Book Title: Sthanang Sutra Part 01 Author(s): Jayanandvijay Publisher: Guru Ramchandra Prakashan Samiti Catalog link: https://jainqq.org/explore/005767/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eu3. ThANA ghaNA. kANA ThANI . ThANA* ThANA O ThANA dANA ThANA zrI sudharmasvAmIgaNadharaviracitaM zrI abhayadevasUri kRta TIkAnuM (sthA.) upA. zrI devacaMdrajI kRta 7 bhASAMtara sahita ThANA bhAga 1 - Zess nAga sUtra saMzodhaka - saMpAdaka : munirAja zrI jayAnaMda vijayajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya, upAdhyAya ane sAdhuone paNa bhagavaMta zabdathI saMbodhIne e ja siddha karyuM che ke paMcaparame che e bhagavaMta svarUpa ja che. je kAma karavAno prAraMbha karyo e kAma karyuM ema kahevAya che ema ja bhagavaMta banaiyA mATe je manibhAvaimAM A gayo e bhagavaMta banI gayo ema kahI zakAya che. | bhagavaMta zabdanA aneka artho che emAM AcArya, upAdhyAya ane sAdhupadane * je artha saMbaMdha dharAvato hoya e zabdathI emane bhagavaMta karNI zakAya che. * ''jayAnaMda'' Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama krama adhyayana pRSTha .. vii - ix - 1 - 8 je 9 >> = $ $ $ $ $ $ $ zuM che prastAvanA : upAdhyAya zrI devacaMdrajI AvakAra : AcArya zrI municaMdrasUrizvarajI zAstra prastAvanA paheluM adhyayana sUtra 1 - 56 bIjuM adhyayana - prathama uddezaH sUtra 57 - 76 bIjuM adhyayana - dvitIya uddezaH sUtra 77 - 80 bIjuM adhyayana - tRtIya uddezaH sUtra 81 - 94 bIjuM adhyayana - caturtha uddezaH sUtra 95 - 118 trIjuM adhyayana - prathama uddezaH sUtra 119 - 15ra trIjuM adhyayana - dvitIya uddezaH sUtra 153 - 167 trIjuM adhyayana - tRtIya uddezaH sUtra 168 190 trIjuM adhyayana - caturtha uddezaH sUtra 191 - 234 cothuM adhyayana - prathama uddezaH sUtra 235 - 277 cothuM adhyayana - dvitIya uddezaH sUtra 278 - 310 cothuM adhyayana - tRtIya uddezaH sUtra 311 - 338 cothuM adhyayana - caturtha uddezaH sUtra 339 - 388 pariziSTa 9 - 56 57 - 87 88 - 95 96 - 134 135-160 '161 - 202 203 - 219 220 - 252 253 - 292 293 - 340 341 - 393 394 - 443 444 - 492 493-504 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii mahAvIra paramAtmA ne nmH|| zrI sugharma gaNagharAya namaH | || prabhu zrImadvijaya rAjendrasUrIzvarAya namaH | paMcamagaNadhara kRta sUtra ane zrI abhayadevasUri kRta TIkAnuM upA. zrI devacaMdrajI kRta bhASAMtara sahita sthAtAMga sUtra le ' bhAga 1 (hANA 1 thI 4) tAjakaja | divyAzISaH AcAryadeva zrI vidhAcaMdrasUrIzvarajI mahArAja munirAja zrI rAmacaMdravijayajI mahArAja saMzodhakasaMpAdakaH munirAja zrI jayAnaMdavijayajI che Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustakanuM nAma : zrI sthAnAMga sUtra bhASAMtara sahita bhAga 1 (ThANA 1 thI 4) kartA : zrI sudharma gaNadhara bhagavaMta TIkA : zrI abhayadeva sUrIzvarajI ma. bhASAMtara H upA. zrI devacaMdrajI (AThakoTI kacchI) saMzodhaka-saMpAdaka : muni zrI jayAnaMdavijayajI prakAzaka : zrI guru rAmacaMdra prakAzana samiti, bhInamAla, rAja.-343 029. saMcAlaka : (1) sumeramala kevalajI nAkara, bhInamAla, rAja. (2) mIliyana grupa, sUrANA, rAja. muMbaI, dillI, vijayavADA (3) ema.Ara.Impaksa, 16-e, hanumAna Teresa, bIjA mALe, tArATempala lena, lemIMgTana roDa, muMbaI-400007, phona : 23801086 (4) zrI zAMtidevI bAbulAlajI bAphanA cerITebala TrasTa, muMbaI, mahAvideha bhInamAladhAma, pAlItANA-364270. (5) saMghavI jugarAja, kAMtilAla, mahendra, surendra, dilIpa, zrIraja, saMdI, rAja, jainama, akSata beTA potA kuMdanamalajI bhutAjI zrIzrImALa vardhamAna gotrIya AhAra (rAja.). kalpataru javelarsa, 305 sTezana roDa, saMghavI bhavana, thANA (5.) 400601. (6) dozI amRtalAla cImanalAla pAMcazo vorA tharAda pAlItANA mAM upadhAna karAvyA emanI sAdhAraNa AvakamAMthI. (7) zatruMjaya tIrthe navvANuM yAtrA nA Ayojana nimitte zA. jeTamala, lakSmaNarAja, pRthvIrAja, premacaMda, gautamacaMda, gaNapatarAja, lalItakumAra, vikramakumAra, puSpaka, vimala, pradIpa, cirAga, niteSa beTA-potA kInAjI saMkalecA parivAra meMgalavA, pharma - arihanta novelDaTI, GF3 AratI zopIMga senTara, kAlupura TaMkazAla roDa, ahamadAbAda. pRthvIrAja enDa ke, tirucirApallI, T.N.. (8) tharAda nivAsI bhaNazALI madhubena kAMtilAla amulakhabhAI parivAra (9) zrImatI sakudevI sAMkalacaMdajI nethIjI hukamANI parivAra, potheDI, rAja. rAjendra kvelarsa, 4 rahemAna bhAI bi. esa. jI. mArga, tADadeva, muMbaI-400 034. (10) sva. hastImalajI bhalAjI nAgotrA solaMkI nI smRti mAM haste parivAra bAkarA (rAja.) (11) zA dUdhamala, narendrakumAra, ramezakumAra beTA potA lAlacaMdajI mAMDota parivAra bAkarA (rAja.) . maMgala ArTa, dozI bilDIMga, 3-bhoIvADA, bhUlezvara, muMbaI-2. (12) kaTArIyA saMghavI lAlacaMda, ramezakumAra, gautamacaMda, dinezakumAra, mahendrakumAra, ravIndrakumAra beTA potA sonAjI bherAjI dhANasA (rAja.) zrI supara spearsa, 11-31-3A pArka roDa, vijayavADA. (13) gulAbacaMda rAjakumAra chaganalAlajI koThArI amerIkA, AhIra (rAja.) (14) zA zAMtilAla, dIlIpakumAra, saMjayakumAra, amanakumAra, akhIlakumAra beTA potA mulacaMdajI umAjI talAvata AhIra (rAja.) rAjendra mArkeTIMga, po.bo.naM.108, vijayavADA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) zA" samarathamala, sukarAja, mohanalAla, mahAvIrakumAra, vikAsakumAra, kamaleza, anila, vimala, zrIpAla, bharata pholA muthA parivAra sAyalA (rAja.). aruNa enTaraprAijesa, 4 lena brADI peTha, gunTUra-2. (16) zA sumeramala, mukezakumAra, nitIna, amIta, manISA, khuzabu beTA-potA perAjamalajI pratApajI ratanapurA boharA parivAra, modarA (rAja.) rAjaratana golDa proDa., ke.vI.esa. komplekSa, 3/1 aDalapeTa, gunTUra. (17) zA narapatarAja, lalItakumAra, mahendra, zaileSa, nileSa, kalpeza, rAjeza, mahIpAla, dikSIta, AzISa, ketana, azvIna, rIkeza, yaza beTA potA khImarAjajI thAnAjI kaTArIyA saMghavI Ahora (rAja.) kalAMjalI jvelarsa, 4/2 brADI peTha, gunTUra-2. (18) zA tIlokacanda mayAcandra enDa kaM. 116, gulAlavADI, muMbaI-4. (19) zA lakSmIcaMda, zeSamala, rAjakumAra, mahAvIrakumAra, pravINakumAra, dIlIpakumAra, ramezakumAra beTA potA pratApacaMdajI kAlujI kAMkarIyA modarA (rAja.) gunTUra (20) zAMtirUpacaMda 'ravIndracandra, mukaze, saMjeza, RSabha, lakSita, yaza, dhruva, akSaya beTA potA milApacaMdajI mehatA, jAlora - beMglora (21) eka sagRhastha (khAcarauda) (22) zA bhaMvaralAla jayaMtilAla, surezakumAra, prakAzakumAra, mahAvIrakumAra, zreNikakumAra pritama, pratIka, sAhIla, pakSAla beTA potA parapotA zA samarathamalajI sogAjI duragANI bAkarA (rAja.) jaina sTorsa, sTezana roDa, aMkApalI - 531 001. (23) zA gajarAja, bAbulAla, mIThAlAla, bharata, mahendra, mukeza, zailesa, gautama, nIkhIla, manISa, hanI beTA-potA ratanacaMdajI nAgotrA solaMkI sA~thU (rAja.) phUlacaMda bhaMvaralAla, 180 govIMdAppA nAyaka sTrITa, cennaI-1 (24) seTha mA~gIlAla, manoharamala, bAbulAla, jayaMtilAla, juThamala beTA-potA sumeramalajI kundanamalajI luMkaDa, gola umedAbAda (rAja.) supara kaoNpara esa. esa. mIla roDa, koImbaTUra. (25) Ahora nivAsI vajAvata phatehacaMdajI evaM rUparAjajI parivAra pharma : kAMtilAla jayaMtilAla, 67 nArAyaNa mudalI sTrITa, cennaI-79. prApti sthAna * zA devIcaMda chaganalAlajI sadara bAjAra, bhInamAla - 343 029. phona : 02969-220387 zrI AdinAtha rAjendra jaina peDhI sA~thUM - 343 026. phona : 254221 zrI vimalanAtha jaina peDhI bAkarA (rAja.) - 343 025. mahAvideha bhInamAla dhAma taleTI hastagiri liMka roDa, pAlItANA - 364 270, phona : (02848) 243018 zA nAgAlAlajI vajAjI khIMvasarA zAMtivilA apArTamenTa, tIna battI, kAjI kA maidAna, gopIpurA, sUrata. phona : 2422650 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MODERNMENTIONE 1883 : Arthika sahayogI : zAzvata tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya mahAtIrthe pa.pU. AcAryadeva zrI vidyAcandrasUrIzvarIjI ma.sA. ke ziSya evaM munirAja zrI rAmacaMdravijayajI ma.sA. ke kRpApAtra mu. zrI jayAnaMda vijayajI ma.sA. mu. zrI divyAnaMda vijayajI ma.sA., mu. zrI vairAgyAnaMdavijayajI ma.sA. mu. zrI tattvAnaMda vijayajI ma.sA., mu. zrI raivatacaMdravijayajI ma.sA. Adi ThANA pa. pU. rASTrasaMta ziromaNi AcAryadeva zrImadvijaya hemendrasUrIzvarajI ma.sA. kI AjJAnuvartinI sAdhvIjI saMghavaNa zrIjI ma.sA. kI ziSyA pU. sA. maNiprabhAzrIjI ma.sA. pU. sA. zrI punItaprajJAzrIjI ma.sA, pU. sA. zrI mokSayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI mokSarasAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI mokSamAlAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI kSamAzIlAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI padmaprabhAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI arhayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI saMvegayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI nirvedayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI pramodayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI prazamarasAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI parArthayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI suvratayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI upazamayazAzrIjI ma.sA. pU. sA. zrI saMvarayazAzrIjI ma.sA. Adi ThANA vi. sA. azokaprabhAzrIjI ma.sA., sA. zrI sadguNAzrIjI, sA. zrI sumaMgalAzrIjI Adi ThANA pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya arihaMtasiddhasUrIzvarajI ma.sA. kI AjJAnuvartinI sva. sA. zrIjJAna zrIjI ma. sA. nI ziSyA pU. sA. guNaprabhAzrIjI ma.sA. pU. sA. zrI kusumaprabhAzrIjI ma.sA, pU. sA. zrI cAritraratnAzrIjI ma.sA., sA. zrI ujjvalaratnAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI samakitaratnAzrIjI ma.sA. Adi ThANA 5 kA cAturmAsa evaM upadhAna saM. 2062 meM zA sumeramalajI cunnIlAlajI nAgorI parivAra ne rAjendra bhavana pAlItAnA meM karavAyA usa samaya kI jJAna khAte kI Aya meM se yaha ThANAMgajI sUtra bhAga 1 - 2 prakAzita krvaayaa| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAMtarakAranuM vaktavya zrI gaNadharamahArAjAgRti dvAdazAMgInA rahasyano pAra pAmI zakAya tema nathI. jenAgama kharekhara sAgara sadeza agAdha che. jaina zAstronA maulika gaMbhIrArthane samajavA mATe tene cAra anuyoga-dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane kathAnuyogamAM vibhakta karavAmAM Avela che. jema jema matimaMdatA thavA lAgI tema tema paropakArI pUrvapuruSoe AgamagraMtho para bhASya, niyukti, cUrNa ane TIkA ityAdinI racanA karavA mAMDI. Adhunika samayamAM to bhASAntara paNa sArA pramANamAM thavA lAgyA che. chA - uddabhava : kacchI saMvat 1965 nuM mAruM cAturmAsa kaccha-patrImAM vayovRddha, jJAnavRddha ane cAritravRddha dAdAguru zrImAnuM vrajapAlajI sviAmI sAthe thayuM. te samaye sUyagaDAMga vigere sUtronI vAcanA cAlatI hatI te paikI ThANAMgasUtranI vAMcanAthI mane anero AnaMda Avyo. te ThANAMgasUtra mULa ane vistRta TabAvALuM ja hatuM chatAM sUtranA gaMbhIrArthe mArA manamAM Azcarya utpanna karyuM bAda saM. 1975mAM mArA bhAvanagaranA cAturmAsamAM punaH zrI ThANAMgasUtra vAMcavAno prasaMga sAMpaDyo. A vakhate te TIkA parathI vAcanA zarU karI ane arthagaMbhIratA, vastu-vaividhya, nirUpaNazailI ane upakAritAe mArA manamAM sacoTa asara nIpajAvI ane janahitArthe A sUtranuM bhASAntara prakAzita karavAno mArA manamAM makkama manasUbo karyo. preraNA : - pachI to A sUtranA prakAzana saMbaMdhI mArA saMsargamAM AvatA munirAjo sAthe vicAra-vinimaya zarU karyo ane sau koInA dRSTibindu jANyA pachI mArA utsAhamAM bamaNo vadhAro thayo. kacchI bRhaspakSIya AcAryazrI nAgacaMdrajI svAmI, prakhara viktA munizrI kalyANacaMdrajI mahArAja, lIMbaDI saMpradAyanA vayovRddha AcAryazrI gulAbacaMdrajI svAmI ane temanA laghubaMdhu zrI vIrajIsvAmIe mArI utkaMThAne vadhAvI lIdhI ane koIpaNa bhoge ane prayAse A kArya pAra pADavA preraNA karI. sahAyakoH A saM. 1995 nuM cAturmAsa kaccha-muMdrAmAM karyuM ane tyAM ja A kAryanI zarUAta karavAno niradhAra karI sthiratA karI. 'patrI nivAsI paMDita gAMgajIbhAIe mane sArI sahAyatA arpI ane vyAkaraNa samajavAmAM tathA lAMbA lAMbA vAkyonA artha samajavAmAM mathIlI paMDita kRSNakAnta jhA mane atIva upayogI thaI paDyA. lagabhaga traNa varSa paryanta satata kArya karI meM A sUtranuM saMpUrNa bhASAMtara ane saMpAdana karavAnuM kArya pUrNa karyuM ane tenA lasvarUpa sUtrano prathama vibhAga janatA samakSa rajU karavA Aje bhAgyazAlI thayo chuM. graMthanuM zlokapramANa vizeSa hovAthI samagra sUtranA traNa vibhAga pADavA meM vicAra rAkhyo che; ane A pachIno bIjo tathA trIjo bhAga paNa TUMka samayamAM ja bahAra paDaze. A sUtranA pUpha saMzodhaka Adi kAryamAM bhAvanagaranivAsI vayovRddha zrImAnuM zeTha kuMvarajI ANaMdajInI sahAya ane salAha bhUlAya tema nathI. A mArA kAryamAM sadeya prayAsa karanAra mArA ziSyasamUhane paNa huM kema bhUlI zakuM? A sarvanI sAthe A sUtranA prakAzanakAryanA Arthika sahAyako paNa eTalA ja yazanA bhAgI che, kAraNa ke temanI dravya sahAyanA abhAvamAM mAruM kArya pUladeha kevI rIte dhAraNa karI zakata? aMtamAM, gurudevanI kRpAthI AvA kAryomAM huM savizeSa rakta rahuM ane janasamAja paNa teno yatheccha lAbha uThAve e ja abhilASA saha viramuM chuM. - upAdhyAya zrI devacaMdrajI mahArAja (ATha koTI moTI pakSa) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvakAra zrI sthAnAGga sUtra // benAtaTamaMDana zrImate zAntinAthAya nama: // siddhi-vinaya-bhadra-vilAsa-3OMkArasUribhyo namaH AvakAra zrI sthAnAMga sUtra zrI abhayadevasUri kRta TIkA ane te badhAnA anuvAda sAthe munirAjazrI jayAnaMdavijayajI ma.sA.nA prayAsathI pragaTa thAya che te AnaMdano viSaya che. zrI sthAnAMga sUtranuM parimANa : AcArAMganiyukti (gA. 11), nadIsUtra hAribhadrI TIkA (pR. 76), naMdisUtracUrNi (pR. 62), samavAyAMga sUtra abhayadevasUrikRta TIkA (pR. 108) AdimAM AcArAMga sUtranuM 18000 pada pramANa ane AgaLanA aMgonuM tethI begaNuM pramANa jaNAvyuM che. te mujaba sthAnAMga sUtranuM pramANa 72000 pada thAya che. navya karmagraMthonA racayitA A.devendrasUrijIe (pahelA karmagraMthanI 7mI gAthAnI TIkAmAM) jaNAvyuM che ke - 'pada eTale arthasamApti. paraMtu AcArAMga Adi graMthonA padanuM parimANa jaNAvanAra koI AmnAya paraMparA amArI pAse nathI.' atyAre upalabdha sthAnAMgasUtranuM pramANa 3700 zloka pramANa che. eTale ke kALakrame AmAM ghaNo hrAsa thayo che. joke atyAranA keTalAka vidvAno sthAnAMgasUtramAM AvatA 7 nidvavonA nAma, kalpasUtramAM paNa nathI jeno ullekha te kAmaDhitagaNano ane anya gaNono ullekha joIne ane boTika nitavano ullekha na joIne sthAnAMgamAM vI.ni.saM. 184 pachI kazo ja pheraphAra karavAmAM nathI Avyo tema mAne che. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA "sthAnAMga-samavAyAMga' (anuvAda)nI prastAvanAmAM lakhe che ke - "vAlajIvAcanAnA saMskaraNakartAe saMkalanamAM pUrI pramANikatA jALavI che, potAnA taraphathI navI vastu umerI. nathI tema temane na samajAtI ke aNagamatI vastunI ghAlamela temaNe nathI karI. temanI samakSa je kAMI upasthita hatuM tene temaNe vyavasthita karyuM." sthAnAMgasUtrano paricaya samavAyAMga (sUtra 138 patra 112)mAM A pramANe Apyo che, "sthAnAMgamAM zuM che? sthAnAMgamAM sva-samaya, para-samaya, jIva, ajIva, loka, alokanI sthApanA che. jIvAdi padArthonI vyAkhyA dravya, guNa, kSetra, kAla, paryAya dRSTie karAI che. temAM parvata, pANI, surabhavana, suravimAna, Akara, nadI, nidhi, uttamapuruSo, jyotiSa-saMcAlana AdinuM varNana che. temAM ekavidha dvividhathI mAMDI dazavidha jIva, pulanuM varNana, lokasthitinI prarUpaNAM che. sthAnAMganI vAcanA, anuyogadvAra, pratipatti, veSTaka chaMdo, zloko, saMgrahaNI vagere saMkhyAta che. 12 aMgamAM A trIjuM aMga che. AmAM eka zrutaskaMdha, 10 adhyayana, 21 udezanakAla, 72000 pada, saMkhyAtA akSaro, anaMtA paryAyo che. saMkhyAtA trasa ane anaMtA sthAvara viSe, zAzvata, kata, nibaddha, nikAcita viSe jinaprajJapta bhAvo viSe prarUpaNA Adi che.' Aje paNa sthAnAMga sUtramAM A pramANe jovA maLe che. naMdIsUtra (87 pR. 35) ane digaMbara mAnya kasAyapAhuDa (64,65 bhA. 1 pR. 113) AdimAM paNa sthAnAMgasUtrano paricaya maLe che. sthAnAMga ane samavAyAMga A banne AgamonI racanA-zaili anya AgamagraMtho karatAM bhinna paDe che. anya graMthomAM viSayanuM mahattva hoya che. A be graMthomAM saMkhyA pramANe viSayone rajU karAyA che. sthAnAMgamAM 1 thI 10 sudhInI vii Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra AvakAra saMkhyAnA viSayo viSe carcA che. A banne graMtho jJAnakoza jevA che. aneka aneka viSayonuM AmAM nirUpaNa che. vyavahArasUtra (uM. 3, sU. 68)mAM sthAnAMga-samavAyAMganA dhArakane ja AcArya-upAdhyAya-gaNAvacchedaka Adi pada ApI zakAya ema jaNAvI A banne graMthono mahimA batAvyo che. sthAnAMga-samavAyAMga graMtho mukhyatve saMkhyAdhArita che evI rIte AMzika saMkhyAdhArita nirUpaNa paknIsUtra, uttarAdhyayana sUtra (a. 31)mAM paNa maLe che. bauddhagraMtho aMguttaranikAya ane puggalapangatti paNa sthAnAMgasUtranI jema saMkhyA AdhArita che. aMguttaranikAya'mAM ekanipAta, dunipAta ema ekAdasanipAta sudhI 11 prakaraNo che. puggalapagattimAM ekakanidesathI dasakanidesa sudhI 10 vibhAgo che.' A sthAnAMgasUtramAM 1200 jeTalA viSayo AvarI levAyA che. AmAMnA moTAbhAganA padArtho anya-anya AgamAdi graMthomAM jovA maLe che. jo ke evI paNa keTalIka bAbato che ke je mAtra A AgamagraMthamAM ja hoya. dAkhalA tarIke - puruSaparIkSA prakaraNa. Agama prakAzana samiti dhyAvarathI prakAzita sthAnAMga (hiMdI anuvAda sAthe)nI prastAvanAmAM (e prastAvanA bhAga bIjAmAM Apela che) ane zrI dalasukha mAlavaNiyAnA anuvAda graMtha sthAnAMga-samavAyAMga (pra. pUMjAbhAI guM.)mAM talanAtmaka TippaNo apAyA che. A. abhayadevasUri kRta TIkA: - navAMgI TIkAkAra tarIke prasiddhi pAmelA zrI abhayadevasUrijIe vi.saM. 1120mAM 14ra 50 zlokapramANa A TIkAnI racanA karI che. A TIkA sIdhI sUtra upara ja che. sthAnAMga sUtra upara niryukti, bhASya, cUrNinI racanA thayelI nathI. (samavAyAMga sUtramAM apAyelA sthAnAMganA paricayamAMthI paNa A vAta dhvanita thAya che.) eTale A. abhayadevasUrijIne purogAmI vyAkhyA sAhityanA AdhAra vinA ja TIkA racavI paDI che. eka to graMthamAM vipula viSaya vaividhya ane sUtra pratiomAM vividha vAcanAo ane puSkaLa azuddhio (vAcanAnAmanekavAtuM pustakAnAmazuddhita:) AvA kAraNe TIkAracanAnuM kArya atikaparuM hovA chatAM TIkAkArazrIe A suMdara TIkA racI che. mAtra sUtrano zabdArtha karIne AcAryazrI aTakI nathI gayA. jarUra jaNAI tyAM vizleSaNa karyuM che. dArzanika carcAo karI che. seMkaDo gAthAo sAkSIpATha tarIke ApIne vivecanane sudaDha karyuM che. (lagabhaga 1600 jeTalA sAkSIpATho TIkAmAM ApavAmAM AvyA che.) TIkAmAM apAyelA avataraNonA paNa artha karavA mATe keTalAka vidvAnoe prayAsa karyo che. AnI vigata zrI vinayasAgarajI saMpAdita sAhityakozamAM kharataragaccha sAhityakoza' pR. 227mAM A pramANe ApavAmAM AvI che - - '3027 sthAnAGga sUtra gAthAgatavRtti, harSanandana vAdI / samayasundaropAdhyAya, sumatikallola u. / jinacandrasUri, Ama, saMskRta, 2001, ri - svati zrIvRttimatte.. anta-TyakSa sUripImanna... da. haMsavinaya saMprada, baDaudA, mu. devacanda lAlabhAI jaina pu. phaMDa sUrata' / zrInagarSigaNie vi.saM. 16pa7mAM sthAnAMgasUtra upara dIpikA racI che. sthAnAMgasUtranA atyAra sudhImAM ghaNAM saMskaraNa pragaTa thayelA che. keTalAkanI vigata TUMkamAM A pramANe che - (1) rAyabahAdUra dhanapatasiMha I.sa. 1880mAM, (2) Agamodayasamiti I.sa. 1918-20, mANekalAla cunIlAla I.sa. 1937, motIlAla banArasIdAsa (saM. jaMbUvijaya ma.) I.sa. 1985, vi.saM. 2029mAM zrI AtmAnaMda sabhA bhAvanagarathI be bhAgamAM mULa ane 2059-san 2003mAM TIkA 1. A uparAMta bauddhagraMtha dIghanikAyanA pariyAyasutta ane dasuttarasutta khuddanikAyanA khudapATha vageremAM saMkhyA-AdhArita vivecana che. mahAbhArata vanaparva adhyAya 134mAM baMdI-aSTAvakra saMvAdamAM paNa saMkhyA-AdhAre vivaraNa che. viii Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvakAra ane aneka pariziSTayukta (saM. jaMbUvijaya ma.) traNa bhAgamAM prakAzita thayela che. prastuta saMskaraNa : vi.saM. 1999mAM muMdrA (kaccha)thI aSTakoTi vRkSIya saMgha upAdhyAya zrI devacaMdrajI ma. dvArA A.abhayadevasUri kRta vRttinA gujarAtI anuvAda sAthe sthAnAMgasUtra pragaTa thayela. prastuta saMskaraNa A saMskaraNanuM saMvardhita parimArjita saMskaraNa che. munizrI jayAnaMdavijaya ma.sA.e graMtha upayogI ane zuddha bane te mATe ghaNI kALajI lIdhI che. prastuta prakAzanamAM kyAMka mUMjhavaNa thaI tyAM pU. gacchAdhipatizrI jayaghoSasUri ma.sA., pU.A.bha.zrI jagaccandrasUri ma.sA., munizrI yazovijayajI ma.sA., munizrI jaMbuvijayajI ma. pAsethI khulAsAo maLyA che. adhikA2I vidvAno A graMthanuM adhyayana karI AtmakalyANane vare. jaina upAzraya beNapa mu. zrAvaNa su. 3, 2062 zrI sthAnAGga sUtra pU.A.bha.zrI bhadrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna munizrI jinacandravijaya ma.sA.nA vineya A. municandrasUri be zabdo sthAnakavAsI ATha koTI moTI pakSa saMpradAyanA upA. zrI devacaMdrajI kRta gujarAtI anuvAda pAlItANA nAgorI parivAra dvArA kArita cAturmAsa daramyAna mahArASTra jJAnabhaMDAramAM jovAmAM Avyo. TIkAno anuvAda hovAthI jovAnI jijJAsA jAgI ane e anuvAda vAMcyo. ane vicAra thayo ke Ane pAcho chapAvavo joIe. A.zrI municaMdrasUrijInI salAha lIdhI. emaNe TIkAnA anuvAdamAM kAMI ajugatuM na hoya to chapAvavAmAM vAMdho nathI. ema javAba Apyo. A anuvAdamAM keTalAMka TIkAnA zloko nahotA tethI vidvAna munirAjazrI jaMbuvijayajI ma. dvArA saMpAdita traNa | bhAga maMgAvyA ane emAMthI zloko ane e zloko kayAM kayAMnA che te munirAjazrIe potAnA e traNe bhAgomAM saMdarbha ApelA hatAM te saMdarbho ane jyAM e saMdarbhonA bhASAMtara nahotA tyAM te te sUtromAMthI bhASAMtaranuM meTara laIne ane kyAMka bhASAMtara karIne e zlokonuM bhASAMtara paNa Apela che. saMskRtamAM vAMcana karavA samaye zaMkA paDe to jovA mATe saraLa paDe ane saMskRta na bhaNI zakyA evA jJAnapipAsu sAdhu-sAdhvI bhASAMtara vAMcIne paNa Agama jJAnane pAmI zake e bhAvathI A graMtha prakAzita karela che. A graMthamAM zuM che? te to A.zrI municaMdrasUrijIe 'AvakAra'mAM ane A.zrI devendramunizAstrInI prastAvanAmAM vivecana karela che. A prastAvanA bhAga bIjAmAM Apela che. mane sthAnAganA saMpAdanamAM jyAM jyAM zaMkA paDI tyAM A.zrI municaMdrasUrIzvarajI ane pUrvokta AcAryAdi muni bhagavaMtonI pAse khulAsA meLavyA che. vartamAnanI sAdhu saMsthAmAM cAlatI pravRttionA viSayamAM kyAMka ullekha karela che. upA.zrI devacaMdrajInA anuvAdamAM kyAMya sudhAro karavo nathI paDyo. umero zlokono ane enA bhASAMtarano karyo che. paM.zrI caMdrazekharavijayajI ma. likhita 'oNlDa Ija golDa' nAmathI eka lekha bhAga-2nA pariziSTamAM sAbhAra Apela che. A prakAzanamAM dRSTidoSathI maMdamatithI jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to micchA mi dukkaDaM. saM. 2063, jJAnapAMcama guDAbAlotAn - jayAnaMda" ix Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 34 zrIpArtha che // vaMde'ham shriijineshvrm|| zrImad AryasudharmasvAmiviracitam zrIsthAnAGgasUtram mUla ane zrI abhayadevasUriviracita TIkAnA anuvAda sahita TIkAkArakRta maMgalAcaraNa zrI vIraM jinanAthaM natvA, sthAnAGgakatipayapadAnAm / prAyo'nyazAstradRSTaM, karomyahaM vivaraNaM kiJcit / / sAmAnya kevalIonA svAmI zrI mahAvIra prabhune namaskAra karIne sthAnAMga (ThANAMga) sUtranA keTalAeka padonuM, prAyaH anya zAstro vaDe jema jovAeluM che tema (anya zAstro joIne), huM kaMIka vivaraNa-vivecana karuM chuM. zAstra prastAvanA ahIM mahAnuM rAjAnI jema utkRSTa Atmika zakti vaDe dabAvyA che parAkramavAlA rAgAdi zatruo jeNe, AjJAnuM pAlana karavAmAM catura evA seMkaDo rAjAo vaDe haMmezAM sevAyela che caraNakamala jenA, samasta padArthanA samUhane pratyakSa karavAmAM dakSa evA kevaLajJAna ane kevaLadarzanarUpI zreSTha upayoga vaDe jANyo che sarva viSayagrAma (samUha)no svabhAva jeNe, samasta traNa bhuvanamAM atizayavALuM che sAmrAjya jenuM, tathA saMpUrNa nyAyapravartaka, ikvAku kulanI vRddhi karanAra, prasiddha evA siddhArtha rAjAnA putra, zramaNa bhagavAna zrImAn mahAvIra-vartamAna svAmInA atizaya gaMbhIra ane mahAnuM artha che jene viSe evA (tripadIrUpI) upadezathI kuzala buyAdi guNanA samUharUpI mANikyanI rohaNAcala bhUmi samAna, niyukta thayela bhaMDArInI mAphaka zrI gaNadharamahArAjA vaDe pUrvakAlamAM cAra tIrtha (saMgha)mAM zreSTha zrI zramaNa saMghanA ane tenA saMtAno (ziSyo)nA upakArane mATe racAyela tathA aneka prakAranA artharUpI zreSTha ratno che jemAM, valI devatA adhiSThita evA (mahAnidhAna samAna ThANAMga sUtrano) jJAna ane kriyAmAM balavAna chatAM ya koIpaNa (pUrva) puruSa vaDe kaMI paNa kAraNavazAt aprakAzita (vyAkhyA na karAyela) ane e ja kAraNathI keTalAka bhavabhInA (kadAca arthano anartha thAya evA bhayathI) vicAramAM vyAkhyA karavAnuM) nahiM Avela evA moTA khajAnArUpI A ThANAMgasUtrano anuyoga amArA vaDe karAya che, jo ke tevA prakAranA jJAnAdi bala rahita chatAM paNa kevala dhRSTatAmAM pradhAna evA ane sva-paranA upakArane mATe arthanI racanAnA abhilASAvALA hovAthI ja nathI vicArela potAnI yogyatA jeNe temaja jugAra Adi vyasanomAM joDAyelAnI jema (evA amArA vaDe) kuzala evA prAcIna puruSonA prayogane anusarI, tema ja kaMIka potAnI mati vaDe vicArIne temaja tathArUpI vartamAnakAlIna gItArtha puruSo pAsethI tenA upAyone sArI rIte pUchIne vikAsanI jevo anuyoga prAraMbha karAya che. te anuyoganI phlAdi dvAranA nirUpaNa karavAthI pravRtti thAya che. at sata-- tista -no-mata-samudAyandhA taheva tAruM tameca-nitti-va-vADuM vakvADuM III [vizeSAvazyaka0 2 tti] 1. phla artha-zAstranA viSayamAM buddhimAna manuSyonI pravRtti mATe phala avazya kahevuM joIe, anyathA A graMthanuM kaMI '1 vizeSAvazyaka (bhASya)nI TIkAmAM prayojana dvArA juduM kahyuM che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane maMgaladvAravarNanam / prayojana (la) nathI evI AzaMkA karanArA zrotAo kaMTakazAkhA (bAvala)nA mardananI jema pravRtti na kare. vaLI te phala be prakAranuM che.-1 anaMtara ane 2 paraMpara. te bemAM arthanuM jANavuM te anaMtara la che, ane arthanA jANavApUrvaka anuSThAnathI je mokSanI prApti thAya te paraMpara phala kahevAya che. (1). 2. yoga-saMbaMdha - tathA yoga eTale saMbaMdha, te jo upAya upayarUpa laIe to anuyoga e upAya ane 1 arthAvagamAdi upeya, to te saMbaMdha prayojananA kathanathI ja kahevAya che, tethI "avasara lakSaNa' anuyogano saMbaMdha kahevA yogya che arthAt A anuyoganA dAnamAM (devAmAM) koNa saMbaMdha eTale avasara che? athavA anuyoganA devAmAM koNa lAyaka che? temAM anuyoganA dAnamAM bhavya, mokSamArganI abhilASAvALo, gurunAM upadezamAM nizcala-sthira ane ATha varSa jene dIkSA lIdhe thayA hoya evA je prANI (sAdhu) hoya tene ja sUtrathI (mUlapAThathI) paNa ApavA yogya che-e A avasara che ane yogya paNa te ja che. yata 3ptivrspriyaagss u, AyArapakappanAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya samma, sUyagaDaM nAma aMgaM ti / / 2 / / dasa-kappa-vvavahArA, saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / ThANaM samavAo'vi ya, aMge te aTTha vAsassa // 3 // [pacavAtuM 182-183.]i. artha: traNa varSanA paryAyavALAne to AcAra prakalpa nAmanuM adhyayana arthAt nizIthasUtra, ane cAra varSanA paryAyavALAne sArI rIte sUyagaDAMga nAme sUtra, (2) pAMca varSanI dIkSAvALAne ja dazAzrutaskaMdha, bRhakalpa ane vyavahArasUtra, temaja ATha varSanI dIkSAvALAne ThANAMga tathA samavAyAMga sUtranI vAcanA ApavA yogya che. (3). anyathA bIjI rIte A sUtrano anuyoga devAmAM AjJAbhaMga Adi doSa thavA pAme che. 3. maMgala :- tathA A anuyoga (sUtra) zreyabhUta hovAthI vina thavAno saMbhava chate vina vaDe haNAyela che zakti jeonI evA ziSyo, emAM pravRtti na karI zake te hetuthI vinanI zAMti mATe maMgala karavuM ucita che. 3i abahuvighAI seyAI, teNa kayamaMgalovayArehiM / ghettavvo so sumahAnihi vva jaha vA mahAvijjA / / 4 / / [vizeSAvazyaka0 12 iti] zubha kAryo ghaNA vinovALA hoya che, te kAraNathI maMgalapacAra karIne te uttama ratna-nidhAna athavA mahAvidyAnI peThe grahaNa karavA yogya che. (4) vaLI maMgala kramazaH zAstranI zarUAtamAM, madhyamAM ane aMtamAM zAstrArthanI vinarahita samApti mATe, tenI ja sthiratA mATe ane tenI ja avicchinna paraMparA mATe (Adi, madhya ane aMtya maMgala) karavuM joIe. taduSaM-mAri maMtra taM maMgalamAIe, majjhe pajjaMtae ya satthassa / paDhamaM satthatthAvigdhapAragamaNAya niddiI / / 5 / / tasseva ya thejjatthaM, majjhimayaM aMtima pi tasseva / avvocchittinimittaM, sissa-pasissAivaMsassa // 6 // [viroSAvatha0 23-24 ]i artha: zAstranI AdimAM, madhyamAM ane parvatamAM maMgala karAya che. zAstrArthanI vinarahita samApti mATe prathama maMgalanuM nirdeza karAya che. tenI ja sthiratA mATe madhyama maMgalanuM ane ziSya-praziSya Adi vaMzanI avicchinna paraMparA mATe tenuM ja aMtima maMgala karAya che. (5-6) tethI ja temAM Adi maMgala-suyaM ne mAsI tene mAvaya' ityAdi sUtra che athavA mAgukhatA mAvatA (AyuSmAnuM bhagavAna vaDe) A zabda, bhagavAnanuM bahumAna garbhamAM hovAthI maMgalarUpa che. arthAt naMdI ane bhagavad bahumanane 1. arthano bodha 2 - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane sthAnAGganikSepavarNanam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 viSe maMgalapaNuM che. paMcate eTale jenA vaDe vAMchita prApta karAya te. ahiM maMgala zabdano artha ghaTamAna hovAthI Adi maMgala jANavuM. madhyamAna--pAMcamA adhyayananuM paheluM sUtra--'patta mahavva' [sU. rU86] ityAdi-kSAyikAdi bhAvapaNAne laIne mahAvratonuM maMgalapaNuM hovAthI, kSAyikAdi bhAva maMgalarUpa che. ya--'nobaLano mAvo suvisuddho chAyAno' [vizeSAva0 46 ftta]-- noAgamathI kSAyikAdi suvizuddha bhAva maMgalarUpa che, athavA chaTThA adhyayananuM Adi sUtra 'chahiM TADhi saMpanne aAre araharSa nAM dharitta' [sU. 476] ityAdi vacanathI aNagArano paMcaparameSThimAM samAveza karavA vaDe maMgalapaNuM hovAthI athavA sUtramAM kahela gaNadharasthAnone kSAyopazamikAdi bhAva viziSTapaNAe maMgalarUpa hovAthI A madhya maMgala jANavuM. maMtyamAna--chelluM maMgala to dazamA adhyayananuM aMtya sUtra--'samuLajIvavA poLanA maLatA pAtte' [sU0783] ahiM anaMta zabda, 'vRddhi' zabdanI jema maMgalarUpa hovAthI aMtya maMgala jANavuM. athavA sarva zAstra ja nirjArAnA kAraNabhUta hovAthI tapanI jema maMgalarUpa che. maMgalarUpa zAstranuM paNa je maMgalanuM kathana karela che te ziSyonI buddhimAM maMgalatvanuM grahaNa karavA mATe che. maMgalapaNe grahaNa kareluM zAstra maMgala hoya-jema sAdhu (sAdhu maMgalarUpa che tathApi maMgalanI buddhie grahaNa karavAthI maMgalarUpa thAya che). ahiM eTaluM kathana basa che. jema zAstronuM maMgalAdi nirUpaNa karela che tema tenA anuyoganuM paNa jANavuM, kAraNa zAstranuM ane anuyoganuM kathaMcit abhedapaNuM hoya che. 4. samudAyA :- phala (prayojana), yoga ane maMgala e traNa dvAronuM kathana karyA pachI have samudAyArthano vicAra karAya che. tyAM sthAnAMga e zAstranuM nAma che. yathArthAdi bhedathI nAma traNa prakAranA che. te A pramANe--1 yathArtha, 2 ayathArtha, 3 arthazUnya. temAM yathArtha nAma te pradIpa, ghaTa vigere, ayathArtha nAma te palAza (khAkharo) vagere ane arthazUnya te vyutpatti artha rahita DityAdi. te traNamAM ja samudAyArthanI parisamApti hovAthI zAstra nAma yathArtha che. je kAraNathI ema ja che te ja kAraNathI tenuM nirUpaNa karAya che. 'sthAna' ane 'aMga' e be pada nikSepa karavA yogya che. temAM sthAna zabda nAma, sthApanAdi bhedathI paMdara prakAranuM kahyuM che. nAma vaLo viSe-jItterDanA 34 3vAtI varsaddI / saMbaMma-pAI goDhe, azvatta-na-saMpana-mAve gA [' AcArAGga ni0 184 tti ] 1. temAM sthAna evuM je nAma te nAmasthAna, je sacetana athavA acetana vastunuM sthAna evuM nAma karAya che, te vastunA nAma vaDe sthAna eTale nAmasthAna kahevAya che. 2. temaja sthapAya che te sthApanA2 akSAdi, te sthAnanA Azaya vaDe je sthapAyela te sthAna kahevAya che. tethI sthApanA e ja sthAna te sthApanA sthAna. 3. dravya--sacitta, acitta ane mizra bhedarUpa che. te guNaparyAyano Azraya hovAthI sthAna te dravya sthAna. te kAraNathI karmadhAraya che. 4. kSetra-AkAza, dravyono Azraya hovAthI kSetra evuM je sthAna te kSetrasthAna. 5. addhA--kAla te ja sthAna, te be prakArano che. (1) bhavasthiti te bhAvakAla ane (2) kAyasthiti te kAyakAla, sthiti e ja sthAna. 6. UrdhvapaNAe je puruSanuM sthAna te UrdhvasthAna--kAyotsarga. ahiM sthAna zabda kriyAvacana che evI rIte Urdhva zabdanA upalakSaNathI besavuM, sUvuM vagere 1. sUtrakRtAMga ni. 167, dazAzruta ni. 10, uttarAdhyayana ni. 384-522 2, caMdanaka (eka zaMkhanI jAta) vagere je sthApanAcArya tarIke sthapAya che. 3. bhavasthiti te manuSyAdi bhavanA AyuSyanI sthiti sudhI rahevuM te. 4. manuSyAdinA zarIramAMthI marIne punaH te ja kAyamAM utpanna thavuM te kAyasthiti. jema manuSyanI kAyasthiti utkRSTI traNa palyopama ne kroDapUrva pRtha hoya che. 3 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane sthAnazabdasya varNanam paNa sthAna jANavuM. 7. uparati-virati, vividha guNono Azraya hovAthI virati ja sthAna che athavA ahiM sthAna zabda vizeSArthamAM che. tethI viratimAM je vizeSa te viratisthAna te dezavirati ane sarvaviratirUpa che tema. 8. vasati- sthAna kahevAya che. jemAM sthira thavAya che te sthAna. 9. saMyamanuM sthAna te saMyamasthAna. ahiM sthAna zabda bheda arthavALo che. saMyama-zuddhinI vRddhi ane hAnithI thayela vizeSabhedarUpa (asaMkhyAta) saMyamasthAna. 10. pragaha-- Adeyavacana hovAthI jenuM vacana mAnya thAya te nAyaka. te be prakAranA che--(1) laukika ane (2) lokottara, temAM laukika rAjA, yuvarAja, mahattara (zreSTha puruSa), pradhAna ane kumArarUpa che ane lokottara AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira ane gaNAvacchedakarUpa che. tenuM je sthAna te pragahasthAna. 11. yoddhAonuM sthAna--(1) AlIDha, (2) pratyAlIDha, (3) vaizAkha, (4) maMDala ane (5) samapAdarUpa zarIranuM vizeSa nyAsarUpa yoddhAsthAna. 12. acalatva lakSaNavALo je dharma te sAdi saparyavasita (aMta sahita) ityAdi caturbhUgarUpa che, tenuM je sthAna te acalatA sthAna. 13, gaNanAeka bethI laIne zIrSaprahelikA paryaMta je gaNita te gaNanA sthAna. 14. saMdhAna--dravyathI kaTakA karAyela kAMcaLI vagerenuM je joDANa te chinnadravyasaMdhAna ane runI puNIthI utpadyamAna taMtu (tAMtaNA) AdinuM joDANa te acchinnadravyasaMdhAna. bhAvathI to (1) prazastacchinnabhAvasaMdhAna--te aprazastabhAvamAM jaine pharIthI prazastabhAvanuM je joDANa (prasannacaMdra rAjarSinI jema) te ane (2) aprazastacchinnabhAvasaMdhAna--te audiyaka bhAvathI caDIne aupazamikAdi bhAvamAM AvIne punaH audiyaka bhAvamAM javuM te. have (3) acchinnaprazastabhAvasaMdhAna--te prazasta bhAvamAM kSapakAdinI mAphaka (bharata mahArAjAnI jema) AgaLa (upara) caDatA javuM. (4) acchinnaaprazastabhAvasaMdhAna--aprazastabhAvamAM nIce cheka UtaratAM javuM te. upazamazreNithI paDatAM mithyAtva paryaMta janArA vagere te (uparokta') prazastAdi bhAvanuM je saMdhAna te ja sthAna, vastunuM ekatritapaNe je avasthAna te saMdhAna sthAna. 15. bhAvasthAna--audayikAdi bhAvonuM sthAna eTale avasthiti rahevuM te bhAvasthAna. evI rIte ahiM sthAna zabda anekArtha che. prastuta viSayamAM vasatisthAna ane gaNanAsthAna vaDe adhikAra che te batAvavAmAM Ave che. (7) have aMga zabdano nikSepa kahevAya che. taMtra gAthA nAmaMgaM ThavaNaMgaM, davvaMgaM ceva hoi bhAvaMgaM / eso khalu aMgassA, nikkhevo cauvviho hoi ||8|| [ uttarAdhyayana ni0 144 tti ] temAM nAma ane sthApanA prasiddha che, madya auSadhAdi dravyanuM aMga kAraNe athavA avayava te dravyAMga, kSayopazamAdi bhAvanuM je aMga te bhAvAMga, ahiM bhAvAMga vaDe adhikAra che te paNa AgaLa dekhADavAmAM Avaze. (8) sthAnAMga zabdano samudAyArtha jevI rIte sthAnAMga sUtramAM viSayanuM kathana karAyeluM che tevI rIte ekatva Adi vaDe vizeSaNavALA AtmAdi padArtho jemAM rahe che, bese che ane nivAsa kare che te sthAna athavA sthAna zabda vaDe ahiM eka Adi saMkhyAbheda kahela che. te kAraNathI AtmAdi padArthone prApta thayela eka thI daza paryaMta sthAnonuM varNana hovAthI sthAna. jema AcAranuM varNana hovAthI AcAra sUtra kahevAya che tema sthAna jANavuM. te sthAna kSAyopazamika bhAvarUpa siddhAMta--puruSanA aMga (avayava)nI jema je aMga te sthAnAMga (ThANAMga) e samudAyArtha jANavo. 5. dvAro H- temAM daza adhyayano che. daza adhyayanomAM paheluM adhyayana te saMkhyAmAM eka hovAthI ane eka saMkhyAyukta AtmAdi padArthono pratipAdaka hovAthI eka sthAna che. mahAn nagaranA dvAronI jema tenA cAra anuyoga dvAro hoya che te A pramANe--(1) upakrama, (2) nikSepa, (3) anugama, (4) naya. temAM anuyojana te anuyoga arthAt sUtrano 1. prazastacchinnabhAvasaMdhAnAdi cAra bhedanuM varNana TIkAmAM saMkSipta hovAthI AcArAMganI TIkAthI spaSTIkaraNa karela che. 4 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane kramadvAravarNanam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 artha sAthe saMbaMdha karavo te, athavA anurUpa yogya athavA anukUla je vyApAra eTale sUtranA artha kathanarUpa te anuyoga. * (jema ghaTa zabda vaDe ghaDo artha kahevAya che) mAda - aNuyoyaNamaNuogo, suyassa niyaeNa jamabhidheeNaM / vAvAro vA jogo, jo aNurUvo'NukUlo vA / / 9 / / [vizeSAvazyaka0 1386 iti] ahavA jamatthao, thova-pacchabhAvehiM suyamaNuM tassa / abhidheye vAvAro, jogo teNaM va saMbaMdho // 10 // [vizeSAvazyaka0 1387 tti] artha sUtranuM potAnA abhidheyanI sAthenuM anuyojana athavA je anurUpa anukUla yogya vyApAra hoya te anuyoga kahevAya che. bhall athavA arthanI apekSAe (anaMta artha hovAthI) sUtra laghu (thoDu che) mATe aNu kahevAya che ane tIrthakarokta tripadIrUpI artha sAMbhaLIne pachI gaNadharo sUtra race che tethI anu (eTale pAchaLa che) e baMne vizeSaNo yoga zabdane Apela che. anu zabdanA vAcya je sUtra teno viSaya sAthe saMbaMdha te aNuyoga athavA anuyoga kahevAya che. (10) jinazAsanarUpI nagara tenA daravAjAonI jema tAro--jyAMthI jaI-AvI zakAya te-eka sthAnaka adhyayanarUpI nagaranA artha jANavAnA upAyarUpI upakramAdi cAra dvArA jANavA. daravAjA vagaranuM nagara te anagara ja hoya che. jo eka daravAjo hoya to duHkhe praveza karI zakAya ane kAryanI hAni mATe te thAya che, paraMtu cAra daravAjA hoya to game te daravAjo anukULa thAya ane kAryanI siddhi mATe thAya che. evI rIte eka sthAnaka adhyayanarUpI nagara paNa arthAdhigamanA upAyarUpI dvAro*vaDe rahita hoya to arthanuM jANavuM azakya thAya che. 6. tarbhadAra - eka dhAravALuM zAstra paNa duHkhe jANI zakAya che ane vizeSa bheda sahita cAra dhAravALuM hoya to artha sukhe jANI zakAya che. . 7. niruktikAra - A kAraNathI dvArano upacAsa phaLavALo che. te upakramAdi dvAronA kramazaH be, traNa, be ane be bheda thAya che. ' nistu' -vyutpatti to A pramANe che_*#mAM" upakrama e (1) bhAva sAdhana che. zAstrane nyAsa deza (je sthAne lAvavuM che te) sthAne najIkamAM lAvavuM. je dvArA gurunA vacanayogathI upakrama karAya che te (2) karaNa sAdhana, ziSyano zravaNa bhAva chate jemAM upakrama karAya che te (3) adhikaraNa sAdhana, AthI upakrama karAya che athavA vinIta ziSyanA vinayathI upakrama karAya che te (4) apAdAna sAdhana. evI rIte nikSeparikSite vADanenAmittasmAriti vA nikSepacAra:' nikSepaNa te nikSepa, je vaDe, jemAM, ane jenAthI nikSepa karAyela che te nikSepanA vyAsa ane sthApanA e paryAyanAma che. ema ja manunamanAma: 1 ItyAdi je vaDe, je chate ane jethI sUtranA nyAsane anukULa vyAkhyA karavI te anugama. ema ja nayana naya ityAdi vastunuM jANavuM te naya, athavA je vaDe je chate ane jethI vastu jaNAya te naya, anaMta dharmAtmaka vastunA eka aMzanuM je jJAna te naya kahevAya che. A upakramAdi dvArono AvI rIte krama karavAmAM zuM prayojana che? te kahevAya che. 8.kamadvAra H- je upakrama rahita che te samIpabhUta nathI, je samIpabhUta nathI teno nikSepa nathI karAto, je nAmAdi vaDe nikSepa nathI karAyela te arthathI anugama karAto nathI, je arthathI nathI jANela te nayothI vicArAtuM nathI. evI rIte eka ja krama che. DAM - dArakkamo'yameva u, nikkhippai jeNa nAsamIvatthaM / aNugammai nA'NatthaM, nA'Nugamo nayamayavihINo // 11 // [vizeSAvazyaka0 915.tti] - 5 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane upakramavarNanam dvArono Aja anukrama che. kAraNa ke je samIpa na levAyuM hoya teno nikSepa nathI karAto. nAmAdi nikSepa vinA arthathI anugamana thatuM nathI. temaja nayamata sivAya anugama paNa thato nathI. (11) e pramANe te phlAdika dvAro kahevAyA, have anuyogadvAranA bheda kathanapUrvaka e ja adhyayana vicArAya che. tyAM upakrama be prakArano che. (1) laukika ane (2) zAstrIya. tyAM 1 nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 kSetra, 5 kAla ane 6 bhAva bhedathI laukika cha prakArano che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyopakrama be prakArano che H (1) parikarma ane (2) vinAzaupakrama, sacetana, acetana ane mizra athavA dvipada, catuSpada ane apada (vRkSAdi) rUpa je dravyanuM guNAMtara guNavizeSanuM utpAdana te parikarma, ane dravyano nAza te vinAza [jema dhRta, rasAyaNa vagerenA prayogathI manuSya balavAna thavA pAme che te parikarma ane talavAra vagerethI nAza karAya che te vinAza]. ema ja kSetra-- zAlikSetrAdino hala vagere kheDavAthI parikarma ane hAthI vagere bAMdhavAthI nAza pAme che te vinAza, ajJAta svarUpa kAlane nADikAdi zaMkunI chAyA athavA ghaTikA vagerethI jANavuM te parikarma ane [nakSatrAdinI gati vaDe kAla je aniSTa phaladAyaka thAya che te kAla vinAza eTale viparyAsa], na jaNAyela guru pramukhanA cittane iMgita AkArAdi vaDe jANavuM te bhAva parikarma (upakrama). zAstra saMbaMdhI upakramo 6 prakAranA che, te A pramANe--(1) AnupUrvI; (2) nAma, (3) pramANa, (4) vaktavyatA, (5) arthAdhikAra ane (6) samavatAra. 1. AnupUrvI :- bIje' sthaLe AnupUrvI daza prakAre kahela che, temAM utkIrtana ane gaNanA AnupUrvImAM A adhyayanano samavatAra thAya che. utkIrttana te eka sthAna adhyayana, dvisthAna adhyayana ane tristhAna adhyayana ityAdi gaNanA, te kevala saMkhyA eka, be, traNa ityAdi te gaNanA AnupUrvI traNa prakAranI che--1 pUrvAnupUrvI, 2 pazcAnupUrvI, 3 anAnupUrvI. pUrvAnupUrvI vaDe vidyamAna prathama adhyayana kahevAya che, pazcAnupUrvI vaDe dazamuM adhyayana ane anAnupUrvI vaDe aniyata che. 2. nAmakathana H- temaja nAma daza prakAre che. eka nAma, dvi nAma ityAdi daza nAma paryaMta. temAM cha nAmamAM A adhyayanano avatAra thAya che. temAM paNa kSAyopazamika-bhAvamAM samagrazruta kSAyopazamika bhAvarUpa hovAthI kahyuM che ke-- chavvihanAme bhAve, khaovasamie suyaM samoyarati / jaM suyaNANAvaraNakkhaovasamajaM tayaM savvaM // 12 // [vizeSAvazyaka0 945 tti ] [anuyogadvAra sUtramAM] cha prakAranA nAmomAM audayikAdika cha bhAvo kahelA che. temAMnAM'kSAyopazamika bhAvamAM sarva zrutano samavatAra thAya che. kAraNa? zrutajJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI sarva zruta utpanna thAya che. (12) 3. pramANakathana :- tathA dravyAdi bhedathI pramANa cAra prakAre che, temAM A adhyayana, kSAyopazamika bhAvarUpa hovAthI, bhAva pramANamAM avatare che. yajJa JAda davvAdicaubbheyaM, pamIyate jeNa taM pamANaM ti / iNamajjhayaNaM bhAvo tti, bhAvamANe samoyarati ||13|| [vizeSAvazyaka0 946 tti] jenA vaDe je vastu jaNAya te pramANa. te pramANa dravyAdi cAra prakAre che. A adhyayana bhAvarUpa hovAthI bhAva pramANamAM samavatare che. (13) bhAva pramANa guNa, naya ane saMkhyAnA bhedathI traNa prakAranuM che. temAM A adhyayanano guNa pramANa ane saMkhyA pramANamAM ja samavatAra thAya che; vartamAnamAM to nayapramANamAM avatAra karAto nathI. yavAda 1. mahAbhASyanI TIkAmAM daza prakArano kahela che te A pramANe--1 nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 kSetra, 5 kAla, 6 gaNanA, 7 utkIrtana, 8 saMsthAna, 9 samAcArI ane 10 bhAvAnupUrvI, 6 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane upakramavarNanam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 mUDhanaiyaM suyaM, kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / apahatte samoyAro, natthi puhutte samoyAro // 14 // [Avazyaka ni0 762, vizeSAvazyaka0 2279 tti] mUDha che naigamAdi sAta nayo jemAM evA kAlikakRtamAM no samavatAra pAmatA nathI. jyAM sudhI cAre anuyogo ekIbhAva-bhaMgA hatA tyAM sudhI nayono samavatAra thato hato, paNa jyArathI 'pRthagRbhAva thayo-anuyogo judA judA thayA tyArathI anuyogamAM nayano samavatAra thato nathI. (14) guNapramANa be prakAre che : 1 jIvaguNapramANa ane 2 avaguNapramANa. temAM jIvano upayogarUpa guNa hovAthI A adhyayanano jIvaguNapramANamAM avatAra thAya che. temAM paNa jJAna, darzana ane cAritranA bhedathI traNa pramANa chate Ano jJAna pramANamAM avatAra thAya che. jJAnapramANamAM paNa pratyakSa, anumAna, upamAna ane AgamapramANarUpa jJAna pramANa che. te prastuta adhyayana AptapuruSanA upadezarUpa hovAthI teno Agama pramANamAM avatAra thAya che. AgamapramANamAM paNa laukika ane lokottararUpa be bhedamAM parama gurue racita hovAthI sUtra, artha ane ubhayAtmaka traNa prakArarUpa lokottara AgamamAM Ano samavatAra thAya che. tathA vAdajiivaannnnnnttnno, jIvaguNe bohabhAvao NANe / loguttarasuttatthobhayAgame tassa bhAvAo // 15 // [vizeSAvazyaka0 947 tti] jIvathI ananya hovAne lIdhe jIvaguNamAM, bodha svarUpamAM hovAthI jJAnamAM ane lokottara hovAthI tathA sUtrArthobhayarUpa hovAthI, lokottara sUtrArtha ubhayarUpa AgamamAM utare che. kemake te tat svarUpa che. /1po lokottara Agama paNa AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgamanA bhedathI traNa prakAre che. temAM arthathI tIrthakaro, . gaNadharo ane temanA ziSyonI apekSAe ane sUtrathI gaNadharo, temanA ziSyo ane ziSyonA ziSyonI apekSA karIne kramazaH AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgamane viSe A adhyayanano avatAra thAya che. saMkhyApramANa anyatra (anuyoga dvAramAM) vistRta kahe che temAM A adhyayanano parimANa (sAtamI) saMkhyAmAM avatAra thAya che. temAM paNa kAlikakRta ane dRSTivAdadbhuta parimANarUpa be prakAramAM, e kAlikazruta hovAthI kAlikazruta parimANa saMkhyAmAM ane temAM paNa zabdanI apekSAe saMkhyAta akSara, padAdi svarUpa vaDe saMkhyAta parimANamAM avatare che tathA paryAyanI apekSAe Agama anaMtAgama paryAyarUpa hovAthI anaMtaparimANAtmaka saMkhyAmAM avatare che. temaja kahyuM che ke- mAtA mavitA pannavA' [samavAyA 37] ityAdi. 4. vaktavyatA - vaktavyatA 1 svasamaya, parasamaya ane 3 svaparasamayanA bhedathI traNa prakAranI che. temAM A adhyayana svasamaya vaktavyatAmAM ja avatare che. kAraNa? sarva adhyayano svasamayarUpa hovAthI. bhASyakAre kahyuM che keprsmo ubhayaM vA, sammaddihissa samao jeNa / tA savvajjhayaNAI, sasamayavattavvaniyayAI / / 16 / / [vizeSAvazyaka0 953 tti] parasamaya ane ubhaya (svapara) samaya, te samyagadRSTine svasamaya ja che, kAraNa ke te samyagdaSTi teno yathArtha viSayavibhAga kare che. jo ke keTalAeka adhyayanamAM parasamaya ane ubhayasamayanI vaktavyatA saMbhaLAya che, to paNa samyagdaSTie grahaNa karela hovAthI sarva adhyayano svasamaya vaktavyatAmAM niyata che. (16) | 1. Arya vaira (vajasvAmi) paryata kAlikazrutano anuyoga judo na hato tyAre nayono samAvatAra thato hato. tyArabAda AryarakSitasUri vaDe kAlikazruta ane dRSTivAdamAM anuyoga judA thayA, pahelAM eka anuyogamAM cAre anuyoganI vyAkhyA thatI hatI, pachI upayogathI bhAvabhAvane jANI AryarakSitasUrijIe anuyoga judA judA karyA. enuM vizeSa varNana Avazyaka TIkAdithI jANavuM. 2. 1 nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 kSetra, 5 kAla, 6 upamA, 7 parimANa ane 8 bhAva e ATha prakAre saMkhyA pramANe kahela che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane upakramavarNanam tathA adhikAra vaktavyatA vizeSa ja che, te ekatva viziSTa AtmAdi padArthanA kathana lakSaNarUpa che. pratyeka dvAramAM aMgIkRta adhyayana samavatAra lakSaNarUpa che te lAghava mATe AnupUrvI Adi dvAromAM varNana karela hovAthI ahiM punaH kahetA nathI. vaLI paNa kahyuM che ke-- ahuNA ya samoyAro, jeNa samoyAriyaM paiddAraM / egANamaNugao, so lAghavao Na puNa vacco ||17|| [vizeSAvazyaka 956 tti ] have samavatArano avasara che. te eka sthAnano avatAra lAghava mATe dareka dvA2e pahelAMthI ja kahela che. tethI punaH ahIM kahetA nathI. (17) 1 oghaniSpakSa, 2 nAmaniSpakSa, 3 sUtrAlApakaniSpanna bhedathI traNa prakAre nikSepa karAya che. kahyuM che ke-- bhaNa gheppaya suhaM nikkhevapayANusArao satthaM / oho nAmaM suttaM, nikheyavvaM tao'vassaM // 18 // [vizeSAvazyaka0 957 tti ] nikSepa padanA anusArathI adhyayana vA uddezaka sukhapUrvaka bhaNAya che ane grahaNa karAya che, te kAraNathI 1ogha, 2 nAma ane 3 sUtrAlApakaniSpanna A traNe avazya nikSepa karavA yogya che. (18) temAM oghanuM svarUpa nIce pramANe che-- 1. ogha : oho jaM sAmannaM, suyAbhihANaM cauvvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM, Ao jhavaNA ya patteyaM / / 19 / / nAmAdi caubmeyaM, vaNNeUNaM suyANusAreNaM / egaTThANaM jojjaM, causuM pi kameNa bhAvesu ||20|| ( yugmaM ) [vizeSAvazya0 198-156 i] zrutanuM je sAmAnya nAma tene ogha kahevAya che. te cAra prakAre che--1 adhyayana, 2 akSINa, 3 Aya ane 4 kSapaNA. te pratyeka adhyayanAdinuM zrutAnusAra nAmAdika cAra prakAre varNana karIne kramazaH teonA bhAva nikSepAmAM eka sthAnanI yojanA karavI. (19-20) tyAM adhyAtma mana te zubha manane viSe gamana thayuM arthAt jethI AtmAnuM gamana thAya che ane jethI adhyAtma zabdavAo zubha mana tenuM AtmAne viSe laI AvavuM thAya che athavA bodha, saMyama ane mokSa e traNanI jethI adhika prApti thAya che te adhyayana jANavuM. prAkRta' zailI vaDe mAyA kahevAya che. bhASyakAre A saMbaMdhamAM kahyuM che ke je suhajjhappayaNaM, ajjhappANayaNamahiyamayaNaM vA / bohassa saMjamassa va mokkhassa va to tamajjhayaNaM // 21 // [vizeSAvazyaka 0 960 tti ] je vaDe zubha adhyAtma thAya, athavA prApta karAve te adhyayana athavA bodha-saMyama ane mokSa e traNane adhikapaNe prApta karAve te adhyayana. // 21 // zruta-bhaNAya, vizeSapaNe smaraNa karAya ane jaNAya te adhyayana che. kahyuM che ke-- ajjhINaM dijjaMtaM, avvocchittinayato alogo vva / Ao nANAINaM, jhavaNA pAvANa khavaNaM tti (kammANaM ) // 22 // [vizeSAvazyaka0 961 tti] tathA niraMtara ApavA chatAM paNa je kSINa na thAya (athavA avyuddhittinayathI alokanI mAphaka kadI paNa kSINa na thAya) te akSINa, jJAnAdikanA lAbhano hetu hovAthI Aya, pApakarmonA nAzano hetu hovAthI kSapaNA kahevAya che. (22) 1. mUla aAppALayAM zabda che paraMtu prAkRta zailIthI pvA ane AkArano lopa thavAthI aAyAM thAya che. 8 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 nAma niSpanna nikSepAmAM to A adhyayananuM eka sthAnaka evuM nAma che te mATe eka zabda ane sthAna zabdano nikSepa kahevA yogya che. temAM eka zabda nAmAdi sAta prakArano che. taf- 2. nAma :- nAma ThavaNAre davie', mAuyapaya saMgahekkae ceva / pajjava bhAve ya tahA, sattete ekkagA hoti / / 23 / / zivAti ni 8,228; 3ttarAdhyayana niH 142,378]. temAM 1 jenuM eka evuM nAma hoya te nAma eka, 2 pustakAdine viSe sthApana karela ekaika aMka te sthApanA eka, 3 dravya eka te 'sacitta, acitta ane mizra bhedarUpa traNa prakAre che. 4 mAtRkApada eka to ? 3pa vA ra vigame; vA vAyuverU vA-e mAtAnI mAphaka sakala zAstranA mULabhUta hovAthI avasthita tripadamAMthI koI paNa eka vivakSita pada, athavA akArAdi akSarAtmaka mAtRkAmAMthI koI paNa akArAdi eka akSara te mAtRkApada eka, 5 saMgraha eka eTale eka zabdanA uccAra vaDe paNa ghaNA arthano saMgraha karAya che. jema jAtinA prAdhAnya vaDe vrIhi arthAt vrIhi zabdathI aneka jAtanA cokhAno saMgraha thAya che te saMgraha eka, 6 paryAya eka-ghaTa dravyanA zibikAdi eka paryAyarUpa, 7-bhAva eka-dayikAdi cha bhAvamAMthI koIpaNa eka bhAvarUpa. (23) ahiM bhAva eka vaDe adhikAra che jethI gaNanA lakSaNa viziSTa sthAna viSaya A eka che. valI gaNanA te saMkhyA. saMkhyA te guNa ane guNa te bhAva, sthAna zabdano nikSepa to prathama ja kahela che temAM gaNanA sthAna vaDe ahiM adhikAra che; tethI eka lakSaNa je sthAna saMkhyAbedarUpa eka sthAna, ane eka sthAna viziSTa jIvAdi arthanA pratipAdanamAM samartharUpI adhyayana paNa eka sthAna che. ghaniSpanna ane nAmaniSpanna e bane nikSepa kahevAyA. 3. sUtrAlApaka - have sUtrAlApaka nikSepa kahevAno samaya Avela che tenuM svarUpa A pramANe--kRta ne mayukhanA ItyAdi : sUtrapadono nikSepa, nAmAdinuM sthApana te kahevAno samaya prApta che paNa te kahetA nathI. kAraNa? sUtra chate teno saMbhava chesUtra to sUtrAnugamamAM che ane te anugamano ja bheda che, mATe pahelAM anugama ja varNavAya che. anugama be prakArano che : 1 niyuktianugama ane 2 sUtrAnugama. temAM niyukti anugama 1 nikSepaniyukti, 2 upoddhAtaniyukti ane 3 sUtrasparzikaniyuktinA bhedathI traNa prakArano che. temAM paNa nikSepaniyukti anugama sthAna, aMga, adhyayanAdi eka zabdanA nikSepanA pratipAdanathI niyuktianugamanuM paNa pratipAdana thayuM ja che. upodyAtaniyukti anugama to-2" nidda ra ni ' [mAvaya ni. 240-42; vizoSAvazya 2484-1481] ItyAdi (mahAbhASyanI) be gAthAthI jANavo. sUtrasparzikaniyukti anugama to 'vyAkhyAnA lakSaNarUpI saMhitAdi cha prakAramAM 1 padArtha, 2 padavigraha, 3 cAlanA ane 4 pratyavasthAna lakSaNarUpa je vyAkhyAnanA cAra bhedasvarUpa te sUtrAnugamane viSe saMhitA ane pada lakSaNa viziSTa vyAkhyAnanA be bheda chate hoya che. A kAraNathI sUtrAnugama kahevAya che. temAM alpagraMtha (thoDA zabdavALuM) mahAna arthAdi viziSTa sUtranA lakSaNa sahita ane alitAdi doSa rahita sUtra uccAra karavA yogya che. te A pramANe- suyaM me AusaM| teNaM bhagavatA evamakkhAyaM ||suu01|| 1. sacitta dravya te puruSa, acitta dravya te rupIo ane mizra dravya te AbhUSaNayukta puruSa ityAdi. 2. uddese niise ya, niggame khetakAlapurise y| kAraNapaccaya lakkhaNa nae, samoyAraNANumae // 973 / / kiM kahivihaM kassa, kahiM kesu # vira dava vArtA # saMtaramaviDhiyuM, mavA-risa-zvAsa-nirutti II74 || [viroSAvALuM) zabdArtha-1 uddeza, 2 ' nirdeza, 3 nirgama, 4 kSetra, 5 kAla, 6 puruSa, 7 kAraNa, 8 pratyaya, 9 lakSaNa, 10 naya, 11 samavatAra, 12 anumata, 13 zuM, 14 keTalA prakAre, 15 konuM, 16 kyAM, 17 konAmAM, 18 kevI rIte, 19 keTalo hoya, 20 keTaluM aMtara, 21 aMtara rahita, 22 bhava, 23. AkarSa, 24 sparzanA, 25 niruktidvAra e pacIza dvAro vaDe jANavA yogya che. 3. sUtranA ATha guNo ane batrIza doSanA abhAvanuM svarUpa mahAbhASyanI TIkAthI jANI levuM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram (mU0) zrI sudharmAsvAmI jaMbUsvAmI pratye kahe che--he AyuSman ziSya! te mahAvIra bhagavAne A pramANe (AgaLa kahevAze tema) je kaheluM te meM sAMbhaLeluM che (te ja huM kahuM chuM). // 1 // (TI0) A sUtranI vyAkhyA saMhitAdikrama vaDe huM kahuM chuM. te viSe bhASyakAra kahe che-- suttaM 1 payaM 2 payattho 3, saMbhavato 4 viggaho viyAro ya 5 (cAlanetyartha) / dusiyasiddhI 6 nayamaya-visesao neyamaNusutaM // 24 // [ vizeSAzyaka0 1002 tti ] 1 askhalitAdi guNa sahita sUtra kahevuM. 2 pachI padaccheda kahevo, 3 padano artha kahevo, 4 jo samAsano saMbhava hoya to samAsa (vigraha) karavo, 5 pachI vicAra-tarka (zaMkA) ka2vo, 6 pachI dUSaNane dUra karavuM (zaMkAnuM samAdhAna) te pratyavasthAna, te paNa nayonA mata vizeSa vaDe karavuM. (24) ema dareka sUtranuM vyAkhyAna karavuM. temAM sUtra eTale saMhitA te kahevAyela che, kemake sUtrAnugama saMhitArUpa che. kahyuM che ke--'hoD yo vonuM, sapayacheya suyaM suvALuLamo'1 [vizeSA. 2006 tti] ti. sUtrAnugama padaccheda sahita sUtrane kahI kRtArtha thAya che. askhalitAdi guNa sahita uccArela sUtramAM keTalAeka artho DAhyA puruSone samajAyela ja che. A kAraNathI saMhitA vyAkhyAno bheda thAya che ane na jANela arthane jANavA mATe padAdi, vyAkhyAnA bhedo pravarte che. tyAM vyAkhyA bhedamAM--'zruta mayA AyuSman! tena mAvatA vamAvyAtam' kRti AvI rIte padonI vyavasthA karI tyAre sUtrAlApakaniSpanna nikSepano avasara che. temAM A vyavasthA che. jattha u jaM jANejjA, nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavi ya Na jANejjA, caukkayaM nikkhive tattha / / 25 / / [AcArAMga ni. 4; anuyoga sU. 8 tti] jyAM je (jeTalA) nikSepA jANI zakAya tyAM te (teTalA) nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva vage2e nirvizeSa (samasta) nikSipta karavA, ane jyAM vadhAre na jANI zakAya tyAM cAra nikSepA (nAma, sthApanA, dravya, bhAva) ochAmAM ochA avazya sthApana karavA. (25) temAM nAmazruta ane sthApanAzruta pratIta che. upayoga rahita bhaNanAranuM sUtra athavA patraka (pAnAM) ane raipustakamAM raheluM-lakheluM te dravyazruta che ane bhAvazruta to zrutanA upayogavALAne hoya che. ahiM zroteMdriya dvArA thayela upayogalakSaNarUpI bhAvazruta vaDe adhikAra che. tathA 'ADasa'ti--AyuSya eTale jIvita nAmAdi bhedathI daza prakAre che. te A pramANe-- nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3, ohe 4 bhava 5 tabbhave ya 6 bhoge ya 7 / ' saMjama 8 jasa 9 kittI 10, jIviyaM ca taM bhaNNatI dasahA / / 26 / / [Ava0ni0 1056; vizeSAvazyaka0 3510] tenAM nAma 1 ane sthApanA 2 sugama che. 'vi'ttisacetanAdi bhedavALuM dravya ja jIvanano hetu hovAthI te jIvita che te dravyajIvita 3, nArakAdi paryAya vizeSa rahita AyuSya dravya mAtra (AyuHdalika) je sAmAnya jIvita te oghajIvita 4, nArakAdi bhava viziSTa jIvita te bhavajIvita; jemake nArakanuM jIvana vage2e 5, samAna jAtIyapaNe pUrvabhavanuM jIvana te "tadbhavajIvita; jema ke manuSya mRtyu pAmIne pharIne manuSyapaNe utpanna thAya te 6, bhogajIvita cakravartI vagerene hoya 7, saMyamajIvita sAdhuone hoya 8, yazajIvita 9 ane kIrtijIvita 10 jema mahAvIra prabhune hatuM tema. ema daza prakAranuM jIvItavya kahela che. ahIM jIvita eTale AyuSya ja che, tathA ahiM saMyamaAyuSya, yazaAyuSya ane kIrttiAyuSya vaDe 1. suttAbhAvazAso, nAmAztrAsavinionA uttarAI z001|| 2. patraka ane pustakamAM lakheluM sUtra bhAvadyutanuM kAraNa hovAthI te dravyazruta che. 3. vizeSAvazyaka bhASyamAM 'nasa jittI'nA sthAne anama ane nasa A be lIdhela che. bhASAMtara bhAga-2, pRSTha kramAMka 5440 4. deva, nAraka ane yugalikane tadbhavajIvita hotuM nathI, kAraNa te devAdi pharIne tenI te ja yonimAM upajatA nathI. 5. vAkya, nikSepanA avasaramAM bhASAnA nikSepanI mAphaka ahiM AyuSyanA prastAvamAM jIvitano nikSepa karela che. 10 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 adhikAra che. evI rIte zeSa padonA jema saMbhava thAya tema nikSepa kahevA yogya che. A rIte sUkAlApaka nikSepa kahevAyo. punaH padArtha (padano artha) nuM varNana A prakAre-ahiM pAMcamA gaNadharadeva zrI sudharmAsvAmI jaMbUnAmanA potAnA ziSya pratye cokkasa pratipAdana kare che kemeM sAMbhaLeluM che 'mADa'vi. saMyamanI pradhAnatA vaDe prazasta athavA ghaNuM AyuSya che vidyamAna jene te AyuSmanuM tenA saMbodhanamAM he AyuSyan ziSya! 'te'ti-je najIka, AMtarAvALuM, sUkSma, bAdara, bAhya ane atyaMtara sakala padArthone viSe abAdhita bolavApaNuM hovAthI yathArtha vaktApaNe jagatamAM prakhyAta, athavA pUrvabhavamAM meLavela che tIrthakara nAmakarmAdi lakSaNarUpa parama puNyano samUha jeNe, vinAza thaI che anAdi kAlanI lAgelI mithyAdarzanAdi vAsanA jenI, choDela che mahAnuM rAjyavaibhava jeNe, devAdinA upasarga samUhanA saMsarga vaDe avicalita che zubha dhyAnamArga jeno, sUryanI mAphaka ghanaghAtI karmarUpI nibiDa vAdaLAnA samUhane toDavA vaDe prakAza pAmela che. nirmala kevalajJAnarUpI bhAnumaMDala jemanuM, idrorUpI bhramaronA samUha sevyA che caraNakamala jenA, madhyamAM nAme nagarImAM prathama thayela che pravacana jemanuM evA zrI mahAvIra prabhu, 'mAvatA' aSTa mahAprAtihArya [azokavRkSAdi] rUpI samasta aizvaryAdi sahita te bhagavAne, ApavAma'ti A AgaLa kahevAze evA ekatvAdi prakAra vaDe 'mArAmi'ti A eTale jIva, ajIvanAM lakSaNanI asaMkIrNatA eika bIjAmAM maLI na jAya te] rUpI maryAdA vaDe, athavA samasta padArthanA vistArathI vyApaka lakSaNarUpI abhividhi vaDe yAta'-AtmAdi vastuno samUha kahela che. ahiM zratazi'ti-A nirNayane kahenAra zabda vaDe pote cokkasa kareluM hoya te ja bIjAne kahevA yogya che ema kahyuM; anyathA kahevAmAM UlaTo doSano saMbhava che. kahyuM paNa che ke- kiM etto pAvayaraM?, samma aNahigayadhammasabbhAvo / annaM kudesaNAe, kaTThayarAgaMmi pADei // 27 // te nathI jANela siddhAMtano sadbhAva jeNe evo te unmArganI dezanA vaDe bIjAne mahAkaSTakArI aparAdhamAM pADe che ane pote paDelo ja che), AthI utkRSTa bIjuM kyuM pApa che? arthAt koI nathI. (27) 'ti A zabda vaDe upakramadvAra vaDe kahevAyela je bhAvapramANa dvAragata AtmA, anaMtara ane paraMpara bhedathI bhinna Agamane viSe A kahevAto graMtha, arthathI anaMtarAgama ane sUtrathI to AtmAgama che. 'mAyuSpatri'ti A zabda vaDe to ziSyanA cittane AlhAda karanAra komala vacana vaDe AcArye upadeza karavo joIe tema jaNAvela che. 3 raM- , dhammamaiehiM aisuMdarehiM kAraNaguNovaNIehiM / palhAyaMto ya maNaM, sIsaM coei Ayario // 28 // [3DezamAnA 104 utta]. dharmamaya vacanothI ati suMdara bhASA vaDe, kAraNa eTale potAne bhaNavAnuM prayojana ane guNa-zIkhanAra ne jJAnapAtratA vagere batAvavA vaDe ziSyanA cittane AnaMda karAvatA AcArya ziSyane preraNA kare che. (28) - prANIone AyuSya atizaya vahAluM hovAthI AyuSmanuM zabda atyaMta harSajanaka che. kahyuM paNa che ke'svve pANA piyAuyA appiyavahA sahAsAyA dukkhapaDikUlA savve jIviukAmA savvesiM jIviyaM piyaM' / / 29 / / [nAvAra sUtra 78] sarva prANIone AyuSya priya hoya che ane vadha apriya che, sukha anukUla ane duHkha pratikUla hoya che, badhA jIvavAnI icchAvALA hoya che ane sarvane jIvita priya hoya che. (29) tathA tRNAyApi na manyante, putradArArthasampadaH / jIvitArthe narAstena, teSAmAyuratipriyam // 30 // manuSyo, jIvana mATe putra, strI ane dhanasaMpattine tRNa (ghAsa) tulya paNa nathI mAnatA, kAraNa ke teone AyuSya ati vahAluM hoya che. (30) , athavA gAyuSya--A zabda vaDe grahaNa, dhAraNAdi guNavALA ziSyane zAstrano artha devA yogya che e artha jaNAvavA mATe sarva guNonA AdhArabhUta, samasta guNanA upalakSaNarUpa lAMbA AyuSyarUpa guNa vaDe guru dvArA ziSyane AmaMtraNa karAyuM che. 11 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram kahyuM paNa che kevudve'vi doNamehe, na kaNhabhUmAu' loTThae udayaM / gahaNa-dharaNAsamatthe, iya deyamacchittikArimmi / / 31 / / [vizeSAvazyaka. 1458 tti] droNa nAmanA megha varSe chate paNa kALI bhUmimAMthI pANI bahAra jatuM nathI arthAt aMtaramAM samAI jAya che. evI rIte jene jJAna ApavAthI nAza na thAya evA grahaNa ane dhAraNa karavAmAM samartha ziSyane viSe gurue jJAna ApavuM joIe. (31) pUrvokta guNathI viparIta ziSyane jJAna ApavAmAM gurune doSa che. mAda - Ayarie suttammi ya, parivAo suttaatthapalimaMtho / anesi pi ya hANI, puTThA vi na duddhadA(yA) vaMjhA / / 32 // [vizeSAvazyaka0 1457 tti] ayogya ziSyane jJAna ApavAthI AcArya ane zrutano avarNavAda thAya che temaja sUtra ane arthano vinAza thAya che. bIjA ziSyone paNa jJAnano lAbha maLato nathI. vizeSa kAla mahenata karavAthI ziSya zA mATe kaMI paNa grahaNa na kare? ema koI zaMkA kare to tene A dRSTAMta kahevuM ke--jema gAyanA paga bAMdhIne tenA stanonuM sArI rIte mardana karIe to paNa ane puSTa hovA chatAM paNa vAMjhaNI gAya hoya te dUdha na ja Ape. (32) tena'ti A zabda vaDe to AtatvAdi guNothI jAherapaNe nAma dharAvanAra vaDe (kaheluM) tethI A adhyayanamAM pramANapaNuM batAvela che. vaktAnA guNonI apekSAe vacananuM prAmANya hoya che. 'mAvata'ti A zabdathI prastuta adhyayana svIkAravA yogya jaNAvela che. atizayavAnuM (prabhu) avazya svIkAravA yogya che, temanuM vacana paNa upAdeya che. athavA tevi'ti A zabdathI upoddhAtaniyuktimAM aMtargata trIjuM nirgadvAra batAvyuM che. (dravyathI) mithyAtvarUpa aMdhakAra Adi doSothI nirgata (nIkaLelo) je puruSa, tethI nIkaLeluM A adhyayana, kSetrathI apApA (madhyamA) nagarImAM, kAlathI vaizAkha zukla agyArasanI prathama porasIne viSe ane bhAvathI kSAyikabhAvamAM vartamAna hovAthI-A pramANe Ano guruparvakrama (guruparaMparA) rUpI saMbaMdha dekhADelo che. vaLI tathAvidha bhagavAne je kaheluM che te saprayojana ja che. evI rIte sAmAnyathI A adhyayananI saprayojanatA darzAvI. parama aizvaryavAna jinezvaro puruSArthane binaupayogI kahetA nathI, kAraNa ke tema kahevAthI bhagavAnapaNAnI hAni thAya. A ja kAraNathI Ano upAya-upeya (kAraNakArya) bhAvarUpI saMbaMdha paNa dekhADela che. bhagavAne je kaheluM te A sUtrarUpe guMthAyeluM e upAya ane puruSArtha e upeya jANavo. A kAraNathI ja zrotAo zravaNamAM pravarte che. kahevuM che kesiddhaarthN siddhasambandhaM zrotuM zrotA pravartate / zAstrAdau tena vaktavyaH sambandhaH saprayojanaH // 33 // [nI.sto.vA 7 ti] sAMbhaLanAra, siddha che saMbaMdha jenA evA nirNata arthavALA zabdane sAMbhaLavA mATe pravarte che. te kAraNathI zAstranI zarUAtamAM prayojana sahita saMbaMdha kahevo joIe. (33) 'pavana'ti A zabdathI bhagavAnanA vacanathI Atma (amAruM) vacana juduM nathI, A kAraNathI ja svavacananuM pramANapaNuM batAveluM che. sarvajJa-vacananA anuvAdarUpe mAtra amAruM vacana che, athavA vamiti-viSayapaNAe karI ekatvAdi prakAra kahela che. aviSayapaNAnI zaMkA vaDe kAgaDAnA dAMtanI parIkSAmAM jema koI pravRtta thato nathI tema zrotAonI apravRtti na thAya, e hetathI bArAtami'ti-A zabdathI kaheluM vacana apauruSeya vacanano asaMbhava hovAthI apauruSeya vacanarUpa nathI. kahyuM che ke- 1. MT mUrvitra mata $widhUma, tasmAn ! ni pomAro] 2. vaizAkha zukla dazamInA divase mahAvIra prabhune kevalajJAna utpanna thayuM ane vaizAkha suda 11 nA tIrthasthApanA karI tethI anyUyArasa jaNAvI che. [12 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 veyavayAM na.mALa, goteya ti nimniya (ti samaya) neLa / vmavRMtaviruddha, vayAM = JojJeyaM 2 rU4|| vuccai tti vayaNaM, purisAbhAve u neyamevaM ti / tA tassevAbhAvo niyameNa aporuseyatte ||35|| (yugmam ) jaM [padmavastu. 2278-2276 kRti] je hetuthI apauruSeya veda vacana nirmANa karAyela che tethI pramANabhUta nathI, kAraNa ke vacana ane apauruSeya A baMne paraspara atyaMta viruddha che. je bolAya che te vacana, puruSanA abhAvamAM to vacana ja kyAMthI hoya? te kAraNathI apauruSeyatvamAM cokkasa vacanano ja abhAva che. (34-35). athavA A (vakSyamANa) bhagavAne kaheluM che, paNa bhIMta vagarethI nIkaLeluM nathI. koIka A pramANe svIkAre che-- tasmin dhyAnasamApanne cintAratnavadAsthite / niHsaranti yathAkAmaM kuDyAdibhyo'pi dezanA ||36|| [tattvasaMgraha rU240] dhyAnamAM prApta thayela ane te prabhu sthira thaye chate ciMtAmaNi ratnanI mAphaka yathAkAma (icchita jema thAya tema) bhIMta vagerethI paNa dezanAo nIkaLe che. (36) A varNanano asvIkAra karavA mATe kahe che ke-- kuDyAdiniHsRtAnAM tu na syAdAptopadiSTatA / vizvAsazca na tAsu syAt kenemAH kIrttitA iti // 37 // [tattvasaMgraha 2243] bhIMta vagerethI nIkaLela dezanAo to AptapuruSa vaDe upadezAyelI nahiM thAya, te dezanAomAM vizvAsa paNa nahi thAya. kAraNa ke A dezanAo koNe kahelI che tevI zaMkA paNa pragaTaze. (37) badhA padanA samudAya vaDe potAnI uddhatAIno tyAga karavAthI gurunA guNonI prabhAvanAmAM tatpara evA puruSoe ziSyo mATe dezanA karavI ema kahyuM. evI rIte dezanA ApavAthI ziSyo guruone viSe bhaktiparAyaNa thAya, bhaktiparAyaNatA vaDe vidyAdinI paNa saphaLatA thAya. yadu-- . bhattIe jiNavarANaM, khijjaMtI puvvasaMciyA kmmaa| AyariyanamokkAreNa, vijjA maMtA ya sijjhati ||38|| [Avazyaka ni0 1110 tti ] jinezvaronI bhakti ka2vAthI pUrvasaMcita karmo kSaya pAme che. AcAryane namaskA2 ka2vAthI vidyA ane maMtro siddha thAya che (38). ahiM namaskAra e bhakti ja che athavA 2'ADaaMteI'ti e zabda bhagavAnanuM vizeSaNa che. AyuSmAn ciraMjIvI bhagavAna vaDe e pramANe teno artha che. A vizeSaNathI bhagavAnanuM bahumAna maMgaLarUpa hovAthI bhagavAnanuM bahumAnagarbhita maMgala kaheluM che. athavA 'AyuSyatte'ti bIjA mATe (paropakAra mATe) dezanAdi pravRtti vagerethI, prazasta AyuSyane dhAraNa karanArA mokSaprApti karIne paNa tIrthano tiraskArAdi joIne, abhimAnAdi bhAvathI pharIne A lokamAM AvanA2nI jema aprazasta AyuSane dhAraNa karatA nathI. itaradharmI keTalAeka vaDe Ama kahevAya che ke-- jJAnIno dharmmatIrthasya karttAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH / / 39 / / dharmatIrthanA karanArA jJAnIo, paramapada (mokSa) pAmIne, tIrthanA tiraskArathI pharIne paNa saMsAramAM Ave che. (39) jemake-- 1. tAlvAdi sthAnajanya vacana che ane apauruSeyamAM tAlvAdi sthAnano abhAva hovAthI vacanano uccAra ja thaI zake nahiM. 2. prathama 'ANaM! teI'e be padonA bhinna-bhinna artha kahela che. ahiM AsaMtenuM eka zabdarUpa kahela che ne te bhagavAnanuM vizeSaNa che. 3. mokSamAM jaIne pharI saMsAramAM avatAra dhAraNa karavo e aprazasta che. 13 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram [yadA yadA hi dharmasya, glAnirbhavati bhArata! / abhyutthAnamadharmasya, tadA''tmAnaM sRjAmyaham / / 1 / / ] evI rIte ja rAgadveSano samUla nAza na thavAthI tenuM vacana apramANika che. rAgAdino samUla nAza thaye chate kyA kAraNathI pharI A lokamAM Agamanano saMbhava thAya? athavA AyuSmatA prANane dhAraNa karanArA, paraMtu sadA saMzuddha siddharUpe nahi tene akaraNa(azarIra)paNAthI bolavAno asaMbhava che. athavA 'visaMte 'ti e mayA zabdanuM vizeSaNa che tethI mAhitigurue dekhADelI maryAdA vaDe vasavuM, maryAdAe vasavAthI--e zabda vaDe paramArthathI gurunI AjJAmAM rahevArUpI gurukulavAsanuM vidhAna arthathI kahyuM che. gurukulavAsa jJAnAdinA hetubhUta che. je va NANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 40 // gIyAvAso ratI dhamme, aNAyayaNavajjaNaM / niggaho ya kasAyANaM, eyaM dhIrANa sAsaNaM // 41 / / (yugmaM) [vizeSAvazyaka0 3459-3460] gurukulavAsamAM raheto thako (sAdhu) zrutajJAnAdinuM bhAjana thAya, samyakatva ane cAritramAM atizaya sthira thAya mATe jeo gurukulavAsane yAvat jIvanaparyata choDatA nathI teone dhanya che ne teo dharma-dhanane meLavanArA che (40). gItArtha bahuzruta pAse vasavuM, sAdhudharmamAM prIti, anAyatano-sAdhuone ayogya sthAnonuM varjavuM, kaSAyono nigraha-udayamAM Avela niSphaLa karavo. A ziSyone (gurukulavAsIone) zikhAmaNa che. (41) athavA 'musaMtai'ti, samRzatA-bhagavAnanA caraNakamalane bhaktipUrvaka hastayugalAdi vaDe sparza karatAM, AmRzatA zabda vaDe A pramANe kahe che. sarva zAstrane jANanAra ziSya paNa gurunI pagacaMpI vagere vinayakArya na choDavuM joIe. 3 - jahA''hiaggI jalaNaM Namase, NANAhutImaMtapayAbhi[hi]sittaM / evAyarIyaM uvaciTThaejjA, aNaMtaNANovagao'vi saMto // 42 / / [dazavaikAlika0 9 / 1 / 11] jema AhitAgni (brAhmaNa) aneka prakAranI Ahuti (vRtAdino prakSepa) ane naye svAhA ityAdi maMtrapado vaDe abhiSeka karAyela agnine namana kare che tema anaMtajJAnane prApta thayo thako ziSya paNa AcAryane vinaya vaDe se. (42) athavA 'bA saMte 'ti-mAnuSamAbena-zravaNavidhinI maryAdA vaDe guruonI AsevanAthI. e zabda vaDe paNa ema sUcana karyuM che ke zAstrokta vidhi vaDe yogya sthAne rahela ziSya guru pAsethI sAMbhaLavuM joIe, jema tema nahiM sAMbhaLavuM. kahyuM che ke - niddA-vigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhatti-bahumANapuvvaM, uvauttehiM suNeyavvaM / / 43 / / __ [Avazyaka ni0 707, paJcavastu0 10064] nidrA ane vikathAne choDIne, traNa yogane kAbUmAM rAkhIne, aMjalI joDIne, bhakti ane bahumAnapUrvaka, jema thAya tema ekacitte upayogapUrvaka sAMbhaLavuM joIe (43). evI rIte padano artha kahevAyo. padavigraha eTale samAsa sahita pada, te AkhyAta Adi padomAM darzAvela che. have cAlanA (taka) ane pratyavasthAna (samAdhAna) te baMne zabdathI ane arthathI kahe che. temAM zabdathI nanuM (zaMkA) me A zabdano mane ane mAM-chaTTI ane cothI vibhaktino ekavacanAta che. sama zabdane me AdezathI me-mAM vyAkhyAna karavA yogya che. ahiM graMthakAra samAdhAna kare che ke 'R' tRtIyAnA ekavacanAMta vibhaktino pratirUpaka A avyaya, asma zabdanA arthamAM che mATe doSa nathI. arthathI to cAlanA (zaMkA) vastu nitya che ke anitya che? nitya hoya to apracuta (nAza rahita) utpanna 1. paMDyA 22-26, paMjavatu 2358, 35reza pa 682 2. vRdanya 1723-24, nizItha ma1410-1464 3. vasaMtevi ane mAmutevi e baMne pAThAMtara che. 4. tulanA vRddhatva pa0 802 14 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 thayela, kevala sthirarUpa nityanuM lakSaNa hovAthI je bhagavAnanI samIpamAM sAMbhaLavApaNAno svabhAva (hato) te ja svabhAva ziSyane upadezapaNAmAM kema saMbhave? vaLI Ano (zrotAno) pahelA svabhAvanA tyAgamAM athavA pUrva svabhAvanA nahi tyAgavAmAM ziSyane upadezakatva hoya? jo tyAgavAmAM kahezo to 'haMta' iti khede vastunuM nityapaNuM nAza thayuM, vastu, vastunA svabhAvathI bhinna nathI. kAraNa ke svabhAvano kSaya thaye chate vastuno kSaya thAya che. e hetuthI aparityAga pakSa jo tame kahezo to te paNa nahi ghaTe, kAraNa ke yugapat (eka ja samaye) viruddha be svabhAvano asaMbhava hoya che. jo e nityapakSa svIkArazo to te paNa yogya nathI, kAraNa ke sarvathA nAza pAmate chate zrotAno zravaNakAlamAM ja vinAza hovAthI ane kathananA samayamAM bIjAnI ja utpatti hovAthI kahevAno prasaMga nahi Ave. 'yajJadatte sAMbhaLela devadattanA na kahevAnI jema. ahiM nayanA mata vaDe samAdhAna kare che. e hetuthI nayadvAranuM avataraNa kare che-naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e sAta nayo che. temAM pahelA traNa nayo, dravya e ja artha che ema kahevA vaDe dravyArthika nayamAM avatare che. bIjA cAra niyo, paryAya e ja artha che ema kahevA vaDe paryAyArthika nayamAM avatare che. te ja ubhaya matano Azraya kIdhe chate dravyArthapaNAe vastu nitya ane paryAyArthapaNe to vastu anitya che; mATe (sTAdvAdapakSe) nitya-anitya vastu che. A hetuthI goLa ane sUMThanI mAphaka pratyeka pakSamAM kahela doSano abhAve che. evI ja rIte sarva vyavahAranI pravRtti thAya che. kahevuM che kesvvN ciya paisamayaM, uppajjai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya suha-dukkha-baMdha-mokkhAdisabbhAvo // 44 / / [viroSAvaya 144-3431] sarva vastu pratisamaye utpanna thAya che, nAza pAme che ane nitya che. A banne (nityAnitya) prakAre vastune svIkAravAthI sukha, duHkha, baMdha ane mokSAdino sadbhAva ghaTI zake che. (44) : sUtrasparzikaniryukti anugama kahyo tevI rIte svIkArela sUtrano Azraya karIne sUtrAnugama, sUtrAlApakanikSepa, sUtrasparzikaniyukti, anugama ane nayo darzAvelA che. kramapUrvaka bhASyakAranuM vacana ArAdhyuM-svIkArela che te bhASyanuM vacana A pramANesuttN suttANugamo, suttAlAvagakao ya nikkhevo / suttapphAsiyanijuttI, nayA ya samagaM tu vaccaMti // 5 // [vizeSAvastha0 2002] sUtra, sUtrAnugama, sUtrAlApakagata nikSepo, sUtra sparzikaniyukti ane nayo e sarve eka sAthe dareka sUtramAM Ave che. (45) e dvArono viSaya bhASyakAre kahela che. hoi kayattho vottuM, sapayaccheyaM suaM suyANugamo / suttAlAvaganAso, nAmAinnAsaviniyogaM / / 46 / / suttapphAsiyanijjutti-niogo sesao payatthAI / pAyaM so cciya negamanayAimayagoyaro hoi / / 47 / / (yugma) [vizeSAvazya 2001-1020] asmalitAdi guNayukta sUtra ane teno padaccheda kahIne sUtrAnugama kRtArtha (saphala) thAya che, nAmAdi nikSepano saMbaMdha mAtra kahIne sUtrAlApaka nikSepa saphala thAya che ane zeSa padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyayavasthAnarUpa vyAkhyA sUtrasparzikaniryuktimAM upayoga thAya che. te padAthada prAyaH naigamAdi nayanA abhiprAyathI jaNAya che. padArthAdi kahe chate ja naigamAdi nayonI pravRtti che. (46-47). evI rIte dareka sUtramAM potAnI meLe anusaraNa karavuM. ame to koI sthAne kaMIka saMkSepa arthane kahezuM. hamaNA je 1. kAraNa? sAMbhaLanAra yazadattano vinAza hovAthI te kahI zake nahi, devadatta vidyamAna hovA chatAM paNa sAMbhaLavAnA avasare nahi hovAthI na sAMbhaLeluM kema kahI zake? 2. guDo hi kaphahetussyAt, nAgaraM pittakAraNam / ubhayorna hi doSassyA-ttadvayamauSadhaM bhavet / / 1 / / - 15 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane ekAnekAtmasiddhi 2 sUtram bhagavAne kahyuM te kahevAya che. temAM sarva padArthone jANavA mATe samyagu mithyAjJAna, zraddhA ane kriyA dvArA upayoga joDavAthI AtmAnuM sarva padArthamAM pradhAnapaNuM che. A hetuthI sUtrakAra prathama AtmAno vicAra kahe che. ll1// jo gAyA II sUrA (mU0) AtmA eka che. //// (TI0) koIka apekSAe (saMgraha nayanI apekSAe) AtmA eka che, be traNa Adi rUpa AtmA nathI. 'tatra matati satatamava4/chati-ahiM mata' dhAtu sAtatya gamananA arthamAM che e vacanathI 'mata' dhAtu gatinA arthavALo che ane gatyartha dhAtao jJAnanA arthavALA hoya che. tethI karIne ''anavarata jJAnAti' je niraMtara jANe che te AtmA (jIva). ahiM AtmA zabda nipAtathI siddha thayela che, kema ke AtmAnuM lakSaNa upayoga che tethI arthAt siddha saMsArI e be avasthAmAM paNa upayogabhAva vaDe niraMtara jANavApaNuM che tethI tathA niraMtara bodhano abhAva mAnIe to ajIvapaNAno prasaMga prApta thAya ane ajIvapaNuM thavAthI temAM pharIthI jIvatvano abhAva che ane pharIthI jIvatvabhAva svIkAravAmAM AkAzAdine paNa jIvapaNAno prasaMga Avaze, ane ema mAnavAthI jIvanuM anAdipaNuM svIkAravAno abhAva udbhavaze (arthAt jIvanuM anAdipaNuM nahi ghaTe) athavA je niraMtara potAnA jJAnAdi paryAyone prApta kare che te AtmA. zaMkA-ema mAnavAthI AkAzAdine paNa AtmA zabdanA vyavahArano prasaMga Avaze, kAraNa ke AkAza vagere paNa potAnA paryAyomAM satata gamana kare che. jo ema nahi mAnIe to AkAzAdimAM paNa apariNAma- vaDe avastupaNAno prasaMga Avaze. uttara-naiva--ema nathI; kema ke 'satata satata ti' ityAdi vyutpattimAtranuM nimittapaNuM che ane upayoga ja pravRttimAM nimitta che tethI jIva ja AtmA che paNa AkAzAdi AtmA nathI. athavA saMsArInI apekSAe bhinna bhinna gatiomAM niraMtara javAthI ane mukta (siddha)nI apekSAe bhUtakALamAM je AtmA hato te ja vartamAnamAM hovAthI AtmA che, tenuM ekapaNuM kathaMcit ja che te batAve cheHdravyArthapaNe ekapaNuM che kAraNa ke AtmAnuM eka dravyapaNuM che ane pradezArthapaNe AtmAnuM asaMkhya pradezapaNuM hovAthI anekapaNuM che. temAM dravyarUpI arthano je bhAva te dravyArthatA, pradezaguNa ane paryAyanI AdhAratA arthAt je avayavI te dravyapaNuM che. prakRSTa-jenA be vibhAga kevalInA jJAnathI paNa na thAya te pradeza arthAt niravayava aMzarUpa arthano je bhAva te pradezArthatA, guNa ane paryAyanI AdhAratArUpI avayava lakSaNa viziSTa arthapaNuM jANavuM. zaMkA-avayavI dravya ja nathI. gadheDAnA zIMgaDAnI mAphaka dravyano asaMbhava hovAthI vakSyamANa (kahevAtA) be vikalpa vaDe avayavI dravya nathI. kahe che ke-avayavI dravya avayavothI bhinna che ke abhinna che? abhinna pakSa tame svIkArI zakazo nahi; kAraNa abheda chate avayavI dravyanI jema avayavonuM paNa ekapaNuM thAya ane avayavanI jema avayavI dravyanuM paNa anekapaNuM thAya. anyathA bhinna pakSa ja siddha thAya che, dharmanuM je AbhAsana te bhedanuM kAraNa che. jo bhinna pakSa svIkArazo to avayavI dravya avayavothI bhinna che to te sarva avayavomAM sarvathA avayavI dravyanI saMkhyA thAya tyAre avayavI dravyanuM ekapaNuM kema ghaTe? ane dezathI bhinna kahezo to je dezo (vibhAgo) vaDe avayavomAM avayavI dravya varte che te dezomAM paNa te kevI rIte pravarte che? dezathI ke sarvathI? jo sarvathI kahezo to pUrvokta doSa Ave che. jo dezathI kahezo to te dezomAM paNa kema thAya? dezathI tenA dezomAM tenA dezomAM, ema vikalpo karavAthI anavasthA doSa thAya che. samAdhAna - be vikalpa vaDe avayavI dravyanuM je aghaTamAna kahyuM ke tamAruM kathana ayukta che. ame ekAMtathI bheda athavA abhedano svIkAra ja karatA nathI. avayavo ja tathAvidha ekapariNAmapaNe (eka piMDarUpe rahevAthI) avayavI dravyapaNe vyavahAra karAya che ane te (avayavo) ja tathAvidha bhinna bhinna pariNAmonI apekSAe avayavo kahevAya 1. AtmAnA vicAramAM TIkAkAra prathama vyutpanyartha darzAve che. 2. AkAzAdi potAnA paryAyomAM gamana kare che, paraMtu temAM upayoganI pravRtti nathI. 3. guNaparyAyano je samudAya te dravya, 4. ahi kathaMcit abheda pakSa kahyo. 5. ahiM kathaMcit bheda kahyo. 16. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane ekAnekAtmasiddhi 2 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 che. avayavI dravyano abhAva svIkAra karyo chate A ghaDAnA avayavo che ane A vastranA avayavo che ema je bhinnatA anubhavAya che te thaI zakaze nahi. temaja amuka samaye amuka ja kArya karavAnI icchAvALAone cokkasa karela vastunuM grahaNa nahi thAya. ane koI paNa jAtanA kAryano niyama ja nahi rahe. sanniveza (vastuviSayanA saMketothI ghaTAdinA avayavonI pratiniyatatA-pratyekamAM niyamapaNuM thaze ema jo kaho to te satya che, kAraNa ke te ja sanniveza vizeSa avayavI dravya che. vaLI viruddha dharmano adhyAsa e ja bhedanuM kAraNa che, ema je kaheluM che te paNa barobara nathI; kema ke pratyakSa jJAnane paramArtha prityakSa)nI apekSAe bhrAMtapaNuM che ane saMvyavahAra prityakSa nI apekSAe abhUtapaNuM che. bhrAMtatva ane abhrAMtatvano amArA vaDe svIkAra karAyelo hovAthI jo tame kahezo bhrAMta ane abhrAMta kema ghaTe? ema paNa tame kahevA mATe zaktimAna ho to ame A pramANe kahIe chIe ke-avayavanI jema athavA nIlavarNanI mAphaka avyabhicArIpaNe temaja pratibhAsamAna hovAthI avayavI dravya vidyamAna che. A hetu asiddha' nathI, kAraNa ke jema che tema pratibhAsano anubhava thAya che. temaja ukta hetu anekAntika ane viruddha paNa nathI, kAraNa ke sarva vastunI vyavasthA pratibhAsane AdhIna che, agara jo ema nahi mAno to koI paNa vastu siddha nahi thAya. pUrvapakSI kahe che ke kevala avayavI dravya ho. paNa AtmA AtmAno pratyakSAdi primANo] vaDe sAkSAtkAra na hovAthI vidyamAna nathI. te A pramANe-AtmA atIndriya hovAthI pratyakSa vaDe grahaNa karavA yogya nathI, anumAnagrAhya paNa nathI. liMga (ta) ane liMgI (pakSa) e banneno sAkSAt saMbaMdha dekhavA vaDe anumAna pramANanI pravRtti thAya che. AtmA AgamapramANa vaDe paNa jaNAto nathI, kAraNa ke Agamono paraspara visaMvAda [matabheda] che. samAdhAna-A asAkSAtkAratA zuM? te eka puruSane Azrita che athavA badhA puruSone Azrita che? jo eka puruSane Azrita kahezo to tethI vastu rahete chate eka puruSAzrita anupalabhyapaNAno saMbhava hovAthI AtmAno abhAva siddha thato nathI. koI eka puruSavizeSanuM ghaTAdi vastuno grAhaka je pramANa pravartatuM nathI, eTaluM ja kahevAthI sarvatra ane sarvakAlamAM ghaTAdi artha grAhaka pramANano abhAva che ema nirNaya karavA mATe tame zaktimAna nathI. pramANanI nivRttimAM pramANanuM prameya kAryapaNuM hovAthI prameya nivartana mAM kAraNa (daMDAdi)no abhAva dekhAto nathI mATe anupalaMbha heta anekAMtika doSavALo che ane badhA puruSone Azrita anupalaMbha pakSa asiddha che, mATe A anupalaMbha hetu asiddha che. tathA asarvajJa hetuthI badhA manuSyo sarvadA ane sarva sthaLe AtmAne jotA nathI ema kahevAne tame samartha nathI. vaLI kaMI vizeSa kahe che-ghaDAnI mAphaka pratyakSAdi pramANo vaDe sAkSAtkAra hovAthI AtmA che. A heta asiddha nathI jethI amArA jevA vagerene paNa pratyakSathI AtmA jaNAya che. AtmA jJAnathI bhinna nathI, kAraNa ke jJAna AtmAno dharma che, jJAna svasaMvedanarUpa che ane prathama nIlanuM jJAna utpanna thayeluM hatuM ityAdinI je smRti thavA pAme che te jJAnanuM svasaMvedanapaNuM che. svasaMvedana jJAna na thaye chate smRti thatI nathI. (jo smRti thatI hoya to) pramAtA (jANanAra) nA bIjA jJAnanI (nahiM anubhavela jJAnanI) smRti thavAno prasaMga Avaze. te mATe AtmAthI atirikta (abheda) jJAnarUpa guNanuM pratyakSapaNuM chate guNI je AtmA ne pratyakSa ja che. ahiM dRSTAMta kahe che-ghaTa nA rUpI guNa pratyakSa thaye chate guNI je ghaTa te pratyakSa thAya che. kahyuM che ke - guNapaccakkhattaNao, guNI vi jIvo ghaDovva paccakkho / - *ghaDao-vva ghippa guNI, guNamittaggahaNao jamhA // 48 // [vizeSAvazyaka0 1558] aNNo'Nanno (vva) va guNI hojja guNehiM?, jai NAma so'Nanno / NANa[NaNu] guNamittaggahaNe, dhippaI jIvo guNI sakkhaM // 49 // aha anno to evaM, guNiNo na ghaDAdayo vi paccakkhA / guNamittaggahaNAo, jIvammi kuto viAro'yaM // 50 // [vizeSAvazyaka0 1559-1560] 1. pakSamAM hetano abhAva te asiddha. 2. upalabdhi 3. potAno anubhava. 4. ghaNo vi' 5. pati 17 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane ekAnekAtmasiddhi 2 sUtram guNa-mRtyAdi-nA pratyakSapaNAthI ghaDAnI mAphaka guNI jIva paNa pratyakSa thAya che. pUrvapakSa-guNanA pratyakSapaNAthI guNI pratyakSa thAya che e hetu anaikAntika che, kema ke AkAzano guNa je zabda te pratyakSa che paraMtu guNI AkAza pratyakSa thato nathI. uttarapakSa-rUpAdinI mAphaka zabda iMdriyagrAhya hovAthI AkAzano guNa nathI paraMtu pudgalano guNa che, mATe tame kahela te hetu anaikAMtika che tema nathI. guNonuM pratyakSapaNuM chate guNInuM pratyakSapaNuM kema thAya? ema jo kahetA ho to amo pUchIe chIe ke- guNothI guNIne bhinna mAno cho ke abhinna? jo abhinna hoya to jJAnAdi guNane grahaNa karavA mAtrathI guNI (AtmA) sAkSAt grahaNa thAya ja. jo guNothI guNI bhinna che to ghaTa Adi guNI tenA rUpAdi guNonuM pratyakSa thavAthI je grahaNa thAya che te paNa na thavuM joie. jo A pramANe che to kevala jIvanA viSayamAM ja abhAvanA vicAra zAthI thAya che? (48-49-50). jeo sarva padArthasamUhanA svarUpanA AvirbhAva (prakAza)mAM samartha jJAnIo che teone to sarvAtmabhAve (sarvathA ja) pratyakSa thAya che. temaja anumAna pramANa vaDe AtmA jaNAya che te A pramANe-A zarIra vidyamAna kartA vaDe bhogyapaNuM1 hovAthI bhAta, vastra vagerenI jema karAyeluM che. AkAzanuM phUla vipakSa dRSTAMta che. te vidyamAna kartA jIva che. zaMkA-odananA kartAnI mAphaka AtmA mUrta siddha thAya che, mATe 'bhogyatva' hetu, sAdhya je amUrta AtmA te bhogyatvathI viruddha hovAthI sAdhyaviruddha che. samAdhAna-e tamAruM kathana yogya nathI. saMsArI jIvane mUrNapaNe paNa svIkArela hovAthI bhogyatva hetu sAdhya viruddha nathI. bhASyakAra kahe che ke-- no jattAdri nIvo, sAviruddha(o)tti te mad duggA[ddonnA] | muttApasaMgAmo, taM no [7]saMsArano rono [vizeSAvazyaka0 1570 ttiM ] je kartA vagere che te jIva che. mUrttatvAdinA prasaMgathI A anumAno sAdhya viruddhanA sAdhaka thaze, ema tArI buddhi thAya to temAM saMsArI jIvane sAdhavAmAM e mUrttatvAdi doSa nathI AvatA. (51) liMga ane liMgI (hetu ne pakSa) nA sAkSAt saMbaMdhanA dekhavA vaDe anumAnanI pravRtti thAya che, e tamAruM kahevuM ayogya che; kAraNa ke e hetu anaikAntika doSavALo che. liMgI sAthe vyAptivALo je liMga tenA upataMbhanA abhAva vaDe anumAnanI ja ekAMtathI apravRtti che. hAsya, rudana vage2e liMga (hetu) vizeSa je, grahAkhya liMgI (pizAcAdi) nA vyApta jJAna vinA paNa pizAcAdinuM anumAna karAve che. jo tame ema kahezo ke deha e ja pizAca che, parantu tema nathI kAraNa ke vyApti jJAnanA niyAmakathI jyAM jyAM deha che tyAM tyAM pizAcanuM darzana thavuM joIe paNa bIjAnA dehamAM pizAca dekhAto nathI. vaLI bhASyakAra kahe che ke-- so'gaMto jamhA, liMgehi samaM adiTThapuvvo'vi / gahaliMgadarisaNAto, gaho'Numeyo sarIraMmi // 52 // [vizeSAvazyaka0 1566 tti ] liMgo (hAsyAdi cihno) vaDe pUrve nahi joyela je pizAca tenA hAsyAdi cihno vaDe A zarIramAM pizAca che ema anumAna karavA yogya che, mATe tamAro hetu anaikAntika che. AtmA AgamapramANa vaDe jaNAya che. (52) 'ze AyA' e ja vacanathI anya Agamo vaDe AtmAnA visaMvAdanI saMbhAvanA karavA yogya nathI, kAraNa ke A Agamane sunizcita AptapuruSe kahela che. ahiM ghaNuM kahevAnuM che te sthAnAMtarathI jANavuM. AtmAno abhAva chate jAtismaraNAdi ane mRtyu pAmela pitA, dAdA vagerethI karAyela anugraha ane upaghAta (lAbha-hAni) prApta nahiM thAya. AtmAnuM sapradezapaNuM to avazya svIkAravA yogya che. avayavanA abhAvamAM to hastAdi avayavonA ekatva (ekapaNA)no prasaMga Avaze ane dareka avayava prati sparzadinI anupalabdhino prasaMga Avaze. grIvAdi dareka avayavamAM jaNAtuM rUpa guNaviziSTa ghaDAnI jema caitanya 1. AtmA bhoktA ane zarIra bhogya che. 2. e sapakSa dRSTAMta che. 3. AdAna ane AdeyapaNuM arthAt grAhaka-grAhya nahi hovAthI 4. AtmA ATha karma ane zarIra sahita hovAthI kathaMcit--sApekSAe mUrta paNa che. 18 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane ekAnekAtmasiddhi 2 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (upayoga) lakSaNarUpI AtmAnA guNano sAkSAtkAra thavAthI pradeza sahita AtmA dareka avayavamAM che. uktarItyA dravyArthapaNAe eka AtmA che e sthApana karyuM. athavA eka AtmA kathaMcit-sApekSatAe dareka kSaNamAM saMbhavita bhinna bhinna kAla vaDe karAyela kumArapaNuM, taNapaNuM, narapaNuM ane nArakapaNuM vagere paryAyothI utpatti ane vinAzano yoga chate paNa dravyArthapaNAe AtmAnuM ekapaNuM che. jo ke kAlakRta paryAyo vaDe vastu utpanna thAya che ane nAza pAme che to paNa 'svaparyAya ane paraparyAyarUpI anaMtadharmAtmaka vastu hovAthI vastuno sarvathA nAza yogya nathI. kahyuM che ke- na hi savvahA viNAso, addhApajjAyamittanAsaMmi / saparapajjAyANaMtadhamma(mma)No vatthuNo jutto / / 53 / / [vizeSAvavA 2363 ]i addhA (kALa) paryAyamAtrano nAza thAya to paNa sva-para paryAyathI anaMta dharmAtmaka vastuno sarvathA nAza thAya nahIM. (53) kahyuM che ke kaha vA savvaM khaNiyaM vinAyaM?, jaI maI suyAotti / tadasaMkhasamayasuttatthagahaNapariNAmao juttaM / / 54 / / nau paisamayaviNAse, jeNekkekkakkharaM pi.ya payassa / saMkhAIyasamaiyaM, saMkhejjAiM payaM tAI / / 5 / / saMkhejjapayaM vakkaM. tadatthagahaNapariNAmao hojjA / savvakhaNabhaMganANaM, tadattaM samayanaTThassa / / 56 // [vazeSAvatha0 2402-2402-2403 ti] *pratikSavi kSatriyo mAvA' ti-A vacanathI tamArA pratipAdya viSayanuM je kSaNabhaMgurarUpI vijJAna utpanna thAya che te kSaNika vijJAna vAkyartha grahaNa pariNAmathI asaMkhyAta samayo vaDe ja thAya che. dareka samayamAM bolanArano nAza thaye chate kSaNika vijJAna ja tame kahI zako tema nathI. je kAraNathI pada saMbaMdhI eka eka akSara paNa asaMkhyAta samayamAM utpanna thAya che. saMkhyAta akSaravALuM pada che, saMkhyAta padavALuM vAkya che; mATe tenA arthanA grahaNa pariNAmathI samayamAM ja nAza pAmela vaktAno artha hovAthI A kSaNabhaMgura vijJAnavAda ayogya che. (54-55-56) tittI samo kilAmo, sArikkhavivakkhapacayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA savvanAsaMmi? // 57 / / [vizeSAvazyaka0 2404 tti] sarvathA nAza svIkAre chate tRpti, zrama, glAni, sAdharma, vipakSa, pratyayAdi, tathA adhyayana, dhyAna ane bhAvanA e sarve nahi ghaTI zake. (57) : kAraNa ke pUrva saMskAranI anuvRtti (paraMparA)mAM tRmi vagerenI yogyatA hoI zake [jemake bhojana karatI vakhate bhojana karanAra kSaNika hovAthI pratyeka kavaLa letAM bhojana karanAra bhinna bhinna thaze ane bhojanakriyAne aMte te bhoktA paNa raheze nahi to tRpti kone thaze? ema zrama vageremAM jANI levuM.] bhASyakAra kahe che ke ahiM ghaNuM kahevAnuM che te to sthAnAMtarathI jANavuM. tevI ja rIte sthiti (dhruva), utpatti ane nAzarUpa AtmA, dhruvatA (sattA)nI apekSAe nitya che, ane nityapaNuM hovAthI eka che. utpatti ane nAzanI apekSAe to AtmA anitya che ane anityapaNuM hovAthI aneka che. bhASyakAra paNa kahe che ke jamaNaMtapajjayamayaM, vatthu bhuvaNaM ca cittapariNAmaM / Thii-vibhava-bhaGgarUvaM, NiccANiccAi to'bhimayaM // 58 / / suha-dukkha-baMdha-mokkhA, ubhayanayamayANuvattiNo juttA / egayarapariccAe, savvavvavahAra[vo]cchitti / / 59 / / [vizeSAvara10 2426-27 ]i dareka vastu anaMtaparyAyavALI che, ane tribhuvananI peThe utpAda, sthiti ane nAzarUpI nityAnityAdi aneka vicitra 1. svaparyAya svadravyAdi te AtmAmAM asti svabhAvathI che ane paraparyAya paradravyAdi te AtmAmAM nAsti svabhAvathI che. 2. dareka kSaNamAM bhavo nAzavaMta che. - 19. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane ekAnekAtmasiddhi 2 sUtram pariNAmavALI mAnela che mATe ubhaya nayanA matane anusaranArAne ja sukha-duHkha, baMdha-mokSa vagere ghaTI zake che, paNa bemAMthI 'eka nayane choDI devAthI sarva vyavahArano viccheda thAya che (58-59). vaLI kathaMcit AtmA eka che te kAraNathI jainonA matamAM padArthano sAmAnya vizeSa ubhayarUpa hovAthI koipaNa padArtha eka athavA aneka sarvathA nathI. jo kahezo ke vastu vizeSarUpa ja che, to vizeSothI bheda-abhedasvarUpa vaDe-vicAratAM je sAmAnyano asaMbaMdha che te A pramANe-sAmAnya, vizeSothI bhinna che ke abhinna? te sAkSAt jaNAto na hovAthI bhinna nahi thAya, kemake sAkSAtu nahi dekhAtI vastunI vidyamAnatA (sattA) vaDe vyavahAra karavo zakya nathI. jo avidyamAna vastuno paNa , vyavahAra svIkArazo to gadheDAnA zIMgaDAno paNa prasaMga AvI jAya. athavA jo abhinna pakSa (sAmAnya vizeSothI abhinna) svIkArazo to te sAmAnya mAtra che ke vizeSa mAtra che? jo sAmAnya mAtra hoya to eka (AtmA)ne viSe sAmAnya eka hoya nahi, kAraNa ke sAmAnya eka thavAthI saMkIrNa vyavasthA thaze. jema ghaTamAM ghaTatva sAmAnya che paNa kaMbU, grIvAdi vizeSanI pratIti thaze nahi. jo vizeSa mAtra svIkArazo to vizeSo aneka rUpe che tethI saMkIrNa vyavasthA thavA nahi pAme. tema eka AtmAne viSe Atmatva sAmAnya che ane duHkhasukhAdi vizeSa che; mATe sAmAnya svIkAra thavAthI duHkhasukhAdinI pratIti thaze nahi. ahiM 2TIkAkAra kahe che-amArA vaDe sAmAnya ane vizeSano ekAMtathI bheda-abheda svIkAra karAyela nathI paraMtu asadRza rUpa mukhyatAne ane sadRza rUpa gauNatAne laIne viSamatA vaDe jaNAtA vizeSo ja, vizeSarUpe kahevAya che. te ja vizeSo, atulya rUpe gauNa karIne ane tulya rUpe mukhya karIne samapaNe jaNAtA sAmAnya rUpe kahevAya che. kahyuM che ke nirvizeSaM gRhItAzca, bhedAH sAmAnyamucyate / tato vizeSAt sAmAnyaviziSTatvaM na yujyate // 60 // vaiSamyasamabhAvena, jJAyamAnA ime kila / prakalpayanti sAmAnyavizeSasthitimAtmani // 61 / / nirvizeSa grahaNa karAyelA bhedo sAmAnya kahevAya che. tethI vizeSathI sAmAnyamAM viziSTata yogya nathI. AtmAmAM viSamatA ane samabhAvathI bhedo jaNAvAthI sAmAnya ane vizeSa sthitinI kalpanA karama che. (60-61) te kAraNathI ja sAmAnya rUpa vaDe AtmA eka che ane vizeSa rUpa vaDe aneka chaeN. vyatirekathI eka AtmAnA abhAva vaDe zeSa (aneka) AtmAone anAtmApaNAno prasaMga AvavAthI AtmAonuM tulya rUpa nathI, ema kahevuM nahiM; kAraNa ke tulya rUpa upayoga che-'35yo nakSo nIva' ti, vanAt upayogarUpa eka lakSaNapaNuM hovAthI sarva AtmA eka rUpavALA che. evI rIte eka lakSaNa hovAthI eka AtmA che athavA janma, maraNa ane sukhaduHkhAdinA saMvedano (bhogavavAmAM) koI paNa anya sahAyaka nahi hovAthI eka AtmA che ema bhAvavuM. ahiM sarva sUtrone viSe kathaMcit (koIka apekSA)nuM smaraNa karavuM. avirodha vaDe kathaMcitvAdane sarva vastunI vyavasthAnuM nibaMdhana hovAthI kahyuM che kesyaadvaadaay namastasmai, yaM vinA sakalAH kriyA / lokadvitayabhAvinyo, naiva sAGgatyamiyati // 1 // te syAdvAdane namaskAra thAo ke je syAdvAda vinA banne lokamAM thanArI sarva kriyAo yogya saMgatine pAmatI nathI. tathA nayAstava syAtpadasattvalAJchitA, rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaiSiNaH // 2 // [bRhatsvayaMbhUstotre] rasa vaDe siddha karela loha dhAtuonI jema cAtupadarUpa sattva vaDe lAgichata tamArA nayo (naigamAdi) che, jethI icchita 1. kemake paryAyanayanA mate sarvathA nAza thato hovAthI marelAnI peThe sukhadu:khAdi na saMbhave ane dravyanayanA mate AkAzAdinI peThe sarva nitya hovAthI sukhadu:khAdi na ghaTI zake. 2. brAhmaNa kSatriyAdi jAtivizeSamAM manuSyamAM manuSyatvarUpI sAmAnyane gauNa karI ane kSatriyAdinI apekSAe brAhmaNane mukhya karIne vizeSano vyavahAra karAya che. 3. brAhmaNa kSatriyAdi jAtivizeSane gauNa karI ane manuSyatvarUpI sAmAnyane mukhya karI arthAt sarva manuSyo sarakhA che ema sAmAnya vyavahAra karAya che, 20 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane daNDakriyAlokAlokAH 3-4-5-6 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 phaLane ApanArA thAya che, tethI temane hitecchu AryapuruSo namaskAra kare che. ra AtmAnuM ekapaNuM upara kahela rItithI svIkAra karyA chatAM paNa keTalAeko (darzanakAro) vaDe AtmAnuM niSkriyapaNuM svIkAra karAyeluM che. A kAraNathI tenuM nirAkaraNa (khaMDana) karavA mATe AtmAnuM kriyAvAnapaNuM kahevAnI icchAvALA sUtrakAra kriyAnA kAraNabhUta daMDanuM svarUpa prathama kahe che- ne ke sULa rUAziriyA TU0 4 pa no sUpA ne gora | sU0 dA. (mU0) daMDa eka che. /al kriyA eka che. /// loka eka che. //pI aloka eka che. /s // (TI0) "jo daMDe-vizeSa vivekSA na karavAthI eka, TUMkyate-jJAnAdirUpI aizvaryanA haraNa karavAthI AtmA nenAvaDe sAra rahita karAya che te daMDa, te dravyathI ane bhAvathI be prakAre che. dravyathI lAkaDI vagere bhAvathI kharAba rIte pravartAvela mana vagere. |3|| te daMDa vaDe AtmA kriyA kare che eTale kriyAne kahevAmAM Ave che. A RiriyA' vizeSa vivakSA na karavA vaDe karaNa mAtranI vivekSA hovAthI eka che. karavuM te kriyA. kAyikI vagere tenAM prakAro che athavA 'ne DepaII viriyA'tti-A bane sUtra vaDe akriyApaNAnA niSedha vaDe AtmAnuM sakriyapaNe kahela che. je kAraNathI daMDa ane kriyA zabda vaDe tera kriyAnAM sthAno pratipAdana karela che temAM 1 arthadaMDa, 2 anarthadaMDa, 3 hiMsAdaMDa, 4 akasmAtRdaMDa ane pa dRSTiviparyAsadaMDa-e pAMca prakAre daMDa, te paranA prANaharaNasvarUpa daMDa zabdathI grahaNa karela che. vadhanuM samAnapaNuM hovAthI daMDanuM ekapaNuM jANavuM. kriyA zabda vaDe to 1 mRSApratyayA, 2 adattAdAnapratyayA, 3 AdhyAtmikI, 4 mAnapratyayA, 5 mitradraSapratyayA, 6 mAyApratyayA, 7 lobhapratyayA, 8 airyApathikI--A pramANe ATha prakAre kriyA kahela che. tenuM ekapaNe to karaNa mAtranA samAnapaNAthI jANavuM. daMDa ane kriyAnuM vizeSa svarUpa tenA vivaraNa prasaMge ja kahezuM. AtmAne akriyavAnapaNuM mAnanAranuM khaMDana A pramANe che-jeoe nizcaya AtmAnuM akriyavAnapaNuM svIkArela che tema teoe bhojhUMpaNuM svIkArela che. bhojhUMpaNuM svIkAravAthI bhogakriyAnI utpattinuM sAmarthya chate bhoktApaNuM utpanna thAya che. te ja kriyApaNuM che. have vAdI kahe che ke-prakRti kare che ane puruSa (AtmA) bhogave che. pratibiMba nyAya vaDe e pramANe kahevuM ayukta che, kAraNa ke kathaMcit sakriyapaNA vinA prakRtino saMbaMdha chate paNa pratibiMbabhAvanI utpatti nahIM thAya; kemake rUpAMtaranuM pariNamanarUpI pratibiMba che. vaLI jo kahezo ke prakRtinA vihArarUpI buddhithI ja sukhAdi arthanuM pratibiMba paDe che, paraMtu AtmAthI pratibiMba paDatuM nathI. tyAre AtmAnuM te sthitimAM rahevApaNuM hovAthI bhophtatva ghaTI zakaze nahi. ahiM ghaNuM kahevAnuM che te to sthAnAMtarathI jANavuM. jA ukta svarUpa viziSTa AtmAnA AdhAranuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe kahe che-' topa' asaMkhyAta pradeza vaDe ane adho, tiryam Adi dizAnA bheda vaDe vivekSA na karavAthI eka loka che. tomte-kevaLajJAna vaDe je jovAya che te loka. te dhamastikAyAdi dravyono AdhArabhUta AkAzavizeSa che. A saMbaMdhamAM kahyuM che kedharmalInAM vRttidravyAnAM mavati yatra tat kSetram | vaidravyaH sada nostaviparIta hatoraTyam ti-je kSetramAM dharmAstikAyAdi dravyonI pravRtti thAya che te kSetra te dravyo sahita loka kahevAya che ane tethI viparIta (ekalA AkAzanI pravRtti hoya) te aloka. athavA loka, nAmAdi bhedathI ATha prakAre che. kahyuM che kenaamN ThavaNA davie, khitte kAle bhave ya bhAve ya / pajjavaloe ya tahA, aTThaviho loyanikkhevo // 12 // [mAvatha niha 2070] 1 nAma ane ra sthApanA sugama che. 3 dravyaloka-jIva-ajIvadravyarUpa, 4 kSetraloka-anaMtadezAtmaka AkAzamAtra, 5 kAlaloka-samaya, AvalikAdi, 6 bhavaloka-nAraka vagere, potapotAnA bhAvamAM vartatA, jemake manuSyaloka, devaloka, 7 bhAvalokaaudaMyikAdi cha bhAvo. 8 paryAyaloka-dravyonA paryAyamAtrarUpa. A ATha prakAre lokano nikSepo jANavo. (62). - 21 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane dharmAstikAyAdyA nirjarAntAH 7-16 sUtrANi e ATha prakAranA lokanuM kevalajJAna vaDe jovApaNuM sAmAnya hovAthI ekapaNuM kahyuM che. IFpI lokanI vyavasthA, tenA pratipakSabhUta aloka chate thAya che mATe have aloka kahe che-jo manora' anaMtapradezAtmakapaNe chatAM paNa tenI virakSA na karavA vaDe eka aloka che. loka zabdanA niSedhathI aloka che paNa na jovApaNAe nahi; kAraNa ke kevalajJAnarUpI prakAza vaDe alokanuM paNa jovApaNuM che. zaMkA-lokanA eka deza (vibhAga)nA pratyakSapaNAthI ane tenA dezAMtarane paNa bAdhaka pramANano abhAva hovAthI ame lokanI saMbhAvanA karIe chIe, paraMtu je A alokanuM dezathI paNa apratyakSapaNuM hovAthI A aloka che evo nizcaya karavA mATe kema zaktimAna thazo? je kAraNathI tame ekatrapaNAe prarUpo cho? samAdhAnaanumAnathI e pramANe kahIe chIe. te A pramANeloka, vyutpattivALA zuddha padanuM kathana (nAma) hovAthI vidyamAna vipakSavALo che. ahiM je vastu vyutpattivALA zuddha zabda vaDe kahevAya che, teno vipakSa hoya che ema jANavA yogya che. jema ghaTano [vipakSa] aghaTa che tema vyutpatti viziSTa zuddha padavAcya loka che te kAraNathI vipakSa sahita che. je lokano vipakSa te aloka, te kAraNathI aloka che. vaLI zaMkA-na no: mato:-ema kahevAthI ghaTa, paTa vageremAM ja koI paNa eka vastu (aloka) thaze. ahiM bIjI vastunI kalpanA vaDe zuM? (arthAt alokanI judI kalpanA zA mATe karI?). samAdhAna-ema kahevuM nahiM. je hetuthI niSedhanA sadbhAvathI niSedhya-niSedha karavA yogyanA anurUpa vaDe samAnapaNe niSedha hovuM joIe. niSedhya loka che, te AkAzavizeSa jIvAdi dravyanuM pAtra che, AthI cokkasa aloka paNa AkAzavizeSarUpa hovuM joIe. jema ahiM pablita' ema kahe chate viziSTa jJAnarahita cetana ja jaNAya che paraMtu acetana ghaTAdi nahiM, tenI mAphaka aloka paNa loka samAna hovuM joIe. kahyuM che ke logassa'sthi vivakkho, suddhattaNao ghaDassa aghaDo vva / [prerakaH] sa ghaDAdI ceva matI [guruH], na nisehAo tadaNurUvo // 63 / / [vizeSAvazyaka0 1851 tti] vaLI jema ghaTano pratipakSI aghaTa che tema zuddha pada hovAthI lokano pratipakSI aloka che. te aloka ghaTapaTAdi haze, ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che. kAraNa ke niSedhathI tenA anurUpa padArthanI ja kalpanA thAya che.(63) IslI lokaalokanA vibhAgano karanAra dharmAstikAya hovAthI tenuM svarUpa kahe che ne dhane sULA, gaSane phUTa 8 , vadhe tU II,ne mohe sU2 ne pucho tU II, je pAve tUrA , ne mAro sUrasA, ne saMvare sU0 24 I veyaTI II II, ninnA //sUddA (mU0) eka dharmAstikAya che. Iol/ eka adhamastikAya che. ITA eka baMdha che. Pell eka mokSa che. //holi eka puNya che. /11// eka pApa che. /12// eka Azrava che. /17l/ eka saMvara che. 7/14o eka vedanA che. 7/15// eka nirjarA che. I/16/L (TI.) pradezArthapaNe asaMkhyAta pradezAtmaka hovA chatAM paNa dravyArthapaNe tenuM ekatva hovAthI dhamastikAya ema che. gamanapariNAmane pAmelA jIva ane pudgalonuM svAbhAvika kriyAvatupaNuM chate gatisvabhAvane dhAraNa karavAthI (sahAyaka thavAthI) dharma ane asti-pradezo teonA samUhAtmakapaNAthI kAya te astikAya arthAt dharmAstikAya. have tenA vipakSarUpa adharmanuM svarUpa kahe che-' madhane dravyathI ja eka che. dharma nahiM te adharma arthAt adharmAstikAya. dharmAstikAya, jIva ane pudgalone gamanamAM sahAya karanAra che. A adhamastikAya), tenA (dhamastikAya)thI viparIta hovAthI sthira thavAmAM madada karanAra che. zaMkA-dhamastikAya ane adhamastikAyanuM astitva (hovApaNuM) kema jANI zakAya? samAdhAna-ame pramANathI kahIe chIe. 1. ahiM prasahya pratiSedhathI 'na' samAsa karavo, paraMtu paryadAsathI nahi, toLa: mato: 22 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane baMdhasvarUpam 9 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 te A pramANe--ahiM gati ane sthiti, sarva lokone prasiddha kArya che. pariNAmI (kartA)nA apekSA kAraNane AdhIna AtmalAbharUpI kArya varte che. ghaTAdi kAryomAM te pramANe dekhAya che. vaLI mATIno piMDa chate paNa dizA, deza, kAla, AkAza ane prakAzAdi apekSA kAraNa siAMya ghaTa thato nathI. jo thAya to mATInA piMDa mAtrathI ja kArya thAya, paraMtu tema thatuM nathI. jIva ane pudgalamAM pariNAma kAraNapaNuM rahete chate apekSA kAraNa vinA gati ane sthiti banne ya thavAne yogya nathI ane gati temaja sthitipaNuM to dekhAya che. A kAraNathI te bannenI sattA jaNAya che. je apekSA kAraNa che te dharma ane adharma che. A tAtparya che. gatipariNAmane pAmelA jIvane pudgalone je gatimAM sahAyaka te dharmAstikAya. mAchalAone jema jala gatimAM sahAyaka che tema. tathA sthitipariNAmane pAmelA (jIva, pudgalo)ne mAchalA vagerene pRthivInI jema sthitimAM sahAyaka thAya te adharmAstikAya. athavA vivakSA vaDe jala. ahiM A 'anumAna che-gati ne sthiti, kArya hovAthI ghaTanI mAphaka apekSA kAraNavALI che. traNa lokamAM je polANa athavA abhAva e vipakSa dRSTAMta che. vaLI kaMIka vizeSa alokano svIkAra karyo chate lokanA parimANane karanArA dharmAstikAya ane adharmAstikAya vaDe banneno svIkAra avazya thavo joIe. jo svIkAra nahiM karavAmAM Ave to AkAzanuM samatolapaNuM chate loka athavA aloka evo bheda nahiM rahe. temaja kevala AkAza chate gativALA jIvo ane pudgalone pratighAta (aTakAva) no abhAva hovAthI koI cokkasa sthAna nahiM rahe; kAraNa ke saMbaMdhanA abhAvathI sukha, duHkha ane baMdha vagereno saMvyavahAra nahiM thAya. kahyuM che ke-- taddA dhammA'dhammA, to variSTheyArino nuttA / phadarADaDase tui, nooDanootti jo meo? / / 64|| logavibhAgAbhAve, paDighAtAbhAvao'NavatthAo / saMvavahArAbhAvo, saMbaMdhAbhAvao hojjA // 65 / / [vizeSAvazya0 1812-13 ] dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravyo lokanA niyAmaka che. anyathA sarvatra AkAza dravyanI hayAtI tulya hovAthI 'A loka che. A aloka che' evo bheda kyAMthI thAya? loka vibhAganA abhAve pratighAtanA abhAvathI gati ane avasthAna na thAya ane ethI saMbaMdhano ja abhAva thavAthI baMdha mokSAdi vyavahArano sarvathA abhAva thAya.(64-65) I7-8 dharmAstikAya ane adharmAstikAya vaDe upakAra karAyela je lokavartI saMsArI jIva, daMDa sahita ane sakriya che te karma vaDe baMdhAya che; mATe have baMdhanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che--'Ne vaMdhe' baMdhAvuM te baMdha. kaSAya sahita hovAthI jIva, je karmane yogya pudgalone grahaNa kare che te baMdha evo tAtparya che. te baMdha prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAvanA bhedathI cAra prakAre che to paNa baMdhanuM samAnapaNuM? hovAthI eka baMdha che. athavA mukta thayelane pharI baMdhano abhAva hovAthI eka baMdha che. vaLI dravyathI baMdha beDI vage2e, bhAvathI karma vaDe baMdha, te dravya ane bhAva baMdhamAM baMdhananuM samAnapaNuM hovAthI eka baMdha che. zaMkA-jo tamane jIva-karmano saMyoga te baMdha icchita che to te AdimAnlR ke Adirahita che? ema be vikalpa thAya che. temAM jo AdimAn pakSa svIkArazo to zuM pahelo AtmA ane pachI karma? athavA pahelAM karma ane pachI AtmA? athavA karma ane AtmA banne sAthe utpanna thAya che? A traNa vikalpa thAya che. temAM gadheDAnA zIMgaDAnI mAphaka hetuno abhAva hovAthI AtmAnI utpatti prathama saMbhavatI nathI, kAraNa sivAya utpanna thayela (vastu)no akAraNathI ja nAza thAya. vaLI vAdI kahe che-anAdi ja AtmA che to paNa kAraNano abhAva hovAthI AkAzanI mAphaka AtmAno karma sAthe yoga ghaTamAna nahi thAya. jo kAraNa sivAya paNa karma sAthe yoga thAya to mukta jIvane paNa karmano yoga thavo joIe. jo A AtmA nitya mukta ja che to mokSanI jijJAsA vaDe zuM? arthAt mokSanI jijJAsA ja na hoya ane baMdhano abhAva chate muktanA kathanano AkAzanI mAphaka abhAva ja thAya arthAt 'A mukta che' ema kahI zakAze nahi. 1. pratyakSa pramANathI gati, sthiti siddha karIne have anumAna pramANathI siddha kare che. 2. daMDAdi sahitanI apekSAe. 3. saMsArIjIvonI apekSAe. 4. A traNa vikalpa AdimAn pakSamAM ja karela che. 5. ahiM prathama vikalpa kahyo. 23 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane mokSasvarUpam 10 sUtram prathama karma ane pachI AtmA. A bIjo vikalpa paNa barobara nathI; kAraNa ke kartAno abhAva hovAthI AtmAthI pUrve karmanI utpatti na thAya. na karAyela kAryane karma kahevuM te paNa ISTa nathI. kAraNa vinA utpattino akAraNathI ja nAza thAya che. karma ane jIvanuM sAthe utpanna thavuM e trIjo pakSa paNa yogya nathI. kAraNanA abhAvathI samakAle bannenI utpatti chate jamaNADAbA gAyanA zIMgaDAnI jema, "A katta, A karma' AvA prakArano yogya vyavahAra nahi thAya. vaLI jIva ane karmano yo Adi rahita che; e bIjA (anAdi) pakSano svIkAra karavAthI AtmA ane karmano viyoga nahi thAya. kAraNa? anAdipaNuM hovAthI ja AtmA ane AkAzanA saMyoganI mAphaka. ahiM samAdhAna kare che-AdimAnuM saMyoga pakSanA doSo, amArA vaDe AdimAn pakSa na svIkAravAthI ja niSedha karAyela che; ane anAdi jIva-karmanA yogane viSe anAdipaNuM hovAthI jIvakarmano viyoga nahiM thAya ema tame kaheluM te ayukta che; kema ke saMyoganuM anAdipaNuM chate paNa suvarNa ane patthara (mATI)nI jema viyoganI upalabdhi thAya che-jaNAya che. bhASyakAra kahe chejh veha kaMcaNovalasaMjogo'NAisaMtaigaovi / vocchijjai sovAyaM, taha jogo jIvakammANaM // 66 // [vizeSAvazyaka0 1819 tti] jema kAMcana ane upalano (pattharano) anAdikAlano cAlyo Avela saMyoga paNa, upAya (agnitApAdi)thI nAza pAme che tema jIva ane karmano saMyoga (tapa saMyamAdithI) nAza pAme che (66). tema bIja ane aMkuranI paraMparAnI jema anAdi saMtAnano nAza dekhAya che. bhASyakAra kahe che keanntrmnnivvttiykjjN bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo, kukkuDiaMDAiyANaM ca / / 67 / / [vizeSAvazyaka0 1818 tti] jema bIja ane aMkuramAMthI koIpaNa eka vastu, kAryane utpanna karyA sivAya nAza pAme to temAM (bIja-aMkuramAM) saMtAnano nAza thAya che. temaja kukaDIne IDuM, ane putra ne pitA vageremAM paNa samajavuM (67). Io. anAdi baMdhano sadbhAva chate paNa koIka bhavyAtmAno mokSa thAya che, mATe have mokSanuM svarUpa kahe che--'ne norve' mUkAvavuM-karmapAzathI chUTavuM te AtmAno mokSa. vAcakavarya umAsvAti kahe che ke"tnakarmakSayAnmokSA" sarva karmano kSaya thavAthI mokSa thAya che. te mokSa eka che. jJAnAvaraNIyAdi karmanI apekSAe ATha prakAre che to paNa mUkAvavAnA samAnapaNAthI, athavA mukta (AtmA)no pharI mokSano abhAva hovAthI, athavA ISaprAgubhArA nAme pRthvIrUpa kSetralakSaNa te dravyArthapaNAe eka che. athavA dravyathI mokSa-beDI vagerethI chUTavuM, bhAvathI mokSa-karmathI chUTavuM te bannemAM chUTavAnuM samAnapaNuM hovAthI mokSa eka che. zaMkA-jIva ane karmano saMyoga aMtarahita che, kAraNa ke jIva ne AkAzanA saMyoganI jema anAdi che to karmanA viyogarUpa mokSa hovAthI jIvane mokSa kema saMbhave? samAdhAna-anAdita heta anekAntika che. dhAta (savarNa sivAya) ane kAMcanano saMyoga (mATI ane suvarNano) anAdi che, te paNa kriyA (tApAdi) vizeSathI aMta sahita dekhAya che arthAt teno viyoga thAya che. e pramANe A jIva ane karmano saMyoga paNa (anAdi chatAM) samyagu darzana, jJAna ane cAritra vaDe aMta sahita thaze. jIva ane karmano viyoga te mokSa kahevAya che. zaMkA-nAraka vagere payayasvarUpa saMsAra che, bIjo saMsAra nathI, te nArakAdi paryAyothI jUdo koI jIva ja nathI, nArakAdi paryAyo ja jIva che; kAraNa ke teno eka ja artha hovAthI saMsArano abhAva chate nArakAdi paryAyasvarUpanI jema jIvano abhAva ja che. arthAt nArakAdi paryAyasvarUpa saMsArano abhAva chate jIvano abhAva che mATe mokSa asat padArtha che. bhASyakAra kahe che- jaM nAragAdibhAvo, saMsAro nAragAibhitro ya / ko jIvo taM mantrasi?, tannAse jIvanAso tti // 68 // 1. A gAthA vizeSAvazyaka bhASyamAM 1978mI che, prabhAsa gaNadharane uddezIne kahevAyela che. 24 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane puNyasattA 11 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 nArakAdi paryAya, te ja saMsAra che, ane e nArakAdi paryAyathI bhinna bIjo koI jIva nathI. eTale te paryAyano nAza thavAthI jIvano paNa nAza thAya che. (68). 'ahiM samAdhAna-nArakAdi paryAyarUpa saMsArano abhAva chate arthAntara na hovAthI nArakAdi paryAyasvarUpanI jema sarvathA jIvano abhAva ja che tema ja kahevuM te ayukta che, kAraNa anarthAntara hatu, anekAntika che. kAraNa? suvarNa ane mudrikAnuM anarthAntarapaNuM siddha che paNa mudrikA (vIMTI)nA AkArano nAza thaye chate sonAno nAza thato nathI, tenI mAphaka nArakAdi paryAya mAtrano nAza thaye chate sarvathA jIvano nAza thaze nahi. bhASyakAra kahe che ken hi nAragAdipajjAyamettanAsaMmi savvahA naaso| jIvaddavvassa mao, muddAnAse vva hemassa / / 69 / / [vizeSAvazyaka0 1979 tti] mudrAno nAza thaye chate jema suvarNano nAza thato nathI, tema nArakAdi paryAyamAtrano ja nAza thavAthI jIva dravyano sarvathA nAza thato nathI. (69) vaLI paNa bhASyakAra kahe che kekmmko saMsAro, tannAse tassa jujjae nAso / jIvattamakammakayaM, tannAse tassa ko nAso? / / 7 / / [vizeSyAvazyaka0 1980 tti] saMsAra karmakRta che tethI karmano nAza thaye saMsArano nAza ghaTe che, paNa jIvapaNuM karmakRta nathI eTale karmano nAza thaye chate jIvano nAza kevI rIte thAya? (70) . arthAt na ja thAya. //holl - mokSa, puNyapApano kSaya thavAthI thAya che mATe puNya-pApanuM svarUpa kahevA yogya che. temAM paNa mokSa ane puNyanA zubha svarUpanuM sAdharyuM hovAthI prathama puNyanuM svarUpa kahe che-'ne pune' 'pu' dhAtu zubha arthamAM che. puti-zubha kare che athavA 'punAti' AtmAne pavitra kare che, mATe zubha karma che. sAtavedanIya vagere tenAM beMtAlIza prakAro che. yatho -- sAyaM uccAgoyaM, naratiridevAu nAma eyAu / maNuyadugaM devadurga, paMceMdiyajAti taNupaNagaM // 1 // aMgovaMgatiyaMpiya, saMghayaNaM vajjarisahanArAyaM / paDhama ciya saMThANaM, vatrAicaukka supasatthaM / / 7 / / agurulahu parAghAyaM, ussAsaM AyavaM ca ujjoyaM / supasatthA vihayagaI, tasAidasagaM ca NimmANaM / / 3 / / "tiyonuM sahiyA, nAvAtA puvpAtro' 'tti. 1 sAtavedanIya, 2 ucca gotra, 3 manuSyAyu, 4 tiryaMcAyu, 5 devAya 6-7 manuSyaddhika' (manuSyagati ne manuSyAnupUrvI), 8-9 devadrika (devagati ne devAnupUrvI), 10 paMcendriya jAti, 1115 audArikAdi pAMca zarIra, 16 audArikanA aMgopAMga, 17 vaikriya aMgopAMga, 18 AhAraka aMgopAMga, 19 vaja8SabhanArAca saMghayaNa, 20 samacaritra saMsthAna, 21-24 zubha vadi cAra, 25 agurulaghu, 26 parAghAta, 27 ucchavAsa, 28 Ata 1, 29 udyota, 30 zubha vihAyo (zubha cAlavAnI) gati, 31-40 trasAdikadazaka, 41 nirmANa ane tIrthakara nAmakarma. A pramANe beMtAlIza prakAre chatAM paNa athavA puNyAnubaMdhI ane pApAnubaMdhI bhedathI be prakAre chatAM paNa, athavA dareka jIvo vicitra (bhinnabhinna) hovAthI anaMta bheda chatAM paNa puNyanuM samAnapaNuM hovAthI eka puNya che. zaMkA-sasalAnA zIMgaDAnI 1. prathamanI pAMca prakRti choDIne zeSa prakRtio nAmakarmanI che. 2. zukla, pIta ane rakta varNa, surabhi gaMdha, madhura, Amla (khATo) ane kaSAya rasa, mRdu, laghu, snigdha ane uSNa sparza--e agyAra zubha prakRtio che. 3. parAghAtanAmakarmano jene udaya hoya tene anya balavAnuM chatAM paNa jItavuM muzkela thAya. 4. AtapanAmakarmano udaya, (sUryanA vimAnanAM ratnomAM ja) pRthvIkAyika jIvone hoya, 5. nimaNanAma karmanA udayathI zarIranA aMgopAMganI racanA, sutAranI mAphaka niyamita rIte thAya che. 25 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane pApasattA 12 sUtram mAphaka pratyakSAdi pramANano viSaya na hovAthI karma ja vidyamAna nathI, jo karma ja nathI to puNyakarmanI sattA kyAMthI hoya? samAdhAna-A kahevuM asatya che; kAraNa ke karma anumAnathI siddha che. te A pramANe-karma sukha-duHkhanA anubhavano hetu che. kArya hovAthI jema bIja aMkurano hetu che tema ahiM jANavuM. je anubhavano hetu che te karma. te kAraNathI karma che. kadAca AvI tamArI mati (zaMkA) thAya ke-sukha-duHkhanA anubhava to ISTa ane aniSTa viSayanI prAptimaya dRSTa ja (dekhAto) hetu thaze, paNa ahiM adRSTa karmanI kalpanA zA mATe karavI? kAraNa ke pratyakSa dekhAtA nimittane choDIne anya nimittanuM anveSaNa karavuM te yogya nathI. samAdhAna-e tamAruM kathana muktivALuM nathI, kAraNa ke heta vyabhicArI che. ahiM ISTa zabdAdi viSayasukhanA sAdhana sahita be manuSyone sAdhananA lamAM taphAvata jovAya che arthAt ekane duHkhano anubhava thAya che ane bIjAne sukhano anubhava thAya che. temaja aniSTa sAdhanasaMpanna banne manuSyone phalamAM bheda jovAya che, ekane sukhano anubhava thAya che ane bIjAne duHkhano anubhava thAya che. A vizeSa (bheda) hetu vinA saMbhavI zakaze nahiM, sukha duHkhanA anubhavanA heturUpa je dRSTa hetu te sAdhanono viparyAsa hovAthI yogya nathI. aviziSTathI sukha-duHkhano anubhava, kAryapaNuM hovAthI ghaDAnI mAphaka . viziSTa hetuvALo che. samAna sAdhanasaMpanna baMne vyaktimAM je tenA vizeSamAM hetute karma, te kAraNathI karma che. bhASyakAra kahe che ke- jo tullasAhaNANaM, phale viseso na so viNA heuM / kajjattaNao 'goyama!, ghaDo vva heU ya se[so] kammaM // 74 // I [viroSAvazya 2622 ]i je tulya sAdhanavALA manuSyAdine phaLamAM vizeSa taphAvata jaNAya che te taphAvata ghaTAdinI jema kAryarUpa hovAthI hetu vinAno nathI. ane emAM je hetu che te karma che. (74) karmanI siddhi mATe bIjuM anumAnapramANa kahe che-IdriyAdi viziSTa hovAthI A bAlazarIra anya dehapUrvaka che, A anumAnamAM je zarIra iMdriyAdivALuM che te zarIra anya zarIrapUrvaka jovAya che. jema yuvAna zarIra bAladehapUrvaka che tema IdriyAdivALuM A bAlazarIra che, te kAraNathI anya zarIrapUrvaka che, ane je anya zarIrapUrvaka A bAlazarIra che te karma. te kAraNathI karma che. bhASyakAra kahe che ke__baalsriirN dehatarapuvvaM iMdiyAimattAo |jh bAladehapulvo, juvadeho puvvamiha kammaM / / 5 / / [vi.A0 1614 tti] jema yuvAnanuM zarIra bALa zarIrapUrvaka che tema bALazarIra paNa indriyAdivALuM hovAthI zarIrAttarapUrvaka che. tenI pUrve je zarIra che, te kAmaNa zarIra che.(75) zaMkA-karmano sadbhAva chate paNa eka pApa ja padArtha vidyamAna che, paraMtuM puNya padArtha nathI. je puNyanuM dya sukha kahevAya che te taratamayogathI alpa pApanuM ja phala che, je kAraNathI pApano parama utkarSa (vRddhi) chate adhamamAM adhama phala thAya che. taratamayoga vaDe apakarSa (ochAza)nA bhedarUpI pApanI mAtrAnI vizeSa vRddhi ane hAnithI thAva chello apakarSa, temAM je kAMIpaNa pApanI mAtrA rahe che temAM ja atyaMta zubhaphaLapaNuM che, pApanA ghaTavAthI ane te pApano ja sarvathA kSaya thavAthI mokSa thAya che. udAharaNa-atyaMta apathya AhAranA sevanathI roga thAya che ane te ja apathya AhArano thoDo thoDo ghaTADo karavAthI chevaTa alpa apathya AhArapaNuM Arogyane karanAruM che ane sarvathA AhAranA tyAgathI prANano nAza thAya che. bhASyakAra kahe che ke - pAvukkarise'dhamayA, taratamajogA'vakarisao subhayA / tasseva khae mokkho, apatthabhattovamANAo // 76 / / [vizeSAvazyaka0 1910 tti] 1. A gAthA, agnibhUtine uddezIne kahela che. 2. Adi zabdathI sukhitva, duHkhitva ane prANI pAtAdi hetuo jANavA. 3. ahiM anya zarIra te kAryaNazarIra jANavuM ane te ja karma che. 26 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane pApasattAsvarUpam 12 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 eja pramANe pAyanA utkarSamAM adhamatA thAya che. taratamayoge pApano apakarSa thavAthI uccatA thAya che. ane sarvathA pApano kSaya thavAthI apathya AhAranA dRSTAMte jIvano mokSa thAya che. (76) ahiM samAdhAna--atyaMta alpa pApa hovAthI sukhano prakarSa ema tame je kahyuM te ayukta che, kAraNa ke A sukhanA prakarSano anubhava te svAnukUla karmanA prakarSano anubhava hovAthI duHkhanA prakarSanA anubhavanI mAphaka utpanna thAya che. jema duHkhanA prakarSano anubhava potAnA anurUpa pApakarmanA prakarSathI utpanna thayela che ema tamArA vaDe svIkAra karAyela che, tema A sukhanA prakarSano anubhava paNa prakarSa anubhUti hovAthI potAne anurUpa puNyakarmanA prakarSathI utpanna thaze. evI rIte pramANanuM phla che. 11 puNyano pratipakSabhUta pApa che mATe have tenuM svarUpa kahe che--'Ne pAve' pAzati-AtmAne bAMdhe che, vikalatA kare che, AtmAne pADe che, AtmAnA AnaMdarasane zoSe che ane kSINa kare che te pApa che. te jJAnAvaraNAdi byAzI bhedarUpa che. te kahe che- nANaMtarAyadasagaM, daMsaNa Nava mohaNIyachavvIsaM / assAyaM nirayAU, nIyAgoeNa aDayAlA / / 77 / / nirayadugaM tiriyadugaM, jAicaukkaM ca paMca saMghayaNA / saMThANA vi ya paMca u, vannAi caukkamapasatthaM // 78 // uvaghAya kuvihayagaI, thAvaMradasageNa hoMti cottIsaM / savvAo miliAo, bAsItI pAvapagaIo / / 79 / / 1-5 pAMca jJAnAvaraNIya, 6-10 pAMca aMtarAya, 11-19 nava darzanAvaraNIya, 20-451 chavIsa mohanIyaTa, 46 asAtAvedanIya, 47 narakAyu, 48 nIcagotra, have 49 thI 82 sudhInI nAmakarmanI cotrIsa prakRtio kahe che. 49-50 narakagati ane narakAnupUrvI, 51-52 tiryaMcagati ane tiryaMcAnupUrvI, 53-56 ekendriyAdi cAra jAti, 57-61 pahelA sivAyanA pAMca saMghayaNa, 62-66 pahelA sivAyanA pAMca saMThANa, 67-70 azubhavarNAdi cAra, 71 upaghAta+, 72 azubhavihAyogati, 73-82 sthAvaradazaka-e sarva maLIne byAsI pApaprakRtio che. (77-79) te pApa byAsI bhede che to paNa puNyAnubaMdhI ane pApAnubaMdhI bhedathI be prakAre paNa che, athavA anaMta jIvone Azrita hovAthI anaMta prakA2e paNa che, tathApi azubhanuM samAnapaNuM hovAthI pApa eka che. zaMkA--karma chate paNa eka puNya ja che, teno pratipakSabhUta pApakarma nathI. zubha ane azubha phlonI siddhi puNyathI ja thAya che. te A pramANe--parama utkRSTa je A zubha phaLa, te puNyanA utkarSanuM kArya che. punaH puNyanA utkarSathI je alpa, alpatara ane alpatama phaLa, te taratamayoga vaDe apakarSanA bhedaviziSTa puNyanuM ja phaLa che. taratamayoga vaDe apakarSanA bhedanI chevaTa parama prakarSanI hAni paryaMta, tathA paramaprakarSa vaDe hIna puNyanuM ochAmAM ochuM zubha phaLa-kaMIka je zubha mAtrA te ja atyaMta duHkha. A tAtparya che. te ja ochAmAM ochuM puNyaviziSTa duHkha prakarSano sarvathA nAza thaye chate puNyAtmaka baMdhanA abhAvathI mokSa che. jema atyaMta pathya AhAranA sevanathI puruSane parama ArogyanuM sukha thAya che te ja puruSane kaMIka kaMIka pathya AhAranA tyAgathI ane apathya AhAranI vRddhithI Arogya sukhanI hAni thAya che temaja sarvathA AhAranA tyAgathI prANano nAza thAya che. ahiM pathya AhAra upamA che ane puNya upameya che, arthAt puNya pathya AhAra samAna che. ahiM samAdhAna kare che--je A duHkha prakarSanI anubhUti te sukhanA prakarSanI anubhUti (anubhava)nI mAphaka prakarSanuM anubhavapaNuM hovAthI svayogya karmanA prakarSathI utpanna thAya che. jema saukhya prakarSanI anubhUti, svaanurUpa puNyakarmanA prakarSathI utpanna thAya che ema tamArA vaDe svIkArAyela che, tema A paNa duHkhanA prakarSanI 1. A 45 prakRti ghAtiprakRtio che. 2. samakitamohanIya ane mizramohanIya be prakRti baMdha'mAM nathI mATe 26 kahela che. anAdi mithyAtvIne udayamAM paNa te be nathI. samakita pAmyA bAda mithyAtvamohanIya ja traNa bhAge vaheMcAya che arthAt traNa puMja karAya che. 3. nIla ne kRSNavarNa, durabhi gaMdha, tikta, kaTurasa, guru, karkasa, zIta ane rukSa e cAra sparza e nava bheda azubha che. 4. potAnA aMgopAMgathI du:khI thavuM te. jema pratijIbha (kAkaDo), rasoLI vagerethI. 27 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane AzravasaMvaraveyaNAsvarUpam 13-15 sUtram anubhUtinI (prakarSanI anubhUti hovAthI) svayogya pApakarmanA prakarSathI utpatti thaze. e pramANanuM phala che. vaLI bhASyakAra kahe che ke - kammappagarisajaNiyaM, 'tadavassaM pagarisANubhUio / sokkhappagarisabhUI, jaha puNNappagarisappabhavA / / 80 // [vizeSAvazyaka0 1931 iti] jema sukhanA prakarSano anubhava punyanA prakarSathI thAya che. tema te duHkhano anubhava paNa svAnurUpa (pApa) karmanA prakarSathI thAya che. (80) l/12/ have hamaNA ja kahela puNya ane pApakarmanA baMdhanA kAraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-' mAsave' zratajenA vaDe AtmAne viSe karmo praveza kare che te Azrava, karmabaMdhano hetu che ema samajavuM. te Azrava Idriya, kaSAya, avRta, kriyA ane yogarUpa che. kramathI te pAMca, cAra, pAMca, paccIza ane traNa bhejavALo che. kahyuM cheiNdiy 5 kasAya 4 avvaya 5 kiriyA 25 paNa caura paMca paNuvIsA / jogA 3 tinneva bhave, AsavabheyA u baayaalaa||1|| pAMca indriya, cAra kaSAya, pAMca avrata, paccIsa kriyA ane traNa yoga e sarve AzravanA beMtAlIza bheda che. (81) Azrava beMtAlIza prakAre che athavA dravya ne bhAvanA bhedathI be prakAre che. temAM jalamAM rahela nAva vageremAM, tathAvidha pariNAma vaDe chidro dvArA je jalano praveza te dravyAzraya, ane je jIvarUpa nAvamAM iMdriya vagere chidrothI karmarUpa jalano saMcaya te bhAvAzrava jANavo; paraMtu AzravanuM samAnapaNuM hovAthI eka ja che. ll13 have AzravanA pratipakSarUpa saMvaranuM svarUpa kahe che-' saMvare saMdriyo-je pariNAma vaDe karmanA kAraNabhUta prANAtipAta vagere aTakAvAya te saMvara-zravano nirodha e tAtparya che. samiI 5 guttI 3 dhammo 10, aNupeha 12 parIsahA 22 carittaM ca / sattAvannaM bheyA, paNatigabheyAiM saMvaraNe / / 2 / / te saMvara samiti, gupti, yatidharma, bhAvanA, parISahajaya ane cAritrarUpa che. te kramazaH pAMca, traNa, daza, bAra, bAvIza ane pAMca bhejavALo che. te badhA meLavavAthI sattAvana bheda thAya che. (82) athavA A saMvara dravya ane bhAvabhedathI be prakAre che. temAM jalamAM rahela vahANa vagerenA chidromAM hamezAM je jala praveza kare che tene tathA prakAranA dravya vaDe baMdha karavuM te dravyasaMvara che, tathA jIvarUpa jahAjamAM iMdriyAdi chidro dvArA karmarUpa jala dAkhala thAya che teno samiti vagerethI nirodha karavo te bhAvasaMvara che. te saMvara be prakArano che, to paNa saMvaranuM samAnapaNuM hovAthI eka saMvara che. ll14o. kevala saMvara chate ayogi guNasthAnanI avasthAmAM karmonuM vedana ja thAya che paraMtu karmano baMdha thato nathI, mATe have vedanAnuM svarUpa kahe che-'II vecA ' veda-vedanA. karmanA svAbhAvika udayara vaDe athavA udIraNA karavA vaDe udayAvalikAmAM praveza pAmela karmano anubhava karavo-bhogavaTo karavo. te vedanA jJAnAvaraNIyAdi karmanI apekSAe ATha prakAre paNa che temaja "vipAkodaya ane pradezodayanI apekSAe be prakAranI paNa che. keza lucana (loca) vagere AbhupagamikI-svayaM svIkArelI ane aupakramikI rogAdithI thayelI ema be prakAranI paNa vedanA che; tathApi vedanAnuM samAnapaNuM hovAthI eka ja vedanA che. I/15ll 1. A gAthAmAM 'tad' zabdathI "duHkha" levuM. 2. abAdhA kAla pUrNa thaye karmano udaya che te svAbhAvika udaya. 3. jIvanA vIryabaLathI karmane udayAvalimAM kheMcI lAvavuM te udIraNA. 4. koIpaNa prakRti, potAno anubhava svataMtrapaNe Ape te vipAkodaya, 5. eka prakRti bIjI prakRtimAM maLIne je phala, pradezothI bhogavAya te pradezodaya. 28. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 - bhogavAyela. rasaviziSTa karma te AtmapradezothI kharI jAya che, nAza pAme che e hetuthI vedanA pachI karmanA kharavArUpa nirjarAnuM nirUpaNa karatAM kahe che-'T nignarA' nirnara-nirjarA-vizeSa nAza pAmavuM, sarvathA saDI (kharI) javuM te nirjarA ATha prakAranA karmanI apekSAe ATha prakAre paNa che, bAra prakAranA tapa vaDe utpanna thavAthI bAra prakAranI paNa nirjarA che. vagara icchAe sudhA, tRSA, zIta, Atapa, daMza (DAMsa), mazaka (maccha2), melanuM sahana karavuM ane brahmacaryanuM pAlana vagere anekavidha kAraNa vaDe utpanna thavAthI nirjarA aneka prakAre paNa che. athavA dravyathI vastrAdinuM nAza thavuM ane bhAvathI karmonuM kharavuM, ema be prakAre paNa che. tathApi nirjarAnuM samAnapaNuM hovAthI eka ja nirjarA che. zaMkA-nirjarA ane mokSamAM zo bheda che? samAdhAna-dezathI karmano kSaya te nirjarA ane sarvathA karmano kSaya te mokSa. 16ll ahiM jIva viziSTa nirjarAnuM pAtra pratyeka zarIranI sthitimAM ja thAya che. sAdhAraNa zarIranI avasthAmAM vizeSa nirjarA thatI nathI, ataH pratyeka zarIramAM rahela jIvanuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe kahe che kho nIve' ityAdi athavA sAmAnyathI prastuta zAstra vaDe varNavAyela jIvAdi nava padArtho kahyA. have vizeSarUpe jIvapadArthanuM svarUpa kahe che- ege jIve pADikkaeNaM sarIraeNaM ||suu017|| egA jIvANaM apariAittA viguvvaNA / / sU0 18 / / ege maNe ||suu0 II II varSa sU0 raM na thavAyAne sU0 2II II Maa sU0 22aa paNa viyatI II 22 || egA viyaccA / / sU0 24 / / egA gatI / / sU0 25 / / egA AgatI / / sU0 26 / / ege cynne||suu0 27 // ege uvavAe ||suu0 28 / / egA takkA / / sU0 29 / / egA sannA / / sU0 30 / / egA mannA / / sU0 31 / / egA vinnU / / sU0 32 / / egA veyaNA / / sU0 33 / / ege cheynne||suu0 34 / / ege bheynne||suu0 35 / / ege maraNe aMtimasArIriyANaM ||suu0 36 / / ege saMsuddhe ahAbhUe patte / / sU0 37 / / egadukkhe jIvANaM egabhUe / / sU0 38 / / egA ahammapaDimA jaM se AyA parikilesati / / sU0 39 / / egA dhammapaDimA jaM se AyA pajjava[ha]jAe nAsUTa 40 || ege maNe devA'suramaNuyANaM taMsi taMsi samayaMsi / / sU0 41 // so [*egA vatI devA'sura maNuyANaM taMsi taMsi samayaMsi ege kAyavAyAme devA'sura maNuyANaM taMsi taMsi samayaMsi] uTThANakammabalavIriyapurisakAraparakkame devAsuramaNuyANaM taMsi taMsi samayaMsi ||suu0 42 / / ege nANe raNe daMsaNe ege caritte / / sU0 43 / / (mULa) pratyeka zarIramAM rahelo jIva eka che. /17lii bahAranA pugalo lIdhA vinA jIvone vidurvaNA eka che. /18 | manoyoga eka che. /19ll vacanayoga eka che. 7/20zarIranA vyApArarUpa kAyayoga eka che. //ra 1// utpAda utpatti eka che. /ra 2/ vigati-vinAza eka che. ra7ll vigatAsya-marelA jIvanuM zarIra eka che. /ra4/ gati eka che. //ra pI Agati eka che. //ra 6/ cyavana-vaimAnika ane jyotiSkonuM maraNa eka che. //ra7ll upapAta-deva che ane nArakono janma eka che. 28 tarka eka che. //ra9/ saMjJA eka che. 30 mati eka che. 31 vijJatA- vidvattA eka che. 32 // pIDA eka che. 33ll chedana eka che. 34o bhedana eka che. 3pa caramazarIrI jIvonuM maraNa eka che. 36 nirmala cAritravAna yathAbhUta ane pAtranI mAphaka pAtra (snAtaka) eka che. 37ll ekAvatArI bi) jIvone eka bhavagrahaNathI thanAruM ekabhUta (samAna) duHkha eka che. 38 adharma pratijJA eka che, kAraNa ke te A kATakhUNA kauMsamAM lakhela pATha bAbuvALI pratimAM che ane Agodaya samitivALI pratimAM nathI, tathApi TIkAkAra vyAkhyA karatAM kahe che che ane mane tyAra sUtratra' A uparathI ema samajAya che ke sUtra traNe joIe eTalA mATe amoe vacanayoga ane kAyavyApAranA A bane sUtra lakhela che. [jabUvijayajI saM.mAM traNe sUtra che.] Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam pratijJAthI AtmA kleza pAme che. 39o dharma pratijJA eka che, kAraNa ke te pratijJAthI AtmA paryavajAta-jJAnAdi paryavavALo thAya che. //4all deva, asura ane manuSyone te te samayamAM manaH eka che. 41 divAdine te samayamAM vacana eka che, devAdine te te samayamAM kAyavyApAra eka che.] utthAna, karma, baLa, vIrya, puruSakAra ane parAkrama deva, asura ane manuSyone te te samayamAM eka che. I42// jJAna eka, darzana eka ane cAritra eka che. I4all (TI0) 'jo nIve' -kevaLa jIvyo, jIve che ane jIvaze te jIva-prANa dhAraNa svabhAvavALo te AtmA. eka jIva pratye pratyekazarIranAmakarmanA udayathI prApta thayeluM je zarIra te pratyeka dIrgha vagere prAkRta zailIthI pratyekeka. te pratyeka vaDe sarvata ti' zarIraM-jIraNa thAya che te zarIra-deha, te ja anukaMpita vagere svabhAva sahita zarIreka. tenA vaDe jaNAto-pratyeka zarIrane Azrita jIva eka che. athavA be laviAra' vAkyAlaMkAranA arthavALA che. tethI pratyekaika zarIramAM jIva eka varte che-rahe che evo vAkyartha thAya. ahiM Diqui'tti evo pATha kyAMka dekhAya che. Ano artha na samajAyAthI te pAThanI vyAkhyA karI nathI. ahiM vAcanAonuM cokkasapaNuM na hovAthI badhI vAcanAonI vyAkhyA karavAnuM azakya hovAthI ame koIka ja vAcanAnuM vyAkhyAna karazuM. (17) baMdha, mokSa vagere AtmAnA dharmo hamaNAM ja pUrve kahelAM che. te adhikArathI ja AthI AgaLa AtmAnA dharmone pa nIvA (sU) 18) ityAdi sUtra vaDe ne varitte (sU0 43) A aMtya sUtra vaDe kahe che' nIvA' -A sugama che. 'pariyArUtti' jIvone vidurvaNA eka che. te vidurvaNA vaikriya samuddAta vaDe kyAMyathI paNa bahAranA pagalone grahaNa karyA vinA bhavadhAraNIya vaikriya zarIranI racanAlakSaNavALI sva sva utpattisthAnamAM jIvo vaDe je vikavaNA karAya che te darekane bhavadhAraNIya vidurvaNA eka hovAthI eka ja che. athavA sarva vaikriya zarIranI apekSAe bhavadhAraNIya (vikuvaNA)nuM kathaMcit eka lakSaNa hovAthI paNa eka che. vaLI je vidurvaNA, bahAranA pudgalone grahaNa karavApUrvaka karAya che te uttaravaikriyanI racanAsvarUpa che. te uttara vikrvaNA vicitra abhiprAyavALI hovAthI vaikriyalabdhivALAne tathA prakAranI zakti hovAthI eka jIvane aneka paNa vipharvaNA thAya che teno ahiM niSedha karela che. zaMkA bahAranA pudgalone grahaNa karyo chate ja uttaravaikriya thAya che te zAthI nizcaya karAya che? jene laIne A sUtramAM 'pariyArUttA' A zabda vaDe uttaravaikriya vidurvaNA choDI devA (niSedha karavA) mAM Ave che. jo ema kahetA ho to bhagavatI sUtranA vacanathI uttara ApIe chIe te A pramANe"deve NaM bhaMte! mahiDDie jAva mahANubhAge bAhirae poggalae apariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM viuvvittae? goyamA! no phaLadde samad, seve . vAdiyA pote parivAra pUra, daMtA pagU'I [pAvatI. dAkAra-2 7i] he bhadaMtapUjya! mahaddhika yAvat mahAnubhAga deva, bahAranA pudgalone grahaNa na karIne eka varNavALA eka rUpanI vidurvaNA karavA mATe samartha che? he gautama! A artha samartha nathI. he bhagavan! deva bahAranA pudgalone grahaNa karIne vidurvaNA mATe samartha che? hA, samartha che. ahiM cokkasa uttaravaikriya bahAranA pudgalo grahaNa karavAthI thAya che e vivakSita che. ll18. ne mane'tti' mananaM manaH-manana karavuM te mana. audArikAdi zarIranI pravRtti vaDe grahaNa karela manodravyanA samudAyanA sahAyathI jIvano je vyApAra te manoyoga. athavA "mIte baneneti manaH' jenA vaDe manana karAya che te mana, manodravya mAtra ja che. te mana, satya ane asatya vagere bhedathI aneka paNa che athavA saMksijIvonuM asaMkhyAtapaNuM hovAthI asaMkhyAta bhede paNa che, tathApi manana lakSaNapaNe sarva manonuM ekatva hovAthI mana eka che. //19o. fNAva'tti vavanaM vo-bolavuM te vacana. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA vyApAra vaDe grahaNa karAyela bhASAdravyanA samUhanI sahAyatAthI jIvano vyApAra te vacanayoga, e bhAva che. bhASA, satya ane asatya Adi bhedathI aneka che, paNa sarva bhASAnuM vacana sAmAnyamAM aMtargata hovAthI vacana eka ja che. li20] 1. bhAvarUpa vyutpanyarthane laIne bhAvamananuM kathana kahela che. 30 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 'jo thavAyA:tti vayata ti >>AyaH- jenA vaDe ekaThuM karAya che te kAya-zarIra, teno je vyApAra te kAyavyAyAma. te audArikAdi zarIra vaDe joDAyela AtmAnA vIryanI pariNativizeSa che. te vaLI dArikAdi bheda vaDe sAta prakAre paNa che. jIvonA anaMtapaNAthI anaMta bhede che to paNa kAyavyAyAmanA samAnapaNAthI eka ja che. je eka jIvane eka samayamAM mana vagerenuM ekapaNuM che te AgaLanA sUtramAM ja 'jo mane devAsura' ItyAdi sUtrathI vizeSa rUpe kahevAze. ahiM sAmAnyanA AzrayathI ja ekapaNAnuM kathana karyuM che. ra1|| 'Su'tti-prAkRtazailIthI utpAda. te eka samayamAM eka paryAyanI apekSAe eka che. tenAM (paryAyanAM) eka samayamAM be vagere utpAda thatA nathI. athavA utpAda vizeSavALA paryAyanI apekSA sivAya padArtha (dravyArthIpaNAe eka utpAda che. ll22 'viya'tti-vigati-nAza. te paNa utpAdanI mAphaka eka che. vikRti, vikAra, vigati ityAdi ucita bIjA vyAkhyAno joDavA. amoe to utpAdasUtranA anusaraNathI vyAkhyAna karyuM che. ra3|| 'viyava'tti-vigatino artha AgaLa kahela hovAthI A sUtramAM vigata zabdano artha nAza pAmela jIvana-marelano e artha che. tenI arcA-zarIra te vigatAryA, arthAt mRtakanuM zarIra eka che. prAkRta zailIthI vigatAsya athavA "vicaccA' evuM rUpa che. vivarcA-viziSTa utpattinI rIti athavA viziSTa zobhA, te sAmAnyathI eka che. ra4ll ' 'na'tti-maraNa pachI manuSyatvAdimAMthI nArakatAdine viSe jIvanuM javuM te gati. te eka jIvane eka vakhata eka ja hoya che. trajugati ke vakragati eka hoya, athavA narakagati vageremAMthI eka gati hoya, athavA pudgalanI (gati) eka che, athavA sthitinA mAtra vailakSaNyapaNAthI eTale 'gamanasvarUpa vaDe sarva jIva ane pudgalonI gati eka che. ripI. 'mA'tti mA manamati -AvavuM te Agati. narakatvAdimAMthI pAchuM AvavuM, tenuM ekapaNuM gatinI mAphaka jANavuM. ||6|| . 'va'tti vyavanaM-avana-vaimAnika ane jyotiSkonuM maraNa, te eka jIvanI apekSAe eka che. nAnA jIvonI apekSAe pUrvanI mAphaka jANavuM. l27ll (3vavA,'tti 355tanamupatiH-utpanna thavuM te upapAta, te deva ane nArakonuM janma, te cyavananI mAphaka eka che. ll28|| - 'tA'tti tai ta-vimarza (vizeSavicAra), avAya (nizcaya)thI pahelA ane IhA (vicAraNA)thI pachI. prAyaH mAthuM khaMjavALavuM (ceSTAvizeSa) vagere puruSanA dharmo ahiM ghaTamAna thAya che, evI rIte saMpratyayarUpa-jJAna thavuM, ahiM ekapaNuM pUrvanI mAphaka che. 29 "sanna'tti saMjJAnaM-saMjJA. saMjJA arthAt vyaMjanAvagrahanA uttarakAlamAM thanAra mativizeSa che. athavA AhAra, bhaya ityAdi upAdhivALI cetanA te saMjJA, athavA nAma te saMjJA. 3oll. 'manna'tti-prAkRtazailIthI mananaMtiH -manana karavuM te mati-kaMIka arthanuM jJAna thaye chate paNa sUkSma dharma (vastusvabhAva)nI AlocanArUpa buddhi che. keTalAeka matino artha Alocana kahe che. athavA mAnanAra, mAnavA yogya-svIkAra A artha jANavo. banne sUtramAM paNa sAmAnyathI ekapaNuM che. 31// ' 'I vinU'tti-vidvAnuM athavA vijJa-vizeSa jANanAra. samAna bodhapaNuM hovAthI eka che. "utpAda' zabdanI upA zabdanI mAphaka katapaNAthI strIliMge che. athavA bhAva pratyayano lopa thavAthI vidvattA-vijJatA eka che. 32 1. bAbavALI pratimAM "vaitavaizvasvarUpa" pATha che jyAre Agamodaya samitivALI pratamAM " ve pAra" evo pATha TIkAmAM che. 2, 'mayaM sthANurvA puruSo vA' A huTho che ke puruSa che? A IhA kahevAya che, tyArabAda hastAdinA calanathI A sthAnuM nathI e vimarza. 3. saMjJA, matijJAnano paryAyavAcaka che. 31 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam 'veyA'tti pahelA vedanA, sAmAnya karmanA anubhavasvarUpa kahelI che. ahiM to pIDA svarUpa ja jANavI. te sAmAnyathI eka ja che. II33 A pIDAnA ja kAraNa vizeSanA nirUpaNa mATe kahe che-'chevaLe'tti chedanaM-zarIranuM athavA bIjAnuM (kASThAdinuM) khaDga, kuhADA vagerethI chedana karavuM. 34 // 'treyane'tti mevanaM-bhAlA, barachI vagerethI bhedana karavuM (bhoMkavuM) athavA chedavuM te karmano sthitighAta ane bhedana to karmanA rasano ghAta kare te. ekapaNuM to vizeSa svarUpanI vivakSA na karavAthI che. I35 // vedanAthI maraNa thAya che A kAraNathI te maraNa vizeSa kahe che-'o marAM' phatyAdri mRtiH marA, ante bhavamantimamchelluM evuM zarIra te aMtima za2I2, temAM thanA2I-chellA zarIramAM thanArI (vedanA). 'ahiM uttarapadamAM vRddhi thayela che. athavA chelluM zarIra che jeone te aMtimazArIriA ahiM dIrghapaNuM prAkRtazailIthI thayela che. aMtima zarIramAM thanArI vedanAvALA athavA chellA zarIravALA jIvone eka maraNa che kAraNa ke siddhapaNAmAM punarmaraNano abhAva che. II36 // caramazarIravALA jIva snAtaka (nitha) thaine maraNa kare che, ataH snAtakanuM svarUpa kahe che-'ze saMzu' ityAdi eka saMzuddha-kaSAya rahita hovAthI nirmaLa cAritravALo. yathAbhUta-tAttvika (kevaLI), pAtranI jema aMtizayavALA jJAnAdi guNaratnonuM pAtra, athavA jJAnAdi utkRSTa guNane prApta thayela te eka che. II37 // 'ze tuve'-chellA bhavagrahaNamAM thanAruM eka duHkha che jene te eka duHkha che. 'haste'tti e pAThAMtaramAM to eka prakA2e ja AkhyA--saMzuddha vagere kathana che jene paraMtu asaMzuddha ane saMzuddhAsaMzuddha ityAdi nathI asaMzuddhAdinA nimittarUpa kaSAyAdino abhAva hovAthI te (saMzuddha) eka prakAre nAmavALo thAya che. athavA eka prakAre che jIva jene te ekadhAkSa, prANIone ekabhUta-AtmA samAna jANe che, kAraNa ke kevaLahitavRttipaNuM che. ghaNA jIvo chatAM paNa teonuM samasvabhAvatva hovAthI jIvanuM ekapaNuM che. athavA 'zne saMsuddha ahAmUra patte' A sUtramAM Avela patte zabda, bIjA sUtra sAthe saMbaMdha dharAve che, mATe pUrve kahela arthavALA saMzuddha zabdathI patte zabda anya arthanA svarUpane kahenAra che, temAM prAkRtapaNAthI patte zabdano artha pratyeka che. jIvone potAnA ka2ela karmanA bhoktApaNAthI darekane duHkha eka che. te duHkha kevuM che? te kahe che-prANIomAM ekabhUta-ananyapaNe (abhedapaNe) raheluM che, paraMtu sAMkhyonI mAphaka bAhya nathI arthAt pratibiMbasvarUpa nathI. I38 vaLI adharmanA abhiniveza (kadAgraha)thI duHkha thAya che. A hetuthI adharmanuM svarUpa kahe che-'oN JajJamme' ityAdi, durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa kare che athavA jIvone sugatimAM sthApe che tethI dharma, kahyuM che ke- Du'tiprastRtAn nandUna, yahmAnAyate tataH| banne caitAna zune sthAne, tasmAddhamma kRti smRtaH / / 8 / / [za.vai.TIjA] 'durgatimAM janArA jaMtuone jethI dhAraNa karAya che ane zubhasthAnamAM e jIvone sthira kare che tethI dharma kahevAya che.' (83) te dharma, zruta ane cAritrasvarUpa che. teno pratipakSa te adharma che. adharma viSayapratijJA, athavA adharmamAM je zarIra mukhya te adharmapratijJA, te eka che, kAraNa ke badhI pratijJA atyaMta duHkhanA kAraNa vaDe ekarUpa che. A kAraNathI ja kahe che--khkhuM se ityAdi je kAraNathI te pratijJAno svAmI jIva, athavA adharma pratijJAvALo AtmA rAgAdi vaDe bAdhA pAme che, saMkleza pAme che. athavA 'naM si'tti A pAThAMtara che, tethI prAkRta vaDe liMga (jAti)nA viparyAsathI je adharma pratijJA chate AtmA kleza pAme che te eka ja che. I39|| enAthI viparIta kahe che-'Ne dharmo' ityAdi pUrvavat eTale dharma zabdano vyutpatyartha vagere je kahela che tenI mAphaka 1. 'aMtamazArIIi' e zabdamAM zArIrikI uttarapada che temAM 'za'no 'zA' vRddhi thayela che. 2. aMtimazArIriA ahiM '' no 'jJa' prAkRtazailIthI dIrgha thayela che. 32 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jANavuM. navAM-vizeSa kahe che-paryavo-jJAnAdi vizeSa utpanna thayela che jene te paryavajAta thAya che-vizuddha thAya che. AhitAgni Adi gaNathI "jAta" zabdane uttarapadapaNuMche. athavA paryavone athavA paryavone viSe je prApta thayela che te paryavajAta, agara to viMziSTa rakSA vA viziSTa jJAna, tene athavA temAM prApta thayela. lol. dharma ane adharmapratijJA traNa yogathI thAya che te kAraNathI yoganuM svarUpa kahe che-" mane' ityAdi traNa sUtra. temAM mana rUti manoyo-je je samayamAM vicArAya che te te samayamAM kAlavizeSa manayoga eka ja che. vIsAnA nirdeza vaDe koIpaNa samayamAM be vagere saMkhyA tenI saMbhavatI nathI. A hetuthI kahe che-jIvonuM eka upayoga paNuM hovAthI mananuM ekapaNuM che. zaMkA(eka samayamAM) eka ja upayogavALo jIva nahiM thAya? kAraNa? eka samaye tathAvidha judA judA viSayanA upayogavALA be puruSanI mAphaka zIta ane uSNa sparza viSayano anubhava banne dekhAya che arthAt be upayoga thAya. ahiM samAdhAna kare che- jo ke A zIta ane uSNanA be upayoga potAnA svarUpa vaDe bhinna kAlamAM hovA chatAM paNa samaya ane mananI ati sUkSmatA vaDe eka samayanI jema pratIta thAya che, parantu te eka samayamAM ja zIta ane uSNa baMnenI sAthe pratIti thatI nathI. bhASyakAra kahe che- samayAtisuhumayAo, manasi jugavaM ca bhinnakAlaM pi / uppaladalasayavehaM, va jai va tamalAyacakkaM ti / / 84 // [vizeSAva 2433] samayanuM ati sUkSmapaNuM hovAthI bhinna bhinna kAla chatAM paNa eka samayamAM te seMkaDo kamalapatranA vedhanI mAphaka athavA alAtacakranI jema (zIta ane uSNa sparzano anubhava) banne mAne che. (84) vaLI eka viSayamAM joDAyeluM mana jo bIjA viSayano paNa anubhava kare to bIjA viSayamAM gayela cittavALo puruSa AgaLa rahela hAthIne paNa kema jANI zakato nathI? bhASyakAra kahe che keamvinniuttmnnN, viNiogaM lahai jai maNo teNaM / hatthiM pi ThiyaM purao, kimannacitto na lakkhei / / 5 / / [vizeSAvazya ra436]. anya arthamAM prayukta mana jo anya arthamAM upayoga pAme, to pachI anyamanaska evI vyakti AgaLa ubhelA hAthIne ja aNI zakato nathI? (85). kAra sahiM ghaNuM kahevAnuM che paNa te sthAnAMtarathI jANavuM. athavA satya, asatya, satyAsatya (mizra), asatyAmRSA (vyavahAra) asara manoyogamAM koIpaNa eka ja manoyoga eka vakhate hoya che. anyonya virodha hovAthI be vagere manoyogono asaMbhava che. have manoyoganA svAmI kahe che-devAsuramayyA'tti temAM kAMtivALA krIDA karanArA te devo-vaimAnika ane jyotiSo, sura nahi te asuro-bhavanapati ane vyaMtaro, manuthI utpanna thayela manujo-manuSyo. te deva, asura ane manuSyone mana eka samayamAM eka che; tathA vacanayoga paNa devAdikone eka samayamAM eka ja che. tathAvidha manoyogapUrvaka tathAvidha vacanayoga hovAthI athavA satyAdi cAra vacanayogamAM koIpaNa eka vacanayoga eka samaye hovAthI eka che. te saMbaMdhamAM sUtrakAra svayaM AgaLa kaheze-"chardihiM sthi nIvA ThThI phuvA nAva para rUvA, taM nadI-nIvra vA nIvaM WyAra , manIyaM vA nIvaM yAra 2, samavi yAvat ro pAsAno mAsirA' tathA kAyavyAyAma-kAyayoga devAdine eka samaye eka ja che. sAta kAyayogamAM koIpaNa eka kAyayoga eka samaye hoya che. zaMkA-jyAre AhAraka 1. niSThA sUtrathI "jAtaparyava' prayoga ucita che, paNa teno bAdha karIne AhitAzi Adi gaNathI paryavajAta' thayela che. 2. alAtacakra eTale uMbADIyuM-baLatuM lAkaDuM, te bhinna bhinna samaye judI judI dizAomAM phare che tathApi samaya ane dizAno bheda jaNAto nathI temaja seMkaDo kamalapatranA vedhamAM paNa bhinna bhinna kALe vedha thAya che. 3. TIkAkAre Apela A pAThano prastuta viSayamAM eTalo ja upayoga che ke eka samayamAM be bhASA bolavAnI jIvonI zakti nathI. 33 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam (zarIra)no prayoga kare che tyAre dArika zarIra tyAM ja raheluM hoya che ema saMbhaLAtuM hovAthI eka samaye banne kAyayoga kema na hoya? samAdhAna-vidyamAna chatAM dArika zarIrano vyApAra na hovAthI temaja AhAraka zarIrano ja tyAM vyApAra hovAthI tema thaI zake che. audArika zarIra paNa tyAre-AhAraka prayoga samaye vyApAra (pravRtti) kare to kevali-samuddhAtamAM sAtamA, chaThThA ane bIjA e traNa samayamAM audArika 'mizrayoganI mAphaka mizrayogavALuM thaze. temaja AhAraka prayogakAlamAM jo audArikano vyApAra mAnazo to AhAraka zarIrano prayoga karanAra nahi maLe. vaLI ema mAnavAthI sAta prakAre kAyayoganuM pratipAdana nirarthaka thAya, A kAraNathI kAyavyApAra eka ja che. evI rIte vaikriya zarIravALA cakravaryAdine paNa vikriyanI pravRtti samaye pravRtti rahita dArika zarIra hoya che. jo vyApAravALuM dArika zarIra hoya to banne zarIranuM vyApAravattva chate kevalisamudyatanI mAphaka mizrayogavALuM thavAthI akhaMDita ja raheze. vaLI kAyayogane paNa dArikapaNAe ane vaikriyapaNAe krama vaDe vyApAra karate chate zIdhra pravRttipaNAe manoyoganI mAphaka bannenI ekI sAthe bhrAMti thAya to zo doSa? evI rIte kAyayoganuM ekapaNuM chate, audArikakAyayoga vaDe grahaNa karela manodravya ane vAdravyanI sahAyatA vaDe thayela jIvanA vyApArarUpapaNAthI, manoyoga ane vacanayogano eka kAyayogapUrvakapaNA vaDe paNa pUrve kaheluM ekatva jANavuM. athavA ene (vacanane) AjJA grAhya hovAthI ahiM A vacana ja pramANa che. ta- ANAgejjho attho, ANAe ceva so kaheyavvo / didvaMtA didvaMtia, kahaNavihivirAhaNA iyarA / / 86 / / [A0ni0 1669] AjJA vaDe je artha grAhya che te AjJAthI ja kahevA yogya che. kahevAnI vidhimAM dRSTAMtathI dASTatika artha karavo. ethI UlaTI rIte kathana kare to AjJAnI virAdhanA thAya. (86) zaMkA-ekatvarUpa sAmAnyanA Azraya vaDe ja sUtra, gamaka-bodhakathaze, to pachI A vizeSa vyAkhyA vaDe zuM? samAdhAna-ema nahi, kAraNa? sAmAnyarUpa ekatvane pUrva sUtro vaDe kahevAyela hovAthI prastuta sUtramAM punaruktidoSanA prasaMgathI sUtramAM devAdi zabda temaja samaya zabdane grahaNa karela che te nirarthaka thaze. (mATe vizeSa vyAkhyA karavI yogya che). A sUtramAM deva, asura ane manuSyanuM grahaNa karela che te viziSTa vaikriyalabdhisaMpannapaNAthI devAdikane aneka zarIranI racanA hote chate eka samayamAM manoyogAdinuM zarIranI mAphaka anekANuM thaze, A mAnyatAnuM khaMDana karavA mATe che; paraMtu tiryaMca ane nArakono niSedha karavA mATe nathI. zaMkA-tiryaMca ane nArako paNa vaikriyalambivAlA che, teone paNa vidurvaNAmAM zarIranA anekapaNAthI mana vagerenI anekapaNAnI mAnyatA saMbhave che, mATe tiryaMca ane nArakanuM grahaNa karavuM paNa yogya che-nyAya che. samAdhAnatamAruM kathana yogya che, paraMtu devAdikanuM je grahaNa karela che te ati viziSTa labdhi (zakti) vALA hovAthI zarIronI atyaMta anekatA che. A kAraNathI teonuM grahaNa karela che. vaLI pradhAna (mukhya)no svIkAra karavAthI itara sAmAnyathI grahaNa svataH thAya che, e nyAyathI doSa nathI. nArakAdikothI devAdikonuM pradhAnapaNuM prasiddha ja che. A mana vagereno krama, yathAyoga pradhAnapaNAthI karela che. pradhAnapaNuM te bahu, "alpa ane alpatara karmanA kSayopazamathI utpanna thayela lAbha vaDe kareluM thayeluM che. || 1|| 1. A traNa samayamAM kArpaNa zarIra sAthe audArikano mizra thAya che. 2. AhAraka zarIra banAvatI vakhate audArika sAthe mizra hoya che paraMtu prazna Adi kAlamAM kevala AhAraka zarIrano vyApAra hoya che te vakhate kevaLa AhAraka yoga hoya che. 3. A. sa. vALI pratimAM mA IIobso e gAthAnA cothA caraNamAM rUda pATha che paraMtu tharA pATha, bAbuvALI pratimAM tathA aMtara TIkAvALI hastalikhita pratimAM paNa rUtharA pATha che. 6 pAThathI chaMdobhaMga ane 'tarathA' evo artha thaze nahi mATe tharA pATha zuddha jaNAya che. kadAca mudraNadoSa thavA saMbhava che. 4. ghaNA karmonA thayopazamathI manoyoganI, tethI alpakarmanA kSayopazamathI vacanayoganI ane tethI alpatara (ati ocho) karmanA layopazamathI kAyayoganI prApti thAya che. 34 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane sUtra 17 se 43 paryaMtam zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 have kAyavyAyAmanA ja bhedonI ekatA kahe che-'5e dALe' ityAdi utthAna-ceSTA-vizeSa, karma-pharavuM vagere kriyA, bala-zarIranuM sAmarthya, vIrya-jIvathI utpanna thayela zakti, puruSakAra-ahaMkAra vizeSa, parAkrama-abhimAnamAM ja karAyela kArya. A sUtramAM dvaMdva samAsa hovAthI prathamA vibhaktinuM ekavacana che. A utthAna vagere vIryaMtarAyakarmanA [1kSaya] kSayopazamathI thayela jIvanA pariNAma vizeSo che. e utthAnAdi zabdomAM pratyekane 'eka' zabda joDavo., vIryaMtarAyakarmanA [kSaya] kSayopazamanA vicitrapaNAthI utthAnAdimAM pratyekanA jaghanyAdi bhedo vaDe anekapaNuM hote chate paNa eka samaye eka jIvane utthAnAdi vizeSa jaghanyAdi eka che, kAraNa ke vIryaMtarAyakarmanA [kSaya] kSayopazamanI mAtrAnuM ekapaNuM che. kAraNa? kAryanI mAtrA, kAraNanI mAtrAne AdhIna hoya che. sUtrano A bhAvArtha che, vizeSa pUrvavat. I42 // parAkrama vagerethI jJAnAdi-rUpa mokSamArga prApta karAya che jethI kahe che ke-- aTThANe viNaye, parakkame sAhusevaNAe ya / sammaddaMsaNalaMbho, virayAviraIe viraIe / / 87 / / [A0ni0 848 iti ] abhyutthAna-guru vagerenA AgamanathI UbhA thavAmAM. vinayamAM ane sAdhu-sevAmAM parAkrama karyo chate, samyagdarzanano lAbha thAya che. vaLI dezavirati tathA sarvIvaratino lAbha thAya che. I87aa A kAraNathI jJAnArdinuM nirupaNa karavA mATe sUtrakAra kahe che-'Ne nAne' ityAdi, athavA pUrve kahelI dharmapratimA te jJAnAdisvarUpa che. A hetuthI jJAnAdinuM nirUpaNa kare che--jJAyate-jenA vaDe, jenAthI ane jemAM artho jaNAya che, nirNaya thAya che te jJAna. jJAna-darzananA AvaraNano kSaya athavA kSayopazama athavA je jANavuM te jJAna, jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA kSayAdithI pragaTa thayela AtmAno paryAya vizeSa, sAmAnya vizeSAtmaka vastumAM vizeSAMza grahaNa karavAmAM catura ane sAmAnya aMzano grAhaka, pAMca jJAnaM, traNa ajJAna ane cAra darzanarUpa te aneka che to paNa bodhanA samAnapaNAthI athavA upayoganI apekSAe eka che. te A pramANe--labdhithI ghaNA bovizeSono eka samaye saMbhava chate paNa upayogathI eka ja saMbhave che, kAraNa ke jIvonuM upayogapaNuM eka che. zaMkA-darzananuM jJAnamAM kathanapaNuM ayukta che, kAraNa ke (banneno) viSayabheda che. kahyuM che ke--''nuM sAmatraUhAM, vaMsameyaM visesiyaM nAM'' ti,-je sAmAnya svarUpanuM grahaNa te darzana, ane tenA vizeSa svarUpanuM grahaNa te jJAna che. samAdhAna--sAmAnya grAhaka hovAthI ihA ane avagraharUpa ja darzana che. ane vizeSa grAhakapaNAthI apAya tathA dhAraNArUpa jJAna che. athavA AgamamAM darzana ane jJAna banne paNa jJAnanA svIkA2 vaDe grahaNa karela che. 'AminivodiyanAkhe, aThThAvIsa hati payaDIna' vacanathI Abhinibodhika (mati) jJAnamAM aThAvIsa prakRtio (matijJAnanA bhedo) hoya che, mATe sAmAnyathI darzana paNa jJAnarUpa kahevAmAM virodha nathI. zaMkA-A pachInA sUtramAM darzana juduM ja kaheluM che, to ahIM jJAna zabda vaDe darzana paNa kema kathana karyuM? samAdhAna--te uttarasUtramAM darzana-zraddhAnA arthamAM vivakSita che. jJAnAdi traNane samyak zabda vaDe yukta karyo chate, mokSamArga paNa vivakSita hovAthI zraddhAnarUpa paryAya vaDe ja darzananI sAthe A traNa (jJAnAdi) mokSanA mArgabhUta che. 'o sa'tti dRzyante-jenA vaDe, jenAthI athavA jenAmAM padArtho zraddhArUpa thAya che. darzana darzanamohanIya karmano kSaya, kSayopazama athavA (upazama)rUpa darzana che. athavA dRSTi darzana te darzanamohanIya karmanA kSayAdi vaDe pragaTa thayela tattvanA zraddhAnarUpa AtmAno pariNAma che. te upAdhi bhedathI aneka prakAre che to paNa zraddhAnanA samAnapaNAthI eka che. athavA eka jIvane eka samaye ekano ja bhAva hoya che. zaMkA-avabodhanuM samAnapaNuM hovAthI jJAna ane samyaktvamAM zuM vizeSa che? samAdhAna--samyaktva te ruci ane rucinuM kAraNa to jJAna che. [arthAt kAraNakAryakRta bheda che.?] kaheluM che ke-- nANamavAyadhiIo, daMsaNamiTTaM jahoggahehAo / taha tattaruI sammaM, roijjai jeNa taM nANaM // 88 // jema avAya ane dhAraNArUpI jJAna, avagraha ane ihArUpI darzana icchita che, tema tattvarUcirUpI samyaktva che, ane 1. godaya samitivALI pratimAM kSaya zabda kATakhUNA kauMsamAM che ane bAbUvALImAM saLaMga pATharUpe che. 2. zAna kAraNa che ane darzana (samakita) kArya che. 35 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane siddhirlokAgramitisAdhanaM 44-46 sUtrANi jenA vaDe ruci thAya che te jJAna kahevAya che (88), 'vRtti'tti varvate-mokSAbhilASI jIvo vaDe vidhipUrvaka sevAya che te cAritra athavA varyate-jenA vaDe nivRtti (mokSa)mAM javAya che, athavA karmonA saMcayane zUnya (khAlI) karavuM. A nirukta nyAyathI, cAritramohanIya karmanA kSayAdithI pragaTa thayela AtmAno viratirUpa pariNAma te cAritra. te AgaLa kahevAmAM AvanArA sAmAyikAdi cAritranA bhedonuM viratirUpa sAmAnyamAM aMtarbhAva thavAthI athavA eka jIvane eka samaye eka cAritrano ja sadbhAva hovAthI cAritra eka che. A jJAnAdino A pramANe krama che, kAraNa ke kahyuM che ke--''nAjJAtaM zraddhIyate nAzraddhita sabhyAnujIIyata kRti''--je jANeluM nathI te zraddhAnarUpa thatuM nathI, je zraddhAnarUpa thayuM nathI tenuM samyagAcaraNa karAtuM nathI. I43 // jJAna vagere utpatti, nAza ane sthitivALAM che ane sthiti, samayAdirUpa che. A kAraNathI samayanuM nirUpaNa kare che- e samar / / sU0 44 // paNe tte paramAnU / / sU. 4 / / zA siddhI, jo siddha, jo pattiniALe, ne parinibuddhe sU. 46 / / (mULa) samaya eka che. 44 // pradeza eka che. paramANu eka che. 45 siddhazilA eka che. siddha eka che. sakala karmanA nAzathI svastharUpa-parinirvANa eka che, sarvathA zArIrika ane mAnasika duHkha rahita parinivRta eka che.. meM465 (TI0) '5e sama' samaya-parama nikRSTa kAla-atyaMta sUkSma-jenA be vibhAga na thAya te, seMkaDo kamalapatranA bhedananA dRSTAMtathI athavA jIraNa vastranI sADInA phADavAnA dRSTAMtathI AgamamAM prasiddha hovAthI jANavuM. te vartamAnasvarUpa samaya bhUtakAlano nAza ane bhaviSyakAlanI utpattino abhAva hovAthI eka ja che. athavA svarUpa vaDe aMza rahita hovAthI samaya 21589.118811 aMza rahita vastunA adhikArathI ja A banne sUtra kahe che--'Ne pase Ne paramAnU' pratkRSTa-aMza rahita, dharma, adharma, AkAza ane jIvonA deza-avayavarUpI pradeza eka che; kAraNa ke svarUpathI bIjA trIjA pradeza vageremAM dezanA kathana vaDe pradezapaNAnA abhAvano prasaMga thaze. 'paramANu'tti parama-atyaMta, aNu-sUkSma te paramANu, caNukAdi skaMdhonA kAraNabhUta che. kaheluM che ke--'vhAraNameva tattva sUkSmo nityazva bhavati paramANuH rasa-varna-gandho-dvisparzaH vAtikArava - ''chellAmAM chelluM kAraNa sUkSma ane nitya paramANu hoya che. eka varNa, eka rasa, eka gaMdha ane (avirodhI) be sparzavALo che temaja kAryathI jaNAya che te paramANu" te svarUpathI eka ja che ema jo na mAnIe to A paramANu evuM nAma ja nahi hoya. athavA samaya, pradeza ane paramANu anaMta chatAM paNa tulyarUpanI apekSAe teonuM ekapaNuM che. I45 // jema tathAvidha ekatva pariNAmavizeSathI 52mANunuM ekapaNuM thAya che, tema te kAraNathI ja anaMta paramANumaya skaMdhanuM ekapaNuM thAya ema dekhADatA thakA sarva bAdara skaMdhamAM zreSTharUpa iSAgabhAra nAmaviziSTa pRthivIskaMdhanI prarUpaNA kare che-- 'VI siddhI' sidhyanti-jene viSe (jIvo) kRtArtha thAya che te siddhi. jo ke te lokanA agrabhAge che, tethI kaheluM che ke--''rUda vuMri (vAri) pattALa, tatya yaMtULa siA'' [JAni18 tti] ahiM-mRtyulokamAM zarIrane choDIne lokanA aMtamAM jaIne siddha thAya che, to paNa lokAMtanA samIpapaNAthI ijAgabhArA pRthvI paNa 'siddhi' nAma vaDe kathana karAya che. kaheluM che- 'vArasarlRi noyortti, sidvIsanvasiddhADa' [Ava.ni. 16] tti. sarvArthasiddha vimAna thakI bAra yojana u52 siddhi che. jo lokAgra mAtra ja siddhi hoya to tenA pachI je kaheluM che--'nimnalavArayavaLA, tusArovavI-hAra-sarivanne' [JAni 16] svaccha pANInA 24 (kaNiyA) jevA varNavALI, hima, gAyanuM dUdha ane motInA hAra tenA jevI dhoLI ityAdi siddhinA svarUpanuM varNana kema ghaTe? kAraNa ke lokAgra to amUrta che. A kAraNathI ahiM iSatRprAgabhArAne siddhi kahelI che. dravyArthapaNe pIstAlIza lAkha yojanapramANa skaMdhanuM eka pariNAmapaNuM hovAthI te eka che. paryAyArthapaNe to anaMta siddhi che. athavA 36 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane ajIvadharmAH 47 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 kRtakRtyatva-kRtArthapaNuM ane lokAgra kSetrarUpa, athavA aNimA, mahimA vagere siddhi che. sAmAnyathI siddhinuM ekapaNuM che. siddhinuM varNana karyA bAda siddhanuM varNana kare che--'5e siddha' sidhdhati sma--kRtArtha thayA, seti sme vA athavA pharI na AvavA vaDe je lokAgrane prApta thayA te siddha. sitaM vA-athavA baMdhAyela karma, dhyAtaM baLela che jenA te niruktathI (khaMDa vyutpattithI) siddha-karmanA prapaMcathI mUkAyela eTale te dravyArthapaNAe eka che ane paryAyArthapaNAthI to anaMta paryAya che. athavA siddhonuM anaMtapaNuM chate paNa siddhonuM samAnapaNuM hovAthI ekapaNuM che. athavA 1 karma, 2 zilpa, 3 vidyA, 4 maMtra, 5 yoga, 6 Agama, 7 artha, 8 yAtrA, 9 buddhi, 10 tapa ane 11 karmakSaya, A bheda vaDe siddhonuM anekapaNuM chate paNa siddhonuM, siddha zabdanA uccAraspaNAnuM sAmya hovAthI ekapaNuM che. karmakSaya siddhano parinirvANarUpa svabhAva hoya che tethI have te kahe che. 'ze parinibbAne' pari-sarvathA, nirvAmAM, sakala karmakRta vikAra rahita thavAthI svastha thavuM te parinirvANa, te eka che. teno eka vakhata saMbhava chate pharIne (parinirvANano) abhAva hovAthI parinirvANarUpI dharmanA yogathI te ja karmakSayasiddhi, parinivRta kahevAya che. tathA dekhADavA mATe kahe che--'Ne parinibbu' parinirvAMtaH--sarva prakAre zArIrika, mAnasika asvAsthya (duHkha)thI rahita e tAtparya che. tenuM ekapaNuM siddhanI mAphaka bhAvavuM. I46 // ahIM sudhInA sUtro vaDe prAyaH jIvanA dharmo ekapaNAe nirUpaNa karAyA. have jIvane sahAyaka hovAthI pudgalo ane tenA lakSaNarUpI ajIvanA dharmo 'chI sadde' e Adi sUtrathI yAvat '5e tumhe' e chellA sUtra paryaMta graMtha vaDe ekapaNAe ja dekhADAya che. keTalAeka pudgalAdinI to sattA anumAnathI jaNAya che, ane ghaTAdi kAryano sAkSAtkAra thavAthI keTalAeka (pudgalo)nI sattA vyavahArika (iMdriyasaMyoga)rUpa pratyakSathI jaNAya che; mATe kahe che ke- ne sadde ne have o aMdhe| ze jJeya ne pAse ne subhitaddA ne tuSmitaro suvANe tuve pe'rI ne "haste o vade ze to o varase ze vidyute ze 'parimaMDo ne 'vide| ze gItA ne todizA i Tsiddo "sumittene subhiSe| ze TuvyiAMye o titte zeDu ne tAra) ne gaMvio i madure ne vanaDe nAva tuvaa / / sU. 4 / / 27 (mULa) 1 zabda, 2 35, 3 gaMdha, 4 rasa, 5 sparza, 6 zubha zabda, 7 azubha zabda, 8 sAruM rUpa, 9 kharAba rUpa, 10 dIrgha saMsthAna, 11 laghu saMsthAna, 12 vRtta (vATalo) saMsthAna, 13 trikoNa saMsthAna, 14 caturasa (corasa) saMsthAna, 15 vistIrNa saMsthAna, 16 valaya saMsthAna, 17 kRSNavarNa, 18 nIlavarNa, 19 2ktavarNa, 20 pItavarNa, 21 zvetavarNa, 22 sugaMdha, 23 durgaMdha, 24 tIkho 2sa, 25 kaDavo rasa, 26 kaSAya (turo) rasa, 27 khATo rasa, 28 madhura rasa, 29 karkaza sparza yAvat 36 lUkho sparza e zabdAdi da2eka ekeka che. II47 / / (TI0) A sUtromAM zabdAdi sUtro sugama che, paraMtu zatsyate-jenA vaDe je kahevAya che te zabda-avAja, e zroteMdriyano viSaya che. rUpyate-je jovAya che te rUpa-AkAra cakSuiMdriyano viSaya che. prAyate-je suMghAya che te-gaMdha, ghrANa(nAka)no viSaya che. ramyate-je AsvAdana karAya che te rasa, rasanA iMdriyano viSaya che. spuzyate-je sparzAya che--chabAya che te sparza, sparzana iMdriyano viSaya che. zabdAdinuM ekapaNuM sAmAnyathI che athavA sajAtIya ane vijAtIyanA bhedanI apekSA sivAya ekapaNuM bhAvavuM. zabdanA be bheda kahe che-'subhisadi'tti-zubha zabdo manane gamatA, 'du'itti-manane je na game te azubha zabda, evI rIte bIjA paNa zabdo A be bhedamAM aMtarbhUta thAya che ema jANavuM. evI rIte rUpanA vyAkhyAnamAM paNa surUpa vagere zvetarUpa paryaMta je cauda bheda che te ekeka che. temAM manane gamatuM rUpa te surUpa che ane tethI viparIta te kurUpa che. dIrgha-ati lAMbu, hrasva-tenAthI nAnuM, vRttAdika pAMca skaMdhanA saMsthAna (AkAra)nA bheda che. temAM vRtta saMsthAna modaka jevuM che, te pratara ane ghana bhedathI be prakAre che. vaLI te pratyeka (pratara-dhana) samaviSama pradezanA avagADharUpa bhedathI cAra prakAre che. bIjA saMsthAno paNa 37 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane pApasthAnAnitadviratizca 48-49 sUtre evI rIte jANavA. 'taMtte'tti traNa che koTi (hAMsa) jemAM te yaMtra (trikoNa) che. cA2 che hAMso jene te vatusra-cokhUNo che. tathA 'pidyuta'tti pRthuna-vistIrNa. vaLI bIje sthaLe pRthulane ThekANe 'Ayata' kahevAya che te AyatasaMsthAna, ahiM dIrgha, hrasva ane pRthula zabda vaDe vibhAga karIne kaheluM che, kAraNa ke dIrgha vagere Ayata dharmatvaviziSTa che. te Ayata, pratara-dhana-zreNi bhedathI traNa prakA2e che. vaLI te pratyeka, sama-viSama pradezarUpathI cha prakAranA che. je AyatanA be bheda dIrgha ane hrasva tenuM kathana zarUAtamAM kahela che te vRtta vagere saMsthAnomAM AyatanI prAyaH vRtti dekhADavA mATe kahela che. te A pramANe--dIrghAyata ghaNo lAMbo staMbha (thAMbhalo) goLa trikoNa ane catuSkoNa che ityAdi bhAvavuM. athavA sUtranI gati vicitra hovAthI AvI rIte upanyAsa karela che. 'parimaMDatte'tti parimaMDala saMsthAna valaya (cUDI) AkAre, te pratara-dhanabhedathI be prakAre che. rUpano bheda te varNa, te kRSNa vagere pAMca prakAre spaSTa che, paraMtu hAdri-pILo, kapIza-dhUsara vagere varNanA saMsarga (ekabIjAnA saMbaMdha)thI thAya che, mATe teono upanyAsa karela nathI. gaMdha surabhi ane durabhigaMdha ema be prakAre che. je sanmukha kare te sugaMdha ane je vimukha kare te durgaMdha. sAdhAraNa pariNAma aspaSTa hovAthI durgaha-duHkhe grahaNa karI zakAya tevA saMsarga vaDe thavAthI kahela nathI. rasa pAMca prakAre che. temAM zleSma-kaphano nAza karanAra te tIkho rasa, vaizadya-zaradIne je dUra karanAra te kaTuka rasa, annanI rUcine je te baMdha karanAra te kaSAya rasa, sAMbhaLavAthI moDhAne je pIgaLAvanAra te khATo rasa, AnaMda ane puSTine je ka2nA2 te madhura rasa. saMsargathI utpanna thanAra lavaNa rasa te kahela nathI. sparza ATha prakAre che. temAM karkaza-kaThaNa (na vaLI zake tevo) yAvat zabdathI mRdu vagere bIjA cha sparza jANavA. sukhapUrvaka-sahelAIthI vaLe te mRdu, nIce gamana karavAmAM je hetu te guru, prAyaH tIrthro ane UMce gamana ka2vAmAM je hetu te laghu, ThaMDIthI karAyela staMbhana svabhAvavALo te zIta, komaLa pAkane ka2nA2 te uSNa, saMyoga chate saMyogavALI vastuonA baMdhano hetupiMDarUpa karanAra te snigdha, baMdha (piMDa) ne nahiM karanAra rukSa. A dareka ekaika che. IF pudgalana dharmonuM ekapaNuM, kahyuM. have pudgalothI joDAyela jIvonA aprazasta dharmo-aDhAra pApasthAna saMjJAvALAnuM 'khe pAvA' Adi sUtranA AraMbhathI 'sAsai' sUtra vaDe ekapaNuM kahe che-- ege pANAivAe jAva ege prigghe| ege kohe jAva lohe| ege pejje ege dose jAva ege prprivaae| egA araIraI / ege mAyAmose / ege micchAdaMsaNasalle || sU0 48 // ege pANAivAyaveramaNe jAva pariggahe veramaNe / ege kohavivege jAva micchAdaMsaNasallavivege / / sU0 49 / / (mULa) prANAtipAta eka che yAvat parigraha eka che, krodha eka che yAvat lobha eka che, rAga eka che, dveSa eka che yAvat paraparivAda eka che, aratiti eka che, mAyAtRSA eka che, mithyAdarzanazalya eka che. 485 prANAtipAtanI virati yAvat parigrahanI virati eka che, krodhano tyAga yAvat mithyAdarzanazalyano tyAga eka che.495 (TI0) taMtra temAM-pApasthAnamAM prAiH-ucchavAsa vagere, teonuM atipAtana-prANavALA sAthe viyoga karavo te prANAtipAta hiMsA. kahyuM che ke-- paJcendriyANitrividhaM balaM ca ucchvAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANAdazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM hiMsA // 89 // 'pAMca iMdriya, traNa bala, ucchvAsa-nivAsa ane AyuSya-A daza prANo bhagavaMtoe kahelA che. te prANono viyoga karavo te hiMsA che.' (89) te prANAtipAta dravya ane bhAvabhedathI be prakAre che. athavA vinAza (jIva rahita karavuM te), paritApa (duHkha) ane saMkleza (kheda)nA bhedathI traNa prakAre che. zrAvaka prajJaptimAM kahyuM che ke-- 38 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane pApasthAnAnitadviratizca 48-49 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tapUnAvAto, duhukhAno ya saMvinelo vApaNa vado niLiyo, vanecavyo pattai IRI[zray. 22] jIvanA paryAya (tiryaMcAdi)no vinAza, duHkha utpanna karavuM ane kheda upajAvavo-A traNa prakArano vadha jinezvaroe kahela che te prayatna vaDe tyAgavA yogya che. leol athavA mana, vacana ane kAyA vaDe karavuM, karAvavuM ane anumodananA bhedathI nava prakAre che, vaLI te krodhAdi bhedathI chatrIzaprakAre paNa che. (1). tathA jUThuM bolavuM te mRSAvAda,te dravya ane bhAvanA bhedathI be prakAre che, athavA te abhUtodbhAvana vagere bheda vaDe cAra prakAre paNa che. te A pramANe-"AtmA sarvagata-vyApaka che" ema je kahevuM te abhUtodbhAvana, "AtmA nathI' emaje kahevuM te bhUtanihnava, "gau-baLada chatAM paNa A ghoDo che ema kahevuM te vastRtAnyAsa, 'tuM koDhiyo cho' ema je kahevuM te niMdA (vacana). (2). adatta-svAmI (mAlIka), jIva, tIrthakara ane guru vaDe AjJA na apAyela sacitta, acitta ane mizra bhedavALI vastunuM AdAna-grahaNa karavuM te adattAdAna corapaNuM. te vividha upAdhinA vazathI aneka prakAre che. (3). tathA mithuna--strI ane puruSarUpI joDalAnuM kArya te maithuna-abrahmacarya. te mana, vacana ane kAyA saMbaMdhI karavuM, karAvavuM ane anumodavArUpa nava bhedothI audArika ane vaikriya zarIranA viSayo vaDe aDhAra prakAre thAya che. athavA vividha upAdhithI ghaNA prakAre che. (4). tathA paJiute--je svIkAra karAya te parigraha. te bAhya ane atyaMtara bhedathI be prakAre che. temAM bAhya-dharmanA sAdhano sivAya dhana-dhAnya vagere aneka prakAre che ane AtyaMtara to mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAda vagere aneka prakAre che. athavA paribrahavi-sarvata grahaNa karavuM te parigraha-mUccha. (5). tathA krodha, mAna, mAyA ane lobha, te kaSAyamohanIya karmarUpI pudgalanA udaya vaDe prApta thayela jIvanA pariNAmo. vaLI e kaSAyo anaMtAnubaMdhI vagere bhedathI athavA asaMkhyAta adhyavasAyasthAnonA bhedathI aneka prakAre che. (6-9). tathA penga'tti--priyano je bhAva athavA kArya te prema, apragaTa mAyA ane lobhalakSaNa bhedasvabhAvarUpa te rAga mAtra che. (10). tathA 'rose"tti-SabhAva te dveSa athavA dUSaNa te doSa, te apragaTa krodha ane mAna lakSaNa bhedasvabhAvarUpa te aprIti mAtra che. (11). nAva'tti na gamavazvAne sukha' temAM kalahakajIo (12), mAthAna-pragaTa khoTuM ALa ApavuM (13), pazu-gupta rIte chatA-achatA doSanuM pragaTa karavuM te cugala (cADI) karma (14), bIjAono je apavAda karavo (kharAba bolavuM) te paraMparivAda (15), aratimohanIya karmanA udayathI thayela cittanA vikAra-udvegarUpa te mati, tathAvidha AnaMdarUpa teti. aratirati te eka ja vivakSita che, jethI koIka viSayamAM rati tene ja viSayAMtaranI apekSAe arati kahe che. evI rIte aratine ja rati kahevAya che. aratiratine viSe ekapaNuM aupacArika che.(16) tathA 'mAyAmo'tti mAyA-nikRti (kapaTa), mRSA-jUThuM bolavuM, athavA mAyA sahita asatya bolavuM te mAyAmRSA, prAkRtapaNuM hovAthI mAyAmoSa kahevAya che. emAM be doSano yoga che. vaLI AmAnamRSAdi, saMyogadoSanA upalakSaNarUpa che. koIka ema kahe che ke veSAMtara. bhinna bhinna rUpa karavA vaDe lokone ThagavuM te mAyAmRSA. prema vagere viSayanA bheda vaDe athavA adhyavasAyasthAnonA bhedathI paNa aneka prakAre che. (17). mithyAdarzana-viparIta dRSTi, te ja tomara vagerenA zalyanI jema duHkhano hetu hovAthI zalya te mithyAdarzanazalya mithyAdarzana 1. abhigrahika, 2.anabhigrahika, 3. abhinivezika, 4. anAbhogika ane 5. sAMzayika bhedathI pAMca prakAre che. athavA upAdhinA bhedathI adhikatara bheda paNa che. (18). A prANAtipAtAdi aDhAra pApasthAnonuM ukta krama vaDe anekapaNuM chate paNa vadha vagerenA sAmyathI ekapaNe jANavuM. 48 aDhAra pApasthAnako kahyAM. have jo pAphivAyavero' ityAdi aDhAra sUtro vaDe tenA vipakSonA ekapaNAne kahe che. A sUtro sugama che. viramaNa te virati, tathA viveka te tyAga. 49 1. ratimohanIya karmanA udayathI rati thAya che mATe arati ane ratino vastutaH bheda che. 2. mAnamRSA, krodhamRSA vagere upalakSaNathI mAyAmRSAmAM aMtarbhata che. 3. maMtha-daDAkAra, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane avasarpiNAdyAH kAlasvarUpam 50 vargaNAsvarUpam 51 sUtram hamaNA pudgala sahita jIvadravyanA dharmonuM ekapaNuM je kahyuM te kAlanA sthitirUpapaNAe, kAraNa ke kAla teno dharma che. kAlanA vizeSaNone 'aa osavpiLI' Adi sUtrothI AraMbhIne 'susanasusamA' chellA sUtra vaDe kAlanuM svarUpa kahe che-- egA osappiNI, egA susamasusamA jAva egA dusamadusamA / egA ussappiNI egA dussamadussamA jAva egA susamasusamA / / sU0 50 / / (mULa) eka avasarpiNI, eka susamasusamA yAvat eka dusamadusamA che. eka utsarpiNI, eka dusamadusamA yAvat susamasusamA eka che. (TI0) kAla e kema jaNAya che? ema jo kahezo to kahIe chIe ke bakula, caMpaka ane azokAdi vRkSomAM puSponA pradAnaAvavAnA niyama vaDe dekhAvAthI. teno niyAmaka kAraNa kAla che. temAM 'osappiI'ti ghaTatA ArA vaDe je ghaTe che, athavA AyuSya ane zarIrAdi bhAvone ghaTADe-TUMkA kare che te avasarpiNI, daza koDAkoDI sAgaropama pramANarUpa kAlavizeSa che. sArAmAM sAruM atyaMta sukharUpa te sukhamasuSamA nAme avasarpiNIno ja pahelo Aro, avasarpiNInA hAninA svarUpa vaDe ekatva hovAthI ekapaNuM che, ema sarvatra jANavuM. yAvat zabda maryAdA dekhADavA mATe che, tethI sukhamasuSamA ityAdi sUtro sthAnAMtaramAM prasiddha je che tyAM sudhI kahevuM. yAvat 'vusamavusame'ti A pada paryaMta pAThano saMgraha karavo. ahiM A 'atideza, sUtranA lAghava (saMkSepa) mATe che. evI rIte sarva sthaLe 'yAvat' zabdanI vyAkhyA karavA yogya che. atideza vaDe prApta thayelA ane 'eka' zabda vaDe samIpamAM AvelA pado A che--' susamA, zA susamavusamA, zA vusamasusamA, vusame'ti A ArAonuM svarUpa zabdanA anusArathI jANavuM. prathamanA traNa ArAnuM kramazaH cAra, traNa ane be koDAkoDI sAgaropama pramANa kAlanuM jANavuM. cothA ArAnuM beMtAlIza hajAra varSa nyUna eka koDAkoDI sAgaropama kAla pramANa che. chellA be ArAmAM pratyekanuM ekavIza hajAra varSa pramANa che. vaLI ArAnI apekSAe je vRddhi pAme che te, athavA AyuSya vagere bhAvonI je vRddhi karAve che te utsarpiNI, te kAlamAnathI avasarpiNI pramANe che. atyaMta duHkharUpa te dusamRdusamA nAme pahelo Aro. 'yAMvat' zabdathI te 'Iaa vusamA, // dusamasusamAM, zA susamavusamA, aa suptame'ti A pATha jANavo. A cha ArAnuM kAlamAna pUrve jaNAvela che te pramANe che paraMtu naiUlaTI rIte jANavuM. pa jIva, pudgala ane kAla lakSaNarUpa dravyanI vividha dharmavizeSonI ekapaNAnI prarUpaNA karI. have saMsArI mukta jIva ane pudgaladravya vizeSonA tathA nAraka ane paramANu AdinA samudAyalakSaNarUpI dharmanI ' nerayAAM vALA' A prathama sUtrathI AraMbhIne 'I anahAsa'mustuvALa pozAAM vaLe'tti A chellA sUtra paryaMta vargaNAne kahe che-- egA neraiyANaM vaggaNA, egA asurakumArANaM vaggaNA, cauvIsAdaMDao jAva vemANiyANaM vaggaNA / egA bhavasiddhIyANaM vaggaNA, egA abhavasiddhIyANaM vaggaNA, egA. bhavasiddhi [yANaM] neraiyANaM vaggaNA, egA abhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM jAva egA bhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA, egA abhavasiddhiyANaM mANiyANaM vaggaNA / egA sammaddidviyANaM vaggaNA, egA micchaddidviyANaM vaggaNA, egA sammamicchaddidviyANaM vggnnaa| egA sammaddiTThiyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA micchaddiTThiyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA sammamicchaddiTThiyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM jAva thaNiyakumArANaM vaggaNA / egA micchadiTThiyANaM puDhavikkAiyANaM vaggaNA, evaM jAva vaNassaikAiyANaM / egA 1. sAkSAt pATha na hoya chatAM kahevA yogya pATha lAvavo te atideza. 2. utsarpiNInA prathama ArAno kAla ekavIza hajAra varSano ane chellA ArAno cAra koDAkoDI sAgaropamano che. 3. bAbUvALI pratimAM siddhiyALa pATha che ane A. sa. vALI pratimAM masiddhi pATha che. 40 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane nArakadevasiddhiH 51 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sammaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA, egA micchaddidviyANaM beiMdiyANaM vaggaNA, evaM teiMdiyANaM vi cauridiyANa vi / sesA jahA neraiyA jAegA sammamicchaddiTThiyANaM vemANiyANaM vaggaNA / / [egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhapakkhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM cauvIsadaMDao bhANiyavvo / ] gA kaNhalesANaM vaggaNA, egA nIlalesANaM vaggaNA, evaM jAva sukkalesANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM neraiyANaM vaggaNA jAva kAulesANaM neraiyANaM vaggaNA / evaM jassa jai lesAo, bhavaNavai-vANamaMtara - puDhaviAu-vaNassaikAiyANaM ca cattAri lesAo teu vAu - beiMdiya-tiiMdia - cauriMdiyANaM tinni lesAo, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM cha-llesAo, joisiyANaM egA teulesA, vemANiyANaM tinni uvrimlesaao| egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNA, egA ['kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM vaggaNA, ] evaM chasuvi sAsu do do payANi bhANiyavvANi / egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM jassa jatti lesAo tassa tati bhANiyavvAo jAva vemANiyANaM / egA kahalesANaM sammaddidviANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM micchaddiTThiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sammAmicchaddiTThiyANaM vaggaNA, evaM chasu vi lesAsu jAva vemANiyANaM jesiM jadi diTThIo / egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sukkapakkhiyANaM vaggaNA, jAva vemANiyANaM jassa jati lesAo ee aTTha cauvIsadaMDayA / / ..egA titthasiddhANaM vaggaNI, egA atitthasiddhANaM vaggaNA, evaM jAva egA ekkasiddhANaM vaggaNA, egA * aNekkasiddhANaM vaggaNA / egA paDhamasamayasiddhANaM vaggaNA, evaM jAva anaMtasamayasiddhANaM vaggaNA // * egA paramANupoggalANaM vaggaNA evaM jAva egA anaMtapaesiyANaM khaMdhANaM [poggalANaM] vaggaNA / egA egapaesogAhANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA asaMkhejjapaesogAhANaM poggalANaM vaggaNA / egA egasamayaThi[dvi]tiyANaM poggalANaM vaggaNA jAva asaMkhejja - samayaThitiyANaM poggalANaM vaggaNA / egA guNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA, jAva egA asaMkhejjaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA, egA anaMtaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA / evaM vaNNa-gaMdha-rasa- phAsA bhANiyavvA jAva egA anaMtaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNA / egA jahannapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA, egA ukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA egA ajahannukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA evaM jahannogAhaNagANaM ukkosogAhaNagANaM ajahannukkosogAhaNagANaM, jahannaThitiyANaM ukkassaThitiyANaM ajahatrukkosaThitiyANaM, jahannuguNakAlagANAM ukkassaguNakAlagANaM ajahannukkassaguNakAlagANaM, evaM vaNNa-gaMdha-rasa- phAsANaM vaggaNA bhANiyavvA, jAva egA ajahannukkassaguNalakkhANaM poggalANaM vaggaNA / / sU051 / / (mU0) nairayikonI vargaNA eka che, asurakumAronI vargaNA eka che, evI rIte covIza daMDaka paryaMta yAvat vaimAnika devonI vargaNA eka che. bhavyasiddhikonI vargaNA eka che, abhavyasiddhikonI vargaNA eka che, bhavyasiddhika nairayikonI vargaNA 1. A pATha Agamodaya samitivALI pratimAM rahI gayela che. 41 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane nArakadevasiddhiH 51 sUtram eka che, abhavyasiddhika narayikonI vargaNA eka che. evI rIte yAvatuM bhavya siddhika vaimAnikonI vargaNA eka che ane abhavyasiddhika vaimAnikonI vargaNA eka che. samyagudRSTi jIvonI vargaNA eka che, mithyAdRSTi jIvonI vargaNA eka che, mizradRSTi jIvonI vargaNA eka che, samyagudRSTi nairayikonI vargaNA eka che, mithyAdraSTi narayikonI vargaNA eka che, mizradRSTi narayikonI vargaNA eka che, evI rIte yAvat svanitakumAranI eka vargaNA kahevI. mithyAdRSTi pRthavIkAyikonI vargaNA eka che, evI rIte yAvat vanaspatikAyikonI vargINA eka che, samyagudRSTi beIdriyonI vargaNA eka che, mithyAdRSTi beIdriyonI vargaNA eka che, evI rIte teIdriya, cauriMdriyonI paNa eka vaNA jANavI. zeSa (paMcedriyanA) pAMca daDako nArakonI mAphaka jANavA. yAvat mizradRSTi vaimAnikonI eka vargaNA che. kRSNapAkSika jIvonI vargaNA eka che, zuklapAkSika jIvonI vargaNA eka che, kRSNapAkSika narayikonI vargaNA eka che, zuklapAkSika nirayikonI vargaNA eka che, evI rIte covIza daMDako kahevA. kRSNalezyAnI vargaNA eka che, nIlalezyAnI vargaNA eka che, ema yAvat zuklalazyAnI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA narayikonI vargaNA eka che, yAvatuM kApotalezyAvALA nirayikonI vargaNA eka che. evI rIte jene jeTalI vezyAo che te kahe che-bhavanapati, vANavyaMtara, pRthvIkAyika, aprakAyika ane vanaspatikAyikone pahelI cAra lezyA che. tejaskAyika, vAyukAyika, beIdriya, teIdriya, caturiMdriyone pahelI traNa vezyA che, paMcedriya tiryaMcayoniko ane manuSyone cha vezyA che, jyotiSThone eka tejolezyA che, vaimAnikone uparanI traNa vezyA che. kuSNalezyAvALA bhavyasiddhikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA abhavyasiddhikonI vargaNA eka che. evI rIte che vezyAne viSe paNa be be pado kahevA. kuSNalezyAvALA bhavyasiddhika rayikonI vargaNA eka che. kRSNalezyAvALA abhavyasiddhika narayikonI vargaNA eka che, evI rIte (je daMDakamAM) jene jeTalI vezyAo hoya tene teTalI vezyAo kahevI. kuSNalezyAvALA samyagudRSTikonI vargaNA eka che, kaSNalezyAvALA mithyASTikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA mizradRSTikonI vargaNA eka che, evI rIte che vezyAone viSe yAvat vaimAnika daMDaka sudhI jeone jeTalI dRSTio hoya teTalI vargaNA kahevI. kRSNalezyAvALA kRSNapAkSikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA zuklapAkSikonI vargaNA eka che, ema yAvat vaimAnikonA daMDaka sudhI jene jeTalI vezyAo che teTalI pakSaviziSTa ekaikI vargaNA kahevI. e ATha bola ogha vagere covIze daMDaka vaDe jANavA. tIrthasiddhonI vargaNA eka che, evI rIte thAvat eka siddhanI vargaNA eka che, ane aneka siddhonI vargaNA eka che, prathama samaya siddhonI vargaNA eka che, ema yAvatuM anaMta samaya siddhonI vargaNA eka che. paramANu pudgalonI vargaNA eka che ema yAvat anaMtapradezika skaMdhonI vargaNA eka che, eka pradezAvagADha (eka pradezane avagAhIne rahela) pudgalonI vargaNA eka che, ema yAvat asaMkhyAta pradezone avagAhI rahela pudgalonI vargaNA eka che. eka samayanI sthitivALA pudgalonI vargaNA eka che, yAvat asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgalonI vargaNA eka che, ekaguNa kALA varNavALA pudgalonI vargaNA eka che, yAvat asaMkhyAtaguNa kALA varNavALA pudgalonI vargaNA eka che, anaMta guNa kALA varNavALA pudgalonI vargaNA eka che. evI rIte varNo, gaMdha, raso ane sparzInI vargaNA kahevI, te yAvat anaMta guNa rukSe sparzavALA pudgalonI vargaNA eka che. jaghanya pradezika skaMdhonI vargaNo eka che, utkRSTa pradezika skaMdhonI vargaNA eka che, ajaghanya-utkRSTa (madhyama) prAdezika skaMdhonI vargaNA eka che, ema jaghanya avagAhanAvALA skaMdhonI utkRSTa avagAhanAvALA skaMdhonI ane madhyama avagAhanAvALA skaMdhonI vargaNA ekaika che. jaghanya sthitivALA, utkRSTa sthitivALA ane madhyama sthitivALA skaMdhonI vargaNA eka che, jaghanya guNa kALA varNavALA, utkRSTaguNa kALA varNavALA ane madhyama guNa kALA varNavALA skaMdhonI vargaNA eka che, evI rIte yAvatuM varNa, gaMdha, rasa ane sparzInI vargaNA ekaika kahevI, yAvatuM madhyama guNa lUkhA sparzavALA pudgalonI vargaNA eka che. //pa1/ 42. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane nArakadevasiddhiH 51 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (TI0) prastuta viSayamAM nerA 'ti-avidyamAnamaya-nIkaLI gayuM che. icchita phalarUpa karma jenAthI te nirayo (narakAvAso), temAM utpanna thayelA nairayiko-klezaviziSTa jIvo. te jIvo bhUmi, pAthaDA, narakAvAsa, sthiti ane bhavyatvAdi bhedathI aneka prakAre che. te badhAonI vargaNA-varga-samudAyarUpa che. sarvatra nArakatvAdi paryAyo vaDe samAnapaNuM hovAthI vargaNAnuM ekapaNuM che. tathA asurA-asuro te navIna yauvanapaNAe kumAronI mAphaka kumAro hovAthI asurakumAro, teonI vargaNA eka che. "vIsataMDa'tti covIza pada vaDe baMdhAyela je daMDaka eTale vAkyanI rIti ne covIza daMDaka. te ahiM kahevA yogya che. te A-- neraiyA 1 asurAdI 10, puDhavAi 5 beiMdiyAdayo ceva / nara 1 vaMtara 1 jotisiyA 1, vemANI 1 daMDao evaM / / 91 / / sAta nairayikono 1 daMDaka, asurAdinA 10 daMDaka, pRthvI AdinA 5 daMDaka, beiDhiyAdi tiryaMcanA 4 daMDaka, manuSyano 1 daMDaka, vyaMtarano 1 daMDaka, jyotiSkano 1 daMDaka ane vaimAnikano 1 daMDaka. (91) A pramANe covIza daMDaka kahelA che. bhavanapatio daza prakAre che- asurA nAga suvaNNA, vijjU aggI ya dIva udahI ya / disi pavaNa thaNiyanAmA, dasahA ee bhavaNavAsi / / 12 / / [prajJA 37 ]i 1 asurakumAra, 2 nAgakumAra, 3 suvarNakumAra, 4 vidyutakumAra, 5 agnikumAra, 6 dIpakumAra, 7 udadhikumAra, 8 dizikumAra, 9 pavanakumAra, 10 svanitakumAra e daza bhavanavAsI devonA nAma che. (92) - A gAthAnA krama vaDe A sUtro kahevA. vemALiyA" vaITTr'tti yAvat covIzamA vaimAnika daMDaka parvatanI vargaNA eka che. A sAmAnya (gha) daMDaka che. zaMkA-nArakonI sattA (astitva) ja duHsAdhya che to tenA dharmarUpa vargaNAnuM ekapaNuM vA anekapaNuM dUra raho (arthAt te kyAMthI hoya?) kAraNa ke-nArako nathI, to pachI AkAzanA phUlanI mAphaka nArakonA sAdhaka pramANano abhAva che. samAdhAna-pramANano abhAva" je tame kahela te hetu asiddha che, kAraNa ke teonA sAdhaka anumAna pramANano sadbhAva che. te A pramANe-atyaMta pApakarmanuM phaLa vidyamAna bhogavanAra viziSTa che. karmanuM phaLa hovAthI punya karmanA phaLanI jema. tiryaMca ane manuSyo ja utkRSTa pApalanA bhogavanArA nathI, kAraNa ke audArika zarIravALA vaDe utkRSTa pApalanuM viziSTa deva janmanA kAraNabhUta prakRSTa punyanA phalanI jema azakya che. kahyuM che kepaavphlss pagiThThassa, bhoiNo kammao'vasesa vva / saMti dhuvaM te'bhimayA, neraiyA aha maI hojjA / / 13 / / 'accatthadukkhiyA je, tiriya-narA nAraga-tti te'bhimyaa| taM najao surasokkhappagarisasarisaM na taM dukkh||14|| yugmam vizeSAvastha0 1861-2600]. jema avazeSa-jaghanya madhyama pApanA phalane bhogavanArA tiryaMca ane manuSyo che te pratyakSa jovAya che tema utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA koIka cokkasa che; mATe tevA pApanuM phala bhogavanArA je koI che te nArako che, ema svIkAravuM joIe. ahiM kadAca tame ema kahezo ke (zaMkA)-atyaMta duHkhI je tiryaMca ane manuSyo che. te ja utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA hovAthI teone ja nArako kahevA joIe. adRSTanI kalpanA karavAthI zo phAyado? samAdhAna-A tamArI mAnyatA ayogya che, kAraNa ke je evA utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA hoya te sarvathA prakAre duHkhI ja hovA joIe. jevuM dukha narakabhUmimAM prasiddha che tevuM duHkha tiryaMca ane manuSyone hotuM nathI. devanA utkRSTa sukhanI mAphaka tiryaMca ane manuSyone jema utkRSTa sukha nathI tema du:kha paNa utkRSTa nathI. (93-94) zaMkA-devo paNa vivAdAspada hovAthI, arthAt devo che ke nahiM e saMdeha hovAthI 'viziSTa devajanmanA kAraNabhUta prakRSTa punya lavatuM' ema siddhAntIe ApeluM je dRSTAMta te asiddha che. samAdhAna-arthasahita deva' pada zuddha pada hovAthI ghaTa nAmanI jema vyutpattivALuM che. te kAraNathI devo che ema pratIti karavI 1, samAsa ane taddhitarahita je pada te zuddha pada, kevala kriyApadathI baneluM hoya te. 43 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane sthAvareSujIvasiddhiH 51 sUtram joIe. vaLI pUrvapakSI zaMkA kare che ke--divya guNasaMpanna gaNadharAdi ane RddhisaMpanna cakravartyAdi manuSya vaDe vyutpatyarthavALuM devapada sArthaka thaze, paNa tamane je devano artha vivakSita che te devapadanI siddhi nahiM thAya. samAdhAna--jo ke koIka manuSya vizeSamAM A devapaNuM kahevAya che te paNa aupacArika che ane satya arthanI siddhi chate upacAra thAya che. jema svAbhAvika siMhano sadbhAva (astitva) chate 'mANavaka'ne viSe siMhano upacAra karAya che tema ahiM jANavuM. bhASyakAra kahe che-- deva tti satthayamidaM, suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / aha va matI maNuo cciya, devo guNariddhisaMpanno / / 95 / / taM na jao taccatthe, siddhe uvayArao mayA siddhI / taccatthasIhi siddhe, mANava sIhovayAro vva // 96 // yugmam [vizeSAvazya0 2880-288] ethI deva evA (sArthaka) nAmathI temaja sarva Agama zAstronA pramANathI devo che ema siddha thAya che. deva e nAma 'ghaTa'nA nAmanI jema zudgha padayukta hovAthI sArthaka che. manuSya ja devanA guNa ane RddhithI saMpanna hovAthI deva haze ema kahevAmAM Ave e ayogya che. mukhya arthanI siddhi thAya to ja anyatra upacA2thI siddhi karI zakAya. jema yathArtha siMhanI siddhi hoya to ja mANavakamAM upacArathI siMhanI siddhi thAya. tema ahIM paNa samajavuM. (95-96) vaLI-- 1vesu na saMvedo, nutto khaM khosA sapaSavaNuM / vIsati tIyA vi ya, 3vaSAyALuAdI nAno nA AlayamettaM ca maI, puraM ca tavvAsiNo taha vi siddhA / je te devatti mayA, na ya nilayA niccapaDisuNNA / / 98 / / kojAi va kimeyaM-ti hojja NissaMsayaM vimANAiM / rayaNamayana bhogamaNAdiha jaha vijjAharAdINaM / / 99 / / (tribhivizeSakaM ) [vizeSAvazya0 870-2872 ti] devone viSe saMdeha ka2vo yogya nathI kAraNa ke caMdrAdi jyotiko pratyakSa (najare) jovAya che arthAt sarvane te pratyakSa che. vaLI jagatane upaghAta (dhanAdino nAza) ane anugraha (vaibhavAdinuM ApavuM) temanAthI karAyela che. (mATe devo che). (97). zaMkA--je caMdrAdi devo tame kaho cho te to Alaya mAtra-vimAno che paNa devo nathI, mATe jyotiSka devo pratyakSa che ema kema kahevAya? jema zUnyanagaranA gharo kevala sthAna mAtra che, paNa temAM loko nathI hotA, tema caMdrAdi vimAno paNa sthAna mAtra che paNa temAM vasanArA devo nathI. samAdhAna--jema naga2mAM vasanArA devadattAdi pratyakSa jaNAya che tema te vimAnamAM rahenArA devo paNa hovA joIe, kemake je nivAsasthAna hoya te nityazUnya hotuM nathI. (98). koNa jANe ke A caMdra sUryAdi zuM haze? evI zaMkA thatI hoya to te teno paNa A uttara che ke te cokkasa vimAno che. jema vidyAdhara vagerenA vimAno ratnamaya hovA sAthe AkAzagAmI che tema ahiM paNa jANavuM. (99). te devonA asurAdi bheda AptapuruSanA vacanathI jANavA. zaMkA--pRthivI, ape, tejas (agni), vAyu ane vanaspatikAyika je prANI che te jIvapaNAe ahiM kema mAnI zakAya? kAraNa ke pRthvIkAyika vageremAM ucchvAsAdi dharmonI pratIti thatI nathI. ke samAdhAna--AptavacanathI ane anumAnapramANathI pratIti thAya che. temAM A prastutasUtra Aptavacana che. anumAna to A pramANe--vanaspatio, paravAlA, lavaNa ane patthara vagere potapotAnA (utpatti) sthAnamAM vartatA samAnajAtIyarUpa aMkurono sadbhAva hovAthI 'arzanA vikArarUpa aMkuranI mAphaka jIva sahita che. bhASyakAra kahe che-- 'maMsaMkuro vva sAmANajAirUvaMkurovalaMbhAo / tarugaNa-vidduma-lavaNopalAdayo sAsayAvatthA / / 100 / / [vizeSAvazyaka0 1756 iti ] da2eka vanaspati tathA paravALA-lavaNa-patthara vagere padArtho svajanya sthAnamAM sacetana che. kemake mAMsanA aMkuranI jema temane samAna jAtirUpa aMkura prApta thAya che. (100) 1. tenepu nA sthAnake vize. bhA.mAM pujyaM pi che. 2. jema harasa athavA masAnA mAMsa aMkurane kApavAthI paNa pharIne vRddhi pAme che tema paravAlA vagerene chedavAthI pharI utpanna thAya che jethI te jIva sahita che. 3. A gAthAnA bhAvArthathI pRthvIkAyika jIvonI siddhi karI che. 44 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane sthAvareSujIvasiddhiH 51 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 A prastuta prasaMgamAM 'samAnajAtIya' zabdanuM grahaNa karela che te gAya vagerenA zIMgaDAnA aMkurano niSedha karavA mATe, kAraNa ke te samAnajAtIya thato nathI. tathA bhUmi saMbaMdhI jaLa, pRthvIne khodate chate svAbhAvika jaLano saMbhava hovAthI 1deDakAnI mAphka jIva sahita che. athavA AkAza saMbaMdhI pANI, svabhAvathI AkAzamAM thayela (pANI)nA paDavAthI matsyanI mAphaka jIva sahita che. vaLI bhASyakAra kahe che-- bhUmikkhayasA bhAviyasaMbhavao dadduro vva jalamuttaM (sAtmakatveniti) / ahavA maccho va sahAvavomasaMbhUyapAyAo / / 101 / / [vizeSAvazyaka0 1757 tti] bhUmi khodavAthI svAbhAvikapaNe nIkaLela pANI deDakAnI jema sacetana che. athavA svAbhAvika AkAzamAMthI paDatuM pANI matsyanI jema sacetana che. (101) tathA vAyu, bIjAnI preraNA sivAya tiryak (AjubAju) aniyamita dizAmAM gAyanI mAphaka gati karavAthI jIva sahita che. hetuvAkyamAM 'apa2prerita' zabdanA grahaNa karavAthI mATInA DhephA vagerenI sAthe vyabhicArarUpa hetvAbhAsadoSano parihAra karela che. evI ja rIte 'tiryak' zabdanA grahaNathI UMce gati karavAvALA dhUmADA sAthe ane 'aniyamita' zabdanA grahaNathI niyamita gativALA paramANunI sAthe doSano parihAra karela che. tathA tejaH (agni) AhAra (lAkaDA vagere) ne grahaNa karavAthI agninI vRddhino vizeSa sAkSAtkAra thavAthI ane teno vikAra puruSanI mAphaka pratyakSa thavAthI jIva sahita che. bhASyakAra kahe che- aparapperiyatiriyA'niyamiyadiggamaNao'nilo go vva / analo AhArAo, viddhi-vigArovalaMbhAo ||102 || [vizeSAvazyaka0 1758 tti ] temaja bIjAe preyA sivAya AjubAju aniyamitapaNe gamana karato hovAthI vAyu paNa gAyanI jema sacetana che. tathA (kASTarUpa) AhArathI vRddhi ane vikAra jaNAtA hovAthI manuSyanI jema agni paNa sacetana che. (102) athavA pRthvI, pANI, agni ane vAyu vAdaLA vagerenA vikAra rahita mUrrajAtivALA hovAthI gAya vagerenA zarIranI jema jIvanA zarIro che. vAdaLA vagerenA vikAro mUrrajAtivALA hovA chatAM paNa te jIvanA zarIro nathI te mATe doSanA parihAra mATe hetumAM (alTrAdivikA2varjita) vizeSaNa Apela che. pharI bhASyakAra kahe che-- taNavo'bhAivigAramutta jAittaM o'nilaMtAI / satthAsatthahayAo, nijjIva- sajIvarUvAo || 103 / / [vi0 1759 tti ] abhra AdinA vikArathI alaga hovA chatAM mUrta ane jAtimAna hovAthI pRthvI Adi cAra, sva-parazastrathI haNAyA hoya to jIva rahita che ane zastrathI na haNAyela hoya to sajIva che (103). have vanaspationuM vizeSatAe sacetanapaNuM bhASyanI gAthAo vaDe kahe che-- namma-narA- nIvA-mara-rohA'STR-odADamayo / roga-tinicchArUtti ya, ri X sanveyA taravo||04|| * chikkapparoiA chikkamittasaMkoyao kuliMgi vva / AsayasaMcArAo, viyatta ! vallIviyANAI / / 105 / / sammAdayo va sAva-ppaboha-saMkoyaNAdio'bhimayA / baulAdayo ya saddAivisayakAlovalaMbhAo / / 106 / / [vizeSAvazya0 2793-911] janma, jarA, jIvana, maraNa, kSatasaMhoraNa (ghAnuM rujhAvuM), AhAra, dohaMda-dohaLo, roga ane cikitsA vaDe strInI mAphaka vRkSo cetana sahita che. (104). pRSTaprarodikA--rIsAmaNI vagere vanaspatio krIDA vagere jaMtuonI jema sparza 1. bhUmimAMthI nIkaLela deDako jema sajIva che tema pANI paNa jIva sahita che. A pRthvI saMbaMdhI pANImAM jIvanI siddhi karavA mATe dRSTAMta Apela che. 2. mAchalAnuM dRSTAMta aMtarikSanuM pANI jIva sahita che tenI siddhi mATe che. hastA ane citrA nakSatramAM ghaNe sthaLe mAchalA paDe che te pratyakSa dekhAya che. 3. viyatta! A zabda vyakta nAmanA gaNadharane AmaMtraNArthe prabhue kahela che. 4. kuSmAMDI--koLuM ane bijoruM vagere phaLavALI vanaspatine dohada thAya che. (vartamAnamAM jagadIzacaMdra bose vanaspatimAM jIva siddha karela che. 45 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane bhavyAbhavyasamyagdRSTivarNanam 51 sUtram mAtrathI saMkocana pAme che. he vyakta! tuM jANa ke velaDI vagere svarakSaNa mATe vADa, vRkSa ane koTaDI vagere upara Azraya levAnA hetuthI caDe che. (105). zamI (khIjaDA) vagere vRkSo, manuSyanI mAphaka nidrA, jAgavuM ane saMkoca vagerene pAme che ema svIkArela che. bakula, caMpaka vagere vRkSo viSayonA--saMgIta, madirAno gaMDUSa (kogaLo), suMdara strInA caraNa vaDe tADanAdino, vasaMtAdi RtumAM upabhogano sAkSAtkAra karAve che, mATe vanaspati sacetana che. (106). 'nA mavasiddhiye'tyAti bhaviSyatIti mavAH--bhaviSyakALamAM thanArI siddhi-nivRtti che jeone te bhavasiddhiko-- bhavyo, tenAthI viparIta te abhavasiddhiko--abhavyo jANavA. zaMkA--jIvapaNuM samAna chate bhavya ane abhavyamAM vizeSa bheda zo che? samAdhAna--svabhAvathI bheda thayela che. dravyatvanI apekSAe jIva ane AkAzanI samAnatA che to paNa svabhAvathI bheda che. jvAtte tui, nIva-namAM samAvao meDo / nIvADanIvALo, naha tadda mandreyaviseso / / 10Iaa [vi0 2823] jIva ane AkAzanuM dravyatva, sattva, prameyatvAdipaNAe tulya rUpa hovA chatAM paNa svabhAvathI bheda che, eTale jema AkAza ajIva che ane cetana sajIva che tema bhavya ane abhavyano paNa bheda svabhAvathI jANavo. (107) bhavya ane abhavya vaDe vizeSita--bhinna anya daMDaka kahyo. 'aa samavikriyALa' mityAvi sayaMga-yathArtha dRSTi (darzana), tattvo pratye ruci che jeone te samyagdRSTi jIvo, mithyAtvamohanIya karmanA kSaya, kSayopazama ane upazamathI thAya che. tathA mithyA-viparyAsavALI, tIrthaMkaro vaDe kahevAyela padArthasamUhanI zraddhA rahita dRSTi-darzana (zraddhAna) che jeone te mithyAdRSTi jIvo, mithyAtvamohanIya karmanA udayathI jinavacananI arucivALA hoya che. kahyuM che ke-- sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati naraH / mithyAdRSTiH sUtraM hi naH pramANaM jinAbhihitam // 108 / / ''sUtrokta eka akSarane paNa na rucavAthI manuSya mithyAdRSTi thAya che. tIrthaMkaroe kaheluM sUtra teone to cokkasa apramANa che.'' (108) tathA kaMIka yathArtha ane kaMIka mithyA che dRSTi jeonI te samyagmithyAdRSTi (mizradRSTi) jIvo, jinokta bhAvo pratye udAsIna hoya che. A gaMbhIra saMsArarUpI samudranA madhyamAM vartato jIva, anAbhoga (svabhAvataH) thayela parvata saMbaMdhInA patthara gholana' samAna yathApravRttikaraNa vaDe prApta thayelA aMtaH koDAkoDI sAgaropama sthitiviziSTa vedavA yogya mithyAtvamohanIya karmanI sthitimAMthI, udayakAlanA kSaNathI AraMbhIne aMtarmuhUrta sudhI (bhogavavA yogya sthitine) olaMghIne apUrvakaraNa ane anivRttikaraNanI saMjJAvALA vizuddha vizeSo vaDe aMtarmuhUrta kALapramANa 'aMtaraka2Na' kare che, ne te aMtaraka2Na karyo chate mithyAtvamohanIya karmanI be sthiti thAya che. aMtarakaraNanI nIcenI aMtarmuhUrtamAtra sthiti te prathama sthiti ane te aMtarakaraNathI ja uparanI bAkInI je sthiti te bIjI sthiti. tyAM prathama sthitimAM mithyAtvanA dalikonA vedana-bhogavavAthI A jIva mithyASTi hoya che. te jIva aMtarmuhUrta vaDe to te prathama sthitino nAza thaye chate mithyAtvanA dalikonA vedanano abhAva hovAthI aMtarakaraNanA prathama samayamAM ja aupazamika samyaktvane pAme che. jema dAvAnaLa, pUrve bALela lAkaDAvALA sthaLane athavA khArI jamInane prApta thaIne TharI jAya che--naSTa thAya che tema mithyAtvamohanIya karmanA vedanarUpa agni, aMtakaraNane prApta thaIne TharI jAya che. auSadha vizeSa samAna te aupazamika samyaktvane prApta karIne madanakodrava samAna darzanamohanIyarUpa azuddha karma traNa prakAre thAya che--1 azuddha, 2 ardhavizuddha ane 3 vizuddha. te traNa puMjo (DhagalA)nA madhye "jyAre avizuddha 1. nadInA pANImAM patthara ADoavaLo bhaTakAvAthI ghasAya che te nadIgholanaM nyAya kahevAya che. 2. aMtarmuhUrta nyUna aMtaHkoDAkoDI sAgaropama kAla pramANavALo. 3. prathama sthiti pUrNa thayA pachI jIva aMtarakaraNamAM praveza kare che. 4. aMtarakaraNano kAla pUrNa thaye chate aupazamika samyaktvano kAla paNa pUrNa thAya che. pachI avazya te jIva traNa puMjamAMthI koIpaNa eka puMjamAM jAya che, jethI je puMjano udaya thAya tevI dRSTivALo thAya che. 46 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane lezyAvarNanam 51 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 puMja udaya thAya che tyAre tenA udayavalathI jIvane ardhavizuddharUpa arihaMtoe kaheluM-jovAyela tattvonuM zraddhAna thAya che tyAre mizrazraddhAna vaDe A jIva samyagRmithyAdRSTi thAya che. te jIva aMtarmuhUrta paryata mizraSTipaNe rahe che. tyArabAda avazya samyakatvapuMjane athavA mithyAtvapuMjane pAme che. samyagadRSTi, mithyAdRSTi ane mizraSTi vaDe vizeSita anya daMDaka kahyo. daMDakamAM nAraka ane daza asurAdi e agyAra padone viSe traNa dRSTi che, AthI kahyuM che ke--'vaM nAva thaye' tyAdi. pRthvI Adi pAMca daMDakamAM eka mithyAtvadRSTi ja che. te kAraNathI pRthvI Adine mithyAtva vaDe ja kathana karAyela che. kahyuM che ke'voktasesayamiccha' (nIvasamAsa radda 7i] caude guNasthAnakavALA trasa jIvo che, sthAvaro to mithyAdRSTivALA ja che. beidriya Adi traNa daMDakanAM jIvone mizradRSTi nathI, kAraNa ke saMgni jIvone ja mizraSTino sadbhAva che; tethI teone viSe samyagadRSTi ane mithyASTipaNAe ja vyapadeza karela che. evI rIte terRriyAiifpa variyAIifi'tti dvIndriyanI mAphaka traNa idriya ane cAra iMdriyavALAone paNa be dRSTinA kathana vaDe vargaNAnuM ekapaNuM kahevuM. paMcedriya tiryaMca Adi pAMca daMDakomAM darzana (dRSTi) traNa' paNa che, tethI traNa prakAre paNa tenuM kathana che. A kAraNathI ja kahyuM che- sA nahIM neraphaya'tti athati jevI rIte nArakanA daMDakamAM vargaNA kahelI che tema kahevI. vaLI daMDaka paryata A sUtra- sammiikrayA vemAyA vaIV, parva micchiikrayA, vaM sammAnicchiiDhayA' ahiM sudhI kahe che.--'nAva / samicche tyAdi rU "L parivayA' ityAdi kRSNapAkSika ane zuklapAkSikanAM lakSaNa kahe che. jesimavaDDo poggala-pariyaTTo sesao u saMsAro / te sukkapakkhiyA khalu, ahie puNa kiNhapakkhIA / / 109 / / [zrAva 0 72 utta] je jIvono apAddha-kaMcit jUna pugalaparAvarta saMsAra bAkI rahyo hoya te nizcayathI zuklapAliko kahevAya che ane jeono addhapudgalaparAvartathI adhika saMsAra hoya te kRSNapAkSiko kahevAya che. (10) A be pakSo vaDe vizeSita A cotho daMDaka che. 4. 'I phlesAi' mityAdi jenAthI jIva karmanI sAthe coMTe che te lezyA, yaloheM-A rUva vavaMdha0 pharmavaMdhasthitividhAH '2 varNabaMdha-citrakAryamAM zleSa (sarasa)nI jema karmabaMdhanI sthitine karanArI A vezyAo che. tathA kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ca AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM lezyAzabdaH prayujyate / / 110 / / "kRSNAdi dravyanI sahAyatAthI sphaTikanI jema AtmAno je pariNAma, te pariNAmamAM A "lezyA' zabda joDAya che." (110) A vezyA, yoganI pariNatirUpa hovAthI ane yoga zarIranAmakarmanI pariNativizeSa che tethI zarIranAmakarmanI pariNatirUpa che. prajJApanA sUtranI TIkAnA karanArA zrImAn haribhadrasUrie yogano pariNAma te vezyA che, ema kahyuM che. zaMkA-yogano pariNAma lezyA kema kahevAya? samAdhAna-je hetuthI sayogI kevalI, zuklalezyAnA pariNAma vaDe vicarIne AyuSyanuM zeSa aMtarmuhUrta rahate chate yoganuM saMdhAna kare che, tethI ayogIpaNuM ane alezyapaNuM prApta kare che-A kAraNathI jaNAya che ke yogano pariNAma te vezyA. vaLI te yoga zarIranAmakarmanI pariNativizeSa che, tethI kaheluM che ke--'pharna di phArmAsya jAmanveSAM va zarIranA ti'-karma ja kAmaNa zarIranuM ane anya audArikAdi zarIronuM kAraNa che, tethI audArika zarIra yukta AtmAno je vIryapariNativizeSa te (1) kAyayoga che. tathA audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA vyApAra vaDe grahaNa karela bhASAvargaNAnA dravyanA samUhanI sahAyatAthI je jIvano vyApAra te (2) vacanayoga. tathA audArikAdi zarIranA vyApAra vaDe grahaNa karela manovargaNAnA dravyanA samUhanI sahAyatAthI je jIvano vyApArate (3) manoyoga. tethI jevI rIte kAyAdikaraNayukta 1. saMgni paMcedriya jIvane traNa dRSTi hoya che ane asaMzine mizradRSTi na hovAthI TIkAmAM 'pa' zabda grahaNa karela che. 2. A zloka prazamarati graMthanA 38mAM zlokano uttarAddha che. pUrvAddha A pramANe che-tAra |-nIta-pota-nasI-pakSa-vananAmAnaH| 47 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane lezyAvarNanam 51 sUtram AtmAnI je vIryapariNati te yoga kahevAya che tevI rIte ja lezyA paNa AtmAnI vIryapariNatirUpa che. [prajJApanAv. 7RI] anya AcAryo to spaSTa kahe che--'jarmenisyaMo tezyA' kRti--karmano je nisyaMda (rasa athavA jharaNuM) te lezyA. lezyA dravya ane bhAvabhedathI be prakAre che. temAM kRSNAdi dravyo ja dravya lezyA che, bhAvalezyA to kRSNAdi dravyothI utpanna thayela jIvano je pariNAma te bhAvalezyA che. A lezyA cha prakAre che. tenuM svarUpa Agamaprasiddha jAMbUnA phaLane khAnAra cha puruSanA dRSTAMtathI athavA gAmanA ghAtaka-mAranAra cha puruSanA dRSTAMtathI samajavuM. lezmAnA sUtro sugama che. vizeSa kahe che--kRSNa-kALA varNavALA dravyanI sahAyatAthI utpanna thayelA azubha pariNAmarUpa lezmA che jeone te kRSNalezyAvALA che. evI ja rIte zeSa pado paNa jANavA. have vizeSa kahe che--nIla lezmA kaMIka suMdara rUpavALI che, evI rIte A ja krama vaDe yAvat zabdathI ja 'VIT jAvoyantessALa' mityAvi traNa sUtra jANavA, temAM pakSi vizeSa kapota (pArevA)nA varNa vaDe samAna je dhUsa2varNa dravyo, tenI sahAyatAthI utpanna thayelI te kApotalezyA, kaMIka vizeSa zubha phaLa lezmA che jeone te kapotalezyAvALA jANavA. teja-- agninI jvALAnA varNa jevA je rakta dravyo, tenI sahAyatAthI je utpanna thayelI te tejolezyA zubha svabhAvavALI che. padmakamalanA garbha (aMdarano bhAga)nA jevA varNavALA pILA dravyo, tenI sahAyatAthI je utpanna thayelI te padmalezyA zubhatara che--vizeSa sArI che. zukla varNavALA dravyothI je utpanna thayelI te zuklalezyA atizaya zubha che. A lezyAonuM vizeSataH svarUpa uttarAdhyayananA cotrIzamA lezyA adhyayanathI jANavuM. 'rUM nasse natiti nArakonI mAphaka ja je asurAdikanI je jeTalI lezyAo che, tenA kathana vaDe tenI vargaNAnuM ekapaNuM kahevuM. 'bhavane'tyAvinA sUtra vaDe teonI lezyAono pariNAma kahetA ahiM saMgrahaNInI gAthA jaNAve che. kAU nIlA kiNhA, lesAo tinni hoMti naraeMsuM / taiyA kAunIlA, [pRthivyAmityarthaH] nIlA kiNhA ya rijhAe [paJcamyAmityarthaH ] / / 111 / / [ bRhatsaM0 288 ] narakone viSe kRSNa, nIla ane kApota e traNa lezyA [sAmAnyataH] che. trIjI narakamAM kApota ane nIlalezyA che ane pAMcamI riSThA narakamAM nIla ane kRSNalezyA che.1 (111) vinnA nItA aa, tenesA ya mavaLa-vaMtariyA / gosasodamItAne, tetenA muLeyaA / / 2 / / khe sAMmAre, mAhi~ ceva baMmato ya |bhu paddatenA, te para sunettA OM / / 23 / / [bRhatsaM0 112-264] bhavanapati ane vyaMtarane kRSNa, nIla, kApota ane tejolezyA hoya che, jyotiSka, saudharma ane IzAna devalokamAM eka tejolezyA jANavI, sanatkumAra, mAheMdra ane brahmaloka kalpamAM padmalezyA che, tenAthI u52 eka,zuklalezyA che.? (112113) puDhavI ATha vaNassai, bAyara patteya lesa cattAri / gabbhayatiriyanaresuM, challesA tinni sesANaM // 114 // [ bRhatsaM0 342 ] bAdara pRthvI, pANI ane pratyeka vanaspatimAM kRSNAdi cAra lezyA che, garbhaja tiryaMca ane manuSyamAM cha lezyA che. zeSatejo, vAyu ane traNa vikalendriyamAM traNa lezyA che. (114). A sAmAnya lezyAdaMDaka kahyo. 