1 saguNaraktatAH sadaguNanuM AcaraNa karavAmAM prema. gRhasthadharmane prema e bAbata para hoya e yogya ja che. zreSagajendra phaTAyAne jema avivekitA bhAryA che tema A paNa phaTAyAnI strI che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 ] cAritrarAjano anya parivAra. 1087 hoya che ane te strI paNa vaDIlano vinaya karavA darareja hasavALI ane taiyAra ja rahe che. tene tenA pati gRhidharma upara ghaNaja prema che. A banne rAjaputro ane tenI strIo sarva jaina lekene potAnA svabhAvathI ja niraMtara AnaMda devAvALA che." vimarzamAmAe ahIM jarA visAmo lIdho. prakaraNa 36 muM. +++++++++++++++ + + + + + cAritrarAjane anya parivAra, che sAMbhaLatAM zAMti utpanna kare tevuM cAritrarAjanuM tathA tenA -mreii banne putronuM tathA putravadhUonuM varNana zravaNa karatAM | prakarSanA AnaMdane pAra rahyo nahi. cAritrarAjanA sI parivAramAM bIjAM aneka prakAza karanArAM pavitra rato * jhagajhagAyamAna thaI rahyAM hatAM tenuM varNana sAMbhaLavA buddhidevIno putra utsuka thaI rahyo hato. kSaNavAra visAme laI buddhidevInA bhAIe varNana AgaLa calAvyuM. samyagadarzana senApati. mahArAjA cAritrarAje e be rAjaputronI saMbhALa karanAra ane temane piSanAra tarIke eka senApati vaDe pradhAna-khAsa adhikArI nImyo che te paNa ahIM sAthe beThela jaNAya che. enuM nAma samyagadarzana che. A samyagadarzana vinA e rAjaputro kadi ekalA rahetA ja 1 sUcanA-A Akho ahevAla vimarzamAmA prakane kahI saMbhaLAve che, te vArtA vicakSaNasUri potAnA jIvanavRtane aMge naravAhanarAjA samakSa kahI rahyA che je vakhate ripudAraNa tarIke saMsArIjIva hAjara che; ane e AkhuM saMsAranATaka eja saMsArIjIva potAnA jAtianubhavathI sadAgama samakSa bhavyapurUSanA sAMbhaLatAM agRhItasaMketA ane prajJAvizALAnI hAjarImAM kahI saMbhaLAve che. A sarva vAta lakSyabahAra na jAya. 2 sabhyadarzanaH zuddha deva gurU ane dharmanI parIkSA karIne tene AdaravA. samyagadarzana vagara pragati thatI nathI ane guNasthAnamAM tenI khAsa agatya che. jJAnavagara vadhI zakAya paNuM sudarzana vagara pragati kadi paNa thatI nathI. maharAjano senApati bhiyAdarzana che tenI sAthe A pradhAnanuM varNana sarakhAvavA yogya che. bicAdarzananI hakIkata mATe juo 5. 844 thI. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1088 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja nathI evI rAjAe maryAdA AMdhI ApI che ane goThavaNu evI rAkhI che ke e samyagdarzana senApati rAjaputronI atyaMta nikaTamAM rahIne atyaMta vAtsalyapUrvaka bannene vadhAre che, vistAre che ane sthira kare che. agAunA prakaraNamAM tane sAta tattvA jaina satpuramAM che ema atAvavAmAM AvyuM hatuM te tane yAda haze.` jIva, ajIva, Azrava, saMvara, nirjarA, aMdha ane meAkSa saMbaMdhI saMkSepathI hakIkata tane tyAM samajAvavAmAM AvI hatI. e sAte tattvA saMbaMdhI e maMtrIzvara dRDha nirNaya karAve che. e samajAve che ke e sAta tattvamAM sarva vastunA nyAyapUrvaka samAveza thai jAya che ane te sivAya bIjI koi bAbata ahAra rahI zakatI nathI. uparAMta vaLI te bhavacakra nagaranA prANIne udAsIna rAkhe che, te nagaramAMthI nIkaLavAnI icchAvALA tene banAve che, samatA rakhAve che, sarva sthULa padArthopara virakta bhAva lAve che, A saMsArapara udAsInatA utpanna kare che, sarva jIvApara anukaMpA upajAve che ane zuddha devAdhideva para pUrNa AstikapaNuM lAve che. zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya e pAMce mahAna guNA e samyagdarzana senApatinA raNazIMguM vagADanArA dUtA che. e uparAMta prANIne te kahe che ke tame sarva jIvA tarapha aMdhubhAva rAkheA (maitrI), guvAnane joi rAjI rAjI thai jAe (pramAda ), dIna du:khIne joi tenApara dayA kare, tene duHkhamAMthI bacAvavA yajJa karo ane bhaviSyamAM tenAM du:kho kema ochAM thAya tenI yAjanA karA (karUNA) ane pApa karanAra tenA karmAdhIna che, tame tene mATe javAbadAra nathI, upAyA karavA chatAM paNa na sudhare teA tenA tarapha tame madhyastha thAe ( upekSA)-AvI AvI utkRSTa vicAraNAo jene jaina paribhASAmAM bhA vanAe' kahevAmAM Ave che tenAthI manane niraMtara suMdara rAkhe che; vaLI nivRti(mokSa)nagarIe javAnI dRDha icchA utpanna karAvI prANIne te dararoja gheADI gheADI nivRtinagarI tarapha kuca karAve che. sudRSTi-senApatipatnI. " e samyagdarzananI mAjumAM je ghaNA suMdara varNavALI ane anyanAM manane pAtAnI tarapha kheMcanArI ghaNI saundaryazALI strI jevAmAM Ave che te samyagdarzana sainyAdhipatinI sudRSTi nAmanI suMdara 1 jue cAlu prastAvanuM prakaraNa 31 muM. pR. 1033. 2 sudRSTi:-mATha paikInI pachavADenI cAra STine sudRSTi kahe che. samyagdarzana thatAM sudRSTi pragaTa thAya che. enA vivecana mATe jIe jaina dRSTie yAga.' mithyAdarzananI kadRSTi bhAryAnuM varNana pR. 859 para karyuM che te A sAthe sarakhAvavA jevuM che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36] cAritrarAjanA anya parivAra, 1089 panI che. sanmArgamAM pitAnI zaktine zobhAvanArI e sudaSTinI khAsa vidhipUrvaka sevA karavAmAM AvavAthI te jaina lokonA manane barAbara sthira kare che. A pramANe hakIkata che. have tane keTalIka AgaLa pAchaLanI hakIkata kahI teno meLa meLavI ApuM. tane yAda haze senApativyavasthA. ke agAu be mahAmahanA vaDApradhAna ane senA pati mithyAdarzananuM varNana karI tene oLakhAvyo hatuM, tane tenA saMbaMdhamAM javyuM hatuM ke te ghaNuM vicitra caritravALe che, vaLI tenI sAthe kudaSTi nAmanI tenI strIne paNa tane batAvI hatI. have A cAritrarAjano samyagadarzana senApati che ane e meharAjano mithyAdarzana senApati che e bannene te joyA. A samazradarzana senApatinI sarva ceSTA pelA mithyAdarzana senApatithI taddana ulaTA ja prakAranI jovAmAM Avaze, enI sarva ceSTAo jagatane AnaMda upajAvanArI che ane jema jema tenA para vadhAre vicAra karavAmAM Ave tema tema te vadhAre suMdara lAge tevI che. pelo mithyAdarzana senApati maharAjanA lazkarane Akho vakhata taiyAra kare che, goThave che, ekaThuM kare che ane dore che, jyAre cAritradharmarAjanA lazkarane sarva yogya tAlIma ApI A samyagdarzana senApati dera che. TuMkAmAM kahIe te A samyagdarzana je ahIM dekhAya che te mithyAdarzana nAmanA senApatino kharekhara moTo duzamana che ane tethI tenA virodhI tarIke ja tenI ahIM vyavasthA thayelI che. A samyagdarzana senApatinAM traNa rUpa dekhAya che, e judAM judAM kAraNane prApta karIne navAM rUpa le che. koI vakhata senApatinAM te kSAyika rUpamAM Ave che eTale mithyAdarzananA traNa rUpa. sarva senAnIone mArI haThAvI sarva sAmagri hAtha karI le che; koI vAra te aupazamika rUpe Ave che e Tale mithyAdarzananA senAnIone thoDA vakhata mATe mArI haThAvI sAmrAjya sthApe che ane koI vAra te kSAyopathamikarUpe Ave che eTale miAdarzananA senAnIomAMthI keTalAkane kSaya kare che ane keTalAkane dabAvI de che. AvAM traNa rUpa tenAM thAya che te tenA svabhAvane laIne ja che athavA tenI sAthe sabaMdha nAmane maMtrI che te enAM evAM rUpa kare che. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1080 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 4 ' bodhi maMtrI. samyagdarzana senApatinAM traNa rUpa karanAra e sAdhamaMtrInuM nAma tane kahyuM tenI sAthe paNa bhAI praka! tArUM oLakhANa karAvI dauM. A sabodha maMtrI to bhAre jabaro pradhAna che ane purUSArtha sAdhavAnI bAbatamAM to e e eko che ke traNa bhuvanamAM evI eka paNa purUSArtha sAdhI ApanArI vastu nathI ke jene A maMtrI barAbara svarUpe jANato pIchAnatuM na hoya. e maMtrI atyAre je banAvo banatA hoya te sarva jANe che, bhUtakALamAM banI gayA heya te jANe che, bhaviSyamAM banavAnA hoya te paNa jANe che, eTaluM ja nahi paNa sAmAnya ughADA bhAvone te jANe che tevI ja rIte taddana sUkSma bhAvone paNa sArI rIte jANe che. are tane keTalI vAta kahuM! e te A AkhI sthAvara ane jaMgama duniyAne, prANI ane padArthane athavA jIva ajIva sarvane ane te pratyeka dravyane tenA guNene ane tenA paryAne paNa sArI rIte jANe che. e nItinA sarve mArgamAM ghaNo kuzaLa che, mahArAjAnI tenA upara ghaNI prIti che, rAjyanA sarva kArya upara te bahu lAMbe vicAra kare che ane lazkara upara paNa Adara rAkhe che-matalaba divAnI ane lazkarI sarva bAbata tenA lakSyamAM rahe che. vaLI senApati samyagdarzanane paNa e bahu vahAle che ane jyAre te tenI pAse hoya tyAre samyagdarzanamAM paNa sthiratA Ave che. A sAre, rAjyaniSTa, kartavyaparAyaNa, lokamAnya ane savaeNgrAhI maMtrI bIjI kaI jagyAe jovAmAM Avyo nathI. "e sabaMdha maMtrI ahIM dekhAya che te pelA sAta rAjAomAMnA jJAnasaMvaraNa rAjAne khAsa duzamana che ane te jJAnasaMvaraNanA kSaya ane kSayopazama rUpa be prakAre dekhAva Ape che. avagati maMtrI bhAryA, e maMtrInI bAjumAM suMdara mukhavALI je strI beThelI dekhAya 1 sabaMdhaH sAce bedha, zuddha jJAna, vastusvarUpanuM yathAsvarUpe oLakhANa. 2 guNaparyAyaH sahabhAvI dhamane guNa kahevAmAM Ave che, kamabhA dhamane paryAya kahevAmAM Ave che. guNa sarvadA sAthe rahe che, paryAya pharyA kare AmAnA jJAna darzana guNa che, manuSya devadattAdi paryAya che. 3 nAnasaMvaraNanA varNana mATe juo pR. 8. mAtra mohanaja upazama thAya che, bAkI tenA ane bIjA sarva karmonA kSaya athavA kSapazama thAya che, meha sivAya bIjA koI karmane upazama thato nathI. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 ] cAritrarAjano anya parivAra. 1091 che, jenA sarva avayavo taddana maLa vagaranAM cokhAM dekhAya che ane jenI AMkho ghaNuM suMdara dekhAya che te sadha maMtrInI strI che ane tenuM nAma avagati che. e maMtrIbhAryA potAnA pati sAthe ekarUpa che, jarA paNa jadI nathI, pApa vagaranI atyaMta pavitra che ane patinA svarUpe rahenArI, tenA jIvatara jevI ane tenA hRdayanI prANezvarI che. sadudha maMtrInA pAMca mitro. "sabadha maMtrInI sAthe je pAMca purUSa beThelA dekhAya che te bahu uttama mANase che ane teo sabaMdha maMtrInA aMgIbhUta (ekAkAra) ISTa mitro che. emane prathama mitra che tenuM nAma Abhinibodha che, e nagaravAsI janomAM iMdriya ane manadvArA jJAna sArI rIte utpanna "e pAMcamAM je bIje mahAtmA purUSa dekhAya che e jAte 'sadAgama che (A vArtA paNa sadAgama samakSa ja cAle che e lakSyamAM haze). e sadAgamanA hukamathI A AkhA nagaranI paristhiti thayelI che e bAbatamAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI. A rAjyamAM je rAjAo che te sarvanA kAmanA saMbaMdhamAM e barAbara salAha Ape che, kAraNa ke enAmAM bAlavA cAlavAnI bAbatamAM sArI caturAI che, bAkInA enA cAre mitro che te to taddana muMgA che. bolavA cAlavAnI bAbatamAM A sadAgamanI ghaNa kuzaLatA joIne mahArAja cAritradharma bahu rAjI thayA ane tene laIne sadhane maMtrIpaNuM para sthApita karyo. A sadArAma saddabodhano eka aMgabhUta hovAthI sabaMdhanI pasaMdagI karavAmAM AvI hatI. e sadAgama racava rAjAo ane jaina lekene bAhya sarva bAbatamAM utkRSTa kAraNabhUta che ema 1 maLaH (1) mela; (2) AvaraNa-ajJAna. 2 avagatiH jANavuM te. samajavuM te. bodha pachI vastu jaNAya che te. 3 matijJAnaH buddhivaibhavanuM nAma AbhinibaMdha jJAna kahevAya che. e pAMca idriya ane manadvArA thAya che. enA AvaraNanA kSapazamAnusAra buddhi vadhAre ochI prANImAM hoya che. 4 sadAgama eTale zruta jJAna. cAre jJAna muMgA che, svayaMpaNuM che, anyane jJAna jaNAvavAnuM kArya zrata jJAna kare che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 4 samajavuM e sadAgama vagara cAritrarAjanuM lazkara paNa hoya nahi ane A jaina nagara je AkhA jagatamAM sArI rIte prakAzI rahelA che te paNa sadAgama vagara saMbhave ja nahi. sarva kAryone upadeza karanAra e sadAgama che, bahu sAre mANasa che, sAce mArga derIne laI janAra che. AvI rIte A bIjA pradhAna purUSa sadAgamanI tArI pAse hakIkata kahI saMbhaLAvI. tyAra pachI je trIjo pradhAna purUSa dekhAya che te saMbodha maMtrIno mitra avadhi nAmane che. te vaLI potAnAM aneka prakAranAM rUpa vistAre che ane AnaMda karAve che. keI vakhata te bahu lAMbu 35, kaI vakhata bahu TuMkuM rUpa, keI vakhata thoDuM rU5, keI vAra vaLI ghaNuM ja rUpa A jagatamAM te potAnI lIlAthI joI zake che. (avadhi jJAnathI sthULa vastu dUra hoya te paNa joI zakAya che). tyAra pachI cotho pradhAna purUSa e sadha maMtrIzvaranI pAse dekhAya che tenuM nAma mana:paryAya kahevAmAM Ave che. enAmAM vaLI evI zakti che ke e pitAnI zaktithI prANIonAM mananA bhAva jANI zake che. sAdhAraNa rIte kaI bole te samajAya paNa A viziSTa nararatramAM to evI zakti che ke e manamAM cAlatA vicAre paNa jANI zake che. e manogata vastubhAva samajanAra mananA vicAra jANavAmAM eTale kuzaLa che ke manuSyalokamAM mane gata evo eka paNa bhAva nathI ke je e dekhI zakatA na hoya. A mahA buddhi zALI kuzaLa nara e che. (mana:paryAya athavA mana:paryava jJAnathI mananA bhAva jaNAya che.) "sarvathI chello je mahA purUSa atyaMta suMdara svarUpavALe beThela dekhAya che te sadha maMtrIno khAsa mitra kevaLa nAmano che. e te atIta 1 aMtaraMga rAjAo ane bahAra jaina leke che tenuM parama kAraNa-mukhya kAraNa A sadAgama che, jainatvanuM kAraNa e ja sadAgama che ane cAritrarAjanuM kAraNa paNa e ja sadAgama che. 2 avadhi jJAnamAM amuka dravya ke kSetranI maryAdAthI vastunuM jJAna thAya che. AMkha na pahoMce teTale dUranI hakIkata te dvArA joI zakAya che. dravya ane kSetranI apekSAe tenA asaMkhya bheda che ane tene atra tenA aneka rUpa tarIke batAvyAM che, sAdhAraNa rIte enA cha bheda che, kSetramaryAdAe jyAM jAya tyAM sAthe Ave te "anugAmI, sAthe na jAya te ananugAmI, vadhatuM jAya te vardhamAna, ghaTatuM jAya te hIyamAna,' AvyA pachI jAya nahi te apratipAti ane jAya te pratipAti A sAdhAraNu bhedo che. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 ] cAritrarAjanA anya parivAra 1093 kALanA, bhaviSya kALanA ane vartamAna kALanA sarva padAtho, bhAva ane mananA vicAro tathA taraMga-sarvane barAbara jANI zake ane joI zake che. duniyAmAM evo koi paNa jANavA lAyaka padArtha, bhAva, adhyavasAya ke banAva nathI ke je e narottamane jANavAmAM na Ave. jaina nagarIthI je purUSa nitinagarIe jAya che tene e mahA uttama manuSya dore che, teono nAyaka (AgaLa cAlanAra ) thAya che ane tene mArga temane barAbara spaSTa batAvI Ape che. AvI rIte pAMca mitronA parivArathI saddabodhamaMtrI bahu AnaMdathI rahe che ane e maMtrIzvara jANe A manuSya lekamAM sAkSAt sUryasamAna che." ATaluM vivecana karI mAmA viramyA eTale bhANeje zaMkAo. pUchavA mAMDI. saMtoSadarzana prakarSa-"mAmA! Ape sadha maMtrI ane cAritrarAjanA parivArane batAvyo te te ThIka karyuM, paNa saMtoSa mahArAjanA darzana karavAnI mane ghaNuM ja jijJAsA che tenuM darzana haju sudhI tame mane karAvyuM vimarza-"bhAI! jo, A saMyama ( nAmanA chaThThA yatidharmanI AgaLa beThele che te saMtoSa che. emAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI." prakarSa-"je saMtoSa' sAthe moTI duzmanAI karIne mahAmaha vigere moTA moTA rAjAo manamAM moTo vikSepa pAmIne sAmA AvIne khaDA thaI gayA che te saMtoSa zuM asala moTe rAjA nathI?" vimarza-"bhAI prakaE! e saMtoSa mULa moTe rAjA nathI, paNuM mahArAjA cAritrarAjanI senAmAM eka sAdhAraNa senAnI che. je ! hakIkata ema che ke e saMteSa ghaNe ja zUravIra che, nIti nyAyamAM sarvadA tatpara che, ghaNoja kAbela che ane kaye vakhate salAha karavI ane kayAre laDAi karavI enA sarva niyamo barAbara jANanAre che tethI mULarAjAe (cAritrarAje) tene khAsa aMgarakSaka (eDIkepa) tarIke 1 je saMtoSane jovAnI ATalI prabaLa icchA prakaSane thai hatI tene cAritrarAjanA yuvarAja yatidharmanA tAbAnA mANasanI samakSa beThela joi prakarSane Azcarya thAya emAM navAI nathI. e to saMtoSane moTA mahArAjAthI jabara rAjA dhArIne vAraMvAra tene mATe savAla pUchato hato ane tene jovA talapApaDa thaI rahyo hato. 2 Ane mATe mULa zabda "tetrapAla" che. taMtrano artha rAjAnA rakSaNa mATeno khAsa saraMjAma thAya che. pro. jekobI taMtrapAlane artha pradhAna kare che te ThIka vathI, kAraNa ke sadudhamaMtrI te kArya kare che. 51 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1094 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja mAharAyane tatsa aMdhI bhrama. nImyA che. mahArAjAnA khAsa lakara ane bIjI sAmagrIne laine e kATavALanI peThe atyaMta lIlApUrvaka ahIM tahIM pharyAM kare che. eka vakhata evuM banyuM ke eNe koi jagyAe sparzana vigerene joyAM (sparzananuM varNana trIjA prastAvamAM thai gayuM te lakSyamAM rAkhavuM) ane e saMtASe peAtAnI zaktithI e sparzana vigerene jItIne mANasAme nivRti nAmanI nagarIe mekalI ApyA ane e mAnatamAM A cAritrarAjanA AkhA lazkare tene madada cAritrarAjanA ma-karI. have leAkeAnA mukhathI A hakIkata jyAre mahAhArAjyamAM saMte- mehu vigere rAjAonA jANavAmAM AvI tyAre SanuM sthAna ane sAdhAraNa rIte tene manamAM ema thayuM ke A te ApaNA mANasA ochA thatA jAya che ane A paNA AzritA ( sparzana rasana vigere) mAra khAtA jAya che eTale laDAi karavAnI icchAthI te bahAra nIkaLI pathA. have A saMteASa te cAritrarAjanA eka sAdhAraNa senAnI che paraMtu pelA mahAmeAha vigere rAjAe te enuM baLa joine peAtAnI buddhi pramANe ene eka moTA mULa rAjA mAnI lIdhA che. Ama thavAnuM kAraNa e che ke mANasa teA jeTaluM dekhe che teTaluM ja jANe che; dAkhalA tarIke uparathI kALA dekhAtA sarpanuM peTa te dhALuM hAya che paNa lAko te tenA uparanA ja bhAga dekhe che tethI te sarpane kALA ja kaheze. AvI rIte leAkavArtA sAMbhaLIne mAharAjA te saMteSaneja sparzanAdinA ghAtaka tarIke gaNe che ane vAta paNa ema che ke e saMtASa sparzana rasana vigerene sArI rIte phaTakAve che ane trAhI trAhI pAkarAve che; tethI mAharAjAne jeTalA krodha ane roSa A saMteASa upara che teTale bIjA keAinI upara nathI. ATalA uparathI saMtASanI paristhiti peAtAnA mana upara lAvIne tene mArI haThAvavAnA irAdAthI tenI sAthe mATI laDAi karavA sArUM mahAmeAha vigere rAjAe peAtAnA larakarane laine tapeAtAnAM sthAnathI bahAra nIkaLI paDyA che ane cittavRtti aTavI je laDavA mATe ghaNI yogya jagA che tyAM e mahAmAha rAjA ane saMteSa vacce atyAra sudhImAM anekavAra laDAi thai gai che, paNa haju sudhI bemAMthI eke chevaTane hAratA nathI ke jItatA nathI. evuM thAya che ke koi vakhata saMteASa potAnA duzmananI AkhI harAlane harAla haThAvI de che ane zatruonAM lazkaramAM gAmaDAM pADI mUke che ane koi koi vAra mahAmeAha vigere rAjAe paNa petAnA prabhAva batAvI Ape che, peAtAnA hAtha batAve che ane Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36] cAritrarAjane anya parivAra. 105 teSane thApa Ape che. AvI rIte eka bIjA uparanA krodha ane vaDe banne lakaranuM yuddha cAlyA kare che, temAM anaMta kALa gayo ane jAya che paraMtu tenuM Akhare zuM thaze te he kamaLalocana! huM jANato nathI. AvI rIte meM tane saMtoSa taMtrapALanA darzana karAvyA ane tenI hakIkata paNa tane kahI batAvI, kAraNa ke tane te saMbaMdhamAM ghaNuM kautuka hatuM. nipipAsitA-saMteSapatrI, bhAI makarSa! e saMtoSanI barAbara bAju kamaLanA jevI AMkhovALI ane suMdara mukhavALI eka yuvAna bALA dekhAya che te A saMteSa mahArAjanI bhAryA che ane tenuM nAma niSkipAsitA che. A duniyAmAM pAMca iMdriyanA judA judA pAMca viSayo che. zabda, rUpa, rasa, sparza ane gaMdha. saMsArI prANuo emAM ghaNuM Asakata rahe che. A saMteSanI patnI e sarva iMdriyanA viSayo uparathI tRSNane dUra rakhAve che, manane evI bAbatanI IcchA vagaranuM kare che ane iMdriyaviSayo tarapha rAga ke dveSa thato hoya, amuka vastu gamatI hoya ke na namatI heya, bhAvatI hoya ke na bhAvatI hoya, pasaMda hoya ke nApasaMda hoya-e dvidhAbhAva choDAvI de che; matalaba e cittane tRNArahita ane rAgadveSa vagaranuM banAve che; kaI bAbatamAM lAbha thAya ke na thAya, sukha thAya ke duHkha thAya, keI suMdara vastu sAthe saMyoga thAya ke kharAba vastu sAthe saMbaMdha thAya, temaja AhAra vigere pitAne managamato maLe ke aNagamato maLe, to paNa A nipipAsitA bhAryA zAMti rakhAve che, dhIraja rakhAve che, sthiratA rakhAve che. sarva saMkSepa, (Summing up.) "vatsa prakarSa! mATe have tuM saMkalpa choDI daIne A cAritrarAjane paramArthathI kharekhara nAyaka (rAjA) tarIke jANu. yatidharma 1 je prANInI pragati thavAnI hoya tenA saMbaMdhamAM saMtoSa vijaya pAme che, je prANI paDavAne hoya tenA saMbaMdhamAM mahArAjA vijaya pAme che; darekanI cimtti aTavI nahI tethI dareka manuSyanI, devanI athavA saMjJI paMcaMdriyonI cittavRttimAM moha ane saMtoSa vacce mArAmArI cAlyA kare che. 2 A yuddhanuM varNana AvatA prastAvamAM vistArathI Avaze. 3 nipipAsitA tRSNArahitapaNuM. saMtoSa sAthe e barAbara ghaTe che. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1096 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja nAmanA enA moTA yuvarAja putra che ane gRhidharma nAmanA enA nAnA putra che ema samaja. sadbadha nAmanA e mahArAjAnA maMtrI che tene rAjya saMbaMdhI sarva ciMtA karavAnuM kAma soMpavAmAM AvyuM che. e rAjAnA senApati samyagdarzana nAmanA che ema tuM jANu ane vatsa ! samaja ke saMtASa nAmane senAnI che te rAjAneA khAsa taMtrapAla-aMgarakSaka ( eDIkaMpa) che. jevI rIte mahAmeAha rAjA ane tene sarva parivAra traNa bhuvananA lokone moTA saMtApa karanArA che tevI rIte A cAritrarAja ane tenA AkhA parivAra traNa bhuvananA sarve leAkeAne AnaMda karAvanArA che. vaLI vadhArAmAM e cAritrarAja ane tenA sarva parivAra AkhA jagatane kharekhara Alamana rUpa che, jagatanuM sAcuM ane paramArthathI hita karanArA che ane AkhA jagatanA te kharekharA aMdhuo che. vaLI e uparAMta teo A aMta vagaranA saMsArasamudrane tarAvI tene kAMThe lai janArA che ane jagatane e anaMta AnaMdanA samUha evI rIte prApta karAvI ApanArA che ke te AnaMdanA pachI kadi cheDo ja Ave nahi. (meAharAya kadAca mAnI lIdhelA atAttvika sthULa AnaMda karAve, paNa te AnaMda TakI zakatA nathI, jyAre cAritrarAja chevaTe je tAttvika AnaMda karAve che. tenA tA kadi cheDo ja Avata nathI.) cAritradharma rAjAnI sAthe bIjA je je uttama rAjAe ahIM dekhAya che te saghaLA sarva prANIone sukhanA hetubhUta che. AvI rIte cAritrarAjanA aMgabhUta mAMdhavAnuM tArI AgaLa varNana karyuM. e uparAMta vaLI vedikAnI pAse maMDapamAM zubhAzaya vigere beThelA dekhAya che te sarva cAritrarAjanA larakarIo che ane tenI senAmAM meATA upayAgI bhAga bhajave che. e rAjA mahArAjA cAritrarAjanA hukamathI lekrene sarva sArA vAnA kare che ane tema karavAmAM jarA paNa kacAza rAkhatA nathI, kAraNa ke te sarva amRtanI upamAne ceAgya che. " vaLI bhAi prakarSa! e rAjAonI vacce sarva prANIone sukha ApanAra aneka manuSyeA che, strIo che ane chekarAo paNa che. vAta ema che ke A sabhAsthAna saMkhyAbaMdha rAjAothI ane asaMkhya mANaseAthI bharapUra che tenuM pUrepUruM varNana karavAne kANu zaktimAnlR thai zake? tethI meM TuMkAmAM A maMDapa athavA sabhAsthAnanuM tArI pAse varNana karyuM che. have jo tArUM kutUhaLa pUrUM thayuM heAya te ApaNe darU vAjA tarapha jaie ( eTale have ahIMthI rajA laie )." 1 A uttama rAjAe te pAMca cAritra lAge che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 ] cAritrarAjanA anya parivAra. 1097 cAritrarAjanuM lazkara, prakarSe javAbamAM temaja karavA jaNAvyuM. pachI bahAra nIkaLatAM temaNe cAritradharmarAjanuM "cAre prakAranuM sainya barAbara avalokana karIne joyuM. e caturaMga senAmAM gaMbhIratA, zUravIratA vigere raze AvelA che jeo cAlatI vakhata potAnA ghaNaghaNa thatA avAjathI sarva dizAone bharI mUke che; kIrti, zreSThatA, sajajanatA ane premapraNayarU5 meTA hAthIo e lazkaramAM dekhAya che jeo vilAsa karatAM pitAnA gulagulAyamAna thatA moTA avAjathI AkhA bhuvanane rUMdhI mUke che; "buddhinI vizALatA, vAkacaturatA ane nipuNatA rU5 ghoDAo e caturaMga baLamAM dekhAya che je potAnA meTA hevArothI uttama prANIonAM karNakeTane bharI de che; vaLI acApalya (capaLatAno abhAvasthiratA), manasvIpaNuM (DahApaNa ), dAkSiNya (udAra cittapUrvaka anyanuM. manarakhApaNuM) vigere senAnIo e caturaMga baLamAM che je apAra gaMbhIra ane vistIrNa zAMta samudrane bhrama utpanna kare che. AvA caturaMga lazkarane joI prakarSa pitAnA manamAM ghaNe rAjI thaze. prakarSanI jijJAsA tRpti. kahaLazAMti mATe saMtoSa, mAmAne aMta:karaNathI AbhAra, prakarSa e sarva najare joIne mAmAne kahyuM "mAmA ! kharekhara! tame mAruM icchita sarva kutUhaLa Aje pUruM karI dIdhuM ane tethI A vizvamAM je kAMI paNa khAsa jovA lAyaka che te sarva Ape mane batAvI ApyuM. Ape mane nAnA prakAranA aneka banAvothI bharapUra bhavacakra nagara batAvyuM; vaLI bIjAM bIjuM kAraNe prApta karIne mahAmaha vigere rAjAo potAnI zakti kevI rIte ane kyAM batAve che te paNa Ape mane batAvyuM; vaLI Ape mane A manahara viveka 1 cAra prakAranA caturaMga sainyamAM 1 ratha, 2 hAthI, 3 ghoDA ane 4 senAnI hoya che. atra te cArenAM nAme Avaze. 2 gaMbhIratA, udAratA ane zuravIratAnI gati ratha jevI thAya che, dhImethI pazu makakamapaNe cAle che ane kAryasAdhanAmAM bahu kurta rakhAve che. 3 ahIMthI be. je. e. sAyaTivALA mULa graMthanuM pR. 701 zarU thAya che. ja kIrti, saujanya AkhI duniyAmAM potAno avAja mokale che tethI te hAthInI upamAne yogya che. 5 buddhivezava nipuNatA ghoDAnI peThe AnaMdanA avAja karyA kare che. 6 dAkSiya ane manasvIpaNAnA bhedo ane prasaMge eTalA hoya che ke tenI kalpanAne pAra Ave nahi. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1098 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja parvata batAvye ane e vivekaparvatanA AdhArabhUta uttama prANIAthI bharapUra sAttvikamAnasa nAmanuM nagara paNa batAvyuM; vaLI AgaLa cAlatAM Ape e vivekaparvatanuM apramattatA nAmanuM zikhara atAvyuM ane te zikharapara vasela jainapura mane dekhADI dIdhuM tyAre mArA jANavAmAM AvyuM e nagara teA kharekharA mahAtmA lAkAthI ja trasAyaluM che. vaLI Ape tyAra pachI mane cittasamAdhAna maMDapa khatAvyo, ni:spRhatA nAmanI vedikA batAvI ane tenApara jIvavI nAmanuM siMhAsana paNa batAvyuM; Ape sAkSAtkAra karAvavA sAthe cAritramahArAjane oLakhAvyA ane bIjA sarve rAjAonuM varNana pUchuM karI batAvyuM tyAre mane samajaNa paDI ke e sarva rAjAe teA cAritrarAjanA sevaka che; chevaTe A caturaMga lazkara paNa Ape batAvyuM ane AvuM AvuM sarva suMdara batAvIne Ape evuM kAMi paNa rahevA dIdhuM nathI athavA evI koi bAbata bAkI rahI nathI. ke je Ape mAre mATe pharI na heAya. Ape te kharekhara Aje mArUM pApa dho ine mane nirmaLa banAvI dIdhA, mArA upara mahAn upakAra karyo; vaLI Apa kRpALue hoMsapUrvaka mArA sarva manArathA pUrNa karyAM. mAmA ! A suMdara jainapura eTaluM badhuM ramaNIya che ke emAM keTalAka divasa rahevAnI mane abhilASA thAya che, kAraNa ke sadvicArapUrvaka A nagarane tamArA prabhAvathI jema jema huM jotA ja chuM tema tema huM jANe vadhAre zANA ane samaju thatA jatA he' ema mane lAge che. Ape mArApara ghaNI kRpA karI che te| have e maherabAnInA pUrA lAbha mane ApA, tene chevaTanI hada sudhI lai jAo ane Apa paNa A nagaramAM rahevAmAM AnaMda mAnIne mArI sAthe raheA e mArI namra vinaMti che.' mAmAe javAbamAM kahyuM " bhAi! mane teA evI icchA rahyA ja kare che ke tane vadhAre sukha kema thAya! huM tAre vaza chuM, te AvI tArI suMdara icchAnA mArAthI bhaMga kema thAya? bahu sArUM, ema karazuM, ahIM thoDo vakhata rahezuM." prakarSe uttaramAM jaNAvyuM " mAmA ! e pramANe saMmati ApIne Ape mArA upara meATI maherabAnI karI che." AvI vAtacIta karIne mAmA bhANeja be mAsaparyaMta jaina satapuramAM rahyA, kAraNa ke temane je eka varasaneA vakhata rasanAnI mULa zeAdha mATe ApyA hatA te hajI pUrA thayA na hotA ane prakarSane navuM jovA jANavAnI mahu jijJAsA hatI. 1 hajI Apela avadhimAM be mAsa bAkI rahyA che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. kAryanivedana-( ripeI). - --grISma varNana, varSo varNana, marza ane praka vivekaparvata para AvelA jainapuramAM be mAsa rahyA ane aneka saguNAno sAkSAtkAra S karyo, aneka zubha dRzyo joyAM ane aneka prakAranI : jijJAsA pUrNa karI. te vakhate mAnavAvAsa nagaramAM mahAdevI zrI kAlapariNatinA hukamathI vasaMtakALa pUro thaze ane atyaMta Akare prImakALa (unahALa) AvyuM. grISma varNana. 'jagatkoSThakamadhyastho lohgolksnnibhH|| dhmAyate caNDavAtena jagaddAhakaro rviH|| "duniyArUpa bhaThThInA madhyabhAgamAM AvI rahela ane loDhAnA goLAnI je duniyAne dAha karanAre sUrya uNu pavanathI dhamI rahela che. jAyate patrazATastarUNAmalaM, hIyate dehinAM yatra dehe balam / pIyate prANimibhUri dhArAjalaM zupyate cAsyameSAM tRSAtyargalam // 1 anuSTapU. duniyArU5 bhaThThI, sUrya loDhAno goLa, caMDa pavana rUpa dhamaNa. AthI sala jagatane dAha karI rahyo che. 2 ba lokamAM straviNa chaMda che. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1100 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratAja dahyate tIvatApena sarvo janaH, khidyate svedanirveditaM tnmnH| vAnti vAtAH sataptA jagattApina:, shusskptraavliimrmraaraavinnH|| jhADa uparathI pAMdaDAMo puSkaLa kharI paDe che, prANIonAM zarIramAMthI baLa ghaTatuM jAya che, prANuo nadIonuM puSkaLa jaLa pIe che, lekonAM gaLAM tRSAthI taddana sukAI jAya che, sakhta tApathI sarve leke baLu baLu thaI rahe che, parasevAne lIdhe kaMTALelAM teonAM manamAM paNa vAraMvAra kheda thayA kare che, duniyAne tApa karanAra garama pavano sakhta rIte vAyA kare che ane sukAM pAMdaDAMonAM samUhe maramara maramara avAja kare che. bhAnoriva pratApena saMtuSTaM vardhitaM dinm| svAmino'bhyudaye sarvaHsantoSAdamivardhate // "sUryanA pratApa (teja )thI saMtoSa pAmIne divasa meTa thayA che kema re svAmInI jyAre caDhatI thAya tyAre sarva ke tenA sevake saMtoSathI vRddhi pAme che. (pratApa eTale sakhta tApa ane teja. u hALAmAM divasa moTA thAya che tepara A ujhekSA che.) 'A RtumAM mogarAnAM cheDe vikasvara thayA che, jAtavAna pATalanAM jhADe (rAtA lodhra) ghaNuM vikAsa pAmyAM che, zirISa (sarasaDA)nAM vRkSa upara eTalAM to phalo AvI gayAM che ke jethI tenAM vano AkhAM ne AkhAM lIlAMchama thaI gayAM che. caMdranAM kiraNe AMkhene khuza kare tevAM suMdara thaI gayAM che, pANInAM sthAna hRdayane prema upajAvI rahyAM che, motInI mALAo manane ghaNI ja vahAlI lAgI rahela che, suMdara mahelanI vizALa agAzIo cittane bahu vallabha lAge che, AkhA zarIre caMdananA (sukhaDanAM) vilepane bahu priya lAgI rahelAM che, mAthApara cAlI rahelA paMkhAo amRta jevA lAgI rahelA che, ThaMDAM phUlanA aMkurAonAM banAvelAM ochADe (cAdare) manane sukha ApI rahelAM che ane sukhaDanuM pANI zarIranA bahAranA bhAgopara lagADavAmAM Ave che chatAM zarIranI aMdara rahelAM manamAM zAMti upajAve che. bhavacakramAM vizeSa vAsa, AvA samayamAM mAmA vimarza bhANejane kahyuM "bhAI cAle, have ApaNe deza tarapha pAchA pharIe." 1 garama RtumAM ThaMDA upacAra sArA lAge che tenA A sarva dAkhalA che. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37] kAryanivedana-(riporTa). 1101 prakarSa-"mAmA! pAchA pharavA mATe atyArano vakhata te ghaNe bhayaMkara che. AvA sakhta unhALAmAM raste thaIne javuM e to mArAthI kaI paNa rIte banI zake tevuM nathI. A be mahinA te sakhta tApane lIdhe ghaNA AkarA lAge che, mATe grISma Rtu te ahIM rahI jAo. pachI jyAre dizAo ThaMDI thaI jaze tyAre huM zIdhra cAlI zakIza. vaLI mAmA! ApaNe banne vicAraka chIe tethI A jainapura ApaNane ghaNo phAyado kare tevuM che tethI ApaNe ahIM rahevuM prajana vagaranuM-nakAmuM thaze nahi. A guNabharapUra zaheramAM rahevAthI mArAmAM sthiratA thatI jAya che ane ahIM mane guNa thavAthI pitAzrIne paNa A sthAna upara Adara thaze." vimarza--"je tArI tevI ja marajI hoya te bhale ema karIe." mAmAnA javAbathI prarSane bahu AnaMda thayo. pachI mAmA bhANeja te nagaramAM be mAsa vadhAre rahyA. anukrame varSARtu AvI pahoMcI. mAmA bhANejane vineda, guNavRddhinuM sApekSya lakSya cAramAsa jainapuramAM raheThANa, varSavarNana, ghanatuGgapayodharabhAradharA, lsdujvlvidyudlngkrnnaa| kRtasantatagarjitadhIraravA, dRDhagopitabhAskarajAraratA // raTadudbhaTadardurakhiDganarA, calazubhrabalAhakahAsaparA / girikoTaranRttazikhaNDivarA, bahulokamanohararUpadharA // susugandhikadambaparAgavahA, vittkottividaarnnmodshaa| iti rUpavilAsalasatkapaTA, bhuvane'tra rarAja yathA kulaTA // 1 matalaba A sthAnathI mane guNa thaze ane pitA e rokANa mATe nArAja nahi thAya, ulaTe teone paNa lAbha thaze. jainapuramAM bane teTaluM vadhAre rahevAya te sAruM ema kahevAno Azaya jaNAya che. 2 mAravA pAThAMtara che. 3 vitAnA pAThAMtara. para Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1102 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva "e varSARtu A duniyAmAM kulaTA(vyabhicArI strI)nI jevI zobhI rahI hatI. te 'ghana ane unnata payodharanA bhArane vahana karatI, jhabakArA mAratI ujavaLa vijaLIo rU5 alaMkAre dhAraNa karatI vAraMvAra garjanA rU5 suMdara avAja' karI rahI hatI, sArI peThe chupavelA 'bhAskara rUpa jAra upara te ghaNuM ja Asakta thaI rahelI hatI, masta deDakA 35 laherI loke tenA tarapha meTo nAda karI rahyA hatA, cAlatAM ghaLAM vAdaLAMo dvArA hAsya" karavA te tatpara thaI rahI hatI, parvata ane guphAomAM 'mara nArA karI rahyA hatA, ghaNuM lokenAM manane haraNa kare tevuM AkarSaka rUpa" teNe dhAraNa karyuM hatuM, "sugaMdhI kadaMbavRkSanAM phalenI rajane te cotarapha phelAvI rahela hatI, "viTanA 1 ghanaH leSa che: (1) RtupakSe gaMbhIra, (2) strIpakSe kaThIna. 2 ujataH 'leSa cheH (1) RtupakSe vizALa, (2) strIpakSe ucA. 3 payodhara dhyeya cheH (1) RtupakSe-vAdaLAM, pANIthI bharapUra hoya che, (2) kulaTApakSe stana. - 4 alaMkAraH zleSa che: (1) tupakSe bhA, (2) kulaTApakSe ghareNAM. A ene ghareNAM bahu pasaMda hoya che. 5 avAjaH (1) comAsAmAM megha garjarava thAya che, (2) kulaTA pitAnI hAjarI batAvavA aneka prakAre mehaka avAja karyA kare che. 6 bhArakaraH (1) sUrya. mAsAmAM vAdaLAmAM chupAyelo rahe che, (2) sonuM. kulaTAne suvarNa ApanAra jAra vadhAre vahAluM lAge che. jAra eTale patisivAyane rakhAyata upapati. varSo potAnA patine chIne aMdara chupAyelA sUrya tarapha prema karavA vadhAre lalacAyelI rahe che. 7 nAdaH (1) cemAsAmAM deDakAM DuM DeDuM karyA kare che, (2) bhIMjAI javAne lIdhe kulaTA tarapha laherIo mazkarInA avAja karathI paNa karyA kare che. 8 hAsyaH kulaTA strIo kahA ghaNuM kare che, moTethI hase che, (2) varSa paNa cAlatAM vAdaLAMothI jANe hasatI hoya tema jaNAya che. 9 meranAcaH (1) cemAsAmAM mora bahu AnaMdathI sarvatra nAca karI rahyA hoya che, (2) marane avAja kAmI purUne uttejana karanAra che. zikhaMDIne artha mera karyo che. ene bIjo artha napuMsaka thAya che. pAvaiyA nAce che. - 10 rUpaH (1) comAsAne dekhAva manane AkarSaNa kare te hoya che, (2) kulaTAnuM rUpa bahArathI manane khece tevuM hoya che. 11 sugaMdhIH (1) comAsAmAM sugaMdha cAre tarapha phelAya che, (2) kulaTA strI zarIrapara sugaMdha lagAve che te te cAle che tyAre cotarapha phelAya che. 12 viTaH zleSa che: (1) viTa eTale parvata. comAsAmAM parvatane toDI nAkhavA jevo varasAda thAya che; (2) kulaTA viTane eTale nara purUSane toDI potAne vaza karavA mathI rahela hoya che. parvatane teDavAnuM kAma comAsAne vahAluM lAge che tema narane vaza karavAnuM kAma kulaTAne vahAluM lAge che. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37] kAryanivedana-( riporTa). 1103 samUhane kApI nAkhavA-tADI pADavAmAM AnaMda letI hatI--AvI rIte peAtAnA rUpa vilAsa ane kapaTathI kulaTAnI peThe varasAdanI Rtu potAnI sattA sarvatra phelAvI malakatI hatI. AvA comAsAne joine prakarSa potAnA manamAM ghaNA ja rAjI thayA ane have ghara tarapha pAchA pharavAnI icchAthI mAmA pratye khelyA " mAmA ! have zIdhra mArA pitAzrIne jaine maLIe, kAraNa ke havA have ThaMDI thaI che jethI mArgo sugama thai gayA che, mATe raste cAlavAmAM muzkelI paDe tevuM nathI." vimarze javAbamAM kahyuM " bhAi! tuM ema kema beAle che? atyAre tA mArgomAM musApharonuM AvavuM javuM bIlakula baMdha hoya che te tArA dhyAnamAM hoya tema lAgatuM nathI. atyAre teA sArI rIte AcchAdita karelA gharamAM rahIne svAdhIna srInAM mukhacaMdranuM avaleAkana karanArA ane pravAsa taddana baMdha karIne ghare AvelA hoya tevA mANasAne kharekharA bhAgyazALI gaNavAmAM Ave che; enAM kAraNeA khullAM cheH rastA pANIthI bharAi gayelA che ane cAre tarapha kAdava kAdava thai rahela che tevA raste cAlatAM jo paga jarA khATakI jAya ke khasI jAya teA tenA tarapha dhULanA DhagalAe hasatA hoya tema dekhAya che; uparathI paDatI sakhta jaLanI dhArAothI haNAtA je bhAgyahIna pApI prANIe paradezamAM e RtumAM nIkaLe che tene jANe mAratA hoya nahi ema belatA varasAda AkArAmAM garjArava karyAM kare che-A pramANe hAvAthI bhAi prakarSa! hamaNA javAnI vAta teA paDI mUka ! ATalA vakhata ahIM rahyA tA have thoDo vadhAre vakhata paNa ahIM rahIe. ahIM je vakhata jaze te nukasAna karanArA thavAnA nathI, paNa lAbha ja karanAra thaze; kAraNa ke ahIM eka paNa kSaNa jAya che te tArA abhyudayanA vadhArAne mATe thAya che." prakarSe tema karavAnI icchA jaNAvavAthI mAmAbhANeja jainapuramAM cAra mAsa rahyA. pachI teo pAtAnA ghara tarapha pAchA pharyAM ane je kArya mATe gayA hatA te kArya siddha thayela hAvAthI temaja peAtAne ghaNuM jANavA jovA zIkhavAnuM maLela hAvAthI manamAM ghaNuMA harSa pAmatA hatA. * . * 1 ema jaNAya che ke mAmA bhANeja rAraRtunI AkharamAM nIkaLyA haze, juo pU. 75. tyAM spaSTa lakhyuM nathI, paNa varSanA avadhi pUro na thai jAya mATe gAma dhAravuM Agya che. varSAkALa cAra mAsano che paNa varSARtu te be mAsanI ja che. bAhya pradezamAM mAmA bhANeja paMdareka divasa ja karyAM ho ema jaNAya che. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1104 upamiti bhavaprapaMca kathA. [rALa che meLApa ane kAryanivedana (ripa). vimarza ane prakamAM cAlatA cAlatA potAnA dezamAM AvI pahoMcyA. teo jyAre zubhadaya rAjA pAse AvyA tyAre teNe vi. marzane rAjasabhAmAM maLavAnuM mAna ApyuM. rAjasabhAmAM zubhadAya mahArAjA sAthe rANI nijacAratA paNa bIrAjamAna thayA hatA ane kumAra vicakSaNa tathA sarve sabhAjane hAjara hatA. mAmA bhANeje rAjasabhAmAM pesatAM zubhadaya rAjAne praNAma karyA ane pachI ane yogya vinayapUrvaka zuddha jamInapara beThA. vimarzanI bahena buddhidevI (prakarSanI mA ane vicakSaNanI patI) je rAjasabhAmAM hAjara hatI teNe Agraha karIne bhAIne jamIna parathI UbhuM karyo, te ane tenA pati (vicakSaNa) tene vAraMvAra premathI bhecyA ane tene bahu satkAra karyo, tenA tarapha prema batAvyuM ane tene potAnI bAjunA Asana upara besADyo. tyAra pachI dAdA zubhadaye, dAdI nijacArUtAe, temaja vicakSaNa ane buddhidevIe ane bIjA hAjara rahelA vaDIlavarga kumAra prakarSane atyaMta AnaMdathI belA, tenAM ovAraNuM lIdhAM ane ghaNuM snehathI sarvee tene pitAnA kheALAmAM besADyo, vAraMvAra tenuM mastaka suvyuM. pachI zudaya tathA vicakSaNa ane bIjA sarvee rasanAnI mULazuddhi karavA eTale tenI barAbara hakIkata meLavavA temane mokalavAmAM AvyA hatA tene aMge teNe zuM joyuM te jaNavavA vimarzane vinati karI. meLApavakhate thayelA AnaMdanAM AMsuo sAthe jyAre AvI vinati vimarzane karavAmAM AvI tyAre teNe pote anubhavelI ane meLavelI sarva hakIkta vistArathI zubhadaya samakSa tenI rAjasabhA sAMbhaLe tema kahI saMbhaLAvI. pite gharethI nIkaLyA tyAre keTaleka kALa te bAhya pradezamAM pharyA, tyAra pachI pite aMtaraMga pradezamAM gayA, tyAM teoe be nagara joyA (rAjasacitta ane tAmasacitta), tyAra pachI teoe cittavRtti nAmanI moTI aTavI joI, tyAM teoe mahAmaha vigere sAte rAjAone besavAnAM sthAne joyAM, tyAM teoe rasanAnI mULa zodha karavA tenA sthAnane kevI rIte nirNaya karyo te sarva karyuM. rasanA rAgakesarIrAjAnA maMtrI viSayA 1 bALakanA mastakane premathI suMghavAno rivAja baMgALAmAM hAla paNa pravarte che. te vAtsalya batAve che. chokarAo vaDIlanA pagataLethI raja laI potAne tyAre mUke che te vinaya ane pUjyabuddhi batAve che. 2 juo pR. 781-82. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAraNa 38 ] rasanA sAthe vicakSaNa jaDa vyavahAra. 1105 bhilASanI karI kevI rIte thatI hatI ane te khAmata teoe kevI rIte jANI hatI, tyAra pachI pAte kutUhaLathI bhavacakranagare kevI rIte gayA hatA ane aneka prakAranA anAvAthI bharapUra te vizALa nagara teoe kevuM joyuM ane temAM temaNe zuM zuM neyuM, tyAra pachI vivekagiripara kevA prakAranA meATA mahAtmAe joyA, e parvatapara cAritradharmarAjAnuM sthAna kevuM suMdara hatuM ane kevuM lAgatuM hatuM. tyAM vaLI saMtASane jotAM temanA manamAM kevA kevA vicAre thayA, saMtASanI ceSTA kevA prakAranI hatI, te aneka lAkane bhavacakrathI taddana mIjI nagarImAM kevI rIte ghasaDI jateA hateA-A vigere sarva mAmA vimA~ vicakSaNa (manevI) ane bIjA sarvanI samakSa laMkhAzuthI kahI batAvI. prakaraNa 38 muM. rasanA sAthe vicakSaNa jaDa vyavahAra. jaDanuM maryAdA leApana, manuSya mAMsa bhakSaNa, jaDanuM khUna, ve pelA jaDa kumAra te leAlatAnA kahevAne sAcuM mAnIne rasanAne mAMsa madya vigere khArAkAthI sArI rIte peSatA hatA, tenI lAlanApAlanA sArI rIte karatA hatA ane temAM eTalA badhA lubdha thai gayA hatA ke bIjI koI bAbataneA jarA paNa vicAra karatA na hatA. e te rasanAmAM eTalA badhA Asakta thai gayA ke ame tevuM niMdavA lAyaka kAma karatAM meTAmAM meTuM pApa lAge te paNa jatA na hAtA, potAnA UMcA kuLane tethI keTale! aTTo lAgaze te paNa vicAratA na heAtA ane peAtAnA kuLanI maryAdA kevI hatI tene paNa khyAla karatA na hAtA. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1106 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva eka vakhata te dArUmAM lacapaca thaIne beThe hato te vakhate tene lolatAe preraNuM karI tethI tene vicAra eka moTA bakarAne mAravAne the, paraMtu dArUne lIdhe potAnI jAtanuM ThekANuM na hovAthI teNe (jaDe) bakarAne badale tene govALIAne mArI nAkhyo. prathama te govALIAnuM khUna potAne hAthe bakare dhArIne thaI gayuM, paraMtu e hakIkata jyAre jaDanA samajavAmAM AvI tyAre lolatAnA taraphathI thatAM duHkhane aMge jaDe vicAra karyo ke atyAra sudhI pote janAvaranAM tathA pakSIonAM mAMsathI to lalatAne vAraMvAra dharavI dIdhI che, paraMtu tene kadi paNa manuSyanuM mAMsa ApyuM nathI; to have Aja te ene manuSyanuM mAMsa ApuM ane pachI jouM ke ethI rasanAne ke saMtoSa thAya che! Avo mahA adhama vicAra karIne je govALIAnuM khUna karyuM hatuM tenA zarIramAMthI mAMsa kADhyuM, tene sudhArI samArI sArI rIte rAMdhyuM ane lAlatAne ApyuM. A navIna prakAranA khorAkathI rasanAne AnaMda thayo, te tuccha khorAka khAvAmAM tenI tuccha vRtti vizeSe paSANI, rasanA ane lalitAne harakha thayo ane tethI bhAIsAheba jaDanA manamAM paNa AnaMda thayo. tyAra pachI lelatA vAraMvAra jaDane preraNuM karavA lAgI ke teNe manuSyanuM suMdara mAMsa tene ApyA karavuM. tethI mUrkha ne akkala vagarane jakumAra paNa bIjA trIjA mANasane mArI nAMkhIne tenuM mAMsa pitAnI vahAlI rasanAne ApavA lAgyo ane tenI sAthe manuSyamAMsa hoMsathI khAtAM khAtAM te te barAbara rAkSasa ja thaI gayo. tenuM ati adhama vartana joine bALake paNa tenI niMdA karavA lAgyA, tenA sagAsaMbaMdhI ane bhAibhAMDuoe tene tajI dIdho ane leke tenuM vAraMvAra apamAna karavA lAgyA. AvI rIte pApakarma karavAne parime tene aneka prakAranI zarIra ane mana saMbaMdhI pIDAo utpanna thaI. have e jaDakumAranI manuSyamAMsa khAvAnI IcchA te dinaparadina vRddhi pAmavA lAgI. eka rAtre manuSyane mAravAnI IcchAthI lalatAne sAthe laIne coranI peThe te eka zUra (nAmanA) kSatriyanA gharamAM peThe gharamAM jotAM jaNAyuM ke e zura kSatriyana chokare uMdhI gayo hate. jaDe te chokarAne (mArI nAkhavA mATe) upADyo ane je te chokarA sAthe bahAra nIkaLavA jAya che te zara kSatriye tene dIThe. tene jotAM ja zUrane tenA upara pracaMDa krodha utpanna thayA ane teNe mATe keLAhaLa macAvI dIdhe, ADazIpADozI sagAsaMbaMdhI ekaThA thai Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 ] rasanA sAthe vicakSaNa jaDa vyavahAra. 10 gayA, teoe jaDane khUba mAryo, pachI AMdhI lIdhA ane pATu lAkaDI tathA dheAkA vigerethI tene adhamuo karI dIdhA. Akhare tene eTale mAra paDyo ke mAranI bhayaMkara pIDA veThIne teja gharamAM teja rAtre jaDa maraNa pAmyA. jaDanA bharaNusamAcAra bIje divase savAre lAkAmAM phelAyA, tyAre loko ulaTA rAjI thayA ane jaDanA baMdhuoe ane khuda rAjAe paNa zUrane kAMi karyuM nahi, kAMi pUchyuM paNa nahi ane dareka manamAM samajavA lAgyA ke eka pIDA dUra thai ane te ekaMdare sArUM ja thayuM. uparAMta vaLI te vicAravA lAgyA ke e jaDakumAra teA phaLane moTuM dUSaNa ApanArA ane sarvanI halakAi karAvanArA hatA tene-evA mahA nIca pApIne-mArI nAkhavAnuM kAma te zUra kSatriye bahuja sArUM karyuM che. * vicakSaNanI vicakSaNatA. vimaLAlAkaeMjana prAga. vivekaparvatane sAkSAtkAra. jaDanA saMbaMdhamAM je vRttAMta anyo te sarva vicakSaNa kumAranA jANavAmAM AvI gayA eTale enuM mana teA ulaTuM vadhAre nirmaLa thayuM. tethI te vicAra karavA lAgyA ke-ahA! juo teA kharA! pelI rasanAmAM Asakta thai gayelA jaDane A bhavamAM AvuM phaLa maLyuM ane paralAkamAM tenI atyaMta kharAba gati thaze. AvI vicAraNAne pariNAme e teA rasanA tarapha vadhAre vadhAre virakta thatA gayA. A sarva manAva tA vimarza prakarSa mULazuddhi karIne AvyA te pahelAM anI gayA hatA. tyAra pachI te (rasanA) saMbaMdhI zI hakIkata peAtAneA sALe lai Ave che e jANavA mATe pote (vicakSaNa kumAra) rAha joyA karatA hatA. upara jaNAvyuM te pramANe jyAre vimarze peAtAnI sarva hakIkata nivedana karI ane rasanAne kharAkhara ALakhAvI eTale te turata ja ene tajI devAnA nirNaya vicakSaNe peAtAnA manamAM karI nAkhyA ane te jaNAvavA sArU teNe pAtAnA pitAne kahyuM "pitAjI! rasanA kevAM bhayaMkara phaLa ApanArI che te ApaNe jaDanA saMbaMdhamAM joi gayA chIe ane have ApaNane khabara paDe che ke e te rAgakesarI mahArAjanA maMtrI doSanA samUha viSayAbhilASanI dIkarI thAya che, teA have Apa rajA Ape| ane hukama karo to e adhama phaLamAMthI utpanna thayelI duSTa strIneA huM teA sarvathA tyAga karI dau'!" Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva putranA AvA savAla sAMbhaLI pitA zubhedaye tene u jaNAvyuM ke " bhAi vicakSaNa ! duniyAmAM A rasanA tArI strI tarIke prasiddha thai gayelI che tethI ekadama tene akALe tajI devI te ThIka nathI. mArA kahevAnI matalaba e che ke tAre ene tyAga karave hAya tA paNa dhIme dhIme-krame krame ene cheDatAM javI e vadhAre TIka lAgaze. atyAre tAre e saMbaMdhamAM zuM karavuM ThIka che te paNa huM tane vistArathI samajAvuM te tuM kharAkhara sAMbhaLI le. vimA~ vAta karI te uparathI tArA dhyAnamAM AvyuM haze ke vivekaparvata upara mahAmaha vigerenA nAza karanArA mahAtmAe vase che. have jo tuM tenI sAthe rahe ane teo jevA prakAranuM AcaraNa kare che tevuM AcaraNa karatA rahe te A rasanA jo ke ghaNI duSTa che teA paNa he vatsa! tane te kAMi paNa karI zakaze nahi. e vivekaparvatapara rahenArA mahAbhAe sAthe rahe ane temanA AcAra pramANe cAle temanA upara rasanAnI asara kAMi paNa thai zakatI nathI, tethI mArI salAha e che ke tuM prayatna karIne e vivekagiri upara caDhI jA ane rasanAnA sarva dASAthI dUra rahI tArA kuTuMba sAthe tyAM vAsa kara; jo ke rasanA tArI strI tarIke tyAM badhA kuTuMbIo vacce tArI sAthe raheze te paNa te tane koi prakAranI pIDA upajAvI zakaze nahi." vicakSaNe pharI vAra pUchyuM "pitAjI! e vivekaparvata ta ahIMthI ghaNA dUra che, tA eTale cheTe kuTuMbane sAthe laIne huM kevI rIte ja* ane tema karavAmAM mane utsAha paNa kevI rIte thAya ?" pitA zubheAdaye javAbamAM kahyuM " bhAi vicakSaNa ! tAre vimo jevA sALA che tethI evI bAbatamAM tAre jarA paNa ciMtA karavA jevuM nathI. e vize te jenI sarakhAmaNI thaI na zake tevA ciMtAmaNi rata jevA che. e vimarzanI pAse eka suMdara aMjana je ghaNuM adbhuta kArya karanAra che. e aMjana tArI AMkheAmAM Ajaze eTale te aMjananA prabhAvathI e viveka mahAparvatanuM darzana tane ahIM ja karAvI zakaze, tAre dUra javAnI jarUra paDaze nahi." A pramANe vAta cAlatI hatI te vakhate vacce prakarSa khelI pitAzrI ! e bAbatamAM jarA paNu zaMkA jevuM nathI. e ' 1109 uThyo 1 vicakSaNa AcArya je jAte ja saMsArIpaNe vicakSaNa kumAra hatA te A vArtA naravAhana samakSa kahe che ane ripuThThArUNa najIkamAM beThA beThA sAMbhaLe che. sarva anubhava saMsArIjIva sadAgama samakSa kahe che ane agrahItasaMtA sAMbhaLe che A vAta lakSyamAM rAkhavI. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 ] rasanA sAthe vicakSaNa jaDa vyavahAra, 1109 ceAganA aMjananI zaktinA mane paNa barAbara anubhava thayA che. jyAM sudhI e mahA tIvra aMjananA prayoga karavAmAM AvatA nathI tyAM sudhI e vivekaparvata jainapura vigere kharAkhara dekhAi zakAtA nathI, paraMtu jyAre e vimaLAleAka aMjananeA prayoga karavAmAM Ave che tyAre e parvata ane nagara vigere sarva joi zakAya che, e dUra lAgatA nathI paNa sarvatra dekhAya che--te e aMjananA mahA prabhAva che." A pramANe hakIkata sAMbhaLIne vicakSaNe vimarzane kahyuM "vimarza! tArI pAse evuM suMdara aMjana heAya te te jarUra tuM mane jaldI Apa, jethI mArI ciMtA TaLI jAya ane icchA pAra paDe." vimarze peAtAnA banevI upara anugraha karavAnI buddhithI tene vimaLAlAka aMjana AdarapUrvaka darzAvyuM. tyAra pachI jevA e aMjananA upayoga teNe karyo ke turata ja te peAtAnI samakSa sarva khAkhatA dekhavA lAgyA, sarva hakIkata tenI najara AgaLa khaDI thai gaiH agAu seMkaDo lokothI bharapUra sAttvikamAnasapura nAmanuM nagara varNavavAmAM AvyuM hatuM te ane tyAra pachI atyaMta suMdara viveka nAmanA vizALa parvata batAvyA hatA te paNa tenI sanmukha raju thai gacA, vaLI te vivekaparvatanuM apramattattva zira varNavavAmAM AvyuM hatuM te, temaja tenI upara AvI rahela suMdara jainapura, te jainapuramAM rahenArA mahAtmA. sAdhu purUSA, e nagaranA arAbara madhya bhAgamAM AvI rahelA cittasamAdhAna nAmane maMDapa, e maMDapanI vacce rahelI ni:spRhatA nAmanI vedikA, e vedikA upara AvI raheluM jIvavIrya nAmanuM maneAhara siMhAsana, esihAsanapara beThelA cAritradharmarAja nAmanA mahArAjA, e cAritrarAjane moTA parivAra-e sarva vicakSaNanA jevAmAM AvI gayAM, tenI pAse khaDAM thai gayAM, sAthe vaLI e cAritramahArAjAnA ane rAjAonA ujjvaLa sadguNA pazu tenA jANavAmAM AvI gayA. naravAhana ! te vakhate vicakSaNakumAre e sarva Akhata jANe pAtAnI pAse khaDI hoya te pramANe sAkSAt nei lIdhI. vicakSaNanI dIkSA. vicakSaNa AcArya pAtAnI vAta AgaLa calAvatA kahevA lAgyA-rAjA naravAhana ! te vakhate vicakSaNe peAtAnA pitA zubhe 1 prakarSane e anubhava bhavacakra nagaramAM thayA hatA. mA cAlu prastAva ekaraNa 21-pR. 933-34. 2 AcArya vicakSaNa kahe che-- 53 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 upamiti bhavaprapaMthA kathA. t prastAva 4 dayane sAthe lai lIdhA, peAtAnI mAtA nicAtA tathA mui bhAEne sAthe rAkhI lIdhI, peAtAnA sALA vimarzane paNa sAthe joDI dIdhA, chAtI upara beThelA priyatama prakarSa putrane paNa sAthe rAkhI dIdhA ane potAnI bhAryAM rasanAne paNa vadanakATaramAM sAthe ja rahevA dIdhI, mAtra ekalI leAlatA dAsIne atyaMta niMdanIka dhArIne cheDI dIdhI, apamAnapUrvaka tenA tiraskAra karIne dhakelI dIdhI. e dAsI sivAya AkhA kuTuMbane sAthe laine te (vicakSaNa) guNadhara nAmanA AcArya pAse AvI pahoMcyA ane dIkSA grahaNa karI. huM rAjan! pachI mane dIkSA ApI che ema mAnatA vicakSaNa jainapuramAM rahetA bIjA mahAtmA sAdhuonI vacce rahevA lAgyA. tyAra pachI e guNadhara AcArye potAnA sarva AcAra vicakSaNamunine zIkhavyA, e AcAranI AsevanA parama bhaktipUrvaka karavAmAM AvI ane vicakSaNe e rasanAne lagabhaga eTalI teA nirmAlya anAthI dIdhI ke te te taddana visarjana thavA jevI ja thai gai, te kAMi paNa na karI zake tevI sthitimAM tene mUkI dIdhI, arthAt tene taddana nakAmA jevI banAvI dIdhI. Akhare gurUmahArAje e vicakSaNamunine potAnA padaupara sthApI tene AcArya manAvyA. e vicakSaNa bIje paNa pharatA haratA dekhAya che teA paNa paramArthathI e viveka mahAgirinA zikharapara AvI rahelA jainapuramAM ja vase che ema samajavuM. mahArAja naravAhana ! e vicakSaNa kumAra ane vicakSaNa AcArya khIne koi nahi paNa huM ja chuM! vivekaparvatapara sAdhuo che. ema kahyuM hatuM te A ahIM beThelA sAdhuo samajavA. rAjan! teM mane pUchyuM hatuM ke nAnI umaramAM mArA vairAgyanuM kAraNa zuM banyuM hatuM te meM tane vistArathI kahI saMbhaLAvyuM. AvI rIte pUrve batAvelA kAraNAthI meM dIkSA lIdhI hatI. rasanA thAnaka saMpUrNa. 1 dIkSA vakhate zubheAdaya nijacAtA vigere sarvane sAthe rAkhavAnI jara che, rasanAnA tyAga teA thai zakatA nathI, paNa temAMthI leAlatA nIkaLI jAya tema pachI tenI cIkaNAza rahetI nathI. leAlatA dAsIne kADhI mUkavAmAM bahu rahasya che te vicArI lezuM. 2 pR. 76ra thI zarU thatI vAta atra pUrNa thAya che. A prastAvanA prakaraNa chaThThAthI tenI zarUAta che. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 muM. naravAhana dIkSA-ripudANane rAjya. a neka rahasyathI bharapUra rasanAnI mULazuddhi mATe jAyeluM paNa AkhA bhavacakane adbhuta khyAla ApanAruM, mAmA bhANejanA prasaMgathI vikasvara baneluM ane kavitvanA camakArAthI suzobhita baneluM, bhavya vizALa vicakSasUrinuM caritra pUrNa thayuM, tenA ranA judA judA rasanuM pAna karyuM. caritra pUrNa karI AcArya ane TakamAM nahi, paNa vAta AgaLa calAvI, jJAnanuM phaLa prApta karAvavAnA muddAthI teoe prasaMga che. teozrI (vicakSaNasUri) bolyA e pramANe hakIkata hovAthI, he rAjana ! strInA du:khathI ane doSathI bacavA khAtara meM dIkSA lIdhI kahevAya che teno to haju sudhI meM sarvathA tyAga kayA nathI, eTaluM ja nahi paNa mArA agAunA AkhA kuTuMbanuM paNa haju sudhI huM pAlana thATe vadhate daraje karyA karuM chuM, te he rAjan ! tame ja kahone ke evA rogothI gherAyelA mane dIkSA ke pratrajyA kyAMthI hoI zake? A pramANe hovA chatAM tamAre mArA tarapha ATalo badhe ucca bhAva che tenuM kAraNa huM samajato nathI. rASavALA prANI upara paNa guNano Aropa karanAra ane jagatane AhAda utpanna karanAra jenI suMdaratAnI tulanA na thaI zake evo 1 A vAtAvilAsa AcArya ahI aMtara kuTuMba sAthe AvyA che tene laIne cAle che. kuTuMbI hoya tene rIkSA kema hoI zake ? evI bAbata laIne AcArya namatA batAve che. vAstavika rIte AMtara kuTuMba che te lahayamAM rAkhavuM. 2 mArAmAM guNa na chatAM tame mAruM gaurava vadhAre che te kAM to sajajana gati che athavA to jaina liMgano mahimA che; bAkI AcArya kahe che ke pote tevA mAnane lAyaka nathI. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1112 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja vizuddha AMtarabhAvavALA sajjananI prakRtine zuM e guNa haze? kahyuM che ke saMta purUSAnI dRSTi to koi apUrva dhanuSyaSTi jevI che, kAraNa ke dhanuSyayaSTi te avasare guNArApaNa kare che, paraMtu saMtapurUSAnI dRSTi tA prasaMga vagara paNa guNArApaNa karavA taiyAra ja rahe che, athavA rAjan ! A jaina liMga je traNa bhuvanane namaskAra karavA yogya che ane jeNe peAtAnA paramArthazatruone mArI haThAvI dIdhA che ane je liMgane ame AdarIne beThA chIe te jaina liMganA (mahAvIra bhagavAnanA vezane) zuM A guNa che? kAraNa ke e te prasiddha rIte kahevAmAM Ave che ke jenA hAthamAM jaina liMga prApta thayeluM jovAmAM Ave che temane devA ane devanA iMdro paNa atyaMta bhaktinA rasathI pUje che, seve che ane tene ghaNuM mAna Ape che, rAjana! huM te hajI mArA kuTuMbamAM rahyo chuM ane gRhasthanA AcArane dhAraNa karI rahyo chuM chatAM evA prakAranA murakela kAma karanAra (duSkarakAra) tarIke mane dhAravAmAM Ave che tenuM koi bIjuM kAraNa che ?" saMtapuztrAne gu NA rA pa. naravAhananuM apUrva ciMtavana. ciMtavanathI satya mArganI pIchAna pIchAna thai gayA pachInuM anveSaNa, vicakSaNasUri ApramANe khelatA hatA te vakhate temanA manamAM je kAMi mada mAkI rahyo hateA te paNa gaLI jatA hAya ema spaSTa jaNAi AvatuM hatuM. naravAhana rAjAe vicAra karyo ke ahe!! A AcArye te peAtAnuM caritra evI sArI rIte kahyuM ke te sAMbhaLatAM te mArA mehu paNa nAza pAmI gayA! ane A bhagavAnanI vAta kahevAnI ane mAlavAnI rItabhAta paNa kevI suMdara che! ane temanuM vivekIpaNuM paNa kevuM AzcaryakArI che ! kevI suMdara temanI mArA upara meheramAnI jaNAya che! ane emaNe te koi adbhuta paramArtha jANyA che ! AcArya bhagavAna pote je vAta karI rahyA che te vAtanuM rahasya mArA jANavAmAM AvI gayuM che. 1 guNArApaNu: (1) guNa-sadguNanuM AreApaNa karavuM. sajjana sarvatra guNa ja jue che; (2) guNA eTale paNacha. sAdhAraNa dhanuSyayaSTi upara te prasaMga AvI paDe tyAre ja paNacha caDhAvavAmAM Ave che. zleSAlaMkAra che. 2 sUrinA A atyaMta naramArA atAvanArA zabdo che. enuM kuTuMkha te AMtara kuTuMba hatuM. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 ] naravAhana dIkSA-ripudArUne rAjya. upara pramANe peAtAnA manamAM ciMtavana karyAM pachI naravAhanarAjA AcArya mahArAja pratye bAlyA "bhagavan! A lAkamAM Apane zubhodaya, nijacArUtA, buddhidevI, vimarza, prakarSa vigerenuM jevuM suMdara kuTuMba maLI gayuM che tevuM suMdara kuTuMba mArA jevA bhAgyahIna prANIene maLatuM ja nathI. Apa te kharekharA bhAgyazAlI che. jaina liMgamAM rahIne AvA suMdara prakAranA (aMtaraMga) kuTuMbanI pASaNA karanAra gRhastheA ApanA jevA bhagavAn tulya gaNAya. ApazrIe te hada karI che: juo, Apa mahAtmAe yuktipUrvaka rasanAne te taddana mAla vagaranI ane tamArApara khIlakula asara na karI zake tevI anAvI dIdhI che ane tenAthI paNa vadhAre kharAba tenI dAsI lAlatA che ke jene A duniyAmAM na jItI zakAya tevI dhAravAmAM Ave che tene teA Ape taddana haTAvI ja dIdhI che; vaLI Ape mahAmeAha ane tenA AkhA vargane jItI lIdheA che ane Apa peAtAnA AkhA kuTuMbane sAthe rAkhIne ati suMdara jaina nagaramAM AvIne rahyA che; vaLI sarva sAdhuonI vacce sthira thai gayA che; Apane duSkara kAma karanAra tarIke meM varNavyA te saMbaMdhamAM Apa vAMdho le che, paNa jo Apane duSkara kAma karanAra tarIke gaNavAmAM na Ave teA bIjA A duniyAmAM duSkara kAma karanAra kone gaNavA te huM samajatA nathI. sAheba ! huM Apane eka bIjI vAta pUchI lauM: ApanA saMbaMdhamAM AkhA jagatane AzcaryamAM garakAva karI nAkhe tevA vRttAMta anyA te ja pramANe hakIkata je koinA saMbaMdhamAM banatI hoya te sarva kharekhara vaMdana pUjanane yogya che, te namana karavAne yogya che ema mane lAge che; teA mAre pUchavAnuM e che ke sAheba ! A sarva sAdhue ApanI pAse che temanA saMbaMdhamAM paNa evA ja banAva anya haze ke nahi? te Apa mane jaNAve," 1113 AcArya vicakSaNe uttaramAM jaNAvyuM. naravAhana ! sarva sAdhuenA saMbaMdhamAM AvA ja prakAranA banAva ane che emAM jarA paNa saMzaya jevuM nathI. vaLI eka bIjI sarve caritrAnI eka vAkyatA. vAta paNa tane kahI dau': jo, meM je pramANe karyuM che tevuM tuM tArA saMbaMdhamAM kare te tArA saMbaMdhamAM paNa evA ja vRttAMta ane, mAtra tAre paNa mArI peThe prayatna karavA joie. tArI icchA hAya tA tane eka kSaNavAramAM vivekaparvata batAvI dau eTale pachI jevuM mArUM kuTuMma thayuM tevuM ja tArUM kuTuMba paNa turatamAM ja ApeAApa Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11:4 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja thai jaze. vaLI tyAra pachI gheADA ja vakhatamAM tuM mahAmeAha rAjA ane tenA khAsa parivAra para jAte ja vijaya meLavI zakIza ane leAlatAnA tiraskAra karIne sarva sAdhuonI vacce rahI AnaMda karI zakIza." naravAhanane vairAgya-dIkSA, ne vicakSaNa AcAryanA AvAM suMdara sAMbhaLIne rAjA naravAhana peAtAnA manamAM vicAra karavA lAgyo ke ahA! AcArya bhagavAne je vAta karI te te dIvA jevI khullI jaNAya che. vAtanA sAra e che ke ca Sollaphte rocyAM, sacaiva pramuttA re / je bAhubaLathI utsAha rAkhIne AgaLa vadhe che tenA hAthamAM prabhutA Ave che, paNa prayata karyA vagara kAMi maLatuM nathI ane prayatna karanArane je joie te maLe che. teTalA mATe bhagavAna mane kahetA hoya ema jaNAya che ke he rAjan! bhagavaMtanA matanI dIkSA tuM grahaNa kara, jene pariNAme peAtAnI jevAne je kAMi prApta thayuM che te (dIkSA lenAra) tane paNa prApta thAya.' are kharekhara, mahAtmA AcArye te mane kharekharo uttama upadeza ApyA che, mATe have te huM dIkSA lai ja la. naravAhana rAjAe A pramANe potAnA manamAM vicAra karyAM. vicakSaNasUrinuM vRttAMta sAMbhaLI vairAgyavAsita aMtaHkaraNa thatAM naravAhana rAjAnA aniSTa pApa prakRtinA paramANuono nAza thayA ane tethI rAjA te ja vakhate vicakSaNa AcAryanA pagamAM paDyo ane bAhya ke bhagavan! jo mArAmAM koi paNa evA prakAranI yogyatA Apa joi zakatA hai| tA tamArA jevAe je kAMi karyuM che tevuM ja huM karavA icchA rAkhuM chuM. vadhAre vAtA karavAthI zuM? mArA upara kRpA karIne Apa mane jaina matanI dIkSA Apo. mane pUrNa AzA che ke ApasAhebanI kRpAthI sarva sArAM vAnAM thaze." vicAranI sthiratA. vicakSaNasUrie javAbamAM pharIvAra kahyuM ke he rAjana! teM je nizcaya karyo che te ghaNA sArA che, tArA jevA nizcaya mAM bhavyapurUSoe e pramANe karavuM e ja khAsa cegya sthirIkaraNa. kartavya che. mane khAtarIpUrvaka ema lAge che ke mArA vAkyamAM je gUDha bhASa rahyo hatA te tuM kharAkhara samajI gayA che ane tenA zubha Azaya tArA dhyAnamAM AvI gayA che ane tethI tevI sAcI samajaNune pariNAme tane AvA sArA utsAha thaI Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 49] naravAhana dIkSA-riSadArUNane rAjya. 115 Avyo che e bahu sAruM thayuM che, kAraNa ke jyAre mahAmaha vigere jabarajasta zatruo bhayaMkara rIte cAre taraphathI ghere ghAlIne kUdAkUda karI rahyA hoya tyAre suMdara jaina nagara je majabuta killAvALuM che ane je sArI rIte rakSaNa ApanAra che tene Azraya keNa na le? evA jabarA hallA vakhate to sArA killAne Azraya kare te taddana ucita ja gaNAya. gRhavAsa (saMsAravAsa) te du:khasamUhathI bharapUra che, tethI je prANane sukhanA bhaMDAra rUpa jainapuranI barAbara khabara hoya te evA grahavAsamAM ciMtA vagarano thaIne te kema paDyo rahe? samajunuM e kartavya nathI, DAhyA mANasanuM e kAma nathI, sujJanuM emAM bhUSaNa nathI. mATe AvA moTA bhayane vakhate eka kSaNa paNa DhIla karavI ucita nathI. have jyAre tArA samajavAmAM tavarahasya AvI gayuM che te tAre to jainapuramAM praveza karI devo e ja yogya che." rAjyanI ciMtA. putratyAga mATe kheda, sphaTika jevA nirmala mananA vizuddha vahane. AcAryazrIne prazna ane teno javAba, AvA vicArane pariNAme rAjAnA manamAM daDha IcchA thaI ke have jarU2 dIkSA levI. evI prabaLa icachAne laIne rAjA manamAM vicAra karavA lAgyo ke-A mArA rAjyanI javAbadArI upara huM kene sthApana karUM? zuM mAre putra ( ripudAraNa) rAjyane yogya che? he "agRhItasaMketA! huM ripudAraNe te vakhate tyAM najIka beThele hatA, taddana duHkhIA je, nibhaMgI jevo lAgato hato ane mAruM rUpa eka taddana bhIkhArI jevuM lAgatuM hatuM. hakIkata ema banI ke te vakhate jyAre mArA pitA naravAhanarAjAe mArI sAmuM joyuM te vakhate puNyodaya nAmane pUrva kALane mAro mitra che ke zarIre bIlakula levAI gayeluM ane nirbaLa thaI gayo hato te paNa jarA phuratA pA, jarA hAlyo cAlyo ane teNe kAMIka jIvana batAvyuM; tethI mArA pitAzrIe nirmaLa aMtaHkaraNathI mArI tarapha dRSTipAta karatAM tene dekhyo ane tethI ja pitAzrIne mArA tarapha Adara thaye. mane jotAM ja mArA pitAzrInA manamAM mArI pUrvalI vAta sAMbharI AvI; temane ema 1 sadAgama samakSa saMsArIjIva potAne anubhava kahe che, ripudArUnA saMvanI vAta cAle che. agRhatasaMketA ane prajJAvizALA sAMbhaLe che-A bhUmikA AkhI vArtAmAM lakSyamAM rAkhavAnI che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1136 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja lAgyuM ke pote mane gharamAMthI kADhI mUkyo tene laIne ja huM atyaMta dIlagIrI utpanna kare tevI kharAma sthitimAM AvI gayA hatA ane evI mArI kharAba sthitinuM kAraNa pote ja hatA. teonA manamAM ema paNa thayuM ke ahA! pAte jAte chekarAne tiraskAra karIne gharamAMthI bahAra kADhI mUkyo te jarAe TIka karyuM hAtuM, kAraNake jherI jhADa paNa ekavAra jAte ja pANI pAine vadhAryu ane pachI tene peAtAne ja hAthe kApI nAkhavuM e ayogya che. vAstavika vAta teA e hatI ke evuM jheranuM jhADa vAvavuM ja na hatuM. atyAre avasara pramANe te mAre A chekarA ripudArUNanI pUrjA (satkAra) karIne rAjya upara te abhiSeka karI putra pratye mArI pitA tarIkenI pharaja bajAvI. sajjana purUSoe tema karavuM ucita che. ane eja mArA tenA pratyenA pUrvanA tevA AcaraNanI zuddhi che, e pramANe karavAthI kRtakRtya thaiza, ane evI rIte rAjyanI vyavasthA karIne pachI nirmaLa dIkSA grahaNa karIza; ane agRhItasaMketA! te vakhate huM ta doSanA bhaMDAra hatA te paNa mArA pitAzrInuM mana evuM suMdara tenuM kAraNa che te tuM samaja. sajjana purUSAnAM mana mAkhaNa jevAM sukAmaLa hAi, tene jyAre pazcAttApa ( pachavADethI thatA tApa -pastAvA ) nA saMbaMdha thAya che tyAre te pIgaLI jAya che emAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI, je prANIonAM mana mela vagaranAM thA gayAM hoya che teone temanA peAtAnA AtmA sphaTika jevA zuddha hAya tA paNa te DhALavALA lAge che ane anya manuSya dAyanA DhagalA hAya tA paNa taddana nirmaLa lAge che. mahA buddhizA mANase jeo pApakAra karavAmAM niraMtara tatpara hAya che te kadAca kAi kAraNane laine jarA kaThora vacanavALA-AkarA gayA hAya tA paNa pachI jyAre teo peAtAnuM kareluM karma yu kare che, pAte lIdhelA valaNa para vicAra kare che, tyAre temanA mana jarUra pazcAttApa thAya che, upara pramANe vicAra karyA pachI turata ja pitAe mane potA pAse khelAvI kheALAmAM besADyo ane teja vakhate mArA pitA 1 pAyelA viSavRkSane chedAya nahi e nyAya vicAravA ceogya che. putradharma ane samAjadharma vacce virodha che. naravAhananA nirNaya ela kArAya tevA jaNAtA nathI. 2 tApamAM rahela garamI mAkhaNane pIgaLAve cheNe pleya che. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 ] naravAhana dIkSA-ripudArUNane rAjya. 1117 gadgada vANI vaDe vicakSaNasUrine savAla karyAM "mahArAja ! Apa te jJAnacakSuvALA che, Apa sarva hakIkata jANI zake che. te ApanA to dhyAnamAM hovuM ja joie ke ripudArUNa AvA kuLamAM janmyA, tene AvI suMdara sAmagrI maLI, chatAM tenuM AvuM mAruM caritra kema thayuM ? mahArAja! AvI sAmagrIvALA uttama phaLamAM tene janma heAvA chatAM tenuM caritra kharAba kema thayuM? Apa mane te jaNAveA. ApanI jJAnadRSTImA e bAbatanA barAbara khulAsA hAvA joie." " rAjan naravAhana !" AcArye uttaramAM jaNAvyuM, " e khAmatamAM A ApaDA ripudAraNanA kAMi doSa nathI. enuM kharAma caritra thayuM tenuM kAraNa tenA zailarAja ane mRSAvAda nAmanA be mitro che. e bannene laine ja tenI e sthiti thai che. "mahArAja vicakSaNujI !" mArA pitAe pUchyuM " e mRSAvA ane zailarAja teA kumArane meTA anartha karanArA che, pApI mitro che; pazu kumArane e bannethI have viyeAga kyAre thaze ? enI seAmatathI kumAra kevI rIte chUTI zakaze? te Apa jaNAvA' raularAja-mRSAvAdamuktiupAya. mRdutA-satyatA kanyAroAdha, prayAjanAcaMtakanuM anerApaNuM, vAta ema che" AcArye uttara ApatAM jarA smita karIne jaNAvyuM, "huM e zailarAja ane mRSAvAda jo ke ghaNA pApI ane anartha karanAra che, chatAM tenA upara ripudAraNanI ghaNI prIti che tethI tenA saMbaMdha ekadama chUTe tema nathI, paraMtu ghaNA kALa vItyA pachI jayAre kAraNa maLaze tyAre bannenA viyAga thai jaze. e baMnenA viyAga karanAra zuM kAraNa che te hAla huM tane jaNAvuM chuM. " eka zubhramAnasa nAmanuM nagara che, tyAM zuddhAbhisandhi nAmanA rAjA che, e ghaNA prasiddha ane kIrtivALA che. tene be rANIo che: ekanuM nAma varatA che; bIjInuM nAma varyatA che. e pratyeka rANIthI rAjAne eka eka dIkarI thayelI che. ekanuM nAma mRdutA 1 zubhramAnasa nagara e zubha mana che. zuddha khAkhatasAthe saMyAga karAvanAra zuddhAbhisaMdhi rAjA che. varatA ane varyatA eTale sArApaNuM che. mRdutA eTale namratA. abhamAnatyAga che. satyatA prasiddha che. e bannene saMyeAga thatA zaizarAja(abhimAna ) ane mRSAvAda ( asatya bhASaNa ) cAlyA jAya e bhAkhara yeAgya che. 54 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1118 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 4 che, bIjInuM nAma satyatA che. e banne kanyAe AkhA rAjabhruvanane AnaMda ApanArI che, ghaNI maneAhara che, sAkSAt amRtarUpa che, sarvane sukha ApanArI che ane saMsArI prANIone te maLavI atyaMta durlabha che; have jo koi paNa prakAre tArA putrane e kanyA maLI jAya-tenI sAthe kumAranA lagna thAya teA teonA saMyogathI pelA zailarAja ane mRSAvAda sAthenA kumAranA saMbaMdha chUTI jAya ema che. enuM kAraNa e che ke e banne kanyAe guNAnA samUha che, guNAthI bharapUra che ane A kumAranA mitro zailarAja ane mRSAvAda doSanA DhagalA che, dASAthI bharelA che. tethI te anne pApI mitro ane pelI guNavAna kanyAe eka sAthe ekI vakhate rahe te ane tevuM ja nathI. have e bannenA lagna kyAre ane kevI rIte thaze, kANa karaze ane kevA saMcAgeAmAM thaze tenI ciMtA karanAra ane ceAjanA karanAra tA koi bIjo ja che, emAM tArI yAjanA ke vicAra kAma Ave tema nathI. rAjan! tAre atyAre je karavAnI hoMsa thai AvI che ane je karavuM tane iSTa che te tuM khuzIthI kara." AcAryamahArAjanAM AvAM vacana sAMbhaLI naravAhana rAjA vicAra karavA lAgyA ke- ahA ! mArA cheAkArAnA AvA be meTA zatrue enI pAse niraMtara rahe che e teA ghaNuM kharAma! bahu bhUMDuM! kharekhara, A te meATI pIDA che! kharekhara, e bApaDA ripudAraNa jevA joie tevA ripudAraNu tA nathIja, paraMtu A bAbatamAM atyAre upacAra ja thai zake tevuM nathI tyAre karavuM paNa zuM? mATe mAre tA A sarva bAhya bhAkhatAnA saMga cheDI daine mArA AtmAne hita thAya tevuM karavuM. A bAbatamAM kAMi vaLe tevuM lAgatuM nathI. AgaLa upara enA nasIbamAM haze te pramANe thai raheze. 1 e khAkhatanI yAjanA karmapariNAma ane kALapariNati upara rahe che sthiti paripakava thAya tyAre purUSArtha karavAmAM Ave teA saphaLa thAya che. pitA game teTalI cAjanA kare teA te niSphaLa thAya tema che evAM vacana AcArye kahyA rAjAe AcAryanAM khe vacana pakaDI lIdhAM: eka te e khAkhatamAM ripuTTArano peAtAnA kAMI deSa nathI ane khIjuM atyAre te bAbatamAM kAMi thai zake tevuM nathI 2 duzmananA vinAza kare te riputAraNa kahevAya, paraMtu A kuMvara te duzmananA vinArA karanAra nathI, kemake tenA be zatrue hAlamAM tenI durdazA karI rahyA che ane e temanA tAbedAra banI rahyo che. ripudArUjI nAma laie te zatru tarapha sakhta, bhayaMkara. e nAma paNa atyAre sArthaka nathI. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40] vipadAraNane garva ane pAta. 1119 ripukAraNane rAjya. naravAhananI dIkSA. viveka ane bAhyadeze, agRhItasaMketA! tyArapachI turata yogya taiyArI karI mArA pitA naravAhane mane (ripudAraNane) rAjya upara abhiSeka karyo, te prasaMge karavA gya sarva kriyAo karI, dAna dIdhAM ane AcArya vicakSaNa gurU pAse dIkSA laI mArA pitA naravAhanarAjAe rAjyane tyAga karyo ane mane rAjyacitA soMpI dIdhI. mArA pitA AcArya mahArAjazrI vicakSaNa sAthe vivekaparvata upara gayA chatAM pote atyaMta buddhizALI hovAthI gurU mahArAjanI sAthe bAhya pradezamAM paNa vihAra karatA rahyA. prakaraNa 40 muM. ripudAraNane garva ane pAta. na che ravAhana rAjA vivekaparvate gayA, bAhya AMtara pradeza pharatA rahyA ane ripudAraNa rAjyAsanapara Avyo, pAtaLA puNyodaye enI sthiti pheravI ApI, Ave vakhate agRhItasaMketA sAMbhaLe tema pitAnI banelI vArtA AgaLa calAvatAM saMsArIjIva kahe che - pApI mitronuM jora joranI spaSTa asara, pAtaLo paNa puNyadaya, te vakhate mane (ripudAraNane) rAjya maLyuM eTale mArA khAsa mitro zailarAja ane mRSAvAda ghaNuM khuzI thayA ane teo samajyA ke have temane pAcho sArI rIte avakAza maLaze. tyAra pachI to teo niraMtara mArI pAse rahevA lAgyA, mArA premamAM vadhAre karavA lAgyA ane pitAnA joramAM ane kAbumAM paNa vadhavA lAgyA. zailarAjanA pratApathI mane te vakhate AkhuM jagat eka taraNuM jevuM lAgatuM hatuM ane jUThuM bolavuM e to jANe hoMmAMthI pANIne ke gaLe Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1120 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ praratA 4 bahAra kADhavA jevuM hatuM. evA saMyogomAM makarA purUSo mArI aMdara aMdara makarI karatA hatA, paMDita loke potAnI aMdara mArI niMdA karatA hatA, dhUtArA leke kAMI mIThAM, khuzAmatanAM, beTAM vacana kahe tethI huM rAjI rAjI thaI jato hato. mArAmAM abhimAna ane asatyanuM evuM sAmrAjya sthApana thaI cUkyuM hatuM ke huM teone barAbara vaza thaI gayo hato, paraMtu haju mAre puNyadaya mitra aMdarathI jora ApyA karatuM hatuM, tene laIne meM keTalAMka varSa sudhI AnaMdathI rAjya pALyuM, mArAM banne pApI mitro mArI pAse hatA. chatAM paNa mAruM puNya tapyAM karyuM. evI rIte ramata mAtramAM keTalAMka varSo pasAra thaI gayAM. tapana cakravatInuM Agamana ane tatrakAra preraNA zailarAjanI asara taLe-mRSAvAdane pAlave, asatya bolIne na gaye, abhimAnathI na name, have te vakhate ugra pratApI AjJAvALo ane zatrune tApa karanAra AkhI duniyA upara potAnuM sArvabhaumapaNuM sthApana karanAra tapana nAmane eka cakravartI rAjA hatA te pRthvI jevAnI IcchAthI potAnA AkhA lazkara ane bIjI sAmagrI sAthe bhamate bhamati siddhArtha nagare AvI pahoMcaze. mArA moTA maMtrIone tenA AvavAnA samAcAra maLI gayA. teo rAjanItimAM ghaNuM kuzaLa hatA. tethI teoe mAruM hita lakSyamAM rAkhI ekaThA thaIne mane kahyuM ke "A pRthvIpati tapana nAmane cakravatI duniyAmAM sarvathI maTe che tethI he deva! tenI sanmukha jaI tenA darajAne yogya tenuM sanmAna kare, tene Adara satkAra kare. e tapana cakravatI sarva rAjAone khAsa karIne pUjya che, tamArA pitA ane vaDile tenI pUjA karatA hatA, tenI AjJA svIkAratA hatA ane tene mAna ApatA hatA. ane atyAre to cAlI calAvIne tamAre ghare (paraNuM tarIke) te AvyA che te kharekhara, te vadhAre ane khAsa mAnane yogya che mATe Ape tenI barAbara paraNAgata karavI joIe." te arasAmAM zailarAje mArI cetanAmAM pitAnuM jhera dAkhala karyuM 1 matalaba ke jUThuM bolavAmAM koI prakArano viveka ADe AvI alAnA karato nahoto. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RgNu 40 ] ripudAraNanA garva ane pAta 11ra1 hatuM ane tenI asara mArA sarva aMge upara ghaNI thayelI hAvAthI huM dhamadhamAyamAna thai gayA ane sarvAMge stabdha banI gayo. evA prakAranI sthitimAM meM maMtrIAnAM vacana sAMbhaLI temane jaNAvyuM "are mUrkhAo! mArI pAse te tapana kANu mAtra che? huM enI pUjA karUM ane te mArUM pUjana na kare e te kyAMnA nyAya? ene karavI hoya te te mArI pUjA kare." rAjAnAM (mArAM) AvAM vacana sAMbhaLI maMtrI ane senApati mArI pratye khelyA "deva! Apa evuM vacana na melA. jo Apa e tapana cakravartInuM pUjana nahi karo te eka teA tamArI peDhI darapeDhIthI je niyama cAlyA Ave che tenA bhaMga thaze, rAjyanIti AkhI ulayai jaze, prajAmaMDaLa AkhuM nAza pAmI jaze, rAjyasukhanA tyAga karavA paDaze, vinayavicAra dUra thaze ane amArAM vacananA anAdara thaze. mATe Ape tevuM khelavuM ceAgya nathI; tethI he prabhu! amArI upara maherabAnI karIne Apa tapana cakravartInuM yeAgya AdarAtithya karo. amane lAge che ke ema karavuM e ApazrIne ucita che." A pramANe khelatAM khelatAM sarva mArA pagamAM paDyA ane mane vinavavA lAgyA, tethI zailarAje mArA hRdaya upara je lepa karyo hateA te jaza narama paDyo; paraMtu kamanasIbe te ja vakhate mRSAvAde mArI upara asara karI eTale tenI asara taLe meM mArA maMtrIone javAba ApyA ke maMtrIo ! atyAre mane tyAM AvavAnA utsAha thatA nathI, mATe tame mArI agAu tyAM jAo, yathAyAgya sarva karo ane samaya jALavI leA; huM tamArI pachavADe AvuM chuM ane tapana mahArAjAne emanI rAjasabhAmAM AvIne maLuM chuM." mArAM AvAM vacana sAMbhaLIne 'jevI ApanI AjJA' ema khelatA mArA maMtrIo vigere tapana cakravartInI sanmukha gayA. zailarAjAnA dhamadhamATa. mRSAvAde jhaDapyA. mArA maMtrI ane bIjA rAjaleAkA savaeN tapana cakrI pAse gayA. e tapana cakravartI pAse vividha dezanI bhASA, veza, varlDa, svara, bheda, vijJAna ane aMdaranI gupta vAtA jANanArA aneka jAsuseA hatA. vAta ema banI ke e tapana cakravartInA koi jAsusane mArI A sarve hakIkRtanI khabara paDI ane mArA maMtrIe cakravartI pAse gayA te pahelAM cakravartIne A sarva hakIkata teNe nivedana karI ane tyAra pachI mArA zailamRSAnuM sAmrAjya. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1122 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 4 maMtrI senApati vigere turata ja tapana cakravatI pAse pahoMcI gayA, temaNe yogya rIte vinaya karyo, tene page paDyA, tenI pAse amUlya najarANuM dharyA ane tenA hRdayane vaza karyuM. cakI e sarvane rAjasabhAmAM besavAnuM sthAna ApyuM. svAbhAvika rIte tyAra pachI cakravatIe ripudAraNa (mArI) saMbaMdhI hakIkata pUchI ane te kema Avela nathI ema savAla karyo. maMtrIoe hAtha joDI turata ja uttara Ape, "mahArAja ! ApazrInI kRpAthI ripudAraNa kuzaLa che ane e ApazrIne namaskAra karavA suratamAM ja Ave che. A pramANe kahIne teoe mane bolAvavA mANaso mokalyA. mane bolAvanAra mANaso mArI pAse AvI pahoMcyA te vakhate zailarAja ane mRSAvAda banne ekI vakhate mArAmAM dhRSTa tA nI barAbara khIlI rahyA hatA eTale mArI pAse AvaparisimA. nArAone meM kahyuM "tame tarata ja ahIMthI jaIne mArA maMtrIone ane senApatione kahe ke "mUMo! moTA adhama pApI durAtmAo! tamane tyAM (tapana caDhI pAse) keNe mokalyA che? huM to tyAM AvavAno ja nathI ane tamane je tamArA jIvataranI IcchA hoya te turata ja pAchA Ave, nahi te samajI lejo ke tamAruM AvI banyuM " mArAM AvAM vacana sAMbhaLIne mane teDuM karavA AvyA hatA te tapana cakI pAse pAchA gayA ane mArA maMtrI ane senApatione mArAM vacane kahI saMbhaLAvyAM. maMtrIsenApatinI muMjhavaNa mahApurUSanI vyavahAradakSatA, sevyasevakadharmapara AlocanA mArA zabdo sAMbhaLIne maMtrI senApati to bApaDA muMjhAI gayA, gabharAI gayA, trAsI gayA, udvegamAM paDI gayA. banne taraphathI jIvataranI AzA cheDI beThA, muMjhavaNamAM eka bIjAnA mhoM sAmuM jovA lAgyA ane zuM karavuM te bAbatane maryAdAbhaMgane laIne nirNaya karavA taddana azakta thaI gayA. tapana cakravartI je ghaNo vicakSaNa hato te teonI muMjhavaNa turata samajI gayo ane bolyo "are loke! dhIrA paDe, jarA paNa bIka rAkhaze nahi, emAM tamAre kAMI paNu doSa nathI, tamAre vAMka nathI, tamAro gunho nathI. ripudAraNanA DhaMgadhaDA kevA che e to huM sArI rIte jANuM chuM, tamAre emAM jarA paNa gabharAvAnuM kAraNa nathI. huM jAte ja e ripudAraNane joI Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40] ripudAraNane garva ane pAta. laiza. tamane te mAre eTalI ja bhalAmaNa karavAnI che ke je mANasa A khATI rItano durAgraha rAkhato hoya te nIca che. evA ayogya upara tamAre pratibaMdha rAkhavo yogya nathI. tamane e riSadAraNa tarapha svAmI tarIkenuM je meTuM mAne che, khAsa prIti che ane AjJAMkitapaNuM che te tamAre cheDI devuM; kAraNa ke e ripudAra Na rAjyalakSmIne yogya nathI ane tamArI jevA sevakena nAyaka thavAne paNa e jarAe lAyaka nathI. mAnasarovara para besI motIne cAro karanArA ane te suMdara sarovaramAM Asakta ane ghaNuM suMdara ujajavaLa rUpavALA rAjahaMsono kAgaDo nAyaka thai zakatuM nathI, hete nathI, heya ema kalpI paNa zakAtuM nathI. mATe tame enA upara je kAMI ehabhAva rAkhe che te ekadama cheDI de." sevake nArAja-bedIla-cheDI gayA. mArA sarva maMtrI senApati ane nokare mArA abhimAnI ane jUThA vartanathI mArI tarapha bedIla thaI gayelA hatA. temaNe cakravartInI AvI AzA sAMbhaLatAM ja tenI vAta upADI lIdhI, svIkArI lIdhI ane khullI rIte te ja nirNaya batAvI Ape. yogezvaranA cUrNanI asara, sevake mujhAyA ane khasI gayA, ripadAraNane netaranA phaTakA mAra, have tapana cakravartInI pAse eka yogezvara nAmane taMtravAdI hate. taMtravAdIo melI vidyAmAM kuzala hoya che. tene ekAMtamAM bolAvI tapana rAjAe zuM zuM karavuM ane kevI rIte karavuM e saMbaMdhI hakIkata tenA kAnamAM khAnagI rIte kahI dIdhI. tapana cakravatInI AzA yogezvare potAne mAthe caDhAvI. pachI e yogezvara ghaNA rAjapurUSonI sAthe mArI pAse Avyo. teNe joyuM ke mAre mitra zivarAja te vakhate mane Teko ApIne beThe hato ane mRSAvAda mane bheTIne rahele hate. AvI mArA aMtaraMga rAjyanI sthiti hatI ane bAhya pradezamAM aneka makarAo ThaThThA mazakarI karatAM mane viMTAI vaLyA hatA ane mArI khuzAmata karatA hatA. yogezvara te kAMI paNa bolyA 1 cAkavartInuM AmAM kAMi kAvataruM nahatuM, te samajatA hatA ke ripadAraNane te coLI nakhAze, mAtra tene garva utArI tene halako pADavAnI temanI IcchA hatI ane tema karatAM tenA nirdoSa sevako mAryo na jAya te tenI AturatA hatI, Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1124 upamiti bhavaprapaMco kathA. [prastAva 4 cAlyA vagara mArI sAme Avyo ane potAnI pAsenA gacUrNa mAMthI eka muThThI bharIne mArA moDhA upara mArI. maNimaMtra ane auSadhiono prabhAva kalpI ke samajI na zakAya te hevAne lIdhe teja vakhate mArI prakRtimAM moTo pheraphAra thaI gayo, mAruM hRdaya jANe taddana zUnya gaI gayuM, sarva iMdriyonA viSaye taddana ulaTA lAgavA mAMDyA ane jANe mane koI mahA aMdhakAramaya viSama guphAmAM pheMkI dIdho hoya tema huM mAruM potAnuM svarUpa jANI zakaze nahIM. mArI pAse mAre je parivAra mane vIMTIne beThe hato te te samajI gayo ke e yogezvara tapana cakI taraphathI Avela che, ema jaNatAM ja teo sarva DarI gayA ane hAMphaLAphAMphaLAM thaIne zuM karavuM tenI muMjhavaNamAM paDI gayA. AvI rIte yogezvare to potAnI yogazaktithI temane paNa muMjhAvI dIdhA. gezvare hAthamAM eka netaranI seTI lIdhI ane bhavAM caDhAvI mukhethI belyo "are pApI ! luccA ! durAtmA! svAmI tapana cakravatInI pAse AvatuM nathI ane temane page paDato nathI te leto jA !" Ama bolI mane soMTIo phaTakAvI eTale mArA zarIramAM bhaya dAkhala thaI gayo, huM dIna garIba thaI gayo ane tene page paDyo. have kamanasIbe teja vakhate mAre mitra puNyodaya mane cheDIne nAsI gayo ane mRSAvAda ane zailarAja paNa chupAI gayA. ripudAraNanuM nATaka, AvI rIte parivAra ane mitra vagarane huM thaI gayo. te vakhate yogezvare potAnA mANasone nizAnI karI. eka kSaNavAramAM mArA AkhA zarIramAM unmAda thaI gaye, sakhata tApa lAgavA mAMDyo, bahArathI temaja aMdarathI baLu badhu thaI gayo, teoe paNa mane ja te vakhate hato tevo (vastravagarano-nAgo) karyo, mArA pAMce sthAnanA bAla kApI nAkhI ane boDe-muMDo karyo, mAre Akhe zarIre rAkha coLI ane masanA athavA aDadanA cAMDalAthI Akhe zarIre carcA karI. A mAro atyaMta kharAba dekhAva karIne pachI yogezvara sAthenA mANase tALIo pADI nAcavA kUdavA lAgyA. pachI mArI pAse teo nATaka karAvatA 'traNa tAlano rAsa karavA lAgyA. teoe calAvyuM 1 nAce je do ApavAmAM AvyA che tenuM nAma maLatuM nathI. dratavilaMbitane maLatI rIte barAbara bolAya che, paNa temAM tritAla Avato nathI. belanAra zodhI kADhe te sArU asala ida paNa ApyA che. bhASA mIThI che. 2 3, 4, 5, 4, ema gaNe che. paMdara akSara che. Agala dhruva padomAM cauda akSara paNa Ave che. dezI rAga jaNAya che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu 40] ripudAraNanA garva ane pAta yo hi garvamavivekabhareNa kariSyate, bAdhakaM ca jagatAmanRtaM ca vadiSyate / nUnamatra bhava eva sa tIvraviDambanAM, prAjIvIta nijJApamareLa mUrAM nanaH dhruvaka " je prANI avivekanA joramAM AvI jaine abhimAna kare che ane jagatane nukasAna karanAra asatya bole che te kharekhara A vamAM ja peAtAnA pApanA bhArathI AkarI pIDA pAme che ane aneka te herAna herAna thai jAyache, " A padane teo vAraMvAra ullAsapUrvaka khelatA gayA, mATe moDhethI bAlatA gayA, lalakArI lalakArIne beAlatA gayA, arasparasa vaLagI vaLagIne khelatA gayA, sAmA sAmA jhIlIne pharI pharIne khelatA gayA, mane peAtAnA kuMDALAmAM laine bolatA gayA ane khelatA khelatA vaLI sAthe nAcatA paNa gayA. te vakhate nAca cAle ane huM te darekane page paDatA jauM. vaLI leAkeA mArI mazkarI karatA jAya. evI rIte huM te sAthe nAcuM ane vaLI nAcatAM nAcatAM teo UMce svare gAya tyAre mAre paNa ullAsa pAmavAnA, mATethI gAvAnA ane nAcavAnA dekhAva karavA paDe. sAthe tALa paNa detA ja. vaLI teoe lalakAryuM-- 1125 'pazyateha bhava eva janAH kutUhalaM, zailarAjavaramitravilAsakRtaM phalam / yaH puraiSa gurudevagaNAnapi no nataH, so'dya dAsacaraNeSu nato ripudAraNaH // dhruvaka co di thavilemameLa rite vigere. "are loko! tame jarA kahaLa tA A! A te bhAre AzcaryanI vAta thaI che! zailarAja mahA mitra sAthenA vilAsanAM kaLA tA juo! je ripudAraNa pahelAM peAtAnA gurUne ke devane paNa namatA nahAtA ane akkaDa ne akaDa rahIne cAlatA hatA te Aje tenA sevakAne page paDe che ane name che! jarA navAi te juo !" A pramANe melIne dhruvapada pAkuM lalakArI lalakArIne vAraMvAra bAlavA lAgyA. 1 dhruvaka TaeNkanuM caraNa. kArasa (Chorus)nI peThe dareka vakhate pharIpharIne mAlavAnuM pada hAya tene dhruvapada kahe che. pa Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1126 upamiti bhavaprapaMcA kathA. te vakhate mArA mukhamAMthI paNa belAi gayuMH-- zailarAjavazavartitayA nikhile jane, hiNDito'hamanRtena vRthA kila paNDitaH / mAritA ca jananI hi tathA narasundarI, tena pApacaritasya mamAtra viDambanam // dhruvako divevilemareLa ciMte ityAdi. " A duniyAmAM zailarAja ( abhimAna ) ne vaza paDIne huM cAhyo ane vaLI mArI jAtane paMDita mAnIne mRSAvAdavaDe cAre tarapha pharyo, enA tAmAmAM jaine meM mArI mAne paNa mArI, ane narasuMdarI jevI suMdara AjJAMkita ramaNIratnane ApaghAta karavA dIdhA-e mArA pApI caritranAM phaLa tarIke A sarva viDaMbanA mane thAya che." [ prastAva 4 mArA hRdayanAM A udgAra cAlu rAgamAM nIkaLI gayA eTale vaLI nAcanArAe dhruvapadane vAraMvAra lalakArI lalakArIne khelavA lAgyA teo jANe mane ThasAvatA hAya nahi ke je prANI garva karIne ane asahya bAlIne pApa kare che tenAM bhayaMkara pApAnAM phaLa pote ja bhAgave che evuM e dhruvapada vAraMvAra khele tyAre lAgatuM hatuM. ceAgezvarane mArI agAunI AtmakathAnI ( karmakathAnI) kharAkhara khabara paDI hatI. teNe nAca karanArAone kahyuM ke are rAsa karanArAo! tame AvI rIte gA ane A pramANe karo.' ema kahI yogezvare lalakAryuM:-- yo'tra janmamatidAyigurunavamanyate, so'tra dAsacaraNAgratalairapi hanyate / yastvalIkavacanena janAnupatApayet, tasya tapananRpa ityucitAni vidhApayet // dhruvaka jo di mityAvi je janma ApanAra ane buddhi ApanAra vaDIlajanAnA tiraskAra kare che te ahIM ja dAsalAkAnA pagathI ThelAya che ane tenAthI halakAi pAme che ( abhimAnanAM phaLa ) ane je khATAM vacanavaDe leAkeAne saMtApa kare che tene tapana rAjA cAgya phaLa A pramANe barAbara Ape che. " A pramANe kheAlIne vaLI dhruvapada khAlI te garva ane asatyanAM phaLa tarapha mArUM dhyAna kheMcatA hatA. A pramANe gAtAM gAtAM te muThThInA gaDadA ane paganA pATue nirdaya thaine mane mAravA lAgyA, mArA zarIra sAthe moTemoTethI Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40] ripudAraNano garva ane pAta. 1127 tAla devA lAgyA ane jANe mArA cUrecUrA karI nAkhavAnA hoya tema vartavA lAgyA. teonA eTalA badhA page evA jorathI mArA zarIra upara ekasAthe paDatA hatA ke jANe AkarA loDhAnA piMDano bhAra mArA upara bhAravAmAM Avato hoya evuM AkaruM te sarva lAgatuM hatuM ane te pATuo eka sAthe mArA zarIra para paDatA hovAthI mAruM zarIra dabAI jatuM hatuM. mArI cetanA te vakhate vadhAre mUDha thaI gaI, huM muMjhAI gaye, gabharAI gaye, akaLAI gayo. - pilA rAjapurUSe je yogezvara sAthe AvyA hatA teo to jANe narakapALa hoya (paramAdhAmI rAkSase hoya) tema kuMDALAmAM cotarapha pharatA hatA ane mane aMdarathI bahAra nIkaLavA detA nahotA. sAma sAmA rAsa khelatAM jAya, moTethI dhruvapada ane bIjA pado bolatAM jAya, trItAla letAM jAya, rAsa khelatAM jAya ane tAla Ave tyAre mArA zarIrapara pATA ThekatAM jAya-ema karatAM karatAM mArA AkhA nagaramAM mane pheravI taddana halake asAra marelA jevo karIne anukrame jyAM tapana cakravartI rahyA hatA tyAM laI AvyA. tyAM AvyA pachI temanAmAM navuM jora AvyuM ane cakravatIne vadhAre nATaka batAvavA lAgyA, laLI laLIne tAla ApavA lAgyA, mane khUba jorathI paganA pATu mAravA lAgyA ane vaLI moTethI khaDakhaDa hasavA lAgyA. mArI nagarInA aneka leke jevA ekaThA thayA hatA teo to khullI rIte phITakAra ApatA kahetA hatA ke e durAtmA ripudArUNa (huM) AvA apamAna mAra ane tiraskArane kharekhara lAyaka ja che. pachI gezvara rAsa lenArAonA kuMDALAmAM Avyo ane sarva sAMbhaLe tema bolyo ke - no nato'si pitRdevagaNaM na ca mAtaraM, kiM hato'si ripudAraNa pazyasi kAtaram / nRtya nRtya vihitAhati deva puro'dhunA, nipata nipata caraNeSu ca sarva mahIbhujAm // dhruvaka co di mamavivevamA ItyAdi. koI divasa pitAnA bApane devane ke mAtAne mAthuM nIcuM karIne na nathI te he ripudAraNa! have kema maravA paDyo che? kema kAyara banI gayo che? he ripudAraNa! deva tapana cakravatI pAse AvIne atyAre have barAbara nAca, nAca; ane A sarve rAjAonA caraNe paDa!" A pramANe yogezvara bolI rahyo eTale teo avivekavALuM dhruvapada vAraMvAra bolavA lAgyA ane mane vadhAre jorathI paganA pATu mAravA lAgyA. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1128 upamiti bhavaprapaMca kathA. prakAza 4 ripudAraNane tiraskAra. Akhare thayeluM tenuM maraNa, kulabhUSaNane rAjyAbhiSeka, AvI rIte tapana cakavatInI samakSa nATaka cAlatuM hatuM ane mane khullI rIte tiraskAra thato hato te vakhate mArAmAM mUDhatA ane unmAda vadhatA ja gayA, mane mArI jIMdagI jokhamamAM lAgI. Akhare dInatApUrvaka aneka prakAranA nAca meM karyA, huM chevaTe DheDha ane jaMgI ene paNa page paDyo ane taddana nirmAlya jevo nakAmo thaI gayo. tapana cakravatIe te ja vakhate mAre eka kulabhUSaNa nAmane bhAI hato tene siddhArthapuranA rAjya upara gAdIe besADaze ane tene te ja vakhate abhiSeka karyo. have agRhatasaMketA! te vakhate mane gaDadApATu eTalA badhA vAgyA hatA ke tene laIne mAruM zarIra taddana nakhAI gayuM, Akhare te ja vakhate mArA peTamAMthI lehI paDyuM ane mane moTo saMtApa thaI AvyuM. te ja vakhate mane e ripudAraNanA bhavamAM cAle tevI eka goLI bhavitavyatAe ApI hatI te pUrI thavA AvI. bhavitavyatAe te vakhate mane bIjI goLI ApI. narakyAtanA ane saMsAra bhramaNa pAravagaranA trAse ane dukho bhavitavyatAe mane bIjI goLI ApI tenA pratApathI huM pApiSTanivAsa nagarInA "mahAtamaH nAmanA pADAmAM utpanna thaye, tyAM rahenArA pApiSTa kuLaputranuM rUpa meM dhAraNa karyuM. tyAM huM tetrIza sAgarepama sudhI rahe, meM aneka prakAranAM mahA bhayaMkara duo tyAM bhogavyA, jANe huM daDe houM tema Ama tema upara nIce athaDAte gabaDA hatuM ane vajana kAMTAo mane AgaLa pAchaLa UMce nIce bheMkAtA hatA ane bhayaMkara duHkha ApatA hatA. sAtamI nArakImAM sarvathI vadhAre bhayaMkara pIDA thAya che. evI rIte atI bhayaMkara duHkhasAgaramAM huM ghaNuM lAMbA kALa sudhI DUbI rahyo. jyAre evo lAMbo tetrIza sAgaropamano kALa pUruM thavA Avyo tyAre tene cheDe bhavitavyatAe mane je goLI ApI hatI te pUrI thavA AvI eTale vaLI bhavita 1 sAtamI nArakI. 2 sAgaropamanA artha mATe juo pR. 264-5. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ripudAraNano garva ane pAta. 1129 vyatAe mane pAchI eka navI goLI ApI. e navIna gaLInA pratApathI huM vaLI paMcAkSapazusaMsthAna nAmanA nagaramAM gaye (tiryaMca paMcadriya gatimAM utpanna thaye). tyAM vaLI mArI pAse 'ziyALavAne AkAra mArI bhavitavyatA strIe dhAraNa karAvyuM. mArI strI bhavitavyatAne AnaMda ramata khela karavAne ghaNe ajaba zekha hato, tethI teNe te mane khUba pheravyo, ghaNo rakhaDA, keTalI vakhata pApiSTanivAsa nagarInA sAta jUdA jAdA pADAomAM pheravya, eka vAra te eka pADAmAM laI jAya, vaLI eka vAra ke vadhAre vAra paMcAkSapazusaMsthAnamAM pherave, vaLI pAchI pApicchanivAsamAM laI jAya, vaLI keTalI vAra vikalAkSanivAsa nagaramAM laI jAya, anekavAra ekAkSanivAsa nagaramAM pheravI Ave, ke koivAra manujagati nagaramAM paNa laI jAya, ema judA judA nagaramAM aneka vAra pheravya, mAtra eka asaMvyavahAra nagarane mUkIne bAkInAM sarva nagaramAM mane anekavAra dhakelA khavarAvyA, aneka pIDAo ApI, aneka anubhava karAvyA. karmapariNuma mahArAjAe Apela eka bhavamAM davA yogya karmanI goLI pUrI thAya ke turata ja bIjI ekabhavavedya goLI ApavAnI lejanA te prathamathI ja karI mUkatI hatI. AvI rIte araghaTTaghakTi (reMTanA ghaDIyaMtra) nyAyathI mane aneka jagyAe pheravyo, rakhaDAvyo, tagADAvyuM. jema jaLacakkImAM eka ghaDI uparathI khAlI thAya, vaLI nIce jAya tyAM bharAya, vaLI upara Ave, pAchI khAlI thAya, vaLI nIce jAya, ema vAraMvAra upara nIce thatAM aneka AMTAe phare, cakarAvAnAM saghaLAM sthaLane pharase-AvA mArA hAla barAbara thatA hatA. AvI rIte sarva sthAnake anaMta vAra mane pheravavAmAM Avyo. evI rIte aneka sthAnake mane rakhaDavAmAM Avato hato tyAM vaLI mArI jAti paNa taddana halakAmAM halakI thatI hatI, mAruM phaLa paNa ghaNuM ja niMdA karavA lAyaka thatuM hatuM, mAruM baLa te taddana nirmAlyA 1 aneka bhavamAM ziyALane bhava khAsa zA mATe noMdhyuM che te samajAtuM nathI. abhimAnanuM te pariNAma hovuM joIe, kAraNuM ziyALa copagAmAM ati tuccha gaNAya che. 2 vikaLeDhIH beidriya, idriya, cauriMdriyamAM. 3 ekeMdriyamAM. 4 avyavahAra rAzimAMthI nIkaLyA pachI prANuM sUkSma vanaspatimAM jAya te paNa tene vyavahAra rAzio' kahevAmAM Ave che. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1130 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja thatuM hatuM, mAruM rUpa tA kAine mArA upara thUMkavuM paNa na game tevuM kadarUpuM thatuM hatuM, koi vakhata tapasyA karatA te te paNa prazaMsA karavA yogya nahi paNa niMdAne ceAgya thatI hatI, janmathI ja bhikhArInA avatAra ane dArighranuM ghara thatA hatA ane niraMtara mUrkhatA tA mArI sAthe ja rahetI hatI, sarvatra bhikhArIveDA mane prApta thatA hatA ane mAgavA chatAM paNa maLe nahi tenA saMtApathI e bhIkhaneA dhaMdhA paNa niraMtara atyaMta bhayAnaka ane Akaro thai paDatA hatA. sarve prANIo jANe mane icchatA ja na hoya, mArAthI dUra nAsI javAmAM AnaMda mAnatA hoya ane mane peAtAnA duzmana gaNatA hoya evA prakAranI mArI sthiti thai paDI. bhavita judI judI gALIo ApIne mArAM evAM evAM rUpe vyatAe prakaTa karyA ane tyAM aneka prakAre jAde jAde vakhate mArI jIbha kheMcI kADhavAmAM AvI, tapAveluM tAMbu mane pAvAmAM AvyuM, huM aneka vAra muMgA thayA, guMgaNA thayA ane anekavAra mArI jIbha kapANI. * prajJAvizALAnI vicArabhavyatA, saMsArIjIva A pramANe beAlatA hatA tyAre prajJAvizALAe vicAra karyo ke ahA! mAna ane asatyabhASaNa (zailarAja ane mRSAvAda )nAM bhayaMkara pariNAmA tA juo ! ene vaza paDIne A saMsArIjIva peAtAne maLelA manuSyabhava hArI gayo, e ja bhavamAM teNe aneka prakAranI viDaMbanAo sahana karI, tene pariNAme anaMta saMsArasAgaramAM avagAhana karyuM, tyAM vividha prakAranAM duHkhAnA sAkSAt anubhava karyo ane atyaMta adhama jAti phaLa vigere prApta karyAM. kharekhara ! zailarAja ane mRSAvAdanI mitratA te bahu AkarI paDI gai ! ? e sarva garva-abhimAnanAM phaLa samajavAM. vadhAre halakAi thavAnA prasaMgA tethI Ave che. 2 A mRSAvAdanAM phaLa samajayAM. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40] ripudAraNane garva ane pAta. 1131 saMsArIjIve AgaLa vArtA calAvI- agRhItasaMketA! tyAra pachI bhavitavyatA vaLI mane bhavacakapuramAM Avela manujagati nAmanI nagarImAM laI gaI. tyAM mArAmAM madhyama prakAranA guNa AvyA. ene laIne bhavitavyatA mArA upara prasanna thaI, rAjI thaI, ane saMtoSa pAmIne mArI sAthe rahevA mATe pAche mArA puNyodaya mitrane jAgRta karyo ane mane kahyuM "Aryaputra! tame manujAti nagarInA vadhemAnapuramAM have padhAro ane tyAM sukhethI raho. A yudaya tamArI sAthe tyAM Avaze ane tamArI sevA karaze" strIne vaza hovAthI meM te tenI AjJA mAthe caDhAvI. e vakhata pachI turatamAM e bhavamAM bhegavavA yogya je goLI mArI pAse hatI te pUrI thatAM mane bhavitavyatAe vardhamAnapuramAM bhegavavA gya bIjI goLI ApI. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra, bhavagahanamanantaM paryaTadbhiH kathaMcinarabhavamatiramyaM prApya bho bho manuSyAH / nirupamasukhahetAvAdaraH saMvidheyo, na punariha bhavadbhirmAnajihvAnRteSu // A saMsArarUpa meTA gahana vanamAM pharatAM pharatAM mahA muke"lIe kaI vakhata atyaMta ramaNIya manuSyabhava prApta thAya te he manuSyo! te prasaMge je sukhanI upamA bIjA keI sukhane ApI "na zakAya tevA (mekSanA) sukhane meLavavA mATe barAbara sArI "rIte yala karo ane khAsa karIne evo suMdara bhava abhimAna karavAmAM, asatya bolavAmAM athavA jihAnA rasa bheLavavAmAM paDI jaI kharAba te na ja karI nAkho. 'itarathA bahuduHkhazatairhatA, manujabhUmiSu lbdhviddNbnaaH| madarasAnRtagRddhiparAyaNA, nanu bhaviSyatha durgtigaamukaaH|| je ethI ulaTI rIte manuSyabhavamAM AvIne abhimAna karaze, rasalaMpaTa thaI jahAsvAdamAM paDI jaze ane asatyane vaza paDaze to te manuSyabhUmimAM ja aneka prakAranAM duHkhothI herAna thaze, vividha prakAranI pIDAo pAmaze ane chevaTe durgatie jaze-e vAta tamArA dhyAnamAM rAkhaze." etaniveditamiha prakaTaM mayA bho madhyasthabhAvamavalambya vishuddhcittaaH| mAnAnRte rasanayA saha saMvihAya, tasmAjhinendramatalampaTatAM kurudhvam // A pramANe meM madhyastha bhAve tamArI pAse mAna rasanA ane "asatyanuM carItra batAvyuM, have tame paNa madhyastha bhAva dhAraNa karI "vizuddha aMta:karaNavALA thaI, jaheMdriya, mAna ane asatyane tyAga karI, jainamatanA saMbaMdhamAM khAsa prema dhAraNa kare." 1 mAlini vRtta che. 2 pheMtavilaMbita vRtta. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra. 1133 A pramANe karavuM e tamAruM kartavya che, tamArI pharaja che, ema karavAmAM tamAre svArtha che, paramArtha che, Atmonnati che, nivRtinagarI tarapha prayANa che, anaMta sukhaprAptinuM kedra che ane parama avyAbAdha sukhaprAptinuM bahAnuM che-Ava zrIsiddhArSigaNine upadeza che. ityupamitabhavaprapaJcAyAM kathAyAM mAnamRSAvAdarasanendriya vipAkavarNanazcaturthaH prastAvaH upamitibhavaprapaMco kathAno mAna, mRSAvAda, rasendriyane vipAkane batAvanAra cothe prastAva samApta. 1 A vAkaya bhA. ka, taraphathI che. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upamiti bhavaprapaMcA thA. wwwwww paMcama prastAva. avataraNa Spennanesenestaescaneach Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo prastAva. nAnA-ochI agatyanA pAtro. sthaLAdi. mukhya pAtro. vardhamAnanagara. dhavaLa. vardhamAna nagarane rAjA. (bahiraMga) kamaLasuMdarI. ghavaLarAjanI rANI. vimaLanI mAtA. vimaLa. dhavaLarAjane putra. A prastAvane ghaNA agatyane pAtra. somadeva. vardhamAna nagarane zeThIo. vAmadevane pitA. kanakasuMdarI. somadeva zeThanI strI. vAmadeva. saMsArIjIva. kathAnAyaka, semadeva ane kanakasuMdarIno putra. steya, vAmadevano mitra. (aMtaraMga) cerInuM rUpaka, bahalikA. (mAyA) vAmadevanI sakhI (aMtaraMga) vaitADhaya parvate-gaganazekhara nagara. (kriDAnandabhavana) racUDa. vidyAdhara, vimaLano mitra. maNiprabha. gaganazekharano rAjA. razikhA meghanAdano putra-maNiprabhanI kanakazikhA. maNiprabhanI rANI. dIkarIno dIkare. razekhara maNiprabhane putra. maNizikhA ane amitaprabhane putra- 2lazikhA. maNiprabhanI putrImeghanAdanI sI. racUDane harIpha. maNizikhA. maNipraputrI-amitaprabhanI sI. acaLa. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capaLa. acaLanA bhAi-ranacUDanA virodhI. zrRtamaMjarI. ratacUDanI srI-maNiprabhanA putra ranazekharanI dIkarI. vaitADhatha parvatanI dakSiNa zreNInA gaganarazekhara nagaranA vidyAdharane saM baMdha darzAvanAra vaMzavRkSa. caMdana. budhAcAryuM. bhava gAme svarUpa sAragurU zivamaMdira. maNiprabha-kanakazikhA ratazekhara-(ratikAMtA) razikhA (medhanAda) caitamaMjarI putrI siddhiputra-ratarazekharane mitra, eka mahAtmA upakArI sAdhu, zaivAcArya. sukhara. ara gurU kathAnaka (aMtarakathA) I racUDa maNizakhA (amitaprabha) acaLa capaLa eka dUta-jAsusa-acaLa capaLanI hIlacAlapara najara rAkhavA ratacUDe rAkheleA gupta mANasa. cArA vigere...''razaivAcArya sAthe khATA saMbaMdha karanAra. 11417 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTherazivAcAryanuM taskarApita nAma. mahezvare-zivabhakate. bhAvanagaranA cAre pADAmAM pAtro. prathama pADAmAM ThIkarAnuM pAtra. bIjA pADavAmAM sarAvaLuM. trIjA pADAmAM trAMbAnuM bhAjana. cothA pADAmAM rUpAnuM pAtra. budhacaritranA pAtro, dharAtala nagara. zubhavipAka. bhUtaLa nagarano rAjA-budhasUrinA pitA. (aMtaraMga) nijasAdhutA. zubhavipAkanI rANa-budhasUrinI mAtA, zubhavipAkane putra-budhasUrinI pUrva sthiti, azubhavipAka. zubhavipAkane nAnA bhAI. pariNati. azubhavipAkanI rANI. azubhavipAkane putra. dhiSaNA. vimalamAnasanagaranA zubhAbhiprAya, rAjAnI putrI, budhanI bhAryA. vicAra. budha ane dhiSaNane putra. prANu. nAsikA pradezamAM rahela maMdane mitra. bhujamatA, dmANanI paricArikA. mAnusAritA. vicAranI mAsI. harAya sainya. hAbhisaMdhi vigere-caturtha prastAva pramANe. 138 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya saMyama, cAritrarAjane dUta. cAritrarAjane sukha moharAyathI kadati. cAritrarAja sainya, saddha maMtrI. samyagadarzana senApati vigere-caturtha prastAva pramANe lIlAvatI.. devarAjanI patnI, maMdakumAranI bahena (nAmamAtra Ave che. pAtrano bhAga kAMI nathI) kamaLa. dhavaLarAjAne nA putra-dIkSAvasare dhavaLarAjA tene rAjyAbhiSeka 113e vizadamAnasa zubhAbhisadhi. vizadamAnasano rAjA. nagara. (aMtaraMga) zuddhatA. zubhAbhisandhinI prathama strI.. pApabhIrutA, zubhAbhisazvinI bIjI strI. RjutA, zabhAbhisabdhi ane zuddhatAnI putrI. (bahalikAne dara karanAra) acaratA. zabhAbhisabdhi ane pApabhIratAnI putrI (steyane dUra karanArI saraLazeTha. eka bhadra prakRtinA zeTha. baMdhula. baMdhumatI. vAmadevane Adara sahita dharamAM rAkhanAra saphaLa zeThanI pI. kAMcanapura. saraLazeThane mitra Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM paramAtmane namaH zrI upamiti bhavamapaMcA kathA. vibhAga ra je (cAlu). - pAMcamo prastAva. avataraNa. teya, ghrANendriya mAyA, prakaraNa 1 luM. vAmadeva-mAyAsta paricaya. se sArI jIva potAnI vAta AgaLa calAvatAM sadAgama ne kahe che, bhavyapurUSa sAMbhaLe che ane pAse prajJAche. vizALA tathA agrahItasaMketA beThA che. vArtA A Ao . gaLa cAle che - vardhamAnapure vimaLakumAra. bAhya pradezomAM eka vardhamAna nAmanuM moTuM nagara che, lekamAM te ghaNuM prasiddhi pAmeluM che ane jANe sarva prakAranI suMdaratAnuM maMdira ja hoya tevuM dekhAya che. e nagarane purUSavarga pUrvAbhASI, pavitra, samaju, udAra, sagAsaMbaMdhI tarapha ati prema rAkhanAra ane jainadharmamAM atyaMta parAyaNa hato. te nagarane strIvarga atyaMta vinayazILa, zuddha, 1 pUrvAbhASIH kAI ghera Ave tyAre tene "Ave, bhAI ! padhAro!" ema kahI prathamathI Adara ApanAra, Atithya karanAre, vivekI. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1] vAmadeva-mAyAsteyaparicaya. 1141 zILaguNathI vibhUSita, sarva avayave suMdara, cogya prakAranI lajjA maryAdAne dhAraNa karanAra ane dhArmika vRttivALA hatA. te nagaramAM dhavaLa nAmanA rAjA rAjya karatA hatAH te abhimAnathI uddhRta thai gayelA duzmana rUpI hAthIonAM kuMbhasthaLane bhedI nAkhe tevA ane kapaTavagaranI sAcI zaktivALA hatA. te rAjAmAM khUbi e hatI ke te potAnA aMvarga rUpa kumuda (rAtrIvikAsI kamaLa) upara jyAre caMdra jevA hatA tyAre zatru rUpa tAmasa (aMdhakAra) upara te te ja vakhate AkarA sUryanA AkAra dhAraNa karatA hatA. sarva rANIomAM patAkA jevI e dhavaLa rAjAne kamalasuMdarI nAmanI paTTarANI hatI je sauMdaryaneA namunA hatI ane` zIlaguNathI saMpanna hatI. te paTTarANInA garbhamAM sArA ane sAcA guNAnA tIrthasthAna jevA eka vimaLa nAmanA putra utpanna thayA. e vimaLakuMvaramAM evI mahattA hatI ke e nAnI vayaneA hatA tyAre paNa bALakanA jevI nakAmI ceSTA karatA na hotA, paNa paripakava mANasanI jema meATAinAM aneka lakSaNA batAvatA hatA. kathAnAyaka vAmadevanA janma, have te vardhamAnapuramAM eka sAmadeva nAmanA mahA dhanavAn zeTha vasatA hatA; te lakSmI, sarasvatI ane sajjanatA rUpa tripuTinuM priya milanasthAna hovAthI ghaNA ja prakhyAta hateA, sarvane mAnanIya hatA ane vaLI jAte prANIonuM hita karavAmAM sadA tatpara rahenAro hatA. enAmAM koi paNa prakAranA abhimAnanA abhAva hatA. atyaMta namratAnI sAthe te dhanamAM kubera bhaMDArIne haThAvI de tevA hA, rUpamAM kAmadevane haThAve tevA hatA, buddhimAM devatAnA gurU bRhaspatine paNa pAche pADe tevA hatA, atyaMta dhairyavAna hAvA sAthe te ATalI mahattA jIravI zakatA hatA, ane jAte koi mAmatanuM abhimAna karatA nahi. e sAmadeva zeThane tenI jevI ja guNavALI kanakasuMdarI nAmanI bhAryA hatI, te zILaguNathI bharapUra hatI, lAvaNya rUpa amRtathI bharelI hatI ane potAnA pati tarapha atyaMta bhaktivALI hatI. 1 baMdhune vikasvara karatA hatA, te ja vakhate duzmaneA tarapha sUrya jema aMdhakArane haThAvI de tevA pracaMDa hatA. 2 sauMdarya sAthe zILa eTale suvarNamAM sugaMdha maLyA jevuM. 57 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa he gRhItasaMketA! mArI strI bhavitavyatAe mane je gALI ApI hatI tenA prabhAvathI mArI sAthe puNyAdaya mitrane laine huM tenI kukhamAM AnyA. saMpUrNa kALa thatAM mArI mAtAnA zarIrathI huM chUTA paDyo ane raMgabhUmimAM jema naTa bahAra paDe tema huM yeAnimAMthI bahAra AvyA . te vakhate eka pavitra suMdara bALakane pote janma ApyA che evI mArI mAtAnA manamAM bhAvanA thai. mArI sAthe puNyAdayane paNa janma ApyA, paNa mArI mAtAe tene dekhyA nahi, kAraNa ke e aMta raMganA lAkA sAdhAraNa mANasanI najare dekhAtA nathI. mArA pitA sAmadevane gharanA nAkara cAkare mArA janmanI khabara ApI eTale teNe putrajanmanA moTA mahAtsava karyoH yAcakone bahu dAna ApyAM, gurUjanAnI mahAna bhakti karI, sagA saMbaMdhIe vigere AnaMdanAM vAjIMtra vagADatAM khUba nAcyAM. mArA janmane bAra divasa thayA eTale meTA ADaMbara sAthe mArA pitAe mArUM vAmadeva' nAma pADyuM. 1142 mAyAsteya paricaya. tyAra pachI aneka prakAranA lADa anubhavatA ane sukha bhAgavatA huM anukrame vadhatA gayA, moTA thatA gayA ane mArI cetanA vadhAre vadhAre vyakta thatI gai. ema karatAM jyAre mArAmAM vadhAre samajaNa AvI te vakhate meM tana kALA raMganA be purUSa joyA ane teonI pAse ghaNI vAMkI ane keDa bhAMgI javAthI vaLI gayelI eka kadarUpI strI mArA jovAmAM AvI. A traNa manuSye kANu haze ane zA mATe mArI pAse AvyA haze tenA huM vicAra karatA hatA tyAM tA teomAMnA eka purUSa mane khUba jorathI bheTayA ane mAre page paDyo. tyAra pachI teNe mArI sAthe vAta karavA mAMDI: manuSya--" are mitra! tuM mane oLakhe che ke bhUlI gayA che ?" huM ALakhatA nathI, tamArA saMbaMdha mane yAda vAmadeva (huM) "" AvatA nathI." e kALA manuSyAneA paricaya, pUrva kALanA paricayanI yAda. mRSAvAda ane mAyAnA saMbaMdha. mAre javAba sAMbhaLIne te kALA raMganA manuSya zAkathI nhAvarA banI gayA. 1 zivanuM nAma vAmadeva che. e nAmanA eka RSi paNa thayA che. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 ] vAmadeva-mAyAsteyaparicaya. 1143 vAmadeva bApu ! tuM kema ATalA badhA zAkAtura thai hAvara anI gayA?" manuSya--"mArA ati paricaya chatAM tuM mane vIsarI gayA e ja mA zAkanuM ane tethI hAvarA manavAnuM kAraNa che." vAmadeva. are bhAi ! suMdara cakSuvAna ! tane meM agAu kyAM eA hatA te teA kahe." manuSya--< teM mane kyAM ane kevI rIte joyA hatA te tane kahuM chuM te kharAkhara sAMbhaLa. tane yAda haze ke agAu tuM 'asaMvyavahAra nagaramAM vasatA hatA te vakhate tArI pAse mArA jevA ghaNA mitro hatA. e asaMvyavahAra nagaramAM te vakhate huM tArA mitra thayeA na heAteA. tyAra pachI pharavAmATe tuM eka vakhata e nagaranI bahAra nIkaLyA ane ekAkSanivAsa nagaramAM tathA vikalAkSapuramAM ghaNA vakhata pharyo. ema pharatAM pharatAM tuM paMcAkSapazusaMsthAna ( tiryaMca ) nagare AvI pahoMcyA. e pazusaMsthAnamAM saMjJAvALA garbhamAMthI utpanna thayelA kuLaputro rahe che temanA TALAmAM aneka sthAnake pharIne tuM AvI pahoMcyA. jyAre tuM e garbhaja saMjJI paMcAkSa pazukuLaputromAM AvyA te vakhate huM tAro mitra thayA, paraMtu huM chUpA rahIne kAma karatA hatA tethI teM mane kharAara joyA na hotA. huM bhAi! tyAra pachI tAre te ahIM tahIM rakhaDhavAnA ane bhramaNa karavAneA lagabhaga svabhAva paDI gayA hatA tethI tArI bhAryAM ( bhavitavyatA ) sAthe anaMta sthAnakAmAM aneka vAra tuM rakhaDayA, karyAM ane rALAyeA. ema karatAM tane yAda haze ke eka vakhata kutUhaLa thavAthI tuM siddhArtha nagarepa tArI strIne sAthe laine gayA. te vakhate tyAM tuM naravAhana rAjAnA rAjayamahelamAM keTalAka divasa rahyo hatA ane te vakhate ripudAraNa evuM tArUM nAma hatuM ane te nAmathI mRSAvAdanuM eLakhANa. 1 jIe-prastAva khInne, prakaraNa sAtamuM. A jIva sUkSma vanaspatimAM anAdi nigeAdamAM hrAya tyAre asaMvyavahArI kahevAya che. tyAM mRSAvAda pratyakSa hotuM nathI, kAraNa tyAM vyavahAra ja karavAne nathI. 2 be traNa cAra iMdriyavALA jIvanI ti. 3 pAMca iMdriya vALA jaLacara, sthaLacara ane khecara. 4 paMcedriya tiryaMcamAM jayAre garbhaja saMjJI thAya tyAre spaSTa mRSAyAda khelavAnA prasaMga thAya che. 5 ceAthA prastAvanA nAyaka ripudAraNanuM nagara. jue pR. 703, Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1144 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa tuM oLakhAtA hatA. tArUM asala nAma te saMsArIjIva che paNa anya anya sthAnAmAM vAsa karatAM vAraMvAra tArAM nAma paNa pharatAM jAya che ahe| suMdara mitra ! varalocana ! teM te vakhate mArA mahu sArI rIte paricaya karyo hateA, teM mane mRSAvAdanA nAmathI ALakhyA hatA, mArI sAthe ghaNA AnaMda karyo hatA, aneka prakAranI lahero bhAgavI hatI, mane sArI rIte rAjI karyAM hatA ane mArAM jJAna tathA kuzaLatAmAM tane te bhavamAM bahu sArI rIte prema upajyA hatA. tane yAda hAya tA te te vakhate mane ekavAra te spaSTa rIte AnaMdathI pUchyuM hatuM ke mitra ! mane AnaMda ApanAra tArAmAM AvI kuzaLatA kAnA prasAdathI AvI ? te tuM mane jAva.' tevA tArA savAlanA javAmamAM meM tane te vakhate jaNAvyuM hatuM ke meM eka khAi je mUDhatA ane rAgakesarInI dIkarI mAyA nAmanI che tene mArI bahena tarIke svIkArelI che tenA prasAdathI mArAmAM e sarva kuzaLatA AvI che. e sarvadA mArI pAse ja rahe che ane meATI bahena heAvAthI mAtA jeTalA mArA upara prema rAkhe che. nAnA bALako paNa sArI rIte jANe che ke jyAM mRSAvAda hAya che tyAM te ghaNe bhAge mAyA sAthe ja hAya che. te vakhate teM mane kahyuM ke tuM mane te tArI mahena dekhADa.' meM paNa tArI te mAgaNI te vakhate svIkArI ane e pramANe tane vacana ApyuM hatuM te saMbhArIne huM te mArI bahenane Aje laine AvyA chuM ane tArI sAthe tenI oLakhANu karAvuM chuM. are bhAi ! jyAre tuM ripudAraNa hatA tyAre tArA mArA upara eTalA badhA sneha hatA ane tuM mArI sAthe evI hAsathI vAtA karatA hatA ane ApaNI dostI eTalI badhI manane haranArI ane kheMcANu karanArI hatI ke tenAM jeTalAM vakhANa ane varNana karUM te ochAM gaNAya. paNa atyAre te tuM mane tArI pAse jue che chatAM ALakhate paNa nathI ! kharekhara, AthI vadhAre dilagIrInI khAmata zuM hAi zake ? kharekhara, huM teA eka moTA kamanasIma maMdabhAgI chuM ke tArA jevA parama iSTa mitra mane bhUlI jAya che ane pUrvanA sneha yAda paNa karatA nathI ! have huM kayAM jAuM ane zuM karUM ? atyAre mane meATI ciMtA karAve tevI duHkhadAyaka paristhiti utpanna thai rahI che !!!" 1 atyAre mRSAvAda A vAta kahI jAya che. asalamAM saMsArIjIva pe teja peAtAnuM ciratra sadAgama samakSa kahe che e lakSyamAM rAkhavuM. 2 jue pR. 724. tyAM A sarva sagapaNa vistArathI batAvela che. e mAyA, ne khatAvavAnuM vacana te vakhate mRSAvAde ApyuM hatuM. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1] vAmadeva-mAyAsta paricaya 1145 vAmadeva-"bhAI! kharI rIte to e hakIkata mane atyAre yAda AvatI nathI paNa mArA hRdayamAM e bhAva Ave che ke jANe tArI sAthe ghaNuM lAMbA vakhatathI paricaya hoya, kAraNa ke bhAI mRSAvAda ! jyArathI meM tane joyo che tyArathI mArI AMkha zItaLa hIma jevI thaI gaI che ane mArA manamAM AnaMda AnaMda thaI gayo che. nUnaM jAtisarA manye, dRSTireSA zarIriNAm / priye hi vikasatyeSA, dRSTe dandahyate'priye // prANIonuM darzana pUrva jAtine jarUra smaraNa kare-vAda lAve tevI (jAtismaraNavALI) jaNAya che, kAraNa ke jyAre potAnA vahAlA snehI saMbaMdhIne jue che tyAre te vikAsa pAme che ane jyAre potAne apriya hoya tene jue che tyAre tene baLatarA utpanna thaI jAya che, mATe bhAI! tAre A bAbatamAM jarA paNa zoka karavo ucita nathI. mitra! tuM mArA prANu jevo che. have tAre mane je kahevuM hoya te khuzIthI kahe." mRSAvAda-"bhAI vAmadeva! mAre tane kahevAnuM prayojana to ekaja che ane te e che ke hAlamAM A mArI mAyA sAthe bahena mArI sAthe AvelI che tene tArA upara ghaNe 5 rica ya. sneha che ane navA navA TIkhaLa karavAmAM AnaMda mAnanArA lekee je ke te mAyAnA nAmathI prasiddha thayelI che to paNa enA AcaraNathI prasanna thaIne enuM bahalikA evuM bIjuM suMdara nAma pADyuM che-have mAre tane kahevAnuM e che ke jevI sArI rIte tuM mArI sAthe vartate hato tevIja sArI rIte tenI sAthe vartana rAkhaje. huM to hAla chUpa rahevAne chuM, kAraNa ke hAla mAre avasara nathI. atyAre e tArA saMbaMdhamAM vadhAre AvavAnI che, paraMtu tAre eTaluM samajI ja rAkhavuM ke jyAM e haze tyAM tatvathI huM to jarUra hoIza ja, kAraNa ke amAruM bannenuM svarUpa eka bIjAmAM dAkhala thaI gayeluM che. ane bhAI vAmadeva ! A mArI sAthe bIjo purUSa steya sAthe Avelo che te mAre nAno bhAi che, hAlamAM e tArI sAthe 5ri ca ya, mitratA karavAne yogya che, tethI ene paNa ahIM sAthe 1 jAtismaraNa jJAna je matijJAnano bheda che te thAya to pUrva bhava prANI dekhI ke, 2 bahulikA mAyAnuM A bIjuM hulAmaNAnuM nAma che, zAstra prasiddha che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1146 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva pa letA AvyA chuM. enuM nAma `Oya che. enAmAM ghaNI pramaLa zakti che, e mahA tejavALA che. pahelAM e chUpAine rahelA hatA, atyAre peAtAne yogya prasaMga jANIne te ahIM Avela che. mAre tane enA saMbaMdhamAM mAtra eTaluM ja kahevAnuM che ke jevA prema tuM mArA upara rAkhatA hatA ane jevI sArI rIte mArI tarapha jotA hatA tevI ja sArI rIte ane teTalA ja snehabhAvathI tenA tarapha tuM vartaje ane tene tArA vahAlA bhAi gaNaje." vAmadeva--" sujJa mitra ! je tArI bahena te mArI paNa moTI bahena che ema ja huM gaNIza ane je tArA saheAdara bhAi che te mArA paNa bhAi che ema huM mAnIza. tAre e bAbatamAM kahevAnI jarUra hoya ja nahi." mRSAvAda--"mitra! bhAre kRpA karI, mArA upara teM mATI maherabAnI karI, teM A pramANe karavA vacana ApyuM tethI huM teA kharekhara kRtakRtya thayA chuM. dhanya che narottama tane!" A pramANe kahIne mRSAvAda aMtardhyAna thai gayA. mAyA ane steyanA paricayanI asara, have mane mAyA ane steyane paricaya thayA, tenA pariNAme mArA manamAM je vicAro thavA lAgyA te atra saMkSepamAM jaNAvI dauM: huM vicAratA hatA ke ahA ! mAre mAyA jevI bahena sAMpaDI ane teya jevA bhAi maLyA tethI kharekhara huM dhanya chuM ! AvA bhAibahena tA bhAgye ja maLe che ! vigere. tenI sAthe vilAsa karatAM mArI cetanA bhamavA lAgI ane manamAM aneka prakAranA tarkavitarko thavA lAgyAH mane mAyAnI asarathI evuM thavA mAMDyuM ke jANe A AkhI duniyAne chetarI dauM, aneka prakAranA prapaMceAthI badhAne bheALavI dau'; ane vaLI steyanI asa rathI evuM lAgavA mAMDyuM ke pArakAnuM sarva dhana huM corI lauM ke uThAvI lAvuM. tyArathI mAMDIne huM te anya lokone chetaravAnA kAmamAM ane pArakA paisA ane pArakI dAlata harI levAnI mAmatamAM pravartavA lAgyA. lAkoe tathA saMbaMdhIvarge paNa mArI tulanA karI lIdhI ane mArUM evuM kharAba vartana joine teo mane eka tarakhalA jevA halako gaNavA lAgyA. * 1 taiyaH cArI, luMTa, dhADa. pArakI vastu pacAvI levI, ratna vagara levI, khIje sthAnake chupAvI devI vigare sarva taiyamAM Ave che. * * * Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1] vAmadeva-mAyAsta paricaya. 1147 vimaLa sAthe mitrI. vardhamAna nagaranA mahArAjA dhavaLa rAjAnI paTarANuM kamaLa suMdarI hatI. tene mArI mAtA kanakasuMdarI sAthe henapaNuM hatA ane bannene araspara sneha ghaNe sAre hatuM. e rANIne dIkare vimaLa nAmano hatuM. te mane mAtAonA saMbaMdhathI nikhAlasa hRdayathI ghaNo cAhato hato ane ame banne eka bIjAnA ISTa mitro thayA hatA. e vimaLa kumAra niraMtara paranA upara upakAra karavA mATe tatpara rahetA hatuM, tenuM mana snehasaMbaMdhathI bharapUra hatuM ane te eka mahAtmA jevo ja jaNAto hato. keI paNa jAtanA goTALA ke dAvapeca vagara te mArI sAthe pradathI raheto hato. vimaLa jyAre mArA upara AvI ekaniSThAthI sarakho sneha rAkhato hato, tyAre huM te mAyAnA pratApathI manamAM zaThatA rAkhatA hatA, snehamAM sAco rahetA na hota ane vimaLa jevA pavitra mahAtmA tarapha paNa maLa (deSa-mela-kaca-gUDha AMtara Azaya)vALe rahetA hatA ane kuTilatAnuM eka ghara ja banI gayo hatA. vimaLa kumAra sAco zuddha prema rAkhato hato ane huM kapaTamaitrI rAkhatA hatA. tevI vicitra avasthAmAM vartatA ame aneka prakAranI kIDAo karatA hatA, AnaMdamAM vartatA hatA ane lahera karatA hatA. evI rIte zuddha prema ane luccAinI vacce jholAM khAtAM amArA premasaMbaMdhamAM ame divasanA divasa kADhI nAkhyA. have mahAtmA vimaLe nAnapaNamAM eka sArA upAdhyAyane vega meLavIne tenI pAsethI saghaLI kaLAono abhyAsa karI lIdho. ane anukrame yuvationAM netrone AnaMdadAyI, kAmadevanA maMdira samAna ane lAvaNyasamudranA AdhArabhUta tarUNAvasthAne te pAmyo. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAT krIDAnaMdana vana. A prakaraNa 2 juM. naranArI zarIralakSaNa, - vize maLa kumAranA eka tarapha zuddha sAcA prema ane bIjI tarapha mArI kRtrima maMtrI niraMtara vadhatI cAlI, ame aneka prakAranA AnaMde bhAgavavA lAgyA ane vilAsA karavA lAgyA. e pramANe eka vakhata krIDA karatAM karatAM ame krIDAnaMdana nAmanA suMdara vanamAM AvI pahoMcyA. 'azokanAgapunnAga- bakulAGkolarAjitaM, candanAgarukarpUra- taruSaNDamanoharam // 1 // drAkSyamaNDapavistAra - vAritAtapasundaram / vilasatketakIgandha-gRDyAndhIkRtaSaTpadam // 2 // anekatAlahintAla-nAlikeramahAdrumaiH, yadAhvayati hastAbhaiH, saspardhamiva nandanam // 3 // " e vana azAkanAM jhADo, nAganAM vRkSo (nAgakezara), punnAganAM vRkSA (sAraMgInAM jhADa athavA jAyaphaLanAM jhADA), bakulanAM vRkSA, kAkAlI nAmanI vanaspatinAM jhADo, ane aMkolanA vRkSeAthI virAjita hatuM, caMdana agara ane kapUranAM jhADonA samUhathI maneAhara lAgatuM hatuM, temAM drAkSanA mAMDavAo eTalA vistArathI phelAyalA hatA ke sUryanA tApane aTakAvI dai chAyA karatA hatA ane tethI te vana ghaNuM suMdara jaNAtuM hatuM. jhumI rahelI ketakI (kevaDA)nI suMdara gaMdhathI bhamarAone 1 anuzrupa vRtta. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] naranArI zarIralakSaNa. 1149 AMdhaLA banAvI detuM hatuM, tema ja temAM tADanAM jhADo, hiMtAlanAM vRkSA ane nALIerInAM meATAM moTAM jhADA eTalAM UMcAM AvIne jhulI rahyAM hatAM ke jANe te naMdanavananI sAthe spardhA karIne tene AmaMtraNa karatAM hoya evuM dekhAtuM hatuM.' vaNI vividhAdbhutaccUtalatAgRhakaM kvacidAgata sArasahaM sabakam / sumanoharagandharaNamaraM, ghusadAmapi vismayatoSakaram // sa ca tatra mayA sahito vimalaH, saralo manasA bahupUtamalaH / upagatya tadA suciraM vijane, ramate sma mRgAkSi manojJavane // " e vanamAM aneka prakAranAM adbhuta AMbAnAM latAgraho AvI rahelAM hatAM, kAi kAi sthAnAe sArasa haMsa ane bagalAe Amatema pharI rahyAM hatAM, koi ThekANe manane haraNa karanAra gaMdhathI bhamarA guMjArava karI rahyA hatA ane saMkSepamAM kahIe te e vana evuM suMdara hatuM ke devatAe paNa ene joine manamAM AzcaryapUrvaka saMtASa pAme-evA krIDAnandana nAmanA vanamAM vimaLa sAthe huM dAkhala thayA. vimaLa te manathI ghaNA saraLa svabhAvI hatA, enA pApa badhAM dhAvAi gayelAM hatAM ane huM mRgAkSi ! e manane AnaMda Ape tevA ekAMta vanamAM e mArI sAthe vAraMvAra ramatA hatA, pharatA hatA ane AnaMda karatA hatA." dUrathI saMbhaLAyalA suMdara madhura dhvani, tenI tapAsa karavA gayelA banne mitro. avalAkananA vimaLe batAvela camatkAra. have evI rIte latAmaMDapamAM vimaLa ane huM (vAmadeva) AnaMda karatA hatA tevAmAM amArA kAnamAM kAi e manuSyA dhIme dhIme vAta karatA hAya ane sAthe paganA nupurA (jhAMjharA) jhINI rUpAnI TeAkarI jevA avAja karatA hAya evA aspaSTa avAja amArA kAnamAM paDyo. AvA avAja kAnamAM paDatAM ja vimaLa ekadama khelI uThyo " mitra vAmadeva ! A kAne avAja saMbhaLAya che?" (vAmadeve) meM javAba Apyo ke " e avAja barAbara spaSTa na hovAthI te kAnA che ane kaI dizA taraphathI Ave che te meM kharAkhara mArIka rIte sAMbhaLyuM nathI. ahIM teA aneka prakAranA avAjane saMbhava rahe che, kAraNa ke A jaMgalamAM yajJA vicare che, moTA mANase bhame che, devatAe paN saMbhave che, siddha lokeA rame che, pizAcA phare che, bhUte paNa AvAM kare che, kinnaro gAyana kare che, rAkSaseA paribhramaNa kare che, kiMpurUSo vAsa 1 kinnara, vANavyaMtara jAtinA ardha manuSya ardha gheADAnA devA. hiMdupurUSa ane saheAragA paNa vANavyaMtara jAtinA de che, AkAranA halakA pU. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1150 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 kare che, mahora vilAsa kare che, gAMdharvo lahera kare che ane vidyAre ahIM krIDA kare che; mATe ApaNe je bAjuthI e zabda Ave che te tarapha AgaLa vadhIne tyAM sudhI jaIe ane e zabda ke che tene nirNaya karI AvIe." e pramANe vAtacItamAM meM je sUcanA karI te vimaLe svIkArI ane madhura avAja karanAra koNa che tenI tajavIja karavA ame banne cAlyA. thoDo rasto ame cAlyA eTale amArI najare jamIna para paDelAM pagalAM dekhAyAM eTale pAdukAzAnamAM pravINa vimaLe kahyuM "mitra vAmadeva! A kaI manuSyanA joDalAnAM pagalAM jaNAya che, eka strI hoya tema lAge che ane eka purUSa jaNAya che. je, bhAI! A veLamAM eka pagalAM te taddana kamaLa ane nAnAM jaNAya che ane temAM je sUkSma suMdara rekhAo che te paNa veLamAM (retImAM) paDelI dekhAI Ave che. bIjAM pagalAM je jaNAya che temAM cakra aMkuza ane ma vigerenAM cihno spaSTa dekhAI Ave che ane te chUTAM chUTAM che. have devatAonA paga te jamInane lAgatAM nathI (devo to jamInathI cAra AgaLa UMcA cAle che) ane sAdhAraNa mANasanAM pagamAM AvA cihno hotAM nathI; mATe je suMdara joDalAMnA A pagalAM che te kaI asAdhAraNa manuSya hovA joIe." meM javAbamAM kumArane kahyuM "tame kaho che te kharUM ja haze. cAle, ApaNe AgaLa jaIne e bAbatanI cokasI karIe." tyAra pachI ame jarA AgaLa vadhyA. AgaLa cAlatAM sakhta gIca jhADImAM amoe eka vizALa latAmaMDapa che. temAM eka latAnI vacce sahaja jagyA hatI te bAkorAmAMthI amoe latAmaMDapamAM najara karI, to rati ane kAmadevanA sauMdaryane paNa hasI kADhe evuM eka suMdara strI purUSanuM joDaluM eka bIjAmAM ekameka thaI rahela joyuM. vimaLe te e banne strI purUSane nakhanA cheDAthI te mAthAnA vALa sudhI dhArI dhArIne joI lIdhAM, paNa e banne evA rasamAM paDI gayA hatA ke teNe amane joyA nahi. ame pachI thoDAM pagalAM pAchA haThyA eTale vimaLe kahyuM ke-"bhAI vAmadeva! A strI purUSa sAdhAraNa nathI, kAraNa ke emanAM zarIra upara ghaNuM sArAM lakSaNo dekhAya che." meM pUchayuM "bhAI! naranArInAM zarIra para kevAM lakSaNe hoya che 1 pAdukAjhAnaH paganAM cihna saMbaMdhI jJAna. 2 A jeTaluM acUDa ane cUtamaMjarInuM che te AvatA prakaraNamAM jaNAze. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] naranArI zarIralakSaNu, 1151 te tuM mane jaNAya. e jANNAnuM mArAM manamAM ghaNuMja kutUhaLa che, mATe prathama te mane e lakSaNA jAva." purUSastrInAM zarIralakSaNa, pachI vimaLe naranArInAM lakSaNA kahevA mAMDyAH-- "bhAi vAmadeva ! purUSAnAM lakSaNA aneka graMthAmAM vistArathI varNavelAM che tene ekadama TuMkAmAM varNavavAne kANu zaktimAna thAya? temaja vaLI strIonAM lakSaNA paNa bahu vistArathI varNavavAmAM AvyAM che tenA varNananA pAra koNa pAmI zake ane koNa tene peAtAnA dhyAnamAM saMpUrNapaNe avadhArI zake? have tane A bAbatamAM ghaNuMja kutuhaLa thayuM che te e lakSaNa saMbaMdhI hakIkata tane saMkSepamAM jaNAvuM. huM strI ane purUSanAM je lakSaNA batAvuM chuM te tuM barAbara dhyAna rAkhIne sAMbhaLaje." meM saMjJAthI e hakIkata jANavAnI icchA batAvavAthI tathA bahu kRpA karI' eTalA zabdo mArA ekalavAnI sAthe ja vimaLa kumAre peAtAnI vAta AgaLa calAvI: purUSa lakSaNa. "paganuM taLIyuM lAla, srigdha ane lAMka cUMkuM nahi paNa sIdhuM hAya, kamaLa jevuM, maneAhara ane sukeAmaLa hoya temaja sArI rIte lAgI rahela hAya to te bahu vakhANu karavA yogya-pasaMda karavA yogya che ema samajavuM. je purUSanA paganA taLIAmAM caMdra, vajra, aMkuza, chatra, zaMkha, sUrya ityAdi cihno dekhAya te purUSa bhAgyazALI che ema samajavuM. e caMdra vigere je cihno meM kahyAM te pUrepUrAM na heAya ane chuTAMchavAyAM dekhAtAM heAya te te mANasa peAtAnI pachavADenI jIMdagImAM bhAga bhAgavanAra bhAgyazALI thaze ema samajavuM. je purUSanA pagane taLIe gadheDA, Dukkara athavA ziyALanuM 1 A sAmudrika zAstrane viSaya che. mArA jovAmAM eka bhadrabAhu svAmI kRta sAmudrika zAstranA graMtha AvyA che. tenuM bhASAMtara zeTha bhImazI mANeka taraphathI bahAra paDayuM che. te graMthamAM purUSa, strI, azva, hAthI ane baLadanAM zarIra uparanAM cihno para ane tenAM phaLapara vistArathI vivecana che. A nimitta zAsranA jene zAkha hAya temane e graMtha vAMcavA bhalAmaNa che. artha samajavAmAM meM e graMthanA upayAga karyo che. mA. gi. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1152 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa cihna sphuTa rIte dekhAya te purUSa nirbhAgI ane duHkhI che ema jANavuM. { mitra vimaLa A pramANe vAta karatA hatA te vakhate jarA upahAsa karavA sArU huM vacamAM (vAmadeva) belI uThyo-mitra ! tuM teA sArAM lakSaNA mane jaNAvatA hatA temAM vaLI apalakSaNanI vAta paNa kyAMthI karavA maMDI gayA ?" vimaLe javAmamAM kahyuM-mANasanI sAme jovAthIja tenAM sArAM ane kharAma lakSaNA jaNAya che ane tethI tenAM be prakAranAM lakSaNu gaNAya che: keTalAMka lakSaNa sArAM hoya che ane keTalAMka kharAba hoya che. A pramANe hAvAthI zarIrapara je e prakAranAM cihno hAya che te sukha ane duHkha matAvanArAM hoya che tethI lakSaNane vidvAnA be prakAranAM kahe che. A pramANe hAvAthI nara (purUSa)nAM lakSaNa prastuta che, temAM tenI sAthe tenAM apalakSaNA saMaMdhI vAta karavI te taddana yogya che ema bhAi vAmadeva ! tuM jANu," vAmadeve javAbamAM kahyuM "bhAi vimaLa ! A teA lakSaNa ane apakSakSaNa zabdanI vyutpattine laine meM mAtra marakarI karI hatI, bAkI banne vAta karavAthI tuM te mArA upara evaDo upakAra kare che. have vAta AgaLa calAva." vimaLe purUSanAM lakSaNA saMbaMdhI vAta AgaLa calAvI--} bhAgyazALI mANasAnAM nakha atyaMta UMcA haiAya che, vistIryuM hAya che, rAtA hoya che, cIkAzadAra ArisA jevA caLakatA haiAya che. evA nakha jo prANInA hoya che te te tene dhana bhAga ane sukha ApanAra thAya che; matalaba tevA nakhavALA prANIne dhananA bhAgane ane sukhane sArI rIte lAbha maLe che. jo nakha dheALA hAya tA te prANI bhIkha upara gujarAna karanArA che ema samajavuM ane jo te lukhA hoya athavA jAta jAtanA raMgavALA hoya te te nakhavALe mANasa kharAba vartanavALA che ema samajavuM. * jenA paga vaccethI TuMkA hoya tenuM strI saMbaMdhI kAi kAma AvI paDe temAM maraNa thAya. mAMsavagaranA pAtaLA pacakela page sArAM nathI ema kahyuM che ane paga nAnA moTA hAya te paNa sArA nathI ema samajavuM, khAkI kAcamAnI jevA UMcA, jADA, cIkAzadAra, mAMsaLa (bharelA), sAdhAraNa rIte komaLa ane eka bIjAne aDakatA pagA 1 puSpitaka zabda che-enA khIo artha DAdhADudhIvALA evA paNa thAya che. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2]. naranArI zarIralakSaNa 1153 bhAgyazALI che ema samajavuM ane evA pago prANane sukha apAvanAra che ema jANavuM. - je purUnI jAMga (pIDI) kAgaDA jevI durbaLa hoya che, jeonI pADIo laTakatI hoya che ane jeonI jAMga bahu lAMbI ane jADI hoya che te purUSe duHkhIA hoya che ane pitAne page musApharI karanArA che ema jANavuM-matalaba teonA nasIbamAM besavA mATe vAhana nathI-gharanA gADI ghoDA myAnA pAlakhI vigere temane maLavAnA nathI ema samajavuM. je purUSa cAle tyAre jemanI gati (Gait) haMsanA jevI hoya, meva jevI hoya, hAthI jevI hoya, baLada jevI hoya, tevA prANIo A lokamAM sukhI thAya che ane tethI ulaTA prakAranI jeonI cAlavAnI gati hoya che te duHkhI che athavA thaze ema samajavuM. banne DhIMcaNe (jAnao) jarA gUDha hoya ane enA sAMdhAo sArI rIte goThavAI gayelA hoya te te prANune sukhI samaja, bahu ghaka ane jADA jAnu hoya te sArA samajavA nahi. - purUSacihna TuMka haya, kamaLa jevI suMdara kAMtivALuM hoya, unnata heya ane tene agra bhAga zubha hoya te te sAruM samajavuM; jenuM purUSaciha vAMkuMcUkuM hoya, lAMbu hoya ane malIna heya te kharAba che ema jANavuM.' je purUSanA vRSaNe sahaja lAMbA hoya che te meTA AyuSyavALA thAya che, be vRSaNa nAnA moTA hoya te te prANI ochA AyuSyavALe che ema jANavuM. "purUSanI keDa mAMsathI bharelI ane vistAravALI hoya te vadhAre sArI che ema samajavuM ane je te taddana pAtaLI ane sAMkaDI hoya te darivra ApanArI che ema samajavuM. je purUSanuM peTa siha vAgha athavA mora (kukaDA)nA paTa jevuM heya athavA jenuM peTa baLada athavA matsya (mAchalA)nA paTa jevuM heya te prANu aneka bhega bhegavanAra thaze ema jANavuM, temaja jenuM 1 bhadrabAhu sAmudrikamAM kahe che-lakSaNavinAnuM jenuM liMga hoya tene ghaNA pa haya, jenuM liMga DAbI bAjue goLa AkAranuM hoya tene ghaNuM putrIo thAya. 2 vizALa kaDavALAne putrathI sukha maLe che, mAMsarahita keDavALAne bahu sukha maLe che, jenI keDa kesarIsiha jevI hoya te catura nAyaka thAya che ane jenI keDa vAMdarA jevI hoya te duHkhI thAya che. (bhadra) Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1154 upamiti bhavaprapaMco kathA. (prakaraNuM piTa goLa hoya te paNa bhoga bhogavavAne thogya che ema lakSaNa jANuM nArAo kahe che. je prANanI kukSI (bagala) deDakA jevI hoya te purUSa zuravIra thAya che. je purUSanI DuMTI gaMbhIra (vizALa ane UMDI) heya temaja dakSiNAvarta eTale jamaNI bAjue vaLa lenArI hoya tene suMdara kahevAmAM Ave che ane je DuMTI UMcI hoya ane vAmAvarta eTale jene Avarta (vaLa) DAbI bAjue jato hoya te pasaMda karavA yogya nathI ema lakSaNanA jANanAra jJAnIo kahe che. "bhAgyazALI purUSanI chAtI (vakSasthaLa) 'vizALa hoya che, unnata hoya che, AgaLa paDatI (tuMga) hoya che, cIkAzadAra hoya che, bahu rUvADAMvALI hoya che ane sukomaLa hoya che ane ethI ulaTI jeonI chAtI TuMkI, besI gayelI, lukhI, mavALA vagaranI ane kaThaNa hoya che te nirbhAgI che ema jANavuM. jemanI pITha kAcabA siMha gheDA athavA hAthInI pITha jevI hoya che te purUSa bahu zobhAyamAna lAge che. je purUSanA hAtha ubaddha hoya te jAte duSTa thaze athavA che ema jANavuM, TuMkA hAthavALA dAsa-nokara thavAnAM che ema samajavuM, lAMbA hAthavALA bhAgyazALI che ema dhAravuM; kAraNa ke lAMbA hAthane bahu prazaMsApAtra gaNavAmAM AvyA che. jenI banne hatheLIo kaThaNa hoya tene vizeSa kAma karavuM paDavAnuM nathI ema samajavuM. bAkI AMgaLInA nakhanAM saMbaMdhamAM to je pramANe paganA nakha mATe hakIkata kahI che te ja pramANe samajI levI. je purUSanI khAMdha bahu lAMbI hoya, gheTA jevI hoya athavA mAMsa vagaranI hoya te bhAra upADanAra majura che ema samajavuM, je 1 "vizALa" vizeSaNa AjubAjune aMge che, tuM" vizeSaNa peTanI sAthe sakhAmaNImAM ucI ema batAve che ane unnata" te paDakhAnI sAthe saMbaMdha rAkhe che. 2 udabaddhaH baMdhAI gayelA. keTalAkanA hAthe ucA thaI na zake, paNa sAthe thAkI gayelA jevA lAge te kharAba che. koI A zabdano artha laghathI moTA ane joIe tethI nAnA ema kare che. 3 je purUSanA hAtha cheka ghuMTaNa sudhI lAMbA ane daravAjAnI begaLa sarakhA sIdhA hoya che te mANasane atyaMta guNI jANa, tathA jenA hAtha kA hera tene dhanarahita jANa. (bhadra.) Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2]. naranArI zarIralakSaNa. 1155 khAMdha mAMsathI bharapUra hoya ane je laghu hoya te bahu suMdara che ema vidvAnane abhiprAya che. purUSanuM gaLuM pAtaLuM ane lAMbuM hoya te te duHkha ApanAra che ema samajavuM, paNa je gaLuM zaMkhanA jevuM sArA AkAravALuM ane jenA upara barAbara traNa vaLI paDatAM hoya te ghaNuM sAruM che ema samajavuM. je purUSanA heTha nAnA moTA hoya te bIkaNa samaje, jenA haTha lAMbA hoya te bega bhegavanAra che athavA thaze ema samajavuM, jenA hoTha nAnA hoya che te niraMtara du:khIo che ema jANavuM ane jenA heTha jADA hoya te bhAgyazALI che ema dhAravuM. dati rekhA heya, sarakhA heya, ca(aNI)vALA heya, cIkAzadAra hoya ane puSTa hoya te sArA samajavA, ethI UlaTI rIte je purUSanA dAMta gaMdA, nAnAmoTA, aNuvagaranA, lukhA ane pAtaLA hoya te kharAba samajavA. je purUSanA mukhamAM pUrA batrIze dAte heya te rAjA thAya che, ethI eka che dAMta jene hoya te (31 dAMta vALe) bhegI thAya che ema jANavuM, ethI paNa eka dAMta o cho (30 dAMtavALa) hoya te madhyama prakArano che ema jANavuM ane trIzathI paNa jene ochA dAMta hoya te bhAgyazALI nathI ema jANavuM. jeone bahu thoDA dAMta hoya, jeone ghaNuM vadhAre dAMta hoya, jeonA dAMta ghaNu kALA hoya ane jenA dAMta UMdaranA dAMta jevA hoya te pApI che ema kahevAmAM AvyuM che. je enA dAMto ghaNuM bhayAnaka lAgatA hoya, cIDa upajAve tevA kharAba dekhAtA hoya ane jemanA dAMta ADAavaLA AvI rahelA hoya te prANuo taddana kharAba vartanavALA che, atyaMta pApI che, narapizAca che ema samajavuM. 1 mayUra UMTa athavA bagalAnA jevuM. (bhadra) 2 lAla raMganA hoThavALo bhAgyazALI hoya ane strIne bahu vallabha hoya; jenA hoTha pAkelA gholA jevA goLa ane hameza lIlA rahetA hoya te uttama; jenA hoTha kALA, sakala, taraDAyelA ane viSama hoya te mANasa kuTuMbamAM rahe te virodha karAve pILA hoThavALe viSayI laMpaTa hoya, bahu jADA hoThavALA alpajIvI hoya, hoTha ughADA rahe te daridrI jANo ane jenA hoThamAM phATa hoya te prathama sukhI heya te duHkhI thAya ane duHkhI hoya te sukhI thAya. (bhadra) 3 jenA dAMta sapheda raMganA hoya tene bahu mAna maLe che, lAla raMgavALe laMpaTa hoya che, pILA dAMtavALe kapaTI hoya che. (bhadra) Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1156 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prakaraNa 5 "kamaLanA pAMdaDA jevI lAlaraMganI jenI jIbha hoya ane asuMvALI hoya te zAstra jANanAra vidvAna mANasanI che ema samajavuM ane je jIbhamAM judA judA raMga paDatA hoya te jIbha dArU pInAranI che ema samajavuM. zUravIra mANasanuM tALavuM kamaLanA patra jevI kAMtivALuM ane manane haraNa karanAra hoya che ane je tALavuM kALuM hoya te kuLane kSaya karanAra che. kALA raMganuM tALavuM duHkhanuM kAraNa che ema samajavuM. "jene svara haMsa athavA sArasanA jevo hoya te suMdara svaravALA purUSe jANavA ane tevA prANIo sukhI thAya che, jene svara kAgaDA je athavA gadheDA je hoya che tene duHkhI jANavA lAMbA (dIdha) nAkavALA niraMtara sukhI hoya che, vizuddha nAkavALA bhAgyazALI hoya che, capaTA (cIbA) nAkavALA pApI hoya che ane vAMkA vaLI gayelA nAkavALA cora hoya che. 1 jenI jIbha zyAma raMganI hoya te dAsapaNuM kare, lIsI jIbha daridrapaNuM A5, melI jIbha azubha kArya nIpajAve, sapheda jIbha laMpaTapaNuM zIkhave; jenI jIbha tIkSaNa tathA khaDabacaDI hoya tene miSTAnna bhejana maLe che; jenI jIbha vAMkI hoya te rAjya taraphanuM kaSTa bhogave, jenI jIbha belatA acakAtI hoya te sarva lokethI mAna pAme tathA tene ghera putrone janma thAya, vaLI jenI jIbha lAla raMganI ane aNIdAra hoya te vidvAn thAya, jenI jIbha mukhanI bahAra nIkaLI na zake te pApI ane narakagAmI thAya, jenI jIbha tALavAne aDI na zake te duHkhI thAya ane jenI jIbha svAdane jANI na zake tenuM takALa mRtyu thAya. (bhadrabAhu). 2 je mANasanuM tALavuM zyAma raMganuM hoya te mANasa kuLano nAza kare, jenuM tALavuM lAla raMganuM hoya te rAjI thAya, jenuM tALavuM hamezAM sukAyeluM rahe te duHkha pAme, jenuM tALavuM vacce sAMdhAnI lIMTIvALuM hoya te dhanarahita thAya, jenuM tALavuM hamezA bhInuM rahe te sukhI thAya, jenA mukhamAM gayelA unA ThaMDA 5dAyane sparza tALune na jaNAya te mANasanuM tatkALa maraNa thAya. (bhadra) 3 je purUSane svara mahA gaMbhIra hoya te jJAnI, dAtAra, zarIra ane sukhI hoya ema sAmudrika zAstra kahe che. (bhadra) 4 jenI nAsikA vAMkI tathA viSama hoya te bhAgyahIna ane dhanahIna thAya che ane aMte atyaMta duHkhI thAya che, pILI nAsikAvALAne kAryamAM dhIre jANu, hAthI sarakhI nAsikAvALAne bhaktibhAvavALe jANa, popaTanI cAMca sarakhI nAsikAvALAne bhAgyazALI rAjA jANa, dipaka sarakhI nAsikAvALAne 5NuM uttama jANa (bhadrabAha) Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu 2] naranArI zarIralakSaNa. 1157 manasvI purUSanI dRSTi nIla kamaLanI pAMkhaDInI chAyA jevI ALI hoya che te khAsa pasaMda karavA yogya che; je dRSTi madha athavA dIvAnI zikhAnA jevA pILA varNavALI hoya che te paNa sArI gaNAya che; je najara bilADInA jevI mAMjarI hoya te pApI jANavI. vAMkI najara (dADhI AMkha), bhayaMkara dRSTi, trAMsI Akha, dIna najara, ati lAla AMkha, lukhI AMkha ane kALA ane pILA mIzra raMgavALI AMkha (athavA najara) hoya te kharAba kahevAya che. bhAgyazALI purUSonI AMkha kALA kamaLa jevI hAya che, lAMbu AyuSya bhAgavanAranI najara gaMbhIra hAya che, bhAgInI dRSTi vipula hoya che ane thADA varasa jIvanAranI AMkhA uchaLatI hoya che. kANA purUSanA karatAM AMdhaLA vadhAre sAro ane trAMsI AMkhavALA (phAMgA) karatAM kANeA kAMika sArA hoya che ane je bIkaNa mAyalA jevA hoya tenA karatAM teA AMdhaLA paNa sArA, kANA paNa sArA ane phAMge paNa sArA. je AMkhA ThekANA vagaranI hAya ke kAraNa vagara hAlyA cAlyA karatI hoya, je eka lakSyane AMdhI zakatI na hoya, je taddana lukhI sukI hoya ane malIna jevI jaNAtI hoya te najara pApI prANIonI che ema jANavuM. pApI mANasa nIcuM joine cAle che, saraLa mANasa sIdhuM oine cAle che, bhAgyazALI UMcI najara rAkhIne cAle che ane je prANI vAraMvAra gusse thayA kare tevA krodhI hoya che te vAraMvAra ADuM avaLuM joyA kare che.' je prANIo mAna ane saubhAgyane yogya hAya che tenAM bhavA (bhammarA) lAMbA ane vistIrNa hoya che ane jenAM bhavAM taddana hIna hAya che te prANI strInA saMbaMdhamAM meTI ApattimAM AvI paDe che." 1 jenAM netrA vizALa heAya te meTA bhAgyazALI rAjA thAya, jenI AMkhAnA khUNA lAla raMganA hoya te mANasa kuTuMbamAM bahu prItivALA thAya, jenI AMkhe| gALa AkAravALI hAya te zUrA thAya, jenI AMkheA kuTila heAya te durAcArI thAya, jenI AMkhA pILA heya te rAgI thAya, jenI AMkheA kamaLa sarakhI hAya te dhanavAna ane dhyAna karanArA thAya, jenI AMkhe| bilADI jevI hAya te laMpaTa thAya, suvarNa sarakhI heAya te dhanavAna thAya, yArA sarakhI heAya te uttama thAya, matsya sarakhI heAya te rAjA thAya, jenI AMkhe| mAMjarI hAya tene uttama nahi jAvA, trAMsI heAya te riTrI thAya ane jenI eka AMkha gayelI hAya te kapaTI ane nirbuddhi thAya. (bhadraha.) 2 jenI bhammara rAmavALI ane taravAra jevI vAMkI hAya tene guNavAn mAsa aNavA, jenI bhammara sIdhI ane chUTA chUTA rAmavALI heAya tene daradrI jANavA, jenI bhammara tamAma nIcI heAya tene dhana gumAvanArA tathA nirbuddhi jANavA, jenI zammaranA vALA bhUrA raMganA heAya tene laMpaTa jANavA, jenI bhammare bahu ja naTI hAya tenuM AyuSya bahu TUMkuM heAya che. (bhadrA) pa Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa dhanavALA athavA dhanavAn thanArAnA kAna TuMkA ane jADA hAya che, udaranA jevA kAnavALA mANasa buddhizALI thAya che ane jenA kAnamAM bahu rUMvADA hAya che te mAruM AyuSya bhogavanAra hAya che ema lakSaNavedI kahe che. 1158 je purUSanuM kapALa vizALa ane caMdra jevuM hoya te saMpattine sArI rIte meLave che, jenuM kapALa ghaNuM vadhAre moTuM hoya te prANI bahu duHkhI thavAnA che ema samajavuM ane je purUSanuM kapALa ghaNuM nAnuM hoya che te bahu thoDA vakhata jIvanAro che ema samajavuM. je purUSanA mAthAmAM DAbI bAjue DAbA vaLa (Avarta-bhamarA) hoya te prANI koi paNa prakAranA lakSaNu vagaranA, bhukhathI pIDA pAmanArA ane ghera ghera bhIkSA mAganAre thavAneA che ane tema karavA chatAM paNa tene rasasa vagaranA TukaDA maLavAnA che ema jANavuM. je purUSanA mAthAmAM jamaNe bhAge jamaNA vaLa (Avarta-bhamaro) hAya tenA hAthamAM lakSmI teA dAsI thaine raheze ema samajavuM. je purUSanA mastakanA DAbA bhAgamAM jamaNA vaLavALA bhamaro hoya athavA jamaNA bhAgamAM DAkhA vaLavALA bhamarA hoya te purUSa peAtAnI jIMdagInA pachavADenA bhAgamAM bhAga bhogavanAra thaze ema samajavuM. je purUSanA mAla (keza) bhinnabhinna thai gayelA (chUTA chUTA paDI jatA) lukhA, melavALA heAya che te daridrI thAya che ema jANavuM; bAkI je khAla komaLa ane cIkArAdAra hoya che te sukha ApanAra 1 jenuM kapALa vizALa heAya te meTI padavI meLave che, jenuM kapALa nAnuM hoya te AyuSye tathA baLe hIna thAya che, viSama kapALa heAya te dhanahIna thAya che, vAka heAya te apamAna pAme tathA dhano nAza kare, jenA kapALapara keza uge te kuLanA nAza karanAra thAya, kharabacaDA kapALavALA bhAgyazALI thAya, lIsA kapALavALA daradrI thAya, ardhacaMdrasamA kapALavALA sukhabheAgane vilAsI thAya, teja karatA kapALavALA dhanavAna thAya, jenuM kapALa hamezAM zItaLa rahevuM hAya athavA du:khyA karatuM heAya tene du:khI ane rAgI jANavA. (bhadra.) 2 vizALa mastakavALA bhAgyarAALI ane buddhimAna, khUNAvALA viSama mastakavALA daradrI ane durAcArI, parvatanI jevA UMcA mastavALA ekAvatArI, mastake TAlavALA dhana ane putrathI sukhI ane mastakapara bilakula khAla vagaranA hoya tene daridrI navA, (bhadra.) Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] naranArI zarIralakSaNa. 115 thAya che, tyAre je agni jevA raMgavALA dekhAtA hoya che te krIDAo karAvanAra thAya che.' - have sAmAnya rIte kahIe to sukhI ane bhAgyazALI purUSanAM traNa avayava vistIrNa hoya che. chAtI (hRdaya), kapALa ane mukha; bhAgyazALInA traNa gaMbhIra (UMDA) hoya che. DuMTI, sattva ane svara. je vALa dAMta ane nakha sUkSma hoya to sukha ApanAra thAya che ane gaLuM, pITha, jaMghAo ane purUSacihna TuMkAM hoya to te pUjavA yogya thAya che. bhAgyazALI jIvonI jIbha rAtI hoya che ane tevI ja rIte hAthapaganAM taLIo paNa lAla hoya che tene vadhAre sArA samajavAM. je bhAgyazALI purUSe vadhAre vakhata jIvavAnA hoya che temanA hAtha ane paga vizALa hoya che. jenA dAMta cIkAzadAra hoya tene sAruM sAruM khAvAnuM maLyA kare che ane jenI AMkho cIkAzadAra hoya che te bhAgyazALI hoya che. je purUSa ghaNe lAMbo hoya, ghaNe TuMke hoya, ghaNe bhADe hoya athavA ghaNA kALo hoya te niMdA karavA yogya che, pasaMda karavA yogya nathI ema samajavuM. jeonI cAmaDI, roma, dAMta, jIbha, keza (mavALA) ane AMkho ghaNuM lakhAM (kAM) hoya te paNa bhAgyazALI nathI ema lakSaNazAstranA jANanArAo kahe che. kapALamAM je purUSane pAMca rekhAo paDatI hoya tenuM AyuSya so varSanuM hoya che, jene cAra rekhAo paDatI hoya tenuM navuM varSanuM AukhuM hoya che, jene traNa rekhAo kapALamAM paDatI hoya tenuM sATha varSanuM AyuSya hoya che, jene be rekhAo paDatI hoya tenuM cALIza varSanuM AyuSya hoya che ane jene eka ja rekhA kapALamAM paDatI heya tenuM trIza varSanuM AyuSya hoya che. dhanane AdhAra hADakAM upara che, sukhano AdhAra mAMsa upara che, bhegano AdhAra cAmaDI upara che, strI prApti vigerene AdhAra 1 bhamarA sarakhA zyAma raMganA kezavALe bhegI jANa, bhurA kezavALA laMpaTa jANa, jADA kezavALe TuMkA AyuSyavALa jANo, TuMkA ane TATTA kezavALAne lobhIo jANo, baraDa kezavALAne sukha maLatuM nathI, lAla kezavALe lokapriya thAya che, lAMbA kezavALI strIne vallabha thAya che, narama kezavALAne mAna maLe che (bhadra.) - 2 savaH AkhA zarIrane sAmAnya dekhAva, kAyaratAne abhAva, alIba paga. bhadrabAhue nAda, hAsya ane nAbhi gaMbhIra hoya tene uttama kahyA che. (sAmudrika). - 3 mAdAra ne A artha che. kavacit kumAra pATha dekhAya che teno artha sadAcArI hoya che ema karo. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1160 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 5 AMkha upara che, vAhana maLavA na maLavAne AdhAra gati (cAla) upara che, hukama karavAnI sthiti prApta thaze ke nahi teno AdhAra svara upara che ane sarva bAbatone AdhAra satva (aMtaraMga baLa) upara rahelo che. "cAlavAnI rIti (gati) karatAM zarIrane raMga (varNa) vadhAre agatyane che, vaNenA karatA svara vadhAre agatyane che, svarathI paNa vadhAre agatyanI bAbata sattva (aMtaraMga baLa) che kAraNa ke sarva bAbatane chevaTane AdhAra sattva upara rahe che. "purUSano je varNa hoya che tevuM tenuM rUpa hoya che, jevuM rUpa heya che tevuM tenuM mana hoya che, jenuM mana hoya che tevuM tenuM satva(aMtara baLa) hoya che ane jevuM sattva hoya che tevA tenAmAM guNo hoya che. AvI rIte purUSanAM lakSaNo tArI pAse saMkSepamAM me varNavI batAvyAM; have huM tane strIonAM lakSaNe varNavI batAvuM chuM te tuM dhyAna rAkhIne barAbara sAMbhaLa." satva-vana-upAya. ahIM meM (vAmadeve) vimaLakumArane savAla karyo ke "mitra! sarva lakSaNunA AdhArabhUta atyaMta nirmaLa sattva che ema te kahyuM ane tenA chevaTe bhAre vakhANa karyA to te (sarva) pahelethI jevuM ane jeTaluM hoya tevuM ja ane teTaluM ja rahe ke A janmamAM kaI paNa prakAre te vadhAre ane vizuddha paNa thaI zake kharU?" vimaLe javAbamAM kahyuM--"e satva Aja janmamAM paNa vadhI " zake evA upAya che te sAMbhaLaH-jJAna, vijJAna (vizeSa jJAna-sAyansa vigere), dhairya (majabUtAI-himata), smRti ane samAdhi e sattvanI "vRddhinA upAyo che. brahmacarya, dayA, dAna, nispRhIpaNuM (AzArahIta thaI kArya ke kriyA karavAM te), tapa ane udAsInatA e sarva ja e "sattane vadhAravAnA hetuo che, ethI sattva vadhAre zuddha thAya che "ane prANInI pragati thAya che. e vizuddhinA upAyo vaDe satva jeTalA puratuM azuddha hoya teTaluM vizuddha thAya che; jevI rIte kAca upara khAre kaparuM ke hAtha lagAvavAthI te vadhAre sApha thAya che te pramANe satyanA saMbaMdhamAM jANavuM. enuM kAraNa e che ke upara je 1 sarvane artha ahIM zuM kare te mATe jarA AgaLa juo. eno artha vizuddha AtmapAraNati' have pachI karavAmAM Avaze te atra lAgu paDato lAge che, Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] naranArI zarIralakSaNu. 1161 " bhAvA jaNAvyA che te bhAvamAM (aMtaraMga vartanamAM) je kAMi cIkAza hoya " che tene te dUra karI de che ane ene vAraMvAra pharI pharIne sevavAthI " te aMtara AtmAne lukhA pADI de che. AvI rIte AtmA lukhA " paDI jAya che eTale temAMthI ekaThA thayela mela nIkaLI jAya che " ane eka vakhata mela nIkaLI gayA eTale lezyA (AtmapariNati) wa zuddha thAya che ane tene ahIM "sattva" kahevAmAM AvyuM che. sattva " jyAre zuddha heAya che tyAre suMdara lakSaNA mahArathI potAnA guNA rASTrara batAve che, ane apalakSaNanA doSo eTalA badhA mAdha karatA nathI. ATalA uparathI bhAi vAmadeva ! je bhAvAthI e samasta . guNanA AdhArabhUta uttama sattva vadhI zake che tevA bhAveA vidyamAna * . " che, hayAta che, e have tArA samajavAmAM AvyuM haze, " ahe| agRhItasaMketA! sattva saMbaMdhI ATalI badhI vAta mArA mitra vimaLe karI te mArA samajavAmAM jarA paNa AvI nahi, chatAM mArI mhena ( mAyA) pAse hovAthI tenA doSathI meM teA hA pADI, mAthuM dhUNAvyuM ane kumArane kahyuM " kumAra ! teM bahu sArI vAta karI, mArA manamAM je zaMkA paDI hatI te kharAkhara dUra thai gai. have tuM strInAM lakSaNa kahetA hatA te AgaLa calAva. vaLI A srIpurUSanuM joDaluM jene joIne tame ATalA badhA vismaya thayeA che te tenAM lakSa parathI tane kevuM lAge che te paNa jaNAvI de." srI lakSaNa vimaLe AgaLa javAba ApatAM jaNAvyuM A joDalAM paikI naramAM je lakSaNa che tethI te cakravartI thAya ane tenI sAthenI strImAM je lakSaNA dekhAya che te parathI te cakravartInI strI thAya tevuM che ema jAya che. AvAM suMdara lakSaNAthI yukta joDalAMne joine mane vismaya thayA hatA. have strInAM lakSaNA tane jaNAvuM chuM te dhyAnamAM rAkhajeH-- 'AkhA zarIranA aradho bhAga mukha che athavA bIjI rIte kahIe te badhA AdhAra mukha uparaja hAvAthI teja AkhuM zarIra che, mukhathI paNa nAsikA ( nAka) vadhAre agatyanI che ane nAka karatAM paNa AMkhA vadhAre upayogI ane lakSaNasUcaka che. 1 cIkAza sAthe mela lAge che, lukhI vastune mela lAgatA nathI. 2 vAmadeva A sarve vArtA saMsArIjIva tarIke sadAgama pAse kahe che ane agRhItasaMketA vigere sAMbhaLe che, lakSaNA te kharAkhara samaje che, paNa sattva ane tene vadhAravAnA upAyanI vAta AvI eTale saMsArarasIAne te kAMI samajAtuM nathI, chatAM mAyAnA jorathI pAte jANe samacha gayA che ema batAvyuM. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1162 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa je strInA pagane taLIe cakra hAya, padmanuM cihna hoya, dhajAnuM lakSaNa dekhAtuM hAya, chatranuM cihna hAya, moTA sAthIo dekhA hAya, athavA vardhamAnanuM cihna heAya te strI rAjAnI rANI che athavA thavAnI che ema jANavuM. * je strInA pageA moTA vistAravALA, vAMkA ane supaDA jevA hoya te te dAsI thavAnI che ema samajavuM, tathA je strInA page taddana sukA dekhAtA hoya teA tenAthI te dAridra pAme che ane jUdI jUdI bAbatamAM zAka pAme che ema lakSaNa jANanAra muninuM kathana che. je strInA paganI AMgaLIo jarA cheTI cheTI ane lukhI hoya te kAma karanArI thAya che, ane jo te vadhAre paDatI jADI hoya te te srI duHkha ane dArighra pAme che e bAbatamAM jarA paNa zaMkA karavA jevuM nathI. bAkI je strInA paganI AMgaLIe cIkAzadAra hAya ane pAse pAse rahelI dekhAtI hAya, kharAbara gALa hAya ane vaLI lAla hoya temaja bahu meATI na hoya te te strI sukhI che athavA thaze ema jANavuM. * je strInAM jaMghA ane sAthaLa4 puSTa hoya, bahu aMtaravALAM na hAya, cIkAzavALAM hAya, nasa ane mavALA vagaranAM hAya ane hAthaNInI suMDha jevAM hoya te te pasaMda karavA yogya che. 1 vardhamAnaH eka jAtanA AkAranuM nAma che. 2 je strInA paganI AMgaLIe eka khIjA sAthe maLI gayelI heAya te rAjadvArane roAbhAve che ane putravatI thAya che, jenI tarjanI ( aMguThA pAsethI pahelI AMgaLI) khIjI AMgaLIe karatAM vadhelI heAya te sAsu sasarA patine priya thAya che, tarjanI karatAM madhya AMgaLI meATI heAya te ahaMkArI thAya che, jenI anAmikA (chellInI pahelAnI AMgaLI) sarvethI meATI hoya te bahu uttama thAya, jenI TacalI AMgaLI sarvethI meATI heAya te svajanamAM mAna pAme che, jenI sarve AMgaLIe bahu nAnI heAya te maryAdAmAM rahI zakatI nathI, TacalI AMgaLIthI anAmikA nAnI hAya te| te strI patine dagA denArI thAya che, je strInI vacalI AMgaLI sarvethI nAnI hAya te kadi parapurUSane saMga kare nahi, jenI tarjanI AMgaLI sarvathI nAnI hAya tene paraNyA bAda paNa tajavI, kAraNa ke tevI srI parapurUSa sAthe vilAsa karyAM kare che. ( bhadra. ) 3 jaMghA: ghuMTaNanI nIcene bhAga. 4 sAthaLaH urU, ghuMTaNanI uparanA bhAga. 5 je strInI paganI jaMdhAo geALa ArisA jevI cakacakatI ane mAMsayukta heAya te strI uttama jANavI, je strInI jaMdhA pAtaLI ane viSama hoya tene kharAba naNavI ane je srInI jaMdhApara ghaNA keze! hAya tene pati tathA dhanane kSaya karanArI jANavI. ( bhadra. ) Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2] naranArI zarIralakSaNa. 1163 strInI keDa vistAravALI, mAMsathI bharelI, cAre bAjue lehIthI bharelI, zobhatI hoya ane je keDanI nIce kulAo UMcA AvatA hoya tevI keDa khAsa vakhANa karavA yogya che. je strInA peDuM upara ghaNI nADIo dekhAtI hoya ane jenI upara mAMsa dekhAtuM na hoya te strI dukAnamAMthI AvelI ane bhukhaDI bArasa jANavI ane je strInA udarane madhya bhAga barAbara lAgele ane zobhate heya te mukha jogavanArI thavAnI che ema jANavuM. je strInAM hAthanA nakha kharAba hoya, hAthapara gumaDAM dekhAtAM hoya, je hAthamAM parasevo vAraMvAra thayA karato hoya, je ghaNuM moTA hoya, jenA upara roma-bAla ugelA hoya, je hAtha kaThora hoya, jenA hAtha barAbara ghATasara na hoya, je hAtha pILA pacakela jevA lAgatA hoya ane lukhA hoya tevA hAthavALI strI ghaNI duHkhI thavAnI che ema jANavuM.' -* 1 ahIMthI sAmudrika zAstrane strIlakSaNavarNanane bhAga aTakI 5. bAkIno vibhAga vAMcavAno zokha hoya te. bhadrabAhu svAmIne upara jaNAvelA sAmudrika graMtha je. emAM strInAM ghara, keza, yoni, mukha, nAsikA, AMkhe vigerenI lakSaNa bahu vigatavAra banAvI che. AvI rIte vaccethI ekadama vivecana baMdha karI devAno hetu strIzarIranuM vadhAre varNana karavAmAM lAbha lAve nahi hoya ema mane lAge che athavA lakhela vibhAga gurU athavA vaDIle sakAraNa kaTArI nAkhyo haze. e saMbaMdhI upadudhAta jue. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi hatA te vakhate paDatI rahI. prakaraNa 3 . AkAzamAM yuddha. maLa kumAra latAmaMDapanA bIndva bhAgamAM vAmadeva sAthe vAta karI rahyo hatA, yugaLa srIpurUSane jeine temanAM lakSApara vivecana karatAM sAmAnya rIte sarva purUSanAM lakSaNo kahI gayA hatA ane srIzIranAM keTalAMka lakSaNA kahI potAnI vArtA AgaLa calAvatA eka ghaNe! navAijevA banAva banyA ane cAlu vAta latAgRhapara e purUSA, suMdarInA bhaya ane acAna, vanadevatAnuM prAsaMgika sahakAritva, AkAzamAM sUryanA jevA tejavALA, hAthamAM ughADI taravAravALA ane ghaNA bhayaMkara dekhAvavALA bepurUSA latAgRha upara sapATAaMdha AvatA hoya tema mArA jovAmAM AvyuM. vimaLanI vAta paDI rahI ane meM turata ja saMbhramapUrvaka tenI sanmukha jotAM vimaLanuM te tarapha dhyAna kheMcyuM ane mukhethI kumAra ! kumAra !' ema mArAthI (vAmadevathI) belI javAyuM. atyAra sudhI vimaLa kumAra teA komaLa kamaLanAM patromAM peAtAnI najara sthira karI rahyo hateA tene paNa A ekadama zuM thai gayuM evA vicAra AvyA ane teNe turata ja e mAjI peAtAnI najara pheravI. 6 have te ja vakhate pelA AkAzamAMthI AvanAra banne purUSa latAgRhanI upara AvI pahoMcyA ane temAMthI eka eklyA are adhama ! lAja vagaranA ! tuM game hAkATA. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] AkAzamAM yuddha 1165 tyAM nAsI jA ke saMtAI jA, paNa tAre chUTaka thavAno nathI. mATe have A duniyA tarapha tArI chellI najara nAkhI le ane tArA iSTa devanuM samaraNa karI le athavA tArUM purUSatva (parAkrama) darzAva. Ama chUpAI zuM rahyo che?" AvAM ati tiraskArayukta AkarAM ane yuddhane AmaMtraNa karanArAM vacana sAMbhaLIne pelo latAgRhamAM rahela sulakSaNavALe AkAzamAM yuddha purUSa potAnI sAthenI strIne kahevA lAgyo "jarA dhIrajathI raheje, sAvadha raheje, ema belI e strIne latAgRhamAM rahevA daI pelA navA AvanAra banne purUSapratye jorathI bolyo "are! je mAre mATe bolyA che, te bhUlI jatA nahi. have tame juo ke ApaNAmAMthI kANu nAsI jAya che ane keNu chUpAya che !" A pramANe bolI latAgRhamAM rahelA purUSe potAnI taravAra kheMcI ane navA AvanAra purUSa tarapha doDate ulyo. e banne purUSo sAthe jonArane atyaMta vismaya kare tevuM AkAzamAM meTuM dArUNa yuddha cAlyuM, taravAra ane bakhtara sAma sAme khaDakhaDavA lAgyA, hathiyAranA khaNakhaNu thatA avAjethI ane laDanArAonA arasparasa siMhanAda jevA hAkeTAthI yuddha ghaNuM bhayaMkara dekhAvA lAgyuM ane aneka prakAranAM yuddhavyApAra, ugra rIte eka bIjAne vaLagavAnI rIta ane UMce nIce thaI javAnI paddhatithI te yuddha suMdara jaNAvA lAgyuM. AvI rIte traNe jaNanuM yuddha cAlatuM hatuM te vakhate navA A vanArA be bhayaMkara mANasamAM eka vAraMvAra latAbhayabhIta suMdarI. * * gRhamAM praveza karavAnI IcchA karyA karato hato. te vakhate pelI strI latAgRhamAM ekalI hatI tethI bIkane lIdhe te gAbharI thaI gaI hatI. muMjhAI gaI hatI, tenAM stane dhrujatAM hatAM, siMhanA trAsathI haraNI jema gabharAI jAya tevI te dekhAtI hatI, daze dizAemAM madada mATe asthira najara phekatI hatI ane kaI rIte tyAMthI nAsI chUTAya te bhAgI javAno mArga zodhatI hatI. eve aNIne vakhate tenI najara vimaLakumAra upara paDI eTale jarA hRdayamAM bharoso lAvIne teNe vimaLakumArane kahyuM "ahe mahA purUSa! mAre bacAva kara, bacAva kara! mane choDAva! huM tAre zaraNe chuM.' vimaLakumAre tene kahyuM "suMdarI ! jarA paNa gabharAze nahi! tamAre trAsa pAmavAnuM ke ahIvAnuM have kaI paNa kAraNa nathI. tamane kAMI IjA ke aDacaNa nahI thavA dau' Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1166 upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva pa A pramANe mAgaNI ane svIkAra thayA tyAM te te suMdarIne upADI levA mATe pelA bIne purUSa uparathI AvI pahoMAtmasAmarthya. cyA, ane haju te latAgRhamAM utare te pahelAM te vimaLakumAranA guNasamUhanA jorathI utpanna thayelA mAnasika baLane lIdhe tene vanadevatAe AkAzamAM thaMbhI dIdhA. latAgRha upara AvelA purUSa te AMkho phADIne cAre tarapha joyA karatA hatA paNa peAtAnuM kAMi cAlI na zakavAthI vilakhA thai gayA ane kriyArAhata thai hAlI cAlI paNa zakayA nahi ane kAMi paNa dekhI paNa zakayA nahi, tethI jANe bhIMta upara kADhela citramAM ALekhelA hoya tema AkAzamAM laTakI rahyo. have e joDalAMmAMnA purUSe pelA navA AvanArAmAMthI khIjA purUSane AkAzamAM harAvI dIdhA, haTAvI dIdhA eTale puMTha pakaDI. te hAranAra purUSa nAsavA lAgyA, jeDalAMvALe purUSa tenI pachavADe lAgyo. A hakIkata je purUSa latAgRha upara thaMbhAi gayA hatA teNe joi eTale tenA manamAM atyaMta rASa bharAI AnyA ane tenI pachavADe AkAzamAM javAnI icchA tenA manamAM thai AvI. vanadevatA tenA A bhAva jANI gayA. temanuM kArya te mAtra strInI maryAdAnA lApa na thAya tema karavAnuM ane vimaLakumAranA asAdhAraNa guNune laine tenI icchAne mAna ApavAnuM hatuM,. bAkI laDAimAM vacce paDavAnI temane kAMi jarUra naheAtI-eTale turata ja tene devatAe cheDI dIdhA. e TeleA bIjo purUSa paNa agAu janArA bannenI pachavADe jorathI AkAzamAM uDyo. pelA banne tA eTalA dUra gayA ke te najare paNa dekhAtA na hotA, chatAM A khInne purUSa tenI pachavADe cAlye. suMdarInA kSAbha kumAranA vijaya. vimaLanA AbhAra. te vakhate latAgRhamAM vimaLakumAranA Azraya taLe rahelI suMdarI * are Aryaputra ! tame kyAM gayA ? mane ekalI mUkIne kyAM cAlyA ? kyAre Avaze ? zuM thaze ? " ema belavA lAgI. meM (vAmadeve) ane viJaLaphamAre tene aneka prakAre dhIraja ApI, AzvAsana ApyuM. have keTalAka samaya gayA pachI e suMdarI sAthenA purUSa vijayalakSmI prApta karIne suMdara kAMtithI dIpatA ane harSathI tema ja Atura Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3] AkAzamAM yuddha. 1167 tAthI suMdarInI zodha karate ekadama vegathI cAM (latAmaMDapamAM) AvI pahoMce. ene AvI pahoMcela joIne amRtano AkhA zarIra para chaMTakAva karyo hoya tema pelI suMdarIne ghaNoja harakha thayuM, tenAM sarva aMge AnaMdathI ubharAI javA lAgyAM ane tenI chAtI harSathI bahAra AvavA lAgI. suMdarIe vimaLakumAranA Azraya saMbaMdhI sarva hakIkata tene TuMkAmAM jaNvI dIdhI eTale teNe vimaLakumArane aNuma karyA ane kahyuM "aho ! Ave ane vakhate tame mArI priya patInuM rakSaNa karyuM tethI tame mArA baMdhu che, bhAI cho, pitA cho, mAtA che, mArUM jIvitavya che! kharekhara ! purUSottama nattama! tamane dhanya che! huM tamAro dAsa chuM, nekara chuM, vecANuM chuM, gulAma chuM, saMdeza laI janAra cAkara chuM. have huM tamAruM zuM hita karUM te mane pharamAve." vimaLamAre javAbamAM kahyuM "mahApurUSa! Ama utAvaLa karavAnI koI jarUra nathI, temaja evo AbhAra mAnavAnI paNa jarUra nathI. huM tArI strInuM rakSaNa karanAra keNu mAtra chuM? tArA potAnA mAhAtmyathI teM ja kharekharI rIte tene bacAvI lIdhI che. paraMtu mane eka bhAre kautuka thayuM che. bhAI! tArI hakIkata mane kahe ane mane jaNava ke A badhI vAta zI banI che? ane tuM AkAzamAM uDyo tyAra pachI zuM thayuM?" uparanA praznane vinayapUrvaka javAba ApatAM pilA jeDalAvALA purUSe kahyuM "je Apane e sarva hakIkata sAMbhaLavA kautuka thayuM hoya te Apa jarA sthiratAthI bese, kAraNa ke e jarA lAMbI kathA che." pachI sarva latAgRhamAM jamIna para beThA ane pelA jeDalAvALA purUSe pitAnI kathA kahevA mAMDI. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. racUDanI AtmakathA. maLakumAra ane huM (vAmadeva) sAMbhaLIe tevI rIte pitAnI strInI hAjarImAM joDalAMvALA purUSe pitAnI AtmakathA calAvI. sarve latAmaMDapamAM beThA che ane che kathA kahenAranuM Akhu zarIra potAnA vijayanA umaLa kAmAM ane AbhAranA khyAlamAM uchaLI rahyuM che ane pati maLavAthI joDalAMvALI strInA AnaMdano pAra nathI. jIta karI AvanAra sulakSaNavALA yuvake calAvyuM ratacaDanI AtmakathA zarada RtunA zAMta caMdranA kiraNasamUha jevo zveta ane rUpAmaya vaiitADhaya nAmane parvata che. e parvatanI uttara ane pAtro sAthe dakSiNa ema be zreNIo che. uttara zreNImAM sATha paricaya. vidyAdharanAM nagaro AvelAM che ane dakSiNa zreNImAM pacAsa vidyAdhara nagare AvI rahelAM che. e vitAThya parvatanI dakSiNa zreNImAM eka gaganazekhara nAmanuM nagara che. e nagarane maNiprabha nAme rAjA che, tene kanakazikhA nAmanI rANI che. e maNiprabha rAjA ane devI kanakazikhAne eka ratazekhara nAmane putra che ane razikhA ane maNizikhA nAmanI be putrIo che. e banne putrIomAMnI ratazikhAne meghanAda nAmanA vidyAdharanI sAthe paraNAvavAmAM AvI che ane maNizikhAne ane mitaprabha nAmanA vidyAdhara sAthe paraNAvavAmAM AvI che. have e ratazikhA ane meghanAdane huM putra che. mAruM racUDa evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM ane pelI maNizikhA jene amitaprabha sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI tene be chokarA thayA jenAM nAme anukrame Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4] racUDanI AtmakathA 1169 acaLa ane capaLa rAkhavAmAM AvyAM. e rIte e acaLa ane capaLa mArI mAsInA dIkarA thAya. have mArA mAmA razekhara eka ratikAntA nAmanI strI sAthe paraNyA hatA tene eka dIkarI thaI hatI tenuM nAma cUtamaMjarI pADavAmAM AvyuM hatuM. te A atre hAjara rahelI che te ja che. mArI mAsInA chokarAo acaLa ane capaLa, huM ane A cUtamaMjarI-ame sarve nAnapaNamAM sAthe ja ucharyA hatA ane sAthe ja krIDA AnaMda karatA hatA. anukrame ame sarve kumAra avasthAe pahoMcyA ane amArA kuLakramathI je vidyAo cAlI AvatI hatI te sarvane ame abhyAsa karyo. "have mArI mAtAnA bhAI (mArA mAmA) razekharane nAna paNuthI eka caMdana nAmanA siddhaputranI sAthe dostI 2 cUDane thaI hatI. e siddhaputra jinezvaradeva zrI sarva kahelA dharmaprApti. AgamAM ghaNe nipuNa hato ane te uparAMta nimittazAstramAM, tiSamAM, maMtrataMtramAM ane manabanAM lakSaNe samajavAmAM ghaNe kuzaLa hato. enI sebatathI mArA mAmA rahazekhara paNa jainadharma upara ghaNuM rata thayA hatA ane te dharma upara tenI ghaNuM bhakti thaI hatI. mArA mAmA razekhare e suMdara jainadharmanuM jJAna mArA pitA meghanAdane ApyuM, tathA mArI mAtA ratnazikhAne ane mane paNa e dharme zikhavya. caMdana siddhaputre ka vakhata mArAM lakSaNa joIne mArA pitA tathA mAmAne jaNAvyuM ke A chokare vidyAdharacakravatI (vidyAdharano cakravatI) thaze. - 1 pAtronAM nAmomAM gaDabaDa na thaI jAya te mATe prastAvanI zarUAtamAM mukhya pAtra vigerenuM je vaMzavRkSa ApyuM che te juo. hakIkta nIce pramANe che: maNiprabha-e gaganazekhara nagarane rAjA che ane kathA kahenAra racUDanA dAdA thAya. razekhara-e maNiprabhane putra, ane racUDane mAme-sAsaro thAya. razikhA-maNiprabhanI putrI, racUDanI mAtA ane razekharanI bahena thAya. maNizikhA-maNiprabhanI putrI, ratazekharanI bahena ane racUDanI mAsI thAya. acaLa-cUDanI mAsI maNizikhAne putra ane racUDano harIpha. capaLa-ratracUDanI mAsI maNizikhAne bIjo putra ane racUDane harIpha. cUtamaMjarInavUDanA mAmA razekharanI dIkarI, Akhare racUDanI patI. meghanAda-ratacUDanA pitA te razikhAne paraNyA hatA. A Akhe hisAba racUDane aMge batAvyuM. AnI sAthe vaMzavRkSa ane pAtro jotAM hakIkata barAbara besI jaze. graMthakartAe jarApaNa ghuMcavaNuM karI nathI. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1170 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 5 ( A pramANe vAta sAMbhaLIne vAmadeva kahe che ke huM belI uThayo ke "kumAra vimaLa ! tame AnAM lakSaNa joIne je hakIkata kahI hatI ke e cakravata thaze te barAbara maLatI Ave che, tamAruM vacana sAcuM Tharaze ema jaNAya che. kumAre mane javAba Ape "e vAta meM karI hatI te kAMI mArA gharanuM vacana hatuM nahi, e te AgamanuM vacana che ane te jarUra sAcuM ja paDe che; mATe e bAbatamAM zaMkA ke matabheda paDavA je saMbhava kyAMthI hoya!" pachI ratacUDe potAnI vArtA AgaLa calAvI:-). "huM ane mArA mAmA ratazekhara eka dharmane anusaranArA hovAthI , ame sAdhama hatA, huM temanA vicAra pramANe yogya racUDa cUtamaMja- hato ane lakSaNayukta hato ema dhArIne temaNe mane rInA lagna-acaLa che * pitAnI dIkarI cUtamaMjarI ApI ane mArI sAthe ca pa La nI che. tenA lagna karyA. mArI mAsInA dIkarA acaLa ane capaLa e banAvathI ghaNuM gusse thayA ane mane haThAvavA ane pAchA pADavA ghaNe prayatna karavA lAgyA paNa temAM teo phAvyA nahIM. AthI mane harAvavA mATe keI nIce prapaMca karavA lAgyA ane mArA chidro zodhavA lAgyA. mane e vAtanI khabara paDI tethI kadAca prapaMcane lIdhe mAruM khUna na thaI jAya eTalA sArUM teonI hIlacAla upara dekharekha rAkhavA mATe eka mukhara nAmanA jAsusane meM goThavyo je teonI hIlacAlathI vAkephagAra rahI mane te jaNAvyA karato hato. eka vakhate e jAsuse AvIne mane jaNAvyuM ke "kumAra ratacUDa! e acaLa ane capaLe mahAprayAse koInI pAsethI kALI nAmanI vidyA meLavI che ane have teo e vidyA sAdhavA mATe kaI jagyAe khAsa gayA che. mArA jAsusathI evI hakIkata sAMbhaLIne meM tene jaNAvyuM ke jyAre teo e vidyA sAdhIne Ave tyAre pAchA mane khabara Apaje. mArI A sUcanAne barAbara lakSyamAM laIne mAre jAsusa vidAya thayo. "mAre te jAsusa Aje ja savAre mArI pAse Avyo ane mane jaNAvyuM ke "e acaLa ane capaLa Aje pAchA vivAsiddhi AvyA che ane temane kALI vidyA siddha thaI che. ane dveSa, teo Aje savAre AvyA tyAre aMdara aMdara gupta vAta karI saMketa karatA hatA te mArA sAMbhaLavAmAM 1 racUDa potAnI AtmakathA vimaLa ane vAmadeva pAse kahe che, vAmadeva saMsArIjIva che. e pitAne sarva anubhava sadAgama samakSa AgrahItasaMtA pAse kahe che te vAta lakSyamAM rAkhavI, Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4]. racUDanI AtmakathA. 1171 AvI gayo che. temAMthI acaLe kahyuM ke "bhAI capaLa! huM ratacUDanI sAthe laDIza ane racUDa mArI sAthe laDavAmAM rokAye hoya te vakhatano lAbha laI tAre cUtamaMjarIne haraNa karI levI, upADIne laI javI. A pramANe he kumAra! acaLa ane capaLa vacce saMketa che che. have ApazrIne jema yogya lAge tema kare ane mane yogya hukama pharamAvo." "mArA jAsuse mArI pAse A pramANe vAta karI tyAre meM vicAra karyo ke jo ke teoe navI vidyA siddha karI che to racUDanI paNa teone mArI haThAvavA huM zaktimAnuM chuM, mAtra e vicAraNuM. acaLa ane capaLa mAsInA chokarA che tethI lekenA apavAdanA bhayathI ane khAsa karIne dharmane nAza thAya te sArUM mAre temane mAravA to nahi. emane mAravAthI khUna karavAne doSa mAre mAthe Avaze, jIvadayA paLaze nahi ane sagAne mAravAthI leke paNa buruM belaze. paNa e capaLa bahuja kharAba vartanavALe ane bhAna vagarano che tethI kadAca chaLakapaTa karIne mArI cUtamaMjarIne upADI jAya ane tene mArI nAkhe athavA herAna kare te ene pAchI grahaNa karatAM athavA ene choDI detAM mArI halakAI thAya. vaLI bIjI agavaDa e paNa che ke enI sAthe huM laDuM te vakhate mane sahAya karanAra bIjo koI majabUta mANasa paNa dekhAto nathI ke je A cUtamaMjarInuM mArI laDAI daramyAna rakSaNa kare, mATe atyAre A mArA rahevAnA sthAnathI dUra khasI javuM eja vadhAre sAruM che. A pramANe vicAra karIne cUtamaMjarIne laine huM tyAMthI (vaitA giriparanA mArA gaganazekhara nagarathI ) nIkaLI acaLa capaLa paDyo ane A kIDAnaMdana nAmano bagIco mArA sAthe yuddha jovAmAM ghaNIvAra Avyo hato tethI huM mArA nagarathI nIkaLIne ahIM AvI A latAmaMDapamAM rahyo. tyAra pachI thoDA ja vakhatamAM amane bannene zodhatAM zodhatAM pelA acaLa ane capaLa paNa amArI pachavADe ahIM AvI pahocyAM. acaLa te AkAzamAM rahIne mArI upara tiraskAranAM AkarAM vacana saMbhaLAvavA mAMDyAM ane mArI sAthe spardhA (harIphAI) karate hAyatema mane tuccha zabdo kahevA lAgyuM. e vacano sAMbhaLatAM mArA mana nI kevI sthiti thatI hatI te huM tamane jaNAvuM chuM. eka bAjue mArI vahAlI premamUrti priyAnA snehanA tAtaNanA baMdhathI jANe baMdhAI Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1172 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 1 gayela hoya tevuM mAruM mana thayuM, tyAre bIjI bAjue zatrunA kharAba vAne laine laDAinA rasamAM uchaLavA lAgyuM; mArA hRdayanI to evI kharAba sthiti thaI gaI ke e uThe paNa nahi ane cAle paNa nahi, jANe zuM karavuM teno nirNaya karavAmAM te taddana mUDha banI gayuM ane jANe hiMDoLe caDyuM hoya tevI tenI sthiti te vakhate thaI gaI. mArI strIne ekalI mUkIne javuM e mane ThIka lAgatuM nahatuM ane pelA acaLa - paLanA laDavAnA AmaMtraNane visArI mUkavAmAM paNa mArI nabaLAI dekhAtI hatI. Akhare huM ekadama AvezamAM AvI jaIne tenA tarapha doDyo ane acaLanI sAthe mAre turata ja laDAI jAmI gaI. amArI laDAI kevI sthitimAM zarU thaI te to tame (vimaLakumArane kahe che ke teNe) tyAM sudhI ghaNI kharI joI paNa hatI. jevo acaLa nAThe ke tarata ja meM tenI puMTha pakaDI. huM tenI najIka pahoMce eTale meM tene AkarAM vacana kahevA mAMDyAM, jyAre meM ghaNuM AkarA zabdo kahyA tyAre te aTakyo ane pharIvAra amArI laDAI cAlI. meM eka sakhta sapATe tene lagAvyA, tethI tenAM hADakAM bhAMgI gayAM ane acaLa paDyo. AkAzamAM rahyA rahyA meM tene jamIna para jhIka, tenAM aMgopAMganAM cUrecUrA thaI gayA, tenI zakti badhI gaLI gaI, tenAmAM dInatA AvI gaI, vidyAo tenI sAthe cAlI nahi ane zarIra paNa hIlacAla vagaranuM thaI gayuM. "have te vakhate meM vicAra karyo ke A acaLa te e thaI gayo che ke pharIvAra mArI sAthe laDavAno ke sAme zu tame ja rIno AvavAno kadi paNa vicAra karaze nahi; paraMtu are khyAla Avyo. re! cUtamaMjarIne cheDIne AnI pachavADe huM lAge temAM meM to AkAzane muThThIo mArI athavA te ketarAM khAMDyAM, kAraNake e bApaDI cUtamaMjarI ekalI che te ghaNe bhAge te bIkathI marI gaI haze! athavA te pele pApI capaLa jarUra ene ekalI joIne harI gayo haze, upADI gaye haze! are re! meM A zuM vicAra vagaranuM kAma karyuM! jarUra e bALAne pele pApI upADI gayo ja haze ane ene upADIne e pApI kyAre kyAM cAlyo gaye haze-mArA khyAlamAM e vAta rahI nahi ane e kyAM gayo tenI meM tapAsa paNa rAkhI nahi!! have e durAtmA pApI capaLa kyAM gayA haze! paNa cAla! je te khare-A pramANe vicArIne huM ekadama tyAMthI cAlI nIkaLyo. huM gheDe Avyo tyAM capaLa mane barAbara sAme maLe. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4] ratacUDanI AtmakathA. 1173 "capaLane dUrathI jotAMja mArA manamAM aneka tarkavitarko AvavA lAgyA. eha hamezAM azubha zaMkA utpanna kare che-ema capaLa paDyo. mArA saMbaMdhamAM paNa thayuM. meM vicAryuM ke are! A capaLa ahIM kevI rIte AvyA ? zuM cUtamaMjarI e pApInA jovAmAM ja AvI nahi hoya ? athavA te e strI enI veSayasukha bhAgavavAnI icchAnI sAme thavAthI zuM e pApIe tene mArI nAMkhI haze ? game tema hoya paNa jo te strI hajI sudhI jIvatI hoya ane A pApI ene hAtha karI zake tevA saMyeAge! hAya te e atyAre acaLanI pachavADe ahIM Ave te vAta koi rIte baMdhabesatI nathI. pracalita vAta che ke: bhA zUnye dadhighIM dRSTvA, kAkaH sthaganavarjitAm / labdhAsvAdo'pi tAM muktvA kathamanyatra gacchati // manuSya vagaranA ekAMta sthAnamAM DhAMkaNA vagaranuM dahiMnuM jana paDeluM heAya te tenA svAdane jANanArA kAgaDA tene cheDIne Aje zA mATe jAya? ATalA uparathI mArUM ema anumAna thAya che ke mArI strI jarUra jIvatI ja nathI. e jIvatI hAya teA ane choDIne A capaLa ahIM Ave ja nahi-AvA AvA aneka prakA ranA vicAro huM mArA manamAM karatA hatA, aneka sAcI khATI zaMkA karI tenA ukela ane nIkAla manamAM ne manamAM karatA hatA, tyAM tA capaLa mArI tadna najIka AvI pahoMcyA. turata mArUM tenI sAthe yuddha thayuM. meM tene paNa acaLanI peThe ja jamIna para paTakyo ane tenA paNa acaLanI jevA ja hAla thayA. AvI rIte acaLa ane capaLa bannene ThekANe pADI pA meM vicAra karavA mAMDyo-are re! zuM mArI priya tamA marI gai!, athavA zuM nAza pAmI gai ! athavA vinAzane prApta thai! athavA zuM tene koI jagyAe capaLe saMtADI dIdhI haze! athavA te tene kAI khIntanA hAthamAM soMpI dIdhI haze! AvI rIte strI saMbaMdhI aneka prakAranA sArA mAThA vikalpe rUpa uchaLatAM meAjAMonI mALAthI cAlatA ane manarUpa nadImAM DUbakI mAratA huM A pradezamAM AvI pahoMcyA. eha zaMkAzILa che, temAM khAsa karIne saMbaMdhI mATe zaMkA vadhAre thayA kare che. ahI AvatAM ja meM mArI premamUrttine akhaMDita joi. e vakhate mArA zarIramAM jIva Avye, mAruM hRdaya uchaLI gayuM, mArA snehanI zaMkAo. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1174 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 1 AkhA zarIramAM AnaMda phelAI gaye, remAMca khaDA thaI gayA, mArI cetanA sthira thaI ane AkhA zarIramAM zAMti zAMti thaI gaI ane hathI zarIra DolavA lAgyuM, mArA cittamAM je udvega hato te khasI gaye ane A mArI priyatamAe tamArI sarve vArtA kahI ane tamArA mAhAsyathI ke abhuta banAva banyo te paNa kahI saMbhaLAvyuM. A pramANe meM mArI AtmakathA karI." prakaraNa 5 muM. vimaLa ane racUDa-cUtamaMjarI. che nacaDa vidyAre pitAne vRtAMta kahI saMbhaLAvyo, vistArathI AtmakathA vimaLakumAra pAse vAmadeva sAMbhaLe tema kahI saMbhaLAvI, cUtamaMjarI mATe acaLa 1 capaLa sAthe keTalI ane kevI khaTapaTa thaI hatI te jaNAvI dIdhuM, pitAnA dharmapremane sAkSAtkAra karAvyo ane vimaLakumAre karelI sahAya ane lIdhela saMbhALa mATe AbhAra darzAvyuM. AtmakathA pUrI karI racUDe vAta calAvIH kAryanI bujha karanAra racUDa ni:spRhI mahAnubhAvanA ucca Adarza sajjananA bhAvamIlananI kimata, ravacUDa-ba baMdhu vimaLa! te A bALAnuM rakSaNa karyuM te kharekhara mAraMja rakSaNa karavA jevuM karyuM che ! ema karIne te mArA kuLanI unnati karI che! ane mane vizuddha yaza Apyo che! bhAI! mahAnubhAva ! huM tane zuM kahyuM? kayA zabdomAM kahyuM? kevI rIte kahuM? A duniyAmAM evI kaI vastu nathI, cIja nathI, bAbata nathI, je te mAre mATe karI na hoya! teM mAruM sarvasva karI ApyuM che. jemAM kahevAya che ke-keie ApaNuM upara upakAra karyo hoya tene badale vALavo e to 'vANuMAne dharma che, 1 vANune dharma paisA laIne tenA badalAmAM bIjI vastu ApavI. eka vastune badale bIjI vastu ApavI. vyApAra-hisAbanI vAta. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5] vimaLa ane ratacUDa-cUtamaMjarI. 1175 emAM kAMi sAdhutA nathI, emAM kAMI vizeSatA nathI. have emAM paNa je prANIo mujhAya che, matalama ke eTaluM paNa karI zakatA nathI temane teA janAvara ja samajavA, karela upakAranA maDhalA na vALanAra mANasa nathI ema samajavuM, mATe vimaLakumAra! mArA upara maheramAnI karo, mane kAMi pharamAvA eTale Apane je kAMi priya hoya te huM Apane sevaka ApanuM kArya khajAvuM." vimaLa-- ahe| kRtajJazreSTha ! tamAre evA saMbhramamAM paDavAnI jarA paNa jarUra nathI. tamArA darzananeA mane Aje lAbha maLyA eTale have amAre te zI vAtanI bAkI rahI ! ethI vadhAre amane vahAluM paNa zuM hAya athavA hoi zake ? vacaH sahasreNa satAM na sundaraM, hiraNyakoTyApi na vA nirIkSitam / avApyate sajjanaloka cetasA na koTilakSairapi bhAvamIlanam // "sajjana purUSanuM eka suMdara vacana hajAro seAnAmaheArathI paNa maLI zakatuM nathI, karoDa seAnAmaheArathI paNa evA bhAgyathAnanuM darzana maLatuM nathI, temaja lAkhA karoDa seAnAmaheArathI paNa temanA hRdayanI sAthe bhAvapUrvaka maLavAnuM banI zakatuM nathI, " "ane bhadra! meM te tArUM evuM zuM meoTuM kAma karI nAkhyuM che ke tArI jAtane badalA vALavAnA saMbaMdhamAM ATalI badhI vicAramAM nAkhI dIdhI che? " amUlya ratra arpaNanI mAgaNI, ni:spRhInI viziSTa nisa~patA. prArthanA. dAkSiNya, Agraha, bhAva, vimaLe jyAre A pramANe javAba ApyA tyAre ranacUDe peAtAnA manamAM vicAra karyo ke AvA sajjana mANasa amuka vastunI mAgaNI teA zenA ja kare? paNa mAre A mArA akAraNa baMdhunA kAMika badalA tA jarUra vALavA joIe. jo tema nahi karUM tA mArA manamAM nirAMta vaLaze nahi-- A pramANe vicArIne rahracUDe pAtAnA hAthamAM eka rata pragaTa karyuM-te rana dekhAvamAM ja evuM asAdhAraNa hatuM ke sAdhAraNu lAkanajarathI te jIrUM che, ke lAla che, ke pILuM che, ke sapheda che, ke kALA raMganuM che ema niNaeNyapUrvaka kahI zakAya tema nahatuM, eNe sarva dizAone jhagajhagAyamAna karI dIdhI hatI, e sarva raMgothI surobhita hatuM ane jANe iMdradhanuSya (kAcamI) hAya nahi tema peAtAnI Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1176 umiti bhavaprapaMca kathA. (prastAva ja kiraNa jALathI teNe potAnI prabhA sarvatra phelAvI hatI. e rata pitAnA hAthamAM vimaLakumArane batAvato racUDa vidyAdhara belyo "bhAI vibhaLa! A rana sarva prakAranA rogone dUra karanAra che, mahA bhAgyavAna che, duniyAnA dArighane dUra karanAra che ane sarva raMganuM hevAsAthe guNamAM te lagabhaga ciMtAmaNi rana jevuM che. devatAoe mArA karmathI rAjI thaIne khuzIthI e rata mane arpaNa karyuM hatuM. e ratamAM evI khUba che ke A lekamAM te manuSyonI sarva AzAone pUre che. kumAra! baMdhu! mArA upara maherabAnI karI A ratane grahaNa kara, jyAM sudhI e ratna tuM leze nahi tyAM sudhI mArA jIvane ke prakAre nirAMta thanAra nathI." racUDanA AvA AgrahanA javAbamAM vimaLakumAre kahyuM "mAhAtmA! baMdhu! tAre A bAbatamAM mane jarA paNa Agraha karavo nahi ane tAre manamAM kheda paNa rAkhavo nahi. te dIdhuM ane meM lIdhuM, pachI kAMI bAkI che? je bhAI! e te tArI pAse rahe e ja sAruM che, mATe barAbara saMbhALIne ene tuM mUkI rAkha ane manamAM anya anya vicAra na kara." denAra lenAranI viziSTa mahAnubhAvatA. ratracUDane guNa pakSapAta ane gaurava. vimaLanI addabhuta ni:spRhatA sAthe sthiratA. tyAre vaLI cUtamaMjarIo kahevA mAMDyuM ke "baMdhu vimaLakumAra! Aryaputra tamane vijJapti kare che te tame bhaMga na karaze. juo, vAta ema che ke - nispRhA api cittena, dAtari praNayodyate / santo nAbhyarthanAbhaGgaM, dAkSiNyAdeva kurvate // "purU pitAnAM cittamAM te spRhA vagaranA hoya che chatAM dAna karanAra premathI prerAIne dAna ApavA udhana thayela hoya te vakhate tenI prArthanAne bhaMga karatA nathI, kAraNa ke temanAmAM eTaluM dAkSiNya (hA rakhApaNuM) hoya che tethI teo koine nA kahI zakatA nathI, duHkha lagADI zakatA nathI." 1 pAThAMtare ghaDapaNa ane daLadarane. 2 mULamAM "sumecaka zabda che. ene artha meranA pIMchAnI pachavADe je sarva vayukta saMghaTa hoya che te raMganuM ratra athavA pATA vAdaLI raMganuM rava ema thAya che. saMbaMdha letAM "sarva raMganuM e artha vadhAre yogya lAge che. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5] vimaLa ane racUDa-cUtamaMjarI. 1177 cUtamaMjarI A pramANe bolatI hatI te vakhate haju te vimaLa kumAra tene ze uttara Apa tene vicAra karatA hatA, tyAM te ratacUDe AdarathI peluM ratna jene eka devatAnI ApelI kimatI dAbaDImAM vAta daramyAna mUkeluM hatuM tene vimaLakumAranA vastranA cheDA sAthe A darapUrvaka bAMdhI dIdhuM. AvA adbhuta ane durlabha ratnanI prApti thatAM paNa taddana spRhA-icchA vagaranA, taddana madhyastha bhAve rahelA ane kaI paNuM prakAranI harSanI lAgaNI vagaranA vimaLane joIne ratacUDane tenA guNa upara bahu lAgaNI thaI AvI. eka tuccha TakaDo maLatAM paNu manuSya kevo rAjI thai jAya che tene tene anubhava hato ane A rana te sarva dAridgha dUra karanAra, yuvAvasthA TakAvI rAkhanAra ane rogane nAza karanAra hovAthI sAdhAraNa rIte kaI paNa manuSya ghaNI khuzIthI rAkhe, tevA adbhuta ratnanI prApti thatAM chatAM jyAre vimaLakumAranA mukha para jarA paNa pheraphAra na thayuM tyAre sAmAnya rIte ranacUDane ghaNe harSa thayo ane vismayapUrvaka potAnA manamAM te vicAra karavA lAgyo ke-ahe! A bhAinuM mAhAo te kAMI bhAre apUrva jaNAya che! ane AvI niHspRha vRtti te kaI jagyAe jovAmAM AvI nathI! A kumAranuM caritra to sAdhAraNa rIte manuSyalekamAM jovAmAM Ave tethI kAMI judA ja prakAranuM jaNAya che. athavA te je mahAtmA purUSanuM cittarata AvuM kimatI-amUlya thaI gayuM hoya tevAne pachI bAhya nirjIva ratanuM prayojana paNa zuM rahe? kharekhara, aneka bhavomAM dharmakAryathI jeoe pitAnuM cita raMgI nAkhyuM hoya tevA puNyazALI jIvonuM citta ja AvA prakAranuM thAya che. je prANuo niraMtara pApI hoya che, zuddha dharmathI bahAra thayelA hoya che ane halakA hoya che te enuM citta AvA prakAranuM nirmaLa hevAne jarA paNa saMbhava nathI. pratyupakAra ciMtA, dharmadarzanane mArga, racUDano nirNaya upara pramANe vicAra karIne racUche vaLI pitAnA manamAM vicAra kayo ke A kumAra te kyAM haze? enuM nAma zuM haze? enuM gotra zuM haze ? e ahIM zA mATe Avela haze? enuM anuSThAna (vidhAna) zuM haze? e sarva hakIkata mAre barAbara jANavI joIe. mATe e kumAranI sAthe eno sahacara (mitra) che tene e sarva hakIkata pUchI barAbara Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1178 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva ja vAkephagAra thaI jauM. pachI e racUDa vidyAdhara mane ekAMta sthAnamAM laI gayo ane mane upara javI te sarve hakIkata vimaLakumArane aMge pUchI. meM racUDane tenA savAlonA javAba ApatAM kahyuM "ahIM najI mAM vadhemAnapura nAmanuM nagara che, tyAM kSatriya kuLamAM utpanna thayela dhavaLa nAme rAjA rAjya kare che, tene A vimaLa vimaLane aMgata nAmano kuMvara che. Aje savAre teNe mane kahyuM ane darzana paricaya. "mitra vAmadeva! lenA kahevAthI mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke ApaNuM nagara bahAra kIDAnaMdana nAmanuM udyAna che te ghaNuM suMdara che, bahu AnaMda upajAve tevuM che, ramaNIya che. e ughAna meM A janmamAM kadi joyuM hoya ema mane yAda nathI, to Aje ApaNe jaIne e udyAna joIe. kumAranI e IcchAne meM mAna ApyuM. tyAra pachI ame banne A udyAnamAM AvyA; ahIM AvyA pachI tamArA bannene zabda ame dUrathI sAMbhaLe; zabda sAMbhaLatA e zabda kAne che te jANavAnI amane jijJAsA thaI; tethI zabda je dizAethI AvatA hatA te tarapha ame cAlyA; cAlatAM cAlatAM suratamAM ja ame bevaDAM pagalAM jamIna para paDelAM joyAM; pagalAM uparathI ame samajyA ke A rastethI strI purUSanuM joDaluM pasAra thayuM che; tyAra pachI AgaLa cAlatAM latAmaMDapamAM dUrathI ame tamane bannene joyA; vimaLakumAra manuSyanAM lakSaNazAstradvArA bahu sArI rIte jANe che; teNe tamArAM lakSaNe uparathI kahyuM ke A bannemAMthI je purUSa che te cakravatI thaze ane tenI sAthe je strI che te cakravartInI patI thaze. ahIM amArA AvavAnuM A prayojana che. enAM sarva anuSThAne (vartana-vidhAna) sarva vidvAnone prazaMsA karavA yogya che, joke tene mAna Ape che, badhuone AhAda utpanna kare tevAM che, mitrone khAsa rUca tevAM che ane muni mahArAjAe paNa evAM vartananI spRhA kare tevAM che. vAta mAtra eTalI che ke haju sudhI eNe koI dazenano svIkAra karyo nathI." - 1 mane eTale vAmadevane. A vArtA vAmadeva-saMsArIjIva kahI rahyo che, sAme sadAgama beThA che, bAjumAM agRhItasaMketA ane prajJAvizALa beThA che ane bhavyapurUSa dhyAna daI sAMbhaLe che. vAmadeva tarIke potAne thayela anubhava saMsArIjIva kahe che-A citra hRdayapaTa para rAkhavuM. 2 darzanaH tatvajJAna, mata, philosophI. eTale e jaina ke bauddha ke naiyAyika ke gamatane nathI. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Akhare khaleA vALavAnI dizA sUjI prakaraNa 6 huM. 6 s hAnubhAva vimaLa je naisagika rIte niHspRha vRttivALe udAra dAkSiNyavAna mahAsatva hatA tenA paricaya ratacUDane thayA, tene rAjakumAra tarIke ravacUDe ALakhyA, tenI niHspRha vRtti jAte anubhavI ane vizALa hRdayanI nirlobha vRttine jAte sAkSAtkAra karyAM. tenI hakIkata vAmadeva (mArI) pAsethI sAMbhaLI rahyA pachI ralacUDe peAtAnA manamAM vicAra karyo ke e kuMvarI saMbaMdhI ahu sArI mAhitI maLI; have e uparathI A vakhatane cAgya je kArya karavAnuM mane ThIka lAge che te e che ke ene bhagavAnanI pratimA batAvuM, e bhagavAnanA khimanA darzanane kharAkhara ceAgya che. mane ema lAge che ke jo ene huM bhagavAnanI pratimAnA darzana karAvIza tA tethI tenA upara ghaNA mATeA upakAra thai zakaze. mArA upara teNe je mahA upakAra karyo che tenA adalA vALavA mArA manamAM je maneAratha thayA kare che te paNa tema karavAthI pUrNa thaze. vimaLanuM utthAna devadarzana. krIDAnaMdanavanamAM cugAdinAtha prAsAda tenA pUrva itihAsa ane tenuM sauMdarya yugAdinAthanA suMdara khimanuM darzana. upara pramANe vicAra karyAM pachI huM (vAmadeva) ane ralacUDa vimaLakuMmAranI pAse AvyA ane ratacUDe vimaLakumArane kahyuM " kumAra vimaLa ! mitra ! keTalAMka varSo pUrve mArA dAdA ( mAtAnA pitA ) maNiprabha` A * 1 jainadharmanuM jJAnacaMdana siddhaputra pAsethI maNiprabhanA putra rahrazekharane maLyuM hatuM ema pR. 1169 mAM jaNAvyuM che. maNiprabha jaina hatA evI hakIkata tyAM AvI nathI. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1180 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja udyAnamAM AvyA hatA ane te vakhate temane A krIDAnaMdana vana ghaNuM suMdara lAgyuM hatuM. te vakhate A udyAnanA kudaratI sauMdaryathI harSa pAmIne vidyAdharane AvavA mATe eka ghaNA adbhuta suMdara prAsAda (maMdiraderAsara) teNe A udyAnamAM aMdhAvyA ane tyAra pachI yogya avasare temAM teNe yugAdideva zrI AdinAtha bhagavAnanA kiMmanI sthApanA karI. e kAraNane laine huM A udyAnamAM agAu paNa ghaNI vakhata Avyo hatA. e prAsAda ane biMba bahu suMdara che mATe tame mArA upara kRpA karIne te jovA jarUra padhAro. " javAbamAM vimaLakumAre kahyuM "jevI Arya mitranI icchA ! cAle !" AvA javAba sAMbhaLI racUDa ghaNA rAjI thayA. ame sarva devaprAsAda tarapha cAlyA ane bhagavAnanuM maMdira ame joyuM. 'e maMdira svaccha sphaTika rananI kAMtine dhAraNa karatuM hatuM, suvarNanI 1 maMdiranuM addabhuta varNana che: prathama ene dUrathI dekhAva kevA lAgatA hatA te jaNAvyuM, pachI maMdira najIka jatAM kahe che ke tenI pharasabaMdhI ( besavAnI aMdaranI jagyA) atyaMta prakAzamAna sphaTika ratanI che, te ArapAra dekhAtI nirmaLa jagyApara temAM UbhA karelA seAnAnA thAMbhalAnI chAyA paDe che, seAnAnA thAMbhalAmAM 52 vALA jaDelA che tenI kAMtithI staMbapara bAMdhelI meAtInI mALAe lAlaraMganI dekhAya che, lAla mALAenI aMdara jaDelA marakata maNiethI cAmara zyAma raMganA dekhAya che, cAmaranA DAMDAnI prabhAthI kAcamaMDaLa pILu thai gayuM che, e kAcamaMDaLanI phremamAM lAla maNie jaDelI che ane tenI nIce seAnAnI dhudharI athavA dhaMTaDIe jaDI che. A adbhuta varNananuM mULa paNa vAMcavA lAyaka che. bahu suMdara varNana mULamAM hAvAthI te paNa ahIM ApyuM che.- dRSTaM bhagavato mandiraM / tacca kIdRzam / avinA vimalasphaTikacchAyaM svarNarAjivirAjitaM / taDidvalaya saMyuktazaradambudharopamam // vilasadvajravaiDUryapadmarAgamaNitviSA / naSTAndhakArasambandhamudyotitadigantaram // lasadacchAcchanirmalasphaTikamaNinirmita kuTTimasaMkrAntavilasattapanIyastambhaM sta - mbhavinyastavidrumakiraNakadambakaraktamuktAphalAvacUlaM avacUlaviracitamarakatamayUkhazyAmAyamAnasitacamara nikaraM sitacamaranikaradaNDa cAmIkaraprabhApiJjaritAdarzamaNDalaM AdarzamaNDalagata virAjamAnAruNamaNihAra nikurumbaM hAranikurumbAvalambitavizadahATakakiGkiNIjAlamiti / Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6] vimaLanuM utthAna-devadarzana. 1181 paMktithI birAjamAna thayeluM hatuM, dUrathI najara karatAM vijaLInA camakArArUpa valayayukta zara RtumAM AkAzamAM vAdaLAM zobhe tevI zobhAne dhAraNa karatuM hatuM; suMdara zobhatA vaja vairya ane padmarAga ( hIrA, ratra ane mANeka) maNionA tejathI aMdhakArano saMbaMdha teNe dUra karyo hato ane tene prakAza ghaNe dUra sudhI spaSTa jaNAto hato; jhagajhagAyamAna thatA atyaMta svaccha ane nirmaLa sphaTika ane maNionI banAvelI pharasabaMdhImAM saMkrama pAmelA senAnA thAMbhalAo e vizALa prAsAdamAM ramaNIya zobhA ApatA hatA; enA thAMbhalAo upara jaDelA lAla paravALAnA kiraNusamUhathI te para laTakatI metInI mALAonI jhule lAla raMganI lAgatI hatI; e laTakatI metInI mALAonI jhulemAM jaDelAM lIlAM rana (marakata) nAM kiraNathI zyAma jevA dekhAtA suMdara sapheta cAmare pAse beThavAI gayelA hatA; e dhoLA cAmaronA samUhanA mAM ( heDalamAM) jaDelA senAnA tejathI uparanuM AkhuM kAcanuM maMDaLa pILA raMganuM dekhAtuM hatuM; vaLI e upara jaDelA kAcanA maMDaLamAM ahIM tahIM lAla cunIonI hAre jaDavAmAM AvI hatI ane e maNionI hAranI nIce zuddha sonAnI ghugharIonI jALa laTakAvavAmAM AvI hatI-AvA anupama saudaryavALA suMdara prAsAdamAM praveza karIne yugAdinAthanI pratimAnuM savae darzana karyuM, e suvarNanuM banAvela bhagavAnanuM biMba ekadama manane haraNa karI le tevuM hatuM, vikAra vagaranuM dekhAtuM hatuM, khoTA bhabhakA ke khaTATopa vagaranuM lAgatuM hatuM, ekadama zAMta jaNAtuM hatuM, bahu priya lAge tevuM hatuM ane eNe pitAnI prabhA cAre tarapha phelAvI dIdhI hatI. te vakhate sAthe AvelA cAre jaNe atyaMta AnaMdapUrvaka ane harSathI AMkho ughADI ughADIne jinabiMbanAM darzana karyA ane yugAdinAthane vAraMvAra praNAma karyA. tyAra pachI racUDa ane cUtamaMjarIe prabhubiMbane vidhipUrvaka vaMdana karyuM, te vakhate pavitra AnaMdanI urmio uchaLatAM teone Akhe zarIre romAMca khaDA thaI gayA. mUrtidarzanathI vilAsa, guNAnurAgathI jAtismaraNa, premamUchane upacAra-cetanA. cara ane acara traNe bhuvananA sarva nA baMdhu e bhagavA 2 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upamiti bhavaprapaMcA kathA, [prastAva ya nanA bhiSmane avalAkatAM vimaLakumAranuM jIvavIyaeN atizaya ullAsane pAmyuM, tenA manamAM ghaNA pramAda thai Avyeza, teNe karmanAM moTAM jALAMAne teADI nAkhyAM, tenI samruddhi ghaNI vadhAre prakAzI nIkaLI, pragaTa thai AvI, josamAM AvI gai ane guNa tarapha tene ghaNA vadhAre majabUta rAga thai AvyeA. e prasaMge teNe vicAra karyo, ciMtavanA karavA mAMDI ke ahe| ! A bhagavAnanuM kevuM suMdara rUpa che ! e biamAM keTalI zAMti dekhAya che! enuM nirvikArIpaNuM keTaluM AgaLa paDatuM jaNAya che ! ane emanA atizayA paNa kevA suMdara ane moTA jaNAya che ! emanuM mAhAtmya te eTaluM adbhuta lAge che ke enI ciMtavanA karavI paNa ghaNI murrakela jaNAya che! ahAhA! emanA koi paNa prakAranA kalaMkarahita ane maneAhara AkAra uparathI ja guNasamUhanI mahattA te e devamAM pAra vagaranI heAya tevuM spaSTa rIte jaNAi Ave che! emanI pratimA uparathI mArA manamAM nizcaya thAya che ke A devamAM koi paNa prakAranA keAi jIva ke ajIva vastu upara rAga nathI, dveSa nathI ane te jANe sarvajJa ane sarvadarzI hAya tevuM lAge che ! ! ahAhA ! ahAbhAgya che! dhanya che ! AnaMda che ! Azcarya che ! AvI ciMtavanA karatAM karatAM vimaLakumAre madhyasthabhAve pAtAnA AtmAnI sAthe lAgela melamAMthI keTalAe kApI nAkhyA ane ema ciMtavanA karatAM karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM, jene laine pUrva bhAmAM pAte koNa hatA, kevA hatA, pAte kevAM karmo karyAM hatAM ane konA konA saMbaMdhamAM peAte Avela hatA te sarvanuM tene smaraNa thayuM. jAtismaraNa jJAnathI pUrva bhavAnI hakIkata hRdayacakSu sanmukha khaDI thAya che ane te sarvanA citAra hRdayapaTa para barAbara cItarAi jAya che, kAraNa ke e jJAna matijJAnanA viSaya hAi pAchalA bhava saMbaMdhI keTalIka hakIkatanuM smaraNa karAve che. evI rIte jyAre peAtAnA pUrva bhave vimaLakumAre joyA tyAre tene mUrchA AvI gai ane pote ciMtavana na karI zakAya tevA rasamAM tarakheALa thai gayA. turataja te UbhA hatA tyAM maMdIramAM ja jamInapara paDI gayA eTale sAthenA sarvene moTA saMbhrama thai gayo, manamAM vicAra thai Avyo ke vimaLakumArane A zuM thaI 1 nimittakAraNa kevAM balavAna che te vicAravAyeAgya che, guNAnurAgIne paNa sAdhanadharmathI keTalA lAbha thAya che te lakSyamAM levAyeAgya che. khIjI agatyanI khAkhata e che ke jeo svAbhAvika rIte AgaLa vadhelA hAya che tene vIryo. lAsa thatAM tenI pragati ekadama thaI jAya che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6] vimaLanuM utthAna-devadarzana. 