5. e ja lezyAdaMDaka, bhavya ane abhavyanA vizeSaNathI anya daMDaka che. 'III 7osALaM mavasiddhiyAAM vALe' tyAvi-evI rIte jema kRSNalezyAmAM tema 'chasuvi'tti kRSNalezyA sahita cha lezyAomAM jo kRSNalezyAnuM grahaNa nahiM karIe to pAMca ja atidezyakathana karavA yogya thaze. bhavya ane abhavya lakSaNavALA be-be pada dareka lezyA pratye kahevA. jema ke 'zA nItajJesAnuM mavasiddhiyAmAM vALe' tyAdri 6. lezyAdaMDakamAM ja traNa darzana (dRSTi) vaDe vizeSa anya daMDaka che. ' hastesAAM sammiiDhayALami' tyAti. 'nemi napha viTTIo'tti-je nArakI vagerene samyaktvAdi 1. pahelI-bIjI narakamAM kApotalezyA, cothI narakamAM nIlalezyA ane chaThThI tathA sAtamImAM kRSNalezyA che. 2. chaTThA devalokathI yAvat sarvArthasiddha vimAna paryaMta. 48 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane 15 siddhabhedAH 51 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jeTalI dRSTio hoya teone teTalI dRSTio kahevI. temAM ekeMdriyone mithyAtva ja che, traNa vikaseMdriyone samyakatva ane mithyAtva che ane zeSa soLa daMDakamAM traNe dRSTio hoya che 7. lezyAdaMDaka ja kRSNa ane zuklapakSaviziSTa anya daMDaka che. VdanesAI padakSiA [mi' tyAHi 8. A ATha pada vaDe covIza daMDakamAM ekeka vargaNA kahevI. te ATha pada A pramANe oho 1 bhavvAIhiM, visesio 2 dasaNehiM 3 pakkhehiM 4 / lesAhiM 5 bhavva 6 daMsaNa 7 pakkhehiM 8 visiTThalesAhiM // 115 / / 1. ogha-sAmAnya daMDaka vargaNA, 2. bhavyAdithI viziSTa padavALI vargaNA, 3. darzana-dRSTi samyakatvAdi viziSTa padavALI, 4. kRSNAdi pakSaviziSTa padavALI, 5. kRSNAdi vezyAviziSTa padavALI, 6. bhavyaviziSTa vezyA padavALI, 7. darzanaviziSTa vezyAvALI ane 8. pakSaviziSTa vezyAvALI vargaNA jANavI. (115). AnI pachI have siddhanI vargaNA kahevAya che. temAM siddha be prakAranA che : 1 anaMtarasiddha ane 2 paraMparasiddha. temAM anaMtarasiddho paMdara prakAre che. have teonI vargaNAnuM ekapaNuM kahe che...' tiltha" tyavinA-temAM jenA vaDe tarAya che te tIrtha, dravyathI nadI vagerenA sama ane nirdoSa bhUmibhAga hoya te, athavA bauddhAdinuM pravacana-zAsana te dravyatIrtha, dravyatIrthapaNuM, nadI vagerenuM apradhAnapaNuM hovAthI che ane bhAvathI taravA yogya saMsArasAgarane dravyatIrtha vaDe taravA mATe azakya hovAthI temaja A tIrthanuM sAvadyapaNuM hovAthI apradhAnapaNuM che. bhAvatIrtha to saMgha che, je kAraNathI jJAnAdi bhAva vaDe tenA (jJAnAdinA) pratipakSarUpa ajJAnAdithI ane bhAvabhUta saMsAra thakI tAre che. bhASyakAra kahe chejNnnaann-dsnn-crittbhaavo tavvivakkhabhAvAo / bhavabhAvao ya tArei, teNa taM bhAvao titthaM // 116 / / [vizezAvazyaka0 1033] jJAna-darzana-cAritra bhAva vaDe, tenA vipakSabhUta ajJAnAdi thakI ane saMsArabhAvathI tarI javAya mATe te bhAvatIrtha kahevAya che. (116). athavA triSa-krodharUpI agnidAhano upazama, lobharUpI tRSNAno nirAsa ane karmamalane dUra karavArUpa A traNa lakSaNamAM athavA jJAnAdilakSaNarUpa traNa arthamAM ja rahe che te tristha' prAkRtazailIthI tiltha' kahevAya che. bhASyakAra kahe chedaahovsmaadisu vA, jaM tisu thiyamahava daMsaNAIsuM / to titthaM saGgho cciya, ubhayaM ca visesaNavisessaM // 117 / / [vizeSAvazyaka0 1035] dAhopazamAdi athavA samyagdarzanAdi traNa arthamAM je rahela hoya athavA traNamAM sthitirUpa vizeSaNanA vizeSya rUpa je rahela hoya, te zrIsaMgha tIrtha kahevAya che. (117) tIrtha te saMgha athavA saMgha te tIrtha. ahiM saMgha vizeSya ane tIrtha vizeSaNa athavA tIrtha vizeSya ane saMgha vizeSaNa che, arthAt banne vizeSaNa ane vizeSyabhAvavALA che. krodharUpI agnidAhano upazama Adi traNa artho-phaLo che jene te "vyartha che. prAkRta bhASAthI titya' zabda che. bhASyakAra kahe che- kohaggidAhasamaNAdao va te ceva tini jassa'tthA / hoi tiyatthaM titthaM, tamatthasaMdo phalattho'yaM // 118 / / [vizeSAvazyaka0 1036] krodhAgnino dAha zamAvavAdi rUpe pUrve kahelA traNa artha jenA hoya te tri artha kahevAya athavA jJAnAdi traNa artha jenAthI abhinna hoya te tri artha kahevAya ane te zrIsaMgha che. (118) ahiM artha zabda lavAcaka che, athavA jJAnAdi traNa artho-vastuo che jene te vyartha. vaLI bhASyakAra kahe che - 49 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane 15 siddhabhedAH 51 sUtram ahavA sammaiMsaNa-nANa-carittAI tini jassa'tthA / taM titthaM puvvodiyamihamattho vatthupajjAo // 119 / / / [vizeSAvazyaka0 1037 tti] athavA samyagdarzana, jJAna ane cAritra e traNa artha jene hoya te pUrvokta prakAre tIrtha kahevAya. ahiM artha zabda vastuno paryAyavAcakache. (119) temAM tIrtha chate je siddho-nivRtta thayA te RSabhasena gaNadhara vagerenI jema tIrthasiddha che. teonI vargaNA eka che (1). atIrtha-tIrthAtaramAM sAdhaonA abhAvakAlamAM jAtismaraNAdi vaDe prApta karela che mokSa jeoe te marudevInI mAphaka atIrthasiddho che. teonI vargaNA eka che (2). "d' zabdathI tisthA siddhA vayA'tyAdi jANavuM. ukta lakSaNavALA tIrthane anukUlapaNAe, hetapaNAe athavA tenA svabhAvapaNAe je kare che te tIrthakara kahevAya che. bhASyakAra kahe che-- aNuloma-heu-tassIlayA ya je bhAvatitthameyaM tuM / kuvvaMti pagAsaMti u, te titthagarA hiyatthakarA / / 120 // [vizeSAvazyaka0 1047] Anulomya, hetu ane tasvabhAvapaNAe je A bhAvatIrthane kare che ane prakAze che te hita karanArA tIrthakaro che. (120) tIrthakaro thayA thakA te siddha thAya che te RSabhAdinI mAphaka tIrthaMkarasiddha kahevAya che. teonI vaNA eka che (3). atIrthakarasiddho-sAmAnya kevalIo thayA thakA je siddha thAya che te gautamAdinI jema atIrthaMkarasiddha che. teonI vargaNA eka che (4). svayaM-Atma vaDe (potAnI meLe) buddho-tattvanA jANanArA je svayaMbuddho thayA thakA siddha thAya te svayaMbuddho. teonI vargaNA eka che (5). anityatAdi bhAvanAonA nimittabhUta koI paNa eka padArthane AzrayIne-joine paramArtha jANanArA te pratyekabuddho thayA thakA siddha thAya che te pratyekabuddha che. teonI vargaNA eka che (6). svayaMbuddha ane pratyekabuddhono bheda bodhi, upadhi, zrata ane liMga vaDe karAyela che. te A pramANe--svayaMbuddhone bAhya nimitta vinA ja bodhi prApta thAya che. pratyekabuddhone bAhya nimittanI apekSAe karakaMDa vigerenI jema bodhi prApta thAya che. svayaMbuddhone pAtrAdi bAra prakAre upAdhi hoya che. te A pramANe- pattaM 1 pattAbaMdho 2, pAyaTThavaNaM 3 ca pAyakesariyA 4 / paDalAiM 5 rayattANaM 6 ca, gocchao7 pAyanijjogo / / 12 / / tinneva pachI II 20, veva hoDuM muhapatti 22 . [oSa ni. da68-666] 1 pAtra, 2 pAtrabaMdha (jholI), 3 pAtrasthApana-jemAM pAtra sthApana karavAmAM Ave che te kaMbalano khaMDa, 4 pAtrakesarikAkomaLa vastrano khaMDa, 5 paDalA-bhikSAe jatAM pAtranA upara je DhAMkavAmAM Ave che te, 6 rajastrANa-pAtranI vacce je vastra mUkavAmAM Ave che te, 7 gocchaka-kaMbalano TukaDo je pAtranA upara bAMdhavAmAM Ave che te (e sAta prakAranI pAtra saMbaMdhI upAdhi che.) (121) 8-10 traNa pracchAdako (vastro)-be sUtaranA ane eka Unano, 11 rajoharaNa ane 12 muhapatti-A bAra upadhi hoya che. pratyeka buddhone traNa vastra sivAya nava upAdhi hoya che. svayaMbuddhone pUrva(bhava)mAM bhaNelA zruta viSe niyama naMthI, arthAt pUrvabhavanuM adhyayana kareluM zrata hoya athavA na paNa hoya. pratyekabuddhone to pUrvajanmanuM adhyayana kareluM zrata cokkasa hoya che. 1. ahi saMgha, vastu ane jJAnAdi, saMghanA paryAyo che, te vastuthI abhinna che. 2. pravAhanI apekSAe tIrtha anAdi che, to paNa pratyeka tIrthaMkaronI apekSAe tIrtha utpanna thAya che te kAraNathI tIrthAtara kahevAya che. 3. bAla vagere ane sthavirAdine anurUpa je dezanA te Anulomya, tIrthanI sthApanAmAM svayaM hetubhUta che tethI hatu ane tIrthakara nAmakarmanA udayathI bhAvaanukaMpA te tasvabhAva, 4. vartamAna bhavamAM dIkSA lIdhA pachI navIna adhyayana kareluM zrata hoya ja che. 5. jaghanyathI agyAra aMga ane utkRSTathI kaMIka nyUna daza pUrva jeTaluM zrata hoya che. 50 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane pudgalavarNaNAvarNanam 51 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 svayaMbuddhone liMga(aniveSa)no svIkAra AcAryonI samIpamAM paNa hoya che jyAre pratyekabuddhone to deva Ape che. buddhabodhito -AcAryAdi vaDe pratibodha pAmIne ja je siddha thAya te buddhabodhitasiddho. teonI vargaNA eka che (7). uparanA tema ja strIliMgaMsiddho (8), puruSaliMgasiddho (9), napuMsakaliMgasiddho (10), rajoharaNAdinI apekSAe svaliMgasiddho (11), parivrAjakAdi liMgamAM siddha thayelA te anyaliMgasiddho (12), marudevI vagere gRhiliMgasiddho (13), eka samayamAM ekaika siddha thayelA te ekasiddho (14) ane eka samayamAM bethI ekaso ATha sudhI je siddha thayelA te anekasiddha (15). A strIliMgasiddho vagerenI ekeka vargaNA che. aneka samaya siddhonI nirUpaNa karanArI gAthA nIce pramANe chebttiisaa. aDayAlA, saTThI bAvattarI ya boddhavvA / culasII channauI, durahiya avottara (madruttara) sayaM ca // 122 / / vRidatta. 247] eka samayamAM utkRSTathI batrIza, bIjAmAM aDatAlIza, trIjAmAM sATha, cothAmAM boMtera, pAMcamAmAM corAzI, chaThThAmAM chanu, sAtamA samayamAM ekaso ne be ane AThamAmAM ekaso ATha. (122) uparanI gAthAnuM vivaraNa karatAM jaNAve che ke-jyAre eka samaye ekathI mAMDI utkRSTa batrIsa sudhI siddha thAya tyAre bIje samaye paNa batrIsa, evI rIte satata ATha samaya sudhI batrIsa siddha thAya che. te pachI avazya aMtara paDe che. vaLI jyAre eka samayamAM tetrIzathI AraMbhIne aDatAlIsa paryata siddha thAya che tyAre niraMtara sAta samaya sudhI siddha thAya che. tyArabAda cokkasa aMtara paDe che. evI rIte jyAre ogaNapacAsathI mAMDIne yAvat sATha sudhI eka samaya siddha thAya che tyAre A cha samaya paryata siddha thAya che. te pachI samayAdi aMtara thAya che. evI rIte anya samayomAM paNa yojanA karavI. yAvatu eka so ne ATha eka samaye jyAre siddha thAya tyAre avazya samayAdi aMtara thAya che. bIjA AcAryo to A pramANe vyAkhyA kare chejyAre ATha samaya sudhI niraMtara siddha thAya che tyAre prathama samayamAM jaghanyathI eka ane utkRSTathI batrIza siddha thAya che. bIjA samayamAM jaghanyathI eka ane utkRSTathI aDatAlIza siddha thAya che. tevI rIte sarvatra eka samayamAM jaghanyathI eka ane utkRSTathI tarIne caDhi gAthAnA bhAvArtha pramANe jANavuM eTale ke-eka samayamAM utkRSTathI batrIza, bIjAmAM aDatAlIza, trIjA samayamAM sATha, cothAmAM boMtera, pAMcamAmAM coryAsI, chaThThAmAM cha--, sAtamAmAM ekaso be ane AThamA samayamAM ekaso ne ATha siddha thAya che. ema bhUtabhAvarUpa samIpa saMbaMdha vaDe tIrthAdi bhedathI paMdara prakAranA anaMtarasiddhonI vargaNAnuM ekapaNuM kahyuM. have paraMparasiddhonI vargaNA kahe che tyAM 'mapaDhamasamarthasiddhALam' ityAdi 13 sUtro jANavA. je prathama samayamAM nahi siddha thayelA te aprathamasamayasiddho-siddhapaNAnA bIjA samayamAM vartanArA teonI vargaNA eka che. evI rIte yAvat zabdathI 'kusamarthasiddhA tivAraMvachasadRnavasaMvejJAsaMraktasamayasiddhA''miti ema jANavuM. temAM siddhapaNAnA traNa samayAdine viSe krisamayasiddhAdi kahevAya che, athavA sAmAnyathI aprathamasamayasiddha nAmavizeSathI krisamayasiddha nAma kahevAya che. A kAraNathI teonI vargaNA eka che. koI sthaLe 'paDhamasamayasiddhAvi'ti evo pATha che. tyAM anaMtarasamayasiddha ane paraMparasamayasiddharUpa bheda nahi karIne prathamasamayasiddho ja anaMtarasamayasiddhAM che evI vyAkhyAdi karavI. krisamayAdisiddho to jema zrutamAM che tema ja kahevA. * ahiMthI dravya, kSetra, kAla ane bhAvano Azraya karIne pudgalanI vargaNAnA ekapaNAno vicAra karAya che' parame'tyAdi je pUraNa, galana svabhAvavALA che te pudgalo, te skaMdho paNa hoya mATe kaMIka vizeSa kahe che-paramANuo-pradeza rahita evA je pudgalo che teonI vargaNA eka che. evaM zabdathI kuliyA vaMdhavi, tivarDapaMvachasattanavasasaMvenapasayA saMvejJAsiyAmi'ti-ema jANavuM. dravyathI pudgalanI vicAraNA karI. have dravya pachI kSetrathI vicArAya che--' paNe' tyAra-eka pradezamAM kSetrane avagAhIne rahelA yugalo te ekapradezAvagADha kahevAya che. teonI vargaNA eka che ane te paramANu vagere anaMta pradezavALA skaMdho paryata hoya che. dravyanA pariNAmanuM aciMtyapaNuM 51 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane skaMdhavizeSasya ekatvam 52-56 sUtrANi hovAthI jema pAda (pArA)nA eka kartha vaDe cAritA-khavAyelA (mizraNa thayelA) suvarNanA sAta karyo te eka karmIbhUta thAya che ane pharI prayoga vaDe alaga karavAthI sAta ja karSa suvarNa thAya che. banAva saMveknapasoDhA='ti pudgalonuM anaMta pradezAvagAhIpaNuM ja nathI, kAraNa ke lokapramANarUpa avagAha kSetranuM paNa asaMkhyaya pradezapaNuM che. have kAlathI kahe che' samau'tyAdri paramANutvAdi vaDe ekapradezAvagADhAditva vaDe ane ekaguNa kALAditya vaDe eka samaya sudhI ja rahevAnuM che jeone te ekasamaya sthitivALA kahevAya che. teonI vargaNA eka che. prastuta prasaMgamAM pudgalono anaMta samayanI sthitino abhAva hovAthI asaMvembaramatIyA miyUruM arthAt asaMkhyAta samayanI sthiti kahI che. have bhAvathI varNave che-'I WIT'tyA--iekathI gaNavuM (tADana karavuM) che jeone te ekaguNa. ekaguNa keTalA varNa che jene te ekaguNa kALA. jeothI ekaguNa AraMbhIne taratamatAthI kRSNatara, kRSNatama vagere bhAvonI pahelAM utkarSanI (dviguNakAlaka vagerenI) pravRtti thAya che. teonI vargaNA eka che. evI rIte sarve bhAva sUtro baso sATha pramANavALA kahevA. kRSNavarNAdi vIza bhAvone tera vaDe guNavAthI te thAya che. have prakAratara vaDe jaghanyAdi bhedathI bhinna dravyAdi viziSTa skaMdhonI vargaNAnuM ekapaNa kahe che-'T nannapasiyAna'tyAdri sarvathI thoDA pradezo-paramANuo che jeone te jaghanya pradeziko, ddhipradeza vagere aNuonA samudAyo te skaMdho, teonI utkRSTa saMkhyAvALA anaMta aNuo che jeone te utkRSTa pradeziko, teonI vargaNA eka che. je jaghanya nahi ane utkRSTa paNa nahi te ajaghanyautkRSTa (madhyama) pradezo che jeone te ajaghanyautkRSTa pradeziko, teonI vargaNA eka che. madhyamapradezika skaMdhonI anaMta vargaNA chate paNa ajaghanyautkRSTa zabdanA kathanathI vargaNAnuM ekapaNuM che. (1) nanno IITIIT'fatyAra sava'hiMte--jemAM je rahe che te avagAhanA. te kSetra (AkAza) pradezarUpa A jaghanya avagAhanA che jeone te, ahiM svArthamAM 'ka' pratyaya thavAthI jaghanya avagAhanakA-jaghanya avagAhanAvALA, teonI (ekapadezAvagADhonI) vargaNA eka che, utkRSTaavagAhanakonI-asaMkhyAtapradezAvagADhonI vargaNA eka che. ajaghanyautkRSTaavagAhanakonI-saMkhyAta-asaMkhyAtapradezAvagADhonI vargaNA eka che. (2) samayanI apekSAe jaghanya saMkhyAvALI sthiti che jeone te jaghanyasthitiko-eka samayanI sthitivALA skaMdho teonI vargaNA eka che. samayanI apekSAe utkRSTa saMkhyAvALI sthiti che jeone teonI-asaMkhyAta samayanI sthitivALAonI vargaNA eka che. madhyamasthitikonuM sUtra sugama che (3). jaghanya saMkhyA vizeSarUpa eka vaDe gaNavuM che jene te ekagaNa kALo, te ekagaNa kALo varNa che jeone te jaghanyagaNa kALA varNavALA skaMdhonI vargaNA eka che. evI rIte utkRSTaguNa kALA varNavALA-anaMtaguNa kALA kaMdhonI vargaNA eka che. trIjuM sUtra sugama che (3). evI rIte sATha bhAvasUtro vicAravA (4). IN1|| sAmAnyathI DhaMdhonI vargaNAnA ekapaNAnA adhikArathI ja madhyamapradeza viziSTa madhyamapradezAvagADhavALA aMdhavizeSanuM ekapaNuM kahe che- ege jaMbUddIve 2 savvadIvasamuddANaM jAva addhaMgulagaMca kiMcivisesAhie parikkheveNaM / / sU0 52 / / ege samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cauvvIsAe titthagarANaM caramatitthayare siddhe buddhe mutte jAva savvadukkhappahINe / / sU0 53 / / 1. eka karSa vajana na hovA chatAM paNa eka karSa thAya che. karNa te hAlamAM eka rUpiyAbhAra-tolo kahevAya che. 2. ekathI mAMDI daza saMkhyA parvata daza ane saMkhyAta, asaMkhyAta tathA anaMta ema 13 sUtra jANavA. 3. potapotAnI vargaNAmAM jaghanya vargaNAonuM anekapaNuM hovAthI dviaNukAdiko kahela che, paraMtu triprAdezika madhyama kahevAya che. 4. tripradezika skaMdhathI mAMDI yAvatuM ekapradezazUnya utkRSTapradezika skaMdho madhyama-jANavA. 5. varNAdi 20 ne jaghanya, utkRSTa ane madhyama pada vaDe gaNavAthI 60 bhAvasUtra thAya che. 6. cAranA aMka sudhI dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI vargaNAnuM svarUpa kaheluM che. 52 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane skaMdhavizeSasya ekatvam 52-56 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 aNuttarovavAiyA NaM devA NaM egA rayaNI uDDauccatteNaM pannattA / / sU0 54 / / addANakkhatte egatAre pannatte / cittANakkhatte egtaare| pannatte sAtINakkhatte egatAre pannatte / / sU0 55 // - egapaesogADhA poggalA aNaMtA pannattA, evmegsmytthitiyaa| egaguNakAlagA poggalA aNaMtA pannattA, jAva guNalukkhA poggalA aNaMtA pannattA / / sU0 56 / / / / kAAM samAM / / (mULa) sarva dvIpa ane samudronA madhyamAM jaMbudvIpa nAmano dvIpa eka che yAvat traNa lAkha, sola hajAra, baso ne satyAvIza yojana, traNa gAu, baso aThAvIza dhanuSya ane sADAtera aMkula kaMIka adhika paridhivALo che. I52 // zramaNa bhagavAn zrI mahAvIrasvAmI A avasarpiNI kAlamAM, covIza tIrthaMkaramAM chellA tIrthaMkara ekalA, siddha, buddha, mukta yAvat sarva duHkhathI rahita thayA. / / 53 // anuttara vimAnanA devonI kAyA eka hAthanI UrdhvapaNe UMcI kahelI che. I54 // AdrA nakSatrano tAro eka kahela che, citrA nakSatrano tAro eka kahela che, svAti nakSatrano tAro eka che. 55 eka pradezane avagAhI rahelA pudgalo anaMta kahyA che, evI rIte eka samayanI sthitivALA ane ekaguNa kALA varNavALA pudgalo anaMta kahela che, yAvat ekaguNa rukSasparzavALA pudgalo anaMta kahela che. INFI (TI0) jaMbUvRkSa vizeSa vaDe oLakhAto je dvIpa je jaMbudrIpa nAmano dvIpa e sAmAnya nAma che, yAvat zabdanA grahaNathI A pramANe sUtra jovuM-jANavuM. sarvAvyaMtara, sarva dvIpAdithI laghu, vRtta (goLa) telanA pUDalAnA AkAravALo, eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo, triguNa jhAjherI paridhivALo, ukta vizeSaNavALo jaMbUdvIpa eka ja che. pUrvokta vizeSaNa rahita bIjA aneka jaMbudrIpo paNa che. I52 // hamaNAM je jaMbudrIpa kahyo tenA prarUpaka bhagavAn mahAvIranuM ekapaNuM kahe che--'o samaLe' phatyA--ieka-asahAya, Ano saMbaMdha siddha vagere zabda sAthe che. zrAkRti--je tapazcaryA kare che te zramaNa, manyata kRti mA--samagra aizvaryAdi svarUpane je bhogave che. kahyuM che-- sarvasva samaprasya, rUpasya yAsaH zriyaH / dharmasyAtha prayabhakSya, khaLAM mA phatI nA / / 22 / / [ze.vai.TIA 44] samagra aizvarya, rUpa, yaza, lakSmI, dharma ane prayatna--A cha arthamAM 'maLa' zabda vaparAya che. (123) A cha artha che vidyamAna jene te bhagavAnU. vaLI yati--vizeSa vaDe mokSa prApta kare che ane prANIne prApta karAve che, athavA prANIone preraNA kare che athavA karmone dUra kare che athavA vIrati--rAgAdi zatruone jIte ane bIjAone jItAve che, athavA niruktithI vI2 zabda che. kahyuM che ke-- vidArayati yat karmma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAd vIra iti smRtaH / / 124 / / ''je karmane vidAre che-nAza kare che ane tapa vaDe zobhe che, tapa ane vIrya vaDe yukta che te kAraNathI vIra kahevAya che.'' anya vIranI apekSAe mahAn evo je vIra te mahAvI2. (124) bhASyamAM kaheluM che ke-- tihuyaNavikkhAyajaso, mahAjaso nAmao mahAvIro / vikkaMto ya kasAyAisattusennapparAjayao / / 125 / / Ii viseseNa va, khivai kammAi~ gamayai sivaM vA / gacchai a teNa vIro, sa mahaM vIro mahAvIro // 126 / / vizeSAvazya0 206-2060] traNa bhuvanamAM yaza prasiddha hovAthI mahAyazavALA athavA kaSAyAdi vairInA sainyanA parAjayathI vikrAMta-parAkramavALA 53 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane skaMdhavizeSasya ekatvam 52-56 sUtrANi te vIra (125). je vizeSe karIne karma khapAve athavA mokSa pamADe, ane pote mokSe jAya, tethI te vIra, evA mahAn vIra te mahAvI2 (126).1 A avasarpiNImAM covIza tIrthaMkarone viSe chellA tIrthaMkara, siddha-kRtArtha thayA, buddha-kevalajJAna vaDe jANavA yogya (padArtha)ne jANanAra, mukta-karmathI mukAyelA, 'yAvat' zabdathI 'aMtarte' jeNe bhavano aMta karyo che te aMtakRta, 'parinibuDe'--parinivRta-karmakRta vikAranA virahathI zAMta thayelA, zuM kaheluM (prApta) thAya che? 'savuvapadIne'zarIrAdinA sarve duHkho jenA nAza thayA che te sarvaduHkhaprakSINa athavA prahINa. sarva ThekANe bahuvrIhI samAsamAM kyAMtano je parinipAta che te ahitAnyAdi gaNathI thAya che. ahiM tIrthaMkarone vize mahAvIranuM ja mokSagamanamAM ekapaNuM che paNa RRSabhAdi jinonuM ekapaNuM nathI, kAraNa ke daza hajAra vagere munionA parivAra vaDe teonuM siddhapaNuM thayeluM che. kahyuM che keego bhagavaMvIro, tettIsAe~ saha nivvuo pAso / chattIsaehiM paMcahiM, saehiM nemI usiddhigao / / 127|| [JA.ni. 208 phatyAvi] ekAkI bhagavAn mahAvIra. tetrIza munionI sAthe pArzvanAtha siddha thayA ane pAMcaso chatrIsa munionI sAthe nemIzvara bhagavAn mokSe gayA (127) ityAdi. ||53|| vIra ekAkI mokSa pAmyA e kahyuM. siddhakSetranI najIkamAM anuttara vimAno che mATe temAM vasanArA devonuM mAna kahe che'anuttare'tyAvi, jethI anya vimAno pradhAna na hovAthI anuttara vijayAdi vimAno, teone viSe je upapAta-janma, te che vidyamAna jeone te anuttaropapAtika devo. be 'ra' vAkyAlaMkAramAM che. devo eka ratni-hAtha paryaMtanI avagAhanAvALA che. Roza auTilyena navIvat. ahiM dvitIyA vibhakti levI. '3, 3jvatteI'ti vastunuM aneka prakAre uccapaNuM che. eka UbhA rahelanuM UMcapaNuM, bIjuM tiryaksthita (sUtela vagere)nuM ane trIjuM guNo vaDe uccapaNuM che. traNamAM bIjA ane trIjAne choDIne Usthita (UbhA rahelA)nuM je UMcapaNuM te Urdhva uccatva AgamamAM rUDha thayela che. te Urdhva uccatva vaDe sarvajJoe prarUpaNA karela che. ahIM mUlamAM anusvAra che te prAkRta zailIthI jANavuM. anuttaropapAtika devonuM urdhva UccapaNAe eka hAthanuM pramANa jANavuM. 54 // devanA adhikarAthI nakSatra devonuM--'addAnavatte' ityAdi traNa sugama sUtra vaDe tArAnuM ekapaNuM kahyuM. tArA jyotiSThonA vimAnarUpa che. kRtikAdi nakSatromAM tArAnuM pramANa nIce pramANe che-- 'cha 6 `ppaMca 5 `tinni 3 'egaM 1 'cau 4 'tiga 3 'rasa 6 'veya 4 'juyala 2 "juyalaM 2 c| 'kRtiya 1 mAM 2 zamAM 1, 'visaya huM 5 rU 'Cmudde 4 vArasAM 12 / / 28 / / " cauro 4 tinni ya 3 tiya 3 tiya 3 paMca 5 satta 7 24 be 2 25be 2 26 27 28 bhave tiyA tinni 3-3-3 / rikkhe tArapamANaM, jai tihitullaM hayaM kajjaM // 129 // uparanA aMka pramANe kRtikAthI AraMbhIne bharaNI sudhI nakSatro gaNavA ane kRtikAnA 6, rohiNInA 5, mRgazaranA 3 yAvat bharaNI sudhInA nakSatronA tArA zlokamAM jaNAvelA bAjunA aMka pramANe jANavA. bIjI gAthAnAM uttarArdhamAM tArAnuM phaLa kahe che. jyAre je nakSatramAM tArAnI saMkhyAnuM je pramANa che te pramANe ja tithi hoya tyAre kAryanI siddhi na thAya; nukazAnI thAya (128-129). prastuta sUtramAM eka sthAnakanA anurodhathI traNa nakSatranA tArAnuM pramANa kahyuM. bAkInA nakSatronuM to je tArAnuM pramANa che te prAyaH AgaLanA adhyayanomAM sUtrakAra svayaM kaheze. tArAnA pramANano je koI sthaLe visaMvAda-matabheda che te 1. TIkAmAM 'tti' zabda levAthI ahiM bhASyamAM A pramANe saMbaMdha che. 2, bAkInA tIrthaMkaronuM vRttAMta Avazyakaniryukti vagere zAstrathI jANI levuM. 3. deva-dehamAna pratyaMtaramAM che. 4. dA.ta. kRtikA nakSatranA cha tArA che, mATe chaTha tithimAM kRtikA Ave to kAryasiddhi na thAya. rohiNImAM pAMca tArA che mATe paMcamI tithimAM rohiNI Ave to kAryasiddhi na thAya ema 28 nakSatronuM phaLa jANavuM. 54 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthAnAdhyayane skaMdhavizeSasya ekatvam 52-56 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tathA prakAranA prayojanomAM amuka nakSatra sahita tithivizeSanuM azubhapaNAnuM sUcana karavA matAMtarabhUta hovAthI ukta be gAthAne bAdhaka nathI. papI. tAro pudgalarUpa che mATe pudgalanuM svarUpa kahe che--'pappo che' ityAdi sugama che. vizeSa have kahe che-ekatra pradeza kSetranA aMzavizeSamAM je Azrita thayelA te ekapradezAvagADho che, te paramANurUpe ane skaMdharUpe che. evI rIte 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane 8 sparzanA bheda viziSTa pudgalo kahevA. AthI ja kahyuM che--'nava guIgve' ityAdi. pa6ll. AvI rIte anugama kahevAyo. have kaMIka pratyavasthAna (samAdhAna)nA prastAvamAM mayadvAra kaheluM che to paNa anuyogadvAranA krama vaDe AveluM nayadvAra pharIthI vizeSa svarUpe kahevAya che. temAM negama vagere sAta no che ane te jJAnanaya ane kriyAnamAM aMtarbhAva thAya che. te jJAna ane kriyAnayathI A adhyayanano vicAra karAya che. temAM jJAnakriyAtmaka A adhyayanamAM, jJAnanaya jJAnane ja mukhya (zreSTha) icche che, kAraNa ke samasta puruSArthanI siddhi jJAnanA AdhInapaNAthI thAya che. kahyuM che kevijnyptiH phaladA puMsAm, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAt pravRttasya, phala prApterasambhavAd / / 130 / / vijJapti-vizeSa jJAna puruSone phala denAra che, paNa kriyA phalanI denArI ISTa nathI, kAraNa ke mithyAjJAnathI pravRtta thayela puruSane phaLanI prAptino asaMbhava che. (130) : A kAraNathI A loka ane paralokanA phaLane icchanAre jJAnamAM ja prayatna karavo joIe. kriyAnaya to kriyAne ja icche che; kAraNa ke puruSArthanI siddhimAM kriyAnuM ja prayojanapaNuM che. vaLI kahyuM che ke- kriyaiva phaladA puMsAm, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo na jJAnAt sukhito bhavet / / 131 / / - 'kriyA ja puruSone phala denArI che, paNa jJAna phalane denAruM ISTa nathI, tethI strI ane bhakSyanA bhogane jANanAra , jJAnamAtrathI sukhI thato nathI." (131) * A kAraNathI aihika ane pAralaukika phalanA cAhakoe kriyA ja karavA yogya che. jainadarzanamAM to jJAna ane kriyA baMne paikI koI ekane puruSArthanuM sAdhanapaNuM kahyuM nathI. jethI kahyuM che ke hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daDDho, dhAvamANo ya aMdhao // 132 / / [A.ni. 101] - kriyA vagaranuM jJAna haNAyeluM (la rahita) che ane ajJAnathI karAyelI kriyA niSphaLa che. dekhato thako pAMgaLo mANasa ane doDato thako AMdhaLo mANasa banne baLI jAya che, arthAt jJAna pAMgaLuM che ane kriyA AMdhaLI che. (132) jJAna ane kriyAno saMyoga ja phalano sAdhaka che. kahyuM che kesNjogsiddhiie phalaM vayaMti, nahu egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA / / 133 / / [mA.ni. 02] tIrthakaro jJAna-kriyAnA saMyoganI siddhithI phaLa-mokSane kahe che. jema ratha eka paiDA vaDe cAlato nathI tema mAtra jJAna ke kriyAthI mokSa prApta thatuM nathI. AMdhaLo ane pAMgaLo banne vanamAM AvIne sAthe joDAyA tyArapachI ja nagaramAM pravezyA (133). vaLI bhASyakAre kaheluM che ke'naannaahiinnN savvaM, nANaNao bhaNati kiM ca [tha] kiriyAe? / kiriyAe karaNanao, tadubhayagAho ya sammattaM // 134 // [vizeSAvatha0 rU562 ti]. jJAnanaya, sarva sukha jJAnane ja AdhIna kahe che, paraMtu kriyA vaDe zuM? arthAt kriyAthI zuM thavAnuM che? kriyAnaya, kriyAthI ja sukha kahe che. satya to jJAna ane kriyA e banne naya grahaNa karanArane samyakatva che-pathArthapaNuM che. (134). athavA naigamAdi sAta no paNa sAmAnyanayamAM ane vizeSanayama aMtarbhata thAya che. temAM sAmAnya naya, prastuta adhyayanamAM kahelA AtmAdi padArthonuM ekapaNuM ja mAne che, kAraNa ke sAmAnyanayanuM sAmAnyavAdapaNuM che. sAmAnyavAdI kahe - 55 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 1 sthAnAdhyayane skaMdhavizeSasya ekatvam 52-56 sUtrANi che-sAmAnya ja eka, nitya, avayava rahita, niSkriya ane vyApaka-sarvagata che. sAmAnya rahita hovAthI vizeSa nathI. ahiM je sAmAnya rahita che te vastuja nathI, dA.ta. gadheDAnuM zIMgaDuM. je vastu che te sAmAnya rahita nathI; jemake ghaDo. vaLI sAmAnyavAdI vizeSavAdIne kahe che ke tame vizeSo, sAmAnyathI anya-bhinna svIkAro cho athavA ananya-abhinna? jo sAmAnyathI vizeSo judA kahezo to te asat-achatA che, kAraNa ke sAmAnya rahita hovAthI te AkAzanA phUlanI jema asat che. jo vizeSo sAmAnyathI judA nathI to sAmAnya mAtra ja che. athavA sAmAnyamAM vizeSano upacAra jo hoya to upacAra vaDe vastunA tattvanuM ciMtana nahiM thAya. bhASyakAra kahe che.... ekkaM niccaM niravayavamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo, natthi viseso khapuppha va // 135 / / tathA [vizeSAvazyaka0 32] eka nitya-niravayava-akriya ane sarvagata evuM sAmAnya vasturUpe che. AkAza puSpanI jema sAmAnya vinAnuM vizeSa evuM kAMI che ja nahIM. (135). sAmanao viseso, anno'nanno va hojja? jai anno / so natthi khapuSphaM, pi va'Nanno sAmannameva tayaM ||136||(yugmm) [vizeSAvatha0 rU4] sAmAnyathI vizeSa anya hoya athavA ananya hoya (bhinna ke abhinna hoya)? jo bhinna hoya to AkAza puSpanI jema tenI asti nathI ane abhinna hoya to te sAmAnya ja che. (136) AtmAdi padArthonuM ekapaNuM sAmAnya nathI kaheluM che. vizeSanayanA matathI to AtmAdinuM anekapaNuM ja che. vizeSavAdI kahe che-sAmAnya, vizeSothI bhinna che ke abhinna? bhinna nathI, kAraNa ke AkAzanA phUlanI jema tadana pratyakSa nathI. vaLI vizeSothI sAmAnya bhinna nathI, kAraNa ke dAha, pAka, snAna, pAna, avagAha, vAha ane dAha Adi sAmAnya zabda vaDe sarva saMvyavahArano gadheDAnA zIMgaDAnI jema abhAva che, tethI kaMI paNa vyavahAra thaI zakaze nahiM. jo sAmAnya abhinna che to vizeSa mAtra ja vastu che, sAmAnya nAma ja nathI. athavA vizeSomAM sAmAnya mAtrano upacAra karela che, ema ja kahezo to upacAra vaDe vastutattva nahi vicArI zakAya. bhASyakAra kahe che- na visesatyaMtarabhUyamasthi sAmannamAha vavahAro / uvalaMbhavvavahArAbhAvAo kharavisANaM va // 137 / / [vizeSAva035] vyavahAranaya kahe che ke vizeSathI sAmAnya arthAntarabhUta (juduM) nathI. kemake upalabdhi-jJAna ane vyavahAranA abhAve te kharazRMgavat avidyamAna che. AvI rIte AtmAdi padArthonuM anekapaNuM ja che. zaMkA-banne pakSamAM paNa yuktiono saMbhava hovAthI kyuM tattva svIkAravuM joIe? samAdhAna-kathaMcit ekapaNuM ane kathaMcit anekapaNuM che. te A pramANe-vastunuM samaviSamapaNuM hovAthI samarUpanI apekSAe ekapaNuM che, ane viSamarUpanI apekSAe to anekapaNuM che. kahyuM che ke vastunaH eva samAnaH pariNAmo yaH sa eva sAmAnyam / viparItastu vizeSo vastyekamanekarUpaM tad // 138 / / "vastuno ja je samAna pariNAma che te ja sAmAnya che ane vastunA je viSama pariNAma che te ja vizeSo che; tethI vastu ekarUpa ane anekarUpa che." / iti zrImaabhayadevasUriviracita ThANAMga sUtranA pahelA eka sthAnaka adhyayanano mUla tathA TIkAno anuvAda samApta. I 56 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane jIvAnAMdvaividhyaM 57 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 atha dvitIyaM dvisthAnakAvyamadhyayanam prathama uddezaH eka sthAnaka nAmavALuM prathama adhyayananuM vyAkhyAna karyuM, have saMkhyAkramanA saMbaMdha vaDe prApta thayela be sthAnaka nAmavALuM bIjuM adhyayana varNavavAmAM Ave che. A bIjA adhyayanano vizeSa saMbaMdha kahe che-ahiM jainone jainadarzananI sAmAnyavizeSAtmaka vastu sammata che. temAM sAmAnyane Azraya karIne prathama adhyayanamAM AtmAdi padArthonuM ekapaNAe nirUpaNa karyuM, have prastuta adhyayanamAM to vizeSano Azraya karavAthI AtmAdi vastu dvividhapaNAe kahevAya che. A saMbaMdha vaDe prApta thayela A bIjA adhyAyanA anuyoganA upakramAdi cAra dvAro hoya che. te cAra dvArA prathama adhyayananI jema jANavA. je kaMIka vizeSa hoya te svabuddhi vaDe jANavA yogya che. kevala cAra udezakAtmaka A adhyayananA sUtronugAmamAM prathama udezakanuM A prathama sUtra uccAravuM. jadatthi NaM loge taM savvaM dupaoAraM, taMjahA-jIva cceva ajIva cceva / tase [tasa] ceva thAvare [thAvara] ceva 1 / sajoNiya cceva ajoNiya cceva 2 / sAuya cceva aNAuya cceva 3 / saiMdiya cceva aNiMdiya ceva 4 / saveyagA ceva aveyagA ceva 5 / sarUvi ceva arUvi ceva 6 / sapoggalA ceva apoggalA ceva 75 saMsArasamAvannagA ceva asaMsArasamAvannagA ceva 8 / sAsayA ceva asAsayA ceva 9 / TU vagA. (mULa) je A lokane viSe jIvAdi vastu che te sarva be prakAre che, te A pramANe-jIva ane ajIva, jIvanA be prakAra che 1 trasa ane thAvara, 2 sayonika-saMsArI ane ayonika-siddha, 3 AyuSya sahita ane AyuSya rahita, 4 Idriya ' ' sahita ane aniMdriya (Idriya rahita), 5 vedasa-veda sahita ane veda rahita, 6 rUpI-mUrta (AkAra sahita) ane arUpI-amUrta (AkAra rahita), 7 pula sahita ane pudgala rahita, 8 saMsAramAM rahelA ane saMsAramAM nahiM rahela, 9 zAzvata ane azAzvata ema babbe prakAre jIvo che. pa7ll (TI) sUtrano pUrva sUtranI sAthe A pramANe saMbaMdha che-pUrve kaheluM che ke-eka guNa lUkhA pudgalo anaMta che, te pagalomAM anekagaNa lukhA pagalo paNa hoya che, jene laIne te pagalo ekagaNa sakSapaNAe vizeSa karAya che? hA hoya che. je mATe nathI'tyAdi. have paraMparasUtrano saMbaMdha to-'zrata mayADayuSkatA mAvartavamArAtime mAtma'tyAti tema A bIjuM adhyayana paNa kahyuM che. 'nathI'tyAdi saMhitAdinI carcA pUrvanI jema jANavI. je jIvAdi vastu vidyamAna che. '' kAra vAkyanA alaMkAramAM che. naei 2 'ti Avo pATha paNa kyAMka che. te sUtramAM anusvAra AgamathI thayela che ane vikAra punaH arthamAM che. A jIvAdi vastuno A pramANe prayoga che-AtmAdi vastu che, prathamanA adhyayana vaDe kahevAyela hovAthI paMcAstikAyAtmaka lokamAM, athavA stovate [kevalajJAna vaDe] je pramANa karAya-jaNAya te loka, A vyutpatti vaDe loka ane alokarUpamAM je vastu che te sarva vastu be pada-sthAnamAM tathA vivakSita vastu ane tethI viparIta lakSaNarUpa be pakSamAM avatAra (samAveza) thAya che jeno te dvipadAvatAra che. upaDayA'ti A pATha kyAMka bolAya che tyAM be pakSamAM pratyavatAra che jeno te ddhipratyavatAra che, svarUpavAnuM ane pratipakSavAnuM ityartha 'taghathe*ti-dRSTAMtanA sthApanamAM tadyathA' zabda che. "nIva breva manISa veva''tti-dainIvArzavA nIvAzaiva,' prAkRtazailIthI saMyukta paratva vaDe hrasva thAya. be vakAra samuccaya arthavALA 1, be ghakAranA saMyogathI prAkRtaniyama pramANe vakAra hRsva thayela che. - 57 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane ajIvabandhAdikriyANAMdvaividhyam 58-60 sUtrA che ane 'C'kAra cokkasa arthamAM che. 'va'no cokkasa artha karavA vaDe rAjyaMtara (trIjI rAzi)no niSedha kahela che. nojIva nAmanI rAzi judI rAzi che, ema jo kahezo to tema nathI, kAraNa ke 'no' zabdano sarva niSedhakapaNAmAM svIkA2 ka2vAthI 'nojIva' zabda vaDe ajIva ja cokkasa thAya che ane no zabdane deza niSedhaka arthamAM levAthI to jIvano deza ja cokkasa thAya che. deza (avayava) ane dezI (avayavI)no atyaMta bheda nathI, mATe A deza te jIva ja che. athavA 'jveya'ti caya zabda evakAranA arthavALo che. 'viya zveya vA' kRti vacanAt tathA jIvo ja vivakSita vastu che ane ajIvo ja pratipakSa vastu che. evI rIte sarvatra jANavuM. athavA 'yakti' sarUpa je vastu, jIva ane ajIvanA bhedathI be prakAre hoya che. zeSa temaja jANavuM. have trasa ityAdi nava sUtranA samUha vaDe jIvatattvanA ja pratipakSa sahita bhedone batAve che--tame jevetyAdri, temAM trasanAmakarmanA udayathI trAsa-udvega pAme che te hrIMdriya vagere trasajIvo, ane sthAvaranAmakarmanA udayathI gati rahita-sthira svabhAvavALA pRthivIkAyika vagere sthAvara jIvo che (1). utpattisthAna sahita te sayoniko-saMsArI jIvo ane tenAthI viparIta ayoniko--siddho che (2). je AyuSya sahita varte che te sAyu-AyuSyavALA saMsArI jIvo ane tenAthI anyaAyuSya rahita te siddho che (3). evI rIte je iMdriya sahita te saMsArI jIvo ane aniMdriyo siddha 1vagere jIvo che (4). savedako--srIveda vagerenA udayavALA jIvo ane vedanA udaya rahita siddha vagere? jIvo che (5). mUrta sahita varte che te sarUpiNa--A zabda samAsAMta in pratyaya kIdhe chate siddha thAya che. saMsthAna (AkAra) ane varNAdivALA zarIra sahita jIvo ane je rUpavALA nathI te arUpI-mukta jIvo che (6). sapudgalA-karma vagere pudgalavALA jIvo ane apudgalA-siddho che (7). saMsAramAM rahelA saMsArI jIvo ane tethI judA te siddhanA jIvo (8). janma ane maraNa vagerethI rahita hovAthI zAzvatAsiddhanA jIvo ane janmamaraNAdi yukta hovAthI azAzvatA-saMsArI jIvo che (9). I57 / / ema jIvatattvanA dvipadAvatAranuM nirUpaNa karIne ajIvatattvanA dvipadAvatAranuM nirUpaNa kare che-- AgAse' ceva noAgAse ceva / dhamme ceva adhamme ceva // sU0 58 / / baMdhe ceva mokkhe ceva 1 / punne ceva pAve ceva 2 / Asave caiva saMvare caiva 3 / veyaNA caiva nijjarA ceva 4 ||suu059|| do kiriyAo pannattAo, taMjahA - jIvakiriyA ceva ajIvakiriyA ceva 1 / jIvakiriyA duvihA pannattA, taMjahAsammattakiriyA ceva, micchattakiriyA ceva 2 / ajIvakiriyA duvihA pannattA, taMjahA - iriyAvahiyA ceva saMparAiyA seva rUA do kiriyAo pannattAo, taMjahA - kAiyA ceva AdhikaraNiyA ceva 4 / qAiyA kiriyA duvihA pannattA, tanahAannuvrykaaykiriyaa ceva, duppauttakAyakiriyA ceva 5 / AdhikaraNiyA kiriyA duvihA pannattA, tanahAsNjoynnaadhikrnnyaa ceva NivvattaNAdhikaraNiyA ceva 6 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA - pAusiyA ceva pAriyAvaNiyA ceva 7 / pAusiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjahA - jIvapAusiyA ceva ajIvapAusiyA ceva 8 / pAriyAvaNiyA kiriyA duvihA pannattA, *tanahAshtthpaariyaavnniyaa ceva parahatthapAriyAvaNiyA ceva 9 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA - pANAivAyakiriyA ceva apaccakkhANakiriyA ceva 10 / pANAivAyakiriyA duvihA pannattA, taMjA - sahatthapANAivAyakiriyA caiva parahatthapANAivAyakiriyA ceva 11 / apaccakkhANakiriyA 1. 'vagere' zabdathI bhavastha kevalio jANavA, kAraNa ke teone kSAyopazamikabhAvano abhAva che ane bhAva iMdriyo kSayopazamabhAve che. 2. navamA guNaThANAno amuka bhAga, saMkhyAto gayA pachI bhAvavedanA udayanA abhAvathI arvedI hoya che. 3. 'Haa jeva' Avo pATha Agamodaya samitivALI pratimAM che. 58 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane ajIvabandhAdikriyANAMdvaividhyam 58-60 sUtrANi duvihA pannattA, taMjahA - jIva apaccakkhANakiriyA ceva ajIva apaccakkhANakiriyA ceva 12 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA- AraMbhiyA ceva pa [pA]riggahiyA ceva 13 / AraMbhiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjA - jIvaAraMbhiyA ceva ajIva AraMbhiyA ceva 14 / evaM pariggahiyA vi 15 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA - mAyAvattiyA ceva micchAdaMsaNavattiyA ceva 16 / mAyAvattiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjahA-AyabhAvavaMkaNatA ceva parabhAvavaMkaNatA ceva 17 / micchAdaMsaNavattiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjA - UNAirittamicchAdaMsaNa-vattiyA ceva tavvairittamicchAdaMsaNavattiyA ceva 18 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA - diTThiyA ceva puTThiyA ceva 19 / diTThiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjAjIvadiTThiyA ceva ajIvadiTThiyA ceva 20 / evaM puTThiyA vi21 / do kiriyAoM pannattAo, taMjahA - pADucciyA ceva sAmaMtovaNivAiyA ceva 22 | pADucciyA kiriyA duvihA `pannattA, taMjahA--jIvapADucciyA ceva ajIvapADucciyA ceva 23 / evaM sAmaMtovaNivAiyA vi 24 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA- sAhatthiyA ceva NesatthiyA ceva 25 | sAhatthiyAkiriyA duvihA pannattA, taMjahA - jIvasAhatthiyA ceva ajIvasAhatthiyA ceva 26 / evaM NesatthiyA vi 27 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA - ANavaNiyA ceva veyAraNiyA ceva 28 / jaheva NesatthiyAo 29-30 / do kiriyAo pannattAo, taMjahA - aNAbhogavattiyA ceva aNavakaMkhavattiyA ceva 31 / aNAbhogavattiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjahA - aNAuttaAiyaNatA ceva aNAuttapamajjaNatA ceva 32, aNavakaMkhavattiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjahA - AyasarIraaMNavakakhavattiyA ceva parasarIraaNavakaMkhavattiyA ceva 33 / do kiriyAoM pannattAo, taMjahA -pijjavattiyA ceva dosavattiyA ceva 34 / pejjavattiyA kiriyA duvihA pannattA, taMjahA-mAyAvattiyA ceva lobhavattiyA ceva 35 / dosavattiyA kiMriyA duvihA pannattA, taMjahA- kohe ceva mANe 36 0 60 / / (mULa) AkAza ane noAkAza (eTale dharmAstikAyAdi pAMca) be vastu che, dharmAstikAya ane adharmAstikAya be vastu . che. // 8 // baMdha ane mokSa be che 1, punya ane pApa be che 2, Azrava ane saMvara be che 3, vedanA (pIDA) ane nirjarA be che 4. // 8 // be kriyA kahelI che, te A pramANe--jIva kriyA ane ajIva kriyA 1, jIva kriyA be prakA2e kahelI che, te A pramANesamyaktvakriyA ane mithyAtvakriyA 2, ajIvakriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--iryApathikI ane sAMparAyikI 3, be kriyA kahelI che, te A pramANe--kAyikI ane adhikaraNikI 4, kAyikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--anuparata (virAma nahi pAmela) kAyakriyA ane duSprayukta (duSTa rIte pravartAvela) kAyakriyA 5, adhikaraNakI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--saMyojanAdhikaraNikI (zastrAdinI yojanA-taiyArI karavArUpa) ane nivRttanAdhikaraNikI (taiyAra karI rAkhela) 6, be kriyA kahelI che, te A pramANe--prAddheSikI (vizeSa dveSarUpa) kriyA ane pAritApanikI (saMtApa karavArUpa) kriyA 7, prAaSikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--jIvaprAkreSikI ane ajIvaprAdeSikI 8, pAritApanikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--svahastapAritApanikI kriyA ane parahastapAritApanikI kriyA 9, be kriyA kahelI che, te A pramANe--prANAtipAta kriyA ane apratyAkhyAna kriyA 59 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane ajIvabandhAdikriyANAM dvaividhyam 58- 60 sUtrANi 10, prANAtipAta kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--svahastaprANAtipAta kriyA ane parahastaprANAtipAta kriyA 11, apratyAkhyAna kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--jIva apratyAkhyAna kriyA ane ajIvaapratyAkhyAna kriyA 12, be kriyA kahelI che--AraMbhikI ane pArigrahikI 13, AraMbhikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--jIva AraMbhikI ane ajIvaAraMbhikI 14, evI rIte pArigrahikI kriyA paNa be prakAre che, te A pramANe--jIvapArigrahikI ane ajIvapArigrahikI 15, be kriyA kahelI che, te A pramANe--mAyApratyayikI ane mithyAdarzanapratyayikI 16, mAyApratyayikI be prakAre kahelI che, te A pramANe--AtmabhAvavaMkanatA (ThagavArUpa) ane parabhAvavaMkanatA 17, mithyAdarzanapratyayikI be prakAre che, te A pramANe--UnAtirikti (ochuM ane adhika kahevArUpa) mithyAdarzanapratyayikI ane tadbatirikta (viparIta-AtmAdi nathI ema kahevArUpa) mithyAdarzanapratyayikI 18, be kriyA kahelI che, te A pramANe--dRSTikI ane pRSTikI 19, dRSTikI be prakAre kahelI che, te A pramANe--jIvadRSTikI ane ajIvadRSTikI 20, evI rIte pRSTikI be prakAre che, te A pramANe--jIvasRSTikI (sparza karavArUpa) ane ajIvasRSTikI 21, be kriyA kahelI che, te A pramANe--prAtItyikI (bAhya vastune AzrayIne thayelI) ane sAmaMtopanipAtikI (ghaNA manuSyonI prazaMsA vagerethI thayelI) 22, prAtItyikI kriyA be prakAre che, te A pramANe- -jIvaprAtItyikI ane ajIvaprAtItyikI 23, evI rIte sAmaMtoSanipAtikI kriyA be prakAre che, te A pramANe-- jIvasAmaMtoSanipAtikI ane ajIvasAmaMtoSanipAtikI 24, be kriyA kahelI che, te A pramANe--svahastikI ane naisRSTikI (pheMkavAthI thayelI) 25, svahastikI kriyA be prakAre che, te A pramANe--jIvasvahastikI ane ajIvasvastikI 26, evI rIte naisRSTikI paNa be prakAre che 27, be kriyA kahelI che, te A pramANe--AjJApanikI (hukama karavAthI thayelI) ane vaidAriNI (cIravAthI thayelI) kriyA 28, A banne kriyAnA babbe,bheda naisRSTikI kriyAnI mAphaka jANavA 29-30, be kriyA kahelI che, te A pramANe--anAbhoga pratyayikI (anupayogathI thayelI) ane anavakAMkSApratyayikI (bedarakArIthI thayelI) 31, anAbhogapratyayikI kriyA be prakAre che, te A pramANe--anupayukta(thI) AdAnatA (grahaNa karavApaNuM) ane anupayukta(thI) pramArjanatA 32, anavakAMkSApratyayikI kriyA be prakAre che, te A pramANe-Atma(sva) zarIraanavakAMkSApratyayikI ane parazarIraanavakAMkSApratyayikI 33, be.kriyA kahelI che, te A pramANe-premapratyayikI ane dveSapratyayikI 34, premapratyayikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--mAyApratyayikI ane lobhapratyayikI 35, dveSapratyayikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe--krodhapratyayikI ane mAnaprayikI 36. IIFON (TI0) 'Ase'tyAri--AkAza-vyoma ane noAkAza te AkAzathI anya dharmAstikAyAdi pAMca dravyo. dharmAstikAya te gatimAM madada karavAnA guNavALo ane tethI judo adharmAstikAya te sthitimAM madada karavAnA guNavALo jANavo. I58 // vipakSa sahita baMdhAdi tattvanA cAra sUtro pUrvanI mAphaka jANI levA. INI kriyA thaye chate baMdhAdi AtmAne hoya che, mATe have kriyAnuM nirUpaNa kare che--'to iiraye'tyAvi 36 sUtro. karavuM te kriyA athavA karAya che te kriyA. te kriyA be prakAre jinezvaroe prarUpelI che. temAM jIvano je vyApAra te jIva kriyA, tathA pudgalasamudAyarUpa je ajIva tenuM je karmapaNAe pariNamana thavuM te ajIva kriyA che (1). ahiM 'nviya' zabda ane 'neva' zabdano pAThAMtaramAM prAkRtazailIthI dvitva thayela che. 'api =' ityAdi zabdanI mAphaka 'vaiva' e zabda samuccaya mAtramAM ja pratIta thAya che. 'nIvavivei'tyAvi--tattvazraddhAnarUpa je samyaktva te ja jIvanA vyApArarUpa hovAthI je kriyA te samyaktva kriyA, ema ja mithyAtva kriyA paNa jANavI. vaLI vizeSa kahe che--mithyAtva eTale tattvanuM azraddhAna te paNa jIvano vyApAra 60 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane ajIvabandhAdikriyANAM dvaividhyam 58-60 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ja che, athavA samyagudarzana ane mithyAdarzana chate je be kriyA thAya che te samyakta kriyA ane mithyAtva kriyA kahevAya che (2). 'manIvajhiriye'tyAdri--temAM rUriyAvadiya'ri-pAmI--gamana karavuM te gamanaviziSTa mArga te iryApatha, temAM thayelI je kriyA te pathikI. A vyutpatti mAtra artha che. pravRttinuM nimitta to kevala yogapratyaya che. te upazAMtamahAdi traNa guNaThANavALAne sAtAvedanIya karmapaNAe ajavarUpa pudgalarAzinuM je thavuM te aupathikI kriyA jANavI. prastuta viSayamAM jIvanA vyApAramAM paNa ajIvanA mukhyapaNAnI vivakSA vaDe A ajIva kriyA kahelI che. athavA karma vizeSarUpa aiyapathikI kriyA kahevAya che, jethI kaheluM chebariyAvadiyA variyA vidA-vansamAM vepharnamAM ya, nA(va) padamasamaye vA vIyasamaye vega sA viddhA puTTA vephayA jinnai sayAne mamaM vAvi mavatI'ti"-IryApathikI kriyA be prakAre che. badhyamAna (baMdhAtI) ane vedyamAna (vedAtI). je prathama samaye baMdhAyelI ane bIje samaye vedAyelI, baMdhAyelI sRSTA (kriyA) bhogavAyelI, nirjarAyelI (spardhAyelI udayamAM AvelI) te bhaviSyakAlamAM (caturNAdi samayamAM) akarma paNa thAya che. tathA saMparIyA -kaSAyomAM thayelI te soMpAyikI kriyA. te ja ajIvarUpa pudgalarAzinI karmapaNAe pariNatirUpa jIvavyApAranI vivekSA na karavAthI ajIvakriyA che. te pahelA guNaThANAthI yAvat sUkSmasaMparAya guNasthAnakavALA jIvone hoya che (3). 'ro vi'ityAdi-vaLI bIjI rIte be kriyA che-AyA veva'tti-kAyA vaDe thayelI te kAyikI-kAyAno vyApAra tathA 'hi raLiyA veva'tti-je vaDe AtmA narakAdine viSe adhikArI karAya che te adhikaraNa-anuSThAna-(kAya) athavA bAhya vastu. ahiM bAhya vastu vivakSita che. khagAdimAM thayelI je kriyA te adhikaraNikI (4). kAyikI kriyA be prakAre che- juvarAjhiriyA veva'tti-sAvadya (pApa) thakI je virAma na pAme evA mithyAdRSTi athavA samyadRSTi jIvanI kAya kriyA, uepaNa eTale UMce pheMkavuM vagere lakSaNavALI karmabaMdhanA kAraNabhUta-anuparatakAmakriyA, tathA 'sukhaDattA vizvariyA veva'tti-prati -duSTa prayogavALAnI duSTa pravRtiviziSTa, indriyone AzrayIne ISTa aniSTa viSayanI prAptimAM kaMIka saMvega ane nirveda (udAsInatA) mAM javA vaDe, tathA aniMdriya (mana)ne AzrayIne azubha mananA saMkalpa dvArA mokSamArga pratye mAThI rIte rahela evA pramattasaMyatanI je kAyakriyA te duSpayuktakAya kriyA (5). tathA AdhikaraNikI kriyA be prakAre che. temAM "saMgoyAdi raLiyA veva'ti-pUrve banAvelA maga ane tenI mUTha vagere vastunuM je saMyojana-joDANa karavuM te saMyojanAdhikaraNikI kriyA ane fLavyattAhika raLiyA veva'ri-je pahelAthI ja khaDuga ane tenI mUTha vagerene taiyAra karI rAkhavuM te nirvarsanAdhikaraNikI kriyA (6). vaLI bIjI kriyA be prakAre che 'pAsiyA veva'tti-matsara vaDe karAyelI te prASikI kriyA tathA parivAvaLiyA jevatti paritApana (tADanAdi duHkhavizeSa svarUpa) vaDe je thayelI kriyA te pAritApanikI kiyA ). prASikI kriyA be prakAre 'gIvapArTIsiyA veva' ttijIvane viSe praDheSa karavAthI thayelI je kriyA te jIvaprASikI tathA anIvAsiyA jeva'tti-pASANAdi ajIvamAM skUlanA pAmelAne dveSa thavAthI je thayelI kriyA te ajIvaprASikI L(8). bIjI paNa be prakAre 'saMdaFpArivALiyA veva'tti-potAnA hAthathI potAnA zarIrane athavA bIjAnA zarIrane duHkha (kleza) karatAM thakAM je thayelI kriyA te svahastapAritApanikI tathA '52hatyapariyAvaLiyA veva'ri-bIjAnA hAthathI svadeha ane paradehane paritApa karAvatA thakAM je thayelI kriyA te parahastapAritApanikI (9). vaLI be kriyA kahe che- 'pAphivAljiriyA veva'tti-Ano artha sugama che, tathA 'aparvajJAjhiriyA veva'tti-apratyAkhyAnaaviratinA nimittathI thayela je karmabaMdha te apratyAkhyAna kriyA, te aviratione hoya che (10). prANAtipAta kriyA be prakAre sahasthapaVIphavAiirayA veva'tti-nirveda (kaMTALA) vagerethI potAnA prANone potAnA hAthe athavA krodhAdi vaDe pArakAnA prANone nAza karanAranI je kriyA te svahastaprANAtipAta kriyA, tathA 'raMsthapaIVIphavAyazviriyA veva'tti bIjAnA hAthe potAnA athavA paranA prANone nAza karAvanAranI je kriyA te parahastaprANAtipAta kriyA (11). bIjI apratyAkhyAna kriyA paNa be prakAre che- navapadavIiirayA veva'tti-jIvanA viSayamAM pratyAkhyAnano abhAva (na karavA) vaDe je baMdha vagerenI pravRtti te jIva apratyAkhyAna kriyA tathA 'manavamavizvA RriyA veva'tti--ajIvo-madyAdi viSe arthAt - 61 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane ajIvabandhAdikriyANAM dvaividhyam 58-60 sUtrANi tenA paccakhANa na karavAthI je karmano baMdha te ajIva apratyAkhyAna kriyA (12). vaLI bIjI rIte be kriyA kahelI che- AmiyA jevatti-AraMbhavaM te AraMbha, temAM thayelI je kriyA te AraMbhikI kriyA, tathA 'parimAdiyA veva'tti--parigrahane viSe je thayelI kriyA te pArigrahitI (13). AraMbhikI be prakAre che-'nIvarAmiyA veva'tti-jIvonA upamardana karanArane je karmabaMdhana te jIvaAraMbhikI kriyA, tathA anIvAmiyA veva'tti--ajIvone, jIvonA kalevarone, piSTa (loTa) vagerethI banAvelI jIvatI AkRtione1 athavA vastrAdi pratye AraMbha karanAranI je kriyA te ajIvaAraMbhikI (14). 'pArijAdiyA veva'tti A pArigrahika kriyA AraMbhikI kriyAnI jema be prakAre jANavI, kAraNa ke te kriyA jIvaparigraha ane ajIvaparigrahathI. thAya che (15). vaLI bIjI rIte be kriyA mAyAvariyA veva'tti-zaThapaNuM che nimitta je karmabaMdhanI kriyAnuM athavA je vyApAranuM te mAyApratyayA, 'micchI kaMsa variyA veva'tti-mithyAtva che nimitta je kriyAnuM) te mithyAdarzanapratyayA (16). mAyA pratyayA be prakAre--'sAyamAvavaMvyA veva'tti-aprazasta AtmabhAvanuM je vakrIkaraNaprazastapaNAnuM dekhADavuM te AtmabhAvavaMkanatA kriyA, vaMkana (vAMkAI)nA bahupaNAnI vivakSAmAM (talurUpa) bhAva pratyaya viruddha nathI. te vaMkanatA, vyApArarUpa hovAthI kriyA che, tathA 'paramAvavaMyA veva'tti-jUThA lekha karavA vagerethI bIjAnA abhiprAyane ThagavA rUpa kriyA te parabhAvavaMkanatA, kAraNa ke vRddhavyAkhyA AvI che-"tuM te bhAvamAya ne paro variSna phUDanedAraddhi 'ri" (17). bIjI paNa be prakAre-VIrimiccharaMsagavattiyA veva'tti-AtmAdi vastunA pramANathI hIna athavA adhika kahevA rUpa je mithyAdarzana, te ja che nimitta je kriyAnuM te UnAtiriktamithyAdarzanapratyayA, te A pramANe-zarIra vyApaka AtmA che, to paNa AtmAne koIpaNa mithyAdRSTi, aMguSTha parva mAtra yavamAtra] athavA zyAmAka nAmA cokhAmAtra ema hInapaNAe mAne che. vaLI anya koIka pAMcaze dhanuSya pramANa athavA sarvavyApaka che ema adhikapaNAe svIkAre che, tathA 'tadhvarittanachAvaMsaLavattA veva'tti-UnAtiriktamithyAdarzanathI bhinna je mithyAdarzana-AtmA nathI ityAdi matarUpa nimitta che je kriyAnuM te tadgatiriktamithyA-darzanapratyayA (18). vaLI bIjI rIte be kriyA che-rikriyA veva'tti-dRSTithI thayelI te dRSTijA athavA darzana (jovuM) athavA vastu nimittapaNe che je kriyAmAM te dRSTikA-jovA mATe je gatikriyA. athavA jovAthI je karma utpanna thAya che te dRSTijA athavA dRSTikA kriyA, tathA pukiyA veva'tti-vRSTi-pUchavAthI thayelI te pRSTijApraznathI utpanna thayela vyApAra, athavA pRSTa-prazna athavA vastu te che kAraNapaNAe je kriyAmAM te pRSTikA, athavA smRSTisparza karavAthI je thayelI kriyA te smRSTijo tevI ja rIte smRSTikA paNa jANavI (19). dRSTikA be prakAre-'nItikriyA vevatti -azva vagere jovA mATe janAranI je kriyA te jIvadRSTikA, athavA nItikriyA veva'tti--ajIva citrakarma vagerene jovA mATe janAranI je kriyA te ajIvadRSTikA (20). "kriyA veva'tti-evI rIte pRSTikA jIva ane ajIvanA bheda vaDe be prakAre che, te A pramANe jIvane athavA ajIvane rAga-dveSa vaDe pUchanAranI athavA sparza karanAranI je kriyA te jIvapRSTikA athavA jIvasmRSTikA tathA ajIvapRSTikA athavA ajavasmRSTikA (21). vaLI bIjI rIte be kriyA che- 'pazviyA reva'tti-bAhya vastu pratye pratIta karIne Azraya karIne je thayelI kriyA te prAtItyikI, tathA 'sAmaMtovaLavArU veva'tti-samaMtAtu (cotaraphathI) upanipAta (manuSyano samudAya) temAM thayelI je kriyA te sAmaMtopanipAtikI (22). prAtItyikI be prakAre navapakunniyA veva'ri-jIvane AzrayIne je karmabaMdha te jIvaprAhityikI, tathA nIvapAnniyA veva'tti-ajIvane AzrayIne rAgadveSa utpanna thayela ane tenAthI thayela je karmabaMdha te ajIvaprAhityika kriyA (23). atidezathI bIjI paNa be prakAre dekhADatAM thakAM kahe che-va sAmaMtovaLavAphayAvi'tti-koIpaNa manuSyano baLada rUpALo che, tene bIjo manuSya jema jema vizeSa jUve che ane prazaMsA kare che tema tema teno mAlIka AnaMda pAme che, te (rAga)thI thayelI kriyA te jIvasAmaMtopanipAtikI, tathA ratha vagerene viSe (rathAdine jonAra prazaMse tethI) harSa thavAthI thayelI je kriyA te 1. vartamAnamAM vadi upara je citro hoya che, sTempa upara je citro hoya che tene phADavAthI paNa A kriyA lAge che. 2. vartamAnamAM moTara, skuTara, makAna, TI.vI., vIDiyo AdinI prazaMsA sAMbhaLavAthI je rAga utpanna thAya che te. * 62 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 gardA dvaividhyam 61 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ajIvasAmaMtopanipAtakI kriyA (24). vaLI bIjI rIte be kriyA kahe che--'sAlviyA veva'tti-potAnA hAtha vaDe thayelI je kriyA te svastikI, tathA 'resalviyA veva'tti pheMkavuM, temAM thayelI je kriyA te athavA pheMkavuM ja te naisRSTikI arthAt pheMkanArano je karmabaMdha athavA svabhAva ja kriyA (25). temAM pahelI be prakAre 'nIvAlviyA reva'tti-potAnA hAthamAM grahaNa karela jIva vaDe jIvane je mAre che te jIvasvAhastikI, tathA 'anavasAhaWiyA veva'tti-potAnA hAthamAM grahaNa karela khaDugAdi ajIva vaDe je jIvane mAre che te ajIvasvAhastikI kriyA, athavA potAnA hAtha vaDe jIvane tADana karanAranI je kriyA te jIvasvAhastikI ane potAnA hAtha vaDe ajIvane tADana karanAnI je kriyA te ajIvasvAhastikI kriyA (26). naisRSTikI paNa jIvAjIva bheda vo atideza karatAM thakA kahe che_*vaM nenjiyA veva'tti te A pramANe-rAjA vagerenA hUkamathI pANInuM yaMtrAdi vaDe je kADhavuM te jIvanaisRSTikI, ane tIra vagerenuM dhanuSyAdithI je choDavuM te ajIvanasRSTikI kriyA, athavA guru Adikane jIva-ziSya athavA putra denAranI je kriyA te jIvanesRSTikI, ane eSaNIya (zuddha) bhaktapAnAdi ajIva padArthane denAranI je kriyA te ajIvanaiSTikI (27). vaLI bIjI rIte be kriyA- mAvaLiyA jeva'tti-AjJApana-Adeza karanAranI je kriyA te athavA AjJAnuM ApavuM te AjJApanI, te ja AjJApanikA, tenAthI thayela karmabaMdha athavA hukama athavA Agamana-maMgAvavuM te AnAyanI kriyA tathA vepAraLiyA veva'tti--vidAravuM, vicAravuM athavA vitAraNa-ThagavuM te, svArthika (svArthavALA) pratyayanA grahaNathI vaidAriNI vigere kahevuM (28). A be paNa be prakAre-jIva, ajIvanA bhedathI che, te A pramANe-jIvane hukama karanAranI athavA bIjA pAsethI maMgAvanAranI je kriyA te jIvaAjJApanI athavA jIvaAnAyanI, evI rIte ajIva saMbaMdhI paNa ajIvaAjJApanI athavA ajIvaAnAyanI kriyA (29). tathA 'veyAyi 'tti_jIva athavA ajIvane phADe che, athavA asamAnI judI judI aneka vAto bolanArAomAM jIva ke ajIva vastune vaheMcato chato kaibhASika je vicAra kare che te vicAraNI. 'riyacchAveti mAM doti' athavA jIva (puruSa)ne Thage che ema kahevuM te jIvavaitAraNI, guNa na hovA chatAM asat guNo vaDe tuM AnA jevo guNavAna cho athavA tenA jevo guNavAna cho evI rIte puruSAdikane ThagavAnI buddhi vaDe athavA ajIva vastu, te anya vastu samAna na hovA chatAM tenA jevI kahe te ajIvavaitAraNI. A badhuM atideza vaDe. kahe che-"nadeva nesalviya'tti-jema naisRSTikI kahI che tema jANavI (30). bIjI rIte be kriyA kahe che - 3mo variyA veva'tti--anAbhoga (ajJAna) che nimitta je kriyAmAM te anAbhogapratyayA tathA vavavariyA veva'tti--anavakAMkSA-potAnA zarIrAdinI apekSA nahiM karavApaNuM te che nimitta je kriyAnuM te anavakAMkSApratyayA (31). prathamanI be prakAre che- saVIIkattAnAyA veva'tti--anAyukta-upayoga rahita jIvanuM je vastrAdi viSayamAM grahaNapaNuM te anAyuktaAdAnatA tathA sattApamaMyA veva'tti, upayoga rahita jIvanI je pAtrA vagere viSayavALI pramArjanatA te anAyuktapamArjanatA. ahiM AdAna vagere zabdomAM 'tA' svArthika pratyaya prAkRtazailIthI athavA bhAvanI vivakSA vaDe karela che (32). bIjI paNa be prakAre--mAyasI'tyAri-temAM potAnA zarIrane nAzakAraka kAryone karanAranI je AtmazarIranI apekSArahita che nimitta je kriyAnuM te AtmazarIranavakAMkSApatyayA, tema bIjAnA zarIrane nAzakAraka kAryone karanAranI je kriyA te parazarIranavakAMkSApatyayA (33). "to siriye" tyAre-traNa sUtro sugama che. vizeSa kahe che-prema (rAga) te mAyA ane lobhasvarUpa ane dveSa je krodha ane mAna svarUpa. je prema nimittavALI te premapratyayA ane je dveSa nimittavALI te dveSapratyayA kriyA jANavI (34 thI 36). ahiM sugama hovAthI keTalIka vyAkhyA karavAmAM nathI AvI. II60 A kriyAo prAyaH gaINA karavA yogya che, mATe have gartA kahe che- duvihA garihA pannattA, taMjahA-maNasA vege garahati / vayasA vege garahati / ahavA garahA duvihA pannattA, taMjahA-dIhaM vege [pege] addhaM garahati, rahassaM vege [pege] addhaM garahati / / suu061|| 1. pratyaMtaramAM asamanamASathI viksIta haimASiI vi', athavA 'masamAnabhAveSa' pATha che. 63. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddeza 1 pratyAkhyAnamevaM jJAnakriyAsAdhyo mokSaH 62-63 sUtre (mULa) be prakAre garhA kahelI che, te A pramANe--keTalAeka mana vaDe ja gaha kare che ane keTalAeka vacana vaDe garhA kare che. athavA garhA be prakAre kahelI che--keTalAeka lAMbA kALa sudhI garhA kare che ane keTalAeka alpa kAla paryaMta gati kare che. II61 (TI0) 'yuviA rahe'tyAdri, vidhAna karavuM te vidhA--be prakAra che jeNInA te dvividhA. garhavuM te gahaM-kharAba AcaraNanI niMdA, te sva-paranA viSaya vaDe be prakA2e che, te paNa mithyAdRSTi jIvane ane upayoga rahita samyagdRSTi jIvane dravya garhA hoya che. arthAt te apradhAnagarha che kAraNa ke dravya zabdano artha apradhAna che. kahyuM che-- appAhanne'vi ihaM, katthai diTTho hu davvasaddo tti / aMgAramaddao jaha, davvAyario sayA'bhavvo ||1|| [ paJcA0 6 / 13] apradhAnapaNAnA arthamAM paNa dravyazabda koIka sthaLe dekhAya che, kAraNa ke dravya zabda aneka arthavALo che. jema aMgAramardaka nAmanA AcArya sadA abhavya che to paNa apradhAnapaNAthI dravyAcArya kahevAya che. (1) upayogayukta sabhyadRSTi jIvane bhAvagarha che. cAra prakAranI garha che, athavA garhaNIya bhedathI aneka prakAre che. te garhA ahiM karaNanI apekSAe be prakAre kahelI che, te kahe che--'masA veze 'nni--citta vaDe, ahiM 'vA' zabda vikalpArtha athavA avadhAraNArtha (nizcayArtha)mAM che tethI mana vaDe ja gA~ kare che paNa vANI vaDe nahiM. kAyotsargamAM rahela, durmukha ane sumukha nAmavALA be be mANasa vaDe niMdAyela ane stuti karAyela, teonA vacanothI jaNAyela che.sAmaMto vaDe parAbhava pAmela potAnA putra ane rAjyanI hakIkata jeNe te, mana vaDe AraMbhela che putranA parAbhavane ka2nA2A sAmaMto sAthe saMgrAma jeNe te, manathI kalpela zastrono kSaya thaye chate potAnA mAthAno Topa levA mATe UMce karAyela hAthathI sparzela che loca karAyela mastaka jeNe te, mastakano sparza karavAthI utpanna thayela pazcAttAparUpI agninI jvALAnA samUha vaDe atyaMta baLela che sarva karmarUpI iMdhana jeNe evA rAjarSi prasannacaMdranI jema koI paNa eka sAdhu niMdita kAryanI niMdA kare che tema vacanathI paNa athavA vANI vaDe ja, paraMtu manathI nahi. manuSyonuM manaraMjana ka2vA mATe duSTa AcaraNa vagerenA kahevAthI gartAmAM pravartela aMgAramardaka vagere sAdhunI jema prAyaH koI anya garhA kare che, paNa bhAvathI mana vaDe garha na kare. athavA 'mAsA vene'tti--ahiM 'avi' zabda te saMbhAvanAnA arthamAM che, te (pi zabda) vaDe nIce pramANe artha saMbhave che. eka vyakti mana vaDe paNa garhA kare che ane bIjo vANIthI garhA kare che, athavA eka mAtra vANI vaDe nahi parantu mana vaDe ja garhA kare che, tema kevala mana vaDe nahi, vacana vaDe paNa garhA kare che, te ja vyakti garhA kare che arthAt banne prakAre paNa eka ja vyakti garhA kare che, e tAtparya che. bIjI rIte gahanuM dvipaNuM kahe che--'annave'tyA--ipUrvokta be prakAranI apekSA vaDe pUrvanI mAphaka bIjI be prakAre garhA kahelI che. avi zabda saMbhAvanAnA arthamAM che tethI lAMbA kAla sudhI paNa koI vyakti yAvat jIvanaparyaMta garha karavA yogya (pApa)nI gaha (niMdA) kare che. athavA dIrgha ane hrasvanuM ApekSikapaNuM hovAthI bIjI rIte vivakSA vaDe dIrdhapaNuM bhAvavA yogya che. evI rIte alpa kAla paryaMta paNa koI eka vyakti gaI kare che, athavA yAvat dIrgha kAla sudhI ja, tathA Drasva (alpa) kAla paryaMta ja yAvat (eka vyakti garha kare che) kAraNa ke api zabda nizcaya arthamAM che. athavA eka ja vyakti be prakAre kAlabheda vaDe bhAvabhedathI garyA kare che athavA ghaNA ke thoDA kAla paryaMta ja gaha kare che. II61|| niMdA karavA yogya bhUtakAla saMbaMdhI karmone viSe ga thAya che ane bhaviSyakAlamAM to pratyAkhyAna thAya che. kahyuM che ke'avaeN nivAmi paDuppanna saMvaremi gAya pathvasvAmI'ti [pAkSi sUtra]--atItakAla saMbaMdhI pApane huM niMduM chuM, vartamAnakAlIna pApane saMvaruM chuM (aTakAvuM chuM) ane anAgatakAlIna pApanA paccakkhANa karuM chuM. A kAraNathI have pratyAkhyAna kahe che-- duvihe paccakkhANe pannatte, taMjahA- maNasA vege paccakkhAti vayasA vege paccakkhAti / ahavA paccakkhANe tuviSe pazatte, taMnahArIpha veze mAM paththavantrAti hastuM jene baddha padmavalrAti / / sU. 62 / ! 64 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddeza 1 pratyAkhyAnamevaM jJAnakriyAsAdhyo mokSaH 62-63 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 dohiM ThANehiM aNagAre saMpanne aNAdIyaM aNavayaggaMdIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM vItivatejjA, taMjahA-vijjAe ceva caraNeNa ceva / / suu063|| (mULa) be prakAre paccakhANa kahela che, te A pramANe-eka mana vaDe paNa paccakhANa kare che, eka vacana vaDe paNa paccakhANa kare che. athavA paccakakhANa be prakAre kahela che, te A pramANe--eka dIrgha (lAMbA) kAla paryata paNa paccakkANa kare che, eka alpa kAla paryata paNa paccakakhANa kare che. //62// be sthAnaka (guNa) vaDe yukta anagAra anAdikAlaviziSTa, aMta rahita dIrghakAla narakAdi cAra gatirUpa saMsAra araNya (jaMgala)nuM ullaMghana kare te A pramANe--vidyA (jJAna) vaDe ane cAritra vaDe ja. //6all (TI0) vihe pavUvAne'tyAripramAdanA pratikUlapaNAe (pramAda choDIne) maryAdA vaDe khyAna-kathana karavuM te pratyAkhyAna, vidhi ane niSedhasvarUpa pratijJA ityartha. dravyathI pratyAkhyAna mithyAdRSTine ane karela che cAturmAsamAM mAMsanuM paccakkhANa jeNIe tevI ane pAraNAne divase mAMsanA dAnamAM pravartelI rAjaputrInI jema ane upayoga rahita samyaguduSTi jIvane dravya pratyAkhyAna hoya che, bhAvapratyAkhyAna upayoga sahita samyagadRSTi jIvane hoya che. te pratyAkhyAna dezathI ane sarvathI tathA mUlaguNa ane uttaraguNanA bhedathI aneka prakAre che, to paNa karaNa bhedathI be prakAre kahe che--mana vaDe paNa eka vyakti) pratyAkhyAna kare che arthAt vadha vagereno nivRttiviSaya (tyAga) kare che. zeSa-bAkI pUrvanI jema jANavuM. prakAramaMtara vaDe paNa pratyAkhyAna kahe che-'have'tyAdi sugama che'. N62 jJAnapUrvaka pratyAkhyAna vagere mokSanuM la (ApanAra) che A kAraNathI kahe che--'rohiM hArdi' tyAri--be sthAna (guNa) yukta anagAra-(jene ghara nathI te) sAdhu, jenI Adi nathI te anAdi, anavadagra-sAmAnya jIvanI apekSAe jeno aMta nathI te, lAMbo che kAla jeno te dIrvAddha, dIrdha zabdamAM makAra Agamika che, athavA dIrgha che mArga jene viSe te dIrvAdhva, caturaMta-narakAdi gatinA vibhAga vaDe cAra bhAga rUpe (ahiM cArita zabdamAM dIrghapaNuM prakaTAdigaNanA niyamathI che) evA bhayAraNyane ullaMghe. te A pramANe che-vidyA (jJAna) vaDe ja ane cAritra vaDe ja ahiM saMsArarUpa kAMtArano pAra pAmavAmAM jJAna ane cAritranuM ekI sAthe ja-yugapa vaDe. kAraNapaNe jANavuM; kAraNa ke jJAna ane cAritramAM ekaikathI (mAtra jJAna ke mAtra kriyAthI) A loka saMbaMdhI kAryomAM paNa akAraNapaNuM che. zaMkA-jJAna ane caraNamAM kAraNapaNAe sAmAnya kathana kIdhe chate paNa jJAna ja pradhAna che, kriyA nahiM; athavA jJAna ja eka kAraNa che, kriyA kAraNa nathI. je kAraNathI jJAnanuM phaLa ja kriyA che, vaLI vAdI pharI kahe che-jema jJAnanuM phaLa kriyA tema bIjuM paNa kriyA pachI prApta thAya che. bodha kAlamAM paNa je zeyanuM nirNayAtmaka ane rAgAdinAM vijayarUpa A sarvanuM sAmAnyapaNe jJAna kAraNa che. jema mATI ghaDAnuM kAraNa thatI chatI ghaTa kAryanA vaccamAM thanArA piMDazivaka-sthAsa-koza ane kuzUla vagere paryAyonA paNa kAraNapaNAne pAme che, tema ahiM jJAna, saMsAranA abhAva (mokSa)nuM ane mokSa thavA pahelAM tattvanuM jJAna ane yoga, samAdhi vagerenuM paNa kAraNa thAya che. vaLI smaraNa mAtrathI pavitra thayela viSanuM bhakSaNa, AkAzagamana vagere je anekavidha phala sAkSAt prApta thAya che te paNa kriyAzUnya (rahita) jJAnanuM phaLa che. jema A pratyakSa phaLa dekhAya che tema adRSTa-parokSa phaLa paNa anumAna karAya che. bhASyakAre kahyuM che- Aha pahANaM nANaM, na carittaM nANameva vA suddhaM / kAraNamiha na u kiriyA, sA'vi hu nANapphalaM jamhA / / 2 / / jaha sA nANassa phalaM, taha sesaM pi taha bohakAle vi / neyapariccheyamayaM, rAgAdiviNiggaho jo ya // 3 // jaMca maNociMtiyamaMtapUyavisabhakkhaNAdi bahubheyaM / phalamiha taM paccakkhaM, kiriyArahiyassa nANassa // 4 // [vizeSAvatha0 2223-2431] , 1, dIrdhakAla ane alpakAlanA paccakhANanuM svarUpa gartAnI jema jANavuM. 2. praviNa tIrdhatvati patiH | 65 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddeza 1 pratyAkhyAnamevaM jJAnakriyAsAdhyo mokSaH 62-63 sUtra jJAna ja pradhAna che. paNa cAritra pradhAna nathI. athavA ahiM jJAna ja mokSanuM kAraNa che. paraMtu kriyA nathI. kemake kriyA to jJAnanuM phaLa che. jema te kriyA jJAnanuM phaLa che tema bIjuM mokSAdi paNa jJAnanuM phaLa che. tathA samyaktva prAptikALe tattvaparijJAna ane rAgAdino nigraha ja thAya che. te sarva jJAnanuM phaLa che. ane manocintita maMtrathI pavitra viSabhakSaNAdi bahu prakAranuM je phaLa ahIM pratyakSa jaNaya che te kriyArahita kevaLajJAnanuM ja phaLa che. (2-3-4) samAdhAna--je pahelAM tame kahyuM ke '"jJAna ja pradhAna kAraNa che, athavA jJAna ja eka kAraNa che; kriyA kAraNa nathI, jethI jJAnanuM phaLa ja kriyA che'' tema kahevuM ayukta che; kAraNa ke je jJAnathI ja kriyA thAya che te kriyAthI iSTa phaLanI prApti thAya che, A kAraNathI ja banne (jJAna-kriyA) paNa ame IcchIe chIe. jo ema nahi mAno to jJAnanuM phaLa kriyA (je tame kahela) che te kriyAnI kalpanA niSphaLa thaze. ane kriyA rahita jJAna ja kAryane siddha kare, paraMtu phakta jJAna kAryanuM sAdhaka thatuM nathI, kAraNa ke tamoe kriyAno svIkAra karela che. jJAna ane kriyAnA svIkAramAM jJAna paraMparAe upakAra kare che ane kriyA anaMtara upakAra kare che. kriyA anaMtara upakAra kare che tethI kriyA pradhAnatara kAraNa yogya che, paNa apradhAna ane akAraNa nathI, ane banne ekI sAthe upakAra kare che tethI banne pradhAna kAraNa kahevA yogya che. tathA kriyAnuM apradhAnapaNuM ane akAraNapaNuM kahevuM yogya nathI. vaLI je vAdI kriyAnuM akAraNapaNuM svIkAre che te vAdI pratye A vizeSapaNe kahevAya che--kriyA ja sAkSAt kAryanI karanArI hovAthI aMtya kAraNa che, jJAna to paraMparAe upakArI hovAthI anaMtya kAraNa che. AthI ahiM kyo hetu che je aMtya kAraNa choDIne tame anaMtya kAraNane iccho cho? vaLI jo jJAna-kriyAnuM sahacArIpaNuM aMgIkAra karo cho to A kAraNathI paNa jJAna ja kAraNa che, kriyA nathI A (kathana)mAM hetu nathI. vaLI je tame kahyuM ke--vodhAte'pItyAri--temAM zeyanuM jANavuM te jJAna ja, ane je rAgAdino upazama te saMyama kriyA ja che, ane te jJAnarUpa kAraNathI thAya ema amo paNa svIkArIe chIe, paraMtu bhavanA viyoganA kathanarUpa jJAna-kriyAnA phaLamAM A nIceno vicAra (vivAda) prApta thAya che ke bhavaviyogarUpa phla te zuM jJAnanuM? kriyAnuM? athavA bannenuM che? temAM jJAnanuM ja phala nathI, kAraNa ke jJAnanuM phala kriyA che. vaLI kevala kriyAnuM paNa phaLa nathI; kAraNa ke gAMDAnI kriyA mAphaka te kriyA mAtra che. A kAraNathI chevaTanA pariNAmathI (trIjA pakSathI) jJAna sahita kriyAnuM ja mokSaphaLa che ema kahevuM yogya che. je tamoe kaheluM ke--maMtrAdinA smaraNAtmaka jJAnamAtrathI sAkSAt phaLa maLe che te viSayamAM ame kahIe chIe--maMtrone viSe paNa vizeSa jApa vagere kriyAno sAdhanabhAva che arthAt maMtranI sAdhanA karavI te kriyA ja che, paNa maMtranA jJAnano sAdhanabhAva nathI. ahiM koI ema kahe ke-A kathana pratyakSa viruddha che kAraNa ke koIka sthaLe maMtranA ciMtanamAtranA jJAnathI iSTa phaLa jovAya che ema jo tame kaho, to ahiM ame kahIe chIe te iSTa,phaLa maMtranA jJAnamAtrathI thayeluM nathI, kAraNa ke te ciMtanamAtra jJAnane kriyA rahitapaNuM che. ahiM je (vastu) kriyArahita hoya te AkAzapuSpanI jema kAryane utpanna karanAra jovAtI nathI. je kAryane utpanna karanAra che te kuMbhAranI jema akriya hoya nahi (kriyAsahita ja hoya che), A kathana pratyakSa viruddha nathI, kemake jJAna sAkSAtkalane najIka lAvanAruM dekhAtuM nathI. pharI vAdI zaMkA kare che ke--jo maMtranA jJAna vaDe thayela iSTa phaLa nathI to konAthI maMtranuM phaLa thAya che? A saMbaMdhamAM ame kahIe chIe--maMtrajApanA samayamAM maMtranA saMketa pramANe maMtrAdhIna devothI iSTa phaLanI prApti thAya che. devomAM sakriyapaNuM hovAthI kriyA vaDe thayeluM iSTaphaLa che, paraMtu kevala maMtranA jJAna vaDe te sAdhya nathI. (bhASyakA2) kahe che ke to taM katto? [AcAryaH] bhaNNati, taM samayanibaddhadeva ovahiyaM / kiriyAphalaM ciya jao, na maMtaNANovaogassa ||5|| [vizeSAvazyaka0 1141 ] to te kArya konAthI thAya che? kahIe chIe ke te kArya saMketa nibaddha devatAo kare che. tethI te kriyAnuM ja phaLa che. maMtranA jJAnopayoganuM nathI.(5) zaMkA--samyavrzana-jJAna-cAritrAdhi mokSamArH [tattvArthaM /] kRti brUyate-samyagdarzana, samyajJAna ane 66 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane AraMbhaparigrahAtyAgena dharmazravaNAdijJAnAntaM 64 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sabhyazcAritra e ratnatraya mokSano mArga che, ema (zAstramAM) saMbhaLAya che. ahiM to jJAna ne kriyA vaDe mokSamArga kahyo che to virodha kema na thAya? be sthAnakanA anurodhathI AvI rIte kathana karyo chate paNa virodha nathI ema kahevuM paNa yogya nathI; kAraNa ke 'vinnAr veva varoLa reva' A nirdeza (kathana) nizcayagarbhita che. samAdhAna--vidyA-jJAnanA grahaNa vaDe darzanasamyaktva paNa aviruddha jANavuM, kAraNa ke jJAnano bheda hovAthI samyagdarzananuM paNa grahaNa samajavuM. jevI rIte avabodhAtmaka jJAna chate matine AkArarahitapaNuM hovAthI avagraha ane ihA e banne darzana che, tathA matine sAkArapaNuM hovAthI apAya ane dhAraNA e bannene jJAna kahela che. evI rIte vyApAravALuM jJAna chate je apAyano rucirUpa aMza samyagdarzana che te avagamajJAnano bodharUpa aMza te avAya ja che mATe virodha nathI. sUtramAM avadhAraNAtmaka (eva zabda) to jJAnadarzanacAritra sivAya bhavanA vyavaccheda (nAza)no anya koI upAya nathI ema batAvavA mATe che. II63 // jJAna ane cAritrane AtmA kema prApta nathI karato, A hetuthI 'to dArU'nityAPage #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jJAnakriyArUpadharmaprAptau 65-66 sUtre vaDe ane bhAvathI kaSAyAdine dUra karavA vaDe muMDa thaIne gRhathI nIkaLIne 'jevatAM' e zabdano ahiM saMbaMdha hovAthI kevala paripUrNa athavA nirmala pravrajyAne pAme (3), evI rIte pUrve jema joDela che tema pachInA vAkyamAM 'vo nArUM' ityAdi vAkya kahevuM. brahmacaryeNa--abrahmanA virAma vaDe vAsa-rAtrimAM sUvuM, athavA brahmacaryamAM vAsa-vasavuM te brahmacaryavAsa, tene ka2e-seve (4), saMyamena-pRthivIkAyika vagerenI rakSArUpa lakSaNa vaDe AtmA pratye saMyama kare (5), saMvareLa-AzravanA nirodha rUpa lakSaNa vaDe AzravanA dvArone baMdha kare (6), jevAM-paripUrNa-potAnA sarva viSayone grahaNa karanAra-1'AmiLivohinAI'tti arthane sanmukha, aviparyaya hovAthI niyata, azaMsaya hovAthI bodha-svabhAvarUpa jANavuM te abhinibodha, te ja Abhinibodhika. je Abhinibodhikamaya jJAna, te iMdriya ane aniMdriya (mana) nimittavALuM che, ane odha-sAmAnyathI badhA dravya ane asarvaparyAya (paryAyonA anaMtamA bhAganA) viSayavALuM matijJAna utpanna kare, tathA 'vaM' ityAdi zabda vaDe uttara padomAM 'no jevAM 35ADemna'tti jANavuM (7), 'sUryanAI'tti je saMbhaLAya che te zruta-zabda ja che, te bhAvazrutanuM kAraNa hovAthI jJAna te zrutajJAna, te zruta graMthane anusaranAruM che. ogha-sAmAnyathI sarva dravya ane asarvaparyAyane viSaya karanAruM akSarazruta vagere cauda bhedavALuM zrutajJAna che (8), tathA 'ohinAI'tti jenA vaDe, jethI ane jene viSe maryAdA karAya che te aviSe athavA avadhIyate-nIce nIce vistAratuM ane maryAdA vaDe je jaNAya che te avadhi, te avadhijJAnAvaraNa karmanA kSayopazamarUpa ja che; kAraNa ke avadhijJAnanA upayogano hetu che. athavA avadhAna-viSayanuM jANavuM te avadhi, avadhi evuM jJAna te avadhijJAna, te driya ane mananI apekSA rahita AtmAthI rUpI dravyanuM sAkSAt karavuM (9), tathA 'maLavaSnavanALa'tti manamAM athavA mananuM paryava-pariccheda te ja jJAna jANavuM athavA mananA paryavo--paryAyo--athavA paryAyo-avasthAvizeSo, te manaHparyava vagere, teonuM? athavA teone viSe je jJAna te manaHparyavajJAna. evI rIte bIjA viSayamAM paNa jANavuM. A jJAna aDhIdvIparUpa samayakSetramAM rahela saMzi paMceMdriyo vaDe ciMtana karAtA manodravyane pratyakSa karanAruM che (10), 'vhevatanAI'tti kevalaasahAya, mati vagere jJAnanI apekSA rahita hovAthI ekaluM, athavA AvaraNarUpa malanAM abhAvathI kalaMka rahita, athavA samagra jJAnAvaraNAdinA abhAvathI prathamapaNAe saMpUrNa utpatti hovAthI sakala-saMpUrNa che, athavA tenA jevuM bIjuM koI na hovAthI asAdhAraNa che athavA jJeyanuM anaMtapaNuM hovAthI anaMta che evuM je jJAna te kevalajJAna che. (bodhisUtrathI kevalajJAnanA sUtra paryaMta daza sUtramAM AraMbha ane parigrahane jANyA sivAya ane choDyA sivAya bodhi vagere pAme nahi) (11). II64 / / jIva, jJAnakriyArUpa dharma vagerene kema prApta kare che te kahe che-- do ThANAI pariyAdittA AyA kevalipannattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taMjahA- AraMbhe caiva pariggahe ceva, evaM jAva kevalanANamuppADejjA / / sU0 65 / / dohiM ThANehiM AyA kevalipannattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taMjahA- socca cceva abhisamecca cceva jAva kevalanANaM uppADez2z2A / / sU0 66 / / (mULa) be sthAnanA svarUpane sArI rIte samajIne (upalakSaNathI choDIne) AtmA kevalIbhASita dharmane zravaNapaNA vaDe prApta kare, te A pramANe--AraMbhane ane parigrahane. evI rIte yAvat kevalajJAnane utpanna kare. II65 be sthAne AtmA, kevalIprajJapta dharmane zravaNabhAva vaDe pAme te A pramANe--sAMbhaLIne ane jANIne. evI rIte yAvat kevalajJAnane utpanna kare. // 66 / / 1. abhi=arthane sanmukha, ni=niyata ane bodha=saMzaya rahita, ene svArthamAM 'ika' pratyaya lAgavAthI Abhinibodhika zabda thAya che. ahiM pratyeka zabdano artha ka2vAthI viparyaya, anadhyavasAya (anizcita ane saMzaya) doSanuM nivAraNa karela che. 2. manovaNAne sarvathA prakAre jANe ane manamAM je ciMtana kare tene jANe. 68 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 samAunmAdadaNDAH 67-69 sUtrANi (TI0) te nALADuM ityAdi agyAra sUtro sugama che. 65 vaLI dharmAdinA lAbhamAM bIjA be kAraNone kahe che--rohimityAvi--sugama che. phakta zravaNabhAva vaDe--'sonna jvevatti--prAkRtapaNAthI ja hrasvatvAdi thayela che, sAMbhaLIne dharmAdinuM ja svIkAravuM thAya che. 'amitamendra'tti sArI rIte jANIne dharmanA upAdeyapaNAne jANe. kahyuM che ke-- saddharmazravaNAdeva naro vigatakilbiSaH / jJAtatattvo mahAsattvaH paraM saMvega - mAgataH // 6 // dharmmopAdeyatAM jJAtvA saJjAteccho'tra bhAvataH / dRDhaM svazaktimAlocya grahaNe sampravarttate // 7 // [ dharmabindau 3 / 1 - 2] ''manuSya saddharmanA zravaNathI ja pApa rahita, tattvajJa, mahAsattva ane utkRSTa vairAgyane prApta thAya che te . manuSya dharmanI upAdeyatAne jANIne emAM bhAvathI icchAvALo thayo thako potAnI zaktine vicArIne grahaNa karavAmAM dRDhatAthI pravarte che' (6-7) zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 'E vonheiM yuonetyAti, yAvat jaivatanAAM 3ppADemna'tti--evI rIte bodhine pAme ityAdi sUtrathI yAvat kevalajJAnane utpanna kare tyAM sudhI jANI levuM. II66 // kevalajJAna kAlavizeSamAM thAya che mATe have kAlavizeSane kahe che-- do samAo pannattAo, taMjahA - osappiNI samA ceva usappiNI samA ceva // sU0 67 // duvihe ummAra pannatte, taMjahA- jakkhAvese ceva, mohaNijjassa ceva kammassa udaraNaM / tattha NaM je se jakkhAvese suhavetarA ceva suhavimoyatarAe ceva / tattha NaM je se mohaNijjassa kammassa udaeNaM se NaM duhaveyatarAe ceva duhavimoyatarAe ceva // sU0 68 // do daMDA pannattA, taMjahA - aTThAdaMDe caiva aNadvAdaMDe ceva / neraiyANaM do daMDA pannattA, taMjahA - aTThAdaMDe ya aNadvAdaMDe ya evaM caDavIsAdaMDao jAva vemANiyANaM / / sU0 69 / / (mULa) be samA--kAlavizeSa kahela che, te A pramANe--avasarpiNI-utarato kAla ane utsarpiNI--caDhato kAla. II67 / / be prakAre unmAda (ghelachA) kahela che, te A pramANe--yakSAveza (devanA AvezarUpa) ane mohanIya karmanA udaya vaDe thayela unmAda, temAM je yakSAveza che te sukha vaDe bhogavI zakAya ane sukha vaDe tajI zakAya, ane je unmAda mohanIya karmanA udaya vaDe che te duHkhe bhogavI zakAya ane duHkhe dUra karI zakAya. II685 be daMDa-prANAtipAtAdi kahela che, te A pramANe--arthadaMDa ane anarthadaMDa. nairiyakone be daMDa kahela che, te A pramANe--arthadaMDa ane anarthadaMDa. evI rIte covIza daMDakamAM yAvat vaimAnikone be daMDa kahela che. II69 // (TI0) samA--kAlavizeSa. bAkInuM sugama che. II67 // kevaLajJAna, mohanIyakarmathI utpanna thayela unmAdanA kSayathI thAya che. A kAraNathI sAmAnyapaNe unmAdanuM svarUpa kahe che--'tuviSe sammAne' ityAdi, unmAda-graha (grahAyela) arthAt buddhinuM viparItapaNuM. yakSAveza--zarIramAM devanuM pravezapaNuM, tethI thayela unmAda te yakSAveza eka che ane darzanamohanIya vagere karmanA udayathI je thayela te bIjo unmAda, te bemAM je yakSAveza vaDe thAya te bahu sukhapUrvaka vedI zakAya che, arthAt moha vaDe utpanna thayela unmAdanI apekSAe ghaNo ja ocho anubhavI zakAya che, kAraNa ke yakSAvezane anaikAMtika ane anAtyaMtika bhramapaNuM hoya che. vaLI je bahu sukhe dUra karI zakAya che te ja sukhavimoccata2ka che, kAraNa ke yakSAveza maMtra/auSadhi ane yaMtrAdi vaDe sAdhya che, athavA atyaMta . sukha vaDe dUra karavA yogya, tathA je yakSAveza prANIne atyaMta sukha vaDe ja choDe che te sukhavimocataraka. bIjo mohathI thayela unmAda to yakSAvezathI 1. yakSAveza thayela vyakti koI vakhate zuddhimAM paNa hoya che tethI DAhyA mANasa pramANe pravRtti kare che. 69 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 samyagmithyAdarzanaM 70 sUtram viparIta che, kAraNa ke ekAMtika ane AtyaMtika bhrama svabhAvapaNAe atyaMta ayogya pravRttinA hetupaNAe anaMtabhavanuM kAraNa che. vaLI bIjA aMtara-peTA kAraNanA utpanna thavAne lIdhe maMtrAdi vaDe asAdhya che, paNa karmanA kSayopazamAdi vaDe ja sAdhyapaNuM che. A kAraNathI ja kaheluM che--'have ta{/ veva kuvimocatarA veva'tti-A mohAveza atizaya du:khapUrvaka vedavA yogya ane duHkhapUrvaka mUkavA yogya che. [68 unmAdathI prANI prANAtipAtAdhirUpa daMDamAM pravarte che athavA daMDanuM pAtra bane che. A kAraNathI daMDanuM nirUpaNa kare che'ro TuMDe' ityAdi, daMDaH-prANAtipAta vagere, te artha mATe iMdriyAdinA prayojana mATe je karAya che te arthadaMDa, prayojana vinA je hiMsAdi karAya te anarthadaMDa. uparokta daMDa sarva jIvone viSe covIza daMDaka vaDe nirUpaNa kare che--'rayAmi'tyAdi, 'vani'ri-nArakanI mAphaka arthadaMDa ane anarthadaMDanA kathana vaDe covIza daMDaka jANI levA. vizeSa kahe che-nArakane potAnA zarIranI rakSA mATe bIjAne mAravA 35 arthadaMDa ane vizeSa TreSa mAtrathI haNavArUpa anarthadaMDa hoya, pathivIkAyiH anAbhoga-bhAna vagara paNa AhAranA grahaNa karavAmAM jIvavadhanA sadbhAvathI arthadaMDa ane bIjI rIte (AhAra grahaNa sivAya) anarthadaMDa hoya athavA baMne daMDa paNa bhavAMtaramAM arthadaMDAdinI pariNati (pariNAma)thI hoya che. 69 paNa samyaggadarzanAdi ratnatrayIthI yukta viziSTa jIvone ja daMDa nathI. A kAraNathI ratnatrayanuM nirUpaNa karavA icchatA sUtrakAra sAmAnyapaNe prathama darzananuM nirUpaNa kare che- duvihe daMsaNe pannatte, taMjahA-sammaiMsaNe ceva micchAdasaNe ceva 1 / sammaiMsaNe duvihe pannatte, taMjahANisaggasammaiMsaNe ceva abhigamasammaiMsaNe ceva 2 / NisaggasammaiMsaNe duvihe pannatte, taMjahA-paDivAI ceva apaDivAI ceva 3 / abhigamasammadasaNe duvihe pannatte, taMjahA-paDivAI ceva apaDivAI ceva 4 / micchAdasaNe duvihe pannatte, taMjahA-abhiggahiyamicchAdasaNe ceva aNabhigahiyamicchAdasaNe cev5| abhiggahiyamicchAdasaNe duvihe pannatte, taMjahA-sapajjavasite ceva apajjavasite ceva 6 / evamaNabhigahiyamicchAdasaNevi7 / / suu070|| (mULa) be prakAranuM darzana kaheluM che, te A pramANe--samyagadarzana ane mithyAdarzana (1), samyagurzana be prakAranuM kahevuM che, te A pramANe-nisarga (sahaja) samyagadarzana ane abhigama (upadezathI thayela) samyagadarzana (2), nisarga samyagadarzana be prakAranuM che, te A pramANe-pratipAti ane apratipAti (3), abhigama samyagadarzana be prakAranuM che, te A pramANe-pratipAti ane apratipAti (4), mithyAdarzana be prakAranuM che, te A pramANe--abhigrahika (khoTA matanA AgraharUpa) mithyAdarzana ane anabhigrahika (koIpaNa matanA Agraha rahita arthAt sarvane sarakhA gaNavArUpa) mithyAdarzana (5), abhigrahika mithyAdarzana be prakAranuM che, te A pramANe--saparyavasita (aMta sahita) ane aparyavasita (aMta rahita) (6), evI rIte anabhigrahika mithyAdarzana paNa be prakAranuM jANavuM (7). Ichaol (TI) vide vaMsa' ityAdi sAta sUtro sugama che. vizeSa e ke-darzana eTale tattvone vize saci. samyagu-aviparIta (jinadarzanane anusaranAruM) te samyagadarzana tathA mithyA-viparIta darzana te mithyAdarzana (1). samaEne tyAri- nisarga-svabhAva ane anupadeza e zabdo eka arthavALA che. (gurunA upadeza sivAya te nisarga). abhigama-adhigama (gurunA upadezArirUpa). je nisargathI thayeluM te nisargasamyagudarzana ane adhigamathI thayeluM te adhigamasamyagudarzana, marudevA mAtAne nisargasamyagadarzana ane bharata mahArAjAne abhigamasamyagdarzana jANavuM (2). "nisa' tyA--paDavAnA svabhAvavALuM te pratipAtIsamyagadarzana, te aupazamika ane kSAyopathamika temaja apratipAti te kSAyika samyakta jANavuM. temAM aupazamikAdi traNanA krama vaDe lakSaNa kahe che-ahiM upazamazreNimAM praveza karelAne anaMtAnubaMdhI catuSkano ane traNa darzanamohanIyano upazama thavAthI pathamika samyakta hoya che, athavA je anAdi mithyAdRSTi, nathI karela samyakta, mithyAtva ane mizranAmavALA 70. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 samyagmithyAdarzanaM 70 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 zuddha, amRddha ane addhavizuddharUpa mithyAtvapugalanA traNa paMja jeNe, vaLI nathI khapAvela mithyAdarzana jeNe evo je jIva. samyaktane prApta kare che tene pathamika samyakta hoya che. te kevI rIte? ahiM A jIvane je mithyAdarzana mohanIya karma udayamAM AveluM te anubhava vaDe ja nAza pAmyuM, anya mithyAtva mohanIya karma maMda pariNAmapaNAe udayamAM nahiM AveluM, A kAraNathI aMtarmuhUrta kAlamAtra upazAMta rahe che. vikhaMbhitodaya (udayano aTakAva) teTalA kAla sudhI jIvane aupazamika samyaktano lAbha hoya che. bhASyakAre kahyuM che keuvsaamgseddhigyss, hoi uvasAmiaMtu sammattaM / jo vA akayatipuMjo, akhaviyamiccho lahai sammaM / / 8 / / khINammi udinnammI, aNudijjate ya sesmicchtte| aMtomuttakAlaM, uvasamasamma lahai jiivo| vizeSA0 526-30] ' upazamazreNi pAmelAne upazama samyakatva hoya che. athavA jeNe traNa puMja na karyA hoya ane mithyAtvano kSaya paNa na karyo hoya te upazama samyakatva pAme che. udaya pAmelA mithyAtvano kSaya thayo hoya ane zeSa mithyAtva anudita chate antarmuharta mAtra sudhI jIva upazama samakita pAme che. (8-9) aMtarmuhUrta mAtra kAla hovAthI ja upazama samakitanuM pratipAtIpaNuM che. anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thaye chate upazama samyaktathI paDatAM jIvane je sAsvAdana samyakta kahevAya che te aupazamika' ja che. te sAsvAdana paNa pratipAtI ja che, kAraNa ke sAsvAdanano kAla jaghanyathI samaya mAtra ane utkRSTathI to cha AvalikA pramANa che. tathA ahiM je mithyAdarzananA je dalika udayamAM Avela te kSaya pAmela ane je udayamAM na Avela te upazAMta thayela. upazAMta-staMbhIbhUta udayaviziSTa ane mithyA svabhAva dUra kareluM hoya te ahiM anubhavamAM Avela evA kSayopazama svabhAvane kSAyopathamika samyakta kahevAya che. zaMkA-upazama samakitamAM paNa kSaya ane upazama banne svabhAva hoya che tevI ja rIte kSAyopathamikamAM paNa banne che, to A be samakitamAM bheda zo? samAdhAna-A ja vizeSa che. ahiM kSAyopathamikamAM je dalika (zuddhapuMjarUpa) vedAya che te dalika aupazamikamAM vedAtA nathI. vaLI ahiM kSAyopathamikamAM pUrve je dalika upazAMta karela che te samaya samaya pratye udayamAM Ave che, vedAya che ane kSaya thAya che. aupazamikamAM to udayano aTakAva mAtra che. bhASyakAra kahe che- micchataM jamuinnaM, taM khINaM aNuiyaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM, veijjataM khaovasamaM // 10 // [vi.A0 532] je udaya pAmeluM mithyAtva hoya tene kSaya karyuM hoya ane nahIM udaya pAmeluM (sattAmAM) hoya tene upazamAvyuM hoya, evA mizrabhAve pariNAma pAmIne, je anubhavAtuM hoya te kSayopazama samakita kahevAya che. (10) lAyopathamika samyakta paNa jadhanyathI aMtarmuhUrta sthitivALuM hovAthI ane utkRSTathI chAzaTha sAgaropamathI kaMIka adhika sthitivALuM hovAthI pratipAtI che. jo ke kSapaka (sAyika samyaktanA prAraMbhaka)ne samyagdarzananA dalika chellA pudgalanA anubhavarUpa (eka samayanI sthitivALu) vedaka kahevAya che, te (vedaka) paNa kSAyopazamikano bheda hovAthI pratipAtI ja che. tathA mithyAtva, samyagRmithyAtva ane samyakvamohanIyanA kSayathI kSAyika samyakatva kahevAya che. bhASyakAra kahe che- khINe daMsaNamohe, tivihami vi bhavaniyANabhUyaMmi // nippaccavAyamaulaM, sammattaM khAiyaM hoi // 11 / / anaMtAnubaMdhI catuSkanA kSaya karyA bAda saMsAranA mUla kAraNabhUta traNa prakArano darzanamoha kSaya thaye chate atyaMta vizuddha, atulya, kSAyika samyakatva hoya che. (11) 1. upazamasamakitathI paDatA jIvane je samyaktano AsvAda hoya che te upazamanA ja vamana sadRza hovAthI upazamano ja bheda che. 2. mithyAtva ane mizrapujanI apekSAe udayano aTakAva. 3. samyaktapuMjanI apekSAe mithyAsvabhAva dUra karAya che. 4. lAyopathamikamAM samyakta pujanA dalika, vipAkodayathI ane mithyAtvadalika pradezodayathI vedAya che. aupazamikamAM kazuM vadana thatuM nathI. 5. anaMtAnubaMdhI catuSka, mithyAtva ane mizramohanIyano kSaya karI, chelle samyakatvamohanIyane khapAvatA eka samaya sthitika carama pudgalanA vedanarUpa aMza te ja vedakasamyakta kahevAya che. * - 71. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSa - parokSajJAnam 71 sUtram kSAyika samyaktva kSAyika bhAvarUpa hovAthI apratipAtI ja che. A kAraNathI ja siddhapaNAmAM paNa sAthe pravarte che (31- 4). 'micchAdaMsaNe' 'tyAhi-abhigraha dubhatano svIdvAra che. mAM te abhigrahiGa mithyAdarzana bhaeAdhuM (4). 'abhiggahiye' tyAdi--abhigrahika, mithyAdarzana, samyaktvanI prApti thaye chate jeno aMta thAya che te saparyavasita, abhavyane samyaktvanI prApti na hovAthI aparyavasita-aMtarahita che. te mithyAtva mAtra paNa atIta(bhUta)kAlIna nayanI anuvRtti vaDe abhigrahika evo vyapadeza karAya che (6). anabhigrahika mithyAdarzana, bhavya jIvane saparyavasita ane abhavyane aparyavasita hoya che. A AraeAthI 4 he che-'evaM aNabhI' tyAdi (7). // 70 // harzananuM sva35 'hyuM, have jJAnanuM sva35 he che- 'tatra duvihe nANe ' ye khAhi sUtrI AraMbhIne 'Avassayavatiritte duvihe' tyAhi chelA sUtra paryaMta 23 sUtroM uhe che duvihe nANe pannatte, taMjA-paccakkhe ceva parokkhe ceva (1) / paccakkhe nANe duvihe pannatte, taMjahA - kevalanANe ceva NokevalanANe ceva (2) / kevalaNANe duvihe pannatte, taMjahA - bhavatthakevalanANe ceva siddhakevalaNANe ceva (3) / bhavatthakevalanANe duvihe pannatte, taMjahA - sajogi bhavatthakevalaNANe ceva, ajogi bhavatthakevalaNANe ceva (4) / sajogibhavatthakevalaNANe duvihe pannatte, taMjahA- paDhamasamayasajogi bhavatthakevalaNANe ceva apaDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva (5) / ahavA carimasamayasajogi bhavatthakevalaNANe ceva acarimasamayasajogibhavatthakevalanANe ceva (6) / evaM ajogi bhavatthakevalanANe vi (7-8 ) / siddhakevalaNANe duvihe pannatte, taMjahAaNaMtarasiddhakevalanANe ceva paraMparasiddhakevalanANe ceva (9) / aNaMtarasiddhakevalanANe duvihe pannatte, taMjahAekkANaMtarasiddhakevalaNANe ceva aNekkANaMtarasiddhakevalaNANe ceva (10) / paraMparasiddhakevalaNANeM duvihe pannatte, taMjahA-ekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva aNekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva (11) / gokevalaNANe duvihe pannatte, taMjahA - ohiNANe ceva maNapajjavaNANe ceva ( 12 ) / ohiNANe duvihe pannatte, taMjahA - bhavapaccaie ceva khaovasamie ceva (13) / dohaM bhavapaccaie pannatte, taMjahA- devANaM ceva neraiyANaM ceva (14) / doNhaM khaovasamie pannatte, taMjahA - maNussANaM caiva paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva (15) / maNapajjavanANe duvihe pannatte, taMjahA-ujjumati ceva viulamati ceva (16) / parokkhe NANe duvihe pannatte, taMjahA - AbhiNibohiyaNANe ceva suyanANe ceva (17) / AbhiNibohiyaNANe duvihe pannatte, taMjahA - suyanissie ceva asuyanissie ceva (18) / suyanissie duvihe pannatte, taMjahA - atthoggahe ceva vaMjaNoggahe ceva (19) / asuyanissite'vi emeva (20) / suyanANe duvihe pannatte, taMjahA--aMgapaviTTe ceva aMgabAhire ceva (21) | aMgabAhire duvihe pannatte, taMjahA - Avassae ceva Avassayavairitte ceva (22) | Avasyavatirit duvihe pannatte, taMjahA -kAlie ceva ukkAlie ceva (23) / / sU0 71 / / (bhUta) je prakAre jJAna hyuM che, te khA pramANe- pratyakSa jJAna bhane parokSa jJAna (1), pratyakSa jJAna prakAre kahyuM che, te A pramANe--kevalajJAna ane nokevalajJAna (2), kevalajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--bhavasthakevalajJAna ane siddhakevalajJAna (3), bhavasthakevalajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--sayogibhavasthakevalajJAna ane ayogibhavastha 1. adhigama samyaktvanA paNa pratipAtI Adi be bhada pADavA. 2. abhigrahika mithyAtva, saMzI jIvone ja hoya che, te kAraNathI abhigrahika mithyAtva aparyavasita-aMtarahita saMbhavI zake nahi mATe bhUtakAlamAM thayela abhigrahika mithyAtvanI pravRttinI anuvRttithI aparyavasita kahela che, arthAt atIta kAlano vartamAnakAlamAM upacAra urAyesa che. 72 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSa-parokSajJAnam 71 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 kevalajJAna (84), sayogibhavasthakevalajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe-prathamasamayasayogibhavasthakevalajJAna ane aprathama-samayasayogIbhavasthakevalajJAna (5), athavA caramasamayasayogibhavasthakevalajJAna ane acaramasamayasayogibhavastha-kevalajJAna (6), evI rIte ayogibhavastha kevalajJAnanA paNa be bhedo jANavA (7-8), siddhakevalajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--anaMtara (AMtarArahita) siddhakevalajJAna ane paraMparasiddhakevalajJAna (9), anaMtarasiddhakevalajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--ekaanaMtarasiddhakevalajJAna ane anekaanaMtarasiddhakevalajJAna (10), paraMparasiddhakevalajJAna be prakAre che, te A pramANe--eka paraMparasiddhakevalajJAna ane anekaparaMparasiddhakevalajJAna (11), nokevalajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--avadhijJAna ane mana:paryavajJAna (12), avadhijJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--bhavapratyayika ane kSAyopathamika (13), bhavapratyayikaavadhijJAna bene hoya che, te A pramANe -devone ane nairayikone (14), kSAyopathamika avadhijJAna bene hoya che, te A pramANe--manuSyone ane paMcendriya tiryaMca yonikone (15), mana:paryavajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe-Rjumati ane vipulamati (16), parokSa jJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe-Abhinibodhika (mati)jJAna ane zrutajJAna (17), Abhinibodhika jJAna be prakAre kahyuM che, te AM pramANe-cutanizcita ane azrutanizrita (18), kRtanizritamatijJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe-arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha (19), azrutanizcitamatijJAnanA paNa evI rIte be bheda jANavA (20), zrutajJAna be prakAre kahyuM che, te A pramANe--aMgapraviSTa ane aMgabAhya (21), aMgabAhyakRta be prakAre kahyuM che, te A pramANe-Avazyaka ane Avazyakavyatirikta (22), Avazyaka vyatirikta zruta be prakAre kahyuM che, te A pramANe -kAlika ane utkAlika zrata che (23). I71// (TI) 'ro nA' rUlya--isUtro sugama che. vizeSa bodha te jJAna. azrAti (tribhuvananI Rddhi pratye) bhogave che athavA jJAna vaDe padArtho pratye vyApti kare che, te kAraNathI akSa-AtmA, te pratye je iMdriya ane mananI apekSA vinA varte che te pratyakSa jJAna arthAt aMtara (vyavadhAna) rahitapaNAe padArthane sAkSAt karavAmAM catura che. bhASyakAra kahe che- akkho jIvo atthavvAvaNa-bhoyaNaguNaNNiojeNa / taM pai vaTTai nANaM,jaMpaccakkhaM tamiha[taya] tivihaM ||12||[vi.aa089] jIva arthanI vyApti ane bhojana (bhoga) sahita hovAthI akSa kahevAya che. evA te jIva pratye je jJAna sAkSAt varte che te jJAna pratyakSajJAna kahevAya che. pratyakSajJAna avadhi vagere traNa prakAre che. (12) - pareSyaH--bIjAthI jIvanI apekSAe pudgalamaya hovAthI dravyaMdriya ane rAkSastha jIvane je jJAna thAya te dhArAe niruktivazathI parokSajJAna. bhASyakAra kahe che - akkhassa poggalakayA, jaMdavviMdiya-maNA parA teNa / tehiMto jaM nANaM, parokkhamiha tamaNumANaM va ||13||[vi.aa090] draleMdriya ane mana pudgalamaya che tethI te AtmAthI bhinna che, mATe iMdriyo ane manathI thatuM je mati ane zruta jJAna te ahiM anumAna pramANanI mAphaka parokSa jJAna kaheluM che. (13). athavA para iMdriyo ane mananI sAthe kakSA-janyajanaka-bhAvarUpa che mATe parokSa saMbaMdha che. arthAt jIvane parokSa jJAna, iMdriyo ane mananA vyavadhAna (aMtara) vaDe padArthane jaNAvanAruM che, paraMtu sAkSAtkAra karAvanAra nathI (1), 'parva'tyAdi, jevAM--eka jJAna te kevalajJAna, tethI juduM te nokevalajJAna te avadhi, mana:paryavarUpa (2), 'vane'tyAra bavattha veva'ti saMsAramAM rahela kevalInuM je jJAna te bhavasthakevalajJAna, evI rIte siddhanuM je kevalajJAna te siddhakevalajJAna (3), "vattha'tyAti, je kAyavyApArAdi yoge sahita che te sayogI. ahiM samAsAMta prakaraNathI rUr pratyaya thayela che. sayogIrUpa 1. kevalajJAnamAM vAstavika bheda nathI paraMtu svAminI apekSAe bheda che. jema pANImAM bheda nathI tathApi pAtra bhede pANIno upacAra thAya - 73 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSa-parokSajJAnam 71 sUtram bhavasthanuM je kevalajJAna te sayogIbhavasthakevalajJAna. nathI yogo jene te ayogI athavA na yoti yo-yogavALo nahi te ayogI. zailezIkaraNamAM rahela, bAkI tevI ja rIte che (4), 'sayojI'tyAra sayogIpaNAmAM prathama samaya che jene te prathamasamayasayogI, evI ja rIte aprathama-bIjA vagere samaya che jene te aprathamasamayasayogI, zeSa pUrvanI mAphaka jANavuM (5), 'have'tyAri-sayogI avasthAno chello samaya che jeno te caramasamayasayogI, zeSa pUrvanI jema jANavuM (6), 'a'miti sayogI sUtranI jema prathama, aprathama, carama ane acarama vizeSaNa sahita sayogI sUtra paNa kahevuM (7-8), 'siddha'tyAri- vartamAna samayamAM je aMtararahita thayela siddhate eka athavA aneka hoya che tathA paraMparasiddha-be vagere samayo je siddha thayA che te paraMparasiddha, te eka athavA aneka hoya che. teonuM je kevalajJAna, te te pramANe vyapadeza karAya che (9), (10-1112)* hinAne'tyAdri pavapadadqu'tti avadhijJAnane kSayopazamanuM nimittapaNuM chate paNa bhavapratyayikanA kSayopazamane paNa bhavapratyayarUpanA pradhAnapaNAne laIne, bhava e ja che nimitta jene tene bhavapratyaya evo vyapadeza karAya che. e ja kathanano bhASyakAre AkSepa[doSapUrvaka parihAra (nirAkaraNa) karela che- ohI khaovasamie, bhAve bhaNito bhavo tahodaie / to kiha bhavapaccaio, vottuM jutto'vahI doNhaM // 14 // [vizeSAvazyaka0 573 ti deva-nArakayoH] avadhijJAna, kSayopazamabhAvamAM kahela che ane bhava, udayika bhAvamAM kahela che, to deva ane nAraka e bhavapratyayika kahevuM kaI rIte yogya kahevAya? (14) A AkSepa(doSa)no ahiM parihAra kare che- so'vi hu khaovasamio, kintu sa eva u khaovasamalAbho / taMmi sai hoi'vassaM, bhaNNai bhavapaccao to so||15|| : [vizeSAvastha0 174] te diva-nArakanuM] avadhijJAna paNa kSayopazamathI ja thAya che, paraMtu tevA kSayopazamano lAbha, te deva-nArakano bhave hote chate avazya ja thAya che te kAraNathI te avadhi bhavapratyayika kahevAya che. (15) yataH-karmanA kSayopazama vagere zuM bhavAdi nimittavALA che? e praznano uttara kahe che- udayakkhayakhaovasamovasamA vi ajaM kammuNo bhaNiyA / davvaM khettaM kAlaM, bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa / / 16 / / vizeSAvazyaka0 575] karmano je udaya, kSaya, kSayopazama ane upazama kahelo che te dravya, kSetra, kAla, bhava ane bhAva e pAMcane prApta karIne thAya che. (16) vaLI avadhijJAnAvaraNano kSayopazama thaye chate je thayeluM te kSayopathamika avadhijJAna che (13-14-15), 'mApannave'tyAdri-vI-sAmAnyane grahaNa karanArI mati te Rjumati-"A vaDe ghaDo ciMtavAyo' e adhyavasAya (nizcaya)nuM nibaMdhana-kAraNa arthAt manodravyanuM jJAna, tathA viputA-vizeSane grahaNa karanArI je mati te vipulamati-"AnA vaDe je ghaDo ciMtavAyo' te ghaDo suvarNano che, pATalIputra dezano che, Aje thayela che ane moTo che-e vagere adhyavasAyanA hetubhUta manodravyanA vizeSa jJAnarUpa che. bhASyakAra kahe che- riju sAmaNNaM tammattagAhiNI rijumatI maNonANaM / 'pAyaM visesavimuhaM, ghaDamettaM ciMtitaM muNai / / 17 / / viulaM vatthuvisesaNamANaM taggAhiNI matI viulA / ciMtiyamaNusarai ghaDaM, pasaMgao pajjayasarahiM // 18 // [vizeSAvazyaka0 784-785] * maritasiddhavananAnotyAri 10, 11 ane 12mA sUtranI vyAkhyA karela nathI, paraMtu mUlasUtranA anuvAdamAM teno artha lakhela che. 1. prAyaH Rjumati, vizeSajJAnathI vimukha hoya che. 2. prasaMgathI seMkaDo paryAya vaDe ciMtavAyelA ghaDAne jANe che. 74. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSa-parokSajJAnam 71 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sAmAnya mAtra grAhiNI mati te RRjumati manaHparyavajJAna che. e prAyaH vizeSa vimukha ghaTa mAtra ciMtavyo che ema jANe. ane vipulamati te Rjumatie jANelI vastune vizeSapaNe grahaNa kare eTale seMkaDo paryAya karIne yukta evI ciMtanIya vastune vizeSapaNe grahaNa karanArI hoya che. (17-18) (16-17). 'AbhiLivohi' ityAdi zrutane Azrita je jJAna te zrutanizrita-matijJAna athavA zruta Azrita karAyeluM che jenA vaDe te zrutanizritamatijJAna. vyavahAra kAlathI pUrve zrutavaDe saMskAravALI mativALAne je vartamAnamAM zrutanI apekSA vinA jJAna thAya che te avagrahAdisvarUpa zrutanizrita che. vaLI pUrve zrutavaDe asaMskAravALI mativiziSTa kSayopazamanA atizaya nipuNapaNAthI autpattikI Adi buddhirUpa je jJAna utpanna thAya che te athavA zrotrendriya vagerethI thayeluM te azrutanizrita matijJAna che (18), bhASyakAra kahe che-- puvvaM suyapaMrikammiyamatissa jaM saMpayaM suyAIyaM / taM suyanissiyamiyaraM puNa aNissiyaM maicaukkataM // 19 // [vizeSAvazyaka0 169] pUrve zrutaparikarmita mativALAne hamaNAM je zrutAtIta jJAna thAya te zrutanizcita ane bIjuM azrutanizrita, te azrutanizrita maticatuSka jANavuM. (19) 'su'tyAti, 'atyode'tti-arthate--je jaNAya athavA ardhyate-anveSaNa karAya te artha. te sAmAnyarUpa, sarva vizeSonI apekSA vinA kathana karavA yogya rUpAdi padArthanuM avagrahaNa-prathama jJAna te arthAvagraha. je vikalpa rahita jJAna che te darzana kahevAya che. je eka samayavALo arthAvagraha che te naiRRyika che ane vyavahArI arthAvagraha 'A zabda che' ityAdi kathana karanAra che te aMtarmuhUrtta kAlapramANavALo che. A arthAvagraha, iMdriyo ane mana saMbaMdhathI cha prakAre che. dIvA vaDe ghaDAnI jema je vaDe padArtha jaNAya che te vyaMjana, upakaraNeMdriya athavA zabdAdipaNAe pariNata bhASAvargaNAdi dravyanA samUharUpa che tethI vyaMjana-upakaraNa iMdriya vaDe zabdAdipaNAe pariNata dravyarUpa je vyaMjanono avagraha te vyaMjanAvagraha. athavA vyaMjana eTale (zrotrAdi) iMdriya ane zabdAdi dravyano saMbaMdha. bhASyakAra kahe che-- vaMjijjai jeNa'ttho, ghaDo vva dIveNa vaMjaNaM to taM / uvagaraNiMdiyasaddAdipariNayaddavvasaMbaMdho / / 20 / / [vi. A0 194] dIpakathI jema ghaTa pragaTa thAya che tema jenAthI artha pragaTa thAya te vyaMjana ane upakaraNendriya ane zabdAdirUpe pariNata dravyanA saMbaMdharUpa che. (20) A vyaMjanAvagraha, mana ane cakSuvarjita iMdriyono cAra prakAre thAya che, kAraNa ke mana ane nayanane aprApta (saMbaMdha vinA) arthanuM jANavApaNuM che arthAt mana ane nayana aprApyakArI che. zrotra, ghrANa, rasanA ane sparzaneMdriyo prApta thayela arthane jANe che arthAt zrotrAdi e cAre iMdriyo prApyakArI che. zaMkA--vyaMjanAvagraha, jJAna na kahevAya; kAraNa ke zrotrAdi iMdriya ane zabdAdi dravyano saMbaMdhakALa hovA chatAM paNa baherAnI jema vyaMjanAvagrahanA anubhavano abhAva che. samAdhAna--tame kaho cho ema nathI. vyaMjanAvagrahane aMte te vastunA grahaNathI ja (jJAnAtmaka arthAvagrahanA) sAkSAtkAranA sadbhAvathI ahiM je zeya vastunA grahaNanA aMtamAM, jJeya vastunA upAdAna-grahaNathI sAkSAtkAra thAya che tethI ja te jJAna che. jema arthAvagraha pachI arthAvagraha vaDe grahaNa karavA yogya (jJeya) vastunA grahaNathI ihA thAya che tethI te arthAvagrahajJAna che. tevI ja rIte vyaMjanAvagraha pachI tajJeya vastunA upAdAnathI arthAvagraha jJAna thAya che, mATe vyaMjanAvagraha jJAna che paNa ajJAna nathI. bhASyakAra kahe che-- annANaM so bahirAiNaM va, takkAlamaNuvalaMbhAo / [AcAryaH] na tadante tatto cciya, uvalaMbhAo tayaM nANaM // 21 // [vizeSAvazyaka0 195] 75 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSa-parokSajJAnam 71 sUtram baherA-muMgAnI jema tatkALa prApta nahiM thatuM hovAthI te ajJAna che ema nahiM, paraMtu tenA pachI, te vaDe nizcaya upalaMbha thAya che tethI te jJAna che. (21) vaLI vyaMjanAvagraha kAlamAM paNa jJAna che ja, paraMtu sUkSma hoine avyakta hovAthI sUtelA mANasanA aspaSTa jJAnanI mAphaka sAkSAt jaNAtuM nathI. IhA vagere paNa zrutanizcita ja che chatAM te kahela nathI, kAraNa ke dristhAnaka-be sthAnakano anurodha che (19), 'asuni#iSvi meva'tti arthAvagraha ane vyaMjanAvagrahanA bheda vaDe amRtanizrita paNa be prakAre che. A zrotraMdriya vagerethI thayeluM jANavuM. je autpattikI Adi buddhi azrutanizrita che temAM arthAvagraha saMbhave che. bhASyakAra kahe chekih' paDikukkuDahINo, jujhe biMbeNa uggaho [avaggahe] IhA / kiM susiliTThamavAo, dappaNasaMkaMtabiMba ti / / 22 / / [viSAvatha0 04] koI rAjAe naTaputra bharatanI buddhinI parIkSA karavA mATe kahyuM ke A mArA kukaDAne bIjA kukaDA sivAya tuM yuddha karAva. A uparathI naTaputre manamAM vicAryuM ke bIjA kukaDA sivAya ekalo kukaDo kevI rIte yuddha karaze? ema vicAra karatAM manamAM ekadama phurI AvyuM ke-potAnuM pratibiMba AgaLa jovAthI abhimAna vaDe A kukaDo yuddha karaze. A pramANe sAmAnyathI jANyuM te athavagraha nAmano matino pahelo bheda thayo. te pachI evo vicAra kare che ke talAvanA pANImAM paDeluM pratibiMba yuddha karAvavA mATe ThIka paDaze ke darpaNamAM paDeluM pratibiMba ThIka paDaze? ityAdi pratibiMba saMbaMdhI vicAraNA te IhA. evI ihA thayA bAda evo nizcaya kare che ke pANI vageremAM paDeluM pratibiMba to kSaNe kSaNe dUra thAya ane aspaSTa hoya tethI yuddha karAvavAmAM tevuM pratibiMba ThIka nahiM paDe, paNa ArIsAmAM paDeluM pratibiMba sthira ane spaSTa hovAthI caraNAghAta karavAmAM ThIka paDaze mATe te ja (darpaNa jo yogya thaze. e pramANe biMbavizeSano je nizcaya te apAya. (22) A rIte buddhinA bIjA upAyomAM paNa arthAvagrahAdi vicArI levA. paraMtu vyaMjanAgraha thato nathI, kAraNa ke vyaMjanAvagrahane indriyAzritapaNuM che. buddhio (autpattikI vagere)ne to manano saMbaMdha hovAthI buddhiothI bhinnamAM-zrotrAdithI thayelamAM vyaMjanAvagraha mAnavA yogya che (20), 'sucanAne'rUtyA0i pravacanarUpa puruSanA aMgonI jema aMgo, teomAM pravikhuM-tenA madhyamAM raheluM te aMgapraviSTa, ane te gaNadharamahArAjA vaDe karAyeluM '3khanned ve'tyAre traNa mAtRkApadathI thayeluM, athavA AcArAdi dhRvazruta jANavuM. vaLI je sthavirakRta athavA mAtRkApada traNathI bhinna vyAkaraNa(prazna)thI racela te adhuvakRta, uttarAdhyayana vagere aMgabAhya jANavuM. bhASyakAra kahe che- gaNahara 1 therAikayaM(therakayaM) 2, AesA 1 mukkavAgaraNao vA 2 / dhuva 1 calavisesaNAo 2, aMgANaMgesu naannttN||23|| [vizeSAvazyaka0 550 tti] zrI gautamAdi gaNadharakRta dvAdazAMgIrUpa zruta te aMgapraviSTa kahevAya che ane sthaviro vagerethI racAyeluM (bhadrabAhusvAmI vagerethI karAyela AvazyakaniyaMtyAdi) te aMgabAhya kahevAya che. vaLI gaNadharane tIrthakara saMbaMdhI je Adeza-uttara, utpAda, vyaya ane dhrauvyAtmaka pada traNathI utpanna thayeluM te aMgapraviSTa ane praznapUrvaka-vyAkaraNa-uttara te mukta vyAkaraNa, tethI utpanna thayeluM AvazyakAdi zrata aMgabAhya kahevAya che. vaLI sarva tIrthakaronA tIrthamAM niyata-nizcayabhAvi je zrata te aMgapraviSTa kahevAya che ane aniyata-anizcayabhAvi taMdulavaiyAlika prakIrNakAdi je zrata te aMgabAhya kahevAya che (21), 'saMvAda'tyAti, avazya karavA yogya te Avazyaka, te Avazyaka sAmAyikAdi cha prakAre kahyuM che- samaNeNa sAvaraNa ya, avassa kAyavvayaM havai jamhA / aMto aho-Nisissa ya, tamhA AvassayaM nAmaM / / 24 / / [virolAvavA 873] 1. A hakIkata bhASyanI gAthA 300mAM kahelI che. ziSya zaMkA karela che ke-tpattikI vagere baddhitaSkamAM avagrahAdi kevI rIte saMbhave? e saMbaMdhamAM naTaputra bharatanuM dRSTAMta ApavAmAM AveluM che. 76. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dharmasaMyamau 72 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 - sAdhu ane zrAvaka vaDe divasa ane rAtrine aMte je kAraNathI avazya karavA yogya che tethI Avazyaka kahevAya che. (24) mAvazya4thI 4 minnate. mAvazya40yatirita zruta cha (22), 'Avassagavatiritte' ityAdi0 mAI havasa bhane rAtrinA pahelA ane chellA be praharamAM ja bhaNAya che te prathama ane chellI pauruSI) kAla vaDe thayela te (uttarAdhyayanAdi) kAlika zruta che. vaLI je kALaveLA (madhyAhnacatuSka) varjIne bhaNAya che te ane kAlikazrutathI uparanA bAkInA) je dazavaikAlika vagaire zruta cha / alizruta vAyacha (23). // 11 // AvI rIte jJAna kahyA pachI have cAritranuM varNana kare che- duvihe dhamme pannatte, taMjahA-suyadhamme ceva carittadhamme ceva (1) / suyadhamme duvihe pannatte, taMjahA-suttasuyadhamme ceva atthasuyadhamme ceva (2) / carittadhamme duvihe pannatte, taMjahA-agAracarittadhamme ceva aNagAracarittadhamme ceva 'duvihe saMjame pannatte, taMjahA-sarAgasaMjame ceva vItarAgasaMjame ceva (4) / sarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-suhamasaMparAyasarAgasaMjame ceva bAdarasaMparAyasarAgasaMjame ceva (5) / suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhamasamayasuhumasaMparAyasarAgasaMjame ceva apaDhamasamayasuhamasaMparAyasarAgasaMjame ceva, ahavA carimasamayasuhamasaMparAyasarAgasaMjame ceva acrimsmysuhumsNpraaysraagsNjmecev| ahavAsuhamasaMparAyasarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-saMkilesamANae ceva visujjhamANae ceva (6) / bAdarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhama samayabAdarasaMparAyasarAgasaMjame ceva apaDhamasamayabAdarasaMparAyasarAgasaMjame ceva, ahavA carimasamayasaMparAyasarAgasaMjame ceva acarimasamaya-saMparAyasarAgasaMjame ceva (7) / ahavA bAyarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDivAti ceva apaDivAti cev| vIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva khINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (8) / uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhamasamayauvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva apaDhamasamayauMvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva, ahavA carimasamayauvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva acarimasamayauvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva (9) / khINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva kevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (10) / chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-sayaMbuddhachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva buddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (11) / sayaMbuddhachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhamasamayasayaMbuddhachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjameceva apaDhamasamayasayaMbuddhachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva, ahavA carimasamayasayaMbuddhachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva acarimasamayasayaMbuddhachaumatthakhINakasAya-vIyarAgasaMjame ceva (12) / 1. pAvANI pratama aNagAracarittadhamme duvihe paM0taM. vo pAche. ___ 77 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dharmasaMyamau 72 sUtram buddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhamasamayabuddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva apaDhamasamayabuddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva, ahavA carimasamayabuddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva acarimasamayabuddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (13) / . kevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-sajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame caiva ajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (14) / sajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhamasamayasajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva apaDhamasamayasajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame cev| ahavA carimasamayasajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva acarimasamayasajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (15) / ajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe pannatte, taMjahA-paDhamasamayaajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva apaDhamasamayaajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjameceva,ahavA carimasamayaajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva acarimasamayaajogIkevalIkhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (16)||suu072|| (mU0) be prakAre dharma kahyo che, te A pramANe--kRtadharma ane cAritradharma (1), zratadharma be prakAre kahyo che, te A pramANe -jemAM gaNadhare artha guMthela che te sUtrakRtadharma ane tIrthakare je prarUpela te arthazrutadharma (2), cAritradharma be prakAre kahyo che, te A pramANe--gRhasthano cAritradharma ane anaMgAra (sAdhu)nA cAritradharma (3), be prakAre saMyama kahyo che, te A pramANe-rAga sahita je saMyama te sarAgasaMyama ane rogarahita je saMyama te vItarAgasaMyama (4), sarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-sUkSmasaMparAsarAgasaMyama ane bAdarabhaMparAsarAgasaMyama (5), sUkSmasaMparAsarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-prathamasamayasUkSmasaMparAyasarogasaMyama ane aprathamasamayasUkSmasaMparAsarAgasaMyama, athavA caramasamayasUkSmasaMparAma-sarAgasaMyama ane acaramasamayasUkSmasaMparAsarAgasaMyama, athavA sUkSmasaMparAsarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-saMklezapariNAmavALo sUkSmasaMparAsarAgasaMyama ane vizuddhapariNAmavALo sUkSmasaMparAyasarogasaMyama (6), bAdara-saMparAsarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-prathamasamayabAdarasaMparAsarogasaMyama ane aprathamasamayabAdarabhaMparAsarAgasaMyama, athavA caramasamayabAdarabhaMparAyasarogasaMyama ane acaramasamayabAdarabhaMparAyasarogasaMyama athavA bAdarasaparAyasarogasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-pratipAti ane apratipAtI (7), vItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe--upazAMtakaSAyavItarAgasaMyama ane kSINakaSAyavItarAgasaMyama (8), upazAMtakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-prathamasamayaupazAMtakaSAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayaupazAMtakaSAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayaupazAMtakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayaupazAMtakaSAyavItarAgasaMyama (9), kSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe- chasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama ane kevaLIkSINakaSAyavItarAgasaMyama (10), chadmastha-kSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-svayaMbuddhachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama ane buddhabodhita chadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama (11), svayaMbuddhachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe--prathama samayasvayaMbuddhachadbhasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayasvayaMbuddhachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayasvayaMbuddhakSINakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayasvayaMbhuddha chadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama (12), buddhabodhita chadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe-prathamasamayabuddhabodhita chadmasthakSINakaSAya78 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dharmasaMyamau 72 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vItarAgasaMyama ane aprathamasamayabuddhabodhitachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama athavA caramasamayabuddhabodhitachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayabuddhabodhitachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama (13), kevalIkSINakaSAya- vItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe--sayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ane ayogIkevalIkSINakaSAya- vItarAgasaMyama (14), sayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama, be prakAre kahyo che, te A pramANe--prathamasamayasayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayasayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayasayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayasayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama (15), ayogIkevalI- kSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A pramANe--prathamasamayaayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayaayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayaayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayaayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama (16). I72 // (TI0) durgatimAM paDatA jIvone aTakAve ane sadgatimAM jIvone je dhAraNa kare te dharma. zruta--dvAdazAMgI te ja dharma, te zrutadharma. nayaMta--maryAdApUrvaka je sevAya che te cAritra athavA je cAritra vaDe mokSa pratye javAya te cAritra-mUla ane uttaraguNanA samudAyarUpa dharma te cAritradharma'(1), 'suryadharmo' phatyAri. je vaDe artho guMthAya che athavA sUcavAya che te sUtra, athavA samyag rIte sthitapaNAe ane vyApakapaNAe sArI rIte kahevApaNuM hovAthI sUkta, athavA vyAkhyAna na karavA vaDe supta avasthA (ajAgRtapaNuM) hovAthI sUtelAnI mAphaka supta paNa kahIe. bhASyakAranuM kathana to A pramANe che-- siJcati kharai jamatthaM, tamhA suttaM niruttavihiNA vA / sUei savati suvvai, sivvai sarae va jeNa'tthaM / / 25 / / [vi. A01368 ] avivariyaM suttaM piva, suTThiya- vAvittao suvuttaM ti / [vizeSAvazyaka0 1369 zlokArddha ] jemAMthI artha khare che arthAt arthanI prApti thAya che te sUtra kahevAya che. athavA niruktavidhie jenA vaDe artha sUcavAya che, jhare che, saMbhaLAya che, viziSTa ghaTanAne pamADe che, smaraNa karAya che te sUtra. (25) jenuM vivaraNa nahi karAyeluM te sUtelAnI mAphaka sukSma kahevAya che ane sArI rIte sthita (pramANathI abAdhita) ane vyApta hovAthI sUkta kahevAya che. aryate- jijJAsuo vaDe je jaNAya che athavA yAcanA karAya che te artha--vyAkhyAna. vaLI bhASyakAra kahe che-- jo suttAbhippAo, so attho ajjae ya jamhatti (jamhA ) ||26|| [vizeSAvazyaka0 1369 zlokArddha] sUtrano abhiprAya jenAthI jaNAya che te artha.(26) 'caritte'tyAdi. agAra-gRha, tenA yogathI agAro-gRhastho, teono je samyaktvamUla aNuvrata vagerenA pAlanarUpI cAritradharma te agAracAritradharma, evI rIte bIjo paNa jANavo. have vizeSa kahe che-jeone ghara nathI te anagAro--sAdhuo, teono je dharma te anagAracAritradharma (3), je cAritradharma te saMyama, A hetuthI saMyama kahe che--'vuvidde'tyAti je mAyAdirUpa sneha sahita te sarAga, rAga sahita evo je saMyama athavA rAga sahitano je saMyama te sarAgasaMyama. vIta--gayo che rAga jemAMthI te vItarAga, vItarAga evo je saMyama athavA vItarAgano je saMyama te vItarAgasaMyama (4), 'sarAne'tyAdri sUkSmalobhanA asaMkhyAta kiTTikA (sUkSma aNuo)nA vedanathI saMparaiti-saMsaraNa (bhramaNa) ka2e che, jenA vaDe jIva saMsAramAM bhramaNa kare te saMparAyakaSAya, A vyutpatyartha che. bhASyakAra kahe che--ohApha saMparAo, teA nuo saMparIti saMsAre I [vizeSAvazya2 2277 tti]--krodhAdi te saMparAya, tenAthI yukta jIva saMsAramAM bhramaNa kare che. upazamazreNivALAno athavA kSapakazreNivALAno lobhakaSAyarUpa sUkSmasaMparAya jene che evo sUkSmasaMparAyasAdhu, teno sarAgasaMyama te sUkSmasaM5rAyasarAgasaMyama, athavA sUkSmasaMparAya evo sAdhu. A karmadhAraya samAsa che. bAdara--sthUla, saMparAya--kaSAya je sAdhune che athavA je saMyamane viSe bAdarasaMparAya che 1. A 26mI gAthAno pUrvArdha avivariyamityAdri, 25mI gAthA sAthe saMbaMdha dharAvato hovAthI sAthe lakhela che. 2. te humasaMpAyuM sunnumo natthAvaseso so [uttarA te kaSAya jyAM sUkSma avazeSa hoya te sUkSma saM5rAya kahevAya. 79 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 . ___ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pRthavyAdinAM pariNAmetarau 73 sUtram te bAdarabhaMparAya, te sUkSmasaMparAya guNaThANAthI pUrvanA-chaTTAthI navamAM guNaThANA sudhImAM hoya che. bAkInuM pUrvanI mAphaka (5), 'du'tyAdi--be sUtramAM prathama ane aprathama samaya vagereno vibhAga kevalajJAnanI mAphaka jANI levo. 'ave'tyAdri upazamazreNIthI paDanArano je saMyama te saMkSizyamAna ane upazamazreNI athavA kSapakazreNI pratye caDanArano je saMyama te vizuddhayamAna che (6), 'vA'tyAvi be sUtra, bAdarabhaMparAsarAgasaMyamanuM saMyamanA prAptikAlanI apekSAe prathama'aprathamasamayapaNuM che. carama (chellA) ane acarama (chellA sivAyanA bIjA) samayapaNuM to je pachI-eTale bAdarasaparAyasarogasaMyama pachI-sUkSmasaMparAmasarAgasaMyamane pAme athavA asaMtapaNAne pAme tenI apekSAe kahevAya che. A dave'tyAdri upazamazreNIvALAnuM agara bIjAnuM (chaThThA vagere guNaThANAvALAnuM) pratipAtI, ane kSapakazreNIvALAnuM apratipAtI (saMyama) hoya che (7). sarAgasaMyama kahevAyo have vItarAgasaMyama kahe che-'vIrA'tyAdri upazAMta-pradezathI paNa nathI vedAtA kaSAyo jene athavA jene viSe te upazAMtakaSAyavItarAgasAdhu athavA upazAMtakaSAyavItarAga-saMyama, te agyAramA guNasthAnamAM vartanAra hoya che. sarvathA nAza pAmela che kaSAyo jenA te kSINakaSAyasAdhu bAramA guNasthAnamAM vartanAra hoya che (8), 3vasaMte'tyAdri be sUtra pUrvanI mAphaka jANavA (9), 'vI'tyAdri AtmAnA svarUpane je AcchAdana kare te chahmajJAnAvaraNArivAtikarma, temAM rahenAra te chadmastha-kevalI nahi, bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM. pUrvokta svarUpaviziSTa kevalajJAna ane kevaladarzana che jene te kevalI (10), 'cha3matye'tyAdi svayaMbuddha vagerenuM svarUpa pUrvanI mAphaka jANavuM (11), "sacaMnuddhatyAdi nava sUtro gatArtha che eTale pUrve kahelA arthavALA che (12 thI 16). I72I/ saMyama kahyo, te jIva ajIvaviSayavALo hovAthI pRthvI vigere jIvonA svarUpane vidA puDhavI'tyAdi aThyAvIza sUtro vaDe kahe che- duvihA puDhavikAiyA pannattA, taMjahA-suhamA ceva bAyarA ceva (1) / evaM jAva duvihA vaNassaikAiyA pannattA, taMgadA-judumA veva vAyarA veva (2-1) duvihA puDhavikAiyA pannattA, taMjahA-pajjattagA ceva apajjattagA ceva (6) / evaM jAva vaNassaikAiyA (7-10) / duvihA puDhavikAiyA pannattA, taMjahA-pariNayA ceva apariNayA ceva (11) / evaM jAva vaNassaikAiyA (12-15) / duvihA davvA pannattA, taMjahA-pariNatA ceva apariNatA ceva (16) / duvihA puDhavikAiyA pannattA, taMjahA-gatisamAvannAgA ceva agaisamAvanagA ceva (17) / evaM jAva vaNassaikAiyA (28-22) vihA rabA pattA, saMnahIM-timaviII veva mAtisamAvaI/ veva (22) duvihA puDhavikAiyA pannattA,taMjahA-aNaMtarogADhA ceva paraMparogADhA ceva (23) / jAva davvA (24-28)||suu073|| (mU0) pRthvIkAyika be prakAre kahyA che, te A pramANe-sUkSma ane bAdara (1), evI rIte aprakAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA babbe bheda kahyA che, te A pramANe-sUkSma ane bAdara (2-5), be prakAre pRthvIkAyika kahyA che, te A pramANe- paryApaka ane aparyAptaka (6), evI rIte apUkAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA baLe bheda jANavA (7-10), be prakAre pRthvIkAyika kahyA che, te A pramANe--pariNata (acitta) ane apariNata (sacitta) (11), evI rIte apUkAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA babbe bheda jANavA (12-15), be prakAre dravyo kahyA che, te A pramANe--pariNata (apekSita anya pariNAmane pAmelA) ane apariNata (bIjA pariNAmane nahi pAmelA) (16), be prakAre pRthvIkAyika kahyA che, 1. je samayamAM saMyamanI prApti thAya te prathama samaya ane bAkInA dvitIya vigere samaya te aprathamasamaya kahevAya che. 2. koI sAdhu navamAM guNaThANAnA chellA samaya pachI dazamA guNaThANe jAya te caramasamayasUkSmasaMpAyanI apekSAe kahevAya che. athavA kAla karI devalokamAM jAya ke saMyamathI bhraSTa thaI asaMyata thAya tenI apekSAe caramasamayapaNuM kahevAya che. 80 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pRthavyAdinAM pariNAmetarau 73 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 te A pramANe--gatisamApannaka ane agatisamApakSaka (17), evI rIte akAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA babbe bheda jANavA (18-21), be prakAre dravyo kahyA che, te A pramANe--gatisamApakSaka (vigrahagatine prApta thayelA) ane agatisamApannaka (potAnA sthAnamAM rahelA) (22), be prakAre pRthvIkAyiko kahyA che, te A pramANe--anaMtarAvagADha ane 5raM5rAvagADha (23), evI rIte aAyika, tejokAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ane dravyo babbe prakAre jANavA (24-28). ll73 // (TI0) pRthvI e ja kAya che jeone te pRthivIyina. ahiM samAsAMtavidhimAM svArthika pratyaya hovAthI pRthivIkAyika, athavA pRthvI e ja zarIra che jeone te pRthvIkAyika. (ahiM tadvita Thak pratyayano ika thayela che). je sUkSmanAmakarmanA udayathI sUkSma jIvo che te sarvalokamAM vyApaka che ane bAda2nAmakarmanA udayathI vartanAra bAda2 jIvo, pRthvI ane parvata vageremAM ja che. pRthvIkAyikonuM sUkSma ane bAdarapaNuM ApekSika' nathI (1), 'va'miti. evI rIte pRthvIkAyikanA sUtranI mAphaka akAya, tejasUkAya, vAyukAya ane vanaspatikAyAdinA sUtro kahevA. A kAraNathI kahe che--'nAve'tyAdri (2-5), 'duvide'tyAdi pAMca sUtro--paryAptanAmakarmanA udayamAM vartanArA jIvo, je cA2 paryAptine pUrNa kare che te paryAptA che ane aparyAptanAmakarmanA udayathI je potAnI (cAra) paryAptione pUrNa na kare te aparyAptA2 che. ahiM paryApti eTale zaktisAmarthyavizeSa jANavuM. te zakti, pudgaladravyanA upacayathI utpanna thAya che. paryApti cha prakA2e che, te A pramANe-- AhArasari diyapajjattI - ANupANubhAsaNe / cattAri paMca chappiya, egiMyivigalasannINaM // 27 // [nIvasamAsa 25 tti] 1 AhAra, 2 zarIra, 3 iMdriya, 4 zvAsocchavAsa, 5 bhASA ane 6 mana--e cha paryAmi che. temAM ekeMdriyane cAra, vikaleMdriya ane asaMjJI paMceMdriyane pAMca ane saMjJI paMceMdriyane cha paryApti hoya che. (27) 1 AhA25ryApti nAma-khala (nakAmo bhAga) ane rasanI pariNamanazaktirUpa che, 2 za2I25ryApti--sAta dhAtupaNe rasanI pariNamanazaktirUpa che, 3 pAMca iMdriyone yogya pudgalone grahaNa karIne anAbhoga (IcchA rahita)thI thayela vIrya vaDe iMdriyane taiyA2 ka2vAnI zaktirUpa iMdriyaparyApti, 4 ucchavAsa ane niHzvAsane yogya pudgalone grahaNa karIne ucchvAsaniHzvAsarUpe pariNamAvIne Ana-prANapaNe nIkaLavA (mUkavA)nI zaktirUpa AnaprANaparyApti, pa vacanane yogya bhASAvargaNAnA puddagalone grahaNa karIne, bhASApaNe pariNamAvIne vacanayogapaNe mUkavAnI zaktirUpa bhASAparyApti, 6 manane yogya manovargaNAnA pudgalone laIne, manapaNe pariNamAvIne manayogapaNe mUkavAnI zaktirUpa manaparyApti. A cha paryAptio, paryAptanAmakarmanA udaya vaDe pUrNa karAya che. je jIvo te pUrNa kare che te jIvo paryAptaka ane aparyAptanAmakarmanA udaya vaDe je jIvo te pUrI karatA nathI te aparyAptaka kahevAya che. A cha paryAptiono ekI sAthe AraMbha karAya che ane aMtarmuhUrta vaDe pUrNa thAya che. temAM AhA2paryAptine pUrNa karavAno kALa eka samaya ja che. te kevI rIte thAya? te saMbaMdhamAM prajJApanA sUtramAM nIceno pATha jaNAve che- ' AhArapajjattIe apajjattae NaM bhaMte! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, goyamA ! no AhArae aNAhArae 'tti [prajJApanA] 'he bhagavan! AhAraparyApti vaDe aparyApta jIva, zuM AhAraka che ke anAhAraka che? uttara--he gautama! AhA2ka nathI, anAhA2ka che.' te AhA25ryApti vaDe aparyApta vigrahagatimAM maLe che-hoya che. jo vaLI utpattinA kSetramAM prApta thayela paNa AhAraparyApti vaDe aparyAptaka thAya to A pramANe uttara hovo joIe--'goyamA! siya AhAra siya JaLAhAra'tti-kyAreka AhAra hoya ane kyAreka anAhAraka hoya. jema zarIra vagere paryAptionA viSayamAM kaheluM che ke--'siya AhArad siya aLAhAra 'ttiA[prajJAvanA 10gdha tti] (arthAt AhA25ryAptinA viSayamAM 'siya' zabda na hovAthI AhA25ryAptine 1. jema nALIyeranI apekSAe nAraMgI nAnI che, ane nAraMgInI apekSAe cIku nAnA che, tema pRthvIkAyika jIvomAM nathI paraMtu sUkSmabAdarapaNuM vAstavika che. 2. ahiM labdhiaparyAptanI apekSAe A hakIkata jaNAvela che. 81 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pUrNa ka2vAnI eka samayanI ja sthiti hoya che.) vaLI AhA25ryAmi sivAya pAMca paryAptio asaMkhyAta samayavALI che ane te pAMce aMtarmuhUrtamAM pUrNa thAya che. aparyAptaka to ucchvAsaparyApta vaDe aparyApta ja mRtyu pAme che, paraMtu zarIra ane iMdriyaparyApti vaDe aparyAptA maratA nathI. je kAraNathI AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhIne mare che. zarIra ane iMdriyAdi paryAptithI paryApta jIvo vaDe ja parabhavAyuSya baMdhAya che. evI rIte pUrvanI mAphaka jANavuM (6-10), 'yuviA puvI'tyAdri cha sUtro, pariLatAH--svakAyazastra (pRthvIthI pRthvI haNAya) ane parakAyazastra (pANI vagerethI pRthvI vagere haNAya) vagerethI bhinna pariNAmane prApta thayelA arthAt acitta thayelA. pRthvI vageremAM dravyathI khAtara vagerethI mizrita dravya vaDe, kALathI porasI vagere (mizrita) kALa vaDe, ane bhAvathI varNa, gaMdha, rasa ane sparzo, bIjA pariNAmapaNAe pariNata thayelA te acitta thAya che. kSetrathI to-- joyaNasayaM tu gaMtA, aNahAreNaM tu bhaMDasaMkaMtI / vAyAgaNidhUmeNa ya, viddhatthaM hoi loNAI ||28|| hariyAla maNosila, pippalI ya khajjUra muddiyA abhayA / AinnamaNAinnA, te'vi hu emeva NAyavvA / / 29 / / AruhaNe oruhaNe, NisiyaNa goNAiNaM ca gAumhA / bhUmAhAracchede, uvakkameNeva pariNAmo ||30|| 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pRthavyAdinAM pariNAmetarau 73 sUtram [nizItha mA04833-24-rU] potAnA sthAnathI laI javAtA lavaNAdi, pratidivasa krame krame AgaLa jatAM nAza pAmatAM chatAM chevaTa ekaso yojanathI u52 jatAM sarvathA acitta thAya che. have zastrapariNata thayA sivAya paNa acitta thavAnA kAraNo kahe che--1 potAnA utpattikSetrano AhAra na maLavAthI, 2 eka bhAjanamAMthI bIjA bhAjanamAM nAkhavAthI athavA eka vakhAramAMthI bIjI vakhAramAM rAkhavAthI, 3 pracaMDa vAyuthI, 4 agninA tApathI ane pa rasoDAnA dhuMvADA vagerethI lavaNAdi acitta thAya che. haratAla, maNizala, pIpara, khajura, drAkSa ane haraDe paNa lavaNanI jema acitta thAya che, paNa sAdhune AcIrNa (levA yogya) ane anAcIrNano vidhi jANavA yogya che. pIpara ane haraDe AcIrNa che ane khajura ne drAkSa vagere anAcIrNa che. haratAla vagere sarva vastuonAM sAmAnyapaNe acitta thavAnAM kAraNo kahe che--gADA, poThiyA (baLada) vagere vAhano upara caDAvatAM ane utAratAM, lavaNAdinA DhagalA vagere upara besavA vagerethI, baLado vagerenI pITha Adi zarIranI garamIthI, utpatti kSetranI bhUmino AhAra na maLavAthI ane zastranA upakramathI acitta thAya che. (28-30) pariNAmAMtara prApta thaye chate paNa pRthvIkAyiko ja kahevAya che, te mAtra acetana che. ema jo nahi mAnIe to A acetana pRthvIkAya piMDanA prayojana (upayogitA)nuM kathana kema ghaTamAna thAya? jema--'khaTTADA jevo mApha payoyAM vadhu||' ghaTTaka--pAtra vagerene ghasavAmAM 37-iTa ane lepa vage2e acitta pRthvIno sAdhuone bahudhA upayoga karavo paDe che (11), 'vaeNmi'tyAvi pAMca sUtro pUrvanI mAphaka kahevA (12-15), drani--vicitra paryAyo pAme te dravyo, jIva ane pudgalarUpa te dravyo. vivakSita pariNAmanA tyAga vaDe pariNAmAntarane prApta thayela te pariNata dravyo vivakSitapariNAmavALA ja che. je pariNAmAMtarane nahi pAmelA te apariNata dravyo. A pramANe chaThThuM dravya sUtra jANavuM (16), 'tuviSe'tyAvi. cha sUtro, gamanapaNAne pAmelA-gativALA te gatisamApannA. pRthvIkAyika vagerenA AyuSyanA udayathI je pRthvIkAyAdi vyapadezavALA vigrahagati vaDe utpattikSetramAM jAya che te gatisamApanna kahevAya che. agatisamApannajIvo to sthitivALA (je gatimAM che te ja gatimAM rahelA) che (17-21), dravyasUtramAM gati-gamanapAtra ja jANavuM, bAkInuM pUrvavat che (22), 'tuvijJA puvI'tyAri 9 sUtro, anaMtara-vartamAna samayamAM ja koIka AkAzadezamAM rahelA te ja anaMtarAvagADhako ane AkAzadezamAM je rahelAone be vagere samayo thayelA che te paraMparAvagADhako jANavA. athavA vivakSita kSetra athavA dravyanI apekSA karIne aMtarahitapaNe rahelA te anaMtarAvagADha ane bIjA aMtarasahitapaNe rahelA te paraMparAvagADha (23-28). I73 // 82 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 kAlakAzau 74 evaM zarIrasvarUpam 75 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 hamaNA ja dravyanuM svarUpa kahyuM, have dravyanA adhikArathI dravya vizeSa kALa ane AkAzadravyanI prarUpaNA kare che. duvihe kAle pannatte, taMjahA-osappiNIkAle ceva ussappiNIkAle cev| duvihe AgAse pannatte, taMjahA-logAgAse ceva alogAgAse ceva / / suu074|| (mULa) be prakAre kALa kahyo che te A pramANe--avasarpiNI ane utsarpiNI kALa. AkAza be prakAre kahyuM che, te A prabhArI- soza mane moza. // 74 // (210) kalyate-2 deg49 // 42 cha, athavA lenA 433 049 // 4 cha, athavA nij4 athavA 3eu (ast) vagereno samUDa te 14, vartanA eTale navA purANAdhirUpe niraMtara vartavuM te varNanA. para-devadattathI yajJadatta pahelo jabhyo hovAthI para kahevAya, ane apara-yajJadattathI devadatta pAchaLa utpanna thayela hovAthI apara kahevAya, evA lakSaNavALo kALa avasarpiNI ane utsarpiNIrUpe be prakArano che. be sthAnanA anurodhathI ema kahyuM, nahiM to avasthita lakSaNavALo mahAvideha tathA bhogabhUmi-yugalika kSetramAM saMbhAvita trImo meM 55 cha. 'AgAse'tti0 sarva dravyonA svabhAvAne AkAzayati-bhAhapUrva 4.51ze, dravyanA svabhAvanA lAbhamAM avasthAna (AdhAra)ne Ape te AkAza. ahiM 'A' zabda maryAdA ane abhividhivAcaka che. temAM maryAdAnA arthamAM AkAzamAM rahetA chatAM paNa bhAvo potAnA svarUpamAM ja rahe che, AkAzapaNAne pAmatA nathI, evI rIte te bhAvone potAne AdhIna na karavAthI AkAzasvarUpa thatA nathI. abhividhinA arthamAM to sarva bhAvomAM vyApaka hovAthI AkAza che. je AkAzanA dezamAM dharmAstikAya vagere dravyonI vRtti-pravRtti che te ja AkAza lokAkAza che, tethI viparIta (jemAM dharmAstikAya porenI pravRtti nathI) te Heltt2cha. 74 / / hamaNA ja loka-aloka bhedathI AkAza be prakAre kahyuM. vaLI loka, zarIravALA jIvo ane zarIrono sarvathA AzrayarUpa hovAthI nAraka vagere zarIravALA daMDaka vaDe zarIranI prarUpaNA kare che. NeraiyANaM do sarIragA pannattA, taMjahA-abbhaMtarage ceva bAhirage cev| abbhaMtarae kammae, bAhirae veubvie| evaM devANaM bhaanniyvvN| puDhavikAiyANaM do sarIragA pannattA, taMjahA-abbhaMtarage ceva bAhirage cev| abbhaMtarage kammae, bAhirage oraalige| jAva vaNassaikAiyANaM (1) / beiMdiyANaM do sarIragA pannattA, taMjahA-abbhaMtarae ceva bAhirae cev| abbhaMtarage kammae, aTThi-masa-soNitabaddha bAhirae oraalie| jAva curidiyaannN| paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do sarIragA pannattA, taMjahA-abbhaMtarage ceva bAhirage ceva, abbhaMtarage kammae, aTThimaMsa-soNiya-prahAru-chirAbaddhe bAhirae oraalie| maNussANa vi evaM-ceva (2) / viggahagaisamAvanagANaM neraiyANaM do sarIragA pannattA, taMjahA-teyae ceva kammae cev| niraMtaraM jAva vemaanniyaannN| neraiyANaM dohiM ThANehiM sarIruppattI siyA, taMjahA-rAgeNa ceva doseNa cev| jAva vemaanniyaannN| 'neraiyANaM duTThANanivvatie sarIrage pannatte, taMjahA-rAganivvattie ceva, dosanivvattie cev| jAva vemaanniyaannN| do kAyA pannattA, taMz2ahA-tasakAe ceva, thAvarakAe cev| 1. kalaNamityAdi kalasatvasaMkhyanayoH kalanaM kAla iti bhAve pratyayo gha pariccheda ityarthaH, kalyate vA paricchidyate vA yato'nena vastu, akartari ca kArake saMjJAyAM gha, kalayaMti vA paricchedayaMti vA samayAdiparyAyAstAmiti kAlaH tasmin vA sthitAn kalayaMti, samayAdikalAnAM vA samUhaH kaalH| 2. amariza prayoga cha bhATe mAratAno madhyA2 cha. 3. mA 125535 cha bhATe bhane bhano madhyAhAra che. 4. mA lAvAya che. - 83 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 zarIrasvarUpam 75 sUtram tasakAe duvihe pannatte, taMjahA- bhavasiddhie ceva, abhavasiddhie cev| evaM thAvarakAe vi' (3) / / sU0 75 / / .. (mU4) narayikone be zarIra kahela che, te A pramANe-atyaMtara zarIra ane bAhya zarIra, atyaMtara te kArpaNa ane taijasa zarIra ane bAhya te vaikriya zarIra. evI rIte devone paNa be zarIra jANavA. pRthvIkAyikone be zarIra kahela che, te A pramANe--atyaMtara ane bAhya. atyaMtara te kAmaNa zarIra ane bAhya te audArika zarIra, yAvat vanaspatikAyikone be zarIra jANavA (1), beIdriyone be zarIra kahela che, te A pramANe--atyaMtara ane bAhya. atyaMtara te kArpaNa zarIra, bAhya te asthi (hADakA), mAMsa ane rudhira vaDe joDAyela dArika zarIra, evI rIte yAvatuM caturiMdriyone be zarIra jANavA. paMcedriya tiryaMca yonikone be zarIra kahyA che, te A pramANe--atyaMtara ane bAhya, atyaMtara te kArpaNa ane bAhya te asthi, mAMsa, zoNita, snAyu (nADI), zirA (naso) thI joDAyela audArika zarIra, manuSyone paNa evI rIte be zarIra jANavA (2), vigraha (vakra) gatine prApta thayelA nairayikone be zarIra kahyA che. te A pramANe--taijasa ane kArmaNa. evI rIte AMtarA rahita (sarva daMDakamAM) yAvatuM vaimAnikone be zarIra jANavA. narayiko be sthAna (kAraNa) vaDe zarIranI utpattino prAraMbha kare che, te A pramANe-rAga ane dveSathI, yAvat vaimAnikanA daMDaka paryata ema ja jANavuM. narayikone be sthAna vaDe zarIranI nivarnanA-paripUrNatA thAya che, te A pramANe-rAga vaDe nirvanA ane dveSa vaDe nirvanA karAya che, yAvat vaimAnika daMDaka payata ema ja jANavuM. be kAyara (rAzi) kahela che, te A pramANe-trasakAya ane sthAvarakAya. trasakAya be prakAre kahela che, te A pramANe--bhavasiddhika ane abhavasiddhika. tevI ja rIte sthAvarakAyanA paNa bhavya ane abhavya be bheda jANavA (3). I7pI/ (TI0) rAma'tyAdri prAyaH sugama che, vizeSa kahe che--zaryate-pratyeka kSaNe caya (vRddhi) ane apacaya(hAni) vaDe nAza pAme che te zarIra, temaja saDavA vagerenA svabhAva vaDe anukaMpanapaNuM hovAthI zarIra. jinezvaroe te zarIra be prakAranAM kahela che, te A pramANe--atyaMtara tathA bAhya. atyaMtara-madhyamAM thayeluM te atyaMtare. A zarIranuM atyaMtarapaNuM jIvanA pradezo sAthe kSIranIranA nyAya vaDe ekIbhUta thavAthI ane bhavAMtaramAM gaye chate paNa jIvanI sAthe gatimAM tenuM mukhyapaNuM hovAthI temaja ghara vagerenI aMdaramAM rahela puruSanI jema anatizaya-jJAnavALAne apratyakSapaNuM hovAthI atyaMtarapaNuM che. tathA bAheramAM thayeluM te bAhya. enuM bAhyapaNuM to jIvanA pradezo vaDe koIpaNa zarIranA keTalAka avayavone viSe avyAsapaNuM hovAthI ane bhavAMtaramAM sAthe na javAthI atizayajJAna vagaranA jIvone paNa prAyaH pratyakSa hovAthI te bAhya zarIra che. 'ma'tti atyaMtara kArmaNazarIranAmakarmanA udayathI thavA yogya saghaLA karmonI utpanna thavAnI bhUmiAdhArarUpa che. tathA saMsArI jIvone bIjI gatine viSe javAmAM atizaya sahAyaka te zarIra kAmaNavargaNAsvarUpa che, karma e ja karmaka-kAzmaNa che. kAzmaNa zabdanuM grahaNa karavAmAM taijasazarIra paNa grahaNa karAyela che ema samajI levuM, kAraNa ke kArpaNa ane taijasa ekanA vinA bIjuM hotuM nathI arthAt te banne sadA sAthe rahe che mATe ekapaNAnI vivakSA karI che. parva TevAIi maLiyaa'tti jema narayikone be zarIra kArpaNa ane vaikriya kahela che tema asurakumAra devothI AraMbhIne vaimAnika paryata devone be zarIra hoya che. kArpaNa ane vaikriya zarIrano teone sadbhAva hoya che. ahIM covIza daMDakonI 1. atra bhA. madhye ekasmin khaNDite patre IdRzaH pATha upalabhyate-jIvakAe ceva arUviajIvakAe cev| kappai niggaMthANa vA do disAo abhigijjha..... uvaTThAvittae bhuMjittae saMvasittae kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA do disAo abhi....... paDikkamittae niMdittae garahittae visohittae akaraNayAe abbhudvittae a...... niggaMthINa vA do disAo abhigijjha apacchimamAraNatiyasaMlehaNAjhUsaNA siyAna batta...... varittA taMnada -pAnuM veva 3InuM vevAchA vIcAne mo samo sama- mAM.... A rItano pATha tuTelo che ema samajavuM. [zrI jebavijayajI saMpAdita sthAnAMga sUtramAM]. 2. eka nArakano daDaka ane devonA 13 deDakamAM be zarIra kArpaNa ane vaikriya hoya che. zeSa pRthvI vagere 10 daMDakamAM kArpaNa ane audArika zarIra hoya che. 84 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pravrajyAdiSu dize 76 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vivekSA hovAthI zeSa daMDako kahe che. 'guDhavI'tyAdri pRthvI vagere pAMca daMDakomAM to bAhyaaudArikazarIranAmakarmanA udayathI udAra pudgalo vaDe thayeluM audArika zarIra che. mAtra ekendriyonuM zarIra hADakAM vagerethI rahita hoya che. vAyukAyikonuM je vaikriyazarIra te prAyika hovAthI ahiM vaikriyanI vivakSA karI nathI (1), 'veriyA'fmatkArika hADakA, mAMsa ane rudhira vaDe baMdhAyeluM je zarIra te bAhya zarIra che. beIdriyonA audArikapaNAmAM paNa zarIranA hADakA vagere (ekendriyanI apekSAe) vizeSa che. 'pari 'tyAdri paMceMdriyatiryaMca ane manuSyone vaLI hADakAM, mAMsa, rudhira, snAyu ane zirA vizeSa che (2), bIjI rIte covIsa daMDaka vaDe zarIranI prarUpaNA kahe che-'vA'tyAdi vigrahagati-vakragati, jyAre viSamazreNImAM rahela utpattisthAna pratye javAnuM hoya che tyAre je vakragati thAya tene prApta thayela te vigrahagatisamApanna jIvo kahevAya che. teone be zarIra hoya che. ahIM taijasa ane kArmaNanA bheda vaDe vivekSA che. evI rIte covIza daMDaka jANavA. zarIranA adhikArathI zarIranI utpattine daMDaka vaDe nirUpaNa karatA kahe che-neraDyA 'nityAdi spaSTa che, paraMtu rAga-dveSathI utpanna thayela karma vaDe je zarIranI utpatti teno rAgadveSa vaDe ja vyavahAra karAya che, kAraNa ke kAryamAM kAraNano upacAra karAya che. banAva mALiyA 'tti ema yAvat vaimAnika daMDaka paryata jANavuM, zarIranA adhikArathI zarIranuM nirvartanasUtra paNa evI rIte jANavuM. vizeSa e che ke-utpatti te zarUAta mAtra ane nirvartanA te pUrNa karavuM. zarIranA adhikArathI zarIravALAnI be rAzi vaDe prarUpaNA kahe che-'vo $ANa' tyAra0 trasanAmakarmanA udayathI trAsa pAme che te trasa, teonI kAya-rAzi te trasakAya ane sthAvara nAmakarmanA udayathI sthira rahevAnA svabhAvavALA te sthAvaro, teonI rAzi te sthAvarakAya. trasa ane sthAvarakAyanI dvipaNAnI prarUpaNA mATe "tasatyAdi be sUtra sugama che (3) I7pI. pUrvanA sUtramAM zarIravALA bhavya jIvo kahyA. ahiMthI bhavya vizeSone je jema karavAne yogya che te tema be sthAnanA saMbaMdha vaDe kahe che - do disAo abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA pavvAvittae-pAINaM ceva udINaM cev| evaM muMDAvittae 1, sikkhAvittae 2, uvaThThAvittae 3, saMbhuMjittae 4, saMvasittae 5, sajjhAyamuddisittae 6, sajjhAyaM samuddisittae 7, sajjhAyamaNujANittae 8, Aloittae 9, paDikkamittae 10, niMdittae 11, garahittae 12, viuTTittae 13, visohittae 14, akaraNayAe abbhudvittae 15, AhArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjittae 16 (1) / do disAto abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINaM vA apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhUsaNAjhUsiyANaM bhattapANapaDiyAikkhittANaM pAovagatANaM kAlaM aNavakakhamANANaM viharittae, taMjahA-pAINaMceva udINaMceva (2) tU uddA viVIksa paDhano to samajo ! 2-2 .. (mU4) be dizAonI sanmukha rahIne, nigraMtho athavA nigraMthIone dIkSA devA mATe pUrva dizA ane uttara dizA kahyuM che. - evI rIte 1 loca karavA mATe, 2 zikSA ApavA mATe-zIkhavavA mATe, 3 upasthApanA (vaDI dIkSA) mATe, 4 sAthe bhojana karAvavA mATe, pa saMstAraka maMDalImAM besADavA mATe, 6 svAdhyAyanA uddeza mATe, 7 svAdhyAyanA samudeza mATe, 8 svAdhyAyanI anujJA mATe, 9 Alocana karavA mATe, 10 pratikramaNa karavA mATe, 11 aticAranI niMdA karavA mATe, 12 gaha karavA mATe, 13 chedavA mATe, 14 vizuddhi karavA mATe, 15 pharI na karavApaNAe sanmukha javA mATe, 16 yathAyogya prAyazcitta (tapakarma)ne svIkAravA mATenAM kAryo pUrva ane uttara dizA sanmukha karavA (1), be dizAonI rahIne apazcimamAraNAMtikasaMlekhanAnI ArAdhanA karanArA, bhaktapAnanA pratyAkhyAna karanArA tathA pAdapopagata 85 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pravrajyAdiSu dize 76 sUtram -jhADanI mAphaka rahelA tathA maraNanI AkAMkSA na karanArA sAdhu-sAdhvIone sthira rahevA mATe pUrva ane uttara dizA kahyuM che (2). (TI2) 'ro risAmo' rUtyAdi be dizAne aMgIkAra karIne sanmukha thaIne (kriyA karavI) kalpa che. dhana vagere graMthathI nIkaLelA-chUTelA te nigraMtho-sAdhuone athavA sAdhvIone rajoharaNa vagerenA pradAna dvArA dIkSA ApavA mATe pUrva ane uttara dizA aMgIkAra karavA kahyuM che. kahyuM che kepuvvaamuho u uttaramuho vva dejjA'havA paDicchejjA / jAe jiNAdao vA, havejja jiNaceiyAI vA // 31 // . ziva0 236 rUti] pUrva dizA sanmukha athavA uttara dizA sanmukha (gurue) devuM athavA (ziSyoe) grahaNa karavuM athavA je dizAmAM jinakevalajJAnI, mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI, caudapUrvI, dazapUrvI tathA navapUrvIo hoya te dizAmAM athavA je dizAmAM jinezvaranA caityo hoya te dizAnI sanmukha rahIne dIkSAdAnAdi devuM ane levuM. (31) 'parva'Iti jema pravrAjana (dIkSA) sUtra be dizAnA kathana vaDe kahyuM evI rIte muMDana vagere soLa sUtro paNa samajI levA. temAM 1 mastakano loca karavA mATe, 2 grahaNazikSAnI apekSAe sUtra tathA artha grahaNa karavA mATe ane AsevanazikSAnI apekSAe to pratyupekSaNa (paDilehaNa) vagere zIkhavA mATe, 3 utthApanA-mahAvratomAM vyavasthApanA karavA mATe, 4bhojanamaMDaLImAM besADavA mATe, 5 saMstAraka (saMthAro) maMDalImAM besADavA mATe, 6 sArI rIte maryAdA vaDe je bhaNAya te svAdhyAya-aMga vagere sUtro, te sUtronA 3dekhuM--udeza mATe eTale ke "yogavidhinA krama vaDe samyagU yogathI (8) A bhaNa' e pramANe upadeza karavA mATe, 7 samudekhuM-yoganI samAcArI vaDe ja A sUtra sthirapaNe paricita kara' ema kahevA mATe, 8 anujJAtuM- te pramANe tuM A sUtrane dhAraNa kare ane bIjAone te jaNAva-kahe ema kahevA mATe, 9 ga thituM-gurunI pAse aparAdhone kahevA mATe, 10 pratikramaNa karavA (pApathI pAchA haThavA) mATe, 11 nirituM-potAnI samakSa (svasAkSIe) aticAronI niMdA karavA mATe, 'savapittapachAvo niMgAva.ni. 062)tti-potAnA vartanano pazcAttApa karavo te niMdA, 12 riMtuM-gurunI samakSa aticAronI gaha karavA mATe, jaradAvi tahInAtIyameva navaraM paraprayAsA'tti-gaha paNa niMdAno ja prakAra che, paraMtu bIjAnI AgaLa prakAzita karavuM te gaha, 13 viDhiANa'tti-alaga karavA mATe, toDavA mATe, vizeSa kUTavA mATe arthAt aticAra saMbaMdhI anubaMdha (pApa)nuM vicchedana karavA mATe, 14 vizodhituM-aticArarUpI kAdavanI apekSAe AtmAne nirmaLa karavA mATe, 15 aratiyA-pharIthI nahiM karuM" evo svIkAra karavA mATe, 16 yathArTa-aticAra vagerenI apekSAe yathocitta pApano nAza karanAra hovAthI athavA prAya: cittanuM zuddha karanAra hovAthI prAyazcitta. kahyuM che pAvaM chiMdai jamhA, pAyacchittaM tu bhannae teNa / pAraNa vA vi cittaM, visohae teNa pacchittaM / / 32 / / [vyavahArabhASya 35 ti] jethI pApa nAza pAme che te kAraNathI pAyacchitu kahevAya che, athavA prAyaH aparAdhathI thayela malina citta (jIva')ne zuddha kare che tethI prAyazcitta, (30) ahiM prAyazcitta zabdanI siddhi 'pRSo hiMthI siddha thAya che. tapakarma-nirvikRtika-navI vagerene svIkAravA mATe sattaramuM sUtra kahe che--'ro rise'tya0i pazcima zabda ja amaMgalarUpa che, tethI teno parihAra karavA mATe apazcima zabda kahela che. maraNanA aMtamAM je thanArI te mAraNAMtikI, apazcima-chellI te apazcimamAraNAMtikI. jenAthI zarIra ane kaSAyAdi kSINa karAya che te saMlekhanA-tapavizeSa, te apazcimamAraNAMtikasaMkhanAnI 'sUsa'tti-sevA, sevArUpI 1. ahiM citta zabda vaDe citta ane cittavALAno abheda upacAra hovAthI jIva kahevAya che. cUrNikAra paNa tema ja kahe che 'vitta ti nIvarya vyAyA' 86 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pravrajyAdiSu dize 76 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 dharma vaDe lUsiyAjJi-temAM joDAyelAne athavA saMlekhanA vaDe phoSitAnAM--kSINa zarIravALAone, tathA jeoe bhakta (anna) ane pANInuM paccakhANa karela che teone, vRkSanI mAphaka ceSTA rahitapaNe sthira thayelAone, anazana vizeSa svIkAranArAone, maraNa kAlane nahiM icchanArAone, vivuM-rahevA mATe be dizA (pUrva ane uttara) sanmukha rahevuM kahyuM (2). ekaMdara aDhAra dizA sUtro che temAM jenI vyAkhyA karI nathI te sugama samajavA. 76ll. I bIjA sthAnakanA prathama uddezAnI TIkAno anuvAda samApta ! svAdhyAyanA viSayamAM anya dArzanikonuM maMtavya * zatapatha brAhmaNamAM svAdhyAyathI mananI ekAgratA, prakRtinA baMdhanathI mukti, ciMtAthI chuTakAro, nirmaLa buddhinI prApti, cittanI zAMti vagere aneka lAbha batAvyA che. yogazAstramAM maharSi pataMjalie svAdhyAyanI salAha ApatAM kahyuM che ke svAdhyAyanI saMpattithI paramAtmA-ISTa devatAno sAkSAtkAra thAya che. chAMdogyopaniSadamAM upadiSTa dharmanA traNa aMga yajJa, svAdhyAya ane dAnamAM svAdhyAyane pramukha sthAna Apela che. taitarIya hRtinA anusAra prAcIna kALanA vidyApIThonA kulapati potAnA pratyeka snAtakane dharma ane satyanA AcaraNanI Avazyaka AjJAnI sAthe svAdhyAyamAM pramAda na karavAnI khAsa sUcanA ApatA hatA. - zrI bhagavatI gItAmAM svAdhyAyane vANInuM tapa kahyuM che. * laoNrDa mekoLe kahyuM che ke "svAdhyAyane choDIne mane koI rAjA banAvavAnuM vicAre to huM rAjA banavAnuM pasaMda nahIM karuM.' lokamAnya tilakanuM kahevuM che ke narakamAM paNa mane zreSTha pustaka maLI jAya to huM enuM svAgata karIza. kemake jyAM te haze tyAM ApoApa svarga banI jaze. tilake kahyuM che karIyAvaramAM paNa uttama pustaka ApavuM joIe. mahAtmA gAMdhInuM kahevuM che ke jIvana naiyAmAM sArA pustako halesA samAna hoya che. nitya svAdhyAya karavuM mahAnatAnI pahelI sIDI upara paga rAkhavA jevuM che. svAdhyAyamAM pramAda karavo potAnA ja paga para kuhADI mAravA samAna che. svAdhyAya e mIThI auSadhi che jene pIvAthI manuSya amara thaI jAya che. potAnA anubhavane varNavatAM gAMdhIjIe mArA jelano anubhava" pustakamAM lakhyuM che ke viSama samayamAM pustakonA adhyayane ja mArI rakSA karI che. "zreSTha pustaka khissAmAM rAkhela arIso che." (arabI kahevata) nitya svAdhyAya karavAvALA duHkha samAna samudrathI tarI jAya che. (ma.vyAsa-suvAsa smArikA" pustaka) 0 arastue zikSAne manuSyanI manISAno vikAsa kahyo che. arthAt mAnasika zakti ane kSamatAno vikAsa. eka praznanA javAbamAM araDue kahyuM che ke zikSita ane azikSitamAM aMtara eTaluM ja che je eka jIvita ane mRta manuSyamAM che. raskine kahyuM che ke zikSAno matalaba e nathI ke je zikhavavAmAM Ave, jene ApaNe nathI jANatA. paraMtu matalaba e che ke je zikhavavAmAM Ave che tenuM ApaNe kevI rIte AcaraNa karIe. zikSA phakta akSara, bhASA ke aMkajJAna, viSayajJAna nathI. te che kAma, mana ane AtmAnI pUrNatA prApta karavAno abhyAsa. 87 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 tatrAnyatrakarmavedanaM 77 sUtram atha dvitIyasthAnakAdhyayane dvitIyaH uddezaH ahiM prathama udezakamAM dvitvaviziSTa jIva tathA ajIvanA dharmo kahyA. have bIjA udezakamAM to ddhitvaviziSTa ja jIvanA dharmo kahevAya che. A saMbaMdha vaDe prApta thayela A udezakanuM prathama sUtraje devA uDDhovavannagA' kappovavanagA vimANovavannagA cArovavanagA cAradvitIyA gatiratiyA gatisamAvanagA, tesi NaM devANaM satA samitaM je pAvekamme kajjati tatthagatA vi egatiyA vedaNaM veti, annatthagatA vi egatiyA temAM veti (2) NeraiyANaM satA samiyaMje pAve kamme kajjati tatthagatA vi egatiyA veyaNaM vedeti annatthagatA vi egatiA veyaNaM vedeti, jAva pNceNdiytirikkhjonniyaannN| maNussANaM satA samitaM je pAve kamme kajjati ihagatA vi egatitA veyaNaM veyaMti annatthagatA vi egatiyA veyaNaM veyaMti, maNussavajjA sesA ekkagamA (2) / / sU0 77 / / (mU0) je devo UlokamAM utpanna thayelA che, te be prakAre che-1 kalpapatraka--saudharmAdi devalokamAM utpanna thayelA ane 2 vimAnopapatraka-naiveyakAdimAM utpanna thayelA. bIjA paNa kahe che-cAropapatraka-jyotiSko, tenA paNa be bheda che1 cArasthitika-sthira jayotiSko, te aDhIdvIpanI bahAra che, je gatiratika-gatisamApatrako je aDhIdvIpamAM rahelA che. te devo vaDe niraMtara je pApakarma karAya che baMdhAya che te pApanA phalane devabhavamAM rahyA chatAM ja keTalAeka devo bhogave che, ane keTalAeka pApanA lane bhavAMtaramAM vede che (1), nairayikone sadA-niraMtara je pApakarma baMdhAya che te tyAM rahyA chatAM paNa keTalAeka nArako pApanA phaLane vede che. ane keTalAeka bhavAMtaramAM gayA chatAM pApanA phaLane vede che. evI rIte yAvatuM paMcedriyatiryaMco sudhI jANavuM. manuSyone sadA-niraMtara je pApakarma baMdhAya che te ahiM ja. rahyA chatAM keTalAeka manuSyo pApanA phaLane bhogave che, ane keTalAeka bhavAMtaramAM paNa pApakarmanA phaLane bhogave che. manuSyane choDIne zeSa vyaMtara, jyotiSka ane vaimAniko che te eka abhilASavALA che--samAna pAThavALA che (2). /77ll (TI) ne ve'tyAdiA sUtrano pUrve kahela sUtra sAthe saMbaMdha che. prathama udezakanA chellA sUtramAM pAdapopagamana anazana kahyuM, tenAthI keTalAeka jIvone devapaNuM prApta thAya che, te kAraNathI deva vizeSa kahevA vaDe tenA karmabaMdhana ane vedananuM pratipAdana karatA thakA kahe che-ne 'tyAdi je suro-AgaLa kahevAmAM Avaze te vaimAnika devo, anazana vagerethI utpanna thAya che, te kevA che--'saddha'tti UrdhvalokamAM utpanna thayelA te Urdhvapapatrako be prakAre che-1 kalpapapatrakosaudharmAdi devalokamAM utpanna thayelA, tathA 2 vimAnopapatrako-zaiveyaka ane anuttara vimAnomAM utpanna thayelA vimAnopapatrako kalpAtIta che. bIjA be prakAra paNa kahe che--'vArovavajha'tti patijyotiSkanA vimAno jyAM bhramaNa kare che te cAra, te samasta jyotizcakra kSetra che. kAraNa? mAtra vyutpatyarthanI apekSA karIne zabdanI pravRttinA nimittano Azraya karavAthI, temAM utpanna thayelA te cAropapatrako--jyotiSTho che. pAdapopagamana vagere karavAthI jyotiSkapaNuM prApta na thAya ema na kahevuM, kAraNa ke pariNAmavizeSathI tema paNa thAya che. jyotiSko paNa be prakAre che, te A pramANe cAra-jyotikra kSetramAM 1. bAbUvALI pratamAM te suvida paM taM--Avo pATha che, samitinI pratamAM nathI. 88 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nArakANAM gatyAgatI 78 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jeonI sthiratA che te cArasthitiko, te samayakSetra (aDhIdviIpa)thI bahAra rahenArA ghaMTAnI AkRtivALA che. tathA gamanamAM jeone rati che te gatiratiko samayakSetramAM vartanArA che. gatiratiko satata (niraMtara) gati nahi karanArA paNa hoya che, A kAraNathI gati-gamanane samiti-niraMtara kApatrI-prApta thayelA te gatisamApatrako-virAma nahi pAmanArA che. pUrvokta cAra prakAranA devone niraMtara, je pApakarma-jJAnAvaraNAdi, jIvone niraMtara baMdhakapaNuM hovAthI zriyate-baMdhAya che (A karmakatRprayoga che), te devo karmanA abAdhAkAlanuM ullaMghana thaye chate 'tatthAva'tti. 'pa' avyaya evakAra (cokkasa) arthamAM che, teno prayoga AvI rIte-tatrava-devonA bhavamAM ja, kalpAtIta devono bIjA kSetramAM gamanano asaMbhava hovAthI ahiM tatra ane anyatra zabda vaDe bhava ja artha vivaNita-icchita che; paraMtu kSetra, zayana ane AsanAdi vivakSita nathI, mATe devabhavamAM vartanArA keTalAeka devo, venA-udayarUpa vipAka(phaLa)ne anubhave che. 'annatthapAyAvi'tti devabhavathI bIjA ja bhavAMtaramAM utpanna thayelAo vedanAne anubhave che. keTalAeka to A bhava ane parabhavamAM paNa vedanAne anubhave che. bIjA keTalAeka jIvo vipAkodayanI apekSAe A bhavamAM ane parabhavamAM paNa vedanAne anubhavatA nathI, A be vikalpa sUtramAM jaNAvela nathI, kAraNa ke be sthAnakano adhikAra cAlu che (1), sUtramAM kahela be vikalpa, sarva jIvomAM covIza daMDaka vaDe prarUpaNA karatA thakA kahe che-anerA'mitya0i A sUtra prAyaH sugama che. vizeSa kahe che--'tathA yAvi mannatyayAvi' evI rIte abhilApa vaDe daMDaka, yAvatu paMcedriyatiryaMca sudhI jANavo. A kAraNathI kahe che--'nAd'tyA0i manuSyomAM vaLI abhilApa vizeSa jANavA yogya che, jema ' tAvi pUrUyA' rUti. sUtrakAra-gaNadhara mahArAjA paNa manuSya hatA, A kAraNathI parokSarUpa anAsa(dUra)nA kathanabhUta tatra' zabdane na mUkIne manuSya-sUtramAM 'rU' evA zabdano nirdeza karyo che, kAraNa ke manuSyabhavanA svIkArapaNAe pratyakSAsannavAcaka rUma zabdano viSaya che. eTalA ja mATe kahe che-pusavanA saMsA : ima'tti zeSa eTale vyaMtara, jyotiSka ane vaimAniko sarakhA abhilApavALA che. zaMkA-pahelA sUtramAM ja jyotiSka ane vaimAnika devono vivakSita artha kahela hovAthI ahiM pharIne jyotiSThAdi devonuM kathana karavA vaDe zo hetu che? samAdhAna-prathama sUtramAM anuSThAna (anazanAdi kriyA)nA phaLane dekhADavAnA prasaMga vaDe bheda (vizeSa)thI kahela che. ahIM to daMDakanA krama vaDe sAmAnyathI jaNAvela hovAthI doSa nathI. ahiM dekhAya che te te sUtramAM vizeSanuM kathana hovA chatAM paNa sAmAnyanuM kathana che, sAmAnyanA kathanamAM to vizeSanuM kathana hoya che (2). ll77l tyAM rahyA thakA vedanAne anubhave che ema kaheluM che, A kAraNathI nArakAdinI gati ane AgatinuM nirUpaNa karatA thakA kahe che neratitA dugatiyA duyAgatiyA pannattA, taMjahA-neraie neraiesu uvavajjamANe maNussehiMto vA paMciMdiyatirikkhajoNiehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se neraie NeraiyattaM vippajahamANe maNussattAe vA paMceMdiyatirikkhajoNiyattAe vA gcchejjaa| evaM asurakumArA vi, NavaraM, se ceva NaM se asurakumAre asurakumArattaM vippajahamANe maNussattAe vA tirikkhajoNiyavattAe vA gacchijjA, evaM savvadevA (1) / puDhavikAiyA dugatiyA duyAgatiyA pannattA, taMjahA-puDhavikAie puDhavikAiesu uvavajjamANe puDhavikAiehito vA NopuDhavikAiehiMto vA uvavajjejjA,secevaNaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajahamANe puDhavikAiyattAe vA NopuDhavikAiyattAe vA gacchejjA, evaM jAva maNussA (2) // sU0 78 // (mULa) narayiko be gatimAM janArA ane be gatimAMthI AvanArA kahela che, te A pramANe-narayika (narakAyunA udayavALo), narayikone viSe utpanna thayo thako manuSyomAMthI athavA paMcendriyatiyacayonikomAMthI utpanna thAya tethI nairayika, narayikapaNAne * 1. narakAyunA udayavALo te nairayika kahevAya. A pramANe jusUtranayanA abhiprAyathI dareka daDakamAM samajavuM. _ 89 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nArakANAM bhavyatvAdi 79 sUtramM choDato thako manuSyapaNAmAM athavA paMcadriyatiryaMcayonikamAM jAya. evI rIte asukumAro paNa jANavA. vizeSa kahe che--te ja asurakumAra, asurakumArapaNAne choDato thako manuSyapaNAmAM athavA tiryaMcayonikapaNAmAM jAya. evI rIte sarva devo jANavA (1), pRthvIkAyiko be gatimAM janArA ane be gatimAMthI AvanArA kahela che, te A pramANe-- pRthvIkAyika, pRthvIkAyikone viSe utpanna thayo thako pRthvIkAyikomAMthI athavA nopRthvIkAyiko (pRthvIkAyika sivAyanA) mAMthI utpanna thAya, te ja pRthvIkAyika, pRthvIkAyikapaNAne choDato thako pRthvIkAyikapaNAmAM athavA nopRthvIkAyikapaNAmAM jAya, evI rIte yAvat manuSyo jANavA (2). I78 5 (TI0) daMDaka (A sUtrapATha) sugama che, vizeSa kahe che--nArako, AdhArabhUta manuSya ane tiryaMcagatisvarUpa be gatimAM gamana che jeonuM te (nArako) be gativALA che. avidha (sImA)bhUta manuSya ane tiryaMcarUpa be gatimAMthI AvavuM che jeonuM te be AgativALA che. udayamAM Avela che nArakanuM AyuSya jene te nA2ka kahevAya che. A kAraNathI kahe che ke--'nera oratu'ffo nArakomAM ahiM uddezakramanA viparyAsathI prathama vAkya vaDe Agati kahI, 'se jeva aaN se'tti je manuSyapaNA vageremAMthI narakamAM gayelo teja A nAraka, anya nahiM. A kathana vaDe ekAMta anityapaNAnuM khaMDana karyuM. 'vippanahamALe'tti sarvathA choDato thako, ahiM bhUtakALanA bhAva vaDe nArakanuM kathana che. A vAkya vaDe gati kahI. tejaskAyiko, tiryaMca ane manuSyanI apekSAe be AgativALA che ane tiryaMcanI apekSAe eka gativALA che. A vAkyano svIkAra karIne A prakAre (utkramathI) vyAkhyAna' karyuM che. 'vaM asuranArAvi'tti nArakanI mAphaka vaktavyatA kahevI. 'navara'tti A vizeSa che--kevala paMceMdriyatiryaMcomAM utpanna thAya che ema nahi, paNa pRthvI, apu ane vanaspatimAM tenI utpatti thAya che. sAmAnyathI kahyuM che ke'me neva aaN se phatyAdri nAva tivizrva noLiyattAN vA chena'tti 'vaM sanvayeva'tti. asurakumAranI mAphaka devapadavALA bAre daMDaka kahevA. teonI ekeMdriya (pRthvI, ar ane vanaspati)mAM paNa utpatti thAya che (1), 'opuDhaviAdaMto'tti A pRthvIkAyikanA niSedhaddhAra vaDe akAyika vagere sarva grahaNa karela che, kAraNa ahIM be sthAnakanuM varNana che. nA2ka varjhane trevIza daMDakamAMthI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che. 'khopu vaviAdyattA'tti. deva ane nArakanA (14) daMDaka choDIne akAya vagere (9) daMDakamAMOM jAya che. 'vaM khAva majussa'tti. jema pRthvIkAyiko, ' uLatiyA' vigere abhilApo vaDe kahelA che evI rIte e ja abhilApo vaDe akAyika vagere manuSya paryaMtanA daMDako 'pRthvIkAyika' zabdanA sthAnamAM akAyika vagereno vyapadeza (kathana) karanArA A abhilApo vaDe kahevA. vyaMtara vagere pUrve atideza karAyela-kahevAI gayelA che (2).119211 jIvanA adhikArathI bhavyAdi vizeSaNa vaDe soLa sUtrapAThathI daMDakanI prarUpaNA kahe che-- duvihAraiyA pannattA, taMjahA - bhavasiddhiyA ceva abhavasiddhiyA ceva, jAva vaimANiyA 1 / duvihAraiyA pannattA, taMjahA - aNaMtarovavannagA ceva paraMparovavannagA ceva, jAva vemANiyA 2 / duvihAraiyA pannattA, taMjahA - gatisamAvannagA ceva AgatisamAvannagA ceva, jAva vemANiyA 3 / duvihAraiyA pattA, taMjahA - paDhamasamaovavannagA ceva apaDhamasamaovavannagA ceva, jAva vemANiyA 4 / duvihA neraiyA pannattA, taMjahA - AhAragA ceva aNAhAragA ceva, evaM jAva vemANiyA 5 / duvihAraiyA pannattA, taMjahA - ussAsagA ceva goussAsagA ceva, jAva vemANiyA 6 / duvihA neraiyA pannattA, taMjahA -saiMdiyA ceva aNiMdiyA ceva, jAva vemANiyA 7 / = 1. AgatinuM prathama vyAkhyAna ane gatinuM pachI vyAkhyAna karyuM che. 2. asurakumArathI yAvat IzAna devaloka paryaMta. 3. puddhavi zabdathI eka pRthvIno daMDaka ane noputhvI zabdathI nava daMDaka kahela che. 90 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nArakANAM bhavyatvAdi 79 sUtram duvihAraiyA pattA, taMjahA - pajjattagA ceva apajjattagA ceva, jAva vemANiyA 8 / duvihA neraiyA pannattA, taMjahA - sanni ceva asanni ceva, evaM paMceMdiyA savve vigaliMdiyavajjA, jAva vANamaMtarA (bemALiyA) 11 duriyA pattA, taMjahA - bhAsagA ceva abhAsagA ceva, evamegiMdiyavajjA savve 10 / duvihAraiyA pattA, taMjahA - sammaddiTThIyA ceva micchaddiTThiyA ceva, egiMdiyavajjA savve 11 / duvihA neraiyA pannattA, taMjahA - parittasaMsAritA ceva aNaMtasaMsAriyA ceva, jAva vemANiyA 12 / duvihA neraiyA pannattA, taMjahA - saMkhejjakAlasamayadvitIyA ceva, asaMkhejakAlasamayadvitIyA ceva, evaM paMceMdiyA egiMdiyavigaleMdiyavajjA jAva vANamaMtarA 13 / zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 duvihA neraiyA pannattA, taMjahA - sulabhabodhiyA caiva dulabhabodhiyA ceva, jAva vemANiyA 14 / duvihA neraiyA pannattA, taMjahA - kaNhapakkhiyA ceva sukkapakkhiyA ceva, jAva vemANiyA 15 / suvijJA nephyA pannattA, taMnA-parimA ceva garimA ceva, khAva vemALiyA 6 / / sU. 76 // (mULa) be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--bhavasiddhiko ane abhavasiddhiko, yAvat vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA (1), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--anaMtaropapatrako ane paraMparopapatrako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (2), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--gatisamApatrako ane agatisamApatrako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavaMt (3), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--prathamasamayopapakSako ane aprathamasamayopapatrako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (4), (vigrahagativALA) be prakAre nairayiko kahyA che, te A pramANe--AhArako ane aAhArako, evI rIte yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (5), be prakAre nairayiko kahyA che, te A pramANe--ucchvAsako ane no ucchvAsako (ucchvAsa-paryApta vaDe aparyAptA), yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (6), be prakAre nairayiko kahyA che, te A pramANe--sendriyo (iMdriya sahita) ane aniMdriyo (iMdriya rahita, iMdriyaparyApti vaDe aparyAptaka) yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (7), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--paryAptako ane aparyAptako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (8), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--saMzI ane asaMjJI, evI rIte (ekendriya ane vikaladriya varjIne) sarva paMceMdriya yAvat vyaMtara' sudhI (vaimAnika sudhI) daMDakomAM babbe bheda jANavA (9), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--bhASako ane abhASako, evI rIte ekeMdriya varjIne badhA daMDakomAM babbe bheda jANavA (10), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--samyagdRSTiko ane mithyAdRSTiko, evI rIte ekedriya varjIne sarva daMDakomAM babbe bheda jANavA (11), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe-- parittasaMsAriko ane anaMtasaMsAriko, yAvat vaimAnika daMDaka paryaMta babbe bheda jANavA (12), be prakAre nairiyako kahelA che, te A pramANe--saMkhyAta kALasamayanI sthitivALA ane asaMkhyAta kALasamayanI sthitivALA, evI rIte ekeMdriya ane vikaleMdriya varjIne paMcadriya yAvat vyaMtara paryaMta babbe bheda jANavA (13), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--sulabhaboSiko ane durlabhaboSiko, yAvat vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA (14), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--kRSNapAkSiko ane zuklapAkSiko, yAvat vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA (15), be prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe--carama--chellA (narakanA bhavanI apekSAe) bhavavALA ane 1. vyaMtara paryaMta daMDakamAM saMzI ane asaMzI banne jAya che, tenI apekSAe asaMzIpaNuM hoya che, paraMtu jyotiSka ane vaimAnikamAM asaMzIpaNuM hotuM nathI. (temANiyA) pATha je mUlamAM lIdhela che te manaparyAsi vaDe jyAM sudhI aparyApta hoya che tyAM sudhI asaMzI gaNela che. 91 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nArakANAM bhavyatvAdi 79 sUtram acarama-jeono chello bhava nathI te, yAvatu vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA (16). I79 (TI) soLa daMDaka (sUtra)mAM bhavyadaMDaka sugama che (1), anaMtaradaMDakamAM 'a Mtara'tti. eka jIvanI sAthe bIjA jIvo aMtara vinA (te ja samayamAM) utpanna thayelA te anaMtaropapatrako ane pUrvoktathI viparIta rIte (eka pachI eka, bhinna bhinna samaye) utpanna thayelA te paraMparopapatrako. athavA vivakSita deza (kSetra)nI apekSAe je aMtara rahitapaNAe utpanna thayelA te anaMtaropapatrako ane vivakSita dezamAM paraMparAe utpanna thayelA te paraMparopapatrako (2), gatidaMDakamAM gatisamApatrako-narakamAM jatA ane bIjA narakamAM gayelA te agatisamApatrako, athavA nArakapaNAne prApta thayelA te gatisamApannako ane jeNe narakagatinuM AyuSya bAMdhyuM che te dravyanArako agatisamApatrako che. athavA calatva ane sthiratvanI apekSAe kramazaH gatisamApannako ane agatisamApannako jANavA (3), prathamasamayadaMDakamAM 'padame'tyAdi. jeone utpanna thaye prathama samaya thayela che te prathamasamayopapatrako ane tethI judA (be vagere samayanA utpanna thayelA) te aprathamasamayopapatrako (4), AhAradaMDakamAM AhArako hamezAM hoya che, anAhArako to vigrahagatimAM eka samaya athavA be samaya sudhI hoya che. je trasanADImAM maraNa pAmIne trasanADImAM ja utpanna thAya che tenI apekSAe A hakIkata jANavI. anyathA-bIjI rIte traNa samaya paryaMta anAhAraka hoya che (5), ucchvAsadaMDakamAM je zvAsocchvAsa le che te ucchvAsako, te ucchvAsaparyApta vaDe paryAptako ane tethI bhinna ucchvAsaparyApta vaDe aparyAptako te novAsako (6), iMdriyadaMDakamAM iMdriyaparyApta vaDe paryAptako te seMdriyo ane iMdriyaparyApti vaDe aparyAptA te aniMdriyo (7), paryAptadaMDakamAM paryAptanAmakarmanA udayathI paryAptA che ane aparyAptanAmakarmanA udayathI aparyAptA che (8), saMzIdaMDakamAM mana:paryAti vaDe paryAptako te saMzI--saMjJAvALA ane mana:paryApta vaDe aparyAptako te asaMzI che. 'chyuM patti'ityAri. eTale ke jema nArako saMjJI ane asaMzInA bheda vaDe kahelA che tema, 'vaM vileMdriyavapna'tti vikala-aparipUrNa saMkhyAviziSTa indriyo che jeone te vikaleMdriyone (pRthvI vagere, hrIMdriya, tradriya ane caturiMdriyo) varjIne covIza daMDakamAM je bIjA paMceMdriyo asura vigere hoya che te sarvane saMzI ane asaMzIpaNAe kahevA, arthAt chelluM daMDaka--jJAva vemALiya'tti. yAvat vaimAnika daMDaka paryaMta paNa evI rIte ja kahevA. koI pratamAM 'gAva vALavaMtariya'tti. evo pATha che, tyAM A pramANe artha samajavo asaMjJIomAMthI nArakAdipaNAe utpanna thAya che te asaMzIo ja [aparyApta avasthAmAM] kahevAya che, ane asaMzIo nArakAdithI AraMbhIne yAvat vyaMtara sudhImAM utpanna thAya che paraMtu jyotiSka ane vaimAnikone viSe utpanna thatA nathI. teone asaMzIpaNAno abhAva hovAthI teonuM ahiM grahaNa karela nathI (9), bhASAdaMDakamAM bhASAparyAptinA udayamAM bhASako che ane bhASAparyAminI aparyAptaka avasthAmAM abhASako che. ekeMdriyone bhASAparyApti nathI tethI kahe che--'dhvani'tyAdri (10), samyagdRSTidaMDakamAM ekeMdriyone samyaktva nathI, hrIMdriyo vagerene to sAsvAdana samyaktva hoya, parantu eTalA mATe kahyuM che ke--'piiyavannA savva'tti (11), saMsAradaMDakamAM saMkSipta-thoDA bhavavALA te parIttasaMsAriko ane anaMtabhavavALA te anaMtasaMsAriko (12), sthitidaMDakamAM kALa zabdano artha kALo varNa paNa hoya, samaya zabdano artha AcAra paNa thAya, parantu ahiM kAlarUpa samaya te kALasamaya, varSanA pramANathI saMkhyA karavA yogya che. saMkhyAta kALasamayarUpa sthiti (rahevuM) che jeonI te saMdhyeyakALasamayasthitiko daza hajAra varSa vagere sthitivALA, bIjA palyopamanA asaMkhyeyabhAgAdi sthitivALA te asaMkhyeyakAlasamayasthitiko jANavA. 'saMvignAnavidya'tti evo pATha paNa koI pratamAM che, paNa te sugama che. 'mi'tti A pramANe nArakanI mAphaka be prakAre sthitivALA daMDako kahyA. zuM badhA ya daMDako kahyA? e praznanA javAbamAM kahe che ke--ema 1. sAmAnya jIvanI apekSAe A kathana che. 2. A vyAkhyA sAmAnya prakAre che, kAraNa ke aparyAptanAmakarmanA udayavALA (labdhiaparyAptaka) nA2ka ane devamAM saMbhave nahi ane prastuta sUtramAM 'nAva vemALiyA' kahela che, mATe ahi ema jaNAya che ke je jIvoe svayogya paryAti pUrNa karela nathI evA karaNaaparyApta jIvonI apekSAe nAraka ane devo aparyApta hoya che. athavA karaNaaparyAsikAlamAM paNa aparyAptanAmakarmano udaya hoya ema saMbhave che. 92 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddeza 2 samudghAtavaikriyetarato'vadhiH dezasarvataH zabdAdyA 80 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 nahi, paNa ekeMdriya ane vikalaiMdriyone varjIne asura vagere paMcedriyo kahyA, kAraNa ke ekaeNkriyAdinI to bAvIza hajAra varSa vagere saMkhyAtakAlanI sthiti che. paMceMdriyo paNa zuM badhA ya kahyA? A zaMkAno javAba Ape che ke ema nahiM, phakta vyaMtara paryata (narakathI vyaMtara sudhInA paMcedriyo), eo ja ubhaya sthitivALA (saMkhyAta ane asaMkhyAtakALanI sthitivALA) hoya che. jyotiSka ane vaimAniko to asaMkhyAtakALanI sthitivALA ja hoya che (13), bodhidaMDakamAM bodhi-jainadharmanI prApti sulabha che jeone te sulabhabodhiko, ane jainadharmanI prApti durlabha che jeone te durlabhaboviko (14), pAkidaMDakamAM zuklavizuddhapaNAthI je pakSasvIkAra te zuklapakSa, te vaDe je vicare che te zuklapAkSiko. zuklapaNuM to kriyAvAdIpaNAe che. kahyuM che -kiriyAvAI bhavve No abhavve sukkapakkhie No kiNhapakkhie-yAvahI bhavya soya che, 59 / samaya hotA nathI, (tema) zuklapAkSika hoya che paNa kRSNapAkSika hotA nathI. athavA zuklono-AstikapaNAe vizuddhono, je pakSa-samUha te zuklapakSa, temAM thayelA te zuklapAkSiko, ane tenAthI viparIta pakSavALA te kRSNapAliko (15), caramadaMDakamAM jeone te nArakAdi chello bhava hoya arthAt pharIthI te nArakAdimAM utpanna nahiM thAya, kAraNa ke mokSe javAthI te carama kahevAya che ane bIjA eTale jene pharIthI nArakAdimAM upajavuM che te acarama kahevAya che (16). evI rIte zarUAtathI aDhAra daMDako kahevAyA. 78 // pUrvanA sUtramAM vaimAniko carama ane acaramapaNAe kahevAyA, teo avadhi vaDe adholoka vagerene jANe che, tethI tenA jANavAmAM AvatAM jIvanA be prakAra varNave che- dohiM ThANehiM AyA ahelogaM jANai pAsai, taMjahA-samohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai, asamohateNaMceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai, Adhohi samohatAsamohateNaMceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai 1 / evaM tiriyalogaM 2, uDDalogaM 3, kevalakappaM logaM 4 / / dohiM ThANehiM AyA adhologaM jANai pAsai, taMjahA-viuvviteNa ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai, aviuviteNaM ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai, Ahodhi viubviyAviuvviteNa ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai 1 / evaM tiriyalogaM 2, uDDalogaM 3, kevalakappaM logaM 4 / dohiM ThANehiM AyA saddAiM suNei, taMjahA-deseNa vi AyA saddAiMsuNei, savveNa vi AyA saddAiM suNei 1, evaM .rUvAI pAsai 2, gaMdhAI agghAti 3, rasAiM AsAdeti 4, phAsAiM paDisaMvedeti 5 / dohiM ThANehiM AyA obhAsai, taMjahA-deseNa vi AyA obhAsai,savveNa vi AyA obhAsati / evaM pabhAsati 2, vikuvvati 3, pariyAreti 4, bhAsaM bhAsati 5, AhAreti 6, pariNAmeti 7, vedeti 8, nijjareti 9 / dohiM ThANehiM deve saddAiM suNei, taMjahA-deseNa vi deve saddAiM suNeti, savveNa vi deve saddAiM suNei 1, jAva nijjareti 14 / maruyA devA duvihA pannattA, taMjahA-egasarIrI ceva bisarIrI ceva 1, evaM kinnarA 2, kiMpurisA 3, gaMdhavvA 4, NAgakumArA 5, suvanakumArA 6, aggikumArA 7, vAyukumArA 8 / devA duvihA pannattA, taMjahA-egasarIrI ceva bisarIrI ceva // suu080|| / / biTThANassa bIo uddesao sammatto 2 - 2 / / (mULa) be sthAna vaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che, te A pramANe--samuddhAta karavArUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane te jANe che-dekhe che, samudyAta na karavArUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che-dakhe che. yathAavadhijJAnI samudyAta Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddeza 2 samudghAtavaikriyetarato'vadhiH dezasarvataH zabdAdyA 80 sUtram karavA vaDe ane samudyAta na karavArUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che (1), evI rIte tiryalokane (2), Urdhvalokane (3) ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che-dekhe che (4). be sthAna vaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che, te A pramANe--karela vaikriya zarIrarUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che, na karAyela vaikriya zarIrarUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che, yathAvadhijJAnI kRtavaikriya zarIra ane akRtavaikriyazarIrarUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che (1), evI rIte tiryalokane (2), Urdhvalokane (3) ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che-dekhe che (4). be sthAna vaDe AtmA zabdone sAMbhaLe che, te A pramANe- dezathI AtmA zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI AtmA zabdone sAMbhaLe che (1), evI rIte dezathI ane sarvathI rUpone dekhe che (2), gaMdhone suMghe che (3), rasone AsvAde che (4), ane sparzIne anubhave che (5). be sthAna vaDe AtmA dIpe (prakAza) che, te A pramANe--dezathI AtmA dIpe che ane sarvathI dIpe che (1), evI rIte AtmA dezathI ane sarvathI vizeSa dIpe che (2), vidurvaNA kare che (3), paricAraNA (maithuna) seve che (4), bhASA bole che (5), AhAra kare che (6), pariNAmane pamADe che (7), anubhave che (8), ane nirjarA kare che-tyAga kare che (9). be sthAna vaDe deva zabdone sAMbhaLe che, te A pramANe--dezathI deva zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI deva zabdone sAMbhaLe che (1) yAvatuM nirjara che (14), marutu (lokAMtika deva vizeSa) devo be prakAre kahelA che, te A pramANe-eka zarIravALA (kArpaNa zarIravALA) ane be zarIravALA (kArpaNa ane vaikriya zarIravALA) (1), evI rIte kinnaro (2), jhiMpuruSo (3), gaMdharvo (4), nAgakumAro (5), supa(va)rNakumAro (6), agnikumAro (7) ane vAyukumAro babbe prakAre che (8). devo be prakAre kahelA che. te A pramANe--eka zarIravALA ane be zarIravALA. coll (TI) 'vahI'tyAdi cAra sUtranI vyAkhyA karatAM kahe che ke-Atmagata be sthAna-prakAra vaDe jIva adholokane avadhijJAna vaDe jANe che ane avadhidarzana vaDe dekhe che. 'samavana' vaikriyasamudyAtagata svabhAva vaDe athavA anya samuddhAtagatasvabhAva vaDe, ane bIjI rIte samudyAta na karavArUpa svabhAva vaDe. e ja vyAkhyA kare che--'kahoDI'tyAdi je prakAre avadhi che jene te yathAvadhi (prAkRta zailIthI AdimAM dIrghapaNuM karela che) athavA paramAvadhithI adhovartI (nyUna) avadhi che jene te adhoavadhi AtmA-niyata kSetra viSayavALo avadhijJAnI kyAreka samavahata ane kyAreka asamavahata evI rIte be svabhAva vaDe jANe chedekhe che. na'tyAdri pavaIma'ttijema adholoka samavahata ane asamavahata be prakAra vaDe avadhijJAnanA viSayapaNAe kahela che. evI rIte tiryaMnloka vagere paNa jANavA. tiryagUloka sUtra, Urdhvaloka sUtra ane kevalakalpa sUtra sugama che. vizeSa kahe che--kevala-paripUrNarUpa potAnA kAryanA sAmarthyathI kalpa-kevalajJAnanI jema athavA paripUrNapaNAe kevalajJAna sadRza, athavA kevakalpa-siddhAMtazailIe paripUrNa loka (cauda rAjalokarUpa) ne jANe che-dekhe che (2-4). vaikriyasamudyAta pachI vaikriya zarIra hoya che, A hetuthI vaikriyazarIrano Azraya karIne adholoka vagerenA jJAnane viSe be prakAra kahe che--'roTI' tyAre A cAra sUtro sugama che. vizeSa kahe che-vivvipavi'tti karela vaikriyazarIra vaDe jANe che-dekhe che (1-4). jJAnanA adhikAramAM ja A bIjo prakAra kahe che rohI'tyAdri pAMca sUtro, sevi'tti dezathI-eka kAnano upaghAta (vinAza) hote chate eka kAnathI sAMbhaLe che, athavA sarvathI-na haNAyela zrotredriyavALo, athavA je saMbhinnazrota nAmanI labdhivALo (muni) te badhI Idriyo vaDe sarvathI sAMbhaLe che. A hetuthI sarvathI kathana karAya che (1), 'ravami'tti jema deza ane sarvathI zabdone kahyA tema rUpAdine paNa jANI levA. vizeSa e ke-jIbhanA dezano prasutyAdi doSa vaDe upaghAta (harakata) thavAthI dezathI AsvAda (khAya) che ema jANavuM (2-5), zabdazravaNa vagere jIvapariNAmo kahyA, tenA prastAvathI tenA pariNAmotarone kahe che- 1. jIbha jaDa thaI javA vagerethI jJAnataMtu kriyArahita thAya che. 94 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddeza 2 samudghAtavaikriyetarato'vadhiH dezasarvataH zabdAdyA 80 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 'lohI'tyAri. nava sUtro sugama che. vizeSa e ke--avabhAsate-khadyota (khajuA)nI mAphaka dezathI dIpe che ane dIvAnI mAphaka sarvathI dIpe che. athavA dezathI phaDakAvadhijJAnI' jANe che ane sarvathI atyaMtarAvadhijJAnI? jANe che (1), 'mi'tti deza ane sarvathI vizeSataH dIpe che (2), dezathI hAtha vagerenuM vaikriya ka2vA vaDe ane sarvathI--saMpUrNa za2I2nuM vaikriya ka2vA vaDe vikrvaNA kare che (3), 'pariyArepha'tti dezathI manoyoga vageremAMthI koIpaNa eka yoga vaDe ane sarvathI traNa yoga vaDe maithunane seve che (4), dezathI jIbhanA samabhAga vagerethI ane sarvathI samasta tAlu vagere sthAna vaDe bhASAne bole che (5), dezathI mAtra mukha vaDe ane sarvathI oja AhAranI apekSAe (sarva Atmapradeza vaDe) AhAra kare che (6), AhArane ja pariNamAve che. khala, rasanA vibhAga vaDe bhaktAzaya (hojarI)nA bhAgane baroLa vagere vaDe ruMdhavAthI dezathI ane plIha vagerethI ruMdhela na hovAthI sarvathI (7), dezathI hAtha vagere avayava vaDe anubhave che ane sarvathI avayava vaDe AhAra saMbaMdhI pariNAmane prApta thayela pudgalone iSTa ane aniSTa pariNAmathI anubhave che (8), AhAra karelA, pariNamelA ane anubhavelA AhAranA pudgalone dezathI apAna (gudAsthAna) vage2ethI ane sarvathI saMpUrNa za2I2 vaDe prasveda (parasevA)nI jema nirjare che-tyAga kare che (-) A cauda sUtro vivakSita viSayavastunI apekSAe levA. temAM deza ane sarvanI yojanA A pramANe samajavI. jema dezathI paNa vivakSita zabdomAMthI keTalAeka zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI samastapaNe badhA zabdone sAMbhaLe che (1), evI rIte rUpa vagerene paNa dezathI ane sarvathI jANI levuM (pa), tathA (zabdAdi) vivakSita vastune deza athavA sarvathI prakAze che (6), vizeSa prakAze che (7), evI rIte vipurvaNA saMbaMdhI vastune vikrvaNA kare che (8), paricAraNA yogya srIzarIrAdi pratye paricAraNA seve che (9), kahevA yogya zabdanI apekSAe dezathI bhASAne bole che (10), sarvathI bhojana yogya vastune khAya che (11), AhArane pariNamAve che (12), vedavA yogya karmane anubhave che (13), dezathI athavA sarvathI evI rIte nirjare paNa che (14), deza ane sarva vaDe sAmAnyathI sAMbhaLavuM vagere kahyuM, vizeSa vivakSAmAM devonuM pradhAnapaNuM hovAthI teone AzrayIne te (zabdAdi) kahe che--'rohI'tyAri. e paNa vivakSita zabdAdi viSayanI apekSAe cauda sUtra dezathI athavA sarvathI levA. A hamaNA ja kahela bhAvo zarIra hoya to ja saMbhave che, A kAraNathI devonuM pradhAnapaNuM hovAthI devonA ja zarIranuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-'maru'tyAvi. A ATha sUtra sugama che. vizeSa kahe che--maruta devo lokAMtika deva vizeSa che. kahyuM che ke- sArasvatA 1 ditya 2 vahanya 3 ruNa 4 garddatoya 5 tuSitA 6 'vyAbAdha 7 maruto 8 'riSThA 9 zceti0 [ tattvA0 a.4, sU. 26] te devo eka zarIravALA hoya che, kAraNa ke vigrahagatimAM kArpaNa zarIra che, tyAra pachI vaikriyabhAvathI be zarIravALA hoya che, banne zarIrano samAhAra-ekatrIbhUta be zarIra, te che jeone te be zarIravALA, athavA bhavadhAraNIya (mULa) ja zarIra jyA2e hoya tyAre eka zarIra, jyAre uttaravaikriya kare tyAre be zarIra hoya che. kinnara, kiMpuruSa ane gaMdharva e traNa vyaMtaro che ane nAgakumArAdi cAra bhavanapatio che. amuka saMkhyAmAM bhedanuM grahaNa karela che te bIjA bhedone batAvanAra che, paraMtu bIjAno niSedha karavA mATe nathI. sarva jIvone vigrahagatimAM eka zarIrapaNAnI ane vigrahagati sivAyanA samayamAM be zarIrapaNAnI prApti hovAthI sAmAnyataH kahe che--'revA tuviSe'tyA.i sugama che. II80 II bIjA sthAnanA bIjA uddezAnI TIkAno anuvAda samApta II 1. oraDAnA jALiyAthI aMtarita rahela dIpakanI prabhAnA nIkaLavAnI samAna phaDDakAvadhijJAna kahevAya che. te phaDako eka jIvane kSayopazamanI vicitratAthI saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA hoya che. A jhuko, manuSya ane tiryaMca avadhijJAnIne hoya che. 2. jIvane sarvataH aMta2rahita eka sarakhuM jJAna hoya te atyaMtarAvadhi jANavuM. vizeSa jijJAsue vizeSAvazyakanI TIkA jovI. 95 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 bhASAzabdAdi 81 sUtram atha dvitIyasthAnakAdhyayane tRtIyaH uddezaH bIjo udezaka kahyo, have trIjAno AraMbha kare che. trIjA udezakano bIjA udezakanI sAthe saMbaMdha che. anaMtara uddezakamAM jIva-padArtha aneka prakAre kahyo, trIjA udezakamAM to jIvane sahAya karanAra puladharma, jIvadharma, kSetra ane dravyarUpa padArthanI prarUpaNA kahevAya che. A saMbaMdhane darzAvatA A udezakanA pahelA ATha sUtra nIce pramANe duvihe sadde pannatte, taMjahA-bhAsAsadde ceva NobhAsAsadde ceva 1 / bhAsAsadde duvihe pannatte, taMjahA-akkharasaMbaddhe ceva NoakkharasaMbaddhe ceva 2 / NobhAsAsadde duvihe pannatte, taMjahA-Aujjasadde ceva NoAujjasadde ceva 3 / Aujjasadde duvihe pannatte, taMjahA-tate ceva vitate ceva 4 / tate duvihe pannatte, taMjahA-ghaNe ceva jhusire cev5|evN vitate'vi 6 / NoAujjasadde duvihe pannatte, taMjahA-bhUsaNasadde ceva nobhUsaNasadde ceva 7 / nobhUsaNasadde duvihe pannatte, taMjahA-tAlasadde ceva lattiAsadde ceva / dohiM ThANehiM sahuppAte siyA, taMjahA-sAhannatANa ceva puggalANaM sahuppAe siyA, bhijjatANa ceva poggalANaM sadukhAsiyA //sU0 8. (mULa) be prakAre zabda kahela che, te A pramANe-bhASAzabda-tAla ane jIbhanA saMbaMdhathI bolAto ane nobhASAzabda- bhASAzabdanA jevo (1), bhASAzabda be prakAre kahela che, te A pramANe--akSaranA saMbaMdhavALo ane akSaranA saMbaMdha vagarano (2), nobhASAzabda be prakAre kahela che, te A pramANe-Atodya-tADana karavAthI thayela zabda ane noAtodyatADana vagara thayela zabda (3), Atoghazabda be prakAre kahela che, te A pramANe--tata (vINA) vagereno ane vitatacAmaDAthI maDhela ane taMtrI rahitano (4), tata paNa be prakAre kahela che, te A pramANe--ghana ane suSira-poluM (5), ema vitata paNa be prakAre che (6), noAtogha zabda be prakAre che, te A pramANe-bhUSaNazabda--jhAMjhara vagere bhUSaNano zabda ane nobhUSaNazabda-bhUSaNa sivAyano (7), nobhUSaNazabda be prakAre che, te A pramANe--tAlajanya zabdahAthanA tAlathI thayela te tAlazabda ane latti (kAMsIno) zabda (8), be sthAna (kAraNa) vaDe zabdonI utpatti thAya, te A pramANe-ekatrita thatAM athavA tADanA karAtAM pudgalothI zabdonI utpatti thAya, ane bheda thatAM eTale cIrAtAM pudgalothI zabdonI utpatti thAya. 81// (TI0) A sUtrano pUrva sUtranI sAthe nIce pramANe saMbaMdha che-ahiM bIjA uddezakanA aMtya sUtramAM devonA zarIranuM nirUpaNa karyuM paNa te zarIravALA to zabdAdinA grAhaka hoya che, mATe ahiM prathama zabdanuM nirUpaNa karAya che. A pramANe saMbaMdhanI vyAkhyA sugama che, vizeSa e ke bhASAzabda-bhASAparyAptinAmakarmanA udayathI prApta thayela jIvano zabda, ane bIjo nobhASAzabda (1), akSarasaMbaMdha-akSaranA uccAravALo ane bIjo noakSarasaMbaMdha-akSaranA uccAra vagarano (2), Atodya-Dhola vagereno je zabda te Atogha zabda ane noAtodya-vaMza (vAMsaDA) vagerene phADavAthI thayela zabda te noAtogha zabda (3), taMtrI temaja carma vagerethI baMdhAyela je Atodya te tatazabda (4), te kiMcit ghana (nibiDa), jema piMjanika (pIMjaNa) vagere, ane kAMIka zuSira (pokaLa), jema vINA, paTa vagere, tenAthI utpanna thayela je zabda te ghana ane zuSira kahevAya che (5), vitatatatathI vilakSaNa (bhinna), taMtrI vagerethI rahita, te vitata paNa bhANaka thALI) vagere vAjiMtranI jema ghana ane kAlA' vagere vAjiMtranI jema 1. raNazIMgaDuM, zaraNAi, bherI vagere 96. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 pudgalabhedAdiH 82-83 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 zuSira, tenAthI utpanna thayela vitatazabda te ghana ane zuSira kahevAya che. cothA sthAnakamAM paNa pharIne e ja kahevAmAM Avaze. tataM viNAdikaM jJeyam, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi vaMzAdi zuSiraM matam / / 33 / / * tata te vINAdi vAjiMtra jANavA ane vitata te paTAha (Dhola) vagere jANavA. ghana te kAMsyatAla vagere ane zUSira te vaMza (4iewii) vagaire 4 cha. (33) e pramANe vivakSAnA pradhAnapaNAthI virodha mAnavo nahiM (6), bhUSaNa-nupUra (jhAMjhara) vagere ane nobhUSaNa-ghareNAthI 99 (7), tAsa-statAla (4thI tAva mAvo ta) bhane 'lattiya'tti0 sit-sisIsI, te maataa5||me mA vivakSita nathI. athavA 'lattiyAsadde'tti0 pATu prahArathI theyesa 206 (8). 206na ho yA, ve mAthI 206na124Anu ni3555 12vA mATe ch-'dohii'tyaadi029| 3 zanI utpatti thAya che.sAthe (meNA) yayeA pusalono-pAyAbhUta za06no utpAda thAya, athavA sAmasAme AghAta pAmavAthI zabdanI utpatti thAya che. (paMcamI vibhaktinA arthamAM chaThThI che.) jema ghaMTA ane lAlA (lolaka)nI jema bAdara pariNAmane pAmela pudgalonA saMghAtathI zabda utpanna thAya che, evI rIte vAMsanA vibhAganI jema bhidhamAna-phADatA-vibhAga karatA zabdanI utpatti thAya che. '81// have pudgalanA saMghAta ane bhedanA kAraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahe chedohiN ThANehiM poggalA sAhaNNaMti, taMjahA-saiMvA poggalA sAhannati, pareNa vA poggalA sAhannati 1 / dohiM ThANehiM poggalA bhijjaMti, taMjahA-saI vA poggalA bhijjati, pareNa vA poggalA bhijjati 2 / dohiM ThANehiM poggalA paripaDaMti, taMjahA-saI vA poggalA paripaDaMti pareNa vA poggalA paripADijjati 3, evaM parisaDaMti 4, viddhassaMti [vidvaMsaMti] 5 / duvihA poggalA pannattA, taMz2ahA-bhinnA ceva abhinnA ceva 1 / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-bheuradhammA ceva nobheuradhammA ceva / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-paramANupoggalA ceva noparamANupoggalA ceva 3 / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-suhumA ceva bAyarA ceva 4 / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-baddhapAsapuTThA ceva nobaddhapAsapuTThA ceva 5 / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-pariyAdita cceva apariyAdita cceva 6 / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-attA ceva aNattA ceva 7 / duvihA poggalA pannattA, taMjahA-iTThA ceva aNiTThA ceva 8, evaM kaMtA 9, piyA 10, maNunnA 11, maNAmA 12 / / sU0 82 / / duvihA saddA pannattA, taMjahA-attA ceva aNattA ceva 1, evamiTThA jAva maNAmA 2-6 / duvihA rUvA pannattA, taMjahAattA ceva aNattA ceva 1, jAva maNAmA 2-6 / evaM gaMdhA, rasA, phAsA, evamekkakke cha AlAvagA bhANiyavvA 1330 / / sU0 83 / / (mULa) be kAraNa vaDe pugalo ekaThA thAya che-baMdhAya che, te A pramANe-potAnI meLe visasAsvabhAva vaDe pudgalo baMdhAya cha athv| 52-olan (prayoga) 43 yuddAmo pAya cha (1), 129 // 43 purAno meya-ge. thAya cha, te // pramANe potAnI meLe ane bIjA vaDe pudgalo judA thAya che (2), be kAraNa vaDe pudgalo saDe che, te A pramANe-potaanii bhaNe purAho cha athaquallan 43 pugiyo sa3 cha (3), mevI zata 53 cha (4), vidhvaMsa-vinAza pAme che (5). be prakAre pudgalo kahelA che, te A pramANe judA thayelA ane judA na thayelA (1), be prakAre pudgalo 1. moya samitinI pratama parisADijjati mevo 6 che. 97 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 pudgalabhedAdiH 82-83 sUtre kahelA che, te A pramANe-potAnI meLe bhedAya evA svabhAvavALA ane na bhedAya evA svabhAvavALA (2), be prakAre pudgalo kahelA che, te A pramANe-paramANupudgalo ane nAparamANupudgalo (skaMdho) (3), be prakAre pudgalo kahelA che, te A pramANe sUkSmapugalo cAra sparzavALA ane bAdarapugalo ATha sparzavALA (4), be prakAre pudgalo kahelA che, te A pramANe sArI rIte majabUta baMdhAyelA ane mAtra sparza karAyelA (5), be prakAre pugalo kahelA che, te A pramANe-payayAtIta-pUrvanA paryAyane choDelA ane aparyAyAtIta-pUrvanA paryAyane nahi choDelA (6), be prakAre pudgalo kahelA che te A pramANe--jIvoe parigrahapaNe svIkArelA te AttA ane jIvoe parigrahapaNe . nahi svIkArelA te anAttA (7), be prakAre pudgalo kahelA che, te A pramANe--ISTapudgalo ane aniSTapudgalo (8), evI rIte kAnta pudgalo (9), priya pudgalo (10), manojJapulo (11) ane manane priya te maNAmA. tethI viparIta akAMta vagere jANavA (12). l82/l be prakAre zabdo kahelA che, te A pramANe-jIve grahaNa karelA ane jIve grahaNa nahi karelA (1), ema ISTa, kAMta vigere zabdo yAvat maNAmA parvata, pratipakSe aniSTa vagere sahita jANavA (2-6). be prakAre rUpa kahela che, te A pramANe-jIva vaDe grahaNa karAyela ane jIva vaDe grahaNa nahi karAyela (1), evI rIte yAvatuM maNAmA sudhI babbe bheda jANavA (2-6). evI rIte gaMdha, rasa ane sparzanA babbe bheda jANavA. evI rIte ekaeNkamAM cha AlApako kahevA (13-30). ll8all (TI0) 'roTI'tyAdi pAMca sUtro sugama che. vizeSa e che ke- svayaM ve'tti svabhAvathI jema vAdaLA vagerene viSe pugalo saMbaMdhavALA thAya che tema, (A karmakatRprayoga che.) 'paNa vA' tathA puruSa Adi vaDe pudgalo saMbaMdhavALA karAya che. (A sakarmakaprayoga che) (1), evI rIte bhedAya che-judA paDe che (2), tathA parvatanA zikharathI jema paDe che tema pugalo paDe che (3), koDha vagerenA nimittathI jema AMgaLI vagere saDe che tema pulo saDe che (4), vAdaLAnI samUhanI jema pulo nAza pAme che (5). have bAra sUtra vaDe pugalonuM ja nirUpaNa karatA thakA kahe che-'vide tyA0i judA paDelA ane judA na paDelA (1), je potAnI meLe bhedAya che te bhidura arthAt bhidurasva dharma che jeono te bhiduravALA (A vAkyamAM bhAva pratyaya aMtarbhata che), bhidutva dharmathI viparIta te nobhiduradharmavALA [vaja vagere) (2), je atyaMta sUkSma te paramANupulo ane skaMdho te noparamANupugalo (3), jeono sUkSmapariNAma che temaja zIta, uSNa, snigdha ane rukSa lakSaNaviziSTa cAra ja sparzavALA te bhASA vagere cAra vargaNAnA pulo sUkSma che, ane bAdaro to jeono bAdara pariNAma che temaja pAMca vagere sparzavALA je che te audArika vagere vargaNAnA pudgalo che (4), zarIranI cAmaDInI rajanI jema sparzAyalA te pArzvaskRSTo, teothI baMdhAyelA zarIramAM pANInI jema atizaya maLelA, pArthaspaSTarUpa baMdhAyelA te baddhapArzvaspaSTapudgalo. ahiM rAjadaMtAdigaNathI 'baddha' zabdano prathama prayoga karela che. kahyuM che ke-puruM ? va taNubhi vadhumakhIye pa ti sRSTa-zarIramAM rajanI jema sparza karela ane baddha-pradezo vaDe potAnA karela arthAt tenI sAthe maLela. A baddhapArzvadhRSTa pulo ghANaMdriyAdine grahaNagocara che, tathA nobaddhA-baMdhAyelA nahi paraMtu pArzvadhRSTo eTale baddha padanA niSedhavALA pudgalo zrotredriyane grahaNagocara che. Avazyaka sUtramAM kahyuM che kepuddhe suNei saI, rUvaM puNa pAsaI(i) apuDhe tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaMca, baddhapuDhe viyAgare // 34 / / [vizeSAva0 336 tti] sparzamAtra vaDe ja saMbaMdha karAyela zabdane zrotraMdriya sAMbhaLe che ane sparza karAyelA rUpane cahyuidriya jue che, tathA gaMdha, 1. gaMdhAdi dravyo karatAM bhASAnAM dravyo sUkSma, vizeSa saMkhyAvALA ane vAsita karanAra hoya che. vaLI zrotraMdriya viSayane grahaNa karavAmAM prANAdi iMdriyo karatAM vizeSa paTu hovAthI sparza mAtra grahaNa kare che. 98. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jJAnAdyAcArAH pratimA sAmAyikaM ca 84 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 rasa ane sparze baddhaspaSTa karAyelA (sArI rIte maLelA) hoya to ghANaMdriya', rasaneMdriya ane sparzaneMdriya viSaya kare che (grahaNa kare che). (34) - baddhaspaSTa ane pArjanTa be padanA niSedhamAM zrotAdiiMdriyono (ukta pudgalo) viSaya na thAya paraMtu cakSuiMdriyanA viSayo thAya. indriyanI apekSAe A baddhapArzvadhRSTatArUpa pudgalonI vyAkhyA karI. evI rIte jIvanA pradezanI apekSAe ane anyonyanI apekSAe vyAkhyA karavA yogya che (5), 'pariyAya'tti vivakSita paryAyane tajelA te paryAyAtIta athavA karma pugalanI jema samastapaNe grahaNa karelA te paryAyAtIta. pratipakSa bheda sugama che arthAt samastapaNe grahaNa nahi karelA te aparyAyAtIta (6), jIve parigraha mAtra paNAe athavA zarIrAdipaNe svIkArelA te AttA ane pratipakSa noArA (7), arthakriyAnA abhilASIo vaDe icchAyelA te iSTa pudgalo (8), suMdara ane viziSTa varNa vagerethI yukta te kAMta pudgalo (9), priya-prItikara ane Idriyone AhvAda ApanAra pudgalo (10), suMdarapaNAnA prakarSathI je mana vaDe 'A sArA jaNAya che" evA vikalpane utpanna karanArA te manojJa pudgalo (11), suMdarapaNAnA prakarSathI badhA ya upabhoga karanAranA manane sadA ya vallabha pudgalo te maNAmA. nirukta vidhi vaDe bhaNAyA (12). bIjuM vyAkhyAna A pramANe-sAmAnyapaNe jIvone sadA ya vahAlA te iSTa, hamezAM suMdara bhAva vaDe kAMtivALA te kAnta, sarvane dveSa karavA yogya nahi te priya, kathana vaDe paNa manane ramADanAra te manojJa, vicAraNA vaDe paNa manane vahAlA te maNAmAM. aniSTAdi pratipakSa sarva sthaLe sugama che. ll82/ pudgalanA adhikArathI ja anaMtara (hamaNA ja) kahela pratipakSa sahita AjJAdi cha vizeSaNaviziSTa pudgalanA dharmarUpa zabdAdine vidyA saEtyAdi trIza sUtra vaDe kahe che. videtyAdi trIza sUtro sugama che. ll8all pudgaladharmo kahyA. have dharmanA adhikArathI jIvanA dharmone kahe che- duvihe AyAre pannatte, taMjahA-NANAyAre ceva nonANAyAre ceva 1 / nonANAyAre duvihe pannatte, taMjahA-dasaNAyAre ceva nodaMsaNAyAre ceva 2 / nodaMsaNAyAre duvihe pannatte, taMjahA-carittAyAre ceva nocarittAyAre ceva 3 / nocarittAyAre vide patra, taMgadA-vAyare veva vIDivAyare jevA ke do paDimAo pannattAo, taMjahA-samAhipaDimA ceva uvahANapaDimA ceva 1 / do paDimAo pannattAo, taMjahA-vivegapaDimA ceva viusaggapaDimA ceva / do paDimAo pannattAo, taMjahA-bhaddA ceva subhaddA ceva 3 / do paDimAo pannattAo, taMjahA-mahAbhaddA ceva savvatobhaddA ceva 4 / do paDimAo pannattAo, taMjahA-khuDDiyA ceva moyapaDimA, mahalliyA ceva moyapaDimA 5 / do paDimAo pannattAo, taMjahA-javamajjhA ceva caMdapaDimA, vairamajjhA ceva caMdapaDimA 6 / duvihe sAmAie pannatte taMjahA-agArasAmAie ceva aNagArasAmAie ceva / / sU0 84 / / (mU0) be prakAre AcAra kahela che, te A pramANe-jJAnAcAra ane nojJAnAcAra (1), nojJAnAcAra be prakAre kahela che, te A pramANe--darzanAcAra ane nAdarzanAcAra (2), nodarzanAcAra be prakAre kahela che, te A pramANe-cAritrAcAra ane nocAritrAcAra (3), nocAritrAcAra be prakAre kahela che, te A pramANe-tapAcAra ane vicAra (4), be pratimA (pratijJA) kahela che, te A pramANe--samAdhipratimA ane upadhAnapratimA-tapa vizeSa (1), be pratimA kahela che, te A pramANe-viveka (tyAga) pratimA ane kAyotsargapratimA (2), be pratimA kahela che, te A pramANe-- 1. gaMdhAdi dravyo bhASAdi dravyanI apekSAe skUla, alpa ane avAsita svabhAvavALA che. vaLI viSayane grahaNa karavAmAM zrotraMdriyanI apekSAe , prANAdiiMdriyo apaTu che mATe baddhaskRSTa thavAthI grahaNa kare che.' - 99 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jJAnAdyAcArAH pratimA sAmAyikaM ca 84 sUtram bhadrApratimA ane subhadrA pratimA (3), be pratimA kahela che, te A pramANe-mahAbhadrA ane sarvatobhadrApratimA (4), be pratimA kahela che, te A pramANe-laghumokapratimA ane vaDImokapratimA (5), be pratimA kahela che, te A pramANe-cavamadhyacaMdrapratimA ane vajamadhyacaMdrapratimA (6), be prakAre sAmAyika kahela che, te A pramANe--gRhasthanI sAmAyika dezaviratirUpa ane anagAranI sAmAyika-sarvaviratirUpa. ll84ll (TI0) vihe yAra'tyA0i cAra sUtra sugama che, vizeSa kahe che-AcaraNa karavuM te AcAra-vyavahAra, jJAna-zrutajJAna, te saMbaMdhI kAla vagere ATha prakArano AcAra te jJAnAcAra. kahyuM che-- kAle viNae bahumANe, uvahANe ceva tahaa nihnavaNe / vaMjaNamattha tadubhae, aTThaviho nANamAyAro / / 35 / / [:vai.ni. 284, nizItha ba0 8 ri (1) zrutanA kAlamAM bhaNavuM te kAlAcAra, (2) vinayapUrvaka bhaNavuM te vinayAcAra, (3) aMtaraMga prItipUrvaka bhaNavuM te bahumAnAcAra, (4) je tapa vaDe sUtrAdika upa-najIka pIyate karAya che te upadhAnAcAra, (5) tathA anihnavaNa eTale sUtrAdinuM anapalApa-utthApana karavuM nahi, (6) zuddha sUtra pATha jema hoya tema bolavuM te vyaMjanAcAra, (7) sUtrano yathArtha artha karavo te arthAcAra ane (8) sUtra temaja artha ubhayanuM yathArtha kathana karavuM te tadubhayAcAra-A pramANe jJAnanA ATha AcAra che (35) (1). nojJAnAcAra-jJAnathI vilakSaNa te darzanAdi AcAra, darzana eTale samyakatva, tenA niHzaMktiAdi ATha prakAranA AcAra che. kahyuM che- hissaMkiya nikkaMkhiya, nivvitigicchA amUDhadiTThI ya / uvavUha thirIkaraNe, vacchallapabhAvaNe aTTha / / 36 / / [..vi. 8ra, nizItha mA 22] tti (1) nigraMtha pravacanamAM zaMkAno abhAva te niHzaMkita, (2) anya darzanane grahaNa karavAnI icchAno abhAva te niSkAMkSita, (3) dharmanA phalanA saMdehano abhAva te nirvicikitsA, (4) tattvArthamAM mUDhadRSTino abhAva te amUDhadRSTi, (5) guNavAnanI prazaMsApUrvaka guNanI vRddhi karavI te upabRhaNA, (6) dharmathI calita thanArane sthira karavuM te sthirIkaraNa, (7) sAdharmikonI sevA-bhakti te vAtsalya ane (8) jinazAsananI prabhAvanA-udyota karavo te prabhAvanA. A ATha AcAra darzananA che (36) (2). nodarzanAcAra te cAritrAdi, cAritrAcAra samiti ane gatirUpa ATha prakAre che. kahyuM che, paNihANajogajutto, paMcahiM samiIhiM tIhiM guttIhiM / esa carittAyAro, aTThaviho hoi nAyavvo // 37 // zi.va.ni. 181, nizItha mA rU] tti pAMca samiti ane traNa gupti vaDe cittanI sthiratAmAM yoganA mukhya vyApAra yukta ATha AcAra cAritranA jANavA (37) (3), nocAritrAcAra te tapAcAra vagere. temAM tapAcAra bAra prakAre che. kahyuM che kebaarsvihmi vi tave, sabmiMtarabAhire kusaladiDhe / agilAi aNAjIvI, nAyavvo so tavAyAro // 38 // zi.vai.ni. 286, nizItha nA 42] utta kuzala paruSoe joyela kihela] atyaMtara sahita bAhya bAra prakAranA tapane viSe paNa glAni rahitapaNAe AjIvikAnI icchArahita-AzaMsA vinA je [tapa kare che] te ja tapAcAra jANavo (38) (4). varyAcAra eTale jJAnAdine viSe zaktinuM gopana na karavuM-zaktine chUpAvavI nahi temaja zaktinuM ullaMghana paNa karavuM nahi. kahyuM che- 100 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 upapAtodvartanacyavanAdi 85 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 aNigRhiyabalavirio, parakkamai jo jahuttamAuto / juMjai ya jahAthAma, nAyavvo vIriyAvAro // 39 // [.vai.ni. 187, nizItha nA jarUtti pragaTabala-vIryaviziSTa ane upayogavALo sAvadhAna thayo thako je yathokta (jJAnAdi) pratye parAkrama kare che ane yathAzakti joDAya che te vIryAcAra jANavo (39) (5). have vIryAcAranuM ja vizeSa kathana karavA mATe cha sUtro kahe che- parime'tyAti pratijJA paryata svIkAra te pratimA, prazastabhAvarUpI zAMti te samAdhi, tenI pratimA te samAdhipratimA. dazAzrutaskaMdha sUtramAM A samAdhipratimA be bhedavALI kahelI che. zratasamAdhipratimA ane sAmAyikAdicAritrasamAdhipratimA. (1) samAdhipratimA, (2) upadhAna tapa tenI pratimA te upadhAnapratijJA, te bhikSunI bAra pratimA ane zrAvakanI agyAra pratimArUpa che (1), vivecana-viveka arthAt tyAga, te aMtaraMga kaSAyAdino ane anacita bAhya-gaNa (gaccha), zarIra, bhAta pANI vigereno tyAga, tenI pratijJA te vivekapratimA. kAyotsarganuM karavuM te vyutsargapratimA (2), pratyeka pUrvAdi cAra dizAmAM kramazaH cAra prahara kAyotsarga karavArUpa be ahorAtranA pramANavALI je pratimA te bhadrApratimA. subhadrApratimA paNa e ja prakAre saMbhave che, kAraNa ke zAstramAM na joyela hovAthI tenuM varNana karyuM nathI (3), mahAbhadrA paNa temaja jANavI. vizeSa kahe che-ahorAtra (ATha prahara) pratyeka dizAmAM kramazaH kAyotsargarUpa cAra ahorAtra pramANavALI che (4), mokapratimA te prasavaNapratimA, te kALanA bheda vaDe nAnI ane moTI hoya che. vyavahArasUtramAM te mATe kahyuM che-vRddhiAM moyapaDima DivAise' vyivahAra0 6/242] tyAdi A mokapaDimA dravyathI prasavaNa viSayavALI, kSetrathI gAma vagerethI bahAra, kAlathI zara ane grISma RtumAM svIkArAya che, jo bhojana karIne svIkArAya to caturdaza bhakta (cha upavAsa) vaDe samApta karAya che, jo bhojana na karIne svIkArAya to soLa bhakta (sAta upavAsa) vaDe samApta karAya che, bhAvathI te divyAdi deva manuSya vagere)nA upasarganuM sahana karavuM te kSullaka (nAnI) pratimA, ema ja moTI pratimA paNa jANavI. vizeSa kahe che-jo bhojana karIne svIkArAya to soLa bhakta vaDe samApta karAya che ane bhojana vinA jo svIkArAya to aDhAra bhakta vaDe samApta karAya che (5), yavanI jema maLe che jeNIno te yavamadhyA, caMdranI mAphaka kaLAnI vRddhi ane hAni vaDe je pratimA te caMdrapratimA, te A pramANe-zuklapakSanA paDavAne divase eka kavaLa (koLiyo) AhAra karIne, tyArapachI dina dina pratye ekaika kavaLanI vRddhi vaDe pUrNimAnA divase paMdara kavaLa AhAra kare, ane kRSNapakSanA paDavAne divase paMdara kavaLano AhAra karIne pratyeka divase ekeka kavaLanI hAni vaDe yAvat amAvAsyAnA divase eka kavaLa AhAra kare te yavamadhyAcaMdrapratimA. je pratimAmAM kRSNapakSanA paDavAne divase paMdara kavaLa AhAra karIne ekaika kavaLanI hAni vaDe amAvAsyAne divase eka kavaLa ane zuklapakSanA paDavAne divase eka ja kavaLa AhAra karIne tyArapachI punaH ekaika kavaLanI vRddhi vaDe yAvat pUrNimAne divase paMdara kavaLa AhAra kare, eTale ke vajanI jema madhyabhAga jemAM jhINo hoya te vajamadhyAcaMdrapratimA. evI rIte bhikSAdine viSe paNa jANavuM (6). pratimAo sAmAyikavALAone hoya che, A kAraNathI sAmAyikane kahe che- "tyAdri sama-jJAna, darzana ane cAritrano, Aya-lAbha te samAya, te ja sAmAyika che. te sAmAyika agAravAnuMgRhastha ane anagAra-sAdhurUpa svAmInA bhedathI dezavirati ane sarvaviratirUpa be prakAre che. 84ll jIva dharmanA adhikAramAM jIvanA bIjA dharmone rokavavApa' ityAdi covIza sUtra vaDe kahe che- doNhaM uvavAe pannatte, taMjahA-devANaM ceva neraiyANaM ceva 1 / dohaM uvvaTTaNA pannattA, taMjahA-NeraiyANaM ceva bhavaNavAsINaM ceva / doNhaM cayaNe pannatte, taMjahA-joisiyANaM ceva vemANiyANaM ceva 3 / doNhaM gabbhavakkaMtI pannattA, taMjahAmaNussANaMceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva 4 / - 101 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 upapAtodvartanacyavanAdi 85 sUtram dohaM gabbhatthANaM AhAre pannatte, taMjahA - maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 5 / dohaM gabbhatthANaM vuDDI pannattA, taMjahA - maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 6 / evaM nivvuDDI 7, vimuLakhA 8, tipariyA 6, samu khAte 20, vAtasaMgone 11, AyAtI 12, marane 23 / doNhaM chavipavvA pannattA, taMjahA - maNussANa ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 14 / do sukka-soNitasaMbhavA , taMjahA - maNussA ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyA ceva 15 / pattA, duvihA Thiti pannattA, taMjahA - kAyadvitI caiva bhavadvitI ceva 16 / dohaM kAyadvitI pannattA, taMjahA- maNussANaM ceva paMciMdiyatirikkha- joNiyANa ceva 17 / doNhaM bhavadvitI pannattA, taMjahA- devANa ceva neraiyANa ceva 18 / duvihe Aue pannatte, taMjahA- addhAue ceva bhavAue ceva 19 / dohaM addhAue pannatte, taMjahA--maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 20 / doNhaM bhavAue pannatte, taMjahAdevANa ceva NeraiyANa ceva 21 / duvi kammepannatte, taMjahA - padesakamme ceva aNubhAvakamme caiva 22 / do ahAuyaM pAleMti, taMjahA-deva cceva neraiya cceva 23 / doNhaM AuyasaMvaTTae pannatte, taMjahA - maNussANa ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 24 // sU. 81 // (mULa) be (prakAranA) jIvono upapAta kahela che, te A pramANe--devono ane nArakono (1), be prakAranA jIvonI uddhattanA (maraNa) kahela che te A pramANe--nairayikonI ane bhavanavAsIonI (2), be prakAranA jIvonuM cyavana kahela che, te A pramANe-jyotiSThonuM ane vaimAnikonuM (3), be prakAranA jIvonI garbhane viSe vyutkrAMti-utpatti kahela che, te A pramANe--manuSyonI ane paMceMdriyatiyaMyonikonI (4), be prakAranA garbhastha jIvone AhAra kahela che, te A pramANe--manuSyone ane paMceMdriya-tiryaMcayonikone (5), be prakAranA garbhastha [garbhamAM aelAonA zarIra]nI vRddhi kahela che, te A pramANe--manuSyonI ane paMcadriyatiryaMcakonI (6), evI rIte nivRddhi-zarIranI hAni (7), vikurvaNA (8), gatiparyAya--garbhamAMthI bahAra javuM (9), samuddAta-mAraNAMtikAdi (10), kAla vaDe karAyelI (garbhanI) avasthA (11), garbha thakI nIkaLavuM-janmavuM (12), maraNa (13), jANavA. bene cAmaDIvALA saMdhinA baMdhano kahelA che, te A pramANe--manuSyone ane paMcadriyatiryaMcone (14), be zukra (vIrya) ane zoNita (rudhira) vaDe utpattivALA kahela che, te A pramANe--manuSyo ane paMcadriyatiryaMco (15), be prakAre [jIvanI] sthiti kahelI che, te A pramANe-- kAyasthiti ane bhavasthiti (16), benI kAyasthiti kahelI che, te A pramANe--manuSyonI ane paMcadriyatiryaMconI (17), benI bhavasthiti kahelI che, te A pramANe--devonI ane nArakonI (18), be prakAre AyuSya kahela che, te A pramANe--kALapradhAna AyuSya ane bhavapradhAna AyuSya (19), beno addhAyu-kALapradhAna AyuSya kahela che, te A pramANe--manuSyone ane paMcadriyatiryaMcone (20), benuM bhavapradhAna AyuSya kahela che, te A pramANe--devonuM ane nArakonuM (21), be prakAre karma kahela che, te A pramANe--pradezakarma ane anubhava karma (22), be yathAyu (jevI rIte bAMdhyuM hoya tevI rIte AyuSya pALe che-bhogave che) kahela che, te A pramANe--devo ane nArako (23), benuM AyuSya saMvartaka (upakramavALuM) kahela che, te A pramANe--manuSyonuM ane paMceMdriyatiryaMconuM (24). 185 (TI0) A sUtro sugama che. vizeSa e ke--'roo'ti. be prakAranA jIva sthAnakanuM utpanna thavuM te upapAta. garbha ane saMmUrchanalakSaNa janmanA be prakAra che tethI A vilakSaNa (juduM) janmavizeSa che. vIvyanti kRti revAH--dIpe che te devo. cAra nikAyanA devo ane pUrvanI mAphaka kahela nArakono ja upapAta-upajavuM thAya che (1), urjAvuM te udghattanA arthAt devAdinAM 102 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 upapAtodvartanacyavanAdi 85 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 zarIrathI nIkaLavuM-maraNa jANavuM. te narayiko ane bhavanavAsI devone ja e pramANe vyapadeza karAya che kAraNa ke manuSyAdine to maraNa ja kahevAya che. nArakonI tathA bhavanone viSe-adholokamAM rahelA devonA AvAsa vizeSomAM vasavAno svabhAva che jeono te bhavanavAsIonI' udvartanA che (2), jyotiSko ane vaimAnikonuM maraNa te avana kahevAya che. jyotirmunakSatromAM utpanna thayela jyotiSko. A pramANe zabdavyutpatti che, paNa pravRttinA nimittano Azraya karavAthI to jyotiSko caMdra vagere che. UrdhvalokamAM vartanArA vimAnomAM utpanna thanArA saudharmAdivAsI devo, te vaimAniko. te bannenuM maraNa) avana kahevAya che (3), garbha-garbhAzayamAM je utpatti te garbhavyutkrAMti, manunA apatyo-saMtAno te manuSyo teonI, ane je tirzI jAya che te tiryaMco, teonA saMbaMdhavALI yoni-utpattinuM sthAna che jeone te tiryaMcayonikonI garbhavyutkrAMti thAya che. te tiryaMcayoniko ekeMdriya vagere paNa hoya che, mATe vizeSaNaviziSTa kahe che ke-paMceMdriyaviziSTa tiryaMcayonikonI garbhathI utpatti hoya che (4), garbhamAM rahelA banne (manuSya-tiryaca) ne AhAra hoya che, bIjA (deva-nAraka)ne garbhano ja abhAva hoya che (5), vRddhi-zarIranuM vadhavuM (6), vAta, pitta vagerethI hAni thAya che te nivRddhi. "nivRddhi' zabdamAM 'ni' zabdano artha abhAva che. 'nivara jA'-patinA abhAvavALI kanyAnI mAphaka (7), vaikriyalambivALA (manuSya-tiryaMco)ne vidurvaNA hoya che (8), gatiparyAya-cAlavuM athavA marIne gatyaMtaramAM gamana karavArUpa athavA vaikriyalabdhivALo garbhamAMthI nIkaLIne pradezo vaDe bahAra saMgrAma kare che te gatiparyAya. zrI bhagavatIsUtramAM kahyuM che- nIve ja saMto mA samAjane gerarUpasu savavanne nA? goyamA! atthegaie uvavajjejjA atthegaie no uvavajjejjA, se keNaTeNaM0? goyamA! se NaM sannI paMciMdie savvAhiM pajjattIhiM pajjattae vIriyaladdhIe viuvvialaddhIe parANIyaM AgataM soccA Nisamma paese nicchubbhai 2 veubviyasamugghAeNaM samoha[bhAnnai 2 cAuraMgiNiM seNaM [senna) viuvvai 2 cAuraMgiNIe seNAe parANIeNaM saddhiM saMgAma saMmeryuM tyAra [pAvatI sUtra 2/7/12 phuTyAri [prazna] he bhadaMta! jIva garbhamAM rahyo thako nArakomAM utpanna thAya? [uttara] he gautama! koI eka utpanna thAya ane koI eka utpanna na thAya. [prazra]te zA mATe ema kaho cho?[uttara] gautama! te saMkSIpaMcedriya, sarva paryApti vaDe paryAptaka, para-anyanI senAne AvelI sAMbhaLIne, vicArIne vIryalabdhi vaDe ane vaikriyalabdhi vaDe pradezone bahAra kADhe, kADhIne vaikriyasamuddAta vaDe navIna pudgalone grahaNa kare che, grahaNa karIne cAra aMgavALI senAnI vipharvaNA kare ane vikarvaNA karIne cAra aMgavALI senA vaDe anyanI senA sAthe saMgrAma kare che (tethI narakAyu bAMdhIne narakamAM utpanna thAya che.) (9), samuddhAta-mAraNAntika vagere (10), kALasaMyoga-kALa vaDe karAyelI avasthA (11), AyAtigarbhathI nIkaLavuM (12), maraNa-prANano tyAga (13), roDhuM chavipaDya'tti baMnnenA 'chavi'tti matapU pratyAyanA lopathI cAmaDIvALA patra'tti parvo-saMdhinAM baMdhano che, 'chaviyatta'tti evo pATha che tyAM cAmaDInA yoga (saMbaMdha)thI chavi te ja chavika, te 'matta'ti AtmA-zarIra arthAt chavikAtmaka zarIra, 'chavipatta'tti A pAThAMtaramAM prApta thayela cAmaDI evo artha che. garbhastha manuSya ane tiryaMcono pAMcamA sUtrathI caudamA sUtra sudhIno saMbaMdha joDavo (14), 'ro su" tyArabenI (manuSya ane paMcedriyatiryaMcanI) vIrya ane rudhira vaDe utpatti thAya che (15), 'jayaTiti'tti kAya-nikAyamAM pRthvI vagerenI mAphaka asaMkhyAta utsarpiNI sAmAnyarUpe rahevuM te kAyasthiti, bhavane viSe sthiti athavA bhavarUpa sthiti te bhavasthiti arthAt bhavakAlasvarUpa (16), 'to hRtti. bannenI (manuSya ane paMcedriyatiryaMconI) sAta athavA ATha bhavagrahaNarUpa kAyasthiti hoya. pRthvIkAyika vagerenI paNa kAyasthiti che. [mUla pAThamAM] paMcaMdriyatiryaMca zabda vaDe pRthvI Adino niSedha jANavo nahi, 1. bhavanavAsI zabdathI vyaMtaronuM paNa grahaNa thAya che, kAraNa ke teonA nagaro paNa adholokamAM che. ahiM be sthAnakano adhikAra hovAthI vaMtarano aMtarbhAva karela che. 2. pratyaMtaramAM nivRddhi' zabda che ane tyAM nirudarA kanyAnuM dRSTAMta Apela che. tyAM nizabda abhAvArthaka che. athavA nirdhano rAjA paNa kahevAya che. 3. A yukti laukika AdhAre ApelI che. 4. pannavaNA sUtranA kAyasthitipadamAM ekeMdriyAdinI kAyasthiti kahela che. 103 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 bharatAdikSetrasvarUpam 86 sUtram kAraNa ke sUtronuM ayogyanuM niSedha ka2vApaNuM che (17), 'ronte'tyAdri devAdinI pharIne devatvAdimAM utpatti na hovAthI deva ane nArakone bhavasthiti ja hoya che (18), 'tuvide'tyAdri addhA-kALa, kALapradhAna AyuSya arthAt AyukarmaviziSTa adghAyuSya. vartamAna bhavano nAza thaye chate kALAMtaramAM anugAmI-jema manuSyanA AyuSyanI mAphaka pAchaLa janAruM, koIne paNa bhavano nAza thaye chate paNa dUra thatuM nathI paraMtu utkRSTathI sAta athavA ATha bhava mAtra kALa paryaMta anuvarte che-sAthe rahe che, tathA bhavapradhAna AyuSya te bhavAyuSya. te bhavano nAza thaye chate ja dUra thAya che paraMtu kALAMtaramAM (bIjA bhavamAM) devanA AyuSyanI mAphaka sAthe jatuM nathI (19), 'vo 'mityAri. be sUtra kahevAI gayela arthavALA che (20-21), 'suviSe meM' hatyAri. je karmanA pudgalo (daliko) ja vedAya che, paraMtu jevI rIte bAMdhela rasa tevI rIte nathI vedAto eTale karmanA pradeza mAtrapaNA vaDe vedavA yogya karma te pradezakarma, tema ja je karmano jema bAMdhela rasa temaja bhogavAya che arthAt karmanA anubhAva (rasa)thI vedavA yogya je karma te anubhAvakarma che (22), 'o'tyAdri jevI rIte bAMdheluM AyuSya te yathAyuSya, tene tevI rIte bhogave che, upakrama thato nathI te yathAyuSya. devA raiyA vi ya, asaMkhavAsAuyA ya tiri-maNuA / uttamapurisA ya tahA, caramasarIrA ya niruvakamA ||40|| [trAva prajJatti 74] devo, nArako, asaMkhya varNavALA tiryaMco, manuSyo, uttama (zalAkA) puruSo ane carama zarIravALA jIvo nirupakrama AyuSyavALA che. (40) A vacana satya hovA chatAM paNa ahiM be sthAnanuM varNana cAlatuM hovAthI anurodhane aMge deva ane nArakanuM kathana karela che (23), 'vo 'mityA.i saMvartavuM (ghaTavuM) te saMvartta, te ja saMvartaka arthAt upakrama, AyuSyano je saMvartaka te AyuSya saMvartaka che (24). I85 // paryAyanA adhikArathI niyata kSetranA AzritapaNAthI kSetra vaDe kathana karavA yogya pudgalone kahevAne icchatA 'naMbuddIve' ityAdi sUtra vaDe kSetranA viSayane kahe che-- = jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA, [taMjahA] - bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivaTTaMti AyAma - vikkhaMbha-saMThANa- pariNAheNaM, taMjahA - bharahe ceva eravae ceva / evameeNamahilAveNaM himavae ceva herannavate ceva, harivAse ceva rammayavAse ceva 1 / jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa puracchimapaccatthimeNaM do khittA pannattA, [taMjahA] - bahusamatullA avisesa jAva pUvvavidehe ceva avaravidehe ceva / jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do kurAo pannattAo, [taMjahA ] - bahusamatullAo jAva devakurA ceva uttarakurA ceva / tattha NaM do mahatimahAlayA mahAdumA pattA, [taMjahA ] - bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAivaTTaMti AyAmavikkhaMbhuccattovveha-saMThANa - pariNAheNaM, taMjahA - kUDasAmalI ceva jaMbU ceva sudaMsaNA / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva mahAsokkhA paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA- garule ceva veNudeve, aNADhite ceva jaMbUddIvAhivatI 2 // sU0 86 // (mULa) jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA madhyamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be varSa (kSetra) kahela che, te A pramANe-- atyaMta samatulya ane avizeSa-samAna, nAnA prakA2paNAthI rahita che tema ja eka bIjAne ullaMghana karatA nathI. [tenAM kAraNo kahe che]-laMbAI, pahoLAI, AkAra ane paridhi vaDe sarakhA che. te kahe che-bharata ane airavata, evI rIte A abhilApa vaDe haimavata ane hairaNyavata banne sarakhA che, harivarSa ane ramyavarSa paNa samAna che (1), 104 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 bharatAdikSetrasvarUpam 86 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA madhyamAM meruparvatanI pUrva ane pazcima dizAe be kSetra [kahela che, te A pramANe-] atyaMta samatulya ane avizeSa che, yAvat laMbAI vagerethI sarakhA che. te pUrvavideha ane pazcimavideha. jaMbudvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be kurukSetra [kahela che, te A pramANe] atyaMta samatulya ane vizeSa rahita, yAvatuM laMbAI vagerethI sarakhA che. te devakupha ane uttarakuru. te banne kSetromAM atizaya moTA be vRkSo [kahelA che, te A pramANe-] atyaMta samatulya ane vizeSa rahita-nAnA prakArapaNAthI rahita, paraspara eka bIjAne ullaMghana karatA nathI tema ja laMbAI, pahoLAI, UMcAI, UMDAI, saMsthAna (AkAra) ane paridhi vaDe samAna che, te A pramANe- phUTazalmakI ane jaMbU-sudarzana. te vRkSone viSe mahaddhika yAvatuM mahAsaukhyavALA ane eka palyopamanI sthitivALA be devo vase che. te devonA nAma A pramANe-garuDa supa(va)rNakumAra jAtino veNudeva ane jaMbUdvIpano adhipati anAdRta deva che (2). ll86 // (TI0) A sUtra sugama che, vizeSa e ke--ahiM jaMbUdvIpa prakaraNa che. jaMbudvIpa paripUrNa caMdramaMDalanA AkAravALo che, tenI madhyamAM rihela] merunI uttara ane dakSiNa dizAthI anukrame varSa (kSetro) ne sthApana karIe, te A pramANe- bharahaM hemavayaM ti ya, harivAsaM ti ya mahAvidehaM ti / rammayameranavayaM, eravayaM ceva vAsAiM // 41 // [bRhatkSetra0 23 tti] 1 bharata, 2 haimavata, 3 harivarSa, 4 mahAvideha, 5 ramyaphavarSa, 6 TheraNyavat ane 7 eravata-A sAta vAsakSetro che. (41) prajJApakanI apekSAe A pratyakSa dekhAto bharata kSetra che tenI uttara dizAe kramathI kSetranI apekSAe bIjA haimavatAdi kSetro vyavasthita che. bharatAdi kSetronA aMtaramAM varSadhara parvatone sthApIe, te A pramANe: himavaMta 1 mahAhimavaMta 2, pavvayA nisaDha 3 nIlavaMtA ya 4 / ruppI 5 siharI 6 ee, vAsaharagirI muNeyavvA / / 42 / / [vRkSetra 24 ti] 1 laghuhimavAnuM, 2 mahAhimavAnuM, 3 naiSadha, 4 nIlavAnuM, pa rukumI ane 6 zikharIe cha varSadhara parvato prajJApakanI apekSAe kramathI vyavasthita jANavA. (42) evI rIte sarvatra jANavuM. meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM (ahiM 3ttarakSiyoH e vAkyamAM 'na' pratyayanA vidhAnathI sattarakSionA A rUpa thAya che.) jinezvaroe be kSetra kahela che. samatulya samAna arthavALo che, pramANathI atyaMta samatulya che. avizeSa-parvata, nagara ane nadI vagerethI karela vizeSa rahita, anAnAtva-avasarpiNI vagerethI karela AyuSyAdi bhAvanA bhedathI varjita. (A kathananuM tAtparya zuM che?) eTalA mATe kahe che-anyoanya ekabIjAne ullaMghana karatA nathI. kevA kAraNothI? te kahe che-laMbAIpaNe, pahoLAIpaNe, saMsthAna-paNacha caDAvela dhanuSyanA AkAre temaja paridhi vaDe. ahiM taMdra samAsamAM ekavabhAva eTale ekavacana karavuM, athavA laMbAIthI bahu samatulya che, te A pramANe-bharatakSetraparyata A zreNIcodds ya sahassAI, sayAiM cattAri egasayarAiM / bharahadbhuttarajIvA, chA ya kalA UNiyA kiMci // 43 / / [bRhatkSetra0 49] cauda hajAra, cAraso ekottera yojana ane upara kiMcit jUna cha kalA uttarabharatAddhanI jIvA' che. (43). kalA eTale yojanano ogaNIzamo bhAga jANavo. evI rIte eravata kSetramAM jANavuM. tathA avizeSa-pahoLAIthI banne A pramANe che--'paMgha saha chavvIsa, channa nA viODuM marahavAsa' (vRddhakSetra ra1 ti] tti pAMcaso chavIsa yojana ane cha kalA adhika bharatakSetra pahoLuM che. e ja pramANe airAvata kSetranuM paNa pahoLAIpaNuM jANavuM. anAnAtva-banne kSetra saMsthAnathI paraspara sarakhA che. paridhi eTale jIvA ane dhanupRSThanuM je pramANa te paridhi. temAM jIvAnuM pramANa upara kaheluM che, dhanupRSThanuM 1. harakoI kSetranI pUrvathI pazcima sudhInI utkRSTa-vadhAremAM vadhAre laMbAI te jIvA' kahevAya che. - 105. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 bharatAdikSetrasvarUpam 86 sUtram pramANa nIce pramANe jANavuM. coddasa ya sahassAI, paMceva sayAiM aTThavIsAiM / egArasa ya kalAo, dhaNupuTuM uttaraddhassa // 44 // [bRhatkSetra0 50] cauda hajAra pAMcaso aThyAvIza yojana ane agyAra kalA adhika uttara bharatAddhanuM dhanupRSThara che. (44) jema bharatanuM kahyuM tema airAvatanuM paNa jANI levuM. athavA bahusamatulya vagere pado ekAIvALA che. atizayArthapaNuM hovAthI punarukti doSa nathI. kahyuM che ke anuvAdAdaravIpsAbhRzArthaviniyogahetvasuyAsu / ISatsambhramavismayagaNanAsmaraNeSvapunaruktam / / 5 / / anuvAda, Adara, vIsA-be vAra uccAra, atizayArtha, viniyoga hetu, asUyA-guNamAM doSanuM AropaNa, kaMIka saMbhrama, vismaya, gaNanA ane smaraNa-A arthomAM punarukti doSa nathI. (45) te be kSetro. A pramANe--'maradhe veva'tyAdri 3ttarAdivv' A pAThane yathAsaMkhya (krama) nyAyano Azraya na karavAthI ane yathAsatti (jema rahela che tema) nyAyano Azraya karavAthI. jaMbUdvIpanA dakSiNa bhAgamAM bharata, hemavAnuM parvata paryata che, ane jaMbudvIpanA uttarabhAgamAM zikharI parvata paryata eravata kSetra che. iva'miti bharata ane airAvatanI mAphaka A abhilApa vaDe 'gaMgUThThIve sIve maMtrase' tyAdi zabdanA uccAra vaDe bIjA be sUtro kahevAM. te bemAM A vizeSa che ke devA, veve'tyAdri hemavaMta kSetra (enI) dakSiNa dizAe himavAnuM ane mahAhimavAnuM parvatanI madhyamAM che. heraNyavatakSetra merunI uttara dizAe rukamI ane zikharI parvatanI madhyamAM che, harivarSakSetra merunI dakSiNa dizAe mahAhimavAnuM ane niSadha parvatanI madhyamAM che, raphavarSa merunI uttaradizAe nIlavAnuM ane rukamI parvatanA madhyamAM che (1). "gaMgUddI'tyAra puracchimapUrvAlvimena'tti puratAt pUrvadizAmAM, pakSA-pazcima dizAmAM yathAkrame pUrva evo videha te pUrvavideha, ema ja apara (pazcima) videha, A bannenuM laMbAI vigerenuM varNana anya graMthothI jANavuM. 'naMgUjyA0i merunI dakSiNa dizAe devakuru ane uttara dizAe uttarakurukSetra che. te bannemAM pahelo devaku hAthInA dAMtanA AkAravALA vidyubha ane saumanasa nAmanA be vakSaskAra parvata vaDe gherAyelo che, bIjo uttarakurukSetra to gaMdhamAdana ane mAlyavAnuM parvata vaDe gherAyela che. A devakuru ane uttarakuru ardhacaMdrane AkAre che ane dakSiNa ane uttara dizAmAM vistRta-vistAravALA che. teonuM pramANa nIce pramANe che- aTTha sayA bAyAlA, ekkArasa sahasa[ssa?] do kalAo ya / vikkhaMbho ya kurUNaM, tevanna sahassa jIvA siM // 46 / / [vRkSetra ra62] devakuru ane uttarakuru bannenI pahoLAI agyAra hajAra, Aso ne beMtALIza yojana ane be kaLA che ane bannenI jIvA pUrvathI pazcima paryata trepana hajAra yojana che. (46) amadaphamahAlaya' uttamoTA matI'tti atyaMta-atyaMta moTA, maham-ghaNA tejanA athavA mahotsavanA AlayaAzrayarUpa te mahAtimahaAlaya athavA mahAtimahAlaya arthAt siddhAMtanI bhASA vaDe mahAnuM prazastapaNAe be mahAdruma che, tenI pahoLAI, UMcAI, UMDAI, AkAra ane paridhi. temAM be vRkSonuM pramANa A pramANe che - rayaNamayA pupphaphalA, vikkhaMbho aTTha aTTha uccattaM / joyaNama vveho [maddhoveho], khaMdho do joyaNuvviddho // 47 // do kose vicchinno, viDimA chajjoyaNANi jaMbUe / cAuddisiM pi sAlA, puvville tattha sAlaMmi // 48 // bhavaNaM kosapamANaM, sayaNijjaM tattha'NADhiyasurassa / tisu pAsAyA sAlesu, tesu sIhAsaNA rammA / / 49 / / dikSetra ra86-87-88 ]i 1. harakoI kSetranI 'jIvA nA pUrva ane pazcimanA cheDA rUpa sImA vaDe samudra sudhI pahoMcatI je paridhi te dhanupRSTha' kahevAya che. 106. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisvarUpam 87 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jaMbUvRkSanA puSpo ane phaLo ratnamaya che, vidhvaMbha ATha yojanAno pahoLo che, AThayojanano UMco che, be koza (gAu) jamInamAM UMDo che, skaMdha (jaMbUvRkSanA kaMdathI uparano ane zAkhA jyAMthI nIkaLI tyAM sudhIno bhAga) te be yojanano UMco che ane be koza pahoLo che, cotarapha vistarelI zAkhAonA madhyamAM 'viDima' nAmanI eka zAkhA sarva zAkhAthI UMcI che. te cha yojana' UMcI che. cAre dizAmAM cAra zAkhAo che temAM pUrva dizAnI zAkhAnI vacce anAdata devanuM zayana karavA yogya bhavana meM ozanuM khaijcha, shesstre| pAsomA prAsAho cha bhane te prAsAhImA bhanoDa2 siMhAsano cha. (47-48-48) zAlmakI vRkSamAM paNa emaja jANavuM. kUTa-zikharanA AkAravALo zAlmalI vRkSa te phUTazAlmalI vRkSa, e saMjJA che. suMdara cha zanI te sudarzanA, bhe 59 // saMzA cha. 'tattha'tti0 te ve mahAna vRkSone viSe 'mahe'tyAdi0 moTI *ddhi-mAvAsa, parivAra bhane ratna vagere chaThemone marddhi yAvat' zahanA pdde| 42vAthI 'mahajjuiyA mahANubhAgA mahAya[ja]sA mahAbala'tti0 temA dhuti-zarIra bhane AbhUSAnI silnail, anumAna-vaiyi 42vA vagairenI bhayitya zaktivA, yazaprasiddhivANA, pala-zarI2nA sAmarthavAjA mAne sAdhya mAna:sva35, ['mahesakkhA' mevo svayit 5 / cha, mahAn saadhyaaprasiddhi che jeonI te banne mahezA kahevAya che] palyopama paryata AyuvALA garuDa suparNakumAra jAtivALA veNudeva ane anAhatava (bUdvIpanA bhapipati) cha. / / 8 / / jaMbUmaMdarassa pavvayassa ya uttaradAhiNeNaM do vAsaharapavvayA pannattA,[taMjahA-] bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivaTuMti AyAmavikkhaMbhuccattovveha-saMThANa-pariNAheNaM, taMjahA-cullahimavaMte ceva sihriccev| evaM mahAhimavaMte ceva ruppi cceva, evaM NisaDhe ceva NIlavaMte cev| jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM hemavaMteraNNavatesu vAsesu do vaTTavetaDapavvatA pannattA, [taMjahA-] bahusamatullA avisesamaNANattA jAva saddAvatI ceva viyaDAvatI ceva, tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA-sAtI ceva pabhAse ceva / jaMbUmaMdarassa uttaradAhiNeNaM harivAsa-rammatesu vAsesu do vaTTaveyaDDapavvayA panattA [taMjahA-] bahusamatullA avisesamaNANattA jAva gaMdhAvatI ceva mAlavaMtapariyAe ceva, tattha NaM do devA mahiDDiyA [ceva] jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA-aruNe ceva paume cev| jaMbUmaMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM devakurAe kurAe puvvAvare pAse etthaM NaM AsakkhaMdhagasarisA Ava]ddhacaMdasaMThANasaMThiyA, do vakkhArapavvayA pannattA, taMjahA-bahusamatullA jAva somaNase ceva vijjuppabhe cev| jaMbUmaMdarassa uttareNaM uttarakurAe kurAe puvvAvare pAse etthaNaM AsakkhaMdhagasarisA AvaddhacaMdasaMThANasaMThiyA do vakkhArapavvayA pannattA, taMjahA-bahusamatullA jAva gaMdhamAyaNe ceva mAlavaMte ceva 2 / jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do dIhaveyaDDapavvayA pannattA, taMjahA-bahusamatullA jAva bhArahe ceva dIhaveyaDDe, erAvate ceva diihveyddddhe| bhArahae NaM dIhaveyaDDhe do guhAo pannattAo, [taMjahA]-bahusamatullAo avisesamaNANattAo annamannaM NAtivaTaeNti AyAmavikkhaMbhuccatta-saMThANa-pariNAheNaM, taMjahA-timisaguhA 1. gAthAmAM kahela ATha yojana-jamInanA kaMdathI AraMbhIne be yojanano skaMdha ane cha yojananI zAkhA maLIne ATha yojana jaMbUvRkSa UMco jANavo. ane kaMdanI nIce be koza jamInanI aMdara che. 2. jenI laMbAI-pahoLAI viSama hoya te bhavana, ane samAna laMbAI-pahoLAI hoya te prAsAda kahevAya che. A sAmAnya niyama che. ahiM 'tamana mer. __107 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisvarUpam 87 sUtram ceva khaMDagappavAyaguhA ceva, tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA- kayamAlae ceva naTTamAlae ceva / erAvayae NaM dIhaveyaDDhe do guhAo pannattAo, [taMjahA] - jAva kayamAlae ceva naTTamAlae ceva 3 / jaMbUmaMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMte vAsaharapavvae do kUDA pannattA, taMjahA - bahusamatullA jAva vikkhaMbhuccattasaMThANa-pariNAheNaM, taMjahA - cullahimavaMtakUDe ceva vesamaNakUDe ceva / jaMbUmaMdaradAhiNeNaM mahAhimavaMte vAsaharapavvae do kUDA pannattA, [taMjahA] - bahusamatullA jAva mahAhimavaMtakUDe ceva veruliyakUDe ceva / evaM nisaDhe vAsaharapavvae do kUDA pannattA, [taMjahA] - bahusamatullA jAva nisaDhakUDe ceva ruyagappabhe [kuDe] ceva 4 / jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMte vAsaharapavvae do kUDA pannattA, [taMjahA] - bahusamatullA jAva taMjahA - nIlavaMtakUDe ceva uvadaMsaNakUDe cev| evaM ruppiMmivAsaharapavvae do kUDA pannattA bahusamatullA jAva taMjahA - ruppikUDe ceva maNikaMcaNakUDe ceva, evaM sihariMmi vAsaharapavvate do kUDA pannattA, [taMjahA] - bahusamatullA jAva taMjahAsiharikUDe ceva tigicchikUDe ceva 5 / / sU0 87 / / (mULa) jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be varSadhara parvato (kahela che, te A pramANe--)bahusamatulya, avizeSa, nAnAtvarahita, anyoanyanuM ullaMghana karatA nathI temaja laMbAI, pahoLAI, UMDAI, UMcAI, saMsthAna ane piridha vaDe samAna che. te A pramANe--culla (laghu) himavAna ane zikharI, evI rIte mahAhimavAna ane ruppI (rukmI), ema ja niSadha ane nIlavAna. jaMbudvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe haimavata ane hairaNyavata kSetramAM be vRttavaitADhya parvata kahyA che--bahusamatulya, vizeSarahita, nAnAtvarahita, paraspara ullaMghana karatA nathI, te A pramANe--zabdApAtI ane vikaTApAtI. te bemAM be maharSika devoyAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A pramANe--svAti ane prabhAsa (1), jaMbudvIpanA merunI uttara ane dakSiNa dizAe harivarSa ane ramya varSa kSetramAM be vRttavaitADhya parvato (kahyA che, te A pramANe--)bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka jANavuM, te A pramANe-gaMdhApAtI ane mAlyavaMtaparyAya nAmanA parvata che. te bannemAM be devo mahaddhika yAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A pramANe--aruNa ane padma nAmanA deva che. jaMbudrIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe devakuru kSetranA pUrva ane pazcimanA paDakhAmAM, azvanA skaMdha (khAMdha) jevA, kaMIka ochA arhacaMdranA AkAravALA be vakSaskAra (vakhArA) parvata kahela che, te A pramANe--bahusamatulya yAvat saumanasa ane vidyutprabha nAme che. jaMbudvIpanA merunI uttara dizAe uttarakuru kSetranA pUrva ane pazcimanI bAjumAM azvanA skaMdha sarakhA, kaMIka ochA aAcaMdranA AkAravALA be vakSaskAra parvata kahela che, te A pramANe--bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka jANavuM. te be parvatanA nAma kahe che-- gaMdhamAdana ane mAlyavaMta (2), jaMbudvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be dIrgha (lAMbA) vaitADhyaparvata kahela che, te A pramANe--bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka jANavuM. te A pramANe--bharatakSetramAM dIrdhadvaitADhya ane eravatakSetramAM dIrdhadvaitADhya che. bharatakSetranA dIrdhadvaitADhyamAM be guphAo kahela che, te bahusamatulya, vizeSa rahita, nAnAprakA2paNAe varjita, anyonyane ullaMghana karatI nathI, laMbAI, pahoLAI, UMcAI, AkAra ane piridha vaDe samAna che, te A pramANe--tamisrAguphA ane khaMDaprapAta guphA che, tyAM be devo mahardika yAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A pramANe--kRtamAlaka ane nRtyamAlaka nAmanA che. airavata kSetranA dIrghavaitADhacamAM be guphAo kahela che, te A pramANe--yAvat kRtamAlaka ane nRtyamAlaka be deva paryaMta varNana jANavuM (3), jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe cullahimavAna nAme varSadhara parvatamAM be phUTa (zikhara) kahyA che, te A pramANe--bahusamatulya, yAvat laMbAI, 108 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisvarUpam 87 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pahoLAI UMDAI, UMcAI, saMsthAna ane paridhi vaDe, te A pramANe--gullahimAvAna kUTa ane vaizramaNa kUTa, jaMbUdvIpanA meranI dakSiNa dizAe mahAhimavAnA nAme varSadhara parvatamAM be kUTa kahela che, te A pramANe--bahusamatulya yAvat mahAhimavAnuM kUTa ane vaiDUrya kUTa. evI rIte niSadha nAmanA varSadhara parvatamAM be phUTa kahela che, te A pramANe- bahusamatulya yAvat niSadha phUTa ane cakaprabha phUTa (4), jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe nIlavAna nAme varSadhara parvatamAM be phUTa kahela che, te A pramANe--bahusamatulya, yAvat te A pramANe-nIlavAna phUTa ane upadarzana kUTa. evI rIte zikharI nAme varSadhara parvatamAM be phUTa kahela che, te A pramANe-bahusamatulya yAvat te A pramANe -zikharI kUTa ane tigiccha phUTa (5). ll87ll (TI) naM' ivarSa--kSetra vizeSanI vyAkhyA karanArA hovAthI banne varSadhara che. vRtno'tti moTAnI apekSAe laghuhimayAna te cullahimavAna bharatakSetra pachI aMtara rahita (uttaramAM) che. vaLI zikharI parvata airAvata kSetranI AgaLa che, (arthAt zikharIthI uttaramAM aivita kSetra che) ane te be parvata pUrva ane pazcimathI laMbAI vaDe lavaNasamudra sudhI joDAyelA che. cauvIsa sahassAiM, Nava ya sae joyaNANa battIse / cullahimavaMtajIvA, AyAmeNaM kaladdhaM ca / / 50 / / [bRhatkSe052] cullahimavAna parvatanI jIvA laMbAI vaDe covIza hajAra, navaze batrIsa yojana ane addhakalA 24932/38 che. (50) evI rIte zikharI parvatanI jIvA jANavI. tathA banne parvata bharatakSetrathI bamaNA vistAravALA ekaso yojana UMcA. paccIza yojana jamInamAM UMDA, Ayata ane caturarsa (laMbacaurasa) saMsthAna vaDe rahelA che te baMnenI paridhi nIce pramANe che paNayAlIsa sahassA, sayamegaM nava ya bArasa kalAo / addhaM kalAe himavaMta-parirao sihariNo ceva / / 51 // pistALIsa hajAra ekaso, nava yojana ane sADIbAra kaLA 451095/ 1/3. culahimAvAna ane zikharI parvatanI paridhi che. (51) jema himavAna ane zikharI parvata kaMvUddIve' rUtyAdri abhilApa vaDe kahyA evI rIte mahAhimAvAna vagere paNa kahevA. temAM laghunI apekSAe mahAhimAvAna che. merunI dakSiNa dizAe mahAhimAvAna ane merunI uttara dizAe rukSmI parvata che. evI rIte dakSiNamAM niSadha ane uttaramAM nIlavAna parvata che. vizeSa e ke-eonI laMbAI vagere vizeSa varNana 'kSetrasamAsa' nAmanA graMthathI jANI levuM. ahIM to kSetrasamAsanI gAthAo vaDe kaMIka kahevAya chepNc sae chavvIse, chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / dasa saya bAvanna'hiyA, bArasa ya kalAo himavaMte // 52 // [vRdaetra ra1]. pAMca sau, chavvIsa yojana ane cha kalAno pahoLo bharatakSetra che, ane eka hajAra, bAvana yojana ne bAra kaLAno pahoLo cullahimAvAna parvata che. (52). . hemavae paMcahiyA, igavIsa sayA u paMca ya kalAo / dasahiyabAyAlasayA, dasa ya kalAo mahAhimave // 53 // vRidakSetra 20] haimavata kSetra be hajAra ekaso pAMca yojana ane pAMca kalAno pahoLo che, tathA mahAhimavAna parvata cAra hajAra, baso daza yojana ane daza kaLAno pahoLo che. (13) harivAse igavIsA, culasIi sayA kalA ya ekkA ya / solasa sahassa aTTha saya, bAyAlA do kalA NisaDhe // 54 // | vikSetra rU] - harivarSa kSetra ATha hajAra, cAra so, ekavIza yojana ane eka kaLAno pahoLo che, tathA niSadha parvata soLa hajAra, ATha so beMtALIza yojana ane be kaLAno pahoLo che. (54) 109 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisvarUpam 87 sUtram tettIsaM ca sahassA, chacca sayA joyaNANa culasIyA / cauro ya kalA sakalA, mahAvidehassa vikkhaMbho // 55 // [gRhakSetra0 32] tetrIsa hajA2, chaseM corAsI yojana ane cAra kalA mahAvideha kSetrano viSphabha (pahoLAI) che. (55) joyaNasayamuvviddhA, kaNagamayA siharicullahimavaMtA / ruppimahAhimavaMtA, dusauccA ruppakaNagamayA // 56 // [gRhakSetradeg 230] zikharI ane cuhimavAna e be parvata so yojananA UMcA ane suvarNamaya che. tathA rukmi ane mahAhimavAna e be parvata baso yojananA UMcA che. temAM rukmi parvata zvetasuvarNamaya ane mahAhimavAna pItasuvarNamaya che. (56) cattAri joyaNasae, uvviddhA NisaDhaNIlavaMtA y| Nisaho tavaNijjamao, verulio nIlavaMtagirI // 57 // [bRhatkSatra 232] cAra so yojananA UMcA niSadha ane nIlavAna e be parvata che, temAM niSadha tapAvela suvarNamaya ane nIlavAna parvata vaiDUryamaNimaya che. (57) ussehacaubbhAgo, ogAho pAyaso nagavarANaM / vaTTaparihI u tiuNo, kiMcUNachabhAyajutto ya / / 58 / / parvatono jamInamAM avagADha (UMDAI) prAyaH UMcAIthI cotho bhAga hoya che, vRtta (goLa) paridhi to potapotAnI pahoLAIthI triguNa ane kaMIka nyUna cha bhAga yukta hoya che. (58) corasa paridhi to laMbAI ane pahoLAIthI dviguNa hoya che. 'bhaMvU'tyAdi. 'vo vajraneya panvaya'tti. palya (pAlA)no AkAra hovAthI be vRttavaitADhya nAmathI te evA be parvata che, te sarvataH eka hajAra yojananA parimANavALA ane rUpAmaya che. temAM merunI dakSiNa dizAe haimavata kSetramAM zabdApAtI ane merunI uttara dizAe airaNyavata kSetramAM vikaTApAtI parvata che. 'tatva'tti. te be vRttavaitADhyamAM krama vaDe svAti ane prabhAsa nAme be deva vase che, kAraNa ke tyAM temanA bhavana che (1), evI rIte harivarSa kSetramAM gaMdhApAtI ane ramyavarSamAM mAlyavaMtaparyAya parvata che. tyAM krama vaDe be deva (aruNa ane padma) vase che. 'navU'phAri. 'pUAvare pAse'tti pArzva zabdano pratyekamAM (bannemAM) saMbaMdha hovAthI (devakurunA) pUrvanA pArzva (paDakhA)mAM ane pazcimanA paDakhAmAM be parvata che. te kevA che? 'thaeN'tti. prajJApake upadeza karAte chate kramazaH saumanasa ane vidyutpabha deva kahela che. te kevA che? te be azvanA skaMdha samAna zarUAtamAM namela ane cheDe UMcA che. A kAraNathI niSadha parvatanI najIkamAM cAraso yojana UMcA ane merunI pAse to pAMcaso yojananA UMcA che. kahyuM che-- vAsaharagirIteNaM, ruMdA paMceva joyaNasayAI / cattAri sauvviddhA, ogADhA joyaNANa sayaM // 59 // [ bRhatkSetra0 260 ] paMcata indriddhA, moLAnA paMca mAnavasayADuM / putaasaMhamAno, vicchinnA maMvarateI / / 6 / / [vRkSetra0 26] vakkhArapavvayANaM, AyAmo tIsa joyaNasahassA / donni ya sayA NavahiyA, chacca kalAo cauNhaM piM // 61 // [gRhakSetra. 21 tta] varSadha2 parvatanI1 samIpe pAMcaso yojananA vistAravALA, cAraso yojana UMcA ane ekaso yojana jamInamAM UMDA che. merunI pAse (cA2 vakhArA parvato) pAMcaso yojananA UMcA, pAMcaso kozanA UMDA ane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga mAtra pahoLA che. cAra vakSaskAra parvatonI laMbAI trIza hajAra yojana baso nava yojana adhika cha kaLAnI che. (61) mAtra 'avaddhavaMt'tti apArzvacaMdra-kaMIka nyUna caMdrano AkAra arthAt hAthInA dAMtanI AkRtinA jevA saMsthAna vaDe rahelA te apArzvacaMdrasaMsthAnasaMsthita, kvacit 'adbhutaMtrasaMsthAnasaMsthitI' evo pATha che tyAM ardU zabda vaDe vibhAga vivakSA 1. niSadhaparvatanI samIpe saumanasa ane vidyutprabha ane nIlavAna parvatanI samIpe gaMdhamAdana ane mAlyavaMta--A rIte cAra vakSaskAra parvata che. 110 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisvarUpam 87 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 karAya che, paraMtu sama (sarakho) vibhAga nahiM. ane te be parvatathI devakuru addhacaMdrAkAra karAyela che. A kAraNathI ja vakSArAkAra kSetrane karanArA be parvata vakSAra (vakhArA) parvata kahevAya che. baMnU' rUtyAdi varNana temaja jANavuM. vizeSa e ke-uttarakurukSetramAM pazcimanI pAse gaMdhamAdana ane pUrvanI pAse mAlyavAna vakhArAparvata che (2), 'ro sIdave 'tti vaitAdyano niSedha karavA. mATe dIrgha' zabdanuM grahaNa karela che. veDha zabdano vaitADhya athavA vijayADha saMskAra thAya che. te be parvata bharata ane airAvatanA madhya bhAgamAM pUrva ane pazcimathI lavaNa samudrane sparza karIne rahela che. te banne paccIza yojananA UMcA che, paccIza gAu UMDA che, paccAsa yojana pahoLA che, Ayata saMDANavALA che, sarva rUpAya che ane banne paDakhAthI bahAra kAMcanamaMDanathI aMkita che. kahyuM che- paNuvIsaM uviddho pannAsaM joyaNANa vicchinno [vitthino] / veyaDDho rayayamao, bhArahakhettassa majjhami // 62 / / [vRddhakSetra 278] bharata kSetranA madhyamAM rUpAmaya vetAThya parvata che je paccIza yojana uMcAImAM ane paccAsa yojana pahoLAImAM che. (62). ' 'mArA ' mitya ivaitADhya parvatamAM pazcima bhAgamAM tamisA guphA paccAsa yojana lAMbI, bAra yojana pahoLI ane ATha yojana UMcI che. Ayata caturasa saMsthAnavALI, vijayadvAra pramANe tAravALI (ATha yojana UMcA ane cAra yojana pahoLA), vajanA kamADathI DhAMkelI, bahu madhyabhAgamAM potapotAmAM be yojananA aMtaravALI ane traNa yojanAnA vistAravALI unmagrajalA ane nimagnajalA nAme be nadIo vaDe yukta che. tamisAnI mAphaka pUrvabhAgamAM khaMDaprapAtA guphA jANavI. 'tti te bemAM-tamisA guphAmAM kRtamAlyaka ane khaMDaprapAtA guphAmAM nRtamAlaka nAmanA be deva vase che. 'rAvaNa' rUtyAdri airAvata kSetramAM paNa bharatakSetranI mAphaka jANavuM (3), 'navU rUlyA0i (cala) himavAna varSadhara parvatamAM agyAra kUTazikharo che. tenA nAma A pramANe che-1 siddhAyatana, 2 kSullahimavatuM, 3 bharata, 4 ilA, 5 gaMgA, 6 zrI, 7 rohitAzA, 8 siMdhu, 9 surA, 10 haimavata ane 11 vaizramaNa che. pUrvadizAmAM siddhAyatanakUTa che, te pachI kramazaH pazcimathI bIjA kUTo sarva ratnamaya, ane kUTanA nAmavALA devatAnA sthAno che. te pAMcaso yojana UMcA, mULamAM teTalA ja pahoLA ane Upara tenA ardhA vistAravALA che. pahelA kUTamAM siddhAyaMtana che. te siddhAyatana pacAsa yojanAnuM lAMbuM, pacIza yojana pahoLuM ane chatrIza yojana UMcuM che. vaLI ATha yojanAnA lAMbA ane pravezamAM cAra yojananA pahoLA traNa dhAro vaDe yukta, tema ja eka so ATha jinapratimA sahita che. zeSa daza phUTomAM sADIbAsaTha yojananA UMcA, savAekatrIza yojananA pahoLA temaja temAM nivAsa karanAra devatAonA siMhAsanavALA prAsAdo che. ahiM prastuta parvatanA adhipatino nivAsa hovAthI ane devonA nivAsabhUta kUTomAM pahelo hovAthI himavat kUTanuM grahaNa karyuM, ane sarva kUTomAM chelluM hovAthI vaizramaNa kUTanuM grahaNa karyuM che, kAraNa ke atyAre kristhAnakano adhikAra cAle che. vaLI kahyuM - tya resahi, 3 MvivijhADuM) 3ThThama mayTI JYywo nikap $ )62) vRdakSetra 288tti) koI sthaLe (sUtramAM) vastunA eka dezanuM grahaNa ane koI sthaLe samasta vastunuM grahaNa karAya che, ane keTalAeka sUtro) kAraNavazAt utkrama (krama vagara) ane kramapUrvaka hoya che, mATe sUtranI vicitra gati-paddhati che. (63) phUTanA saMgrahanI gAthAo nIce pramANe che- veyaDa 9 mAlavaMte 9, vijjuppaha 9 nisaha 9 NIlavaMte ya 9 / ___Nava Nava kUDA bhaNiyA, ekArasa sihari 11 himavaMte 11 / / 64 / / [bRhatkSetra0 132] ruppi 8 mahAhimavaMte 8, somaNase 7, gaMdhamAyaNanage [gaMdhamAyaNe ceya] ya 7 / aTTha'TTha satta satta ya, vakkhAragirIsu cattAri / / 15 / / [bRhatkSetra0 133] - 111 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdAdisvarUpam 88 sUtram cotrIza dIrghavaitADhya, mAlyavAna, vidyuprabha, niSadha ane nIlavAna-A dareka parvatamAM nava-nava kUTo kahelA che. zikharI ane laghuhimavAna parvatamAM agyAra-agyAra phUTa che. rukSmI ane mahAhimavAna parvatamAM ATha-ATha ane saumanasa tathA gaMdhamAdana parvatamAM sAta-sAta phUTa che. soLa vakSaskAra parvatomAM cAra-cAra phUTa kahela che. (64-65) ___ 'jaMbU' ityAdi0 bhAbhivAna parvatamA 416 DUTa cha-1 siddhaTa, 2 mahAbhivAna, 3 bhavata, 4 rohitau, 5, 6 Ridl, 7 32 mane 8 vaiDUrya. beDUnuM graDa 42vAnuM // 29 // 4345 Ayu cha. 'eva' mityAdi0 evaM 204thI 'jaMbU' ityAdi0 mamilA vo. niSa5 varSadhara parvatamAM-1 siddha, 2 niSa5, 62varSa, 4 prAvi, 5 62, 6 ti, 7 zItodA, 8 aparavideha ane 9 caka evA potapotAnA devonA nAmavALA nava kUTo che. ahiM paNa bIjA ane chellA phUTanA pUrva vyAkhyAna 42 (4), 'jaMbU' ityAdi0 nAsavAna varSadha parvatana viSe1 siddha, 2 nIla, u pUrvavidveDa, 4 zIta, 5 kIrti, 6 nArIkAMtA, 7 aparavideha, 8 ramyak ane 9 upadarzana e nava phUTa che. ahiM paNa bIjA ane chellA kUTanuM pUrvanI bhAI aDaenij. 'eva'mityAdi0 27mI varSaya kSetramA-1 siddha, 2 27bhI, 3 2bhya, 4 na2idu, 5 buddhi, 6 ropyA , 727yavat bhane 8 maliyana se mA6 DUche.jI bhane chesA Tarnu pUrvanI mAI grae2. 'eva'mityAdi0 varSadhara zikharI parvatamAM-1 siddha, 2 zikharI, 3 hairaNyavatuM, 4 surAdevI, pa raktA, 6 lakSmI, 7 suvarNakUlA, 8 raktodA, 9 gaMdhApAtI, 10airAvatI ane 11 tigicchi-e agyAra phUTa che. ahiM paNa bIjA ane chellA kUTanuM pUrvanI jema grahaNa karavuM (5). // 87 // jaMbUmaMdarassa uttaradAhiNeNaMcullahimavaMta-siharIsuvAsaharapavvaesudo mahadahA pannattA, [taMjahA]-bahusamatullA avisesamaNANattA aNNamaNNaM NAtivaTRti, AyAma-vikkhaMbha-uvveha-saMThANa-pariNAhaNaM, taMjahA-paumaddahe ceva puMDarIyaddahe ceva, tattha NaM do devayAo mahaDDiyAo jAva paliovamadvitIyAo parivasaMti, taMjahA-sirI ceva lacchI cev| evaM mahAhimavaMta-ruppIsu vAsaharapavvaesu do mahaddahA pannattA, [taMjahA]-bahusamatullA [jAva taMjahA]-mahApaumaddahe ceva mahApoMDarIyaddahe ceva, devatAo hiri-cceva buddhiccev| evaM nisaDha-nIlavaMtesu tigiMchiddahe ceva kesariddahe ceva, devatAo dhitI ceva kitti-cceva / jaMbUmaMdarassa dAhiNeNaM mahAhimavaMtAo vAsaharapavvayAo mahApaumaddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taMjahA-rohiya-cceva hrikNt-ccev| evaM nisaDhAo vAsaharapavvatAo tigiMchiddahAo dahAo mahANaIo pavahaMti, taMjahA-hari-cceva siioa-ccev| jaMbUmaMdarauttareNaM nIlavaMtAo vAsaharapavvatAo kesaridahAo do mahAnaIo pavahati taMjahA-sItA ceva nArikatA cev| evaM ruppIo vAsaharapavvatAo mahApoMDarIyaddahAo dahAo do mahAnaIo pavahaMti, taMjahANarakatA ceva ruppakUlA ceva 2 / jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe vAse do pavAyadahA pannattA, [taMjahA]-bahusamatullA [jAva] taMjahA-gaMgappavAtaihe ceva siMdhuppavAyaddahe ceva / evaM himavae vAse do pavAyadahA pannattA, [taMjahA]-bahu[samatullA jAva] taMjahArohiyappavAtaddahe ceva rohiyaMsapavAtaddahe cev| jaMbUmaMdaradAhiNeNaM harivAse vAse do pavAyadahA pannattA bahusamatullA [jAva] taMjahA-haripavAtaddahe ceva harikaMtapavAtaddahe cev| jaMbUmaMdarauttaradAhiNeNaMmahAvidehe vAsedo pavAyadahA pannattA bahusamatullA jAva sIappavAtaddaheceva sItodappavAyaddahe 112 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdAdisvarUpam 88 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 veva re jaMbUmadarassa uttareNaM rammae vAse do pavAyadahA pannattA, [taMjahA]-bahu[samatullA jAva] narakaMtappavAyadahe ceva NArIkaMtappavAyaddahe cev| evaM heranavate vAse do pavAyadahA pannattA, [taMjahA]-bahu[samatullA jAva] suvannakUlappavAyaddahe ceva ruppakUlappavAyadahe cev| jaMbUmaMdarauttareNaM eravae vAse do pavAyadahA pannattA bahusamatullA] jAva rattappavAyadahe ceva rattAvaippavAyadahe vevA jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe vAse do mahAnaIo pannattAo, bahu[samatullA] jAva gaMgA ceva siMdhU cev| evaM jadhA pavAtaddahA evaM NaIo bhANiyavvAo, jAva eravae vAse do mahAnaIo pannattAo bahusamatullAo jAva rattA ceva ravatI veva 4 | sU0 88 - (mULa) jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe culahimAvAna ane zikharI varSadhara parvatane viSe be mahAdraha kahyA che, te A pramANe--bahusamatulya, avizeSa, nAnA-rahita ane eka bIjAne ullaMghana karatA nathI temaja laMbAI, pahoLAI UMDAI, saMDANa ane paridhi vaDe samAna che. te drahanA nAma-padmadraha ane puMDarIkadraha. te be drahamAM be devIo, mahaddhika yAvat palyopamanI sthiti (AyuSya)vALI vase che. te devIonA nAma-zrIdevI ane lakSmIdevI. evI rIte mahAhimAvAna ane kumI varSadhara parvatane viSe be moTA draha kahyA che, te A pramANe--bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka kahevuM. te be drahanA nAma-mahApadmadraha ane mahApuMDarIkadraha, ane tyAM tenI lhI ane buddhi nAmanI adhiSThAtrI devIo vase che. e ja pramANe niSadha ane nIlavaMta parvatane viSe tibiMchi ane kezarI nAme be draha che ane dhRti ane kIrti nAmanI tenI adhiSThAtrI devIo che (1), jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe mahAhimavaMta varSadhara parvatanA mahApadmadrahathI be mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-rohitA ane harikAMtA. evI rIte niSadha varSadhara parvatanA tigiMchi draDhathI be mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-harituM ane zItodA. jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe nIlavAna varSadhara parvatanA kesarIdrahathI be mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-sItA ane nArIkAntA. e pramANe rukamI varSadhara parvatanA mahApuMDarIkadrahathI be mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-narakAntA ane pyaHlA che (2), jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe bharatakSetramAM be prapAtadraha kahyA che, te A pramANe--bahusamatulya, tenA -gaMgAprapAtadraha ane siMdhuprapAtadraha che. e pramANe himavata kSetramAM be prapAtadraha kahyA che, te bahusamatulya che, tenA nAma rohijhUMpAtadraha ane rohitAzAprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe harivarSa kSetramAM be prapAtadraka (kuMDa) kahyA che, te bahusamatulya che. tenA nAma-hariprapAtadraha ane harikAntAprapAtadraha che. jaMbudvIpanA uttara ane dakSiNa dizAe mahAvideha kSetramAM be prapAtadraha kahyA che. bahusamatulya yAvatuM zItAprapAtadraha ane zItodAprapAtadraha nAmanA che (3), jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe ramyaphavarSakSetramAM be prapAtadraha kahela che, te bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka kahevuM. tenA nAma-narakAttAprapAtadraha ane nArIkAMtAprapAtadraha che. evI rIte hairaNyavata kSetramAM be prapAtadraha kahela che, te bahusamatulya, yAvat pUrvanI mAphaka. tenA nAma-suvarNakUlAprapAtadraha ane rUdhyakUlaprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe airavata kSetramAM be prapAtadraha kahela che, bahusamatulya thAvat pUrvanI mAphaka. tenA nAma-raktAprapAtadraha ane raktavatIprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe bharatakSetramAM be mahAnadI kahela che. te bahusamatulya yAvat raktA ane raktavatI nAmanI che (4). 88 (TI) anaMtU' rUtyAre ahiM himavAna Adi cha varSadhara parvatone viSe cha ja draho che, te A- - - 113 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdAdisvarUpam 88 sUtram paume 1 ya mahApaume 2 tigiMchI 3 kesarI 4 dahe ceva / harae mahApuMDarie 5, puMDarIe ceva ya 6 dahAo / / 6 / / vRiddhakSetra 168] 1 padma, 2 mahApadma, 3 tibiMchI, 4 kezarI, 5 mahApuMDarIka ane 6 puMDarIka. A cha draho kramazaH che. (66) himavAna parvatanI upara bahumadhyabhAgane viSe paddha che jenI aMdara tevo padmadraha nAmano Drada che. evI rIte zikharI parvatanI upara bahumadhyabhAgane viSe puMDarIka nAmano draha che. te banne draha, pUrva ane pazcimamAM hajAra yojana lAMbA ane pAMcaso yojana pahoLA, cAra khUNAne viSe daza yojana UMDA, cAMdInA kAMThAvALA, vajamaya pASANavALA, tapanIya (raktasuvarNa)nA talIovALA, suvarNa madhya rajatamaNinI veLuvALA che, cAre dizAe maNinA pagathiAvALA', sukhapUrvaka utarI zakAya evA, toraNa, dhvaja ane chatra vagerethI suzobhita, nIlotpala ane puMDarIka kamala vagerethI racita vividha pakSI ane matsyo jemAM pharI rahelA che evA temaja bhramaronA samUha vaDe upabhogya che. 'tatva 'tti. te be drahane viSe be devIo vase che, padmadrahamAM zrIdevI ane puMDarIkadrahamAM lakSamIdevI che. te banne devIo bhuvanapatinikAyamAM aMtarbhata che, kAraNa ke teo palyopamanA AyuSyavALI che. vyaMtaranI devIonuM to utkRSTa addhapalyopamanuM AyuSya hoya che. bhavanapatinI devIonuM utkRSTa AyuSya sADAcAra palyopama pramANa hoya che. kahyuM che keadbhutttth addhapaMcama, paliovama asurajuyaladevINaM / sesa vaNadevayANa ya, desUNa[AddhapaliyamukkosaM // 6 // vRidanaM 6 ti] dakSiNa dizAnA asurakumAranI devIonI utkRSTa sthiti sADAtraNa palyopamanI ane uttara dizAnA asurakumAranI devIonI sADAcAra palyopamanI utkRSTa sthiti hoya che. (67) zeSa uttara dizAnA nAgakumArAdi nava bhavanapatinI devIonI utkRSTa sthiti deze UNI eka palyopamanI, ane dakSiNa dizAnA nava bhavanapatinI devInI tathA vyaMtaranI banne dizAnI devInI sthiti addhapalyopamanI hoya che. te be moTA drahanA madhyamAM ekeka yojananA lAMbA-pahoLA kamaLa che ane te addhayojana jADA che, jalamAM daza yojana bUDelA che ane addhayojana UMcA che. vaLI temAM vajamaya mUla, riSTharatnamaya kaMda, vaiDUryaratnamaya nALa, vaiDUryaratnamaya bAhyapatro jAMbUnada (suvarNa)maya aMdaranA patro, pILA suvarNanI karNikA (DoDo) ane tapAvela suvarNanI kezarA taMtuo che. te be kamalanI be karNikA addhayojananI lAMbI pahoLI ane eka koza (bAhalya) UMcI che. tenA upara be devIonA bhavana che. 'ga'nityAdri mAhimavAna parvatamAM mahApadmadraha ane rukSmI parvatamAM to mahApuMDarIkadraha che. te baMne draha be hajAra yojana lAMbA ane eka hajAra yojana pahoLA che. be yojananA lAMbA-pahoLA kamaLavALA che, te be kamaLamAM be devIo vase che. mahApadmamAM hIdevI ane mahApuMDarIkamAM buddhidevI che. 'sva'nityAdi niSadha parvatane viSe tigiMchidrahamAM dhRtidevI ane nIlavAna parvata para kezarIdrahamAM kIrtidevI vase che. te be traNa cAra hajAra yojana lAMbA ane be hajAra yojana pahoLA che. A saMbaMdhanI gAthA nIce pramANe che- eesu suravahUo, vasaMti paliovamadvitIyAo / siri-hiri-dhiti-kittIo, buddhIlacchIsanAmAo / / 68 // [vRdakSetra 270] zrI, hI, dhRti, kIrti, buddhi ane lakSmI nAmanI devIo palyopamanI sthitivALI vase che. (68) tyA0i temAM rohitu nadI, mahApadmadrahathI dakSiNa taraphanA toraNathI nIkaLIne eka hajAra, chaso pAMca yojana kAMIka adhika (pAMca kaLA) dakSiNa dizAe parvata upara jaIne (vahIne) hAranA AkArane dhAraNa karavAvALA, kaMIka adhika baze yojanapramANavALA, magara(masya)nA mukha jevA paDanALarUpa prapAta-pravAha vaDe mahAhimavAna parvatanA rohitu 1. TIkAmAM caturdazamaNisopAnI pATha che, paNa bUDhIpapannatI vageremAM cAre dizAe pagathiAnuM varNana che mATe te pramANe lakhela che. 114 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hUdAdisvarUpam 88 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 nAmanA kuMDamAM paDe che. magaranA mukhanI jIbha eka yojana lAMbI, sADAbAra yojana pahoLI ane eka yojana jADI che, ane (rohit nadI) rohitaprapAtakuMDamAMthI dakSiNa dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne, haimavAna kSetranA madhyabhAgamAM rahela zabdApAtI nAmanA vRttavaitAdyaparvatathI be koza dUra rahIne, aThyAvIza hajAra nadIonA parivAra sahita jagatI (koTa)ne nIcethI bhedIne pUrva dizAthI lavaNasamudramAM jAya che-bhaLe che. pravAhamAM eTale nIkaLatI vakhate rohit nadI sADAbAra yojana pahoLI ane eka gAu UMDI che, tyArapachI kramazaH vRddhi pAmatI mukha (samudrapraveza)mAM ekaso paccIza yojana pahoLI, aDhI yojana UMDI temaja banne pAse be vedikA ane be vanakhaMDa vaDe yukta che. evI rIte sarva mahAnadIo, parvato, kUTo ane vedikA vagerethI yukta che. harikAntA nadI to mahApadmadrahathI ja uttaradizAnA toraNa dvArA nIkaLIne kaMIka adhika soLaso ne pAMca yojana sudhI uttara sanmukha thaI, parvata uparathI jaIne kaMIka baze yojanapramANavALA prapAta (dhodha) vaDe harikAMtAkuMDamAM tema ja paDe che. magaranA mukhanI abhikA (jIbha)nuM pramANa pUrve kahela pramANathI bevaDuM jANavuM. te prapAtakuMDathI uttara dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne harivarSakSetranA madhyabhAgamAM rahenAra gaMdhApAtI nAmanA vRttavaitADhya parvatathI eka yojana dUra rahIne, pazcimadizA sanmukha thaI chappana hajAra nadIo sahita samudramAM jAya che. A harikAMtA nadI rohitu nadInA pramANathI bamaNA pramANavALI che. 'va' mityAdri evI rIte, baMnUddIve' tyAdri abhilApanuM sUcana karavA mATe kahela che. harit mahAnadI tibiMchidrahanI dakSiNa dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne kaMIka adhika sAta hajAra, cAraso, ekavIza yojana dakSiNa dizA sanmukha thaI, parvata upara jaIne kaMIka adhika cAraso yojananA pramANavALA prapAta vaDe harikuMDamAM paDIne pUrvanA samudramAM paDe che, zeSa (laMbAI vagere) harikAMtA nadInI mAphaka jANavuM. zItodA mahAnadI tibiMchidrahanI uttaradizAnA toraNa dvArA nIkaLIne teTalA ja (pUrve kahela kaMIka adhika sAta hajAra, cAraso, ekavIza yojana) parvata upara uttara sanmukha jaIne kaMIka adhika cAraso yojanapramANavALA prapAta vaDe zItodAkuMDamAM paDe che. maga2nA mukhanI abhikA cAra yojana lAMbI, paccAsa yojana pahoLI ane eka yojananI jADI samajavI. zItodakuMDathI uttara dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne devakuru kSetrano vibhAga karatI thakI, citra ane vicitra phUTavALA be parvatone ane niSadhadrahAdi pAMca drahono be bhAga karatI thakI corAzI hajAra nadIonI sAthe maLavApUrvaka, bhadrazALa vananA madhyamAM, meruparvatathI be yojana dUra rahIne tyAMthI pazcima sanmukha pharIne, vidhutkrabha nAmanA vakSaskAra parvatanA nIcenA bhAgane vidArIne merunI pazcima dizAthI apara (pazcima) mahAvidehanA madhya bhAga dvArA eka eka vijayamAMthI aThyAvIza-aThyAvIza hajAra nadIo sAthe maLIne, jayaMtadvAranI nIcethI pazcima samudramAM praveza kare che. zItodA nadI pravAhamAM to paccAsa yojana pahoLI ane eka yojana UMDI che, tyArapachI anukrame vadhatI vadhatI mukhamAM (samudramAM bhaLatI vakhate) pAMcaso yojana pahoLI ane daza yojana UMDI thAya che. baMnyU rUlya0i zItA mahAnadI kezarIdrahanA dakSiNa toraNathI nIkaLI, kuMDamAM paDIne, meruparvatanA pUrvathI pUrvavidehanA madhyathI vijayadvAranI nIcethI pUrva samudramAM praveza kare che. bAkInI badhI vaktavyatA zItodA samAna jANavI. nArIkAMtA nadI to uttara dizAnA toraNathI nIkaLIne ramyakSetrano vibhAga karatI chatI haritmahAnadInI vaktavyatA pramANe ramyavarSanA madhya bhAgathI pazcima samudramAM praveza kare che. 'parva' mitkA0i narakAMtA nadI mahApuMDarikadrahamAMthI dakSiNa dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne ramyavarSano vibhAga karatI chatI, harikAMtAnI vaktavyatA pramANe pUrva samudramAM praveza kare che. rUpyakUlA nadI to mahApuMDarIkadrahanA uttara dizAnA toraNathI nIkaLIne eraNyavAna kSetranA be vibhAga karatI chatI rohit nadInI vaktavyatA pramANe pazcima samudramAM praveza kare che (2), 'saMvU' tyA0i 5vAyada tti paDavuM te prapAta, te prapAta vaDe oLakhAtA je draha te be prapAtadraha. ahiM jyAM himavAna Adi parvatathI gaMgA vagere mahAnadI praNAla-paDanALa (dhodha)thI nIce paDe che te prapAtadraha eTale prapAtakuMDa. (II5vAya veva'tti himavAna varSadhara parvatanI upara rahela padmadrahanA pUrva dizAnA toraNathI nIkaLIne, pUrva sanmukha pAMcaso yojana jaIne gaMgAvartana kUTamAM (kUTanI nIcethI) pAchI vaLatI chatI pAMcaso trevIza yojana ane sADItraNa kaLA sudhI dakSiNa dizA sanmukha parvata uparathI jaIne gaMgA mahAnadI, _115 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdAdisvarUpam 88 sUtram laMbAI vaDe addha yojana pramANa, pahoLAI vaDe savA cha yojanavALI, jADAI vaDe addha gAuvALI jIbhikAthI yukta evA phADelA magaranA mukhya samAna dhodha vaDe kaMIka adhika ekaso yojana pramANavALA ane motInA hAranA jevA prapAta (UMcethI paDavuM, te)thI je gaMgAprapAtakuMDamAM paDe che te kuMDa, sATha yojana lAMbo ane pahoLo, kaMIka nyUna ekaso nevuM yojananI paridhi (gherAvA)vALo, daza yojana UMco ane vividha maNi vaDe baMdhAyela che. te kuMDanI pUrva, pazcima ane dakSiNa dizAmAM traNa traNa pagathiyA jovA lAyaka che. te vividha toraNo sahita che. madhya bhAgamAM gaMgA devIno dvIpa che. te dvIpa ATha yojana lAMbopahoLo, kaMIka adhika paccIsa yojanano parikSepa-gherAvAvALo che. pANIthI upara be koza UMco ane vajamaya che. eka koza laMbAIvALA, addha koza pahoLAIvAlA, kaMIka nyUna eka koza UMcAIvALA, aneka (seMkaDo) staMbha (thAMbhalA) vaDe joDAyelA gaMgAdevInA bhavana vaDe suzobhita karAyela che uparano bhAga jeno evo te kaMDa che. gaMgAprapAta kuMDathI dakSiNa dizAnA toraNathI nIkaLIne pravAhamAM (nIkaLatI vakhate) savA cha yojananI pahoLI, ardhva koza UMDI gaMgA nadI uttarAddha bharatanA be bhAga karatI chatI sAta hajAra nadIo sAthe maLIne khaMDaprapAtaguphAnA pUrva bhAgathI nIce vaitADhya parvatane vidArIne-bhedIne dakSiNAddha bharatanA be bhAga karatI chatI te vibhAganA madhya bhAgathI jaIne, pUrva sanmukha vaLIne badhI maLIne cauda' hajAra nadIo sAthe mAM pravezasthalamAM) sADAbAsaTha yojana pahoLI ane savA yojana UMDI evI te jagatIne bhedIne pUrvanA lavaNasamudramAM praveza kare che. te gaMgAprapAtadraha. gaMgAprapAtadrahanA pramANe siMdhuprapAtadraha paNa vyAkhyAna karavA yogya che arthAt tenuM vyAkhyAna karavuM. A kAraNathI ja be draha, lAMbA, pahoLA, UMDA ane paridhi vaDe samAna vizeSaNavALA bhAvavA. badhA ya prapAtadraho daza yojana UMDA kahevA. ahiM varSadhara parvatanI nadIonA adhikAramAM gaMgA, siMdhu ane rohitAzAnuM tathA suvarNakUlA, raktA ane raktavatInuM je kathana nathI karyuM tenuM kAraNa e che ke ahIM be sthAnano ja adhikAra che. eka eka parvatathI traNa nadIonA nIkaLavAnA traNa traNa sthAna hovAthI arthAt traNa traNa nadIo nIkaLavAthI ane ahIM be sthAnano adhikAra hovAthI tenuM varNana karela nathI. 'va' mitya0i ema pUrvanI mAphaka jANavuM. rohiyapavIye veva'tti kahevAyela svarUpavALI rohitu nadI jyAM (je kuMDamAM) paDe che, vaLI je kuMDa ekaso vIza yojanAno lAMbo-pahoLo che, kaMIka nyUna traNaso eMsI yojananA gherAvAvALo ane jenA madhyabhAgamAM rohita dvIpa soLa yojanAno lAMbo-pahoLo, kaMIka adhika paccAsa yojanA gherAvAvALo. pANInA upara be koza UMco che, gaMgAdevInA bhavana samAna rohitadevInA bhavana vaDe suzobhita uparano bhAga che jeno te rohitaprapAtadraha 'rodiyaMsaMvAya veva'tti himavAna varSadhara parvatanI upara rahela padmadrahanA uttaradizAnA toraNathI nIkaLIne rohitAMzA mahAnadI, kaMIka adhika baso ne choMtera yojana paryata uttara sanmukha thaI, parvata uparathI jaIne laMbAIthI eka yojanavALI, pahoLAIthI sADAbAra yojanavALI, jADAI vaDe eka gAuvALI, bhikA vaDe pahoLo karela magaranA mukhanI jema praNAla vaDe ane motInA hAranA AkAravALA kaMIka adhika ekaso yojana pramANavALA prapAta vaDe jyAM paDe che ane je rohitaprapAtakuMDa samAna mAnavALI che te kuMDanA madhyamAM rohidvIpa samAna pramANavALo rohitAMzadvIpa che. te rohitAMzabhavana vaDe pUrve kahela pramANa vaDe alaMkRta che, ane je kuMDathI rohit nadI samAna pramANavALI rohitAzA nadI uttara toraNa dvArA nIkaLIne, pazcima samudramAM praveza kare che te rohitAzAprapAtadraha che. 'naMtU'tyAdi 'riNavAyu veva'tti pUrve kahela lakSaNavALI harit nadI (kuMDamAM) jyAM paDe che, vaLI je baso ne cAlIza yojana laMbAI ane pahoLAIthI, ane sAtaso ne ogaNasATha yojana paridhi vaDe che, ane jenA madhyabhAgamAM harit devIno dvIpa che te dvIpa batrIza yojana lAMbo, pahoLo temaja eka so ne eka yojananI paridhivALo che ane jaLanA upara be koza UMco che, vaLI harindevInA bhavana vaDe suzobhita uparano bhAga che jeno. te A hariprapAtadraha che. "jiMtapravAhe veva'tti pUrve kahela svarUpavALI harikAMtA mahAnadI je kuMDamAM 1. sAta hajAra nadIo uttarAddha bharatanI ane sAta hajAra dakSiNAddha bharatanI maLIne cauda hajAra nadIo jANavI. . 116 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 suSamAdUSamAdisvarUpam 89 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 paDe che, vaLI je kuMDanuM pramANa haritakuMDa samAna che, ane haridvIpa samAna bhavana sahita harikAMtAdevInA dvIpa vaDe bhUSita madhyAmA cha nI te risitAprapAta cha. 'jaMbU'ityAdi0 'sIyappavAyaddahe ceva'tti0 nalavAna parvatI zAtAnahI nIkaLIne je kuMDamAM paDe che, vaLI je kuMDa lAMbo ane pahoLo cAraso eMsI yojana che ane paMdaraso aDhAra yojana vizeSa jUna paridhivALo che, tathA jenI madhyamAM cosaTha yojana lAMbo ane pahoLo, baso ane be yojananI paridhivALo, jalanA upara be tu Giyo Altu d5cha, tathA zItavAnA manathI suzobhita 752no mAno zAtapAta cha. 'sItodappavAyaddahe ceva'tti niSadhapatithI zItanahI nIjIne yA (iMDamAM) 5 che te zItopAta cha. te zItAprapAta samAna cha bhane zItavInA 5 ane bhavana samAna zItavIno 5 ane bhavana cha (3), 'jaMbU'ityAdi0 na2itA bhane nArIkAMtAprapAtadraha (e banne) to harikAMtA ane hariprapAtadraha (samAna che.) ane potAnA nAma samAna dvIpa ane devIo che. 'eva'mityAdi0 supae[bhane 35 prapAtadra' (me banne) ne rodiil bhane rohitaprapAta sa25MuqL. vizeSa svayaM sama4A yogya che. 'jaMbU'ityAdi0 24tA bhane 2tAvatAprapAta (me banne) ne // bhane siMdhuprapAta samAna 5341, paraMtu tA pUrvasamudramA bhaganArI, ane 23vatI pazcima samudramA bhaganArI. 'jaMbU'ityAdi0 'jaMbUddIve 2 maMdarassa dAhiNeNaM bharahevAse do mahAnadIo' ityAdi0 'eva'miti0 anaMtarabha 43 'jaha'tti Thebha pUrva kSetra kSetramA baje prapAtadraha kahyA tevI rIte nadIo paNa kahevI. te A pramANe gaMgA 1 siMdhU 2 taha rohiyaMsa 3, rohINadI ya 4 harikatA 5 / harisalilA 6 sIyoyA 7, satteyA hoMti dAhiNao // 69 / / sIyA ya 1 nArikatA 2, narakaMtA ceva 3 ruppakUlA 4 ya / salilA suvaNNakUlA 5, rattavatI 6 ratta 7 uttarao / / 7 / / minI] dakSiNa dizAmAM gaMgA, siMdhu tathA rohitAzA, rohinadI, harikAMtA, haritasalilA ane zItodA-A sAta nadIo hoya che. zItA, nArIkAMtA, narakAMtA, rUkhakUlA, suvarNakUlA, raktavatI ane raktA-A sAta nadIo merunI uttara hama loya . (68-70) / / 88 // jaMbudvIpanA adhikArathI ane kSetra vaDe kathana karavA yogya pugala dharmanA adhikArathI jebUdvIpanA bharatAdi saMbaMdhI kAla, lakSaNa, paryAyadharmone aneka prakAre aDhAra sUtra vaDe kahe che- jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIe susamadUsamAe samAe do sAgarovamakoDAkoDIo kAle hotthA 1, evamimIse osappiNIe jAva pannatte 2, evaM AgamissAe ussappiNIe jAva bhavissati 3 / jaMbUdIve dIve. bharaheravaesuvAsesutItAe ussappiNIe susamAe samAe maNuyA do gAuyAiM uddhaM uccatteNaM hotthA 4, donni ya paliovamAiM paramAuM pAlaitthA 5, evamimIse osappiNIe jAva pAlayitthA 6, evamAgamessAte ussappiNIe jAva pAlayissaMti 7 / jaMbUddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do arahaMtavaMsA uppanjiMsuvA upajjati vA uppajjisaMti vA 8; evaM cakkavaTTivaMsA 9, dasAravaMsA 10 / jaMbU[dIve-dIvebharaheravaesuvAsesu] egasamate do arahaMtA uppajjiMsu vA uppajjati vA uppajjissaMti vA 11, evaM cakkavaTTi 12, evaM baladevA evaM vAsudevA [dasAravaMsA jAva] uppajjiMsu vA uppajjati vA uppajjissaMti vA 13 / jaMbUdIve dIve dosu kurAsu maNuA sayA susamasusamamuttamiti pattA paccaNubbhavamANA viharaMti, taMjahAdevakurAe ceva uttarakurAe ceva 14|jNbuddiive dIvedosuvAsesumaNuyA sayA susamuttamaM iDiMpattA paccaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA-harivAse ceva rammagavAse ceva 15/jaMbUdIve dIve dosuvAsesumaNuyA sayA susamadusamuttamamiDDiM - 117 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 suSamAdUSamAdisvarUpam 89 sUtram = pattA paccaNubbhavamANA viharaMti, taM jahA - hemavae ceva eranavara ceva 16 / jaMbuddIve dIve dosu khittesu maNuyA sabA dUsamasusamamuttamamiddhiM pattA paccaNubbhavamANA viharaMti taMjahA - pUvvavidehe ceva avaravidehe ceva 17, jaMbUdIve dIve dosu vAsesu maNuyA chavvihaM pi kAlaM paccaNubbhavamANA viharaMti, taMjahA - bharahe ceva eravate ceva 18 // sU. 86 / / (mULa) jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bharata ane airavata kSetrane viSe atIta utsarpiNImAM suSamadUSama nAmanA (cothA) ArAno kALa be koDAkoDI sAgaropama pramANa hato (1), evI rIte A vartamAna avasarpiNImAM suSamaduSpama nAmanA (trIjA) ArAno kALa be koDAkoDI sAgaropama pramANa kahela che (2), evI rIte AgAmI utsarpiNImAM suSamaduSpama nAmanA (cothA) ArAno kALa pUrva pramANe thaze (3), jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM bharata ane airavata kSetrane viSe atIta utsarpiNInA suSama nAmA (pAMcamA) ArAmAM manuSyo be gAunI UMcAIvALA temaja (4), be palyopamanA AyuSyane pALanArA hatA (5), evI rIte A avasarpiNImAM suSama nAmanA (bIjA) ArAmAM be palyopamanA AyuSyane bhogavanArA hatA (6), evI rIte AgAmI utsarpiNImAM suSama nAmanA (pAMcamA) ArAmAM be palyopamanA AyuSyane pALanArA thaze (7), jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bharata ane airavata kSetrane viSe eka yuganA eka samayamAM be arihaMtanA vaMza utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze (8), evI rIte be cakravartInA vaMza (9), be dazAra-vAsudevanA vaMza upajyA che, upaje che ane upajaze (10), jaMbudrIpanA bharata ane airavata kSetrane viSe be arihaMta utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze (11), evI rIte be cakravartI upajyA che, upaje che ane upajaze (12), evI rIte be baladeva ane be vAsudeva utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze (13), jaMbudrIpanA be kurukSetrane viSe manuSyo sadA suSamasuSama (pahelA) ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che te kSetro devakuru ane uttarakuru (14), jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM be varSakSetrane viSe manuSyo sadA suSama nAmanA (bIjA) ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te varSakSetro harivarSa ane ramyavarSa (15), jaMbudvIpanA be kSetromAM manuSyo sadA suSamaduSyama nAmanA (trIjA) ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te kSetro haimavata ane hairaNyavata (16), jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM be kSetrane viSe manuSyo sadA duSpamasuSama (cothA) ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te A--pUrvavideha ane aparavideha (17), jaMbudvIpanA be kSetramAM manuSyo cha prakAranA kAla saMbaMdhI AyuSyAdi Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te A pramANe--bharata ane airavatakSetra (18). 89 // (TI0) A sUtro sugama che. vizeSa e ke 'tItA'tti. gayelI utsarpiNInuM svarUpa pUrvanI mAphaka jANavuM. te utsarpiNImAM athavA utsarpiNInA suSamaduSyamA-bahu sukhavALA, samA--cothA ArAnA lakSaNarUpa kAla vibhAganI sthiti (athavA pramANa) be koDAkoDI sAgaropama hatI (1), evI rIte 'naMbuddIne ra tyAdri kahevuM, vizeSa 'rUmIse'tti. A pratyakSa vartamAna pUrvokta arthavALI avasarpiNImAM 'nAva'tti. suSamaduSamA nAmanA trIjA ArAne viSe 'vo sarovamajoDAjoDIo jAtte' 'pannatte' kahela che. e ja pUrvasUtrathI vizeSa che. pUrva sUtramAM 'hottha'tti kahela che (2), 'va'nityAdri 'AmissA 'tti AvatI utsarpiNImAM 'maviSyati' thaze. e ja pUrvasUtrathI vizeSa che (3), 'khaMvU'tyAvi. suSama nAmanA pAMcamA ArAmAM 'hotya'tti hatA (4), 'pAtacittha'tti pALanArA, pUrva sUtrathI zabdabheda vizeSa che (5-7), 'navU'tyAdri 'jJAnuI'tti pAMca varSano yuga kAla vizeSa kahevAya che, yuganA eka varSanA eka samayamAM, 'samaNa Anuze' A pramANe pATha hovA chatAM paNa vyAkhyA 1. bIjA sUtrathI teramA sUtra sudhInuM varNana TIkAkAre koIka zabdano artha saMkSepathI karela che mATe mUlasUtranA anuvAdathI- jANI levuM. 118 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 suSamAdUSamAdisvarUpam 89 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ukta krama vaDe ja ka2vI. arthanA saMbaMdhathI A prakAre ja kahelI vyAkhyA che, athavA bIjI rIte bhAvanA karavI. arihaMtonA be vaMza-pravAha che, eka bharatakSetramAM utpanna thayela ane bIjo airavata kSetramAM utpanna thayela. 'sAra'tti. siddhAMtanI paribhASA vaDe vAsudevo (8-13), 'navU'tyA.i sarvadA 'susamasustama'tti pahelA ArA jevo je vipAka te sukhamasuSamA tenA saMbaMdhavALI je Rddhi te sukhamasuSamaja, te uttama Rddhine-pradhAna aizvaryane arthAt ucca AyuSya, kalpavRkSa Apela bhoga ane upabhogAdine prApta thayA chatAM, te bhogo pratye anubhava karatA thakA vicare che, paNa sattA mAtrathI nahiM, arthAt vede che athavA sukhamasuSama nAmanA kAla vizeSane pAmelA ane uttama Rddhine anubhavatA thakA rahe che. kahyuM che ke-- rotu vi Asu manuyA, tipatttaparamAno tiosubbA / pikiDasayADuM, te chappannArUM (tu) manuyALa [9/ susamasusamANubhAvaM, aNubhavamANANa'vaccagovaNayA / auNApannadiNAI, aTThamabhattassa AhAro // 72 // [gRhakSetra. 301-302] devakuru ane uttarakuru e be kSetrane viSe manuSyo utkRSTa traNa palyopamanA AyuSyavALA [jaghanyathI palyanA asaMkhya bhAga nyUna paNa palyanuM AyuSya hoya che.], traNa koza UMcA che. te manuSyone bazeM chappana pAMsaLI hoya che. suSamasuSama atyaMta sukhane anubhave che, tathA apatya (saMtAna) nI pratipAlanA ogaNapacAza divasa kare che. vaLI aTTama bhakta AhAra kare che. (71-72) dakSiNamAM devakuru ane uttarakuru kSetra uttaramAM, te bannemAM uparokta pramANe jANavuM. 'navU'tyAdi. 'susama'tti. suSamA-bIjA ArA jevuM sukha, zeSa temaja jANavuM. kahyuM che ke-- harivAsarammaesu, AupamANaM sarIrausseho / paliovamANi donni u, donni ya kosA samA bhaNiyA / / 73 / / chaTThassa ya AhAro, causadvidiNANupAlaNA tesiM / piTThikaraMDANa sayaM, adyavIsaM muNeyavvaM // 74 // [gRhakSetra0 291-296] harivarSa ane ramyavarSa kSetrane viSe be palyopama AyuSyanuM pramANa ane zarIranI UMcAI be gAunI che. teone chaThTha bhakte AhAra ane cosaTha divasa paryaMta apatyanI pAlanA hoya che, tathA teonI pAMsaLIo ekaso ne aThyAvIza jANavI. (73-74) 'navU'tyAdi. 'susamavu+ma'tti suSamaduma nAmanA trIjA ArAnA anubhAvanI Rddhi te suSamaduSyamaRddhi, zeSa pUrvavat jANavuM. kahyuM che ke-- gAuyamuccA paliovamAuNo vajjarisahasaMghayaNA / hemavaerannavae, ahamiMdaNarA mihuNavAsI / / 75 / / causaTTI piTThikaraMDayANa maNuyANa tesimAhAro / bhattassa cautthassa ya, uNasItidiNANupAlaNayA // 76 // [vRkSetra. 213-214] haimavata ane airaNyavata kSetrane viSe manuSyo eka gAunA UMcA, eka palyopamanA AyuSyavALA, vajraRRSabhanArAca saMghayaNavALA, ahamiMdra (svAmI-sevakabhAva sivAyanA) ane yugalIA hoya che, te manuSyone pAMsaLIo cosaTha hoya che, cotha bhakte (ekAMtare) AhAra hoya che ane teone ogaNyAsI divasa sudhI apatyanI pAlanA hoya che. (75-76) 'navU'tyA.i 'TUsamasuttama' ti. duSpamasuSamA eTale cothA ArAno bhAva, tenA saMbaMdhavALI je Rddhi te, duSpamasukhamaja jANavI. bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM. kahyuM che ke-- maNuyANa puvvakoDI, AuM paMcussiyA dhaNusayAI / dUsamasusamANubhAvaM, aNuhoMti NarA niyayakAlaM / / 77 / / pUrvavideha tathA aparavidehane viSe manuSyonuM AyuSya kroDapUrvanuM ane UMcAI pAMcaso dhanuSyanI hoya che. tathA duSpamasukhamA cothA ArA samAna anubhAvane manuSyo hamezAM anubhave che. (77) 'navUdIne' tyAdri 'vvijJapi'tti. suSamasuSamAdika utsarpiNI avasarpiNIrUpa cha ArAno anubhava bharata, 119 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 candrAdityanakSatrAdisvarUpam 90 sUtram auratane viSe manuSyo anubhava cha (18). // 88|| anaMtara jaMbUdvIpane viSe kAlalakSaNa, dravyanA paryAya vizeSa kahyA. have to jaMbUDhIpamAM ja kAlapadArthane pragaTa karanAra jyotiSkonI be sthAnakanA anupAta vaDe prarUpaNA kare che. jaMbuddIve dIve do caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, do sUriA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA, do kattiyAo, do rohiNIo, do magasirAo, do adAo, evaM bhaanniyvvN| (gAthA)-kattiya' rohiNi magasira', addA ya puNavvasU a pUso y| tatto'vi assalesA', mahA ya do phagguNIo-10 ya / / 1 / / hattho" cittA" sAI", visAhA" tahaya hoti annuraahaa| jeTTA mUlo puvvA" ya, asADhA uttarA" ceva / / 2 / / abhiI", savaNa", dhaNiTThA2 sayabhisayA do ya hoMti bhaddavayA"-25 / revati assiNi bharaNI netavvA ANupuvvIe / / 3 / / evaM gAhANusAreNaM NeyavvaM jAva do bharaNIo [1] / do aggI, do payAvatI, do somA, do ruddA, do aditI, do bahassatI, do sappI, do pItI, do bhagA, do ajjamA, do savitA, do taTThA, do vAU, do iMdaggI, do mittA, do iMdA, do nirItI,do AU, do vissA, do bamhA, do viNhU, do vasU, do varuNA, do ayA, do vividdhI, do pussA, do assA, do yamA [2] / do iMgAlagA 1, do viyAlagA 2, do lohitakkhA 3, do saNiccarA 4, do AhuNiyA 5, do pAhuNiyA 6, do kaNA 7, do kaNagA 8, do kaNakaNagA 9, do kaNagavitANagA 10, do kaNagasaMtANagA 11, do somA 12, do sahiyA 13, do AsAsaNA 14, do kajjovagA 15, do kabbaDagA 16, do ayakaragA' 17, do duMdubhagA 18, do saMkhA 19, do saMkhavannA 20, do saMkhavannAbhA 21, do kaMsA 22, do kaMsavannA 23, do kaMsavannAbhA 24,do ruppI 25, doruppAbhAsA 26, do NIlA 27, do NIlobhAsA 28, do bhAsA 29, do bhAsarAsI 30, do tilA 31, do tilapuSphavaNNA 32, do dagA 33, do dagapaMcavannA 34,do kAkA 35, do kakkaMdhA [kAkaMdhA] 36, do iMdaggI' [vA] 37,[do]dhUmakeU 38, do harI 39, do piMgalA 40, [3], do buddhA 41, do sukkA 42, do bahassatI 43, do rAhU 44, do agatthI 45, do mANavagA 46, do kAsA 47, do phAsA 48, do dhurA 49, do pamuhA 50, do viyaMDA 51, do visaMdhI 52, do niyallA 53, do paillA 54, do jaDiyAillA[lagA] 55, do aruNA 56, do aggillA 57, do kAlA 58, do mahAkAlagA 59, do sotthiyA 60, do sovatthiyA 61, do vaddhamANagA 62, [do pUsasamANagA 63, do aMkusA 64,] do palaMbA 65, do niccAlogA 66, do NiccujjotA 67, do sayaMpabhA 68, do obhAsA 69, do seyaMkarA 70, do khemaMkarA 71, do AbhaMkarA 72, do pabhaMkarA 73, do aparAjitA 74, do arayA 75, do asogA 76, do vigatasogA 77, do vimalA 78, do vitattA 79, do vitatthA 80, do visAlA 81, do sAlA 82, do suvvatA 83, do aNiyaTTI 84, do egajaDI 85, do dujaDI 86, do karakarigA 87, do rAyaggalA 88, do pupphaketU 89, do bhAvakeU 90, [4] / / sU0 90 / / 1. sUryaprazati sUtranAre Apela pA64 'iMdaggI' 416 chate zuddha ya . 2. puSpamANaka ane aMkuza e be gronA nAma bAbUvAnI pratimAM nathI, A be grahonA nAma graMthAMtaramAM che ema TabAmAM lakhela che. 6364 aMkavALA A be grahonAM nAmo grahaNa karavAthI be nAma vadhe che, paraMtu grahe to 88 prasiddha che. * 120 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 candrAdityanakSatrAdisvarUpam 90 sUtram __ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (mULa) jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM be caMdra prakAza karatA hatA, prakAza kare che ane prakAza karaze. be sUrya tapatA hatA, tape che ane tapaze. be kRttikA, be rohiNI, be mRgazira, be Adra evI rIte bIjA nakSatro paNa jANavA. kRtikA 1, rohiNI 2, *mRgazira 3, Adra 4, punarvasu pa, puSya 6, tyArapachI azleSA 7, maghA 8, pUrvAphAlganI 9, uttarAphAlganI 10, hasta 11, citrA 12, svAtI 13, vizAkhA 14, temaja anurAdhA 15, jeSThA 16, mUla 17, pUrvASADhA 18, uttarASADhA 19, abhijit 20, zravaNa 21, dhaniSTha 22, zatabhiSA 23, pUrvAbhAdrapada 24, uttarAbhAdrapada 25, revatI 26, azvinI 27 ane bharaNI 28 anukrame A nakSatro jANavA. evI rIte gAthAnA anusAra dareka nakSatro babe jANavA yAvatuM bharaNI paryata (1), [have aThyAvIza nakSatronA adhipati devonAM nAma kahe che]-agni, prajApati, soma, rudra, adIti, bRhaspati, sarpa, pitarU, bhaga, aryamA, savitA, tvaSTA, vAyu, IdrAjhi, mitra, Idra, niRtI, Apa, vizva, brahmA, viSNu, vasu, varuNa, aja, vivRddhi, puSA, azvI ane yama. A pratyeka devo baLe jANavA (2). [have aThyAsI grahonAM nAma kahe che]-aMgAraka (maMgaLa) 1, vyAlaka 2, lohitAkSa 3, zanaizcara 4, AhuNika 5, prAhuNika 6, kaNa 7, kanaka 8, kaNakanaka 9, kanakavitAnaka 10, kanakasaMtAnaka 11, soma 12, sahita 13, azvAsana 14 kakkovagA 15, karbaTa 16, ayaskara 17, duMdubhaka 18, zaMkha 19, zaMkhavarSa 20, zaMkhavaNabha 21, kaMsa 22, kaMsavarNa 23, kaMsavaNabha 24, pI 25, rIpyAbhAsa 26, nIla 27, nIlAbhAsa 28, bhasma 29, bhasmarAzi 30, tila 31, tilapuSpavarNa 32, daka 33, dakapaMcavarNa 34, kAka 35, kAkaMdha 36, IdrAgni 37, dhUmaketu 38, hari 39, piMgala 40, (3) budha 41, zukra 42, bRhaspati 43, rAhu 44, agasti 45, mANavaka 46, kAsa 47, sparza 48, dhura 49, pramukha 50, vikaTa 51, visaMdhi para, niyala 53, 5Ila 54, jhaTitAlaka 55, aruNa pa6, agila 57, kAla 58, mahAkAla 59, svastika 60, sauvastika 61, vartamAna 62, puiSpamAnaka 63, aMkuza 64] pralaMba 65, nityAloka 66, nityodyota 67, svayaMprabha 68, avabhAsa 69, zreyaMkara 70, kSemakara 71, AzaMkara 72, prazaMkara 73, aparAjita 74, araja 75, azoka 76, vigatazoka 77, vimala 78, vitata 79, vitrasta 80, vizALa 81, sAla 82, suvrata 83, anivRtta 84, ekajaTI 85, dvijaTi 86, karakarika 87, rAjagala 88, puSpa89 ane bhAvaketa 90-A sarva graho baLe jANavA (4). Icoll (TIva) navI' rUtyAra sUtradaya, 'pamasiMluM va'tti prakAza karatA hatA, prakAzavA yogyane prakAza kare che ane prakAza karaze. banne caMdra saumya (zAMta) prakAzavALA hovAthI teonuM prabhAsanapaNuM kahyuM ane banne sUryane tINa kiraNapaNuM hovAthI tapAvatA hatA, ema ja tapAve che ane tapAvaze. A hetuthI vastunuM tapavuM kahyuM. A traNa kAlamAM prakAzanA kathana vaDe sarvakAla pati caMdrAdi bhAvonuM astipaNuM kahyuM, A kAraNathI ja kahevAya che- ravinI nA i'tti kyAre paNa AnA jevuM jagata na hatuM ema nahi (paNa hamezAM che,) athavA vidyamAna jagatano kartA che ema kalpanA karavI te yogya nathI, kAraNa ke tene mATe pramANa nathI. zaMkA-sanniveza vizeSavALuM je dravya te kAraNapUrvaka buddhimAnuM puruSa vaDe ghaDAnI jema jovAyela che, te sanniveza vizeSavALA pRthvI, parvata vagere che. je buddhimAnuM che te A Izvara jagatano kartA che. samAdhAna-ema nathI. sanniveza-vizeSavALo vakSmIka (rAphaDo) chate paNa temAM buddhimAna puruSanA kAraNapaNAnuM jovApaNuM (arthAt jagatano kartA Izvara nathI paNa svAbhAvika che) nathI. ahiM ghaNuM kahevA yogya che te sthAnAMtarathI (graMthAMtarathI) jANI levuM. caMdranI be saMkhyA hovAthI tenA parivAranuM paNa ddhitvapaNuM kahe che. 'ro di' Adi sUtrathI ropAvejha' e chellA sUtra paryata kahela che. Ano artha sugama che. vizeSa e che kebe kRtikA che te nakSatranI apekSAe jANavuM, paNa tArAnI apekSAe nahiM. evI rIte sarvatra samajI levuM. 'tti' tyAre traNa gAthA vaDe nakSatra sUtrano saMgraha che. kRtikAdi aThyAvIza nakSatranA anukrame agni vagere aThayAvIza devo hoya che, te kahe che--be agni 1, evI rIte prajApati 2, soma 3, ruddha 4, aditi pa, bRhaspati 6, sarpa 121 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi 7, pitar 8, laga 8, arthabhA 10, savitA 11, tvaSTA 12, vAyu 13, caMdrAni 14, bhitra 15, caMdra 16, nirRti 17, Apa 18, vizva 18, brahmA 20, viSNu 21, vasu 22, varue 23, 24, vivRddhi 25, (graMthAMtarabhAM ahirbudhna che.) pUSA 26, azrI 27, yama 28. graMthAMtaramAM vaLI azvinI nakSatrathI AraMbhIne revatI nakSatra sudhI devatAonA nAma A pramANe che--1 azvI', 2 yabha, u dhhana, 4 bhavana, 5 zazI, 6 zUlabhRt 7 sahIti, 81, 8 izI, 10 pitara, 11 yoni, 12 aryamA, 13 hinaGkRta, 14 tvaSTa, 15 pavana, 16 zani, 17 bhitra, 18 dra, 18 nirRti, 20 toya, 21 vizva, 22 brahmA 23 hari, 24 budha, 25 varuNa, 26 anuyAha, 27 ahirbudhna bhane 28 puSA sebha bhaeAvA. [ vArAhI 0 bRhatsaMhitA 97/4-5 ] aMgAraka vage2e aThyAsI graho sUtramAM kahelA te kevala amArA vaDe jovAyela keTalAeka pustakomAM yathokta saMkhyA maLatI che. ahiM sUryaprajJaptisUtra ne anusAre yA saMkhyA bhejavavI bhedhye yA pramANe sUryaprajJaptinuM sUtra che - 'tattha khaluM ime aTThAsII mahAgahA pannattA, taM jahA-1, iMgAlae, 2 viyAlae (yAvat 2) 88 bhAvakeU' - sUryaprajJaptisUtranA khA pAhano matala saMgrahaNInI nIcenI gAthAomAM kahela che, te A pramANe-- iMgAla 1 viyAla 2, lohiyakkhe 3 saNicchare 4 ceva / ANi 5 pAhuNie 6, kaNagasanAmA u paMceva 11 // 78 // some 1 sahie 2 AsAsaNe ya 3 kajjovae ya 4 kabbaDae 5 / ayakarae 6 duMduhae 7, saMkhasanAmAo tinneva 10 (21) // 79 // tinneva kaMsanAmA 3, nIlA 5 ruppI ya 7 hoMti cattAri / bhAsa 9 tilapupphavanne 11 [dage ya] daga paMNa [paMca] vaNNe ya 13 kAya kAkaMdhe 15 (36) / 80 / / iMgga 1 dhUmakeU 2, hari 3 piMgalae 4 buhe ya 5 sukke ya 6 / bahassai 7 rAhu 8 agatthI 9, mANavara 10 kAsa 11 phAse ya 12 (48) 281 // dhUre[ dhUra ] 1 pamuhe 2 viyaDe [viyaDa ] 3, visaMdhi-Niyalle 4-5 tahAM payalle ya6 / jaDiyAilae 7 aruNe 8, aggila 9 kAle 10 mahAkAle 11 (59) // 82 // sotthiya 1 sovatthiya[e] 2, vaddhamANage 3 tahA palaMbe ya 4 / niccAloe 5 Niccujjoe 6 sayaMpabhe 7 ceva obhAse 8 (67) ||83 // seyaMkara 1 khemaMkara 2, AbhaMkara 3 pabhaMkare ya 4 boddhavve / ara 5 virae ya6 tahA, asoga 7 taha vIyasoge ya 8 (75) // 84 // vimala 1 vitatta 2 vitatthe 3, visAla 4 taha sAla 5 suvvae 6 ceva / aniTTI 7 egajaDI 8 ya hoi bijaDI ya 9 boddhavve (84) // 85 // karakarae 1 rAyaggala 2, boddhavve puppha 3 bhAvakeU ya 4 / (88) aTThAsI gahA khalu yavvA ANupuvvIra ||86 // A gAthAono artha mUlasUtranA anuvAda pramANe jANI levo. have jaMbudrIpanA adhikArathI bIjuM varNana kare che-- jaMbUddIvassa NaM dIvassa veiA do gAuyAI uDDuM uccatteNaM pannattA / lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte / lavaNassa NaM samuddassa vetiyA do 1. ahiA kramamAM pharaka che paNa nAma eka ja che. somane badale zazI che ityAdi ekArthavAcaka che. phakta 27mo ahirbughna nAmano pharaka che. 2. TIkAmAM sUryaprazasino pATha Apela che te saMkSipta karIne lakhela che, kAraNa ke e ja pAThamAM kahela grahonA nAmo saMgrahaNInI nava gAthAmAM kahela che. 122 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 gAuyAi uDDhauccatteNaM pannattA / / sU0 91 / / dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva, evaM jahA jaMbuddIve tahA ettha vi bhANiyavvaM jAva dosu vAsesu maNuyA chavviMha pi kAlaM paccaNubhavamANA viharaMti, taMjahA bharahe ceva eravate cev| NavaraM kUDasAmalI ceva dhAyairukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve, sudaMsaNe ceva (1) / dhAtatIsaMDadIvapaccacchimaddhe [NaM] maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva jAva chavvihaM pi kAlaM paccaNubhavamANA viharaMti [taMjahA-] bharahe ceva eravae ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva mahAdhAyatIrukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve piyadaMsaNe cev| dhAyaisaMDe NaM dIve do bharahAI, do eravayAI, do hemavayAI, do heranavayAI, do harivAsAI, do rammagavAsAI, do puvvavidehAI, do avaravidehAI,do devakurAo, do devakurumahadumA, do devakurumahadumavAsI devA, do uttarakurAo, do uttarakurumahahumA, do uttarakurumahahumavAsI devA (2) / do cullahimavaMtA, do mahAhimavaMtA, do nisahA, do nIlavaMtA, do ruppI, do siharI, do saddAvatI, do saddAvativAsI, sAtI devA, do viyaDAvatI, do viyaDAvativAsI pabhAsA devA, do gaMdhAvatI, do gaMdhAvativAsI aruNA devA, do mAlavaMtapariyAgA, do mAlavaMtapariyAgavAsI paumA devaa| do mAlavaMtA, do cittakUDA, do pamhakUDA, do naliNakUDA, do egaselA, do tikUDA, do vesamaNakUDA, do aMjaNA, do mAtaMjaNA, do somaNasA, do vijjuppabhA, do aMkAvatI, do pamhAvatI, do AsIvisA, do suhAvahA, do caMdapavvatA, do sUrapavvatA, do NAgapavvatA, do devapavvayA, do gaMdhamAyaNA, do usugArapavvayA (3), do cullahimavaMtakUDA, do vesamaNakUDA, do mahAhimavaMtakUDA, do veruliyakUDA, do nisahakUDA, do ruyagakUDA, do nIlavaMtakUDA, do uvadaMsaNakUDA, do ruppikUDA, do maNikaMcaNakUDA, do siharikUDA, do tigicchikuuddaa| do paumaddahA, do paumaddahavAsiNIo sirIdevIo, do mahApaumaddahA do mahApaumaddahavAsiNIo hirI [to] devIo, evaM jAva do puMDarIyaddahA, do poMDarIyaddahavAsiNIo lacchIo deviio| do gaMgApavAyadahA, jAva do rattAvatippavAtaddahA (4), do rohiyAo, jAva do ruppakUlAto, do gAhavatIo, do dahavatIo, do paMkavatIo, do tattajalAo, do mattajalAo, do ummattajalAo, do khIroyAo [khAroyAo], do sIhasotAo, do aMtovAhiNIo, do ummimAliNIo, do pheNamAliNIo, do gNbhiirmaalinniio| do kacchA, do sukacchA, do mahAkacchA, do kacchagAvatI, do AvattA, do maNa]galAvattA, do pukkhalA, do pukkhalAvaI, do vacchA, do suvacchA, do mahAvacchA, do vacchagAvatI, do rammA, do rammagA, do ramaNijjA, do maMgalAvatI, do pamhA, do supamhA, do mahApamhA, do pamhagAvatI, do saMkhA, do NaliNA, do kumuyA, do salilAvatI (NaliNAvatI), do vappA, do suvappA, do mahAvappA, do vappagAvatI, do vaggU, do suvaggU, do gaMdhilA, do gaMdhilAvatI 32 (5) / do khemAo, do khemapurIo, do rihAo, do riTThapurA[rI]o, do khaggIto, do maMjusAo, do osadhIo, do poMDarigiNIo, do susImAo, do kuMDalAo, do aparAjiyAo, do pabhaMkarAo, do aMkAvaIo, do 123 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi pamhAvaIo, dosubhAo, do rayaNasaMcayAo, do AsapurAo, do sIhapurAo, do mahApurAo, do vijayapurAo, do apa[va]rAjitAo, do avarAo [arayAo], do asoyAo, do vigayasoyAo, do vijayAto, do vejayaMtIo, do jayaMtIo, do aparAjiyAo, do cakkapurAo, do khaggapurAo, do avajjhAo, do aujjhAo 32 (6) / do bhaddasAlavaNA, do gaMdaNavaNA, do somaNasavaNA, do paMDagavaNAI, do paMDukaMbalasilAo, do atipaMDukaMbalasilAo, do rattakaMbalasilAo, do airattakaMbalasilAo, do maMdarA, do mNdrcuulitaao| dhAyatisaMDassa NaM dIvassa vediyA do gAuyAI uDDhamuccatteNaM pannattA / / sU0 92 / / kAlodassa NaM samuddassa veiyA do gAuyAI uD uccatteNaM pnnttaa| pukkharavaradIvaDDapuracchimaddheNaMmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva, taheva jAva do kurAo pannattAo0 devakurA ceva uttarakurA ceva, tattha NaM do mahatimahAlatA mahahumA pannattA, taMjahA-kUDasAmalI ceva paumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve ceva paume ceva, jAva chavvihaM pi kAlaM paccaNubhavamANA vihrNti| pukkharavaradIvaDDa-paccacchimaddhe NaM madarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA, [taMjahA]-taheva nANattaM kUDasAmalI ceva mahApaumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve puMDarIe cev| pukkharavaradIvaDDe NaM dIve do bharahAI, do eravayAI, jAva do maMdarA do mNdrcuuliyaao| pukkharavarassa NaM dIvassa veiyA do gAuyAI uDDamuccatteNaM pnnttaa| savvesi pi NaM dIvasamuddANaM vediyAo do gAuyAiM uDDamuccatteNaM paNNattAo (2) / suu093|| (mULa) jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanI vedikA be gAu UMcI kahelI che. lavaNasamudra cakravAlavikhaMbha (goLanI pahoLAI) vaDe be lAkha yojanAno che. lavaNasamudranI vedikA be gAu UMcI kahela che. lha1// dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpanA pUrvArdhamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be kSetra kahyA che. te bahusamatulya che thAvat bharata ane ravata kSetra, jema jaMbUdvIpanA bharata tathA auravatanuM varNana karyuM che tema ahiM paNa evI ja rIte jANavuM, yAvat banne kSetramAM manuSyo, cha prakAranA kAlanA (cha ArAnA) anubhAvane anubhavatA thakA vicare che. te A bharata ane airAvata kSetramAM vizeSa e ke-phUTazAlmalI ane dhAtakI vRkSa che. be vasla (suvarNakumAra jAtIya) deva che ne tamanA nAma ve mane sudarzana cha (1). dhAtakIkhaMDa dvIpanA pazcimAddhamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be kSetra kahyA che, te bahusamatulya che, yAvat bharata ane eravata kSetra, yAvat cha prakAranA kAlanA anubhAvane anubhavatA thakA vicare che. te bhArata ane airAvata kSetramAM eTaluM vizeSa che ke-phUTazAlmalI ane mahAdhAtakI nAme vRkSa che. suvarNakumArajAtIya veNudeva ane priyadarzana nAmanA devo che. dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpane viSe, bharata, airavata, haimavata, vairaNyavata, harivarSa, ramyaphavarSa pUrvavideha, aparavideha, devakuru, uttarakuru, devakurunA mahAvRkSo, devakurunA mahAvRkSanA vAsI devo, uttarakuru, uttarakurunA mahAvRkSo ane uttarakurunA mahAvRkSavAsI devo, e dareka baLe jANI levA (2). yuhimavaMta, mahAmata, ni55, nIbavAna, bhI, ziparI, zAtI, zapAtI (vRttavaitAdaya)nA snaa| svAtIdeva, vikaTapAtI, vikaTApAtI (vRttavaitADhya)nA vAsI prabhAsadeva, gaMdhApAtI, gaMdhApAtI (vRttavaitADhya)nA vAsI aruNadeva, mAlavaMtaparyAya, mAlavaMtaparyAya(vRttavaitAdya)nA vAsI paghadeva, mAlavaMta (gajAMta parvata), citrakUTa 124 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (vakhArAparvata), RRgnakUTa, nalInakUTa, ekazaila, trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjanaparvata, mAtaMjana, saumanasa (gajadaMta), vidyutprabha, aMkAvatI, padmAvatI, AziHviSA, sukhAvaha, caMdraparvata, sUryaparvata, nAgaparvata, devaparvata, gaMdhamAdana ane iSukAraparvata A da2eka babbe kahevA (3). cullahimavaMtakUTa, vaizramaNakUTa, mahAhimavaMtakUTa, vaisUryakUTa, niSadhakUTa, rucakakUTa, nIlavaMtakUTa, upadarzanakUTa, rukmIkUTa, maNikaMcanakUTa, zikharIphUTa, tigicchIkUTa, padmadraha, padmadrahamAM vasanArI zrIdevIo, mahApadmadraha, mahApadmadrahamAM vasanArI DrI devIo, evI rIte yAvat puMDarIkadraha, pauMDarIkadrahamAM vasanArI lakSmIdevIo, gaMgAprapAtadraha yAvat raktavatIprapAtadraha, e dareka babbe che (4). be rohitA yAvat be ruppakUlA che. grAhavatI, drahavatI, paMkavatI, tamajalA, mattajalA, unmattajalA, kSIrodA, siMhazrotA, aMtarvAhinI, UrmimAlinI, phenamAlinI, gaMbhIramAlinI e da2eka babbe nadIo che. kaccha 1, sukaccha 2, mahAkaccha 3, kacchAvatI 4, Avarta 5, maMgalAvarta 6, puSkala 7, puSkalAvatI 8, vatsa 9, suvatsa 10, mahAvatsa 11, vatsAvatI 12, 2mya 13, ramyak 14, ramaNIya 15, maMgalAvatI 16, pakSma' 17, sUpakSma 18, mahApakSma 19, pakSmAvatI 20, zaMkha 21, nalina 22, kumuda 23, salilAvatI [nalinAvatI] 24, vaSra 25, suvapra 26, mahAvapra 27, vajrAvatI 28, valge 29, suvalgu 30, gaMthila 31 ane gaMdhilAvatI 32 e vijayo dareka babbe che (5). kSemA 1, kSemapurI 2, riSTa 3, riSTapurI 4, khaDgI pa, maMjUSA 6, auSidha 7, puMDarIkiNI 8, susImA 9, kuMDalA 10, aparAjitA 11, prabhaMkarA 12, aMkAvatI 13, pakSmavatI 14, zubhA 15, ratnasaMcayA 16, azvapurI 17, siMhapurI 18, mahApurI 19, vijayapurI 20, aparAjitA 21, aparA 22, azokA 23, vigatazokA 24, vijayA 25, vaijayaMtI 26, jayaMtI 27, aparAjitA 28, cakrapurI 29, khagapurI 30, avaMdhyA 31 ane ayodhyA 32-A batrIza vijayonI kramazaH babbe rAjadhAnIo che (6). be bhadrazAlavana, be naMdanavana, be somanasavana ane be pAMDukavana che. be pAMDukaMbalazilA, be atipAMDukaMbalazilA, be raktakaMbalazilA ane be atiraktakaMbalazilA che, be meruparvata che, meruparvatanI be cUlikA che. dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpanI vedikA be gAu UMcI kahelI che (7). 925 kAlodadhi samudranI vedikA be gAUnI UMcI kahelI che. puSkaravaradvIpAddhanA pUrvArdhane viSe meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be kSetra kahelA che. te bahusamatulya yAvat bharata ane airavata, temaja yAvat be kurukSetra kahyA che te devakuru ane uttarakuru nAmanA che. te be kurukSetramAM atizaya zobhAvALA be mahAn vRkSo kahyA che tenA nAmaphUTazAlmalI ane padmavRkSa. te vRkSonA adhiSThAtA be devo suparNakumAra jAtIya veNudeva ane padma nAmanA che. yAvat tyAM sudhI jANI levuM ke cha prakAranA kAlane eTale cha ArAnA anubhAvane bhogavatA thakA tyAMnAM manuSyo (bharata tathA airavatamAM) vicare che (1). puSkaravaradvIpAddhanA pazcimAddhane viSe meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be kSetra kahyA che te A pramANe--pUrvanI mAphaka jANI levuM. vizeSa e kahe che--vRkSo phUTazAlmalI ane mahApadma nAmanA che. devo (tenA adhipati) suvarNakumArajAtIya veNudeva ane puMDarIka nAmanA che. puSkaravaradvIpAddha dvIpane viSe be bharata, be airavata yAvat be meru ane be meruparvatanI cUlikA che. puSkaravaradvIpanI vedikA be gAunI UMcI kahI che. (evI rIte) badhA ya dvIpa tathA samudronI paNa vedikAo be gAunI UMcI kahelI che (2). I93 1. paTTa-'padma' artha bAbUvALI pratamAM che. 125 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi (TI.) "naMtU' rUtyAdri sUtra sugama che. vizeSa kahe che ke-jaMbUdvIparUpa nagarane pharatA koTa (gaDha)nI jevI jagatI che, te vaja (maNi)maya che, ATha yojananI UMcI, upara cAra yojananI pahoLI ane nIce (mUlamAM) bAra yojananI pahoLI che. te jagatI be gAu UMcA, pAMcaso dhanuSya pahoLA ane vividha ratnamajAla kaTaka vaDe gherAyelI che. te jagatI upara je vedikA che tene padmavaravedikA kahe che. te be gAunI UMcI ane pAMcaso dhanuSyanI vistAravALI che. te gavAkSa ane suvarNanI ghugharIvALI ghaMTA sahita, devone besavuM, sUvuM, mohita thavuM vagere krIDAnA sthAnarUpa tathA be paDakhe vanakhaMDa (bagIcA) vALI che. jaMbudvIpanA varNana pachI lavaNasamudranI vaktavyatA kahe che-tavo 'mitkA0i A sugama che. vizeSa e ke cakravAla-goLanuM pahoLAIpaNuM te cakravAlavijhaMbha jANavuM. lavaNasamudranI vedikAnuM sUtra jaMbUdvIpanI vedikAnA sUtranI jema kahevuM. ll1// kSetranA prasaMgathI lavaNasamudranI vaktavyatA pachI dhAtakI khaMDanI vaktavyatA dhAyapha saMke rIve' vagere sUtrathI AraMbhIne vedikA sUtra parvata kahe che te sugama che. vizeSa e ke--dhAtakI khaMDanuM prakaraNa paNa, jaMbUdIpa ane lavaNasamudra che madhyamAM jene evA valaya (cUDI) AkAre dhAtakIkhaMDane AlekhI (cItrIne) jaMbUdvIpanI mAphaka himavAna Adi varSadharaparvatone ubhayathI-pUrva tathA pazcima vibhAga vaDe bharata ane haimavata vagere kSetrone sthApIne pUrva ane pazcima dizAmAM valayanI pahoLAInA madhyamAM meruparvatanI kalpanA karIne jANavuM, e krama vaDe puSkaradvIpAddha paNa jANavo. jemAM dhAtakI vRkSa vizeSono khaMDa-vanasamUha te dhAtakIkhaMDa ane tethI yukta je dvIpa te dhAtakIkhaMDadIpa kahevAya che. jema daMDanA yogathI daMDI kahevAya che te kAraNathI dhAtakIkhaMDa evo je dvIpa te dhAtakIkhaMDa dvIpa che. teno je pUrva adhavibhAga te dhAtakIkhaMDaDhIpapUrvAddha che. pUrva ane apara-addhatA to lavaNasamudranI vedikAthI dakSiNa ane uttaranI yAvat dhAtakIkhaMDanI vedikA sudhI gayelA (pahoMcelA) iSakAra parvato vaDe dhAtakIkhaMDanuM vibhaktapaNuM (vibhAgapaNuM) hovAthI kahyuM che kepNcsyjoynnuccaa, sahassamegaM ca hoMti vicchinnA / kAlo[lA]yaNalavaNajale, puTThA te dAhiNuttarao / / 87 // do usuyAranagavarA, dhAyaisaMDassa majjhayAraThiyA / tehi duhA NihissaI, puvvaddhaM pacchimaddhaM ca // 8 // , hikSetra /4-6 ti). pAMcaso yojana UMcA, eka hajAra yojana pahoLA tathA dakSiNa ane uttarathI kAlodadhi samudra ane lavaNasamudrane sparzIne rahelA, arthAt kAlodadhi samudra ane lavaNasamudra paryata lAMbA evA be zreSTha ISakAra parvato dhAtakIkhaMDanA madhyamAM rahelA che. te be iSakAra parvata vaDe pUrvAddha ane pazcimAddha evA be vibhAga dhAtakIkhaMDanA kahevAyela che. (87-88) tyAM ' zabda vAkyAlaMkAra tarIke vaparAyela che. maMdarasya-merunA, evI rIte dhAtakIkhaMDanA dareka pUrvAddha ane pazcimAddhanA prakaraNamAM ogaNotera sUtra pramANane jaMbUdvIpanA prakaraNanI mAphaka kahevuM ane vyAkhyAna karavuM. A ja kAraNathI kahe che 'vaM nahIM naMbUdI taTe rUtyAdi vizeSa e ke-varSadhara AdinuM svarUpa-laMbAI vagerenI samAnatA A pramANe vicAravI. puvvaddhassa ca majjhe, merU puNa tassa dAhiNuttarao / vAsAiM tinni tinni [vi], videhavAsaM ca majjhami // 89 // aravivarasaMThiyAI, cauro lakkhAI tAI khettAI (dIrghatayA) / aMto saMkhittAI, ruMdatarAI kameNa puNo // 10 // vRidakSetra 2/6-7]. bharahe muhavikkhaMbho, chAvaDhisayAI coddshiyaaii| mArId sAM, vArasadiyapusavamAna III vRidakSetra 2/12] [6624 /] avArasa ya sahassA, paMceva sayA havaMti sIyAlA / paNapaNNaM aMsasayaM, bAhirao bharahavikkhaMbho / / 12 / / [bRhatkSetra0 3/26] [18547 955/.1] 1. jaLIvALo gokha. 2. meruparvata pUrva dizAmAM ane bIjo pazcimamAM hoya che. 126 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhva ane pazcimAddhanA madhyabhAge pratyekamAM ekeka meru che, te ekeka merunI dakSiNa ane uttaradizAe traNa traNa kSetro che ane madhyabhAgamAM mahAvideha kSetra che. ara cakra (paiDA)nA ArA, tenA vivara (madhya)nA AkAre bharatAdikSetro rahelA che, te A pramANe cakranAbhisthAne jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che, ArAne sthAne varSadhara parvato rahela che ane ArAnA AMtarAne sthAne varSadharaparvatonI vaccamAM AvelA kSetro che. te dareka kSetro cAra cAra lAkha yojanAnA lAMbA che, aMtamAM (lavaNasamudranI dizAmAM) pahoLAIne laIne sAMkaDA che te pharI kramathI pahoLAImAM vRddhi pAmatA rahelA che. bharata kSetramAM aMdaranI' pahoLAI cha hajAra chasau caudayojana ane 29/12 baso ne bArIA ekaso ogaNatrIza bhAga adhika che. bhAratanI bAharanI pahoLAI aDhAra hajAra, pAMcaso suDatALIsa yojana ane 55/1ra ekaso paMcAvana, baso ne bArIA bhAga adhika che. (89-92) cauguNiyabharahavAso [vyAsa ityarthaH], hemavae taM caugguNaM taiyaM / harivAsaM [harivarSamityarthaH] cauguNiyaM, mahAvidehassa vikkhaMbho // 13 // jaha vikkhaMbho dAhiNa-disAe taha uttare'vi vAsatie / jaha pavvaddhe satta u, taha avaraddhe'vi vAsAiM // 94 // [bRhatkSetra0 3/30-31] bharatakSetranA aMdaranA bhAgamAM ane bAharanA bhAgamAM je vyAsa-pahoLAI che tene cAraguNI karavAthI haimavaMta kSetranI kramathI aMdara ane bAharanA bhAganI pahoLAI thAya. haimavata kSetranA vyAsane caturguNita karavAthI harivarSakSetrano vyAsa thAya ane harivarSakSetranA vyAsane caturguNita karavAthI mahAvideha kSetrano vyAsa (pahoLAI) thAya. jema dakSiNa dizAnA bharatAdi traNa kSetrano vyAsa kahyo? tema ja uttaradizAnA eravatAdi traNa kSetrano vyAsa kramazaH jANavo. jevI rIte pUrvAddha dhAtakIkhaMDanA sAta kSetrano vyAsa kahyo tevI rIte pazcimAddha dhAtakIkhaMDanA sAta kSetrono vyAsa paNa ema ja jANavo. (93-94) ... sattANauI sahassA, sattANauyAiM aTTha ya syaaii| tinneva ya lakkhAI, kurUNa bhAgA ya bANauI // 15 // [viSkambha iti] [bRhatkSetra0 3/43] 397897 2/212 aDavaNNasayaM tevIsa, sahassA do ya lakkha jIvAo / doNha girINAyAmo, saMkhitto taM dhaNU kurUNaM // 16 // [vRdakSetra 2/48] devakuru ane uttarakurukSetrano vikhaMbha (pahoLAI) traNa lAkha, satANa hajAra, AThaso satANa yojanA ane upara baso bArIA bANa bhAga che. be lAkha, trevIsa hajAra, ekaso aThAvana yojanA banne kurukSetranI "jIvA" che. te jIvAmAM be gajadaMta AkRtivALA parvatonI laMbAI ekatra karavAthI je parimANa thAya te parimANavALuM kurukSetronuM dhanupRSTha jANavuM. (95-96) vAsaharagirI 12 vakkhArapavvayA 32 pUvvapacchimaddhesu / jaMbuddIvagaduguNA, vittharao ussae tullA // 97 // vRidakSetra 3/28] dhAtakIkhaMDanA pUrvAddha ane pazcimAddhanA bAra varSadhara parvato ane batrIza vakSaskAra parvato te jaMbUDhIpanA varSadhara ane vakhArA parvatothI bamaNA pahoLA che ane UMcAImAM jaMbUdIpanA parvato pramANe che. (97) kaMcaNagajamagasurakurunagA ya veyaDa vaTTadIhA ya / vikkhaMbhovvehasamussaeNa jaha jaMbUdIviccA // 18 // vRiddhakSetra 2/4]. devakuru ane uttarakurunA banne paDakhe rahela kaMcanagiri parvato, uttarakurumAM rahelA yamaka nAme be parvata, devakurumAM rahelA citravicitra nAmanA be parvata, vRttavaitADhya parvato ane dIrghavaitADhaya parvato-A badhA parvatonI pahoLAI, UMDAI ane UMcAI 1. lavaNasamudranI dizAmAM. 2. kAlodadhinI dizAe. 3. bharatanI jema airAvata, haimavatanI jema hairAzyavata ane harivarSanI jema raphavarSano vyAsa jANavo. 127 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jaMbudrIpanA parvato pramANe jANavI. (98) lakkhAI tinni dIhA, vijjuppa bhagaMdhamAdaNA do vi / chappannaM ca sahassA, donni sayA sattavIsA ya / / 99 / / auNaTThA donni sayA, uNasattari sahassa paMca lakkhA ya / somaNasa mAlavaMtA, dIhA ruMdA dasa sayAI // 100 // [gRhakSetra 3/46-10] devakuruthI pazcima dizAe vidyutprabha ane uttarakuruthI pazcima dizAe gaMdhamAdana parvata che. te bannenI laMbAI traNa lAkha, chappana hajAra, baso satyAvIza yojananI che. devakurunI pUrva dizAe saumanasa ane uttarakurunI pUrva dizAe mAlyavAna parvata che. te bannenI laMbAI pAMca lAkha, ugaNotera hajAra, baso ne ugaNasATha yojananI che. (99-100) A pramANa pUrva merunI samIpamAM jANavuM ane pazcima merunI samIpamAM to vidyutprabha ane gaMdhamAdananI laMbAI kahI te tyAM saumanasa ane mAlyavaMtanI jANavI; kAraNa ke tyAM saMkIrNa kSetramAM rahela che ane je saumanasa ane mAlyavaMtanI laMbAI kahI te tyAM vidyutprabha ane gaMdhamAdananI jANavI, kAraNa ke tyAM lAMbA kSetramAM rahela che. vaLI cAre parvato varSadhara parvatanI pAse eka hajAra yojana pahoLA che. 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi savvAo'vi NaIo, vikkhaMbhovvehaduguNamANAo / sIyA- sIyoyANaM, vaNANi duguNANi vikkhaMbho // 101 / / [ bRhatkSetra0 3 / 40] [vistarato vanasukhAnItyarthaH] vAsaharakurusu dahA [varSadhareSu kuruSu ca ye hRdA ityarthaH], nadINa kuMDAI tesu je dIvA / uvvehussayatullA, vikkhaMbhAyAmao duguNA // 102 // [ bRhatkSetra0 3/39] [jaMbUdvIpakApekSayeti] dhAtakIkhaMDadvIpamAM badhI nadIo jaMbudrIpamAM rahela nadInI apekSAe pahoLAI ane UMDAImAM bevaDA pramANavALI che. sItA ane sItodA nadInA be vanamukha pahoLAImAM bamaNA pramANavALA che. dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha ane pazcimAddhamAM varSadhara himavAna Adi parvatone viSe ane devakuru tathA uttarakuru kSetrane viSe je padma vagere draho, gaMgA nadI vagerenAM kuMDo ane kuMDomAM rahelA je gaMgAdvIpa vagere che te jaMbudrIpamAM rahelA draha vagerenI UMDAI ane UMcAI vaDe samAna che ane laMbAI ane pahoLAI vaDe bevaDA pramANavALA che. (101-102) pUrvAdgha dhAtakIkhaMDanA abhilApa vaDe jaMbudrIpanuM prakaraNa (jaMbudrIpamAM kahela viSaya) kyAM sudhI kahevuM? te mATe kahe che-'khAva vosu vAsetu manu' tyAdi. A sUtrathI AgaLa jaMbudvIpanA prakaraNamAM caMdrAdi jyotikonA sUtro kahelA che te sUtro dhAtakIkhaMDa ane puSkarAadvIpanA pUrvAiida prakaraNomAM saMbhavatA nathI; kAraNa ke A adhyayanamAM be sthAnakano adhikAra che jyAre dhAtakIkhaMDa vageremAM to caMdra vagerenuM bahupaNuM (ghaNI saMkhyA) che. kahyuM che ke-- do caMdA iha dIve, cattAri ya sAyare lavaNatoe / dhAyaisaMDe dIve, bArasa caMdA ya sUrA ya // 103 // [vRttakSetra 1/72, bRhatsaM. 64 kRti] A jaMbudrIpamAM be caMdra (be sUrya) che, lavaNasamudramAM cAra che ane dhAtakIkhaMDamAM bAra bAra caMdra ane sUrya che. (103) caMdronuM be paNuM na hovAthI arthAt ghaNA hovAthI nakSatra vagerenuM paNa bepaNuM na hoya. te kAraNathI be sthAnamAM teno avatAra (varNana) nathI. jaMbudvIpanA prakaraNathI dhAtakIkhaMDanuM vizeSapaNuM dekhADatA thakA kahe che--'ivara' mityAri. kevala vizeSa e ke--kurukSetranA sUtra pachI jaMbudrIpanA prakaraNamAM 'jUDasAmatI veva navU veva suvaMsaLe'ti. A pATha kahela che. ahiM to jaMbUvRkSanA sthAnamAM dhAtakIvRkSa kahela che. te banne vRkSanuM pramANa jaMbudvIpanA zAlmalIvRkSa vagerenI jema jANavuM. te be vRkSanA devasUtrane viSe jaMbudrIpa prakaraNamAM 'aAdvid seva naMbuddIvAddiva' kRti. A vaktavyamAM kahevAnA sthAnanA badalAmAM sudarzanadevanuM kathana karavuM (1). 128 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 badhAyanTsaDe. vIve tya iA pazcimAddha dhAtakIkhaMDanuM prakaraNa [viSaya] pUrvAddhanI mAphaka jANI levuM. A ja kahe che ke'jAva chabripijhAna' nityAdi vizeSa kahe che-'vAM jUnAmanI' tyAri0 dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhamAM uttarakurukSetrane viSe dhAtakIvRkSa kahyo, ahiM to mahApAtakIvRkSa kahevo. vaLI devasUtramAM tyAM (pUrvAddhamAM) bIjo deva sudarzana kahela che, ahiM to pizcimAddhamAM priyadarzana kahevo. pUrvAddha ane pazcimAddha maLavAthI saMpUrNa dhAtakIkhaMDa dIpa thAya che, teno Azraya karIne be sthAnaka- dhAmerUsaMDe ' ityAdi vaDe kahe che. be bharata, pUrvAddha ane pazcimAddhanA je dakSiNa dizAnA vibhAgamAM che te be vibhAganA bhAvathI ja be kahevAya che. evI rIte sarvatra che. bharatakSetra vagerenuM svarUpa pUrve kaheluM che. jo devagurumahAne'ti TizAlmalI vRkSo che. te be vRkSanA vAsI be veNudevo suparNakumAra jAtinA che. to sattaragurumahaMdu ti dhAtakIvRkSa ane mahApAtakIvRkSa e che. te vRkSanA vAsI sudarzana ane priyadarzana nAmanA be devo che (2). cullahimAvAna vagere cha varSadhara parvato, tathA zabdApAtI, viTApAtI be gaMdhApAtI ane mAlavatparyAya nAmanA vRtavatAya parvato ane tenA nivAsI anukrame svAtI, prabhAsa, aruNa ane padmanAbha nAmanA devone babbe saMkhyA vaDe yukta kramathI balba kahela che. 'ro pativaMta' ri0 uttarakurukSetrathI pUrvadizAmAM rahela be mAlavaMta nAmanA gajadaMta parvato che. te gajAMta parvatothI bhadrazAlaMvana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa, sItAnadInA uttara kinArA para rahela, dakSiNa ane uttaramAM lAMbA, be citrakUTa parvata nAmanA be vakSaskAra parvato che. te pachI vijaya Ave che, te pachI aMtaranadI che. te pachI Avela vijayane cheDe be padmakUTa parvato che. tevI ja rIte vijaya ane aMtaranadI pachI Avela vijayanA aMtamAM be nalinakUTa parvata che, ema ja aMtarita vaLI ekazaila nAmanA be parvato che. vaLI pUrvanA vanamukhanI vedikA ane vijayathI pahelAM (pazcimamAM) sItA nadInA dakSiNa kinArA para rahela tema ja (pUrvanI mAphaka) trikUTa, vaizramaNa, aMjana ane mAtaMjana A cAra nAmanA babbe parvato che. tyArapachI devakurukSetrathI pUrva dizAmAM rahela saumanasa nAmanA be gajadaMta parvato che. tyArapachI gajadaMtanA ja AkAravALA devakuthI pazcima dizAmAM be vidyuprabha parvato che. tyArapachI bhadrazAla vana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa tevI ja rIte aMkApAtI, padhApAtI, AzIviSa ane sukhAvaha nAmanA babbe parvato sItAdA nadInA dakSiNa 'kinArAe rahela che. vaLI bIjA parvato-pazcimanI sAme vanamukhavALI vedikA ane vijayathI pUrva dizAe kramazaH caMdra, sUra, nAga ane deva e nAmavALA babbe parvato che. tyArapachI uttarakurukSetranA pazcima bhAgamAM rahela gaMdhamAdana nAmanA be gajadaMta parvato che. A parvato dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrvArdhva ane pazcimAddhamAM hoya che mATe babbe kahyA che. be iSakAra parvato dakSiNa ane uttara dizAmAM rahela che. te dhAtakIkhaMDanA be vibhAga karanArA che (3). 'ro guhimavaMtazUdA' rUtyAdi himAvAna vagere cha varSadhara parvato che, temAM babbe kUTa, jaMbUdvIpanA prakaraNamAM je kahela che te parvatonA bamaNApaNAthI eka eka nAmavALA baLe hoya che. varSadhara parvatonA dviguNapaNAthI padmAdi draho paNa bamaNA che. te drahamAM vasanArI devIo paNa bamaNI che. gaMgAdi cauda mahAnadIonuM pUrva ane pazcimAddhanI apekSAe dviguNapaNuM hovAthI te gaMgAdi nadIonA prapAtadraho (kuDo) paNa babbe hoya che. e hetuthI kahe che ke-ro pavAya tyAdi. (4). 'ro rodiyAmo' rUtyAdinadInA adhikAramAM gaMgAdi nadIonuM DhipaNuM hovA chatAM paNa kahyuM nathI kAraNa ke jaMbUdvIpa prakaraNamAM kahela-mAhimavaMtAno vAsadarapabiyAgo madI53madAno to mAnavIno pavadaMtI' tyA0i A sUtranA kamano Azraya che. tyAM (jaMbudvIpa viSayamAM) rohita vagere ATha nadIo ja saMbhaLAya che. citrakUTa ane pabrakUTa e be vakSaskAra parvatanA madhyamAM (aMtaramAM) nIlavaMta varSadhara parvatanA nitaMba (kaDanA pAchaLanA bhAga) paNe vyavasthita hovAthI tathA grAhavatI kuMDathI dakSiNa toraNa vaDe nIkaLelI, aThyAvIza hajAra nadIonA parivAravALI, sItA nadImAM maLanArI, sukaccha ane mahAkaccha e be vijayonA vibhAga karanArI evI grAhavatI nAmanI nadI che. evI rIte yathAyogya be vRkSaskAra parvata ane vijayanA AMtarAmAM kramathI pradakSiNAe bAra aMtaranadIo paNa joDavI, tenuM dhitvapaNuM (be paNuM) pUrvanI mAphaka jANavuM. ahiM pakavatI 129 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi nAma che tenuM graMthAMtaramAM vegavatI evuM nAma dekhAya che. tema kSAroda evuM ahiM nAma che tenuM zIroda (nadI) evuM nAma bIje sthaLe che. vaLI A sUtramAM siMhazrotA nAma che tenuM anyatra sItazrotA evuM nAma kahela che. phenamAlinI ane gaMbhIramAlinI A banne nAmonuM ahiM UlaTI rIte kathana dekhAya che. mAlyavat nAmanA gajavaMta parvata ane bhadrazAla vanathI AraMbhIne kaccha vagere batrIza vijaya kSetro baLe pradakSiNAthI jANI levA (5). tathA kacchAdi vijayane viSe kramathI kSemAdi nagarIonA batrIza yugalo (be be) jANI levA (6). merunA bhadrazAlAdi cAra vano che- bhUmIe bhaddasAlaM, mehalajuyalaMmi donni rammAiM / naMdaNasomaNasAiM, paMDagaparimaMDiyaM siharaM // 104 / / vRidakSetra 1/36 ]i bhadrazAla vana meruparvatanI taLeTI-bhUmimAM che. naMdana ane saumanasa e be ramavano meruparvatanI be mekhalAe kramazaH che. pAMDukavana zikharathI zobhita che arthAt sarvathI upara che. (104) uparokta zAstranA vacanathI meruparvatanA vibhAgathI vanonA vibhAga che. meruparvatanA pAMDukavananI madhyamAM cUlikA upara kramathI pUrvAdi cAra dizAone viSe cAra zilAo che. ahiM te saMbaMdhI be gAthA kahe che- paMDagavaNaMmi cauro, silAu causuvi disAsu cUlAe / caujoyaNaussiyAo, savvajjuNakaMcaNamayAo // 105 / / paMcasayAyAmAo, majjhe dIhattaNa'ddharuMdAo / caMdaddhasaMThiyAo, 'kumuoyara-hAragorAo / / 106 / / vRidakSetra 1/35-16] pAMDukavanamAM cAre dizAmAM paNa cUlikA upara cAre zilAo che, te cAra yojana UMcI, zveta suvarNavALI, pAMcaso yojana lAMbI ane madhyamAM dIrghapaNA (jADAI)thI aDhIso yojana pahoLI, ardhacaMdranA AkAre rahelI ane kumuda (zveta kamaLa)nA garbhamAM rahela motInA hAra samAna gaura (svaccha) varNavALI cAre zilAo che. (105-106) merunA upara cUlikA eTale zikhara vizeSa. tenuM svarUpa A pramANe- merussa uvari cUlA, jiNabhavaNavihUsiyA devI succA (40) / bArasa aTTha ya cauro, mUle majhuvari ruMdA ya / / 107 / / vRiddhatsaM]. meruparvatanI upara jinabhavanothI vibhUSita, cAlIza yojana UMcI tathA mUlamAM bAra yojana pahoLI, madhyamAM ATha yojana pahoLI ane upara cAra yojana vistAravALI cUlikA che. (107) vedikA sUtra jaMbUdIpanI mAphaka samajavuM. dhAtakIkhaMDa pachI kAloda samudra hoya che mATe tenI vaktavyatA kahe che- 'vAno?" tyAra sugama che. kAloda samudra pachI aMtara rahitapaNAthI puSkaravara hIpanA pUrvAddha, pazcima ane tadubhaya prakaraNone kahe che-puvAre' tyAre traNa sUtro paNa atidezapradhAnavALA che. atidezathI maLelo artha sugama ja che. vizeSa e ke-pUrvAddhatA ane aparAddhatA dhAtakIkhaMDanI mAphaka be ISakAraparvatothI thayelI jANI levI. bharatakSetra vagerenI laMbAI vagerenI samAnatA A pramANe vicAravI iguyAlIsa sahassA, paMceva sayA havaMti unnsiiyaa| tevattaramaMtara, avivarSano pavAre 08. vRidakSetra 1/[4171 /+]. 1. bhUmau bhadrazAlavanam, tathA mekhalAyugale dve ramye naMdana-saumanasAkhye vane, idaM kimuktaM bhavati? prathamamekhalAyAM nandanavanama, dvitIyasyAM mekhalAyAM saumanasamiti / zikharaM paNDakavanamaNDitamiti zikhare caturtha cUlikAyAH samantataH parikSepi paNDakavanam // iti bRhatkSetrasamAsaTIkAyAM mlygirivircitaayaam|| zrI jaMbuvijayajI saM. sthAnAMge patrAMka 152 2. pratyaMtaramAM sukho , yusumova. pATha che. 130 . Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jambUdvIpAdeH vedikAdeH varNanam 91-92-93 sUtrANi pannaTThi sahassAiM cattAri sayA havaMti chAyAlA / tela ceva ya gaMsA, vAhize [ro] mahavivAMmo / / 606|| [69446 3/22] ekatAlIza hajA2, pAMcaso ne ogaNaeMsI yojana ane u52 eka so toMtara bhAga baso bArIA bharatakSetrano mukha (atyaMtara) viSphabha che. tathA pAMsaTha hajA2, cAraso cheMtAlIza yojana ane upa2 tera bhAga baso bArIA bharatakSetrano bahArano viSphabha che. (108-109) cauguNiya bharahavAso [vistara ityarthaH], hemavae taM caugguNaM taiyaM / [ harivarSamityarthaH ] harivAsaM cauguNiyaM, mahAvidehassa vikkhaMbho // 110 // bharatakSetranA vikhuMbha (pahoLAI)thI cAraguNo 1haimavatakSetrano viSphabha hoya che, haimavatakSetranA vidhvaMbhathI cAraguNo harivarSa kSetrano viSphabha che ane harivarSa kSetranA vidhvaMbhane cAraguNo ka2vAthI mahAvideha kSetrano viSphabha thAya che. evI rIte 2airavatAdi kSetranuM jANI levuM. (110) sattattaraM sayAiM, coddasa ahiyAI sattarasa lakkhA / hoi kurUvikkhaMbho, a~TTha ya bhAgA aparisesA ||111 || [bRhatkSetra0 5/42] [17077148/212] sattara lAkha, sAta hajAra, sAtaso ne cauda yojana upara ATha bhAga baso bArIA pratyeka kurukSetrano viSphabha che. (111) cattAri lakkha chattIsa, sahassA nava sayA ya solahiyA / [ eSA kurujIvA ] [436916 ] doNha girINAyAmo, saMkhitto taM dhaNU kurUNaM // 112 // / [bRhatkSetra0 5/47] cAra lAkha, chatrIsa hajAra, navaso ne sola yojana pratyeka kurukSetra (devakuru)nI jIvA che. te jIvAmAM be gajadaMta AkRtivALA parvatonI laMbAI meLavavAthI jeTaluM pramANa thAya teTaluM kurukSetranA dhanupRSThanuM pramANa jANavuM. (112) somaNasamAlavaMtA, dIhA vIsaM bhave sayasahasassA | teyAlIsa sahassA, auNAvIsA ya donni sayA / / 113 / / [bRhatkSetra0 5/48] [2043219] saumanasa ane mAlyavAna e be parvatanI UMcAI vIza lAkha, teMtAlIza hajAra, baso ne ogaNIza yojana che. (113) solahiyaM sayamegaM, chavvIsasahassa solasa ya lakkhA / viSNuppamo no, gaMdhamAyA deva DIhAJo ||4||[vRkSetra. 6/46] [626226] soLa lAkha, chavIza hajAra, ekaso ne soLa yojananA vidyutprabha ane gaMdhamAdana e be parvata lAMbA che. mahAdrumo (mahAvRkSo) jaMbudrIpa saMbaMdhI mahAdrumanI sarakhA che. (114) tathA-- dhAyaivaraMmi dIve, jo vikkhaMbho u hoi u NagANaM / so duguNo NAyavvo, pukkharaddhe gANaM tu / / 115 / / [bRhatzetra. 1/37] dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpamAM je himavAna vagere parvatono viSphabha che, tethI bamaNo vidhvaMbha puSkarArdra dvIpanA himavAna vagere parvatano hoya che. (115) vAsadA vavavArA, 14-na-buDA vA ya sIyArUM / rIne nIce vuzuLA, vittharo ikSmaNa tultA / / 16 / / [vRkSetradeg 1/38] 1. bharatanA bAheranA vikhuMbhathI coguNo haimavatano bahArano viSphabha ane bharatanA aMtaranA vikhuMbhathI haimavaMtano coguNo aMta2no viSphabha hoya che. 2. bharata jeTalo airavatano, haimavata jeTalo kairaNyavatano ane harivarSa jeTalo ramyakavarSano viSphabha jANI levo. 131 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 iMdrasya varNanam 94 sUtram varSadhara parvato, vakSaskAra? parvato, padmadraha vagere draho, gaMgA vagere nadIo, gaMgAprapAta vagere kuMDo ane sItAdi nadIonA vano, e dareka vistArathI (pahoLAIthI) pUrvanA dvIpathI pachInA dvIpamAM anukrame bamaNA jANavA ane UMcAIthI sarajA bhaerAvA. (116 ) usuyAra jamagakaMcaNa, citta-vicittA ya vaTTaveyaDDA / dIve dIve tullA, dumehalA je ya veyaDDhA // 117 // [ bRhatkSetra0 5/39 ] iSukAra parvato, uttarakurumAM rahela yamaka parvato, devakuru ane uttarakurumAM drahanI najIka rahelA kaMcanagiri parvato, devakurumAM rahelA citravicitra parvato ane vaitADhya parvato e sarve parvato dareka dvIpamAM tulya hoya che ane je be mekhalAvALA vaitADhya parvato (hIrdhavaitADhyo ) che te pahA tulya bhaeAvA. (117) puSkaravaradvIpanI vehiAnI pra3paNA pachI zeSa dvIpa samudranI vehiAnI pra3pazA uhe che-'savvesiMpi Na' mityAdi0 ityAdi sugama che. Il93 // A dvIpasamudro idronA utpAtaparvatanA AzrayavALA che mATe have iMdranI vaktavyatA kahe che-- do asurakumAriMdA pannattA, taMjahA - camare ceva balI ceva 1 / do NAgakumAriMdA pannattA, taMjahA- dharaNe ceva bhUyANaMdeceva 2 / do suvannakumAriMdA pannattA, taMjahA - veNudeve ceva veNudAlI ceva 3 / do vijjukumAriMdA pannattA, taMjahA - haricceva harissahe ceva 4 / do aggikumAriMdA pannattA, taMjahA - aggisihe ceva aggimANave ceva 5 / do dIvakumAriMdA pannattA, taMjahA-punne ceva visiTThe ceva 6 / do udahikumAriMdA pannattA, taMjahA- jalakaMte ceva jalappabhe ceva 7 / do disAkumAriMdA pannattA, taMjahA - amiyagatI ceva amitavAhaNe ceva 8 / do vAtakumAriMdA pannattA, taMjahA- velaMbe ceva pabhaMjaNe ceva 9 / do thaNiyakumAriMdA pannattA, taMjahA- ghose caiva mahAghose ceva 10 / do pisAiMdA pannattA, taMjahA - kAle ceva mahAkAle ceva 1 / do bhUiMdA pannattA, taMjahA - surUve ceva paDirUve ceva 2 / do jakkhiMdA pannattA, taMjahA - punnabhadde ceva mANibhadde ceva 3 / rakkhasiMdA pannattA, taMjahA - bhIme ceva mahAbhIme ceva 4 / do kinnariMdA pannattA, taMjahA - kinnare caiva kiMpurise ceva 5 / do kiMpurisiMdA pannattA, taMjahAsappurise ceva mahApurise caiva 6 / do mahoragiMdA pannattA, taMjahA - atikAe ceva mahAkAe ceva 7 / do gaMdhavviMdA pannattA, taMjahA - gItaratI ceva gIyajase ceva 8 / do aNapaniMdA pannattA, taMjahA - saMnihie ceva sAmaNNe [mANe] ceva 9 / do paNapaniMdA pannattA, taMjahA - dhAe ceva vihAe ceva 10 / do isivAiMdA pannattA, taMjahA - isicceva isivAlae ceva 11 / do bhUtavAiMdA pannattA, taMjahAissare caiva mahissare ceva 12 / do kaMdiMdA pannattA, taMjahA - suvacche ceva visAle ceva 13 / do mahAkaMdiMdA pannattA, taMjahA - hasse ceva hassaratI ceva 14 / do kubhaMDiMdA pannattA, taMjahA - see ceva mahAsee ceva 15 / do pataiMdA pannattA, taMjahA - patae ceva patayavaI ceva 16 / joisiyANaM devANaM do iMdA pannattA, taMjahA - caMde ceva sUre ceva 3 / sohammIsANesu NaM kappe do iMdA pannattA, taMjahA-sakke ceva IsANe ceva / evaM saNakumAra-mAhideMsu kappesu do iMdA pannattA, taMjahA - saNakumAre ceva mAhiMde ceva, baMbhaloga-laMtarasu NaM kappesu do iMdA pannattA, taMjahA - baMbhe ceva laMtae cev| mahAsukka-sahassAresu NaM kappesu do iMdA pannattA, taMjahA - mahAsukka ceva sahassAre ceva / ANayapANatA''raNa'ccutesu NaM kappesu do iMdA pannattA, taMjahA - pANate caiva accute ceva / 1. hibhavAna vagere. 2. citra vagere 132 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 iMdrasya varNanam 94 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 mahAsukka-sahassAresu NaM kappesu vimANA duvaNNA pannattA, taMjahA-hAliddA ceva sukkilA cev| gevijjagANaM devA NaM do rayaNIo uDDamuccatteNaM pannattA / / sU0 94 / / hitIsthAne tRtIyoddezava nA 2-3 | (mULa) be asurakumAra devonA Idro kahelA che, tenA nAma-camaredra ane balIndra (1), be nAgakumAra devonA idro kahela che, tenA nAma-dharaNaMdra ane bhUtAnaMdra (2), be suparNakumAra devonA Idro kahela che, te A pramANe-veNudeveMdra ane veNadArIMdra (3), be vidyutakumAra devonA Idro kahela che, te A pramANe-harIMdra ane harissaheMdra (4), be agnikumAra devonA IMdro kahela che, te A pramANe-agnizikha ane agrimANa (5), be dvIpakumAradevonA idro kahela che, te A pramANe-pUrNa ane viziSTa (6), be udadhikumAra devonA Idro kahelA che, te A pramANejaLakAnta ane jaLaprabhA (7), be dikakumAra devonA idro kahela che, te A pramANe-amitagati ane amitavAhana (8), be vAyukumAra devonAM Idro kahela che, te A pramANe-velaMba ane prabhaMjana (9), be svanita(megha)kumAra devonA Idro kahela che, te A pramANeghoSa ane mahAghoSa (10): uparokta daza bhuvanapati devonA kramazaH dakSiNa ane uttara dizAonA maLI vIza Idro che. be pizAcanA Idro kahelA che, tenA nAma-kAla ane mahAkAla (1), be bhUtonA Idro kahelA che, te A pramANe--surUpa ane pratirUpa (2), be yakSonA Idro kahelA che, te A pramANe-pUrNabhadra ane mANibhadra (3), be rAkSasonA Idro kahelA che, te A pramANe-bhIma ane mahAbhIma (4), be kinnaronA Idro kahelA che, te A pramANe-kinnara ane dvipuruSa (5), be kiMpuruSonA Idro kahela che, tenA nAma-sanduruSa ane mahApuruSa (6), be mahoragonA Idro kahelA che, tenA nAma-atikAya ane mahAkAya (7), be gaMdharvonA Idro kahela che, te A pramANe-gItarati ane gItayazA (8). (ATha ATha vyatarajAtinA kramazaH dakSiNa ane uttaranA Idro che)[2]. be aNapatrI devonA Idro kahela che, te A pramANe--sannihita ane sAmAjika (9), be paNapatrI devInA Idro kahelA che, te A pramANe--dhAtA ane vidhAtA (10), be RddhivAdI devonA Idro kahelA che, te A pramANe--RSi ane RSipAlita (11), be bhUtavAdI devonA Idro kahelA che, te A pramANe--Izvara ane mahezvara (12), be kaMdI devonA dro kahelA che, te A pramANe-suvatsa ane vizALa (13), be mahAkaMdI devonA Idro kahelA che, te A pramANe--hAsya ane hAsyarati (14), be kuMbhaDa (kohaMDa) devonA Idro kahelA che, te A pramANe--zveta ane mahAzveta (15), be pataMgadevonA idro kahelA che, te A pramANe-pataMga ane pataMgapati (16), be jyotiSka devonA Idro kahelA che, te A pramANe-caMdra ane sUrya [3]. saudharma ane IzAna devalokane viSe be Idro kahelA che, te A pramANe-zakeMdra ane IzAnedra, ema ja sanatkumAra ane mAheMdra devalokane viSe be Idro kahelA che, te A pramANe--sanakumAreMdra ane mAheMdra, brahmaloka ane lAMtaka devalokane viSe be Idro kahelA che, te A pramANe-brA~dra ane lAMtakeMdra, mahAzukra ane sahasAra devalokane viSe be Idro kahelA che, te A pramANe--mahAzakeMdra ane sahastrAreMdra, Anata, prANata, AraNa ane azruta devalokane viSe be Idro kahelA che, te A pramANe-prANataMdra ane amyureMdra. mahAzukra ane sahasAra devalokane viSe vimAno be varNavALA kahelA che, te A pramANe-pILA ane dhoLA (zukla), raiveyaka niva]nA devo UMcapaNe be hAthanI avagAhanAvALA kahelA che [4]. I94o. (TI) asurakumAra vagere daza bhavanapati nikAyonA, meruparvatanI apekSAe dakSiNa ane uttara be dizAonA AzritapaNAe 1. A ATha vyaMtaradevo ratnaprabhAnA hajAra yojananA talAmAM nIce upara so-so yojana choDIne zeSa AThaso yojanamAM rahe che. 2. aNapatrI vagere ATha vANavyaMtaradevo ratnaprabhA pRthvInA uparanA sa yojanamAM nIce upara daza-daza yojana choDIne zeSa eMsI yojanamAM rahe che. 133 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 iMdrasya varNanam 94 sUtram be prakAra hovAthI vIza idro kahela che. temAM camareMdra dakSiNa dizAno ane balIMdra uttara dizAno adhipati che, evI rIte sarvatra jANavuM (1), ema ja ATha jAtinA vyaMtaranikAyanA dvigaNapaNAthI soLa Idro che (2). tathA aNapatrI vagere ATha vyaMtara vizeSa piTA bheda] nikAyanA bamaNApaNAthI soLa idro che. jyotiSThomAM to asaMkhyAt caMdra ane sUrya hovA chatAM paNa jAti mAtrano Azraya karavAthI caMdra ane sUrya nAmanA be ja idro kahelA che (3). saudharmAdi devalokanA to daza idro che evI rIte sarva maLIne cosaTha Idro thAya che. devonA adhikArathI tenA vasavAnA sthAnabhUta vimAnanI vaktavyatA kahe che-"mahAsu tyAdi sugama che. vizeSa e ke-hAridra eTale pILA. A saudharmAdi devalokanA vimAnonA varNonA viSayano krama A pramANe che--saudharma ane IzAna devalokanA vimAno pAMca varNavALA che. trIjA ane cothA devalokanA vimAno kRSNa varNa sivAya zeSa cAra varNavALA che. pAMcamA ane chaThThA devalokanA vimAno kRSNa ane nIla varNa sivAya zeSa traNa varNavALA che. sAtamA ane AThamA devalokanA vimAno pILA ane dhoLA e be varNavALA che. tenI uparanA vimAno eka zveta varNavALA che. kahyuM che kesohmme paMcavannA, ekkagahANI u jA sahassAro / do do tullA kappA, teNa paraM puMDarIyAiM // 118 / / [bRhatsaM0 132 iti] saudharma, IzAna devalokanA vimAno pAMca varNavALA, pachI be be vimAnamAM eka eka varSanI hAni karavI. sahasAra devaloka sudhI, tenA uparanA zvetavarNavALA che. (118) devonA adhikArathI ja be sthAnakamAM AvelI avagAhanA kahe che--'nevenga'IT' mitkAri AnI pUrvanI mAphaka vyAkhyA karavI. I94 I ThANAMgasUtranA bIjA sthAnakanA trIjA uddezAnI TIkAno anuvAda samAna II svAdhyAyanA viSayamAM anya dArzanikonuM maMtavya pa. javAharalAla naherue vizva vidyAlayane mAnavavAda, tarka sahiSNutA ane prayatnonI khoja kahIne ene mAnava jAtinA uccatara udezonI pUrtinuM mAdhyama kahyuM che. ravIndranAtha TAgoranA mate zikSAlaya saMpUrNa sAmAjika jIvananI sAthe ekya sthApita na karIne samAja upara nAMkhavAmAM Ave tyAM zuSka ane jaDa banI jAya che. kemake ApaNuM badhuM ja jJAna kaThina ane sAra vagaranuM hoIne samaya AvavA para eno upayoga ane prayogane kAragata nathI karatuM. emaNe zikSAlayone sAmAjika jIvananA kendra gaNyA che. mahAtmA gAMdhIe zikSAne "mauna sAmAjika krAMti batAvatAM ene mAnava jIvananI pUrNatAno AyAma" kahyo che. svAmI vivekAnaMde zikSAne zaktino vikAsa kahIne manuSyamAM antanihita pUrNatAnI abhivyakti batAvI che. zrI araviMde AtmabodhanI sAthe zikSAnuM dhyeya vyaktinA Atmika vikAsa sattAnA anya bhAgo para AtmAno vijaya gaNyo che. (lyANamala loDhA, rAjasthAna patrikA, 1/2/1989) * sana 1900mAM laoNrDa karjananuM kalakattA vizvavidyAlayanA samAvartana samArohamAM kahevuM che ke je zikSAno uddezya zikSArthIne ucca mAnavIya mUlyo ane bauddhikatAnI pUrNatAthI Adarza mAnavanA rUpamAM prastuta karavAno che te na thavAthI ApaNI zikSA praNAlI (mekolenI) nitAnta asaphaLa che. (rAjasthAna patrikA, 1/2/1989) 134. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvAjIvavaktavyatA 95 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 atha dvitIyasthAnakAdhyayane caturthoddezaka trIjo udezo kahyo, have cothA udezAno AraMbha kare che. A jIvAjIvanI vaktavyatAnA prabaMdhavALA cothA udezAno pUrvanA udezAnI sAthe A saMbaMdha che. pUrvanA udezAmAM pudgala ane jIvonA dharmo kahyA, ahiM to badhuMe jIva ane ajIvAtmakasvarUpa che ema kahevuM che. A saMbaMdha vaDe Avela udezakane sa tyAvi paccIza sUtro dvArA kahe che. samayA ti vA AvaliyA ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccati 1, ANApANU ti vA thovA ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccati 2,khaNA ti vA lavA ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavvuccati 3, evaM muhuttA ti vA ahorattA ti vA 4, pakkhA ti vA mAsA ti vA 5, uDU ti vA ayaNA ti vA 6, saMvaccharA ti vA jugA ti vA 7, vAsasayA ti vA vAsasahassAi vA 8, vAsasatasahassAi vA vAsakoDIi vA 9, puvvaMgA ti vA puvvA ti vA 10, tuDiyaMgA ti vA tuDiyA ti vA 11, aDaDaM(TaTa)gA ti vA aDaDA(TaTA) ti vA 12, avavaMgA ti vA avavA ti vA 13, hUhUaMgA ti vA hUhUyA ti vA 14, uppalaMgA ti vA uppalA ti vA 15, paumaMgAi vA paumA ti vA 16, NaliNaMgA ti vA NaliNA ti vA 17, acchaNikuraMgA ti vA acchaNiurA ti vA 18, auaMgA ti vA auA ti vA 19, NauaMgA ti vA Nau~A ti vA 20, pautaMgA ti vA pautA ti vA 21, cUlitaMgA ti vA cUlitA ti vA 22, sIsapaheliyagA ti vA sIsapaheliyA ti vA 23, paliovamA ti vA sAgarAvamA ti vA 24, ussappiNI ti vA osappiNI ti vA jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccati 25, (1) / gAmA ti vA NagarA ti vA 1, nigamA ti vA rAyahANIti vA 2,kheDA ti vA kabbaDA ti vA 3, maDaMbA ti vA doNamuhA ti vA 4, paTTaNA ti vA AgarA ti vA 5, AsamA ti vA saMvAhA ti vA 6,saMnivesAi vA ghosAi vA 7,ArAmAi vA, ujjANA ti vA 8, vaNA ti vA vaNasaMDA ti vA 9, vAvIi vA pukkharaNI ti vA 10, sarA ti vA sarapaMtI ti vA 11, agaDA ti vA talAgA ti vA 12, dahA ti vA NadI ti vA 13, puDhavI ti vA udahI ti vA 14, vAtakhaMdhA ti vA uvAsaMtarA ti vA 15, valatA ti vA viggahA ti vA 16, dIvA ti vA samuddAi vA 17, velA ti vA vetitA ti vA 18, dArA ti vA toraNA ti vA 19, NeratitA ti vA NeratitAvAsA ti vA jAva vemANiyAi vA vemANiyAvAsA ti vA 20-43, kappA ti vA kappavimANAvAsA ti vA 44, vAsA ti vA vAsadharapavvatA ti vA 45, kUDA ti vA kaDagArA ti vA 46.vijayA ti vA rAyahANIi vA 47, jIvA ti yA ajIvA ti vA pavuccati (2) / chAtA ti vA AtatA ti vA 1, dosiNA ti vA aMdhagArA ti vA 2, omANA ti vA ummANA ti vA 3, atitANagihA ti vA ujjANagihA ti vA 4, avaliMbA ti vA saNippavAtA ti vA 5, jIvA ti yA ajIvA ti yA pavuccai / do rAsI pannattA, taMjahA-jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva ||suu0 95 / / (bhU0) samaya bhane sAvali (14) meM sthiti cha te 4 thA ma(r)quit pAya cha (1), mAna uchuvAsaniHzvAsa kAla ane sToka kAla jIva ane ajIvapaNe kahevAya che (2), kSaNa ane lava (kAla) jIva ane ma(r)quespAya cha (3), mevI zata muhUrta mane mahorAtra (4), pakSa mane bhAsa (5), *tu ane bhayana (5), saMvatsara (varSa) mane yuga (7), so varSa ne 2 varSa (8), 5 varSa bhane 5 varSa, () pU imane pUrva (10), 135 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvAjIvavaktavyatA 95 sUtram truTitAMga ane truTita (11), aDaDAMga ane aDaDa (12), apapAMga ane apapAta (13), hUhUtAMga ane hUhUta (14), utpalAMga ane utpala (15) pahmAMga ane padya (16), nalinAMga ane nalina (17) akSanikurAMga ane akSanikura (18), ayutAMga ane ayuta (19), niyatAMga ane niyuta (20), prayutAMga ane prayuta (21), cUlikAMga ane cUlikA (22), zIrSaprahelikAMga ane zIrSaprahelikA (23), palyopama ane sAgaropama (24), utsarpiNI ane avasarpiNI (25) e dareka jIva ane ajIvapaNe kahevAya che [1]. gAma ne nagara (1), nigama ne rAjadhAnI (2), kheDa ne karbaTa (3), maheMDa]ba ne droNamukha (4), pATaNa ne Akara (5), Azrama ne saMbAha (6), sanniveza ne ghoSa (7), ArAma ne udyAna (8), vana ne vanakhaMDa (9), vApI (vAva) ne puSkariNI (10), sarovara ne sarapaMkti (11), kUpa (kUo) ne taLAva (12), draha ne nadI (13), pRthvI (ratnaprabhAdi) ne ghanodadhi (14), vAtaskaMdha (ghanavAta vagere) ne avakAzatara (15), valaya-pRthvIne vesTana (vaTavA) rUpa ghanodadhi vagere, vigraha-lokanADInA vakra sthAna (16), dvIpa ne samudra (17), vela-samudranA jalanI vRddhi ne vedikA-gaDhanA kAMgarA (18), dvAra-daravAjA ne toraNa (19), narayiko ane narakAvAso, evI rIte yAvat covIza daMDakamAM vaimAnika ane vaimAnikanA vAso (vimAno) paryanta je che te sarva jIva ane ajIva svarUpa che (20-43), kalya te devaloka ane te devalokanA aMzo te kalpavimAnavAso (44), varSa (kSetro) ane varSadhara parvato (45), kUTa te zikhara, ane kUTAgAro (46), vijaya ane rAjadhAnIo (47) e badhA je che te jIva ane avasvarUpa kahevAya che [2]. vRkSAdikanI chAyA ane sUryano Atapa (1), jyonnA-kAnti ane aMdhakAra (2), avamAna-kSetrAdinuM pramANa hastAdi ane unmAna-kaSadi (tolo vagere) (3), atiyAnagRha-nagara vagerenA pravezamAM je gharo hoya che ane udyAnagRha te bagIcAmAM rahelA gharo (4), avaliMba ane saNiprapAta te rUDhithI jANavA (5) be rAzi kahelI che, te A pramANe-jIvarAzi ane ajIvarAzi. I95 (TI) A sUtrono anaMtara sUtrathI A saMbaMdha che-pUrvanA sUtramAM jIva vizeSonuM uccatva lakSaNa (UMcAI) dharma kahyo, ahiM to dharmanA adhikArathI ja samayAdi sthiti lakSaNa dharma-jIva ane ajIva saMbaMdhI dharma ane dharmanA abhedapaNAthI jIva ane ajIvapaNAe ja kahevAya che. temAM saghaLA ya kAlapramANamAM Adya (pahelA) parama sUma, abhedya, avayavarahita, utpalakamalanA sekko patranA bhedananA udAharaNa vaDe oLakhAto samaya kahevAya che. te samayanuM atIta vagere kAlanI vivakSA vaDe bahupaNAthI bahuvacana che, mATe sUtrakAra kahe--'samayADu vA' tyA0i 'ti' zabda samIpa artha batAvavAmAM ane vA' zabda vikalpArkamAM che. asaMkhyAtA samayanA samudAyavALI AvalikA, kSullaka bhavagrahaNa kAlanA baso ne chappana bhAge che [arthAt 256 AvalikAno eka kSullaka bhava thAya che]. te sUtramAM samayo athavA AvalikAo che. je kAlavastu che te sAmAnyathI jIva che, kAraNa ke jIvano paryAya che. paryAya ane paryAyavALAno kathaMcit abheda che tathA ajIvono-pulAdino paryAya hovAthI ajIva kahevAya che. mUlamAM be ''kAra che te samuccaya arthamAM che ane je dIrghapaNuM che te prAkRta zailIne kAraNe che. protakahevAya che. jIvAdinA vyatirekathI (sivAya) samaya vagere nathI, te kahe che-jIva ane ajIvonI sAdi ane saparyavasAnAdi (aMta sahita) vagere bhedavALI je sthiti che te sthitinA bhedo samaya vagere che. te jIva ane ajIvano dharma che. dharma ane dharmIno atyaMta bheda nathI, jo atyaMta bheda hoya to eka aMzamAtra dharma [vastuno] jaNAte chate pratiniyata (cokkasa) dharmInA viSayamAM saMzaya ja nahiM thAya, kAraNa ke te dharmInA anya dharmothI paNa teno bheda avizeSapaNe che. vaLI anubhavanI vastu che ke jyAre koIka puruSa lIlA vRkSanI tarUNa zAkhAnA vistAranA vivara (madhya)nA aMtarathI kaMIka paNa zukla vastune juve che tyAre 1. kAla vastuta dravya nathI kAraNa ke te paMcAstikAyano paryAya che, vartanA lakSaNa paryAya sarva dravyamAM sAmAnya che. tene upacArathI dravya, vyavahAranaya vaDe kahela che. 136 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvAjIvavaktavyatA 95 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 te ema vicAre che ke zuM A patAkA che? athavA balAkA (bagalAnI paMkti) che? e pramANe pratiniyata dharmInA viSayamAM saMzaya thAya che. jo kevala abheda hoya to sarvathA saMzayanI utpatti ja nahiM thAya, kAraNa ke guNanA grahaNathI tenuM (guNInuM) paNa grahaNa thAya che. A sUtramAM to abheda nayano Azraya karavAthI 'nIvAr yA' tyAvi. kaheluM che. ahiM to samaya ane AvalikA lakSaNa be arthane, jIva ane ajIvarUpa cAtmakapaNAe kahevAthI be sthAnakamAM avatAra jANavo. evI rIte AgaLanA sUtro paNa gaNI levA. emAM je vizeSa che te ame kahIzuM. 'baLApAnU' tyAdri 'JAnaprAnA' viti. ucchvAsaniHzvAsakAla che te saMkhyAta AvalikA pramANavALo che. kahyuM che ke-- haTThassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsanIsAse, esa pANu ticca // 119 // [bRhatsaM. 207, taMbUdIpa pra. 2/6 tta] harSita, aglAni-roga rahita, nirupatkRSTa-kSudhA, tRSA, zrama vagerethI rahita prANIno je eka ucchvAsaniHzvAsa che tene prANa [AnaprANa] kahevAya che. (119) tathA stoka, te sAta ucchavAsaniHzvAsa kAla pramANavALo che. saMkhyAta AnaprANavALA kSaNo che. ane sAta stoka pramANa kAlavALo lava kahevAya che. e pramANe jema pUrvanA traNa sUtramAM jIva ane ajIva evI rIte kahevAya che ema kahyuM, temaja badhA 5 AgaLanA sUtro jANavA satoMtera lava pramANavALA muhUrto hoya che. kahyuM che ke- satta pANi se thove, satta thovANi se lve| lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyAhi // 120 // [tnabUdIpa pra. 2/2, bRhatsaMdeg 208] sAta prANano eka stoka, sAta stokano eka lava, satyottara lavano eka muhUrta kahela che. (120) tiNNi sahassA satta ya, sayANi tevattariM ca UsAsA / esa muhutto bhaNio, savvehiM anaMtanANIhiM / / 121 / / [jaMbUdvIpa pra0 2/3, bRhatsaM0 209] traNa hajAra, sAtaso ane toMtera ucchvAsaniHzvAsano eka muhUrta sarve anaMtajJAnIoe kahela che. (121) trIza muhUrta pramANa eka ahorAtri kAla che. paMdara ahorAtri pramANa eka pakSa che. be pakSa pramANa eka mAsa che. be mAsa pramANa eka vasaMtAdi Rtuo che. traNa RtunA pramANavALA ayano che. be ayananA pramANavALA varSo che. pAMca varSa pramANavALA yugo che. so varSa vagere pratIta che. corAzI lAkha varSa pramANavALA pUrvAMgo che. pUrvAMgane corAzI lAkha vaDe guNavAthI eka pUrva thAya che. A pUrvanuM mAna nIce pramANe che-- puvvassa u parimANaM, sayariM khalu hoMti koDilakkhAo / chappannaM ca sahassA, boddhavA vAsakoDINaM / / 122 / / [bRhatsaM. 36 ti] 70560000000000 pUrvanuM pramANa to siMtera lAkha kroDa ane chappana hajA2 kroDa varSanuM hoya che ema jANavuM.(122) pUrvane corAzI lAkhe guNA ka2vAthI eka truTitAMga thAya che evI rIte pUrva-pUrvanI saMkhyAne corAzI lAkha vaDe guNavAthI uttara-uttara (AgaLa)nI saMkhyA thAya che. ema yAvat zIrSaprahelikA paryaMta jANI levuM. te zIrSaprahelikAnuM ekaso ne corANuM1 aMkanuM sthAna hoya che. ahiM karaNa (ka2vAnI rIta) gAthA kahe che-- icchiyaThANaNe guNaM, paNasunnaM caurasItiguNitaM ca / kAUNaM taivAre, puvvaMgAINa muNa saMkhaM // 123 // prathama pAMca zUnya (mIMDAM) lakhavA, pachI icchita sthAne ahiM eka aMka (ekaDo) lakhavo. tene eka vaDe guNavAthI te ja saMkhyA thAya arthAt eka lAkha thAya, tene corAzI vaDe guNavAthI corAzI lAkha thAya, e pUrvAMganuM pramANa thayuM. (123) 1. ekaso ne corANu aMka paryaMta saMkhyA thAya che tenAthI upara saMkhyAno viSaya sarasavanA pramANathI batAvela che, aMkano viSaya nathI. 137 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvAjIvavaktavyatA 95 sUtram jyAre pUrvanuM pramANa jANavAne icchIe tyAre pAMca zUnya ane icchita bIjo aMka (84) lakhavo arthAt corAzI lAkhane corAzI lAkha vaDe guNavA tyAre pAMca zUnyane pAMca zUnya vaDe guNavAthI bamaNA zUnya (daza) thAya ane corAzInA aMkane corAzInA aMka vaDe guNavAthI 7056 thAya eTale sarva maLIne 70560000000000 saMkhyA thAya. evI rIte AgaLa paNa guNAkAra yAvat zIrSaprahelikA thAya tyAM sudhI karavuM. zIrSaprahelikA paryata sAMvyavahArika saMkhyAtakAla che. tenA vaDe prathama pRthivI (ratnaprabhA)nA nArakonuM, bhavanapati ane vyaMtaronuM (jaghanya madhyama AyuSya) tathA bharata, airAvata kSetrane viSe suSamaduSpama samaya (trIjA ArA)nA pazcima-UtaratA bhAgamAM (ane tenA pachInA) manuSya ane tiryaMconA AyuSyanuM mAna karAya che. paraMtu zIrSaprahelikAnI upara paNa saMkhyAto kAla che te atizaya jJAnI sivAyanA manuSyone vyavahArano viSaya thato nathI, ema jANIne upamAne viSe dAkhala karela (batAvela) che. e ja kAraNathI zIrSaprahelikAthI AgaLa palyopama vagere (kALa)no upanyAsa karela che. temAM palya vaDe upamA che jemAM te palyopamAM asaMkhyAta koDAkoDI varSa pramANa AgaLa kahevAmAM Avaze evA lakSaNavALA che. sAgara vaDe upamA che jeone viSe te sAgaropamo-daza koTAkoTI palyopama pramANavALA che. daza koTAkoTI (koDAkoDI) sAgaropama pramANavALI utsarpiNI che, eTalA ja pramANavALI avasarpiNI che. (1) kAlanA vizeSa (bheda)nI mAphaka grAmAdi vastunA vizeSo paNa (kSatrabhedo) jIva ane ajIva ja che e hetuthI be pada dvArA saDatAlIza sUtro vaDe kahe che--'' tyAdi ahi pratyekamAM navA vA'-ityAdi AlApaka kahevo. gAmAdinuM jIva ane ajIvapaNuM to pratIta ja che. kara (TekSa) vagerethI gamya arthAta jyAM kara vagere levAto hoya te gAma ane jeomAM kara na levAto hoya te nakara arthAt nagara (1), nigama-jyAM vepArIono nivAsa hoya te nigama ane jemAM rAjAono abhiSeka thAya te rAjadhAnI (2), dhULanA gaDhayukta je sthAna hoya te kheTa ane je ku-nagara hoya te kabUTa (3), jenI cAre dizAe addhayojanathI AgaLa gAmo rahela hoya te maMDala ane je sthAnamAM javAno ane sthalano ema be prakArano mArga hoya te droNamukha (4), je sthAnamAM jalamArga athavA sthalamArga e bannemAMthI eka mArga vaDe javuM-AvavuM thAya te pattana (pATaNa) ane loha vagerenI utpattivALI jamIna te Akara arthAt khANa (5), je tIrthasthAna hoya te Azrama ane sama (sarakhI) bhUmimAM khetI karIne je durgabhUmisvarUpa arthAt kaThaNa bhUmimAM kheDUto dhAnyone rakSAne mATe rAkhe te saMvAha (6), jyAM sArtha athavA senA Utare te sanniveza ane nadInA kAMThA pAse vasavAnuM sthAna-gAyone rahevAnuM sthAna te ghoSa (7), vividha vRkSanI latA vaDe zobhAyamAna ane kadalI (keLA) vagerethI DhAMkela gRhane viSe strI sahita puruSonA je ramavAnA sthAnabhUta te ArAma, tathA patra, puSpa, phala ane chAyA yukta vRkSo vaDe zobhAyamAna, vividha prakAranA veSavALA, utkRSTa mAnavALA evA ghaNA janone bhojana karavAne mATe je sthAnane viSe javuM thAya te udyAna (8), jyAM eka jAtanA vRkSo hoya te vana ane aneka jAtanA uttama vRkSo hoya te vanakhaMDa (9), cokhkhaNI te vApI (vAva) ane je vRtta eTale goLa hoya athavA jemAM ghaNA kamala hoya te puSkariNI (10), sarovara eTale jalanuM sthAna ane sarapaMkti te sarovaranI paMkti-be cAra zreNI (11), agaDa-kUpa (kUkha), taLAva, draha tathA nadI prasiddha che (12-13), pRthvI-ratnaprabhA vagere ane udadhi te ratnaprabhAdi pRthvInI nIce rahela ghanodadhi (14), vAtaskaMdha-dhanavAyu, tanavAyu athavA bIjA paNa vAyu ane avakAzAMtara-vAtaskaMdhonI nIce rahela AkAza-e uparokta vastuonuM jIvapaNuM to sUkSma pRthvIkAyika vagere jIvo vaDe vyApta hovAthI che (15), valaya-pRthvInA veSTana (baMdha)rUpa ghanodadhi, ghanavAta, tanuvAta lakSaNa, ane vigraha-lokanADInA vakra sthAna, eonuM jIvapaNuM to pUrvanI mAphaka samajavuM (16), dvIpa ane samudra pratIta che (17), velA-samudranA pANInI vRddhi ane vedikA pratIta che (18), dvAro-vijaya vagere daravAjAo ane toraNo-te daravAjAomAM je rahelA hoya te (19), narayiko-kliSTa (duHkhita) jIvavizeSo, teonuM ajIvapaNuM karma pudgalAdinI apekSAe jANavuM ane te nairayikonI utpattinI bhUmio te narakAvAso, tenuM jIvapaNuM pRthvIkAyikAdinI apekSAe jANavuM. evI rIte covIza daMDako kahevA (20-43), A ja kAraNathI (sUtrakAra) kahe - vAva' vityA0i kalpa, 138 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya baddhamuktabhedau 96 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 devaloka ane te devalokanA aMza te kalpavimAnAvAsa (44), varSa-bharatAdikSetra ane varSadhara parvata te himavAna vagere (45), phUTa-himavatakUTa vagere ane kUTAgAra-te phUTomAM ja rahela devanA bhavano (46), vijaya-cakravartIne jItavA yogya kacchAdi kSetranA khaMDasvarUpa ane rAjadhAnI-kSemAdi nagarI (jyAM rAjA rahe te) 'nIne'tyAdri ahiMyA kaheluM sarvatra joDavuM (47), [2]. je pudgaladharmo che te paNa temaja che. e hetuthI kahe che--'chAye'tyAdi. A pAMca sUtro kahela arthavALA che, have vizeSa kahe che--chAyA-vRkSAdinI jANavI, Atapa-sUryano jANavo (1), 'rosinAAti va'tti jyotsnA eTale prakAza ane aMdhakAra eTale tama (2), avamAna-kSetra vagerenuM pramANa te hasta (hAtha), gaja vagere, ane unmAna-trAjavAnA tola, karSa, mAso vagere (jokhavA, tolavAnA sAdhana) (3), atiyAnagRha-nagarAdinA pravezamAM je gRha hoya te, ane udyAnagRha-bagIcAmAM ghara hoya te (4), avaliMba ane saNiprapAta rUDhithI (deza vizeSathI) jANI levA. A badhA ya zuM che? te batAve che--nIvA kRti 60 jIvo vaDe vyApta hovAthI athavA te jIvonA AzritapaNAthI ane anIvA ti 7 pudgalAdi ajIvarUpa hovAthI athavA te (ajIva)nA AzritapaNAthI, pro--te-jinezvaroe prarUpela che. ahiMyAM 'nIvArU cetyAvi' sUtrapaMcakamAM paNa pratyekane kahevuM. have samayAdi vastu, jIva ane ajIvarUpa ja kayA hetuthI kahevAya che? te praznanA javAbamAM jaNAve che ke--jIva ane ajIvathI judI rAzino abhAva che. e ja kAraNathI kahe che--'to rAsI' tyAdi. sugama che. I95 jIvarAzi to be bhede che (1) baddha-karmathI baMdhAyela ane (2) mukta-karmathI chUTela. temAM baMdhAela jIvonA baMdhanA nirUpaNane mATe kahe che-- . duvihe baMdhe pannatte, taMjahA - pejjabaMdhe ceva dosabaMdhe ceva / jIvA NaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM baMdhaMti, taMjahA - rAgeNa ceva doseNa ceva / jIvA NaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM udIreMti, taMjahA - abbhovagamitAte ceva vetaNAte, uvakkamitAte caiva veyaNAte / evaM vedeMti evaM NijjareMti - abbhovagamitAte ceva veyaNAte, uvakkamitAte ceva veyakhAte / sU. 66 / / (mU0) be prakAre baMdha kahela che. te A pramANe--prema (rAga)baMdha ane dveSabaMdha. jIvone be sthAnaka dvArA pApakarmano baMdha thAya che, te A pramANe--rAgathI ane dveSathI. jIvone be sthAnaka dvArA pApakarmanI udIraNA thAya che, te A pramANe-- abhyupagamikI-svayaM zirolocanAdi vaDe svIkArela vedanA, ane aupakramikI-tAva, atisArAdi vaDe udIraNA thayelI vedanA. evI rIte be prakAre vede arthAt udayamAM AveluM karma bhogave, be prakAre nijjare-kSaya kare, te A pramANe-abhyupagamikI vedanA vaDe nijjare ane aupakramikI vedanA vaDe nijjara. 96 // (TI0) prema-rAga, mAyA ane lobha rUpa kaSAyalakSaNa, ane dveSa to krodha ane mAna rUpa kaSAyalakSaNa che. je mATe kahe che ke-- mAyA lobhakaSAya-zcetyetad rAgasaMjJitaM dvandvam / krodho mAnazca punadveSa iti samAsanirdiSTaH / / 124 || [prazama0 32 iti] prema-premalakSaNa cittano vikAra utpanna karanAra mohanIya karmanA pudgalanI rAzinuM baMdhana che. jIvanA pradezone viSe yogapratyaya (nimitta)thI prakRtirUpapaNe ane pradezarUpapaNe saMbaMdha thAya che. (124) tathA kaSAyanA pratyayathI sthiti ane anubhAga(rasa)rUpa vizeSanuM prApta thavuM te premabaMdha. evI rIte dveSa mohanIya karmano baMdha te dveSabaMdha che. kahyuM che ke--' khoLA paDipalesa, nitianumAAM sAyao 'rU'tti. [vandhazataje 16] prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yogathI ane sthitibaMdha tathA anubhAgabaMdha kaSAyathI kare che. prema ane dveSa lakSaNarUpa udayamAM Avela karmo vaDe 1. udayamAM nahi prApta thayela karmane AkarSIne udayamAM lAvavA te udIraNA kahevAya, te jIvanA vIrya vaDe thAya che ane udaya svayaM abAdhAkAla pUrNa thaye Ave che. 139 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya dehAnirgamanam 97 sUtram jIvone azubha karmano baMdha thAya che, mATe kahe che--'nIvALa' mityAti athavA pUrva sUtranI bIjI rIte vyAkhyA karIne Ano saMbaMdhAMtara karAya che. sAmAnyathI baMdha be prakAre che, premathI ane dveSathI. te te baMdha to anivRtti ane sUkSmasaMparAya paryata guNaThANAvALA jIvone AzrayIne jANavo. ane je upazAMtamoha, kSINamoha ane sayogI guNaThANAvALAne baMdha che te phakta yogapratyayavALo ja che. tenI baMdhapaNAe vivakSA karI nathI, kemake baMdhane paNa zeSa karmabaMdhanA vilakSaNa (judI rIte)paNAthI abaMdha kalpa (samAna) che. je karmano (sAtA vedanIyano) A baMdha che te alpasthitika vagere vizeSaNa yukta che. kahyuM che ke appaM bAyara mauyaM, bahuMca rukkhaM ca sukkilaM ceva / maMdaM mahavvayaM tiya, sAyAbahulaM ca taM kammaM // 125 // te yogapratyayika karma alpa, bAdara, komaLa, ghaNuM, RkSa, zubha, maMda, mahAvyayavALuM athatu ghaNI nirjarAvALuM ane bahu sAtAvALuM hoya che. (125) sthiti vaDe alpa (be samayanI) sthitivALuM, pariNAmathI bAdara, vipAka vaDe komala, pradezo vaDe ghaNuM, vAlukA(retI)nI mAphaka lepathI maMda, sarvathA nAza thavAthI mahAvyayavALuM che. e ja batAvatA thakA kahe che--'nIvA 'mitkArika jIvo satvo ('Na" vAkyAlaMkAramAM che) be sthAnathI-kAraNathI pApa-azubha bhavanA nibaMdhanapaNAthI azubha che, paNa niranubaMdha nathI, kAraNa ke be samayanI sthitivALuM karma atyaMta zubha che, teno mAtra yoga nimitta che, bAMdhe che eTale rAga ane dveSarUpa kaSAya vaDe ja sRSTAdi (AtmAnI sAthe aikyatAdi) avasthA kare che. zaMkA-mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra baMdhanA hetuo che to ahiM phakta kaSAyo ja kema karmabaMdhanAM kAraNa kahyA? samAdhAna-kaSAyonuM pApakarmanA baMdhamAM pradhAnapaNe jaNAvavA mATe kahyuM che. sthiti ane anubhAganA utkRSTa kAraNapaNAthI (kaSAyathI sthiti ane anubhAga (rasa)no baMdha gADha thAya che) athavA atyaMta anarthanA karanAra hovAthI teonuM pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM che. kahyuM che keko dukkhaM pAvejjA, kassa va sokkhehiM vimhao hojjA? | ko vA na lahejja mokkhaM? rAgaddosA jai na hojjA / / 126 / / [upadezamAlA 129, maraNavibhakti prakaraNe 197] jo rAgadveSa na hota to koNa duHkha pAmata? athavA kone sukhamAM vismaya thAta? athavA mokSane koNa prApta na karata? [arthAt badhA prApta karata, paNa rAga dveSa ja aTakAvanAra che] (126). athavA baMdhanA hetuono dezagrAhaka A sUtra che, kAraNa ke dvisthAnakano anurodha hovAthI doSa nathI. kahela be sthAna vaDe bAMdhela pApakarmanI jema udIraNA, vedanA ane nirjarA prANIo kare che te traNa sUtra-vaDe kahe che(nIve' tyAra0 vizeSa e ke-avasarane prApta na thayA chatAM udayamAM je lAve che te udIraNA kahevAya che. anupama aMgIkAra karavA vaDe thayelI athavA aMgIkAra karavAmAM thayelI te abhyapagamikI, te mastakano loca karavA vaDe ane tapa-AcaraNAdi vaDe vedanA-pIDA jANavI ane bIjI upakrama vaDe-karmanA udIraNa kAraNa vaDe thayelI athavA te karmanA udIraNamAM thayelI aupakramikI, te jvara ane atisArAdi vyAdhi utpanna thavA vaDe vedanA jANavI. 'va'miti kahela be prakArathI ja vede che-udIrita thayA chatAM tenA vipAkane bhogave che 'nirnati ' pradezothI khapAve che. 96 karmanI nirjarAmAM to dezathI athavA sarvathI bhavAMtaramAM ke mokSamAM jatAM zarIrathI nIkaLavuM thAya che e hetuthI sUtrapaMcaka vaDe te viSaya varNave che. dohiM ThANehiM AtA sarIraM phusittANaM NijjAti, taMjahA-deseNa vi AtA sarIraM phusittANaM NijjAti, savveNa vi AyA sarIragaM phusittANaM NijjAti, evaM phurittANaM, evaM phuDittANaM, evaM saMvadRtittANaM, evaM nivadRtittANaM ITUNA 1. navamuM anivRtti ane dazamuM sUkSmasaMparAya guNaThANuM che. taduparAMta vItarAgaguNaThANA che. 140 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya dehAnnirgamanam 97 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (mULa) be sthAnathI AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che, te A pramANe--dezathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che (ilikAgati vaDe utpattisthAne jatAM) ane sarvathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che (kaMdukati vaDe utpattisthAne `jatAM). evI rIte dezathI athavA sarvathI zarIrane pharakAvIne (kaMpAvIne) ema ja dezathI athavA sarvathI zarIrane phoDIne, evI rIte zarIrane saMkocIne, evI rIte zarIrane jIvapradezothI juduM karIne nIkaLe che. 97 (TI0) 'rohI' tyAri. sugama che. vizeSa--be prakArathI 'rese| vi'tti dezathI paNa-keTalAeka pradeza lakSaNa vaDe keTalAeka pradezone ilikAgati vaDe utpattisthAnamAM jatAM jIve zarIrathI bahAra kADhelA hovAthI AtmA-jIva zarIrane sparzIne nIkaLe che-maraNakAlamAM zarIrathI nIkaLe che. 'savvuvi'tti sarvenA-sarvAtma vaDe arthAt jIvanA sarva pradezo vaDe kantuka (daDA) jevI gati vaDe utpattisthAne jatAM (jIva) zarIrathI bahAra pradezone nahiM kADhela hovAthI, athavA rezenApi-dezathI, api zabda vaDe sarvathI paNa, A apekSA che. AtmA, zarIra pratye, Ano zo artha che?-zarIranA dezane-paga vagerene sparza karIne avayavanA aMtara vaDe pradezanA saMkocathI nIkaLe che te saMsArI jIvo jANavA. sarvapaNAthI paNa tathA api zabda vaDe dezathI paNa, A apekSA che. saMpUrNa zarIrane paNa sparza karIne nIkaLe che te siddha jANavA. AgaLa kahevAze ke 'pALijJALA rislR vavanaMtI' tyAdri yAvat 'sarvAMgaLijJAnA siddhapu'tti' (pagamAMthI nIkaLanArA jIvo narakamAM upaje che) ityAdi yAvat sarvAMgamAMthI nIkaLanArA jIvo siddhamAM upaje che. AtmA vaDe zarIranuM sparzana karate chate sphuraNa (kaMpana) thAya che, A kAraNathI kahe che-- 'va'mityAdri 'va'miti 'rohiM nAkhedI'tyA.i kathana sUcana karavA mATe che. temAM deza vaDe paNa keTalAeka AtmApradeza vaDe ilikA (iyaLa) mAphaka gatikAlamAM hoya che. 'salvevi'tti sarva Atmapradezo vaDe paNa daDAnI jema gatikAlamAM zarIrane pharakAvIne [kaMpAvIne] nIkaLe che. athavA dezataH zarIranA dezathI phoDIne paga vagerethI nIkaLavAnA samayamAM che, sarvataH--saMpUrNa zarIrane phoDIne sarvAMgathI nIkaLavAnA samayamAM hoya che. sphuraNathI to sAtmakatva (AtmapaNuM) sphuTa-prakaTa thAya che. A hetuthI kahe che 'jJa'mityAdri 'va'miti temaja lezena--AtmAnA deza vaDe zarIrane 'DittAI' ti. sacetanapaNAe sphuraNaliMgathI pragaTa karIne ilikAgatimAM che. sarve--sarvAtma vaDe pragaTa karIne geMDuka (daDA) gatimAM che. athavA zarIranA dezathI AtmakapaNAe pragaTa karIne paga vagerethI nIkaLavAnA samayamAM che ane sarvataH-sarvAMgathI nIkaLavAnA prastAvamAM hoya che. athavA hittAphoDIne arthAt nAza karIne, temAM dezathI-AMkha vagerenA vidyAta (nAza) vaDe, ane sarvattaH samasta nAza vaDe, devadIpAdi jIvanI mAphaka jANavuM. za2I2ne sAtmakapaNAe sphuTa karato thako koIka (jIva) te zarIranuM saMkocana paNa kare che. A kAraNathI kahe che'jJa'mityAdri 'C'miti temaja 'saMvattAAM' tti. saMvartya--za2I2ne saMkocIne deza vaDe ilikAgatimAM zarIramAM rahela pradezo vaDe ane sarvenA-sarvAtma vaDe daDAnI jema gatimAM sarvAtmapradezonuM zarIramAM rahela hovAthI nIkaLe che athavA upacArathI zarIra--za2I2I (jIva) pratye daMDanA yogathI daMDI puruSanI jema jANavuM. temAM dezathI saMkoca, maranAra saMsArI jIvone paga vagerethI jIvanA pradezonA saMkocathI che ane sarvathI to mokSamAM janArane hoya che athavA zarIrane dezathI saMkocIne hAtha vagerenA saMkoca vaDe ane sarvathI zarIranA saMkocana vaDe pipIlikA (kIDI) vagerenI jema jANavuM. AtmAnuM saMvartana (saMkoca) karatA thakAM to zarIrane nivarjhana (juduM) kare che, mATe kahe che--chyuM 'nivacittAI'ti. temaja nivattva-jIvanA pradezothI zarIrane alaga karIne e artha che. temAM dezathI ilikAgatimAM ane sarvathI gendkagatimAM ka2e che athavA dezathI zarIrane AtmAthI pRthak karIne paga vagerethI nIkaLanAra ane sarvathI sarvAMgamAMthI nIkaLanAra, athavA pAMca prakAranA zarIranA samudAyanI 1. paJcasthAnake sUtrametAdRzaMvartate pAehiM NijjAyamANe nirayaMgAmI bhavati / UrUhiM NijjAyamANe tiriyagAmI bhavati, ureNaM nijjAyamANe mAyAmI pavRti, sirenaM khijJAyamAne levAmI mavati, savvanetlRi niAyamAne siddhiAti pannavasALe patte || pagathI, sAthaLathI, hRdayathI, mastakathI nikaLe to kramazaH naraka, tiryaMca, manuSya ane devalokamAM jAya che. ane sarvAMgathI nikaLe to te mokSamAM ja jAya che. 141 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya dharmaprAptiH 98, addhAsvarUpam 99 sUtram apekSAe dezathI audArikAdi zarIrane choDIne ane tejasa kArpaNa zarIrane to grahaNa karIne ja, tathA sarvathI badhA (pAMca) zarIranA samudAyane choDIne nIkaLe che arthAt siddha thAya che. 97ii anaMtara sUtramAM sarvathI nIkaLavuM kahyuM, te to paraMparA vaDe dharmazravaNanA lAbha vageremAM thAya che. te jema thAya che tema darzAvatA thakA kahe che- dohiM ThANehi AtA kevalipannattaM dhammaM labhejjA savaNatAte, taMjahA-khateNa ceva uvasameNa ceva, evaM jAva maNapajjavanANaM uppADejjA, taMjahA-khateNa ceva uvasameNa ceva / / sU0 98 / / (mU9) be sthAna (prakAra) vaDe AtmA kevalIprarUpita dharmane zravaNapaNAe prApta kare arthAt dharma sAMbhaLavAnA lAbhane pAme, te A pramANe--jJAnAvaraNa ne darzanamohanIya karmanA kSayathI ane upazamathI (kSayopazamathI), evI rIte yAvatuM mana:paryavajJAnane utpanna kare. te A--kSayathI ane upazamathI (kSayopazamathI). ll98l () 'roTI'tyAra sugama che. vizeSa e ke 'vaNajI veva'tti jJAnAvaraNIyanA ane darzanamohanIya karmanA udayamAM prApta thayela (dalika)ne kSaya-nirjarA karavAthI ane udayamAM nahiM prApta thayelane upazama karavAthI-vipAkano anubhava na karavAthI arthAt kSayopazamathI ema kaheluM thAya che. yAvatu zabdathI chevatte vohiM vRttejJA muMDe malittA ma+I/RAmo sariyuM vaejjA kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA, kevaleNaM saMjameNaM saMjamijjA, kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA, kevalaM maLavodiyanALamukhAnagI--ityAdi jANavuM. kevala bodhine prApta kare, muMDita thaIne gRhavAsathI anagArapaNAne svIkAre (pravraje), kevala brahmacaryavAsamAM vase, kevala saMyamamAM yatna kare, kevala saMvara vaDe saMvRta thAya, kevala matijJAnane utpanna kare evI rIte yAvatuM mana:paryavajJAnane utpanna kare. kevalajJAna to karmanA kSayathI ja thAya che mATe kahyuM nathI. ahiM jo ke bodhi vagere samyakta ane cAritrarUpa hovAthI mAtra kSayathI ane upazamathI (paNa) thAya che, to paNa e (samyakta ane cAritra) : kSayopazamathI paNa thAya che. zravaNa ane AbhinibodhikAdi to kSayopazamathI ja thAya che. A hetathI sarvasAdhAraNa kSayopazama be (kSAyaka ane upazama) pada vaDe kahela che. le8. bodhi, Abhinibodhika (mati) zruta ane avadhijJAna to chAsaTha sAgaropama sthiti sudhI utkarSathI hoya che. sAgaropamAM to palyopamanA AzrayavALA hoya che. A kAraNathI te benI prarUpaNA kare che- duvihe addhovamie pannatte, taMjahA-paliovame ceva sAgaropame ceva, se kiM taM paliovame? paliovame jaM joyaNavicchinnaM, pallaM egAhiyapparUDhANaM hojja niraMtaraNicitaM, bharitaM vAlaggakoDINaM / / 1 / / vAsasae vAsasae, ekkakke avahaDaMmi jo kAlo / so kAlo boddhavvo, uvamA egassa pallassa / / 2 / / eesiM pallANaM, koDAkoDI havejja dasaguNitA / taM sAgarovamassa u, egassa bhave parImANaM ||3||||suu0 99 / / (mULa) be prakAre addhopamika (upamAvALo kALa) kahela che, te A pramANe-palyopama ane sAgaropama. te palyopama zuM che? te kahe che-palyopama-je yojana (cAra gAu)no lAMbo, pahoLo ane UMDo kuo-patya hoya, tene eka divasathI sAta divasanA UgelA koTi (asaMkhya) vAlAjho vaDe ThAMsI ThAMsIne bharavo. te vAlAjhamAMthI so so varSe eka eka vAlIgrane kADhavAthI jeTale kALe te palya khAlI thAya teTalo kALano eka palyopama kALa jANavo. e eka palyopamane daza koDAkoDIguNA karavAthI eka sAgaropamanA kALanuM pramANa thAya che. ll99ll (TI.) upamA vaDe thayeluM te aupamika, addhA-kALanA viSayanI upamAvALuM te addhapamika, upamAna sivAya je kALanA pramANane atizaya jJAna vagaranA jIvo vaDe grahaNa na karI zakAya te addhopamika jANavuM. te be prakAre che-palyopama ane sAgaropama. palyanI upamA jene viSe che te palyopama tathA sAgaranI upamA jene viSe che te sAgaropama. sAgaranI jema moTA parimANavALuM e artha samajavo. palyopama ane sAgaropamarUpa aupamika sAmAnyathI (1) uddhAra, (2) addhA ane (3) 142 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 addhAsvarUpam 99 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 kSetrabhedathI traNa prakAre che. vaLI ekaekanA saMvyavahAra ane sUkSma bhedathI be prakAra che. temAM saMvyavahArapalyopama-eka yojananA laMbAI, pahoLAI ane UMcAIvALA palyane muMDana1 pachI ekathI sAta ahorAtra paryaMtanA UgelA vAlAgrothI (ThAMsI ThAMsIne) bharIne pratisamayamAM vAlAgrane kADhate chate jeTalA kALa vaDe te pAlo khAlI thAya te kALa saMvyavahArauddhArapalyopama kahevAya che. tevA daza koDAkoDI vyavahArikapalyopamanuM eka vyavahArikauddhArasAgaropama kahevAya che. te vAlAgranA ja dRSTigocara ati sUkSma dravyanA asaMkhyAta bhAga mAtra sUkSma panaka (nigodiyA jIva)nI avagAhanAthI asaMkhyAta guNarUpa avagAhanAvALA khaMDo karIne bharela palya (pAlo) samaye samaye eka eka vAlAgranA apahAra (kADhavA) vaDe jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALe sUkSmauddhArapalyopama thAya che. tevA daza koDAkoDI sUkSmauddhAra palyopama vaDe sUkSmauddhArasAgaropama thAya che. A sUkSmauddhAra sAgaropama vaDe dvIpa ane samudronI parisaMkhyA-gaNatrI karAya che. kahyuM che ke-- uddhArasAgarANaM, aDDhAijjANa jattiyA samayA / duguNAdguNapavitthara, dIvodahi rajju evaiyA / / 127 / / [gRhakSetra. 2/3 kRti] aDhI uddhArasAgaropamanA jeTalA samayo che teTalA dvIpa ane samudro che. te anukrame eka ekathI bamaNA bamaNA vistAravALA che. vaLI te sarva dvIpa tathA samudronuM pramANa maLIne eka rAja thAya che. (127) addhApalyopama ane sAgaropamamAM paNa sUkSma ane bAdara evA be bheda che. vizeSa e ke-so so varSe pUrvokta vAlAgrane kADhavAthI bAdaraaddhA ane te vAlAgranA asaMkhyAta khaMDane so so varSe kADhavAthI sUkSmaadvApalyopama ane sAgaropama pUrvokta rIte thAya che. A sUkSma addhApalyopama ane sAgaropama vaDe nA2kAdinI sthiti--AyuSyanuM mAna karAya che. kSetrapalyopama ane sAgaropamanA paNa evI rIte sUkSma ane bAdara be bheda che. vizeSa e ke-pUrvokta rIte vAlAgrane bharIne tene sparzIne rahelA AkAzapradezone pratisamaye apahAra karatAM jeTalA kALe te palya khAlI thAya teTalA kALane vyavahArika (bAda2) kSetrapalyopama kahevAya che ane te vAlAgranA asaMkhyAta khaMDa vaDe te palyane bharIne tene sparzIne rahelA ane aspRSTa (nahi pharaselA) AkAzapradezone prati samaye apahAra karatAM jeTalA kALe te palya khAlI thAya teTalA kALane sUkSmakSetrapalyopama kahevAya che. tema sAgaropama paNa jANI levuM. A kSetrapalyopamAdinI prarUpaNA mAtra viSayamAM ja che. A kSetrapalyopama ane sAgaropamano dRSTivAdamAM spaSTa ane aspRSTa pradezanA vibhAga vaDe dravyanA mAnamAM prayojana che ema saMbhaLAya che. traNa prakArano bAda2 bheda prarUpaNA mAtra che. te kAraNathI A prakaraNamAM uddhAra ane kSetra aupamikanuM nirupayogIpaNuM hovAthI ane addhopamikanuM ja upayogIpaNuM hovAthI ahvA evuM vizeSaNa sUtramAM kaheluM che. A hetuthI ja addhApalyopamanA svarUpane kahevAnI icchA vaDe sUtrakAra kahe che 'se vi ta'mitkAri. have te palyopama zuM che? je addhAnI upamA vaDe kahela che. A praznano anuvAda vaDe A uttara kahe che. 'pattiovanetti. palyopama AvI rIte thAya che. A zeSa vAkya che 'naM noyA' (pelI gAthA) nizcaya je yojana vistIrNa che te upalakSaNathI sarvathI yojanapramANa palya arthAt dhAnyanuM sthAnavizeSa che. je eka divasanuM ja hoya te ekAhika, ekAhika vaDe je UgelA arthAt vadhelA eTale ke mastakanuM muMDana karyA pachI eka divasa vaDe jeTalA hoya teTalA, ane enA upalakSaNathI utkarSathI sAta divasanA UgelA vAlAgronA koTyo-vibhAgo. sUkSmapalyopamanI apekSAe asaMkhyAta khaMDIvALA ane bAdara palyopamanI apekSAe to koca-saMkhyAvizeSo, te vAlAgnonuM zuM thAya? 'rita' bharelo, kevI rIte? te kahe che. 'niraMtara' nicita-niviDapaNAe ekatra karelo. 'vAsasa' (bIjI gAthA) A kahela palyamAMthI so so varSe arthAt dareka eka so varSe eka eka vAlAgranA asaMkhyAta khaMDane bahAra kADhavAthI jeTalA kALe te palya khAlI thAya teTalA pramANavALo kALa jANavo, kema? kahe che-35mA-upamA yogya, kone? te kahe che--eka palyane. A pramANe palya khAlI thatAM je kALa thAya te 1. uttarakurukSetranA yugalIAnA vAlAngro levA ema jaMbUTTIpapannatimAM kahela che. granthAMtaramAM sAmAnya vAlAgra zabda che ane kSetra samAsamAM vAlAgranA khaMDa karavA ema paNa kaheluM che. 143 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 krodhAderAtmasthatAdisiddhatvAdi 100-101 sUtre eka sUkSmavyavahArika palyopama kahevAya che. 'paCTIV' (trIjI gAthA) upara jaNAvela svarUpavALA sUkSma ane bAdara daza koDAkoDI palyopame je kALa thAya arthAt daza koTAkoTI palyopame eka sUkSmarUpa athavA bAdarUpa sAgaropamanuM parimANa thAya. 99o. A palyopama ane sAgaropama vaDe krodhAdinA labhUta karmanI sthiti varNavAya che tethI krodhAdinA svarUpanA nirUpaNane mATe have kahe che- duvihe kohe pannatte, taMjahA-Ayapaidvite ceva parapaiTie ceva, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, evaM jAva micchAdasaNasalle / / sU0 100 / / duvihA saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahA-tasA ceva thAvarA cev| duvihA savvajIvA pannattA, taMjahA-siddhA ceva asiddhA cev| duvihA savvajIvA paNNattA, taMjahA-saiMdiyA ceva aNiMdiyA ceva, evaM esA gAhA phAsetavvA jAva sasarIrI ceva asarIrI cevsiddha-sarpha-ci-S, none vera sAthe tenA yA juvo AhAra, mAtA- iva tIra'III. I sU0 107 / (mULa) be prakAre krodha kahela che, te A pramANe-AtmapratiSThita ane parapratiSThita. evI rIte nairayikathI mAMDI yAvatuM vaimAnika paryata covIza daMDakamAM be prakAre krodha che. evI rIte mAna vagere yAvatuM mithyAdarzanazalya paNa be prakAre che. be prakAre saMsArasamApaka jIvo kahelA che, te A pramANe-trasa ane sthAvara, be prakAre sarva jIvo kahelA che, te A . pramANe-siddha ane asiddha be prakAre sarva jIvo kahelA che, te A pramANe-sendriya (iMdriya sahita) ane aniMdriya, (iMdriya rahita). evI rIte siddhAdisUtranA kramathI A gAthAne anusAra yAvatuM zarIra sahita ane zarIrarahita 1 siddha, 2 sendriya, 3 kAya, 4 yoga, 5 veda, 6 kaSAya, 7 vezyA, 8 jJAna, 9 upayoga, 10 AhAraka, 11 bhASaka, 12 carama, 13 sazarIrI A tera dvArA kahevA. ll100-101/. (TIva) potAnA aparAdhathI aihika eTale A loka saMbaMdhI apAya-nukazAna dekhavAthI AtmAne viSe pratiti-potAthI thayelo athavA potAnA vaDe bIjAne viSe Akroza karavA vaDe thayelo te AtmapratiSThita ane bIjAe karela Akroza vagerethI pratiSThita udayamAM Avelo, athavA bIjAne viSe thayelo te parapratiSThita. e pramANe jevI rIte sAmAnyathI be prakAre krodha kahyo tevI rIte nArakAdi covIza daMDakomAM be prakAre kahevo. vizeSa e ke-pRthivI vagere asaMjJIone jaNAvela lakSaNarUpa AtmapratiSThitatvAdi, pUrvabhavanA saMskArathI thayela krodha jANavo. ema ja mAna vagerethI AraMbhIne mithyAtvazalya paryata pApasthAnako Atma ane parapratiSThita vizeSaNavALA sAmAnyapadapUrvaka covIza daMDaka vaDe kahevA. A hetuthI ja kahe che-'parva nAva nichAvaMsanasanta' tti e mAna vagerenA svavikalpathI utpanna thayela ane bIjAthI utpanna thavA vaDe athavA potAnA AtmavartI ane parAtmavartIthI sva ane parapratiSThitapaNe jANI levuM. evI rIte pApasthAnakone AzrayIne tera daMDako che.' ukta vizeSaNovALA pApasthAnako saMsArI jIvone ja hoya che mATe te saMsArI jIvono bheda kahe che. 'vide' ityAdi sugama che. zaMkA-zuM saMsArI ja jIvo che ke bIjA paNa jIvo che? uttara-siddhanA jIvo che (1), mATe prAyaH ubhaya batAvavA mATe tera sUtro kahe che-vidA sarvo'tyAdi sugama che. vizeSa e ke--iMdriya sahita saMsArI jIvo che ane aniMdriya, aparyAptakara, kevalI 1. krodhathI mithyAtvazalya sudhI tera daDaka thAya che. 2. iMdriya paryAtithI aparyAptA. 3. kevalIne dravyedriyo hoya che paNa bhAvaiMdriyono abhAva hovAthI aniMdriya kahela che. 144. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 krodhAderAtmasthatAdisiddhatvAdi 100 - 101 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tathA siddho che (2), 'vaM sa'tti evI rIte siddhAdi sUtrokta krama vaDe 'vihA savvanIne' tyAdri lakSaNa vaDe A kahevAtI prastuta sUtranI saMgrahagAthA anusaravA yogya che. A gAthAnA anusAre ja tera sUtro paNa kahevA. AthI ja kahe che. 'nAva sasarIrI neva asarIrI jeva'ttiA 'siddha' hA. siddho ane iMdriya sahita, itara sahita (saMsArI ane aniMdriya) kahevAya. chyuM 'jA' tti. hrAyAH-pRthivI vagere kAya, tene AzrayIne sarve jIvo viparyaya sahita kahevA. evI rIte sarve pado kahevA. vAcanA to A pramANe--'sAyanteva aAyanneva' sAyAH--pRthivI vagere cha prakAranI kAyaviziSTa saMsArI jIvo ane mAyAH--tethI judA ! jIvo (3), sayoH--yoga sahita saMsArI jIvo, goH--ayogIguNaThANAvALA ane siddho (4), 'vele tti veda sahita saMsArI jIvo ane avevAH--anivRttibAdarasaMparAya vizeSa vage2e cha guNaThANavALA ane siddho (5), 'sAya'tti. kaSAyavALAsUkSmasaMparAya (dazamA) guNaThANA paryaMtanA jIvo ane apAyAH--upazAMtamoha vagere cAra guNaThANAvALA tathA siddho (6), 'tesAya'tti. saptezyAH--sayogI guNaThANA paryaMta saMsArI jIvo ane JaptezyAH--lezyA rahita ayogI tathA siddho (7), 'nALe'tti. jJAnIo-samyagdRSTi jIvo ane ajJAnIo-mithyAdRSTi jIvo. kahyuM che ke-- avisesiyA mai cciya, sammAddiTThissa sA mainnANaM / maiannANaM micchAdiTThissa suyaMpi emeva // 128 // [vizeSAvazyaka0 114 tti ] avizeSita (sAmAnyapaNe) mati ja che te mati samyagdRSTine matijJAna ane mithyAdRSTine matiajJAna kahevAya che. e ja pramANe avizeSita zruta ja che te samyagdRSTine zrutajJAna tathA mithyAdRSTine zrutaajJAna kahevAya che. (128) A kAraNathI ajJAnatA to mithyAdRSTinA bodhane sat tathA asat vizeSaNanA abhAvathI hoya che. te A pramANe-- padArtho che. ahiM tenuM sattva (astipaNuM) kathaMcit (syAt) che ema vizeSaNa ka2vA yogya thAya che arthAt svarUpa vaDe sattva che; jyAre mithyAdRSTi to ema mAne che ke padArtho che ja tema mAnavAthI to 52rUpa vaDe paNa te padArthone astipaNAno prasaMga thAya. tathA 'padArtho nathI' Ama kahevAmAM tenuM asattva (nAstipaNuM) kathaMcit vizeSaNa karavA yogya thAya che arthAt pararUpa vaDe asattva che te mithyAdRSTi to 'padArtho nathI ja' ema mAne che. tevI rIte hoya to pratiSedhaka vacanano paNa abhAva-niSedha' kare che. athavA zazaviSANa vagere nathI, e vAkya paNa kathaMcit zabda vaDe vizeSaNa karavA yogya che. je kAraNathI te zaviSANa vagere, sasalAnA mastaka vaDe yuktapaNAe ja nathI, paraMtu sasalA ane viSANa-zIMgaDAno abhAva nathI. athavA sasalAnuM vizeSaNa-zIMgaDAvALA pUrvabhavanA grahaNanI apekSAe zazaviSANa che. tadrupapaNAe paNa 'zaviSANa' nathI AvI rIte sat ane asatAnA vizeSaNa rUpa kathaMcit zabdano svIkAra na karavAthI mithyAdRSTinuM jJAna paNa ayathArthapaNAe kutsita (niMdita) hovAthI ajJAna ja che. kahyuM che ke-- jaha duvvayaNamavayaNaM, kucchiyasIlaM asIlamasatIe / bhaNNai taha NANaM pi hu, micchAddiTThissa annANaM // 129 // [vizeSAvazyaka0 520 tti ] jema durvacana te avacana tathA asatI strInuM kutsita zIla te azIla kahevAya che tema mithyAdRSTinuM jJAna paNa ajJAna kahevAya che. (129) tathA mithyAdRSTino adhyavasAya (abhiprAya) jJAna nathI, kAraNa ke mithyAtva vagerenI jema bhava (saMsAra)no hetu che. tathA yacchopalalabdhithI arthAt svamatikalpanAthI gAMDAnI jema tathA sakriyAlakSaNarUpa jJAnanA phalano abhAva hovAthI AMdhaLAne potAnA hAthamAM rahela dIpakanA prakAzanI mAphaka jANavuM. bhASyakAra kahe che ke-- sadasadavisesaNAo, bhavaheu - jaicchiovalaMbhAo / NANaphalAbhAvAo, micchAdiTThissa annANaM / / 130 / / [vizeSAvazyaka0 115 tti ] 1. 'na saMtyeva' e pratiSedha vacana che, teno abhAva--niSedha kare che, arthAt saMtyeveti padArtho che. 145 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prazastAprazastAni maraNAni 102 sUtram sat-asamAM vivekazUnya che. bhavano hetu che. svataMtrapaNe pravarte che. jJAnanAM phaLathI rahita che. tethI mithyAdRSTinuM jJAna ajJAna che (130) (8), 'voni' tti sarovaGatte deva arovatte sevatti. AkAra sahita vizeSAMza grahaNazaktirUpa lakSaNa vaDe je upayoga varte te sAkArajJAnopayoga, te vaDe yukta te sAkArayukta, anAkAra to tenAthI judo darzanopayoga (sAmAnyAMzagrAhaka) che. kahyuM che ke jaM sAmannaggahaNaM, bhAvANaM neya kaTTu AgAraM / avisesiUNa atthe, daMsaNamiti vuccae samae / 131 / / je padArthonuM sAmAnyapaNe grahaNa karavuM (paNa) AkAra (vizeSe) karIne nahiM arthAt avizeSa arthonuM grahaNa te darzana siddhAMtamAM kahevAya che. (131) darzana vaDe upayukta je thAya te anAkA2opayukta che. (9), 'AhAre' tti. AhArako-ojas, loma ane kavaLanA bhedavizeSa AhArane grahaNa karanArA. kahyuM che ke oyAhArA jIvA, savve apajjattagA muNeyavvA / pajjattagA ya lome, pakkheve hoMti bhaiyavvA / / 132 / / egiMdiya devANaM, NeraiyANaM ca natthi pakkhevo / sesANaM jIvANaM, saMsAratthANa pakkhevo // / 133 / / [ bRhatsaM0 198-199] badhA aparyAptaka jIvo oja1 AhA2vALA jANavA, vaLI badhA paryAptA2 jIvo loma (roma) AhAravALA che ane kavaLa AhArano prakSepa karate chate bhajanA jANavI arthAt kavaLa ane roma AhAra hoya. ekeMdriya jIvone, devone ane nArakone kavaLa AhAra nathI, bAkInA saMsAramAM rahelA jIvo (beiMdriyAdi) ne kavaLa AhAra hoya che. (132-133) anAhArAstu. anAhArako to-- viggahagaimAvaNNA 1, kevaliNo samohayA 2 ajogI ya 3 / siddhA ya 4 aNAhArA, sesA AhAragA jIvA // 134 // [nIvasamAse 82 kRti 20] 1 vigrahagatine pAmelA--eka bhavathI bIjA bhavamAM vizreNi vaDe gamanane prApta thayelA te badhA jIvo, tathA 2 karela che samuddAta jemaNe evA kevalIo, 3 ayogI-zailezI avasthAne prApta thayelA ane 4 siddhanA jIvo anAhAraka hoya che. bAkInA badhA jIvo AhAraka hoya che (10), 'mAsa'tti bhASako--bhASAparyAti vaDe paryAptako ane abhASako bhASAparyAti vaDe aparyAptako, ayogIo ane siddho jANavA (11), 'ttarama'tti. jeono carama (chello) bhava thaze te carama jIvo ane bhavyapaNuM chate paNa jeone chello bhava thaze nahi arthAt mokSa pAmaze nahi te acarama jIvo jANavA (12), 'sasarIrI'tti pAMca prakAranA zarIra sAthe yathAsaMbhava zarIravALA thAya te saza2I2I saMsArI jIvo jANavA ahiM samAsAta vidhithI 'phan' pratyaya thayela che. jeone zarIra che te zarIrIo ane teno (zarIrano) abhAva hovAthI azarIravALA siddho jANavA (13), A saMsArI jIvo ane siddhanA jIvo, maraNa ane amaraNa dharma (svabhAva)vALA che. 100-101 // aprazasta ane prazastamaraNa evA tenA bheda che. A kAraNathI prazasta ane aprazasta maraNanuM nirUpaNa ka2vA mATe nava sUtra kahe che-- do maraNAiM samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM No NiccaM vanniyAI No NiccaM kittiyAI No NiccaM pUiyAiM No NiccaM pasatthAI No NiccaM abbhaNunnAyAiM bhavaMti, taMjahA- valayamaraNe caiva vasaTTamaraNe ceva 1 evaM NiyANamaraNe caiva tabbhavamaraNe ceva 2 giripaDaNe caiva tarupaDaNe caiva 3 jalappavese ceva jalaNappavese ceva 4 visabhakkhaNe ceva satthovADaNe ceva 5 / 1. utpattinA sthAnamAM svazarIra yogya pudgalanA samUhano AhAra kare che te oja AhAra, 2. za2I25ryAsi vaDe paryAptA . 3. trIjA, cothA ane pAMcamA samayamAM vartatA kevalIo. 146 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prazastAprazastAni maraNAni 102 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 do maraNAiM jAva go NiccaM abmaNunAyAiM bhavaMti, kAraNeNa puNa appaDikuTThAI taMjahA-vehANase ceva giddhapaDhe veva 6 | do maraNAI samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM samaNANaM niggaMthANaM NiccaM vanniyAi jAva abbhaNunAtAI bhavaMti, taMjahA-pAovagamaNe ceva bhattapaccakkhANe ceva pAovagamaNe duvihe pannatte, taMjahA-NIhArime ceva anIhArime ceva, NiyamaM apaDikkame 8 bhattapaccakkhANe duvihe pannatte, taMjahA-NIhArime ceva aNIhArime ceva, NiyamaM sapaDikkame / / sU0 102 // (mU0) be maraNa zramaNa bhagavAna mahAvIre zramaNa nigraMthone sadA varNavyA nathI, sadA kIrti (prazaMsA) karela nathI, sadA spaSTa vANI vaDe kahela nathI, sadA pUjita-satkAra karela nathI, sadA vakhANela nathI ane sadA AjJA Apela nathI. te (maraNa) A pramANe-saMyamathI patita ane parISahane sahana na karavAthI je maraNa kare te valaya maraNa, Idriyone vaza thavAthI mare te vazArUM maraNa (1), evI rIte niyANuM karIne maravuM te nidAnamaraNa, je bhavamAM che te bhavane yogya AyuSya bAMdhIne je karavuM te tadbhavamaraNa (2), parvata uparathI paDIne maravuM te giripatana maraNa, jhADa uparathI paDIne maravuM te tarupatana maraNa (3), pANImAM praveza karIne maravuM te jalapraveza maraNa, agrimAM praveza karIne maravuM te jvalanapraveza maraNa (4), jhera khAIne maravuM te viSabhakSaNa maraNa, zastra (kaTArI vagere)thI maravuM te zastrotpAdana maraNa (5), be maraNa yAvatuM sadA anumati (AjJA) Apela nathI ema uparanA kathana pramANe jANavuM paraMtu zIlabhaMganA rakSaNa karavA vagere kAraNathI e maraNa nivArela nathI, te A pramANe-vRkSanI zAkhAmAM gaLAphAMso bAMdhIne je maravuM te vaihAnasa (AkAza) maraNa, hAthI vagerenA zarIramAM praveza karIne gRddha (gIdha) pakSIo pAse sparza (zarIra khavarAvIne) karIne je karavuM te gRddhaskRSTa maraNa (6), be maraNa zramaNa bhagavAn mahAvIre zramaNa nigraMthone nitya varNavyA che, thAvat anumati Apela che, te A pramANe-chedela vRkSanI jema ceSTA rahita je rahevuM te pAdapopagamana maraNa, bhojananuM pratyAkhyAna (tyAga) te bhaktapratyAkhyAna maraNa (7), pAdapopagamana maraNa be prakAre che, te A pramANe- jeNe vasatimAM pAdapopagamana anazana karela che tenA zarIrano agnisaMskAra karavo te niharima ane zarIrano saMskAra karavAmAM na Ave te anirima. te niyamathI zarIranI pratikriyA rahita pAdapopagamana (8), bhaktapratyAkhyAna . be prakAre che, te A pramANe-nirdhArima ane aniharima te niyamathI zarIranI pratikriyA sahita che. /102/ (TI) to maraViDDa' nityAdri saMgama che. vizeSa kahe che ke be maraNa zramaNa bhagavAn mahAvIre, zramaNa nigraMthone kahyA nathI. zrAti-je tapa kare che te zramaNo, zAkya (bauddhabhikSa) vagere paNa hoya che. kahyuM che ke-fLa patha ? sa ra tAvasa roya 4 nAnIva , paMvahAM samaUL I [finphana445] pAMca prakAranA zramaNo kahelA che-1 nigraMtho, 2 zAkyo, 3 tApaso, 4 gariko ane 5 AjIviko. A kAraNathI teono niSedha karavA mATe kahe che ke-bAhya ane atyaMtara graMtha (parigraha)thI je nIkaLelA-mUkAyelA te nirgadho-sAdhuone te be maraNane viSe svIkAravA yogya phaLa vaDe pravRtti karavA mATe sadA kahela nathI. vartita' svIkAravAnI buddhi vaDe nAmathI paNa uccAraNa karela nathI, 'vuDyArUti spaSTa vANI vaDe upAdeya svarUpathI be maraNa kahela che (te karavA yogya nathI), pAThAMtara vaDe pUnite vA te maraNa karanArAnA pUjanathI vakhANela nathI, '' kriyApada stutinA arthamAM che. anumata nathI arthAt tame karo ema paNa kahela nathI, vanayamavi'ti valatAM-saMyamathI nivRtta thayelAnuM parISaha vagerethI bAdhita hovAthI je maraNa te valayamaraNa, vasaMmai'ti tela sahita dIpakanI zikhAne jovAthI Akula thayela pataMgI vagerenI jema iMdriyone vaza thayelAonuM je maraNa te vazArtamaraNa jANavuM. kahyuM che ke 147 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prazastAprazastAni maraNAni 102 sUtram saMjamajogavisannA, maraMti je taM valayamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA, maraMti je taM vasaTTaM tu // 135 // [uttarA0ni0 216 iti] saMyamanA vyApAro (pravRttio)mAM khinna thayelA-kheda pAmelAo je maraNa kare che te valayamaraNa ane iMdriyane vaza thayelAo je maraNa kare che te vazArttamaraNa (135) (1), ane evI rIte 'LiyAne' tyAdri 'va' miti to mArUM samogamityAri. abhilApa pachInA sUtrone viSe paNa sUcana ka2vA mATe che. Rddhi ane bhoga vagerenI je prArthanA te nidAna, ane nidAna (niyANa) pUrvaka je maraNa te nidAnamaraNa, je bhavamAM jIva varte che te bhavane yogya ja AyuSya bAMdhIne maranAranuM je maraNa te tadbhavamaraNa kahevAya che. tadbhavamaraNa, saMkhyAta (varSanA) AyuSyavALA manuSya ane tiryaMcone hoya che. teone ja tadbhavanA AyuSyano baMdha thAya che. kahyuM che ke-- mottuM akammabhUmaganara- tirie suragaNe ya Neraie / sesANaM jIvANaM, tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 136 // / [ uttarA0ni0 220] akarmabhUmika manuSya, tiryaMco ane devano samudAya ane nairiyakone mUkIne bAkInA keTalAeka jIvone ja tadbhavamaraNa hoya che. (136) 'satyovADakhe' tti je (maraNa)mAM kiA Adi zastra vaDe potAnA zarIranuM vidAraNa thAya che te zastrAvapATana maraNa kahevAya che. 'vhArane pune' kRti zIlabhaMganI rakSA vagere kAraNa chate, pAThAMtare jArakhena--kAraNa vaDe be maraNa bhagavAne niSedha karela nathI, te A--vRkSanI zAkhAmAM UMce baMdhAvAthI vihAyasi--AkAzamAM thayeluM je maraNa te vaihAyasa maraNa. (prAkRta zailIthI to 'vahANasa' kaheluM che.) je (maraNa)mAM gIdho vaDe sparzAvuM te gRspaSTa maraNa athavA gIdhone khAvA yogya je pITha ane upalakSaNathI hAthI, UMTa vagerenA peTa vigere avayavamAM pesIne maravAnI icchAvALA mahAsattvavAn jIvanuM je maraNa te gRdhRspaSTa maraNa kahevAya che, ahiM gAthA-- gaddhAdibhakkhaNaM, gaddhapaTThamubbaMdhaNAdi vehAsaM / ete donni'vi maraNA, kAraNjAeM aNunnAyA / / 137 // [ uttarA0ni0 223 ti] gRddhAdinI pAse zarIra khavaDAvavuM te vRddhasparzamaraNa ane vRkSazAkhAdimAM baMdhAIne maravuM te vaihAnasamaraNa A banne maraNa kAraNanI upasthitimAM anujJAta che. (137) aprazastamaraNa pachI te prazasta maraNa bhavya jIvone thAya che, te kahe che 'vo maraLArUM' phatyAdi. pApa eTale vRkSa. te chedAine jema paDe tema upagamana--atyaMta ceSTA rahitapaNe je (maraNa)mAM rahevuM te pAdapopagamana, bhakta-bhojananuM ja pAdapopagamananI jema pratyAkhyAna-varjavuM jemAM che te bhaktapratyAkhyAna, paraMtu pAdapopagamananI jema ceSTAnuM varjavuM nathI. 'khIhArima' ti. je vasati (jagyA)nA eka vibhAgamAM (anazana) karAya che te sthAnathI zarIranuM nirharaNa-bAhe2 kADhavAthI (saMskA2 ka2vAmAM Ave che tethI) te nirharima maraNa kahevAya che. vaLI je parvatanI moTI guphA vagerene viSe (anazana) karavAmAM Ave che te anirdArima arthAt tene tyAMthI bAhera kADhavAmAM ke saMskAra karavAmAM AvatuM nathI. 'yima'ti. ahiM vibhaktinA badalavAthI arthAt paMcamI vibhaktino artha karavAthI eTale niyamathI apratikarma-zarIranI pratikriyA rahita pAdapopagamana anazana kahevAya che. kahyuM che ke-- sIhAisu abhibhUo, pAyavagamaNaM karei thiracitto / Aummi pahuppaMte, viyANiuM navara gIyattho || 138 / / [pavastu 620 fi] siMhAdi vaDe parAbhava pAmela, sthira cittavALo thayo thako, vaLI ghaNuM ke thoDuM je AyuSya tenA aMtane jANIne gItArtha sAdhu pAdapopagamanta anarAna kare che. (178) sAdhune A pAdapopagamana vyAghAtavALuM kahevAya che, vyAghAta rahita to sUtra ane artha jANanAra, utsargathI bAra varSa 148 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prazastAprazastAni maraNAni 102 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 paryata karela che saMskAra jeNe evo sAdhu samayane viSe (anazananA samayane pAmIne) anazana kare che. teno vidhi A pramANe che-Agamokta vidhi vaDe zarIrAdinA zoSaNarUpa saMlekhanA traNa prakAre che. 1 jaghanya cha mAsanI, 2 madhyama eka varSanI, 3 utkRSTa bAra varSanI. ahiM utkRSTa saMlekhanA kahe che. cattAri vicittAI, vigatInijjUhiyAiMcattAri / saMvacchare ya donni u, egaMtariyaM ca AyAmaM // 139 // [AcArAMga ni0 271] cAra varSa payata chaThTha, akrama vagere vicitra tapa karavo, tyArabAda cAra varSa sudhI pUrvokta prakAranuM tapa kare ane pAraNe AyaMbila kare. tyArapachI be varSa paryata ekAMtara AyaMbila ja kare. (139) NAivigiTTho ya tavo, chammAse parimiyaM ca AyAmaM / annevi ya chammAse, hoi vigiDhaM tavokammaM / / 140 / / [kAvAra ni ra72]. tyArabAda agiyAramA varSanA pahelA cha mAsa paryata atigADha tapa (aTTama vagere) na kare paraMtu eka upavAsa ke chaThTha kare ane pAraNe UNodarIpUrvaka AyaMbila kare. tyArapachI cha mAsa sudhI aTTama, dazama ane dvAdazama (cAra pAMca upavAsa) vagere tapa kare ane pAraNe UNodarI rahita AyaMbila kare. (140) vAsaMkoDIsahiyaM, AyAmakAu ANupuvvIe / saMghayaNAdaNurUvaM, etto addhAi niyameNaM / / 141 / / [AcArAMga ni0 273] bAda bArame varSe je karavAnuM hoya te kahe che-eka varSa paryata niraMtara koTI sahita AyaMbila karIne AnupUrvI vaDe, saMghayaNAdine anurUpa eTalA kALa paryata niyama vaDe bhojana karato thako UNodarI kare, te dina pratye ekeka kavala ocho karatAM thAvat eka kavala AhAra kare, tyArabAda eka kavalamAMthI paNa eka sikyU (eka dANo). ocho kare, evI rIte be, traNa vagere dANA ochA-ochA karatAM yAvat eka dANo AhAra kare, ane tethI karIne koTI sahita eTale tapanA be cheDA meLavavA. (141) dehammi asaMlihie, sahasA dhAUhiM khijjamANehiM / jAyai aTTaljhANaM, sarIriNo caramakAlammi // 142 / / [pacavatu 574-77 viro] zarIranI saMkhanA na karyuM chate utAvaLathI jo kare to kSaya pAmatA dhAtuo (mAMsAdi) vaDe maraNanA samayamAM jIvane ArtadhyAna thAya che. (142) vaLI kahyuM che kebhaavmvi saMlihei, jiNappaNIeNa jhANajogeNaM / bhUyatthabhAvaNAhi ya, parivaDDai bohimUlAI // 143 / / [5zavastuLa 2563] jinezvare kahela dhyAnayoga vaDe AMtarika bhAvakaSAyonI paNa je saMlekhanA kare che te sabhUta arthanI bhAvanAo vaDe bodhinA mULonI vRddhi kare che. (143). bhAvei bhAviyappA, visesao navari taMmi kAlammi / payaIya nigguNattaM, saMsAramahAsamuddassa / / 144 / / [pagnavastu 164]. bhAvitAtmA, vizeSathI sUtra vaDe bhAvanA bhAve, khAsa maraNa samaye saMsArarUpI samudranA svabhAva vaDe nirguNapaNe vicAre. (144) jammajarAmaraNajalo, aNAimaM vsnnsaavyaainnnno| jIvANa dukkhaheU, kaTTha roddo bhavasamuddo / / 145 / / [52vastu 121] janma, jarA ane maraNarUpI jalavALo, Adi rahita, duHkharUpI masyAdi jIvo vaDe vyAsa, kaSTarUpI, bhayaMkara evo A saMsArarUpI samudra jIvone duHkhanuM kAraNa che. (145) 149 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 dhannonuM negama, gopAmmi 'navameyaMmi / mavasayasahasta'taduM, taja tammanAAM ti 46 / / [padmavastu. 116] huM dhanya chuM ke jethI meM atyaMta apAra bhavarUpI samudrane viSe lAkho bhava vaDe prApta thavuM durlabha evuM saddharmarUpI vahANa meLavyuM. (146) 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prazastAprazastAni maraNAni 102 sUtram eyassa pabhAveNaM, pAlijjaMtassa sai payatteNaM / jammaMtare'vi jIvA, pAvaMti na dukkhadogaMccaM // 147 // [padmavastu. 127] ekavAranA prayatnathI pAlana karavAmAM Avela evA dharmarUpI vahANanA prabhAva vaDe janmAMtaramAM paNa jIvo duHkhaviziSTa durgatine prApta karatA nathI. (147) ciMtAmaNI auvvo, +-eyamapuvvo ya kapparukkho tti / eyaM paramo maMto, eyaM paramAmayaM etthaM / / 148 / / [paJcavastu0 1598] A bhavasamudramAM A dharmarUpI vahANa muktinuM sAdhaka hovAthI apUrva ciMtAmaNi ratna che, akalpita phalane ApavAthI apUrva kalpavRkSa che, rAgAdi viSono nAza karanAra hovAthI parama maMtra che, maraNanA abhAvano saphLa hetu hovAthI 52ma amRtarUpa che. (148) 'etthaM veyAvaDiyaM, gurumAINaM mahANubhAvANaM / jesiM pabhAveNeyaM, pattaM taha pAliyaM caiva // 149 // [ paJcavastu0 1599 ] mahAn prabhAvavALA sadguru vagerenI vaiyAvaccane huM icchuM chuM, jeonA prabhAva vaDe dharmadhyAna meM prApta karyuM ane vighna rahita pAlyuM. (149) tesiM namo teziM namo, mAvega puLo vi tetti (veva)AAmo / azuvayaMpahiyarayA, ne khaM veMti nIvAnuM IIII [paOvastu. 2600] jeNe upakAra nathI karela evA bIjAnA hita karavAmAM tatpara je sadguruo, jIvone dharmayAna Ape che te sadguruone namaskAra, te sadguruone bhAva vaDe pharIne paNa namaskAra ho. (150) saMlihiUNa'ppANaM, evaM paccappiNettu phlgaaii| gurumAie ya sammaM, khamAviuM bhAvasuddhIe / / 151 / / [ paJcavastu0 1613 ] evI rIte AtmAnI saMlekhanA (dravya-bhAvathI) karIne, pATa-pATalA vagere pAchA soMpIne, guru vagerene bhAvanI zuddhi vaDe sArI rIte khamAvIne. (151) uvavUhiUNa sese, paDibaddhe tammi taha viseseNaM / dhamme ujjamiyavvaM, saMjogA iha viogaMtA / / 152 // [padmavastu. 2624] guru AdithI anya sarvane viSe pratibaddha anyonya (ziSyAdi saMbaMdha vaDe baMdhAyela sarvanI) prazaMsA karIne dharmane viSe savizeSa udyama ka2vo joIe. saMsArasamudramAM je saMyogo che te viyogavALA che. (152) aha vaMdiUNa deve, jahAvihiM sesae ya gurumAI / paccakkhAittu tao, tayaMtie savvamAhAraM / / 153 / / [ paJcavastu0 1615 ] vaLI yathAvidhi devone-bhagavaMtone vaMdana karIne, zeSa guru vagerene paNa vaMdana karIne, tyArapachI gurunI pAse sarva AhAranuM paccakkhANa karIne. (153) samabhAvami ThiyappA, sammaM siddhaMta bhaNitamaggeNaM / girikaMdaraMmi gaMtuM, pAyavagamaNaM aha karei / / 154 // [paJcavastu0 1616, AcArAMga ni0 273 / 2] 1. pratyaMtare bhavasamuddammi pATha che. 2. pratyaMtare gAthAvRttimAM kSatrapuo pATha che. 3. gAthAvRttimAM rU pATha che. 4. gAthAvRttimAM 'reva' nathI, mAtrA paNa vadhe che. 150 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 lokAdyazca 103-104 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vaLI samabhAvamAM sthira rahela AtmA, yathArtha siddhAMtamAM kahela mArga vaDe (icchA rahitapaNe) parvatanI guphAmAM jaIne pAdapopagamana anazana kare che. (154) savvatthA'paDibaddho, daMDAyayamAi ThANamiha ThAuM / jAvajjIvaM ciTThai, NicceTTho pAyavasamANo // 155 / / pizcavastu 2627]. samabhAvathI sarvatra pratibaMdha rahita, daMDanI jema lAMbA vagere saMsthAnamAM rahIne jIvanaparyata AMkhanI pAMpaNa UMcI karavI vagere ceSTA rahita thaIne vRkSa samAna rahe che. (155) paDhamilluyasaMghayaNe, mahANubhAvA kareMti evamiNaM / pAyaM suhabhAvacciya, NiccalapayakAraNaM paramaM // 156 / / [avastuLa 2628]. prathama saMghayaNane viSe prAyaH (Adeza hovAthI) mahAnubhAvo (RSio), zubha bhAvathI utkRSTa nizcalapada (mokSa)nA sAdhanabhUta pAdapopagamana anazana kare che. (156) bhattaparinANasaNaM, ticauvvihAhAracAyaNipphannaM / sappaDikammaM niyamA, jahAsamAhI viNiddidvaM // 157 / / | (have bIjuM bhaktapratyAkhyAna anazana kahe che-) bhaktaparijJA anazana,traNa prakAranA athavA cAra prakAranA AhArano tyAga karavAthI thAya che. te jevI rIte samAdhi thAya tevA niyamathI zarIranI pratikriyAyukta kaheluM che. (157) iMgitamaraNa to ahiM kaheluM nathI, kAraNa ke ahIM be sthAnakanuM vivaraNa cAle che. iMgita maraNanuM lakSaNa A pramANe cheiNgiydesNmi sayaM, cauvvihAhAracAyanipphanaM / uvvattaNAijuttaM, na'NNeNa u iMgiNImaraNaM // 158 / / igita-jANela deza-sthaLamAM svayaM cAra prakAranA AhArano tyAga kare ane udvartana, mardana vagere pote kare paraMtu bIjA pAse udvartanAdi na karAve te iMgita maraNa kahevAya che. (158) I/102 - A maraNa vagerenuM svarUpa bhagavAne lokamAM prarUpela che, A hetuthI lokanA svarUpanI prarUpaNA karavA mATe bIjA pAse prazna karAvatA thakAM kahe che keke ayaM loge?, jIva cceva ajIva ccevA ke aNaMtA loe? jIvva cceva ajIva ccevA ke sAsayA loge?, jIva cceva ajjIva cceva / / sU0 103 / / duvihA bodhI pannattA, taMjahA-NANabodhI ceva daMsaNabodhI cev| duvihA buddhA pannattA, taMjahA-NANabuddhA ceva saMtavRddhA revAparvanode, mUThA tU 204|| (mULa) A loka zuM che? (10) jIva ane ajIvarUpa che. (pra0) lokamAM anaMtA zuM che? (u0) jIvo ane ajIvo che. (pra) lokamAM zAzvatA zuM che? (u0) jIvo ane ajIvo che. /103/l be prakAre bodhi-jinadharmano lAbha kahela che, te A pramANe-1 jJAnabodhi ane 2 darzanabodhi. be prakAre buddhatattvane jANanAra kahela che, te A pramANe-1 jJAnabuddho ane 2 darzanabuddho. evI rIte moha be prakAre kahela che. 1 jJAna moha-jJAnane AcchAdana karanArA ane 2 darzanamoha-darzanane AvaraNa karanArA. mUDha paNa be prakAre che, te A 1 jJAnamAM mUDha-mUrkha ane 2 darzanamAM mUDha. /104ll (TI) sUtramAM vim' zabda praznArthaka che. 'jaya'miti 'yam' A pada, dezathI pratyakSa ane samIpa athavAcaka che, jyAM bhagavAne maraNa vagere prazasta ane aprazastarUpa sarva vastusamUhanA tattvane kahela che. je jovAya che te loka evo prazna che. eno uttara kahe che ke-paMcAstikAyamaya A loka hovAthI te jIva ane ajIvarUpa che. kahyuM paNa che ke_"paMlziyamAM, nokAmaggi ni|RvA'' [dhyAnazata purU ti ] paMcAstikAyamaya loka, jinezvare anAdianaMta kahela che. lokanA - 151 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 aSTakarmasya dvividhatvam 105 sUtram svarUpabhUta jIva ajIvonuM svarUpa praznapUrvaka be sUtra vaDe kahe che- mavite' tyAM lokane viSe anaMtA zuM che? e praznano uttara kahe che ke-jIvo ane ajIvo che. jIva ane ajIva e be ja dravyArthapaNAe zAzvatA che. anaMtA ane zAzvatA je A jIvo che te bodhilakSaNa ane mohalakSaNarUpa svabhAvanA yogathI buddho ane mUDho thAya che. A dekhADavA mATe be sthAnamAM prApta thavAthI cAra sUtra kahelA che--'vide tyA0i bodhavuM te bodhi-jinezvaranA dharmano lAbha, jJAnAvaraNa karmanA kSayopazama vaDe thayela je jJAnanI prApti te jJAnabodhi ane darzanamohanIya karmanA kSayopazamAdi vaDe samyag rIte prApta thayela je zraddhA te darzanabodhi arthAt zraddhAno lAbha. jJAnabodhi ane darzanabodhivALA buddho be prakAranA che. e buddho, dharmathI ja bhinna che paraMtu dharmipaNAe bhinna nathI, kAraNa ke jJAna darzananuM paraspara eka bIjA vinA astitva hotuM nathI. (jJAnane laIne darzana ane darzanane laIne jJAna e sAhacarya niyama che) parva mode mUDhatti jema bodhi ane buddho be prakAre kahyA tema moha ane mUDho be prakAre kahevA yogya che te A pramANe--'node vide pannatte, saMnahIM- IITnode veva raMsamoTuM veva' jJAna modati-je jJAnane AcchAdana kare che te jJAnamoha-jJAnAvaraNano udaya jANavo parva 'raMsanode veva' samyagadarzanane AcchAdana kare te darzanamohanIya karmano udaya jANavo, vihA mUDhA pannA, saMnahIM-VII mUDhA veva' udayamAM Avela che jJAnAvaraNa jeone te jJAnamUDho, vaM raMsamUha veva' je mithyASTi te darzanamUDho mithyAtva jeone udayamAM AveluM che te. 103-104ll be prakArano paNa A moha, jJAnAvaraNa vagere karmanuM kAraNa che, tethI saMbaMdha vaDe jJAnAvaraNAdi karmonuM ATha sUtro vaDe be prakArapaNuM kahe che- NANAvaraNijje kamme duvihe pannatte, taMjahA-desanANAvaraNijje ceva savvaNANAvaraNijje ceva 1 / darisaNAvaraNijje kamme evaM ceva / veyaNijje kamme duvihe pannatte, taMjahA-sAtAveyaNijje ceva asAtAveyaNijje ceva 3 / mohaNijne kamme duvihe pannatte, taMjahA-daMsaNamohaNijje ceva carittamohaNijje ceva 4 / . Aue kamme duvihe pannatte, taMjahA-addhAue ceva bhavAue ceva 5 / . NAme kamme duvihe pannatte, taMjahA-subhaNAme ceva asubhaNAme ceva 6 / gotte kamme duvihe pannatte taMjahA-uccAgote ceva NIyAgote ceva 7 / aMtarAie kamme duvihe pannatte, taMjahA-paDuppannaviNAsie ceva pihitaAgAmipahaM [piheti ya AgamapahaM] // sU0 25/ (mU0) jJAnAvaraNIya karma be prakAre kahela che, te A pramANe-1 dezajJAnAvaraNIya (matijJAnAvaraNIya vagere) ane 2 sarvajJAnAvaraNIya (kevalajJAnAvaraNIya) (1), darzanajJAnAvaraNIya paNa evI ja rIte dezathI ane sarvathI jANavuM (2), vedanIya karma be prakAre kahela che. te A pramANe--1 sAtAvedanIya ane 2 asAtA vedanIya (3). mohanIya karma be prakAre kahela che, te A pramANe--(1) darzanamohanIya ane cAritramohanIya (3), AyuSya karma be prakAre kahela che, te A pramANe--addhAyu (kAyasthiti rUpa) ane bhavAyuH (eka bhava saMbaMdhI) (5), nAma karma be prakAre kahela che te A pramANe--1 zubha nAma ane ra azubha nAma (6), gotrakarma be prakAre kahela che, te A pramANe-1 uccagotra ane 2 nIcagotra (7), aMtarAyakarma be prakAre kahela che, te A pramANe vartamAnamAM maLela vastuno nAza kare ane 2 bhaviSyamAM meLavavA yogya vastunA lAbhane aTakAve (8). /10pa/ (TI.) 'nA' tyAre A badhAM sUtro sugama che. vizeSa kahe che--jJAnane je AvaraNa kare che te jJAnAvaraNIya karma. kahyuM che ke 152 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 aSTakarmasya dvividhatvam 105 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sarauggayasasinimmalayarassa jIvassa chAyaNaM jamiha / nANAvaraNaM kammaM, paDovamaM hoi evaM tu / / 159 / / [prathamamdeg 20] zaradapUnamanA UgelA caMdranI jema atizaya nirmala jIvanA jJAnaguNane AcchAdana karanAra karma jJAnAvaraNIya karma kahevAya che ane te cakSune pATAnI jema che. (159) A gAthAmAM 'va' vakSyamANa rIti vaDe ane 'tu' punararthamAM che. jJAnano je deza-matijJAnAdi cArane je AvaraNa kare che te dezajJAnAvaraNIya ane sarva-kevalajJAnane je AvaraNa kare che te sarvajJAnAvaraNIya. kevalajJAnAvaraNIya to sUrya samAna kevalajJAnasvarUpa jIvane AcchAdakapaNAe je atyaMta ghana-vAdaLAnA samUha tulya te sarvajJAnAvaraNa ane matijJAna vagerenuM AvaraNa to vAdaLA vaDe atyaMta DhaMkAyela sUryanI alpa prabhAsamAna kevalajJAnanA dezane kaTakuTyAdi ghAsanI sAdaDInA ghara AdirUpa je AvaraNa tulya te dezajJAnAvaraNIya che. kahevAya che ke-- kevalaNANAvaraNaM 1, daMsaNa chakkaM ca mohabArasagaM / tA savvaghAisannA, bhavaMti micchattavIsaimaM // 160 // [vandhaza. 76 ti] eka kevalajJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIyanI cha (pAMca nidrA ane eka kevaladarzanAvaraNIya) prakRti, mohanIyanI bAra (anaMtAnubaMdhIcatuSka, apratyAkhAnIcaMtuSka ane pratyAkhyAnIcatuSka) prakRti ane mithyAtvamohanIya. A vIza prakRti je che te sarvaghAtI saMjJAvALI che. (160) athavA dezathI upaghAta karanAra ane sarvathI upaghAta karanAra phaDDakonI apekSAe jJAnane dezathI ane sarvathI Ava2NapaNuM che. matisuyaNANAvaraNaM, daMsaNamohaM ca taduvaghAINi / tapphaDDagAI duvihAI, desasavvovaghAINi / / 161 / / savvesu savvadhAisu, haesu desovaghAiyANaM ca / bhAgehiM muccamANo, samae samae aNaMtehiM / / 162 / / paDhamaM lahai nagAraM, ekkekkaM vannamevamannaM pi / kamaso visujjhamANo, lahai samattaM namokkAraM / / 163 / / [vizeSAvazya0 28-66-67] matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa ane darzanamoha--A traNa prakRtio matijJAna, zrutajJAna ane samyaktva guNane AvaraNa kare che. te prakRtionA spardhako, dezathI ghAtaka? ane sarvathI ghAtaka che. sarvathI ghAtaka (darzanamohanIyanA) sarva spardhako kSayopazamabhAvane prApta thaye chate ane matizrutajJAnAvaraNanA dezathI ghAtaka spardhakonA anaMta bhAgothI samaye samaye mUkAto thako arthAt kSayopazama karato thako jIva prathama namo arihaMtANaM A zabdanA eka nakAra akSarano lAbha meLave che. pachI kramazaH ekaika bIjA akSarane paNa meLave che, ane vizeSa zuddha thayo thako saMpUrNa namaskAra padane meLave che (161-163), tathA darzana-sAmAnya arthanA bodhane AvaraNa kare che te darzanAvaraNIya. kahyuM che ke-- daMsaNasIle jIve, daMsaNaghAyaM karei jaM kammaM / taM paDihArasamANaM, daMsaNAvaraNaM bhave jIve // 164 // / [ prathamakarma0 19 tti ] darzana svabhAvavALA jIvanA darzanano ghAta karanAra je karma te pratIhArI samAna (daravAna-paheredAra jevo) darzanAvaraNIya, jIvanA darzana guNane aTakAve che. (164) 'vuM ceva'tti. dezadarzanAvaraNIya karma, te cakSuHdarzanAvaraNIya, acakSuHdarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya ane sarvadarzanAvaraNIyakarma to pAMca prakAranI nidrA ane kevaladarzanAvaraNIya ema cha bhedathI che. bhAvanA to pUrvanI mAphaka jANavI (2). 1. karmanA tIvrarasa ane maMdarasavALA pudgalono samudAya. 2. matiAnAvaraNIya ane zrutajJAnAvaraNIyanA spardhako dezaghAtI che ane darzanamohanIyanA spardhako sarvaghAtI che. 153 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 aSTakarmasya dvividhatvam 105 sUtram tathA je vedAya che, anubhavAya che te vedanIya karma, sAtA-sukha, je sukharUpapaNAe vedAya che te sAtavedanIya. ahiM dIrghapaNuM prAkRtazailIthI jANavuM. je duHkharUpe vedAya che te asatAvedanIya karma. kahyuM che kemhulittnisiykrvaaldhaar jIhAe jArisaM lihaNaM / tArisayaM veyaNiyaM, suhaduhauppAyagaM muNaha // 165 / / [prathamakarma0 28 iti] jema madhuthI copaDelI tINa taravAranI dhArAnuM jIbha vaDe je cATavuM te samAna sukha ane duHkhanuM utpAdaka vedanIya karma jANavuM (165) (3). je mUMjhave-bhAna bhUlAve te mohanIya karma, te A pramANe jaha majjapANamUDho, loe puriso paravvaso hoi / taha moheNa vi mUDho, jIvo u paravvaso hoi // 166 / / [prathama 24 ti] lokamAM madyapAna vaDe mUDha thayela manuSya jema parataMtra thAya che tema mohanIya karma vaDe paNa muMjhAyela jIva parataMtra thAya che. (166) darzananuM bhAna bhUlAve te darzanamohanIya. tenA traNa prakAra che-1 mithyAtvamohanIya, 2 mizramohanIya ane 3 samyakatvamohanIya. ane sAmAyikAdi cAritranuM je bhAna bhUlAve te 16 kaSAya ane 9nokaSAya bhedarUpa cAritramohanIya karma che (4). gatine je prApta karAve che te AyuSya, tenuM svarUpa kahe che- dukkhaM na dei AuM, naviya suhaM dei causu vigiisuN| dukkhasuhANAhAraM, dharei dehaTThiyaM jIyaM // 167 // prathamakarma063 iti] cAra gatine viSe jIvone AyuSyakarma duHkha ApatuM nathI tema sukha ApatuM nathI, paNa duHkha-sukhanA AdhArabhUta dehamAM rahela jIvane dhAraNa kare che (heDanI samAna che). (167). addhAyukta kAyasthitirUpa (manuSyatiryaMcane) che. bhAvanA to pUrvanI mAphaka jANavI. bhavAyu to bhavasthitirUpa che (5). je jIvane vicitra paryAyo vaDe namAve che-pariNAma pamADe che te nAmakarma, tenuM svarUpa kahe che. jaha cittayaro niuNo, aNegarUvAiM kuNai rUvAiM / sohaNamasohaNAiM, cokkhaicokkhehiM vannehiM // 168 / / taha nAma pi hu kammaM, aNegarUvAiM kuNai jIvassa / sohaNamasohaNAI, iTyANivAiM loyassa // 169 / / (yugmam) , [prathama 67-68] jema huMziyAra citrakAra, nirmala ane anirmala (nIlapItAdi) varNo vaDe sArA ane naThArA aneka prakAranA rUpone kare citra che, (have eno upAya batAve che-) temanAmakarma paNa lokamAM sArA ane naThArA ane iSTa-aniSTa aneka prakAre jIvanA rUpone kare che. (168-169) zubha-tIrthaMkarAdi (sADatrIza nAmakarmanI punyaprakRtio) ane anAdaya-jenuM vacana grAhya na thAya vagere (cotrIza nAmakarmanI pApaprakRtio) azubha che (6). A pUjya che, A apUjya che, ItyAdi kathanarUpa -vANIne trAyate-rakSA kare che te gotrakama tenuM svarUpa kahe chejh kuMbhAro bhaMDAI, kuNaI pujjeyarAiM loyassa / iya goyaM kuNai jiyaM, loe pujjeyarAvatthaM // 170 / / lokane pUjya (zubha) vRtakuMbhAdi ane apUjya (azubha) madirAnA ghaDA vagere vAsaNone jema kuMbhAra kare che-ghaDe che tema 1. madhuthI kharaDAyela taravAranI dhArAne cATavAthI sukha utpanna thAya che ane taravAranI dhArA vaDe jIbha kapAvAthI duHkha thAya che. 2. sukha duHkhanuM je devuM te vedanIya karmanuM sAmarthya che. AyuSya karma to jIvane dehamAM rokI rAkhe che. 3. baMdhanI apekSAe nAmakarmanI 67 prakRtio che. vadi catuSka, zubha azubha nAmakarma gaNatA 71 thAya che. 154. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 mUrchA-ArAdhanA-tIrthakadvarNasvarUpam 106-108 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 lokane viSe gotrakarma, pUjya-ikvAdi gotra ane apUjya-cAMDAlAdi gotramAM utpanna thayela jIvane kare che. (170) uccagotra pUjayapaNAnuM kAraNa che ane nIcagotra apUjyapaNAnuM kAraNa che (7). jIvane arthanA sAdhananA aMtara-vaccamAM je ta-paDe che, te aMtarAyakarma AvI rIte che- jaha rAyA dANAI, Na kuNai bhaMDArie vikUlaMmi / evaM jeNaM jIvo, kammaM taM aMtarAyaM ti // 171 / / bhAMDArika (bhaMDArI-koSAdhyakSa) pratikUla chate rAjA jema dAna vagere na karI zake tema jIva je karma vaDe dAnAdi na karI zake te aMtarAyakarma (171) (8). paputraviVIfsara jeva'tti vartamAna samayamAM maLela (dravyAdi) vastu je karma vaDe nAza karAya che te pratyutpannavinAzitaaMtarAyakarma, pAThAMtarathI vartamAnamAM prApta karela vastune nAza karavAnA svabhAvavALuM te pratyutpavinAzi. 'veva' zabda samuccayanA arthamAM che. A aMtarAya karmano prathama prakAra thayo, bIjo prakAra A pramANe-bhaviSyakAlamAM meLavavA yogya vastunA mArgane je roke-aTakAve te pihitaAgAmipathaaMtarAya. koIka sthaLe 'mA'IfmAthAna' Avo pATha che, koIka sthaLe nAmapadaM' evo pATha paNa che, tyAM "lAbhano mArga evo artha samajavo. 10pa A ATha prakAranA karma naeNcchathI utpanna thAya che tethI have mUrchAnA svarUpane kahe che- duvihA mucchA pannattA, taMjahA-pejjavattitA ceva dosavattitA cev| pejjavattiyA mucchA duvihA pannattA, taMjahAmAe ceva lobhe cev| dosavattiyA duvihA pannattA, taMjahA-kohe ceva mANe ceva ||suu0 106 / / / duvihA ArAhaNA pannattA, taMz2ahA-dhammitArAhaNA ceva kevaliArAhaNA cev| dhammiyArAhaNA duvihA pannattA, taMjahA-suyadhammArAhaNA ceva carittadhammArAhaNA cev| kevaliArAhaNA duvihA pannattA, taMjahA-aMtakiriyA ceva kappavimANovavattiA ceva / / sU0 107 / / do titthagarA nIluppalasamA vaneNaM pannattA, taMjahA-muNisuvvae ceva arihanemI cev| do titthayarA piyaMgusamA vanneNaM pannattA, taMjahA-mallI ceva pAse cev| do titthayarA paumagorA vanneNaM pannattA, taMjahA-paumappahe ceva vAsupujje cev| do titthagarA caMdagorA vaneNaM pannattA, taMjahA-caMdappabhe ceva puSpadaMte ceva / / sU0 108 / / (mU0) be prakAre mUcha kahela che, te A pramANe--premapratyayA (rAganA nimittavALI) ane dveSapratyayA (DhaSanA nimittavALI), premapratyayA mUccha be prakAre kahela che, te A pramANe--mAyA ane lobharUpa. dveSapratyayA be prakAre kahela che, te A pramANe-krodha ane mAnarUpa. be prakAre ArAdhanA kahela che, te A pramANe-1 je dhArmika (dharmavALA jIva) nI ArAdhanA te dhArmikaArAdhanA ane 2 kevalI saMbaMdhI je ArAdhanA te kevalIArAdhanA. dhArmikaArAdhanA be prakAre kahela che, te A pramANe--1 zratadharmanI ArAdhanA ane 2 cAritradharmanI ArAdhanA. kevalIArAdhanA be prakAre kahela che, te A pramANe-1 aMtakriyA (bhavanA aMtanI kriyA eTale aMtakriyA) ArAdhanA ane 2 (bAra devaloka vageremAM utpanna thavA rUpa je ArAdhanA te) kalpavimAnopapattikAArAdhanA. be tIrthakara varNa vaDe nIla (zyAma) kamaLa samAna kahela che, te A pramANe-munisuvrata ane ariSTanemI. be tIrthakara varNa vaDe priyaMgu vRkSa jevA nIlA kahela che, te A pramANe--mallinAtha ane pArzvanAtha. be tIrthakara varNa vaDe nirmala paghakamala jevA rAtA kahela che, te A pramANe- padmaprabha ane vAsupUjya. be tIrthakara varNa vaDe nirmala caMdra jevA zveta kahela che, te -caMdraprabha ane puSpadaMta (suvidhinAtha). /106-108 (TI0) suvihe tyAre traNa sUtra sugama che. vizeSa kahe che ke-mUccha-moha arthAt sat ane asatnA viveka (pRthakkaraNa)no nAza. prema-rAga, vRtti-vartanarUpa pratyaya-nimitta athavA hetu jeNIno te premavRttikA athavA premapratyayA. evI ja rIte 155 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 pUrvavastutAraka-ma0samudracakravartI varNanam 109-212 sUtrANi keSavRttikA athavA SapratyayA mUcche che. mUcchathI utpanna thayela karmano kSaya ArAdhanA vaDe thAya che mATe traNa sUtra vaDe ArAdhanA kahe che-'vityAvi traNa sUtra sugama che. vizeSa kahe che-ArAdhavuM te ArAdhanA. te jJAnAdi vastune anukUla vartavApaNuM arthAt aticAra rahita jJAnAdinI maryAdA vaDe sevA karavI. zruta ane cAritrarUpa dharma vaDe varte che te dhArmika-sAdhuo, teo saMbaMdhI je kriyA te dhArmikI, evI je ArAdhanA te dhArmikaArAdhanA. kevalIonI-je zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI ane kevalajJAnI saMbaMdhI je kriyA te kevalikI, evI je ArAdhanA te kevaliArAdhanA. suyadharme'tyAvI. AmAM viSayanA bheda vaDe ArAdhanAbheda kahela che. jevatigAra ' tyAvIAmAM lanA bheda vaDe ArAdhanAno bheda kahela che. te be bhedamAM aMta-bhavano aMta, tenI je kriyA te aMtakriyA, arthAta bhavano cheda-nAza. tenA hetabhUta je ArAdhanA zailezIrUpa arthAta yoganuM saMdhana te upacArathI aMtakriyA kahevAya che. A aMtakriyA kSAyikajJAna chate ja kevalIone thAya che. tathA devalokane viSe, paraMtu jyotizcakramAM nahi. devonA AvAsa vizeSa vimAno, athavA RtpA-saudharmAdi bAra devaloka ane vimAnAni devalokanA upara rahelA saiveyaka vagere te kalpavimAno, teone viSe upapAta-janma, je ArAdhanA dvArA prApta thAya te kalpavimAnopapattikA. jJAnAdi ArAdhanA zrutakevalI vagerene hoya che. AvA prakAranA phaLavALI ArAdhanA anaMtaraphalarUpa dvAra vaDe kahI, paraMparAe to bhavAMtakriyAne anusaranArI ja che. jJAnAdinI ArAdhanA hamaNA ja kahI, te ArAdhanAnA phaLabhUta tIrthakaro che, athavA tIrthakaroe te ArAdhanA samyak prakAre karelI-ArAdhelI che athavA bIjAone upadezelI che te kAraNathI be sthAnakanA saMbaMdha vaDe tIrthakarone kahe che-ro tisthayara' tyA cAra sUtra sugama che. vizeSa kahe che ke-pa5-rAtA kamalanI mAphaka suMdara varNavALA rAtA, tathA caMdranI mAphaka ujvala varNavALA vagere che. A saMbaMdhane lagatI gAthA nIce pramANe che - paumAbha vAsupujjA, rattA sasipupphadaMta sasigorA / suvvaya nemI kAlA, pAso mallI piyaMgAbhA // 172 / / [mAvani rU76] padmaprabha ane vAsupUjya jAsusanA phUlanI mAphaka rAtA che, caMdraprabha ane puSpadaMta (suvidhinAtha) caMdranI jema zveta che, munisuvrata ane neminAtha idranIlamaNinA jevA zyAma che, mallinAtha ane pArzvanAtha priyaMgu vRkSanI jema nIlA che. (172) /106-108|| tIrthakaronuM svarUpa hamaNAM ja kahyuM. tIrthane karanAra hovAthI teo tIrthakaro kahevAya che. tIrtha eTale pravacana, A kAraNathI pravacana (siddhAMta)nA eka vibhAgarUpa pUrvavizeSane be sthAnakamAM avataraNa karavA mATe kahe che kesccppvaaypuvvss NaM duve vatthU pannattA / / sU0 109 / / puvvAbhaddavayANakkhatte dutAre pnntte| uttarAbhaddavayANakkhatte dutAre pnntte| evaM puvva phagguNI uttarA phagguNI aMto NaM maNussakhettassa do samuddA pannattA, taMjahA-lavaNe ceva kAlode ceva / / sU0 111 / / do cakkavaTTI aparicattakAmabhogA kAlamAse kAlaM kiccA ahesattamAe puDhavIe appativANe Narae neraitattAe uvavannA, taMjahA-subhUme ceva baMbhadatte ceva / / sU0 112 / / / (mU0) satyapravAda nAmanA chaThThA pUrvanI be vastu (eTale adhyayana vagerenI jema vibhAga) kahela che. pUrvAbhAdrapada nakSatranA be tArA kahelA che. uttarAbhAdrapada nakSatranA be tArA kahelA che. evI ja rIte pUrvAphAlyunI tathA uttarAphAlyunI nakSatranA paNa babbe tArA kahelA che. pIstAlIza lAkha yojana pramANa manuSya kSetranA madhyamAM be samudra kahelA che, te A pramANe--lavaNa ane kAlodadhi samudra. be cakravartI kAmabhAgane choDyA sivAya, Ayu pUrNa karIne mRtyu pAmI nIce sAtamI pRthivImAM (narakamAM) apratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM nArakapaNAe utpanna thayA che, te A pramANe- 156 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthiti-kalpastrI-devalezyA-paricAraketyAdivarNanam 113-118 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 - subhUmasane brahmahata. ||108-112 // (lo) 'saccappavAye'tyAdi0 sadbhyo-pInAti bhATe satyaH saMyama mayA satya vayana mAM, vaNI me sahita bhane pratipakSa sahita vizeSathI je kahevAya che te satyapravAda evuM je pUrva, te sarva zrutathI prathama racAyela hovAthI pUrva, te satyapravAda pUrva chaThThuM che. tenuM pramANa cha pada adhika eka koTi (kroDa) che. te pUrvanI be vastu che. te vastu adhyayana vagerenI mAphaka pUrvanA vibhAgavizeSa che. hamaNAM ja chaThThA pUrvanuM svarUpa kahyuM. have pUrva zabdanuM samAnapaNuM hovAthI pUrvAbhAdrapada nakSatranA sva35ne 73 cha-'pUvve'tyAdi0 sUtra sugama che. nakSatranA prasaMgI jI nakSatrAnA sva35ne tre| sUtra 43 33 cha'uttare'tyAdi0 sugamache. nakSatrAdvIpo bhane samudrI hoya bhATe samudra dvisthAnanecha-'aMto Na'mityAdi0 antaH-madhyamAM, pIratAjIzAna yo4naprabhAvANo, manuSyanI utpatti vagaire sahita mAza-5735 manuSyakSetra. zeSa sugama che. manuSyakSetranA prasaMgathI bharatakSetramAM utpanna thayela uttama puruSonA narakagAmipaNAe be sthAnakanAM avataraNa kahe cha-'do cakkavaTTI'tyAdi02tnamata yaza vartavAnI mAyArachaThe bananotayavitA 'kAmabhoga'tti0 zabda bhane 35viSaya te mA bhane 25, 2sa bhane sparzaviSaya te loga arthAta amalogo athavA 'kAmyante kAmAH' bhanane gamatAte ma. ana bhogavAyachete moza vagaire, te DAmalogo bane unI choDAyevAyavitAmA 'kAlamAse'tti. bharano bhAsa, sakSathI bhAsano 56, sahArAtri vagere bh2|n| avasa3. 