1183 gayuM? turata tenA zarIra upara zItaLa pavana nAkhavAmAM Avyo eTale tenI mUcha vaLI gaI ane tene cetanA AvI. pUrva sukRtyanuM susmaraNa, vimaLane AtmasthAna kALa, viziSTa AbhAranuM darzana, vimaLakumArane jAgRti AvI, cetanA AvI, eTale tene atyaMta AdarapUrvaka racUDe savAla pUchavA mAMDyA. te vakhate teo vacce nIce pramANe vAtacIta thaI racUDa- "baMdhu vimaLa ! AvA adbhuta devAlayamAM tane A zuM thaI AvyuM? A sthAne tane mUcha AvI gaI tenuM kAraNa zuM?" ravacaMDa vidyAdhare Avo savAla karyo eTale vimaLakumAramAM pAcho bhaktibhAva vadhAre jAgRta thaI AvyuM, AkhA zarIre romAMca khaDA thaI gayA, harakhathI tenI AMkho vizALa thaI ughaDI gaI ane banne hAtha joDAI gayA. pachI teja sthitimAM teja jagyAe vimaLa Ubho thaIne racUDanA banne paga pakaDIne tenA tarapha nIco vaLI AMkhamAM harSanA AMsu lAvI vAraMvAra tene praNema karavA lAgyo, page paDI tene vaMdana karavA lAge ane pachI mukhethI bolavA lAgyuM - vimaLa-"aho mitra! tuM mAruM zarIra che! mAruM jIvatara che! mAro bhAI che ! mAre nAtha che ! mAre mAbApa che ! mAre gurU che! mAre deva che ! are tuM mAre paramAtmA che ! emAM jarA paNa zaMkA jevuM ke atizayoktibhareluM kAMI nathI. aho ! he dhIravIra upakArI ! te Aje sarva pApane joI nAkhanAra ane saMsArano cheda karanAra A bhagavAnanA bibanA mane darzana karAvIne mAruM eTaluM zreya karyuM che ke tane huM je kahuM te ochuM che. he racUDa! e biMbanuM mane darzana karAvIne te dvArA te mokSamArga batAvyuM che, te mArI tarapha kharekharI sajajanatA karI batAvI che, mArI bhAva ( saMsAra ) rUpa velaDIne chedI nAkhI che, duHkhanAM moTAM jALAMone mULamAMthI ukheDI nAkhyAM che, sukharUpa moTuM vRkSa mane ApyuM che ane mane zivadhAma (parama sukhasthAnamekSa ) najIka karI dIdhuM che! aho mArA upakArI ! huM tane zuM kahyuM? kyA zabdomAM tArA upakArane varNavI batAvuM?" ravacUDa-"bhAI ! tane zuM thaI gayuM ane A tuM zuM kahe che? e haju sudhI huM jarA paNa samaja nathI." Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1184 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 5 vimaLakumAra-"Arya! A bhagavAnanA biMbanA darzana thatAM mane jAtismaraNa jJAna thaI AvyuM tethI A bhavathI agAunA mArA ghaNA bha mArA jovAmAM AvI gayA, mane tenI smRti barAbara tAjI thaI gaI. vAta ema banelI ke agAu paNa ghaNuM bhAvomAM meM bahu prema ane bhaktipUrvaka bhagavAnanA biba upara najara karelI hatI e vAta pratimAdarzana- mArA smaraNamAM tAjI thaI; vaLI mane yAda AvyuM nimattanuM adda ke pUrva bhavomAM samyaga jJAnarUpa nimaeNLa pANI vaDe jAta pariNAma cittaravane meM ghaNI vAra sApha karyuM hatuM, suMdara dhameanuSThAnane mArA pitAnAM banAvI dIdhAM hatAM, AtmAne bhAvanAvaDe bhAvIne bhAvanAmaya karI dIdhe hato, sAdhupurUnI sevAcAkarI karIne ataHkaraNane tenAthI vAsita karI dIdhuM hatuM, te vakhate samasta jIvaprANIvarga upara maitrIbhAva-baMdhubhAva karavo e te jANe mAre svabhAva thaI paDyo hato, guNemAM je prANIo vadhAre hoya temane joIne anubhavAtA AnaMdamAM huM ekatAra banI gaye hato, kaI prANa jarA paNa kaleza pAmato hoya te tenA upara karUNuM lAvavI te hakIkata jANe cittamAM ramaNa karI rahI hatI, je e samajAvyA chatAM paNa ThekANe Ave tevA na hoya temanA tarapha upekSAvRtti vadhAre daDha thaI gaI hatI, viSayothI thatAM sukha ane duHkhamAM udAsInatA vadhAre nizcaLa thaI hatI, prazamarasa (zAMtarasa) ekarUpa thaI jAmI gayo hato, 'saMvega sArI rIte paricita thaI gayo hato, saMsArapara vairAgya (nirveda) barAbara daDha thaI gayo hato, karUNuM ghaNuM vadhAre thaI AvI hatI, zuddha deva gurU dharmapara AsthA paripUrNa thaI hatI, gurU mahArAja upara apUrva bhakti bahu vRddhi pAmI hatI ane tapasaMyama to te vakhate jANe gharanAM ja thaI gayAM hatAM. A pramANe hovAthI jevuM Aje A bhagavAnanuM biMba joyuM, enA niSkalaMkI bhAva hRdayapara asara karanArA thayA ke turata ja huM amRtarasathI jANe sIMcAI gayo houM, prItithI jANe pUrNa bharAI gaye hau, sukhathI jANe DabAI gayo hau ane harSaxdathI jANe bharapUra thaI gaye houM tevo thaI gayo !! te vakhate mArA manamAM thaI AvyuM ke ahe A deva rAgarahita che, dveSarahita che, bhayarahita che, ajJAnarahita che, zekarahita che ane e (rAgAdi ) sarvanuM teozrImAM eka ciha paNa 1 saMgaH sadgati athavA mokSanI abhilASA. 2 nirvedaH saMsArapara arUci. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtattvaparicaya. jaNAtuM nathI, e deva taddana zAMta mUrti dekhAya che ane emane jevAthI AMkhane AnaMda thAya che, emane vadhAre vadhAre nIrakhatAM mane vadhAre vadhAre AhAda thAya che, tethI mane ema lAge che ke meM e devane agAu kaI vAra barAbara sArI rIte joyelA che-AvI ciMtavanA karato hato te vakhate A duniyAmAM kadi na anubhavI zakAya tevo asAdhAraNa rasa jeno anubhavathI ja khyAla AvI zake che ane je ghaNo ja suMdara che temAM meM praveza karyo. te vakhate mane agAunA eka bhavamAM mahA uttama samyakatva prApta thayuM hatuM tyArathI mAMDIne A bhava sudhInA sarva bhavAnI smRti thaI AvI, te sarva bhavamAM banelI hakIkata yAda AvI gaI ane mAruM AkhuM pUrva bhavonuM caritra mArI sanmukha khaDuM thaI gayuM. bhAI ! A pramANe derAsaramAM UbhA UbhA ja mane thaI AvyuM. mATe he bhAI! moTA parama gurU prANIone je lAbha kare te lAbha mane te Aje karI Ape che." A pramANe bolatAM bolatAM vaLI vimaLakumAra pharIvAra ranacUDane page paDayo; eTale "aho narottama ! AvI rIte saMbhramamAM paDI javAnI koI jarUra nathI" ema kahI racUDa vidyAdhare tene uThAvyo ane atyaMta vinayapUrvaka sAdhamI tarIke tene praNAma karyA. prakaraNa 7 muM. vimaLanuM utthAna-gurUtattvaparicaya. -- --- ra vacUDa kharekhara upakAra karI badale vALI rahyo hato, BY = devadarzana karAvI vimaLanA AtmAne sanmukha laI roga Avyo hato ane kRtajJa vimaLa te hakIkatanI yogya tii kimata AMkI racUDano AbhAra darzAvI rahyo hato. SHpage paDelA vimaLanA upakArano bojo relavUDa khamI zakayo nahi, kAraNa te vimaLane tAjA upakArathI dabAI gayela hataA vAta ApaNe joI gayA. tyAra pachI enA anusaMdhAnamAM gurUtatvane paricaya vimaLane racUDe karAvyo te hakIkata agRhItasaMketA! huM kahI batAvuM chuM te sAMbhaLa: Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1186 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 5 sarvajJakathita mArgano paricaya guNaguNane saMbaMdha ane raste, sahRdaya sAdharmane hRdayaprema. ravaDe praNAma karI rahelA vimaLane uThAvyo ane pote tene sAdhama tarIke praNAma karyA e vAta upara jaNAvI. te vakhate pachI racaMDa belyo "baMdhu ! mArA manamAM je hAMsa hatI te atyAre pUrI thai che, mArA je je manoratho hatA te badhA eka kSaNamAM pUrA thaI gayA che, te mArA upara upakAra karyo hato tene badale vALavA mArI icchA hatI te paNa pUrI thaI che, kAraNa ke je mahA tattvajJAnano tane agAunA bhAvamAM paricaya hato te tattvajJAnanuM A bhavamAM smaraNa thavAnA saMbaMdhamAM mArA jevA kAraNika che. mArI je bhAvanA hatI te atyAre pUrI thaI che ane te kumAra ! tane je ATale badhe harSa thaI Avyo te paNa taddana yogya sthAne che che, kAraNe ke - mAprAptine AnaMda, mahAtmA purUSone to sArI strI maLe, dIkarA maLe, rAjya maLe, "dhana maLe ane kiMmatI ratve game teTalAM maLe athavA te svarganuM sukha maLe paNa tethI temane saMtoSa thato nathI, kAraNa ke e sarva sukho "tuccha che, upa2uparanAM che, bAhya che ane thoDo kALa cAle tevAM che "ane tema hovAthI vicArazILa dhIra purUSone tethI saMtoSa thato nathI, paraMtu evA mahAtmA purUSe A mahA bhayaMkara bhavasamudramAM jaina "mArga-tIrthakara mahArAjano mArga je sAdhAraNu rIte prApta tha mahA durlabha che tene prApta kare che tyAre harSathI bharapUra thaI jAya che. A "pramANe atyaMta hargha ane AnaMda thavAnuM kAraNa e che ke savaeNjJa mahA"rAjAe batAvela e mArga prApta thatAMnI sAthe ja je prANIne e mArga prApta thAya che te samatAsukharUpa amRtanA svAdane barAbara "anubhava kare che ane tene manamAM pratIti thAya che ke e mArga aMta vagaranA AnaMdapUrNa mekSane sAdhI ApavAnA kAraNabhUta che. AvA "anaMta sukha pAse strI putra rAjya ke dhana athavA te svarganAM sukha "paNa kAMI bIsAtamAM na hovAne lIdhe e sarvasAmArganI prAptithI sajana mahAtmAone harSa ane ullAsa kema na thAya ? vaLI eka "bIjI paNa vAta cheH sarva prANIo potAnI tAkAta pramANe phaLa me LavavAnI vAMchA kare che. katarAne eka nirmAlya annapiMDa maLI Ave "te tethI te harSaghelA thaI jAya che, jyAre siMhane te hAthIne ghAta Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 ] vimaLanuM utthAna-gurUtattvaparicaya. 1187 " maLe tyAreja nirAMta vaLe che, matalaba ene svaparAkramathI meLavelA " hAthInA mAMsathIja saMtASa thAya che. UMdarane cAkhAnA dANA khAvAnA " maLI jAya teA UMcA nIcA thaine nAcavA kUdavA maMDI jAya che ane " DAkalI vagADe che tyAre hAthIne te ghaNuM suMdara bheAjana bahu prayAsathI " ApavAmAM Ave che tyAre paNa te taddana bedarakArIthI khAya che. " jemane tattvajJAnanuM darzana thayela hetuM nathI tevA mUDha prANIo " nAnA--TuMkA manavALA heAya che ane teone teA jarA dhana ke rAjya " maLI jAya eTale te abhimAnamAM AvI UMcAnIcA thai jAya che ane he mitra ! tane teA agAu jyAre meM ciMtAmaNi ratna jevuM mahA mUlyavAna ane phaLadAyI ratna ApyuM tyAre paNa tuM sthULa AnaMdaH / taddana madhyastha rahyo hateA, tArA manapara koi Atmika AnaMda paNa prakAranI asara thayelI na heAtI ane tArA upara harSanI eka rekhA paNa mArA nIrakhavAmAM AvI nahAtI. jo ke e vastunI prApti evI uttama hatI ke koi sAdhAraNa manuSya hAta tA evI prAptithI te ghaNA ja AnaMdamAM AvI jAya, chatAM tane kAMi na thayuM ane atyAre jyAre sarvamArganI tane prApti ane pratIti thaI tyAre tArA zarIramAM romAMca khaDA thai gayA, tane apUrva AnaMda thayA ane tArA AkhA zarIramAM harSa spaSTa jaNAi AvyA che. mATe bhAi! tuM kharekhara zreSTha purUSa che. have mAre tane eka ja mAmata kahevAnI che ke bhAi ! tAre mArUM ATaluM badhuM ehazAna mAnavAnI kAMi paNa jarUrI nathI ane jANe ke huM tArA gurU hAu evA Arepa karavAnI 1 nItinA graMthamAM eka Ave ja leAka Ave che te vicAravA yeAgya che. lAGgUlacAlanamadhazcaraNAvapAtaM, bhUmau nipatya vadanodaradarzanaM ca / zvA piMDadasya kurute gajapuMgavastu, dhIraM vilokayati cATuzataizca bhuGkte // kutarA peAtAne eka nAneA roTalInA TUkaDA ApanAranI pAse pUMchaDI halAve che, e pageA nIce namAve che, jamIta para leTIne peAtAnuM mukha ane peTa batAve che ane aneka prakAranI khuzAmata kare che; tyAre mATA hAthI heAya che te khAvAnI vastu tarapha bedarakArIthI jue che ane sakaDA khuzAmatanAM vacana kahevAmAM Ave che tyAre khAya che. ( hAthIne khavarAvavAmAM keTalI murakelI paDe che tene anubhava karavA jevuM che. ) Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1188 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ph paNa jarUra nathI ane mAre page paDIne te tuM mane kharekhara muMjhavI ja de che. meM te tane evuM zuM ApI dIdhuM che? huM te eka mAtra nimitta kAraNa thayA chuM. tuM jAte ja AvI kalyANaparaMparAne cAgya che-tArAmAM AvA prakAranI yAgyatA che ema joine meM teA mAtra jarA tArA saMbaMdhamAM yatna karyAM hatA. he bhAi ! huM tane A saMbaMdhamAM eka dAkhalo ApuM: tIrthaMkara mahArAja je sarva bhAvane sArI rIte jANatA hAya che temane leAkAntika devA jAgRti Ape che tethI e devA kAMi mahAtmA tIrthaMkaronA gurU gaNAtA nathI, tevI rIte tAre mATe mAre samajI levuM." vimaLa:--" mahAtmA ! tuM evI vAta kara nahi. teM je vAta karI che tene ane lokAMtika dezanA vartanane ekasarakhApaNuM che ja nahi. bhagavAnane bedha thavAmAM leAkAMtika devatAe jarA paNa nimittakAraNa nathI ane teM te bhagavAnanA khamanAM darzana karAvIne mArUM saMpUrNa kalyANu karI dIdhuM che. leAkAMtika devA ane tIrthaMkara. nimittamAtratAM yo'pi, dharme sarvajJabhASite / pratipadyeta jIvasya sa guruH pAramArthikaH // " sarvajJanA dharmanI prAptinA saMbaMdhamAM je prANI A jIvanA jarA paNa nimittamAtra thAya te paramArthathI A jIvaneA gurU che ema samajavuM, teM e pramANe mane sarvadharmanI prApti karAvelI hAvAthI tuM kharekhara mArA gurU che emAM jarA paNa saMzaya jevuM nathI ane zuddha gurUnA vinayavaiyAvacca karavAM e sajjana purUSAnuM kartavya che; tethI teM mArA upara je upakAra karyo che tenA badalAmAM huM tArA vinaya karUM te taddana ceAgya che. ane huM bhAi! bhagavAnanI evI AjJA che ke peAtAnA svadharmI (sAdharmI) aMdhu game tevA sAmAnya sthitinA hoya tenA paNa yAgya vaMdanAdi vinaya karavA ja joie. te pachI bhAi ! tArA jevA mahAnubhAva jeNe mane zuddha dharmanI prApti karI ApI che tenA vinaya karavA emAM teA savAlajevuM ja zuM hAya? koi paNa prakAranI AkAMkSA-apekSA vagaranA tuM mArA pavitra sa gurU che ane tArA vinaya karavA te mane sarvathA yAgya che." * 1 tIrthaMkara mahArAjane dIkSAnA kALa pAse Ave tyAre leAkAntika jAtinA devAnA evA AcAra che ke tee bhagavAna pAse AvIne kahe che ke bhagavan ! dharmatIrthaM pravartAvA ! ' tyAra pachI varasIdAna ApIne tIrthaMkara dIkSA le che. sarva tIrthaMkaranA saMbaMdhamAM A pramANe bane che. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtatvaparicaya. ravacUDa-" are baMdhu! tuM AvI rIte bela nahi. tArAmAM eTalA badhA guNe che ane te te guNenI bAbatamAM eTale badhe AgaLa che ke tene laine tuM devatAone paNa pUjya che ane tethI tuM ja khare khare amAre gurU che, niHspRhIpaNuM kevuM hoya ane nispRhatAnuM kema rakhAya tene pratyakSa (jIvato) dAkhalo ApIne jvalaMtadaSTAMta. te amane vizuddha mArga darzAvyo che tethI te A pramANe bole te kaI paNa prakAre ucita nathI." utthAnanI bhAvanA, viraktinA pariNAme, kuTuMbaciMtA ane pharaja vimaLakamAra-"mahAguNAdhika kRtajJa mahAtmA purUSanuM A "eka spaSTa citra che ke teo atyaMta bhaktipUrvaka gurUbhakti ane vi. "pitAnA gurU (dharmadarzaka) nuM pUjana kare che, tenI maLanI virati "sevAcAkarI kare che ane tene bahumAna Ape che. je prANI potAnA gurUno dAsa thAya che, teno "saMdeza lAvanAra laI janAra nekara thAya che, gurUnuM nAnuM moTuM kAma hoMsathI cAkaranI peThe kare che ane gurU mahArAjanI gulAmagIrI karatAM jenA manamAM sahaja paNa zarama AvatI nathI te ja prANI khare mahAtmA che, khare puNyAtmA che, khare bhAgyazALI che, khare kuLavAna che, khare dhIravIra che, jagatane vaMdanAgya che, sAce tapasvI che ane kharo samajI temaja bhaNela che. je zarIra vinayathI gurUnA kAmamAM tatpara rahe che te ja kharuM zarIra che "teja sAcI kAyA che. je vANI gurUnI stuti kare che, gurUnA guNanuM gAna kare che te ja sAcI vANI che, sAcI jIhA che; ane je mana gurU mahArAjamAM Asakta hoya che, gurU saMbaMdhI vicAra premapUrvaka kare che te ja kharUM mana che, kharuM citta che. je prANIo ApaNuM "upara dharmadAnano upakAra karyo hoya tenA upakArano badale karoDe bhavamAM tenI sevAcAkarI ane aneka upakAra karavAthI paNa vaLI zakato nathI. have bhAI! mAre tArI sAthe eka bAbatano khAsa vicAra karavAno che. A saMsArarUpa baMdikhAnAthI mAruM mana taddana uThI gayuM che, viSayo mane taddana duHkhathI bharapUra lAge che, prathama bhAva (zAMti) jANe apUrva-asAdhAraNa--lekattara amRtanA AsvAkane anubhava karAvI rahyo che, te mAre have gRhasthAvAsarUpa baMdikhA Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1180 upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva 5 nAmAM na rahetAM bhagavAna jinezvara mahArAja saMbaMdhI dikSA aMgIkAra karavI che. have mAre pitA mAtA ane bIjA baMdhuo temaja sagAMo ghaNuM che. keI paNuM upAye karIne teone paNa je pratibadha thaI zake te ghaNuM sAruM. jo teo paNa bhagavAnanA dharmane pratibodha pAme ane vizuddha dharma Adare e kAMI paNa upAya tuM batAva te kharekhara tethI huM paNa teonuM eka sAcuM aMdhukArya barAbara karI zake, matalaba temanA baMdhu tarIke temanA para upakAra karavAne mane prasaMga prApta thAya, ane huM temanA taraphanI mArI pharaja bajAvI zake. kema ke e sivAya bIjA keI paNa prakAre temanA pratyenI mArI pharaja huM bajAvI zake ema nathI." citA nivAraNAne upAya, budhAcArya paricayanI vArtA devapUjana ane gurUparicaya ratacUDa-"bhAI vimaLa! tuM je vArtA pUche che tene eka upAya mArA dhyAnamAM Ave che. eka budha nAmanA AcArya che, te asAdhAraNa vidvAna ane saMyamavAnuM che. je kadAca koI paNa kAraNe game tema karIne teozrI ahIM padhAre te teozrI tArA baMdhu vigerene avazya gya prakArano pratibaMdha Ape; kAraNa ke teozrI atizayanA bhaMDAra che, anyanA cittane jANavAmAM joitI nipuNatAnI khANa che, prANIone prazama rasanI prApti karAvavAmAM asAdhAraNa che ane yogya samaye yogya vacana bolavAnI bAbatamAM bahu vicakSaNa che." vimaLa-"ahe! baMdhu ! AvA asAdhAraNa guNalabdhisaMpanna mahAtmA budha AcAryane te kyAM joyA?" racUDa---"gaI aSTamIne divase huM A kIDAnaMdanavanamAM bhaga vAnanA pUjana sArU Aja maMdiramAM mArA parivAra budha AcAryane sAthe AvyuM hatuM tyAre meM e mahAtmA AcAryane prathama dekhAva. A maMdiranA bahAranA daravAjA pAse ja joyA hatA huM maMdiramAM praveza karate hato te vakhate meM tapasvI munionuM eka moTuM keLuM joyuM. teonI vacce eka bahu meTA tapasvI meM joyA. temane varNa taddana zyAma hatuM, dekhAva ghaNe 1 atizaya-AzcaryakAraka labdhine "atizaya' kahevAmAM Ave che. e puNyane upaga (vyaya) che. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtattvaparicaya. 1181 bIbhatsa have, mAthe traNa khuNAMvALuM jaNAtuM hatuM, Deka lAMbI ane vAMkIcUMkI lAgatI hatI, nAka taddana capaTuM dekhAtuM, dAMta chUTA chuTA ADAavaLA ane dekhAvamAM vikarALa lAgatA hatA, peTa moTuM lAMbu ane vicitra lAgatuM hatuM ane ekaMdare temanuM AkhuM zarIra eTaluM kharAba lAgatuM hatuM temaja eTaluM kadarUpuM jaNAtuM hatuM ke jenArane tenI sAmuM jovAthI ula udvega thaI Ave. temanAmAM je jarA paNa pasaMda karavA jevI bAbata jaNAtI hoya te te eka ja hatI ane te e hatI ke teozrI ghaNuM madhura ane gaMbhIra svarathI ane spaSTa samajI zakAya tevA varNa ane ucArathI suMdara bhAvArthavALI bhASAmAM AkaIka rIte dharma kahI rahyA hatA. A hakIkata jotAM dUrathI ja mArA manamAM vicAra thayo ke A tapasvI mahArAja vAta to bahu UMcA prakAranI kare che, temanuM zabdagAMbhIrya paNa ghaNuM sAruM jaNAya che, paNa jevI UMcI zailInI teo vAto kare che ane tenAmAM je guNo spaSTa dekhAya che, te pramANe teozrInuM rUpa nathI. astu, game tema he-A pramANe vicAra karato karato huM to caityamAM dAkhala thaI gaye. maMdiramAM dAkhala thaIne meM to bhagavAnanA biMba sAthe mArI najarane joDI dIdhI. bIjI sarva sAMsArika ane racUDanuM deva- bahAranI vAto visarI gaye. meM bhagavAnanA biMba pUjana kArya. uparathI nirmAlya ( junA phala caMdana Adi ) utAya. barAbara pramArjana karI kaI jIvajaMtu na rahe teno upayoga kayo, pachI bhagavAnanA zarIrane jaLa vaDe prakSAlana karI luhIne sArI rIte vilepana karyuM, pUjA karI ane kRlanA samUhane prabhunA zarIra para caDhAvI cAre bAjue paNa pAtharyA, maMgaLadIpaka pragaTa ka, sugaMdhI dhUpa karyo, pachI ('trIjI nisahI kahIne ) sarva devamaMdira kAryane paNa nivedha karyo, besavAnI jagA barAbara puMcha, jamIna para be ghuMTaNa ane be hAthanA taLIo mUkyAM bhagavAnanA mukha upara 1 nisahIH-nadhikI. devapUjanamAM traNa vakhata nizIhi kahevAnI che. prathama nisahIthI saMsArakAryane pratibaMdha thAya che, bIjathI maMdira saMbadhI kAryano niSedha thAya che ane trIjathI drayana saMbaMdhI kAryane pratidha thAya che. ( juo devavaMdana bhASya gAthA 8 mI. ). 2 jIvajaMtu na rahe tevI rIte (morapIMchI vaDe) pramArjana karyuM. 3 paMcAMga gAma-khamAsamaNumAM e cAra uparAMta lalATane jamIna para lagADavAne vidhi che. (de. vaM, bhA, gA. 25 mI.) Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1182 upamiti bhavaprapaMyA kathA. [prastAva 5 barAbara najara lagADI, suMdara bhAvanAne laIne zubha pariNAma vadhavA lAgyA, bhaktinuM atyaMtapaNuM hRdayamAM pragaTa thayuM, banne AMkhamAM harSanAM AMsu AvI gayAM, AkhA zarIramAM AnaMdanA palakArA eka pachI eka thavA lAgyA, romAMca khaDA thaI gayA, jANe AkhuM zarIra kadaMbe puSpa hoya tema vikasvara thaI gayuM, atyaMta bhaktimAM AvI jaIne artha samajaNapUrvaka bhaktimAM lIna thaI zakastavathI prabhu stuti karI; pachI paMcAMga praNAma karyA ane jamIna para huM besI gaye; pachI yogamudrA dhAraNa karIne sarvajJa mahArAje batAvelA zAsananI unnati kare tevA suMdara stotro vaDe bhagavAnanI stuti karI; stuti karatAM karatAM bhagavAnanA guNethI aMtaHkaraNa raMgAI gayu; tyAra pachI vaLI pharI vAra paMcAMga praNAma karyA (khamAsaNa dIdhuM) ane teja avasthAmAM pramadamAM vadhAre karanAra AcArya vigerene paNa namaskAra karyA tyAra pachI jinamudrA dhAraNa karIne ubho thayo tyAra pachI caityavaMdana karyuM (stavana kahyuM); tenI Akhare muktAsukti mudrAe praNidhAna karyuM. have ATalA 1 zakastava-namaNUNe-prabhustutine e pATha che, bhagavadguNa varNananI temAM mukhyatA che, bhASA bahu ja praDha ane kheMcANa kare tevI che. 2 juo noTa na. 3. upara. pR. 1191. 3 yogamudrA-baMne hAthanI daze AMgaLIone ekAMtaritapaNe arasparasa joDI devI ane kamaLanA DeDavAne tene AkAra kare tene yogamudrA kahevAmAM Ave che. paMcAMga praNAma ane stuti karatI vakhate e mudrA karavAne Adeza che. (de. . bhASya-gAthA 15 tathA 18. ) 4 ahIM jAvaMta kevi sAhu vaDe vaMdanA karI jaNAya che. 5 jinamudrA-ubhA rahIne paganA AgaLanA banne aMguThA vacce cAra AMgaLane aMtara ane pAchalI pAnImAM kAMIka ocho aMtara rAkhI kAyotsarga kara tene jinamudrA kahe che. vAMdaNuM kAusagga vigere A jinamudrAthI thAya che. (ke. va. bhASya-gA. 16 ane 18.) 6 A prasaMge UbhA thavAnuM kAraNa jaNAtuM nathI. evo vidhi jANavAmAM nathI. 7 muktAsuktimudrA -banne hAthane polA ane sarakhA rAkhI kapALa para mUkyA tene muktAsuktimudrA kahe che. jayaviyarAya A mudrAthI kahevAmAM Ave che. (de, va, bhASya-gAthA 17-18) 8 A traNe mudrAo caityavaMdanamAM ja karavAnI che. ahIM prathama be mudrA karI stuti karI rahyA pachI caityavaMdana karavAnuM batAvyuM che te kema haze te vicAravA yogya che. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtarUparicaya. 1193 vakhatamAM mArA parivAre bhagavAnane dharavA mATenuM baLi (naivedya) taiyAra karyuM hatuM. snAtra bhaNAvavAnI sarva sAmagrI taiyAra karI dIdhI hatI ane aneka prakAranA vastra alaMkAra caMdaravA vigere taiyAra karyA hatA. ema karIne teoe snAtra bhaNAvavA mAMDyuM, saMgIta zarU karavAmAM AvyuM, madhura svaravALA kAhalA vagADavAmAM AvyA, sughoSAghaMTane vagADo zarU karavAmAM Avyo, naraghAM ane bhANuka(gaNayuM)ne jorathI vagADavAmAM AvyAM, divya daMdubhino avAja cAlu karavAmAM Avyo, meTA sumadhura zono nAda karavAmAM Avyo, suMdara moTA nagArAne vagADavAnI zarUAta karavAmAM AvI, ghugharI vaDe tabalAne jorathI vagADavAmAM AvyAM, kAsIone mATe sura zarU thaI gaye-AvI rIte sarva vAjitronA sAja sAthe stotrano (AAtrane) pATha zarU thayo, eka bAjue maMtrano jApa paNa cAlu thai gaye, kulane varasAda varasAvavAmAM AvyA, sugaMdhathI bhamarAonI hAranI hAra jhaNajhaNATa karavA lAgI, mahA mUlyavAna rasa ghaNI kimatI sugaMdhI auSadhio ane mahA pavitra tIrthanA jaLa vaDe vidhipUrvaka jagatanA sarva jIvonA baMdhu bhagavAnanA biMbano abhiSeka atyaMta AnaMdapUrvaka karavAmAM AvyuM. tyAra pachI zAMtipUrvaka cUtamaMjarIe abhiSeka karyo, enI sAthe bIjI sakhIo AvI hatI temaNe paNa atyaMta AnaMdapUrvaka sarva ucita kriyAo karI ane gAnapUjanamAM harSathI bhAga lIdhe, mahA dAna dIdhAM ane TuMkAmAM sarva ucita kriyAo ane karaNIo karavAmAM AvI. "AvI rIte atyaMta AnaMdapUrvaka bhagavAnanA bibane abhiSeka ane pUjana karIne huM sAdhuone vaMdana karavA mATe racUDanuM ne tyAMthI bahAra nIkaLyo. te vakhate teja mahAtmA gurUdIna. - AcArya (jemane meM derAsaramAM jatI vakhate upadeza 1 ema jaNAya che ke atyAra sudhI te racUDe darzana ja karyA, pachI nAhIne strAtrapUjananI zarUAta karI. athavA bhAvapUjA karyA pachI snAtra je dravyapUjAno viSaya che te karavAmAM vAMdho na hovo joIe e vicAravAgyA che. A saMbaMdhI be khulAsA vidvAna taraphathI maLyA che: prathama sAmAnya darzana ane pachI vizeSa moTI pUjA karI; athavA pote bhAva pUjA karI ane smAtra tenA parivAre jaNAvyuM. bhAva pUjA pachI dravya pUjAno niSedha nathI evo eka vidvAno abhiprAya che. 2 kAhalA -me DhAla ( lazkarI.). 3 bhrAtrapUjAdika prathama zrAvako vRddha laghunA anukrama pramANe kare ane tyAra pachI zrAvikAo kare. jIo dharmasaMgraha prathama vibhAga, patra 139, bhrAtraFgAriyAM pUrva zrAvakairvRddhalaghuvyavasthayA tataH zrAvikAbhiH kArya / Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1194 upamiti bhavaprapaMco kathA. [prastAva 5 detA joyA hatA teozrI) kamaLanA Asana upara sarva sAdhuonI vacce beThA hatA, mahAtapasvI dekhAtA hatA ane huM aMdara dAkhala thayo te vakhate jema dharmane upadeza ApatA hatA tevI ja rIte atyAre paNa cAlu upadeza madhura vANIthI ApI rahyA hatA, paraMtu atyAre teozrInuM rUpa evuM suMdara lAgatuM hatuM ke tenI upamA bIjI kaI vastu sAthe ApI zakAya nahi; jANe rati vagarane kAmadeva hoya tevA rUpavAnuM teozrI dekhAtA hatA, athavA to jANe rohiNI (caMdranI palI) vagarano zAMta caMdramA hoya tevI prabhA cotarapha phelAvatA hatA, athavA jANe zacI (IMdrANI) vagarano IMdra hoya te temano vaibhava dekhAto hato, tapAvelA suvarNa samAna tejasvI pitAnA dehanI kAMtithI teo potAnI tarapha rahela munimaMDaLane paNa pILA kaMcanamaya banAvI rahyA hatA, teozrInAM paganAM taLIA kAcabAnI peThe UMcAM AvI rahelAM hatAM, teonI zIrAo taddana guDha ane chupAI gayelI hatI, teozrInA zarIra para suMdara lAMchana (cihna) dekhAI AvatAM hatAM, teozrInA nakho kAca jevA jhagamaga thatA hatA, teozrInA banne paganI AMgaLIo pAse pAse rahelI hatI, suMdara hAthInI sUMDha jevAM teozrInAM banne jaMghA ane sAthaLo hatAM, kaThIna, puSTa, suMdara gaLAkAra ane vistAravALI, siMhanA baccAMnI lIlAnI nakkala kare tevI temanI keDa hatI, temano peTano bhAga teDelA megarAnA phUla jevo lAgato hate, chAtIno bhAga ghaNe vizALa jato hote, banne hAtho ghaNuM lAMbA hatA, madamasta meTA hAthInAM kuMbhasthaLane paNa toDI nAkhe evI samartha temanI hatheLIo jaNAtI hatI, kaMTha para traNa vaLI ghaNI suMdara jaNAtI hatI, mukha caMdra athavA kamaLanI zobhAne paNa hasI kADhe tevuM hatuM, nAkanI DAMDI UMcI ane barAbara ghATasara hatI, banne kAne sArI rIte coMTelA mAMsaLa (mAMsathI bharelA) ane lAMbA dekhAtA hatA, banne AMkhe kamaLapatranI zobhAthI paNa adhika zebhI rahI hatI, dAMtanI hAra aMdara aMdara sArI rIte maLelI ane ekasarakhI hatI ane tenI bahAra phuraNyamAna thatAM kiraNothI lAla dekhAtA heThe suMdara hoI zebhI rahyA hatA, temanuM mastaka suMdara aSTamInA caMdra samAna lalATathI suzobhita ane nIcenA avayava upara cUDAmaNinI zobhAne dhAraNa karatuM hatuM-evA suMdara zarIra sAthe e ja muni 1 matalaba nIce zarIrabhAga jevo namaNe hatuM te ja upara hatoAkhuM zarIra ghaNuM namaNuM suMdara rUpALuM hatuM e Azaya che. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtatvaparicaya 115 mahArAja dharmane upadeza ApI rahyA hatA. teonuM zarIra eTaluM badhuM bhatuM hatuM ke tene keI paNa prakAranI upamA ApI zakAya tema na hatuM. "huM maMdiramAM dAkhala thaye te vakhate meM sUrimahArAjano dharma upadeza jarA sAMbhaLyo hato tethI temanA svara mane sAdhu purUSonI paricaya thaI gayo hato tethI e svaraparathI mane ema ja mahA yogalabdhi. lAgyuM ke huM maMdiramAM dAkhala thayo tyAre je svara meM sAMbhaLyo hato te ja A svara che! turata ja mArA manamAM vicAra Avyo ke aho ! A te huM maMdiramAM gayo tyAre je muni upadeza ApatA hatA te ja jaNAya che! tyAre atyAre e mahAbhAnuM AvuM atyaMta suMdara rUpa kevI rIte thaI gayuM haze ! athavA te emAM navAI jevuM zuM che? mane agAu mArA dharmagurU siddhaputra caMdane jaNAvyuM hatuM ke AvA mahAtmA sAdhuone to aneka prakAranI labdhio hoya che; e labdhine laIne teo potAnI IcchA pramANe aneka prakAranAM rUpa dhAraNa karI zake che ane temAM jota jotAmAM pheraphAra karI zake che. tethI teo paramANu jevA taddana sUkSma (nAnA) thaI zake che, marajI Ave te parvata jeTalA moTA (guru) thaI zake che, dhAre te AkaDAnAM pumaDAM jeTalA halakA thaI zake che, kAraNa paDe te iMdra jANe temane nokara hoya tema tenA upara hukama kare che, marajI paDe te 1 Ane prAptizakti siddhi kahevAmAM Ave che. juo nIce noTa naM. 3 peTAvibhAga na. 8. e vaikriyalabdhithI taddana jUdI che. 2 jaina sAdhuone labdhine upayoga dharmanimitta vagara karavAnI manAI che. khAsa lAbhanuM kAraNa vicArIne ja tene upayoga karAya che, paNa te aMgata upabhoga ke AnaMda mATe to nahi ja. ahIM labdhinA upayogane prasaMga AgaLa jaNAze. juo pR. 1197, tathA AgAmI prakaraNa 11-12. 3 ahIMthI siddhionAM nAma Ave che te nIce pramANe - 1. paramANuM jevA taddana sUma thAya te aNimA siddhi. 2. parvata jeTalA gurU thaI zake te garimA siddhi. 3. AkaDAnAM pAna jevA tolamAM halakA thaI zake te laghimA siddhi, 4. telamAM ghaNuM bhAre thaI zake te mahimA siddhi. 5. sarva upara sAmrAjya sthApana karI zake te Izitva siddhi. 6. sarva temane vaza thaI jAya te vazitva siddhi. 7. pANI peThe jamInamAM DUbakI mAre te prAkAmya siddhi. 8. zarIranAM aneka prakAranAM rUpe kare te prApti zakti siddhi. vigata mATe juo AdIzvara caritra sarga 1, 85-859, Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1196 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 5 kaThaNumAM kaThaNa paththaranI mATI zilA taLe DUbakI mAre che, icchA thAya te eka ghaDAmAMthI seMkaDo hajAre ghaDAe kare che, jarUra paDe teA eka kapaDAmAMthI seMkaDo hajArA kapaDAM dekhADI zake che, te mAtra eka kAne ja sAMbhaLe che ema nahi paNa zarIranAM koi paNa aMga ke upAMgethI sAMbhaLI zake che, sarva rogone mAtra eka hAtha ke AMgaLI aDADavAthI dUra karI zake che, AkAzamAM pavananI peThe jAya Ave che, vigere aneka AzcaryoM karI zake che. e mahAtmA sAdhuone mATe koi paNa cIja na thai zake tevI nathI ( azakaya nathI ). je emane labdhi thai hoya te te evI evI sarva mAmate karavAne zaktimAnlR thAya che. A muni mahArAjane meM prathama jeyA tyAre te ghaNA kadarUpA beDoLa AkRtihIna lAgatA hatA ane atyAre ghaNA rUpALA, namaNA ane suMdara AkRtiyukta lAge che te parathI jaNAya che ke jarUra emanI pAse evI labdhio hAvI joie ane A rUpa kurUpanA atizaya mArA jovAmAM AvyA te te labdhinuM pariNAma hovuM joie. " upara pramANe vicAra karatA karatA bhagavAn AcArya mahArAjane vAMdyA, tyAra pachI bIjA munione vAMdyA, . teoe paNa svarga ane meAkSanA rastA batAvanAra ane meAkSa apAvanAra ' dharmalAbha 'rUpa 'AzIrvAda mane ApyA jethI mane ati AnaMda thayA. huM zuddha jamIna upara besI gayA ane e bhagavAnanI amRta jevI dharmadezanA sAMbhaLI. e dezanA bhavya prANIonAM manane AkarSaNu kara nArI hatI, viSayanI abhilASAone mahA vikSepa karanArI hatI, meAkSanuM sukha prApta karavAnA abhilASa utpanna kare tevI hatI, A saMsAranA prapaMca upara vairAgya utpanna kare tevI hatI ane kharAba mArgane aTa kAva karanArI hatI. te bhagavAnanI evI adbhuta suMdara dezanA sAMbha bhagavAnanA uttama guNAthI huM teA rAjI rAjI thai gayA. pachI najIkamA dharmadezanAMte gurUparicaya. 1 AvI rIte AkhA zarIrathI pAMce iMdriyAneA khAdha thaI zake che te saMbhinna zrota labdhi che. 2 A AmISadhi labdhi che. 3 A cAraNu labdhi che. 4 jaina sAdhune kAI namaskAra kare te tenA badalAmAM tee dharmalAbha e rAkhta khele che--tamane dharmanA lAbha thAe evI Azit Ape che. 5 dharmakathAnA cAra prakAra che te anukrame varNavyA jaNAya cheH 1 A piNI, 2 vikSepiNI, 3 savaeNjanI, 4 nirvedanI. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtattvaparicaya. 117 beThelA eka zAMtamurti munimahAzayane meM pUchayuM ke "A bhagavAna keNuM che? teozrInuM nAma zuM che? ane teo kayAMnA che?? mAre e savAlanA javAbamAM mane munie jaNuvyuM ke "e mahAtmA amArA gurU mahArAja che, teozrInuM nAma budha AcArya che, te dharAtaLa nagaranA rahevAsI hatA, e nagaranA rAjA zubhavipAka nAme che temanA ane rANI nijasAdhutAnA teo putra thAya che. rAjyane taraNuM tole gaNIne teoe tene tajI dIdhuM che, gharanI bahAra nIkaLI paDyA che, ane hAla teo akhalita vihAra kare che ane judI judI jagyAe vicare che. bhAI vimaLa ! e muni mahArAje budhaAcAryasaMbaMdhI ATalI hakIkata kahI te sAMbhaLIne, teonA atizayano dharmasthiratA. mahimA najare joIne, teozrInuM adbhuta suMdara paropakAra. rUpa joIne ane dharmadezanA devAnI temanI kuzaLatA anubhavIne meM mArA hRdayamAM vicAra karyo ke-aho ! Aje AdinAtha bhagavAnanAM darzana te kharekhara 12nAkara (samudra)nAM darzana jevAM thaI gayAM! kAraNa ke ahIM te AvAM AvAM purUSo paNa maLI Ave che tethI bhagavAnanAM darzana rananI khANa che te vakhate tevI vicAraNAne pariNAme huM bhagavAnanA matamAM merU parvatanA jevo aDaga thaI gayo. mAre Akho parivAra paNa e mahAtmA sUrinAM darzanathI jaina dharmamAM sthira thaI gaye. tyAra pachI bhagavAnane pharI vAraMvAra vaMdana karIne huM mArA sthAne pAchA gaye ane bhagavAnuM sUri mahArAjA paNa tyAMthI vihAra karI gayA. A hakIkata gaI AThame banI hatI. bhAI vimaLa ! teTalA mATe huM kahuM chuM ke jo te mahAtmA budha AcArya ahIM AvI caDhe to te tArA parivArane ane baMdhuone jarUra baMdha Ape. e mahAtmA AcAryane pArakA upara upakAra karavAnuM eka moTuM vyasana (Teva) che, ane te kAraNane laIne teozrIe te divase mArA upara upakAra karavA ane mArA AkhA parivArane dharmamAM sthira karavA be vakhata jUduM jAdu vaikriya rUpa ( IcchA rU5) lIdhuM hatuM." vimaLa-" tyAre e mahAtmA ahIM padhAre evI prArthanA tuM teozrIne game tema karIne karaje." 1 budha AcArya pitAnI kathA AgaLa vistArathI kaheze. juo AgaLa prakaraNa 1-20. (cAlu prastAva.). 2 ratnAkara ratranI khANa. dariyo ranI khANa kahevAya che Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 5 ratnacaDa-" jevI kumAranI AzA ! hAla te mArA viyogathI mArA pitA muMjhAtA haze ane mArI mAtA to ghelI thaI gaI haze, mATe teonAM manane zAMti ApavA mATe mAre temanI pAse cheDe vakhata javAnI jarUra che, tyAra pachI tArA hukama pramANe sarva vyavasthA karIza. A bAbatamAM tAre jarA paNa zaMkA rAkhavI nahi ke manamAM saMkalpavika9pa karavA nahi." saMsAramAM sAra: sajana meLApa, sajajanathI chUTA paDatAM thato kheda, traNene prema, AbhAra, saujanya vimaLa-"baMdhu ratacUDa ! tyAre zuM tAre javuM ja che?" rabacaDa-"bhAI vimaLa! tArI sobatarUpa amRtanA cUrNane eka vAra svAda lIdhA pachI have mAre ahIMthI javuM che ema kahetAM mArI jIbha upaDatI nathI. kAraNa ke jaDa hoya che tenA upara paNa je sajajananI najare paDe che te saMtoSathI bharapUra thaI jAya che; dAkhalA tarIke caMdramAne udaya thAya che eTale kumuda (kamaLanI jAta) jaDa chatAM paNa caMdradarzanathI vikasvara thaI jAya che. te jaDa prANune paNa kSaNavAramAM sajajana upara eTalI prIti baMdhAI jAya che ke jIvatAM tene choDIne te bIjI kaI jagyAe jato nathI. vaLI aneka prakAranAM anaMta duHkhothI bharapUra A saMsAramAM ja amRta jevuM kAMI paNa hoya te te sajana sAthe cittane meLApa ja che ema samajavuM. je A duniyAmAM viraharUpa meghara na hota te sajajanasaMga jevI amUlya bAbatanA barAbara be kaTakA karanAra bIjI kaI vastu hoI ja na zakata. je prANu sajajana purUSane eka vakhata meLavIne choDI de che te mUrkha ciMtAmaNirana amRta athavA to kalpavRkSane meLavIne tene samajaNa vagara tyAga kare che ema samajavuM. he kumAra ! tArA virahanA mahA trAsathI mAre tArI pAsethI javuM che ema belatAM jIbha tALave lAge che. ahIMthI javuM che evo zabda tArI AgaLa huM kaI rIte bolI zakato nathI. are! tArI pAse e zabda bela e to kharekhara mane vajanA agni jevo Akara lAge che, ghaNe kaThera lAge che, are ! e zabda mArA mukhamAMthI nIkaLI paNa zakato nathI, chatAM mArA mAtApitAne atyAre mAre mATe ghaNI ciMtAnuM kAraNa thaI paDela hevuM ja joIe, tethI temanI khAtara ane temane nirAMta vALavA khAtara mAre atyaMta lAcArIe tane kahevuM paDe che ke mAre have ahIMthI temanI pAse javuM paDaze." Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7] vimaLanuM utthAna-gurUtattvaparicaya. 1199 vimaLa--" bhAi ranacuDa ! jo ema che te| tuM hAla khuzIthI sIdhAva. mAtra meM je vAta tane kahI che te bhUlI na jatA. game tema karIne mahAtmA budhasUrine ahIM eka vakhata lai Avaje, " ratracUDa--" bhAi ! tAre e bAbatamAM saMkalpavikalpa karavAne che ja nahi. " te vakhate turatamAM ja sajjanadarzanane viyoga thavAnA hatA te hakIkate caitamaMjarInAM nirmaLa hRdayapara paNa bahu ja asara karI, tenI AkhAmAM AsuM AvI gayAM ane Tate avAje te khelI "kumAra ! tuM mArA saheAdara che! bhAi che! he narottama ! tuM mArA devara che ! kharekhara ! tuM mArUM zarIra che! jIvatara che! mArA nAtha che! jo bhAi ! mArAmAM te koi guNu nathI, paNa mane jarA yAda karaje, jUlIza nahi ! tArA jevAnI smRtimAM-yAdagIrImAM je Ave te paNa meoTA bhAgyazALI gaNAya. kr vimaLa-- Arya ! je mArA gurU ke gurUpanIne huM yAdadAstamAM paNa na lAvuM teA pachI mArA dharma kyAM rahyo ane sajjanatA ke meATAi paNu kyAM rahyA ! " A pramANe vAtacIta karatAM karatAM dhRtamaMjarI ane ralacUDa kAMika mArI sAthe paNa khelatAM tyAMthI vidAya thayA. 1 nAtha eTale yAgakSema karanAra, 'yAga' eTale aprAptanI prApti ane kSema' eTale prAmanuM rakSaNa. A arthamAM ' nAtha ' zabda vaparAyA che. khIjo koi Azaya atra nathI. 2 A vArtA vimaLakumArane mitra vAmadevanA rUpamAM te vakhate saMsArIjIva hatA te kahe che e lakSyamAM rAkhavuM. pahelA purUSa teNe peAtAne mATe vAyoM che. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM. daurjanya ane saujanya. s madeva pitAnI vArtA AgaLa calAvatAM agrahItasaMketAne uddezIne saMsArIjIva tarIke kahe che keaho agRhItasaMketA ! AvI ghaNuM UMcA prakAranI vAte vimaLakumAra ane racUDa vacce thaI, devI cUtamaMjarIe ghaNe dharmaseha batAvyuM, arasparasa AbhAra ane nispRhatA dekhADyAM, paNa mAruM to temAMnI kaI paNa bAbata upara dhyAna rahyuM nahi. vimaLa ane ratacUDe dharmasaMbaMdhI ATaATalI vAto karI, paNa bhArekamapaNane laIne tathA mArAmAM dUrabhavIpaNuM (ghaNo kALa saMsAramAM pharavApaNuM) hovAne lIdhe jANe huM to dArU pIdhela hau, uMghI gayela hou, vikSipta bhAremInA cittavALe uM, mUcha pAmI gayele hou, gerakephane chAka. hAjara hou, maraNa pAmela hou, tema mArAM hRdayamAM dharmanuM eka paNa vacana utaryuM nahi ane mAruM citta jANe vaja jevA sakhta paththaranA kaTakAnuM banAveluM hoya tema tenI upara jinavacanarUpa amRtanuM sIMcana karavAmAM AvyuM te paNa te jarAe pocuM paDyuM nahi, bhInuM thayuM nahi, narama paDyuM nahi ane kavana pAmyuM nahi. tyAra pachI te bhagavAnanI vizeSa stuti karIne huM ane vimaLakumAra jinamaMdiramAMthI bahAra nIkaLyA. ratrano bhUmimAM nipAta, maMdiramAMthI bahAra nIkaLyA pachI vimaLakumAre mane kahyuM "bhAI vAmadeva! A rata jyAre ratacUDe mane ApyuM hatuM tyAre te bolyA hato ke e ghaNuM kimatI che ane temAM mATe prabhAva rahela che. to kaI mahAna lAbhakAraka prasaMga AvI paDaze te teno upayoga karI zakAze; bAkI mane te evA ravamAM kAMI khAsa AsthA nathI ane te tarapha Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8]. daurjanya ane saujanya. 1201 mAruM kAMI khAsa kheMcANa paNa nathI. AthI te khAsa IcchAvinA lIdhela hovAthI kadAca te jyAM tyAM khovAI jaze; mATe ahIM ja keI sthAne mUkIne ApaNe jaIe. kAMI khapa paDaze te joI lezuM." meM javAbamAM kahyuM ke " jevI kumAranI IcchA ! " ATaluM bolatAMnI sAthe ja vimaLe pitAnAM vastranA cheDA sAthe bAMdheluM te rana mane soMpI dIdhuM. meM jamInanA eka bhAgamAM te ratane gopavIne mUkI dIdhuM ane pachI te bhAga upara barAbara mATI nAkhI na oLakhAya te te pradeza karI dIdhA. ratane evI rIte jamInamAM mUkIne ame banne nagara tarapha pAchA pharyA, nagaramAM dAkhala thayA. tyAra pachI huM mAre ghare gayo ane kumAra rAjamaMdire gaye. steyanI bhayaMkara asara, durjananA ghAtaka vicAre, cerane poTale dhULanI dhULa. adhamatAnAM AkarAM pariName. daurjanya. ghare gayA pachI mArA zarIramAM steya (corI) ane mAyAe praveza karyo tenI asarataLe meM (vAmadeve ) vicAra karavA mAMDyo-jyAre ratacUDe e rata vimaLakumArane daurjanya. ApyuM te vakhate teNe jaNAvyuM hatuM ke enAthI sarva kAryo siddha thaI zake tema che ane guNamAM te ciMtAmaNi ratanI sarakhAmaNI kare tevuM che. are ! AvA mahA mUlyavAnuM ratane te kaI mUkI de! AvI vastu kAMI vAraMvAra prApta thatI nathI, mATe bIjI khaTapaTa ke ciMtA mUkI daIne e rane upADI lAvuM. AvA adhama vicArane pariNAme meM (vAmadeve) taddana nIcapaNuM AdaryuM, vimaLane eha visArI dIdha, vimaLe mArA tarapha keTalo sadbhAva darzAvyuM hatuM te bhUlI gayo, corI.. bhaviSyamAM mArAM kRtyanuM pariNAma zuM Avaze tene vicAra paNa na karyo, mahA pApa thAya che tenI ciMtavanA paNa na karI, kAryAkAryanI tulanA visArI mUkI ane mAtra 1 vimaLakumAranI ni:spRhatA keTalI vizALa ! ene rata upara prema ja nahato, kAraNa ke enA bhAvanA ane sAdhya taddana jUdAM ja hatAM. vyavahAra mANasane e hasavA jevuM lAge, paNa vizuddhatara jIvananAM lo tadana nAM ja hoya che. AnI sAthe vAmadevanI nIca vicAradhArA sarakhAvavAyogya che. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1202 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa steya ane mAyAne vaza thaine je pradezamAM ranane jamInamAM nizAnI rAkhI dATyuM hatuM tyAM huM gayA ane tyAM pahoMcatAMnI sAthe ja jamIna khAdIne ratane jamIna bahAra kADhyuM ane tyAMthI dUra bIjI jagyAe jamInamAM dATI dIdhuM. vaLI te vakhate mArA manamAM tarkavitarka thavA mAMDyA-kadAca vimaLakumAra hamaNA ja ahIM AvI lAgaze ane je te A pradezane khAlI dekhaze . ( jamIna khodatAM ahIMthI tene rana nahi maLe ) tA te ema ja dhAraze ke vAmadeve (meM) e ratna upADI lIdhuM; mATe je A ja kapaDA sAthe vIMTALIne A ja pradezamAM e raNa jevaDA paththaranA kakaDo dATavAmAM Ave teA pachI pharIvAra te kADhIne vimaLakumAra jue ane tene mAlUma paDe ke e teA paththara chetyAre te vicAraze ke-ahA evuM suMdara mahA mUlyavAn prabhAvazALI rata hatuM, paNa pote eTalA puNyazALI na heAvAne lIdhe e rana badalAine paththara thai gayA.-- A pramANe vicAra karIne ralanA jevaDo ja eka paththara laine te kapaDA sAthe vIMTALyo. ane jyAM prathama rana dATyuM hatuM tyAM te ja sthAne asala kapaDAmAM vIMTIne paththarane mUkI dIdhA. A pramANe sarva goThavaNa karIne huM ghera AvyA. te divasa te pasAra thai gayA. Akhare rAtrI paDI. huM palaMgamAM paDyo. paDayA paDayA mane ciMtA thai ke-are pelA ratane huM ghera na lai AvyA e te ghaNuM khoTuM karyuM. mane lAge che ke e kArya karatAM mane jarUra koie joyA hovA joie ane te ThekANethI jarUra te mANasa ranane upADI jaze. tyAre have mAre zuM karavuM ? A tA aMdhArI rAta che! atyAre zuM thAya ? kema karUM ?-AvI rIte sAcA khATA tarkavitarka karavAthI mana eTaluM cakaDoLe caDhI gayuM ke tenA saMtA5mAM AkhI rAta jarA paNa uMgha na AvI. palaMgamAM A bAjuthI te mAjI ane te bAjuthI A mAjIe aphaLAtAM pachaDAtAM AkhI rAta pasAra thai. savAre te uThatAMnI sAthe ja eThA thaine je sthAnake ranna chupAvyuM hatuM tyAM jaMgalamAM huM gayA. vikalpe. have vAta ema banI ke te ja vakhate vimaLakumAra mAre ghare AvyA ane mArI tapAsa karatAM teNe mane ghare dI nahi. teNe mArA gharanA mANasA tathA nAkaracAkarane pUchyuM ke vAmadeva kyAM gayA che ? huM luccAi. 1 Consciencene avAja ane svAthaeNnA sAmA manastA|vicAravAyeAgya che. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 ] daurjanya ane saujanya. 1203 kyAM gayo hato tenI teone cekasa khabara te nahotI paNa kIDAnaMdana udyAna tarapha jato jovAmAM AvyuM hatuM ema teoe jaNAvyuM. vimaLakumAra paNa mArA paranA sehathI mArI pachavADe pachavADe je raste huM gayo hato te ja raste AvyuM. dUrathI ene Avate meM joye. ene jotAM ja mArA manamAM dhrAsako paDayo ane gabharATamAM rane je navA pradezamAM chupAvyuM hatuM te vAta huM bhUlI gaye. ene badale pASANune jamInamAM dATyo hato te khodI kADhayo ane emane ema mArA kapaDAmAM vIMTALI laIne keDe caDAvI dIdho ane pAchI te jamIna na oLakhAya tevI karI dIdhI. e pramANe karIne huM udhAnanA bIjA bhAgamAM cAlyo gayo. pachI tyAM vimaLa AvI pahoMce. eNe joyuM ke bIkathI mArI AMkho cakaLavakaLa thatI hatI. teNe kahyuM "mitra vAmadeva! tuM ekale ahIM kema AvyuM che? ane are ! tane kema bIka lAge che?" meM javAbamAM kahyuM "are bhAI! savAramAM huM uo tyAM te mane samAcAra maLyA ke tame pote ahIM (udyAnamAM) AvyA che tethI tamArI khAtara huM paNa ahIM AvyuM. ahIM AvIne meM te tamArI ghaNI tapAsa karI paNa tamane kyAMI joyA nahi; eTale vaLI mArA manamAM trAsa thaye ke tame kyAM gayA haze ? A trAsathI mArI AMkhomAM bhaya jaNAto hato. have tamane joyA eTale barAbara svastha thaI jaIza. mArA jIvane have nirAMta vaLI gaI che." vimaLe mAre Avo javAba sAMbhaLIne kahyuM ke "je ema che te te bahu sAruM thayuM ke ApaNe ahIM ja maLI gayA. cAle, tyAre have ApaNe bhagavAnane maMdire jaI darzana karI AvIe." A pramANe vAta thatAM javAbamAM meM hA kahI eTale ame banne maMdira tarapha cAlyA ane tyAM pahoMcyA. vimaLa deva maMdiramAM dAkhala thayo; huM bahAnuM kADhI daravAjA para paNa nasIba! nasAba ! Ubho rahyo. meM mArA manamAM vicAra karyo ke A vimaLakumAra badhuM barAbara jANI gayo che, mATe cAla jIva ! ahIMthI ja palAyana karI jauM, nahi te jarUra e mArA ratane khuMcavI laI jaze; ane huM A nagaramAM rahIza tyAM sudhI e kumArathI mAre kadi chUTakAre thavAnuM nathI, mATe hAla to A deza bahAraja nAsI jauM. A pramANe vicAra karIne huM te vegathI nAThe. 1 ahIM mAyAprapaMca paNa zarU thaI gaye. eka pApa pachavADe keTalAM bIja pApo karavo paDe che te jovA jevuM che. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1204 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa mAre ghera paNa na jatAM tyAMthI parabhAryAM upaDyo. evI rIte vegathI doDatAM deADatAM ghaNA pradeza pasAra karI gayA. evI rIte traNa rAtrI ane traNa divasa lAgalAgaTa cAlyA ja karyuM ane ema karIne 28 yeAjana jamIna pasAra karI gayA. eTale dUra gayA pachI mArI keDethI ratavALuM kaparuM hAthamAM lIdhuM ane kapaDAnI gAMTha DI; pachI hAthamAM laine joI huM teA ratnane badale paththara nIkaLyA. te vakhate * are ! marI gayA! marI gayA !' ema khelatAM bolatAM huM mUrchA khAIne jamIna para DhaLI paDyo. mahA murakelIe mane jarA cetanA AvI. te vakhate mArA manamAM ghaNA pazcAttApa thavA lAgyA ane moTethI raDIne belavA lAgyA ke ahIM te sthAnakethI huM zA mATe AvyA ane sthAna ane vastu anne zA mATe khAi beTho mATe jIva ! cAla ! e sthAnake pAchA jaIne ratna te lai AvuM. ' AvA vicArathI svadeza tarapha pAchA pharyAM. > ku sAjanya. vimaLanI sahRdayatA. vAmadevanI zeAdha karAvavI. vAmadevanuM pAchuM maLavuM. have jinamaMdiranA bahAranA bhAgamAMthI huM nAThA tyAra pachI vimaLakumAranuM zuM thayuM te vAta kahuM. huM agRhItasaMketA ! vimaLa jinajIvanamAMthI bhaktipUrvaka darzana karI bahAra nIkaLyA tyAre teNe mane tyAM joyA nahi. te vakhate huM (vAmadeva ) kyAM gayA hAiza evI tene ciMtA thai. teNe AkhA jaMgalamAM mAre mATe zodha calAvI, pazu mArA patto lAgyo nahi eTale teNe mAre ghera ane AkhA nagaramAM sarvatra mArI kheALa karAvI paNa mAro patto tene na ja lAgyA. evI sthiti thatAM teNe cAre dizAe mArI zodha karavA sArUM mANasA mAkalI ApyA. huM pAcho pharatA hatA te vakhate mArI zodha karavA mATe nIkaLI paDelA vimaLanA mANasAmAMthI keTalAkane huM maLI gayo, tene zvetAM ja mArA manamAM moTI bIka lAgI. paNa te te mArI bIkanA khyAla karyAM vagara mane kahevA lAgyA " are bhAI vAmadeva ! tamArA viyogathI tA vimaLakumAra ekadama vilakhA thaI gayA che, Akhe vakhata dilagIra rahe che, ane zAkamAM garaka thai gayA che. tamane pAchA 1. 112 gAu 224 mAila. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 ] daujanya ane saujanya, 1205 teDI javA mATe amane mokalyA che. " tenAM AvAM vacana sAMbhaLI mArA manamAM vicAra thayA ke hArA ! ThIka thayuM. vimaLe mane rana letAM jarUra joyA nathI ema lAge che. A vicArathI mArA manamAM je bhaya thayA hatA te dUra thai gayA. e zeAdha karanArA purUSo mane vimaLanI pAse lai gayA. vimaLe mane joyo ke turata ja te te mATA ehathI mane bheTI paDyo. ame bannee AMkhamAMthI khUba AMsuM pADyAM, paNa emAM taphAvata eTalA hatA ke meM AMsuM pADyAM te sarva kapaTanAM hatAM, jyAre vimaLakumAre AMsuM pADyAM te priya janane maLavAnA harSanAM hatAM. vAmadevanI adhama nIcatA, upajAvelI banAvaTI vArtA. mAyAne prasarelA prabhAva, arasparasa maLI rahyA pachI vimaLe mane peAtAnA ardhAM Asana upara besADyo ane pachI mane pUchavA lAgyA ke " mitra vAmadeva ! tuM tyAMthI zA mATe cAhyA gayA ? teM kevA anubhava karyo ? teM zuM zuM vekyuM ? zI hakIkata banI? te sarve mane kharAkhara kahI batAva. " meM (vAmadeve) uttara' ApatAM kahyuM, " mitra ! aMdhu ! vimaLa ! sAMbhaLa. te vakhate tuM maMdiramAM dAkhala thayA te teA mane barAbara yAda che. tArI pachavADe huM paNa maMdiramAM dAkhala thatA hatA tyAM te meM AkAzamAMthI koi vidyAdharIne jamIna tarapha AvatI joi. te vidyAdharI rUpa ane lAvaNyathI bharapUra hAi dizAone peAtAnA tejathI prakAzI rahI hatI ane hAthamAM yamarAjAnI jANe jIbha hAya tevI bhayaMkara ughADI taravAra laine AvatI hatI. AvI rIte eka vakhate te suMdara ane bhayaMkara lAgatI hovAthI huM paNa AnaMda ane trAsa ( zRMgAra ane bhaya rasanA bhAve )nA vicitra saMkarabhAva anubhavavA lAgyo. tyAM te teNe mane tyAMthI upADyo ane AkAzamArge utAvaLe cAlavA lAgI. huM to te vakhate moTethI 'kumAra ! kumAra !" evI rADo pADatA rahyo ane e vidyAdharIe teA viThThala thai gayelA ane meATethI rADo pADatA mane upADyo ane sapATAbaMdha AgaLa AkAzamAM 1 javAba ApavAmAM vAmadeva keTalI dhRSTatAthI asatya khele che ane mAyAne prabhAva batAve che te vicAravA jevuM che. saMsArI jIvAnA evA ja mArgo hAya che. prathama ene keTalI bIka lAge che, pachI peAtAnI sthiti ceAsa otAM e keTalI adhamatAnI hade jAya che e sarva lakSyapUrvaka jovA yeAgya che, 65 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1206 upamiti bhavaprapaMca kathA. prastAva 5 cAlavA mAMDyuM. vaLI AkAzamAM cAlatAM pitAnA sthaLa padharane mArI chAtI sAthe aDADIne atyaMta snehathI mane te bAtha bhIDavA lAgI ane mArA mukhapara vAraMvAra cuMbana karI karIne mane ratinI prArthanA karavA lAgI, paraMtu mitra! te strI je ke mArA upara eTale badhe eha batAvatI hatI to paNa tArA viyegane laIne mane te te jhera jevI lAgatI hatI. huM te e Akho vakhata eka ja vicAra karI rahyo hato ke jo ke A vidyAdharI mArI upara eTalI badhI Asakta che ane ghaNuM suMdara rUpavALI che, paNa mane tenAthI mArA uttama mitranI gerahAjarImAM lezamAtra paNa sukha thAya tema nathI. AvI rIte te vidyAdharI mArI prAcaeNnA karI rahI hatI tyAM vaLI eka bIjI vidyAdharI AvI pahoMcI ane teNe mane je. mane jotAM ja tene paNa mArI sAthe viSayasukha bhogavavAnI icchA thaI AvI eTale te paNa mane kheMcavA lAgI. A khecatANamAM moTethI eka bIjAne AkarA zabdo saMbhaLAvatI te banne khecarIo jesathI laDavA lAgI ane banne vacce meTuM yuddha thaI rahyuM. teonI laDAImAM teo eTalI badhI AkuLavyAkuLa thaI gaI ke teone mAruM dhyAna na rahyuM, huM teonA hAthamAMthI chUTI gayo ane jamIna para paDyo. eTale UMcethI paDatAM mArAM hADakAM bhAMgI gayAM ane mArA zarIrane ghaNI IjA thaI. AvI rIte mAruM zarIra dabAI cUrAI gayuM ane mArAmAM vedanAne lIdhe nAsavAnI zakti jarA paNa na rahI te paNa meM mArA manamAM vicAra karyo ke evI sthiti che chatAM e bannemAMnI eka paNa mane AvIne pakaDe nahi tyAM sudhImAM game tyAM nAsI chUTuM to jIvate chatAM vimaLakumArane (tamane ) jarUra maLI zakuM ane mArI virahapIDA bhAMgI jAya. AvA vicArathI ghaNuM muzkelIo paNa huM tyAMthI nAThe, tyAM te tArA manuSya je mane zodhavA mATe pharatA hatA te mane maLI gayA ane temanI sAthe huM tArI pAse Avyo. kumAra ! bhAI! meM kevo anubhava karyo te have tArA lakSyamAM AvyuM haze." vimaLakumArano mArI upara nikRtrima (kudaratI) ane sAco prema hato tethI A hakIkata sAMbhaLIne te bahu ja rAjI thayo. mArA manamAM rahelI mAyA (bahalikA) paNa bahu ja khuzI thaI. tene ema lAgyuM ke A vAmadeve mUrakhA vimaLakumArane sAre banAvyo ane ene ThagIne sAre vizvAsa besADyo. mAyAne evI hakIkata pasaMda hevAthI te bahu ja rAjI thaI. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 ] AkarI vyathA. yAkaLa prakAza, vizvanI mahattA, upara pramANe vAta cAlatI hatI tyAM te! jANe magaramacche mane AkhA ne AkhA pakaDyo hAya, vajrathI jANe huM dakhAi jatA hou, yamadeva jANe mane khAi jatA hoya tevI mArI avasthA ekadama thai gai. ekadama zuM thai gayuM te samajAyuM nahi, mArAM AMtaraDAM ekadama kapAi javAM lAgyAM, peTamAM ekadama zULa jevI sakhta pIDA thai AvI, AMkhA jANe nIkaLI paDatI hAya tevI mAthAmAM ekadama AkarI vedanA thai AvI, cAsakA AvavA mAMDyA, zarIranA sarva sAMdhAo khaLabhaLI gayA, dAMta sarva ekadama hAlavA maMDI gayA, mukhamAMthI ekadama zvAsa nIkaLavA lAgyo, AMkhA jANe bhAMgavA'mAMDI ane jIbha ekadama acakAi gai. AvA aNudhArelA anAva joine vimaLakumAra te gabharAi gayA, AkuLavyAkuLa thai gayA ane teNe hAhArava karI mUkyo. te vakhate tyAM khUda mahArAjA dhayaLarAja AvI caDhyA ane lokonA moTA samudAya paNa ekaTho thai gayo. turata ja nagaranA sarva vaidyone ekadama teDAvI maMgAvavAmAM AvyA. teoe paNa rAjyanA AdezathI mane esaDa ApavA mAMDyuM, paNa ethI mArA vyAdhimAM pIDAmAM ne aLatarAmAM jarA paNa phera paDyo nahi. dojanya ane saujanya. vAmane zULa. ratanI zAdha. mahAnubhAvatA. AvI avasthA thatAM vimaLakumArane peluM rana yAda AvyuM. atyAre e rananA upayoga karavAnA vakhata che ema vicArIne pote jAte ja je pradezamAM ratane mUkyuM hatuM tyAM krIDAnaMdanavanamAM pAte gayA ane saMbhALathI te sthAne tapAsa karI paNa jyAre ratnanA patto na lAgyA tyAre vimaLane mArI ciMtA thai ke ahe te kevI rIte jIvaze!! AveA vicAra karatA kumAra mArI pAse Avyo. mArI te zarIratryathA agAu pramANe atyaMta bhayaMkara sthitimAM cAlu ja hatI. 1207 1 mahAnubhAvatA jue ! ciMtA rahra khAvAyAnI thai nahi, paNa vAmadevanA jIvananI thai ! dhanya che sajjanatAne ! ene rana gayuM e vAtano vicAra paNa thayA nahi. AvA purUSo jagatamAM kAma karI jAya che. enuM nAma kharAM ratno che. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1208 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 5 te vakhate eka gharaDI strI dhUNI. prathama eNe pitAnuM zarIra marahyuM, banne hAtha UMcA karyA, mAthAnA keza chUTA mUkyA, - bhayaMkara rUpa karyuM, phaTa phaTa avAja karavA mAMDayo ane vanadevI dhUNuM. - tenuM AkhuM zarIra bhayaMkara ceSTA karavA lAgyuM. rAjA ane | sarva mANaso tethI ahI gayA, tethI tenI pUjA karI, tene dhUpa karyo ane pachI tene pUchayuM "bhaTTArikA ! tuM koNa che?" teNe javAbamAM kahyuM "huM vanadevI chuM. A vAmadevanI atyAre je avasthA thaI che te meM karI che, kAraNa ke e pApIe A sabhAvathI bharapUra rararaLasvabhAvI vimaLakumArane chetaryo che. e pApI enuM rata uThAvI gaye, bIjI jagyAe tene saMtADI Avya, ranane badale paththarane laIne nAzI gayo ane tapAsatAM ratane badale paththara dekhyo jethI pharIvAra te rana levA ahIM AvyuM che ane AvI khoTI jALa UbhI karI kumArane Thage che." A pramANe kahIne vanadevIe mArI AkhI hakIkata barAbara kahI batAvI ane te eTalA vistArathI kahI ke sarva te barAbara samajI gayA. pachI je pradezamAM meM rana chapAvyuM hatuM te pradezamAM jaIne te rana paNa batAvyuM. ATale pratyakSa purAvo batAvI pachI teNe kahyuM "e durAtmA vAmadevanA have cUrecUrA karavAnI chuM. evA pApIne zA mATe haiyAta rAkhavo?" vanadevIne Avo nirNaya rasAMbhaLI vimaLakumAra vacce paDayo ane mukhethI be "devI ! suMdarI! ema na kare, na karo! je tame ema karaze to mArA manamAM moTo saMtApa thaze." vimaLakumAre jyAre devInI evI rIte prArthanA karI tyAre vana vIe mane choDI mUkyo, paNa lokoe mArI ghaNI ziSTatAnI hada - niMdA karI, samaju mANasoe mAro tiraskAra karyo, ' bALakee mArI mazkarI karI ane svajana saMbaMdhI ee mane bahAra kADhI mUkyo. TUMkamAM kahuM to lekamAM huM taraNathI paNa halake thayo. ATalI hakIkata banI chatAM paNa vimaLakumAramAM te eTalI badhI mahAnubhAvatA hatI ke te te mane asala pramANe ja joto hate, mArA upara eTalo ja eha rAkhatA hatA, pitAnA ehamAM jarA paNa pheraphAra dekhADate nahote, premabhAvamAM kacAza paDavA deto nahoto, mArI upara kRpAmAM ochAza karato hato ane mArAthI judo eka kSaNavAra paNa paData nahe, eTaluM ja nahi paNu mukhethI panuM ane kahetA ke "mitra vAmadeva! AvA aNu Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 ] daujanya ane saujanya, 1209 samajI loko game te Ale tethI tAre tArA manamAM jarA udvega na karavA kema ke e sarva lokone khuzI karavA e te! bahu muzkela che, mATe tArA jevAe te emanA tarapha taddana bedarakArI karavA jevuM che. '" agRhItasaMketA ! A pramANe jyAre vimaLakumAra khelatA hatA te vakhate tenA dhyAnamAM mAruM ( vAmadevanuM) caritra naheAtuM ema kAMi naheAtuM. te mahAtmA te manamAM vicAraNA. badhuM spaSTa rIte samajatA hatA; tema chatAM huM (vAmadeva) mAyAnA pratApe evA prakAranuM atyaMta duSTa vartana karI rahyo hateA ane te mahA bhAgyazALI purUSa vimaLakumAra mArA tarapha evuM suMdara vartana rAkhI rahyo hatA tenuM eka khAsa kAraNa e hatuM ke--sUrya kadAca pazcima dizAmAM uge athavA pUrva dizAmAM asta pAme athavA kSIra samudra peAtAnI maryAdA cheDI de athavA te kadAca agninA piDa hoya te baraphanA piMDa jevA ThaMDA thai jAya athavA tA kadAca AkhA merU parvata tuMbaDAnI peThe pANImAM tare teA paNa sajjanA jenI karUNA kei paNa prakAranA kAraNa ke hetu vagaranI hAya che ane je pAte suMdara dAkSiNyarUpa samudrathI bharapUra heAya che teNe jene Adara karyo hoya, pAtAnAM tarIke jene svIkArela heAya tene te cheDatA nathI, jenI AMgaLI pakaDI heAya tene mUkI detA nathI, jenA hAtha pakaDyo heAya tenA tarapha upekSA rAkhatA nathI. A sajjana purUpAnI kharekharI mahattA che, vaLI sajjana purUSa luccA harAmakhArAnAM ceSTitA jANatA heAya che chatAM paNa jANe jANatA ja nathI, dekhatA hAya te paNa jANe dekhatA ja nathI ane pAte parama pavitra zuddhAtmA heAI tenA upara jarAe zraddhA rAkhatA nathI. agRhItasaMketA ! te vakhate mArA sagAsaMbaMdhIoe mane cheDI dIdhA, tajI dIdhA, lAkoe mArI laghutA mAnI ane mAtra vimaLakumAra jene meM moTA anyAya karyAM hatA teNe ja mane potAnI pAse rAkhyA ane huM tenI sAthe rahevA lAgyA. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA I l prakaraNa 9 muM. vimaLe karelI bhagavaMtastuti. -- rA atyaMta adhama vartana chatAM vimaLamumAre teA peAtAnuM sajjanapaNuM cAlu rAkhyuM, mArA taraphanA premabhAvamAM ochapa ke uNapa na thAya tenI saMbhALa rAkhI, mAre saMbaMdha agAunA jevA ja cAlu rAkhyA ane peserene tAnI mahAnubhAvatA ane viziSTatA dAkhavI ApI. phrIDAnaMdanavanamAM bhagavIne, ratracUDanuM tama Agamana. vimaLe karelI bhagavaMta stuti, evI rIte AnaMda karatAM eka vakhata huM (vAmadeva ) ane vimaLakumAra kriDAnaMdanavanamAM AvelA tIrthaMkara mahArAjanA maMdiramAM darzana karavA sArU gayA. vaMdanapUjananAM sarva kArya thai gayAM pachI vimaLakumAre atyaMta madhura vANI vaDe zrI jinezvara devanI stuti karavAnA AraMbha karyAM. hajI vimaLakumAra prabhunI stuti karI rahyo che eTalAmAM peAtAnAM tejathI dizAone prakAza karatA ratacUDa vidyAdhara tyAM AvI pahoMcyA. te vakhate tenI sAthe aneka khecarA paNa AvelA hatA. teNe pachavADe UbhA UbhA kAnane atyaMta priya lAge tevA madhura avAja sAMbhaLyA eTale racUDane pAtAnAM manamAM ghaNAja pramAda thayA ane te vicAra karavA lAgyA ke ahA ! dhanyAtmA vimaLakumAra jagabaMdhu mahA bhAgyavAn zrI paramAtmAnI stuti karI rahyo che! dhanya che ene ! e stuti kare che te ApaNe kharAkhara sAMbhaLIe.' pachI eNe koi 1 eka pUjaka suMdara svare stuti karatA heya tA meDhA svarathI rAga kADhI bannenI ekAgratA tADavAnI dekhAtI vartamAna paddhati sAthe A vicArazALa vartanA sarakhAvavA yAgya che. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8] vimaLe karelI bhagavaMtastuti. 1211 paNa jAtane avAja karyA vagara saMsAmAtrathI sarva khecarane cUpa karI dIdhA ane jAte nizcaLa thaI cUtamaMjarInI sAthe pite paNa jANe citra citarela ja hoya tema taddana hAlyA cAlyA vagara sthira thaI rahe. vimaLakumAranI AMkho te vakhate AnaMdaabuthI pUrNa thaI gaI hatI, tIrthakara mahArAjanA mukha upara tenI najara ekadama sthira thaI gaI hatI, tenA avAjamAM atyaMta gaMbhIratA jaNAtI hatI ane AkhuM zarIra romAMcathI vibhUSita thaI gayuM hatuM. tenAmAM te vakhate bhaktine Ave eTale baLavAna thaI gayo hato ke te AvezanA prabhAvathI jANe sanAtana zuddha paramAtmA zrI bhagavAna jinezvara pitAnI sanmukha ja khaDA hoya tema temane kAMIka Thapake devAnI bhASAmAM, kAMIka vizvAsanA AzvAsanamAM, kAMIka snehayukta mIThA zabdomAM ane kAMIka prArthanA ane prema nI mIThAzamAM taddana vizuddha manavALe vimaLakumAra stuti karavA lAgyo. bhagavaMtastuti. apotAnimAnatArala! kimeSa ghorasaMsAre nAtha ! te vismRto janaH? // 1 // sadbhAvapratipannasya tAraNe lokabAndhava ! tvayAsya bhuvanAnanda ! yenAdyApi vilambyate // 2 // ApannazaraNe dIne krunnaamRtsaagr!| na yuktamIdRzaM kartu jane nAtha! bhavAdRzAm // 3 // bhIme'haM bhavakAntAre mRgshaavksnnibhH| vimukto bhavatA nAtha ! kimekAkI dayAlunA? // 4 // 88 pAra vAgaranA mahA bhayaMkara saMsArasamadramAM DubI gayelA "prANIne tAranAra ! he nAtha ! A bhayaMkara saMsArasamudramAM zuM tame mane bhUlI gayA che? visarI gayA che? 1, he nAtha! traNa bhuvanane AnaMda ApanAra ! huM sadbhAvane dhAraNa karI rahyo chuM, chatAM Apa mane saMsAramAMthI tAravAmAM DhIla kare che (tethI mane jaNAya che ke tame mane taddana cUkI gayA che.) 2, aho karUNa mRtanA samudra! je "prANI jAte dIna I Apane zaraNe Ave tenI sAthe tamArA jevA "dInavatsale e pramANe karavuM kaI paNa rIte ucita nathI. 3, he nAtha! "Apa AvA dayALu che chatAM AvA bhayaMkara jaMgalamAM (bhavATavImAM) 1 A stuti mukhapATha karavA yogya hovAthI saMskRta ane bhASAntara banne ApyA che. mananapurvaka vAMcavI ane pasaMda Ave teNe mukhe karI levI. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1212 upamiti bhavaprapaMcA kathA. itazcetazca nikSiptacakSustaralatArakaH / nirAlambo bhayenaiva vinazye'haM tvayA vinA // 5 // anantavIryasaMbhAra ! jagadAlambadAyaka ! vidhehi nirbhayaM nAtha ! mAmuttArya bhavATavIm // 6 // na bhAskarAhate nAtha ! kamalAkarabodhanam / yathA tathA jagannetra ! tvadyate nAsti nirvRtiH // 7 // kimeSa karmaNAM doSaH ? kiM mamaiva durAtmanaH ? | ivAsa daMtaLAya? ji vA me nAsti mathatA ? // 8 // kiM vA sadbhaktinirgrAhya ! sadbhaktistvayi tAdRzI / nizraddhAdyAvi saMpannA ? na me muvanamUSaLa ! || 2 || hIhAvRddhitaniHzeSamanAja ! pApa! muktimarthayate nAtha ! yenAdyApi na dIyate // 10 // sphuTaM ca jagadAlamba ! nAthedaM te nivedyate / nAstIha zaraNaM loke bhagavantaM vimucya me // 11 // " mane eka haraNanAM nAnAM muccAMnI peThe ekalA zA mATe mUkyo " athavA rahevA dIdhA che? 4. huM teA cakaLavakaLa AMkhe. A mA "ane pelI bAju pheravyAM karUM chuM ane mane koinA AdhAra nathI. * '' tamArA vagara e jaMgalamAM huM te bhayathI ekalA marI jaiza e vAta Apa dhyAnamAM leA. 5. aho ! anaMta vIryavAna ! jagatane " AlaMbana ApanAra! mane saMsAraaTavI utArIne bhaya vagaranA karo, " mArI bIka dUra karo ane mane acAvA. 6. he nAtha ! kamaLanA samUhane jAgRta karavA. mATe jema sUrya sivAya bIjo koi samartha nathI "tema huM jagatanA cakSu ! tamArA vagara A duniyAthI mArI nivRti "koi prANI kare tema nathI. 7. huM traNa bhuvananA bhUSaNarUpa bhagavAn ! zuM e te mArA karmanA doSa che? athavA mArA pAtAnA (mArA " adhama kaSTasAdhya AtmAnA) deSa che? athavA te| zuM atyAranA " kALanA doSa che? athavA tA mArAmAM evA prakAranI bhavyatA nathI? 8. " athavA teA he sabhaktithI grAhya thanAra bhuvanabhUSaNu mahAtmA ! mArI haju tArAmAM evI nizcaLa bhakti ja thai nathI ? ke he nAtha ! lIlA" mAtramAM-ramatamAM-karmanA jALane kApI nAkhanAra! ane kRpAtatpara "tame mane muktinA arthIne hajI paNa te ApatA nathI? 9-10 * '' "C " ( mane mukti maLatI nathI tenuM kAraNa zuM ? emAM vAMdho zuM che? kyAM vAta aTake che? zA mATe aTake che?) he jagatanA avalekhana ! '' [ prastAva pa Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 ] vimaLe karelI bhagavaMtastuti. tvaM mAtA tvaM pitA bandhustvaM svAmI tvaM ca me guruH / tvameva gAvAnam / nIvita nIvitezvara ! // 2 // tvayAvadhIrito nAtha ! mInavajalavarjitaM / nirAzo dainyamAlambya mriye'haM jagatItale // 13 // svasaMvedana siddhaM me nizcalaM tvayi mAnasam / sAkSAdbhUtAnyabhAvasya yadvA kiM te nivedyatAm ? // 14 // maccittaM padmavannAtha ! dRSTe bhuvanabhAskare / tvayIha vikasatyeva vidalatkarmakozakam // 15 // anantajantusantAnavyApArAkSaNikasya te / mamoIi nagannAtha ! na jJAne IdezI samunnate jagannAtha ! tvayi saddharmanIrade / nRtyatyeSa mayUrAbho dordaNDazikhaNDikaH // 17 // "tamane A bAbata barAbara sphuTa karIne spaSTa rIte jaNAvavAnI rajA " lauM' chuM ke he nAtha ! A leAkamAM mAre tamArA sivAya khIjAM kAi zaraNu r ? || 6 || * nathI, khIta koinA AdhAra nathI. 11. mArA jIvananA prabhu ! tame "mArI mAtA che, mArA pitA che, mArA aMdhu che, mArA svAmI che, "mArA gurU che| ane jagatane AnaMda ApanAra prabhu! tame ja mArUM " jIvatara che. 12. he nAtha ! tame jo mArA tiraskAra karazeA athavA "mArA tarapha bedarakArI karaze! teA huM taddana AzAvagaranA ane nirAza " thai jairA ane jema mAchaluM jaLavagaranA sthaLa upara nirAdhAra thaine " marI jAya che tevA mArA paNa hAla thaze. 13. he bhagavan! mArUM "mana tamArAmAM barAbara nizrvaLa thai gayuM che ane te hakIkata peAtAnA " jAtianubhavathI mane siddha thai gai cheH athavA te tamane teA " anya prANIonA aMtargata bhAveA paNa sAkSAt thai gayelA hovAthI " tamane e vAta jaNAvavAnI jarUra ja kyAM rahI che? 14. he nAtha ! ' traNa bhuvanane prakAza karanAra ApasAhebane dekhatAM padma(kamaLa )nI 9 peThe mArUM citta vikAsa pAme che ane karmarUpa kozeTAne (aMdaranA bhAgane) bhedI nAkhe che. 15, he nAtha ! Apane teA anaMtA prANIonA vyApAra upara dhyAna ApavAnuM che, tethI ApanI mArA upara he jaganAtha! kevI dayA che te huM jANatA ja nathI. 16. huM jaganAtha ! "ApazrI rUpa vAdaLa caDhI AvatAM mArA hAtharUpa mera nAca karI ' 2 movaMtu prata pAThAMtara che. TovaMdanA arthe lAkaDI jevA hAtha thAya che. asala mA zuddha jaNAya che. 1213 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1214 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva tadasya kimiyaM bhaktiH ? kimunmaado'ymiidRshH?| dIyatAM vacanaM nAtha! kRpayA me nivedyatAm // 18 // maJjarIrAjite nAtha! saJcate klkokilH| yathA dRSTe bhavatyeva lstklklaakulH|| 19 // tathaiSa srsaanndbindusNdohdaayk!| tvayi dRSTe bhavatyevaM mUryo'pi mukharo janaH // 20 // tadenaM mAvamanyethA nAthAsambaddhabhASiNam / matvA janaM jagajyeSTha! santo hi ntvtslaaH||21|| kiM bAlo'lIkavAcAla AlajAlaM lapannapi / ja kAyakapAsAthI pitarAnavardhana me 22 II tathAzlIlAkSarollApajalpako'yaM janastava / 'kiM vivardhayate nAtha! toSaM kiM neti kathyatAm // 23 // rahyo che, thanagana thanagana karI rahyo che. 17, tyAre nAtha! zuM e te enI bhakti che ke A te ene kaI prakAranI gAMDAI AvI gayelI che (tene Aveza che) te he mahArAja mArA upara kRpA karIne mane jaNa (eTale vastusthitinuM mane barAbara bhAna thAya.)18, "jyAre suMdara AMbAnA vRkSa upara mAMjara (mahAra-mAra) Ave che "tyAre tene joIne jema madhura ke kilapakSI (keyala) suMdara rAga gAvA "maMDI jAya che, 19 tevI rIte he suMdara rasa ane AnaMdabaMdunA "samUhane ApanAra mArA nAtha ! tamane jotAM A prANuM (huM ) taddata mUrkha-aNasamaju hovA chatAM vAcALa thaI jAya che ane tamArI stuti karavA maMDI jAya che. 200 he jagatamAM zreSTha purUSa! he mArA nAtha ! "huM AvuM ADuM avaLuM ThekANuM vagaranuM belanAre chuM ema mAnIne "Apa mArI tarapha bedarakArI batAvaze nahi, mane tiraskArI nAkhaze nahi, kAraNa ke pitAne namana karanAra prANuo tarapha saMta purUSa te hamezA vAtsalyabhAva batAvanAra ja hoya che, premabhAva dAkhavanAra ja hoya che. 21, he jagatanAtha! eka bALaka astavyasta, taheba, "kAluMgheluM, sAcuM khoTuM bole te zuM pitAnA AnaMdamAM vadhAre karanAra thatuM nathI? 22, tevI rIte he nAtha! huM gAmaDIAnI jevI jevItevI bhASAmAM bolI jau chuM, paTapaTAro karI jAuM chuM tethI 2 varSanA pAThAMtara. 2 vivirya nAtha pAThAMtara pratamAM. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9] vimaLe karelI bhagavaMtastuti. 1215 anAdyabhyAsayogena viSayAzucikardame / gate sUkarasaMkAzaM yAti me caTulaM manaH // 24 // na cAhaM nAtha ! zaknomi tannivArayituM calam / ataH prasIda taddeva! deva vAraya vAraya // 25 // kiM mamApi vikalpo'sti ? nAtha ! tAvakazAsane / yenaivaM lapato'dhIza! nottaraM mama dIyate? // 26 // ArUDhamiyatIM koTiM tava kiGkaratAM gatam / mAmapyete'nudhAvanti kimadyApi parISahAH // 27 // kiM cAmI prnntaashessjnviiryvidhaayk!| upasargA mamAdyApi pRSThaM muJcati no khlaaH||28|| pazyannapi jagatsarva nAtha! mAM purataH sthitam / kaSAyArAtivargeNa kiM na pazyasi pIDitam ? // 29 // kaSAyAbhidrutaM vIkSya mAM hi kAruNikasya te / vimocane samarthasya nopekSA nAtha! yujyate // 30 // ApanA saMtoSamAM-AnaMdamAM vadhAre thAya che ke nahi te Apa mane kaho. ra3, he nAtha! anAdi kALathI mane e khoTo abhyAsa paDI gayo che ane tenA vegathI mArI evI sthiti thaI gaI che ke mAruM "capaLa mana viSayarUpa apavitra kAdavamAM athavA khAbocIAmAM Duka ranI peThe khuMcyAM kare che. 24. he nAtha ! e mArAM caLa manane aTa"kAvavAne huM zaktimAna nathI, te he prabhu! mArA upara kRpA karo! ane Apa ene aTakA, aTakAvo! ene vAre, vAre! 25, he nAtha ! zuM ApanA hukamanA saMbaMdhamAM haju kAMI zaMkA che? (evI "kaI zaMkA che ke karela hukama A sevaka mAnaze ke nahi?) jene pariNAme huM ATaATaluM kahuM chuM chatAM paNa he nAtha ! tame mane uttara paNa detA nathI? 26. he nAtha ! huM tamAre nokara thaye, tamArI sevAmAM ATalI hade caDha, chatAM paNa mArI pachavADe parISahe deDe che tenuM kAraNa zuM? ra7, Apane namaskAra karanAra-praNAma karanAra "sarva jananI zaktine vadhAranAra he mArA nAtha ! haju sudhI luccA "upasargo bhAre keDe choDatA nathI tenuM kAraNa zuM? 28 he nAtha ! AkhA jagatane Apa juo cho, joI zake che, chatAM Azcarya che ke ApanI sanmukha rahelA ApanA A sevakane kaSAyarUpa zatruvarga "ATaATalI pIDA kare che, herAna kare che, trAsa Ape che, te Apa "kaMma jotA nathI? 29Apa evI rIte kaSAyovaDe mane gherAyale 1 vaDha pAThAMtara. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1216 upamiti bhavaprapaMcA kathA. vilokite mahAbhAga ! tvayi saMsArapArage / AsituM kSaNamapyekaM saMsAre nAsti me ratiH // 31 // kiM tu kiM karavANIha ? nAtha ! mAmeSa dAruNaH / Anto vipulajjAtaH prativajJAti satvam // 32 // vidhAya mayi kAruNyaM tadenaM vinivAraya / uddAmalIlA nAtha ! yenAgacchAmi te'ntike // 33 // tavAyatto bhavo dhIra ! bhavottAro'pi te vazaH / vaM vyavasthita di vA thIyate? paramezvar ! // OMka || taddIyatAM bhavottAro mA vilambo vidhIyatAm / nAtha nirgatikollApaM na zRNvanti bhavAdRzAH 1 // 35 // ? ' ' " jovA chatAM ane Apa evA dumanAthI cheDAvavAne zaktimAna che ane " ApanI karUNAne yogya huM chuM, chatAM Apa mArI tarapha bedarakArI " khatAvA che.-mArI upekSA karI che. e teA he nAtha ! koi paNa rIte " ghaTatuM nathI, vyAjabI nathI, yAgya nathI. 3. ahe| mahA bhAgyavAn ! " saMsArathI pAra gayelA Apane joyA pachI A saMsAramAM eka kSaNamAtra paNa rahevAmAM mane jarA paNa AnaMda AvatA nathI; 31. chatAM huM mArA nAtha! A mArA aMtaraMgane zatrusamUha mane sakhta aMdhanathI " AMdhI rAkhe che tethI huM zuM karuM ? ( mArA upAya cAlatA nathI, " AkI cAle te| A zatrubaMdhanathI chUTI ahIMthI tamArI pAse AvI " jauM.) 3ra. he nAtha ! mArA upara kRpA karIne e mArA zatrusamUhane " ApanI pracaMDa lIlAthI dUra karI ApeA, enuM nivAraNa karI do, jethI " ekadama huM ApasAhebanI pAse AvI pahoMcuM. 33. huM dhIravIra! " A saMsAra tamAre AdhAre che ane mane saMsArasamudrathI pAra utA"ravA te paNa ApanA hAthamAM che jo A pramANe hakIkta che te huM "mArA izvara ! he mArA prabhu ! have zA mATe besI rahevAmAM Ave " che? kema mArA uAra karavAmAM AvatA nathI? 34. he nAtha ! have " tA mane saMsArasamudrathI pAra utAre, have DhIla na karo. mArA " jevA jenI Apa sivAya anya gati nathI, jene anya AdhAra " nathI, tenA AvI rIte nIkaLelA udgArA zuM Apa jevA mahA "purUSA sAMbhaLatA nahIM hAya '(?) 35, 2 tA pAThAMtara. prastAva s Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca prakaraNa 10 muM. mitrameLApa-sUrisaMketanirdeza. - vika maLakumAre atyaMta bhadrikabhAve bhagavaMtanI A pramANe stuti karI, khAjumAM huM (vAmadeva) UbhA hatA, pachavADe racUDa ane cUtamaMjarI moTA parivAra sAthe zAMti jALavI stuti sAMbhaLatA hatA ane AkhA maMdiramAM bhavya zAMti ane divya gAna prasarI rahyAM hatAM. evA ati AnaMdaprasaMge stutinA akSaro bhAvapUrvaka, rasapUrvaka, ekAgratApUrvaka, premapUrvaka vimaLanA mukhamAMthI nikaLatA jatA hatA. Akhare stuti pUrNa thai. stuti pUrNa thatAM mitronA meLApa. ratracUDe stutinI karelI cAgya stuti, suMdara mAnasika sabhAvapUrvaka prANIonA nAtha bhagavAnanI e pramANe vimaLakumAre stuti karyAM pachI paMcAMga praNAma karyAM. te vakhate enI vANIthI atyaMta prasanna thayelA ane ullusAyamAna thatA rAmAMcathI suzAbhita lAgatA ratracUDa khecara pAtAnA manamAM ghaNA saMteSa pAmI gayA ane "huM dhIra ! bhava( saMsAra )nA bheda karanAra bhagavAnanuM atizaya suMdara ane bhAvadarzaka stavana karyuM " ema khelatA bAlatA pragaTa thayA ane vaLI kahevA lAgyA " aho! aMdhu! mahA bhAgyazALI ! traNa bhuvananA aMdhu bhagavAna upara tArI ATalI badhI bhakti che tA kharekhara tuM bhAgyazALI che, kRtakRtya che ane tArUM A duniyAmAM janmavuM saphaLa che. he narottama ! tuM kharekhara saMsArathI mukta thai gayA che, kAraNa ke prANIne eka vAra ciMtAmaNirata prApta thai jAya pachI tene kadi daLadara prApta thatuM nathI ane te daridrI thavAne yogya paNa rahetA nathI. cha Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1218 upamiti bhavaprapaMca kathA. kiratA 5 AvI rIte khecaranA adhipati ratacUDe atyaMta suMdara vANIvaDe vimaLakumArane abhinaMdana ApyA pachI bahu bhaktipUrvaka caityanAtha zrI AdinAtha bhagavAnane namaskAra karyA. tyAra pachI prathama vimaLe tene vaMdana karyuM ane teNe paNa pachI ghaNuM snehapUrvaka hoMsathI vimaLakumArane praNAma karyA ane zuddha jamIna tapAsIne beThA. cUtamaMjarI paNuM vaMdana namaskAra vigere yogya kArya karIne thoDA vakhatamAM tyAM AvI ane temanI pAse beThI. sarva khecare ane vidyAdhara rAjAe paNa mastaka namAvatA jamIna para beThA. bannee (vimaLakumAre ane racUDe) ekabIjAnI taMdurastInA samAcAra pUchaDyA ane AnaMdasamAcAra maLyA pachI banne vAta karavA lAgyA. DhIla thavAnAM kAraNenuM nivedana. racUDane mahA vidyAonI prApti, rAjyAbhiSeke paNa ni:spRha, budhasUrine gupta saMdeze, tatkathana, racUDa-"mahA bhAgyavAnuM baMdhu ! mane ahIM AvatA vadhAre vakhata thaI gayo tenuM kAraNa zuM hatuM te tuM sAMbhaLa. vaLI te mane kahyuM hatuM ke mAre budha AcAryane laIne ahIM jaladI AvavuM temane paNa hajI sudhI huM laI AvI zakyo nathI tenuM kAraNuM paNa kahuM chuM te tuM sAMbhaLa. tArI pAsethI chUTo paDyo eTale turata ja huM vitADhya parvata upara mArA nagara tarapha gayo ane tyAM jaIne jouM chuM to mArI mAtA zekathI bAvarI thaI gaI hatI ane mArA pitAzrI paNa dilagIrIthI vihaLa thaI gayA hatA, temane meM dhIraja ApI ane temanI pAse te A divasa raheze. e divasa te arasparasa meLApathI bahu AnaMdakArI thaI gayo hato te ema ja pasAra thaI gayo. pachI deva-prabhune namaskAra karIne huM palaMgamAM sute. paramAtmA zrI jinezvara bhagavAnanuM dhyAna karatAM mane dravyathI nidrA AvI gaI, paNa bhAvathI nidrA na AvI. (matalaba bAhya najare huM UMghato houM ema jaNAya, paNa aMdarathI huM jagato hato.) e avasaramAM he bhuvanezvaranA bhakta ! mahA bhAgyazALI ! uTha, uTha !evA manohara zabdo mAre kAne paDyA eTale huM jAgI gaye. te vakhate pitAnAM tejathI jemaNe dizAone paNa tejasvI karI dIdhI che evI aneka devIo mArI AgaLa paDI rahI hoya tema mane lAgyuM. e ekadama saMbhramamAM uThavA rUpa temanuM atulya pUjana karyuM. teo mArA vakhANa karatI sarva mane kahevA lAgI che nare Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10] mitrameLApa-sUrisaMketanirdeza. 1218 tama! tamArA manamAM jinavara bhASita dharma sthira thayuM che tethI tame kharekhara dhanya che, kRtakRtya che ane amArI jevAne pUjavA yogya cho. ame ahiNi vigere vidyAo chIe, tamArA puNyanA jorathI prerAIne tamane varavA mATe amArI jAte ja cAlI calavIne ahIM AvyA chIe. tamArA atyaMta nirmaLa guNathI ame tamane vaza thaI gayA chIe ane ame sarve aMtaHkaraNapUrvaka tamArA atyaMta anurAgI thayA chIe. he dhIra! je bhAgyazALInAM hRdayamAM bhagavAnane namaskAra rahela che ane tene je jagatamAM prakAzita karI rahyo che tenuM zAsana to sarvadA jagatamAM jAgatuM jaLatuM rahe che ane kaI paNa vastu ene maLavI durlabha che ja nahi. ame paMcaparameSTi namaskAra (navakAra) rUpa maMtranA jorathI tamArI sAthe joDAI gayelI chIe ane amArI meLe AvIne tamArI dAsI thaI gayelI chIe. he purUSottama ! ame tamArA zarIramAM praveza karaze. tame bhaviSyamAM cakravatI thaze. amArA AdezathI A vidyAdharanuM moTuM lazkara che e sarva atyAre tamArA tAbAmAM AvyuM che. e AkhuM lazkara daravAjA upara UbhuM che. teo Ama kahetI hatI te ja vakhate jhUlatAM kuMDaLa bAjubaMdha ane mugaTanAM maNiothI dizAone dipAvatA aneka khecare AvIne mane namI paDyA. have te vakhate ghaNuM jorathI prabhAtanI nobatanA udayanA sUra sAthe gaDagaDATa thavA lAgyA ane kAlanivedake jaNuvyuM ke "A sUrya lokamAM potAnA svabhAvathI udaya pAmyo che, te "daSTine vadhAre prasAra Ape che ane manuSyone prabodha kare che (daSTine prasAra te sthaLa daSTino vistAra samajavo ane prabodha eTale jAgavuM-nidrA dUra karavI e artha samajavo). "vizuddhadharmanI peThe e sUrya suMdara anuSThAnanuM kAraNa bane che "(suMdara anuSThAno divase thAya che) ane sarva saMpattione "te meLavI ApanAra che. tethI he leke! tame uThe, jAgrata "thAo ane vizuddha dharmamAM Adara kare ke jethI tame kadi khyAla paNa na karyo hoya tevI saMpattio tamane prApta thAya." "A pramANe kALanivedakanA zabdo sAMbhaLIne meM mArAM mAnamAM ciMtavanA karI. ahe bhagavAne bhASelA vizuddha dharmane mahimA 1 rahiNi e mahAvidyAnI adhiSThAyikA devI che. nAmivinamine e vidyA dharaNe ApI hatI. ene nirdeza Adizvara caritramAM che. seLamAMnI te eka mahAvidyA che. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1220 upamiti bhavaprapaMcA thA. prastAva 5 keTalo jabara che ke mArA svamAmAM paNa khyAla na hato chatAM A vidyAo mane pitAnI meLe siddha thaI!! paraMtu emAM harakhAI javAnuM nathI, emAM rAcI mAcI javAnuM nathI. kharekhara A to mane eka aMtarAya-vizna UbhuM thayuM. kadAca have mArAthI baMdhu vimaLa sAthe dIkSA levAnuM banI zakaze nahi. kAraNa ke puNyAnubaMdhI puNyane paNa bhagavAne senAnI beDI jevuM kahyuM che. have bIjI rIte vicAruM te caMdana siddhaputre agAuthI ja kahyuM hatuM ke huM vidyAdharane cakravartI thaIza ane vimaLakumAre mArAM zArIrika lakSaNe parathI e vAtane Teko Apyo hate. to have emAM bIjuM zuM karavuM? ema ja banavAnuM hoya ema lAge che, A pramANe huM vicAra karato hato tyAM te vidyAdevIoe mArA zarIramAM praveza karyo ane vidyAdharae mAre rAjyAbhiSeka karavAnI zarUAta karI dIdhI aneka jAtanAM kautuke racavAmAM AvyAM, aneka maMgaLa karavAmAM AvyAM, pavitra tIrthomAMthI jaLa maMgAvavAmAM AvyuM, cauda ratno pragaTa thayAM ane senAnA ane ratanA kaLasa taiyAra karavAmAM AvyA. AvI rIte atyaMta AnaMda ane mahesUvapUrvaka mAre rAjyAbhiSeka karavAmAM AvyuM. baMdhu vimaLa! tyAra pachI devanI pUjA karatAM, gurU ane vaDIla vargane sanmAna ApatAM, rAjyanItinuM barAbara sthApana karatAM pradhAnamaMDaLa ane nokaravarganI barAbara nImaNuka karatAM, hAthanIcenAM rAjyo taraphathI AvatI khaMDaNI ane praNAmane svIkAratAM ane navIna rAjyane ucita sarva vyavasthA goThavatAM mArA keTalAka divase vyatIta thayA. e kAmamAMthI jarA phArega thatAM ja mane tAre Adeza yAda Avyo ane turata ja manamAM AvyuM ke- vimaLabaMdhue kahyuM che te pramANe haju sudhI meM budhaAcAryanI zodhakhoLa paNa karI - 1 puNyAnubaMdhI puNyaH je puNyane upabhoga thatAM navuM puNya baMdhAya tene puNyAnubaMdhI puNya" kahevAmAM Ave che. dhanane sakhAvatamAM vivekapUrvaka upayoga karava, dAna karavuM e puNyAnubaMdhI puNya che. majazekha zarIrasukha ane A naMdavilAsamAM dhana zarIrano upayoga karavAthI pApAnubaMdhI puNya bhagavAya che. evI rIte pApanA udaya vakhate hAyavoya karavAthI pApa baMdhAya tene pApAnudhI pA5 kahevAya che jyAre samatAthI vedatAM puNyabaMdha thAya tene puNyAnubaMdhIpApa kahevAmAM Ave che. AmAM puNyAnubaMdhI puNya utkRSTa che, chatAM puNaya paNa Akhare karma che, saMsAramAM rakhaDAvanAra che, bhegavavuM paDe ja che, tethI tadaSTie tyAjya che, prAjJo temAM rAcI jatA nathI. 2 nispRhatA keTalI uttama che te atra vicAravuM. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10] mitra meLApa-sUrisaMketanirdeza 1221 nahi ane temane mArA aMdhunI pAse lai pazu na gayA! arere! mAro te keTalA pramAda ! keTaluM ALasa ! kevI bhUla! tyAra pachI e mahAtmAnI zodha karavA sArUM huM jAte ja ghaNA bhUmipradezamAM pharyo, dUra deza gayA ane meM AcAryanI zodha karI. Akhare eka nagaramAM teo zrInA mane patto lAgyA. temane maLatAM ja teozrI sanmukha tArI sarva hakIkata meM jaNAvI dIdhI. teozrIe mane kahyuM "tuM ahIMthI jA ane vimaLane A pramANe jaNAva. huM tArI pachavADe AvIza. vimaLanA sagAMsaMbaMdhIone bedha karavAnA e ja upAya che, bIje kAMi upAya nathI." vAmadeva saMdezA samajyA nahi. DhIlanA khulAsA ane prema-AbhAra. pachI budhasUrie je saMdezA ratacUDane kahyo hatA te vigatavAra ratacUDe vimaLakumAranA kAna pAse jai dhIrethI saMbhaLAvyA. (vAmadeva kahe che ke huM agRhItasaMketA!) eNe khAnagImAM je saMdezA kahyo te mArA sAMbhaLavAmAM na Avyo. A pramANe saMdezA ApIne pachI ralacUDe vimaLakumArane sarva sAMbhaLe tevI rIte kahyuM "A kAraNane laIne ahIM AvavAmAM mane DhIla thai ane eTalA mATe budhasUrine sAthe laIne huM Avyo nathI." vimaLakumAre javAbamAM kahyuM aMdhu ! teM bahu ja sArUM karyuM." ra tyAra pachI huM, vimaLakumAra, ratracUDa, cUtamaMjarI ane khecara nagaramAM AvyA. racUDa tyAM be traNa divasa ghaNA AnaMdathI rahyo ane tyAra pachI peAtAne sthAnake gayA. 1 A saMdezA zA hatA te AvatA prakaraNa khAramAmAM samAze. 67 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. ~6SV pratibeAdha racanA. viJaLakumAranI virakti. dhavaLarAjanI meAciMtA, vyavahArU nIkAlanI dhAraNA, ati pharALa bhAvanA khAsa abhyAsa karelA heAvAne lIdhe, karmajALa taddana hIna thai gayela hovAne lIdhe, jJAnanI ghaNI vizuddhi thai gayelI hAvAne lIdhe, ekaMdara iMdriyanA viSayA tajavA yogya samajAvAne lIdhe, prazama (zAMti) bhAva grahaNa karavA yogya hovAne lIdhe, koi paNa prakAranuM kharAma caritra-vartana vidyamAna na heAvAne lIdhe, AtmavIrya ghaNuM prabaLa thai gayela hovAne lIdhe, tema ja paramapadaprAptinA kALa tadna najIka AvI gayela heAvAne lIdhe (uparanI hakIkata banyA pachI) vimaLakumAra rAjyalakSmImAM rAcI mAcI jatA nathI, zarIranI kAi paNa prakAranI zAbhA ke ALapaMpALa karatA nathI, aneka prakAranI jUdI jUdI lIlAonuM lAlana karatA nathI, lokapracalita sAdhAraNa dharmanA saMbaMdhanI gaMdhamAtra paNa abhilASA rAkhate nathI ane A saMsAra rUpa kedakhAnA upara taddana virakta manavALA thaine ane zubha dhyAnamAM lIna thaine potAne vakhata sArI rIte nirgamana kare che. vimaLakumArane evA prakAranA virakta cittavALA joine tenA pitA dhavaLarAja ane mAtA kamaLasuMdarIne ciMtA thaI ke- aho ! A vimaLakumAranI suMdara taMdurasta jIvAnI hovA chatAM, kuberabhaMDArInA vaibhavane paNa hasI kADhe teve vaibhava hovA chatAM, devAMganAonA lAvaNyane paNa hasI kADhe tevI mATA rAjAonI kanyAone jovA Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 ] pratibAdha racanA. 1223 chatAM, kAmadevanA rUpanA tiraskAra kare tevuM tenuM atyaMta ramaNIya rUpa hovA chatAM, sAthe vaLI kaLAomAM paNa pote saMpUrNa kAbela hovA chatAM, zarIre taddana nirogI chatAM, tema ja iMdriyonI sAmagrIthI paNa paripUrNa hAvA chatAM ane tene koi muninuM darzana haju sudhI thayela na heAvA chatAM enA upara jIvAnInA jarA paNa vikAra asara karatA nathI, e aDadhI AMkhe koinA upara kaTAkSa paNa nAkhatA nathI, ADAavaLA skhalanA pAmatA manmana vacane te kadi khelatA nathI, gAvA majAvavAnI kaLAnA kadi upayAga karatA nathI, ghareNAM gAMDAMnuM bahumAna karateA nathI, madathI aMdha thai jAya tevI sthitine svIkAratA nathI, saraLatAthI jarAe dUra khasatA nathI (sarana LatA mUkatA nathI) ane viSayasukhanuM te nAma paNa leteA nathI! are AvuM saMsArathI tadna vimukha thai gayeluM tenuM alaukika (asAdhAraNa) caritra te kevuM ! te e karo viSayasukhathI vimukha thaine Ama sAdhunI peThe ja rahe te ApaNane A rAjya maLyuM che te paNa tadna nakAmuM thAya, ApaNI prabhutA phekaTanI thAya, ApaNA vaibhava badhA niSphaLa thAya ane ApaNuM jIvatara jhera thAya, ApaNe jIvate muvA jevA ja thai jaie. tyAre have e chekaro viSayAmAM kevI rIte pravRtti kare e saMbaMdhamAM rAjArANI vacce vicAra cAhyA. mannee ekAMtamAM khUba vicAra karyo ane pachI evA nirNaya upara AvyA ke viSayasukhanA anubhava karavA mATe (paraNavA sArUM) teoe jAte ja vimaLakumArane kahevuM. teoe ema mAnI lIdhuM ke putra ghaNA vinayI che ane vaLI sAthe dAkSiNyanA bhaMDAra che tethI mAbApanA vacanane kadi ullaMghaze nahi. mAta pitAnI sukha anubhava preraNA. du:kha dUra karavAnI viJaLa kumAranI vRtti, vikaTa rAjyadharmanI bhAvanAnuM spaSTIkaraNa pratimAdharacanAnA prathama pravezanA prAraMbha, dhavaLarAje ane kamaLasuMdarIe upara pramANe vicAra karyAM pachI eka divasa anne vimaLakumAra pAse AvyA ane prasaMga laine tene kahevA lAgyA- bhAi! ame seM kaDo manAratha karyo tyAre tenA phaLarUpe tuM amane prApta thayA che, bahu ciMtA ane abhilASAonuM phaLa pitA mAtAe vAta zarU karI. 1 munidarzana vairAgyanuM kAraNa che, evA prasaMga kumArane banyA nathI chatAM A zuM? evA rAjArANI vicAra kare che. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1324 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja amane maLyuM che. tuM have rAjyanI dhoMsarI upADavAne paNa zaktimAn thayA che. tyAre tArI avasthAyAgya vartana tuM zA mATe karatA nathI? have rAjyanuM kAma hAthamAM kema leteA nathI? tuM zA mATe rAjyakanyAonuM pANigrahaNa karatA nathI? aneka prakAranA iMdriyanA AnaMdI viSayAnA zA mATe anubhava karatA nathI ? phaLasaMtAneAnI vRddhi kema karate nathI ? ApaNI AvI zAMta ane sukhI prajAne AnaMda kema upajA vatA nathI? ApaNA sagA saMbaMdhI baMdhuone AhlAda kema utpanna karatA nathI? tArA tarapha prema batAvanArane tuM saMteSa zA mATe ApatA nathI ? ApaNA pitRdevAnuM zAMtirpaNa zA mATe karatA tArA moTA mitravarga che tenuM yogya sanmAna zA mATe karatA ane amArUM A vacana svIkArIne amane puSkaLa AnaMda zA mATe karAvatA nathI ?" nathI ? nathI ? potAnAM mAtApitAnAM AvAM vacana sAMbhaLIne vimaLakumAre manamAM vicAra karyo ke mAmApe vAta te bahu sArI karI, atyAre prasaMga ThIka maLI gayA che, teone pratibAdha karavAnA A upAya bahu sArI nIvaDaze ema lAge che. temaNe je vAta karI te ja dvArA temane upadeza lAge evI vyavasthA have thai zakevI saMbhavIta lAge che. pA tAnAM manamAM A pramANe vicAra karI vimaLakumAre vinayabhAve javAma ApatAM mAtApitAne jaNAvyuM "Apa pitAzrI mane je AjJA karo ane Apa mAtAjI paNa mane je hukama karo te sarve mAre khAsa kama ravA yogya ja hAya, emAM saMkalpa vikalpa karavA ghaTe ja nahi, karavA rAgya gaNAya paNa nahi; paraMtu mArA e bAbatamAM ene vicAra che ke ApaNA AkhA rAjyamAM rahenArA sarve leAkAnAM du:khA dUra karI tene sukha nIpajAvI pachI jo huM jAte sukhanA anubhava karUM tA te vadhAre sArUM kahevAya. rAjyanI kharI sArthakatA e pramANe ja thaI zake che, bIjI koi paNa rIte thai zakatI nathI; rAjAnA e khAsa dharma che ane ema karavAmAM ja enI prabhutA che. mArA samajavAmAM AvyuM che ke. kumA2e takanA lAbha lIdheA. 1 je kAi prabhutA zeThAi athavA amala bhAgavavAnI sthitimAM hAya temaNe A zlAka geAkhI rAkhI te pramANe vartana karavA cAgya che. roThAi ke amal bhAgavavA karatAM nIcenA vargane sukha kema thAya tenI vicAraNA ane vartanA e ja kharI prabhutA che. Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 ] pratibAdha racanA. vidhAya lokaM nirbAdhaM sthApayitvA sukhe'khilam / yaH svayaM sukhamanvicchetsa rAjA prabhurucyate // yastu loke suduHkhArte sukhaM bhuMkte nirAkulaH / prabhutvaM hi kutastasya kukSiMbharIrasau mataH // ' " rAjyadharma A pramANe cheH sarve prajAjanAne AdhA-pIDA vagaranA karIne te sarvane sukhabharapUra sthitimAM sthApana karavA. e " pramANe prajAne-sarve janane sukhamAM sthApana karIne pachI je prANI " pAtAnuM sukha zAdhe che te ja rAjA kharekharA prabhu kahevAya che. pA"tAnI prajA athavA hAtha nIcenA loko aneka prakAranAM duHkhA bhAga" vatAM hoya, duHkhamAM samaDatAM hoya, teve vakhate taddana AkuLatA vagara " je rAjA ke prabhu (ze!) te sukha bhAgave che tenAmAM prabhutA kyAM " rahI? te te mAtra peTabharA ja kahevAya. AvA vicakSaNu mANu"sAnA abhiprAya che." " pitAjI! mAtAjI ! A pramANe rAjyadharma mane jaNAya che. have ApaNe ApaNI hakIkata joie teA zuM jaNAya che te Apa vicArI jue. atyAre vakhata kevA varta che! A sakhta unhALAne laine AkhI pRthvI saMtA5mAM paDI gai che, leAkeA tApathI herAna thai gayA che; tethI huM teA A maneAnaMdana' nAmanA udyAnamAM ja rahIza, ApaNA aMvarga mArI sAthe raheze, mArA mitro paNa mArI AsapAsa najIkamAM jA raheze, unhALAmAM rAjAe jevA prakAranI lIlA kare chete karatA, ApazrI anne mane jema pharamAve che te pramANe vartatA, huM te tyAM ja rahIza; mAtra Apa rAjapurUSone eTale hukama karI de ke je koi prANI du:kha athavA trAsathI herAna thai jatA hoya temane sarvane zeAdhI zAdhI mArI pAse lAve ane te (du:khI varga) sarve paNa mArI * sAthe sukhane anubhave tevI goThavaNa kare. AvA prakAranI yojanA karo eTale rAjyadharma jaLavAze ane ApanI AjJAnuM paNa mArAthI barAbara pAlana thaze." 1225 maneAnaMdanamAM vimaLaAnaMda. vimaLakumAranA Ave. javAba sAMbhaLIne tenA mAtapitA bahu rAjI thayA ane bAyyA ke aTThA putra! vaDIlanuM mAna rAkhanAra amArA lADakavAyA! tuM ghaNuM ja sArUM eklyA, tArA jevA vivekIne A pramANe bAlavuM ane vartavuM barAbara yeAgya che." 1 aneAnaMdana udyAnanA AdhyAtmika bhAva sujJa vAMcanAra vicArI le. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1226 upamiti bhavaprapaMco kathA. [prastAva 5 zitaLa grahavarNana, kumArano praveza. janasamudAyanA sukhanI suMdara vyavasthA. lekenI sukha sagavaDa, mAtapitAno saMtoSa, himabhavana yojanA. pachI dhavaLarAja mahArAjAnA hukamathI te vakhate turatamAM e bhanaMdana udyAnamAM eka vizALa himagRhanI yojanA karavAmAM AvI? e himaha upara kamaLanAM pAMdaDAMo pAtharI devAmAM AvyAM, niraMtara navAM kamaLa patharAyAM kare evI yejanA thaI, nIlara jevAM lIlAM keLanAM jhADe cAre tarapha bAMdhI devAmAM AvyAM ane te bhavanamAM eka banAvaTI gharanadI goThavI devAmAM AvI jemAM kapUra vigere sugaMdhI padArthothI maghamaghAyamAna thatuM pANI niraMtara cAlyA ja kare evI yAMtrika racanA karavAmAM AvI ane caMdana tathA kapUranA pANIthI cAre tarapha gAra karavAmAM AvI ane bhItamAM cAre tarapha sugaMdhI vALA, kamaLanALanAM taMtuo ane nALAthI judA judA vibhAge pADI himabhavanane taiyAra karavAmAM AvyuM. unhALAnI garamInA saMtApane dUra karanAra ane zizira( ziyALA)nA jevA paraMtu sukhakara kaMpane utpanna kare evA e himabhavanamAM zizira RtunA navapallava samAna suMdara raMgaberaMgI zAo racavAmAM AvI ane ThaMDAM sukha ApanAra narama Asane tyAM goThavavAmAM AvyAM. AvI rIte jyAre himabhavana taiyAra thaI gayuM tyAre vimaLakumArane lekasamudAya sahita tyAM praveza karAvavAmAM Avyo. pachI sarva lekasamudAya je vimaLakumAra sAthe tyAM dAkhala thayotemane ane vimaLakumArane suMdara caMdananAM vilepana karavAmAM AvyAM, kapUranI parAgathI sarvane janasukha ane DhAMkI devAmAM AvyA, sugaMdhI pATalA (lodha)nA alipta vilAsanI phalanI mALAothI sarvane vIMTI levAmAM AvyA, vimaLA yojanA. sarvane megarAnA puSpothI suzobhita karavAmAM AvyA, sarvanA zarIra sAthe muktAphaLa (motI athavA e nAmanAM phaLa)nAM samUhanuM AliMgana karAvavAmAM AvyuM, sarvane taddana pAtaLAM ane kemaLa vastro paherAvavAmAM AvyAM, jhINe ThaMDe varasAda varasAvatA hoya tevA sugaMdhI ThaMDA paMkhAo sarvene vIMjhAvavAmAM 1 hiMmagRha unhALAmAM ThaMDaka ApanAra ghaTAvALo maMDapa. Summer house, 2 pATalA-ledha jAtanAM vRkSa thAya che tenAM phulanI mALA, pATalane artha gulAbI paNa thAya che. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11] pratibodha racanA. 127 AvyA, sarvane bahu rasamaya lAge tevo sAtvika AhAra taiyAra karI jamADavAmAM AvyA, sarvane sugaMdhI tAMbULathI rAjI karavAmAM AvyA, manane haraNa karanAra madhura ane aspaSTa gItothI sarvane prada upajAvavAmAM AvyuM, AMgaLI vigerethI laTakA karIne pravartatA suMdara vividha prakAranA nAco vaDe AnaMda upajAvavAmAM AvyuM, suMdara ceSTAo karatI manahara vilAsI strIonAM kamaLapatra jevAM capaLa locanonI hAranI hArenuM avalokana karAvI atyaMta harSa upajAvavAmAM AvyuM ane kumAra sahita sarva leke jANe te vakhate ratisAgaramAM DUbI gayA hoya tema spaSTa dekhAva karI dIdho. vimaLamAre potAnA mAtapitAne pramoda upajAvavA sAruM evI suMdara yojanA karI dIdhI ke sarva lekene potAnA AtmAthI vadhAre bAhya sukha maLe ane e hakIkatathI mAtapitAne paNa ghaNo AnaMda thAya. (lekane mATe AnaMdavaibhavanAM sAdhane kumAre jyAM ane sarvene ghaNuM sukha thAya tevI vyavasthA karI dIdhI). upara jaNuvyuM te pramANe rAjya taraphathI te vakhate karavargane hukama thaye hatuM ke "je kaI prANIne kaI paNuM prakAranAM duHkha ke trAsa hoya te sarvane e himabhavanamAM laI AvavA -te hukama pramANe duHkhI ke herAna thatAM sarva mANasane e himabhavanamAM laI AvavAmAM AvatA hatA ane tyAM je je mANaso AvatA hatA te sarvanAM duHkha dUra karavAmAM AvatAM hatAM, temane atyaMta AnaMda upajAvavAne mATe banI zakatI sarva sagavaDa ane anukULatAo karI ApavAmAM AvatI hatI. vimaLakumAra je bhaviSyano rAjA hato te AvI rIte dhavaLarAjane (pitAne) sarva prakAre saMtoSa Apato hato. tene AvI rIte sukhasAgaramAM utarelo joIne rAjAe AkhA nagaramAM atyaMta AnaMda mahotsava karAvyo ane AkhI prajAne harSa thAya tevAM AnaMdanAM sAdhane racAvI lekamAM no tahevAra ujavAvyo. pratibodha racanAne bIje praveza, dInadu:khInI zeThe nIkaLI paDayA Akhare eka du:khIne(?) zeAdhI lAvyA. tenI sAthe thayelI vicitra praznAvalI, 1 viSayasukhanI bAbatamAM kumAra jarA paNa mana ghAle te mAbApane AnaMda hatA. te pote vilAsa kare che ke nahi te savAla atra nahotA; bIja sArUM AnaMdasAdhana yoje to paNa mAbApane ema thAya ke vAruM, e have iMdriyaviSayasukhanI bAbatamAM paDayo che te AgaLa jatAM ThekANe AvI jaze. vimaLakumAra pate to alipta ja raho jaNAya che. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1228 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 AvI rIte mahArAja dhavaLarAja saMtoSa pAmyA, mahAdevI kamaLa suMdarI tuSTamAna thayA ane AkhA rAjyanA sarva prajAjana ane pradhAnamaMDaLa prameda pAmyA; kAraNa atyAre teonI dhAraNAthI ulaTI rIte vimaLakumAra sukhasAgaramAM DUbakI mArate temane dekhAtuM hatuM. eka divasa dIna dukhIne laI AvavA mATe je purUSonI phejanA karI hatI teo himabhavanamAM dAkhala thayA ane teoe rAdukhInI zodha. jAnI ADe paDado nAkhI dIdho, te paDadAnI pacha vADe eka purUSane teoe besADyo ane teoe aMdara AvI mahArAjAne praNAma sAthe vijJapti karI ke "mahArAja! ApazrInA hukamathI ame dInaduHkhInI tapAsa karatA ahIM tahIM pharatA hatA, eTalAmAM amArI tapAsamAM ame eka ghaNuja duHkhI purUSane joyo eTale tene ahIM laI AvyA chIe. e atyaMta ghaNuM (jugusAkaMTALa) upajAve te hovAthI ApanA darzanane yogya nathI tethI ame tene paDadAnI pachavADe rAkhyo che; ApanA hukama pramANe ame tene ahIM laI AvyA chIe; have Apa mahArAjazrIno e saMbaMdhamAM jema hukama thAya tema karIe." dhavaLarAje pUchayuM ke "aho bhadra! tame ene kyAM che ane te kevI rIte ghaNe ja duHkhI che e hakIkata jaNAvo." dhavaLarAjano A savAla sAMbhaLIne rAjapurUSomAM eka hAtha joDIne bolyo-"ApazrInA hukama pramANe duHkha khare duHkhI () athavA trAsathI herAna thatAM lekene ahIM laI A vavA mATe ame ahIMthI vidAya thayA. pachI ame prathama to ApaNuM AkhuM nagara tapAsI lIdhuM to tyAM to sarva kene sukhI ane AnaMdI joyA. tyAMthI pachI ame jaMgalamAM gayA to tyAM dUrathI ame A purUSane joye. te vakhate barAbara madhyAhana vakhata hatA, pRthvInuM taLiyuM agni jevuM garama thaI gayuM hatuM ane jANe tapAvela leDhAne piDe ja hoya tevo sUrya AkAzamAM rahI jagatane tapAvI rahyo hato-eve vakhate bhaDabhaDa thatA agni jevA sUkSma dhULanA jaththAmAM pagamAM jeDA (upAna) vagara e purUSane cAlato ame je. ame dhAryuM ke e ghaNo ja duHkhI hovo joIe, nahi to Ave vakhate pagamAM jeDA vagara cAle nahI. pachI ame dUrathI ene bolAvyo. bUma 1 jJAtibhraSTa, caMDALa, nIcakama athavA vyAdhigrasta sAthe rAjA sAmasAmI vAta karatA nahi, vacce paDado nakhAvavAno rivAja asala hatA. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11). pratibaMdha racanA. 1229 mArI ke "are bhAI! jarA Ubho rahe, Ubho rahe. amAre Avo svara sAMbhaLIne te javAbamAM be ke huM te sthita ja chuM, tame ja sarve cAle che-A pramANe kahIne teNe to cAlavA mAMDyuM. eTale huM to utAvaLe utAvaLe tenI pachavADe gayo ane mahA musIbate baLAtyArathI tene jhADanI nIce laI Avyo. eno zarIrane raMga jotAM jANe meTA davanA agnithI baLI gayela jhADanuM huM hoya dukhIno dekhAva. te taddana kALo jaNAto hato, bhukhathI enuM peTa besI gayuM hoya tevuM dekhAtuM hatuM, enA hoTha tarasathI sukAI zoSAI jatA hoya tevA jaNAtA hatA, cAlIne musApharI karavAthI thato rastAne thAka tenAM duHkhI thaI jatAM avayava upara spaSTa jaNAI Avato hato, tenA zarIra upara eTalo badho parasevo thayelo. hato ke te parathI tenA manamAM ane tanamAM ghaNo ja tApa hoya ema dekhAI AvatuM hatuM, enAM zarIramAMthI keDha gaLyA karato hato, enAM zarIra upara dekhAtAM karamIAnAM jALAM enuM atyaMta vyAdhigratapaNuM batAvatAM hatAM, enA mukha upara evo vicitra bhaMgabhAva jaNato hato ke e parathI enA hRdayamAM zULa jevI vedanA thatI hoya ema dekhI zakAtuM hatuM, enAM sarva avayavo dhrUjatAM hatAM ane gAlapara vRddhAvasthAnI nizAnio spaSTa jaNAI AvatI hatI, e eTalo UMDe ane garama nisAso mUkyA karato hato ke enA zarIramAM mahA vare praveza karyo hoya- tene sakhta tAva Avyo hoya ema dekhAtuM hatuM, enI AMkhomAM cIpaDA ane mela eTalA hatA ane enI AM. khomAMthI eTalAM AsuM cAlyAM jatAM hatAM ke ethI enI daridratA jaNAI AvatI hatI, enuM nAka aMdara besI gayuM hatuM, enAM hAthapaga lagabhaga saDI gayA jevA dekhAtA hatA, tenA mAthA uparanA mavALAne jANe turatamAM ja lonca karavAmAM Avyo hoya tevuM boDuM tenuM mAthuM dekhAtuM hatuM, enA zarIra upara atyaMta melAM vastranA TukaDA ane eka kambala hatAM, eNe be tuMbaDAMo enA DAMDAo sAthe hAthamAM lIdhA hatA ane unanI banAvelI eka pIMchI hAthamAM laTakAvI dIdhI hatI- mArA svAmI ! jyAre ene ame joye, jyAre enI vicitra vAtacIta. atyaMta bhayaMkara mudrA amArI najare paDI, te vakhate e sarva duHkhono bhaMDAra che, e dArighanI chellI hade beThele che ema amane lAgyuM ane jaNAvyuM ke e kharekhara dayAne pAtra 1 AgaLa A prastAvanA prakaraNa 13 mAM A AkhA dekhAvane AdhyAtmika bhAvArtha vistAthI batAvaze. hAla e dareka vAta vigatavAra lakSyamAM rAkhavI, Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1230 upamiti bhavaprapaMthA kathA. [prastAva 5 che. ene jotAM amArA manamAM te e ja vicAra thayo ke A duniyAmAM te eka kharekhara nArakIne ja jIva che, ahIM rahI te nArakInI pIDA anubhave che. evA pratyakSa nArakInA prANIne joIne ame tene kahyuM "are bhadra! Ave khare bapore tuM zuM karavA rakhaDe che? are bhAI ! jarA zItaLa chAyAmAM nirAMte zA mATe besato nathI? pelA du:khI mANase amane javAba Apyo "bhadro! huM mAre svAdhIna nathI, huM svataMtra nathI. mArA gurU (vaDIla)nA hukamathI huM rakhaDuM chuM, mAre temanA hukamane anusaravuM paDe che. ame te vakhate vicAra karyo ke arere ! A bApaDe te parAdhIna che, ahAhA! AnA AvA moTA duHkhanuM kAraNa te vicAratAM vadhAre trAsa Ave tevuM che, eka te e AvI atyaMta kheda upajAve tevI sthitimAM che ane chatAM vaLI te parAdhIna che. pachI ame e daridrIne pUchayuM ke "bhAI ! AvI rIte tuM tArA gurUne hukama hamezAM uThAvIza te tenA pariNAme tane te zo lAbha karaze te te tuM amane jaNAva. amAre A savAla sAMbhaLI e duHkhI mANase amane kahyuM ke "bhadro! mAre mAthe ATha meTA leNadAre che jeo jama jevA bhayaMkara che, dayA vagaranA che ane mane ghaNe trAsa Ave tevA che. teone graMthIdAna (kathaLInuM dAna athavA gAMTha kApavIzleSa) karIne (dravya daIne) e mArA gurU mArA leNadArenA trAsathI mane choDAvaze." AvA bhIkhArI duHkhIne Avo vicitra javAba sAMbhaLIne rAjan ! ame vicAra karyo ke- aho A te bhAre duHkhanI vAta che! Ane te moTI pIDA jaNya che! A bApaDAnA duHkhanuM kAraNa to bhAre kaSTa Ape tevuM vicAra karatAM jaNAya che! e bApaDa AvI ati adhama dazAmAM varte che chatAM paNa ene haju dAna levAnI ane pitAnA devAthI mukti thavAnI ati du:khadAyI AzA che! A te dukhanI hada thaI ! AvA duHkhI mANasathI vadhAre duHkhI mANasa A duniyAmAM ApaNane maLavo paNa muzkela jaNAya che ! AvI du:khI sthitimAM paNa hA tene devuM devA mATe dAna meLavavuM che ane enI AzAe e vizeSa duHkha sahana kare che! A te duHkhanI hada thaI!! e pramANe vicAra karyA pachI ame te daridrIne kahyuMbhadra! tuM amArI sAthe amArA rAjA pAse cAla, tyAM laI jaIne tArAM sarva duHkhe dUra karAvIe, tAruM dArigha dUra karAvIe ane tAruM devuM che te sarve paNa phITAvI daIe." amArI AvI mAgaNune to teNe ghaNe ja vicitra javAba Apyo. te be ke- "bhadra! tamAre mArI ciMtA karavAnI jarA paNa jarUra nathI. tamArI jevA ke tamArA rAjA Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12] ugra-divya darzana. 1231 jevA mane (devAmAMthI) choDAvI zake ema nathI." A pramANe bolIne teNe to tyAMthI cAlavA mAMDyuM. tenuM AvuM vicitra vartana joI ame vicAra karyo ke- A du:khIe prANu ghele thaI gayeluM jaNAya che, paraMtu ApaNe rAjAe ApaNane je hukama pharamAvela che te to ApaNe jarUra amalamAM mUkavo joIe, ApaNe to ene hukama pramANe mahArAjA samakSa jarUra laI javuM ja joIe-A pramANe vicAra karIne ame tene ahIM laI AvyA chIe." rAjasevaka pAsethI A sarva hakIkata sAMbhaLIne dhavaLarAje kahyuM ahe! A bAbata to ghaNI navAijevI che! mane paNa emAM te ghaNuM kutUhaLa jevuM lAge che, mATe mane ene jovA do, vaccethI paDado khaseDI nAkhe." turata ja rAjasevakee vacceno paDado khaseDI nAkhyo eTale temaNe jevA prakAranuM varNana karyuM hatuM tevo purUSa dhavaLarAjanI najare paDyo. evA vicitra darzanavALA purUSane joIne rAjA ane teno Akho parivAra ghaNe vismaya pAmyA. prakaraNa 12 muM. ugra-divya darzana. a tyaMta navAI jevo banAva banI rahyo che, vicitra praA zrAvaLI karanAra dekhAvamAM ghaNo duHkhI ane kadarUpa prANa dhavaLarAja samakSa khaDuM thaI gayuM che, enI [ AMkhano ane hakIkatane vega vicitra hoya ema enA dekhAve ane enA saMbaMdhI rAjapurUSe kahelI vAte chAyA pADelI che ane sarve AzcaryamAM garakAva thaI gayA che. vimaLanI viziSTa kalpanA mahAnubhAvatAnuM ucca ciMtavana, AMtara namaskAra-mAnasika dharmalAbha, e vakhate vimaLakumAre potAnA manamAM vicAraNA karI ke kharekhara e ja budha bhagavAna AvI pahoMcyA jaNAya che! ahe bhagavAna Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1232 upamiti bhavaprapaMco kathA [pratAva 5 pite dhAre tevuM rUpa karI zake tevI temanI zaktine dhanya che! ahAhA! temanI mArA upara keTalI dayA che! anyanA upara upakAra karavAnI ekasarakhI teozrInI sAtvikavRttine dhanya che! aho! pitAnA sukhasagavaDanI temane keTalI ochI darakAra che! kaI paNa prakAranA hetu ke apekSA vagaranI teonI sajanatAne dhanya che! santa purUSa potAnA svabhAvathI ja potAnA kAryonI avagaNanA karIne pArakAMkAmo karavAne hamezAM udyama karyA kare che-e pramANe karavuM te jANe temanI prakRti ja paDI gayelI hoya che emAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI. athavA te pArakAnA hitane mATe pravRtti karavI te ja teonuM potAnuM kArya hoya ema jaNAya che. sUrya savArathI sAMja sudhI lekene uta kare che temAM lokone prakAza karavA uparAMta zuM bIjA keI paNa prakAranAM phaLanI tene apekSA hoya che? te te mAtra paropakAra karavAnA hetuthI ja pravRtti kare che ane paropakAra e ja tenuM kArya hoya ema jaNAya che. sAdhu purUSane potAnuM kAMi kAma hoya to paNa tenA upara teo jarAe lakSya rAkhatA ja nathI, e bAbatamAM lAMchanavALA caMdranuM dRSTAnta barAbara besatuM Ave che, e te jagatane ughAta karavAnuM kAma karyA ja kare che. meTA buddhizALI purUSa pArakA kArya mATe pravRtti kare che te mATe teone kAMi prAthenA karavI paDatI nathI, teone vinaMti karavI paDatI nathI, teo pAse baLA pAtharavA paDatA nathI; varasAda sArI rIte varasI jagatamAM dhAnya Adi vastuonI vRddhi kare che, sRSTine navapallavita kare che garamIne zAMta kare che tenI keNe prAcaeNnA karelI hoya che? keNu temane vinavavA gayela hoya che? ke temanI pAse khoLA pAtharavA gayela hoya che? sAdhu purUSa svamamAM paNa potAnA zarIranAM sukhanI vAMchA karatA nathI, pArakAnAM sukha mATe aneka prakAranA kaleza sahana karavA, tApa sahana kare, du:kha bhogavavAMte ja teonuM kharekha sukha hoya che. jevI rIte agnino svabhAva ja e che ke te garamI Ape che tathA anAja vigerene pakAvI Ape che, jema amRtane svabhAva ja e che ke prANuonAM jIvana TakAvI rAkhe che tevI rIte duniyAmAM pArakAM kArya karavAM e ja sAdhuone svabhAva hoya che, teonI 1 caMdramAmAM lAMchana che tethI tenuM prathama kArya te pitAnuM lAMchana dUra karavAnuM che, chatAM te kArya tarapha Adara na karatAM lokaprakAzanuM kArya te hoMsathI kare che. (caMdrane hAdho lAMchanarUpe gaNavAmAM Ave che.) sUryane potAnuM kAma nathI, caMdrane gharanAM kAmanuM ThekANuM nathI, chatAM e paropakAra karyA kare che. A kharuM sajanapaNuM che. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12] ugra-divya darzana. 1233 prakRti ja evA prakAranI paDI gayelI hoya che ke jeTaluM bane teTaluM pArakAnuM hita karavuM. evA saMta purUSe je pArakAnuM hita karavAmAM ane paropakAra karavAmAM sarvadA taiyAra rahe che ane je potAnA sukhane dhanane ane jIvatarane paNa eka tarakhalA jevAM gaNe che teo jAte ja amRta kema nathI? (teonI paropakAravRtti ane potAnI jAta tarapha bedarakArIne laIne teone amRta kahevA e ucita ja che.) eTalA uparathI ema jaNAya che ke evA mahAtmAo potAnI jAtathI potAnA game teTalA dhanane ke jIvanane bhoge paNa pArakAnuM hita karavA mATe nirNaya karIne ja rahelA hoya che. kharekhara, evA mahAtmA saMto A jIvanamAM je prayojana sAdhya karavA icchatA hoya te teonuM siddha thayeluM ja che ema samajavuM, teo kharekharA kRtakRtya che, sAdhya prayojana che, prAmakalyANa che. A pramANe hovAthI mane ema cokkasa lAge che ke e (budha bhagavAna) mahAtmA pote jAte udyama karIne mArA baMdhuvargane baMdha karavA sAruM AvuM IcchArUpa laIne khAsa AvyA che. are hA ! e bhagavAn mahAtmAe mane racUDa mAraphate khAsa kahevarAvyuM paNa hatuM ke mAre dInaduHkhInI zodhakhoLa karAvavI ane teozrI ahIM anya rUpa laIne baMdha karavA sAruM Avaze, vaLI teoe mane kahevarAvyuM hatuM ke kadAca huM teozrI ahIM padhAre tyAre temane eLakhI jAuM te paNa mAre temane vaMdanA karavI nahi. teoe mane vadhArAmAM kahevarAvyuM hatuM ke jyAM sudhI meM je kAma karavA dhAryuM che (baMdhuone bedha ApavAnuM) te kAma siddha na thAya tyAM sudhI mAre temanI keIne oLakhANa ApavI nahi. A sarva vAta yAda karIne mahAtmA AcAryanI paropakAravRttinI pitAnA hRdayathI prazaMsA karatAM vimaLakumAre teozrIne mAnasika namaskAra karyo namaste jJAtasadbhAva! namaste bhvyvtsl!| namaste mUDhajantUnAM sambodhakaraNe ptto!|| ajnyaanaapaarniireshsntaarnnpraaynn!| svAgataM te mahAbhAga! cAru cAru tvayA kRtam // "he sarva sabhAva (vastunuM thavApaNuM-hevApaNuM)nA rAtA! tamane namaskAra che. aho bhavya prANIo tarapha pitA je premabhAva rAkhanAra! tamane namaskAra che! mUDha prANIone bodha karavAmAM 1 prakaraNa 1, pRSTha 122 mAM je saMketa gupta rAkhyo hato te atra pragaTa thAya che. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1234 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa nipuNatA dharAvanAra mahAtmA ! tamane namaskAra che! ajJAnarUpa samudranA pAra pAmavA muzkela che chatAM bhavya prANIone tenA pAra pamADavAmAM tatpara thayelA huM mahAtmA ! mahA bhAgyazALI vIra! tamane svAgata che! tame bhale padhAryAM! tame bahu sArUM karyuM !" AcArya bhagavAne paNa vimaLakumArane pAtAnAM manathI javAma ApyA. 'saMsArasAgarottArI sarvakalyANakArakaH / svArthasiddhaye `madda ! dharmamostu tenatha! // " he bhadre ! he puNyazALI! tArI kAryasiddhi mATe saMsArasAgarathI pAra utAranAra ane sarva prakAranuM kalyANa karanAra tane dharmalAbha hA." dInadu:khInuM pradarzana, AkSepa pUrvaka sakhta bhASaNa, AMtaramAM rahelA ucca Azaya, have je vakhate rAjapurUSa khUda himajIvanamAM e dInadu:khI purUSane lai AvyA te vakhate prathama te e dInaduHkhI dekhAtA purUSa jANe pAtAthI kheda sahana na karI zakAtA hoya tema 'hAza hAza' evA avAja karIne jamIna upara beTho ane beThA beThA nidrA leteA hAya tevA teNe dekhAva karyo. ene AvI vicitra sthitimAM joIne tyAM rahelA purUSAmAMthI koi hase che, phAi dIlagIra thAya che, koi tenI niMdA kare che ane koi tenA tiraskAra kare che, vaLI koi tA aMdara aMdara vAtA kare che ke " are A te ghaNA du:khI che, garIkha che, rogathI bharelA che, taddana thAkI gayelA che, bhukhaDI khArasa jevA che, khare khara! e adhama purUSa teA eka nATaka jevA che! ene kyAMthI lai AvyA? kANu lai AvyuM? vaLI e atizaya duHkhI che chatAM e ApaDo kAMi samajatA nathI ane jIone beThA beThA udhe che !!" vigere vigere. dekhA va thI abhiprAya. 1 sAottArI sthAne jJAtte pATha che te vicAravAyAgya che. madra sthAne va pATha che te azuddha jaNAya che. 2 jainasAdhu temane je namaskAra kare tene dharmalAbha evA zabda kahe che. e temane AzIrvAda che, e temanI AMtara icchA che, e temanA sanmukha uccAra che. dharmathI sarva saMpatti maLe che, cAt meAkSa paNa maLe che, e tamane maLe e temanI Aziy che. dharmalAbha e jaina pirabhASAmAM ghaNA jANItA ane pracalita zabda che. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 ] ugra-divya darzana. 1235 dekhAtI ugratA. AvI paristhiti joIne e rUpAntaramAM rahelA yudha AcArye peAtAnI AMkhA dIpakanA jevI tejasvI karI dIdhI, ane kapanA phaTATApa dhAraNa karIne sabhAsthAna upara najara pheMkI, eTaluM ja nahi paNa sAthe pote khelavA lAgyA ke "are pApIo! adhama purUSo! zuM huM tamArAthI vadhAre kadarUpo chuM ke tame mane AvI mUrkhAi bharelI rIte haseA che? zuM tame mane tamArAthI vadhAre du:khI dhArIne haseA che? are mUrkha manuSya ! zarIre kALA varNavALA tame ja che,' bhukhathI besI jatA peTavALA paNa tame ja che, tarasathI sukAi jatA heAThavALA paNa tame ja che, thAkathI herAna thaI janArA paNa tame ja che!", tApathI pIDA pAmanArA paNa tame ja che' ane kADhIA paNa tame ja che;' huM tevA nathI!! are narAdhame ! zULanI pIDAthI tame ja pIDAe che," ghaDapaNanI asarathI jIrNa thai gayelA paNa tame ja che, mahA sakhta tAvathI pIDA pAmatA paNa tame ja che, gAMDapaNu ane ghelachAvALA paNa tame ja che ane AMdhaLA paNa tame ja che." huM nathI. are mUDha mAnavIe ! pArakA upara AdhAra rAkhanArA-parataMtra tame ja che" ane tame ja devAdAra che, tame ja beThA beThA ghA che," huM tevA nathI. are bALake ! tamArA upara ja kALe dRSTi dIdhI che jethI tame munine durgaMLa jANIne haseA che.15 13 dhavaLarAjanI kalpanA, karela namaskAra-vaMdana. dInanuM dIvya darzana. siMha te siMha. e navA AvanAra dInaHdukhI purUSanI jAjvalyamAna sUrya jevI tejasvI AMkhA jemAMthI ugra prakAza bahAra nIkaLI rahyo hatA ane jenAthI saghaLI dizAo prakAzita thai rahI hatI tene joine temaja vaLI sAthe vIjaLInA jevI temanI jIbha tathA atyaMta prakAza karatI temanI dAMteAnI hAra joine ane sAthe AkhI duniyAne tharathara kaMpAvI de tevI temanI vANI sAMbhaLIne jema siMhanAda sAMbhaLIne haraNanuM moTuM TALuM A sarva varNana pR. 122-30 mAM Avela che te ja lagabhaga che. tenA khulAse AvatA prakaraNamAM kharAbara thaze. A AkhI vArtA bahu vicAravA ceAgya che. ahIM je saMkhyA smela TAipamAM lakhI che tenA meLa paNa tyAM maLaze. tyAM paMdare naMbaranA jUdA jUdA peregrApha Avaro. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1236 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 AkhuMne AkhuM bhayathI kaMpI jAya, tharathara dhrujI jAya, tema AkhuM sabhAsthAna bIkathI dhrujI gayuM. game tevI sthiti ke dekhAva heya paNa siMha te siMha ja che, tene dekhAva ke avAja chUpA rahetA nathI. mahA vicakSaNa ghavaLarAja mahArAja pitAnI kalpanAne barAbara laMbAvI zakyA, ane turata ja kAMIka khyAla karI rAja vicakSaNatA. vimaLakumArane kahevA lAgyA "kumAra ! A kaI sA dhAraNa mANasa hoya ema lAgatuM nathI. enI AMkhe prathama zarUAtamAM mela ane cIpaDAthI bharapUra hatI te hAlamAM sUryathI vadhAre tejasvI jaNAya che, enuM mukha tejathI dIpI rahyuM che, e purUSe raNusthAnamAM aneka duzmanone-kare zatraone chinnabhinna karI nAkhe tevI UMcA svarathI je vANI vistArI tenA jerathI haju paNa mAruM mana aMdarathI kaMpI rahela che- mATe mAruM ema cokkasa mAnavuM thAya che ke e kaI sAdhAraNu manuSya nathI, ane te ema lAge che ke sAdhuno veza laIne potAnI jAtane chupAvIne keI deva ahIM Avela che. have je e pramANe hakIkata hoya te jyAM sudhImAM te pitAnA tejathI ApaNane sarvane bALIne bhasma na karI nAkhe te pahelAM krodhathI aMdha thaI gayelA muni vezadhArIne zAMta pADIe, prasanna karIe, emane prasAda meLavIe." vimaLamAre uttaramAM kahyuM "ApazrIe je nirNaya karyo te mane paNa barAbara lAge che, e bAbatamAM zaMkA rahetI viziSTatA nathI. e kaI sAdhAraNa purUSa nathI, paNa e kaI khAsa mahAtmA moTA purUSa hoya ema lAge che. mATe he tAta! e ApaNI kaI vikriyA na kare tyAM sudhImAM ApaNe ene prasanna karIe. mahAtmA purUSe bhaktithI ja prasanna thAya che, rIjhe che, vaza thAya che, mATe ApaNe ene page paDIe." vimaLakumAranAM AvAM vacana sAMbhaLIne dedIpyamAna capaLa muga TavALA dhavaLarAjA pitAnA be hAtha joDI munimavijJapti. hArAja tarapha deDIne temane page paDyA. jevA mahA rAjA sUrine page paDyA ane temane vaMdana karyuM eTale tyAM hAjara rahelA AkhA janasamUhe paNa munine page paDIne namaskAra karyA. nIce paDyA paDyA rAjAe kahyuM-"he mahArAja! ame ajANuM 1 vikiyAH vikAra, kharAba kAma. vimaLanI najare vikriyAne vizeSa kriyAkhAsa kArya-e artha paNa thAya. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUri-svarUpadarzanaM, 1237 ajJAnI mANasAe ApazrInA je doSa karyo hoya te sarva Apa khame ane amArI upara prasAda karIne ApanuM divya darzana karAveA." sAphalya. A pramANe kheAlIne rAjA ane sarva samUha jamInaparathI uThIne UMcuM jue che teA te vakhate teoe je dekhAva joyA te temane ghaNA ja Azcarya utpanna karanAra lAgyA. eka mahAtmA munIzvara jemanuM AkhuM zarIra AMkhane AnaMda ApanAra ane lAvaNyamAM devatAnA zarIrane paNa chatI jAya tevuM hatuM, je tejanA vistArathI eTalA dIpI rahyA hatA ke jANe teo pote ja sAkSAt sUrya hoya tevA jaNAtA hatA, je sarva lakSaNAthI vibhUSita thayelA spaSTa dekhAi AvatA hatA ane jemanAM sarva avayavA suMdara hatAM-tevA eka mahAtmAne atyaMta suMdara ane zeAbhAvALA temaja prakAza karanArA suvarNanA dIvya 'kamaLa upara beThelA temaNe joyA. evA atyaMta rUpavaMta munIzvarane bahu ja suMdara svarUpamAM joine rAjA temaja sarva janasamUha je tyAM hAjara hatA te sarvanI AMkhA AzcaryathI cakti thai gai. prakaraNa 13 muM. budhasUri-svarUpadarzana. - EUR para varNavI tevI jyAre paristhiti thai, dInaduHkhI lAgatA bhIkhArIe jyAre pAtAnuM atyaMta AkarSaka rUpa karyuM ane eka zAMta munIzvara suvarNa kamaLa upara esI upadeza Ape che te dazA batAvI eTale hAjara rahelA loko svAbhAvika rIte aMdara aMdara vAtA karavA lAgyA--are ahA! A teA pahelA kevA hatA ane hamaNA AvA suMdara kyAMthI thai gayA ? kharekhara e bhAgyazALI jarUra koi devatA hAya ema jaNAya che." 1 tIrthaMkara mahArAjane samavasaraNa heAya che, bAkI sAmAnya kevaLI ane munine keTalIkavAra maLapara besI upadeza ApavAnI labdhi prApta thAya che. 69 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1238 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratApa rAjAno prazna sAmAnya uttara, vizeSa prazna leke A pramANe vAta karatA hatA te vakhate dhavaLarAja mahArAje potAnA banne hAtha joDI kapALe lagAvI pUchayuM-"bhagavana! ApazrI koNa che te amane jarUra kRpA karIne jaNAvo." muni- "mahArAja ! huM kaI devatA nathI ke rAkSasa nathI, huM te eka sAdhAraNa sAdhu chuM ane mArA veza uparathI mAruM yathAsthita rUpa tame sarve barAbara joI zake che." dhavaLarAja- "mahAtmA! jo ema hoya te ApazrIe prathama ghaNuM bibhatsa ane kaMTALo Ave tevuM rUpa batAvyuM. ema karavAnuM eTale evuM adbhuta kAryo karavAnuM kAraNa zuM? tamArA prathamanA zarIramAM kALo raMga vigere je je deze spaSTa rIte dekhAtA hatA te badhA de tamArA pitAmAM nathI, paNa te sarva de amArAmAM che ema ApazrIe jaNAvyuM te zuM kAraNe vicArIne Ape kahyuM hatuM? ane vaLI kSaNamAtramAM Ape AvuM addabhuta rUpa zI rIte karyuM ane zA mATe karyuM? mahAtmA! mArA jevAne te ethI ghaNI navAI lAgI che ane mArA manamAM meTuM kutUhala thaI AvyuM che tene zAMta karavA Apa e sarva bAbate mane barAbara khulAsAvAra samajAvavA kRpA karo." budhasUrine pratyuttara, AzcaryakAraka khulAsAo, saMsArasvarUpanuM AMtara jJAna, sarakhAmaNI ane sAdaDyuvaidharyuM, budhAcArya-"mahArAja dhavaLarAja ane sabhAjano ! tame madhyastha Asana karI zAMta thaI nirAMte beso ane huM tamane e sarva bAbatone vigatavAra khulAso ApuM chuM te lakSyapUrvaka sAMbhaLe. he rAjana ! meM je rUpa atyAre pahelAM karyuM hatuM te saMsAramAM rahelA chone uddezIne karavAmAM AvyuM hatuM. hakIkata evI che ke meM jevuM rUpa karyuM hatuM tevA ja sarva saMsArI jIva che, mAtra emAM bAbata evI che ke teo bApaDA mUDha hovAthI pote tevA ja che ema jANatA nathI. e pramANe hevAthI e sarva prANIone barAbara dAkhale bese teTalA mATe tevuM atyaMta zarama upajAve evuM kharAba rUpa teone bodha ApavA sAruM Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] adhasUri-svarUpadarzana. 1239 he rAjana! meM karyuM hatuM. e rUpa meM muninA veza sAthe karyuM hatuM tema ja tevA kALA raMga vigere karyAM hatA te sarvanuM paNa khAsa kAraNa hatuM ane kALA raMga vigere zarIranA dASA tamArAmAM che, ane mArAmAM nathI ema meM kahyuM hatuM te sarva paNa sakAraNa hatuM--enA khulAsA huM tamane kahI saMbhaLAvuM chuM te tame tathA sarva sabhAjanA kharAbara sAMbhaLeA. e hakIkata samajavAmAM tamArI buddhine jarA vadhAre sateja karo ane kharAkhara dhyAna ApIne huM kahuM chuM te vAta lakSyamAM rAkhajoHkhulAsA. kALA raMga 89 (1). sarvadarzana ( zrI jainazAsana)mAM je mahAtmA buddhizALI munio hAya che, jemanAM sarva pApA ane dASA tapa ane saMyamayAgathI dhovAI gayelA hAya che, te mahArathI dekhAvamAM kadAca kALA raMganA hAya, kaMTALA upajAve tevA hAya, kADhIA hAya, bhukhatarasanI pIDAthI pIDAtA dekhAtA hoya teA paNu paramArthathI vastutaH te kharekharA suMdara che. mAkI rAjan! pApamAM rAcImAcI rahelA ane viSayarUpa mAMsamAM vRddhi pAmI gayelA vizuddha dharmathI dUra rahelA gRhasthA (saMsArI gharamAM rahelA) kadAca khAdya najare nirogI athavA sukhamAM AnaMda karatA jaNAya teA paNu tattvathI teo duHkhI che ane rogathI pIDita che ema samajavuM. vaLI kALA raMga vigere dASA jevA gRhasthane che tevA sAdhuone nathI, temAM e dASA hAtA nathI, te hakIkata have huM tamane jarA vistArathI samajAvuM chuM te samajo. bahArathI sAnAnI jeve zuddha raMgavALA hAya paNa aMdarathI pAparUpa aMdhakArathI lI'pAyalA je prANI hoya te paramArthe kALA raMgavALA che ema paMDitAnA abhiprAya che ane bahAranI najare kadAca aMgArA-kolasA jevA kALA raMganA prANI dekhAtA hAya paNa jo tenuM aMta:karaNa sphaTika ratra jevuM nirmaLa hAya to te kharekharo senAnA raMganA che evA vicakSaNa mANasAnA mata che, e pramANe hAvAthI kALA raMganA athavA kALA varNavALA sAdhu hAya paNa jo tenuM mana kharekharUM sArI rIte zuddha thayeluM hoya teA he rAjana! paramArthathI te Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1240 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 5 sonAnA raMgane che athavA sonAnA raMgavALe che ema jANavuM ane gRhastha saMsAramAM rahI aneka prakAranA pApayukta AraMbha samAraMbha karato hoya, viSayabhoga rU5 kIcaDamAM bele hoya, parigrahamUchamAM phasI raheluM hoya, tenuM zarIra dekhAvamAM kadAca enAthI paNa vadhAre ujajvaLa hoya te paNa paramArthe te kALA raMgano ja che ema samajavuM. A pramANe hovAthI meM vAjabI rIte koI prakAranI zaMkA vagara te vakhate tamane ane samAjanene kahyuM hatuM ke huM kALA raMgane nathI paNa tame sarva tevA kALA raMganA che. A bAbatane paramAthe have tamArA sarvanA samajavAmAM barAbara Avyo haze. "(2). have meM tamane sarvane bhukhyA kahyA tene barAbara vigata vAra khulAso sAMbhaLo. prathama te bhUkha zabdanI vyAkhyA sudhA-bhUkha, samaje eTale hakIkata barAbara lakSyamAM Ave. game teTalA viSaye prApta thAya, AvI maLe, paNa tenAthI tRpti na thAya, tethI saMtoSa na vaLe tenuM nAma kharekharI paramArthanI najare bhUkha che ema vidvAno kahe che. khAvAnI icchA thAya tene te vyavahAramAtrathI bhUkha kahevAmAM Ave che, bAkI vAstavika bhUkha te mananA asaMtoSa upara AdhAra rAkhe che te tame vicAra karI jaze te tamane turata mAlUma paDI Avaze. A saMsA. ramAM rahelA sarva prANIo paikI jeo saddharmathI rahita hoya che ane saMsAramAM mUDha thaI gayelA hoya che te bApaDA AvI bhUkhathI athavA AvI bhUkhanA saMbaMdhamAM bhUkhyA ja hoya che. have evA prANIo khAIpIne dharAI gayelA jaNAya athavA bharAI gayelA peTavALA dekhAya, to paNa tattvanI najare teo bhUkhyA ja che ema samajavuM. have bIjI bAjue je tame sAdhuone joze te teo niraMtara saMtoSathI piSaNa pAmanAra jaNeze ane tame vadhAre bArikIthI avakana karaze to dekhAze ke e bhayaMkara bhAvabhUkha temanA upara jarA paNa asara karatI nathI eTale ke teonAM manamAM kadi asaMtoSa thate jakhAte nathI. AthI teonAM peTa khAlI hoya, taddana bhukhyA DAMsa jevA teo dekhAtA hoya to paNa teonAM Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUri-svarUpadarzana, 1241 svastha manane laIne teo kharekharA dharAyalA ja che ema samajavuM. A pramANe hovAthI e hakIkatano vicAra karIne meM te vakhate tamane sarvane bhUkhyA DAMsa jevA kahyA hatA ane he dharAnAtha! (rAjan !) mArA AtmAne meM tRpta karyo hato. mArA uparathI tamAre sarva yogya AcaraNavALA sAdhusamudAyane samajavAnA hatA ane tamArA uparathI saMsAramAM vasanAra dhanadhAnyaviSayakaSAyaparigrahamAM Asakta gRhasthane samajavAnA hatA. A hakIkata have tamArA samajavAmAM barAbara AvI haze. (3). je bhAge na maLyA hoya, je bhege prApta thayA na hoya, tene meLavavAnI abhilASA bhAvakaMTha (gaLa)ne tuSA-tarasa, zeSaNa karanArI hovAthI tene tarasa kahevAmAM Ave che, jainadharmathI je prANIo bahAra hoya che teo kadAca pANI pIdhA ja karatA hoya to paNa evA prakAranI tarasathI te tarasyA ja che eTale ke navA navA prakAranA viSayabhego meLavavAnI teonAM manamAM prabaLa IchA ane abhilASA niraMtara rahelI ja hoya che eTale teonuM bhAvagaLuM te zeSAyA ja karatuM hoya che. have je bIjI bAjue munimahArAjAonA saMbaMdhamAM vicAra karaze athavA avelekana karazo to tamane jaNAze ke e mahAtmAo bhaviSyamAM meLavavAnA bhegonA saMbaMdhamAM taddana IcchA-spRhA vagaranA hoya che tethI sthaLa jaLa temane maLatuM hoya ke nA maLatuM hoya to paNa vAstavika tarasathI to teo taddana dUra ja rahelA che ema spaSTa dekhAI Ave che. bhega bhegavavAnI abhilASA kevuM kAma kare che ane prANune kevA bebAkaLA banAve che te jarA vicArapUrvaka jovA jevuM che. A pramANe hevAthI he rAjan ! tame sarve tarasyA che ane huM nathI ema meM te vakhate sarvane pikArIne jaNAvyuM hatuM. " (4). A saMsAranI zarUAta kyAre ane kyAMthI thaI ane tene cheDe kyAM ane kyAre Avaze tene kAMI patta rastAne kheda nathI; e saMsAramArga seMkaDe deSarUpa cerIthI A kuLavyAkuLa che, A rasto ghaNe vaso che, viSayarUpa Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1242 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja masta hAthI athavA jherI sarpathI bharelA che ane duHkha rUpa dhULathI paripUrNa che. AvA TheraThekANA vagaranA, cAra sarSathI vyAkuLa ane vasamA rastAne vidvAneAe bhAvacakSuvaDe vistArathI avalokana karIne joyA che ane te AkhA rastA ghaNA bhayaMkara ane khedanuM kAraNa che ema tenA saMbaMdhamAM potAnA abhiprAya ApyA che. have A saMsAramAM rahelA jIve e saMsAramArgane prApta karIne karmarUpa bhAtu sAthe rAkhIne e raste cAle che paNa ( ghAMcInI ghANInA baLadanI mAphaka ) jarAe AgaLa prayANa karatA nathI. saMsAramArge cAlavAmAM karmanuM bhAtuM sAthe hAya che eTale tenAM sArAM kharAma phaLa maLyAMja kare che. Ane laine pariNAma e thAya che ke je mUDha prANIe vizuddha jaina dharmanI prAptithI enasIkha rahelA hAya che te saMsAranA mahA mArganA khedathI niraMtara kaMTALelA ane du:khI thayelA dekhAya che, teone thatA mArgakheda teonAM vartanathI spaSTa jaNAi Ave che; tethI te kadAca zItaLa maMDapavALA suMdara gharamAM, havelImAM ke rAjyamahelamAM vasatA dekhAtA hoya te paNa teo niraMtara raste cAlanArA che ema samajavuM. have bIjI bAju munione tame mArikAthI avalAkaze teA jaNAze ke te teA niraMtara vivekaparvatanI upara caDhIne tenA zIkharapara jainapura je hamezAM lahera karAve tevuM ramaNIya che temAM rahe che. e jainapuramAM vaLI eka atyaMta ThaMDA AnaMda upajAve tevA cittasamAdhAna maMDapa che temAM teo vase che ane tyAM rahI peAtAnA AtmAne taddana nivRtta karI de che ane tene rastAnA koi paNa prakAranA thAka ke kheda thatA nathI, teonA saMbaMdhamAM tevA kheda jaNAtA paNa nathI ane tene e saMbaMdhI trAsa thavAnuM kAraNa paNa rahetuM nathI. AthI keTalIka vAra tame munione jozA teA mahArathI acavA upara uparathI ema lAgaze ke jANe teo kheda 1 viveka parvata mATe jue pR.69 ane 1047, ane jainapuravarNana mATe jue pR. 1049. cittasamAdhAna maMDapa mATe jue pR. 105. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUri-svarUpadarzana. 1243 thI thAkI gayelA che chatAM paramArthanajare teo kheda ane thAkathI rahita che ema samajavuM. A pramANe chevAthI he rAjan ! tame sarve khedathI thAkI gayelA che ane huM te bedarahita chuM ema meM agAu jaNAvyuM hatuM. (5). saMsArI prANIone 1 krodha, 2 mAna, 3 mAyA ane 4 lAbha e cAra prakAranA AkhA zarIrane tapAvanArA, aMtaHkaratApa-taDake, NanA UMDAM, bahu AkarA, herAna karanArA, trAsa ApanAra tApa che. e saMsArI prANIonAM zarIra para caMdananAM vilepana karelAM hoya ane bahAranI najare teo taddana ThaMDA lAgatA hoya to paNa e krodha mAna vigerethI teo niraMtara baLI kaLI jatA hoya che. eka eka manovikAra aMdarakhAnethI tApa kare che te jarA lakSya ApavAthI samajAze. have bIjI bAjue sAdhuone avelekazo te tamane jaNAI Avaze ke teonAM mana taddana zAMta thaI gayelAM hoya che, teonAM manamAM koI paNa prakArano vikAra hoto nathI, teone upara darzAvelA cAra prakAramAMthI koI prakArano tApa heto nathI ane teo pApanuM nikaMdana karanArA hoya che. evA mahAtmAo khare bapore taDake tapasyA karatA hoya ke ughADe mAthe pharatA hAya, kAusagga mudrAe sthita hoya ke vihAra karatA hoya ane bAhya najare tApathI-taDakAthI pIDA pAmatA dekhAtA hoya te paNa paramArthethI teone tApa dUra gayo che ema samajavuM. A pramANe hakIkatano meM jAte anubhava karela hovAthI tame sarve taDakAthI pIDA pAmelA che ane huM tApathI rahita chuM ema meM chAtI ThokIne tamArI pAse kahyuM hatuM. sAdhAraNa rIte koDhanA vyAdhimAM zarIramAM jIvAta (kara mIA) thaI Ave che, hAtha pagamAMthI koDha gaLe che kaSTa-keha, | (je cIkAzavALo padArtha hoya che), nAka upara te nizAnI pADI tene besADI de che athavA tene nAza kare che, avAjane gheghare banAve che, hAtha ane paganAM AMgaLAMone dhIme dhIme buThAM banAvI nAkhe che e tamArA jevAmAM AvyuM haze. he rAjana ! mithyAtva Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1244 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva dha karanAra (ajJAna athavA phudeva kugurU kudharmamAM zraddhA ) ne kADha kahevAmAM Ave che tenuM kAraNa e che ke e aneka prakAranA kuvikA rUpa karamIAene janma ApanAra che, enAthI AstikatA rUpa rasa (kADha) niraMtara gaLyA ja karatA hAya che, e sadguddhirUpa suMdara nAnA cheda karanAra-nAza karanAra che, e madathI uddhRta thaI jatA prANIonA avAja abhimAnathI ghAgharA ane aspaSTa karI mUke che, zama (samatA) saMvega (vairAgya), nirveda (saMsAranI sthitithI kaMTALA), ane karUNA je hAtha paganI AMgaLIe samAna che tene e mULathI ukheDI mUke che ane vidvAna samajI prANIne paNa e aneka prakAranA udvega karAve che. evA prakAranuM mithyAtva je aneka kuvikalpAne karanAra che, samruddhine dUra karanAra che, madathI prANIne uddhRta banAvanAra che ane zamasaMvega nirveda Astikya ane anukaMpAnA nAza che tevA udvega karAvanArA mithyAtvathI mUDha prANI hAyalA rahe che, niraMtara trAsa pAmyA karatA hAya che, hameza herAna thatA heAya che, tethI e prANI mAhya najare jotAM kadAca sarva avayavAe suMdara dekhAtA hAya teA paNa bhAvathI aneka kRmionAM jALAMthI zarIre kSata paDI gayelA ane kADhathI herAna thatA che ema samajavuM. have bIjI bAjue munionA saMbaMdhamAM avalAkana karaze athavA vicAra karaze te jaNAze ke samyagbhAvathI vizuddha thayelA hAya che, te zuddha deva gurU dharma para zraddhA rAkhI AgaLa vadhanArA hAya che ane tethI temanAM zarIrapara pelA mithyAtvarUpa koDha jarAe hAtA nathI eTaluM ja nahi paNa te sarva avayavAe suMdara heAya che. vaLI kadAca tamane koi vakhata evA muni mahAranI najare kADhIA paNa dekhAya chatAM paNu aMdaranA bhAvathI te tevA prakAranA nathI ema samajavuM, te vastutattve kADha vagaranA che ema jANavuM. A pramANe hAvAthI he rAjana ! tame sarve kADhIA che. ane huM tevA prakAranA nathI ema meM te vakhate kahyuM hatuM. te Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUri-svarUpadarzana. 1245 "(7). - he rAjan ! have zULanA saMbaMdhamAM khulAso samajAvuM te tame tathA sarva jano vicAraze. prANuone anya uzULapIDA, para jyAre dveSa thaI Ave che tyAre tenI ddhi samRddhi athavA AbAdI joine tenA upara irSyA thaI Ave che tene samaju manuSya zULa kahe che. e ISya rUpa zULathI prANIonAM hRdayamAM dareka kSaNe saNakA AvyA kare che, e anyane duHkha devAmAM rAjI thAya che, dveSathI dhamadhamatA rahe che ane vAraMvAra potAnA caherAne kharAba kare che, dAMte DAbe che, haThane paraspara DabAve che ane bhavAM caDhAve che. A teone kharekhara mukhabhaMga che. have tame muni mahArAjanA saMbaMdhamAM joze to jaNAze ke teone AvuM zULa hatuM ja nathI, teonAM mananI sthitisthApakatA era prakAranI hoya che, teone sarva jIva upara samabhAva hoya che, teone mAruM tAruM hatuM nathI, teone anya upara dveSabhAva kadi hete nathI A kAraNane laIne tame sarva zULanI pIDAthI herAna thanArA che ane huM evI halakA pADanArI tuccha pIDAthI mukta chuM ema meM tamane kahyuM hatuM. cheSa ane ISyanAM pariNAmane ane te vakhate thatI mAnasika parivartana dazAno jarA paNa khyAla karyo haze te A hakIkata spaSTatApUrvaka samajavAmAM AvI jaze. "(8). he rAjan ! eka bAbata to tamane ghaNI navAI jevI lAgaze. vAta te spaSTa che, jANItI che, paNa te upara ghaDapaNa jyAM sudhI lakSya na gayuM hoya tyAM sudhI vyakta na thAya tevI che. e bAbata A pramANe cheH anAdi kALathI saMsAra cAlyA kare che temAM A prANI ekasarakhI rIte janme tyAre hato tevone te ja rahI vartana karyA kare che, kAma kare che ane hare phare che; vaLI mare che janme che, Ave che ane jAya che; paNa tame joze te emAM kaI prakAranI viziSTatA navInatA ke unnatatA jovAmAM AvatI nathI. e kei vakhata manohara vidyA janma (vidvattAno anubhava) leto nathI, enAmAM 1 A vAta kharekhara vicAravA yogya che. 70. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1246 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva vivekarUpa juvAnI AvatI nathI, e bhAvamRtyue kadi marate nathI-mAtra Ava jAva karI AMTA khAdhA kare che ane temAM tene eTalAM badhAM saMkhyAbaMdha duo thayAM kare che ke e duHkharUpa vaLIAthI te gharaDe ja dekhAya che. evI rIte saMsArI jI ghaDapaNathI takta khakha thaI gayelA che. have evA prANIo kadAca bahAranI najare juvAna dekhAtA hoya te paNa tatvanajare teo taddana gharaDA che ema ja samajavuM. have bIjI bAjue tame sAdhujIvananuM avalokana karaze te tamane jaNAze ke teomAM vidyAjanma apUrva hoya che, te onuM jIvana ja vidyAmaya hoya che, viveka rUpa juvAnInA tejamAM teo jhagajhagAyamAna thatA hoya che ane dIkSAsuMdarI sAthe teo AnaMdathI vilAsa karatA dekhAya che. vaLI teo juvAnImAM ne juvAnImAM marIne pelI mahA trAsa ApanArI jarAnI sthitie pahoMcyA vagara ja A duniyAmAMthI evI rIte pasAra thAya che ke teonI pharIvAra utpatti ja na thAya. jIve tyAM sudhI viveka rUpa juvAnIvALA, AjIvana dIkSAsuMdarI sAthe bhega bhegavanArA e lekenuM jIvatara janma ane maraNa rUpa saMsArano sarvathA cheda karanAra hovAthI teo vAstavika tarUNa che ema samajavuM. bAkI saMsAramAM ghaNe kALa rahenArA jIvo te ghaDapaNathI taddana khakha thaI gayelA che ema samajavuM. saMta purUSa niraMtara juvAna che tenuM bIjuM paNa eka kAraNa che. juvAna mANasa ja dumane nAza karI zake che ane e saMta purUSe karma rUpa moTA duzmanone haTAvI devAne-teno vinAza karavAne zaktimAna che. AthI saMsArI jIvo gharaDA che ane ame yuvAna chIe ema meM jaNAvyuM hatuM. "(9). saMsAramAM rahelA sarva mUrkha prANuo rAga rUpI saMtApe karIne aneka prakAre tapI rahelA che tethI he rAjan ! javara-tAva, e prANIo javarathI pIDA pAmanArA che ema kahevAmAM AvyuM hatuM. sAdhuone te e rAganI gaMdha paNa hotI nathI. kadAca bAhya najare teone tAva Avato hoya te paNa rAga rUpe saMtApanA abhAvathI teo kharI rIte Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 ] budhasUri--svarUpadarzana. 1247 tAva-vara vagaranA che ema samajavuM ane saMsArI jIvA ne tAva AvyA ja kare che ema vicAravuM. unmAda " (10). have A saMsArI jIvAnAM vartana saMbaMdhI vicAra karaze te temAM eka jAtanA unmAda (ghelApaNuM ) spaSTa jovAmAM Avaze. tame e prANIne koi sArUM dharmaanuchAna matAvaze athavA enuM kartavya karma batAvaze te te karaze nahi, tamArA kartavya batAvavAnA prayAsa paNa niSphaLa jaze, tame ene vArazA-aTakAvazo te paNa pApakriyA athavA akartavya te bahu jorathI ane hoMsathI karaze. A pramANe hovAthI saMsArI prANIo jo ke keTalAka peAtAne samajI ane paMDita tarIke mAnatA hAya tA paNa teone unmAdavALA kahevA e ja yogya che. ghelApaNAnI nizAnI e ja che ke lAbha karanAra kArya kare nahi ane nukasAna karanAra kArya karatAM tene vAraMvAra aTakAvavAmAM Ave te paNa te kare. AthI saMsArI prANIone unmAdavALA kahevAmAM AvyA che. have bIjI bAjue tame sAdhuonA saMbaMdhamAM joze te tamane jaNAze ke teo vizuddha anuSThAna karavAnI AmatamAM niraMtara Asakta muddhivALA hAya che, kartavya sanmukha niraMtara rahenArA hAya che ane tethI ja teomAM AvA prakAranA unmAda nathI. A kAraNathI tenI buddhi paNa ghaNI vizuddha rahe che. A pramANe hakIkata hAvAthI he rAjan ! meM saMsArI prANIone ghaDapaNathI jINuM, rogathI gherAyalA ane chevaTe unmAdavALA jaNAvyA hatA ane teja hetuthI tame tevA che ane huM tevA nathI ema meM kahyuM hatuM. aMdhatA. 8 (11). rAjan ! saMsArI prANIo bAhya najare peAtAnI AMkhathI dekhatA dekhAya che, peAtAnI AMkhe phADI phADIne jotAM jaNAya che chatAM eja mUrkha prANIe aMdarathI joze teA kAmathI aMdha thai gayelA jaNAze ane vidvAne temane teTalA mATe kAmAMdha kahIne ja khAlAve che. meM e prANIone AMkha vagaranA aMdha kahyA hatA tenuM e ja kAraNa hatuM. kAmathI thatuM evA prakAranuM aMdhapaNuM sAdhuomAM saMbhavatuM nathI. koi vakhata bahAranI Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA thA. [ prastAva pa najare sAdhuonI dRSTi TuMkI thai gayelI athavA tadna gayelI dekhAya te paNa he rAjana! teone aMdha kahI zakAya nahi, kAraNa ke te kadi kAmAMdha thatA nathI, thAya tevA temane saMyogo paNa nathI ane temAM e dazA saMbhavita paNa nathI. A pramANe hakIkata hAvAthI A sarva prANIone meM aMdha kahyA ane mane pAtAne suMdara AMkhAvALA ane sArI cakSuovALA jaNAvyA. tr 8 (12). he rAjana ! gharabArI gRhasthA parAdhIna kevI rIte che ane sAdhu svataMtra kevI rIte che te tane have samaparAdhInatA. jAvuM. khAgha najare te gRhasthA ghaNA svataMtra ane peAtAnI jAta upara AdhAra rAkhanArA dekhAya che paNa barAbara bArikAthI e mAmatamAM UMDA utaraze eTale tamane taddana jUdI ja hakIkata mAlUma paDaze. saMsArI jIvAnAM putra strI vigerenA prema tenA upara keTalIka vAra dekhAya che, paNa paramArthanajare vAstavika eha hAvA te saMbhavita ja nathI. e sagAsaMbaMdhI jUdAM jUdAM karmothI ekaThA thayelA hoya che. tenuM bharaNapoSaNa karavAmAM A prANI sarvadA udyata rahe che, khaDe page taiyAra rahe che, niraMtara ciMtAgrasta rahe che. emAM atyaMta khedanI mAmata e che ke A mUDha prANIo e dareka bAbatanA kharA paramArtha jANatA nahAvAthI ene strI putranuM pAlanapeASaNa karavAnI Amata eTalI badhI vahAlI lAge che ke enI vAta ja thai zake nahi ane jANe A duniyAmAM muddAnI mAata e ja che ema te samaje che. AvA khATA nirNayane pariNAme te rAtadivasa kaleza-duHkha khame che ane jANe pote eka kAma karanArA nAkara hAya tevA thai jAya che ane bicArA pazunI jema rAtadahADo vahItarUM karyA ja kare che, AkhI rAta ciMtAne laine 'gha paNa na AvavAthI taLAimAM ALeADhyA kare che, sukhe khAtA nathI, pIteA nathI ane AkhA vakhata paisA meLavavAnA vicAramAM ane khyAlamAM tenI ciMtA karyA ja kare che ane evuM asthira kuTuMba tene je hukama pharamAve che te pramANe karavAmAM vakhata gALe che 1248 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUri-svarUpadarzana. 1149 ane evI rIte parataMtra rahI kharI samajaNa prApta karI zakatA nathI, vastutattvanA paramArtha samajI zakatA nathI ane paravazapaNuM khyAlamAM lai zakatA nathI. A hakIphatamAM paramArtha zA che te jarA vadhAre spaSTa karIne tamane samajAvuM: A manuSyAdi caturgativALA anAdi anaMta saMsAracakramAM sarva jIvA mAtA, pitA, bhAi, zrI ane putra putrI tarIke sarva jIvAnA saMbaMdhamAM AvI gayA che, vaLI te saMbaMdheAmAM anekavAra AvI gayA che temAM kAMi navInatA nathI. AvI vastusthiti je prANI barAbara samajatA hAya te jo DAgho hAya teA temanI khAtara pAtAnuM kArya zA mATe hArI bese ? pAtAnI taraphanI pharaja zA mATe visArI mUke? pAte temanI khAtara zA mATe saMsAramAM dakhAyale phasAyalA ane ghuMcavAyalA rahe? A pramANe kharI hakIkata hovAthI mahAtmA purUSa putra strI rUpa pAMjarAnA tyAga karIne niHsaMga thai jAya che eTale temane parasaMga anAvazyaka ane bhArabhUta lAge che ane te tevA saMgane cheDI de che athavA te akartavya che ema samajI le che. AvA sAdhuAja parAdhIna nathI, teja kharekharA bhAgyazALI che, teoja kharekharA AkhI duniyAnA svAmI che evA mahAbuddhizALI mahAtmAe pAtAnA gurUne AdhIna hAya tA paNa gharanA pAsathI mukta hovAne lIdhe tana chUTA che, mAkaLA che, svataMtra che, ema samajavuM. saMsAramAM rahenAra game teTalA vaibhava mANatA hAya, mATI zeTha ke rAjA hAya teA paNa te parAdhIna che ema samajavuM. A pramANe hovAthI he rAjana! meM mArI jAtane svataMtra kahI ane tamane sarvane parAdhIna kahyA hatA. 8 (13). rAjan ! meM te vakhate tamane jaNAvyuM hatuM ke mAre mAthe ATha leNadAro che te prANIone lAgatAM ane AThaleNadAro lAgI rahelAM ATha prakAranAM karmo che. jJAnAvaraNIya karmathI jJAnapara AvaraNa thAya che, darzanAvaraNIyathI jovAmAM AvaraNa thAya che, vedanIya karmathI sukhaduHkha maLe che, mAhanIya karmathI prANI krodha mAna mAyA lAbha hAsya vigere AMtarika maneAvikAro kare che ane mithyA Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1250 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva gra tvamAM Asakta thAya che, AyuSya karmathI pratyeka bhAvamAM jIvanakALa mukarara thAya che, nAma karmathI gati jAti zarIra aMdhAraNa rUpa saubhAgya vigere sarva vicitratA ALekhAya che, gAtra karmathI ucca nIca kuTuMbamAM janma thAya che ane aMtarAya kamaeNthI levA devAnI khAkhatamAM bhAga upabhAgamAM ane zakti vAparavAmAM aMtarAya thAya che. A AThe karmo vAraMvAra prANIone trAsa Ape che, tenI pAsethI peAtAnA haka dabAvIne paNa le che ane jIvanI mahA herAnagati kare che. e karmo kAi vAra prANIone taddana bhUkhyA rAkhe che, koi vAra temane atyaMta dIna banAvI aneka rIte vidyuLa karI mUke che, koi vakhate teone narakamAM nAkhIne aneka prakAranI pIDA upajAve che. have e AThe karmo sAdhuone paNa hAya che chatAM te sAdhuone teTalI kadarzanA ke trAsa nIpajAvI zakatA nathI, kAraNa ke sAdhuone je devuM hoya che te lagabhaga nahIM jevuM alpa hAya che. vaLI e sAdhue evA kAbela hAya che ke pAtAne mAthe je devuM hoya te paikI dararoja keTaluMeka dai daine ghaTADyA kare che ane leNadArone saMteSa ApyA kare che--AthI karIne e AThe leNudArA sAdhuone trAsa ApI zakatA nathI. he rAjanlR ! A pramANe hakIkata hovAthI tame sarva dedAro che ane huM deNArahita chuM ema meM te vakhate jaNAvyuM hatuM. " (14). tyAra pachI sarva prANIo tame uMghatA che ema meM kahyuM hatuM tenA spaSTa khulAseA karI atAvuM chuM te lakSya ApracalA-uMgha, pIne sAMbhaLe. je prANIo jaina dharmanI bahAra hAya che te kharekhara ughe ja che emAM jarApaNa zaMkA jevuM nathI, tenAM kAraNeA vicAroH karmaparaMparA ghaNI bhayaMkara hAine prANIne moTA trAsa Ape tevI ane noDe tevI AkarI che, saMsArasamudra ghA vizALa ane sAme pAra pahoMcatAM hAthajIbha kaDhAve tevA che, prANIne rAgadveSa vigere dASA lAgelA che te ghaNA bhayaMkara che, prANIonuM mana ghaNuM ja capaLa che, pAMce iMdriyonA samUha ghaNA caMcaLa che, jIvana jotajotAmAM cAlyuM Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUrisvarUpadarzana. 1253 jAya tevuM asthira che, ekaThI karelI ke karavA dhArelI sarva saMpattio caLa (cAlI jAya tevI) che, zarIra kSaNamAtramAM paDI jAya tevuM nAzavaMta che, pramAda (ALasa athavA paMca pramAda: madha, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA) prANuonA zatrunI garaja sAre che, pApasaMcaya mahA dutara che, iMdriya upara saMyamano abhAva mahA duHkhadAyI che, narakarUpa ku mahA bhayaMkara che, game tevA vahAlA mANaso sAthenA meLApa aniya che, saMsAramAM manane pasaMda na Ave tevA aneka apriya meLApa ane saMbaMdho thayA ja kare che, strI mitra sagA ane saMbaMdhIo thoDI vAra ghaNuM rAgI thAya che ane vaLI thoDI vAra pachI taddana jANe saMbaMdha hoya ja nahIM tevA virakta thai jAya che, A saMsAramAM mithyAtvarUpa vaitALa mahA bhayaMkara che, vRddhAvasthA (ghaDapaNa) hatheLImAM ja rahelI che, bhege aMta vagaranAM mahA duHkha ApanArA che, mRtyurUpa parvata mahA Akare che-AvI AvI aneka bAbate A saMsAramAM prANIo jevAnI che, vicAravAnI che, tapAsavAnI che, samajavAnI che, lakSyamAM levAnI che, nirNaya karavAnI che- e sarva chatAM A prANI te emAMnI kaI paNa bAbatano vicAra na karatAM lAMbA paga karIne ane vivecakSu baMdha karIne udhI jAya che tema ja e ghasaghasATa UMghe che ke jANe ene mAthe keI duzamana nathI, ene kaI leNadAra nathI, ene keIne javAba devA nathI ane vaLI moTA zabda karI tANuM tANIne tene vivekI prANIo jAgRta kare che te paNuM te potAnI ughamAMthI kaI rIte uThato nathI, jAgata nathI, jAgavAnAM cihna paNa batAvato nathI ane vivekInA sarva prayo nakAmA jAya che ane bhAizrI te mahAmahanI gADha nidrAmAM uMdhyA ja kare che, kadi mahA musIbate jAgrata thAya che te paNa tenI AMkho gherAyA kare che tethI pharI pAcho paNa vAraMvAra mohanidrAmAM lIna thaI jAya che. vaLI avalokana karaze to jaze ke ApaNe kyAMthI AvyA chIe? kayA kamethI AvyA chIe? kayAM AvyA chIe? kayAM jazuM? e sarvane Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra upamiti bhavaprapaMca kathA. [ pratAva 5 teo jarA paNa vicAra karatA nathI, jANatA nathI, samajatA nathI, samajavA prayatna paNa karatA nathI, tethI je ke prANIo jUdA jUdA prakAranI ceSTAo karatA ane cAlatA jovAmAM Ave che te paNa vAstavika rIte teo uMghatA ja che ema jANavuM. saMsArasamudra Ave Are hoya, temAM bhayaMkara vaitALo ane vikAre hoya, mAthe mRtyu jevA dumana gAjatA hoya, je zarIra para moTI madAra bAMdhI hoya te ATaluM badhuM nAzavaMta ane kSaNika hoya, je sagAsaMbaMdhInI khAtara sarva saMsAra mAMDyo hoya te kema ane kayAre upaDI jaze tene jarA paNa bharoso na hoya evA saMsArane vaLagavuM ke eMTavuM emAM bhAvanidrA sivAya bIjuM zuM hoI zake? have tame munionA saMbaMdhamAM avalokana karaze te jaNAze ke teonA saMbaMdhamAM mahAmaha rUpa aMdhakAramaya nidrA jarA paNa jovAmAM AvatI nathI, teo to niraMtara bhAgyazALI hoI Atmika bAbatamAM jAgatA ja hoya che ane vaLI temanI pAse (hRdayamAM) sarvara mahArAjana batAvela Agama rUpa dI savaeNdA jhaLahaLI rahelo hoya che tenA prakAzamAM teo potAnI ane sarva prANIenI gati ane Agati (kyAM javAnA che ane kyAMthI AvyA che) vigere sarva bAbato barAbara joI zake che, jANI zake che. he rAjan ! evA munio kadAca bAhya najare thoDA vakhata sutA hoya to paNa temanAM vivekacakSu ughADAM hovAne lIdhe teo ughatA nathI ja ema samajavuM. A sarva bAbatano vicAra karIne prathama meM tamane kahyuM hatuM ke tame UMgho cho ane huM jAgato chuM. mahAmahanI nidrAmAM paDelA hevAthI tame vastusvarUpa paNa barAbara jANatA nathI ane mArI vivekacakSuo ughaDelI hovAthI mane te A bAbata taddana spaSTa jaNAya che. 1 dhyAnamAM rAkhaze ke budha AcArya A khulAse dhavaLarAja pAse kare che te vakhate vimaLa ane vAmadeva pAse beThA che. vAmadeva e saMsArIjIva che ane sadagama samakSa te potAnuM caritra kahe che je ajhahItasaMketA bhagyapurUSa vigere sAMbhaLe che. Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasUrisvarUpadarzana. 1253 (15). he rAjana ! vastusthiti AvA prakAranI che. mATe vizaddha dharmanI bahAra je prANIo hoya che ane evA dharmathI dAriya. jeo kamanasIba rahelA hoya che teo kharekharA daridrI che, bhIkhArI jevA che ema tAre samajavuM. A sarve hakIkata meM tane agAu jaNAvyuM tema paramAgaeNdaSTie samajavAnI che, upara uparanI ke bahAranI najare jovAnI nathI. te hakIkatane muddo A pramANe che je prANIo saMsAramAM rahelA hoya che ane vizuddha dhamaeNthI rahita heya che teone pApane udaya hovAthI tevI bhAgyahIna dazAmAM teonAM nasIbamAM jJAna darzana cAritra ane varyAdi guNarUpa ratAM hatAM nathI. jJAnathI sarva vastu vizeSa jaNAya che, darzanathI sAmAnya dekhAya che, cAritrathI zubha vartana thAya che ane vIyethI zaktino upayoga thAya che. e Atmika saMpatti hevAthI kharekhara kimatIamulya ratno che, bAhya rato te nAzavaMta hovAthI Akhare nakAmAM che, paththara rU5 che, kelasA jevAM che; tethI Atmika ratro jemanI pAse na hoya teo pApI che, kamanasIba che, hINubhAgI che. e Atmika rato ja kharekharI dolata che, e ro ja sAcuM aizvarya utpanna kare che ane te ja kharekharA suMdara che-enA vagara dhana kevuM? enA vagara sAcI Rddhisiddhi kevI? ane enA vagara delata paNa zI? have A duniyAmAM e Atmika ratra vagaranA prANIo hoya teo kadAca dhananA bhaMDArathI bharapUra dekhAtA hoya te paNa paramArthe teo taddana nirdhana che-bhIkhArI che-daridrI che ema samajavuM. tame je sAdhujIvanano barAbara abhyAsa karazo to tamane jaNAze ke temanAM citta rU5 maMdiramAM Atmika rato jhaLahaLI rahelAM hoya che, potAno prakAza - tarapha vistArI rahelAM hoya che, niraMtara jAgatI jyota lagAvI rahelA hoya che. e sAdhuo ja teTalA mATe kharekhara dhanavALA che, kharekharA bhAgyazALI che, kharekharA paramezvara che ane teo ja traNa bhuvanane poSavAnI zaktivALA che-e bAbata jarA paNa zaMkA vALI nathI. mUDha prANIo temane (sAdhuone) bahAranI najare joze 71 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1254 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 to teonAM zarIra para melavALAM kapaDAM dekhAze tene laIne teo malIna lAgaze, hAthamAM tuMbaDAM dekhAze tethI teo daridrI lAgaze, paraMtu paramArthanI najare temanA tarapha joIne vicAra karavAmAM Avaze te samajA mANaso temane mahA kimatI (amulya) ronA mAleka ane parama aizvaryavALA tarIke joI zakaze. are rAjana! tane zI vAta karuM? tane sAMbhaLIne navAI lAgaze ke je te mahAtmAne evuM kaMI kAma paDI jAya to temAM eTaluM teja raheluM hoya che ke teo eka tarakheluM hAthamAM laIne temAMthI ranano Dhagale varasAvI zake. A pramANe hovAthI e rAjana! tame sarve daridrI che e bAbata na jotAM mArA jevAne tame daridrI kema kahyo? jo ke have te tamane khAtarI thaI haze ke huM te ghaNe meTo dhanavALe chuM. have malInatAne aMge paNa jo tame vicAra karaze te jaNAze ke je karmanA melathI bharelA hoya te ja A saMsAramAM vAstavika malIna che ane evA prANIoe potAnAM bahAranAM avayavo game teTalAM ghoIne sApha karyA hoya athavA suMdara vastro paheryA hoya te paNa tenI malInatAmAM jarA paNa taphAvata paDato nathI. sAdhuenuM mane barapha, motInA hAra, athavA gAyanA dUdha jevuM nirmaLa hevAthI bahAranI najare kadAca teomAM maLa dekhAto hoya te paNa he mAnavezvara! e muni taddana nirmaLa che-mela vagaranA che-cokakhA che ema samajavuM. AvI malInatA tamArA potAnAM zarIramAM rahelI che chatAM te bAbatano jarA paNa vicAra karyA vagara tame te zuM joIne mane hasyA? kyA dhoraNe tame mArI mazkarI karI? evI ja rIte tamAre saubhAgya-suMdara nasIba mATe vicAra karavAno che. je prANu zuddha dharmamAM Asakta hoya tene ja bhAgyazALI kahI zakAya, kAraNa ke e 1 labdhi ane siddhipara A bAbata che. naMdiNa vigerenAM dRSTAnta prasiddha che. dharmakArya vagara muni labdhione kadi upayoga karatA nathI. atra tAtparya e che ke dhana to teonAM vacanapara che, jarUra hoya to tarakhalAmAMthI teo akalpa dhana ekaThuM karI zake che. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13] budhasari-svarUpadarzana. 1255 prANI hoya che te vivekI prANIone ghaNo vahAle hoya che. A duniyAmAM deva ane dAnava, pazu ane pakSI, jaLacara ane sthaLacara, kIDi ane kuMjara, vanaspati ane jaLa-kuMkAmAM cara ane sthira AkhuM jagata evA mahAtmAone potAnA baMdhu jevuM hoya che, sarva prANI tarapha te premabhAve-maitrIbhAve jue che ane temane pitAnA ja mAne che, temane jarA paNa duHkha ke kaSTa detA nathI. teTalA mATe sAdhuone duniyAmAM sadAcArI kahevAmAM Ave che ane evA suMdara AcAravAnuM A sAdhuo ja duniyAmAM saubhAgyane yogya hoya che. je prANuo evA suMdara AcAra athavA sAdhujIvanapara dveSa kare che te pApI che, adhama che, nIca che ema samajavuM. je prANImAM adharmanI bahulatA jovAmAM Ave te dubhaMgI che, kamanasIba che ema samajavuM, kAraNa ke he mahArAja ! vivekI prANIo evA purUSanI niMdA kare che, enA vartanane svIkAratA nathI. A pramANe hovAthI je prANa pApamAM Asakta hoya che te kharekharA durbhAgI che ema jANavuM ane he rAjana ! evA prANInA je vakhANuM ke prazaMsA kare te paNa adhama pApI mANase che ema samajavuM. A pramANe sthiti hovAthI ane munine veza meM lIdhela hovAthI huM dhama te hato ja, vaLI vezathI pragaTa dekhAto paNa hato ane A durbhAgI leke mane te joI paNa zakatA hatA, chatAM zA mATe teoe mane abhAgIo kahIne mArI niMdA karI?" N Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 muM. pAramArthika AnaMda. A hAtmA purUSe rAjA vigerene svarUpadarzana karAvatAM sAM| sArika jIvananI adhamatA ane sAdhujIvananI mahaA ttA upara paMdara muddAo kahyA, saMsArIonI beTI A samajaNa dUra karavAnAM kAraNe vigatavAra jaNAvyAM ane pitAnI niMdA karavAnuM kaI rIte yogya na hatuM te spaSTa karyuM. have sAdhujIvananI viziSTatA, AnaMdItA, kartavyazILatA vigere khAsa mahatvanI bAbata jaNAvatAM teozrI AgaLa vadhyA A sarva hakIkata dhavaLarAja sAMbhaLe che, pAse vimaLamAra beThela che te budhasUrine oLakhI manathI namI rahelo che, bAjumAM vAmadeva (saMsArIjIva) beThe che, te vakhate upadezadhArA-vacanavega AgaLa vadhyA. paMdare muddAone samuccaya saMkSepa, sarva iMdriyatRpti chatAM sukhano abhAva, sukhAbhAva darzAvanAra be dRSTAnta sAMsArika sukha, " "e pramANe hevAthI he rAjana ! je prANIo jaina vacana rUpa amRtathI kamanasIba he I saMsAranA garbhamAM pharyA kare che teo bApaDA niraMtara karmaparaMparA rUpa lAMbA doraDAthI baMdhAya che, game "teTalA viSaya bhegave te paNa tethI saMtoSa na thavA rUpa bhUkhathI pIDAya che, viSa bhegavavAnI AzA rUpa tarasathI zeSAyA kare che, bhavacakamAM niraMtara bhramaNa karatA hovAthI thAkI jAya che (athavA "kheda pAme che), kaSAya rU5 tApanI garamIthI dararoja tapelA ane "dhamadhamAyamAna sthitimAM rahe che, mithyAtva rU5 moTA bhayaMkara kaDha Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14] pAramAthaka AnaMda. 1257 " vyAdhithI sapaDAI jAya che, anya upara nAnI moTI bAbatamAM iSya karavA rUpa zULanA mahA bhayaMkara vyAdhithI herAna thAya che, saMsAramAM ghaNe lAMbo vakhata rahevAnuM hovAthI gharaDAkhakha thaI jAya che, rAga rUpa mahA AkarA tAvathI baLu baLu thaI rahe che, chArI jevA kAmabhegathI AMdhaLA thaI jAya che, bhAvadaridratAmAM phasAI jAya che, jarA rU5 rAkSasI vaDe parAbhava pAme che, mehanA bhayaMkara aMdha"kArathI teonAM hRdayane AcchAdana thaI jAya che, pAMca iMdriya rUpa "ghoDAo vaDe cAre bAjue ADAavaLA kheMcAya che, krodharUpa "AkarI agnithI raMdhAyA kare che, mAnaparvatathI stabdha thaI jAya che, "mAyAnI jALathI cAre tarapha vIMTaLAI jAya che, lebhasamudranA pUra "jesamAM taNAtA jAya che, potAnA vahAlAo athavA vahAlI vastuonA viyoganI vedanAthI garamagarama thaI jAya che, pitAne pasaMda na Ave tevA prANu athavA vastuo sAthe saMyogathI thatA saMtApamAM baLyA kare che, kALapariNutine tAbe thaIne AmathI tema ane temathI Ama aTavAyA kare che, moTA kuTuMbanuM poSaNa lAMbA vakhata sudhI karavAnuM hovAthI vAraMvAra du:khI du:khI thaI jAya che, karma rU5 leNadArothI vAraMvAra kadaEnA pAme che, mahAmahanI dIrgha nidrAthI "pAchaLa paDI jAya che ane maraNarUpa moTA bhayaMkara magaramacchanA keLIA thAya che; e prANIo he rAjan ! jo ke kadAca viNa veNuM "naraghAM ane suMdara vAchatronA suMdara sUre sAMbhaLatA haya, manamAM vizvama utpanna kare tevA aneka kaTAkSa ane cALAMcasakAMvALAM mane"hara rUpa jotA hoya, sArI rIte taiyAra karela kamaLa svAdiSTa ane "hRdayane iSTa suMdara prakArane AhAra khAtA hoya, kapUra agarU kasturI "prArijAta (phUla) maMdAra merUharicaMdana ane saMtAnaka (kalpavRkSa nAM phUlanI temaja suMdara agnimAM puTa mUkI taiyAra karela sugaMdhI"one sArI rIte gaMdha letA hoya, hAvabhAvavALI lalita lalanAo 1 AMkhamAM kIkI upara chArI vaLavAthI athavA phuluM paDavAthI dekhAtuM nathI athavA ghaNuM ochuM dekhAya che 2 zravaNa, cakSu, rasa, nAsikA ane sparza IdriyonA viSayo anukrame batAvyA che. 3 maMdAra svarganuM jhADa. ene pAribhadra paNa kahe che. 4 rUdrAkSa athavA suraputrAga. eka sugaMdhI vRkSa ane tene thatAM phala. 5 paTa: auSadha (sugaMdhI ) pakAvavA mATe mATI vigeremAM be koDIA upara nIce mUkI tene bhUtaDe vigere paDI banAveluM pAtra. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1258 upamiti bhavaprapaMca kathA. pratApa athavA atyaMta kamaLa sparzavALI suMvALI zasyAono AnaMdathI sparza karatA hoya, temaja premavALA mitro sAthe AnaMda karatA hoya, bahArathI ghaNuM suMdara dekhAtAM vADI vana ke bagIcAomAM vilAsa karatA hoya, pitAne ISTa lAge tevI sarva prakAranI ceSTAo karatA pharatA hoya, nAnA prakAranI kIDAo karatA hoya ane sukhanA abhi"mAnamAM je rasanuM varNana na thaI zake tevA rasamAM ladabada thaI jatA hoya ane temAM rasagRddhine laIne sukhamAMthI AMkhe paNa UMcI na karatAM hoya chatAM paNa evA prANIone sukhano anubhava mAtra kaleza rUpa ane nirarthaka ja che. he rAjan ! meM Apane upara jaNAvyuM tevA prakAranAM seMkaDe duHkhanA hetu jyAM taiyAra thaI rahelA ja hoya ane tethI je prANIo gherAyelA hoya tyAM sukha kevuM? ane mananI zAMti paNa kevI? AvI sthiti hovA chatAM ane te prANIo paramArthadaSTie aneka prakAranAM duHkhothI bharelA hevA chatAM manamAM pite jANe ghaNuM sukhI che ema mehane laIne mAne "che. e prANuone sukha kevA prakAranuM hoI zake tenA be dAkhalA ApuM chuM te barAbara vicArajo. haraNanI pachavADe zikArIo zakti nArA athavA tomara (bhAla) laine lAgyA hoya ane tene trAsa "ApI rahyA hoya, bANe vigerethI mArI rahyA hoya, te vakhate hara Nune jevuM sukha lAge tevuM saMsArI prANuonuM sukha che! athavA "mUrkha mAchalIne tALavAmAM AMkaDe lAge te vakhate gaLuM jyAre jhalAI " jAya te prasaMge jevuM sukha tene hoya tevuM sukha saMsArI jIne "hoya che. e prANuonA upara eTalAM badhAM duHkhe paDIne temanAM mastake bhUdAI gayelAM hovAne lIdhe e vizuddha dharma rahita prANIo kharekhara nArakInA cha jevA ja che, mahA duHkhI che, kharekharA "sukhanI gaMdha paNa temane nathI ema jANavuM. sAdhu saMtane trAsane abhAva, agIAra suMdarIno AnaMda sukhano sAce jAti anubhava sAnuM sukha "he rAjana ! mahAtmA saMta sAdhuonA saMbaMdhamAM upara jaNa"velA sarve upadrava ane trAsa taddana nAza pAmelA hoya che. enuM 1 zaktiH pheMkavAnuM zastra. 2 nArAyaH AkhuM lohamaya bANuM. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 ] pAramArthika AnaMda. " kAraNu e che ke teozrInuM mehatimira (aMdhakAra) taddana nAza " pAmI gayela hoya che, temane vizuddha satya jJAna pragaTa thayeluM hoya " che, kAi paNa khAyatamAM khoTA Agraha pakaDI rAkhaveA ke khAlI " mamatA karavI evI mananI je khATI sthiti ghaNe ThekANe jovAmAM " Ave che te tenA saMbaMdhamAM dUra thayelI hAya che, saMteASa rUpa ' amRta tenI rageragamAM vyApI rahela hAya che, koi paNa prakA" ranI khATI kriyA baMdha thayela hoya che, bhavavelaDI lagabhaga tUTI " gayela hoya che, dharmamegha rUpa samAdhi taddana sthira thayela hoya che " ane teonuM aMtaraMgaaMtaHpura temanA upara atyaMta Asakta hoya " che. e temanuM aMtaraMgaaMtaHpura temanA para keTaluM prema rAkhanAra " hAya che ane kevuM hAya che te jarA vistArathI samajavA jevuM che. " teonAM aMtaHpuramAM agIAra premI patnIe hoya che temanAM nAme " nIce pramANe cheH-- 1 kRti. 2 zraddhA. 3 mukhAsikA, 4 vividviSA, 5 vijJasi. 6 medhA. 7 anuprekSA, 8 maitrI. 9 karUNA. 10 muditA. 11 upekSA. (dhIraja-kSamA ) (Atmika ane dhArmika ) (vAstavika sukha prAptinI icchA ) ( jANavAnI icchA-jijJAsA ) (arajI. jAherAta-niyamAdinI ) ( buddhi ) ( vicAraNA-ciMtavana) (maitrI vigere cAra jANItI bhAvanAmAM pahelI ) (dayA--bhAvanA bIjI) (prameAda-bhAvanA trIjI) (bedarakArI-bhAvanA ceAthI) 1259 " e mahAtmAone dhRti suMdarI sarva sthaLe zubhAzubha yA nyUnAdhika prAptimAM saMtASa Ape che, zraddhA suMdarI teonAM mana hamezA c " prasanna rAkhe che, sukhAsikA suMdarI tenAM cittamAM aneka prakA " ranA AnaMda upajAvI rahela hoya che, vividviSA suMdarI tenAM " hRdayamAM zAMtinuM kAraNu thayela hoya che, vijJapti suMdarI tene aneka " prakAre pramAda upAvyA karatI hAya che, medhA suMdarI tene suMdara " edha ApavAnuM kAma kare che, anuprekSA suMdarI tenA saMbaMdhamAM harakhanA rasamAM atyaMta suMdara kAraNabhUta thai paDelI hAya che, maitrI " suMdarI teonA saMbaMdhamAM sarva prakAranI anukULatA karI ApatI 66 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1260 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 1 "hoya che, karUNa suMdarI vinAkAraNe temanA tarapha vAtsalyabhAva dharAvatI jaNAya che, muditA suMdarI teone sarvadA AnaMda ApyA karatI hoya che ane upekSA suMdarI teonA sarva prakAranA udvegene "nAza karanArI heya che. he rAjana ! e atyaMta vahAlI ane daDha premI agIAra suMdarIonA premamAM Asakta rahI ane tenA premaparicayamAM vasI munIzvare hamezA AnaMdamAM rahe che, enA prasaMgathI muni mahA tmAo pitAnI jAtane saMsArasAgara tarI gayela ane nirvANa "(mekSa) sukhasamudramAM DUbI gayela mAne che. e te anubhavasiddha ane zAzvaprasiddha che ke zAMta cittavALA ane vizuddha dhyAnathI "pavitra thayelA munione je sukha hoya che te sukha nathI devone, "nathI idrone ke nathI manuSyanA sArvabhauma rAjA cakavatIone, he rAjana ! jeo pitAnAM deha rU5 piMjarAmAM paNa jANe pArakA "hoya tema rahetA hoya che teone kevuM sukha hoya te pUchI paNa "keNa zake? are, enI vAta karavAnI hiMmata paNa kenI cAlI zake? e mahAtmA purUSo je sukhano jAte anubhava kare che te saMsAranA "sAdhAraNa sukhavALAne te gocara paNa thaI zakatuM na hovAthI tenA "sAcA rasane svAda to teo ja cAkhI zake che, bIjAone te "tene khyAla paNa AvI zakatuM nathI. he rAjana ! A pramANe hakIkata hevAthI huM je taddana sukhathI bharelo chuM tenA vastutattvanuM pAramArthika rahasya samajavA vagara duHkhI lokee duHkhI tarIke vagara samaje niMdA karI che te phekaTanI che, samajaNa vagaranI che, pAramArthika rahasya rahita che. matalaba kahevAnI e che ke he rAjana ? "tame sukhanA khoTA abhimAnamAM evuM to vicitra nATaka karI rahyA che ke paramArtha sukha kene kahe? vAstavika sukha zuM che? kyAM che? kene maLe? kyAre maLe? kema maLe? e kAMI jANatA nathI, sama"jatA nathI ane vicAratA paNa nathI." A pramANe vistArathI khulAse karIne te mahAtmAe rAjAne pAramArthika munisvarUpanuM bhAna karAvyuM. Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTharagurU kathAnaka. vA madeva (saMsArIjIva ) sadAgama samakSa peAtAnuM caritra AgaLa jaNAvatAM kahe che ke mArA mitra vimaLakumAranA pitA dhavaLarAjA sarvavivecana sAMbhaLI rahyA hatA, budhaAcArya je te vakhate darIdrInA vezamAM ugra rUpa dhArI rahyA hatA teoe bulaMda avAje peAtAnuM vivecana pUrUM karyuM eTale dhavaLarAjAe eka ghaNA mahattvanA ane muddAsaranA savAla karyo. .. prakaraNa 15 muM. dhavaLarAje meSa kema na hotA 72 2 T dhavaLarAja--"mahAtmA! jo Apa kaho che te pramANe viSaya duHkhamaya hoya ane sarvathI uttama prakAranuM sukha zamabhAvamAM ja samAi jatuM heAya te A sarva loko e bAbata barAbara samajI zAmATe sAcA bedha vicAratA nahi hoya, vastutattva kema dhyAnamAM letA nahi hoya, sahya mArge zAmATe prayANa karatA nahi hAya ? enuM kAraNa Apa amane samajAveA." satyamedhanA abhAvanuM kAraNa rAjAne prazna-muninA uttara, dRSTAnta prasaMganA upAdghAta muni--" rAjan ! leAkA mahAmeAhane vaza paDI javAthI vastutattva samajatA nathI, satya mArge AvatA nathI ane paramArtha sukha saMbaMdhI vicAra ke prayatna karatA ja nathI. eka aTharagurUe paNa teja pramANe agAu karyuM hatuM." Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1262 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 muni-"rAjana ! e hakIkata barAbara sAMbhaLa. huM upanaya sAthe samajAya ane spaSTa thAya teTalA vistArathI e hakIkatane kahI saMbhaLAvuM chuM. baTharagurU kathA prasaMga bhava nAmanuM eka moTuM gAma hatuM. e gAmamAM eka svarUpa nAmanuM zivamaMdira hatuM. e devamaMdira mahA mulyavAnuM aneka rothI bharapUra hatuM, manane pasaMda Ave tevA vividha prakAranA khAvA pIvAnA padArthothI (athavA khAjAMthI) bhareluM hatuM, drAkSa vigerenA svAdiSTa zItala madhura pANIthI yukta hatuM, dhanathI samRddha hatuM, dhAnyathI khIcokhIca hatuM, senA rUpAthI bharapUra hatuM, suMdara kapaDAMthI saMpanna hatuM ane vAhanothI puSTa thaI gayeluM dekhAtuM hatuM. e vizALa bhavya moTuM zivamaMdira sphaTika jevuM nirmaLa ane sarvathA sarva prakAranI sagavaDe ane sAmagrIothI yukta hatuM ane sukhanuM kAraNa hatuM. e zivabhavanamAM eka sAragurU nAma zivakano AcArya pitAnA kuTuMba sAthe raheto hato. e zaivAcArya e mUrakha hatuM ke enuM kuTuMba je ke enuM hita karanAra hatuM, enA tarapha prema rAkhanAra hatuM ane jAte ghaNuM suMdara hatuM, chatAM e tenI barAbara pAlana karato nahi, enuM barAbara svarUpa jANato nahi ane e zivabhavanamAM kevI kevI samRddhi bharelI che te paNa pote barAbara jANato nahi. enA ghelApaNAnI e parAkASThA hatI ke e gharanA mANasane barAbara jANute nahi ane gharamAM keTalI puMjI che tenI hakIkata paNa jANato nahi. e zivabhavana ATaluM badhuM dhanavAna che ane enI samRddhinI enA vyavasthApakane khabara nathI e banne hakIkata te gAmanA cera lokonA jANavAmAM AvI hatI. e cAra leke moTA dhUtArA hatA (sonerI ToLInA meMbare hatA, tethI teoe barAbara AcArya pAse AvIne tenI (sAragurUnI) sAthe deratI karI. have ghelApaNAne lIdhe e mUrkha AcArya pelA corone ghaNuM sArA mAne che, potAnA upara prema rAkhanAra mAne che, pitAnuM bhaluM karanArA gaNe che ane potAnA hRdayavallabha samaje che. AvI gaMbhIra bhUkhetAnuM pariNAma e 1 A kathAnakanA dareka zabdamAM rahasya che, upanaya che, anyokti che, AvatA prakaraNumAM upanaya batAvaze. lakSya rAkhIne vAMcI samajavA yogya che. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15] thayuM ke peAtAnA suMdara kuTuMbanA vakhata dhUtArA cAra loko sAthe kuTuMbane teA jANe taddana bhUlI ja amaragurU kathAnaka. 1163 anAdara karI pelA zaivAcArya AkheA vilAsa karavA lAgyA ane peAtAnA gayA hAya ema dekhAvA lAgyA. e sAragurUnuM evuM vicitra vartana joine samajI zivabhakto tene vAraMvAra vAratA ane kahetA ke " bhaTTAraka ! je lokonI sAthe tame sekhata karo che. te teA dhUtArA che, mATA ceAra che, mATe tamAre enI sAthe jarA paNa saMbaMdha karavA nahi." AvI mAmata aneka vakhata teo kahetA paNa sAragurU te temanuM vacana ja sAMbhaLatA nahi, kAna ADA hAtha ja mUkyA karatA ane jANe e vAtamAM kAMi dama ja na hoya ema batAvatA. tenAmAM AvI vicitratA joi tenI mUrkhAine laine sArazurU nAma badalIne aharagurU' evuM lokoe tenuM nAma pADyuM ane pachI teA Akhare jyAre teone jaNAyuM ke e dhUtArA cArAkAthI gherAi gayelA che ane temanI mitratAmAMja AnaMda lenAra che tyAre teo devamaMdira ja tajI gayA, cAraleAkathI bharAyelA devamaMdiramAM javuM paNa temane ceAgya lAgyuM nahi. zivabhakto maMdiramAM AvatA baMdha thai gayA eTale pelA dhUtArAonA dara vadhyA, teoe peAtAnI kapaTajALa vadhAre vadhAre pAtharavA mAMDI, pelA khaTaragurUnuM gAMDapaNu vadhe tethI sarva yeAjanA karavA mAMDI, tene amalamAM mUkI, chevaTe AkhA zivamaMdirane teoe peAtAne vaza karI lIdhuM, e aTharagurUnA kuTuMbane taddana harAvI haThAvI dIdhuM, vaccenA eka oraDAmAM te AkhA kuTuMbane keda karI dIdhuM ane te eraDInAM bAraNAM upara majabUta tALAM dai dIdhAM. AvI rIte AkhA zivamaMdirane ane aTharagurUne peAtAne vaza karIne pachI e dhUtArAo peAtAnA manamAM ghaNA ja rAjI thayA, mahu prasanna thayA ane pAtAmAMthI ekane peAtAnA nAyaka tarIke sthApana karyo. jene evI rIte nAyaka ( AgevAna ) banAvavAmAM AvyA hatA te vaLI sarvathI vadhAre mATeA dhRtArA hatA. pachI teA e dhUtArAo te nAyakanI sanmukha tyAM nAca kare, tALIe de, meDhethI avAje kare ane kharagurU pAse aneka prakAranAM nATake karAve-AvI kriyA dararoja cAlavA lAgI. vaLI te vakhate dhRtArAe ughADI rIte nIce pramANe gAyana paNa karavA lAgyAH-- 1 aDharagurU: mUrkha, akkala vagaranA bheALA gurU. Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1264 upamiti bhavaprapaMcA yA. dhUrtabhAvamupagamya' kathaMcidaho janAH vaJcayadhvamapi mitrajanaM hRtabhojanAH / mandire'tra vaTharasya yatheSTavidhAyakAH eta eta nanu pazyatha vayamiti nAyakAH // " huM manuSyA ! tame paNa kei paNa prakAre dhRtArAnA bhAva mAraNu karIne mitrane chetaro ane bhAjana haraNa karI le. juo, ame tA agurUnA maMdiramAM dAkhala thaine amArI marajI Ave tema karIe chIe. mATe tame jarA Ave Ave ! ane juo te khA ke ame kevA tenA mAlika thai gayA chIe !'R A pramANe hasatA jAya ane kheAlatA jAya. vaLI bIjA dhUtAza gAya ke [ prastAva pa 'vaTharo gurureSa gato vazatAM. vasatiM vayamasya sarakhazatAm / nijadhUrtatA prakaTa jagatAM. khAdema pibema ca hastagatAm // " are A khAragurU te amAre vaza thai gayA che, enuM maMdira ane enAM seMkaDo rato amAre maje thai gayAM che. jagat jANe tevI khullI rIte amArI dhUrtatAthI A sarva amArA hAthamAM AvyuM che tethI ame sarva khAie chIe, pIe chIe (ne majA karIe chIe). tame jue !" ATaATaluM thavA chatAM pelA hINabhAgI kharagurU potAnA gA tmAne (pAtAnI jAtane ) thatI viDaMbanA samajI zakatA nathI, potAnA phaiTuMbanA zA hAlahAla thayA che te jANatA nathI, AkhuM dhanadhAnyathI bharapUra zivamaMdira pArakAnA hAthamAM harAi gayuM che te jANatA paNa nathI, e zivAyatanane hAtha karanAra pAtAnA kharekharA duzmana che e jANatA nathI ane te duzmanA jANe potAnA kharekharA dostadAro hAya ema ja mAne che, ema ja gaNe che ane emAM ja rAjI rahe che. 1 anya pAThAMtara. prata. 2 Azaya-ahe| prANIe ! tame dhRtArApaNuM pAmIne, lemanuM leAjana thaI laine paNa temane ThaMgeA. amArA maMdiramAM ame yaza karanArA chIe ane ame nAyaka chIe. tame Ave ane tu: 3 trATakane maLatA rAga che. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15] baDagura3 kathAnaka.. 1295 evI mUrkhatAthI masta sthitie dhUtArA cArenA kuTuMba vacce rahI nAcato kudato te AnaMdamAM rahe che, divasanA divase e sthitimAM pasAra kare che ane manamAM malakAyA kare che. cAre pADAmAM baTaragurU pAse magAvelI bhIkha, bAra gurUnA mitro, cAre pADAmAM bhIkha, tyAM judAM judAM pAtro, have e bhava gAmamAM cAra pADAo (mahalAo) che te A pramANe- eka pADe ati jaghanya che, bIjo pADe jaghanya (halake) che, trIjo pADe utkRSTa ( sAre-UMce ) che ane cotho pADe ati utkRSTa che. have pelo baTaragurU bhUpe thAya che tyAre dhUtArAo pAse bhojananI mAgaNI kare che. te vakhate dhUtArAe tenA hAthamAM eka ThakarAnuM pAtra ApI, tene zarIre mane prathama pADAmAM sanA cAMdalA karI mukhethI tene bhalAmaNuM karI "mitra! dIkarAnuM pAtra. gurUmahArAja! bhIkSA mAgI le, te mATe jarA phare!" pachI dhutArAoe je pramANe kahyuM te pramANe pilA baTharagurUe karyuM, kAraNa ke teo je kahe te teNe karavuM paDe evI ja tenI sthiti hatI. prathama e dhUtArA lokone sAthe laIne ati jaghanya pADAmAM bhIkSA levA mATe baTharagurU gayo. eNe e pADAmAM Avela ghare ghare nAca karyo, pelA dhUtArAoe tAla ApyA ane tene nacAvyuM. te vakhate e pADAmAM rahelA harAmakhora luccAone dUrathI saMjJA karI ke "A gurUne phaTakA! eTale pelA luccAo baTharagurUne mAravA lAgyAH khUba lAkaDI phaTakAvI, muThThIo mArI, meTA meTA patharAo tenA upara pheMkyA, lAte lagAvI ane te mAranArAo jANe jama ja hoya tema tene trAsa Ape. A vakhata bakarazurU UMcethI barADA pADe paNa kaI tenI pata karatuM na hatuM. bicArA baTharagurUe e pADAmAM ghaNuM vakhata sudhI bahu bhayaMkara duHkho sahana karyA chatAM ene jarA paNa bhikSA maLI nahi. Akhare ene je ThIMkarAnuM pAtra ApavAmAM AvyuM hatuM te bhAMgI jatA e e pADAmAMthI te bahAra nIkaLyo. baTharagurUne Apelu ThIkarAnuM pAtra bhAMgI jatAM dhUtArAoe tenA hAthamAM eka zarAvaLuM ApyuM ane 1 rAmapAtara, zaMkare. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa tene sAthe laine bIjA jaghanya pADAmAM sarve AtmA. A pADAmAM paNa e mAragurU ghaNA vakhata karyo paNa ene jarAe bhIkha na maLI. tyAM paNa luccA mazkarA halakA lokoe tene pIDA karI. Akhare je sarAvaLuM ApI tene jaghanya pADAmAM meAkalavAmAM AvyA hatA te bhAMgI jatAM te pADAmAMthI paNa aDharagurU pAcho pharyo. A bIjA pADAmAM te gurU ghaNA vakhata rakhaDyo. tyAra pachI dhUtArA lAkoe aTharagurUne trAMbAnuM pAtra ApyuM ane tyAMthI tene sAthe laine te trIjA utkRSTa pADAmAM gayAM. tyAM e tA ratnathI bharapUra devamaMdiranA nAyaka che-evA tenA kAMika AbhAsa mAtrathI ene jarA jarA lIkha maLI, paNa jevI rIte ati jaghanya ane jaghanya pADAmAM luccA loko herAna karatA hatA tevI rIte ahIM paNa bIjA harAmakhAra loko te bAragurUne trIjA pADAmAM paNa thADo ghaNA trAsa tA ApyA ja karatA hatA. AvI rIte e trIjA pADAmAM keTalIka vakhata bhIkSA mATe pharyA pachI TharagurU pAse trAMbAnuM pAtra hatuM te Akhare bhAMgI gayuM. jyAre enuM e pAtra bhAMgI gayuM tyAre pelA dhRtArAe e tene rUpAnuM eka suMdara pAtra ApyuM, e pAtra laine bhAisAheba khaTaragurU dhUtArAone sAthe sAmatamAM laine ceAthA pADAmAM gayA athavA vAstavika rIte kahIe teA dhUtArAo tene cothA pADAmAM rUpAnA pAtra sAthe lai gayA. tyAM e rananA mAleka tarIke ghaNA jANItA ane prakhyAta hovAthI sArI rIte taiyAra karelI bhikSA dareka gharamAMthI meLavavA lAgyA-tyAM te dareka gharanA rahevAsIe tene majAnI vastue bhIkhamAM ApatA hatA. 166 khIjA pADAmAM sa aa va chuM. trIjA pADAmAM trAMbAnuM bhAjana, ceAthA pADAmAM rUpAnuM pAtra. AvI rIte pelA cAralokAe ApaDA khaDharagurUne cAre pADAomAM vAraMvAra rakhaDAvatA hatA. dareka pADAmAM tene vAraMvAra vArA pharatI lai jAya ane rAtadivasa tenI pAse nATaka karAvIne bhamAvyA kare, rakhaDAvyA kare, nacAvyA kare. dareka gharamAM ane hase, tenA cUrecUrA kare ane vaLI vaLagI paNa paDe. tyAMnA loko paNa nATaka kare, tAla de ane sAmA tAla le. dhUtArAo teA tene aneka prakAranAM rUpe levarAvIne viDaMbanAo karyAM kare. AvI rIte dhUtArAo anu TharagurUne herAna kare, trAsa Ape, chatAM jevI tevI je bhikSA maLe tathA peTa bharIne pelA mUkhe gurU manamAM rAjI thAya, AnaMda pAme, saMtASa pAme ane vaLI kAi vAra AvI rIte gAvA paNa maMDI jAya-- Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAupanaya. uttara vibhAga. ativatsalako mama mitragaNaH kurute vinayaM ca samastajanaH / tadidaM mama rAjyamaho prakaTaM, mriyate jaTharaM sudhayA vikaTam // " are mAro mitravarga tA mArA upara kharekhara prema rAkhanArI che, ane sarva mANaseA paNa mArA vinaya kare che. are! mane A te kharekharUM rAjya maLyuM che ane A vizALa ( moTuM) udara paNa amRtanA bhAjanathI bharAya che." vaLI vadhAre khUminI vAta te| e thai ke e mUrkha du:khamAM DUbelA hatA chatAM peAtAnI jAtane sukhasamudramAM tarameLa thai gayelI mAnatA hatA ane A mUrkha mANasa dhUtArAonA dASAnuM kathana karI tenA svarUpane pragaTa karanArA hitastrI jane upara dveSa karatA hatA. e bApaDo ema te jANatA ke samajatA ja nathI ke peAte bAhya bhAvamAM paDI rahelA che, ratravigere samRddhithI bharapUra potAnA gharathI dUra kaDhAyalA che, peAtAnA kharekharA suMdara kuTuMbathI dUra thayelA che ane du:khasamudramAM DUbelo che-ane e sarva kAma karanAra pelA dhUtArAo ja che. prakaraNa 16 ] svakuTuMba tarapha a va ga Nu nA. huM rAjan! AvI rIte meM tamane kharagurUnI vAtanA eka bhAga kahI khatAvyo. A leAkeA paNa evA ja prakAranA che." prakaraNa 16 muM. kathAupanaya. uttara vibhAga. 09~ 1267 ni tarIke pragaTa thayelA prathama kadarUpA ane have adbhuta kAMtivALA tejasvI mahAtmAe dhavaLarAjA pAse munijIvananI viziSTatA ane sAMsArika jIvananI tuchatA batAvI eTale jo tema hoya teA pachI leka zA mATe sAcA mAgane cheDatA haze ane tucchane AdaratA haze tenuM kAraNa rAjAe pUchyuM eTale munie haragurUnI ghaNI navAi Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1268 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ jharatA 5 jevI vAta karI. e rIte susamRddha mANasa zAmATe bhIkha mAge e kAMI dhyAnamAM AvyuM nahi. vAta karatAM jagatanA leke paNa e bAragurU jevA mUrkha che ema TIkA karatAM muni mahAtmA jarA aTakyA eTale rAjAe taka hAtha dharI aneka savAla karyo dhavaLarAja prazna kathA rahasya, upanaya, dhavaLarAja-"mahArAja ! Apa kahe che ke leke paNa bakaragurUnI jevA ja che te kevI rIte? zuM leke baTharagurU jevA mUrkha ane aNasamaju che? Apa e hakIkata amane barAbara phuTa karIne samajA." mahAtmA-"rAjana ! huM tamane bahu muddAsara rIte TuMkAmAM tene sAra samajAvuM chuM te tame ane sarva sabhAjano barAbara lakSya rAkhIne sAMbhaLajo ane vicAra! hakIktanuM rahasya nIce pramANe che bhava nAmanuM gAma batAvavAmAM AvyuM te he rAjan ! A saMsAra samaja. e saMsAramAM jIvalekanuM svarUpa (pitAnuM vAstavika rU5) te ati vistAravALuM zivamaMdira samajavuM. e zivamaMdira ratathI bharapUra che vigere je varNana batAvavAmAM AvyuM che, te pramANe A jIvanuM svarUpa anaMta jJAna darzana cAritra vIrya vigere amUlya ratnothI bharapUra ane sarva prakAranI IcchAo pUrI pADe tevuM tathA mahA AnaMdanuM kAraNa che. e maMdirano svAmI bhautAcArya-sAragurU kahevAmAM AvyuM che, tevI rIte jIvasvarUpane svAmI A jIvaleka che ema samajavuM. sAmAnya jIvasvarUpane svAmI A jIvaloka che ema samuccaye samajavuM. e jIvanA svAbhAvika guNe che te sarva tenA kuTuMbIo sama javA. e guNe kudaratI rIte ja suMdara che ane jIvane hita karanAra che. pelA zaivAcAryanA kuTuMbIo hita karanAra ane vAtsalyabhAva dharAvanAra hatA ema kahyuM che tenI sAthe A bAbata barAbara baMdhabesatI Ave che. tenA kuTuMbIo evA hita karanArA hatA chatAM sAragurUne jevI rIte te tevA lA Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 ] kathAupanaya. uttara vibhAga 1268 gatA na hatA, tevI rIte jIvana svAbhAvika guNe tene suMdara ane hita karanAra lAgatA nathI. e sAragurUnA ghelA5NanI e parAkASThA hatI ke e gharanA premI mANasane pIchAnata paNa nahi ane gharanI puMjI keTalI che te jANute paNa nahi ema prathama kahevAmAM AvyuM che te ja pramANe A prANa paNa karmayogamAM (sAMsArika kAryaprasulikAmAM) masta rahI ghelA jevo dekhAya che ane potAnuM rUpa aneka guNaratnothI bhareluM che ane potAmAM meTI Rddhi samRddhi rahelI che e vAta pite jANatA nathI. e nagaramAM moTA cora-dhUtArAo vase che ane sAragurUne dhRtavA Ave che vigere je vAta karI che te ja pramANe A saMsAramAM rAgadveSa vigere duSTa bhAve cAra che, dhUtArA che ane te A prANIne barAbara chetare che. vAta evI bane che ke pelA coronI paiTha teo paNa A jIvalokana kharekharA do tadAre hoya te dekhAva kare che, teo A prANune tevA 6. jaNAya che, chatAM aMdarakhAnethI teo ja A prANInA karma rUpa unmAdane ghaNe vadhArI mUke che, mahA tIvra karI mUke che, ja bhAre Akare karI muke che. e rAgadveSAdi dhUtArAo A .: 3 pANInA svarUpa rUpa zivamaMdirane pitAne vaza karIne pachI e - rekaraNanA kuTuMbIo jevA tenAmAM je anata guNe heya che * te sarvane aMdara keda karIne tenA cittadvArano rodha karI de che, * ' tanA upara tALuM lagAvI de che. rAjan ! A jIvanuM asala zvarUpa guNonA samUhathI bharapUra ane zivamaMdira sAthe barAbara sarakhAmaNuM karI zakAya tevuM che tene teo haraNa karI le che ane tema karavAmAM tenA bhAvakuTuMba rUpa guNene prathama haThAvI de che ane pachI dAbI de che, chupAvI de che ane tyAra pachI rAjya upara moTA dhUtArA jevA mahAmahanI sthApanA karIne rAga vigere sarva de manamAM ghaNuM ja malakAya che, potAnI mastImAM vadhAre karyA jAya che ane A jIvane vaza karIne tenI pAse aneka prakAranAM nATaka karAve che, nAca karAve che ane tene ramADe che. rAjana! gIta tAla ane avAjane je A moTe svara Akhe vakhata saMbhaLAyA kare che ane mATe keLAhaLa saMsAramAM uThI rahele jaNAya che te sarva karanAra rAga vigere cAre che ema samajavuM. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1270 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva yu have e saMsAramAM je zivabhakto AvIne sAragurUne samajaNu ApatA jaNAvavAmAM AvyA che te vizeSa Adha pAmelA jaina darzananA ucca jIveA samajavA. evA vizeSa edha pAmelA jIvA lAkone vAraMvAra vAre che, samajAve che, zikhAmaNa Ape che. kahe che ke huM jIvaleAka! he baMdhu! tAre A rAga vigere cAro sAthe sAmata karavI e jarA paNa yogya nathI, e mahA dhUtArA che, tArUM sarvasva harI jAya tevA che, mahA bhayaMkara che, ati kharAba AzayavALA che ane vastutaH te tArA zatru che, duzmana che, ripuo che.' have prANInI cetanA teA karmanA meATA unmAdane laine taddana astavyasta thai gayelI hoya che tene laine tene game teTaluM hita karanAra vAkya kahevAmAM Ave tenI darakAra na karatAM te e vAkyane ulaTA tiraskArI nAkhe che, dhUtakArI kADhe che, upadezane ulaTA mAne che ane manamAM ema mAne che ke A (rAga dveSa vigere) mArA dAstadAro che te ja sArA che, te ja mArA priya mitra che, te ja kharekharA bhAgyazALI che ane te ja mArUM sArUM karanArA che. e mUrkha jIva kharekharI rIte rAgadveSane peAtAnA hetu-hitastrI tarIke mAne che. jyAre pratyakSa rIte e sAragurU jevA jIva hita karanAra upara tALAM de che ane tenA duzmaneAne hita karanAra mAne che tyAre tenuM nAma sAragurU badalIne kharagurU rAkhe che eTale te e jIvane sAro prANI kahevAnA badale bheALA athavA mUrkha kahe che. Akhare e zivAcAryane jyAre cAra ane dhUtArAothI viMTaLAyalA jue che tyAre jema zivabhakto zivamaMdira tajI jAya che tema ja jIvane jyAre rAga vigere cAra dhUtArAothI viMTaLAyalA jue che tyAre jaina mahApurUSa! A jIvane tajI jAya che. tyAra pachI baTharagurUnA kathAprasaMgamAM kahevAmAM AvyuM che ke te TharagurU bhukhyA thatAM pelA cArAe tenA hAthamAM eka DhIMkarAnuM pAtra ApyuM, tenA zarIrapara masanA cAMDalA karyA ane bhIkha levA mATe tene ahIM tahIM rakhaDAvyo e sarva A jIvanA saMbaMdhamAM paNa e ja prakAre ane che. e hakIkata kevI rIte bane che te ApaNe joieH Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 ] kathApanaya. uttara vibhAga, 1201 rAgAdi cArane vaza paDelA A prANIne bhAga bhAgavavAnI ane tenAM sAdhanA meLavavAnI eTalI badhI icchAo hoya che ke tenI bhUkha tene bahu AkarI lAge che. tethI pAtAnA mitra ( mAnI lIdhelA ) rAgadveSanI pAse bhAga rUpa bhojananI bhikSA mAge che te vakhate e rAgadveSe paNa A bhautAcArya baTaragurU jevA A jIvane bhavagAmamAM bhikSA levA mATe kADhe che. e rAgadveSa vigere ghaNA abhimAnI che ane khIjAne halakA pADavAnI icchA ghaNI rAkhe che te khAsa lakSyamAM rAkhavuM. have bhikSA levA mATe A prANIne te pherave che. tenI vidhi A pramANe jANavI: pahelAM te kALAM karma (pApa) rUpa masanA cAMDalAthI tenI gADha carcA kare che, matalama ke prathama tene atyaMta kALAM karmothI pApI anAve che ane tyAra pachI mahAna narakanA AyuSya rUpa tenA hAthamAM TIMkarAnuM pAtra Ape che. e bhavagAmamAM tiryaMca, nAraka, manuSya ane devAne lagatA cAra mahAllAe samajavA. emAMnA prathama be jaznanya ane ati jaghanya jANavA ane pachInA utkRSTa ane ati utkruSTa jANavA. tiryaMcanA pADA nIca che ane nArakInA pADo ghaNAja nIca-kharAma-sarvathI kharAma che, manuSyanA pADo utkRSTa che-sArA che ema samajavuM ane devanA pADo sarvathI sArA samajavA. have e cAre pADAmAM jatAM Apela DhIMkarAnuM pAtra, sarAvaLuM, trAMbAnuM pAtra ane rUpAnuM pAtra kahevAmAM AvyuM te cAre pADAomAM jIvane bhAgavavAnuM AyuSya ( tenA jIvanakALa ) samajavuM. narakanuM AyuSya DhIkarAnA pAtra sAthe sarakhAvavA yeAgya che, tiryaMcanuM AyuSya sarAvaLA sAthe sarakhAvavA yogya che, manuSyanuM AyuSya trAMbAnA pAtra sAthe sarakhAvavA yogya che ane devanuM AyuSya rUpAnA pAtra sAthe sarakhAvavA cAgya che. A cAre bhAjane te cAre gatinA AyuSya samajavA. A prANI jyAre rAgadveSAdi cArothI viMTaLAyalA hAya che tyAre te mahApApa kare che ane tene pariNAme bhavagAmanA pahelA pADA jevA narakamAM jAya che. tyAM e ApaDo bhAgabhAjana mAgyA kare che paNa tenI sarve mAgaNI niSphaLa thAya che, ene Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra7ra upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 1 bhejana maLatuM nathI ane e kAMI khAte paNa nathI. vaLI tyAM herAna karanArA tophAnI seka jevA narakapALe (paramAdhAmI asure) che te tene aneka prakAranAM duHkha Ape che, pIDA kare che, herAnagatio nIpajAve che. tyAM tIvra asahanIya aneka duHkhe sahana karIne jyAre AyuSya pUruM thAya che tyAre te tyAMthI bahAra nIkaLe che e hakIkata pelA baTaragurUnuM ThIMkarAnuM bhAjana bhAMgI jAya che ema kahyuM hatuM tenI sAthe sarakhAvavA gya che. evI rIte jyAre naraka AyuSya pUruM thAya che tyAre vaLI prANI kadAcita tiryaMcano bhava prApta kare che ane tyAM paNa te beMgalaMpaTa hoI bhAga rUpe bhojananI bhIkha levA bhamyA kare che. A bIjA pADAmAM paNa ene bheganuM bhejana maLatuM nathI ane bhUkha tarasa paravazatA vigere luccA lekethI mAtra pIDA pAmyA kare che. manamAM vAta samajAya paNa bolI zakAya nahi, pitAnAM kAryapara jarAe aMkuza nahi-evI paristhitimAM e sarAvaLA rUpa bIjuM pAtra paNa pUruM kare che. tyAra pachI vaLI e bhAI manuSyabhava rU5 trIjA pADAmAM Ave che te tene ApelA trAMbAnA pAtra jevuM samajavuM. ahIM ene kaI paNa prakAre kAMIka ochA vadhatA puNyano prasaMga thAya che, kAraNa ke e AMtara aizvaryaMyukta hoya che. A pu zyano aMza je ahIM prApta thAya tene chAyA kahevAmAM AvI hatI. A trIjA pADAmAM e prANune je sahaja chAyA maLe che te puNyanA leza rUpa samajavI. e chAyAnA pratApe A jIva e trIjA pADAmAM sahaja bhegajane prApta kare che; chatAM e trIjA pADAmAM paNa dhUtArA jevA aneka care tene pIDA karanArA hoya che. rAjya taraphathI tene hamezAM bIkamAM rahevuM paDe che ane koIka vAra luMTAI paNa jAya che, sagAsaMbaMdhIo tene herAna kare che, cAre ke tenI mAlamilkata upADI jAya che ane AvI AvI aneka rIte dhUtArA jevA rAgAdi bhAve tene e pADAmAM paNa aneka prakAre pIDA nIpajAvyA kare che. AvI rIte herAna thatAM jyAre Akhare enuM trAMbAnA bhAjana jevuM manuSyanuM AukhuM pUruM thAya che tyAre A jIva cothA pADA jevA devabhavamAM jAya che. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16] kathAupanaya. uttara vibhAga. 1274 e devabhavamAM jIvanI aMtaraMga aizvarya rUpa chAyA vadhAre moTI hoya che. ene pariNAme e devabhavamAM atyaMta bhegabhejana meLave che. rUpAnA pAtrano AkAra dhAraNa karanAra devaAyuSya te tyAM bhegave che. devagatimAM AvI rIte te bhAgabhajana vadhAre meLave che. evI rIte he rAjana! e ba8ragurU bhUkhyo heIne bhavagrAmamAM rAtadivasa rakhaDavA kare che, eka pADAmAMthI bIjAmAM jAya che, karmayogathI ghaNe ja unmatta rahe che, pApa rUpa mesathI lapAyaleM rahe che ane rAga vigere cAra dhUtArAo tene vIMTIne tenI cAre tarapha bese che ane meTethI avAja karyA kare che, moTethI hasyA kare che, gIta gAya che, ghaghATa kare che, aneka prakAranA dhAMdhala kare che ane pelA jIvanI sAthe aneka - nio rUpa gharamAM sAthe cAle che. have e bApaDA(palA bhautAcArya)ne je bhIkha maLe che tethI manamAM ocho vadhate te rAjI thAya che, paNa navAinI vAta te e bane che ke ene ema khabara ja paDatI nathI ke pitAnuM ghara rothI bhareluM che ane pArakA ke tenA mAleke thaI gayA che, ane tenI lakSmIne harI jAya che athavA potAne kabaje karIne beThA che. vaLI tene ema paNa jaNAtuM nathI ke pitAnuM kharuM kuTuMba te parAbhava pAmI gayuM che, jo ke te ja kuTuMba potAnA tarapha mATe prema rAkhanAra che ane sAruM che; vaLI pitAno AtmA meTA duHkhasAgaramAM phasAI gayo che te bAbatanI paNa tene khabara paDatI nathI. e te bApaDe mehane vaza paDIne jANe pote ghaNe ja sukhI hoya ema mAne che, emAM saMtoSa pAme che ane e aneka prakAranI ceSTA karate potAnA AtmAne vadhAre viDaMbanA kare che evI ja hakIkata A "jIvanA saMbaMdhamAM bane che A saMsAramAM ene je kAMI viSayasukha maLe che, tuccha bhegabhejana maLe che athavA te kaI vakhata iMdrapaNuM maLI jAya che, keI vAra devapaNuM maLI jAya che, kaI vAra rAjya maLe che athavA kaI vAra ratra athavA dhananI mAlIkI maLe che athavA te putra ke strI vigere maLI jAya che tyAre e bhAIzrI khoTA abhimAnathI mAne che ke jANe pote ghaNe ja sukhI che ane pachI e sukhamAM eTale taraboLa thaI jAya che ke jarA AMkha paNa Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1274 upamiti bhavaprapaMcA kathA [ prastAva ya UMcI karatA nathI, ene vaza paDI jAya che ane jarAe vicAra karatA nathI. tyAra pachI aho mArUM sukha ! ahA mArUM svarga! ahA mArI dhanabhAgyatA ! vigere vicAratA e tArA A janasamudAya jevI vicitra' ceSTAo kare che. vaLI te vakhate e ApaDAne khabara paDatI nathI ke peAtAnuM svarUpa jJAna darzana vIyaeN AnaMda vigere anaMta amUlya ranothI bhareluM che ane te ranA kharekharAM che, tema ja vaLI ene ema paNa khabara paDatI nathI ke evuM mahAmUlyavAn ratnathI bharapUra pA tAnuM svarUpa jene maMdiranI upamA ApavAmAM AvI che te rAga vigere bhAvazatruAvaDe luTAyuM che. kSamA ( krodhatyAga), mA ( mAnatyAga ), saraLatA (mAyAtyAga ), nirlobhatA, satya vigere peAtAnuM bhAvakuTuMba kharekharUM sArUM che, prema rAkhanAra che ane hita vadhAranAra che-e mAmata e prANIne jaNAtI nathI. vaLI ene e paNa khabara paDatI nathI ke enuM evuM suMdara AtmasvarUpa che. tene rAga vigere cAree cittarUpa oraDAmAM ghAlI daine keda karyuM che ane tyAM tene saMkaDAvI rAkhyuM che. AvI rIte e prANI evA UMcA prakAranA anaMta AnaMda ApanAra mahA aizvaryathI ane sukhanA hetubhUta kuTuMathI dUra karAyalA rahe che, tenAthI viyoga karAyalA rahe che, tenAthI bhraSTa thayelA rahe che ane duHkhanA samUhathI bharelA bhavagAmamAM phasAyalA rahe che. ema chatAM paNa navAinI vAta teA e che ke e prANI rAgadveSAdi duSTa bhAvezane eTaeTaluM nukasAna karanArAM hAvA chatAM potAnA parama iSTa mitra tarIke mAne che ane bhIkhanI jema viSayasukha jarA maLI jAya tyAM te AnaMdamAM AvI jaine e mUrkha hasavA maMDI jAya che, nAcavA maMDI jAya che ane pelA aracurUnI peThe tALIo pADavA ke gAvA maMDI jAya che. A pramANe hAvAthI rAjan! A loko duHkhasAgaramAM DUbelA hovAthI vastu-tattva barAbara samajatA nathI ane tethI pote jANe sukhI che ema mAnI le che evI vastusthiti che." * * * * 1 A vAkaya ghaNI bahAdurIthI khelAyaluM che ane AkhA upadezanuM rahasya ahIM ANI dIdhuM che, * Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16] kathAupanaya. uttara vibhAga. 