'kAla' mRtyu pAbhInanIye sAtabhI ethiviimitamastamA narakamAM, adho' zabdanA grahaNa vinA uparathI vicAratAM ratnaprabhA paNa sAtamI thAya tethI adho zabdanuM grahaNa karela che, pAMca narakAvAsanA madhyamAM apratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM narayikapaNAe utpanna thayA, te AThamo sabhUma ane bAramo brahmadatta cakravartI. te narakAvAsamAM bannenI tetrIza sAgaropamanI sthiti che. ll109-112ii. nArakonI asaMkhyAta kALa paNa sthiti hoya che, mATe bhavanapati vagerenI sthitine dekhADatA thakA pAMca sUtra kahe cheasuriNdvjjiyaannN bhavaNavAsINaM devANaM desUNAIdo paliovamAiMThitI pnnttaa|sohmme kappe devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAiM ThitI pnnttaa| IsANe kappe devANaM ukkoseNaMsAtiregAI do sAgarovamAI ThitI pnnttaa|snnNkumaare kappe devANaMjahanneNaM do sAgarovamAiM ThitI pnnttaa|maahiNde kappe devANaMjahanneNaM sAiremAI do sAgarovamAiM ThitI pannattA / / sU0 113 / / dosu kappesu kappatthiyAo pannattAo, taMjahA-sohamme ceva IsANe ceva / / sU0 114 // dosu kappesu devA teulessA pannattA, taMjahA-sohamme ceva IsANe ceva / / sU0 115 / / dosu kappesu devA kAyapariyAragA pannattA, taMjahA-sohamme ceva IsANe cev| dosu kappesu devA phAsapariyAragA pannattA, taMjahA saNaMkumAre ceva mAhiMde cev| dosu kappesu devA rUvapariyAragA pannattA, taMjahA-baMbhaloge ceva laMtage cev| dosukappesudevA saddapariyAragA pannattA, taMjahA-mahAsukke ceva sahassAre cev| do iMdA maNapariyAragA pannattA, taMjahA-pANae ceva accue ceva / / sU0 116 / / jIvANaMduTThANaNivvattie poggale pAvakammattAeciNiMsuvA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taMjahA-tasakAyanivvattie ceva thAvarakAyanivvattie cev| evaM uvaciNiMsu vA uvaciNaMti vA, uvaciNissaMti vA, baMdhiMsu vA baMdhaMti vA baMdhissaMti vA, udIriMsu vA udIreMti vA udIrissaMti vA, veda'su vA vedeti vA vedissaMti vA, NijjariMsu vA NijjaraMti vA NijjarissaMti vA / / sU0 117 / / 1. prastuta vastunI sAthe saMbaMdha dharAvatI vastunuM grahaNa karavuM te. 157 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthiti-kalpastrI-devalezyA-paricAraketyAdivarNanam 113-118 sUtrANi dupaesitA khaMdhA aNaMtA pnnttaa| dupadesogADhA poggalA aNaMtA pnnttaa| evaM jAva duguNalukkhA poggalA aNaMtA pannA | sU0 228 drAva: vaturtha judA tamatta . (mULa) asuredra camareMdra ane balIMdrane varjIne zeSa bhavanapatinA devonI deze UNI be palyopamanI sthiti kahelI che. saudharma devalokamAM devonI utkRSTathI be sAgaropamanI sthiti kahelI che. IzAna devalokamAM devonI utkRSTa be sAgaropama jhAjherI (kAMIka adhika) sthiti kahelI che. sanaskumAra devalokamAM devonI jaghanyathI be sAgaropamanI sthiti kahelI che. mAheMdra devalokamAM devonI jaghanyathI kAMIka adhika be sAgaropamanI sthiti kahelI che. be devalokane viSe kalpastrIo (devAMganAo) kahelI che, te A pramANe--saudharma ane IzAnamAM. be devalokane viSe devo tejolezyAvALA kahelA che, te A pramANe--saudharma ane IzAna devalokamAM. be devalokane viSe devo kAyaparicArako kahelA che (strIne zarIrathI bhogave te), te A pramANe saudharma ane IzAna devalokamAM. be devalokane viSe devo sparzaparicArako kahelA che (AliMgana vagerethI strIne bhogavanArA che te), te A pramANe--sanakumAra ane mAheMdra devalokamAM. be devalokane viSe devo rUpaparicArako kahelA che, te A pramANe--brahmaloka ane lAMtakadevalokamAM. be devalokane viSe devo zabdaparicArako kahelA che, te A pramANe--mahAzukra ane sahasAra devalokamAM. be Idro manaparicArako kahelA che, te A pramANe- prANataMdra ane ayyadra, jIvoe be sthAnamAM sAmAnyathI upArjita pudgalone pApakarmapaNAe grahaNa karyA, grahaNa kare che ane grahaNa karaze. te A pramANe-trasakAyamAM upArjelA ane sthAvarakAyamAM upArjelA, evI rIte karmano abAdhAkAla choDIne karmalikonI goThavaNa karela che, kare che ane karaze, te karmanuM baMdhana kaSAyathI nikAcita karyuM che, kare che ane karaze. te karmanI udIraNA karI che, kare che ane karaze, te karmane bhogavyA che, bhogave che ane bhogavaze, te karmanI nirjarA (nAza) karela che, kare che ane karaze. be pradezavALA skaMdho anatA che, je be AkAzapradezane avagAhIne rahelA te dvipadezAvagADha pudgalo anaMtA kahela che, evI rIte yAvat dviguNa lUkhA pudgalo anaMtA kahela che. ll113 118 (TI0) masure'tyAdri asurakumAranA camara ane balI nAmanA be iMdrane choDIne (tathA tenA sAmAnikane paNa choDIne, sUtramAM iMdra zabdanA grahaNa vaDe iMdranA sAmAnikonuM paNa grahaNa karI levuM, kAraNa ke jo temane mAnIe to sAmAnikapaNe ja teonuM nahiM thAya. zeSa trAyazciMzaka vagere asurakumArone paNa choDIne)' bAkInA nAgakumArAdi nava nikAyanA devonI utkarSathI kiMcit jUna be palyopamanI sthiti kahelI che. kahevuM che kecmr 1 bali 2 sAramahiyaM, sesANa surANa AuyaM vocchaM / dAhiNadivaDDapaliyaM, do desUNuttarillANaM // 173 / / - vRidae pati]. dakSiNa dizAnA asurapati camareMdranI sthiti eka sAgaropamanI che ane uttara dizAnA asurapati balIMdranI sthiti kaMIka adhika eka sAgaropamanI che, bAkInA devonA AyuSya saMbaMdhe jANavuM ke-dakSiNa dizAnA nava nikAyanA devonuM AyuSya doDha palyopamanuM che ane uttara dizAnA nava nikAyanA devonuM AyuSya deze UNA be palyopamanuM che. (173) | utkRSTathI ja A kaheluM che, jaghanyathI to daza hajAra varSanI (badhA bhavanapationI) sthiti che. kahyuM che ke1. tadvarjitAnAmanyeSAM (tadvarjitAnAM tadanyeSAM) bhavanavAsinAM devAnAmityasurendravarjanAd nAgakumArAdIndrANAmityarthaH, utkarSato dve palyopamepA-khaM / tadvarjitAnAM tatsAmAnikavarjitAnAM ca sUtre indragrahaNena sAmAnikAnAmapi grahaNAd anyathA sAmAnikatvameva teSAM na syAditi, zeSANAMtrAyastriMzAdInAmasurANAMtadanyeSAM bhavanavAsinAM devAnAmiti asurendravarjanAd nAgakumArAdIndrANAmityarthaH utkarSato dve palyopame ne-2)- zrI naMCvinayanI saM. 270 patre. 158 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthiti-kalpastrI-devalezyA-paricAraketyAdivarNanam 113-118 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 dasa bhavaNavaNayarANaM, vAsasahassA ThiI jahanneNaM / paliovamamukkosaM, vaMtariyANaM viyANijjA // 174 / / bhavanapati ane vyaMtaradevonI jaghanyathI daza hajAra varSanI sthiti che ane vyaMtaronI utkRSTathI eka palyopamanI sthiti jANavI. (174) zeSa sugama che. vizeSa kahe che--saudharmAdi devalokomAM nIce pramANe sthiti che- do 1 sAhi 2 satta 3 sAhIya 4, dasa 5 coisa 6 sattareva 7 ayarAiM / sohammA jA sukko, taduvari ekkekamArove // 175 / / vRidalaM 2 ]i. saudharma devalokathI yAvat sAtamA mahAzukra devaloka paryata kramazaH be sAgara 1, kaMIka adhika be sAgara 2, sAta sAgara 3, sAta sAgara jhAjherI 4, daza sAgara 5, cauda sAgara 6, sattara sAgara 7, nI sthiti che. taduparAMta ekeka sAgaropamanI vRddhi karavI. (175) arthAt AThame devaloke aDhAra sAgaropama ema yAvat navame raiveyake ekatrIza sAgaropamanI sthiti kahelI che. cAra anuttara vimAnamAM utkRSTathI tetrIza ane sarvArthasiddhamAM to tetrIza ja sAgaropamanI sthiti che. A pramANe utkRSTa sthiti kahelI che. jaghanya sthiti topliyN 1 ahiyaM 2 do sAra, 3 sAhiyA 4 satta 5 dasa ya 6 coddasa7 ya / sattassa sahassAre, taduvari ekkekkamArove // 176 / / dinaM 64 tA. pahele devaloke eka palyopama, bIje eka palyopama jhAjherI, trIje be sAgaropama, cothe be sAgaropama jhAjherI, pAMcame sAta sAgaropama, chaTTe daza sAgaropama, sAtame cauda sAgaropama, AThamA sahastrAra devaloke sattara sAgaropamanI jaghanya sthiti che, tenI upara anukrame eka eka sAgaropamanI vRddhi karavI. (176) arthAt navame devaloke aDhAra ema yathAvat navame raiveyake trIza sAgaropama ane cAra anuttara vimAnamAM ekatrIza. sAgaropamanI jaghanya sthiti che. sarvArthasiddha vimAnamAM jaghanya sthiti nathI. devalokanA prastAvathI strI vagere dvAra vaDe devalokanuM be sthAnakamAM sAta sUtro vaDe avataraNa kare che ke-tonuM rUlyAri0 be devalokanI strIo te kalpastrIo arthAt devIo. tenI upara devIo nathI. bIjuM sugama che. vizeSa e ke- teDanesa'tti tejorUpa lezyA che jeone te tejovezyAvALA divo] to saudharma ane IzAna devalokamAM ja che, tenI upara nathI. kahyuM che kekinnhaa nIlA kAU, teUlesA ya bhavaNa-vaMtariyA / joisa sohammIsANe, teU lesA muNeyavvA // 177 // [bRhatsaM0 193] bhavanapati ane vyaMtaradeva kRSNa, nIla, kApota ane tejolezyAvALA che tathA jyotiSka, saudharma ane IzAna devalokanA devo eka tejovezyAvALA jANavA. (177) ' 'jayaparivAra'tti parivarati-strIne seve (bhogave) te paricArako. je kAya vaDe paricArako te kAyaparicArako, evI rIte AgaLanA paricArakonA saMbaMdhamAM paNa jANI levuM. vizeSa e ke-spazadi paricArako aMgamAtranA sparza vagerethI javedanA (upatApa)nI zAMtivALA thAya che. Anata vagere (navamAthI bAramA parvata) cAra devalokane viSe devo mana:paricArakomanathI viSaya sevanArA hoya che. A kathanamAM be sthAnanA anurodhathI ro phaMdA' ema kaheluM che, kAraNa ke AnatAdi cAra devalokamAM idro to be ja che. A saMbaMdhamAM kahyuM che ke do kAyappaviyArA, kappA phariseNa donni do rUve / sadde do caura maNe, uvari pariyAraNA natthi // 178 // prathamanA be devalokanA devo kAyAthI viSaya sevanArA, trIjA tathA cothAnA sparzathI, pAMcamA tathA chaThThAnA rUpathI, sAtamA tathA AThamAnA zabdathI ane bAkInA cAra devalokanA devo manathI viSayasevanArA hoya che. nava greveyaka ane anuttara - 159 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthiti-kalpastrI-devalezyA - paricAraketyAdivarNanam 113 - 118 sUtrANi vimAnonA devone paricAraNA (viSayasevanA) nathI. (108) A paricAraNA karmathI thAya che, ane karma to jIvo, svahetu-mithyAtvAdi vaDe traNa kAlamAM paNa cayanAdi avasthAne kare che. A hetuthI kahe che--'nIvALa' mityAdri cha sUtra sugama che, vizeSa kahe che ke--(TM N vAkyanA alaMkAramAM che) trasakAya ane sthAvarakAyarUpa be sthAnano je samAhAra (ekatra thavuM) te dvisthAna, temAM mithyAtvAdi vaDe je pugalo sAmAnyathI upArjelA, AgaLa kahevAmAM AvanAra cha avasthA yogya karelA, athavA be sthAna (trasa ane sthAvarakAya)mAM bhogavavuM che jeonuM te dvisthAnanivRttika evA karmavargaNAnA pudgalone pApakarma-ghAtIkarma athavA jJAnAvaraNAdi sarvakarma, tenA bhAvapaNAe arthAt pApakarmapaNAetadrupapaNAe atItakAlamAM grahaNa karyAM, vartamAnakAlamAM grahaNa kare che ane bhaviSyakAlamAM keTalAeka1 (karmapudgalo) grahaNa karaze ema jaNAya che. kaSAya vagerethI pariNata jIvane je karmapudgalanuM upAdAna-grahaNa mAtra te 'cayana' jANavuM 1, 'upacayana' to grahaNa karela karmanAM abAdhAkAla (jyAM sudhI udayamAM na Ave te)ne choDIne jJAnAvaraNIyAdi karmapaNAe niSeka (karmadalikanI racanAvizeSa), te A rIte-prathamanI sthitimAM atighaNA karmadalikanI racanA kare che, tyArapachI bIjI sthitimAM vizeSahIna niSeka kare che, 'nAvukSosiyA visesahInuM zisiMgha' yAvat utkRSTa sthitimAM vizeSahIna niSeka kare che 2, 'baMdhana' to jJAnAvaraNIyAdi karmapaNAe racanA karAyela niSekane ja pharIthI paNa kaSAyanI pariNativizeSathI nikAcita (dRDha baMdhana) rUpa jANavuM 3, 'udIraNA' to udayane prApta na thayela karmane karaNa (jIva vIrya) vaDe kheMcIne udayamAM lAvavuM te 4, 'vedana'-anubhava arthAt karmanuM bhogavavuM pa, 'nirjarA-karmanuM akarmapaNuM thavuM arthAt karmanA nAzarUpa 6, karma to pudgalAtmaka che, mATe pudgalone dravya, kSetra, kAla ane bhAva vaDe be sthAnakamAM avatA2vA vaDe nirUpaNa karatA thakA kahe che-- 'suparasI' tyAdi. trevIza sUtra sugama che. vizeSa kahe che ke--yAvat zabdathI 'Dusamayaddhi' tyA.i ekavIza sUtro kahevA, te A pramANe--eka kAlasUtra, pAMca varNasUtra, be gaMdhasUtra, pAMca rasasUtra ane ATha sparzasUtra. vAcanA A pramANe--'DusamayadiyA pote' tyAri. 117-118| II bIjA sthAnakanA cothA uddezAnI TIkAno anuvAda samApta II II iti zrImad abhayadevasUriviracita ThANAMga sUtranuM bIjuM sthAnaka samApta II 1. je ta2tamAM mokSe janArA jIvo, bhaviSyamAM karmapudgalone grahaNa na kare, A kAraNathI TIkAmAM 'otriviti gamyate' evA zabdo mUkayA che. samakitAdi bhAvomAM AtmAnuM AvavuM-javuM ene AkarSa kahe che. nimitta kAraNa maLela AtmA samakitanA pariNAmamAM AvI, nimitta kAraNa thoDA vakhatamAM maLyuM AtmA mithyAtvanA pariNAmamAM Ave ene eka AkarSa kahevAya che. e AkarSa eka bhavamAM tathA bhavacakramAM adhikathI adhika nIcenA prakAre Ave jAya che. zruta sAmAyika, samyaktva sAmAyika, dezavirati sAmAyika A traNenA eka bhavamAM be hajArathI nava hajAra AkarSa thaI zake che. tathA sarvavirati cAritra sAmAyikanA eka bhavamAM basothI navaso AkarSa 'zata pRthaktva' thaI zake che. bhavacakra/saMsAramAM badhA jIvomAM.ardhapudgala parAvartakALamAM zruta sAmAyika, samyaktva sAmAyika, dezavirati sAmAyika, asaMkhyAtA hajAra pRthaktva ane sarvavirati sAmAyikanA be hajArathI nava hajAra 'sahastra pRtha' AkarSa hoI zake che. (Avazyaka cUrNi pravacana sArodvAra dvAra 122) eTalIvAra samakitathI mithyAtvamAM ane mithyAtvathI samakitamAM Ave--jAya che. sAdhupaNAthI nIce AvI jAya che. pharIthI sAdhupaNAmAM AvI jAya che. 160 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 indrasya svarUpam 119 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 atha tRtIyasthAnakAdhyayane prathamaH uddezaH be sthAnaka pachI trIjuM sthAnaka saMkhyAnA kramathI Ave che, e saMbaMdha vaDe Avela cAra anuyoganA dvAra rUpa A cAra udezakanA, temAM paNa bIjA adhyayananA chellA udezakane viSe jIvAdinA paryAya kahyA. A trIjA adhyayananA paNa prathama udezakamAM te ja (jIvAdinA paryAyo) kahevAya che. AvA prakAranA saMbaMdhavALA adhyayananA pahelA udezakanA, temAM paNa hamaNA kahevAyela udezakanA chellA sUtramAM pudgalanA dharmo kahyA, A trIjA adhyayananA prathama sUtramAM to jIvanA dharmo kahevAya che. e saMbaMdhaviziSTa A adhyayananuM prathama sUtra kahe che - to phaMdA pattA, saMnadA-jA?i, vaDe, rabiMre, to hRA pattA, saMnadA-jALave, vaMstare, rasiMhe, tao iMdA pannattA, taMjahA-deviMde, asuriMde, maNussiMde / / sU0 119 / / (10) traNa prakAranA) Idro kahelA che, te A pramANe-1 nAma vaDe te nAmeMdra, 2 iMdranI pratimA te sthApanedra ane 3 bhaviSyamAM thanAra je Idra te dravyaMdra. bIjA traNa prakAranA) Idro kahelA che, te A pramANe-1 jJAna vaDe IMdra te jJAnendra, 2 darzana vaDe Idra te darzanedra ane 3 cAritra vaDe Idra te cAridra. traNa (prakAranA) Idro kahelA che, te A pramANe- 1 jyotiSka ane vaimAnikanA IMdra te devedra, 2 bhavanapati ane vyaMtaranA IMdra te asuredra ane 3 cakravartI Adi te manuyeMdra. //119ll ' (TI0) 'to DuM' tyAdi nI vyAkhyA sugama che. vizeSa kahe che ke-vRMdranA-aizvaryathI je iMdra, nAma-saMjJA te ja yathArtha "idra evA akSarAtmaka (koIka sthaLe patrAdimAM lakhela chedra zabdanI akSarapaMkti) je iMdra te nAmeMdra athavA je sacetana ke acetana vastuno iMdra evuM ayathArtha nAma karAya che te, nAma ane nAmavALAnA abheda upacArathI nAma evo je te nAmeMdra, athavA iMdranA artha vaDe zunya hovAthI kevaLa nAma vaDe ja je iMdra te nAmeMdra. vaLI A nAmanuM lakSaNa'ydvstuno'bhidhaanN, sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / 'paryAyAnabhidheyazca, nAma yAdRcchikaM ca tathA // 1 // ' zlokano artha-dvastucha ityAdi pada vaDe yathArtha idra vagere nAma kahyuM, sthita ityAdi pada vaDe to ayathArtha gopAla (govALa) vigeremAM iMdra ityAdi nAma sthApeluM te, yAdacchika-artha vagaranuM je nAma te DityAdi, athavA aizvaryAdi arthathI nirapekSa govALa vagere vastuno je idra vagere nAma che (te) yathArthapaNAe anyatra (bIje sthaLe) zakra vagere (deveMdro)mAM ja (kharA arthathI) raheluM che. (1) | (atra gopALAdikamAM te artha na hovAthI phakta) nAmathI ja Idra che. vastunuM iMdra vigere nAma te aizvaryAdi arthanI apekSA rahita thayo thako govALa vagere bIjA arthamAM raheluM nAma te nAmaMdra. idrAdinA abhiprAya vaDe je sthApanA karAya che te sthApanA-lepyAdi karma (mATI vigerethI banAvela) je iMdra te sthApanaidra, iMdranI pratimA-iMdranA AkAra sahita (sAkAra sthApanendra) sthApanaMdra ane idranA AkAra rahita je akSa vagerenuM sthApana karavuM te (thoDA kAlanI) sthApanA. sthApanAnuM lakSaNa A pramANe'yttu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNi / lepyAdikarma tat sthApaneti kriyate'lpakAlaM ca / / 2 / / ' je (idrAdi' zabdonA arthathI rahita ane sadbhUta iMdrAdinA Azaya vaDe tenI AkRti, je lepyAdi karmarUpa te sthApanA alpakAla paryata karAya che. (2) 1. iMdra zabdano paryAyo-zukra, puraMdara vagerethI na kahevAyela. 161 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jIvasya dharmAn 119 sUtram tathA-- ppahatthI hathi tti, esa sabbhAviyA bhave ThavaNA / hoi asabbhAve puNa, hatthi tti nirAgiI akkho ||3|| zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 [Ava.ni. 2447] lekha (nI sthApanAmAM je sthapAya che te)no hastI te hAthI, A sadbhAvavALI sthApanA hoya che. vaLI asadbhAva hAthInI sthApanAmAM hAthInA AkAra rahita je akSa te asadbhAvasthApanA. (3) tathA dravrutti-5ghdhati-te te paryAyone prApta thAya che, athavA te te paryAyo vaDe prApta thavAya che, athavA droH-sattAnA avayava ke vikAra, athavA varNa vagere guNono drAva-samUha te dravya, te bhUtaparyAya ane bhAvibhAvaparyAyane yogya hoya te dravya. kahyuM che ke-- dava 1 duya 2, doravayavo vigAro 3 guNANa saMdrAvo 4 / davvaM bhavvaM bhAvassa, bhUyabhAvaM ca jaM joggaM // 4 // [ vi. A028 ] je drave che te te paryAyone pAme che, athavA svaparyAyothI pamAya che te, tathA sattAnA avayava athavA vikAra temaja guNano samudAya ane bhAvibhAva (paryAya) tathA bhUtabhAva (paryAya) yogya je hoya te dravya kahevAya che. (4) bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM gaditam // 5 // ghIno ghaDo khAlI chatAM paNa ghIno ja ghaDo kahevAya che te bhUtaparyAya ane rAjakumAra je bhaviSyamAM rAjA thanAra che te bhAviparyAya. lokamAM je kahevAya che te tattvanA jANanArAoe sacetana athavA acetana vastune dravya kahela che. (5) tathA 'upayoga rahita ane apradhAna te dravya' temAM dravya evo je iMdra te dravyaMdra, te be prakAre che-AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI--Agamane cokkasa svIkArIne, jJAnanI apekSAe e artha che. noAgamathI to Agamane cokkasa nahiM svIkArIne temAM AgamathI iMdra zabdano jANanAra paNa upayoga rahita vaktA te dravyadra, 'anupayogo dravya'[anuyoga sUo4]--upayoga rahita te dravya, A vacana hovAthI e ja artha maMgala AzrayIne bhASyamAM kahela che, te A pramANe-- Agamao'Nuvautto, maMgalasaddANuvAsio vattA / tannANaladdhijutto vi, govautto tti to davvaM / / 6 / / [vizeSA0 29 ti] maMgala zabdanA saMskArane pAmela evo anupayogI vaktA (AtmA) tenA arthajJAnanI labdhiyukta chatAM paNa upayoga rahita hovAthI te AgamathI dravyamaMgala che. (6) noAgamathI traNa prakAre dravyaMdra che, te A pramANe-1 jJazarIradrayeMdra, 2 bhavyaza2I2drayeMdra ane 3 jJazarIrabhavyazIravyatiriktadravyadra. temAM jANanAra (vyakti)nuM zarIra te jJazarIra, zaza2I2ja dravyadra te jJazarIra dravyadra, eno bhAvArtha A pramANe che--iMdra padArthanA jANanAranuM jIva rahita je zarIra te atItakAlamAM (je zarIra vaDe) anubhavela padArthanA jJAnanI anuvRtti vaDe je zilAdi upara anazana karIne je muni siddha thAya che te siddhazilA kahevAya che, te u52 rahela-siddha thayela muninuM zarIra paNa dhRtaghaTAdinyAya vaDe noAgamathI (zaza2I2) dravyadra kahevAya che, kAraNa ke zarIrane iMdra zabdanA jJAnanuM kAraNapaNuM hoya che ane iMdranA jJAnanuM zUnyapaNuM hoya che. noAgama zabdamAM 'no' zabda sarvathA niSedhavAcaka che, tathA bhavyayogya, je iMdra zabdanA arthane vartamAnamAM jyAM sudhI nathI jANato paraMtu bhaviSyamAM jANaze te bhavya, tenuM zarIra te bhavyazarIra te ja dravyadra arthAt bhavyazarIradrayeMdra. ahiM bhAvArtha A pramANe che--bhaviSya saMbaMdhI vRttine svIkArIne iMdra (zabdArtha)nA upayoganuM AdhA2paNuM hovAthI madhughaTa arthAt vartamAnamAM ghaDo khAlI chatAM bhaviSyamAM madha bharavAmAM Avaze te madhuno ghaDo kahevAya che ityAdi nyAya vaDe ja je bAlAdi avasthA sahita zarIra te bhavyaza2I2drayeMdra. 'no' zabdano artha pUrvanI jema jANavo. maMgaLane svIkArIne bhASyamAM kahyuM che ke-- maMgalapayatthajANayadeho bhavvassa vA sajIvo vi [tti ] | NoAgamao davvaM, Agamarahio tti jaM bhaNitaM // 7 // [vizeSAvazyaka0 44 ti] 162 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jIvasya dharmAn 119 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 maMgala padArthanA jANanArano (nirjIva) deha, athavA bhavyano-bhaviSyamAM jANanArano sajIva deha, te noAgamathI dravyamaMgala che, je kAraNathI Agama (jJAna) rahita che. (7) jJezarI2 ane bhavyazarIrathI vyatirikta (bhinna) dravyadra, AgamathI upayoga rahita draveMdranI mAphaka bhAveMdranA kAryo (kriyAo) ne viSe avyAvRta-pravRtti rahita, tathA atItakAlamAM (thayela) bhAveMdranA pariNAma (paraMtu vartamAnakSaNamAM tevA pariNAmathI zUnya) evuM jenuM zarIra athavA Atmadravya te tadubhayavyatiriktadrayeMdra, jJazarIradrayeMdranI mAphaka jANavuM. vaLI je bhaviSyamAM iMdraparyAyane yogya pudgalanI rAzi, ane je bhaviSyamAM iMdraparyAyane prApta thanAra je Atmadravya, te tadubhayavyatiriktadravyadra, bhavyazIradrayeMdranI mAphaka jANavuM. te bhAvIMdraparyAya yogya dravyaMdra, avasthAnA bhedathI traNa prakAre che, te A pramANe--1 ekabhavika, 2 badghAyuSka ane 3 abhimukhanAmagotrarUpa. temAM eka te ja bhava atikrAMta-gaye chate bhaviSyamAM thanAra je te ekabhavika, arthAt je anaMtara bhavamAM ja iMdrapaNAe utpanna thaze te, utkRSTathI traNa palyopama paryaMtanA AyuvALA hoya che. devakuru vagerenA yugalikane bhavanapati vagerenA iMdrapaNAe utpanna thavAno saMbhava che. vaLI ekabhavika ja, iMdranA AyuSyane bAMdhyA pachI, amuka AyuSya bAMdhyuM mATe vaddhAyuH kahevAya che. kAraNa ke AgaLa A kAla vizeSathI (vadhAre kAla paryanta) AyuSyanA baMdhano abhAva hovAthI te utkRSTa kroDapUrvanA trIjA bhAga paryaMta hoya che. abhimua--sanmukhamAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta pachI bhAvIpaNAe iMdra saMbaMdhI nAma ane gotra che jene te abhimukhanAmagotrarUpa tathA bhAvaaizvaryayukta tIrthaMkarAdibhAveMdranI apekSAe, apradhAnapaNAthI zakra vagere (iMdro) paNa dravyadra ja che. dravya zabdanI apradhAna arthamAM paNa pravRtti che. bhAveMdra to ahiM traNa sthAnakanA anurodhathI kahela nathI. tenuM lakSaNa AbhAvaaizvaryanI kriyAnA anubhavalakSaNanA pariNAmane AzrayIne athavA aizvaryanA pariNAma vaDe iMdra thAya che te bhAva ane bhAva evo je iMdra te bhAveMdra. yavAha-- "bhAvo vivakSitakriyA'-nubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvajJairiMdrAdivadihendanAdi-kriyAnubhavAt // 8 // " vivakSita kriyAnI anubhUti yukta sarvajJo vaDe te bhAva kahela che..jema aizvarya Adi kriyAnI anubhUtithI Indra e bhAvendra kahevAya che. (8) te bhAveMdra be prakAre che-AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI iMdra zabdanA jJAnanA upayoga sahita je jIva te bhAveMdra. prazna--iMdranA upayoga mAtrathI bhAjeMdramayapaNuM kema jaNAya che? kAraNa ke agninA jJAnanA upayogavALo mANavaka agni na kahevAya kema ke mANavakamAM dahana (bALavuM), pacana (pakAvavuM) ane prakAza vagere arthakriyAnA sAdhakapaNAno abhAva hoya che. uttara--ema kahevuM yogya nathI, kAraNa ke abhiprAya (Azaya) ne nahi jANavAthI saMvitA, jJAna, avagama ane bhAva e badhA ya anarthAntara-ekArthavAcaka che. temAM ''abhidhAnapratyayAstutyanAmathaiyA'' kRti. arthane kahenArA pratyayo tulyanAmavALA che. A kAraNathI sarvadarzanavALAone visaMvAdanuM sthAna nathI arthAt sarvane sammatta che. jema joDyuM?-A zuM che? SaTaH-ghaDo che, vimayamAha?-A zuM kahe che? SaTazAM,--ghaTa zabdane, misya jJAnaM? A ghaTa zabdanuM zuM jJAna? SaTa kRti-ghaDo che. agni e je jJAna, teno jJAtA--jANanAra abhinna che. te jJAtAnuM agninA upayogarUpa lakSaNa grahaNa karAya che. anyathA-jJAna ne jJAtA dA / mAno to agninuM jJAna chate paNa jJAtA nahi jANI zake, kAraNa ke hAthamAM dIvAvALA AMdhaLAnI jema athavA bIjA puruSanI jema tanmayapaNuM nathI. (vaLI jJAna, jJAtAthI jo bhinna hoya to) AtmAne baMdha vigereno abhAva thAya. jJAna, anAkAra nahiM kahevAya, kAraNa ke anya padArthanI jema vivakSita padArthane jANavAnA abhAvano prasaMga hoya che. (vaLI jJAna, jJAtAthI jo bhinna hoya to) jema jJAna, ajJAna, sukha ane duHkha vagere pariNAmathI bhinna hovAthI jema AkAzane baMdha vagere thatA nathI tema 1. AyuSyano baMdha vartamAna bhavanA trIjA bhAge paDe che tethI AgaLa AyuSyano baMdha paDe nahi. utkRSTa AyuSya kroDapUrvanuM hoya, tethI vizeSa "AyuSyavALA manuSya tiryaMco nirupakrama AyuSyavALA yugalika hoya che, tenA AyuSyano baMdha cha mAsa zeSa AyuSya hoya tyAre paDe che. 163 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jIvasya dharmAn 119 sUtram AtmAne baMdha vagere nahi thAya. badhAya agni dahanAdi arthakriyAnA sAdhaka thatA nathI, kAraNa ke bhasmathI DhAMkela agni vaDe vyabhicAra doSa Ave che arthAt AcchAdita agni bALato nathI. prasaMgane anulakSIne ATaluM vivecana karyuM. no AgamathI bhAveMdra, IdranA nAmakarma ane gotrakarmane anubhavato thako paraaizvaryanuM pAtra che, kAraNa ke no zabda sarvathA niSedhavAcaka che je kAraNathI temAM idra padArthanuM jJAna, idranA vyavahAranA saMbaMdha vaDe vivakSita nathI. idranI kriyAnI ja vivakSA hovAthI athavA tathAvidha jJAna ane kriyA sahita je pariNAma, te kevaLa Agama ja nahi tema kevaLa anAgama paNa nahi. A kAraNathI mizravacanapaNAthI no zabdane noAgamathI kahevAya che. ahiM 'nA' zabda deza niSedhavAcaka che) zaMkA-nAma, sthApanA ane dravyane viSe Idra evuM nAma ane dravyapaNuM samAna varte che, kAraNa ke vivakSita bhAva vaDe zUnya hoya che, te kAraNathI nAmAdimAM zuM vizeSa che? bhASyakAra kahe che- abhihANaM davvattaM, tadatthasunnattaNaM ca tullAI / ko bhAvavajjiyANaM, nAmAINaM paiviseso // 9 / / [vizeSAva0 52 iti] bhAvanikSepa sivAyanA nAmAdi traNamAM abhidhAna, dravyatva ane tadarthazUnyapaNuM samAna hovAthI te nAmAdi traNamAM zo taphAvata che? (9) ahiM samAdhAna karatAM kahe che--jevI rIte sthApakeMdramAM cokkasa iMdrano AkAra jovAya che, tathA sthApanA karanArano sadbhUta iMdra saMbaMdhI abhiprAya hoya che, vaLI jonArane iMdrano AkAra jovAthI iMdrano nirNaya thAya-vizvAsa thAya che, vaLI namaskAra karavAnI buddhivALA ane phaLanI icchAvALA jIvo stuti karavA mATe pravarte che ane keTalAeka devatAnA anugrahathI lane paNa pAme che. nAmeMdra ane draleMdrane viSe tevuM kAMI jaNAtuM nathI. te kAraNathI sthApanAno A pramANe bheda kahela che- AgAro'bhippAo, buddhI kiriyAphalaM ca pAeNaM / jaha dIsai ThavaNiMde, na tahA nAme na daviMde / / 10 / / [viroNAva varU ]i jema sthApanA iMdramAM AkAra-abhiprAya-buddhi kriyA ane phaLa prAyaH jaNAya che tema nAmaIdra ane dravyaUdramAM jaNAtuM nathI. (10) jema dravyaMdra bhAveMdranAM kAraNapaNAne pAme che, tathA upayogathI apekSAmAM paNa te bhAveMdranI upayogatAne pAme che ane bhAvendranI upayogitAne prApta karela che tema nAma ane sthApanA iMdra prApta karatA nathI. draleMdramAM A vizeSa che. bhASyakAra kahe bhAvassa kAraNaM jaha, davvaM bhAvo ya tassa pajjAo / uvaogapariNatimao, na tahA nAmaM na vA ThavaNA / / 11 / / [vAva 14 ti] jema dravya bhAvanuM kAraNa che ane upayoga ane pariNatimaya je bhAva te dravyano paryAya che, tema nAma ane sthApanA bhUta ane bhaviSyamAM paryAya thatA nathI. (11) nAma, sthApanA ane draleMdra kahyA. have bhAreMdrane traNa sthAnakanA avatAra vaDe kahe che -'to dai'tyAdi sugama che. vizeSa kahe che ke-jJAna vaDe, jJAnanA athavA jJAnane viSe idra-je paramezvara te jJAnendra arthAt atizayavAna, zruta vagere koIpaNa jJAnAdhInanA vazathI vivecana karela vastunA vistAravALA te jJAnendra athavA kevalI jJAnendra, evI rIte je kSAyakasamyagadarzanavALA te darzane, ane yathAkhyAtacAritravALA te cAritredra, eonuM sarvabhAvamAM zreSTha kSAyika lakSaNa bhAva vaDe athavA vivakSita kSAyopathamika lakSaNa vaDe athavA bhAvataH-paramArthathI idrapaNuM hovAthI sarva saMsArI jIvo vaDe bhUtakALamAM nahi prApta karAyela guNarUpa lakSmIsvarUpa paramezvaryayukta hovAthI bhAreMdrapaNuM jANavuM. AdhyAtmika aizvaryAnI apekSAe bhAveMdranuM trividhapaNuM kahyuM, have bAhya aizvaryAnI apekSAe te bhAveMdranuM ja trividhapaNuM kahe che-'to phuTe tyAti artha sugama che. vizeSa kahe che ke devo-vaimAniko athavA jyotiSko ane vaimAniko, rUDhithI asurA-bhavanapati vizeSo athavA bhavanapati 164 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 vikurvaNAnArakavarNanam 120-121 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ane vyaMtaro, surano niSedha karavAthI arthAt sura nahi te asura. (ahiM nas tatpuruSasamAsa paryadAsavidhithI che paraMtu prasajyapratiSedha vidhithI niSedha nathI) cakravartI vigere manuSyadra che. A traNe iMdronI vaikriya karavA vigerenI zakti hovAthI iMdrapaNuM che. 119 A kAraNathI vikrvaNAnuM nirUpaNa ka2vA mATe kahe che-- tivihA viuvvaNA pannattA, taMjahA - bAhirate poggalae pariyAtittA egA vikuvvaNA, bAhirae poggale apariyAdittA egA vikuvvaNA, bAhirae poggale pariyAdittA vi appariyAditA vi egA vikuvvaNA / tivihA vikuvvaNA pannattA, taMjahA - abbhaMtarae poggale pariyAittA egA vikuvvaNA, abyaMtare poggale apariyAdittA egA vikuvvaNA, abbhaMtarae poggale pariyAtittA vi aparitAdittA vi egA vikuvvaNA / tivihA vikuvvaNA patrattA, taMjahA - bAhirabdhaMtarae poggale pariyAittA egA vikuvvaNA, bAhirabdhaMtarae poggale apariyAittA egA vikuvvaNA, bAhirabdhaMtarae poggale pariyAittA vi apariyAittA vi egA viuvvaNA / / sU0 120 // tivihA neraiyA pannattA, taMjahA - katisaMcitA, akatisaMcitA, avattavvagasaMcitA / evamegiMdiyavajjA jAva vemALiyA / / sU. 22 / / (mULa) traNa prakAre vikrvaNA kahelI che, te A pramANe--1 bahAranA pudgalone vaikriyasamuddAta vaDe grahaNa karIne eka vikurvaNA karAya che, 2 bahAranA pudgalone grahaNa nahi karIne eka vikurvaNA karAya che, 3 bahAranA pudgalone grahaNa karIne paNa athavA grarhaNa na karIne paNa eka vikurvaNA karAya che. vaLI traNa prakAre vidhurvaNA kahelI che, te A pramANe--1 atyaMtara pudgalone grahaNa karIne eka vikrurvaNA karAya che, 2 atyaMtara pudgalone grahaNa nahi karIne eka vikrvaNA karAya che, 3 atyaMtara pudgalone grahaNa karIne paNa athavA atyaMtara pudgalone grahaNa nahi karIne paNa eka vikurvaNA karAya che. vaLI traNa prakAre vidhurvaNA kahelI che, te A pramANe--1 bAhya ane atyaMtara pudgalone grahaNa karIne eka vikrvaNA karAya che, 2 bAhya ane atyaMtara pudgalone grahaNa nahi karIne eka vikrvaNA karAya che, 3 bAhya ane atyaMtara pudgalone grahaNa karIne paNa athavA bAhya ane atyaMtara pudgalone grahaNa nahiM karIne paNa eka vikurvaNA karAya che. nArako traNa prakAre kahelA che, te A pramANe--1 eka samayamAM keTalA saMkhyAtA utpanna thayelA te katisaMcito, 2 eka samayamAM asaMkhyAtA utpanna thayelA nArako te akatisaMcito, 3 samaye samaye ekekapaNAe nArako utpanna thayela te avaktavyakasaMcito. ekeMdriyane varjIne yAvat vaimAnika paryaMta (19) daMDakamAM evI ja rIte kahevuM. 120-121 // (TI0) 'tividde'tyAdri traNa sUtra sugama che, vizeSa kahe che--bhavadhAraNIya zarIra (mUla zarIra)ne avagAhIne nahi prApta thayela (sparzIne nahi rahela) bahAranA kSetrapradezamAM vartanArA bAhya pudgalone vaikriyasamuddAta vaDe grahaNa karIne je vikrvaNA' karAya che te pahelI, bAhya pudgalone grahaNa nahiM karIne, je karAya che te bhavadhAraNIyarUpa bIjI vikrvaNA jANavI. bAhya pudgalone grahaNa karIne paNa temaja nahi grahaNa karIne paNa je vaLI bhavadhAraNIya (zarIra)ne kaMIka vizeSa karavArUpa karAya che te trIjI vikurvaNA kahevAya che. athavA zobhA karavI te vikurvaNA, temAM 1 bAhya pudgalone grahaNa karIne AbharaNa vagerenI zobhA karavI, 2 bAhya pudgalone grahaNa na karIne keza, nakhanI suMdara racanAdi vaDe zobhA karavI ane 3 ubhayathI bAhya pudgalone grahaNa karIne paNa temaja na grahaNa karIne paNa je zobhA karavI athavA grahaNa nahiM karIne kAMkIDo ane sarpa vagerenI raktatA-rAtApaNuM ane pheNa vagere ka2vArUpa lakSaNavALI viSurvaNA karavI--evI rIte bIjuM sUtra paNa jANavuM, vizeSa e ke- 1. A uttaravaikriyarUpa vikurvaNA jANavI. 2. svAbhAvikI 165 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 vikurvaNAnArakavarNanam 120-121 sUtre bhavadhAraNIya-mUla zarIra vaDe athavA audArika zarIra vaDe je avagAhelA kSetrapradezo teone viSe ja je varte che te atyaMtara pudgalo jANavA. vibhUSApakSamAM to ghUMkavuM vagere atyaMtara pudgalo jANavA. trIjuM sUtra to bAhya ane atyaMtara pudgalonA yoga vaDe kahevuM, te A pramANe-bAhya-atyaMtara pudgalonuM grahaNa karavAthI bhavadhAraNIya zarIranI racanA karavI, tyArabAda bhavadhAraNIya zarIranuM ja keza vagerenuM racavuM thAya che, ane nahi grahaNa karavAthI ghaNA vakhatathI vikavaNA karAyela zarIranAM ja mukha vagerenuM vikRti-vikAra karavArUpa, ubhayathI to (grahaNa karIne paNa ane grahaNa na karIne paNa) aniSTa bAhya-atyaMtara pudgalonuM grahaNa karavAthI ane ISTa bAhya-atyaMtara pulonuM grahaNa na karavAthI bhavadhAraNIya zarIrathI juduM aniSTarUpa racavuM. 120ll. hamaNAM ja vidurvaNA kahI, te nairayikone paNa che tethI nArakonuM nirUpaNa karatA thakA kahe che-tivide tyavi sugama che, vizeSa kahe che-saMkhyAne kahenAra Rti' e zabda vaDe be, traNa vagere saMkhyAvALA kahevAya che. A "kati' zabda bIje sthaLe praznaviziSTa saMkhyAnA vAcakapaNAthI rUDha-nizcita che to paNa ahiM saMkhyAmAtramAM ja jANavo. saMkhyAmAtra arthamAM nArako. katikeTalI saMkhyAvALA saMkhyAtA, je eka eka samayamAM utpanna thayA thakA saMvitA -keTalAeka utpattinI samAnatAthI buddhi vaDe. ekatrita karelA te katisaMcito 1, tathA na Rti-saMkhyAtA nahiM te akati eTale asaMkhyAtA athavA anaMtA, temAM je akati-akati saMkhyAtA asaMkhyAtA eka eka samayamAM utpanna thayA thakA tevI ja rIte saMcito ekatra karelA te ra 2, tathA je pariNAmavizeSa kati-saMkhyAta ane akati-asaMkhyAta ke anaMta ema nirNaya karavAnuM zakya nathI te avaktavyaka, te eka evI rIte eka vaDe je saMcito-ekatra karAyelA te avaktavyakasaMcito 3, samaya samayamAM ekapaNAe utpanna thayela teno artha nArako evo samajavo. eka samayamAM eka, be vagere asaMkhyAta paryata ja utpanna thAya che. kahyuM che ke- ego va do va tini va, saMkhamasaMkhA va egasamaeNaM / uvavajjaMtevaiyA, uvvaTuMtA vi emeva // 12 // [bRhatsaM0 156] pratyeka bhavanavAsI vagere devone viSe eka eka samayamAM jaghanyathI eka, be athavA traNa ane utkRSTathI saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA utpanna thAya che, evI rIte eTalA ja cyave che. (12 A devanuM parimANa che, eTaluM ja parimANa nArakonuM paNa jANavuM. je kAraNathI kahevuM che ke-"HvA pukha suravaratunta''tti (nArakonI) saMkhyA paNa suravara (deva)nI sarakhI che. daMDakamAM kahelA asurAdino katisaMcita vagere arthane atideza karatAM thakA kahe che_*q'nityAdri pavamiti nArakanI jema covIza daMDakamAM kahelA zeSa daMDako, ekeMdriya varjIne kahevA; kAraNa ke ekeMdriyone viSe pratisamaye akati zabda vaDe kahevA yogya asaMkhyAtA athavA anaMtA ja utpanna thAya che, eka athavA saMkhyAtA utpanna thatA nathI. kahyuM paNa che keannusmymsNkhejjaa, saMkhejjAUya-tiriya-maNuyA ya / egidiesu gacche, ArA IsANadevA ya // 13 // [bRhatsaM0 335] ekeMdriyone viSe pratisamaye asaMkhyAta jIvo utpanna thAya che, te saMkhyAta AyuSyavALA tiryaMco, manuSyo, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane pahelA be devaloka paryantanA devo temAM (ekeMdriyane viSe) jAya che. (13) (athavA ekeMdriyone viSe anaMta jIvo paNa utpanna thAya che) te kahe che - ego asaMkhabhAgo, vaTTai uvvaTTaNovavAyaMmi / eganigoe niccaM, evaM sesesu vi sa eva // 14 // [bRhatsaM0 335 prakSepa0tti] eka asaMkhyAtamo bhAga, eka nigodamAM udvartana ane upapAta varte che arthAt samaya samayane viSe eka nigodano anaMtajIvAtmaka eka asaMkhyAtamo bhAga pratisamaye nigodathI nIkaLe che ane pharI temAM utpanna thAya che. evI rIte zeSa badhA nigodane viSe paNa jANavuM. (14) I/121|| hamaNAM kahela sUtramAM vaimAnika devono katisaMcitAdika dharma kahyo, have sAmAnya vaDe devonA paricAraNA dharmanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che 166 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 devAnAm paricAraNAvarNanam 122 - 123 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tivihA pariyAraNA pannattA, taMjahA - ege deve anne deve annesiM devANaM devIo a abhijuMjiya abhijuMjiya pariyAreti, appaNijjiAo devIo abhijuMjiya 2 pariyAreti, appANameva appaNA viuvviya 2 pariyAreti (1) / ege deve No anne deve No aNNesiM devANaM devIo abhijuMjiya 2 pariyAreti, appaNijjiAo devIo abhijuMjiya 2 pariyAre, appANameva appaNA viuvviya 2 pariyAreti (2) / ege deve No anne deve No aNNesiM devANaM devIo No appaNijjitAo [devIo abhijuMjiya 2 paritAreti] appANameva appaNA viuvviya 2 paritAti (3) / / sU0 122 / / tiviSe meduLe patte, tana hA-bvei, mALussette, tiviSNunoLIte| to meduLAoti taMnahA--levA, manussA, tivizrva gogitA / tato medumAM sevaMti taMnahA-phathI, purasA, napuMsA II sU. 123 / / (mULa) traNa prakAre paricAraNA--devamaithunasevA kahelI che, te A pramANe--koI eka deva alpaRddhika bIjA devone tathA bIjA devo saMbaMdhI devIone AliMgana karI-karIne bhogave che, potAnI devIone AliMgana karI-karIne bhogave che, potA vaDe potAnI vikurvaNA karI-karIne arthAt viSaya sevavAne yogya zarIra karIne paracAraNA kare che 1, vaLI koIka deva, anya alpaRddhika devone ane anya devonI devIone AliMgana karI-karIne paricAraNA karato nathI, potAnI devIone AliMgana karI-karIne paricAraNA kare che, potA vaDe potAnI vipurvaNA karI-karIne bhogavavA yogya zarIra karIne paricAraNA kare che 2, tathA koIka deva, anya devone ane anya devonI devIone AliMgana karI-karIne paricAraNA karato nathI, potAnI devIone paNa AliMgana karIne piracAraNA karato nathI, potA vaDe potAnI vipurvaNA karI-karIne paricAraNA kare che. traNa prakAre maithuna kahela che, te A pramANe--1 deva saMbaMdhI, 2 manuSya saMbaMdhI ane 3 tiryaMca saMbaMdhI. traNa maithuna vaDe prApta thAya che, te A--1 devo, 2 manuSyo ane 3 tiryaMcayoniko. traNa maithunane seve che, te A--1 strI, 2 puruSa ane 3 napuMsaka. II122-123ii (TI0) 'tivihA parI'tyAri. sUtra sugama che, vizeSa kahe che ke--paricAraNA--deva saMbaMdhI maithunasevA, koI eka deva, evI rIte badhAya nahiM, 'Jo reve' tti alpa RddhivALA anya devone tathA anya devone svAdhIna devIone amiyukhya amiyukhyaAliMgana karI-karIne athavA vazya karIne vedodayanI pIDAne upazama karavA mATe parivArayati-bhogave che. devane devasevA-deva sAthe paciA2NA puruSapaNAe saMbhave nahi evI AzaMkA karavI nahi, kAraNa ke manuSyomAM paNa tevA prakAranuM saMbhaLAya che arthAt puruSa, puruSa sAthe sRSTiviruddha viSaya bhogave che. A saMbaMdhamAM manuSya ane devamAM prAyaH vizeSa pharaka nathI. deva ane devIonuM anyapaNuM samAna hovAthI A eka ja prakAra che, ane e kAraNathI ja be padamAM kriyAno saMbaMdha eka che. evI rIte potAnI devIone bhogave che, e bIjo bheda tathA AtmAne (potAne) bhogave che, kevI rIte? AtmA (potA) vaDe vikurvaNA karI-karIne paricAraNA-viSaya bhogavavAyogya (zarIrane) karIne paricAraNA kare che, A trIjo prakAra che. evI rIte traNa prakArarUpa paNa A eka paricAraNA che, kAraNa ke utpanna thavAnA svabhAvaviziSTa atizaya kAmarUpa eka ja paricArakaparicAraNA karAvanAra. have bIjo deva, pahelA prakAranA tyAgapUrvaka chellA be prakAra vaDe paricAraNA kare che te bIjI jANavI, kAraNa ke vizeSa nahi utpanna thavAnA svabhAvarUpa yogya kAmanA paricAraka deva vizeSa hoya che. tathA anya deva, pahelA be prakAranA tyAgapUrvaka chellA prakAra vaDe paricAraNA kare che, e trIjI paricAraNA jANavI; kAraNa ke alpakAmavALA ane alpaRddhivALA deva vizeSano e svAmI hoya che. I122 // paricAraNA-maithunavizeSa kahyo, have te maithunane ja sAmAnyathI prarUpaNA karatA thakA kahe che--'tiviSe medupte' phatyAi sUtra sugama che. vizeSa kahe che--mithuna-strI-puruSanuM yugala, te bannenuM kArya te maithuna. nArakone maithuna dravyathI saMbhavatuM nathI, A 167 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 yogasvarUpam 124 sUtram kAraNathI cAra prakAranuM maithuna na kahetAM mUla sUtramAM traNa prakAranuM maithuna kahela che. maithuna karanArAo kahe che--'tamo" tyAdi sugama che, teonAM ja bhedo kahe che-to mehu' mityAdi sugama che. vizeSa kahe che yonirmRdutvamasthairya mugdhatA klIbatA stanau / puMskAmiteti liGgAni sapta strItve pracakSate / / 15 / / mehanaM kharatA dADhyaM zauNDIyaM zmazru dhRSTatA / strIkAmiteti liGgAni sapta puMstve pracakSate // 16 // stanAdi-zmazru-kezAdibhAvAbhAvasamanvitam / napuMsakaM budhAH prAhurmohAnalasudIpitam / / 17 / / strI vagerenuM A lakSaNa vicakSaNo-DAhyA manuSyo kahe che-1 yoni, 2 komalapaNuM, 3 adhIrapaNuM, 4 mugdhapaNuMbhoLApaNuM, 5 klabatA-DarapokapaNuM, 6 be stana ane 7 puruSane icchanArI. A sAta lakSaNo strIpaNAmAM kahela che (15), 1 mehana-puruSacihna, 2 kaThorapaNuM, 3 dRDhapaNuM, 4 zUravIrapaNuM, pAzmathu-dADhI-mUcha, 6 pRSTapaNuM-dhIThAI ane 7 strInI icchAvALo, A sAta lakSaNo puruSapaNAmAM kahela che (16). vaLI bIje sthaLe paNa kaheluM che kestnkeshvtii strIsyAd, romazaH puruSaH smRtH| ubhayorantaraM yacca, tadabhAve napuMsakam // 18 // stana ane kezavALI strI hoya, loma (roma) vALo puruSa hoya ane strI temaja puruSa bannemAM je aMtara che tenA abhAvamAM (bhaga ane puruSacihnanA abhAvamAM) napuMsaka kahevAya che. (18) 'ahiM 'stana" zabdathI bhaga zabdanuM ane 'roma" zabdathI liMganuM grahaNa karAya che. l/127ll strI vigere yogavALA hoya che, mATe yoganI prarUpaNA kare che- tivihe joge pannatte, taMjahA-maNajoge, vatijoge, kAyajoge, evaM NeratitANaM vigaliMdiyavajjANaM jAva vemaanniyaannN| tivihe paoge pannatte, taMjahA-maNapaoge, vatipaoge, kaaypoge|jhaa jogoM vigaliMdiyavajjANaM tathA paogo vi, tivihe karaNe pannatte, taMjahA-maNakaraNe, vatikaraNe, kaaykrnn| evaM vigaliMdiyavajjaM jAva vemaanniyaannN| tivihe karaNe pannatte, taMjahA-AraMbhakaraNe, saMraMbhakaraNe, smaarNbhkrnne| niraMtaraM jAva vemANiyANaM // sU0 224| (mULa) traNa prakAre yoga kahela che, te A pramANe-1 mana vaDe jIvano yoga-vIryavizeSa te manoyoga, 2 vacanavizeSe karI yukta jIvano vIrya te vacanayoga ane 3 kAyA yukta jIvano vIryavizeSa te kAyayoga. AtmavIrya te yoga che. evI rIte traNa yoga, ekeMdriya, beIdriya, teIdriya ane caturiMdriyane choDIne nArakone ane yAvat vaimAnikone (soLa daMDakamAM) hoya che. traNa prakAre prayoga kahela, te A pramANe-1 manano prayoga, 2 vacanano prayoga ane 3 kAyAno prayoga. jema yoga, ekeMdriyAdine choDIne kahela che tema prayoga paNa soLa daMDakamAM che. traNa prakAre karaNa kahela che te A pramANe--mana e ja karaNa, 2 vacana e ja karaNa ane 3 kAyA e ja karaNa, evI rIte traNa karaNa, ekeMdriyAdine choDIne narayikone yAvat vaimAnika devone hoya che. vaLI bIjI rIte) traNa karaNa kahela che, te A pramANe-1 pRthivIkAyikAdino AraMbha karavo te AraMbhakaraNa, 2 manathI saMkleza karavo te saMraMbhakaraNa ane 3 saMtApa upajAvavo te samAraMbhakaraNa, A traNa karaNa niraMtara narayikAdithI AraMbhIne vaimAnika paryata devone hoya che arthAt covIze daMDakamAM che. I/124o. (TI) sivide nora' rUtyAdi ahiM vItarAya karmanA kSaya ane kSayopazamathI prApta thayela labdhivizeSanA pratyayarUpa 1. siddhAMta kaumadInI dAdhImathI TIkAmAM 'tanI jana ti proma, roko timihocatA' jaNAvela che. 168 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 yogasvarUpam 124 sUtram 'abhisaMdhi ane anabhisaMdhipUrvaka AtmAnuM je vIrya te yoga. bhASyakAra kahe che ke-- 1 vIriyaM 2 thAmo 3, ucchAha 4 parakkamo 5 tahA ceTThA 6 / sattI 7 sAmatthaM ti 8 ya, jogassa havaMti pajjAyA // 19 // [padmasaM. rU16 kRti] 1 yoga, 2 vIrya, 3 sthAma, 4 utsAha, pa parAkrama, 6 ceSTA, 7 zakti ane 8 sAmarthya--A yoganA paryAyo (eka arthavALA zabdo) che. (19) zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 te vIrya be prakAre che--1 sakaraNavIrya ane 2 akaraNavIrya, te bemAM alezyI evA kevalIne-samasta jJeya (jANavA yogya) ane dRzya (dekhavA yogya) padArthane viSe kevalajJAna ane kevaladarzanane joDanArane-je apariskaMda (calana) rahita pratighAta rahita vIryavizeSa te akaraNavIrya, te ahiM adhikA2 karAyela nathI arthAt teno adhikAra (varNana) nathI. sakaraNavIryanuM ja tristhAnakamAM avataritapaNuM hovAthI temAM ja tenI (yoga zabdanI) vyutpatti che, te vIryavizeSa yogane ja Azraya karIne sUtranI vyAkhyA che. 'yunyate nIvaH miryena'-karmathI jIva jenA vaDe joDAya che, 'mAM gonimitte bApha' [pavezapa60 476 tti}? A zabdathI karma joganA nimittathI baMdhAya che. A vacanathI pravu je paryAya pratye vizeSe joDAya che te yoga- vIryaMtarAya karmanA kSayopazamathI pragaTa thayela jIvano pariNAmavizeSa, bhASyakAra kahe che-- maNasA vayasA kAraNa, vA vi juttassa viriyapariNAmo / jIvassa appaNijjo, sa jogasanno jiNakkhAo // 20 // mana vaDe, vacana vaDe athavA kAyA vaDe yukta jIvano AtmA saMbaMdhI je vIryapariNAma te jinezvaroe yoga saMjJAvALo kahela che. (20) teojogeNa jahA, rattattAI ghaDassa pariNAmo / jIvakaraNappaoge, viriyamavi tahappariNAmo // 21 // agninA yoga vaDe ghaDAno jema rakta (rAtApaNuM) pariNAma thAya che tema jIvanA karaNaprayogamAM vIrya paNa AtmAno pariNAma thAya che. (21) manakaraNathI yukta jIvano yoga--vIryaparyAya, durbala mANasane yaSTikAdravya--lAkaDInI jema je madadagAra thAya che te manoyoga, te cAra prakAre che--1 satya manoyoga, 2 asatya manoyoga, 3 satyamRSA (mizra) manoyoga ane 4 asatyAmRSA (vyavahA2) manoyoga. athavA manano yoga--karavuM, karAvavuM ane anumatirUpa je vyApAra te manoyoga cAra prakAre che. evI ja rIte vacanayoga tathA kAyayoga jANavo. kAyayoga saMbaMdhe vizeSa kahe che ke--kAyayoga sAta prakAre che--1 audArika, 2 audArika-mizra, 3 vaiksi, 4 vaikriya-mizra, 5 AhAraka, 5 AhAraka-mizra ane 7 kAryaNakAyayoga. temAM zuddha audArika vagere subodha sugama che. audArikamizra to aparipUrNa audArika ja mizra kahevAya che, jema goLathI mizra dahIM, eTale ke goLa vaDe vyavahAra nathI karAto ane dahIM vaDe paNa vyavahAra nathI karAto, kAraNa ke guDamizra je dahIM te goLa vaDe ane dahIM vaDe aparipUrNa hoya che. evI rIte audArika, kAryaNanI sAthe mizra che te audArikapaNAe vyavahAra karavAne zakya-yogya nathI ane kArmaNapaNAe paNa vyavahAra karavAne yogya nathI; kAraNa ke aparipUrNa hovAthI tene (kArpaNa sahita audArikane) audArikamizrano vyavahAra karAya che. evI rIte vaikriyamizra ane AhArakamizra paNa jANavuM. A zataka (karmagraMtha)nI TIkAno leza jANavo, pakSavaNAnI vyAkhyAno leza to A pramANe--zuddha audArika vagere kAyayogo audArikAdi za2I25ryApti vaDe paryAptakane ane mizro to aparyAptakane hoya che. temAM utpattikAlamAM audArikakAya, kArmaNa sAthe mizra thAya che ane audArika 1. icchApUrvaka doDavuM vagere kriyA te abhisaMdhivIrya ane svAbhAvika, jema AhA2nuM rasa vagere dhAturUpe pariNamavuM te anabhisaMdhivIrya kahevAya che. 2. kammaM joganimittaM bajjhai baMdhaTTiti kasAyavasA / suhajoyammI akasAyabhAvao 'vei taM khippaM / / 471 / / 169 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 yogasvarUpam 124 sUtram zarIravALA jIvano vaikriya ane AhAraka zarIra karavAnA kALamAM vaikriya ane AhAraka vaDe mizra thAya che. AvI rIte audArikamizra thAya che tathA vaikriyamizra devAdina utpattikAlamAM kAmaNa vaDe thAya che ane karela vaikriyanA audArikanA pravezakALamAM audArika sAthe mizra thAya che. AhArakamizra to AhAraka zarIranuM prayojana siddha karela che jeNe te pharIthI audArika zarIranA pravezakAlamAM audArika sAthe mizra thAya che. kAzmaNayoga to vigraha gatimAM athavA kevalisamuddhAtane viSe che. A badhA yoga paMdara prakAre che, eno saMgrahasccN 1 mosaM 2 mIsaM 3, asaccamosaMmaNo vatI cevN| kAo urAla 1 vikkiya 2, AhAraga 3 mIsa 6 kammaigo 7 / / 22 / / - satya manoyoga, mRSA manoyoga, mizra manoyoga ane asatyAmRSA manoyoga e pramANe cAra vacanayoganA ane audArika kAyayoga, vaikriyakAyayoga, AhAraka kAyayoga, e traNanA traNa mizrayoga ane kAzmaNa yoga e rIte paMdara yoga che. (22) sAmAnya vaDe yoganI prarUpaNA karIne vizeSathI nAraka vagere covIza pado (deDako)mAM yogano atideza karatA kahe che ke-'va' fmatyA0i sugama che. vizeSa kahe che-ati prasaMgano parihAra karavA mATe A kahyuM che-"vittivivajJA' ti temAM vikalaiMdriyo-paMceMdriya sivAya (ekeMdriyathI caturiMdriya sudhI) temAM ekeMdriyone kAyayoga ja hoya che. be, traNa ane cAra iMdriyavALAne to kAyayoga ane vacanayoga hoya, mana vagerenA saMbaMdha vaDe ja A kahe che--'tivide amone' rUtyAdi sUtra sugama che. vizeSa kahe che-vyApAra karatA thakA mana vagerenuM hetumAM kartArUpa jIva vaDe je prayojana te prayoga, manano je prayoga te manaHprayoga, evI rIte vacanaprayoga ane kAyaprayoga paNa jANavo. na'tyAdi atideza sUtra pUrvanI mAphaka jANavuM. mana vagerenA saMbaMdha vaDe ja bIjuM A kahe che-'tividezana' rUtyA0i sugama che, vizeSa kahe che--je vaDe karAya che te karaNa-manana (ciMtana) vagere kriyAone viSe pravartamAna AtmAnA upakaraNabhUta, vaLI tathArUpa pariNAmavALA pudgalano samUha evo paNa tAtparya che. tyAM mana e ja karaNa manakaraNa, evI rIte vacanakaraNa ane kAyakaraNaM paNa jANavuM. 'va'mitkAri0, atideza sUtra pUrvanI mAphaka jANavuM. yoga, prayoga ane karaNa zabda saMbaMdhI je mana vagere zabda te yoga, prayoga ane karaNa sUtrone viSe abhidhA zakti vaDe-zabdabheda vaDe kahela che. A kAraNathI arthabhedano vicAra karavo nahiM. A traNenI paNa eka arthapaNAe AgamamAM bahu ja pravRtti dekhAya che. te A pramANe--yoga paMdara prakAre che. zataka (karmagraMtha) vagere zAstromAM tenI vyAkhyA karela che. pannavaNAne viSe to evI rIte ja A prayoga zabda vaDe kahela che. te A pramANe -'tivide maMto pote panna?? joyama! pannarasavide [prajJApanA 2068] rUtyAdi. vaLI AvazyakamAM paNa A ja karaNaparAe kahela che, te A pramANe- muMjaNakaraNaM tivihaM, maNavatikAe ya maNasi saccAI / saTThANe tesi bheo, cau cauhA sattahA ceva / / 23 / / [gAva.ni. 2038 tti yaMjana (yojanA) karaNa, mana, vacana ane kAyaviSayamAM traNa prakAre che, manane viSe satyAdi yujanakaraNa te A pramANesatya manayaMjanakaraNa, asatya manayaMjanakaraNa, satyAsatya manayaMjanakaraNa ane asatyAgRSA muMjanakaraNa. potapotAnA sthAnamAM pratyeka vANI ane kAyarUpa muMjanakaraNonA cAra prakAra ane sAta prakAra che. (23) bIjI rIte karaNanA trividhapaNAne kahe che-'tivide'tyA0i AraMbhavuM te AraMbha-pRthivI vagerenuM upamardana karavuM, athavA AraMbha karavo te AraMbhakaraNa, evI rIte saMraMbha ane samAraMbha paNa kahevA, vizeSa kahe che-saMraMbhakaraNa eTale pRthvI vagerene saMtApa karavo. bhASyakAra kahe che1. karmagraMthane mate audArika zarIravALA jIvo, vaikriya ane AhArakakaraNakAlamAM je audArikanI sAthe mizra thAya che tene vakriyamizra ane AhArakamizra kahe che. 170 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 supAtradAnasya kriyAphalam 125 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 saMkappo saMraMtho, paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao, suddhanayANaM tu savvesiM / / 24 / / [vyavahAra bhA0 46 ti] A jIvane prANathI rahita huM karuM evo je adhyavasAya (vicAro te saMraMbha, anyane paritApa karavAnI je pravRtti te samAraMbha ane jIvitane-jIvanathI rahita karavAno je vyApAra te AraMbha. A saMraMbha vagere traNa karaNa sarva (a)zaddha nayone sammata' che. A AraMbhAdi traNa karaNa, nArakothI AraMbhIne vaimAnikadeva paryatone hoya che, tethI atideza karatA thakA kahe che-'nirNtr' mityAdi0 sugama cha. 34 saMma4291, masaMjImone pUrva mavAnA saM272nI manuvRtti mAtrAme mAva. 125 // mana vinA saM.485 25 OM nahiM. // 124 // AraMbhAdikaraNanuM ane bIjI kriyAnuM phala dekhADatA thakA kahe chetihiN ThANehiM jIvA appAuattAte kammaM pagariti, taMjahA-pANe ativAtittA bhavati, musaMvaittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhittA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA appAuattAte kammaM pagareMti 1 / tihiM ThANehiM jIvA dIhAuattAte kamma pagareMti, taMjahA-No pANe ativAtittA bhavai, No musaM vatittA bhavati, tathArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhettA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA dIhAuyattAe kammaM pagareMti 2 / tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pagareMti, taMjahA-pANe ativAtittA bhavai, musaM vaittA bhavai, tahArUvaMsamaNaMvA mAhaNaM vA hIlettA NiMdittA khiMsettA garahittA avamANittA annayareNaM amaNunneNaM apItikArateNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhettA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuattAe kamma pagareMti 3 / tihiM ThANehiM jIvA subhadIhAuattAte kammaM pagareMti, taMjahA-No pANe ativAtittA bhavai, No musaMvadittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdittA namaMsittA sakkArittA samANettA kallANaM maMgalaM devataM cetitaM pajjuvAsettA maNuneNaM pItikAraeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhittA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA suhadIhAutattAte kammaM pagareMti 4 / / sU0 125 / / (mULa) traNa sthAna-kAraNo vaDe jIvo alpa AyuSyapaNAe AyuSyarUpa karmane bAMdhe che. te A pramANe--1 je prANIne mAranAra hoya che, 2 je asatya bolanAra hoya che ane 3 tathArUpa-dAna devAne yogya evA zramaNa athavA mAhaNane aprAsaka ane aneSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdima vaDe je pratilAbhanAra-vahorAvanAra hoya che. e traNa sthAno vaDe jIvo alpa AyuSyapaNArUpa karmane bAMdhe che (1), traNa sthAna-kAraNo vaDe jIvo dIrgha (lAMbA) AyuSyarUpa karmane bAMdhe che, te A pramANe--1 prANIonI hiMsA karanAra na hoya te. 2 jUThuM bolanAra na hoya te ane 3 tathArUpa zramaNa athavA mAhaNane prAsuka tathA eSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdima vaDe pratilAbhanAra hoya te, A kahela traNa sthAno vaDe jIvo dIrgha AyuSyarUpa karma bAMdhe che (2), traNa kAraNo vaDe jIvo azubha dIrgha AyuSyapaNAe AyuSyarUpa karmane bAMdhe che, te A pramANe--1 prANIonI hiMsA karanAro hoya to 2 jUThuM bolanAra hoya te ane 3 tathArUpa zramaNa athavA mAhaNane hIlanA karIne, niMdA karIne, loka samakSa niMdA karIne, tenI samakSa niMdA karIne, apamAna karIne, A hIlanA vageremAMthI koIpaNa eka doSa vaDe, vaLI kharAba ane aprItikAraka azanAdi cAra 1. pAyApattimA 'suddhANaM' 206 cha. mA prAkRtapathI pUrvana arano sopavAya cha tathA sarva azuddhanayAne mAtra 725 sammata cha, paraMtu zuddhanayone nathI ema artha jANavo. 171 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ___sthAnakAdhyayane uddezaH 1 supAtradAnasya kriyAphalam 125 sUtram AhArane pratilAbhanAra hoya te, A kahela traNa sthAno vaDe jIvo azubha dIrgha AyuSyapaNAe (nAgazrInI jema narakAyupaNAe) AyuSyarUpa karmane bAMdhe che (3), traNa kAraNo vaDe jIvo zubha dIghAyuSyapaNAe zubha dIrgha AyuSyarUpa karmane bAMdhe che, te A pramANe 1 prANIonI hiMsA karanAra na hoya te, 2 jUThuM bolanAra na hoya te ane 3 tathArUpa zramaNa athavA mAhaNane stuti karIne, namaskAra karIne, sanmAna karIne, kalyANarUpa, maMgalarUpa, devarUpa, caityarUpa zramaNanI paryApAsanA (sevA) karIne suMdara ane AnaMdajanaka azana, pAna, khAdima ane svAdima vaDe pratilAbhanAra hoya che. A kahela traNa kAraNo vaDe jIvo zubha dIrdhAyuSyapaNAe (devAyuSyapaNAe) zubha AyuSyarUpa karmane bAMdhe che (4). /12 pI (TI0) 'tihiM tAdi rUtyAdi traNa sthAno-kAraNo vaDe prANIo alpa-thoDuM AyuSya-jIvita che jene te alpAyu, teno (alpAyuno) je bhAva te alpAyuSyatA (alpAyuSyapaNuM) te alpAyuSya mATe-alpAyuSyane arthe alpAyuSyane karanAra karmaAyuSya vagere, athavA alpa-thoDA jIvanavALuM AyuSya je AyuSyathI te alpAyuSya, teno je bhAva te alpAyuSyatA, te vaDe AyuSyasvarUpa karmane prati -bAMdhe che, te A pramANe-prA --prANavALA jIvone atipAtayitA-nAza karanAra, ahiM zIlaarthamAM tRnna pratyaya aMtamAM karela che jethI karmamAM dvitIyA vibhakti che arthAt prANIono vinAzazIla (vinAza karanAra) e artha che. AvA svabhAvavALo ja hoya che, evI rIte jUThAne kahenAra-jUThuM bolanAra je hoya che, tathA-tevA prakAre rUpa-svabhAva athavA nepathya vastra vagere (veSa) che jeno te tathArUpa-dAnane pAtra, zrAti-tapazcaryA kare che te zramaNa-tapathI yukta te pratye, temaja mA hana-haNe nahi ema bIjA pratye je spaSTa kahe che ane pote haNavAthI nivRtta thayo thako te mAhana-mUlaguNane dharanAra te pratye. (be 'vA' zabda vizeSaNa ane samuccayanA arthamAM che) sarvathA gayelA che nasava-prApina - jIvo jemAMthI te prAsuka, teno niSedha karavAthI aprAsaka (sacetana) evo tAtparya che, te sacitta vaDe, sAdhuo vaDe udgamAdi doSa rahitapaNAe paNate-gaveSaNA karAya che te eSaNIya-levA yogya, tenA niSedhathI aneSaNIya vaDe, mate bhojana karAya che te azana-bhAta vagere, pIyate-pIvAya che te pAna-kAMjInuM pANI vagere, vana-je khAvuM te khAda, tenA vaDe thayeluM, khAvA mATe khAda (vasta)ne banAvela hovAthI te khAdima-zekela caNA vagere, svAnaM-svAda levuM te svAda, te vaDe baneluM. dAMtane pavitra karanAra dAtaNa, sopArI vagere samajavuM. ahIM samAhAramAM dvandrasamAsa che, mATe azana, pAna, khAdima ane svAdima saMbaMdhe vizeSa jaNAvatAM kahe che keasnnN odaNa-sattuga-mugga-jagArAi khajjagavihI ya / khIrAi sUraNAdI, maMDagapabhitI ya vineyaM / / 5 / / [pAza0 1/27] bhAta, sAthavo, maga ane rAba vagere, tathA khAghaka vidhi-khAvA yogya puDalA, lADu ane lApasI vagere pakvAno, tathA kSIrAdi-dUdha, dahIM, ghI ane chAza vagere, tathA suraNa, Adu vagere ane vanaspatinA vikArarUpa zAka vagere, tathA maMDaka vagere ThoThA, kulara Adi azana jANavuM. (25) pANaM sovIrajavodagAi cittaM surAiyaM ceva / AukkAo savvo, kakkaDagajalAiyaM ca tahA / / 26 / / [paJcAzaka05/28] kAMjI, java, ghaNuM, sAThI Adi zabdathI cokhA, kodrava vagerenuM dhovaNa tathA nAnAprakAranI madirA ane Adi zabdathI sAkara, goLa vagerenuM pANI, tathA apUkAya-sarva taLAva, kUvA, nadI vagere sthAna saMbaMdhI pANI, tathA cIbhaDAnA aMdara bhAgamAM raheluM pANI, Adi zabdathI khajUra, drAkSa, AMbalInuM pANI ane zelaDIno rasa vagere pAna-pANI jANavuM. (26) bhattosaM daMtAI, khajjUraM nAlikeradakkhAI / kakkaDigaMbaga-phaNasAdi bahuvihaM khAimaM neyaM / / 27 / / [paJcAzaka0 5/29] bhuMjelA caNA, ghaNuM vagere, guMdara Adi zabdathI cArolI, khAMDa, zelaDI ane sAkara vagere athavA daMtyAdi-koIka dezamAM prasiddha goLathI saMskAra karAyela daMtapavanAdi, tathA khajUra, nAlIera ane drAkSa vagere (akhoDa, badAma, pIstAda) tathA kAkaDI, 172 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 supAtradAnasya kriyAphalam 125 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 kerI, phaNasa Adi zabdathI keLA vagere phaLo, ityAdi bahu prakAre khAdima jANavuM. (27) daMtavaNaM taMbolaM, cittaM ajjaga-kuheDagAIyaM / mahupippalisuMThAdI, aNegahA sAimaM hoi / / 28 / / [paJcAzaka0 5/30] datavaNa-je kASThakhaMDa vaDe dAMtane pavitra karAya te arthAt dAtaNa, tAMbUla-nAgaravelanA pAna ane sopArIrUpa aneka prakAranuM ajjaga-ahiM gAthAvRttimAM tulasI zabda che eTale tulasInA pAMdaDAM, kaheDaka vagere, madhu, pIpara, suMTha ane Adi zabdathI jIruM, haratAla vagere grahaNa karavuM ema aneka prakAre svAdima hoya che. (28). pratilAbha karanAra (AtmAne) lAbhavALo kare che, AvA prakArano svabhAva je thAya che te alpa AyuSyapaNAe karmane kare che A saMbaMdha che. ' hiM"tti -A kahela prANAtipAtAdi traNa kAraNa vaDe jIvo, alpaAyuSyapaNAe karmane bAMdhe che evuM rahasya jANavuM. ahiM prANAtipAta karanAra vagere puruSanA nirdezamAM paNa prANAtipAta vagerene ja alpAyu baMdhanA nibaMdhanapaNAe tenuM kAraNa paNe kaheluM che ema jANavuM. A sUtranI A bhAvanA-pariNAmanA vizeSa A traNa kAraNa, jema kahela che tema phaLarUpa thAya che, athavA je jIva, tIrthakara vagerenA guNAnurAga vaDe teonI pUjA vagerene mATe pRthvI vagerenA AraMbha vaDe ane nyAsApahAra-koIe rAkhelI cIjanuM grahaNa karavA vagerethI prANAtipAtAdine viSe varte che te jIvane sarogasaMyama ane niravadyadAnanA nimittethI (je AyuSya baMdhAya) tenI apekSAe A alpAyuSyapaNuM jANavuM. zaMkA-A kahevuM yogya nathI, kAraNa ke sUtrane vizeSaNa nathI. kSullakabhavanA grahaNarUpa alpAyuSyane paNa prANAtipAta vagere kAraNathI ghaTamAna hovAthI arthAt prANAtipAta vagerethI alpaAyuSya baMdhAya. A kAraNathI tame kema kaho cho ke vizeSaNa sahita prANAtipAta vageremAM vartanAro jIva, ApekSika-apekSAvALuM alpa AyuSyapaNuM bAMdhe che? samAdhAnasUtrane avizeSapaNuM hovA chatAM paNa prANAtipAta vagerene vizeSaNa avazya kahevuM joIe, je kAraNathI A sUtrathI trIjA sUtramAM prANAtipAta vagerethI ja azubha dIrdhAyuSyapaNAe kahevAmAM Avaze. sarakhA hetuthI kAryanuM viSamapaNuM na ghaTI zake, kAraNa ke sarvatra kaMIpaNa kahI zakAze nahi-avizvAsa thavA pAmaze. tathA-samovAsassa maMte tadArUvaM samavi vA mahivi vA asuvi sinnei rasa-paVIkhaaim-saaimennN paDilAbhemANassa kiM kajjai? goyamA! bahutariyA se nijjarA kajjai, appatarAe se pAve kamme vannaDuM' [mAvatI 8/6/ra 7i] he bhagavan! tathArUpa zramaNa athavA mAhaNane aprAsuka ane aSaNIya azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa AhAre karI pratilAbhanAra zramaNopAsaka vaDe zuM karAya che? he gautama! bahu ja nirjarA tenA vaDe karAya che ane bahu ja thoDuM pApa tenA vaDe karAya che arthAt atizaya nirjarA ane najIvuM pApa kare che. A pramANe bhagavatIsUtranA vacane zravaNathI cokkasa thAya che ke-A kSullakabhavanA grahaNarUpa alpaAyuSyapaNuM nathI, svalpa pApa ane nirjarAnA kAraNabhUta anuSThAna (AhAradAna)nuM phala kSullakabhava-grahaNapaNuM saMbhavatuM nathI, kAraNa ke jinapUjA vagere anuSThAnane paNa tevo prasaMga Avaze arthAt kullakabhavanA grahaNarUpa prasaMga Avaze. zaMkA-aprAsuka dAnanuM phaLa tame kahela (ApekSika) alpaAyuSyapaNuM thAo, paNa prANAtipAta ane mRSAvAdanuM to kSullakabhavanuM grahaNarUpa ja phala che. samAdhAna-ema nathI, kAraNa ke eka kAryamAM pravartavApaNuM che temaja aviruddhapaNuM paNa che. zaMkA-mithyAdRSTi zramaNa ane brAhmaNone je aprAsuka dAnathI alpaAyuSyapaNuM nirupacarita upacAra vagaranuM ja ghaTI zake che to prANAtipAta ane mRSAvAda mATe zo vicAra karavo? samAdhAna-ema nahiM, ' te sUtramAM prAsuka dAnanA paNa alpaAyuSyavALA lapaNAno avirodha hovAthI 'prAsuna' vizeSaNanuM nirarthakapaNuM thaze, arthAt mithyAdRSTibhramaNAdine prAsuka ane aprAsuka je dAnate samAna phaLavALuM che. bhagavatIjImAM kahevuM che ke_"samovAsayasa NaM bhaMte! tahArUvaM asaMjataavirayaapaDihayaapaccakkhAyapAvakammaM phAsueNaM vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijneNa vA asaNa0 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai?, goyamA! egaMtaso pAve kamme kajjai, no se kAi nibbara M" [pAvatI 8//3] zramaNopAsaka vaDe he bhagavan! tathArUpa-asaMyata, avirata, apratihata, apratyAkhyAna 173 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 supAtradAnasya kriyAphalam 125 sUtram pApakarmavALAne prAsuka athavA aprAsuka, eSaNIya athavA aneSaNIya azanAdi AhAra vaDe pratilAbhanAra zramaNopAsaka vaDe zuM karAya che? he gotama! ekAMtathI pApakarma karAya che, tenA vaDe kaMIpaNa nirjarA karAtI nathI. je pApakarmanuM ja kAraNa che te alpAyuSyapaNAnuM paNa kAraNa che. zaMkA-prANAtipAta, mRSAvAda ane aprAsaka (Adi) dAna, A badhA ya kartavyapaNAne prApta thayA-kartavyarUpe thayA. samAdhAna-bhale thAo, bhUmikAnI apekSAe zo doSa che? kAraNa ke kahyuM che keadhikaariivshaacchaastre, dharmasAdhanasaMsthitiH / vyAdhipratikriyAtulyA, vijJeyA guNadoSayoH / / 29 / / [hAri0 aSTaka 2/5] zAstramAM adhikArInA vazathI dharmanA sAdhananI vyavasthA, te guNa ane doSamAM vyAdhinI pratikriyA (upAya) samAna jANavI. (29) tathA gRhastha pratye jinabhavana karAvavAnuM la A pramANe kahyuM che- etadiha bhAvayajJaH sadgRhiNo janmaphalamidaM prmm| abhyudayAvyucchityA niyamAdapavargabIjamiti / / 30 / / [SoDazava0 6/14]. A lokamAM jinabhavana karAvavuM te bhAvayajJa che, sadagRhasthane janmanuM A utkRSTa phala che, abhyadayanI paraMparA vaDe niyamathI mokSanuM bIja che. (30) . tathA bhaNNai jiNapUyAe, kAyavaho jai vi hoi u kahiMci / taha vi taI parisuddhA, gihINa kUvAharaNajogA / / 31 / / asadAraMbhapavattA, jaM ca gihI teNa tesiM vineyA / tannivittiphalacciya, esA paribhAvaNIyamidaM / / 32 // [yugmam] pizcAza0 4/42-43 ti] koIka zaMkA kare ke--jinapUjAmAM to hiMsA thAya che, to tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke-jo ke jinapUjAmAM kathaMcituM kAyavadha-pRthvI vagereno vadha-hiMsA thAya che ane vizeSa yatanA vaDe pravRtti karanArane hiMsA thatI paNa nathI. e kathaMcituM, zabdathI dekhADela che; tathApi te jinapUjA niravadya che. kone? gRhasthone paraMtu sAdhuone nahi. A saMbaMdhe kUvo khodavA saMbaMdhInuM dRSTAMta jANavuM. bIjI rIte paNa samAdhAna karatAM kahe che ke-gRhastho, asat AraMbha-khetI vagerenA AraMbhamAM je hetuthI pravartelA che te kAraNa vaDe gRhasthone te asadAraMbhanI nivRttirUpa phaLavALI A jinapUjA jANavI, ema vicAravuM joIe. (31-32) dAnanA adhikAramAM to saMbhaLAya che ke zramaNopAsako be prakAranA che, 1 saMvigrabhAvito ane 2 lubdhadRSTAMtabhAvito. A saMbaMdhamAM kahyuM che kesNviggbhaaviyaannN, loddhayadidvaMtabhAviyANaM ca / mottUNa khettakAle, bhAvaM ca kahiti suddhachaM / / 33 / / [nizItha mAM 2646 ti]. zrAvako be prakAranA che-1 saMvigrabhAvito-vihAramAM udyata (tatpara) evA saMvigna (samyakrakriyApAtra) munio vaDe saMskAra pAmelA ane 2 lumbakadRSTAMtabhAvito-pAsasthAdi vaDe saMskAra pAmelA zrAvaka. te ema kahe che ke tamane jema 1, dAna bahu nirjarAnuM kAraNa hovAthI zubha AyuSyano baMdha thAya, tathApi hiMsA, mRSA ane aprAsukAdipaNuM doSarUpa hovAthI alpa pApa baMdhAya che tethI zubha dIrghaAyuSyanI apekSAe alpa (ochuM) AyuSya baMdhAya che; jo ke kArya (dAna ApavuM to zuddha che, mAtra kAraNamAM je nyUnatA che teTaluM phaLa ochuM prApta thAya. (sAdhu mATe AhArAdi banAvavAmAM je jIva virAdhanA te hiMsA ane A ApanA mATe nathI banAvyuM ema kahevuM te mRSAvAda) 2. jema haraNanI pAchaLa lubdhaka (zikArI) doDe che, tethI haraNane bhAgavuM zreya che ane lubdhakane haraNanI pAchaLa doDavuM enI dRSTie yogya che. tema sAdhune aSaNIya AhAranA grahaNathI bhAgI chUTavuM zreya che ane zrAvakane eSaNIya ke aSaNIya AhAra devo yogya che, ema lubdhakadraSTAMtabhAvita zrAvako kahe che. 174. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 supAtradAnasya kriyAphalam 125 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 aneSaNIya AhArathI dUra thavuM yogya che tema amane sAdhune eSaNIya ke anekaNIya AhAra devo yogya che. A be prakAranA zrAvakonI AgaLa sAdhuo ema kahe ke eSaNAnA doSa rahita zuddha thoDo thoDo AhAra utsarga mArge levo, te kevI rIte? te kahe che--kSetra, kAla ane bhAvarUpa apavAda mArgane choDIne arthAt kSetra-kaThora kSetra, kAla-durbhikSAdi ane bhAva-zraddhA rahita loka, teono vicAra karIne AhAra le. (33) temAM lubdhadRSTAMtabhAvito jema tema koIpaNa prakAra vaDe (dAna) Ape che ane saMvigrabhAvito to ucitapaNAe Ape che, te A pramANe- saMtharaNaMmi asuddhaM, doNha vi geNhanta-deMtayANa'hiyaM / AuradiTThateNaM taM, ceva hitaM asaMtharaNe // 34 // [nizItha mA2650 ti]. sAmarthya chate azuddha AhAra levAmAM munine ahita-saMyamamAM doSarUpa thAya ane denArane paNa ahita karanAra thAya, te ja azuddha AhAra, asamarthapaNAmAM lenAra sAdhune ane denAra zrAvakane hita kare che, te rogInA dRSTAMtanI jema deza, kAla vigerenA kAraNathI jANavuM. (34) tathA NAyAgayANaM kappaNijjANaM anna-pANAINaM davvANaM desa-kAla-saddhA-sakkAra-kamajuyaM / / 35 / / [Ava.sU0 6 ityAdi0] nyAya vaDe upArjita dravyathI prApta thayelA, kalpanIya-munione levA yogya evA annapANI vagere dravyo (vastuo)nuM dAna-te deza, kAla, zraddhA ane satkAranA kramapUrvaka Ape, ityAdi. (35) koIka pratine viSe "pane tivAmittA musaM vayitte' cevaM mavatizadvajJa vAvanA mavati zabda rahita pATha che tyAM paNa te ja artha che. athavA. kavA pratyayAtavALI vyAkhyA karavI. prANIonI hiMsA karIne, jUThuM bolIne, sAdhune "pratibhAbhIne alpa AyuSyapaNAe alpAyuSya karma bAMdhe che, A svarUpa che, bAkInuM temaja che. athavA pratibaMbhana sthAnakanA be vizeSaNa che, te A pramANe-AdhAkarma vagere doSa karavAthI prANIonI hiMsA karIne, jUThuM bolIne-"jema aho! sAdhu! amArA mATe A banAvela bhojana vagere che te tamAre kalpanIya che mATe tamAre akalpanIyanI zaMkA karavI nahi' ityAdi bolIne te kAraNathI pratibhAbhIne (alpAyuSya) karmane kare che-bAMdhe che. ahiM balba padanA vizeSaNapaNAe ane eka padanA vizeSyapaNAthI traNa sthAnakapaNuM jANavuM. A sUtra gaMbhIra arthavALuM che, tethI bIjI rIte paNa vicAravA yogya che.' alpa AyuSyakapaNAnAM kAraNo kahevAyA, have enA viparyaya (dIrdhAyuSya) nA eTalA ja (traNa) viparitapaNAe kAraNo kahe che- "tihI'tyAdi pUrvanI mAphaka jANavuMvizeSa kahe che-kharIdyA yAra'tti zubha dIrdhAyuSyapaNA mATe athavA zubha dIrdhAyuSyapaNAe jANavuM. prANAtipAtanI virati vagerene zubha dIrgha AyuSyanuM ja nimittapaNuM hovAthI kahyuM che kemhvvy aNuvvaehi ya, bAlatavo'kAmanijjarAe yA devAuyaM nibaMdhai, sammaddiTTI ya jo jIvo // 36 / / [baMdhazataka0 23] mahAvrato vaDe, aNuvrato vaDe, bAlatapa ane akAmanirjarA vaDe jIva devanuM AyuSya bAMdhe che, vaLI je samyagudRSTi jIva che te paNa devAyuSyane bAMdhe che. (36) tathA. payaIe taNukasAo, dANarao siil-sNjmvihuunno| majjhimaguNehiM jutto, maNuyAuM baMdhae jIvo // 37 // viMdharAtavadeg 24] * svabhAve alpakaSAyI, dAnanI rucivALo ane zIla temaja saMyama rahita madhyamaguNo (vinaya, dayAdi) sahita je jIva te manuSyAyune bAMdhe che. (37) 1A hakikata sUkSma dRSTithI vicAravI ke A vAta kaI apekSAe kahevAmAM Avela che. 175 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 supAtradAnasya kriyAphalam 125 sUtram deva ane manuSyA, zubha che. zrI bhagavatIjImAM dAnane uddezIne kahyuM che ke--samaMvAsayasa vi aMte tadArUvuM samaNaM vA 2 phAsuesaNijjeNaM asaNa 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai? goyamA! egaMtaso nijjarA kajjai, No se keI pAve ne jhUDuM ra''[mAvatI 8/6/1]-he bhagavan! tathArUpa zramaNa-mAhaNane prAsuka ane eSaNIya AhAra, pANI, khAdima ane svAdima vaDe pratilAbhanAra zramaNopAsaka vaDe zuM karAya che? gautama! ekAMtathI nirjarA karAya che. te vaDe kaMIpaNa pApakarma karAtuM nathI. je nirjarAnuM kAraNa, te zubha dIrdhAyuSyanA kAraNapaNAe mahAvratanI mAphaka viruddha nathI. hamaNA AyuSyanA dIrghapaNAnAM kAraNo kahyAM, te dIrdhAyuSya zubha ane azubha be prakAranuM che. te bannemAM prathama azubha AyuSyanI dIrghatAnAM kAraNo kahe che 'tihI'tyA0i pUrvanI mAphaka jANavuM, vizeSa kahe che ke-azubha dIrdhAyuSyapaNA mATe-nArakAyuSya mATe e kahela che. te A pramANe-narakA, pApaprakRtirUpa hovAthI azubha che ane dIrgha-nArakanuM AyuSya jaghanyathI paNa daza hajAra varSanI sthiti pramANa che, utkRSTathI to tetrIza sAgaropamarUpa hovAthI azubha dIrgha che. tevA prakAranuM je Ayu-jIvita je karmathI baMdhAya te azubha dIrdhAyu, teno je bhAva azubha dIrdhAyuSyatA, te azubha dIrdhAyuSyapaNA mATe athavA tenA vaDe. prANIone prANathI rahita karanAra hoya che, jUThuM bolanAra hoya che, tathA sAdhunI hIlanA vagere karIne azanAdi vaDe pratilAbhanAra thAya che, A zabdArtha che. hIlanA eTale jAti vagerethI UghADA pADavuM, manathI niMdavuM te niMdA, manuSyonI AgaLa niMdA karavI te khiMsanA, temanI samakSa niMdA kare te gaheNA, UbhA na thavuM, namaskAra na karavo vagere te apamAna, A badhAmAMthI koIpaNa eka prakAra vaDe (koIka pratine viSe 'anyatA' evo pATha dekhAto nathI.) svarUpathI asuMdara-kharAba anna vagere, A kAraNathI aprIti karAvanAra vaDe. bhaktivALAne to asuMdara paNa suMdara ja che; kAraNa ke AryA caMdanAnI mAphaka manojJa-sAruM phala hoya che. AryA caMdanabALAe sUpaDAnA khUNAmAM rAkhela aDadanA bAkaLA bhagavAn zrI mahAvIra mATe pAMca divasa nyUna cha mAsika tapanA pAraNAmAM ApyA tyAre ja teNInI loDhAnI beDIo suvarNamaya jhAMjhararUpa banI gaI, mAthAnA kezo pUrvanI mAphaka thayA, pAMca varNavALA vividha ratnonI vRSTi vaDe ghara bharAyuM, iMdra sahita deva, dAnava, manuSya ane tenA nAyako vaDe stuti karAI. tyArabAda prApta karela che cAritra jeNIe evI te Aya caMdanA mukti mahelanA uparanA bhAgane prApta thaI arthAt mokSa gaI. ahiM trIjA sUtramAM azanAdi AhAra, prAsuka ane aprAsukAdipaNAe vizeSaNa sahita nathI, kAraNa ke hIlanAdi karanArane prAsukAdi vizeSaNanA la pratye akAraNapaNuM hoya che. matsara-ISyavaDe utpanna thayela hIlanA vagere vizeSaNone ja mukhyapaNAe azubha dIghayuSyarUpa phalanuM kAraNa paNuM hovAthI prANAtipAta ane mRSAvAdane viSe dAna vizeSaNa pakSarUpa vyAkhyAna paNa yogya ja che, kAraNa ke avajJA-tiraskAra vaDe devAmAM paNa prANAtipAta vagerenuM jovApaNuM hoya che. prANAtipAta vagerethI narakanuM AyuSya baMdhAya che, je mATe kahyuM che kemicchaaditttthii mahAraMbhapariggaho tivvalohanissIlo / narayAuyaM nibaMdhai, pAvamatI roddapariNAmo // 38 // viMdhazatava ra0 ]i mithyAdRSTi, mahAraMbhI, mahAparigrahI, tIvra lobhI, durAcArI, pApanI mativALo ane raudrapariNAmI jIva narakanA AyuSyane bAMdhe che. (38) kahela viSayathI have bIjuM zubhadIghayuSya) kahe che- tihiM vAparI' tyAdri pUrvanI mAphaka che. vizeSa kahe che kevaMtitva-stuti karIne, nacivA-namaskAra karIne, vastra vagerethI satkAra karIne, bahuvidha upacAra vaDe sanmAna karIne, kalyANa-samRddhinA hetubhUta hovAthI sAdhu paNa kalyANasvarUpa, maMgala-vijJakSayanA yogathI maMgalarUpa, devatAnI mAphaka devasvarUpa, caityanI jema-jina vagerenI mAphaka caityasvarUpa evA zramaNa pratye sevA karIne. ahiM paNa prAsuka ane aprAsukapaNAe vizeSaNa rahita dAna che, kAraNa ke A sUtranuM pUrva (trIjA) sUtrathI viparyayapaNuM che ane pUrvasUtranuM avizeSaNapaNAe pravartavApaNuM che. prAsuka ane aprAsuka dAnane viSe phala pratye vizeSa nathI ema samajavuM nahi, kAraNa ke pUrva (1-2) sUtrane viSe prAsuka 176 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 gupti svarUpam 126 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 aprAsukarUpa dAnanA vizeSa phalanuM pratipAdana kareluM che te kAraNathI ahiM prastuta sUtramAM) prAsuka-eSaNIyanuM ane aprAsukaaSaNIyanuM kalpa (svarga)nI prAptine viSe A (zubha dIrdhAyuSyarUpa) vizeSa phaLa jANavuM. athavA bhAvanA utkRSTa vizeSathI anekaNIyanuM paNa A phaLa viruddha nathI. cittanI pariNatinuM aciMtyapaNuM hovAthI te cittanI pariNati, bAhya pravRttinI anukUlatAe ja bharata (cakravartI) vagerenI mAphaka phalone sAdhatI nathI. ahiM paheluM alpAyusUtra, bIjuM tethI vipakSa (dIrdhAyu) sUtra, trIjuM azubhadIrdhAyu sUtra ane cothuM tethI vipakSa (zubhadIghayu) sUtra che, mATe punarukti doSa nathI. I/12pA A prANIonuM atipAtana na karavuM vagere guptinA sadbhAvamAM hoya che te kAraNathI have guptio jaNAve che- tato guttIto pannattAo, taMjahA-maNaguttI, vatiguttI, kAyaguttI, saMjayamaNussANaM tato guttIo pannattAo, tainA-mApurI, vatittI, vAya" ! tao aguttIo pannattAo taMjahA-maNaaguttI, vaiaguttI, kaayaguttii| evaM neraitANaM jAva thaNiyakumArANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM asaMjatamaNussANaM vANamaMtarANaM joisiyANaM vemaanniyaannN| tAro laMDa pannA, nahIM-, vaya, vAya, nephayA to ThaMDA pattA, taMgadA-maviMde, varUdaMDe, kAyadaMDe, vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / / sU0 126 / / (mULa) traNa gutio kahelI che, te A pramANe--managumi, vacanagupti ane kAyamumi. saMyata manuSyo (sAdhuo)ne traNa gunio kahelI che, te A pramANe--managumi, vacanagupti ane kAyami. traNa aguktio kahelI che, te A pramANe-manaagupti, vacanaagupti ane kAyaagupti. ema traNa guNio nArakone yAvat svanitakumArone, paMcedriyatiryaMcayonikone, asaMyatamanuSyone, vyaMtarone, jyotiSThone ane vaimAnikone hoya. traNa daMDa kahelo che, te A pramANe--manadaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa. narayikone traNa daMDa kahelA che, te A pramANe--manadaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa. vikalaiMdriya (ekeMdriyathI caturiMdriya) varjIne yAvatuM vaimAnikone traNa daMDa hoya. /1 26// (TI.) 'to' tyAdi sugama che, vizeSa kahe che-gopavavuM te gumi. (kuzala mana vagerenA pravartanarUpa ane akuzala mana vagerenA nivartanarUpa che.) kahyuM che kemnnguttimaaiyaao, guttIo tinni samayakeUhiM / pariyAreyararUvA, NiddivAo jao bhaNiyaM / / 39 / / [nizItha bhA0 37, bRhatkalpa 4451, upadeza pada 604] managuti Adi traNa gutio, siddhAMtanA jANanArA vaDe pravartanarUpa ane nivartanarUpa kahevAyelI che. (39) je saMbaMdhathI je kaheluM che te mATe kahe che - samio NiyamA gutto, gutto samiyattaNaMmi bhaiyavvo / kusalavaimuIrato, jaM vaigutto vi samio vi // 40 // [ pa pa 6]. samitivALo niyamathI (cokkasa) guti sahita hoya che, gumivALo samitivALo hoya ke na paNa hoya arthAt bhajanA jANavI; kemake kuzala vacanane bolato thako vacanaguptivALo ane bhASAsamitivALo paNa hoya che. (40) je vakhate sarvathA mauna hoya che te samaye bhASAsamiti na hoya. evI rIte je kAya ane vacananuM sadhana karIne zubha mana vaDe dharmadhyAnane viSe ekAgratAvALA thAya te guNa-gupti sahita 1. jema pravRttimAM bhadrika (saraLa)nI apekSAe sUtra che, tema AyuSyamAM manuSyanI apekSAe te sUtra hoya, cothuM sUtra to pariNata (kuzaLa)nI apekSAe che, tethI satkAra karIne vagere vizeSaNo che, vaLI devAyuSkAdinI apekSArUpa sUtra che. 2. 'mAyA' A zabdamAM 'makAra' alAkSaNika niyamathI siddha thayela nathI. 177 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 gardA varNanam 127 sUtram hoya paraMtu samitiyukta na hoya. A guNio, covIza daMDakamAM vicAratA thakA manuSyone ja ane temAM paNa saMyatone ja hoya, paraMtu nAraka vagerene na hoya. A kAraNathI kahe che--'saMnayamasA ' mitkA0i sugama che. guktio kahI, have guptithI viparIta aguptio kahe che-'to' tyA0i sugama che. vizeSa e ke covIza daMDakamAM agumiono atideza' kahetA thakA kahe che-parva' nityAdi , 'va' niti sAmAnya sUtranI jema nAraka vagerene traNa azuddhio kahevI; bAkInuM sugama che. ATaluM vizeSa che ke-ahiM ekeMdriya ane vikalaiMdriyo na kahyA, kAraNa ke-ekeMdriyAdine yathAyogya vANI ane manano abhAva hoya che arthAt ekeMdriyane banneno ane vikaleMdriyane kevala manano abhAva hoya che. tathA saMyamanuSyo paNa na kahyA, kAraNa ke teone guptinuM pratipAdana karela che. agutio, potAne ane bIjAone daMDarUpa thAya che, A kAraNathI daMDanuM nirUpaNa karatA thakA kahe che ke-'to daMDe tyAdi sugama che. vizeSa kahe che-mana vaDe potAne athavA bIjAone daMDavuM te manodaMDa. athavA jenA vaDe daMDAya che te daMDa, mana e ja daMDa te manodaMDa. evI rIte vacanadaMDa temaja kAyadaMDa paNa jANavA. vizeSa vicAraNAmAM covIza daMDakane viSe nephayA to daMDe' tya iyAvatu vaimAnika paryatonuM sUtra kahevuM. vizeSa e ke--'vilAniMviyavanaMti. eka, be, traNa ane cAra iMdriyavALAone choDIne kahevuM e bhAvArtha che. teone traNa daMDa saMbhavatA nathI kAraNa ke vacana ane manano abhAva hoya che. ./126l. daMDa gaha karavA yogya hoya che, tethI have be sUtra vaDe gaha kahe chetivihaa garahA pannattA, taMjahA-maNasA vege garahati, vayasA vege garahati, kAyasA vege garahati, pAvANaM kammANaM akaraNayAe / athavA garahA tivihA pannattA, taMjahA-dIhaM pege addhaM garahati, rahassaM pege addhaMgarahati, kAyaM pege paDisAharati pAvANaM kammANaM akrnnyaae| tivihe paccakkhANe pannatte, taMjahA-maNasA vege paccakkhAti, vayasA vege paccakkhAti, kAyasA vege paccakkhAti, evaM jahA garahA tahA paccakkhANe vi do AlAvagA bhANiyavvA // sU0 127 / / (mU0) traNa prakAre goM-jugupsA kahelI che, te A pramANe--koIeka mana vaDe gartA kare che, koIeka vacana vaDe gaI kare che ane koIeka kAyA vaDe gaha kare che. kevI rIte? te kahe che-pApakarmo na karavA vaDe arthAt pApakarmanI apravRtti vaDe. athavA garlA traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--koIeka dIrghakAla payata paNa gaI kare, koIeka thoDA kAla sudhI paNa gaha kare, koIeka kAyAne roke. kevI rIte? pApakarmo na karavA vaDe. traNa prakAre paccakhANa kahela che, te A pramANe--koIeka mana vaDe paNa paccakhkhANa kare che, koIeka vacana vaDe paNa paccakhkhANa kare che ane koIeka kAyA vaDe paNa paccakakhANa kare che. jema gaha kahI tema paccakhANane viSe paNa be AlAvA kahevA-samajavA. //127ll (TI) tivihe tyAdi be sUtra kahela arthavALA che, vizeSa varNana karatAM kahe che ke-potAnA AtmA saMbaMdhI athavA pArakAnA AtmA saMbaMdhI daMDa pratye garta-jugupsA kare te gaha. 'sAvi ti sakArano Agama hovAthI kAyA vaDe paNa eka jIva, (gaha kare che) kevI rIte? te kahe che-pApakarmanA hetubhUta na karavApaNAe arthAt hiMsA vagere na karavAthI evo artha samajavo. kAya vaDe gaha, pApakarmanI apravRtti vaDe ja thAya che. kahyuM che ke pApajugupsA tu tathA samyak parizuddhacetasA sttm| pApodvego'karaNaM tadacintA cetyunukramataH / / 41 / / [SoDazaka0 4/5 iti] pApanI jugupsA-niMdA to yathArtha vizuddha citta vaDe, niraMtara pApano kheda karavo, pApa karavuM nahiM ane pApanI vicAraNA 1. pUrvasUtrathI uttarasUtramAM je lAvavuM te atideza kahevAya. 178 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 vRkSa - puruSanirUpaNam 128 sUtram karavI nahiM. (41) A anukrama bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanI apekSAe kahela che. (1) athavA pApakarmone na ka2vA mATe traNa prakAre paNa garhA kare che, athavA caturthI vibhaktinA arthamAM chaThThI vibhaktithI pApakarmonI jugupsA kare che, zA mATe? pApa na karavA mATe-huM A pApo na karuM, 'vIdaMDane addha'ti. lAMbA kALa sudhI, tathA eka (vyakti), kAyA pratye aTakAve-roke che, kaI rItie? pApakarmonA hetubhUta kAryo na karavA vaDe athavA na karavA mATe pAponI garhA kare che, pApo ja na karavA mATe pApothI kAyAne aTakAve che. atItakAla viSayaka daMDane viSe gaha hoya che te kahI, have bhaviSyakALa viSayaka paccakkhANa che te be sUtra vaDe kahe che--'tivide' tyAdi. sugama che, vizeSa kahe che--'hi' tti. gaIne viSe be AlApaka A pramANe--'maLaE' tyAdri 'AyasA veze pannavasvArU pAvAnuM mmAnaM arLayA' A aMtaparyaMta eka AlApaka 'ahavA pannavavAne tivihe pannatte, taMjahA -- dIpege addhaM paccakkhAi rahassaM pege addhaM paccakkhAi kAyaM pege paDisAharai pAvANaM kammANaM arayANa' kRti [athavA paccakkhANa traNa prakAre kahelA che, te A pramANe--eka dIrghakAlanA paNa paccakkhANa ka2e che, eka thoDA kAlanA paNa paccakkhANa kare che, eka kAyA pratye aTakAve che. kevI rIte? pApakarmone na karavA vaDe] A bIjo AlAvo samajavo, temAM kAyAne paNa koIeka pApakarma na karavA mATe pratisaMhare che athavA pApakarmathI kAyAne pratisaMhare che. 127 / / zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 te pApakarmone ja na karavA mATe pApakarmanA pratyAkhyAna karanAra [puruSo] paropakArIo hoya che te batAvavA mATe dRSTAMtabhUta vRkSonuM ane te dAtika puruSonI prarUpaNA karavA mATe kahe che-- tato rumbrA pasattA, taMnahA-pattojate, puovate, stotrate 2, vAmeva to pusingAtA padmattA, tanahApttovaarukkhsaamaanne pupphovArukkhasAmANe phalovArukkhasAmANe 2 / tato purasannAyA pannattA, taMnahA-nAmapuNe, vApurane, (purine rU| to purisAyA pannattA, taMnahAnaannpurise, daMsaNapurise, carittapurise 4 / tao purisajjAyA pannattA, taMjahA - vedapurise, ciMdhapurise, abhilAvapurise |tivihA purita nAyA' padmattA, taMnahA-3ttamapuritA, mandhimapuritA, nahannapusiA 6 / uttamapurisA tivihA pannattA, taMjahA - dhammapurisA, bhogapurisA, kammapurisA / dhammapurisA arahaMtA, bhogapurisA cakkavaTTI, kammapurisA vAsudevA 7 / majjhimapurisA tivihA pannattA, taMjahA - uggA, bhogA, rAyannA 8 / jahannapurisA tivihA pannattA, taMnahA-vAsA, bhayA, bhAtiqha 1 || sU0 28 / / (mU0) traNa vRkSo kahelA che, te A pramANe--patra sahita vRkSa, puSpa sahita vRkSa ane phala sahita vRkSa (1), e pramANe traNa prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--patra sahita vRkSa sarakhA upakArI-sUtranA denArA hovAthI, puSpa sahita vRkSa jevA upakArI-arthanA denArA hovAthI, phala sahita vRkSa samAna upakAra karanAra-sUtra temaja artha baMnenA dAtA hovAthI (2), puruSanA traNa prakAra kahelA che, te A pramANe--puruSa evuM koI je nAma te nAmapuruSa, puruSanI pratimA vagere te sthApanApuruSa ane je puruSapaNe bhaviSyamAM utpanna thaze te dravyapuruSa (3), traNa prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--je jJAnavALA-jJAnapuruSa, je darzana (samakita)vALA te darzanapuruSa ane cAritravALA te cAritrapuruSa (4), puruSanA traNa prakAra kahelA che, te A pramANe--je puruSavedanA udayavALA te vedapuruSa, puruSanA cihnavALA te cihnapuruSa ane puruSaliMga vaDe je zabdo ghaTapaTa vagere bolAya che te abhilApapuruSa (5), traNa prakAre puruSo kahelA che, te A pramANe--uttama puruSo, madhyama puruSo ane jaghanya puruSo (6), uttama puruSo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe--dharmapuruSo, bhogapuruSo ane karmapuruSo. arihaMto te dharmapuruSo, cakravartIo bhogapuruSo 1. pratyaMtaramAM 'nAyA' zabda nathI. 179 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 vRkSa-puruSanirUpaNam 128 sUtram ane vAsudevo karmapuruSo (7), madhyama puruSo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe-ugrakulamAM utpanna thayelA, bhogakulamAM utpanna thayelA ane rAjanyakulamAM utpanna thayelA (8), jaghanya puruSo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe-dAsanA kulamAM utpanna thayelA, je mUlya (pagAravetana) laIne kAma karanArA te bhUtako ane cotha vagere bhAga lenArA bhAgiyA (9). /128 (TIva) 'tato ha9'tyA0i be sUtra che, patro (pAMdaDA)ne je prApta thAya che te patropaga-pAMdaDAvALuM vRkSa. evI rIte bIjA be vRkSo (puSpavALA ane phaLavALA) jANavA. 'vamete'ti A zabda, dRSTAMta saMbaMdhI upanaya-siddhAMta meLavavA mATe che ane tenA upanayathI puruSanA prakAro jaNAve che. jema patra vagerethI yuktapaNAe artha--icchAvALAne viSe upakAra mAtra viziSTa ane viziSTatara upakArane karavAvALA vRkSo-patrayukta vRkSa chAyA mAtra Ape che, puSpayukta sugaMdha paNa Ape che ane layukta vRkSa phaLane paNa Ape che tema lokottara puruSo sUtra, artha ane sUtrArtha baMnenA dAnAdi vaDe anukrame vizeSa vizeSa upakAranA karanArA hovAthI vRkSo samAna mAnavA. evI rIte laukika puruSo paNa mAnavA. ahiM parovA' rUtyAdi sUtranA kathanamAM pattovA' ityAdika prAkRtabhASAnI zailIthI kaheluM che. "samAne' A zabdane viSe 'sImA' e zabda che (1-2), have puruSanA prastAvathI puruSone sAta sUtra vaDe nirUpaNa karatA thakA kahe che-'to' rUtyA0i sugama che, vizeSa kahe che--nAma eja puruSa te nAmapuruSa, puruSanI je pratimA vagere te sthApanApuruSa, puruSapaNAe bhaviSyamAM utpanna thaze athavA bhUtakALamAM je utpanna thayela te dravyapuruSa. ahiM vizeSa saMbaMdha idra 'sUtrathI joI levo. bhASyakAra jaNAve che ke Agamao'Nuvautto, iyaro davvapuriso tihA taio / egabhaviyAi tiviho, mUluttaranimmio vA vi // 42 // [viroSAvazya 2011] AgamathI puruSa padanA arthano jANanAra, paNa temAM upayoga rahita je vaktA te dravyapuruSa, noAgamathI dravyapuruSa traNa prakAre che. 1 jJapuruSa, 2 bhavyapuruSa ane 3 tathyatirikta. tavyatiriktanA traNa prakAra che, 1 ekabhavika, ra baddhAyuSka ane abhimukha nAma-gotravALo. athavA tadgatirikta be prakAre che, te A pramANe-1mUlaguNanirmita, ane 2 uttaraguNanirmita. mUlaguNanirmita-puruSane yogya je pudgala dravyo (je pugalothI puruSazarIra racAyuM hoya te) ane uttaraguNanirmitaAkAravALA pudgalo-puruSacihna, dADhI ane mUcha vagere 3, vaLI bhAvapuruSo-jJAnapuruSa vagere, jJAna lakSaNarUpa bhAva che pradhAna jene viSe te jJAnapuruSa, evI rIte samakita temaja cAritranI pradhAnatAvALA te darzana puruSa ane cAritrapuruSa jANavA 4, puruSavedanA anubhavanI pradhAnatA che jene viSe te vedapuruSa. te strI, puruSa ane napuMsaka saMbaMdhI traNe liMga (AkAra)mAM paNa hoya che. tathA puruSacihna, dADhI, mUcha vagerethI oLakhAto je puruSa te cihnapuruSa. jema napuMsaka chatAM dADhI, mUcha cihnavALo cihnapurUSa athavA puruSavedarUpa cihnapuruSa, je cihna vaDe A puruSa che ema jaNAya che. A vyutpatti karIne athavA puruSa veSadhArI strI vagere cihnapuruSa che. jenA vaDe bolAya che te abhilApa-zabda, te ja puruSa puliMgANAe kathana karavAthI; jema ghaTa athavA kUTa, kahyuM che ke abhilAvo pulliMgAbhihANamettaM ghaDo vva ciMdhe u / purisAkiI napuMso, veo vA purisaveso vA // 43 / / veyapuriso tiliMgo vi, puriso vedANubhUikAlammi / [vizeSAvazyaka0 2092-93] 1. trIjA ThANAnI zarUAtamAM dravyaMdranA varNanamAM jema drayeMdranA zarIrAdi bhedanuM svarUpa kaheluM che tenA anusAre ahiM puruSa zabdanA zazarIrapuruSa vagere bhedo jANavA. 2. puruSanA AkAravALA pudgalone joI A puruSa che ema nirNaya thAya che, mATe dravyapuruSa bhAvapuruSanuM kAraNa che. '#Ara yA te vyaM rUti vAtA 3. veda, mohanIyakarmanA udayathI ane liMga (AkAra) nAmakarmanA udayathI hoya che. * 180 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 tiryaMca- strI-manuSya-tiryaMca-yonika varNanam 129 - 131 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 abhilApa puruSa-pulliMgAbhidhAna (kathana) mAtra, jema ghaTa e zabda pulliMge che. cihnapuruSane viSe to puruSAkRtivALo napuMsaka, puruSavedavALo, athavA puruSa veSadhArI kahevAya che. traNa liMgamAM vartanAra (jIva chatAM) paNa puruSavedanA anubhavakAlamAM vehapuruSa hevAya che. (43) 'dhammapurisa 'tti0 - kSAyijyAritra vagere dharmane utpanna karavAmAM tatpara ke puruSo te dharmapuruSo. hyuM che - dhammapuriso tayajjaNavAvAraparo jaha susAhU // 44 // [vizeSAvazyaka0 2093] dharmane utpanna ka2vAnA vyApAramAM je tatpara hoya te dharmapuruSa. (44) chA.ta. sAdhu. bhanojJa zabdAhi viSayo te loga, tene viSe ne tatpara te logapuruSo. hyuM che- 'bhogapuriso samajjiyavisayasuho cakkavaTTivva' sArI rIte bhejavela che viSayasuja bheo te yavartInI bhAI logapuruSa bhaeAvo. bhmahAgaMbhAdi vaDe prApta karelA narakAyuSya vagere. ugra-bhagavAna zrI RSabhadevanA rAjyakAlamAM je ArakSako-koTavALo hatA te ugrapuruSo. bhoga-bhagavAnanA rAjyakAlamAM je guruo (mAnanIyapade) hatA te bhogapuruSo. rAjanya-te rAjyakAlamAM je mitra hatA te rAjanyapuruSo. kahyuM che ke-- uggA bhogA rAyanna, khattiyA saMgaho bhave cauhA / Arakkhi guru vayaMsA, sesA je khattiyA te u / / 45 / / [A0ni0 202 ti] je ugra daMDanA karanArA ArakSako bhagavAna zrI AdinAthe sthApelA te ugro, gurusthAne sthApelA te bhogo, mitrasthAne sthApelA te rAjanyo, e traNethI judA je kSatriyo prajArUpa hatA te kSatriyo--evI rIte cAra prakAre saMgraha thAya che. (45) tenA vaMzajo paNa ugrakuLavALA, bhogakuLavALA ityAdi prakAre kahevAya che. e traNenuM madhyamapaNuM, anutkRSTapaNAthI ane anudhnype||thii che. hAso-hAsIputra vagere, bhRto bhUlya sahane kAma aranArA, jane 'bhAillagatti' - bhAga vidyamAna che jeono te bhAgIdAra arthAt cokhkho cotho bhAga (pAMti) vage2e lenAra jANavA. II128 manuSya puruSonuM trividhapazuM hyuM, have sAmAnyathI 4sayara, sthalayara jane peyara vizeSa tiryayonuM 'tivihA macche' tyAdi0 bAra sUtro vaDe trividhapaNuM kahe che-- tivihA macchA pannattA, taMjahA - aMDayA, poayA, saMmucchimA 1, aMDagA macchA tivihA pannattA, taMjahA - itthI, purisA, NapuMsagA 2 / potayA macchA tivihA pannattA, taMjahA - itthI, purisA, NapuMsagA 3 / tivihA pakkhI pannattA, taMjahA- aMDayA, poayA, saMmucchimA 1 / aMDayA pakkhI tivihA pannattA, taMjahA - itthI, purisA, NapuMsagA 2 / potajA pakkhI tivihA pannattA, taMjahA - itthI, purisA, NapuMsagA / evameteNaM abhilAveNaM uraparisappA vi / 9, bhANiyavvA, bhujaparisappA vi /11 bhANiyavvA 9 evaM ceva / / sU0 129 / / tivihAo itthIo pannattAo, taMjahA - tirikkhajoNitthIo, maNussitthIo, devitthI o 1 / tirikkhajoNItthIo tivihAo pannattAo, taMjahA - jalacarIo, thalacarIo, khahacarIo 2 / maNussitthIo tivihAo pannattAo, taMjahA - kammabhUmi Ao, akammabhUmiyAo, aMtaradIvigAo 3 / (1) tivihA purisA pannattA, taMjahA - tirikkhajoNIyapurisA, maNussapurisA, devapurisA 1 / tirikkhajoNiyapurisA tivihA pannattA, taMjahA--jalacarA, thalacarA, khecarA 2 / maNussapurisA tivihA pannattA, taMjahA - kammabhUmigA, akamma bhUmigA, aMtaradIvagA 1/2 (2) / tivihA napuMsagA pannattA, taMjahA - NeratiyanapuMsagA, tirikkhajoNiyanapuMsagA, maNussanapuMsagA 1 / tirikkhajoNiyanapuMsagAtivihA pannattA, taMjahA - jalayarA, thalayarA, khahayarA 2 / maNussanapuMsagA tivihA pannattA, 181 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 tiryaMca-strI-manuSya-tiryaMca-yonika varNanam 129-131 sUtrANi taMjahA-kammabhUmigA, akammabhUmigA, aMtaradIvagA / / / sU0 130 // tivihA tirikkhajoNiyA pannattA, taMjahA-itthI, purisA, napuMsagA / / sU0 131 / / (mULa) traNa prakAre malyo kahelA che, te A pramANe-1 je iDAthI utpanna thayela te aMDajo, jarAyarahita je pota, tethI utpanna thayelA te potajo ane saMmUrthyimo (1), aMDajamasyo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe-strIo, puruSo ane napuMsako (2), potaja matsya traNa prakAre kahelA che, te A pramANe--strIo, puruSo ane napuMsako (3), traNa prakAre pakSIo kahelA che, te A pramANe--aMDajo, potajo ane saMmUcchimAM (1), aMDaja pakSIo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe--strIo, puruSo ane napuMsako (2), potaja pakSIo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe--strIo, puruSo ane napuMsako /-, evI rIte A abhilApa (traNa sUtra) vaDe uraparisarpo paNa kahevA , bhujaparisarpo paNa evI rIte kahevA , (9). ll129o. evI ja rIte traNa prakAre strIo kahelI che, te A pramANe-tiryaMcayonika strIo, manuSyanI strIo (manuSyaNIo) ane devIo (1), tiryaMcayonika strIo traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--jalacarIo, thalacarIo ane khecarIo (2), manuSyaNIo traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--karmabhUmimAM utpanna thayela strIo, akarmabhUmimAM utpanna thayela strIo ane aMtaradvIpamAM utpanna thayelI strIo (1), traNa prakAre puruSo kahelA che, te A pramANe- tiryaMcayonika puruSo, manuSyapuruSo ane devapuruSo (1), tiryaMcayonika puruSo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe-jalacaro, sthalacaro ane khecaro (2), manuSya puruSo traNa prakAre kahelA che, te A pramANe-karmabhUmimAM utpanna thayelA, akarmabhUmimAM utpanna thayelA ane aMtaradvIpamAM utpanna thayelA, traNa prakAre napuMsako kahelA che, te A pramANe-narayikanapuMsako, tiryaMcayonika-napuMsako ane manuSyanapuMsako (1), tiryaMcayoninapuMsako traNa prakAre kahela che, te A pramANe--jalacaro, sthalacaro ane khecaro (2), manuSyanapuMsako traNa prakAre kahelA che, te A pramANe-karmabhUmimAM utpanna thayelA, akarmabhUmimAM utpanna thayelA ane aMtaradvIpamAM utpanna thayelA. /13oll traNa prakAre tiryaMcayoniko kahelA che, te A strIo, puruSo ane napuMsako. /131 (TI) A sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke-iDAthI utpanna thayelA te aMDajo, potaM-je jarAyavarjita hovAthI vastranI mAphaka utpanna thayelA te potajo, athavA pota eTale vahANanI mAphaka utpanna thayelA te potajo, ane je garbharahita utpanna thayelA te saMmUcchimAM jANavA. saMmUThThimonA strI vagere bheda nathI, kAraNa ke teone napuMsakapaNuM hoya che, mATe sUtramAM te bhedo batAvela nathI. aMDaja pakSIo haMsa vagere, potaja pakSIo vaghulI (vanavAgaLa) vagere, saMmUrchAima pakSIo khaMjanaka vagere jANavA. udbhijjatva hovA chatAM paNa teone saMmUrchAimapaNAno vyapadeza hoya che ja, kAraNa ke udbhija vagereno samUrchAimapaNe utpanna thavArUpa vizeSa hoya che. 'ga'fmati eTale ke pakSInI mAphaka. A pratyakSa abhizAparUpa 'tividA 32parisane tyAdri traNa sUtra vaDe, 3rasA-je chAtI vaDe cAle che te uraparisarpo (sarpa vagere paNa) kahevA, tathA be bAhu (bhujA) vaDe je cAle che te bhujaparisarpo (nolIA vagere) paNa kahevA. 'parva veva'tti evI rIte jema pakSIo kahyA temaja kahevA, evo artha che. ahiM paNa traNa sUtro kahevA, e tAtparya che. ll129ll tiryacavizeSonuM trividhapaNuM kahevAyuM, have strI, puruSa ane napuMsakonuM trividhapaNuM kahe che, 'tivihetyA0i nava sUtro sugama che, vizeSa kahe che ke--'rava'ti (prAkRtapaNAe A zabda che) rava-AkAza che, khetI vagere karmapradhAna je bhUmi te karmabhUmi, bharatakSetra vagere paMdara prakAre che, te bhUmimAM je utpanna thayelA te karmabhUmijo, evI rIte akarmabhUmijo paNa jANavA. vizeSa e ke-akarmabhUmi eTale bhogabhUmi evo artha samajavo. te devakura, uttarakuru vagere trIza prakAre che. antare-samudranA 182 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 lezyA varNanam 132 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 madhyamAM je dvIpo che te aMtaradvIpo, ane te dvIpomAM je utpanna thayelA te AMtaradvIpa athavA AMtaradvIpiko jANavA. 13l. vizeSathI trividhapaNuM kahIne sAmAnyathI tiryaMconuM trividhapaNuM kahe che-'tivi' tyAdi sugama che. I131 strI vagerenI pariNati jIvone vezyAnA kAraNathI thAya che, vezyAo strI vagerenI pariNatinuM baMdhana karanAra karmanuM kAraNapaNuM hovAthI nAraka vagere padone viSe lezyAonuM traNa sthAnakanA avatAra vaDe nirUpaNa karatAM kahe che keneriyaannN tao lesAo pannattAo,taMjahA-kaNhalesA, nIlalesA,kAulesA 1 / asurakumArANaM tao lesAo saMkiliTThAo pannattAo, taMjahA-kaNhalesA, nIlalesA, kAulesA 2 / evaM jAva thaNiyakumArANaM 11, evaM puDhavikAiyANaM 12, Au-vaNassatikAiyANa vi 13-14 / teukAiyANaM 15, vAukAiyANaM 16, beMdiyANaM 17, teiMdiyANaM 18, cauridiANa vi 19, tao lessA jahA neraiyANaM (1) / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM tao lesAo saMkiliTThAo pannattAo, taMjahA-kaNhalesA, nIlalesA, kAulesA 20 / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM tao lesAo asaMkiliTThAo pannattAo, taMjahA-teulesA, pamhalesA,sukkalesA 21, evaM maNussANa vi 22 / vANamaMtarANaM jahA asurakumArANaM 23 / vemANiyANaM tao lessAo pannattAo, taMjahA-teulesA, pamhalesA, sukkalesA 24 / / sU0 132 / / (mULa) narayikone traNa vezyAo kahelI che, te A pramANe--kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA 1, asurakumArone traNa vezyAo saMkliSTa (mAThI) kahelI che, te A pramANe--kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA 2, evI rIte yAvat svanitakumArone traNa vezyAo saMkliSTa kahelI che 11, e ja pramANe pRthvIkAyikone 12, akAyikone 13 ane vanaspatikAyikone traNa saMkliSTa lekSAo kahelI che 14, teukAyikone 15, vAyukAyikone 16, boIdriyone 17, iMdriyone 18 ane cauridriyone 19 narayikonI mAphaka traNa lezyAo kahelI che (1), paMcedriyatiyonikone traNa lezyA saMkliSTa (azubha) kahelI che, te A pramANe-kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA 20, paMcedriyatiryaMcayonikone traNa vezyA asaMkliSTa (sArI) kahelI che, te A pramANe-tejovezyA, pAlezyA ane zuklatezyA 21, evI rIte manuSyone paNa traNa saMkliSTa ane traNa asaMkliSTa jANavI 22, vyaMtarone, asurakumAronI jema traNa (saMkliSTa) legyA jANavI 23, vaimAnikone traNa lezyA kahelI che, te A pramANe-tejalezyA, pAlezyA ane zuklatezyA./132 (TI) anerUyA'nityAvi daMDakasUtra sugama che, vizeSa kahe che ke-anerA tamo nessAmo' ttiA (kRSNAdi) traNa lezyAono ja sadbhAva hovAthI vizeSaNa rahita kahela che 1, asurakumArone cAra lezyAno sadbhAva hovAthI "saMkliSTa' e vizeSa kahela che. teone cothI tejolezyA hoya che, paraMtu te saMkliSTa pariNAmavALI nathI 2-11, pRthvI vagere (traNa)ne viSe asurakumAranA sUtramAM kahela arthano aMtideza karavApUrvaka kahe che--'vaM puThavI'tyAdri pRthvI, apu ane vanaspatine viSe devanA utpAdano saMbhava hovAthI cothI tejolezyA che. A kAraNathI vizeSaNa sahita vezyAnuM kathana atideza karAyela che 1214, tejasu, vAyu, dvidriya, trIdriya ane caturiMdriyane viSe to devanI utpatti na hovAne aMge tejolezyAno abhAva hovAthI vizeSaNa rahita kahela che. A ja kAraNathI kahe che-'to' rUtyAdi 15-19, paMceMdriyatiryo ane manuSyone cha vezyA paNa che. A kAraNathI saMkliSTa ane asaMkliSTa vizeSaNathI cAra sUtra kahela che. vizeSa e ke-atideza vaDe kahela manuSyasUtramAM jANavI. vyaMtaranA sUtramAM saMkliSTa vezyAo kahevI. A kAraNathI ja kaheluM che-vAsaMtare' tyA0i 20-23, vaimAnikasUtra vizeSaNa rahita ja che, kAraNa ke traNa asaMkliSTa (lezyA)no ja sadbhAva hovAthI niSedha karavAyogyanA abhAva vaDe vizeSaNano saMbaMdha nathI 24. ll132 . 183 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jyotiSkANAm calanasvabhAvam 133 sUtram AvI rIte jyotiSThone tejolezyAnA ja bhAva vaDe traNa sthAnakamAM avatarita karela nathI. hamaNA jema vaimAnikono lezyA dvAra vaDe avatAra kahyo tema jyotiSmono to lezyAdvAra vaDe asaMbhava hovAthI calanasvabhAva vaDe jyotiSka pratye kahe che ke-- tihiM ThANehiM tArArUve calijjA, taMjahA - vikuvvamANe vA, pariyAremANe vA, ThANAo vA ThANaM saMkamamANe tArArUve calejjA / tihiM ThANehiM deve vijjutAraM karejjA, taMjahA - vikuvvamANe vA, pariyAremANe vA, tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA iDDi juttiM jasaM balaM vIriyaM purisakkAraparakkamaM uvadaMsemANe deve vijjutAraM karejjA / tihiM ThANehiM deve thaNiyasaddaM karejjA, taMjahA - vikuvvamANe, evaM jahA vijjutAraM taheva thaNiyasaddaM pi // slR0 2325 (mULa) traNa sthAnaka (kAraNa) vaDe tAraka (tArA) mAtra calita thAya, te A pramANe--vikurvaNA karato thako athavA ricAraNA karato thako athavA eka sthAnathI bIjA sthAna pratye gamana karato thako tArArUpa deva calita thAya. traNa kAraNe deva vIjaLI kare, te A pramANe--vikurvaNA karato thako, paricAraNA karato thako, tathArUpa zramaNa mAhaNane Rddhi, kAMti, yaza, bala (zArIrika zakti), vIrya (Atmika zakti), puruSakAra ane parAkrama batAvato thako deva vidyutakAra (vIjaLI) kare che. traNa sthAnake deva, stanita (megha)no zabda (garjanA) kare, te A pramANe--vikurvaNA karato thako, evI rIte jema vIjaLI kare tema stanita zabda paNa kare. /1334/ (TI0) 'tArAve' tti. tAraka mAtra (phakta tArA) 'valengA'--potAnA sthAnane choDe, kyAre? vaikriyane karato thako athavA paricAraNA karato thako--maithuna mATe tIvra abhilASayukta banato thako, eka sthAnathI bIjA sthAna pratye jAto thako, A artha che. jema dhAtakIkhaMDAdinA meru pratye parihare-choDe, athavA camareMdranI mAphaka koIka mahardika deva vagere vaikriya vagere pratye vikrvaNA karate chate tene mArga-rasto ApavA mATe cAle--khasI jAya. kahyuM che ke...'tatva aaN ne te vAdhAraNa aMtare se nahanneAM rotri chAvaDhe khoyAsa, 3otemAM vArasa noyasahassArUM'[nambUdIpa pra0 7/rU0] ti--te 'bannemAM je vyAghAtavALuM aMtara, te jaghanyathI baseM chAsaTha yojana ane utkRSTathI bAra hajAra yojananuM che. te banne aMtaramAM vyAghAtika aMtara, maharSika devane mArga ?ApavAthI thAya che. tArakadevanI calanakriyAnA kAraNo kahyAM, have devanA ja vIjaLI ane meghagarjanAnI kriyAnAM kAraNo be sUtra vaDe kahe che--'tilhI' tyAdri. sugama che, vizeSa e ke--'viSNuyAra' ti. je vIjaLI karAya che te ja AraH-- kArya, athavA vIjaLInuM je karavuM te kAra-kriyA te vidyutkAra athavA vIjaLI samajavI. vaikriyanuM ka2vuM vagere ahaMkAravALAne ja hoya che. vaikriyAdi kriyAmAM pravartela ane ahaMkAranA ullAsavALAne calana, vIjaLI ane garjanA vagere paNa hoya che, mATe calana, vIjaLInuM karavuM vagerene vaikriyanuM karavuM kAraNapaNAe kaheluM che. RddhivimAna parivAra vagere, dhRti-zarI2 ane AbharaNa vagerenI kAMti, yaza-prakhyAti, bala-zarIranI zakti, vIrya-jIvanI zakti, puruSakAra-abhimAna vizeSa teja (uparokta sarve Rddhi vagere) pote saMpAdita karela te parAkrama, puruSakAra ane parAkrama A banneno samAhAramAM dvaMdva samAsa che--A pUrvokta sarve batAvato thako deva vidyutkAra kare che, tathA stanita zabda-meghanI garjanA kare che. 'va'mityAvi. vacana, 'pariyAremALe vA tanhA vaA'tyAvi. AlApakanA sUcana mATe che. II133|| 1. vyAghAta rahita ane vyAghAta sahita antara, nirmAghAtika antara jaghanyathI pAMcase dhanuSya ane utkRSTathI be gAunuM tArAnuM attara che. tArAnA calana vagere traNa sUtra utpAtanA sUcaka che. 2. saMgrahaNInI vRttimAM 12242 yojananuM utkRSTathI aMtara kaheluM te meruparvatanI apekSAe svAbhAvika aMtara che ane koIka vakhate to aMtara eka lAkha yojananuM paNa, camara vagerenA AgamananI jema, hoya. 184 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 aMdhakAra-udyotakAraNam 134 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 hamaNAM ja vidhutkAra ane svanita e be zabda 'utpAtarUpa kahevAyA, have utpAtarUpa ja lokAMdhakAra vagere tihiM aodI' tyAdri paMdara sUtro vaDe kahe che - tihiM ThANehiM logaMdhayAre siyA, taMjahA-arahaMtehiM vocchijjamANehi, arahaMtapannatte dhamme vocchijjamANe, puvvagate vocchijjamANe 1 / tihiM ThANehiM loggujjote siyA,taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtesu pavvayamANesu, arahaMtANaMNANuppAyamahimAsu 2|tihiN ThANehiM devaMdhakAre siyA, taMjahA-arahaMtehiM vocchijjamANehiM,arahaMtapannatte dhamme vocchijjamANe, puvvagate vocchijjamANe 3 / tihiM ThANehiM devujjote siyA, taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu 4, (1) / tihiM ThANehiM devasaMnivAe siyA, taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM nANuppAyamahimAsu 5, evaM devakuliyA [devukkalitA] 6, devakahakahae 7 / tihiM ThANehiM deviMdA mANusaM logaM havvamAgacchaMti, taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehi, arahaMtANaMNANuppAyamahimAsuthA evaM sAmANiyA 9, tAyattIsagA 10, logapAlA devA 11, aggamahisIo devIo 12, parisovavannagA devA 13, aNiyAhivaI devA 14, AyarakkhA devA 15, mANusaM logaM havvamAgacchaMti (2) / tihiM ThANehiM devA abbhuTThijjA, taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM jAva taM ceva 1, evamAsaNAiM calejjA 2, sIhaNAtaM karejjA 3, celukkhevaMkarejjA 4 / tihiM ThANehiM devANaMceiyarukkhA calejjA, taMjahA-arahaMtehiM taM ceva 5 / tihiM ThANehiM logaMtiyA devA mANusaM logaM havvamAgacchijjA, taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu 6 / / sU0 134 / / (mULa) traNa sthAne (kAraNe) lokane viSe aMdhakAra thAya, te A pramANe-arihaMto nirvANane prApta thaye chate, arihaMte kahela dharma viccheda thaye chate, pUrvagata (pUrva saMbaMdhI) zrata nAza pAme chate (1), traNa kAraNe lokamAM udyota thAya, te A pramANe-arihaMto utpanna thaye chata, arihaMtoe pravrajyA lIdhe chate, arihaMtonA kevalajJAnanI utpattinA mahotsavone viSe (2), traNa kAraNe devonA bhavanAdikane viSe aMdhakAra thAya, te A pramANe-arihaMto nivaNane prApta thayuM , arihaMte kahela dharma nAza pAmate chate, pUrvagatazruta nAza pAmate chate (3), traNa kAraNe devonA bhavanAdine viSe udyota, thAya, te A pramANe--arihaMto utpanna thaye chate, arihaMtoe pravrajyA lIdhe chate, arihaMtonA kevalajJAnanA mahotsavone viSe (4) [1] traNa kAraNe devono sanipAta (bhUmi para AvavuM) thAya, te A pramANe arihaMtono janma thaye chate, arihaMtoe dIkSA lIdhe chate ane arihaMtonA kevalajJAnanI utpattinA mahotsavane viSe (5), evI rIte devanA samudAyanuM maLavuM-ekaThA thavuM (6), devono AnaMdapUrvaka kalakala zabda (7), traNa kAraNe deveMdro manuSya saMbaMdhI loka pratye zIdhra Ave che, te A pramANe-arihaMto utpanna thaye chata, arihaMtoe dIkSA lIdhe chate ane arihaMtonA kevalajJAnanI utpattinA mahotsavane viSe (8), evI rIte sAmAnika devo (9), trAyannizako (10), lokapAladevo (11), agamahiSIo (12), traNa pariSadanA devo (13), anikAdhipati-lazkaranA adhipatio (14), AtmarakSaka devo (15), manuSyalokamAM zIdhra Ave che [2], traNa kAraNe devo siMhAsanathI UbhA thAya, te A pramANe-arihaMto utpanna thaye chate, yAvat pUrvanI mAphaka jANavuM (1), evI rIte Asano calAyamAna thAya (2), siMhanAda kare (3), vastranI vRSTi kare (4), traNa kAraNe devonA caityavRkSo calAyamAna thAya, te A pramANe--arihaMto utpanna thaye chate, [1. utpAta te pUrve na thayela bhAvanuM thavApaNuM ane aniSTa arthano sUcaka che, jethI ahiM pahelAnA traNa sUtro aniSTArthasUcaka che ane bIjA 15 sUtro iSTa arthanA kahenArA che, ane utpattinI mAphaka utpAtanuM paNa utpanna thavApaNArUpa arthapaNuM saMgata che. 185 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 aMdhakAra - udyotakAraNam 134 sUtram yAvat pUrvanI mAphaka jANavuM (pa), traNa sthAnake lokAMtika devo manuSyalokamAM zIghra Ave, te A pramANe--arihaMto utpanna thaye chate, arihaMtoe dIkSA lIdhe chate ane arihaMtonA kevalajJAnanI utpattinA mahotsavone viSe. 134 (TI0) A sugama che. vizeSa kahe che ke--kSetralokane viSe je aMdhakAra te lokAMdhakAra thAya. dravyathI lokAnubhAvathI (jagatsvabhAvathI) athavA bhAvathI prakAzaka svabhAvavALA jJAnanA abhAvathI, te A pramANe--anti--utkRSTa bhaktine viSe tatpara, sura ane asuronA samUha vaDe vizeSe racAyalI, janmAMtararUpa moTA kyArAmAM Ugela ane nirdoSa vAsanA-bhAvanArUpa jala vaDe sIMcAyela punyarUpa mahAvRkSanA kalyANala sadRza azokavRkSa vagere aSTaprakAraviziSTa mahAprAtihAryarUpa pUjA pratye ane sarva rAgAdi zatrunA tadana kSayathI muktimaMdiranA zikhara upara caDavAne je yogya che te arhanto. kahyuM che-- arahaMti vaMdaNa-namaMsaNANi arahaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA, arahaMtA teNa vucca'ti / / 46 / / [vizeSA. rU164tti] 'gad' dhAtu pUjAnA arthamAM che, bahuvacanamAM thAya che ane pacAdigaNamAM 'an' pratyaya karavAthI adbhUH--vaMdana ane namaskAra ka2vAmAM yogya che, tathA pUjA ane satkAra karavAmAM yogya che, vaLI siddhigamanamAM yogya che, te kAraNathI arhato kahevAya che. te ahaMto nirvANane prApta thaye chate, vaLI arhantoe prarUpela dharma nAza pAmye chate eTale ke tIrthanA nAzakAlane viSe, tathA dRSTivAda aMganA vibhAgabhUta je pUrvI, teone viSe gata-pravezeluM, tenA atyaMtarIbhUta arthAt tenA svarUpe je zruta te pUrvagata nAza pAmye chate lokane viSe aMdhakAra thAya che. rAjAnuM maraNa, deza ane nagaranA bhaMga vageremAM paNa dizAomAM ati dhULa (AMdhI)paNAe kevala aMdhakAra dekhAya che, to vaLI samagra tribhuvananA manuSyone nirdoSa nayana samAna parama aizvaryavAn arhata vagereno viccheda thaye chate lokamAM aMdhakAra thAya temAM zuM Azcarya? lokamAM udyota thAya che, te lokanA anubhAva (jagatsvabhAva)thI athavA manuSyalokamAM devonA AgamanathI thAya che. 'nAjupAyamahimAsu'kevalajJAnanA utpAda (utpanna thavA)ne viSe devo vaDe karAyela mahotsavo hote chate (2), devonA bhavanAdine viSe je aMdhakAra te devAMdhakAra, te lokanA anubhAvathI ja thAya che. lokAMdhakAra kahe chate paNa je devAMdhakAra kahyo te sarvatra aMdhakAranA sadbhAvanuM pratipAdana ka2vA mATe che (3), evI rIte devano udyota paNa jANavo (4), [1] pRthvImAM devonuM avatAra-AvavuM te devasannipAta (5), devotkalikA- devonuM ekatra maLavuM (6), evI rIte traNa sthAno vaDe 'revahahe'tti devo vaDe karAyela harSAtmaka zabda (7), traNa vaDe ja (deveMdro) manuSyalokamAM Ave che (8), 'nhavva'ti. zIghra 'sAmAyi'tti. iMdranI samAna RddhivAlA (9), 'tAyattIsaLa'tti mahattara-guru samAna pUjya (10), 'bhopAttAH' soma vagere dizAomAM niyukta karAelA (11), agramahiSI-zreSTha strI (iMdrANI) (12), 'pavit'-parivAramAM je utpanna thayelA te parmadAnA devo (13), 'ganIdhipatayo'--hasti vage2e sainyanA mukhya airavata vagere devo (14), 'AtmarakSA' rAjAnI mAphaka aMganI rakSAnA karanAra je devo te AtmarakSaka devo, 'mAgusse toya havvamA jIntI'ti A pramANe dareka padamAM joDavuM (15) [2] A pramANe devone manuSyalokane viSe AgamanamAM je kAraNo kahyA te ja kAraNo devonA abhyutthAna vagerenA kAraNapaNAe pAMca sUtra vaDe kahe che--'tihiM tyAri sugama che. vizeSa kahe che--'sanmukriSna' tti siMhAsanathI UThe (1), Asano--zakra vagerenA siMhAsano, teonuM calana thavuM te lokasvabhAvathI thAya che (2), ane siMhanAda tathA celotsepa-vastranI vRSTi e be pramodanA kAryo lokapratIta che (3-4), caityavRkSo-je sudharmAdi sabhAnA dareka dvAranI sAme mukhamaMDapa, prekSAmaMDapa, caityastUpa, caityavRkSa ane mahAdhvaja vigere te kramathI saMbhaLAya che (5), lokAMtika devono atipradhAnapaNArUpa bhedavaDe manuSyakSetramAM AvavAnA kAraNone kahe che--'tilhI' tyAi sugama che. vizeSa kahe che ke--brahmaloka nAmanA devalokane aMta-samIpa kRSNarAjIrUpa kSetramAM nivAsa che jeono.te lokAMtiko, athavA audayikabhAva (ajJAna vagere) lokanA cheDe thanArA-anaMtara (aMtara rahita) bhavamAM mokSa janArA hovAthI lokAMtiko (ekAvatAravALA) kahevAya che. lokAMtiko--AgaLa kahevAmAM AvanAra svarUpavALA sArasvata vage2e ATha prakAre che (sarve 186 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 upakAra svarUpam 135 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 soaMtionA nava leha che.) (6). // 134 // have he bhagavan! zA mATe devo ahiM Ave che? te praznanA javAbamAM kahe che--arhatonuM dharmAcAryapaNAe mahAn upakAra / vagerene mATe Ave che ane jenA upakArano badalo na vALI zakAya evA bhagavAn dharmAcAryo che, jethI sUtrakAra pUjA hovAthI duhe che tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso ! taMjahA - ammApiuNo 1 bhaTTissa 2 dhammAyariyassa 3 / saMpAto vi ya NaM kei purise ammApiyaraM sayapAga-sahassapAgehiM tillehiM abmaMgettA, surabhiNA gaMdhaTTaeNaM uvvaTTittA, tihiM udagehiM majjAvittA, savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA, maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAThalaM bhoyaNaM bhoyAvettA jAvajjIvaM piTThivaDeMsiyAe parivahejjA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM bhavai / ahe NaM se taM ammApiyaraM kevalipannatte dhamme AghavaittA patravittA parUvittA ThAvittA bhavati, teNAmeva tassa ammApassa suppaDitAraM bhavati samaNAuso / 1 / kei mahacce dariddaM samukkasejjA, tae NaM se daridde samukkiTThe samANe pacchA puraM ca NaM viDala bhogasamitisamannAgate yAvi viharejjA, tae NaM se mahacce annayA kayAi dariddIhUe samANe tassa dariddassa aMtie havvamAgacchejjA, tae sedari tassa bhaTTissa savvassamavi dalayamANe teNAvi tassa bhaTTissa duppaDiyAraM bhavati / ahe NaM se taM bhaTTi kevalipannatte dhamme AghavaittA pannavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavati, teNAmeva tassa bhaTTissa suppaDiyAraM bhavati 2 / keti tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtiyaM egamavi AriyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nissamma kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavanne, tae NaM se deve taM dhammAyariyaM dubbhikkhAto vA desAto subhikkhaM detaM sAharejjA, kaMtArAo vA NikkaMtAraM karejjA, dIhakAlieNaM vA rogAtaMkeNa abhibhUtaM samANaM vimojjA, teNAvi tassa dhammAyariyassa duppaDiyAraM bhavati / adhe NaM se taM dhammAyariyaM kevalipannattAo dhammAo bhaTTaM samANaM bhujjo vi kevalipannatte dhamme AghavatittA jAva ThAvatittA bhavati, teNAmeva tassa dhammAyariyasa suppaDiyAraM bhavati 3 / / sU0 135 / (mULa) he AyuSyamAn zramaMNo! traNano duSpratikAra--ghaNA kaSTathI badalo vALI zakAya evo upakAra che, te A pramANe-- mAtApitAno 1, bharaNapoSaNa karanAra svAmIno 2 ane dharmadAtA dharmAcAryano 3. temAM prathama mAtApitAnuM duSpratikArapaNuM kahe che--dararoja koIka kulIna manuSya (putra), mAtApitAnuM zatapAka athavA sahasrapAka telavaDe mardana karIne, sugaMdhI dravyanA cUrNa vaDe uddhattana karIne (coLIne), gaMdhodaka vagere traNa prakAranA pANI vaDe snAna karAvIne, sarva alaMkAra vaDe zobhAvIne, managamatAM vAsaNamAM sArI rIte pakAvela nirdoSa aDhAra jAtinA vyaMjana yukta bhojana khavarAvIne, jIvanaparyaMta khAMdhe besADIne laI jAya--A pramANe kahela badhA kAryo vaDe paNa te putra mAtApitAnA guNano osIMgaNa te na thAya arthAt badalo na vALI zake; paraMtu jo te puruSa (putra) te mAtApitA pratye kevalIe prarUpela dharma kahIne, samajAvIne tathA bhedaH vaDe prarUpIne dharmamAM sthira karanAra thAya, to he AyuSyamAn zramaNo! te mAtApitAno supratikAra karanAra-upakArano badalo vALanAra thAya (1). koI mahAn dhanADhya puruSa (zeTha) koIka daridrane dhanAdi ApIne sArI sthitimAM lAve, tyAre te daridra dhanADhya thayo thako pahelA ane pachI (hamezAM) bahu bhoganI sAmagrI vaDe yukta thayo thako rahe, tyArabAda te dhanADhya zeTha koIka samaye daridrI thayo thako prathamanA te daridrInI pAse zIghra Ave tyAre 187 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 upakArasvarUpam 135 sUtram te daridrI potAnA te zeThane potAnuM sarvasva Apato thako paNa zeThanA upakArano badalo na vALI zake; parantu te daridrI te zeThane kevaLIe prarUpela dharma kahIne, samajAvIne, bhedathI prarUpIne dharmamAM sthApana karanAra thAya to avazya te zeThanA upakArano badalo vALanAra thAya (2). koIka puruSa tadrupa zramaNa athavA mAhaNanI pAsethI eka paNa Arya-pApathI nivartana karanAra dhArmika suvacana sAMbhaLIne, avadhArIne, yogya kAle mRtyu pAmIne koIeka devalokane viSe devapaNAe utpanna thayA bAda te deva, te dharmAcAryane durbhikSavALA dezathI subhikSavALA deza pratye laI jAya, athavA aTavImAMthI vasatimAM laI jAya, athavA lAMbA kALanA roga ane AtaMka vaDe parAbhavane pAmela evA dharmAcAryane rogAdithI mukta kare chatAM paNa tenA vaDe dharmAcAryanA upakArano badalo na vALI zakAya, paraMtu te puruSa, kevalI prarUpita dharmathI jo te dharmAcArya bhraSTa thAya to tene kevalIbhASita dharma kahIne yAvat pharIthI paNa dharmamAM sthApana karanAra bane to tenA vaDe te dharmAcAryano sapratikAra thAya arthAta tenA upakArano badalo vALanAra thAya (3). /13pI. (TI0) 'ti traNa vyaktioe karela che upakAra jenA para evA puruSa vaDe te traNano duHkhe karI pratyupakAra karAya che. ahiM 'va' pratyaya kIdhe chate yutivAra-pratyupakAra karavA mATe azakya samajavuM. he zramaNa ! he AyuSyamAn! athavA samAsa sahita kathana-De zramaNAyuSmAn ! evI rIte bhagavAna vaDe ziSya saMbodhAyo. kaNvaya -mAtA sahita, pitA--janaka arthAt mAtApitA, janmadAtApaNAthI ekapaNAnI vivakSA karavAthI tenuM eka sthAna. tathA paTTisma'tti marta-poSaka-svAmInuM bIjuM sthAna, dharmadAtA AcArya te dharmAcArya, tenuM trIjuM sthAna, kahyuM che kedussprtikaarau mAtApitarau svAmI gurushcloke'smin| tatra gururihA'mutra ca suduSkaratarapratIkAraH // 47 // [prazama0 71 iti] A lokamAM mAtApitA duSpatikAra che, svAmI (poSaka) ane guru paNa duSpatikAra che, temAM paNa guru to Aloka ane paralokamAM atyaMta duSpatikAra che. (47) jaNAvela traNa paikI janakanA duSpatikArapaNA saMbaMdhI kahe che ke-saMpAmo' ri prati -prabhAta, prabhAta sahita te saMprAtaH ane saMprAtam arthAt prabhAtakAla arthAt jyAre prabhAta thayuM tyAre ja e artha che. A zabda vaDe bIjA kAryamAM avyagratA (apravRtti)paNAne dekhADe che, athavA "sa" zabdano atizaya artha hovAthI atiprabhAtamAM (vahelA) arthAt prati zabdArtha hovAthI pratiprabhAta-dararoja e bhAva samajavo. badhA nahi parantu koIka kulIna puruSa-manuSya (deva ane tiryaMcone AvA prakAranA vyatikarano asaMbhava hoya che) zatapAka eTale auSadhinA kvAthonA eka so auSadha che je telanA pAkamAM te 1, athavA ekaso auSadhi sAthe je pakAvAya che te 2, athavA so vakhata jeno pAka karAya che te 3, athavA so rUpiyAnA kharcathI je pakAvAya che te zatapAka, evI rIte sahastrapAka paNa jANavo. A banne tela vaDe mardana karIne, sugaMdhI dravyanA cUrNa vaDe uddalana karIne (coLIne), gaMdhodaka, uSNodaka ane zItodaka e traNa jAtanA jala vaDe snAna karAvIne, manojJa-kalamazAlI bhAta vagere, DAtI-vAsaNamAM pAka che jeno te thAlIpAka, vAsaNa sivAya kAcuM pAkuM thAya athavA tevA prakAranuM sAruM na thAya mATe A vizeSaNa (thAlIpAkanuM) che, zuddha-bhojananA doSa rahita thAlImAM pakAveluM evuM je zuddha, vaLI lokaprasiddha aDhAra prakAranAM vyaMjana-zAka tathA dAla vaDe athavA takra-chAza vagerethI je vyApta che arthAt banAvela che, athavA aDhAra bhedaviziSTa vyaMjana (bhojana) (ahiM bhedapadanA lopathI madhyamapadalopI samAsa che), AvuM bhojana jamADIne, ema kahevAno matalaba che. A aDhAra bhedo nIce pramANe jANavA sUo 1 daNo 2 javanaM 3, tini ya maMsAI 6 goraso 7 jUso 8 / makkhA 9 gulalAvaNiyA 10, mUlaphalA 11 hariyagaM 12 sAgo [DAgo] // 48 // 188. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 upakArasvarUpam 135 sUtram hoi rasAlU va tahya 14, pANaM 15 pANIya 16 pANagaM ceva 17 | aTThArasamo sAgo 18, niruvahao loio piMDo // 49 // dALa 1, bhAta 2, javathI baneluM paramAtra 3, jalacara, sthalacara ane khecaranA traNa prakAranA mAMsa 6, gorasa, dUdha, dahIM, ghI vagere 7, jUsa-maga, cokhA, jIruM, kaTu (methI vagere), bhAMDa vagerethI yukta rasa (osAmaNa) 8, bhakSya-mIThAI vagere 9, goLapApaDI athavA lokamAM prasiddha goLadhAnA 10, mUla-azvagaMdhA (AsoMdha) vagere, temaja keLAM vagere A eka ja pada che 11, lIluM jIruM vagere 12, zAka-vastula (pAlakhA) vagerenI bhAjI 13, rasAlu-majjikA, tenuM A lakSaNa A pramANe jANavuM-- do ghayapalA mahupalaM, dahissa addhADhayaM miriya vIsA / dasa khaNDagulapalAI, esa rasAlU Nivaijoggo[ga] // 50 // be pala ghI, eka pala madha, arha ADhaka dahIM, vIza dANA marI, khAMDa daza paLa ane goLa daza paLa--A rasAlu kahevAya che te nRpatine yogya che 14, tathA pAna-madirAdi 1pa, pANI 16, drAkSanuM pANI vagere 17, zAka-chAzathI rAMdheluM 18 (4849-50) - A aDhAra jAtino AhAra be prakArano che H 1 nirdoSa ane 2 laukika-nirvivekI lokane AzrayI arthAt mAMsa vagere avivekI mATe che, vivekI lokone te tyAjya che. (A pramANe zuddha AhArAdi karAvIne) jyAM sudhI prANa dhAraNa kare che tyAM sudhI skaMdha-khabhA upara vahana karavA vaDe paNa te mAtApitAno pratikAra (badalo vALavo) azakya che; kAraNa ke putre anubhavela upakAra vaDe te mAtApitAno pratyupakAra karanAra hoya che. kahyuM che ke-- kayaDavayAro jo hoi sajz2aNo hoi ko guNo tassa ? / uvayArabAhirA je, havaMti te suMdarA suyaNA // 51 // zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ka2ela che upakAra jenA 52 evo mANasa (pratyupakArathI) sajjana thAya temAM teno zo guNa? arthAt kAMIpaNa nahi, paraMtu anupakArI pratye je upakAra kare che teo uttama sajjano kahevAya che. (51) 'he mAM se' tti. Jatha--jo (ahiM kAra vAkyAlaMkAramAM che) te puruSa, mAtApitAne dharmane viSe sthApana karanAra thAya to badalo vALI zake. kevI rIte sthApe? anuSThAna-kriyAthI sthApe che e bhAva che. zuM karIne? te saMbaMdhe kahe che--dharma kahIne, samajAvIne, vizeSa bhedathI prarUpIne athavA sAmAnyathI kahIne eTale ke dharma karavA yogya che, vizeSathI prarUpIne eTale ke A dharma ahiMsAdi lakSaNavALo che, vizeSa bhedathI prarUpIne eTale ke aDhAra hajAra zIlAMga ratharUpa che (ASavattA vagere pado zIla arthamAM tRna pratyayavALA che) 'te meva' tti--tenA vaDe--dharmasthApanA vaDe pratikAra thAya, parivahana (khabhA u52 laI javA) vaDe nahiM, athavA te dharmamAM sthApanAra puruSa vaDe mAtApitAnA upakArano pratikAra thAya paraMtu vahana karanAra vaDe nahiM. pratyupakAra karavA yogya te mAtApitAne 'sukhaDiyAra' ti. je sukhapUrvaka pratyupakAra karAya che te supratikAra, A bhAvasAdhana che. tadbhavati-pratyupakAra karAya che. kAraNa? dharmasthApanAnuM mahopakArIpaNuM che. kahyuM che ke-- saMmattadAyagANaM, duppaDiyAraM bhavesu bahussuM / savvaguNameliyAhi vi, upagArasahassakoDIhiM // 52 // / [ upa0mA0 269 tti ] ghaNA bhavone viSe sarva guNa (aneka guNa) vaDe meLavela hajAra koTI (kroDa) upakAro vaDe paNa samakitanA denAra guruonA upakArano badalo vALavo azakya che (1). (52) have svAmInA duSpratikAryapaNA saMbaMdhI kahe che--'rUM mahattve'tti koIpaNa mahAn aizvarya svarUpa arcA athavA pUjA che. jene, athavA mahAn dhanapati-zreSThI, mAhatyaM--mahattva tenA yoga vaDe mAhatya arthAt Izvara, drav--Izvara nahiM evo koIka puruSa-atizaya duHkhita pratye samurjayet--dhanadAna vagere vaDe utkRSTa kare, tene zrImaMta banAve, tataH utkRSTapaNuM pAmyA pachI te daridra puruSa dhanAdi vaDe samutkRSTa thayo thako, 'paccha'tti pazcAtkAlamAM 'pura = I'ti. pUrvakAlamAM arthAt utkRSTakAle athavA pazcAt--svAmInI asamakSa (parokSa) purazna--svAmInI samakSa, bhoganI ghaNI sAmagrI vaDe je yukta te, tevI rIte te paNa (daridra paNa) varte (svAmI jevo thAya), tyArabAda te svAmI anyadA lAbhAMtarAyakarmanA udayathI kadAcit tevA 189 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 bhavacchedakAraNam upadhivarNanazca 136 - 138 sUtrANi prakAranA daridranI mAphaka asahya ApadAne aMge daridrI thayo thako, tasya--pUrve utkarSa karela daridrInI pAse 'haeNvyuM'ti. anya zaraNa rahitapaNAe tyAM zaraNanuM zakyapaNuM saMbhavita hovAthI tarata Ave. te samaye pUrvanI potAnI avasthA jANI te daridra pUrvanA upakArI te svAmIne arthe 'savvasyuM' ti. potAnuM sarva dravya arthAt sarvasva 'rAyamAne' tti. Apato thako paNa karela upakArano badalo vALI zake nahiM arthAt tenApi--sarvasva devA vaDe athavA sarvasva ApanAra vaDe paNa duSpatikA2 ja che (paNa te svAmi jo dharmathI cyuta thayA hoya to temane dharmamAM sthira kare to badalo vALI zake.) (2). have dharmAcAryanI duSpratikAryatAne varNave che--'rUM' tyAdri 'Ayariya' ti. pApakarmothI je dUra rahe te Arya, e ja kAraNathI dhArmika, tenA dvArA ja zreSTha vacana kAnathI sAMbhaLIne, manathI avadhArIne (nizcita karIne) koI paNa devalokane viSe devapaNAe utpanna thAya. bAda je dezamAM bhikSA durlabha hoya te durbhikSa, te dharmAcArya rahetA hoya tyAM evo durbhikSa kAla AvI jAya tyAre te deva temane te durbhikSa dezamAMthI (subhikSa dezamAM) laI jAya, AntAram--bhayaMkara aTavIthI vastIvALA pradezamAM laI jAya, lAMbo kAla che jeno te dIrghakAlika, tevA roga vaDe arthAt ghaNA kAla sahana karAya te kuSTa vagere ane AtaMka-tarata prANano nAza karanAra kaSTamaya zUla vagere (zUla, hArTaphela vagere tarata prANaghAtaka che) A beno dvaMdva samAsamAM eka sadbhAva karavAthI rogAtaMka (zabda) vAparyo che, tenA vaDe dharmAcAryane mukta kare to paNa pratikAra na thaI zake paraMtu jo te dharmAcArya dharmathI cyuta thayA hoya to temane punaH dharmamAM sthApana ka2vA vaDe upakArano badalo vALanAra thAya che. kahyuM che ke-- jo jeNa jaMmi ThANammi, ThAvio daMsaNe va caraNe vA / so taM tao cuyaM, taMmi ceva kAuM bhave niriNo // 53 // [nizitha bhA0 5593 tti ] jenA vaDe dharmopadeza ApavAthI samyaktva athavA cAritrane viSe je sthApita karAyo hoya te puruSa jo guru, darzana ane cAritrathI bhraSTa thayo hoya to tene samyaktva ane cAritramAM punaH sthApana karIne RRNa hita thAya arthAt pratyupakAra karI zake. (53) zeSa sugama hovAthI vivaraNa karyuM nathI. 135|| dharmasthApana karavA vaDe Ano bhavacchedalakSaNa (mokSarUpa) pratyupakAra thAya, mATe dharmane traNa sthAnamAM avatAravA vaDe bhavacchedanA kAraNa saMbaMdhI kahe che-- tihiM ThANehiM saMpanne aNagAre aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIIvaejjA, taMjahAaNidANayAe, diTThisaMpannayAe, jogavAhiyAe / sU0 136 / / tividdA osabinI pannattA,taMnahA-Do[]tA,mazimA,nahazA, vaM IkhitamAJo mALiyavvAno, nAva dUsamasamA 7 / tivihA ussappiNI pannattA, taMjahA - ukko [ kka] sA, majjhimA, jahannA 8, evaM chappi samAo = * bhANiyavvAo, jAva susamasusamA 14 / / sU0 137 / / tihiM ThANehiM acchinne poggale calejjA, taM jahA - AhArijjamANe vA poggale calejjA, vikuvvamANe vA poggale calejjA, ThANAto vA ThANaM saMkAmijjamANe poggale calejjA / tivihe uvadhI pannatte, taMjahA - kammovahI, sarIrovahI, bAhira bhaMDamattovahI / evaM asurakumArANaM bhANiyavvaM, evaM egiMdiya-neraiyavajjaM jAva vemANiyANaM 1 / ahavA tivihe uvadhI pannatte, taMjahA - saccitte, acitte, mIsae / evaM neraiyANaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM 2 / tivihe pariggahe pannatte, taMjahA - kammapariggahe, sarIrapariggahe, bAhira bhaMDamattapariggahe / evaM asurakumArANaM, evaM egiMdiyaneraiyavajjaM jAva vemANiyANaM 3 | ahavA tivihe pariggahe pannatte, taMjahA - sacitte, acitte, mIsae / evaM neraiyANaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM 4 // sU. 138 / / 190 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 praNidhAnayonisvarUpam 139 - 140 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (mULa) traNa sthAnako (kAraNo) vaDe saMpanna anagAra, anAdi, anaMta, dIrgha mArgavALA, narakAdi cAra gativALA saMsArarUpI araNyane ullaMghana kare--pAra pAme, te A pramANe--niyANuM na karavA vaDe, samyagdaSTipaNAe ane zrutanA upadhAna vahana karavA vaDe. ||136 / / traNa prakAre avasarpiNI kahelI che, te A pramANe--utkRSTa, madhyama ane jaghanya 1, evI rIte utkRSTAdi traNa bheda vaDe cha ArA paNa kahevA, yAvat dUSamadUdhamaparyaMta 7, traNa prakAre utsarpiNI kahelI che, te A pramANe--utkRSTa, madhyama ane jaghanya 8, evI rIte cha ArA paNa kahevA, yAvat suSamasuSama paryaMta 14. 137 // traNa kAraNe chedAyela nahiM evA pudgalo calita thAya, te A pramANe--AhArapaNAe jIva vaDe grahaNa karavAthI, vaikriya karavA vaDe-vaikriyanA vazathI, eka sthAnathI bIje sthAne mUkavAthI pudgala cale. traNa prakAre upaSi kahela che, te A pramANe-karmaupadhi, zarIraupadhi ane bAhyabhAMDamAtraupadhi. A traNa upaSi asurakumArone hoya, ema kahevuM. evI rIte ekeMdriya ane nairayikane varjIne yAvat vaimAnika paryaMta kahevuM 1, athavA traNa prakAre upadhi kahela che, te A pramANe--sacitta, acitta ane mizra, A pramANe nairayikone traNa upadhi hoya che, evI rIte badhA vaimAnika paryaMtanA jIvone kahevuM 2, traNa prakAre parigraha kahela che, te A pramANe--karmaparigraha, zarIraparigraha ane bAhyabhAMDamAtraparigraha, A traNa parigraha asurakumArone hoya che, evI rIte ekeMdriya ane nairayikane choDIne yAvat vaimAnika paryaMtane hoya che 3 athavA traNa prakAre parigraha kahela che, te A pramANe-sacitta, acitta ane mizra, A traNa parigraha nairayikathI AraMbhIne yAvat vaimAnika paryaMtane kahevA 4. 138 // (TI) 'tilhI'tyAdri sugama che. vizeSa e ke--Adi rahita, anaMta, lAMbA mArgavALA, cAra aMta-vibhAgo (naraka gati vagere) che jene te caturaMta, (ahiM dIrghapaNuM prAkRta zailIthI che) saMsAra e ja kAMtAra-araNya pratye ullaMghana kare. anAditva vagere vizeSaNo araNyanA pakSamAM paNa vivakSA vaDe yojavA, te A pramANe--anAdi anaMta evuM je araNya ati moTuM hovAthI ane caturaMta vizeSaNa dizAnA bhedathI jANavuM. nidAna--bhogaRddhinI prArthanAnA svabhAvarUpI ArtadhyAna, tenuM tyAgapaNuM te anidAnatA, tenA vaDe. dRSTisaMpannatA-samyagdRSTipaNAe jANavuM. yogavAhitA--sUtranA upadhAna vahana karavA athavA samAdhimAM rahevuM, tenA vaDe. 136 // bhavasaMsAranuM ullaMghana kALavizeSamAM thAya A kAraNathI kALavizeSanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che--'tividde'tyAdi cauda sUtro sugama che. vizeSa e ke--avasarpiNI pahelA araka-ArAmAM utkRSTI, cAra ArAmAM madhyamA ane chellA (chaThThA) ArAmAM jaghanya avasarpiNI hoya che (1) evI ja rIte sukhamasuSama vagere utsarpiNInA cha ArAmAM darekanA traNa traNa bheda kalpavA (7), tathA utsarpiNInA duSmamaduma vagere avasarpiNInA kahela bhedathI viparIta vaDe utkRSTapaNuM pUrvanI mAphaka yojavuM (98). 1193011 kAlalakSaNarUpa acetana dravyanAM dharmo hamaNA kahyA, tenA sAdharmathI pudgalanA dharmonuM nirUpaNa karatA pAMca sUtra ane cAra daMDako kahe che--'tiddI' tyAri. khaDgAdi vaDe chedela pudgala, samudAyathI calita thAya che ja, A kAraNathI 'tripuAta' ema kahyuM. 'AhArebnamAne' tti. AhArapaNAe jIva vaDe grahaNa karAto thako eTale jIve AkarSaNa karavAthI potAnA sthAnathI (pudgala) calita thAya che. evI rIte vaikriyamANa-vaikriyakaraNanA AdhInapaNAthI cale che. eka sthAnathI bIjA sthAnamAM hastAdi vaDe saMkramaNa karAto (mUkAto) thako cale che (1) 35thIyate--jenA vaDe jIva poSAya che te upadhi, karma e ja upadhi karmopadhi, emaja zarIrodhi, temaja bAhya-zarIrathI bahAra vartanAra bhAMDa-mATInA bhAjano, mAtra-kAMsA vagere dhAtunA bhAjano, bhAjana e ja upakaraNa e artha samajavo. je bhAMDa mAtra te ja upaSi arthAta bhAMDamAtropadhi, athavA bhAMDa-vastra ane AbharaNa vagere sahita, te ja upadhi. te kAraNathI 'bAhya' zabdano karmadhArayasamAsa karavo. covIza daMDakanI vicAraNAmAM 191 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 praNidhAnayonisvarUpam 139 - 140 sUtre asurAdine upadhio traNe kahevI parantu nAraka ane ekeMdriyane varjavA, kAraNa ke teone upakaraNano abhAva hoya che. DeTalAkheDa dvIMdriya vagerene to upara jAya che 4 mA DAraeAthI he che - 'eva' mityAdi0 'ahave' tyAdi0 saMcitta upadhi, Thebha pattharanuM bhA4na, atti-vastra vagere bhane mizra - prAya: ( zastrAhi ) parieAta pattharanuM lAuna haMDaDunI vicAraNA sugama che, vizeSa e ke-nArakone sacitta upadhi zarIra che, acitta utpattinuM sthAna hoya che ane mizra ucchvAsa vage2e pudgala sahita zarIra ja. teone sacetana ane acetana tathA mizratvanI vivakSA che, emaja zeSa-bIjAone mATe paNa A jANavuM (2) 'tivihe pariggahe' tyAdi0 sUtrI upadhinI bhAI bhaeAvA. vizeSa me - parigRhyate - svIDaara rAya che te parigraha-bhUrcchAviSaya. ahiM asurakumAra vagerene A kathana yogya ja grahaNa karavA yogya che. parigraha, nAraka ane ekeMdriyone karma vage2e saMbhave che, paraMtu lAMDAhi parigraha na saMbhave ( 3-4 ) . // 138 // puchgalanA dharmonuM trividhapazuM ni3pae| urIne dharmonuM 'tivihe' ityAdi0 635 sahita bhe| sUtro vaDe trividhapazuM Ahe che tivihe paNihANe pannatte, taMjahA-maNapaNihANe, vayapaNihANe, kAyapaNihANe / evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM / tivihe suppaNihANe pannatte, taMjahA - maNasuppaNihANe, vayasuppaNihANe, kAyasuppaNihANe / saMjayamaNussANaM tivihe suppaNihANe pannatte, taMjahA- maNasuppaNihANe, vaisuppaNihANe, kAyasuppaNihANe / tivihe duppaNihANe pannatte, taMjahA - maNaduppaNihANe, vaiduppaNihANe, kAyaduppaNihANe / evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM / / sU0 139 / / tivihA joNI pannattA, taMjahA - sIyA, usiNA, sIosiNA / evaM egiMdiyANaM vigaliMdiyANaM teukAiyavajjANaM saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM saMmucchimamaNussANa ya / tivihA joNI pannattA, jahAsacittA, acittA, miisiyaa| evaM egiMdiyANaM vigaliMdiyANaM saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM saMmucchimamaNussANa ya 1 / tivihA joNI pannattA, taMjahA - saMvuDA, viDA, saMvuDaviyaDA / tivihA joNI pannattA, taMjahA - kummunnayA, saMkhAvattA, vaMsIpattiyA / kummunnayA NaM joNI uttamapurisamAUNaM, kumunnayAte NaM joNie tivihA uttamapurisA gabdhaM vakkamaMti, taMjahA - arahaMtA, cakkavaTTI, baladeva - vAsudevA / saMkhAvattANaM joNI itthIrayaNassa, saMkhAvattAe NaM joNIe bahave jIvA ya poggalA ya vakkamaMti, viukkamaMti cayaMti uvavajjaMti, no ceva NaM nipphajjati / vaMsIpattitA NaM joNI pihajjaNassa, vaMsIpattitAe NaM joNIe bahave pihajjaNe gabbhaM vakkamaMti2 / / sU0 140 / / (mULa) traNa prakAre praNidhAna--ekAgratA kahela che, te A pramANe--mananuM praNidhAna, vacananuM praNidhAna ane kAyAnuM praNidhAna. te traNe praNidhAna paMcadriyone yAvat vaimAnika paryaMtone hoya che. (soLa daMDakamAM hoya che). saMyata manuSyone traNa prakAre supraNidhAna (zubha pravRttinI ekAgratA) hoya che, te A pramANe--mananuM suMdara praNidhAna, vacananuM suMdara praNidhAna ane kAyAnuM suMdara praNidhAna. traNa prakAre duHpraNidhAna (duSTa pravRttirUpa) kahela che, te A pramANe--mananuM mAThuM (azubha) praNidhAna, vacananuM mAThuM praNidhAna ane kAyAnuM mAThuM praNidhAna. evI rIte (e traNe) paMceMdriyone yAvat vaimAnika paryaMtone hoya che. 1395 traNa prakAre yoni kahela che, te A pramANe--zItayoni, uSNayoni ane zItoSNa [mizra] yoni. A traNa yoni tejaskAyika varjIne zeSa ekeMdriya ane vikaleMdriyone, saMmUrchimapaMcadriyatiryaMcayonikone ane saMmUrchima manuSyone hoya che. vajI ! praare yoni uhelI che, te khA-sayittayoni, ayittayoni khane bhizritaM (savittAyitta) yoni. 192 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 praNidhAnayonisvarUpam 139 - 140 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 A traNa yonAi ekeMdriyone, saMmUmipaMcadriyatiryaMcayonikone ane saMmUmi manuSyone hoya che (1). traNa prakAre yoni kahelI che, te A pramANe--saMvRttA (DhAMkelI) yoni, vivRttA (khullI) yoni ane saMvRttavivRttA yoni. vaLI traNa prakAre yoni kahela che, te A pramANe--kUrmAMnnatA (kAcabAnI mAphaka upaDatI) yoni, zaMkhAvarjhA (zaMkhanI jema vamaLavALI) yoni ane vaMzIpatrA (vAMsanA pAMdaDA jevI) yoni. kUrmonnattA yoni uttama puruSanI mAtAone hoya che. kUrmonnatA yonine viSe traNa prakAranA puruSo garbhamAM utpanna thAya che, te A pramANe--arihaMta, cakravartIo ane baladeva-vAsudevo. zaMkhAvartta yoni cakravartInA strIratnane hoya che. zaMkhAvartta yonine viSe ghaNA jIvo ane pudgalo utpanna thAya che ane nAza pAme che, cyave che ane utpanna thAya che; paraMtu niSpatti na thAya--janma na thAya. vaMzIpatrAyoni sAmAnya manuSyane arthAt sAmAnya manuSyanI mAtAne hoya che. vaMzIpatrA yonine viSe ghaNA sAmAnya manuSyo garbhamAM utpanna thAya che (2). 140 // (TI0) A sUtro sugama che, vizeSa e ke--praNidhAna-ekAgratA, te praNidhAna mana vagere saMbaMdhInA bhedathI traNa prakAre che. temAM mananI je ekAgratA te manaHpraNidhAna, evI rIte vacanapraNidhAna ane kAyapraNidhAna jANavuM. te praNidhAna covIza daMDakamAM sarva paMceMdriya daMDakone hoya che, te sivAyanA daMDakomAM nathI, kAraNa ke teone traNa yogano abhAva hoya che. A kAraNathI ja kahyuM che ke--'chyuM paMnIeviye' tyAdi. praNidhAna zubha ane azubha bhedarUpa che, temAM prathama zubha praNidhAnane kahe che--'tiviSe' tyAdi sAmAnya sUtra che, vizeSane (zubhane) AzrayIne to covIza daMDakanI vicAraNAmAM manuSyone ja, temAM paNa saMyatone ja zubha praNidhAna hoya che, kAraNa ke saMyatane cAritrapariNAma hoya che. A kAraNathI ja kahe che--'saMnaye' tyAdri (2) duSTa praNidhAna azubha mana vagerenI pravRttirUpa che. tenI sAmAnya praNidhAnanI jema vyAkhyA karavI. (paMceMdriyanA badhA daMDakamAM hoya * che.) 139 // jIvanA paryAyanA adhikArathI 'tividde' sUtrathI AraMbhIne 'gamaM vanaMti' paryaMtanA chellA sUtra vaDe yoninuM svarUpa kahe che--yuvaMti-tejasa ane kArpaNa zarIravALA jIvo audArika zarIra vaDe mizra thAya che jeNIne viSe te yoni, arthAt zItAdi sparzavALuM jIvanI utpattinuM sthAna te yoni. 'C'ti. jema sAmAnyathI traNa prakAre (yoni) che tema covIza daMDakanI vicAraNAmAM tejaskAya varjIne bAkInA ekeMdriyone ane vikaleMdriyone hoya che. tejaskAyane uSNayoni hovAthI teno niSedha karela che. paMceMdriyatiryaMca daMDakamAM ane manuSyanA daMDakamAM saMmUrcchima jIvone traNa yoni hoya che. bAkInA paMceMdriyone to bIjI rIte hoya che. kahyuM che ke-- sIoNi joNIyA, savve devA ya gabbhavakkaMtI / usiNA ya teukAe, duha Nirae tiviha sesANaM // 54 // [nIva 40 47, bRhatsaM. 260 ti] sarva devo ane garbhaja manuSya-tiryaMco, eka zItoSNu yonivALA hoya che, tejaskAyamAM uSNayoni che, narakane viSe zIta ane uSNa be yoni che; bAkInAone traNe yoni hoya che. (54) bIjI rIte yoninA trividhapaNAne kahe che--'tividde' phatyAdri sUtra sugama che, vizeSa e ke--daMDakanI vicAraNAne viSe ekeMdriya vagerene sacittAdi traNa prakAranI yoni hoya che, bIjAone bIjI rIte hoya che. kahyuM che ke-- accittA khalu joNI, neraiyANaM taheva devANaM / mIsA ya gabbhavasahI, tivihA joNI ya sesANaM // 55 // [nIva sa0 46, bRhatsaM. rU16 ti] nArakone ane devone cokkasa acitta yoni hoya che, garbhaja manuSya ane tiryaMcone mizrayoni hoya che, bAkInA ekeMdriya, vikaleMdriya ane saMmUrchima paMceMdriyatiryaMcamanuSyane traNe yoni hoya che (1). (55) pharIthI bIjI rIte yonine kahe che--'tiviSe' tyAri. DhAMkelI ghaTikA (ghaDI)nA ghara jevI, vivRttA-khullI ane 193 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 bAdaravanaspatikAyatarthiyoH trividham 141-142 sUtre saMvRttavivRttA-ubhayasvarUpa. yoniono vibhAga A pramANe jANavoegidiy-neriyaa, saMvuDajoNI havaMti devA ya / vigaliMdiyANa vigaDA, saMvuDaviyaDA ya gabbhami // 56 // [nIva sa. 45, vRdae 18 ti] spaSTa nahiM jaNAvAthI ekeMdriyane, DhAMkela gokhanA jevI hovAthI nairayikone ane zayyAmAM DhAMkela devadUSya vastrathI devono utpAda hovAthI devone saMvRttAyoni che arthAt te traNene saMvRttAyoni hoya che. vikalaiMdriyo' ane saMmUrchAima manuSya, tiryaMcone vivRttA (khullI) yoni hoya che, kAraNa ke teonI utpattinA sthAno (jalAzaya vagere) spaSTa jaNAya che. vaLI garbhaja manuSya ane tiryaMcone saMvRttavivRttA yoni che, kAraNa ke garbha, aMdaranA svarUpathI jaNAto nathI ane udaravRddhi vagere lakSaNathI bahArathI jaNAya che mATe kAMIka DhAMkelI ane kAMIka khullI samajavI. (pa6) mutra' tyAdi sugama che. vizeSa kahe che ke--kUrma-kAcabo, tenI jema upaDatI te kUrmonnatA, zaMkhanI jema Avarta che jeNIne viSe te zaMkhAvartA, vezyA-vaMzajAlInA pAMdaDAnI jema che te vaMzI patrikA 'hamaM vamati' ri0 garbhane viSe utpanna thAya che. baladeva ane vAsudevonuM sAthe rahevApaNuM hovAthI ekatvanI vivakSA vaDe uttama puruSanuM trividhapaNuM samajavuM. have rUtyAvi yonipaNAthI jIvo ane jIvane grahaNa karavA yogya pudgalonuM zuM thAya?'vyati ' utpanna thAya che, 'vyavanti ' nAza pAme che, e ja vyAkhyA kare che-'vikamaMtI' ti zo artha che?Ave che, 'vamaMti' tti zuM kahevuM thAya che?--utpanna thAya che. ' pinna/sa' ri0 pRthagUjana-sAmAnya manuSyanI utpattinuM kAraNa hoya che (2) ll14ll hamaNAM yonithI manuSyo kahevAyA, have manuSyanA samAna dharmavALA bAdaravanaspatikAyikonI prarUpaNA karatA thakA kahe che- tivihA taNavaNassaikAiyA pannattA, taMjahA-saMkhejjajIvitA, asaMkhejjajIvitA, annNtjiiviyaa||suu0 141 / / jaMbUhIve dIve bhArahe vAse tao titthA pannattA, taMjahA-mAgahe, varadAma, pabhAse, evaM eravara vi| jaMbuddIve dIve mahAvidehe vAse egamege cakkavaTTivijaye, tato titthA pannattA, taMjahA-mAgahe, varadAme, pabhAse 3 / evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhe vi 6, paccatthimaddhe vi 9, pukkharavaradIvaddhapuracchimaddhe vi 12, paccatthimaddhe vi 15 sU0 242aa. (mU0) traNa prakAre bAdaravanaspatikAyiko kahela che, te A pramANe--saMkhyAta jIvavALA, asaMkhyAta jIvavALA ane anaMta jIvavALA. 141 jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA bharatakSetrane viSe traNa tIrtho kahela che, te A pramANe--mAgadha, varadAma ane prabhAsa. evI rIte auravatakSetrane viSe paNa traNa tIrtho che. jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA mahAvidehakSetrane viSe eka eka cakravartInA vijayamAM traNa traNa tIrtho kahela che, te A pramANe--mAgadha, varadAma ane prabhAsa (3), ema ja dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvAddhane viSe paNa eka eka vijayamAM traNa traNa tIrtha che (6), pazcimAddhamAM paNa che (9), puSkaravaradvIpAddhanA pUrvAddhamAM paNa che (12) ane pazcimAddhamAM eka eka vijayamAM traNa traNa tIrtha che (15). /142/ (TIva) tivihe tyAre tRNavanaspatio bAdara samajavI, saMkhyAtA jIvovALA-jema nAlikAbaddha phUlo-nALathI baMdhAyela jAI vagere phUlo. asaMkhyAtA jIvavALA-jema lIMbaDo, AMbo vagerenAM mUla, kaMda, skaMdha (thaDa), chAla, DALa ane pravAla (navAM pAMdaDAM) che. anaMtajIvavALA-panaka (nIla) vagere che. ahiM prajJApanA sUtramAM jaNAvela sUtro paNa A prakAre che- 1. vikalaiMdriya zabdathI saMmUrchAima manuSya ane tiryaMco paNa jANavA, kAraNa ke teone mana na hovAthI vikalaiMdriyamAM teono antarbhAva thAya che. 2. jamInanI aMdara je jAya te mUla ane jamInathI je uparano bhAga te kanda. 194 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane, uddezaH 1 atidezena kAlAdi svarUpam 143 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 je kevi nAliyAbaddhA, pupphA saMkhejjajIviyA / NIhUA aNaMtajIvA, je yAvanne tahAvihA ||57 || paumuppalanaliNANaM, subhagasogaMdhiyANa ya / araviMda - koMkaNANaM, sayavatta - sahassavattANaM // 58 // biTa bAhirapattA ya, kanniyA caMva egajIvassa / abbhiMtaragA pattA, pattaya kesara miMjA || 59 // [ prajJA0 1/87 90-91 iti ] je koI nAlikAbaddha puSpo che te saMkhyAta jIvavALA che, snihu arthAt puSpanI kalikAo che te temaja bIjA paNa tevA prAranA puSpAhi anaMta kavavANA bharAvA. padma, utpasa, nalina, subhaga, saugaMdhi, araviMha, omnaha, zatapatra bhane sahasrapatra kamalonA bIMTa ane bahAranA lIlA patro, kArNikA (DoDo), aMdaranA patro, kezarA ane miMjA (bIja) te dareka eka eka jIva vaDe adhiSThita che arthAt ekeka jIvavALA che. (57-58-59) tathA liMbaMba jaMbu kosaMba-sAla aMkulla pIlu sallU yA / sallai moyai mAluya, baula palAse karaMje ya // 60 // [ prajJA0 13 ityAdi0 ] lIMjaDo, Amra, maMjU zAMja (bhaMgalI mAMjo), sa ( rAjanuM Au), khaMDoba, pIlu, zAlUGa (guMho), sablaDI, bhoyaDI (zebhaNI), bhAluGa (DRSNa tulasI), aDula (jorasalI), palAza (jAjaro) khane 524 tyAhi. (60) "eesiM mUlAvi asaMkhejjajIviyA kaMdA vi khaMdhA vi tayA vi sAlA vi pavAlA vi, pattA patteyajIviyA, pupphA aNegajIviyA, phalA egaDiyA // [ prajJApanA 1/40] " ye jIvANA vRkSonA bhUNiyA, muMha, sTuMdha, chAla, zAkhA ane kuMpala (navAM pAMdaDA) vagere asaMkhya jIvavALA pratyekazarIrI jIvo hoya che. dareka patro ekeka jIvavALA hoya che. puSpo prAyaH aneka jIvavALA hoya che, kAraNa ke dareka pAMkhaDImAM jIva hoya che. tathA phaLo eka bIjavALA hoya che. / / 141 hamaNAM vanaspationI vyAkhyA kahI. vanaspatio jalanA AzrayavALI ghaNI thAya che, tethI jaLAzrayarUpI tIrthonuM nishpe| zvA bhATe he che - 'jaMbuddIve' ityAdi sAkSAt ane atidezathI DaDela paMdhara sUtro sugama che. mAtra yavartIne samudra ane sItA vagere nadIomAM utaravArUpa te tIrthonA nAmavALA devonA nivAsabhUta tIrtho che. temAM bharata ane airavata kSetrane viSe te tIrtho dakSiNa ane pazcima samudramAM kramazaH mAgadha, varadAma ane prabhAsa evA nAmavALA che. vijayone viSe to sItA ane sItodA mahAnadImAM pUrvAdi krama vaDe jANavA, jaMbUdvIpa vagere manuSyakSetrane viSe tIrtho prarUpelA che. 142 // have te manuSyakSetramAM ja rahela traNa sthAnane upayogI kALanuM sAkSAt ane atidezathI paMdara sUtro vaDe nirUpaNa karatA thakA kahe che-- jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIte susamAe samAe tinni sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA 1 / evaM osappiNIe navaraM pannatte 2 / AgamissAte ussappiNIe bhavissara 3 / evaM dhAyaisaMDe puracchimaddhe 6, paccatthimaddhe vi 9, evaM pukkharavaradIvaddhapuracchimaddhe 12, paccatthimaddhe vi 15 kAlo bhANiyavvo (1) / jaMbuddIve dIve bharaheravasu vAsesu tItAte ussappiNIte susamasusamAte samAe maNuyA tiNNi gAuyAI uDDa uccatteNaM tinni paliovamAI paramAuM pAlaitthA 1, evaM imIse osappiNIte 2 AgamissAe ussappiNIe 3 / jaMbuddIve dIve devakuru- uttarakurAsu maNuyA tiNNi gAuAI uDDuM uccatteNaM pannattA, tinni paliovamAI paramAuM pAlayaMti 4, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaccatthimaddhe 20 / buddI dIve bharavasu vAsesu egamegAte osappiNi-ussappiNIe tao vaMsA [o] uppajjiMsu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA taM jahA - arahaMtavaMse cakkavaTTivaMse dasAravaMse 21, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaccatthimadde 25 / jaMbUddIve dIve bharaheravasu vAsesu egamegAe osappiNI - ussappiNIe tao uttamapurisA uppajjiMsu vA 195 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 AyusvarUpam 144 - 146 sUtrANi uppajjaMti vA uppajjissaMti vA taMjahA - arahaMtA, cakkavaTTI, baladeva - vAsudevA 26, evaM jAva pukkhavaradIvaddhapaccatthimaddhe 30 / tao ahAuyaM pAlayaMti, taMjahA - arahaMtA cakkavaTTI baladeva- vAsudevA 31 / to mAimamADaya pAtayaMti, taMnahA-araotA, pAvaTI, vataneva-vAsuDevA 32 sU0 243 / / (mULa) jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM atIta utsarpiNIne viSe suSamA ArAmAM traNa koDAkoDI sAgaropama kALa hato. 1, ema ja avasarpiNImAM jANavuM 2, vizeSa kahela che. (vartamAna avasarpiNInA bIjA ArAmAM kahelo che) AgAmika utsarpiNImAM e pramANe ja kAlamAna thaze 3, evI rIte dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrvArdhamAM ane pazcimArchamAM bhUtakAla vagerenA traNa traNa sUtro vaDe kALa kahevo 9, evI rIte puSkaravaradvIpAddhanAM pUrvArdha ane pazcimAddhamAM traNa traNa sUtro vaDe kALa kahevo 15 (1) jaMbUdrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetrane viSe atIta utsarpiNImAM suSamasuSamA nAmanA ArAne viSe manuSyo traNa gAunI UMcAIvALA hatA ane traNa palyopamanuM utkRSTa AyuSya pAlyuM (bhogavyuM) 1, e pramANe A vartamAna avasarpiNImAM jANavuM 2, AgAmika utsarpiNImAM e pramANe pAlaze 3, jaMbudrIpa nAmanA dvIpane viSe devakuru ane uttarakuru kSetramAM manuSyo traNa gAuMnI UMcAIvALA kahela che ane traNa palyopamanuM utkRSTa AyuSya pALe che 4, e pramANe yAvat puSkaravaradvIpAddhanA pazcimAddhamAM paNa jANavuM 20, jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetrane viSe eka avasarpiNI ane utsarpiNImAM traNa vaMzo utpanna thayA che, upaje che ane utpanna thaze. te A pramANe--arihaMtano vaMza, cakravartIno vaMza ane dazAra (vAsudeva) baladevano vaMza 21, evI rIte yAvat puSkaravaradvIpAddhanA pazcimAddhamAM jANavuM. yAvat zabdathI dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha ane pazcimArdra tathA puSkaravaradvIpAddhanA pUrvArdhanuM grahaNa karela che 25, jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane bhairavata kSetrane viSe ekekI avasarpiNI ane utsarpiNImAM traNa uttama puruSo utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze, te A pramANe-arihaMto, cakravartIo ane baladeva-vAsudevo 26, ema ja yAvat puSkarava2dvIpArzvanA pazcimAddhane viSe jANavuM 30, traNa yathAyuSya (jeTaluM bAMdheluM hoya teTaluM AyuSya) ne pAle che-bhogave che, te A pramANe--arihaMto, cakravartIo ane baladeva-vAsudevo 31, traNa madhyama AyuSyane bhogave che, te A pramANe-- arihaMto, cakravartIo ane baladeva-vAsudevo 32. 143 (TI0) 'navrUddIne' tyA.i sugama che, paraMtu 'pannatte' zabdathI avasarpiNIkALanAM vartamAnapaNAthI atItautsarpiNInI jema 'hotthA' ema kathana na karavuM paNa 'pannatte' ema vyapadeza karavo, 'navrUddIne' A Adi sUtrathI AraMbhIne 'vAsudevA' chellA sUtra vaDe kALanA dharmone kahela che je sugama che; paraMtu vizeSa e ke 'ahAnaya pAtayaMti' tti. nirupakrama AyuSyapaNuM hovAthI yathAAyuSyane pAle che ane vRddhatvano abhAva hovAthI madhyama AyuSyane pAle che (bhogave che). 143|| AyuSyanA adhikArathI nIcenA be sUtrane kahe che-- bAyara ukAiyANaM ukkoseNaM tinni rAiMdiyAiM ThitI pannattA / bAyaravAukAiyANaM ukkoseNaM tinni vAsasahassAI vitI padmattA / / sU. 244 || aha bhaMte! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaM javajavANaM etesi NaM dhannANaM kodvAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlADattANaM olittANaM littANaM laMchiyANaM muddiyANaM pihitANaM kevaiyaM kAlaM joNI saMciTThatti ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tinni saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyati, teNa paraM joNI paviddhaMsati, te paraM joNI viddhaMsati, teNa paraM bIe abIe bhavati, teNa paraM joNIvocchede pannatte / / sU0 145 / / 1. ahiM vaMza eTale pUrvajo saMbhave che arthAt je vaMzamAM arihaMto vagere utpanna thAya te. 196 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 AyusvarUpam 144 - 146 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 doccAra NaM sakkarappabhAe puDhavIe NeraiyANaM ukkoseNaM tinni sAgarovamAiM ThitI pannattA 1 / taccAe NaM vAluyappabhAe puDhavIe jahanneNaM NeraiyANaM, tinni sAgarovamAI ThitI pannattA 2 / / sU0 146 / / (mULa) bAdara tejaskAyikonI utkRSTathI traNa ahorAtri pramANa sthiti kahelI che. bAdaravAyukAyikonI utkRSTathI traNa hajAra varSa pramANa sthiti kahelI che. 144 atha zabda praznArthaka che. he bhagavan! kamalazAlI cokhA, vrIhi-zeSa sAmAnya cokhA, ghauM, java, javajava (javanI eka jAti), A badhA ya dhAnyone-koThAmAM nAkhelA, pAlAmAM rAkhelA, maMconI upara sthApana karelA, mALa upara rAkhelA, dvArane viSe chANa vagerethI lIMpIne rAkhela, cotarapha lIMpIne rAkhelA, rekhAdi vaDe lAMchana (cihna) karelA, mATI pramukhanI chApavALA ane DhAMkelA hoya evA dhAnyonI keTalA kALa sudhI yoni (jemAM aMkuranI utpatti thAya) rahe che? he gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta paryaMta ane utkRSTathI traNa varSa sudhI rahe che. tyArapachI yoni varNAdithI hIna thAya che, tyArabAda yoni viNasavAne sanmukha thAya che, tyArapachI yoni nAza pAme che, tyArabAda te bIja abIja thAya che, tyArapachI yonino vyavaccheda (abhAva) kahela che. 145 bIjI zarkarAprabhA pRthvImAM naiyikonI utkRSTa traNa sAgaropamapramANa sthiti kahelI che (1), trIjI vAlukAprabhA pRthvImAM nairayikonI janyathI traNa sAgaropamapramANa sthiti kahelI che (2). 146 // (TI0) 'vAyare'tyAdri be sUtra spaSTa che, sthitinA adhikArathI ja A bIjA adhikArane kahe che--'adde'tyAdri 'anna maMte' tti atha zabda praznotta2 arthamAM che. 'maste' tti. bhadanta-kalyANanA ane sukhanA hetupaNAthI kalyANarUpa ane mATe kahe che-- sukharUpa che; bhadi kallANasuhattho, dhAU tassa ya bhadaMtasaddo'yaM / sa bhadaMto kallANaM, suho ya kallaM kilAroggaM // 61 // [vizeSAvazyaka0 3439 ityAdi ] bhadi dhAtu kalyANa ane sukhanA arthamAM che, te di dhAtuthI auNAdigaNathI pratyaya karyo chate bhadanta zabda siddha thAya che, tethI cokkasa thAya che ke bhadaMta zabda kalyANa temaja sukharUpa arthamAM che. kalyANa zabdamAM aMtarbhUta 'kalya' zabda ArogyavAcaka che (61) ityAdi. athavA siddhone agara siddhinA mArgane bhaje che, seve che. vaLI zivanA abhilASIo vaDe je sevAya che te bhadatta. kahyuM che ke-- ahaMvA bhaja sevAe, tassa bhayaMto tti sevae jamhA / sivagaiNo sivamaggaM, sevvo ya jao tadatthINaM // 62 // [vizeSAvazya0 rU446] athavA man dhAtu sevAnA arthamAM che. te dhAtunuM manaMta rUpa thAya che, tethI siddhone ane zivamArgane seve che athavA mokSAbhilASIo vaDe je sevAya che. (62) te manaMta kahevAya che. mAti--dIpe che, prAnate vA--zobhe che, athavA jJAna, tapa ane guNanI zobhA vaDe je zobhAyamAna che te ja bhadanta athavA bhrAjanta. kahyuM che ke-- ahavA bhA bhAjo vA, dittIe hoi tassa bhaMto tti / bhAjato vA''yario, so NANa - tavoguNajuI ||63 // [vizeSAvazyaka0 3447 tti] athavA bhA tathA vraja dhAtu dIptinA arthamAM che teno prAnta tathA prAnanta zabda bane che. eTale je jJAna ane tapa guNa vaDe prakAze che te AcArya mAnta athavA brAnanta kahevAya che. (63) athavA bhrAntaH--mithyAtva vagere (baMdhahetuo)thI rahita-mithyAtva vageremAM na rahela evo artha eTale bhrAMta athavA 197 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 AyusvarUpam 144-146 sUtrANi bhagavAnU-aizvaryayukta samajavo. kahyuM che keahvaa bhaMto'peo, jaM micchattAibaMdhaheUo / ahavesariyAi bhago, vijjai so teNa bhagavaMto / / 64 / / [virodhAvastha0 rU448 ]i. athavA prama dhAtu anavasthAna arthamAM che. teno prAnta zabda bane che. eTale je mithyAtvAdi baMdha-hetathI rahita che te brAnta kahevAya che, athavA aizvaryAdi cha prakArano 'bhaga' jene che te bhagavAn guru che. (64) bhava-saMsAranA athavA bhaya-trAsanA aMtano hetu hovAthI bhavAMta athavA bhayAMta. kahyuM che keneriyaaibhvss va, aMto jaM teNa so bhavaMto tti / ahavA bhayassa aMto, hoi bhavaM(ya)to bhayaM tAso // 65 // [vizeSAvazyaka0 3449 tti] athavA narakAdi bhavanA aMtano hetu che. tethI te bhavAnta kahevAya che. athavA bhayano aMta karanAra hoya te bhayAMta kahevAya. bhaya eTale trAsa (teno nAza karanAra). (65) ahIM bhadanta vagere zabdonA sthAnamAM prAkRtapaNAthI AmaMtraNa (saMbodhana)nA artha mATe te' e pada sAdhavA yogya che. A kAraNathI 'te'tti zrI mahAvIra prabhune AmaMtraNa karatA thakA zrI gautama vagere bolyA. zAlI-kalama vagerenA zAlIcokhA, A vizeSa che. zeSa vrIhi-cokhAonuM sAmAnya-sAdhAraNapaNuM che. evayevA-cava vizeSo. tevAm' kahevA vaDe pratyakSa dhAnyone koSTha (mATI vagerenA koThAra)mAM nAkhavA vaDe sArI rIte je rakSaNa karAyelA te koThAra-gamo teone evI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke-palya-vAMsanI sAdarI vagerethI karAyela dhAnyano AdhAra vizeSa (pAlo), maMca-thAMbhalAonA upara sthApita vAMsanA kaTaka vagere vaDe dhAnyano AdhAravizeSa (mAMco), lokaprasiddha che. mAlaka-gharanA uparano bhAga-(mALa) jANavo. kahyuM che ke-avaqo dor3a mevo, mAto ya parovara dor3a kuDya-bhIMta rahita je hoya te mAMco kahevAya che ane ghara upara hoya te mALa kahevAya che. motirA' tti daravAjAnA bhAgamAM DhAMkaNA sahita chANa vagere vaDe lIMpAyelA 'ttinA" tti cotaraphathI lIMpAyelA, rAMchiyA' tirekhAdi vaDe lAMcchita (nizAnI) karelA, 'muddidyAna' ti mATI vagerethI mudrita karelA, 'diyA' ti. DhAMkelo, 'vati" ti, keTalA kALa sudhI jemAM aMkura utpanna thAya che te yoni rahe che? tyArapachI yoni prajJAti-plAna thAya che arthAt varNAdi vaDe hIna thAya che, pravidhvasthata-nAzanI sanmukha thAya che. vidhvasthatekSaya pAme che. evI rIte te bIja abIjasvarUpa thAya che-vAveluM bIja paNa aMkurane utpanna karatuM nathI. eTale zuM thAya che? (traNa varSa thAya) tyArabAda yonino vyavaccheda thAya ema meM tathA bIjA kevalIoe paNa kahyuM che. bIjI hakIkata spaSTa che. ll145l. sthitinA adhikArathI ja A bIjA be sUtrane kahe che-'vonTe' tya0i pragaTa che. vizeSa e ke--bIjI zarkarApabhAmAM, ane e rIte badhe joDavuM. sarva pRthvImAM A sthiti che. sAgaramegaM tiya satta, dasa ya sattarasa taha ya bAvIsA / tettIsaM jAva ThiI, sattasu puDhavIsu ukkosA // 66 // jA paDhamAe jeTTA, sA biiyAe kaNiTThiyA bhaNiyA / taratamajogo eso, dasa vAsasahassa rayaNAe / / 67 / / - vRidae0 223-24 ti). pahelI narakamAM eka sAgara, bIjImAM traNa, trIjImAM sAta, cothImAM daza, pAMcamImAM sattara, chaThThImAM bAvIza ane sAtamImAM tetrIza sAgaropama-A pramANe sAta narakamAM utkRSTa sthiti che. je utkRSTa sthiti prathama narakabhUmimAM che te bIjI bhUmimAM jaghanya sthiti kahelI che. A pramANe taratamajoga che, arthAt pahelI bhUmimAM utkRSTa sthiti eka sAgaropamanI che te bIjImAM jaghanya jANavI ema yAvat chaThThI bhUmimAM bAvIza sAgaranI utkRSTa sthiti che te sAtamImAM jaghanya jANavI. prathama naraka ratnaprabhAmAM jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che. (66-67) I146/ 198 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 nArakasvarUpam trayANAM samAnatvaJca 147 - 149 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 narakapRthvInA adhikArathI naraka ane nArakanA vizeSa svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe traNa sUtro kahe che-- paMcamAe NaM dhUmappa bhAra puDhavIe tinni nirayAvAsasayasahassA pannattA / tisu NaM puDhavIsu NeraiyANaM usiNaveyaNA pannattA, taMjahA - paDhamAe, doccAe, taccAe / tisu NaM puDhavIsu NeraiyA usiNaM veyaNaM paccaNubhavamANA vihrNti1mAra, rojgyA, tattvAr // sU. 247 || ologe samAsapakkhiM sapaDidisaM pannattA, taMjahA - appaiTThANe narae, jaMbuddIve dIve, savvaTTasiddhe mahAvimANe / tao loge samA sapakkhiM sapaDidisiM pannattA, taMjahA - sImaMtara [NaM] Narae, samayakkhette, IsIpabmArA puDhavI // sU. 248 // tao samuddA pagaIe udagaraseNaM pannattA, taMjahA - kAlode, pukkharode, sayaMbhuramaNe 3 / tao samuddA bahumacchakacchabhAiNNA padmattA, taMnahA-tavaLe, Anoke, sayaMmumatte / sU0 246 II (mU0) pAMcamI dhUmaprabhA pRthvIne viSe traNa lAkha narakAvAso kahelA che. traNa pRthvIone viSe nArakone uSNa vedanA kahelI che, te A pramANe--pahelImAM, bIjImAM ane trIjI bhUmimAM (traNa pRthvIomAM) nArako uSNa vedanA anubhavatA thakA vicare che-rahe che, te A pramANe--pahelImAM, bIjImAM ane trIjI bhUmimAM... / / 147 / / lokane viSe traNa vastu lAkha yojanapramANathI samAna che temaja dakSiNAdi paDakhA vaDe samAna ane dizA-vidizA vaDe paNa samAna kahela che, te A pramANe--apratiSThAna nAmano narakAvAsa, jaMbudrIpa nAmano dvIpa ane sarvArthasiddha mahAvimAna. lokaneviSe traNa vastu pIstAlIza lAkha yojana pramANathI samAna che, tathA dakSiNAdi paDakhA vaDe ane dizA-vidizA vaDe sarakhA che arthAt samazreNie che, te A pramANe--sImaMtaka nAmano narakAvAsa, samayakSetra-manuSya kSetra ane ISAbhArA pRthvI. 148 // traNa samudro svabhAve udakarasa vaDe yukta kahelA che, te A pramANe--kAloda, puSkaroda ane svayaMbhUramaNa. vaLI traNa samudro ghaNA maccha ane kacchapa (kAcabA)nA pAtrasthAno kahelA che, te A pramANe--lavaNa, kAloda ane svayaMbhUramaNa. ||1495 (TI0) 'paMcamA' hatyAri. sugama che, mAtra 'rasiLaveyA' tti. traNa bhUminA uSNa svabhAvathI traNa bhUmine viSe nArako uSNa vedanAvALA che arthAt nairayiko uSNa vedanA pratye anubhava karatA thakA vicare che-rahe che. teone te vedanAnuM niraMtarapaNuM dekhADavA mATe ema kahela che. 147 // narakapRthvIonA kSetrasvabhAvonuM pUrve svarUpa kahyuM che, have kSetranA adhikArathI traNa sthAnamAM avatA2vALA kSetravizeSanA svarUpanuM nirUpaNa ka2vA mATe cAra sUtra pratye kahe che ke--'to' tyAri. lokamAM traNa vastu lAkha yojananA pramANapaNAthI tulya che, kevala pramANathI ja ahiM samapaNuM nathI paraMtu uttara ane dakSiNapaNAthI vyavasthitapaNAe samazreNitva vaDe paNa samAna che. A kAraNathI kahe che--'sapasvi' mityAdri dakSiNa (jamaNA) tathA vAma (DAbA) vagere paDakhAonuM samatA-samAnapaNuM che. (ahiM avyayIbhAva samAsa vaDe 'sapakSa' zabda thayela che, tethI samapaDakhApaNAe samAna che evo artha che, kAra to prAkRtanA niyamathI che.) vaLI pratidizA-vidizAnA sarakhApaNA vaDe sapratidik, te vaDe-samAna dizApaNAe evo artha che. sAtamI narakamAM pAMca narakAvAsanI vaccamAM apratiSThAna nAmano nakAvAsa che, jaMbudvIpa badhA dvIpanI madhyamAM che, sarvArthasiddha vimAna pAMca anuttaravimAnonI madhyamAM che. sImaMtaka nAmano narakAvAsa, pahelI narakamAM pahelA pAthaDAne viSe narakeMdraka pIstAlIza lAkha yojanapramANavALo che. samaya-kAlanI sattA vaDe oLakhAtuM je kSetra te samayakSetra-manuSyaloka e artha che. ISat-alpa, ATha yojananuM jADAIpaNuM ane pIstAlIza lAkha yojananI laMbAI-pahoLAIthI prAgbhAra-pudgalono samUha che jeNIno te 199 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 utpattisvarUpam vimAnavarNanam tisraH prajJaptyazca 150-152 sUtrANi ISaprAnbhArA AThamI pRthvI che, zeSa-bIjI pRthvIo ratnaprabhA vagere mahAprAbharA che, kAraNa ke teonuM eka lAkha eMzI hajAra yojanAnuM jADAIpaNuM che, te A pramANepddhmaa'siiishssaa, battIsA aTThavIsa vIsA ya / avAra solasa ya aTTha, sahassa lakkhovari kujjA / / 68 // [vRdae0 241 rU]i pahelI naraka eka lAkha ne eMzI hajAra yojananI, bIjI eka lAkha ne batrIsa hajAra yojananI, trIjI eka lAkha aDhAvIza hajAra yojananI, cothI eka lAkha ne vIza hajAra yojananI, pAMcamI eka lAkha ne aDhAra hajAra yojananI, chaThThI eka lAkhane soLa hajAra yojanAnI ane sAtamI eka lAkha ne ATha hajAra yojananI jADI che. (68) vikhaMbha eTale laMbAIpahoLAI, te naraka pRthvIonA krama vaDe eka rAja (rajja)thI AraMbhIne sAta rAjapramANa che. athavA thoDI nIce namela hovAthI iSatprAgubhArA nAma che. I/148. prakRtyA-svabhAvathI udakarasa vaDe yukta samudro kramathI bIjo, trIjo ane chello che. pahelo, bIjo ane chello samudra ghaNA jalacara jIvovALA che ane bIjA samudro to alpa jalacaravALA che. kahyuM che ke- 'lavaNe udagarasesu ya, mahorayA maccha-kacchahA bhaNiyA / appA sesesu bhave, na ya te NimmacchayA bhaNiyA / / 69 / / 1 lavaNa, udakarasa yukta A kAlodAdi traNa samudro che ane 2 kAloda, 3puSkaroda ane 4 svayaMbhUramaNamAM mahorago, masyo ane kAcabA kahelA che ane zeSa-bIjA samudromAM masyAdi thoDA che, paraMtu matsyarahita nathI. (69) vaLa bIjuM paNa kahe chelvnne kAlasamudde, sayaMbhuramaNe ya hoMti macchA u / avasesasamuddesuM, na huMti macchA na mayarA vA ||70||[bRhtsN0 90] lavaNa, kAloda ane svayaMbhUramaNa samudrane viSe ghaNA) malyo (vagere) hoya che, avazeSa-bAkInA samudrone viSe (prAyaH) matsyo ane magaro hotA nathI. ahiM prAyaH zabda kema kaho cho te zaMkAnuM samAdhAna karatAM kahe che kentthi tti paurabhAvaM, paDucca na u savvamacchapaDiseho / appA sesesu bhave, na ya te nimmacchayA bhaNiyA / / 71 // [vRdae0 24 ti] pUrvanI gAthAmAM kahevuM che ke 'masyo nathI te bahutvanI apekSAe kahela che, paraMtu malyano niSedha sarvathA samajavo nahiM arthAt bIjA samudrone viSe thoDA malyo che, te matsya rahita kahelA nathI. (71) I/149l kSetranA adhikArathI ja apratiSThAna nAmanA narakakSetramAM (narakAvAsamAM) jeo utpanna thAya che teone kahe che - tao loge NissIlA NivvatA NigguNA nimmerA NippaccakkhANaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA ahe sattamAe puDhavIe appatiTThANe Narae NeraiyattAe uvavajjati, taMjahA-rAyANo, maMDalIyA, je ya mahAraMbhA koddNbii| tao loe susIlA suvvayA sagguNA samerA sa paccakkhANaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA-rAyANo paricattakAmabhogA, seNAvatI, pstthaaro|| sU0 150 / / baMbhaloga-laMtaesu NaM kappesu vimANA tivaNNA pannAttA, taMjahA-kiNhA, nIlA, lohiyaa| ANayapANayA''raNaccutesuNaM kappesudevANaM bhavadhAraNijjasarIragA ukkoseNaM tinni rayaNIo uddhaM uccatteNaM panattA // sU0 25// 1. tulanA-"#ti bata. samuddA vahumaccha-chamApha pavvIRA? noya! to samudA pannA, taMnadI-navI, topa, sayaMmano avasesA samuddA appamaccha-kacchabhAiNA nocceva NaM Nimmaccha-kacchabhA paNNattA smnnaauso|" jIvAjIvAbhi0 3/303 2. A 69mI gAthAmAM puSkaroda samudramAM paNa ghaNA malyo kahela che te matAMtara saMbhave che, kAraNa ke mUlasUtramAM ane 70mI gAthAmAM tathA saMgrahaNI vageremAM alpa malyo kahela che. 200 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 utpattisvarUpam vimAnavarNanam tisraH prajJaptyazca 150-152 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tao pannattIo kAleNaM ahijjaMti, taMjahA-caMdapannattI, sUrapannattI, dIvasAgarapannattI / / sU0 152 / / tiTThANassa paDhamo uddeso samatto // (mULa) lokane viSe zIla rahita, vrata rahita, nirguNa, maryAdA rahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa rahita evA traNa (prakAranA) manuSyo, kALasamaye maraNa pAmIne nIce sAtamI narakane viSe apratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM narayikapaNAe utpanna thAya che, te A pramANe-rAjAo-cakravartI ane vAsudevo, mAMDalika-sAmAnya rAjAo ane mahAAraMbhavALA kauTuMbiko. [ane] lokamAM sArA zIlavALA, sArA vratavALA, guNa sahita, maryAdA sahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa sahita evA traNa (prakAranA) manuSyo kALasamaye maraNa pAmIne sarvArthasiddha mahAvimAnane viSe devapaNAe utpanna thanArA hoya che. te A pramANe-kAmabhogane choDanArA rAjAo, senApatio ane lekhAcAryo (bhaNAvanArA vagere). //15ol. brahmaloka ane lAMtakadevalokane viSe vimAno traNa varNavALA kahelA che, te A pramANe--kALA, lIlA ane rAtA. Anata, prANata, AraNa ane azruta devalokane viSe devonAM bhavadhAraNIya zarIro utkRSTathI traNa hAtha UMcAIpaNe kahelA che. ll151// traNa prajJaptio yogya kALe ja (prathama ane chellI paurisImAM) bhaNAya che, te A pramANe-caMdraprajJapti, sUryaprajJapti ane dvIpasAgaraprajJapti. /152 // . (TI0) 'to' rUlyAri niHzInA' zubha svabhAva rahita arthAt duHzIlo, enuM ja varNana kare che-'nitA' prANAtipAtAdithI virAma nahiM pAmelA, 'ni '-uttaraguNanA abhAvathI, 'nira' tti maryAdA vagaranAM arthAt svIkArela pratijJAnuM pAlana nahiM karavAthI, tathA pratyAghAna-navakArasI vagere, pauSadha-aSTamI vagere parva divase upavAsa-abhaktArtha karavo (bhojanano tyAga karavo) te be--1 pratyAkhyAna ane 2 pauSadhopavAsa, tenAthI je nIkaLelA (rahita) te nimpratyAkhyAna-pauSadhopavAsavALA, 'tamAre'-maraNane avasare mRtyu pAmIne 'rayApa' ri0 pRthikAyikapaNuM vagerenA vyavacchedane mATe (nerayikapaNuM kahyuM che) te narakamAM ekeMdriyapaNAe, tenAthI anya paNa sUkSma ekendriya AdimAM bIjA jIvo paNa, utpanna thAya che. tyAM narakamAM to utpanna thanArA rAjAo-cakravartI ane vAsudevo, mAMDaliko-bAkInA (sAmAnya) rAjAo temaja je mahAraMbha karanArA arthAt pacaMdriya vagereno ghAta karavo vagere mahApApa karmanA karanArA kuTuMbIo jANavA. bIjuM sugama che. apratiSThAna nAmanA narakAvAsanI samAna sthiti vagere vaDe sarvArthasiddhamAM je utpanna thAya che teone kahe che 'to' rUtyA0i sugama che. rAjAo pratIta che. parityAmamo-sarvaviratidharo, A vAkya uttara be padamAM paNa joDavuM, senApatio-sainyanA nAyako, prazastiAro-lekhocArya vagere (kyAMka dharmazAstranA pAThako ema paNa jaNAvela che.) sarvArthasiddhamAM upaje che. upara kahela sarvArthasiddha vimAnanI sAmyatAthI vimAnAMtara-bIjA vimAnonuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-vaM' tyAvi ahiM "jiddI nItA sohiya' utta. A pramANe trividhapaNuM pustakane viSe dekhAya che, arthAt A sUtramAM kRSNa, nIla ane rakta A traNa varSo pAMcamA tathA chaThThA devalokanA vimAnone viSe kahyA che. sthAnAMtaramAM to rakta, pIta ane zuklapaNAe paNa kahela che, kAraNa ke kahyuM che kesohmme paMcavannA, ekkAhANI ya jA sahassAro / do do tullA kappA, teNa paraM puMDarIyAI / / 72 / / [bRhatsaM0 132 tti] saudharma ane IzAna devalokane viSe vimAno pAMca varNavALA che, pachI be be devalokane viSe yAvat sahastrAra paryata hAni 1. seNAvaI pasatthAraM rAyANaM devayANaM c| Ava. ni0 110 pU... prazAstAraM prakarSaNa zAstA prazAstA taM dharmapAThakAdilakSaNam Avazyaka sUtrasya dvitIye'dhyayane hAribhadryAM vRttau / / 201 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 utpattisvarUpam vimAnavarNanam tisraH prajJaptyazca 150 - 152 sUtrANi ka2vI arthAt trIjA cothA devalokane viSe kRSNa varNa sivAya cAra varNa, pAMcamA chaTThA devalokane viSe kRSNa ane nIla varNa sivAya traNa varNa, sAtamA AThamA devalokane viSe pIta ane zukla e be varNa che, te pachI navamA devalokathI yAvat sarvArthasiddha paryaMta eka zukla varNavALA vimAno che. (72) hamaNAM ja vimAno kahyAM te devanA zarIra vaDe Azrita-AzrayavALA che, tethI devanA zarIranA mAnanuM traNa sthAnakamAM avatAra karIne kahe che--'Aye' tyAdri bhava-jyAM sudhI janma dhAraNa karAya che, athavA bhava-devagati rUpane dhAraNa kare che e bhavadhAraNIya, te bhavadhAraNIya evA zarIro te bhavadhAraNIya zarIro. A kathana uttaravaikriyanA niSedha mATe che, kAraNa ke uttaravaikriya zarIranuM lAkha yojananuM pramANa che. 'DoseLa' tti utkRSTa vaDe, paraMtu jaghanyapaNAdi vaDe nahiM. jaghanya vaDe bhavadhAraNIya zarIra utpattinA samayamAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga mAtrapaNAe hoya che. zeSa-bIjuM sugama che. hamaNAM ja devanA zarIra ane Azraya-vimAna saMbaMdhI vaktavyatA kahI. te deva saMbaMdhI vaktavyatA vaDe (varNana vaDe) guMthAyelA prAyaH traNa graMtho che, tethI tenA svarUpanuM kathana karavA mATe kahe che--'tao' tyAdri jAttena--hetubhUta pahelI ane chellI porisImAM bhaNAya te. A mATe caMdraprajJapti, sUryaprajJapti ane dvIpasAgaraprajJapti jaNAvI paraMtu vyAkhyAprajJapti (bhagavatI) ane jaMbudrIpaprajJapti darzAvI nahiM kAraNa ke ahIM traNa sthAnakanuM varNana mAtra ApavAmAM Avela che, (e banne prajJaptio paNa pahelI ane chellI porisImAM ja bhaNAya che.) bAkInuM spaSTa che. 150-152 II trIjA sthAnakanA prathama uddezAnI TIkAno anuvAda samApta II pudgalAnaMdI bhavAbhinaMdI - bhavAbhinaMdI - saMsAramAM gADha tIvra AsaktivAna AtmA. pudgalAnaMdI - saMsAramAM AsaktivAna AtmA. saMsAramAM rahIne banne prakAranA AtmAo saMsAranI kriyAo samAnarUpe kare che, paraMtu vicAromAM moTuM aMtara hoya che. bhavAbhinaMdInI pApakriyA anumodanA pUrvaka haze. A AtmA traNa karaNa, traNa yogathI pApakriyAmAM otaprota raheze. khAsa karIne karmabaMdha gADha, tIvra, rasayukta, atyaMta kaDavA rasayukta, dIrgha sthitithI yukta tathA nikAcita hoya che. bhavAbhinaMdI prathama guNasthAnamAM ja rahe che. kadAca puNyakAryo kare to saMsArasukhanI tIvra abhilASA pUrvaka hovAthI svargAdi sukha ApIne pharIthI paribhramaNa thavAthI e puNyakriyAothI vAstavika lAbha maLato nathI. abhavI to haMmezA bhavAbhinaMdI hoya che. bhavyAtmAmAM je AtmAno saMsAra ardhapudgala parAvartakALathI vadhAre saMsAra paribhramaNa bAkI hoya che te AtmAo bhavAbhinaMdI che. pudgalAnaMdInI pApakriyA niMdA temaja garbhAthI yukta haze. te haMmezA pApakriyA temaja pApakarmane kharAba mAne che. khAsa karIne vacana yogathI paNa pApakriyAthI bacato rahe che. puddagalAnaMdInA karmabaMdha atizithila, alpa rasasthitivALA hoya che. emAM tIvratA hotI nathI. kaDavAza paNa alpa temaja spaSTa baMdha, baddhathI adhika nahIM. niMdA temaja gahane kAraNe nidhatta nikAcita baMdha thato nathI. A bhAva chaTThA guNasthAnaka sudhI ja rahI zake che. bhavasthitinI aparipakvatA, apratyAkhyAna vagere kaSAyono udayabhAva, bhUtakALamAM karela niyANA vagerene kAraNe temaja jarUrI dharmapoSaka sahakArI kAraNanI aprApti thavAthI pudgalAnaMdI AtmAo pApa kare che. dRSTAMta tarIke kRSNa mahArAjA, zreNika mahArAjA, satyakI vidyAdhara vagere. - jayAnaMda 202 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 lokasya trividhatvam 153 sUtram sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 atha tRtIyasthAnakAdhyayane dvitIyaH uddezaH pahelo uddezaka kahyo, bIjo uddezaka kahevAya che. bIjA uddezakano A saMbaMdha che, pahelA uddezakamAM prAyaH jIvanAM dharmo kahyA, ahiM paNa prAyaH te ja kahevAze. AvA prakAranA saMbaMdhane anulakSIne paheluM sUtra A pramANe che-- tiviSe jone pazatte, taMnahA-gAmone vAtone, vvatone tiviSe tone patte, taMnahAvALone, lAlone, pattitone tiviSe tone pazatte, taMnA-koLe, bolone, ttiriyalone / sU. 13 / / (mULa) traNa prakAre loka kahela che, te A pramANe--nAmaloka, sthApanAloka ane dravyaloka. traNa prakAre loka kahela che, te A pramANe-jJAnaloka, darzanaloka ane cAritraloka. traNa prakAre loka kahela che, te A pramANe--Urdhvaloka, adholoka ane tirthaMg(tiA) loka. 153 // (TI0) 'tividde' tyAdri A sUtrano saMbaMdha A pramANe jANavo. AgalA sUtra vaDe caMdraprajJapti vagere sUtranuM svarUpa kahyuM, ahiM to caMdra vagere padArthonAM ja AdhArabhUta lokanuM svarUpa kahevAya che. A sUtranI vyAkhyA A pramANe jANavI. kevalajJAnarUpa prakAza vaDe je jovAya che te loka. nAmaloka ane sthApanAloka iMdra sUtranI mAphaka che. dravyaloka paNa temaja che, vizeSa e kejJazarI2 ane bhavyaza2I2thI bhinna je (tavyatirikta) dravyaloka te dharmAstikAya vage2e jIva ajIvarUpa, rUpI ane arUpI, sapradeza ane apradezasvarUpa dravyo ja, ane dravyo e ja loka te dravyaloka jANavo. A samAsa (karmadhAraya) che. kahyuM che ke-- jIvaMmajIve rUvamarUvI sapaesa appaese ya / jANAhi davvaloyaM, NiccamaNiccaM ca jaM davvaM // 73||[aav. bhA0 195 ti] jIva-ajIva, rUpI-arUpI, sapradezI-apradezI, nitya anitya-je dravya che te (he ziSya!) tuM dravyaloka jANa. (73) traNa prakAre bhAvaloka saMbaMdhI kahe che--'tividde' tyAvi. bhAvaloka be prakA2e che, AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI lokanA paryAlocana (ciMtana)mAM upayoga, athavA te upayogathI ananya (abhinna)paNAthI puruSa-jIva, ane noAgamathI to prastuta sUtramAM kahela jJAna vagere bhAvaloka che, kAraNa ke 'no' zabdanuM mizravacanapaNuM hoya che. A jJAnAdi traNa, dareka anyonya sApekSa che, mAtra Agama ja nahiM ane anAgama paNa nahiM. temAM jJAna evo je loka te jJAnaloka, jJAnalokanI bhAvalokatA, kSAyika ane kSAyopazamikabhAvarUpapaNAthI che ane kSAyikAdi bhAvone bhAvaloka vaDe kahela hovAthI kahyuM che ke-- odaiya uvaMsamie ya, khaie ya tahA khaovasamie ya / pariNAma sannivAe ya chavviho bhAvalogo u / / 74 / / [Ava.mA0 200 ti] 1 audayika, 2 aupazamika, 3 kSAyika, 4 kSAyopazamika, pa pANiAmika ane 6 sannipAtika e cha prakAre bhAvaloka che. (4) evI rIte darzanaloka ane cAritraloka paNa jANavA. have traNa prakAre kSetraloka saMbaMdhI kahe che--'tiviSe' tyAdri ahiM bahu samabhUmibhAgarUpa ratnaprabhAnA bhAgane viSe merunA madhyamAM ATha rucakapradezarUpa 'rucaka' hoya che, te rucaka gAyanA stanane AkA2e che. tenA uparanA prataranA upara navaso yojana paryaMta jyAM sudhI jyotipcakranuM u52nuM tala (bhAga) che tyAM sudhI tirthaMgloka che, tethI AgaLa UrdhvabhAgamAM rahevAthI Urdhvaloka kaMIka nyUna sAta rAjapramANa che. rucakanA nIcenA prataranI nIce jyAM sudhI navaso yojana che tyAM sudhI tiryak loka che, tethI AgaLa nIcenA bhAgamAM rahevAthI kaMIka adhika sAta rAjapramANa 203 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 pariSadaH varNanam 154 sUtram adholoka che. adholoka ane UrdhvalokanI madhyamAM aDhAra so yojana pramANa tiryabhAgamAM rahela hovAthI tiryazloka che. bIjI rIte paNa A kSetraloka traNa gAthAo vaDe varNavAya che-- ahavA ahapariNAmo, khettaNubhAveNa jeNa osannaM / asuho aho tti bhaNio, davvANaM teNa ahologo // 75 // athavA 'adha' zabda azubhavAcaka che, temAM kSetrasvabhAvathI prAyaH dravyono azubha pariNAma thAya che tethI azubhaloka, adholoka kahela che. (75) uD uvariM jaM Thiya, suhakhettaM khettao ya davvaguNA / uppajjaMti subhA vA, teNa tao upalogo tti // 76 // je u52 rahela che te Urdhvaloka, athavA Urdhva zabda zubhavAcaka che, tethI zubha kSetra te UrdhvakSetra che. kSetranA anubhAvathI dravyonA guNo zubha pariNAmavALA utpanna thAya che, tethI te Urdhvaloka kahevAya che. (76) majjhaNubhAvaM khettaM, jaMtaM tirayaM ti vayaNapajjavao / bhaNNai tiriya visAlaM, ao ya taM tiriyalogo tti / / 77 / / je madhyama svabhAvavALuM kSetra te tiryak, vacanaparyAyathI tiryak zabdano madhyama zabda paryAyavAcaka che. kSetranA anubhAvathI prAyaH madhyama pariNAmavALA dravyo hoya che, athavA tiryak-vizALa che tethI tiryazloka kahevAya che. (77) 153 // lokanA svarUpanuM nirUpaNa karyA pachI lokamAM AdheyabhUta (rahela) camara deva vagerenI 'vanarassa' e prathama sUtrathI AraMbhIne 'annuyalo vAtAmAM' e chellA sUtra vaDe pariSadonuM varNana kare che. camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno tao parisAto pannattAo, taMjahA - samitA, caMDA, jAyA / abbhiMtaritA samitA, majjhimitA, caMDA, bAhiritA jAyA / camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno sAmANitANaM devANaM tao parisAto pannattAo, taMnahA-samitA khadeva samarasta,vaMtAyattIsALavA to pAtALa tuMvA, tuDiyA, pannA, evaM aggamahisINa vi / balissa vi evaM ceva, jAva aggamahisINaM 1 / dharaNassa, ya sAmANiya tAyattIsagANaM ca samitA, caMDA, jaataa| logapAlANaM aggamahisINaM IsA, tuDiyA, daDharahA, jahA dharaNassa tahA sesANaM bhavaNavAsINaM / nANassAM pisAmsa pisAyarazo to parisAto pazattAo, taMnahA-sA, tuDiyA, 10rahA, evaM sAmANiya aggamahisINaM, evaM jAva gIyarati gIyajasANaM / caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaranno tao parisAto pannattAo, taMjahA- tuMbA, tuDiyA, pavvA / evaM sAmANiya aggamahisINaM / evaM sUrassa vi| sakkassa NaM deviMdassa devaranno tao parisAto pannattAo, taMjahAsamitA, caMDA, jAyA / jahA camarassa evaM jAva aggamahisINaM / evaM jAva accutassa logapAlANaM2 / / sU0 154 / / (mULa) camara, asureMdra, asurakumAranA rAjAnI traNa pariSad kahelI che, te A pramANe--samitA, caMDA ane jAyA. atyaMtara pariSad samitA-kAraNa paDye bolAvyAthI ja Ave, madhyama pariSad caMDA-bolAvyA ane na bolAvyAthI paNa Ave temaja bahAranI pariSad jAyA-bolAvyA vinA paNa Ave. camara, asureMdra ane asurakumAranA rAjAnA sAmAnika devonI traNa pariSad kahelI che, te A pramANe--samitA vagere jema camareMdra saMbaMdhI kahI temaja jANavI. evI rIte trAyazriMzakonI paNa jANavI. lokapAlonI traNa pariSad-atyaMtara tuMbA, madhyama tuDiyA ane bahAranI pavvA. evI rIte agramahiSIonI paNa jANavI, balIdranI paNa ema ja jANavI, ema yAvat agramahiSIonI jANavI (1). dharaNeMdranI, sAmAnikanI ane trAyasi~zakanI atyaMtara pariSad samitA, madhyama pariSad caMDA ane bAhya pariSad jAyA kahelI che. lokapAlanI ane agramahiSIonI atyaMtara pariSad IzA, madhyama pariSad truTitA ane bAhya pariSad dRDharathA. jema dharaNeMdranI che tema zeSa (bAkInA) bhavanavAsInI traNa pariSad jANavI. kAla naumanA pizAcanA iMdra, 204 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 kAlavizeSa nirUpaNam 155 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pizAcanA rAjAne traNa pariSad kahelI che, te A pramANe--atyaMtara pariSad IzA, madhyama truTitA ane bAhya dRDharathA. evI rIte sAmAnikanI ane 1agramahiSInI paNa traNa pariSad jANavI. evI rIte yAvat gItati ane gItayazA (gAMdharvedra)nI traNa pariSad jANavI. caMdra nAmanA jyotiSkanA iMdra, jyotiSkanA rAjAne traNa pariSad kahelI che, te A--tuMbA, truTitA ane paryA. ema ja sAmAnika ane agramahiSInI traNa pariSad jANavI. emaja sUrya saMbaMdhI paNa jANavI. zakra nAmanA deveMdra, devanA rAjAne traNa pariSad kahelI che, te A pramANe--samitA, caMDA ane jAyA. jema camarane kahela che tema yAvat agramahiSI paryaMtane paNa traNa pariSad jANavI. evI rIte yAvat 2acyuteMdra ane lokapAla paryaMtane paNa traNa pariSad jANavI (2). 154 // (TI0) sugama che, vizeSa kahe che ke--'gasuriMvassa' ityAdikamAM aizvaryanA yogathI iMdra ane rAjA to kAMti-tejathI hoya che. pariSad-parivAra, te najIkanA bhedathI traNa prakAre che. temAM je parivArarUpa devo ane devIo ati moTAIpaNAthI prayojanone viSe paNa bolAvyA thakA ja Ave che te atyaMtara pariSad, je deva-devIo prayojana chate bolAvyA thakA athavA na bolAvyA thakA Ave che te madhyama pariSad ane je na bolAvyA thakA paNa Ave che te bAhya pariSad jANavI. tathA je pariSadnI sAthe prayojana (kArya) pratye maMtraNA kare che te pahelI pariSad, je pariSaddnI sAthe thayI gayela maMtraNA saMbaMdhI vicA2 ka2e che te bIjI pariSad ane je cokkasa nirNaya karela che te hakIkata pariSadnI sAme jAhera kare te trIjI pariSad. II154] hamaNA ja pariSad-parivAramAM utpanna thayela devo kahyA. devapaNuM to kaika paNa dharmathI prApta thAya che ane dharmanI prApti kALavizeSamAM thAya che, tethI kALavizeSanA nirUpaNapUrvaka kALavizeSamAM ja dharmavizeSonI prApti saMbaMdhI kahe che-- tao jAmA pannattA, taMjahA- paDhame jAme, majjhime jAme, pacchime jAme / tihiM jAmehiM AtA kevalipannattaM dhammaM labhejja savaNatAte, taMjahA- paDhame jAme, majjhime jAme, pacchime jAme, evaM jAva kevalanANaM uppADejjA paDhame nAme, mansine nAme, pacchine nAme / tao vayA pannattA, taMjahA - paDhame vae, majjhime vae, pacchime ve| tihiM vaehiM AyA kevalipannattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taMjahA- paDhame vae, majjhime vae, pacchime vae, eso ceva gamo Neyavvo, jAva kevalanANaM ti // sU. 11 // (mULa) traNa yAma (prahara) kahela che, te A pramANe--pahelo prahara, madhyama prahara ane pazcima (pAchalo) prahara. prahara vaDe AtmA, zravaNapaNAe (sAMbhaLavApaNAe) kevalIkathita dharmane pAme prathama praharamAM, madhyama praharamAM ane pazcima praharamAM, evI rIte yAvat kevalajJAnane utpanna kare. prathama praharamAM, madhyama praharamAM ane pazcima praharamAM. traNa vayaavasthA kahI che, te A pramANe--prathama vaya (bAlyAvasthA), madhyama vaya (yauvanAvasthA) ane pazcima vaya (vRddhAvasthA). traNa vaya vaDe AtmA, sAMbhaLavAthI kevalIbhASita dharmane pAme, te A pramANe--prathama avasthAmAM, madhyama avasthAmAM ane vRddhAvasthAmAM. A AlApaka jANavo, yAvat kevalajJAnane prApta kare. 155 (TI0) 'tao nAme' tyA.i spaSTa che. phakta rAtrino ane divasano cotho bhAga te yAma (prahara) kahevAya, jo ke te prasiddha che to paNa ahiM traNa bhAga ja vivakSita che. pUrva rAtri, madhyama rAtri ane pAchalI rAtrine AzrayIne rAtri 'triyAmA' kahevAya che. evI ja rIte divasanA paNa traNa bhAga jANavA, athavA cotho bhAga te prahara, paraMtu ahiM cothA bhAganI vivakSA nathI karI 1. vyaMtara ane jyotiSpanikAyamAM trAyatriMzaka ane lokapAla nathI. 2. trIjA devalokathI bAramA devalokamAM agramahiSI nathI mATe banne sthale sUtramAM te jaNAvela nathI. 3. tIrthaMkaronI dezanA prathama ane pazcima praharamAM hoya che ane bIjA praharamAM gaNadharonI dezanA hoya che. e apekSAe paNa dharma sAMbhaLavAnI vAtanI saMbhAvanA che. 205 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 bodhI - pravrajyA svarUpam 156 - 157 sUtre kAraNa ke traNa sthAnakanuM varNana cAle che. evI rIte 'khAva' tti. yAvat zabdathI A pramANe jANavuM--'jevAM trohi vuongA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvajjA, kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA, evaM saMjameNaM saMjamejjA, saMvareNaM, saMvarengA, AmiLivohiyanAAM 3ppAGengA' phatyAri--kevalabodhine prApta kare, muMDita thaIne gRhavAsathI anagArapaNAne svIkAre, kevala brahmacaryavAsamAM vase, kevala saMyamamAM yatna kare, kevala saMvara vaDe saMvRtta thAya, kevala matijJAnane utpanna kare. evI rIte (yAvat manaHparyavajJAnane utpanna kare). jema kALavizeSamAM dharmanI prApti thAya che tema avasthA vizeSamAM paNa thAya che, mATe vayanuM nirUpaNa karavAthI temAM dharmavizeSanI prAptisaMbaMdhI kahe che--'tao vaye' tyAvi. spaSTa che. prANIonI kALa vaDe karAyelI avasthA vaya kahevAya che. te vaya--bAlatva, madhyamatva ane vRddhatvanA bhedathI traNa prakAre che. vayanuM lakSaNa A pramANe jANavuM-- A SoDazAdbhaved bAlo yAvat kSIronnavarttakaH madhyamaH saptatiM yAvat parato vRddha ucyate // 78 // soLa varSa sudhI bAla hoya che arthAt jyAM sudhI kSIrAtramAM varte che tyAM sudhI bAla kahevAya che, madhyama sIttera varSa sudhI ane tethI uparanI vayavALo vRddha kahevAya che. (A vyAkhyA so varSanI Ayune mAnIne karavAmAM AvI che.) (78) zeSa pUrvanI mAphaka jANavuM. 155 kahelA dharmavizeSone ja traNa prakAre, 1 bodhi zabdanA kathanone, 2 bodhivALAne, 3 bodhinA vipakSabhUta mohane ja ane 4 mohavALAne cAra sUtro vaDe kahe che-- tiviSNu nodhI pannattA, taMnaphA-gALavodhI, vRMtaLavothI, ttavodhI z, tivihA buddhA paNattA,. tanahAgALanujA, rasAvundrA, pattibuddhA ra|va moDhe rU mU| 4 / / sU. 16 II tivihA pavvajjA pannattA, taMjahA - ihalogapaDibaddhA, paralogapaDibaddhA, duhao paDibaddhA / tivihA pavvajjA pattA, taMnahIM-purato pahivanA, mAto pattivanA, vuddo pahivaddhAAtivijJA paLvannA pannattA, tanahA- tuyAvattA, puyAvattA, yugAvarttA tivihA pabakhkhA padmattA, taMnA-4[o]vAtapavanA, abhrAtapabbakhkhA, saMgArapavvajjA / / sU0 157 / / (mULa) traNa prakAre bodhi (yathArtha bodha) kahelI che, te A pramANe--jJAnabodhi, darzanabodhi ane cAritrabodhi, traNa prakAre buddha-tattvanA jANanAra kahela che, te A pramANe--jJAna vaDe buddha, darzana vaDe buddha ane cAritra vaDe buddha. evI rIte traNa prakAre moha kahela che--jJAna moha, darzana moha ane cAritra moha. ema ja traNa prakAre jJAna mUDha (darzanamUDha, cAritramUDha) vagere jANavA. 156 // traNa prakAre pravrajyA (dIkSA) kahelI che, te A pramANe--A lokanA sukhanI icchAe pratibaddha-baMdhAyela te IhalokapratibaddhadIkSA, paralokanA sukhanI icchAe baMdhAyela te paralokapratibaddhapravrajyA ane ubhaya lokanA sukhanI icchAe pratibaddha te ubhayalokapratibaddhadIkSA. vaLI traNa prakAre pravrajyA kahelI che, te A pramANe--AgaLathI bhaviSyamAM thanArA ziSyAdinI AzAthI baMdhAyela te agrataHpratibaddhadIkSA, mArgataH-pAchaLathI svajanAdine viSe snehano uccheda thavAthI pRSTataH pratibaddhadIkSA ane ubhayathI pratibaddhadIkSA. vaLI traNa prakAre dIkSA kahelI che, te A pramANe--pIDA upajAvIne, bIje sthaLe laI jaIne ane bodha ApIne. athavA traNa prakAre pravrajyA kahelI che, te A pramANe-- sadguruonI sevAthI je dIkSA te avapAtapravrajyA, gurunA upadeza vaDe je lIdhela dIkSA te AkhyAtapravrajyA ane saMketa vaDe lIdhela dIkSA te saMgArapravrajyA. 157 // (TI0) 'tivide' tyAvi. subodha che. bodhi eTale samyagbodha, ahiM cAritra, bodhinuM phaLa hovAthI bodhi kahevAya che, athavA 206 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nirgratha varNanam 158 - 159 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jIvanA upayogarUpa hovAthI cAritra bodhirUpa che. bodhiviziSTa puruSo traNa prakAre che, te jJAnabuddho vagere. 'chyuM mohemUda' tti. bodhinI jema ane buddhanI mAphaka moha ane mUDho paNa traNa prakA2e kahevA yogya che, te A pramANe--'tividde mohe pannatte, tuM nahA--nAMmotte' phatyA.i traNa prakAre moha kahela che, te A--jJAnamAM jenA vaDe mUMjhavaNa thAya te jJAnamoha vagere. 'tivihA mUddA pannattA, taMnahA--bALamUDhe' tyAri. traNa prakAre mUDho kahela che, te A--jJAnamAM je mUMjhAya te jJAnamUDha vagere. 1194811 cAritrabuddho pUrve kahelA che, te cAritrabuddho pravrajyA chate hoya che, A kAraNathI pravrajyA pratye bhedathI nirUpaNa karatA thakA kahe che--'tividde' tyAdi. cAra sUtra sugama che. pravrajana-gamana, eTale pApathI (pApane choDIne) cAritranA vyApArone viSe javuM te pravrajyA. caraNa-yogamAM javuM te mokSagamana ja che. kAraNane viSe kAryano upacAra hovAthI megha, taMdulo (cokhA)ne varase che ityAdinI jema jANavuM. kahyuM che ke-- pavvayaNaM pavvajjA, pAvAo suddhacaraNajogesu / iya mokkhaM par3a gamaNaM, kAraNa kajjovayArAo / / 79 / / [ paJcava0 5 iti ] pApathI zuddhacaraNanA yogamAM pravajana gamana javuM te pravrajyA. A mokSa prati gamana che. A kathanamAM kAraNamAM kAryano upacAra karela che. (79) ihalokapratibaddhadIkSA aihika bhojana vagere kAryanA arthIone hoya che, paralokapratibaddhadIkSA AgAmI-AvatA janmamAM kAma-bhoga vagerenI icchAvALAne hoya che ane dvidhA prativadvA--A loka tathA paralokapratibaddha dIkSA te ubhayArthIne hoya che. purataH AgalathI baMdhAelAbhAvImAM dIkSA lenAra ziSyAdine viSe vAMcchArUpa pratibaMdhathI, mArzataH--pAchaLathI svajana vageremAM sneha rahevAthI ane trIjI dvidhA-baMne prakAre paNa hoya che. 'tuyAvartta' tti 'tur vyathane' tuda dhAtu pIDAnA arthamAM che. A dhAtu vacanathI toyitvA-pIDA upajAvIne je dIkSA devAya che te, jema sAgaracaMdre municaMdra (rAjA)nA putrane dIdhI tema. 'puyAvartta' tti 'jhuklRtau' pluD dhAtu gatinA arthamAM che, A vacanathI plAyitvA--bIje sthaLe laI jaIne 'AryarakSitanI mAphaka je dIkSA devAya che te. 'vuyAvarttA' samyak prakAre samajAvIne jema zrI gautamasvAmIe karSaka (hAlI)ne dIkSA ApI tema. avapAtaH--sadgurunI sevAthI je dIkSA te avapAta dIkSA, tathA AdhyAta--dharmanI dezanA vaDe athavA guruoe kahela 'tuM dIkSA le' e rIte je dIkSA te phalgurakSitanI mAphaka AkhyAtapravrajyA, temaja 'saMr' tti. saMketathI je dIkSA levI te metArya muni vagerenI jema saMgArapravrajyA. athavA jyAre tuM dIkSA laIza tyAre mAre dIkSA levI, jo tuM dIkSA le to huM paNa lauM evI rIte je dIkSA levI te saMgAradIkSA. (dazaratha rAjAnA pitA anaraNya rAjAnI jema.) 157 // AvI rIte varNavela pravrajyAvALA nigraMtho hoya che, mATe nigraMthanuM svarUpa be sUtra vaDe kahe che-- to niyaMtA jotazoSakattA pannattA, taMnahA-puttA, niyaMTe, siLAtoLiyA sanna-nosovattA pannattA, taMnahA-vaDaze, paDisevAsIne, sAyasItte / sU. 18 / / to seddabhUmIno pazattAo, taMnahA-totA, mAmA, nahazA| kolA chammAttA, mAimAM 23mAsA,nI sattarAiMdiyA / tao therabhUmIo pannattAo, taMjahA - jAithere, sutathere, pariyAya there| sadvivAsajAe samaNe NiggaMthe jAtithere, ThANaMgasamavAyadhare NaM samaNe NiggaMthe suyathere, vIsavAsapariyAe NaM samaNe NiggaMthe pariyAyathere // sU. 165 (mU0) traNa nigraMthone nosaMjJAupayukta-AhArAdinI ciMtA rahita kahelA che, te A pramANe--1 pulAka-saMyamane sAra rahita karanAra, 2 nigraMtha-upazAMtamoha ane kSINamoha guNasthAnamAM varjAnAra, 3 snAtaka-ghAtI karmamalane dhovAthI 1. toSaNiputra AcArye AryarakSitane bIje gAme laI jaIne dIkSA Apela. AryarakSita vagerenI kathA 'pariziSTa parva'mAMthI jANI levI. 207 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nirgratha varNanam 158 - 159 sUtre zuddha thayela. vaLI traNa nigraMtho saMjJAupayukta ane nosaMjJAupayukta-AhArAdinI ciMtAvALA ane ciMtArahita kahela che, te A pramANe--1 bakuza-cAritrane malina karanAra, 2 pratisevanAkuzIla-mUla tathA uttaraguNamAM doSa lagADanAra, 3 kaSAyakuzIla-kaSAyo vaDe jeno kharAba zIla-AcAra che, arthAt saMjvalanakaSAyanA udayathI doSa lagADe che paraMtu mUlottara guNamAM doSa na lagADe. 158 // traNa zaizya (ziSya) nI bhUmio vaDI dIkSA ApavAnA kAlarUpa kahelI che, te A pramANe--utkRSTA, madhyamA ane jaghanyA. chamAsavALI utkRSTa bhUmi, cAra mAsavALI madhyamabhUmi ane sAta ahorAtravALI jaghanmabhUmi. traNa sthavirabhUmi (padavI) kahela che, te A pramANe--1 jAtijanmasthavira, 2 zrutasthavira ane 3 paryAya (dIkSA) sthavira. sATha varSanI Ayu thaye chate zramaNa nigraMtha jAtisthavira, ThANAMga ane samavAyAMga siddhAMta (AcArAMga sUyagaDAMga sahita) ne dharanAra-bhaNela te zrutasthavira ane vIza varSanI dIkSAvALo zramaNa nigraMtha te paryAyasthavira jANavo. 159 (TI0) 'tao' tyAri. bAhya atyaMtara graMtha (parigraha)thI mukta thayelA saMyato, saMjJAmAM-AhArAdinI icchAmAM, pUrve anubhavela AhArAdinuM smaraNa ane bhaviSyanI ciMtA vaDe upayogavALA (joDAyelA nahiM) te nosaMjJAupayukto. temAM pulAka eTale labdhine prayuMjavA vagerethI saMyamanuM asA25NuM karanAra. tenA lakSaNo AgaLa kahevAze (1), nigraMtha te upazAMtamohI athavA kSINamohI hoya che (2), snAtaka-ghAtIkarmarUpa malanA prakSAlana (dhovA)thI prApta karela che zuddha jJAnasvarUpa jeNe te (3), tathA traNa nigraMtho ja saMjJopayuktA ane nosaMjJopayuktA eTale ke saMkIrNa-mizra svarUpavALA che. tathAsvarUpapaNAthI te prakAre kahe che--'satra-osannovaGatta' tti saMjJA AhArAdinA viSayavALI ane nosaMjJA-AhArAdinI icchAnA abhAvavALI. te bannenA upayogavALA te saMjJAnosaMjJopayuktA. A SaSThI tatpuruSasamAsa che. ahiM pUrvanA 'sanna' zabdamAM hUsvapaNuM prAkRtapaNAne aMge samajavuM. traNamAM bakuza-zarIranI ane upakaraNanI vibhUSA vagere vaDe kAbaracitaruM karela che cAritrarUpI vastra jeNe te (1), pratisevanAkuzIla-mUlaguNo vageremAM pratisevanA-doSa lagAvavA vaDe azubha che zIla-AcAra jeno te (2), ema ja kaSAya vaDe kutsita che zIla-AcAra jeno te kaSAyakuzIla (3). II158 // keTalAeka nigraMtho AropaNa karela vratavALA hoya che, A kAraNathI vratanA AropaNamAM kALavizeSone kahe che--'tao sehe' tyA.i sugama che. 'sehe'ti vidhU dhAtu niSpAdana--banAvavAnA arthamAM che e vacanathI sedhyate--jenA vaDe je taiyAra karAya che te sedha, athavA je zikSAne abhyAse che-zIkhe che te zaikSya (ziSya), tenI bhUmio-mahAvratanA AropaNa karavAnA lakSaNavALI avasthA padavIo te sedhabhUmio athavA zaikSyabhUmio jANavI. utkRSTathI cha mAsa vaDe vaDI dIkSA (pharIthI mahAvratonuM sthApana) cha mAsanuM ullaMghana na kare, madhyamathI cAra mAsa vaDe utthApana karAya che ane jaghanyathI sAta ahorAtra vaDe thAya che kAraNa ke zikSAne grahaNa karela hovAthI kahyuM che ke-- sehassa tinni bhUmI, jahanna taha majjhimA ya ukkosA / rAIdi satta caumAsigA ya chammAsiA ceva ||80|| [vyava. 20/4604] ziSyanI traNa bhUmio che. jaghanya, madhyama ane utkRSTI, te kramazaH sAta ahorAtrI, cAra mAsa ane cha mAsavALI kahela che. (80) A zaikSabhUmiomAM vyavahAra (sUtra) vaDe kahevAyela A vibhAga che. puvvovaTThapurANe, karaNajayaTThA jahanniyA bhUmI / ukkosA dummehaM, paDucca assaddahANaM ca // 81 // emeva ya majjhimagA, aNahijjete asaddahaMte ya / bhAviyamehAvissa vi, karaNajayaTThA ya majjhimagA / / 82 / / [vyava. 20/460-6] 208 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSaprakAra varNanam 160-161 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pUrve je upasthita thayela hoya te pUrve upasthita evo prAcIna (jUno) muni, tene viSe karaNanA jaya mATe-tapa vagere mATe jaghanya bhUmi (sAta ahorAtranI) hoya che. ahiM A bhAvanA jANavI. je pahelAM dIkSA laIne pachIthI dIkSAne choDanAra, te pharIthI pravrajyAne svIkArato thako sAtame divase upasthApanA karavA yogya che. tene teTalA divaso vaDe pUrvanI vIsarelI samAcArInuM karavuM saraLatAthI thAya che, A jaghanya bhUmi che. alpabuddhivALA ane azraddhALune AzrayI cha mAsanI utkRSTa bhUmi hoya che. evI ja rIte na bhaNela ane azraddhALune cAra mAsanI madhyamabhUmi hoya che. bhAvika-zraddhALu ane buddhimAnane paNa karaNajayane mATe madhyamabhUmi hoya che. (81-82) zaikSyano pratipakSI sthavira hoya che, mATe sthavirabhUminuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-'to there' rUtvarita sugama che. vizeSa kahe che ke-sthavira-vRddha, tenI je bhUmio-padavIo, te sthavirabhUmio. jAti-janma, mRta-Agama ane paryAyapravrayA A traNa vaDe je sthaviro-vRddho te jAtisthavira vagere che. ahiM bhUmikA ane bhUmikAvALAnA abhedathI ja upanyAsa (kahela) che. anyathA bhUmikA udiSTA-je udeza karAyelI bhUmikA che te ja kahevA yogya thAya. A traNenuM kramathI anukaMpA e jethI vyavahAra (sUtromAM kahyuM che ke - AhAre uvahI sejjA, saMthAre khettasaMkame / kiicchaMdANuvattIhi, aNukaMpai theragaM // 83 / / [vyava0 10/4599] AhAramAM, upadhimAM, zayyAmAM (vasatimAM), saMstArakamAM, kSetrasaMkramavihAramAM kRtikarma eTale vaMdana karavuM ane chaMdonuvartana eTale AjJA pramANe vartavuM ityAdi vaDe jAtisthavirane viSe anukaMpA (bhakti) karavI. (83) udyANAsaNadANAI, jogAhArappasaMsaNA / nIyasejjAi niddesavattitte pUyae suyaM / / 84 // [vyava0 10/4600] zrutasthavira Ave tyAre UbhA thavuM, Asana devuM, Adi zabdathI pramArjanAdi grahaNa karavuM, yogya AhAra devo, samakSa athavA parokSa prazaMsA karavI, tenAthI nIcenI zayAmAM rahevuM, teonI AjJAmAM vartavuM AvI rIte zrutasthaviranI pUjA karavI. (84) uvANaM vaMdaNaM ceva, gahaNaM daMDagassa ya / aguruNo vi ya Niddese, taiyAe pavattae // 85 / / [vyava0 10/4601 tti] paryAyasthavira Ave tyAre UbhA thavuM, vaMdana karavuM, dAMDAnuM grahaNa karavuM ityAdi gurunA nirdeza (AjJA) sivAya paNa pravartavuM. (85) I/159 puruSa prakArarUpa sthaviro kahyA tethI te puruSanA adhikArathI have puruSanA prakArone kahe che. to purata nAyA.pannA, raMgaddA-sumana, kumaLe, nosuno nomane () tamo putinAyA patra, saMnahIMgNtaa NAmege sumaNe bhavati, gaMtA NAmege dummaNe bhavati, gaMtA NAmege NosumaNe NodummaNe bhavati (2) / tao purisajAyA pannattA, taMjahA-jAmItege sumaNe bhavati, jAmItege dummaNe bhavati, jAmItege NosumaNe-NodummaNe bhavati (3) / evaM jAissAmItege sumaNe bhavati 3 (4) / tao purisajAyA pannattA, taMjahA-agaMtA NAmege sumaNe bhavati 3 (5) / tao purisajAyA pannattA, taMjahA-Na jAmi ege sumaNe bhavati 3 (6) / tao purisajAyA pannattA, taMjahA-Na jAissAmi ege sumaNe bhavati 3 (7) / evaM AgaMtA NAmege sumaNe bhavati 3 (8) / emitege sumaNe bhavati 3, essAmIti ege sumaNe bhavati 3 / evaM eeNaM abhilAveNaM gaMtA ya argatA (ya) 1, AgaMtA khalu tathA aNAgaMtA 2 / ciTThittamacidvittA 3, NisitittA ceva no ceva 4 // 1 // haMtA ya ahaMtA ya 5, chiMdittA khalu tahA acchiMdittA 6 / bUtittA abUtittA 7, bhAsittA ceva No ceva 8 // 2 // 209 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSaprakAra varNanam 160-161 sUtre daccA ya adaccA ya 9, muMjittA khalu tathA abhuMjittA 10 / labhittA alabhittA ya 11, pivaittA ceva no ceva 12 / / 3 / / sutittA asutittA ya 13, jujjhitA khalu tahA ajujjhittA 14 / jatittA ajayittA ya 15, parAjiNittA ya (ceva)no ceva 16 / / 4 / / sadA 17 rUvA 18 gaMdhA, 19 rasA ya 20 phAsA 21 (2146=126-1-127) taheva ThANA ya / nissIlassa garahitA, pasatthA puNa sIlavaMtassa / / 5 / / evamekkeke tinni u tinni u AlAvagA bhANiyavvA, saI suNettA NAmege sumaNe bhavati 3 evaM suNemIti 3 suNissAmIti 3 / evaM asuNettA NAmege sumaNe bhavati 3, na suNemIti 3, Na suNissAmIti 3 / evaM rUvAiMgaMdhAI rasAiM phAsAiM, ekke ke cha cha AlAvagA bhANiyavvA [127 AlAvagA bhavaMti] ||suu0 160 / / tao ThANANissIlassa nivvayassa NigguNassa Nimmerassa NippaccakkhANaposahovavAsassa garahitA bhavaMti, taMjahA-assiM loge garahite bhavai, uvavAte garahie bhavai, AyAtI garahitA bhvti| tao ThANA susIlassa savvayassa saguNassa samerassa sapaccakkhANaposahovavAsassa pasatthA bhavaMti.taMjahA-assiMloge pasatthe bhavati, uvavAe pasatthe bhavati, AyAtI pasatthA bhavati / / sU0 161 / / (mULa) traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe-sArA manavALA-harSavALA, durmana-dveSavALA ane sArA manavALA paNa nahiM tema duSTa manavALA paNa nahiM arthAt madhyastha (1), vaLI traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe--koIeka tA-vihArakSetramAM jaIne harSa pAme che, koIeka puruSa tyAM jaIne zoca (dilagIrI) pAme che ane koIe madhyastha rahe che arthAt harSa ke zoka pAmatA nathI (2), vaLI traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe-koIeka puruSa anya sthAnake jatAM harSavata thAya che, koIeka puruSa jatAM dilagIra thAya che ane koIeka puruSa jatAM nahi harSa ke nahiM zoca kare arthAt madhyastha thAya che (3), vaLI traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe--koIeka puruSa anya sthAnake huM jaIza ema harSa pAme che, koIeka dilagIra thAya che ane koIeka puruSa madhyastha rahe che (4), traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe-anya sthAnake nahiM jaIne harSa pAme che, koIeka nahiM jaIne dilagIra thAya che ane koIeka puruSa madhyastha rahe che (5), traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe--koIka anya sthAnake huM nathI jato ema rAjI thAya che, koIka dilagIra thAya che ane koIka madhyastha rahe che (6), traNa prakAre puruSa kahyA che, te A pramANe koIeka puruSa anya sthAnake huM nahi jaIza ema rAjI thAya che, koIka dilagIra thAya che ne koIka madhyastha rahe che (7), evI rIte sthAnake AvIne koIeka puruSa rAjI thAya che, koIka dilagIra thAya che ane koIka madhyastha rahe che (8), koIeka puruSa huM sthAnake AvuM chuM ema rAjI thAya che, koIka dilagIra thAya che ane koIka madhyastha thAya che, koIka huM sthAne AvIza ema rAjI thAya che, koIka dilagIra thAya che ane koIka madhyastha thAya che, evI rIte A (pAMca gAthArUpa abhilApa vaDe) kahe che-jaIne ane nahiM jaIne 1. AvIne ane nahiM AvIne 2. UbhA rahIne ane UbhA nahiM rahIne 3, besIne ane nahiM besIne 4 [1], vinAzIne ane nahiM vinAzIne 5, chedIne tema nahiM chedIne 6, bhaNIne ane nahiM bhaNIne 7, bolIne ane nahiM bolIne 8, ItyAdi darekamAM bhUtanI jema vartamAna ane bhaviSyakAlanA sUtro kahevA [2], ApIne ane nahiM ApIne 9, bhojana karIne ane nahiM bhojana karIne 10, meLavIne ane nahiM meLavIne 11, pAna karIne (pIne) ane pAna nahiM karIne 12 [3], sUIne ane nahiM sUIne 13, yuddha karIne ane yuddha nahiM karIne 14, jItIne ane nahiM jItIne 15, atizaya jItIne ane atizaya nahiM 210 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSaprakAra varNanam 160-161 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jItIne 16 [4], zabdane sAMbhaLIne ane zabdane nahiM sAMbhaLIne 17, rUpane joIne ane nahi joIne 18, gaMdhane sUMghIne ane nahiM sUMghIne 19, rasane AsvAdIne ane nahiM AsvAdIne 20, sparzane sparzIne ane nahiM sparzIne 21 ema ekavIza padama vidhi ane pratiSedhathI traNa kAlarUpa cha bhaMga vaDe guNavAthI 126 ane eka prathamanuM sthAne ema sarva malI 127 sthAna thAya. te sthAna zIlarahita puruSane gahita hoya che ane zIlavaMtane sAruM hoya che [5]. evI rIte eka eka zabdAdi viSayamAM traNa traNa AlApako kahevA yogya che. zabda sAMbhaLIne koIeka sumana, koIeka durmana ane koIeka madhyastha thAya che. ema sAMbhaLatAM thakAM ane sAMbhaLIza AmAM paNa pUrvokta rIte jANavuM. e pramANe nahiM sAMbhaLIne koIeka sumana, koIeka durmana ane koIeka madhyastha thAya che. koIeka nahiM sAMbhaLatAM thakAM ane nahiM sAMbhaLIza AmAM paNa pUrvanI jema jANavuM. evI rIte rUpa, gaMdha, rasa ane sparzanA viSayamAM darekane viSe cha cha AlApako kahevA yogya che. te sarva 127 AlApako thAya che. /16oll. traNa sthAnako zIla rahitane, vrata rahitane, nirguNane, maryAdA rahitane, paccakhANapauSadhopavAsa rahitane garpita (niMdita), thAya che, te A pramANe A loka gahita thAya che, uparAta garpita thAya che (kilbipI vagere deva agara nArakamAM u5pAta thaya che), AyAti-te devAdithI avIne kumAnuSyapaNuM athavA tiryacapaNArUpa garNita thAya che. traNa sthAno suzIlane, suvratane, guNavAnane, maryAdAvALAne, pratyAkhyAnapauSadhovAsa sahitane prazasta (rUDA) thAya che, te A pramANe-A loka prazasta thAya che, upapAta prazasta thAya che (uttama devAdimAM upaje che), AyAti-tyAMthI cyavIne uttama manuSyAdipaNAthI prazasta thAya che. I/161// (TI.) tamo purise' tya0i puruSajAto-puruSaprakAro. sAruM mana che jene te sumana harSavALo, ema ja durmana-dInatA vagerevALo phleSI ane nosumananoduzmanamadhyastha arthAt samatAvALo. sAmAnyathI puruSanA prakAro kahyA, e puruSone ja vizeSathI gati vagere kriyAnI apekSAe 'to' phyuri sUtro vaDe kahe che. temAM atyA-koIka vihAra kSetra vageremAM jaIne (nAma zabda saMbhAvanA arthamAM che.) koIeka sumanA mavati-rAjI thAya che, temaja anya durmanA-zoca pAme che, anya samabhAve ja rahe che. A atItakALanA sUtranI jema vartamAna ane bhaviSyakAla saMbaMdhI sUtramAM paNa jANavuM. vizeSa"nAmIne' ityAdine viSe iti zabda hetanA arthamAM che. vamAMte' ityAdi pratiSedha sUtro ane Agamana sUtro paNa sugama che. 'ghavam' A upara kahela abhilApa vaDe zeSa sUtro paNa kahevA. have kahela ane nahiM kahela sUtrone saMgraha karavA thakA gAthApaMcaka pratye kahe che-te cAritra gaMtA-jaIne, agaMtA-nahiM jaIne ane AgaMtA-AvIne ema kahela che. IT itattiannaagNtaa NAmege sumaNe bhavai, aNAgaMtA NAmege dummaNe bhavai, aNAgaMtA NAmege nosumaNenodummaNe bhavai 3, nAI AvIne eka sumana thAya che, nahiM AvIne eka duzmana thAya che, nahiM AvIne eka madhyastha thAya che. parva na AcchAmIti 3, ema nahiM AvIne eka sumana vagere thAya che, parva na mAnisAnIti 3, emaja nahiM AvIza ema koIeka sumana vigere thAya che. vitti' utta. UbhA rahIne sumana, durmana ane madhyastha thAya che. have 'viTTAnIti vikisAnIti' ema Ubho chuM, Ubho rahIza. 'vidrittA'--Ubho nahiM rahIne. ahiM paNa kALathI traNa sUtra che. ema badhe sthaLe kahevuM. vizeSa kahe che--'niSA'--besIne, "no veva'tti nahiM besIne 4 [1], davA-kAMIka vinAzIne, mahatvA-nahiM vinAzIne, 5, chattvA-be vibhAga karIne, naSkindhA--be bhAga nahiM karIne 6, 'guphatta' tti padavAkyAdine kahIne ' tti nahiM kahIne 7, "sitte' tti kahevA yogya koIkane saMbhASaNa karIne, no veva' utta. mAsittA koIne kAMIpaNa nahiM kahIne 8 [2], 'va' 0i ApIne, nahiM ApIne 9, khAIne, nahiM khAIne 10, meLavIne, nahiM meLavIne 11, pItvA-pIne 'no 1-2. jaIne A vidhi ane nahi jaIne A pratiSedha, ema dareka sUtramAM jANavuM. jaIne e bhUtakAla ane jAtAM thakAM e vartamAnakAla ane jaIza e bhaviSyakAla, e traNa kAla AzrayI cha bhaMga thAya che. - 211 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 saMsAra jIva varNanam 162 sUtram seva' tti nahiM pIne 12 [3], sUIne, nahiM sUIne 13, yuddha karIne, yuddha nahiM karIne 14, 'najJa' tti. bIjAne jItIne, bIjAne nahiM jItIne 15 'pAni|ijJA' atizaya jItIne athavA bIjAno paribhaMga (nukazAna) prApta karIne rAjI thAya che.1 kAraNa ke bhaviSyamAM vRddhi pAmanAra (zatru) viSayamAM ghaNA paisAnA vyaya vaDe nirmukta thavAthI athavA prativAdIno parAbhava karIne rAjI thAya che kema ke saMbhAvita anartha vaDe mUkAyela hoya che. 'no jeva' tti parAjaya nahiM karIne 16 [4], 'sadde' tyAdi. gAthA sUtrathI ja jANavI. kema ke tyAM A gAthAne vistArela che. 'vaeNminne' tyA.i 'Dvam' eTale sUtramAM kahela gatvAdi krama vaDe eka eka zabdAdi ?viSayamAM vidhi ane pratiSedha e banne vaDe darekamAM traNa traNa AlApaka sUtro kAlavizeSanA AzrayavALA (bhUta, vartamAna ane bhaviSyane AzrayIne) sumana, durmana ane nosumananodummana (madhyastha) A traNa padavALA kahevA. A ja hakIkata batAvatA thakA kahe che--'sadda'mityAdri kahela arthavALA che. 'vaeN vArUM gaMdhArUM' tyAdri jema zabdamAM vidhi niSedha vaDe traNa traNa AlApako kahyA ema ja 'ruMvADuM pAsitte' tyAdri traNa traNa ja batAvavA yogya che. A pramANe karavAthI je thAya che te kahe che--'vhe' phatyAvi. eka eka viSayamAM cha AlApako kahevA yogya thAya che, te zabdamAM batAvela ja che, rUpAdimAM pharI A pramANe 1 rUpane joIne sumana, durmana ane nosumananodummana 2 ema huM jouM chuM, 3 ema huM joIza, 4 ema nahiM joIne 5, huM nahiM jouM chuM 6, huM nahiM joIza ema cha, evI rIte gaMdhane sUMghIne cha, rasane AsvAdIne cha, sparzone sparzIne cha. 160 / / 'tadeva ALA ya' tti (temaja sthAno) je saMgrahagAthAmAM kahela che tene vicAratAM thakAM kahe che--'tao nA' rUtyAvi. traNa sthAno niHzIlane eTale sAmAnyathI zubha svabhAva rahitane, vizeSathI vaLI nivrutasya--prANAtipAta vagerethI nahiM virAma pAmelane, nizuM gamya--uttaraguNanI apekSAe-loka, kuLa vagerenI apekSAe maryAdA rahitane ane niSThatyAAnapauSadhopavAsasya--porisI vagere niyama tathA parvadinamAM upavAsa rahitane garditAni--niMdanIya thAya che, te A pramANe-- 'asmi' ti. vibhaktinA badalavAthI A loka-Ajanma garhita thAya che, kAraNa ke pApanI pravRtti dvArA vidvAna loko vaDe garSita bane che. tathA 3papAta--akAma nirjArAdi (bAlatapasyA vagere)thI janita (thayela) kilbiSika vagere devabhava athavA nAkano bhava, '3papAto revanArAnA'miti [nAra devAnAmupapAtaH tattvArtha 60 2, sU. rU] vacanAt--nAraka ane devone upapAta hoya che. A tattvArtha sUtranA vacanathI kilbiSika, Abhiyogika vagere rUpapaNAe garSita thAya che. bAjJAtiHtyAMthI cyavIne athavA utttane kumAnuSyapaNArUpa athavA tiryaMcapaNArUpa garhita thAya che. garditathI viparyaya (prazasta) ne kahe che-'tao' phatyAdri sUtra pAThathI siddha che. II161|| A garhita ane prazasta sthAno saMsArIone ja hoya che mATe saMsArIjIvanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che. tivihA saMsArasamAvatrA nIvA pannattA, taMnahA-phathI, puritA, napuMsA| tividdA savvanIvA pannattA, taMnahAsammIi, micchaTTiI, sammAmividI yA bahavAtivihA savvanIvA pannattA, tanahA-pukhtattA, babbattI, NopajjattagANoapajjattagA / evaM sammaddiTTI parittA, pajjattagA, suhuma sanni bhaviyA ya / / sU0 162 / / (mULa) traNa prakAre saMsArI jIvo kahela che, te A pramANe--strI, puruSa ane napuMsaka. traNa prakAre sarva jIvo kahela che, te A pramANe--samyagdRSTi, mithyAdRSTi ane mizradRSTi, athavA traNa prakAre sarva jIvo kahela che, te A pramANe--paryAptako, aparyAptako ane noparyAptakonoaparyAptako (siddho). ema samyagdRSTinI jema traNa prakAre paritta-pratyekazarIrI, aparittasAdhAraNazarIrI ane noparittanoaparitta (siddha). paryAptaka, aparyAptaka ane noparyApakanoaparyAptaka sUkSma, bAdara 1. koIpaNa kAraNe bIjAne nukazAna thAya tyAre pote rAjI thAya ke have A mArUM kAMIpaNa bagADI zakaze nahIM. 2. zabdane sAMbhaLIne e vidhi, ane nahi~ sAMbhaLIne e pratiSedha. 212 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 lokasthiti varNanam 163 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ane nosUkSmanobAdara. saMjJI, asaMzI, nosaMjJInoasaMjJI, bhavya, abhavya ane nobhavyanoabhavya ema traNa bhede sarva jIvo kahelA che. 162 // (TI0) 'tivide' tyAdri sUtra pAThathI ja siddha (spaSTa) che. jIvanA adhikArathI sarva jIvone traNa sthAnakanA avatAra dvArA cha sUtro vaDe kahe che. 'tividde' tyAdri sugama che. vizeSa kahe che--'nopannata'tti noparyAptakonoaparyAptako-siddho che, 'va' miti. pUrvakrama vaDe 'sammaviTTI' tyAdi. advegAthA kahela, nahIM kahela sUtranA saMgraha mATe che. 'tivihA savvanIvA pannattA, taMnahA-r pattiA 2 aparittA rU noparittAnoJaparittA' temAM 'parittA--pratyeka zarIravALA, aparittA--sAdhAraNa zarIravALA (paritta zabdano AgamanA arthamAM vyatyaya [badalo] che.) 'suduma'tti. tividdA savvanIvA pannattA, taMnahA--sudumA vAyarA nomudumAnovAyarA, ema saMjJIo ane bhavyo paNa vicAravA. sarvatra trIjA padamAM siddho kahevA. II162 A badhA jIvo lokamAM rahelA che e hetuthI lokasthitinuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-- tividhA logaThitI pannattA, taMjahA - AgAsapaiTThie vAte, vAtapatiTThie udahI, udahipatiTThiyA puDhavI / to jillAo pannattAno, tanahA-34A, ahA, tiriyA |tihiMsiAhiM nIvALAtI pavattati, tanahA-3IC, ahAte, tiyiAte ra| vaM baLatI rU, vadharatI 4, Ahare ba, vuDDI 6, khivuDDI 7, tipariyAte 8, samu khAte 1, kAlasaMjoge 10, daMsaNAbhigame 11, NANAbhigame 12, jIvAbhigame 13 / tihiM disAhiM jIvANaM ajIvAbhigame padmatte, taMnahA--nAte, bahAte, tiyiAte 4 vaM paciMdriyativighanoLiyALa, vaM majussALavikAslR0 263 / / (mU0) traNa prakAre lokasthiti kahela che, te A pramANe--AkAzane AdhAre vAyu rahela che, vAyune AdhAre ghanodhi rahela che ane ghanodadhine AdhAre tamastamaprabhA vagere pRthivI rahela che, traNa dizAo kahelI che, te A pramANe--UrdhvadizA, adhodizA ane tirthaMg (tirdI) dizA (1), traNa dizAmAM jIvonI gati (parabhavagamana) pravarte che (2), ema Agati--AvavuM (3), utpatti (4), AhAra (5), vRddhi-zarIranuM vadhavuM (6), nivRddhi-zarIranI hAni (7), gatiparyAya-- cAlavuM (8), samuddAta (9), kAlasaMyoga-vartanA athavA maraNa (10), darzanAbhigama-avadhi vagere vaDe sAmAnya bodha (11), ema jJAnAbhigama-jJAna vaDe (vizeSa) bodha (12), jIvAbhigama-jIvonA svarUpano bodha (13), traNa dizAmAM jIvone, ajIvonA svarUpano bodha kahela che, te A pramANe--Urdhva, adho ane tirthaMga (14), evI rIte (Agati vagere tera sUtro) paMcadriyatiryaMcone ane manuSyone hoya che. (bIjA daMDakomAM saMbhave nahiM.) 1634 // (TI0) 'tivide' tyAvi. sugama che, paraMtu tosthitiH--lokavyavasthA--AkAzamAM pratiSThita-rahela vAto--ghanavAyu, tanuvAyurUpa che, kAraNa ke badhA ya dravyono AdhAra AkAza che. dhi--ghanodadhi, pRthivI-tamastamaprabhA vage2e kahela sthitivALA lokamAM dizAone svIkArIne jIvonI gati vagere hoya che, mATe dizAnA nirUpaNapUrvaka temAM gati vagere nirUpaNa karatA thakA 'to vise' tyA.i cauda sUtro kahe che, te sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke--zyite-vyapazyite pUvitayA vastvanayeti vighnapUrvAdipaNAe jenA vaDe vastuvyavahAra karAya che te dizA, te nAmAdi bhedathI sAta prakAre che. kahyuM che ke-- nAma 1 ThavaNA 2 davie 3, khettadisA 4 tAvakhetta 5 pannavara 6 / sattamiyA bhAvadisA 7, sA ho aTThArasavihA u // 86 // [Ava.ni 801] nAma, sthApanA, dravya, kSetra, tApakSetra, prajJApaka ane sAtamI bhAvadizA. te (bhAvidezA) aDhAra bhede hoya che. (86) temAM sacittAdi dravyanuM je dizA evuM nAma te nAma dizA 1, jaMbuddhIpAdinuM je citramAM lakhela dizAvibhAga te 1. paritta zabdano artha anyatra parittasaMsArI, aparittasaMsArI, noparittanoaparittasaMsArI (siddha) ema paNa karela che arthAt patravaNAnI TIkAmAM be artha karelA che. 213 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 lokasthiti varNanam 163 sUtram sthApanAdizA 2, pudgala, skaMdha vagere dravyanI je dizA te dravyadizA 3, kSetranI-AkAzanI je dizA kSetradizA 4, te A pramANe-- aTThapaeso ruyago, tiriyaMloyassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM, eseva bhave aNudisANaM // 87 // / [ AcA. ni0 42 ] tiryazlokanA madhyamAM ratnaprabhA pRthvInA upara meruparvatanA bahu madhya dezamAM sarvathI nAnA be pratara che, tenA uparanA prataranA cAra pradeza gostanAkAre che ane nIcenA prataranA paNa cAra pradeza gostanAkAre che e pramANe ATha pradezAtmaka corasa caka che, tyAMthI dizA ane vidizAnI utpatti thAya che. (87) tenI sthApanA A pramANe che--temAM pUrvAdi cAre mahAdizAo dvipradeza vALI AdimAM ane pachI babbe pradezanI vRddhithI hoya che ane anudizA (vidizA) to eka pradezavALI ane anuttara eTale pradezanI vRddhivALI nathI arthAt eka pradezavALI che, UrdhvadizA ane adhodizA to cAra pradeza AdimAM ane anuttara eTale teTalI ja hoya che, jethI kahyuM che ke-- dupaesAdi duruttara, egapaesA aNuttarA ceva / cauro 4 cauro ya disA, caurAdi aNuttarA dunni // 88 // [ AcA. ni0 44 ] cAra mahAdizA te babbe pradeza AdimAM ane pachI babbe pradeza uttare vadhelI ane cAra vidizAo eka pradeza racanArUpa emAM uttara vRddhi nathI. ane UMcI nIcI dizAnuM joDakuM te anuttara che, te cAra pradeza vagere racanAvALuM jANavuM. (88) sAluddhisaMTiyAgo, mahAvitAo havaMti vattA|i muttAvalI 3 po, to ceva ya dhruti canimA||8||[JAni. 46] cAra pUrvAdi mahAdizAo zakaTa-gADAnI uddhi (UMdha)nA AdhAre saMsthita che, cAra vidizAo (IzAnAdi) muktAvalI motInA hAranI jema saMsthita-rahelI che ane Urdhva tathA adhodizA e be rucakanA AkAre saMsthita che. (89) e daza dizAonA nAma A pramANe-- iMda 1 ggeyI 2 jammA 3, neraI 4 vAruNI ya 5 vAyavvA 6 / somA 7 IsANA viya 8, vimalA ya 9 tamA 10 ya boddhavvA ||10|| [AcArAMga ni0 43 ] keMdrI 1, AgneyI 2, yamA 3, naitI 4, vAruNI 5, vAyavyA 6, somA 7, IzAnI 8, vimalA 9 ane tamA 10- e daza dizAonA nAma jANavA. (90) pUrva dizAnA kramathI pradakSiNAe dizA ane vidizAnAM nAmo jANavAM. UMce vimalA ane nIce tamA e pramANe samajavuM. tApa-sUrya vaDe oLakhAtuM je kSetra te tApakSetradik (dizA). te aniyata che, tethI kahyuM che ke-- siMtto sUro, udei tesiM taI havai puvvA / tAvakkhettadisAo, payAhiNaM sesiyAo siM // 91 // [vizeSAva0 2701]1 bharatAdi kSetra nivAsI puruSonI je dizAmAM sUrya Uge che te dizA teone pUrva hoya che, A tApakSetradizA kahevAya che. enI pradakSiNAthI bIjI dizAo paNa jANI levI. (91) 1 prajJApakanI--AcAryAdikanI dizA A pramANe-- pannavao jayabhimaho, sA puvvA sesiyA payAhiNao / tasseva'NugaMtavvA, aggeyAI disA niyamA // 92 // 2 koIka sthaLe prajJApaka jenA sanmukha rahIne kAMIka kahe che te pUrvadizA jANavI ane bIjI dizAo tenI ja pradakSiNA vaDe AgneyAdi niyamathI jANavI. (92) bhAvadizA to aDhAra prakAre che-- tulanA 1 nassa no Artho, veD sA tassa hor puvvatisA| natto ga asthamerU 3 avaravisA mA 4 nAyabA / 47 ||AvArAMza ni 2 jattha ya jo paNNavao kassa vi sAhai disAsu ya NimittaM / jatto muho ya ThAI, sA puvvA pacchaoM avarA / 51 / / A. ni0 / / 214 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 trasa - thAvara svarUpam 164 sUtram puDhavi 1 jala 2 jalaNa 3 vAyA 4- mUlA 5 khaMdha 6 'gga 7 porabIyA ya 8 / bi 9 ti 10 ca 11 paMciMdiyatiriya 12 nAragA 13 devasaMghAyA 14 / / 93 / / zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sammucchima 15 kammA 16, kammabhUmaganarA 17 tahaMtaraddIvA 18 / bhAvadisA dissai jaM, saMsArI niyayameyAhiM // 94 // [vizeSAvazyaka0 2703 - 2704 itti ] 1 pRthivI 1, jala 2, agni 3, vAyu 4, mUlabIja 5, skaMdhabIja 6, agrabIja 7, parvabIja 8, beidriya 9, teiMdriya 10, caridriya 11, paMceMdriyatiryaMca 12, nA2ka 13, deva 14, saMmUrchima manuSya 15, karmabhUminA manuSya 16, akarmabhUminA manuSya 17 tathA aMtadvIpanA manuSya 18--A aDhAra bhAvadizAo vaDe saMsArI jIvo niyata vyapadeza karAya che. (93-94) ahiM kSetradeizA, tApakSetradizA ane prajJApanadezA vaDe je adhikAra che temAM tiryaMnA grahaNathI pUrvAdi cAre dizAo ja grahaNa karAya che, kAraNa ke vidizAomAM jIvone anuzreNI (nAnI zreNI) gAmipaNA vaDe kahevAmAM AvanAra gati, Agati ane utpattinuM aghaTamAnapaNuM hoya che. bIjA padone viSe vidizAnA avivakSitapaNAne aMge ja (AgaLa) kahe che--'hiM visAai nIvALuM jADuM pavatta' tyAvi. [sU. 466] tathA graMthAMtaramAM paNa AhArane AzrayIne kahyuM che ke--'nivvASALa niyamA chiimaMti' [prajJApanA0 28/801] tyAM AgaLa 'tihiM visAhi' ti. saptamI, tRtIyA athavA paMcamI (vibhakti) yathAyogya vyAkhyA karavI. 1 gatiHprajJApakanA sthAnanI apekSAe marIne anyatra javuM te, 'C' miti. pUrve kahela abhilApunA sUcana mATe che. 2 AvRtiH--prajJApakanA najIkanA sthAnamAM AvavuM, 3 vyutkrAMtiH--utpatti, 4 AhAra pratIta ja che, pa vRddhiH--zarIranuM vadhavuM, 6 nivRddhiH--zarIranI ja hAni, 7 gatiparyAya--jIvathI ja cAlavuM, 8 samuddhAta--vedanAdi svarUpa, 9 gatasaMyoga--vartanAdi lakSaNarUpa kALano anubhava athavA maraNa, 10 avadhi vagere darzanarUpa pratyakSa pramANa vaDe e amizana--bodha te darzanAbhigama, 11 evI ja rIte jJAnAmi jANavo, 12 jIvonA zeyanuM avidha vagere vaDe je abhigama te nIvAmima 13, 'tihiM siAhiM nIvALa anIvAmiAme pannatte, taMnahA-ANa rU' evI rIte sarvatra kahevuM ema batAvavA mATe aMtyasUtra paripUrNa kathana kareluM che. jIvAbhigama sUtra paryaMta sAmAnyathI jIvasUtro che. covIza daMDakanI vicAraNAmAM to nArakAdi padone viSe traNa dizAmAM gati vage2e tera padono samastapaNAe asaMbhava hovAthI ane paMcandriya tiryaMcane viSe temaja manuSyane viSe teno saMbhava hovAthI tenA atidezane kahe che--'va' nityAdi. jema sAmAnya sUtrone viSe gati vagere tera pado traNa dizAmAM kahyA temaja paMceMdriyatiryaMca ane manuSyane viSe paNa kahevuM e bhAva che. A pramANe A chavIza sUtro thAya che. zaika--nAkAdimAM A tera padono asaMbhava kema che? samAdhAna--nA2ka vagere bAvIza daMDakanA jIvone nA2ka ane devone viSe utpattino abhAva hovAthI Urdhva ane adhodizAnI vivakSAe gati ane Agatino abhAva che, tathA darzana, jJAna, jIva ane ajIvano abhigama guNapratyayavALA avadhi vagere pratyakSa (bodha) rUpa traNa dizAmAM na ja hoya, bhavapratyaya avadhipakSamAM to nAraka ane jyotipko tiryavadhivALA, bhavanapati ane vyaMtaro UrdhvaavadhivALA ane vaimAniko adhoavadhivALA hoya che. ekeMdriya ane vikaleMdriyane to avadhi nathI ja. II163 // gatyAdi pado je kahyA che te trasone ja saMbhave che, tethI trasonuM nirUpaNa karatA thakA kahe che-- 'nividA tasA padmattA, taMnA teDADyA, vADADyA, karAtA tajJA pALA) tivihA thAvA pannattA, taMnahA--puviAyA, bhADyA, vaHADyo / / sU. 264 / / (mU0) traNa prakAre trasa kahelA che, te A pramANe--tejaskAyiko, vAyukAyiko ane sthUla trasa prANIo. traNa prakAre sthAvara kahelA che, te A pramANe--pRthvIkAyiko, akAyiko ane vanaspatikAyiko. 164 tulanA 1 manuvA ttiriyA jAyA, taphaDAvIyA paDavA tharo levA nephyA nA gadArasa hati mAvalisA / 60 ||A.ninA 215 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 acchedyAdIni trINibhayavarNanaM ca 165 - 166 sUtre (TI0) 'tivide' tyAdri spaSTa che. je trAsa pAme che te traso-calana dharmavALA. temAM tejaskAyika ane vAyukAyiko gati (cAlavA)nA yogathI trasa che-gatitrasa che. sthUla traso, trasanAmakarmanA udayavALA hovAthI kahevAya che. spaSTa zvAsocchvAsa vagere prANanA yogathI prANIo dvIMdrIya vage2e, te paNa gati-gamananA yogathI traso che. A pramANe traso kahyA, have tethI viparIta sthAvara kahe che--'tivide' tyAdri sthira svabhAvavALA hovAthI athavA sthAvaranAmakarmanA udayavALA hovAthI sthAvaro kahevAya che. zeSa spaSTa che. 164|| ahiM pRthvI vagere prAyaH aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAtra avagAhanAvALA hovAthI na chedAya tevA svabhAvavALA vyavahArathI hoya che, mATe tenA prastAvathI nizcaya vaDe achedya vagerene ATha sUtro dvArA kahe che-- to aljhengA pazattA, taMnahA--samaye, paNe, paramAnU| vamamengA ra, aDAA rU, abhijJA 4, gAya, gamannA 6, apatA / to vimAtimA pannattA, taMnahA-samaye, paNe, paramAnU 8 || R. 61|| ajjatti samaNe bhagavaM mahAvIre goyamAdI samaNe NiggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI - kiMbhayA pANAM samaNAuso ! gomAtI samaNA NiggaMthA samaNaM bhagavaM mahAvIraM uvasaMkamaMti, uvasaMkamittA vaMdaMti NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI - No khalu vayaM devANuppiyA ! eyamaDaM jANAmo vA pAsAmo vA, taM jadi NaM devANuppiyA eyamahaM No gilAyaMti parikahittate tamicchAmo NaM devANuppiyANaM aMtie eyamahaM jANittae, ajjo tti samaNe bhagavaM mahAvIre goyamAtI samaNe niggaMthe AmaMttetA evaM vayAsI - (1) dukkhabhayA pANA samaNAuso ! / se NaM bhaMte! dukkhe keNa De?, nIneAM jDa pamAreLa (2), te khaM bhaMte| tumhe ... vennati? appamALa (3) sU. 66 II (mULa) traNa achedya-na chedI zakAya evA kahelA che, te A pramANe--1 samaya, 2 pradeza ane 3 paramANu (1), evI rIte !! abhedya-na bhedI zakAya (2), adAhya-na bALI zakAya (3) agrAhya grahaNa na karI zakAya (4), anaddha-jenA be vibhAga na pADI zakAya (5), amadhya-jeno madhya bhAga na karI zakAya (6), pradeza rahita (7), traNa vibhAga rahita kahelA che, te A pramANe--1 samaya, 2 pradeza ane 3 paramANu (8). 165/ he Aryo! zramaNa bhagavAn mahAvIra, gautamAdi zramaNa nigraMthone AmaMtraNa karIne ema kahetA hatA (prazna) prANIo konAthI bhayavALA che? he zramaNo! he AyuSyaMto (uttara) gautamAdi zramaNa nigraMtho, zramaNa bhagavAn mahAvIranI samIpe Ave che, AvIne stuti kare che, namaskAra kare che, stuti karIne namaskAra karIne ema kahetA hatA. he devAnupriya! ame nizcaya A arthane jANatA nathI ane dekhatA nathI, he devAnupriya! jo te arthane kahevA mATe Apane glAni-kheda na thAya to devAnupriya! ApanI samIpe A artha jANavA mATe ame IcchIe chIe. he Aryo! A pramANe zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhu, gautamAdi zramaNa nigraMthone AmaMtraNa karIne ema kahetA hatA ke zramaNo--AyuSyaMto! prANIo duHkhathI bhaya pAme che 1, he bhagavAnU (prazna) te duHkha koNe karyuM? (uttara) jIve pramAda vaDe karyuM 2, (pazna) he bhagavan! te duHkha kema vedAya-chUTe? (uttara) apramAdathI 3. 166 / / (TI0) 'teo acchene' tyAddi., buddhi vaDe athavA churI vagere zastrothI chedavA mATe azakya che mATe acchedya che, kAraNa ke chedavApaNAmAM samaya vagereno ayoga hoya che. samaya-kALavizeSa, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAyono avayava rahita je aMza te pradeza, skaMdharahita je pudgala te paramANu. kahyuM che-- sattheNa sutikkheNa vi, chettuM bhettuM ca jaM kira na sakkA / taM paramANuM siddhA, vayaMti AI pamANANaM / / 95 / / [jaMbudvIpa pra02 / 28 iti] atitIkSNa zastra vaDe paNa je chedI na zakAya, bhedI na zakAya tene jJAnIpuruSo paramANu kahe che ane te aMgula vagere 216 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 acchedyAdIni trINibhayavarNanaM ca 165 - 166 sUtre pramANanuM Adi-mUla rUpa che. (95) 'C' miti. pUrvasUtranA abhilApane sUcana karavA mATe che. soya vagerethI abhedya, agni temaja kSAra vagere vaDe adAhya, hAtha vagerethI jeno ardha bhAga grAhya nathI te anaa che, kAraNa ke be vibhAgano abhAva che. traNa vibhAganA abhAvathI amadhya che. A kAraNathI ja kahe che--'pravezaH' avayava vagaranA, AthI ja avibhAjya--bhAga na pADI zakAya evA, athavA vibhAga vaDe banelA te vibhAgavALA ane te vibhAganA niSedhathI avibhAgimA. 165 // zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pUrvasUtramAM kahelA A trasa ane sthAvara prANIo duHkhathI bhIru hoya che, mATe enA kathanadvAra vaDe kahe che--'ango' ityAdi sUtra sugama che. 'annotti' tti je pApakarmothI dUra gayelA te Aryo, tenA saMbodhanamAM he Aryo! 'kRtiH' A abhilApa vaDe AmaMtraNa ka2vAno saMbaMdha samajavo. zramaNa bhagavAna mahAvIra gautamAdi zramaNa nigraMthone svaM--AgaLa kahevAmAM AvanA2 nyAya vaDe kahetA hatA. konAthI che bhaya jemane te niM bhayA--konAthI Dare che evo artha samajavo. prANIo, 'samAvaso' tti. ke zramaNo! he AyuSyaMto! ema gautamAdine ja AmaMtraNa karela che. A bhagavAna saMbaMdhI prazna ziSyone jJAna thavA mATe ja karela che. Ama kahevAthI prazna nahiM pUchela ziSyanA hita mATe tattva kahevA yogya che e vastunuM paNa sUcana kare che. kahyuM paNa che ke-- katthai pucchai sIso, kahiMca'puTThA vayaMti AyariyA / sIsANaM tu hiyA, viulatarAgaM tu pucchA / / 96 / / . [zavai. ni. rU8 tti] koIka vakhate jANato thako paNa ziSya pUche che, koI vakhata apRSTa-na pUchela chatAM AcAryo, pUrvapakSanI zaMkA karIne ziSyonA hita mATe ja kaheM che ane pUchavAthI vistArapUrvaka kahe che. (96) '3vasaMmati' tti samIpe jAya che arthAt tenI najIkamAM rahenAra thAya che. ahiM te (zrI mahAvIrasvAmInA kALa)nI apekSAe kriyAnuM vartamAnapaNuM kaheluM che, mATe sUtramAM kahela vartamAna kALanuM kathana doSamukta che. samIpe AvIne stuti vaDe vaMdana kare che, praNAmathI name che. 'vam' A prakAra vaDe 'vAsi' tti chAMdasa-AgamapaNAthI bahuvacananA arthamAM ekavacana hovAthI kahetA hatA ke--vizeSathI ame jANatA nathI, sAmAnyathI ame dekhatA nathI. (banne vA zabda vikalpanA arthavALA che.) 'tari' ti. konAthI bhayavALA prANIo che, 'no pittayaMti' tti. tamane (kahevA vaDe) zrama na thAya to ame jANavA mATe IcchIe chIe tethI 'ruvamaya' tti. maraNAdirUpa duHkhathI bhaya che jeone te duHkhabhayA. 'se I' tti. te duHkha, 'nIvenaM De' tti duHkhanA kAraNabhUta karmanA ka2vAthI jIva vaDe karAyuM ema kahevAya che. kevI rIte karAyuM? te saMbaMdhI kahe che-- 'pamAI' ti. karaNabhUta baMdhanA heturUpa ajJAnAdi pramAda vaDe. kahyuM che ke-- pamAo ya muNiMdehiM, bhaNio aTTabheyao / annANaM saMsao ceva, micchANANaM taheva ya // 97 // rAmo joto maphabbato, dhammami ya akhAyo / nozALa dubaLIdALa, annaddA vaniyaLo IIII munIMdroe ATha prakArano pramAda kahela che, te A pramANe--1 ajJAna, 2 saMzaya, 3 mithyAjJAna, 4 rAga, 5 dveSa, 6 matibhraMza (viparIta mati), 7 dharmamAM anAdara (aruci) ane 8 mana, vacana ane kAyArUpa yogonuM duSpraNidhAna-mAThuM pravartana-e ATha prakAranA pramAdano tyAga karavo. (97-98) te duHkha (karma) apramAda vaDe vedyate--kSaya pAme che, kAraNa ke te baMdhahetuno pratipakSI che. A sUtrano juslamayA pALA 1, nIvemAM te tuvaNe pamAAM 2, apamAAM vekhkharUM rU--e pramANe traNa praznottara yuktapaNAthI traNa sthAnakamAM avatAra jANavo. 166 // jIva vaDe duHkha karAyuM ema kahyuM, have paramatane khaMDana karIne enuM ja samarthana karatAM kahe che-- 217 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 paramatakhaMDanam 167 sUtram annautthitA NaM bhaMte! evaM AtikkhaMti evaM bhAsaMti evaM pannaveMti evaM parUveMti - kahannaM samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajjati ?, tattha jA sA kaDA kajjai no taM pucchaMti, tattha jA sA kaDA no kajjati, no taM pucchaMti, tattha jA sA akaDA no kajjati no taM pucchaMti, tattha jA sA akaDA kajjati taM pucchaMti, se evaM vattavvaM siyA- akiccaM dukkhaM asaM dukkhaM akajjamANakaDaM dukkhaM akaTTu akaTTu pANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM vedeti tti vattavvaM / je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu, ahaM puNa evamAikkhAmi evaM bhAsAmi evaM pannavemi evaM parUvemi- kiccaM dukkhaM phussaM dukkhaM kajjamANakaDaM dukkhaM kaTTu kaTTu pANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM veyaMti tti vattavvaM siyA ( 2 ) // sU. 267 taiyaThANassa bIo uddesao samatto // (mULa) he bhagavan! anyatIrthiko, A pramANe sAmAnyathI kahe che, vizeSathI ema bhASe che, ema prajJApe che ane ema prarUpe che. kevI rIte zramaNa nigraMthonA matamAM karma duHkhane mATe thAya che? (ahiM cAra bhAMgA che.) temAM je kareluM karma duHkhane mATe thAya che te nathI pUchatA 1, temAM je kareluM karma duHkhane mATe na thAya te pUchatA nathI 2, temAM je karma nathI kareluM te duHkhane mATe thatuM nathI te pUchatA nathI 3, temAM je nathI kareluM karma duHkhane mATe thAya che, te pUche che 4.' AvI rIte teonuM vaktavya-kahevuM thAya che. (A prazna che.) akRtya-bhaviSya kALamAM nahiM karavA yogya duHkha (karma), aspRzyanahi karavAthI na sparzAyeluM karma, vartamAnamAM na karAtuM-na baMdhAtuM ane bhUtakALamAM nahiM kareluM evuM karma, tene nahiM karIne nahi karIne prANIo, bhUto, jIvo ane sattvo vedanA-pIDA bhogave che, A teonuM kahevuM che. teno (praznano) uttara bhagavAn kahe che--je anya tIrthiko ema kahe che te temanuM kathana mithyA che. huM to A pramANe--kahuM chuM, ema bhAsuM chuM, ema prajJApanA karuM chuM, ane ema prarUpaNA karuM chuM. bhaviSya kALamAM duHkhano hetu hovAthI karavA yogya karma duHkha che, sparzeluM--baMdhanI avasthA yogya karma-duHkha che, vartamAna kALamAM karAtuM karma-duHkha che ane atIta kALamAM kareluM karma-duHkha che. tene (karmane) karIne prANIo, bhUto, jIvo ane sattvo vedanA anubhave che. A vaktavyatA hoya. ||167 // (TI0) 'anna'tnI' tyA.i prAyaH sugama che. anyatIrthiko eTale vibhaMgajJAnavALA tApaso 'vaM' hamaNA kahevAmAM AvanA2 prakArane sAmAnyathI kahe che, vizeSathI kahe che, krama vaDe e ja prajJApe che ane enI ja prarUpaNA kare che. A ekArthavAcaka be pada vaDe kahyuM che. athavA AvyAnti--thoDuM kahe che, mAvo--spaSTa vANI vaDe bole che, prajJApayanti--yuktio vaDe samajAve che, prarUpayanti--bheda vagerenA kathanathI prarUpaNA kare che. te (anyatIrthiko) zuM kahe che? 'thaM'--kyA prakAra vaDe (zramaNa nigraMthonA matane viSe e adhyAhAra che) yite--je karAya che te kriyA-karma, te vite--duHkhane mATe thAya che. A vivakSA vaDe prazna che. ahiM cAra bhaMga che, te A pramANe--tA yite--kareluM chatuM karma duHkhane mATe thAya che 1, ema kareluM karma duHkhane mATe thatuM nathI 2, nahiM kareluM karma duHkhane mATe thAya che 3, nahiM kareluM karma duHkhane mATe thatuM nathI 4, A cAra bhaMgane viSe A prazna vaDe je bhaMga pUchavA mATe iSTa che, te (tRtIya bhaMga') ne zeSa (traNa bhaMga)nA nirAkaraNapUrvaka pUche che. 'tatya' tti. te cAra bhaMgane viSe atyaMta rucinA aviSayapaNAe tenA praznanI paNa pravRtti na hovAthI pahelA, bIjA ane cothA bhAMgAne teo pUchatA nathI. te A pramANe 1-'yA'sau tA yite'--je kareluM chatuM karma te duHkhane mATe thAya che, te bhaMgane pUchatA nathI, kAraNa ke pUrva kALamAM karela karmanuM nigraMthanA matapaNAe apratyakSapaNuM ane avidhamAnapaNuM hoya che. (Avo nigraMthano mata che mATe amone asaMmata che.) 2--teomAM 'yA'sau tA no yite'--A bhAMgAne viSe je te kareluM karma duHkhane mATe thatuM nathI tene 1. 'maLatA yite' A trIjo bhAMgo pUchavA yogya che. te mUla pAThamAM Agamodaya samitivALI pratimAM cothA bhAMgA tarIke pATha hovAthI te pramANe pATha rAkhela che. bAbUvALI pratamAM to TIkAnA pATha pramANe trIjo bhAMgo che. 218 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 paramatakhaMDanam 167 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pUchatA nathI, kAraNa ke atyaMta virodha vaDe asaMbhava hoya che, te A pramANe--jo kareluM karma che to duHkha mATe thatuM nathI, ema kema kahevAya che? jo duHkhane mATe na thAya to kareluM karma kema kahevAya? kAraNa ke karela karmano na thavArUpa abhAva hoya che arthAt karma du:khane mATe thAya. 3-teomAM 'vAsavitA' je nahiM kareluM karma te duHkhane mATe thatuM nathI, te bhaMgane teo pUchatA nathI, kAraNa ke nahiM karela ane avidyamAna karma gadheDAnA zIMgaDAnI jema hotuM ja nathI. A traNa bhaMganA niSedhane AzrayIne A sUtrano traNa sthAnakamAM avatAra karela che, ema saMbhAvanA karAya che. trIjo bhaMga to tene sammata che, mATe te bhaMgane teo pUche che. A kAraNathI kahe che-teomAM vAsAvatA yite'--je pUrve nahiM kareluM karma te duHkhane mATe thAya che, te kriyA (karma) ne teo pUche che. bhUtakALamAM karela (karma)nA apratyakSapaNAthI temaja avidyamAnapaNAthI ane duHkhanA anubhavanuM pratyakSa thavA vaDe vidyamAnapaNAe nahiM karela karmanuM duHkha thavA rUpa te pakSane saMmata hoya che. pUchanArAono A abhiprAya che ke--jo nigraMtho paNa nahiM kareluM ja karma prANIone duHkhane mATe thAya che ema svIkAre to bahu ja sAruM; kAraNa ke amArA samAna teonuM jANapaNuM thAya. A hetune mATe zeSa bhaMgone nahiM pUchatAM thakA trIjA bhaMgane ja teo pUche che, A tAtparya che. 're' rite nahiM karela karmane svIkAranArAono 'vaM-A kahevAmAM AvanAra prakArarUpa vaktavya-kathana hoya, athavA teo ja A prakAre bIjAone kahe che. have ema tattvavAdIone vaktavya-prarUpaNA karavA yogya hoya. karma nahiM karyo chate duHkhanA bhAvathI ci--na karavA yogya, na bAMdhavA yogya-bhaviSyakAlamAM jIvone na prApta thavA yogya, zuM? -duHkha, duHkhanA hetupaNAthI karma, 'ma' tti nahiM karelapaNAthI nahiM sparza karavA yogya karma, vaLI cimAjI-vartamAnakALamAM baMdhAtuM ane taM- bhUtakALamAM bAMdheluM, (kriyamAta-A padamAM vaMdva samAsamAM eka vacana che athavA karmadhAraya samAsa che.) je nahi karAtuM te ayimAd, kiM ta?-duHkha-karma 'thiM sva' nityavi traNa pada . 'tatva nA sI maDA jhUMDuM puccha ti-ema anyatIrthikanA mata vaDe Azraya karela traNa kALanA AlaMbanane AzrayI Ano traNa sthAnakamAM avatAra jANavo. kaheluM zuM thAya che te saMbaMdhe kahe che-karma nahiM karIne prAI-beiMdriya vagere, mUtA -vanaspatikAyiko, nIvA-paMcedriyo, savAH-pRthivI, apu. teja, vAyukAyiko, kahyuM che ke - prANA dvitricatuH proktA bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyA jJeyAH zeSAH sattvA prakIrtitA / / 19 / / be, traNa, cAra iMdriyavALA prANIo kahelA che, bhUto to taruo (vanaspatio) kahelA che, paMcedriyo Avo jANavA ane zeSa sattvo kahelA che. (9) - vedanA-pIDAne bhogave che ema teonuM kathana che, athavA A kathana ajJAna vaDe haNAela buddhivALA evA teo (anyatIrthiko) bIjAo. pratye kahe che. A pramANe kahevA yogya hoya. A krama che evI rIte anyatIrthika tenuM khaMDana karatAM kahe che-ne te" rUtyAdi je A anyatIrthiko vaDe pava--ukta prakAre kahevAyuM te anyatIrthiko A pramANe jUThuM kahenAre che kAraNa ke nahiM karela (karmane) kriyApaNAnI anupatti hovAthI je karAya che te ja kriyA che. je kriyAnuM koIpaNa prakAre karavuM nathI te kevI rIte kriyA kahevAya? nahiM karela karmanA anubhavane viSe to baddha, mukta-sukhita ane duHkhita vagere cokkasa vyavahAranA abhAvano prasaMga Ave, ema potAnA matane pragaTa karatA thakA kahe che--'' nityAdi 'maH tiru ja, anyatIrthiko nahiM. punaH zabda vizeSaNanA arthamAM che, te to pUrvanA vAkyathI uttaravAkyanA arthanI vilakSaNatA (judI rIta)ne kahe che. 'pavamAvavAmI' tyA0i pUrvavat, tya--karavA yogya, anAgata kALamAM duHkha teno hetu hovAthI karma, sUrya--skRSTalakSaNa baMdha avasthAne yogya,zciyamA-vartamAna kALamAM karAtuM, atIta kALamAM kareluM, karmanuM koIpaNa rIte na karavuM nathI A artha che. sarvasvarUpa svamatane kahe che-karma karI karIne ema jaNAya che. prANIo vagere karmathI karelI zubhAzubha pIDAne bhogave che ema samyagravAdIo kahe che. I trIjA sthAnakanA dvitIya uddezAnI TIkAno anuvAda samAsa || 29 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mAyIsvarUpam 168 sUtram atha tRtIyasthAnakAdhyayane tRtIyaH uddezaH bIjo uddezaka kahevAyo, have trIjA uddezakano prAraMbha karAya che. ahiMthI pahelAnA uddezakamAM jIvanAM vicitra dharmo prarUpita karyAM, ahiM paNa tenuM (jIvadharmonuM) ja prarUpaNa karAya che. evI rIte A saMbaMdha vaDe Avela A uddezakanA Adi traNa sUtro kahe che-- tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu No AlotejjA No paDikkamejjA No giMdijjA go garahijjA No viuTTejjA go visohejjA No akaraNAte abbhuTThejjA No ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjejjA, taMjahA - akariMsu vA'haM karemi vA'haM karissAmi vA'haM 1 | tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu No AlotejjA No paDikkamijjA jAva No paDivajjejjA taMjahA - akittI vA me sitA avaNNe vA me siyA, aviNate vA me sitA 2 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu No AloejjA jAva No paDivajjejjA taMjahA - kittI vA me parihAtissati, jase vA me parihAtissati, pUyAsakkAre vA me parihAtissati 3 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu AloejjA paDikkamejjA niMdejjA jAva paDivajjejjA, taMjahA- mAyissa gaM assaM loge garahite bhavati, uvavAe garahie bhavati, AyAtI garahiyA bhavati 4 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu AloejjA jAva paDivajjejjA, taMjahA - amAyissa NaM assiM loge pasatthe bhavati, uvavAte pasatthe bhavai, AyAI pasatthA bhavati 5 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu AloejjA jAva paDivajjejjA, taMjahA - NANaTTayAe, daMsaNaTTayAe, carittaTTayAe 6 // sU. 168 // (mULa) traNa sthAnake mAyI (kapaTI) mAyA karIne (gupta akArya karIne) Aloce nahiM arthAt guru samakSa kahe nahiM, paDikkame nahiM, niMde nahiM, gaNA kare nahiM, vitroTe nahi--te vicArane mUke nahiM, vizodhe'nahiM--AtmAnI zuddhi kare nahiM, pharIthI karIza nahiM ema svIkAre nahiM, yathAyogya prAyazcitta tapakarmane grahaNa kare nahiM, te A pramANe--meM A pApa karyuM te kema niMduM? athavA huM hamaNA pApa karuM chuM athavA bhaviSyamAM A pApa karIza mATe kema prAyazcitta lauM (1), traNa sthAnake mAyI mAyA karIne Aloce nahiM, paDikkame nahi, yAvat prAyazcitta tapane svIkAra nahiM, te A pramANe -jo AlocIza to mArI apakIrti thaze, mAro avarNavAda-apayaza thaze, athavA mAro (bIjA sAdhuo vaDe) avinaya thaze (2), traNa sthAnake mAyI mAyA karIne Aloce nahiM yAvatu prAyazcitta tapa svIkAra nahiM, te A pramANe--mArI kIrtinI hAni thaze, yazanI hAni thaze athavA pUjA-satkAranI hAni thaze (3), traNa sthAnaka vaDe mAyAvI mAyA karIne AlocanA kare, pratikramaNa kare--pApathI pAcho haThe yAvat prAyazcitta tapane svIkAre, te A pramANe--mAyAvIne Alokagahita-niMdita thAya che, upapAta garSita thAya che arthAt kilbiSika vageremAM utpanna thAya che ane tyAMthI cyavIne halakA manuSya vageremAM je upaje che te AjAti-garSita thAya che (4), traNa sthAnaka vaDe kapaTI mAyA karIne AlocanA kare yAvat prAyazcitta tapane svIkAre, te A pramANe--mAyA rahitane Aloka prazasta thAya, uttama devamAM . 220 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 zuddhikAriNaH trividhatvam 169-172 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 utpanna thavAthI,upapAta prazasta thAya ane tyAMthI cyavIne uttama manuSyamAM je utpanna thAya te AjAtiprazasta thAya (5), traNa sthAnaka vaDe mAyAvI mAyA karIne AlocanA kare yAvatu prAyazcitta tapane svIkAre, te A pramANe-jJAnanA lAbhane mATe, darzana-samakitanA lAbhane mATe ane cAritranA lAbhane mATe (6). l/168 (TI0) 'tihiM kApodI' tyA0i A sUtrano pUrvanA sUtra sAthe A pramANe saMbaMdha che-pUrva sUtramAM mithyAdarzanavALAonI asaMmajasatA-ajJAnatA kahI. ahiM to kaSAyavALAonI asamaMjasatA kahe che. A saMbaMdha viziSTa A sUtranI vyAkhyA'mAyI' kapaTI, mAyA viSayaka gupta akArya karIne AlocanA kare nahiM, mAyAne ja kare, zeSa sugama che. vizeSa kahe che- AtovanaM-gurune nivedana karavuMpratimA-mithyAduSkata ApavuM,niM-AtmAnI sAkSIe niMdavuM,gardI-gurunI sAkSIe gaha karavI te, vidroTanaM-pApanA vicArane dUra karavo, vizodhanaM-AtmAnA athavA cAritranA aticArarUpa maLane dhovozuddha karavo, maratA...tyAnaM-pharIthI A pApa karIza nahi evo svIkAra karavo, bahArdi--yathAyogya, pa cha " ti- pApanuM chedana karanAra athavA prAyaH cittane vizuddha karanAruM takarma-vigayatyAga (navI) vagerene pratipota-svIkAre. (mAyAvI uparokta AlocanAdi kare nahiM) te A pramANe-meM A pApakarma karyuM mATe niMdA karavA yogya pApa pratye AlocanA kema karuM? potAnA mAnanI hAni thAya evA abhimAnathI 1, vaLI hamaNAM ja huM pApa karuM chuM mATe sAruM nathI ema kema kahuM? 2, huM A akRtyane bhaviSyakALamAM paNa karIza to prAyazcittane huM kema svIkAru? 3 (1), krotti -eka dizAmAM vistaranArI khyAti, ane sarva dizAmAM vistaranArI je prasiddhi te varNavaza kahevAya. varNa yazano paryAyavAcaka zabda che. athavA tanapuvanttAkkIrtiH pa2mite yA-dAna ane puNyanA phaLarUpa kIrti ane parAkramathI je thAya te yaza-varNa kahevAya che. banneno niSedha te akIrti ane avarNa (ayaza), mane sAdhuothI avinaya thAya. A sUtra, nathI prApta thayela prasiddhi jenI evA puruSanI apekSAvALuM che (2), 'mAya phru tti mAyAne karIne arthAt mAyA vaDe mAyA pratye AgaLa karIne paridAsthatihIna thaze (kIrti-yaza), puSpa vagere vaDe pUjA ane vastra vagere vaDe satkAra. A pUjA ane satkAra eka ja vivakSita che, kAraNa ke baMnenuM ekarUpapaNuM che. A sUtra to prasiddhi pAmela (A sAdhu AcAravAnuM che evI khyAti thayelI che jemanI) puruSanI apekSAvALuM che. zeSa sugama che. (3), prathama kahela tethI viparItane kahe che-tihI' tyAdi traNa sUtra spaSTa che. 'mAyI mAya vaTuMgAnona" ttiahiM akArya karavAnA kALamAM ja mAyAvI, paraMtu AlocanA vagerenA kALamAM to amAyAvI ja hoya. jo ema na hoya to AlocanA vagerenI saphaLatA nahiM thAya. 'siM" ti, A, je kAraNathI mAyAvIne Aloka vagere gaIvALA thAya che (4), je kAraNathI amAyAvIne Aloka vagere prazasta thAya che (5), je kAraNathI AlocanAdi vaDe niraticArabhUta amAyAvI jJAna vagere svasvabhAvane meLave che. A kAraNathI huM mAyA rahita thaIne AlocanA vagerene huM karuM e prakAranI bhAvanA che (6). I/168 A prathama zuddhi kahI, have zuddhi karanAranA atyaMtara saMpadA vaDe traNa prakAra karatA thakA kahe che- tao purisajAyA pannattA, taMjahA-suttadhare, atthadhare, tadubhayadhare / / sU0 169 / / kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA tao vatthAiMdhArittae vA pariharittae vA, taMjahA-jaMgite, bhaMgite,khomite zakappaiNiggaMthANa vANiggaMthINa vA, tao pAyAiMdhArittae vA pariharittae vA,taMjahA-lAuyapAe vA dArupAe vA maTTiyApAe vA / / sU0 170 / / tihiM ThANehiM vatthaM dharejjA, taMjahA-hiripa[vAttiyaM, duguMchApa[vAttiyaM, parIsahapa[vAttiyaM / / sU0 171 / / Ho AyarakkhA pannattA, taMjahA-dhammiyAte, paDicoyaNAte, paDiyoettA bhavati, tusiNIto vA sitA, udvittA vA mAtAte egNtmNtmvkkmejjaa| NiggaMthassa NaM gilAyamANassa kappaMti tato viyaDadattIo paDiggAhittate, 221 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 taMnahA-DosA, maphrimA, nahA / / slR0 172 / / (mU0) traNa prakAre puruSa kahela che, te A pramANe--sUtranA dharanAra, arthanA dharanAra ane tadubhaya-sUtra ane artha bannenA dharanAra. ||169ll 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sAMbhogika anujJAsvarUpam 173 - 174 sUtre kalpe-nigraMthane athavA nigraMthIne traNa prakAranA (jAtanA) vastro dharavA mATe, paribhoga-paheravA mATe, te A pramANe-jaMgamaja-UnanuM vastra vagere, bhaMgika-rezamanuM agara zaNanuM vastra, saumika-kapAsanuM vastra 1, kalpe-sAdhune athavA sAdhvIne traNa (jAtanA) pAtra dharavA mATe (rAkhavA mATe), vAparavA mATe, te A pramANe--tuMbaDAnuM pAtra, kASTha- lAkaDAnuM pAtra ane kRtikA-mATInuM pAtra. 170 traNa sthAnaka-kAraNa vaDe vastrane dhAraNa kare, te A pramANe--lajjAnA nimitte, zAsananI helaNA na thAya te mATe ane zIta vagere parISaha TALavA mATe. / / 171 // traNa AtmarakSako kahelA che, te A pramANe--1 dhArmika preraNA vaDe bIjAne akAryathI nivRtta karavA mATe upadeza karanAra AtmarakSaka hoya che, 2 akAryathI aTakAvavA asamartha hovAthI mauna rahenAra AtmarakSaka hoya che ane 3 akAryathI aTakAvavAne asamartha hovAthI pote tyAMthI UThIne ekAMta sthAnamAM cAlyA jAya te AtmarakSake thAya che. tRSAthI pIDAtA sAdhune traNa prakAranA pANInI dAta levA mATe kalpe, te A pramANe--utkRSTadAta (ghaNuM pANI), tethI hIna madhyamadAta ane jenA vaDe eka vakhata tRSA chIpe te jaghanyadAta. II172 (TI0) 'tao purI' tyAdi. sugama che, vizeSa kahe che--A traNa uttarottara zreSTha che. II169 // teonI ja bAhya saMpattine be sUtra vaDe kahe che--'ppI'tti kalpate--yogya che. 'dhArittap'tti. svIkAra karavAmAM, 'hindu' paheravA mATe. athavA 'dhAryA savamono, pariharo hor parimo 'tti dhAraNa karavAthI upabhoga ane pariharaNa te paribhoga kahevAya che. ziya--jaMgama prANIthI utpanna thayela Una vagerenA vastra, ziya--atasImaya vanaspativizeSathI baneluM tathA homiya--kapAsanuM vastra. alAbu-stuMbaDAnuM pAtra, dAru--lAkaDAnuM pAtra ane mATInuM pAtra-sarAvaluM, DhAMkaNuM ane ghaDo vagere. zeSa sugama che. / / 170 vastrane grahaNa ka2vAnA kAraNone kahe che--'tiddI' tyAdri ii- i--lajjA athavA saMyama che nimitta je dharavAno DrIpratyaya, nugupsA--nagna aMganA darzanathI zAsananI hIlanA na thAo e ja nimitta che jemAM te durgaMcchApratyaya, evI ja rIte zIta, uSNa, daMza ane mazaka vagere parISaho che nimitta jemAM te parISahapratyaya. kahyuM che ke-- veDavvi'vAuDe vAie ya hIri khaddhapajaNaNe ceva / esiM aNuggahaTTA, liMgudayaTThA ya paTTo u || 100 || [ogha. ni0 722] vastranA abhAvamAM vikRta liMga chate, vAyunA prakopathI unnata thaye chate, svayaM lajjAvALo chate, ati moTuM mehana (liMga) chate eonA anugraha mATe ane strIne jovAthI liMganI jAgRtinI rakSA mATe ja paTTa-colapaTTaka kahela che. (100) tathA-- 1 taNagahaNA'nalasevAnivAraNA dhamma- sukkjhaanntttthaa| diTTaM kappaggahaNaM, gilANamaraNaTTayA ceva // 101 // [oSa.ni0706 tti] tRNa-ghAsanuM levuM ane agninI sevA-tapavuM, e bannenuM nivAraNa karavA mATe, tathA dharma ane zukladhyAnane mATe, glAnane mATe ane mRtakane DhAMkavA mATe kalpa-oDhavAnuM vastra grahaNa karavAnuM tIrthaMkara bhagavaMtoe kaheluM che. (101) vastra grahaNa karavAnA kAraNanA prasaMgathI pAtranA paNa prakAro kahe che-- ataraMta-bAla-vuDDA, sehA''desA gurU asahuvaggo / sAhAraNoggahAladdhikAraNA pAyagahaNaM tu|| 102 ||[ogh ni0 692 ] 1. vajra na hovAthI agni vagerenA AraMbhamAM pravarte ane dhyAnamAM sthiratA na rahe. 222 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sAMbhogika anujJAsvarUpam 173 - 174 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 glAna, bAla, vRddha, zaikSya-vaDIdIkSA na lIdhela, prAthurNaka-navIna Avela sAdhu, AcAryAdidIkSita sukumAra rAjaputra vagere, eonA upakhaMbha-AdhA2 mATe ane pAtralabdhi nathI te mATe pAtranuM grahaNa kahela che. (102) 171 // nigraMthanA prasaMgathI nigraMthone ja anuSThAnathI sAta sUtra vaDe kahe che--'to Ape' tyAdri sUtro sugama che. vizeSa kahe che--AtmA pratye rAgadveSathI, akRtyathI athavA bhavarUpa kUvAthI jeo rakSA kare che te AtmarakSako. 'tharmiyA pahipoyA' tti dhArmika upadeza vaDe-tamArA jevAne Ama karavA mATe yogya nathI ityAdi vaDe anukULa ane pratikULa upasarga karanArane preraNA karanAra--upadezaka thAya cha, tethI te (upasarga karavAthI) nivarte che, tethI akRtya kAryano karanAra thato nathI, A kAraNathI AtmA rakSita-rakSAvALo thAya che 1, mauna rahenAra--vANIno saMyama ka2nA2 arthAt upekSA karanAra thAya 2. preraNAno aviSaya eTale ke--kahyuM mAnaze nahi mATe ane upekSA karavAmAM asamartha chate te sthAnathI UThIne pote janarahita sthAna pratye jAya 3. tAyataH-- tarasa pIDA vagerethI parAbhava pAmela sAdhune evo artha che. vedanAdi (cha) kAraNo vaDe AhAranuM levuM jinezvaroe kaheluM che. 'tao' tti. traNa 'viyaDa' tti pAnaka AhAra (pANI)nI dattio-eka dhArA vaDe devArUpane grahaNa karavA mATe--pIDAne upazamAvavA mATe, utkarSa-prakarSanA yogathI utkarSA, athalA je utkarSe che te arthAt utkRSTa-pracura pAnakarUpa, je datti vaDe divasa paryaMta paNa tRSA samAve che 1, tethI je hIna te madhyamadatti ane je tti vaDe eka ja vakhata tRSA rahita thAya che athavA yApanA mAtra-svalpakAla tRSAnI zAMti pAme che te jaghanyadatti. pAnaka(pINuM)nA vizeSathI ja utkRSTAdi kahevI, te A pramANe--kalamazAla (cokhA)nI kAMjInuM osAmaNa vagere athavA drAkSanuM pAnaka (pINuM) vagerenI pahelI datti, sAThI cokhAdinI kAMjI vagerenI madhyamadatti ane ghAsanA dhAnyanI kAMjI vagere athavA garama pANInI trIjI jaghanyadatti che. athavA deza, kALa ane potAnI rucinA vizeSathI utkRSTa vagere jANI levuM. 172 // tihiM ThANehiM samaNe niggaMthe sAhammiyaM saMbhogiyaM visaMbhogiyaM karemANe NAtikkamati, taMjahA - sataM vA daTTu, saDDissa vA nisamma, taccaM mosaM AuTTati cautthaM no AuTTati / / sU0 173 / / tividhA anujJA padmattA, taMnahA-mAyayittApa, ivajJAyattApa, pittAte / tividhA samajunnA pannattA, tanahAAyittAte, vAAyattAte, nakhattAte va vasaMpayA, bhraM vinanhA / / sU. 74 || (mU0) traNa sthAnaka-kAraNa vaDe zramaNa nigraMtha, samAna dharmavALA sAMbhogika (anyonya AhArAdi devAnA vyavahAravALA) pratye visaMbhogikane karato thako AjJAnuM ullaMghana karato nathI. pote tenA akAryane joIne ane zraddheya-vizvAsa karavA yogya muninA vacanano cokkasa nirNaya karIne, trIjI vakhata jUThuM bolanArane AlocanA Ape, cothI vakhata jUThuM bole to AlocanA na Ape. pachI visaMbhogavALo kare. / / 173/ traNa prakAre anujJA-sAmAnyathI padavInuM ApavuM kahela che, te A pramANe--AcAryapaNAe, upAdhyAyapaNAe ane gaNAcAryapaNAe. traNa prakAre samajJA-vizeSathI padavI ApavI kahela che, te A pramANe--AcAryapaNAe, upAdhyAyapaNAe ane gaNAcAryapaNAe. evI rIte upasaMpadA (jJAnAdi guNa meLavavA mATe anya AcAryane svIkAre- tenI sevA kare) kahela che te A pramANe--AcAryaupasaMpadA, upAdhyAyaupasaMpadA ane gaNIupasaMpadA. ema ja tyAga karavArUpa arthAt pramAdAdi doSane kAraNe AcAryAdine choDI javuM te vijahaNA jANavI. / / 174 // (TI0) 'sArdamiya' ti. je samAna dharma vaDe cAle che--varte che te sAdharmika pratye, sam--ekatra, mo--bhojana, arthAt eka sAthe bhojana te saMbhoga, sAdhuono samAna sAmAcArIpaNAe paraspara upadhi vagereno devAlevArUpa saMvyavahAra che jeno te saMbhogika, visaMbhoga-dAnAdi (devuM levuM) vagereno nathI vyavahAra jeno te visaMbhogika, tene karato thako AjJA athavA sAmAyika pratye ullaMghato nathI, kAraNa ke kahelane karanAra che. 1 saMbhogika vaDe karAtI asaMbhogikanI sAthe dAna-grahaNAdirUpa 223 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sAMbhogika anujJAsvarUpam 173 - 174 sUtre asAmAcArIne pote sAkSAt joIne, tathA 2 'saTH' tti. zraddhA che jene viSe te zrAddha-zraddhA karavA yogya che vacana jenuM evo koIpaNa anya sAdhu, tenuM vacana nizamya--avadhArIne, tathA pahelI vakhata, bIjI vakhata yAvat trIjI vakhata mosaM-- mRSAvAda pratye akalpanuM grahaNa ane pAsasthAne devA vagere vaDe sAvadya viSayanI pratijJAnA bhaMga lakSaNane AzrayIne arthAt trIjI vakhata mRSA bolIne pAcho vaLe to tene AlocanA karAve ane ene lAyaka prAyazcitta apAve che. cothI vakhatanA jUThAne AzrayI prAyaH pAcho vaLato nathI temaja tene ahaMkArabhAva hovAthI AlocanA na ApavI. Alocana kIdhe chate paNa ene prAyazcittanuM dAna nathI. A kAraNathI cothI vakhata asaMbhoganA kAraNane ka2nA2 pratye visaMbhogikane karato thako AjJA pratye ullaMghana karato nathI, A prastuta che. kahyuM che ke-- eva do va tinniva, AuTTaMtassa hoi pacchittaM / AuTTaMte'vi tao, pariNe tiNhaM visaMbhogo // 103 // / [ ni. bhA0 2075 iti ] A gAthAnI cUrNi--'sa saMbhogo asuddha nihaMto poJo maLa-saMtA paDinoyA micchAmi dukkaDaM, aa puo evaM karissAmo, evamAuTTo jamAvanno ttaM pAyacchittaM dAraM saMbhogo / evaM bIyavArAe vi, evaM taiyavAsae vi, taiyavArAo paro patthavArA tamevAvAra sevijhA JADaZtassa vivisaMono' kRti [nizItha pUrNa ti] te sAMbhogika sAdhu eka vAra azuddha (AhArAdi) grahaNa karanArane preraNA karato thako te azuddha grahaNa karanAra kahe che ke-tamArA vaDe preraNA karAte chate mane mithyA duSkRta thAo, 'pharIthI huM ema karIza nahi~' evI rIte pAcho vaLato thako je prAyazcitta prApta thAya te prAyazcitta ApIne te sAMbhogika karAya che, ema bIjI vAra ane trIjI vAra paNa pAchA vaLanArane yathAyogya prAyazcitta apAya che. trIjI vAra pachI cothI vAramAM te ja aticArane sevIne pAchA vaLanArane paNa visaMbhogika karAya che. (103) ahiM pahelA be sthAna atizaya moTA doSanA AzrayarUpa che, tethI temAM jANavA mAtra ane sAMbhaLavA mAtra chate visaMbhogika karAya che. trIjuM sthAna to bahu alpa doSavALuM che. temAM to cothI vakhate asaMbhogika karAya che. / / 173 // 'anutra' tti anujJAnamanujJA--adhikAra Apavo, AvayaMte--maryAdAvRtti vaDe sevAya che te AcArya athavA pAMca prakAranA AcAramAM je sAdhu (sArA) che te AcArya. kahyuM che ke-- paMcavihaM AyAraM, AyaramANA tahA payAsaMtA / AyAraM daMsentA, AyariyA teNa vuccati / / 104 / / [Ava.ni0 998] jJAnAcArAdi pAMca prakAranA AcAranuM AcaraNa karatA thakA temaja anuSThAnarUpathI bIjAne prakAzatA thakA, ane pratyupekSaNAdi kriyAdvAra vaDe AcArane dekhADatA thakA mumukSu vaDe je kAraNathI sevAya che te kAraNathI AcAryo kahevAya che. (104) vaLI suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya / gaNatattivippamukko, atthaM vAei Ayario || 105 || sUtrArthanA jANanA2, zarIranA lakSaNa sahita, gacchanA meDhIbhUta ane samudAyanI ciMtAthI rahita evo AcArya, sva-52 ziSyone zAstranA arthanI vAcanA Ape che. (105) AcAryano bhAva AcAryatA, te vaDe AgaLa gaNAcAryanuM grahaNa karavAthI ahiM anuyogAcAryapaNAe evo artha che. tathA petya--samIpe AvIne, adhIyate--jenI pAsethI bhaNAya che te upAdhyAya. kahyuM paNa che-- saMmattanANadaMsaNa- jutto suttatthatadubhayavihinnU / AyariyaThANajogo, suttaM vAei uvajhAu [jjhAo] / / 106 / / samyajJAna, darzanayukta, sUtra, artha ane taddabhaya vidhinA jANanAra, AcAryapadane lAyaka ane sUtranI vAcanA ApanAra upAdhyAya kahevAya. (106) upAdhyAyano bhAva te upAdhyAyatA, te vaDe; tathA gaNa-jene svasvAmIsaMbaMdha vaDe sAdhuno samudAya che te gaNI-gaNAcArya, teno bhAva te gaNAcAryatA, te vaDe eTale ke gaNanA nAyakapaNA vaDe e bhAva che. tathA samyasaMgatA, autsargikaguNa yukta AcAryAdipaNAe je anujJA te samanujJA. anuyogAcAryanA autsargika guNo A pramANe-- 224 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sAMbhogikaanujJAsvarUpam 173-174 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tamhA vayasaMpannA, kAlociyagahiyasayalasuttatthA / aNujogANuNNAe, jogA bhaNiyA jiNiMdehiM // 107 // [paJcava0 932] vratasaMpanna-vratanA pALanArA, ucita kALamAM sakala sUtra ane arthane grahaNa karanArA munione jinaidroe anuyoganI anujJAne lAyaka kahelA che. (107). ihapara(iharA u)mosAvAo, pavayaNakhiMsA ya hoi loyaMmi / sesANa vi guNahANI, titthuccheo ya bhAveNaM // 108 / / [paJcava0 933] - pUrva kahela guNothI viparIta vyaktine anujJA devAmAM gurune mRSAvAda lAge che tathA lokamAM zAsananI niMdA thAya che, bIjAone paNa guNanI hAni thAya che ane yogya nAyakanA abhAve tIrthano avazya uccheda thAya che.(108) | gaNAcAryanA paNa autsargika guNo nIce pramANe jANavAsutttthe nimmAo, piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalo / jAIkulasaMpanno, gaMbhIro laddhimaMto ya // 109 // saMgahuvaggahanirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI ya / evaMviho u bhaNio, gaNasAmI jiNavariMdehiM / / 110 / / [paziva0 2325-26 ti] sUtra ane arthamAM niSNAta, priyadharmI, daDhadharmI, anuvartanAmAM kuzala-upAyane jANanAra, jAti ane kulasaMpanna, gaMbhIra temaja labdhivALA hoya tathA upadezAdi vaDe saMgraha ane vastrAdinA grahaNa vaDe upagrahamAM tatpara, bIjAo ahiM vastrAdi vaDe saMgraha ane upadeza vaDe upagraha kahe che, kRtakaraNa-kriyAnA abhyAsI, pravacana-zAsana para anurAgavALo, bara' zabdathI bIjAnA hitane mATe svabhAvathI pravRta-AvA prakArano gaNasvAmI-gaNI jinezvaroe kahela che. (109-110) zaMkA-jo evA prakAranA guNonA abhAvamAM anujJAno paNa abhAva hovAthI bIjI samanujJA kema thaze? uttara-kahela guNo anyatama (koIka) guNonA abhAvamAM paNa kAraNavizeSathI A (anujJA) saMbhave che. jo ema na hoya to nIcenA zloka pramANe kevI rIte kahI zakAya? je yAvi maMdi tti guruM viittA, Dahare ime appasue tti naccA / hIlaMti micchaM paDivajjamANA, kareMti AsAyaNa te gurUNaM // 111 // [dazavai0 9/1/2 ti] je koIpaNa (dravya sAdhuo) guru pratye maMdabuddhivALA jANIne, A guru laghu vayavALA che, thoDA bhaNelA che ema jANIne helanA kare che. te mithyAtvane prApta thayA thakA guruonI AzAtanA kare che. (111) - A kAraNathI keTalAeka guNono abhAva hovA chatAM paNa anujJA che. samagra guNanA bhAvamAM to samanujJA che. athavA svI manojJAH-potAnI sarakhI sAmAcArIvALApaNAe je gamatA te svamanojJo, athavA manojJa jJAnAdi sahita te samanojJo, arthAt eka saMbhogavALA sAdhuo, traNa prakAre kema? te saMbaMdhe kahe che-AcAryapaNuM vagere. bhikSu, kSullaka vagere bhedo chatAM paNa tenI vivakSA karI nathI, kAraNa ke ahIM traNa sthAnakano adhikAra cAle che. parva 3vasaMya' ri0 ema samanujJAnI jema AcAryapaNAdi vaDe traNa prakAre che, upasaMpatti-jJAnAdi mATe samIpa javArUpa, huM Apano chuM evo svIkAra, te A pramANe--potAnA AcAryAdi vaDe Adeza karAyela koIka sAdhu samyakuzrutagraMtho (Agamo)nA athavA darzanaprabhAvaka zAstro (sammattitarka ane tattvArtha vagere)nA sUtra (mUlapATha) ane arthanuM grahaNa (abhyAsa) karavA mATe 1, sthirIkaraNa (daDha karavuM) karavA mATe 2 ane bhUlelAne sAMdhI levA (pUrNa karavA) mATe 3, vaLI cAritranI puSTi mATe, vaiyAvRtya mATe athavA tapasyAne mATe gurue saMdiSTa-kahela anya AcAryane je svIkAre che arthAt temanI pAsethI upasaMpadA svIkAre. kahyuM che ke- 1. vartamAnamAM ayogya gaNAcAryanA kAraNe keTalAe gaccho samudAya vilupta thaI gayA che. 225. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 vacanamanasoH trividhatvam 175 sUtram uvasaMpayA ya tivihA, NANe taha daMsaNe caritte ya / daMsaNa- NANe tivihA, duvihA ya carittaaAe / / 112 / / [bAva.ni 618, paJcA0 586 tti ] upasaMpadA traNa prakAre che--jJAnaviSayA, darzanaviSayA ane cAritraviSayA. darzana ane jJAna saMbaMdhI traNa1 prakAre che ane cAritra mATe be prakAra che. (112) A AcAryopasaMpat evI rIte upAdhyAya ane gaNInI paNa che. 'vaM vinaddaI' tti. ema ja AcAryatvAdi bheda vaDe traNa prakAre vijJAna--parityAga, te potAnA AcAryAdinA pramAdadoSane AzrayIne vaiyAvRtya ane kSapaLA--tapasyA mATe bIjA AcAryanI upasaMpatthaNAe hoya che. kahyuM che ke--'niyAmi 3 sauyaLosALA hopha' [Avazya ni0 78 ftta.] potAnA gacchathI anya gacchamAM sIdana (zithilAcArAdi) doSathI hoya che. athavA jJAnAdi mATe upasaMpattne prApta thayela munine, jJAnAdi mATe na rahenAra munine athavA siddha prayojana (saMpUrNa thayelA kArya) vALAne je AcArya choDe che te AcAryaparityAga kahevAya che. kahyuM che ke-- uvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUrito / ahavA samANiyaMmI, sAraNayA vA visaggo vA / / 113 // / [ Ava. ni0 720 iti] je kAraNa (vaiyAvRtya vagere)ne AzrayIne pAse Avela paNa te kAraNane pUrNa na karato thako jyAre pAcho vaLe che tyAre sAraNA vage2e karAve che, paraMtu avinItano tyAga karAya che, athavA kAryanI samApti thaye chate munine smRti karAve ke tamAruM kAma pUrNa thayuM che athavA vidAya karAya che. (113) evI rIte upAdhyAya ane gaNIno paNa parityAga jANavo. / / 174 // pUrve kahela A viziSTa sAdhunI kAyaceSTA traNa sthAnakamAM avatAra karAI, have to vacana, mana ane te bannenA niSedhanuM trIjA sthAnakamAM avataraNa karatA thakA kahe che-- tivide vavapna panno, saMnahA-tayane, tannavayo, jogavavo tiviSe bavavane pazo, taMnahA-otayo, No tadannavayaNe, avayaNe / tiviSe maLe patro, saMnahA-tambhaLe, tayajJamaLe, josamo tiviSegamane pazatte, tanahA-otamaLe, jotayajJamaLe, amane / sU. 1 / / (mULa) traNa prakAre vacana kahela che, te A pramANe--ghaDAne ghaDo kahevo te tacana, ghaDAnI apekSAe anya paTa-vastra che ema kahevuM te tadanyavacana, ane DityAdinI mAphaka artha vagaranuM vacana te novacana. traNa'prakAre avacana kahela che, te A pramANe--ghaDAne ghaDo na kahetA vastra kahe te notacana, ghaDAne ghaDo kahevo te notadanyavacana ane vacananI nivRtti (mauna) te avacana. traNa prakAre mana kahela che, te A pramANe--je devadattAdinuM athavA je ghaTAdi vastumAM mana te tanmana, devadattathI anya yajJadattAdinuM athavA ghaTanI apekSAe vastrAdimAM je mana te tadanyamana, koI paNa vastunI vivakSA sivAya ja manomAtra te noamana. traNa prakA2e amana kahela che, te A pramANe--devadattAdikanuM athavA ghaTAdi vastumAM mana nathI te notanmana, devadattAdikathI anya yajJadattAdinuM athavA ghaDAnI apekSAe paTAdine viSe mana nathI te notadanyamana ane mananI nivRtti te amana. I175 // (TI0) A cAra sUtranI vyAkhyA--tasya--vivakSita ghaTa vagere padArthanuM vacana te tadcana, ghaTa padArthanI apekSAe ghaTa vacananI jema 1, te vivakSita ghaTAdi padArthathI anya paTAdi, tenuM je vacana te tadanyavacana, ghaTanI apekSAe paTavacananI jema 1. 1 navIna zAnanuM grahaNa, 2 pUrve grahaNa karelanuM sthira karavuM ane 3 vIsarelane tAjuM karavuM--A traNa bheda jJAnaupasaMpadAnA che temaja darzanaprabhAvakazAstranA arthanuM grahaNa, sthirIkaraNa ane vistRtanA smaraNarUpa darzananI upasaMpadA paNa traNa che. cAritranI be upasaMpadA che, te A--1 vaiyAvRttva ane 2 kSapaNA-taparUpa. 226 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devavyApArAH 176 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 2, nokavavana-kathunanI nivRti nahiM-vacana mAtra te DityAdinI jema. athavA zabdanI vyutpattinimittarUpa dharmaviziSTa artha je zabda vaDe kahevAya che te taddvacana, jvalana (agni), tapana (sUrya) vagere zabdanI jema A yathArtha nAma che. tathA zabdanI vyutpattirnimittarUpa dharmaviziSTathI anya-zabdanI pravRttinimittarUpa dharmaviziSTa artha je zabda vaDe kahevAya che te tadanyavacana. maMDapa vagere zabdanI jema, A ayathArtha vacana che. bannethI bhinna-vyutpati ane pravRttinimittarUpa dharmathI rahita te novacana, te DityAdinI mAphaka nirarthaka che. athavA ta-AcAryAdinuM vacana te tavacana, AcAryAdithI anyanuM vacana te tadanyavacana, nahi vivakSA karela praNetA-kahenAranuM vacana te novacana, vacanamAtra. traNa prakAranA vacanano niSedha te avacana, te A pramANe notavacana ghaTanI apekSAe paTanA vacananI jema, notadanyavacana-ghaTane viSe ghaTanA vacananI mAphaka ane avacana-vacananI nivRtti mAtra. ema vyAkhyAMtaranI apekSAe jANavuM. ta-devadatta vagerenuM mana athavA te ghaTAdine viSe mana te tanmana. tato-devadattathI anya yajJadatta vagerenuM mana athavA ghaTanI apekSAe paTAdine viSe mana te tadanyamana, saMbaMdhI vizeSa (devadattAdi)nI vivekSA vagaranuM to mano mAtra te nomina. A vyAkhyAne anusAra amananuM paNa svarUpa jANI levuM. ll17pI/ pUrvanA sUtramAM saMyata manuSya vagerenA vyApAro kahyA, have to prAyaH devanA vyApArone 'tidI' ityAdi ATha sUtro vaDe kahe che- " tihiM ThANehiM appavuTThIkAe siyA, taMjahA-tasiM ca NaM desasi vA padesaMsi vA No bahave udagajoNiyA jIvA ya poggalA ya udagattAte vakkamati viukkamati cayaMti uvvjjNti| devA NAgA jakkhA bhUtA No sammamArAhitA bhavaMti, tattha samuTThiyaM udagapoggalaM pariNataM vAsitukAmaM annaM desaMsAharaMti |abbhvddlgNc NaMsamuTThitaM pariNataM vAsitukAmaM vAukAe vidhuNati, iccetehiM tihiM ThANehiM appavuDhigAte siyA 1 / tihiM ThANehiM mahAvuTThIkAe siyA, taM jaMhA-taMsiM ca NaM desaMsi vA paesaMsi vA bahave udagajoNiyA jIvA ya poggalA ya udagattAe vakkamaMti viThakkamati cayaMti uvavajjati, devA nAgA jakkhA bhUtA sammamArAhitA bhavaMti, annattha samudvitaM udagapoggalaM pariNayaM vAsiukAmaM taM desaM sAharaMti, abbhavaddalagaM ca NaM samudvitaM pariNayaM vAsitukAmaM no vAuAte vidhuNati, iccetehiM tihiM ThANehiM mahAvuTTikAe siyA 2 / / sU0 176 / / (mULa) traNa kAraNa vaDe alya vRSTikAya (varasAda) thAya, te A pramANe-1 te dezane viSe athavA tenA pradeza (vibhAga)ne viSe ghaNA udaka yoni vALo jIvo ane pudgalo udakapaNAe (pANIrUpe) upajatA nathI, aivatA nathI, avatA ane upajatA nathI, 2 devo vaimAnika ane jyotiSko, nAgakumAro (bhavanapati devo), yakSo ane bhUto (vyaMtaro) eone samyagu rIte ArAdhela na hoya tyAM-deza vageremAM utpanna thayela, pariNata (vAdaLArUpa thayela) temaja varasavAne mATe taiyAra thayela udakapudgala (megha)nuM anya dezamAM saMharaNa karI jAya che, 3 meghanA vAdaLA vaDe gherAyela, utpanna thayela, pariNata thayela ane varasavAne mATe taiyAra thayelane pracaMDa vAyu nAza kare che. A traNa kAraNo vaDe alpa vRSTikAya thAya (1). traNa kAraNa vaDe mahAvRSTikAya thAya, te A pramANe-1 te deza athavA pradezane viSe ghaNA udAyonika jIvo " ane udakanA pudgalo udakapaNAe utpanna thAya che, cyave che, cyave che ane upaje che, ra devo, yakSo, nAgakumAro ane bhUto sArI rIte ArAdhana karAyelA hoya to anyatra-bIjA deza vageremAM utpanna thayela, pariNata thayela, varSavAne mATe taiyAra thayela udakapugalanuM te dezane viSe saMharaNa kare che arthAt bIjA dezathI lAvIne vaSave che, 3 megha vaDe AcchAdita thayela, pariNata thayela, varSavAne mATe taiyAra thayela te vAyuthI nAza pAmatuM nathI. A traNa kAraNo vaDe mahAvRSTikAya thAya (2). ll176/l. (TI.) A sUtro sugama che. 'mA ' tti alpa-thoDuM athavA na varSavuM, vRSTi-nIce paDavuM, vRSTipradhAnakAya-jIvono 227 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devANAM Agamanasya icchA'nicchA 177 sUtram samudAya, arthAt AkAzathI paDato akAya athavA varSavAnA svabhAvayukta je udaka te vRSTi, teno kAya-samudAya te vRSTikAya, alpa evo vRSTikAya thAya. te magadhAdi dezomAM 'ra' zabda alpa vRSTipaNAnA bIjA kAraNono samuccaya arthavALo che. 'Na'2 yA2mA cha. zimA bhane pradeza meM zinA amumArAmai, 'vA' 506 visepArthavAjA cha, 663niiudakarUpa pariNAmanI kAraNabhUta yonio te ja dikayoniko-pANI utpanna karavAnA svabhAvarUpa (jIvo ane pudgalo) utpanna thAya che ane ave che. ene ja yathAyogya paryAyathI kahe che-kSetranA svabhAvathI cyave che ane upaje che 1, A eka kAraNa 1, tathA 'devA' vaimAnisane jyotilo, 'nAgA' nArAmArI, GeaguthA bhavanapatimI pa , 'yakSA' bhUto, 754kSayI vyaMtarI 59 qaa athavA 'devA' sAmAnyathA Dela cha, nAbhA to vizeSathI che, mevonuM gre| prAya: eonI evA prakAranA karma (kArya)ne viSe pravRtti che ema jaNAvavA mATe karela che athavA sUtranI vicitra gati hoya che. dezanA lokoe avinaya karavAthI sArI rIte ArAdhana karelA na hoya to magadhAdi dezamAM athavA tenA pradezamAM te dezanuM utpana thayesa, pradhAna paula-puzabAno samUDa-bhedhate 65aulA, vajI pariNataM- ApavAnI avasthAne prAsa thayela, A kAraNathI ja vijaLI vagere dvArA varSavAnI taiyArIvALuM chatuM anya-aMga vagere bIjA deza pratye laI jAya che. A pIhUM // 24 // 2, abhrANi-aleo , tabhI 43 vardulakaM dina-duHpUrva hiksa bhI zaya bhe, te sana 19 ne 'vAuAe'tti0 pracaMDa vAyu vinAza cha, trI(c) 5124 // 3. 'icce' ityAdi0 nimana35 24sya che. (1) sUtranA viSayasithI mahAvRSTiya35 vIlu sUtra sama sevu (2). // 17 // tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejja mANussaM logaM havvamAgacchittate, No ceva NaM saMcAeti havvamAgacchittae, taMjahA-ahuNovavanne deve devalogesudivvesukAmabhogesu mucchie giddhe gaDhite ajjhovavanne,se NaM mANussate kAmabhoge No ADhAi No pariyANAi No aTuMbaMdhai No niyANaM pagareti No ThiipakappaM pakareti 1, ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchie giddhe gaDhite ajjhovavanne, tassa NaM mANussae pemme vocchiNNe divve saMkate bhavati 2, ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesu mucchite jAva ajjhovavanne, tassa NaM evaM bhavati-iyavhiM [na] gacchaM, muhattaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti, iccetehiM tihiM ThANehiM ahuNovakne deve devalogesu icchejjA mANusaMlogaM havva mAgacchittae No cevaNaM saMcAeti havvamAgacchittae 3 / tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejjA mANUsaM logaM havvamAgacchittae, saMcAtei hvvmaagcchittte| ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu amucchite agiddhe agaDhite aNajjhovavanne, tassa NamevaM bhavati-asthi NaM mama mANussate bhave Ayarite ti vA uvajjhAte ti vA pavattI ti vA there ti vA gaNI ti vA gaNadhareti vA gaNAvacchede ti vA, jesiMpabhAveNaMmate imA etArUvA deviDDI divvA devajutI divve devANubhAveladdhe patte abhisamannAgate, taM gacchAmi NaM te bhagavaMte vaMdAmi NamaMsAmi sakkAremi sammANemi, kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi 1, ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesu amucchie jAva aNajjhovavanne, tassa NaM evaM bhavati-esa NaM mANussate bhave NANI ti vA tavassI ti vA atidukkaradukkarakArage, taM gacchAmi NaM taM bhagavaMte vadAmi NamaMsAmi jAva pajjuvAsAmi, ahuNovavanne deve devalogesu jAva aNajjhovavanne, tassa NamevaM 1. uparokta devonI AzAtanA karavAthI te devo dezanA loko upara ruSTa thaIne te dezamAM varasavAne taiyAra thayela jalane anya sthaLe laI laya che. 228 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devANAM Agamanasya icchA'nicchA 177 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 bhavati - atthi NaM-mama mANussate bhave mAtA ti vA jAva suNhA ti vA, taM gacchAmi NaM tesimaMtiyaM pAubbhavAmi, pAsaMtu tA me imaM etArUvaM divvaM deviDviM divvaM devajutiM divvaM devANubhAvaM laddhaM pattaM abhisamannAgayaM, iccetehiM tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejja mANUsaM logaM havvamAgacchittate, saMcAteti havvamAgacchittate 4 // sU0 177 / / (mULa) traNa kAraNa vaDe tatkAla utpanna thayela deva devalokane viSe manuSyaloka pratye zIghra AvavA mATe icchA kare, paNa zIghra AvavA mATe samartha thato nathI. te A pramANe--devalokane viSe tatkAla utpanna thayela deva, deva saMbaMdhI kAmabhogane viSe mUrchA pAmela, gRddha-atRpta thayela, grathitasnehapAzathI baMdhAyela ane atyaMta Asakta thayela evo deva, manuSya saMbaMdhI kAmabhoga pratye Adara karato nathI, vasturUpe jANato nathI, koI hisAbamAM nathI ema mAne che, A prayojana che ema nizcaya karato nathI, A mane prApta thAo ema nidAna karato nathI ane te kAmabhogane viSe rahevAno vicAra paNa karato nathI (1). tatkAla utpanna thayela, devalokane viSe divya kAmabhogane viSe mUrchita thayela, vRddha thayela, graMthita-baMdhAyela, Asakta thayela ane evo je deva hoya che teno manuSya saMbaMdhI prema nAza thayela che ane svarga saMbaMdhI premamAM praveza thayela che (2). tatkAla utpanna deva devalokane viSe divya kAmabhogane viSe mUrchita yAvat Asakta thayela hoya che. te devanuM evuM mana thAya che ke--ahiMthI hamaNA na jAuM, mAruM kArya (nATaka) pUrNa karIne eka muhUrta pachI jAuM chuM, te kAla javA vaDe (eka nATakamAM be hajAra varSa vyatIta thavAthI) thoDA AyuSyavALA manuSyo maraNa pAme che (3). A traNa kAraNa vaDe tatkAla utpanna thayela deva, devalokane viSe manuSya saMbaMdhI loka pratye zIghra AvavA mATe icche paNa zIghra AvavAne mATe samartha thato nathI. traNa kAraNa vaDe devalokamAM tatkAlano utpanna thayela deva, manuSya lokamAM zIghra AvavAne mATe icche ane zIghra AvavA mATe samartha thAya, te A pramANe--tatkAlano utpanna thayela deva devalokane viSe divya kAmabhogane viSe mUrchita na thayela, vRddha na thayela, graMthita na thayela (na baMdhAyela) ane Asakta na thayela hoya tene evA prakAranuM mana thAya che ke-mArA manuSyabhavane viSe AcArya che, athavA upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNI, gaNadhara athavA gaNAvacchedaka che, je (mahApuruSa)nA prabhAvathI mane AvA prakAranI svarga saMbaMdhI divya devaRddhi, devanI divya kAMti, devano divya anubhAvavaikriyazakti vagere prApta thaI, bhogyatAne pAmI, te kAraNathI (huM) jAuM, te bhagavaMtone vAMduM, namaskAra karuM, satkAra karuM, sanmAna karuM, kalyANasvarUpa, maMgalasvarUpa, devasvarUpa, caityasvarUpa evI buddhi vaDe temanI paryupAsanA--sevA karuM (1). tatkAla utpanna thayela deva devalokane viSe divya kAmabhogane viSe amUrchita yAvat anAsakta hoya, tene AvA prakAranuM mana thAya che ke A manuSyabhavane viSe jJAnI che, tapasvI che, athavA atizaya duSkaraduSkara kArya (kriyA)nA karanAra che, te kAraNathI huM jAuM, te bhagavaMtone vAMdu, namaskAra karuM yAvat sevA karuM (2). tatkAla utpanna thayela deva devalokane viSe amUrchita yAvat anAsakta thayela hoya tene Avo vicAra thAya che ke manuSyabhavamAM mArA mAtApitA vagere yAvat putravadhU che te kAraNathI huM jAuM, teonI samIpe prakaTa thAuM, teo jue-dekhe, AvA prakAranI devanI divya Rddhine, devanI divya kAMtine tathA devanA divya anubhAvane upArjela-prApta karela ane bhogyapaNAne prApta thayelane teo jue (3). A traNa kAraNa vaDe tatkAla utpanna thayela deva, devalokane viSe manuSya saMbaMdhI lokamAM zIghra AvavA mATe icche ane zIghra AvavA mATe samartha thAya (4). II177 (TI0) tatkAlano utpanna thayela deva, kyAM? te kahe che--devalokane viSe, ahiM bahuvacana to eka jIvane eka samayamAM aneka devalokane viSe utpanna thavAno asaMbhava hovAthI ekavacanamAM jANavuM. vacanano viparyAsa ka2vAthI athavA devalokanuM anekapaNuM 229 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devAnAM icchAdikam vimAnasvarUpaM ca 178-180 sUtrANi dekhADavA mATe bahuvacanamAM kahela che, arthAt devalokonI madhyamAM koIeka devalokane viSe evo paNa saMbaMdha jANavo. 'rUcchata' pUrvanA saMbaMdhIonA darzanAdi mATe abhilASA kare. manuSyo saMbaMdhI te mAnuSa, te pratye, 'dabaM" zIdhra 'saMvArU' tti samartha che. devalokane viSe thayela te divyo, teone viSe kAma eTale zabda ane rUpalakSaNa, bhoga eTale gaMdha, rasa ane sparzarUpa, te kAmabhogone viSe athavA #Ayane--je icchAya che te kAmo-manane gamatA, te ja bhogavAya che te bhogo arthAt zabda, rUpa vagere kAmabhogone viSe mUcchita-mUDha, kAraNa ke kAmabhoganA anityatva vagere svarUpane jANavA mATe te asamartha hoya che, vaLI vRddha-tenI AkAMkSAvALo-asaMtoSI, grathita-guMthAyelanI jema guMthAyela, tenA viSayamAM sneharUpa doraDAo vaDe baddha thayela, adhyapapanna-adhikapaNAe Asakta, atyaMta tanmaya (hovAthI) manuSya saMbaMdhI kAmabhogone viSe AdaravALo thato nathI, A kAmabhogo paNa vastubhUta che ema mAnato nathI, teone viSe prayojana nathI arthAt A kAmabhogo sAthe (mAre) A prayojana che ema nizcaya karato nathI, "A mane prApta thAo evI rIte teone viSe nidAna karato nathI, tathA teone viSe huM rahuM athavA teo mArA viSe raho-sthira thAo evA prakAranA vikalpane karato nathI, athavA sthiti-maryAdA vaDe viziSTa evo prakalpa-AcAra-sevA evo artha che, te pratye karavA mATe AraMbhe che. 'gu' zabdano AdikarmarUpa artha che. A pramANe devanA manuSyaloka pratyenA anAgamanamAM divya viSayamAM AsaktirUpa eka kAraNa che (1), tathA je kAraNathI A tatkAla utpanna thayela deva, divya kAmabhogone viSe mUrzita, vRddha, grathita vagere vizeSaNavALo hovAthI te devano manuSya viSayaka prema, jenA vaDe manuSya lokamAM avAya te sneha nAza pAmela hoya che. vaLI svargamAM rahela vastu saMbaMdhIno prema devane viSe pravezita thayela hoya che. A divya premasaMkrAMti bIjuM kAraNa samajavuM (2), tathA A deva je kAraNathI divya kAmabhogone viSe mUrchAitAdi vizeSaNa sahita hoya che, tethI tenA pratibaMdhathI 'tarU ' tite devane 'parva' tiA prakAre vicAra thAya che ke "jiM' ti ahiMthI hamaNA na jAuM, "mudutta' ti kAryanI samApti thaye chate muhUrtamAM jAuM chuM. te vAte' ti, je kALa vaDe te kArya pUrNa thAya che te kALa javA vaDe te deva, kRtakRtya kAryanI samApti thavAthI AvavAmAM samartha thAya che parantu teTalo kALa gaye chate ('' zabda vAkyAlaMkAramAM che.) svabhAvathI ja alpa AyuSyavALA manuSyo, jenA darzana mATe AvavAne icche che te mAtApitAdi manuSyo, kALadharma (maraNa) pAmelA hoya che. (have) A deva konA darzana mATe Ave? A asamAptakartavyatA nAmanuM trIjuM kAraNa (3), 'kvedi' ityAdi nigamana-rahasya vacana che. koIka deva, deva saMbaMdhI kAmabhogone viSe amUcchitAdi vizeSaNavALo hoya che. tenuM mana evuM thAya che ke-AcArya-pratibodha karanAra, dIkSAdi ApanAra, athavA anuyogAcArya che temane vAMduM, satkAruM vagere. ti' zabdano AvA prakArano artha che. 'vA' zabda vikalpArthavALo che. prayoga to A pramANe che-manuSya bhavamAM mArA AcArya che athavA upAdhyAya che-sUtradAtA che, ema sarvatra prayoga karavo. vizeSa kahe che-AcArya vaDe kahevAyela vaiyAvaccAdine viSe sAdhuone je pravartAve che te pravartaka kahevAya. kahyuM che ketvsNjmjogesuN, jo jogo tattha taM payaTTei / asahuMca niyatteI, gaNatattillo pavattI u // 114 // [vyava0 1/959 tti] tapa, saMyama ane yogane viSe je je yogya hoya tene te te kriyAmAM pravartAve che, asamarthane nivartana kare che-aTakAve che ane gacchanI ciMtA karanAra te pravartI-pravartaka kahevAya che. (114) pravartaka vaDe joDAyelA ane saMyamayogone viSe sIdAtA sAdhuone je sthira kare che te sthavira kahevAya. kahyuM che ke- thirakaraNA puNa thero, pavattivAvAriesu atthesu / jo jattha sIyai jaI, saMtabalo taM thiraM kuNai // 115 // civa 1/1dara ] sthira karavAthI te sthavira kahevAya che. pravartaka vaDe joDAyela artho (jJAnAdi)ne viSe je jemAM sIdAya che te munine aihika tathA Amumbika doSa batAvavA vaDe mokSamArgamAM sthira kare che athar balasaMpanna thayo thako sthavira tene zikhAmaNa Ape che. (115) 230. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devAnAM icchAdikam vimAnasvarUpaM ca 178 - 180 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 gaNa-samudAya che jene te gaNI--gaNAcArya, gaNadhara tIrthaMkaranA ziSyavizeSa, athavA ArthikA-sAdhvIonI pratijAgarikA karanAra-saMbhALa karanAra sAdhuvizeSa. kahyuM che ke-- piyadhamme daDhadhamme, saMviggApa (va)jja oyateyaMsI / saMgahuvaggahakusalo, suttatthaviU gaNAhivaI | | 116 / / [nizItha bhA0 2449; bRhatkalpa0 2050] priyadharmI, dRDhadharmI, saMvijJa, sarala svabhAvI, tejasvI, saMgraha-dravyathI vastrAdi ane bhAvathI sUtrArtha temaja upagraha- dravyathI auSadhAdi ane bhAvathI jJAnAdite bannemAM kuzala, sUtra ane arthano vettA evo sAdhu gaNAdhipati kahevAya che.(116) gaNano avaccheda-vibhAga jene che arthAt je gaNanA amuka vibhAga (thoDA sAdhu) ne laIne gacchanA AdhArane mATe ja upadhinI gaveSaNA nimitte vicare che te gaNAvacchedaka che. kahyuM che ke-- uddhA(bbhA)vaNApahAvaNa- khettovahimaggaNAsu avisAI / suttatthatadubhayaviU, gaNavaccho eriso hoi // 117 // [vyava. 2/162 fi] tevA prakAranuM gacchanuM prayojana utpanna thaye chate AcAryane vijJapti karIne 'A kArya huM karIza' ema kahe, ema kahIne te kAryanuM je karavuM te uddbhAvana athavA udbhAvana, ane pradhAvana eTale kSetranuM jovuM, upadhinI yAcanA, A bannemAM je aviSAdI- kheda rahita hoya, tathA sUtra ane tadurbhayano jJAtA--AvA prakArano sAdhu gaNAvacchedaka hoya che. (117) 'rUma' tti. A pratyakSa-najIka e ja rUpa che jeNInuM, kALAMtaramAM je bIjA rUpane pAmatI nathI te tadruvA vidyA-- svargamAM utpanna thayelI athavA pradhAna devonI Rdvi-lakSmI, vimAna, ratna vagere saMpatti te devaddhi ema sarvatra jANavuM. A saMbaMdhamAM vizeSa kahe che ke--vrutiH-zarIra ane AbharaNAdimAM raheluM teja, yutii--athavA iSTa parivAra vagere saMyogalakSaNavALI yukti, anumAna--aciMtya vaikriyakaraNAdi zakti, jJa----janmAMtaramAM pedA karela, prAptaH--hamaNA maLela, amisamanvAto-bhogyapaNAne prApta thayela, 'tavi' ti. te kAraNathI te bhavataH--pUjyone stutio vaDe stavuM, praNAma vaDe namana karuM, Adara karavA vaDe athavA vastrAdi vaDe satkAra karuM, yogya bhakti vaDe sanmAna karuM, teo kalyANasvarUpa, maMgalasvarUpa, devasvarUpa, caityasvarUpa che evI buddhi vaDe sevA karuM. devAgamana nimitte A eka kAraNa che. 'sa aaN' ti. A--avadhi vagerethI pratyakSa karela manuSyabhavamAM (vartamAna A zeSa vAkya che,) arthAt manuSya jJAnI che athavA tapasvI che, ema kaI rIte jJAnI yA tapasvI? TurALAM--siMhanI guphA upara kAyotsarga karavo vagerenA madhye, duSkara anurAgavALI, pUrve bhogavelI, prArthanAmAM tatpara evI strI (vezyA)nA maMdiramAM vAsa chatAM paNa calita na thatAM brahmacaryanuM anupAlana vagere je kare che te atiduSkaraduSkara karanAra zrI sthUlibhadranI jema, te kAraNathI huM jAuM, pUrve ekavacanano nirdeza karyo chate paNa ahiM pUjyanI vivakSA vaDe bahuvacana karavAthI tAn--duSkaraduSkara kriyAnA karanArA te bhagavaMtone huM vAMduM. A bIjuM kAraNa samajavuM tathA 'mAyA ph vA piyA ph vA mannA rU vA mAyA rU vA maLinI rU vA puttA rU vA dhUyA rU ve' tti. yAvat zabdathI pUrvokta zabdano kSepa karela che, snuSA- putravadhU che te kAraNathI teonI samIpe pragaTa thAuM 'tame' tti. tyAM sudhI (kahevuM ke) mArI Rddhine dekhADuM. A trIjuM kAraNa che. ||177|| to nAgArUM tene pInhenjhA, taMnahA--mAnusaM manaM 2, gatei enne nammara, su.lapAyAti rU, (1) / tihiM ThANehiM deve paritappejjA, taMjahA - aho NaM mate saMte bale saMte vIrie saMte purisakkAraparakkame khemaMsi subhikkhasi Ayariya-uvajjhAtehiM vijjamANehiM kallasarIreNaM No bahute sute ahIte 1, aho NaM bhaMte ihalogapaDibaddheNaM paralogaparaMmuheNaM visayatisiteNaM No dIhe sAmannaparitAte aNupAlite 2 aho NaM mate iDDirasa- sAyagarueNaM bhogAmi[sa] sagiddheNaM No visuddhe caritte phAsite 3, iccetehiM0 [tihiM ThANehiM deve paritapejjA] (6) slR0 278 / / 231 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devAnAM icchAdikam vimAnasvarUpaM ca 178-180 sUtrANi tihiM ThANehiM deve caissAmitti jANai, taMjahA-vimANAbharaNAI NippabhAI pAsittA, kapparukkhagaM milAyamANaM pAsittA, appaNo teyalessaM parihAyamANiM jANittA, icceehiM [tihiM ThANehiM deve catissAmIti jANai] (7), tihiM ThANehiM deve uvvegamAgacchejjA, taMjahA-aho NaM mae imAto etArUvAto divvAto deviDDIo divvAo devajutIto [divvAo devANubhAvAo] laddhAto pattAto abhisamaNNAgatAto catiyavvaM bhavissati 1, aho NaM mate mAuoyaM piusukkaM taM tadubhayasaMsadvaM tappaDhamayAte AhAro AhAreyavvo bhavissati 2, aho NaM mate kalamalajaMbAlAte asuIte uvveyaNitAte bhImAte gabbhavasahIte vasiyavvaM bhavissai 3, icceehiM tihiM [ThANehiM 3blema chejhA] (2) II sU0271. tisaMThiyA vimANA pannattA, taMjahA-vaTTA, taMsA, cauraMsA 3, tattha NaMje te vaTTA vimANA te NaM pukkharakanniyAsaMThANasaMThitA savvaosamaMtA pAgAraparikkhittA egaduvArA pannattA, tattha NaMje te taMsA vimANA te NaMsiMghADagasaMThANasaMThitA duhato pAgAraparikkhittA, egato vetitAparikkhittA tiduvArA pannattA, tattha NaM je te cauraMsA vimANA te NaM akkhADagasaMThANasaMThitA savvato samaMtA vetitAparikkhittA cauduvArA pnnttaa|.. tipatiTThiyA vimANA pannattA,taMjahA-ghaNodadhipatihitA, ghaNavAtapaiTThiyA, ovaasNtrpitttthiyaa|tividhaa vimANA pannA, taMgadA-avaMkitA, belvitA, niALitA | sU0 180 || (mULa) traNa sthAnakanI deva IcchA kare, te A pramANe-manuSyanA bhavane 1, AryakSetrane viSe janmane ra ane uttama kulane viSe AvavAne 3 (5), traNa kAraNa vaDe deva pazcAttApane kare che, te A pramANe-aho iti kheda. mAruM vidyamAna bala chata, vIrya chate, puruSakAra ane parAkrama chate, nirupadrava cho, sukAla kta vidyamAna AcArya ane upAdhyAya pAsethI nIrogI zarIra vaDe paDyuM huM vRNuM zruta bhUkyo nahi, aho Iti kheda. A lokane viSe baMdhAyelo, paralokathI parAkSukha-uparAMTho thayela ane viSayanI tRSNAthI meM ghaNA kAla sudhI cAritraparyAya pALyo nahiM 2, aho Iti Azcaryo! Rddhi, rasa ane sAtAnA gArava-ahaMkArathI bhoganI AzaMsAmAM vRddha thaIne meM nirmaLa cAritra sparyuM nahiM 3. A traNa sthAnaka vaDe deva pazcAttApa kare che (6). ll178 traNa kAraNa vaDe deva "huM ahiMthI vIza' ema jANe che, te A pramANe--nisteja vimAna ane AbharaNane joIne, karamAyela kalpavRkSa (caityavRkSa)ne joIne tathA potAnI hAni pAmatI zarIranI kAMtine jANIne. A traNa kAraNa vaDe deva "vIza" ema jANe che (7). traNa kAraNa vaDe udvegane prApta thAya, te A pramANe-aho iti Azcarya! A pratyakSa AvA svarUpavALI divya deva Rddhi, divya kAMti, divya devazakti, utpanna karelI, meLavelI ane bhogyapaNAne pAmelI evI RddhithI mAre cyavavuM paDaze arthAt te Rddhine choDavI paDaze 1, aho iti kheda! mAtAnuM rudhira ane pitAnuM vIrya, te banne ekatra thayelano sau prathama AhAra karavo paDaze 2, aho Iti Azcarye! jaThara dravyanA samUharUpa kAdavavALI, azacimaya. udvegane karanArI bhayaMkara evI garbharUpa vasati-sthAnamAM vasavuM paDaze 3. A traNa sthAnaka vaDe deva udvega pAme che (8). I/179o. traNa saMsthAna (AkAra)vALA vimAno kahelA che, te A pramANe-vATala (vRtta), trikoNa ane corasa, temAM je vATalA vimAno che te puSkara-kamalanI karNikA (madhya bhAga)ne AkAre rahelA che, sarvadizA ane vidizAomAM prAkAra (gaDha) vaDe vIMTAyelA ane eka daravAjAvALA kahelA che. je trikoNa vimAno che te zuMghATaka-zIdhoDAnA AkAra saMsthita rahela) che, be bAjuthI gaDha vaDe vIMTAyelA ane eka bAjuthI vedikA (koTaDI) vaDe gherAyelA temaja traNa daravAjAvALA kahelA che. je caturAsa (corasa) vimAno che te akhADAnA AkAre saMsthita che, sarve dizA ane vidizAothI 232 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devAnAM icchAdikam vimAnasvarUpaM ca 178-180 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vedikA vaDe vIMTAyelA temaja cAra daravAjAvALA kahelA che. traNane AdhAre vimAno pratiSThitarahelA che, te A pramANe--ghanodadhine AdhAre rahelA, ghanavAyunA AdhAre rahelA ane AkAzAMtara (AkAza)ne AdhAre rahelA che. traNa prakAranA vimAno kahelA che, te A-1 avasthita-zAzvatA, 2 bhogAdikane mATe banAvelA te vaikriya ane 3 prayojanane mATe banAvela pAlaka vagere pArivArika vimAno che. /18all (TI0) jIgna' uttaabhilASA kare, AryakSetra-sADIpacavIza deza paikI koI paNa magadhAdi, sukule-IvAku vagere uttama kulamAM, devalokathI pratinivRttane-AvanArane mA nAti janma athavA Agati-AvavuM, te sukulapratyAjAti athavA sukulapratyAyati te pratye. A traNa sthAnakane deva icche che 'parita penna' ri-pazcAttApa kare che, aho iti Azcarya! vidyamAna zArIrika bala chate, jIva Azrita vIrya chate, puruSakAra-abhimAna chata, parAkrama-niSpAdita svaviSayamAM abhimAna chate, nirupadrava chate, sukAla chata, niroga deha vaDe sAmagrIno sadbhAva rahate chate, huM ghaNuM zruta bhaNyo nahi. A eka kAraNa che. 'visatisipa' ti. viSayanI tRSNAmAM rakta banIne ghaNA kALanA cAritraparyAyanuM pAlana karyuM nahiM. A bIjuM kAraNa che. tathA RddhiAcAryAdi padavIomAM rAjA vagere saMbaMdhI pUjA, rasa-manane gamatA madhura ane svAdiSTa padArtho, sAtasukha-A mahAAdaravALA viSayo che jene te Rddhi, rasa ane sAtAguruka, tenA vaDe athavA e Rddhi vagere vaDe guruka, teonI prAptimAM abhimAnathI ane aprAptimAM prArthanA-yAcanAthI azubha bhAvathI meLavela karmanA bhAra vaDe alaghuka (guruka) tenA vaDe, bhoga-kAmane viSe AzaMsA-nahiM maLela vastunI mAgaNI ane maLelane viSe atRpti che jene te bhogAzaMsAgRddha che. (ahiM anusvArano lopa ane hRsvapaNuM prAkRta zailIne aMge che.) pAThAMtara vaDe mommiSamRti' arthAt bhogarUpa AmiSamAM vRddhapaNAthI, novizuddhaniraticAra cAritra sparphe nahiM. A (pazcAttApanuM) trIjuM kAraNa che. te-ityAdi nigamana-rahasya che (6). I178 vimAna ane AbharaNonuM nistejapaNuM utpAta (udvega)vALuM che, athavA te cakSunA vibhramarUpa che. jyavarava' ti caiityavRkSane teneTsa' ti zarIranI kAMtine athavA svasthatAne 'DranvetadI' tyAti nigamana-rahasya che. A prakAranAM cihno devone avanakALamAM thAya che. cyavanakALanA cihno saMbaMdhI kahyuM paNa che ke-. mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH, zrI-hInAzo vAsasAMcoparAgaH / dainyaM tandrA kAmarAgA-'GgabhaGgo, dRSTibhrAntirvepathuzcAritazca // 118 / / iti - "mAlya-puSpanI mALAnuM karamAI javuM, kalpavRkSanuM kaMpana, lakSmI ane lajjAno nAza, vastrono raMga jhAMkho dekhAya, dInapaNuM taMdrA, kAmarAga, aMgano bhaMga, dRSTinI bhrAMti, kaMpArI ane rati hoya che" (7). (118) ulle' ti, uga-zoka arthAt mAre ahiMthI avavuM paDaze. A eka kAraNa. mAtAnuM Rtu saMbaMdhI rudhira ane pitAnuM vIrya, tevA prakAranuM kaMI paNa maLelAmAM ati maLeluM te oja ane zukranuM dvipaNuM te tadubhaya, te anyonya sparza thayeluM athavA saMzliSTa-paraspara ekatra thayeluM te tadubhayasaMskRSTa athavA tadubhayasaMzliSTa, AvA prakArano je AhAra, tene garbhakALanI prathamAvasthAmAM-prathama samayamAM ja svIkAravA yogya thaze. (Avo AhAra karavo paDaze.) A bIjuM kAraNa. kalamala-jaThara dravyanA samUharUpa, te ja jaMbAla-kAdava che jeNImAM, te kalamalajaMbAlaviziSTamAM, A kAraNathI azucirUpa, udvega karanArI, bhaya karanArI evI garbharUpa vasatimAM vasavuM paDaze. A trIjuM kAraNa udveganuM jANavuM. ahiM be gAthA darzAve che-- .. devA vi devaloe, divvAbharaNANuraMjiyasarIrA / jaM parivaDaMti tatto, taM dukkhaM dAruNaM tesiM // 119 / / taM suravimANavibhavaM, ciMtiya cayaNaM ca devalogAo / aibaliya ciya jaM na viM, phuTTai sayasakkaraM hiyayaM // 120 / / [35 zAmaNA 281-286 ti] devalokamAM divya AbharaNo vaDe bhUSita zarIravALA devo paNa je tyAMthI paDe che (eNve che) tethI teone te dANabhayaMkara duHkha che. deva saMbaMdhI vimAnonA vaibhavane ane potAne devalokathI avavuM paDaze tene ciMtavIne te devone ema thAya che - 233 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 devAnAM icchAdikam vimAnasvarUpaM ca 178 - 180 sUtrANi ke amAruM hRdaya zatazarkarA-kAMkarA samAna niSThura ane ati baliSTa che ke jethI phATatuM nathI. A prakArano teone sphoTa thAya che. (119-120) 'rUgvedI' tyAdri nigamana che (8). II179 / / have devonI vaktavyatA pachI tenA AzrayavALA vimAnonuM varNana kare che--'timaMtri' tyAdi. sphuTa ja che. kevala traNa saMsthAno che jeone te athavA traNa prakAra vaDe saMsthita che je te trisaMsthita vimAno 'tatva aaN' ti. tenI madhye 'puvasvaraCi' ti. puSkarakarNikA eTale padma (kamala)no vacalo bhAga te ja karNikA, vRttA-goLAkAre ane uparanA bhAge sama hoya che. 'savvata' kRti. dizAone viSe 'samantA' viti vidizAone viSe, 'siMdhADAM' ti trikoNa jalamAM utpanna thayela lavizeSa, 'taH' je eka dizAmAM vedikA che te dizAmAM vRttavimAna, 'avavADo' corasa, spaSTa che. vedikA-muMDaprAkArarUpasapATa gaDharUpa, kahela krama pramANe A vimAno AvalikApraviSTa-paMktibaddha hoya che. puSpAvakIrNa vimAno to bIjI rIte (chUTA paNa) hoya che. tenA varNana saMbaMdhI gAthAo darzAvatAM kahe che ke-- savvasu patthaDeluM, mo vaTTa aAMtare taf / yaMta caturuM, puovi vaTTa puno tasaM / / 22 / / [vimAna0 24] sarve prastaTa (pAthaDA) nA madhye vRtta, te pachI Tyasa (trikoNa), tyArapachI corasa vimAno hoya che. te pachI vaLI vRtta, vaLI tryasa, pachI caturasa ema AvalikAnA aMtaparyaMta jANavuM. (121) vaTTa vadhRstuvanta, taMtta taMttassa 3R[3o] hor / pAse SaDayaMsa, 4 tu vimAnaseDhIo / / 22 / / [vimAna0 246] vRtta vimAnanI upara vRtta, vyasra vimAnanI upara tryasra tathA caturasa vimAnanI upara caturasa hoya che. evI rIte Urdhva (u52) vimAnonI zreNI (paMkti)o che. (122) vaTTaM ca valayagaM pi va, taMsaM siMghADagaM pi va vimANaM / cauraMsavimANaM pi ya, akkhADagasaMThiyaM bhaNiyaM // 123 // [vimAna0 247] valayanA AkAranI jema vRtta vimAna, zIMghoDAnA AkAranI jema vyasra vimAna ane akhADAnA AkAranI jema corasa vimAna kaheluM che. (123) savve vaTTavimANA, egaduvArA havaMti vinneyA / tinni ya taMsavimANe, cattAri ya hoMti cauraMse // 124 // [vimAna0 248 ] badhA ya vRttavimAno eka dvAravALA hoya che, trikoNa vimAno traNa dvAravALA ane caturasa vimAno cAra dvAravALA hoya 1 che. (124) pAgAraparikkhittA, vaTTavimANA havaMti savve vi / cauraMsavimANANaM, cauddisiM veiyA hoI / / 125 / / [ vimAna0 249 ] gaDha' vaDe gherAyelA badhA ya vRttavimAno hoya che, corasa vimAnone cAre dizAe vedikA hoya che. (125) natto vadhRvimAnaM, tatto taMttakSNa vezyA ho / pAro joddho, avasesejiM tu pAserdi / / 26 / / [vimAna0 250] je dizAmAM vRttavimAna che te dizAmAM trikoNa vimAnane vedikA hoya che, baMne paDakhe to prAkAra hoya che. (126) AvaliyAsu vimANA, vaTTA taMsA taheva cauraMsA / pupphAvaginnayA puNa, aNegaviharUvasaMThANA / / 127 / / [vimAna0 251] AvalikAmAM rahelA vimAno vRtta (vATalA), trikoNa ane corasa hoya che ane puSpAvakIrNaka vimAno to aneka prakAranA saMsthAnavALA che. (127) keTalAeka naMdAvartta ane keTalAeka svastika vagere AkAravALA che. pratiSThAnasUtranI A vibhajanA-vyavasthA che. ghaNaudahipaiTThANA, surabhavaNA hoMti dosu kappesu / tisu vAupaiTThANA, tadubhayasupaiTTiyA tIsu // 128 // [ bRhatsaM0 126 ] 1. kozIzA-kAMgarA sahita te gaDha ane kAMgarA rahita je bhIMta mAtra te vedikA, 234 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 nArakasya nirUpaNam 181 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 prathamanA be devalokane viSe devanA vimAno ghanodadhine AdhAre rahelA che, trIjA, cothA ane pAMcamA devalokane viSe vimAno ghanavAyune AdhAre rahela che ane chaThThA, sAtamA ane AThamA devalokane viSe vimAno, ghanodadhi temaja ghanavAyune AdhAre rahelA che. (128) tenA para savAramaHI, VIJsaMtarapaTTA sarve' [vRhatsaM. ra7ra0] tenI uparanA badhA ya devalokanA vimAno AkAzane AdhAre rahelA che. avasthita-zAzvata vimAno, vaikriya-bhogAdi mATe racelA, jethI zrI bhagavatIjImAM kahyuM che ke nAde je aMte so deviMde devarAyA divvAiM bhogabhogAiM bhuMjiukAme bhavai se kahamiyANiM pakareti? goyamA! tAhe ceva NaM se sakke deviMde devarAyA egaM mahaM nemipaDirUvagaM viuvvai, nemiriti cakradhArA, tadvad vRttavimAnamityarthaH, egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM ityAdi yAvat pAsAyavaDiMsae sayaNijje, tattha NaM se sakke deviMde devarAyA advahiM aggamahisIhiM saparivArAhiM dohi ya aNiehiM NaTTANIeNa ya gaMdhavvANIeNa ya saddhiM mahayA naTTa jAva divvAiM bhogabhogAiM bhuMjamANe viharaDu' [bhavatI 24/6/6 ]i-he bhagavan! jyAre zakra, deveMdra, devano rAjA divya kAmabhogone bhogavavAnI icchAvALo thAya che tyAre te kevI rIte kare che? he gautama! tyAre te zakra, deveMdra, devano rAjA eka mahAnuM cakradhArAnI mAphaka goLa vimAnane eka lAkha yojana lAMbuM ane pahoLuM vidurve che yAvat prAsAdAvataMsaka (zayana yogya)mAM te zakra, deveMdra ane devano rAjA parivAra yukta ATha agamahiSIo sahita, be anIkA (nRtya anikA ane gaMdharva anIkA-senA) sahita mahAnuM nRtyane joto yAvat divya kAmabhogone bhogavato thako vicare che-rahe che. tiryazlokamAM nIce AvavA vagerenuM prayojana che jeonuM te pAriyAnika vimAno kahevAya. pAlaka ane puSpaka vimAna vagere tevA kahevAya. ll187ll : pUrvanA sUtrone viSe devo kahyA, have vaikriyAdinA sAdharmathI nArakonuM nirUpaNa karatAM thakAM kahe che ketividhaa neraiyA pannattA, taMjahA-sammAdiTThI micchAdiTThI smmaamicchaaditttthii| evaM vigaliMdiyavajjaMjAva vemANiyANaM 27 / tao duggatIto pannattAo, taMjahA-NeraiyaduggatI, tirikkhoNIyaduggatI, maNuyaduggatI 1 / tato sugatIto pannattAo, taMjahA-siddhisogatI, devasogatI, maNussasogatI / tao duggatA pannattA, taMjahA-NeratitaduggatA, tirikkhajoNitaduggayA, maNussaduggatA 3, tao sugatA pannattA, taMjahA-siddhasogatA, devasoggatA,maNussasuggatA 4nA sU018I . (mULa) traNa prakAre narayiko kahelA che, te A pramANe--samyagadRSTi, mithyAdRSTi ane samyagRmithyA(mizra)dRSTi, e pramANe vikalaiMdriyane varjIne yAvat vaimAnika paryata (soLa daMDakamAM) traNa dRSTi hoya che (27). traNa durgatio kahelI che, te A pramANe-narayikanI durgati, tiryaMcayonikanI durgati ane manuSyanI durgati (1). traNa sugatio kahelI che, te A pramANe--siddhinI sugati, devanI sugati ane manuSyanI sugati (2). traNa durgato (duHkhavALA) kahelA che, te A pramANe--nairayikadurgato, tiryaMcayonikadurgato ane manuSyadurgato (3). traNa sugo-sukhI kahelA che, te A pramANe-- -siddhasugato, devasugato ane manuSyasugato (4). ll181// (TI0) tividhe' tyAdri spaSTa che. nArako darzana-dRSTithI nirUpaNa karelA che, bIjA jIvo paNa AvA prakAre ja che ema atidezathI zeSa bIjA jIvone kahe che. 'va'mitkAra kahela arthavALA che. vizeSa kahe che-'vAtteviyavannI ti ekeMdriya ane vikalaiMdriyo sivAya nArakInI jema traNa prakAre daMDaka kahevo, je kAraNathI pRthvI vagere (pAMca sthAvara) ne mithyAtva ja che. beiMdriya, teIdriya ane cauredriya jIvone to mizradRSTi nathI. traNa prakAranA darzanavALA to durgati ane sugatinA yogathI durgata ane saMgato hoya che jethI durgati vagere batAvavAne mATe cAra sUtro kahe che-'tamo" tyA0i spaSTa che. je utkRSTa duSTa 235 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram gati te durgati. manuSyone vipakSI vaDe durgati che kAraNa ke tene sugatimAM paNa kahela che. (cAMDAla pramukhane durgati ane zeTha po3ne suti Doya che) durgatAH-du:4mA 23n||2||, sugatAH-suSamA 23n||2||. // 181 / / siddhAdi sugato to tapasvIo thayA thakA thAya che, tethI tapasvIonuM kartavya ane parihAra karavA yogya vizeSa vastuone chacautthabhattitassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae, taMjahA-ussetime, saMsetime, cAuladhovaNe 1 / chaTThabhattitassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAiM paDigAhittae, taMjahA-tilodae, tusodae, javodae 2 / aTThamabhattiyassaNaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAiM paDigAhittae, taMjahA-AyAmate, sovIrate, suddhaviyaDe 3 / tivihe uvahaDe pannatte, taMjahA-phaliovahaDe, suddhovahaDe, saMsaTThovahaDe 4 / tivihe uggahite pannatte, taMjahA-jaM ca ogiNhati,jaMca sAharati,jaMca AsagaMsi pakkhivati 5 / tividhA omoyariyA pannattA, taMjahA-uvagaraNomoyariyA, bhattapANomodaritA, bhAvomodaritA 6 / uvagaraNomodaritA tivihA pannattA, taMjahA-ege vatthe, ege pAte, ciyattovahisAtijjaNatA 7 / tao ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA ahiyAte asubhAte akkhamAte aNisseyasAe aNANugAmiyattAe bhavaMti, taMjahA-kUaNatA, kakkakaraNatA, avajjhANatA 8 / tao ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA hiyAe suhAe khamAe NisseyasAe ANugAmiattAe bhavaMti, taM jahA-akUaNatA, akakkaraNatA, aNavajjhANayA 9 / tao sallA pannattA, taMjahA-mAyAsalle, NiyANasalle, micchAdasaNasalle 10 / tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe saMkhittaviulateulesse bhavati, taMjahA-AyAvaNayAe, khaMtikhamAe, apANageNaM tavo kammeNaM 11|timaasiyNnnN bhikkhUpaDimaM paDivanassa aNagArassa kappaMti tao dattIo bhoaNassa paDigAhettae, tao pANagassa 12 / egarAtiyaM bhikkhupaDimaM samma aNaNupAlemANassa aNagArassa ime tato ThANA ahitAte asubhAte akhamAte aNisseyasAte aNANugAmittAte bhavaMti, taMjahA-ummAyaM vA labhijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMka pAuNejjA, kevalipannattAo vA dhammAto bhaMsejjA 13 / / egarAtiyaMNaMbhikkhupaDimaMsamma aNupAlemANassa aNagArassa taoThANA hitAte,subhAte,khamAte, NissesAte, ANugamiyatattAe bhavaMti, taMjahA-ohiNANe vA se samuppajjejjA, maNapajjavanANe vA se samuppajjejjA, kevalanANe vA se samuppajjejjA 14 / / sU0 182 / / (mULa) pUrvanA divase eka, tapasyAnA divase be ane pAraNAnA divase eka ema cAra (Taka)no tyAga karanAra te caturthabhaktika kahevAya. tevA bhikSu-sAdhune traNa jAtanA pANI levA mATe kahyuM, te A pramANe-1 je pANI vaDe madirAdine mATe vrIhI vagereno loTa uSNa karAya che te udima, 2 araNi vagere patranuM zAka ukALIne je zItala jala vaDe siMcAya che te saMsekima ane 3 cokhAnuM dhovaNa (1). chaThThabhakta karanAra sAdhune traNa jAtinA pANI levA mATe kahyuM, te A pramANe-1 talanuM dhovaNa, 2 tuSayukta DAMgaranuM dhovaNa ane 3 javanuM dhovaNa (2). aTTamabhakta karanAra sAdhune traNa jAtinA pANI levA mATe kahyuM, te A pramANe-1 osAmaNa, 2 kAMjInuM pANI ane 3 uSNa pANI (3). jamavAne sthAne lAveluM je bhojana te upahRta traNa prakAre kaheluM che, te A pramANe-1 phalikaupahata-nAnA prakAranA vyaMjana athavA bhakSya-bhojana vaDe banAveluM (lepakRta), 2 zuddhopahata-lepa rahita AhAra (bhojana) karanAranI pAse lAveluM bhane (3) saMsRSTopahata-mona 42vAnI 757 43 DAyamA dIpej (4). 49 sahIta (ASI) 236 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 che, te A pramANe--1 je denAra hAtha vaDe Ape te AhAra, 2 je rasoinA bhAjanamAMthI kADhIne khAvAnA bhAjanamAM nAkhe te AhAra ane 3 je zeSa (bacelo) AhAra piTharaka (khullA mukhavALA bhAjana, thALa) vageremAM nAkhe che te AhAra (5). traNa prakAre avamodaratA (UNodarI) kahela che, te A pramANe--1 upakaraNanI nyUnatA karavI te upakaraNaUNodarI, 2 bhaktapAna-AhArapANInI nyUnatA karavI te bhaktapAnaUNodarI ane 3 kaSAyanI nyUnatA karavI te bhAvaUNodarI (6). upakaraNanI UNodarI traNa prakAre kahela che, te A pramANe--1 eka vastra rAkhavuM, 2 eka pAtra rAkhavuM ane 3 ciyatta-saMyamInI upayi eTale rajoharaNa ane muhapattinuM rAkhavuM (7). traNa sthAnako nigraMthone ane nigraMthIne ahitane mATe, asukhane mATe, ayuktapaNAne mATe, anizreyasa (amokSa)ne mATe, azubhanA anubaMdhane mATe thAya che te A pramANe--1 dInatApUrvaka bolavuM, 2 zayyAdinA doSa batAvIne kakaLATa karavo ane 3 Artta tathA raudra dhyAna dharavuM (8). traNa sthAnako sAdhuone ane sAdhvIone hitane mATe, sukhane mATe, yuktapaNAne mATe, mokSane mATe ane zubhanA anubaMdha (paraMparA) mATe thAya che, te A pramANe--1 duHkhamAM adInatA, doSavALI upadhimAM akakaLATa (zAMti) ane 3 azubha dhyAna na dharavApaNuM (9). traNa prakAre zalya kahela che, te A pramANe-- 1 mAyA zalya, 2 nidAnazalya ane 3 mithyAdarzanazalya (10). traNa kAraNa vaDe zramaNa nigraMtha, vistAravALI chatAM paNa saMkSepa karAyelI lezyAvALo thAya che, te A pramANe--1 AtApanA levA vaDe, 2 krodhanA nigrahapUrvaka kSamA vaDe ane 3 pAraNAnA kALathI bIjA kALamAM tapa karavA vaDe-chaTTha akramAdi tapazcaryA vaDe (11). traNa mAsanI bhikSupratimAne grahaNa karanAra sAdhune kalpe-traNa dAta bhojananI grahaNa karavA mATe tema traNa dAta pANInI levA mATe (kalpa) (12). ekarAtrika (bAramI) bhikSupratimAnuM sArI rIte pAlana nahiM karanAra sAdhune A traNa sthAnaka ahitane mATe, asukhane * mATe, akSamA-ayuktapaNAne mATe; anizreyasane mATe (amokSane mATe) ne anAnugAmipaNA mATe (azubhAnubaMdhane mATe) thAya che, te A pramANe--1 unmAda (ghelachA) ne pAme, 2 ghaNA kALavALA roga ane AtaMkane prApta kare tathA 3 kevalIbhagavaMte prarUpela dharmathI bhraSTa thAya (13). eka rAtrivALI (bAramI) bhikSupaDiyAne sArI rIte anupAlana karanAra aNagArane traNa sthAnaka hitane mATe, sukhane mATe, yogyapaNA mATe, mokSane mATe ane zubhAnubaMdhane mATe thAya che, te A pramANe--1 avadhijJAna prApta thAya, 2 mana:paryAyajJAna utpanna thAya ane 3 kevalajJAna prApta thAya (14). 1192211 (TI0) 'zvasatthe' tyAdi. cauda sUtro spaSTa che. vizeSa samajAvatAM kahe che ke--upavAsathI pUrvanA divasamAM eka, upavAsane divase be ane pAraNAne divase eka-ema cAra bhakta (eka vakhatanuM bhojana) je tapane viSe choDAya te caturthabhakta', te che jene te caturthabhaktika, tene. ema bIje (chaThTha, aThThama vageremAM) jANavuM. A zabdanI vyutpatti mAtra che, pravRtti to caturthabhakta vagere zabdonI eka vagere upavAsone viSe che. bhikSaNa-yAcIne levAno svabhAva-dharma, athavA yAcavA vaDe sAdhukAritA-hitakarapaNuM che jene te bhikSu, athavA bhinnatti--bhUkhane bhede che. AvA bhikSune nIce pramANe pANIno AhAra kalpe-ukALavA vaDe taiyAra kareluM-je pANI vaDe DAMgara vagereno piSTa-loTa, madirAdine mATe ukALAya che te utsvadima, tathA zekathI baneluM te saMsekimaaraNI vagerenA patranA zAkane ukALIne je zItala jala vaDe siMcana karAya che te saMsekima, tathA cokhAnuM dhovaNa prasiddha che (1). tilodaka vagere te tala vagerene dhovAnuM pANI vizeSa, tuSodaka-DAMgaranA dhovaNanuM pANI tathA javanuM pANI (2). AyAmaosAmaNa, sauvIra--kAMjInuM pANI, zuddha vikaTa-garama pANI (3). upahRta-bhojana sthAne lAveluM je bhojana, evo artha che. phalika-praheNaka eTale tamana--lhANuM vage2e, je lAveluM te phalikopahata, te avagRhItA nAmanI pAMcamI piMDaiSaNAnA 1. A vacanathI eka vAta siddha thAya che ke mAnavanI AhAra levAnI pravRtti eka divasamAM be vakhatathI vadhAre nahotI. 237 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram viSayabhUta che. zrI vyavahArabhASyamAM kahyuM che kephliyN paheNagAI, vaMjaNabhakkhehiM vA'virahiyaM jaM [tu] / bhottumaNassovahiyaM, paMcamapiMDesaNA esa // 129 / / [vyava0nA 1/2822 ]i phalita-vyaMjana athavA bhakSa (khAdya) padArtho vaDe je baneluM te prahaNaka-lhANuM vagere, je khAvAnI icchAvALA pAse lAveluM te pAMcamI piDeSaNA che. (129) tathA zuddha-jemAM lepa na lAge tevuM te apakRta evo zuddha bhAta, je bhAta jamanAranI pAse lAvela te zuddhopahRta, A alpalepA nAmanI cothI piDeSaNAnA viSayabhUta che. tathA saMsRSTa eTale khAvAnI icchAvALAe grahaNa karela kUra (bhAta) vageremAM hAtha nAkhyo che ke, jyAM sudhI mukhamAM kavala nAMkhyo nathI tyAM sudhI te lepakRta athavA alepakRta svabhAvavALuM che te, evA prakAranuM je lAveluM te saMsRSTopahRta, A cothI eSaNApaNAe bhajanAvALuM che, kAraNa Ano lepakRta athavA alepakRtarUpa svabhAva che. ahiM gAthA suddhaM ca alevakaDaM, ahavaNa suddhodaNo bhave suddh| . saMsaha~ AuttaM, [bhoktumArabyamityarthaH] levADamalevaDaM vA vi // 130 / / [vyava0mA0 9/3820 tti] .. zuddha, alepakRta kAMjI vaDe athavA pANI vaDe je mizra kareluM te athavA vyaMjana rahita je zuddha odana (bhAta) te saMsRSTa eTale khAvAnI icchAvALAe sthAlamAM pIraselA bhojanane hAthamAM grahaNa karI jayAM sudhI teno mukhamAM prakSepa na karyo tyAM sudhI A lepakRta athavA alepakRta paNa hoya che. (13) ahiMyA traNa prakAramAM eka, be ane traNanA saMyoga vaDe sAta abhigrahavALA sAdhuo hoya che (4). avagRhIta eTale koI paNa prakAra vaDe dAtAre grahaNa kareluM bhojana vagere, ahiM "ca" kAra samuccaya arthamAM che. navajAti-dAtAra je hAtha vaDe grahaNa kare che te avagRhaNAtiavagRhIta, A chaThThI piMDeSaNA che. vRddhavyAkhyA A pramANe che-pIrasanAra piDhikA-thALImAMthI kUra (bhAta) grahaNa karIne jenA mATe devAne Icche che tenA bhAinamAM nAkhavAne taiyAra thayo tyAre jamanAre kahyuM ke "mane Apa nahi'. A avasare Avela sAdhue "dharmalAbha Apyo tyAre pIrasanAra kahe che ke he) sAdhu! pAtrane prasAro (mAMDo). tyArabAda sAdhue prasArela pAtramAM odanane nAMkhyuM (vahorAvyuM). ahiM sAdhunA prayojanamAM gRhastha hAtha ja calAvyo, bIjuM gamanAdi kAMI paNa na karyuM, ema jaghanyaAhata thayuM, ahiM vyavahArabhASyamAM zloka jaNAvatAM kahe che kebhuNjmaannss ukkhittaM, paDisiddhaM taM ca teNa u / jahannovahaDaM taM tu, hatthassa pariyattaNe // 131 / / [vyava0 9/3838 tti] pIrasanArane bhojana karanAre nA pADavAthI te samaye Avela sAdhune te AhAra vahorAve tyAre kevala hAthanA calAyamAna thavAthI jaghanya Ahata thAya. (131). pIrasanAra, sthAnathI calita na thayo thako saMhati-rasavatInA bhAjanathI khAvAnA pAtramAM nAMkhe che, te saMDhiyamAnaavagRhIta jANavuM. ahiM zloka darzAve che ke- aha sAhIramANaM tu, vasa'to [pariveSayanityarthaH] jo u daayo| dalejjAvicalio tatto, chaTThI esA vi esaNA // 132 / / [cava 1/2826 ti] je pIrasanAra, jamanAra mATe saMhiyamAna-lAvela AhArane pIrasato thako, jamanAranA vacanathI (munine Apo) sthira rahela pIrasanAra, munine Ape che. A chaThThI eSaNA che. (132) tathA je bhakta-banAvela vastune Asyaka-thALa vageremAM nAkhe che te AsyakaprakSiptaavagRhIta. ahiM vRddhavyAkhyA A 1. phalikopahRta te coksa lepakRta eTale jemAM lepa lAge evA dravyavAnuM che. zuddhopahata te coksa alepakRta che ane trIjuM ubhayasvabhAvavALuM saMsRSTopahata che. 238 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pramANe che--AhlAdane mATe kUra (bhAta)ne vizAla ane UMce upaDatA kAMsA vagerenA bhAjanane viSe nAkheluM che, te pAtramAMthI jamanArAone mATe ApyuM, temAMthI bAkI rahela bhojanane pharI piThakara-khullA mukhavALA bhAjanamAM nAkhatI thakI Ape athavA khullA mukhavALA bhAjanamAM pIrasatI chatI Ape te trIjuM avagRhita. A saMbaMdhI zloka nIce pramANe jANavo-- bhuttasesaM tu jaMbhUo, chubbhaMtI piThare daye / saMvaTTaMtI va annassa, AsagaMmi pagAsa || 133 || [ vyava0 bhA0 9 / 3830 tti] bhuktazeSa bhAjanane (pIrasatAM vadhelAMne) pAchuM khullA mukhavALA pUrvanA bhAjanamAM nAkhatI athavA tevA bhAjanamAMthI laIne pIrasatI chatI Ape te trIjuM avagRhIta che. (133) prazna--matsye--mukhamAM je nAMkhe che tevo mukhya artha hovA chatAM piTharakAdinA mukhamAM nAkhe che evI vyAkhyA kema karAya che? uttara--mukhamAM prakSepa karavAnuM vyAkhyAna jugupsA (suga) thavAthI ayukta che. kahe che ke--'pasteva puchA, Aso vuDamuhAsu / [vyava0 1/38ra6 tta]' mukhamAM prakSepa karyo chate dugaMcchA thAya che mATe piTharAdinA mukhamAM prakSepano Adeza che, kAraNa ke tema ka2vAthI jugupsAno abhAva thAya che. avaman--UbhuM udara che jene te avamoda2 athavA UNuM uda2 te avamoda2, teno bhAva te avamodaratA (prAkRtapaNAthI omoyuriyA zabda che.) athavA uda2ne UbhuM karavuM te avamorikA. zabdanI vyutpatti A che, pravRtti to nyUnatA mAtramAM che. temAM pahelI (eka vastradhAraNarUpa) jinakalpika vagerene ja che, bIjAone nahiM; kAraNa ke zAstramAM kahela upadhinA abhAvamAM to samagra saMyamano abhAva thaI jAya. athavA adhika na grahaNa karavArUpa UnodaratA che. kahyuM che ke-- naM vaTTara savAre, navarAM teM si (tesi) hor vArAM / mAM ahiraLa, manamo anayaM parihato / / 34 / / je upakaraNa jJAnAdinA upakAramAM sAdhune varte che te upakaraNa che ane je adhika rAkhe che te adhikaraNa che (kemake te mUrchAnuM kAraNa bane che). ayatanAvALo ayatanA vaDe dhAraNa karato je upakaraNa te ja adhikaraNarUpa che. (134) vaLI bhaktapAnanI avamodaratA potAnA AhAranA pramANanA parityAgathI jANavI. kahyuM che ke-- battIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe, aTThAvIsaM bhave kavalA / / 135 / / [pi'ni 642] 1 puruSane nizce batrIza kavala (koLiyA) AhAra kukSipUraka kahela che ane strIne aDhAvIza kavalano AhAra hoya.(135) kavalANa ya parimANaM, kukkuDiaMDagapamANamettaM tu / jo A avigiyavayaNo, vayaNaMmi chuhejja vIsattho / 136 / / kavalonuM parimANa to kurkaTI (kUkaDI)nA iMDAnA pramANa jeTaluM che athavA avikRtapaNe sukhapUrvaka mukhamAM praveza thaI zake teTaluM pramANa paNa jANavuM. (136) A UNodarakA 1 ATha, 2 bAra, 3 soLa, 4 covIza ane 5 ekatrIza sudhInA kavalo vaDe kramathI alpAhArAdi saMjJAvALI pAMca prakAre che. kahyuM che ke-- appAhAra 1 aDDA 2, dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5 / aTTha 1 duvAla 2 solasa 3, caDavIsa 4 tahekkatIsA ya 5 / / 137 / / 1 ekathI ATha kavala paryaMta alpAhAra, 2 navathI bAra paryaMta apArzva, 3 tethI soLa paryaMta dvibhAga, 4 sattarathI covIza sudhI prApta ane 5 paccIzathI ekatrIza kavala sudhI kiMcitsUna UNodarikA jANavI. (137) 'ttva' AvI ja rIte pANIne viSe paNa UNodarikA kahevI. zrI bhagavatIjImAM paNa kahyuM che ke--''vattIsa kukkuDiaMDagapamANamette kavale AhAramAhAremANe pamANapatte ti vattavvaM siyA, etto ekkeNa vi kavaleNa UNagaM AhAramAhAremALe samane AiMthe no pAmarasamo tti vattavva siya'' [mAvatI 7/2/16 tti.]--kukaDInA aMDaka (ThaMDuM) pramANavALA batrIza kavalonA AhArane khAto chato pramANaprApta evI vaktavyatA hoya, enAthI eka kavala vaDe paNa nyUna 239 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram AhArane AhArato (khAto) thako zramaNa nigraMtha prakAma (atyaMta) rasabhojI nathI e vaktavyatA hoya. vaLI bhAvaUNodarikA krodhAdinA tyAgarUpa jANavI. kahyuM che ke kohAINamaNudiNaM, cAo jiNavayaNabhAvaNAo u / bhAveNomodariyA, pannattA vIyarAgehiM // 138 // pratidina krodhAdino jinezvaranA vacanathI bhAvanAthI tyAga karavo te bhAvaUNodarikA vItarAgoe kahelI che. (138) upakaraNa-avamodarikAnA bhedone kahe che-3varane'tyAti eka vastra, jinakalpika vagerene hoya, ema ja eka pAtra paNa tene ja hoya. ' pAye nizvipniyA"I'miti vavanAt [gopa.ni. 671] eka pAtra jinakalpikone hoya evuM vacana che. tathA 'viyatta " saMyamane A upakAraka che evI prIti vaDe malinAdine viSe aprIti na karavA vaDe, athavA 'viyattatsa vA' saMyamIone mAnya upadhirajoharaNa vagerene 'saphikta'tti sevA-svIkAra te 'viyattavadisannipatha'tti (7). "viyo ' 0i pUrve kahelAnA have badhAya viparyaya bhedo kahe che-'to' rUTyAtri spaSTa che, paraMtu hitA - apathyane mATe, kasuravIya-duHkhane mATe, niHzreyasAya--amokSane mATe, banAnunAmitvIya-zubhanA anubaMdhane mATe nahiM, jUnanatA-dInasvare bolavuM, ratAzayyA, upAdhi vagerenA doSonA udbhAvanapUrvaka baDabaDATa karavo tathA apadhyAnatA-Arta ane raudradhyAnanuM dhyAvavuM (8). A kahela sUtrathI viparIta sUtro hitane mATe, sukhane mATe vagere spaSTa che (9) nigraMthone ja pariharavA yogya traNa vastuo kahe che-'tamo" tyA0i zakyate jenA vaDe bAdhA-pIDA thAya te zalya. dravyathI tomara, taravAra vagere, bhAvathI to traNa prakAre che-mAyA ane kapaTa te ja zalya te mAyAzalya 1, ema sarvatra jANavuM. vizeSa kahe che nitarAM rIyate-je aniMdya brahmacarya vagere vaDe sAdhya je mokSadya ane kuzala-zubha karmarUpa kalpavRkSanuM vana, devaRddhi vagerenI prArthanAnA pariNAmarUpa tINa talavAra vaDe chedAya che te nidAna 2, mithyA-viparIta evuM darzana te mithyAdarzana 3. (10). nigraMthone ja labdhivizeSanA traNa kAraNane kahe che-'tidI' tyAdi vipula chatAM paNa saMkocelI, jo na saMkoce to sUryabiMbanI, mAphaka na joI zakAya evI tejolezyA-tapanI zaktithI utpanna thayela tejasvIpaNuM, taijas zarIranI pariNatirUpa mahAjavAlA samAna che jenA vaDe te saMkSipta vipulatejolezyA, gAtApanA-zIta, tApa vagere vaDe zarIrane sArI rIte tapAvavuM-kaSTa ApavuM te AtApana, teno je bhAva te AtApanatA, zIta tathA tApAdine sahana karavA vaDe 1, kSAMtyAkrodhanA nigraha vaDe, kSamAsahanazIla, paraMtu azakti vaDe nahi, evI kSAMti-kSamA vaDe 2, pAnana-pAraNAnA samayathI anyatra bIjA kALamAM chaThTha vagere tapazcaryA vaDe prApta thAya che 3. bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke-ne bolAtA! II sanadI jummAsapiDiyA cho ya viyaDAsaNeNaM chaTheM chaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDDaM bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe mAyA vemAne vidara se ja saMto chadaM mAsA saMvivipula jose mavaDuM' [mAvatI 25/14 ri0]-he gozAlaka! je nakha sahita vALelI aDadanA bAkaLAnI muThThI vaDe ane eka vikaTAzaya-eka culukapramANa pANI vaDe niraMtara chaThTha chaThThano tapa karI, UMcA hAtha rAkhIne sUryanI sanmukha AtApana bhUmine viSe AtApanA leto thako vihare, to tene cha mAsane aMte (aprayogakALe) saMkSipta ane (prayogakALe) vistIrNa evI tejalezyA prApta thAya. (A pramANe bhagavaMte gozAlakane kahyuM) (11). "te mAsiya" mitkAri0 bhikSanI pratimA eTale ke sAdhuonA abhigrahavizeSo, te bAra che. temAM ekamAsikI vagere mAsottarA (eka eka mAsanI vRddhivALI) sAta che, traNa (AThathI dasa) pratyeka sAta AhorAtrinA pramANavALI che, eka (agiyAramI) ahorAtrinA pramANavALI che ane eka bAramI) eka rAtrinA pramANavALI che. bhikSupratimA saMbaMdhI kahyuM che ke mAsAI sattaMtA paDhamA 1, bi[i] 2 taiya 3 sattarAidiNA 10 / aharAi 11 egarAI 12, bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 139 / / ['Ava0bhA0; paJcAzaka0 18/3 ti] . 1. Avazyakasya sUtrasya caturthe'dhyayane bArasahiM bhikkhupaDimAhiM ityasya hAribhadryAM vRtau-bhASyagAtheyam .. 240 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pahelI eka mAsanI, bIjI be mAsanI yAvat sAtamI sAta mAsanI che. prathama-AThamI, bIjI-navamI ane trIjIdazamI e traNa sAta sAta ahorAtrinA pramANavALI che. agiyAramI eka ahorAtriI ane bAramI phakta ekarAtrinI che. e pramANe bhikSunI pratimAo bAra che. (139) paDivajjai eyAo, saMghayaNadhiijuo mahAsatto / paDimAo bhAviyappA, sammaM guruNA aNunnAo // 140 // [paDyA 28/4]. vajaRSabhanArAcAdi saMghayaNavALo, vairyavAna, mahAsattvavAnuM ane bhAvitAtmA, tapa vagere pAMca bhAvanA vaDe talanA karanAra ane jema AgamamAM darzAvela che tema guru vaDe Adeza pAmela evo muni pratimAne svIkAre che. (140) gacche cciya nimmAo, jA puvvA dasa bhave asaMpunA / navamassa taiyavatthU, hoi jahanno suyAbhigamo // 141 / / pizA.18/1]. gacchamAM raheto thako nirmAta-AhArAdiviSayamAM paDiyAkalpanA parikarma-abhyAsane viSe sArI rIte kuzala hoya, utkRSTathI kiMcit jUna daza pUrvanuM zrutajJAna hoya ane jaghanyathI navamAM pUrvanI trIjI AcAra vastunuM jJAna hoya. (141) vosaThThacattadeho, uvasaggasaho jaheva jiNakappI / esaNa abhiggahIyA, bhattaM ca alevaDaM tassa / / 142 / / [paJcA0 18/6] parikarma-zarIranA saMskAra na karavA vaDe tyaktadeha-deha pratye mamatva rahita, jinakalpInI mAphaka upasargane sahana karanAra ane eSaNAnA abhigrahavALo arthAt sAta piMDeSaNAmAMthI saMsRSTAdi pahelI be eSaNAne choDI pAMcanuM grahaNa kare, temAM paNa beno abhigraha kare-eka eSaNA AhAramAM ane eka pANImAM kare, vaLI tene bhojana apakRta (vAla vagere) hoya. (142) A pramANe parikarmane karanAro zuM kare? te kahe che- gacchA viNikkhamittA, paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattega bhoyaNassA, pANassa vi ega jA mAsaM // 143 // pi0287]. gacchamAMthI nIkaLIne te eka mAsa pramANavALI mahApaDimAne svIkAre che, tene eka dattI bhojananI ane eka dattI pANInI kalpa yAvatuM eka mAsa paryata jANavuM. (143) pacchA gacchamuveti[matItI], eva dumAsI timAsI jA satta / navaraM dattivivaDDI, jA satta u sattamAsIe // 144 / / pahelI paDimA pUrNa karyA pachI gacchamAM Ave, (tapanuM bahumAna ane zAsananI prabhAvanA mATe AcAryAdinA kathanathI rAjA vagere tene bahumAnathI teDI lAve) evI rIte be mAsa pramANavALI bIjI paDiyA, traNa mAsanI trIjI yAvat sAta mAsanI sAtamI paDimA jANavI. vizeSa e ke-ekeka dattanI vRddhi hoya che arthAt bIjImAM be dattI, trIjamAM traNa dattI yAvat sAtamImAM sAta dattI jANavI. (144) tatto a aTThamI khalu, havai ihaM paDhamasattarAiMdI / tIe cautthaeNaM, apANaeNaM aha viseso // 145 / / [paJcA0 18/14] tyArapachI AThamI paDimA vahana kare, temAM prathamanA sAta rAtridinamAM pANI rahita (covihAra) ekAMtara upavAsa kare. (145). 1. daza pUrvano abhyAsI je hoya te kSIrAsavalabdhivAna hovAthI dharmopadeza vaDe zAsananI vizeSa unnati kare che, tethI tene pratimAnA svIkArano niSedha che, ane navamA pUrvanI trIjI vastunuM jJAna na hoya to te niratizaya jJAnavALo hovAthI kAlAdi-bhUtabhAvInuM jJAna na thAya tethI, tene paNa paDimA vahana karavAno niSedha che. - 241 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tapasvInAM karttavyam pariharttavyaM ca 182 sUtram tathA AgamamAM kahyuM che ke--'pama sattarAtiya aaN mivupahima paDivannalsa baLarasta par se bheLa mattenuM avALAM vaDhiyA gAmamsa ve' tyA.i [vazA 0 7/12]--sAta rAtridivasavALI prathama eTale AThamI bhikSupratimA pratipanna sAdhune kalpe, temaNe covihAra ekAMtara upavAsa vaDe grAmanI bahAra rahevuM. uttANagapAsallI, nesajjI vAvi ThANa ThAittA / aha uvasagge ghore, divvAI sahai avikaMpo || 146 // [ paJcA0 18 / 15 ] (ahiM pAraNAmAM dattInA niyamanathI AMbela karavuM) 3ttAna--UMcuM mukha rAkhIne catto sUnAra, paDakhe sUnAra tathA niSadyAvAnlR (palAMThI vALI beThelo) (vA zabda vikalpArthamAM che) sthAna-kahela kAyAnI ceSTAvizeSa karIne, grAmAdithI bahA2 rahIne divyAdi ghora upasargone calAyamAna thayA vinA sahe che. (146) doccA vi erisi, cciya bahiyA gAmAdiyANa navaraM tu / ukkaDu lagaMDasAI, DaMDAyatiu vva ThAittA // 147 // [pAdeg 18/16] bIjI eTale navamI paNa eja pramANe jANavI eTale grAma vagerenI bahAra rahevuM. eke utkaTuka ubhaDaka Asane bese, lagaDA (kASTha)nI mAphaka mastaka ane paganI pAnI mAtra pRthvIne aDake paNa vacalo bhAga bhUmine aDe nahiM evI rIte cattA sUve. athavA daMDanI jema lAMbA sUI rahe ane divyAdi upasargone sahana kare. (147) taccAe vi evaM, navaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamahavA vi, ThAejja ya aMbakhujjo ya // 148 / / [ paJcA0 18/17] trIjI eTale dazamI pratimA paNa ema ja che. vizeSa e ke-tenuM Asana godohI-gAyane dovA bese tevuM jANavuM athavA vIrAsane rahevuM. te vIrAsana A pramANe--siMhAsana para besIne paga bhUmi para rAkhavA, pachI siMhAsana laI laIe ane je Asana rahe te ja rIte addhara rahevuM te vIrAsana kahevAya athavA bIjI rIte vIrAsana e che ke-DAbA pagane jamaNA sAthaLa para ane jamaNA pagane DAbA sAtheLa para rAkhI, DAbA hAthanI hatheLI upara rahelI jamaNA hAthanI hatheLI vaDe nAbhine sparza karI rahevuM te athavA Amrakubja eTale AMbAnA phaLanI jema vakra AkAre rahavuM te: (148) emeva ahorAI, chaTTaM bhattaM apANagaM navaraM / gAmanagarANa bahiyA, vagghAriyapANie ThANaM // 149 // [ paJcA0 18 / 18 ] e ja rIte agiyAramI pratimA eka rAtridivasanI che. temAM covihAra chaThThu karavAno che. bAkI pUrvanI jema jANavuM. vizeSa e che ke--gAma ke nagaranI bahAra hAthane lAMbA rAkhI UbhA rahevAnuM che. A pratimA traNa divase thAya che kAraNa ke eka rAtridivasanI pratimA karyA pachI chaThTha karavAno che. (149) meva ArUM, akramamattena jhALa vAhiro / phaeNsiM padmANa, animittayane vikIna[] / / [padmAdeg 68/16] bAramI pratimA paNa e ja rIte eka rAtrinI che. temAM te rAtrine cheDe covihAra aThThama tapa karavAno che. grAmAdikanI bahAra kAyotsarge rahI, kAMIka zarIrane nIcuM namAvIne rahe ane animeSa netre eka pudgala para nizcala dRSTi rAkhe.(150) sAhaTTu donni[vi]pAe, vagghAriyapANi ThAyati ThANaM / vagghArilaMbiya bhuo, sesa dasAsuM jahA bhaNiyaM / / 151 / / [pazcA. 8/20] A bAramI pratimAmAM banne pagane saMharIne eTale banne paga vacce cAra AMgalanuM aMtara rAkhI, lAMbA hAtha rAkhIne kAyotsarge rahevuM. bAkInuM dazAzrutaskaMdhamAM jema kahyuM che tema jANavuM. (151) A pratimA pUrNa thayA pachI akrama karavAno che mATe A paDimA cAra divase pUrI thAya che. A pramANe bAra pratimAnuM svarUpa che temAM trimAsikI-traNa mahinAnA kALapramANanI trIjI, te pratye svIkAranArane dattI-eka vAra AhAra ke pANInA prakSepa (nAkhavA) lakSaNavALI jANavI (12). ekarAtrikI-bAramI pratimAnuM sArI rIte anupAlana nahiM karavAthI unmAdacittano vibhrama, koDha vagere roga, tarata prANano ghAta ka2nA2 AtaMka-phUla ane vizUcikA eTale jhADo ane ulaTI vagere te 242 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 karmabhUmi- darzana - ruci - vyavasAyAnAM svarUpam 183 - 185 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 rogAMtaka 'pADokhkhuM' ti. pAme, 'dharmAt'--zrutacAritralakSaNarUpI dharmathI bhraSTa thAya ane samaktinI paNa hAni thAya, pratimAnuM sArI rIte pAlana na karavAthI je unmAda, roga ane dharmabhraMza te ahitAdine mATe arthAt duHkhane mATe thAya che (13). AthI viparIta sUtra A teramI gAthAnA varNanane anusAre jANI levuM (14). 182 sAdhuonA u52 varNavelA anuSThAno karmabhUmiomAM ja hoya mATe karmabhUmionuM nirUpaNa karatAM kahe che ke-- jaMbuddI 2 tao kammabhUmIo pannattAo, taMjahA - bharahe, eravate, mahAvidehe / evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhe jAva pukkharavaradIvaDDhapaccatthimaddhe 5 / / sU0 183 / / = tiviSe haMsane pazatte, tanahA-samma to, mitane, sammAmitane / tividhA hatI pannattA, taMnAsammatI, miccharatI, sammAmirUM ra| tiviSe poo patte, tanahA-sammakhone, micchappone, sammAmicchappaoge 3 / / sU0 184 / / tivihe vavasAe pannatte, taMjahA - dhammie vavasAe, adhammie vavasAe, dhammiyAdhammie vavasAte 4 | ahavA tivihe vavasAte pannatte, taMjahA - paccakkhe, paccatite, ANugAmie 5 / ahavA tivihe vavasAe pannatte, taMjahAihaloie, paraloie, ihaloiyaparaloie 6 / ihaloie vavasAe tivihe pannatte, taMjahA - logite, vetite, sAmatite 7 / logite vavasAte tivihe pannatte, taMjahA - atthe, dhamme, kAme 8 / vetite vavasAte tivihe pannatte, tNjhaaDibbe, naindrere (nanuvere), sAmavede / sAmate vavasAte tiviSe pannatte, taMnahA--nAkhe, saMto, pattei 200 tivijJA gatyanonI pannattA, taMnahA-sAme (sAma), 3, mek o / / sU. 81 II (mU0) jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM traNa karmabhUmio kahelI che, te A pramANe--1 bharata, 2 airavata ane 3 mahAvideha. evI rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvanA arhamAM yAvat puSkaravara dvIpArdanA pazcimanA arhamAM traNa karmabhUmio kahelI che (ahiM yAvat zabdathI dhAtakIkhaMDano pazcimArdra ane puSkaravara dvIpAddhano pUrvArdha paNa jANavo.) (5). II1835 traNa prakAre darzana (zuddha, azuddha ane mizrapujarUpa) kahela che, te A pramANe--1 samyagdarzana, 2 mithyAdarzana ane 3 sabhyamithyA (mizra) darzana (1). traNa prakAre ruci (tattvanI zraddhArUpa) kahelI che, te A pramANe--1 sabhyaci, 2 mithyAruci ane 3 samyagmithyA (mizra) ruci (2). traNa prakAre prayoga (yogano vyApAra) kahela che, te A pramANe-1 samyaktayoga, 2 mithyAprayoga ane 3 sabhyamithyA (mizra) prayoga (3). II184 traNa prakAre vyavasAya (kAryanI siddhine mATe kriyA) kahela che, te A pramANe--1 dharma saMbaMdhI vyavasAya, 2 adharma saMbaMdhI vyavasAya ane 3 dharmaadharma saMbaMdhI vyavasAya (4). athavA traNa prakAre vyavasAya (nirNayarUpa) kahela che, te A pramANe--1 pratyakSa--avadhi vagere, 2 prAtyayika-iMdriyAdi nimittathI thayela ane 3 AnugAmika-anugAmIrUpa (5), athavA traNa prakAre vyavasAya kahela che, te A pramANe--1 ihaloka saMbaMdhI, 2 paraloga saMbaMdhI ane 3 ihaparaloka (ubhaya) saMbaMdhI (6). ihaloka saMbaMdhI vyavasAya traNa prakAre kahela che, te A pramANe--1 laukika vyavasAya, 2 vaidika (veda Azrita) vyavasAya ane 3 sAmayika-sAMkhyAdinA siddhAMta saMbaMdhI vyavasAya (7). laukika vyavasAya traNa prakAra kahela che, te A pramANe--1 artha saMbaMdhI, 2 dharma saMbaMdhI ane 3 kAma saMbaMdhI (8). vaidika vyavasAya traNa prakA2e kahela che, te A pramANe--1 Rgveda, 2 yajurveda ane 3 sAmaveda saMbaMdhI (9). sAmayika vyavasAya traNa prakAre kahela che, te A pramANe--1 jJAna, 2 darzana ane 3 cAritra saMbaMdhI (10). traNa prakAre arthadravyanI yoni (upAya) kahela che, te A pramANe--1 sAma-priyavacana vagere, 2 daMDa-vadha vagere rUpa bIjAne nigraha karavo te ane 3 bheda-snehIvargamAM ekabIjAno bheda pADavo--sneha dUra karavo (11). 185 243 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 karmabhUmi-darzana-ruci-vyavasAyAnAM svarUpam 183-185 sUtrANi (TI) baMnuddI'tyAti pAMca sUtro sAkSAt ane atidezathI kahela che. te sugama che. karmabhUmio kahI, have temAM rahela manuSyonA dharmanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che ke_"tivihe tyAdi agiyAra sUtro sugama che. vizeSa jaNAvatAM kahe che ke-traNa prakAre darzana-1 zuddha, 2 azuddha ane 3 mizra e traNa puMjarUpa mithyAtvamohanIya che, kAraNa ke tathAvidha darzana-dRSTinA hetu che (1). ruci to te zuddha puMja vagere karmapudgalanA udayathI prApta thayela tattvone zraddhAna che (2). "prayore'samyakatvAdipUrvaka mana vagereno vyApAra athavA samyak vagere prayoga-ucita, anucita ane ubhayAtmaka auSadha vagereno vyApAra (3). 'vyavasAyo' vastuno nirNaya athavA puruSArthanI siddhine mATe anuSThAna (kriyA) karavuM te. vyavasAyavALAo dhArmika, adhArmika ane dhArmikA dhArmika eTale saMyata (sAdhu), asaMyata ane dezavirati lakSaNavALA, teno saMbaMdhIpaNAthI abhedapaNe kahetA chatAM te vyavasAya traNa prakAre thAya che . athavA saMyama, asaMyama ane dezasaMyamarUpa viSayabhedathI paNa traNa prakAre che (4). athavA vyavasAya eTale nizcaya, te 1 pratyakSa-avadhi, mana:paryava ane kevalajJAnarUpa che. 2 prAyayika-Idriya ane aniMdriya (mana) lakSaNarUpa nimittathI thayela ane 3 AnugAmika-je dhUma vagere heta-agni vagere pratye anugamana kare che ane sAdhyanA abhAvamAM hotuM nathI te anugAmI, tethI je utpanna thayela te AnugAmika arthAt anumAnarUpa je vyavasAya te AnugAmika ja che. athavA pratyakSa eTale pote jovArUpa, prAtyayika-AptapuruSanA vacanathI thayela ane trIjo to temaja (anumAna) nizcaya che (5). 1 IhalokamAM je thAya te halaukika, A bhavamAM vartamAnano je nizcaya ke anuSThAna te ehalaukika vyavasAya, 2 je paralokamAM thaze te pAralaukika ane 3 je vaLI ahiM ane paratra-paralokamAM je nirNaya te aihalaukikapAralaukika nizcaya che (6). 1 laukika-sAmAnya lokanA AzrayavALo nizcaya athavA anuSThAna, 2 vedanA AzrayavALo je nirNaya te vaidika ane 3 samaya-sAMkhyAdinA siddhAMtanA AzrayavALo je nirNaya te sAmayika (7). laukika vagere vyavasAyo (nirNayo) pratyeka traNa prakAre che te prasiddha ja che. artha, dharma ane kAmanA viSayavALo nirNaya A pramANe che- . arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, dharmasya dAnaM ca dayA damazca / rAma vitta 2 vapurva, mokSa sarvoparamaH kriyAnuM IIII, dhananuM mULa kapaTa ane kSamA che, dharmanuM mULa dAna, dayA ane dama (iMdriyanigraha) che, kAmanuM mULa dravya, vapu-nirogI deha ane vaya yuvAvasthA che ane mokSanuM mULa sarve kriyAone viSe uparama-nivRtti ityAdirUpa che. (152). athavA teonA mATe anuSThAna karavuM te arthAdi vyavasAya kahevAya che (8). RgvadAdi vaDe karela je nirNaya athavA vyApAra te RgvadAdi vyavasAya che (9). jJAnAdirUpa sAmayika vyavasAya, temAM jJAna te vyavasAya ja che, kAraNa ke te paryAyavAcaka zabda che. 2 darzana paNa zraddhAnalakSaNa vyavasAya che. tene vyavasAya (jJAna)nA aMzapaNAthI pratipAdana kareluM che. 3 cAritra paNa samabhAvalakSaNarUpa vyavasAya ja che, kAraNa ke bodhasvabhAvarUpa AtmAnI pariNati vizeSa hoya che. kahyuM paNa che ke-savaraVImA vidipaDilehAgu tattha" tti vidhi-satkAryamAM pravRtti ane pratiSedha-akAryamAM nivRtti, tenuM je anuSThAna te saccAritra che, temAM te bAhya cAritranI apekSAe jANavuM. athavA jJAnAdi viSayamAM je vyavasAya-bodha athavA anuSThAna te viSayanA bhedathI traNa prakAre che. AnI sAmayikatA to samyak ane mithyA zabda vaDe lAMchita jJAnAdi traNano sarva samaya-darzanomAM paNa sadbhAva hovAthI che (10). artha-rAjalakSmI vagerenI yoni-upAya te arthayoni, 1 sAma-priya vacana vagere, DuM-vadhArirUpa bIjAno nigraha karavo te, 3 me-jItavAnI icchAvALA zatrunA samUhane svAmI vagerenA snehathI dUra karavo vagere. keTaleka sthaLe to daMDa padanA tyAgapUrvaka pradAna sahita traNa arthayonio jaNAvAya che. ahiM A saMbaMdhamAM zlokArtha jaNAve che ke parasparopakArANAM darzanaM guNakIrtanam / sambandhasya samAkhyAna mAyatyAH samprakAzanam / asminnevaMkRte idamAvayobhaviSyatItyAzAjananamAyati smprkaashnmiti| vAcA pezalayA sAdhu tavAhamiti caarpnnm| iti sAmaprayogajJaiH - 244 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 pudgalavarNanam 186 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sAma paJcavidhaM smRtam // vadhazcaiva pariklezo dhanasya haraNaM tathA / iti daNDavidhAna rdaNDo'pi trividhaH smRtaH / / sneharAgApanayanaM saMharSotpAdanaM tathA santarjanaM ca bhaidajJairbhedastu trividhaH smRtaH // yaH samprAto dhanotsargaH, uttmaadhmmdhymH| pratidAnaM tathA tasya, gRhiitsyaanumodnm|| dravyadAnamapUrvaM ca, svayaMgrAhapravarttanam / deyasya pratimokSazca, dAnaM paJcavidhaM smRtam / / uttama praNipAtena, zUraM bhedena yojayet / nIcamalpapradAnena, samaM tulyaparAkramaiH / / paraspara upakAronuM batAvavuM 1, guNonuM kIrtana karavuM 2, saMbaMdhanuM kathana karavuM 3, AyatyA saMprakAzana arthAt A pramANe kArya karyuM chate ApaNA bannenuM A kArya thaze ema AzAjanaka pralApa karavo 4, ll1il he sAdhu! huM Apano ja chuM ema komaLa vANI vaDe je arpaNa karavuM pa, evI rIte sAmanA prayogane jANanAra puruSoe tene pAMca prakAre kahela che //ra// 1 vadha karavo, 2 sArI rIte kaSTa ApavuM temaja 3 dhananuM haraNa karavuM ema daMDanA vidhAnane jANanArAoe daMDa paNa traNa prakAre kahela che phall 1 sneharAgane dUra karavo, 2 spardhA-harIphAI utpanna karavI ane 3 santarjana-A mArA mitranA vigraha-jhagaDAnI rakSA mArAthI ja thaze ItyAdirUpa bhedajJa puruSoe traNa prakAre bheda kahela che .jA pradAnanuM A lakSaNa che - 1 prApta thayela dhanasaMpattinuM uttama, madhyama ane adhama janone dAna devuM, 2 grahaNa karelanuM anumodana karavuM, 3 apUrva dravyanuM dAna karavuM, 4 bIjAone viSe pote grahaNa karavA pravartavuM ane 5 RNamokSa-karajanuM cukAvavuM-A pramANe pAMca prakAre dAna kahela che paNa bheda vaDe athiida yonino prayoga A pramANe jANavo-praNipAta-namaskAra vaDe uttama puruSane vaza karavo, bheda vaDe zUra puruSane vaza karavo, nIca puruSane alpadAna devA vaDe vaza karavo ane samAna puruSane parAkrama (daMDa) vaDe vaza karavo (11). 18pI upara jIvo dharmathI prarUpaNa karyA, have pudgalonuM tevI ja rIte prarUpaNa karatAM kahe che- tivihA poggalA pannattA, taMjahA-paogapariNatA, mIsApariNatA, viissaaprinntaa| tipatiTThiyA NaragA pannattA, taMjahA-puDhavipatihitA, AgAsapatihitA, aaypiddiaa|nnegm-sNgh-vvhaaraannN puDhavipaiTThiyA, ujjusutassa AgAsapatiTThiyA, tiNhaM saddaNatANaM AyapatiTThiyA ||suu0 186 / / (mU0) traNa prakAre pugalo kahela che, te A pramANe 1 prayogapariNata-jIvanA vyApAra vaDe banelA vastra vagere pugalo, 2 mizrapariNata-prayoga ane svabhAva bannenA mizrathI pariNAmane pAmelA ane 3 visasApariNata-svabhAvathI ja pariNAmane pAmela IndradhanuSya vagere. tripratiSThita-traNane AdhAre rahela narakAvAso che, te A pramANe--1 pRthvIpratiSThita, 2 AkAza-pratiSThita ane 3 AtmapratiSThita. nagama, saMgraha ane vyavahAranayanA mate pRthvIpratiSThita che, RjusUtra nayanA mate AkAzapratiSThita che ane zabda, samabhirUDha tathA evaMbhUta e traNa nayanA mate AtmapratiSThita che. //186/ (TI.) 1 yoAparatA -je jIvanA vyApAra vaDe tevA prakAranI pariNatine pAmelA te prayogapariNato kahevAya, jema vastra vagerene viSe athavA karma vagerene viSe, 2 'mIsa'tti prayoga ane svabhAva e bannethI pariNata thayelA che, jema vastranA pudgalo ja prayogapariNAma vaDe vastrapaNAe ane visasApariNAma vaDe nahiM bhoga karavAmAM paNa jUnApaNAe thAya che te mizrapariNata pudgalo, 3 vastrasA-je svabhAvathI pariNata thayelA te, vAdaLA ane indradhanuSya vagerenI mAphaka. pudgalanA prastAvathI visasApariNata pudgalarUpa narakAvAsonA pratiSThAna (AdhAra)nuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-'tipaTTiA' tyA0i spaSTa che. vizeSa e ke-narakA-narakAvAso Atmapratikti-svarUpathI pratiSThita che. teonuM pratiSThAna sAta nayo dvArA kahe che--'jAne' tyAdri naina-sAmAnya ane vizeSanA grAhakapaNAthI tene aneka jJAna vaDe minoti-pariccheda (bodha) kare che te naigama, athavA niyAmA-nizcita arthavALA bodhomAM je kuzala athavA temAM je bodha thAya te maigama, athavA nai nama:-jeno eka gama (arthano mArga) nathI te. prAkRtapaNAthI naigama 1, bhedono saMgraha karavo athavA bhedo pratye je saMgraha che te, 245 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mithyAtvavarNanam 187 sUtram athavA je vaDe te bhedo saMgraha karAya che te saMgraha-mahAsAmAnya mAtra (sattAmAtra) svIkAramAM tatpara 2, vyavahAra karavo te vyavahAra athavA vyavahAra kare che te athavA jenA vaDe vyavahAra karAya che te vyavahAra athavA vizeSa vaDe nirAkaraNa karAya che te athavA sAmAnya evA lokavyavahArane viSe tatpara te vyavahAra vizeSamAtra svIkAra karavAmAM tatpara 3. A niyonA mata vaDe jANavuM. 28nuM-vakra nahiM eTale sarala, sanmukha zrata-zrutajJAna che jenuM te trajuzruta, athavA Rju-atIta ane anAgatarUpa vakranA tyAgathI phakta vartamAna vastune sUtrayati-jaNAve che te jusUtra potAnI ane sAMprata-vartamAnane vastu mAne che, bIjI mAnato nathI arthAt bhUtakALa vinaSTa che ane bhaviSyakALa anutpanna che mATe te avastu che, A pramANe svIkAra karavAmAM tatpara che 4, zakyate-jenA vaDe kathana kahevAya che te zabdavAcaka dhvani, niyaMti-aneka dharmAtmaka vastu chatAM bIjA dharmono niSedha karIne cokkasapaNe eka dharma vaDe je pariccheda kare che arthAt mAne che te nayo, zabdanI mukhyatAvALA je nayo te zabdanayo, te zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta nAmanA traNa nayo che. temAM bolAvavuM te zabda, athavA je nAma pratye bolAve che te zabda athavA jenA vaDe vastu karAya (bolAvAya) che te zabda, te zabda kathananA vimarza-vicAramAM tatpara naya paNa zabda ja che. te bhAvanikSeparUpa vartamAna (kAlIna) abhinna liMgavAcaka ane bahuparyAya pratye paNa svIkAre che 5. vAcaka vAcaka pratye eTale saMjJA saMjJA pratye vAcyabheda-arthanA bhedane samamirohati-Azraya kare che te samabhirUDha kahevAya, te nice upara kahela vizeSaNayukta vastune paNa zakra ane puraMdara vagere vAcaka (zabda) bheda vaDe, ghaTa ane paTanA bhedanI mAphaka, bhedane svIkAre che; jevI rIte zabdano artha ityAdi lakSaNa jANavuM 6, "iva' niti. tevA prakAranA satya arthavALo ghaTAdi paNa anyathA nahi evI rIte svIkAravAmAM je tatpara te evaMbhUta naya che. A naya to bhAvanikSepAdi vizeSaNa sahita vyutpatti arthavALA arthane ja jalAharaNAdi ceSTAvALA ghaTanI mAphaka iSTa mAne che (strInA mastaka upara rahela, kaMbUrIvAdilakSaNaviziSTa ane jala lAvavArUpa ceSTA vaDe je niSpanna tene ja ghaTa mAne che) 7, temAM pahelA traNa nayonuM azuddhapaNAthI ane prAyaH lokavyavahAramAM tatpara hovAthI narakAvAsonuM pRthvInA AdhAre rahevApaNuM che evo (teono) mata che. cothA nayanuM zuddhapaNAthI ane AkAzane jatAM athavA rahetAM sarva bhAvo (padArtho)nuM ekAMtika AdhArapaNuM hovAthI ane pRthvInuM anaikAMtikapaNuM hovAthI AkAzapratiSThitapaNuM che. zabdAdi traNa nayonuM vizeSa zuddhapaNuM hovAthI ane sarva bhAvo (padArtho)nuM svabhAvalakSaNa adhikaraNa (AdhAra)nA aMtaraMgapaNAthI temaja avyabhicArapaNAthI (samavAya saMbaMdhathI) AtmapratiSThitapaNuM che, kema ke potAnA svabhAvane choDIne bIjAnA svabhAvamAM adhikaraNavALA bhAvo (padArtho) kadApi hotA nathI, je mATe kahyuM che kevtthu vasai sahAve, sattAo ceyaNavva jIvammi / na vilakkhaNattaNAo, bhinne chAyAtave ceva // 153 / / [vizeSA0 2042 tti] sarve vastu satpaNAthI svabhAvamAM ja vase che (sallakSaNe dravya) arthAt je sat che te svabhAvamAM vase che ane je sat nathI te svabhAvamAM vasatI nathI, jema jIvamAM caitanya (upayoga) sat che; bIjAmAM vilakSaNapaNAthI chAyA ane taDakAnI jema asat che arthAt jyAM chAyA che tyAM Atapa (taDako) nathI ane jyAM Atapa che tyAM chAyA nathI. (153) I/186ll nArakone viSe jaMtuonI gati mithyAtvathI thAya che mATe athavA ekAMtika nayo mithyAdRSTi che mATe tenA saMbaMdhathI mithyAtvanA svarUpane kahe che- tividhe micchatte pannatte, taMjahA-akiritA, aviNate, annANe 1|akiriyaa tividhA pannattA, taMjahA-paogakiriyA, samudANakiriyA, annANakiriyA |pogkiriyaa tividhA pannattA, taMjahA-maNapaogakiriyA, vaipaogakiriyA, kAyapaogakiriyA 3|smudaannkiriyaa tividhA pannattA, taMjahA-aNaMtarasamudANakiriyA, paraMparasamudANakiriyA, tadubhayasamudANakiriyA 4 / annANakiriyA tividhA pannattA, taMjahA-matiannAANakiriyA, sutaannANakiriyA, 246 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mithyAtvavarNanam 187 sUtram 'sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vibhaMga annANakiriyA 5 / aviNate tivihe pannatte, taMjahA - desaccAtI, nirAlaMbaNatA, nANApejjadose 6 | annANe tiviSe patro, taMnahArelAne, savvAne, bhAvanAne 7 / / sU. 87 / / (mULa) traNa prakAre mithyAtva kahela che, te A pramANe--1 bhalI kriyA nahiM te akriyA, 2 sAro vinaya nahiM te avinaya ane 3 sabhyajJAna nahiM te ajJAna (1), akriyA traNa prakAre kahela che, te A pramANe--1 prayogakriyA, 2 samudAna (samyak prakAre karmanuM grahaNa) kriyA ane 3 ajJAnakriyA (2), prayogakriyA traNa prakAre kahela che, te A pramANe--1 mananA vyApArarUpa kriyA te manoprayogakriyA, 2 vacananA vyApArarUpa kriyA te vacanaprayogakriyA ane 3 kAyAnA vyApArarUpakriyA te kAyaprayogakriyA (3), samudAnakriyA traNa prakAre kahela che, te A pramANe--1anaMtarasamudAnakriyA (prathama samayanI kriyA), 2 paraMparasamudAnakriyA (bIjA vage2e samayanI kriyA), 3 tadubhayasamudAnakriyA (prathama- aprathama samayanI kriyA) (4), ajJAnakriyA traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--1 matiajJAnathI thayela je anuSThAna te matiajJAnakriyA, ema 2 zrutaajJAnakriyA ane 3 vibhaMgaajJAnakriyA jANavI (5), avinaya traNa prakA2e kahela che, te A pramANe--1 dezatyAgI--svAmIne gALa vagereno denAra, 2 nirAlaMbanatA gaccha athavA kuTuMba vagerenA AlaMbananuM nirapekSapaNuM, 3 nAnA prakArano premaaSarUpa avinaya (6), traNa prakAre ajJAna kahela che, te A pramANe--1 dezaajJAna-je vivakSita dravyanA dezane na jANe te, 2 sarvaajJAna-sarvathI na jANe te ane 3 bhAvaajJAna- vivakSita dravyane paryAyathI na jANe te (7). 1875 (TI0) 'tiviSe mitte' tyAvi. sAta sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke--mithyAtva eTale je viparIta zraddhAnarUpa kahevAya che te ahiM vivakSela nathI kAraNa ke prayogakriyAdine ane kahevAtA tenA bhedone asaMbaMdha che, tethI ahiM mithyAtvakriyAdinuM ayathArtharUpapaNuM mithyAdarzana ane anAbhogAdithI thayela viparyAsa duSTapaNuM arthAt azobhanapaNuM evo bhAva jANavo. 'aiiraya'tti. ahiM na zabda duHzabdanA arthamAM che (niSedhavAcaka nathI), jema azIla eTale duHzIla kahevAya che, tethI akriyA eTale mithyAtvAdithI haNAyelane mokSasAdhaka anuSThAna duSTakriyA che. jema mithyAdRSTinuM jJAna paNa ajJAna che tema jANavuM. ema avinaya saMbaMdhI paNa jANavuM. ajJAna eTale ayathArtha jJAna (1), akriyA te azobhana kriyA ja che, A kAraNathI akriyA traNa prakAre che ema kahIne paNa prayoga ityAdi vaDe kriyA ja kahelI che. temAM vIryaMtarAyakarmanA kSayopazamathI pragaTela vIrya dvArA AtmA vaDe prayukhyate--je vyApAra karAya che te prayoga, mana, vacana ane kAyAlakSaNanI kriyA-karavuM arthAt vyApta thavuM te prayogakriyA, athavA mana vagere prayoga vaDe yite--je baMdhAya che te prayogakriyA arthAt karma, te duSTapaNAthI akriyA ane akriyA te mithyAtva che ema sarvatra saMbaMdha joDavo. 'samuvALa' ti. prayogakriyA vaDe ekarUpapaNAe grahaNa karela karmavargaNAne samiti--sArI rIte prakRti, baMdha vagere bheda vaDe, dezaghAti ane sarvaghAtirUpapaNAe Avana--svIkAravuM te samudAna (A pada nipAtanathI baneluM che), te je kriyA-karma te samudAnakriyA, ajJAnathI ceSTA athavA ajJAnathI karma te ajJAnakriyA (2), prayogakriyA traNa prakAranI kahela arthavALI che (3), nathI aMtara jeNIne te anaMtara, evI je samudAnakriyA arthAt prathama samayamAM vartanArI, bIjA vagere samayamAM vartanArI te paraMparasamudAnakriyA ane prathama-aprathama samayanI apekSAe to tadubhayaMsamudAnakriyA jANavI (4) 'maannA jiriya'1 tti avisesiyA maicciya, sammaddiDissa sA mainnANaM / maiannANaM micchA - diTThissa suyaM pi emeva / / 154 || [vizeSAvazyaka0 114 tti ] vizeSa nahiM karAyela te mati ja che ane samyagdRSTine te matijJAnarUpa che tathA mithyAdRSTine te matiajJAnarUpa che. 1. A gAthAnI vyAkhyA vistArathI agAu kahevAI gayela che. 247 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 dharmasvarUpam 188 sUtram matinI mAphaka zrata paNa ema ja jANavuM. (154) matiajJAnathI jema kriyA-anuSThAna karavuM te matiajJAnakriyA, evI rIte zrata tathA vilaMgamAM paNa jANavuM. vizeSa e ke-vibhaMga-mithyAdRSTinuM je avadhi te ja vibhaMgaajJAnarUpa che (5), akriyA mithyAtvanuM vivecana karyuM, have avinaya mithyAtvanI vyAkhyA karatAM kahe che ke 'vive' tyAdi viziSTa naya-AcAra te vinaya arthAt pratipatti-bhakti vizeSa, tenA pratiSedhathI avinaya, dezasya-janma, kSetra vagareno tyAga te dezatyAga, svAmIne gALa devI vagere je avinayamAM che te dezatyAgI, nita mArAMvanA-gaccha, kuTuMba vagere AzrayathI je nIkaLela che te nirAlaMbana, teno bhAva te nirAlaMbanatA arthAt Azraya karavA yogyanuM nirapekSapaNuM (upekSA karavI), A tAtparya samajavuM athavA puSTa AlaMbananA abhAva vaDe ucita pratipattisvIkArano nAza che. prema ane dveSa eTale premaSa, nAnA prakAravALo je premadruSa te nAnApremadreSaavinaya. ahiMyA bhAvanA A pramANe che-ArAdhya (sevA karavA yogya) viSayavALo prema athavA ArAdhyane sammata viSayavALo prema, ArAdhyane asammata (amAnya) viSayavALo zreSa, evI rIte A be niyata-nizcita vinaya hoya. kahyuM paNa che kesrussii nutiH (natiH) stutivacanaM tadabhimate prema tadviSi dveSaH / dAnamupakArakIrtanamamantramUlaM vazIkaraNam / / 155 / / krodhamAM namana, stutivacana, tenA abhimatamAM prema, tenA dveSamAM (apriyamAM) dveSa, dAna ane upakAranuM kIrtana karavuM te maMtra ane mUla-auSadha vinAnuM vazIkaraNa che.(155) evI rIte nAnA prakAravALA te be-premadreSa eTale ArAdhya ane ArAdhyasammatarUpathI itara-judA lakSaNavizeSa apekSA rahitapaNAe aniyata viSayathI avinaya che (6), have ajJAna mithyAtvane kahe che-trA' tyAdi jJAna eTale dravya ane paryAyanA viSayavALo bodha, tenA niSedharUpa ajJAna che. temAM vivakSita dravya dezathI jyAre nathI jANato tyAre dezaajJAna che, (sUtramAM akArano prazleSa hovAthI deza=ANe prayoga che) jyAre sarvathI nathI jANato tyAre sarvaajJAna che, jyAre vivakSita dravya paryAyathI nathI jANato tyAre bhAvaajJAna che athavA dezAdi jJAna paNa mithyAtvaviziSTa ajJAna ja che. sUtramAM akAranA prazleSa sivAya bIjo doSa nathI (7). I187l mithyAtva kahyuM te adharma che mATe have tenA viparyayarUpa dharmane kahe che - tivihe dhamme pannatte, taMjahA-suyadhamme, carittadhamme, asthikaaydhmme| tividhe uvakkame pannatte, taMjahA-dhammite uvakkame, adhammite uvakkame, dhammitAdhammite uvakkame 1 / ahavA tividhe uvakkame pannatte, taMjahA-Aovakkame, parovakkame, tadubhayovakkame 2 / evaM veyAvacce 3, aNuggahe 4, aNusaTThI 5, uvAlaMbhe 6, evamekkeke tinni 2 AlAvagA jaheva uvakkame / / sU0 188 / / (mULa) traNa prakAre dharma kahela che, te A pramANe--1 zratadharma, 2 cAritradharma ane 3 astikAyadharma traNa prakAre upakrama (upAyapUrvaka AraMbha) kahela che te A pramANe-1 dhArmikaupakrama, 2 adhArmika upakrama ane 3 dhArmikA dhArmika upakrama (1), athavA traNa prakAre upakrama kahela che, te A pramANe-1 AtmApakrama-zIlarakSAdine arthe maraNa vagere karavuM te, 2 paropakrama-bIjAno athavA bIjAne mATe je upakrama te, 3 tadubhayopakrama-potAne tathA parane mATe upakrama te (2), ema vaiyAvRtya traNa prakAre che, temAM 1 AtmavaiyAvRjya-te gacchathI nIkaLela munine hoya, ra paravaiyAvRtyaglAnAdinI sevA karanArane hoya ane 3 tadubhaya vaiyAvRtya gacchavAsI munine hoya (3), ema anugraha (jJAnAdino upakAra) traNa prakAre che (4), anuziSTihitazikSA paNa traNa prakAre che (5), upAlaMbha-Thapako paNa Atma, para ane tadubhaya bhedathI traNa prakAre che (6), evI rIte vaiyAvRtyAdi dareka sUtrane viSe traNa traNa AlApako jema upakramamAM kahyA tema kahevA. /188 248. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 dharmasvarUpam 188 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (TI0) 'tiviSe dhanve' tyA.i zruta e ja dharma te zrutadharma-svAdhyAyarUpa, ema cAritradharma kSAMti-kSamA vage2e zramaNa (yati)no (daza prakArano) dharma. A be prakAranA paNa dravya ane bhAva bhedarUpa dharmamAM bhAvadharma kahela che jethI kahe che ke-- vibhAvammo, su dhammo khalu carita dhammo ya / suyadhammo sajjhAo, carittadhammo samaNadhammo // 156 // [zanaini. 4rU tti] be prakArano bhAvadharma che. zrutadharma ane cAritradharma. zrutadharma te svAdhyAya, cAritradharma te sAdhuno dharma. (156) asti zabda vaDe pradezo kahevAya che, teono kAya-rAzi astikAya, te evI saMjJA vaDe je dharma te astikAyadharmagatiupaSTabhalakSaNa arthAt gatine AdhA2rUpa te dharmAstikAya jANavo. A dravya dharma che. anaMtara-zrutadharma ane cAritradharma e be kahyA. have tenA vizeSone kahe che--'tiviSe varame' tyAdri ATha sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke--3pamaLamupama:-upAyapUrvaka AraMbha, dha----zruta ane cAritrAtmaka dharmamAM thanA2 AraMbha athavA te ja prayojana che Ano (zruta-cAritrano) te dhArmika arthAt zruta ane cAritrane arthe AraMbha te dhArmika tathA je dhArmika nahiM te adhArmika-asaMyamane arthe AraMbha tathA dezathI A dhArmika-saMyamarUpa hovAthI temaja asaMyamarUpa hovAthI adhArmika te dhArmikAdhArmika dezaviratiAraMbha-evo artha che. athavA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla ane bhAvanA bhedathI cha prakAre upakrama che. temAM nAma ane sthApanA e baMne upakrama sugama che. dravyopakrama to jJazarIra', bhavyazIravyatirikta sacitta temaja acitta ane mizra bhedathI traNa prakAre che. temAM sacitta dravyopakrama dvipada, catuSpada ane apada (vRkSAdi) bhedathI traNa prakAre che. vaLI te dareka parikarmamAM ane vastunA vinAzamAM ema be bhedavALo che. temAM parikarmamAM-dravyamAM guNa rahete chate tenA guNavizeSane karavuM te, jemake-dhRtAdinA upayoga vaDe puruSane varNarUpa vagerenuM ka2vuM, evI rIte popaTa ane sArikA (menA)dine bhaNAvavArUpa guNavizeSanuM ka2vuM tathA hAthI vage2e catuSpadone ane vRkSAdi apadone vRkSa ane Ayurveda vaiidakazAstra]nA upadezathI vRddhi vagere guNonuM utpanna ka2vuM tathA vastunA vinAzamAM- * puruSa vagereno khaDga (talavAra) vagere vaDe vinAza karavo te ja upakrama. evI rIte acittadravyopakrama-padmarAgAdi maNione kSAra ane smRtikAnA puTapAkAdi vaDe nirmaLa karavAM te parikarma ane ghaNa vagerethI vinAza karavo te vinAza. mizradravyopakrama to kaDA vagerethI vibhUSita puruSAdi dravyano ja jANavo. tathA kSetrasya--zAlikSetra vagereno parikammU athavA vinAzarUpa kSetropakrama che. tathA kALano caMdragrahaNAdi lakSaNarUpa kALano upakrama arthAt upAya vaDe jANavuM te kALaupakrama. tathA bhAvasya--prazasta ane aprazastarUpa bhAvane upAyathI jANavArUpa ja bhAva upakrama che te bhAvopakrama, aprazasta to 2uDoDuinI (brAhmaNI), gaNikA ane amAtya (pradhAna)nA dRSTAMtathI jANavuM. prazasta to zruta vagerenA nimitte AcAryAdino abhiprAya jANavo te prazastabhAvopakrama, evI rIte dhArmikano eTale saMyatano je cAritrAdine mATe dravya, kSetra, kALa ane bhAvano upakrama kahela svarUpavALo te dhArmika ja upakrama che. tathA adhArmikano--asaMyatano asaMyamane mATe je upakrama te adhArmika ja che. tathA dhArmikAdhArmikano-dezaviratino je upakrama te dhArmikAdhArmika che (1), have bIjA svAmInA bheda vaDe upakrama traNa prakAre kahe che--AtmAne anukUla upasargAdimAM zIlanI rakSA nimitte upakrama-vaihAnasa vagere vaDe vinAza karavo athavA parikarma karavo athavA AtmAne arthe bIjI vastuno je upakrama te Atmopakrama. tathA bIjAno athavA bIjAne mATe upakrama karavo te paropakrama. tadubhaya-AtmAne ane 52(bIjA)ne athavA tadubhayane mATe je upakrama te tadubhayopakrama (2), 'va' miti. upakrama sUtranI mAphaka AtmA, 52 ane ubhaya bheda vaDe vaiyAvRtya vagere kahevA. vyAvRtasya-vizeSa rUpathI rahevAno bhAva athavA je karma te vaiyAvRtyabhojana vagere vaDe upakhaMbha- madada. temAM potAnI vaiyAvRtya gacchathI nIkaLelane ja hoya che, bIjAnI vaiyAvRtya glAnAdi pratye jAgRta rahenA2ne hoya che ane tadubhaya vaiyAvRtya gacchavAsI munione hoya che (3), anugraha-jJAnAdino upakAra, temAM AtmAno anugraha-adhyayana 1. zazarIra te upakramasvarUpanA jJAtAno mRtadeha ane bhavyazarIra te je bhaviSyamAM upakramanA svarUpano zAsra thaze teno sajIvana deha. 2. A traNa dRSTAMto vizeSAvazyaka gAthA 928nI TIkAmAM che. 249 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 zrutadharmasya bhedAni 189 sUtram (bhaNavuM) vageremAM pravartelane hoya che, vAcanA vageremAM pravartelane parano anugraha hoya che tathA tadubhayaanugraha zAstranuM vyAkhyAna ane ziSyanA saMgraha vageremAM pravRttane hoya che (4), anuziSTi-anuzAsana (hitazikSA), temAM AtmAnuM anuzAsana A pramANe jANavuMbaayaaliisesnnsNkddNmi gahaNaMmi jIva! na hu chalio / iNhiM jaha na chalijjasi, muMjato rAgadosehiM // 157 / / [oSa ni 141; pa vastu rU54 ti eSaNA saMbaMdhI betAlIza doSarUpa viSama saMkaTamAM he jIva! calita thayo nahiM to hamaNAM tuM bhojana karatAM thakAM rAga tathA dveSathI jema chalAya nahiM tema karavA yogya che. (157) bIjAne anuzAsana A pramANetaa taMsi bhAvavejjo, bhavadukkhanipIDiyA tuhaM ete / haMdi saraNaM pavannA, moeyavyA payatteNaM // 158 // [paJcava0 1351 ti] tethI te teono bhAva vaidya che, saMsArarUpI duHkhathI pIDita thayelA A badhA tAre zaraNe AvelA che mATe prayatna vaDe (dIkSAdi ApIne) eone tamAre duHkhathI mUkAvavA joIe. (158) tadubhaya anuzAsana AvI rIte kahakaha'vi mANusattAi, pAviyaM caraNa pavararayaNaM ca / tA bho ettha pamAo, kaiyA vi na jujjae amhaM // 159 // kevI rIte arthAt muzkelIthI manuSyapaNuM vagere prApta thayuM tathA koI paNa rIte arthAt atyaMta muzkelIthI pravara cAritrarUpI ratna prApta thayuM te kAraNathI te sAdhuo! ApaNane ahiM cAritramAM kadApi lezamAtra pramAda na karavo joIe (5). (159) upAlaMbha e ja [hitazikSA] ayogyapaNAnI pravRttinA pratipAdana garbhita che, te AtmAne A pramANe- collagadiluteNaM, dulaha lahiUNa mANusaM jammaM / jaM na kuNasi jiNadhamma, appA kiM verio tujjha? // 160 / / bhojana vagere daza dRSTAMto vaDe durlabha evo manuSya janma meLavIne jo tuM jinadharma pALato nathI to zuM he AtmanuM! tuM ja tAro vairI che? (160) bIjAne upAlaMbha A pramANe- uttamakulasaMbhUo, uttamagurudikkhio tumaM vaccha! / uttamanANaguNaDo, kaha sahasA vavasio evaM? // 161 / / he vatsa! tuM uttama kulamAM utpanna thayela, uttama guru vaDe dIkSita thayela ane uttama jJAnarUpI guNa vaDe Adya (saMpanna) chatAM Ama kema sahasA (vagara vicAryuM) vyavasita che-pravarte che? (161) tadubhayaupAlaMbha A pramANe jANavoegss kae niyajIviyassa bahuyAo jiivkoddiio| dukkhe ThavaMti je ke vi tANaM kiM sAsayaM jIyaM? // 162 / / je koIpaNa prANIo eka potAnA jIvane vAste ghaNA jIvonI koTIne duHkhamAM sthApe che teonuM jIvana zuM zAzvata che? (162) gvama' rUlya0i e prakAra vaDe pUrvokta atidezanI vyAkhyA karI. e pramANe ahiM akSaradhaTanA, jevI rIte upakramamAM AtmA para ane tadubhaya vaDe traNa AlApako kA evI rIte, dareka vaiyAvRtyAdi sUtramAM paNa te traNa traNa AlApako kahevA. I/188. - have zrutadharmanA bhedo kahe che- tivihA kahA pannattA, taMjahA-atthakahA, dhammakahA,kAmakahA7tivihe viNicchate pannatte,taMjahA-atthaviNicchate, vicchine, sAmavicchate 8 sU0 282 //. (mU0) traNa prakAre kathA kahelI che, te A pramANe--1 lakSmInA upAya kahevAnI kathA te arthakathA, 2 dharmanA upAyanI kathA 250 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 zrutadharmasya bhedAni 189 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 te dharmakathA, ane 3 kAmanA upAyanI kathA te kAmakathA (7), traNa prakAre vinizcaya--svarUpanuM jANavuM kahela che, te A pramANe--1 arthavinizcaya dravyanuM svarUpa jANavuM, 2 kAmavinizcaya-kAmanuM svarUpa jANavuM ane 3 dharmavinizcayadharmanuM svarUpa jANavuM (8). 1895 (TI0) arthaya--1 lakSmInI kathA-upAyane pratipAdanamAM tatpara je vAkyano prabaMdha te arthakathA. kahyuM che ke-- sAmAdi dhAtuvAdAdi kRSyAdi pratipAdikA / arthopAdAnaparamA kathA'rthasya prakIrttitA / / 163 || sAma vage2e nIti, dhAtuvAdAdi rasasiddhi, kRSNAdi-khetI vagerene pratipAdana karanArI, ane arthane utpanna karavAmAM utkRSTa evI arthanI kathA kahelI che. (163) tathA artha nAmano puruSArtha zreSTha jaNAya che kAraNa ke-- arthAkhyaH puruSArtho'yaM pradhAnaH pratibhAsate / tRNAdapi laghuM loke dhigartharahitaM naram // 164 // lokamAM dravya rahita tRNa-ghAsathI paNa laghu (halakA) kahevAya che mATe dhana rahita puruSane dhikkAra che! (164) jAmanvA--izAstrarUpa A arthakathA che. 2 ema dharmanA upAyanI kathA che. kahyuM che ke-- * dayAdAna kSamAdyeSu dharmAGgeSu pratiSThitA / dharmopAdeyatAgarbhA budhairdharmmakathocyate // 165 // tathA dharmAkhyaH puruSArtho'yaM pradhAna iti gIyate / pApasaktaM pazostulyaM dhigdharmarahitaM naram // 166 // dayA, dAna, kSamAdi dharmanA aMgane viSe rahelI ane dharmanA svIkA2paNArUpa evI dharmakathA paMDitoe kahelI che tathA dharma nAmano A puruSArtha pradhAna che ema varNavAya che ane pApamAM Asakta puruSa pazu tulya che mATe dharma rahita narane dhikkAra che! (165-166) A dharmakathA uttarAdhyayanAdi rUpavALI jANavI. 3 evI rIte kAmakathA paNa jANavI. kahe che-- kAmopAdanagarbhA ca vayodAkSiNyasUcikA / anurAgeGtiAdyutthA kathA kAmasya varNitA // 167 // tathA smitaM na lakSeNa vaco na koTibhirna koTilakSaiH savilAsamIkSitam / avApyate'nyairhRdayopaguhanaM na koTikoTyApi tadasti kAminAm // 168 // kAmane utpanna ka2vAvALI vaya, dAkSiNya-caturAInI sUcavanArI ane anurAga-snehapUrvaka iMgitAdi-cakSu vagerenI meSTAthI thayelI kAmanI kathA kahelI che, tathA kAmIonuM je smita-thoDuM hAsya che te bIjAo vaDe lakSa dravya dvArA paNa prApta karAtuM nathI, tema ja vacana te koTi dravya vaDe, vilAsa sahita jovuM te lakSakoTi dravya vaDe ane hRdayano je guptabhAva che te koTikoTi dravya vaDe paNa bIjAo vaDe prApta karAto nathI. (167-168) A vAtsyAyanAdirUpI kAmakathA jANavI, athavA prakIrNa-te kAmanA arthavALI vacananI paddhati, athavA kathAcaritra varNanarUpa jANavI (7). arthAdi vinizcayo, artha vagerenA svarUpane sArI rIte jANavArUpa che, te A pramANe-- arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / nAze duHkhaM vyaye duHkham, dhigarthaM duHkhakAraNam // 169 // tha banavo dhanArthinAM dharmaH marH sarvAminAm / dharma vApavarnastha pArayeLa sAdhIH / / 20 / / [dhavintu, 2/2] tathA 'zalyaM kAmA viSaM kAmAH kAmA AzIviSopamAH / kAmAnabhilaSanto'pi niSkAmA yAnti durgatim // 171 / / 1 paisAone pedA ka2vAmAM paNa duHkha che, pedA karela dhanane rakSaNa ka2vAmAM paNa duHkha che tema dhananA lAbhamAM paNa duHkha ane vyaya (nAza)mAM paNa duHkha che mATe duHkhanA kAraNabhUta arthane dhikkAra che! 2 tathA dharma dhananA arthIone dhana Ape che, sarvakAmIone kAma Ape che ane dharma ja paraMparAe mokSanuM sAdhaka che. 3 kAmo zalyarUpa che, kAmo viSarUpa che, kAmo AzIviSa (jenI dADhamAM jhera che evA jherI sarpo)nI upamAvALA che. kAmonI icchA karatA thakA jIvo kAmone prApta nahIM karIne paNa durgatimAM jAya che, ityAdi svarUpa jANavuM (169-170-171) (8). II189 1. sallaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisopamA / kAme ya patthemANA akAmA jaMti doggai / / [ uttarA0 9/53 ] 251 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 tatkAraNaphalaparaMparA 190 sUtram anaMtara arthAdino vinizcaya kahyo mATe traNa sthAnakamAM avataranArI tenA kAraNa ane phlanI paraMparAne paNa prasaMgathI zrI gautamasvAmInA prazna ane paramAtmA zrI mahAvIradevanA uttara dvArA nirUpaNa karavApUrvaka kahe che - tahArUvaM NaM bhaMte! samaNaM vA mAhaNaM vA pajjuvAsamANassa kiMphalA pajjuvAsaNatA?, savaNaphalA, se NaM bhNte| savaNe kiM phale? NANaphale; se NaM bhaMte NANe kiMphale? viNNANaphale, evameteNaM abhilAveNaM imA gAdhA mayritavyAsvnne NANe ya vinANe, paccakkhANe ya sNjme| aNaNhate tave ceva, vodANe akiriya nivvANe // 1 // jAva sA [se] NaM bhaMte! akiriyA kiMphalA?, nivvANaphalA, se NaM bhaMte! nivvANe kiMphale? siddhigaigamaNapajjavasANaphale pannatte samaNAuso! / / sU0 190 / / II tInavAIlsa tIno sago sAmano . (mU0) he bhagavan! tathArUpa zramaNa mAhana pratye sevA karanArane te paryApAsanA (sevA)nuM zuM phaLa che? zravaNa-siddhAMta sAMbhaLavArUpa phala che. he bhagavan! te zravaNanuM zuM phala che? zrutajJAnarUpa phala che. he bhagavan! te jJAnanuM zuM phala che? heya ane upAdeyapaNAnA nizcayarUpa vijJAnaphTa che. ema A abhilApa vaDe A jaNAvatI gAthA anusaravA yogya che. zravaNanuM phala jJAna che, jJAnanuM phala vijJAna che, vijJAnanuM phala paccakhkhANa che, paccakhkhANanuM saMyama che, saMyamanuM phUla anAzrava (saMvara) che, anAzravanuM phala tapa che, tapanuM phala vyavadAna (karmanuM zodhana) che, vyavadAnanuM phala akriyA che ane akriyAnuM phla nirvANa (karmathI muktapaNuM) che //// yAvat he bhagavan! akriyAnuM zuM phala che? nirvANa phala che. he bhagavan! te nirvANanuM zuM lU che? he zramaNAyumbanuM! siddhigatigamana payata phala che. 7/198ll. (TI) 'tadArUve' tyA0i pATha sugama che. vizeSa e ke-parkapAsanA eTale sevA, zravaNarUpa la che jeNInuM te zravaNaphalA. sAdhuo ja dharmakathAdika svAdhyAyane kare che mATe tenuM zravaNa sAdhuonI sevAmAM hoya che. jJAna-zrutajJAna vijJAna-artha vagerenA heya ane upAdeyapaNAne vinizcaya te vijJAna kahevAya che. 'va'miti pUrve kahela abhilApa vaDe 'se aMte vitrIne vine? paMndrasthAne' ItyAdithI A gAthA anusaravI eTale ke A gAthAmAM kahela pado kahevA. sava' ItyAdi jaNAvela arthavALA che. vizeSa kahe che ke-pratyAyAnaM-nivRtti (tyAga) dvArA pratijJAnuM karavuM. saMyama-prANAtipAta vagere na karavuM. kahyuM che kepnycaashrvaadvirmnnN paJcendriyanigrahaH kssaayjyH| daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH // 172 / / [prazama0 172 iti] pAMca AzravathI viramavuM, pAMca iMdriyono nigraha karavo, cAra kaSAyono jaya karavo tathA traNa daMDanI virati karavI-A sattara prakAre saMyama che.(172) anAzrava-navIna karmanuM grahaNa na karavuM. anAzravathI laghukarmapaNAe anazanAdi bhedavALo tapa thAya che. vyavavAnaM-pUrve kahela karmarUpa vananuM chedavuM. ('{ navane' rUti (dhAtu) vacanAt athavA karmarUpI kacarAnuM zodhavuM te te zodhane rUti (dhAtu) vacanAta) kriyAyogano nirodha, nirvA-karma vaDe karAyela vikArathI rahitapaNuM, siSyati-kRtArtha thAya che jemAM te siddhi-lokAgra, te ja prApyamAna hovAthI gati, temAM gamana (javuM) te ja paryavasAnaphla (sarvathI aMtima phala) nivaNasiddhigatigamanaparyavasAnaphala, prajJata--meM ane bIjA kevalIoe kahyuM che. he zramaNa AyuSpan! A pramANe gautamAdika ziSyane AmaMtraNa karatA thakA bhagavAne kahyuM hatuM. ll19ol /trIjA sthAnakanA tRtIya uddezAnI TIkAno anuvAda samApta ! 252 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 zramaNasya kalpavidhiH 191 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 atha tRtIyasthAnakAdhyayane caturtha uddezaH trIjA udezakanI vyAkhyA karI, have caturtha udezakano AraMbha kare che. A udezAno saMbaMdha A pramANe jANavo-pUrvanA udezakamAM pudgala ane jIvanA dharmo traNa prakAre kahyA, ahIM paNa te ja (dharmo) tevI rIte ja kahevAya che. AvI rItanA saMbaMdha vaDe Avela A udezakanA AdisUtraSaka (cha) 'pari' tyavi che, teno pUrva sUtranI sAthe A pramANe saMbaMdha che-pUrva sUtramAM zramaNa mAhananI paryApAsanAnA phaLanI paraMparA kahI, ahiM to te zramaNavizeSanA kalpa (AcAra)no vidhi kahevAya che. A pramANe saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA nIce pramANe- paDimApaDivanassa NaM aNagArassa kappaMti tao uvassayA paDilehittae, taMjahA-ahe AgamaNagihaMsi vA, ahe viyaDagihaMsi vA, ahe rukkhamUlagihasi vaa| evamaNunavittate, uvaatinnittte| paDimApaDivanassa NaM aNagArassa kappaMti tao saMthAragA paDilehittate, taM jahA-puDhavisilA, kaTThasilA, ahaasNthddmev| evaM aNuNNavittae uvAiNittae / / sU0 191 / / (mULa) bhikSupratimAne grahaNa karanAra aNagArane kahyuM-traNa upAzraya paDilehavAne mATe jovAne mATe). te A pramANe-1 AgamanagRha-jyAM thika (musAphara) vagerenuM AvavuM thAya tevuM ghara, sabhA ane devala vagere, 2 vivRtta-nahiM DhAMkeluM khulluM gRha ane 3 vRkSanA mUlarUpa gRha te vRkSagRha, evI rIte anujJA-AjJA levAne mATe ane grahaNa-praveza ' karavAne mATe kalo. pratimAne grahaNa karanAra aNagArane traNa saMthArA paDilehavAne mATe kahyuM, te A-1 pRthvIzilA, - 2 kASThazilA ane 3 yathAsaMskRta-tRNAdika saMthAro. evI rIte AjJA levAne mATe ane grahaNa karavAne mATe kahyuM. 191/. (TI0) pratimA eTale mAsikI vagere (bAra) bhikSunI pratijJAvizeSalakSaNarUpa, tene svIkAranAra je te aNagArane traNa prakAranA upAzraya kalpe. upAzrayanta-zIta vagerenA rakSaNane arthe je sevAya che te upAzrayo-vasatIo pratyakSatuma'-rahevAne mATe jovuM' ri0 ratha arthamAM che, atha zabda ahiM traNa padamAM traNe upAzrayo paNa pratimAne svIkAranAra sAdhune kalpanIyapaNAe - talyatA pratipAdana karavAne arthe che. vA zabda vikalpa arthamAM che. pathika vagerenA Agamana yukta athavA tenA mATe (pathikone mATe) banAveluM je ghara te AgamanagRha, sabhA ane prapAmaMDapa vagere. kahyuM che ke- .. AgaMtu gAratthajaNo jahiM tu, saMThAi jaM vA''gamaNami tesiN| taM AgamokaM tu vidU vayaMti, sabhA-pavA-deulamAiyaM ca // 173 / / [bRhatkalpa0 3486 tti] gRhastha jano AvIne jyAM rahe che te athavA teonAM AgamananA je gRha che te sabhA, prapA ane devakulAdikane vidvAno AgaMtukagRha kahe che. temAM, te gharanA eka dezabhUta-vibhAgarUpa upAzraya jovAne mATe kahyuM che. (173) evo saMbaMdha jANavo. tathA viya'ti nahiM DhAMkeluM, te be prakAre 1 adho ane 2 uddha. temAM paDakhethI eka vagere dizAmAM je khulluM te adhonivRtta-nahiM DhAMkeluM ane bALa vinAnuM gRha te UrdhvanivRtta. AvA prakAranuM je gRha te vivRttagRha. kahyuM avAuDaM jaMtu cauddisiM pi, disAmaho tinni duve ya ekkA / ahe bhave taM viyaDaM gihaMtu, urcha amAlaM ca aticchadaM ca // 174 // [bRhatkalpa0 3500 tti] 258 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kAla-vacana-varNanam 192-193 sUtram je cAre dizAe nahiM DhAMkeluM, athavA traNa dizAe nahiM DhAMkeluM athavA be paDakhe nahiM DhAMkeluM ke eka dizAe nahiM DhAMkeluM te adhonivRttagRha ane mALa (majalA) vagaranuM ghara athavA upara nahiM DhAMkeluM te UrdhvavivRttagRha kahevAya che.(174) te gharamAM athavA vRkSa--karIra (keraDA) vagereno nIkaLela mUla (nIceno) bhAga, te ja ghara te vRkSamUlagRha. temAM jovA vaDe ja zuddha upAzraya chate gRhastha pratye tenuM anujJApana (AjJA) hoya che mATe anujJApanA sUtra kahe che. 'va'miti e ja "DipaDivanne' ityAdi uccAravuM, vizeSa e ke-pratyupekSaNAnA sthAnamAM anujJApana kahevuM. gRhasthoe Adeza ApyuM chate teno svIkAra karavA mATe upAdAna (svIkAra) sUtra che. te paNa ema ja che. 'govALaNa'ri0 35AvAtuM-grahaNa karavA mATe arthAt praveza karavA mATe evo artha che. ema sastArakanA traNe sUtra jANavA. vizeSa e ke-pRthvIzilA uThago (oTalo) ema prasiddha che. zilAnI mAphaka evI laMbAI pahoLAIthI lAkaDAnI je zilA te kASThazilA, yathAsaMskRtame' je tRNa vagere jema upabhogamAM yogya thAya temaja je prApta thAya che te yathAsaMskRta zilA. ll191|| pratimA to nIyata (amuka) kALavALI hoya che mATe have kALane traNa prakAre darzAve che- tivihe kAle pannatte, taMjahA-tIe, paDuppaNNe, annaage| tivihe samae pannatte, taMjahA-tIte, paDuppanne, annaage| evaM AvaliyA, ANApANU, thove,lave, muhatte, ahoratte, jAva vAsasatasahasse, puvvaMge, puvve, jAva osppinnii| tividhe poggalapariyaTTe pannatte, taMjahA-tIte, paDuppanne, aNAgate // sU0 192 / / tivihe vayaNe pannatte, taMjahA-egavayaNe, duvayaNe, bahuvayaNe, ahavA tivihe vayaNe pannatte, taMjahA-itthivayaNe, puMvayaNe, napuMsagavayaNe, ahavA tivihe vayaNe pannatte, taMjahA-tItavayaNe, paDuppannavayaNe, aNAgayavayaNe || sU0 13. (mULa) traNa prakAre kALa kahela kahe che, te A pramANe-1 atIta, 2 pratyupatra-vartamAna ane 3 anAgata-bhaviSya. traNa prakAre samaya kahela che, te A pramANe--atIta, vartamAna ane anAgata. evI rIte AvalikA, AnaprANa, ucchavAsa, stoka, lava, muhUrta, ahorAtra, yAvat varSazatasahasa (lAkha), pUvaga, pUrva, yAvat avasarpiNI traNa prakAre kahela che. traNa prakAre pudgalaparAvarta kahela che, te A pramANe-atIta, vartamAna ane anAgata. //192// - traNa prakAre vacana kahela che, te A pramANe-ekavacana, dvivacana ane bahuvacana. athavA traNa prakAre vacana kahela che, te A pramANe-strIliMgavacana te strIvacana, peliMgavacana te puMvacana ane napuMsakaliMgavacana te napuMsakavacana athavA traNa prakAre vacana kahela che, te A pramANe-bhUtakAla saMbaMdhI vacana te atItavacana, evI rIte vartamAnavIne ane bhaviSyavacana jANavuM. 193 (TI0) ti-atizaya vaDe gayela te atIta, pidhAna (prayoga)nI mAphaka akArano lopa karavAthI tIta zabda banela che, arthAt vartamAnapaNuM ullaMghI gayela evo artha che. hamaNAM je utpanna te pratyutpanna-vartamAna. je nahiM Agata (Avela) te anAgatavartamAnapaNuM nahiM pAmela arthAt bhaviSya evo artha che. kahyuM che ke bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma vartamAnatvam / eSyaMzca nAma sa bhavati yaH prApsyati vartamAnatvam / / 175 / / je nAma vartamAnapaNAne pAmela che te atIta thAya che ane je vartamAnapaNAne pAmaze te eSya-bhaviSya nAma thAya che (175). kALane sAmAnyathI traNa prakAre vaheMcIne tenA vizeSono traNa prakAre vibhAga karatAM thakA kahe che-tividde samaye rUtyAdi kALasUtro samaya vagerenI bIjA ThANAnA pahelA udezakanI mAphaka vyAkhyA karavI. vizeSa e ke-'popAlapariyatti putAnAM-pudgala eTale AhArakane varjIne zeSa rUpI dravyone audArikAdi [sAta vargaNA] prakAravaDe grahaNathI eka jIvanI 254 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya paryAyAMtarANi 194-196 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 apekSAe rivartana' samastapaNe sparzavuM te pagalaparivarta. te jeTalA kALa vaDe thAya che te kALa pudgalaparivarta kahevAya che. te anaMta utsarpiNI ane avasarpiNIrUpa che. tenuM varNana zrI bhagavatIsUtramAM nIce pramANe karyuM che-"tivihe aM aMte poggalapariyaTTe pannatte?, goyamA! sattavihe pannatte, taMjahA-orAliyapoggalapariyaTTe veubviyapoggalapariyaTTe evaM tevAmA maLavApApopari (sUtra /4/1]''-prazna-he bhagavan! keTalA prakAre pugalaparAvarta kahela che? uttara-he gautama! sAta prakAre pudgalaparAvarta kahela che, te A-1 audArika pudgalaparAvarta, 2 vaikriya pudgalaparAvarta, 3 taijasa, 4 karma (kArpaNa), 5 mana, 6 vacana (bhASA) ane 7 AnaprANa-ucchavAsa pudgalaparAvarta che. tathA "se gavi bhaMte! evaM vuccai-orAliyapoggalapariyaTTe 2? goyamA! jeNa jIveNaM orAliyasarIre vaTTamANeNaM orAliyasarIrapAuggAI davvAiM orAliyasarIrattAe gahiyAiM jAva NisaTThAiM bhavaMti, se teNa'TeNaM goyamA! evaM vuccai-orAliyapoggalapariyaTTe 2 (bhavita 22/4/4' -prazna- bhagavan! kyA artha vaDe daraka yugalaparAvarta ema kahevAya che? uttaragautama! je kAraNathI dArika zarIramAM vartatA jIva vaDe audArika zarIrayogya dravyone audArika zarIrapaNe grahaNa karelAM ane thAvat mUkelAM hoya che te kAraNathI he gautama! dArika pudgalaparAvarta ema kahevAya che. evI rIte zeSa chae kahevA. "orAliya poggalapariyaTTe NaM bhaMte! kevaikAlassa NivvaTTijjai?, goyamA! aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM" [mAvatI 22/4/10] ti-prazna-he bhagavan! audArika pudgalaparAvarta keTalA kALa vaDe pUrNa thAya che? uttara-he gautama! anaMta utsarpiNI ane avasarpiNI kALa vaDe pUrNa thAya che. evI rIte bIjA cha paNa jANavA. anyatra nIce pramANe paNa varNana karela che- orAla 1 viuvvA 2 teya 3 kamma 4 bhAsA 5 ''NupANu 6 maNagehiM 7 / phAse vi savvapoggala, mukkA aha bAyaraparaTTo // 176 / / 1 audArika, 2 vaikriya, 3 taijasa, 4 karma [kArpaNa], 5 bhASA, 6 AnaprANa ane 7 mana--e sAta vargaNApaNe sarva pugalone sparzI-grahaNa karIne mUkelA hoya tene bAdara pudgalaparAvarta kahevAya che. (176). davve suhamapaTTo, jAhe egeNa aha sarIreNaM / logaMmi savvapoggala, pariNAmeUNa to mukkA / / 17 / / jayAre eka audArikAdi zarIra vaDe sarva loka saMbaMdhI paramANuone pariNAma pamADIne arthAt bhogavIne mUkela hoya tyAre sUkSma dravyapudgalaparAvarta thAya che. (177) dravyapudgalaparAvanI jevA bIjA kSetra, kALa ane bhAvapudgalaparAvarto thAya che te bIjA graMthothI jANavA. I/192ll * A samaya vagere (kALanA bhedo) pudgalaparAvarta paryata svarUpa vaDe ghaNA prakAre che to paNa te sAmAnya lakSaNarUpa eka arthane AzrayIne ekavacanAMtapaNAe kahyA. eka vagere arthomAM ekavacana vagere hoya che, mATe ekavacanAdi prarUpavAne mATe kahe che--'tivide' rUtyA0i jenA vaDe eka artha kahevAya athavA kahevuM te vacana, eka arthanuM ja vacana te ekavacana, ema bIjAmAM paNa jANavuM. ahiM kramathI udAharaNo ApatAM jaNAve che ke-ekavacana devaH (deva), dvivacana devo (be deva) ane bahuvacane devAH (devo). vacanAdhikAramAM 'have'tyA0i be sUtra sugama che. strIvacanAdimAM udAharaNo to A pramANe jANavA-nadI (strIliMga), nada: (puliMga) ane kuMDa (napuMsakaliMga) che. atItAdinA dAkhalA A pramANe-kareluM (bhUtakALa), kare che (vartamAna) ane karaze (bhaviSya). I/197IL 1, samasta saMsAramAM jIva cAra vAra ja AhAraka zarIra grahaNa kare che mATe teno niSedha karela che. 2. pAMcamA karmagraMtha vageremAM vistArathI A saMbaMdhI varNana ApavAmAM Avela che. 255 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya paryAyAMtarANi 194-196 sUtrANi vacana to jIvano paryAya che, mATe tenA adhikArathI jIvanA paryAyAMtarone traNa sthAnakamAM avatArIne tenuM varNana kare che-- tivihA pannavaNA pannattA, taMjahA-NANapannavaNA, daMsaNapannavaNA, carittapannavaNA 1, tividhesamme pannatte, taMjahA-nANasamme, saNasamme, carittasamme 2, tividhe uvaghAte pannatte, taMjahA-uggamovaghAte, uppAyaNovaghAte, esaNovaghAte 3, evaM visohI 4 / / sU0 194 / / tivihA ArAhaNA pannattA, taMjahA-NANArAhaNA, daMsaNArAhaNA, carittArAhaNA 5 / NANArAhaNA tivihA pannattA, taMjahA-ukkosA, majjhimA, jahannA 6 / evaM dasaNArAhaNA vi 7, carittArAhaNA vi 8 / tividhe saMkilese pannatte, taMjahA-nANasaMkilese, saNasaMkilese, carittasaMkilese 9 / evaM asaMkilese vi 10, evamatikkame vi 11, vaikkame vi 12, aiyAre vi13, aNAyAre vi14| tiNhamatikamANaM AloejjA paDikkamejjA nidijjA garahijjA jAva paDivajjijjA, taMjahA-NANAtikkamassa, saNAtikkamassa, carittAtikkamassa 15 / evaM vaikkamANaM vi 16, aticArANaM 17. aNAyArANaM 18 / / sa0 195 / / tividhe pAyacchitte pannatte, taMjahA-AloyaNArihe, paDikkamaNArihe, tadubhayArihe 19 / / sU0 196 / / (mULa) traNa prakAre prajJApanA-bheda vagerenuM kathana kahela che, te A pramANe-1 jJAnaprajJApanA, 2 darzanaprajJApanA ane 3 cAritraprajJApanA 1, traNa prakAre samyaka- yathArtha mokSasAdhaka) kahela che, te A pramANe-jJAnasamyaka, darzanasamyapha ane cAritrasamyak 2, traNa prakAre upaghAta-piMDazayA vagere akalpanIya che, te A pramANe--udgamaupaghAtaMte AdhAkarma vagere soLa piMDa vagere saMbaMdhI doSo, utpAdanAupaghAta-te gRhastha pAsethI piMDa vagere grahaNa karavA saMbaMdhI dhAtrI vagere soLa doSo ane eSaNA upaghAta-gRhasthoe azuddha AhAra vagere ApatAM chatAM tenuM grahaNa karavuM te saMbaMdhI aMkitAdi daza doSo 3, evI rIte vizodhi-AhArAdinI zuddhi paNa traNa prakAre kahevI arthAt umAdi doSa rahitapaNe AhAra levo te 4. //194ll kAlAdi traNa prakAre ArAdhanA kahela che, te A pramANe--jJAnaArAdhano eTale niraticArapaNe jJAnanA ATha AcArane pALavA, darzanaArAdhanA te niraticArapaNe nizakitAdi darzananA ATha AcArane pALavA ane cAritraArAdhanA raticArapaNe aSTapravacanamAtArUpI cAritranA AcArane pALavA 5, jJAna ArAdhanA traNa prakAre kahela che. te A pramANe-utkRSTA, madhyamAM ane jaghanyA 6, ema darzanaArAdhanA 7, tathA cAritraArAdhanA paNa traNa-traNa medavALI jANavI 8, traNa prakAre saMkleza (jJAnAdithI paDavArUpa) kahela che, te A pramANe jJAnasaMkleza, darzanasaMkleza ane cAritrasaMkleza 9, evI rIte asaMkleza-jJAnAdinI vizuddhi traNe prakAre che 10, ema atikramaNa paNa 11, vyatikramaNa paNa 12, aticAra paNa 13 ane anAcAra paNa traNa-traNa prakAre jANavA 14, traNa saMbaMdhI atikramane Aloce- guru samakSa nivedana kare, pratikrame-mithyAduSkata Ape, AtmasAkSIe niMde, gurunI sAkSIe gaha kare yAvat yogya tapa vagere svIkAre, te A pramANe-jJAna saMbaMdhI atikramane, darzanasaMbaMdhI atikramane ane cAritra saMbaMdhI atikramane 15, ema vyatikramane paNa 16, aticArane 17 ane anAcArane paNa Aloce arthAt AlocanAdi kare 18. l/19po. traNa prakAre prAyazcitta kahela che, te A pramANe-1 AlocanA vaDe je zuddha thAya te AlocanA yogya 2, pratikramaNa vaDe je zuddha thAya te pratikramaNa yogya ane 3 AlocanA tathA pratikramaNa e banne vaDe je zuddha thAya tadubhaya yogya 19. //196o. 256 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya paryAyAMtarANi 194 - 196 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 (TI0) 'tivide' tyAri. ogaNIza sUtronI vyAkhyA spaSTa che, vizeSa e ke--prajJApanA eTale bheda vagerenuM kathana. temAM jJAnaprajJApanA Abhinibodhika (mati) vagere pAMca prakAre jJAna che. ema darzana (samyaktva) kSAyikAdi traNa1 prakAre che ane cAritra sAmAyikAdi pAMca prakAre che 1, samna jJa--samyag arthAt aviparIta, mokSasiddhine AzrayIne anurUpa evo artha che. te jJAnAdi traNa prakAre che 2, 3pahanananupAtaH--arthAt piMDazayyA vagerenI akalpyatA (svIkAravA yogya nahiM), temAM utpanna thavuM te udgamapiMDa-AhArAdithI thayela te. AdhAkarmAdi soLa doSo che. kahyuM che ke-- tatthuggamo pasUI, pabhavo emAdi hoMti egtttthaa| so piMDassiha pagao, tassa ya dosA ime hoMti / / 178 / / [padmA. 13/4; padmavastu0 740] temAM udgama, prasUti ane prabhava ityAdi ekArthavAcaka che, te piMDa (AhA2)nA (ahiM prastuta che te piMDanA) doSo A pramANe che. (178) AhAkammu 1 ddesiya 2, pUikamme ya 3 mIsajAe 4 ya / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6, pAoyara 7 kIya 8 pAmicce 9 / / 179 / / [ paJcAzaka0 13 / 5; piNDani0 92] pariyaTTie 10 abhihaDe 11, ubminne 12 mAlohaDe iya 13 / acchejje 14 anisa 15, ajjhoyarae ya 16 solasame || 180 || [ paJcAzaka0 13/6 piNDani0 93tti ] 1 AdhArma--sAdhunA nimitte AhAra banAvavo arthAt sacittane acitta karavuM athavA acittano pAka karavo te, 2 ddezi--je uddezana karavuM te uddeza. te uddeza vaDe je karAyeluM te udezika doSa eTale saMketa jANavo, 3 pUtirma--udgamAdi doSa rahita zuddha AhAra chatAM paNa temAM anya azuddha AhAranA avayavanA saMsargathI pUravuM te, 4 mizra'Ata--kuTuMbanA arthe tathA sAdhunA arthe ema bannenA mizrita Azaya vaDe je banAvelo AhAra te, 5 keTalAeka kALa sudhI je sAdhunA nimitte sthApI rakhAya te sthApanA doSa, 6 prAkRtiSThA--koI iSTa athavA pUjyane jema bheTanI mAphaka abhiSTa vastu apAya che tenI mAphaka sAdhune apAya te, 7 prAduri--sAdhune nimitte pradIpa athavA maNi vagere sthApIne athavA bhIMta vageremAMthI chidra karIne je ApavuM te, 8 ta--sAdhune mATe vecAtuM lAvIne ApavuM te, 9 prAmistya--'hamaNAM tame mane Apo, pachI huM tamane ApIza' ema bIjAne kahIne tenI pAsethI sAdhune nimitte uchInuM lAvIne ApavuM te, 10 parivartita--sAdhune nimitte je parAvarttabadalo karIne ApavuM te arthAt bIjAne potAno AhAra ApIne tene badale bIjo lAvavo te, 11 abhyAhata--sAdhunI sanmukha jaIne ApavuM.te athavA sAdhune arthe potAnA gAmathI athavA paragAmathI lAvela hoya te, 12 mitra--sAdhune devAne arthe chANa vagerethI lIMpela vAsaNa UghADIne athavA 2kapATAdi baMdha karelA (peka karelA) hoya tene kholIne ApavuM te, 13 mAttApata--nIsaraNI athavA dAdarA upara caDIne ANelo AhAra, 14 Achegha--nokara athavA putrAdinI sAdhune devAnI icchA na chatAM paNa tenI pAsethI jhuMTavIne lIdhela AhAra, 15 anisRSTa--je AhAra ekanI mAlIkIno na hoya arthAt sarvasAdhAraNa hoya, tevA AhArane arthe sarve svAmIo dvA2A AjJA na apAyela hoya te, 16 adhyavapUra--potAne artha AhAra rAMdhyo hoya temAM sAdhune arthe thoDuM bIjuM je vadhAre rAMdhavuM ema karIne je pUrti karavI te adhyavapUraka doSa kahevAya.(179-180) ahiM abheda vivakSA vaDe udgamanA doSo ja udgame che. AthI te udgama vaDe upaghAta-piMDa-AhAra vagerenuM akalpanIyapaNuM ka2vuM athavA cAritranuM malina karavuM te udgamaupaghAta, athavA udgamano piMDAdi utpattino je upaghAta arthAt AdhAkarmAdi vaDe je duSTatA te udgamopaghAta kahevAya. AvI rIte bIjA be utpAdanA upaghAta tathA eSaNA upaghAta 1. sAsvAdana upazamano ja bheda che ane vedaka kSayopazamano ja bheda che mATe vastutaH upazama, kSayopazama ane kSAyikabhAvajanya traNa samakita che. 2. da22oja vaparAtA kapATAdi kholIne ApavAmAM doSa nathI. 257 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya paryAyAMtarANi 194-196 sUtrANi paNa jANavA. vizeSa e ke-utpAdanA eTale prApta karavuM, gRhastha pAsethI piMDa vagere upArjana karavuM-meLavavuM evo artha che. te utpAdanonA dhAtrItva vagere soLa doSo che, jenuM varNana nIce karela che- uppAyaNa saMpAyaNa, NivvattaNamo ya hA~ti egA / AhArassiha pagayA, tIya ya dosA ime hoMti // 181 // [paJcAza0 13/17; paJcavastu0 753] utpAdana, saMpAdana ane nirvarsanA A ekArthavALA hoya che. ahiM AhAra prakRta che ane temAM A pramANe doSa hoya dhAI 1 dui 2 nimitte 3, AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / kohe 7 mANe 8 mAyA, 9 lobhe ya 10 havaMti dasa ee / / 182 / / [paJcAza0 13/18; paJcava0 754; piNDani0 408] puvviM pacchA saMthava 11, vijjA 12 mate ya 13 cunna 14 joge ya 15 / uppAyaNAya dosA, solasame mUlakamme ya 16 // 183 / / yugmam ||[pnycaash0 13/19; paJcava0755; piNDani0409] 1 dhAtrI eTale bAlakanuM pAlana karanArI dhAtrInI mAphaka bAlakanuM pAlana karIne athavA karAvIne je AhAra levo te dhAtrIdoSa, 2 dUtI-ekabIjAnA saMdezAne kahenArI dUtInI mAphaka saMdezo pahoMcADIne je piMDa levo te dUtIdoSa.3 nimittabhUtakALAdikanuM kathana karIne athavA zubha azubha nimitta kahIne je AhAra levo te nimitta doSa, 4 AjIvikA potAnI jAti vagere pragaTa karIne je AhAra grahaNa karavo te AjIvikA doSa, 5 vanipaka-yAcakanI mAphaka gRhasthane tyAMthI dInatAthI bhikSA levI te vanipaka doSa, 6 cikitsA-rogano pratikAra karIne je AhAra levo te cikitsA doSa, 7 krodha' karIne AhAra levo te, 8 mAnathI je AhAra grahaNa karavo te, 9 mAyA karIne AhAra levo te, 10 lobhathI AhAra levo te, 11 pUrva athavA pazcAsaMsva-AhAra lIdhA pahelA gRhasthanI prazaMsA karavI te pUrvasaMstava ane AhAra lIdhA bAda stuti karavI te pazcAtsastava, 12 vidyApiMDa eTale devI adhiSThita athavA sAdhanA sahita ane 13 maMtrapiMDa te deva adhiSThita athavA pAThamAtrathI siddha thAya che, tenI pravRtti karIne AhAra levo te, 14 cUrNapiMDa-netrane viSe aMjana karavuM ane tenuM aMtardhAnAdika phTa jaNAvIne AhAra levo te, 15 yogapiMDa-pAilepa vagere ane tenuM AkAzagamanAdi jaNAvIne AhAra levo te tathA 16 mUlakarma-vazIkaraNa, garbhastaMbhana, garbhAdhAna vagere mahAsAvadha vyApAra karIne AhAra levo te A pramANe soLa doSo utpAdanonA che. (182-183) eSaNA-gRhastho vaDe devAtA piMDAdinuM grahaNa, tenA aMkitAdi daza doSo nIce pramANe jANavA. esaNagavesaNannesaNA ya gahaNaM ca hoMti egaTThA / AhArassiha pagayA, tIya ya dosA ime hoMti / / 184 // che [pArA-23/ra0; pacava0 761]. eSaNA, gaveSaNA, anveSaNA ane grahaNa A sarva ekAIvALA che, ahiM AhAra prastuta che tethI tenA doSo jaNAve che. (184) - saMkiya 1 makkhiya 2 nikkhitta 3-pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmiise| apariNaya 8 litta 9 chaDDiya 10, esaNadosA dasa havaMti // 185 / / [piNDa ni0 520; pazcAza0 13/26; paJcava0 762] 1 zakita-AdhAkadi doSanI zaMkAvALuM, 2 prakSita-sacitta vagerethI lIpta kareluM, 3 nikitasacitta pRthvI vagere upara sthApeluM, 4 pihita-sacitta vaDe DhAMkeluM, pa saMhata-bIjA kaTorA vageremAM nAkheluM, 6 dAyaka-devAnA doSavALuM hoya te, 7 unmizna-puSpa vagere sacittathI mizrita thayuM hoya te, 8 apariNata-barobara acitta na thayuM hoya te, 9 lisa-hAtha tathA 1. krodhAdi piMDa Upara piMDaniryuktinI TIkAmAM, samyakta prakaraNamAM tathA upadezaprAsAdAdi graMthamAM dRSTAMto ApelA che. 258 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya paryAyAMtarANi 194-196 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 bhAjana vagere je AhArathI lepAyela hoya tevo ane 10 chardita-vamana karanAranA hAthathI je AhAra levo te, A daza eSaNA saMbaMdhI doSo jANavA. (185) solasa uggamadosA, gihiyAo samuTThie viyANAhi / uppAyaNAya dosA, sAhUo samuTThie jaann||186|| [fiveni 403] uddagamanA soLa doSo gRhasthothI utpanna thayelA jANavA, utpAdanonA soLa doSo sAdhuothI utpanna thayelA jANavA ane eSaNAnA daza doSo to ubhayathI thayelA jANavA. (186) evI rIte ugamAdi doSa rahitapaNAe vizuddhi athavA piMDa ane cAritra vagerenI nirdoSatA te udgamAdivizuddhi athavA udgamAdi doSonI je vizuddhi te udgamAdivizuddhi, e ja atideza karatAM thakA kahe che-vaMvirodhI' 4. ll194 jJAna-zrutanI ArAdhanA-kALe bhaNavuM vagere AThaAcArane viSe pravRtti vaDe niraticAra pALavAthI jJAnaArAdhanA, evI rIte darzananI ArAdhanA-ni zakti vagere aSTa AcArane viSe, temaja cAritranI ArAdhanA samiti ane guNine viSe jANavI (5), te utkRSTAdi bhedavALI ArAdhanAo bhAvabhedathI athavA kALabhedathI che (6-7-8) jJAnAdinA patana (paDavA) rUpa lakSaNavALo ane saMkSizyamAna pariNAmano karanAra te jJAnAdisaMkleza (9), jJAnAdinI zuddhirUpa lakSaNavALo ane vizudyamAna pariNAmano karanAra te asaMkleza (10), 'sva' uti jJAnAdi viSayavALA ja atikramAdi cAra che. temAM AdhAkarmane AzrayIne cArenuM svarUpa darzAve che- AhAkammAmaMtaNa, paDisuNamANe aikkamo hoi / payameyAdi vaikkama 2, gahie taie 3 yaro gilie / / 187 // [vyavahAra vakilA 4ra ]i AdhAkarmanuM AmaMtraNapratizravaNa-svIkAravAmAM atikrama thAya che, paga bharavA vageremAM cAlIne yAvatuM gRhamAM praveza karIne AhAra grahaNa mATe pAtra pasAravA paryata vyatikrama thAya che, te AdhAkarmI AhAra grahaNa karavAmAM aticAra thAya che ane te AhAranuM bhojana karatAM cotho doSa anAcAra thAya che. (187) . A prakAre ja uttaraguNarUpa cAritranA cAre doSo paNa jANavA. A kathana vaDe jJAna ane darzananA ane tenA upakArI dravyo-pustaka ane caitya vagerenA upaghAta (vinAza)ne mATe athavA mithyAdRSTionI puSTine mATe nimaMtraNa ane svIkAra vaDe - jJAna ane darzananA atikramAdi paNa joDavA (11-14), 'ti amA'ti chaThThI vibhakti vaDe bIjI vibhaktino artha hovAthI traNa atikramo pratye Aloce-gurunI pAse nivedana kare ityAdi pUrvanI mAphaka jANavuM vizeSa e keyAvat zabdathI "vinodengA viDakkennA maracA abhukkA bahAridaM tavomaeN pAchA ' niti- kahevuM (15-18). ll195ll - pApano chedaka hovAthI prAyaH cittano vizodhaka hovAthI prAkRtamAM pAyacchitta eTale zuddhi kahevAya che te prAyazcitta viSaya zodhavA yogya aticAra paNa prAyazcitta che. te daza prakAre hovA chatAM paNa traNa sthAnakanA anurodhathI traNa prakAre che, temAM AlocavuM te AlocanA arthAt gurune nivedana karavuM te zuddhibhUtane yogya che arthAt AlocanA vaDe ja zuddha thAya che. je aticArathI thayela bhikSAcaryAdi te AlocanAne yogya che. ema pratikramaNa-mithyAduSkRta di6] tene yogya arthAt sahasAanupayogathI asamiti ane aguNipaNuM jANavuM,3maya--AlocanA tathA pratikramaNa lakSaNane yogya ja che te tadubhaprAyazcitta che. mana vaDe rAgadveSamAM javuM vagere thAya che te ahiM doDha gAthA vaDe darzAve che. bhikkhAyariyAi sujjhaI, aiyAro ko vi viyaDaNAe u / bIo ya asamio mi tti, kIsa sahasA agutto vA // 18 // saddAiesu rAgaM, dosaMca maNo gao taiyagaMmi' [Ava0ni0 1439-1440 tti0] 14. A badhA zabdonA artha bIjA ThANAmAM AvI gayela che. 259 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 manuSyakSetra varNanam 197 sUtram bhAvArtha spaSTa che. A prajJApanAdi dharmo prAyaH manuSyakSetramAM ja hoya mATe te manuSya kSetranI vaktavyatA kahe che- jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tato akammabhUmio pannattAo, taMjahA-hemavate, harivAse, devkuraa| jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa uttareNaM tao akammabhUmio pannattAo, taMjahA-uttarakurA, rammagavAse, ernnnnve|jNbuumNdrss dAhiNeNaM tato vAsA pannattA, taMjahA-bharahe, hemavae, hrivaase|jNbuumNdrss uttareNaM tato vAsA pannattA, taMjahA-rammagavAse, herannavate, eravae 1 / jaMbUmaMdarassa dAhiNeNaM tato vAsaharapavvatA pannattA, taMjahA-cullahimavaMte, mahAhimavaMte, nnisddhe| jaMbUmaMdarassa uttareNaM tao vAsaharapavvatA panattA, taMjahANIlavaMte, rUppI, sihrii| jaMbUmadarassa dAhiNeNaM tao mahAdahA pannattA, taMjahA-paumadahe, mahApaumadahe, tigicchidhe| tattha NaM tato devatAo mahiDDiyAto jAva paliovamadvitItAo parivasaMti, taMjahA-sirI, hirI, dhitii| evaM uttareNa vi, Navara-kesaridahe,mahApoMDarIyadahe, poNddriiydhe| devatAto-kittI,buddhI,lacchI,rAjaMbUmaMdaradAhiNeNaMcullahimavaMtAto vAsadharapavvatAto paumadahAomahAdahAto tato mahANatIo pavahaMti, taMjahA-gaMgA,siMdhU, rohitNsaa|jNbuumNdruttrennN siharIo vAsaharapavvatAto poMDarIyabahAo mahAdahAo tao mahAnadIo pavahaMti, taMjahA-suvanakUlA, rattA, rttvtii| jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAe mahANatIte uttareNaM tato aMtaraNatIto pannattAo, taMjahA-gAhAvatI, dahavatI, pNkvtii| jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahANatIte dAhiNeNaM tato aMtaraNatIto pannattAo, taMjahA-tattajalA, mattajalA, ummattajalA 3 / jaMbUmaMdarapaccatthimeNaM sIodAte mahANaIe dAhiNeNaM tato aMtaraNatIto pannattAo, taMjahAkhIrodA, sItasotA, aNtovaahinnii| jaMbUmaMdarapaccatthimeNaM sItodAe mahANadIe uttareNaM tao aMtaraNadIto pannattAo, taMjahA-ummimAliNI, phennmaalinnii,gNbhiirmaalinnii|evNdhaayisNdde dIve puracchimaddhe viakammabhUmIto ADhavettA jAva aMtaranadIo ti NiravasesaM bhANiyavvaM, jAva pukkharavaradIvaDDapaccatthimar3e taheva niravasesaM bhANiyavvaM / / sU0 197 / / (mU) jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAe traNa akarmabhUmi kahelI che, te A pramANe--haimavata, harivarSa ane devakuru. jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI uttara dizAe traNa akarmabhUmi kahelI che, te A pramANe uttarakuru, ramyaphavarSa ane araNyavaMta. jaMbUdvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAe traNa vAsa (varSakSetra) kahela che, te A pramANe-bharata, haimavata ane harivarSa. jaMbUdvIpamAM meruparvatanI uttara dizAe traNa varSakSatra kahela che, te A pramANe-ramyaphavarSa, raNyavata ane airAvata (1). jaMbUdvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAe traNa varSadharaparvato kahelA che, te A pramANe--gullahimavaMta, mahAhimavaMta ane niSadha parvata, jaMbudvIpamAM meruparvatanI uttara dizAmAM traNa varSadharaparvato kahelA che, te A pramANe-nIlavaMta, rUpI ane zikharI parvata. jaMbUdvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAe traNa mahAdraho kahelA che, te A pramANe-padmadraha, mahApadmadraha ane tigiMchadraha. te drahomAM mahaddhika yAvatuM eka palyopamanI sthitivALI traNa devIo vase che, tenAM nAma-zrI, sTrI ane dhRti. evI rIte merunI uttara dizAe paNa traNa draha che, tenA (114) -ANS, maDApo'ridra mAne pauridra. vImonA nAma-ti, buddhi mane mI (2). jabUdvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAe cullahimavaMta nAmanA varSadhara parvatathI, padmadraha nAmanA mahAdrahathI traNa moTI nadIo vahe che, te A pramANe--gaMgA, siMdhu ane rohitAzA, jaMbUdvIpamAM meruparvatanI uttara dizAe zikharI 260 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 pRthvIdezaprarUpaNam 198 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 nAmanA varSadharaparvatathI poMDarika draha nAmanA mahAdrahathI traNa moTI nadIo vahe che, te A pramANe suvarNakUlA, raktA ane raktavatI. jaMbUdvIpamAM meruparvatanI pUrva dizAe ane zItA nAmanI mahAnadInI uttara dizAe traNa aMtaranadIo kahelI che, te A pramANe--grAhavatI, kahavartI ane pakavatI. jaMbudvIpamAM meruparvatanI pUrvadizAe ane zItA nAmanI mahAnadInI dakSiNa dizAe traNa aMtaranadIo kahelI che, te A pramANe--tamajalA, mattalA ane unmattalA (3). jaMbudvIpamAM meruparvatanI pazcima dizAe ane zItodA nAmanI mahAnadInI dakSiNa dizAe traNa aMtaranadIo kahelI che, te A pramANe-kSIrodA, zItazrotA ane aMtarvAhinI. jaMbUdvIpamAM meruparvatanI pazcima dizAe ane zItodA nAmanI mahAnadInI uttara dizAe traNa aMtaranadIo kahelI che, te A pramANe--urmimAlinI, phenamAlinI ane gaMbhIramAlinI. evI rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvAddhamAM paNa akarmabhUmithI mAMDIne yAvat aMtaranadI paryata saghaLuM varNana kahevuM. yAvatuM puSkaravaradvIpAddhanA pazcimAddhamAM temaja saghaLuM kahevuM. ll197ll (TI.) anaMtUve' tyAdi. A prakaraNa kristhAnaka (bIjA ThANA)nA anusAra ane jaMbudvIpanA paTanA anusAre jANavuM. vizeSa kahe che ke-aMtaranadIonI pahoLAI savAso yojana che. 197ii anaMtara manuSyakSetralakSaNa pRthvInA khaMDanI vaktavyatA kahI, have prakAramaMtara vaDe sAmAnyathI pRthvInA dezanI vaktavyatA varNave che- tihiM ThANehiM dese puDhavIe calejjA, taMjahA-athe NamimIse rayaNappabhAte puDhavIte urAlA poggalA NivattejjA, tate NaM te urAlA poggalA zivatamANA desaM puDhavIe calejjA 1, mahorage vA mahiDDIe jAva mahesakkhe imIse rayaNappabhAte puDhavIte ahe ummajjaNimajjiyaM karemANe desaM puDhavIte calejjA 2, NAga-suvannANa vA saMgAmaMsi vaTTamANaMsi desaM puDhavIte calejjA 3, iccetehiM tihiM0 [ThANehiM dese puDhavIte calejjA] (1) / tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA, taMjahA-adhe NaM imIse rataNappabhAte puDhavIte ghaNavAte guppejjA, tae NaMse ghaNavAte guvite samANe ghaNodahimeejjA, tae NaM se ghaNodahI eie samANe kevalakappaM puDhaviMcAlejjA, deve vA mahiDDite jAva mahesakkhe tahArUvassa samaNassa mAhaNassa vA ijhiMjutiM jasaM balaM vIritaM purisakkAraparakkama uvadaMsemANe kevalakappaM puDhaviM cAlejjA, devAsurasaMgAmaMsi vA vaTTamANaMsi kevalakappA puDhavI calejjA, iccetehiM tihiM [ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA] / / sU0 198 / / (mUDa) traNa prakAra vaDe pRthvIno deza calita thAya, te A pramANe-1 A ratnaprabhA pRthvInI nIce uparathI mahAnuM pudgalo visasA pariNAmathI paDe tyAre te moTA pudgalo paDatAM thakAM pRthvIno deza calita thAya, 2 mahoraga--vyaMtaravizeSa, moTI RddhivALo mahAaizvaryavALo evo deva ahaMkArathI A ratnaprabhA pRthvInA bhAgathI nIce utpata-upara javA rUpa ane nipata-nIce AvavArUpa karatAM thako pRthvIno deza calita thAya athavA 3 nAgakumAra ane suvarNa (suparNa) kumArono paraspara saMgrAma hote chate pRthvIno deza calita thAya. A traNa prakAra vaDe pRthvIno deza calita thAya (1). traNa prakAra vaDe kavalakalpA (paripUrNa) pRthvI calita thAya, te A pramANe-1 A ratnaprabhA pRthvInI nIce ghanavAyu kSobhita thAya tyAre te ghanavAyu subhita thayo thako ghanodavi kaMpita thAya, tyArabAda te ghanodadhi kapita thayo thako paripUrNa pRthvIne calita kare, 2 athavA koIka mahaddhika yAvatuM mahAnuM aizvaryavAnuM deva tathArUpa zramaNa athavA mohanane (potAnI) Rddhi, kAMti, yaza, bala, vIrya ane puruSakAra (parAkrama) dekhADato chato paripUrNa pRthvIne calita kare, 3 tathA devo (vaimAniko) ane asuro (bhavanapatio)no saMgrAma vartata (hota) chate paripUrNa pRthvI calAyamAna thAya. A traNa sthAna (prakAra) vaDe pRthvI calita thAya. /198ll 261 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthitiprAyazcittaprarUpaNam 199-201 sUtrANi (TI0) 'tilhI' tyAri. spaSTa che. mAtra deza eTale bhAga, pRthvIno eTale ratnaprabhA nAmanI pRthvIno, 'jJade'tti. nIce 'orApti' tti udAro-bAdaro, te visrasA pariNAmathI jorathI paDavAne kAraNe cale, athavA yaMtrathI mUkela mahAn pattharanI mAphaka bIjA sthalathI AvIne tyAM lAge, 'tal pAM' ti. tethI te pudgalo paDatAM thakAM pRthvIno deza (bhAga) calita thAya arthAt pRthvIno deza cale 1, mahoraga--vyaMtara vizeSa 'mahi-i' parivArAdi vaDe mahAn RddhivALo, yAvat zabdathI 'mahaSNupha' zarIrAdi dIpti vaDe mahAdyutivALo, 'mahAvatte' prANathI mahAbalavAna, 'mahAjumAne' vaikriyAdi karavAthI mahAnubhAga, . 'mahesavavuM' maheza evI che AkhyA (prasiddhi) jenI te, 'sanmananimaniAm' UMce caDatAM ane nIce utaratAM koI paNa 1abhimAnAdi kAraNathI karatA thako pRthvIno deza calita ka2e te pRthvIno deza calita thAya 2, nAgakumA2 ane suvarNakumAra nAmanA bhavanapati devono paraspara saMgrAma hote chate 'resa' tti. pRthvIno deza cale 3. 'rUgvedeM' ti. A nigamana che (1). pRthvInuM dezathI calana kahyuM, have samastathI te calanane kahe che--'tihI' tyAti. spaSTa che, saMpUrNanI mAphaka te kevaLakalpA, sheja nyUnatAnI ahIM vivakSA karatA nathI. A kAraNathI paripUrNa pRthvI jANavI. 'anhe' fi. nIce ghanavAyu (tevA prakAranA pariNAmavALo (kaThaNa) vAyuvizeSa) vyAkula thAya arthAt kSubhita thAya, tethI te kSubhita thayo thako ghanodadhi (tathA prakAranA pariNAmavALo kaThaNa che te) jalanA samUharUpa kaMpita thAya, tyArabAda te ghanodadhi kaMpita thayo thako paripUrNa pRthvIne calAve. te pRthvI cale 1, tevo vA Rddhi--parivArAdirUpa, dyuti--zarIrAdinI, yaza--parAkramathI karAyelI khyAti, vala--zArIrika, vIrya--jIvathI utpanna thayela (jIvanI zakti), puruSAr--abhimAna sahita vyavasAya ane niSpanna lavALuM je abhimAna te parAkrama, bala ane vIryAdikanuM batAvavuM to pRthvI vagerenA calana vinA thatuM nathI (arthAt te Rddhi vagere batAve tyAre saMpUrNa pRthvI calAyamAna thAya.) 2, devo--vaimAniko ane asuro-bhavanapatio, teonuM bhavapratyayavALuM ja vaira hoya che. zrI bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che ke--'' ipattiyAM maMte! asumArA vevA sohamAM pUM thayA ya namiaMti ya? goyamA! tesi aaN revALa bhavapanna verAnubaMdhe'' [maLavatI 3/2/23] tti. prazna--he bhagavan! zA mATe asurakumAra devo saudharma devalokamAM gayA ane jaze? uttara--he gautama! te devonuM bhavapatyayika vairAnubaMdha che, tethI saMgrAma thAya che. te saMgrAma vartate chate pRthvI calita thAya; kAraNa ke saMgrAmamAM teone mahAvyAyAma (mahenata)thI utpAta ane nipAtano saMbhava hoya che 3. 'phanneddI' tyAvi nigamana che. 1980 anaMtara, deva ane asuro saMgrAma karavApaNAe kahyA, te daza prakAranA che. 'krUsAmAni trAyazriMzapArSadyAtmarakSalopAlAnI prIvijJamiyoyavitttiSijAkSeza' (tattvA. 604, sU. 4) kRti vavanAt. 1 idra, 2 sAmAnika, 3 trAyazriMzaka, 4 parSadAnA devo, 5 AtmarakSaka, 6 lokapAla, 7 anIka (sainya), 8 prakIrNa devo, 9 Abhiyogika ane 10 kilbiSika devo. traNa sthAnakamAM avataraNa hovAthI tenA madhyavarti kilbikhika devonuM varNana karatAM kahe che ke-- tividhA devakibbisiyA pannattA, taMjahA - tipali ovamaTThitItA 1 tisAgarovamadvitItA 2 terasasAgarovamadvitIyA 3 / kahi NaM bhaMte! tipaliovamaTThitItA devakibbisiyA parivasaMti ? uppiM joisiyANaM hiTThi sohammIsANesu kappesu ettha NaM tipali ovamadvitIyA devakibbisiyA parivasaMti 1 / kahi NaM bhaMte / tisAgarovamaTTitItA devA kibbisiyA parivasaMti? uppiM sohaMmIsANANaM kappANaM heDiM saNakumAra- mAhiMdesu kappesu ettha NaMtisAgarovamadvitIyA devakibbisiyA parivasaMti 2 / kahi NaM bhaMte / terasasAgarovamadvitIyA devakibbisitA parivasaMti? uppiM baMbhalogassa kappassa hiTThi laMtage kappe ettha NaM terasasAgarovamaTTitItA devakibbisiyA parivasaMti 3 / / sU0 199 / / 1. jevI rIte camareMdre abhimAnathI eka lAkha yojananuM rUpa vikrvIne UMce saudharma devaloka pratye gamana karyuM tevI rIte jANavuM. 262 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthitiprAyazcittaprarUpaNam 199- 201 sUtrANi zrI 'sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo bAhiraparisAte devANaM tinni paliovamAiM ThitI pannattA, sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo abbhaMtaraparisAte devINaM tinni palli ovamAI ThitI pannattA 2, IsANassa NaM deviMdassa devaraNo bAhiraparisAte devINaM tinni pali ovamAiM ThitI pannattA / / sU0 200 / / tivihe pAyacchitte pannatte, taMjahA - NANapAyacchitte, daMsaNapAyacchitte, carittapAyacchitte / tato aNugghAtimA pannattA, taMnahA-hRtyamAMM mALe, meduLa sevamALe, rAmAyAM munamALe, to pApitA pannattA, taMnahA-suke pAraMcite, pamatte pAraMcite, annamannaM karemANe pAraMcitte, tato aNavaTThappA pannattA, taMjahA - sAhaMmiyANaM teNaM karemANe, annadhammiyANaM teNa karemANe, hatthAtAlaM dalayamANe // sU0 201 // (mULa) traNa prakAre kilbiSika (caMDAla jevA) devo kahelA che, te A pramANe--1 traNa palyopamanI sthitivALA, 2 traNa sAgaropamanI sthitivALA ane 3 tera sAgaropamanI sthitivALA. prazna--he bhagavan! traNa palyopamanI sthitivALA kilbiSika devo kyAM vase che? uttara--jyotikonI upara ane saudharma tathA IzAna devalokanI nIce, A ThekANe traNa palyopamanI sthitivALA kilbiSika devo vase che (1). prazna--he bhagavan! traNa sAgaropamanI sthitivALA kilbiSika devo kyAM vase che? uttara--saudharma ane IzAna devalokanI upara tathA sanankumAra ane mAjeMdra devalokanI nIce, A ThekANe traNa sAgaropamanI sthitivALA kilbiSika devo vase che (2). prazna--he bhagavan! tera sAgaropamanI sthitivALA kilbiSika devo kyAM vase che? uttara--brahmaloka nAmanA devalokathI upara ane lAMtaka devalokanI nIce, A ThekANe tera sAgaropamanI sthitivALA kilbiSika devo vase che (3). II199 zakra nAmanA deveMdra-devanA rAjAnI bahAranI parSadAnA devonI traNa palyopamanI sthiti kahelI che. zakranAmA deveMdradevanA rAjAnI atyaMtara parSadAnI devInI traNa palyopamanI sthiti kahelI che. IzAnanAmA deveMdra-devanA rAjAnI bahAranI parSadAnI devInI traNa palyopamanI sthiti kahelI che. 200 traNa prakAre prAyazcitta kahela che, te A pramANe--1 jJAnaprAyazcitta eTale jJAnanA aticAranI zuddhi, 2 darzanaprAyazcittasamakitanA aticAranI zuddhi ane OM cAritraprAyazcitta-cAritranA aticAranI zuddhi. traNa prakAre anudghAtima (guru prAyazcittane pAmela) sAdhu kahela che, te A pramANe--1 hastakarmane karato thako, 2 maithunane sevato thako ane 3 rAtribhojanane bhogavato-karato thako. traNa pArAMcika (prAyazcittane yogya) kahela che, te A--1 duSTa pArAMcika-- viSayathI athavA kaSAyathI duSTa, 2 pramatta pArAMcika-pAMcamI sthAnadghi nidrAnA udayavALo, ane 3 paraspara banne puruSa mukhacuMbana vagerethI maithuna karatAM thakAM pArAMcika (prAyazcittane yogya) thAya che. traNa anavasthApya (navamA prAyazcittane yogya) kahela che, te A pramANe--1 sAdharmika-sAdhuonI ziSya vagerenI corI karato thako, 2 anyadhArmika zAkya vagerenI corI karato thako tathA 3 hastatAla-yaSTi, muSTi, lakuTAdi vaDe potAne tathA bIjAne prahAra karato thako anavasthApya thAya (navamA prAyazcittane yogya thAya). II201 (TI0) 'tiviSe' tyAvi. sphuTa che. vizeSa e ke 'viddhisiya' tti nANassa kevalINaM, dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / mAI avannavAI, kibbisiyaM bhAvaNaM kuNai / / 189 / / [bRhatkalpa0 1302 tti ] jJAnano, kevalIno, dharmAcAryano, saMghano ane sAdhuono avarNavAda bolanAra tathA mAyAvI je hoya te kilbiSikI 1. tulanA : tamo manu khADyA pannattA, taMnahIM-(1) hathamma mALe, (2) meduAM DisevamALe, (2) rAmoyAM muMnamALe [bRhatvapa 430] A pramANe traNe sUtro bRhatkalpasUtranA 4 uddezAmAM che. 263 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthitiprAyazcittaprarUpaNam 199-201 sUtrANi bhAvanAne kare che. (189) evA prakAranI bhAvanA vaDe utpanna karela kilbiSa (pApa) che udayamAM vidyamAna jeone te kilbiSiko, devonI madhyamAM kilbiSiko-pApIo athavA devo evA kilbiSiko te devakilbiSiko arthAt manuSyamAM caMDAlanI jema devomAM paNa aspRzya. 'fq'-upara hiMjhuiM-nIce sodaHIsA' tti chaThThInA arthamAM sAmI che. 199o. devanA adhikArathI Avela so" tyAdi traNa sUtro sugama che. ra00o. hamaNAM devIonI sthiti kahI te devIpaNuM to prAyazcitta sahita anuSThAnathI thAya che mATe prAyazcittanI ane prAyazcittavALAnI prarUpaNA karavA mATe kahe che- tivihe tyAdri sUtracatuSTaya sugama che. mAtra nAne' tyAdri jJAnAdi aticAranI zuddhi mATe je AlocanAdi athavA jJAnAdinA je aticAra te jJAnaprAyazcittAdi che. temAM akALe bhaNavuM, vinaya sivAya bhaNavuM vagere ATha aticAra jJAnanA che, zaMkitAdi ATha aticAra darzananA che ane mUlaguNavirAdhanA tathA uttaraguNavirAdhanArUpa vicitra aticAra cAritranA che. 'maNuka pAma' tti udgAta-bhAga paDavo, tenA vaDe je thayeluM te udghAtima. A artha saMkSipta che jethI kahyuM che ke addheNa chinnasesaM, puvvaddheNaM tu saMjuyaM kAuM / dejjAhi lahuyadANaM, gurudANaM tattiyaM ceva / / 190 // .. mAsano addha vibhAga karavAthI paMdara dina thAya che, tethI mAsanI apekSAe pUrva tapa pacIza divasa, tenuM ardhva sADAbAra divasa thAya che te sADAbAra divasa vaDe yukta addhamAsa karavAthI sADIsatyAvIza dina thAya che, ema karIne je prAyazcitta devAya che te laghumAsa dAna che. evI rIte bIjAM paNa jANavA. A laghumAsadAnanA niSedhathI anuddhAtima tapa guru [mAMsadAna] evo artha che. (190) tenA yogathI sAdhuo paNa anuddhAtima kahevAya che. 'hastapna'-hasta vaDe vIryanA pudgalanA ghAta (nAza)nI kriyA, je AgamamAM prasiddha che tene karato thako, ahiM sakSamI chaThThInA arthamAM che tethI karanArane evI rIte vyAkhyAna karavuM. A hastakarmAdi doSonA vizeSa (bheda)mAM je anuddaghAtima vizeSa devAya che te kalpabhASya vagerethI jANI levuM. 'pAvara' tti tapa vaDe aparAdhanA pArane je pAme che te pAca, tethI je dIkSita thAya che te pArAMcI athavA pArAMcika. tenuM je anuSThAna te pArAcika dazamuM prAyazcitta che. teno liMga, kSetra, kAla ane tapa vaDe bahAra karavo evo bhAva che. A sUtranA viSayamAM kalpabhASya nIce pramANe hakIkata jaNAve che- AsAyaNa paDisevI, duviho pAraMcio samAseNaM / ekkekkaMmi ya bhayaNA, sacaritte ceva acaritte // 191 / / vRdadje 4672] pArAMcika saMkSepathI be prakAre che, te AAzAtanAmAM ane pratisevAmAM. vaLI ekekamAM bhajanA karavI eTale sacAritramAM ane acAritramAM ema be prakAre. (191). savvacarittaM bhassai, keNa vi paDisevieNa u paeNaM / katthai ciTThai deso, pariNAmavarAhamAsajja // 192 / / vRidanya0 4672] koIpaNa pArAcika prApti yogya pratisevita pada (doSanA sevana) vaDe sarva cAritrano nAza thAya che, kyAMka cAritrano deza rahe che, kAraNa ke pariNAmanI tIvratA ane maMdatA pAmIne athavA aparAdhanI utkRSTatA, madhyamatA ane jaghanyatA AzrayIne cAritra hoya athavA na paNa hoya. (192). tullaM mivi avarAhe, pariNAmavaseNa hoi nANattaM / katthai pariNAmaMmi vi, tulle avarAhanANattaM // 193 / / | vRiddha10 4274] 1. 