175 mokSa kema thAya? dhavaLarAje tathA AkhI samAje gurUmahArAjanI uparanI hakIkata lakSyapUrvaka sAMbhaLI. pachI dhavaLarAje savAla karyo "bhagavAna ! je e pramANe hakIkata hoya te to ame sadAnA ghelA chIe, sannipAta thayelA jevA chIe, rAga vigere dhUtArA re bahu AkarA che, teoe amAruM svarUpazivamaMdira pitAne tAbe karyuM che, bhAvakuTuMbane nAza karyo che, ame bhavagAmamAM rakhaDIe chIe, bheganI bhIkha maLavI paNuM ghaNuM durlabha heI eno eka nAne aMza maLe te paNa ame temAM rAcI jaIe evA tuccha chIe, kharI paramArthanI najare te ame dukhasAgaramAM DUbelA chIe-tyAre mahArAja ! amAre A duHkhamAMthI ane A paristhitimAMthI chUTakAro (mokSa) kevI rIte thaze?" mahAtmA munie javAbamAM kahyuM "mahArAja! e baTaragurUne tyAra pachI je hakIkata banI te pramANe je tamArA saMbaMdhamAM ane te tamAre paNa A saMsAraviDaMbanAthI mokSa thaze." mahArAja dhavaLarAje e baTharagurUne tyAra pachI zuM thayuM te pUchayuM, jenA uttaramAM mahAtmAzrIe vArtA AgaLa calAvI. baTharagurU kathA-uttara vibhAga, rAjan ! upara jaNAvyuM te pramANe e baTharazurUne mahA upadrava thayA karato hato ane pelA dhUtArA core ene aneka prakAranA trAsa ApyA karatA hatA e hakIkata joIne eka kharekhara custa zivabhakatane tenA upara dayA AvI. tene manamAM vicAra thayo ke Avo bheLe ane vastusthitie sAco dhanavAnuM ane sAdhanasaMpanna mUrkha gurU mahA pIDA khame che te te kaI rIte ThIka nahi! mATe ene e bhayaMkara duHkhamAMthI choDAvavAne kAMI upAya vicArIne zodhI kADha joIe. e bAbata vicAra karatAM karatAM e zivabhakta eka keI mahAvaidya 1 budhasara munivezamAM A sarva vArtA dhavaLarAjane kahe che te vakhate vimaLakumAra ane vAmadeva pAse beThA che. vAmadeva e saMsArIchava che ane ane te potAnI A sarva vArtA sadAgama samakSa kahI batAve che je sarva acahitasaMketA vigere sAMbhaLe. ( 2 vaidyanI pAse "mahA' zabda mUkatAM kharAba artha thAya che, paNa ahIM te artha levAne nathI ema saMbaMdha uparathI jaNAya che. zaMkha, tela, mAMsa, vaidya, jezI, bahANa, cAtrA, paMtha, nidrA eTalA zabda pAse mahAzabda mUkavAthI kharAba artha thAya che. mahApaMtha eTale maraNane mArga vigere. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1276 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prajAva 5 pAse gayo ane vaidyane pUchayuM ke AvuM moTuM duHkha baDaragurUne te tene upAya za karavo? enA savAlanA javAbamAM vai tene upadeza Apyo, upAya batAvyo ane te pelA zivabhakta sabhya prakAre dhAraNamAM lai lIdhe. baTaragurU mATe mAhezvare karela upAya. taravaprItikara jaLapAnathI AtmabhAna, vajadaMDa upayoga ane svakuTuMba prakaTIkaraNa, bhavagrAma choDI sAragurUne zivAlayamAM vAsa, pachI vadhe je upAya batAvyuM hatuM te pramANe sAmAna ane tadagya sarva sAmagrI sAthe laI teja rAtre e zivabhakta zivamaMdiramAM gayo. pite meDI rAtre tyAM gaye te vakhate tene mAluma paDyuM ke ghaNI vakhata sudhI pelA baTharagurUne nAca karAvIne pelA dhUtArAo ghaNA thAkIne suI gayA hatA. AvI aNadhArI taka maLelI joIne e zivabhakta zivamaMdiramAM dAkhala thaye ane dAkhala thatAMnI sAthe ja zivamaMdiramAM taiyAra paDelo hato te dIvo saLagAvyuM. dI saLagatAM pelA baTaragurUe A dAkhala thayelA zivabhaktane barAbara che, pachI tenAmAM tevA prakAranI bhavyatA (yogyatA athavA thavAnI hakIkata ) hovAthI tathA atizaya thAkanA khedathI baTharagurUe kahyuM ke "mane thAkathI baha tarasa lAgI che mATe mane pANI pAo!" ATalI hakIkata sAMbhaLatAM ja pelA zivabhakta kahyuM "are bhaTTAraka! A mArI pAse ghaNuM mIThuM tIrthaMjaLa che, enuM nAma taravarecaka jaLa che ane te ghaNuM suMdara che tethI te tame pIo. bhaTTAraka gurUe e vakhate te jaLa pIdhuM. e pANI pItAMnI sAthe ja eka kSaNavAramAM teno unmAda have te nAza pAmI gayo, enI cetanA taddana nimeLa thaI gaI, ane e svastha sthitine pariNAme teNe zivamaMdira upara najara nAkhI te vakhate tene jaNAvyuM ke pelA tenA mitro thaIne rahyA che te te cAra ane dhUtArAo che. pachI teNe mAhezvarane pUchyuM ke "A badhuM zuM che? tyAre teNe dhIme dhIme saghaLI hakIkata darzAvI. baTaragurUe sarva hakIkata sAMbhaLI chevaTe pUchayuM ke "tyAre have mAre zuM karavuM?" e vakhate e zivabhakta tene eka vajadaMDa Ape ane cakakhA zabdomAM kahyuM 1 tIrthaLaH moTI nadIo, DuMgare ane dUranA samudronA jaLane tenI 5vitratAne aMge tIrthajaLa kahevAmAM Ave che. ahIM to te rUpaka che. taprItikara jaLamATe vizeSa hakIkata prathama prastAvamAM AvI gaI che. juo pR. 103. 2 vajadaMDa: sakhta loDhAnI na bhAMge tevI lAkaDI athavA lAThI. Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 1 kathAupanaya. uttara vibhAga, 1277 ke 'bhaTTAraka ! A tArA mitro thai rahyA che te teA tArA kharekharA duzmanA che, mATe e lokone phaTakAva. e kAmamAM jarA paNa DhIla karIza nahi.' e vakhate sAcA jussAmAM AvIne aTharagurUe paNa vajadaMDa upADIne pelA cArAne khUba jorathI mAravA mAMDyA ane cArAnA cUrecUrA karI nAMkhyA. pachI e aTharagurUe peAtAnA maMdiranI aMdaranA eraDo (cittApavaraka) ughADyo eTale temAMthI peAtAnuM kuTuMba keda paDyuM hatuM te bahAra nIkaLI AvyuM. pariNAme rananA Dhagale DhagalA pragaTa thayA. te vakhate peAtAnA zivamaMdiramAM keTalI bhAre amUlya saMpatti bharelI hatI te tenA jovAmAM AvI ane tenuM spaSTa bhAna thayuM. ene pariNAme enA manamAM ghaNA ja AnaMda thayA. vicAra karIne ghaNA cAra luMTArA ane dhUtArAthI bhareluM e bhavagrAma eNe choDI dIdhuM ane koi paNa prakAranA upadrava vagaranA ane e bhavagrAmathI taddana alaga AvI rahela eka zivAlaya nAmanA maDha hatA tyAM jaIne te rahyo ane tyAM sAragurUnA nAmathI te jANItA thayA. A pramANe sAragurUnA saMbaMdhamAM hakIkata banI hatI." saMkSipta upanaya. mahAtmA munie A pramANe khAragurUnI vadhAre vAta karI eTale dhavaLarAje pAche savAla pUchyo "mahArAja ! Ape je vAta karI te amArA saMbaMdhamAM kevI rIte ghaTI zake che te Apa jaNAve." mahAtmAzrIe javASamAM jaNAvyuM " rAjan ! sAMbhaLa, tane TuMkAmAM e hakIkata kahI jauM chuM te tuM lakSyamAM lai leje ane sarve sabhAjanA ! tame paNa e hakIkatanuM rahasya jANI lejo. A hakIkatamAM je mahA zivabhakta AvyA te satya dharmanA upadeza ApanAra sadgurU che ema samajavuM. enuM kAraNa A pramANe che: A prANI jyAre bhavagrAmamAM eTale A saMsAramAM rakhaDatA hAya che te vakhate rAvigere cArA tene aneka prakAranI viDaMbanA karatA hoya che, e prANI aneka duHkhAthI pIDA pAmatA hAya che, peAtAnA kharekharA aizvaryathI bhraSTa thayelA DAya che, peAtAnA mastavika sAcA ane hita karanArA kuTuMathI viyoga pAmelA hAya che, leAka( saMsAra )nA pUjArI thayelA hAya che, bhIkhArInI peThe cAre tarapha viSayalIkha mAgavA nIkaLI paDelA hoya che, jarA jarA bhIkha maLe tethI saMteASa pAmI jatA dekhAya che ane karmanA meATA unmAdathI 74 Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1278 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 5 trAsa pAmI gayele dekhAya che. te vakhate tenI evI atyaMta dayA upajAve tevI sthiti joIne gurUmahArAjane tenA upara karUNa utpanna thAya che ane evA bhayaMkara duHkhamAMthI A prANIne kevI rIte choDAva tene teo vicAra kare che. evA vicArane pariNAme evA duHkhamAMthI ene choDAvavAnA upAyanI zodhamAM gurU tatpara thAya che ane zedha karatAM jinezvara bhagavAn 25 mahAvaidyanA upadezathI upAya jANI le che ane manamAM barAbara goThavIne dhArI rAkhe che. tyAra pachI kaI vakhate cAra dhUtArA jevA rAga vigere jyAre suI gayA hoya, matalaba jyAre teo jarA kSayopazamabhAva pAmyA hoya tevA vakhatanI barAbara taka sAdhI e zuddha jIvasvarU5 rUpa dharmAcArya zivamaMdiramAM jaI satya jJAnano dI taiyAra paDele hoya che tene saLagAve che ane te prA ne samyam darzanarUpa prabaLa vajadaMDa tenA hAthamAM Ape che. e vakhate A prANanuM AtmasvarUpa rUpa zivamaMdira satya jJAna rU5 dIpakathI jhaLajhaLAyamAna thaI jAya che, mahA prabhAvazALI samyaga darzanarUpa nirmaLa jaLapAnathI karmane unmAda nAza pAmI jAya che ane e prANInA hAthamAM mahA vIryazALI tejasvI cAritrano vajadaMDa Ave che eTale gurUmahArAjanA vacanane anusarIne e prathama mahAmaha vigere AkarA dhUtArAo jene te atyArasudhI potAnA mitra gaNo hato ane rAgavigere caro jene pote potAnA hitasvI mAnate have tene moTA avAjathI belAve che ane temanA upara vajadaMDanA phaTakA lagAvavA mAMDe che. evI rIte jyAre dhUtArAo ane cere upara vajadaMDanA prahAro paDe che tyAre A prANIne kuzaLa Azaya vizALa thatuM jAya che, pUrva kALamAM bAMdhelAM karmo paNa kSaya pAme che, navAM kamane baMdha thato nathI, tucacha vartana ane adhama vyavahAra tarapha je prema baMdhAyeluM hoya che te vilaya pAme che, enuM AMtara teja (jIvavIrya) ullAsa pAme che, eno AtmA nirmaLa thAya che, 1 5zama bhAvaH udayamAM AvatAM karmane baMdha karI ane aMdara sattAmAM rahelAne dabAvI daI thoDA vakhata sudhI rAga vagaranI dekhAtI sthiti prApta thAya tene kSapazamabhAva kahevAya che. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16] kathAupanaya. uttara vibhAga. 1278 enAmAM apramAda (pramAdano abhAva-udyoga-sAvadhAnapaNuM) bahu vadhAre pramANamAM pariNuma pAmatA jAya che, khoTA sAcA vikalpo thayA karatA hoya che te baMdha thaI jAya che, enuM samAdhira enAmAM cokkasa sthira thAya che ane saMsAraparaMparA ochI thatI jAya che. upara varNavelI paristhiti jyAre A prANanI thAya che tyAre te potAnA cittarUpa oraDAnA AvaraNarUpa je bAraNuM baMdha thaI gayelAM hatAM te ughADe che eTale emAMthI potAnA svAbhAvika guNorUpa kuTuMbI jana pragaTa thAya che. e vakhate keda paDelA kuTuMbIo potAno saMbaMdha spaSTa vyakta kare che eTale aneka prakAranI sAcI dolata dekhAva Ape che. upara pramANe Atmasiddhino dekhAva thayA pachI A prANI pAchA atyaMta vizuddha jJAnarUpa prakAzathI tene aveleke che eTale enA manamAM niravadhi AnaMda thAya che, kharI AtmajAgRti thAya che, mATe pramoda thAya che. e AnaMdane pariNAme ene bhavagrAma aneka duHkhathI bharapUra jaNAvAthI te gAmane choDI devAnI abhilASA enAmAM utpanna thAya che. bhAvagrAmane tajavAnI IcachA thatAM e prANune viSaya prApta karavAnI je mRgatRSNa hoya che te zAMta thaI jAya che, aMtarAtmA lukho paDI jAya che, sUkSma karmanA paramANuo bAkI rahelA hoya che te kharI paDatA jAya che, sarva prakAranI vyavahArU ciMtA dUra thAya che, vizuddha AtmadhyAna sthira thAya che, yogara cokkasa dRDha thAya che, e vakhate A prANa mahAsAmAyika Adare che, "apUrvakaraNa ene pragaTe che, enAmAM 1 sAmAyika eTale be ghaDi saMsAranA bhAva tyAga karI mana vacana kAyAnI zuddha pravRtti karI samabhAvane lAbha le. mahAsAmAyika eTale sAmAyikanI sthitimAM cira pravRtti. 2 A apUrvakaraNa bIjuM che. atyAra sudhI AtmadazA na thai hoya te karI eka sAthe ghaNuM kamane kSaya karI nAkhavo tene apUrvakaraNa kahe che. A ThamAM guNasthAnakanuM nAma apUrvakaraNa che, enA vigatavAra svarUpa mATe juo karmagraMtha bIje. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1280 upamiti bhavaprapaMcA kathA, [ prastAva y kSapakazreNI bahAra Ave che, e karmanAM meTAM moTAM jALAMAmAM je zakti hAya che te sarvane kApI nAkhe che, enAmAM te vakhate zukala dhyAnarUpa agni saLagI uThe che, tyAra pachI yAganuM vAstavika mAhAtmya pragaTI nIkaLe che, AtmA sarvaghAtI karmonA pAsathI mUkAya che, parama ceAga upara enI sthApanA thAya che, e pachI vimaLa kevaLajJAnarUpa Aloka (prakAza)thI te dIpI nIkaLe che, tyAra pachI jagat upara anugraha" ( kRpA-dayA-upakAra ) kare che, prAMte emanuM AyuSya alpa rahe che tyAre te kevaLI samuddAta kare che, e 1 kSepakazreNI: jyAre A prANI pragati kare che tyAre te e prakAranI zreNIe--dAdara caDhe che. ekane kSepakazreNI kahevAmAM Ave che je mAge te AgaLa vadhyA ja jAya che ane chevaTe icchita sthAnake pahoMce che, bIjI upazamazreNI kahevAya che temAM pragati thayA pachI pALe adha:pAta thAya che. kSapakazreNI Adara nArA jIvA guNasthAnamAM ekadama AgaLa cAlyA jAya che ane terame guNasthAnake paheMAce che. upazama zreNIvALAnA agIArame guNasthAnakethI pAta thAya che. 2 zukaladhyAnaH viruddha dhyAnanA dharma ane zukala be bheda che. e darekanA cAra cAra pAyA che te bahu vicAravA ceAgya che. jaina dRSTie yAga'mAM dhyAnapura pUratuM vivecana karyuM che te prAthamika abhyAsIe tevuM. jIe sadarahu pustaka rR. 174-81 vizeSa rUcivALAe yeAgyazAstrane agiyArameA prastAva vicArave. 3 ghAtIkama-jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, meAhanIya ane aMtarAya karmane dhAtIkarma kahevAmAM Ave che, enA nAzathI kevaLajJAna, kevaLadarzana, yathAkhyAta cAritra ane anaMta vIrya pragaTa thAya che, mAhanIya karmanA nAza dasamAne aMte ane jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmaneA nAza khAramA guNasthAnakane aMte prApta thAya che. vedanIya, AyuSya, nAma ane geAtra e cAra aghAtI karmo che, enA nAzathI prANIne mekSa thAya che. e sthiti caudamA guNasthAnakane aMte Ave che, 4 keTalAka prANIe kevaLa jJAna pAmIne tarataja (aMtarmuhUrtamAM) mekSe naya che temane antaHkRta kevaLa kahevAmAM Ave che. emane anugraha karavAnA prasaMga ma natA nathI. 5 kevaLIsasudghAtaH 'samuddhAta ' rAmAM 'sama' urdU' ane 'ghAta' traNa zabda che. samyak rIte ut eTale prAbalyathI-jorathI vedanIya vigere karmonA je kriyAmAM dhAta-vinAza thAya te samuddAta. aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAre bAkInAM karmone AyuSyakarma sAthe sarakhAM karavAM kevI samuddhAta kare che. cAra aghAtI karmo rahyAM heAya che te paikI vedanIya, nAma ane gAtrane AyuSyanI sarakhAimAM mUkavAnuM A adbhuta AtmakArya bane che. emAM ATha samaya lAge che. prathama samaye AtmapradezanA daMDa' kare che eTale cauda rAjapramANa zarIranA pramANamAM Atmapradeza upara ane nIce thAya che. je samaye pATa' karI uttara dakSiNa Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 3 kathAupanaya. uttara vibhAga. 1291 samuddAta dvArA bAkI rahelAM sarva karmone sarakhAM kare che, pachI ceoga ( mana vacana kAyAnI pravRtti )nA nirodha kare che, zailezi avasthA upara ArohaNa kare che, A saMsArane saMbaMdhamAM rAkhanAra karmo jene bhavApagrAhI ko' kahevAmAM Ave che tenAM sarva baMdhanAne toDI nAMkhe che, deharUpa pAMjarAnA sarvathA tyAga kare che, tene mUkI de che, pachI A bhavagrAma (saMsAra) sadAne mATe cheDI daine e prANI niraMtarane AnaMda prApta karI, sarva prakAranI mAdhApIDAthI mukta thai zivAlaya (meAkSa) nAmanA nagare pahoMcI jAya che, e nagara meATA maTha jevuM che, tyAM sAragurU tarIke sthApana thai pelA sAragurUnI peThe pAtAnA bhAva kuTuMbIonI vacce sarva kALa nirAMte rahe che. A pramANe hAvAthI he rAja! meM tamane kahyuM hatuM ke jevuM pelA mAragurUne pachavADenA bhAgamAM banyuM tevuM jo tamAre banI Ave te tame atyAre je khAdhA upAdhio bhAgavA che. tenAthI tamane chUTakAro maLe, tamArI herAnagatIe dUra thAya ane tame trAsa vagaranA thAo. A sivAya tamane vA stavika sukha maLavAneA khIje raste nathI." athavA pUrve pazcima karI Atmapradezane lakhAve che. trIje samaye 'saMthAna' karI pUrva pazcima athavA uttara dakSiNa Atmapradeza laMbAve che eTale ravaiyAnI cAra khAnu thai. ceAthe samaye vaccenA AMtarA pUre che. AvI rIte ceAthA samayane cheDe leAkAkAzanA sarva pradeza para kevaLInA Atmapradeza AvI jAya che. pratyeka AtmAnA pradeze! leAkAkAzanA kula pradeza jeTalA ja heAya che eTale eka leAkAkAzapara eka Atmapradeza Ave che. pAMcame samaye pUrelA AMtarAne saMhAra kare che, chaThThuM samaye maMthAnanA saMhAra, sAtame pATane ane AThame daMDanA saMhAra karI AThamA samayane aMte asala sthitie zarIrapramANa thai jAya che. karmanA asaMkhya bhAga buddhithI kalpavA, anubhAganI tIvratA samajI levI. daMDAdi karatI vakhate AtmA sAthe lAgelAM ukta traNa karmonA vadhArAne kheravI nAkhe che. samasthiti karavA A jamare prayAga che. enI vigatavAra hakIkata mATe jIe! kammapayaDI-zrIyazavijayajI TIkA, pRSTha 303 ( jai. . pra. sabhA) ane zrIpannavaNA sUtranuM chatrIsamuM dvAra. 1 zailezIkaraNa: A chelluM karaNa che. zukala dhyAnanA ceAthA pAyA upara ArIhaNa karavAnA kAryane rasailezIkaraNa kahe che. e caudamA guNasthAnakane aMte thAya che. 2 mahAtmAmuni dhavaLarAjane ane AkhI sabhAne kahe che. upadeza ApyA, sAMsArika sthiti batAvI, sAdhujIvananI viziSTatA varNavI, deSTAnta ApyuM ane tenA upanaya paNa Thyo. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17 muM. budhacaritra. - i= Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17] budhacaritra, 1283 vAba Apyo "bho! tame sarva bahu sAruM bolyA mArA je- ane atyAre tamArI buddhi paNa bahu suMdara thaI che. vA thAo. meM je sarva bhASaNa vivecanapUrvaka tamArI pAse meM je sarve bhASaNa cipa hamaNuM karI batAvyuM te sarva tame samajyA ho ema jaNya che. mArA vAkyanI aMdara rahela arthe bhAvArthasahita tamArA samajavAmAM barAbara AvI gayela hoya ema lAge che. he dhavaLamahArAja! mane ema paNa lAge che ke Aje tamane badhI hakIkata samajAvavAmAM meM je parizrama uThAvyo te sarva saphaLa thayo che. have tamAre zuM karavuM yogya gaNAya e saMbaMdhI tame mAre abhiprAya mAgo cho te mAre tamane jaNAvavuM joIe ke je meM karyuM che te ja karavuM tamane sarvathA gya che." pitAnA praznano kAMIka aspaSTa javAba sAMbhaLI dhavaLarAje ane leke e vAtanI cokhavaTa karavA pUchayuM ke "mahAtmA! ane DhIla Ape zuM karyuM che te kapA karIne amane jaNAvo." karo nahi. gurUmahArAja budhAcA javAbamAM jaNAvyuM "leke! A kedakhAnA jevA saMsArane asAra jANIne tene nAza karanAra bhAgavatI (jinezvara bhagavAne darzAvelI) dIkSA meM aMgIkAra karI che. have je tamane mArA vacanathI anaMta duHkhathI bharapUra saMsArarUpa baMdIkhAnA upara kheda thayuM hoya ane te kheda je kharekhara sAco hoya te e saMsArane sarvathA ucheda karI nAkhe tevI bhAgavatI dIkSA tame lyo ane te bAbatamAM jarA paNa DhIla na karo. ApaNumAM pracalIta kahevata che ke dharmasa svaritA matiH (dharmanAM kAmamAM DhIla karavI nahi.)" mahAtmAnA upadezaka keNa? AtmakathA karavAthI laghupaNuM, rAjAne Agraha, jijJAsA tRpti, dhavaLarAje jaNAvyuM "mahArAja ! ApazrIe je jaNAvyuM te mArA manamAM barAbara besI gayuM che, paNa sAheba! mane eka bAbatamAM jarA kutUhaLa thayuM che te zAMta thAya tevo khulAso saMbhaLAvavAnI kRpA kare. juo sAheba ! ApazrIe ATale khAsa parizrama veThIne amane pratibAdha karyo ane ane mArga para laI AvyA, paNuM sAheba! Apane ke pratibodha karyo? kevI rIte karyo? kyAre karyo? ane kayA Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1284 upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva 5 nagaramAM karyo? athavA te sAheba! Apane aMdarathI ApoApa baMdha thaI AvyuM? (matalaba zuM Apa svayaMbu che?) mahArAja ! amArA saunuM hita karavAnI IcchAthI e sarva hakIkata Apa mane vistArathI kahe ane amArI jijJAsA tRpta kare." uparanA savAlonA javAba ApatAM budhasUri bolyA-"sAdhu purUpie potAsaMbaMdhI AtmakathA na karavI evI zAstrAjJA che, kAraNa ke AtmakathA karavAnI Teva pariNAme laghupaNuM lAve che. mane ema lAge che ke mAruM Atmacaritra tamArI pAse karavAthI mArI paNa laghutA thaze, kAraNa ke svacaritra kahetAM te anivArya che, mATe tenuM kIrtana karavuM ISTa nathI." mahAtmA budhasUri Avo javAba sAMbhaLIne dhavaLarAja surIzvaranA banne pagamAM paDyA ane vAraMvAra Agraha karIne te hakIkata pUchavA lAgyA. dhavaLarAjano Avo atyaMta Agraha hovAthI temaja A vAta daramyAna sabhAmAM beThelA sarva lekene paNa e caritra sAMbhaLavAnuM kahaLa bahu vizeSa prakAre thayela hovAthI sUrimahArAja bolyA"rAjan ! lake! tamane je e hakIkata sAMbhaLavAnI ghaNI ja jijJAsA thaI che to tamArA atyaMta AgrahathI mArI AtmakathA tamane kahI sabhaLAvuM chuM te sarva sAMbhaLe - budhacaritra, parivAra paricaya. dharAtaLanagare. vimalamAnasanagare. zubhAbhiprAya. mAganusAritA. dhiSaNa.! nija zubhAva5Aka, azubhavipAka. sAta, pariNati. dhiSaNA. vicAra 1 svayaMbhuddhaH keInA badha-upadezanI apekSA rAkhatA nathI. aMtaraAtmA - gRta hovAthI pote vastusthiti samajI jAya che. svayaM buddha avAranavAra thaI Ave che. 2 A caritramAM je nAma Ave che te cothA prastAvamAM Avela vicakSaNacAryanA caritranAM nAmo sAthe ghaNuM sAmya dharAve che. e caritra tyAM pa. 763 thI zarU thAya che. sarakhAmaNI sAra ahIM naTamAM te prastAvanAM nAmo batAvyo che. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17 ] mudhacaritra. zubhavipAka nijasAdhutAnA mudha. azubhavipAka pariNatinA manda budha ane mandA mALasahucAra A lAkamAM prakhyAta ane aneka banAvAthI bharapUra meATA vistAravALuM dharAtaLa nAmanuM suMdara nagara hatuM. e nagaramAM ghaNA suprasiddha thayelA mahimAvALA ane jagatane AnaMda ApanAra zubhavipAkara nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. e rAjAe peAtAnA pratApathI samagra bhUmaMDaLane potAnA kabajAmAM lIdhuM hatuM. sarva avayavee ane aMgoe ghaNI suMdara evI e rAjAne ati vahAlI eka nijasAdhutA nAmanI rANI hatI, je leAkeAmAM sArI rIte prasiddhi pAmelI hatI. have eka vakhate samaya barAbara thatAM e nijasAdhutA devIne prApta karIne tenI kukSIdvArA budha nAmanA eka putra te mannene thayA. A putra paNa jagatamAM ghaNA prasiddha thayA, kAraNa ke e putra aneka guNutonI khANu hatA ane kaLAomAM kuzaLatAnuM maMdira hatA. anukrame e kumAra umare vadhatA gayA tema rUpamAM kAmadevanI peThe vadhAre vadhAre AkabeMka manavA lAgyA. 1285 have e zubhavipAka rAjAne eka azubhavipAka' nAmanA bhAi hatA je dekhAvamAM ghaNA bhayaMkara, AkhI duniyAne saMtApa karanAra ane janamejayapa jevA hatA. e azubhavipAka rAjAne eka pariNati nAmanI rANI hatI: e rANIne mahimA duniyAmAM sArI rIte prasiddhi pAmelA hatA; e leAkeAne ghaNA saMtApa karanArI hatI; enuM zarIra ja ghaNuM bhayaMkara hatuM. A azuvipAka ane pariNatinA 1 vicakSaNAcArya caritramAM bhUtaLa nagara Ave che. brue pR. 763. 2 vicakSaNAcArya caritramAM rAjA malasaMcayane putra zubhedaya hateA tenI sAthe A vyakti sarakhAvavA yeAgya che. jIe pR. 763. 3 A budha ne vicakSaNa AcArya ceAthA prastAvamAM Ave che tenI sAthe sarakhAvavA yAgya che. je budha AcArya kathA kare che te pAte ja budha kumAra che. 4 AnI sAthe alAdayane hevAla sarakhAveA. jue pR. 763. 5 janamejaya-hastInApuranA eka rAjA hatA. tene sarve sarpone mArI nAkhavAno vicAra thayA hatA ane eka meTA yajJa karI temAM teNe eka takSaka sivAya sarve sarpone hAmyA. A janamejayarAjA pAse prAyazcita karAvavA sArU vaizaMpAyane AkhuM mahAbhArata saMbhaLAvyuM hatu. janamejaya e krodhasvarUpa gaNAya che, 6 AnI sAthe sarakhAvA devI yogyatA. jue pR. 764. 75 Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1296 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ja saMbaMdhathI tene eka ghaNI bhayaMkara AkRti dhAraNa karanAra ghAtakI mana nAmanA putra thayA je sAkSAt viSanA aMkurA jevA kharAma hatA; karoDo dekheAnuM nivAsasthAna hateA, guNNAnA saMbaMdhamAM te tenI gaMdhathI pazu rahita ja hatA. te jema jema moTA thatA gayA tema tema mada ane abhimAnathI sarvadA ghuMcavAyalA ja rahevA lAgyA. TUMkAmAM kahIe te A manda sarva prakAre deSanuM pAtra guNa vagaranA ane abhimAnanuM sAkSAt pUtaLuM ja hatA. budha ane manda kAkAkAkAnA che.karA hatA tethI temaja kAMika svAbhAvika rIte bannene eka bIjA sAthe sArI dostI cAlI AvatI hatI. bALapaNamAM sAthe ucharelA hovAthI ane najIkanA sagA hovAthI emane suMdara sahacArIbhAva thAya te taddana banavA joga ja hatuM. banne ramatA sAthe, pharatA sAthe ane AnaMda paNa sAthe karatA hatA. koi vAra teo nagaramAM sAthe phare, koi vAra sAthe mAgabagIcAmAM laTAra mAravA nIkaLI paDe ane koi vAra krIDA karavA sAthe nIkaLI paDI AnaMdarasane anubhava kare. budhane ghera dhiSaNAthI vicAranA janma, have eka zubhAbhiprAya nAmanA rAjA vimalamAnasa nAmanA nagaramAM rAjya karatA hateA tene atyaMta rUpavAn dhiSaNA nAmanI putrI hatI. e putrI jyAre pUrNa yuvAvasthAmAM AvI tyAre svayaMvaramaMDapa karIne budhakumArane varI ane tyAra pachI tenA pitAe mATI utsava karIne tene budhakumAra sAthe meoTA ADaMbarathI paraNAvI. A budhakumAra ane devI viSaNAne putra mATe aneka manArathA thayA karatA hatA. ema thatAM thatAM jyAre e samaya AvI pahoMcyA tyAre temane sarva guNAnA maMdira rUpa eka vicAra' nAmanA putra utpanna thayA.4 - 1 A maMdanA caritra sAthe kumAra jaDanuM caritra je pR. 765 thI zarU thAya che te lakSyamAM rAkhavA yeAgya che. 2 sarakhAve buddhidevInI hakIkata pR. 766 thI. 3 A pAtra prakarSa sAthe sarakhAvavA yogya che. jANItA ceAthA prastAvanA mAmA bhANeja paikI A bhANeja che. pR. 766 mAM ene janma varNanyA che. 4 zubhavipAkathI ne svayaMsAdhutAthI budha (vidvAna--samannu ) putra thAya ane samajaNa sAthe dhiSaNA eTale buddhinA meLApa thAya tyAre temAMthI vicArane janma thAya. A mAnasazAstranA niyama che ane vicArane aMge khAsa lakSyamAM rAkhavA yeAgya bAbata e che ke zubhavipAka ane nijasAdhutA hoya temAMthI jyAre buddhi ane samajaNa pUrvaka vicAra nIkaLe tyAre te vicArA khAsa sArA AdaraNIya ane ArSaka lAge che. A sAikAleAjI (Psychology ) lakSyamAM rAkhavI. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 muM. brANaparicaya-bhujaMgatAnA khelA. ko ma hAtmA muni peAtAnuM caritra dhavaLarAja pAse kahI rahyA che, pAse vimaLa ane ratacUDa beThA che, vAmadeva utsAha vagara sAMbhaLI rahyo che ane chevaTe budhane ghera dhiSaNA patIthI vicAranA janma thayA che tyAM sudhI vAta AvI che. vAmadeva saMsArIjIva pAte che, peAtAnuM caritra sadAgama samakSa kahI batAve che, bhALI agRhItasaMketA sAMbhaLe che, prajJAvizALA te para vicAra calAve che ane purUSa lakSyapUrvaka vArtA sAMbhaLatA jAya che. mahAtmAmunie vArtA AgaLa calAvIH ** lalATapaTTe pradeze kharI, nAsikAguhAmAM e oraDA. suleAcanA mALAnuM darzana. parvata, jhADI, guphA. have eka prasaMge mudhakumAra ane manda peAtAnA kSetramAM krIDA karI rahyA hatA te vakhate eka dhyAna kheMcanAra anAva banyo. e manAvanA hevAla vistArathI atra kahevAmAM Ave che te lakSya rAkhIne samajaze, je khetaramAM adhakumAra ane manda krIDA karatA hatA tene cheDe teoe eka lalATapaTTa nAmanA suMdara parvata' joyA. e parvatanI upara eka ghaNuM moTuM zikhara AvI raheluM hatuM ane te zikhara upara 1 A kSetra-khetara te bahAranI koi paNa jagA samajavI. zarIranI mahA ranA bhAga. 2 kapALane bhAga. 3 zikharane mastakane bhAga ane temAM ADhI te kezapAsa samajavA (kharI). Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1288 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva eka ghaNI suMdara kabarI nAmanI jhADI temanA jevAmAM dUrathI AvI. te jhADImAM bhamarAonAM TeLAMone samUha jANe layalIna thayo hoya tevo dekhAva lAgato hato. A suMdara parvata ane vanaghaTA joIne te bannene enuM vadhAre sArI rIte nirIkSaNa karavAnuM svAbhAvika rIte mana thaI gayuM ane thayela vicAra amalamAM mUkavA sArU teo turata ja e pradeza tarapha cAlI nIkaLyA. teo e pradeza tarapha AgaLa vadhatA hatA tyAM teoe ghaNI lAMbI zIlAonI banelI eka nAsikA nAmanI moTI guphA e parvatanI taLeTInA pradezamAM jaI, eTale parvata javAnI vAta to bAju upara rahI gaI, kAraNa ke e guphA dUrathI eTalI ramaNIya lAgatI hatI ke ene jovAnI lAlaca banne rAjakumAre dUra karI zakyA nahi. bahu AnaMdamAM AvIne teo te guphA tarapha cAlyA. tyAM jaI tenI sAme UbhA rahetAM teoe joyuM ke e guphAmAM be meTA oraDAo hatA. e banne oraDAnAM bAraNuM AgaLa UbhA rahetAM teone jaNAyuM ke e banne oraDAo aMdhArIA hatA; prakAza vagaranA hovAthI emAM AMkhe vega te jarA paNa cAlI zakato na hato ane e guphA keTalI lAMbI haze ane tene cheDo kyAM Avaze te paNa mAlUma paDI zakatuM nahatuM. AvI guphA pAse AvI pahoMcatAM maLe budhamArane kahyuM "bhAI budha ! are jo to kharo! A guphAmAM te be moTA moTA oraDAe che ane tethI A guphAnA be bhAgo hoya ema enuM lAge che." budha-"hA bhAI! tAruM kahevuM satya che. e be oraDAo vacce je moTI zilA dekhAya che te AkhI guphAnA be bhAga pADavA mATe ja yojI hoya ema jaNAya che." budha ane manda A pramANe vAtacIta karatA hatA te vakhate capaLa AkRtivALI eka bAlikA guphAmAMthI bahAra nIkaLI. A bALA e bahAra AvatAM ja e banne rAjakumArone praNAma karyA, temane page paDI ane maheThethI ghaNe sneha ane prema batAvyuM. bhujaMgatAnA khele, ghANamitra paricaya. pUrvasnehanuM smaraNa tatpAlane Agraha pelI rUpavALIe prema darzAvyA pachI bolavA mAMDyuM-"are! tame bhale padhAryA! tamArI mArA upara ghaNI maherabAnI thaI ! tame karate Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa 18 ] ghANaparicaya-bhujaMgatAnA khele. 1288 ahIM padhAryA ane amArI saMbhALa lIdhI tethI kharekhara Ape amane ghaNe AnaMda upajAvyuM che. Ajano divasa dhanya che !' e suMdara bALAnA AvA mIThA zabdo sAMbhaLIne mandane manamAM ghaNe saMtoSa thayo, vacana bolavAnI tenI paTutA ane kuzaLatA joIne tenA tarapha tene rAga thayo. pachI teno javAba ApatAM namra vacanathI sehapUrvaka te bolyo-"he sulocanA! tuM koNa che te amane jaNAva ane A guphAmAM tuM zA mATe rahe che te paNa vigata sAthe amane mandakumAre e bALA jene vizeSa paricaya have pachI thaze tene upara pramANe savAla karyo te sAMbhaLatAM ja e bAzekane DhAMga. LAnA zekano pAra rahyo nahi. e zekanA AvezamAM e bApaDI jamIna para paDI gaI, tene mUrchA AvI gaI ane tenI sarva cetanA nAza pAmI hoya tevI te jaNAvA lAgI. mandakamArane tenI AvI dazA joIne ekadama lAgaNI thaI AvI ane tene zuddhimAM lAvavA sArU te pavana nAkhavA lAgyuM. keTalAka ThaMDA prayoga karI tene sAvadha karavAne teNe prayatna karyo, Akhare te bALAne cetanA AvI tyAre moTAM motI jevAM AsuM tenI AMkhamAMthI TapakavA lAgyAM. tene AvI rIte dIlagIrImAM paDI gayelI joIne tene tema thaI javAnuM kAraNa pUchayuM. javAba detAM snehathI gaddagada thatI vANIe pelI bALAe javAba Apyo "are nAtha! mArA zeTha ! Apa mArA zeTha ane vaDIla hovA chatAM Apa mane taddana ja visarI gayA e te kAMI mArA zokanuM nAnuM sunuM kAraNa che? khare, mArA deva ! huM ApanI dAsI ja chuM. mAruM nAma bhujaMgatA che ane Ape pote ja mArI A nAsikA guphAmAM nImaNuka karI che e sarve vAta Apa bhUlI ja gayA jaNuMo che. e nAsikA guphAmAM Apano khAsa mitra prANa nAmano rahe che ane tamArA ja hukamathI tenI dAsI tarIke hAla huM rahuM chuM. e ghANa sAthe tamAre bannene ghaNuM vakhatathI sneha che ane tamArI ane tenI sobata paNa lAMbA kALanI che. te sobata kevI ane kyArathI thaI hatI te saMbaMdhI tamane hakIkta kahuM te jarA Apa banne lakSyamAM laI le. 1 bhujaMgatA sapaM. lAgavApaNu. prema. iMdriyanA viSaya para vicAraNA vagara custa rahevuM te. 2 dhANa-nAka. suMghavAne viSaya. Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1290 1290 upamiti bhavaprapaMca kathA. [jharatAvaze agA tame banne asaMvyavahAra nagaramAM vasatA hatA ane te vakhate tamArA upara karmapariNAma rAjAnuM era cApUrva hRtihAsa. latuM hatuM. enA hukamathI jyAre tamane e nagarathI upADavAmAM AvyA tyAre tame prathama te ekAda saMsthAna nAmanA nagare AvyA. tyAra pachI tame vikalAsaMsthAna nagare AvI pahoMcyA. tamane yAda haze ke e vikalAkSanagaranAM traNa parAM hatA ane e traNe parAMomAM aneka leke bharelA hatA. e traNe parAMomAM vacce eka trikaraNa nAmanuM paruM hatuM temAM paNa ghaNA phaLaputro rahetA hatA. tame paNa e trikaraNa nAmanA parAmAM ghaNA vakhata rahyA. tame jyAre e vacalA parAmAM rahetA hatA tyAre karma pariNAma rAjAe tamArI upara rAjI thaine tamane A meTI mukSa ApI hatI. vaLI e guphAnA rakSaNa karanAra tarIke prANa nAmanA tamArA mitranI te vakhate yojanA karavAmAM AvI hatI kAraNa ke e tamAre mitra tamArUM ghaNuM hita karanAra che ema te vakhate dhAravAmAM AvatuM hatuM. tyAra pachI na ciMtavI zakAya evI apAra zakti ane mahattAvALe e tamAre mitra tamAre samudra samAna apAra sukhanuM kAraNa thaI paDe che, tamArA upara ghaNe eha rAkhe che ane tamArA mitra tarIke varte che. emAM eka hakIkata e pramANe banI che ke karmapariNAma mahArAjanA hukama pramANe tyAra pachI e tamAro mitra pelI moTI guphAmAMthI kadi paNa bahAra nIkaLyo nathI. e te niraMtara e - phAmAM ja rahe che ane tame bannee e tyAM rahyo che chatAM tenI sArI rIte lAlanapAlanA karI che. tyAra pachI jyAre jyAre evA prakAranAM sthAnamAM tame gayA tyAre tyAre nAnA prakAranI sugadhavaDe tame enI lAlanapAlanA karI che ane tyAra pachI jyAre eka samaye tame manajagatimAM AvyA tyAre te tyAM tenI vizeSapaNe sArI rIte aneka prakAre lAlanapAlanA karI che. tame pite ja atyaMta sehathI A kamanasIba bhujaMgatA dAsIne tenI paricArikA (sevA karanArI) banAvI gayA che. A pramANe tamArI prANu sAthe dostI te ghaNuM junA kALathI che temaja huM paNa ghaNA vakhatathI tamArI dAsI tarIke lekamAM 1 asaMkhyavahAra nigane hevAla prastAva bIjAmAM AvI gayo che. juo . 2. pra. 7 ekAkSasasthAna ekedriya jAti mATe che. juo ka. 2. pra. 8. viSAkSasaMsthAnamAM be traNa ane cAra driyavALA chava samAya che. juo 4. 2. 5. emAM trIjI kriya nAsika athavA prANa che. trikaraNa 5rA mATe juo 5. 3200 2 manuSyanI gati, varNana mATe juo ma. 2. pra. 1. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18] prANaparicaya-bhujaMgatAnA khele. 129ii prasiddhi pAmI chuM. chatAM tame banne Ama kAna ADA hAtha mUke che ane jANe mane oLakhatA ja nathI ema batAvo che to pachI ethI te vadhAre zeka thavAnuM kAraNa zuM hoI zake? junA vakhatanA A tamArA kiMkara sAme najara kare ane tamArA mitrabaMdhu uparanA snehanuM barAbara pAlana kare." DhoMga joine manda phasAI gaye, budha hakIkata samajI gayo, dhrANu lAlanapAlananA upAyo. bhujaMgatA dAsI upara pramANe bolIne potAnA khoTA sehane khAlI ThaThAro karavA sArU kAMIka bhrama batAvatI budha kumAra ane manda kumArane page paDI. maMdakumArane jyAre e dAsInI sarva rItabhAta pasaMda AvI tyAre budha kumArane emAM kRtrimatA budhanA vicAro. dekhAvA lAgI. tene sarva rItabhAta jotAM jaNAyuM ke e bALikA dhUtArI che ane upara jaNAvyuM te page paDavAne peTa dekhAva kare che te tenA manamAM rahela keI gupta kAraNane laIne hovuM joIe ema tene lAgyuM. koI paNa rIte te bALA sArI nathI ema tene bhAsavA mAMDyuM. tene lAgyuM ke sAdhAraNa rIte je kuLavAna strIo hoya che te gAla upara maMda maMda hasatI heya che, bole te paNa namra bhASAmAM ane lajajA pUrvaka bole che ane najara mAMDIne jue te paNa temAM vikArano bIlakula abhAva hoya che ane A bALA to moTA khaTATopa karI mUke che, enI AMkho vilAsanA camakArAthI UMcI nIcI thaI rahI che ane enA belavAmAM paNa moTo ADaMbara spaSTa jaNAI Ave che; tethI e bALA duSTA che emAM jarA paNa zaMkA jevuM lAgatuM nathI. budha kumAre potAnA mAnamAM A vicAra karIne tenA tarapha manamAM tiraskAra rAkhyo ane tenA savAlane kAMI paNa javAba na Ape. maMdAkamAre te e page paDelI bALAne hAtha ApIne UbhI karI ane tenA upara prema ane snehathI bharapUra thaI manda tAbe. jaIne kahevA mAMDyuM "ahe suMdara aMgavALI bALA ! dIlagIrI choDI de ane aho suMdara sumukhI! jarA dhIrI paDa ! sulocanA lalanA ! tuM je belI te pramANe bolavuM tAre tadana ucita che. bAkI sAcI vAta to e che ke je hakIkata te kahI batAvI te huM te taddana visarI gayo chuM, chatAM te atyAre eTalo Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1292 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva che badhe saneha batAvyo che ane sarva pAchaLanI hakIkata eTalI spaSTa rIte kahI batAvI che ke jANe te sarva banAva barAbara pratyakSa banyA hoya tema mane lAge che. have te tuM pote mane jaNAvI de ke mAre tAre mATe zuM karavuM ucita che. tuM je kahIza te A tAre tAbedAra prANI (huM pita) karavA taiyAra che, kAraNa ke te mane sanehathI vecANa laI lIdhe che." bALA bhujaMgatA-"he nAtha ! tamAre hAla to eka ja vAta karavAnI che ane te e che ke atyAra sudhI jema pUrva kALamAM tame tamArA mitra ghANanI lAlanapAlanA karI hatI te ja pramANe tamAre have paNa karyA karavI. e prANa tamAre june mitra che tene tamAre visarI javo nahi." manda-"aho kamaLamukhI suMdarI! e prANubhAinuM lAlanapAlana kevI rIte karavuM te sarva hakIkta tuM mane vistArathI nivedana kara." bhujaMgatA-"juo mArA nAtha! e tamAre mitra hamezA su gaMdhamAM lubdha rahenAre che, mATe sugaMdhI-dravyathI enuM jALa pAtharI. lAlanapAlana kare ene sukhaDa, agarU, kapUra, kasturI upAya darzana. ane kesaracurNathI mizra sugaMdhI vilepana ghaNuM rU che; vaLI elAyacI, lavIMga, kapUra ane bIjAM sugaMdhI phaLa ane dravyothI suMdara pAnapaTTI banAvelI hoya te ene ghaNI game che. je padArthomAMthI sugaMdhIvALe maghamaghAyamAna thato dhUpa nIkaLato hoya che te tathA sugaMdhI dravyanI guTikAo meMDhAzIMgI jevA je padArtho, sugaMdhI phUlenI jAtio ane TuMkAmAM kahIe te je vastuomAM thoDI paNa sugaMdhI hoya che te badhI ene ghaNI vahAlI lAge che, tenA para enuM ghaNuM kheMcANa rahe che ane tenA upara enI rUci bahu hoya che. vaLI eka bIjI paNa vAta kahI dau: ene dugaMdhI vastunuM nAma paNa gamatuM nathI, tethI je ene jema sukha thAya ema karavA saMbaMdhI nizcaya hoya to evI vastuonuM nAma paNa tenAthI dara choDI devuM. he nAtha ! AvI rIte sugaMdhI vastuono Adara karIne ane durgadhI vastuone dUrathI choDI daIne tame e tamArA purANa mitranuM lAlanapAlana karo; ethI enuM lAlanapAlanakArya tamane ghaNuM sukhanuM kAraNa thaI paDaze. AvI rIte prANunI sAthe jyAre Apa vartana karaze ane tenuM lAlanapAlana karaze tyAre tamArA manamAM je sukha thavAno saMbhava rahe che tenuM te varNana ja thaI zake tema nathI." Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 ] prANaparicaya-bhujaMgatAnA khelA. 123 mantra--" suMdari ! teM ghaNI sArI vAta karI. bhadre! teM kahyuM te pramANe sarve huM karIza, mATe have sarva AkuLatA cheADI daine tuM nirAMte rahe.tArI je asvastha sthiti thai hatI te yAda karatAM mane kheda thAya che. have tuM marAmara svastha thai jA." manda jyAre A pramANe khelyA tyAre harSathI te khALAnI AMkheA vikasvara thai gai ane 'ghaNI kRpA thai! ema khAlatI AnaMdanA AvezamAM te mandakumArane page paDI. . prANaneA saMbaMdha. budhanI nirlepatA. mandranI lubdhatI. A vAta cAlatI hatI te vakhate mudhakumAra te! jANe eka zUnya jaMgalamAM muni ekalA beThA hAya tema taddana mauna ja rahyo. eTalA uparathI e bALAne khAtarI thai gai ke e ( budhakumAra) ghaNA pahoMcelA hAvA joie. eTalI hakIkata tenA dhyAnamAM AvI gai tethI tenA pratye te kAMi eTalI nahi, paraMtu e ALAe kAMika ana spaSTa uccAra karyAM ane kAMika tenA tarapha tiraskAra jevI najara karI. e avAjanA garbhamAM rahela tenI chupI phatehanI duSTa vAsanA joi laIne budhe ekadama nirNaya karI dIdhA ke are! A budha ane krANu, teA kSetra paNa mArUM che, parvata paNa mAre che ane meTI guphA paNa mArI pAtAnI che ane tenI aMdara prANa rahe che tethI te teA mArA Azrita kahevAya, eTale jarUra mAre ane pALavA teA joize ja emAM zaMkA jevuM nathI, bAkI A mALA je ghaNI zaTha dekhAya che te kahe che te pramANe pelA dhrANunI lAlanApAlanA tA karavI ja nahi, e lAlanApAlanAnA badalAmAM sukhanI AzA rAkhavI te kAkaTa jaNAya che. bAkI te jyAM sudhI e kSetra DI na dauM tyAM sudhI leAkayAtrA pramANe e prANanuM pAlana teA karavuM ja paDaze, mAtra e pAlana ApaNe vizuddha raste karavuM jethI vAMdhA na Ave. jyAre tevA prasaMga Avaze ane A kSetra ja cheDI devAze tyAre enA svataH tyAga thai jaze'. AvI rIte vicAra karIne ghrANune 1 nAne pheMkI devAtuM nathI, paNa temAM lubdhatA na hoya teA karmabaMdha na thAya sarve tyAgane avasare prANadriyanA paNa tyAga thaI zakaze. hAla teA temAM Asakti na rahe tA basa che--A phalitArthe che." 76 vartanAmAM taphAvata. Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1294 upamiti bhavaprapaMcA kathA. { prastAva ya e budhakumAra pALatA rahyo paNa enI lAlanApAlanA kAMi kare nahi, ene lADa laDAve nahi ane ene mATe ke enA saMbaMdhamAM koi doSa kare nahi, tethI e te ghaNuM sukha meLavavA lAgyA. have khIjI bAjue mandakumAra te atyaMta zatAyukta manavALI bhujaMgatAne AgaLa karIne ghrANumitranI lAlanAmanda ane prANa pAlanAmAM ghaNA lepaTa rahevA lAgyA ane tene pariNAme aneka prakAranAM duHkhasamudramAM avagAhana karI rahyo. te sugaMdhI dravyA ekaThA karavAmAM ane tenI taiyArI karavAmAM rAtadivasa herAna thai jatA hatA, tenuM mana AkhA vakhata te bAbatamAM parAvAyaluM rahetuM hatuM ane te bAbatamAM nakAmA kaleza pAmate hatA; vaLI durgaMdhI vastuonA tyAga karavAmAM ane tenAM sAdhanA ceAjavAmAM te vAraMvAra nakAmeA kheda pAmyA karatA hatA; AvAM kA Ane laine zAMtinuM sukha zuM che ane kevuM che tene teA te jANatA paNa na heAtA. samaju ane vivekI tene mATe manamAM hAsya karI rahyA hatA. A pramANe sthiti heAvA chatAM meAhanA orathI ane doSathI pote jANe ghaNA sukhamAM lATatA hoya tema te mAnatA hatA ane prANunI vadhAre vadhAre lAlanApAlanA karateA hateA. sukhanA spaSTa khyAla vagaranA prANI iMdriyaviSayamAM AvI rIte ja lubdha rahIne AnaMda mAne che, sukha samaje che, sthULamAM sarva mAnI bese che, bAkI emAM vAstavika sukhanI gaMdha paNa hAtI nathI, samajIe emAM sukha mAnatA paNa nathI. sthULa sukhanAM sAdhana meLavavAmAM je kaSTa paDe che tenA pramANamAM sthULa sukha paNa maLatuM nathI ane tenA viyoge mahA glAni thAya che. AvI sthati anubhavatAM chatAM mandakumAra emAM sukha mA natA hatA. Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > prakaraNa 19 muM. mAharAya cAritradharmanuM yuddha. co vicAre kahevA mAMDela dhrANeAtpatti mArgAnusAritAmAsIkRta paricaya. rAjyanItinA mULatattvAnI carcA. mAharAja cAritrarAjanuM mAruM yuddha hAtmA muni peAtAnuM caritra dhavaLarAja vigerenI samakSa kahI rahyA che, daramyAna temaNe budha ane mandanA paricaya karAvyA, lalATadeze bhujaMgatA maLI, temAM manda phasAyA, brANane rAjI karavAmAM e rokAi gayA. have tenA saMbaMdhamAM vizeSa mAhItagArI budhane kevI rIte maLI te saMbaMdhI vAta AgaLa calAvatAM pelA mahAtmA muni sabhA samakSa vAta kahevA lAgyA te mahu manana karavA yogya che. munizrIe calAvyuMH-- vicAranI yuvAvasthA ane dezATana, pAchA pharatAM mahetsavanA zubha prasaMga avaleAkanAthI prANasaMgatapara ekAMta, ApaNe agAu joi gayA ke mudhakumArane devI dhiSaNAthI vicAra nAmanA kumAra thayA hatA. e vicArakumAra ceAgya lAlanapAlanathI vadhIne have yuvAna thayA hatA. hakIkata ema banI ke e rAjaputra vicAra eka vakhate vinAda 1 A AkhuM prakaraNa vicAranA mukhamAM mUkyuM che, e vicArathI bharapUra che, pramANamAM mADhuM karavAmAM AvyuM che, vicAranAM piraNAmA chUTAM paDI na jAya tethI vaccethI eneA vibhAga karyo nathI. Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1296 upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAvanA mATe dezAMtaramAM pharavA sArU nIkaLI paDyo. aneka jayoe musApharI karIne svadeza tarapha pAcho pharyo. ApaNe vArtA prasaMga cAle che te arasAmAM te bAhya ane ataraMga pradezamAM lAMbI musApharI karIne turatamAM ja pAcho Avyo hato. ene kSemakuzaLa pAcho Avela jemAM budha kumAra ane dhiSAyAdevI bahu rAjI thayA, sarvane ghaNe AnaMda che ane AkhuM rAjamadira saMtoSa pAmyuM. te prasaMge paraspara AnaMdasamAgamane mahA AibarapUrvaka maherAva karavAmAM Avyo. e mahotsava daramyAna budha ane manda (pitA ane kAkA ne chANa sAthe deratI thaI hatI te vAtanI vicArakumArane khabara paDI. A hakIkata jANatAM vicArakumAra pitAnA pitA budha kumArane ekAMta sthAnamAM laI gaye ane yogya vinayapUrvaka praNAma karI hAtha joDIne kahevA lAgyo. mArgAsAritA mAsI. vicAranI namratA, mAsInuM ALakhANa, dezATananA lAbho. pitAjI! jo ke Apane huM kAMI kahevAga nathI, chatAM mAre Apane jaNAvavuM joIe ke Apane pilA ghAva sAthe dostI thaI che te ThIka nathI. e ghANa sAro mANasa nathI, paraMtu mahA duSTa che, tenuM kAraNa Apa jarA vistArathI sAMbhaLo. Apa jANe che ke huM ApazrI ane mArI mAtAne pUchyA vagara dezaparadeza jevA sArU nIkaLI gayo hato. pitAjI! evI rIte pRthvI para pharatAM karatAM aneka gAme nagara, kheTe (khe tane rahevAnAM tadana nAnAM gAmaDAMo-nehaDAM) khANo vigere sArI rIte joyAM. pharatAM pharatAM eka vakhata huM bhavacakanagaramAM AvI 5ha . e nagaranA rAjamArgamAM meM eka suMdara strIne joI. e 1 AgaLa jaNAze ke vicAra rajA vagaraja dezAMtara jovA gayo hato. vicAra rajana vagara paradeza deDyA kare che e mAnasazAstrano niyama che. 2 vicArakumAra potAnA pitA budhakumAra pAse jAti anubhava kahe chebudhAcArya (mahAtmA muni) pitAnuM caritra dhavaLarAja sanmukha kahe che-e AkhuM caritra saMsArIjIva sadAgama samakSa kahI batAve che. 3 vicAra-ne aMkutha hoto nathI tethI A bAbata putradharmane na chAjI chatAM mAnasika najare yogya che. 4 bhavacaka-svarUpa mATe juo ka. 4. pra. 20. vistArathI e nagara ane tenA banAvonuM varNana sadara prastAvamAM tyAra pachI Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1297 vizALa AMkhAvALI suMdara lalanA mane joine ghaNI rAjI thai ane jANe koi avarNanIya navIna rasanA anubhava karatI hoya tevI dekhAi. enA dekhAvanuM varNana karavuM ghaNuM muzkela che paraMtu sAdhAraNa upamA ApIe te kalpavRkSanI suMdara mAMjarane amRtanuM chAMTaNuM karyuM hAya tyAre jevI te mAMjara dekhAya athavA teA vAdaLAMnA gaDagaDATa sAMbhaLI gAjatA AkAza tarapha joi joine jema mayurI (Dhela ) nAca karatI hAya tyAre te jevI dekhAya athavA cakravAkI AkhI rAtanA viraha sahana karyAM pachI savAranA paheAramAM peAtAnI sAthe pharanAra priyapati( cakravAka )ne maLe te vakhate tenA mukhanA jevA dekhAva thAya athavA caMdranI kaLAnI AsapAsathI vAdaLAMonuM AvaraNa dUra thayA pachI tenA jevA suMdara dekhAva zaradaRtumAM pUrNimAe thAya che tevI AMkhAthI tAkI tAkIne e zAMta sAdhvI strI mArI sAmuM jotI hatI tyAre lAgatI hatI. jANe enA koi mahAna rAjya upara abhiSeka karyo hAya athavA teA jANe e sukhasAgaramAM ladabada thai gai hoya tevI suMdara AnaMdadazAne anubhavatI te mArA jovAmAM AvI. ene eTalA badhA harSamAM AvelI joine mane paNa ghaNo AnaMda thayo, snehathI bharapUra sajjanane jotAM citta jarUra Ardra thai jAya che, narama thai jAya che, premALa banI jAya che e sarva sAdhAraNa niyama pramANe mArI paNa e pavitra dekhAtI strI tarapha lAgaNI thai AvI ane meM ene praNAma karyAM eTale teNe mane Aziy ApI. zuddha snehanAM nijharaNAMe. tyAra pachI turata ja e suMdara lalanA mane kahevA lAgI ahe mArA hRdayanaMdana! tuM kANu ane kyAMthI AvyA che te kahe." HH meM javAbamAM kahyuM "dharAtala nagaramAM rahelI devI viSaNAmAtA ane pitA budharAjaneA huM putra chuM ane dezATana karI jJAna prApta karavA sArUM hAla musAphIe nIkaLI paDyo chuM. mAre AvA javAba sAMbhaLIne e strInI AMkhamAM harSanAM AMsuM AvI gayAM ane sehathI mane bheTIne vAraMvAra cuMbana levA lAgI ane mArUM mAthuM suMghavA lAgI. tyAra pachI amArI vacce nIce pramANe vAtacIta thaiH---- 1 vaDIla bALakanuM mAthuM suMghe e prema dekhADavAne mArga che. baMgALAmAM atyAre paNa e ravAja pracalita che. Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva ma mArgAnusAritA--" are mahAbhAgya! tuM ahIM AvyA te mahu sArUM karyuM. dIkarA! tArA hRdaya ane AMkhothI huM teA tane prathamathI ja oLakhI gai hatI. mANasanI AMkhA ane tenuM hRdaya e baMne jAtismara' che, e sAmAne joine kai jAtanA ane koNa che tenI rAkhara sAkSI Ape che, kAraNa ke te dekhavAmAtrathI ja priya ane apriyane kharAkhara jANI jAya che; paNa bhAi! tuM mane ALakhatA nahi ja hA, kAraNa ke tuM nAnA che ane jyAre meM tane mUkyo tyAre te tuM taddana bALaka hatA. jo bhAi! huM tArI mAtA triSaNAnI bahenapaNI chuM, budharAjanA peAtAneA paNa mArA upara ghaNA eha che ane mArUM nAma mArgAnusAritA che. tArI niSpApa mAtA viSAdevI mArUM zarIra che, mAruM jIvatara che, mArA prANa jevI che ane tArA pitA budhadeva tA mArA jIvanathI paNa mAre vadhAre che. e bannenA hukamathI huM lAvilAkana karavA sArU nIkaLI paDI te vakhate te mAtra tAro janma ja thayA hatA. A pramANe hAvAthI tuM teA mArA bhANeja che, tuM mArA putra che, mArUM jIvatara che, are vahAlA ! tuM te mArUM sarvasva che, mArA paramAtmA che. are bhAI! deza jovAnI icchAthI musApharIe nIkaLI paDIne te ghara cheDyuM te te ghaNuM sArUM karyuM. tuM ghaNA jijJAsu he! ema cesa jaNAya che. deDakAM. A duniyA aneka prakAranA manAvA, hevAlA ane kutUhaleAthI bharelI che tene je prANI peAtAne gharethI nIkaLIne pahelethI chelle sudhI jotA nathI te kuvAnAM deDakAM jevA che ema samajavuM. evA ghare besI rahenAranI duniyA bahu TuMkI hAya che ane tenI najara paNa TuMkI ja hoya che ane rahe che, kAraNu ke duniyAmAM kai kai prakAranA vilAsA hoya che, kaI kaI jAtanI huziyArIo hAya che, kai kai prakAranI buddhi hAya che, kai kai prakA kuvAnAM 1298 1 jAtismaraH jAtine yAda karAvanAra, be AMkhA ane hRdaya enI jAtine yAda karAve che, ene jovAthI ja priya apriya jaNAi Aya che; jo pUrvanA vahAlA hAya teA rAga thAya che, na heAya teA rAga thatA nathI; tethI AMkhA ane cittane jA tismara kahevAmAM Ave che. 2 vicArane janma thatAM mArgavileAkana thavAnI zarUAta thAya che, tyAM sudhI edha dRSTi heAya che, te maTI jaine yAdaSTi Ave che ane mArgAnusArI thatAM samyagra mArgane raste graMthibheda tarapha prayANa thAya che. 3 ApaNA dezanA rivAja pramANe mAnI bahenapaNI-sakhI heAya tene mAsI kahevAmAM Ave che. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1299 ranI cAlAkIo hoya che, kaI kaI prakAranI dezabhASAo jANavA lAyaka hoya che ane lokenI aneka prakAranI IcchAo ane AcAronI suMdaratA jovA lAyaka hoya che-A sarva bAbatanI aneka dhUtArAo lucAo chaLakapaTa karanArAothI bharelI ane aneka prakAranA banAvothI bharapUra pRthvIne aneka vAra jovAmAM na Ave tyAM sudhI zI khabara paDe ! teTalA mATe bhAI! tuM meTA jabarajasta bhavacaka nagaramAM jevA sArU AvI pahoMcyo te bahu sAruM karyuM. A nagara aneka banAvothI bharapUra che, aneka navAijevI adbhuta vastuothI yukta che ane catura mANasothI vyApta che. je prANI A nagarane sArI rIte barAbara jue che teNe A AkhA cara ane sthira. sthAvara ane jaMgama bhuvanane joyuM ema samajavuM. kAraNa ke AkhA bhavanano-svarga mRtyu pAtALa-atra samAveza thAya che. ahIM mArA rata! tuM jAte cAlI calAvIne ahIM AvI pahocyo ane mArI najare paDayo tethI kharekhara huM dhanya chuM, bhAgyazALI chuM, kRtakRtya chuM." meM (vicAre) "javAba Apyo-Apa kaho cho te pramANe che to mane mArA nasIbe tamArI sAthe meLavI Apo te bahu sAruM thayuM. have mArI upara kRpA karIne mAtAjI! mane sArI rIte A bhavacakanagara batAvo." mArganusAritAe batAvela kautuka. bhavacakranI aneka navInatAo, saMyama subhaTanA hAlahavAla. vicAraputra potAnA pitAzrI budharAjane kahe che ke mArI mA sIe mAre Avo javAba sAMbhaLyo eTale teNe mArI parvata para mAgaNIne svIkAra karyA ane aneka prakAranA banAve jana pura. sAthe AkhuM bhavacakranagara ane sAthe rahIne batAvyuM. have e nagaramAM pharatAM pharatAM me jarA dura eka nAnuM nagara (gAma) joyuM, e nAnA nagaranI vacce eka moTo DuMgara ghaNe dUrathI najare paDato hato, vaLI e DuMgaranA eka moTA zikhara upara eka nAnuM zahera vaseluM paNa ghaNe dUrathI dekhAtuM hatuM. meM mAnusAritAne pUchyuM "mAtAjI! A bhavacakanagaramAM vaLI bIjuM aMdara zahera te kevuM che? vaLI e nagaramAMthI eka moTe parvata bahAra nIkaLelA dekhAya che te ko? ane tenA zikhara upara zahera kayuM che te sarva mane samajAvo." Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 1 mArgAnusAritAe mane javAma Apyo ke zuM teM A nagara joyuM nathI ? e sAttvikamAnasa nagara nAme ghaNA kALathI prasiddha che, e nagaranI aMdarathI je parvata nIkaLe che tenuM nAma vivekaparvata che ane e parvatanI upara je suMdara nagara dekhAya che tenuM nAma jai napura che. tuM teA badhI hakIkatanA sAra samaje che chatAM AvA savAla teM kema karyAM? " 1300 mArgAnusAritA e pramANe vAta karatI hatI te vakhate eka bIjo ghaNA dhyAna kheMcanArA banAva banyo te hakIkata Apa sAMbhaLe. eka rAjaputranA AkhA zarIre zvA vAgyA che, tene lIdhe te ghaNA vihvaLa thai gayela che, bIjA mANase tene upADIne anyatra lai jAya che ane tenI cAre bAjI purUSa! vIMTaLAi vaLelA che--Aveza eka rAjaputra amArA jovAmAM AvyA. ene jotAMja pitAjI ! meM mArI mAsIne pUchyuM " are mAtAjI! A rAjaputra jevA lAgatA purUSa kANu che? enA upara sakhta UMDA ghA kANe karyAM che? ene kyAM lai javAmAM Ave che? ane enI sevAmAM koNa koNa che? e sarva mane arAkhara jaNAve !" ghavAyale rAjaputra. mArgAnusAritAe mane javAba Apyo "ahIM cAritradharma nAmanA rAjA che, tene tidharma nAmanA eka putra che, e yatidharmane prakhyAta parAkramavALA A saMyama nAmanA mAsa che. vAta ema che ke enA meTA zatruo mahAmeAha vigere che jeo ghaNA duSTa ane bhayaMkara che. temaNe ene eka vakhata ekalA joyA eTale lAga joine ene khUba mAryo. te vakhate zatruo ghaNA heAvAthI ane te ekalA hAvAthI eNe ghaNA prahAro khAdhA ane ene laine Akhe zarIre te jarjara thai gayA ane atyAre ene enA lazkarIe pAche la saMyamane pU le| mAra. 1 enuM vistArathI varNana pru. 4. pra. 33 mAM thai gayuM. 2 viveka parvatanuM varNana sadara prakaraNamAM pR. 1047 thI gai gayuM te jue. 3 jainapura varNana sadara prakaraNamAM pR. 1049 thI zarU thAya che. 4 jIe pra. 4, pra. 34. pR. 1058, 5 jue pra. 4. pra. 35 rR. 1066. 6 yatidharmanA parivAramAM daza mANaseA che temAM chaThTho saMyama nAmanA che. enuM varNana sadara prakaraNamAM rR. 1073 thI zarU thAya che e jue. Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNa 18] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1301 jAya che. enA pALAo have ene tenA rAjamaMdiramAM laI jaze. A nagaramAM jyAM rAjamaMdira AveluM che tyAM e saMyamanA sarve saMbaMdhIo vase che." A pramANe sAMbhaLIne meM jaNAvyuM "are mAtAjI! zatruoe AvI bhayaMkara pIDa potAnA mANasane karI che e vicArane joIne have cAritradharmarAja vigere zuM kare che te jovAnuM kau ta ka. mArA manamAM moTuM kautuka thayuM che, e jovAthI mane ghaNuM jANavAnuM maLaze evuM mane lAge che, to mAtAjI! tame mane pelA DuMgaranA zikhara upara laI jAo ane tyAM A saMyamano svAmI (cAritrarAja ) kevI ceSTA kare che te jarUra batAve ! pitAjI! meM je IcchA mArganusAritA mAsIne darzAvI te teNe bahu khuzIthI svIkArI. cittasamAdhAna maMDapamAM cAritrarAja, saMyamanA parAbhavathI subhaTone kSobha, rAjAonI pariSadumAM vicAravinimaya. tyAra pachI mArI mAsIe rasto batAvyo te mArge huM tenI pachavADe vivekagirinA zikhare gayA. e parvata upara jenapuramAM moTA rAjyamaMDaLanI vacce cittasamAdhAna maMDapamAM cAritradharmarAja beThA hatA, enI pAse bIjA rAjAo paNa beThA hatA te savanuM varNana teNe jUThuM jAdu karI batAvyuM, kAraNa ke e pote tattva bahu sArI rIte jANI rahI hatI. have e pramANe amArI vAta cAlatI hatI te vakhate pelA lazkarI saMyama subhaTane rAjasabhAmAM laI AvyA, cAritrarAjane saMyama batAvavAmAM AvyuM ane banela sava hakIkata nivedana karavAmAM AvI. zatrue potAnA mANasane ATalI sakhta ijA karI e hakIkata zravaNe hakIkata sAMbhaLatAM AkhI rAjasabhAmAM rahelA subharAjasabhAsthiti. TomAM moTo khaLabhaLATa thaI gayo. te vakhate sabhA jananA moTA bhayaMkara avAjathI, temaja temanA hAthanA pachADAthI jamIna kaMpAyamAna thaI gaI ane moTA khaLabhaLATathI 1 saMyamanA saMbaMdhIo te kSA, mAva, Arjava, muktatA, tapa, satya, zAca, akiMcana ane brahmacarya-jha. 5. pra. 35 mAM varNavelA che, te jue. 2 vivekagirine mArga mAganusArapaNAthI ja zodhI zakAya che. 3 cAritrarAjanA AkhA parivAranuM varNana pra. 4. pra. 34 thI zarU thayela che. tyAM te vigatavAra Apela hovAthI atra tenuM punarAvartana karyuM nathI. 7 Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1302 upamiti bhavaprapaMcA kaMthA, [ prastAva 1 gAjI uThela mahAsamudra jethI te rAjasabhAnI sthiti te vakhate manI gai. krodha pAmelA yamarAjanI jevA dekhAva karIne koi mATethI hAkAro karavA lAgyA, kAi pAtAnA hAthane pachADavA lAgyA, kAinA rAmarAya lAgaNIthI UMcA thai AvyA, koi te manAva joine evA AkarA thaI gayA ke rASathI temanAM mukha lAla thai gayAM ane temanAM bhayaMkara bhavAM caDhI gayAM, kAi vaLI chAtI kADhIne UbhA UbhA peAtAnI taravAra upara najara nAkhavA lAgyA, kAi krodhathI eTalA aMdha thai gayA ke tenI asarathI temanI AMkheA rAtI thai gai, kAi mATethI eTaluM aTTahAsa karavA lAgyA ke tenA jorathI jANe AkhI pRthvI gAjI rahI hAya ema lAgyuM, kAine teA eTalI sakhta garamI aMdara AvI gai ke tenA tApanA jorathI temanA zarIra para parasevAnAM bindu dekhAvA lAgyAM ane keTalAkanuM zarIra to krodhathI eTaluM badhuM lAla thai gayuM ke jANe te sAkSAt saLagatA aMgArA ( agni ) ja hoya tevuM dekhAvA lAgyuM. AvI rIte AkhA rAjamaMdiranA sarva leAkeAmAM meATA khaLabhaLATa thayelA joine cAritradharmarAjane tenA sadveSa naMzAMta thavAnI trIe kahyuM "deva! je dhIrA ane samaju purUSa jarUrI Ata. hoya che temaNe akALe thai AvelAM vAdaLAMnI gajenA jevA khaLabhaLATa karI mUkavA yukta nathI. mATe sAheba! A rAjAone Apa jarA zAMta kare, have vAtanI hada thai gai che, tethI ApazrI teonI sAthe ApaneA abhiprAya meLavA ane temanI paNa parIkSA karo!" soAdha maMtrInI AvI sUcanA thatAM cAritrarAje sarva rAjA tarapha mAtra najara karI ane jANe te vakhate vartatA kSeAbha aTakAvavAnI potAnI icchA che evI ceSTA batAvI eTale sarva vicakSaNa rAjA, subhaTa ane sabhAsade ekadama mauna thai gayA. samajuM mANasA isArA mAtramAM peAtAnuM kartavya ane sAmAnuM mana samajI jAya che. sUcanAne a ma la. te vakhate cAritradharmarAje sarva sabhAjanAne uddezIne kahyuM " aho mahIpALe ! A pramANe hakIkata banI che te tamArA sAM 1 AnI sAthe meAharAjAnI sabhA sarakhAvavA yAgya che. teenuM nirvivekIpaNuM A prakaraNamAM AgaLa levAze. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19] meharAya cAritradharmanuM yuddha. 1303 bhaLavAmAM ane samajavAmAM AvI, have ApaNe e saMbaMdhamAM zuM karavuM tene tamArA manamAM je vicAra thaye hoya te jaNAvo." mahArAjA cAritrarAjano Avo prazna sAMbhaLIne satya, zauca, tapa, tyAga, brahmacarya vigere je rAjAo tyAM beThA yuddhane hatA teonAM manamAM yuddha karavAno utsAha vRddhi utsAha pApe ane atyaMta utsAhamAM AvI teoe ekatra paNe jaNAvyuM "aho! ApaNuM saMyama subhaTanI ATalI badhI kadarthanA e lekee karI te sarva zuM ApaNe khamIne besI rahIe? zuM haju paNa ApaNane A bAbatamAM vilaMba karo ghaTe? aparAdha kare tene kSamA ApavAthI te aparAdhanI kSamA ja je prANIone apathya tarIke pariName-matalaba jene kSamA ApavAthI ulaTA joramAM Ave-tevAone to jaDamULathI ukheDI nAkhavA e ja teone ThekANe lAvavAnuM osaDa che. keTalAka prANIone kSamA ApavI te ulaTI apathya bhojana jevI thAya che ane teo ApanArano Azaya na samajatAM narama paDavAne badale ulaTA zeramAM Ave che, tevAone yogya zikSA karavI e ja temanA saMbaMdhamAM yogya upacAra che. vaLI sAheba ! jyAM sudhI e mahAmaha vigere bhayaMkara zatruone mArI haThAvavAmAM na Ave tyAM sudhI amArI jevAone sukhanI gaMdha paNa kema Ave? paNa sAheba ! ApazrInI jyAM sudhI e bAbatamAM prabaLa icachA pravarte nahi tyAM sudhI e durAtmAono nAza paNa thaI zake nahi. juo sAheba! Apane eka eka senAnI evo bahAdura che ke moTA bhayaMkara saMgrAmamAM te ekalo zatrunI AkhI senAne nasADI mUke, harAvI de ane nAza pamADe; jevI rIte eka kezarI siMha ekale haraNIAnA AkhA ToLAnA TeLAne nasADI mUke che tevI rIte tamAro pratyeka lazkarI subhaTa duzamanane daLI nAkhe te che te Apane sArI rIte jANItI bInA che. je Apane hukama vacce na Avato hoyatenI rAha jovAnI na hoya, to moTA khaLabhaLATa thayelA samudranA jAonI jema tamArA senAnIo duzamananA lakarane DUbADI de." mahArAjAnI vicAraNa, (Consultation.) A pramANe mahArAjA vigerenI sAme laDavA javAnI hoMsavALA gumAnI rAjAo saghaLA eka vicAramAM AvI gayA ane upara 1 A muktatA nAmanI cothI putrI agAu varNavela che te samajavI. juo jha, 4. pra. 35. pR. 1068, Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1304 upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva 1 pramANe bolIne mahArAjA samakSa khaDA thaI gayA. teonA AkhA zarIra upara laDAI laDavAnI kharaja AvatI joIne mahArAje teonI sAme najara karI to mahAbhayaMkara madonmatta hAthIne vidAraNuM karavA samartha riha jevA teo dekhAvA lAgyA. prasaMga vicAra karavA jene lAgavAthI ane utAvaLe kAma karavAnI Teva na hovAne lIdhe cAritrarAja te vakhate eka khAnagI oraDAmAM pitAnA 'sabodha maMtrIne laIne gayA. vaLI potAnA lazkaranA baLa vigerene paNa vicAra karavAno hato tethI samyagdarzana senApatine paNu sAthe vicAraNA karavA mATe bolAvI lIdho. pelA satya zaucAdi rAjAo rAjasabhAmAM rahyA ane mahArAja potAnA maMtrI ane senApati sAthe khAnagI vicAraNuM karavA gayA. pitAjI! te vakhate pelI mArI mAsI mArgAnusAritA paNa aMtardhAna thaI bIjA na dekhe tevI rIte te oraDAmAM mane sAthe laIne dAkhala thaI gaI. ene laine e rAjA maMtrI ane senApati vacce je vAtacIta thaI te mArA jANavAmAM AvI gaI. mahArAja cAritrarAje potAnA maMtrI ane senApatine pUchayuM ke teonA mata pramANe atyAre zuM karavuM ucita che jenA javAbamAM senApati ane maMtrIe potAnA vicAre nIce pramANe jaNAvyA. prathama "samyagadarzana senApatie mahArAjAne uddezIne kahyuM "deva! Apane bahAdura laDavaiyAo satya zauca vigeree samyagadarzana se- je kahyuM che te ja A vakhate ApazrIne karavuM ucita nApatine jIsaso. che te bAbatamAM saMzaya karavA jevuM nathI. enuM kAraNa e che ke atyaMta duSTa cittavALA ane taddana nAza karavA yogya zatruo taraphathI Ave na sahana thai zake te gunho thayA pachI je ke prANIne svamAnane jarA paNa khyAla hoya te 1 juo pra. 4. pra. 36. pR. 1090. 2 juo sadara prakaraNa. pR. 1088. 3 vicAra pitAnA pitA budha kumArane kahe che mahAtmA muni je budhAcArya che te potAnuM caritra dhavaLarAja vimaLakumAra pAse kahe che-saMsArIjIva potAnI kathA sadAgama samakSa kahe che. 4 ahIM lazkarI mANasanI salAha ane kArasthAnI musadIo. (diplomats) nI salAhamAM keTalo phera paDe che. te jovA jevuM che; lazkarI mANasamAM jusso ghaNe hoya che, mutsaddIomAM dIrdha dRSTi, gaNatarI ane vicAraNuM vadhAre hoya che. Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] meharAya cAritradharmanuM yuddha 135 besI kema rahe? je prANI zatra taraphathI apamAna pAme ane hAre, te prANuM to marI gayuM hoya to vadhAre sAruM, tevo halake prANI baLI gayuM hoya to vadhAre sAruM, evo prANI te jo ja na hoya te vadhAre sAruM, are evo prANI to garbhamAM ja gaLI hoya to vadhAre sArU, je prANI upara zatruo vAraMvAra AkramaNa kare ane tene dhULamAM ragadoLe, chatAM je nirAMte besI rahe tevo prANI te dhULa je che, tarakhalA jevo che, rAkha jevo che, ane thavA to kAMI paNa nathI ema kahIe to paNa yogya che. je prANIne mAthe eka paNa zatru gAjato hoya che te te zatrune paNa te jItI levAnI IcchA rAkhato hoya che, to pachI jene mAthe anaMta zatruo gAjI rahyA hoya tenAthI te besI kema rahevAya? teTalA mATe he rAjana ! ApanA AkhA zatravargane nAza karIne A pRthvIne Apa taddana niSkaTaka banAve ane tyAra pachI nirAMte bese." AvI rIte jussAmAM AvI jaIne atyaMta utkaTa vAka belIne samyagadarzana senApatie pitAnuM belaDuM baMdha karyuM. A pramANe potAnI IcchA pramANe je ucita kArya te vakhate karavA yogya lAgyuM teno nirNaya teNe ekadama jaNAvI dIdho. have te vakhate lIlAyukta zAMta najare cAritrarAje sabadha tarapha najara karI ane iMgitathI teno abhiprAya zuM che te jaNAvavA sUcavyuM. A prasaMge zuM kArya karavA gya che ane vastutattva zuM che te - baMdhI dareka bAbatamAM prathakkaraNa karI UMDA utarI rahasya samajavAmAM kuzaLa rasadha maMtrIe A bAbatanA garbhamAM rahela athe vicArI javAba Ape deva! tamArI pAse vidvAna purUSe (samyagadarzane ) sArI hakIkata kahI che tethI have ApanI pAse asadudhanI rAja- tyAre mArA jevAne A bAbatamAM bolavuM agya nIti vicAraNuM. che, chatAM mahArAja ! Apane mArA upara je bahu mAna che ane ApazrI prasaMgopAta mArI salAha mAge che tethI ApanI kRpA mane utsAhI banAve che, ane te usAhathI prerAyele mArA je prANuM vAcALa bane che. (samyagadarzanane uddezIne ) ahAhA ! tamArAmAM kharekharUM utkaTa teja che! tamAro vANI uparano kAbu paNuM ghaNe jabare che! ane senApatirAja ! tamArI ApaNuM svAmI (cAritrarAja ) tarapha bhakti te ghaNI ja vakhANavA lAyaka che. tame kahyuM ke je prANIne mAnano kAMI paNa khyAla heya te zatruo taraphathI thato parAbhava sahana karI zakato nathI te Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1306 upamiti bhavaprapaMca kathA. [pratAvA vAta taddana sAcI che. temaja zatruthI parAbhava pAmela prANI A duniyAmAM taddana sAra vagarano che e vAta paNa taddana satya che. varSa mahAmaha vigere zatruo ghaNuM duSTa che, luccA che, pApI che, mATe nAza karavAgya che e vAta tame kahI te paNa satya che. ane ApaNu mahArAjanA sarve sevake teno ghAta karI zake tevA parAkramI che e vAta paNa satya che. huM to tyAM sudhI paNa kahuM chuM ke ApaNuM mahArAjAnA hukamamAM rahenArA purUSone tame bAju upara rAkhe, paraMtu emanA lazkaranI strIo paNa e mahAmaha vigere zatruono vinAza karavAmAM samarthe che. paraMtu hakIkata evI che ke prastAvarahitaM kArya, nAraMbheta vickssnnH| nItipaurupayoryasmAt, prastAvaH kaarysaadhkH|| DAhyo mANasa avasara vagara kaI paNa kAma kadi zarU karate nathI kAraNa ke nIti ane purUSatva avasara ja barAbara kAma sAdhI ApI zake che. vaLI pUjya mahArAjA ane Apa senApati samakSa nItizAstranI vAta jaNAvavI e che ke piSTapeSaNu jevuM che, bharaDeluM pharIvAra bharaDavA jevuM che, paNa muddAnI kAMIka vAta tamane yAda ApuM chuM. rAjanIti. rAjanItimAM cha guNe kahyA che, pAMca aMgo batAvyA che, traNa zakti varNavI che, udayasiddhio traNa batAvI che ane nIti cAra prakAranI kahI che; e uparAMta cAra prakAranI rAjavidyA spaSTa karI cheAvI AvI bIjI aneka bAbato nItizAstramAM kahela che te A pane vidita che tethI tenuM vizeSa varNana atyAre karavAnI jarUra nathI. pararAjya sAthe rAjanIti calAvavAmAM cha guNe khAsa saMbhALavAM joIe te cha guNe A pramANe che: sthAna, yAna, saMdhi, 1 ahIMthI rAjanIti batAvavAmAM AvI che. e sarva loke tene lagatAM zAstromAM tathA hanadA AkAramAM Ave che. zukranItimAM paNa sahaja keraphAra sAthe Ave che. manusmRtinuM TAMcaNa ApazuM, anyatra jijJAsue zodha karI levI. 2 A cha guNenA saMbaMdhamAM manusmRti adhyAya 7 mAM nIce pramANe hakIkata che te vicAravI, tyAM sthAna'ne badala Asana' zabda vAparyo che. uparanA sarvane pitAnA udaya ane paranI hAnirUpa kAryanuM avalokana karIne upayoga kare. e pratyeka guNa be be prakAranA che. vartamAna athavA bhaviSyanA lAbha mATe mitra, Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] moharAya cAritradharmanuM yuddha 1307 vigraha, saMzraya ane dhIbhAva, ("rathAna eTale lazkarane kaI jagyA para rAkhavuM te saMbaMdhI vicAraNuM. kulaka bhaTTa sthAnamAM lakara, khajAne, nagara ane dezane samAveza kare che. pararAjya sAthe nIti kevI calAvavI temAM AsthAna upara khAsa lakSya rAkhavAnuM che. tyAnamAM kuca karavAnI ane hallo karavAnI bAbatano samAveza thAya che. keTalIka vAra bacAva karavAne heya che ane keTalIka vAra pate ja sAmI bAjupara dhasAro karavAno hoya che. A yAnamAM lazkarane pUrI pADavAnI jarUrIAto saMbaMdhI bAbatano paNa samAveza thAya che. (Commissariat & Transport) "saMdhi ane vigraha saMdhimAM pararAjya sAthe suleha ane tene lagatA kelakarAne rAmAveza thAya che ane vigrahamAM kevA saMgamAM laDAI jAhera karavI, te vakhate kaI bAbato vicAravI te sarvane samAveza thAya che. "saMzrayamAM je rAjya sAthe suleha athavA saMbaMdhanA kelakarAra thatA hoya te rAjya anya rAjya sAthe laDAInA prasaMge kevI ane kyAre madada karavI te bAbatanI zaratono samAveza thAya che. "dhIrAjAne maLIne bIjA rAja upara caDhAI karavAmAM Ave tene samAnaka saMdhi kahe che ane ame amuka rAjA para caDhAI karazuM, tame bIjA amuka upara karo, ema goThavaNa karI caDhAi karavAmAM Ave tene asamAnakarmI saMdhi kahe che. zatrune parAjaya karavA pote laDAI karavI te eka prakArane vigraha" ane mitrarAjA upara upakAra karavA laDAi jAhera karavI te bIjA prakArane 'vigraha'. jarUra paDatAM zatru5ra ekalA AkramaNa karavuM paDe te eka prakAranuM dhyAna" ( caDhAi) ane mitranI sAthe maLI caDhAI laI javI te bIjA prakAranuM bayAna'. Asana eTale senA bhaMDArathI kSINuM thayelA rAjAe chAnAmAnA besI rahevuM te eka prakAranuM Asana ane mitranA rodhathI besI rahevuM paDe te bIjA prakAranuM Asana . thoDA sainyane amuka sthAna para rAkhavuM ane thoDA sainya sAthe rAjAe pote killAmAM rahevuM e be prakArane taidhIbhAva'. zatrunA AvI paDelA saMkaTane dura karavA moTA rAjAne Azraya te "saMzraya" ane bhaviSyanA tevA saMkaTane dUra rAkhavA Azraya karavo te bIjA prakArano saMzraya (manu. 7. 160-168). bhaviSyamAM potAnI unnati thaze ema jANe ane atyAre sAmAnya pIDA thaze ema lAge te saMdhine Azraya karo (169). jyAre maMtrImaMDaLa prasanna thayeluM hoya ane potAne hAthI, gheDA, dhana, bhaMDAra tathA prabhuzakti maMtrazakti ane usAhathI bharapUra jue tyAre zatru sAthe 'vigraha' kara (170). potAnuM sainya dhanathI ane manathI prasanna hoya ane annAdithI puSTa hoya tathA zatrusainya tethI viparIta jANavAmAM Ave tyAre zatru para caDhAI (yAna) karavI (171). jyAre pote hAthI DAthI kSINa thaI jAya tyAre yapUrvaka "Asanane Azraya karavo eTale zAMta besI rahevuM (172) zatru mahAbaLavAna hoya tyAre taidhIbhAva' karI sanyanA be vibhAga pADavA. (173). zatru rAjAnA sainyane tAbe thavAne vakhata Ave tyAre killAmAMthI bahAra nIkaLI baLavAna rAjAne "Azraya" kara (174). Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1308 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 bhAva" eTale ekanI sAthe kAMI vAta karavI ane anyanI sAthe bIjI vAta karavI che. kArasthAnIpaNune AmAM samAveza thAya che. keTalAka nItikAronA mata pramANe taidhIbhAva eTale lazkaranA be vibhAga pADI yuktithI zatrune mahAta kare. 5rarAjyanA saMbaMdhamAM A cha guNo khAsa lakSyamAM rAkhavA yogya che.) "rAjanItinAM pAMca aMga batAvavAmAM AvyAM che. 1 kaI paNa kArya karatAM ghuMcavaNa Ave tyAre tenA upAyo jI rAkhavA. (upAya cAra prakAranA nItikAre batAve che. sAma: samajAvavuM; dAna: paisAnI lAlaca devI. bheda: zatrumAM paraspara bheda paDAvo. daMDa: sajA karavI; e uparAMta traNa bIjA upAya paNa keTalAka nItikAre batAve che: mAyA: chetarapIMDI; upekSA: bedarakArI athavA cAlAkI ane iMdrajALa: jAduthI chetaravuM). 2 deza ane kALane vibhAga (bhUgoLanuM spaSTa jJAna ane Rtuo oLakhavAnI samajaNu, temaja dareka deza ane tyAMnI Rtune aMge thatA pheraphAre vigerenuM spaSTa jJAna ). 3 purUSa ane dravya (matalaba pitAnI pAse purUSanuM lazkara keTaluM taiyAra che, keTaluM bAkImAM che ane keTaluM lAvI zakAya tevuM che ane potAnuM dhana keTaluM pahoMcaze, sAdhano keTalI hada sudhI kAma Apaze enuM spaSTa jJAna). 4 Apattiono upAya (kaI paNa vakhate Apatti AvI paDaze te dhArI laIne tenA upAye prathamathI ja rAkhavA, tene mATe goThavaNuM karI rAkhavI ane tene aMge sarve vyavasthA karI rAkhavI). 5 kAryasiddhi (pitAnuM mukhya kArya-sAthe zuM te spaSTa rIte lakSyamAM rAkhavuM, tenI siddhi tarapha cAlyA javuM ane vacce nakAmI bAbate Ave to temAM phasAI paDavuM nahi ke temAM siddhi mAnavI nahi). je rAjanItijJa purUSa hoya che te A pAMca rAjanItinA aMgone bahu sArI rIte jANatA hoya che. "rAjya sattAne aMge traNa prakAranI zaktine lakSyamAM rAkhavAnI cheH 1 utsAhazakti eTale pitAmAM kArya karavAno utsAha (mAnasika 1 vartamAna mahA yuddha yuropamAM cAle che tene aMge A cha aMge vicArIe to sthAnamAM laDAInI bhUmi, yAnamAM tyAM laI javAnI goThavaNa-TrAnsaporTa, saMdhi rUsiyAe jarmanI sAthe karI te, vigraha zarUAtamAM laDAI jAhera karI te, saMzraya eTale iglAMDe jApAna sAthe karela paraspara bacAvanA kolakarAre (mutual defensive alliance,) ane saidhIbhAva te jarmanIe bazrIone potAnA pakSamAM lIdhuM ane IMglAMDa krAMse amerikAne potAnI tarapheNamAM lIdhuM te. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1309 preraNA) zakti keTalI che, pitAnuM baLa keTaluM che tene vicAra karavo; 2 prabhuzakti athavA prabhAvazakti eTale rAjyateja athavA rAjAne potAno prabhAva athavA mukhya sthAna; ane 3 maMtrazakti eTale sArI salAha meLavavAnI zakti. A traNe prakAranI zakti rAjanItine aMge khAsa prApta karavA yogya che, vadhAravA gya che ane e traNa zaktine samudAya eTale rAjyasattA che ema samajavuM. e traNe zakti jema vadhAre tema rAjyasattA vadhAre ema nItikAronuM mAnavuM che. nItikAre traNa prakAranA udaya kahe che. e traNa prakAranI zaktithI prabhutA utpanna karAya che ane maMtrazaktimAM jeTaluM bane teTalo vadhAro karavo e traNene udaya batAve che. nItine aMge traNa prakAranI siddhi batAvavAmAM AvI che senAno lAbha, mitrano lAbha ane jamInano lAbha. sonAmAM sarva dhanano samAveza thAya che; mitrane lAbha eTale duzmananI sAthe suleha karavI te ane jamInane lAbha suprasiddha che. cAra prakAranI nIti suprasiddha che 1 "sAma" eTale samajAvavuM, 2 bheda eTale sAmAmAM bheda paDAva, 3 "dAna" eTale paisA ApavA ane "daMDa" eTale tene sajA karavI. A sAmAdi cAre nItine ane traNa aMtara nItine vicAra upara nItinA prathama aMgane prasaMge thaI gayA che. temAM paNa ema kahevAmAM AvyuM che ke prathamanI traNa nIti che te prathama tapAsavI ane temAM je phAvI na zakAya te chevaTe daMDa nItine amalamAM mUkavI. rAjAe cAra prakAranI vidyAo potAnI najaramAM khAsa rAkhavA gya che. 1 "AndhIkSikI" eTale tarkavidyA; 2 "trayI eTale sAmaveda yajurveda ane veda e traNa vedanuM jJAna 3 "vArtA eTale khetIvADI, eno artha kathAnuga athavA itihAsa paNa thAya che, ane 4 daMDanIti eTale laDAI kyAre karavI vigerenuM jJAna. (A cAre vidyAmAM brAhmaNa, kSatrIya ane vaizyanAM kAryone samAveza thAya che. manu A cAra vidyAsAthe pAMcamI AtmavidyA umere che jyAre anya nItikAre tene AndhIkSikI vidyAmAM samAveza kare che. anyatra vidyAnA cauda prakAra 1 traNa udayanAM nAma graMthakAre ApyAM nathI, zaktinAM je traNa nAmo upara A teja hadayanAM nAme hevAne saMbhava tathA zabdathI thAya che. traNa udayanAM nAmaH rAjyarakSaNa, prajA bhakti ane zatru (1) maLI AvyAM che. 78 Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1310 upamiti bhavaprapaMcA kathA, [ prastAva 5 paNa kahevAmAM Ave cheH cAra veda, cha aMga ane dharma, mimAMsA, tarka, tathA purANu, A sarva vidyAe rAjanItijJe jANavI joie. cha aMgamAM zikSA, kalpa ( kriyAvibhAga), vyAkaraNa, nirjhA, chaMda ane jyotin Ave che.) " A sarva rAjanItinAM guNeA, aMgo, zakti, udayA, sihiM, nIti ane rAjavidyA pUjya mahArAjAne ane Apa senApatine sArI rIte vidita che tethI tenApara vivecana karavAnI jarUra rahetI nathI. mAtra je kahevAnuM che te eja che ke mULanA vAMdhA. kevalaM jJAtazAstro'pi, svAvasthAM yo na budhyate / tasyAkiJcitkaraM jJAnamandhasyeva sudarpaNaH // prANI game teTalA zAstro jANutA heAya paNa jo te pAtAnI avasthA barAbara samajatA na heAya te| jema AMdhaLA mANasanI pAse Arise dharavAmAM Ave te nakAmeA thAya che, tema tenuM jJAna paNa nakAmuM thAya che, na sAdhI zakAya tevI mAmata meLavavA mATe je prANI pravRtti kare che ane ceAgya viveka tene aMga rAkhatA nathI tenI leAkeAmAM hAMsI thAya che ane te pAte mULathI nAza pAme che. have bhAisAheba ! tame je kAma AvyuM che tenAM mULa te prathamathIja nAza pAmelAM che te jarA vicArI jue! ane tema heAvAthI tamane game teTalA laDAi karavAnA ke zatrune jItavAnA utsAha heAya te zA kAmanA? huM A pramANe kahuM chuM tenuM kAraNa tame sAMbhaLeH A AkhuM bhacakra, ApaNe pote, pelA (mahAmeAha vigere) ApaNA meTA duzmanA ane pelA mahAmaLavAna karmapariNAma nAmanA ApaNA mahArAjA e sarva pelA mahAtmA purUSanA tAbAmAM che, enA upara AdhAra rAkhanArA che, e mahAtmAnuM nAma 'saMsArIjIva che jenA tAkhAmAM A AkhI mahA aTavI che; ane e bApA saMsArIjIva tA mArA jevAnAM nAma paNa haju jANatA nathI ane mahAmeAha vigere zatruene peAtAnA ghaNAM vahAlAM mAne che. have vAta ema che ke je lazkara athavA mAjI upara saMsArIjIvane vadhAre pakSapAta heAya te lazkaranA vijaya thAya che te bAbatamAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI, kAraNa ke 1 je jIvane uddezIne vAta cAlatI hoya tenA pUratI A hakIkata samajavI. atyAre saMsArItra je peAtAnI vAta sadAgama samakSa kare che. tenA pUratI vAta che. paNa yAgya pheraphAra sAthe te hakIkata sarve saMsArIjIvAne lAgu paDe che ema samajavuM. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1311 dareka bAbatamAM mULanAyaka-vararAjA te eja che. A pramANe hovAthI jyAM sudhI ApaNuM sainya uttama che, hita karanAra che ane khAsa saMbaMdha karavA lAyaka che ema te jANe nahi ane jyAM sudhI te ApaNI bAjumAM Ave nahi tyAM sudhI laDAinI taiyArI karavI, prayANa karavuM ke laDAI karavI emAM kAMI arthe nathI, e sarva nakAmuM che; rAjanIti kahe che ke tevA vakhate te sAma nItine Azraya karo, ghera besI rahevuM ane upekSA karavI, hAthInI jema joyA karavuM-eja vadhAre ucita che. keI kAma joIne samaju mANaso prathama saMkoca paNa kare che, jema hAthIne mAravAnA vicAramAM Avelo siMha moTI phALa mAravA pahelA saMkocAya che tema samaju prANu kadAca kAmathI nAsI jAya paNa te tenuM nAsavAnuM kAma samajaNapUrvakanuM hoya te tema karavAmAM tenuM purUSatva gaLI jatuM nathI; jyAre sAmA meMDhAne meTe prahAra karavo hoya che tyAre laDAI karavA ughukta thayelo mecyo paNuM prathama to jarA pAcho haThe che, pAcho haTIne jora ekaThuM karIne mAthuM mAre che." sadarzana-"Arya! paNa e saMsArIjIve to ApaNane oLakhaze ke nahi tenI kAMI khabara paDatI nathI ane atyAre ApaNane jevI herAnagati kare che tevI herAnagati pelA zatruo te vAraMvAra karaze ane ApaNane trAsa ApyA ja karaze. juo! Aje to emaNe lAga joIne ApaNuM eka senAnI saMyamane herAna karyo ane kAle kadAca e ApaNane sarvane mAravA maMDI jaze to pachI besI rahevuM te kaI rIte thagya nathI, kAraNa ke saMsArIjIvanuM kAMI ThekANuM nathI." sadudha-"Arya! A bAbata yogya vakhate sAdhI zakAya tevI che tethI tame utAvaLa ke gabharAmaNa kare nahi. e saMsArIjIva ApaNane vahela moDe barAbara jANaze mATe vyAkuLa na thAo. enuM khAsa kAraNa che te Apa vicArI juo-pelA karmapariNAma mahArAjA che te ApaNuM lazkaramAM che ane duzmananA lazkaramAM paNa che ane e lagabhaga dararoja banne bAjuno sarakhe pakSa kare che. vaLI bIjI vAta ema che ke saMsArIjIva pite paNa e karmapariNama ma hArAjA je vacana bole che te AkhuMne AkhuM upADI kALasAya le che ane tenA hukama pramANe varte che. mane to ema lAge che ke kaI vakhata bhaviSyamAM lAga joIne e karmapariNAma rAjA saMsArIjIva pAse ApaNuM barA sAdava, Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. 1312 [ prastAva ja ara oLakhANa karAvaze, ApaNe koNa chIe, tenA keTalA hitastrI chIe te tene barAbara jaNAvaze-evA prasaMga jyAre anaze eTale ke saMsArIjIva jyAre ApaNane arAmara jANaze ane prasanna thaIne jyAre te ApaNI pUjA karaze, ApaNane mAna Apaze tyAre 'ApaNe zatrune haTAvavA barAbara zaktimAna thazuM. " Arya samyagdarzana ! emAM paNa vAta ema che ke koi vakhate kharAkhara avasara joi vicArIne e karmapariNAma mahArAja prathama te peAtAnI mATI bahena leAkasthitine abhiprAya meLavaze, vaLI khasaara avasara thayA che ke nahi te saMbaMdhamAM peAtAnI srI kAlapariNatine pUchaze, peAtAnA khAsa senApati "svabhAvane e saMbaMdhI hakIkata kahI joze, vaLI peAtAnA parivAranA niyati yadacchA vigere je khAsa mANasA che temane e sarva hakIkatathI kharAkhara vAkephagAra karaze, sAthe vaLI e saMsArIjIvanI srI bhavitavyatAne barAbara anukULa karI leze, vaLI jIva pAte paNa nirmaLa thayela hovAthI tene sarva hakIkata jaNAvavAne barAbara avasara thayA che ema te joze-AvI rIte sarve hakIkata ekaThI karatAM jyAre sarvane ApaNI hakIkata rUcaze, pasaMda Avaze, tyAre saMsArIjIvane ApaNI hakIkata mahArAjA batAvaze ane te vakhate koi paNa prakAranA pratibaMdhanA abhAva hAvAthI-kADha aTakAyata karanAra tattva hAjara na hovAthI, e hakIkata saMsArIjIvane barAbara lAgaze ane tene pariNAme saMsArIjIva ApaNA tarapha nirmaLa najare joze ane ApaNI vAta svIkAraze ane samajaze. jyAre e 1 A hakIkata amuka cokkasa saMsArIjIvane AzrayIne samajavI. 2 jIe pra. 2. pra. 7. pR. 303, 3 jIe pra. 2. pra. 2. pR. 26 thI. 4 svabhAva, dRcchA ane niyatinA varNana mATe jue pR. 307 5 bhavitavyatA strInuM varNana pra. 2. pra. 7. pR. ka8 mAM thai gayuM che. 6 prANInA utthAna mATe prathama te leAkasthiti tevAnI cheM. e evI araghaTaTTI cAle che ke jeTalA thavA meAkSa ya teTalA nigeAdamAMthI nIkaLe che. e sAmAnya bAbata thai. tyAra pachI prANInA peAtAnA prayana (purUSArtha) ane te uparAMta kALa, svabhAva, karma ane niyati (bhavitavyatA) e cAre samavAyI kAraNa oie. matalaba jyAre sarva kAraNeAnA joga ekaDe| thAya tyAre utthAna thAya che. tyAM sudhI senApati samyagdarzana game teTalA pachADA mAre paNa temAM kAMi tenuM vaLavAnuM nathI Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] mAharAya cAritradharmanuM yuddha 1313 pramANe banaze tyAre senApati sAheba ! ApaNe duzmanAne mULathI mArI haThAvavA zaktimAna thazuM. tethI A bAbatamAM vakhata laMbAvavA mane te adhI rIte ThIka lAge che, avasara Avye sarva kAma barAbara thai jaze." samyagdarzana senApati--" jo maMtrIzvara ! tame kaheA che tema huMkIkata che teA pachI ApaNA taraphathI eka dUtane mokaleA, eTale dUta e lokAne jarA ThamaThorIne ThekANe lai Ave, te te kAMi nahi te ApaNA mANusAne trAsa teA na Ape, ane peAtAnI yogya hada te ALaMge nahi. mane lAge che ke eTaluM karavuM teA khAsa jarUranuM che." sadUdha maMtrI--"mArA peAtAnA vicAra pramANe teA hAla dUtane mokalavAthI paNa koi kAma thAya tevuM nathI, ApaNe hAla teA bagalAnI jema iMdriyAne saMkeAcIne gupacupa besI rahevuM e ja vadhAre ThIka lAge che." samyagdarzana--" are purUSottama! ema bIpha khAI javAnuM kAMi kAraNa nathI, e pApIe kadAca game teTalA gusse thAya te paNa mArA jevAne zuM karanAra che? tamane ema lAgatuM hoya ke ApaNe je dUtane mekalavA tane laDAinI taiyArI karavAnI dhamakI ApavAnI vAta na kahevI, paNa mAtra samajAvaTathI kAma lai hakIkata jaNAvavAnuM kahevuM, te ApaNe tema karIe, daMDanA bhaya chatAvanAra dUtane na meAkalatAM sAmanItivALA dUtane mokalIe ane tene kahIe ke saMdhinA kAlakarAra ceAgya rIte te karatA Ave. A bAbatamA tamane kAMi vAMdhA lAge che? " soAdha maMtrI- Arya! Apa evA vacana beleA nahi. jue, vAta ema che ke, jyAre sAmA pakSa kApathI caDhI gayela heAya tyAre tenI sAthe sAmanIti calAvavI ke tenI sAthe sAmanIti karavAnA kAlakarAra karavA e taddana nakAmA che ane ulaTA tethI teA kajI vadhI paDe che; tapelAM ghImAM pANI nAkhavAthI ulaTA mATe bhaDakA thAya che emAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI, athavA te e khAkhata tame kaheA che. te pramANe eka vAra karI jue ane pachI tenuM kevuM pariNAma Ave che te jojo, te vakhate tamane kharAkhara khAtrI thaze ke atyAre huM je pramANe hakIkata kahuM chuM tevuM ja pariNAma Avaze. jo mahArAjAne paNa ema lAgatuM heAya te bhale eka 'tane mokalI 1 dUta. saMdhi tathA vigraha dUtane AdhIna che. kruta jUdA paDelAne sAMdhe che ane ekaThA maLelAne chUTA pADe che. dUta evuM kArya kare che ke jethI manuSyA paraspara laDIne TA thAya che. rAjadaMte zatrurAjAnA purUSAnA pA AkAra, pe| maneAbhi prAya ane chUpI kriyAo vaDe temanA chUpA AkAra manebhiprAya ane karmane tathA pratipakSI rAjAnA kartavyane jANI levuM (manu. 7-16-67. ) Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1314 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva va ApeA, pachI teonA (duzmanAnA) bhAva barAbara samajI jaine 4khatane anusAre je ghaTatuM karavA jevuM lAgaze te pramANe karI lezuM." dUtapreSaNa, sodhe je chevaTe vAta karI te bAbatamAM mahArAjA cAritradharmarAje peAtAnI anumAdanA ApI eTale duzmanAnA lazkara tarapha satya nAmanA eka dUtane meAkalavAmAM Avyo. pitAjI! mArI jijJAsA te vakhate ghaNI uzkerAyalI hatI tethI mArI mAsI mArgAnusAritA paNa mane sAthe laine je raste nUta cAlyA tenI pachavADe cAlI, chevaTe sarve mahAmeAha rAjAnA lazkaramAM AvI pahoMcyA. pramattatA nadIne kAMThe eka meTA cittavikSepa nAmaneA maMDapa nAkhavAmAM AvyA hateA temAM anAvelA eka sabhAsthAnamAM mahAmeAha mahArAjA birAjamAna thayelA hatA te tevAmAM AvyA. duzmanathI bharelI e vizALa rAjasabhAmAM satya nAmanA dUta dAkhala thayo ane sahaja praNAma karyAM eTale tene eka sArA Asanapara besADavAmAM AvyeA. tyAra pachI arasparasa kSemakuzaLa vigere samAcAra pUchavAmAM AvyA. Akhare e dUta jo ke sAhasanuM teA ghara hatA chatAM udAra muddhi vAparIne krodhanI zAMti thAya tevI rIte peAtAnuM kArya jaNAvatA beAyeTaH---- vicakSaNa satya dUte ApelA saMdezA, virodhI rAjAonA krodhI javAma. abhimAna utkrutAinI parisimA " A cittavRtti nAmanI je meTI aTavI che ( jemAM tame sa bhAsthAna lagAvIne rahyA che. ) tenA mAleka ane adhiSTAtA te saMsArIjIva che ane tethI kharekharI rIte A aTavInA mULanAyaka paNa eja che. vaLI jue ! bAhya ane aMtaraMganA sarve saMsArI rAjAonA ane gAmA ane nagarAnA kharekharA svAmI te! te ja chee mAmatamAM jarA paNa zaMkA jevuM nathI. A pramANe hAvAthI ame karmapari 1 jue pra. 4. pra. 9. tyAM cittavRtti aTavImAM pramattatA nadI ane cittavikSepa maMDapanuM saMpUrNa varNana Apela che. 2 cittavRtti mahAaTavInuM varNana 5. 4. pra. 9 mAM thayuM. mahAmaha rAjAe peAtAnuM sabhAsthAna e aTavImAM nAMkhyuM che. atyAre dUta e an vImAM nAMkhela sabhAmAMja vAta kare che, je aTavI upara meAharAna peAtAnuM rAjya mAne che tenA upara cAritrarAjane paNa sarakhA ja hakka che evI tenI dalIla che. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1315 NAma vigere bIjA je kAi aMtaraMga rAjAe chIe te sarve saMsArIjIvanA nAkara chIe. e hakIkata hAvAthI A rAjya eka ja che, saMsArIjIva ApaNA saghaLAne eka ja svAmI che, te pachI ApaNe aMdara aMdara virodha zA mATe karavA joie? ughADI vAta che ke je sevakone peAtAnA svAmI (zeTha ) tarapha bhakti hAya che ane jeA zaktivALA hAya che te eka bIjA sAthe arasparasa maLI ekatra thaine kAma kare che. ane tethI sevakane bhAio-baMdhuonI upamA ApavAmAM Ave che. evA bhakto jo peAtAnA zeThanuM zreya icchatA hAya tA peAtAnA ja pakSanA kSaya thAya tevuM kare nahi, aMdara aMdara laDe nahi ane mArAmArI calAve nahi. teTalA mATe he rAjendra! amArA ane tamArA have pachI haMmezAMne mATe prema rahe, ApaNI prIti ane AnaMdamAM vadhAre thAya ane ApaNe eka bIjAnI mAjue UbhA rahIe tema kare, e pramANe karavAthI ApaNA svAmI saMsArIjIvanI satya sevA thaze." satya dUte A pramANe satya vAta kahI eTale te sAMbhaLIne madathI masta thai gayelI AkhI meAharAjAnI sabhAmAM moTA khaLabhaLATa thai gayA. tyAM je rAjA ane senAnIe hAjara hatA teo e vAta sAMbhaLIne peAtAnA hoTha karaDavA lAgyA, Akhe zarIre lAlapILA thai gayA ane jamIna upara peAtAnA paga pachADavA lAgyA, ekaMdare sarvanI buddhi krodhathI aMdha thai gai, satya dUtanAM sAcAM vAkayo tamane na rUccAM te batAvavA sArU te sarva eka vakhate eka sAthe khelavA maMDI gayA. "are duSTa murkhA! tane AvuM te kANuM zikhavyuM ke saMsArIjI amArA svAmI che ane ame ane tame saMbaMdhI chIe ? tane AvI vAta karanAra kayA mUkhA~ hatA? tuM AvuM AlajALa-kALakapita khAle che paNa tuM ane tArA pakSavALA sarve narAdhamo yAda rAkhajo ke tame sarve pAtALamAM pese teA paNa AvuM melavAnA chaMdalAmAM have ame tamane cheADanAra nathI. tuM zuM eklyA? tuM zuM samaje che? zuM saMsArIjIva amArA svAmI? ane tame leAkeA amArA saMbaMdhI !! are vAhare ! bahu majenA saMbaMdha ghaTAvyA? dhanya che tArA vacanane ! ane zAbAza che tArA guNAne ! mATe have bhAIsAheba ! ahIMthI jaladI sIdhAveA! ane tame tamArA potAnA iSTadevanuM tamArI zAMtine mATe smaraNa karavA taiyAra thai raheA. ame paNa tArI pachavADe ja AvIe chIe.' Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1316 upamiti bhavaprapaMcA kathA. dUta pA| AvyuM. laDAinI taiyArIo. eka bIntane sAmasAmI tALI detAM ane paraspara hasatAM te upara jaNAvyAM te ane bI N tevAM halakAM vAkayA khAlI dUtane trAsa ApavA lAgyA. vaLI teja vakhate teoe zarIrapara akhtara caDhAvI lIdhAM ane peAtAnAM hathiyAra paNa hAthamAM lai atyaMta krodha sAthe tee mahAmeAhanI sAthe rahI tene AgaLa karI laDavA mATe cAlI nIkaLyA. satya dUte tyAMthI ekadama pAchA AvI te sarva hakIkata cAritrarAja samakSa vistArathI nivedana karI, cAritrarAjane khabara paDI ke mahAmeAhanuM AkhuM lazkara pAtAnI najIka AvatuM jAya che eTale taLe paNa potAnA AkhA lakarane taiyAra thai javAne hukama ApI dIdhA ane tenuM larakara paNa jhaTa taiyAra thai gayuM. cittavRtti aTavInA cheDA upara eka suMdara pradezamAM e khanne sainyanuM AgaLa kahevAmAM Avaze tevA prakAranuM blenArane kharekhara vismaya utpanna kare evuM yuddha thayuM. cAritrarAja mahAmeAhunuM jamarUM yuddha, // prakAza ane aMdhakAra zArNakAra ane dhamAla, cAritrarAjanI hAra. [ prastAva pa eka bAjue cAritradharmarAjane anusaranArA rAjAenA mATe samRhu potAnI sAthenA vilAsa karatA karoDo senAnIonA samUha sAthe sarvanAM zastronI aMdarathI nIkaLatAM prakAzanAM jALAnA vistAra phelAvI cAre tarapha prasarela aMdhakAranA nAza karI rahyo hatA; khIjI mAjIe duSTAbhisaMdhi vigere meharAyanA lazkaranA aneka pracaMDa bhayaMkara rAjAe peAtAnAM raNazIMgaDA ane avayaveAnI chAyA ane zarIranI zyAma prabhAnA terathI evA moTA aMdhakAraneA paDade phelAvI rahyA hatA ke jethI jJAnarUpa je udyota cAlyeA AvateA hateA te aMdha thai jatA hatA. aMte sainyanuM yuddha ghaNuM bhayaMkara cAlavA lAgyuM, e bIkaNu mANasAnAM manamAM meTA bhaya utpanna karatuM hatuM, emAM aneka prakA ranA cALA thatA hatA, aneka prakAranAM vAjiMtro vAgatAM hatAM, e bhAjitronA avAjathI saMsAramAM saMcAra karanAra jIvAnA samUha trAsa pAmI jatA hatA ane e mahAyuddha jovA mATe vidyAsiddho ane Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] meharAya cAritradharmanuM yuddha 1317 vidyAdharo moTI saMkhyAmAM AvI pahoMcyA hatA. e yuddhamAM mahAmAha rAjAnA senAnI pAtAnA duzmanAne pachADatA hatA ane peAtAne jaya peAkAratA AgaLa vadhatA hatA. te vakhate bahudAruNazastrazataiH prahataM; dalitAkhilavAraNavAjiratham / zrutabhISaNavairininAdabhayAtadazeSamakampata dharmabalam // cAritrarAjanuM dharmasainya aneka prakAranAM seMkaDo bhayaMkara zastronA mAra khAi gayuM, temanI hAthI gheADA ane rathenI sarva TukaDIe daLAi gai ane duramananI bhayaMkara garjanA sAMbhaLIne e AkhuM larakara dhrUjI gayuM. prAMte e vakhate mahAbaLavAn cAritrarAja upara baLavAn mahAmeAha rAjAe A mahA yuddhamAM jIta meLavI. cAritrarAjanA lararamAM bhaMgANa paDyuM ane tee bhAgIne pAtAnA sthAnamAM pesI gayA. mahAmeAhanA senAnIo mATethI zAra kAra karatA peAtAnA duzmananI pachavADe paDyA ane tenI cAre tarapha gherA nAkhI dIdhA. Akhare mAharAjAnuM rAjya cAre tarapha phelAyuM ane cAritrarAja gherAmAM aMdara sapaDAi rahyA. 'pitAjI! te vakhate mArgAnusAritAe mane kahyuM lhema bhAi ! kRtahaLa kharAkhara joyuM? have tArI jijJAsA kharAkhara tRpta thai?" meM javAbamAM kahyuM "are hA ! mAsI ! tamArA prasAdathI mArI hoMsa te kharAkhara pUrI thai, have mArI eka mAgaNI che te Apa kRpA karIne pUrI pADo, A laDAinuM kharekharUM mULa kAraNa zuM che te hajI mArA samajavAmAM AvyuM nathI te Apa spaSTa karIne mane jaNAve, " kalahanuM mULa kAraNa, prANanI mULa zuddhi, vicAranuM svadaeNro parivartana, mArgAnusAritAe mane javAba ApyA. " bhAi ! e mATI 1 vicArakumAra peAtAnA pitA budhakumArane vArtA kahetAM kahe che. Ta Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1318 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa laDAi cAlatI hatI te vakhate pelA rAgakesari rAjA pAse aneka bahAdurInAM kAmeA karIne nipuNa thai gayelA maMtrI rjAyA hatA te tane yAda haze. e maMtrIe A jaga sAdhavAnI - cchAthI agAu peAtAnA pAMca mANase mokalI ApyA hatA. have vAta ema banI hatI ke cAritrarAjanA eka saMteASa nAmanA maMtrIe te pAMce bhANusAne ramata mAtramAM harAvI dIdhA hatA ane temane haThAvI pAchA kADhyA hatA, e vakhate A banne pakSeAne je arasparasa virAdha aMdhAyA hatA tene laine atyAre AvuM mahA bhayaMkara yuddha aMtaraMga rAjAemAM thayuM. A badhI aMdaranA rAjAonI aMdara aMdaranI khaTapaTanuM pariNAma che." aMdaranI khaTapaTa. vicAra kahe che ke pitAjI! meM tyAra pachI mArgAnusAritAne pRyuM " e pAMca manuSyeAnI tame vAta karI tenAM nAmeA zAM che? ane pAMce A jagatane kevI rIte sAdhe che te teA mane samajAveA." << mAsIe mane javAba ApatAM jaNAvyuM "dIkarA vicAra! e pAMcenAM nAma anukrame sparza, rasanA, prANa, dRSTi ane zrotra ema kahevAya che. e sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda prathama te prANInA manane peAtAnI tarapha kheMce che ane pachI te dvArA traNe jagatane sAdhI le che. tane A pAMcenI zaktinI keTalI vAta kahuM ! e pAMcamAMnA dareke dareka eTale baLavAna che ke te ekalA ja AkhA jagatane vaza karI zake, sAdhI zake, kabaje karI zake, eTalI tenAmAM tAkAta che. have jyAre e pAMce ekaDA thAya tyAre teA jagatane sAdhe temAM navAi jevuM zuM che?" pAMcenI zakti. " pachI meM mArI mAsIne kahyuM " mAjI ! have deza jovAnuM mArUM kautuka pUrNa thayuM. tamArI kRpAthI meM thoDA vakhatamAM bahu joi lIdhuM. have huM mArA pUjya pitAjInI pAse pALeA jaiza." mArgAnusAritA mAsIe mane kahyuM " bhAi ! A leAkeAnI ceSTA te joi che. have huM paNa tArI pachavADe tyAM Avu chuM." 1 mahAmeAhanA A putranuM varNana agAu AvI gayuM, jIe tathA pra. 4. pra. 13. 2 rAgakesarinA A maitrInuM nAma viSayAbhilASa che, e pra. 3, 3, 4 saMtASa saMbaMdhI hakIkata paNa upara AvI gai, jIe sadara prakaraNa tathA *. 4. pra. 36, pra. 3. pra. 4. Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1318 prakaraNa 19] meharAya cAritradharmanuM yuddha dhrANu sAthe vartana. (budhane tatsaMbaMdhI nirNaya.) pitAjI! A pramANe badhI bAbatano nirNaya karIne huM turata ahIM AvyA. have mAre Apane kahevAnI hakIkata e che ke A ghANa nAmano je tamAre dostadAra thayuM che te bilakula sAra nathI, e to bheLA mANasone chetaranAra che ane manuSyone herAna karanAre ane saMsAramAM rakhaDAvanAra che. rAgakesarie manuSyone herAna karavA je pAMca mANaso mekalI ApyA che temane te trIjo mANasa che.' vicArakumAra pitAnA pitA budha kumAra pAse A hakIkata nivedana karato hato tevAmAM te bhAganusAritA tyAM AvI caDhI ane vicArakumAre je hakIkata kahI hatI ane te pachI brANu sAthe kevA prakArano saMbaMdha rAkhavo te bAbatamAM je hakIkata ane abhiprAya batAvyo hato te sarva bAbatanuM teNe samarthana karI, vicAranI vAtane pitAno Teke Apyo, ene pariNAme ghANano tyAga karavA saMbaMdhamAM budhanA manamAM pAke nirNaya thayo. ghANa sAthe vartanA. (maMda tatsaMbaMdhe prANatyAga,) have bIjI bAjue pelo mandakumAra bhujaMgatAnI sobatamAM paDI jaIne ghANu mitranI lAlanapAlana karavAmAM Akho vakhata taiyAra raheto hato ane teTalA sArU sArAM sArAM sugaMdhI dravyo meLavavAnI bAbatamAM hamezAM prayatna karI rahyo hato, potAnA mitrane rAjI karavA sArU aneka kaSTa sahana karIne paNa sugaMdhI levAne prasaMga kadi choDato na hato. have hakIkata ema banI ke e ja dharAtaLa nagaramAM eka devarAja nAmano rAjA hato, tene lIlAvatI nAmanI strI hatI. 1 A prakaraNanI zarUAtamAM prANanI utpatti saMbaMdhI je vArtA vicArakumAre potAnA pitA(budha)ne kahevA mAMDI hatI te atra pUrNa thaI. A AkhI vArtA dhavaLarAja sanmukha mahAtmA munie kahevA mAMDI che te haju cAlu che. tenI zarUAta prakaraNa 17 thI thaI che. 2 vicAra pachI mArga para caDhAya che-e vikAsakrama che. Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1320 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prastAva 5 e 'lIlAvatI maMdakumAranI bahena thatI hatI. have mandakumAra eka divasa pitAnI bahenane ghera ga. saMga evo thayo ke je vakhate mandakumAra pitAnI bahenane ghera gaye te avasaramAM tenA gayA pahelAM e lIlAvatIe potAnI zekanA dIkarAne mArI nAkhavA mATe eka ghaNuM halakA mANasa pAse gaMdhane saMga ekaThe karAvyo ane tenI eka paDI taiyAra karI bAhyathI sugaMdhI lAgatI te viSamaya puDI (paDiyuM) evI taiyAra karI hatI ke tene suMghatAM ja saMghanAranuM maraNa thAya. have lIlAvatIe avasara joIne teno upayoga karavA sArU e paDikAne pitAnA gharanA bAraNuM AgaLa mUkI rAkhyuM. tenI gaNatarI evI hatI ke zokano cheka AvIne tarata ja te suMghaze eTale enuM kAma patI jaze. sugaMdhI dravyanA paDikAne bAraNuM AgaLa goThavIne te gharamAM gaI, tyAra pachI thoDI ja vAramAM mandakumAra tyAM AvI caDhyo ane gharamAM dAkhala thatAM peluM paDikuM teNe joyuM. te ja vakhate bhujaMgatAe aMdarathI hukama karyo eTale bhAIsAhebe e paDikuM choDyuM ane ghANane e gaMdha arpaNa karyo. dhrANe jevuM te paheluM suMvyuM ke tarata ja tenA AkhA zarIramAM mUcha vyApI gaI ane te ja kSaNe te ja vakhate maMdakumAra jamIna para paDI gayo ane maraNa pAmyuM. ghANanI AsaktimAM lapaTAyelA mandakumAranA AvA hAlahavAla thayelA jANIne budha kumAra tenA saMbaMdhamAM vadhAre virakta thayo. - budha dIkSA, pachI bukamAre pitAnI sALI mAganusAritAne pUchayuM "bhadra! mane A prANathI te have ghaNe kaMTALo Avyo che. have mAre enI sAthe koI paNa prakArano saMbaMdha na thAya ane e mArAthI dUra ja rahe evo keI upAya batAvo." mAnusAritAe javAbamAM kahyuM "deva! pelI bhujaMgatAne tyAga karIne tame sadAcAraparAyaNa thaI jAo ane sAdhuonA samudAyamAM rahe. evI rIte tame sadAcAra sevaze ane sAdhuonI vacce raheze eTale e ghANa tamArI pAse haze te paNa tamane kaI 1 A lIlAvatInuM pAtra navuM che. maMdanI bahena hovAthI adhama prakRtinI hoya te banavA joga che. 2 zokanA putrane mAravAnI IcchAvALI lIlAvatIe potAnA bhAino ghAta karyo te vicAravA yogya che. aMte naphaTAI karanAra pote ja khADAmAM utare che. AvA prasaMga vyavahAramAM ghaNuM banatA jovAmAM Ave che. Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 ] mAharAya cAritradharmanuM yuddha 1321 prakAranA dASA lagADI zakaze nahi, enI chAyA tamArI para jarAe paDaze nahi ane ema karatAM karatAM dhIme dhIme tene sarvathA tyAga thai jaze." mAnusAritAe kahyuM te pramANe karavuM potAnA AtmAne hitakArI lAgavAthI budhakumAre te pramANe karavAnA nirNaya karyo ane te vakhate eka sadgurUnA yoga paNa thai gayA eTale teNe te pramANe karI dIdhuM; arthAt teja prasaMge mudhakumAre gurUmahArAja pAse dIkSA lIdhI ane pote suMdara AcAra pALavAmAM tatpara thai gayA. dhIme dhIme AgamamAM batAvela zuddha bhAve enA jANavAmAM AvyA ane e gurUmahArAjanI sevAmAM vadhAre tatpara thatA gayA eTale AcAyaeN mahArAje ene peAtAnA gaccha calAvavA sUripadAgya pAtra jANI lIdhA ane tenAmAM keTalIka labdhizaktie paNa utpanna thai. Akhare gurU mahArAje ene sUripade-AcAryanA sthAnapara-sthApana karyo, * * * * * budhasUri peAtAnI hakIkata AgaLa kahetA dhruvaLarAjane kahe che ke " huM rAjan ! tamane pratibeAdha karavA sArU e budhasUri peAtAnA gacchane eka sthaLe mUkIne kAi paNa ziSyane sAthe lIdhA sivAya ekalA ahIM Avela che. je mANasa tamArI pAse A hakIkata kahe che ane tamArA jevA hakIkata sAMbhaLe che te kahenAra mudhanAmanA mANasa te huM pote ja chuM." budhacaritra saMpUrNa, * 1 A caritra prakaraNa 17. pR. 12884 thI zarU thAya che. AkhI vArtA saMsArIjIva sadAgama samakSa kahe che te lakSyamAM rAkhavuM. e saMsArIjIva atyAre vAmadeva che ane budhasUri potAnuM vRttAMta dhavaLarAja ane vimaLakumArane kahe che te vakhate te paNa hAjara che. * Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 muM. vimaLA dIkSA. EnkANAvAdunica vaLarAjanA pUchavAthI budhasUrie chellA traNa prakaraNamAM varNavyuM te caritra khAsa lAbhano hetu lakSyamAM rAkhI anyapara upakAra karavA sArU saMbhaLAvyuM, emAM ghANanI utpatti, cAritrarAjanI hAra, maMdanI mUkha, vicAranI anekadezIyatA, budhanuM sAragraha, vigere aneka bAbate muddAsara jaNAvI ane chevaTe potAnI oLakhANa ApI te vAtanuM rahasya jaNAvatAM teozrIe saMbhASaNa AgaLa calAvyuM - jIvana hakIkatanuM sAdaya. mahAme hAdine sakhta sapATe. bhaya vagaranuM eka ja sthAna budhasUri-"rAjan ! mAruM AkhuM caritra tamArI pAse kahevAmAM AvyuM te sAthe mArA bodhanuM kAraNa paNa tamone darzAvyuM. je hakIkata mArA saMbaMdhamAM banI che tene maLatI hakIkata tamArA sarvanA saMbaMdhamAM lagabhaga sarakhI ja bane che ema tamAre samajavuM. enuM kAraNa ema che ke A traNe lokamAM manuSyo ahIM tahIM vicare che, hare phare che ane tenI pachavADe mahAmaha vigere zatruo tene herAna karavA sArU doDatA phare che. e mahAmaha ane tenA tAbAnA sarva senAnIo ghaNuM bhayaMkara che, bahu AkarA che ane tethI je je prANI enA sapATAmAM Ave che tenA teo kakaDe kakaDA karI nAkhe che ane eka kSaNavAramAM e prANune taddana uthalAvI nAkhe che, cuMTI nAkhe che, phekI nAkhe che. evI rIte meharAya ane tenA senAnIo prANIone Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20] vimaLA dIkSA. 143 muMjhavI rahelA che, tenA nivAraNa mATe A jaina zAsanarUpa sthAna ja ghaNuM sAruM che, bhayavagaranuM che ane herAnagatino sarvathA abhAva karAvI zake tevuM che. je prANIo A tattvarahasya samajyA hoya, jeo e bhayathI trAsa pAmyA hoya ane jeo tenAthI mukta thavA IcchatA hoya teoe A nirbhaya sthAnamAM praveza karavo sAre che ane te rAjana ! ema karavAmAM eka kSaNavAra paNa DhIla karavI yukta nathI; tethI kALaphaTa jevA bhayaMkara iMdriyanA viSayane choDI do ane A divya prazama sukharUpa amRtanuM pUrepUruM pAna kare." dhavaLarAjano zubha Azaya, pratApathI parivArane vikAsa, rAjAnA mata sAthe sarva saMmata, upara pramANe hakIkata kahI rahasya samajAvI budhasUri mauna rahyA eTale dhavaLarAje AzayapUrvaka vimaLakumAra sAmuM joyuM ane pote sahaja hoM malakAvyuM, vaLI te ja vakhate cokkasa AzayapUrvaka sarva sabhAjano tarapha paNa najara karI. e tarapha najara nAkhyA pachI teNe (dhavaLarAje) bolavA mAMDyuM: "are loko ! mahAtmA budha bhagavAne ApaNane sarvane upadeza Apyo te tame sarvee sAMbhaLyo che? tamArAM sarvanAM cittamAM te upadeza lAge che? temanuM vacana tamArAM mana upara coTayuM che?" e vakhate kamaLano A samUha jema sUryanA pratApathI (AkarA tApathI) vikAsa pAme te pramANe budhasUri rUpa sUryanA pratApa (teja)thI sarva parivAra vikAsa pAmyo ane teonAM mukhapara AnaMda chavAI rahyo, teoe bhaktithI hAtha joDyA ane kapALa sudhI tene laI AvI mastaka namAvIne sarva ke eka sAthe nIce pramANe javAba ApavA lAgyA-"deva! ame A mahAtmAnAM vacana bahu sArI rIte dhyAna ApIne sAMbhaLyA ane Apa mahA bhAgyavAnanA prasAdathI te vacanAmAM rahele suMdara bhAva ame jANo paNa khare; amArAM mana atyAra sudhI ajJAnarUpa aMdhakArathI chavAI rahelAM hatAM tene A mahAtmAe aMdhakAra dUra karIne prakAzamAna karyA ane ame sarve mithyAtatvanA jherathI jhelAM khAtAM hatAM te sarvanA upara amRtasiMcana karIne amane sane jIvatara ApyuM. upakArI mahAtmAe je vacana kahyAM te amane sarvane barAbara pariNuma pAmyAM che, amAre gaLe e sarva Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1324 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa vAta kharAkhara utarI che, tethI have mahArAja! tatsaMbaMdhe emaNe je Adeza pharamAvyA che te saMbaMdhamAM jarA paNa vilaMba na karaze." rAjyAcaMtA ane vimaLa. nirvANane aMge pitRdharma. vimaLane pitAsAthe sahacAra, AkhI pariSad taraphathI jyAre dhavaLarAjane AvA suMdara jAma maLyA tyAre te manamAM bahu AnaMda pAmyA. rAjAnA manamAM zuM hatuM te sabhAjanA samajatA hatA ane sabhAjanAnA javAma zeA hateA tenA Azaya rAjA samajatA hatA. jyAre mananA Azayane turata amalamAM mUkavAnA AMtara Azaya sarvanA jaNAtA hatA tyAre te bAbatanA amala karavA sArU prathama rAjya upara koinI sthApanA avazya karavI joie, rAjyane mATe vyavasthA karavI joie ane rAjyaciMtAnA bhAra kAinA mAthApara mUkavA joie. rAjAnuM mana .svAbhAvika rIte vimaLakumArane rAjyagAdI ApavAnuM ja thAya tethI rAjAe tene uddezIne kahyuM " putra! huM teA have dIkSA laiza, tuM rAjyane kharAkhara jALava. mArA moTA puNyanA udayathI A mahAtmA gurUnA mane Aje yAga maLyA che." rAjAe jyAre AvI rIte rAjyatyAga ane putrarAjyAbhiSenI vArtA karI tyAre vimaLakumAre tene javAba ApatAM kahyuM " are pitAjI ! A duHkhathI bharelA rAjyapara Apa mane sthApavA icchA rAkhA che. te uparathI mane ema lAge che ke ApanuM bhArApara heta nathI, Apane! mArApara cAha nathI, ApanA cittanA mArApara kharA prema nathI. are pitAjI! Apa te saMsArathI nirvANu tarapha jAe che ane mane duHkhathI bharelA saMsAramAM pheMkI jAo che! e te Ape ghaNI sArI vAta karI !" vimaLakumAranAM AvAM vacana sAMbhaLIne dhavaLarAja thayA ane javAbamAM tattvadarzI pitAe kahyuM ke "putra ! suMdara che ane te avasarane yAgya bahu sArUM kahyuM che. icchA che teA tane paNa ahIM cheDI jaiza nahi." rAjyAsane kamaLa, aSTAntikA maheAtsava. dIkSAdi raNanI prApti. pachI dhavaLarAje kamaLa nAmane! bIjo putra hatA tene rAja gAdIe besADyo. ghaNA zajI tArA vicAra tArI evI Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM 21] vAmadevanI nAsabhAga. 1325 tyAra pachI ATha divasa sudhI ghaNA ADaMbarathI jinapUjA karI, moTA pAyA upara aThThAi mahAtsava karyAM, AkhA dezamAM ane nagaramAM aneka dIna, duHkhI ane yAcakane vidhipUrvaka puSkaLa dAna ApyuM, aneka vastuonAM dAna ApyAM, abhayadAna ApyuM, AkhA nagaramAM moTA utsava karAvyA ane te avasaraucita peAtAnAM sarva kartavye karI lIdhAM. pachI zubha divase zubha avasare AThame divase pAte, peAtAnI rANI, vimaLakumAra, potAnA aMvarga ane aneka nagarajaneAsahita budhasUri mahArAjA pAse vidhipUrvaka dIkSA aMgIkAra karavA bahAra nIkanyA. vizeSa zuM kahevuM? te divase budhasUripAse je je lokoe te amRtamaya upadeza sAMbhaLyA hatA temAMnA ahu ja thADhA dIkSA lIdhA vinA rahyA, ghaNAkharAe rAjA sAthe cAritra grahaNa karyuM, je ghare rahyA temaNe paNa samyakatvasahita dezavirati vrata teA lIdhuM, Ara tratAthI vibhUSita thayA. e te kharUM ja che ke jeo ravanI khANane prApta kare tene pachI dArika zenuM rahe? zAmATe rahe ? prakaraNa 21 muM. ma RAFTSUZIA hAtmA budhasUrie dhavaLarAjanA AgrahathI peAtAnuM caritra kahyuM. dhavaLarAja, vimaLa ane sarva parivAra tenuM vastusvarUpa samajyA ane dIkSA levA mahAra paDyA. A sarva vArtA vAmadevanI samakSa banI hatI. budhasUrinA upadeza daramiyAna te hAjara hatA. e saMsArIjIva-ApaNA kathAnAyaka che ane peAtAnuM caritra sadAgama samakSa bhavyapurUSanI hAjarImAM kahe che, agRhItasaMketA ane prajJAvizALA sAme beThA che. peAtAnI hakIkata AgaLa calAvatAM saMsArIjIve (vAmadeve) kahevAnuM cAluM rAkhyuMH-- to vAmadevanI nAsabhAga. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1326 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prastAva 5 dIkSAnA bhayathI gabharAye.. mitranA premasaujanyane visAryA. gurUvize kutarko karyA, ane nagara mUkI nAsI chUTyo. agrahItasaMketA! huM to AkhI hakIkata banI te daramiyAna vAmadeva tarIke beThe ja rahyo ane e AcArya mahArAjanI rUpa badalavAnI zakti joIne, hakIkata jaNAvavAnI ane khIlavavAnI kuzaLatA joIne, vAtane rUpaka ApavAnI zakti joIne, temaja mahAmahanA aMdhakArane dUra kare tevAM vacana sAMbhaLIne paNa mAthAne yoge jarAe pratibodha pAmyo nahi, mArA mana upara asadAre 5. tenI jarAe asara thaI nahi ane mane e vAta jarAe beThI paNa nahi. ema thavAnuM kAraNa tane kahuM chuM te tuM sAMbhaLaH tane yAda haze ke huM janmyo tyArathI mArI sAthe bahalikA (mAyA) nAmanI eka bahena thaI hatI; tane vaLI yAda haze ke e mArI bahena yogane mArga jANatI hatI ane marajI Ave tyAre mArA zarIramAM praveza karIne mArA upara Adhipatya (sattA) meLavatI hatI. huM jyAre budhasUri pAse Ave tyAre te mArA zarIramAM ja hatI ane pUNe jesathI uchaLI rahI hatI. ane he agRhItasaMketA! AvA AcArya ke je mahAtmA hatA, atyaMta dayALu hatA, parepakArI hatA, sarve bAbatamAM kuzaLa hatA, mahAbhAgyavAnuM pratApI hatA, tevA vizuddha jIvanavALA mahApurUSane meM e bahalikAnI zIkhavaNIthI duSTAtmA banIne te vakhate eka meTA dhUtArA mAnyA. meM to ema ja mAnyuM ke e sAdhunA vezamAM ke kharekhara pAkhaMDI Avela che ane keI iMdrajALa jevI racanA karIne tene beTI caturAI batAvI ane sArI rIte chetaranAre mahAtmAne ghU. che. huM vaLI vicArato hato ke aho! AnI ThagatArA mAnyA. vidyA te juo! eNe kevI moTI yuktibaMdha jALa pAtharI che ! enuM vAcALapaNuM paNa kevuM jabaruM che! are AnAthI chetarAI gayelA rAjA vigere mUrakhA che, akkala vagaranA che, bhoLA che! agrahItasaMketA! vAta ema che ke je prANI e bahalikAne vaza paDelA hoya che teo jAte durAtmA (adhama) hAi AkhI duniyAne dhUtArI mAne che; jenI AkhamAM kamaLa thayela 1 juo ka. 5. pra. 6. Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. 21] vAmadevanI nAsabhAga. 1327 hAya te sarvatra pILuM Dhakhe che, tema jee luccA ane mAyAvI hAya che te anyane paNa peAtAnI jevA ja mAne che. meM paNa aneka prakAranI sAcI khATI kalpanA karI, kSudhAcAryane dhUtArA luccA chetaranArA mAnyA ane evI khATI kalpanAne pariNAme emanAM vizuddha vacananI mArApara jarAe asara na thai ane huM jarA paNa pratibAdha na pAmyA. AcArya mahArAja jyAre dezanA ApatA hatA ane peAtAnuM caritra kahetA hatA tyAre uparanI sarva hakIkatanA manI; matalaba, e sarva vicAro mane temanA upadezanA avasare AvI gayA. have nagaramAM mahAtsava thai rahevA AvyA ane rAjAne dIkSA le vAnA avasara taddana najIka AvyA te vakhate meM pApIe vicAra karyo ke mArA mitra vimaLa mane Agraha karIne jarUra dIkSA apAvaze, mATe e mane dabANa kare ke Agraha kare te pahelAM ja tene chetarIne ahIMthI chaTakI jauM. te ahIM rahyo te! jarUra manathI nahi teA tenI khAtara paNa dIkSA levI paDaze--AvA vicAra karIne muThThI vALIne huM te tyAMthI nAThA ane eTale dUra bhAgI gayA ke jyAMthI e lokone mArUM nAmanizAna paNa mAlUma na paDe, mane zodhavA mANasA meAkale te temane paNa mArA patto na maLe. eTalA dUra pradezamAM gayA pachI mArA jIvamAM jIva AvyA, mane nirAta vaLI ane meM chUTakArAnA dama kheMcyo. vAmadeva saMbaMdhI vigatavAre pRcchA. mahulikA steya mukti upAya vicAraNA, ayeAgyatAne laine avadhIraNAnA upadeza. have dIkSA levAnA divasa jyAre AvI pahoMcyA tyAre vimaLakumAre mAre (vAmadeva) mATe ghaNI tapAsa karAvI, ceA tarapha mANase mekathA ane mAro patto meLavavA prayAsa karyo paNa Akhare jyAre tene mArA saMbaMdhI kAMi ja samAcAra maLI zakyA nahi tyAre te mArA mitra hAvAthI temAM manamAM mAre mATe ciMtA thai ane Akhare teNe mudhAcAryane pUchyuM ke " sAheba! vAmadeva kyAM gayA che? ane zuM kAraNa vicArIne gayA che? te ahIM jaNAtA nathI tA tenuM zuM thayuM che?" gurUmahArAje potAnA jJAnane upayoga mUkIne mArUM AkhuM caritra jANI lIdhuM ane pachI te sarva hakIkata temaNe vimaLakumArane kahI 1 zruta jJAnanA kharAbara upayAga mUke teA kevaLI jevI rIte bhAve dekhIne kahe che tevA ja bhAve! zrutajJAnI anumAnathI kahI zake che. nAsI - vAnI saMkaLanA. sajjananI sahRdayatA. Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1328 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prArA 1 batAvI. vimaLe huM zA mATe nAsI gayo hato te hakIkata jANyA pachI gurUmahArAjane pUchayuM "sAheba ! ApanI AvI amRtadhArA jevI dezanA sAMbhaLyA chatAM mAre e mitra vAmadeva AvA prakAranI ceSTA kare che, ApanAM vAkya upara pratIti lAvato nathI ane haju paNa rakhaDyA kare che tyAre zuM te bhavya jIva nathI ?" gurUmahArAje A praznano javAba ApatAM vimaLakumArane kahyuM "kumAra ! e vAmadeva abhavya te nathI, paNa ajJAnIne tyAre e AvA prakAranuM vartana kare che tenuM khAsa khulAso. kAraNuM che te tane kahI saMbhaLAvuM chuM. ene eka baha likA nAmanI aMtaraMga bahena che, te mahA bhayaMkara jogaNI che, aMdara rahIne kArasthAna karanArI che ane vAmadevane tenA upara ghaNo ja eha che. vaLI ene eka teMya nAmano aMtaraMga bhAI che tenA upara paNa eno ghaNo rAga che. e vAmadeva upara e mAyA ane temanuM ghaNuM jora cAle che. te bannenI asarataLe eNe atyAre AvA prakAranuM vartana karyuM che. agAu paNa e bannenI asarataLe ja eNe ravigerenI corI karI hatI. e vAmadevanA ghaNuM vicitra vartananuM kAraNa ekaMdare te aMtaraMga bhAI bahene (mAyA ane teya) ja che. AvA prakAranuM e vartana kare che temAM ene kAMI khAsa deSa nathI, enuM atyAre cAlatuM ja nathI, bAkI prakRtithI te e ghaNuM suMdara che, atyAre te je je doSo kare che tenuM kAraNa tene bahalikA (mAyA) ane teya (corI) sAtheno saMbaMdha ja che." gurUmahArAjano Avo javAba sAMbhaLIne vimaLamAre eka ghaNe sUcaka savAla karyo "gurUmahArAja! tyAre e bApaDo te aMtaraMga duSTa bhAI bahenathI koI divasa chUTaze khare ke nahi? te paNa Apa mane jaNAvo." gurUmahArAje atyaMta gaMbhIratAthI javAba ApatAM kahyuM "vimaLa! ghaNuM lAMbA kALa pachI e banne bhAI bahenathI ene TakArAne chUTakAre thaze, tenuM kAraNa kahuM chuM te lakSyamAM laI u pA ya. leje ane ene chUTakAre kevI rIte thaze te paNa tuM samajI rAkhaje. 1 bhavyaH yogya sAmagrInA sadubhAve mekSa javA yogya chava. 2 mULa dRSTie. Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21] vAmadevanI nAsabhAga. 1329 "vizada mAnasa nAmanA nagaramAM eka zubhAbhisadhi' nAmano rAjA che, tene atyata nirmaLa AcAravALI be bhAryA che, teonAM nAma anukrame zuddhatA ane pApabhIratA che. e zuddhatA bhAryAthI sadarahu rAjAne jItA nAmanI dIkarI thayelI che ane pApabhIratA bhAryAthI acauryatA nAmanI dIkarI thayelI che. e banne kanyAo ghaNI sArI che, bhalI che, suMdara che. emAMnI je RjutA nAmanI kanyA che te atyaMta saraLa che, sAdhujIvana gALanArI che, sarva lokane sukha ApanArI che ane tamArA jevA purUSone sArI rIte jANItI che. e rAjAnI bIjI "acauryatA nAmanI dIkarI che te paNa kaI paNa prakAranI spRhA vagaranI che, ziSTa purUSone ghaNI vahAlI che ane sarva prakAre ghaNI suMdara che. e acauryatA rAjakanyAnI paNa tamArA jevAne te sArI rIte pratIti thayelI che. jyAre tAro mitra (vAmadeva) e banne bhAgyazALI kanyAne paraNaze tyAre teya ane bahalikA tenA upara kaI paNa prakAranuM jora calAvI zakaze nahi. enuM kAraNa e che ke e jutA ane acauryatA bahalikA ane temanA virodhI che, tethI banne eka bIjAnI sAthe rahI zakatA nathI, jutA hoya eTale bahalikAne cAlI javuM paDe che ane acauryatA hoya eTale temane cAlI javuM paDe che, mATe jyAre e jutA ane acauryatAno ene lAbha thaze tyAre te bahalikA ane teyathI chUTakAre pAmaze. atyAre vAmadevanI dharmaprAptine mATe jarA paNa yogyatA nathI, tethI hAla to tenI upekSA karavI, tene mATe bedarakArI rAkhavI ane tene javA de e ja yogya che. atyAre ene mATe prayAsa karavo taddana nakAmo che, kAraNa ke pelI bahalikA ane sneya tene dharmasanmukha thavA de ema nathI." | munimahArAjanA AvAM vacana sAMbhaLIne mArA mitra mahAtmA vimaLakumAre potAnA manamAM mArA saMbaMdhI te ja pramANe nirNaya karI dIdho ane mArI upekSA karI mArA saMbaMdhI vicAra paNa choDI dIdhe. 1 zubhAbhisandhi-eTale sArI bAbata sAthe joDanAra-puNya. duSTAbhilASathI viparIta. enI zuddhatA-pavitratA strIthI jItA-saraLatA dIkarI thAya, kAraNa zubha saMga ane vastuzaddhatA saraLatAne ja janma Ape ane tyAM saraLatA hoya to kArasthAna, goTALA ke kapaTane sthAna rahetuM ja nathI. 2 pApabhIratAthI acauryatA eTale corI nahi karavI e bhAva jame e paNa zubha saMyoganuM pariNAma ja che. 3 tyAra pachI vimaLakumAra ane dhavaLarAje dIkSA lIdhI ane tenI pAlana karI AtmaddhAra karyo te hakIkata uparathI samajI levI. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 muM. vAmadevanA hAlahavAla. guenia OHTLAGEDDO | mahA prapaMca karI vimaLathI chUTo paDI gaye, mArUM janmanuM nagara choDI dIdhuM, mArA mitrane apUrva seha visArI dIdhe, mArI saMsAravRttine visArI cUkyo ane saraLatA ke saujanyanA badalAmAM luccAI ane tarakaTane sthAna ApyAM ane mArI jAtane nasIbadAra mAnato huM barAbara vakhate khasI gaye. corI ane mAyAnuM vAmadevapara prAbalya, saraLa zeThapara teNe karelo agya prayoga, cAkIdAroe meLavelo patto ane vAmadevane sajA, vimaLa mitra pAsethI nAselo huM kAMcanapura nAmanA nagaramAM gayo. tyAM jaIne huM bajAramAM gayo. eka dukAna para saraLa nAmano zeTha mArA jevAmAM AvyuM. huM tenI dukAna para gaye. te vakhate mArA zarIramAM rahelI bahalikA (bhAyA) joramAM AvI, vikasvara thaI, enI asarataLe huM te zeThane page paDagho, jANe huM keI nATaka karanAre hou tema kRtrima ADaMbara karI mArI AMkha meM AnaMdanAM AMsuthI bharI dIdhI, te joIne saraLazeThanuM hRdaya pIgaLI gayuM. pachI saraLazeTha ane mArI vacce nIce pramANe vAtacIta thaI: saraLazeTha-"bhadra! A tane zuM thayuM che? tuM Ama zA mATe AMsuM pADe che?" vAmadeva "pitAjI! Apane jotAM mane mArA pitA yAda AvI gayA!" saraLazeTha-"bhAI! tuM raDa nahi, je ema ja che te jA, huM tane AjathI mAre putra gaNuM chuM." Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmadevanA hAlahevAla. vAmadeva--"Apane huM mArA pitA ja mAnuM chuM." saraLaze mane turata ja peAtAne ghera lai gayA ane peAtAnI baMdhumatI nAmanI srI hatI tene mane soMpI dIdhA, arpaNa karyAM, teNe mane bhAjana vigere karAvyuM, pachI mArUM nAma kuLa vigere sarve pUchyuM, je meM sarva kharAkhara jaNAvyuM; saraLa zeThane jyAre mAlUma paDyuM ke huM temanI ja jAtanA chuM tyAre tene paNa ghaNA AnaMda thayA ane pachI te bAhyA " priye! vahAlI ! ApaNe ghaNAM gharaDAM thayAM chIe ane aputrIyA chIe, tenI sthiti vicArIne deve ApaNane A putra Apyo che, aputrIyAnA te putra thaze ane vaLI ApaNuM ghaDapaNa paNa pALaze. cAlA, deve A vAmadeva ApaNane ApyA te ghaNuM sArUM thayuM." prakaraNa 22 ] potAnA patinAM AvAM suMdara vacana sAMbhaLI baMdhumatI ghaNI rAjI thai. tyAra pachI saraLazeThe te mArApara AkhA gharane bhAra ArapaNa karI dIdhA, huM jANe gharanA mAleka hAuM tema mArI sAthe vartavA mAMDyuM, dukAnanI aMdara gupta saMcAmAM jamInamAM rAkhela hIrA meAtI rala paravALAM vigere mahA mUlyavAna dhana mane matAvyuM 1331 have zeThane e dhananI upara ghaNI mUrchA hAvAthI teo peAtAnI dukAnapara ja sutA hatA ane mane paNa peAtAnI sAthe suvADatA hatA. eka divasa evA anAva banyA ke ame manne vALu karI saMdhyA vakhate ghare beThA hatA ane kAMi sAmAnya vAtA karatA hatA te vakhate sa phaLazeThanA eka mitra baMdhula nAmanA te nagaramAM vasatA hatA tene tyAMthI zeThane teDuM AvyuM. teDavA AvanAre kahyuM ke te rAtre aMkulane prApta thayela putranI chaThThI che, rAtrIjAgaraNa che, tethI zeThe jarUra tyAM AvavuM. A nAtarUM zeThathI nA pADI zakAya tevuM na heAtuM, tethI zeThe mane kahyuM "putra vAmadeva ! mAre teA aMkulane ghare javuM paDaze, tuM atyAre dukAne jA ane sAcavIne raheje, ' meM te vakhate jAma ApyA "pitAjI ! ApanI vagara mane ekalAne dukAne javuM te gamatuM nathI, Aje teA ghare rahIne mArI mAtAjInI sevA uDhAvIza." 1 mAyAvI ane cArane vagara mahenate maLe te gamatuM nathI, cArI karavA mana talapI rahe che, A hakIkata vAmadevanI ceSTAthI spaSTa thAya che. gharadhanavyApAra maLyAM te paNa tyAM sthira rahI na zakyA e mAyAvInI caLa prakRti batAve che. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva pa saraLazeThe vicAra karyo dIkarAnA enI mAtA upara sArA ceha che ethI teo rAjI thayA. chevaTe mArI marajI Ave te tema karavAnuM kahI teo peAtAnA mitra aMdhulane ghare rAtrIjagAmAM gayA. 1332 huM ghare rahyo. rAtrIne avasara vadhatA gayA tyAre mArA zarIranI aMdara rahelA mArA steya (cArI) bhAi jAgRta thai joramAM AvyA eTale tenI asarataLe AvI zeThanuM amUlya dhana ane tenI dAlata dukAnamAM hatI te sarva uThAvI javAneA mane vicAra thai AvyA. evA vicAra AvatAM tene amalamAM mUkavAnA nirNaya paNa mArA steya bhAinI asara taLe thai gayA. aradhI rAtre huM barAbara UbhA thayA ane dukAnapara gayA. huM jyAre dukAna ughADatA hatA tyAre cAkI karanArA (rakhevALeA-pAlIsamena) tyAM AvI pahoMcyA, teoe mane dUrathI joyA ane jotAM ja mane te oLakhI gayA. huM haju nave! mANasa hateA tethI teone jarA zaMkA thai ke A bhAizrI atyAre madhya rAtre dukAna ughADIne zuM karatA haze? teoe mane kAMi pUchyuM nahi, paNa gupacUpa rahIne huM tene na e" tevI rIte teo mArI sarva hIlacAlapara najara rAkhI rahyA. have zeThe je mahAmulyavAn dhana jamInamAM dATeluM hatuM te meM khAdIne mahAra kADhyuM ane teja dukAnanI pachavADenA bhAgamAM jamInamAM khADo khodIne temAM dATI dIdhuM. e sarva vyavasthA karatAM lagabhaga savAra paDavA AvI te vakhate meM ( vAmadeve ) mATA hAhArava karI mUkayeryA, dhamAla karI dIdhI ane moTethI bUma pADavA mAMDI eTale nagaranA aneka leAke tyAM ekaThA thai gayA ane saraLazeTha paNa tyAM AvI pahoMcyA. te vakhate cAkIdArA paNa jAhera thayA ane Amatema pUchaparacha karavA maMDI gayA. prathama saraLazeThe mane savAla karyo " bhAI vAmadeva ! zuM ? A badhI zenI dhamAdhama che?" meM javAba ApyA "pitAjI! are ApaNe marAi gayA, cArAi gayA, pitAjI ! gajaba thai gayA!" ema kahI eNe ughADelI dukAna ane temAM je jamInanA bhAgamAM mUlyavAna hIrA vigere dATavAmAM AvelAM hatAM te sthAna matAvyuM. saraLazeThe pUchyuM-" bhAi vAmadeva ! tane A bAbatanI khabara kevI rIte paDI ?'' Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22] vAmadevanA hAlahavAla. 1333 meM javAbamAM kahyuM "pitAjI! Apa te rAtre ApanA mitrane tyAM gayA ane Apa gayA tethI huM ekale paDayo: ApanA virahanI vedanAthI mane jarA paNa uMgha na AvI; pachI to mArI pathArImAM AmathI tema ane temathI Ama aneka pachADA meM ghaNuM vakhata sudhI mAryA. pachI jyAre thoDI rAtrI bAkI rahI tyAre meM mArA manamAM vicAra karyo ke dukAnamAM je pathArI pAtharavAmAM AvI che te pitAjInA sparzathI ghaNuM pavitra thayelI che temAM mane jarUra uMgha Avaze, bIjI jage e UMgha Ave tema lAgatuM nathI. evo vicAra karIne huM dukAne Avyo ane jou chuM to ahIM caroe A sthiti UbhI karelI dekhAI. eTalA mATe meM hAhAra karI sarvane hakIkata jaNuMvI." upara pramANe barAbara banAvI baMdhabesatI vAta meM kahI te vakhate rakhevALe-cokIdAro aMdara aMdara vicAra karavA lAgyA ke kharekhara! A vAmadeva khare harAmakhera che, mahA setAna che, pAko cora che! enI belavAnI caturAI ane jALa pAtharavAnI zakti bhAre jabarI che! are tenI vAcALatA kevI bhAre che ! ahAhA ! enuM dhUtArApaNuM mahA bhAre che! enA jevo kRtaghrI te kaika ja haze! ene vizvAsaghAta te keAI bhAre baLavAnuM jaNAya che! Avo vicAra karIne teoe zeThane jaNAvyuM ke, "zeTha sAheba! tame jarA paNa ciMtA karaze nahi ane manamAM jarAe AkuLavyAkuLa thazo nahi. amane e cerane patto lagabhaga lAgI ja gayo che." A pramANe teo bolyA ane tyAra pachI AzayapUrvaka teoe mArI tarapha eka arthasUcaka najara pheMkI. mArA manamAM te vakhate bIka lAgI ke teo mane barAbara pArakhI gayA che. e cokIdAranAM manamAM ema AvyuM ke A harAmakhorane barAbara muddAmAla sAthe ja pakaDavo ke jethI e aMdarathI nIkaLI javAno prayatna ja karI zake nahi. teoe mAtra mArI pachavADe huM na jANuM tema mArI hIlacAla para najara rAkhanAra gupta cokIdArane mUkI dIdhA. mArA manamAM to te Akho divasa aneka saMkalpavikalpa thayA ja karyA. cokIdAre mane oLakhI gayA haze ke nahi e vAta mArA manamAM vAraMvAra AvyA karatI hatI. 1 corInA gunhAmAM muddAmAla sAthe pakaDavAthI purAvAnI jarUra paDatI nathI, nahi te cerI sAbIta karavAmAM ghaNuM muzkelI paDe che. khAsa karIne cAra dekhItI rIte AbarUdAra hoya tyAre te kArya lagabhaga azakya jevuM lAge che, 81 Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva pa e pramANe thatAM Akhare sAMja paDI. jarA rAtanA vakhata thayo eTale huM dukAnanI pachavADe gayA, chUpAvela mulyavAn mAla meM upADyo ane jevA huM cAlavA mAMDyo teve ja te ja sthAnapara cAkIdAroe mane muddAmAla sAthe pakaDyo. tyAM te vakhate moTA kALAhaLa jAmI rahyo ane nagaranA aneka loko tyAM ekaThA thayA. te vakhate cAkIdArAe mArI saghaLI hakIkata leAkeAne vigatavAra jaNAvI. gai rAtre meM dhana khAdI chUpAvyuM hatuM ane savAranA vakhata thatAM khATI khUma uThAvI hatI te sarva vAta temaNe vigatavAra kahI dIdhI. leAkeAne te mArI hakIkata sAMbhaLIne ghaNA acaMkhe lAgyA. zeThe jene putra tarIke mAnI sarva dolata ApavAnA nizcaya jAhera karyAM hatA te ja mANasa vizvAsaghAta karI tenA gharamAMthI mUlyavAna dhananI cerI kare e vAta teone ghaNI navAi jevI-na ane tevI lAgI. 1334 have cAkIdAro mane ripusUdana nAmanA e nagaranA rAjA pAse lai gayA. cArInI zikSA dehAMtadaMDanI hatI ane temAM paNa je muddAmAla sAthe cAkkasa pakaDAya tene te te sajA kAyama ja rahetI, tethI rAjAe mane mArI nAkhavAnA hukama ApyA. saraLanI saraLatA. daMDazakti sAthe yA. vicArapUrvaka hukama. AvA hukama thatAM saraLaze tyAM jAte rAjA pAse AvyA ane temaNe rAjAnA pagamAM paDI vijJapti karavA mAMDI- deva ! mArA rAjA ! A vAmadeva mArA putra che, mArUM tenApara bahu heta che, tethI mArA para dayA karIne ene cheADI mUko. rAjA ! icchA hoya te Apa mArI AkhI dolata lai le, paNa ene tame mArI nAkheA nahi; nahi te mArA rAjA! mAre maravA sivAya bIjo koi rastA nathI." ripusUdana rAjAe vicAryuM ke saraLaze kharekharA saraLa ja hatA, taddana bhalA hatA, pAra vinAnA bALeA hateA. rAjAe tenuM kAMi paNa dhana na lIdhuM ane mane cheDI dIdhA. rAjAe mAtra te vakhate saraLazeThane eTaluM kahI dIdhuM "zeTha! A tamArA saputane mArI pAse rAkhA, kA raNa ke e jheranA aMkura che, kharekharA cAra che ane lokone saMtApa karanAro che, mATe e bahu kharAba hAvAthI ene taddana chUTA rAkhavA sArA nathI, ane jAheramAM rahevA devA ghaNA bhayaMkara che." Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNa 22] rAmadevanA hAlahavAla. 1335 mAre pudarya' mitra je janmathI mArI sAthe hato paNa je hAlamAM dubaLe dubaLa thayA karato hato te have taddana nAza pAmI gaye ane mArI pAsethI pasAra thaI gaye, kAraNa ke te mAruM AvuM duka vartana joine mArAthI taddana kaMTALI gayo hato. jANItA cAra mAryo jAya, rAjAnI zaMkA ane hukama, Akhare vAmadevane phAMsI, rAjAe je hukama pharamAvyo te saraLazeThe kabUla karyo. lokonA tiraskAra vacce rAMka dinanI mAphaka huM tyAra pachI rAjamaMdiramAM rahevA lAgyo. mArA bhAI bahena teya ane bahalikA banne je ke mArA - rIramAM ja vasatA hatA te paNa rAjabhayathI jarAe jora karI zakatA na hatA ane atyAre te jANe aMdara zAMta thaI gayA hoya tevA dekhAtA hatA. A pramANe sthiti hovA chatAM loke te mArI tarapha zaMkAnI najare ja jatA hatA ane koI bIjo corI kare to paNa mArI upara ja tene zaka laI jatA hatA. huM taddana sAcI vAta kahuM te paNa leke mArI vAta mAnatA ja nahi, mArA vacana upara vizvAsa mUkatA nahi ane mane sAcA samajatA nahi. mArA tarapha dhikkAra batAvI mane ughADI rIte kahetA ke " are basa besa! tArI saccAI to ame baha joI che! AvI rIte jema kALe sarSa bIjA sarvane saMtApano hetu thAya tema huM paNa sarvane udvega karAvanAre thaI paDyo hate. aha agRhItasaMketA! huM to e vakhate evA saMyogemAM bahu vakhata sudhI aneka prakAranI viDaMbanA pAmyA ja karatA hatA. have eka vakhata evI hakIkata banI ke rAjAnuM lakSmIgRha (bhaMDAra) keI vidyAsiddhe phADyuM ane corI karI temAMnAM sarva ratra alakArAdi cIjo te upADI gayo, paNa vidyAnA jorathI te pakaDAyo nahi. te taddana adazya rUpe Avela hato tethI corInI vastu laIne cAlyA gayA tyAre tenA jevAmAM paNa Avyo nahi. AnuM ALa sarva mAre mAthe AvyuM. meM agAu cArInAM parAkrama karyA hatAM te 1 juo 5. 114ra (pra. 5. pra. 1) 2 mANase kAM to niyamathI ane kAM to bhayathI sIdhA cAle che. niyamathI cAlanArane lAbha maLe che, bhayathI aTakkArane mAtra duHkha thatuM nathI eTale ja lAbha thAya che. Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1336 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [prastAva 5 sarvane yAda hatAM ane bIjo koI rAjamaMdiramAM Ave te saMbhava na hota, tethI Akhare zakane AdhAre mane pakaDavAmAM Avyo. mane aneka prakAre bahu mAra mAryo eTaluM ja nahIM paraMtu gunho kabUla karAvavA mATe mane aneka prakAranI asahya viDaMbanAo karavAmAM AvI. A vakhate mArA upara atyaMta kapAyamAna thayela rAjAe mane eTalI kadarthanA karI ke tenuM varNana thAya nahi. A vakhate saraLazeThe AvIne pharIvAra rAjA pAse dayA mAgI, paNa rAjAe A vakhate tenuM paNa mAnyuM nahi. Akhare huM moTethI pokAra karatA, raDato rahyo ane mane phAMsIne lAkaDe laTakAvI devAmAM Avyo. saMsArajIvanI rakhaDapaTTI. je vakhate mane phAMsIne lAkaDe caDhAvavAmAM AvyuM te vakhate mArI strI bhavitavyatAe mane je goLI ApI hatI te taddana jIrNa thaI gaI, eTale teNe mane eka bIjI goLI ApI. e goLInA pratApathI pApichavAsa nAmanI nagarInA chellA pADAmAM huM gayuM. e pADe tIvra du:kha samUhathI ja bharelo hato. tyAM me aneka prakAranA mahA bhayaMkara duHkhe asaMkhyAtA kALa sudhI sahana karyA. vaLI tyAra pachI mane bhavitavyatAe eka bIjI goLI ApI tenA vegathI huM paMcAkSapazusaMsthAna pADAmAM (paMceMdriyatiryaMcagatimAM) Avyo ane tevI rIte navI navI goLIo ApIne mane aneka nagaramAM bahuvAra rakhaDAvyo. eka asaMvyavahAra nagara sivAya evuM kaI gAma ke nagara na rahyuM ke jyAM huM bahu vakhata rakha na houM athavA je nagara meM ghaNIvAra joyuM na hoya. emAM paNa meM bahalikAne laIne agAu ghaNu doSo karyA hatA, tethI paMcAkSapazusaMsthAna nagaramAM mArI pAse strInuM rUpa vAraMvAra dhAraNa karAvavAmAM AvyuM ane tevI rIte te 1 pApichavAsa te nArakI. teno chello pADo te sAtamI nArakI. ene agAu pApipaMjaranA nAmathI paNa oLakhAvela che. juo pra. 4 pra. 27. 2 asaMvyavahAra nagaramAMthI nIkaLela jIva pharIvAra nigodamAM jAya to paNa te vyavahArIo kahevAya che tethI asaMvyavahAra nagare javAnuM pharIvAra koI prANIne rahetuM nathI. juo pR. 1129. 3 mAyA karanAra strI thAya che. mallinAthanA dRSTAntathI A hakIkata spaSTa che. strImAM mAyA vizeSa hoya che ane mAyAnuM phaLa strIlIMga che ema aneka jagyAe sUcana thatuM jovAmAM Ave che. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1337 prakaraNa 22] vAmadevanA hAlahavAla. AkAramAM mane aneka prakAre viDaMbanA karavAmAM AvI. e bahalikA ane temanI preraNuthI huM pApa karate gayo ane tenA pratApe meM duHkhe paNa bahu sahana karyA. je je sthAne huM gayo tyAM teonI mArApara asara pahoMcyA karatI hatI ane tene pariNAme mAre aneka dukhe sahana karavA paDatAM hatAM. * prajJA vizALAnI rahasyavicAraNA saMsArIjIve A pramANe vArtA kahI te vakhate prajJAvizALAnA manamAM ghaNe saMvega AvI gayuM ane teNe vicAra karyo ke-ahe pele steya mitra to keAI kalpI na zake te duHkhadAyaka jaNAya che! ane mAyA paNuM ghaNuM ja bhayaMkara jaNAya che! A bApaDe te bannemAM Asakta rahyo tethI ene bahu nATaka karavAM paDyAM, bhAre duHkha sahana karavAM paDyAM, bahu trAsa veThavA paDyA. enuM caritra jotAM ene kevA khela karavA paDyA teno khyAla Ave che. e kharAba mitranI (mAyAnI) asara taLe prathama te eNe mahAtmA vimaLakumAra jevA atyaMta saMpurUSane chetarI tenA para mAyAne prayoga karyo ane tene pariNAme vadhemAna nagaramAM e prathama te tarakhalAne tole thayo. tyAra pachI kAMcanapuramAM ene atyaMta prema rAkhanAra tadana sIdho saraLazeTha maLyo tene tyAM eNe bIjA (steya) mitranI asarataLe corI karI ane tene pariNAme e mahA ghora viDaMbanA pAmyo. enuM AkhuM vAmadeva tarIkenuM caritra mAyA ane tenI sattAthI gherAyeluM jaNAya che. mahAtmA budhasUri jevAne ene saMbaMdha thayo ane e mahAbhAgyavAnuM mahAtmAnAM upadezaka vacano sAMbhaLavAno ene prasaMga maLyo chatAM tenI asara paNa tenA upara na thaI zakI tenuM kAraNa pelI mAyA ja jaNAya che. keI mANasa taddana sAcI vAta kare te paNa tenA upara vizvAsa na Ave ane ulaTo sAcA bolanAra para tiraskAra chUTe tyAre jANavuM ke evI sthitimAM paDanAra mANasa pote ja mAyAnI asaramAM DUbI gayela che, kAraNa ke evA prakAranI sthiti mAyA ja utpanna kare che. bIjA mANase deSa karyo teno Aropa A saMsArIjIvapara Avyo tenuM kAraNa paNa mAyA ane tene saMbaMdha ja che. kharekhara e mAyA ane teya anaMta denI khANa che! AvuM chatAM paNa pApI leke e bannene saMbaMdha choDatA nathI. Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1338 upamiti bhavaprapaMca kathA. karatA 5 bhavyapurUSane saMsArIjIvanA caritramAM lAgelI vicitra avatA. caritra kAlpanika hovAne tene manamAM lAgele saMbhava, caritra pUrNa sAMbhaLyA pachI khulAse meLavavAno nirNaya saMsArIjIva pitAnuM caritra upara pramANe kaheto hato te vakhate bhavyapurUSa manamAM ghaNe vismaya pAmIne vicAra karato hato ke - aho ! A cAra (saMsArIjIva) je vAta kare che te te taddana vicitra lAge che, ghaNI rIte asaMbhavita jaNAya che, taddana apUrva che ane lokenA dararejanA mArgathI taddana vegaLI che; vaLI te vAta che ke hRdayanuM AkarSaNa karanArI che chatAM mane te bIlakula aparicita jevI, ghaNuM UMDI ane prasiddha rIte na samajAya tevI jaNAya che tethI e vAtamAM raheluM rahasya mArA samajavAmAM kAMI barAbara AvatuM nathI. e vAtamAM ghaNuM ghaNuM jAtanAM savAlo utpanna thAya cheH dAkhalA tarIke eNe prathama te ema kahyuM ke asaMvyavahAra nagaramAM te eka kuTuMbI tarIke vasanAre hatA, tyAM te potAnI strI bhavitavyatA sAthe ane te kALa rahyo ane tyAra pachI kamaeNpariNAma mahArAjAnA hukamathI tyAMthI te bahAra nIkaLyo. tyAra pachI ekAkSapazusaMsthAnamAM ane bIjA aneka sthAnamAM ghaNuM duHkha bhagavato te bahu bhaTaka. vaLI teNe sAthe ema kahyuM ke anaMtA kALa sudhI aneka sthAnamAM tenI bhAryA (bhavitavyatA)e tene bhamAvyo, rakhaDAvyo ane tenI pAse aneka prakAranA khela karAvyA. vaLI teja strIe tenI pAse naMdivardhananuM rUpa levarAvyuM, tyAra pachI ripudAra tarIke tene rakhaDAvyo ane chevaTe vAmadeva tarIke tenI pAse nATaka karAvyuM. vaLI e cora kahe che ke dareka vakhata vacce anaMto kALa gayo ane temAM paNa tenI pAse te bhAryAe anaMta prakAranAM navAM navAM rUpe karAvyAM, nAce nacAvyA ane duHkha sahana karAvyAM. vaLI sarvathI vadhAre navAI jevI 1 caritra to eka ja che, paNa dareka tenI hakIkata potapotAnA kSayopathama pramANe samaje che. A sthiti spaSTa samajAya tevI che. vAMcanAra pote paNa teja paristhitimAM che e lakSyamAM rAkhavuM. 2 jue prastAva 2. pra. 7. 3 juo pR. 308. * karmapariNAma rAjAnA varNana mATe juo prastAva 2. pra. 2. ne prathama vibhAga. 5 trIjI prastAvane nAyaka, 6 cothA prastAvane nAyaka. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22] vAmadevanA hAlahavAla. 1338 vAta te e karI ke A sarva prAga tenA upara goLIo ApIne karavAmAM AvyA ane tene je nATaka karavA paDatAM hatAM tenuM kAraNa te geLIo hatI. have eka te goLInI zakti keTalI? ane vaLI te ApanAra tenI ja panI!! A te badhI vAta taddana virUddha, na samajAya tevI ane kalpita jevI lAge che. A pramANe tenI vAtamAM vicitratA lAge che. have je te purUSa hoya te tenI sthiti anaMta kALa sudhI evI ja raheze? athavA zuM A cora AgaLa jatAM ajarAmara paNa thaze khare? tyAre e kALasthiti keNu? ane A bhavitavyatA nAmanI strI kezu? e bAi te bhAre jabarI! e to vaLI potAnI strI thaIne potAnA ja patine AvI rIte rakhaDAvyA kare che e to taddana navAI jevuM-na banavA jevuM lAge che. vaLI e strI vAraMvAra mahA vIryavALI goLIo taiyAra karIne Ape che eTale zuM? e goLInA pratApathI A prANI ekane eka ja hovA chatAM anaMta prakAranAM rUpa dhAraNa karatA hatA tevI te goLI kaI? ane te ApavAnuM kArya bhavitavyatAthI kevI rIte banI zakyuM? (vaLI bhavyapurUSa AgaLa vicAra kare che ke, A vArtAmAM te aneka nagaro AvyAM, aMtaraMga mitro AvyA, sagAsaMbaMdhIo AvyA ane aneka nAmo AvyAM te koNa hatA ene mArAthI nizcaya thaI zakato nathI, ane te A saMsArIjIve je potAnuM caritra kahyuM che te uMghamAM Avela svama jevuM athavA te kaI siddha purUSe pAtharela iMdrajALa jevuM kapoLakalpita jaNAya che, koI pratibhAvALo purUSa potAnA magajamAMthI addabhuta-asaMbhavita caritra lekaraMjana karavA joDI kADhe tevuM A sarva mane te lAge che; paraMtu ahIM A prajJAvizALA beThelI che tenA mukhano raMga jotAM te A sarva vArtA barAbara samajI hoya ema lAge che. vaLI A saMsArIjIvanuM caritra prajJAvizALAe agAu paNa mane sahaja batAvyuM hatuM, paraMtu atyAre e hakIkata mane vIsarI gayA jevI thaI che. have atyAre je huM koI savAla karIza te ahIM beThela agRhItasaMketA vigere jANaze ke huM taddana samajaNa vagarane chuM tethI hAla te e cora je vAta kare te sAMbhaLuM, e vAta 1 ahIM prastAva 4 nA pra. 11 mAM prajJAvizALAe karela arthayAjanAno ni hoya ema lAge che. athavA prastAva bIjAmAM caritranI zarUAta thato paDelA prajJAvizALAe batAvelI caturAI ane bajAranI vArtAne nirdeza lAge che. Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1340 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prastAva 1 mArA manamAM kharAbara dhArI rAkhuM, pachI jyAre prajJAvizALA mane ekAMtamAM maLaze tyAre tene tenuM rahasya pUchI joiza. upara pramANe vicAra karIne saMsArIjIva AgaLa je hakIkata kahe te sAMbhaLatA bhavyapurUSa cUpa besI rahyo. ** agRhitasaMketAnI sAdAi. te vakhate agRhItasaMketA vismaya pAmatI saraLa bhAve saMsArIjIvanA mukha sAmuM joyA karatI hatI ane tenA caherAparathI spaSTa jaNAi AvatuM hatuM ke te A cAlatI vArtAmAM aMdaranA bhAgamAM rahela rahasyane jarA paNa samajI zakI nathI. te mAtra A hakIka tane eka vArtA rUpe ja samajatI hatI ane tenA manamAM tenI kimata eka vArtA jeTalI ja atyAre teA hatI. cAlatI vAta samajAya che ke nahi te mukhapara thatAM pheraphArAthI kharAkhara jaNAi Ave che ane bheALI agRhItAsaMketAnA caherA ema ja batAvatA hatA ke te A vAtanuM rahasya jarA paNa samajI nathI. * * * ** saddAgamanI gaMbhIratA, A vArtA cAlatI hatI te vakhate bhagavAn sadAgama tA saMsArIjIvanuM AkhuM vRttAMta kharAkhara jANI rahelA hatA tethI te mauna rahI sarve hakIkata sAMbhaLyA ja karatA hatA. sadAgama eTale zuddha jJAna. tenA viSaya ja jANavAnA heAvAthI tenAthI kAi hakIkata ajANI hAtI nathI, upayAga mUkavAnA ja emAM savAla rahe che. sadAgamanA mona bhAva arthasUcaka paNa samajAya tevA hatA ane tenA mukhaparanI gaMbhIratA tenA hRdayanI uMDAi batAvatI hatI. * * * * * * saMsArIjIva AnaMdanagare. puNyAyanA sathavAre. sAgaramitranA meLApa, saMsArIjIva peAtAnI hakIkata AgaLa calAvatAM sadAgama samakSa kahe che. te vakhate prajJAvizALA samajaNapUrvaka te hakIkata sAMbhaLe che, bhavyapurUSa kAMI rahasya samajatA nathI, paNa rahasya che eTale khyAla } Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22] upasaMhAra 1341 rAkhI savAla pUchayA vinA vArtA sAMbhaLyo jAya che ane bhAva na samajanAra agRhatasaMketA beThI beThI vAtane vArtA tarIke sAMbhaLe che temane uddezIne bolatAM saMsArIjIve kahevA mAMDyuM - aho agRhItasaMketA! have tyAra pachI eka vakhata mArI strI bhavitavyatA mArA upara tuSTamAna thaI, tethI mArAM kaI zubha karmane laIne mArA upara maherabAnI karI mane kahevA lAgI "Aryaputra! tamAre have lokaprasiddha AnaMda nagare javuM ane tyAM AnaMda lIlA karatAM vasavuM." meM tene javAba Apo -"devI! tArI marajI hoya te pramANe karavuM te mAre hamezA mArUM kartavya gaNavAnuM che ane te pramANe mAre karavAnuM che. jevI tArI AjJA !" te vakhate te bhavitavyatAe mane bhAre asala puNyodaya mitra bhaLAvyo. vaLI eka sAgara' nAmanA mitranI mane sahAya karI ApI ane jaNAvyuM ke e mane madadagAra thaze. te mArI samaju strI samajI gaI hatI ke atyAre have sAgarane barAbara vakhata AvI lAge che. vaLI te madadagAra mitra sAgara( lebha)ne mane soMpatAM te bolI ke "Aryaputra! A tAre sAgara mitra rAgakezarino dIkare ane tenI rANuM mUDhatAne mAnIto putra che. e tane have sArI rIte madada karanAra thaI paDe evI meM tAre mATe khAsa goThavaNa karI che." te vakhate e banne madada karanAra mitranI sAthe huM AgaLa cAlyo ane mane je eka navI goLI ApavAmAM AvI tenA vegathI AnaMda nagare javAnI meM sarva taiyArI karI, * * upasaMhAra ye ghrANamAyAnRtacauryaraktA, bhavanti pApiSThatayA mnussyaaH| ihaiva janmanyatulAni teSAM, bhavanti duHkhAni viDambanAzca // tathA paratrApi ca teSu raktAH, patanti saMsAramahAsamudre / anantaduHkhaughacite'tiraudre, teSAM tatazcottaraNaM kutastyam // 1 lobhane sAgara sAthe sarakhAvAmAM Ave che. svayaMbhUramaNa samudrano pAra Ave paNa lobhasamudrane pAra Avato nathI te AvatA prastAvamAM zuM. 2 anaMta duHoja Iti pAThAMtara che, upajAti chaMda. Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1342 * upamiti bhavaprapaMcA yA. * * * * " je prANIe pApane pasaMda karanArA hAi dhrANuiMdriya, mAyA8 kapaTa ane cArImAM Asakta hAya che thAya che teone A bhavamAM " ja aneka prakAranAM tulanA na thai zake tevAM duHkhA ane viDaMkha" nA thAya che ane parabhavamAM paNa teo pApathI kharaDAyalA hA" vAne lIdhe anaMta duHkhasamUhathI bharapUra mahA bhayaMkara saMsArasamu" dramAM uDA utarI jAya che; pachI teone pAra kevI rIte Ave " teonuM te samudramAMthI taravuM kema banI Ave ?' * * * * * jainendrAdezato vaH kathitamidamaho lezataH kiJcidatra, prastAve bhAvasAraM kRtavimaladhiyo gADhamadhyasthacittAH / etadvijJAya bho bho manujagatigatA jJAtatattvA manuSyAH, steyaM mAyAM ca hitvA virahayata tato ghrANalAmpaTyamuccaiH // [ prastAva pa * " A prastAvamAM jineMdra bhagavAnanA upadeza pramANe je hakIkata kAMika kAMIka leza mAtra kahevAmAM AvI che tene AMtara bhAva" sAra-rahasya samajavA mATe peAtAnI buddhine nirmaLa karI sArI rIte " cittane madhyastha karIne tenA Azaya samajave. e Azaya kharAkhara " samajIne ahe| manuSyagatimAM rahelA manuSyo ! tame tattva kharAkhara " samajyA ha| tA steya ( cArI ), mAyA ane prANaiMdriya uparanI " laMpaTatAne sarvathA cheADI do." ityupamitabhavaprapaJcAyAM kathAyAM mAyAsteyaghrANendriyavipAkavarNanaH paJcamaH prastAvaH / * * mAyA, cArI ane prANaMdriyanA vipAkane batAvanAra upamiti bhavaprapaMcA kathAnA pAMcame prastAva samAsa Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naM. 1 - (prastAva 4, prakaraNa 12, pRSTha 859.) { cauthA prastAvamAM kudRSTinuM varSoMna karatAM jUdA jUdA pAkhaMDI matAnAM nAme ApyAM che. e matA para tapAsa karI banatuM pariziSTa tepara ApavA tyAM neATa naM. 1 karI che. emAMnA keTalAka mate te vakhate pracalita haze ema jaNAya che, tyAra pachI te vilaya pAmI gayA che. vaLI e sarve matAmAM khAsa dArzanika bheda jaNAtA nathI. darzana mATe te| teja prastAvamAM prakaraNa 31 muM ApyuM che ane tenA vistAra pariziSTa naM. 3 mAM karyAM che. A bhede dRSTinA che, temAM caryAM' ne aMge bheda heAya ema jaNAya che. pAkhaMDa mATe asalamAM pAig zabda che, enA artha vrata' thAya che. vrata lenArAne pAkhaMDI kahe che. emanI mAnyatA jAde jAde prakAre devane aMge paNa hRdI paDe cheH koi iMdrane deva mAne che, koi kArtisvAmIne deva mAne che, koi rUdra-harane (zivane) deva mAne che, kAi vaizravaNa (yakSa-vizeSa)ne deva mAne che, kAi nAgane deva mAne che, koi yakSabhRta (vyaMtarA)ne deva mAne che, koi mukuMda (maLadeva)ne deva mAne che, koi durgApUjA kare che-A sarva mateA mULa sUtra athavA TIkAmAMthI zeAdhyA che. anya matanAM pustakamAMthI paNa zAmyA che. anuyAgadvAranI TIkAmAMthI 14 nAmA maLI AvyA che. tyAM dravya AvazyakanA prasaMga cAle che, tene aMge svazarIra ane bhavyazarIrane aMge dravyA vazyaka matAthI tacatirikta zarIranA traNa prakAra batAvatAM khIjA phuprAvacanika dravyAvazyakane aMge hakIkata kahI che tenA A nIcenI nATa lakhatAM AdhAra levAmAM AvyA che. A saMbaMdhI vadhAre tapAsa karatAM kAMi hakIkata maLaze te AgAmI AvRttimAM sudhArA vadhArA karavAmAM Avaze. hajI yathAvakAza tapAsa cAle che. } zAya, buddha bhagavAnanA kuTuMbanuM A nAma che. zAkya eTale bodha matanA anuyAyIe saMbhave che. enI carcA ghaNA vistArathI prakaraNu 31 ane pariziSTa naM. 3 mAM AvanArI che te juo. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1344 upamiti bhavaprapaMca kathA. tridaMDI, hAthamAM tridaMDa rAkhanAra, bIjA hAthamAM kamaMDalu dhAraNa karanAra, geraka vastradhArI tApasa. zaiva saMpradAyanA saMnyAsIo atyAre paNa moTI saMkhyAmAM jovAmAM Ave che. zaMkarAcAryanA e sarve anuyAyI che. emanA cAra moTA maTha che. Avaka-malayagirijImAM lakhe cha / manoSAkAyadaNDanayaparijJAnArthaM daNDatrayadhArake vedAntAvalambizramaNamede. zaivazivasaMpradAyane anusaranArA. e zeva matanA svarUpa mATe juo sarvadarzanasaMgraha pRSTha 87 thI 108, A mAhezvara mata che. emAM kadi sApekSa paramezvarane kAraNuM tarIke svIkAravAmAM Ave che ane pazu, pati ane pAza ema traNa padArtha mAnavAmAM Ave che. vidyA, kriyA, vega ane carcA e catuSpAda mahAtaMtra che. zivanAM ahIM paMcakRtya manAya cheH sRSTi, sthiti, saMhAra, tibhAva ane anugrahakarazuM. AtmAne pazu kahe che. te A matamAM nitya ane vibhu manAya che. enA vijJAnakevaLa, pralayakevaLa ane sakala ema traNa prakAra paDe che. "pAza" cAra prakAranA cheH malazakti, karmazakti, mAyAzakti ane rodhazakti. AtmAnI zaktine AvaraNa karanAra malazakti-trAMbA uparanA kATa jevI che. rodhazakti pAzanA adhiSThAna karIne purUSanuM tiradhAna kare che. mahApralaya vakhate sarva kAryazakti temAM samAI jAya ane sRSTi vakhate vyakti pAme te mAyAzakti. phaLAthI purUSathI karAya te karmazakti. e pravAharUpe anAdi che. gautama, e nyAyadarzananuM bIjuM nAma che. tene mATe pra, 4. pra. 12 nI noTa naM. 2 juo. eno vistAra ekatrIzamAM prakaraNamAM tathA pariziSTa na. 3 mAM paNa thaye che. sarvadarzanasaMgrahakAre enA para vivecana karyuM che. anuyogadvAranI TIkAkAra tenuM varNana ApatAM kahe che ke "vicitra prakAre pAdapatanAdi viziSTa kalAsamUhayukta ane keDI vigerenI mALAthI potAnA zarIrane vibhUSita karanArA baLadane sAthe rAkhIne kaNu bhIkSA grahaNa karanArA" (sUtra vIzapara TIkA. chApela pustaka pRSTha 24-25 mAM A sarve TAMcaNa Ave che te jyAM jyAM anugadvAra TIkAnuM nAma Ave tyAM tyAM samajI levA.) sAmAnika, caraka, parivAra sattA je mAM jatti te jarada athavA je mukagAyatta te vara (anuyogadvAra TIkA pR. 24) dhADAne vahana karatA bhikSATana karavAvALA athavA bhejana karatA karatA bhramaNa karavAvALA Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134pa pariziSTa 1. (dhATizabdano artha mane barAbara beThe nathI. A zabdano upayoga eja arthamAM nIcenI jagyAe Ave che. jJAtA. 1 mR. 15 adhyayana. dazavaikAlika. 1 adhyayana. gacchAcArapayannA TIkA. 2 adhi. prajJApanA 20 muM pada, AcArAMga-pa adhya. 1. u. sAmaparA, vedadhAmI, dhArmikA, AjIvika, A eka zramaNane bheda che. gozAlakanA matavALAnuM A nAma che. e matanA saMbaMdhamAM keTalAMka pustako lakhAyelAM che. e matane pracAra IvI sana pUrve ghaNe hato ema jaNAya che. zrIbhagavatIsUtramAM enI vyAkhyA karatAM kahe che ke "jeo avivekI loka pAsethI labdhi pUjA khyAti vigere vaDe tapa kare ane te para AjIvikA calAve te AjIvike. aupapAtika sUtramAM temanI carcA batAvatA kahe che ke "e gozAlakanA matane anusaranArA eka gharamAM bhikSA laIne be ghara choDI de che ane trIje ghare bhIkSA le che ane te gharomAM niraMtara ke ekAMtare bhikSA letA nathI, vaLI kaI abhigrahavizeSa laI traNa ghara cheDe, cAra choDe, ema sAta ghara cheDe; vaLI keI ane muka vastu ja le; keI niyamavizeSe amuka gRhasamudAyamAM ja bhIkSA leH vaLI vIjaLI paDe to bhIkSA levA na jAya-AvI abhigrahAdi dvArA tapasyA karanArA "AjIvikA matavALA' kahevAya che. vighatA. te AjIvikamatano eka prakAra lAge che. viSNacaMtataratti nAmano eka prakAra che tenA varNanamAM kahe che ke vizuti saMsthA antaraM bhikSAgrahaNasya yeSAmasti te vidyudantarikA vidyutsaMpAte bhikSA nATantIti mArthika cuMcuNa, maheMdra cArika, anugadvAramAM eka "cIrika mata batAvyuM che, te kadAca A heya. enuM svarUpa batAvatAM kahe che ke mArgamAM paDelAM phATelAM tUTelAM vastrane paheravAvALA athavA vastranAM ja banAvelAM sarva upakaraNo Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1346 upamiti bhavaprapaMcA kathA. dhAraNa karanArA. (urmtiniSiAnarzcaritra athavA je nirama sasurAvaLa te vArijAta anudvAra) jJAtAsUtranA 14 mAM adhyayanamAM paNuM lagabhaga evuM ja varSe temanuM Ave che. - dhUma, A cAraNano eka prakAra jaNAya che. gacchAcArapayannAnA bIjA adhyayanamAM enuM varNona karatAM lakhe che ke dhUmADAmAM rahIne athavA UMdhA laTakIne athavA UMcA hAtha rAkhIne jeo akhalita gamana kare te "dhUmacAraNa" kahevAya che. A abhiprAya cokkasa nathI. baddhavezI, khubuka, ulakA, pAzupatamatavALA, AnA saMbaMdhamAM pR. 858 nI noTa naM. 4 juo. A zaiva saMpradAya che. ene nakulIza pAzupata mata kahe che. emanA matamAM ATha paMcaka ane traNa bheda yukta gaNune jANanAra hoya tene gurU kahevAya che. enI vigata mATe juo sarvadarzanasaMgraha bhASAntara pR. 89-96. haThayoganI ahIM mukhyatA che. kaNAdamatavALA, juo pR. 858 noTa naM. 5. vaizeSikadarzananuM svarU5 cothA prastAvanA prakaraNa 31 mAM tathA A sAthenA pariziSTa naM. 3 mAM bahu vistArathI ApyuM che tethI atra te para vivecana karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. camakhaMDIo, cAmaDAMnAM vastra paheranArA athavA sarva upakaraNe cAmaDAMnA dhAraNa karanArA. (anuyoga) eja pramANe gacchAcArapayatrAmAM tathA jJAtAnI TIkAmAM varNana che. sayogIo, ulUka, vaizeSika matanuM A nAma che. kavyArthika ane paryAyArthika nayanI kaI kAMI apekSA laI e matavALA chae padArthane nitya ekAMta rUpe pratipAdana kare che. enA varNana mATe juo prakaraNa 31 (ma, 4) ane pariziSTa na. 3 geha, yajJatApasa, ghoSapAzupato, Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1. kuMche. digaMbara, vAcaspati lakhe che ke zive manne mahaMtameLe. mArA dhAravA pramANe e nagna rahenArA tegIonA mata hovA joie. kAmadUka. 1347 kALamukhA, pANilehA. trirAzi, nirAze. nIvAlIyanonIvamevALo rArAya: kSamAduttAdhi rAzi. rAzitrayanI hakIkata sthAnAMgasUtranA 7 mA DhANAmAM trIta urdUzAmAM ApI che. ( jue pR. 412) jIva ajItra ane neAjIvanI kalpanA karanAra trirAzikanA mata. Ane chaThTho nindvava gaNyA che. e mata sthApanAranuM paNa chatue' athavA rAhagupta che. enI hakIkata A pramANe che:- aMtaraMjI nAmanI nagarImAM eka bhatA nAmanuM vyaMtaranuM caitya hatuM. temAM zrIgupta nAmanA AcArya rahelA hatA. temane vAMdA relugupta tyAM AvyA. te vakhate koi vAdInA paDaha vAgatA hatA tenA niSedha karI AcAryane te saMbaMdhI vAta jaNAvI. AcAryazrIe prasaMge kAma Ave tema dhArI mAyarI vigere vidyAA tene ApI. te sarva laina pAte rAjagubhAnAM AvyA. alazrI nAmaneA rAjA hatA, tenI pAse pATTAlanAmanA paritrajaka sAthe teNe rAjasabhAmAM vAda AraMbhyA. chevaTe pATTazAle jIva avalakSaNa e prakAranI rAzinI sthApanA karI. ene haTAvavA mATe hame neAjIva lakSaNa trIjI rAzinI sthApanA karI. potAnI vidyAAthI tene haThAvyA. rAhagupte gurU pAse AvI vAta karI. traNa rAzi sthApana karI jIta meLavI che ema jaNAvyuM. gurUe kahyuM 'aa rAjasabhAmAM jaine kahe ke meM je rAzitraNanI sthApanA karI che te siddhAnta virUddha che ane mAtra vAdIpara jIta meLavavA karI hatI.' rahagupte AcAryane abhimAnathI javAba ApyA rAzi / traNa ja che: chatra, ghaTa vigere ajIva ane vaLa paDatI dAraDInA dRSTAnte nAva. daMDane paN Adi madhya ane aMta hAya che. ema sarva padArthanuM samajavuM.' AcAya pote rAjasabhAmAM gayA. sarva vastu maLe navI dukAna (kutrikApaNe) jai jIva mAgatAM pRthvIkAyAdi bhaLyAM, ava mAgatAM arcanata padArtha maLyA, nAjIva mAgatAM evA koi padArtha nathI-evI rIte tene niha karyo. Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1348 upamiti bhavaprapaMcA kathA. kApAlika priyAyAdI, keTalAka kriyAne prAdhAnya ApanAra mata che. enA 180 bhede che. nava padArtho jIvAjIvAdi jANItA che, tene sva5ra bhede tathA nityAnitya bhede ane tene vaLI kALa, niyati, svabhAva, Izvara ane AtmA sAthe bheda pADatAM 180 thAya. ene astitvavAdI kahe che. daSTAnta tarIke 1. jIva che pitAthI nitya kALathI; 2. jIva che parathI nitya kALathI; 3. jIva che pitAthI aniya kALathI; 4 jIva che parathI anitya kALathI vigere. AvI rIte niyati vigere sAthe bheda pADavA. (sUtra 1 zru. 11 adhyayana) (AcArAMga 1. zra. 1. a. 1 u.) tathA juo (sUtra. 1 zra. 12 a.). A matanI sAme "paDhama nANuM tao dayA" vigere sAmA sUtra che. ekalI kriyAne aMdha kahI che, ekalA jJAnane pAMgaLuM kahyuM che. AnA saMbaMdhamAM zAstramAM ghaNe vAda che. senaprazna (121) mAM paNa ghaNuM vigato che. kriyAvAdInA 180 bhedapara vivecana karatAM darzana samuccayanA TIkAkAra zrIsUtrakRtAMgane AdhAre kahe che te kriyAvAdIo jIvAdinuM astitva kahe che. te marIci, kumAra, kapila, ulUka, mATha2 vigere che. tyAra pachI upara jaNAvyA te 180 bheda vadhAre vigatathI batAvyA che. juo bhASAMtara (vaDodarA sIrIjha) pRSTha 8-10 govratika gAyanA vartanane anusAra vartana karanArA. pote paNa tiryaconI aMdara ja vase che evI bhAvane bhAvatA gAyanA samudAyanI sAthe nIkaLe che, gAyanI jema vartana kare che, gAya cAle tyAre cAle che, bese tyAre bese che, UbhI rahe tyAre UbhA rahe che ane bhajana kare tyAre tenI mAphaka tRNa patra puSpa phaLAdinuM bhajana kare che, to te gAvIhi samaM, niggamapavesaNAI pakaraMti / bhuMjaMti jahA gAdhI tirakkhavAsaM vimAviMtA (anugadvAra ) mRgacArI, lokAyatamatI, A nAstika mata che. e parabhava ke AtmAne mAnatA nathI, mekSa jevI keAI cIja nathI. enuM vivecana pra, 4 nA pra. 31 mAM ane A sAthenA te prastAvanA pari. naM 3 mAM che, cokhA Materialists hoya tene A matanA kahI zakAya. emane "bAhaspatya" athavA "nAritakI paNa kahe che. Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1. 1349 zaMkhadhamanArA. A kAnaphaTa jogIono eka mata che. teo zaMkhane vagADavAmAM mahA puNya mAne che ane te dvArA potAnI pragati mAne che. zarIre rAkha, upara nairava vastra, gaLAmAM muMDamALA, kapALe tripuM, hAthamAM kamaMDaLa ane pagamAM cAkhaDI. zaMkha DAbA hAthamAM rAkhI pheMke che. siddhavAdIe. kulaMta. tApasa, tApa lenArAne athavA jene tApa hoya tene tApasa kahe che (daza. 2. a) athavA jemAM tApanI mukhyatA hoya te tApasa. (daza. 10. a.) darzana zuddhi graMthamAM enI vyAkhyA karatA kahe che ke satapa vanavAsini vire darzana. 1. tattva. zrI AdinAtha jyAre eka varSa sudhI gocarI mATe pharyA tyAre temanA ziSyo vanamAM rahevA lAgyA, kaMdAdi khAvA lAgyA ane "tApasa nAmathI prasiddha thayA. giArahA. sUcio, rAjapiMDavALA, saMsAramocakA, sarvAvasthA, ajJAnavAdIo. A matapara vivecana karatAM darzana samuccaya TIkAmAM sAta nAme ApyA che. zAlakya, sAtyamujhi, mauda, pippala, bAdarAyaNa, jaiminI ane vastu. e sarva ajJAnavAdio che. kutsita jJAna te ajJAna, te jene hoya te ajJAnI. kRtakarma baMdhAdikano vicAra nahi karanAra te ajJAnavAdI. teo kahe che ke jJAnathI kAMI zreya nathI, jJAna hoya te virUddha prarUpaNAno doSa thaI jAya, citta kaluSita thAya ane te bhAvanAthI saMsArapravRtti laMbAtI cAle. ajJAnano Azraya kare to ahaMkArano saMbhava rahe nahi, pArakA tarapha cittakAlubdha thAya nahi. vaLI je ciMtavanapUrvaka karma kare che tene baMdha thAya che ane tenA pariNAma paNa avazya dArUNa hoya che, kAraNa te karma tIvra adhyavasAyathI kareluM hoya che. je mane vyApAra vagara karma kare che tene A vAMdho nathI, tenI to mAtra vacana kAyAnI ja pravRtti rahe che ane dArUNa manaH 83. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1350 upamiti bhavaprapaMca kathA. pravRtti vagara aMdha saMbhava nathI. jema jJAna vadhAre tema abhiniveza vadhAre vaLage, mATe muktimArge pravartatA mumukSuoe ajJAnane ja abhyapagama karo. jJAnane Azraya je nizcaya thaI zakatuM hoya te kadAca yogya gaNAya, paNa tema te banatuM nathI. darzanamAM ja paraspara keTalI virUddhatA che? AvI dalIlathI ajJAna matanI sthApanA thAya che. enA tresaTha vikalpa mATe juo sadara graMthanuM bhASAMtara pRSTa 18. pAMDurabhikSuo. bhikSu zabdathI baudhanA sAdhu samajAya che. ahIM jaina bhikSuna-prasaMga nathI. kumAravatI, zarIraripue. uido. cakavALa, cakavALA zabdano artha nitya karma thAya che, dararejanA avazya karavAnA kAryane cakravAla kahe che (paMcavastu). cakanI peThe pharatI ane tene te AvatI hakIkatane cakavALa kahevAya che (pravacana sAreddhAra vRtti. dvAra 100). e arthamAM A zabda cakavAla sAmAcArImAM vaparAya che. keI mata Avazyaka kriyApara bhAra mUkanAre te vakhatamAM hevo joIe ema anumAna thAya che. trapu, hastitApasa, cittadeva, bilAvAsA. bila-guphAmAM rahenArA (anumAnathI). maithunacArIe. aMbarA, asidhArA, taravAranI dhAra jevuM muzkela vrata pALavuM te (zabdArtha) bhAThaputrakA, A eka AjIvika matane vibhAga jaNAya che. caMdragamikA, udakamRttikA, ekekasthAlikA, Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1. 1351 saMkha, gosAlaka matavALA. ene mATe upara AjIvika' zabda sAme nATa che te jIe. enA sthApaka geAsAlakanA pitAnuM nAma saMkhali hatuM. enI mAtAnuM nAma bhadrA hatuM. e geAsAlakanA janma gAinA tabelAmAM thayelA hAvAthI tenuM nAma gosAlaka paDyuM hatuM. e maMkhaliputranA nAmathI paNa prasiddha che. bhagavatIsUtramAM enI utpatti vigerenI hakIkata bahu vistArathI atAvavAmAM AvI che. ( bhagavatI 15, za. 1 udde.) pakSApakSa. gajavajo. ulUkapakSA, upara 'ulUka' sAthe nATa che te juo. e vaizeSika darzanavALA che. mAtRbhakto. devIne pUjanArA, zaktinA upAsako jaNAya che. zaktimata saMbaMdhamAM hAlamAM jasTIsa vuDarophe pustaka pragaTa karyuM che te vicAravA yAgya che. kaMTakamadekA. mULa graMthamAM uparanAM nAmeA che. siddhAntamAM nIcenAM nAmeA maLe che. bhikSoMDA. peAte pALelI gAi vigerenA dUdha AdinuM bhakSaNa nahi karatAM mAtra bhikSAnuM bheAjana karanArA. keTalAka ene audha matanI eka zAkhAvALA dhAre che ( gacchAcAra. 2. adhikAra ) ( anuyAgadvAra ). pAMDurAMgA, macchApUjitane bhasmathI vyApta zarIravALA ( anu yoga). gRhidhI. gRhastha dharmane ja zreya karanAra tarIke mAnanAra ane tene anusarIne vartana karanArA ( anu. ) dharmaciMtakA. yAjJavalkya Adi RSipraNita dharmasaMhitAnuM ciMtavana karanArA ane te anusAra vartana karanArA (anu. ) avirUddha deva, rAjA, mAtApitA ane tiryaMca vigerenA virodha vagaranA eTale sarvanA eka sarakhA vinaya karanArA. sevAkSisIzamAtApitRtiyaMti nAmaMvirodhanavinayavhArIvAvindvA: vaiciAH ( anuyoga. pR. 25 vRtti. ) Sagdarzana TIkAmAM vinayavAdInA khatrIza prakAra batAvyA che. devatA, nRpati, yati, jJAnI, vRddha, adhama, mAtA ane pitA e AThe Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1352 upamiti bhavaprapaMco kathA. prati kAyA, mana, vANI ane dAna e cAra cAra prakAre deza kALAsAra vinaya karavo te rIte batrIza prakAra. emAM vainAyika, vaziSa, parAzara, vAlmIki, vyAsa, ilAputra, satyadara vigereno samAveza thAya che (prathama lekapara TIkA.) virUddha puNya pApa paraloka Adine nahi mAnanArA apiyAvAdIo. e sarva prakAranA sAdhuethI virUddha vartana karanArA hevAthI virUddha- vidhInA nAmathI jANItA thayelA che (anu.). padarzanakAra (TIkA) kahe che ke-saMsAra mAtra kSaNika che ane je asthira che tene kriyA kevI? temanI utpatti eja kyiA ane eja kAraNe. emAM kekula, kAMTheviddhi, ramaka ane sugatane samAveza thAya che. vRddha, prathama tIrthakara AdinAtha bhagavAnanA samayamAM utpanna thayelA ane ghaNuM karIne vRddhAvasthAmAM dIkSA aMgIkAra karavAthI vRddha athavA "tApasa kahevAya che. (anu.) zrAvaka, bharata rAjAnA samayamAM zrAvake hatA temAMthI pAchaLathI thayelA brAhmaNe. ahIM zrAvakano artha brAhmaNa thAya che. (anu.) pAkhaMDI, vratanuM pAlana karanArA. pApanuM khaMDana karanArAne pAkhaMDI kahe che. Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naM. 2' - ( prastAva 4, prakaraNa 14, pR. 68. ) (1) brahmAnA mAlaviplava. zaMkara kailAsamAM rahI ekAkIpaNe tapa kare che tyAM eka vakhata nArada AvI pahoMcyA. zaMkarane praNAma karI nArade kahyuM prabhu! bIjI vAta teA ThIka, paNa putra vagara sArI gati nathI, mATe tame paraNA ane putra utpanna kare.' zaMkare te vAta kabUla karI ane nAradane jaNAvyuM ke teNe zaMkara mATe sArI kanyA jei A vavI. evI sArI kanyAne paraNI tenAthI pAte putrautpatti karaze ane vaLI tethI nAradane paraNAvyAnuM puNya prApta thaze. TIkhaLI nArada tA turata tyAMthI upaDyA ane himAcaLa parvata pAse jai tenI kanyA zaMkarane ApavAnI mAgaNI karI. himAcaLane zaMkara jevA deva sAthe peAtAnI putrInA saMbaMdha thatA jANI AnaMda thayo ane teNe te vAta kabUla karI. nArada tA turata lagna lai zaMkara pAse AvyA ane vAta jaNAvI. zaMkara teA rAjI thai gayA, suMdara bhAryA meLavavAnI meAjamAM paDI gayA ane turata vRSabha upara beThA. sAthe jAnamAM bhairava bhUta ane jogIone lIdhA. zaMkaranI sAsu menakAe zaMkaranuM ane jAnaiyAnuM rUpa joyuM eTale te teA jhAMkhIjhama thai gai ane belI ke-AvI jagyAe mArI dIkarIne kANe nAMkhI ! are evara teA jAte gharaDo che, vaLI ene svArI karavAne mAMDA baLada che! ene rahevAne gharake gAma nathI! ene mAthe mAbApa paNa nathI! enA zarIre bhasma lagAvelI che! ane vaLI gaLAmAM bIhAmaNeA sarpa che! ane vaLI peAte bhAMga ane dhaturApI masta rahe che! enA hAthamAM kheAparI che ane kAkhamAM jhALI che! enA mAthA upara meATI jaTA che! ane evAne 1 A prasaMgamAM makaradhvaje . (kAmadeve) devAnA kevA hAla karyA tenA cha dAkhalA mUkyA che. mArI icchA e chae mULa kathAe zeAdhI lakhavAnI hatI. ene aMge huM keTalAka purANI tathA paMDitane maLyeA, paNa hajI mULa purANanA patto lAgyA nathI. prathamanI traNa vAtA dharmaparIkSAmAMthI maLI AvI che te tenA sthAnanA nirdoSa sAthe lakhI che. navI AvRttimAM vizeSa zeAdhakheALanuM pariNAma raju karIza. kAi baMdhune A saMbaMdhI hakIkata maLe te! mane mekalavA kRpA karavI. meru, gi. kA Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1354 upamiti bhavaprapaMcA kathA. te vaLI kanyA devAya ! evA jamAine mArI rUpALI kanyA ApazeA te huM teA marI jaiza! enA karatAM teA dIkarIne pANImAM DUbADuM ke jhera pAu' te sArUM! tenAM AvAM vacana jANIne te vakhate tyAM brahmA viSTie AvyA ane melyA are Ai! tame tamArI kanyA zaMkarane Ape!! e deva ne kApaze ane tamane zrApa Apaze te tamArA mATe meATA anartha karI nAkhaze. tame vevizALa toDavAnI ( vivAha AchaMDavAnI) vAta lagAra paNa na karo.' brahmAnAM AvAM vacana sAMbhaLI menakA cupa rahI, khelatI aTakI paDI. lagnanI taiyArIo cAlI. tyAM te pachI pepramAde, hAMsalade, haraSAde, sAmAde, raMgAde, nAmalade, demAde, rahakAde, mANekade, ratanAde, kamalAde, bhAmAde, meAkalade vigere strIe AvI pahoMcI. tetrIza karoDa devatAe AvI pahoMcyA. vara sAthe jogI jogaNa seMkaDo AvelA hatA ja. varane poMkhI gharamAM lIdhA. brahmAe hara ( zaMkara ) ane gaurI ( pArvatI )ne hastameLApa karAyeA. tyAra pachI varakanyA cArImAM beThA. brahmA cAra veda elI rahyA che, cAra maMgaLa varte che ane jayajayakAra thai rahyo che. AgaLa zaMkara cAle che ane pAchaLa pArvatI cAle che ane tevI rIte ceArImAM pherA de che. have pArvatIe pAnetara paherIne agninI sAme cAkhA nAkhavA mAMDyA te vakhate pAnetaranA IMDA agnimAM paDI javAthI jarA saLagyA te UMcA laine tene olavavA lAgI. brahmA je A A vakhate veda belI rahyA hatA teNe pArvatInA cheDA UMcA thatAM jaMghA joi ane rUpakAMti joi muMjhAi gayA, citta calAyamAna thayuM, mana DoLAyuM ane kAmanA vikAra thatAM teja vakhate temane tyAM vIyaeN patita thayuM. badhA devA te vakhate joi rahyA hatA tethI brahmA lejavANA ane zaramanA mAryAM peAtAnA pagathI vIryane dhULamAM ragadoLyuM. e cALelI dhULamAMthI aDhAzI hajAra RSio utpanna thayA, hAthamAM kamaMDaLa dhAraNa karelA teo uThIne brahmAne page lAgyA. aThAzI hajAra RSio brahmAputra tarIke 'vAlu'nA nAmathI purANamAM prasiddha che. dharmaparIkSA khaMDa 2. DhALa 17, 1 graMthakartA kahe che ke A vAta brahmapurANamAM che. Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2. (2) brahmA ane makaradhvaja: purANamAM nIce pramANe vAta che. brahmAe iMdrAsana meLavavA mATe gaMgAne kAMThe mahA tapa AdaryuM. DokamAM nAi, hAthamAM kamaMDaLa AMgaLIopara japamALA, paheravA oDhavAmAM mRgacarma ane krodhamAna vigere vikAra tajI dai brahmadhyAna karavA mAMDyuM, iMdriyAne damavA mAMDI. evI meATI tapasyA karavA mAMDI ke AMkha ughADIne kAinI sAme najara paNa kare nahi. AvI rIte sADI traNa ceAkaDI kALa gayA, (brahmAnI eka cAkaDImAM karoDo varSa thAya che. ) tyAre iMdranuM Asana DolavA mAMDyuM. brahmA iMdrAsana meLavavA mATe ja tapa karatA hatA. iMdrAsana DolatuM jANI iMdre brahaspatine tenuM kAraNa pUchyuM eTale gurU brahaspatie kahyuM " hAla brahmA tArUM sthAna levA tapa karI rahyA che, sADI traNa cokaDI thai che. bAkI rahelI aradhI cokaDI pUrI thaze eTale te tArUM sthAna leze." iMdra A hakIkata sAMbhaLI coMkyA ane brahmAne calAyamAna karavAnA upAyeA yAjatA teNe apsarAne bAlAvI ane brahmAne ghyAnabhraSTa karavA jaNAvyuM. apsarAoe peAtAnA tila tilamAtra rUpathI tileAttamA nAmanI ati sauMdaryavALI strI upajAvI. e tileAttamAe brahmAne calAyamAna karavAnuM bIDuM jhIlyuM ane potAnI sAthe nArada tuMbarUM vigere devAne laine gaMgAprade zamAM AvI pahoMcI. brahmAnI samakSa eNe adbhuta nATaka mAMDyuM. ghugharIonA suMdara avAja, bherInA bhaMbha avAja, naraghAnA dhoMkAra ane potAnA hAvabhAvathI ghaNA suMdara navarasa nATakanI bhavya jamAvaTa karatAM brahmA sAmuM joi rahyA, bahu rAjI thayA ane teja kAraNe temanuM dhyAna dUra javA lAgyuM. citta vAghapara jatAM vaLI tilottamAne paNa joi eTale manamAM vihvaLatA paNa thaI. eTale vaLI tilottamAe gAyana AdaryuM, suMdara AlApa svara sAthe gAyana gAtAM brahmA vadhAre vihvaLa thayA. eTale jyAM barAbara rasanI jamAvaTa thai tyAM tileAttamA sanmukhathI uThIne brahmAne DAbe paDakhe gai ane tyAM cha rAga chatrIza rAgaNInA AlApa mAMDyo. brahmAne manamAM thayuM ke pote sarva RSiAmAM vaDA hovA chatAM jo mukha DAbI bAju pheravI tilAttamAne jue te peAtAnA RSivargamAM mAnahAni thAya ane tilAttamAne najare jovAnI AvI taka gumAvavI e paNa temane ThIka na lAgyuM. pariNAme temaNe saMkalpa karyo ke eka ceAkaDI tapanA phaLe temane DAbI bAjue bIjuM mastaka thAo. turataja DAbI bAjue khIjuM mastaka thayuM. brahmA tileAttamAnA suMdara payAdhara joi rAjI thayA eTale tilAttamA 1355 Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1356 upamiti bhavaprapaMcA kathA. tyAMthI uThI brahmAnI pachavADe gaI ane tyAM nATaka mAMDyuM. vaLI brahmAne vicAra thayA ke pachavADe pharIne levAthI teA RSimAM mAnahAni thAya eTale eka bIjI cokaDI tapanA phaLe pachavADe navuM mastaka karyuM. ati sauMdaryamaya suMdarIne joi brahmA rAjI thayA eTale tilAttamAe jamaNI bAjue nATaka mAMDyuM. trIjI cokaDI tapanA baLe jamaNI mAjue brahmAe uparanIja rIte ane kAraNe ceAthuM mastaka karyuM eTale tileAttamAe pAtAnI mAjI saMkelI AkAzamAM UbhA rahI nATaka karavA mAMDyuM. brahmAthI na rahevAyuM, aradhI ceAkaDI tapanI bAkI rahI hatI tenA phaLe AkAzamAM mukha thavAnI icchA karatAM gadheDAnuM mukha nIkaLyuM, bhuMkArava karyo, tileAttamAne joi eTale tileAttamA uDI cAlI ane iMdrane sarva hakIkata nivedana karI. AvI rIte brahmAe sADI traNa cokaDI tapa karyo te niSphaLa gayA. have brahmA teA nATaka jovAnuM bhUlI gayA ane gadheDAnI jema hUM bhUM karavA lAgyA. devatAo tene jovA AvyA ane bhuMkAra karatA joi Azcarya pAmyA ane khaDakhaDa hasavA lAgyA. brahmAne kopa caDhyA eTale devAnI pachavADe doDyA. deve AgaLa ane brahmA pAchaLa. svargamAM AthI moTA khaLabhaLATa thai gayA, leAkeAmAM gabharATa thai gayA, RSie tapa japa bhUlI gayA, A te khAze mAraze evI ciMtA thai paDI ane cAre tarapha doDAdoDI thai rahI. devatAo doDatAM doDatAM ziva pAse AvI pahoMcyA. rUdra teA rUdra (krodhI) thai gayA ane gadheDAnuM mAthuM peAtAnA nakhavaDe khaNI nAkhyuM. brahmAne AthI ghaNI pIDA thai ane mukhethI zivane asabhya vAta kahevA lAgyA--are pApI hatyArA ! tAre teA AvI bhUMDI Teva ja rahI ! teM zA mATe mArUM mAthuM teADyuM? tAre mAthe tenI hatyA caDhI. mATe have e mArUM mAthuM tArA hAthapara caDhI jAo! AthI have tuM kAinI sAthe AvI cAla calAvIza nahi !' A vAta--zrApa sAMbhaLatAM zivajI teA kALAdhama thaI gayA, brahmAne namI paDyA ane pAtAne mAthe caDhelI hatyA dUra thavAnA mArga brahmAne pUchyo. eNe ghaNAM kAmaLa vacanA kahyAM eTale brahmA zAMta thayA ane upAya matAnye ke jo have pachI zaMkara mAthe jaTA rAkhe, smazAnanI rAkha zarIre cALe, manuSyanI kheAparInA hAra hADakAM ane rAmamAM guMthI gaLAmAM pahere, bhAMga ane dhaturo khAya, nAgA thaIne gAme gAma phare, ghera ghera bhIkha mAgatA phare, varNavarNanA bheda mUkI de, je bhIkha maLe te e gadheDAnA mhoMDhAmAM laIne dararoja khAya tA Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2, 137 tene zrApa dUra thAya; te evI rIte ke e hoMDhAmAM kei AgaLa jatAM lehI bharI Apaze tyAre zrApa dUra thaze. brahmAnAM AvAM vacana sAMbhaLI zaMkare jegInuM rUpa dhAraNa karyuM, gAme gAma rakhaDavA mAMDyuM, kApAlikA nAme prasiddhi meLavI, smazAnabhUminI sevA karI, ema karatAM koI pApIne ghera gayA, tyAM teNe lehIthI peluM mAthuM bharI ApyuM, tyAre hAtha sAthe je mAthuM vaLagI paDyuM hatuM te chUTyuM. have brahmA to kAmathI vIMdhANuM te vikaLa rUpe paNa AkAzamAM cAlyA, AkhI duniyAne strImaya ja jovA lAgyA, tarapha upara nIce pharavA lAgyA ane emane joIne strI purUSo doDAdoDI karavA lAgyA. keI jhADa Ave, bIDa Ave, te sarvane tilottamAM dhArIne bAjhI paDe. ema karatAM jaMgalamAM eka rIMchaDI maLI, ene raMbhAnA rUpane dhAraNa karanAra dhArI vRddha brahmAe tene bheLavI. tenAthI jAMbuvata utpanna thayo. e ghaNe baLavAnU thayo, rAmacaMdrana dUta thayo ane brahmAnA putra tarIke jagatamAM prasiddha thayo. dharmaparIkSA rAsa khaMDa 2, DhALa 10-11 nuM avataraNa, (3) gopIpAvaMdana, soLa hajAra strInA pati dAdare eka divasa rAdhA nAmanI gavALaNuM joI. e mAthA upara dahIM dUdhanI maTukI laI vecavA nIkaLI paDI hatI. enA rUpathI dAmodararAya Azcarya pAmyA ane kAmadevathI evA vIMdhAyA ke bIjI koI strI game ja nahi ane vAta eTale sudhI vadhI gaI ke enA vyApehamAM anya strI uparano prema gaLI gayuM ane rAdhA sAthe ughADI rIte bolyA ke "rAdhA! tArA upara mane prema thaI Avyo che, tArA jevI keI strI duniyAmAM nathI. A tArA mAthA upara maTukI che tenuM dANu huM mAguM, te dANanA adalAmAM mArA upara prema kara ane emAM kheMcatANu na kara." * rAdhAe javAbamAM kahyuM ke "huM te AheranI chokarI, bharavADanI bairI-halakI jAtanI chuM. tame te moTA mANasa ane Ama jANI joIne khADAmAM kAM paDe che? tame dharmazAstramAM kahyuM che te vicAroparanArIlaMpaTa purUSa mArIne paNa durgatimAM jAya che te tame vAta kare che te ThIka nathI. rAtadivasa je pApa bAMdhe che tene te ahIM paNa ghaNe saMtApa thAya che. ethI eka to azubha dhyAna thAya che ane vaLI leka evAne kAMI mAna ApatA nathI. vaLI kamajoge je rAjAnA jANavAmAM e vAta AvI jAya te chedana bhedana thAya, daMDa thAya, Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1358 upamiti bhavaprapaMca kathA. gadheDA para asavArI karAve, kedakhAne nakhAve, liMga ke nAka kApI le. AthI sagAsaMbaMdhIonAM maheDhAM paNa kALAM thAya ane kuLavAna mANasa hoya to lAjamAM ne lAjamAM marI jAya. lokamAM phiTakAra thAya ane mitrone duHkha thAya. A upara tamane eka vAta kahuM chuM te sAMbhaLo. eka zeTha hatA. tene zrImatI nAmanI strI hatI. raMbhA jevI rUpALI ane ati sauMdaryazALI hatI. zeThane nagaranA purohita sAthe mitrA hatI. purohita zeThane ghera dararoja Ave ane sarva sAthe paricayamAM rahe. keI kAraNe zeTha eka vakhata paradeza gayA ane jatI vakhata ghara purohitamitrane bhaLAvatA gayA. zeTha vidAya thayA ane purohite strI sAthe sneha mAMDayo, praNayaprArthanA karI. zrImatI pavitra hatI, patiparAyaNa hatI, gharamAM ekalI hatI ane jAte ghaNI catura hatI. teNe vakhata vicArI lIdhe, potAnI sthitinI gaMbhIratA jANI lIdhI, patAnA ziyaLane jALavavAnI ciMtA karI lIdhI ane eka kSaNamAM pite upAya yojyo ke purohitanI lAja jAya to ja te ThekANe Avaze. catura zrImatI e bahu TuMkA vakhatamAM nirNaya karI lIdhe, lakhatAM ke vAMcatAM vakhata lAge teTalAthI paNa thoDA vakhatamAM te snehabharelA dekhAve bolI ke purohite eka pahora rAtrI pUrI thaye AvavuM eTale ekAMtamAM AnaMda thaze. purohita rAjI thaye ane potAne ghera gaye. zrImatI tyAra pachI turata ja keTavALane ghera gaI, keTavALane kahyuM ke ene purohita satAve che, potAnI lAja keTavALanA hAthamAM che. vigere. eTale keTavALa te e suMdarInA hAvabhAva joI lapaTAI gayo ane javAbamAM kahyuM ke" e purohitanA te zA bhAra che! tuM mArI sAthe prema kara, purohitane huM pahoMcI vaLIza." suMdarI samajI ke A te elAmAMthI culAmAM paDyA. keTavALane te ja rAtre bIje pahore potAne ghare AvavAnuM kahI tene rAjI karI manamAM vimAsaNa karatI suMdarI pradhAnanA ghara para pahoMcI. rUpa paNa keTalIkavAra nukasAna karI bese che. ene bhaya ghaNo che te to ApaNuM dararejanA anubhavano viSaya che. keTavALa saMbaMdhI sarva hakIkata suMdarIe pradhAnane jaNAvI eTale pradhAna te suMdarInA rUpa, laTakAM ane zarIrane mareDa joI kAmAMdha thaI gayo. suMdarI pAse premayAcanA karI ane potAne vaza thatAM keTavALane capaTImAM coLI nAkhavAnI pitAnI zaktinA vakhANa karyA. suMdarI manamAM muMjhANuM paNa samayasUcakatA na cUkI. aMtarabhAva chupAvI sAdhI pativratAe pradhAnane pitAne ghare trIje pahore te ja rAtre AvavAnuM jaNAvI tene AzAnA Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2. 1359 pAsamAM bAdho laI tyAMthI cAlIne sIdhI rAjA pAse pahoMcI. tene khAtrI hatI ke Akhare rAjA te tene rakSaNa Apaze ane potAnI badhI IMca nIkaLI jaze, paNa ene te gharamAM ukyA vanamAM gayA te vanamAM lAgI Aga-jevI vAta banI. rAjAne eNe sarva vAta kahI saMbhaLAvI. rAjA te suMdarInA zabdamAdhuryo, sAdA paNuM sauMdayaeNbhAvavAhaka kapaDAmAM vyAmUDha thayo, belavAnI Dhaba ane AMkhanA tejamAM aMjAI gaye, pAtaLI keDa ane nakhazIkha namaNuI jaI ekarasa banI gaye, ene na rahyuM potAnA sthAnanuM bhAna ke na rahyo potAnI javAbadArIne khyAla. eNe rakSaNa mAgavA AvelI suMdarI pAse praNayabhakSA mAgI, suMdarIne jaNAvI dIdhuM ke e purohita, keTavALa ane pradhAnane kADhI mUkavAnI tenAmAM zakita che, paNa sAthe suMdarIne paTarANI banAvavAnI lAlaca paNa ApI dIdhI ane badalAmAM vyabhicAranI prArthanA karI. suMdarI cetI gaI, gabharANu, lajavANI, zaramANI, paNa vakhata vatI gaI. rAjAne cethe pahore AvavAnuM kahI tyAMthI cAlI nIkaLI. rAjA paNa potAnA kAryamAM saphaLatA maLelI joI potAnI (phasAvavAnI) zakti mATe magarUba thato tyAM besI rahyo. suMdarI rAjamahelamAMthI nIkaLI tyAre tenA mananI sthiti ajaba thaI rahI hatI, potAnuM ziyaLa jALavavAnA upAyanI manamAM yojanA karI rahI hatI. 5DezamAM eka DezI rahetA hatA, tene eka kAgaLa lakhI Apyo ane kahyuM ke cAra ghaDi rAta rahe tyAre kAgaLa laIne ghare AvavuM ane bahArathI raDAroLa karI mUkavI. DezIe vAta svIkArI. ghare jaI eka peTI (majusa) cAra khAnAvALI hatI tene taiyAra karI rAkhI mUkI. saMdhyAsamaya thayo eTale pote soLa zaNagAra sajI taiyAra thaI. purohita AvyuM, tene AdaramAna ApyuM, jaNuvyuM ke tenI vATa ja pote jaI rahI hatI. vAtacItamAM vakhata nIkaLI gayo. pahora pUre che, tyAM keTavALa AvI pahoMce, bahArathI bAraNuM khakhaDAvyuM eTale purohitanAM hAMjAM gagaDI gayAM. zrImatI bolI ke "tamArI rAha ja joI rahI hatI eTale purohita vadhAre gabharAye. bacavAnA upAya mAMgatAM zrImatIe maMjusa batAvI. eka khAnuM ughADI purohitane aMdara pUrI cAvI daI gharanAM bAraNAM ughADyAM, keTavALa aMdara AvyuM. tenI sAthe khAvA pIvAmAM eka pahora saMdarIe vaTAvI dIdhuM. barAbara madharAte pradhAna AvI pahoMce eTale keTavALa sAheba gabharAI gayA. cUpa thaI paDI rahevAnI IsArata karI pelI maMjusanA bIjA khAnAmAM keTavALane ghAlyo ane cAvI daI Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1360 upamiti bhavaprapaMcA kathA. dIdhI. pradhAna pAse suMdarIe gAna AraMbhyuM. rasamAM eka paheAra jItI gayA tyAM rAjA sAheba padhAryAM eTale pradhAnane ghaNA gabharATa thayA. tene pelI maMjusanA trIjA khAnAmAM pUryo ane zrImatIe rAjAne gharamAM dAkhala karyo! rAjAne yamANeAthI rIjhavatI rahI ane jyAM barAbara cAra ghaDi rAta rahI tyAM DozImAe gharamahira AvI dhama sANa karI mUkyuM. mukhethI raDavA lAgI ke 'ali murakhI, jAga, bAraNAM ughADa. tArA dhaNI marI gayA. tuM rAMDI. A tenA maraNanA kAgaLa Avyo che te vAMca' aMdarathI suMdarIe raDavA mAMDyuM. ghara bahAra sagAe AvI pahoMcyA. moTethI pAka mUkavA lAgyA. aMdara rahele rAjA muMjhAyA, jANyuM ke A te raMgamAM bhaMga paDyo. DusakA letI suMdarI elI ke 'tamArA phajetA thaze, tame pelI maMjusamAM chupAi jAo, nahi teA bahu geraAbarU thaze! kaNamaNate mane rAjA maMjusamAM peThI ane suMdarIe cAvI dai keDe caDhAvI. AvI rIte cAre durAcArIone eka ja peTImAM keda karyA. suMdarIne ghare te sagAe bhegA thayA, kANamAkANa thai ane sarve nhAyA. rANIe rAjAnI tapAsa karavA mAMDI, rAjAneA patto ja maLe nahi. koTavALa, pradhAna, purAhita paNa gepa thayelA jaNAyA. rANIe vakhata vauM, zeTha vagaraputre gujarI gayA eTale te vakhatanA dhAraNa pramANe rAjyamAM tenuM dhana jAya te levA rAjapurUSane rANIe meAkalyA. gharamAMthI sArasAra vastu lai javAnI che ema jaNAvatA suMdarIe kahyuM gharanI sarve mAlamAla vastu pelI maMjIsamAM che tene gADAmAM ghAlI lai jAo. rAjasevakoe tema ja karyuM. rANIe jANyuM ke zeTha paradeza jatAM badhI mUlyavAna cIjo e peTImAM mUkI gayA haze eTale ekadama jAteja nIcethI bAraNAM ughADavA mAMDyA. pahelA khAnAmAMthI purAhita nIkaLyA. rANI ghaNI Azcarya pAmI. rANI khAlI are! tame ahIM kyAMthI ?' eTale purohita kahe 'tame bIjuM bAraNuM ughADo.' rANIe tema karyuM eTale tyAMthI kATavALa nIkaLyo. rANI vadhAre Azcarya pAmI. rANIe TIkA karI ke 'tame teA cArane pakaDavA ahIM beThA haze! vArU vArU ! !' kATavALa te jhaMkhavANeA paDI gayA ane trIjuM dvAra ughADavA kahyuM, tema karatAM tyAMthI pradhAnajI nIkaLyA. rANI beAlI are divAnajI! tame te! daphatara mAMDavA mATe A ekAMta sthAnamAM bIrAjyA haze ! ! pradhAna jarA pAkko hatA. zaramAyA nahi. rANIne kahe ame te rAjAjI sAthe kAMi kAmasara gayA hatA. ceAthuM bAraNuM ughADo.' rANIe Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1361 pariziSTa 2. tema karyuM eTale aMdarathI rAjA nIkaLyo, bahu zaramAI gaye, aMdarathI mukha DhAMkI dIdhuM, lokee phITakAra karyo. traNe uThI uThIne pitApitAne ghare zaramAtA zaramAtA gayA. zrImatIne sAsaravAsa karyo, tenA ziyaLanA vakhANa karyA, cAree tene bahena karIne sthApI ane gayelI AbarU sahaja pAchI meLavI-A pramANe vAta karI rAdhA kahevA lAgI "rAjavI! pArakI strInA saMbaMdhathI A utpAta thAya che." dAdara uttaramAM kahevA lAgyA. "ame sarva zAstro jANIe chIe. tame enI ciMtA na kare, amAro virahAnaLa zAMta kare. ame te kubbA jevI strIono uddhAra karyo che, mATe tame nA pADe nahi. rAdhA praNayaprArthanAthI rAjI thaI, eka khAlI ghara zodhI kADhyuM, temAM pote gaI, pachavADe dAdara AvyA, banne sArI rIte maLyA, dAmodararAye rAdhAne sArI rIte saMteSI, rAdhAe pachI hAtha joDI kahyuM "svAmI! have mane javA de, mAro dhaNuM jANaze to mArI upara gusse thaze. eka tuM mArA gharamAM kAma ghaNuM che ane vaLI huM vyabhicAra karuM chuM ema jANaze to mane jarUra gALa deze. atyAre mane javA do, rAte mAre ghare Avaje.!" Ama kahI gharanI nizAnI batAvI dIdhI. ATaluM kahI rAdhA vidAya thaI. goviMdane virahAnaLa vadho, AkhI duniyAmAM rAdhAne ja dekhavA lAgyA, eka divasa te moTo yuga thaI paDo, ThaMDI vastuo garama Aga jevI lAgavA mAMDI. Ama mahA muzIbate sUrya asta thayo, rAta paDI, aMdhAruM thayuM. eTale coranI peThe goviMdarAya govALaNune ghare AvyA. kamanasIbe te vakhate gharanAM dvAra baMdha hatAM, eTale vaikuMThanAtha vicAramAM paDyAM ke je beluM to bIjA leka jAge, na boluM te kAma na thAya; Akhare raste sU. AgaLathI dvArane Tapa Tapa karyuM eTale aMdarathI rAdhA ane bahArathI govIMda vacce zabdajALanI vAto thaI. eke pitAne cakIza rahyA eTale rAdhAe tene kuMbhAranA Iza kahyA. AvI TapATapI premathI karI govIMdarAyane aMdara lIdhA. AkhI rAta kAmaga bhegavyA. savAre sUryodaya thatAM potAne mahele jAya ane rAjya kare ane evI rIte ghaNu vakhata sudhI parastrI rAdhA govALaNuM sAthe khela zrIkRSNa karyo. dharmaparIkSArAsa khaMDa 2 DhAla 7-8-9, Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1362 upamiti bhavaprapaMca kathA. pariziSTa naM. 3, (prastAva 4 prakaraNa 31.) papuranA nitkRtimA. yAyika, "have e cha darzana paikI taiyAyike pitAne nivRtimArga AvI rIte kalpe cheH soLa tattvonA yathArtha jJAnathI mokSanI prApti thAya che te soLa to A pramANe (1) pramANa. (2) prameya. (3) saMzaya. (4) prayojana. (5) daSTAnta. (6) siddhAnta. (7) avayava. (8) tarka. (9) nirNaya. (10) vAda. (11) jalpa. (12) vitaMDA. (13) hetvAbhAsa. (14) chala. (15) jAti. (16) nigrahasthAna. 1, pramANa, arthanI upalabdhinuM kAraNa te pramANa. tenA cAra prakAra cheH 1 pratyakSa. 2 anumAna, 3 u5mAna. 4 zabda, (1) pratyakSa iMdriya ane padArthonA saMbaMdhathI utpanna thanAra, 1 A pariziSTa bahu vicAra abhyAsa ane zrama karIne lakhyuM che, tene viSaya dArzanika che tethI sAmAnya vAMcanAre AkhuM choDI devuM. A vibhAgamAM meM pahadarzana samuccaya graMtha ane TIkAno chUTathI upayoga karyo che ane mULa lekhamAM ghaNe vadhAro karyo che. jijJAsune ghaNI hakIkata bhASAmAM maLe tethI bahu sthAnethI meLavI vicArI hakIkata lakhI che. sAmAnya vAMcanAre A pariziSTa cheDI devuM. AmAM mULamAM je nAmo AvyAM che tenI vyAkhyA vigata anya sthAnethI lIdhA che. koI paNa bAbata AdhAra vagara lakhI nathI. me. gi. kA. 2 prakaraNa 31 mAMne atra vistAra che. A dArzanika viSaya che. abhyapadezaya eTale kalpanArahita. iDhiyArthI saMnikarSa(saMbaMdha) cha prakArano che. pAMca ikiya ane cha abhAva. vyabhicArI jJAna te zaktimAM rajata buddhi vyavasAyAtmaka eTale nizcayAtmaka. AmAM agi ane yogi ema banne prakAranA pratyakSane samAveza thAya che. Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. vacanadvArA kathana na karI zakAya tevuM (avyapadezya), vyabhicAra doSathI rahita vyavasAyAtmaka jJAna te pratyakSa. (2) anumAna, te pUrvaka upanna thanAra jJAna. tenA traNa prakAra cheH pUrvavata, zeSata, sAmAnya duSTa. pUrvavata-kAraNathI kAryanuM anumAna. jemake AkAzamAM kALAM vAdaLAM caDhI AvavAthI vRSTi thavAnuM je anumAna karavuM te. zeravatakAryathI kAraNanuM anumAna. jemake! nadImAM moTuM pUra AvyuM che temAM phaLo kA vigere taNAI AvyAM che te parathI nadInA uparanA bhAga tarapha vRSTi thaI che evuM anumAna karavuM te. sAmAnyato daSTa - kArya kAraNa bhAva vinA paNa anya rIte sAmAnyathI avinAbhAva (vyApti) baLathI je liga dekhavAmAM Ave che. jemakeH devadattAdikanI dezAMtaraprApti gatipUrvaka jANIne te ja pramANe sUryanI paNa dezAMtaraprApti gatipUrvaka che evuM je anumAna karavuM te.' (3) upamAna, prasiddha vastu sAthenA sAdharmane lIdhe je apra siddha vastunuM sAdhana te upamAna kahevAya. jemake jevI gAya dekhAya che tevAMja gavaya hoya che.' 1 te pUrvaka eTale pratyakSa jJAnanA traNe vizeSaNe atra yojavA eTale je liMgAdithI, apalabdhirU5, avyabhicarita, abhyapadezya, vyavasAyAtmaka tapUrvaka jJAna thAya te anumAna. 2 pUrvavata eTale pakSadharmava. 2 zelata. ahIM sapasava lAgu thAya che. 4 ahIM lagI sAthe Avyabhicarita saMbaMdha che; balAkAthI jaLanA anumAna peThe. TUMkamAM kahIe te pUrvajJAna tulya jJAna jenAthI thAya te pUrvavat anumAna. ne prasanna hoya teno pratidha karavAthI anyatra prasaMga hovo asaMbhavita thAya eTale je zeSa rahe tenI pratIti thAya te zeSata. jyAM dharma tathA sAdhanadharma pratyakSa hoya ane sAdhya dharma savaMdA apratyakSa saMdhAya te sAmAnya 64, 5 zeke nokarana gavaya lAvavAnI AjJA karI, nAkara samajatA nathI ke gavAya kevuM hoya. zeTha samajAve che ke "ge tevuM gavaya." pachI jaMgalamAM gavaya jotAM zeThanA vAkayArthanA smaraNu ane iDhiyArtha sannikarSathI je jJAna thAya-A ge jevuM che, evuM je sAdhanyuM jJAna thAya che tene laine saMjJAsaMgI saMbaMdhanI je pratIti thAya che te upamAna. Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1364 upamiti bhavaprapaMcA kathA. (4) zabda, ekAMta satya ane hita khelanAra te Asa. temanA upadeza eTale temanuM vacana te Asopadeza. Asopadeza eTale Agama-zabda. ' 2. prameya, pramANu phaLathI je grAhya te prameya. tenA bAra prakAra che. (1) AtmA, enI pratIti sacetanatva, kartRtva, sarvaMgatatva Adi dharmathI thAya che. e kAMika heya ane kAMika upAdeya che. ( sukha du:khAdi bhaktA rUpe heya, vimukta rUpe upAdeya). (2) zarIra, tenuM je bhAgAyatana te zarIra. 2 thI 11 heya che. (3) iMdriya, pAMca: dhrANu, rasana, cakSu, tvaka, zrotra. (4) artha, pAMcaH gaMdha, rasa, rUpa, sparza, zabda. (5) buddhi, eTale upalabdha arthAt jJAna. (6) mana, yugapat jJAna thatuM nathI tenuM kAraNa, aMtarakaraNa, e aNuM che, vegavALuM che, Azu saMcAra karanArUM che ane nitya che. (7) pravRtti. vANI mana ane kAyAnA zubhAzubha phaLavALA vyApAra. (8) dASa, rAga, dveSa, meAha irSyAdinA paNa emAM ja samAveza thAya che. saMsAramAtra e doSaneA ja banelA che. (9) pretyabhAva, pUrvanA deha iMdriyAdino tyAga karI navA detu iMdriyAdi saMghAta grahaNa karavA te. e ja saMsAra. (10) phaLa, pravRttidoSathI pedA thayeluM sukha du:khAtmaka je pariNAma te mukhya phaLa, tenuM sAdhana te gauNu phaLa. (11) du:kha, pIDA saMtApa svabhAvavALuM te. (12) apavarga, Ayantika du:khoccheda te apavarga eTale meAkSa. A apavarga upAdeya che ane parama purUSArtha che. e thavAmAM tatvajJAna e ja mukhya mArga che. 3. saMzaya, A te thAMbhalA che ke purUSa che? AvA prakAranA saMdehavALA pratyaya thAya te saMzaya. e saMdigdha eTale kAi 1 taiyAyikA A cAra prakAranAM pramANeA mAne che, ahIM je pramANu vigerenI vyAkhyA che te temanA mata pramANe che. Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1365 eka koTine jemAM nizcaya hAtA nathI evA aneka kATinA parAmovALA je pratyaya te saMzaya. 4. prayeAjana, jenA arthe eTale jenI abhilASAthI pravRtti thAya eTale te padArthanA sAdhana mATe yala thAya te je sAdhyuM, athavA kartavyarUpe iSTa prayAjana athavA phaLa, jenI icchAthI pravRtti thAya tenuM nAma prayAjana jANavuM. pramANanI pravRtti thavI te prayeAjanamUlaka che. 5. dRSTAnta, jaNAyalA che aMta eTale nizcaya jemAM. vAdI prativAdinA vAdamAM je viSayane takarAra na hAya, eTale khannene je muddAo saMmata hAya te dRSTAnta. evI vagara vAMdhAnI (avyabhicArI) mAkhatAnA banne pakSakAro chUTathI upayoga karI zake che. 6. siddhAnta, enA cAra prakAra cheH-- (1) sarvataMtra siddhAnta, sarva zAstro je nirNaya mAnya kare te, sarvane avarUddha siddhAnta. sarvamAnya satyA ( Universal trutlas ). jemake: pramANu prameyanAM sAdhana che, prANAdi iMdriya che, vigere. (2) pratitaMtra siddhAnta: samAna taMtramAM prasiddha ane parataMtramAM asiddha evA siddhAnta. jemake yAgavALA ane vaizeSikA iMdriyAnuM bhautikatva mAne che, sAMkhavALA nathI mAnatA; sAMkhyavALA sarvanI utpatti satthI mAne che, naiyAyika sAmagrIvazAt asathI mAne che ane jainA sadasat utpatti mAne che e pratitaMtra AsaddhAntA kahevAya. (3) adhikaraNa siddhAnta: jenI siddhi karavA jatAM anyanI siddhi prasaMgane laine thai jAya. khAkhata prakRta hAvI joie. (4) abhyupagama siddhAnta. prauDha vAdIe pAtAnI buddhinA atizaya darzAvavA koi aparIkSita vastune paNa aMgIkAra karIne tenA viSayanI parIkSA kare che. kAyadAzAstrIe sAmAnI dalIla takarAra khAtara svIkArI tenApara dalIla kare che temAM sAmAnI dalIlanA svIkAra thatA nathI, paNa tene svIkAra mAnI lai tepara vizeSa dalIla karAya che. zabda dravya che ema kAI kahe te sAmA 5 Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1366 upamiti bhavaprapaMcA kathA. savAla kare ke dravya kaheAchA tA te nitya che ke anitya? Ama parIkSA calAve te alyupagama sinhAnta. 7. avayava. pAMca cheH pratijJA, hetu, dezanta, upanaya ane nigamana pratijJA: eTale pakSane uddezIne dharmadharmI vacanaH 'A parvata vanhimAnlR che.' hetu: eTale sAdhanarUpa liMgavacanaH dhUmavAnU che mATe. dRSTAnta: eTale udAharaNa, be prakAranA hAya cheH anvaya ke vyatireka. upanaya: eTale hetune upasaMhAra karavA rUpa cana. 'A dhUmavAna che.' nigamana: eTale hetunA upadezapUrvaka sAdhya dharmanA upadeza karavA te. jemakeH dhUmavAna che mATe A vantimAna che.' 8. tarka, vastusvarUpa yathArtha samajAya nahi tyAre A sthANuM (jhADanuM huMhuM) che ke purUSa? evA saMdeha thAya te saMzayane TALavA mATe anvayadharmaanveSaNa rUpa tarka prayukta thAya. jemake AnA upara kAgaDA vigere bese che, velaDIe vITAi che ane hAlatuM nathI mATe e 'sthANuM' hAvuM joie. 9. nirNaya, saMzaya ane tarka thayA pachI je nizcaya thAya te niNaeNya. jemake 'A sthANu ja che,' athavA 'A purUSa ja che' vigere. 10. vAda: kathA traNa prakAranI che: vAda, jalpa ane vitaMDA. temAM satya samajavA khAtara gurU ziSya pUrvapakSa uttarapakSa kare, jemAM sAmApara hArajItanA uddeza na hAya, mAtra tattvagrahaNabuddhi hAya tene vAda kahevAmAM Ave che. ahIM hetu abhyAsavRddhinA ja hoya che. 11. jalpa. mAtra paraspara vijayanI icchAthI ja chala, jAti, nigrahasthAna jenAM lakSaNA have pachI kahevAze tevA AropavALI kathA te ja5. sanmArganI pratipatti mATe para pakSamAM dUSaNanuM AreApaNu karavuM te ziSTasaMmata che. gatAnugatika loko chetarAi kumArge na jAya teTalA mATe kAvAna munie chalAdinI yojanA banAvI che. 12. vitaMDA, uparanI kathA jyAre pratipakSajata hAya tyAre vitaMDA kahevAya che. vAdIe je kalpanA karI hAya tenAthI virUddha Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1367 je bIjI kalpanA te pratipakSa. evA pratipakSa vagaranI eTale pratipakSa sAdhanAhIna je kathA te vitaMDA. vitaMDAvAdI peAtAnA pakSane sthApyA vinA game te prakAre paroktane dUdhavA tatpara rahe che. 13. hetvAbhAsa. hetu na heAvA chatAM hetu jevA dekhAya te hetvAbhAsa. tenA pAMca prakAra cheH asiddha, virUddha, anaikAMtika, kAlAhyayApadiSTa, prakaraNusama. (1) asiddha: jene pakSadharmatva na hoya te. jemakeH zabda anitya che, cakSuvALA che tethI. (2) virUddha: vipakSamAM hoya ane sapakSamAM heAya ja nahi te. jemake zabda nitya che, kArya che tethI. (3) anaikAMtika: pakSAdi traNemAM hoya te anaikAMtika. jemake zabda nitya che, kAraNa ke prameya che. (4) kAlAtyayApaSTiH hetunA prayoganA kALa hoya tene paDatA mUkI athavA te pasAra thai gayA pachI prayojelA athavA pratyakSa pramANathI virUddha pakSamAM rahelA hetu te. jemake brAhmaNe dArU pIvA, kemake te dUdhanI peThe drava dravya hAvAthI peya che. (5) prakaraNasama:- svapakSanI siddhimAM temaja parapakSanI siddhimAM paNa je trarUpa hetu Ave che te. pakSa ane pratipakSamAM tulya hAya te. evA hetuthI virUddha sAdhya paNa sadhAya. 14, chala: para purUSe sthApana karelA vAdamAM peAtAne mAnya anya arthanI kalpanAthI vacananA vidyAta karavA te chala. tenA traNa prakAra che. vAkkala, sAmAnya chala, upacAra chela. paroktamAM arthAtara kalpanA te vAla. jemake nava kaMmalavAna devadatta che. emAM navanA artha 'navIna' che tene badale nava' nA artha nava saMkhyA karI sAmAne vacanavighAta karavA ke ahA! devadattane nava kAMbaLe kyAMthI?' e vADla. ati prasaMgavALA sAmAnyane hetukeTimAM AropI tenA ja niSedha karavA te sAmAnya chala. lAkSaNika prayogamAM mukhyArthanI kalpanA karIne vacanavidyAta karavA te upacAra chaa. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1368 upamiti bhavaprapaMco kathA. 15 jAti: jenAthI pakSahetu vigere dUSita thatAM nathI evA dUSa [bhAsane jAti kahe che. adUSaNa chatAM paNa dUSaNavat AbhAse te jAti. enA covIza prakAra che: sAdhamya, vaidharme, utkarSa, apakarSa, varNa, avarya, vikalpa, sAtha, prApti, aprApti, prasaMga, pratiSThAnta, anutpatti, saMzaya, prakaraNa, ahetu, athApatti, avizeSa, upapatti, upalabdhi, anupalabdhi, nitya, anitya, kAyaeNsama. 