1 laghumAsa, 2 gumAsa, 3 laghucaturmAsa, 4 gurcAturmAsa ane 5 AropaNA-A pAMca prakAranA prAyazcitta jANavA: 264 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthitiprAyazcittaprarUpaNam 199-201 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tulya aparAdha chate paNa pariNAmanA vazathI cAritranA nAza vageremAM vicitrapaNuM thAya che. koI sthaLe pariNAma sarakhA chatAM paNa aparAdhanA aneka prakArathI pratisevanAnuM vicitrapaNuM thAya che. (193) (pratisevAmAM pArAMcikanuM svarUpa kahIne have AzAtanAmAM pArAMcikanuM svarUpa kahe che.) titthayarapavayaNasue, Ayarie gaNahare mahiDDIe / ete AsAyaMte, pacchitte maggaNA hoi / / 194 // [bRhatkalpa0 4975-5060 tti] tIrthakara, pravacana (zAsana) zrata, AcArya, gaNadhara ane mahaddhika (jJAnAdivAna) eTalAonI je AzAtanA kare che tene prAyazcittamAM mArgaNA (vicAraNA) hoya che. (194). temAM be mAsAMte, pAvati pAraMvayaM TA' vRida50 4683] 0i A sarva AzAtanA karato thako pArAMcika sthAnane pAme che. A (ThANAMga) sUtramAM pratisevaka pArAcika ja traNa prakAre kahela che. kahyuM che kepddisevnnpaarNcii, tiviho so hoi ANupuvIe / duDhe ya pamatte yA, nAyavvo annamanne ya // 195 / / [bRhatkalpa0 4985] pratisevanApArAcika anukrame duSTa, pramatta ane anyoanya ema traNa prakAre jANavo. temAM duSTa te kaSAyathI ane viSayathI doSavALo jANavo. vaLI eka eka paNa svapakSa ane vipakSanA bhedathI be prakAre che. (195) kahyuM che kevido ja hotu, sAyalu ya vinayako yA viho vasAyo, savarNa-5257 23o uddA vRiddha10 4686] duSTa be prakAranA che. kaSAyaduSTa ane viSayaduSTa. kaSAyaduSTa be prakAre che. svapakSa ane parapakSamAM. AnI caturbhagI thAya che. (196). temAM svapakSamAM kaSAyaduSTa A pramANe jANavo-sarasavanI nalikA (nAla) nAmanA zAkanI bhAjInA grahaNathI kupita : (gusse) thayela (celAe) marela AcAryanA dAMtane bhAMgI nAkhyA tevo sAdhu ane viSayaduSTa to sAdhvInI vAMcchA karanAra jANavo. kahyuM che keliNgenn liMgiNIe, saMpattiM jo NigacchaI pAvo / savvajiNANa'jjAo, saMgho vA''sAito teNaM // 19 // - diva 1008] rajoharaNAdi liMga vaDe yukta evo pApAtmA sAdhu, jo adhamapaNAthI sAdhvIonI prApti pratye (vAMche che) jAya che to teNe sarva tIrthakaronI AryAnI (sAdhvIonI) athavA saMghanI AzAtanA karI kahevAya. (197) pAvANaM pAvayaro, didvipphAse vi so na kappati tu / jo jiNapuMgavamuI, namiUNa tameva dharisai // 198 / / diva0 1001]. sarve pApIonA maLe te atyaMta pApiSTha che. tene dRSTisparza karavo arthAt najare nIrakhavo paNa kahyuM nahiM, kAraNa ke jinavaranI mudrA pratye namIne tene ja lajjAve che. (198) saMsAramaNavayaggaM, jAi-jarA-maraNaveyaNApauraM / pAvamalapaDalachannA, bhamaMti muddAdharisaNeNaM ||199||[bRhtk0 5010] mudrAne (vezane) lajAvavA vaDe pApamalarUpI paTalathI AcchAdita thayelA evA teo janma, jarA ane maraNanI pracura 1. 1 svapakSakaSAya duSTa ane parapakSakaSAya duSTa, 2 svapakSakaSAya duSTa ane na parapakSakaSAya duSTa, 3 na svapakSakaSAya duSTa ane parapakSakaSAya duSTa temaja 4 ubhaya pakSamAM na kaSAya duSTa-A pramANe cAra bhAMgA che. te cAra bhAMgA paikI cotho bhAMgo zuddha che. 2. ziSya potAne mATe lAvela bhAjInuM zAka tene pUchayA vinA eka AcArye khAvAthI tenA upara celo gusse thayo. te gurune herAna karavA chidra jovA lAgyo paraMtu te icchA pAra paDI nahIM, amuka samaye guru kALadharma pAmyA eTale te celAe jAgRta rahelA krodhathI te mRta AcAryanA dAMta pADI nAkhI potAno roSa zamAvyo. 265 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vedanAvALA anaMta saMsAramAM bhame che. (199) parapakSakaSAya duSTa to rAjAno vadha karanAra ane parapakSaviSaya duSTa to rAjAnI paTTarANI pratye gamana karanAra jANavo. kahyuM che ke-- jo ya saliMge duTTho, kasAya visaehiM rAyavahago ya / rAyaggamahisipaDisevao ya bahuso payAso ya / / 200 / je sAdhunA veSamAM viSayakaSAyathI duSTa hoya temAM kaSAyathI rAjAno vadha karanAra ane viSayathI rAjAnI agramahiSIne bhogavanAra evo jo ghaNo prasiddha hoya to paNa tene tyAgavo. (200) pramatta-pAMcamI nidrAnA udayavALo, mAMsa 1khAnAra dIkSita sAdhunI jema, A bIjA sadguNavALo hoya to paNa tyAgavA yogya che. kahyuM che ke-- avi kevalamuppADe, Na ya liMgaM dei aNaisesI se / desavayadaMsaNaM vA, geNha aNicche palAyaMti / / 201 / / 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devasthitiprAyazcittaprarUpaNam 199-201 sUtrANi [gRha50 1024] jo te ja bhavamAM syAnardri nidrAvALo kevalane utpanna kare to paNa anatizayajJAnI tene liMga Ape nahiM. vaLI liMganuM apaharaNa karIne ema kahevuM ke 'tuM dezavirati agara samyaktvane grahaNa kara' ema kahevA chatAM jo te liMga-veza mUkavAne icche nahiM to rAtrimAM tene sUto mUkIne gurue palAyana karI javuM, (201) 3 paraspara mukha ane gudA vagere prayogathI maithuna karato thako, puruSayugala e zabda zeSa che. kahyuM paNa che ke--'AsayosayasevI, je vi majUsA leyA hoti| temi iiviveo' [bRhatkra. 0ra6] tti. Aya--mukha ane poSya--gudA A be vaDe maithuna sevanAra keTalAeka puruSo strIveda ane puruSavedarUpa be vedanA mizra udayavALA hoya che arthAt napuMsakavedI hoya che. teonA liMgano viveka ka2vo arthAt kheMcI levo. ghaNI rIte aticAra vizeSane sevato thako ane nathI Acarela tapa vizeSa jeNe evo sAdhu te aticAra doSathI nivRtta thayo chato paNa je mahAvratane viSe sthapAto nathI arthAt adhikArI karAto nathI te anavasthApya kahevAya. te aticArathI thayela athavA te aticAranI zuddhi paNa anavasthApya kahevAya. A navamuM prAyazcitta che. temAM 1 sAdharmiko-sAdhuo, teonA saMbaMdhI utkRSTa upadhi, athavA ziSyAdinI ghaNIvAra athavA vizeSa dvekhita cittavALo 'tei' ti. corIne karato thako, tathA 2 anyadhArmiko- zAkya vagere athavA gRhastho, teonA saMbaMdhI upadhi vagerenI corI karato thako, tathA 3 hAtha vaDe tADana ka2vuM te hastatAla, tene 'dalamANe'--Apato thako, yaSTi (lAkaDI), muSTi, lakuTa (dhoko) ityAdi vaDe maraNa vagerethI nirapekSa (da2kA2 sivAya) potAne athavA bIjAne prahAra karato thako, evuM tAtparya che. kahyuM che ke-- ukkosaM bahuso vA, paTThacitto va teNiyaM kuNai / paharai jo ya sapakkhe, niravekkho ghorapariNAmo // 202 // atizaya krodhavALo, vizeSa duSTa cittavALo je corI kare ane svapakSa (sAdhu) upara prahAra kare tene nirapekSa (maraNanA DarathI rahita) ane ghora pariNAmI kahela che. (202) 'asthAyALuM vanamALe' nA pATha che, temAM arthadAna-dravyopArjananA kAraNarUpa aSTAMga nimittane bolato thako, athavA 'hatyAnuMvaM vanamALo' tti. pATha che, temAM hastAtaMbanI jema hastAlaMbane deto thako arthAt nadInA purano rodha vagere aziva (amaMgala) mAM tenI zaktine mATe upacAra sahita maMtravidyAdino prayoga karato thako, evo artha samajavo. pUrvokta prAyazcitta pravrAjanAdi yuktane hoya che, te pravrAjanA ayogyanA nirAsa vaDe yogyonI ka2vA yogya che mATe te dIkSAne ayogyanuM nirUpaNa karatAM thakA cha sUtrane kahe che-- 1. vizeSAvazyakanI TIkAmAM thINaddhI nidrAnA udaya upara pAMca kathAo kahelI che temAM A kathA paNa che. 266 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 dIkSAayogya varNanam 202 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 tao no khaMti pangAvettA, taMnahA-paMDa, vAtite, jIve, vaM muMDAvittaN ra,sinthrAvitta5 rU, uvadvAvittae 4, saMmuni ttate ya, saMvAsittate 6 / / sU. 202 / / '1, (mU0) traNa jaNAne pravrajyA devI na kahyuM, te A pramANe--1 paMDaka-napuMsaka, 2 vAtika (vAyuvALo) ane 3 klIba- asamartha (1) evAne kuMDavuM eTale loca karavo paNa na ka2e (2) paDilehaNAdi sAmAcArInuM zIkhavavuM na kalpe (3) mahAvratane viSe sthApana karavuM na kahyuM (4) upadhi tathA AhAra vagere vaDe saMbhoga (bhAga karavo) na ka2e (5) potAnI pAse rAkhavo na ka2e (6). II202 // (TI0) 'tao' tyAri. sugama che. vizeSa e ke-paMDaka aTale napuMsaka, tenAM lakSaNa vagere jANIne te tyAga karavA yogya che. tenAM lakSaNo cha che-- mahilAsahAvo sara vannabheo, meMDhaM mahaMtaM mauI ya vAyA / sasaddagaM muttamapheNagaM ca, eyANi chappaMDagalakkhaNANi / 203 || [bRhatkalpa0 5144 tti ] 1 strI jevo svabhAva eTale strInI mAphaka dAsa thAya che, paDakhe tathA pAchaLa joto joto cAle che, 2 svarabheda-puruSathI tathA strIthI judA prakArano svara hoya che, 3 varNabheda-zarIra saMbaMdhI cahero ane upalakSaNathI gaMdha, rasa, sparza paNa strI ane puruSathI vilakSaNa hoya che, 4 mehana-puruSacihna moTuM hoya che, 5 vANI-strInI mAphaka komaLa hoya che ane 6 zabda sahita ane phINa rahita mUtra hoya che. A cha paMDakanAM lakSaNo che. (203) jene vAyu che te vAtika, jyAre potAnA nimittathI athavA anyathA mehana (liMga) kAyita (vikAravALuM) thAya che tyAre jyAM sudhI pratisevA na karI hoya tyAM sudhI vedane dhAraNa karavA mATe je samartha na thAya te vAtika kahevAya. A nahiM rokela vedavALo napuMsakapaNAe pariName che. koI sthaLe 'vAhiya' tti pATha che. tyAM vyAdhigrasta-rogI evo artha che. klIMba eTale asamartha, te cAra prakAre che--1 dRSTiksIba, 2 zabdablIba, 3 AdigdhaklIba ane 4. nimaMtraNaklIba, anurAgathI vastrAdi rahita vipakSa-srIne joIne (jotAM thakAM) jenuM mehana gaLe che te dRSTiklIba, suratAdi-kAmotpAdaka vagere zabda sAMbhaLatAM thakAM jenuM mehana gaLe che te zabdablIba, strI vaDe avagUDha-saMketa karAyela je vyakti vratane rakSaNa karavA mATe samartha na thAya te AdigdhaklIba, tathA strI vaDe AmaMtraNa karAyela je vratane rakSaNa ka2vA mATe samartha na thAya te nimaMtritaklIba. cAra prakAre paNa A kriyA nahiM aTakAvavAthI te napuMsakapaNAmAM pariName che. vAtika ane klIbanuM je parijJAna (hakIkata) teonA athavA tenA mitra vagerenA kathanathI jANavuM. Ano vistAra kalpabhASyathI jANI levo. A traNa utkaTa vedapaNAe vratanuM pAlana karavAmAM asamartha che mATe teone dIkSA devAnuM kalpatuM nathI. dIkSA denArane paNa AzAnA bhaMga vaDe doSano prasaMga hovAthI kahyuM che ke- jiNavayaNe paDikuDaM, jo pavvAvei lobhadoseNaM / caraNaDio tavassI, lovei tameva u caritaM // 204 // [nizItha. rU74 fi] jinavacanane viSe niSedha karela (jana) pratye, je lobhadoSa vaDe dIkSA Ape che te cAritrane viSe sthita tapasvI evo te ja cAritrane lope che. (204) ahiM dIkSAne ayogya traNa jaNA kahyA, kAraNa ke traNa sthAnakanuM varNana cAle che. anyathA traNa karatAM vizeSa dIkSAne ayogya che, jethI kahe che-- bAle buDDhe napuMse ya, jaDDe kIve ya vaahie| teNe rAyAvagArI ya, ummatte ya adaMsaNe || 205 / / [ nizItha0 3506 ] vAse yuddhe (ca) mUDhe (tha), banne nuM ica / movANa ya mava, senioDiyA Dva ra06|| [nizItha. rU107] 1 bAla-aSTa varSa paryaMta, 2 buDhDho-vRddha, siMtera' varSa uparAMta, 3 napuMsaka-ubhayAbhilASI, 4 jaDa-bhASA, zarIra ane 1. A so varSanA AyuSyanI apekSAe kathana che, bAkI za2I2 vagerenA sAmarthyanI apekSAe hAla to sATha varSe vRddhAvasthA kahevAya che. 267 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 avAcanIyAH 203 sUtram iMdriyathI traNa prakAre che, 5 klIba, 6 vyAdhigrasta (rogI), 7 cora, 8 rAjadrohI, 9 unmatta-yakSa vagerenA doSathI gAMDo thayela, 10 adarzana-dRSTi vagarano (AMdhaLo) athavA sthAnardri nidrAnA udayavALo, 11 dAsa, 12 duSTa-kaSAya ane viSaya vaDe dUSita, 13 mUDha-viveka rahita, 14 RRNArtA-karajadA2, 15 jIMgita-jAtihIna, karmahIna ane aMgahIna, jAtihIna caMDAlAdi aspRzya, karmahIna-kasAI, macchImAra vagere ane aMgahIna-hAtha, paga vagerethI hIna, 16 avabaddhaka-vidyAnA denArA vagerenI pAse baMdhAyela eTale 'amuka samaya huM Apano chuM' evo karAra karela hoya te, 17 bhRtaka-dravya vagere vaDe je AjIvikA karanAra arthAt dhanikanI pAse amuka samaya paryanta baMdhAyela hoya te ane 18 ziSyaniSphaTikA-mAtapitA vagerenI sammati sivAya je chUpI rIte dIkSA ApavI te ziSyaniSphaTikA. (205-206) ziSyaniSphaTikAmAM munine adattAdAna lAge tathA mAtapitAdine 1karmabaMdhano saMbhava thAya. ''muOiLI vAtavacchA haiM, pavvAveOM na javvapha'' [nizItha. rU08] tti, 2garbhavatI tathA bAlavatsA-nAnA (stanapAna karanAra) bAlakanI mAtAne dIkSA devI na kalpe. 'vam' tyAdri jema A upara jaNAvela dIkSAne mATe kalpe nahiM ema e badhAya koI prakAre prapaMcathI ke chetarapIMDIthI dIkSA devAyA chatAM paNa muMDana-mastakanuM laMcana karavA vaDe kalpe nahiM. kahyuM che ke-- pavvAvio siya tti, muMDAveuM aNAyaraNajogo / ahavA muMDAviMte, dosA aNivAriyA purimA // 207 // [tulanA bRhatka0 5190 iti ] jo kadAca dIkSita hoya to paNa muMDana karavA mATe AcaraNa yogya nathI athavA muMDana thaye chate AgaLanA doSo anivArita che arthAt AgaLanA doSo che ja. evI rIte zikSAne mATe--pratyupekSaNa vagere sAmAcArIne grahaNa karavA mATe, upasthApanAne mATe-mahAvratone viSe vyavasthApana ka2vA mATe tathA sabhyovatum--upadhi vagere vaDe vibhAga ka2vA mATe, ema anAbhogathI vyavahA2 karAyA chatAM paNa 'saMvAyitum'--potAnI pAse rahevA mATe kalpe nahiM, evo anukrama che. II202 // kAraNavazAt koI prakAre pAse rAkhyA chatAM paNa vAcanAne mATe to ayogya ja che arthAt vAcanA to ApavI ja nahiM. te darzAvatAM kahe che ke-- tato avAyaNijjA pannattA, taMjahA - aviNIe, vigatIpaDibaddhe, aviosavitapAhuDe / tao kappaMti vAtittate, taM nahA--vinI, aviAtI Diva...,vijJaviyapAkruDe to DusannappA pannattA, taMnahAvya uke, mUDhe, vuAhite| to susazakhA padmattA, taMnahA-ake, amUDhe, avuhite / sU0 203 // (mU0) traNa [jaNA] avAcanIya-sUtra bhaNAvavAne ayogya kahela che, te A pramANe--1'avinIta, 2 vigayapratibaddhadhRtAdi rasamAM lubdha ane 3 avyavasitaprAmRta-utkRSTa krodhavALo. traNa jaNAne vAcanA devI kalpe che, te A pramANe--1 vinIta, 2 vigayamAM apratibaddha-rasamAM lubdha nahiM ane 3 vyavasitaprAmRta-upazAMta krodhavALo. traNa jaNA duHsaMjJApyA-duHkhapUrvaka samajAvI zakAya tevA che, te A pramANe--1 duSTa tattvano tathA guruno dveSI, 2 mUDha- guNadoSano ajANa ane 3 vyuAhita-kuguru vaDe mithyA matamAM dRDha karAyela. traNa jaNA susaMjJApyA--sukhapUrvaka samajAvI zakAya tevA che, te A pramANe--1 aduSTa dveSa rahita, 2 amUDha-guNadoSano jANa ane 3 avyuAhitakuguruthI nahIM bharamAvAyela, 203 (TI0) 'to' phatyA.i sugama che. vizeSa e ke--na vAvanIyAH--sUtrane bhaNAvavA yogya nahiM, A ja kAraNathI arthane paNa saMbhaLAvavA yogya nahiM; kAraNa ke--sUtrathI arthanuM mahattva che. temAM avinIta vyakti sUtra ane arthanA dAtAnA vaMdanAdi 1. sola varSa paryaMtanA bAlakane mAbApanI rajA sivAya dIkSA ApanArane ziSyaniSphaTikA doSa lAge che; sola varSa uparAMta nahiM evo keTalAeka AcAryono mata che. 2. gAthA 205 ane 206mAM darzAvela aDhAra ane A be maLI vIza prakAranI srI dIkSA mATe ayogya jANavI. 268 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 avAcanIyAH 203 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 vinaya rahita hoya che, mATe tene vAcanA ApavAmAM doSa ja che. kahyuM paNa che ke-- iharaha vi tAva thabmai, aviNIo laMbhio kimu sueNaM? mA NaTTho nAsihiI, khae va khArovasego u // 208 // gojUhassa paDAgA, sayaM palAyassa vaDDhayai ya vegaM / dosodae ya samaNaM, na hoi na niyANatullaM ca // 209 / / [yugmam ] [bRhattva0 206-202] itarathA-zrutanA abhyAsa vagara paNa avinIta stabdha hoya che to pachI zrutanA lAbha vaDe staMbhita-adhika abhimAnI thAya emAM kahevuM ja zuM? jema kSata-lAgela ghAmAM kSAra (lUNa vagere)nA avaseka-lagADavAnI mAphaka avinIta vyakti zrutane pAmyo chato pote naSTa thayela evo zuM bIjAno nAza nahiM kare? jema govAla jyAre gAyonI AgaLa thaIne patAkA batAve che tyAre gAyo vegathI cAle che tema avinIta prANIne paNa zrutanuM bhaNAvavuM durvinayane vadhAre che. (208-209) dA.ta. vovALAM-rogonA udayamAM zamana auSadha devAya nIiM kAraNa ke nidAna-phUla kAraNathI utpanna thayela vyADine zamana auSadhathI rogavRddhino bhaya rahe che. viNayAhIyA vijjA, dei phalaM iha pare ya loyaMmi / na phalaMta'viNayagahiyA, sassANi va toyahINAiM // 210 // [gRha50 203 fi] vinayathI bhaNela vidyA Aloka tathA paralokamAM phlune Ape che, ane avinayathI grahaNa karela vidyA jaLathI hIna zasya (dhAnya)nI jema phaLane ApatI nathI. (210) 2 vikRtipratibaddhakRta, dUdha vagere rasa (vigaya) vizeSamAM vRddha arthAt upadhAnane nahiM karanAra. ahiM paNa doSa ja che, jethI kahyuM che ke-- atavo na hoi jogo, na ya phalae icchiyaM phalaM vijjA / avi phalati viulamaguNaM, sAhaNahINA jahA vijjA / / 211 / / [[450 206] tapasyA sivAya yoga-zrutano uddezana vagere vyApAra thAya nahIM, tathA tapasyA vinA grahaNa karela vidyA, zrutajJAnarUpI icchita phalane ApatI nathI paNa UlaTuM ghaNo anartha kare che. dA.ta. sAdhanahIna vidyA arthAt prajJapti vage2e vidyA upavAsAdi upacAra sivAya UlaTI avaguNane mATe thAya che. (211) 3 avyavasita-nahiM upazAMta prAkRtanI jema, prAkRta arthAt narakanI pAlanA karavAmAM kuzaLa evA yamanI jema utkRSTa krodha che jene te avyavasitaprAkRta kahevAya. kahyuM che ke-- appe vi pAramANiM, avarAhe vayai khAmiyaM taM ca / bahuso udIrayaMto, aviosiyapAhuDo sa khalu // 212 // [bRhatkalpa 0 5207 tti ] kaThina vacananuM bhASaNa vagere thoDo paNa aparAdha thaye chate 52ma krodhasamuddAtane prApta thAya che tathA khamAvyAM chatAM paNa ghaNA krodhane je udIre che te nizce avyavasitaprAkRta kahevAya che. (212) ene vAcanA devAmAM A lokathI tyAga thAya che, kAraNa ke ene preraNA karavAmAM kalaha ane samIpavartI devanuM chalana thAya che eTale ke te deva tenAmAM praveza karIne upasargAdi kare che. tene Apela zrutanuM ukharabhUmimAM nAkhela bIjanI jema niSphaLapaNuM che. kahyuM che ke-- duviho u pariccAo, iha coyaNa kalaha 1 devayAchalaNaM 2 / paralogaMmi a aphalaM khittaM pi va Usare bIyaM // 213 || [bRhatkalpa0 5208 tti ] bhAvArtha uparyukta che. A sUtrathI viparita sUtra [vinItAdinuM) sugama che. zrutadAnane ayogya puruSo kahyA, have samyaktvane paNa ayogya kahe che--'to' tyA.i sugama che. vizeSa e ke--duHkha vaDe arthAt mahenatathI saMjJApyo--je 269 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 maMDalikA mahAlayAzca 204-205 sUtre bodha karAya che te duHsaMjJApyuM. temAM duSTatattva pratye athavA tattvanA kathaka pratye te kathana karavA yogya nahiM, kAraNa ke dveSa vaDe upadezano svIkAra na thAya. ema mUDha-guNa ane doSane nahi jANanAra temaja vyAditaH-khoTo upadeza karanAra vyakti vaDe dRDha karAyela viparItamati, te paNa upadezane svIkAre nahiM. kahyuM che kepuvvN kuggAhiyA keI, bAlA paMDiyamANiNo / necchaMti kAraNaM souM, dIvajAe jahA Nare // 214 // [bRhatka0 5224 ti] pUrve sugrahita ane potAne paMDita mAnanArA evA keTalAeka bAla (ajJAnI) puruSo, dvIpamAM janma pAmela 'manuSyanI mAphaka kAraNa sAMbhaLavAne paNa icchatA nathI. (214) eonuM svarUpa kalpathI tathA kathAkozathI jANI levuM. AnAthI viparyAsavALAne susaMjJApya kahe che-'to' tyAra phuTa che. ll203|| prajJApanAne yogya puruSo kahyA, have te prajJApanAne yogya traNa sthAnakamAM avataranArI vastuone kahe che. tao maMDaliyA pavvatA pannattA, taMjahA-mANusuttare, kuMDalavare, ruagavare / / sU0 204 / / tao mahatimahAlayA pannattA, taMjahA-jaMbUhIve maMdare maMdaresu, sayaMbhuramaNe samudde samuddesubaMbhaloe kappe kappesu // sU0 201il (mULa) traNa parvata cakravAla gaDhanI mAphaka kahelA che, te A pramANe-1 mAnuSottara, 2 kuMDalavara ane 3 cakavara parvata. //ra04o. traNa mahatimahAlayo-moTA Azrayo kahelA che, te A pramANe-1 jaMbUdvIpano meru sarva meruparvatane viSe moTo che, 2 svayaMbhUramaNasamudra sarva samudrone viSe mahAnuM che, 3 brahmaloka nAmano devaloka sarva devalokane viSe moTo che. //ra0pa (TIva) to maMtripa' tyAdri maMDala eTale cakravAla, te che jeone te maMDaliko-gaDhanA valayanI jema rahelA. manuSyothI athavA manuSya kSetrathI uttara-dUra rahela te mAnuSottara. tenuM svarUpa A pramANe che- pukkharavaradIva, parikhivaI mANusuttaro selo / pAyArasarisarUvo, vibhayaMto mANusaM loga / / 215 / / [dvIpasAgara0 1] puSkaravaradvIpanA addhane parikSepIne (vIMTIne) mAnuSottaraparvata, gaDhanA jevA rUpavALo, manuSyalokano vibhAga karato thako rahela che. (215) sattarasa egavIsAiM, joyaNasayAiMso samuvviddho / cattAri ya tIsAiM, mUle kosaMca ogADho ||216||[dviipsaagr0 2 ti] te mAnuSottara parvata sataso ne ekavIza yojana UMco ane cAraso trIza yojana ne eka koza jamInamAM avagADha (UMDo) che. (216) dasa bAvIsAiM ahe, vicchinno hoi joyaNasayAI / satta ya tevIsAiM, vicchinno hoi majhami / / 217 / / [dvIpasAgara0 3] eka hajAra ne bAvIza yojana nIce eTale jamInanI sapATIe pahoLo che ane madhyamAM sAtaso ne trevIza yojanA pahoLo che. (217) cattAri ya cauvIse, vitthAro hoi uvari selassa / aDDAijje dIve, do ya samudde aNuparIi // 218 // [dvIpasAgara0 4] cAraso ne covIza yojana parvatanA upara vistAra (pahoLAI) hoya che ane aDhIdvIpa tathA be samudranA jeTalI paridhi 1. koIka vaNika potAnI garbhiNI strInI sAthe vahANamAM besI samudranI musApharIe jato hato tevAmAM samudramadhye vahANa bhAMgyuM. pATiyAnA AdhAre te baMne koIka dvIpamAM gayA. e putrane janma Apyo. kALAMtare te vaNika mRtyu pAmyo. te putra moTo thayo tyAre te mAtAnI zikhAmaNathI mANasone rAkSasa mAnI tenAthI bhaya pAmavA lAgyo. koIka vakhate te dvIpamAM keTalAka mANaso AvyA. teone joI chokaro nAsavA lAgyo. mANasoe tene bhayabhIta na thavA samajAvyo chatAM paNa mAtAnA vacana vaDe te kugrahita hovAthI te mANaso pAsethI palAyana karI gayo. A putranI mAphaka jeo kuguruo vaDe kugrAhita hoya te tattvane kadApi sAMbhaLe nahIM. 270. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 maMDalikA mahAlayAzca 204-205 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 hoya che arthAt eka kroDa, beMtAlIsa lAkha, trIza hajAra, baso ne ogaNapacAsa yojana kaMIka jhAjherI paridhi che. (218) 'jaMbUddIvo 'dhAyai, 'pukkharadIvo ya vAruNivaro ya / 'khIravaro vi ya dIvo, 'ghayavaradIvo ya 'khoyavaro / / 219 / / [bRhatsaM0 82] "naMdIsaro ya 'aruNo, "aruNovAo ya "kuMDalavaro ya / tadanaM "punavara, "puta "kuMvaro to vIvo rara || vRidae0 8. - 1 jaMbudvIpa, 2 dhAtakI, 3 puSkaravaradvIpa, 4 vAsaNivara, pakSIravaradvIpa, 6 dhRtavaradvIpa, 7 loda (Iyu)vara, 8 naMdIzvara, 9 aruNa, 10 aruNonapAta, 11 kuMDalavara, 12 zaMkha, 13 caka, 14 bhujavara, 15 kuza ane 16 krocavara dvIpa che. A kramanI apekSAe agiyAramA kuMDalavara nAmanA dvIpamAM prAkAra ane kaMDalanI AkRti jevo kuMDalavara nAme parvata che. (219220) tenuM svarUpa A pramANe chekuNddlvrss majjhe, Naguttamo hoti kuMDalo selo / pAgArasarisarUvo, vibhayaMto kuNDalaM dIvaM ||221||[dviipsaa0 72] kuMDalavaradvIpanI madhyamAM kuMDalazaila nAmano zreSTha parvata che. te prakAra (koTa)nA jevA rUpavALo ane kuMDaladvIpanA be vibhAgane karanAro che. (221) : bAyAlIsasahasse, uvviddho kuMDalo havai selo / egaM ceva sahassaM, dharaNiyalamahe samogADho ||222||[dviipsaa073] te kuMDala parvata beMtAlIza hajAra yojana UMco ane eka hajAra yojana ja jamInanI aMdara avagADha (UMDo) che. (222) dasa ceva joyaNasae, bAvIse vitthaDo ya mUlaMmi / satteva joyaNasae, bAvIse vitthaDo majjhe ||223||[dviipsaa0 74] . "vAri noyasaNa, vaDavI viODo 3 sidaratane" dviIpasAra0 %] ri0 eka hajAra ne bAvIza yojanA mUlamAM vistArathI che. madhyamAM sAtaso ne bAvIza yojana vistArathI che (223) ane zikhara bhAge cAraso ne covIza yojana vistAravALo che. teramA acakavara nAmanA dIpamAM kaMDalanA jevI AkRtivALo rucaka nAmano parvata che. A caka parvatanuM svarUpa A pramANe che- ruyagavarassa u majhe, naguttamo hoti pavvao ruygo| pAgArasarisarUvo, ruagaM dIvaM vibhymaanno||224||[dvii0saa0 112] cakavara nAmanA dvIpanA madhyamAM parvatomAM zreSTha rucaka nAmano parvata che. te prakAranA jevA rUpavALo ane caka dvIpano vibhAga karanAro ruyagassa u usseho, caurAsItiM bhave sahassAiM / egaMceva sahassaM, dharaNiyalamahe samogADho ||225||[dvii0saa0 113] * rucakavara parvatano ulledha (UMcAI) corAzI hajAra yojana che ane eka hajAra yojana pRthvInI aMdara avagADha che. (225). dasa ceva sahassA khalu bAvIsA joyaNANa boddhavvA / mUlaMmi u vikkhaMbho, sAhIo ruyagaselassa // 226 / / | kissA 224] mUla eTale jamInanI sapATIe daza hajAra yojana ane bAvIza yojana kAMIka adhika caka parvatanI pahoLAI che. | (226) cakaparvatano madhyamAM vistAra (pahoLAI) sAta hajAra ne bAvIza yojana adhika che ane Toca uparano vistAra cAra hajAra ne covIza yojana adhika che. ll204 1. ahiM naMdIzvara sudhI krama barAbara che, pachI aruNadvIpathI matAMtara che kAraNa ke keTalAeka AcArya tripratyavatAra mAne che. 2. tevIke ni tapasaraprApta - 271 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kalpasthitiH 206 sUtram mAnuSottara vagere (parvato) moTA kahyA mATe mahattA adhikArathI atimahat pratye kahe che 'to maharpha' tyAvi. spaSTa che. vizeSa e ke--atimahAMta evA je Alayo-Azrayo te atimahAlayo. mahAMta evA atimahAlayo te mahAtimahAlayo. athavA laya A zabdano svArthika pratyaya hovAthI mahAtimahAMta evo artha che. mahat zabdanuM be vAra uccAraNa to meru vagerenuM sarvathI moTAIpaNuM darzAvavArUpa kathana mATe che athavA A vyutpatti rahita atimahat arthamAM varte che. 'maMsu' tti. merunI madhye jaMbudrIpano meru. te kAMIka adhika lAkha yojana pramANa che ane zeSa cAra meru kAMIka adhika paMcAzI hajAra yojana pramANa che. svayaMbhUramaNa samudra zeSa sarva dvIpa samudrothI adhika pramANavALo che. te dvIpa samudronuM ane svayaMbhUramaNanuM anukrame kAMIka nyUna eka rajju tathA baMne bAju maLIne kAMIka adhika ardharAja pramANa che. brahmaloka to mahAna che te pradezamAM lokano vistAra pAMca rAjapramANa che te pramANathI brahmalokanuM vivakSitapaNuM che. 205 // anaMtara brahmaloka nAmano kalpa kahyo, mATe kalpa zabdanA samAnapaNAthI kalpanI sthitinuM traNa prakAre varNana kare che-- tividhA kappaThitI pannattA, taMjahA - sAmAiyakappaThitI, chedovadvAvaNiyakappaTThitI, nivvisamANakappaTThitI 3 / ahavA tivihA khadvitI padmattA, taMnA-zibiMdavabaddhitI, niAtitI, ghera dhvanitI / / sU. 206/ (mULa) traNa prakAre kalpa (AcAra)nI sthiti kahela che, te A pramANe--sAmAyikakalpasthiti, chedopasthApanIyakalpasthiti ane nirvizamAnakalpasthiti eTale parihAravizuddhi tapa karanArAnI sthiti (maryAdA). athavA traNa prakAre kalpanI sthiti kahelI che, te A pramANe--nirviSTalpasthiti eTale anuparihArikanI sthiti arthAt parihAravizuddhi cAritrane pAlana karelAnI sthiti, jinakalpasthiti ane sthavikalpasthiti. 206 (TI0) be sUtro spaSTa che. vizeSa e ke--na eTale jJAnAdi teono Aya lAbha te samAya, te ja sAmAyika arthAt saMyama vizeSa, teno athavA te ja kalpa-AcAra karavo. kahyuM che ke--sAmarthya vaLanAyAM 2 ro chevane tathA / saupaye pAdhivAse 2 paza vittunuMdhAH ||--sAmarthyamAM, varNanamAM, karaNamAM, chedanamAM, upamAmAM ane nivAsamAM kalpa zabdane paMDito kahe che. evI rIte sAmAyika kalpa jANavo. te prathama ane chellA tIrthanA sAdhuone alpa kAla che kAraNa ke te vakhate chedopasthApanIyano sadbhAva hoya che. madhyanA bAvIza tIrthanA sAdhuomAM ane mahAvidehamAM to yAvatkathita [kAyama] che kAraNa ke te samaye chedopasthApanIyano abhAva hoya che. tenI evI rIte sthiti athavA temAM sthitimaryAdA te sAmAyikakalpasthiti. te 1 zayyAtara piMDanA parihAramAM che. 2 caturthAMma-(cAra mahAvrata)nA pAlanamAM, 3 puruSanA jyeSThatvamAM (moTAImAM) ane 4 vaMdanakadAna (vAMdaNAM devAmAM) niyamita lakSaNavAlI che. 1 zukla-dhoLA ane pramANopeta vastranI apekSAe je acelakapaNuM che temAM, 2 AdhAkarmika AhAra vagerenA grahaNamAM, 3 rAjapiMDagrahaNamAM, 4 pratikramaNa karavAmAM, 5 mAsakalpa ka2vAmAM ane 6 paryuSaNakalpa karavAmAM aniyamita-lakSaNa maryAdAvALI che. kahyuM che ke-- sijjAyarapiMDe yA 1, cAujjAme ya 2 purisajeTThe ya 3 / kiikammassa ya karaNe 4, cattAri avaTThiyA kappA ||227 / / [gRha0 636] 1 zayyAtarapiMDa, 2 caturyAma, 3 puruSajyeSTha ane 4 kRtikarma (vAMdaNAM) karavAmAM cAra avasthita kalpo che arthAt A covIze jinanA tathA mahAvidehanA sAdhuone paNa niyata che. (227) Acelu 1 kkuddesiya 2, sapaDikkamaNe ya 3 rAyapiMDe ya 4 / mAsaM 5 pajjosavaNA 6, chappeaNavaTThiyA kappA // 228 / / [bRha0 6262] 1 Acelakya (acelapaNuM), 2 audezika, 3 sapratikramaNa, 4 rAjapiMDa, 5 mAsakalpa ane 6 paryuSaNAkalpa--A chae kalpo anavasthita che, kAraNa te pahelA tathA chellA tIrthanA sAdhuone ja hoya che paNa madhyanA bAvIza tIrthanA tathA 272 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kalpasthitiH 206 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 mahAvidehanA sAdhuone hotA nathI. (228) temAM acalakapaNuM A pramANe jANavuMduviho hoi acelo, asaMtacelo ya saMtacelo ya / tattha asaMtehiM jiNA, saMtA'celA bhave sesA // 229 / / vRida0 66]. be prakAre acelaka hoya che, te A-vastra rahita ane vastra sahita. temAM tIrthakaro vastra rahita hote chate 'acalaka hoya che. ane bIjA sAdhuo (tIrthakara sivAyanA) vastra hote chate acelaka kahevAya che. sIsAveDhiyapottaM, naiuttaraNaMmi naggayaM beMti / junnehiM naggiya'mhi, tura sAliya! dehi me pottiM ||230||[bRhtk0 6366] junnehiM khaMDiehiM, asavvataNuyAuehiM Na ya nniccN| saMtehi vi NiggaMthA, acelayA hoMti celehi||231|| bRhatka0 6367] vastra chatAM paNa acelakapaNe munine kema hoya tenA upara dRSTAMta kahe che-mastaka upara vastra vIMTIne nadI utarate jIte loko tene nagna kahe che athavA "he zAlika! jUnA vastra dhAraNa karyuM chate huM nagna chuM mATe tarata mane navA vastra banAvI Apa." jUnAM, phATela, tUTela, sarva aMgo nahiM DhaMkAya ane sarvadA nahiM evA vastra dhAraNa karyo chate nigraMtho acelaka hoya che ityAdi. (230-231) pUrva paryAyanA cheda vaDe upasthApana karavuM arthAt AropaNa karavuM te chedopasthApanIya. vyaktithI spaSTathI) mahAvratanuM AropaNa karavuM evo artha che. te prathama ane chellA tIrthamAM ja che; bAkInI vyutpatti temaja che ane tenI maryAdA kahela lakSaNavALA daza sthAnakamAM (daza kalpamAM) avazya pAlana karavArUpa lakSaNavALI che. te A pramANe- dasaThANaThio kappo, purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / eso dhuyarayakappo, dasaThANapaiTThio hoi / / 232 // . vRidad0 6362] daza sthAnamAM rahela kalpa-AcAra purima-pahelA ane pazcima-chellA jinanA tIrthamAM chedopasthApanIya sAdhuone hoya che. A dhutaraja kalpa eTale pApano nAza karanAra AcAra daza sthAnamAM pratiSThita hoya che. (232) Acela 1 kkuddesiya, 2 sijjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jeTTa7 paDikkamaNe 8, mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 233 / / [bRhatka0 6364] 1 Acelakya, 2 audezika, 3 zayyAtarapiMDa, 4 rAjapiMDa, 5 kRtikarma, 6 mahAvrata, 7 puruSajyeSTha, 8 pratikramaNa, 9 mAsakalpa ane 10 paryuSaNAkalpa-A daza kalpa che. (233). nirvizamAno-je parihAravizuddhi tapane Acare che te parihArako evo artha che. teonA kalpamAM sthiti A pramANe hoya che--grISma, zIta ane varSAkALamAM kramathI jaghanya cothabhakta, chaThTha, aTTama, madhyama chaThTha vagere ane utkRSTa aTTama vagere tathA pAraNe AMbela ja hoya che. tathA sAta piMDeSaNA paikI pahelI beno abhigraha ja hoya che ane pAchalI pAMcamAM paNa ekavaDe pANI levuM evI rIte beno abhigraha hoya che. kahyuM che ke - bArasa 1 dasa 2 aTTha 3 dasa 14 2, chaTTha 3 aTeva 1 chaTTha 2 cauro ya 3 / 3ota-pableima-na' 3 vAtA-tira-jihe ra34 [vRdad 6472] pAraNage AyAmaM paMcasu gaho dosu'bhiggaho bhikkhe / parihAravizuddhika muni varSARtumAM utkRSTathI pAMca upavAsa, madhyamathI cAra upavAsa ane jaghanyathI traNa upavAsa kare 1. iMdra Apela devadUSya ane jyAM sudhI tIrthakaro dhAraNa kare che tyAM sudhI te sacelaka hoya che kAraNa te bahumUlyavALuM vastra hoya che. devadUSyano abhAva thayA pachI tIrthaMkaro acelaka hoya che. bIjA munio to zveta, jIrNaprAya, alpa mUlyavALA tathA mAnopeta vastrane dhAraNa karatA chatAM paNa acelaka hoya che. 273 * Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kalpasthitiH 206 sUtram che, zizira-ziyALAmAM utkRSTathI cAra, madhyamathI traNa ane jaghanyathI be upavAsa, tathA grISma-unALAmAM utkRSTathI aTTama, madhyamathI chaThTha ane jaghanyathI eka upavAsa kare che. pAraNe AMbela kare che. tathA sAta piMDaiSaNAmAM pahelI be choDIne pAMcanuM grahaNa hoya che, temAM paNa eka bhaktamAM ane eka pANImAM grahaNa karavAno vivakSitAdine abhigraha hoya che. (234-235) 'nirviSTA'--sevela vivakSita cAritravALA arthAt anuparihArako. tenA kalpanI sthiti A pramANe jANavI-da22oja AMbila mAtra tapa ane bhikSAmAM pahelI be piMDaiSaNA choDIne zeSa pAMcanuM grahaNa, temAM paNa eka amuka bhaktanI ne eka pANInI ema be vivakSita grahaNa kare; zeSa nahiM. kahyuM che ke-- kappaTThiyA vi paidiNa, kareMti emeva cAyAmaM // 235 / / kalpamAM rahelA paNa evI rIte ja pratidina AMbila kare che. (235) teono-parihAravizuddhikono nava jaNAno gaNa (samudAya) hoya che. te A prakAre hoya che-- savve carittavaMto u, daMsaNe pariniTThiyA / navapuvviyA jahantreNaM, ukkosA dasapuvviyA || 236 / / [ bRhatka0 6454 ] paMcavihe vavahAre, kappaMmi duvihaMmi ya / dasavihe ya pacchitte, savve te pariniTTiyA || 237 / / [ bRhatka0 6.455 ] te sarve nirvizamAnako ane nirviSTakAyiko-parihAravizuddhiko samyaktvamAM pariniSThita arthAt nizcala samRkitavALA hoya che, jaghanyathI nava pUrvavALA eTale navamA pUrvanI trIjI vastunA adhyayanavALA ane utkRSTathI daza pUrvI hoya che tathA pAMca prakAranA vyavahAramAM, avasthita ane anavasthita e be prakAranA kalpamAM temaja daza prakAranA prAyazcittamAM pariniSThita 1dakSa hoya che. (236-237) jina eTale gacchathI nIkaLela sAvizeSoM, teonA kalpanI sthiti te jinakalpasthiti. te AvI rIte--jaghanyathI paNa navamA pUrvanI trIjI vastuno abhyAsa chate, utkRSTathI to daza pUrva kaMIka nyUna hote chate, prathama saMhanana chate, tathA divyAdi upasarga ane roganI vedanAne je sahI zake che te jinakalpa svIkAre che. te ekAkrI ja hoya che. daza guNayukta sthaMDilamAM ja uccArAdi ane jIrNa vastrAdine tyaje che, ane vasati sarva upAdhi rahita vizuddha hoya che, bhikSAcaryA trIjI porasImAM hoya che, pAchalI pAMca piMDaiSaNAmAM eka ja (abhigraha karelI) kalpa che, vihAra mAsakalpavaDe, te ja vIthImAM (zerImAM) chaDhe dine bhikSATana hoya che--A pramANe A maryAdA 'suvasaMdhayo' tyAAir gAthAnA samUhathI kalpa (bhASya)mAM kahela che tyAMthI jANavI. kahyuM che ke-- gacchammi ya nimmAyA, dhIrA jAhe ya gahiyaparamatthA / aggaha joga abhiggahe, uveMti jiNakappiyacaritaM // 238 // [gRhadeg 6483] gacchamAM nirmAtA-kriyAzikSAdikamAM nipuNa, buddhimAna athavA pariSahAdikamAM nizcala tathA grahaNa karela 52mArthavALA ane agrAhyA eTale be piMDaiSaNA nahiM grahaNa karavA lAyaka ane zeSa pAMca piMDaiSaNA saMbaMdhI benA yogamAM benI madhye ekano ja yoga eTale vyApAra jyAre hoya che tyAre jinakalpika cAritrane svIkAre che. (238) dhiibaliyA tavasUrA, niMtI gacchAu te purisasIhA / balavIriyasaMghayaNA, uvasaggasahA abhIruyA / / 239 / / [bRhatka0 6484 tti] dhairyabalavALA ane tapamAM zUrA-chamAsa paryaMta tapa karanArA te puruSa siMho gacchamAMthI nIkaLe che, vaLI bala, vIrya ane saMghayaNa (majabUta)vALA, upasarga sahana ka2vAvALA tathA bhayarahita hoya che. (239) 1. parihAravizuddhikono nava vyaktino gaNa hoya che. temAM cAra tapa karanArA, cAra vaiyAvRttva karanArA ane eka vAcanAcArya hoya che. tevI rIte cha mAsa paryanta tapa karyA bAda je cAra jaNA vaiyAvRttva karanArA hoya che te tapa kare ane tapa karanArA vaiyAvacca kare ema cha mAsa karyA pachI vAcanAcArya tapa kare ane zeSa ATha vaiyAvRtya kare. AvI rIte aDhAra mAsa sudhI A tapa cAle che. 274 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 pratyanikAH 207 - 208 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sthaviro-AcAryAdi gacchamAM rahelA, teonI kalpasthiti te sthavikalpasthiti. te A pramANe-- pavvajjA' sikkhAM vayamatthaM gahaNaM ca aniyao vAso / 'nipphattI ya vihAro, 'sAmAyArI 'ThiI ceva || 240 || [bRha. 2232, 1242; vizeSAva0 7] pahelA pravrajyA kahevI, tyArapachI zikSApada, pachI vrato, pachI sUtranA arthanuM grahaNa, pachI aniyatavAsa-nAnA prakAranA dezanuM batAvavuM, tyArapachI ziSyonI niSpatti, tyArapachI vihAra, tyArapachI jinakalpa pratipakSanI sAmAcArI ane bIjAne temAM ja sthiti. (240) (A bRhatkalpamAM dvAra gAthA che) ahiM sAmAyika chate chedopasthApanIya hoya che temAM hote chate parihAravizuddhika bhedarUpa nirvizamAnaka, tyArapachI nirviSTakAyika, tyArapachI jinakalpa athavA sthavikalpa hoya che mATe sAmAyikakalpasthiti vagere be sUtranuM krama vaDe sthApana kare che / / 206 // kahela kalpanI sthitinuM ullaMghana karanArA nArakAdi zarIravALA thAya che, mATe nArakAdinA zarIranuM nirUpaNa karavA mATe kahe che. nerayAmAM tato tarIramAM padmattA, taMnahA-vennite, teyala, vambhar / asuramArALa tato sarItA pannattA, taMnahA-evN ceva, evaM savvesiM devANaM / puDhavikAiyANaM tato sarIragA pannattA, taMnahA-gorAjite, taiyara, mmate, vaM vAukAiyavajjANaM jAva cauriMdiyANaM / / sU0 207 / / guruM paDucca tato par3ippItA pannattA, taMjahA - AyariyapaDiNIte, uvajjhAyapaDiNIte, therapaDiNIte 1 / gatiM paDucca tato paDiNItA pannattA, taMjahA - ihalogapaDiNIe, paralogapaDiNIe, duhaologapaDiNIe, 2 / samUhaM paDucca tato paMDiNItA pannattA, taMjahA-kulapaDiNIe, gaNapaDiNIe, saMghapaDiNIte 3 / aNukaMpaM paDucca tato paDiNIyA `pannattA, taMjahA-tavassipaDiNIe, gilANapaDiNIe, sehapaDiNIe 4 / bhAvaM paDucca tato paDiNItA pannattA, taMjahA--NANapaDiNIe, daMsaNapaDiNIe, carittapaDiNIe 5 / suyaM paDucca tato paDiNItA pannattA, tanahAmuttapaDiLIte, atyaparinIte, taDumayapadhinI 6 sU. 208 II (mU0) naiyikone traNa zarIra kahelA che, te A pramANe--vaikriya, taijasa ane kArpaNa. asurakumArone traNa zarIra kahelA che, te A pramANe--vaikriya, tejasa ane kArpaNa. evI rIte sarve devone traNa zarIra hoya che. pRthvIkAyikone traNa zarIra kahelA che, te A pramANe--audArika, taijasa ane kArpaNa, evI rIte vAyukAyikane choDIne zeSa yAvat cauridriya paryaMtanA jIvone traNa zarIra che. ra07/ gurune AzrayI traNa pratyenIka (pratikUla) kahela che, te A pramANe--AcAryano pratyenIka (avarNavAda bolanAra), upAdhyAyano pratyanIka ane sthavirano pratyanIka 1, gatine AzrayIne traNa pratyenIka kahela che, te A pramANe-- AlokapratyenIka-paMcAgni tApAdi vaDe zarIrane kaSTa ApanAra, paraloka pratyenIka-viSayasukhamAM rakta ane ubhayalokapratyenIka te corI vagere karanAra 2, samUhane AzrayI traNa pratyenIka kahelA che te A pramANe--kula eTale eka AcAryanI paraMparAnA sAdhu, teno pratyanIka, gaNa eTale eka sAmAcArIvALA traNa kulono samudAya, teno pratyenIka, ane saMgha eTale sarva sAdhuono samudAya, teno pratyanIka 3, anukaMpA-sahAya, tene AzrayI traNa pratyanIka kahela che, te A pramANe--tapasvIno pratyanIka, glAna-asamarthano pratyanIka ane zaikSa (navIna dIkSita)no pratyenIka 4, bhAvane AzrayI traNa pratyanIka kahela che, te A pramANe--jJAnano pratyenIka-viparIta prarUpaNA karanAra, darzanano pratyenIka-jinavacanamAM zaMkAdi karanAra ane cAritrano pratyanIka-cAritrane dUSita karanAra 5, sUtrane AzrayI traNa 275 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 __3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 pratyanikAH 207-208 sUtre pratyenIka kahela che, te A pramANe-sUtrapratyenIka, artha te niyukti ane TIkAdikano pratyenIka ane te banneno pratyenIka te tadubhayapratyanIka 6, l/208 (TI) nephAna' mitya idaMDaka sugama che. vizeSa e ke--'vaM sabavAna' ti jema asurakumArone traNa zarIra che ema ja nAgakumArAdi bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikone che. ema vADAphavajJA' ti vAyune AhAraka sivAya cAra zarIro che mATe tenuM varjana jaNAvyuM che. ema paMcedriyatiryaMcone paNa cAra zarIra che, manuSyone to pAMca zarIra paNa hoya che mATe te ahiM batAvela nathI. AcAranI sthitinuM ullaMghana karanArAo to pratyenIka paNa hoya che mATe teone kahe che. 'guru' mitkAri cha sUtro spaSTa che. vizeSa e ke-tattvane je kahe te guru, tene AzrayIne pratyenIka eTale pratikUla. vira-jAtyAdi vaDe. eonI pratyanItA A pramANe jANavI- jaccAIhi avannaM, vibhAsai vaTTai na yAvi uvavAe / ahio chiddappehI, pagAsavAdI aNaNulomo / / 241 / / vRida0 231]. jAti, kula vagereno doSa kADhIne avarNavAda bole, sevAmAM vartato nathI, anucita kare che, chidra jue che, bIjAnI samakSa gurunA doSane kahe che tathA guruthI pratikUla rahe che. (241) ahavA vi vae evaM, uvaesaM parassa deMti evaM tu / dasavihaveyAvacce, kAyavva sayaM na kuvvaMti // 242 / / athavA evI rIte paNa bole che-bIjAne upadeza A pramANe Ape che ke-daza prakAranuM vaiyAvRtya karavuM paraMtu pote karatA nathI. (242) gati-manuSyapaNA saMbaMdhI vagere, temAM A lokano-pratyakSa manuSyatva lakSaNaparyAyano pratyenIka eTale iMdriyanA arthane pratikUlatA karanAra hovAthI paMcAgni tapasvInI mAphaka AlokapratyenIka, paraloka-janmAMtara pratye pratyenIka eTale IdriyanA arthamAM tatpara [viSayasukhalaMpaTa], baMne prakAranA loko pratyenIkacorI vagere vaDe IdriyanA artha (bhoga) sAdhavAmAM tatpara. athavA bIjI rIte jaNAve che ke-A lokamAM upakArI puruSonA bhogasAdhanAdine upadrava karanAra te AlokapratyenIka, evI rIte jJAnAdine upadrava karanAra te paralokapratyanIka ane bannene upadrava karanAra te ubhayalokapratyanIka. athavA A loka te manuSya loka, paraloka nArakAdi ane ubhayaloka eTale banne. pratyenIkatA to tenI viparIta prarUpaNAmAM che. kulacAMdrAdika, te kulono samUha te gaNa-koTikAdi, te gaNonA samUha te saMgha. pratyenIkapaNuM to eonA avarNavAda kahevA vaDe jANavuM. lakSaNa A pramANe- ettha kulaM vineyaM, egAyariyassa saMtaI jA u / tiNha kulANa miho, puNa sAvekkhANaM gaNo hoi / / 243 // eka AcAryanI saMtati (ziSyAdi paraMparA) te kula, jema vajasena AcAryanI saMtati te caMdrakula. tathA ahiM paraspara sApekSa traNa kulano gaNa hoya che. (243). savvo'vi nANadaMsaNa-caraNaguNavibhUsiyANa samaNANaM / samudAyo puNa saMgho, guNasamudAo tti kAUNaM / / 244 / / jJAna, darzana ane cAritra guNa vaDe vibhUSita badhA ya sAdhuono samudAya te saMgha kahevAya che, kema keM guNono samudAya te saMgha che ema karIne arthAt guNa vagara saMgha na kahevAya. (244) "mAnutto saMyo" rUti vavanAt "manuSpAsahAyane AzrayIne tapasvI-kSapaka, glAna-rogAdi vaDe asamartha, zaikSa-navIna dIkSita, A badhA ya madada karavA yogya hoya che. teone madada na karavAthI tathA bIjA vaDe na karAvavAthI pratyanIkatA (zatrutA) che. bhAva eTale paryAya, te jIva ane ajIva saMbaMdhI, temAM jIvano prazasta (ruDo) ane aprazasta (mATho) bhAva che. tyAM prazasta kSAyikAdi bhAva ane aprazasta bhAvavivakSA vaDe audayika bhAva che. vaLI kSAyikAdi bhAva jJAnAdirUpa che, tethI bhAva-jJAnAdine AzrayIne teonI viparIta prarUpaNA karavAthI athavA doSa ApavAthI pratyenIka thAya che. kahyuM che ke[276 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 mAtApitraGgAni varNanam evaM zramaNamanoratha varNanam 209 - 210 sUtram zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 pAyayasuttanibaddhaM, ko vA jANai paNIya keNeyaM ? kiM vA caraNeNaM tU, dANeNa viNA u kiM havai / / 245 / / TM, prAkRta bhASAmAM gUMtheluM ekAdazAMgIrUpa siddhAMta koNa jANe che ke e koNe raceluM che, kema ke sakalAkSarasaMyoganA jANa gaNadharo, saMskRta bhASAne choDIne prAkRtabhASAmAM kevI rIte sUtra gUMthe? evI rIte siddhAMta (jJAna)no avarNavAda. cAritrano avarNavAda A pramANe--cAritra vaDe zuM? dAna vinA cAritra pALavAthI zuM thavAnuM che? arthAt siddhi na thAya; dAnathI ja siddhi thAya ityAdi. (245) sUtra-vyAkhyA karavA yogya, artha-sUtranuM vyAkhyAna niryukti vagere ane taddabhayate bannenI. sUtrAdinI pratyenIkatA A pramANe kAyA vayA ya te cciya, te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM, joisajoNIhi kiM kajjaM ? // 246 // chakAya ane vrato te ja che, paNa bIjA nathI. vaLI pramAda ane apramAda paNa te ja che to siddhAMtamAM vAraMvAra enuM kathana ka2vAthI zuM punarukti doSa nahiM Ave? temaja mokSanA adhikArI evA gaNadharone jyotiSazAstranuM-amuka nakSatramAM amuka bhojana karIne kAryanI siddhi kare che ema kahevAnuM prayojana zuM? vaLI kUrmonnatAdi traNa prakAranI yoninI prarUpaNA karavAnuM prayojana zuM? AvI rIte kahevuM te siddhAMtano avarNavAda jANavo. AvI rIte dUSaNanuM kathana ka2vuM. (246) 208 kahela kalpasthiti, garbhaja manuSyone ja che, ane tenuM zarIra mAtA ane pitAnA kAraNathI che mATe te bannenuM za2I2nA aMgomAM hetupaNuM hovAthI tenA vibhAgane kahe che-- tato pitiyA pannattA, tanahA-maThThI, baTTImiMgA, jela-maMsu-roma-nahe / to mAyA pannattA, taMnahA--maze, sokhite, matyutine / / sU. 206 // (mULa) pitAnA traNa aMga kahela che, te A pramANe--1 asthi-hADa, 2 asthinuM madhyarasa ane 3 keza-dADhI, mUMcha, roma, nakha. traNa aMga mAtAnA kaMhelA che, te A pramANe--1 mAMsa, 2 lohI ane 3 maMda (carabI) tathA phephasA vagere. ra09|| (TI) baMne sUtro sugama che. vizeSa e ke--mAtra pitAnA avayavo-aMgo te pitRaMgo, prAyaH vIryanI pariNatirUpa che. 1 asthi prasiddha che, 2 asthimiMjA-asthinA madhyamAM rahelo rasa, 3 kezo-mastakanA bAla, zmazra-dADhI-mUMchanA vALa, roma kAkha vagerenA vALa ane nakho prasiddha che. keza, zmazru, roma ane nakha A badhA ya prAyaH samAnapaNAthI (vRddhi vagerenA kAraNathI) eka ja che.. mAtAnA aMgo prAyaH Arttava (raja) pariNatirUpa che. 1 mAMsa jAhera che, 2 zoNita-lohI ane 3 mastuliMga-bAkInA meda ane phephasA vage2e. keTalAeka kapAlanA madhyamAM raheluM bhejuM kahe che. 209 // pUrvokta sthavikalpanI sthiti aMgIkAra karelAne viziSTa nirjarAnA kAraNo kahevA arthe sUtrakAra kahe che ke tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavati taMjahA- kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM vA suyaM ahijjissAmi, kayA NaM ahamekallavihArapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharissAmi, kayA NaM ahamapacchimamAraNaMtitasaMlehaNAjhUsaNAjhUsite bhattapANapaDiyAikkhite pAovagate kAlaM aNavakaMkhamANe viharissAmi, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pAgaDemANe (pahAremANe ) niggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavati / tihiM ThANehiM samaNovAsate mahAnijjare mahApajjavasANe bhavati, taM jahA -kayA NaM ahamappaM vA bahuyaM vA pariggahaM paricaissAmi 1, kayA NaM ahaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvaissAmi 2, kayA NaM ahaM apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNA - jhUsaNAsite bhattapANapaDiyAtikkhite pAovagate kAlaM aNavakaMkhamANe viharissAmi 3, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pAgaDemANe (jAgaramANe) samaNovAsate mahAnijjare 277 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 cakSusvarUpam 211 - 213 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 mahApajjavasANe bhavati / / sU0 210 // (mULa) traNa sthAnaka-manoratha vaDe zramaNanigraMtha mahAnirjarAvALo ane mahAparyavasAna eTale samAdhimaraNa vage2evALo thAya che, te A pramANe--1 kyAre huM thoDuM athavA ghaNuM zruta bhaNIza, 2 kyAre huM ekalavihArInI pratimAne aMgIkAra karIne vicarIza ane 3 kyAre (huM) apazcima mAraNAMtika saMlekhanAnI sevanA vaDe sevita (AcaraNavALo) thayo thako bhAtapANIno pratyAkhyAna karato thako, pAdapopagamana-chedAyela vRkSanI mAphaka sthira raheto thako, kALane na icchato thako huM vicarIza, e pramANe mana vaDe, vacana vaDe ane kAyA vaDe vicAraNA karato thako nigraMtha, mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALo thAya che. traNa sthAnaka-manoratha vaDe zramaNopAsaka (zrAvaka) mahAnirjarAvALo ane mahAparyavasAna (samAdhimaraNAdi) vALo thAya che. te A pramANe--1 kyAre huM alpa athavA bahu parigrahane choDIza? 2 kyAre huM dravyabhAvathI maMDita thaI, gharathI nIkaLIne aNagArapaNAne svIkArIza? ane 3 kyAre apazcima (chellI) maraNAMtika saMlekhanAnI sevA vaDe sevita thayo thako, bhaktapAnano pratyAkhyAna karato thako, pAdapopagamana-vRkSanI mAphaka sthira rahevApUrvaka kALane na icchato thako huM vicarIza, evI rIte mana vaDe, vANI vaDe ane kAyA vaDe vicAraNA karato thako (jAgRta thayo thako) zramaNopAsaka, moTI nirjarAvALo ane mahAparyavasAnavALo thAya che. II210nI (TI0) 'tilhI' tyAti. sugama che. vizeSa e ke-moTI nirjarA-karmanuM kSapaNa (kSaya) che jene te mahAnirjarA, mahat-prazasta athavA atyaMta paryavasAna-chevaTa arthAt samAdhimaraNathI eTale ke pharIne maraNa na karavAthI cheDo che je jIvane te mahAparyavasAna. 'E samaLA' tti evI rIte jaNAvela traNa lakSaNa che. sa kRti--sAdhu, 'masa' tti. mana vaDe, (prAkRtazailImAM hrasvapaNuM che) evI rIte sa 'vayasa'tti. vacana vaDe ane sa 'Ayasa'tti. kAyA vaDe evo artha che. ahiM 'AyasA' e zabdamAM sakArano Agama prAkRtapaNAthI ja che. traNe kAraNo vaDe e artha che. athavA sva (potAnA) mana vaDe vicAraNA karato thako, koIka pratamAM to 'pAnaDemALe' evo pATha che tyAM pragaTa karato thako evo artha jANavo. jema sAdhune kahyA tema zrAvakane paNa nirjarAdimAM traNa kAraNo (manoratho) che, e batAvatAM thakA kahe che--'tiI' tyAri. sugama che. ra10 anaMtarakarmanI nirjarA kahI, te pudgalanA pariNAmavizeSarUpa che mATe pudgalanA pariNAmavizeSane kahevA mATe sUtrakAra kahe che-- tivihe poggalapaDighAte pannatte, taMjahA - paramANupoggale paramANupoggalaM pappa paDihammejjA, lukkhattAte vA paDihammejjA, logaMte vA paDihammejjA / / sU0 211 / / tivihe cakkhU pannatte, taMjahA - egacakkhU, bicakkhU, tickkhuu| chaumatthe NaM maNusse egacakkhU, deve bicakkhU, tahArUve samaNe vA mAhaNe vA uppannanANadaMsaNadhare se NaM ticakkhU tti vattavvaM siyA / / sU0 212 / tividhe abhisamAgame pannatte, taMjahA- uDDuM ahaM tiriyaM / jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA atisese nANadaMsaNe samuppajjati se NaM tappaDhamatAte uDDamabhisameti, tato tiritaM, tato pacchA ahe, ahologe gaM durabhigame pannatte samaNAuso ! / / sU0 213 / / (mULa) traNa prakAre pudgalo (paramANu vagere) no pratighAta (gatinI skhalanA) kahela che, te A pramANe--1 paramANu pudgala, bIjA paramANupudgalane pAmIne athaDAIne gatinI skhalanA thAya. (jema pASANane pheMkatAM thakAM bIjA pASANa sAthe athaDAIne te pAcho paDe che tema) 2 rukSa (lUkhA)paNAthI paramANu pudgala skhalita thAya che--aTake che, 3 paramANupudgala lokanA aMte skhalita thAya che--aTake che; kAraNa ke tyAM dharmAstikAyano abhAva che. / / 2 11 / / traNa prakAre cakSu kahela che, te A pramANe--(cakSu, dravyathI netra ane bhAvathI jJAnarUpa samajavuM)-1 eka cakSu, 2 be cakSu 278 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 cakSusvarUpam 211 - 213 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 ane 3 traNa cakSu (ahiM cakSu zabdathI cakSuvALA samajavA). chadmastha manuSya (viziSTa jJAna-cakSu rahita hovAthI) eka cakSuvALo che, deva be cakSuvALA che (cakSuriMdriya ane avadhijJAna sahita hovAthI) ane utpanna thayela jJAnadarzanane dharanAra evo tathArUpazramaNa-mAhaNa traNa cakSuvALo kahevAya. (te A pramANe--1 dravyanetra, 2 paramazruta ane 3 avadhijJAnarUpa netra). 212 // traNa prakAre abhisamAgama (vastune yathArtha svarUpe jANavuM) kahela che, te A pramANe--UMco, nIco ane tirthro abhisamAgama che arthAt Urdhva lokAdi pratye jANe che. jyAre tathArUpa (zrutacAritra yukta) zramaNa-mAhaNane atizeSa paramAdhirUpI jJAna ane darzana utpanna thAya che tyAre te sAdhu pahelAM Urdhvalokane jANe che, tyArapachI tirjhA lokane jANe che, tyArabAda adholokane jANe che. he AyuSman zramaNa! te munine adholokanuM jJAna duSkara che mATe adholokane chelluM jANe che. II213/ (TI0) 'tividde' phatyAri0 52mANu vagere pudgalono pratighAta-gatinI skhalanA te pudgalapratighAta che. 1 sUkSma aNurUpa pudgala te paramANupudgala, te bIjA paramANune pAmIne aTake-gatinI skhalanA thAya, 2 lUkhApaNAthI athavA tathAvidha bIjA pariNAma dvArA gatithI skhalanA pAme, 3 lokanA aMtamAM aTake, kemake tyAMthI AgaLa dharmAstikAyano abhAva che. II211 // pudgalanA pratighAtane cakSuvALo ja jANe che, mATe cakSunuM nirUpaNa karavA mATe kahe che--'tivide' tyA.i sugama che. cakSu-netra, te dravyathI AMkha ane bhAvathI jJAna, te che jene te tenA yogathI 17kSuna arthAt cakSuvALo jANavo. cakSunI saMkhyAnA bhedathI te traNa prakAre che. temAM eka cakSu che jene te ekacakSu, evI rIte dvicakSu ane tricakSu paNa jANavA. chAvyatIti. chadmajJAnAvaraNIyAdi (karma)mAM je rahe che te chadmastha, te jo ke jene kevaLajJAna utpanna nathI thayuM tevA badhAya kahevAya che to paNa ahiM atizayavALA zrutajJAnAdi rahita vivakSita che, A hetuthI eka cakSu, cakSuriMdriyanI apekSAe che. deva, cakSuriMdriya ane avadhijJAna vaDe be cakSuvALA che. AvaraNanA kSayopazamathI utpanna thayela che zruta ane avadhirUpa jJAna temaja avadhidarzanane je dhAraNa kare che te utpanna jJAnadarzanadhara kahevAya, evo je muni te tricakSu arthAt 1 cakSuriMdriya, 2 pa2mazruta ane 3 paramAdhi vaDe pUrvokta kathana yogya thAya, te ja sAkSAtnI mAphaka heya ane upAdeya samasta vastune jANe che. ahiM kevalInuM vyAkhyAna karyuM nathI. kevalajJAna ane darzanarUpa be cakSunI kalpanAno saMbhava chate paNa cakSuriMdriyalakSaNa cakSunA upayogano abhAva hovAthI asatkalpanA vaDe tene traNa cakSu vidyamAna nathI, ema karIne kevalInuM grahaNa karela nathI. dravyaMdriyanI apekSAe to te paNa (kevalI paNa) viruddha nathI arthAt tricakSu ghaTI zake che. I212 // hamaNAM ja cakSuvALAnuM varNana karyuM, tene abhisamAgama-vastunuM jANavuM thAya che te hetuthI tene dizAnA bheda vaDe vibhAga karatA thakA kahe che--'tividde' tyAdri 'ami'-arthane sanmukhapaNAe paraMtu viparyAsa-viparItapaNAe nahi, 'sam'-- yathArtha, paraMtu saMzayapaNAe nahiM, tathA 'jJa'--maryAdA vaDe gamana--jANavuM te abhisamAgama arthAt vastunuM jJAna. ahiM ja (dizAmAM) jJAnanA bhedane kahe che--'nayA / ' mityAri. 'ajJesa' tti. zeSa-bAkInA chadmastha jJAnonuM ullaMghana karanAruM atizeSa, te jJAna darzana 52mAvadhirUpa jaNAya che--ghaTI zake che, kAraNa ke kevalajJAnano UrdhAdikrama vaDe upayoga na hoya, jene laIne tatprathamatayetyAdri sUtra nirdoSa thAya. 52mAvadhivALAnA utpanna thayela jJAnAdinI prathamatA, te prathamapaNAmAM 'navruti' Urdhvalokane jANe che, tyArapachI tirhAlokane ane tyArabAda trIjA sthAnamAM adholokane jANe che. evI rIte sAmarthyathI prApta thayela adholoka duHkhapUrvaka krama? vaDe chevaTamAM jANavA yogya hovAthI jANI zakAya tema che. he AyuSmanuM zramaNa! A ziSyane AmaMtraNarUpa che. II213|| 1. ahiM nAtum pratyayano lopa hovAthI mUlasUtramAM cakSuSmAnane badale cakSu zabda che. 2. ahiM kramazaH UrdhvalokAdinuM jANavAnuM kaheluM che tenuM kAraNa e ke kSAyopazamika jJAna hoya che. 279 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devarAjagaNi RddhivarNanam 214 sUtram hamaNA abhisamAgama kahyo, te jJAna ane jJAna RddhirUpa ahiM ja kahevAmAM AvatuM hovAthI RRddhinA samAnapaNAthI tenA bhedone kahe che-- te tibihAranI pannattA, taMnahA-reviI,rAdI, idIATevignItivijJApannattA,taMnA--vimALiI,vimuLiI, pariyAraNiDDI 2 / ahavA deviDDI tivihA pannattA, taMjahA - sacittA, acittA, mIsitA 3 / rAiDDI tividhA pannattA, taMnahA-zo atiyALiI, ratno ningAkhijjI, ro vala-vAdaLa-josa-jodAnAIi 4! ahavA rAtiI tividdA pannattA, taMnahA-sacittA, azvittA, maukSitA / giI tivijJA patrattA, tanahA-bALI, taLiI, vRiittI 6aa bahavA naLiThThI tivihA padmattA, taMnahA-sacittA, bacittA, mausiyA 7 / / sU. 224 - (mU0) traNa prakAre Rddhi kahelI che, te A pramANe--devaddhi-iMdrAdikanI Rddhi, rAjadvicakravartI vagerenI Rddhi, gaNaddhi AcArya vagerenI Rddhi 1, devaddhi traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--vimAnanI Rddhi, vikurvaNAnI Rddhi ane paricAraNA-viSayasevanAnI Rddhi 2, athavA devaddhi traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--sacitta-potAnuM zarIra ane agramahiSInuM zarIra vagere, acitta-vastrAbhUSaNa vagere, mizra-bhUSaNa sahita devI vagere 3, rAjAnI Rddhi traNa prakAre kahelI che, te A pramANe--rAjAnI atiyAna Rddhi-nagarapraveza karavAmAM toraNa vagerenI zobhArUpa, rAjAnI nirmAna Rddhi-nagarathI nIkaLavA vakhate hAthI, ghoDA vagerenI zobhArUpa, rAjAnI bala (senA), vAhana, bhaMDAra ane koThArarUpa Rddhi 4, athavA traNa prakAre rAjAnI Rddhi kahelI che, te A pramANe--sacitta-svazarIra ane dhAnya vagere, acitta-dhana ane dAgInA vagere, mizra-vastrAdiyukta svazarIra vagere 5, traNa prakAre gaNinI Rddhi kahelI che, te A pramANe--jJAnaRddhiviziSTa zrutasaMpatti, darzanaRddhiniHzaMkitapaNAdi samakitanI Rddhi ane cAritraRRddhi-niraticAra mahAvratAdi 6, athavA traNa prakAre gaNi-AcAryanI Rddhi kahelI che, te A pramANe--sacitta-ziSyAdi, acitta vastra vagere ane mizra-upadhi sahita ziSyAdi 7. 214 // (TI0) 'tividdA phaDDI' tyAnAi sAta sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke--deva-iMdrAdinI je Rddhi-aizvarya te devaRddhi, evI rIte rAjA-cakravartI vagerenI Rddhi ane gaNi-gacchanA adhipati AcAryanI Rddhi 1, vimAnonI athavA vimAnalakSaNa RRddhi, te batrIza lAkha vimAnarUpa bAhulya (adhikapaNuM), moTAI ane ratna vagerenuM suMdarapaNuM te vimAnanI Rddhi. saudharmAdi devalokane viSe batrIza lAkha vagere vimAnonI saMkhyArUpa bAhulya (adhikapaNuM) hoya che. kahyuM che ke-- battIsa aTThavIsA, bArasa aTTha ya cauro sayasahassA / AreNa baMbhalogA, vimANasaMkhA bhave esA // 247 // [ bRhatsaM0 117] batrIza lAkha, aThThAvIza lAkha, bAra lAkha, ATha lAkha ane cAra lAkha vimAna anukrame pahelA devalokathI AraMbhIne yAvat pAMcamA brahma nAmanA devaloka sudhI hoya che. (247) paMcAsa patta indreva, sahassA AMta-su-sahasAre| sayavato bAya-pALalluM tinnArA-Da_yam / / 248 // [bRhatsaMdeg 18] lAMtakamAM paccAsa hajAra, mahAzukramAM cAlIza hajAra, sahasrAramAM cha hajAra, Anata ane prANatanA maLIne cAra so tathA AraNa ane acyuta devalokamAM bannenA maLIne traNa so vimAno che. (248) ekkArasuttaraM, heTThimesu sattutaraM ca majjhimae / sayamegaM uvarimae, paMceva aNuttaravimANA / / 249 / / [bRhatsaM0 119] nava traiveyakanI heThalI trikamAM eka so ne agiyAra, madhyama trikamAM eka so sAta ane uparanI trikamAM eka so vimAno che. tenI upara pAMca ja anuttara 'vimAno che. (249) 1. badhA vimAno maLIne corAsI lAkha, satANu hajAra ane trevIza che. 280 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 trINigAravetyAdIni 215 - 217 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 A vimAno bhavana ane nagaronA upalakSaNarUpa che. vaikriya karavAnA lakSaNavALI RRddhi te vaikriya Rddhi. vaikriya zarIravaDe ja be jaMbudrIpane athavA asaMkhyAta samudrone pUre che-bhare che [A zaktirUpa samajavuM]. zrI bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke--'ttamare NaM bhaMte! kemahiDDie jAva kevatiyaM ca NaM pabhU viuvvittae ? goyamA ! camare NaM jAva pabhU NaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM bahUhiM asurakumArehiM devehi ya devIhi ya AinnaM jAva karettae, aduttaraM ca NaM goyamA ! pabhU camare jAva tiriyamasaMkhejje dIvasamudde bahUhiM asurakumArehiM Aine jAva karittae, esa NaM goyamA ! camarassa 3 ayameyArUve visayamette buie, no cevaNaM saMpattI viuvviMsu 3, evaM sakke'vi do kevalakappe jaMbuddIve jAva Aine karejja' [ bhagavatI 3 / 12 / 3, 15] tti0-prazna--he bhagavan! camareMdra kevI RddhivALo che? ane yAvata kevI vikrvaNA karavAne samartha che? uttara--he gautama! camareMdra yAvat samartha che jaMbudrIpa jevA dvIpane ghaNA asurakumAra jAtinA devo ane devIo vaDe bharI zake. tyArabAda he gautama! camareMdra yAvat samartha che asaMkhyAta dvIpa-samudrone asukumAra jAtinA devo ane devIo vaDe paripUrNa bharavA mATe. he gautama! A camareMdrano AvA prakArano viSayamAtra kahyo, paraMtu saMpatti vaDe karela nathI, karato nathI ane karaze nahi. evI rIte zakeMdra paNa be jaMbudrIpa jevaDA be dvIpane yAvat paripUrNa bharavA mATe samartha che. paricAraNA-viSayanI sevanAnI Rddhi. anya devo pratye, bIjA devone svAdhIna devIo pratye, potAnI devIo pratye teone vaza karIne ane potAne (svaza2I2ne) vikrvIne paricAraNA kare che. sacittA-potAnuM zarIra ane agramahiSI vagere [svarUpavALA] sacetana vastunI saMpatti, acetanA-vastra ane AbhUSaNa vagere svarUpavALI ane mizrA--alaMkRta thayela devI vagere svarUpavALI saMpatti 3, atiyAna-nagaramAM praveza, temAM RddhitoraNa, hATanI zobhA, manuSyonI bhIDa (samudAya) vagere svarUpavALI, nirmAna-zaheramAMthI nIkaLavuM, temAM RddhihAthInI aMbADI ane sAmaMta parivAra vagere svarUpavALI, bala-caturaMga senA, vAhano--ghoDA vagere, koza-bhaMDAra, koSTha--dhAnyanA bhaMDAra, teonA ghara te koSThAgAra arthAt dhAnyanuM ghara, teonI Rddhi athavA te ja Rddhi te bala, vAhana, koza, koSThAgAra Rddhi 4, sacittAdi Rddhi pUrvanI mAphaka vicAravI-samajavI 5, jJAnaRddhi-viziSTa zrutanI saMpatti, darzanaRddhi-jinavacanamAM niHzaMkitAdipaNuM athavA zAsanane dIpAvanAra zAstronI saMpatti (tarkazAstranuM jJAna), cAritraRRddhi-niraticArapaNuM 6, sacittAziSyAdi svarUpavALI, acittA-vastrAdi viSayavALI, mizrA--tevI ja rIte vastrAdi sahita ziSya svarUpavALI 7. prastuta vikrvaNA vagere Rddhio bIjAone paNa hoya che; mAtra devo vagerene vizeSa svarUpavALI hoya che mATe teone ja kahelI che. 214) Rddhino sadbhAva chate gaurava-abhimAna thAya che, A hetuthI tenA bhedone kahe che-- tato mAravA pannatte, taMnahA--phaDDIArave, rasAve, sAtArave / sU0 21 / / tiviSe raLe pannatte, taMnahA-mite vaLe, amiNa raLe, asmitAmmi ane sU. 26 / / tivihe bhagavatA dhamme pannatte, taMjahA - suadhijjhite, sujjhAtite, sutavassite, jayA suadhijjhitaM bhavati tadA sujjhAtiyaM bhavati, jayA sujjhAtiyaM bhavati tadA sutavassiyaM bhavati, se suadhijjhite sujjhAtite sutavassite sutakkhAte NaM bhagavatA dhamme pannattai / / sU0 217 / / (mULa) traNa prakAre gaurava-bhArIpaNuM ke abhimAna kahela che, te A pramANe--Rddhigaurava-rAjAdikanI pUjAthI thayela abhimAnarUpa, rasagaurava-madhura rasa vagere maLavAthI thayela abhimAna ane sAtAgaurava-sukha maLavAthI thayela abhimAna, 215 traNa prakAre karaNa--kriyAanuSThAna kaheluM che, te A pramANe--dhArmika karaNa-sAdhunI kriyA, adhArmika karaNaaviratimithyAdRSTinI kriyA ane dhArmikAdhArmika karaNa-dezaviratinI kriyA. / / 216/ 281 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 avadhijinAdi svarUpam 218-220 sUtrANi zrI sudhamAsvAmI zrI jaMbUsvAmIne kahe che ke-bhagavAna mahAvIre traNa prakAre dharma anuSThAna kahela che, te A pramANesuadhita-kAla, vinayAdi ArAdhanA vaDe maLeluM, sudhyAna-sArI rIte sUtranA arthanuM manana kareluM ane sutapasitaAzaMsA (vAMcchA) rahita sArI rIte tapa anuSThAna kareluM. jyAre sArI rIte adhyayana kareluM hoya tyAre zratanA arthanuM sAruM manana (ciMtana) thAya che, jyAre sArI rIte ciMtana kareluM hoya che tyAre sArI rIte tapasita thAya che. te sualita, sudhdhAMta ane sutapasitatA-e traNa prakAre dharma bhagavAne sArI rIte kahelo che. ra17ll (TI) to rave" tyAdi sugama che. vizeSa e ke--guru-moTAI ke bhArepaNAno bhAva athavA kArya te gaurava, te be prakAre che-1 dravyathI vajAdinuM ane 2 bhAvathI abhimAna ane lobharUpa azubha bhAvavALA AtmAnuM. bhAvagaurava traNa prakAre che. rAjA vagerethI karAyelI pUjAsvarUpa athavA AcAryatvAdi svarUpa RddhithI abhimAnAdi dvAra vaDe je gaurava te Rddhigaurava, RddhinI prAptithI abhimAna ane aprApta-nahiM pAmelanI prArthanA dvArA je AtmAno azubha bhAva te bhAvagaurava, A artha che. evI rIte bIjAmAM paNa jANavuM. rasa-rasaneMdriyano artha madhura vagere, sAta-sukha athavA Rddhi vagerene viSe gaurava eTale Adara (icchA). ll1pI. hamaNA cAritraRddhi kahI ane cAritrae karaNa (kriyA) che mATe tenA bhedone kahe che-"tivihe rUri0 kRti - anuSThAna karavuM. te dhArmikAdi svAmInA bheda vaDe traNa prakAre che, temAM dhArmika-sAdhunuM anuSThAna A dhArmika ja che, ema bIjAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke-adhArmika-asaMyata (avirati) ane trIjo dezavirati. athavA dharmamAM thayeluM athavA dharma che prayojana jenuM te dhArmika anuSThAna ane tethI viparIta te adhArmika anuSThAna. evI rIte trIjuM paNa (dhArmika adhArmika) anuSThAna jANavuM. ra16ll hamaNAM ja dhArmikakaraNa kaheluM te dharma ja che, mATe tenA bhedone kahe che- tivihe tyAdi sugama che. mAtra zrI mahAvIra bhagavAne kaheluM che evI rIte sudharmAsvAmI jaMbUsvAmI pratye kahetA hatA. su sArI rIte kALa ane vinayAdinI ArAdhanA vaDe ati-gurunI pAse sUtrathI bhaNeluM te svapita, tathA su-vidhipUrvaka guru AgaLa ja vyAkhyAna dvArA arthathI sAMbhaLIne dhyAtavAraMvAra ciMtana kareluM je zruta te sudhdhAta, ciMtanano abhAva chate tattvano bodha na thavA vaDe adhyayana (bhaNavuM) ane zravaNa (sAMbhaLavuM) e bannenuM prAyaH phala hotuM nathI. A be bheda vaDe zrutadharma kahyo. tathA su-A loka vagerenA sukhanI AzA sivAya tapati-tapanuM anuSThAna te sutapasita. A padathI cAritradharma kahyo. A traNenA paNa uttarottara avinAbhAva (sahacArarUpa kAraNa kAryabhAva) ne batAve che-'nayA' rUtyAdi sugama che. vizeSa e ke-doSa rahita abhyAsa vinA zratanA arthanI pratIti na thavAthI adhyAta thatuM nathI, sArI rIte ciMtananA abhAve jJAnanI vikalatAthI sAruM tapa na thAya, e bhAva che. je suadhita vagere traNa pada te bhagavAn zrI vartamAna svAmIe dharma kahelo che. je' ri te dharma sArI rIte kahela che, kAraNa ke samyagUjJAna ane kriyArUpa ane banne (jJAna-kriyA) ne viSe ekAMtika ane AtyaMtika (atizaya) sukhanA saphala upAya vaDe upacAra rahita dharma sugatine viSe dhAraNa karavAthI ja dharma kahevAya che, AvazyakamAM kahyuM che kenaannN payAsayaM sohao, tavo saMjamo ya guttikaro / tiNhaM pi samAoge, mokkho jiNasAsaNe bhaNio // 250 // [kAvani. 203] jJAna prakAzaka eTale svarUpane batAvanAra che, tapa-karmarUpI kacarAne zodhanAra che ane saMyama gumikara-navina karmane aTakAvanAra che. je A traNeno samAveza-milApa tene jinazAsanamAM mokSa kahela che. (250) ('viAra' vAkyanA alaMkAramAM che.) II17ii 282 - Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 lezyAmaraNavarNanam 221-222 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 sArI rIte kareluM tapa te cAritra kahyuM, ane te prANAtipAta vagerethI vizeSa viratisvarUpa che mATe have viratinA bhedone kahe che- tividhA vAvattI pannattA, taMjahA-jANU, ajANU, vitigicchaa| evamajhovavajjaNA, pariyAvajjaNA |suu0 218 / / tividhe aMte pannatte, taMjahA-logaMte, veyaMte, samayaMte / sU0 219 / / tato jiNA pannattA, taMjahA-ohiNANajiNe, maNapajjavaNANajiNe, kevalaNANajiNe 1 / tato kevalI pannattA, taMjahA-ohinANakevalI, maNapajjavanANakevalI, kevalanANakevalI 2 / tao arahA pannattA, taMjahA ohinANaarahA, maNapajjavanANaarahA, kevalanANaarahA 3 / / sU0 220 // (mU0) traNa prakAre vyAvRtti-hiMsAdikanI nivRtti kahelI che, te A pramANe-jAsU-hiMsAdinA phalane duHkhadAyaka jANIne tethI nivarse te, ajANu-hiMsAdinA svarUpane samajyA sivAya tethI nivarse te, vicikatsA-hiMsAdikathI azubha phaLa thaze ke nahiM evA saMzaya sahita tenAthI nivarse te, evI rIte adhyapapAdanaAsakti traNa prakAre che, te A pramANeviSayane anartharUpa jANIne svIkAre che, viSayane anartharUpa na jANIne svIkAre che ane anartharUpa che ke nahi ema saMzayathI svIkAre che. evI ja rIte paryApadana-bhogavavuM, jANato chato, ajANato hato ane saMzayathI viSayane bhogave che. /ra 18 traNa prakAre aMta (rahasya) kahela che, te A pramANe--laukika zAstranuM rahasya, veda (guvedAdi)nuM rahasya ane samayajinezvara AdinA siddhAMtonuM rahasya. //ra 19o traNa prakAre jina (rAgAdine jItanAra) kahela che, te A pramANe--avadhipradhAna jina te avadhijJAnIjina, evI ja rIte mana:paryavajJAnIjina ane kevalajJAnIjina che 1, traNa prakAre kevalI kahela che, te A pramANe je kevalInI jema viziSTa pratyakSa jJAnavALA te avadhijJAnIkevalI, evI rIte mana:paryavajJAnIkevalI ane kevalajJAnIkevalI 2, traNa prakAre ahata (devAdikane pUjya) kahela che, te A pramANe--avadhijJAnapradhAna ahata, evI rIte te mana:paryavajJAna ahata ane kevalajJAna ahata 3. //ra 20ll (TI.) 'tivi tyAra bAvartana-koI paNa prakAre hiMsAdinI maryAdAthI nivRtti, A artha che. te nivRtti hiMsAdinA hetu, svarUpa ane phaLane te jANanAranI jJAnapUrvaka je virati te jJAtAnI sAthe abheda hovAthI nAbU' ema kahelI che. jJaajANanI jJAna vinA je virati te nAgU ane vicikitsA saMzayathI je virati te. nimitta ane naimittikanA abhedathI "vitiLichA' kahelI che. vyAvRtti A zabda vaDe hamaNAM cAritra kahyuM. tenA vipakSabhUta azubha adhyavasAya ane azubha SThAna, e bannenA bhedone have atidezathI kahe che-'pava' nityAdri sUtramAM 'izva' niti vyAvRtti (virati)nI jema traNa prakAre 'azlovavajhma' tti adhyapapAdana-koIka iMdriyanA viSayane viSe Asakti, A artha che. temAM viSayajanya anarthane jANanAranI viSaya paratve je Asakti te jANU ane ajANanI je Asakti te ajANU temaja saMzayavALAnI je Asakti te vicikitsA. 'pariyAvannA ' paryApadana-samastarUpe sevavuM. A sevA paNa "jAN' vagere traNa prakAre che. ra18. 'nAtti jJA, te jJAnathI thAya ema kahyuM, ane jJAna te atIndriyanA arthomAM prAyaH zAstrathI thAya che mATe zAstranA bheda vaDe tenA bhedane kahe che-tivide aMte' phatyAdri manadhAnamantaH'-nirNaya, temAM loka-laukikazAstra, lokoe banAvela hovAthI ane teo dvArA bhaNavA yogya hovAthI-arthazAstra vagere, tethI aMta-nirNaya athavA tenuM parama rahasya athavA paryata (chevaTa) te lokAMta, evI rIte vedano ane samaya (jina siddhAMto)no aMta paNa jANavo. vizeSa e ke-guveda - 283 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 lezyAmaraNavarNanam 221-222 sUtre vagere cAra vedo ane samayo-jaina vagerenA siddhAMto. llra 19o. hamaNAM samayano aMta kahyo, ane samaya te jina, kevalI tathA ahaMdu zabdavAo puruSo vaDe kahela yathArtha hoya che, mATe jinAdi zabda (puruSo)nA bhedone kahevA mATe traNa sUtro kahe che-to nine' tyAdi sugama che. vizeSa e ke-rAga, dveSa ane mohane jeo jIte che teo jino-sarvajJo che. kahyuM che ke--rASatathA moho nito yena nino hato . mastrIzAstrAkSamAnavArnivAnumate '-"rAgadveSa tathA mohane jeoe jItyA che te jina kahevAya che. vaLI strI, zastra ane akSa-japamAlA rahita hovAthI at ja anumAna karAya che. tathA nizcayathI pratyakSa jJAnapaNAe jinonI mAphaka jeo varte che teo paNa jino che. temAM avadhijJAna che pradhAna jene te avadhijina, ema bIjA be mana:paryAyajina ane kevalajJAnajina paNa jANavA. vizeSa e ke-pahelA be bheda upacAra karAyela che ane chello bheda upacAra rahita che (vAstavika che). upacAranuM kAraNa to pratyakSa jJAnIpaNuM che. 'vanama' eka, anaMta athavA pUrNa jJAnAdi che jeone te kevalIo kahevAya. kahyuM che keksinnN kevalakappaM,logaM jANaMti taha ya pAsaMti / kevalacarittaNANI, tamhA te kevalI hoti||251||[aav0ni0 1092] samagra, anaMta athavA paripUrNa lokane jANe che tathA dekhe che, vaLI eka ja yathAkhyAta cAritra ane kevaLajJAna che jene te kevalacAritrajJAnI, te kAraNathI kevalI hoya che. (251) ahiM paNa jinanI mAphaka vyAkhyA karavI. devAdi vaDe karAyela pUjAne je yogya che te ahaMto athavA kaMI paNa chAnuM nathI jeone te narahara, zeSa pUrvanI mAphaka jANavuM. ra20I - A jina avadhijJAnI Adi] vagere lezyA sahita paNa hoya che mATe vezyA-prakaraNane kahe che- tato lesAo dubmigaMdhAo pannattAo, taMjahA-kaNhalesA, NIlalesA, kAulesA 1|to lesAo submigaMdhAto pannattAo, taMjahA-teUlesA, pamhalesA, sukkalesA 2 / evaM doggatigAmiNIo 3, soggatigAmiNIo 4, saMkiliTThAo5, asaMkilivAo6, amaNunAo7,maNunAo8, avisuddhAo 9, visuddhAo 10, appasatthAo 11, pasatthAo 12, sItalukkhAo 13, NiddhaNhAo 14 / / sU0 221 // tivihe maraNe pannatte, taMjahA-bAlamaraNe, paMDiyamaraNe, bAlapaMDiyamaraNe 1 / bAlamaraNe tivihe pannatte, taMjahAThitalese, saMkiliTThalese, pajjavajAtalese 2 / paMDiyamaraNe tivihe pannatte, taMjahA-Thitalese, asaMkiliTThalese, pajjavajAtalese 3 / bAlapaMDitamaraNe tividhe pannatte, taMjahA-Thitalesse, asaMkiliTThalese, apajjavajAtalese 4 // sU0 222 .. (mULa) traNa vezyAo durgadhavALI che, te A pramANe-kRSNa, nIla ane kApIta 1, traNa lekSAo sugaMdhavALI kahelI che, te A pramANe-tejolezyA, paDyUlezyA ane zuklalezyA 2, evI rIte pahelI traNa leyAo durgatimAM laI janArI che 3, pAchalI traNa vezyAo sugatimAM laI janArI che 4, pahelI traNa lezyAo saMkliSTa-azubha adhyavasAyanA hetubhUta che 5, chellI traNa vezyAo asaMkliSTa-zubha adhyavasAyanA hetubhUta che 6, pahelI traNa vezyAo amanojJamAThA rasavALI che 7, chellI traNa vezyAo manojJa-sArA rasavALI che 8, pahelI traNa vezyAo avizuddha-kharAba varNavALI che , chellI traNa vezyAo sArA varNavALI che 10, pahelI traNa vezyAo aprazasta-akalyANa karanArI che 11, chellI traNa vezyAo prazasta-kalyANa karanArI che 12, pahelI traNa vezyAo zIta ane rukSa sparzavALI che 1. rAgadveSAdi jeone upazAMta thayela hoya evA munio upacArathI jina kahevAya che. siddhAMtamAM paNa niyo ityAdi vizeSaNa Apela che, paraMtu bIjA saMbhave nahi kema ke upacAra paNa yogya sthAnamAM karAya che. 284 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 lezyAmaraNavarNanam 221-222 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 13, chellI traNa lezyAo uSNa ane snigdha sparzavALI che 14. (dravya lezyAo pudgalamaya hoya che.) /ra 21l. traNa prakAre maraNa kahela che, te A pramANe-ajJAnI-aviratinuM maraNa te bAlamaraNa, jJAna yukta saMta-sAdhunuM maraNa te paMDitamaraNa ane dezaviratinuM maraNa te bAlapaMDitamaraNa 1, bAlamaraNa traNa prakAre kahela che, te A pramANe -je maraNamAM kRSNAdi lezyA avizuddhapaNAthI avasthita (kAyama) che te sthitalezya maraNa, je maraNamAM saklizyamAna mahAklaSabhAvathI vezyA Ave che te saMkliSTalezya maraNa ane je maraNamAM lazyAnA paryAyonI vizuddhi thAya che te paryavajAtalezya maraNa 2, paMDitamaraNa traNa prakAre kahela che, te A pramANe--sthitalezya eTale zuklalazyAmAM maraNa pAmI zuklalezyAvALA devamAM ja upaje te, asaMkvinTalezya bharaNa-je maraNamAM sakliSTalezyA nathI te ane paryavajAtalezya maraNa-vartamAna vezyA vaDe maraNa pAmIne upaje te 3, bAlapaMDita maraNa traNa prakAre kahela che, te A pramANesthitalezya maraNa-je vizuddha vezyAe mare te ja vezyAvALA devamAM upaje, asaMkliSTalezya maraNane zrAvakanA saMkliSTa maraNamAM lezyA na hovAthI ane aparyavajAtalezya maraNa-te zrAvakanA maraNamAM vartamAna vezyA na hovAthI 4. //ra 22/l (TIva) tamo' rUtyAdi sugama che. vizeSa e ke 'miAMdhAno' tti kharAba gaMdho te durgadho. lecchAo pulAtmaka hovAthI teonuM durgadhapaNuM che ane pudgalone gaMdhAdino avazyabhAva hoya che. kahyuM che kejh gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / etto vi aNaMtaguNo, lesANaM appasatthANaM / / 252 // [320 rU4/26 ]i. jema gAyanA mRtakano durgadha, zvAnanA mRtakano durgadha ane sarpanA mRtakano durgadha che, tenAthI paNa anaMtaguNa durgadha aprazasta kRSNAdi traNa lezyAno hoya che. (2para) A vezyAono varNa (raMga) nAma pramANe che. kapotavarNavALI vezyA te kApota vezyA, dhUMvADAnA varNa jevI evo artha che 1, 'sumimAMdhAno ri0 surabhigaMdho. kahyuM che kejh surabhikusumagaMdho, gaMdho vAsANa pissamANANaM / etto vi aNaMtaguNo, pasatthalesANa tiNhaM pi / / 253 / / [3rara0 rU4/27]. jema sugaMdhI jAI vagere lona ane cUrNa karela caMdanAdi vAsa dravyono je gaMdha che tenAthI anaMtaguNa gaMdha prazasta tejolezyAdi traNano hoya che. (253) tena-agni, tenA jevI varNavALI (lAla raMgavALI) te tejolezyA. pAkamalanA garbha-madhya bhAganA jevI varNavALIpILA varNavALI te padmavezyA. zukla lezyA dhoLA varNavALI che 2, 'parva' A zabdathI prathama sUtranI mAphaka 'to' tyAti abhilApa vaDe bAkInA sUtro kahevA yogya che. temAM durgati eTale naraka ane tiryaMcarUpa durgati pratye prANIne laI jAya che te durgatigAminI vezyAo 3, sugati-deva ane manuSyarUpa 4, duHkha adhyavasAya athavA duHkhanA kAraNabhUta hovAthI saMkliSTa traNa lezyAo che 5, viruddha pakSa sugama che arthAt traNa vezyA asaMkliSTa che 6, manane na gamatA rasayukta pudgalamaya (lezyA) hovAthI traNa amanojJa che 7, traNa manojJa che 8, avizuddha-varNathI traNa vezyA malina che 9, traNa lezyA vizuddha che 10, aprazasta-traNa vezyA akalyANarUpa che arthAta svIkAravA yogya nathI 11, traNa lezyA prazasta che 12. pahelI traNa vezyA sparzathI zIta ane rukSa che 13, pAchalI traNa lezyA sparzathI snigdha ane uSNa che 14. ra21 hamaNA vezyAo kahI, have vezyAviziSTa maraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che--'tivihe tyAdi -bAla-ajANanI mAphaka je varte che arthAt viratino sAdhaka je viveka tenAthI rahita hovAthI bAla-asaMyata kahevAya, tenuM maraNa te bAlamaraNa. evI rIte bIjA be maraNa paNa jANavA. Di' dhAta gati arthapaNAe jJAnanA arthamAM hovAthI viratirUpa phala vaDe phalanI 285 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 zaGkitetaratvAdyahitAdikatvAya 223 sUtram mAphaka vijJAnasaMyukta hovAthI paMDita-tattvanI jANa arthAt saMyata, aviratapaNAe bAlapaNuM hovAthI ane [kAMIka] viratapaNAe paMDitapaNuM hovAthI bAlapaMDita-saMyatAsaMyata kahevAya 1, sthitA'-mUlasvarUpe rahelI arthAt vizuddhine prApta na thatI ane saMkliSTapaNAne nahiM prApta thatI kRSNAdi lezyA che je (maraNa)ne viSe te sthitalezya (maraNa), saMkliSTa-saMklezane prApta thatI lezyA che je (maraNa)ne viSe te saMkSipTalezya (maraNa), tathA paryavA:-avaziSTanI vizuddhi vizeSo (vizuddhinA taratamayogo) pratisamayamAM thayelA che je vezyAne viSe te paryavajAtalezyamaraNa. ahiM pahelAM kRSNAdilezyAvALo jyAre kRSNAdilezyAvALA narakAdine viSe upaje che tyAre prathama sthita lezya maraNa hoya che. jyAre pahelAM) nIlAdilezyAvALo kRSNAdilezyAvALAmAM utpanna thAya che tyAre bIjuM saMkliSTa maraNa hoya che ane jyAre vaLI (pahelAM) kRSNAdilezyAvALo nIla-kApotalezyAvALAmAM utpanna thAya che tyAre trIjuM paryavajAtalezya maraNa hoya che. zrI bhagavatI sUtramAM chellA be maraNane lagatuM kathana kaheluM che, te A pramANe- [vi saMto trese nIlanese nAva suvarnese pavittA onesu neraDusu sevavanna?, daMtA joyaHI!, se keNaDheNaM bhaMte! evaM vuccai?, goyamA! lesAThANesu saMkilissamANesu vA visujjhamANesu vA kAulessaM pariNamai 2 Disesu neraphAsu savavajJarU' [mAvatI 22/1/ra6-20] tti -prazna-he bhagavan! nizcayathI kRSNalezya, nIlalezya thAvat zuklalezyAvALo thaIne kApotalezyAvALA nairayikone viSe utpanna thAya? uttara-he gautama! hA, thAya. zA mATe che bhagavan! ema kaho cho? he gautama! saMkSizyamAna athavA vizuddhamAna lezyAnA sthAnone viSe kApotalezyAmAM pariName che, kApotalezyAmAM pariNamIne kApotalezyAvALA nairayikone viSe utpanna thAya che. A kathananA anusAre pAchalA be sUtramAM paNa sthitalezya vagereno vibhAga jANavo. paMDitamaraNane viSe lazyAnuM saMktizyamAnapaNuM nathI, kema ke saMyatapaNAne lIdhe ja bAlamaraNathI tenuM vizeSatache 3,bAlapaMDita maraNane viSe to lezyAnuM mizrapaNuM hovAthI ja saMkSizyamAnapaNuM ane vizuddhamAnapaNuM nathI, mATe A vizeSa che. evI rIte paMDitamaraNa vastutaH be prakAre ja che, kemake tene saMktizyamAna lazyAno niSedha chate avasthita ane vartamAna vezyatva hoya che; trividhapaNuM to kathana mAtrathI ja che. bAlapaMDitamaraNa to eka prakAre ja che, kema ke tene saMktizyamAna ane paryavajAta lezyAno niSedha chate avasthita lezyatva hoya che. AnuM trividhapaNuM to Itara-saMktizyamAna ane paryavajAta lezyAnI vyAvRttithI na hovAthI) traNanA kathananI pravRttimAtra che. ll222 anaMtara maraNa kahyuM ane kevI rIte marelAne to janmAMtaramAM traNa vastu jenA kAraNe prApta thAya che te tenA kAraNe dekhADavA mATe kahe che- tao ThANA avvavasitassa ahitAte asubhAte akhamAte aNissesAte aNANugamiyattAte bhavaMti, taMjahA-se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite NiggaMthe pAvayaNe saMkite kaMkhite vitigiMcchite bhedasamAkne kalusasamAvane niggaMthaM pAvayaNaM No saddahati No pattiyati No roeti, taM parissahA abhimuMjiya abhimuMjiya abhibhavaMti, No se parissahe abhimuMjiya abhimuMjiya abhibhavai (1), se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvattite paMcahiM mahavvaehiM saMkite jAva kalusasamAvanne paMca mahavvatAiM no saddahati jAva No se parissahe abhijuMjiya abhimuMjiya abhibhavati (2), se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite chahiM jIvanikAehiM jAva abhibhavai (3) / tato ThANA vavasiyassa hitAte jAva ANugAmitattAte bhavaMti, taMjahA se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite NiggaMthe pAvayaNe NissaMkite NikkaMkhite jAva no kalusasamAvanne NiggaMthaM pAvayaNaM saddahati pattiyati roteti se parissahe abhimuMjiya abhimuMjiya abhibhavati, no taM parissahA abhimuMjiya abhimuMjiya abhibhavaMti (1), se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite samANe paMcahiM mahavvaehiM NissaMkie NikkaMkhie jAva 286 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 ghanodadhyAdivalayAni vigrahotpAdaH 224 - 225 sUtre zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 parissahe abhijuMjiya abhijuMjiya abhibhavai, no taM parissahA abhijuMjiya abhijuMjiya abhibhavaMti (2), se gaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie chahiM jIvanikAehiM NissaMkite jAva parissahe abhijuMjiya abhijuMjiya abhibhavati, no taM parissahA abhijuMjiya abhijuMjiya abhibhavaMti 3 / / sU0 223 / / (mULa) traNa sthAnaka, jeNe nizcaya nathI karyo tene e traNa sthAnaka, ahitane mATe, azubha-duHkhane mATe, ayathArthapaNAne mATe, aniHzreyasa-akalyANane mATe ke amokSane mATe, ane azubha karmanA anubaMdhane mATe thAya che, te A pramANe--je dravya, bhAvathI muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayela evo sAdhu nigraMtha pravacanamAM zaMkAvALo, kAMkSAvALo, vitigicchAvALo, bhedasamApanna--A Ama che ke nahiM' ema dvidhAbhAvavALo, kluSasamApanna-'A vacana satya nathI' ema svIkAranAra thayo thako, nigraMtha pravacanane zraddhe nahiM, pratIti-vizvAsa ANe nahiM, ruci kare nahiM, AvA prakAranA sAdhu pratye saMbaMdhamAM AvIne parisaho teno parAbhava kare che paraMtu te sAdhu parisaha pratye saMbaMdhamAM AvIne sahana karato nathI 1, te muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayela sAdhu, pAMca mahAvratone viSe zaMkAvALo, yAvata kaluSabhAvane prApta thayo thako pAMca mahAvratone sadahe nahi, yAvat te risaho pratye saMbaMdhamAM AvIne sahana kare nahi 2, te muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayela sAdhu cha jIvanikAyane viSe zaMkAvALo thayo thako yAvat pirasahone sahe nahi. traNa sthAnaka, jeNe nizcaya karyA che tene traNa sthAnaka, hitane mATe yAvat zubha karmanA anubaMdha (paraMparA)ne mATe thAya che, te A pramANe--te muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayela sAdhu-nigraMtha pravacanane viSe zaMkA rahita, kAMkSArahita, yAvat kaluSabhAvane prApta na thayo thako nidha pravacana pratye sadahe che, pratIti ANe che, ruci kare che, parisaho pratye saMbaMdhamAM AvIne tene sahana kare che (jaya kare che) paraMtu tene parisaho AvIne parAbhava karatA nathI 1, te sAdhu muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayo thako pAMca mahAvratone viSe zaMkArahita, kAMkSArahita yAvat pariSahane jIte che (sahe che) paraMtu pariSaho teno parAbhava karI zakatA nathI 2, te sAdhu muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayo thako cha jIvanikAyane viSe zaMkA rahita, yAvat pariSaho pratye jIte che; paraMtu pariSaho teno parAbhava karI zakatA nathI 3. 2230 (TI0) 'tao Ane' tyAdri. traNa sthAno-pravacana, mahAvrata ane jIvanikAya svarUpa. avyavasita-nizcaya na karanArane athavA parAkrama na karanArane, ahita-apathya mATe, asukha-duHkha mATe, akSama-asaMgatapaNA mATe, aniHzreyasa-amokSa mATe ane ananugAmikatva-azubhanA anubaMdhane mATe thAya che. 'me I' ti. jene traNa sthAnako ahitAdipaNA mATe thAya che. te zaMkita-dezathI athavA sarvathI saMzayavALo, temaja kAMkSita-matAMtarane paNa sArApaNAe mAnanAra, vicikitsa phlu pratye zaMkAyukta, A kAraNathI ja bhedasamApanna-dvidhAbhAvane pAmelo, arthAt 'A ema che ke nahi~' evI mativALo, kaluSasamApanna--'Ama nathI ja' ema svIkAranAro, A kAraNathI ja-nigraMtho saMbaMdhI je A te naigraMtha, prazasta pragata yukta athavA prathama evuM je vacana te pravacana-Agama. (ahiM mUlamAM dIrghapaNuM prAkRtapaNAne aMge che.) sAmAnyathI zraddhA karato nathI, prIti karato nathI, ka2vAnI icchAvALo thato nathI. 'ta' mitti. je AvI sthitivALo che te sAdhunA AbhAsavALA pratye, sarvathA je sahana karAya che te kSudhA vagere pariSaho, tenA saMbaMdhamAM AvIne athavA paraspara spardhA karIne parAjaya kare che-tiraskAra kare che. bAkInuM sugama che 3, kahela sUtrathI viparIta sUtra pUrvavat jANavuM. hita-potAne ane bIjAne A loka ane paralokamAM, pathya annanA bhojananI jema, doSa nahiM karanAra, sukha-tRSAturane zItala jaLapAnanI jema AnaMdarUpa, kSamatathAprakAranA vyAdhine nAza karanAra auSadha pIvAnI jema yogya, niHzreyasa-bhAvathI paMcaparameSThIne namaskAra karavAnI jema cokkasa kalyANa arthAt prazaMsavA lAyaka, 287 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 ghanodadhyAdivalayAni vigrahotpAdaH 224 - 225 sUtre anugAmika-prakAzavALA dravyathI thayela chAyAnI mAphaka sAthe sAthe cAlavAnA svabhAvarUpa. II2235 AvA prakArano sAdhu A pRthvImAM ja hoya che, A artharUpa saMbaMdha vaDe pRthvInA svarUpane kahe che-- egamegA NaM puDhavI tihiM valaehiM savvao samaMtA saMparikkhitA, taMjahA - ghaNodadhivalaeNaM, ghaNavAtavalaeNaM tanuvAyavalatenuM / / slR0 224 / / raiyA NaM ukkoseNaM tisamatiteNaM viggaheNaM uvavajjaMti, egiMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / / sU0 225 / / (mULa) ekekI pRthvI-ratnaprabhAdika, sarvataH--cotaraphathI (dizA ne vidizAomAM) traNa valaya vaDe [kaDAnA AkAranI jema] vIMTAyelI che, te A pramANe--ghanodadhi kaThaNa himanI zilAnI jema pANIno samUha, tenAM valaya vaDe, ghanavAta-kaThaNa vAyuno samUha, tenA valaya vaDe, tanuvAta-pAtaLo vAyu, tenA valaya vaDe / / 224 // nairayiko utkRSTathI traNa samayanA vigraha (vakragamana) vaDe utpanna thAya che. evI rIte ekeMdriyane choDIne yAvat vaimAnika paryaMta jANavuM. 225 (TI0) 'rUmene' tyAvi. ekeka ratnaprabhAdi pRthvI sarvathI eTale cotaraphathI athavA dizAo ane vidizAomAM vIMTAyelI che. traNa valayamAMnuM prathama ghanodadhi valaya, tyArabAda krama vaDe be valaya ghanavAta ane tanuvAta che. temAM ghana hima(barapha)nI zilAnI jema kaThIna udadhi te ghanodhi, valayanI jema tenuM valaya te ghanodadhi valaya, tenA vaDe. evI rIte bIjA be valaya paNa jANavA. vizeSa e ke--kaThaNa evo vAyu, tathAvidha pariNAma yukta te ghanavAta, evI rIte tanuvAta paNa tathAvidha (pAtaLA) pariNAmarUpa ja che. kahyuM che ke-- navi a phusaMti alogaM, causuM pi disAsu savvapuDhavIo / saMgahiyA valaehiM, vikkhaMbhaM tesi vocchAmi / / 254 / / [bRhatsaM. 243] ratnaprabhAdi sAta pRthvIo cAra dizAone viSe paNa alokane sparzatI nathI, kAraNa ke valayo vaDe te vIMTAyelI che. te valayonAM vimukha-vistArane huM kahIza. (254) chacceva 1 addhapaMcama 2, joyaNa addhaM ca 3 hoi rayaNAe / udahI 1 ghaNa 2 taNuvAyA 3, jAhAsaMkheNa niTThiA / / 255 // [bRhatsaM. 244] ratnaprabhA pRthvImAM ghanodadhino valaya cha yojana, ghanavAyuno valaya sADAcAra yojana ane tanuvAtano valaya doDha yojana pramANa hoya che. (255) timAzo ? (yonanasya) kayuM veva ra,timAno nAiyasta ya rU 5 Adhruve padyevo, aho ao khAva sattamiya //RETI [bRhatsaM. 24] uparyukta traNa valayonA pramANamAM bIjI nArakIone mATe A pramANe vadhAro ka2vo. ghanodadhinA valayamAM yojanano trIjo bhAga, ghanavAtanA valayamAM eka gAu ane tanuvAtanA valayamAM gAuno trIjo bhAga arthAt yojanano bAramo bhAga umeravo eTale zarkarAprabhA pRthvImAM ghanodadhino valaya cha yojana ane yojanano trIjo bhAga adhika, ghanavAtano valaya poNApAMca yojana ane tanuvAtano valaya eka yojana ane eka yojananA bAra bhAga karIe tevA sAta bhAga 1- che. e pramANe dareka pRthvImAM umero karavo. (256) A sAta pRthvIone viSe nArako ja utpanna thAya che mATe tenI utpattinI vidhine kahevA mATe sUtrakAra kahe che--'nerayA T' mityAri. traNa samayo te trisamaya, te che jemAM te trisamayika, te vigraha-vakragamana vaDe. 'DoseLa ti.' trasono cokkasa trasanADImAM utpAda-utpatti hovAthI be vAMka thAya che ane temAM traNa samayo thAya che. te A pramANe--agnikoNa (khUNA)thI 288 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 trINi prakArANi 226 - 231 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 naiRtakoNamAM eka samaya vaDe jAya che, te pachI bIjA samaya vaDe samazreNIe nIce jAya che, tyArabAda trIjA samaye samazreNIe ja vAyavyakoNamAM jAya che. trasakAyanI utpattimAM trasone ja A prakAre utkRSTathI vigraha-vakragati che. A kAraNathI kahe che ke-'Iriye' tyAdri ekeMdriyo to ekeMdriyone viSe pAMca samaya vaDe paNa utpanna thAya che, kAraNa ke trasanADIthI bahAra rahelA teo trasanADIthI bahAra paNa utpanna thAya che. te A pramANe-- vidisAu disaM paDhame, bIe paisarae loyanADIe / taie uppiM dhAvai, cautthae nIi bAhiM tu // 257 // 'paMcama, vivisIy taMtuM mukhvapnad 3 iidhi' prathama samaye vidizAthI dizAmAM jAya che, bIje samaye trasanADImAM Ave che, trIje samaye UMce jAya che, cothe samaye trasanADIthI bahAranI dizAmAM samazreNIe jAya che ane pAMcame samaye vidizAmAM jaIne ekeMdriyapaNAe utpanna thAya che. (257) A saMbhava mAtra che, paraMtu hoya che to cA2 samaya ja. zrI bhagavatI sUtramAM te pramANe kahela hovAthI jaNAve che-- 'apajjattagasuhumapuDhavikAie NaM bhaMte! ahelogakhettanAlIe bAhirille khette samohae samohaNittA je bhavie uDDaloyakhettanAlIe bAhirille khette apajjattasuhumapuDhavikAiyattAe uvavajjittae se NaM bhaMte! katisamaieNaM viggaheNaM uvavajjejjA ? goyamA ! tisamaieNa vA causamaieNa vA viggaheNa uvavajjejjA' [ bhagavatI 34/1/38] ityaadi0prazna--he bhagavan! aparyApta sUkSma pRthvIkAyika jIva, adholokanI kSetranADIthI bahAranA kSetramAM mAraNAMtika samuddAtathI joDAIne UrdhvalokamAM kSetra (trasa)nADIthI bahAranA kSetramAM aparyApta sUkSma pRthvIkAyapaNAe je upajavAne yogya che, te jIva he bhagavan! keTalA samayavALA vigraha vaDe utpanna thAya? uttara--he gautama! traNa samaya athavA cAra samayavALA vigraha vaDe utpanna thAya che. vizeSaNavatI (graMtha)mAM paNa kahyuM che ke-- : sutte causamayAo, natthi gaI uparA viNiddidvA / jujjai ya paMca samayA, jIvassa imA gaI loe / / 258 / / [vizeSaLavatI 22] siddhAMtane viSe cA2 samayavALI gatithI u52 vakragati kahelI nathI, paraMtu lokamAM jIvane A pAMca samayavALI vakragati ghaTI zake che. (258) jo tamatamavidisAe, samohao baMbhalogavidisAe / uvavajjaI gaIe, so niyamA paMcasamayAe / / 259 / = [vizeSaLavatI 24] je jIva, sAtamI nakabhUminI vidizAmAM maraNasamudlAtathI brahmalokanI vidizAmAM upaje che te cokkasa pAMca samayavALI vakragati vaDe utpanna thAya che. (259) uvavAyAbhAvAo, na paMcasamayAhavA na saMtA vi / bhaNiyA jaha causamayA, mahallabaMdhe na saMtA vi // 260 // [vizeSAvatI 26] ukta rIte jIvane upajavAnA abhAvathI pAMca samayo thatA nathI, athavA pAMca samayo thAya che chatAM paNa (apavAdabhUta hovAthI) kahela nathI. jema cAra samayavALI gati chatAM paNa moTA prabaMdhamAM (vistAravALA zAstramAM) kahela nathI tema ahIM paNa jANavuM. (260) A hetuthI kahyuM che ke--'yivaSna' ti-ekeMdriya choDIne yAvat vaimAnika paryaMtanA jIvone utkRSTathI traNa samayavALo vigraha (vAMka) hoya che. 225 // mohavALA jIvonuM tri (traNa saMkhyAvALuM) sthAnaka kahIne have kSINamohavALAne tristhAnaka vaDe kahe che-- khINamohassa NaM arahao tato kammaMsA jugavaM khijjaMti, taMjahA - nANAvaraNijjaM, daMsaNAvaraNijjaM, aMtarAtiyaM // slR0 226 / / 289 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 trINi prakArANi 226-235 sUtrANi abhitINakkhate titAre pannatte 1, evaM savaNe 2 assiNI 3 bharaNI 4 magasire 5 pUse 5 jeTThA 7 / / sU0 227 / / dhammAto NaM arahAo saMtI arahA tihiM sAgarovamehiM ticaubbhAgapaliovamaUNaehiM vItikkatehiM samuppanne | sU0 228 | samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa jAva taccAo purisajugAo jugaMtakarabhUmI, mallI NaM arahA tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA jAva pavvatite, evaM pAse vi|suu0 229 / / / samaNassaNaM bhagavato mahAvIrassa tinni sayA cauddasapuvvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANAMsavvakkharasannivAtINaM jiNa' iva avitahaM vAgaramANANaM ukkosiyA cauddasapuvvisaMpayA hutthA / / sU0 230 / / tao titthayarA cakkavaTTI hotthA taMjahA-saMtI, kuMthU, aro 3 ||suu0 231 / / (mU0) kSINa thayela che mohanIya karma jene evA arihaMtane traNa karmaprakRtio samakAle kSaya thAya che, te A pramANe- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya. //ra 26/l abhijit nakSatranA traNa tArA che, evI rIte zravaNa, azvinI, bharaNI, mRgazira, puSya ane jeSThA e cha nakSatranA paNa traNa traNa tArA che. //ra 27ll dharmanAtha arihaMta (nA mokSa)thI zAMtinAtha arihaMta, poNo palyopama , nyUna traNa sAgaropama kALa vaDe (kALa gaye cha)samutpanna-mokSe gayA. //ra 28 zramaNa bhagavAna mahAvIrane yAvat trIjA puruSa sudhI (jaMbUsvAmI parvata) yugAMkRtabhUmi-mokSamArga cAlyo, zrI mallinAtha bhagavAna traNaseM puruSonI sAthe muMDa thaIne dIkSita thayA, evI rIte zrI pArzvanAthe traNaze puruSo sAthe dIkSA lIdhI. //ra 29o zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNaso cauda pUrvIonI utkRSTI saMpadA hatI, te kevA prakAranA hatA te saMbaMdhe kahe che-jina nahiM paNa jina sarakhA, sarva akSaranA sanipAta (saMyoga)ne jANanArA ane jinanI mAphaka avitatha yathArtha kahenArA evA caudapUvIo hatA. ra3 ll traNa tIrthakaro cakravartI hatA, te A pramANe-zAMtinAtha, kuMthunAtha ane aranAtha. 231 (TI.) 'vI' tya ikSINamoha-nAza pAmela che mohanIya karma jene evA arihaMtane traNa karmAzo-karmaprakRtio samakALe kSaya pAme che. kahyuM che ke..... carame nANAvaraNaM, paMcavihaM daMsaNaM cauvigappaM / paMcavihamaMtarAyaM, khavaittA kevalI hoi / / 261 / / kSINamoha guNasthAnanA chellA samaye pAMca prakAranuM jJAnAvaraNIya, cAra prakAranuM darzanAvaraNIya ane pAMca prakAranuM aMtarAyakarma-A cauda prakRtio (yugapata) khapAvIne kevaLI thAya che (261); zeSa sugama che. ra26ll anaMtara-azAzvatAnuM tristhAna kahyuM, have zAzvatAnuM tristhAnaka kahe che. 'amI' tyAdi sAta sUtro sugama che. pari27I. paraMpara (aMtarasahita) sUtramAM kSINamohanuM traNa saMkhyAviziSTa sthAnaka kahyuM, have kSINamohaviziSTa tIrthakarone te kahe che- dhanirgo saMtI, tidi 3 tivamA patiyohiM mohiM samunno' [gAvani. 23 tti zrI dharmanAtha 1. pratyaMtaramAM nijo va' pATha che. 2. ahiM samutpanna' zabdano rUDha artha janma pAmyA, e artha ghaTato nathI, kAraNa ke tevo artha karavAthI "AMtarA' nahIM maLe. vizeSa jijJAsue pravacanasArodvAra vagere jovuM.. 290 - Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prastaTavarNanam 232-234 sUtrANi zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 jinathI zrI zAMtijina poNo palyopama nyUna traNa sAgaropama kALa vaDe mokSe gayA. 28 "samaNasse' tyAdi0 yu-pAMca varSa prbhaae| vizeSa, athavA dobhA prasiddha kRtayuga vagere che te yugo bhayI vyavasthita che, tethI puruSo-guruziSyanA kramavALA athavA pitAputranA kramavALA, yugonI jema puruSo te puruSayugo, puruSasiMha zabdanI jema samAsa che tethI paMcamI vibhaktino bIjI vibhaktimAM artha che. trIjA puruSayuga paryata arthAt jaMbUsvAmI sudhI. 'juga' tti0 puruSayuga, tanI apekSA taro-bhavana tane 42nArAnI athAt mokSagAbhImAnI bhUmi-1, te yuids2bhUmi. kahevAnuM tAtparya e ke bhagavAn mahAvIrasvAmInA tIrthamAM tenAthI ja AraMbhIne trIjA puruSa jaMbUsvAmI paryata mokSamArga hato, tyArA teno viche thayo. 'mallI' tyAdi0 sUtranuMthana-'ego bhagavaM vIro, pAso mallI ya tihiM tihiM sarahiM' [Ava.ni0 224; vizeSAva0 1642] ti0 zrI mahAvIra prabhumI ane pArzvanAtha tathA malsinAyaroM nAroM puruSo sAthe (dIkSA lIdhI). maMllinAthe traNaseM strIo sAthe dIkSA lIdhI che. ra29o. ___'samaNe' tyAdi0 'ajiNANaM' ti0 asarvazapa -srvsh5||o nilevAna paraMtu samaya saMzayanA nAza karavA vaDe jina jevA, sarva-sakala akSaranA sannipAto-akArAdi varNanA saMyogo che jeone te svArthika pratyayane levAthI) sapakSirasannipAtimo athAt samasta zAstranA nA, 'vAgaramANANaM' ti0 vyAkhyAna 42naa2| (mevA yauhapUrvAmI)nI saMpahA StI. // 20 // ... 'tao' ityAdi0 mAI hyu cha - saMtI kuthu a aro, arahaMtA ceva cakkavaTTI ya / avasesA titthayarA maMDaliyA AsI rAyANo // 262 // [Ava.ni0 223] zrI zAMtinAtha, kuMthunAtha ane aranAtha e traNa tIrthakaro ja cakravartIo hatA; zeSa ogaNIza' tIrthakaro maMDalika , yo hatA. (262) (ALSIAL tIrtha-2 madinAya ne neminAtha maMdira panaDodu.) // 231 / / A tIrthakaro vimAnomAMthI avatarelA che. A kAraNathI vimAnanA traNa sthAnakane kahe che- tao gevijjavimANapatthaDA pannattA, taMjahA-hiDimagevijjavimANapatthaDe, majjhimagevijjavimANapatthaDe uvrimgevijjvimaannptthdde| hiDimagevijjanimANapatthaDe tivihe pannatte, taMjahA-hiTThimahiTThima genijja-nimANapatthaDe, hettimmjjhimgevijjvimaannptthdde,hetttthimtthvrimgevijjvimaannptthdde| majhimaMgevijja-vimANapatthaDe tivihe pannatte, taMjahA-majjhimaheTThimagevijJavimANapatthaDe, majjhimamajjhima gevijjvimaannptthdde,mjjhimuvrimgevijjvimaannptthdde| ugarimagenijjanimANapatthaDe tinihe patte, taMjahA-uvarimaheTThimagenijja-vimANapatthaDe, uvarimamanjhimagevijJavimANapatthaDe, uvarimauvarima gevijJavimANapatthaDe / / sU0 232 / / / jIvANaMtidvANaNivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsuvA ciNiMti vA ciNissaMti vA, taMjahA-itthiNivvattite, purisanivvattie, NapuMsaganivvattite, evaM ciNa-uvaciNa-baMdha-udIra-veya taha NijjarA ceva / / sU0 233 / / tipatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, evaM jAva tiguNalukkhA poggalA aNaMtA pannattA ||suu0 234 / / ||cutthN ajjhayaNaM samattaM tihANaM smtt|| (mU0) raiveyakanA vimAnonA traNa prastaTa (pAthaDA) kahelA che, te A pramANe-hamiraiveyakavimAna prastaTa, madhyamaTaiveyakavimAna 1. jyAM sudhI traNa tIrthakaro cakravartIpade na hatA tyAM sudhI teo paNa maMDaliko hatA ane vAsupUjya, mallinAtha, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIrasvAmI-A pAMca tIrthakaroe rAjya bhogavyuM nathI. - 291 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGgasUtra sAnuvAda bhAga 1 __3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prastaTavarNanam 232-234 sUtrANi praTa ane uparima (uparalo) raiveyaka vimAna prataTa, heDhimagreveyakavimAna prastaTa traNa prakAre kahela che, te A pramANe--heDhimaheTrimaraiveyakavimAna prataTa, heTrimamadhyamaaveyakavimAna prastaTa ane haDhimauparimaraiveyakavimAna prastaTa. madhyamaTaiveyakavimAnaprastaTa traNa prakAre kahela che, te A pramANe-madhyamahephrimaraiveyakavimAna prastaTa, madhyamamadhyamaTaiveyakavimAna prataTa, madhyamauparimaraiveyakavimAna prastaTa. uparimaraiveyaka vimAna prasta traNa prakAre kahela che, te A pramANe-uparimahimiraiveyakavimAna prataTa, uparimamadhyamaayakavimAna prastaTa, ane uparimauparimaraiveyakavimAna prastae. //ra3ro. jIvoe traNa sthAnaka vaDe upArjana karelA pudgalo pApakarmapaNAe ekaThA karyA che, kare che ane karaze, te A pramANestrIveda vaDe saMcita karelA, puruSaveda vaDe saMcita karelA ane napuMsakaveda vaDe saMcita karelA. evI rIte-cayanakarmapudgalonuM grahaNa mAtra, upacayana-karmanA abAdhAkAlane choDIne bhogavavA mATe niSeka-karmadalikanI racanA karavI te, baMdhana-nikAcana karavuM te, udIraNa-udayamAM nahiM AvelA karmone jIvanA vIryavizeSa vaDe kheMcIne udayamAM lAvavA te, vedana eTale bhogavavuM te, nirjaraNa-jIvanA pradezothI karmanA pudgalone dUra karavA te. ra33o. A cayanAdi cha pado bhUta, vartamAna ane bhaviSyakAla AzrayI jANavA. traNa pradezika skaMdho anaMtA kahelA che evI rIte yAvat traNa guNavALA rukSa pudgalo anaMtA kahelA che. //ra34ll (TI0) 'to' rUtyA0i lokarUpa puruSanA grIvA (kaMTha) sthAnamAM je thayelA (rahelA) te greveyako, evA vimAno te raiveyaka vimAno, tenA prasto-pAthaDA, te racanAvizeSavALA samUho. ll232/ A greveyakAdi vimAnono vasavATa karmasaMbaMdhathI thAya che, mATe karmanA traNa sthAnakane kahe che-'nIvA' matyAdri cha sUtro temAM traNa sthAnaka vaDe eTale strIvedAdi vaDe upArjana karela pudgalone pApakarma-azubha karmapaNAe uttarottara-AgaLa AgaLa azubha adhyavasAyathI ekaThA karelA, evI rIte paripoSaNa karavAthI ja vizeSa saMcaya karelA, nikAcita karavAthI dRDha bAMdhelA, adhyavasAyanA vaza vaDe udayamAM nahi Avela karmone udayamAM praveza karAvavAthI udIraNA karelA, anubhava karavAthI vedelA, jIvanA pradezo thakI parizATana-karmayugalone dUra karavAthI nirjarA karelA. atra saMgrahaNI addhigAthA che-vaMfjA 3nA vaMdha-3vIra ve tahaninA vari' ' niti. jema eka cayana traNa kAlanA abhilA5 vaDe kahyuM tema badhAya pado kahevA. ra37ll karma pulAtmaka che mATe pugalaskaMdho pratye tristhAnakane kahe che-"tipasipa' ari spaSTa che. badhA sUtromAM jenuM vyAkhyAna karela nathI te sugama che. ll234ll. A trIjA sthAnakanA cothA uddezAnI TIkAno anuvAda samAsa || trIjuM sthAnaka saMpUrNa II kalyANa mitrathI AtmAne lAbhanI prApti thavAmAM 'ucca prakAzane paMthe' pustakamAM cAra kAraNa temaja pAMca kAraNa darzAvela che. (1) AMdhaLo je rIte laI javAvALAne sahAre jAya che. (2) rogI je vaidyanA kahyA pramANe cAle che. (3) nidhana je rIte dhanikano Azraya le che. (4) bhayabhIta je prakAre rakSakano sahAro le che. pAMca vAtonI AcaraNA hovI jarUrI che. jo A na thAya to kalyANa mitrathI jarA paNa lAbha thato nathI. (1) kalyANamitra pratye paripUrNarUpathI atyAdarabhAva. (2) AjJA sAMbhaLavAnI tIvra IcchAvALo. (3) AjJA svIkAravAnI tatparatAvALo. (4) kalyANa mitranI AjJAno virodha na karavo. (5) kalyANa mitranI AjJAnuM yogya prakAre pAlana karavuM. 292 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 antakriyAH 235 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 || atha caturthasthAnakAdhyayane prathama uddezaH / / trIjA adhyayananuM vyAkhyAna karAyuM, have saMkhyAnA kramavaDe saMbaMdhamAM AveluM cAra sthAnakanAmanuM cothuM adhyayana zarU thAya che. A adhyayanano pUrvanA adhyayana sAthe A pramANe saMbaMdha vizeSa che. pUrva adhyayanamAM vicitra prakAre jIva ane ajIva dravyanAM paryAyo kahyA, A cothA adhyAyamAM paNa te ja kahevAya che, tevA saMbaMdha vaDe prApta thayela A adhyayananA cAra anuyogadvAravALA cAra udezakanA sUtrAnugAmamAM prathama udezakanuM paheluM sUtra A pramANe checttaari aMtakiriyAo pannattAo,taMjahA-tattha khaluimA paDhamA aMtakiriyA-appakammapaccAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvatite saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule lUhe tIrahI uvahANavaM dukkhakkhave tavassI, tassa NaM No tahappagAre tave bhavati, No tadhappagArA veyaNA bhavati, tadhappagAre purisajAte dIheNaMparitAteNaMsijjhati bujjhati muccati pariNivvAti savvadukkhANamaMtaM karei,jahA se bharaherAyA cAuraMtacakkavaTTI, paDhamA aMtakiriyA 1 / ahAvarA doccA aMtakiriyA, mahAkammapaccAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAritaM pavvatite, saMjamabahule saMvarabahule jAva uvahANavaM dukkhakkhave tavassI, tassa NaM tahappagAre tave bhavati, tahappagArA veyaNA bhavati, tahappagAre purisajAte niruddhaNaM paritAteNaM sijjhati jAva aMtaM kareti, jahA se gatasUmAle aNagAre, doccA aMtakiriyA 2 / ahAvarA taccA aMtakiriyA, mahAkammapaccAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite,jahA doccA, navaraM dIheNaM paritAteNaM sijjhati jAva savvadukkhANamaMtaM kareti,jahA se saNaMkumAre rAyA cAuraMtacakkavaTTI taccA aMtakiriyA 3 / ahAvarA cautthA aMtakiriyA appakammapaccAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA jAva pavvatite saMjamabahule jAva tassa NaMNI tahappagAre tave bhavati No tahappagArA veyaNA bhavati, tahappagAre parisajAte NiruddhaNaM paritAteNaM sijjhati jAva savvadukkhANamaMtaM kareti, jahA sA marudevA bhagavatI, cautthA aMtakiriyA 4 // sU0 235 / / (bhU0) yA maMtayiAmo-lapano maMta 42nArI dI cha, te mA pramANe-'khalu' za6 yA2mA cha. 5 vI taya alpakarmapratyAyAta-alpa karmane lIdhe devalokathI evI manuSyabhavane pAmela te yAvatuM muMDa thaI, gharathI (nIkaLIne) - ' anagArapaNAne prApta thayela, pRthvI AdinI rakSArUpa bahula (adhika) saMyamavALo, AzravanA nirodharUpa adhika saMvaravALo, Idriya ane mananI prazamatArUpa adhika samAdhivALo, sneha rahita, bhavane tAravAno arthI (icchanAro), upadhAna tapane karanAra, duHkhanA kAraNabhUta karmane khapAvanAra, tapasvI-tapa karanAra thAya che tene tathA prakArano-ati ghora tapa na hoya, tathA prakAranA du:khe sahana karI zakAya evI vedanA na hoya, tathA prakAranA alpakarmI vagere vizeSaNavALo puruSajAta, ghaNA kAlanI pravrajyA vaDe siddha thAya che-mole jAya che, kevalajJAna vaDe jANe che, sakala karmathI mUkAya che, samagra karmanA chUTavAthI zItala thAya che, samasta (zArIrika ane mAnasika) duHkhono aMta kare che-jema cAre dizAnA svAmI cakravartI bharata mahArAjAe karyo tema (1), have bIjI aMtakriyA kahe che-ghaNA karmo vaDe bahula karmavALo 293 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAAdhyayane uddezaH 1 antakriyAH 235 sUtram pratyAyAta-manuSyapaNAne prApta thayela yAvat muMDa thaIne te agArathI aNagArapaNAne pAmela, adhika saMyamavALo, vizeSa saMvaravALo yAvat upadhAnatapavALo, duHkhano kSaya karanAro tapasvI thAya che, tene tathA prakArano ghora tapa, tathA prakAranI atyaMta vedanA thAya che, tevA prakArano puruSajAta thoDA kAlanI pravrajyA vaDe siddha thAya che yAvat sarva duHkhono gajasukumAla muninI mAphaka aMta kare che. A bIjI aMtakriyA (2), vaLI anya trIjI aMtakriyA kahe chemahAkarmavALo, manuSyatvane prApta thayela yAvat thAya che, te muMDa thaIne agArathI aNagArapaNAne pAmela ItyAdi jema bIjI aMtakriyA kahI tema jANavI, paraMtu vizeSa e ke-lAMbA kAlanI pravrajyA vaDe siddha thAya che yAvat cAre dizAnA svAmI sanakumAra cakravartInI mAphaka sarva duHkhonA aMtane kare che. A trIjI aMtakriyA (3) vaLI anya cothI aMtakriyA kahe che-alpa karmavALo manuSyapaNAne pAmela yAvat thAya che, te muMDa thaIne yAvatuM pravrayAne prApta karela, bahula saMyamavALo yAvat tene tathA prakArano tapa nathI, tathA prakAranI vedanA nathI, tevA prakArano puruSajAta alpakAlIna pravrajyA vaDe mokSe jAya che yAvat bhagavatI-pUjyA marudevI mAtAnI mAphaka sarva duHkhono aMta kare che. A cothI aMtakriyA (4). //ra3pa. (TI) A (cothA) udezakano A pramANe saMbaMdha che. pUrvanA (trIjA) udezakanA chellA sUtramAM karmanA caya vagere varNavela che. ahiM paNa karma athavA tenA kAryabhUta bhavano aMta karavAnI kriyA kahevAya che. athavA meM sAMbhaLyuM che ke AyuSyamAn bhagavAne A pramANe kaheluM, tethI temanA vaDe je kahevAyeluM te kahyuM temaja vaLI A bIjuM je temaNe ja kaheluM te paNa kahevAya che, mATe AvA prakAranA A saMbaMdhanI vyAkhyA karAya che. aMtakriyA eTale bhavano aMta karavo. temAM (cAra prakAranI aMtakriyAmAM) jene tathAvidha tapa nathI, tathAvidha parISaha vagerethI upajatI vedanA (pIDA) paNa nathI, parantu lAMbA kALanA dIkSA paryAya vaDe siddhi thAya che te pahelI aMtakriyA hoya. 1. jene tathAvidha tapa ane vedanA che ane thoDA kAlanA pravrajyA paryAya vaDe siddhi thAya tenI bIjI aMtakriyA hoya. 2. jene utkRSTa tapa ane vedanA (hoya che) ane dIrgha dIkSApatyaya vaDe siddhi thAya che tene trIjI aMtakriyA hoya che. 3. vaLI jene tathA prakAranuM tapa ane vedanA nathI ane alpa paryAya (thoDA samayanI pravRjyA) vaDe siddhi thAya che tene cothI aMtakriyA hoya che. 4. aMtakriyAnI ekasvarUpatA hovA chatAM paNa sAdhananA bhedathI cAra prakAra prarUpyA che. A sAmudAyika artha samajavo. avayava (pratyeka zabdono artha nIce pramANe jANavo-bhagavAne cAra aMtakriyA kahelI che, ema jaNAya che-prApta thAya che. tatra ti ahiM niradhAraNa cokkasa karavAnA arthamAM saptamI vibhakti che, te cAranA madhyamAM evo eno artha che. khaluM' zabda vAkyAlaMkAramAM che. A, tarata ja kahevAmAM AvanAra hovAthI sAkSAturUpa pahelI, bIjAnI apekSAe Adya, aMtakriyA. ahiM koIka puruSa, devalokAdine viSe jaIne, tyAMthI alpa-thoDA sAdhanabhUta karmo vaDe pratyAyAta-manuSyatva pharIthI je pAmyo te alpakarmapratyAyAta, ema jaNAya che. athavA eka sthale utpanna thaIne tyAMthI alpakarmavALo thayo thako je pAcho (manuSya bhavamAM) Avela te alpakarmapratyAyAta arthAt laghu karmapaNAe utpanna thayo evo artha che. AgaLa kahevAmAM AvanAra mahAkarmanI apekSAe mUlamAM je "ca" kAra che te samuccayanA arthavALo che, "api" saMbhAvanAnA arthamAM che. A pakSanI paNa saMbhAvanA karAya che, bhavati-hoya, se-A ane '' vAkyAlaMkAramAM che. dravyathI ziranuM laMcana karavA paDe ane bhAvathI rAgAdine dUra karavAthI muMDa thaIne, agAra-dravyataH gharathI ane bhAvataH saMsAramAM AnaMda mAnanAra jIvonA nivAsabhUta avivekarUpI gharathI nIkaLIne, e pramANe artha samajavo. anagAritA-agAri-asaMyata gRhastha, teno niSedha karavAthI anagArI-saMyata, teno bhAva te anagAritA arthAt sAdhupaNAne, pravrajita-prApta thayo athavA vibhaktinA pariNAma(badalavA)thI anagArIpaNAe-nigraMthapaNAe pravrajyAne pAmela, te kevo che? 'saMnayavahu' tti pRthvI vagerenA saMrakSaNarUpa saMyama vaDe je bahula-adhika te saMyamabahula athavA saMyama che vizeSa jene te. evI rIte saMvarabahula paNa samajavuM, vizeSa e ke-Azravano je nirodha te saMvara, athavA iMdriya ane kaSAyano nigraha vagere bheda. ahiM saMvarabahulanuM grahaNa kareluM che te prANAtipAta 294 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAAdhyayane uddezaH 1 antakriyAH 235 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 (hiMsA) nI viratinuM prAdhAnya jANavA mATe ja. kahyuM che keekkN ciya ettha vayaM, niddi jiNavarehi savvehiM / pANAivAyaviramaNamavasesA tassa rakkhA // 1 // prANAtipAta viramaNarUpa eka ja vrata samasta jinavaroe kaheluM che, bAkInA mRSAvAdaviramaNa vagere vrato tenI rakSA mATe che. (1) A bIjuM vizeSaNa paNa rAgAdinA upazamayukta cittanI vRttithI thAya che, A kAraNathI ja kahe che-samAdhibahula, samAdhi to prathamavAhitA athavA jJAnAdisvarUpa, vaLI samAdhi sneha rahitane ja hoya che mATe kahe che ke----zarIra ane manane viSe dravya-bhAvarUpI sneha rahitapaNAe kaThora, athavA sUpati-kamarUpa maLane dUra kare che te tUpa, A kaI rIte saMvRtta-saMvaravALo che? te kAraNathI kahe che--'tI dI' tIra-bhavarUpI samudranA pArane prArthe che evA svabhAvavALo te tIrArthI athavA tIrasthAyI, tIra-bhavanA pArane viSe sthitIvALo, athavA prAkRtapaNAthI 'tI' tti. A kAraNathI, 'vAva' tijenA vaDe zruta sthira karAya che te upadhAna, arthAt kRtaviSaya tapanA upacAravALo, A kAraNathI, suvarNave' sukha nahi te duHkha athavA tenA kAraNapaNAthI karma, teno je kSaya kare che te duHkhakSaya, tapanA nimittathI karmanuM khapavuM (kSaya) thAya che, A kAraNathI kahe che--'tavassI' ti tapa-atyaMtara tapa, karmarUpI Idhana(lAkaDA)ne bALanAra agni jevo, niraMtara zubha dhyAna lakSaNa che jenuM te tapasvI. 'tasa " ti je A prakArano che tene (haMkAra alaMkAranA arthamAM che) tathA prakAra-mahAvIra bhagavAnanA jevo atyaMta ghora tapa (anazanAdi) na hoya. vaLI tathA prakAra-ati bhayaMkara upasarnAdi vaDe prApta karavA yogya duHkhane viSe rahenArI vedanA na hoya, alpa karma vaDe (manuSyabhavamAM) Avela hovAthI ane te kAraNathI tathA prakArarUpa alpa karmapratyAyAtAdi vizeSaNanA samUha yukta puruSajAta-puruSaprakAra, dIrghabahukAlIna paryAya-sAdhanabhUta pravRjyAlakSaNa vaDe miti--aNimAdi siddhinA yoga vaDe kRtArtha athavA vizeSathI mokSa javAne yogya thAya che, kAraNa ke sakala karmanA nAyakarUpa mohanIya karmano nAza thAya che ane aMdara cAra ghAtakarmanA nAza vaDe pragaTela kevalajJAnathI samagra vastune jANe che, tethI bhavopagrAhI (bhava saMbaMdhI) karmo vaDe mUkAya che, tema ja parinirvAti samasta karmo vaDe thayela vikAranA samUhanuM nirAkaraNa thavAthI zItala thAya che. have zuM kahevuM thAya che? te mATe kahe che ke sakala duHkhonA aMtane kare che arthAt zArIrika ane mAnasika sarva duHkhono aMta kare che. jene tathAvidha tapa ane vedanA nathI te dIrghakAlIna paryAya vaDe koIpaNa siddha thayo che? A zaMkAne dUra karavA mATe kahe che ke...nahIM ' rUtyAvi prathama jina RSabhadevanA pahelA putra, ekaso putramAM moTA putra, pUrva dakSiNa pazcimanA samudra ane himavAna parvatarUpa cAra aMta-cheDAvALI pRthvInA svAmIpaNAe cAturaMta, evA je bharata nAmanA rAjA cakravartI te pUrvabhavamAM halakarmI thaIne AvelA, sarvArthasiddha vimAnathI AvIne, cakravartIpaNAmAM utpanna thaIne, rAjyAvasthAmAM ja kevalajJAnane utpanna karIne eka lAkha pUrvanI pravajyAvALA tathAvidha tapa ane vedanA rahita ja mokSane prApta thayA. A pahelI aMtakriyA samajavI. (1) 'mahAvare' ti. tyAra bAda bIjI aMtakriyA (pUrvanI apekSAe anya arthAt bIjAnA sthAnamAM kahevAthI bIjI) bahubhAre karmo vaDe mahAkarmavALo thayo thako pratyAyAta athavA pratyAjAta-manuSyabhavane prApta thayelane-mahAkarma vaDe manuSyamAM AvavApaNAe te mahAkarmano kSaya karavA mATe tathA prakAranuM ghora tapa hoya che, ema vedanA upasarga vagere paNa karmanA udayathI prApta thavA yogya che-thAya che, 'niruddha ti alpena jema zrIkRSNanA laghu baMghu gajasukumAla, bhagavAnuM ariSTaneminI samIpe pravrajyA svIkArIne mazAnamAM kAyotsargarUpa mahAtapanA karanAra, zira upara mUkela jAjvalyamAna aMgArAthI utpanna thayela atyaMta vedanAvALA, thoDA ja samayanA paryAya vaDe siddha thayA. zeSa hakIkata sugama che. (2) 'mahAvare tyA0i sugama che. sanakumAra cothA cakravartI, te to mahAtapavALA ane mahAvedanAvALA roga sahita hovAthI dIrghakAlIna paryAya vaDe te bhavamAM siddhinA abhAvathI bhavAMtaramAM siddhatvane pAmanAra hovAthI trIjI aMtakriyA (3) mahAvaro' tyAti saraLa che. jema marudevI mAtA, pahelA jina RSabhadevanI mAtA sthAvarakAyapaNAmAM paNa bahulatAe kSINa karmapaNAthI alpa 295 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 unnatAdi 236 sUtram karmavAlA, vaLI jene tapa ane vedanA nathI te siddha thayA. uttama hAthI upara beThelA marudevI mAtAnuM AyuSya samApta thaye siddhapaNuM thayela che. (4) A dASTratika (upamA ane upameyarUpa) arthonuM sarva prakAre samAnapaNuM vicAravuM nahi. eone deza (amuka aMzarUpa daSTAMtapaNAthI vicAravuM.) kAraNa ke marudevImAtAne muMDe pavitte' tyAdi keTalAeka vizeSaNo ghaTI zakatA nathI paNa phaLanI apekSAe sarvathA samAnapaNuM ghaTI zake che. ra3pa. puruSavizeSonI aMtakriyA kahI, have teonA ja svarUpane nirUpaNa karavA mATe rASTratika chavIsa sUtro kahe che- " cattAri rukkhA panattA, taMjahA-unnate NAmamege unnate 1, unnate NAmamege paNate 2, paNate NAmamege unnate 3, paNate nAmamege paNate 4, 1 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-unnate nAmamege unnate, taheva jAva paNate nAmamege paNate / cattAri rukkhA pannattA, taMjahA-unnate nAmamege unnatapariNate 1, uNNate nAmamege paNatapariNate 2 paNate NAmamege unnatapariNate 3 paNae nAmamege paNayapariNae 4, 3 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-unnate nAmamege unnatapariNate caubhaMgo 4,4 / cattAri rukkhA pannattA, taMjahA-unnate NAmamege unnatarUve taheva caubhaMgo 4, 5 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-unnate nAmaM04,6 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-unnate nAmamege unnatamaNe unna0 4,7 |evN saMkappe 8 panne 9 diTThI 10 sIlAyAre 11 vavahAre 12 parakkame 13 ege purisajAe paDivakkho ntthi| cattAri rukkhA pannattA, taMjahA-ujjU nAmamege ujjU, ujjU nAmamege vaMke, caubhaMgo 4, 14 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-ujjU nAmamege [ujjU] 4, 15 evaM jahA unnatapaNatehiM gamo tahA ujjuvaMkehi vi bhANiyavvo, jAva parakkame 26 / / sU0 236 / / (mUo) cAra prakAranA vRkSo kahelA che, te A pramANe (nAma' zabda saMbhAvanAnA arthamAM che)-koI eka vRkSa dravyathI unnata zarIrathI UMcu ane bhAvathI paNa unnata-UMcu te azokAdi 1, koI eka vRkSa dravyathI UMcu paNa bhAvathI praNata-nIce te lIMbaDo vagere 2, koI eka vRkSa dravyathI praNata-nIcu paNa bhAvathI UMcu te nIcA (nAnA) azokAdi 3, koI eka vRkSa dravyathI praNata-nIcu ane bhAvathI paNa praNata-nIcu te (nAnA) lIMbaDA vagere 4(1), e pramANe vRkSanA dRSTAMta cAra prakAranA puruSo kahyA che, te A pramANe-koI sAdhu athavA gRhastha dravyathI-zarIrathI UMco ane bhAvathI kula, aizvaryAdi laukika guNa vaDe paNa unnata-UMco athavA koIka sAdhu laukika guNothI ane zarIrathI UMco ane dIkSA lIdhA pachI paNa jJAnAdi guNothI UMco 1, koI puruSa dravyathI-zarIrathI UMco paNa bhAvathI nIco 2, koI puruSa dravyathI nIco paNa bhAvathI UMco 3, koI eka puruSa dravyathI paNa nIco ane bhAvathI paNa nIco 4 (2), cAra prakAranA vRkSo kahelA che, te A pramANe--koI eka vRkSa dravyathI-zarIrathI unnata ane bhAvathI unnata pariNata-zubha rasAdirUpa zreSThatA vaDe pariNata che 1, koI eka vRkSa zarIrathI UMcu che paNa azubha rasAdi vaDe pariNata che 2, koI eka vRkSa zarIrathI nIcu che paNa zubha rasAdivaDe pariNata che 3. koI eka vRkSa zarIrathI nIcu che ane azubha rasAdi vaDe pariNata che 4 (3), e pramANe cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koI eka puruSa jAtyAdi vaDe athavA zarIra vaDe unnata ane zubha pariNAma vaDe paNa unnata che 1. koI eka puruSa zarIrAdi vaDe UMco che paNa 1. TabAmAM trIje bhAMge elacI vagere ane cothe bhAge nAno bAvaLa vagere jaNAvela che, te paNa saMbhavita jaNAya che. 296 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 unnatAdi 236 sUtram vRkSa che zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pariNAma vaDe nIco che 2, koI eka puruSa zarIrAdi vaDe nIco che paNa pariNAma vaDe UMco che 3, koI eka puruSa zarIra vaDe nIco ane pariNAma vaDe paNa nIco che 4 (4), cAra prakAre vRkSo kahyA che, te A pramANe--koIka zarIrathI UMcu che ane bhAvathI zubha AkAravALuM che 1, koIka vRkSa zarIrathI UMcu che paNa rUpa-AkArathI kurUpa che 2, koIka vRkSa ! zarIrathI nIca (nAno) che paNa AkArathI suMdara che 3, koIka vRkSa za2I2thI nIcu ane AkArathI paNa kurUpa che 4. A cAra bhaMga jANavA (5) e nyAye cAra prakAranA puruSo kahyA che, te A pramANe--1, koIka jAti vagerethI UMcA ane suMdara AkAravALA, 2, koIka jAti vagerethI UMcA paNa kurUpa AkAravALA, 3, koIka jAti vagerethI nIcA paNa suMdara AkAravALA, 4, koIka jAti vagerethI nIca ane kharAba AkAravALA che (6), cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa zarIra vagerethI unnata UMco che ane audArya Adi guNathI paNa UMcA manavALo che 1, koI eka zarIrAdithI UMco che paNa halakA manavALo che. 2, koI eka zarIrAdithI nIca paNa moTA manavALo che 3, koI eka zarIrAdithI nIca ane halakA manavALo che. 4 (7). evI rIte (8) saMkalpa-vicAra, (9) prajJA--sUkSma arthanI vicAraNA, (10) dRSTi-najara athavA abhiprAya, (11) zIlAcAra--svAbhAvika AcAra, (12) vyavahAra-paraspara devuMlevuM vagere, (13) parAkrama. A mana pramukha sAta bhAMgAmAM eka puruSajAtarUpa AlAvo jANavo paraMtu pratipakSa (vRkSa) sUtra nathI. cAra prakAranA vRkSo kahelA che, te A pramANe--koI vRkSa zarIrathI--dravyathI RRjusarala ane bhAvathI paNa sarala-ucita phlane denAra 1, koI eka vRkSa zarIrathI sarala paNa bhAvathI vakra-viparIta phalane denAra 2, koI eka vRkSa zarIrathI vakra paNa bhAvathI sarala-ucita phalane denAra 3, ane koI eka vRkSa zarIrathI vakra ane bhAvathI paNa vakra-viparIta phUlane denAra che, 4, evI rIte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe- -koIka puruSa zarIrAdi bAhya svarUpathI sarala ane aMtarathI paNa sarala che. 1, koIka puruSa zarIrAdithI sarala paNa aMtarathI vakra-mAyAvI che 2, koIka puruSa zarIrAdithI vakra paNa aMtaHkaraNathI sarala che 3, ane koIka puruSa zarIrAdithI ane aMtaHkaraNathI paNa vakra che 4, evI rIte jema unnatapraNata zabda vaDe gamo-AlAvo kahela che tema Rju ane vakra zabda vaDe paNa kahevA yAvat parAkrama paryaMta cAra cAra bhAMgA kahevA. ema 13 sUtro kahevA (26). 1123511 (TI0) 'vRttari have' tyAdi. sUtro sarala che. vRzcayante--chedAya che te vRkSo, vivakSA vaDe bhagavAne te cAra prakAranA kahelA che, temAM unnata-dravyathI UMcu, 'nAme'ti. saMbhAvanAmAM athavA vAkyAlaMkAramAM che. eka-koIka vRkSavizeSa, te ja vRkSa vaLI jAtyAdi bhAvathI paNa UMcu azokavRkSa vage2e, A eka bhAMgo. koI eka anya vRkSa dravyathI ja UMcu ane praNata-jAtyAdi bhAvo vaDe hIna (halako) lIMbaDo vage2e, A bIjo bhAMgo. koI eka vRkSa dravyathI praNata-nIcu (nAno) te ja jAtyAdi bhAva vaDe UMcu (zreSTha) azokAdi, A trIjo bhAMgo. koI eka vRkSa dravyathI ja nAnuM te ja jAtyAdithI hIna lIMbaDo vagere, A cotho bhAMgo. athavA pahelAM UMco ane hamaNAM paNa UMco ja-e pramANe kAlanI apekSAe cAra bhAMgA jANavA. (1), 'va' mityAdi evI rIte vRkSanI jema puruSonA cAra prakAro, te sAdhuo athavA gRhasthonA paNa che. kula, aizvarya vage2e laukika guNo vaDe athavA gRhasthaparyAyamAM zarIra vaDe UMco (zreSTha), vaLI lokottara jJAnAdi vaDe dIkSAparyAyamAM zreSTha athavA uttama bhAva vaDe unnata, vaLI kAmadeva vagerenI jema zubha gati vaDe zreSTha, A pahelo bhaMga. 'taheva'tti. vRkSa sUtranI mAphaka A sUtra paNa 'khAva'tti. yAvat 'pANa nAmaM o paLa'tti ema cAra bhaMga paryaMta kahevuM. temAM unnata-kulAdi vaDe ane praNata-jJAna ane vihAra vageremAM hInapaNAthI zailakarAjarSinI jema athavA durgatimAM javAthI brahmadattanI mAphaka bIjo bhaMga jANavo. pharIthI vairAgyane prApta thayela zailaka rAjarSinI mAphaka athavA metAryanI jema praNata-unnata nAmano trIjo bhaMga ane udAyInRpane mAranAranI jema athavA kAlasaukarika(kasAI)nI mAphaka praNata-praNata cotho bhaMga jANavo. (2), e rIte dRSTAMta ane dAA~tikanA 297 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 unnatAdi 236 sUtram sUtramAM sAmAnyathI kahIne tenA vizeSa sUtronuM kahe che-UMcAIvaNAe eka vRkSa, unnatapariNata-azubha rasAdirUpI nIcapaNAne choDIne zubha rasAdirUpa zreSThapaNA vaDe pariNata che, A eka bhaMga. bIjA bhAMgAmAM praNatapariNata-kahela lakSaNaviziSTa unnatapaNAne choDavAthI ane e benA AdhAre trIjA ane cotho bhAMgo jANavo. (3), A caturbhagI sUtranI vizeSatA A pramANe che-pahelAM unnatapaNuM ane praNatapaNuM sAmAnyathI kahyuM. A sUtramAM to pUrvanI avasthAthI anya avasthAne pAmavA vaDe vizeSa rUpe kahela che. evI rIte upameyamAM paNa pariNata sUtra jANavuM (4), pariNAma AkAra, bodha ane kriyAnA bhedathI traNa prakAre che, temAM AkArano Azraya karIne rUpanuM sUtra che. temAM unnatarUpa (vRkSa), AkAra ane avayavAdinA sauMdaryathI (pa), gRhastha puruSa saMbaMdha paNa ema ja jANavuM. pravRjita to saMvignasAdhunA veSane dharanAra (6), bodhapariNAmanI apekSAvALA cAra (mana, saMkalpa, prajJA ane dRSTi) sUtro che. temAM jAtyAdi guNo vaDe athavA UMcAI vaDe unnata, svabhAve audAryAdi yukta manavALo. evI rIte bIjA paNa traNa bhaMgo jANavA. 'dava'miti- saMkalpa vagere sUtromAM caturbhagIno atideza lAghava mATe sUtrakAre karyo che. saMkalpavikalpa eTale vizeSa vicAra. AnuM unnatapaNuM audArya vagerethI yuktapaNAe athavA satpadArthanA viSayapaNA vaDe che (8), zreSTha jJAna te prajJA arthAt sUkSma arthanuM vivecakapaNuM, prajJAnuM zreSTapaNuM avisaMvAdi-avirodhapaNAe che (9), darzana-daSTi cakSujanya jJAna athavA nayano abhiprAya, tenuM utapaNuM to avisaMvAdipaNAe che (10), kriyArUpa pariNAmanI apekSAvALA traNa sUtromAM zIlAcAra-zIla eTale samAdhi. te samAdhipradhAna AcAra athavA samAdhino AcAra-anuSThAne te zIla vaDe athavA svabhAva vaDe AcAra. AnuM unnatapaNuM to nirdUSaNapaNAe che, vAcanAMtaramAM to zIlasUtra ane AcArasUtra bheda vaDe kahevAya che arthAt judA che. (11), vyavahAra paraspara devuM-levuM vagere athavA vivAda, AnuM unnatapaNuM to prazaMsAyogyapaNAe che. (12), parAkrama-udhamavizeSa athavA bIjA-zatruonuM AkramaNa (ne viphaLa) karavuM (dabAvavuM), tenuM unnatapaNuM to aparAjitapaNAe ane sArA viSayapaNAe che. (13), unnatathI viruddha (praNatapaNuM) sarvatra vicAravuM. 'je purI'tyA0i A mana vagere caubhaMgInA sAta sUtromAM eka ja puruSajAtano AlAvo jANavo. pratipakSa-bIjo pakSa (daSTAMtabhUta vRkSa) sUtra nathI arthAt parAkrama paryata na kahevuM, kema ke daSTAMtabhUta vRkSone viSe upameya puruSanA dharmono (mana vagereno) asaMbhava che. '3q'tti Rju-pUrvanI mAphaka koIka sarala vRkSa tathA Rju aviparIta svabhAva, ucitapaNA vaDe phalAdinA saMpAdanathI A eka bhaMga. bIjA bhaMgamAM bIjuM pada vaMka-vakra arthAt phalAdine viSe viparIta, trIjA bhaMgamAM paheluM pada vakravAMko ane cotho bhaMga sugama che. athavA pahelA Rju sarala, pachI paNa Rju athavA mUlamAM sarala ane cheDe paNa sarala, ema Rju ane vakra pada vaDe cAra bhAMgA karavA. A daSTAMtarUpa che. puruSa to Rju eTale bahArathI zarIra, gati, vANI ane ceSTA vagerethI sarala tema ja aMtarathI kapaTarahitapaNAe susAdhunI mAphaka Rju, A eka bhaMga. tathA Rju to bahArathI pUrvanI jema vaMkavakra ane aMtaramAM kapaTIpaNAe kAraNavazAt saralabhAva batAvanAra duSTa sAdhunI jevo, A bIjo bhaMga. trIjo bhaMga to kAraNavazAt bahArathI batAvela vakrabhAva ane aMtarathI kapaTa rahita, pravacana-zAsananA gopananI rakSAmAM pravartela sAdhunI jema. cotho bhaMga to banne rItithI vakra, tathA prakAranA zaTha-kapaTInI mAphaka. athavA kAlanA bheda vaDe paNa vyAkhyA karavI. have Rju ane RjupariNata vagere agiyAra cobhaMgIo lAghava (saMkSepa) mATe atideza vaDe kahe che-'va' utti. A zabda vaDe Rju ityAdi vaDe batAvela kramathI bhAMgAnA krama vaDe 'vaze'ti je prakAre pariNata rUpAdi vizeSaNa vaDe [unnata-praNata] vizeSitapaNAe ju-vakra che, A artha che. unnata ane praNata-A banne zabda unnata-unnata ane unnata-praNata paraspara pratipakSabhUta (praNata-unnata ane praNata-praNata) vaDe sarakho pATha karela che. tathA te prakAra vaDe pariNata ane rUpAdi be vizeSaNavALAthI Rju ane vakra zabda vaDe paNa pATha kahevo. kyAM sudhI te kahevo? te darzAvatA kahe che-'nAva para'tti ju-vakra vRkSa sUtrathI yAvat tera sUtra parvata. temAM ju 2 jupariNata 2 RjurUpa 2 lakSaNavALA cha sUtro, vRkSa daSTAMta ane puruSa dASTratikasvarUpa che, ane mana pramukha zeSa sAta sUtro daSTAMta rahita che. ra36ll 298 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 bhASAH zuddhAdiH 237-239 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 haju puruSanA vicAra saMbaMdhI je kahe che ke - paDimApaDivanassa NamaNagArassa kappaMti cattAri bhAsAto bhAsittae, taMjahA-jAyaNI, pucchaNI, aNunavaNI, pukkalsa vAra rarUchanA cattAri bhAsAjAtA pannattA, taMjahA-saccamegaM bhAsajjAyaM,bItiyaM mosaM, tatiyaM saccamosaM, cautthaM asaccamosaM 4 || sU0 228nA cattAri vatthA pannattA, taMjahA-suddhe NAmaM ege suddhe 1 suddhe NAma ege asuddhe 2 asuddhe NAmaM ege suddhe 3 asuddhe NAmaM ege asuddhe 4 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-suddhe NAmaM ege suddhe caubhaMgo 4, evaM pariNatarUve vatthA spddivkkhaa| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-suddhe NAmaM ege suddhamaNe caubhaMgo 4, evaM saMkappe nAva paraphrane II sU0 232 (mUo) bAra pratimAne pratipatra-svIkArela anagArane cAra bhASA bolavA mATe kahyuM che, te A pramANe-anna, pANI vagerenI yAcanA mATe je bolavuM te yAcanI, mArga vagerenuM pUchavuM te pRcchanI, avagraha (vasati) vagerenI yAcanA arthAt "huM thoDA vakhata ahiM rahuM chuM' ema gRhasthane jaNAvavuM te anujJApanI ane koI pUchela arthanuM kahevuM te vAgaraNI-vyAkaraNI bhASA. //ra37ll cAra prakAre bhASA kahelI che, te A pramANe-sarvane hitakara te satya e prathama bhASA, bIjI mRSA-asatya bhASA, trIjI satyamRSA-mizrabhASA ane cothI asatyamRSA-(asatyAmRSA)-vyavahArabhASA. //ra38. - cAra prakAranA vastro kahelAM che, te A pramANe--koI eka vastra prathamathI ja taMtu vagerethI zuddha che ane pachI paNa zuddha che 1, koI eka vastra prathama zuddha hoya che ane pachI (melathI) azuddha thAya che 2, koI eka vastra pahelAM azuddha ane pachI (dhovarAvavAthI) zuddha thAya che 3, koI eka vastra pahelAM azuddha che ane pachI paNa azuddha hoya che 4, evI ja rIte cAra prakAranA puruSo kahyA che, te A pramANe-koI eka puruSa jAtyAdithI zuddha ane guNathI zuddha 1, jAtyAdithI zuddha paNa guNathI azuddha 2, jAMti vagerethI azuddha paNa guNathI zuddha 3, jAtyAdithI azuddha ane guNathI paNa azuddha 4, evI rIte pariNata ane rUpa deSTAMta sahita vastro kahevA, te A pramANe-1. koI eka vastra zuddha ane zuddhapariNatazubha pariNAmavALuM, 2. koI eka vastra zuddha paNa azubha pariNAmavALuM, 3. koI eka vastra azuddha paNa zubha pariNAmavALuM, ane 4. kAMi eka vastra azuddha ane pariNAme paNa azubha. tema rUpa" zabda sAthe cAra bhAM karava8. 9ra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koI eka manuSya jAtyAdikathI zuddha ane mana-aMtavRtti vaDe zuddha 1, koIka manuSya jAtyAdithI zuddha paNa aMtavRttithI azuddha 2, koIka jAtyAdithI azuddha paNa aMtavRttithI zuddha 3, ane koIka manuSya jAtyAdithI ane aMtavRttithI paNa azuddha che. evI rIte saMkalpa yAvatuM parAkrama paryata zabdo zuddha pada sAthe joDavA ane cAra cAra bhAMgA karavA. //ra39ll (TI.) spaSTa che. pratimA-siddhAMtamAM prasiddha bhikSunI bAra pratimA, tene svIkAranAra vaDe je yAcanA karAya che te yAcanI-pANI vagerenI 'mane AmAMthI ATaluM pANI vagere tuM ApIza' ityAdi siddhAMtanA prasiddha krama vaDe. tathA mArga vagerenuM pUchavuM athavA 1. eka vastra zuddha ane azuddha AkAravALuM che 1, eka vastra zuddha ane azuddha AkAravALuM che 2, eka vastra azuddha ane zuddha AkAravALuM che 3, ane eka vastra azuddha ane AkAra paNa azuddha che. 4. e pramANe cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-eka jAtyAdi vaDe zuddha ane suMdara rUpa saMDANavALo che 1, eka puruSa jAtyAdi vaDe zuddha paNa rUpAdi vaDe azuddha che 2, eka jAtyAdi vaDe azuddha paNa rUpa AkArAdi vaDe zuddha (suMdara) che 3, ane eka jAtyAdi vaDe azuddha ane rUpa AkArAdi vaDe paNa azuddha che 4, 299 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 bhASAH zuddhAdiH 237 - 239 sUtrANi kaIka sUtra ane arthanuM pUchavuM te pRcchanI, tathA [amuka samaya paryaMta rahevA mATe] avagraha(jagyA) nuM anujJApana-jaNAvavuM te anujJApanI tathA koIe pUchela artha vagerenuM pratipAdana karavuM te vyAkaraNI. II337|| bhASAnA prasaMgathI bhASAnA bhedone kahe che--' ttattAri mAse'tyAdri jAta-utpattidharmaviziSTa, te vyaktirUpa vastu, A kAraNathI bhASAthI utpanna thayela vyaktirUpa vastuo, bhedo-prakAro te bhASAjAto, temAM vidyamAna rahelA munio, guNo athavA padArthonA mATe hitarUpa te satya, eka sUtranI apekSAe prathama, athavA jenA vaDe te bolAya che te bhASA athavA bolavuM te bhASA-kAyayoga vaDe grahaNa karela ane vacanayoga vaDe nIkaLela bhASAdravyanI saMhati (vargaNA) no je prakAra te bhASAjAta AtmA che, ityAdinI jema. sUtranA kramathI bIjuM 'mosa'ti prAkRtapaNAthI mRSA-asatya, 'AtmA nathI' ityAdinI mAphaka, trIjuM satyAmRSA-kaIka satya ne kaIka asatya-mizrarUpa, 'AtmA che, akartA che' ityAdinI jema, cothuM asatyAmRSA-satya nahiM ane asatya nahiM, AtmA ityAdinI mAphaka. (A cAra bhASAjAta) che. A saMbaMdhe be gAthA jaNAvatAM kahe che ke-- saccA hiyA satAmiha, saMto muNao guNA payatthA vA / tavvivarIyA mosA, mIsA- jA tadubhayasahAvA // 2 // [vizeSAvazyaka0 376 tti ] satpuruSonA hitarUpa te satyA athavA sArA munio mATe hitarUpa athavA suMdara mUlottara guNone hitarUpa athavA bhagavAne kahela vidyamAna jIvAdi padArthonA mATe hitarUpa te satyabhASA, tenAthI viparIta svarUpavALI te mRSAbhASA, satya te ane asatya banne svabhAvavALI te mizrabhASA (satyamRSA) che. (2) ahigayA jAtIsuvi, saddo cciya kevalo asaccamusA / eyA sabheyalakkhaNa, sodAharaNA jahA sutte // 3 // [vizeSAvazyaka0 377 tti ] traNa bhASAmAM paNa je svIkArelI nathI, mAtra zabdarUpa ja che te asatyamRSA (asatyAmRSA)-AmaMtraNa ane AjJApana (hukama karavuM) vagere viSayavALI che. A cAra bhASA bheda sahita, lakSaNa sahita ane udAharaNa sahita sUtramAM jema kahelI che tema jANavI. (3) puruSanA bhedanuM nirUpaNa karavA mATe ja A tera sUtro--'vRttAnta vatse'tyA.i spaSTa che. vizeSa e ke-zuddha vastrapavitra taMtu vagere kAraNa vaDe banAvela hovAthI, vaLI zuddha-navIna malanA abhAvathI athavA pahelA zuddha hatuM ane hamaNA paNa zuddha ja che. prathama bhaMganA be padathI vipakSabhUta sugama ja che. have dACtikanI yojanA kahe che--'vamene'tyAvi. zuddhajAtyAdi vaDe zuddha, vaLI nirmala jJAnAdi guNapaNAe athavA kAlanI apekSAe 'vaDamaLo'tti. cAra bhAMgAno samudAya te caturbhugI athavA caturbhUga. pulliMgapaNuM to ahiM prAkRtapaNAthI che. teno A artha-vastranI mAphaka cAra bhAMgA puruSane viSe paNa kahevA. 'C'miti. jema zuddha padathI bIjA zuddha padamAM dACtika sahita cAra bhAMgAvALuM vastra kahyuM, evI rIte zuddha pada che pUrvapadamAM jene evA pariNatapada ane rUpapadamAM cAra bhAMgAvAlA vastro 'saDivavavatti. pratipakSa sahita (azuddha pariNata vagere) dAtika (puruSa) sahita kahevA. te A pramANe--'cattAra vatthA pannattA, taM nahIM-suddha nAmaM Ne yuddhavij vaturmI' 'vameva'tyAdri. puruSajAta sUtranI caturthaMgI, evI rIte zuddha vastra ane zuddha rUpanI cobhaMgI vastramAM karavI ema ja puruSamAM paNa cobhaMgI karavI. vyAkhyA to pUrvanI mAphaka jANavI. ''cattArI'' tyAdi. zuddha-bahArathI ane zuddha manavALo- aMtarathI, evI rIte zuddha' saMkalpa, zuddha praza, zuddha dRSTi, zuddha zIlAcAra, zuddha vyavahAra ane zuddha parAkrama A [sAta sUtromAM] 2vastrane choDIne puruSo ja cAra bhAMgAvALA kahevA, vyAkhyA to pUrvanI mAphaka jANavI. A ja kAraNathI kahe che 'mi' tyAri 2395 1. zuddha saMkalpa vagere sUtrono artha pUrve lakhAI gayela che. 2. vasra jaDa hovAthI temAM mana, saMkalpa vagere caitanyadharmo na hoya tethI vajramAM pratipakSa sahita cha sUtro che ane puruSamAM phakta sAta sUtro che. 300 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 atijAtAdiH satyAdiH korakAH 240-242 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 puruSabhedanA adhikAramAM ja nIcenuM sUtra kahe che- cattAri sutA pannattA, taMjahA-atijAte, aNujAte, avajAte, kuliMgAle / sU0 240 // cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-sacce nAmaMegesacce,sacce nAma ege asacce 4, evaM pariNate jAva prkkme| cattArivatthA pannattA, taMjahA-sutI nAma ege sutI, suI nAma ege asuI, caubhaMgo 4 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-sutI NAma ege sutI, cubhNgo| evaMjaheva suddheNaM vattheNaM bhaNitaM taheva sutiNA vi, jAva parakkame / tU 242II. cattArikoravA pannattA, taMjahA-aMbapalaMbakorave,tAlapalabakorave,vallipalabakorave, meNddhvisaannkorve|evaamev cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-aMbapalabakoravasamANe, tAlapalabakoravasamANe, vallipalabakoravasamANe, meMdavilAporavAne II 24ra : (mU9) cAra prakAranA putro kahelA che, te A pramANe-atijAta-pitAnI apekSAe adhika saMpadAvALo, zrI RSabhadevasvAmInI mAphaka, anujAta-pitAnI apekSAe samAna saMpadAvALo, mahAyazAnI jema apajAta-pitAnI apekSAe hIna saMpadAvALo, AdityayazAnI jema, kulAMgAra-kulamAM dUSaNa lagADanAra, kaMDarIkanI jema. //ra4all cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--satya prarUpaNA karanAra ane satya (saMyama) pAlanAra, satya bolanAra paNa satya (saMyama) pAlanAra nahiM. satya bolanAra nahIM paNa satya (saMyama) pAlanAra ane satya bolanAra nahIM ane satya (saMyama) pAlanAra paNa nahIM. evI rIte satya pada sAthe pariNatathI laIne yAvat parAkrama paryata caturbhagI karavI. cAra prakAranA vastro kahelA che, te A pramANe--eka vastra svabhAvathI zuci ane zuci-saMskAra karavAthI, eka vastra svabhAvathI zuci paNa azuci-saMskAra na karavAthI, eka vastra svabhAvathI azucipaNa zuci-saMskAra karavAthI ane eka vastra svabhAvathI azuci ane azuci-saMskAra na karavAthI. evI rIte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--eka puruSa pavitra zarIra vaDe zuci ane svabhAvathI paNa zuci, eka puruSa zarIrathI zuci paNa svabhAvathI azuci, eka puruSa zarIrathI azuci paNa svabhAvathI zuci ane eka puruSa zarIrathI azuci tema ja svabhAvathI paNa azuci che. evI rIte je pramANe zuddha pada vaDe kahyuM che tema ja zuci pada vaDe yAvat parAkrama parvata kahevuM. //ra41// . cAra prakAranA kAraka (klI) kahelA che, te A pramANe-AMbAnA phlanuM koraka, tAlanA phalanuM koraka, velaDI-tarabUca (kaliMgara) vagerenA phalanuM koraka, meMDhAnA zIMgaDA jevA phlevALI vanaspati (Avala) nA phalanuM koraka. evI rIte cAra prakAranA puruSa kahela che, te A pramANe-eka AmraphalanA koraka samAna je puruSa sevyo thako ucita kAle ucita phalane Ape che, bIjo tAla phalanA koraka samAna, je sevyo thako lAMbe kAle kaSTa vaDe mahAna upakArarUpa phalane Ape che, trIjo vallinA phalanA koraka samAna thoDA samayamAM kaSTa sivAya phalane Ape che ane cotho miMDhaviSANa (Avala) nA koraka samAna mIThA vacana bole paNa kAMI Ape nahi. //ra4ro (TI0) sutA-putro, 'prajJA'tti pitAnI saMpadAne ullaMghIne nAtaH thayela athavA pitAnI saMpadAnuM ullaMghIne arthAt pitAthI ati vizeSa saMpadAne pAmela athatu atisamRddhivALo mATe atijAta athavA atiyAta zrI RSabha[prabhunI mAphaka 1. tathA 'anunA tti anurupa-samAna saMpatti vaDe pitAnI jevo thayela te anujAta, athavA anugata-pitAnI traRddhi vaDe anusaranAra-pitA samAna, mahAyazAnI mAphaka, AdityayazA pitA vaDe tenuM tulyapaNuM hovAthI, tathA AvanAra' riTa apahIne pitAnI saMpattithI hIna thayela te apajAta, pitAthI kaMIka hIna guNavALo, AdityayazAnI mAphaka, bharata cakrInI apekSAe tenuM hInapaNuM hovAthI, tathA yuti jAte'tti kula-potAnA gotramAM aMgAro, doSano karanAra hovAthI athavA - 301 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 tvakkhAdAdiH 243 sUtram saMtApano karanAra hovAthI kaMDarIkanI mAphaka 4, evI rIte ziSya cAra prakAranA jANavA. suta zabdanI ziSyomAM paNa pravRtti che, temAM atijAta-siMhagiri AcAryanI apekSAe vajasvAmInI jema 1, anujAta-zaabhava AcAryanI apekSAe yazobhadra AcAryanI jema 2. apajAta-bhadrabAhusvAmInI apekSAe sthUlabhadranI jema ane kulAMgAra-kulavAlaka sAdhunI jema, athavA udAyinRpane mAranAra (kapaTI sAdhu) nI jema. ll24oll tathA 'vattArityAti jema che tema vastune kahevAthI ane jevI rIte pratijJA karela tevI rIte karavAthI satya, vaLI satya-saMyamIpaNA vaDe sattvone-jIvone hita hovAthI athavA pUrve satya hatuM, hamaNAM paNa satya ja che evI rIte caturbhagI karavI, e pramANe sUtrone atideza karatAM thakAM kahe che- eva'mitkAri0 spaSTa che. vizeSa A pramANe sUtro che-vattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-sacce nAma ege saccapariNae 4, evaM saccarUve 4 saccamaNe 4 saccasaMkappe 4 saccapanne 4 sarvAlTiI 4 savasInAvAre 4 vavavAre 4 vaparakhe "tti 4 1. satya ane satyapariNata, 2. satya ane asatyapariNata, 3. asatya ane satyapariNata, 4. asatya ane asatyapariNata. evI rIte satyarUpapada, satya manapada, satya saMkalpapada, satya prajJApada, satya dRSTipada, satya zIlAcAra, satya vyavahAra ane satya parAkrama-A badhA uttarapado sAthe pUrvamAM satyapada joDavAthI caturbhagI thAya che. puruSonA adhikAramAM ja A bIjuM kahe che-varAri valtha" tyA0i zuci-svabhAve pavitra, vaLI saMskAra vaDe pavitra athavA kAlanA bheda vaDe eTale pUrve paNa pavitra ane pachI paNa pavitra. puruSanI caturbhagImAM zuci puruSa durgadha rahita zarIra vaDe vaLI zuci svabhAva vaDe, 'suparina suve' A be sUtro dRSTAMta ane dANatika sahita che. 'sumana' rUtyA0i puruSa mAtrane Azrita ja sAta sUtrane atideza karatA thakA kahe che 'va' nityAdi sugama che. ll241ii. puruSanA adhikAramAM ja A anya sUtra kahe che-vattAriora' rUtyAti temAM AMbo, tenuM pralaMba-phla, tenuM korakatene utpanna karanAra mukula (kalikA) te AmrapalaMbakoraka, evI rIte bIjA paNa jANavAM. vizeSa kahe che ke-tAla-vRkSavizeSa (tADi), vallI kAlIMgA vagerenI velaDIo, meMDhaviSANA-meMDhAnA zIMgaDA samAna lavALI vanaspatinI jAti, arthAt AvaLa, tenuM koraka te meMDhaviSANakoraka. A cAra ja koraka dRSTAMtapaNAe grahaNa karelA che mATe cAra ema kahyuM che, paraMtu lokamAM (koraka) cAra ja nathI paranta ati ghaNA jaNAya che. ''tyAdi sugama che. vizeSa e ke-upanaya A pramANe jANavo-je puruSa, sevAyo thako yogya kAlamAM ucita upakArarUpa phalane Ape che te AmrapralaMbakoraka samAna, vaLI je puruSa sevakane ghaNA kALa vaDe kaSTathI mahAn upakAraphalane kare che te tAlapralaMbakorakasamAna, vaLI je puruSa kleza vinA tatkAla phlane Ape che te vallIpralaMbakoraka samAna ane je puruSa sevAyo thako paNa sArAM vacanone ja kahe che paraMtu kaMIpaNa upakAra karato nathI te meMDhaviSANakorakasamAna jANavo. AvalanA korakano suvarNa jevo varNa hovAthI ane na khAvA lAyaka phalane denAra hovAthI tenI upamA ApI che. |242ll puruSanA adhikAramAM ja ghuNa (lAkaDAne kotaranAra jaMtu) nA sUtrane kahe che- cattAri ghuNA pannattA, taMjahA-tayakkhAte, challikkhAte, kaTThakkhAte, saarkkhaate| evAmeva cattAri bhikkhAgA pannattA,taMjahA-tayakkhAyasamANe jaavsaarkkhaaysmaanne| tayakkhAtasamANassaNaMbhikkhAgassasArakkhAtasamANe tave paNNatte,sArakkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa tayakkhAtasamANe tave paNNatte, challikkhAyasamANassaNaM bhikkhAgassa kaTThakkhAyasamANe tave paNNatte, kaTThakkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa challikkhAyasamANe tave pavje sU0 24rUA. (mU0) cAra prakAranA puNA (kANamAM upaje te jIvo) kahelA che, te A pramANe--koIeka guNo bahAranI tvacA (chAla) ne 302 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agrabIjAdiH nArakAgamaH saMghATya 244-246 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 khAnAra, koIeka aMtaranI chAlane khAnAra, koIeka lAkaDAne khAnAra ane koIeka lAkaDAnA sAra(garbha)ne khAnAra. A dRSTAMte cAra prakAre bhikSuko-sAdhuo kahelA che, te A pramANe-eka bahAranI tvacA-chAlanA khAnAra ghuNA sarakhA, te sAdhu AyaMbila pramukha tapa karanAra ane tuccha AhAranA karanAra, eka aMdaranI chAlane khAnAra ghuNA samAna sAdhu, te lepa rahita (caNA vagere) AhAranA karanAra, koIka kASTanA khAnAra ghuNA samAna sAdhu vigaya rahita AhAra karanAra, koIka sAra khAnAra ghuNA samAna sAdhu, sarasa bhojana karanAra, tvacAne khAnAra samAna sAdhunuM sAra khAnAranA jevuM tapa che, sArane khAnAra samAna sAdhunuM tvacAne khAnAra samAna tapa che, chAlane khAnAra samAna sAdhunuM kAjhane khAnAra samAna tapa che ane kASTane khAnAra samAna sAdhunuM chAlane khAnAra samAna tapa che. ll24all (TI0) vavaM-bahAranI chAlane je khAya che te vavA -tvacAne khAnAra, evI rIte zeSa (traNa) jANavA. vizeSa e ke'chatti' utta. aMdaranI chAla, kASTa-lAkaDuM ane sAra-lAkaDAno madhya-aMdarano bhAga, A dRSTAMta che. vameva'tyAti upanaya sUtra che. bhikSaNa svabhAvavALA, yAcanAnA dharmavALA athavA bhikSAmAM zreSTha te bhikSAko (munio), tvacAne khAnArA ghaNA samAna-atyaMta saMtoSIpaNAe AyaMbilAdi tapamAM prAMta-tuccha AhAranA khAnAra hovAthI tvacAne khAnAra jevo 1. evI : rIte aMdaranI chAlane khAnAra jevo, lepa rahita AhArane karanAra hovAthI 2. kASThane khAnAra jevo, vigaya rahita AhAra karavAthI 3. sAra khAnAra jevo, sarvakAmagaNa-Idriyone puSTi karanAra AhAra karavAthI. A cAre bhikSaonA tapavizeSane kahenAruM sUtra tahevAre' tyAdi sugama che. bhAvArtha e che ke bahAranI chAla jevA asAra AhAra vAparanArane AsaktipaNe na hovAthI karmanA bheda (vinAza) ne svIkArIne vajasAra (vaja jeva) tapa hoya che, mATe sucanA kare che--'sAravavA samAne ta' tti sArane khAnAra hovAthI sAra khAnara ghuNAnuM sAmarthya ane vaja jevuM mukha hovAthI 1, sArane khAnAra kahela lakSaNavALA sAdhunuM sarAgANAe bahAranI chAlane khAnAra samAna tapa hoya che, te karmanA rasane bhedavAne samartha thatuM nathI, bahAranI chAlane khAnAra ghaNAne cokkasa tvaka (chAla) nuM khAvApaNuM hovAthI kASThanA sAranA bhedana pratye asamartha hovAthI 2, tathA aMtarachAlane khAnAra ghuNA jevA sAdhune bahAranI chAla khAnAra ghuNA jevAnI apekSAe kaMIka viziSTa-sArA bhojananA karavA vaDe kaIka sarAgapaNuM hovAthI ane kASThanA sArane ane kAine khAnAra ghuNA samAna sAdhunI apekSAe to halakAM bhojana karavA vaDe Asakti na hovAthI karmanA bhedana pratye kAine khAnAra ghuNA samAna tapa kahyuM che. sArane khAnAra ghuNAnI jema ati tIvra tapa nahi ane vaiku ane chAlane khAnAra ghuNAnI mAphaka atimaMda vagere tapa nahiM, A rahasya che 3, kASTane khAnAra ghuNA jevA sAdhune sArane khAnAra ghuNA jevAnI apekSAe sAra rahita bhojanane karavA vaDe Asakti na hovAthI tvaka bahAranI chAla) ane aMtara chAlane khAnAra ghuNA jevA sAdhunI apekSAe vizeSa sArA bhojanane karavA paDe ane sarAgapaNuM hovAthI chAlane khAnAra ghuNA samAna tapa kahyuM che, karmanA bhedana pratye sArane khAnAra ane kASThane khAnAra ghaNAnI jema atisamartha vagere tapa nathI, tvane khAnAra ghuNAnI mAphaka atimaMda paNa nathI 4, prathama vikalpamAM pradhAnatara tapa, bIjAmAM apradhAnatara, trIjAmAM pradhAna ane cothA vikalpamAM apradhAna tapa che. ra43|| - hamaNAM ja vanaspatinA avayavone khAnAra ghuNAo kahyA, mATe vanaspatinI ja prarUpaNA karatAM kahe che- caThavvihA taNavaNassatikAiyA pannattA, taMjahA-aggabIyA, mUlabIyA, porabIyA, khaMdhabIyA / / sU0 244 / / cauhi ThANehiM ahuNovavaNNe Neraie Neraiyalogasi icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate, No ceva NaM saMcAteti hvvmaagcchittte| ahuNovavaNNe neraie NirayalogaMsi samunbhU veyaNaM veyamANe icchejjA mANusaM logahavvamAgacchittate, NocevaNaMsaMcAteti havvamAgacchittate 1 / ahuNovavanne Neraie niratalogaMsi NirayapAlehi 1. samahamUrya 303 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agrabIjAdiH nArakAgamaH saMghATya 244-246 sUtrANi bhujjo 2 ahiTThijjamANe icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate, No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittate 2 / ahuNovavanne Neraie NirataveyaNijjasi kammaMsi akkhINasi avetitaMsi aNijjinnaMsi icchejjA0 [mANusaM logaM havvamAgacchittate], no ceva NaM saMcAei [havvamAgacchittate] 3 / evaM NirayAuaMsi kammaMsi akkhINaMsi jAva No cevaNaMsaMcAteti havvamAgacchittate 4 / iccetehiM cauhi ThANehiM ahuNovavanne neratite jAva no cevaNaM saMcAteti havvamAgacchittae 4 // sU0 245 / / kappaMti NiggaMthINaMcattAri saMghADIodhArittae vA pariharittate vA, taMjahA-egaMduhatthavitthAraM, do tihatthavitthArA o egaM cauhatthavitthAraM / / sU0 246 / / (mU4) cAra prakAre tRNavanaspatikAyiko kahela che, te A pramANe--ajhabIja koraMTaka, ghauM vagere, mUlajIva-kaMda vagere, parvabIja zelaDI vagere ane skaMdhabIja-saMlakI (kAMsa) vagere. //ra44// cAra sthAna-kAraNa vaDe tatkAla utpanna thayela nAraka, narakalokamAMthI manuSyalokamAM zIdhra AvavAne mATe Icche, paraMtu te manuSyalokamAM AvavAne mATe samartha na thAya. hamaNAM utpanna thayelo narayika, narakaloka (bhUmi) mAM utpanna thayelI vedanAne vedato thako manuSyalokamAM zIdhra AvavAne mATe icche, paraMtu te manuSyalokamAM AvavAne mATe samartha na thAya 1, vartamAnamAM utpanna thayela narayika, narakabhUmimAM narakapAlo-paramAdhAmIo vaDe vAraMvAra AkramaNa karAyo thako manuSyalokamAM zIdhra AvavAne mATe icche paranta AvavA mATe samartha na thAya 2, vartamAnamAM utpanna thayela narayika, narakamAM bhogavavA yogya asatAvedanIyAdi karma, sthiti vaDe kSINa na thaye chate, vipAka vaDe na bhogavAya chate ane AtmapradezathI alaga na thaye chate manuSyalokamAM AvavAne mATe icche, paraMtu AvavA mATe samartha na thAya. 3, evI rIte narakAyuddha karma sthitithI kSINa na thaye chate yAvat zabda vaDe vipAkathI na vedAye chate ane nirjarA nahiM thaye chate narayika manuSyalokamAM AvavAne mATe Icche, paraMtu AvI zake nahIM.4, A ukta cAra kAraNa vaDe vartamAnamAM utpanna thayela narayika yAvatuM manuSyalokamAM AvavAne mATe zaktimAna thAya nahi. //ra45l nigraMthI-sAdhvIone cAra saMghATikA-pacheDI (cAdara) dhAravA mATe, levA mATe ane oDhavA mATe kahyuM che, te A pramANe-eka pacheDI be hAthanA vistAravALI, upAzrayamAM oDhavA mATe. e pacheDI traNa hAthanA vistAravALI, temAM eka gocarImAM ane eka spaMDilabhUmimAM javA mATe. eka cAra hAthanA vistAravALI pacheDI, te samavasaraNamAM javA mATe oDha. ra46. (TI0) 'ravide tyA ivanaspatio prasiddha che. te ja kAya-zarIra che jeone te vanaspatikAyo, teo ja vanaspatikAyiko, tRNanI jAtivAlA vanaspatikAyiko te tRNavanaspatikAyiko arthAt bAdaro. agra-AgaLa bIja che jeonuM te ajhabIjo, koraMTaka vagere athavA aga-AgaLanA bhAgamAM bIja che jeone te ajhabIjo-vrIhI [cokhAnI jAta vagere. mUlamAM ja bIja che jeone te mUlabIjo-kamalanA kaMda vagere, evI rIte parvabIjo-zelaDI vagere, skaMdhabIjo-salakI vagere. skaMdha eTale thaDa. A sUtro bIjA vanaspati jIvono niSedha karanArA nathI, tethI bIjaruha-bIjathI utpanna thanAra ane samUcchana-svAbhAvika utpanna thanAra vagere vanaspationo abhAva mAnavo nahi. jo abhAva mAnIe to bIjA sUtra sAthe virodha Ave. rajA hamaNAM ja vanaspati jIvonA cAra sthAnaka kahyA, have jIvanA sAdhampathI nArakajIvone AzrayIne te kahe che'rasahI' tyAdi sugama che. vizeSa e ke- hiMti kAraNo vaDe mahuvanne'tti tatkAla utpanna thayela, nIkaLI gayela che zubha karmamAMthI te niraya-naraka, temAM utpanna thayela te narayika, tenuM ananya (bIjuM nahi evuM) utpattinuM sthAnapaNuM batAvavA mATe kahe che ke narakalokamAM, te sthAnathI A manuSya loka-kSetravizeSa pratye 'vU' zIdhra AvavA mATe icche "no veva'ti nahIM. 304 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agrabIjAdiH nArakAgamaH saMghATya 244-246 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 'na" vAkyAlaMkAmAM che. 'saMvAda' AvavA mATe samartha, arthAt AvI zake nahiM. "samuNya ti atyaMta prabalapaNAe utpanna thayelI, pAThAMtarathI samuvamUtAM eka helA mAtrAmAM (thoDI vAramAM) utpanna thayelI, pAThAMtarathI samahamUtAM athavA sumahabUtAM-je mahAnuM nathI tene mahAn thavuM te mahadbhUta, tenI sAthe je te samahamUta athavA sumahamUtAM-je mahAn nathI tene mahAnuM thayuM te mahadbhUta, tenI sAthe je te samaharbhatA athavA sumahadbhUtA, evI duHkharUpa vedanAne anubhavato thako icchA kare, manuSyalokamAM AvavAnI icchAnuM A prathama kAraNa (1), asamarthanuM e ja kAraNa che kema ke tIvra vedanAthI parAbhava Tamela AvavA mATe samartha to nathI. aMba vagere nakalo vaDe vAraMvAra dabAyo thako nAraka, manuSyalokamAM AvavAne Icche, A AgamananI icchAnuM bIjuM kAraNa (2), ane AvavAmAM azaktinuM e ja kAraNa che, kema ke teo vaDe atyaMta dabAyela hovAthI AvavAne azakta che. tathA narakabhUmimAM je anubhavAya che athavA narakabhUmine yogya je vedanIya te nirayavedanIya atyaMta azubha nAmakarma vagere athavA asatAvedanIya, te karmasthiti vaDe kSINa na thaye chate, anubhAga-vipAka vaDe anubhava na thaye chate, jIvanA pradezothI dUra na thaye chate, manuSyaloka pratye AvavAnI icchA kare paraMtu AvI zake nahiM. avazya vedavA yogya karmarUpa nigaDa (beDI) vaDe baMdhAyela hovAthI AvavAnI asamarthatAmAM e ja kAraNa che (3), tathA 'va' mitiH 'huvanne' ityAdi abhilApa-kathana sArI rIte sUcana karavA mATe che. narakanuM AyuSyakarma kSINa na thaye chate yAvat zabdathI vephara ityAdi pATha jovo (4), nigamana (nicoDa) karatA thakA kahe che-'rUvaeNhaii' tiA cAra prakAranA pratyakSa kAraNo vaDe hamaNAM ja kahevAyuM /ra4pI hamaNAM ja nArakanuM svarUpa kahyuM, nArako asaMyamane sahAyaka parigrahathI utpanna thAya che mATe tenA vipakSIbhUta (saMyamane sahAyaka) parigrahavizeSane cAra sthAnakamAM avatAratA thakA kahe che-paMtI' tyAre kahyuM che-yukta che, graMthathI-baMdhanA hetubhUta suvarNa vagerethI ane mithyAtvAdithI nirgata-mukta thayelI nigraMthIo-sAdhvIo, teNIone saMghATIo uttarIya (vastra) vizeSa-pacheDIo (cAdaro) svIkAravAmAM, paheravA mATe, be hAthano vistAra-pahoLAI che jeNIno te be hAthavALI 'jyate" A kriyApadanI apekSAe saMghATIonuM kartApaNuM che, waaN kuhavitthA, cha vaDadavitthAra' ti ahiM prathama vibhaktinA arthamAM prAkRtapaNAthI bIjI vibhakti kahelI che athavA dhArayati parimunnate va AvI rIte pratyayanA pheraphAra vaDe kriyAnuM anusmaraNa karavAthI dvitIyA vibhakti ja thAya che, te pacheDInA (pAMgaraNI-cAdara) viSayamAM pahelI (be hAthanA vistAravALI) upAzrayamAM oDhavA yogya che. traNa hAthanA vistAravALI e pacheDI paikI eka gocarI javAmAM, bIjI aMDilabhUmi javAmAM ane cothI samavasaraNamAM. kahyuM che ke saMghADIo cauro, tattha duhatthA uvasayaMmi / duni tihatthAyAmA, bhikkhaTThA ega ega uccAre // 4 // .. osaraNe cauhatthA'nisanapacchAyaNI masiNA / vRiddhatvapU0 4086-4010 rUti] sAdhvIone cAra saMghATIo kahyuM che, temAM be hAthanA vistAravALI upAzrayamAM oDhavA mATe traNa hAthanI pahoLAIvALI be pacheDI paikI eka bhikSAne arthe ane eka uccAra (vaDInita) javAmAM. A sarva pacheDIo laMbAImAM sADAtraNa hAtha athavA cAra hAthanI joIe. ane (ekapaNa cAdara) otyA sivAya kyAre paNa khulle zarIre rahevuM nahiM. (4) samavasaraNamAM cAra hAthanA vistAravALI ane cAra hAthanI lAMbI pacheDI oDhavI kahyuM, kema ke samavasaraNamAM sAdhvIoe UbhA rahevuM joIe, teothI besAya nahi mATe samasta aMgane DhAMkavA vAste pacheDI moTI joIe. A cAra pacheDIo dehane DhAMkavA mATe tathA zlAghAdine mATe oDhAya che (4). ra46. 1. 'pArittara vA pariharittara vA, dhAyitum pariharihaMtuna' ahi tum pratyayane badale dhArayati paripuwte A kriyApada lIdhela che. - 305 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram nArakapaNuM dhyAnavizeSathI hoya che ane dhyAnavizeSa mATe ja saMghATikA vagerenuM grahaNa che, e hetuthI dhyAnanuM varNana kare che cattAri jhANA pannattA, taMjahA - aTTe jhANe, rodde jhANe, dhamme jhANe, sukke jhANe / aTTe jhANe cauvvihe pannatte, taMjahAamaNunnasaMpaogasaMpautte / tassa vippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavati 1, maNunnasaMpaogasaMpatte tassa avippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavati 2, AyaMkasaMpaogasaMpautte tassa vippaogasatisamaNNAgara yAvi bhavati 3, parijusitakAmabhogasaMpaogasaMpatte' tassa avippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavai 4 / aTTassa gaM jhANassa cattAri lakkhaNA pannattA, taMjahA- kaMdaNatA, sotaNatA, tippaNatA, paridevaNatA / rodde jhANe cauvvihe pannatte, taMjahA - hiMsANubaMdhi, mosANubaMdhi, teNANubaMdhi, saarkkhnnaannubNdhi| rossa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA pannattA, taMjahA - osaNNadose, bahudose, annANadose, AmaraNaMtadose / dhamme jhANe cauvvihe cauppadoyAre pannatte, taMjahA - ANAvijate, avAyavijate, vivAgavijate, saMThANavijate / dhammassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA pannattA, taMjahA - ANAruI, NisaggaruI, suttaruI, ogADharuI / dhammassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA pannattA, taMjahA - vAyaNA, paDipucchaNA, pariyaTTaNA, aNuppehA / dhammassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo pannattAo, taMjahA - egANuppehA, aNiccANuppehA, asaraNANuppehA, sNsaaraannuppehaa| sukke jhANe cauvvihe cauppaDoyAre pannatte, taMjahA - vuhattavitakke saviyArI 1, egattavitake aviyArI 2, kiriNiTTI 3, samucchinnakirie appaDivAtI 4 / sukkassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA pannattA, taMjahA - avvahe, asammohe, vivege, viussagge / sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA pannattA, , taMjahA - khaMtI, muttI, maddave, ajjave / sukkassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo panattAo, taMjahA - aNaMtavattiyANuppehA, vipparimANuppehA, asubhANuppehA, avAyANuppehA // sU0 247 / / (bhUTha) yAra prahAranA dhyAna uDelA che, te khA pramANe - ArttadhyAna- pIDAmAM thayeSu, dRDha adhyavasAya3pa dhyAna, raudrdhyaanhiMsAdi ati krUratAthI thayeluM dhyAna, dharmadhyAna-zruta ane cAritra dharmathI yukta ane zukladhyAna-karmamalane zuddha karanAruM dhyAna, ArtadhyAna cAra prakAra kahela che, te A pramANe--amanojJa vastuno saMbaMdha thavAthI tenA viyoganI ciMtA (vicAraNA) vALuM thAya che te aniSTayogaArtadhyAna 1, manojJa vastuno saMbaMdha thavAthI teno viyoga na thavAnI ciMtAvALuM thAya che te iSTaviyogaArtadhyAna 2, AtaMka-rogano saMbaMdha thavAthI tenA viyoga (nAza) nI ciMtAvALuM thAya che te rogaciMtAArtadhyAna 3, ane sevAyela kAmabhogano saMbaMdha thavAthI teno viyoga na thavAnI ciMtAvALuM thAya che te bhogArtadhyAna che. 4, ArttadhyAnanA cAra lakSaNo kahelAM che, te A pramANe--1. kraMdanatA-moTe sAhe rovu, 2. zoyanatA-hInatA aravI, u. teyanatA-khAMsu pADavA bhane 4. paridevanatA-vAraMvAra huHSapUrva josavu. raudradhyAna yAra prAre uheluM che, te yA pramANe - 1. hiMsAnubaMdhI - kavahiMsAnA anubaMdha (pravRtti) vAju dhyAna, 2. mRSAnubaMdhI-cADIcugalI pramukha asatyanA anubaMdhavALuM dhyAna, 3. steyAnubaMdhI-paradravyane coravAnA anubaMdhavALuM dhyAna ane 4. saMrakSaNAnubaMdhI-viSayanA sAdhana ane dhana vagerenA sArI rIte rakSaNa karavAnA anubaMdhavALuM dhyAna. raudradhyAnanAM cAra lakSaNo kahelAM che, te A pramANe--1. osannadoSa-hiMsAdi doSamAMthI koIka eka doSamAM vizeSa pravRtti kare, 2. bahuladoSahiMsA vagere badhA doSomAM vizeSa pravarte, 3. ajJAnadoSa-kuzAstranA saMskArathI hiMsAdimAM 1. asamaNuNNasaMpa 2. parijhasiyakAma 306 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 - pravarte ane 4. jyAM sudhI jIve tyAM sudhI pApa kare te AmaraNAMtadoSa. dharmadhyAna cAra prakAre che ane cAra padamAM avatAravAnuM che, te A pramANe-1. AjJAvicaya-1. prabhunA vacanano samyagu rIte vicAra karavo, 2. apAyavicayaroga vagerethI thatA doSano ane tenAthI chUTavAno vicAra karavo, 3. vipAkavicaya-karmanA vipAka-zubhAzubha phlano vicAra karavo ane 4. saMsthAnavicaya-cauda rAjalokanA svarUpanuM ciMtana karavuM. dharmadhyAnanAM cAra lakSaNo kahelAM che, te A pramANe-1. AjJAruci-bhagavaMta bhASita artha (niyukti vagere) mAM ruci, 2. nisargaruci-upadeza vinA jinapravacanamAM ruci, 3. sUtraruci-Agamane viSe ruci ane 4. avagADharuci-dvAdazAMgI siddhAMtane vistArathI jANavAnI saci. dharmadhyAnanA cAra AlaMbano kahelAM che, te A pramANe-1. vAcanA-sUtrArthanuM ApavuM, 2. pratipucchanA-zaMkAne TALavA mATe gurune pUchavuM, 3. parivartanA-bhaNelA sUtrAdinuM yAda karavuM ane 4. anuprekSA-sUtrAdinA rahasyanuM ciMtana karavuM. dharmadhyAnanI cAra anuprekSA (dhyAna pachInI vicAraNA) kahelI che, te A pramANe-1. ekavAnuprekSA- huM eka chuM. mAru koI nathI' ityAdi vicAraNA, 2. anityAnuprekSA-saMpatti vagere sarva vastu kSaNabhaMgura che ityAdi vicAraNA, 3. azaraNAnuprekSA-duHkhathI mukta karanAra dharma sivAya anya koI zaraNabhUta nathI ItyAdi vicAraNA ane 4. saMsArAnuprekSA-saMsAranI vicitratAnI vicAraNA. zukladhyAna cAra prakAra ane cAra padamAM avatAravAnuM kaheluM che, te A pramANe-1. pRthaka-vitarkasavicArI-eka dravyane Azrita utpAda vagere paryAyonuM zrutanA AlaMbanapUrvaka bhinna bhinna paNe ciMtavavuM 2. eka-vitarkaavicArI-utpAda vagere paryAyomAMthI koIka paryAyane abhedapaNAe avalaMbIne zrutanA AlaMbanapUrvaka artha ane zabdanA vicAra rahita ciMtana, 3. sUkSmakriyAanivRtti-ucchuvAsa vagere sUkSma kAyAnI kriyAnI nivRtti thayela nathI, te kevalIne caudame guNaThANe yogane nirodha karatA samaye hoya che, 4. samucchinnakriyApratipAtI-samasta yoganI kriyAno uccheda thAya che te apratipAtI, arthAt akriyapaNuM prApta thAya che. zukladhyAnanA cAra lakSaNo kahelAM che, te A pramANe-1. avyatha-devAdikRta upasargathI bhaya rahita, 2. asaMmohasUkSya padArthanA viSayamAM mUDhatA rahita, 3. viveka-dahAdithI AtmAdi padArthanuM pRthakkaraNarUpa, 4. vyutsarga-deha ane upAdhino tyAga. zukladhyAnanA cAra AlaMbano kahelAM che, te A pramANe-1, kSamA, 2. nirlobhatA, 3. mArdavakomalatA ane 4. Arjava-saralatA. zukladhyAnanI cAra anuprekSAo kahelI che, te A pramANe-1. anaMtavRttitAnuprekSAA saMsAramAM jIva anaMtI vAra bhaTakyo che ItyAdi vicAraNA, 2. vipariNAmAnuprekSA-vastuonuM vividha prakAre pariNamana thAya che evI vicAraNA, 3. azubhAnuprekSA- saMsAranA azubhapaNAnI vicAraNA ane 4. apAyAnuprekSA Azrava vagerethI thatA doSonI vicAraNA. //ra47ll (TI.) A sUtra sugama che. vizeSa e ke-dhyAtio-dhyAno, aMtarmuhUrta mAtra kAla sudhI cittanI sthiratAnA lakSaNavALAM che. kaheluM che keaNtomuhuttmittN, cittAvatthANamegavatthummi / chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu / / 5 / / [dhyAnazataka0 3 tti] koIpaNa eka vastu (jemAM guNa ane paryAyo vase che te) mAM aMtarmuhUrta mAtra cittanI sthiratA te chadmasthonuM dhyAna ane yogano nirodha karavo te kevalIonuM dhyAna hoya che. (5) temAM Rta-duHkha, tenuM nimitta, athavA koIka nimitte thayeluM athavA Rta-du:khita sthitimAM thayeluM te Arta, dhyAnadaDha adhyavasAyarUpa 1, hiMsAdimAM atyaMta krUratA vaDe AveluM dhyAna te raudra 2, zratadharma ane cAritradharmathI yukta dhyAna te dharyadharma dhyAna 3. ane ATha prakAre karmanA maLane zodhe che athavA zuca-zokane dUra kare che te zukla 4. tride' tti cAra che 1., kevalIne bhAvamana hotuM nathI tethI cittanI sthiratArUpa dhyAna na hoya, paraMtu terame guNaThANe bAnAMtarika hoya che. caudame guNaThANe - zailezIkaraNa karatAM yoganirodharUpa dhyAna hoya che. - 307 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram bhedo jenA te caturvidha, amanojJa-aniSTa, asamayksa' tti (A) pAThAMtaramAM asvamanojJa-AtmAne apriya zabdAdi viSayano, athavA tenA sAdhanabhUta vastuno je saMprayoga-saMbaMdha, tethI saMprayukta saMbaMdha-AtmAne apriya viSayanA sAdhanabhUta vastuno saMyoga te amanojJasaMprayogasaMprayukta athavA asvamanojJasaMprayogasaMprayukta, teno amanojJa zabdAdinA viyoga mATe smRticiMtAne je jIva saMprApta thAya che te, abheda upacArathI Arta kahevAya che. 'ra' ane 'pi' zabda bIjA bhedonI apekSAe samuccaya arthavALA che. athavA amanojJa vastunA saMbaMdha sahita je jIva, te prANIne, viprayoga-saMbaMdhathI amanojJa zabdAdi vastuonA viyogamAM smRti-vicAraNAnuM sArI rIte AvavuM te viprayogaskRtisamanvAgata arthAt viyoganI ciMtAvALuM ane aniSTa saMyogavALuM ArtadhyAna thAya che. ra' ane 'pi' pUrvavat che. athavA amanojJa vastunA saMyogayukta prANImAM taNya' tiamanojJa zabdAdinA viyoganI ciMtAvALuM ArtadhyAna che. kahyuM che ke - "ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtismnvaahaarH|" [tattvArtha0 a0 9, sU0 31 tti] aNagamatA padArthono saMbaMdha thAya tyAre tenAthI chUTavA mATe anuciMtana karavuM. A pahelo bheda, evI rIte pAchaLanA bhedo paNa jANavA. vizeSa e ke-manojJa--vahAlA dhana, dhAnyAdino viyoga na thAo ema ciMtavavuM te bIjuM (bheda) Arta, AtaMka-roga e trIjuM, tathA paribuliya' tti sevAyelA je kAmo-icchavA yogya, bhogo-zabda vagere athavA zabda ane rUpa te kAmo ane gaMdha, rasa tathA sparza te bhogo atha kAmabhogo athavA mAnAM' zabda vagereno je bhoga, tenA vaDe joDAyela, pAThAMtaramAM to teonuM kAmabhoganA saMbaMdha vaDe je yukta te niSevita kAmabhogasaMprayogasaMprayukta, athavA parisiya' tti jarA vagere vaDe kSINa thayela ane kAmabhoga vaDe joDAyela je jIva, tene kAmabhoganA ja aviyoganI smRtinuM prApta thavuM (AvavuM) te paNa ArtadhyAna kahevAya che. A cotho bheda che. bIjo bheda vallabha dhanAdinA viSayavALo che ane cotho bheda te dhanAdithI maLela zabdAdi bhoganA viSayavALo che. e pramANe A banne vacce rahela taphAvata vicAravo. zAstrAMtamAM to bIjA ane cothA bhedanuM ekapaNA vaDe trIjuM kahela che, ane cotho bheda to tyAM nidAna (nIyANuM) kahela che. kahyuM che keamnnunnaannN saddAivisayavatthUNa dosamailassa / (vastUni-zabdAdisAdhanAni dosotti dveSaH) dhaNiyaM viyogaciMtaNamasaMpaogANusaraNaM ca // 6 // [dhyAnazataka 6 tti] amanojJa zabdAdi viSayanA sAdhanabhUta vastuonI prAptimAM) SavaDe malina thayela jIvane enA viyoganI atyaMta ciMtA thAya-kaI rIte eno viyoga thAya ane bhaviSyamAM paNa eno saMyoga na thAo' ema anusmaraNa kare te prathama bheda.(6) tahasUla-sIsarogAiveyaNAe viogapaNihANaM / tayasaMpaogaciMtA, tappaDiyArAulamaNassa ||7||[dhyaanshtk 7tti] zUlaroga ane mastakanA roga vagerenI pIDAnA viyoganuM daDha ciMtana ane bhaviSyamAM roga na thAo ethI vicAraNArUpa je dhyAna te, roganA pratikAra-nivAraNa karavAmAM vyAkula manavALAne hoya che, A bIjo bheda. (7) iTTANaM visayAINa, veyaNAe ya rAgarattassa / aviyogajjhavasANaM, taha saMjogAbhilAso ya // 8 // [dhyAnazataka 8 tti] ISTa viSayAdi bhogavavAmAM rAga vaDe Asakta thayelane teno viyoga na thavAno adhyavasAya ane tenA saMyoganA abhilASarUpa dhyAna hoya che, A trIjo bheda. (8). deviMda-cakkavaTTittaNAiguNariddhipatthaNAmaiyaM / ahamaM niyANaciMtaNamannANANugayamaccaMtaM // 9 // [dhyAnazataka 9 tti] deveMdra ane cakravartItva vagerenA guNa (rUpAdi) ane Rddhi (vibhUti) nI prArthanArUpa adhama nidAna (niyANA) nuM ciMtana, te atyaMta ajJAnathI thayeluM hoya che. A cotho bheda. (9) have ArtadhyAnanAM lakSaNo kahe che-cittanI vRttirUpa hovAthI parokSa chatAM paNa jenA vaDe ArtadhyAna nirNaya karAya che te lakSaNo, temAM 1. kaMdanA-moTA zabda vaDe AraDavuM-rovuM 2. zocanatA-dInapaNuM, 3. tepanatA-ti, dhAtuno kSaraNa (kharI javuM) artha hovAthI AMsunuM kharavuM ane 4. paridevanatA-vAraMvAra khedapUrvaka bolavuM. A jaNAvela kaMdanatAdi iSTaviyoga, aniSTasaMyoga 308 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ane roganI pIDAthI thayela zokarUpa ArtadhyAnanAM lakSaNo che. kahyuM che ketsskNdnn-soynn-pridevnn-taaddnnaaii liMgAI / iTANiTThaviyogA-'viyoga-viyaNAnimittAI // 10 // [dhyAna 25 ]i. Akrandana, zoka, parivedana ane tADanAdi A liMgo. ISTa viyoga, aniSTa saMyoga, vedanAnA nimittothI thAya che. (10) anya nidAnanA ane bIjAonA lakSaNo kahe che. kahyuM che kenidi niyayakayAI, pasaMsai savimhao vibhUtIo / patthei tAsu rajjai, tayajjaNaparAyaNo hoi // 11 // [dhyAnapAta 26 7i] potAnA karelA kAryanA alpa phlone niMde che, bIjAnI vibhUtione Azcarya sahita prazaMse che, prArthanA kare che ane prApta thayela RddhiomAM rAgavALo thAya che. vaLI tene meLavavAmAM tatpara thAya che. (11) have raudradhyAnanA bhedo kahevAya che-hiMsA.eTale vividha vadhabaMdhanAdi vaDe prANIone pIDA pratye anurvajJAti-niraMtara pravRtta kare che evA svabhAvaLuM je praNidhAna-daDha adhyavasAya athavA hiMsAno anubaMdha che jemAM te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna, A prakrama che. kahyuM che ke - sattavahavehabaMdhaNaDahaNaMkaNamAraNAipaNihANaM / aikohaggahaghatthaM, NigghiNamaNaso'hamavivAgaM // 12 // [dhyAnazata 6 ]i prANIono vadha karavo, vIMdhavuM, baMdhana, bALavuM aMkana-cihna karavuM (AMkavuM) ane mAravuM vageremAM ati krodharUpI grahathI grahaNa karAyela je daDha adhyavasAyaspI raudradhyAna nirdaya manavALAne hoya che ane te adhama (narakAdi) lavALuM thAya che. (12) tathA mRSA-pizuna, asabhya, asadbhUta (achatuM) vagere vacananA bhedo vaDe asatyanA anubaMdhane karanAra je dhyAna te mRSAnubaMdhIe kahyuM che ke - pisuNA-'sabmA-'sabbhUya-bhUyaMghAyAivayaNapaNihANaM / mAyAviNo'tisaMdhaNaparassa pacchannapAvassa // 13 // [dhyAnazata 20 7i] pizuna-aniSTanuM sUcaka, sabhAne apriya te asabhya, achatuM, satyano apalApa ityAdi vacananA praNidhAnarUpI raudradhyAna mAyAvIo, vyApArI vagerene, koIne paNa ThagavAmAM tatpara thayelane ane gupta pApa karanArane hoya che. (13) - stana coranuM kArya te staya (corI), te pratye tIvra krodha vagerethI vyAkulapaNAe anubaMdhanavALuM je dhyAna te teyAnubaMdhI. kahyuM che keth tivvakoha-lohAulassa bhUtovaghAyaNamaNajjaM / paradavvaharaNacittaM, paralogAvAyaniravekkhaM / / 14 / / [dhyAnazata 22 ]i. tIvra krodha ane lobha vaDe vyAkula thayelane anAryarUpa, najIkamAM Avela prANIone haNavArUpa, pArakA dravyane coravAmAM cittavALuM anArya karma ane paralokanA apAya-narakagamana vagerethI apekSA (bhaya) rahita evuM raudradhyAna hoya che. A trIjo bheda. (14) saMrakSaNa-samagra upAyo vaDe viSayanA sAdhanabhUta dhananuM rakSaNa karavAmAM anubaMdha che jemAM te saMrakSaNAnubaMdhIe kahyuM che 309 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram saddAivisayasAhaNadhaNasaMrakkhaNaparAyaNamaNiTuM / savvAhisaMkaNa-parovaghAyakalusAulaM cittaM // 15 // . [dhyAnazata 22 ]i zabdAdi viSayanA sAdhanabhUta dhananI rakSAmAM udyamavALuM, sArA mANasone icchavA yogya nahi evuM, vaLI badhA upara zaMkAne laIne vyAkula-rakhene koI dhana laI jaze evA vicArathI badhAono nAza karavo e ja zreya che, evA paropaghAta kaSAyo vaDe Akula cittarUpa raudradhyAna hoya che. (15) have raudradhyAnanAM lakSaNo kahevAya che--'mosavosa'tti hiMsAdi vageremAMthI koIekane viSe osana-pravRttinuM je bahulapaNuM te ja doSa, athavA 'bosanna'ti hiMsAdi cAra bhedamAMthI koI paNa bhedamAM bahulatAe virAma na pAmavAthI je doSa te osannadoSa 1, vaLI hiMsAdi sarvamAM pravRttirUpa doSa te bahudoSa athavA bahu-ghaNA prakAre hiMsA ane asatya vagereno doSa te bahudoSa 2, tathA ajJAna-kuzAstranA saMskArathI narakAdinA kAraNabhUta adharmasvarUpa hiMsAdine viSe dharmanI buddhi vaDe abhyadaya-kalyANa mATe pravRttirUpa je doSa te ajJAnadoSa athavA kahela lakSaNaviziSTa ajJAna ja doSa. te ajJAna doSanA sthAnake bIje sthale "nAnAvidha doSa" evo pATha che, tyAM nAnA prakAromAM kahela lakSaNavALA hiMsAdi doSone viSe anekavAra pravRtti te nAnAvidha doSa samajavo 3, tathA maraNa e ja aMta te maraNAMta, maraNanA aMta sudhI te AmaraNAMta, nathI thayela kheda jene evA kAlasaukarika vagere vyaktinI hiMsAdimAM je pravRtti te AmaraNAMta doSa 4, have svarUpa vaDe dharpa-dharmadhyAna cAra prakAre darzAve che. svarUpa, lakSaNa, AlaMbana ane anuprekSArUpa cAra padone viSe vicAraNIyapaNAe avatAra che jeno te catuSpadAvatAra, athavA cAra prakArano ja A paryAyavAcaka zabda che. kvacit ra3paDayAra' niti evo pATha che, tyAM cAra padone viSe pratyavatAra che jeno evo samAsa karavo. sA vinA'tti. A eTale abhividhi vyAptithI jaNAya che artho jenA vaDe te AjJA (pravacana), te vicIyate-nirNaya karAya che, athavA jene viSe vicArAya che te AjJAvicayadharmadhyAna. prAkRtapaNAthI vijaya zabda che. je AjJA vinIyate-adhigama-upadezadvArA paricayavALI karAya che jene viSe e AjJAvijaya 1. evI rIte zeSa traNa bhedo paNa jANavA. vizeSa e ke-2. apAyo-prANIone rAgAdithI utpanna thayela aihika tathA pAralaukika anartho, 3. vipAka-karmonuM phala-jJAnAdine rokavuM vagere 4. saMsthAno-loka, dvIpa, samudra ane jIvAdinA AkAro-svarUpo. kahyuM che ke AptavacanaM pravacanamAjJA vicayastadarthanirNayanam / Azrava-vikathA-gaurava-parISahAdyairapAyastu // 16 / / azubha-zubha karmapAkAnucintanArtho vipAkavicayaH syAt / dravya-kSetrAkRtyanugamanaM saMsthAnavicayastu // 17 // * primiti 248-246tti AptapuruSanA vacanasvarUpa pravacananA arthano nirNaya karavo te AjJAvicaya 1, Azrava, vikathA, sAtAdi gaurava ane parISaha vagerethI thatA doSanuM ciMtana te apAyavicaya 2, azubha ane zubha karmanA vipAkanA anuciMtana arthavALo te vipAkavicaya 3, temaja dravya ane kSetranI AkRtinuM ciMtana te saMsthAnavicaya 4. (16-17) have dharmadhyAnanAM lakSaNo sUtrakAra kahe che- NTI' ri-AzA-sUtranA vyAkhyAnarUpa niyukti vagere, AzAmAM athavA AjJA vaDe ruci-zraddhA te AjJAruci. bIjI rucionA viSayomAM paNa ema ja jANI levuM. vizeSa e ke-nisarga eTale upadeza sivAya-potAnI meLe arthAt svAbhAvika ruci 2, sUtra-AgamamAM athavA tenA dvArA ruci te sUtraruci 3, tathA avagAhavuM te avagADha-dvAdazAMgInuM vistArathI jANavuM ema saMbhAvanA karAya che, te vistAra vaDe ruci e avagADharuci athavA 'moDha' ri0 sAdhunI samIpamAM rahelane sAdhunA upadezathI thatI ruci te avagADharuci 4. kahyuM che keaagmuvesennN [uvaesANA]', nisaggao jaM jiNappaNIyANaM / bhAvANaM saddahaNaM, dhammajjhANassa taM liNg|18|| [dhyAnazata 67 utta. 1. gAthAvRttimAM 'vA' e pramANe je pATha che te yogya jaNAya che. A0 sa0 vALI tathA bAbUvALI pratamAM '31i' evo pATha che. e pada pramANe artha karavAthI traNa ruci thavA pAme che, paraMtu AjJAruci rahI javA pAme che. 310 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 AgamathI, upadezathI, AjJA-arthathI ane nisarga-svabhAvathI jinapraNIta bhAvonuM zraddhAna karavuM, te dharmadhyAnanAM lakSaNo che. (18) tattvArthanA zraddhAnarUpa samyakatva te dharmanuM lakSaNa che. A bhAvArtha che. have dharmanA AlaMbano kahevAya che. dharmadhyAnarUpI mahela upara caDavA mATe je AlaMbana levAya che te AlaMbano kahevAya, te A pramANe samyak prakAre kahevuM te vAcanA arthAt ziSyane karmanI nirjarA mATe je sUtranuM dAna vagere ApavuM te 1, sUtra vageremAM zaMkAvALo thaye chate zaMkAne dUra karavA mATe gurune pUchavuM te pratipRcchanA 2, ahiM prati zabda dhAtunA ja arthavALo che. tathA pUrve bhaNela sUtra vagerenI vismRti na thAya ane nirjarA thAya te mATe je abhyAsa (AvRtti) te parivartana 3, tathA sUtranA arthanuM ciMtana karavuM te anuprekSA 4. have cAra anusvekSA (bhAvanA) kahevAya che. mana-dhyAnanI pAchaLa prekSane sArI rIte vicAro karavA te anuprekSAo. temAM eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya kasyacit na taM pazyAmi yasyAhaM nAsau bhAvIti yo mama // 19 // huM eka chuM, mAruM koI nathI, huM anya koIno nathI, jeno huM chuM tene joto nathI ane bhaviSyamAM koI mAro thAya ema nathI. (19) evI rIte ekAkI-asahAyabhUta AtmAnI anuprekSA-bhAvanA te ekAnuprekSA. (1), kAyaH sannihitApAyaH sampadaH padamApadAm / samAgamAH sApagamAH sarvamutpAdi bhaGguram / / 20 / / - tathA 'kAyA, tarata nAza pAmavAvALI che, saMpattio ApattionuM sthAna che, saMyogo viyogavALA che, je utpanna thAya che te kSaNabhaMgura che." (20) evI rIte anitya jIvana vagerenI anuprekSA te anityAnuprekSA (2) janmajarAmaraNabhayairabhidrute vyAdhivedanAgraste / jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvacilloke / / 21 / / [prazama0 152] tathA "janma, jarA ane maraNanA bhayo vaDe parAbhava thaye chate, vyAdhinI pIDA vaDe grasta thaye chate A lokamAM jIvane jinavaranA vacana sivAya bIjuM koI zaraNabhUta nathI. (21) evI rIte zaraNa rahita evA AtmAnI anuprekSA azaraNAnuprekSA (3) tathA mAtA bhUtvA duhitA bhaginI bhAryA ca bhavati saMsAre / vrajati sutaH pitRtAM bhrAtRtAM punaH zatrutAM caiva // 22 // [prazama0 156 ti] A saMsAramAM mAtA thaIne dIkarI, bahena ane strI thAya che, dIkaro thaIne pitA thAya che, bhrAtA thAya che, vaLI zatru paNa thAya che. (22) cAra gatimAM sarva avasthAone viSe saMsaraNa (bhramaNa) rUpa saMsAranI anuprekSA te saMsArAnuprekSA (4). have zukladhyAna kahe che- pudAvita'tti pRtharva-eka dravyamAM rahela utpAda vagere paryAyonA bheda vaDe athavA anya AcAryo vistArapaNe kahe che, vitarka-vikalpa, te pUrvagata zrutanA avalaMbanarUpa vividha nayane anusaraNa lakSaNavALo che jene viSe te pRthakatvavitarka pUjya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe zrutanA avalaMbanapaNAe upacArathI vitarka-zruta kahela che, tathA vicaraNa eTale arthathI vyaMjana (zabda) mAM ane zabdathI arthamAM, vaLI mana pramukha traNa yoga paikI koI eka yogamAMthI bIjA yogamAM javuM te vicAra, "virAroDarthavyano saMkrAMtiH' (tattvo , phUga 6) ti vavanAta. vicAra sahita te savicArI, ahiM saMvadhanAdi gaNathI samAsAMta inpratyaya thayela che. kahyuM che keuppaaytthitibhNgaaii pajjayANaM jamegadavvaMmi / nANAnayANusaraNaM, pUvvagayasuyANusAreNaM // 23 // [dhyAnazataka 77 tti] saviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM pddhmsukkN| hoti 'puhuttaviyakkaM, sviyaarmraagbhaavss||24|| [dhyAnazataka 78] 1. puta - 311 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram utpAta sthiti ane nAza vagere paryAyone je eka dravyamAM pUrvagatazrutane anusAre nAnA--aneka nayavaDe anusaravuM, arthAt dravyArthika vagere nayabheda vaDe ciMtavavuM. ahiM marudevI vagereno apavAda che kema ke temane pUrvagatazrutanuM AlaMbana nathI. vaLI vicAra-arthathI zabdamAM ane zabdathI arthamAM saMkramaNa tema ja yogAMtaramAM saMkramaNa te prathama zukladhyAnano bheda pRthavitarka nAmano rAgarahita bhAvavALA puruSane hoya che arthAt upazamazreNI ke kSapakazreNIvALA jIvane hoya che. (23-24) A pahelo bheda. tathA 'pAttaviya'tti. ekatva-abheda vaDe utpAdAdi paryAyomAMthI koI eka paryAyanA avalaMbanapaNA vaDe vitarka--pUrvagatazrutanA AzrayavALo vyaMjana-zabdarUpa athavA artharUpa che je jIvane te ekatvavitarka. tathA artha ke vyaMjanane viSe koI ekamAMthI bIjAmAM vicAra-gamana vidyamAna nathI tathA mana vagare koI eka yogamAMthI bIjA yogamAM, vAyu vagaranA gRhamAM rahela dIpakanI jema, saMcaraNa (gamana) lakSaNa nathI jene te avicArI pUrvanI mAphaka jANavuM. kahyuM che ke-- jaM puNa sunippakaMpaM, nivAyasaraNappaIvamiva cittaM / uppAyaThiibhaMgAiyANamegaMmi pajjA / / 25 / / [ dhyAnazataka 79 tti] aviyAramatthavaMjaNa jogaMtarao tayaM biiyasukkaM / puvvagayasuyAlaMbaNamegattaviyakkamaviyAraM / / 26 / / [ dhyAnazataka 80 ti] havA rahita sthAnamAM rahelA sthira dIpakanI jema je utpatti, sthiti, nAza vageremAMthI koI ekaja paryAyamAM cittanI sthiratA te zukladhyAnano bIjo bheda che. A avicAra arthAt artha vyaMjana yoganA parivartana saMkramaNathI rahita ane pUrvagata zrutanA AlaMbanathI thanAra hovAthI ane ekatva eTale abhedavALuM hovAthI Ane ekatva vitarka avicAra dhyAna kahevAya che. (25-26) A ekatvavitarkaavicArI nAmano bIjo bheda. tathA 'muhumaoi'iti. nirvANanA gamanasamayamAM manoyoga ane vacanayogano nirodha karela che ane kAyayogano ardha nirodha karela che evA kevalajJAnIne sUkSmakriyAanivRtti dhyAna hoya che, tethI kAyA saMbaMdhI ucchvAsAdi sUkSma kriyA che jene viSe te sUkSmakriya, te anivRtti svabhAvavALuM che kema ke atyaMta pravardhamAnaM pariNAma hoya che. vaLI kahyuM che ke-- nivvANagamaNakAle, kevaliNo paraniruddhajogassa / suhumakiriyA niyaTTi, taiyaM taNukAyakiriyassa // 27 // [dhyAnazataja 82 tti] nirvANagamanano samaya nikaTa hoya tyAre kevalajJAnIne (mana-vacana yoganA sarvathA nirodha karyA pachI) kAyayogano arhanirodha thAya tyAre sUkSma kriyA rahevAthI sUkSma kriyA anivRtti nAmano trIjo bheda hoya che. (27) tathA 'samucchinniira' tti. zailezIkaraNamAM yoganA nirodhapaNAe kAyikAdi kriyA samucchinna-nAza thayela che jene viSe te samucchinnakriya 'abaDivAy' tti virAma nahiM pAmavAvALo svabhAva che jeno evo artha che. samucchinnakriyaapratipAtI nAmano cotho bheda che. kahe che ke-- tasseva ya selesIgayassa selo vva nippakaMpassa / vocchinnakiriyamappaDivAI jhANaM paramasukkaM // 28 // [dhyAnazataH 82 tti] eo ja zailIzI kare tyAre merunI jema sthira (nizcala Atmapradeza) thavAthI vyacchinna kriyA apratipAtI nAmano zukladhyAnano cotho bheda hoya che. (28) ahiM zukladhyAnanA chellA be bhedamAM A pramANe krama che-kevalIne jyAre cokkasa aMtarmuhUrtRkAlamAM mokSe javAnuM hoya che tyA2e vedanIyAdi cAra bhavopagrAhI (AyuSya paryaMta rahenAra) karma, samuddAtathI athavA svabhAve ja samAna sthitivALA hote chate kevalI yoganuM ruMdhana ka2e che. yoganirodhamAM krama batAve che-- 1. zaileza-meruparvatanI mAphaka niSrakaMpa rahevuM te zailezIkaraNa. 312 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram / zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pajjattamettasannissa, jattiyAI jahannajogissa / hoMti maNodavvAI, tavvAvAro ya jammetto / / 29 / / tadasaMkhaguNavihINe, samae samae niraMbhamANo so / maNaso savvanirohaM, kuNai asaMkhejjasamaehiM / / 30 / / [vizeSAvazyaka 3059-3060 tti] paryApta mAtra saMjJI paMcedriya jaghanya yogavALA jIvane manodravyo ane teno vyApAra je pramANamAM hoya che tenAthI asaMkhyAta guNahIna manoyoganuM samaye samaye ruMdhana karatA thakA te asaMkhyAta samaya vaDe sarvathA manoyoganuM ruMdhana kare che. (29-30). pajjattamettabaMdiyajahannavaijogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihINe, samae samae niraMbhaMto // 31 / / savvavaijogaroha, saMkhAtIehi kuNai samaehi / tatto a suhumapaNagassa, paDhamasamaovavannassa // 32 / / [vizeSAvazyaka 3061-3062 tti] paryApta mAtra dvIndriya jIvanA jaghanya vacanayoganA jeTalA paryAyo che, tethI asaMkhyAtaguNahIna vacanayogane samaye samaye ruMdhana karatA thakA asaMkhyAta samayamAM sarvathA vacanayoganuM ruMdhana kare che. tyArabAda prathama samayamAM utpanna thayela sUkSmapanaka (nigodavizeSa jIva)no (31-32) jo kira jahannajogo, tadasaMkhejjaguNahINamekkekke / samae niraMbhamANo, dehatibhAgaM ca muMcaMto / / 33 / / ruMbhai sa kAyayoga, saMkhAItehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho, selesIbhAvaNAmei // 34 // roSAvazyaka 3063-3064 tti] je nizcaye jaghanya yoga che tethI asaMkhyAtaguNahIna-ekeka samayamAM nirodha karatA thakA ane yoganA sAmarthyathI dehanA trIjA bhAgane mUkatA thakAM asaMkhyAta samayamAM te svIkAyayogano virodha kare che, ema karato thako svakAmaNazarIrathI banelA mukha, karNa, zira ane udara vagerenA chidrone pUre che tethI traNa yogano nirodha karela che jeNe evA kevalI zailezIbhAvane prApta thAya che arthAt zvAsozvAsanA nirodhasamaye ayogI thAya che. (33-34) "zansezaseva meravi yA sthiratA sA zazAMti" zaila-parvata, teno Iza je meru, tenI mAphaka sthiratA, te zailezI. have zailezInuM kAlapramANa kahe che hassakkharAI majjheNa, jeNa kAleNa paMca bhannati / acchai selesigao, tattiyamettaM tao kAlaM // 35 / / taNurohAraMbhAo, jhAyai suhumakiriyANiyaTTi so / vocchinnakiriyamappaDivAI selesikAlaMmi / / 6 / / [viroSAvathavaka 268-266 ]i madhyama rIti vaDe a i u 22 lu, A pAMca hrasva akSarano jeTalA kAla vaDe uccAra karAya teTalA kAlaparyata zailIzI avasthA hoya che. kAyayoganA nirodhanI zarUAtathI kevalI bhagavAn sUkSmakriyAnivRttirUpa trIjA bhedano vicAra kare che. tyAra bAda sarva yogano virodha karyA pachI zailezI avasthAmAM samucchinna (vyavacchinna) kriyADapratipAtI dhyAna kare che. (35-36) - have zukladhyAnanAM lakSaNo kahevAya che--'matra ni deva vagerenA karela upasarnAdithI utpanna thayela bhaya athavA calita thavArUpI vyathA-pIDAno abhAva te avyatha, tathA deva vagerethI karAyela mAyAjanya mohano athavA sUkSma padArtha viSayaka saMmohano-mUDhatAno niSedha te asaMmoha, tathA dehathI AtmAnuM athavA AtmAthI sarva saMyogonuM vivecanabuddhi vaDe pRthakkaraNa te viveka, tathA sarvasaMgaparityAgapaNAe deha ane upadhino tyAga te vyutsarga. ahiM vivaraNanI gAthA jaNAve che- 1. zaileza-meruparvatanI mAphaka niSpakapa rahevuM te zailezIkaraNa, 2. anya AcAryo { zuM nuM A pAMca akSaro kahe che. 313 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni 247 sUtram cAlijjai bIhei va, dhIro na parIsahovasaggehiM / suhamesu na saMmujjhai, bhAvesu na devamAyAsu // 37 // , dehavivittaM pecchai, appANaM tahaya savvasaMjoge 3 / dehovahivussaggaM, nissaMgo savvahA kuNai // 38 // [dhyAnapAta 12-12 aai. parISaho ane upasargo vaDe dhIra puruSa calita thato nathI ane bhaya pAmato nathI 1, sUkSma bhAvone viSe ane devanI mAyAmAM saMmoha pAmato nathI 2, deha ane AtmAne pRthak (judo) tathA AtmAne sarva saMjogothI bhinna mAne che 3, deha ane upadhino sarvathA tyAga kare che te vyutsarga 4. (37-38) AlaMbananuM sUtra spaSTa che, te saMbaMdhI gAthA jaNAve che- aha khaMtimaddavajjavamuttIo jiNamayappahANAo / AlaMbaNAI jehiM u, sukkajjhANaM samAruhai / / 39 / / ( [dhyAnazata ]i zAMti, mArdava, Arjava ane nirlobhatA-A cAra jinamatamAM pradhAna che, kema ke karmakSayanA hetubhUta hovAthI A AlaMbano che, jenA dvArA zukladhyAnarUpa mahela pratye jIva ArohaNa kare che caDe che. (39). have dharmadhyAnanI anuprekSAo kahevAya che. 'pAMtariyApukheda'tti anaMtA-atyaMta vistRtavRtti-vartana che jenuM athavA anaMtapaNAe varte che te anaMtavartI, teno bhAva te anaMtavartitAje bhavaparaMparAnI jANavI, tenI anuprekSA (bhAvanA) te anaMtavRttitAnuprekSA athavA anaMtavartitAnuprekSA. kahyuM che kees aNAI jIvo, saMsAro sAgaro vva duttAro / nAraya-tiriya-narA-'mara-mavesu parihiMDae jIvo // 40 // anAdikAlano A jIva sAgaranI jema dustara saMsAramAM nAraka, tiryaca, manuSya ane devanA bhavone viSe paribhramaNa kare che. (40) evI rIte bIjI anuprekSAmAM paNa samAsa karavo. vizeSa e ke-viparibAne' tti vastuonuM vividha prakAre pariNamana thavuM te vipariNAma. kahyuM che kesvvaannaaii asAsayAI iha ceva devaloge ya / suraasuranarAINaM, riddhivisesA suhAI ca // 4 // [20 pravI- dha ]i A (manuSya) lokamAM ane devalokamAM sarva sthAno azAzvata che. vaLI sura, asura ane manuSyAdikanI vividha saMpattio tema ja sukho paNa azAzvata che. (41) sure" tti saMsAranuM azubhapaNuM che. kahyuM che kedhii saMsAro jami(mI) juyANao paramarUvagavviyao / mariUNa jAyai kimI, tattheva kaDevare niyae // 42 // 0i prI600 ]i A saMsArane dhikkAra che ke jene viSe utkRSTa rUpa vaDe garvita thayela yuvAna puruSa karIne potAnA ja kalevaramAM kIDo thAya che. (42) tathA apAyo eTale AzravonA doSo. yathA- koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pvmaannaa| cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabmavassa // 43 // [dazavakAlika 8 / 40 ti] damana nahi karAyela krodha ane mAna tathA vRddhi pAmatA mAyA ane lobha-A cAre duSTa kaSAyo punarbhavarUpa vRkSanA mUlone sIMce che. (43). A saMbaMdhamAM gAthA darzAvatAM kahe che ke - 314 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 devasthitiH saMvAsaH kaSAyAzca 248-249 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 AsavadArAvAe, taha saMsArAsuhANubhAvaM ca / bhavasaMtANamaNaMtaM, vatthUNaM vipariNAmaM ca // 44 // __ [saMbodha prakaraNa 1405 tti] mithyAtvAdi AzravaDhAronuM ciMtana te apAyAnuprekSA, saMsAranuM azubhapaNuM ciMtavavuM te saMsArAnuprekSA, anaMta bhavaparaMparAnuM ciMtana te anaMtavRttitAnuprekSA ane vastuonA vividha pariNAmanuM ciMtana te vipariNAmAnuprekSA. (44) /ra47l. dhyAnathI devapaNuM paNa prApta thAya tethI devasthitisUtrane kahe che- caThavvihA devANa ThitI pannattA, taMjahA-deve NAmamege 1, devasiNAte nAmamege 2, devapurohite nAmamege 3, devapajjalaNe nAmamege 4 / cauvvidhe saMvAse pannatte, taMjahA-deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchejjA, deve NAmamege chavIte saddhiM saMvAsaM gacchenjA, chavI NAmamege devIe saddhiM saMvAsaMgacchejjA, chavI NAmamege chavIte sarddhi saMvAsaM gacchejjA ||suu0 248 // cattAri kasAyA pannattA, taMjahA-kodhakasAe, mANakasAe, mAyAkasAe, lobhakasAe,evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 24 / caupatihite kodhe pannatte, taMjahA-Atapatihite, parapatihite, tadubhayapatihite, apatihite, evaM raiyANaM jAva vemANiyANaM 24 / evaM jAva lobhe, vaimANiyANaM 24 / cauhi ThANehi kodhuppattI sitA, taMjahAkhettaM paDuccA, vatthu paDuccA, sarIraM paDuccA, uvahiM pdduccaa| evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 24 / evaM jAva lobhe vemANiyANaM 24 / caThavvidhe kohe pannatte, taMjahA-aNaMtANubaMdhikodhe, apaccakkhANe kodhe, paccakkhANAvaraNe kodhe, saMjalaNe kodhe| evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANa 24 / evaM jAva lobhe vemANiyANaM 24, cauvvihe kodhe pannatte, taMjahAAbhogaNivvattie, aNAbhogaNivvattite, uvasaMte, annuvsNte| evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM 24 / evaM jAva lome jAva vemANiyANaM 24 // sU0 249 // (mULa) cAra prakAre devonI sthiti-maryAdA kahelI che, te A pramANe--koIeka sAmAnya deva che 1, koIeka snAtaka(pradhAna) deva che 2, koIka zAMtikarma karanAra purohita deva che 3 ane koIeka prajavalana deva eTale bhATa cAraNanI jema anya devonI prazaMsA karanAra deva che 4. cAra prakAre saMvAsa (maithuna) arthe puruSa ane strInuM ekatra vasavuM kahela che, : 'te A pramANe-1. koIeka deva devInI sAthe saMvAsa kare (bhoga kare), 2, koIeka deva chavI-nArI athavA tiryaMcaNInI sAthe saMvAsa kare, 3. koIeka chavI-nara athavA tiryaMca, devInI sAthe saMvAsa kare ane 4. koIeka chavI-manuSya ke tiyaca, manuSyaNI ke tiryaMcaNI sAthe saMvAsa kare. ra48 cAra kaSAyo kahelA che, te A pramANe-krodha kaSAya, mAna kaSAya, mAyA kaSAya ane lobha kaSAya. e cAra kaSAya nirayikane hoya yAvatuM vaimAnikane cAra kaSAyo hoya. cAra sthAna (bhAva) mAM rahenAro krodha kahela che, te A pramANe-1. potAnA aparAdhathI potAne viSe thayela krodha te AtmapratiSThita, 2, bIjAnA vacanathI thayela krodha athavA bIjA pratye thayela krodha te parapratiSThita, 3. bannethI (kaMIka potAthI ane kaMIka paranA nimitathI) thayela krodha te tadubhayapratiSThita ane 4. kaMI paNa kAraNa sivAya krodhanA udayathI ja thayela te apratiSThita krodha, A cAra prakArano krodha nairayikathI mAMDIne yAvatuM vaimAnikane hoya che. cAra kAraNo vaDe krodha utpanna thAya che, te A pramANe-1. potapotAnA utpattinA sthAnane AzrayIne, 2. vastu-sacittAdi padArtha athavA gharane AzrayIne, 3. zarIra-kharAba sthitivALuM athavA kastUpAne AzrayIne ane 4. upadhi-upakaraNane AzrayIne utpanna thAya che. A rIte narayikone ane yAvat vaimAnikone cAra kAraNo vaDe krodhanI utpatti thAya che. evI ja rIte mAna, mAyA ane lobha paNa cAra kAraNo vaDe thAya che. te 315 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 devasthitiH saMvAsaH kaSAyAzca 248 - 249 sUtre vaimAniko paryaMta covIza daMDakamAM jANavA. cAra prakAre krodha kahela che, te A pramANe--1. anaMtAnubaMdhI krodha, te parvatanI rekhA (phATa) sarakho, 2. apratyAkhyAnI krodha, te pRthvInI phATa sarakho, 3. pratyAkhyAnI krodha, te retInI rekhA sarakho ane 4. saMjvalana krodha, te jalanI rekhA sarakho. e pramANe nairayikane yAvat vaimAnikone cAra prakArano krodha kahela che. evI rIte mAna, mAyA ane lobha vaimAnika paryaMta covIza daMDakamAM cAra prakAre hoya che. cAra prakAre krodha kahela che. te A pramANe--1. Abhoganivartita-krodhanA phlane jANatA chatAM paNa krodha karavo te. 2. anAbhoganivarjitakrodhanA phlune nahi jANatAM chatAM krodha karavo te. 3. upazAMta-udaya avasthAmAM nahi Avela krodha ane 4. anupazAMtaudayamAM Avela krodha. evI rIte cAra prakArano krodha bhairayikane yAvat vaimAnikone hoya che. evI ja rIte cAra prakAre mAna, mAyA ane lobha yAvat vaimAnika paryaMta covIza daMDakamAM hoya che. / / 249 // (TI0) sthitiH--krama, manuSyanI sthiti mAphaka devomAM paNa rAjA, pradhAna vagerenI maryAdA che. deva sAmAnya mAtra, 'nAme'ti zabda vAkyAlaMkAramAM che. koIeka deva snAtaka (pradhAna), deva pote ja snAtaka athavA devono snAtaka, evo samAsa karavo. evI rIte bAkInA be bhedamAM paNa samAsa karavo. vizeSa e ke-purohita eTale zAMti karma karanAra, 'pannAne'tti mAgadhabhATa-cAraNanI jema prazaMsA karavAthI bIjA devone prajvalana ka2e-tesvI kare te prajvalana. devanI sthitinA prasaMgathI devanA vizeSabhUta saMvAsasUtrane kahela che. te sUtra spaSTa che, vizeSa e ke-saMvAsa-maithuna mATe ekatra vasavuM, 'chavi' tti tvacA (cAmaDI) nA yogathI audArika zarIra ane te zarIravALI manuSyaNI ke tiryaMcaNI athavA te zarIravALA manuSya ke tiryaMca chavI kahevAya. hamaNAM ja saMvAsa kahyo, te vedasvarUpa mohanA udayathI hoya che, mATe mohanA vizeSabhUta kaSAya prakaraNane kahe che-- 'pattAri sAthe'tyAvi tatra karmarUpa kSetrane je khaDe che, arthAt sukhaduHkhanA lane yogya kare che. athavA jIvane malina kare che, A nirukti vidhi vaDe te kaSAyo kahevAya che. kahyuM che ke-- suhadukkhabahusaIyaM, kammakkhettaM kasaMti te jamhA / kalusaMti jaM ca jIvaM, teNa kasAya tti vuccati / / 45 / / jenAthI sukha duHkhanI prApti ghaNI thAya evA karmarUpI kSetrane je kheDe te kaSAya. athavA je jIvane kaluSita ka2e tethI tene kaSAya kahevAya che. (45) athavA prANIone pati--haNe che te kaSa-karma athavA saMsAra, tenA lAbhano hetu hovAthI te kaSAyo, prANIone saMsAra ke karma pratye je laI jAya che te kaSAyo. kahyuM che ke-- kammaM kasaM bhavo vA, , kasamAo siM jao kasAyAto / kasamAyayaMti va jao, gamayaMti kasaM kasAya tti // 46 // [vizeSAvazya 1228-2008 TMi] kaSa eTale karma athavA bhava. temanuM AvavuM eTale lAbha jethI thAya te kaSAya, athavA karma yA saMsAra jethI Ave te kaSAya, athavA jenI hAjarImAM jIva karma ke saMsArane pAme te kaSAya. (46) krodha karavo athavA jenAthI krodha thAya che te krodha, arthAt krodhamohanIya karmanA udaya vaDe thavA yogya jIvanI pariNativizeSa, athavA krodhamohanIya karma e ja krodha, evI rIte mAna, mAyA vagere kaSAyomAM paNa jANavuM. vizeSa e ke huM jAti vagere guNavALo chuM ema mAnavuM-jANavuM, athavA jenA vaDe manAya che te mAna, tathA mAna-hiMsA, vaMcana (ThagavuM) evo artha che, jenA dvArA Thage che te mAyA, tathA lobhana-vastunI icchA athavA jenA dvArA lubdha thAya che te lobha. 'va'miti. jema sAmAnyathI cAra kaSAyo kahyA che tema vizeSathI nArakone, asurone yAvat covIsamA padamAM vaimAnikone paNa cAra kaSAyo hoya che. 'vatabaddhi'tti cAramAM sva, para, tadubhaya-svapara ane tenA abhAvamAM pratiSThita-rahela che te catuHpratiSTita. temAM 'Ayapaddhi'tti potAnA aparAdha vaDe potAnA viSayamAM aihika ane pAralaukika doSane jovAthI je krodha utpanna thAya che te AtmapratiSThita krodha, anya vaDe Akroza--gAlIpradAna pramukhathI udIraNA karAyela athavA bIjAnA viSayavALo te parapratiSThita, 316 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 devasthitiH saMvAsaH kaSAyAzca 248- 249 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 potAnA ane anyanA nimittavALo te ubhayapratiSThita, AkrozAdi kAraNanI apekSA sivAya, kevaLa krodhamohanIyanA udayathI je krodha thAya che te apratiSThita. kahyuM che ke-- sApekSANi ca nirapekSANi ca karmANi phalavipAkeSu / sopakramaM ca nirupakramaM ca dRSTaM yathA''yuSkam // 47 // phalanA anubhavomAM karyo, sApekSa ane nirapekSa che.' ema AyuSyakarma, sopakrama ane nirupakrama kahela che tema lanA anubhavomAM karmo apekSA sahita ane apekSA rahita hoya che. (47) vaLI A cotho bheda jIvane viSe rahela che, tathApi sva-para vagerenAM viSayamAM (kAraNa vaDe) utpanna na thavAthI apratiSThita kahela che, paraMtu sarvathA apratiSThita nathI, kema ke cArene pratiSThitapaNAnA abhAvano prasaMga AvI jAya. krodhanuM AtmAdi pratiSThitapaNuM, ekeMdriya ane vikaleMdriyone je kahela che te pUrvabhavane viSe te pariNAmapariNata maraNa vaDe utpanna thayelAne AtmAdipratiSThitapaNuM hoya che. evI rIte mAna, mAyA ane lobha vaDe paNa anya daMDaka traNanuM sUtra kahevuM. nA2ka vagerenuM kSetra potapotAnA utpatisthAnane AzrayIne, ema vastu-sacittAdi padArtha athavA vAstu-ghara, kharAba AkAravALuM zarIra, je jenuM upakaraNa te upadhi, ekeMdriyone upadhi bhavAMtaranI apekSAe jANavI, evI rIte mAna, mAyAdika traNa sUtrapATha kahevA. anaMta bhavane je niraMtara bAMdhe che-anaMta bhavanI paraMparAne kare che evA svabhAvavALo je kaSAya te anaMtAnubaMdhI, athavA anaMta anubaMdha che jeno te anaMtAnubaMdhI, samyagdarzananA sahabhAvI [sAthe thanAra] kSamAdi svarUpa upazama vagere cAritranA lava (leza) ne aTakAvanAra che, kema ke anaMtAnubaMdhI cAritramohanIyarUpa che. upazamAdi [lakSaNa] vaDe ja cAritrI kahevAya nahiM, kema ke alpa saMjJA heAvAthI jema amanaska saMzI kahevAya nahiM, paraMtu mananI saMjJA vaDe ja saMzI kahevAya tema mahAna mUlaguNAdirUpa cAritra vaDe ja cAritrI kahevAya che. A kAraNathI ja trividha darzanamohanIya ane paccIsa prakAre cAritramohanIya che. zaMkA-'paDhamijIyAna 36 niyame' tyAdri. [Avazya nivRtti 208 tti] prathama kaSAyanA udayamAM nizcaye samakitano abhAva hoya che, paraMtu cAritrane rokanAra kaSAyanI samyaktvano aTakAva karavAmAM utpatti nahiM thAya, A hetuthI sAta prakAre darzanamohanIya ane ekavIza prakAre cAritramohanIya che, e mata yogya jaNAya che. samAdhAna--'paDhameljIyAne' tyAvi. je kaheluM che te anaMtAnubaMdhI kaSAyone samyaktvano aTakAva karavA vaDe kahela nathI, paraMtu samyaktvanA sahabhAvI upazama vagerenA aTakAva karavA vaDe kahela che. jo ema nahiM mAnIe to anaMtAnubaMdhI kaSAyo vaDe ja samyaktvanuM AvRta (AcchAdana) paDyuM hovAthI anya (kAraNabhUta) mithyAtvathI zuM prayojana che? AvRtanuM paNa AvaraNa karavAmAM anavasthA (doSa) no prasaMga Avaze, te kAraNathI jema 'jevatiyanALAMmo nannatya 3 sAyAna' [Avazya niyuktti 204 ff] kaSAyono kSaya thayA sivAya kevalajJAnano lAbha na thAya, A prasaMgamAM kaSAyonuM kevalajJAnane AvaraNa ka2vApaNuM na chate paNa kaSAyano kSaya, kevalajJAnapaNAe kahela che; kema ke kaSAyano kSaya thaye chate ja kevalajJAnano bhAva hoya che. evI rIte anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayopazamamAM ja samyaktvano lAbha kahevAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyono kSayopazama chate samakitano lAbha hoya che jethI anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya hote chate mithyAtva kSayopazamane pAmato nathI ane kSayopazamanA abhAvathI samyaktva thatuM nathI. vaLI matAMta2mAM je saptavidha samyagdarzanamohanIya kahela che, te samyaktvanA sAhacarya vaDe upazama vagere guNomAM saMmyaktvano upacA2 ka2vAthI, arthAt cAritranA aMzarUpa upazamAdi guNone viSe samyaktva kahyuM che, ema ame mAnIe chIe. aNuvratAdirUpa pratyAkhyAna jene viSe vidyamAna nathI te apratyAkhyAna kaSAya, te dezaviratine AvaraNa karanAra che. maryAdA vaDe sarvaviratipaNAne je AvaraNa kare che te pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya. sarva sAvadyanI viratine paNa saMjvalana ka2e che, tapAve che arthAt aticAra doSane karAve che, athavA iMdriyanA viSayanA viSayanI prAptine viSe pradIpta thAya che te saMjvalana kaSAya, te 1. AcArAMgasUtranI TIkAmAM sakSavidha darzanamohanIya ane ekavIza prakAre cAritramohanIya kahela che. 317 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 karmacayAdi pratimAzca 250-251 sUtre yathAkhyAta cAritranuM AvaraNa karanAra che. evI rIte mAna, mAyA ane lobhane viSe paNa anaMtAnubaMdhI vagere cAra bheda kahevA. A cArenI niyukti pUjyapuruSoe nIce pramANe kahelI che anantAnyanubadhnanti yato janmAni bhUtaye / ato'nantAnubandhAkhyA krodhAdyAdyeSu darzitA // 48 // nAlpamapyutsahedyeSAm pratyAkhyAnamihodayAt / / apratyAkhyAnasaMjJA'to dvitIyeSu nivezitA // 49 // sarvasAvadhaviratiH pratyAkhyAnamudAhRtam / tadAvaraNasaMjJA'tastRtIyeSu nivezitA // 50 // zabdAdIn viSayAn prApya saJjavalayanti yato muhuH / ataH saJjavalanAhAnaM caturthAnAmihocyate / / 51 / / .. vRddhine vAste arthAt janmanI paraMparA mATe je anaMta janmono anubaMdha kare che tethI prathama krodhAdinA bhedanI 'anaMtAnubaMdhI' saMjJA batAvI che (48) prastuta viSayamAM krodhAdinA udayathI prANI alpa paNa pratyAkhyAnane icche nahi-svIkAre nahiM, tethI bIjA prakAranA kaSAyonI 'apratyAghAna' saMjJA batAvI che. (49) sarva sAvadhanI viratirUpa pratyAkhyAna kahela che. tenA AvaraNanI saMjJA arthAt pratyAyAnAvara' evuM nAma trIjA prakAranA kaSAyonuM rAkhela che. (50) ane zabdAdi viSayone meLavIne vAraMvAra pradIpta kare che te saMnvatana' nAma cothA prakAranA kaSAyonuM kahevAya che. (51) . evI rIte mAnAdikathI traNa daMDaka kahevA-"rAmolvitti' 0i jJAnapUrvaka thayela te Abhoganivartita arthAt krodhanA vipAka (la) ne jANato thako roSa kare che, je krodhAdinA phlane na jANato thako roSa kare che te anAbhoganivartita, udaya avasthAne prApta na thayela krodha te upazAMta, teno pratipakSa eTale udayamAM Avela kopate anupa zAMta. ekeMdriyAdi (asaMzI paMcendriya paryata) ne Abhoganivartita krodha, saMjJInA pUrvabhavanI apekSAe kahela che. anAbhoganivartita krodha to vartamAna bhavanI apekSAe paNa che. nArakAdine viziSTa udayanA abhAvathI upazAMta krodha che. anupazAMta krodha zabda mATe vicAravA jevuM nathI. athavA te sarva daMDakamAM udayarUpa hoya che. evI rIte mAnAdika vaDe traNa daMDaka kahevA. ra49o have kaSAyonAM ja traNa kAla saMbaMdhI vizeSa kahevAya chejiivaa NaM cauhi ThANehiM aTTha kammapagaDIo ciNisu, taMjahA-koheNaM, mANeNaM; mAyAe, lobhennN| evaM jAva mANiyANaM 24 / evaM ciNaMti esa daMDao, evaM ciNissaMti esa daMDao, evameteNaM tini dNddgaa| evaM uvacirNisu uvaciNaMti uvaciNissaMti,baMdhiMsu4 udIriMsu 3 vedeMsu 3nijjareMsuNijjareMti nijjarissaMti, jAva vemaanniyaannN| evamekkekke pade tinni 2 daMDagA bhANiyavvA, jAva nijarissaMti ||s0 250 // cattAri paDimAo pannattAo, taMjahA-samAhipaDimA, uvahANapaDimA, viveMgapaDimA, 'viussaggapaDimA, cattAri paDimAo pannattAo, taMjahA-bhaddA, subhaddA, mahAbhaddA, savvatobhaddA, cattAri paDimAto pannattAo, taMjahA-khuDDiyA moyapaDimA, mahalliyA moyapaDimA, javamajjhA, vairamajjhA / / sU0 251 / / / (mULa) jIvo cAra kAraNa vaDe ATha karmaprakRtione ekatra karatA hatA, te A pramANe krodha vaDe, mAna vaDe, mAyA vaDe ane lobha vaDe. evI rIte yAvat vaimAniko paryata jANavuM arthAt 24 daMDakamAM ema jANavuM. evI rIte A daMDaka ekatra kare che, ema ja A daMDaka bhaviSyamAM ekaThA karaze e AlApaka vaDe traNa daMDako kahevA. evI rIte upacayana-karmadalanA niSekanI racanA karela che, kare che ane karaze. bAMdhela che-nikAcita karela che, kare che ane karaze. udIraNA karela che, kare che ane karaze. bhogavela che, bhogave che ane bhogavaze. nirjarela che, nijere che ane nirjaraze-AtmapradezathI dUra karaze yAvat vaimAnika paryata ema jANavuM, ema ekeka padamAM traNa traNa daMDaka-pATha kahevA yAvat nirjarA karaze tyAM sudhI kahevuM. ra 5oll 1. viussaggapaDimA 318 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 karmacayAdi pratimAzca 250-251 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 cAra paDikAo kahelI che, te A pramANe-samAdhipaDimA-zrutacAritranI samAdhi, upadhAnapratimA-tapavizeSa, vivekapaDimA-azaddha bhAta pANI vagerenA tyAgarUpa ane vyatsargapaDimA-kAyotsargarU5. vaLI cAra pratimAo kahe che. *te A pramANe-bhadrApratimA-cAra dizAe maLIne soLa praharanA kAyotsargarUpa, subhadrA paNa prAyaH bhadrAnI mAphaka che, mahAbhadrA-cAra dizAe ATha ATha prahara kAryotsarga karavArUpa, sarvatobhadrA-daza dizAomAM eka ahorAtra kAyotsargarUpa. vaLI cAra pratimAo kahelI che, te A pramANe-laghu mokapaDimA soLa bhakta pUrNa thAya, moTI mokapaDimA aDhAra bhakta pUrI thAya, yavamadhyA-Adi, aMtamAM kavalanI hAni ane madhyamAM vRddhirUpa, vajamaNA-Adi-aMtamAM kavalanI vRddhi ane madhyamAM hAnirUpa. rapa1// (TIva) "nIvA 'nityAra sUtra kahela arthavALuM che, vizeSa e ke cayana-kaSAyathI pariNata jIvane karmapudgalonuM grahaNa mAtra, upacayana-grahaNa karela karmanA abAdhAkAlane choDIne jJAnAvaraNIyAdi svarUpe niSeka karavo, te A pramANe prathama sthiti (prathama udayamAM Ave te) mAM atyaMta karmadalikane sthApe che, te pachI bIjI sthitimAM vizeSahIna karmadalane sthApe che, evI rIte trIjI cothI yAvat utkRSTa sthitimAM vizeSahIna dalikane sthApe che. kahyuM che kemottuunn sagamabAhaM, paDhamAi ThiIe bahutaraM davvaM / sese visesahINaM, jAvukvosaMti savvesi // 52 / / upArjana karela karmanA abAdhAkALane choDIne prathama sthitimAM ghaNA karmadalikone sthApe pachInI sthitimAM ochA vizeSahIna yAvat utkRSTa sthitimAM vizeSahIna dalikone sthApe che. (12) baMdhana-jJAnAvaraNIyAdi svarUpe niSeka karela karmadalikane pharIthI paNa kaSAyanI pariNativizeSathI nikAcana-majabUta karavArUpa, udIraNa-udayamAM nahi Avela karmalikane karaNa (jIvanA vIrya) vaDe kheMcIne udayamAM prakSepavuM lAvavuM, vedana-karmanI sthitinA kSayathI sahaja udayamAM Avela athavA udIraNAkaraNa vaDe udaya bhAvamAM prApta thayela karmanuM anubhavavuM, nirjarA-karmanuM akarmasvarUpa thavuM, ahiM dezathI ja nirjarA grahaNa karavI, kema ke covIza daMDakamAM sarva nirjarAno asaMbhava hoya che. vaLI nirjarAmAM krodha vagere kAraNa thatA nathI, kema ke krodhAdikanA kSayane ja nirjarAnuM kAraNa kahela che arthAt krodhAdi kSaya thavAthIja nirjarA thAya che. ahiM prajJApanA sUtramAM kahelI saMgrahagAthA jaNAve che- AyapaiTThiya 1 khettaM, paDucca 2 NaMtANubaMdhi 3 Abhoge 4 / ciNa-uvaciNa-baMdha, udIra veya taha nijjarA ceva // 53 // prijJApanA 18 ]i : '1. AtmapratiSThita pada vaDe upalakSita jaNAtuM) sUtra, 2. kSetrane AzrayI sUtra, 3. anaMtAnubaMdhI pada vaDe upalalita sUtra ane 4. Abhogapada vaDe upalakSita sUtra. tyArabAda cayana, upacayana, baMdhana, udIraNa, vedanA ane nirjarA arthAt cayanAdi viSayavALA sUtro che. (53) ra5oll - hamaNAM nirjarA kahI te viziSTa nirjarA pratimAdi anuSThAnathI thAya che, mATe pratimAnA sUtro kahela che. te bIjA sthAnaka (TANA)mAM varNavAI gayA che to paNa ahiM kahevAya che kema ke cAra sthAnakanA anurodhathI tenuM varNana karavuM joIe. enI vyAkhyA pUrvanI mAphaka jANavI paraMtu smaraNanA vAste kiMcit kahevAya che. samAdhi eTale zruta ane cAritrarUpa, tenA viSayavALI pratimA pratijJA arthAt abhigraha te samAdhipratimA, athavA dravyasamAdhi prasiddha che, tenA viSayavALI pratimA-abhigraha te samAdhipratimA. evI rIte bIjI pratimAonA saMbaMdhamAM paNa jANavuM. vizeSa e ke-upadhAna eTale tapa ane viveka-azuddha ane atirikta (vadhAre) bhaktapAna, vastra, zarIra ane zarIranA mala (laghunIti-vaDInIti) vagereno tyAga. ' visma'tti kAyotsarga. bhadrA pratimA eTale pUrvadi cAra dizAnI sanmukha rahela sAdhune pratyeka dizAmAM cAra prahara paryata kAyotsarga 1. pratimAonuM svarUpa bIjA ThANAnA trIjA udezAmAM kahevAI gayela che. 2. vorsi 319 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavArUpa, zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 ajIvAstikAyAH, AmAdi, satyapraNidhAnAni ca 252 - 254 sUtrANi be ahorAtri vaDe A pratimAnI samApti thAya che. subhadrA pratimA paNa e pramANe ja saMbhave che, kAraNa ke koI graMthamAM tenuM svarUpa joyela na hovAthI lakhyuM nathI. evI rIte dareka dizAmAM ahorAtra pramANe kAyotsarga karavArUpa mahAbhadrApratimA cAra ahorAtra vaDe samApta thAya che. ane je daza dizAomAM pratyeka dizAe ahorAtra pramANa kAyotsarga karavArUpa che te sarvatobhadrA pratimA daza ahorAtra vaDe samApta thAya che. moka pratimA eTale prazravaNa (laghunIti) saMbaMdhI pratijJA, je soLa bhakta (sAta upavAsa) vaDe samApta thAya che, te kSullikA (nAnI) kahevAya che ane ATha upavAsavaDe samApta thAya che te mahatI (moTI) pratimA, yavanI mAphaka datta (dAta) ane kavalothI Adi-aMtamAM hIna ane madhyamAM vRddhivALI te yavamadhyA pratimA ane vajramadhyA pratimA to Adi-aMtamAM (dattinI) vRddhivALI ane madhyamAM hIna hoya che. II251 // pratimAo jIvAstikAyamAM ja hoya che, tenAthI viparIta ajIvAstikAyanuM sUtra kahe che-- cattAri atthikAyA ajIvakAyA pannattA, taMjahA - dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, poggalatthikAe / cattAri atthikAyA arUvikAyA pannattA, taMjahA - dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, jIvatthikAe // sU. 12 // cattAri phalA pannattA, taMjahA - Ame NAmaM ege Amamahure 1, Ame NAmamege pakkamahure 2, pakke NAmamege Amamahure 3, pakke NAmamege pakkamahure 4 / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA- Ame NAmameMge AmamahuraphalasamANe 4 // sU. 212 // caDavvihe sacce pannatte, taMjahA - kAujjuyayA, bhAsujjuyayA, bhAvajjuyatA, avisaMvAyaNAjoge / cauvvihe mose pannatte, taMnahA--jAyagAnuyatA, mAtabanunuyatA, bhAvaanuttuyatA, visaMvALAnone caDavvihe paNihANe pannatte, taMjahA-maNapaNihANe, vaipaNihANe, kAyapaNihANe, ThavakaraNapaNihANe / evaM NeraiyANaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM 4 / cauvvihe suppaNihANe pannatte, taMjahA - maNasuppaNihANe jAva uvgrnnsuppnnihaanne| evaM saMjayamaNussANa vi, cauvvihe duppaNihANe pannatte, taMjahA- maNaduppaNihANe jAva uvkrnnduppnnihaanne| evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM 24 / / sU0 254 / / (0) cAra astikAya ajIvakAya kahelA che, te A pramANe--dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudgalAstikAya. cAra astikAyane arUpIkAya kahelA che, te A pramANe--dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAya. cAra prakAranAM phla kahelAM che, te A pramANe--koIeka phla kAcuM che ane rasathI kaMIka madhura che 1, koIeka la kAcuM che paNa rasathI atyaMta madhura che 2, koIeka la pAkuM che paNa rasathI kaMIka madhura che 3, ane koIeka phla pAkeluM che ane atizaya madhura che 4. A dRSTAMtathI cAra prakAranA puruSo kahelAche, te A pramANekoIeka puruSa vaya ane zruta (jJAna) thI avyaktakAco che ane upazamAdiguNathI alpa madhuratAvALo che 1, koIeka puruSa vaya ane zrutathI kAco che paNa upazamAdiguNathI atyaMta madhuratAvALo che 2, koIeka puruSa vaya ane zrutathI pariNata (pAko) che paNa upazamAdiguNathI alpa madhuratAvALo che 3, ane koIeka puruSa vaya ane zrutathI pariNata temaja upazamAddiguNarUpa atyaMta madhuratAvALo che 4. 253 // cAra prakAre satya-sarala bhAva kahela che, te A pramANe-kAyAnI saralatA-zarIranI kuceSTAdithI rahita, bhASAnI saralatA-kapaTa vacanano abhAva, bhAvanI saralatA-mananI saralatA, avisaMvAdanAyoga-viparIta jJAna rahita bolavuM arthAt gAyane gAya kahevI ityAdirUpa. cAra prakAre sRSA-jUThuM kahela che, te A pramANe--kAyAnI vakratA-vAMkuM cAlavuM, bhASAnI vakratA-kapaTa vacana bolavuM, bhAvanI vakratA-mananuM vakrapaNuM ane visaMvAdanAyoga-gAyane ghoDo 320 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 ajIvAstikAyAH, AmAdi, satyapraNidhAnAni ca 252-254 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 kahevo ityAdirUpa. cAra prakAre praNidhAna-prayoga kahela che, te A pramANe-mananuM praNidhAna, vacananuM praNidhAna, kAyAnuM praNidhAna ane upakaraNa-vastra pAtra vagerenuM praNidhAna. evI rIte cAra prakAranuM praNidhAna nairayikone, paMcendriyone thAvat vaimAnikone hoya che arthAt paMcedriyanA soLa daMDakamAM hoya che. cAra prakAre supraNidhAna-sAro vyApAra kahela che, te A pramANe-manano bhalo vyApAra, vacanano bhalo vyApAra, kAyAno bhalo vyApAra ane upakaraNano bhalo vyApAra. A cAra prakAranuM praNidhAna saMyata (sAdhu) manuSyone ja hoya che. cAra prakAre duSpaNidhAna kahela che, te A pramANe--mananuM duSpaNidhAna, vacananuM duSpaNidhAna, kAyAnuM duSpaNidhAna ane upakaraNanuM duSpaNidhAna. evI rIte cAra prakAranuM duSpaNidhAna paMcendriyone yAvatuM vaimAnikone hoya che arthAt soLa daMDakamAM hoya che. ll14ll (TI0) 'tthiAya'ttipti e nipAta traNa kAlano bodhaka che. bhUtakALamAM hatA, vartamAna hoya che ane bhaviSyamAM haze evI bhAvanA che. eTale trikAla viSayaka kAyo te konA? pradezonA samudAyo athavA 'gati' zabda vaDe koIka sthalamAM pradezo kahevAya che. tethI teo (pradezo) nA kAyo te astikAyo ane te cAra astikAyo acetana hovAthI ajIvakAyo che. astikAyo mUrta ane amUrta hoya che mATe amUrta astikAyanA pratipAdana mATe arUpI astikAyanuM sUtra kahela che. rUpaAkAravALuM arthAt varNa vagere svarUpavALuM che jeone te rUpI astikAya. tenA pathudAsa-niSedhathI arUpI arthAt amUrta astikAyo. hamaNAM ja jIvAstikAya kahyo, tenA vizeSabhUta puruSanA nirUpaNa mATe lasUtra kahe che-Ama eTale apakva phala chatAM kAcA phalanI jema madhura arthAt thoDuM madhura te Ama madhura 1, tathA kAcuM phala chatAM pakva-pAkA phaLanI jema madhura arthAt atyaMta madhura 2, tathA pakva phala chatAM kAcA phlanI jema madhura eTale ke pUrvanI jema thoDuM madhura 3, tathA pakva la chatAM pakva madhura arthAt pUrvanI jema atyaMta madhura 4. puruSa to Ama-vaya ane zrutathI avyakta (kAco) ane Ama madhura phla samAna, kema ke alpa upazama vagere lakSaNarUpa mAdhuryanA bhAvathI 1, vaya ane zrutathI avyakta ane pakva madhura phala samAna arthAt pakva phalanI jema madhura svabhAva kema ke zreSTha upazamAdi guNa yukta hovAthI 2, tathA anya pakvanvaya ane zrutathI pariNata ane Ama madhura phala samAna kema ke upazamAdi mAdhuryanuM alpatva hovAthI 3, tathA anya pakva temaja vaya ane zrutathI pakva madhura phala samAna, kema ke zreSTha upazamAdi guNa yukta hovAthI 4. ll25all hamaNAM pakva madhura kahyo te satya guNanA yogathI hoya che e hetuthI satya ane tenuM viparyaya mRSA tathA satya-asatya nimittavALA praNidhAna pratye kahevAnI icchAvALA sUtrakAra te te sUtro kahe che vyi saMjo' phatyAthInikahela arthavALA A sUtro che. vizeSa e ke-Rjuka-mAyA rahitano bhava athavA karma [kAya] te RjukatA siralatA], kAyAnI jukatA te kAyaRjukatA, evI rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke-bhAva eTale mana, kAyajukatA vagere zarIra, vANI ane mananI yathAvasthita artha (yathArtha) svarUpa jaNAvavA mATe pravRttio che tathA ajApaNAthI gAya vagerene azva vagere je kahe che athavA koInA mATe kaMIka svIkArIne je karato nathI te visaMvAdana, tenA vipakSathI yoga-saMbaMdha te avisaMvAdanAyoga "nAre' tti mRSA-asatya, kAyAnI saralatA nahi athatu vakratA ityAdi vAkya che. pratha-praNidhAna arthAt prayoga temAM mananuM praNidhAna-Arta, raudra, dharma vagere svarUpa vaDe prayoga te manapraNidhAna, evI rIte vacanapraNidhAna ane kAyapraNidhAna paNa jANavuM. upakaraNa-laukika ane lokottararUpa vastra pAtrAdi saMyama ane asaMyamanA upakAra mATe praNidhAnaprayoga te upakaraNapraNidhAna che. 'va' niti. jevI rIte sAmAnyathI kahyuM tema narayikone paNa kahevuM. vaLI kahela covIza daMDakanA maLe paNa vaimAnika paryata je paMcedriyo che teone paNa evI ja rIte cAra praNidhAno kahevA. ekeMdriyAdine mana vagereno asaMbhava hovAthI praNidhAnano paNa asaMbhava che. praNidhAna supraNidhAna ane duSpaNidhAna ema be prakAranA che mATe te baMne sUtro che. 1. pradezono adhyAhAra karela che. _ 321 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 ApAtabhadrakAdi 255 sUtram zobhana-saMyamanA hetavALuM hovAthI sAruM praNidhAna arthAt mana vagerenuM prayojana "sumAM pravartAvavuM te supraNidhAna. A supraNidhAna covIza daMDakanA nirUpaNamAM manuSyone che, temAM paNa saMyatone ja hoya che kema ke-supraNidhAna cAritranI pariNatirUpa hoya che. sUtrakAra kahe che 'parva saMna' tyA0i duppaNidhAnanuM sUtra sAmAnya sUtranI mAphaka jANavuM. vizeSa e ke-duSpaNidhAnaasaMyama mATe mana vagereno vyApAra karavo te. ll254 have puruSanA adhikArathI bIjI rIte puruSa saMbaMdhI 14 sUtro kahe che - cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-AvAtabhaddate NAmamege No saMvAsabhaite 1, saMvAsabhaddae NAmamege No AvAtabhaddae 2, ege AvAtabhaddate vi saMvAsabhaddate vi 3, ege No AvAyabhaddate no saMvAsabhaddae 4 (1) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-appaNo nAmamege vajjapAsati, No parassa, parassa NAmamege vajjaM pAsati 4 (2) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-appaNo NAmamege vajjaM udIreti No parassa 4 (3) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-appaNo nAmamege vajja uvasAmeti No parassa 4 (4) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-abbhuTTei nAmamege No abbhuTThAveti (5) / evaM vaMdati NAmamege No vaMdAvei (6) / vaMsalADu (7), sanmAti (8), pUrU (1), vArU (10), paDachati (22),puchaDa (22), gAAti (zarU) sudhare NAmamege No atthadhare, atthadhare nAmamege No suttadhare (14) / / sU0 255 / / (mULa) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka puruSa ApAtabhadraka eTale prathama milApamAM madhura vacanAdi vaDe sukhakArI paNa saMvAsa-ghaNA kAlanA vasavATamAM sAro nahiM 1, eka puruSa saMvAsa-ghaNA kAlanA vasavATamAM sAro paNa ApAta-prathama milApamAM sAro nahiM arthAt madhurabhASI nahiM 2, eka puruSa prathama milApamAM paNa sAro ane pachI saMvAsamAM paNa sAro 3, ane koIeka puruSa ApAta-prathama milApamAM paNa sAro nahiM tathA pachI paNa sAro nahiM 4 (1) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe koIeka puruSa potAnA pApakarma (doSa) ne jue che paraMtu bIjAnA pApakarma (doSa) ne joto nathI 1, koI eka puruSa bIjAnA doSane dekhe che paraMtu potAnA doSane joto nathI 2, koIeka puruSa potAnA ane pArakA doSane jue che 3, ane koIka puruSa potAnA ke pArakA doSane joto nathI 4 (2) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe koIeka puruSa potAnA pApane bIjA pAse kahe che paraMtu bIjAnA pApane kaheto nathI 1, koIeka puruSa bIjAnA pApa (doSa) ne kahe che paraMtu potAnA doSane kaheto nathI 2, koIeka puruSa potAnA ane pArakA doSane kahe che 3, ane koIeka puruSa potAnA ke pArakA doSane kaheto nathI 4 (3) koIeka puruSa potAnA pApanuM nivartana (dUra karavuM) kare che paraMtu bIjAnA pApanuM nivartana karato nathI 1, koIeka puruSa bIjAnA pApanuM nivartana kare che paraMtu potAnA pApanuM nivartana karato nathI 2, koIeka puruSa potAnA ane pArakA pApanuM nivana kare che 3 ane koIeka puruSa potAnA ke pArakA pApanuM nivartana karato nathI 4 (4) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka puruSa (saMvijJapAkSikAdi sAdhu) AsanathI Ubho thAya che paNa anyane UThavA deto nathI 1, koIeka puruSa bIjAne UThavA de che paNa pote Ubho thato nathI te guru 2, svayaM Ubho thAya che ane bIjAne paNa Ubho thavA de che te sthavira muni 3 ane koIeka puruSa svayaM Ubho thato nathI ane bIjAne AsanathI Ubho thavA deto nathI te jinakalpika vagere 4 (5) evI ja rIte koIka puruSa svayaM vaMdana kare che paNa bIjA pAse vaMdAvato nathI (1), koIka puruSa bIjA pAse vaMdAve che paNa pote vaMdana karato nathI 2, koIka puruSa pote vaMdana kare che ne bIjA pAse vaMdana karAve che 3 temaja koIeka puruSa svayaM vaMdana kare nahiM ane anya pAse vaMdana karAve paNa nahi 4 (6) evI ja rIte satkAra kare paNa karAve nahiM 1, satkAra karAve paNa kare nahi 2, svayaM 322 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 ApAtabhadrakAdi 255 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 satkAra kare ane karAve 3, svayaM satkAra kare nahi ane karAve paNa nahiM (7) sanmAna kare paNa karAve nahi 1, sanmAna karAve paNa kare nahi 2, sanmAna kare ane karAve 3, sanmAna kare nahi ane karAve paNa nahiM 4 (8) svayaM pUje paNa pUjAve nahiM 1, pUjAve paNa pUje nahiM 2, pUje ane pUjAve 3, pUje nahiM ane pUjAve nahiM 4 (9) svayaM bhaNAve che paNa bhaNato nathI te upAdhyAya 1, bhaNe paNa bhaNAvato nathI te ziSya 2, bIjAne bhaNAve che ane svayaM na bhaNela graMthane bhaNe che te vidvAna sAdhu 3, temaja bhaNato nathI ane bhaNAvato nathI 4 (10) svayaM sUtra ane arthanuM grahaNa kare che paNa bIjAne grahaNa karAvato nathI ziSya 1, bIjAne grahaNa karAve che ane svayaM grahaNa karato nathI te upAdhyAya 2, svayaM grahaNa kare che ane bIjAne grahaNa karAve che te sthavira 3 ane svayaM grahaNa karato nathI tathA bIjAne grahaNa karAvato nathI 4 (11) svayaM prazna pUche che paNa bIjAvaDe prazna karAvato nathI te laghu ziSya 1, bIjAo vaDe pUchAya che paNa svayaM pUchato nathI te guru. 2, svayaM pUche che ane pUchAya che te sthavira sAdhu 3 temaja svayaM pUchato nathI ane bIjAvaDe pUchAvAto nathI te jinakalpika. 4. A praznasUtra zAstranA viSayamAM samajavuM. (12) pote sUtrAdine bole che paNa bIjA pAse bolAvato nathI 1, bIjA pAse bolAve che paNa pote bolato nathI 2, pote bole che ane bIjA pAse bolAve che 3 temaja pote bolato nathI tathA bIjA pAse bolAvato nathI 4 (13) koI eka puruSa sUtrane dharanAra che paNa arthane dharanAra nathI te navIna abhyAsI 1, koI puruSa arthane dharanAra che paNa sUtrane dharanAra nathI jANakAra zrAvaka vagere 2, koIka puruSa stra ane artha bannenA dharanAra che te gItArtha 3 ane koIka puruSa sUtradhara tathA arthadhara paNa nathI te jaDa manuSya 4 (14). //ra55// (TI0) cauda sUtro sugama che. vizeSa e ke-Apatana-ApAta, arthAt prathama milApa. temAM bhadraka-sukhakAraka, kema ke jovuM ane bhASaNAdi dvArA sukhakara hovAthI. saMvAsa-lAMbA kAlanA sahavAsamAM kalyANakAraka nahi kema ke hiMsaka hovAthI athavA saMsAranA kAraNamAM joDanAra hovAthI. 1. sAthe vasanArAone atyaMta upakArIpaNAe saMvAsabhadraka, paraMtu prathama milanamAM bhadraka nahi, kema ke na bolavuM ane kaThora bhASaNa vagere hovAthI. 2. evI ja rIte trIjo ane cotho bhAgo jANavo. 4. (1) 'vannatti tyAga karAya che te varya, athavA avadya-pApa (akArano lopa thavAthI avajane badale mUlamAM vajja thayela che.) athavA vajanI mAphaka bhAre hovAthI vaja-hiMsA, asatya vagere pAparUpa karma, koIeka puruSa potAnA pApakarmane kalaha vageremAM juve che, kema ke pazcAttApa sahita hovAthI, paraMtu paranA pApa-aparAdhane joto nathI, kema ke tethI te udAsIna hovAthI. 1, anya puruSa to paranA doSane juve che paraMtu potAnA doSane joto nathI, kema ke ahaMkAra sahita hovAthI. 2, anya puruSa sva-paranA doSane juve che, kema ke pazcAttApa sivAya yathArtha vastuno bodha thavAthI.3, koIka to banne sva-pa2)nA doSane joto nathI. kemake vizeSa mUDha hovAthI. (2) koIka potAnA pApane joIne kahe che arthAt ema kahe che ke-"meM A pApa karyuM che" athavA zAMta thayela [klezAdi] nI pharIthI pravRtti kare che, athavA vajarUpa karmanI udIraNA kare che arthAt [bIjAne] pIDA utpanna karavA vaDe udayamAM karmane pravezAve' che. (3) evI rIte upazamAve che arthAt pApa athavA karmane dUra kare che. (4) 'mampha'tti abhutthAna kare che eTale ke guru vagerene AvatAM joIne AsanathI Ubho thAya che, bIjA pAse abhutthAna karAvato nathI te koNa? saMvijJapAkSika athavA laghuparyAyavALo muni. 1, phakta abhyatthAna karAve ja che koNa? guru. 2, abhutthAna karanAra ane karAvanAra te koNa? gItArtha sthavirAdi. 3. abhyatthAna kare nahi ane karAve nahi te koNa? jinakalpika athavA avinIta ziSya. 4 (5) ema ja vaMdanAdi sutromAM paNa cAra bhAMgA jANavA. vizeSa e ke-dvAdaza AvartanAdidvArA vaMdana kare che. (6) 1. TIkAkAre bIjA bhAMgAo jyAM kahela nathI te sthaLe mUlanA anuvAdathI jANI levA. phakta eka bhAgo kahela che tenA anusAre bIjA joDavA. 2. zuddha prarUpaka paraMtu zuddha kriyA na karanAra temaja muniveSane dharanAra te saMvizapAkSika vizeSa jijJAsue zrI dharmadAsagaNiviracita upadezamAlA nAmaka graMtha jovo. 323 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 lokapAlAH, devAH pramANazca 256-258 sUtrANi vastrAdinA dAna vaDe satkAra kare che. (7) stuti vagerethI guNonI unnati ka2vA vaDe sanmAna kare che. (8) yogya pUjAdravyo vaDe pUNe che. (8) vAcayati - bhAve che, 'no vAyAvei' jIbha pAsethI pote bhAto nathI te jhoe ? upAdhyAyAhi. 1, svayaM bho che paraMtu bIjAne bhaNAvato nathI, A bIjA bhAMgAmAM abhyAsI ziSya. 2, trIjA bhAMgAmAM bIjAne bhaNAve che ane nahiM bhaNela graMthane svayaM bhaNe che te koNa? vidvAna sAdhu 3, cothA bhAMgAmAM jinakalpika, [svayaM bhaNe nahi ane anyane bhaNAve paNa nahiM] 4, jevI rIte svaSuddhi vaDe sarvatra uhAharaeAthI yo4nA 12vI. (10) sUtra ne arthane grhe| are che. (11) prazna 42 che. (12) sUtrAdine bole che tevI ja rIte anya bhAMgA jANavA. (13) sUtradha2-bhaNanAra 1, arthadhara-jANanA2 2, trIjo ubhaya (sUtrArtha) ghara vidvAn bhuni u bhane annene nahiM dharanAra te 43 (14) // 255 // camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno cattAri logapAlA pannattA, taMjahA- some, jame, varuNe, vesamaNe, evaM balissa vi some, jame, vesamaNe, varuNe / dharaNassa kAlavAle, kolavAle, selavAle, sNkhvaale| evaM bhUyAnaMdassa [cattAri] kAlavAle, kolavAle, saMkhavAle, selvaale| veNudevassa citte, vicitte, cittapakkhe, vicittpkkhe| veNudAlissa citte, vicitte, vicittapakkhe, cittapakkhe (1) / hari [kaMta ] sa pabhe, suppabhe, pabhakaMte, suppa bhakaMte / harisahassa pabhe, suppa bhe, suppabhakaMte, padmakaMte / aggisihassa teU, teusihe, teukaMte, teuppabhe / aggimANavassa teU, teusihe, teuppabhe, teukaMte / punnassa rute, rutaMse, rutakaMte, rutappabhe / evaM visiTThassa rUte, rUtaMse, rUtappabhe, ruuykNte| jalakaMtassa jale, jalarate, jalakaMte, jlppbhe| jalappahassa jale, jalarate, jalappahe, jalakaMte (2) / amitagatissa turiyagatI, khippagatI, sIhagatI, siihvikkmgtii| amitavAhaNassa turiyagati, khippagatI, sIhavikkamagatI, sIhagatI / velaMbassa kAle, mahAkAle, aMjaNe, riTThe / pabhaMjaNassa kAle, mahAkAle, riTThe, aMjaNe / ghosassa Avatte, viyAvatte, gaMdiyAvatte, mahANaMdiyAvatte / mahASosassa, Avatte, viyAvatte, mahANaMdiyAvatte, diyAvatte 20 / sakkassa some, jame, varuNe, vesamaNe / IsANassa some, jame, vesamaNe, varuNe / evaM egaMtaritA jaavccutss| caDavvihA vAukumArA pannattA, taMjahA - kAle, mahAkAle, velaMbe pabhaMjaNe // sU0 256 // cavvihA devA pannattA, taMjahA - bhavaNavAsI, vANamaMtarA, joisiyA, vimANavAsI / sU0 257 / / cauvvihe pamANe pannatte, taMjahA - davvappamANe, khettappamANe, kAlappamANe, bhAvappamANe / / sU0 258 / / (mU0) asureMdranA-asurakumAranA rAjA camareMdranA cAra lokapAlo kahyA che, te A pramANe--soma, yama, varuNa ane vaizramaNa 1, evI rIte bIMdranA paNa cAra lokapAla che-soma, yama, vaizramaNa ane varuNa 2, dharaNeMdranA kAlavAla, kolapAla, zailapAla ane zaMkhapAla e cAra lokapAla che 3, ema bhUtAnendranA kAlapAla, kolapAla, zaMkhapAla ane zailapAla e cAra lokapAla che 4, veNudeva iMdranA citra, vicitra, citrapakSa, ane vicitrapakSa e cAra lokapAla che 5, veNudAli chaMdranA citra, vicitra, vibhitrapakSa ane citrapakSa se yAra boDayAsa che. 6, (1) hariAnta chaMdranA grAma, suyula, prabhakAMta ane suprabhakAMta e cAra lokapAla che 7, harissaha iMdranA prabha, suprabha, suprabhakAMta ane prabhakAMta 8, agniziSa chaMdranA teThaH, tenuHziSa, tebhsyAMta ane tebhprala 8, agnimAnava caMdranA tethaH, tethaH ziyara, tethaHprala ane tejaskAMta 10, pUrNa iMdranA rUpa, rUpAMza, rUpakAMta ane rUpaprabha 11, viziSTa iMdranA rUpa, rUpAMza, rUpaprabha ane rUpakAMta 12, jalakAMta iMdranA jala, jalarata, jalakAMta ane jalaprabha 13, jalaprabha iMdranA jula, jalarata, jalaprabha ane 324 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 lokapAlAH, devAH pramANazca 256 - 258 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 jalakAMta 14, A nAmavALA lokapAlo che. (2) amitagati iMdranA tvaritagati, kSipragati, siMhagati ane siMhavikramagati 15, amitavAhana IMdranA tvaritagati, kSipragati, siMhavikramagati ane siMhagati 16, velaMba idranA kAla, mahAkAla, arjuna ane riSTa 17, prabhajana idranA kAla, mahAkAla, riSTa ane ajana 18, vAdha idranA Avatta, nyAvartta, naMdikAvartta ane mahAnaMdikAvartta 19, mahAghoSa iMdranA Avartta, nyAvartta, mahAnaMdikAvartta ane naMdikAvartta 20, A nAmavALA lokapAlo che. asurakumAranikAyamAM dakSiNa dizAno svAmI camareMdra ane uttara dizAno balIdra che. A pramANe dareka nikAyanA kramazaH dakSiNa ane uttara dizAnA iMdro maLI vIza idro che. (vyaMtara ane jyotiSmanA iMdrone lokapAlo nathI.) zakeMdranA soma, yama, varuNa ane vaizramaNa 4. IzAneMdranA soma, yama, vaizramaNa ane varuNaA nAmavALA lokapAlo kahela che. evI rIte eka ekane aMtare nAmo yAvat acyuteMdra paryaMta kahevA. arthAt sanatkumAra, brahmaloka, mahAzukra ane prANata iMdranA lokapAlanA nAmo saudharmedra (zakra) nA lokapAlonI jema ane mAheMdra, lAMtaka, sahasrAra ane acyuta iMdranA lokapAlonA nAmo IzAneMdranA lokapAlonI mAphaka jANavA. cAra prakAranA vAyukumAro pAtAlakalazAnA adhipati devo kahelA che, te A pramANe-kAla, mahAkAla, velaMba ane prabhaMjana, 256 // cAra prakAranA devo kahelA che, te A pramANe--bhavanapati, vAnavyaMtara, jyotiSka ane vemAnika, 257 cAra prakAre pramANa kahelA che, te A pramANe--dravyapramANa, kSetrapramANa, kAlapramANa ane bhAvapramANa, 258 // (TI0) puruSanA adhikArathI ja devavizeSa puruSonuM nirUpaNa karanAra lokapAlAdi sUtro suMgama che. vizeSa e ke-iMdra eTale parama aizvaryanA yogathI prabhu athavA gajeMdranI jema mahAnU, rAja-dIpato hovAthI arthAt zobhAvALo hovAthI athavA ArAdhya hovAthI rAjA, athavA IMdra ane rAjA ekArthavAcaka che. dakSiNa dizAnA lokapAlomAM nAmathI je trIjo lokapAla che te uttara dizAnA lokapAlomAM nAmathI cotho che ane cotho che. te trIjo che. evI rIte 'tayi' tti je nAmavALA zakra iMdranA lokapAlo che te nAmavALA ja sanakumAra, brahmaloka, zukra ane prANateMdranA lokapAlo che, tathA je nAmavALA IzAneMdranA lokapAlo che te nAmavALA ja mAheMdra, lAMtaka, sahasrAra ane acyuteMdranA lokapAlo che. kAlAdi vAyukumAra devo pAtAlakalazAnA svAmI che. 2pa6|| cAra prakAranA devo che. I257 ema je kahela che te saMkhyApramANa che mATe pramANanI prarUpaNA karanAra sUtra kahe che. je pramANa kare che athavA jenA vaDe padArthanirNaya karAya che te pramANa, temAM dravya e ja pramANa, daMDa vagare dravyathI athavA dhanuSya vagerethI zarIra pramukhanuM pramANa athavA daMDa, hasta ane aMgula vagerethI nirNaya ka2vo te dravyapramANa, jIvAdi dravyanuM athavA jIva, dharmAstikAya ane adharmAstikAya pramukha dravyonuM pramANa athavA paramANu vage2e dravyamAM paryAyono athavA paramANu Adi dravyane viSe ja paryAyono nirNaya 1karavo te dravyapramANa. evI rIte kSetrapramANAdimAM yathAyogya samAsa karavo. tyAM dravyapramANa be prakAre che-1. pradezaniSpakSa ane 2. vibhAganiSpanna. A bannemAM paheluM paramANuthI AraMbhIne anaMta pradezika skaMdha paryaMta ane bIjuM vibhAganiSpakSa mAna pramukha pAMca prakAre che, te A pramANe--1. mAna-dhAnyanuM mAna, te setikA (be pasalI pramANa) vage2e, rasanuM mAna, te karSa (tolo) vagere; 2. unmAna-trAjavAnA tolA, zera vagere, 3. avamAna-hAtha vagere, 4. gaNita-eka be vagere, pa. pratimAna-guMjA (caNoThI), vAla vage2e. kSetra-AkAza, tenuM pramANa be prakAre- pradezaniSpannAdi, temAM pradezaniSpanna-eka pradeza avagADhathI laIne asaMkhyAta pradeza avagADha (avagAhIne rahela) paryaMta ane vibhAganiSpanna te aMgula pramukha. kAla-samayanuM mAna be prakAre che--1. pradezaniSpanna te eka samayanI sthitithI AraMbhIne asaMkhyAta samayanI sthiti paryaMta ane vibhAganiSpanna te samaya, AvalikA vagere. kSetra ane kAlamAM dravyapaNuM chate paNa dravyathI je bene judA kahela che te jIvAdi dravyonA vizeSakapaNAe 1. A pramANanI vyAkhyAmAM tRtIyA, SaSThI ane saptamI vibhaktionA ekavacana ane bahuvacana lIdhela che. 325 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 devAdhikAraH saMsAraH 259 - 261 sUtrANi kSetra ane kAlane viSe te dravyonuM paryAyapaNuM paNa che; mATe dravyathI kSetra ane kAlanI viziSTatA kahevA mATe bhedane nirdeza karela che. bhAva e ja pramANa, athavA bhAvonuM pramANa te bhAvapramANa, te guNa, naya ane saMkhyAbhedathI traNa prakAranuM che, traNamAM jIvanA jJAna, darzana ane cAritrarUpa guNo che, temAM jJAna pratyakSa, anumAna, upamA ane AgamarUpa guNapramANa che, naigamAdi nayo te nayapramANa che, eka be vagere saMkhyA te saMkhyApramANa che. II258 // devanA adhikA2thI ja vizeSa jaNAvatAM kahe che ke-- cattAri visAjImAmi ttariyAno pattAbo, taMnahA-yA, yaMtA, suvA, yAvatI, pattara vikumAmihattayiAo pannattAo, taMnahA-cittA, cittA, lateza sotAmaLI / / sU. ra16|| sakkassa NaM deviMdassa devaranno majjhimaparisAte devANaM cattAri paliovamAI ThitI pannattA, IsANassa NaM deviMdassa devaranno majjhimaparisAe devINaM cattAri pali ovamAI ThiI pannattA / / sU0 260 / / pabinde saMtAre padmatte, taMnahA-vsaMsAre, ghettasaMsAre, vhAlasaMsAre, mAvasaMtAre / / sU. 26 / / (mULa) dizAkumArInI cAra mahattarikA devIo madhyarucakanI vasanArI kahelI che, te A pramANe--rUpA, rUpAMzA, surUpA ane rUpAvatI. vidyutkrumArInI cAra mahattarikA devIo rucaka parvatanI vidizAmAM vasanArI kahelI che, te A pramANe-- citrA, citrakanakA, zaterA ane saudAminI. / / 259 / / zakra, deveMdra, devanA rAjAnA madhyama pariSadanA devonI cAra palyopamanI sthiti kahelI che. IzAna, deveMdra, devanA rAjAnA madhyama pariSadanI devInI cAra palyopamanI sthiti kahelI che. 260 cAra prakAre saMsAra kahela che, te A pramANe--dravyasaMsAra, kSetrasaMsAra, kAlasaMsAra ane bhAvasaMsAra, 261 / / (TI0) 'pattArivisA' tyA.i sUtra sugama che. vizeSa e ke-dizAkumArIo evI atyaMta zreSTha devIo athavA dizAkumArIomAM mahattarikAo te dikumArImahattarikAo, rucakanI madhyamAM rahenArI A devIo janma pAmela arihaMta paramAtmAnI nAlachedanAdi kriyAne kare che. vidyutkrumArI mahattarikAo to rucakanI vidizAmAM vasanArIo che, te devIMo cAre dizAomAM UbhI rahIne, hAthamAM dIpaka grahaNa karIne janma pAmela arihaMtanA gIto gAya che. A devo saMsAramAM vasanArA che, mATe saMsArasUtra kahela che. saMsaraNa-ahiM tahiM paribhramaNa karavuM te saMsAra, tatra 'saMsAra' zabdanA arthane jANanAra paNa vartamAnakAle saMsAra zabdamAM jeno upayoga nathI te dravyasaMsAra, athavA jIva ane pudgalalakSaNa dravyonuM yathAyogya bhramaNa te dravyasaMsAra, teonuM ja cauda rAjalokarUpa kSetramAM je paribhramaNa te kSetrasaMsAra, athavA je kSetramAM saMsAranI vyAkhyA karAya che te ja kSetra, abheda upacAra ka2vAthI kSetrasaMsA2, jema rasavALI guNanikA (guNI) ityAdi. Atasya--divasa, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara (varSa) lakSaNa kAlanuM saMsaravuM-cakranyAya vaDe bhamavuM athavA koIpaNa jIvanuM narakAdine viSe palyopamAdi kAlavizeSa vaDe bhamavuM te kAlasaMsAra, athavA porasI vagere je kAlamAM saMsAranI vyAkhyA karAya che te kAlasaMsAra kahevAya che, abheda upacAra karavAthI. jema pratyupekSaNa (paDilehaNa) ka2vAthI kAla paNa pratyupekSaNa kahevAya che. tathA saMsAra zabdanA arthano jANanAra ane temAM upayogavALo te bhAvasaMsAra athavA jIva ane pudgala saMbaMdhI dravya saMsaraNa mAtra gauNa karAyela che athavA audAyikAdi bhAvono athavA varNAdino saMsaraNapariNAma te bhAvasaMsAra che. 261 A dravyAdi saMsAra aneka nayo vaDe dRSTivAdamAM vicArAya che tethI dRSTivAda sUtra kahe che-- vaLi niddhivA pannatte, taMnahA-parmAiM, suttArUM, puvvA, aNunone / sU0 2625 caDavvihe pAyacchitte pannatte, taMjahA - NANapAyacchitte, daMsaNapAyacchite, carittapAyacchitte, viyattakicce 1. bAbUvALI pratamAM seyaMsA che, hastalikhita pratamAM banne pATha che. 326 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dRSTivAdaH prAyazcittaM ca 262-263 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 [ciyattakiccapAyacchitte] 1, cauvvihe pAyacchitte pannatte, taMjahA-parisevaNApAyacchitte, saMjoyaNApAyacchitte, ArovaNApAyacchitte, paliuMcaNApAyacchitte / / sU0 263 / / (mU0) cAra prakAre dRSTivAda kahela che, te A pramANe-1. sUtrAdinA grahaNa karavAnI yogyatA lAvanAra te parikarma, 2. dravya, paryAya ane nayAdikanA arthane sUcavanAra te sUtra, 3. pUrva saMbaMdhI zruta jemAM raheluM che te pUrvagata ane 4. sUtrano kahevA yogya viSayanI sAthe je yoga-saMbaMdha te anuyoga. (prathamAnuyogAdi) //ra 62 cAra prakAre prAyazcitta kahela che, te A pramANe-1. jJAnanA aticAronI zuddhi mATe je prAyazcitta te jJAnaprAyazcitta, 2. samakitanA aticAronuM prAyazcitta, 3. cAritranA aticAronuM prAyazcitta ane 4. vyaktakRtyaprAyazcitta-gItArthanuM je kArya che te pApano chedaka hovAthI prAyazcitta. cAra prakAre prAyazcitta kahela che, te A pramANe-1. nahiM karavA yogya kRtyanuM karavuM te pratisevanA, tenuM prAyazcitta, 2. saMyojanA-eka jAtinA aticAronuM malavuM, tenuM prAyazcitta, 3. AropaNA prAyazcitta-eka aparAdhanA prAyazcittamAM punaH punaH doSa sevavAthI bIjA vijAtIya prAyazcittanuM AropaNa karavuM ane 4. parikuMcanAprAyazcitta-pApanuM chupAvavuM arthAt ekanuM bIjuM kahe tenuM prAyazcitta. //ra6all (TI0) 'vAlvi vidivAra' tyA jenA vaDe daSTio-darzano arthAt nayo kahevAya che te dRSTivAda, athavA pataMti-jene viSe nayo avatare che te dRSTipAta bAramuM aMga. temAM sUtrAdinA grahaNa karavA mATe yogyatAnuM saMpAdana karavAmAM gaNitanA saMskAranI mAphaka samartha te parikarma, 1, te siddhasenikAdi. jusUtra vagere bAvIsa sUtro hoya che. ahiM sarva dravya, paryAya ane nayanA arthanuM sUcana karanAra hovAthI sUtro che. 2, samasta zrutathI prathama racAyelA hovAthI pUrve, te utpAda pramukha cauda pUrve . che. teonA nAma ane pramANa A pramANe- . uppAya 1 aggeNIya 2, vIriyaM 3 atthinatthi u pavAyaM 4 / NANapavAyaM 5 saccaM 6, AyapavAyaM ca 7 kammaM ca 8 // 54 // puvvaM paccakkhANaM 9, vijjaNuvAyaM 10, avaMjha 11 pANADe 12 / . kiriyAvisAlapuvvaM 13, coisamaM biMdusAraM tu 14 / / 5 / / 1. utpAda pUrva, 2. agrAyaNIya pUrva, 3. vIryapravAda pUrva, 4. astinAstipravAda pUrva, 5. jJAnapravAda pUrva, 6. satyapravAda pUrva, 7. AtmapravAda pUrva, 8. karmapravAda pUrva, 9. pratyAkhyAnapravAda pUrva, 10. vidyAnuvAda pUrva, 11, avaMdhya pUrva, 12. prANAyu pUrva, 13. kriyAvizAla pUrva ane 14. lokabiMdusAra pUrva che. (54-55) uppAye payakoDI 1, aggeNIyaMmi channauilakkhA 2 / viriyammi sayarilakkhA 3, sadvilakkhA u atthiNathimmi 4 // 56 // 1. utpAda pUrvamAM eka kroDa pada, 2. agrAyaNIya pUrvamAM zuM lAkha, 3. vIryapravAda pUrvamAM sIttera lAkha, 4. astinAstipravAda pUrvamAM sATha lAkha pada che. (56) egA pauNA koDI, NANapavAyaMmi hoi puvvammi 5 / egA payANa koDI, chacca payA saccavAyaMmi 6 / / 57 / / 5. jJAnapravAdapUrvamAM eka pada nyUna eka kroDa pada che, 6. satyapravAda pUrvamAM eka kroDa ane cha pada che. (57) chavvIsaM koDIo, AyapavAyaMmi hoi payasaMkhA 7 / kammapavAe koDI, asItI lakkhehi abmahiA 8 // 58 // 7. AtmapravAda pUrvamAM chavvIza kroDa padanI saMkhyA che, 8. karmapravAda pUrvamAM eka kroDa ane eMzI lAkha pada che. (58) culasIi sayasahassA paccakkhANaMmi vaniyA puvve 9 / ekkA payANa koDI, dasasahasahiyA ya aNuvAe / / 10 // 59 / / 1. matAMtare kalyANa pUrva evuM paNa nAma che. 327 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dRSTivAdaH prAyazcittaJca 262-263 sUtre 9. pratyAkhyAnapravAda pUrvamAM corAzI lAkha pada che, 10. vidyAnuvAda pUrvamAM eka kroDa ane daza hajAra pada . (59) chavvIsaM koDIo, payANa puvve avaMjhaNAmaMmi 11 / pANAummi ya koDI, chappaNalakkhehiM amahiyA 12 // 60 / / 11. avaMdhya nAmanA pUrvamAM chavvIsa kroDa pada che, 12. prANAyu pUrvamAM eka kroDa ne chappanna lAkha pada che. (60) navakoDIo saMkhA, kiriyavisAlaMmi vaniyA guruNA 13 / addhatterasalakkhA, payasaMkhA biMdusArammi 14 // 1 // 13. kriyAvizAla pUrvamAM nava kroDa pada che ane 14. biMdusAra pUrvamAM sADAbAra lAkha padanI saMkhyA che. (61) teone viSe gata-raheluM je zruta te pUrvagata, arthAt pUrvo ja-jema aMgapraviSTa te aMgo kahevAya che tema ahiM jANavuM joDavuM te yoga, te anurUpa athavA anukUla. sUtrano potAnA abhidheya-viSaya sAthe yoga te anuyoga. tIrthakarone prathama samakitanI prApti ane pUrvabhava vagerenuM varNanarUpa je che te mUla prathamAnuyoga kahevAya che. vaLI je kulakara vagerenI vaLyatA jaNAvanAra te gaMDikAnuyoga che. ra62I. pUrvagata zruta hamaNA kahyuM. temAM prAyazcittanI prarUpaNA hatI mATe prAyazcittanAM be sUtra kahela che. temAM jJAna e ja prAyazcitta, kAraNa ke jJAna ja pApane chede che athavA prAyaH cittane zuddha kare che mATe niruktivazAt jJAnaprAyazcitta, evI rIte darzana ane cAritramAM paNa samajavuM. viyakvei ' tti vyasta-bhAvathI gItArthanuM je kRtya te vyaktakRtyaprAyazcitta, gItArtha to guru laghunA paryAlocana (vicAra) vaDe je kaMI paNa kare che te badhuM pApanI vizuddhi karanAra ja hoya che, athavA jJAna vagerenA aticAronI vizuddhi mATe je prAyazcitto eTale AlocanAdi vizeSathI kahelA che, te jJAnaprAyazcittAdi kahevAya che, athavA 'viyatte ti vizeSa vaDe-avasthA vagerenI ucitatAe[sUtramAM] na kahela chatAM paNa je ApyuM-AjJA karIhukama karyo evuM je kaMI paNa madhyastha gItArtha vaDe karAyeluM anuSThAna te vidaMtakRtyaprAyazcitta ja che. niyattei 'tti A pAThAMtarathI to prIti vaDe karavA yogya vaiyAvRtya vagere artha thAya che. pratiSavaNamU-akRtyanuM sevavuM te pratisevanA, te pariNAmabhedathI athavA pratisevanIyanA bhedathI be prakAre che. pariNAmanA bhedathI to , paDisevaNA u bhAvo, so puNa kusalo vva hojja'kusalo vA / kusaleNa hoi kappo, akusalapariNAmao dappo // 12 // [vyavahAranAtha0 rU]i pratisevanA to bhAva-jIvanA adhyavasAyarUpa ja che, te bhAva vaLI kuzala ane aMkuzala ema be prakAre che. temAM jJAnAdirUpa kuzala bhAva vaDe je bAhya vastunI pratisevanA te kalpapratisevanA ane avirati vagere akuzala bhAva vaDe je pratisevanA te darpapratisevanA kahevAya che. (62) pratisevanIyanA bhedo tomuulgunn-uttrgunne, duvihA paDisevaNA samAseNaM / mUlaguNe paMcavihA, piMDavisohAigI iyarA // 63 / / [vyavahAramASya0 41] pratisevanA, mUlaguNanA viSayavALI ane uttaraguNanA viSayavALI ema saMkSepathI be prakAre che. temAM mUlaguNanA viSayavALI prANAtipAta vagere pAMca prakAre che ane uttaraguNa viSayavALI pratisevanA piMDa vizuddhi Adi aneka prakAre che. (63) pratisevanAmAM prAyazcitta ane AlocanA vagere A pramANe- 1. pUrvanA padanI saMkhyAmAM matAMtara paNa che. 2. viSNakumAra vagere munioe namuci vagerene zikSA karela te kalpapratisevanA jANavI, 328 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dRSTivAdaH prAyazcittaJca 262-263 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 AloyaNa 1 paDikkamaNe 2, mIsa 3 vivege 4 tahA viussagge [viusagge] 5 / tava 6 cheya 7 mUla 8 aNavaTThayA ya 9 pAraMcie 10 ceva // 14 // [vyavahAra ni0 13 bhA056 tti] AlocanA, pratikramaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda,mULa, anavasthApyatA ane pArAMcita e daza bheda prAyazcittanA che. (64). gurunI AgaLa vacana vaDe pApanA prakAzavA mAtrathI je pApanI zuddhi thAya te AlocanA prAyazcitta 1, pharIne na karavAnI pratijJApUrvaka svayaM mithyA duSkRta ApavA mAtrathI je pApanI zuddhi thAya te pratikramaNa prAyazcitta 2, AlocanA ane pratikramaNa e bannethI (gurunI samakSa AlocanA karIne gurunA AdezapUrvaka pratikramaNa kare ane pachI mithyAdukRta ApavAthI) pApanI zuddhi thAya te mizraprAyazcitta 3, tyAga karavAthI je pApanI zuddhi thAya te vivekaprAyazcitta, dA. ta. AdhAkamadi AhAranuM grahaNa karyo chate teno tyAga karavAthI pApanI zuddhi thAya che. 4, kAyAnI ceSTAnA nirodharUpa upayoga mAtrathI je pApanI zuddhi thAya te vyutsarga prAyazcitta, jema duHsvapnathI thayela pApanI kAyotsarga mAtrathI zuddhi thAya che 5, je pApanI zuddhi nIvI vagere cha mAsa paryata tapa karavAthI thAya che te tapa prAyazcitta 6, duSTa vyAdhithI dUSita thayela zarIranA amuka bhAganA chedananI jema je prAyazcittamAM saMyamanA pUrva paryAyanI rakSA mATe amuka paryAyano cheda karAya che te cheda prAyazcitta 7, je prAyazcitta prApta thaye chate samasta saMyamaparyAyano cheda karIne pharIthI mahAvratanuM AropaNa karAya che arthAt pharIthI dIkSA apAya che te mUlaprAyazcitta 8, jeNe pharIthI pratisevanA karela te utthApanA (pharIthI mahAvratAropaNa) mAM ayogya chato paNa vratomAM kiMcit kAla sthApana karAya che te anavasthApyatA, te jyAM sudhI svIkAreluM viziSTa tapa pUrNa nathI karyuM tyAM sudhI vrata ke liMgamAM sthApana nathI karAto mATe anavasthApyatAprAyazcitta 9, je doSanuM sevana karyA pachI liMga, kSetra, kAla ane tapathI doSanA pArane pAme che te pArAMcita. ahiM magna dhAtu gatinA arthamAM che. chellAmAM chelluM prAyazcitta A che ane te utkRSTa doSamAM ja apAya che. 10. A pratisevaNA prAyazcitta 1. bIjuM saMyojana eTale eka jAtivALA aticAranuM milana-ekatra thavuM te saMyojanA, jema zayyAtarapiMDa lIdhela, te paNa pANIthI bhIMjAyela hastAdi vaDe, vaLI te sAme lAvela, te paNa AdhArmika, A doSonuM milana jemAM che tenuM prAyazcitta te saMyojanAprAyazcitta 2. tathA eka aparAdhanA prAyazcittamAM pharI pharI doSa sevavA vaDe vijAtIya-anya prAyazcittanuM AropaNa karavuM te AropaNA, jema pAMca ahorAtra pramANa prAyazcittane pAmela, pharIthI doSane sevya chate daza ahorAtra pramANa, pharIthI sevavAmAM paMdara ahorAtra pramANa, evI rIte pharI pharI doSa lagADavAthI yAvat cha mAsa paryata tapa ApavuM. tethI adhika tapa AvavA yogya nathI. zeSa (cha mAsathI adhika) tapa cha mAsa tapamAM ja aMtarbhata karavA yogya che, kemake A vartamAna tIrthamAM cha mAsanuM ja tapa kahela che. kahyuM paNa che ke- __paMcAIyArovaNa neyavvA jAva hoMti chammAsA / teNa para mAsiyANaM, chaNhuvari josaNaM kujjA / / 5 / / [vyavahArabhASya0 146 ]i pAMca ahorAtra pramANa prAyazcittine eja doSa sevavAthI pAMca ahorAtra pharIthI ApavuM e AropaNa. ema cha mAsa sudhI ApavuM. enAthI upara mAsikAdi tapa paNa eja cha mAsImAM samAveza karavo. (65) AropaNA vaDe prAyazcitta te AropaNAprAyazcitta 3, parikuMcana-dravya, kSetra, kAla ane bhAva saMbaMdhI aparAdhanuM gopavavuM, anyathA-eka rIte karyuM hovA chatAM bIjI rIte kahevuM te parikaMcanA athavA parivaMcanA. kahyuM che ke . davve khette kAle, bhAve paliuMcaNA cauviyappa / [coagakappArovaNa, ihahiM bhaNiyA purisajAyA // 66 // '] [vyavahAranA 10 ]i 1. A gAthA vyavahArabhASyanI che. ahiM TIkAkAre pUrvAddha bhAga lIdhela che. gAthAvRttimAM uttarAddha bhAga paNa Apela che mATe ahiM saMpUrNa lakhela che paraMtu prastuta viSayamAM teno saMbaMdha nathI eTale uttArAddhano artha lakhela nathI. - 329 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pramANakAlAdiH pariNAmaH yAmAH 264 - 266 sUtrANi dravya, kSetra, kAla ane bhAva viSayavALI paphiMcanA cAra vikalpe che. (66) te A pramANe-- saccitte aci[cci]ttaM 1 jaNavayapaDiseviyaM ca addhANe 2 / submikkhe ya dubmikkhe 3 hadveNa tahA gilANeNaM // 67 // [vyavahArabhASya0 151 tti ] sacitta [ke mizra] dravya lIdhe chate acitta kahe te dravyaparikuMcanA 1, koI paNa amuka gAmamAM doSa karela te mArgamAM doSa sevyo kahe te kSetraparikuMcanA 2, subhikSa kAlamAM doSa sevIne durbhikSa kAlamAM doSa sevyo kahe te kAla pikuMcanA 3 ane nirogapaNAmAM doSa sevIne meM sarogapaNAmAM doSa sevyo che ema kahe te bhAvapajicanA 4. (67) parikuMcanAnuM prAyazcitta te parikuMcanAprAyazcitta 4. ahiM vizeSa svarUpa vyavahArasUtranI pIThikAthI jANavuM. / / 263 / / prAyazcitta kAlanI apekSAe apAya che mATe kAlanuM nirUpaNa karavA mATe sUtra kahe che ke-- paDabiduM jAte pazatte, taMnahA-pamALAne, gadhADanittiAte, mAtte, zraddhALAne sU. 264|| cabiMde po--tapazime pannatte, taMnahA-vazarAme, gaMdhavAime, rakSarinAme, pAlaparAme sU. ra61|| bharaheravasu NaM vAsesu purima- pacchimavajjA majjhimagA bAvIsaM arahaMtA bhagavaMtA cAujjAmaM dhammaM paNNavayaMti, taMnahA-sabAto pAAtivAyAo veramAM, vaM muttAvAJAyo [vamAM, savvAto] avizvAvALAo [veramAM,] savvAo bahiddhAdANA [ pariggahA ] to veramaNaM / savvesu viNaM mahAvidehesu arahaMtA bhagavaMto cAujjAmaM dhammaM paNNavayaMti, taM jahA - savvAto pANAtivAyAto veramaNaM, jAva savvAto bahiddhAdANAto veramaNaM / / sU0 266 / / (mULa) cAra prakAre kAla kahela che, te A pramANe--1. pramANakAla--divasa ane rAtri vagerenA pramANarUpa, 2. yathAyunivRttikAlaje pramANe AyuSya bAMdhyuM hoya te pramANe pUrNa kare te, 3. maraNaviziSTakAla-maraNakAla ane 4. samaya, AvalikAdirUpa manuSyakSetramAM vartato addhAkAla, 264 // cAra prakAre pudgalanA pariNAma-avasthAMtara kahela che, te A pramANe--1. varNano pariNAma, 2. gaMdhano pariNAma, 3. rasano pariNAma ane 4. sparzano pariNAma. 265 // bharata ane airAvatakSetrane viSe pahelA ane chellA tIrthaMkarane varjI madhyama (vaccenA) bAvIza arihaMta bhagavaMto cAra yAma (mahAvrata) rUpa dharmane prarUpe che, te A pramANe--sarvathA prANAtipAtathI viramavuM, ema ja sarvathA mRSAvAdathI viramavuM, sarvathA adattAdAnathI viramavuM, ema ja maithuna-parigrahathI viramavuM. 1. sarva mahAvideha kSetrone viSe arihaMta bhagavaMto cAra yAmarUpa dharmane prarUpe che, te A pramANe--sarvathA prANAtipAtathI viramavuM yAvat maithuna-parigrahathI viramavuM. 266 // (TI0) jenA vaDe varSazata, palyopama vagereno nirNaya karAya che te pramANa, te ja kAla te pramANakAla, te divasa vagere lakSaNavALo ane manuSyakSetramAM vartanAra addhAkAla vizeSa ja che. kahyuM che ke-- duviho pamANakAlo, divasapamANaM ca hoi rAI ya / cauporisio divaso, rAI cauporisI ceva // 68 // [Avazyaka niryukti730 vizeSAvazyaka 2069 tti ] be prakAre pramANakAla che-1. divasapramANa ane 2. rAtripramANa, cAra porisIpramANa divasa ane cAra porisIpramANa rAtri hoya che. 1. (68) je je prakAre narakAdinA bheda vaDe Ayu:-karmavizeSa te yathAyuH, tenuM raudrAdi dhyAna vagerethI nivRtti-bAMdhavuM, tenA saMbaMdhathI je kAla eTale jIvonI nAkAdi svarUpe je sthiti te yathAyuH nivRttikAla, athavA jevI rIte AyuSyanI nivRtti che 330 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pramANakAlAdiH pariNAmaH yAmAH 264 - 266 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 tevI rIte je kAla nA2kAdinA bhavamAM rahe che te yathAyuH nivRttikAla che. A kAla paNa AyuSyakarmanA anubhavaviziSTa sarva saMsArI jIvonA vartanAdirUpa addhAkAla ja che. kahyuM che ke-- Auyamettavisijhe, sa eva jIvANa vattaNAdimao / bhannai ahAukAlo, vattai jo jacciraM jeNaM // 69 // [vizeSAvazyaka 2037 tti ] addhAkAla ja yathAyuSkakAla kahevAya che. zuM samagra addhAkAla yathAyuSka che? ema nahiM, paraMtu jIvono nAkAdi AyuviziSTa vartanAdimaya yathAyuSkakAla kahevAya che, te pote bAMdhela AyuSya vaDe jeTalA kAla paryaMta jIva varte che teTalA kAla sudhI rahe che 2.(69) mRtyuno je samaya te maraNakAla, A paNa ahvAsamaya vizeSa ja che, athavA maraNaviziSTa kAla te maraNakAla athavA maraNa ja kAla che, kemake te kAlano paryAyavAcaka zabda che. kahyuM che ke-- kAlo tti mayaM maraNaM, jaheha maraNaM gao tti kAlagao / tamhA sa kAlakAlo, jo jassa mao mrnnkaalo||70|| [vizeSAvazyaka 2066 tti ] 'kAla' zabda maraNavAcaka che, jema ahIM maraNagata jIvane kAlagata kahevAya che, tethI prANIno je maraNano kAla (samaya) te paikAla-kAla kahela che. (70) ahvA ja kAla te addhAkAla. 'kAla' zabda to vaivarNa ane pramANakAla vageremAM varte che, tethI ahvA zabda vaDe vizeSa karela che. A addhAkAla sUryanI kriyA (bhramaNa) viziSTa manuSyakSetranI aMdara vartato samayAdirUpa jANavo. bhASyamAM kahyuM che ke-- sUrakiriyAvisiddhoM, godohAikiriyAsu niravekkho / addhAkAlo bhannai, samayakkhetaMmi samayAI // 71 // [vizeSAvazyaka 2035 tti] meruparvatanI cotarapha sUryAdinA bhramaNarUpI kriyA vaDe pragaTa karAto, gAyanA dohana vagere kriyAthI nirapekSa, manuSyakSetramAM vartanAro samayAdirUpa kAla te aDhAkAla kahevAya che. (71) manuSyakSetra sivAya bIje sthale sUryAdinI gatikriyA na hovAthI tyAM ahvAkAla kahevAto nathI, kemake tyAM to vartanArUpa kriyA pariNAmavALI hovAthI kAla kahevAya che. uparokta je addhAkAla te gAyanuM dohana vagere kriyAnI apekSA rAkhato nathI, paraMtu sUryAdinI gatikriyAnI apekSA rAkhe che arthAt gatimAnlR sUrya potAnA kiraNo vaDe jeTalA kSetrane prakAzamAna kare teTalA kSetrane divasa ane te sivAyanA kSetrane rAtri kahevAya che. A rAtri ke divasano atyaMta sUkSma aMza te samaya, tevA asaMkhyAtA samayanI AvalikA vagere kAla, sUryanI gati sivAya anya kriyAnI apekSA rAkhato nathI. samayAvaliyamudduttA, visa-mahotta pa3-mAsA ya / saMvaccha-gu|-paliyA, sAgara-osa-ipariyA / / 2 / / [ Avazyakaniyukti 663, vizeSAvazyaka 2036 tti ] 52ma sUkSma kAla te samaya, asaMkhyAta samayanI eka AvalikA, be ghaDIrUpa kAla te muhUrta, sUryakiraNothI prakAzita AkAzakhaMDa (kSetra) rUpa athavA cAra praharAtmaka te divasa, sUryakiraNathI aprakAzita AkAzakhaMDa athavA cAra praharapramANa te rAtri, te ubhaya maLIne ahorAtra kahevAya che. paMdara ahorAtra maLIne eka pakSa, be pakSano eka mAsa, bAra mAsano eka varSa, pAMca varSano eka yuga, asaMkhyAta yuga vaDe eka palyopama, daza koDAkoDI palyopama vaDe eka sAgaropama, daza koDAkoDI sAgaropame eka utsarpiNI ane teTalA ja pramANavALI eka avasarpiNI temaja aMnatI utsarpiNI tathA avasarpiNI maLIne eka pudgalaparAvartta thAya che. (72) 264 // 1. eka kAla zabda maraNavAcaka che ane bIjo kAla zabda vakhata-TAImavAcaka che, te kAla-kAla. 2. jema kAlo varNa, 331 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 durgatisugatI kevalyAdikarmakSayau 267 - 268 sUtre dravyonA paryAyabhUta kAlanA cAra sthAnaka kahela che, have paryAyanA adhikArathI pudgalonA paryAyabhUta pariNAmanA cAra sthAnaka kahe che--'navvide' tyAdi. eka avasthAthI bIjI avasthAne pAmavuM te pariNAma kahevAya che. kahyuM che ke-- pariNAmo hyarthAntaragamanaM na tu sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH pariNAmastadvidAmiSTaH || 73 || bIjI avasthAne pAmavuM te pariNAma, sarvathA mUla svarUpe paNa na rahevuM ane sarvathA nAzarUpa paNa nahi evo je pariNAma te jJAnIone iSTa che. (73) te pariNAmamAM kAlAdi varNano pariNAma-bIjI rIte thavuM athavA bIjA varNanA tyAgapUrvaka kAlAdi varNa vaDe pudgalano pariNAma te varNa pariNAma. evI ja rIte gaMdha pariNAma vageremAM paNa samajavuM. 265 // ajIva dravyanA pariNAmo kahyA, have jIvadravyanA vicitra pariNAmo sUtranA vistAra vaDe kahevAya che--'bharate' phatyAvi. be sUtra spaSTa che. vizeSa e ke--pahelA ane chellA tIrthaMkarane varjIne arthAt madhyamanA, te ATha vagere paNa hoya mATe bAvIza kahela che. yama e ja yAma-mahAvrata, cAra yAmo hiMsAdinI nivRttirUpa che jemAM te cartuyAmadharma. 'vahinAvALAgo' tti. bahi-imaithuna parigrahavizeSa bheda che, AdAna-parigraha, te bannenuM dvaMdvasamAsathI ekatva che athavA je grahaNa karAya che te AdAna-grahaNa karavA yogya vastu te dharmopakAraNa paNa hoya che, tethI kahe che ke-bahistAtU-dharmanA upakaraNa sivAya je parigraha, ahiM maithuna parigrahamAM aMtarbhAva thAya che, kAraNa ke grahaNa na karAyelI strI bhogavAtI nathI. pratyAkhyAna karavA yogya prANAtipAtAdinuM caturvidhatva hovAthI dharmanI caturyAmatA--cAra mahAvratasvarUpa che. ahiM A bhAvanA jANavI ke-madhyama bAvIza ane mahAvidehanA tIrthaMkaronA cAra mahAvratarUpIdharmanI prarUpaNA ane Adi tathA aMtya tIrthaMkaranA pAMca mahAvratarUpI dharmanI prarUpaNA ziSyonI apekSAe che. paramArthathI to bannenI pAMca yAmanI prarUpaNA che, kemake prathama ane pazcima (chellA) tIrthaMkaranA tIrthamAM sAdhuo RRjujaDa ane vakrajaDa hoya che, te kAraNathI ja parigraha varSanIya che ema upadeza karyo chate maithunane tajI devuM joIe ema jANavAne ane pAlavA mATe samartha thatA nathI. madhyamanA bAvIza tIrthaMkaronA ane mahAvidehanA tIrthaMkaronA tIrthamAM sAdhuo Rju ane prAjJa hovAthI maithunane jANavA mATe tema ja tajavA mATe samartha thAya che. ahiM A saMbaMdhe be zloka jaNAve che-- purimA ujjujaDDA u, vakkajaDDA u pacchimA / majjhimA ujjupannA u, teNa dhamme duhA kae // 74 // [ uttarA0 23 / 26 tti ] prathama tIrthaMkaranA sAdhuo sarala ane jaDa che, chellA tIrthaMkaronA sAdhuo vakra ane jaDa che, madhyamanA sarala ane dakSa che. te kAraNathI be rIte caturyAma ane paMcayAmarUpa dharma kahelo che. (74) 1rimAnuM publisoo 3, mAM chupAta / jo manglimAAM tu, suvinunne supAtam III [uttarA. 23527 tti] prathama tIrthaMkaranA sAdhuone dharma durbodhya che, chellA tIrthaMkaranA sAdhuone dharma duHkhapUrvaka pAlana karI zakAya ane madhyamanA sAdhuone dharma subodhya ane sukhe pAlI zakAya tema che. (75) 266 // anaMtara kahela prANAtipAta vagerethI virAma nahi pAmelane ane virAma pAmelane durgati ane sugati thAya che, te gativALA jIvo durgata ane sugata hoya che mATe durgati ane sugatyAtmaka pariNAmonA ane durgata sugatanA bhedone cAra sUtra vaDe jaNAve che-- cattAri duggatIto pannattAo, taMjahA - NeraiyaduggatI, tirikkhajoNiyaduggatI, maNussaduggaI, devaduggaI 1 / cattAri soggaIo pannattAo, taMjahA - siddhasoggatI, devasoggatI, maNuyasoggatI, sukulapaccAyAti 2 / cattAri duggatA 1. tulanA bRhattva mA0 6403 332 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 hAsaH antaraM bhRtakAH pratisevinaH 269-272 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pannattA, taMjahA-neraiyaduggatA, tirikkhoNiyaduggatA, maNuyaduggatA, devaduggatA 3 / cattAri suggatA pannattA, taMjahA-siddhasugatA jAva sukulapaccAyAyA 4 / / sU0 267 / / paDhamasamayajiNassa NaM cattAri kammaMsA khINA bhavaMti, taMjahA-NANAvaraNijja, saNAvaNijja, mohaNijnaM, aMtarAitaM 1 / uppananANadaMsaNadhare NaM arahA jiNe kevalI cattAri kammaMse vedeti, taMjahA-vedaNijjaM, AuyaM, NAma,gotaM 2 / paDhamasamayasiddhassa NaM cattAri kammaMsA jugavaM khijjati, taMjahA-veyaNijja, AuyaM, NAma,gotaM rAtUra68I. (mULa) cAra durgatio kahelI che, te A pramANe-rayika saMbaMdhI durgati, tiryaMcayoni saMbaMdhI durgati, manuSya saMbaMdhI durgati (niti manuSyanI apekSAe) ane deva saMbaMdhI durgati, (kilbiSika vagerenI apekSAe) 1, cAra sadgati kahelI che, te A pramANe-siddha saMbaMdhI sadgati, deva saMbaMdhI sadgati, manuSya saMbaMdhI sadgati ane svargamAM jaIne uttama kulamAM janmavArUpa. 2, cAra durgata (duSTa sthitimAM rahenAra) kahela che, te A pramANe-narayikadurgata, tiryaMcayonikadurgA, manuSya durgata ane devadurgata. 3, cAra sugata (sArI sthitimAM rahenAra) kahela che. te A pramANe-siddhasugara, devabhugata, manuSyasugata ane sArA kulamAM avatarela 4. //ra67ll prathamasamayaviziSTa jinanA cAra karmanA aMzo (bhedo) nAza pAme che, te A pramANe-jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya. 1, utpanna thayela kevalajJAna ane kevaladarzananA dharanAra, araha (sarvajJa), jinakevalI cAra kamazane vede che, te A pramANe-vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra. 2, prathamasamaya siddhanA kamAzo yugapatuM (ekI sAthe) kSaya thAya che, te A pramANe-vedanIya, AyuSya, nAma ane mAtra 3. ra68 (20) 'vattAnI'tyAdi sUtra kahela arthavALAM che. vizeSa e ke-niMdita manuSyanI apekSAe manuSyadurgati ane kilbiSika vagerenI apekSAe devadurgati. 'suvana pannIyArU'tti devaloka vageremAM jaIne IzvAku vagere sukulamAM AvavuM, athavA pratyAjAti pratijanma-janmavuM. A tIrthakara vagerene hoya che. yugalika vagere manuSyatvarUpa manuSyanI sugatithI A saMkulamAM janmavArUpa manuSya sugatino bheda batAvela che. durgati che jeone te durgato (ahiM acapratyaya karyo chate durgatinuM durgatA evuM rUpa thAya che) athavA dusthA-duSTa sthitimAM rahelA te durgato, ema ja sugatA eTale sArI sthitimAM rahelA jANavA. ra6ll anaMtara siddhasugato kahyA, te siddho aSTa karmanA kSayathI thAya che, A hetuthI kSayapariNAmano krama kahe che--'padame'tyAdri traNa sUtra spaSTa che. vizeSa e ke-prathama samaya che jeno te prathamasamaya evA jina-sayogikevalI, te prathamasamaya jinanA sAmAnyarUpa karmanAM aMzo-jJAnAvaraNIya vagere bhedo kSaya thAya che. AvaraNano kSaya thavAthI utpanna thayela vizeSa ane sAmAnya (padArtha) nA bodharUpa jJAna-darzanane dhAraNa karanAra te utpanna jJAnadarzanadhara. A vAkya vaDe anAdi siddha kevalajJAnavALA sadAzivanA asadbhAvane batAve che. nathI vidyamAna ra-ekAMtarUpa gopya (chAnuM) jene te marada, kema ke samIpa, dUra, pUla ane sUkSmarUpa samasta padArthasamUhanA sAkSAtkAra karanAra hovAthI athavA devAdi vaDe pUjAne yogya hovAthI aha, rAgAdine jItanAra hovAthI jina. kevala-paripUrNajJAna vagere che jene te kevalI. siddhatvano ane karmanA kSayano eka samayamAM saMbhava hovAthI prathama samaya siddha ityAdi kathana karAya che. ll268 asiddha jIvone to hAsya vagere vikAro hoya che mATe prathama hAsyanuM cAra sthAnakamAM avataraNa karatAM sUtrakAra kahe checuhi ThANehiM hAsuppattI sitA, taMjahA-pAsittA, bhAsettA, suNettA, saMbharettA / / sU0 269 / / caThavvihe aMtare pannatte, taMjahA--kadvaMtare, pamhaMtare, lohaMtare, ptthrNtre| evAmeva ithie vA purisassa vA cauvihe aMtare pannatte, taMjahA-kaTuMtarasamANe, pamhaMtarasamANe, lohaMtarasamANe, pattharaMtarasamANe ||suu0 270 / / - 333 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 hAsaH antaraM bhRtakAH pratisevinaH 269 - 272 sUtrANi pattAnta mayA pannattA, taMnahA-visamayate, nattAmayate, mukhvattamayate, bbAtamayate / sU. 27 / / - cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - saMpAgaDapaDisevI NAmege No pacchannapaDisevI, pacchannapaDisevI NAmege No saMpAgaDapaDisevI, ege saMpAgaDapaDisevI vi pacchannapaDisevI vi, ege no saMpAgaDapaDisevI No pacchannapaDisevI // sU. 272/ (mULa) cAra kAraNe hAsyanI utpatti thAya, te A pramANe--bhAMDa vagerenI ceSTA joIne 1, vikAravALAM vacano bolIne 2, bIjAnA vikRta vacano sAMbhaLIne 3 ane ceSTA vagerenA zabdo manamAM saMbhArIne 4 hase che. / / 269 // cAra prakAre aMtara (eka bIjAnA bheda) kahela che, te A pramANe--kASThAMtara-lAkaDA lAkaDAmAM aMtara 1, pakSmAMtarakapAsanI puNI puNImAM aMtara 2, loDhA loDhAmAM aMtara te lohAMtara 3 ane patthara pattharamAM aMtara pattharAMtara 4. e ja dRSTAMte strI strImAM aMtara, puruSa puruSamAM aMtara cAra prakAre kahela che, te A pramANe--viziSTa padavInI yogyatA vagerethI kAAMtara samAna 1, vANInI komaLatA vaDe padmAMtara samAna 2, snehanA cheda karavA vaDe lohAMtara samAna 3, ane ciMtita manoratha pUravA vaDe jagavaMdya je thAya te pattharAMtara' samAna. 27/ cAra bhUtaka-nokaro kahelA che, te A pramANe--dararojanA mUlyathI je kAma kare che te divasabhRtaka 1, dezAMtara gamanaprasaMge amuka rakama laIne madada karanAra sevaka te yAtrAbhRtaka 2, mUlya ane kAla (amuka samaya) no nirNaya karIne je niyamita kArya karanAra nokara te uccatAmRtaka 3, ane amuka hastapramANa bhUmi tAre khodavI ane amuka mUlya ApIza ema TharAvapUrvaka je kAma karanAra te kabbADabhUtaka, 4. 2715 cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIeka puruSa agItArthanI samakSa akalpanIya bhAta vagere sevanAra paNa pracchanna (chAnuM) sevanAra nahiM te bakusa 1, koIeka puruSa pracchanna doSane seve che paNa pragaTa sevato nathI te kaSAyakuzIla 2, koIeka puruSa pragaTa doSane seve che ane pracchanna paNa saive che te pratisevanAkuzIla 3, ane koIeka puruSa pragaTa ane pracchanna doSane sevato nathI te snAtaka athavA nigraMtha. 4. 27/ (TI0) 'paDaddI'tyAdri hasavuM te hAsya, hAsyamohanIya karmanA udayajanya vikAranI utpatti te hAsyotpatti, 'pAsitte' tti viduSaka vagerenI ceSTAne cakSu vaDe joIne 1, vaLI kaMIka vikAra sahita vacanane bolIne 2, bIjAe kahela tathAvidha hAsyakArI vAkyane kAna vaDe sAMbhaLIne 3 ane hAsyakArI ceSTA ane vAkya vagerene yAda karIne hase che. 4. evI rIte jovuM vagere hAsyanA kAraNo thAya che. / / 26 / / asiddha (saMsArIo) nAM ja dharmAntaranuM nirUpaNa karavA mATe dRSTAMta ane dAtika arthavALAM be sUtrane kahe che- 'navvine' tyAdri kASTa kASTano aMtara eTale rUpa, racanAdi vaDe vizeSa te kAAMtara, ema paNma-kapAsa, rU vagereno arthAt padma padmano (pUNI pUNIno) viziSTa sukumAratAdi vaDe aMtara te paNmAMtara 2, atyaMta cheda karanAra hovAthI loDhAnuM aMtara 3, ciMtita vastunI prApti vagerethI pASANano aMtara te prastarAMtara. 4, evI rIte kASThAdi aMtaranI mAphaka anya strIonI apekSAe strInuM aMtara athavA anya puruSonI apekSAe puruSanuM aMtara. ahiM be 'vA' zabda strI ane puruSanA caturvidhatva pratye samAnatA jaNAvavA mATe che. kASTAMtara tulya, aMtaravizeSa, arthAt viziSTa padavInI yogyatAdi vaDe kASThAMtara samAna 1, vacananI sukomalatA vaDe ja padmAMtara samAna 2, snehanAM cheda vaDe ane parISahAdine viSe abhaMgatva-dhairya vagerethI lohAMtara samAna 3, icchAthI adhika manorathanA pUrNa ka2vA vaDe ane viziSTa guNavAna puruSa vaDe vaMdana karavA yogya padavInI yogyatAdi vaDe prastarAMtara samAna 4. I // 20 // 1. ahiM vizeSa rUpathI vyAkhyA karela che. 334 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agramahiSyaH vikRtyaH kUTAgArAH 273 - 277 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 bhe| 4 aMtara hyuM, bhATe puruSavizeSanA aMtaranuM ni3pe| 42vA bhATe bhRtasUtra he che. 'bhriyate' posse| DarAyo te mRtaH anukaMpA karAyela te A bhRtaka arthAt kAma karanAra. nakkI karela mUlyadvArA kAma ka2vA mATe da22oja je grahaNa karAya che (rakhAya cheM) te divasabhRtaka 1, yAtrA-dezAMtaragamanamAM sahAya mATe niyata mUlyadvArA je poSaNa karAya che te yAtrAbhRtaka 2, mUlya ane kAlano nirNaya karIne niyata karela samaya pramANe jenI pAsethI kArya karAvAya che te uccatAmRtaka 3, ane kabbADabhUtaka eTale pRthvI khodanAra oDa vagere. be hAtha athavA traNa hAtha bhUmi tAre khodavI ane tenA badalAmAM ATaluM dhana tane ApIza ema kahIne potAnuM kArya jene soMpAya che te kabbADabhUtaka. ahiM A saMbaMdhI be gAthA darzAve che-- divasabhayao u gheppara, chintreNa dhaNeNa divasadevasiyaM / jattA u hoi gamaNaM, ubhayaM vA [AgamanaM cetyarthaH] ettiyadhaNeNaM // 76 // [nizItha bhA0 3719 tti] kabbAla oDDamAI, hatthamiyaM kamma ettiyadhaNeNaM / eccira kAluccate, kAyavvaM 'kamma jaM beMti // 77 // [ nizItha bhA0 3720] rojano pagAra nakkI karIne je rakhAya te divasa bhRtaka, yAtrA mATe je sAthe rakhAya te yAtrAbhRtaka, niyata samayamAM jenI pAsethI kAma levuM uccatAmRtaka (konTrAkaTara), be hAtha-traNa hAtha bhUmi khodavI evuM nakkI karIne je rakhAya te kabbADabhUtaka, uhevAya che. (hehAra) (76-77) laukika puruSavizeSanuM aMtara kahyuM, have lokottara puruSavizeSanA aMtaranuM pratipAdana karavA mATe pratisevi sUtra jaNAve che. temAM saMprakaTa-agItArthonI samakSa akalpanIya AhArAdi pratisevavAno svabhAva che jeno te saMprakaTa pratisevI 1, evI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke-pracchanna-agItArtha samakSa nahiM, ahiM pahelA traNa bhAMgAmAM puSTa AlaMbana (khAsa kAraNa prasaMge ne hoSa sevAya te) baDuMza vagere, athavA jAsa dvArA sivAya (ghoSa sevanAra ) pArzvasthA (pAsatyo) vagere, yothA lAMgAmAM to nigraMtha athavA snAtaka hoya che. II272nI aMtaranA adhikArathI ja devapuruSono strI vaDe karAyela aMtarane pratipAdana karatA thakA sUtrakAra kahe che-- camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno somassa mahAranno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA- kaNagA, kaNagalatA, cittaguttA, vasuMdharA / evaM jamassa, varuNassa, , vesamaNassa / balissa NaM vatiroyaNiMdassa vatiroyaNaranno somassa mahAranno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - mittagA, subhaddA, vijjuttA, asaNI, evaM jamassa, vesamaNassa, varuNassa (1) dharaNassa NaM NAgakumAriMdassa nAgakumAraranno kAlavAlassa mahArano cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - asogA, vimalA, suppabhA, suMdasaNA / evaM jAva saMkhavAlassa / bhUtANaMdassa kumAridassAgakumAraranno kAlavAlassa mahAranno cattAri agga mahisIo pannattAo, taMjahA - sunaMdA, subhaddA, sujAtA, sumaNA / evaM jAva selavAlassa / jahA dharaNassa evaM savvesiM dAhiNiMdalogapAlANaM jAva ghosassa / jahA bhUtANaMdassa evaM jAva mahAghosassa logapAlANaM (2) / kAlassa NaM pisArtidassa pisAyaranno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - kamalA, kamalappabhA, uppalA, sudaMsaNA / evaM mahAkAlassa vi| surUvassa NaM bhUrtidassa bhUtaranno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - rUvavatI, bahurUvA, surUvA, subhagA, evaM paDirUvassa vi / puNNabhaddassa NaM jakkhidassa jakkharanno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - puttA, bahuputtitA, uttamA, tAragA, evaM mANibhaddassa vi (3) / bhImassa NaM rakkharsidassa rakkhasaranno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - paumA, vasumatI, kaNagA, 1. A cAra prakAranA bhRtakonI nokarI ke kAma pUrNa na thayela hoya to tene dIkSA ApavI kalpe nahi ema nizIthabhASya ane cUrNimAM kaheluM che, khema gAthAvRttidvAra bhAve che. 335 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agramahiSyaH vikRtyaH kUTAgArAH 273 - 277 sUtre taNappabhA / evaM mahAbhImassa vi / kiMnarassa NaM kiMnariMdassa cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - vaDeMsA, ketumatI, ratiseNA, ratippabhA, evaM kiMpurisassa vi| sappurisassa NaM kiMpurisiMdassa kiMpurisarano cattAri aggamahisIo pannattAo taM jahA - rohiNI, NavamitA, hirI, pupphavatI, evaM mahApurisassa vi (4) / atikAyassa NaM mahoragiMdassa cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - bhuyagA, bhuyagavatI, mahAkacchA, phuDA, evaM mahAkAyassa vi / gItaratissa NaM gaMdhavviMdassa cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - sughosA, vimalA, sussarA, sarassatI, evaM gIyajasassa vi (5) / caMdassa NaM jotirsidassa jotisaranno cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - caMdappabhA, dosiNAbhA, accimAlI, pabhaMkarA / evaM sUrassa vi, NavaraM sUrappabhA, dosiNAbhA, accimAlI, pabhaMkarA / iMgAlagassa gaM mahaggahassa cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - vijayA, vejayaMtI, jayaMtI, aparAjitA / evaM savvesiM mahaggahANaM jAva bhAvakeussa (6) / sakkassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahArano cattAri aggamahisIo pannattAo, taMjahA - rohiNI, mayaNA, cittA, somA / evaM java vesamaNassa / IsANassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAranno cattAri agga mahisIo pannattAo, taMjahA - puDhavI, rAtI, rayaNI, vijjU / evaM jAva varuNassa // sU0 273 // cattAri gorasavigatI o pannattAo, taMjahA - khIraM, darhi, sappiM, NavaNItaM / cattAri siNehavigatIo pannattAo, taMjA - tellaM, ghayaM, vasA, NavaNItaM / cattAri mahAvigatIo pannattAo, taMjahA-mahuM, maMsaM, majjaM, NavaNItaM / / sU0 274 / / cattAri kUDAgArA pannattA, taMjahA - gutte NAmaM ege gutte, gutte NAmaM ege agutte, agutte NAmaM ege gutte, agutte NAmaM ege agutte| evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- gutte NAmamege gutte 4 / cattAri kUDAgArasAlAo pannattAo, taMjahA-guttA NAmamegA guttaduvArA, guttA NAmamegA aguttaduvArA, aguttA NAmamegA guttaduvArA, aguttA NAmamegA aguttaduvArA / evAmeva cattAri itthIo pannattAo, taMjahA - guttA nAmamegA gurtiditA, guttA NAmamegA agurtiditA 4 / / sU0 275 / / caDavvihA ogAhaNA pannattA, taMjahA - davvogAhaNA, khettogAhaNA, kAlogAhaNA, bhAvogAhaNA / / sU0 276 / / cattAri pannattIo aMgabAhiriyAto pannattAo, taMjahA - caMdapannattI, sUrapannattI, jaMbuddIvapannattI, dIvasAgarapannattI / / sU0 277 / / / / cauTThANassa paDhamo uddesao // 1 // (mULa) asureMdra-asurakumAranA rAjA camareMdranA soma nAmanA lokapAla mahArAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--kanakA, kanakalatA, citraguptA ane vasuMdharA. ema ja yamanI, varuNanI ane vaizramaNa lokapAlanI cAra cAra agramahiSIo che. bila nAmanA vairocaneMdra-vairocananA rAjAnA soma nAmanA mahArAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--mitrakA, subhadrA, vidyutA ane azanI. ema ja yamanI, vaizramaNanI ane varuNa lokapAlanI cAra cAra agramahiSIo che. (1) nAgakumArano iMdra-nAgakumAranA rAjA dharNodranA kAlavAla nAmanA mahArAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--azokA, vimalA, suprabhA ane sudarzanA. evI rIte yAt zaMkhapAla 1. jI prabhAM 'sAmA' yevo pATha pAe che. 336 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agramahiSyaH vikRtyaH kUTAgArAH 273 - 277 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 nAmanA lokapAlanI cAra agramahiSIo kahelI che. bhUtAnaMda nAmanA nAgakumAranA iMdra-nAgakumAranA rAjAnA kAlavAla nAmanA mahArAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--sunaMdA, subhadrA, sujAtA ane sumanA. `evI rIte yAvat zailapAla nAmanA lokapAla mahArAjAnI cAra agramahiSIo che. jema dharazeMdranA lokapAlanI agramahiSIo che. e pramANe badhAya dakSiNa dizAnA iMdranA lokapAlonI yAvat ghoSa nAmanA stanitakumAra idranA lokapAlonI cAra cAra agramahiSIo che. jema bhUtAnaMda (uttara dizAdhipati) nA lokapAlonI cAra cAra agramahiSIo che e pramANe mahAghoSa nAmanA stanitakumAra iMdranA lokapAlonI cAra cAra agramahiSIo che arthAt te pramANe nAmavALI che. (2) kAla nAmanA pizAcanA iMdra-pizAcarAjAnI cAra agramahiSIo che. surUpa nAmanA bhUtanA iMdrabhUtanA rAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--rUpavatI, bahurUpA, surUSA ane subhagA evI rIte pratirUpa nAmanA bhUteMdranI paNa cAra agramahiSIo che. pUrNabhadra nAmanA yakSanA idra-yakSanA rAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--putrA, bahuputrikA, uttamA ane tArakA. evI rIte mANibhadra nAmanA yakSanA iMdranI paNa cAra agramahiSIo che. (3) bhIma nAmanA rAkSasanA idra-rAkSasanA rAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--padmA, vasumatI, kannakA ane ratnaprabhA. evI rIte mahAbhIma nAmanA rAkSaseMdranI cAra agramahiSIo che. kinnara nAmanA kinnara devanA iMdranI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--viDaMsA, ketumatI, ratisenA ane ratiprabhA. evI rIte kiMpuruSa nAmanA kinnaranA iMdranI cAra agramahiSIo kahelI che. satpuruSa nAmanA kiMpuruSa devanA iMdranI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe-rohiNI, navamikA, DrI ane puSpavatI. evI rIte mahApuruSa nAmanA kiMpuruSa devanA iMdranI cAra agramahiSIo che. (4) atikAya nAmanA mahoraganA iMdranI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--bhujagA, bhujagavatI, mahAkacchA ane sphuTA. evI rIte mahAkAya nAmanA mahoraganA iMdranI cAra agramahiSIo kahelI che. gItati nAmanA gaMdharvanA iMdranI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--sughoSA, vimalA, susvarA ane sarasvatI. evI rIte gItayaza nAmanA gaMdharvedranI cAra agramahiSIo che, A dakSiNa ane uttara dizAnI maLI soLa vyaMtareMdranI agramahiSIonuM varNana karela che. dakSiNa ane uttara dizAnA maLI sola vyatareMdranI agramahiSIonuM varNana karela che. dakSiNa ane uttara dizAnI agramahiSIonA nAmo samAna che. (5) caMdra nAmanA jyotiSanA iMdra-jyotiSanA rAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe- -caMdraprabhA, jyotsnAbhA, arcimAlI ane prabhaMkarA, evI rIte sUryanI paNa cAra agramahiSIo che. vizeSa e ke- sUryaprabhA, jyotsnAbhA, arcimAlI ane prabhaMkarA nAma che. aMgAraka (maMgala) nAmanA mahAgrahanI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI ane aparAjitA. evI rIte badhAya mahAgrahonI yAvat bhAvaketu nAmanA chellA grahanI cAra agramahiSIo che. (6) zukra nAmanA devanA iMdra-devanA rAjAnA soma nAmanA mahArAjA (lokapAla)nI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--rohiNI, madanA, citrA ane somA. evI rIte de yAvat vaizramaNa nAmanA lokapAlanI cAra agramahiSIo che. IzAna nAmanA devanA idra-devanA rAjAnA [lokapAla] soma nAmanA mahArAjAnI cAra agramahiSIo kahelI che, te A pramANe--pRthvI, rAtrI, rajanI ane vidyut. evI rIte yAvat varuNa nAmanA lokapAlanI cAra agramahiSIo che. / / 2734/ cAra gorasa (gAya pramukha) saMbaMdhI rasarUpa cAra vikRtio-vigaiyo kahelI che, te A pramANe--dUdha, dahiM, ghI ane mAkhaNa. cAra snigdha (cIkaNI) vigaiyo kahelI che, te A pramANe--tela, dhRta, vasA (carabI) ane mAkhaNa. cAra mahAvigaiyo kahelI che, te A pramANe madhu (madha), mAMsa, madirA ane mAkhaNa. II274 // cAra prakAre kUTa-zikharanA AkAra jevA gharo kahelA che, te A pramANe--koIeka gaDha vagerethI vIMTAyeluM guptaghara ane baMdha bAraNAvALuM che 1, koIeka ghara gupta paNa bAraNuM khulluM che 2, koIka ghara pragaTa che paNa baMdha bAraNAvALuM che 3, 337 !' Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agramahiSyaH vikRtyaH kUTAgArAH 273-277 sUtre ane koIka ghara pragaTa che ane bAraNuM paNa khasyuM che. 4. A daSTAMta pramANe cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka puruSa gupta. (vastrAdi vaDe DhAMkela) che ane Idriyo vaDe paNa gupta che-gudriya 1, koIeka vastrAdi vaDe DhAMkela che ane Idriyo vaDe agupta-agukheMdriya che 2, koIeka vastrAdi vaDe agata-khullo che paNa gudriya che 3, ane koIeka vastrAdi vaDe agupta-pragaTa ane iMdriyo vaDe paNa agudriya che 4. cAra phUTAgAra-zikharanA jevA AkaravALI zALA (ghara vizeSa) kahelI che, te A pramANe-eka zALA gupta ane gupta (baMdha) daravAjAvALI che, eka zALA gupta paNa daravAjo agupta (khullo) che, eka zALA agupta paNa daravAjo gupta (baMdha) che ane eka zALA agupta ane daravAjo paNa agupta che. e dRSTAMte cAra prakAranI strIo kahelI che, te A pramANe-koIka strI gusagharamAM ja rahenArI ane gupta-suzIlA che 1, koIeka strI guma-gharamAM ja rahenArI paNa agata-suzIlA nathI 2, koIka strI anusa-gharamAM nahi rahenArI paNa suzIlA che 3 ane koIka agama-gharamAM nahiM rahenArI ane duHzIlA paNa che 4. //ra7pI. cAra prakAre avagAhanA-jemAM jIva rahe te arthAt kAyA-kahelI che, te A pramANe-dravyaavagAhanA te anaMta dravyavALI, kSetraavagAhanA te asaMkhyAta pradezanA avagAha (Azraya) vALI, kAlaavagAhanA te asaMkhyAta samayanI sthitivALI ane bhAvaavagAhanA te vadi anaMtaguNavALI che. ra76/ cAra prajJatIo (aMgabAhyasUtrarUpa) kahelI che, te A pramANe-caMdraprajJapti, sUryaprajJapti, jaMbudvIpaprajJapti ane dvIpasAgaraprajJami. //ra77I. (TI0) 'samarase'tyAdi agamahiSI saMbaMdhI sUtrano vistAra sarala che. vizeSa e ke-amadArazno'tti lokapAlanI mukhya rANIo-rAjAnI strIo te agramahiSIo, 'vapharoya' vi. vividha prakAro vaDe ronta-dIpe che te virocano, te ja vairocano-uttara dizAmAM rahenArA asuro, teono idrate vairocaneMdra dharaNanA sUtramAM 'va'miti ema ja jANavuM. kAlavAlanI jema kolavAla, zailapAla ane zaMkhapAlanI e ja nAmavALI cAra cAra amahiSIo jANavI. eja jaNAvatAM kahe che banAva saMvavAnasma'tti (uttara dizAno idra) bhUtAnaMdanA sUtramAM parva'miti ema ja jANavuM. jema kAlavAlanI tema bIjAonI paNa cAra cAra agamahiSIo jANavI. vizeSa e ke lokapAlonA nAmamAM trIjAne ThekANe cotho kahevo arthAt varuNanA sthAnamAM vaizramaNa kahevo. jema dakSiNa dizAnA nAgakumAranikAyanA idra dharaNanA lokapAlanI agamahiSIo je nAmavALI che tema badhA dakSiNa dizAnA bAkInA-1. veNudeva, 2. harikAMta, 3. agnizikha, 4. pUrNa, 5. jalakAnta, 6. amitagati, 7. valaMba ane 8. ghoSa-A ATha IMdronA je lokapAlo sUtramAM kahelAM che te badhAonI teja nAmavALI agamahiSI che. jema uttara dizAno nAgarAja bhUtAnaMda nAmanA iMdranA lokapAlonI agamahiSIonA nAmo kahela che tema bAkInA-1 veNudAlI, 2. harissa, 3. agnimAnava,4. viziSTa, 5. jalaprabha, 6. amitavAhana, 7. prabhaMjana ane 8. mahAghoSa nAmanA ATha IdronA lokapAlonI paNa te ja nAmavALI agramahiSIo che. e ja kahe che ke--'nA dharaVIo'tyA0i |273| sacetanonuM aMtara kahyuM, have aMtaranA adhikArathI ja acetanavizeSa vikRtionuM gorasa, sneha ane mahattvalakSaNarUpa aMtarane traNa sUtra vaDe sUtrakAra kahe che-'vattAnI'tyA0i gAyono rasa te gorasa, vyutpatti mAtra A artha samajavo. "gorasa" zabdanI pravRtti to bheMsa vagerenA dUdha, dahiM Adi rasamAM che. zarIra ane manane prAyaH vikArano hetu hovAthI vikRtio kahevAya che. bAkI spaSTa che. vizeSa e ke-sarpivRta, navanIta-mAkhaNa, sneharUpa vikRtio te snehavikRtio (vigaIyo), vasAhADakAnA madhyabhAgano rasa, mahArasa vaDe mahAvikAranI karanArI hovAthI ane mahAnuM jIvopaghAta (moTI hiMsA) nuM kAraNa hovAthI mahAvikRtio kahevAya che. ahiM vikRtino prasaMga hovAthI vRddha (prAcIna) gAthAo vaDe vikRtionuM varNana kare che- khIraM 5 dehi 4 rNavaNIyaM 4,ghayaM 4 tahA tellameva 4 guDa 2 majjaM 2 / maMhu 3 maMsaM 3 ceva tahA, ogAhimagaM ca dasamA(mI) u / / 7 / / * [paziva0 rU71tti] 338 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agramahiSyaH vikRtyaH kUTAgArAH 273-277 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 1. dUdha, 2. dahi, 3. mAkhaNa, 4. dhRta, 5. tela, 6. goLa, 7. dAru, 8. madha, 9. mAMsa tathA 10. avagAhima eTale vRta ke telamAM taLela arthAt kaDAvigaI che. (78) gImahisuTTipasUNaM, elagakhIrANi paMca cattAri / dahimAiyAI jamhA, uTTINaM tANi No huMti / / 79 // [pazaa0 rU72 ]i gAya, bheMsa, uMTaDI, bakarI ane gADara saMbaMdhI dUdha e kSIravikRti pAMca bhedavALI che, e sivAya manuSyaNI vagerenA dUdhane vigaI kahI nathI. dahiM, mAkhaNa ane ghInA cAra bheda che kemake uMTaDInA dUdhamAMthI dahiM vagere thatA nathI, bAkI gAya vagere cAranA thAya che. (79) cattAri hoMti tellA, tila-ayasi-kusuMbha-sarisavANaM ca / vigaIo sesAI, DolAINaM na vigaIo // 8 // [paJcava0 373 tti] tila, alasI, kasuMbha (karaDI) ane sarasava saMbaMdhI tela, ema cAra prakAre vikRtio che. zeSa-DolA-mahuDAnA phUlanuM tela ane nALIera vagerenA telane vigaImAM gaNela nathI. (80) davagula-piMDagulA do, majjaM puNa kaTTha-piTThanipphannaM / macchiya-kottiya-bhAmarameyaM ca tihA mahaM hoi // 8 // ziva rU74 ]i dravyaguDa (narama rasarUpa) ane piMDaguDa (kaThaNa) ema be prakAre goLa che. madha-dAru be prakAre che 1. eka kaSTaniSpannazelaDI, tADI vagerethI thayela ane 2. piSTaniSpanna-cokhA vagerenA piSTathI thayela. madha traNa prakAre che, te A pramANe-1. mAlika-mAkhI saMbaMdhI, 2: koMtika-nAnI mAkhI saMbaMdhI ane 3. bhamarI saMbaMdhI. A sarva vigaisvarUpa che. (81) jala-thala-khahayaramaMsaM, cammaM ca sasoNiyaM tiheyaM pi / Ailla tinni calacala, ogAhimagaM ca vigiio||8|| pizca0 rU% ]i jalacara, sthalacara ane pakSI saMbaMdhI ema mAMsa traNa bhede che, athavA mAMsa, carabI ane zoNita (lohI) ema paNa traNa1 prakAre che. vaLI vRta ke tela bharela kaDAImAM caLacaLATa zabdane karatI thakI pUrI vagere jyAre taLAya che tyAre eka ghANa kahevAya che. evI rIte traNa vakhata.taLAya tyAM sudhI avagAhima-kaDAvigaI kahevAI che. cotho ghANa te vigaI kahevAya nahiM. (82) sesA na hoti vigaI a, jogavAhINa te u kappaMtI / paribhujjati na pAyaM, jaM nicchayao na najjati / / 83 // [paJcava0 376 ti] - zeSa cothA ghANamAM taLelA pakavAna vagere vigaI kahevAya nahiM paNa navIyAtA kahevAya. dUdha vagere dareka vigaInA pAMca pAMca nIvayAta che te yogane vahana karanAra sAdhuone kAraNavazAt levA kahyuM che, kema ke prAyaH bhogavatA nathI temaja nizcayathI jaNAtA nathI ke A kevI rIte banela che arthAt keTalA ghANathI thayelA che to levA kahyuM nahi paraMtu nizcaya thAya ke traNa ghANa uparanAM che to gADha kAraNe levA kahyuM. (83) .egeNa ceva tavao, pUrijjati pUyaeNa jo tAo / bIo vi sa puNa kappai, nivvigaI levaDo navaraM / / 84 / / [paJcava0 377 tti] eka pUDalA vaDe je tavo purAya che-bharAya che, tethI bIjo pUDalo je karAya chete vigainA tyAga karanAra munine kahyuM che, kema ke te vigai nathI paraMtu lepakRta kahevAya che. (84) ra74o. acetana saMbaMdhI aMtaranA adhikArathI ja gharavizeSanA aMtarane daSTAMta vaDe kahevAne icchAvALA tathA puruSa ane strInA aMtarane dANatikapaNAe kahevAne icchatA sUtrakAra cAra sUtrane kahe che-'vattAriphUDe'tyA0i phUTa-zikharavALA gharo, athavA 1. dUdha vagere cha bhakSya vigaI che ane tenA uttarabheda 21 che. mAMsa vagere cAra abhakSya vigaI che, tenA uttarabheda bAra che. 2. e dareka vigainA nIvIyAtAnuM svarUpa paccakakhANabhASyathI jANavuM. - 339 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 agramahiSyaH vikRtyaH kUTAgArAH 273-277 sUtre kUTa-jIvane bAMdhavAnA sthaLa jevA gharo te kUTAgAro, temAM guNa-gaDha vagerethI vIMTAyeluM athavA bhoMyaruM vagere. vaLI baMdha bAraNA vaDe gupta athavA pUrvakALanI ane pachInA kAlanI apekSAe guhya che. 1, ema ja bIjA paNa traNa bhAMgA jANavA. puruSa to vastrAdidvArA AcchAdita hovAthI gupta, vaLI Idriyone guptavaza karavA vaDe gupta che, athavA pahelAM paNa gupta che ane hamaNAM paNa gupta che 1, agama paNa ema ja samajavuM. tathA TanA jevo AkAra che je zAlAno arthAt gRhavizeSano te kUTAgArazALA. strIlakSaNa dAkhatika arthanA samAnatAnA vazathI. A strIliMgamAM daSTAMta che. tatra guptA-parivAra vaDe vIMTAyelI, gharamAM rahelI, vastrAdi vaDe AcchAdita aMgavALI, gUDha svabhAvavALI athavA gupta iMdriyavALI athavA anucita pravRttimAM iMdriyone kAbUmAM rAkhanArI, evI rIte bAkInA bhAMgA jANavA. ra7pI/ hamaNAM ja gukheMdriyapaNuM kahyuM, ane iMdriyo avagAhanAnA AzrayavALI che mATe avagAhanAnuM nirUpaNa karanAruM sUtra kahe che-avagAhe che-rahe che jeNIne viSe, athavA jIvo jeNIno Azraya kare che te avagAhanA, arthAt zarIra. dravyathI avagAhanA te dravyAvagAhanA, ema ja sarvatra jANavuM. tatra dravyathI anaMta dravyarUpa che, arthAt anaMta paramANumayI che. kSetrathI asaMkhyAta pradezamAM rahenArI, kAlathI asaMkhyAta samayanI sthitivALI, bhAvathI varNAdi anaMta guNavALI che. athavA vivakSita dravyanA AdhArabhUta AkAzapradezo te avagAhanA; temAM dravyonI avagAhanA, te dravyAvagAhanA, kSetra e ja avagAhanA te kSetrAvagahanA, kAlanI avagAhanA eTale manuSyakSetramAM vartatI te kAlAvagAhanA ane bhAva (paryAya) vALA dravyonI avagAhanA te bhAvAvagAhanA bhAvanI mukhyatAthI kahelI che. athavA Azraya mAtra avagAhanA, temAM paryAyo vaDe dravyano Azraya te dravyAvagAhanA, ema ja kSetrano ane kAlano paryAyo vaDe Azraya karavo-paryAyono dravya vaDe Azraya karavo athavA bIjI rIte yojanA karIne vyAkhyA karavI. ra76ll. avagAhananI prarUpaNA prajJaptione viSe karelI che, mATe prajJaptinuM catuHsthAnaka sUtra jaNAve che-vizeSathI jaNAya che. artho jeNIne viSe te prajJaptio, AcArAdi aMga sUtrathI bAhira te aMgabAhyA, je pramANe nAma che te pramANe te prajJaptio varNanavALI kAlikasUtrarUpa che, temAM sUryaprajJapti, paMcama aMganA upAMgabhUta che. ane jebUdIpaprajJapti chaThThA aMganA upAMgarUpa che, bAkInI be prajJapti prakIrNarUpa che. pAMcamI vyAkhyAprajJapti (bhagavatI) che, paraMtu te aMgapraviSTa che mATe ahIM A cAra kahelI che. / caturathAnakanA prathama uddezakanI TIkAno anuvAda samApta II anadhyAyamAM svAdhyAya karavo bhakti viruddha che. azuddha uccAraNathI viparItArthanI bhAvanAne kAraNe abhiSTa | siddhimAM vina AvavAnI saMbhAvanA rahe che, AthI adhyAyanA kALamAM AgamonA svAdhyAyano niSedha che. (ThANAMgajI sUtra TIkA sthAnakavAsI). asvAdhyAyanA samayamAM pUrvadharo vaDe racAyela je koI sUtra che, zAstra che teno svAdhyAya thaI zakato nathI. pUrvadharonA sivAya bIjA mahAtmAonA (zrI haribhadrasUri, zrI hemacaMdrAcArya vagere) racelA graMthonuM (adhyayana) vAMcana svAdhyAya vagere thaI zake che. * Agama graMtha niryukti bhASya Avazyaka kriyAonAM sUtra vagere asajhAyanA divasomAM vAMcI zakAtAM nathI. emano svAdhyAya paNa thaI zakato nathI. stavana vagere vAMcI zakAya che, zikhavI zakAya che. (lyANa, okaTobara1987, pR. 811 para). 340 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 pratisaMlInatAdiH dInAdiprakArAH 278-279 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 atha catusthAnakAdhyayane dvitIya uddeza cothA sthAnakanA prathama uddezakanuM vyAkhyAna karyuM, have bIjA urzakano AraMbha karIe chIe. Ano pUrva uddezakanI sAthe A pramANe saMbaMdha che-anaMtara uddezakamAM jIvAdi dravya ane paryAyonA cAra sthAnako kahyAM, ahiM paNa teonAM ja cAra sthAnako kahevAya che. AvI rIte saMbaMdhaviziSTa A udezakanA pahelAM cAra sUtrocttaari paDisaMlINA pannattA, tNjhaa-kodhpddisNliinne,maannpddisNliinne,maayaapddisNliinne,lobhpddisNliinne| cattAri apaDisaMlINA pannattA, taMjahA-kodhaapaDisaMlINe jAva lobhapddisNliinne| cattAri paDisaMlINA pannattA,taMjahA-maNapaDisaMlINe, vatipaDisaMlINe, kAyapaDisaMlINe, iNdiypddisNliinne| cattAri apaDisaMlINA pannattA, taMjahA-maNaapaDisaMlINe jAva iMdiyaapaDisaMlINe 4 / sU0 278 // cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-dINe NAmamege dINe, dINe NAmamege adINe, adINe NAmamege dINe, adINe NAmamege adINe (1) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dINa NAmamege. dINapariNate, dINe NAmaM ege adINapariNate, adINe NAmaMege dINapariNate, adINe NAmamege adINapariNate (2) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dINe NAmamege dINarUve. ha [-4] (3), evaM dINamaNe 4 (4), dINasaMkappe 4 (5), dINapanne 4 (6) dINadiTThI 4 (7), dINasIlAcAre 4 (8), dINavavahAre 4 (9) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dINe NAmamege dINaparakkame, dINe NAmamege adINa. [parakkame] hra [-4] (10) / evaM savvesiM caubhaMgo bhaannitvvo| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-dINe NAmamege dINavittI 4 (11) / evaM dINajAtI 4 (12) / dINabhAsI (13), dINobhAsI (14) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-dINe NAmamege dINasevI ha [4] (15) / evaM dINe NAmamege dINapariyAe ha [= 4](16) / evaM dINe NAmamege dINapariyAle0 ha [-4](17) / savvattha caubhaMgo ||suu0 279 // (mULa) cAra pratisalIno-krodhAdino virodha karanArA kahelA che, te A pramANe-krodhapratisalIna, mAnapratisalIna, mAyApratisalIna ane lobhapratisaMlIna. cAra apratisalIno-krodhAdino nirodha na karanArA kahelA che, te A pramANe-krodhaapratisalIna yAvatuM lobhaapratisalIna. vaLI cAra pratisaMlIno kahelA che, te A pramANe--mana:pratisalIna, vacanapratisalIna, kAyapratisalIna ane IdriyapratisalIna, cAra apratisalIna kahelA che, te A pramANe--manaHapratisalIna yAvatuM Idriya apratisalIna.//ra78. cAra prakAranA puruSo kahelA che. te A pramANe-koIeka puruSa pUrve upArjita lakSmIthI kSINa-dIna-garIba ane pachIthI paNa dIna 1, eka bAhyavRttithI dIna paNa atyaMtaravRttithI adIna 2, eka bAhyavRttithI adIna ane aMtaravRttithI dIna 3, temaja eka bAhyavRttithI adIna ane aMtaravRttithI paNa adIna 4 (1), eka puruSa zarIrathI rAMkaDA jevo ane aMtaravRttithI paNa dInapaNAe pariNata arthAta dInapaNAne pAmela-kAyara 1, eka puruSa bAhyavRttithI dIna paNa aMtaraMga pariNAmathI adIna-himmatavALo 2, eka zarIrathI adIna-puSTa ane aMtaraMga pariNAmathI dIna-kAyara 3 temaja eka zarIrathI paNa adIna-majabUta ane aMtaraMga pariNAmathI paNa adIna-zUravIra 4 (2), koIeka puruSa 341 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 pratisaMlInatAdiH dInAdiprakArAH 278-279 sUtre zarIrathI dIna ane malina vastrAdinI apekSAthI paNa dInarUpa-rAMkaDA jevo 1, koIeka zarIrathI dIna paNa suMdara vastrAdi vaDe adIna rUpavALo 2, koIeka zarIrathI adIna paNa malina vastrAdi vaDe dIna rUpavALo 3, temaja koIeka puruSa zarIrathI adIna ane zreSTha vastrAdi vaDe paNa adIna rUpavALo 4 (3), evI rIte eka puruSa zarIrathI dIna ane dIna manavALo che , eka zarIrathI dIna paNa manathI adIna che 2, eka zarIrathI adIna paNa manathI dIna che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane manathI paNa adIna che 4 (4), eka zarIrathI dIna ane dIna saMkalpavALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa adIna saMkalpavALo che , eka zarIrathI adIna paNa dIna saMkalpavALo che 3, temaja eka zarIra ane saMkalpa bathI adIna che 4 (5), eka zarIrathI dIna ane prajJAthI paNa dIna che 1, eka zarIrathI dIna paNa prajJAthI zreSTha che 2, eka zarIrathI adIna paNa prajJAthI dIna che 3, temaja eka zarIra ane prajJA bannethI adIna (zreSTha) che 4 (6), eka zarIrathI dIna ane cakSunA tejathI paNa hIna che 1, eka zarIrathI dIna paNa cakSunA tejavALo che 2, eka zarIrathI adIna paNa cakSunA tejathI hIna che 3, temaja eka zarIra ane cakSunA teja bathI adIna (zreSTha) che 4 (7), koIeka zarIrathI dIna ane zIlAcArathI paNa hIna che 1, eka zarIrathI dIna paNa zIlAcArathI zreSTha che 2, eka zarIrathI adIna ane zIlAcArathI hIna che 3, tema ja eka zarIrathI adIna ane zreSTha zIlAcAravALo che 4 (8), eka zarIrathI dIna ane dAnAdi kriyAthI paNa hIna-dIna vyavahAravALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa adIna vyavahAravALo-dAnAdi kriyAthI zreSTha che 2, eka zarIrathI adIne paNa hIna vyavahAravALo che , temaja eka zarIrathI adIna ane zreSTha vyavahArAvALo che 4 (9), cAra prakAranA puruSo kahyA che, te A pramANe-eka zarIrathI dIna ane hIna parAkramavALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa parAkramathI adIna 2, eka zarIrathI adIna paNa parAkramathI dIna 3, temaja eka zarIrathI adIna ane parAkramathI paNa adIna che 4 (10), evI rIte dareka sUtromAM cAra bhAMgAo kahevA. cAra prakAranA puruSo kahyA che, te A pramANe-eka zarIrathI dIne paNa dIna vRtti-dInanI mAphaka vartana (AjIvikA) vALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa adana vartanavALo che 2, eka zarIrathI adIna paNa dIna vartanavALo che 3. temaja eka zarIrathI adIna ane adIna vartanavALo che 4 (11). eka zarIrathI dIna ane hIna jAtivALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa zreSTha jAtivALo che 2, eka zarIrathI aMdIna paNa hIna jAtivALo che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane zreSTha jAtivALo che 4 (12), eka zarIrathI dIna ane dInabhASI-dIna vacana bolanAra che 1, eka zarIrathI dIna paNa adInabhASI che 2, eka zarIrathI adIna paNa dInabhASI che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane adInabhASI che 4 (13), eka zarIrathI dIna ane dInanI mAphaka dekhAya che 1, eka zarIrathI dIna paNa adInanI mAphaka dekhAya che 2, eka zarIrathI adIna paNa dInanI mAphaka dekhAya che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane adInanI mAphaka dekhAya che 4 (14), cAra prakAre puruSo kahelA che, te A pramANe--eka zarIrathI dIna ane dIna nAyakanI sevA karanAra che 1. eka zarIrathI dIna paNa adIna nAyakanI sevA karanAra che 2. eka zarIrathI adIna paNa dIna nAyakanI sevA karanAra che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane adIna nAyakanI sevA karanAra che 4 (15), eka zarIrathI dIna ane paryAyathI dIna-hIna saMyamavALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa zreSTha saMyamavALo che 2, eka zarIrathI adIna paNa saMyamathI hIna che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane saMyamathI paNa adIna (zreSTha) che 4 (16), eka zarIrathI dIna ane dIna parivAravALo che 1, eka zarIrathI dIna paNa adIna parivAravALo che , eka zarIrathI adIna paNa dIna parivAravALo che 3, temaja eka zarIrathI adIna ane adIna parivAravALo che 4 (17). sarvatra cAra-cAra bhAMgA jANavA. //ra79ll (TI) rAri DisaMtI'tyAdi Ano pUrvanA sUtra sAthe A pramANe saMbaMdha che-anaMtara sUtramAM prajJaptio kahI. te [342 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 AryAdiprakArAH vRSabhahastidRSTAntA 280-281 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pratisalIna puruSo vaDe ja samajAya che, mATe pratisalIno ane apratisalIno A sUtra vaDe kahevAya che. A pramANe saMbaMdha jANavo. A sUtra sugama che. vizeSa e ke-pratyeka vastumAM krodhAdikano virodha karanArA te pratisalIno. temAM krodhanA udayane aTakAvavA vaDe ane udaya thayela krodhane niSphala karavA vaDe krodhane aTakAvanArA te krodhapratisalIno kahevAya che. kahyuM che keudyssev niroho, udayappattANa vA'phalIkaraNaM / jaM ettha kasAyANaM, kasAyasaMlINayA esA / / 85 // kaSAyonA udayano ja nirodha karavo ane udayaprApta kaSAyo nila karavA te kaSAyasalInatA jANavI. (85) kuzala mananI udIraNA-pravRtti vaDe ane akuzala manano virodha karavA vaDe jenuM mana kAbUvALuM che te pratisalIna, athavA mana vaDe nirodha karanAra te mana:pratisaMlIna. ema ja vacana, kAyA ane indriyane viSe jANavuM. vizeSa e ke-manojJa ane amanojJa zabdAdi viSayone viSe rAga-dveSane dUra karanAra te iMdriyapratisalIna jANavA. A saMbaMdhamAM gAthA darzAve che ke apasatthANa niroho, jogANamudIraNaM ca kusalANaM / kajjami ya vihI gamaNaM, joge saMlINayA bhaNiyA // 86 // aprazasta yogono nirodha karavo ane kuzala yogonI pravRtti karavI, kAryaprasaMge vidhithI javuM A yoga viSayaka salInatA jANavI. (86)sddesu ya bhaddaya-pAvarasu, soyavisayamuvagaesu / tudveNa va rudreNa va, samaNeNa sayA na hoyavvaM / / 8 / / zrotraMdriyanA viSayane sArA ane kharAba zabdo prApta thaye chate sAdhue rAga-dveSa na karavo joIe. (87) ema ja cakSu iMdriya vageremAM paNa kahevuM. evI rIte viparItapaNAthI mana vagerethI asaMlIna thAya che. //ra78 prakAratarathI asalInane ja caturbhagIrUpa sattara dIna sUtro vaDe kahe che- dIna-garIbAIvALa, upArjita dhana vaDe kSINa-garIba, pahelAM ane pachI paNa dIna ja; athavA bAhyavRtti vaDe dIna ane aMtavRttithI paNa dIna ityAdi caturbhagI, jANavI. 1, tathA dIna-bAhyavRttithI arthAt nisteja mukha vagere paNa zarIrathI guNa yukta, evI rIte prajJAsUtra paryata prathama dInapadanI vyAkhyA karavI. dInapariNata-dIna nathI chatAM aMtavRtti vaDe dInapaNAe pariNata arthAt dIna thayela che ityAdi caturbhAgI 2, tathA dInarUpa-melAM, jUnAM vastrAdi paheravAnI apekSAe 3, vaLI dInamanaHsvabhAvathI ja tuccha manavALo 4, hanasaMkalpa-svAbhAvika mana udAra chate paNa kaMIka nyUna vicAravALo, 5. dInaprajJA sUkSma arthanA vicAramAM hInatAvALo 6, citta vagerethI dIna. evI rIte Adi padarUpa dIna zabdanI vyAkhyA AgaLanA sUtramAM karavI. dInadaSTi ochI najaravALo 7, dInazIlAcAra-hIna dharmAnuSThAnavALo 8, dInavyavahAra-paraspara levAdevAmAM hIna kriyAvALo, athavA hIna vivAdavALo 9, dIna parAkrama-hIna udyamavALo 10, dInanI mAphaka vRtti-vartana arthAt AjIvikA che jene te dInavRtti 11, dInatAvALA puruSa pratye yAce che athavA svayaM dIna jevo banIne yAce che evA svabhAvavALo te ' dInayAcI, athavA dIna puruSa pratye jAya che te dInayAyI athavA dIna jAti che jenI te dInajAti 12, tathA dInanI jema dIna puruSa pratye bole che te dInabhASI 13, dInanA jevo dekhAya che te dInAvabhAsI athavA dIna jevo thaIne yAce che evA svabhAvavALo te dInAvabhASI 14, dIna nAyakane seve che te dInasevI 15, dInanI mAphaka paryAya-pravRjyA vagere lakSaNavALI avasthA che jene te dInaparyAya 16, "vInapariyAte'tti dIna parivAra che jeno te dInaparivAra 17, 'salvattha ra3mI' tti badhAya sUtramAM cAra bhAgA jANavA. ra79o. - puruSanA bhedanA adhikAravALAM aDhAra sUtro kahe che- cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-ajje NAmamege ajje (4) 1 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-ajje NAmamege ajjapariNate (4) 2, evaM ajjarUve 3, ajjamaNe 4, ajjasaMkappe 5, ajjapanne 6, ajjadiTThI 7, 1. ahiM TIkAkArazrIe eka eka ja bhaMga batAvela che parantu mUlAnuvAdathI sattara sUtranI caturbhAgI jANavI. 343 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 AryAdiprakArAH vRSabhahastidRSTAntA 280-281 sUtre ajjasIlAcAre 8, ajjavavahAre 9, ajjaparakkame 10, ajjavittI 11, ajjajAti 12, ajjabhAsI 13, ajjaobhAsI 14, ajjasevI 15, evaM ajjapariyAe 16, ajjapariyAle 17, evaM sattarasa AlAvagA jahA dINeNaM bhaNiyA tahA ajjeNa vi bhaanniyvvaa| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-ajje NAmamege ajjbhaave| ajje nAmamege aNajjabhAve, aNajje nAmamege ajjabhAve, aNajje nAmamege aNajjabhAve 18 / / sU0 280 / / cattAri usabhA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne, kulasaMpanne, balasaMpanne, ruuvsNpnne| evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne jAva rUvasaMpanne 1 / cattAri usabhA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne NAmaM ege no kulasaMpanne, kulasaMpanne nAmaM ege no jAisaMpaNNe, ege jAtisaMpanne vi kulasaMpanne vi, ege no jAtisaMpanne, no kulsNpnne| evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-jAisaMpanne nAmamege Tka [=4] 2 / cattAri usabhA pannattA, taMjahA-jAisaMpanne nAmaMege no balasaMpanne0 Taka [= 4] / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne hra [-4] [nAmaM ege no balasaMpanne0] 4-3 / cattAri usabhA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne nAmaMege no rUvasaMpanne Tka [=4] / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-jAisaMpanne nAma ege no rUvasaMpanne, rUvasaMpanne NAmamege0 hva [4]-4 / cattAri usabhA pannattA, taMjahA-kulasaMpanne nAmaM ege no balasaMpanne, balasaMpanne nAmaM ege ha [4] 4 / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-kulasaMpanne nAmamege no balasaMpanne ha [= 4] 5 / cattAri usabhA pannattA, taMjahA-kulasaMpanne NAmamege No rUvasaMpanne hra [= 4] / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-kulasaMpanne NAmamege no rUvasaMpanne ha [-4] 6 / cattAri usabhA pannattA taM jahA-balasaMpanne NAma ege no rUvasaMpaNNe hya [-4] / evAmeva-cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-balasaMpanne nAmamege no rUvasaMpanne ha [-4] cattAri hatthI pannattA, taMjahA-bhadde, maMde, mite, sNkine| evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-bhadde, maMde, mite, sNkinne| cattAri hatthI pannattA, taMjahA-bhadde NAmamege bhaddamaNe, bhadde NAmamege maMdamaNe, bhadde NAmamege miyamaNe, bhadde NAmamege sNkinnmnne| evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-bhadde NAmamege bhaddamaNe, bhadde NAmamege maMdamaNe, bhadde NAmamege miyamaNe, bhadde NAmamege sNkinnmnne| cattAri hatthI pannattA, taMjahA-maMde NAmamege bhaddamaNe, maMde nAmamege maMdamaNe, maMde NAmamege miyamaNe, maMde NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-maMde NAmamege bhaddamaNe taM cev| cattAri hatthI pannattA, taMjahA-mite NAmamege bhaddamaNe, mite NAmamege maMdamaNe, mite NAmamege miyamaNe, mite NAmamege sNkinnmnne| evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-mite NAmamege bhaddamaNe taM cev| cattAri hatthI pannattA, taMjahA-saMkiNNe nAmamege bhaddamaNe, saMkine nAmamege maMdamaNe, saMkiNNe nAmamege miyamaNe, saMkiNNe nAmamege sNkinnnnmnne| evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-saMkiNNe nAmamege bhaddamaNe taM ceva jAva saMkinne nAmamege sNkinnmnne|mdhuguliypiNglkkho, aNupuvvasujAyadIhaNaMgUlo / purao udaggadhIro savvaMgasamAdhito bhaddo / / / / calabahalavisamacammo, thullasiro thUlaeNa peraNa / thUlaNaha-daMta vAlo, harirpigalaloyaNo maMdo // 2 // 344 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 AryAdiprakArAH vRSabhahastidRSTAntA 280-281 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 taNuo taNutaggIvo, taNuyatato taNuyadaMta-Naha-vAlo / bhIrU tatthuvviggo, tAsI ya bhave mite NAmaM // 3 // etesiM hatthINaM, thovaM-thovaM tu jo aNu harati htthii| rUveNa va sIleNa va, so saMkinno tti nAyavvo // 4 // bhaddo majjati sarae, maMdo uNa majjate vasaMtaMmi / mio majjati hemaMte, saMkinne savvakAlaMmi ||5||||suu0 281 / / (mU6) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-eka kSetrathI Arya ane vaLI pApakarma na karavAthI Arya 1, eka kSetrathI Arya paNa pApakarmane karavAthI anArya 2, eka kSetrathI anArya paNa pApakarmane na karavAthI Arya3, temaja eka kSetrathI anArya ane pApakarma karavAthI paNa anArya 4-1, cAra prakAre puruSo kahelA che, te A pramANe-eka kSetrathI Arya ane Arya pariNAmavALo 1, eka Arya ane anAryapariNata 2, eka anArya paNa AryapariNata 3 temaja eka anArya ane anAryapariNata 4-2, evI rIte Arya rUpa 3, Arya mana 4, Arya saMkalpa 5, Arya prajJa 6, Arya daSTi 7, Arya zIlAcAra 8, Arya vyavahAra 9, Arya parAkrama 10, Arya vRtti 11, Arya jAti 12, Arya bhASI 13, Arya avabhAsI 14, Arya sevI 15, AryaparyAya 16, ane Arya parivAra 17, jevI rIte dIna zabda sAthe sattara AlApako kahelA che tevI rIte Arya zabda sAthe paNa sattara AlApako kahevA arthAt sattara caturbhAgIo karavI. phakta dIna' zabdane sthAne Arya zabda joDavo ane "adIna" ne sthAne anArya zabda joDavo. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIeka kSetrathI Arya che ane jJAnAdiguNa yukta hovAthI AryabhAvavALo che 1, koIka kSetrathI Arya paNa krodhAdithI anAryabhAvavALo che 2, koIka kSetrathI anArya paNa jJAnAdithI Arya bhAvavALo che 3, temaja koIka kSetrathI anArya ane krodhAdikathI paNa anAryabhAvavALo che. 28ll cAra prakAranA vRSabha-baLado kahelA che, te A pramANe--mAtAnA pakSa vaDe yukta te jAtisaMpanna, pitAnA pakSa vaDe yukta te kulasaMpanna, bhAra vahana karavAnI zakti yukta te balasaMpanna temaja zarIranA sauMdarya vaDe yukta te rUpasaMpanna. A diSTate cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--jAtisaMpanna, yAvat padathI kulasaMpanna, balasaMpanna ane rUpasaMpanna. 1. cAra prakAranA baLado kahelA che, te A pramANe-koIka baLada jAtisaMpanna che paNa kulasaMpanna nathI 1, koIeka kulasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI. 2, koIeka jAtisaMpanna ane kulasaMpanna paNa che 3, temaja koI eka jAtisaMpanna paNa nathI ane kulasaMpanna paNa nathI. 4. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe koIeka puruSa jAtisaMpanna che paNa kulasaMpanna nathI 1, koIeka kulasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI 2 koIka jAti ane kula basethI saMpanna che 3, temaja koIka jAti ane kula basethI saMpanna nathI. 4-2, cAra prakAranA baLado kahelA che, te A pramANe--koIeka baLada jAtisaMpanna che paNa balasaMpanna nathI, koIka balasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI, koIka jAti ane bala bannethI saMpanna che temaja koIka jAti ane bala bannathI saMpanna nathI. 4, A dRSTate cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIeka puruSa jAtisaMpanna che paNa balasaMpanna nathI, evI rIte jAti ane bala zabdathI caturbhagI karavI 4-3, cAra prakAranA vRSabho kahelA che, te A pramANe-koIeka vRSabha jAtisaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI, koIeka rUpasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI, koIka jAti ane rUpa bannethI saMpanna che temaja koIka banethI saMpanna nathI 4, A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe koIeka puruSa jAtisaMpanna che paNa rUpa saMpanna nathI, evI rIte jAti ane rUpa zabdanI caturbhagI karavI 4-4, cAra prakAranA vRSabho kahelA che, te A pramANe- koIka vRSabha kulasaMpanna che paNa balasaMpanna nathI. koIka kulasaMpanna nathI paNa balasaMpanna che. koIka kula ane bala bannethI saMpanna che temaja koIka bannethI saMpanna nathI. A daSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa kulasaMpanna che paNa balasaMpanna nathI evI rIte kula ane bala zabdanI caturbhagI karavI 4-5. cAra prakAranA vRSabha [345 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 AryAdiprakArAH vRSabhahastidRSTAntA 280-281 sUtre kahelA che te A pramANe-koIka vRSabha kulasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI, koIka kulasaMpanna nathI paNa rUpasaMpanna che, koIka kula ane rUpa banethI saMpanna che temaja koIka te bannethI saMpanna nathI. e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIka puruSa kulasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI evI rIte kula ane rUpa zabdanI caturbhagI karavI 46 cAra prakAranA vRSabho kahelA che te A pramANe--koIka vRSabha balasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI, koIka balasaMpanna nathI paNa rUpasaMpanna che, koIka bala ane rUpa bannethI saMpanna che temaja koIka bannethI saMpanna nathI. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka puruSa balasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI. evI rIte bala ane rUpazabda vaDe caturbhagI karavI. 4-7 cAra prakAranA hastI kahela che, te A pramANe-bhadra, maMda, mRga ane saMkIrNa. A daSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-bhadra, maMda, mRga ane saMkIrNa. cAra prakAranA hastI kahela che, te A pramANe--koIeka hAthI jAti ane AkArathI bhadra (prazasta) che ane bhadramanavALo-pairyavALo che, koIka jAti vagerethI bhadra che ane maMda manavALo che-ativIra nathI, koIka jAti vagerethI bhadra ane mRgamanavALo-bIkaNa che temaja koIka jAti vagerethI bhadra ane saMkIrNamanavALo-vicitra svabhAvavALo che. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa jAti vagerethI uttama che ane vairya manavALo che, koIka jAti.vagerethI bhadra che paNa maMda manavALo che arthAt bahu vairyavALo nathI, koIka jAti vagerethI bhadra che paNa mRgamanavALo-bhIru che temaja koIka jAtithI bhadra che paNa vicitra manavALo che. cAra prakAranA hastI kahelA che, te A pramANe koIeka hastI jAtithI maMda paNa bhadramanavALo che, koIeka jAtithI maMda ane maMda manavALo che, koIeka hastI jAtithI maMda paNa mRga (bhIru) manavALo che temaja koIka hAthI jAtithI maMda paNa saMkIrNa manavALo che. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka puruSa jAtithI maMda paNa bhadra manavALo che, hastInI jema puruSamAM paNa e rIte cAra bhAMgA kahevA. cAra prakAranA hAthI kahelA che. te A pramANe--koIka hAthI jAtithI mRga paNa bhadra manavALo chedhIra che, koIka jAtithI mRga ane maMda manavALo che, koIka jAtithI mRga ane mRga manavALo (bhI) che. temaja koIeka hAthI jAtithI mRga paNa saMkIrNa vicitra manavALo che. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che te A pramANe--koIeka puruSa jAtithI mRga paNa bhadra manavALo che. evI rIte hAthInI mAphaka cAra bhAMgA puruSomAM paNa kahevA. cAra prakAranA hAthI kahelA che, te A pramANe-koIeka hAthI jAtithI saMkIrNa paNa bhadra manavALo che. koIeka hAthI jAtithI saMkIrNa paNa maMda manavALo che, koIeka jAtithI saMkIrNa paNa mRga (bhIru) manavALo che temaja koIeka hAthI jAtithI saMkIrNa ane saMkIrNa manavALo che. madhanI guTikA jevI piMgala-kaMIka rAtI ane kaMIka pILI AMkhovALo, yogya kAle utpanna thayelo, lAMbA pUchaDAvALo, AgaLano bhAga-mastakano bhAga uMco, vairyavALo ane pramANapata sarva aMgopAgavALo bhadra jAtino hAthI hoya che 1, DhIlI, jADI ane viSama (lIlarI sahita) cAmaDIvALo, sthUla mastakavALo, sthUla pUMchaDAnA mUlavALo, sthUla nakha, dAMta tathA vALavALo ane siMhanA jevA piMgala netravALo maMda jAtino hAthI hoya che , kRza zarIra ane kRza (pAtaLI) grIvAvALo, kuza cAmaDI, kRza nakha, dAMta ane vALavALo, bhIru, trAsa pAmelo, baMdavALo, bIjAne trAsa utpanna karanAra mRga nAmano hAthI kahevAya che 3, A uparyukta traNa jAtinA hAthInA guNonuM rUpa vaDe ane svabhAva vaDe thoDuM thoDuM anusaraNa karanAra te saMkIrNa jAtino hAthI jANavo. 4. bhadra jAtinA hAthIno mada zarad RtumAM jhare che, maMda jAtinA hAthIno mada vasaMta RtumAM jhare che, mRga jAtinA hAthIno mada hemaMtaRtumAM jhare che ane saMkIrNa jAtinA hAthIno mada chae RtumAM jhare che pa. /281/ (TI) A sUtro gatArtha che. vizeSa e ke--be prakAranA Arya che-1. RddhiprApta ane 2. addhiprApta. RddhiprApta cha prakAranA che-1. tIrthakara, 2. cakravartI, 3. baladeva, 4. vAsudeva, 5. cAraNamuni ane 6. vidyAdhara. a&ddhiprApta Arya nava prakAranA che 346. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 AryAdiprakArAH vRSabhahastidRSTAntA 280-281 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 te jaNAvavA mATe gAthA kahe che ke-- khette jAI kula kamma, sippa bhAsAe nANacaraNe ya / dasaNaAriya NavahA, micchA saga-javaNa-khasamAi // 8 // 1. AryakSetramAM utpanna te kSetrArya, 2. jAtiAryaaMbaSTa vagere jAtimAM utpanna thayela, 3. ugra, bhoga vagere kulamAM utpanna thayela te kulaArya, 4. sUtara ane rU vagere aniMdita karmakArya karanAra te karmaArya, 5. citra vagere kArya karanAra te zilpaArya, 6. addhamAgadhI bhASAne bolanAra te bhASAArya, 7. matijJAna vagere jJAnavALo te jJAnaArya, 8. kSAyika vagere samativALo te darzanaArya ane 9. sAmAyika vagere cAritravALo te cAritraArya. paiyApeya ane bhakSyAbhaDhya vagerenA viveka rahita ane zAstrAdimAM aprasiddha veSavALA ane evI bhASAne bolanArA te mleccha anAryo thaka, yavana ane khasa vagere che. (88). kSetrathI Arya, vaLI pApakarmathI rahita hovAthI apApa-niSpApa evo artha che. evI rIte ja sattara sUtra jANavA. sAyikAdi bhAvavALA jJAnAdi vaDe yukta te AryabhAva, krodhAdivALo te anAryabhAva. 280 dRSTAMta ane dArjetika artha sahita puruSajAta-prakaraNa vikathA sUtranI pahelA kahevAya che, te pAThathI ja siddha che. vizeSa e ke-guNavAna mAtAno pakSa te jAti, guNavAna pitAno pakSa te kula, bhArane vahana karavAnuM sAmarthya te baLa ane zarIranuM sauMdarya te rUpa. puruSo to svayaM vicArI levA 2, uparyukta daSTAMtasUtro puruSanA dASTratika sUtro sahita to jAti vagere cAra padone pRthvI upara sthApIne cha dikasaMyogI "jAtisaMpanna paNa kulasaMpanna nahi ItyAdi sthAna (bhAMgA) nA krama vaDe che ja caturbhagI vaDe jANI levA. hAthInA sUtramAM bhadra jAti vagere hAthIno bhedo, vanAdiviSita ane kahevAtA lakSaNavALA che, te kahe chebhdro mando mRgazceti vijJeyastrividhaya gjaaH| vanapracAraH sArUpya sattvabhedopalakSitAH // 89 / / bhadra, maMda ane mRga-A traNa prakAranA hAthIo jANavA. te vanamAM pharavAthI, AkArathI ane sattva-parAkramanA bhedathI jaNAya che." (89) (1) temAM bhadra hAthI dhIratva vagere guNo vaDe yukta hovAthI bhadra ja che, maMda hAthI ane vega vagere guNomAM maMda hovAthI maMda ja che, mRga hAthI tanutva (pAtaLApaNuM) ane bIkapaNuM vagere guNothI mRga ja che ane saMkIrNa hAthI bhadra vagere hAthIonAM kaMIka guNo vaDe mizrita hovAthI saMkIrNa che. puruSa paNa evI rIte (hAthInI mAphaka) vicAravA. dAkhatika sahita cAra uttarasUtro che, tenI sthApanA-bhadra vagere cAra pado prathama sthApavA, tenI nIce krama vaDe bhadramana vagere sthApIne koIeka bhadrajAtino ane bhadramanavALo che, teno krama nIce pramANe jANavo 2 | | | | ma | maMda| maM] maM| H | | kR| mU| 5: saMjIna saMjInaJsaMjIjInA bhadra | maMda | mRga | saMkIrNa | bhadra | maMda mRga saMkIrNa | bhadra | maMda mRga saMkIrNa| bhadra | maMda | mRga | saMkIrNa manAmanAmanA | manAH |manA | manAmanA | manAmanAmanA manA | manAya | manAH | manAH manAH | manAH - bhadra-jAti ane AkAra vaDe prazasta tathA bhadra che mana jenuM athavA bhadranI jema che mana jenuM te bhadramanavALo arthAt dhIra, maMda che mana jenuM athavA maMdanI jema mana che te te maMdamanavALo arthAt atyaMta dhIra nahi. evI rIte mRgamanA-bhIru, saMkIrNamanavALo eTale bhadrAdinA lakSaNayukta-vicitra cittavALo. puruSo to kahevAtA bhadrAdi lakSaNanA anusAra prazasta ane aprazasta svarUpavALA mAnavA. bhadrAdinA lakSaNa pramANe- madugAthA-madhanI goLInI mAphaka piMgaLa netra che jenA te 1. jAti ane kula vaDe 1, jAti ane baLa vaDe 2, jAti ane rUpa vaDe 3, kula ane bala vaDe 4, kula ane rUpa vaDe 5, temaja bala ane rUpa vaDe 6-A pramANe cha caturbhagIo thAya che. 347 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 kathAH 282 sUtram madhupiMgala netravALo, anupUrva vaDe-paraMparA vaDe sArI rIte utpanna thayela te anupUrvasujAta, potAnI jAtine ucita kAlanA kramathI thayela bala ane rUpAdi guNayukta thAya che te lAMbA pUMchaDAvALo hoya che. athavA anukrama vaDe-sthUla, sUkSma ane atisUkSma svarUpa vaDe-sArI rIte thayela lAMbU pUMchaDuM che jenuM te dIrgha pUMchaDAvALo hAthI. mastakanA agrabhAgamAM unnata che tathA dhIra-DaranAra nahIM, vaLI badhA aMgo yogya pramANavALA ane lakSaNayuktapaNA vaDe vyavasthita che jenA te sarvAMgasamAhita bhadra nAbhavANo hAthI vizeSa che ||1|| 'cala' gAhA---yaba-zithila, jala-sthUla bhane viSama-sIsarI sahita dharma che bhenuM te yavajaDulaviSabhayarbha, sthUla bhastaGavAjo, sthUla 'peeNa 'tti0 pUMchaDAnA bhUla vaDe yukta, sthUla naja, hAMta khane dezavAno, siMhanI bhAi piMgala netravANI, bhaMha nAbhavANo hAthI vizeSa hoya che // 2 // 'taNu' gAhA-dRza zarIravANo bhane dRza garahanavAjo, pAtaLI cAmaDI tathA nakha, dAMta ane pAtaLA kezavALo, bhIru-bIkaNa (svabhAvathI trAsa pAmela), bhayanA kAraNavazathI stabdhakAnane sthi2 ka2vA vagere lakSaNayukta Darelo, kaSTavALo vihAra-cAlavA vageremAM udvegavALo evo, pote trAsa pAmela ane bIjAne paNa trAsa Ape che te trAsI, mRga nAmanA bhedavALo hAthI hoya che IIII cothI ane pAMcamI gAthA sugama che. tathAtehiN haNai bhaddo, maMdo hattheNa AhaNai hatthI / gattAdharehi ya mio, saMkinno savvao haNai // 90 // bhadra jAtino hAthI be dAMta vaDe haNe che, maMda jAtino hAthI sUMDha vaDe haNe che, mRga jAtino hAthI zarIra ane hoThathI haNe che. jane saMDIerza bhatino hAthI sarvAMgathI ueo che. (80) // 281 // hamaNAM ja saMkIrNa jAtino ane saMkIrNa manavALo kahela che, emAM mananuM svarUpa kahyuM che, have vacananuM svarUpa kahevA mATe vikathA ane kathAnA prakaraNane kahe che-- cattAri vikahAto pannattAo, taMjahA - itthikahA, bhattakahA, desakahA, rAyakahA / itthikahA cauvvihA pannattA, taMjahA - itthINaM jAikahA, itthINaM kulakahA, itthINaM rUvakahA, itthINaM NevatthakahA / bhattakahA cauvvihA pannattA, taMjahA - bhattassa AvAvakahA, bhattassa nivvAvakahA, bhattassa AraMbhakahA, bhattassa niTThANakahA / desakahA cauvvihA pannattA, taMjahA - desavihikahA, desavikappakahA, desacchaMdakahA, desanevatthakahA / rAyakahA caDavvihA pannattA, taMz2ahA- ranno atitANakahA, ranno nijjANakahA, ranno balavAhaNakahA, ranno kosa koTThAgArakahA / cauvvihA dhammakahA pannattA, taMjahA - akkhevaNI, vikkhevaNI, saMvegaNI, nivvegaNI / akkhevaNI kahA cauvvihA pannattA, taMjahA - AyAraakkhevaNI, vavahAraakkhevaNI pannatti akkhevaNI diTTivAta akkhevnnii| vikkhevaNI kahA caThavvihA pannattA, taMjahA - sasamayaM kahei, sasamayaM kahittA parasamayaM kahei 1, parasamayaM kahettA sasamayaM ThAvatittA bhavati 2, sammAvAtaM kahei, sammAvAtaM kahettA micchAvAtaM kahei 3, micchAvAtaM kahettA sammAvAtaM ThAvatittA bhavati 4 / saMvegaNI kathA cauvvihA pannattA, taMjahA - ihalogasaMvegaNI paralogasaMvegaNI AtasarIrasaMvegaNI parasarIrasaMvegaNI / NivvegaNI kahA cauvvihA pannattA, taMjahA - ihaloge duccinnA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 1, ihaloge duccinnA kammA paraloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 2, paraloge duccinnA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 3, paraloge duccinnA kammA paraloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 4, ihaloge sucinnA kamA ihaloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 1, ihaloge succinnA kammA paraloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 2, evaM caThabhaMgo taheva 4 / / sU0 282 / / (bhUta) yAra vi'thAkho uhelI che, te khA prabhArI - strIsthA, laDatasthA, hezasthA bhane rAuMthA strIuthA yAra prAre uhelI che, 348 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 kathAH 282 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 te A pramANe strInI brAhmaNI vagere jAti saMbaMdhI kathA, strInA kula saMbaMdhI kathA eTale A uttama kulanI che ItyAdi, strInA rUpa saMbaMdhI kathA-A strInuM rUpa sAruM che vagere, strInA nepathya (veSa) saMbaMdhI kathA 1, bhakta-bhojana saMbaMdhI kathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe-AvA5kathA-A rasavatImAM A zAka, chUta vagere cIjo joIe, nivapakathA-ATalA pakvAnnanA bhedo ane ATalA vyaMjananA bhedo upayogamAM Ave che, bhojananA AraMbhanI kathAA rasavatImAM ATalA dravyo-padArtho jAIe, bhojananA nikhAnanI kathA-ATalA paisAno kharca A rasoImAM thAya che. 2, dezakathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe--dezavidhikathA-magadhAdi dezanI racanA vagerenI kathA, dezavikalpakathAamuka dezamAM amuka dhAnya ghaNuM thAya che vagere, dezachaMdakathA-amuka dezamAM gamya ane amuka agamya che ItyAdi, dezanepathyakathA-strI-puruSonA vezanI kathA 3, rAjakathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe-rAjAnA atiyAnanagarapravezanI kathA, rAjAnA niyananI kathA-nagara bahAra savArI nIkaLavAnI kathA, rAjAnA bala ane vAhananI kathA ane rAjAnA bhaMDAra tathA koThAra vagerenI kathA. cAra prakAranI dharmakathA kahelI che, te A pramANe--jenA vaDe zrotAne mohathI kheMcIne tattva pratye laI javAya che te AkSepaNI, zrotAne kumArgamAMthI sanmArgamAM athavA sanmArgamAMthI kumArgamAM laI javAya che te vikSepaNI, zrotAne vairAgya utpanna karAvanArI te saMvedanI ane zrotAne saMsAramAMthI udAsInatA karAvanArI te nirvedanI kathA. AkSepaNI kathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe sAdhunA loca vagere AcArane prakAza karanArI kathA te AcAraAkSepaNI, doSa TAlavA mATe prAyazcittane prakAzanArI kathA te vyavahAraAkSepaNI, saMzayavALA zrotAne madhura vacano vaDe samajAvanArI je kathA te prajJatiAkSepaNI, zrotAnI apekSA vaDe nayane anusAra sUkSma tattvonuM kathana karanArI kathA te dRSTivAdaApaNI. 1, vikSepaNI kathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe- svasamaya (siddhAMta) nA guNone kahIMne pachI parasamayanA doSone dekhADe che, parasamayane kahIne svasamayanuM sthApana kare che, parasamayamAM paNa je samyaguvAda che tene kahe che, samyavAdane kahIne temAM je mithyAvAda che tenA doSane batAve che temaja parasamayamAM je mithyAvAda che tene kahIne samyaguvAdamAM sthApanAra thAya che. 2, saMveganI kathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe-A lokasaMveganI-manuSyajIvana vagerenuM asArapaNuM batAvIne vairAgya utpanna karAvanArI kathA, paralokasaMganI-devAdinuM asArapaNuM batAvanArI kathA, amAruM zarIra azucimaya che ItyAdisvarUpa batAvanArI kathA te AtmazarIrasaMveganI, evI rIte bIjAnA zarIranuM asArapaNuM batAvanArI kathA te parazarIrasaveganI 3, nirvedanI kathA cAra prakAre kahelI che, te A pramANe-A lokamAM Acarela corI vagere duSTa karmo A lokamAM ja duHkharUpa phalanA vipAkane ApanArA thAya che, A lokamAM Acarela duSTa karmo paraloka-narakAdimAM duHkharUpa phalanA vipAkane ApanArA thAya che, paraloka (pUrvajanma) mAM Acarela duSTa karmo A lokamAM duHkharUpa phalanA vipAkane ApanAra thAya che temaja paralokamAM Acarela duSTa karmo paralokamAM duHkharUpa phalanA vipAkane ApanArA thAya che. 4. A lokamAM Acarela sArAM karmo A lokamAM sukharUpa phalanA vipAkane ApanArA thAya che 1, A lokamAM Acarela sArAM karmo paralokamAM sukharUpa phalanA vipAkane ApanArA thAya che 2, paralokamAM Acarela sArAM karmo A lokamAM sukharUpa phlanA vipAkane ApanArA thAya che 3, temaja paralokamAM Acarela sArAM karmo paralokamAM sukharUpa lanA vipAkane ApanArA thAya che. //ra82. (TI) A sUtra sarala che, vizeSa e ke-saMyamane bAdhaka hovAthI viruddha kathA-vacananI rIti te vikathA, temAM strIonI athavA strIviSayaka je kathA te strIkathA. Ane kathA kahelI che tathApi strInA viSayapaNAe saMyamathI viruddha hovAthI vikathA che ema 1. A cAra bhAMgAnA svAmI TIkAnA anuvAdamAM kahelA che. 349 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 kathAH 282 sUtram samajavuM. evI rIte bhojananI, dezanI ane rAjAnI je kathA te vikathA che. brAhmaNI vageremAMthI koIpaNa ekanI prazaMsA athavA niMdA je jAti vaDe athavA jAtinI karavAmAM Ave che te jAtikathA, dA. ta. dhigbrAhmaNIrdhavAbhAve yA jIvanti mRtA iv| dhanyA manye jane zudrIH patilakSe'pyaninditAH // 91 / / patinA abhAve je brAhmaNI marelAnI jema jIve che tene dhikkAra che, ane manuSyamAM zuddha strIone dhanya mAnIe chIe ke je lAkha pati karyA chatAM paNa aniMdita che. (91). ema ugra kula vageremAM utpanna thayelI strIomAMthI koIpaNa strInI je prazaMsAdi karAya che te kulakathA. dA. ta. aho caulukyaputrINAM sAhasaM jagato'dhikam / patyuma'tyo vizantyagnau yAH premarahitA api // 92 // . aho jagatamAM caulukyavaMzanI putrIonuM sAhasa adhika che, patinuM maraNa thaye chate je strIo premarahita che to paNa agnimAM praveza kare che. (92) tathA AMdradeza vageremAM utpanna thayela strIomAMthI koIpaNa strInA rUpanI je prazaMsAdi te rUpakathA. dA. ta. candravaktrA sarojAkSI sadgI pInaghanastanI / kiM lATI no matA sA'sya devAnAmapi durlabhA? // 13 // caMdra jevA mukhavALI, kamala jevA netrovALI, sArA vacanavALI, pIna ane kaThaNa stanavALI lATa dezanI strI devone paNa durlabha che to evI strI zuM A puruSane ISTa nathI? (93) te strIomAMthI koIpaNa eka strInA kaththAbaMdha (kAchaDI) vagere paheravAnA vastranI je prazaMsAdi te nepathyakathA. dA. ta. dhignArIraudIcyA bhuvsnaacchaaditaanggltiktvaat| yadyauvanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavati sadA // 94 / / - uttaradezanI strIone dhikkAra che, kemake ghaNA vastra vaDe DhaMkAyela zarIrarUpa latikA hovAthI jenuM yauvana (sauMdarya) yuvAna puruSonI AMkhane hamezAM AnaMda mATe thatuM nathI. (94) strInI kathAmAM doSo A pramANe hoya cheaay-prmohudiirnnN, uDDAho suttamAiparihANI / baMbhavayassa aguttI, pasaMgadosAya gamaNAdI // 15 // che . [nizItha nA 222 ]i strInI kathAnA karanArane potAnA AtmAne viSe ane paranA AtmAne viSe mohanI udIraNA thAya che, lokomAM uphAha helanA thAya che, sUtra vagerenI hAni thAya che, brahmacarya vratanI agupti hoya che ane prasaMgathI doSo-jAvuM AvavuM vagere thAya che. (95) tathA A rasavatImAM ATalA zAka ane dhRta vagere upayogI thAya che, AvI kathA te AvA pakathA. te rasavatImAM ATalA pakvAnna ane apakva anna (miSTAnna, bhAta vagere) no athavA vyaMjana (zAka, rAi, vagere) nA prakArano upayoga thAya che, AvI je kathA te nivapakathA. A rasavatImAM ATalA titirAdino upayoga, AvI je kathA te AraMbhakathA temaja ATaluM dravya arthAt so ke hajAra rUpiyAno kharca A rasavatImAM lAgaze evI je kathA te niSThAna kathA. kahyuM che kesaagghyaadaavaavo', pakkApakko ya hoi nivvAvo / AraMbha tittirAI, NivANaM jA sayasahassaM // 16 // [nizItha nA 123 ]i A bhojanamAM, A zAka, A vRta ATaluM joIe. A miSThAnna, A annamAM Ano upayoga karavo-Ama kahevuM te nivapabhojana kathA. A bhojanamAM ATalA titirAdino upayoga, ATalA rUpiyAno kharca so, hajArano-AvI je kathA te niSThAna bhojana kathA. (96). 1. sAdiyArAvAho (vo?]. 350. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 kathAH 282 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 bhojanakathAmAM A pramANe doSo che- AhAramaMtareNa vi, gehIo jAya e saIMgAlaM / ajiIdiya odariyAvAo u aNunnadosA ya / / 9 / / [nizItha nA 224] AhAra karyA vinA paNa Asakti vaDe aMgAradoSa thAya che. A sAdhu jIteMdriya nathI, peTabharA che ema lokamAM apavAda thAya che ane doSanI paraMparA thAya che arthAt AhAranI gRddhithI eSaNAnA doSa na TAlI zake. (7) magadhAdi dezamAM vidhi-bhojana, maNi ane bhUmikA vagerenI racanA athavA amuka dezamAM prathama amuka bhojana khavAya che. AvI je kathA arthAt deza dezanI bhojana vagerenI vidhinI je kathA karavI te dezavidhikathA, ema ja bIjI kathAomAM paNa jANavuM. vizeSa e ke-amuka dezamAM dhAnyanI utpatti, gaDha, kUvA vagere devakula ane mahela vagerenI je kathA te dezavikalpakathA, chaMda-gamya ane agamyano vibhAga, jema lATa dezamAM mAmAnI putrI gamya-paraNavA yogya thAya che, bIjA dezamAM agamyaparaNavA yogya nathI, AvI je kathA te dezachaMdakathA, nepathya-strI ane puruSane to svAbhAvika veSa ane zobhAnA nimittarUpa veSa, tenI je kathA te dezanepathyakathA. A kathAmAM doSo A pramANe hoya che- - rAgaddosuppattI, sapakkhaM-parapakkhao ya ahigaraNaM / bahuguNa imo tti deso, sou gamaNaMca annesi // 98 / / [nizItha bhA0 127 tti] je dezanuM varNana kare che temAM rAga ane bIjA dezamAM dveSanI utpatti thAya che ane dezavarNanamAM potapotAnA pakSanA AgrahathI kajIyo thAya che. amuka deza bahu ja sAro che. ema sAMbhaLIne koIka sAdhu vicAre che ke te deza bahu sAro che tethI te sAdhu tyAM jAya che. (98) : rAjAno nagarAdikamAM praveza, tenI je kathA te atiyAnakathA, dA. ta- siyasiMdhurakhaMdhagao, siyacamaro seyachattachannaNaho / jaNaNayaNakiraNaseo, eso pavisai pure rAyA // 19 // zveta hAthInA skaMdha upara beThelo, dhoLA cAmarathI vIMjhAyelo, zveta chatra vaDe DhaMkAyela AkAzavALo ane manuSyonA nayanakiraNo vaDe ujjavala thayela evo A rAjA nagaramAM praveza kare che. (99). evI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke-nagara bahAra nIkaLavArUpa (savArI) nI je kathA te nirmANakathA, jemavjjNtaayojjmmNdbNdisii milaMtasAmaMtaM / saMkhuddhasenamuddhayaciMdhaM nayarA nivo niyai // 10 // vAjIMtro vagADatA satA, moTe sAde bhATa-cAraNo birudAvaLI bolatA satA, sAmaMto sahita, kSobha pAmela sainya sahita ane dhAraNa karela che rAjacihna jeNe evo rAjA nagarathI bahAra nIkaLe che bala-hAthI vagere, azva vagere vAhana, tenI je kathA te balavAhana kathA, (100) kema kehesNthyN gajjaMtamayagalaM ghaNaghaNaMtarahalakkhaM / kassa'nassa vi senaM, NinnAsiyasattusinnaM bho! / / 10 / / he mitra! lAkhogame ghoDAonA haNahaNATa zabdavALuM, lAkhogame hAthIonA garjAravavALuM, lAkhogame rathanA dhaNadhaNATavALuM ane zatrunA lazkarano nAza karanAruM AvuM sainya zuM koIpaNa bIjA rAjAnuM che? (101). koza-bhaMDAra, koSAgAra-dhAnyanuM ghara, tenI je kathA te kozakoSAgAra kathA. jema kepurisprNprpttenn, mariyavissaMbhareNa koseNaM / NijjiyavesamaNeNaM, teNa samo ko nivo anno? // 102 / / puruSanI paraMparA vaDe prApta karela arthAt vaDilopArjita bhaMDAra vaDe samagra vizva-jagatanuM poSaNa karavAthI vaizramaNane jItavA vaDe te rAjA samAna bIjo kayo che? (100) rAjakathAmAM A pramANe doSo hoya che- 351 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 kathAH 282 sUtram cAriya corA 1 bhimare 2, hiya 1 mAriya 2 saMka kAukAmA vA / bhuttAbhuttohANe, karejja vA aasspog||103|| [nizItha bhA0 130 tti] rAjakathAne karanAra sAdhuo joIne rAjapuruSone zaMkA thAya che, te A pramANe-veSa badalAvIne A guptacaro che athavA coro che, athavA chAnI rIte ghAta karanArA che. A sthale pahelAM paNa rAjAnA azvaratnanuM haraNa karela hatuM ane koIke rAjA ke tenA svajanane mArela hato temAMthI te ja koIka che. athavA pUrvokta kAryane karavA mATe Avela che, AvA prakAranI zaMkA thAya. vaLI rAjakathAne sAMbhaLanAra bhaktabhogI dIkSita rAjAne pUrva sukhanI smRti thAya tathA abhakta bhogI anya sAdhune niyANuM karavAnI icchA thAya, athavA dIkSAno tyAga kare. (103). je kathA vaDe zrotA mohathI tattva pratye AkarSAya che te ApaNI 1, tathA je kathA vaDe zrotA sanmArgamAMthI kumArgamAM athavA kumArgamAMthI sanmArgamAM laI javAya che te vikSepaNI 2, je kathA saMvega-vairAgyane pragaTAve athavA je kathA vaDe zrotA sArI rIte bodha pAme che, athavA zrotAne je kathA vaDe saMvega thAya athavA zrotA saMvegane prApta thAya te saMvedanI athavA saMvejanI 3, temaja je kathA vaDe saMsAra vagerethI zrotA udAsIna karAya che te nirvedanI 4. loca ane asnAna vagere AcaravAnA prakAza vaDe AcAraAkSepaNI, evI rIte bIjA bhedomAM paNa jANavuM. vizeSa e ke-kaMIka thayela doSanA nivAraNa mATe prAyazcittalakSaNa je kathana te vyavahAraAkSepaNI, saMzayane prApta thayela zrotAne madhura vacano vaDe samajAvavuM te prajJaptiAkSepaNI, zrotAnI apekSAthI nayane anusarIne jIvAdi sUkSmabhAvanuM je kathana te dRSTiAkSepaNI. A saMbaMdhamAM bIjA AcAryo ema kahe che keAcAra, vyavahAra vagere nAmathI AcAra vagere graMtho grahaNa karAya che. kathAno A pramANe sAra che- vijjAcaraNaM ca tavo, purisakkAro ya samiiguttIo / uvaissai khalujaM so, kahAe akkhevaNIya raso // 104 // [gacchAcArapayannA, daza0 ni0 195 tti] jJAna, cAritra, tapa, puraskAra-vAryotkarSarUpa ane samiti-gumino zrotAnI apekSAe je upadeza karAya che te ApaNIkathAno sAra che. (104). prathama svasiddhAMta kahe che ane tenA guNonuM vizeSa svarUpe pragaTa kare che, te kahIne tyAra bAda parasamayane kahe che ane tenA doSone dekhADe che, A vikSepaNI kathAno prathama bheda'. ema ja parasamayanA kathanapUrvaka svasamayano sthApanAra-svasamayanA guNonuM sthApana karanAra hoya che, A bIjo bheda. "samavAya' mitkAri teno artha e che ke parasamayone viSe paNa ghaNAkSaranyAya vaDe jinAgamanA tattvane maLatApaNAthI aviparIta tattvono vAda-samyaguvAda che, tene kahe che. teTalA pramANanA samyaguvAdane kahIne parasamayone viSe jinapraNIta tattvothI viruddha hovAthI je mithyAvAda che tenA doSa dekhADavApUrvaka kathana kare che, A trIjo bheda. parasamayone viSe mithyAvAdanuM kathana karIne samyaguvAdane sthApanAra hoya che, A cotho bheda. athavA samyavAda-astipaNuM, mithyAvAda-nAstipaNuM. temAM AstikavAdInI daSTio (darzano) ne kahIne nAstikavAdInI daSTione kahe che te prakAramaMtare trIjo bheda che ane nAstikavAdInI daSTie dezanA kahIne pachI AstikavAdInI dRSTi kahe che te cotho bheda che. Ihaloka-manuSyajanmanA svarUpanuM kathana karavA vaDe saMveganI te ihalokasaMveganI, A sarva manuSyapaNuM asAra che, adhuva che, 1. puvviM sasamayaM kahittA parasamayaM kahei, sasamayaguNe dIvei, parasamayadose uvadaMsei esA pddhmaa| puvviM parasamayaM kahittA tasseva dose uvadaMsittA puNo sasamayaM kahei guNe uvadaMsei esA biiyaa| micchAvAyaM kahittA sammAvAyaM kahei, parasamayaM kahittA tesu ceva parasamaesu je bhAvA jiNappaNIehiM bhAvehiM saha viruddhA asaMtA ceva viappiA te puvviM kahittA dosA ya tesiM bhaNiUNa puNo jiNappaNIya bhAvasArisA puNAkkharamiva kahavi sobhaNA bhaNiyA te kahei, ahavA micchAvAo natthittaM sammAvAo asthittaM tattha puvviM nAhiyavAINa diTTIo kahittA pacchA atthitta pakkhavAINaM divIo kahei esA tiyaa| sammAvAyaM kahittA micchAvAyaM kahei, sovi evaM ceva navaraM puvviM sobhaNe kahei, pacchA iyare tti cutthaa| [gacchAcAra payannA] 352 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSajAtapradhAnatayA kAyavizeSaH 283-284 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 keLanA staMbha jevuM che ityAdi svarUpavALI jANavI, ema ja devAdi bhavanA svarUpanA kathanarUpa paralokasaMvedanI, arthAt devo paNa IrSyA, kheda, bhaya ane viyoga vagere du:kho vaDe parAbhava pAmelA che, to tiryaMca vagerenuM kahevuM zuM? je A mAruM zarIra te paNa azuci-apavitra che, azucirUpa kAraNathI utpanna thayeluM che, azucidvArathI janmeluM che; mATe zarIramAM pratibaMdha karavA jevuM koI sthAna nathI ityAdi kathanarUpa AtmazarIrasaMganI kathA, ema ja parazarIrasaMveganI athavA mRtaka zarIranA kathanarUpa parazarIrasaMganI. A lokamAM duSkRtyo-corI vagere karmo A lokamAM duHkha, e ja karmarUpa vRkSathI utpanna thayela hovAthI phala arthAt duHkhala, teno vipAka-anubhava te duHkhaphalavipAka vaDe saMyukta, te duHkhalavipAkasaMyukta thAya che. coro vagerenI mAphaka A nirvedanI kathAno pahelo bheda. evI rIte nArakonI mAphaka, A bIjo bheda. garbhathI AraMbhIne vyAdhi, dAridra vagerethI parAbhava pAmelAnI jema A trIjo bheda, pUrve karela azubha karmathI utpanna thayela ane narakane yogya karmane bAMdhatAM thakAM kAgaDA bhane 25 vagairenI Thebha 2 // yotho me cha. 'ihaloe sucinne' tyAdi0 yatu -tI42ne hAna sApanA2 1, susAdhu, 2, tIrthakara 3, ane devanA bhavamAM rahelA tIrthakara vagerenI jema vicAravA yogya che. ll282 vacanavizeSa kahyo, have puruSanA prakAranI pradhAnatA vaDe kAyavizeSane kahe che[thev] cattAri purisoyA pannattA, taMjahA-kise NAmamege kise, kise NAmamege daDhe, daDhe NAmamege kise, daDhe NAmamege dddhe| cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-kise NAmamege kisasarIre, kise NAmamege daDhasarIre, daDhe NAmamege kisasarIre, daDhe NAmamege daDhasarIre 4 / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-kisasarIrassa nAmamegassa NANadaMsaNe samuppajjati No daDhasarIrassa, daDhasarIrassa NAma egassa NANadasaNe samuppajjati No kisasarIrassa, egassa kisasarIrassa vi NANadaMsaNe samuppajjati daDhasarIrassa vi, egassa no kisasarIrassa NANadaMsaNe samuppajjati No daDhasarIrassa / / sU0 283 / / cauhiM ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA assi samayaMsi atisese nANadasaNe samuppajjiukAme vi na samuppajjejjA, taMjahA-abhikkhaNaM abhikkhaNamitthikahaM bhattakahaM desakaharAyakahaM kahettA bhavati 1, vivegeNaM viussaggeNaM No sammamappANaM bhAvitA bhavati 2, puvvarattAvarattakAlasamayaMsi No dhammajAgariyaM jAgaratittA bhavati 3, phAsuyassa esaNijjasa uMchassa sAmudANiyassa No sammaM gavesittA bhavati 4, iccetehiM caurhi ThANehiM NiggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva no smuppjjejjaa| carhi ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA atisese NANasaNe samuppajjiukAme, samuppajjejA, taMjahAitthIkahaM bhattakahaM desakahaM rAyakahaM no kahettA bhavati, vivegeNaM viussaggeNaM sammamappANaM bhAvettA bhavati, puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgaritaM jAgaratittA bhavati, phAsuyassa esaNijjassa uMchassa sAmudANiyassa sammaMgavesittA bhavati, iccetehiM cauhi ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva samuppajjejjA ||suu0 284 / / (P0) temaja cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIeka puruSa pahelAM paNa kRza-durbala zarIravALo ane pachI paNa durbala zarIravALo, koIka pahelAM kRza zarIravALo ane pachI daDha-majabUta zarIravALo, koIka pahelAM daDha zarIravALo ane pachI kRza.zarIravALo temaja koIka pahelAM deDha zarIravALo ane pachI paNa daDha zarIravALo 4, cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa bhAvathI kRza-durbala manavALo ane kRza zarIravALo, koIka bhAvathI kuza paNa daDha zarIravALo, koIka bhAvathI daDha manavALo paNa zarIrathI kRza temaja bhAvathI daDha ane zarIrathI paNa daDha. ,4, cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka tapasyAdi vaDe thayela kRza zarIravALAne jJAna ane darzana - 353 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSajAtapradhAnatayA kAyavizeSaH 283-284 sUtre utpanna thAya che, paNa bahu mohane laIne daDha zarIravALAne utpanna thatA nathI , koIka alpa mohavALA deDha zarIrIne jJAna tathA darzana utpanna thAya che paNa rogathI durbala-kRza zarIravALAne asvasthatAthI utpanna thatA nathI , koIka viziSTa saMhanAnAdinA dhaNI kRza zarIravALAne paNa jJAna darzana utpanna thAya che tema deDha zarIravALAne paNa utpanna thAya che 3, temaja koIka bahu mohanA dhaNI kRza zarIravALAne jJAna tathA darzana utpanna thatA nathI tema deDha zarIravALAne paNa utpanna thatA nathI 4. //ra83ll cAra kAraNa vaDe nigraMtho athavA nigraMthIone atizeSa-kevalajJAna ane kevaladarzananI utpattinI icchAvALAne paNa A samaya (kAla) mAM utpanna thAya nahi, te A pramANe-vAraMvAra strIkathA, bhaktakathA, dazakathA ane rAjakathAne kahenAra hoya che 1, viveka-azuddhinA tyAgapUrvaka kAyotsarga vaDe samyagU rIte AtmAne bhAvanAra thatA nathI , rAtrinA pUrvabhAga ane pAchaLanA bhAgarUpa kAla (samaya) ne viSe dharmajAgarikA vaDe jAge nahiM 3, prAsuka, eSaNIya, ucha (thoDuM thoDuM) bhaktapAnAdi grahaNarUpa sAmudAnikI bhikSAnI sArI rIte gaveSaNA kare nahiMsa uparyukta cAra kAraNa vaDe sAdhune athavA sAdhvIne yAvat kevalajJAna-darzana utpanna thAya nahiM. cAra kAraNa vaDe nigraMtho athavA nigraMthIone atizeSa-kevalajJAna ane kevaladarzananI icchAvALAne utpanna thAya, te A pramANe--strIkathA, bhaktakathA, dezakathA ane rAjakathAne kahe nahiM 1, vivekapUrvaka kAyotsarga vaDe sArI rIte AtmAne bhAvanAra hoya che 2, rAtrinA pUrvabhAga ane pazcima bhAgarUpa kAla (samaya) mAM dharmajAgarikA vaDe jAgatA hoya che 3 temaja prAsuka, eSaNIya, ucha-thoDuM thoDuM bhaktapAnAdi grahaNarUpa sAmudAnikI bhikSAnI sArI rIte gaveSaNA karanAra hoya che 4. uparyukta cAra kAraNa vaDe sAdhune athavA sAdhvIone yAvat kevalajJAna-darzana utpanna thAya che. 284 (TIva) vAri pu'tyAdi sugama che, vizeSa e ke-kuza-pAtaLuM zarIra, te pUrve ane pachI paNa kRza ja athavA bhAvathI hIna sattva [bala] vagerepaNAthI kRza, vaLI zarIrAdi vaDe kRza, evI rIte daDha-majabUta paNa kRzathI viparIta paNe jANavo. 1. pUrva sUtranA arthathI vizeSa-zarIra vaDe Azrita ja A bIjuM sUtra che, temAM bhAvathI kRza vagere jANavuM, bIjuM sugama che 2. caturbhagI vaDe kuzanA jJAnotpAdane kahe che-'vattArI'tyA0i spaSTa che. vizeSa e ke-vicitra tapasyA vaDe bhAvita kRza zarIravALAne zubha pariNAmanA saMbhava vaDe tajJAnAvaraNa vagerenA kSayopazamAdi bhAvathI jJAna ane darzana, athavA jJAnanI sAthe darzana te jJAnadarzana, te chamastha saMbaMdhI jJAna athavA kevalI saMbaMdhI jJAna, te utpanna thAya che. daDha zarIravALAne thatuM nathI kema ke atyaMta moha vaDe tene (zarIrane) puSTa karela hovAthI tathAvidha zubha pariNAmanA aMbhAva vaDe kSayopazamAdino abhAva hoya che, A prathama bhaMga. tathA saMghayaNaviziSTa alpa mohavAlA daDha zarIrIne ja jJAna-darzana utpanna thAya che. kema ke svastha zarIra hovAthI mananI svasthatA vaDe zubha pariNAma kSayopazamAdi bhAva hoya che paraMtu kRza zarIravALAne cittanI asvasthatAthI utpanna na thAya, te bIjo bhaMga. kRza athavA daDha zarIravALAne jJAna tathA darzana utpanna thAya che, kAraNa ke viziSTa saMghayaNa sahita alpa mohavALAne zubha pariNAmapaNAthI baMne rIte thAya che paNa kRzatva ane daDhatva pratye apekSA nathI, A trIjo bhaMga. cotho bhaMga spaSTa che. maMda saMghayaNI ane bahu mohavALA kRza ke daDha zarIrIne jJAna tathA darzana utpanna na thAya. ll283ii. hamaNAM jJAnadarzanano utpAda kahyo, have teno vyAghAta kahevAya che- dI' tya0i sUtra spaSTa che. vizeSa e kenigraMthIonuM grahaNa karavAthI strIone paNa kevaLajJAna utpanna thAya che, ema sUtrakAra kahe che. 'mitra'ti pratyakSanI jema A vartamAna samayamAM 'aphasa'tti zeSa-matyAdi cAra jJAna ane rakSaka vagere traNa darzanane atikrAMta-avabodhAdi sarva guNo vaDe ullaMghI gayeluM arthAt AgaLa vadheluM ane atizeSa atizayavALuM kevalajJAna, kevaladarzana. ahiM jJAnanI icchAvALAne paNa utpanna thatuM nathI evo artha jANavo. jJAnAdinI rucinA abhAvathI (vikathAne) kahevAnA svabhAvavALo, zIlArthika tUna pratyaya thavAthI SaSThIne badale dvitIyA vibhakti viruddha nathI. 1, vivena-azuddhinA tyAga vaDe viDasana' ti kAyAnA 354 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mahApratipadAdiH 285 - 288 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 vyutsarga vaDe 2, pUrvarAtra-rAtrino pUrvabhAga ane a522Atra rAtrino pAchalo bhAga, te ja kAlarUpa avasara jAgarikAnA pUrva rAtrA52rAtrakAlasamayamAM. te ahiM kuTuMbajAgarikAnA niSedha karavA vaDe dharmapradhAna jAgarikA-nidrAnA tyAgathI bodha te dharmajAgarikA arthAt bhAvapUrvaka vicAraNA. kahyuM che ke-- kiM kayaM kiM vA sesaM, kiM karaNijjaM tavaM ca na karemi / puvvAvarattakAle, jAgarao bhAvapaDilehA / / 105 / / [odha ni0 262 tti ] meM zuM karyuM? bAkI zuM che? zuM karavA yogya che? huM tapa to karato nathI, evI rIte pUrvarAtra ane aparaarAtrakAlamAM bhaganAranI bhAvaprativejanA (viyArazA ) che. ( 104 ) athavA - ko mama kAlo? kimmeyassa uciyaM? asArA visayA niyamagAmiNo virasAvasANA bhIsaNo maccU // 106 // hamaNAM mAro zo avasara che? A avasarane ucita zuM dharmakRtya ka2vA yogya che? viSayo asAra che, AtmAnI sAthe cAlanArA nathI ane pariNAmathI virasa (asuMda2) che tathA mRtyu bhayaMkara che ema ciMtave che. (106) ahiM vibhaktinA' pariNAmathI uparyukta jAgarikA vaDe jAganAro hoya che. athavA dharmajAgarikA pratye jAganAro52naaroN bhaeAvo u. tathA pragata-gaye che su-ucchvAsAhi prAzo bhAMthI te prAsu -nirbhava vastu eSyate - ugamAhi doSarahitapaNAe gaveSaNa karAya che te eSaNIya-kalpanIya ane thoDuM thoDuM grahaNa ka2vAmAM Ave che te uMcha-bhaktapAna vagerenuM samudAnarUpa yAcana thayela te sAmudAnika, arthAt uMca, nIca ane madhyama kula vageremAM yathArtha rIte gaveSaka thato nathI 4. uparyukta cAra prakAro vaDe kevalajJAna, kevaladarzana utpanna na thAya ityAdi nigamana-nirNaya jANavo. AnAthI viparIta (jJAnanI prApti35) sUtra sugama che. // 284 // nigraMthanA prastAvathI ja tene nahiM karavA yogyanA niSedha mATe be sUtro kahe che-- no kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA cauhiM mahApADivaehiM sajjhAyaM karettae, taM jahA - AsADhapADivate iMdamahapADivate kattiyapADivate sugimhapADivate 1 / jo kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA cauhiM saMjhAhiM sajjhAyaM karettae, taMjahA- paDhamAte, pacchimAte, majjhaNhe, aDDaratte 2 / kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA cAukkAlaM sajjAyaM karettae, taMjahA - puvvaNhe, avaraNhe, paose, paccUse / sU0 285 / / cavvihA logadvitI pannattA, taMjahA- AgAsapatiTThie vAte, vAtapatiTThie udadhI, udadhipatiTThiyA puDhavI, puDhavipaiMDiyA tasA thAvarA pANA 4 / / sU0 286 / / cattAri purisajAtA pantrattA, taMjahA - tahe nAmamege, notahe nAmamege, sovatthI nAmamege, padhANe nAmamege 4 (1) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - AyaMkatare nAmamege No paraMtakare 1 paraMtakare NAmamege No AtaMtakare 2 ege AtaMtakare vi paraMtakare vi 3 ege No AtaMtakare No paraMtakare 4 (2) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- AtaMtame nAmamege no paraMtame, paraMtame nAmaM ege no AyaMtame hR [4] (3) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - AyaMdame nAmamege No paraMdame hR [=4] (4) / / sU0 287 // caDavvidhA garahA pannattA, taMjahA - uvasaMpajjAmitta [te]gA garahA, vitirgicchAmittegA garahA, jaM kiMci micchAmIttegA garahA, evaM pi pannattegA garahA / / sU0 288 / / (mULa) sAdhuone tathA sAdhvIone cAra mahApaDavAne viSe svAdhyAya karavo kalpe nahiM, te A pramANe--ASADha sudi pUnama pachInA paDavAmAM, kArtika sudi pUnama pachInA paDavAmAM, iMdramaha-Aso suda pUnama pachInA paDavAmAM tathA sugrISma 1. dvitIyAyAM tRtIyA vibhakti relI che. 355 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ___ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mahApratipadaH 285-288 sUtrANi caitra sudi pUnama pachInA paDavAmAM 1, sAdhuone tathA sAdhvIone cAra saMdhyAne viSe svAdhyAya karavA kahyuM nahi, te A pramANe-prathama saMdhyA sUryodaya velAthI eka ghaDI prathama ane eka ghaDI pachI, pazcima saMdhyA-sUryAsta samayathI eka ghaDI prathama ane eka ghaDI pachI, (temaja) madhyAhna ane madhya rAtre 2, sAdhuone tathA sAdhvIone cAra kAle-vakhate svAdhyAya karavA kahyuM che, te A pramANe-pUrvAddha-divasanA prathama praharamAM, aparAa divasanA chellA praharamAM, pradosa-rAtrinA pahelA praharamAM ane pratyuSe-rAtrinA chellA praharamAM. 285 cAra prakAre lokanI sthiti kahelI che, te A pramANe-AkAzane AdhAre ghanavAyu ane tanuvAyu pratiSThita-rahela che 1, vAyune AdhAre ghanodadhi rahela che 2, ghanodadhine AdhAre ratnaprabhA vagare narakamRthvI rahelI che 3, ane pRthvIne AdhAre trasa tathA sthAvara jIvo rahelA che 4. //ra86/l cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--je sevaka saMto (hoIne) svAmInA hukama pramANe varte te tathApuruSa 1, je svAmInA hukama pramANe na varte te notathApuruSa 2, svastika vagere mAMgalika bolanAra bhATa-cAraNAdi te sauvastikapuruSa 3, A badhAne ArAdhavA yogya zeTha vagere te pradhAnapuruSa. 4 (1) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka potAnA bhavano aMta karanAra che paNa bIjAnA bhavano aMta karanAra nathI te pratyekabuddhAdi 1, koIeka bIjAnA bhavano aMta karanAra che paNa potAnA bhavano aMta karanAra nathI te acaramazarIrI AcArya vagere 2, koIeka potAnA bhavano aMta karanAra che ane bIjAnA bhavano paNa aMta karanAra che te tIrthaMkarAdi 3, temaja koIeka potAnA bhavano ane paranA bhavano aMta karanAra nathI te pAMcamA ArAnA AcAyAdi 4 (2) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka Atmatama-pote kheda kare che paNa bIjAne kheda karAvatA nathI 1, koIeka paratama-bIjAne kheda karAve che paNa pote kheda karatA nathI 2, koIeka pote kheda kare che ane bIjAne paNa kheda karAve che 3 ane koIeka pote kheda karatA nathI tema bIjAne paNa kheda karAvatA nathI 4. (3) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIeka AtmAne dame che-zamavALo kare che paNa bIjAne damAvatA nathI 1, koIeka bIjAne damAve che paNa pote damatA nathI 2, koIeka pote dame che ane bIjAne paNa damAve che 3, temaja koIeka pote damatA nathI ane bIjAne paNa damAvatA nathI 4 (4). /ra87ll cAra prakAre gartA kahelI che, te A pramANe-potAnA doSanA nAza mATe ucita prAyazcitta levA sAruM huM guru pAse jAuM, A eka gaha 1, gaha karavA yogya doSonuM vividha prakAra vaDe huM nirAkaraNa karuM A bIjI gaha 2, je kAMI anucita karyuM hoya tenuM mithyA duSkRta huM ApuM, A trIjI gaha 3, evI rIte "svadoSanI gaha karavA vaDe doSonI zuddhi thAya che ema jinezvaroe kaheluM che? A pramANe svIkAravuM te cothI gaha 4. //ra88 (TI) no pUrUM tyAre be sUtra sarala che, paraMtu mahotsava pachI thanAra utsavanI anuvRtti vaDe bIjA paDavAothI vilakSaNa svarUpa vaDe mahApratipadA (paDavA) omAM (ahiM koIka dezanI rUDhi vaDe 'pADivaya' zabdathI kathana karAyela che) naMdI vagere sUtra viSayaka vAcanAdirUpa svAdhyAya karavA kahyuM nahiM paraMtu anuprekSA (ciMtana) no niSedha karAyela nathI. ASADha mAsanI pUrNimA pachInI pratipadA te ASADhapratipadA. evI rIte bIjA paDavAone viSe paNa jANavuM. vizeSa e ke-idramahara Azvina mAsanI pUrNimA, sugrISma-caitramAsanI pUrNimA. ahiM je dezamAM je divasathI mahotsava pravarte che te dezamAM te divasanI 1. keTalAkano abhiprAya evo che ke prathama saMdhyA sUryodaya velAthI be ghaDI agAu levI kema ke TIkAmAM "anudita sUryo" pATha che. bAkInI traNa saMdhyA eka ghaDI AgaLa pAchaLa levI paraMtu ahiM to TabAne anusAre hakIkata lakhela che. je gacchamAM je praNAlikA cAlatI hoya te mAnavI. 2. iMdramahA zabdanI TIkAmAM, dIpikAmAM tathA prAcIna TabAmAM Azvina mAsa artha karela che paraMtu bhAdrapada mAsa evo artha jovAmAM Avato nathI. 356. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mahApratipadaH 285-288 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 zarUAtathI mahotsavanI samApti paryata svAdhyAya na karavo joIe ane te mahotsava pUrNimA paryata ja samApta thAya che. pratipadAo to kSaNanI anuvRtti vaDe varjAya che, arthAt pUrNimAmAM pratipadAno svalpa kAlano saMbhava hovAthI pratipadA varjavA yogya che kahyuM che keaasaaddhii iMdamaho, kattiya sugimhae ya boddhavvo [vve] / e mahAmahA khalu, savvesiM jAva pADivayA // 107 // [mAvani 12 7i) ASADhI pUrNimA, Azvina pUrNimA, kArtika pUrNimA, sugrISmanI caitramAsanI pUrNimA jANavI. e e mahAmahotsavo che e sarvenI pratipadA paNa asvAdhyAyamAM jANavI. (107) akAlamAM svAdhyAya karyo chate A pramANe doSo thAya che- suyaNANami abhattI, logaviruddhaM pamattachalaNA ya / vijJAsAhaNavegunadhammayA eva mA kuNasu // 18 // [vani ?i422 7i] zrutajJAnanI abhakti-virAdhanA thAya che tathA lokaviruddha thAya che, kema ke laukikamAM paNa rajasvalA prasaMgamAM ane gumaDA vagerenA prasaMgamAM devapUjana vagere kAryo karatA nathI tathA pramAdI munine samIpa kSetravAsI devo chaLe che. jema vidyAnA sAdhanathI viruddha sAmagrI vaDe vidyAM saphaLa thatI nathI tema akALe svAdhyAya karavAthI zrutajJAna paNa saphaLa thatuM nathI; mATe che ziSya! tuM akAlamAM svAdhyAya na kara. (108). sUryodaya na thaye chate pahelI saMdhyA, sUrya asta pAmavAnA samayamAM te pazcimI saMdhyA. hamaNAM kahela sUtrathI viruddha sUtra (svAdhyAya karavAnA samayanuM sUtra) spaSTa che, vizeSa e ke--'pUvaSe avaLe' ri0 divasanA pahelA ane chellA praharamAM go patta' tti rAtrinA pahelA ane chellA praharamAM. ra8pA svAdhyAyamAM pravartelAne lokanI sthitinuM parijJAna thAya che, mATe lokanI sthitinuM pratipAdana karatAM thakAM kahe che ke'rabriTe tya ikSetralakSaNa lokanI sthitivyavasthA te lokasthiti. AkAzane AdhAre ghanavAna ane tanuvAtasvarUpa vAyu rahela che. udadhi-dhanodadhi. pRthivI eTale ratnaprabhA vagere. trasA-dvIMdriya vagere trasa jIvo. vaLI ratnaprabhAdi pRthivIne viSe je nathI rahelA te paNa vimAna ane parvatAdi pRthivIne viSe rahelA hovAthI pRthivImAM ja rahelA che. vimAna saMbaMdhI pRthivIonuM AkAza vageremAM rahevApaNuM jema ghaTI zake tema jANavuM, athavA ahiM vimAna vageremAM rahela deva pramukha trasonI vivalAM nathI ane sthAvara jIvo to ahiM bAdara vanaspati vagare grahaNa karavA yogya che, kAraNa ke sUkSma jIvonuM to samagra lokamAM rahevApaNuM che. zeSa sugama che. ll286ll hamaNAM ja trasa prANIo kahyA, have trasa prANIvizeSanA svarUpane caturbhagIrUpa cAra sUtro vaDe batAve che-A cAra sUtro saraLa che. vizeSa e ke-ta' tti -sevaka chato jema Adeza karAya che tema je pravarte che te tathA-svIkAranAra 1, bIjo sevaka to Adeza pramANe karato nathI paraMtu bIjI rIte kare che te notatha 2. vaLI 'svasti' ema kahenAra athavA svasti kahIne AjIvikA meLave che te sauvastika (prAkRtapaNAthI "ka" no lopa ane dIrghapaNuM prApta thavAthI "sovatthI') mAMgalikane bolanAra mAgadha vagere tRtIya 3, e traNene ArAdhyApaNAe pradhAna-svAmI te caturtha bhaMga 4. 'mAyaMtare' utta--potAnA bhavano aMta kare che te AtmAMtakara paraMtu bIjAnA bhavano aMta karato nathI te dharmadezanAne nahiM kahenAra pratyekabuddha vagere 1, tathA mArgane pravartAvavA vaDe bIjAnA bhavano aMta kare che te parAMtakara paraMtu potAnA bhavano aMta karato nathI te acaramazarIrI AcArya vagere 2, trIjA bhAMgAvALA tIrthakara athavA anya-caramazarIrI AcArya vagere 3, ane cothA bhAMgAvALA duSpama kAlanA 1. Adhina zukla paMcamInA madhyAhna pachIthI AraMbhI gujarAtI Adhina vadi ekama payaMta svAdhyAya na karavo. caitra mAsamAM paNa e pramANe jANavo, ema dIpikAkAra kahe che. 357 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mahApratipadaH 285-288 sUtrANi AcArya vagere 4. athavA potAnA maraNane kare che te AtmAMtakara. evI rIte bIjAnuM maraNa kare che te parAMtakara. ahiM prathama bhAMgAvALo Atmavadhaka, bIjA bhAMgAvALo paravadhaka, trIjo ubhayavadhaka ane cotho to banneno avadhaka jANavo. athavA pote svataMtra thako je kAryo kare che te Atmatatrakara, ema ja parataMtra thako kAryane kare te parataMtrakara. ahiM prathama bhaMgamAM jina, bIjA bhaMgamAM bhikSu. trIjA bhaMgamAM AcAyadi ane cothA bhaMgamAM kAryavizeSanI apekSAe zaTha-ThagAro. athavA dhana ane gacchAdine potAne svAdhIna kare che te AtmamaMtrakara, evI rIte bIjA bhAMgA paNa svayaM vicArI levA. AtmAne kheda kare che te AtmatamaAcAryAdi, para-ziSyAdikane kheda karAve che te paratama (ahiM sarvatra prAkRtazailIthI anusvAra jANavo.) athavA AtmAne viSe , tama (ajJAna athavA krodha) jene che te Atmatama. evI rIte bIjA bhAgomAM paNa jANavuM. tathA AtmAne dame che-samatAvALo. kare che athavA zikSA Ape che te Atmadama-AcArya athavA azvano damaka-svAra, ema bIjA bhAMgAo paNa jANavA. paraziSya athavA ghoDA vagerene je dame che te paradama. ll28l gaI karavA yogya kAryanI gaha karavAthI dama thAya che mATe gaha sUtra kahe che. gurunI sAkSI pUrvaka AtmAnI niMdA te gaI. 'upasaMpaghe potAnA doSanuM nivedana karavA mATe guruno Azraya karuM, athavA ucita-prAyazcittano svIkAra karuM AvA prakAranA pariNAmarUpa eka gaI che. gaInA kAraNapaNAne laIne kAraNamAM kAryanA upacArathI ane gahanA jevuM ja la hovAthI kahela pariNAmanuM goMpaNuM samajavuM kema ke zrI bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke-'niujthe nAhavaphad fuDavA paDiyA, pavidveNaM annayare akiccaTThANe paDisevie, tassa NaM evaM bhavai-iheva tAva ahaM eyassa ThANassa Aloemi paDikkamAmi niMdAmi jAva paDivajjAmi, tao pacchA therANaM aMtiyaM AloissAmi0 se ya saMpaTThie asaMpatte appaNA ya puvvameva vArtA vAreSnA che je maMto viM mArA virA?, joyamA! mArI hA no virohaNa' [mAvatI dAdA ]i nirgaya . gRhapatinA kulamAM AhAra levAnI pratijJA vaDe gRhamAM pravezyo-Avyo chato (teNe) koI paNa eka akRtya sthAna sevyuM, pachI tene A pramANe vicAra thAya ke-ahiM ja prathama huM A doSanI AlocanA karuM, pratikramaNa karuM, niMdA karuM yAvatuM prAyazcittane svIkAruM, tyAra bAda sthavironI samIpe AlocanA karIza yAvat prAyazcitta karIza, te sAdhue prAyazcitta levA mATe prayANa karyuM paraMtu sthavira pAse pahoMcyA agAu kadAca kAla kare to te muni ArAdhaka thAya ke virAdhaka thAya? (AvA prakArano bhagavaMta zrI gautamasvAmIno prazna che) uttara-he gautama! ArAdhaka thAya paNa virAdhaka na thAya. 'liriLichAmi' tti vizeSa vaDe athavA vividha prakArothI vivitsAmi'-"upAya karuM-niMdanIya doSone huM dUra karuM, A prakAranI vikalpAtmaka gaI hovAthI bIjI gaha 2, tathA 'vivimicchAmIti' ri0 je kAMI anucita karyuM hoya te duSkRtyanuM phala mane mithyA, thAo, AvA prakAranI vAsanAgarbhita vacanarUpa trIjI gaha, gahanA svarUpapaNAthI ja A pramANe che. tathA ApavAmApI' ti svadoSanI gahanA prakAra vaDe paNa 'prajJA' jinezvaroe doSanI zuddhi kahelI che, AvuM kathana svIkAravArUpa cothI gaha che; kema ke AvA prakAranA svIkAranuM gaI kAraNa hoya che. 'vaM ipannA rahe"tiA pAThamAM ukta vyAkhyAna che. 'parvara panna ' e pAThamAM to je kAMI pApa karyuM hoya te mithyA thAo, A pramANe svIkAravA yogya che. evI rIte paNa prarUpaNA karyo chate eka gaha thAya che. AvA prakAre vaktAnI prarUpaNAne gaI kAraNabhUta che. athavA '35saMpardha' huM aticArono niSedha karuM chuM evI rIte potAnA doSanA svIkArarUpa eka gaha, tathA vivitsAmi'-zaMkA nahiM karavA yogya jinezvarabhASitA bhAvone viSe athavA guru vagerene viSe doSa dekhavA vaDe huM zaMkA karuM chuM AvA prakAranI je gaha (AtmaniMdA) te potAnA doSane svIkAravArUpa hovAthI ja bIjI gaha 2, tathA je kAMI sAdhuone karavA yogya nathI te huM icchuM chuM arthAt sAkSAt na karavA chatAM paNa mana vaDe abhilASA karuM chuM (ahiM "makArano prayoga Agama prAkRtazailIne aMge che) athavA je kAMI 1. anya AtmAnA saMbaMdhamAM jene ajJAna ke krodha che te paratama. 358 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSANAmalamastvAdicaturbhaMgIH 289 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 sAdhukhanA arthane khAzrayIne mithyA viparIta thAeM chaM athavA mithyA - joTaM raM chaM. 'micchA mi' mlecchanI prema sAyarA raM chuM athavA mleccha (karma vaDe) malina thAuM chuM. zeSa pUrvavat 3, tathA ayathArtha anuSThAnamAM pravRtta thayo sato (thako) athavA koI bIjA vaDe preraNA karAyo sato, eTale prazna karAyo thako potAnA cittanA samAdhAna mATe athavA ayathArtha anuSThAnanA samarthana mATe kliSTa (duSTa) cittavRtti vaDe evI rIte prarUpaNA karuM chuM athavA bhAvanA karuM chuM ke-evI paNa prajJaptiprarUpaNA jinAgamamAM che. pAThAMtaramAM to evI rIte paNa A bhAva kahela che. e pramANe asthAnamAM abhinivezI arthAt kAdagrahI athavA utsUtrano prarUpaka huM chuM, A pramANe eka (cothI) garha. evI rIte potAnA doSanA svIkArarUpa garha sarvatra che. II288 // garha to doSanA tyAga karanArane ja samyagyathArtha hoya che paraMtu bIjAne hotI nathI mATe doSane TAlanAra jIvonA svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe sattara caubhaMgI sUtro kahe che-- cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - appaNo nAmamege alamaMtha bhavati, No parassa, parassa nAmamege alamaMthU bhavati No appaNI, ege appaNo vi alamaMthU bhavati parassa vi, ege no appaNo alamaMthU bhavati No parassa (1) / cattAri maggA pannattA, taMjahA - ujjU nAmamege ujjU, ujjU nAmamege vaMke, vaMke nAmamege ujjU, vaMke nAmamege vaMke (2) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - ujjU nAmamege ujjU hva [=4] (3) / cattAri maggA pannattA, taMjahA - kheme nAmamege kheme, kheme NAmamege akheme hR [4] (4) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- kheme NAmamege kheme hva [4] (5) / cattAri maggA pannattA, taMjahA - kheme NAmamege khemarUve, kheme NAmamege akhemarUve-hva [4] (6) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - kheme nAmamege khemarUve hva [=4] (7) / 'cattAri saMbukkA pannattA, taMjahA - vAme nAmamege vAmAvatte, vAme nAmamege dAhiNAvatte, dAhiNe nAmamege vAmAvatte, dAhiNe nAmamege dAhiNAvatte 8 / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - vAme nAmamege vAmAvatte hva [=4] (9) / cattAri dhUmasihAo pannattAo, taMjahA -vAmA nAmamegA vAmAvattA hva [ = 4] (10) / evAmeva cattAri itthIo pannattAo, taMjahA -vAmA NAmamegA vAmAvattA hva [ 4 ] ( 11 ) / cattAri aggisihAo pannattAo, taMjahA - vAmA NAmamegA vAmAvattA hva [4] ( 12 ) / evAmeva cattAri itthIo pannattAo, taMjahA -vAmA NAmamegA vAmAvattA hva [ 4 ] (13) / cattAri vAyamaMDaliyA pannattA, taMjahA - vAmA NAmamegA vAmAvattA hna [4] (14) / evAmeva cattAri itthIo pannattAo, taMjahA -vAmA NAmamegA vAmAvattA hva [4] (15) / cattAri vaNasaMDA pannattA, taMjahA - vAme nAmamege vAmAvatte hR [ 4 ] (16) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjA - vAme NAmamege vAmAvatte hva [4] (17) / / sU0 - 289 / / (mU) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka potAnA AtmAne duSTa pravRttithI aTakAve che paraMtu bIjAne aTakAvato nathI, koIka bIjAne duSTa pravRttithI aTakAve che paNa potAnA AtmAne aTakAvato nathI, koIka potAnA AtmAne ane bIjAne paNa duSTa pravRttithI aTakAve che temaja koIka potAne ke parane duSTa pravRttithI aTakAvato nathI (1), cAra prakAranA mArga kahelA che, te A pramANe--koIeka mArga zarUAtamAM paNa sarala ane aMtamAM paNa sarala che, koIka mArga zarUAtamAM sarala che paNa pachI vakra che, koIeka mArga zarUAtamAM vakra paNa pachI sarala che temaja koIeka mArga zarUAtamAM paNa vakra ane pachI paNa vakra che (2), e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIeka puruSa prathama-pUrvakAlamAM sarala che ane pachI paNa sarala che, koIka prathama sarala ane pachI vakra che, koIka prathama vakra ane pachI sarala che tathA koIka prathama vakra ane pachI paNa vakra che (3), cAra prakAranA mArga kahela 359 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 puruSANAmalamastvAdicaturbhaMgIH 289 sUtram che, te A pramANe--koIka mArga AdimAM kSema-upadrava rahita ane pachI paNa kSema che, koIka mArga AdimAM kSema che paNa pachI akSema che, koIka mArga AdimAM akSema paNa pachI kSema che temaja koIka mArga AdimAM paNa akSama ane aMtamAM paNa akSama che (4), e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIka puruSa prathama kSema krodhAdithI rahita ane pachI paNa kSema che, koIka prathama kSema paNa pachI akSema che, koIka prathama akSema paNa pachI kSema che temaja koIka prathama paNa akSama ane pachI paNa akSema che (5), cAra prakAranA mArga kahela che, te A pramANe-- koIka mArga kSema (upadrava rahita) ane kSemarUpa-suMdara AkAravALo che, koIka mArga kSema paNa akSemarUpa-kharAba AkAravALo che, koIka mArga akSema paNa kSemarUpa (suMdarAkAra) che temaja koIka mArga akSema ane akSemarUpa che (6), e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa kSema-bhAvathI sAdhunA guNa yukta ane kSemarUpa-dravyathI sAdhunA veSa yukta che, koIka sAdhunA guNa yukta che paNa kAraNavazAt sAdhunA veSa rahita che, koIka sAdhunA guNathI rahita paNa veSa yukta ane koIka guNa rahita ane veSa rahita paNa che (7) cAra prakAranA zaMkha kahelA che, te A pramANe-koIeka zaMkha vAma-pratikUla guNavALo ane vAmAvartta-uttaradizA sanmukha AvartavALo che, koIka pratikUla guNavALo paNa dakSiNAvartta che, koIka anukUla guNavALo paNa vAma AvarttavALo che ane koIka zaMkha anukUla guNavALo ane dakSiNAvartta che (8), e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka vAma-pratikUla svabhAvavALo ane vAmAvarttapratikUla vartanavALo che, koIka pratikUla svabhAvavALo che paNa anukUla vartanavALo che, koIka anukUla svabhAvavALo che paNa pratikUla vartanavALo che temaja koIka anukUla svabhAva ane anukUla vartanavALo che (9), cAra prakAranI dhUmazikhAo kahelI che, te A pramANe--koI eka dhUmADAnI zikhA vAmA-DAbe paDakhe janArI ane vAmAvartA-DAbA Avartta (cakkara) vALI che, koIka dhUmrazikhA vAma bhAgamAM janArI che paNa dakSiNa-jamaNA AvarttavALI che, koIka dhUmrazikhA dakSiNa bhAgamAM janArI che paNa DAbA AvavALI che temaja koIka dhUmrazikhA dakSiNa bhAgamAM janArI ane dakSiNa AvarttavALI che (10), e dRSTAMte cAra prakAranI strIo kahelI che, te A pramANe--koIka strI pratikUla svabhAvavALI ane pratikUla vartanavALI che, koIka strI pratikUla svabhAvavALI che paNa anukUla vartanavALI che, koIka strI anukUla svabhAvavALI che paNa pratikUla vartanavALI che temaja koIka strI anukUla svabhAva ane anukUla vartanavALI che (11), cAra prakAranI agnizikhAo kahelI che, te A pramANe--koIeka agnizikhA vAma bhAgamAM janArI ane vAma AvarttavALI che, koIka agnizikhA vAmabhAgamAM janArI ane dakSiNa AvartavALI che. evI rIte dhUmrazikhAnI mAphaka caturthaMgI samajavI (12), A dRSTAMte cAra prakAranI strIo kahelI che, te A pramANe--pratikUla svabhAvavALI ane pratikUla vartanavALI, ema cAra bhAMgA agiyAramA sUtra pramANe samajavA (13), cAra prakAre vAtamaMDalikA kahelI che, te A pramANe--koIka vAyunI maMDalikA (ghUmarI vaDe vAyu UMco caDavo te) vAmabhAgamAM che ane vAma AvartAvALI che, ema pUrvanI mAphaka cobhaMgI jANavI (14), A dRSTAMte cAra prakAranI strIo kahelI che, te A pramANe-koIka strI pratikUla svabhAva ane pratikUla vartanavALI che. evI rIte pUrvanI mAphaka caturthaMgI jANavI (15), cAra prakAranA vanakhaMDo kahelA che te A pramANe- -koIka vanakhaMDa vAma (DAbA) bhAgamAM che ane vAma AvartavALo-vAyuthI upara dizA sanmukha vaLe che. evI rIte pUrvanI mAphaka caturvAMgI samajavI (16), A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa pratikUla svabhAvavALo ane pratikUla vartanavALo che, koIka pratikUla svabhAvavALo che paNa anukUla vartanavALo che, koIka anukUla vartanavALo che paNa pratikUla svabhAvavALo che temaja koIka puruSa anukUla svabhAva ane anukUla vartanavALo che (17). 289 // (TI0) A sUtro spaSTa che, mAtra 'niSedha thAo' ema je kahe che te 'alamastu' kahevAya che arthAt niSedhaka, te duSTa kAryomAM 360 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nirgandhyA sahalApAdi tamaskAyaH 290 - 291 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pravartamAna AtmAno-potAno niSedha karanAra, athavA 'atAmaMthu'tti. siddhAMtanI bhASA vaDe 'samartha' kahevAya che. tethI koIeka potAno nigraha ka2vAmAM samartha 1, eka mArga zarUAtamAM paNa sarala ane aMtamAM paNa saraLa che athavA sa2La jaNAya che ane tattvathI paNa saraLa 2, puruSa to pUrva ane uttarakAlanI apekSAe sa2La che athavA aMtaHkaraNanI ane bAhya svarUpanI apekSAe saraLa che. kyAMka to 'nUnAma 5e jhUmaLe' tti pATha che paNa bAhya svarUpa ane aMtara svarUpanI apekSAe vyAkhyA karavA yogya che 3, koIeka mArga zarUAtamAM nirupadrava hovA vaDe kSema che, vaLI chevaTamAM paNa kSema che athavA prasiddhi-jAhera ane tattvathI kSema che. 4. ema puruSa paNa krodha vagerenA upadravathI rahita hovAthI kSema che 5, bhAvathI upadravanA abhAva vaDe kSema ane AkAra-dekhAva vaDe suMdara mArga 6, prathama puruSa to bhAvaliMga-sAdhunA guNayukta ane dravyaliMga-sAdhunA veSayukta, bIjo kAraNathI dravyaliMga rahita guNa yukta sAdhu ja, trIjo nihnava, cotho anyatIrthika athavA gRhastha 7, zaMbuko-zaMkho vAma paDakhe vyavasthita (rahela) hovAthI athavA pratikUla guNavALo hovAthI vAma, vAmAvartta prasiddha che. ema dakSiNAvartta paNa jANavo. dakSiNa-dakSiNa bhAgamAM sthApana karavAthI athavA anukUla guNavALo hovAthI 8, puruSa to pratikUla svabhAva vaDe vAma, vAma ja je varte che te vAmAvartta. kema ke viparIta pravRtti karavAthI eka, bIjo svabhAvathI viparIta ane kAraNavazAt dakSiNAvartta-anukUla pravRtti karanAra, trIjo to anukUla svabhAva vaDe dakSiNa paraMtu kAraNavazAt vAmAvarttapratikUla pravRtti karanAra, ema cotho svabhAvathI ane pravRttithI paNa anukUla jANavo 9, dhUmazikhA vAmabhAgamAM rahevA vaDe athavA pratikUla svabhAva vaDe vAmA, ane vAma-DAbA bhAgathI ghUmarI phare che te vAmAvartA 10, strInI vyAkhyA puruSanI mAphaka karavI, ahiM zaMkhanuM dRSTAMta hovA chatAM paNa dhUmazikhA vagere dRSTAMtonuM strIrUpa dAtikone viSe zabdanA samAnapaNAthI vizeSa yukta hovAthI bheda vaDe svIkArela che 11, ema agnizikhAnI vyAkhyA paNa jANavI 12-13, vAtamaMDalikA-ghUmarI vaDe UMco jato vAyu, ahiM strIo, malinatA, upatApa ane capalatAnA svabhAvavALI hoya che. A abhiprAya vaDe strIonA viSayamAM dhUmazikhA vagere traNa dRSTAMto upanyAsa karela che. kahyuM che ke-- cavalA mailaNasINA, siNehaparipUriyA vi tAvei / dIvayasiha vva mahilA, laddhappasarA bhayaM dei ||109 // dIpakanI zikhAnI jema strI bhayane Ape che, te strI capaLa svabhAvavALI, malinatAne karanArI, snehathI pUrAyelIpremabhAva karAyalI chatAM paNa saMtApana kare che temaja avasara maLavAthI svacchaMdacAriNI hoya che. 14-15 (109) vanakhaMDa to zikhAnI mAphaka jANavuM, vizeSa e ke-vAma valaNa vaDe utpanna thavAthI athavA vAyu vaDe vAma kaMpamAna thavAthI vAmAvartta 16. puruSanA viSayamAM pUrvanI mAphaka jANavuM 17. 289 hamaNAM ja anukUla svabhAva ane anukUla pravRttivALo puruSa kahyo, evA prakArano nigraMtha, sAmAnyathI (kAraNa utpanna thavAthI) anucitta pravRttimAM paNa potAnA AcArane ullaMghato nathI ema darzAvatAM thakA sUtrakAra kahe che ke-- cauhiM ThANehiM NiggaMthe NiggaMthiM AlavamANe vA saMlavamANe vA NAtikkamati, taMjahA - paMthaM pucchamANe vA 1 paMthaM desamANe vA 2 asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dalayamANe vA 3 davAvemANe vA 4 / / sU0 290 / / tamukkAyassa NaM cattAri nAmadhejjA pannattA, taMjahA - tame ti vA tamukkAte ti vA, aMdhagAre ti vA, mahaMdhagAre ti vA / tamukkAyassa NaM cattAri NAmadhejjA pannattA, taMjahA- logaMdhagAre ti vA, logatamase ti vA, devaMdhagAre ti vA, devatamase ti vA / tamukkAyassa NaM cattAri nAmadhejjA pannattA, taMjahA - 1 vAtaphalihe ti vA, vAtaphalihakhobhe ti vA, devAnnati vA, devavRddheti vA|tamurAte aaN vattArikhe AvarittA nivruti,taMnahA-sodhammasAAM, sa MmAra, mAhila / sU. 216 / / (mU0) cAra kAraNa vaDe ekalo sAdhu, ekalI sAdhvI sAthe AlApa-eka vakhata bolato thako athavA saMlApa-vAraMvAra bolato 1. devaphalihe ti 361 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nirganthyA sahalApAdi tamaskAyaH 290-291 sUtre thakI AcAranuM ullaMghana karato nathI, te A pramANe--gRhasthanA abhAve sAdhvIne mArga saMbaMdhe pUchato thako athatuM ema pUche che ke-he dharmazIla! kyo mArga che? 1, sAdhvIne mArga (rasto) batAvato thako 2, azana, pAna, khAdima tathA svAdima cAra prakAranA AhAra. sAdhvIne Apato thako ema kahe- dharmazIle! A AhAra grahaNa kara 3, temaja he Aryo. huM tamane AhArAdi apAvIza, tuM ahiM Avaje ema kaheto thako 4. //ra9oll tamaskAyanA cAra nAma kahelA che, te A pramANe-1. tama, 2. tamaskAya, 3. aMdhakAra ane 4. mahIMdhakAra. tamaskAyanA cAra nAma kahelA che, te A pramANe--1. lokAMdhakAra, 2. lokatamasa, 3. devAMdhakAra ane 4. devatamaruM. tamaskAyanA cAra nAma kahelA che, te A pramANe-1. vAyune rokanAra bhegala samAna te vAtaparigha, 2. vAyune bhegalanI mAphaka kSobha pamADe che te vAtaparighakSobha, 3. devone nAzavAnuM sthAna te devAraNya ane 4. sainyanA bhUhanI jema duHkhapUrvaka jeno pravezamArga jANI zakAya te devabhUha. tamaskAya, cAra devalokane cotarapha gherI rahelo che, te A pramANe--saudharma IzAna, sanakumAra ane mAheMdra. /291/ (TI0) vahI' tyAdi spaSTa che. vizeSa e ke-AlApana-thoDuM athavA pahelI vakhata bolato thako, saMlapana-paraspara vAraMvAra bolato thako, nigraMthanA AcAranuM ullaMghana karato nathI."No sthira saddhi, neva vikrena saMtave" ekalo sAdhu . ekalI strInI sAthe Ubho rahe nahiM tema bole paNa nahiM. vizeSathI sAdhvInI sAthe A pramANe niSedha che paraMtu mArga saMbaMdhI prazna vageremAM puSTa AlaMbanapaNuM hovAthI AcAranuM ullaMghana thatuM nathI. temAM pUchavAyogya sAdharmika (sAdhu) ane gRhastha puruSanA abhAvamAM 'he Arya! ahiMthI amone javAno kayo mArga che?" ItyAdi krama vaDe mArgane pUchato thako, athavA "he dharmazIla. tamAre javAno A mArga che" ityAdi krama vaDe sAdhvIne mArga dekhADato, athavA he dharmazIle! tuM A azanAdine grahaNa kara' ema kahIne AhArAdi Apato thako tathA he A! tuM ahiMyA ghara vageremAM Ava, tArA mATe AhArAdi apAvuM' ema kahIne AhArAdi apAvato AcAranuM ullaMghana karato nathI. pari90. tathA tamaskAyane tamaH' ityAdi zabda vaDe vyavahAra karato thako sAdhu yathArthapaNAne laIne bhASAnA AcAranuM ullaMghana karato nathI mATe tamaskAyanA nAmone kahe che-'tamuAye' tyAdi traNa sUtro sugama che. vizeSa e ke-tamane--apakAyanA pariNAmarUpa aMdhakArano kAya-samUha te tamaskAya, je asaMkhyAtatama aruNavara nAmanA dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI aruNoda nAmanA samudramAM beMtAlIsa hajAra yojana paryata avagAhIne (jaIne) pANInA uparanA bhAgathI eka pradezavALI zreNI vaDe tamaskAya nIkaLIne, sattaraso ekavIza yojana sudhI UMco jaIne, tyAMthI tirtho-vizeSa vistAra pAmato thako, saudharmAdi cAra devalokane gherIne UMce paNa brahmaloka kalpanA riSTa nAmanA vimAna-pratara sudhI pahoMcela che. tenA nAmo e ja nAmadheyo che. 'tama' ti, tamorUpa hovAthI athavA rUpane batAvavAmAM tame kahela che. mAtra tamasvarUpane kahenArA pahelA cAra nAmo vikalpamAM che arthAt 'tama' nA paryAyavAcaka che. vaLI bIjA ja cAra nAmo atyaMta tamasvarUpane batAvanArA che. lokamAM e ja aMdhakAra che, evo bIjo nathI mATe 'lokAMdhakAra' kahela che. devone paNa e ja aMdhakAra che kema ke devonA zarIranI prajAno paNa tyAM prakAza paDato nathI mATe devAMdhakAra kahela che. A kAraNathI ja balavAna devonA bhayathI devo tamaskAyamAM nAzI jAya che-saMtAI jAya che ema saMbhaLAya che. vaLI anya cAra nAmo kAryane AzrayIne kahelA che. vAyune comera haNavAthI parighaargalA, vAyuno parighanI mAphaka parigha te vAtaparigha, tathA vAyune parighanI mAphaka kSobha kare che-mArgane roke che te vAtaparighakSobha, athavA vAyasvarUpa ja parighane je roke che te vAtaparighakSobhapAThAMtara vaDe vAtaparikSobha che. kyAMka devaparigha ane devaparikSobha A nAmo prathamanA be padanA sthAnamAM kahevAya che. devone araNyanI mAphaka balavAna devonA bhayathI nAzavAnuM sthAna hovAthI 1. A bAbata jyAM AhAra-pANI durlabha hoya e kSetra, kAla AzrayI samajavI. (saMpAdaka) 362 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 prakaTasevyAdi 292 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 je tamaskAya te devAraNya che. sAgara vagere saMgrAmanA bhUha (racanA) nI jema duHkhapUrvaka gamana karavA yogya hovAthI je devono yUha te devabhUha. tamaskAyanA svarUpanuM pratipAdana karavA mATe 'tamuA ' mitkAri sUtra kahevAyela arthavALuM che, paraMtu saudharmAdi devalokane A samaskAya AvarIne rahela che ane te kUkaDAnA pAMjarAnA AkAre rahela che. tenA pratipAdana mATe kahyuM che ke--'tamA ja mata vi saMAi panna? golamA! are ma7 matAi 3 DajnarAi panna " [mAvatI dArU 7i] he bhagavan! tamaskAya kevA AkAre rahela che? uttara-he gautama! nIce mallakamUla-sarAvalAnA mUlanA AkAre ane upara kUkaDAnA pAMjarAnA AkAre rahela che. 291// | hamaNAM vacananA paryAya vaDe tamaskAya kahyo, have arthaparyAya vaDe puruSa pratye nirUpaNa karanAra pAMca sUtro sUtrakAra vaDe kahevAya che- cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-saMpAgaDapaDisevI NAmamege, pacchannapaDisevI NAmamege, paDuppannanaMdI nAmamege, NissaraNaNaMdI NAmamege 4 (1) / cattAri seNAo pannattAo taM jahA-jatittA NAmamege No parAjiNittA, parAjiNittA NAmamege No jatittA, egA jatittA vi parAjiNittA vi, egA no jatittA no parAjiNittA 4 (2) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jatittA nAmamege no parAjiNittA ha [=4] (3) / cattAri seNAo pannattAo, taMjahA-jatittA NAmamegA jayati, jatittA NAmamegA parAjiNati, parAjiNittA NAmamegA jayati, parAjiNittA nAmamegA parAjiNati 4 (4), evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jatittA nAmamege jayati & [=4] (1) n sU0 222aaaa (mULa) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe koIeka gacchamAM rahela sAdhu, agItArtha samakSa doSane seve che te saMpragaTapratisavI, koIeka pracchanna doSane seve che, koIka vastra ane ziSyAdinA lAbha vaDe je AnaMdane pAme che te pratyutpannanaMdI, koIeka gacchamAMthI pote ke ziSyAdinA nIkaLavA vaDe je AnaMdita thAya che nisaraNanaMdI (1), cAra prakAranI senA kahelI che, te A pramANe-eka senA zatrune jItanArI che paNa parAjaya pAme nahi, eka senA zatruthI parAjaya pAmanArI che paNa jItanArI nathI, eka senA jItanArI paNa che ane parAjaya pAmanArI paNa che temaja eka senA jItanArI paNa nathI ane parAjaya pAmanArI paNa nathI (2), A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka sAdhu parISahanI senAne jItanAra che paraMtu tethI zrImahAvIrasvAmInI jema parAjaya pAmanAra nathI, eka sAdhu parIpatathI parAbhava pAmanAra che paNa kaMDarIkavat jItanAra nathI, eka sAdhu jItanAra paNa ane zailaka rAjarSivat parAjaya pAmanAra paNa che temaja eka sAdhu jItanAra paNa nathI ane parAjaya paNa pAmanAra nathI-jene parISaha utpanna thayela nathI te (3), cAra prakAranI senA kahelI che, te A pramANe-eka senA eka vakhata zatrune jItIne pharIthI paNa jIte che. eka senA prathama jItIne pharIthI parAjaya pAme che, eka senA prathama parAjaya pAmIne pachI jIte che temaja eka senA prathama paNa parAjaya pAme che ane pachI paNa parAjaya pAme che (4). A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka sAdhu prathama parISahane jItIne pachI paNa parISahane jIte che, koIka prathama jItIne pachI hAre che, koIka prathama hArIne pachI jIte che temaja koIka prathama paNa hAre che ane pachI paNa hAre che (5). ll292 (TI.) A sUtro sugama che. vizeSa e ke-koIeka-gacchamAM rahela sAdhu, saMprakaTa agItArthanI AgaLa mUlaguNo ane uttaraguNomAM doSane seve che, abhimAnathI athavA kalpa vaDe te saMprakaTapratisevI, ema bIjo pracchanna-chAnI rIte doSane seve che te pracchannapratisavI. trIjo to vastra ane ziSyAdinI prApti vaDe athavA ziSya ke AcAryAdi svarUpa vaDe thayo thako je vRddhi pAme 363 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 ketanAdi 293 sUtram che te pratyutpanaMdI athavA naMda naMti-AnaMda, lAbha vaDe AnaMda che jene te pratyutpanaMdI, tathA prANUrNaka (prANuNA) sAdhuno, ziSya vagereno athavA pote, gaccha vageremAMthI nIkaLavA vaDe je AnaMda pAme che athavA AnaMda che jene te nisaraNanaMdI. pAThAMtara vaDe to pratyutpanna-jema prApta thayuM tema seve che, paraMtu anucitane pRthaka-judo karato nathI te pratyupatrasevI che (1), banatta'tti eka senA zatrunA balane jIte che jetrI paraMtu na parAjetrI-zatrunA balathI hAratI nathI, bIjI senA parAjetrI arthAt bIjAthI hAra pAmanArI che. AthI ja jItanArI nathI, trIjI senA kAraNavazAt ubhaya svabhAvavALI che, cothI senA to jItavAnI icchAvALI na hovAthI jItanArI paNa nathI tema hAranArI paNa nathI (2), puruSa-sAdhu, parISahone jItanAra te jetA, paraMtu tethI (mahAvIra paramAtmA parAjaya na pAmyA tema) parAjaya pAmanAra nahiM, A eka. bIjo kaMDarIkavata, trIjo kadAci jItanAra ane kadAcit karmavazAt hAranAra zailaka rAjarSivat temaja cotho to nahi utpanna thayela parISahavALo (3), eka vakhata zatrunA baLane jItIne punaH pharIthI jIte che. eka prathama jIte che pachI parAbhavane pAme che. eka prathama parAbhava pAme che ane pachI pAchI te senA jIte che. ane cothA prakAranI senA to prathama paNa parAjaya pAme che ane pAchI bIjIvAra paNa parAbhava pAme che. A pramANe puruSone paNa parISaha AdimAM vicAravuM. ahiM tattvathI kaSAyone ja jItavAnA hovAthI have kaSAyonuM svarUpa darzAvavA sUtrakAra kahe che- cattAri ketaNA pannattA, taMjahA-vaMsImUlaketaNate, meMDhavisANaketaNate, gomuttiketaNate, avlehnnitketnnte| evAmeva cauvidhA mAyA pannattA,taMjahA-vaMsImUlaketaNAsamANA, jAva avlehnnitaasmaannaa|vNsiimuulketnnaasmaannN mAyaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti Neraiesu uvavajjati, meMDhavisANaketaNAsamANaM mAyamaNuppaviDhe jIve kAlaM kareti tirikkhajoNitesu uvavajjati, gomutti0 jAva kAlaM kareti maNussesu uvavajjati, avalehaNitA jAva devesu uvavajjati / cattAri bhA pannattA, taMjahA-selathaMbhe, aTTithaMbhe, dAruthaMbhe, tinnisltaathNbhe| evAmeva cauvvidhe mANe pannatte, taMjahA-selathaMbhasamANe jAva tinnisltaathNbhsmaanne| selathaMbhasamANaM mANaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti neratiesu uvavajjati, evaM jAva tiNisalatAthaMbhasamANaM mANaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti devesu uvvjjti| cattAri vatthA pannattA, taMjahA-kimirAgaratte, kaddamarAgaratte, khaMjaNarAgaratte, hliddraagrtte| evAmeva cauvvidhe lobhe pannatte, taMjahA-kimirAgarattavatthasamANe, kaddamarAgarattavatthasamANe, khaMjaNarAgaratta-vatthasamANe, hliddraagrttvtthsmaanne| kimirAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIvekAlaM karei neraiesu uvavajjati, taheva jAva haliddarAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei devesu uvvjjti|| sU0 293 / / (mU9) cAra prakAranA ketana-vastunuM vakatva kahela che, te A pramANe-vAMsanA mUlanuM vakatva, gheTAnA zIMgaDAnuM vakratva, gAyanA mUtranuM vakratva ane avalekhanikA arthAt vAMsanI jhINI chAlanuM vakatva (vAMkapaNuM). e dRSTAMte cAra prakAranI mAyA kahelI che, te A pramANe--vAMsanA mUla samAna atyaMta vakra (gUDha) mAyA te anaMtAnubaMdhI, gheTAnA zIMgaDA samAna vakra mAyA te apratyAkhyAnI, gomUtranA samAna vakra mAyA te pratyAkhyAnAvaraNI ane vAMsanI jhINI chAla samAna vakra mAyA te saMjavalanI. vAMsanA mUla samAna vakra mAyAmAM praviSTa (praveza karela) jIva kAla kare che to narayikomAM utpanna thAya che. gheTAnA zIMgaDA samAna vaka mAyAmAM praviSTa jIva kAla kare che to tiryaMcayonika jIvomAM utpanna thAya che. gomUtra samAna vakra mAyAmAM praviSTa jIva kAla kare che to manuSyomAM utpanna thAya che. vAMsanI jhINI chAla samAna vakra . mAyAmAM praviSTa jIva kAla kare che to devomAM utpanna thAya che. cAra prakAranA sthaMbha kahelA che, te A pramANe-zailapattharano sthaMbha (thAMbhalo), asthi-hADakAno thAMbhalo, dAru lAkaDAno thAMbhalo ane tinizilatA-netarano thAMbhalo. 364. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 ketanAdi 293 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 e dAMte cAra prakArano mAne kahela che, te A pramANe-zailathaMbha samAna mAna-atyaMta akkaDa svabhAvavALo, asthisthaMbha samAna mAna duHkhe namAvI zakAya evo, kASTasthaMbha samAna mAna thoDA prayAse namAvI zakAya evo ane netaranA sthaMbha (chaDI) samAna mAna sahaja namAvI zakAya evo anukrame anaMtAnubaMdhI vagere jANI levo. zailathaMbha samAna mAnamAM praviSTa jIva kAla kare che to narayikomAM upaje che, evI rIte yAvat netaranA sthaMbha samAna mAnamAM praviSTa jIva kAla kare che to devomAM upaje che. cAra prakAranA vastro kahelA che, te A pramANe-manuSyanA lohImAM kRmi upaje che tenA rasathI mizrita raMga vaDe je vastra raMgAya che te kRmirAgarakta, kAdavathI kharaDAyela vastra te kaImarAgarakta, dIpaka vagerenA melathI kharaDAyela vastra te khaMjanAgarakta ane haladaranA raMgathI ragita vastra te haridrArAgarakta. e daSTAMte cAra prakArano lobha kahela che, te A pramANe--kRmirAgarakta vastra samAna te anaMtAnubaMdhI, kaImarAgarakta vastra samAna te apratyAkhyAnAvaraNI, khaMjanAgarakta vastra samAna te pratyAkhyAnAvaraNI ane haridrArAgarakta vastra samAna te saMjvalanI lobha. kRmirAgarakta vastra samAna lobhamAM praviSTa jIvakAle kare to narayikomAM utpanna thAya che thAvat haridrArAgarakta vastra samAna lobhamAM praviSTa jIva kAla kare che to devomAM utpanna thAya che. sU0 29all (TI.) *vArI'tya pragaTa che, vizeSa e ke-ketana-sAmAnyathI vakra. vastu athavA puSpanA karaMDIA saMbaMdhI mUThamAM grahaNa karavAnuM sthAna vAMsa vagerenA khaMDavALuM te paNa vakra hoya che, paraMtu ahiM sAmAnyathI vastunuM vakatva (vAMkApaNuM) "ketana' zabda vaDe grahaNa karAya che. temAM vAMsanA mULarUpa je ketana te vaMzImUlakatana, evI rIte sarvatra samajavuM. vizeSa e ke-meMDhaviSANa-gheTAnuM zIMgaDuM, gomUtrikA to prasiddha che. 'avaLiya'tti cholAyelI vAMsanI saLI vagerenI je pAtaLI chAla te avalekhanikA. vaMzamUla vagerenA vakranI samAna mAyAnuM vakrapaNuM to mAyAvALAnA asarala-vakrapaNAnA bhedathI che, te A pramANe-jema vAMsanuM mUla atyaMta gupta vakra che evI rIte koIka jIvanI mAyA paNa atyaMta gupta vakra che. evI rIte alpa, alpatara (tethI thoDI) ane alpatama (tethI paNa thoDI) asaralatA vaDe anya mAyA paNa vicAravI. A cAre mAyA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNI, pratyAkhyAnAvaraNI ane saMjvalanIrUpe anukrame jANavI. anya AcAryo kahe che ke pratyeka anaMtAnubaMdhI vagere mAyAmAM atyaMta, alpa, alpatara ane alpatama ema cAra bhedo hoya che. te kAraNathI ja anaMtAnubaMdhI mAyAno udaya chate paNa devapaNuM vagere viruddha thatuM nathI arthAt devAdimAM utpanna thAya che. evI rIte mAna vagare paNa jANavA. vAcanAMtaramAM to prathama krodha ane mAnanA sUtro che. tyAra bAda mAyAnA sUtro che, temAM krodha sUtro "vAri rApho pattAmo taM nahIM-5rbayA yuddhavirArUM purAruM nattarArUM, svAva pabide koNe rUtyA0i cAra prakAranI rAI-phATa kahelI che, te A pramANe-parvatanI phATa, pRthvInI phATa, reNu (vAlukA)nI phATa ane jalanI rekhA. e daSTAMte cAra prakArano krodha che ityAdi mAyAsUtronI jema kahela che. lasUtromAM to anupraviSTa-mAyAnA udayamAM vartanAra. zilAnA vikArarUpa zaila, te ja sthaMbha arthAt zailathaMbha. evI rIte bIjA staMbho paNa jANavA. vizeSa e ke-eka asthi (hADa) ane dAru (lAkaDuM) prasiddha che. tiniza eTale vRkSavizeSanI latA (kaMbA) te tinizilatA arthAt netaranI chaDI, te atyaMta komala hoya che. mAnanI paNa zailastaMbha vagerenI samAnatA che kema ke mAnavAlAne namananA abhAvavizeSathI samAnatA jANavI. mAna paNa anaMtAnubaMdhI vagere kramathI jANavuM. tenuM lasUtra spaSTa che. kRmi-raMgamAM vRddhasaMpradAya A pramANe che-manuSyAdinAM rudhirane laIne koIpaNa yoga (vastu) vaDe saMyukta karIne bhAjanamAM rAkhe che, tyAra bAda temAM kRmio utpanna thAya che, te kIDAo vAyunI icchAvALA thayA thakA chidrodvArA nIkaLIne samIpamAM bhramaNa karatA thakA mukhathI lALa mUke che te kRmisUtra. kahevAya che, te potAnA svAbhAvika raMga vaDe raMgita ja hoya che. bIjAo kahe che ke-rudhiramAM je kRmio utpanna thAya che teone rudhiramAM ja masaLIne, kacarAnA bhAgane dUra karIne, tenA rasamAM kaMIka vastune 1. anaMtAnubaMdhI krodha vagere pratyekanA cAra cAra bheda karavAthI soLa kaSAyanA cosaTha bheda thAya che. 365 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 saMsArAdi AhAraH 294-295 sUtre ' nAkhIne paTTa (rezamI) sUtrane raMge che te nahiM utArela rasa kRmirAga kahevAya che. temAM kRmiono rAga-raMganAra rasa te kRmirAga ' ane tenA vaDe raMgAyeluM te kRmirAgarakta. evI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke-kardama eTale gAyanA rastA vagereno kAdava, khaMjana-dIvA vagereno mela ane haladara to prasiddha che. lobhanI kRmirAga vagerethI raMgAyela vastranI sAthe samAnatA che kema ke anaMtAnubaMdhI vagere lobhanA bhedavALA jIvonuM krama vaDe daDha, hIna, hInatara ane hInatama anubaMdhapaNuM hoya che, te A pramANe-kRmirAga vaDe raMgAyela vastra bALavA chatAM paNa raMganA anubaMdhane choDe nahi kema ke tenI bhasma rakta hoya che. ema je maravA chatAM paNa lobhanA anubaMdhane mUkato nathI teno lobha kRmirAga vaDe raMgAyela vastra samAna anaMtAnubaMdhI kahevAya che. ema sarvatra bhAvanA karavI. phalasUtra spaSTa che. ahiM kaSAyanI prarUpaNAnI gAthAo darzAve che- jala-reNu-puDhavi-pavvayarAIsariso cauvviho koho / tiNisalayA-kaTThiya-selatthaMbhovamo mANo // 110 // [viroSAvazya ra660 7i] jalanI rekhA samAna, retInI rekhA samAna, pRthvInI (phATa) samAna ane parvatanI phATa samAna saMjavalana vagere cAra prakArano krodha che netaranI latA (chaDI) samAna, kASThanA staMbha samAna, hADakAnA staMbha samAna ane pattharanA staMbha samAna saMjavalana vagere cAra prakArano mAna che. (110) mAyA'valehi-gomutti-meMDhasiMga-ghaNavaMsimUlasamA / lobho halidda-khaMjaNa-kaddama-kimirAgasAriccho // 111 / / '' [virolAvavA 2262 ]i. bAMsanI jhINI chAla samAna, gAyanA mUtra samAna, meMDhAnA zIMgaDA samAna ane vAMsanA mUla samAna kramazaH saMjavalanA vagere cAra prakAranI mAyA che. haladaranA raMga samAna, khaMjananA raMga samAna, kAdavanA raMga samAna ane kRmirAganA raMga samAna kramazaH saMjvalanAdi cAra prakArano lobha che. (111) pakkha-caumAsa-vacchara-jAvajjIvANugAmiNo kamaso / deva-nara-tiriya-nArayagaisAhaNaheyavo bhnniyaa||112|| ' [vizeSAvastha ra662 ]i saMjvalanano kaSAya eka pakSa' paryata rahe che ane devanI gatine sAdhavAno hetu che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya cAra mAsa paryata rahe che tathA manuSyagatine sAdhavAnA hetubhUta che. apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya eka varSa paryata rahe che ane tiryaMcanI gatine sAdhavAnA hetubhUta che. anaMtAnubaMdhI kaSAya jAvajIva paryata rahe che ane narakagati sAdhavAnA kAraNabhUta che. (112) l/293ll hamaNAM ja kaSAyo kahyA ane kaSAyo vaDe saMsAra thAya che mATe saMsAranuM svarUpa kahe che- ' cauvvihe saMsAre pannatte, taMjahA-NeratiyasaMsAre jAva devasaMsAre / cauvihe Aute pannatte, taMjahA-NeratiAute jAva devAute / cauvvihe bhave pannatte, taMjahA-neratiyabhave jAva devabhave ||suu0 294 / / .. varabrigAhAra pare, saMnahIM-taLa, pALe, vA, sApha vAlvide mahApatta, taMgadI- vAsaMpa, uvakkhaDasaMpanne, sabhAvasaMpanne, parijusiyasaMpanna / / sU0 295 / / (mULa) cAra prakAre saMsAra kahela che, te A pramANe-narakabhUmimAM javuM tarUpa narayikasaMsAra yAvat devalokamAM javuM te devasaMsAra, cAra prakAre AyuSya kahela che, te A pramANenarayikanuM AyuSya yAvat devanuM AyuSya. cAra prakAre bhava kahela che, te A pramANe-narayikanA bhavamAM utpanna thavuM te narayikabhava yAvat devanA bhavamAM utpanna thavuM te devabhava. //ra94ll 1. A sthitinuM kathana sAmAnyataH vyavahArane AzrayIne che; nizcayathI to bAhubalI munine saMjvalana mAna eka varSa paryata rahela che tathA prasannacaMdra rAjarSine anaMtAnubaMdhIno krodha aMtarmuhUrta mAtra rahela che. 366. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 prakRtibandhAdi 296 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 cAra prakAre AhAra kahela che, te A pramANe--azana, pAna, khAdima ane svAdima. cAra prakAre AhAra kahela che, te A pramANe--upaskarasaMpanna-hiMga vagerethI saMskAra karAyelo AhAra, upaskRtasaMpanna-agni vaDe pakAvelo AhAra, svabhAvasaMpanna-pacAvyA sivAya svabhAvathI siddha drAkSa vagere temaja pariyuSitasaMpanna-rAtrimAM rAkhavA vaDe banelA dahiMvaDA vagere AhAra. 295 // (TI0) 'vaDagvinhe' phatyAvi. spaSTa che. vizeSa e ke-saMsaravuM te saMsAra arthAt manuSyAdi paryAyathI nArakAdi paryAyamAM javuM. nairayikane yogya Ayu, nAma ane gotrakarmano udaya thaye chate jIva nairayika kahevAya che. kahyuM che ke--''nerarUpa aaN bhaMte! neraphaDyu uvavajjai aneraie neraiesu uvavajjai ? goyamA ! neraie neraiesu uvavajjai no aneraie neraiesa uvavajjai [ prajJApanA0 7 / 2 / 26 / 100 tti]'' kRti. he bhagavan! naiyika, nairayikomAM utpanna thAya che ke anaiyika nairayikomAM utpanna thAya che? uttara he gautama! naiyika naiyikomAM utpanna thAya che paraMtu anairayika nairayikomAM utpanna thato nathI. te hetuthI naiyikanuM saMsaraNa- utpattisthAnamAM javuM athavA anya anya avasthAne pAmavuM te naiyikasaMsAra. athavA jIvo jemAM saMsare che eTale bhaTake che te gaticatuSTayarUpa saMsAra. temAM nairiyakano anubhava karAto naraka gati lakSaNa athavA paraMparA vaDe cAra gatirUpa saMsAra te nairayikasaMsA2. ema tiryaMca saMsAra vagere jANavA. ukta svarUpa saMsAra AyuSya chate hoya che, mATe AyuH sUtra che. temAM je Ave che ane jAya che te AyuH--karmavizeSa. jenA vaDe narakabhavamAM prANIne dhAraNa karAya che te nirayAyuH ema bhavasUtra che, te spaSTa che. mAtra mavanaM bhavaH--thavuM te bhava-utpatti. narakane viSe utpatti te narakabhava. manuSyone viSe athavA manuSyono bhava te manuSyabhava. ema tiryaMcabhava vagere paNa jANavuM. II2945 badhA bhavone viSe jIvo AhAra karanAra hoya che mATe be AhArasUtra kahe che-tatra-AhArasUtramAM, grahaNa karAya che te AhAra, khavAya che te azana-cokhA vagere, pIvAya che te pAna-sauvIra-kAMjI vagerenuM pANI, khAvuM e ja prayojana che jenuM (arthAt saMpUrNarUpe kSudhA zAMta na thAya) te khAdima-vividha phla vagere, svAda e ja prayojana che jenuM te svAdimatAMbUla vagere. jenA vaDe saMskA2 ka2Aya che te upaskara-hIMga vagere, tenAthI yukta AhAra te upaskarasaMpanna, saMskAravuM te upaskRta-pAka, tenA vaDe banela bhAta, pUDalA vage2e te upaskRtasaMpanna. pAThAMtara vaDe noupaskarasaMpanna-hIMga vagerethI saMskAra nahiM karAyela bhAta vagere. svAbhAvika-pAka vinA taiyAra thayela drAkSa vagere te svabhAvasaMpanna, 'pattinusiya'---rAtrimAM rAkhIne banoveluM te paryuSitasaMpanna ijhurikAdi (dahiMvaDA vagere), kAraNa ke dahiMmAM rAtrie palALI rAkhela khATA rasavALA thAya che athavA pAlA (parAla) mAM rAkhelA Amraphala vage2e jANavA. II295 hamaNAM ja kahelA saMsAra vagere bhAvo jIvone hoya che mATe ''paLvide vaMdhe' tyAdri karmaprakaraNane 'vRttAntara kA' e have pachI AvanArA sUtranI pahelAM kahe che-- canavvire vaMdhe panno, tanahA-pAtibaMdhe,nitIbaMdhe, anumAvavadhe, parvatavaMdhA paDabiMdeDavAme pannatte, taMnahIMbNdhnnovkkme, udIraNovakkame, uvasAmaNovakkame vippariNAmaNovakkame / baMdhaNovakkame cauvvihe pannatte, taMjahA - pagatIbaMdhaNovakkame, ThitibaMdhaNovakkame, aNubhAvabaMdhaNovakkame, padesabaMdhaNovakkame / udIraNovakkame cauvvihe pannatte, taMjahA - pagatIudIraNovakkame, ThitIudIraNovakkame, aNubhAvaudIraNovakkame, padesaudIraNovakkame / uvasAmaNovakkame cauvvihe pannatte, taMjahA - pagatiuvasAmaNovakkame, ThitIuvasAmaNovakkame, aNu- bhAvauvasAmaNovakkame, patesuvasAmaNovakkame / vippariNAmaNovakkame cauvvihe pannatte, taMjahA - pagativippariNAmaNovakkame, ThitivippariNAmaNovakkame aNubhAvavippariNAmaNovakkame patesavippariNAmaNovakkame / * 367 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 prakRtibandhAdi 296 sUtram cauvvihe appAbahue pannatte, taMjahA-pagatiappAbahue, ThitiappAbahue, aNubhAvaappAbahue, ptesappaabhute| . cauvihe saMkame pannatte, taMjahA-pagatisaMkame, ThitIsaMkame, aNubhAvasaMkame, paesasaMkame / cauvihe Nidhatte pannatte, taMjahA-pagatiNidhatte, ThitINidhatte, aNubhAvaNidhatte, paesaNidhatte / cauvvihe NigAtite pannatte, taMjahA- . -pagatiNigAtite, ThitiNigAtite, aNubhAvaNigAtite, paesaNigAtite / / sU0 296 / / (mULa) cAra prakAre baMdha kahelA che, te A pramANe-pratibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdha. cAra prakAre upakrama baMdhatvAdi vaDe karmanA pariNAmanA hetubhUta jIvanI zaktivizeSa kahela che, te A pramANe-1. baMdhanopakrama-jIvanA pradezo sAthe karmapudgalano anyonya saMbaMdha karavArUpa, 2. udayakALamAM nahiM Avela karmane udayamAM lAvavArUpa udIraNopakrama . 3. udaya, udIraNAdi karaNane ayogyapaNe karmane sthApavArUpa upazamanopakrama ane 4. dravya, kSetrAdi sAdhana vaDe vividha avasthAne pamADavArUpa-vipariNAmanopakrama. baMdhanopakrama cAra prakAre kahelA che, te A pramANe-prakRtibaMdhanopakrama, sthitibaMdhanopakrama, anubhAgabaMdhanopakrama ane pradezabaMdhanopakrama. udIraNopakrama cAra prakAre kahela che, te A pramANeprakRtiudIraNopakrama, sthitiudIraNopakrama, anubhAgaudIraNopakrama ane pradezaudIraNopakrama. upazamanopakrama cAra prakAre kahela che, te A pramANe--prakRtiupazamanapakrama, sthitiupazamanopakrama, anubhAgaupazamAnapakrama ane pradezaupazamanopakrama vipariNAmano krama cAra prakAre kahela che, te A pramANe-prakRtivipariNAmanopakrama, sthitivipariNAmanopakrama, anubhAgavipariNAmanopakrama ane pradezavipariNAmanopakrama. cAra prakAre alpabadutva kahela che, te A pramANe--prakRtiviSayaka alpabahuta, sthitiviSayaka alpabadutva, anubhAgaviSayaka alpabadutva ane pradezaviSayaka alpabadutva. cAra prakAre saMkrama kahela che, te A pramANe--baMdhAtI svajAtIya uttaraprakRtimAM bIjI prakRtinuM saMkramavuM te prakRtisaMkrama, ema sthitino saMkrama, anubhAga (rasa) no saMkrama ane pradezano saMkrama. cAra prakAre nidhatta (nidhAna) nI mAphaka karmane sthApavuM (arthAt uddhanA tathA apavartAnA sivAya bIjA karaNa jemAM na pravRtti zake tevuM karavuM) kahela che, te A pramANe-prakRtinidhatta, sthitinidhatta, anubhAganidhatta ane pradeza nidhatta. cAra prakAre nikAcitta (je karma bhogavyA sivAya chUTe ja nahi) kahela che, te A pramANe--prakRtinikAcita, sthitinikAcita, anubhAganikAcita ane pradezanikAcita. /ra96ll (TI) A sUtra spaSTa che. vizeSa e ke-jIvane sakaSAyapaNAthI karmane yogya pagalonuM baMdhana-grahaNa thavuM te baMdha. temAM karmanI prakRtio (aMzo) nA jJAnAravaNIya vagere ATha bhedo che. prakRtiono athavA sAmAnyataH karmano baMdha te prakRtibaMdha, sthitiprakRtionuM ja avasthAna-rahevArUpa jaghanyAdi bheda vaDe bhinna rUpa te sthitino baMdha-utpanna karavuM te sthitibaMdha, anubhAvavipAka arthAt tIvra vagere bhedaviziSTa rasarUpa, teno baMdha te anubhAvabaMdha, tathA jIvanA pradezone viSe dareka prakRti pratye cokkasa pariNAmavALA anaMtAnaMtakarmapradezono baMdha-saMbaMdha thavo te parimita parimANaviziSTa goLa vagerenA modakanA baMdhanI jema pradezabaMdha. vRddha puruSo modakanA daSTAMtane A pramANe varNave che-jema cokkasa modaka, loTa, goLa, dhRta ane kaTubhAMDa (sUMTha vagere) thI bAMdhyo thako koIka modaka vAyune haranAra, koIka pittane haranAra ane koIka kaphane haranAra, koIka mAranAra, koIka buddhinI vRddhi karanAra ane koIka vyAmoha-bhramita karanAra hoya che. evI rIte koIka karmaprakRti jJAnane AvanAra che, koIka darzanane AvaraNa kare che, koIka sukha duHkha vagere vedanA anubhavone utpanna kare che. vaLI jema te ja modakanA nAza na thavArUpa svabhAva vaDe kAlanI maryAdA rUpa sthiti hoya che evI rIte karmano paNa te svabhAva vaDe niyatakAla paryata rahevuM te sthitibaMdha che. jema te 1. sUMThathI mizrita modaka vAyu karanAra, drAkSAdithI pitta karanAra, pIpara vagerethI kapha haranAra, somala vagerethI mAranAra, brAhmI, vaja vagerethI buddhi vadhAranAra ane dhaturAnA bIja vagerethI mizrita bhramita karanAra bane che. 368 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 prakRtibandhAdi 296 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ja modakanosnigdha, madhura vagere ekaguNa, dviguNAdi bhAva vaDe rasa hoya che tema ja karmano paNa dezaghAti, sarva ghAti, zubhaazubha ane tIvra-maMdAdi anubhAgabaMdha hoya che tathA jema te ja modakane loTa vagere dravyonuM pariNAmapaNuM che evI rIte karmanA pudagalonuM paNa cokkasa pramANarUpa pradezabaMdhapaNuM che. jenA vaDe karAya che te upakrama-baMdhanapaNuM, udIraNapaNuM vagerethI karmanA pariNamavAnA hetubhUta jIvanI zakti vizeSarUpa. anya sthale 'upakrama" e karaNa zabdathI rUDha thayela che athavA upakramaNa-baMdhana vagereno AraMbha te upakrama. kahyuM che ke-Ama 35%ma'. tatra baMdhana-karmapudagalonA ane jIvanA pradezonA paraspara saMbaMdharUpa che. A saMbaMdha, sUtramAtrathI bAMdhela lohanI zalAkA (zalI)nA saMbaMdharUpa upamAvALuM jANavuM. teno je uktArtharUpa upAya te baMdhanopakrama. athavA bhinna bhinna avasthAmAM rahela karma (kArya)nuM baMdhanarUpa karavuM te ja upakrama arthAt vastunA saMskArarUpa baMdhanopakrama; kema ke vastunA saMskAra ane vinAzarUpa upakrama paNa kahela che, ema ja bIjA upakrama saMbaMdhI jANavuM. vizeSa e ke-karmanA lono kALa nahiM prApta thayA chatAM teine] udayamAM lAvavo te udIraNA kahevAya che. kahyuM che kejN karaNeNokaDDiya, udae dijjai udIraNA esA / pagai-Thiti-aNubhAga-ppaesa-mUluttaravibhAgA // 113 / / virya prasAtti] yogasaMjJaka vIrya vaDe kaSAya sahita athavA kaSAya rahita jIva, je paramANuovALuM dalika, udayAvalikAnI uparanI sthitithI AkarSIne, udayAvalikAmAM praveza karAve te udIraNA kahevAya che. te prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza ema cAra prakAre che. vaLI te pratyeka mULa ane uttarabhedanA vibhAgavALA che. (113) - tathA udaya, udIraNAkaraNa, nidhattakaraNa ane nikAcanAkaraNanA ayogyapaNAe karmanuM avasthApana te upazamanA kahevAya. kahyuM che ke--''vaMvadR-movaTTa", saMmaDuiM va titri varaVIchuM' [varSa bAda ]i udvartana (sthiti ane rasanI vRddhi karavArUpa), apavartana (sthiti ane rasanI hAni karavArUpa) ane saMkramaNa (paraprakRtimAM prakSepavArUpa) A traNa karo (deza) upazamanA hoya che. A tathA vividha prakAra-sattA, udaya, kSaya, kSayopazama, udvartana ane apavartana vagere svarUpa vaDe karmonuM parvata uparathI paDatI nadI saMbaMdhI pattharanA nyAye athavA dravya kSetrAdike karaNa (jIvanI zaktivizeSa) vaDe bIjI avasthAne pamADavuM te vipariNAmanA. ahi vipariNAmanA baMdhanAdine viSe ane tethI anya udayAdine viSe hoya che te sAmAnyarUpe hovAthI vipariNAmanA judI kahI che. baMdhanopakrama-baMdhanakaraNa cAra prakAre che. temAM prakRtibaMdhanano upakrama jIvano yogarUpa pariNAma che, kema ke yoga e 'prakRtibaMdhano hetu hoya che. sthitibaMdhanano upakrama te ja arthAt jIvano pariNAma che, paraMtu te kaSAyarUpa pariNAma che kema ke sthitino kaSAya hetu hoya che. anubhAgabaMdhanano upakrama paNa pariNAma ja che paraMtu te kaSAyarUpa che. pradezabaMdhanano upakrama to te ja yogarUpa pariNAma che. kahyuM che ke-"no II Dipa, phikakumAra sAyaro VI;" [vaMdhazataH ] rUti nIva yogathI pratibaMdha ane pradezabaMdha kare che tathA kaSAyathI sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha kare che. athavA prakRti vagere baMdhanonA [aMtarmuhUrtanyUna aMtaHkoTI koTI sAgaropamarUpa) AraMbho te upakramo. evI rIte bIjA upakramomAM paNa jANavuM. je mUlaprakRti athavA prakRtinA daliA pratye, jIvanA vIryavizeSa vaDe AkarSIne udayamAM prApta karAya che te prakRtiudIraNA, je udayamAM Avela rasanI sAthe aprApta (udayamAM nahiM Avela) rasane (vIrya vaDe AkarSani) je bhogavAya che te anubhAgaudIraNA. tathA udayamAM Avela niyata pariNAmavALA karmapradezonI sAthe aprApta-udayamAM nahiM Avela niyata pariNAmavALA karmapradezanuM je bhogavavuM te pradezaudIraNA. ahiM paNa kaSAya ane yogarUpa pariNAma athavA AraMbha e upakrama che. prakRti, upazama ane 1. dezaupazamanAno vizeSa vistAra atyAre upalabdha nathI, sarvaupazamanAno vistAra kammapayaDImAM prasiddha che. 2. "manahartAnAnaH TITIpa' evo pATha Agamodaya samitivALI pratamAM nathI, bAbuvALI pratamAM che, mATe teTalo bhAga [[] kausamAM Apela che. 369 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 prakRtibandhAdi 296 sUtram upakrama vagere cAre upakramo, sAmAnya upazamanarUpa upakramanA anusAra jANavA. prakRti vipariNAmanA upakrama vagere paNa sAmAnya vipariNAmarUpa upakramanA lakSaNa anusAra samajavA yogya che. prakRtipaNAdi vaDe pudgalone pariNAmavA vaDe samartha jIvanuM vIrya te upakrama. mAvadu'tti alpa-thoDuM ane bahu-ghaNuM te alpabahu te bannenA bhAva te alpabadbhutva che. ahiM dIrghapaNuM ane asaMyuktapaNe prAkRtazailIne aMge che. prakRtinA viSayavALuM alpabadutva, baMdhAdinI apekSAe che. jema sarvathI thoDI prakRtino baMdhaka upazAMtamohAdikavALo che, kema ke te ekavidha baMdhaka che. eka sAtavedanIya bAMdhe che) bahutara-adhika prakRtibaMdhaka, upazamaka vagere sUkSmasaMparAvALo che kema ke te cha prakArano baMdhaka che. (AyuSya ane mohanIya sivAya che) tethI adhika baMdhaka savidhabaMdhaka ane tethI adhika baMdhaka AThe prakRtine bAMdhanAra che. sthitinA viSayavALuM alpabadutva A pramANe-"sabUlyovo saMnayamsananno phivaMdho, viyavoyarapanattAsa nanno viMdho asaMvekna!!o ' rUlya0i saMyata-'navamA guNaThANAvAlA muni vagereno sarvathI thoDo jaghanyathI karmanI sthitino baMdha hoya che tethI bAdaraparyApta ekeMdriyane jaghanyathI asaMkhyAtaguNo karmanI sthitino baMdha hoya che ityAdi." anubhAganuM alpabadutva A pramANe-"sabUlyovADuM mavita muviTAni, saMveknakuvRzivALA asaMkhejjaguNANi, saMkhejjaguNavuDDhiThANANi asaMkhejjaguNANi jAva aNaMtabhAgavuviThANANi asaMkhejjaguNANi '' anaMtaguNavRddhi anubhAganA sthAno sarvathI thoDA che, tethI asaMkhyAtaguNa vRddhinA sthAno asaMkhyAtaguNA che tethI saMkhyAtaguNa vRddhinA sthAno asaMkhyAta guNA che. yAvat anaMta bhAga vRddhinA sthAno asaMkhyAtaguNA che." pradezonuM alpabadutva A pramANe_"mavidavaMdhArU gAmo thavo nAmAnAM tattvo visatrio nAgavaMzAvaramaMtarIyA tunto visAdigo, mohasa visAdino, veLIyasa visAdino tika ATha mUla prakRtinA bAMdhanArane AyuSyakarmanA pradezono bhAga sarvathI thoDo hoya che, tethI nAma ane gotra karmanA pradezano bhAga paraspara tulya ane AyuSyathI vizeSAdhika hoya che, tethI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmano pradezano bhAga paraspara tulya ane nAma, gotrathI vizeSAdhika che. tethI mohanIya karmanA pradezano bhAga vizeSAdhika che ane tethI vedanIya karmanA pradezano bhAga vizeSAdhika che." jIva je prakRtine bAMdhe che tenA anubhava (rasa) vaDe anya prakRtimAM rahela dalikane vIryavizeSa vaDe pariNAve chetarUpa kare che te saMkrama kahevAya che. kahyuM che keso saMkamo tti bhannai, jabbaMdhapariNao paogeNaM / payayaMtaratthadaliyaM, 'pariNAmaya tadaNubhAve jaM // 114 / / [karma pra0 2 / 1 tti] karmabaMdhanane karanAra jIva, prayoga vaDe anya prakRtinA dalikane baMdhAtI prakRtimAM tenA anubhAva vaDe pariNAve che te saMkrama kahevAya che arthAt vartamAnamAM baMdhAtI prakRtimAM na baMdhAtI (sattAgata) prakRtio, saMkramatI-bhaLatI chatI baMdhAtI prakRtinA svarUpathI pariName che, (114) jema baMdhAtI sAtA vedanIyamAM na baMdhAtI asatAvedanIya, tema badhyamAna UMca gotramAM abadhyamAna nIca gotra pariName che evI rIte sarvatra patagraha-pAtra svarUpa svajAtIya uttaraprakRtimAM svajAtIya uttaraprakRti saMkrame che-taddarUpa thAya che. 1. sAdhune paNa AThamAM guNAThANA sudhI aMtaHkoTAkoTI sAgaropamathI ocho karmabaMdha nathI. 2. karmanI sthati, baMdha vagerenuM svarUpa paMcama karmagraMthAdithI jANavA yogya che. 3. karmanA pradezono bhAga karmanI sthitinA anusAre che to paNa vedanIya karmanI sthiti ochI hovA chatAM sahuthI vadhu bhAga hovAnuM kAraNa e che ke jo vedanIya karma thoDA dalIovALuM hoya to vipAka ApI zake nahi. 4. parimayaDu 370 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 eka-kati sarvazabdasvarUpam 297 - 299 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 temAM prakRtino saMkrama, sAmAnya lakSaNathI ja jANavA yogya che. mUlaprakRtinI athavA uttaraprakRtinI sthitinuM je utkarSaNavRddhi athavA apakarSaNa eTale hAni athavA bIjI prakRtinI sthitimAM laI javuM ema traNa prakAre sthitisaMkrama che. kahyuM che ke-- ThitisaMkamo tti vuccai, mUluttarapagatIo u jA hi ThitI / uvvaTTiyA va ovaTTiyA va, pagaI[I]NiyA va'nnaM / / 115 / / [rma pra0 28 fi] mUla uttara prakRtionI sthitine utkarSaNa ane apakarSaNa dvArA bIjI prakRtinI sthitimAM laI javuM tene sthitisaMkrama kahe che. (115) anubhAga rasano saMkrama paNa ema ja-sthitisaMkramanI jema che. kahyuM che ke tatthaTThapayaM uvvaTTiyA va ovaTTiyA va avibhAgA / aNubhAgasaMkamo esa, annapagaI NiyA vAvi // 116 // [karma 0246] anubhAganuM saMkramanA svarUpanuM nirdhAraNa kahe che-anubhAgo-uddhattana karAyelA rasanA aMzo arthAt thoDA rasavAlAne ghaNA rasavAlA karAyelA, apavartana karAyelA-ghaNA rasavAlAne thoDA rasavAlA karAyelA, athavA bIjI prakRtimAM rasanA aMzone laI jaI tadrupe karAyelA, ema traNa prakAre anubhAgasaMkrama che. (116) je karmadravya (dalIA) anya prakRtinA svabhAva vaDe pariNamana karAya che arthAt ta rUpa karAya che te pradezasaMkrama che. kahyuM che ke--''nuM valiyamannapArUM, pipnad so saMkramo pasalsa'' [rna pra0 2aa60 tti] uktArtha che. nipAtathI bhAvamAM ke karmamAM 'jJa' pratyaya kIdhe chate nidhatta padanuM nidhAna ane nihita evuM rUpa thAya che. urdUna ane apavartanarUpa be karaNa sivAya zeSa be (udIraNAdi) karaNonA ayogyapaNe karmanuM sthApavuM arthAt udIraNAdi thaI zake nahiM te nidhatta kahevAya che. ni--atyaMta Avana-bAMdhavuM te nikAcita arthAt badhAya karaNanA ayogyapaNAe sthApavuM te nikAcita karma kahevAya che. bannenA samarthanarUpe kahyuM che ke--''saMmapi nihannIg, jAsthi esALi [vRtti] vRtti caraC''[rmapra0 6Ar tta] nidhattapaNAmAM saMkramaNa ane udIraNAdikaraNa pravartatA nathI paraMtu udyattana ane apavartanakaraNa hoya che, parantu nikAcitamAM koI paNa karaNa hotuM nathI. athavA pUrve bAMdhela karmane agni vaDe tapAvavAthI maLelI lohanI zalAkA (zaLI) nA saMbaMdhanI jema nidhatta che ane tapAvavAthI maLelI ane ghaNathI phUTelI lohanI zalAkAnA saMbaMdhanA jevuM je karma te nikAcita che arthAt nikAcita karma bhogavyA sivAya chUTI zakatuM nathI. nidhatta ane nikAcitane viSe prakRti, sthiti vagerenuM vizeSa svarUpa, sAmAnya lakSaNane anusAre jANavuM. vizeSathI baMdhanAdi svarUpanA jijJAsue karmaprakRti graMtha (kammapayaDI) nI saMgrahaNI anusaraNa karavA yogya che arthAt te vAMcavI. 296 // ahiM hamaNAM ja alpabahutva kahyuM, temAM atyaMta alpa, eka che zeSa te apekSAe bahu che. AvI rIte alpabahutvane kahenAra eka, kati, sarva, rUpa zabdone cothA sthAnamAM avatAratA thakA 'vRtta' rUtyAri. traNa sUtrone kahe che-- cattari padhA padmattA, taMnA-viyAya, mAyA, padmane, saMder / [vi te mAnap te pajjave ekkate saMga ekkate ] / / sU0 297 / / vattAra vatI pannuttA, taMnahA-vitatI, mAGavatI, padmavatI,sAhatI / sU. 268 / / pattAra savvA pannattA, taMnahA-nAmatabbate, vAtabbate, bAvetatabbate, niravaNesabate / sU. 211/ 1. tavasA niSThAvaMvi--tIvra tapa vaDe nikAcitakarmanI paNa sthitirasanI hAni prAyaH thAya che, ema anyatra kahela che. kayAMka nikAcitanA paNa be bheda vAMcavAmAM Avela che. - saMpAdaka 371 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 eka- kati sarvazabdasvarUpam 297-299 sUtrANi (mU0) cAra, eka saMkhyAvALA kahelA che, te A pramANe--dravya eka, te sacittAdi traNa bhede che. utpAdAdi padarUpa mAtRkApada eka che, paryAya eka te varNAdine AzrayIne che ane samudAyane AzrayIne eka vacanarUpa saMgraha eka che. / / 297 // cAra prakAre katI-keTalA? ema praznagarbhita saMkhyAvAcI kahelA che, te A pramANe--1. dravya keTalA che? 2. mAtRkApada keTalA che? 3. paryAya keTalA che? ane 4. saMgrahatI-zAlI keTalA che? ityAdi. / / 28 / / cAra sarvapada kahelA che, te A pramANe--1. je vastunuM 'sarva' evuM nAma hoya te nAmasarva, 2. A 'sarva' che ema kalpanA karIne akSa vagere dravyane sthApavuM te sthApanAsarva, 3. adhika vastune viSe athavA mukhya vastune viSe 'sarva' no vyavahAra karavo te Adezasarva ane 4. samastapaNAe je kathana karavuM arthAt koI paNa bAkI na rahe, jema sarva devo animeSa che ema kahevuM te niravazeSasarva. 299 // (TI0) svArthika '' pratyayanuM grahaNa karavAthI eka saMkhyAvALA dravya vagere ekaika kahevAya che, temAM dravya ja eka te dravya eka sacitta vage2e bhedathI traNa1 prakAre che. 'mA'pa' tti. mAtRkApada eka eTale eka mAtRkApada, te A pramANe--'banne rU vA' ityAdi, ahiM dRSTivAdarUpa pravacanane viSe samasta nayanA vAdane viSe bIjabhUta mAtRkApado hoya che, te A pramANe''35nne rU vA vigamen ph vA dhruve rU vA / '' athavA 'A' mAtRkApadonI jema a, A vagere akSaro, samagra zabdazAstranA arthanA vyApAra vaDe vyApaka hovAthI mAtRkApado che. paryAya ekaiMka te ekaparyAya. paryAya, vizeSa ane dharma A zabdo ekArthavAcaka che. te anAdiSTa-sAmAnyathI varNAdi ane AdiSTa-vizeSathI kRSNAdi. saMgraha ekaika te zAli. bhAvArtha A pramANe jANavosaMgraha-samudAyane AzrayIne jema ekavacanapUrvaka zabdanI pravRtti hoya che tema eka paNa zAli (cokhA) no kaNa zAli kahevAya che ane ghaNA zAlinA dANA paNa zAli kahevAya che, kema ke lokamAM tema jovAya che. 'viSe ' kyAMka A pATha che tyAM viSayabhUta dravyane viSe ekaika ityAdi vyAkhyAna karavuM. 297 // 'tIti'--keTalA? arthAt praznapUrvaka acokkasanI jema saMkhyAvAcaka bahuvacanAMta che temAM dravyo keTalA? te dravya kati arthAt keTalA dravyo che? athavA dravyanA viSayavALo 'ruti' zabda te dravyakati, ema ja mAtRkApada vagerene viSe paNa jANavuM. vizeSa e ke-saMgraha-zAli, yava ane ghauM vagere. 