16. nigrahasthAna sAme mANasa je vaDe nigraha pAme-vAda karate baMdha paDe te nigrahasthAna-parAjayasthAna. enA sAmAnyataH be prakAra cheH vipratipratti ane apratipatti, sAdhanAbhAsamAM sAdhanabuddhi athavA dUSaNabhAsamAM dUSaNabuddhi te vipratipatti. sAdhananuM adUSaNa ke dUSaNanuM anuddharaNa e apratipatti. vAdIne kartavyanI pratipatti na thAya athavA ulaTI thAya e be rIte vAdIne parAjaya thaI zake. enA bAvIza prakAra che te nIce pramANe - (1) pratijJAAnika prativAdI tarakkI hetumAM anekAMtika dUra paNa batAvavAmAM Ave tyAre te (prativAdI)nA daSTAtane dharma pitAnA dRSTAtamAM aMgIkAra karatAM pratijJA hAni nAmanuM nigrahasthAna. (2) pratijJAntara: pratijJAta arthane sAmA taraphathI pratiSedha karavAmAM Ave tyAre ema kahevuM ke pratijJAta je dhama che tenA anya dhamene ame te sAdhavA IcchIe chIe e doSanuM nAma pratijJAMtara. AmAM vAdInI pratijJA khoTI thaI jAya che tethI te tenuM nigrahasthAna thayuM. (3) pratijJAvidhi: pratijJA ane hetune jemAM virodha Ave te nigrahasthAna. (4) pratijJAsaMnyAsa: sAmA pakSa taraphathI pakSa ane sAdhanane dUSita karavAmAM Ave tyAre teno uddhAra karavAnI zakti na hovAthI pratijJA chupAvavA prayatna karavo te nigrahasthAna. 1 A sarvanAM lakSaNa ane daSTAnta jANavA yogya che paNa jagyA bahu rokAya tethI vistAra tAravyA nathI. jijJAsue darzananI loka 31 nI TIkAmAMthI joi levAM. Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1369 (5) hetvantara: prathama hetu kAMi paNa vizeSaNa vagara kahevAmAM AvatAM jyAre tene dUSaNa ApavAmAM Ave tyAre tenuM vizeSaNa kahevuM te nigrahasthAna. (6) arthAntara: prakRta prasaMgane lAgu na paDe tevuM khelavuM, avyavasthita vAtA karavI te (Irrelavaney ) nigrahasthAna. A dUSaNu ghaNAM vAdamAM temaja bhASaNeAmAM thai jAya che. (7) nirarthaka: tAtparya vagaranAM eTale jemAMthI kAMi paNa artha na nIkaLe tevAM vacaneA khelavAM athavA akSare kramamAtra khAlI javA te nigrahasthAna. (Nonsense ). (8) avijJAtArtha: je sAdhanavAkya athavA dUSaNuvAkya traNa vAra pharI pharIne kahyA chatAM paNa pariSathI ke prativAdIthI samajI zakAya nahi te. philaSTa zabda, aprasiddha prayoga, ati-hasvAccAra-e sarvanA A nigrahasthAnamAM samAveza thAya che. (9) apArthaka: jemAM pUrvApara saMgati na maLe evA pada samudAyanA prayAgathI vAkyanA artha ja na maLI zake athavA je apratiSThita vAkyArtha hoya te apArthaka nigrahasthAna. (10) aprAptakAla: pratijJA, hetu, udAharaNa, upanaya, nigamana. A vacanakrama che, tenuM ullaMghana karI avayavAnA viparyAsa karI anumAna prayAga karavA te aprAptakALa nigrahasthAna, (11) nyUna: paMca avayavavALA vAkyanA prayAgane sthAne ekAda be hIna vAkyanA prayoga karavA te nyUna nAmanuM nigrahasthAna. (12) adhika: eka ja hetu athavA udAharaNathI koi paNa vAtanuM pratipAdana karyAM pachI temAM pAche bIjo hetu ke bIjuM udAharaNu ApavuM te adhika nigrahasthAna. (17) punarUkta: ekanA eka zabda athavA arthanuM vAraMvAra uccAraNa karavuM te. (14) ananubhASaNa: pariSathI samajAyaluM ane vAdIe traNa vAra kahI batAveluM evuM chatAM jenuM pratyuccAraNa thai zatuM nathI te prativAdInuM ananubhASa nAme nigraha Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1370 upamiti bhavaprapaMcA kathA. sthAna. je pratyuccAra karI zakatA nathI te dUSaNa zA AdhAre kaheze? (15) ajJAna: pariSad jANI zakI hoya paNa prativAdI na samajI zakayA hoya evuM je vAdInuM kahevuM te prativAdInuM ajJAna nAme nigrahasthAna. kemake uttaranA viSaya ja te jANatA nathI te zuM bele? (16) apratibhA: parapakSanuM grahaNa thayuM hoya, tenuM anubhASaNa karI batAvyuM hAya, chatAM tenA uttara jaDe nahi e apratibhA nAme nigrahasthAna kahevAya che. (17) vikSepa: kAryavyAsaMganA nhAnAthI kathAnA viccheda karavA te. sAdhavA dhArelA kAryanI sAdhanatA zakya mAnI laI kathAne koi prakAre uDAvavI. jemake: A karavuM mAre rahevA devuM paDe che kemake uparUddha thayA che. A vikSepathI parAjaya. (18) matAnujJA: svapakSamAM sAmAe kADhelA dASanA uddhAra karyA vinA parapakSamAM doSanuM AropaNa karavA besavuM te. tame purUSa che, mATe cAra che; prasiddha cArAdinI peThe tyAM ema kahe ke 'tame paNa purUSa hovAthI cAra che, te temAM peAtA paranA doSanA svIkAra thai jAya che ane tema karatAM vAdI parAjaya pAme che. (19) paryayeAjyApekSaLu: nigrahAsanA anigraha. paryaMnuyAjaya eTale pratipakSIne preraNA kare je A nigrahasthAna tame pAmyA mATe tamAre parAjaya thayo ema kahevAmAM Ave te chatAM te upekSA karI aMgIkAra na kare teA ukta nigrahasthAna pAme. (20) niranuyeAjyAnuyoga: anigraha sthAne nigrahasthAna kahevAmAM Ave te. nigrahane anahe evA vAdIne kahevAmAM Ave je tame nigraha pAmyA tA ema kahenAra pate ja asad doSanI udbhAvanAthI nigraha pAme che. (21) apasiddhAnta: siddhAntanA aNupagama karIne pachI aniyamita kathAprasaMgamAM paDavuM te. amuka siddhAnta aMgIkAra karI pachI ADI avaLI vAta karavI te. peAte kahela siddhAntanI virUddha khelavuM te nigrahasthAna Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1371 (22) hetvAbhAsa: upara jaNAvyA che te pAMca anekAMtikAdi. A pramANe taiyAyika darzanano saMkSepa karyo.' vazeSika, vaizeSikee A pramANe nivRti nagarIe javAno mArga kahe cheH (1) dravya, (2) guNa, (3) karma, (4) sAmAnya, (5) vizeSa, ane (6) samavAya e cha padArthanA tattvajJAnathI mokSamArga thAya che. upara darzAvelI nivRtinagarI te mokSarUpa jANavI. have e cha padArthonuM svarUpa atra ApIe chIe te vaizeSika matAnusAra samajavuM. 1. dravya, A padArthanA nava bheda che. 1 akSapAda nAmanA Adi gurUe A mata calAvyo che tethI taiyAyiko akSapAdanA matanA anuyAyIo paNa kahevAya che, zivane-izvarane sahArakartA mAne che, emanA liga tarIke teo daMDadhArI, kAMbaLI eADhanAra, jaTAdhArI, bhasma lapenArA, yajJopavita rAkhanArA, ja lapAtra hAthamAM rAkhanArA, paMcAgni sAdhanArA, kaMdamala khAnArA ane nagna rahenArA hoya che. guruziSya arasparasa che namaH zivAya' bole che. va, pArApata, mahAvratadhara ane kAlabhUkha e cAra temanA prakAra che ane aMdamAM bharaTa, bhaktara, laMgika, tApasa Adi che. A liMga ane vezAdi atra batAvyA che te vaizeSika darzanamAM paNa eja pramANe samajavAM kema ke vaizeSika ane yAyiko vacce pramANa ane tattva sabadhe matabheda che tathApi a nya-tattavAdyantarbhAva thaI zakavAne lIdhe bahu thoDo ja aMtara rahe che. e banne tapasvI' kahevAya che. nAyika ziva ma.vALA kahevAya che ane vizeSiko pAzapata matavALA kahevAya che. (. da. samuccayane AdhAre.) uparanA mULa vibhAgamAM paNa ukta graMthane AdhAre ghaNo vadhAro karyo che. 2 keTalAka vaizeSika e cha padArtha sAthe "abhAvane bheLavIne sAta padArtha mAne che. 3 padArtha eTale jene nAma ApI zakAya che. tene AMgla paribhASAmAM categories kahe che. 4 vaizeSika devanA liMga vepAcArAdi niyAcika matanAM te sarva kahetI vakhataja kahelAM che. juo uparanI nATa. keI muni rastAmAM paDelA taMdulakaNane bhegA karI AhAra karatA hatA te uparathI tenI "kaNAda evI saMjJA baMdhANI. te kaNuda munine zive ulUka rUpe A mata kalA tethI te mata laya paNa kahevAya che. A matavALA pazupatinA bhakta hoya che mATe te pAzupata paNa kahe vAya che kaNAdanA ziSya hovAthI vaizeSika dANAda paNa kahevAya che. vaizeSika ane taiyAyikanI vacce tattvano ja bheda che te atra batAvyo che. izvarAdino bheda nathI. Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136ra upamiti bhavaprapaMcA kathA. (1) pRthvI kAThinya lakSaNavALI. (2) jaLa. (2) agni, tenA cAra prakAra cheH lAkaDA ke chANAnA te bhauma; sUrya ke vijaLInA te divya; AhAra pacAvanAra te audarya; ane seAnA vigerenA te Akaraja. (4) vAyu, (5) AkAza, zabdaguNu, (6) kALa-para, apara, citra, kSipra vigere. (Da) dvi-dizA daza prakAranA pratyaya. (8) AtmA te jIva. te aneka niSa amUrta ane vibhU-dravya che. (9) manasa te citta. te anitya che, dravya che, aNumAtra che, aneka che, AzusaMcArI che ane pratizarIre eka eka che. 2. guNa. pacIza che: (1) sparza, gindriyagrAhya che ane pRthvI apU tejas ane vAyumAM rahe che. (2) rasa: rasaneMdriya grAhya che ane pRthvI tathA jaLamAM rahe che. (3) rUpa: cakSurgAla che ane pRthvI, jaLa ane tejamAM rahe che. (4) gaMdha: e prANagrAhya che ane pRthvImAM rahe che. (5) zabda: zrotrendriyagrAhya che, AkAzavRtti ane kSaNika che, kahuM .zabdulIne je AkAza avirUddha heAya te. tenA zrotra evI rIte vibhAga ane che. (6) saMkhyA: ekatvAdi vyavahArahetu. (7) vibhAga: prAptipUrvaka aprApti te vibhAga. (8) saMyAga: aprAptipUrvaka prApti te saMyeAga. e anne vi yukta ane saMyuktanA yathAkrama hetu che. (9) parimANa: mahata, aNu, dIrgha ane -hastra. (10) prathakava: saMyukta dravya hoya paNa jene laine A AnAthI jAdu ema thAya tevA jUdApaNAnuM kAraNa te pRthakatva. 1 AtmA sarvagata chatAM jJAna kramathI thAya che tenuM kAraNa mana che. e nava padArthomAMthI pRthvI, jaLa, agni ane vAyu e cAra pratyeka nityAnitya bhedathI dviprakAra che. emAM je paramANurUpa te nitya ane paramANuthI banelAM draSaNakAdi dravya te anitya. AkAzAdi te nitya dravya ja che kemake utpattimAna nathI. nava prakAra chatAM dravya sAmAnyathI be prakAre cheH adravyadravya ane aneka dravyadravya. adravyadrazya te AkAza, kAla, diga, AtmA, manas ane paramANu kemake te kAi kAraNudravyathI banatA nathI, anekadravyadrazya te caNukAdi skaMdha. Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1303 (11) (12) paratva-aparatva: A para che, A apara che evuM jaNAya te. e anne didyuta ane kALakRta che. eka dizAmAM rahelA padArtha eka dRSTAnI apekSAe najIka, khIjAne dUra, te ditkRta, temaja kALathI paNa sthitimAM yuvAvRddhAdinA phera paDe che. (13) buddhi: jJAnAnaMtara grAhya jJAna te buddhi. tenA e prakAra cheH vidyA ane avidyA. vidyA cAra prakAranI cheH pratyakSa, laiMgika, smRti ane AryuM. avidyA cAra prakAranI cheH saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya ane svapna, (14) sukha: anugraha lakSaNa. (15) du:kha: ene svabhAva AtmAne upaghAta karavAnA che. (16) icchA: svArthe ke parArthe aprApta prArthana te icchA. kAma, abhilASa, rAga, saMkalpa, kArUNya ityAdi tenA bheda che. (17) dharma: kaIMkala ApanAra AtmAnA guNu je AtmA ane mananA saMyogathI utpanna thAya che je svakAryanA virodhI che te dharma ane adharma bhedavALA adRSTa nAmanA guNu che. emAM dharma che te purUSaNa che, karanArane priyahitamAkSAdinA kAraNabhUta che, atindriya che ane aMtya sukhasaMvijJAnanA virodhI che. (18) adharma: e paNa AtmaguNa che ane tenA kartAne ahitya pratyAyanA hetu che, atIndriya che ane aMtya duHkhasaMvijJAnanA virodhI che. (19) prayatna: te utsAha che. e aMtaHkaraNane anya iMdriya sAthe yAga karAvanAra che ane hitAhitaprAptiparihAra mATenA udyamarUpa tathA zarIra vidhAraka che. (20) saMskAra: enA be prakAra cheH bhAvanA ane sthitisthApaka. bhAvanA AtmaguNa che, jJAna che, jJAnahetu che; dRSTa adRSTa zrutanI smRtithI te anumeya che. sthitisthApaka e mUrta dravyanA guNa che. (21) dveSa: prajavalan rUpa. droha, krodha, akSamA, amarSa e bheda che. 86 Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1374 upamiti bhavaprapaMcA kathA. (22) sneha: e jaLano guNa che ane saMgraha ane mRdutAnuM kAraNa che. (23) gurUtva: jaLa ane bhUmimAM rahe che, patananuM kAraNa che ane apratyakSa che. (24) drava: spandana kAraNuM. sahaja ane naimittika be prakAre che. jaLanuM dravatva sahaja che, pRthvI ane tejasanuM dravatva naimittika che, agnisaMgathI thAya che. (25) vega: pRthvI jaLa tejas vAyu ane manamAM rahe che, praya lathI utpanna thAya che, cokkasa diphakriyA prabaMdhane hetu che. guNo sarva dravyAzrita che, niSkriya che ane pote bIjA guNavALA nathI. emAM 1-2-3-4-11-12-23-24-1225 eTalA mUrti guNa kahevAya che, 13-14-15-16-2117-18-19-20-5 eTalA amUrta guNa kahevAya che ane 6-9-10-8-7 eTalA ubhaya guNa kahevAya che. 3, karma, pAMca prakAra che. (1) ukSepaNa muzaLAdinuM UMcuM laI javuM te. (2) avakSepa: tethI ulaTuM eTale nIce laI AvavuM te. (3) AkuMcana: Rjune kuTila karanAra. sIdhI AMgaLIne ADI karanAra kame. (4) prasAraNa: vAMkA vALelA avayavane sIdhA karanAra karma. (5) gamana: aniyata dideza thakI saMga tathA vibhAga. emAM racandana, patana, bhramaNa vigereno samAveza thAya che. 4sAmAnya: be prakAre para ane apara. (1) para: dravya guNa ane karmamAM rahenAra sattA jAti (A sata, A sa-evA anugata AkAranuM kAraNuM). (2) apara: dravyatyAdi te apara. dravyatva, guNatva, karmatva e apara sAmAnya. nave dravyamAM dravya dravya evI buddhine hetu te dravyatva, eja pramANe guNone viSe guNabuddhi vidhAyaka te guNatva, temaja karmamAM karma vidhAyaka. have emAM dravyatvAdi pitAnA Azraya dravyAdimAM anuvRtti pratyayahetu hevAthI sAmAnya kahevAya che temaja potAnA Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1975 AzrayanI guNadithI vyAvRtti kare che mATe vizeSa paNa kahevAya che, mATe apara sAmAnya ubhaya rU5 hovAthI sAmAnya vizeSa evI saMjJAne pAme che. 5. vizeSa, nitya-dravya-aNu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane manamAM rahenAra aMtya te vizeSa jANavA. nitya dravyamAM rahenAra eTale vinAza AraMbha rahita evA dravyamAM rahenAra. aMte thAya te aMya kahevAya. dravya-dravya vizeSa eka ekaja hoya, aneka nahi, kema ke eka vizeSa thakIja potAnA AzrayanI anya thakI vyAvRtti thaI Ave che, eTale aneka vizeSanI kalpanA karavI vyartha che. 6, samavAya: ayutasiddha eTale apRthaphasiddha eTale taMtumAM rahelA paTanI peThe anya AzrayamAM nahi rahenArA evA AdhAra Adheya bhAvavALA be padArthone paraspara saMbaMdha je Iha pratyayane hetu te samavAya. jema ke A taMtumAM paTa che, A paTamAM guNa kamaeN che, A guNakarmamAM sattA che, A dravyamAM dravyatva che, A guNamAM guNatva che ItyAdi vizeSa pratyaya jenAthI thAya che te samavAya. Iha pratyaya eTale atra taMtumAM paTa che evA pratyayanA heturUpa asAdhAraNa kAraNa te samavAya. te eka, vibhu ane nitya che. A matavALA pramANe be ja mAne che. pratyakSa ane anumAna laiMgika). pratyakSa be prakAranuM che. epriya ane gaja. ApaNu vigerene pAMca iMdriya athavA mananA sannikathI thAya che te eMdriya. tenA be prakAra cheH nirvikalpaka ane savikalpaka. vastusvarUpalocana mAtra te nirvikalpaka. enAthI mAtra sAmAnya prahAya che ema nahi, bheda paNa temAM bhAse che, paraMtu emAM A sAmAnya ane A vizeSa e spaSTa viveka thato nathI. savikalpaka sAmAnya vizeSarUpatAne spaSTa karI gRhe che. gaja pratyakSanA be prakAra cheH yuktanuM pratyakSa ane viyuktanuM pratyakSa. laiMgika (anumAna) eTale liMga darzanathI AvyabhicArityAdi vizeSaNayukta jJAna che. A AnuM kArya che, kAraNa che, saMgI che, samavAyI che, virodhI che ItyAdi jJAna te laiMgika.' 1 vaizeSika darzananA vizeSa svarUpa mATe nyAyataMdalI graMtha jevo. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1376 upamiti bhavaprapaMcA kathA sAMkhya.' sAMkhyamatano nivRtimArga A pramANe kalpAya che. nirIzvara ane sezvara banne prakAranA sAMkhyonI tattvavyavasthA ekasarakhI che. teo pacIza tatvane mAne che ane e pacIza tanA yathArtha jJAna namAM mukti mAne che. temanI tatvavyavasthA nIce pramANe che1 prakRti-pradhAna, traNa guNo cheH sarava: rajasa ane tamasa. 1 sAMkhya: tridaMDa ke eka daMDa, kaupInadhArI ke dhAtu ratAMbara dhArI, zikhAvALA ke jaTAdhArI, mAthe muMDelA ane mRgacarma AsanavALA, dvijadhare ja jamanArA, paMca grAma parAyaNa, dvAdazAkSara ja panArA, parivrAjaka A matanA bhakto hoya che ane vaMdanA karatAM " namo nArAyaNAya" ema uccAra kare che ane pratyuttaramAM paNa " nArAyaNAya nama:' ema kahe che. teo dayA nimitte bhUkhanizvAsane rokanArI mukhavastrikA ( lAkaDAnI) rAkhe che, jaLajIva5ra dayA rAkhavA pANI mATe gaLaNuM niraMtara sAthe rAkhe che ane bhaktone upadeza ApI temanI pAse chatrIza AgaLa lAMbu ane vIza AgaLa pahoLuM gaLaNuM rakhAve che. teo kahe che khArA jaLathI mIThA pANInA porA marI jAya che ane mIThAthI khArAnA marI jAya che mATe jaLasaMkara kare nahi. sAMkhyamatamAM keTalAka Izvarane devatA mAne che, keTalAka Izvara mAnatA nathI te nirIzvara sAMkhya kahevAya che. temane (nirIzvara) nArAyaNa devatA che. temanA matanA pravartaka kapila, Asuri, paMcazikha, bhArgava, utpalaka vigere thayA che. kapila pravartakanA nAmathI te mata kapila paNa kahevAya che; vaLI kapilanuM bIjuM nAma paramarSi hovAthI te matane parama paNa kahevAya che. banArasamAM te matavALA ghaNA hoya che. keTalAka to mAsa mAsanA upavAsa kare che. teo vedamAM batAvelI hiMsAthI dUra rahI adhyAtmavAdio kahevAya che. 2 sAMkhya mata pramANe traNa prakAranAM duHkhathI dAjhelAne tatvajijJAsA pedA thAya che. te traNa prakAranAM duHkha A pramANe che: AdhyAtmika, Adhidaivika ane Adhibhautika. AdhyAtmika duHkha be prakAre che. zArIra ane mAnasa. temAM vAta pitta kaphanA vaiSamyathI vara atisArAdi thAya te zarIra ane kAma krodha lobha moha IrSyA AdithI thAya te mAnasa. e sarva AMtara upAyathI sAdhya hovAne lIdhe AdhyAtmika duHkha kahevAya che. bAhya upAyasAdhya duHkha be prakAranuM cheH yakSa rAkSasa graha vigerenA AvezathI thayeluM te Adhidaivika ane manuSya pazu pakSI mRga sarpa vigerene nimitte thayeluM te Adhibhautika. A traNa prakAranA duHkhane lIdhe buddhimAM rahelA raja:pariNAmanA bhedathI prANIne pIDA thAya che ane te duHkha TALavA tavajijJAsA udabhave che. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1377 sava sukhalakSaNa che. enAthI prasAda thAya che. enAM cihno prasAda, buddhipATava, alAghava, adveSa vigere che. lekemAM sukha pAme che te Adaiva mRdutA satya zauca lAja buddhi kSamA anukaMpA vigerenuM sthAna thAya che, e satya. rajasa duHkhalakSaNa che. enAthI tApa thAya che. tApa, zeSa, bheda, calacittatA, staMbha, udvega e enAM cihno athavA kAryo che. duHkha AvI paDe che te samaye dveSa, droha, matsara, niMdA, vacana, baMdhana, tApa vigerenuM sthAna thaI paDe che e rajas. tamasa mahalakSaNa che. enAthI dainya thAya che. dainya meha maraNa AsAdana bIbhatsa ajJAna agaurava vigere tamo guNanAM cihno athavA kAryo jANavAM. jene meha thAya che te ajJAna mada ALasa bhaya dInatA akarmaNyatA nAstikatA viSAda unmAda sva vigerenuM sthAna thAya che te tama. e traNa guNonI sAmyavasthA eTale tulya pramANathI traNe jemAM rahelA hoya tevI avasthA tene prakRti kahevAya che. enuM bIjuM nAma pradhAna athavA avyakta paNa che. e nitya, arcyuta, anutpanna, sthira, ekasvabhAva evA phUTastha svarUpavALI che. 2, mahAna-buddhi, e prakRtithI buddhi utpanna thAya che. A gAya che azva nathI athavA A thAMbhale ja che purUSa nathI evI viSayanizcayarUpa te che. enA ATha rU5 cheH dharma, jJAna, vairAgya ane aizvarya e cAra sAtvika ane e cArenA pratipakSa (adharmAdi) te tAmasa cAra 3, ahaMkAra, huM suMdara chuM, huM nasIbadAra chuM--evuM abhimAna thavuM te ahaMkAra. 4-19 e ahaMkAramAMthI soLa to utpanna thAya che te A pramANe - pAMca buddhIndriyo: sparzana eTale tvacA rasana eTale jihA, prANu eTale nAsikA, cakSu eTale AMkho ane zrotra Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1378 upamiti bhavaprapaMcA kathA. eTale kAna e pAMca iMdriyA potapotAnA viSayane grahe che mATe iMdriyo pAte ja buddhiiMdriya kahevAya che. pAMca karmendriyA, pAyu te gudA, upastha te liMga athavA yAni, vAk te jenAthI khelAya che te, pANi te hAtha, pAda te paga. emanAthI malAtsarga, saMbhAga, vacana, AdAna, calanaAdi karma siddha thAya che mATe temane karmendriya kahevAmAM Ave che. mana: e jyAre buddhiiMdriya sAthe maLe che tyAre buddhRipa thAya che ane karmendriya sAthe maLe che tyAre karmarUpa thAya che. tene svabhAva muddAvagara paNa saMkalpa karyAM karavAnA che. pAMca tanmAtra: ahaMkArathI anyAnyapara je rUpa te tanmAtra, teja sUkSma. te pAMca che. rUpa tanmAtra te zukalakRSNAdi rUpavizeSa; satanmAtra te tistAdi ravizeSa; gaMdhatatmAtra sugaMdha durgaMdha Adi gaMdhavizeSa; zabdatanmAtra te madhura komaLa kaThora Adi zabdavizeSa; sparzatanmAtra te mRdu kaniAdi sparzavizeSa. 20-24 pAMca bhUtA, uparyukta pAMca tanmAtrathI bhUtA utpanna thAya cheH rUpatanmAtrasUkSmathI agni pedA thAya che, rasathI jaLa pedA thAya che, gaMdhathI pRthvI thAya che, zabdathI AkAza thAya che ane sparzathI vAyu thAya che. 25 purUSa: upara kahyA te cAvIza tattvA che: prakRti, mahAna, ahuMkAra, pAMca muddhiiMdriya, pAMca karmendriyA, mana, pAMca tanmAtra ane pAMca bhUteA e ceAvIrA tattvarUpa pradhAna-prakRti sAMkhyamatamAM kahela che, tethI anya pacIzameA purUSa-AtmA jAve. te akartA, viguNu ane bheAktA che. purUSa caitanya svarUpa che. janma maraNane niyama dekhavAthI temaja dharmAdi aneka bhinna bhinna pravRtti hAvAthI purUSa aneka che, jAte akartA che. A purUSaprakRtinI keTalIka jarUrI hakIkata lakSyamAM rAkhavA jevI che. prakRtithI mahAnU thAya che, mahAnathI ahaMkAra, tethI sALanA samUha ane temAMnA pAMcathI pAMca bhUtA. A prakRti te vikAra nathI kema ke kazAthI utpanna thayelI nathI. buddhi vigere sAta te paranAM Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1378 kAraNa hovAthI prakRti kahevAya che, tema pote jAte kAryarUpa hovAthI vikRti paNa kahevAya che. soLa samUha te vikRti ja che, ane purUSa te vikRti paNa nathI ane prakRti paNa nathI kema ke te anutpanna ane anutpAdaka che. AtmA puNya pApAdi karato nathI mATe akartA che, kartApaNuM e prakRtine dharma che. purUSa viguNa eTale satva rajas tamathI varjita che, nirguNa che kema ke guNa prakRtine dharma che. e bhoktA eTale anubhava karanAra che paNa te paNa sAkSAt bhaktA nahi paNa prakRtinA vikArarUpa buddhi je ubhayamukhadarpaNa jevI che temAM sukhaduHkhAdinuM je pratibiMba paDe te sva2cha AtmAmAM paNa skure ane tethI tene jotA lakSaNamAtrathI kahI zakAya. purUSa nityacita che eTale nitya cetanazakti rUpa che. ahIM purUSanuM lakSaNa caitanya kahyuM, jJAna nahi. jJAna buddhine viSaya gaNAya. purUSa aneka che. pradhAna ane purUSo saMbaMdha pAMgaLA ane AMdhaLAnA saMbaMdha jevo che. buddhimAM pratibiMbita je zabdAdikanuM pitAmAM pratibiMba paDavAthI temAM purUSa AnaMda mAne che ane ema prakRtine sukharUpa mAnI mehamAM saMsAramAM paDyo rahe che. prakRti ane purUSanA taphAvatanA jJAnathI eTale vivekajJAnathI purUSane prakRti thakI je vigate mokSa prakatine viveka samajAya tyAM prakRti TaLI jAya che ane purUSa svarUpe rahe che. baMdhanA chedathI mokSa thAya che te baMdha traNa prakAranA che. prAkRtika, vaikArika ane dakSiNa. prakRtine AtmA jANa je upAse che temane prAkRtika baMdha thAya che; bhUta, iMdriya, ahaMkAra, buddhi e vikArane purUSa jANuM upAse temane vikArika baMdha thAya che; IcchApUryAdi karmane purUSa buddhithI seve tene dakSiNa baMdha thAya che. e baMdhAdi sarva prakRtine thAya che paNa avivekane lIdhe purUSa sAthe saMbaMdhavALA manAya che. A matamAM pramANa traNa pratyakSa, laiMgika, zAbda. pratyakSamAM iMdriya piote ja viSayAkAra pAme che. 1 ke AMdhaLo saMgha sAthe pATalIpura nagara javA nIkaLyo. sAthane rastAmAM cAra e mArI nAMkhe paNa AMdhaLA bacI gayo. tyAMja 5DathI 5Dayo kAMphAM mAravA lAgyo. tene vananA bhAgamAM rahelA eka pAmaLAe doDe, belA, khAtarI ApI. vAtacIta karI AMdhaLe pAMgaLAne khAdhe besADo; have pAMgaLo mArga batAve tema AMdhaLo cAlavA lAgyA. Akhare teo pATalIpura pahoMcyA, AtmA-parUSane pAMgaLo gaNa ane prakRtine aMdha gaNavI. Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1380. upamiti bhavaprapaMca kathA. saMgika athavA anumAnaH pUrvavata, zeSata, sAmAnya daNa. (naiyAyika pramANe) zA: Atazrutivacana. Akha te rAgadveSAdi rahita. A pramANe sAMkhyamatano saMkSepa karo. baudha darzana bodha darzanakAroe nivRti nagarInA mArganI kevI kalpanA karI che te bhAI praka! have tane jaNAvuM chuM. jodha darzanamAM bAra Ayatana kahevAya che te A pramANe pAMca iMdri, zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza, mana ane dharmA yatana. chevuM dharma eTale sukhaduHkha vigere tenuM Ayatana eTale ghara te zarIra jANavuM. badhe pratyakSa ane anumAna be pramANa mAne che. bo cAra Arya satya mAne che. yathAvasthita vastusvarUpane barAbara vicAra karavAthI je hita lAgelAM te satya kahevAya che ane sarva heya dharmathI dUra hoya te Arya kahevAya che. e cAra Arya so A pramANe cheH duHkha, samudaya, mArga, nirodha, (1) du:kha: phaLa rUpe je paMca upAdAna skaMdha te duHkha eTale saMsArI skaMdha, eka sthAnakethI bIje sthAnake saMsaraNa thAya 1 badha. buddha sAta che: vipazyI, zikhI, vizvabhU, kaMkuchaMda, kAMcana, kAzyapa ane zAkyasiMha. temanuM je darzana te baudha. cAmara, mAthe muMDana, mRgacarma ane karmaDatuM e tenAM liMga. gerUthI raMgeluM ghuMTI sudhI Ave tevuM vastra te veza. zaucakriyA bahu prakAranI che, bhikSA samaye pAtramAM je paDe te badhuM zuddha mAnIne mAMsane paNa mAra che, brahmacaryAdi svakIya kriyAmAM bahu daDha rahe che. e temane AcAra jANo, dharma buddha ane saMgha e temanI rAtrayI kahevAya che. suratane dharmadhAtu kahe che, tenAM bhikSu, saugata, zAya zauddhodasi, sugata, tathAgata, zUnyavAdI vigere nAme che. 2 A cAra Arya satyanI hakIkata sautAMtrika bauddha matAnusAra che ke AgaLa jaNAze. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1381 pariziSTa 3. eka bhavamAMthI anaMta bharamAM bhaTakanAra te saMsArI. te atra skaMdha che. te sacetana ane acetana banne che. e sivAya bIje kaI jIva ke AtmA nathI. skaMdha pAMca che: vijJAnakaMdha,vedanAtkaMdha, saMjJAskaMdha, saMsAraskaMdha, rUpaddhadha. vijJAna skaMdha: AlocanA mAtra nirvikalpaka jJAna, zuddha va stuthI thayela bALa mUka vigerene thAya che te sarvane paNa ahIM samAveza che. vedanAlDaMdha: sukharUpA, duHkharUpA, adu:kharUpA. e pUrvakRta karmanA yoga thAya che. saMjJAskaMdha: nimittanuM grahaNa. gAyapaNuM e gAyanA jJAnanuM ni mitta che. jAtivyaktinA yogathI savikalpaka jJAna thAya te. saMskAraskaMdha: puNya apuNyAdi dharmasamudAya. enA prabodhathI pUrvAnubhUta viSayanA smaraNAdi udbhave che. rUparUMdha: pRthvI dhAtu vigere. e pAMce kSaNamAtra avasthAyI che. sarva saskAra kSaNika che. (2) samudaya: dukhanuM kAraNa samudaya che. jenAthI lokamAM rAgA dine huM ane mArA rUpI akhila gaNu udaya pAme che te samudaya, (3) mArga: sarva saMskAra kSaNika che evI vAsanA baMdhAvI te mArga. potAnA kAraNathI utpanna thatA padAthe vinAzI svabhAvavALA pedA thAya che. je nitya svabhAvavALA hoya to krama ane yogapadyane laIne tenAmAM akriyApaNuM vyApaka hevuM joIe te Avaze nahi tethI to tenA vyApya padArthane paNa abhAva thaI jAya. A muddo siddha karavA bauddho aneka prakAranI dalIla kare che te jevI. sarva padArtha kSaNika che ane AtmA che nahi evA AkAravALI vAsanA thAya, arthAt pUrvajJAnajanita ane zaktiparaMparAthI uttara jJAnamAM AvelI evI mAnasa pratIti thAya tenuM nAma "mArga." (4) mokSa: cittanI nikalezAvasthA te mukti, nirodha. sarva padA thenuM kSaNikatva ane AtmAnuM nAritatva evo je cittano vizeSAkAra te mArga ane e mArga te nirodhanuM kAraNa che. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1382 upamiti bhavaprapaMca kathA. pramANa eTale avisaMvAdI jJA. bauddha mata pramANe pramANu be che. pratyakSa ane anumAna. pratyakSa: kalpanAthI rahita ane bhramarUpa nahi te pratyakSa. akSa eTale indriyothI jaNAya che. pratyakSa zabdarahita svalakSaNathI ja janma pAme che. vaLI e jJAna bhrama vagaranuM che eTale ke vastune yathAvat grahaNa karanAra che, eTale ke yathAyogya rIte parasparane saMtAna rUpe vaLagelI evI kSaNarUpe kSaya pAmavAvALAM paramANunuM lakSaNa tene yathAze grahaNa karanAruM te che. enA cAra prakAra cheH idriyajJAna, mAnasa, svasaMvedana ane yogijJAna. cakSu vigerenA AzrayathI utpanna thayeluM bAhya rUpAdi viSayanuM pratyakSa ke "idriya pratyakSa." padAthenA pratyakSa thayA pachI te viSayane grahaNu karanAra iMdriyajanya jJAnanI rAmanaMtara je mAnasa pratyaya (anuvyavasAya) thAya che te "mAnasa pratyakSa. sarva citta ane cattanuM je AtmasaMvedana te "svavedana. citta eTale vastumAtranuM grAhaka jJAna ane cittamAM thayela te citta. bhUtArtha bhAvanA prakarSa paryantathI thayeluM jJAna te "gijJAna anumAna: liMgathI liMgInuM jJAna thAya te. jagatamAM chatrAdi ciha (liMga) jevAthI te cihno dhAraNa karanAra rAjAdi nizcayathI jaNAya che tema kei ThekANe jaNutAM dhUmAdi traNa prakAranA liMgathI parokSa rahelo liMgI-agni te paNa tyAM che e nizcaya thAya che. e liMganA traNa prakAra A che: anupalabdhi, svabhAva ane kAryuM. temAM anupalabdhi cAra prakAre cheH virUddhopalabdhi. dAkhalaH atra zIta sparza nathI kema ke agni che. viddhakApalabdhi. dAkhaH atra zIta sparza nathI kema ke dhUma che, kAraNunulabdhi.' dAkhaleH anna dhUma nathI kema ke agni nathI. "svabhAvAnulabdhi.. dAkhaleH atra dhUmanI upalabdhi nathI kema ke lakSaNathI je prApta thAya tenI upalabdhi nathI. svabhAva" dAkhalo: A vRkSa che kema ke sItAphaLI che. kArya dAkhalaH atra agni che kema ke dhUma che. Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1383 liMganA traNa rUpa che te A pramANeH pakSadharmatA, sapo vidyamAnatA ane vipakSe nAritatA. dharmaviziSTa dharma te pakSa. te pakSano dharma te pakSadharma. pakSamAM dharmanuM hovApaNuM te pakSadharmatA'. samAna pakSa te sapakSa-temAM eTale dAntamAM hovApaNuM eTale hetunuM astitva samajavuM. e "sapakSe vizva mAnatA" thaI. enuM nAma "anvaye paNa kahevAya che. virUddha pakSa te vipakSa. jemAM hetu sAthe banne na hoya te. tevA vipakSamAM hetunuM atyaMta avizvamAnava te vipakSe nAstitA. enuM nAma "vyatireka paNa kahevAya che. have badhAnA cAra prakAra che teno sahaja khyAla karI laIe. vibhASika, A mata e che ke tenI mAnyatA pramANe kSaNika vastu cAra cheH janma janma Ape che, sthiti sthApana kare che, jarA jarjarita kare che ane vinAza vinAza kare che. AtmA paNa te ja che ane te muddagaLa kahevAya che. sautAMtrika rU5, vedanA, vijJAna, saMjJA ane saMskAra (jenuM varNana upara thaI gayuM che te) e pAMca skaMdha zarIrI mAtrane che paNa AtmA evuM kAMI nathI. para lekamAM e skaMdhe jAya che. teo pAMca mAne che te A cheH atIta aphavA, anAgata aThThA, sahetuka vinAza, AkAza ane pugaLa. anya matavALAo nityatva vyApakatva vigere dharmavALe je AtmA kape che te ahIM pudagaLa samajo. bAhya padAthe mAtra nitya ane apratyakSa che, mAtra jJAnAkAranI upapatti tenI sattA mAnyA vinA thaI zakatI nathI mATe te che eTaluM A matavALA mAne che. sAkAra bodha teja pramANu, saMskAra mAtra kSaNika che. anya apoha eTale Itara padAthenI vyAvRtti te zabdArtha. nairAgya bhAva pAmatAM jJAnasaMtAnane ukeda thAya teja mokSa. yogAcAra, vizvamAtra vijJAna mAtra ja che. bAhya evo padArtha che ja nahi. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1284 upamiti bhavaprapaMthA thA. jJAnamaya advaita teja tattva che. jJAnasaMtAna aneka che. vA sanAnA paripAkathI nIlapItAdikanA pratibhAsa thAya che. sAkAra Adha te pramANu che. AlapavijJAna te sarve vAsanAnA AdhArabhUta che. ane AlavijJAnanI vizuddhi teja apavarga eTale meAkSa. mAdhyamika, A mata sarvathI vilakSaNu che. A sarva zUnya che. ane pramANu prameyane vibhAga te mAtra svaSTha samAna che. muktimAM zUnyatAnI z2i thavI joie eTalA mATe zeSabhAvanA uparyukta che. TuMkAmAM kahIe te padArtho jJAnasamanvita che ema buddhimAn vaibhASika kahe che; khAca vastuvistAra pratyakSa nathI ema sautAMtrike Azraya kare che; ceAgAcAra matAnuyAyIe sAkAra buddhine parA mAne che ane kRtArtha buddhivALA mAdhyamikA svaccha parasaMvi ja mAne che.' A pramANe saMkSepathI baudha mata kahyo. * * * { *leAkAyata ( cArvAka ), cArvAkA(nAstika )ne leAkAyata athavA bArhaspatya paNa kahevAmAM Ave che. nirvicAra sAmAnyamAtrane lAka kahevAya che. lAkanI mAphaka je AcaraNa kare te leAkAyata, zrRhaspatie temanA matanI prarUpaNA karI 1 artho jJAna samanvito matimatA vaibhASikeNocyate, pratyakSo mahi bAhyavastuvisaraH sautAntrikairAzritaH / yogAcAramatAnugairabhimatA sAkArabuddhiH parA, manyante mata madhyamAH kRtadhiyaH svasthAM parAM saMvidam // 2 keTalAka taiyAyika ane vairoSikane eka mAnI leAAyatane chaThThuM darzana he che, keTalAka mimAMsaka ne Adhunika gaNI tenI gaNanA darzanasaMkhyAmAM karatA nathI. A graMthakartAe mimAMsakane Adhunika gaNI darzanasaMkhyAmAM tenI gaNanA karI nathI. prathamane mata SaDkarzana samuccaya TIkAkAranA che. game te rIte gaNIe temAM vAMdhA nathI. sarvee A nAstikra matanuM svarUpa khatAvyuM che tethI eka prakAre vAMdhA AvatA nathI. ahIM nivRtinA mArgo batAvavAnA che ane nAsti tA nivRttine svIkrAratAja nathI tethI temane darzanakAramAM sthAna na heAya te vadhAre ceAgya lAge che. AthI temaneA mata meM kauMsamAM mUkyA che. Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 7. 1381 tethI teo bArhaspatya paNa kahevAya che. vai dhAtunA artha cAvavuM' bhakSaNa karavuM thAya che. puNya pApAdi parokSa vAtenuM jeA bhakSaNa karI jAya che eTale ke jeo te vArtAne mAnatA nathI temane cArvAMka kahevAmAM Ave che. kApAlika, zarIre bhasma lagADanArA ceAgI A matanA hAya che. cArvAka mAne che ke nivRti nagarI nathI, jIva nathI, palAka nathI, puNya nathI, pApa nathI vigere. tyAre che zuM? pRthvI, jaLa, agni ane vAyu e cAra tattvane te mAne che. e cArenA samudAyamAM ja zarIra, iMdriya, viSaya vigere saMjJA che. madyanA aMgeAmAM rahelI madazakti saghaLAM aMgeA ekaThAM thatA prakaTa thAya che, gALa dhAvaDI vigere ekaThA thatAM madRzakti AvirbhAva pAme che, tema e cAre tenA saMyogathI deha rUpa je pariNati temAM caitanya pedA thAya che tathA pANImAM jema parapeATA utpanna thAya che ane pAchA teja parapoTA pANImAM samAi jAya che tema ja bhUtasamudAyamAMthI caitanya utpanna thai bhUtamAM ja samAi jAya che, e jyAre AvirbhAva pAme che tyAre ene 'jIva' saMjJA ApavAmAM Ave che, khADI paraleAkagAmI evA jIva jevA phrAi padArtha che nahi ane hAi zake nahi. pravRtti ane nivRttithI sAdhya je prIti te purUSArtha. e purUSArtha te eka 'kAma' ja che, paraMtu meAkSa vigere anya koi cIja nathI. A uparathI joyuM haze ke pRthvI, jaLa, agni ane vAyu e cArarI sivAya anya koi tattva nathI mATe dRSTa eTale pratyakSa anubhavAtAM A lekanAM sukhanA tyAga karIne aSTa ane aceAsa paralAkanAM sukhA je tapa vigere kaMRkriyAthI sAdhya manAya che tene pravRtti karavI te koi rIte yogya nathI. mATe sAdhyavRtti ti 1 A hakIkatamAM azuddhi che. hakIkata ema naNAya che ke vRtti thakI janane je prIti thAya che te nakAmI che; kemake dharme che te kAma karatAM anya kAi nathI.' (Sadarzana sa0 ). sAdhyu dhyAna be prakAranuM che: heya ane upAdeya. heya te Arta raudra dhyAna, upAdeya te dharma zukala dhyAna athavA heya te viSaya sukhAdi pApakRtya ane upAdeya te tapaHsaMyamAdi puNya kRtya. e heya upAdeyanI nivRtti pravRttithI prIti arthAt sukha thAya che te nirarthaka che, nakAmA che, atAttvika che ema cArvAkA mAne che. tee kahe che ke kAma eTale viSayasukhasevana karatAM khIle kAI dharma nathI. tajanita je parama sukha teja sukha che. A cArvAkAnA mata che. 2 keTalAka leAkAyA AkAza' nAmanuM pAMcamuM tattva paNa mAne che. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. A matavALA sarvarane paNa mAnatA nathI, madhamAMsa khAya che, varSamAM eka divasa sarve ekaThA thaI najaramAM Ave che. strI sAthe vyavahAra kare che, dhamaeNne kAmathI bhinna mAnatA nathI. idriyagocara che teTaluM ja jagata che ema teo mAne che. puNyapApaphaLa svarga narka ahIM kAMI mAnavAmAM AvatAM nathI. teo kahe che ke "mRdu ke kaThera vastu, tIkhA kaDavA ke kaSAyalA dravya, sugaMdhI ke ke durgadhI bhAva, sthAvara jaMgama padArthasamUha ane veNa ke viSNunA avani vinA bIju kAMI anubhavamAM AvatuM nathI eTale bhUtathI utpanna thayelA caitanyathI jUde caitanya heturUpe kalpAyale ane paraleka ja. nAre jIvapadArtha pratyakSa anubhavAto nathI; arthAta te jIvanA sukhaduHkhanAM kAraNu dhamadharma ane tenA prakRNa. phaLabheganI bhUmi svarga nara, ane puNya pApanA kSayathI thatA mekSanuM sukha jenuM judI judI rIte varNana karavAmAM Ave che te badhA AkAzaracanAmAtra hoi kone hAsyAspada lAgatA nathI? AvuM che tyAre aspaSTa anAsvAdita anAprAta adaSTa azruta evA jIvAdikane Adara karI je leka svagemekSAdi sukhanI lipsAthI chetarAI mAthAnuM muMDana karAvI AkarI tapasyA karI ke TADha taDakAdinA kaleze veThI janmAro bagADe che te badhA mahAmAhamAM bhame che." chAcAre khAvApIvAnI ane A zarIrano bhAga dvArA bane teTalo lAbha laI levAnI jIvanasArthakatA atra mAnya che. gayeluM yauvana pAchuM AvatuM nathI, paralokamAM te maLavAnuM nathI, mATe tene hoya tyAre pUrato lAbha laI levo. paraloka vigerene atra gapATA mAnavAmAM Ave che. pramANa mAtra pratyakSa ja mAnavAmAM Ave che. A leko lokayAtrAsiddhayarthe dhUmAdi anumAna kavacit mAne che paNa svarga adRSTa vigerene sAdhanAra alaukika anumAna svIkAratA nathI. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. (5) mImAMsaka mImAMsA athavA jeminIe kahe che ke sarvajJAdi vizeSaNavALA 1 A sImAMsaka darzananuM khInuM nAma jaiminIya kahevAya che, e mata Adhunika heAvAthI enI gaNanA keTalIka vAra cha darzanamAM thatI nathI ( jue neDha pRSTha 1384 ). mULa graMthakAre enApara vivecana karyuM che paNa ene darzanasaMkhyAmAM gaNela nathI. sAMkhyanI peThe jeminI ekadaMDI athavA tridaMDI heAya che, mRgacarma dhAraNa kare che, lAla vastro pahere che, kamaMDaLa dhAraNa kare che, mAthe muMDA karAve che ane saMnyAsInA nAmathI oLakhAya che. temane gurU veda ja, khIo kAi gurU nahi. yajJopavitane dhAine tenuM traNa vAra jaLapAna kare che. eka prakAranA yajJa karanAza pUrva sImAMsAvAdI kahevAya che, khIta uttara sImAMsAvAdI kahevAya che. pUrva mImAMsAvAdI kukarma vajra che, yajanAdi SaTkama kare che, brahmasUtra dhare che, gRhasthA zramamAM vase che ane zudra anna vajra che. temAM vaLI be prakAra cheH bhATTa ane prAbhAkara. bhATTe cha pramANa mAna che, prAbhAkara pAMca pramANa mAne che. 137 uttara mImAMsAvAdI 'vedAMtA' kahevAya che ane te brahma advaitane ja mAne che. A badhuM brahma che ema ka che, sarva zarIramAM eka ja AtmA che ema kahe che. AtmAne viSe laya te ja mukti ema mAne che. e vinA khIcha kAi mukti mAnatA nathI. emanA cAra prakAra che. kuTIcara, ahUka, haMsa ane paramahaMsa. phuTIcara: tridI, mAthe zikhA rAkhanAra, brahmasUtrI, gRhatyAgI, yajamAna parigrahI, putra gRhe ekavAra jamanAra, kuTImAM vasanAra heAya te 'kuTIcara' kahevAya che. aDadakaH TIcaranA jevA tAvALA, vipra gROM AvI maLelI bhikSA karanArA, vi'Sa parAyaNa, nadInImA nhAnArA te 'baTTa' kahevAya che. haMsa: brahmasUtra ane zikhA vagaranA, kASAyanasra ane daMDane dharanArA, gAmamAM eka rAtrI ane nagaramAM traNa rAtrI vasanArI, dhUmarahita ane agni rahita vipranA gharanI bhikSA karanArA, tapathI kSINu zarIravALA ane sarvatra pharanArA te haMsa' kahevAya che. paramahaMsa: haMsane jayAre jJAna thai naya tyAre te cAre varNanA dhare bhejana lai zake che, svecchAe daDa dhare ke na dhare, izAna dizAe saMcare, za ktihInapaNAmAM khAvAnuM tajI denAra, mAtra vedAMtanuM ja adhyayana karanArI paramahaMsa' kahevAya che. uparanA cAremAM uttarottara adhikatA baNavI. e cAre brahma advaitavAdanA anuyAyI dvAya che, zabda ane arcanA nirNaya batAvavA aneka yuktie race che ane anirvAtmya tane jaNavA prayatna kare che. A uttara mImAMsAvAda-vedAnta buThThuMja Adhunika heAvAthI atra tenuM varNana karyuM nathI, paNu tene mImAMsAnA bheda gaNavAnA che. Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1388 upamiti bhavaprapaMca kathA. kaI deva nathI ke jenuM vacana pramANu gaNAya. agAunA darzanakAre kaI sRSTikartAne deva mAnatA, keI sarvara sarvadarzane deva mAnatA, koI vItarAgane deva mAnatA, tevo ke deva che nahi e mImAMsAne mata che. teo mAne che ke purUSa sarvara hoI zake nahi, manuSyapaNAmAM e guNa asaMbhavita che, temaja brahmA viSNu mahezvara vigeremAM paNa sarvatvanI asiddhi mAnavAmAM Ave che. have atIndriya padAthone sAkSAt jenAra koI sarvajJa nathI mATe sadAkALasthAyI ( nitya ) vedavAkyothI yathArthapaNAno nizcaya thAya che. anAdriya padAthe te indriyaviSaya nahi evA padArtho jevA ke AtmA, dharma, adharma, kALa, varga, naraka, paramANu ItyAdi. eno sAkSAta pratyakSathI lenAra koI nathI mATe bhUlA na khavarAve tevA anutpanna sthira ekasvabhAva vedavAkyathI tene niya karo. prathama prayatnathI vedapATha karavo ane tyAra pachI dharma sAdhanAra evI dharmajijJAsA karavI. eTale ke dharma anIkriya che te kyA pramANuthI jANI zakAze evA prakAranI dharmasAdhananA upAyabhUta IcchA karavI. tyAre dharma ? tenuM nimitta keNu? jonArukSaLaDartho dharma nodanA e nimina jamavuM. nAdanAlakSaNa je artha te dharma jANa. nAdanA eTale kriyAmAM pravRtti karAvanAra vedavAkya. jevA ke jene svarganI ane bhilASA hoya te agnihotra hema kare. dharma atapriya che mATe nAdanAthI dharma jAya che paraMtu bIjA koI pramANuthI nahi, kema ke pratyakSAdi pramANe to vidyamAnane ja grahaNa karanAra che, paraMtu dharma kartavyatA rUpa che ane kartavyatA te trikALazunyArtha rUpa che. Avo mImAMsane mata che. anadhigata artha adhicaMtA te pramANa eTale na grahaNa karI zakAya tevA arthanuM saMzayAdithI rahita-paricachedaka jJAna che. pramANu cha cheH pratyakSa anumAna, zabda, upamA, athapatti ane abhAva (1) pratyakSa: ikine ane sAMprayoga sate AtmAne buddhi janma te pratyakSa. sat eTale vidyamAna vastu. buddhijanma eTale buddhinI utpatti. saMprayAga eTale saMbaMdha. (2) anumAna: saMbaMdhanA jJAnavALAne eka deza jatA najIka (asannikRSTa) evA bIjA arthanuM jJAna te anumAna. Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1389 (3) zAzva: zAzvata eTale apaurUSaya hAvAthI nitya evA veda, temAMthI thayeluM jJAna te zAbda sAMbhaLelA zabdanA jJAnathI turata sanniSkRSTa pratyakSa evA ghaTAdharthanuM jJAna te zAbda (4) upamAna, prasiddha arthanA sAdharmsathI aprasiddha arthanuM sAdhana te upamAna. gAya jANI hoya te purUSane pUrve nahi joyela gavayane otAM sAdharmyuthI pUrve ajJAta evA sAdharmsanuM jJAna thAya te upamAna. ahIM gavayadarzana gesmaraNa karAve che te upamAna jJAna. (5) arthopatti: dRSTa arthanI anupapattine lIdhe kAi arthanI kalpanA jenA khaLathI thai zake che te arthAMpatti. eTale cAlu pAMca pramANeAthI je hakIkatanI upapatti (siddhi) thai zakatI nathI tenI upapatti ghaTAvavA je kalpavuM paDe te. khIjA pramANuthI dRSTa ane zAbdathI zruta evA artha tenA vinA upapanna nahi thAya ema mAnI je artha kalpanA karavAmAM Ave che te. agninA uSNu sparze pratyakSathI jANI tenI dAhaka zaktinA yoga arthAMpattithI manAya che, kema ke zakti pratyakSa grAhya nathI ke anumAnAdithI gamya nathI. AvI rIte bAkInA pramANeA sAthe arthaghaTanA karI levI. (6) je vastusvarUpamAM vastusattAvabodhArthe pAMce pramANanI pravRtti nathI tyAM abhAva pramANatA samajavI. pAMce pramANeA sadaMzane ( che evI vAtane ) grahe che paNa asat aMzane grahatA nathI, tyAre A pramANAbhAva rUpe abhAva asadaMzane grahaNa kare che. AmAM prAgabhAva ( kSIramAM dahIMnA) pradhvaMsAbhAva (dahIMmAM ( dUdhanA) ane anyonyAbhAva (khaLadamAM azvanA ) ema traNe abhAvajJAnane samAveza thAya che ane te na heAya teA vastuvyavasthA bagaDI jAya evA mImAMsakAnA abhiprAya che. A mata pramANe veda apaurUSeya che, vedokta hiMsA dharma che, zabda nitya che, sarvajJa che nahi, avidyA athavA mAyAne lIdhe pratibhAsamAna AkhA prapaMca mithyA che, parabrahma teja paramArthasat che. * * ce * Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1390 upamiti bhavaprapaMcA kathA. jaina darzana, ane bhAI praka! A viveka parvata para ArUDha thayelA ane tenA apramattattva zikhara upara rahelA jainapuranivAsI jainee niti nagarIe javAne mArga A pramANe joyo che - jenone niMdra devatA che te rAgadveSa vivajita, mahAmaha malane haNanAra, kevaLa jJAna darzanavAna, surAsure saMpUjya, sadbhata arthe prakAzaka che ane sarva karmane kSaya karIne parama padane pAmela che. teo jagatane anAdi kahe che ane tene koI kartA mAnatA nathI, IzvaranA 1 jenA be prakAranA che. tAMbara ane digaMbara. temAM zvetAMbaranA sAdhuo rane dura () rAkhe che, mukhavastrikA (muhapatti) rAkhe che ane vALano loca kare che. A teonuM liMga che. zarIre coLapaTTo pahere che. pAMca samiti ane traNa gupta vigere temane AcAra che. te aSTa pravacanamAtA A pramANe che: isADA traNa hAtha najara nIcI rAkhI bhUmi zodhatA cAlavuM. bhASA-vicArIne satya hita priya mita ane tathya bolavuM. eSaya-khAvApIvAnI vastu zAstranA niyama pramANe zabda levI. AdAnabhaMDamatanikSepaNa-vahu letA mUkatA saMbhALa rAkhavI, rAmAravI, jIvanI cetanA karavI. pAriSTApanikA-maLa mUtra lema vigere jIva rahita bhUmie nAkhavA. e pAMca samiti. traNa gupti te mana vacana kAyAnA para yogya aMkuza rAkho, teonA AcAramAM teo hiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane ahiMcatatvavALA hoya che, krodhAdipara vijaya karanAra hoya che, idrinuM damana karanArA hoya che, jAte nirjhanya hoya che, madhukarI vRttithI nava koTi zuddha AhAra lenArA hoya che. vastra pAtra mAtra saMyamanA nirvAha mATe dhAraNa kare che, rAkhe che, teone koi vaMdana kare tyAre dharmalAbha" evo zabda bole che. digaMbaro nagna liMge che, hAtha eja teonuM pAtra hoya che. temanA cAra bheda che: kASTasaMdha, mUlasaMdha, mAthurasadha ane gAvyasaMdha, kANIsaMdhavALA camarInA vALanI pIMchI rAkhe che, mULasaMghavALA meranI pIMchI rAkhe che, mAthurasaMdhamAM mULathI ja pIMchI rAkhavAmAM AvatI nathI ane geya saMdhavALA meranI pIMchI rAkhe che. prathamanA traNa saMghavALAne koI name tyAre dharmavRddhi' evo zabda bole che. teo strIne mukti ane kevaLIne bhukti (AhAra) mAnatA nathI, vRta game teTalA le paNa vastradhArI hoya tene mukti mAnatA nathI. gosvasaMdhavALA namana kare tyAre dharmalAbha" kahe che ane strIne mukti ane kevaLIne bhukti mAne che. e cAre saMdhavALAne bhikSATanamAM ane bhojanamAM batrIza aMtarAya ane cauda maLa varte che. bAkI teonA sarva AcAra gurU ane deva zvetAMbara jevAM ja che. temanA zAstramAM ke takamAM parasparasa bheda nathI. Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3, 1391 kartA tarIkenA astitvanuM teo aneka dalIlothI khaMDana kare che ane teo chevaTe jaNAve che ke sRSTikatAM izvara koI paNa prakAre siddha thaI zakato nathI. manuSya karmane laya karI mokSa jAya che. sarvajJApaNAnI siddhi teo bahu pramANe ApI kare che. jaine nava tava mAne che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa. athavA puNya pApane baMdhamAM aMtagata karI sAta tatva mAne che tenI vyavasthA nIce pramANe che. 1 jIva, cetanAlakSaNa jIva. tethI viparIta te ajIva. A jIva ane ajIva e be padArtho AkhA jagatmAM rahelA che. te bemAM guNa karma sAmAnya vizeSa samavAyAdi samAya che, emanI pratipatti paNa jIva ajIva tarIke ja thAya che, temaja bauddhAdikanA duHkhAdita paNa e jIva ajIvathI judI jAtivALA nathI. e be padArthomAM je samAtuM na hoya te saMbhavatuM paNa nathI, zazazRMgavat che ema jANavuM. puNyAdi samajavA mATe jarUranA che. jIvanI saMpUrNa vyAkhyA A pramANe cheH jJAnAdi dharmathI bhinnabhinna, vivutimAna, zubhAzubhakarma kartA, karmaphala bhoktA, caitanya lakSaNa chava. jJAnAdi dharma ema vyAkhyAmAM kahyuM te jJAna darzana cAritra sukha duHkha vIrya bhavyatva abhavyatva satva prameyatva dravyatva prANadhAritva krodhAdipariNatatva saMsAritva siddhatva paravaratu vyAvRtatva e Adi sva ane 52 paryAya jIvane che te jJAnAdi dharma kahevAya. temanA thakI jIva bhinna paNa nathI ane abhinna paNa nathI. "vivRtimAna" eTale nara amara Adi paryAyamAM bhamavApaNuM te jene che te. AthI enuM bhavAMtaragAmitva samajAya che ane phUTastha nityatA uDI jAya che. caitanya" eTale sAkAra nirAkAra upagaAtmakatA. karmakatta karmaphaLatA mAnavAthI karelA zubha karmono nAza thata bace che ane nahi karelI bAbata bhogavavI paDavAnA spaSTa khoTA khyAlane dUra karavAno prasaMga prApta thAya che. A pramANe jIvanI vyAkhyA thaI. have tenA bheda-vibhAgo mukhyapaNe joI laIe. Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1392 upamiti bhavaprapaMca kathA. chanA mukhya be bheda che: siddha ane saMsArI. saMsArI jIvone ekathI pAMca indriya hoya che. eka iMdriya (sparza)vALA jIvonA pAMca prakAra cheH pRthvI (mATI, paththara vigere khANamAM hoya tyAre), am (pANI, hima, karA, dhumasa), tejas (agni), vAyu (pavana), vanaspati. vanaspati pratyeka ane sAdhAraNa be prakAre che. eka zarIramAM eka jIva (phaLa, phUla vigere) ane eka zarIramAM anaMta jIva (kaMdamULAdi). vaLI e sarva (pAMce) sUkSma ane bAdara heya che. sUkSmanuM zarIra carma cakSuthI dekhAtuM nathI. sparza ane rasa be iMdriyavALA zaMkha koDA jaLa vigere che. sparza rasa ane nAsikA traNa iMdriyavALA jU mAMkaDa gIMgaDA vigere che. sparza rasa ghANa ane cakSu cAra iMdriya vALA vIMchI bhamarA tIDa vigere che. sparza rara prANa cahyuM ane kAna pAMca indriyavALAnA cAra vibhAga che. nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatA. nArakI sAta che. tiryaMcamAM keTalAka jaLacara, keTalAka sthaLacara ane keTalAka khecara hoya che; vaLI keI paTathI cAlanArA (urapari) ane keTalAka hAthathI cAlanArA hoya che (bhujapara). manuSya karmabhUmi ane akarma bhUmimAM vasanArA hoya che; akarma bhUmimAM yugaliko rahe che, temanI IcchA kalpavRkSe pUrI pADe che. devonA bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika e cAra prakAra che. A jInA aneka bhede temane samajavA mATe pADavAmAM AvyA che. prANa dhAraNa kare tyAM sudhI jIva kahevAya che. prANa daza cheH pAMca iMdriya, mana vacana kAyanAM baLa, zvAsozvAsa ane bhASA. e daza prANa paikI pratyeka jIvane ochA vadhatA hoya che. saMsI paMcedriyane kula daze prANuM hoya che. A pramANe jIvasaMbaMdho vicAra jaine kahe che. 2 achava: jIvathI viparIta dharmavALe te ajIva. tenA pAMca prakAra cheH dharmAstikAya, adharmAritakAya, AkAzAstikAya, pudUgaLa ane kALa. dharma cAlavAmAM madada kare che, gatiparizumI che, lokavyApta che, nitya che, avasthita che, arUpI che. e dharma gatinuM apekSA kAraNa che. te ja pramANe sthitinuM Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1393 apekSAkAraNa "adharma che. trIjuM "AkAza loka ane alokamAM vyApta che, anaMta pradezAtmaka che ane avagAha (avakAza-space) ne ApanAra che. cothuM "kALa" dravya che te samaya rUpa che. enuM vyaktigata rUpa sUryacaMdranakSatrAdinI gati para AdhAra rAkhe che. keTalAka kALane alaga dravya mAnatA nathI paNuM paryAya rUpa mAne che. kALanA dravyatve saMbaMdhamAM bahu laMbANa carcA che. pAMcamuM dravya "pugaLa' che. jene sparza rasa gaMdha ane varNa hoya te pugaLa kahevAya che. sparza ATha cheH mRdu, kaThina, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, RkSa. rasa pAMca cheH tikta, kaTu, kaSAya, asta ane madhura. gaMdha be prakArano che. surabhi ane durabhi. varNa pAMca che: nIle, kALe, rAte, zveta, pita. zabda aMdhakAra ughAta e sarva pugaLa che. enA be prakAra che. paramANu ane skaMdha. paramANu eka rasavaNe gaMdhavALo be sparzavALa sUkSma ane nitya che, kAryaliMga che ane aMtya kAraNa che. te avayava rahita che ane paraspara asaMyukta che. be paramANu ke tethI vadhAre saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta sAthe hoya te sAvayava (skaMdha) kahevAya che. A pramANe jIva ane ajIvanA pAMca maLI cha dravya thayA. temAM dharma adharma AkAza ane kALa eka dravya che ane jIva tathA pudgaLa aneka che. puhUMgaLa vagaranA pAMca amUrta ane pugaLa mUrta. jIva dravya arUpI che tathApi te upogadvArA astitvavALo che ema zraddhA thAya che. bIjA dravya paNa anumeya che. 3 puNya: sukhane anubhava karAve te karma pudagaLa samucaya te puNya. enAthI svargAdinAM sukha, zarIranuM svAthya, tIrthaMkarAdinI Rddhi, lokamAM kIrti vigerene anubhava thAya che. e karmavagaeNNa che. 4 pApa: puNyathI ulaTuM je duHkhano anubhava karAve te pApa. ( A puNya ane pApa mAtra karmanI vargaNuo che ane teno baMdha" tatvamAM samAveza thAya che. ene spaSTa nirdeza jaina zAstrakAroe karyo che teno hetu paramatamAM e saMbaMdhI ghaNI chuMca UbhI thayelI che tenuM spaSTIkaraNa karavA mATe ja che. bAkI vAstavika rIte ta sAta che ane A graMthakAra paNa Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1394 upamiti bhavaprapaMcA kathA. tattvanA nAmanirdezamAM sAtane ja ullekha kare che. keTalAke puNya ja che ema kahe che, pApane mAnatA vathI, keTalAka pApune ja mAne che, keTalAka annene anyAnya anusiddha svarUpe (mecakra maNuitulya ) svIkAre che, keTalAka bannene eka ja mAne che, keTalAka jagatane prapaMca kahI puNya pApa mAnatA ja nathI, e badhA matane javAba ApavA puNya pApanuM tattvarUpe ahIM darzana thAya che. puNya pApathI jagatnI vicitratA thAya che, AkhA prapaMca tenA upara ja AdhAra rAkhe che. enA ahu bhedo ane vibhAgeA sUkSma dRSTie pADavAmAM AvyA che te vicAraNIya che. 5 Asrava: mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoge karmabaMdhanA hetu che ane te Asrava kahevAya che. jema taLAvamAM pANI AvavAnA mArgane nALuM kahevAmAM Ave che tema AtmAmAM karma AvavAnA mArgone Asrava kahevAmAM Ave che. asad devagurUdharmane sat rUpe mAnavAnI buddhi te mithyAdarzana athavA mithyAtva. hiMsA vigerethI viramavuM nahi te avirati. madya viSaya vigere te pramAda. krodha mAna mAyA lAbha te kaSAya. mana vacana kAyAnA vyApAra te yAga. .zubha ane azubha krarmabaMdhanA hetu A AsraveA che. e pravAhaapekSAe anAdi che ane svasaMvedanathI pratyakSa che. enA sUkSma bhedI ane vibhAge| viziSTa graMthAthI jANavA. emAM pacIza kriyAnuM svarUpa khAsa vicAraNIya che. OM sa~vara: AsavanA nirodha te saMvara. navAM AvatAM karmonA nireSTha, karmonuM zakavuM te saMvara. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yAga rUpa AzravA samyagdarzana, virati, pramAdaparihAra, kSamAdi, gupti traya e Adi dharmanA AcaraNathI nirodha eTale nivAraNa-DhAMkavApaNuM te saMvara. samiti, gupti, parISahe, yatidharmo, khAra bhAvanA, cAritra vigere dvArA AvatA karmonA nALA ADuM DhAMkaNuM devAya che te sarve saMvara che. jI vane kaoNMpAdAna hetubhUta pariNAmA abhAva te saMvara evA abhiprAya che. 7 baMdha: jIva ane karmanA anyAnya anugatirUpa arthAta anyonya anupraveza rUpa saMbaMdha te aMdha. e AsravanuM kArya che. jIva Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1395 ane karmanA kSIranIranI peThe ane lAha ane agninI peThe eka saMbaMdha thAya te aMdha. karma paudgalika che. rAga dveSa mAha rUpa pariNAma ane te rUpa je adhyavasAya vizeSa teNe karIne jIvanuM karmayAgya pugaLa sAthe AzleSaNu te aMdha eTale telavALA zarIre raja coMTavAnI peThe AtmA karyuM grahaNa kare che athavA te AtmAnuM karma sAthe maLI javuM thai jAya che tene aMdha kahevAmAM Ave che. e aMdha prazasta ane aprazasta e prakAranA hAya che ane prakRti sthiti rasa ane pradezanA bhedathI cAra prakA ranA che. 1. prakRti eTale svabhAva; jema jJAnAvaraNu te jJAnanuM AcchAdana karanAra che tema. 2. sthiti eTale adhyavasAye karelA kALa vibhAga. 3. anubhAga athavA rasa te gADhatA maMdatA batAve che. 4. pradeza te karmadaLanA saMcaya. emAM prakRtinI najare joie teA enA jJAnAvaraNu, darzanAvaraNu, vedanIya, mAhanIya, nAma, gotra, AyuSya ane aMtarAya evA ATha vibhAga thAya che ane tenA peTA vibhAge 158 thAya che te krarmagraMthathI jANuvA. A karmanA vicAra bahu sakSma rIte jaina darzanamAM karavAmAM AvyA che ane AkhA viSaya vaijJAnika rIte carcavAmAM Avye che. AsraveA che te pUrva baMdhanI apekSAe kArya che ane uttara baMdhanI apekSAe kAraNa che. Asrava ane aMdha arasparasa khIjAMkura nyAye paraspara saMbaMdhavALA che ane pravAhaapekSAe anAdi hAvAthI temanAmAM anyA nyAzraya deSane sadbhAva thatA nathI. 8 nirjarA. AtmA sAthe baMdhAyalAM karmonuM saDavuM te nirjarA. e saMvaranuM phaLa che. enA be prakAra che: sakAmA ane akAmA. sakAmA te AkarA tapanI carcA, kAyotsarga, parISahasahana, leAcAdikasahana karanAra ane zIlAMga dharanAra cAritrIAthI manI Ave che ane akAmA te AkarA zArIrika du:kha sahana karavAthI thAya che. karmapugaLanuM saDavuM te draSya nirjarA kahevAya che ane AtmAnA zuddha pariNAme karI karmanI sthiti peAtAnI meLe pAke athavA khAra prakAranAM tape karI rasavagaranAM karelAM karmaparamANu jenAthI saDe evA A tmAnA pariNAma thAya te bhAva nijerA kahevAya. dravya nirjarA te akAmA che ane bhAva nirjarA sakAmA che. khAra prakAranA tapamAM cha mAla che ane cha AMtara che. Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1396 upamiti bhavaprapaMcA kathA. 9 mokSa: deha vigerene Ayantika viga te mekSa. zarIra, Idriya, AyuSya vigere bAhya prANu, puNya, pApa, varNa, gaMdha, rasa, sparza, punarjanmagrahaNa. vedatraya, kaSAyAdi saMga, ajJAna, asiddhatva vigerenI sAthe hamezane viraha te mekSa. viziSTa kALAdi sAmagrInA sabhAve rAgAdi anAdi dezono paNa nAza thaI zake che. vaLI mATI ane sonAno anAdi saMbaMdha chatAM teno sarvathA viyoga thaI zake che tema karma ane jIvane atyaMta viraha thAya che. pUrva progathI jIvanI gati mukta thatAM urtha thAya che, kulAla cakra, hIMcake ke bANunI peThe jIvanI urdhva gati mukta thatAM svabhAvasiddha che. dravya prANu mokSamAM hotA nathI, bAkI anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIye, anaMtasukha rUpa bhAva prANano tyAM saddabhAva che. siddhonuM sukha sarva saMsArasukhathI judI jAtanuM che. te paramAnaMdarU5 samajavuM. AtmAne mukti maLe tyAre buddhi vigere guNane ucheda thAya che tethI AtmAno ja asaMbhava thAya che ema vaizeSike mAne che, cittasaMtAnano atyaMta ucheda thavAthI AtmAne ja asaMbhava che ema bauddho kahe che, AtmA atA che tyAM tene mekSadazAmAM sukhamayatA mAnavI kema bane? ema sAMkhya kahe che-e sarva matonuM tarka ane kaTithI nirasana karavAmAM Ave che ane AtmAnI anaMta sukhamaya parama Adarza AnaMdamaya dazAnuM atra sthApana karavAmAM Ave che. AvI rIte jaina darzanamAM sAta athavA nava padArtha mAnavAmAM Ave che. sthira vRttithI e tattvopara zraddhA kare tene jJAnayogathI cAritragyatA thAya che. jJAnanI ane cAritranI jarUrIAta darzana (zraddhA) sAthe khAsa svIkAravAmAM AvI che ane jANyA chatAM zraddhA na kare tene phaLa maLatuM nathI ema paNa jaNAvI dIdhuM che. jJAna karatAM paNa samyakatvanI jarUrIAta vadhAre batAvavA sAthe te banne sAthe hoya tyAre ja cAritragyatA kahI che. bhavyatvanA paripAkathI jene jJAna, samyakatva ane cAritra prApta thAya te sabhya jJAnakriyAyogathI mokSabhAjana thAya. ekalA jJAnathI ke ekalI kriyAthI mokSa nathI paNa te ubhayathI che ema atra sUcanA karI che. jJAna ane darzananuM sahacaratva che. jaina darzanamAM vidhi ane niSedhanI ghaNuM vAta kahI che, karavA gya zuM che ane na karavA yogya zuM che te batAvyuM che. A tene Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1397 caraNukaraNAnuyAga che. temAM anuSkAne paNu vigatavAra batAvavAmAM AvyAM che. e darzanamAM mukhya khAmata padArthonA avirAdha che. eka jagyAe je vAta karI te sarvatra eka sarakhI ja cAlI Ave che, arasparasa ke AgaLa pAchaLa virodha jovAmAM AvatA nathI. A jaina darzanamAM svarga athavA meAkSanA ardhAM prANIe tapa vigere karavA joie evuM kahevAmAM AvyuM che ane tenA prakAra tathA vidhi zraMthAmAM bhUtAvavAmAM AvyA che. sarve jIvA na huMtavyA: haMsA 5ramA dharma: e enA sidbhAnta che. enA upara ghaNuM vivecana jUdA jAdA AkAramAM karavAmAM AvyuM che. e darzanamAM je kriyAe matAvavAmAM AvI che te niraMtara samiti ane guptithI zuddha haiAya che. samiti guptinuM svarUpa ApaNe upara zarUAtamAM (nATamAM) joi gayA chIe. asaMpanno yAga evuM paNa vacana che. sanuM svarUpa ahIM A pramANe AMdhyuM che. kalpAyuvijJamaprIchyuM yulan eTale utpAH vyaya ane dhrAgya e samudita dharma thakI custa hAya te sat arthAt vidyamAna kahevAya. utpatti vinAza ane sthiti eja saddhastunuM lakSaNa che ema artha jANavA. padArthanuM sattva je mAnavAmAM Ave che te te padArtha thakI bhinna evAM utpAda vyaya prAvya tene AvIne maLe ema mAnIne mAnatA nathI paNa utpAdayAvyAtmaka hAya teja sata ema mAne che dravya rUpe vastumAtranI sthiti ja che ane paryAya rUpe tA vastumAtranI utpatti paNa thAya che ane vinAza paNa thAya che. pUrvAkAranA kSaya ane aparAkAranA parigraha e UbhayanA AdhAra eka ja che ama tattva trarUpe pratita thAya che. ghaTa ghaTasvarUpe vinAza pAme che. paNa kapAlasvarUpe utpanna thAya che ane temAM mATI dravya rUpe dhruva che. athavA utpattine aMge teie teA ghaTa ghaTasvarUpe utpanna thAya che, mATInA piMDarUpe vinAza pAme che ane mATI rUpe dhruva che. vastunI pratIti je prakAre sarvane thatI hAya te prakAre ja vastunA aSTupagama karavA tea, nahi te vastuvyavasthA kadApi ane nahi, mATe prIti anusAra vastu mAnavI naie. mATeja je vastunA nAza thaye te ja nAza pAme che, pAmaze; je utpanna thAya che te ja thAya che, thaze: je sthita che te ja che ne thazeH temaja je kAika rUpe naSTa thayuM te kAika rUpa utpanna paNa thayuM ane kAika rUpe sthita che mATe je nAza pAme che te ja utpanna thAya che, ane sthiti gRhe che, ityAdi sarva vAta upapanna kema ke aMtara tathA bahAra sarva vastunA Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1398 upamiti bhavaprapaMca kathA. trirUpe ja, abAdhita pratyakSathI anubhava thAya che ane vastunuM je anubhUyamAna svarUpa hoya temAM virodha siddha thaI zakato nathI; nahi te vastunA rUpa rasAdimAM paNa virodhane prasaMga Ave. utpAdAdi sva. bhAva teja 5ramArthe sata, mATe ja pramANuviSaya evI sarva vastu anaMtadharmAtmaka che, kema ke anaMtadharmAtmaka hoya to ja utpAdavyayadhovyAtmakatA paNa ghaTe, nahi te na ghaTe. have vastu anaMtadharmAtmaka che e vAta spaSTa karIe. enA upara suvarNa ghaTanuM eka dRSTAnta devAmAM Ave che. sadarahu ghaTa sva dravya kSetra kALa bhAvathI vidyamAna che ane para dravya kSetra kALa bhAvathI avidyamAna che. jyAre e ghaTanuM sattva, yatva, prameyatva e Adi dharma thakI ciMtavana thAya che tyAre tenAM je sattvAdi te svaparyAya ja che, keI paNa paraparyAya nathI, kema ke vastumAtra sattvAdi dharmane laIne sajAtIya che ane abhAva te vijAtIyano ja kahI zakAya che. eTale keIthI paNa vyavRtti saMbhavatI nathI, jyAre dravyataH ghaTanI vivekSA paugalika ema thAya tyAre to te je paugalikatva te dravyatvarUpe vidyamAna che, paNa dharma adharma AkAza e Adi dravyatvarUpe nathI. atra paugalikatva svaparyAya che ane dharmAdi anekathI vyAvRtta hovAthI paraparyAya nathI, ne te anaMta che kema ke jIvadravya anaMta che. ghaTa paugalika chatAM vaLI pAvatva rUpe vidyamAna che, ApyAdi rUpe avidyamAna che-tyAM "pArtha" e svaparyAya che ane tenI ApyAdi bahu dravyathakI vyAvRtti che; e paraparyAya anaMta che. e ja pramANe AgaLa paNa svaparyAya vyakti vicArI levI. pArthiva chatAM te dhAtu rUpe che, mRtva rUpe nathI. dhAtutva rUpa chatAM sauvarNatva thakI che pyAdirUpa thakI nathI. suvarNa paNuM ghaTita vasturUpe che, aghaTita vasturUpe nathI. ghaTitasuvarNAtmA chatAM paNa devadattaghaTita vasturUpe che. devadattAdighaTita chatAM paNa pRthubunyAdi (meTuM nAnuM) AkAra thakI che, makaTAdi AkAre nathI. pRthubuddhodarAdi AkAravALe paNa gaLa rUpe che, goLa nahi eve rUpe nathI. geLa paNa svIkAra thakI che, anya ghaTAdi AkAra rUpe nathI. svAkAra paNuM svakapAla thakI che, parakapAla thakI nathI-e rIte je je paryAya thakI enI virakSA thAya te te paryAya te tenA svaparyAya ane tenAthI jUdA te badhA para5ryAya. e rIte dravyataH svaparyAya thaDA thAya ane vyAvRttirUpa paraparyAya anaMta thAya, kema ke anaMta thakI te vyAvRtta che. Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1399 have kSetraH kSetrathI sadarahu ghaTa trilokavatatva rUpe vivakSita che, kahIMthI paNa vyAvRtta nathI, mATe e svaparyAya ja che, paraparyAya nathI. trilokavatI paNa tirthaMkavartAva rUpe che, urvaadhelovartitva rUpe nathI. tiryakati chatAM jaMbudvIpavartItva rUpe che, tenAthI bIjA rahelA dvIpamAM vartitva rUpe nathI. tevo paNa bhAratavartitva rUpe che, anyatra vartitvarUpe nathI. gharamAM paNa amuka pradezavatatva rUpe che, aparapradezavartitva rUpe nathI. ema kSetrataH svaparyAya thaDA che, paraparyAya asaMkhya che. have kALaH A yugaratha rUpe vivakSita thAya tyAre te rUpe che, te bhUtabhaviSyAdi yugavartitva rUpe nathI. A yugamAM paNa A varSa saMbaMdhe te che, atIta anAgatAdi saMbaMdha nathI. A varSamAM paNa vasaMtaRtu saMbaMdhe che, anya Rtu saMbaMdha nathI. temAM paNa navatva rUpe che, purANutva rUpe nathI. temAM paNa aghatanatva rUpe che, anadyatana rUpe nathI. chatAM paNa vartamAna kSaNa rUpe che, anya kSaNa rUpe nathI. ema kAlataH svaparyAya asaMkhya che (anaMta paNa thAya) ane paraparyAya te anaMta che. have bhAvaH bhAvataH te pILA varNa thakI che, nIlAdi varNa thakI nathI. pIta chatAM paNa bIjAM pIta dravya karatAM ekagaNe pIta che, te tenA karatAM bIjAthI bamaNe pIta che ne trIjA karatAM temaNe pIta che. arthAta ema mAnavuM ke hareka pati dravyanI apekSA thakI anaMtaguNa pIta che. bIjI apekSAe eka guNa hIna, te karatAM bIjAthI dviguNahIna ItyAdi che tethI ema mAnavuM ke harakoinI apekSAthI anaMtaguNahIna pItatvavALa te thAya che. A pramANe pItatva thakI anaMta svaparyAya thayA; apItavarNavALA evA dravyanA nyUnAdhikatvane laI, anaMta bhejavALA evA nIlavigere varNa thakI vyAvRtti rU5 52paryAya paNa anaMta che. e pramANe rara pakSe paNa svamadhurAdi rasanI apekSAthI pItatvanI peThe svaparyAya anaMta jANavA. surabhi gaMdha rUpe paNa eja pramANe svaparyAya anaMta jANavA. e ja pramANe gurU, laghu mRdu, khara, zIta, uSNa, snigdha, akSa-e ATha sparzanI apekSAthI adhikanyUnatva gavaDe pratyekanA ema ja anaMta svaparaparyAya jANavA, kema ke evA anaMta dezavALA skaMdhamAM AThe sparzanI prApti thAya che rape siddhAMta che. athavA suvarNa dravyamAM paNa anaMta kALathI pAMce varNa, banne gaMdha, chae rasa, AThe sparze te sarva nyUnAdhikatvane laIne anaMtazaH saMbhave che ane tenI tenI tenA tenA parivarNAdithI vyAvRtti Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1400 upamiti bhavaprapaMthA thA. mane che e e apekSAthI svaparaparyAya anaMta jANavA. zabdataH paNa nAnA dezanI apekSAe ghaTane ghaTAdi aneka zabdavAcakatva che tethI aneka svadharma thAya che ane ghaTAdinA vAcaka nahi evA te te zabdathI vyAvRtti hAvAthI paradharma paNa anaMta thAya che, athavA ghaTanA je je svapara dharma kalA athavA kahevAze tenA vAcaka je je dhvani che te badhA ghaTanA svadharma che ane te vinA je bIjI mamatanA vAcakra dhvani che te paradharma che. saMkhyAthI paNa te te aparaapara-dravyApa kSAe ghaTanuM prathamatva dvitIyatva tRtIyatva ema anaMtatamatva sudhI thAya, eTale te rIte svadharma anaMta thayA, te te saMkhyAnA avAcaka evAthI vyAvRtti rUpe paradharma anaMtA thayA. pariNAma thakI paNa nAnA prakAranA dravyanI apekSAe tenuM aNutva mahatva svatva dIrghatva e Adi anaMta svadharma thAya. have e ghaTane svadravyathI vyAvRtti hAvAne lIdhe je paraparyAya thAya te jUdA jANavA joie. paratve aparatvathI anyAnya anaMta dravyanI apekSAe te ghaTanI samIpatA, adhika samIpatA, ahu samIpatA, krUratA, bahu krUratA, eka e ke asaMkhya paryaMta yAjana jeTalI samIpatA dUratA thAya eTale svaparyAya anaMta thAya; athavA paravastunI apekSAe te pUrve, tenAthI bIjAnI apekSAe pazcime, ema dizAvidizAnA Azraya karI krUra samIpAdi mAnatAM svaparyAya anaMta thAya. AvI ja rIte jJAnathI paNa ghaTanuM anaMtadharmatva siddha thAya. karmathI joie teA utsepaNu, avakSepaNa, Acana, prasAraNa, bhramaNu, spaMdana, recana, pUraNa, calana, kaMpana, anyasthAnaprApaNu, jalAharaNu, jalAdiprApaNa ityAdi kriyAnA kALa bheda thakI ke tenA adhikanyUnatva thakI anaMta kriyAnA heturUpe ghaTanA kriyArUpa svaparyAya anaMta thAya ane te kriyAnA hetu nahi evA anya thakI vyAvRttirUpe ghaTanA paraparyAya paNa anaMta thAya. sAmAnyataH jotAM uparanI rIte atItAdi kALane viSe vizvavastunA je je anaMtAnaMta svaparaparyAya thAya che tene viSe rahelA eka be traNa Adi anaMta paryaMta dharma thakI sadeza evA anaMtabhedavALA ghaDAnA anaMta bheda sAdasyanA abhAva thakI svadharma anaMta thAya che; ane vizeSataH vicAratAM anaMta dravyamAM aparApara apekSA thakI eka be traNa ke anaMta evA jeTalA dharma thakI ghaTa vilakSaNa hAya teTalA anaMta vailakSaNyahetu evA dharma thakI anaMta svadharmavALA manAya. anaMta dravyanI apekSAe ghaTa sthULa, kRza, sama, viSama, sUkSma, bAdara, tIvra, caka Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3, 1401 cakita, saumya, pRthu, saMkIrNa, nIce, UMcA, vizALa mukhavALe ema pratyeka prati anaMta prakArane hAya mATe te te prakAre paNa tenA svadharma anaMta che. have saMbaMdha thakI joIeanaMta kALane viSe anaMta paravastunI sAthe prastuta ghaTane AdhAra AdheyabhAva anaMta prakArane bane, mATe tenI apekSAthI svadharma anaMta thAya. e ja pramANe svasvAmitva, janyajanakatva, naimittikatva, poDhAkAratva, prakAzaprakAzakatva, bhejyabhojakatva, vAhyavAhakatva, Azraya Azrayitva, vadhyavadhakatva, virovirodhakatva, zeyajJApakatva ityAdi asaMkhya saMbaMdhe thakI paNuM pratyeka pratyeke anaMta svadharma siddha thAya. vaLI atra ghaTanA svaparaparyAya je anaMtAnaMta kahyA temanA paNa utpatti vinAza sthiti punaH punaH anaMta kALamAM anaMtavAra thayAM thAya che ane thaze mATe tenI apekSAthI paNa dharma anaMta che-A pramANe pIta varNathI AraMbhI ATale sudhI jotAM bhAvataH anaMta dharma siddha thayAM. have ahIM je dravya kSetra vigere AzrayIne dharma kahyAM tenAthI ghaTa te avaktavya rahe, kema ke evA koI zabda nathI ke jenAthI ghaTanA svadharmo ane paradharma kahevAtAM yugapat (ekI vakhate ) kahevAI zakAya. zabdathI je kahevAya che te kamathI ja kahI zakAya che, eTale pratyakSetrAdi pratyeka prakAre avaktavya dharma ane anya dravya thakI vyAvRtta hovAthI avaktavya evA paradharma paNuM ane naMta che. e prakAre jema eka ghaTanuM anaMtadharmatva batAvyuM tema AbhAdi sarve vastumAM paNa besADavuM. dharmo utpanna thAya che, pAchA vyaya pAme che, paNa je dhama che te dravyarUpe nitya rahe che. dharma ane dhamanuM kAMI ananyatva hovAthI dhamAM sadA satvarUpe che, kAlatrayavatI je dharmo te paNa zaktirUpe sadAsata che ( exist in potentiality). vivAdAspada vastu eka aneka, nitya anitya, sata asata, sAmAnya vizeSa, abhilAya anabhilAkha ItyAdika dharmavALuM che, enI e pramANe pratIti thAya che. jenI je prakAre pratIti thAya che te ja prakAre pramANa viSayarUpe mAnavuM; jema ke ghaTa ghaTarUpe pratIta thAya che to te ja rUpe pramANuviSaya mAnya che, paTarUpe nahi. AvI rIte vastunI pratIti thAya che, mATe vastune anekAMta rUpe ja pramANuviSaya mAnavuM. AnuM nAma anekAMta vAda che. ane vastunI sthiti jotAM sarva daSTibinduthI svIkAra yogya lAge che. A anekAMta vAdamAM virodha pratIti nathI kAraNa ke svarUpAdithI vastu sat hoya te ja samaye para rUpAdithI tenA asatvano temAM anupalaMbha nathI. baudha taiyAyika vaize Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1402 upamiti bhavaprapaMcA kathA. Sika sAMkhyAdi aneka rIte A syAdvAdanA svIkAra kare che ane tenA dAkhalAo muddAma rIte ekaThA karavAmAM AvelA che. jainamatamAM pramANa e cheH pratyakSa ane parokSa svaparavyavavasAyI jJAna te pramANa. A pramANanuM sAmAnya lakSaNa che. sva te AtmajJAnanuM svarUpa ane para te strathI anya artha ema jANavuM, te stra ane para temaneA yathAsthita svarUpe vyavasAya eTale nizcaya jenAthI thAya te svapara-vyasAcI ane jenAthI prAdhAnyataH vizeSa grahaNa thAya te jJAna. pratyakSaH akSa eTale iMdriya tenAthI jaNAya, arthAt tene AdhIna jenI utpatti te pratyakSa. pravRttinimitte tA atIdriya pratyakSanA atra samAsa jAve. e khAkhatamAM akSanA artha jIva' karaveza. akSane para arthAta akSubyApAranirapekSa te parAkSa-eTale manevyApAramAtrathI asAkSAta arthanuM paricchedaka te parAkSa. parokSa che te pratyakSarvakaja prayata che Ave! kAMi niyama nathI. abhAva te pramANanI kADhimAM AvatuM ja nathI ane pratyakSa, anumAna, Agama, upamAna, arthApatti, saMbhava, aitela, prAtibha, yukti, anupalabdhi Adi je pramANa paramatavALA banAve che temAM anumAna ane Agama e parAkSanA prakAra che; upamAnaneA samAveza paNa parAkSanA avAMtara bheda pratyabhijJAmAM thAya che; arthApatti anumAnamAM ja AvI jAya che; aitihyamAM te vaktA jaNAyalA na hovAthI pramANu rUpa ja nathI, saMzayarUpa che ane Asa vaktA hoya te zAbdanA peTAmAM jAya; prAtibhamAM akasmAta jJAna thAya che te atIkriya che tethI tenA pratyakSamAM samA veza thAya che--AvI rIte sarva pramANeAnA samAveza athavA khulAse pratyakSa ane parokSa be pramANathI baMneA kare che. svaparavyavasAyI jJAna te pratyakSa e prakAranuM che: sAMvyavahArika ane pAramArthika. sAMvyavahArika te khAva iMdriya Adi sAmagrInI apekSA rAkhIne ApaNa vigerene thAya che te apAramArthika jJAna. pAramArthika te Atmasannidhi mAtrathI apekSA karavAvALuM avadhi vigere pratyakSa jJAna. sAMvyavahArika be prakAranuM che: cakSu vigere iMdriyajanya ane maneAjanya. te pratyeka cAra prakAranA che: avagraha, iMDA, avAya ane dhAraNA, viSaya ane viSayI ( cakSurAdi viSayI )nA bhrAMti vigere rahita anukULa nipAta thakI utpanna thayeluM prathama darzanathI sattAmAtra rUpe sAmAnya jJAna thayeluM ane pachI manuSyasrAdi jAti vizeSathI viziSTa jJAna thayeluM te avagraha. AvA avagrahanA viSayanI bAbatamAM saMzaya paDyA Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3. 1403 pachI tenA vizeSane jANavAnI AkAMkSA te ihA. ihAnA viSayane nihU~ya te avAya A aveta viSayanI smRtinuM kAraNurUpa te dhAraNA. atra pUrve pUrva te pramANa ane uttara uttara te phaLa. A cAre matijJAnanA prakAra che. mati, smRti, saMjJA, ciMtA, abhiniSeAdha e matinA vAcaka paryAyazabdo che. zabdanI yeAjanA pahelAM avisaMvAdI vyavahAra nirde taMka smRti vigere te matijJAna ane zabdanI yAjanA thakI prAdurbhUta te sarva zrutajJAna ema vibhAga jANavA. have parAkSa pramANanI vAta karIe. avizada ane avisaMvAdI jJAna te parAkSa. smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna, Agama e pAMca bhedathI te parokSapramANa pAMca prakAranuM che. te pAMce prakAra A pramANeH saMskAranA prameAdhathI pedA thayeluM anubhUta arthanA viSayavALuM ane amuka AkAravALuM je vedana te smaraNu; anubhava ane smRti atrenA kAraNapUrvaka saMkaLanA thAya te pratyabhijJAna; traNa kALamAM siddha evA sAdhyasAdhanasaMbaMdhane A dhIna, amuka heAya tyAreja amuka thAya evA AkAravALuM saMvedana te ta; anumAna e prakAranuM che; svArtha ane parArtha: hetugrahaNasaMbaMdha smaraNuhetuka je sAdhyanuM vijJAna te svArtha anumAna ( anyathA upapatti jenA vinA banatI nathI ema nizcita che te hetu) ane pakSa hetu vacanAtmaka te upacArathI parArthe anumAna kahevAya che; Asa vacanathI thayeluM arthajJAna te Agama, abhidheya vastune je jevI jANe tevI kahe te Asa kahevAya. pratyakSa ane parokSamAM je je prakAre avisaMvAdI hoya te te prakAranuM pramANa manAya ane je visaMvAdI hoya te apramANu gaNAya. arthAt ekanA eka ja jJAnanA jyAM visaMvAda tyAM tyAM tenI pramANutA ane te vinA sarvatra tenI pramANAbhAsatA. pramANu ke apramANu e bAbatamAM saMvAda ke visaMvAda e ja niyAmaka che. pratyakSa ane parokSa e be ja pramANa che. mati ane zruta paramArthataH parokSa pramANa che ane avadhi mana:paryAya ane kevaLa pratyakSa pramANa che. sthira vRttithI navatattva upara zraddhA kare tene samyakatva kahevAya. jANyAvagara zraddhA thAya nahi eTale temane jANe tathA zraddhAthI seve tenI cAritrayeAgyatA thAya. cAritra sarve niMdya vyApAra nivRtti rUpa che. bhavyatvanA paripAkathI jene e traNe thAya eTale ke jene jJAnapUrvaka zraddhA ane te banne pUrvaka kriyA thAya te te meAkSabhAjana thAya. ekalA jJAnathI ke ekalI kriyAthI mekSa thateA nathI, paNa te ubhayathI che. Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1404 upamiti bhavaprapaMcA thA. atra jJAnazabdathI sadA sahacaratvane lIdhe darzana paNa samajavuM ane teTalA mATeja vAcakamukhe kahyuM che ke samyag jJAnadarzanacAritra te mokSamArga.' A mekSa te nivRtinagarI samajavI. tyAM gayA pachI pAchA AvavAnuM nathI, karmanA sarvathA tyAga thayA pachI pAcheA tenI sAthe saM aMdha thatA nathI ane anaMta jJAnadarzanacAritrasukhavIryanA prasAdathI sthiratAmAM ramaNatA cAlyA ja kare che ane tenA kadi aMta thatA nathI. A jainanA meAkSa (nivRti) mArga che. Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa na. 4. (prastAva , prakaraNa 32, pR. 179) piDavizuddhinA 42 prakAra, sAdhu AhAranA doSe TALe e tyAM mULamAM ullekha che. te deze bahu vicAravA yogya che. sAdhudharmanI kharI muzkelIno khyAla Ape te A viSaya che. A lekha pravacanasAreddAra graMthanA 67 mA dvArane AdhAre saMkSipta karIne lakhe che (juo prakaraNa ratnAkara tRtIya vibhAga pR. 168 thI AgaLa). "dhanya munirAja !" e udgAra kema nIkaLe che tene khyAla A lekha Apaze. } prastAva: ghaNA sajAtIya tathA vijAtIya kaThIna padArthonuM ekatra maLavuM thAya tene piMDa kahevAmAM Ave che. enA AdhAkarmAdi de jene nIce varNavavAmAM AvyA che tenA tyAgathI vizuddhi eTale nirdoSatA thAya te piDavizuddhi, e piDavizuddhinA traNa vibhAga pADavAmAM AvyA che. 1. piMDanI utpattimAM de hoya tene ugama doSa kahevAmAM Ave che. A deze piMDa ApanAra gRhasthathI utpanna thAya che. enA 16 prakAra che. 2. piMDa zuddha hoya chatAM temAM bAhya kAraNone laIne de upajAvavA tene utpAdana doSa kahevAmAM Ave che. A deze grahaNa karanAra munithI utpanna thAya che. enA paNa 16 prakAra che. 3. gRhastha pAsethI piMDa grahaNa karatI vakhate je de thaI jAya tene eSaNa doSo kahevAmAM Ave che. A deze denAra tathA lenAra bannethI utpanna thAya che. enA 10 prakAra che. e 16-16 ane 10 maLIne 42 dezanI vizaddhi karavI, e derahita AhAra levo tene piMDAvizuddhi kahevAmAM Ave che. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1406 upamiti bhavaprapaMca kathA. have e sarva prakAre ApaNe sUkSma rIte vicArI jaie. 16 ugama doSa 1. AdhAkama, khAsa sAdhune mATe bhojana taiyAra karavuM, sacittanuM acitta karavuM athavA acita padArthane pakAvo. AvA prakAranA khAsa sAdhu mATe taiyAra karelA AhArane " AdhA kamI' AhAra kahevAya che. 2. uddezika athaone uddezIne vibhAga pADe che. tenA be prakAra thAya che. gha" eTale sAmAnya-eTale svaparane vibhAga karyA vinA pitAne ja mATe vastu banAvatAM bhIkSA devA mATe amuka vadhAre nAkhavuM. vibhAga. enA traNa bheda cheH 1 uddiSTa, 2 kRta, 3 karma. 1. pitAne mATe taiyAra karela bhejanamAMthI bhIkSAcare mATe thoDuM ja rAkhI mUkavuM te "udiSTa". 3. potAne mATe taiyAra karela bhajanamAMthI thoDuM juduM karI bhikSA devA mATe bhAta vigerene dahIM vige rethI saMskAra karI tene karaMbo vigere karavo te "kRta. 3. vivAhAdikamAM vadhela lADu vigerenA bhukAne vizeSa ghI vigere nAkhI tene pAka karI pharI tenA lADu vigere bhikSA mATe banAvI rAkhavA te "karma AdhAkarmamAM prathamathIja sAdhune udezIne pAka taiyAra thAya che ane karma udezikamAM potAne mATe taiyAra karelAmAMthI pharIvAra pAka karI saMskAra karAya che. prathama doSamAM ane A deSamAM AvI rIte taphAvata paDe che. 3. pUtikarma. prathama zuddha dravya hoya temAM azuddha dravyanA kiMcita paNa bhAganuM maLavuM thAya tyAre sparzadaSathI AkhuM dravya azuddha thAya che. zuddha dravya sAthe AdhAkama, vigere deSane aMza lAge, azuddha avayava mAtra paNa bhaLI jAya te AkhuM dravya azuddha thAya che. AdhAkarmI AhAranA sparzavALA thALI vATake kaDachI vigere hoya to te paNa azuddha hAI pariharaNa yogya thAya che, eTale e kaDachI vigerethI sAdhu AhAra grahaNa na kare. Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1407 4. mizrajAta, sAdhu ane anyanA milana rU5 mizra doSa jethI thAya te mizrajAti kahevAya che. ahIM potAne mATe ane sAdhune mATe prathamathI ja kalpanA karavAmAM Ave che. enA traNa vibhAga cheH yAvarthakaH' dukALa vigere prasaMge keI paNa bhikSAcara AvI caDhaze evA saMbhave karI pitAne tathA temane nimitte pAka karAve, game te gRhastha ke agRhastha Ave te khAI jAya evI IrachA rAkhe te "yAvadarthaka." pApaMDimizraH pAkhaMDI yogya ane pitAne gya khAsa rese taiyAra thaI hoya te "pApaMDimizra. sAdhumizra:" anya sAdhu mATe taiyAra karI hoya te ane pitA mATe karavA dhArelI raI sAthe taiyAra thAya te sAdhumizra." 5. sthApanA, amuka vastu keTalAka kALa sudhI sAdhuo mATe rAkhI mUkavAmAM Ave, judI DhAMkI mUkavAmAM Ave, zIMkApara caDhAvI rAkhavAmAM Ave, matalaba amuka vastu sAdhune devI che ema jANe tenuM vyavasthApana karyuM hoya te "sthApanA doSa. enA be bheda cheH sthAna ane parasthAna. cUle vigere "svasthAna" ane zIMku vigere parasthAna." 6. prAbhUta, prAbhUtane athe bheda athavA "najarANuM" thAya che. pitAnAM vahAlAMne athavA pUjyane bahumAnapUrvaka ISTa vastunuM devuM tene prAkRta kahevAmAM Ave che. vivAhAdi prasaMge gurUmahArAja atre haze te vivAhAtmavAdi mATe taiyAra thayela rasoImAMthI gurUmahArAjane atyaMta dAna daI adhika puNya upArjana karIza-AvA prakAranI buddhithI vivAhAdi prasaMganA muhUrtane pAchaLa haThAvavAM athavA AgaLa laMbAvavA ane te prasaMge je azanAdi taiyAra thAya tene siddhAMtamAM "prAbhUtikA' kahevAmAM Ave che. ane be prakAra che: "bAdara" ane " sUkSma". sthaLa AraMbhano viSaya thAya te bAdara ane svalpa AraMbhano viSaya thAya te sUkSma. e pratyekanA vaLI be be vibhAga che: usvakaNuM ane avazvaka. ane bhAva vicAravA gya che. "avazvakaNa" amuka bAbata amuka vakhate thavAnI heya te tene vakhata thayA pahelAM karavI te avaqSkaNuM. Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1408 upamiti bhavaprapaMcA kathA. "udhvaSkaNa amuka bAbatane samaya nirmANa thayo hoya, thaI gayuM hoya, chatAM te bAbata AgaLa ThelavI, mudatapara nAkhavI. A banne bAbato dAkhale levAthI spaSTa thAya tema che. putranA lagna mukarara karyA hoya, muhUrtanI tithi nImAI gaI hoya, chatAM sAdhu hAla vihAramAM che, lagna vakhate AvI pahoMcaze nahi, temane sAruM dAna ApI zakAze nahi-e vicAra ane gaNatarI karI lIdhela muharta AgaLa ThelavuM ane te vakhate pAka taiyAra karAvavA te "bAdara uvaSkaNa prAbhUtikA" samajavI. upara pramANe lagna lIdhA hoya tenI tArikha pahelAM sAdhu AvI caDhe tene vahorAvavAno lAbha levA pAchaLanI tArikha pheravI lagna vaheluM karavuM ane pachI tagnimitte gurUne vaherAvavAno lAbha levA sArU rasoI jaladI karAvavI te bAdara avazvakanuM prAkRtikA" samajavI. bALaka khAvA mAge che, mA beThI beThI sutara kAte che, darathI sAdhuone najIkanA gharamAM vahoravA jatAM jue che, eTale bALakane kahe che ke haju jarA vakhata che, sAdhune vaharAvavA uThIza tyAre tane paNa khAvAnuM ApIza. AvI rIte bALakane bhojana ApavAnuM mulatavI rAkhavuM te "sUkSma uSyaSkaNuM prAbhRtikA" che. bALaka khAvAnuM mAge che, mA kahe che ke A puNI kAMtI rahe pachI ApIza, tyAM kaI sAdhu AvI caDhe che eTale uThIne tene bhIkSA Ape che te vakhate bALakane paNa khAvAnuM Ape che. ahIM rasAdhu Agamanane laIne bALakane khAvAnuM ApavAne kALa najIka ANavo tene laIne "sUkSma avazvakaNuM prAbhUtikA doSa thAya che. ahIM bALakane khAvAnuM devA pachI hastadhAvanAdi SakAya jIvanuM upamadana thAya tethI te bhikSA akalpanIya kahI che. 7. prAduSkaraNa, ApavAnI vastu aMdhArAmAM hoya te sAdhu na Tra haNa kare mATe sAdhune nimitte ajavALAmAM lai AvI tyAM sthApanA karavI te "prakaTa karazuM. aMdhArAmAM hoya tyAM tejasvI maNi sthApana karo athavA agni saLagAvo ke dI Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1409 karavA athavA gavAkSa karAvavA, athavA nAnA daravAjo hoya te meATA karAvavA-e sarvane 'prakAzakaraNa 'kahevAmAM Ave che. AvI rIte prAduSkaraNanA be vibhAga cheH prakaTakaraNa ane prakAzakaraNa. 8. phrItadASa: sAdhune arthe mUlya ApIne vastu vecAtI levI te krItadASa. tenA cAra prakAra che: AtmadravyaDhIta; AtmabhAvakrIta; paradravyakrIta ane parabhAvakrIta. ' AtmadravyamrIta.' pAte meATA tIrthanI zeSa vigere tathA rUpaparAvartakArI guTikA, saubhAgyAdi karanAra rakSAdi bIjAne ApavA ane badalAmAM bhIkSA levI. AmAM zAsananI hIlanAnA aneka prasaMge Ave che te kalpanA karavAthI samajAya tema che. A guTikA, avazeSa ke rAkhADI ApavAthI pachI daivayeAge te lenAra gRhastha mAMdA paDe ane leAkeA AgaLa ema khAle je huM taMdurasta hateA te mane sAdhue mAMdA pADyo. Ama thavAthI zAsananI malInatA thAya. vaLI prathama mAM hAya ane zeSAdika devA pachI taMdurasta thAya te paNa lekAmAM avahelanA thAya je A sAdhue mAtra khIjAone prasanna karI peTa bharanArA che. 8 AtmabhAvakrIta'. peAte dharmanA upadeza vigere Ape, dharmakathA kare, vAda kare ane lokone vaza karI azanAdika grahaNa kare. AthI peAtAnuM nirmaLa anuSThAna niSphaLa thAya che. 'paradravyamrIta'. gRhasthe sAdhunimitte sacitta acitta ke mizra dravye kharIda karelA azanAdikanuM grahaNa karavuM te. AmAM SaTkAya virAdhanAdi doSA rahelA che. parabhAvakrIta'. ti AdikanI bhaktine laine peAtAnA vijJAna pradarzanadvArA anyane pIgaLAvIne grahaNa karI yatine Ape te. AmAM traNa dekheA rahelA cheH phrIta, abhyAkRta ane sthApanA. 6 9. apatritya (prAmitya), sAdhune arthe cIja uchItI levI te. lokika' prAmiNamAM gRhastha bIjA gRhastha pAsethI uchItI lai sAdhune Ape ane 'leAkeAttara' prAmisramAM sAdhu sAdhunI pAsethI vastrAdi uchItI cIja le ane kahe je thADA divasa vAparIne ApIza athavA enA jevI anya ApIza. emAM Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. lenArane AdhIna rahevuM paDe, vastu vaparAya tethI sAmAne kaleza thAya, ghaNIvAra ApelI cIja ja pAchI maLI che ke anya tenA vAMdhA paDe-vigere aneka dASA utpanna thAya che. 10. parAvartaDhASa. sAdhunA nimitte azanAdikanuM parAvartana karavuM, pheraphAra karavA. e be prakAre che; eka vastu badalI eja jAtinI bIjI vadhAre sArI sAdhu mATe levI te 'tadravya viSaya'-kAhelA ghIne adale sArUM sugaMdhI ghI levuM te. vastu bIjI levI te H anyadravyaviSaya ', kodarAne badale cAkhA sAdhunimitte levA te. A banne gRhastha kare te laukika ane sAdhue potapAtAmAM vajrapAtrAdinI levaDadevaDa kare te lAkAttara. sarve maLI cAra prakAra thayA. AmAM dASA upara pramANe ja jANavA. 11. abhyAdbhuta dASa. sAdhune nimitte bahArathI sAdhusanmukha lAvavuM. eka gAmathI khIje gAma lai javuM athavA ekane gharethI bIjAne ghare sAdhune ApavA mATe lai javuM. sAdhune ApavA sArUM AvI rIte vastune bIje lai javI te sarvanA samAveza abhyAEta doSamAM thAya che. enA pragaTa ane apragaTa evA be bheda che, tathA AcINuM, anAcINuM vigere paNa aneka bhedo che. 12 udbhinna DhAya, ughADavuM te. aMdha vastune sAdhune bhIkSA devA mATe ughADI bahAra kADhavI te. enA be prakAra che: 'pihiteAAinna' ane 'kapATAdvijJa.' 1410 goLI ke kADhI athavA araNI ke zIzImAM vastu bharI tenuM mukha dIdheluM hoya te ughADI temAMthI bhIkSA devA mATe vastu kADhavI te pihita eTale aMdha tene unni eTale ughADavuM. eraDAmAM mUkelI heAya tenAM mAraNAM ughADavAM ane pAchA vadhArA mUkI bAraNAM baMdha karavAM te kapATAdvijJa. AmAM moDhuM ughADavAmAM tathA mAraNAM ughADavAmAM chakAya jIvanA mardananA saMbhava che tethI A doSa kahyo. evI ja rIte sIla karelI vastunA sIla ughADavA, bhIkSA dai aMdha karavA, (je temAM agnikAya vigerenA upayoga karavAmAM AvatA hAya tA)- A sarva udbhinna doSamAM Ave che. vaLI moDhuM ke bAraNAM ughADAM rahI jAya te daramyAna chakAyanA jIvanA upamardananA paNa ahIM saMbhava che. je oraDAnAM bAraNAM dararoja ughaDatAM hAya Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1411 jenA aNIArA caNIArA ( ulALA) bhUmi sAthe ghasa( DAtAM na hoya athavA mADhe sIla karavAne badale gAMTha vALI calAvI zakAtuM heAya tyAM ukta deSanA saMbhava nathI. 13. mAlApati, mAla eTale UMcA pradeza. mALa uparathI athavAzIkA vigere upara rahelI vastu laine ApavI te 'mAlApahattadoSa'. enA cAra bheda che: 1. 'urdhvamAlApahRta:' chIMkA upara je vastu paDelI heAya te levA UMcA thai pAnI UbhI karI levuM te. enA traNa vibhAga cheH utkRSTa, madhyama ane jaghanya. paganI pAnI UMcI karI levAmAM Ave te jaghanya ane nIsaraNIe caDhIne levuM paDe te utkRSTa ane e be vibhAganI vacce hAya te madhyama prakAra. 2. 'dhAmAlApahRtaH' bhoMyarA vigeremAM vastu paDelI hoya te nIcA vaLIne levAmAM Ave te. ' 3. 'ubhayasthita': paTArA, meTI koTI ke koThAra athavA evA koi meTA pAtramAM rahelI vastu jene letAM paganI pAnI UMcI karavI paDe ane vastumAM adhomukha karI hAtha laMbAvavA paDe te. 4. 'tirthaMgmAlApahRtaH' jemAM pAnIe UMcI karavAnI jarUra na paDe eTale peAtAnA khabhA jeTalA UMcA sthaLethI bhIMtamAM rahelA gokhamAMthI vastu levAmAM Ave te. AmAM vastu letAM vAgI javAnA, paDI javAnA ane tethI thatI ayatanA vigere aneka dASAne saMbhava che ane kadAca hAMsI thAya teA tene kAraNe sAdhune paNa doSAropanA saMbhava che tethI evI rIte laIne Apela AhArane varjya gaNavAmAM AnyA che. 14. AcchAdeASa: vastu jenI pAse hoya tenI icchA vagara tenA hAthamAMthI jhuMTavI lai sAdhune devAmAM Ave te Acchidya doSa kahevAya che, tenA traNa prakAra che: svAmIviSaya, prabhuviSaya ane cAraviSaya. svAmI' eTale nagaranA rAjA. gharanA uparI te prabhu'. nagaranA svAmI sAdhune dekhI loko pAsethI azanAdi khUMcavI le athavA hukama karI lai te sAdhune vaheArAve te Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1412 upamiti bhavaprapaMcA kathA. svAmIviSaya. strI putra ke nAkara icchA na kare chatAM temanI pAsethI dUdha vigere laine sAdhune Ape te prabhuviSaya. cAra jaMgalamAM sAdhune joi najIkanA gRhastha pAsethI maLAtkAre azanAdi paDAvI laine sAdhune pratilAle te cAraviSayaka. ' A traNe prakAranA Acchedya ' sAdhune na kalpe, kAraNa ke temAM aprIti, kalaha, AtmaghAta, aMtarAya ane pradveSa vigere aneka dASAnA saMbhava che. 15. 'aniSTa'. niSTa eTale dIdheluM, ApeluM. anisRSTa eTale nahi dIdheluM. anekanI mAlIkInI azanAdi vastu te sarva mAlekAnI anumati sivAya sAdhune devAmAM Ave tyAre A doSa thAya che. enA traNa prakAra che: sAdhAraNAniSTa, caulakAniSTa, jaDAni. 1. ' sAdhAraNa'-amuka vastu ke kSetra ghaNA janAne 'sAdhAraNa' hAya te. urjANI vigerenuM bhAjana. 2. ' caulaka'-khetara vigeremAM kAma karanAra saghaLAM majurone mATe eka sAmaTuM ApavAmAM AveluM bhAthuM te 'caulaka'. 3. 8 ja'-jaDa eTale hAthI. hAthI mATenA khArAka tenA mAlIka rAjA ane hAthI aMne hovAthI mahAvata Ape teA paNa rAjA (mAlIka) ane hAthInI AjJA vinAne hAvAthI jaDAniSTa kahevAya che. AvI ghaNAnI mAlIkInI athavA temane mATe jUdI kADhelI vastu hAya te sarvanI rajA vagara jo te vastu vaparAya, temAMnA ekanA kahevAthI vastu vaparAya te bIjA mAlekA athavA hakadArAne dveSa thavAnA saMbhava rahe tethI te vastu tyAjya gaNI che. 'sAdhAraNAniSTa '. AkhA gAmanI sAmAnya mAlIkIvALI vastu, jemake amuka dukAnamAM rahela taila ke lADu, dadhi ke vastra vigere. ' caulakAnisa'mAM amuka kSetranI utpatti kAma karanArA ane mAlika vacce vaheMcavAnI hAya che tenA bhAga pADyA pahelAM pachI svAmI athavA kAma karanArAomAMnA ekAdanI paNa anujJA vagara levAthI dveSanA saMbhava thAya athavA paraspara laDAi aMdara aMdara thAya. Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1413 "jAnisRSTa'. hAthI mATe juduM kADhela bhejana rAjAjJA ke hAthInI saMmati vagara levAya nahi. emAM ApanArane nokarI javAno bhaya, rAjyanI sAdhu tarapha avajJA ane hAthI sacetana hevAthI tenAthI sAdhu ke upAzrayane vinAzane prasaMga Ave ane temAM adattAdAnane paNuM doSa rahelo che. A aniruNa doSamAM "ka" ane "vibhAganA ghuMcavaNa bharyA savAle paNa keTalIka vAra hoya che tethI tevI vastu devAbhAvanI khAtrI thayA sivAya na levI e vyavahArathI paNa pagya che. sAdhuone evI bAbatamAM vace AvavAthI jubAnI ApavI paDe ane nAnI vAta me TI thaI jAya-Adi aneka prasaMge AvI paDe che. 16. "agavapUraka, amuka vastu pitAne mATe rAMdhavA cUle caDhAvI hoya, pachI sAdhu bhIkSA mATe AvanAra che ema jANI temane mATe bhojana taiyAra karAvavA sArU temAM vadhAre karavo, raMdhAtA bhejanamAM vadhAre nAkhavuM te "athavapUraka doSa". ahIM taiyAra thatI rasAI mizra doSavALI thAya che. je prathamathI ja potA mATe ane sAdhu mATe raMdhAtI hoya to te mizra kahevAya ane potAne mATe rasoI zarU karyA pachI temAM pANI ke taMdula sAdhune nimitte vadhArAya te te arthavapUraka. A pramANe 16 uddagama doSo thayA. e piMDanI utpattimAM thatA de che. * 16 utpAdana deze. 1. dhAtrIpiDI. bALakane dhavarAve te dhAtrI. athavA bALakane uche. ranArane "dhAtrI' kahe che. ene pAMca prakAra che. dUdha dhavarAvanAra te kSIradhAtrI, navarAvanAra te majajanadhAtrI, kapaDAM ghareNuM paherAvanAra te maMDanadhAtrI, ramADanAra te kIDanadhAtrI ane khoLAmAM besADanAra te usaMgadhAtrI. dhAtrInuM karaNa eTale sAdhana ane kAraNuM eTale hetu. e banne bAbata lakSyamAM levAnI che. dhAtrIpaNAne karanAra ane dhAtrIpaNunA hetuthI thayela piMDa hoya te dhAtrIpiDa" kahevAya che. evI yojanA AgaLanA dUtI piMDa vigeremAM paNa karI levI. Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1414 upamiti bhavaprapaMcA kathA. ALaka raDatA hoya tyAre tenI mAtAne kahevuM ke bALakane dhavarAvI mane bhIkSA Ape| athavA mane jaldI bhIkSA ApI dA, ane ALakane dhavarAve. athavA huM bIje pharI AvuM chuM, tame bALakane dhavarAvI leA, pachI mane bhIkSA Apaze. AvI rIte pote ja dhAtrIpaNuM karavA lAgI jAya te doSa. stanapAna karAvavAne upadeza ApavA, putra taraphe rAga atAvavA, AALakanI mAtAne sArUM lAge tevuM khelavuM vigere thayA pachI tenA gharanI bhIkSA Ave te te dhAtrIpiMDanA doSavALI thAya. vaLI eka dhAtrIne nApharImAMthI phAreka karAvI tyAM petAne anukULa dhAtrIne rakhAvI ApavI, te mATe ghAlamela karavI ke kAvAdAvA karavA vigere dhAtrIkaraNa dASamAM Ave che. dhAtrIkarma karavAthI, tenA upadezathI, tenA hetu UbhA karavAthI ane te AmatamAM bhAga levAthI dhAtrI piDa thaI jAya che. uparanI khAmata pAMce prakAranI dhAtrIne-dhAtrIkaraNane ane dhAtrInA hetune lAgu paDe che. Ama karavAthI AdhAma, varjhanamAM zaMkA, dveSa ane kalaha vigere aneka dASAtpattinA saMbhava rahe che. 2. 'dUtI paDa', saMdezA lai javAnuM kArya te dUtI. ' dUtI saMbaMdhI kArya karI je piMDa upArjana karavAmAM Ave te 'dUtIpiMDa' kahevAya che. dUtI e prakAre hAi zakeH svagrAmamAM ane paragAmamAM e pratyekanA be bhedaH pragaTa ane pracchanna. pracchannanA be bheda che: leAkeAttara viSayA '-sAthenA sAdhuthI je vAta chUpI rAkhavAmAM Ave te. 'lAkalAkAttara viSayA'-sAthenA sAdhu ane pAsenA khIjA manuSyAthI je vAta chUpI rAkhavAmAM Ave te. pragaTa-bhIkSA levA janAra muni vizeSa lAbhanI AkAMkSAthI teja gAmanA bIjA maheAllAmAM athavA paragAmamAM mAtA vigerenA saMdezA putrI vigerene sarva sAMbhaLatAM kahe te pragaTa svagrAma athavA pragaTa paragrAma dUtIpiMDa kahevAya. pracchanna paNa e ja rIte svagrAma paragrAmane aMge samajI levA. Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1415 koI muni ema bele ke "tArI dIkarI kevI bhoLI! amArI sAthe A saMdeze kahevarAvatI hatI, paNa ame te sAdhu rahyA che evI vAtane saMdezo laI jaIe nahi eTalI paNa ene mAhitI nahi!" ema kahe, athavA guptapaNe kahe te pracchanna dUtIkArya. vaLI keTalIkavAra saMdezAmAM gupta bhAva hoya cheH dAkhalA tarIke-mArI mAne kaheje ke dhArela kArya siddha thayuM che. AmAM saMdeze laI janAra "kAma" zuM che te jANe nahi, paNa jene saMdeza pahoMcADyo hoya te AgaLa pAchaLanI hakIkatathI kArya samajI jAya. AvA dUtIkAryathI vyApAra, AraMbha, khaTapaTa vigere sAvadya doSano saMbhava hovAthI niravadya dharmamArganuM ArAdhana karanAra munione te varjya che. 3. "nimittapiMDI atIta, anAgata ane vartamAnamAM thanAra lAbha AdinuM kathana kahevuM te "nimitta kahevAya che, e nimittadvArA je piMDa levAmAM Ave te nimittapiMDa jANo. bhUta kALamAM banelI vAto kahevI, bhaviSyamAM thanAra upAdhi, maraNa ke rAjyAdinI kRpA saMbaMdhI hakIkatanuM nimitte kahevuM athavA teja divasa saMbaMdhI nimitte kahevuM ane pachI tenA gharanI bhIkSA levI, lAbhAlAbha nI vAta karavI, tejI maMdI jaNavavI, bhAvatAlanA joSa joI ApavA vigere bAbatone samAveza A nimittapiMDamAM thAya che. gRhastha pUche ane nimitta kahe athavA vagara pUchaye kahe e savene samAveza ahIM thAya che. nimitta sAMbhaLI sArI bhikSA Ape, vadhAre Ape, rAgadveSAdi thAya vigere prasaMge A nimittapiMDamAM Ave che. emAM svapa2 tathA ubhayane vadhAdi aneka doSono saMbhava che, mATe muni evA prakArano piMDa grahaNa na kare. 4. AjIvikA doSaenA pAMca prakAra che 1. jAtiviSaya, 2. kuLaviSaya, 3. gaNaviSaya, 4. karmaviSaya ane 5. zilpaviSaya. sAdhu keIne ghare bhikSA mATe jAya tyAre tene brAhmaNa jANI tenI pAse pitAnuM jJAna batAve. homa kema thAya, udAtta ane nudAtta kema bolAya vigere samajAve ane tema karI potAnI asala brAhmaNujAti jaNAve. belIne jaNAvAya ane vagara. Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1416 upamiti bhavaprapaMca kathA. bole paNa jAti Adi jaNAvAya (sUcanAthI ane asUcanAthI samajAvAya te). jAti ke kuLa jaNAvatA sAme mANasa bhale hoya te brAhmaNa jANuM jAtinA pakSapAtathI tene mATe sAro AhAra taiyAra karI vadhAre bhikSA Ape, AthI AdhAkarma doSa lAge, kharAba hoya to brAhmaNapaNuM choDI zramaNa thavA mATe dveSa karI dhikkArI kADhI mUke-vigere aneka prakAranI upAdhi thAya. Aja pramANe kSatriyAdi jAtimATe, zudra mATe samajavuM. karma eTale vyApAra ane zilpa eTale kaLA. e bAbatanI potAnI pUrva sthiti prakaTa karavAthI ke te mATe sUcanA karI devAthI bahu doSa ke rAganI utpatti thAya che ane tethI paNa upara jaNuMvyA mujaba AhAkadi dotpattino saMbhava hovAthI A bhIkSA dUSita gaNAya che. 5. vanapaka (vanutaH yAcate.) bhIkSAdAna denAranI AgaLa temanA ISTa guryAdinI prazaMsA karI potAne paNa temanA bhakta jaNAvI bhIkSAnI yAcanA kare te "vanIpaka kahevAya. khuzAmata karI denAranI sAthe maLatApaNuM batAvI bhIkSA levI te vanapakapiMDa jANu. zrAvakane tyAM jAya to tenI AgaLa tenA ISTa gurUnI prazaMsA kare, temane kriyA anuSThAna parAyaNa kahe, zivamArganA sArthavAha kahe, tenA aneka guNanA vakhANa kare; vaLI kaI zAkyanA ghare zAkyazikhyo (bauddho) jamatA hoya te jamanAranI zAMtinA vakhANa kare; keI kutarAno bhakta hoya te tenI AgaLa kutarAnA vakhANa kare, kahe ke e zvAna te zvAna (pazu) nahIM paNa e te kailAsa parvata parathI AvelA yakSe zvAna rUpe pRthvI upara bhramaNa kare che-AvI rIte jyAM jAya tyAM bhaLatuM bele, rAjI karavA prayatna kare, kahe ke game tene dAna ApavAmAM Ave te kadi niSphaLa thatuM nathI. AvAM vacano adhe asatya che, emAM apAtradAnane pAtradAna sAthe sarakhAvavAne doSa thAya che, zAkyAdinI prazaMsA lekene ADe mArga utAranArI thaI javAno saMbhava rahe che, ethI mithyAtva sthira thAya che ane evI rIte khuzAmata karIne bhikSA levAnI TevathI lokomAM dharmane avarNavAda thAya che. ethI mRSAvAda ane prANAtipAtanuM anudana thAya che. e mATe doSa karI pachI enA gharanuM bhajana-bhikSA le te te bhIkSA sadoSa thai jAya che. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1417. 6. cikitsA doSa: vyAdhino auSadha upacAra athavA te saMbaMdhI upadeza. tenA be prakAra che: sUma ane Ada2. keI gRhasthane vyAdhi thayo hoya tene kahevuM ke mane paNa evo ja vyAdhi thayo hato te amuka davAthI maTayo athavA amuka vaidyanI davAthI maTo-ema kahI vaidya ke davA batAvavA te sUkSma doSa. ane pite ja vaidya banI jAya, kavAtha virecana vamana kare athavA karAve te bAdara doSa. sAjo thayele gRhastha aneka AraMbhAdi kare tenA kAraNika thavAya, temaja sAruM na thAya to dharma vagevAya ethI A doSa gaNavAmAM Avyo che. davAmAM aneka kaMdAdi vanaspatino nAza thAya tethI aneka jIvamardanAdi deSano saMbhava rahe. gRhasthane ghera jaI cikitsA sUcavI ke batAvI pachI bhIkSA mAge te maLelI vastu sadoSa kahevAya te atra samajavAnuM che. 7. "koIpaDa krodhanA nimittathI je piMDa ApavAmAM Ave te "krodha piMDa." sAdhune bhikSA nahi ApuM te zApa Apaze, mArazudi anartha karI besaze athavA keI brAhmaNadine ApyuM ane have sAdhune nahi ApuM te krodha karaze evA bhayathI vyAsa thaI bhikSA Ape te krodhApiMDa. sAdhumAM asAdhAraNa vidyAprabhAva jue, tenAmAM zApa mAraNa AdinI zakti tapanA prabhAve thayelI jue, sahastra ddhAnuM baLa jue athavA rAjavallabhapaNuM jue tenA zApa vigerenA prabhAvathI anyane thayelA anarthane pote dITho hoya ane bhayathI bhikSA Ape te krodhApiMDa. ahIM vidyApavigere sahakArI kAraNe che, mULa doSa krodhano che e lakSyamAM rAkhavuM. vidyA tapane mULa kAraNa tarIke bIjA doSamAM gaNela che te AgaLa jovAmAM Avaze. 8. mAnapiMDI mAnanimitta je piMDa te "mAnapiMDa." AmAM apa mAnano paNa samAveza thAya che. jemake -kaI eka sAdhune anya sAdhuo kahe je tane ame labdhimAna tyAre jANue ke jyAre tuM amuka amuka bhIkSA amone lAvI Ape; AvI rIte anyanA caDhAvavAthI athavA kaI kahe je tArAmAM zI zakti che? tuM kAMI paNa lAvI zake ema nathI. AvI rIte apamAnajanaka zabdothI athavA anyathI pitAnI labdhinI prazaMsA sAMbhaLI manamAM makalAya Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1418 upamiti bhavaprapaMcA kathA. je huM jyAM jauM tyAMthI sarva lAvI zakuM chuM. AvAM kAraNothI abhimAnamAM prerAyelo te muni gRhasthane tyAM jaI tene evA vacanothI dAna saMbaMdhI caDhAve ke jethI te gRhastha paNa abhimAnathI prerAI gharanAM anya manuSyonI anicchA chatAM paNa bhIkSA Ape te mAnapiMDI kahevAya. 8. mAyApiMDa mAyA eTale pArakAne chetaravAnI buddhi. mAyAnA prayogathI grahaNa karela piMDa mAyAkhaMDa" jANavo. keI sAdhu maMtrogAdimAM kuzaLa thaIne rUpa parAvartana kare, modakAdi piMDa upArjana kare, tene mAyApiMDa jANo. mAyAkapaTa karI gRhasthane chetarI khoTa khyAla utpanna karI potAnuM kharuM svarUpa chupAvavAnI bAbatane paNa ahIM samAveza thAya che. A mAyA kapaTa bhikSA meLavatI vakhata thAya che te lakSyamAM rAkhavuM. 10. "lobhapaDA lobha eTale Asakti. lobhathI bhIkSAbhramaNa karI piMka levo te "lopiMDa" jANavo. sAdhAraNa bhikSA maLatI hoya te choDI modaka dUdhapAka levAnI IcchA karavI, vAlacaNuM maLatAM hoya te cheDI daI mAlapANI levA IcchA karavI, dUdha maLyuM hoya te have kyAMkathI khAMDa maLI jAya te sAruM ema dhArI phare, athavA agAu tevI buddhi na hoya paraMtu piMDa prAptine avasare tene sAruM dhArI le te sarva lebhAkhaMDa. A krodhAdi cAra prakAranA piMDamAM praaSa, karmabandha, zAsananI laghutA vigere dezono saMbhava hovAthI munine e piMDe na kalpe. 11. "saMstava deSa: stuti, vakhANuM. tenA be prakAra che: vacana saMstava ane saMbaMdhI saMstava. (1) vacanathI prazaMsA karavI te vacana saMstava; (2) mAtA, sAsu vigere chatA achatA saMbaMdhe darzAvavA te saMbaMdhI saMstava. te pratyeka be prakAranA che. pUrva saMstava ane pazcAt saMstava. bhikSA lIdhA pahelAM stuti kare te pUrva saMstava' ane pachI kare te "pazcAta saMstava"--e vacana saMstavanA be bheda. evI ja rIte saMbaMdhI saMstavanA paNa be bhedo A pramANemAtA pitA vigerene saMbaMdha darzAvI bhIkSA grahaNa karavI te pUrva saMstava, koI gRhasthane ghare bhikSA levA mATe jaI tenA dAnaguNanA vakhANa kare, ahI dAnapati! amee jevA sA Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 419 bhaLyA hatA tevAja tamene dIThA; amee ghaNA joyA paraMtu tamArA jevA udAra joyA paNa nathI tema sAMbhaLyA paNa nathI. dhanya che tamAne! tamArA sAnI khyAti saghaLI dizAAmAM vyApI rahI che e sarva vacanasaMstava. e pUrva ane pazcAt ane hAya che. emAM mAyA, mRSAvAda, asaMyata anumeAdana vigere aneka dASA saMbhavita che ane stutithI gRhastha rAjI thai vadhAre bhIkSA Ape evA paNa saMbhava che. koi vRddha strIne joi tene mAtA kahevI, tene kahevuM ke tene joi potAnI mAtA yAda Ave che, athavA madhyama vayavALIne ahena kahe athavA cheTI umaravALIne putrI kahe. ethI gRhasthane sAdhu tarapha pratibaMdha thAya che ane te dvArA vadhAre athavA sArI bhikSA Ape che. emAM mAtAdinA saMbaMdha pUrva saMstavamAM ane sAsu AdinA pazcAtsaMstavamAM Ave che. emAM pratibaMdha, tiraskAra, niMdA vigere dASA utpanna thAya che ane pratibaMdhathI AdhAkarmAdinA paNa saMbhava thAya che. A doSamAM ane pAMcamAM 'dhvanIpaka' dASamAM taphAvata khullo che. tyAM mukhyatAe dAyakanA gurU vigerenI prazaMsA che, ahIM dAyakanI prazaMsA che; vaLI prathamamAM kheATI khuzAmata ahIM sAcA vakhANa che. banne mIThA dASA che ane khabara na paDe tema bahu nukasAna karanArA thAya che. 12. vidyADhASa:' jenI adhiSThAtA prajJapti Adi srI hoya evI akSarapaMktivizeSa te ' vidyA'. vidyA hamezA japathI athavA hAmathI siddha thAya che. e vidyAnI zaktithI piMDanuM utpanna karavuM te 'vidyApiMDa' kahevAya che. emAM bIjA vidyAvALAne dveSa thAya, keTalIka vAra anya mAraNu staMbhana kare, rAjyamAM kesa jAya, leAkeAmAM vidyA sAdhI paradroha karI peTa bharanArA A zaTha purUSA che AvA prakAre niMdA thAya vigere bahu dASA thAya che. bIjA vidyAvALAne mahA dveSa utpanna thavAnA prasaMgo ahIM bahu thAya che. 13. 'maMtradAya:' jenA adhiSThAtA purUSa devatA hoya ane je pATha mAtrathI siddha hoya evI akSaravizeSapaddhati te maMtra'. amuka akSarA khelavAthI kArya thAya te maMtra". emAM vidyAdAyamAM lakhelA sarva dASAnA saMbhava che tethI maMtranI zaktithI utpanna karelI bhIkSA sAdhune agrAhya gaNavAmAM Avela che. Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1420 upamiti bhavaprapaMca kathA. 14. cUrNadaSa: AMkhamAM aMjana AMjI aMtaradhAna thavuM te cUrNanA pragathI bane che. cUrNane prayoga karI piMDa nIpajAve te cUrNa piMDa" che. temAM vidyApiMDamAM kahelA dene saMbhava rahe che tethI tyAjya che. 15. "gadaSa: page lepa lagADe te pega kahevAya che. enAthI saubhAgya daurbhAgya thAya che. evI zaktithI piMDa nIpajAvo tene "gapiMDa" kahevAmAM Ave che. cUrNa ane yoga banne bhUkA rUpa che paNa cUrNa zarIrane bAhya upayogI che tyAre yoga bahir ane aMdara upagI che. 16. "malakarma. ati gahana saMsArarUpa vana tenuM mULa eTale kAraNa. prahane hetu karma te sAvadya kriyA. mULa rUpa je karma te mULakarma. garbhastaMbhana, garbhAdhAna, garbhapAta, kSatanitvakaraNa, akSatanitvakaraNa. AvAM kAryothI upArjana karela piMDa te "mULakarmapiDaze. AvAM kAryothI pradveSa, pravacananI malInatA, jIvavadha vigere mahAn doSo thAya che. AvI kyiA karI te gRhasthanA gharanI bhikSA le te bhikSA ukta dejavALI thAya che. e pramANe bhojananI utpattine aMge soLa de tajavA joIe. e bIjo vibhAga thaye. - - maphaLa na caMdanuM nA teja, tAluko 10 eSaNa che. va 1. "zaMkitadoSa A di deSanI zaMkA e "zaMkitadoSa che. emAM eka te bhikSA letI vakhate zaMkA paDe ane bIjI bhojana karatI vakhate zaMkA thAya e bannene anukrame grahaNa zakita ane bhejanazakita kahe che. enA cAra bheda paDe che te A rIteH 1grahaNazakita bhojanazaMkitaH 2 grahaNa zaMkita bhojanaAzaMkita; 3 grahaNazaMkita bhojanazakita; 4 grahaNuazaMkita bhejanaAzaMkita. prathamanA traNa prakAramAM udagamanA soLa ane eSaNanA have pachI kahevAnA nava dezamAMthI koI paNa deSanI zaMkA rahe che tyAre zaMkita deSa prApta thAya che. AdhAkanI zaMkA Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1421 hoya teA AdhAkarma doSa lAge ane auddezikanI zaMkA heya tA audezika doSa lAge. e pramANe upara darzAvela pacIsa dASAmAMthI je doSa saMbaMdhI zaMkA hoya te doSa lAge. 6 1. AhAra grahaNa kare tyAre doSanI zaMkA hAya ane pachI bheAjanAvasare paNa doSanI zaMkA rahe tene grahaNazaMkita bheAjanazakita 'doSa lAge. letI vakhata zaMkA hoya ke AdhAkI AhAra haze ke kema? athavA auddezika haze ke kema? tene A prakAra lAge. zaramALa sAdhu bhikSA letI vakhata savAla karI zake nahi paNa manamAM deSanI zaMkA rAkhe te A prakAramAM Ave che. 2. letI vakhata cokhavaTa na kare tyAre zaMkA thAya paNa upAzraye AvI bIna sAdhu je tyAMthI ja bhikSA lAvyA hAya tenI vAta jANI sAMbhaLI zaMkArahita thAya tene grahaNazaMkita bhAjanaazaMkitane prakAra lAge. 3. bhikSA letI vakhata zaMkA na thAya paNa upAzraye AvI anya sAdhune pUche tyAre jaNAya ke e te AdhAkarmAdika doSavALe AhAra che, bIjA sAdhunI tapAsanuM pariNAma jANI doSanI AzaMkA kare te 'grahaNuazaMkita bhAjanAMkita' vibhAgamAM Ave. 4. ceAthA prakAramAM letA ke AhAra karatA jarA paNa koie doSanI zaMkA na paDe te zuddha vibhAga che. evA prakAranA AhAra levAmAM ke tenuM bhAjana karavAmAM doSane saMbhava nathI. cothA vibhAga zuddha che. niHzaMkita bhAjananI apekSAe bIje bhAMgA paNa zuddha kahyo che. ( dharmasaMgraha, ) 2. prakSitadeSa:' prakSita eTale kharaDAyaluM. enA be vibhAga che. sacittabhrakSita, acittabhrakSita. sacittabhrakSitanA traNa prakAra cheH pRthvIkAya*kSita, apkAyazrakSita, vanaspatikAyaprakSita. bhIkSA ApatI vakhata ApanAranA hAtha ke vAsaNa mATI ke khaDI sacita hoya tenAthI lepAyalA hAya te pRthvIkAyaprakSita.' 'akAyaprakSita ' eTale pANIthI vibhAga che: purAkarma, pazcAtkarma, sannigdha ane udAz. kharaDAyela. tenA cAra ra Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamiti bhavaprapaMca kathA. bhIkSA devA pahelA kAcA pANIthI hAtha ke vAsaNa ghavA te purAkarma, daIne pachI dhovA te pazcAtkarma, kiMcita mAtra dekhAtA kAcA pANIthI hAtha kharaDAyelA hoya ane bhikSA devI te siMdha ane spaSTa jaNAI Ave teTalA jaLanA saMsargavALA hAtha vigere hoya te udakA. suratanA karelA vanaspatinA kaTakAthI hAtha kharaDAyelA heya te vanaspatizrakSita. bAkInA tejaskAya vAyukAya tathA trasa sAthe kharaDAvApaNuM nathI tethI te prakAra atra gayo nathI. A sacittamaikSita rAdhune tyAga karavA yogya che. acittabhrakSitamAM gahiMta eTale niMdavA yogya; jemake hAthe carabIthI kharaDAyelA hoya te tyAjya prakAra che ane ghatAdike kharaDAyelA hoya te itarata prakAra che te AcAslAdi na hoya to kaye che. 3 "nizcimeSa: sacitta (jIvavALA) padArtha upara rAkhela te nikSipta doSa. bhIkSA ApavAnI vastu pRthvI, a, teja, vAyu, vanaspati ke trasa jIva upara rAkhavI te. sacitta sAthe sIdho saMbaMdha hoya te anaMtaranikSipta kahevAya che ane vacce koI vastu dvArA saMbaMdha hoya to parasparanikSipta kahevAya che. sacitta mATI upara pakavAnna mUkyuM hoya to te anaMtaranikSipta kahevAya ane sacitta mATI upara rUmAla hoya ane rUmAlamAM pakavAnna hoya to te paraMparanizcita kahevAya. teja pramANe sacitta pANI sAthe mAkhaNa hoya athavA ThareluM ghI hoya te anaMtaranikSiNa ane jaLamAM vAsaNa hoya ane temAM mAkhaNa hoya to te paraMparanikSipta. A pRthvI ane apanI vAta thaI. devatA upara pApaDa taiyAra thato hoya te anaMtaranikSita ane agni upara ThAmamAM zAka hoya te paraMparanikSipta. pavanathI vAsIta thayela bhAta ke pApaDa te pavanaanaMtaranikSiNa ane dhamaNa upara cUrNa heya te vAyuparaMparanikSipta. sacitta dANumAM rAkhela pUDA te vanaspatianaMtaranikSita ane sacitta patra puSpa phaLAdi upara mUkelI thALImAM rAkhela vastu te vanaspatiparaMparanikSipta. baLadanI pITha upara mUkelA medakAdi te trasaanaMtaranikSita ane tenA upara kaI thALI ke vastu rAkhI temAM cIja mUkelI hoya te trasaparaMparanikSipta. Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1423 anaMtaranikSipta akathya che paraMparanikSiptamAM saMghaTTa deSa na hoya te kapya thaI zake che. 4. pihitadoSa, pihita eTale DhAMkeluM. devAnI vastu sacitta va stuthI DhAMkelI hoya te pihita doSavALI kahevAya che. upara nikSipta doSa (naM. 3-eSaNuM) kahyo tenI peThe ahIM paNa pRthvIkAyAdi cha bheda thAya che ane te pratyekanA uparanI peThe anaMtara ane paraMpara ema be vibhAga thAya che. ApavAnI vastu upara sacitta pRthvIkAya DhAMkela hoya te pRthvIkAyaanaMtarapihita kahevAya ane ApavAnI vastu upara thALI hoya ane te thALImAM sacitta pRthvIkAya hoya te pRthvIkAyaparaMparapihita kahevAya. ApavAnI vastu upara hima paDeluM hoya to te aplAyaanaMtarapihita kahevAya ane DhAMkavAnI thALI upara hima paDeluM hoya to te parasparaapakAyapihita kahevAya. ApavAnI vastune aMgArAdinA saMga vaDe hIMgano vaghAra devAmAM Ave te agnianaMtarapihita athavA caNuM vigere piNAmAM sekavAmAM Ave che te anaMtarapihita ane caNuM (dALIA)mAM vacce hAMDalI mUkI tenI garamI paDe garama rAkhavAmAM Ave te agniparaMparapihita. vAyuthI bharelI kothaLI vaDe ApavAnI vastu DhAMkavI te vAyuparaMparapihita. vaLI jyAM agni che tyAM vAyu che e vacane je vastu agnithI anaMtarapihita che te ja vAyuthI paNa anaMtarapihita samajI levI. phaLAdikathI DhAMkela vastune vanaspatianaMtarapihita kahevAya ane phaLathI bharelI chAbaDIthI DhAMkelane vanaspatiparaMparapihita kahevAya. mIThAI upara kIDi caDhela hoya te trasAvaMtarapihita kahevAya ane DhAMkelA saravaLAmAM kIDi hoya to te trasaparaMparapihita thAya. AmAM pRthvIkAyAdikathI anaMtarapihita to sarvathA tyAjya che ane paraMparapihita upayoga pUrvaka levA yogya thaI zake che. acitta vastu acittathI DhAMkelI hoya tenA cAra bhAga che: bhAre vastu bhArethI DhAMkela, bhAre vastu haLavAthI DhAMkela, haLavI vastu bhArethI DhAMkela ane haLavI vastu haLavAthI DhAMkela. emAM prathama ane tRtIya prakAra vanyuM che, kAraNa ke bhAre vastu bhAMgIne keinA paga upara paDe te aMgabhaMgasaM Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 upamiti bhavaprapaMca kathA. bhava thAya ane dvitIya ane caturtha prakAra grahaNuM yogya che. AmAM lakSya e rAkhavAnuM ke devA gya vastunuM pAtra bhAre hoya tene vadhe nathI kemake temAMthI kaDachI vigere sAdhanothI laIne vahorAvI zakAya che. 5. saMtoSa saMta eTale anyatra prakSisa deSa. eka tapelImAM vastu nAkhI ApavI hoya temAM na devA yogya vastu paDelI heya te tyAMthI kADhI anyatra nAkhI devI ane temAM devA yogya vastu nAkhI ApavI e saMhatadeSa. athavA kaTerAmAM eja pramANe na devAnI vastu hoya te kyAMka pheMkI daI te vaDe devAnI vastu ApavI. ahIM je vastu nAkhI de te sacitta pRthvIkAyAdimAM paDe tethI deSApatti thAya. mizra hoya temAM paNa sacittapaNAno saMbhava che te saMhata vastu sacitta hoya ane sacittamAM paDe, acittamAM paDe athavA saMhata vastu acitta hoya ane sacittamAM paDe e traNe prakAra tyAjya che, mAtra saMhata vastu acitta hoya ane acittamAM paDe teja devAnI vastu anya doSanA abhAve kapya thaI zake che. atre paNuM anaMtara paraMpara doSanI gaNanA pUrva vata karI levI. 6, dAyakoSa) nIcenA ApanAra taraphathI athavA tene hAthe a pAtI vastu levI sAdhune na kalpa. ApanAra (dAyaka)nA aneka prakAra che temAMthI akaya dAyakanAM nAma (jarUra paDe tyAM hetu sAthe) nIce ApyAM che. (1) vRddha-sthavira. sATha sittera varSanI vayavALo. jene lALa paDatI hoya te. vastumAM lALa paDe te lekene glAni thAya, hAthakaMpathI vastu jamIna para paDI jAya to SajIvanikAyanI virAdhanA thAya ane denAra pite paDI jAya to tene pIDA thAya ane jIvavirAdhanA paNa thai jAya. umaralAyaka hoya paNa gharano mAlIka hoya ane anya sahAyaka tenI bAjumAM heya athavA majabUta zarIravALe hoya te laI zakAya. (2) "aprabhu-gharane ke vastune mAleka na hoya te Ape te temAM paNa dveSAdi thaI jAya. (3) napuMsaka--ApanAra napuMsaka hoya tenA saMsargathI vededaya thAya ane lokamAM niMdA thAya te hetu. Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4. 1425 (4) kaMpAyamAna zarIravALe. detI vakhate zarIra dhrUjatuM hoya tevA zarIravALe. vastu paDI jAya, sAdhunA pAtrathI bahAra paDe, devAnuM bhAjana bhAMgI nAkhe te aneka doSa thaI jAya te hetu. je putrAdika tenA hAtha pakaDIne Ape te grahaNa thaI zake. (5) "tApavALo. zarIre tAva (phIvara) Avyo hoya te Ape te. kAraNa (naM. 4) pramANe. vaLI 2 saMkramaNa thAya tathA lekamAM uphAha thAya vigere aneka dene saMbhava che. (6) "aMdha. ApanAra AMdhaLo hoya. e paDI jAya ke vastu DhaLI jAya tethI virAdhanA thAya. AMdhaLAne hAtha tenA putrAdike paDyo hoya te bhikSA kapya che. (7) bALa. ATha varSanI aMdarano hoya te bALa kahevAya che. ene pramANunI khabara hotI nathI. bALakone luMTArAo ThagI jAya che e AkSepa Ave te hetu. bALakane AjJA maLelI che ema khAtarI thAya te bhikSA kapya che. (9) "ma. dArU pIdhela ke kepha karela ApanAra. (9) unmatta. gAMDe jene unmAda thayuM hoya athavA graha cALa hoya tevo ApanAra. (10) chinnakara'. jenA hAtha kapAI gayelA che tevo ApanAra. vastu paDI javAthI jIvavadhanI atra saMbhAvanA che tathA hAthanA abhAve tenuM zarIra prAyaH azucI rahevAthI lekanindAne paNa saMbhava rahe che te hetu. (11) "chinnacaraNa. jenA paga kapAI gayA che tevo dAtA. pote paDI javAthI jIvavirAdhanA doSa prApta thAya tathA leka niMdA thAya. (12) "balakuSTa, kaDhathI je dAyakanuM zarIra gaLI gayuM hoya te ApanAra. (13) "baddha'. hAthamAM ke pagamAM beDI nAkhelI hoya, kedamAM paDela hoya tevo dAyaka. (14) pAdukArUDha'. lAkaDAnI cAkhaDI pagamAM paherelI hoya tevo dAyaka. ene paga khasI jAya to e paDI jAya tethI virAdhanA thai jAya te hetu. Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upamiti bhavaprapaMca kathA. (15) khAMDatI dAtA. dAna ApanAra zALa khAMDatI hoya. (16) pIsatI dAtA'. dAna ApanArI ghANImAM tela pIsatI hoya. AmAM zALA ke tala keTalAka sacitta hAthamAM rahI jAya, hAtha devA paDe, rasata deSa thAya vigere. (17) dhANI vigere sekatI. culA upara kaDhAImAM caNuM vigere halAvatI hoya tevI dAtA. A hakIkata halAvatI vakhatane lAge che. sAdhu Ave te ja vakhate halAvavAnuM kAma cAlatuM hoya to tenI pAsethI sAdhune AhAra levo akaya che. (18) kAMtanArI dAtA. rUnI puNImAM sUtara karatI hoya tevI dAyaka. (19) loDhanArI dAtA. carakhImAMthI kapAsIA kADhatI heya tevI dAtA. (20) pAMkhanArI dAtA'. rUne pIMkhatI hoya tevI dAtA. (21) "pajanArI. rUne pajatI hoya tevI dAtA. kapAsIA sa citta che ane pukha dUra karavA jaLathI hAtha dhovA paDe, pUrva pazcAt karmadoSa lAge e jIvavadhanuM kAraNa che. bAkI rUmAM zvetatA lAvavA zaMkhacUrNAdine upayoga karatI dAtA pAsethI dAna levuM kahe che. (22) pIsatI dAtA'. ghaMTI para ghau vigere anna daLatI hoya tevI dAtA. (23) "valavatI dAtA". dahIMnuM valeNuM karatI. (24) "bhuMjAnA dAtA. dAna ApanArI jamavA beThelI heya, jamatI hoya. jamatAM uThe te pANI pIe tethI virA dhanA thAya ane na pIe te lekamAM niMdA thAya te hetu. (25) ApannasattA. garbha dhAraNa karyo hoya te dAtA. (ga rbhane bAdhA thavAne hetu.) ATha mAsa sudhI tenA hAthathI kalpa, navame mAse na kahyuM. jyAM beThI hoya teja sthAnethI ubhA thayA vinA beThA beThA de to kalpI zake. (26) bAlavatsA. bALakanI mAtA, dhavarAvatI hoya te bA Lakane mUkI de to bilADI vigere bALakane karaDe athavA bALaka kemaLa hoya tene jamIna para mUkI de te tene Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa ja. 14ra7 pIDA thAya. bALakanI ceAgya jatanA thAya teA bhikSA kalpya thai zake che. (ra) 'SaTkAya saMghaTTavALI'. hAtha, paga athavA zarIranA koi paNa avayave chakAyane! saMghaTTa hAya, akhADe phUlanI veNI hAya, mAthAmAM phUla hAya, mAlatImALA urasthaLe hAya, kAnamAM japAkusuma hAya, page jalaNa lAgela hAya tevI dAyakA pAsethI bhikSAna kalpe, saMghaTTadoSane saMbhava che. (28) 'virAdhaka dAtA'. kAzathI jamIna khodatA, jaLathI vastra dhAtA, dhamaNa calAvatA, agni phUMkatA, vanaspati kApatA tADatA, mAkaDa mAMcImAMthI kADhato ApanAra hAya tenI te vakhate apAtI bhikSA akalpya che. (29) 'sapratyaprAyA'. ahita phaLavALI upAdhineA jyAM saMbhava hoya tevA dAtA. kAipaNa prakAranI pIDA thavAneA saMbhava hAya, gAya mAre tevuM hoya, sarpa karaDe tevuM hAya, uparathI kASTa vigere paDayAne saMbhava hoya. A uparAMta dAtAra taraphathI thanAra apAyanI saMbhAvanA karI levI. AvI rIte dAtAranA khIjA ghaNA bhedo che, jyAM jIvavadhanI saMbhAvanA hAya, saMghaTTadeSa saMbhavita hAya, tyAM dAyakadoSa thAya che ema buddhimAne samajI levuM. 7. unmizra DhApa:' sacittanI sAthe maLela vastu. gheADI zuddha vastu hAya temAM thoDuM sacitta mizra karI de, bhaktithI virodhIpaNAthI athavA anAbhAgathI temAM sacittanA doSa utpanna kare e unmitra doSa. saMharaNa doSa upara kahyo temAM na devAnI vastu haraNa karIne de ane ahIM mizra kare e taphAvata che. 8. 'apariNata DhASa" apariNata eTale aprAzuka. sAmAnyathI enA e prakAra che: 1. dravyathI; 2. bhAvathI. e pratyekanA e be prakAra cheH 1 dAtuviSayaka, 2 gRhItaviSayaka. 1 'dravyathI'prakAra vicArIe. pRthvIkAya sajIva hAya tyAM sudhI te apariSkRta kahevAya ane jIvamukta thAya tyAre pariNata kahevAya. temaja bIjA jIvAne aMge samajavuM, Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1428 upamiti bhavaprapaMca kathA. denAranI sattAmAM hoya tyAM sudhI te dAviSayaka kahevAya che ane lenAranI sattAmAM hoya tyAre "gRhItuviSayaka kahevAya che. zaMkA paDe te paNa levAnI manAI che. 2. "bhAvathI dAtRviSayaka pariNuta." vastunA mAleka ghaNuM hoya temAMthI keTalAkanI devAnI buddhi hoya ane keTalAkanI na hoya te mATe agAu sAdhAraNa aniruNa deSa AvyA che temAM dAyakanuM parokSapaNuM che ane ahIM pratyakSapaNuM che. bhAvathI gRhaviSayaka pariNuta. bhIkSA mATe gayela be muniomAMthI ekane bhIkSA saMdeSa lAgI ane bIjAne te ja piMDa nirdoSa lAge. to e prathamane apariNata thayo, bIjAne pariNuta thayo. 9. balipta doSa? ghI dUdha dahIM zAka vigere padArtho detAM hAtha kharaDAya che tathA bhojana paNa lepavALuM thAya che te "litadoSa. sAdhue banatA sudhI vAla caNuM bhAta vigere alepavALI vastu vahoravI. svAdhyAya davA vigere kAraNe lepavALI vastu levI paDe te pazcAtakarma deSa na lAge tema vaheravuM. e vastu ApanArane hAtha kharaDAyeluM che ke svaccha che? bhAjana kharaDAyeluM che ke svacha che? tathA vahorAvanAra gRhasthanAM bhAjanamAM padArtha bAkI rahyo che ke kema? e sarva bAbatane barAbara upayoga rAkhavo. je hAtha prathamathI ja kharaDAyela hoya ane vAsaNa paNa kharaDAyeluM hoya tathA vahorAvela dravyamAMthI kAMIka zeSa bAkI rahela hoya to tyAM munine pazcAtakarma doSa na lAge. AmAM upayoga rAkhavAnI jarUra vadhAre che. jyAM avazeSa dravya hoya tyAM kharaDAyelA hAtha vAsaNa vigere bhIkSA daIne tarata ja dhovA paDatAM nathI. niravazeSa hoya tyAM jovA paDe che-e upayogathI samajI javuM. deSa na de. khAya tyAM ukta nimitte levAmAM vAMdho nathI. 10. "chardita vahorAvanAra ghI dUdha vigere padArthonA chAMTA pADe ke DhaLe tyAre "chardita doSa lAge. bhojana ApanAra chAMTA pADe ke DhaLe te sacittamAM paDe ke acittamAM paDe ke mizramAM paDe ethI virAdhanAdi bahu doSasaMbhava che tethI tevI rIte tenA hAthe bhakSA na le. e eSaNAnA daza daze thayA. Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pariziSTa 4. 1429 A pramANe eSaNazuddhine aMge lakSya rAkhavAnA kara de thayA te nIce pramANe 16 uddagamado. 16 utpAdana do, 10 eSaNanA do. 1 AdhAkarma. 1 dhAtrIkama. 1 zakita. 2 udezika. 2 dUtikarma. 2 prakSita. 3 pUtikarma. 3 nimitta. 3 nikSipta. 4 mizrajAta. 4 AjIvikA, 4 pihita. 5 sthApanA. 5 vanIpaka. 5 saMhata. 6 prAbhRta. 6 cikitsA. 6 dAyaka. 7 prAdukaraNa. 7 kodha. 7 ummizra. 8 kIta. 8 mAna. 8 apariNuta. 9 prAnityaka. 9 mAyA. 8 li. 10 parivartaka. 10 lAbha. 10 chardeita. 11 abhyAhata. 11 saMstava. 12 uddhia. 12 vidhA. 13 mAlApahata. 13 maMtra. 14 ADedha. 14 cUrNa 15 aniru. 15 yoga. 16 adhyapUraka. 16 mulakarma. A betALIza dava sAdhue zodhavA. sAdhu pite be nahi, vecAtuM le nahi ane rAMdhe nahi. temaja haNAve nahi, levarAve nahi, dhAve nahi e traNa. anamedananA traNa karatA nava bheda thayA. e nava pade pikavizuddhi karavI. Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprabhAvakacaritre zrIsiddharSisUriprabandhaH 1000 zrIsiddharSiH zriyo deyAddhiyAmadhyAnadhAmabhUH / nirgranthagranthatAmA puryagranthAH sAmprataM bhuvi // 1 // zrIsiddharSiprabhoH pAntu vAcaH paripacelimAH / anAdyavidyAsaMskArA yadupAsterbhidelimAH // 2 // suprabhuH pUrvajo yasya suprabhaH pratibhAvatAm / baMdhurbandhurabhAgyazrIryasya mAghaH kavIzvaraH // 3 // caritaM kIrttayiSyAmi tasya trasyajjaDAzayam / bhUbhRJcakracamatkAri vAritAkhilakalmaSam // 4 // ajarjarathiyAM dhAma veSAlakSyajarajaraH / asti gurjara dezo'nyasajarAjanyadurjaraH // 5 // tatra zrImAlamityasti puraM mukhamiva kSiteH / 'caityoparisthaM kumbhAliryatra cUDAmaNIyate // 6 // prAsAdA yatra dRzyante mattavAraNarAjitAH / rAjamArgAzca zobhante mattavAraNarAjitAH // 7 // jainAlayAzca santyatra navaM dhUpagamaM zritAH / maharSayazca niHsaGgA na baMdhUpagamaM zritAH // 8 // tatrAstihAstikAsvIyApahastitaripuvrajaH / nRpaH zrIvarmalAtAkhyaH zatrumarmabhidAkSamaH // 9 // tasya suprabhadevo'sti maMntrI mitraM jagatyapi / sarvavyApAramudrAbhRnmudrAdurjanAnane // 10 // 1) dhyAna sthAne dhyAma pAThAMtara 2 pratibhAvAnAm pAThAMtara ( zuddha zAya che ). 3 ahIM bandhuH ucita nazAya che. 4 bhAgyasya pAhAMtara 5 paristhA pAThAMtara vadhAre zuddha nazAya che. 6 mandavAraNa pAThAMtara prathama paMktibhAM navaM dhUpagamaM choDanuM mane mIlabhAM na bandhu upagamaM chouvu. va yAne va no male6 che. 8 kAzvIya pAThAMtara vadhAre arthAnuzya nAzAya che 9 varmasthAne carma; adha bhagoye marma che. 10 maMtrI mitatapaH kila pAThAMtara. Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaritre ] zrI siddhaSiprabandha. devAyazana sauryasya nI tirItimudIkSya tau / avalambya sthitau viSNupadaM kartuM tapaH kila // 11 // tasya putrAvubhAvasAviva vizvabharakSamau / Ayo dattaH sphuradRtto dvitIyazca zubhaGkaraH // 12 // dattavittonujIvibhyo dattacittasudharmadhIH / apravRttaH kukRtyeSu tatra sutrAmavat zriyA // 13 // harmyakoTisphuratkoTidhvajajAlAntarasthitaH / jalajanmatayeva zrIryasmAdAsIdanirgamA // 14 // tasya zrIbhojabhUpAlabAlamitraM kRtIzvaraH / zrImAgho nandano brAhmIsyandanaH zIlacandanaH // 15 // aidaMyugIna lokasya sArasArasvatAyitam / zizupAlavadhaH kAvyaM prazastiryasya zAzvatI // 16 // zrI mAgho'stAvadhIH zlAdhyaH prazasyaH kasya nAbhavat / cittajAjyaharA yasya kAvyagaGgormiviprupaH ? // 17 // tathA zubhaGkara zreSThI vizva vizvapriyaGkaraH / yasya dAnAdbhutairgItairharyazvo harpabhUrabhUt // 18 // tasyAbhRhinI lakSmIrlakSmIrlakSmIpateriva / yayA satyApitAH satyaH mItAdyA vizvavizrutAH // 19 // nandano nandanottaMsaH kalpadruma ivAmaraH / yathecchAdAnato'rthibhyaH prasiddhaH siddhanAmataH // 20 // anurUpakulAM kanyAM dhanyAM pitrA vivAhitaH / bhuGga vaiSayikaM saukhyaM doguGga ivAmaraH // 21 // durodarabharodAro dArAcAra parAGmukhaH / anyadA so'bhavatkarma durjayaM viduSAmapi // 22 // pitRmAtRgurusnigdhabandhumitrairnivAritaH / api naiva nyavartiSTa durvAraM vyasanaM yataH // 23 // 1 moryasya pAhAMtara. 2 AyAdattaH pAThAMtara. 4 sthitAH zuddhAya sthitA padhAre ThI svayostAgadhI vAdhyaH prazaMsyakaMsya mAnavata yA nathI. azuddhAya 17 bhI pAThAMtara. 7 aparaH samIcIna jAgAya tema arthAone dAna ApanAra hatI. 1431 3 dattacittazca pAThAMtara. lAge che. 5 mitraMkRti pAThAMtara che teno artha bhane Tho saraNAvo. 6 citraM athavA citra lAge jIle udayavRkSa hoya Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1432 upamiti bhavaprapaMcA kathA. agUDhAtiprarUDhe'sminnaharnizamasau'vazaH / taMdekacittadhUrttAnAM sadAcArAdabhUdbahiH // 24 // saipipAsAzanAyAti zItoSmAzca vimarzataH / yogIva lInacitto'tra vyatrasyatsAdhuvAkyataH // 25 // nizIthAtikrame rAtrAvapi svakagRhAgamI / vadhvAH pratIkSya ekasyAstayA nityaM pratIkSyate // 26 // anyadA rAtri jAgaryA niryAtavapurudyamAm / gRhavyApArakRtyeSu vilAnAGgasthitiM tataH // 27 // IdRg jJAteyasambandhavazakarkazavAgbharam / zvazrUrazrUNi muJcantI vadhUM prAha sagadgadam // 28 // satyAM parAbhUtaM kaste kuryAttataH svayam / vidyate kuvikalpaistvaM gRhakarmabharAlasA // 29 // zvazuro'pi ca te vyagro yadA rAjakulAdiha / AgantA ca tato devAvasarAdAvasajjite // 30 // mAmevAkrokSyati tvaM tattathyaM mama nivedaya / yathA drAgbhavadIyAtipratikAraM karomyaham // 31 // sA na kiJciditi procya zvazrU nirbandhato'vadat / yuSmatputro'rdharAtrAtikrame'bhyeti karomi kim ? // 32 // zrutvetyAha tadA zvazrUH kiM nAgre'jalpi me puraH / sutaM svaM bodhayiSyAmi vacanaiH karkazapriyaiH // 33 // adya svapihi vatse ! tvaM nizcintAhaM tu jAgaram / kurve sarva bhaliSyAmi nAtra kAryAdhRtistvayA // 34 // omityatha snuSA prokte rAtrau tadvAri tasthuSI vinidrA pazcime yAme rAtreH putraH samAgamat // 35 // dvAraM dvAramiti prauDhasvaro'sau yAvadUcivAn / idrAtrau ka AgantA mAtAvAdIditi sphuTam // 36 // siddhaH siddha iti prokte tena sA kRtakakrudhA / prAha siddhaM na jAne'hamaprastAvavihAriNam // 37 // 1 prarUDho'smi......sodhasaH 2 tadAkavittadhU. 3 sapipAsAzanAyAtizItoSNAca pAThAMtara 4 khidyase pAThAMtara. [ alAva Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1433 yaritra zrI siddharSiprabandha. adhunAhaM va yAmIti siddhenokte jananyapi / anyadA zIghramAyAti yathAsmAtkarkazaM jagau // 38 // etAvatyAM nizi dvAraM vivRttaM yatra pazyasi / tatra yAyAH samudghATadvArA sarvApi kiM nishaa?|| 39 // bhavatvevamiti prokte siddhastasmAnirIya ca / pazyannanAvRtadvAro dvAre'gAdanagAriNAm // 40 // sadApyanAvRtadvAraM zAlAyAM pazyati sma sH| munIn vividhacaryAsu sthitAnniSpuNyadurlabhAn // 41 // kAMzcidvairAtrikaM kAlaM vinidrasya guroH purH| pravedayata utsAhAtkAMzcitsvAdhyAyaraGgiNaH // 42 // utkaTikAsanAn kAMzcit kAzcidgodohikAsanAn / vIrAsanasthitAn kAMzcitlo'pazyanmunipuGgavAn // 43 // acintayacchamasudhAnijhare nirjarA iva / sukhAtazItalA ete tRSNAbhItA mumukSavaH // 44 // maudRzA vyasanAsaktA abhaiktA svaguruSvapi / manorathadruhasteSAM vipriitvihaarinnH|| 45 // dhigjanmedamihAmutra duryazo durgatipradam / tasmAtsukRtinI velA yatraite dRSTigocarA // 46 // amISAM darzanAtkopinyApyupataM mayi / jananyA kSIramuttaptamapi pittaM praNAzayet // 47 // dhyAyannityagratastasthau namastebhyazcakAra sH| pradattadharmalAmAzIrnirgranthaH prabhurAha ca // 48 // ko bhavAniti taiH prokte prakaTaM prAha saahsii| zubhaGkarAtmajaH siddho dyUtAnmAtrA nissedhitH||49|| udghATadvAri yAyAstvamokasIyanmahAnizi / iyantI vAcanA dattA'prAvRtadvAri snggtH||50|| ataHprabhRti pUjyAnAM caraNau zaraNau mama / prApte pravahaNe ko hi nistitIrSati nAmbudhim ? // 51 // upayogaM zrute dattvA yogytaadRssttmaansaaH| prabhAvakaM bhaviSyantaM parijJAyAtha te'vadan // 52 // 1 dvArA yogya nAya che. dvAra 48ita2 che. 2 tAdRzAH 5it2. 3 abhavyAH pata2. 4 sUpakRtaM mayi 5ita2. 5 nirgranthaprabhu 5ita2. Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1434 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prabhAva asmadveSaM vinA naivAssatpArzve sthIyatetarAm / sadA svecchAvihArANAM durgrahaH sa bhavAdRzAm // 53 // dhArya brahmavrataM ghoraM duSkaraM kAtarainaraiH / kApotikA tathA vRttiH samudAnA parAbhidhA // 54 // dAruNaH kezaloco'tha srvaanggiinnvythaakrH| sikatApiNDavaJcAyaM nirAsvAdazca sNymH||55|| uccAvacAni vAkyAni nIcAnAM graamknnttkaaH| soDhavyA dazanaizcarvaNIyA lohamayA yvaaH||56|| ugraM SaSThASTamAdyaM tattapaH kArya suduSkaram / svAdyAsvAdyeSu labdheSu rAgadveSau na pAraNe // 57 // ityAkarNya vadatsiddho mtsdRgvysnsthitaaH| chinnakoSThanAsAdibAhupAdayugA nraaH|| 58 // kSudhAkarAlitAbhikSA cauryaadervRttidhaarinnH| aprAptazayanasthAnAH parAbhUtA nijairapi // 59 // nAtha ! kiM tadavasthAyA api kiM duSkaro bhavet / saMyamo vizvavandhastanmUrdhni dehi karaM mama // 60 // yadadattaM na gRhNImo vayaM yasmAtsthiro bhv| dinamekaM yathA vijJApayAmaH paitRkaM tava // 61 // tataHpramANamAdeza ityuktvA tatra susthite / paraM harSa dadhau sUriH suvineyasya lAbhataH // 62 // itaH zubhaGkarazreSThI prAtaH putraM samAhvayat / zabdAdAne ca sambhrAntaH pazyan patnI natAnanAm // 63 // adya rAtre kathaM nAgAtsiddha ityuditA satI / lajjAnamrAvad dyUtIzikSito'tha suto yayau // 64 // zreSThI dhyau mahelAH syuruttAnadhiSaNA dhruvm| na karkazavaco yogye vyasanI zikSyate shnaiH||65|| iSatkaraM tataHprAha priye ! bhavyaM tvayA kRtam / vayaM kiM pravadAmo'tra vaNijAM nocitaM hydH||66|| gRhAdahizca niryAya prayAsAGgIkRtaH sthitH| vyalokayatpuraM sarvamaho mohaH pituH sute // 67 // 1 vAsAnAM patara. 2 yathA'nuvijJApayAmaH pAta2. 3 sambhrAnto'pazyat 5ita2. 4 rAtrau pAta2. 5 yogyo 83 sAya che ( mA). 6 kRtasthitiH 48it2. Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaritre ] zrI siddhRSipramanya. iMtazcaritrizAlAyAma sAvupazamormibhiH / Aluto'pUrvasaMsthAnaM tato'vAdi ca tena saH // 68 // yadyevaM zamasAmIpyasthitiM pazyAmi te sutaiH / amRtenaiva sicyerte nandanAnandanasthite // 69 // dyUtavyasaninAM sAdhvAcArAtItakuveSiNAm / saGgato mama duHkhahetuH keturiva grahaH // 70 // Agaccha vatsa ! sotkaNThA tava mAtA pratIkSate / kiJcinmadvacanairdvanA santaptA nirgamAttava // 71 // sa prAha tAta ! paryAptaM gehAgamanakarmaNi / mama lInaM guroH pAdAravinde hRdayaM dhruvam // 72 // jainadIkSAdharo mArga mArga niSpratikarmataH / AcariSyAmi tanmoho bhavadbhirmA vidhIyatAm // 73 // yAyA apAvRtadvAre vezmanItyambikAvacaH / zamisannidhyavasthAnaM mataM nastadbhUdvacaH // 74 // yAvajjIvaM hi vidadhe yadyahaM tatkulInatA / akSatA syAdidaM citte samyaktAta ! vicintaya // 75 // athAha sambhramAcchreSThI kimidaM vastu cintitam ? | asayadhvaja vijJeyaM dhanaM kaH sArthayiSyati // 76 // . vilasa tvaM yathAsaukhyaM videhi nijayecchayA / avimuJcansadAcAraM satAM zlAghyo bhaviSyasi // 77 // ekaputrA tavAmvA ca nirapatyA vadhUstathA / gatistayostvamevAsIjaNa mAjIgaNastu mAm // 78 // pitthamudite prAha siddhaH siddhazamasthitiH / sampUrNa lobhivANIbhistatra me zrutirazrutiH // 79 // 1 itazca yatizAlA pAThAMta2 2 gato (zreNI) sUyana che. tato pazu marthaM khAye che. 3 sutaH sthAne muta saMzodhana arthamAM (premI). yogya che. bhUja pATha zuddha nazAya che. 4 sicyeya se pATha uparanA pAThAMtaze svIAratAM aMdha ase (sUyana bhejegI) athavA neva sicyeta pAThAMtara 5 sthite ne mahale sthitiH pAThAMtara che te sAyo artha Aye che. athavA nandanI nandana sthite ! pAThAMtara 6 saGgatiH pAThAMtara vadhAre yogya che. 7 vatsa pAThAMtara 8 pradehi pAThAMtara, 1435 Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1436 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prabhAvaka brahmaNIva mano lInaM mamAto gurupAdayoH / nipatya brUhi dIkSA (hi) putrasya mama yacchata // 8 // iti nirvandhatastasya tathA cakre shubhngkrH| guruH prAdAtparivrajyAM tasya puNye svarodaye // 81 // dinaiH katipayairmAsamAne tapasi nirmite / zubhe lagne paJcamahAvatAropaNakarmaNi // 82 // digbandhaM zrAvayAmAsa pUrvato gacchasantatim / satprabhuH zRNu vatsa! tvaM zrImAn vajraprabhuH purA // 83 // tcchissyvjrsensyaabhuudvineyctussttyii| nAgendro nirvRtizcandraH khyAto vidyAdharastathA // 84 // AsInirvRttigacche ca surAcAryo dhiyAM nidhiH| tadvineyazca gargapirahaM dIkSAgurustava // 85 // zIlAGgAnAM sahasrANi tvayApTAdaza nirbharam / voDhavyAni vividhAmamabhijAtyaphalaM hydH||86|| omiti pratipadyAtha tapa ugraM crnsau| adhyetA vartamAnAnAM siddhAntAnAmajAyata // 87 // sa copadezamAlAyA vRtti vAlAvabodhinIm / vidadhe'vahitaprajJaH sarvajJa iva giibhraiH||88|| sUrirdAkSiNyacandrAkhyo gurubhrAtAsti tasya sH| kathAM kuvalayamAlAM cake zRGgAranirbharAm // 89 // kiJcitsiddhakRtagranthasotprAsaH so'vadattadA / likhitaH kiM nevo granthastadavasthAgamAkSaraiH // 90 // zAstraM zrIsamarAdityacaritaM kIrtyate bhuvi / yadrasormiplutA jIvAH kSuttRDAdyaM na jAnate // 91 // athotpattirasAdhikyasArA kiJcitkathApi me| aho te lekhakasyeva pranthaH pustkpuurnnH||92|| atha siddhakaviH prAha mano duno(pi)Si no kharam / vayotikrAntapAThAnAmIdRzI kavitA bhavet // 93 // 1 eka pratamAM putrI pachIno Akho vibhAga ane 81 mAM zlokano rasa sudhAno vibhAga choDadho cha. 2 navamranthaiH 52. 3 arthopattiye ( mI), sUcanA parAmara mAge . 4 bhaa2| dhArA prabhArI kco naye. Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaritre ] zrI siddharSipramandha. kA spardhA samarAdityakavitve pUrva sUriNI / khadyotasyeva sUryeNa mAhagmandamateriva // 94 // itthamudve jitasvAntastenAsau nirmame budhaH / anyadurbodhasambaddhAM prastAvASTakasambhRtAm // 95 // ramyAmupamitabhavaprapaJcAkhyAM mahAkathAm / subodhakathitAM vidvaduttamAGgavidhUnanIm // 96 // granthAvyAkhyAnayogyaM yadenaM cakre zamAzrayam / ataH prabhRti saGgo'tra vyAkhyAtRvirudaM dadau // 97 // darzitAthAsya tenAtha hasituH sa tato'vadat / IdRk kavitvamAdheyaM tvaguNAya mayoditam // 98 // tato vyacintayatsiddho jJAyate yadapIha na / tenApyajJAnatA tasmAdadhyetavyaM dhruvaM mayA // 99 // tarkagranthA mayAdhItAH svaparepIha ye sthitAH / baudhapramANazAstrANi na syustaddezamantarA // 100 // Apapracche guruM samyaga vinItavacanaistataH / prAntarasthitadezeSu gamanAyonmanAyitaH // 101 // nimittamavalokyAtha zrItena vidhinA tataH / savAtsalyamuvAcAtha nAthaprAthamakalpikam // 102 // asantoSaH zubho'dhyAye vatsa ! kiJcidvadAmi tu / satvamatra na sattvAnAM samaye pramaye dhiyA~ // 103 // bhrAntaM cetaH kadApi syAddhetvAbhAsastadIyakaiH / arthI tadAgamazreNeH svasiddhAntaparAGmukhaH // 104 // upArjitasya puNyasya nAzaM tvaM prApsyasi dhruvam / nimittata idaM manye tasmAnmAtrodyamI bhava // 105 // atha cedavalepaste gamane na nivartate / tathApi mama pArzva tvamAgA vAcA mamaikadA // 106 // rajoharaNamasmAkaM vratAnaM naH samarpayeH / ityuktvA mAnamAtiSTaruM cittavyathAdharaH // 107 // 1 pUrvasUriNAma cha / vibhani vadhAre ThI lAge che. 2 riha pAThAMtara. 3 prathavyAta. sUyana granthaM- arAmara artha Aye che. 4 nAthaH leAye (zreNI) yA sUthanA mazabhara ke pAu azuddha prAya che. 5 dhiyAM pAThAMtara vadhAre sabhIthIna meM sattvaM sAtha satyaM pAThAMtara 6 prApyasi pAThAMtara. 7 guruM sthAne guru sUyana pAhAvara yA te. 94 1437 Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1438 upamiti bhavaprapaMca kathA. [prabhAra prAha siddhaH zrutIcchAdayitvA zAntaM hi kalmaSam / amaGgalaM pratihatamakRtajJaH ka IdRzaH? // 108 // cakSurudghATitaM yena mama jJAnamayaM mudA / punastaddhyAmayeko hi dhUmAyitaparoktibhiH ? // 109 // antyaM vacaH kathaM nAtha ! mayi pUjyairudAhRtam / kaH kulIno nijagurukramayugaM parityajet // 110 // manaH kadApi gunyeta ceddhaturabhramAdiva / tathApi prabhupAdAnAmAdezaM vidadhe dhruvam // 111 // ( duradhyeyAni bauddhAnAM zAstrANIti shrutshrutiH| svaprakSAyAH pramANaM tad lapsye tahupilAdhvani // ) ityuditvA praNamyAtha sa jagAma ythepsitm| mahAbodhAbhidhaM boddhapuramavyaktaveSabhRt // 112 // kuzAgrIyamatestasyAklezenApi prbodhtH| vidvaTu dazAstrANi tepaamaamiiccmtkRtiH|| 113 // tasyAGgIkaraNe mntrstessaamaasiihuraasdH| tamasyudyotako ratnamApya mAdhyasthyamAzrayet // 114 // tAdRgvacaHprapaJcastavarddhakairgarddhakairapi / taM vipralambhayAmAsurmInavaddhIvarA rasAt // 115 // zanairdhAntamanovRttirvabhUvAsau yathA tathA / tadIyadIkSAmAdatta jainamArgAtiniHspRhaH // 116 // anyadA tergurutve'sau sthApyamAno'vadannanu / ekavelaM mayA pUrva saMvIkSyA guravo dhruvam // 117 // iti pratizrutaM yasmAttadapre tatpratizravam / satyasandhastyajettatkastatra prahiNutAtha mAm // 118 // iti satyapratijJatvamaticAru ca saugaite / / manyamAnAstataHpreSuH sa cAgAhurusannidhau // 119 // 1 vyAmayet sthAne vinimayet sUyana (pro. mImI) artha 'mAyo' 12yo. Amaya bheTale vyAdhi 52thA chiyApa vyAmayet thayuM che sema bhAI dhAraduM che. 2 tamasi udyoti ko (sUyana mI). yA padhAre maMdha mese cha. udyotine 2la sAthai vi. meyayana (napuM.) le. 3 pUrve 54ita2. 4 sacetanaH athavA tvaM matIrute pAta2. mazu nAya che. - - Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tharitre ] zrI siddhaSipramanya. gatvAthopAzraye siMhAsanasthaM vIkSya taM prabhum / UrdhvasthA na zubhA yUyamityuktvA maunamAsthitaH // 120 // gargasvAmI vyamRkSacca saJjajJe tadidaM kulaM / animittasya jainIvAga nAnyathA bhavati dhruvam // 121 // asmAkaM grahavaipamyamidaM jajJe yadIdRzaH / suvineyo mahAvidvAn parazAstrapralambhitaH // 122 // tadupAyena kenApi bodhyo'sau yadi bhotsyate / tadasmAkaM priyaM bhAgyairuditaM kiM bahUktibhiH ? // 123 // dhyAtvetyutthAya gurubhistaM nivezyAsane'rpitA / caityavandanasUtrasya vRttirlalitavistarA // 124 // Ucuzca yAvadAyAmaH kRtvA caityanatiM nayam / granthastAvadayaM vIkSya ityuktvA te'gaman bahiH // 125 // tataH siddhazca taM granthaM vIkSyamANo mahAmatiH vyamRzatkimakArya tanmayArabdhamacintitam ? // 126 // ko'nya evaMvidho mAhagavicAritakArakaH / svArthabhraMzaiH parAkhyAnairmaNi kAcena hArayet // 127 // dopakArI sa zrImAnharibhadraprabhuryataH / madarthameva yenAsAM grantho'pi niramApyata // 128 // AcArya haribhadro me dharmavodhakaro guruH / prastAve bhAvato hanta sa evAdye nivezitaH // 129 // anAgataM parijJAya caityavandanasaMzrayA / maMda nirmitA yena vRttirlalitavistarA // 130 // viSaM vinirdhUya kuvAsanAmayaM, vyacIcaradyaH kRpayA madAzaye / acintyavIryeNa suvAsanAsudhAM namo'stu tasmai haribhadrasUraye // 131 // 1 kalam pAThAMtara sUthana phalam. 2 nayam sthAne vayam leAye. bhUja azuddha bhAya . 3 mahopakArI ( sUyana pro. premI. ) 4 yAnI sAthai upamiti graMthanI prazasti sarakhAvo. AThamA prastAvanI Akhare mULa paNa ApavAmAM Avaze. 5 ryAmanibhAM niveditaH che. 6 sahara prazastimAM yA zloka pahelA 131 mo Ave che. madathaiva kRtA vo pAI sahara aza stibhAM che. 7 1439 Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1440 upamiti bhavaprapaMcA kathA. kiM karttA ca mayA ziSyAbhAsenAtha gururmama / vijJAyaitannimittenopakarttuM tvAhvayanmiSAt // 132 // tadaGgirajasA mauli pAvayiSye'dhunAnizam / AgaH svaM kathayiSyAmi guruH syAnnAnIdRzaH // 133 // tathAgatamatibhrAntirgatA me granthato'mutaH / kodravasya yathA zastrAghAtato madanabhramaH // 134 // evaM cintayatastasya gururbAhyabhuvastataH / AgatastadRzaM pazyan pustakasthaM mudaM dadhau // 135 // naiSedhikImahAzabdaM zrutvorddhaH sambhramAdabhUt / praNamya rUkSayAmAsa zirasA tatpadadvayam // 136 // uvAca kiMnimitto'yaM mohastava mayi prabho ! | kArayiSyanti caityAni pazcAtkiM mAdRzo'dhamAH // 137 // unmIlA dUSakA sphoTasphuTavedanavidruhaH / svAdavinAzvalA dantAH kuziSyAzca gatAH zubhAH // 138 // AhUto milanavyAjAdbodhAyaiva dhruvaM prabho ! | hAribhadrastathA grantho bhavatA vidadhe kare // 139 // bhagnabhramaH kuzAstreSu prabhuM vijJapaye tataH / svasyAntevAsipAzasya pRSTe hastaM pradehi me // 140 // devagurvAdyavajJotthamahApApasya me tathA / prAyazcittaM prayacchAdya durgaticchitkRpAM kuru // 141 // athovAca prabhustatra karuNAzaraNAzayaH / AnandAzruparizrutyA pariklinnottarIyakaH // 142 // mA khedaM vatsa ! kArSIstvaM ko vanIvadyate navA / pAnazauNDai rivAbhyasta kutarkamadavihvalaiH // 143 // nAhaM tvAM dhUrtitaM manye yadvaco vismRtaM na me / madena vikalaH ko'pi tvAM vinA prAkUzrutaM smaret // 144 // veSAdidhAraNaM teSAM vizvAsAyApi sambhavet / atibhrAnti ca nAtrAhaM mAnaye tava mAnase // 145 // prakhyAtavaktRkaprajJaijJAtazAstrArthamarmakaH / kaH ziSyastvAdRzo gacche'tucche maccittavibhramaH // 146 // 1 vanIvacyate pAThAMtara vanIvaJcyate sUyana ne premI 2 dhUrtita sthAne dhUrvita sAyuM 3 lebhe yevo o. ne premIno bhata che. 3 prajJA pAThAMtara. [ alAva Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaritre ] zrI siddhiprayantra. ityuktibhistamAnande prAyazcittaM tadA guruH / prade'sya nije paTTe tathA prAtiSTipazca tam // 147 // svayaM tu bhUtvA nissaGgastuGgadraGgabhuvaM tadA / hitvA prAcyacirNAya tapase'raNyamAzrayat // 148 // kAyotsargI kadApyasthAdupasargasahiSNudhIH / kadApi nirnimeSAkSaH pratimAbhyAsamAdade // 149 // kadAcitpAraNe prAntAhAradhAritazambaram / kadAcinmAsikAdyaizca tapobhiH karma so'kSipat // 150 // evaM prakAramAsthAya cAritraM duzvaraM tadA / Ayurante vidhAyAthAnazanaM svaryayau sudhIH // 151 // itazca siddhavyAkhyAtA vikhyAtaH sarvatomukhe / pANDitye paNDitaMmanyaparazAsanajitvaraH // 152 // samasta zAsanodyotaM kurvansUrya iva sphuTam / vizeSato'vadAtaistu kRtanirvRtinirvRtiH // 153 // asahyatIrthayAtrAdimahotsAhaiH prabhAvanA / kaurayaddhArmikaiH siddho vacaH siddhiM parAM dadhau // 154 // zrImatsuprabhadeva nirmalakulAlaGkAracUDAmaNiH / zrImanmAghakavIzvarasya sahajaprekSAparIkSAnidhiH // tadvRttaM paricintya kugrahapariSvaGgaM kathaJcitkaliH / prAgalbhyAdapi saGgataM tyajata bho lokadvaye siddhaye // 155 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasI haMsaprabhaH zrIprabhAcandraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau siddharSivRttAkhyayA / zrIprayunamunIndunA vizaditaH zRGgo jagatsaMkhyayA // 156 // iti zrIsiddharSiprabandhaH / 1 stamAninye pAhAMtara. 2 paNDinaMmanyaH pAta2. 3 avadAnaistu pA. 4 kArayan pAI. 5 sahajApekSA pAThAMtara sahajaH 6 kali leye. (sUyana, nomI.) 1441 Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritramAMthI zrI siddhahi~sUrino prabaMdha (caudamuM zRMga. ) buddhi, aMkuza ane dhyAnanA ghara banI gayelA zrI siddhArthaM jemanA graMthA hAla pRthvImAM nigraMthamatamAM graMthapaNAne pAmI gayA che te kalyANalakSmI Ape. 1. atyaMta saMskAra pAmelI (paripakava thayelI) zrI siddhi prabhunI vANI jenI upAsanA karavAthI anAdi kALathI lAgelA avidyAnA saMskArA nAza pAmI jAya che te tamArUM rakSaNa karo. 2. jenA pUrvaja ( vaDIla ) vidvAnAnA agresara suprabha thA hatA ane ati uttama bhAgya lakSmIvALA kavIzvara mAdya jenA aMdhu thatA hatA. 3. jaDa AzayavALAne ( maMda buddhivALAne ) trAsa ApanArUM ( dhrujAvI denAruM), AkhA rAjAnA samUhane camatkAra utpanna karanArUM ane sarva pApasamUhane vAranArUM temanuM ( zrI siddhinuM ) caritra huM have varNavIza. 4. niraMtara yuvAna rahelI lakSmInuM dhAma gujaira ( gujarAta ) deza che jemAM ghaDapaNa te mAtra veza (kapaDAM)mAMja dekhAya che ane je deza laDAi karavAne taiyAra thai rahela anya ahAranA rAjAone jItavA ghaNA ja muzkela che. 5. AkhI pRthvInuM jANe mukha (mhADuM ) heAya tevuM tyAM (e dezamAM) zrImAla nAmanuM zahera che, jyAM maMdira upara AvI rahela zikharA mugaTane sthAne dIpI rahela che. 6. tyAM mahelA sakhta vAraNa (keTa vigere)thI suzeAbhita che. tyAMnA rAjamArgo madamasta hAthIothI zobhI rahela che. 7. tyAM jaina maMdire| navA tAjA dhUpanI gaMdhathI maghamaghAyamAna thai rahelA che; mahAn RSio taddana ni:saMga thai gayelA che ane peAtAnA sagAsaMbaMdhImA Azraya jarA paNu karatA-icchatA nathI. 8. tyAM zrI varmalAta nAmanA rAjA hatA. eNe hAthIo ane gheADAonA samUhathI pAtAnA zatruvargane dUra pheMkI dIdhA hatA, e zatruonA marmabhAgane bhedI 1 nigraMtha: ahIM graMtha zabda leSa che: (1) graMtha eTale baMdhana. jaina matane nigraMthapravacana kahevAmAM Ave che. tevA matamAM. (2) graMtha eTale pustakapaNAne jemanI kRti pAmI gai che, eTale jemanI kRti bahu prasiddha thayelI che evA. 2 pRthvI AkhI zarIra rUpe, tenuM mukha A nagara. temAM caityAparanAM zikhara te mugaTa rUpe. AkhI upamA barAbara ghaTAvI che, Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre ] zrI siddhAMSapramanya. 1443 nAkhanAra hatA ane jAte (aparAdhane aMge) akSama (kSamA nahi karanArA) hatA. 9. e rAjAne suprabhadeva nAmanA maMtrI hateA. e jagatanA (sarva lokeAnA) paNa mitra hatA, e sarva vyApAranI mudrAnA dhAraNa karanArA hatA ane durjana manuSyanAM mukha upara mahAra chApa karanArA hatA ( tene baMdha karI denArA hatA ). 10. devA ane uzanA enI rAjyanIti ane vyavahArarIti joine viSNupadanuM avalaMbana karIne tapa karavA sArU AkAzamAM ja rahyA che. 11, enA jANe banne khabhA hAya tevA AkhI duniyAneA bhAra upADavAne samartha be putro hatA: prathama moTA putra vikhyAta caritravALA drutta hatA ane bIje zubhaMkara hatA. 12, prathama putra datta je lakSmInI AmatamAM iMdrane maLatA hatA te peAtAnA upara AdhAra rAkhanArane lakSmI sArI rIte ApanAra hatA, peAtAnuM saMpUrNa dhyAna zuddha dharmamAM rAkhanArI buddhivALA hatA ane kharAba kRtyamAM koi paNa vakhata pravRtti karanAre na heAtA. 13, tenA mahelanAM zikhara upara pharakI rahela koTidhvajanI dhAnA jhuMDamAM jhamakI rahelI lakSmI jANe jaLamAMthI ja janmelI hoya tema tenI pAsethI kadi cAlI gai ja nahi, dUra gai ja nahi. 14. tene (dattane ) zrI mAgha nAmanA putra hA-je bhAjarAjAnA bALamitra hatA, je kRti karanArAomAM zreSTha hatA, je devI sarasvatInA ratha jevA hatA, je vartananI khAkhatamAM caMdana jevA ( suvAsita ane suMdara, ghasArA khAnAra ane zAMti karanAra) hateA. 15. jeNe (mAdha) zizupAlavadha nAmanuM kAvya anAvIne A kALanA leAkeAne sarasvatI devInA rasanA sArAsAra sArI rIte cakhADI ApyA 1 rAjAnA maMtrI heAvA chatAM leAkeAnA mitra hatA, rAjya prajA bannenuM hita karanAra hatA. A guNa bahu alpa sthAnaka sAthe heAya che. 2 vyApAranI mudrA Chancellor of Exchequer. vyApAravRddhi upara yAna rAkhanArA. 3 uzana. zukra. e dharmazAstranA kartA kahevAya che. rAjanIti rIti joIne devA ane zukro te AkAzamAM rahe che, pRthvIpara AvavAnA vicAra karatA nathI. 4 agAu karoDa maheAra thAya tenA dharapara dhajA uDatI hatI, te kembrija teTalA mATe kahevAtA ane chappana karoDa thaye dhare bherI (neAbata-zaraNAI) vAgatA tyAre 'chappana upara bharI vAgI ' ema kahevAtuM. 5 jalajanma eTale kamaLa paNa thAya. e jAlAMtara hoya che eTale lakSmI ahIM kamaLa jevI zAbhe che. purANa pramANe lakSmI paNa samudramaMthana kALe jaLamAMthI nIkaLela che tenuM paNa sUcavana jaNAya che. Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1444 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka che ane je kAvya tenI zAzvata (hamezanI) yAdagIrI che. 16, zrI mAgha jenA kAvya rUpI gaMgAnI UrminA chAMTaNa(sIkara)thI cittanI jaDatA (maMdatA) dUra thaI jAya che te ati UMDI buddhivALo hato ane vakhANane pAtra hato. te tenI prazaMsAne pAtra na thAya? 17, have bIjo putra zubhaMkara zreSThI hatA te AkhI duniyAnuM bhaluM karanAra hato. enA dAnasaMbaMdhI eTalAM badhAM addabhuta gIto gavAtAM hatAM ke tethI iMdra paNa rAjI thaI gayuM hatuM. 18, lakSmIpati (kRSNa)ne jema lakSmI hatI tethI tene lakSmI nAmanI strI hatI. eNe AkhI duniyAmAM prasiddha sItA vigere satIone sAcI' karI batAvI hatI. 19. (teono) siddha nAmathI prasiddha thayela eka putra hato, e iMdranA naMdanavananA AbhUSaNa jevo hato, devatAone jema kalpavRkSa IcchA pUre tema mAganArAone e IcchA pramANe dAna ApanAre hato. 20, dhanyA nAmanI eka yogya khAnadAna kuLanI kanyA sAthe enA mAtApitAe ene vivAha karyo hato. enI sAthe deguMdaka devonI peThe e viSayasukha bhogavato hato. 21. vakhatanA vahevA sAthe e jugaTu ramavAne atyaMta zokhIna thaI gayuM ane pitAnI strI sAthenA saMsAra-vahevArathI dUra thato cAle. ahAhA ! vidvAnasamaju mANasone paNa potAnAM karma upara vijaya meLavavo muzkela che! karma keIne choDatAM nathI. 22, enA pitAe mAtAe gurUjanoe bhAioe saMbaMdhIoe ane mitroe tene jugaTAthI ghaNo vAryo, bahu bahu rIte samajAvyo paNa e harAmacAsakAthI e pAcho ho nahi. kharekhara, vyasana (paDelI ke paDatI Teva)ne vAravuM ghaNuM muzakela che. 23, jyAre e vAta bahu vadhatI cAlI tyAre gupta rahI zakI nahi, jAhera thaI gaI. ane e to jugaTuM ramavAmAM ekatAna lagAvI rahelA dhUtArAone saMpUrNa vaza thaI rahyo ane sadAcArathI taddana dUra dUra jato cAlyo. 24, eNe jugaTA upara potAnuM dhaka dhyAna evuM lagADyuM ke emAM e gInI peThe ekacitta thaI gaye 1 ene joIne sItA vigere satIo jarUra thaI haze, kavinI kalpanAmAM ja nahi hoya ema khAtarI thatI hatI. 2 degaMdaka devaH e eka jAtinA devo che, bahu sukha bhogavanArA che, idriyasukhamAM Asakta che ane AkhI jIMdagImAM ekasarakhA viSayasukhane anubhava kare che. - 3 yogInI ekatAnatA ane parISahasahana atra sarakhAvavA yogya che. loko sarva sahana kare che, yogI jeTalAM duHkho veThe che paNa AzayamAM pheraphAra hovAthI phaLamAM meTe taphAvata pADe che. Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre] zrI siddhArSiprabandha. 1445 ane vicArapUrvaka tarasa sahana karavA lAgyo, bhUkha sahana karavA lAgyo, ThaMDI khamavA lAgyo, garamI khamavA lAgyA; paNa mAtra e sAdhu purUSa ke bhalA mANasanA vAkyathI haju Darato hate. 25, aDadhI rAtra (madharAta) gayA chatAM paNa e pitAne ghare Avato na hota. ekalI enI patI enI rAha joI rahetI hatI ane ema e bicArI dararoja vATa joyA ja karatI hatI. 26, rAtonA ujAgarAthI enI (dhanyAnI) taMdurastI tadana bagaDI gaI ane gharanA kAmamAM Akho divasa parevAyelI rahetI hovAne laIne e zarIre ghaNI levAI gaI. evI tenI sthiti thai gaI hatI tethI tenI sAsu (lakSmI devI) AMkhamAMthI AMsu sAratI tenI sAthenA gADha saMbaMdhane laIne karkaza vANIe DusakA bharatI bharatI tene (vahune) eka divasa kahevA lAgI-27-28, "huM beThI chuM tyAM sudhI tAruM apamAna ke tAre tiraskAra karanAra koNa che ? tethI kaMI khoTA sAcA vikalpothI tuM gharakAmamAM pUratuM dhyAna ApI zakatI nathI ema jaNAya che. tArA sAsarAja paNa kAmakAjamAM bahu vyAkuLa rahe che, hamaNA teozrI darabAramAMthI Avaze ane prabhupUjAnI sAmagrI vigere taiyAra nahi jue te mArA upara gusse thaze; mATe tuM mane sAce sAcuM kahI de, jethI tane thatI pIDAno huM ekadama upAya karuM." 20-31, dhanyAe javAba Apo "kAMI nathI"_'A pramANe kahyA pachI sAsue bahu Agraha karyo tyAre te bolI "tamArA putra ane radhI rAta gayA pachI bahu moDA Ave che! huM zuM karuM ?" 32, putravadhUnI hakIkata sAMbhaLI sAsujIe kahyuM "are! A vAta te mane atyAra pahelAM kema na kahI? huM jAte ja chokarAne kaDavAM ane mIThAM vacanothI ThekANe laI AvIza. dIkarI! tuM Aje suI jaje, tArA manamAM jarA paNa ciMtA rAkhIza nahi. Aje rAtre huM ujAgare karIza. ane badhI vAta saMbhALI laIza. tuM tArA manamAM jarA paNa adhIrapa rAkhIza nahi." 33-34, putravadhUe e vAta kabUla karI. te rAtre sAsu (lakSmIdevI) jarA paNa uMgha lIdhA vagara gharanAM bAraNuM :chavADe rahI. rAtrine chelle pahore (traNa vAgyA pachI) putra (siddha) AvyuM. 35, UMce svare teNe kahyuM ke "bAraNuM ughADa, bAraNuM ughADe" eTale aMdarathI mAtAe saMbhaLAya tevI rIte kahyuM "are ! ATalI moDI rAtre koNa AvyuM che?" 36, bahArathI siddha javAba 1 AryastrInuM satItva jovA lAyaka, anusaravA lAyaka, vicAravA lAyaka che. Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1446 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka A "e to huM siddha chuM, siddha chuM" eTale mAtAe khoTa krodha karIne aMdarathI javAba Apyo-"AvA vakhata ThekANuM vagaranA rakhaDuM kei siddhane huM oLakhatI nathI. 37. "are! paNa atyAre huM kyAM jauM?" ema siddhe bahArathI kahyuM eTale pharIvAra e jaladI vakhatasara AvI jAya evA hetuthI vadhAre kaDaka bhASAmAM mAtA gharamAMthI bolI-38, "ATalI rAtre jenAM bAraNuM khullAM hoya ema tuM je tene tyAM tuM jA zuM AkhI rAta bAraNuM ughADAM rakhAya !" 39, bhale, ema karIza" ema bolIne tyAMthI siddha cAle ane tyAMthI thaIne aNagAro (sAdhu)nAM bAraNuM ughADAM joIne temane bAraNe gayo. 40, sarvadA ughADAM dvAravALA meTA oraDA (hela)mAM eNe najara nAkhI to puNyavagaranA prANuone (jovA paNuM) durlabha evA munie jAdA judA prakAranI kriyAo-anuSThAna karI rahyAM hatAM. 41, tyAM eNe mahAtmA munione joyAM kaI turtamAM jAgelAM gurUmahArAja pAse kALagrahaNa letA hatA, ke potAnA abhyAsamAM lAgI gayA hatA, keI utkaTika Asane beThelA hatA, ke "davikAsane beThA hatA, kei vIrAsane beThA hatA. ra-43, (evA sAdhuone joIne) eNe (siddha) vicAra karyo ke kharekhara zama (zAMti) rUpa amR- 1 mAtAnuM vAtsalya majAnuM che, paNa putrano svabhAva pArakhI zakI nathI ema jaNAya che. 2 aNagAraH eTale jene ghara na hoya te. nAsti If yaca. sAdhunAM dvAra eTale upAzrayanAM bAraNAM rAtre paNa khullAM ja rahetAM. emAM jokhama ja hoya nahi eTale corane bhaMya nahi. A vAta vicAravA yogya che. 3 kALacahaNuH gavahananI kriyAmAM sAdhu rAtre kALagrahaNa kare che. e veganuM eka vidhAna che. 4 utkaTikAsanaH Doka ane paganAM taLIne yoga temAM thAya che (yogazAstra-caturtha prakAza, zloka 132) 5 gedavikAsanaH paganI pAnI jamInane aTake nahi tyAre godAdikAsana thAya che (yogazAstra-zloka. 132) 6 vIrAsanaH jemAM DAbe paga jamaNA sAthaLapara tathA jamaNo paga DAbA sAthaLapara karAya che te vIrAsana (gazAstra-cArya prakAza. 126) athavA anyamate pRthvI para paga rAkhI, siMhAsana para besI sihAsanane khesavI levuM tene vIrAsana kahe che. (128) pataMjalInA mate UbhA rahI eka paga jamInapara ane bIje ghuTaNa sudhI kheMcI Ubhe rAkhavo te vIrAsana. 7 devatAo amRtanuM pAna kare che, munio zamarUpa amRtanuM pAna kare che, devatAo nirjarA (ghaDapaNa vagaranA) che, munio nirjara (vAvaDI)mAMthI amRtapAna karanArA che Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cari] zrI siddhapribandha. 1447 tanI vADImAM teo devatAnI peThe sArI rIte ane zItaLa thaI gayelA che. tRSNAthI karI gayelA che ane kharekhara mAsanA athI che. paNa mAga jevA to vayasanamAM Asakata che, potAnAM khUda vakIla tarapha paNa abhakti rAkhanArA che, (vaDIlonA) manorathano meTa drA karanAre che ane (emanA vartana ke saMpradAyathI) taddana UlaTA cAlavAvALA che. kharekhara A bhavamAM apajaza ApanAra ane parabhavamAM durgati prApta karAvanAra mArA AvA janmane dhikkAra paDe ! mAruM jIvatara nakAmuM che! kharekhara eTalA mATe Ajane vakhata mAre mATe te kharekhara sAre che. bhAgyavALo che, ke je vakhate AvA (mahAtmAo) mArI najare paDyA! mArI mAtAjI Aje mArA upara gusse thaI gayA, paNa tema karIne temaNe A mahAtmAonAM darzana karavAnI mane taka ApI tethI kharekhara, temaNe mArA upara meTo upakAra karyo che. sAcI vAta che ke dUdha garama thayeluM hoya to paNa pittanuM zamana kare che, 44-47. upara pramANe vicAra karatA siddha tyAM UbhA rahyA ane temane teNe pachI namaskAra karyo eTale gurUmahArAje tene dharmalAbha Ave ane teozrI bolyA-48, "are bhAI! tame koNa che?" A pramANe gurU mahArAje pUchayuM eTale e sAhasika nara bolI ukyo "sAheba ! huM zubhaMkarane putra chuM, siddha mAruM nAma che, jugArane kAraNe mAe mane gharamAM jato aTakAvelo che. "AvI moDI rAtre jenuM bAraNuM ughADuM hoya tyAM tuM jA-ATalI zikhAmaNa temaNe mane ApI che. huM tethI ughADAM bAraNAvALA gharamAM AvI pahoMcyuM chuM. have te Apa pUjyazrInAM caraNakamaLa mAre mAnya che, pUjya che. vahANa prApta thayA pachI keNa samudrane taravAnI icchA kare nahi! 49-51, gurUmahArAje zratajJAnano upaga mUkayo te e bhavidhyamAM prabhAvaka thaze ema jANIne tathA tenI yogyatA* jaIne pote 1 zikhAmaNa. lakSmIdevIe gharamAM rahI maheNuM mAryuM tene eNe zikhAmaNa gaNu lIdhI. saMgabaLa kevuM kAma kare che te vicAravA yogya che. - 2 zrata jJAnano upaga mUke to najara pahocADI bhaviSyanA banAvo paNa vicArI zake che. A anubhava ane vipaLa jJAnano mahimA che. 3 prabhAvakaH zAsanane vAta karanAra, zAsanane dIpAvanAra yugapradhAna purUSa - 4 zyatA. sAcI vAta kahI devAnI tenI rItithI ane nikhAlasapaNAthI gurU vartamAna yogyatA jANe gayA ane zratanA upayogathI bhaviSyanuM tenuM prabhAvakapaNuM joI gayA. Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1448 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka manamAM ghaNuM rAjI thayA ane bolyA ke-amAre veza paheryA vinA amArI pAse rahI zakAtuM nathI ane tema karavuM ( amAro veza pahero) te tArA jevA je potAnI marajImAM Ave te pramANe bhaTakanArA hoya tene bahu muzkela lAge che mukela eTalA mATe lAge che ke bIkaNa mANasane AkaruM lAge evuM akhaMDa brahmacarya vrata teNe dhAraNa karavuM paDe che; kabUtaranI jevI rIte AhArapANI meLavavA paDe che. (ene kApatikavRtti kahevAmAM Ave che ane enuM bIjuM nAma rasamudAnA vRtti paNa kahevAya che); emAM vaLI kezane (bAlane) loca karavo e te bhAre AkaruM kAma che ane Akhe zarIre pIDA upajAve tevuM che; emAM idrine saMyama pALave te tadana svAda vagaranI ane veNu (nadInI retI)nA goLA vALavA jevI bAbata che; nIca mANasa halakAM bhAre je vacane saMbhaLAve che ane gAmanA kAMTAo (sAMDhaDA) je bole te sarva sahana karavuM paDe che. kharekhara, e dAMtathI leDhAnAM caNuM cAvavA jevI vAta che. vaLI temAM be upavAsa (chaTha) traNa upavAsa (aThThama) vigere AkarAM tapa karavAM joIe ane enAM pAraNumAM pitAne svAda upajAve tevuM ke svAdiSTa na lAge tevuM bhojana je maLe tenA upara rAga ke dveSa na karo je 1 kApatika vRttiH kabUtara eka dANe ahIMthI khAya che, bIjo paNethI khAya che, trIjI jagyAe jaLa pIe che tema. ene mAdhurIvRtti paNa kahe che; madhamAkhI ke bhamarI jema phUlane pIDA na upaje tema temAMthI jarA rasa cUse che, vaLI bIjethI jarA le che, ema sAdhu AhArapANe mATe gocarI kare che. 21LanA goLA, retInA lADavA vaLI zake ja nahi, vALatA bhAMgI jAya. retImAM cIkAza ja nathI eTale lADa vaLe ja nahi. 3 dareka gAmamAM niMdA karanArA mamatI svabhAvanA bInajavAbadAra rIte TIkA karanArA mANaso hoya che. jenuM jIvana nakAmI kathaLI karavAmAM, gapATA mAravAmAM, lAkaDA laDAvavAmAM jAya che. ene "AMkelA sAMDhaDA" kahevAmAM Ave che. ahIM tene grAmakaMTaka kahyA che. 4 sAdhAraNa rIte dIkSA levA ughukta thayelAne prathama sthira karavAmAM Ave che, pachI muzkelI paNa batAvAya che, paNa te lenAra hatAza na thaI jAya te rIte. gurUmahArAja zrata upagavALA hoya tyAre te vyaktine oLakhI pIchAnI yogya rIte kAma le che tene sarva niyame kema goThavavA tene khyAla hoya che. A niyamano upayoga vyakti paratve jUdI jUdI rIte thAya che. Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre ] zrI siddhArtha prabandha. 1449 Ie." para-pa7. upara pramANe gurUmahArAjanAM vacana sAMbhaLIne si kahyuM "mahArAja! mArA jevA vyasanI mANase (kevA hoya che te Apa vicAre, teo vyasananA gulAma hoya che, teo)nAM kAna hoDa nAka hAtha ane paga kapAI gayelAM ke kapAvAnAM hoya che, bhIkha mAgIne ke tevI rIte potAnAM udarano nirvAha karanArA hoya che athavA corI karIne peTa bharanArA hoya che, emane rAtre suvAnI jagyAnuM paNa ThekANuM hotuM nathI, eno pitAnAM mANase (sagAMsaMbaMdhIo) paNa vAraMvAra tiraskAra karatA hoya che-prabhu ! AvI avasthAmAM sabaDanArAne zuM saMyama mukela paDe? kharekhara, e saMyama AkhI duniyAne namaskAra karavA yogya che. te have ApazrI mArA mAthA upara hAtha mUke." 50-60. ( gurUe uttaramAM kahyuM, "keIe amane nahi Apela ame kAMI letA nathI, mATe tuM ahIM eka divasa sthira rahe, rAha jo, jethI ame tArA pitAne khabara ApIe, jANa karIe." 61 "ApazrIno hukama mAre pramANe che, mAnya che" ema kahIne (siddha) tyAM sArI rIte rahyA eTale AvA sArA ziSyano lAbha thavAthI sUrimahArAjane ghaNe AnaMda che. dara, have ahIM (zeThane ghera ) zubhakara zeThe savAranA pahoramAM putrane sAda karyA-bolAvyo ane jyAre vaLato javAba na maLyo tyAre teo gabharANuM, vaLI temaNe potAnI patIne paDI gayelAM moDhAvALI joI tyAre temane vadhAre bhaya lAge. 63. "Aje rAtre siddha kema Avyo nathI ?" A pramANe jyAre tene (lakSmIdevIne) savAla pUchavAmAM AvyuM tyAre lAjathI tenuM mAthuM nIcuM DhaLI gayuM ane javAbamAM bolI ke "jugAranI bAbatamAM zikhAmaNa ApatAM cheka cAlyo gayo che." 64. zeThe potAnA 1 gurU mahArAje muddAma rIte sAta muzkelI batAvIH 1 brahmacarya, 2 kApotikAvRtti, 3 kezane loca, 4 saMyama, 5 nIcanAM vacana, 6 ta5, 7 pAraNe game te maLe. AnAM pratyekanAM javAba A uttaramAM AvI jAya che. 1 rakhaDune suvAnuM ja sthAna tathI, 2 rakha ne bhIkhathI ke corI karIne udaranirvAha karavo paDe che. 3 nAka kAna kapAya tethI loca AkarA nathI, 4 hAthapaga baMdhAya tethI saMyama Akaro nathI. 5 nIcanAM vacane karatAM potAnAM gharanAM apamAna kare te vadhAre AkarI vAta che, 6 khAvAnuM ThekANuM nathI tyAM tapanI vAta ja zI ? ane 7 bhajananAM ja vAMdhA tyAM svAdiSTa asvAdiSTano savAla ja kayAM rahe che ke AmAM vicAravAnuM e che ke duniyAnI najare lahera mANanArAo sAdhuthI ochuM duHkha veThatAM nathI. sAdhyamAM phera tethI phaLamAM meTe taphAvata paDe che. 2 mAthA upara hAtha mUko eTale dIkSA ApavI, upakAra kare. Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1450 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka manamAM vicAra karyo ke strIo hamezA uparachallI buddhivALI (uDANavicAra vagaranI) hoya che. je mANasa, vyasanI thaye hoya te A karA-kaDavAM vacanane yogya nathI, ene to dhIme dhIme zikhAmaNa ApavI joIe. 6pa, javAbamAM zeThe e bAbatamAM uparathI bedarakArI batAvI ane patnIne kahyuM "vahAlI ! te ThIka karyuM ! ame te A bAbatamAM zuM bolIe ! A kAma vANIA(vepArI)ne e nathI." 66. tyAra pachI zeTha gharanI bahAra nIkaLyA, manamAM atyaMta kaleza pAmatA cAlyA, ane AkhuM gAma DhaMDhavA lAgyA. ahAhA ! putra upara pitAne ke moha hoya che! 67, pharatAM pharatAM teNe sAdhuenI zALA (upAzraya)mAM tene (putrane) upazama rasanI UrmiothI nhAI gayelA ane atyAra agAu kaI vakhate nahi dhAraNa karela AkAra-dekhAvane dhAraNa karate je eTale teNe (zeThe): tene kahyuM-68, "putra! zAMta rasavALAo (sAdhuo)nI najIkamAM rahevAnI tArI sthiti huM Aje joI rahyo chuM tethI te chokarA! svargamAM gayA vagara svarganA sukhane anubhavI rahyo ane jANe amRtathI hAI rahyo chuM. jugaTAnA vyasanavALAo jeo sArA mANasanI vartanathI taddana dUra gayelA hoya che (ukhaDI gayelA hoya che, ane kapaDAM paNa gRhasthane na chAje tevAM paheranArA hoya che teonI tuM sobata karatuM hatuM te ketune jema grahanI sobata thaI jAya tevI rIte mane hRdayanAM UMDAM duHkhanuM kAraNuM thaI paDI hatI. bhAI! have cAla ! je tArI mAtA atyaMta ciMtAtura thaIne tArI rAha jue che. e kAMIka mArAM vacanothI dubhAyelI che ane tuM cAlI nIkaLyo tethI duHkhI thayelI che." 69-71 eNe (siddhe) javAba Apyo-"have ghare AvavAnI bAbatathI saryuM! ghaNuM thayuM ! mAruM hRdaya to have gurUmahArAjanA caraNakamaLamAM barAbara pAkI rIte lIna thaI gayuM che. jaina dharmanI dIkSA dhAraNa karIne huM te mArga AdarIza. e mArga e 1 vANIAnI dhIraja vicAravA jevI che. Avo vicAra chatAM e pitAnI patIne khIja nahi, gharamAM nava kaleza karyo nahi, paNa chokarAne zodhavA nIkaLI paDayo. 2 ketu e eka graha che paNa te bIjA grahane pakaDe che tyAre herAna kare che. rAhu caMdrane grase che, ketu bIjA grahone pakaDe che. enI najIkamAM graha jAya, enI saMgata kare tyAre du:kha thAya-AvI prAcIna bhUgALamAnyatA che te upara A alaMkAra che. ATe kahe che ke e nava graha che, e saihikeya rAkSasanuM zarIra che ane tenuM hatuM te rAhu che. Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre 1 zrI siddhArthapramanya. 1451 che ke jene ilAja na hoya, upAya na hoya te tene ( mArgane ) Acare che. mATe pitAjI! Apa have meAha na kare. mArI mAtAjInuM vacana hatuM ke " jenA bAraNAM ATalI rAtre khullAM hoya ema tuM je tene tyAM tuM jA enA artha e thayo ke amAre zAMta rasavALAonI najIkamAM vasavuM e vAta tene anukULa ane saMmata che. have amArUM je vacana che tene je AkhA jIvana paryaMta pALuM teA mArUM kharUM kulInapaNuM vagara vAMdhe TheTha sudhI cAlu rahe. mATe pitAjI! Apa kharAkhara vicAra karo." 72-75. putranA javAba sAMbhaLIne gabharAi-muMjhAi gayelA zeTha ( zubhaMkara ) bolI uThyA " are bhAi ! tuM khele che te vAtanA teM jarA paNa vicAra karyo che? are, A saMkhyA vagaranuM ane dhvajathI jANItuM thayeluM ATaluM badhuM (mAruM) dhana che tene sAcUMka koNa karaze? tArA jIvane sukha upaje te pramANe tuM bhAga vilAsa lahera kara, tArI icchAmAM Ave te pramANe bIjAne ApI de, jyAM sudhI tuM sadAcArane DIza nahi tyAM sudhI sArA mANasAmAM paNa tuM prazaMsAne pAtra thaiza. je bhAi ! tArI mAtAne tuM ekanA eka chekarA che, tArI strIne kAMi chekarA paNa nathI-e bannene AdhAra badhA tArA upara che. have huM teA gharaDokhakha thai gayA chuM tethI mArA upara tA kAi kAMI gaNatarI gaNe nahi, gaNI zake nahi." 76-78. upara pramANe zeThe ( pitAjIe ) kahyuM eTale siddha jenI sthiratA zamabhAvamAM siddha thai cUkI hatI te elye! AvI lAlaca khatAvanArI vANIthI sayuM ! evI vANI sAMbhaLavA mATe mAre kAna che nahi, mAre evI vANI sAMbhaLavI ja nathI. mArUM mana tA have brahmamAM lIna thai gayuM che mATe ApazrI mArA gurUmahArAjane page paDIne kaheA ke mArA putrane dIkSA Ape.'" 99-80, tene atyaMta Agraha joine 1 pratikarmane arthe upAya thAya che. je prANIe ilAja-upAya vagaranA hAya, jeo asAdhya kATimAM gayA heya te e mAge Acare che. enA uMDANamAM bahu bhAva che te samajI levA. khyAla karavAthI besI jaze. 2 jue upara leAka 39, 3 jue agAunA kalAka 15 nI nATa. kahevAnI matalaba peAte kareDAdhipati che tenuM dhana, dhvajane artha prA. jekeAkhI TreDamArka kare che te saMpradAyanA jJAnane abhAva sUcave che. 4 brahmaH zuddha caitanya svarUpe AtmA. emAM karmanI raja tene heAtI nathI cAritramAM ramaNatA hAya che ane jJAna darzana Adi anaMta guNAne vagara A raNe AviAva hAya che. Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14para upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka zubhaMkara zeThe tema karyuM. zubha svodaya thatAM gurUmahArAje tene dIkSA ApI. 81, tyAra pachI teNe (siddha) eka mAsane tapa karyA pachI keTalAka divasa javA daIne zubha lagnamAM jyAre paMcamahAvratane Arepa karavAne prasaMga prApta thayuM tyAre gurUmahArAje tene gacchaparaMparA batAvanAra dibaMdha saMbhaLAvyuM. "bhAI ! tuM sAMbhaLa. agAu zrImAnuM vajaprabhu thayA, tenA ziSya vajasena thayA, tene cAra ziSyo hatAH nAgaDha, nitti, caMdra ane vidyAdhara, e cAra paikI nivRttinI paraMparA (ga)mAM buddhinA bhaMDAra surAcArya thayA, teone ziSya huM gargarSi tane dIkSA ApanAra gurU chuM. tAre avizrA tapaNe (thAkyAvagara-cAlu rIte) "aDhAra hajAra zIlAMgone sArI rIte vahana karavAM. e zIlAge ati uttama umadA phaLane jarUra ApanArAM che." 82-86, gurUmahArAjanAM vacanano teNe svIkAra karyo ane mahA ugra tapa karavA mAMDyo. vaLI te vakhate maLI zakatAM sarva siddhAntonA e moTA abhyAsI thayA. 87, emaNe upadezamALA graMtha upara bAlAvabodhinI nAnI nAnI TIkA lakhI, emAM emaNe pitAnI buddhinI 1 varadaya. traNa nADI che. sUrya, caMdra ane suSumhA. e zvAse zvAsanI jamaNa DAbI ane madhyama gati banAve che. dIkSA kArya caMdra nADIe thAya che. e mATe juo cidAnaMdajInuM varadaya jJAna. A hakIkata pro. jekobIne jarA paNa samajAI nathI te navAI jevuM lAge che. 2 A prathama nAnI dIkSA ApavAmAM Ave che te samajavI. pachI jene hAla vaDI dIkSA ApavAnuM kahevAmAM Ave che te kharUM cAritra che. e amuka abhyAsa ane yoga pachI gheDA divase pUrNa vidhithI karavAmAM Ave che. 3 dibadhaH dikSA ApavA vakhate A traNa vAra gaNyaparaMparA bolavAne rivAja che. juo dIkSAvidhi. hAla thoDAM varSa pahelAM vijaya sihasUrinuM A cArya sthAne ane sakaLacaMdajI upAdhyAyanuM upAdhyAya sthAne nAma levAnI vidhi tapagacchamAM pracalita hato. vartamAna vidhimAM vartatA AcAryonAM nAmo levAya che. 4 vajIsvAmI. Arya vaja. teramI pATe. juo sthavirAvaLI. Arya vajasena caudamI pATe. sthavirAvaLImAM temane Arya nAgilizAkhAnA sthApanAra tarIke varNavyA che. 5 aDhAra hajAra zIlAMga juo noTa-prastAva prathama-pRSTha 92-93. 6 siddhAntaH Agama. emAM hAni thatI gaI che. te vakhate.labhya sarvano abhyAsa karyo. 7 upadezamALA dharmadAsagaNi karyA. A TIkA maLI zake che. juo jainagraMthAvalI (konpharasa) pR. 175. e graMtha upara bIjI keTalIka TIkAo che. e graMtha pATaNanA be bhaMDAramAM che. . jekobIne tenI khabara maLI lAgatI nathI. Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1453 caritre ] zrI siddhahi~pramandha. ekAgratA karIne vANIneA bhara sarvajJa jevA khatAbyA 88. emanA gurUbhAi dAkSiNyacaMdra nAmanA hatA jeNe zRMgArarasathI bharapUra kuvalayamALA nAmanI kathA banAghrI. 89. siddhanA karelA graMthanA saMbaMdhamAM teNe ( dAkSiNyacaMdre ) vakrokti karatAM kahyuM ke " evI rIte lakhelA AgamanA akSare pharI vAra lakhI javAthI zuM navA graMtha banI zakatA haze ? A duniyAmAM te zrIsamarAditya caritra' kharUM zAstra kahevAya, jenA rasanA uchALAmAM levAi gayelA lokeA bhukha ke tarasane paNa jANutA nathI. mArI kathAmAM te kAMi artha camatkRti che ane rasanI paNa jamAvaTa che ane lakhanAra tarIke tArA graMthamAM te teM mAtra bharatiyuM ja karyuM che, jyAM tyAMthI kopI karIne pAnAM bharyAM che." 90-92. siddha kavie tene javAba Apyo " AvuM AkaruM vacana amArA manane jarA paNa akaLAvatuM nathI. tame kahyuM evI kavitA teA jeA nAma levAnI hadathI paNa upara gayelA hoya ( mahAna pUrvapurUSa hoya) temanI ja hAi zake. pUrva maharSionA kahelA samarAditya caritranA kavitva sAthe te spardhA-harIphAi kema thAya? mArI jevA maMda buddhivALAnI temanI sAthe sarakhAmaNI kema thAya ? khajavAnI sUrya sAthe sarakhAmaNI kevI ? " 93-94. A pramANe teNe ( dAkSiNyacaMdre ) tenA manamAM udvega karAyeA eTale e vidvAna mANase upamiti bhavajekeAkhI ene peAtAnA kAkA 1 gurUbhAiH eTale eka gurUnA ziSya. prA. gurU ( gurUnA bhAi) kahe che te temanI samajaphera che. 2 kuvalayamALA kathAH A dAkSiNyacaMdrakRta kuvalayamALA lakSya nathI, udyotanasUrinI che. jIe jaina graMthAvaLI pR. 22-250. ratnaprabhasUrinI labhya che tenuM bhASAntara amArI sabhAe bahAra pADela che. 3 uparanA zlokanA artha pre. jekeAkhI ema kare che ke kuvalayamALA graMtha dAkSiNyacaMdrane mATe zrIsiddhie banAvyeA ane pachI A zrlAkane artha besatA nathI ema lakhe che. mane ema lAge che ke dAkSiNyacaMdre uparanI TIkA upadezamALA TIkA mATe karI haze. Agama jeTaluM ja mAna upadezamALAne ApavAmAM Ave che. enI TIkAmAM AgamanA akSara pharIvAra jarUra Ave. ema kema naveA graMtha thAya ? evI TIkA karI jaNAya che. 4 zrIsamarAditya caritra. A zrI haribhadrasUriSkRta 'samarAicca kahA' mATe jaNAya che. e adbhuta kathA che. ane tenA parathI zrI padmavijayajIe gujarAtI kAvya 'rAsa' lakhela che. 5 uparane sarva saMbaMdha dAkSiNyacaMdranI TIkA ane siddhune javAba 89 mAM zlAkanA karelA mArA arthe barAbara hoya ema sUcave che, e sivAya bIjI rIte vAkyane meLa paNa khAtA nathI. dAkSiNyacaMdre e vacana preraNA karavA kahyuM ke peAtAnI zlAdhA karavA kahyuM te vicAravA Agya che. 6 Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1454 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prabhAvaka prapaMcA nAmanI mahA kathA banAvI-e ati ramya anAthI, sAre bedha thAya tevI rIte tene kahI batAvI, anya prANIonAM khATA bAMdhane AMdhI le ( dUra kare) tevI banAvI, ATha prastAvathI bharelI banAvI ane vidvAna mANaseAnAM mastakane paNa DolAve tevI banAvI. e zamabhAvanA Azraya karanAra graMtha emaNe vyAkhyAnane yAgya banAvyo ane te vakhatathI saMghe teozrIne vyAkhyAtA( vyAkhyAnakAra)nI padavI ApI. 95-87, graMtha manAvIne marakarI karanArane (dAkSiNya ne ) sadarahu graMtha jyAre teNe batAvyA tyAre teNe kahyuM ke AvA prakAranuM kavitva (graMthamAM ) lAvavuM joie. je meM kahyuM hatuM te tArA hitane mATe ja kahyuM hatuM.' 98.1 tyAra pachI siddhe vicAra karyo ke hajI paNa keTalIka vAtA ahIM jANavAmAM AvI nathI, teNe paNa mArI ajJAnatA batAvI-mATe haju paNa mAre vadhAre abhyAsa karavA joie. meM ApaNA peAtAnA ane anya darzanAnA tarkanA graMthA je maLI zakyA te sarvanA abhyAsa karyo paNa audha leAkanAM pramANuzAsro te tenA deza bahAra maLI zakatA nathI. 9-100, ( uparanAM vicArane pari NAme) dUra dezamAM ( abhyAsa karavA mATe ) javAnuM tenuM mana ekadama thai AvyuM eTale teNe turata gurUmahArAjane namra vacaneAvaDe vijJapti karIne pUchyuM. 101, gurUmahArAje vidhipUrvaka peAtAnA zruta jJAnane upayoga mUkIne nimitta jei lIdhuM ane pachI atyaMta premapUrvaka jainavA yAga zarU karavAnI icchAvALAne kahevA lAgyA. " abhyAsanI mAyatamAM koi divasa dharAi javuM nahi-saMteSa mAnI levA nahi e vAta te bahu sArI che, paNa bhAi! tane kAMi kahevAnuM cheH e koi paNa vastunI hayAtI nahi mAnanArA ( keMasAdI)nA matamAM buddhinA khuradA thai jAya che. teonI ulaTIsulaTI sAbIta karavAnI paddhatimAM 1 A dAkSiNyacaMdranI AkhI hakIkta mATe upeddAta jIe. tyAM A banAvapara vicavena vistArathI tevAmAM Avaze. ahIM A banAva pUrA thAya che, have siddhArthanA jIvananuM navuM prakaraNa zarU thAya che. 2 ahIM 'teNe'eTale dAkSiNyacaMdre e bhAva paNa ese athavA peAte vizeSa jANavAthI peAtAnuM vadhAre pachAtapaNuM jaNAya tenI asara batAvI heya. gheADuM jaNanArane bahu lAge che, vadhAre jANe tyAre alpa jJAnanA khyAla thAya che. 3 prAthamakalpika'eTale prathama 5rUpa zikSAgraMthane abhyAsa zarU karanAra..siddha vidvAn hatA paNa zikSAne yogya hatA, prAthamika avasthAmAM hatA, hajI anubhavamAM bALaka hatA evA Azaya jaNAya che. 4 nakSatva kAi vAtanI haiyAtI na mAnanAra' zUnyavAdIo pra. 4 nuM pariziSTa 3. pR. ddo. jIe 138084. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1455 caritre] zrI siddharSiprabandha. (hetvAbhAsomAM) citta kadAcita oLAI jAya che ane enA AgamanA jeo athI thAya che te kaI kaI vAra potAnA siddhAntane pachI visArI mUke che. atyAra sudhI te je puNya ekaThuM karyuM che te sarvane te nAza karI daIza ane ema cokkasa thaze ema nimittajJAnathI mAruM mAnavuM thAya che, teTalA mATe tuM e vAta paDatI mUka. have je tArA manamAM javAnI bAbatamAM abhimAna ja hoya ane temAM pheraphAra thaI zake tevuM na ja hoya te amArA vratone sUcavanAra tArI pAse amArUM rajoharaNa che te pAchuM soMpI javA sAruM tuM eka vakhata mArI pAse pAcho AvIza eTaluM vacana tuM mane Apa." manamAM atyaMta duHkhapUrvaka A pramANe bolIne gurUmahArAja mauna dhAraNa karI rahyA. 102-7, potAnA banne kAnanI ADA hAtha daIne siddha bolyA are pApa zAMta thaI jAoapamaMgaLa dUra thAo ! Avo (Ape kaho tevo ) karela guNane na jANanAro te keNa hoya? jeNe potAnI jJAnamaya Akho ughADI te dhUmADA jevI pArakI vANIthI te vaLI kAMI bagADe khare? kaI rAjIkhuzIthI tene kharAba kare kharo? ane mArA nAtha ! ApazrI chelluM vacana zuM bolyA? mAre mATe kema bolyA? ka kuLavAna mANasa potAnI guruparaMparAno krama cheDI de tajI de? (chatAM) dhArAnA upayogathI jema mANasa gADo thaI bhramamAM paDI jAya che tema mAruM mana paNa bhamI jAya, gherAI jAya te paNa ApasAhebano hukama huM cekaza uThAvIza, amala mAM jarUra mUkIza." 108-11 (bhe ema sAMbhaLyuM che ke bauddhonAM zAstro bhaNavAmAM ghaNuM muzkela che, to e rAjamArge mArI buddhinuM pramANu huM meLavIza.)* upara pramANe javAba ApIne siddha gurUmahArAjane nama 1 hetvAbhAse. hetu jevA dekhAya che. vigata mATe mATe juo sadara parisara ziSTa pRSTa, 1367. 2 avalepa. no artha lepa, garva thAya che. Agraha paNa gya lAge. 3 rajoharaNa. sAdhu odhA rAkhe te Ano artha teo broom kare che, vAMcanArane tethI jhADu e khyAla thAya che jyAre e prophesara ogho jue che tyAre Azcaryacakita thAya che. jene sAvRnuM A raharaNa khAsa jevA yogya che. 4 AMkha ughADI te mArAthI AvI jAya, bAbaDI jAya, aMdha thaI jAya. parokti-pArakAnA devAbhAsane atra dhama sAthe sarakhAvyA che. 5 dhare karI che, pIvAthI ke khAvAthI mANasane thoDA vakhata mATe gAMDa banAvI de che, tenI asara daramyAna prANI potAnA mana para ane zarIra para kAbu khei bese che. 6 A loTa ghaNI pratimA nathI. mane te chApalI pratamAMthI maLe che. Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1456 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka skAra karyo ane pitAnI IcchA hatI te pramANe ke na oLakhe te veza laIne mahAbodhi nAmanA bauddhonA nagare pote gayA. 11ra, atyaMta tIvra buddhivALA eNe (siddhe) abhyAsa karavA mAMDe eTale bahu thoDI mahenate je zAstro meTA moTA vidvAnone paNa samajavA muzkela paDe te eNe taiyAra karI lIdhA je hakIkatathI teone (bauddha lekene ) ghaNI navAI lAgI. 113, tene potAnA vargamAM dAkhala karavAne teone prapaMca paNa bhAre UMDe ane Are hato. adhakAramAM ajavALuM karanAra ratane prApta karIne kahyuM evo hoya ke je madhyastha bhAva dhAraNa karIne muMge besI rahe? 114, tene UMcI pAyarIe caDAvavAnAM ane tene lebha (ambition) vadhAre tevAM vacanonAM prapaMcathI mAyAjALathI jema mAchImAre mAchalAMone pANImAMthI bahAra AvavA lalacAve tema teoe tene lAlacamAM nAkhe. 115, dhIme dhIme tenI manavRtti eTalI badhI bhamI gaI ke te jaina mArga tarapha taddana dhyAna vagarano thaI gayo ane tenI (bauddha matanI ) dIkSA teNe aMgIkAra karI. 116, have eka vakhata jyAre teo (bauddho) tene (sine) gurUnA pada para sthApana karavA ughukta thayA tyAre teNe kahyuM ke "kharekhara, mAre eka vakhata mArA (pUrvanA) gurUmahArAjane jarUra maLI AvavuM joIe kAraNa ke e pramANe karavAnuM meM teozrInI pAse svIkAreluM che ane je mANasa potAnI lIdhela pratijJA pALanAre hoya te pitAnA ApelA vacanane kema tyAga karI zake? teTalA mATe mane tyAM mokalI Ape." 117-18 bauddhonA matamAM paNa lIdhela pratijJAne pALavI te ghaNuM sAruM che ema mAnIne teoe tene (siddhane) mokalI Ape. te paNa pitAnA asalanA gurUmahArAjanI pAse AvI pahoMce. 11 upAzraye AvI pahoMcatAM eNe pitAnA gurUmahArAja (gargArSi)ne siMhAsana para beThelA joyA eTale pote bolyA ke "Apa ATalA UMce beThA che te sAruM lAgatuM nathI-" A pramANe belIne siddhi mauna rahyA 120, gargasvAmIe vicAra karyo ke-khare 1 veza badalavAnuM kAraNa e ke bauddha lokonA vidyApIThamAM bauddha sivAya anyane dAkhala karavAmAM AvatA na hotA, (A hakIkata che. jekobInA lakSyama. AvI jaNAtI nathI.). 2 gurU mahArAjanuM vyavahArakuzaLapaNuM, najare jovAthI nirNaya karavAnI zakti, abhimAna vRttine tyAga, zAsananI dAjha ane samayasUcakatA jevA yogya che, AvA AcAryonA hAthamAM zAsananI lagAma zobhe. 3 athavA bIjo artha ema paNa thAya che ke " Apa te UMcA sthAnake ja sArA che, cho-matalaba Apa dUrathIja namasakAra karavA yogya che. tuo upara leka 105. Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritra) zrI siddharSiprabandha. 145 khara, je kharAba zukana agAu thayA hatA tene A mukhabhAga (kha-zarUAta) jaNAya che. mane cokkasa lAge che ke tIrthaMkara mahArAjanI vANI kadi paNa ulaTI thatI nathI. kheTI paDatI nathI. kharekhara, Avo sAre ziSya ane sArI rIte taiyAra thayelA vidvAn pArakA zAstramAM lebhAI-lalacAI gaye tethI mane ema lAge che ke amArA graho ja nabaLA che. have te kaI paNa upAye tene baMdha karavo joIe, ThekANe lAva joIe ane tema karavAthI tene je amArA bhAgyane yoge baMdha thaI zakaze to te vAta bahu sArI thaze. atyAre bahu bolavAthI zuM? 211-23, upara pramANe potAnAM manamAM vicAra karIne gurUmahArAje siddhane pitAnA Asana upara besADayo ane tene cityavandana sUtra upara racelI (zrI haribhadrasUrikRta) lalitavistarA nAmanI TIkA ApI ane belyA ke "ame jarA derAsare namaskAra (vaMdana) karI AvIe tyAM sudhI tuM (besa ane) A graMtha jeI jA-A pramANe kahIne gurUmahArAja bahAra gayA. 124-25, mahAbuddhivAnuM sikke tyAra pachI te graMtha jotAM vicAra karyo ke aho! vicAra karyA vagara kevA khoTA kAmano meM Adara karI dIdho che? mArA je AvuM vicAra vagaranuM kAma karanAra te bIje kazuM hoya? pitAnA svArthane hAni kare tevAM pArakA vacanathI te kANu levAI jAya? kAcanA kaTakAthI ratane te keNu khoI bese? kharekhara, e mahAna lakSmImAna zrI haribhadra prabhu mArA kharekhara upakArI che ke jeozrIe mAre mATe ja e graMtha paNa lakhI rAkhe che. 126-28 AcArya haribhadra mArA dharmano bodha karanAra gurU che (dharmabodhakara che)' ane prathama prastAvamAM e vAta bhAvathI meM dAkhala karelI che. 129 jeo 1 juo upara zleka 105. 2 kulaH eTale ghara, raheThANa athavA mukhabhAga samIthIna artha che. 3 lalitavistaravRtti A haribhadrasUrine graMtha che. zeTha devacaMda lAlabhAI sIrIjhamAM pragaTa thayela che. enA saMbaMdhamAM upaghAta juo. 4 126-174 loko sAthe ja che paNa e pratyekanA zabdArthapara ghaNI TIkA karavAnI che tethI athamAM tenI pratyekanI saMkhyA jarUra pramANe batAvI che. 5 prathama prastAvanA dharmabodhakara rasoDApati. AmAM bhAvathI vigere zabdapara ghaNI carcA che te upadhAtamAM jue. 6 A zloka sAthe zrI siddhArSinA samayanI ghaNI carcA che te mATe upadudhAta juo. Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14pa8 upamiti bhavaprapaMca kathA. [ prabhAvaka zrIe bhaviSya prathamathI jANIne mATe mATe cicavandana saMbaMdhI lali. tavistarA nAmanI TIkA racI. 130. je haribhasUrie beTI vAsanAothI bharapUra jhera kApI nAkhIne mAre mATe sArI vAsanArUpa amRta na kalpI zakAya tevI zaktithI kRpApUrvaka zedhI kADhyuM teozrIne namaskAra thAo 131, AvA dekhAva mAtrathI ziSya banelA mArA jevAne gurUmahArAja zuM karaze? nimittajJAnathI e pramANe banavAnuM jANIne teoe A nhAne mArA upara upakAra karavA mATe mane bolAvyo jaNAya che. have to teonAM caraNakamaLanI rajathI dararoja mArA mAthAne pavitra karIza (teone dararoja page paDIza). gurUmahArAja evA na hoya ema bane ja nahi. e graMthathI mArA manamAM tathAgata(bauddha)nA mate je buddhine bhrama utpanna karyo hato te cAlyo gayo che; jevI rIte kedarA upara madanane bhrama thato hoya tene deI paNa prakAranA hathiyArane AghAta lAgatA dUra thaI jAya che te pramANe. 132-34. siddha upara pramANe vicAra karatA. hatA te vakhate bahAranA bhAgamAM gurUmahArAja AvyA ane temaNe jyAre siddhane pustakanI upara ekAgratApUrvaka vicAra karatAM joyA tyAre pite rAjI thayA. 13pa, "ni:sITI"no zabda moTethI sAMbhaLatAM ja namra utAvaLathI siddha UbhA thayA ane praNAma karIne teozrInA banne page pitAnA mastakathI ghasyA. 136, pachI siddha belyA prabhu! mArA upara ApazrIne ATale badho moha kyA kAraNane laIne che? zuM mArA jevA adhama prANuo pachavADethI (bhaviSyamAM) cetyo karAvaze! je kharAba ziSya halI gayelA dAMtanI peThe araspara 1 teo mArA upara upakAra karanArA ja che ane tevA na hoya tema saMbhave ja nahi. chAruM kachoruM thAya to paNa mAvatara kamAvatara thatA nathI'-e bhAva jaNAya che. * 2 kedarAeka jAtanA javanA pherA phelavAthI asala mAla vagaranA nIkaLe. madana eTale aDada, kedarAne dekhAva aDada jevo lAge paNa tene koI muzaLa ke ghaTI lagADe tyAre jaNAya ke e to mAtra pherA ja che, e pramANe ukta graMtha vAMcatA mArI buddhine bhrama dUra thaI gayA. ku ni sIhI. sAdhu upAzraya ke maMdiramAM dAkhala thAya tyAre prakaTapaNe ni:sIhI (naidhika ) zabda bele, bahAra jAya tyAre AvasyahI" bolee AcAra che. maMdira para te namaskAra ane anya bAhya vyApAratyAga sUcave che. 4 mAha. ahIM teno artha "pakSapAta" athavA mUI bese che. 5 caitya, sthabha, yAdagIrI athavA devamaMdira. matalaba zuM mArA jevA meTAM kAma karaze? zAsananI zobhA vadhAraze! athavA ApanI yAdagIrI rAkhaze ? kahevata che ke kAM to nara bhIMtaDe ane kAM te nara gItaDe.' A bhAva mane bese che. Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre ] zrI siddhArSiprabandha. 145 maLelA na hoya, duHkhyA karatA hoya, kuTI javAthI thatI vedanAvaDe herAna karanArA hoya, svAda levAmAM vizna karanArA hoya che te kADhI nAkhyA ja bhalA.' he prabhu! ApazrIe mane maLavAne bahAne bolAvyo hato paNa kharekharI rIte to mane bodha karavA mATe ja bolAvyo hato; temaja vaLI zrI haribhadrasUrino graMtha paNa (te mATe ja ) Ape mArA hAthamAM mUko. khoTAM zAstronA saMbaMdhamAM mane je bhrama thaye hatA te Ape bhAgI nAkhe. have ApazrIne vijJapti karuM chuM ke A adhama ziSyanI pITha upara Apa hAtha mUke. meM mahApApIe deva ane gurUnI mahA avajJA karelI che, paNa have mArA upara ApazrI kRpA kare ane mArI bhaviSyamAM durgati chedAI jAya tevuM prAyazcita mane Apo." 137-41, karUNAnA bhaMDAra ane zaraNAgatanA AdhAra prabhu (gurU) jemanI AMkhomAMthI nIkaLatAM AnaMdanAM AMsuthI uparano coLapade (upara oDhavAnuM kapaDuM ) bhIMjAI gayo hato te bolyA-"bhAI ! tuM kheda kara mA ! khoTA sAcA tarkanA abhyAsathI madamAM caDhelA ane tethI muMjhAI gayelA pIdhela dArUDIAnI peThe koNa chetarAtA nathI? vaLI tuM mane ApeluM vacana bhUlI gaye nahi tethI tuM dhUtAI gayo ho ema paNa huM mAnatA nathI. tArA vinA bIje kaye abhimAnathI gherAI gayelo mANasa pite agAu ApeluM vacana yAda rAkhe-saMbhAre? teone veza te dhAra karyo che to teonA vizvAsa (meLavavA) mATe pazu saMbhave che. bAkI A bAbatamAM tArA manamAM ghaNI bhrAMti thaI AvI hoya-LAmAM thai gayuM hoya ema huM mAnato nathI. A meTA gacchamAM sArI rIte prasiddhi pAmelA mahAna praNetAonI vizALa buddhine jaNAyelAM zAstronA mAM samajI zake evo ke tArA jevo ziSya che? e to mArA manamAM ja khAlI bhrama thayo hato." 14246. upara pramANe kahIne gurUmahArAje tene AnaMda karAvyuM, pachI gurUmahArAje tene prAyazcitta ApyuM ane potAnI pATaupara tenI 1 je dAMta da:kha detA hoya, pIDA karatA hoya, tene to kaDhAvI nAkhyA ja sArA. bhAva barAbara besato Ave che. 2 pITha upara hAtha hamezA Thapako ApavAne aMge devAya che. 3 gurUmahArAjano A javAba vyavahArakuzaLapaNuM, sthIrIkaraNa ane ugra pratibhAne khyAla Ape che. anya koI sAdhAraNa vyakti Thapako Apata, A te badhI rIte yogya zabdo vAparI sthIra kahe che. 4 pATa upara sthApanA eTale gacchanAyakanuM-pravartakanuM pada athavA gacchano bhAra tene soMpyo. Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1460 upamiti bhavaprapaMcA kathA. [ prabhAva sthApanA karI. 147, pite (gurUmahArAja ) te "sarva saMgano tyAga karI UMcI raMgabhUmi choDI daIne pUrva RSionI peThe carcA karavA mATe jaMgalane Azraya lIdho. 148, aneka upasargo sahana karavAnI buddhithI teozrI kaI vakhata kAusagga dhyAne rahetA hatA, keI vakhata AMkhanA palakAre mAryA vagara paDimAne abhyAsa karatA hatA, ke vakhata pAraNe lakheko AhAra letA hatA, keI vakhata mAsakhamaNa vigere tapa karIne kama khapAvatA hatA. AvI rIte duHkhe karIne pALI zakAya tevuM caritra pALIne e mahAsuMdara buddhivALA purUSa AyuSyane cheaNasaNu karI svarga gayA. 149-51, have ahIM vyAkhyAnakAra (vyAkhyA) "siddha svargasudhI prasiddha thaI gayA. paMDitapaNumAM potAnI jAtane paMDita mAnanAra pArakA zAsanavALAne jItanArA thayA. 152. sUryanI peThe sArI rIte AkhA zAsanano potAnA pavitra kAryothI vizeSa uta karIne eNe nivRtti kuLane "nivRtti (nirAMta) karI ApI. 153. eNe asaMkhya tIrthayAtrAo karI ane te vaDe dharmanI prabhAvanA karI. siddhanI vacanasiddhi bhAre jabarI hatI. 154, (e) zrI suprabhadevanA nirmaLa kuLamAM mugaTa jevA alaMkAra tulya thayA. e zrImAnuM mAgha kavivaranI kudaratI buddhinI parikSAnA bhaMDAra thayA. tenuM caritra vicArIne kaI paNa prakAre kaLikALanA jorathI je kharAba graha (kazAstra) Adaryo hoya athavA tenI saMgata thaI hoya te ahe prANuo ! A leka paralokanI siddhine arthe tene tajI de 155. zrI caMdraprabhasUrinI pATarUpe sarovaramAM haMsa jevA zrI prabhAcaMdrasUri thayA. temaNe zrIrAmanI lakSmI hRdayamAM sthApana karI. mahAna pUrvAcA nA caritra rUpa rahaNuMcaLa parvatamAM A siddhArSicaritra nAmane caudame zuMga zrI pradyumra munIzvare ra. 136, zrI siddharSigaNi prabaMdha samApta. 1 niHsaMgabhAva. jemAM niyaMtraNAdi sarvano tyAga karI dhyAna thAya te dazA. pUrva RSio jinaka95 AcaratA hatA te te paMcamakALamAM baMdha che paNa tenI tulanA thai zake che. e tulanA kevI rIte karI te AgaLa batAve che. sAdhunI nava 5DimAnone atre ullekha che. 3 mAsakhamaNa eka mAsanA upavAsa. 4 aNusaNu maraNa nikaTa jANuM bAhya vastu ke bhegano tyAga karI niyama AdarI AnaMdathI maraNa taiyArI karavI te.. 5 juo upara zloka 97 mo. 6 juo zloka 85. A nivRti zAkhA che tene AnaMda upajAva, tene vizeSa bahAra pADI. Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________