298 // nAmarUpa je kaisarva te nAmasarva athavA sacitta vagere vastuno degsarva evuM je nAma te nAmasarva athavA nAma vaDe sarva athavA sarva evuM nAma che jenuM evA samAsathI nAma zabdano pUrva nipAta karela che arthAt sarvanAmane badale nAma sarva kahela che. tathA sthApanayA--A sarva che evI kalpanA vaDe akSa vagere dravya sarva te sthApanAsaMrva che. athavA sthApanA ja akSAdi dravyarUpa sarva te sthApanAsarva che. AvezanamAvezaH--upacArarUpa vyavahAra te ati ghaNI vastunA vibhAgamAM athavA mukhya dezavibhAgamAM paNa Adeza-upacAra karAya che. dA. ta. vivakSita (amuka pramANavALuM) dhRtane joIne ghaNuM khAdhe chate ane thoDuM zeSa hote chate paNa badhuM dhRta khAdhuM ema upacAra karAya che. mukhyamAM paNa tevo upacAra karAya che. dA. ta. gAmanA mukhya mANaso bahAragAma gaye chate badhA gAma gayA ema kahevAya che. A kAraNathI AdezathI sarva te Adezasarva arthAt upacArasarva che. niravazeSapaNAe samasta vyaktinA Azraya vaDe je sarva te niravazeSasarva. dA. ta. sarva devo animeSa che-maTakuM mAratA nathI. koI paNa deva evA nathI ke je maTakuM mAre. A sUtramAM sarvatra 'ka' kAra svArthamAM thayela che. II299 hamaNAM ja sarva zabdanI prarUpaNA karI tenA prastAvathI sarva manuSyakSetra paryaMta rahenAra parvatanI badhI tirachI dizAomAM phUTazikharone kahe che-- 1. sacittAdi bhedathI dravya traNa prakAre chatAM paNa dravyatvarUpe eka ja kahevAya che. arthAt sacitta dravya kahevAya che paraMtu sacitta dravyo ema " bahuvacana vaDe kahevAtA nathI ema dIpikAkAra kahe che. 2. sarva zabdano akSara uccAra karavArUpa, 3. vyaktinI apekSAe jema koI puruSanuM sarva evuM nAma hoya tene sarva zabdathI bolAya che. 372 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mAnuSottarakUTAH duSSamasuSamAvarSAdi 300-302 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 mANusuttarassa NaM pavvayassa caudisiM cattAri kUDA pannattA, taMjahA-rayaNe, rataNuccate, savvarayaNe, rataNasaMcaye / sU0 300 // jaMbudIve dIve bharaheravatesu vAsesutItAte ussappiNIe susamasusamAtesamAte cattArisAgarovamakoDAkoDIo kAlo hotthaa| jaMbudIve dIve bharaheravatesu vAsesu imIse osappiNIe susamasusamAe samAe [jahaNNapaeNaM] cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA, jaMbUdIve dIve [bharaheravaesuvAsesu] AgamessAte ussappiNIte susamasusamAte samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo bhavissai / / sU0 301 / / / jaMbUdIve dIve devakuruuttarakuruvajjAo cattAri akammabhUmIo pannattAo, taMjahA-hemavate, heranavate, harivasse, rmmgvsse| tattha NaM cattAri vaTTaveyaDDapavvatA pannattA, taMjahA-sahAvaI, viyaDAvaI, gaMdhAvaI, maalvNtpritaate| tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAvaM paliovamadvitItA parivasaMti, taMjahA-sAtI, pabhAse, aruNe, pume| jaMbUdIve dIve mahAvidehe vAse cauvihe pannatte, taMjahA-puvvavidehe, avaravidehe, devakurA, uttrkuraa| savve viNaM NisaDha-NIlavaMtA vAsaharapavvatA cattAri joyaNasayAI uDDa uccatteNaM cattAri gAuyasayAI uvveheNaM pnnttaa| jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa purathimeNaM sItAe mahAnadIe uttare kUle cattAri vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-cittakUDe, pamhakUDe, NaliNakUDe, egsele| jaMbUhIve dIve maMdarassa pavvayassa purathimeNa sItAe mahAnadIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-tikUDe, vesamaNakUDe, aNjnne,maatNjnne|jNbuuddiive dIve maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM sIodAe mahAnatIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-aMkAvatI, pamhAvatI, AsIMvise, suhaavhe| jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM sIodAe, mahANatIte, uttare kUle cattAri vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-caMdapavvate, sUrapavvate, devapavvate, nnaagpvvte| jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa caThasuvidisAsucattArivakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-somaNase, vijjuppabhe, gaMdhamAyaNe, maalvNte| jaMbUdIve dIve mahAvidehe vAse jahannapate cattAri arahaMtA, cattAri cakkavaTTI, cattAri .baladevA, cattAri vAsudevA uppajisu vA uppajjati vA upajjissaMti vaa| jaMbUdIve dIve maMdarapavvate cattAri vaNA pannattA, taMjahA-bhaisAlavaNe, naMdaNavaNe, somaNasavaNe, pNddgvnne| jaMbUddIve dIve maMdare pavvate paMDagavaNe cattAri abhisegasilAo pannattAo, taMjahA-paMDukaMbalasilA, aipaMDukaMbalasilA, rattakaMbalasilA, atirttkNblsilaa|mNdrcuuliyaa NaM uvariM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM pannattA, evaM dhAyaisaMDadIvapuracchimaddhe vi kAlaM Adi karettA jAva maMdaracUliya tti, evaM jAva pukkharavaradIvavaDapaccacchimaddhe jAva maMdaracUliyatti-jaMbUdIvagaAvassagaMtu kAlAo cUliyA jaav|dhaayisNdde pukkharavare ya puvvAvare pAse // 1 // / sU0 302 / / (bhU0) bhAnuSottara parvatanI yA vimAne vi yAra kUTa-zipa 3 cha, te mA prabhArI-ratnakUTa, ratnoyayakUTa, saritnakUTa mane ratnasaMyayakUTa. 1300 // jaMbUlIpa nAmanA dvIpamAM bhArata ane aravatakSetrane viSe atIta (gaI) utsarpiNImAM suSamasuSama nAmanA chaThThA 1. mUla sUtramAM dizA zabda jaNAvela che paraMtu daza dizAnI apekSAe vidizAne dizA kahevAya che. 373 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mAnuSottarakUTAH duSSamasuSamAvarSAdi 300-302 sUtrANi ArAmAM cAra koDAkoDI sAgaropamapramANa kALa hato. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM bharata ane airavatakSetrane viSe A avasarpiNImAM suSamasuSama nAmanA pahelA ArAne viSe cAra koDAkoDI sAgaropamapramANa kAla hato. jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM bharata ane airavatakSetrane viSe AgAmI utsarpiNImAM suSamasuSama nAmanA chaThThA ArAne viSe cAra koDAkoDI sAgaropamapramANa kAla thaze. I301|| jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM devakuru ane uttarakurune choDIne cAra akarmabhUmio kahelI che, te A pramANe--haimavata, hairaNyavata, harivarSa ane ramyavarSa. cAra vRtta (vATalA) vaitADhacaparvata kahelA che, te A pramANe--zabdApAtI, vikaTApAtI, gaMdhApAtI ane mAlyavaMtaparyAya. temAM cAra maharkTika devo yAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A pramANe-- svAtI, prabhAsa, aruNa ane padma. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM mahAvideha kSetra cAra prakArano kahela che, te A pramANe- --pUrvavideha, apara (pazcima) videha, devakuru ane uttarakuru. badhA niSadha ane nIlavaMta nAme varSadhara parvato cAra so yojana UMcA ane cAra so gAunA UMDA kahelA che. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI pUrva dizAe sItA nAmanI mahAnadInA uttara kinAre cAra vakSaskAra parvato kahelA che, te A pramANe--citrakUTa, 1paznakUTa, nalinakUTa ane ekazaila. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI pUrva dizAe sItA mahAnadInA dakSiNa kinAre cAra vakSaskAra parvato kahelA che, te A pramANe--trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana ane mAtaMjana. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI pazcima dizAe sItodA mahAnadInA dakSiNa kinAre cAra vakSaskAra parvato kahelA che, te A pramANe--aMkAvatI, pakSmAvatI, AzIviSa ane sukhAvaha. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI pazcima dizAe sItodA mahAnadInA uttara kinAre cAra vakSaskAra parvato kahelA che, te A pramANe--caMdraparvata, sUryaparvata, devaparvata ane nAgaparvata, jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI cAra vidizAone viSe cAra vakSaskAra parvato kahelA che, te A pramANe--saumanasa, vidyutprabha, gaMdhamAdana ane mAlyavaMta (Ane gajadaMtA paNa kahe che) jaMbUdrIpa nAmanA dvIpamAM mahAvideha kSetrane viSe jaghanyapaNe cAra arhato, cAra cakravartIo, cAra baladevo ane cAra vAsudevo utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze. jaMbudvIpamAM meruparvatane viSe pAMDukavanamAM cAra abhiSekazilAo (tIrthaMkaranA janmano abhiSeka karavAnI) kahelI che, te A pramANe--pAMDukaMbalazilA, atipAMDukaMbalazilA, raktakaMbalazilA ane atiraktakaMbalazilA. meruparvatanI cUlikA uparanA bhAgamAM pahoLAI vaDe cAra yojananI kahelI che. evI rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhane viSe ane pazcimAddhane viSe paNa kALasUtra vagerethI AraMbhIne arthAt atItakALa vagere sUtranI zarUAtathI laIne yAvat meruparvatanI cUlikAnA varNana sudhI jaMbudvIpanI mAphaka jANavuM. evI ja rIte yAvat puSkaravaradvIpanA pUrvAddha ane pazcimArkamAM paNa yAvat meruparvatanI cUlikAnA varNana paryaMta jANavuM. jaMbudvIpamAM avazya rahela vastu 'kAlasUtra' thI AraMbhIne meruparvatanI cUlikA paryaMta jema kahela che temaja yAvat dhAtakIkhaMDa dvIpa ane puSkaravara dvIpamAM pUrva ane pazcima banne paDakhAne viSe jANavuM. 302 (TI0) 'mALumuttaramse' tyAdri spaSTa che. vizeSa e ke--'va'vitti' tti cAra dizAono samUha te caturdiza. te cAra dizAomAM (ahiM 'vizi' A zabdamAM anusvAra prAkRtazailIthI thayela che.) kUTo-zikharo, ahiM sUtramAM dizAnuM grahaNa karyo chate paNa vidizAomAM zikharo che ema samajavuM. temAM agnikoNa (khUNA) mAM ratnakUTa che te garuDa-suvarNakumAra jAtIya veNudevanuM nivAsasthAna che. naiRtyakoNamAM ratnocayakUTa velaMba nAmanA vAyukumAreMdra saMbaMdhI nivAsasthAna che, velaMbasukhada evuM te iMdranuM bIjuM nAma che. IzAnakoNamAM veNudAli nAmanA suparNakumAreMdranuM sarvaratnakUTa che tathA vAyavyakoNamAM prabhaMjana nAmanA 1. padmakUTa paNa kahevAya che. 374 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mAnuSottarakUTAH duSSamasuSamAvarSAdi 300-302 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 vAyukumAredranuM ratnasaMcayaphUTa, aparanA prabhaMjana che. evI rIte A vyAkhyA dvIpasAgaraprajJapti sUtranI saMgrahaNI anusAra jaNAvela che. temAM kahyuM che kedkssinnpuvvenn rayaNakUDaM garulassa veNudevassa / savvarayaNaM ca puvvuttareNa taM veNudAlissa // 117 / / dviIpasAra 26 ]i. dakSiNa pUrvanI vacamAM ratnakUTa ane tyAM garuDa jAtinA veNudevanuM nivAsasthAna che. ane pUrva uttaranI vacamAM sarvaratnakUTa che ane tyAM veNadAlI devanuM nivAsasthAna che. (117) rayaNassa avarapAse, tinni vi samaicchiUNa kUDAI / kUDaM velaMbassa u, vilaMbasuhayaM sayA hoi // 118 // [dvIpasAgara pra0 17 tti] ratnakUTanA pazcima bhAgamAM dakSiNa dizAmAM rahelA traNa kUTone ullaMghIne velaMba nAmanA dakSiNa dizAnA svAmI vAyukumAreMdranuM valaMbasukhada nAmanuM kUTa che, tyAM tenI rAjadhAnI che. (118) savvarayaNassa avareNa, tini samaicchiUNa kUDAI / kUDaM pamaMjaNassa u, pamaMjaNaM ADhiyaM hoi / / 119 / / dviIpanA pa0 28 tti sarvaratnakUTanA pazcima bhAga vaDe uttara dizAnA traNa kUTone ullaMghIne uttara dizAnA svAmI prabhaMjana nAmanA vAyukumAreMdranuM prabhaMjana nAmanuM kUTa RddhivALuM che, tyAM tenI rAjadhAnI che. (11) ahiM cAra sthAnanA anurodhathI mAtra cAra phUTo kahelA che, nahiMtara bIjA paNa bAra kUTo che. pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttara dizAmAM traNa traNa kUTo che ane te bAre phUTo ekeka deva vaDe adhiSThita che. kahyuM che kepuvvenn tinni kUDA, dAhiNao tinni tinni avareNaM / uttarao tinni bhave, cauddisiM mANusanagassa / / 120 / / kipasAray06 7i]. mAnuSottara parvatanI cAre dizAmAM-pUrva dizAmAM tIna, dakSiNa dizAmAM tIna avara eTale pazcima dizAmAM tana ane uttara dizAmAM tIna ema bAra phUTa bAra devothI adhikti che. (120) II300 anaMtara mAnuSottara parvatamAM zikhararUpadravyo kahyA, have tenA vaDe avarAyelA kSetrarUpa dravyonuM catuHsthAnakanA avatArane navuddItyAdinA' aMbUdvIpamAM bharata eravata kSetrane viSe ityAdithI AraMbhIne 'vattari maMDaravUtiyAgo (dhAtakIkhaMDanA be ane puSkaradvIpanA be maLI kula cAra) meruparvata upara cAra cUlikAo che te aMtya (chevaTanA) graMtha vaDe kahe che. A varNana spaSTa che. vizeSa e ke-citrakUTa vagere soLa vakSaskAra parvatonuM svarUpa A pramANe che- paMcasae bANaue, solasa ya sahassa do kalAo ya / vijayA 1 vakkhAraM 2 taranaINa 3 taha vaNamuhAyAmo // 121 / / hikSetra 64 ]i 1. vijayo, 2. vakSaskAra parvato, 3. aMtaranadIo ane 4. sItA tathA sItodA nadInA banne paDakhe rahelA vanamukhono AyAma (laMbAI) soLa hajAra pAMcaso bANa yojanA ane be kalA 16592 che. (121) jatto vAsaharagirI, tatto joyaNasayaM samavagADhA / cattAri joyaNasae, uvviddhA savvarayaNamayA // 122 // jatto puNa salilAo, tatto paMcasayagAuuvveho / paMceva joyaNasae, uvviddhA AsakhaMdhaNimA // 123 / / vRidora0 rU71-72 ]i badhA vakSaskAra parvato ratnamaya che ane te je dizAe niSadha ane nIlavaMta nAmanA varSadhara parvata che te dizAe tenI pAse eka so yojana bhUmimAM UMDA ane cAra so yojana UMcA che. tyAMthI mAtrA vaDe vRddhi pAmatA je dizAe sItA ane sItAdA nadI che te dizAe tenI pAse pAMca so gAu (savAso yojana) bhUmimAM UMDA ane pAMca so yojana UMcA che. A - 375 - Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 mAnuSottarakUTAH duSSamasuSamAvarSAdi 300 - 302 sUtrANi hetuthI ja azvanA skaMdha sarakhA AkAra vaDe rahela che. (122-123) e vijayAdinI pahoLAI nIce pramANe che-- vijayANaM vikkhaMbho, bAvIsasayAI terasahiyAI / paMcasae vakkhArA, paNuvIsasayaM ca salilAo // 124 // [gRhakSetra0 rU70 fi] badhA vijayomAM pratyekano vidhyuMbha (pahoLAI) be hajAra baso ane kiMcit nyUna tera yojana che. vakSaskAra parvatonI pahoLAI pAMca so yojana che ane aMtaranadIonI pahoLAI savA so yojana che. (124) 'padaMte'je jaNAya che te pada-saMkhyAsthAna, te aneka prakAre che mATe jaghanya sarvathI hInapada te jaghanyapada. temAM vicAra karyo chate avazya bhAva vaDe advaita vagere cAra hoya che arthAt ochAmAM ochA cAra hoya ja. meruparvatanI bhUmimAM- sapATImAM bhadrazAla vana che. tenI prathama mekhalAmAM naMdanavana ane bIjI mekhalAmAM saumanasavana che ane zikhara upara paMDakavana che. ahiM A saMbaMdhI gAthA jaNAve che-- bAvIsa sahassAI, puvvAvarameru bhaddasAlavaNaM / aDDAijjasayA uNa, dAhiNapAse ya uttarao / / 125 / / [gRhakSetra0 320 TMi] meruparvatane valayAkAre vIMTI rahela bhadrazAlavana, pUrva ane pazcima dizAe (pratyeka dizAmAM) bAvIza hajAra yojana lAMbo che ane dakSiNa tathA uttaradizAe (pratyeka dizAmAM) aDhIso yojana pahoLo che. (125) paMceva joyaNasae, u gaMtUNa paMcasayapihulaM / naMdaNavaNaM sumeruM, parikkhivittA ThiyaM rammaM // 126 // [gRhakSetra 327 tti] merunA samabhUtalathI pAMca so yojana UMce jaIe, tyAM dareka dizAe pAMca so yojananI pahoLAIvALuM naMdanavana, sumerune cotarapha vIMTIne ramaNIkapaNAe rahela che arthAt tyAM aneka maNimayakUTa, vAvaDI, maMDapa vagere che. (126) bAsaTTisahassAiM, paMceva sayAI naMdaNavaNAo / uddhaM gaMtUNa vaNaM, somaNasaM naMdaNasaricchaM // 137 // [gRhakSetra0 338 tti] naMdanavanathI sADIbAsaTha hajAra yojana jaIe tyAM naMdanavananA jevuM saumanasa nAmanuM vana che, te paNa merune cotarapha vIMTIne dareka paDakhe pAMca so yojananI pahoLAIvALuM ane manohara che. (127) somaNasAo tIsaM, chacca sahasse vilaggiUNa giriM / vimalajalakuMDagahaNaM, havai vaNaM paMDagaM sihare / / 128 / / [gRhakSetradeg 346 TMi] saumanasa nAmanA vanathI upara chatrIsa hajAra yojana jaIe tyAM meruparvatanA zikhara para paMDakavana che, temAM nirmaLa ane agAdha jalathI bharelA ghaNA kuMDo che. (128) cattAri joyaNasayA, cauNauyA cakkavAlao ruMdaM / igatIsa joyaNasayA, bAvaTThI parirao tassa / / 129 / / [gRhakSetra 347 tti] merunA zikharanI cotarapha paMDakavana, pratyeka dizAe cAra so corANuM yojana vistAravALuM che ane tenI ekatrIsaso bAsaTha yojananI paridhi che. (129) tIrthaMkaronA abhiSeka mATenI zilAo te abhiSekazilAo, cUlikAnI pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttara dizAmAM kramazaH jANavI. 'OMsi~' ti. agrabhAgamAM 'vivastRmeLa' .i vistAra vaDe. arthAt te zilAo AgaLanA bhAgamAM vikhaMbha (laMbAI) vALI che. jema 'naMbuddIne vIne maheravatu vAsetu' ityAdi sUtro vaDe kAlamAna vagerethI AraMbhIne cUlikA paryaMta 376 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303 - 306 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 kahela che, evI ja rIte dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha ane pazcimArdramAM paNa kahevA yogya che. eka merunA saMbaMdhavALI vaktavyatAnuM janya yAra merune viSe samAnapazuM che te 4 haDDIutane sUtrakAra he che. 'eva' mityAdi0 // varzana35 atidezane saMgrahagAthA vaDe he che. 'jaMbUddIve' tyAdi0 bhaMjUdIpanuM khA varzana te bhaMjUdIpaDa, athavA bhaMbUdvIpa pratye prApta thAya che te bhaMjUdIpaNa jyAM vo pATha che } 'jabUdvIpe yat' - bhUdvIpamAM ne varzana avazyabhAvIpazAthI athavA hevA yogya hovAthI Avazya, te bhaMjUdIyAvazyaka athavA dvIpagAvazya vastujAtaM - vastuno prakAra (ahiM 'tu' zabda pUrA arthabhAM che.) yuM khAhi sUtra ane aMtya sUtra kayuM? mATe sUtrakAra kahe che--suSamasukhamA lakSaNa kAla 'sUtra' thI AraMbhIne yAvatA merunI cUlikA paryaMta je varNana (jaMbUdvIpa saMbaMdhI) karyuM che te varNana dhAtakIkhaMDamAM ane puSkarava2dvIpamAM je pUrva ane pazcima be vibhAga che te banne dvIpanA pratyeka pUrvArdha ane pazcimAddhamAM athavA pUrvArdha ane pazcimAddha khaMDanA kSetromAM anynAdhika arthAt samAna jANavuM. II302|| jaMbUdIvassa NaM cattAri dArA pannattA, taMjahA - vijaye, vejayaMte, jayaMte, aparAjite / te NaM dArA cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM tAvatitaM ceva paveseNaM pannattA-tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva paliovamadvitItA parivasaMti taMjahA - vijate, vez2ayaMte, jayaMte, aparAjite / / sU0 303 || jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamudda tinni 2 joyaNasatAI ogahittA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjahA - egUrUyadIve, AbhAsiyadIve, vesANitadIve, gaMgoliyadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taMjahA - egUrUtA, AbhAsitA, vesANitA, gaMgoliyA / . tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudraM cattAri 2 joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjahA--hayakannadIve, gayakannadIve, gokannadIve, sakkulikannadIve / tesu NaM dIvesu cauvvidhA maNussA parivasaMti, taMjahA-hayakannA, gayakannA, gokannA, saMkkulikannA / , tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudde paMca 2 joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taM jahA - AyaMsamuhadIve, meMDhamuhadIve, ayomuhadIve, gomuhadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA bhANiyavvA / tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudda cha cha joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjahA-AsamuhadIve, hatthimuhadIve, sIhamuhadIve, vagghamuhadIve / tesu NaM dIvesu maNussA bhANiyavvA / tesi NaM dIvANaM ca vidisAsu lavaNasamudraM satta satta joyaNasayAI ogahettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjahA-AsakannadIve, hatthikannadIve, akannadIve, kanapAuraNadIve / tesu NaM dIvesu maNuyA bhANiyavvA / tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamuhaM aTTha joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjA - ukkAmuhadIve, mehamuhadIve, vijjumuhadIve, vijjudaMtadIve, tesu NaM dIvesu maNussA bhANiyavvA / * tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamuddaM Nava Nava joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjahA-ghaNadaMtadIve, laTThadaMtadIve, gUDhadaMtadIve, suddhadaMtadIve / tesu NaM dIvesu cauvidhA magussA parivasaMti taMjahA-ghaNadaMtA, laTThadaMtA, gUDhadaMtA, suddhadaMtA / jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM siharissa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamuddaM tinni tinni joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA pannattA, taMjahA--egUrUyadIve sesaM taheva niravasesaM bhANiyavvaM jAva suddhadaMtA / sU0 304 / / 377 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303-306 sUtrANi jaMbuddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo vediyaMtAo caudisiM lavaNasamuhaM paMcANauI joyaNasahassAI ogAhettA etthaMNaM mahatimahAlatA 'mahAraMjarasaMThANasaMThitA cattAri mahApAyAlA pannattA, taMjahA-valatAmuhe, keute,jUvae, Isare / ettha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTitItA parivasaMti, taMjahA-kAle, mahAkAle, velaMbe, pbhNjnne|jNbuudiivssnnN dIvassa bAhirillAto vetitaMtAo cauddisiM lavaNasamuhaM bAtAlIsaM 2 joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaMcauNhaM velaMdhara nAgarAINaM cattAri AvAsapavvatA pannattA, taMjahA-gothUbhe, dobhAse,saMkhe, dgsiime| tattha NaM cattAri devA mahiDDiyAM jAva paliovamahitItA parivasaMti, taMjahA-gothUbhe, sivae, saMkhe, mnnosilaate(sile)| jaMbUdIvassa NaM dIvassa bAhirillAo veitaMtAo causu vidisAsu lavaNasamuI bAtAlIsaM 2 joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaM cauNhaM aNuvelaMdharaNAgarAtINaM cattAri AvAsapavvatA pannattA, taMjahA-kakkoDae, vijjuppabhe(jibme), kelAse, aruNappabhe / tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva paliovamadvitItA parivasaMti, taMjahA-kakkoDae, kaddamae, kelAse, aruNappabhe / lavaNe NaM samudde [f] cattAri caMdA pabhAsisuvA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA,cattAri sUritA tavarti(tiMsu) vA tavataMti vA tavatissaMti vA / cattAri kattiyAo jAva cattAri bharaNIo, cattAri aggI jAva cattArijamA, cattAri aMgArayA jAva cattAri bhaavkeuu| lavaNassaNaM samuddassa cattAridArA pannattA, taMjahA-vijae, vejayaMte,jayaMte aparAjite / te NaM dArA NaM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM tAvatitaM ceva paveseNaM pnnttaa| tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA-vijae, vejayaMte, jayaMte, aparAjie / / suu0305|| dhAyaisaMDe NaM dIve cattAri joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pnntte| jaMbUdIvassa NaM dIvassa bahitA cattAri bharahAI cattAri eravayAI, evaM jahA sahuddesate taheva niravasesaM bhANiyavvaM jAva cattAri maMdarA cattAri mNdrcuuliaao|suu0 306 / / (mU0) jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA cAra dvArA kahelA che, te A pramANe--vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita. te daravAjA cAra yojananA pahoLA che ane pravezamArga paNa cAra yojanAno che (ATha yojana UMcA che). tyAM cAra mahartika yAvatuM meM pasyopamanI sthiti ko se cha,to viya, vaizyaMta, 4yaMta mane sapatinAmanA cha. 1303 // jaMbUdIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAe culahimavaMta nAmanA varSadhara parvatanI cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM traNa so traNa so yojana aMdara jaIe tyAM cAra aMtaradvIpo kahelA che, te A pramANe--ekorukadvIpa, AbhASikadvIpa, vaiSANikadvIpa ane lAMgulikadIpa. te dvIpomAM cAra prakAranA manuSyo vase che, te A pramANe-ekoko, AbhASiko, vaiSANiko ane lAMguliko. te pUrvokta dvIpothI cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM cAra so cAra so yojana aMdara jaIe tyAM cAra aMtaradvIpo che, te A pramANe hayakarNadvIpa, gajakarNadvIpa, gokarNadvIpa ane ziSphalIkarNadvIpa, te dvIpomAM cAra prakAranA manuSyo vase che, te A pramANezvakarNI, gajakarNo, gokarNo ane zakhulIkarNo te dvIpothI AgaLa cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM pAMca so pAMca so yojana aMdara jaIe tyAM cAra aMtaradvIpo che, te A pramANe-AdarzamukhadvIpa, meDhakamukhadvIpa, ayomukhadvIpa ane gomukhadvIpa. te dvIpone viSe cAra prakAranA manuSyo dvIpanA nAma pramANe kahevA. te dvIpothI AgaLa cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM cha so che so yojana aMdare 1. mahAlaMjara-mahAliMjaraM 2. tattha 3. pratyaMtarabhA 'NAgarAyANaM' mevo 555 56 che. 378 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sthAnakA dhyayane uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303 - 306 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 jaIne tyAM cAra aMtaradvIpo che, te A pramANe--azvamukhadvIpa, hastimukhadvIpa, siMhamudrIpa ane vyAghra (vAgha) mukhadvIpa. te dvIpone viSe cAra prakAranA manuSyo dvIpanA nAma pramANe kahevA. te dvIpothI AgaLa cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM sAta so sAta so yojana aMdara jaIe tyAM cAra aMtaradvIpo kahelA che, te A pramANe-- azvakarNadvIpa, hastikarNadvIpa, akarNadvIpa ane karNaprAvaraNadvIpa. te dvIpone viSe te dvIponA nAma pramANe manuSyo kahevA. te dvIpothI AgaLa cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM ATha so ATha so yojana aMdara jaIe tyAM cAra aMtaradvIpo kahelA che, te A pramANe--ulkAmukhadvIpa, meghamukhadvIpa, vidyutsukhadvIpa ane vidyutadvIpa, te dvIpone viSe te.dvIponA nAma pramANe manuSyo kahevA. te dvIpothI AgaLa cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM nava so nava so yojana aMdara jaIe tyAM cAra aMtaradvIpo kahelA che, te A pramANe--ghanadaMtadvIpa, laSTadaMtadvIpa, gUDhadaMtadvIpa ane zuddhadaMtadvIpa. te dvIpone viSe cAra prakAranA manuSyo vase che, te A pramANe--nadaMto, laSTadaMto, gUDhadaMto ane zuddhadaMto. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI uttara dizAe zikharI nAmanA varSadhara parvatanI cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM traNa so traNa so yojana aMdara jaIe tyAM aMtaradvIpo kahelA che, te A pramANe--ekorukadvIpa, bAkI badhuM temaja kahevuM yAvat zuddhadaMta nAmanA manuSyo vase che arthAt pelAnA aThyAvIza aMtaradvIponA nAmo kahyA te ja nAmo ane varNana paNa te pramANe ja jANavuM. 304 // jaMbUdrIpa nAmanA dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI cAre dizAone viSe lavaNasamudramAM paMcANuM hajAra yojana ullaMghIne jaIe tyAM atyaMta moTA alaMjara-udakanA kuMbha jevA AkAra vaDe rahelA cAra mahApAtAlalazo kahelA che, te A pramANe--pUrva dizAmAM vaDavAmukha, dakSiNa dizAmAM ketuka, pazcima dizAmAM cUpaka ane uttara dizAmAM Izvara che. tyAM maharSika yAvat palyopamanI sthitivALA cAra devo vase che, te A pramANe--kAla, mahAkAla, velaMba ane prabhaMjana. jaMbUdrIpa nAmanA dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI cAre dizAone viSe lavaNasamudramAM beMtAlIza beMtAlIza hajAra yojana ullaMghIne jaIe tyAM cAra velaMdhara--samudranI vela (zikhA) ne dharanArA nAgakumAra jAtIya pradhAna devonA cAra AvAsaparvato kahelA che, te A pramANe--gostUpa, udakabhAsa, zaMkha ane udakasIma. tyAM cAra devo maharSika yAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A pramANe--gostUpa, zivaka, zaMkha ane manaHzila, jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI IzAnAdi cAre vidizAone viSe lavaNasamudramAM beMtAlIza beMtAlIza hajAra yojana ullaMghIne jaIe tyAM cAra anuvelaMdhara nAgakumAra devonA AvAsaparvato che, te A pramANe--karkoTaka, vidyutprabha, kailAsa ane aruNaprabha. tyAM cAra maharSika devo yAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A pramANe-karkoTaka, kam, kailAsa ane aruNaprabha. lavaNasamudrane viSe cAra caMdro bhUtakAle prakAzyA, vartamAnamAM prakAze che ane bhaviSyamAM prakAza karaze. cAra sUryo tapyA che, tape che ane tapaze. kRtikA nakSatro cAra che yAvat aThyAvIzamo nakSatra bharaNI paryaMta dareka cAra cAra nakSatro che. kRtikA nakSatrano deva agni che yAvat bharaNI nakSatrano deva yama che. ema dareka nakSatranA cAra cAra devo che. cAra aMgAraka (maMgala) graho che yAvat cAra bhavaketu che arthAt aThyAsI graho dareka cAra cAra che. lavaNasamudranA cAra daravAjA kahelA che, te A pramANe--vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita. te daravAjAo cAra yojana pahoLAI vaDe ane cAra yojana praveza vaDe che. tyAM cAra maharSiMka devo yAvat palyopamanA sthitivALA vase che, te A pramANe vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita. 305/ dhAtakIkhaMDadvIpa, cakravAla vidhyuMbha (goLAInA vistAra) vaDe cAra lAkha yojanano kahelo che. jaMbudrIpa nAmanA dvIpanI bahAra cAra bharata ane cAra airavata kSetro che. evI rIte jema zabdodezaka bIjA sthAnakanA trIjA uddezakamAM kahyuM che tema ahiM paNa badhuM varNana kahevuM yAvat cAra meruparvatanI cAra cUlikA che. I306 // 379 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303-306 sUtrANi (TI0) pUrvAdi cAre dizAomAM kramazaH vijayAdi dvAro che. dvAranI be taraphanI zAkhanuM je aMtara te viSmabha-banne zAkhanI vaccenI pahoLAI cAra yojananI che. praveza-jagatInA koTanI bArazAkha-banne bAjunI bhIMtanI ekeka kozanI jADAI ane ATha yojananI UMcAI che. kahyuM che ke-- caujoyaNavitthinnA, aTTheva ya joyaNANi uvviddhA / ubhao vi kosakosaM, kuDDA bAhallao tesiM // 130|| [gRhakSetra 17 tti] jagatInA dvAra cAra yojana pahoLA ane ATha yojana UMcA che. dvA2nI banne bhIMtono bhAga eka-eka gAu pahoLo che.(130) paliovamaTThiIyA, suragaNaparivAriyA sadevIyA / eesu dAranAmA, vasaMti devA mahiDDiyA || 131 / / [bRhatkSetra0 19 tti ] A cAra dvA2omAM dvAranA nAmavALA, eka palyopamanI sthitivALA, ghaNA devonA parivAravALA ane devIo sahita mahardika devo vase che. (131) 'vrUhimavaMtassa' tti. mahAhimavAnanI apekSAe nAno himavAna, pUrva ane pazcimanA bhAgane viSe tenI darekanI be be zAkhA che mATe kahe che--'vasu vivisAsu' IzAnakoNa vagere vidizAomAM lavaNasamudrane traNa so traNa so yojana ullaMghIne1 je zAkhA (dADhA) rUpa vibhAgo varte che 'thaeN'tti. A zAkhAvibhAgone viSe aMtare-samudranA madhyamAM dvIpo athavA aMtara-paraspara vibhAgapradhAna dvIpo te aMtaradvIpo. temAM IzAnakoNamAM ekoruka nAmano dvIpa traNa so yojanano lAMbo ane pahoLo che. ema ja agnikoNamAM AbhASika, naiRRtakoNamAM vaiSANika ane vAyavyakoNamAM lAMgUlika dvIpa che. samudAyanI apekSAe cAra che, paraMtu eka eka vibhAgamAM cAra cAra nathI. ataH krama vaDe dvIpo yojavA yogya che. dvIpanA nAmathI puruSonA nAmo che. te puruSo to sarva aMgopAMga vaDe suMdara ane jovAmAM svarUpathI manohara che, paraMtu ekoruka vagere nathI arthAt eka uruvALA vagere nathI. A dvIpothI ja cAraso yojana ullaMghIne pratyeka vidizAe cAraso yojananA lAMbA pahoLA cAra dvIpo che. ema ja je dvIponuM (bIjA cAra dvIponuM) jeTaluM aMtara che teTaluM teonuM laMbAI-pahoLAInuM pramANa che. yAvat cAre dizAonA sAtamA aMtaradvIponuM nava so yojana aMtara che, ane teTaluM ja teonuM laMbAI-pahoLAInuM pramANa che. badhA maLIne aMtaradvIpo aThyAvIza che. A dvIponA manuSyo joDale janme che. palyopamanA asaMkhyAta bhAgaviziSTa AyuSyavALA ane ATha so dhanuSyanA UMcA zarIravALA che. airavata kSetrano vibhAga karanAra zikharI nAmanA parvatanA paNa ema ja IzAnakoNa vagere vidizAomAM krama vaDe e ja pUrvokta nAmavALA aThyAvIza aMtaradvIpo che. aMtadvIpanA prakaraNa mATe saMgrahagAthAo jaNAve che-- cullahimavaMta puvvAvareNa vidisAsu sAgaraM tise| gaMtUNaMtaradIvA, tinni sae hoMti vitthinnA / / 132 / / [gRhakSetra. rASa tti] kSulla himavaMta parvatanI pUrva dizAthI ane pazcima dizAthI vidizAmAM traNaso yojana jaIe tyAM traNaso yojana vistAravALA aMtaradvIpo che. (132) auNAvanna navasae, kiMcUNe parihi tesime nAmA / egUruga AbhAsiya, vesANI ceva laMgUlI (naMgalI ) // 133 // [gRhakSetra0 256 tti] A aMtaradvIponI paridhi nava so ne ogaNapaccAsa yojana kiMcit nyUna ane ekoruka, AbhASika, vaiSANika ane lAMgUlika nAmanA che. (133) 1. 'avAgha' A padanuM dvikarmakatva hovAthI karmamAM sakSamInA arthamAM dvitIyA che. ahiM dvikarmaka dhAtugaNamAM jo ke 'gAdu' dhAtu nathI paraMtu dvikarmaka gaNa pati dhAtunA arthanA nibaMdhanathI dvikarmaka che. A cihnavALo pATha bAbuvALI pratimAM che. 380 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303-306 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 eesi dIvANaM, parao cattAri joyaNasayAI / ogAhiUNa lavaNaM, sapaDidisiM causayapamANA // 134 // vattAvaMtIvA, daya-jaya--saMtInA paMgha tathA isara-ava nava va zarUDA ogAhiUNa lavaNaM, vikkhaMbhogAhasarisayA bhaNiyA / cauro cauro dIvA, imehiM nAmehiM nAyavvA / / 136 / / AyaMsaga meMDhamuhA, aomuhA gomuhA ya caurete(roya) / assamuhA hatthimuhA, sIhamuhA ceva vagghamuhA // 137 // tatto a assakaNNA, 'hatthi(harikannA)yakaNNA ya[akana knnnnpaaurnnaa| ukkAmuhamehamuhA, vijjumuhA vijjudaMtA ya / / 138 / / ghaNadaMta laTThadaMtA, nigUDhadaMtA ya suddhadaMtA ya / vAsahare siharaMmi vi evaM ciya aTThavIsA vi // 139 // vRihatra rAdha7-6ra ]i. A dvIponI AgaLa cAraso yojana lavaNasamudranI aMdara pota-potAnI vidizAmAM cAraso yojana pramANavALA yakarNa, gajakarNa, gokarNa ane zakhulIkarNa nAmanA cAra aMtaradvIpo che. A pramANe pAMcaso, chaso, sAtaso, AThaso ane navaso yojana lavaNasamudranI aMdara jaIe tyAM teTalA ja vistAravALA cAra-cAra dvIpo A nAmothI jANavA. Adarzamukha, meMDhamukha, ajamukha ane gomukha nAmanA cAra che. pachI azvamukha, hastimukha, siMhamukha ane vyAghamukha che. te pachI azvakarNa, harikarNa, akarNakarNa ane prAvaraNa che. ulkAmukha, meghamukha, vighubhukha ane vidyutaMta che. pachI ghanataMta, laSTadaMta, nigUDhadata ane zuddhadaMta che. (134-139) zikharI varSadhara parvatanI banne dADhA upara A pramANe aDhAvIza aMtaradvIpo che. aMtaradIvesu narA, dhaNusayaadbhUsiyA sayA muiyA / pAliMti mihuNadhamma, pallassa asaMkhabhAgAU // 140 // [bhtkssetr02|73 tti aMtaradvIpamAM vasanArA manuSyo ATha so dhanuSyanA UMcA, sadA AnaMdavALA arthAt roga, zoka vagere upAdhithI rahita, palyopamanA asaMkhyAta bhAganA AyuSyavALA tathA yugalika dharmane pALanArA hoya che. (140) - causahi piTTikaraMDayAyA maNuyANa'vaccapAlaNayA / aThaNAsIIM tu diNA, cautthabhatteNa AhAro // 14 // dikSetra rA74 ] te manuSyone pRSThakaraMDako arthAt pAMsaLIo cosaTha hoya che. apatya-putraputrInA yugalanI pAlanA 79 divasa paryata kare che ane caturthabhakta-ekAMtare AhAra kare che. (141) 304o. "tya ' ti, madhyanA daza hajAra yojanamAM 'mahAmahatI ema kahevAne badale siddhAMtanI bhASA vaDe mahamadIyA' ema kahyuM che. mahAnuM aliMjara-pANInA kaLaza te mahAliMjara, tenA jevA AkAra vaDe rahelA te mahAliMjarasaMsthAnasaMsthitA arthAt tenA jevA AkAravALA. tenAthI bIjA nAnA kalazano niSedha karavA vaDe mahAMta zabda kahela che. pAtAlanI jema agAdha gaMbhIra hovAthI pAtALo athavA pAtALanI aMdara rahela hovAthI pAtALo, mahAnuM evA pAtALo te mahApAtALo, 1. vaDavAmukha, 2. ketaka, 3. yUpaka ane 4. Izvara kramazaH pUrvAdi cAra dizAomAM che. A cAra kaLazAo mukhamAM ane mUlamAM daza hajAra yojanAnA ane madhyamAM tathA UMcAI vaDe eka lAkha yojanA che. A kaLazAonA uparanA trIjA bhAgamAM mAtra pANI che, madhyanA trIjA bhAgamAM vAyu ane jala che tathA mULa (taLIA) nA trIjA bhAgamAM phakta vAyu che. temAM vasanArA kAla vagere vAyukumAra jAtiya devo che. ahiM A saMbaMdhI gAthAo darzAve che- 1. hatya-aUVII ti bhAva pratiyo 2. 7 dipikrayA nathI tesipAhAro pattI vaORY 5 35pha lipi pAnakhAyaUT U.B.sa. 74472] A gAthA pAThAMtaranA rUpamAM che. - 381. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH ra dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303-306 sUtrANi paNanaui sahassAI, ogAhittA[Na] cauddisi lavaNaM / cauro'liMjarasaMThANasaMThiyA hoMti pAyAlA // 142 / / [vRkSetra rA4 ]i. lavaNasamudramAM cAre dizAone viSe paMcANuM hajAra yojana ullaMghIne kalazanA AkAre rahelA cAra mahApAtalakalazo che.(142) valayAmuhavilayamuhe] keUe, jUyaga[e] taha issare ya boddhavve / savvavairAmayANaM,kuDDA eesiM dasasaiyA // 143 // [vRddhakSetra rAva tti valamukha, ketuka, yUpaka ane Izvara A cAre kalazo badhAya vajaya che ane tenI ThIkarIo jADAI vaDe eka hajAra. yojananI che. (13) joyaNasahassadasagaM, mUle uvariM ca hoMti vicchinnA / majjhe ya sayasahassaM, tattiyamettaM ca ogADhA / / 144 // vRiddhakSetre rAha ]i. mUlamAM ane upara daza hajAra yojananA pahoLA che, madhyamAM lAkha yojananA che ane lAkha yojana bhUmimAM UMDA che.(14) paliovamaThiIyA[iyAe] eesi ahivaI surA iNamo / kAle ya mahAkAle, velaMba pamaMjaNe ceva / / 15 / / vRidakSetra rAtti. A pAtAla kaLazonA adhipati devo eka palyopamanA AyuSyavALA A pramANe kAla, mahAkAla, velaMba ane prabhaMjana deva che. (145) annevi ya pAyAlA, khuDAliMjaragasaMThiyA lavaNe / aTThasayA culasIyA, satta sahassA ya savve vi // 14 // vRiddhakSetra rAphara tti. lavaNasamudramAM bIjA paNa laghukaLazanA AkAra jevA nAnA pAtALakaLazo badhAya maLIne sAta hajAra AThaso ne caurAsI che. (146). joyaNasayavitthinnA, mUluvari dasa sayANi majjhami / ogADhA ya sahassaM, dasa joyaNiyA ya siM kuDDA // 147 // * [vRddhakSetra sArU ]i te pAtALakalazAo, mUle-taliyAmAM ane uparanA bhAgamAM eka so yojananA pahoLA ane madhyabhAga-peTALamAM eka hajAra yojananA pahoLA tathA eka hajAra yojana bhUmimAM rahela che ane tenI ThIkarI daza yojananI jADI che. (147) pAyAlANa ti[vi]bhAgA, savvANa vi tinni tinni boddhavvA[vinnAyA] / heDimabhAge vAU, mAjhe vAU ya udagaM ca // 148 // uvariM udagaM bhaNiyaM, paDhamagabIesu vAU sNkhubhio| vAme (uDDhe vamei) [vamayatItyarthaH] udagaM teNa ya, parivaDDai jalanihI khuhio // 149 // parisaMThiyaMmi pavaNe, puNaravi udagaM tameva saMThANaM / vaccei(vaDDhei) teNa udahI, parihAyai aNukkameNeva(NaMca) // 150 // vRiddhakSetra rA4-6 tti) badhAya pAtAlakalazonA traNa traNa vibhAga jANavA, nIcenA bhAgamAM vAyu, madhyanA bhAgamAM vAyu tathA pANI ane uparanA bhAgamAM pANI, ema jinezvaroe kaheluM che. pratyeka kalazonA pahelA ane bIjA bhAgamAM bIjA ghaNA mahAna pavano, Amatema cAle che, khaLabhaLe che tathA pariName che. te pavano vaDe pANI uchaLe che. tethI pahelA ane bIjA vibhAgamAM vAyu khaLabhaLato thako pANIne UMce kADhe che, tathA kSobhAyamAna thayuM thayuM pANI vRddhi pAme che ane te vAyu zAMta thaye chate pharIthI pANI te ja sthAnamAM Ave che arthAt pharIthI pANI pAtAlakalazamAM praveza kare che. te kAraNathI kramazaH samudranI vela vadhe che ane ghaTe 382 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH pAtAlakalazAH ghAtakIviSkaMbhAdi 303-306 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 che. ahorAtramAM be vakhata pavana khaLabhaLe che tene laIne ahorAtramAM be vakhata vela vadhe ghaTe che. vizeSathI pUrNimAdi tithiomAM vAyuno atikSobha thavAthI atizaya vela vadhe che. (148-150) velA-lavaNasamudranI zikhAne athavA aMtaramAM praveza karatI ane bahAra nIkaLatI agrazikhAne velaMdhara ane anulaMdhara devo dhAraNa kare che aTakAve che mATe A saMjJA hovAthI te velaMdharo, nAgarAjo-nAgakumAramAM pradhAna devo, te velaMdhara nAgarAjAonA AvAsa-vasavAnA parvato pUrvAdi dizAomAM anukrame gotUpa vagere che. IzAna koNa vagere vidizAomAM velaMdharonI pAchaLa vartanArA anu (nAnA) nAyakapaNA vaDe nAgarAjo te anuvelaMdharo nAgarAjo. velaMdharonI vaktavyatA A pramANe che dasajoyaNasahassA, lavaNasihA cakkavAlao ruMdA / solasasahassa uccA, sahassamegaM tu [ca]ogADhA // 151 / / [samAd bhUbhAgaditi bhAvaH] [bRhatkSetra0 2 / 17 tti] lavaNasamudranI zikhA, cakravAla (goLAI) vaDe daza hajAra yojananI pahoLI, soLa hajAra yojana UMcI ane eka hajAra yojananI lavaNasamudranI uparanI sapATIthI bhUmimAM UMDI che. (151) desUNamaddhajoyaNa, lavaNasihovari dagaM tu [duvekAlA] kAladuge / [divA rAtrau cetyarthaH] napho, so, vaDIyA vA vi 12. amitariyaM velaM, dharaiti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlIsa sahassA, [antavizantImityarthaH] dusattari-sahassa bAhiriyaM // 153 / / sardvi nAgasahassA, dhariti aggodagaM [zikhAgramityarthaH] smudss| . velaMdhara AvAsA, lavaNe ya caddisiM cauro // 154 // vRidotra ra8-ra-tti uparyukta zikhA uparanA bhAgamAM kiMcit jUna addhayojana ahorAtramAM be vakhata kramazaH vizeSa vizeSa vadhe che ane ghaTe che. lavaNasamudranI aMdaranI velA arthAt jaMbUdvIpanI sanmukha jatI velAne nAgakumAranA beMtALIsa hajAra devo aTakAve che ane bahAranI velAne arthAt dhAtakIkhaMDa dvIpanI sanmukha jatI velAne bahoMtara hajAra devo aTakAve che. sATha hajAra nAgakumAra devo samudranI zikhAnA agrabhAganA pANIne dhAraNa kare che arthAt tethI upara vRddhi pAmatA jalane aTakAve che. lavaNasamudramAM cAre dizAe velaMdhara devonAM rahevAnA cAra AvAso che. (152-154) puvvAiM aNukkamaso, gotthuma-dagamAsa-saMkha-dagasImA / gotthuma sivae saMkhe maNosile nAgarAyANo // 155 / / 'aNuvelaMdharavAsA, lavaNe vidisAsu saMThiyA curo| kakkoDeDaga] vijjuppAma] kokai]lAsa'ruNappame cev||156|| kakkoDaya kaddamae, kailAsa'ruNappabhe ya rAyANo / bAyAlIsa sahasse, gaMtuM udahimi savve vi // 157 / / vRidakSetra rA22-23 ]i. anukrame pUrvAdi dizAmAM gostUpa, dakabhAsa, zaMkha ane dakasImA nAmanA che. tenA gostUpa, ziva, zaMkha ane manozila nAgarAjA che. (155) lavaNasamudramAM beMtAlIsa hajAra yojana aMdara jatAM vidizAmAM karkoTaka, vidyu--bha, kailAza ane aruNa prabhu A cAra anuvelaMdharanA AvAsa parvato AvelA che. tenA rAjA karkoTaka, kardamaka, kailAza ane aNaprabha che. (156-157) cattAri joyaNasae, tIse kosaM ca uggayA bhUmI[bhUmi] / sattarasa joyaNasae, igavIse UsiyA savve // 158 / / vRidakSetra sAra4 ]i badhA gostUpa vagere ATha parvato, cAra so trIsa yojanA ane eka koza bhUmimAM UMDA che ane pratyeka satara so ekavIza yojana UMcA che. (158) pArli' tti saumyapaNuM hovAthI caMdronuM prabhAsana-prakAzavuM kahyuM ane tIkSNa kiraNa hovAthI sUryonuM to 'vA' 383 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nandIzvarAdhikAraH 307 sUtram tti tApana (tapavuM) kahyuM. caMdronI cAra saMkhyA hovAthI tenA parivArabhUta nakSatra vagerenI cAra saMkhyA ja che mATe kahe che ke-cAra kRtikA che te nakSatranI apekSAe che, paraMtu tArAnI apekSAe cAra nathI. ema ja aThyAvIza nakSatro paNa cAra cAra jANavA. kRtikA nakSatrano agni nAmano deva che yAvat bharaNI nakSatrano yama nAmano deva che (te dareka cAra cAra che). maMgaLa prathama graha che ane bhAvaketu aThyAsImo graha che. bAkInuM varNana bIjA sthAnakamAM jaMbUDhIpanI dvArAdi vagerenI jema samudranA dvArA jANavA. // 30 // cakravAla-valayano vistAra, jaMbUdIpathI pharatA rahela dhAtakIkhaMDa ane puSkarAddhadvIpamAM cAra bharata ane cAra airAvatA kSetra che. zabda vaDe jaNAto uddezaka te zabdodezaka arthAt bIjA sthAnano trIjo udezo tenI mAphaka kahevuM, paraMtu be sthAnanA anurodhathI tyA 'do bharahAI marata tyA cha, mahiM to yAra bharata vagaire 4 cha. // 306 / / manuSya saMbaMdhI vastuonuM catusthAnaka kahyuM. have kSetranA sAdhaccethI naMdIzvara dvIpa saMbaMdhI vastuonuM samIpanA sUtrathI yA2 sthAna ne 'naMdIsarassa' tyA sUtra 435 cha. [atha nandIzvaravicAraH] gaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAlavikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge cauddisiM cattAri aMjaNagapavvatA pannattA, taMjahA-purithimille aMjaNagapavvate, dAhiNille aMjaNagapavvate, paccasthimille. . aMjaNagapavvate, uttarille aMjaNagapavvate 4 / teNaM aMjaNagapavvatA caurAsIti joyaNasahassAI uDDhe uccatteNaM, egaM joyaNasahassaM uvveheNaM, mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, tadaMNaMtaraM ca NaM mAtAte 2 parihAtemANA 2 uvarimegaM joyaNasahassaM vikkhaMbheNaM paNNattA, mUle ekkatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM, uvaritinni 2 joyaNasahassAI egaMca bAvaTTha[chAvava]joyaNasataM parikkheveNaM, mUle vitthinnA, majjhe saMkhittA, uppiM taNuyA gopucchasaMThANasaMThitA savvaaMjaNamayA acchA saNhA, laNhA, ghaTThA, maTThA, nIrayA, nimmalA, nippaMkA, nikkaMkaDacchAyA, sappabhA, samirIyA, saujjoyA, pAsaIyA, darisaNIyA, abhirUvA, pddiruuvaa| tesiNaM aMjaNagapavvatANaM uvariM bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA pannattA, tesi NaM bahusamaramaNijjANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAge cattAri siddhAyayaNA paNNattA, te NaM siddhAyayaNA egaM joyaNasayaM AyAmeNaM [paNNattA] paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM bAvattari joyaNAI uDDhe uccatteNaM / tesi NaM siddhAyayaNANaM caudisiM cattAri dArA pannattA, taMjahA-devadAre, asuradAre, NAgadAre, suvannadAre / tesuNaM dAresu cauvvihA devA parivasaMti, taMjahA-devA, asurA, nAgA, suvnnnnaa| . tesiNaMdArANaM purato cattAri muhamaMDavA pannattA, tesiNaM muhamaMDavANaM purao cattAri pecchAgharamaMDavA pannattA / tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM bahumajjhadesabhAge cattAri vairAmayA akkhADagA pnnttaa| tesi NaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAge cattAri maNipeDhiyAto pnnttaao| tAsi NaM maNipeDhitANaM uvari cattAri sIhAsaNA pnnttaa| tesi NaM sIhAsaNANaM uvariM cattAri vijayadUsA pannattA / tesi NaM vijayadUsagANaM bahumajjhadesabhAge cattAri vairAmatA aMkusA pannattA-tesu NaM vatirAmatesu aMkusesu cattAri kuMbhikA muttAdAmA pannattA-tesi NaM kubhikA muttAdAmA patteyaM 2 annehiM tadaddhauccattapamANamettehiM cauhi addhakuMbhikehi muttAdAmehi, savvato samaMtA sNprikkhittaa| tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM purao cattAri maNipeDhitAo paNNattAo / tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri 384 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nandIzvarAdhikAraH 307 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 cetitabhA paNNattA / tesi NaM catitathUbhANaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri maNipeDhitAo pannattAo / tAsi NaM maNipeDhitANaM uvariM cattAri jiNapaDimAto savvarayaNAmaIto saMpaliyaMkaNisannAo thUbhAbhimuhAo ciTThati, taMjahA-risabhA, vaddhamANA, caMdANaNA, vAriseNA / siNaM cetitathUbhANaM purato cattAri maNipeDhitAo pannattAo / tAsi NaM maNipeDhitANaM uvariM cattAri cetitarukkhA pannattA / tesi NaM cetitarukkhANaM purao cattAri maNipeDhiyAo pnnttaao| tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri mahiMdajjhayA pattA / tesi NaM mahiMdajjhatANaM purao cattAri NaMdAto pukkharaNIo pannattAo / tAsi NaM kkhariNINaM patteyaM 2 caudisiM cattAri vaNasaMDA pannattA, taMjahA - puratthimeNaM, dAhiNeNaM, paccatthimeNaM, uttareNaM / puveNaM asogavaNaM, dAhiNao hoti sattavaNNavaNaM / avareNa caMpagavaNaM, cUtavaNaM uttare pAse // 1 // tattha jese purathimille aMjaNagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pukkhariNIto pannattAo, taMjahA-NaMduttarA, gaMdA, ANaMdA, naMdivaddhaNA / tAto NaM NaMdAto pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM AyAmeNaM pannAsaM joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM dasa joyaNasayAI uvveheNaM, tAsi NaM pokkhariNINaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri tisovANapaDirUvagA pannattA / tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM purato cattAri toraNA pannattA, taMjahA - puratthimeNaM dAhiNeNaM paccatthimeNaM uttareNaM / tAsi NaM pukkharaNINaM patteyaM 2 caudisiM cattAri vaNasaMDA pannattA, taMjahApurattha[meM] dAhi[i] pacca [tthimeNaM] uttareNaM, puvveNa asogavaNaM jAva cUyavaNaM uttare pAse / tAsi NaM pukkhariNINaM bahumajjhadesa bhAge cattAri dadhimuhagapavvatA pannattA, te NaM dadhimuhagapavvatA causaTThi joyaNasahassAI uDDauccatteNaM, egaM joyaNasahassaM uvveheNaM, savvattha samA, pallagasaMThANasaMThitA, dasajoyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, ekkatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM, savvarayaNAmatA acchA jAva paDirUvA / tesi NaM dadhimuhagapavvatANaM uvariM bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA pannattA, sesaM jaheva aMjaNagapavvatANaM taheva niravasesaM bhANiyavvaM, jAva cUtavaNaM uttare pAse / tattha NaMje se dAhiNille aMjaNagapavvate tassa NaM caudisiM cattAri NaMdAo pukkharaNIto paNNattAo, taMjahA. bhaddA, visAlA, kumudA, poMDarigiNI / tAto NaM NaMdAto pukkharaNIto egaM joyaNasayasahassaM sesaM taM caiva jAva dadhimuhagapavvatA jAva vaNasaMDA / tatthaNaM jese paccatthimille aMjaNagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pokkharaNIo pannattAo, taMjA - gaMdiseNA, amohA, gothUbhA, sudaMsaNA / sesaM taM caiva taheva dadhimuhagapavvatA taheva siddhAyayaNA jAva vaNasaMDA / tattha NaM je se uttarille aMjaNagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAto pukkharaNIo pannattAo, taMjA - vijayA, vejayaMtI, jayaMtI, aparAjitA / tAto NaM pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM taM ceva pamANaM tava dadhimuhagapavvatA taheva siddhAyayaNA jAva vaNasaMDA / NaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAlavikkhaMbhassa bahumajjhadesa bhAge causu vidisAsu cattAri ratikaragapavvatA .pannattA, taMjahA - uttarapuracchimille ratikaragapavvate, dAhiNapuracchimille ratikaragapavvae, dAhiNapaccatthimille rtikrgpvvte|uttrpcctthimille ratikaragapavvate / te NaM ratikaragapavvatA dasa joyaNasayAI uDDuM uccatteNaM dasa gAutasatAI uvveheNaM, savvattha samA, jhallarisaMThANasaMThitA, dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM ekkatIsaM 385 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nandIzvarAdhikAraH 307 sUtram joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM, savvarataNAmatA acchA jAva paDirUvA / tattha NaMje se uttarapurathimille ratikaragapavvate tassa NaM caudisimisANassa deviMdassa devarasro cauNhamaggamahisINaM jaMbUdIvapamANAto cattArirAyahANIo pannattAo, taMjahA-NaMduttarA, NaMdA, uttarakurA, devakurA,kaNhAte kaNharAtIte rAmAte raamrkkhiyaate| tatthaNaMjese dAhiNapurathimille ratikaragapate, tassa NaMcaudisi sakkassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUdIvapamANAto cattArirAyahANIo pannattAo, taMjahA-samaNA,somaNasA, accimAlI,maNoramA, paumAte, sivAre, satata, aMgUra tattha NaMjese dAhiNapaccatthimille ratikaragapavvate tassaNaMcaudisi sakkassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUdIvapamANamettAto cattArirAyahANIo pannattAo taMjahA-bhUtA, bhUtavaDiMsA, gothUbhA, sudaMsaNA, amalAte, acchArAte, NavamitAte rohinniite| tattha NaM je se uttarapaccasthimille ratikaragapavvate tattha NaM caudisimisANassa [deviMdassa. devarano]. cauNhamaggamahisINaM jaMbUhIvappamANamettAto cattAri rAyahANIo pannattAo, taMjahA-rayaNA, rataNuccattA, savvarataNA, rataNasaMcayA, vasUte, vasuguttAte, vasumittAte, vasuMdharAte ||suu0 307 // . (mULa) naMdIzvaravara nAmanA AThamA dvIpanA cakravAla viSThabhanA bahumadhyadezabhAgamAM cAre dizAe cAra aMjanaka parvato kahelA che, te A pramANe-pUrva dizAno aMjanaka parvata, dakSiNa dizAno aMjanaka parvata, pazcima dizAno aMjanaka . parvata ane uttaradizAno aMjanaka parvata. te cAre aMjanaka parvato corAsI hajAra yojana UMcA, eka hajAra yojanA jamInamAM UMDA ane mUlamAM daza hajAra yojana pahoLA che. tyArabAda thoDA thoDA pramANathI hIna thatA thatA uparanA bhAgamAM pahoLAIthI eka hajAra yojana kahelA che. te cAre parvato mUla (taLiyA) mAM ekatrIsa hajAra, cha so trevIsa yojananI paridhivALA che. upara (zikhara) nA bhAgamAM traNa hajAra, eka so chAsaTha yojananI paridhivALA che. mUlamAM vistAravALA, madhyamAM sAMkaDA ane upara ochI pahoLAIvALA che. gAyanA pUchaDAnA AkAra vaDe rahelA che. badhA aMjana (zyAma) ratnamaya che, sphaTika jevA svaccha che, komaLa vastra jevA che, ghUMTelA vastra jevA che, ghasela pattharanI pratimA jevA che, pAlIza karAyela pattharanI pratimA jevA che, raja rahita che, kaThaNa mala rahita che, kAdava rahita che, nirAvaraNa zobhAvALA che, svaprabhAvALA che. kiraNo sahita che, udyota sahita che, manane aMdara karanArA che, jovAlAyaka che, manohara che, dareka jonArane ramaNIya lAge tevA che. te aMjanaka parvatonI upara atyaMta sama ane ramaNIya bhUminA bhAgo che, te atyaMta sama ane ramaNIya bhUmibhAganA madhyadezabhAgamAM cAra siddhAyatano kahelA che. te siddhAyatano eka so yojana lAMbA, pacAsa yojana pahoLA ane botera yojana Urdhva (UMcapaNa) che. te siddhAyatanonI cAre dizAe cAra daravAjAo kahelo che, te A pramANe-pUrvAdi dizAnA kramathI 1. devadvAra, 2. asuradvAra, 3. nAgadvAra ane 4. suparNadvAra che. te daravAjAone viSe cAra prakAranA devo vase che. te A pramANe-devo, asuro, nAgakumAra ane suparNakumAro. te daravAjAonI AgaLa cAra mukhamaMDapa kahelA che. te mukhamaMDaponI AgaLa cAra prekSAgharamaMDapa (raMgamaMDapa) kahelA che. te prekSAgharamaMDaponA bahumadhyadezabhAgamAM cAra, vaja (hIrA) maya, jonAra lokonA AsanabhUta akhADAo kahelA che. te vajaratnamaya akhADAonA bahumadhyadezabhAgamAM cAra maNimaya pIThikAo kahelI che. te maNimaya pIThikAonI upara cAra siMhAsano kahelA che. te siMhAsanonI upara cAra vijaya dUSya (vastro) kahelA che te vijayadUSyonA bahumadhyadezabhAgamAM cAra vajaya aMkuza (AMkaDAo) kahelA che, te vajamaya aMkuzamAM cAra kuMbhikA pramANa 386 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nandIzvarAdhikAraH 307 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 motInI mALAo kahelI che. te dareka kuMbhikA pramANa motInI mALAo addhapramANa UMcAIvALI, bIjI cAra addhakuMbikA pramANa motInI mALAothI cotaraphathI vIMTAyelI che. te prekSAgharamaMDaponI AgaLa cAra maNimaya pIThikAo kahelI che, te maNimaya pIThikAonI upara cAra caityastUpo kahelA che, te pratyeka caityastUponI cAre dizAomAM cAra maNimaya pIThikAo kahelI che, te maNimaya pIThikAonI upara cAra jinapratimAo che, te sarva ratnamaya, paryakAsana eTale padmAsane beThelI, stUponI sanmukha rahelI che, te A pramANe-22Sabha, caMdrAnana, vartamAna ane vAriSeNa evA nAmavALI che. te caityastUponI AgaLa cAra maNipIThikAo che, te maNipIThikAo upara cAra caityavRkSo kahelA che. .te caityavRkSonI AgaLa cAra maNipIThikAo kahelI che. te maNipIThikAonI upara cAra maheMdra (moTA idra) dhvajo kahelA che. te maheMdradhvajonI AgaLa cAra naMdA puSkaraNI (vAvaDI vizeSa) kahelI che. te dareka puSkaraNIonI cAre dizAone viSe cAra vanakhaMDo kahelA che. te A pramANe-pUrvano vanakhaMDa, dakSiNano vanakhaMDa, pazcimano vanakhaMDa ane uttarano vanakhaMDa, pUrvamAM azokavana, dakSiNamAM sasachadavana, pazcimamAM caMpakavana ane uttaramAM Amravana che. temAM je pUrvadizAno aMjanaka parvata che tenI cAre dizAmAM cAra naMdA puSkaraNI kahelI che, te A pramANe-naMdottarA, naMdA, AnaMdA ane naMdivardhanA. te naMdA puSkaraNIo eka lAkha yojana lAMbI, pacAsa hajAra yojana pahoLI ane eka hajAra yojana UMDI che. te pratyeka puSkaraNIonI cAre dizAomAM traNa sopAna pratirUpako che arthAt eka vAra pratye nIkaLavA ane AvavA mATe traNa dizAnI sanmukha pagathiyAnI traNa paMktio che. te traNa sopAna pratirUpakonI AgaLa cAra toraNo kahelo che, te A pramANe-pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM ane uttaramAM te pratyeka puSkaraNInI cAra dizAe cAra vanakhaMDo kahelA che, te A pramANe-pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM ane uttaramAM. pUrvamAM azokavana thAvat uttaramAM Amavana-che. te puSkaraNIonA bahumadhyadezabhAgamAM cAra dadhimukha parvato kahelA che. te dadhimukha parvato cAre dizAmAM cosaTha hajAra yojana UMcA, eka hajAra yojana jamInamAM UMDA, sarvatra samAna, pAlAne AkAra rahelA, daza hajAra yojana pahoLA, ekatrIsa hajAra, cha so ne trevIza yojananI paridhivALA che. vaLI sarva ratnamaya, svaccha bhAva pratirUpa che. te dadhimukha parvatonI upara bahusama ramaNIyabhUmibhAgo kahelA che. bAkInuM varNana jema aMjanaka parvatonuM karyuM che temaja saghaLuM varNana A dadhimukha parvatonuM paNa kahevuM, yAvat Amravana uttara dizAmAM che. tyAM je dakSiNa dizAno aMjanaka parvata che tenI cAre dizAmAM cAra naMdApuSkaraNIo kahelI che, te A pramANe-bhadrA, vizAlA, kumudA ane poMDarakiNI. te naMdA puSkaraNIo eka lAkha yojana lAMbI che. bAkInuM varNana pUrvavat jANavuM yAvatuM dadhimukhaparvato yAvat vanakhaMDo che. tyAM je pazcima dizAno aMjanaka parvata che tenI cAra dizAmAM cAra naMdA puSkaraNIo kahelI che, te A pramANe--naMdiSeNA, amoghA, gostUpA ane sudarzanA. bIjuM pUrvanI jema jANavuM. te ja pramANe dadhimukha parvato, te ja pramANe siddhAyatano ane yAvat vanakhaMDo che. tyAM je uttara dizAmAM aMjanaka parvata che tenI cAra dizAmAM cAra naMdA puSkaraNI kahelI che te A pramANe--vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI ane aparAjitA. te puSkaraNIo eka lAkha yojana lAMbI che, pahoLAI vagere pUrvokta pramANa che, temaja dadhimukha parvato, siddhAyatano thAvat vanakhaMDo kahelA che. naMdIzvaravara dvIpanA cakravAla vinDaMbhanA bahumadhyadezabhAgamAM cAra vidizAono viSe cAra ratikara parvato kahelA che, te A pramANe-IzAnakoNamAM ratikara parvata, agnikoNamAM ratikara parvata, naiRtakoNamAM ratikara parvata ane vAyavya koNamAM ratikara parvata che. te ratikara parvato eka hajAra yojana UMcA, eka hajAra gAu jamInamAM UMDA, sarvatra samAna, jhAlarane AkAre rahelA che. daza hajAra yojananA pahoLA ane ekatrIsa hajAra, cha so trevIza yojanI paridhivALA che. sarvaratnamaya svaccha bhAvat darekane jovAlAyaka che. tyAM je IzAnakoNamAM ratikAra parvata che tenI cAre dizAe IzAnadra, devanA rAjAnI cAra agramahiSIonI jaMbudvIpa pramANa (eka lAkha yojananI) 387. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nandIzvarAdhikAraH 307 sUtram cAra rAjadhAnIo kahelI che, te A pramANe naMduttarA, naMdA, uttarakurA ane devakurA nAmanI che. te anukrame kRSNA, kRSNarAjI, rAmA ane rAmarakSitA nAmanI baMdrANIo saMbaMdhI che. tyAM je agnikoNamAM ratikara parvata che tenI cAre dizAmAM zakra nAmanA deveMdra, devanA rAjAnI cAra agrasahiSIonI jaMbUdvIpanA pramANa jevaDI cAra rAjadhAnIo kahelI che, te A pramANe-sumanA, saumanasA, agjhimAlI ane manoramA nAmanI che. te anukrame pahmA, ziva, zacI ane aMju nAmanI drANIo saMbaMdhI che. tyAM je naiRtya koNamAM ratikara parvata che tenI cAre dizAomAM zakra nAmanA deveMdra, devanA rAjAnI cAra agamahiSIonI jaMbUdvIpanA pramANa jevaDI cAra rAjadhAnIo kahelI che, te A pramANe-bhUtA, bhUtAvasA, gostUpA ane sudarzanA nAmanI che. te anukrame amalA, apsarA, navamikA ane rohiNI nAmanI IMdrANio saMbaMdhI che. tyAM je vAyavya koNamAM ratikara parvata che tyAM cAre dizAe IzAreMdra, devanA rAjAnI cAra agramahiSIonI jaMbUdvIpanA pramANa jevaDI cAra rAjadhAnIo kahelI che, te A pramANe-ratnA, ratnoccayA, sarvaranA ane ratnasaMcayA. te anukrame vasu, vasuguptA, vasumitrA ane vasuMdharA nAmanI IdrANIonI che. /307ll (TI) A sUtra spaSTa che. vizeSa e ke jaMbU 1 lavaNe dhAyai 2, kAloye pukkharAi 3 juyalAI / vAruNi 4 khIra 5 ghaya 6 ikkhU 7 (ghatekkhu 6-7), naMdIsara 8 aruNa 9 dIvudahI // 159 // [bRhatsaM0 92 tti] 1. jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra, 2. dhAtakIkhaMDa dvIpa ane kAlodadhi, 3. puSkaravAradvIpathI AraMbhIne, 4. vAruNI, pa. kSIra, 6. bRta, 7. ikSu, 8. naMdIzvara ane 9. aruNa nAmanA dIpa ane samudro che yAvat svayaMbhUramaNa paryata dvIpanA nAma pramANe samudranA nAma che. (159) A gaNanA pramANe naMdIzvara dvIpa AThamo che. te ja pradhAna che, kemake manuSyadIpa sivAya bIjA dIponI apekSAe ahiM ghaNA jinabhavana vagerenA sadbhAvane laIne tenuM pradhAnapaNuM che. tenA cakravAla vikhaMbha (pahoLAI)nuM pramANa 1638400000 yojana che. kahyuM che ketevddhe koDisayaM, caurAsII ca sayasahassAI / naMdIsaravaradIve, vikkhaMbho cakkavAleNaM // 160 // [dvIpasAgara0 25 tti] eka abaja, tresaTha kroDa ane corAzI lAkha yojana naMdIzvara dvIpanuM cakravAla vikhaMbha che. (16) madhyarUpadezabhAga-dezano avayava te madhyadezabhAga. te khAsa madhyabhAga nahiM, pradeza vagerenI cokkasa gaNanA vaDe nakkI karela nathI, paraMtu prAyaH bahumadhyadezabhAga che. athavA atyaMta madhyadezabhAga te bahumadhyadezabhAga jANavo. ahi aMjanaka parvato mUla (bhUtala) mAM daza hajAra yojana pahoLA che ema kahyuM, ane dvIpasAgaraprajJaptinI saMgrahaNImAM to kahevuM che keculsiiti sahassAI, uvviddhA ogayA sahassamahe / dharaNitale vicchinnA ya UNagA te dasasahassA // 161 / / [dvIpasAgara0 27 tti] corAzI hajAra yojana UMcA, eka hajAra yojana bhUmimAM UMDA ane kaMIka nyUna daza hajAra yojananA bhUmitalamAM pahoLA che. (161). nava ceva sahassAI, paMceva ya hA~ti joyaNasayAI / aMjaNagapavvayANaM, mUlammi u hoi vikkhaMbho // 162 // kiIpalA ra0 ra ]i aMjanaka parvatonuM mUla-jamInanA aMdaranA bhAgarUpa kaMdamAM sADAnava hajAra yojananI pahoLAI che. (12) nava ceva sahassAI, cattAri ya hoMti joynnsyaaii| aMjaNagapavvayANaM, dharaNiyale hoi vikkhaMbho // 163 / / . dviIpanA 20 rUtti] aMjanaka parvatonI bhUmitala-sapATImAM nava hajAra ne cAra so yojananI pahoLAI che. (163) * 388 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nandIzvarAdhikAraH 307 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 - A-matAMtara jANavo. evI rIte bIje sthale paNa che. te matAMtaronA kAraNo kevalIgamya che puchasaMtAna' tti gAyanuM pUchaDuM, AdimAM skUla (jADuM) ane aMtamAM sUkSma (jhINuM) che tenA jevA aMjanaka parvato paNa che. "sabaMnaVAma' tti aMjana-kRSNaratna vizeSa tanmaya che. badhAye ananyapaNA vaDe athavA sarvathA aMjanamaya eTale parama kRSNa (kALA) che. kahyuM che ke- bhiMgaMgaruilakajjalaaMjaNadhAusarisA virAyaMti / gagaNatalamaNulihaMtA, aMjaNagA pavvayA rammA // 164 / / dviIpasI ra0 rUchatti] - kALo bhamaro, bheMsanuM zIMgaDuM kALo suramo tenA jevA kALA suMdara aMjanaka parvato, gaganatalane jANe sparza karatA hoya nahi? tema zobhe che. (164) - AkAza ane sphaTikanI jema svaccha, saNa' komaLa taMtathI banelA vastranI jema komaLa paramANunA aMdhathI banelA, 'nA' ghUMTelA vastranI jema glaNa (lIsA), tathA tIkSNa zALa (zarANa) vaDe ghasela pASANanI pratimAnI jema ghasAyelA, sukumAla zANa vaDe pASANanI pratimAnI jema pAlIsa karAyelA athavA pramArzanikA vaDe jema zuddha karAya tema zuddha karAyelA A kAraNathI ja raja rahita hovAthI nIraja (raja vagaranA), kaThaNa malanA abhAvathI athavA dhoyelA vastranI jema nirmala (mela vagaranA), Ardra mala (kAdava) nA abhAvathI athavA kalaMka rahita hovAthI niSpaka, 'nighaDachAyA' niSkakaTa-niSkavaca arthAt AvaraNa. rahita chAyA-zobhA che je parvatonI te niSkakaTachAyA athavA akalaMka zobhAvALA, saprabhA-devone AnaMda karanAra vagere prabhAvavALA athavA svaprabhA-potAnA svarUpa vaDe dIpe che paraMtu bIjAthI nahi evA, jethI samirIyA-kiraNo sahita, Ane laIne ja 'sa3moyA' udyota sahita eTale vastunA prakAza vaDe vartatA'pAsA' tti manane AphlAda karanArA, darzanIya-koIka netra vaDe joto thako paNa zrama pAmato nathI, abhirUpa-manohara, pratirUpa-dareka jonArane ramaNIya lAge evA che. A (varNana) yAvat zabdathI saMgraha karela che. te aMjanagiri parvata para bahusama-atyaMta samAna ramaNIya bhUmibhAgo che. tenI madhyamAM sini'-zAzvatA athavA zAzvatI ardhapratimAonA Ayatana-sthAno te siddhAyatano che. kahyuM che keaNjnngpvvyaannN, siharatalesuM havaMti patteyaM / arahaMtAyayaNAI, sIhaNisAyAI tuMgAI / / 165 / / [dvIpasAgara0 39 tti] dareka aMjanaka parvatonA zikharanI upara beThelA siMhanI jevA AkAravALA ane UMcA arhatanA Ayatano hoya che.(165) .. mukha-agradvArane viSe AyatananA maMDapo te mukhamaMDapa-paTTuzAlo (paDazALarUpa), prekSaNaka-nATaka mATe ghararUpa maMDapo te prekSAgRhamaMDapo prasiddha svarUpavALA arthAt raMgamaMDapa, vara' vajaratnamaya akhADAo, jonAra manuSyanA beThakabhUta prasiddha che. vijayadUSya-caMdaravArUpa vastro, tenA madhya bhAgamAM ja avalaMbana mATe aMkuzo arthAt AMkaDAo che. motIonA parimANa vaDe kuMbha che vidyamAna je dAmone te kuMbhikArUpa motIonI mALAo. kuMbhanuM pramANa A pramANe jANavuM-to masatIgo pasatI, to pasatIo setiyA, cattAri setiyAo kuDavo, cattAri kuDavA pattho, cattAri patthA ADhayaM, cattAri ADhayA doNo, saddI mahayAruM nahano kumo, nasIrU mansimo, sayamunnoso' [manuyAdA sU0 318 ] be asatIthI eka pasalI (khobo), be pasalIthI eka setikA (dhobo), cAra setikAthI kuDava (mApavizeSa), cAra kuDave eka prastha, cAra prasthathI eka ADhaka, cAra ADhakathI eka droNa, sATha ADhakathI eka jaghanyakuMbha, eMzI ADhakathI eka madhyamakuMbha ane eka so ADhakathI eka utkRSTakuMbha thAya che. tada timotInI mALAonuM ja addha UcapaNAnuM pramANa che. pUrvoktathI je mALAo addha uccatva 1; mAgadha paribhASAmAM dhAnya bharavAnuM mApavizeSa che. 389 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nAmasatyAdiAjIvikatapaHsaMyamaH 308-310 sUtrANi pramANavALI ane ardhakuMbhavALA muktAphaLavALI che tevI mALAo vaDe (te mALAo) sarvataH-sarva dizAomAM vIMTAyelI che. caitya-siddhAyatananI najIka rahelA stUpo te caityastUpo athavA cittane AhmAdaka hovAthI caityovALA stUpo te caityastUpo. "sapUryaniSa:' padmAsane beThelI jinapratimAvALA, evI rIte caityavRkSo paNa jANavA. tenI pachI mahendrA'-siddhAMtanI bhASA vaDe atizaya moTA evA dhvajo te maheMdradhvajo athavA zakrAdi moTA idranA dhvajonI jevA dhvajo te maheMdradhvajo. tenA pachI badhIya zAzvatI puSkariNIo sAmAnyathI naMdA kahevAya che. te puSkaraNIonI pharatuM 'sattapannava' ri0 saptacchadavana jANavuM. 'tisovALapaDiva' tti te vAvomAM nIkaLavA ane praveza karavA mATe dizAomAM traNa-traNa pagathiyAnI paMktio che. te vAvonI aMdara rUpA (cAMdI) maya hovAthI dahIMnI jema zveta mukha-zikhara che jeonA te dadhimukha parvato jANavA. kahyuM che kesNkhdlvimlnimmldhighnn-gokhiir-haarsNkaasaa / gagaNatalamaNulihatA, sohaMte dahimuhA rammA / / 166 / / dilIpasI 10 ]i. mala rahita zaMkhadala, nirmala dahIM, gAyanuM ghATuM dUdha ane motInA hAra jevA UjaLA ane jANe gaganatalane sparzIne rahelA hoya tevA manohara dadhimukha parvato zobhe che. (16) aMjanagirinA bahumadhyadezabhAgamAM IzAna vagere koNamAM ratine karanArA hovAthI cAra cAra ratikara parvato kahevAya che. te parvato pAse kRSNAdi iMdrANIonI kramazaH rAjadhAnIo che, temAM dakSiNa vibhAgarUpa lokArbano nAyaka zaoNMdra hovAthI agni ane naiRtakoNamAM rahela be ratikara parvato pAse zakeMdranI idrANIonI rAjadhAnIo che. uttara vibhAgarUpa lokArbano svAmI IzAneMdra hovAthI vAyavya ane IzAna koNamAM rahela te parvatonI pAse IzAneMdranI idrANIonI rAjadhAnIo che. ema ja naMdIzvara dvIpamAM aMjanaka parvata para cAra ane dadhimukha parvato para soLa maLIne vIza jinAlayo che. A jinAlayomAM cAturmAsika pratipadAone viSe, sAMvatsarikone viSe ane bIjA ghaNA tIrthakaranA janma (kalyANaka) vagerenA prasaMgarUpa devakAryomAM samudAya sahita devo aSTAhnikA (aThThAI) mahotsavo karatA thakA sukhapUrvaka vicare che, ema 'nIvAmAma sUtramAM kahyuM che. bIjA paNa tathA prakAranA siddhAyatano hoya to virodha jevuM nathI. vijayanagarImAM jema siddhAyatano che tema kahela rAjadhAnIomAM paNa siddhAyatano saMbhave che. vaLI paMcadazasthAnoddhAra nAmanA graMthamAM kahyuM che ke solasa-dahimahaselA. kaMdAmalasaMkhacaMdasaMkAsA / kaNayanimA battIsaM.raikaragiri bAhirA tesi // 167 / / soLa dadhimukha parvato zveta macakuMda puSpa, nirmaLa zaMkha ane caMdra sadeza dhoLA che. tenI bahAra be be vAvaDIonI vacamAM bahAranA be koNanI najIkamAM suvarNanI kAMti jevA be be ratikara parvato che. sarva maLIne batrIza ratikara parvato che. (167) aMjaNagAigirINaM, NANAmaNipajjalaMtasiharesu / bAvanaM jiNaNilayA, maNirayaNasahassa kUDavarA // 168 // aMjanaka vagere parvatonA vividha maNio vaDe kAMtivALA zikharone viSe bAvana jinagRho che, te maNiratnamaya hajAra yojana UMcA zikharovALA che. (168) tattva to bahuzruta jANe. ll307ll A badhuMya jaNAvela varNana jinezvaroe kaheluM hovAthI satya che mATe satyanA saMbaMdhane laIne satyanuM sUtra darzAvatAM kahe che ke cauvvihe sacce pannatte, taMjahA-NAmasacce, ThavaNasacce, davvasacce, bhAvasacce // sU0 308 / / 1. tattha NaM bahave bhavaNavai-vANamaMtara-joisiya-vemANiyA devA tihiM cAumAsiehiM pajjosavaNAe ya aTTavihAo ya mahimAo kareMti, anesu ca bahusuM jiNajammaNa-nikkhamaNa-nANuppAda-parinivvANamAdiesu eva kajjesu devasamitIsu ya devasamavAesu ya devasamudaesu ya samuvAgatA samANA pamuditapakkIlitA aTThAhiyArUvAo mahAmahimAo karemANA suhaMsuheNaM vihrNti| [jIvAbhigama 3, pratipattI sUtra 294] 390. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nAmasatyAdiAjIvikatapaHsaMyamaH 308-310 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 AjIviyANaM cauvvihe tave pannatte, taMjahA-uggatave, ghoratave, rasaNijjUhaNatA, jibmidiyapaDisaMlINatA / I sU0 rU01il cauvvihe saMjame pannatte, taMjahA-maNasaMjame, vatisaMjame,kAyasaMjame, uvamaraNasaMjame / cauvidhe citAte pannatte, taMjahA-maNaciyAte, vaticiyAte, kAyaciyAte, uvagaraNaciyAte / cauvvihA akiMcaNatA pannattA, taMjahAmaNaakiMcaNatA, vatiakiMcaNatA, kAyaakiMcaNatA, uvagaraNaakiMcaNatA / / sU0 310 / / Ati kritIyodrA samUH | (mULa) cAra prakAranuM satya kaheluM che, te A pramANe-1. nAmasatya-koIkanuM "satya" evuM nAma hoya te, 2. sthApanA satya satya nAmavALAnI akSAdimAM sthApanA karAya te, 3. dravyasatya-upayoga rahita satya bolavArUpa ane 4. bhAvasatyaupayogapUrvaka satya bolavArUpa che. 308 AjIvikA gozAlAnA matavAlAonuM tapa cAra prakAranuM kaheluM che, te A pramANe-ugratapa-te aSTama bhakta vagere, ghoratapa-dehanI paNa darakAra karyA sivAya je tapa karavuM te, vRta vagere rasano tyAga karavArUpa tapa ane manojJa amanojJa AhArAdimAM rAgadveSanA tyAgarUpa tapa. 309ll cAra prakArano saMyama kahela che, te A pramANe-akuzala manano virodha karavo te manasaMyama, akuzala vANIno nirodha karavo te vacanasaMyama, zarIranI akuzala pravRttino tyAga karavo te kAyasaMyama ane bahumUlyavALA vastrAdino parihAra karavo te upakaraNasaMyama. cAra prakArano tyAga (dAna) kahela che, te A pramANe-mana vaDe sAdhune dAna devArUpa manatyAga, ema ja vANI vaDe ApavArUpa vacanatyAga, kAyA vaDe pratilAlavArUpa thAyatyAga ane pAtrAdi upakaraNanuM dAna ApavArUpa upakaraNatyAga che. cAra prakAranI akiMcanalAniSparigrahatA kahelI che, te A pramANe-manathI akiMcanatA, vacanathI akiMcanatA, kAyAthI akiMcanatA ane upakaraNathI akiMcanatA. 31all. (TIva) nAmasatya ane sthApanA satya sugama che. upayoga rahita vaktAnuM satya paNa dravyasatya che. sva ke paranA uparodha sivAya upayoga yukta vaktAnuM je satya te bhAvasatya che. ll308|| A satya te cAritravizeSa che, mATe cAritranA vizeSone yAvatu udezakanA aMta paryanta kahe che 'mAnIvige' tya0i AjIvika-gozAlakanA ziSyono aThThama vagere tapa te ugratapa, kyAMka 'vA' evo pATha che. tyAM udAra-A loka vagerenI AzaMsA (vAMchA) rahitapaNAne laIne zobhana tapa, ghora-potAnI apekSA vinA arthAt potAnA zarIranI paNa darakAra karyA sivAyano tapa, rasaninyA '' vRtAdi rasanA tyAgarUpa tapa ane jihurvedriyapratisalInatA-manojJa ke amanojJa AhArone viSe rAgadveSano tyAga. A cAra prakArano tapa che. atnA ziSyono to bAra prakArano tapa che. l309 mana, vacana ane kAyAno akuzalapaNAe nirodharUpa ane kuzalapaNAe udIraNA (pravRtti) karavArUpa mana vagere saMyamo che. upakaraNasaMyama to bahumUlyavALA vastra vagereno tyAga karavArUpa che. athavA pustakapaMcaka, vastrapaMcaka, tRNapaMcaka ane carmapaMcakanA tyAgarUpa che. have pustakapaMcaka jaNAve che- 'gaMDI kacchavi muTThI, saMpuDaphalae tahA chivADIya / eyaM potthayapaNagaM, pannattaM vIyarAgehi // 169 / / gaMDI pustaka, kacchapI pustaka, muSTi pustaka, saMpuTaphlaka pustaka ane supATikA (chedapATI)-A pAMca prakAranA pustako 1. imAH sarvA api gAthA A. zrI haribhadrasUriviracitAyA dazavakAlika vRttau prathame'adhyayane prathamagAthAvyAkhyAyAma, AvazyakavRttI ca [satarasavihe] [asaMjame ityasya vyAkhyAyAM] smuddhtaaH| bAhalla ityAdayazcatasro gAthA bRhatkalpabhASya [3822] vRttI, pravacana sAroddhAre [664-668] ca vrtnte| niziItha bhASye'pi 4000-4020 gAthAsu etadvarNanamupalabhyate, tadapi tulanArthaM dRssttvym| (jaMbuvijayajI saMpAdita sthAnAMga) 391 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nAmasatyAdiAjIvikatapaHsaMyamaH 308-310 sUtrANi vItarAga paramAtmAe kahelA che. (16) bAhallapuhattehi, gaMDI pottho u tullao dIho / kacchavi aMte taNuo, majhe pihulo muNeyavvo // 170 / / jADAI, pahoLAI ane laMbAI vaDe samAna je che te gaMDI pustaka, banne paDakhAnA bhAgamAM-cheDAmAM jhINuM, madhya bhAgamAM pahoLuM ane jADAImAM thoDuM hoya te kacchapI pustaka jANavuM. (170) cauraMguladIho vA, vaTTAgiti muTThipotthao ahavA / cauraMguladIho cciya, cauraMso hoi[so u] vineo / / 11 / / cAra AMgaLa lAMbuM athavA vRtta (goLAkAra) athavA cAra aMgula lAMbuM ane pahoLuM eTale catuSkoNa (cokhUNAvALuM) te muSTi pustaka. (171) saMpuDago dugamAiphalagA vocchaM chivADi ettAhe / taNupattUsiyarUvA, hoi chivADI buhA beMti / / 172 / / be phalaka vagere je pustakamAM hoya te saMpuTalUka pustaka. have sRpATikAnuM svarUpa jaNAve che-thoDA patra (kAgaLa) vaDe kAMIka UMcuM hoya che tene paMDito sapATikA (chedapATi) pustaka kahe che. (172) dIho vA hasso vA, jo pihulo hoi appabAhallo / taM muNiyasamayasArA, chivADipotthaM bhaNatIha // 173 / / pahoLAImAM moTuM hoya ke nAnuM hoya paNa je pustaka jADAImAM thoDuM hoya tene siddhAMtanA sArane jANanAra puruSo chivADI. (chedapATi) pustaka kahe che. (173) vastrapaMcaka, apratyupekSita ane duSpatyupekSitanA bhedathI be prakAre che- appaDilehiyadUse, tUli uvahANagaM ca nAyavvaM / gaMDuvahANAliMgiNi, masUrae ceva pottamae / / 174 / / jenuM sarvathA paDilehaNa na karI zakAya te apratyupekSita vastra kahevAya, te pAMca prakAranuM che, te A pramANe-1. 3 thI athavA AkaDAnA tela vagerethI bharelI taLAI-zadhyA vizeSa, 2. haMsanA ruMvATA vagerethI bharela ozIkuM, 3. ozIkA upara rAkhavAnuM gAlamasuriyuM, 4. DhIMcaNa tathA koNInI nIce rAkhavA mATe AliMgini ane 5. lugaDAmAM athavA cAmaDAmAM cIMtharAM bharIne moTuM sIveluM hoya te goLa Asana-cokaLo. (174) , have dutyupekSita-jenuM muzkelIthI paDilehaNa karI zakAya, te pAMca prakAre che, te A pramANe palhavi koyavi pAvAra, navatae taha ya dADhigAlIo / duppaDilehiyadUse, eyaM bIyaM bhave paNagaM // 175 / / pallavi, kutupa, prAvaraka, navatva ane deDhagAlI-A pAMca prakAranA vastro dupratyuprekSita che. (175). palhavi hatthuttharaNaM, tu koyavo rUyapUrio paDao / daDhagAli dhoyapottI, sesa pasiddhA bhave bheyA // 176 / / 1. hAthInI pITha upara nAkhavAnuM AstaraNa vizeSa, upalakSaNathI thoDA romathI athavA ghaNA romathI bharela, uMTa vagerenI pITha upara rAkhavAnuM vastravizeSa te palhavI, 2. rUthI bhareluM vastra te kutupa, upalakSaNathI zAla, duzAla ane kaMbala vagere, 3. dazIo sahita brAhmaNane paheravA yogya aboTiyArUpa dhotipotikA te dRDhagAlI. bAkInA be bheda prAvaraka ane navatvam prasiddha che, te A pramANe-4. prAvaraka-rUMchALavALuM oDhavAnuM vastra, tene koIka moTuM kaMbala paNa kahe che ane pa. navatvak bahu jIrNa vastra. (176) have tRNapaMcaka kahe che- taNapaNagaM puNa bhaNiyaM, jiNehiM kammaTTagaMThimahaNehiM / sAlI vIhI koddava, rAlaga ranne taNAI ca // 177 / / aSTa karmarUpa graMthinuM maMthana karanAra jinezvaroe pAMca prakAranA tRNo kahelA che, te A pramANe-1. zAlIkalamazAlI pramukhano parALa, 2. vrIhi-sAThI cokhA vagereno parALa, 3. kodravAno parALa, 4. kAMgano parALa ane pa. jaMgalano. zyAmaka vagere ghAsa. (177) 392 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nAmasatyAdiAjIvikatapaHsaMyamaH 308-310 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 have carmapaMcaka kahe che- aya-ela-gAvi mahisI, migANa ajiNaM tu paMcamaM hoi / taliyA khallagavajjho, kosaga kattI ya bIyaM tu / / 178 // * bakarAnuM cAmaDuM, gheTAnuM cAmaDuM, gAyanuM cAmaDuM, bheMsanuM cAmaDuM ane haraNanuM cAmaDuM-ema pAMca prakAranuM cAmaDuM che. bIjI rIte paNa carmapaMcaka kahe che-1. lalikA (caMpala) te eka taLavALI athavA be talavALI, 2. pagarakhAM, 3. vAdha-sAmAnya cAmaDuM, 4. kozakavizeSa-aMguli vageremAM paheravAnuM cAmaDAnuM upakaraNa ane pa. kRtikA-dava prasaMge A devAmAM athavA pAtharavA vageremAM upayogI cAmaDuM. (178) _'viyApa' tti azubha mana vagereno tyAga (rodha) athavA mana vagerethI AhArAdinuM sAdhuo mATe je dAna te tyAga. evI rIte pAtrAdi uparakaNa vaDe anna vagerenuM dAna upakaraNatyAga. kaMI paNa vidyamAna nathI kiMcana-suvarNa vagere dravyano prakAra jene te akiMcana, teno bhAva te akiMcanatA arthAt niSparigrahapaNuM. te mana vagerethI ane upakaraNanI apekSAe hoya che mATe cAra prakAre akiMcanatA kahelI che. 310l /catuHsthAnakanA dvitIya uddezAnI TIkAno anuvAda samAsa | prazna vyAkaraNa sUtranA bhASAntaramAM prANIonA prANanAzaka/ghAtaka AtmAnA svabhAvanA bAvIsa bheda darzAvyA che. (1) pApasvabhAvI (2) caMDa (3) raudra (4) sahastra kAryakAraka (5) zudra (sva para drohI adhama) (6) anArya (7) nirguNa (8) nRzaMsI niska (dayA rahita lajjA rahita) (9) mahAbhaya (10) pratibhaya (11) atibhaya (12) bhayAnaka (13) trAsa (sva para trAsotpAdaka) (14) udvega janaka (15) anyAyakartA (16) nirapekSa (sva para hita bhAvanAthI rahita) (17) nidharma (18) niSkipAsa (maitrI bhAvanI bhAvanAthI rahita) (19) niSkaruNa (20) niraya (narkamAM javAnA svabhAvavALo) (21) mohamahAmaya prakarSaka (22) maraNa vaimanya. prazna vyAkaraNa sUtramAM hiMsAnA trIsa nAma batAvyAM che, je nIce pramANe che : (1) prANavadha (2) ummulanAzarIrAtuM (3) avizvAsa (4) hiMsyAvihiMsA (vizeSa prakArathI hiMsA karavI) (5) akaraNIya (6) ghAtaka (7) mAraNA (8) vahA (9) udavaNA (10) tiyAvaNa (titra vAyaNa yAtanA bhUMsavA traNa yoga athavA zarIra Indriya ane AyuSya rUpa prANonuM hanana karavuM) (11) AraMbha samAraMbha (12) AyuSyopadrava (13) mRtyu (14) asaMyama (15) karaka mardana (16) vyuharaNa (17) parabhava saMkaTa kAraka (18) durgati prapAta (19) pApakopa (20) pApalobha (21) chaviccheda (22) jIvitAntakaraNa (23) bhayaMkara (24) RNakara (25) varya (26) paritApana pUrvaka Azrava (27) vinAza (28) niryApanA (vizeSa prakAranA prANIonA prANono nAza karavo, emAM je prayojaka hoya che te niryApaka) (29) guNavirAdhanA (30) hiMsA. parigrahanA paryAyavAcI nAma : (1) mithyAtva (2) saMcaya (3) caya (4) upacaya (5) nidhAna (6) saMbhAra (7) saMkara (8) evamAcAra (9) piMDa (10) dravyasAra (11) mahecchA (12) pratibaMdha (13) lobhAtmA (14) mahAtti (15) upakaraNa (16) saMrakSaNa (17) bhAra (18) saMpAtopAyaka (19) kalaha karaMDaka (20) pravistAra (21) anartha (22) saMstava (23) anumi (24) AyAsa (25) aviyoga (26) amukti (27) tRSNA (28) anarthaka (29) Asakti (30) asaMtoSa. - 393 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 krodhaH pakSidRSTAntaH 311-312 sUtre atha catuHsthAnakAdhyayanake tRtIya uddezaka | bIjo uddezaka kahevAyo, have trIjo uddezaka zarU karAya che. A uddezakano pUrvanA uddezakanI sAthe A pramANe saMbaMdha che. pUrvanA uddezakamAM jIva ane kSetranA paryAyo kahyA, ahiM to jIvanA paryAyo kahevAya che. A saMbaMdha vaDe prApta thayela A uddezakanA prathama be sUtra kahe che- cittAri rAtIo pannattAo, taMjahA-pavvayarAtI, puDhavirAti, vAluyarAtI, udagarAtI / evAmeva cauvvihe kohe pannatte, taMjahA-pavvatarAtisamANe, puDhavirAtisamANe, vAluyarAtisamANe, udagarAtisamANe / pavvatarAtisamANaM kohaM aNupaviDhe jIve kAlaM karei Neratitesu uvavajjati, puDhavirAtisamANaM kohamaNuppaviDhe tirikkhajoNitesu uvavajjati, vAluyarAtisamANaM kohaM aNupaviDhe samANe maNussesu uvajjati, udagarAtisamANaM kohamaNupaviDhe samANe devesu uvavajjati 1 / cattAri udagA pannattA, taMjahA-kaddamodae, khaMjaNodae, vAluodae, selode| evAmeva cauvvihe bhAve pannatte,taMjahA-kaddamodagasamANe,khaMjaNodagasamANe, vaaluodgsmaanne,selodgsmaanne| kaddamodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIvekAlaM kareti Neratitesu uvavajjati, evaM jAva selodagasamANaM bhAvamaNupaviTe : jIve kAlaM kareti devesu uvavajjati ||suu0 311 / / cattAri pakkhI pannattA, taMjahA-rutasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne, rUvasaMpanne nAmamege no rutasaMpanne, ege rUvasaMpanne virutasaMpanne vi, ege no rutasaMpanne No rUvasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAtA pannatA, taMjahA-rutasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne Tka [-4] / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-pattiyaM karemItege pattiyaM karei, pattiyaM karemItege appattitaM kareti, appattiyaM karemItege pattitaM kareti, appattiyaM karemItege appattitaM kreti| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-appaNo NAmamege pattitaM kareti No parassa, parassa nAmamege pattiyaM kareti No apaNo ha [4] (4) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-pattitaM pavesAmItege pattitaM paveseti, pattiyaM pavesAmItege appattitaM paveseti Tka [=4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-appaNo nAmamege pattitaM paveseti No parassa, parassa hra [4] / / suu0312|| (mULa) cAra prakAranI rekhAo kahelI che, te A pramANe-parvatanI rekhA, pRthivInI rekhA, vAlukA (retI) nI rekhA ane udakanI rekhA. e dRSTAMte cAra prakArano krodha kahelo che, te A pramANe-parvatanI rekhA (phATa) samAne krodha-cAvatuM jIvaparyata rahe, pRthivInI rekhA samAna krodha-bAra mAsa paryata rahe, vAlukAnI rekhA samAna krodha-cAra mAsa paryata rahe ane udakanI rekhA samAna krodha-eka pakSaparyaMta rahe. parvatanI rekhA samAna anaMtAnubaMdhI krodhamAM praviSTa thayela je jIva kAla kare che te narakamAM utpanna thAya che, pRthivInI rekhA samAna apratyAkhyAnI krodhamAM praviSTa thayela je jIva kAla kare che te tiryaMcayonimAM utpanna thAya che, vAlukAnI rekhA samAna pratyAkhyAnI krodhamAM praviSTa thayela je jIva kAla kare che 1. etatsUtra sthAne bhAM0 madhye IdRzaH pAThaH cattAri AvatA pannattA, taMjahA-kharAvatte, unnayAvatte, gUDhAvatte, AmisAvatte / evAmeva itthiyAe vA purisassa vA cattAri kasAyA pannattA, taMjahA-kharAvattasamANe kohe, unnayAvattasamANe mANe, gUDhAvattasamANA mAyA, AmisAvattasamANe lohe| [mu.zrI jaMbUvijayajI saM. sthAnA0] 394 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 krodhaH pakSidRSTAntaH 311 - 312 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 te manuSyamAM utpanna thAya che ane udakanI rekhA samAna saMjvalana krodhamAM praviSTa thayela je jIva kAla ka2e che te devamAM utpanna thAya che. cAra prakAre udaka-pANI kahela che, te A pramANe--kAdavavALuM pANI, khaMjana-meza jevuM pANI, dhULavALuM pANI ane kAMkarAvALuM pANI. A dRSTAMte cAra prakAranA bhAva (jIvanA pariNAma) kahelA che, te A pramANe--kardama udaka samAna, khaMjana udaka samAna, vAlukA udaka samAna ane zaila udaka samAna. kardama udaka samAna bhAva (pariNAma) ne prApta thayela je jIva kALa kare che te nairayikane viSe utpanna thAya che, khaMjana udaka samAna bhAvane prApta thayela je jIva kALa kare che te tiryaMcayonikamAM utpanna thAya che, vAlukA udaka samAna bhAvane prApta thayela je jIva kAla kare che te manuSyane viSe utpanna thAya che ane zaila udaka samAna bhAvane prApta thayela je jIva kALa kare che te devane viSe utpanna thAya che. I311 cAra prakAranA pakSI kahelA che, te A pramANe-koI eka pakSI zabdasaMpanna-manohara svaravALo che paNa rUpasaMpanna nathI- kokilanI jema, koIka rUpasaMpanna che paNa zabdasaMpanna nathI (manohara zabda nathI)-abhaNa popaTanI jema, koIka pakSI zabdasaMpanna che ane rUpasaMpanna paNa che-moranI jema, koIka zabdasaMpanna paNa nathI ane rUpasaMpanna paNa nathI-kAgaDAnI jema, A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-koIeka puruSa miSTa vacanasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI arthAt kALo ke kUbaDo che, koIka rUpasaMpanna che paNa manojJa zabdasaMpanna nathI, koIka ubhaya saMpanna che ane koIka ubhaya saMpanna nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa ema ciMtave ke--huM amukanI sAthe prIti karuM ane prIti kare che, 2. koIka prathama ema ciMtave kehuM AnI sAthe prIti karuM paNa pachI kare nahiM, 3. koIka prathama ema ciMtave kehuM amuka sAthe aprIti karuM paNa pachI prIti kare che, 4. koIka ema ciMtave kehuM AnI sAthe aprIti karuM ane aprItine kare che. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa bhojana vagerethI potAnA AtmAne AnaMda upajAve che, paNa bIjAne nahiM, 2. koIka bIjAne upakAra kare che paNa potAne nahi kema ke bIjA para upakAra karavAmAM rasika hoya che, 3. koIka potAne ane bIjAne paNa AnaMda upajAve che ane 4. koIka potAne ke parane paNa AnaMda upajAvato nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa ema ciMtave ke-huM paranA cittamAM prIti ke vizvAsa upajAvuM ane temaja vizvAsa upajAve che, 2. koIka ema ciMtave ke- huM bIjAne vizvAsa upajAvuM paNa vizvAsa utpanna karI zake nahi, 3. koIka ema ciMtave ke-huM vizvAsa upajAvI zakIza nahi paNa vizvAsa utpanna kare, ane 4. koIka ema ciMtave kehuM vizvAsa upajAvI zakIza nahi ane upajAve paNa nahi. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa potAnA AtmAmAM vizvAsa upajAve che, paraMtu bIjAne viSe vizvAsa upajAvato nathI, 2. koIka, bIjAne viSe vizvAsa upajAve che paNa potAnA AtmAmAM vizvAsa upajAvato nathI, 3. koIka puruSa potAnA tathA bIjAnA AtmAmAM paNa vizvAsa upajAve che ane 4. koIka potAnA ke paranA AtmAmAM vizvAsa upajAvato nathI. II312/ (TI0) 'pattArI'tyAdri. A sUtrano A pramANe saMbaMdha che. pUrve cAritra kahyuM, teno pratibaMdha karanAra krodhAdi bhAva che, mATe krodhanA svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe A sUtra kahevAya che. A pramANe saMbaMdhavALA A dRSTAMtabhUta vagere sUtranI vyAkhyA karAya che--'rAnI' rekhA. krodhanuM bAkInuM vyAkhyAna mAyA vagerenI jema jANavuM. mAyAdinA prakaraNa (viSaya) thI anyatra krodhano vicAra karavAmAM Avela che kAraNa ke sUtranI gati vicitra hoya che. bIjuM sUtra paNa sugama che. A krodha bhAvavizeSa ja che mATe bhAvanI prarUpaNA ka2vA mATe dRSTAMta vagere be sUtrane kahe che--'cattArI' tyAri. prasiddha che. vizeSa e ke-jemAM khUMcela paga 1. cothA ThANAnA bIjA uddezakamAM mAyA vagere traNa kaSAyanuM svarUpa kahela che. 395 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH patrAdyupagacaturbhaMgikA AzvAsacatuSkaM 313-314 sUtre vagere kheMcI na zakAya athavA kaSTa vaDe kheMcI zakAya (kADhI zakAya) te karma (kAdava). dIpaka vagerenI mezanA jevo paga vageremAM lepa karanAra-coMTI jAya tevo te khaMjana, ka vizeSa ja che. vAlukA (retI) prasiddha che, te bhIMjelI paga vagerene lAgI hoya to paNa pANI sUkAI javAthI alpa prayAse dUra thAya che mATe alpa lepa karanArI che. zaila eTale komaLa pASANo. te paga vagerene sparza vaDe ja kaMIka duHkha upajAve che, paraMtu tathAvidha lepane utpanna karatA nathI. kAdava vagerenI pradhAnatAvALA udako te kardamodaka vagere kahevAya che. jIvana je rAgAdi pariNAma te bhAva, tenuM kardamodaka vagerenI sAthe samAnapaNe tenA svarUpane anusAra karmanA lepane aMgIkAra karIne mAnavuM. 311|| hamaNAM ja bhAvanuM svarUpa kahyuM, have bhAvavALA daSTAMta sahita puruSane 'vattAri pI ' tyAdi sUtrathI laIne , 'atyaniyama' tti chevaTanA sUtra vaDe kahe che-teno bhAva spaSTa che. vizeSa e ke-zabda ane rUpa badhA pakSIone hoya che, ataH viziSTa zabda ane rU5 grahaNa karavA yogya che. 1. rutamanojJa zabda vaDe saMpanna eka pakSI che paraMtu manojJa rUpa vaDe saMpanna nathI-kokilanI jema, 2. rUpasaMpanna che paNa zabdasaMpanna nathI-sAmAnya zuka (popaTa) va8, 3. ubhayasaMpanna-mayUravata, 4. anubhasaMpanna-zabdasaMpanna ane rUpasaMpanna paNa nahi-kAgaDAnI jema. ahiM puruSa yathAyogya yojavo, te A pramANe priya bolavA vaDe manojJa zabda ane suMdara veSa vaDe rUpasaMpanna athavA sAdhu, cokkasa karela siddhAMtamAM prasiddha, zuddha dharmadezanAdi svAdhyAyanA prabaMdhavALo (zabdasaMpanna), loca vaDe alpa kezavALuM uttamAMgapaNuM arthAta mastakanI suMdaratA, tapa vaDe kAyAnI kRzatA, mela vaDe malina kAyA ane alpa upakaraNapaNuM vagere lakSaNa vaDe suvihita sAdhunA rUpane dharanAra te rUpasaMpanna che. 'riya' ti, svArthika "ka" pratyayanuM grahaNa karavAmAM paNa prIti e ja prItika, rUDhithI napuMsakapaNuM jANavuM. 1. huM prIti karuM athavA huM vizvAsa karuM evA pariNAmavALo thayo thakI prItine athavA vizvAsa kare che, kema ke sthira pariNAmavALo athavA . ucita pravRtti karavAmAM catura ke saubhAgyavALo hoya che. 2. bIjo to prIti karavAmAM pariNata thayo thako paNa aprItine ja kare che, kema ke sthirapariNAmAdi guNathI viparIta hoya che. 3. trIjo aprItimAM pariNata thayo thakI prItine ja kare che, kema ke utpanna thayelA pUrvanA pariNAmathI nivRtta thavAthI athavA bIjAnI aprItino hetu chatAM paNa prItinI utpattinA svabhAvavALo hovAthI prItine kare che. 4. cotho puruSa to sugama che. 1. koIka puruSa bhojana, vastrAdi vaDe potAnA AtmAne prIti-AnaMda utpanna kare che, kema ke svArthamAM tatpara hovAthI bIjAne AnaMda utpanna karato nathI, 2. bIjo paramArthamAM tatpara hovAthI bIjAne AnaMda Ape che paNa potAne nahi, 3. trIjo banne (svapara) ne AnaMda Ape che, kema ke svArtha ane paramArtha bannemAM tatpara hoya che, temaja 4. cotho-svaparane AnaMda upajAvato nathI. kema ke svArtha-paramArthamA zUnya hoya che. koIka puruSa potAno vizvAsa kare che paNa bIjAno karato nathI ityAdi caturbhagInI vyAkhyA karavI. 'ttiyaM pavesemi' tti A puruSa mArA upara prati athavA vizvAsa kare che, A pramANe bIjAnA cittamAM huM ThasAvuM-khAtrI karAvuM. evI rIte pariNAmavALo thayo thako te ja pramANe bIjAnA cittamAM prIti ke vizvAsane karAve che. bAkInuM (traNa bhaMga) sUtra ane anaMtara sUtra pUrvanI jema jANavuM..312I cattAri rukkhA pannattA, taMjahA-pattovara, pupphovara, phalovara, chAyovae / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-pattovArukkhasAmANe, puSphovArukkhasAmANe, phalovArukkhasAmANe, chAtovArukkhasAmANe II sU0 rUrUA. bhAraMNaM vahamANassa cattAri AsAsA pannattA, taMjahA-jattha NaM aMsAto aMsaMsAharati tattha viya se ege AsAse paNNatte 1,jattha vi ya NaM uccAraM vA pAsavaNaM vA parihaveti tattha vi ya se ege AsAse paNNatte 2, jattha vi ya NaM NAgakumArAvAsaMsi vA suvanakumArAvAsaMsi vA vAsaM uveti tatthavi ya se ege AsAse pannatte 3, jattha vi ya NaM AvakadhAte ciTThati tattha vi ya se ege AsAse pannatte 4 / evAmeva samaNovAsagassa cattAri AsAsA pannattA, 396. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH patrAdyupagacaturbhagikA AzvAsacatuSkaM 313-314 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 taMjahA-jattha NaM sIlavvata-guNavvata-veramaNapaccakkhANa, posahovavAsAI paDivajjati tattha vi ya se ege AsAse paNNatte 1, jattha vi ya NaM samAtitaM desAvagAsitamaNupAleti tattha vi ya se ege AsAse paNNatte 2, jattha vi ya NaM cAuddasaTTamuddiThThapunamAsiNIsu paDipunaM posahaM samma aNupAleti tattha vi ya se ege AsAse paNNatte 3, jattha vi ya NaM apacchimamAraNaMtitasaMlehaNAjhUsaNAjhUsite bhattapANaDitAtikkhitte pAovagate kAlamaNavakaMkhamANe viharati tattha vi ya se ege AsAse pannatte 4 / / sU0 314 / / (mULa) cAra prakAranA vRkSa kahela che, te A pramANe--ghaNA patra (pAMdaDA) vALuM, ghaNA puSpavALuM, ghaNA phalavALuM ane gADha chAyAvALuM. e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. tathAvidha upakArane nahi karanAra patra sahita vRkSa samAna, 2. sUtradAna vagerethI upakAra karanAra te puSpa sahita vRkSa samAna, 3. arthadAna vagerethI mahAnuM upakAra te la sahita vRkSa samAna ane 4. anarthathI rakSaNa karanAra te chAyA sahita vRkSa samAna. 317ll bhAra pratye vahana karanAra puruSane cAra vizrAma (vIsAmA) kahyA che, te A pramANe-1. je samaye eka khabhAthI laIne bIjA khabhA upara bhAra mUke che te avasare tene eka vizrAma kahela che, 2. je avasare bhAra utArIne vaDInIta ke laghunIta kare che te avasare tene eka vizrAma kahela che, 3. je avasare nAgakumAranA AvAsa (devala) mAM athavA suparNakumAranA maMdiramAM rAtrie vase che te avasare tene eka vizrAma kahela che ane 4. je avasare bhAra utArIne potAne ghera mAvajIva paryata rahe che te avasare tene eka vizrAma kahela che. e dRSTAMte zramaNopAsakanesAvaghavyApArarUpa bhArathI dabAyelA cAra vizrAma kahelA che. te pramANe-1. je avasare zIla-sadAcAra, aNavata, guNavratanuM pAlana ane anarthadaMDAdithI nivarsanarUpa viramaNa, navakArasI pramukha pratyAkhyAna, pauSadha sahita upavAsane grahaNa kare che tyAre tene eka vizrAma kahela che, 2. je avasare sAmAyika ane dezAvagAsikane sArI rIte pALe che tyAre tene eka vizrAma kahela che, 3. je avasare caudaza, AThama, amAvasyA ane pUrNimArUpa tithione viSe paripUrNa pauSadhane sArI rIte pALe che tyAre tene eka vizrAma kahela che, 4. je avasare apazcima (chellI) maraNAMtikarUpa saMkhanAne svIkArIne ane bhaktapAnanuM pratyAkhyAna karIne pAdapa-cheThelI vRkSanI DALanI mAphaka sthira thaIne kAla (maraNa) nI - vAMchAne nahiM karato thako vicAre che tyAre tene eka vizrAma kahela che. 314ll. (20) patra-pAMdaDAMne prApta thAya che te patro paga arthAt ghaNA patravALo, ema ja puSpopaga vagere jANavA. lokottara ane laukika puruSonI patravALA vagere vRkSanI sAthe samAnatA to kramazaH jANavI, te A pramANe-1. abhilASIone viSe tathAvidha upakAra nahi karavA vaDe potAnA svabhAvamAM ja samApta thavAthI, 2. sUtra bhaNAvavuM vagerethI upakAraka hovAthI, 3. sUtranA arthane ApavA vagere vaDe mahAnuM upakAraka hovAthI ane 4. jJAnAdi kAryamAM pravartAvavuM ane doSathI bacAvavuM vagerethI niraMtara sevA karavA yogya hovAthI. /313 - bhAra-dhAnya bharavAnA AdhArabhUta (koThI vagere) ne eka sthAnathI bIjA sthAna pratye vahana karanAra-laI janAra puruSane AzvAso-vizrAmo kahelA che, teonA avasaranA bheda vaDe vizrAmanA bhedo che. 1. je avasaramAM aMza--eka skaMdhathI bIjA skaMdha pratye bhArane saMhare che-laI jAya che te avasaramAM, re' te vahana karanArane eka vizrAma kahela che, 2. ariSTIpati' bhAra tajI daIne (eka sthAnake thoDIvAra mATe mUkIne) mUtrapuruSAdi tyAga kare che te bIjo vizrAma, 3. nAgakumAranA AvAso vagere upalakSaNamAtra che ethI bIjA Ayatana (sthAna) ne viSe paNa vAsane prApta thAya che arthAt rAtrie vAsa kare che te 4. yAvatI_jyAM sudhI A manuSya athavA devadattAdi che ema kathanarUpa yAvat kathA vaDe arthAt yAvajIva sudhI te rahe che-vase che te vimeve' tyAdi emaja dASTratika sUtra che. zrama --sAdhuonI je sevA kare che te zramaNopAsaka-zrAvaka tene (sAvadya 397 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 uditoditAdicatu bhaMgikA yugmazUracatuSkaM uccAdicatuSkaM 0 lezyAcatuSkaM 315-319 sUtrANi vyApArarUpa bhArathI dabAyelAne) AzvAso-sAvadya kAryane choDavA vaDe cittane AzvAsana-svAsthyarUpa vizrAmo che, paralokathI bhaya pAmela mane AtrANa-zaraNa che evA A vizrAmo che. te zrAvaka jinAgamanA paricayathI svaccha buddhi vaDe AraMbha ane parigraha e banne duHkhanI paraMparAne karanAra ane saMsArarUpa kAMtAranA kAraNabhUta hovAthI choDavA yogya che ema jANato thako iMdriyarUpa subhaTanA vazathI AraMbha ane parigrahane viSe pravartato chato mahAn kheda, saMtApa ane bhayane vahana kare che ane nIce pramANe bhAvanA bhAve che-- hiyae jiNANa ANA, cariyaM maha erisaM aunnassa / eyaM AlappAlaM, avvo dUraM visaMvayai // 179 // hayamamhANaM nANaM, hayamamhANaM maNussamAhappaM / je kila laddhaviveyA, vi ceTTimo bAlabAla vva / / 180 / / mArA hRdayamAM jinezvaranI AjJA chatAM paNa puNya rahita mAruM caritra-vartana to AvuM che arthAt saMsAra saMbaMdhI vastu mane priya lAge che to have zuM vizeSa kahuM? A Azcarya che, atyaMta virodha che. amAruM sad asanA vivekarUpa jJAna haNAyuM. amAruM manuSya saMbaMdhI mAhAtmya haNAyuM! nizcaya vivekane prApta thayA chatAM paNa nAnI bALIkAnI jema ame pravRttine karIe chIe. (179-180) 1. je avasaramAM zIla-sadAcAra vizeSa athavA brahmacarya vizeSa, vrata-sthUla prANAtipAtanuM viramaNa vagere, bIje sthaLeto zIla eTale pAMca aNuvrata ane vrata-sAta zikSAvrata kahela che, paraMtu guNavrato vagerenuM sUtramAM sAkSAt grahaNa juduM karavAthI ahiM te vyAkhyA karI nathI. guNavrata dizAvrata ane upabhogaparibhogavratasvarUpa che tathA viramaNa-anarthadaMDanI viratinA prakAro athavA rAgAdinI viratio jANavI. pratyAkhyAna navakArasI vagere, pauSadha-aSTamI vagere parvanA divasomAM upavasana-AhArano tyAga te pauSadhopavAsa. (zIlAdi badhAya padono dvaMdva samAsa che) zIla vagerene aMgIkAra kare che te avasa2ne viSe tene eka vizrAma kahela che. 2. je avasaramAM sAvaghayoganA tyAgapUrvaka niravadya yoganA sevanarUpa sAmAyikamAM je vyavasthita zrAvaka hoya che te zramaNabhUta thAya che. vaLI daze-dizA parimANavrata grahaNa karela zrAvakane dizAnA parimANanA vibhAgamAM avakAza-avatAra viSayaka avasthAna che je vratane viSe te dezAvakAza te ja dezAvakAzika arthAt dizAvratamAM grahaNa karela dizAnA parimANane dararoja saMkSepavArUpa athavA badhAya vratonuM saMkSepa karavArUpa vratanuM anupAlana kare che arthAt vrata grahaNa karyA pachI akhaMDa rIte pALe che te avasare paNa tene eka vizrAma kahela che. 3. uddiSTA-amAvasyA paripUrNaahorAtra paryaMta 1. AhArano tyAga, 2. zarIranA satkArano tyAga, 3. brahmacaryanuM pAlana ane 4. avyApAra-sAvadya pravRttinA tyAgarUpa cAra bhedayukta pauSadhane kare che tyAre eka vizrAma che, 4. je avasare vaLI pazcima ja-chellI paraMtu amaMgalanA parihArane mATe 'apazcimA evI, maraNa ja aMta te maraNAMta, temAM je thayelI te mAraNAMtikI--te apazcimamAraNAMtika evI, jenA vaDe za2I2 ane kaSAyAdi kRza karAya che te saMlekhanA-tapavizeSa te apazcimamAraNAMtika saMlekhanAnI 'nUsaLa' tti. joSaNA-sevArUpa dharma vaDe 'nRsiya' tti--sevA ka2nA2 athavA dehane khapAvanAra-zoSanAra te joSaNA-juSTa, tathA bhaktapAnanuM pratyAkhyAna karela che jeNe te bhaktapAnapratyAkhyAta, pAdapa-vRkSanI mAphaka upagata-nizceSTapaNAe rahela te pAdapopagata arthAt anazana vizeSane svIkArela, kAla-maraNanA samayane na icchato thako--temAM utsuka nahiM thayo thako vicare che-rahe che. 1139811 cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - uditodite NAmamege, uditatthamite NAmamege, atthamitodite NAmamege, atthamiyatthamite NAmamege / bharahe rAyA cAuraMtacakkavaTTI NaM uditodite, baMbhadatte NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI uditatthamite, haritesabale NamaNagAre Namatthamiodite, kAle NaM soyariye atthamitatthamite / / sU0 315 / / - 1. pazcima zabda amaMgalarUpa che mATe apazcima zabda kahela che. 398 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 uditoditAdicaturbhagikA yugmazUracatuSkaM uccAdicatuSka0 lezyAcatuSka 315-319 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 cattAri jummA pannattA, taMjahA-kaDajumme, teyoe, dAvarajumme, kalitoe[kalijoge] / neratitANaM cattAri jummA pannattA, taMjahA-kaDajumme, teoe, dAvarajumme, klitoe| evaM asurakumArANaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM puDhavikAiyANaM Au0 [kAiyANaM] teu0 [kAiyANaM] vAu0 [kAiyANa] vaNassati0 [kAiyANaM] beMditANaM teMdiyANaM cauridiyANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM vANamaMtarajoisiyANaM vemANiyANaM savversi nA titA II sU0 rUdA cattAri sUrA pannattA, taMjahA-khaMtisUre, tavasUre, dANasUre, juddhasUre / khaMtisUrA arahaMtA, tavasUrA aNagArA, dANasUre vesamaNe, juddhasUre vAsudeve / / sU0 317 / / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-ucce NAmamege uccacchaMde, ucce NAmamege NItacchaMde, NIte NAmamege uccacchaMde, NIte NAmamege NItacchaMde / / sU0 318 / / asurakumArANaM cattAri lessAto pannattAo, taMjahA-kaNhalesA, NIlalesA, kAThalesA, teulesA / evaM jAva thaNiyakumArANaMevaMpuDhavikAiyANaM Au[kAiyANIvaNassaikAiyANaM vANamaMtarANaMsavvesiMjahA asurakumArANaM | sU0 rU89/ (mULa) cAra prakAranA puruSa kahela che, te A pramANe-1, kula, baLa, Rddhi vagerethI prathama udayane pAmelA ane pachI parama sukhane pAmelA te uditodita, 2. kula vagerethI prathama udayane pAmelA ane pachI durgatimAM javAthI astane pAmelA te uditaastamita, 3. nIca kula vagerethI prathama asta pAmelA ane pachI sadgatimAM javAthI udayane pAmela te astamitAdita ane 4: nIca kulAdithI prathama asta pAmela ane durgatimAM javAthI pachI paNa asta pAmela te astamitaastamita. have ukta cAra bhAgAnA svAmIne kahe che-1. cAtaraMga cakravartI bharata mahArAjA prathama paNa udayane pAmelA ane pachI paNa udayane pAmelA, 2. cAtaraMga cakravartI brahmadatta rAjA prathama udayane pAmIne pachI astane pAmelA, 3. harikezIbala muni prathama nIca kulamAM avatAra laIne asta pAmelA ane pachIthI udayane pAmelA ane 4. kAlasaukarika (kasAI) prathama paNa asta pAmIne pachI paNa narakagamana vaDe astane pAmyo. 31pa/l cAra prakAranA yugma-rAzivizeSa kahela che, te A pramANe--je saMkhyAne cArathI bhAgatAM zeSa cAra rahe te kRtayugma, zaSa traNa rahe te vyAja, zeSa be rahe te dvApara ane zeSa eka rahe te kalyoja. narayikonA cAra yugma kahelA che, te A pramANe kRtayugma, vyAja, dvApara ane kalyoja, evI rIte asurakumAronA yAvat stanatakumAronA, ema ja pRthvIkAyikonA aSkAyikonA, tejaskAyikonA, vAyukAyikonA, vanaspatikAyonA, tadriyonA, trIdriyonA, caturiMdriyanA, paMcedriyatiyacayonikonA, manuSyonA, vyaMtara ane jyotiSkonA tathA vaimAnikonA ema badhAyanA jema narayikonA cAra yugma kahelA che tema jANavA. 316/l cAra prakAranA zUro kahelA che, te A pramANe--kSamAmAM zUra, tapane viSe zUra, dAnamAM zUra ane yuddhane viSe zUra. kSamAmAM zUrA ahato, tapamAM zUrA munio, dAnamAM zUra vaizramaNa ane yuddhamAM zUra vAsudeva che. 317ll cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. eka puruSa zarIra, kula ane dhana vagerethI UMca ane UMcachaMdazreSTha abhiprAyavALo udAra che, 2. eka zarIra vagerethI UMca paNa nIcachaMda-nIca abhiprAyavALo che. 3. eka zarIra vagerethI nIca paNa UMcachaMda-zreSTha abhiprAyavALo che ane 4. eka zarIra, kula vagerethI nIca ane nIcachaMda-nIca abhiprAyavALo che. 318 asurakumArone cAra vezyAo kahelI che, te A pramANe--kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA ane tejolezyA. evI 399 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 uditoditAdicaturbhagikA yugmazUracatuSkaM uccAdicatuSka0 lezyAcatuSkaM 315-319 sUtrANi rIte yAvat svanitakumArone ema ja pRthivIkAyikone, akAyikone, vanaspatikAyiko ane vyaMtarone, A badhAyane ? asurakumAronI mAphaka cAra vezyAo che. ll319ll (TI.) ucca kula, bala, samRddhi ane nirdoSa kAryo vaDe udita-abhyadayavALo, ane parama sukhanA samUhanA udaya vaDe udita udaya pAmela mATe uditodita, jema bharata mahArAjA ane enuM uditoditapaNuM prasiddha che 1, tathA prathama udaya pAmela, ane pachI asta pAmela-sUryanI jema; kema ke sarva samRddhi vaDe bhraSTa thavAthI ane durgatimAM javAthI uditaastamita-udaya pAmIne asta pAmela brahmadatta cakravartInI mAphaka, te uttama kulamAM utpanna thavA vagerethI ane svabhujAnAM baLathI meLavela sAmrAjya vaDe ? prathama udaya pAmela ane pAchaLathI khAsa kAraNa sivAya krodhita brAhmaNadvArA preraNA karAyela govALa vaDe joDAyela dhanuSyanI goLIthI phUTI gayela AMkhanI kIkI vaDe ane maraNa pachI apratiSThAna nAmanA mahAnArakAvAsa saMbaMdhI vedanAnI prApti vaDe asta pAmela 2, hIna kulamAM utpatti, durbhAgya ane dAridraya vagerethI prathama astamita ane pachIthI samRddhi, kIrti ane sadgatinI prApti vagerethI udita-udaya pAmela te astamitAdita-jema harikezabala nAmanA muni, te janmAMtaramAM bAMdhela nIca gotrakamanA vazathI prApta karela harikeza nAmanA cAMDAlakulapaNAthI, durbhAgyapaNAthI ane daridrapaNAthI prathama asta pAmela, parantu pAchaLathI to dIkSita thayo thako nizcala cAritranA guNo vaDe, melavela devakRta sahAya vaDe, prasiddhi meLavavA vaDe ane sadgatimAM javA vaDe udita. 3. tathA sUryanI jema prathama asta pAmela kemake nIcakulapaNuM ane duSTa karma karavApaNAthI kIrti, samRddhilakSaNa tejathI varjita hoya che ane pachIthI durgatimAM javAthI asta pAmela te astamitAstamita-jema kAla nAmano saukarika. 'sUra' suvaro vaDe carita mRgayA-zikArane kare che mATe saukarika nAma yathArtha che. duSTa kulamAM utpanna thayela ane dararoja pAMca so pADAne mAranAra mATe prathama asta pAmela, ane pachIthI paNa sAtamI narakamRthivIne viSe gayela mATe asta pAmela. 4. 'parahe tyAdi. udAharaNasUtra to bhAvitArtha che. 315/ je jIvo A pramANe vicitra bhAvo vaDe ciMtana karAya che te badhAya cAra rAziomAM avatare che, mATe teone darzAvatAM thakA sUtrakAra kahe che-devarAri gune'tyAdiyugmarAzivizeSa. je rAzine cAranI saMkhyA vaDe apaharaNa karavAthI (bhAMgavA vaDe) zeSa cAra rahe te kRtayugma kahevAya che. je rAzinA chevaTamAM zeSa traNa rahe te stroja, be zeSa rahe te dvAparayugma ane eka zeSa rahe te kalyoja kahevAya. ahiM gaNitanI paribhASAmAM samarAzi (2-4) yugma kahevAya che ane (1-3) te oja kahevAya che. A jainasiddhAMtanI maryAdA che. lokamAM to kRtayugma vagere A pramANe kahevAya che- . dvAtriMzat sahasrANi kalau lakSacatuSTayam / varSANAM dvAparAdau syAdetad dvitri caturguNam / / 18 / / kaliyugamAM cAra lAkhane batrIsa hajAra varSa hoya che. dvAparayugamAM ATha lAkhane cosaTha hajAra, tretAyugamAM bAra lAkha ne chavuM hajAra ane kRtayugamAM sattara lAkha acAvIza hajAra varSa hoya che. (181) pUrvokta rAziyonuM nArakAdine viSe nirUpaNa karatA thakA sUtrakAra kahe che-anerA'tyA0i sugama che. nAraka vagere cAra prakAranI rAzivALA paNa hoya kema ke janma ane maraNa vaDe hIna yA adhikapaNAno saMbhava hoya che. 316ll vaLI jIvone ja bhAvo vaDe nirUpatAM thakA sUtrakAra kahe che-vAri sUra' tyAra be sUtra sugama che. vizeSa e ke-zUravIrapuruSo. kSamAmAM zUrA ahaMto-zrI mahAvIra paramAtmAnI mAphaka, tapamAM zUrA anagAro-daDhaprahArI munivat, dAnamAM zUra vaizramaNa-uttara dizAno lokapAla (kabera) te tIrthakara vagerenA janmanA samayamAM ane pAraNA vagerenA samayamAM ratna vagerenI vRSTi karavA vaDe dAnamAM zUra che. kahyuM che kevesmnnvynnsNcoiyaa u te tiriyajaMbhagA devA / koDiggaso hiranaM, rayaNANi ya tattha uvaNeti // 182 // . [Avazyaka nivRtti nA 68 ]i vaizramaNanA vacanathI prerAyA thakA te tiyagurjubhakadevo, kroDogame suvarNone ane ratnone tatra-tIrthakaragRhane viSe laI 400. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna - yugyasArathiprabhRticaturbhaMgIkA 320 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 jAya che. yuddhamAM zUra vAsudeva-kRSNavatu kema ke tene traNa so sATha saMgrAmamAM jaya meLavavAno hoya che. (182) II317 'zarIra, kula ane vaibhava vagerethI ucca puruSa, tathA audAryAdi guNayukta hovAthI ucca abhiprAyavALo te uccachaMda, nIcachaMda to pUrvoktanI viparIta arthAt nIca abhiprAyavALo, nIca paNa ucca kulAdithI viparIta che. II318 hamaNAM ja UMca ane nIca abhiprAya kahyo te lezyAvizeSathI thAya che mATe lezyAsUtro kahela che, te sugama che. vizeSa e ke-asurAdine dravyanA Azraya vaDe cA2 lezyAo hoya che ane bhAvathI to badhAya devone cha lezyA hoya che. pRthivI, ap ane vanaspatinA jIvone ja tejolezyA hoya che kema ke teomAM devonI utpatti hovAthI te jIvone cAra lezyA hoya che. ||318|| kahela lezyAvizeSathI vicitra pariNAmavALo manuSya thAya mATe vAhana vagere dRSTAMtarUpa caturthaMgIo vaDe ane bIjI rIte puruSanI caturbhUgI yAnasUtrAdinA AraMbhathI zrAvaka sUtraparyaMta graMtha vaDe batAvatA thakA sUtrakAra kahe che ke-- cattAri jANA pannattA, taMjahA - jutte NAmamege jutte, jutte NAmamege ajutte, ajutte NAmamege jutte, ajutte NAmamege ajutte / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - jutte NAmamege jutte, jutte NAmamege ajutte0 Tka [4] / cattAri jANA pannattA, , taMjahA - jutte NAmamege juttapariNate, jutte NAmamege ajuttapariNate 0 Tka [ 4 ] | evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- jutte NAmamege juttapariNate0 Tka [ 4 ] / cattAri jANA pannattA, taMjahA- jutte NAmage juttarUve, jutte NAmamege ajuttarUve, ajutte NAmamege juttarUve Tka [ 4 ] / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- jutte NAmamege juttarUve Tka [=4] = cattAri jANA pannattA, taMjahA - jutte NAmamege juttasobhe0 Tka [ 4 ] | evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- jutte NAmamege juttasobhe0 Tka [4] / cattAri juggA pannattA, , taMjahA- jutte NAmamege jutte Tka [ 4 ] | evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA- jutte NAmamege jutte Tka [4] | evaM jadhA jANeNa cattAri AlAvagA tathA juggeNa vi, paDivakkho taheva purisajAtA jAva sobhe tti / cattAri sArathI pannattA, taMjahA- joyAvaittA NAmaM ege no vijoyAvaittA, vijoyAvaittA nAmaM ege no joyAvaittA, ege joyAvaittA vi vijoyAvaittA vi, ege no joyAvaittA no vijoyAvaittA / 'evAmeva cattAri hayA pannattA, taMjahA- jutte NAmaM ege jutte, jutte NAmamege ajutte Tka [ 4 ] | evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-jutte NAmame jutte Tka [ 4 ], evaM juttapariNate, juttarUve, juttasobhe, savvesiM paDivakkho purisajAtA / cattAri gayA pannattA, taMjahA - jutte NAmamege jutte Tka [ 4 ] | evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - jutte ma jutte Tka [ = 4] | evaM jahA hayANaM tahA gayANaM vi bhANiyavvaM, paDivakkho taheva purisajAtA / cattAri juggAritA[juggAyariyA] pannattA, taMjahA - paMthajAtI NAmamege no uppadhajAtI, uppadhajAtI NAmamege No paMthajAtI, ege paMthajAtI vi uppahajAtI vi, ege No paMthajAtI No uppahajAtI / [ evAmeva cattAri purisajAyA ] cattAri pupphA pannattA, taMjahA - rUvasaMpanne nAmamege no gaMdhasaMpanne, gaMdhasaMpanne NAmamege no rUvasaMpanne, ege rUvasaMpanne 1. mUla anuvAdamAM cAra bhAMgA spaSTa lakhela che. 2. deva ane nA2kone dravyalezyA tenA AyuSya paryaMta avasthita hoya che te dravyo sAthe bIjA dravyono saMparka thavAthI bhAvalezyA chae hoya che, paraMtu mUla dravyo badalAtA nathI, tadAkAra mAtra bhaje che ane manuSya tiryaMconI dravyalezyAo aMtarmuhUrta avasthita rahe che, pachIthI badalAya che, kevalIne avasthita rahe che. 3: cattAri purisajAyA pannattA, taMjA- pATha pratyaMtarAM che. AgAmodhya samitivANI pratimAM nathI. 401 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram vi gaMdhasaMpanne vi, ege No rUvasaMpanne No gNdhsNpnne| evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-rUvasaMpanne NAmamege No sIlasaMpanne Tka [-4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne nAmamege no kulasaMpanne Tka [= 4] (1) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne nAmaM ege No balasaMpanne, balasaMpanne nAma ege No jAtisaMpanne Tka [= 4] (2) / evaM jAtIte ta rUveNa ta cattAri AlAvagA (3) / evaM jAtIte ta suteNa ta Tka [=4] (4) / evaM jAtIte ta sIleNa ta Tka [=4] (5) / evaM jAtIte ta caritteNa ta Tka [-4] (6) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA kulasaMpanne nAma ege no balasaMpanne Tka [= 4] (7) / evaM kuleNa ta rUveNa ta Tka [-4] (8) / kuleNa ta suteNa ta Tka [=4] (9) / kuleNa ta sIleNa ta Tka [-4] (10) / kuleNa ta caritteNa ta Tka [-4] (11) / cattAri / purisajAtA pannattA, taMjahA-balasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne Tka [=4] (12) / evaM baleNa ta sutteNa ta Tka [4] (13) / evaM baleNa ta sIleNa ta Taka [= 4] (14) / evaM baleNa ta caritteNa ta Taka [= 4] (15) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-rUvasaMpanne nAmamege No suyasaMpaNNe Tka [=4] (16) / evaM rUveNa ta sIleNa ta Tka [= 4] (17) / rUveNa ta caritteNa ta Tka [= 4] (18) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-suyasaMpanne nAmamege NoM sIlasaMpanne . Tka [=4] (19) / evaM suteNa ta caritteNa ta Tka [-4] (20) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-sIlasaMpanne nAmamege no carittasaMpanne Taka [-4] (21) / ete ekkavIsaM bhaMgA bhANitavvA / cattAri phalA pannattA, taMjahA-Amalagamahure, mudditAmahure, khIramahure, khaMDamahure / evAmeva cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-AmalagamahuraphalasamANe jAva khNddmhurphlsmaanne| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahAAtavetAvaccakare nAmamege no paravetAvaccakare ha [-4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-kareti nAmamege, veyAvaccaM No paDicchai, paDicchai nAmamege veyAvaccaM no karei ha [= 4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahAaTThakare NAmamege No mANakare, mANakare NAmamege No aTThakare, ege aTThakare vi mANakare vi, egeM No aTThakare No maannkre| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-gaNaTThakare nAmamege No mANakare hra [=4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-gaNasaMggahakare NAmamege No mANakare hra [4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-gaNasobhakare NAmaMege No mANakare hr[4]| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-gaNasohikare NAmamege no mANakare hra [=4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-rUvaM nAmamege jahati no dhamma, dhammaM nAmamege jahati no rUvaM, ege rUvaM pi jahati dhammaM pijahati, ege no rUvaMjahati no dhmm| cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-dhammaM nAmamegejahati jo gaNasaMthitiM hra [=4] / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-piyadhamme nAmamege no daDhadhamme, daDhadhamme nAmamege no piyadhamme, ege piyadhamme vi daDhadhamme vi, ege no piyadhamme no daDhadhamme / cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-pavvAvaNAyarite nAmamege No uvaTThAvaNAyarite, uvaTThAvaNAyarite NAmamege No pavvAvaNAyarite, ege pavvAyaNAtarite vi uvaTThAvaNAtarite vi, ege no pavvAvaNAtarite no uvaTThAvaNAtarite dhmmaayrie| cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-uddesaNAyarie NAmamege No vAyaNAyarie 4 dhammAyarie / cattAri aMtevAsI pannattA, taMjahA-pavvAvaNaMtevAsI nAmaMege No uvaTThAvaNaMtevAsI 4, dhmmNtevaasii| cattAri aMtevAsI pannattA, taMjahA-uddesaNaMtevAsI nAma ege no vAyaNaMtevAsI 1, 4 dhmmNtevaasii| cattAri niggaMthA pannattA, taMjahA-rAtiNite samaNe niggaMthe mahAkamme mahAkirie aNAyAvI asamite dhammassa 402 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ANArAdhate bhavati 1, rAiNite samaye niggaMthe appakamme appakirite AtAvI samite dhammassa ArAhate bhavati 2, omarAtiNite samaNe niggaMthe mahAkamme mahAkirite aNAtAvI asamite dhammassa aNArAhate bhavati 3, omarAtiNite samaye niggaMthe appakamme appakirite AtAvI samite dhammassa ArAhate bhavati 4 / cattAri NiggaMthIo pannattAo, taMjahA-rAtiNiyA samaNI niggaMthI evaM ceva 4 / cattAri samaNovAsagA pannattA, taMjahA-rAyaNite samaNovasae mahAkamme taheva 4 / cattArisamaNovAsiyAo pannattAo, taMjahA-rAyaNitA samaNovAsitA mahAkammA taheva cattAri gamA / / sU0 320 / / (mULa) cAra prakAranA yAna-zakaTAdi kahelA che, te A pramANe-1. eka gADuM vagere yAna baLada joDela che ane sarva sAmagrI yukta che, 2. eka yAna baLada vagerethI yukta (joDela) paNa sarva sAmagrIthI ayukta che, 3. eka yAna baLada vagerethI ayukta che paNa sarva sAmagrIthI yukta che temaja 4. eka yAna baLada vagerethI ayukta ane sAmagrIthI paNa ayukta che. e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. eka puruSa dhanAdi vaDe yukta che ane vaLI ucita anuSThAna vaDe yukta che, 2. eka puruSa dhanAdi vaDe yukta che paNa ucita anuSThAna vaDe yukta nathI, 3. eka puruSa dhanAdi vaDe ayukta che paNa ucita anuSThAna vaDe yukta che temaja 4. eka puruSa dhanAdi vaDe ayukta che ane ucita anuSThAna vaDe paNa ayukta che. cAra prakAranA yAna kahelA che. te A pramANe-1. eka yAna baLada vagerethI yukta che ane yuktapariNata che-prathama sAmagrI vaDe ayukta chato yuktapaNAe pariNata che, 2eka yAna baLada vagerethI yukta che paNa sAmagrI vaDe yuktapariNata thayela nathI, 3. eka yAna baLada vagere vaDe ayukta (nahiM joDAyelo che paNa sAmagrI vaDe pariNata che temaja 4. eka yAna baLada vagerethI ayukta ane sAmagrI vaDe paNa apariNata che. e dRSTAMta cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. puruSa dhanAdi vaDe yukta ane ucita pravRtti vaDe pariNata che, 2. eka puruSa dhanAdi vaDe yukta che paNa ucita pravRtti vaDe pariNata nathI, 3. eka puruSa dhanAdi vaDe ayukta che paNa ucita pravRtti vaDe pariNata che ane 4. eka puruSa dhanAdi vaDe ayukta ane ucita pravRtti vaDe paNa apariNata che. cAra prakAranA yAna-gADA vagere kahelA che, te A pramANe-1. eka yAna baLado vaDe yukta che ane yuktarUpa-suMdara AkAravALuM che, 2. eka yAna-gADA vagere baLado vaDe yukta che paNa suMdara AkAravALuM nathI, 3. eka yAna baLado vaDe ayukta che paNa suMdara AkAravALuM che temaja 4. eka yAna baLado vaDe ayukta che ane suMdara AkAravALuM paNa nathI. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koI eka puruSa dhanAdi vaDe yukta che ane suMdara AkRtivALo che, 2. koI eka puruSa dhanAdi vaDe yukta che paNa suMdara AkRtivALo nathI. 3. koIka dhanAdi vaDe ayukta che paNa suMdara AkRtivALo che temaja 4. koIka dhanAdi vaDe yukta nathI ane suMdara AkRtivALo paNa nathI. cAra prakAranA gADA vagere yAna kahelA che, te A pramANe-1. eka yAna baLado vaDe yukta che, vaLI yuktazobha-ucita zobhAvALuM che, 2, eka yAna baLado vaDe yukta che paNa ucita zobhAvALuM nathI, 3. eka yAna baLado vaDe ayukta (joDeluM nathI) paNa ucita zobhAvALuM che temaja 4. eka yAna baLado vaDe joDeluM nathI ane ucita zobhAvALuM paNa nathI. A daSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koI eka puruSa ucita guNa vaDe yukta che, vaLI ucita zobhAyukta che, 2. koIka ucita guNa vaDe yukta che paNa ucita zobhA vaDe yukta nathI, 3. koIka ucita guNa vaDe ayukta che paNa ucita zobhA vaDe yukta che ane 4. koIka ucita guNa vaDe ayukta ane ucita zobhA vaDe paNa ayukta che. cAra prakAranA yugya azvAdi vAhano kahelA che. te A pramANe--koIka azva yukta-palANa saMyukta che, ane yukta vegavALo che2. palANa yukta che paNa vegavALo nathI, 3. palANa yukta nathI paNa vegavALo che temaja 4. 403 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram palANa yukta nathI ane vega yukta paNa nathI. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka , puruSa dhanadhAnyAdi vaDe yukta, vaLI utsAha guNa vaDe yukta che, 2, koIka dhanAdi vaDe yukta paNa utsAha guNa vaDe yukta nathI, 3. koIka dhanAdi vaDe ayukta paNa utsAha guNa yukta che temaja 4. koIka dhanAdi vaDe ayukta ane utsAha guNa vaDe paNa yukta nathI. evI rIte jema yAna zabda sAthe cAra AlApako kahelA che tema yugya zabda sAthe paNa cAra AlApako kahevA. pratipakSadASTratika sUtronA paNa cAra prakAranA puruSo yAvat eka puruSa, ucita guNa vaDe yukta ane yukta zobhAvALo che ItyAdi cAra bhAMgA sudhI cAra AlApako kahevA. cAra prakAranA sArathI kahelA che, te A pramANe-1. eka sArathI gADAmAM baLada vagerene joDanAra che paNa choDanAra nathI, 2. eka choDanAra che paNa joDanAra nathI. 3. eka joDanAra che ane choDanAra paNa che temaja 4. eka joDanAra paNa nathI ane choDanAra paNa nathI arthAta kheDanAra che. sAdhu AzrayIne 1. eka saMyamayogamAM pravartAvanAra che, 2, anucitathI nivAranAra che, 3. pravartAvanAra ane nivAranAra paNa che 4. bathI rahita che. cAra prakAranA ghoDAo kahelA che, te A pramANe-1. eka ghoDo palANa vagerethI yukta, temaja vega vagerethI yukta che, 2. eka palANa vagerethI yukta che paNa vegavALo nathI, 3. palANa vagerethI yukta nathI paNa vegavALo che temaja 4. palANa yukta nathI ane vega yukta paNa nathI. e daSTAMte cAra : prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa dhanAdi vaDe yukta ane vaLI utsAha vagere guNa yukta che, 2. koIka dhanAdi vaDe yukta che paNa utsAhAdi guNa yukta nathI, 3. koIka dhanAdi yukta ane utsAhAdi yukta paNa che temaja 4. koIka ubhaya yukta nathI. evI rIte yukta pariNata, yuktarUpa ane yuktazobhA sAthe cAra bhAMgA yukta zabdapUrvaka 'haya" nA paNa karavA. badhA sUtranA pratipakSa-dASTratika sUtramAM puruSa sUtronA cAra AlApako kahevA. cAra, prakAranA hAthI kahelA che, te A pramANe-1. koIka hAthI aMbADI rahita che paNa vega sahita che, 2. koIka aMbADI sahita che paNa vegasahita nathI. 3. koIka ba sahita che ane 4. koIka ba sahitanathI. e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che. te A pramANe--koIka puruSa dhanAdiyukta che ane utsAhAdi yukta nathI. 2. koIka dhanAdi yukta nathI paNa utsAhAdi yukta che, 3. koIka ubhaya yukta che temaja 4. koIka ubhaya yukta nathI. evI rIte jema ghoDAonA cAra AlApako kahyA tema hAthIonA paNa cAra AlApako kahevA. pratipakSa-dASTratikamAM puruSonA cAra AlApako kahevA. cAra prakAranI yugya (azvAdi vAhana) nI gati kahelI che, te A pramANe-1. koIka azvAdi mArgamAM cAle che paNa unmArgamAM cAlato nathI, 2, koIka unmArgamAM cAle che paNa mArgamAM cAlato nathI, 3. koIka mArgamAM ane unmArgamAM paNa cAle che ane 4. koIka mArgamAM ke unmArgamAM paNa cAlato nathI. A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIeka yugya-saMyamanA bhArane vahana karanAra sAdhu saMyamamArgane viSe cAle che paNa unmArgamAM cAlato nathI te apramatta muni, 2, koIka sAdhu asaMyamamArgamAM cAle che paNa saMyamamArgamAM cAlato-vartato nathI te dravyaliMgI sAdhu,3. koIka sAdhu mArgamAM ane unmArgamAM paNa cAle che te pramatta sAdhu temaja 4. koIka mArgamAM ke unmArgamAM paNa cAlato nathI te siddha. cAra prakAranA puSpo kahelA che, te A pramANe-1. eka puSpa rUpasaMpanna-suMdarAkAra che paNa gaMdhasaMpanna (sugaMdhI) nathI-AvaLanA phUlanI jema, 2, eka puSpa gaMdhasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI-caMpAnA phUlanI jema, 3. eka puSya rUpasaMpanna che ane gaMdhasaMpanna paNa che-jAInA phUlanI jema ane 4. eka puSpa rUpa ke gaMdha bannethI saMpanna nathI-boraDInA phUlanI jema. e daSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. eka puruSa suMdara rUpavALo che paNa zIla-sadAcAravALo nathI, 2. eka puruSa zIlasaMpanna che paNa rUpasaMpanna - nathI, 3. eka banne guNayukta che ane 4. eka basethI rahita che. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe 1. eka jAtisaMpanna-uttama jAtivALo che paNa kulasaMpanna nathI, 2. eka kulasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI, 3. eka 404 - Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ubhUyasaMpanna che ane 4. eka ubhayasaMpanna nathI. (1), cAra prakAranA puruSa kahelA che, te A pramANe-1. eka jAtisaMpanna che paNa balasaMpanna nathI, 2. eka baLasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI, 3. eka ubhayasaMpanna che ane 4. eka ubhayasaMpanna nathI. (2), evI rIte jAtithI rUpanI sAthe caturbhAgI karavI (3), ema ja jAtithI zrutanI sAthe caturbhAgI (4), ema ja jAtithI zIlanI sAthe caturbhAgI (5), ema jAtithI cAritranI sAthe caturbhagI (6), ema kulathI balanI sAthe caturbhagI (7), kula ane rUpanI sAthe caturbhAgI (8), kula ane zrutanI sAthe caturbhagI (9), kula ane zIlanI sAthe caturbhagI (10), kula ane cAritranI sAthe caturbhAgI (11), cAra prakAranA puruSa kahelA che, te . A pramANe-eka puruSa balasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI, ema bala ane rUpanI caturbhAgI jANavI. (12), ema bala ane zrutanI sAthe caturbhAgI (13), eka bala ane zIlanI sAthe (14), emaja bala ane cAritranI sAthe caturbhagI kahevI. (15) cAra prakAranA puruSa kahelA che, te A pramANe-eka puruSa rUpasaMpanna che paNa zrata (jJAna) saMpanna nathI, ema rUpa ane zrutanI caturbhagI (16), ema rUpa ane zIlanI sAthe caturbhagI (17), rUpa ane cAritranI sAthe caturbhagI (18), cAra prakAranA puruSa kahelA che, te A pramANe--eka puruSa zrutasaMpanna che paNa zIlasaMpanna nathI, ema zruta ane zIlanI caturbhAgI (19), ema zrata ane cAritranI caturbhagI (20), cAra prakAranA puruSa kahelA che, te A pramANe--eka puruSa zIlasaMpanna che paNa cAritrasaMpanna nathI, ema zIla ane cAritranI catabhegI karavI (21). A badhA maLIne 21 bhAMgAo (caturbhagIrUpa) kahevA. cAra prakAranA phalo kahelA che. te A pramANa-1, koI eka phUla AmaLAnA jevuM madhura che, 2. koIka drAkSanA jevuM madhura che, 3. koIka dUdhanA jevuM madhura che ane 4. koIka khAMDanA jevuM madhura che. A dRSTAMte cAra prakAranA AcAryo kahelA che, te A pramANe-1. koIka AcArya AmaLAnA phala samAna madhura arthAt kaMIka madhura vacana ane upazamAdi guNavAna che, 2. koIka drAkSa samAna madhura arthAt adhika miSTavacana ane upazamAdi guNavAna che, 3, koIka AcArya dUdha samAna madhura arthAt adhikatara miSTa vacana ane upazamAdi guNavAna che ane 4. koIka AcArya khAMDa samAna madhura athata adhikatama miSTa vacana ane upazamAdi guNasaMpanna che. cAra prakAranA puruSa kahelA che, te A pramANa-1, koIka puruSa-sAdhu, AhArAdi vaDe potAnI vaiyAvacca kare che paNa bIjAnI karato nathI-te ALasu athavA asaMbhogI sAdhu, 2. koIka sAdhu bIjAnI vaiiyAvacca kare paNa potAnI karato nathI-te paropakArI sAdhu, 3. koIka potAnI ane paranI vaiyAvacca kare che te vikalpI sAdhu ane 4. koIka potAnI ke paranI vaiyAvacca karato nathI-te anazana vizeSa karanAra sAdhu, cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa-sAdhu anya muninI vaiyAvacca kare che paNa pote niHspRha hovAthI potAnI Icchato nathI, 2. koIka sAdhu pote vaiyAvacca icche che paraMtu anyanI vaiyAvacca karato nathI-te glAna sAdhu athavA AcArya, 3. koIka anyanI vaiyAvacca kare che ane pote paNa icche che-te sthavirakalpI muni temaja 4. koIka anyanI vaiyAvacca karato nathI ane potAnI Icchato paNa nathI-te jinakalpI muni. cAra prakAranA puruSa kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa arthakara-rAjAdine digayAtrAdinA prasaMgamAM hitanI prApti ane ahitano parihAra vagere kare che paNa mAna karato nathI te maMtrI athavA naimittika, 2, koIka mAnane kare che paNa arthakara nathI, 3. koIka arthane paNa kare che ane mAnane paNa kare che temaja 4. koIka arthakara paNa nathI ane mAnakara paNa nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puraSa-sAdhu gaNa-sAdhusamudAyanA artha-kAryane kare che te gaNArthakara che, paraMtu mAna karato nathI, 2, koIka mAna kare che paNa sAdhusamudAyanA kAryane karato nathI, 3. koIka sAdhusamudAyanA kAryane ane mAnane paNa kare che ane 4. koIka sAdhu banne karato nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka sAdhu gaNasaMgrahakara-gacchane mATe AhArAdi ane jJAnAdi vaDe saMgraha kare che 405 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna - yugyasArathiprabhRticaturbhaMgIkA 320 sUtram paNa mAnane karato nathI, 2. koIka mAna kare che paNa gacchane mATe saMgraha karato nathI, 3. koIka saMgraha paNa kare che ane mAna paNa kare che ane 4. koIka gaNasaMgraha ke mAna banne karato nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka sAdhu nirdoSa sAdhusAmAcArI vagerethI gacchanI zobhA kare che paNa mAna karato nathI, 2. koIka mAna kare paNa gacchanI zobhA karato nathI, 3. koIka gacchanI zobhA ane mAna banne kare che ane 4. koIka banne karato nathI. cAraprakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka sAdhu gaNazodhikara arthAt yathAyogya prAyazcitta ApavuM vagerethI gacchanI zuddhi kare che, paNa mAna karato nathI, 2. koIka mAna kare che paNa gacchanI zuddhi karato nathI, 3. koIka ubhaya kare che ane 4. koIka ubhaya karato nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka sAdhu kAraNavazAt rUpa-sAdhunA veSane choDe che paNa cAritralakSaNa dharmane choDato nathI-veSa choDIne bhaNavA mATe bauddhamatamAM gayela haribhadrasUrinA ziSyanI jema, 2. koIka cAritrarUpa dharmane choDe che paNa veSane choDato nathI, jamAlI pramukha nirbhavavat, 3. koIka sAdhu veSane paNa choDe che ane dharmane paNa choDe che-te dIkSA choDIne ghera gayela kaMDarIka vagerenI jema temaja 4. koIka bannene choDato nathI te susAdhunI jema. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka sAdhu jinAjJAlakSaNa dharmane choDe che paNa gaNasthiti-svagacchanI maryAdAne choDato nathI, 2. koIka gacchanI maryAdAne choDe che paNa dharmane choDato nathI, 3. koIka bannene choDe che ane 4. koIka bannene choDato nathI. cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa priyadharmI che paNa dRDhadharmI nathI-kaSTa paDavAthI dharmane choDI de che, 2. koIka dRDhadharmI che paNa priyadharmI nathI kemake kaSTa paDavAthI dharmane svIkAre che. 3. koIka priyadharmI che ane dRDhadharmI paNa che. 4. koIka priyadharmI nathI temaja daMDhadharmI paNa nathI. cAra prakAranA AcAryo kahelA che, te A pramANe--1. koIka pravrAjanAcArya-dIkSA ApanAra che paNa upasthApanAcArya nathI kemake svayaM sarva siddhAMtanA yogane vahana karela na hovAthI mahAvratonuM AropaNa karAvatA nathI. 2. koIka upasthApanAcArya che paNa pravrAjanAcArya nathI, 3. koIka pravrAjanAcArya che ane upasthAnApacArya paNa che temaja 4. koIka pravrAjanAcArya paNa nathI ane upasthApanAcArya paNa nathI paraMtu dharmAcArya che arthAt jemanI pAsethI bodha prApta thayo hoya te sAdhu athavA zrAvaka, cAra prakAranA AcAryo kahelA che, te A pramANe-1. koIka AcArya aMga vagere sUtrane bhaNavAmAM ziSyane adhikArI karanAra che te uddezanAcArya che paNa vAcanAcArya nathI arthAt vAcanA ApatA nathI, 2. koIka vAcanAcArya che--bhaNAve che paNa udezanAcArya nathI, 3. koIka banne rIte AcArya che ane 4. koIka banne rIte AcArya nathI paraMtu dharmAcArya che. cAra prakAranA aMtevAsI (ziSya) kahevAya che, te A pramANe--1. koIka pravrAjanA ziSya-jene dIkSA Apela hoya te, paraMtu upasthApanA ziSya nathI arthAt vaDIdIkSA Apela nathI, 2. eka upasthApanA vaDe ziSya che paNa pravrAjanA vaDe ziSya nathI, 3. eka ubhayaprakAre ziSya che ane 4. koIka ubhayaprakAre ziSya nathI paNa dharmaziSya che arthAt tene pratibodhela che. 1. eka uddezana vaDe ziSya che arthAt tene sUtra bhaNAvavAmAM adhikArI karela che paNa vAcanA ziSya nathItene vAcanA ApI nathI, 2. eka vAcanA vaDe ziSya che paNa uddezana vaDe ziSya nathI, 3. koIka ubhaya prakAre ziSya che ane 4. koIka ubhaya prakAre ziSya nathI, dharmaziSya che--pratibodhela che. cAra prakAranA nigraMtho kahela che, te A pramANe--1. eka rAtmika [dIkSAparyAyathI jyeSTha] zramaNa-nigraMtha, mahAkarmavALo, kAyikI vagere mahAkriyAvALo, AtApanAne nahiM lenAro ane samiti rahita te dharmano ArAdhaka thato nathI. 2. eka rAtvika zramaNa-nigraMtha, laghukarmI, kAyikI vagere alpa kriyAvALo, AtApanAne lenAro ane samitiyukta che te dharmano ArAdhaka thAya che. 3. eka laghurAtvika (dIkSAparyAyamAM laghu) zramaNa-nigraMtha, mahAkarmavALo, mahAn kriyAvALo, AtApanAne nahiM lenAro ane samiti rahita che te dharmano ArAdhaka thato nathI ane 4. eka laghurAtvika zramaNa-nigraMtha, laghukarmI, alpa . 406 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 kriyAvALo, AtApanAne lenAro ane samiti sahita che te dharmano ArAdhaka thAya che. cAra prakAranI sAdhvIo kahelI che, te A pramANe-rAtnikA (dIkSApaye moTI) zramaNI-nigraMthIo sAdhuonI jema cAra prakAre kahevI. cAra prakAranA zramaNopAsako kahelA che, te A pramANe-rAtmika (moTo) zramaNopAsaka, mahAkarmavALo ItyAdi cAra prakAre bhAMgA kahevA. cAra prakAranI zramaNopAsikA kahelI che, te A pramANe-rAtnikA (moTI) zramaNopAsikA, mahAkarmavALI ItyAdi pUrvokta prakAre gamA (bhAMgA) kahevA. ll32all (TI.) 'vattAnI' tyAdi A sarala che. vizeSa e ke-cAna (gADA) vagere, te baLada vagerethI joDaluM. vaLI yukta-samagra sAmagrI vaDe sahita athavA prathama paNa joDeluM ane pachI paNa joDeluM A eka, bIjuM baLada vaDe joDeluM paraMtu sAmagrI vaDe rahita hovAthI ayukta, ema trIjo ane cotho bhAMgo paNa jANavo. puruSa to dhanAdi vaDe yukta, vaLI yogya anuSThAna vaDe yukta athavA sajjano vaDe yukta athavA prathama paNa dhana ane dharmanA anuSThAna vagerethI yukta ane pachI paNa yukta 1, ema cAra bhAMgA karavA. athavA dravyaliMga vaDe yukta ane bhAvaliMga (cAritra) vaDe yukta te prathama sAdhu, dravyaliMga vaDe yukta paNa bhAvaliMga vaDe yukta nahiM te bIjo nidvavAdi, dravyaliMga vaDe rahita paraMtu bhAvaliMga vaDe yukta te trIjo pratyekabuddha vagere ane banne liMgathI rahita te cotho gRhasthAdi. evI rIte bIjA sUtro paNa jANI levA. vizeSa e ke-baLado vaDe yukta (joDeluM) ane yuktapariNata sAmagrI vaDe prathama rahita thako yuktapaNAe pariNata (taiyAra) puruSa pUrvavat jANavo. yuktarUpa-saMgata svabhAvavALuM athavA prazasta (suMdara) yukta te yuktarUpa che. puruSapakSamAM dhanAdi vaDe yukta athavA jJAnAdi guNa vaDe yukta, ane yuktarUpa- ucita veSa athavA suvihita sAdhunA veSa vaDe yukta. tathA yukta pUrvavat temaja joDeluM chatuM zobhe che athavA joDelAnI zobhA che jene te yuktazobha. puruSa to guNo vaDe yukta ane ucita che zobhA jene te yuktazobha. yugya-azvAdivAhana athavA gauDadezamAM corasa be hAthanA pramANavALuM ane vedikAnsahita zobhatuM te yugmaka kahevAya che, te vaDe yukta besavAnI sAmagrI vaDe paNa (palANa) vaDe sahita, vaLI vega vagerethI yukta, evI rIte yAna (gADA vagere)nI jema vyAkhyA karavA yogya che. e ja kahe che 'gvaM nahe tyAdi pratipakSa-dASTratika temaja jANavo. koNa? te kahe che-'purisa nAya' tti puruSanA prakAro pariNata, rUpa ane zobhAnA sUtra vaDe dASTaItika sahita caturbhagI kahevI. yAvat zobhAsUtranI caturbhagI A pramANe-'manuje nAmaM ne manuttaso be' utta A caturbhagIno caturtha bhaMga che. sArathI-kheDanAra, gADAmAM baLada vagerene yojayitA-joDanAra paNa viyojayitA-choDanAra nahi te prathama, bIjo to choDanAra che paNa joDanAra nathI, evI rIte zeSa be bhAMgA paNa jANavA. vizeSa e ke-cotho kheDe che. athavA gADA vagerene jotaravAnI taiyArI karanAra pratye joDAvanAra-preraNA karanAra te yotkApayitA ane choDanArAone je preraNA karanAra te viyotkApayitA. lokottarapuruSanI vivAmAM to sArathInI jema sArathI-sAdhuone saMyamayogone viSe pravartAvanAra te yojayitA ane viyojayitA to anucitta pravRtti karanAra munione aTakAvanAra che. yAnasUtranI jema azva ane gaja (hAthI) nA sUtro paNa jANavA. 'guriya' riyugya (azvAdi) nI caryA-gati. kvacit 'kuriya' tti evo paNa pATha che tyAM yugyAcaryA eTale azvAdinI gati jANavI. eka vAhana (azvAdi) mArgamAM janAra hoya che paraMtu unmArgamAM javAvALuM hotuM nathI, ityAdi caturbhAgI jANavI. ahiM vAhananI gati vaDe ja nirdeza-kathana cAra prakAra vaDe kahela hovAthI tenI carcA (gati) ne ja uddeza vaDe kaheluM cAra prakArapaNuM jANavuM. bhAvayugya pakSamAM to vAhananI mAphaka yugya-saMyamayoganA bhArane vahana karanAra sAdhu, mArgamAM janAra te apramatta muni, unmArgamAM janAra dravyaliMgI, bannemAM janAra te pramatta yati ane cothA bhaMgamAM siddha che. kramazaH 1. sata, 2. asatu, 3. ubhaya-sat tathA asat ane 4. bathI rahita anuSThAnavALA hovAthI athavA patha ane utpathanuM svasamaya ane parasamayasvarUpa hovAthI ane 'yAyi' zabdano gatirUpa artha vaDe bodhaparyAya hovAthI svasamaya ane parasamayabodhanI apekSAe A cagI jANavI. arthAtu eka svasamayane jANe che paNa parasamayane jANato nathI, eka parasamayane jANe che paNa svasamayane jANato nathI, eka ubhaya samaya (zAstra) ne jANe che ane eka bannene jANato nathI. eka 407 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram puSpa rUpasaMpanna-muMdarAkAra che paNa gaMdhasaMpanna (sugaMdhI) nathI-AvaLanA phUlanI jema, bIjuM phUla bakulanA phUlanI jema, trIjuM jAInA phUlanI jema ane cothuM boraDI vagerenA phUlanI jema. puruSa rUpasaMpanna-rUpALo athavA suvihita sAdhunA rUpavALo 1. jAti, 2. kula, 3. bala, 4. rUpa, 5. zrata, 6, zIla ane 7. cAritralakSaNa A sAta padone viSe brikasaMyogI ekavIza colaMgI karavI sugama che. te A pramANe-jAti pada sAthe kulAdithI cAritrapada paryata cha cobhaMgI, kula pada sAthe balAdipadathI pAMca cobhaMgI, balapada sAthe rUpAdi padathI cAra cobhaMgI, rUpa pada sAthe zrutAdithI traNa cobhaMgI, zrutapada sAthe zIla ane cAritrathI be cobhaMgI ane zIlapada sAthe cAritrapadathI eka cobhaMgI thAya che.] AmaLAnI jema madhura athavA je AmaLo ja madhura te Amalakamadhura, 'mudiya' tti drAkSanI mAphaka madhura athavA drAkSaja madhura te mRdikAmadhura, kSIranI jema madhura phala te kSIramadhura ane khAMDanI jema madhura phala te khAMDamadhura. jema AmaLA vagere lo kramazaH alpa madhuratA, bahu madhuratA, bahutara madhuratA ane bahutama madhuratAvALA hoya che tema je AcAryo alpa, bahu, bahutara ane bahutama upazamAdi guNarUpa madhuratAvALA che te ukta phalonI samAnatA vaDe kahyA che. 1. Atma-potAnI vaiyAvRjya karanAra te ALasu muni athavA visaMbhogI-bhinna sAmAcArIvALo sAdhu, 2. anyanI vaiyAvRtya karanAra te potAnI apekSA nahiM karanAra, 3. svapara vaiyAvRtya karanAra te koI paNa sthavirakalpI muni temaja 4. banne prakArathI nivRtta thayela te anazana vagere svIkArela muni. 1. niHspRha hovAthI vaiyAvRtyane kare che ja... AcArya athavA glAnapaNAne laIne vaiyAvacca icche che ja, 3. kare che ane icche paNa che te sthaviravizeSa, 4. bannethI nivRtta te jinakalpI vagere muni. 'baTTara'tti arthA-digyAtrAdine viSe rAjAdine hitanI prApti ane ahitanA parihArarUpa arthane tathA prakAranA upadezathI je kahe che te arthakara, te maMtrI athavA naimittika. te arthakara che paraMtu mAna karato nathI, huM vagara pUchyuM kema kahuM?" ema mAna karato nathI e prathama. bIjA traNa bhAMgA paNa sugama hovAthI jANI levA. A saMbaMdhamAM vyavahArabhASyanI gAthAo A pramANe che'putttthaapucho paDhamo, jattAi hiyAhiyaM parikahei / taio puTTo sesA u, NipphalA eva gacche vi // 183 // .. - [vyavahAra mA0 468 ]i. yAtrAnA viSayamAM rAjAe pUchela hoya ke na pUchela hoya to paNa zubha, azubhane kahe che paNa mAnane karato nathI te prathama bhaMga, pUchavAthI kahe paNa mAna vaDe vagara pUchatrya na kahe te tRtIya bhaMga ane bIjo bhaMga niphTa che; kemake mAna kare che paNa kaMI kaheto nathI, tathA cotho bhaMga paNa niSphala che kAraNa ke te banne karato nathI. phakta rAjAnI sevA kare che. evI rIte gacchanI aMdara paNa sAdhuviSayaka caturbhagI jANavI. (183) gaNa-sAdhusamudAyanA artha-kAryone kare che te gaNArthakara-AhAra vagere vaDe sAhAdhya karanAra paNa mAna karato nathI, kema ke te prArthanAnI apekSAvALo hoto nathI. ema bIjA traNa bhAMgA paNa jANI levA. kahyuM che keaahaaruvhisynnaaiehiN gacchassuvaggahaM kuNai / bIo na jAi mANaM, donni vi taio na u cauttho // 184 // [vyavahAra bhASA0 4570 tti] AhAra, upadhi, zayA vagerethI gacchane madada kare che paNa mAna karato nathI te prathama, bIjo madada karato nathI paNa mAna kare che, trIjo banne kare che ane cotho banne karato nathI. (184) athavA 'no mAro' rigacchanA kAryano karanAra chuM ema abhimAna karato nathI. hamaNAM ja gacchanuM kArya kahyuM 1. samprati tu vyavahArabhASye gAthA evaMrupA upalabhyante-"puDhApuTTho paDhama u sAhatI na u kareti mANaM tu / bitio mANaM kareti puro vi na sAhatI kiMci // 4568 / / tatio puTTho sAhati no'puTu cautthameva sevati tu / do saphalA do aphalA evaM gacche vi nAtavA // 4569 / / AhArovahisayaNAiehiM gacchassuvaggahaM kuNatI / bitio mANaM ubhayaM ca tatiyao nobhaya cauttho / / 4570 / / so puNa gaNassa aTTho saMgahakara tattha saMgaho duvidho / davve bhAve niyamAu donniAhAra-nANAdI // 4571 / / " 408 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 yAna-yugyasArathiprabhRticaturbhagIkA 320 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 te saMgraha mATe kahe che-pasaMhAra' tti AhArAdi vaDe ane jJAnAdi vaDe ga7 saMbaMdhI saMgrahane kare te gaNasaMgrahakara. bAkInuM pUrvanI mAphaka jANavuM. kahyuM che keso puNa gacchassa'ho u, saMgaho tattha saMgaho duviho / davve bhAve niumAu, hoMti AhAra-NANAdI / / 185 / / [vyavahAra bhASA0 4571 tti] gacchane mATe saMgraha dravya ane bhAvathI be prakArano kahela che. temAM dravyathI AhAra, upAdhi ane zayyA tathA bhAvathI jJAna, darzana, cAritrarUpa saMgraha kare che paraMtu mAna karato nathI. (185). gacchane nirdoSa sAdhunI sAmAcArImAM pravartAvavA vaDe athavA vAdI, dharmakathI, naimittika, vidyA ane siddha' vagerepaNAthI gacchanI zobhA karavAnA svabhAvavALo te gaNazobhAkara che paNa mAnane karato nathI kemake prArthanAno abhilASI hoto nathI athavA madano abhAva hoya che. gaNane yathAyogya prAyazcitta vagere devAthI zodhi-zuddhine je kare che te gaNazodhikara athavA AhArAdine viSe doSanI zaMkA thaye chate gRhasthanA kulamAM (vare) jaIne tenI prArthanA sivAya je AhAranI zuddhi kare che te prathama puruSa, je mAnathI zuddhine mATe jato nathI te dvitIya, gRhasthanI prArthanAthI je jAya te tRtIya ane je prArthanAnI apekSA paNa karato nathI ane jato paNa nathI te caturtha. rUpasAdhunA veSane kAraNavazAt choDe che paNa cAritralakSaNa dharmane choDato nathI, boTikamatamAM rahela munivatuM, bIjo to dharmane choDe che paNa veSane choDato nathI te nidbhavavatuM, trIjo bannene choDe che te dIkSAne choDanAranI jema ane cotho bannane choDato nathI te susAdhunI jema. koIka jinAjJArUpa dharmane choDe che paNa svacchamAM karAyelI maryAdA rUpa gaNanI saMsthitine choDato nathI. ahiM keTalAeka AcAryoe tIrthakaranA upadeza vinA gacchanI vyavasthA A pramANe karelI ke-atizayavALuM mahAkalyAdi dhRta anya gacchavALAo mATe ApaNe ApavuM nahiM. A maryAdAne laIne je anya gaNavALA (yogya sAdhu)ne zrata na ApyuM tethI jinAjJAnuM pAlana na karavAthI dharmane choDe che paNa gaNanI sthitine choDato nathI, kema ke tIrthakarano upadeza e che ke badhA yogya munione zruta ApavuM-A prathama puruSa. je yogyane zruta Ape che te dvitIya, je ayogya puruSone Ape che te tRtIya ane zrutano nAza na thAya te mATe zrutanI rakSA (grahaNa) karavAmAM samartha anya gacchanA ziSyane svakIyadigabaMdha (potAnA gacchanI kriyA) karIne arthAt tene paNa bhaNAvanAranA gacchanI kriyAnuM pAlana karavuM paDe e pramANe vidhi karIne zrutane Ape che, tethI dharma ane gacchanI maryAdAne choDato nathI te caturtha. kahyuM che ke. * sayameva disAbaMdha, kAUNa paDicchagassa jo dei / ubhayamavalaMbamANaM, kAmaM tu tayaMpi pUemo // 186 / / [vyavahAra nA 4184 7i] 'jo anya gacchavALAne zruta nahiM ApIe to zrutano nAza thaze ema vicArIne koIka anya gacchanA buddhimAna sAdhune joIne potAnI meLe ja tene digabaMdha (AcchoTana pracchoTanAdi kriyArUpa svagacchanI vidhi) karIne zrutane Ape che. te svagacchanI maryAdAno temaja jinAjJAno paNa pAlaka hovAthI tene ame vizeSataH pUjIe chIe. (186). - dharmamAM prItine laIne ane sukhapUrvaka dharma svIkArela hovAthI priya che dharma jene te priyadharmo che paNa daDhadhamma nathI, kemake ApadAmAM paNa dharmanA pariNAmathI calAyamAna na thAya arthAt kSobha na pAme te daDhadharmo hoya che. tevo na hovAthI daDhadhamma nathI 1. kahyuM che ke___dsvihveyaavcce, annatare khippamujjama kuNati / accatamaNevvANi, dhiiviriyakiso paDhamabhaMgo // 187 / / [vyavahAra bhA0 4587 tti] 1, aMjana, cUrNa vagere prayoga vaDe siddha . 2. ayogyane ApavuM te jinAjJA nathI tethI dharma ane gacchanI maryAdAne ullaMdhe che. 409 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mAtApitrAdisamAH zrAvakAH, vIrazrAvakadevatvaM, devAgamAnAgamakAraNAni 321-323 sUtrANi daza prakAranA vaiyAvRtyamAMthI koI paNa eka prakAramAM priyadharmIpaNAne laIne tarata udyamane kare che paraMtu dRDhadharmI na hovAthI pairya ane vIryabala vaDe kRza-nabaLo hoIne paripUrNa nirvAha karI zakato nathI, A prathama bhaMga che. (187) bIjo puruSa to daDhadharmI che kemake aMgIkAra karela kAryanuM pAlana kare che paraMtu priyadharmI nathI kemake kaSTa vaDe dharmane svIkAre che. tRtIya ane caturtha bhaMga spaSTa che. kahyuM che- dukkheNa u gAhijjai, bIo gahiyaM tu nei jA tIraM / ubhayaMto[ubhayato] kallANo, taio carimo u paDikuTTho // 188 / / [vyavahAra bhA0 4588 tti] priyadharmI na hovAthI jene mahAkaSTa vaDe dharma grahaNa karI zakAya che paraMtu grahaNa karela dharmanuM barAbara pAlana karato hovAthI daDhadharmI te bIjo. trIjo ubhaya prakAra vaDe kalyANarUpa che ane ubhayathI pratikUla cotho puruSa che. (188) AcArya sUtranA cothA bhAMgAmAM je dIkSA vaDe ane utthApanA vaDe AcArya nathI te koNa? te saMbaMdhamAM kahe che dharmAcAryapratibodhaka. kahyuM che ke dhammo jeNuvaiTTo, so dhammagurU gihI va samaNo vA / ko vi tihiM saMpautto, dohi vi ekkekkageNeva / / 189 // jeNe dharmano upadeza karela che te gRhastha athavA sAdhu dharmaguru-dharmAcArya che. koIka traNa prakAre-1. dharmAcArya, 2. dIkSAcArya ane 3. upasthApanAcArya hoya che. koIka be prakAre--dharmAcArya ane dIkSAcArya athavA dIkSAcArya ane upasthApanAcArya che athavA koIka dharmAcAryAdi eka eka prakAra vaDe AcArya hoya che. (189). udezana-aMgAdi sUtrane bhaNAvavAmAM ziSyane adhikArI karavo temAM athavA tenA vaDe je AcArya-gurute udezanAcArya. ubhayazUnya koNa hoya? te kahe che dharmAcArya. aMte-gurunI samIpe vasavA mATe svabhAva che jeno te aMtevAsI-ziSya pravrAjanAdIkSAvaDe aMtevAsI te pravrAjanAMtevAsI arthAt dIkSita ziSya ane mahAvratonuM AropaNa karavAthI ziSya te upasthApanAMtevAsI kahevAya che. cothA bhAMgAvALo koNa? te kahe che dharmano pratibodha ApavAthI athavA dharmanI icchAthI Avela ziSya te dhamatevAsI. je udezanAMtevAsI paNa nahiM ane vAcanAMtevAsI paNa nahiM te cothA bhAMgAvALo koNa?.te kahe che-dhamatevAsI. bAhya ane atyaMtara parigrahathI mukta thayelA te nigraMtha-sAdhuo, bhAvathI jJAnAdi ratno vaDe vicare-vyavahAra kare che te rAtnikadIkSA paryAya vaDe jayeSTha zramaNa-nigraMtha. sthiti vagerethI mahAnuM ane tathAvidha pramAdAdi vaDe pragaTa jaNAtAM karmo che jene te mahAkarmI (bhArekama), karmabaMdhanA hetubhUta kAyikyAdi mahAdiyAdi che jene te mahAkriyAvALo, zItAdine sahana karavArUpa AtApanAne je nathI karato te anAtapI kema ke te maMdazraddhAvALo hoya che, A hetuthI pAMca samiti vaDe asamita-AvA prakArano jyeSTha sAdhudharmano ArAdhaka thato nathI. bIjo paryAyayeSTha muni to alpakamma, alpakriya hovAthI dharmanA ArAdhaka thAya che. trIjo laghuparyAyavALo rAtvika te avamarAtvika (A trIjo bhAMgo prathama bhaMgavat ane caturtha bhaMga dvitIya bhaMgavat jANavo) A rIte nirgathI (sAdhvI), zrAvaka ane zrAvikAnA 'vattAri rAma' tti A traNa sUtromAM paNa cAra cAra AlApako thAya che. 320 cattAri samaNovAsagA pannattA, taMjahA-ammApitisamANe, bhAtisamANe, mittasamANe, savattisamANe / cattAri samaNovAsagA pannattA, taMjahA-adAgasamANe, paDAgasamANe, khANusamANe, kharakaMTayasamANe 4 / / sU0 321 / / samaNassaNaM bhagavato mahAvIrassa samaNovAsagANaMsodhamme kappe aruNAbhe vimANe cattAri paliovamAI ThitI pattA sUra rarara caurhi ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate, No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittate, taMjahA-ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite giddhe gaDhite ajjhovavanne, 410. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mAtApitrAdisamAH zrAvakAH, vIrazrAvakadevatvaM, devAgamAnAgamakAraNAni 321-323 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 se NaM mANussae kAmabhoge no ADhAti no pariyANAti No aTuMbaMdhai No NitANaM pagareti No ThitipagappaM pagareti 1|ahunnovvnne deve devalogesu divvesukAmabhogesu mucchite (4), tassa NaMmANussate peme vocchinne divve saMkate bhavati 2 / ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchite (4) tassa NaM evaM bhavati-iyahi gacchaM muhutteNaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti 3 / ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchitte (4), tassa NaM mANussae gaMdhe paDikUle paDilome tAvi bhavati, uDDa pi ya NaM mANussae gaMdhe jAva cattAri paMca joyaNasatAI havvamAgacchati 4 / iccetehi ThANehi ahuNovavanne deve devaloesu icchejjA mANusaM logaM havvamAgachittae, No ceva NaM saMcAteti hvvmaagcchitte| cauhi ThANehiM ahuNovavanne deve devaloesu icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate, saMcAei havvamAgacchittae / taMjahA-ahuNovavanne deve devalogesu divvesukAmabhogesu amucchite jAva aNajjhovavanne, tassa NaM evaM bhavatiasthi khalu mama mANussae bhave Ayarite ti vA uvajjhAe ti vA pavattI ti vA there ti vA gaNI ti vA gaNadhare ti vA gaNAvaccheteti vAjesiM pabhAveNaMmae imA etArUvA divvA deviDDI divvA devajuttI laddhA pattA abhisamannAgatA, taM gacchAmi NaM te bhagavate vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi 1 / ahuNovavanne deve devaloesu jAva aNajjhovavanne, tassa NamevaM bhavati-esa NaM mANussae bhaveNANI ti vA tavassI ti vA atidukkaradukkarakArate,taM gacchAmi gaMte bhagavaMte vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi 2 / ahuNovavanne deve devaloesu jAva aNajjhovavanne, tassa NamevaM bhavati-asthi NaM mama mANussae bhave mAtA ti vA jAva suNhA ti vA, taM gacchAmi NaM tesimaMtitaM pAubbhavAmi, pAsaMtu tA me imametArUvaM divvaM deviti divvaM devajuttiM laddhaM pattaM abhisamannAgataM 3 / ahuNovavanne deve devalogesu jAva aNajjhovavane tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama mANussae bhave mitte ti vA, sahI ti vA suhI ti vA sahAe ti vA saMgatie ti vA, tesiM ca NaM amhe annamanassa saMgAre paDisute bhavati, 'jo me puTviM cayati se saMbohetavve' 4 / iccetehiM jAva saMcAteti havvamAgacchittate / / sU0 323 / / (mULa) cAra prakAranA zrAvako kahelA che, te A pramANe-1, koIka zrAvaka mAtApitA samAna che-sAdhune ekAMta hitakArI che, 2. bhAI samAna-mAtApitAthI ochA nehavALo hoIne zikhAmaNa ApavA mATe sAdhune niSphara vacana kahe parata kAryanA prasaMgamAM vAtsalyabhakti kare che, 3. mitra samAna-sAdhue koI prasaMgane laIne kaThora vacana kahela hoya tethI prItino kSaya thavAthI ApattimAM sAdhunI upekSA kare che ane 4. sapatnI (zoka) samAna-sAdhuonA kevala chidrane ja jonAro hoya che. vaLI cAra prakAranA zrAvako kahelA che, te A pramANe-1. Adarza (arIsA) samAna-sAdhu je svarUpa kahe te hRdayamAM svIkAre, 2, patAkA samAna vicitra dezanA vaDe asthira manavALo, 3, thANu samAnagItArthathI paNa samajAvI na zakAya tevo kadAgrahI ane 4. kharakaMTaka samAna zikhAmaNa ApanAra sAdhune durvacanarUpa siatthI vIdhanArI. // 21 // zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA daza zrAvakonI saudharma devalokamAM aruNAbha vimAnane viSe cAra palyopamanI sthiti cha. // 322 // cAra kAraNo vaDe devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva manuSyalokamAM zIdhra AvavA mATe icche paraMtu AvavAne samartha na thAya, te A pramANe-1. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva, divya kAmabhogane viSe mUcchita thayela, vRddha thayela, grathita-baMdhAyela ane Asakta thayela evo ke deva manuSya saMbaMdhI kAmabhogamAM AdaravALo thato nathI, vastubhUta 411 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mAtApitrAdisamAH zrAvakAH, vIrazrAvakadevatvaM, devAgamAnAgamakAraNAni 321-323 sUtrANi sArarUpa mAnato nathI, enuM mane prayojana nathI, ema nizcaya kare che ane mane maLo' ema niyANuM karato nathI arthAt manuSyaviSayaka kAma bhAgomAM huM rahuM ema vicArato nathI, 2. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva, divya kAmabhogane viSe mUcchita, vRddha, grathita ane Asakta thayela tene manuSyanA bhava saMbaMdhI mAtApitAdi uparanA premano abhAva thAya che ane deva saMbaMdhI premano saMkrama-praveza thAya che, 3. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva, divya kAmabhogane viSe mUcchita, vRddha, grathita ane Asakta thayela, tene ema vicAra thAya che ke-hamaNAM jAuM chuM, A nATaka joIne muhUrtamAM jAuM chuM paraMtu eka divya nATaka jotAM be hajAra varSa cAlyA jAya che teTalA kALamAM alpa AyuSyavALA tenA saMbaMdhI manuSyo kALadharma saMyukta thAya che arthAt maraNa pAme che, 4. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva, divya kAmabhogane viSe mUcchita, vRddha, grathita ane Asakta thayela tene manuSyaloka saMbaMdhI gaMdha, divya gaMdhathI viparIta ane iMdriyAdine amanojJa thAya che. UMce paNa manuSyaloka saMbaMdhI gaMdha cAraso pAMcaso yojana paryata devane Ave che. A jaNAvela cAra kAraNa vaDe devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva manuSyalokamAM AvavA mATe icche che chatAM zIvra AvavA mATe samartha thato nathI. cAra kAraNo vaDe devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva, manuSyalokamAM zIdhra AvavA mATe icche che ane AvavA mATe samartha paNa thAya che, te A pramANe-1. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva, divya kAmabhogane viSe amUcchita, amRddha, agrathita ane anAsakta evA te devane A pramANe vicAra thAya che kemanuSyabhavane viSe mArA AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNI, gaNadhara athavA gaNAvacchedaka che, jenA pra meM AvA prakAranI pratyakSa divya deva saMbaMdhI, Rddhi, deva saMbaMdhI kAMti, pUrve upArjI, hamaNAM prApta karI, bhogya avasthAne sanmukha AvI mATe huM jAuM, te bhagavaMto pratye vaMdana karuM yAvat paryApAsanA (sevA) karuM, 2. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva yAvatuM anAsakta tene evo vicAra thAya che ke A manuSyabhavamAM vartatA jJAnI, tapasvI athavA ati duSkarakAraka (brahmacaryAdi kriyAne karanAra) che te kAraNathI huM tyAM jAuM, te bhagavaMtone vaMdana karuM yAvat sevA karuM. 3. devalokamAM tatkAla utpanna thayela deva yAvat anAsakta tene evo vicAra thAya che ke-manuSyabhavane viSe mArI mAtA athavA yAvat putravadhU che tethI tyAM jAuM ane tenI pAse pragaTa thAuM, te mAtA vagere mArI AvA prakAranI deva saMbaMdhI, pUrvabhavamAM meLavela, vartamAnabhavamAM prApta thayelI ane bhoganAM sanmukha AvelI divya, devanI Rddhi ane divya devanI kAMtine juo, 4. devalokamAM utpanna thayela deva yAvatuM anAsakta tene evo vicAra thAya che ke-manuSyabhavane viSe mArA mitra, sakhA, suhRda (svajana), sahAyaka athavA sAMgatika (atiparicita) che teono ane amAro paraspara saMketa karAyela che. arthAt kabUlAta Apela che ke-ApaNAmAMthI devalokathI je prathama ane tene pAchaLa rahelA deve pratibodha Apavo (metAryanI jema). A pramANe cAra kAraNo vaDe deva zIdhra manuSyalokamAM AvavA mATe samartha thAya che. 323 (TI) sammApiphasamAna'-1. mAtApitA samAna, kema ke upacAra vinA-sAdhue kahyA sivAya paNa sAdhuone viSe ekAMte vAtsalyabhaktibhAvavALA hoya che, 2. tattvanA vicAra vageremAM kaThaNa vacana vaDe aprItine laIne alpatara prema hoya che paraMtu tathA prakAranA prayojanane viSe to atyaMta vAtsalyavALA hovAthI bhAI samAna che, 3. upacAra sahita vacana vagere vaDe prItinI kSati (nAza) thavAthI ane te prItino nAza thaye chate ApadAnA samayamAM paNa upekSA karanAra hovAthI mitra samAna che ane 4. jeNIno samAna-(banneno eka) pati che te sapatnI. jema zokya potAnI zokya pratyenI IrSyAne laIne tenA chidrone jue che ema je zrAvaka sAdhuone viSe dUSaNa jovAmAM tatpara hoya ane upakAra karanAro na hoya te sapatnI (zokya) samAna kahevAya che. 'mA' tti 1. je zrAvaka sAdhuodvArA varNana karAtA utsarga ane apavAdAdi AgamanA bhAvone yathAvat jema che tema grahaNa kare che arthAt samIpamAM rahelA padArthone jema arIso grahaNa kare che tema je (tattvane) grahaNa kare che te Adarza samAna, 412 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 mAtApitrAdisamAH zrAvakAH, vIrazrAvakadevatvaM, devAgamAnAgamakAraNAni 321-323 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 2. patAkAnI mAphaka vicitra dezanAdirUpa vAyu vaDe cotaraphathI kheMcAto hovAthI jeno asthira-anizcita bodha che te patAkA samAna, 3. je zrAvaka gItArtha muninI dezanA vaDe paNa koI paNa kadAgrahathI caLAvI zakAto nathI, anamana svabhAvarUpa bodhane laIne samajAvavA yogya nathI arthAt durAgrahI sthANu (kuMThA) samAna che, 4. je zrAvaka samajAvyo chato mAtra potAnA kadAgrahathI calita thato nathI eTaluM ja nahiM paraMtu prajJApaka (samajAvanAra) ne durvacanarUpa kaMTaka vaDe vIMdhe che te kharakaMTaka samAna che. arthAt khara niraMtara athavA niSThura, kAMTA che jene viSe te kharakaMTaka-bAvaLa vagerenI DAla, je lokamAM 'kharaNa' kahevAya che te kapaDAMne vaLagavAthI mAtra vastrane phADavA mAtrathI choDe che eTaluM ja nahiM paraMtu tene mUkAvanAra puruSa vagerenA hAtha paNa kAMTAo vaDe vIMdhAya che athavA bIjAone je kharaDe che-lepavALo kare che te kharaMTa-azuci vagere tenA jevo, tenA kubodhane dUra karavA mATe je puruSa taiyAra thAya che tene je saMsarga (saMbaMdha) mAtrathI ja dUSaNavALo kare che. kubodha, kuzIlatA ane apakIrtine utpanna karavAthI athavA A utsUtraprarUpaka che ema asat dUSaNano udbhAvaka-pracAra karavA vaDe kharaMTa samAna che. II321 // zramaNopAsakanA adhikArathI kahe che--'samaste' tyAdri sUtra sarala che. vizeSa e ke upAsakadazAMgasUtramAM kahelA AnaMdAdi daza zrAvakonI saudharmadevalokamAM cAra palyopamanI sthiti kahelI che. II322 devanA adhikArathI ja kahe che--'vaDahI' tyAdri trIjA sthAnakanA trIjA udezAne viSe prAyaH A vyAkhyAna karAyeluM che tathApi kaMIka kahevAya che--'parlRi vALerdi no saMvAtti' ahiM saMbaMdha e che ke-devalokane viSe-devonI aMdara 'havva zIghra 'saMvAtti'--samartha che. manojJa zabdAdirUpa kAmabhogone viSe mUchitanI jema mUDha, kema ke-anityAdi svarUpavALA kAmabhoganA bodhamAM samartha na hovAthI 'vRddhaH '--tenI AkAMkSAvALo arthAt atRpta. 'grathita' (baMdhAyela) nI jema grathita arthAt zabdAdi viSayamAM sneharUpa doraDI vaDe guMthAyela 'adhyupapannaH'--atyaMta tanmaya (ukta kAraNane laIne manuSya saMbaMdhI) kAmabhogane viSe Ada2vALo thato nathI. A vastubhUta che ema paNa mAnato nathI arthAt tuccha gaNe che tathA teone viSe artha baMdhana karato nathI arthAt eonI sAthe mAre kAMIpaNa prayojana nathI ema nizcaya kare che, A mane prApta thAo evI rIte teone viSe nidAna karato nathI tathA teone viSe sthitiprakalpa-rahevArUpa vikalpa arthAt eone viSe huM rahuM ke mane e raho-sthira thAo, AvA prakAranA vikalpane athavA sthiti-maryAdA vaDe prakRSTa kalpa-AcArarUpa sthitiprakalpane karato nathI arthAt ka2vA mATe AraMbha karato nathI. 'proti' kriyApadamAM 'X' zabdano zarUAtarUpa artha che. evI rIte divya deva saMbaMdhI viSayane viSe AsaktirUpa eka kAraNa che jethI tatkAla utpanna thayela kAmabhogane viSe mUrcicchatAdi vizeSaNavALo A deva che tathA tene manuSya saMbaMdhI prema vicchinna thayela che mATe divya premanuM saMkramaNa thayela che A bIjuM kAraNa che. tathA A deva je hetuthI kAmabhogane viSe mUcchitAdi vizeSaNavALo hoya che tethI tenA pratibaMdhane laIne 'tassa ' mityAvi. devanA kAryane viSe AdhIna thavAthI manuSyanA kAryamAM AdhInapaNuM nathI. A trIjuM kAraNa che. tathA divyabhogane viSe mUcchitAdi vizeSaNathI tene manuSya saMbaMdhI A gaMdha pratikUla-divya gaMdhathI viparIta che ane pratiloma paNa che kema ke te iMdriya ane manane AhlAda karanAra nathI athavA A banne zabda ekArtha vAcaka che, paraMtu atyaMta amanojJapaNAne sUcavavA mATe be zabda kahelA che. yAvat zabda parimANanA arthamAM che. 'vRttari paMce' tti A zabda vikalpa batAvavA mATe kadAcit bharatAdi kSetrane viSe ekAMta suSamAdi samaya (ArA) mAM cAraso yojana ja, ane anya kAlamAM to pAMcaso yojana paNa hoya che, kema ke manuSya ane paMceMdriyatiryaMconI bahulatAne laIne audArika zarIronI bahulatA hovAthI tenA avayavo ane tenA maLonI adhikatAthI durabhigaMdhanI pracuratA hoya che. manuSyakSetramAM AvavAnI icchAvALA devone manuSyakSetrathI gaMdha Ave che, Ama manuSyakSetra azubhasvarUpa ja kahyuM, paraMtu deva athavA anya manuSyAdi nava yojana ka2tAM vizeSa dUrathI AvatI gaMdhane jANatA nathI. athavA A ukta (Agama) vacanathI je iMdriyanA viSayanuM pramANa kahyuM che te audArika zarIra saMbaMdhI iMdriyonI apekSAe saMbhavita che. nahiMtara lakSAdi yojana pramANavALA vimAnone viSe dUra rahelA devo (sudhokhA) ghaMTAnA zabdane kema sAMbhaLI zake? je bIjAne saMbhaLAya che te 413 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 lokAndhakArAdiH 324 sUtram pratizabdadvArA athavA bIjI rIte. narabhavanuM azubhapaNuM A manuSyalokamAM na AvavAnuM cothuM kAraNa kahyuM. zeSa sugama che.' AvavAnA kAraNo prAyaH pUrvanI mAphaka che tathApi kaMIka vizeSa kahevAmAM Ave che ke-kAmabhogane viSe amUcchitAdi vizeSaNavALo je deva, tene 'vU' niti AvA prakAranuM mana thAya che ke-mArA upakAraka koNa che? te kahe che-AcArya che. ahiM ti' zabda samIpapaNuM batAvavAmAM ane 'vA' zabda vikalpanA arthamAM che. ema AgaLanA sUtramAM paNa jANavuM. kyAMka iti zabda nathI dekhAto tyAM to sUtra sugama ja che. ahiM AcArya-pratibodhaka, dIkSA ApanAra athavA anuyogAcArya-vAcanA ApanAra, upAdhyAya sUtra bhaNAvanAra, AcAryadvArA karAyela vaiyAvRtyAdine viSe sAdhuone je pravartAve che te pravartI, pravartI-pravartaka dvArA joDAyela saMyamayogane viSe sIdAtA (kheda pAmatA) sAdhuone je sthira kare te sthavira, gaNa che vidyamAna jene te gaNIgaNAcArya, gaNadhara-jinezvaranA ziSyavizeSa athavA Arthika sAdhvIone je sthira kare te sthavira, gaNa che vidyamAna jene te gaNI-gaNAcArya, gaNadhara-jinezvaranA ziSyavizeSa athavA Arthika sAdhvIo pratye sAvadhAna rahenAra (rakSA karanAra) siddhAMtamAM prasiddha sAdhu vizeSa', 'vicche'--gacchano deza-vibhAga, amuka munionA samudAya che jene te gaNAvacchedaka, te amuka sAdhuone laIne gacchanA AdhArane mATe upadhi vagerenI gaveSaNAne mATe vicare che 'ma' tti A pratyakSa rahela rUpavALI arthAt kALAMtarane viSe paNa anya svarUpane nahiM bhajanArI tevI divyA-svargane viSe thayelI athavA pradhAna (zreSTha) vimAna, ratnAdi rUpa devanI Rddhi, ghuta-zarIrathI utpanna thayelI kAMti athavA yuti-ISTa parivArAdi saMyogalakSaNa yukti, 'nadhdhA'--janmAMtaramAM upArjana karelI, 'prANA'--vartamAnamAM maLelI, 'masamanvItA' -bhogyaavasthAne prApta thayelI, 'ta' tti te kAraNathI te bhagavaMto-pUjayone stutio vaDe vaMdana karuM, praNAma vaDe namana karuM, Adara karavA vaDe athavA vastrAdi vaDe satkAra karuM, ucita pratipatti-upacArarUpa sevA vaDe sanmAna karuM, kalyANa svarUpa, maMgalasvarUpa, devasvarUpa ane caityasvarUpa AvI buddhi vaDe sevA karuM-A devane AvavAnuM eka kAraNa. zrutajJAnAdi vaDe jJAnI ityAdi bIjuM kAraNa. tathA pAyA rU vA mannA DuM vA maLI rU vA puttA rU vA dhUvA rU ve' tiarthAt bhAI, bhAya, bhaginI, patra ane putrI. patranI bhAryA "ta' uparokta mArA saMbaMdhIo che tethI teonI samIpe huM pragaTa thAuM. 'tA' tAvat ' mama (mArI) Rddhine teo juo 'rU' A pAThAMtara che-A trIjuM kAraNa. tathA mitra-pAchaLathI snehI thayela, sakhA-bALapaNathI snehI, 'suddha'--sajajana hitaiSI, sahAya-sahacArI athavA eka kAryamAM banne pravartanAra, saMgata-sobata che vidyamAna jene te sAgatika-paricita, teone 'sanDe' uttaamArI sAthe bannamannaksa' utta. paraspara saM' ri0 saMketa, pratidhRta-aMgIkAra karela che (kabUlAta Apela che) ne mo (me) tti devalokamAMthI ApaNA bannemAM je prathama ane tene pAchaLa rahelAe pratibodha Apavo te cothuM kAraNa che. A manuSyabhavane viSe saMketa karela banne jaNamAMnA pUrva lakSAdi AyuSyavALo eka bhavanapati vageremAM utpanna thaIne ane tyAMthI AvIne manuSyapaNAe utpanna thAya tene bIjo puruSa ahiM manuSyamAM pUrvalakSAdi jIvIne, saudharmAdi kalpamAM utpanna thaIne saMbodhana karavA mATe jyAre ahiM Ave che tyAre A saMketarUpa cothuM kAraNa jANavuM. rUcaitaH ityAdi nigamana sUtra che. l323|. hamaNAM ja Agamana kahyuM, temAM teonA vaDe udyota thAya che mATe lokamAM tenA vipakSabhUta aMdhakArane kahe che- cauhi ThANehiM logaMdhagAre siyA, taMjahA-arahaMtehi vocchijjamANehi, arahaMtapannatte dhamme vocchijjamANe, puvvagate vocchijjamANe, jAyateje vocchijjamANe / cauhi ThANehiM loujjote sitA, taMjahA-arahaMtehi jAyamANehiM arahaMtehiM pavvayamANehiM arahaMtANaM NANuppayamahimAsu, arahaMtANaM parinivvANamahimAsu 4, evaM 1. koI sAdhvI rUpasaMpanna hoya ane tenuM zIla bhaMga karavA mATe duSTa rAjAdi tatpara thayela hoya tevI sAdhvIonI saMbhALa karanAra iSazAstravizArada sahasayodhI muni (rAzakabhasakAdi muninI jema) teone anyatra laI jaIne paNa tenA zIlanI rakSA kare che. 414 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 duHkhasukhazayyAH, vAcanIyAvAcanIyAH 325-326 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 devaMdhagAre devujjote devasannivAte devukkalitAte devakahakahate |crhi ThANehi deviMdA mANussaM logahavvamAgacchaMti evaM jadhA tihANe, jAva logaMtitA devA mANussaM logaM havvamAgacchejjA, taMjahA-arahaMtehiM jAyamANehiM jAva arahatANaM pariniLvANamahimAsu // sU0 324 // (mU0) cAra kAraNo vaDe lokamAM dravyathI ane bhAvathI paNa aMdhakAra thAya che, te A pramANe-1. arihaMtono viccheda thaye chata-mokSa gaye chate, 2. arihaMte kahela dharmano viccheda thaye chata, 3. pUrvagata-utpAda vagere pUrvano viccheda thaye chate, 4. agnino viccheda thaye chate-agninA vicchedamAM prAyaH dravyathI aMdhakAra thAya che. cAra kAraNa vaDe lokamAM dravyathI ane bhAvathI udyota thAya che, te A pramANe-1, arihaMtono janma thaye chate, 2. arihaMtoe dIkSA lIdhe cho, 3. arihaMtone kevalajJAna utpanna thavAnA mahotsavone viSe ane 4. arihaMtonA nivaNanA mahotsavane viSe. evI rIte loka aMdhakAranI jema devanA sthAnamAM arihaMtAdinA vicchedakAlamAM aMdhakAra thAya che, ane arihaMtAdinA janma vagerene viSe devanA sthAnamAM udyota thAya che, devano samudAya ekatra thAya che, devone utsAha thAya che ane devone viSe AnaMdajanya kolAhala thAya che. cAra kAraNo vaDe deveMdro manuSyalokane viSe zIdhra Ave che. evI rIte jema trIjA ThANAmAM kahyuM che tema yAvatuM lokAMtika devo manuSyalokamAM zIdhra Ave che tyAM sudhI kahevuM, te A pramANe-arihaMtono janma thaye chate yAvatu arihaMtonA nirvANa mahotsavane viSe. /324o. (TI) ra3thI'tyAtri spaSTa che. vizeSa e ke-lokane viSe dravyathI ane bhAvathI aMdhakAra jyAM je thAya te jANavuM. saMbhAvanA karAya che ke-arihaMtAdinA vicchedamAM dravyathI aMdhakAra thAya che kema ke tenA utpAdarUpa che. chatrabhaMga vagere thaye rajodughAtuAMdhI caDavAnI jema, agninA vicchedamAM dravyathI ja aMdhakAra thAya che kemake tathAprakArano svabhAva hoya che athavA dIpaka vagereno abhAva che athavA bhAvathI paNa aMdhakAra thAya che kema ke ekAMta duSama vagere kALamAM Agama vagereno abhAva hoya che. pUrve devanuM Agamana kahyuM, have duHkhazayyA sUtranI pahelA devAdhikAraviziSTa sUtranA vistArane kahe che-devaDadI' tyAti sugama che. vizeSa e ke-cAra sthAnakone viSe paNa devonA AgamanathI lokamAM udyota thAya che. janma, dIkSA ane jJAnotpAdane viSe to svarUpathI paNa udyota thAya che. ' pati ' jema lokAMdhakAra kahyo tema devAMdhakAra paNa cAra kAraNo vaDe thAya che. devonAM sthAnomAM paNa arihaMtAdinA vicchedakALamAM vastanA mAhAtmayathI kSaNamAtra aMdhakAra thAya che. evI rIte ahaMtonA janma vagerene viSe devonA sthAnomAM udyota thAya che. devasanipAta-devono samavAya (milApa), evI ja rIte devotkalikA-devonI laherI (AnaMdajanya kallola), revadatta' devono pramodapUrvaka kalakala (mahAdhvani) ema ja deveMdro, manuSyalokamAM arihaMtAdinA janma vageremAM Ave, jemAM trIjA sthAnakanA prathama uddezakamAM kahyuM che tema deveMdronA Agamana sUtrathI AraMbhIne lokAMtikasUtra paryata kahevuM. mAtra ahiM parinarvANanA mahotsavane viSe Ave che te cothuM kAraNa vizeSa che. 324 prathama arihaMtonA janma vagerenA vyatikaradvArA devonuM Agamana kahyuM, have arihaMtonA ja pravacananA arthane viSe duHsthita-duSTa rahela sAdhune duHkhazayyAo ane susthita-sArI rIte rahelane sukhazayyAo hoya che te hetuthI banne sUtra kahe che. catAri duhasejjAo pannattAo, taMjahA-tattha khalu imA paDhamA duhasejjA, taMjahA-se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvatite niggaMthe pAvayaNe saMkite kaMkhite vitigiMcchite bheyasamAvane kalusasamAvane niggaMthaM pAvayaNaM No saddahati No pattiyati No roei, niggaMthaM pAvayaNaM asaddahamANe apattitamANe aroemANe maNaM uccAvataM niyacchati, viNighAtamAvajjati, paDhamA duhasejjA 1 / ahAvarA doccA duhasejjA-se NaM muMDe bhavittA agArAto jAva pavvatite saeNaM lAbheNaM No tussati, parassa lAbhamAsAeti pIheti pattheti abhilasati, parassa lAbhamAsAemANe jAva abhilasamANe maNaM uccAvayaM - 415 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 duHkhasukhazayyAH, vAcanIyAvAcanIyAH 325-326 sUtre niyacchai viNighAtamAvajjati, doccA duhasejjA 2 / ahAvarA taccA duhasejjA-se NaM muMDe bhavittA jAva pavvaie divvamANussaekAmabhoge AsAei jAva abhilasati, divva-mANussae kAmabhoge AsAemANe jAva abhilasamANe maNaM uccAvayaM niyacchati viNighAtamAvajjati, taccA duhasejjA 3 / ahAvarA cautthA duhasejjA-seNaM muMDe bhavettA jAva pavvatite, tassa NamevaM bhavati-jayA NaM ahamagAravAsamAvasAmi tadA NamahaM saMvAhaNa-parimaddaNa-gAtabbhaMga-gAtuccholaNAI labhAmi, jappabhitiM ca NaM ahaM muMDe jAva pavvatite tappabhirti ca NaM ahaM saMvAdhaNa jAva gAtuccholaNAI No labhAmi, seNaM saMbAhaNa jAva gAtuccholaNAI AsAeti jAva abhilasati se NaM saMvAdhaNa jAva gAtuccholaNAI AsAemANe jAva maNaM uccAvataM niyacchati viNighAyamAvajjati, cautthA duhasejjA 4 / cattAri suhasejjAo pannattAo, taMjahA-tattha khalu imA paDhamA suhasejjA, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvatie niggaMthe pAvayaNe nissaMkite NikkaMkhite nivvitigiMcchie no bheda samAvanne no kalusasamAvane niggaMthaM pAvayaNaM saddahati pattIyati roteti, niggaMthaM pAvayaNaM saddahamANe pattitamANe rotemANe no maNaM uccAvataM niyacchati, No viNighAtamAvajjati, paDhamA suhasejjA 1 / ahAvarA doccA suhasejjA, se NaM muMDe jAva pavvatite sateNaM lAbheNaM tussati, parassa lAbhaM No AsAeti No pIheti No pattheti No abhilasati, parassa lAbhamaNAsAemANe jAva aNabhilasamANe no maNaM uccAvataM Niyacchati, No viNighAtamAvajjati, doccA suhasejjA 2 / ahAvarA taccA suhasejjA-se NaM muMDe jAva pavvatite divva-mANussae. kAMmabhoge No AsAeti jAva noM abhilasati, divva-mANussae kAmabhoge aNAsAemANe jAva aNabhilasamANe no maNaM uccAvataM niyacchati, No viNighAtamAvajjati, taccA suhasejjA 3 / ahAvarA cautthA suhasejjA-se NaM muMDe jAva pavvatite, tassa NaM evaM bhavati-jai tAva arahaMto bhagavaMto haTThA aroggA baliyA kallasarIrA annarAyaI urolAI kallANAI viulAI. payatAI paggahitAI mahANubhAgAI kammakkhayakaraNAI tavokammAI paDivajjati, kimaMga puNa ahaM abbhovagamiovakkamiyaM veyaNaM no sammaM sahAmi khamAmi titikkhemi ahiyAsemi, mamaM ca NaM abbhovagamiovakkamiyaM sammamasahamANassa akkhamamANassa atitikkhemANassa aNidhiyAsemANassa kiM manne kajjati? egaMtaso me pAve kamme kajjati, mamaM ca NaM abbhovagamio jAva samma sahamANassa jAva adhiyAsemANassa kiM manne kajjati? egaMtaso me nijjarA kajjati, cautthA suhasejjA 4 / / sU0 325 / / cattAri avAtaNijjA pannattA, taMjahA-aviNIte, vIgaIpaDibaddhe, aviosavitapAhuDe, maayii| cattAri vAtaNijjA pannattA, taMjahA-viNIte, avigatIpaDibaddhe, vitosavitapAhuDe, amAtI ||suu0 326 / / (mU6) cAra prakAranI duHkha denArI duHkhazayAo kahelI che, te A pramANe--pahelI duHkhazadhyA A-koIka bhArekarmI jIva, dravya tathA bhAvathI muMDa thaIne, gRhavAsathI nIkaLIne dIkSita thayela, te nigraMtha pravacanamAM zaMkA sahita, AkAMkSA sahita, cikitsA (dharmanA phlano saMdeha) sahita, A sAcuM ke te sAcuM? ema bheda (dvidhA) bhAvane pAmela ane dharmamAM 416 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 duHkhasukhazayyAH, vAcanIyAvAcanIyAH 325 - 326 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 viprarIta buddhivALo thayo thako nirtha pravacanane sadghato nathI, pratIti karato nathI, ruci karato nathI, nigraMtha pravacanane viSe zraddhA na karato thako, pratIti na karato thako ane ruci na karato thako manane uMcuMnIcuM (DAmADoLa) kare che ane dharmathI bhraSTa thAya che, A prathama duHkhazayyA kahI. have bIjI duHkhazayyA kahe che-koIka muMDa thaIne, gRhavAsathI nIkaLIne yAvat dIkSita thayela, te svakIya azanAdinA lAbha vaDe saMtoSa pAmato nathI paraMtu anya dvArA lAbha meLavavAnI AzA kare che, spRhA kare che, prArthanA kare che, abhilASA--adhika icchA kare che, bIjAdvArA lAbhanI AzA karato thako yAvat abhilASA karato thako manane uMcuMnIcuM kare che ane dharmathI bhraSTa thAya che, A bIjI duHkhazayyA kahI. have trIjI duHkhazayyA kahe che-koIka muMDa thaIne yAvat dIkSita thayela, te divya (zreSTha) manuSya saMbaMdhI kAmabhoganI AzA kare che yAvat abhilASA kare che, divya manuSya saMbaMdhI kAmabhogane viSe AzA karato thako yAvat abhilASA karato thako manane uMcuM nIcuM kare che ane dharmathI bhraSTa thAya che, A trIjI duHkhazayyA kahI. have cothI duHkhazayyA kahe che-koIka muMDa thaIne yAvat dIkSita thayela, tene evo vicAra thAya che ke-jyAre huM gRhavAsamAM vasato hato tyAre saMbAhaNa-hADakAne sukharUpa mardanavizeSa (caMpI), pIThI vagerenuM mardana mAtra, zarIrane tela vagerethI copaDavuM ane zarIranA prakSAlana (snAna) ne huM meLavato hato paraMtu je divasathI huM muMDa thaIne yAvat dIkSita thayA bAda saMbAhaNa (caMpI) yAvat zarIranA prakSAlanane huM pAmato nathI, te sAdhu saMbAdhana (caMpI) yAvat gAtraprakSAlananI AzA kare che yAvat abhilASA kare che, te saMbAdhana yAvat gAtraprakSAlananI AzAne karato thako yAvat manane uMcuMnIcuM kare che ane dharmathI bhraSTa thAya che, A cothI duHkhazayyA kahI. cAra prakAranI sukha denArI sukhazayyAo kahelI che, te A pramANe- --temAM nizce A prathama sukhazayyA-koIka laghukarmI jIva, muMDa thaIne, gRhavAsathI nIkaLIne dIkSita thayela, te sAdhu nigraMtha pravacanane viSe zaMkA rahita, AkAMkSA rahita, vicikitsA rahita dvidhAbhAvane nahi~ pAmela-nizcita, kaluSabhAvane nahiM pAmela arthAt nirmala buddhivALo nigraMtha pravacanane sadahe che, pratIti kare che, ruci kare che, nigraMtha pravacanane sadahato thako, pratIti karato thako ane ruci karato thako manane uMcuMnIcuM karato nathI--sthira rAkhe che ane dharmathI bhraSTa thato nathI--dharmane pALe che, A prathama sukhazayyA kahI. have bIjI sukhazayyA kahe che-koIka muMDa thaIne yAvat dIkSita thayela, te pote meLavela azanAdinA lAbha vaDe saMtoSa pAme che. bIjA dvArA lAbha meLavavAnI AzA karato nathI, icchA karato nathI, prArthanA karato nathI, adhika abhilASA karato nathI, paranA lAbhanI AzAne na karato thako yAvat abhilASA na karato thako manane UMcuMnIcuM karato nathI ane dharmathI bhraSTa thato nathI, A bIjI sukhazayyA kahI. have trIjI sukhazayyA kahe che-koIka muMDa thaIne yAvatu dIkSita thayela, te divya (zreSTha) manuSya saMbaMdhI kAmabhogane viSe AzA karato nathI yAvat abhilASA karato nathI. divya manuSya saMbaMdhI kAmabhogane viSe AzA na karato thako yAvat abhilASA na karato thako manane UMcuMnIcuM karato nathI ane dharmathI patita thato nathI, A trIjI sukhazayyA kahI. have cothI sukhazayyA kahe che-koIka muMDa thaIne yAvat dIkSita thayela, tene evo vicAra thAya che ke-jo te AnaMdita, roga rahita, baLavAna ane zreSTha zarIravALA evA arihaMta bhagavaMto bAra prakAranA tapamAMthI koI paNa eka, udAra, kalyANakArI, ghaNA divasa sudhI utkRSTa saMyamayukta, AdarapUrvaka, aciMtya zaktiyukta ane karmakSayanA kAraNabhUta evA taparUpa karma (kriyA) ne kare che, to pachI huM AvyupagamikI (svayaM svIkArelI locAdi kriyA) ane aupakramikI (karmanA udayane laIne thayelI) jvarAdi vedanAkriyAne huM samyak sahana karato nathI, kSamA karato nathI, titikSA- adInapaNe sahana karato nathI ane vedanAmAM svastha raheto nathI. Avyupagamika ane aupakramika vedanAne samyak rIte sahana nahi karanAra, kSamA nahi karanAra, titikSA nahi karanAra ane svastha nahi rahenAra evA mane zuM prApta thAya che? ekAMtathI mane pApakarma prApta thAya che. Alyupagamika yAvat samyak sahana karanAra yAvat adhyAsana karanAra- 417 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 duHkhasukhazayyAH, vAcanIyAvAcanIyAH 325-326 sUtre svastha rahenAra evA mane zuM prApta thAya che? ekAMtathI mane nirjarA thAya che. (AvuM vicAre che) A cothI sukhazavyA che. 3rapI. cAra prakAranA puruSo siddhAMtanI vAcanAne ayogya che, te A pramANe-1. avinIta, 2. dUdha vagere viSayamAM pratibaddha (baMdhAyela), lAlacI, 3. anupazAMta adhikaraNavALo-krodhI ane 4. kapaTI. cAra prakAranA puruSo siddhAMtanI vAcanAne yogya che, te A pramANe-1. vinIta, 2. vinayamAM apratibaddha-Asakti rahita, 3. upazAMta adhikaraNavALo krodha rahita ane 4. kapaTa rahita. /326/l (TI.) 'vattAnI'tyAvi duHkha ApanArI cAra saMkhyAvALI zayyAo te duHkhazapyAo. dravyathI tathA prakAranI nahiM (ayogya) . khavA (DholaNI) vagere zayyA, bhAvathI te duSTa cittavRtti vaDe duSTa zramaNapaNAnA svabhAvavALI zayyAo. 1. pravacanaazraddhAna, 2. paralAbhaprArthana, 3. kAmazaMsana ane 4. snAnAdiprArthanarUpa bhedavALI sUtramAM kahelI che. 'tatra'tite cAra zavyAnA madhyamAM 're' rUti. koI bahulakarmI ('' zabda 'ga' nA arthavALo che. " "" "gha' vAkyanA upakSepamAM che) "pravane' -zAsanane viSe (ahiM dIrghapaNuM prakaTAdi gaNathI thayela che) zaMkitaekabhAva viSayaka saMzaya sahita, RkSitamatAMtara (anya mata) paNa sAro che evI buddhivALo, vivijhitsita-phala pratye zaMkAvALo, medasamApanna-buddhi vaDe dvidhAbhAvane pAmela arthAt jinazAsanane viSe kaheluM A badhuM A pramANe che ke bIjI rIte che? tuSasamApanna-"A ema nathI ja' evI rIte viparIta buddhivALo, ne zraddhate -"A ema che' evI rIte sAmAnyathI zraddhA karato nathI, to pratyeti'-prIti vaDe aMgIkAra karato nathI, to rovati'-atizaya abhilASa vaDe A sevanAnA sanmukhapaNAe ruci karato nathI. manane 'vAvavam'-asamaMjasa (samajaNa vagaranuM) kare che. tethI vinighAta-dharmanAza athavA saMsArane prApta thAya che. evI rIte A sAdhu zayAmAM duHkhapUrvaka rahe che. A pahelI duHkhazapyA. tathA potAnA vaDe je meLavAya che athavA meLavavuM te lAbhaanAdi athavA ratnAdino lAbha, tenA vaDe AzA kare che, te avazya mane Apaze evI rIte AsvAde che arthAt bIjAthI jo maLe to ja khAya, pRdayati-vAMche che, 'prArthati' yAcanA kare che, 'mamatati'-prApta thaye chate paNa adhikatara lAbhane icche che. zeSa spaSTArthavALuM che. evI rIte paNa A duHkhamAM rahe che tethI bIjI duHkhazapyA. trIjI sugama che. agAravAsa-gharavAsa, temAM vartato hato (tyAre) saMbodhana-zarIranA hADakAMne sukhatvAdi vaDe nipuNatAthI madanavizeSa, parimardana-loTa vagerethI masaLavA mAtra, kema ke "pari' zabdanI ahiM dhAtu arthamAM mAtra vRtti che (vizeSa arthamAM nathI, trArtha'-telAdi vaDe aMgane copaDavuM, "trotsAtana'-aMgane dhovuM. A ukta vastunA lAbhane huM (gRhavAsamAM) meLavato hato paraMtu koI niSedha karanAra na hato. zeSa svarUpa sugama che. A cothI duHkhazapyA che. duHkhazadhyAthI viparIta rUpavALI sukhazayAo pUrvanI jema jANavI. vizeSa e ke-''tti zokanA abhAvathI harSitanI jema AnaMdita, 'sarogA' navarAdithI rahita, gatiH '-puSTa, 'WzarIrA: suMdara zarIravALA, anyatara anazana vagere koI paNa tapamAMthI eka, udAra-AzaMsA vagere doSanA abhAvane laIne udAracitayukta, 'vanyAni'-maMgalasvarUpa hovAthI, viputa'-ghaNA dina paryata karavAthI, prayata-utkRSTa saMyama yukta hovAthI, prahitaAdara yukta svIkArela hovAthI, mahAnubhA-atyaMta zakti yu"haoNvAthI, samRddha-RddhivizeSanA kAraNabhUta hovAthI, karmakSayanA kAraNabhUta mokSanA sAdhaka hovAthI, tapakarma-taparUpa kriyAno Azraya kare che vikrama pu' 'mi' praznanA arthamAM che "aMga' zabda AmaMtraNa saMbodhananA arthamAM athavA alaMkAramAM che. "punaH" zabda pUrvokta zabdathI bhinna arthane dekhADavAmAM che. zirano loca ane brahmacaryAdino svIkAra karavAmAM thayela te AbhupagamikI jenA vaDe AyuSyano upakrama (ghaTADo) thAya te upakrama-jvara ane atisAra vagere vyAdhiomAM thayela te aupakramikI, evI AbhupagamikI ane aupakramikI te vedanAduHkhane tenI utpattimAM sanmukha javA vaDe huM sahana karuM sahi dhAtu sanmukha arthamAM che, jema AsubhaTa te subhaTane sahana kare che arthAt tethI bhAgato nathI. potAne viSe athavA parane viSe krodha vinA kSamA karuM, adInapaNA vaDe titikSA karuM, atyaMta 418. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AtmabharitvAdi caturbhaGgyaH 327 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 svasthatA te 4 vehanAmA 29-adhyAsana athavA 'sahAmi' kaNere yAre zAhI me.vA. 'kiM manne' tti0 bhanye' 256 nipAta te vita maryavANo cha. 'kriyate' thAya che. arthAt zuM thAya cha? 'egaMtaso' tti0 tisarvathA. [vahanAne saDana nahi karanArAone ekAMte pApa thAya che ane sahana karanArAone ekAMte nirjarA thAya che evuM vicAre che.] 3rapA duHkhazadhyAvALA nirguNa ane sukhazayyAvALA guNavALA che A kAraNathI nirguNa ane saguNaviziSTone avAcanIyatva bhane vAyanIyatva patA bhATe sUtradvaya 434 sugama cha. vizeSa me'vIyai' tti viti-5 ko3 'avyavazamitaprAbhRta' iti0 prAmRta-A4i29no 52nAra 5 (gussal) // 326 / / hamaNAM ja vAcanAne yogya ane vAcanAne ayogya puruSo kahyA mATe puruSanA adhikArathI puruSavizeSane pratipAdana karavAmAM tatpara caturbhagI vaDe yukta sUtrano prabaMdha kare che- cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-AtaMbhare nAmamege no paraMbhare, paraMbhare nAmamege no AtaMbhare, ege AMtabhare vi paraMbhare vi, ege no AyaMbhare no paraMbhare (4) 1 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-duggae nAmamege duggae, duggae nAmamege suggate, suggate nAmamege duggate, suggate nAmamege suggate 2 / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-duggate nAmamege duvvae, duggate nAmamege suvvate, suggate nAmamege duvvate, suggate nAmamege suvvate 3 / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-duggate nAmamege duSpaDitANaMde, duggate nAmamege suppaDitANaMde ha [-4] 4 / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-duggate nAmamege duggatigAmI, duggate nAmamege suggatigAmI ha [-4] 5 / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-duggate nAmamege duggati gate, duggate nAmamege sugarti gate ha[-4] 6 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-tame nAmamege tame, tame.nAmamege jotI, jotI nAmamege tame, jotI nAmamege jotI 7 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-tame nAmamege tamabale, tame nAmamege jotIbale, jotI nAmamege tamabale, jotI nAmamege jotIbale 8|cttaari purisajAtA pannattA, taMjahA-tame nAmamege tamabalapalajjaNe, tame nAmamege jotIbalapalajjaNeha[-4] 9 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-parinnAtakamme nAmamege no parinAtasanne, parinnAtasanne NAmamege No parinnAtakamme, ege parinAtakamme vihra [-4] 10 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-parinAyakamme NAmamege no parinnAtagihAvAMse, parinnAyagihAvAse NAma ege No parinnAtakamme hra [-4] 11 / / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-pariNNAtasanne NAmamege no paribhAtagihAvAse, parinAtagihAvAse NAmaMege. hra [-4] 12 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-egeNaM nAmamege] ihatthe NAmamege no paratthe, paratthe nAmamege no ihatthe hra[=4] 13 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-egeNaM nAmamege vaDDati egeNaM hAyati,egeNaMNAmamege vaDi dorhi hAyati, dohi NAmamege vaDDati egeNaM hAtati, [ege] dohi nAmamege vaDDati dohi hAyatI 14 / cattAri pakaMthakA pannattA, taMjahA-Ainne nAmamege Ainne, Ainne nAmamege khuluMke, khuluMke nAmamege Ainne, khuluMke nAmamege khuluMke 15 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-Ainne nAmamege Ainne caubhaMgo 16 / cattAri pakaMthagA pannattA, taMjahA-Atine nAmamege AtinatAte vahati [viharati], Ainne nAmamege khulukattAe viharati hra [-4] 17 / evAmeva cattAri purisajAtA pannatA taM jahA-AIne nAmamege AinnatAe vahati [viharai], caubhaMgo 18 / cattAri pakaMthagA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne nAmamege No kulasaMpanne ha [-4] 19 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne nAmamege caubhaMgo hra [-4] 20 / cattAri kaMthagA pannattA, taMjahAjAtisaMpanne nAmamege No balasaMpanneha [-4] 21 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne nAmamege 419 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AtmabharitvAdi caturbhaGgyaH 327 sUtram no vanasaMpanna Dha [4] rara vArivathaTI pannA, raMgadA-nAtipane mane jo vasaMpanne 8 [4] rA' vAva vattari purasanAnA pattA, saMnahIM-rAtisaMpanna nAma ha [4] rajA cattAri kaMthagA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne NAmamege No jayasaMpaNNe hra [=4] 25 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-jAtisaMpanne hra [-4] 26 / evaM kulasaMpanneNa ta balasaMpaNNeNa ta 4, 27 / kulasaMpanneNa ta rUvasaMpaNNeNa ta ha [-4] 28 / kulasaMpaNNeNa ta jayasaMpaNNeNa ta ha [-4] 29 / evaM balasaMpanneNa ta rUvasaMpanneNa ta Dha[4] 20 vanasaMpavo ta navaraMpavaha[4] 22 savvastha punAtA vikvo (22-26) cattAri kaMthagA pannattA, taMjahA-rUvasaMpanne NAmamege No jayasaMpanne 4, 37 / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-rUvasaMpanne nAmamege No jayasaMpanne 4, 38 / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-sIhattAte NAmamege nikkhaMte sIhattAte viharai, sIhattAte nAmamero nikkhaMte siyAlattAe viharai,sIyAlattAe nAmamege nikkhaMte sIhattAe viharai,sIyAlattAe nAmamege nikkhaMte sIyAlattAe vida sU0 rUralA (mULa) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. eka potAnA AtmAne bhare che-poSe che paNa bIjAne bharato nathI te jinakalpika muni, 2. eka bIjAnA AtmAne bhare che paNa potAnA AtmAne bharato nathI te arihaMta, kema ke pote kRtakRtya hoya che, 3. eka potAnA AtmAne bhare che ane bIjAne paNa bhare che te sthavirakalpI sAdhu, 4. eka potAnA AtmAne bharato nathI ane bIjAne paNa bharato nathI te mugdha buddhivALo sAdhu. (1) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, eka prathama paNa daridrI ane pachI paNa daridrI, 2. koIka prathama daridrI paNa pachIthI dhanavAna, 3. koIka prathama dhanavAna ane pachIthI daridrI, 4. koIka prathama dhanavAna ane pachI paNa dhanavAna. (2) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka daridrI ane durvata-kharAba AcAravALo, 2. koIka daridrI paNa suvratasadAcAravALo, 3. koIka dhanavAna ane kharAba AcAravALo, 4. koIka dhanavAna ane sadAcAravALo. (3) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka daridrI ane duSTa kAryamAM AnaMda mAnanAro 2. koIka daridrI che paNa satkAryamAM AnaMda mAnanAro 3. koIka dhanavAna ane duSTa kAryamAM AnaMda mAnanAro, 4. koIka dhanavAna ane satkAryamAM AnaMda mAnanAro. (4) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka daridrI che ane durgatimAM javAvALo che, 2. koIka daridrI che paNa sadgatimAM javAvALo che, 3. koIka dhanavAna che ane durgatimAM javAvALo che, 4. koIka dhanavAna ane sadgatimAM javAvALo che. (5) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka daridrI ane durgatimAM gayela che-dramakavatuM, 2, koIka daridrI paNa sugatimAM gayela che-jinadAsa zrAvakavan 3. koIka dhanavAna paNa durgatimAM gayela che-mammaNazeThavatuM, 4. koIka dhanavAna ane sugatimAM gayela cheAnaMdAdivatuM. (6) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka prathama paNa ajJAnI ane pachI paNa ajJAnI, 2. koIka prathama ajJAnI paNa pachIthI jJAnI, 3. koIka prathama jJAnI ane pachIthI ajJAnI, 4. koIka prathama paNa jJAnI ane pachI paNa jJAnI. (7) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka malina svabhAvavALo ane ajJAnabala athavA aMdhakAranA balavALo, te cora pramukha, 2. koIka malina svabhAvavALo paNa jJAnabalavALo, te asadAcArI jJAnI, 3. koIka nirmaLa svabhAvavALo paNa ajJAnI che, 4. koIka nirmaLa svabhAvavALo ane jJAnI che. (8) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka malina svabhAvavALo ane ajJAnarUpa baLamAM AnaMda karanAro che, 2. koIka malina svabhAvavALo paNa jJAnarUpa baLamAM AnaMda karanAro che, 3. koIka 420 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AtmabharitvAdi caturbhaGgyaH 327 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 nirmaLa svabhAvavALo paNa ajJAnarUpa baLamAM AnaMda karanAro che, 4. koIka nirmaLa svabhAvavALo ane jJAnarUpa baLamAM AnaMda karanAro che. (9) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka parijJAtakarmajJa parijJA vaDe jANIne kRSi vagere karmanuM pratyAkhyAna karela che paNa aparijJAtasaMza-AhArasaMjJA vagerene jANela nathI, 2. koIka parijJAtasaMjJa-AhArasaMjJA vagerenA svarUpane jANe che paNa kRSi vagere karmathI nivRtta thayela nathI. 3, koIka parijJAtakarma ane parijJAtasaMjJa che, 4. koIka parijJAtakarma paNa nathI ane parijJAtasaMjJa paNa nathI. (10) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka parijJAtakarma-sAvadhakAryathI karaNa, karAvaNa ane anumatithI nivRtta thayela che : pacca gRhavAsane choDela nathI-zivakumAravatuM, 2. koIka gRhavAsane choDela che paNa sAvaghakAryane choDela nathI-duvRjita (duSTa sAdhu) vata, 3. koIka gRhavAsane choDela che ane sAvadhakAryane choDela che-te susAdhu, 4. koIka gRhavAsane choDela nathI ane sAvadhakAryane paNa choDela nathI te asaMyata. (11) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka AhArAdi saMjJAne choDela che paNa grahavAsane choDela nathI, 2. koIka gRhavAsane choDela che paNa AhArAdi saMjJAne choDela nathI, 3. koIka grahavAsane choDela che ane AhArAdi saMjJAne paNa choDela che. 4. koIka AhArAdi saMjJAne choDela nathI ane gRhavAsane paNa choDela nathI. (12) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka A lokanA-manuSya saMbadhI sukhano artha che paNa paralokanA sukhano arthI nathI-te ajJAnI, 2. koIka paralokanA sukhano atha che paNa A lokanA sukhano arthI nathI-te sAdha. 3. koIka A loka ane paraloka bannenA sukhano artha che-te zrAvaka, 4. koIka A loka ane paraloka bannenA sukhano arthI nathI-te mUrkhamanuSya. (13) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka ekathI zrutajJAnathI vRddhi pAme che paNa samyagadarzanathI hIna thAya che, 2, koIka ekathI-zrutajJAnathI vRddhi pAme che paNa bethI-samyagadarzana ane vinayathI hIna thAya che, 3. koIka bethI-zrutajJAnathI ane anuSThAna-kriyAthI vRddhi pAme che paNa ekathI samyagadarzanathI hIna thAya che, 4. koIka bethIzrutajJAnathI ane anuSThAnathI vRddhi pAme che paNa bethI-samyagadarzana ane vinayathI hIna thAya che. (14) cAra prakAranA jAtivizeSa azvo kahelA che te A pramANe-1. koIka pahelA paNa AkIrNa-vega vagere guNavALo ane pachI paNa AkIrNa che, 2. koIka prathama AkIrNa paNa pachIthI khalekagaLIo (avinIta) che, 3. koIka prathama khaluMka ane pachIthI AkIrNa, 4. koIka prathama khaluMka ane pachI paNa khaluMka che. (15) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koI puruSa prathama zAMti vagare guNavALo ane pachI paNa guNavALo che, 2. koIka prathama guNavALo paNa pachIthI avinIta, 3. koIka prathama avinIta ane pachIthI gaNavALo che, 4. koIka prathama paNa avinIta ane pAchaLathI paNa avinIta che. (16) cAra prakAranA jAtivizeSa azvo kahelA che, te A pramANe-1. koIka azva AkIrNa-vegAdi guNavALo che ane vinaya, vegAdithI cAle che, 2. koIka azva AkIrNa che paNa mArgamAM caDAvanA doSathI avinItapaNAe cAle che, 3. koIka avinIta che paNa savAranA guNathI vinItapaNAe cAle che, 4. koIka avinIta che ane avinItapaNAe cAle che. (17) A dRSTAMta pramANe cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa vinayAdi guNavALo che ane vinayAdipaNAe pravarte che ItyAdi cAra bhAMgA jANavA. (18) cAra prakAranA azvo kahelA che, te A pramANe-1. koIka anya jAtisaMpanna che paNa kula saMpanna nathI, 2, koIka kulasaMpanna che paNa jAtisaMpanna nathI, 3. koIka ubhayasaMpanna che ane 4. koIka ubhayasaMpanna nathI (19) A daSTAMta cAra prakAranA puraSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puruSa jAtisaMpanna che paNa kulasaMpanna nathI vagere cAra bhAMgA jANavA. (20) cAra prakAranA azvo kahelA che, te A pramANe-1. koIka anya jAtisaMpanna che paNa balasaMpanna nathI, ema cAra bhAMgA jANavA. (21) e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa 421 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AtmabharitvAdi caturbhaGgyaH 327 sUtram jAtisaMpanna che paNa balasaMpanna nathI, ema cAra bhAMgA jANavA. (22) cAra prakAranA azvo kahelA che, te A pramANe-1. koIka azva jAtisaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI, ema cAra bhAMgA jANavA. (23) e daSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puruSa jAtisaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI, ema cAra bhAMgA jANavA. (24) cAra prakAranA azvo kahelA che, te A pramANe-1. koIka anya jAtisaMpanna che paNa jaya (jIta) saMpanna nathI, 2. koIka jAtisaMpanna nathI paNa jayasaMpanna che, 3. koIka ubhayasaMpanna che ane 4. koIka ubhayasaMpanna nathI. (25) e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa jAtisaMpanna che paNa jayasaMpanna nathI, ema cAra bhAMgA jANavA. (26) evI rIte kulasaMpanna ane balasaMpanna zabdathI cAra bhAMgA, (27) kulasaMpanna ane rUpasaMpanna zabdathI cAra bhAMgA, (28) kulasaMpanna ane jayasaMpanna zabdathI cAra bhAMgA, (29) evI rIte balasaMpanna ane rUpasaMpanna zabdathI cAra bhAMgA, (30) balasaMpanna ane jayasaMpanna zabdathI cAra bhAMgA azvamAM jANavA, (31) sarvatra pratipakSarUpa puruSamAM paNa ema ja cAra bhAMgA jANavA arthAt koIka puruSa kulasaMpanna che paNa balasaMpanna nathI ema cAra bhAMgA jANavA. (32) evI rIte puruSamAM bIjI paNa cAra caturbhagI karavI. (33-36) cAra prakAranA azvo kahelA che, te A pramANe--1. koIka azva rUpasaMpanna che paNa jayasaMpanna nathI, ema cAra bhAMgA karavA. (37) A " dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puruSa rUpasaMpanna che paNa jayasaMpanna nathI ema cAra bhAMgA karavA. (38) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa siMhanI peThe zauryapUrvaka dIkSA levA nIkaLela ane siMhanI mAphaka vicare che-pALe che-dhannA aNagAranI jema, 2. koIka siMhanI peThe dIkSA levA nIkaLela paNa kAyarapaNAthI zIyALanI mAphaka pALe che-kaMDarikavatu, 3. koIka zIyALanI mAphaka dIkSA levA nIkaLelA ane siMhanI peThe vicare che-pALe che-bhavadeva (jaMbusvAmInA jIva) vatuM, 4. koIka zIyALanI mAphaka dIkSA levA nIkaLela ane zIyALanI mAphaka pALe che-te mAtra udarapoSaNa karanAra 39. /327l (TI) vattAnI' tyA AtmAne bhare che-poSaNa kare che te AtmabharI, prAkRtapaNAthI 'gAyaMmare' tathA bIjAne poSaNa kare che te paraMbharI, prAkRtapaNAthI 'pama' temAM prathama bhaMgane viSe potAnA artha-kAryane ja karanAra te jinakalpI. bIjo bhAgo, paranA kAryane ja karanAra te bhagavAna arihaMta kemake potAnA samagra kAryanI samApti thayela hoIne anyane mukhya prayojananI prApti karAvavAmAM dakSatApUrvaka kahenAra hoya che, tRtIyabhaMgamAM sva-paranuM kArya karanAra te sthavirakalpI, kemake te zAstrokta anuSThAnathI potAnuM kArya karanAra hoya che ane vidhipUrvaka siddhAMtanI dezanA devAthI anyanA kAryasaMpAdaka paNa hoya che. cothA bhAMgAmAM sva-paranA kAryane nahiM karanAra te koIka mUDhamati athavA yathAzkeda-svacchedAcArI, evI rIte laukika puruSanI paNa yojanA karavI 1, svaparano upakAra nahiM karanAra durgata-daridra ja hoya, mATe durgatasUtra kahe che-durgata pUrve dhana vaDe hIna hovAthI athavA jJAnAdiratna vaDe hIna hovAthI daridra che ane pachI paNa durgata-daridra che athavA dravyathI durgata-daridra. vaLI bhAvathI durgata-jJAnAdi hIna A prathama bhaMga 1, ema ja bIjA traNa bhAMgA jANavA. vizeSa e ke sugata-dravyathI dhanavAna ane bhAvathI jJAnAdiguNavAnuM 2, koIka durgata vratavALo thAya mATe durghata sUtra kahe che-durgata-daridra, durvata-ayathArtha vratavALo athavA durbhaya-AvakanI apekSA vicAro karyA sivAya vyaya-kharca karanAra, athavA kharAba sthAna-vyasanAdine viSe vaya karanAra, A eka, bIjo daridra thako suvrata-niraticAra niyamavALo athavA dAnAdi ucita kAryanI pravRttithI suvyaya karanAra, A eka, bIjo daridra thako suvrata-niraticAra niyamavALo athavA jJAnAdi ucita kAryanI pravRttithI suvyaya karanAra, trIjo ane cotho bhAgo spaSTa che 3, durgata pUrvavat ane upakArIe karela upakArane je nathI mAnato te duSpatyAnaMda, je upakArInA upakArane mAne che te supratyAnaMda 4, durgata-daridra thako je durgatine viSe jaze te durgatigAmI, ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. vizeSa e ke-sugatine viSe jaze te sugatigAmI, sugata-Izvara athAt aizvaryavALo pa, durgata pUrvavatuM, durgati pratye gayo te 422 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AtmaMbharitvAdi caturbhaGgyaH 327 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 yAtriko upara kopa thavAthI mAravA mATe tatpara thayela dramaka (bhikhArI) nI jema, ema bIjA traNa bhAMgA jANavA 6, tamaaMdhakAranI jema tamaaMdhakAra pahelAM ajJAnarUpa hovAthI athavA aprakAzapaNuM-aprasiddhapaNuM hovAthI pachI paNa aMdhakArarUpa ja A eka, bIjA to prathama tamarUpa ane pachIthI jyotinI jema jyoti, kemake jJAna meLavavAthI athavA prasiddhi pAmavAthI, zeSa be bhaMga sugama che 7, tama-kukarmano karanAra hovAthI malina svabhAvavALo, ane tama-ajJAna che bala-sAmarthya jenuM te tamaHbala athavA tamaHaMdhakAra, e ja bala athavA aMdhakAramAM bala che jenuM te tamaHbala kharAba AcAravALo ajJAnI athavA rAtrimAM pharanAra cora vagere A eka, tathA tamaH pUrvavat, jyoti-jJAnabala che jenuM te jyotibala athavA sUrya vagereno prakAza, te ja che bala athavA temAM-prakAzamAM bala che jenuM te jyotibala. A asadAcArI jJAnavAna athavA divasamAM pharanAra cora vagere, A bIjo. jyotiHsatkarmane karanAra hovAthI ujvala svabhAvavALA ane tamobala pUrvanI jema, A sadAcAravALo ajJAnI athavA kAraNAvazAt rAtrimAM gamana karanAra, A trIjo bhaMga, caturtha bhaMga sugama che. A sadAcAravALo jJAnI athavA divasamAM gamana karanAra 8, tathA tamaH pUrvavat 'tamavApapnane' tti. tamaH-mithyAjJAna athavA aMdhakAra, te ja bala athavA temAM che bala arthAt tamobalamAM athavA uktarUpa tamamAM ane bala-sAmarthyamAM 'pragnyate'--rati kare che te tamobalapraraMjana 1, evI rIte jyotibalapraraMjana paNa jANavA. vizeSa e ke-jyoti-samyajJAna athavA sUrya vagereno prakAza. ema ja bIjA be bhaMga paNa jANavA. A sUtramAM paNa pUrvokta sUtromAM kahelA te praraMjana zabda vaDe vizeSaNavALA puruSavizeSo samajavA athavA tamaH pUrvavat athavA aprasiddha, tamobala-aMdhakAranA bala vaDe cAlato thako je lajjAya che te tamobalapralajjana-prakAzamAM cAlanAra 1, ema ja bIjA traNa bhAMgA paNa jANavA. vizeSa e ke-bIjo puruSa aMdhakAramAM cAlanAro. kyAMka 'pannAne' tti pATha che tyAM tamaH ajJAnanA baLa vaDe athavA aMdhakAranA baLa vaDe ane jyotiH-jJAnanA baLa vaDe athavA prakAzanA baLa vaDe 'pravRttati'--madavALo thAya cheM arthAt je ahaMbhAvane kare che te prajvalana 9, zaparikSA vaDe svarUpathI jANelA ane pratyAkhyAnaparikSA vaDe choDelA che kRSi vagere karma jeNe te parizAtakarmA, ane AhA2saMjJAdine nathI jANela tema nathI choDela jeNe te aparijJAtasaMjJabhAva vinA dIkSA lIdhela muni athavA zrAvaka-A eka bhaMga, rijJAtasaMjJa-sadbhAvanA vaDe bhAvita hovAthI AhA2saMjJAdithI rahita, paNa na parijJAtakarmA-kRSi vagerethI nivRtta nahiM thayela zrAvaka, A bIjo bhaMga, trIjo sAdhu ane cotho asaMyata che 10, parijJAtakarmA-sAvadyakAryanuM karavuM, karAvavuM ane anumodavuM tethI nivRtta athavA kRSi vagerethI nivRtta paNa gRhavAsane choDela nathI te apravajita, A eka, bIjo to gRhavAsane choDela che paNa AraMbhane choDela nathI te duSTa sAdhu, trIjo susAdhu ane cotho asaMyata 11, viziSTa guNanuM sthAnaka hovAthI saMjJAne choDanAra, paNa gRhastha hovAthI gRhavAsane choDela nathI-A eka, bIjo to yati hovAthI gRhavAsane choDela che paNa sadbhAvanA vaDe bhAvita nahi hovAthI AhArAdi saMjJAne choDela nathI--A bIjo bhaMga. bannene choDela che te trIjo ane bannene choDela nathI te cotho bhaMga 12, A janmamAM ja artha-bhogasukhAdi prayojana athavA AsthA-'e ja sAruM che' evI che buddhi jenI te IhArtha athavA IhAstha bhogapuruSa athavA lokamAM pratibaMdha pAmela, paratra-janmAMtarane viSe ja prayojana athavA AsthA che jene te parArtha athavA parAstha te sAdhu athavA bAlatapasvI, ubhaya lokane viSe prayojana athavA AsthA che jene te suzrAvaka athavA banne lokanA sukhamAM baMdhAyela ubhayalokanA prayojanathI rahita te kAlasaukarAdi athavA mUDha athavA 'heva'--koIka vivakSita grAma vageremAM ja rahe te ihastha, temAM baMdhAyela hovAthI 'na parastha'-52mAM 2hela nathI 1, bIjo to paratra-bIje sthale pratibaddha hovAthI parastha 2, anya to ubhaya sthalamAM rahenAra te ubhayastha 3 ane cotho to sarvatra apratibaddha hovAthI anubhayastha-sAdhu 13, koIka eka vaDe-zruta vaDe vRddhine pAme che ane ekathI-samyagdarzanathI hIna thAya che. kahyuM che ke-- 1. A dramakanI kathA upadezaprAsAda graMthamAM che. 423 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 loke samA dvizarIrAzca 328-329 sUtre jaha jaha bahussuo saMmao ya sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchio ya samae, taha taha siddhaMtapaDiNIo // 19 // [sammati0 3 / 66 ityekaH] jema jema bahu zAstrano jJAtA hoya, ghaNA loko vaDe sammata hoya, tathA ziSyanA samudAya vaDe sArI rIte parivRtta hoya, paNa siddhAMtanA tattvamAM anizcita-ajANa hoya to te siddhAMtano pratyenIka-vairI thAya che. A eka. bIjo eka vaDe-zrata vaDe vRddhine pAme che ane bethI (samyagdarzana tathA vinayathI) hIna thAya che. trIjo be vaDezrata ane anuSThAna vaDe vRddhi pAme che paNa ekathI-samyagadarzanathI hIna thAya che. cotho bethI-zruta ane anuSThAnathI vRddhi pAme che paNa bethI samyagadarzana ane vinayathI hIna thAya che athavA jJAna vaDe vRddhi pAme che ane rAgadveSa-bathI hIna thAya che, trIjo jJAna ane saMyama vaDe vRddhi pAme che ane rAgathI hIna thAya che, cotho jJAna ane saMyamathI vRddhine pAme che ane rAga-dveSa ubhayathI hIna thAya che athavA krodha vaDe vadhe che ane mAyA vaDe ghaTe che. A eka. bIjo krodha vaDe vadhe che ane mAyA tathA lobha vaDe ghaTe che. trIjo krodha ane mAna vaDe vadhe che ane mAyAthI ghaTe che. cotho krodha tathA mAna vaDe vadhe che ane mAyA-lobhathI ghaTe che 14, prakaMthako athavA pAThAMtarathI kaMthako te azvavizeSo, AkIrNa-vega vagere guNothI pUrve paNa vyAsa ane pachI paNa tevo ja, A prathama bheda, bIjo to prathama AkIrNa paNa pAchaLathI khAMka-galiyo avinIta, trIjo prathama khaluMka paNa pAchaLathI AkIrNa-vegAdi guNavALo, cotho pUrve ane pachI paNa khaleka-gaLio 15, AkIrNa-guNavAna ane AkIrNapaNA vaDe vinayavegAdi guNavAnapaNAe vahe che-pravarte che. pAThAMtaramAM vidaratI' tti che-vicare che. bIjo AkIrNa, paNa ArohaNacaDAvanA doSa vaDe khaluMkapaNAe-galiApaNAe vahe che. trIjo khaluMka che paNa Arohaka-svAranA guNathI AkIrNa guNapaNAe vahe che. cotho to sugama che 16, banne sUtramAM paNa dASTratikarUpa puruSo joDavA. sUtramAM to kyAMka nathI kahyA, kema ke sUtranI gati vicitra hoya che. 17-18, jAti 4, kula 3, bala 2, rUpa ane jaya 1-e pAMca padane viSe krikasaMyogI daza bhaMga vaDe prakaMthakanA dRSTAMtarUpa daza caturbhagI sUtro che. 28. te pratyeka sUtrane ja anusaraNa karatA satA dASTratikarUpa daza puruSasUtro thAya che 38, arthAt jAti ane kula-bala-rUpa-jaya padathI cAra, kula ane balarUpa-jaya padathI traNa, bala ane rUpa-jaya padathI be tathA rUpa ane jaya padathI eka evI rIte brikasaMyogI daza bhAMgA thAya che. vizeSa e ke-jaya bIjAno parAjaya karavobIjAne jItavuM. siMhapaNAe-zauryapaNAe gRhavAsathI nIkaLela-dIkSita thayela temaja udyata (tatpara) vihAra vaDe vicare chezIyALapaNAe-dInavRttithI vicare che. 39. 327 pUrve jAtyAdi guNa vaDe azvAdithI puruSonI samAnatA kahI, have apratiSThAna vagerenI samAnatAne pramANathI kahe checttaari loge samA pannattA, taMjahA-appatidvANe narae 1 jaMbudIve dIve 2 pAlate jANavimANe 3 savvadRsiddhe mahAvimANe 4 / cattAri loge samA sapakkhi sapaDidisiM pannattA, taMjahA-sImaMtae narae 1 samayakkhette 2 uDuvimANe 3 IsIpabbhArA puDhavI 4 / / sU0 328 / / uDDaloge NaM cattAri bisarIrA pannattA, taMjahA-puDhavikAiyA Au0 [kAiyA] vaNassai0 [kAiyA] urAlA tasA pANA, aho loge NaM cattAri bisarIrA pannattA, taMjahA-evaM ceva, evaM tiriyaloe vi 4 / / sU0 329 / / (mUO) lokane viSe cAra vastu samAna kahela che, te A pramANe-1. sAtamI narakano apratiSThAna nAmano narakAvAsa, 2. jaMbUDhIpa nAmano dvIpa, 3. pAlaka nAmanuM yAna vimAna ane 4. sarvArthasiddha nAmanuM mahAvimAna. A dareka eka lAkha 1. "yathA yathA bahuzrutaH samyagaparibhAvitArthAnekazAstrazravaNamAtrataH tathAvidhA'parA'viditazAstrAbhiprAyajanasammatazca zAstrajJatvena ata eva zrutavizeSAnabhijJaiH ziSyagaNaiH samantAt parivRttazca avinitazca samaye tathAvidhaparivAradAt samayaparyAlocane'nAdRtatvAt tathA tathA siddhAntapratyanIkaH yathAvasthitavastusvarUpaprakAzakAhadAgamapratipakSaH nissAraprarUpaNayA anyAgamebhyo'pi bhagavadAgamamadhaH karoti" 366 (zrI jaMbUvijayajI saMpAdita sthAnAMga) 424 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sattvapratimAjIvaspRSTalokaspRSTaprade zAgratulyAH 330-334 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 yojananA lAMbApahoLA che. lokamAM cAra vastu, dizA ane vidizAe samAna kahelI che, te A pramANe--1. pahelI narakabhUmino sImaMtaka nAmano narakAvAsa, 2. samayakSetra (manuSyaloka), 3 saudharma devalokanuM uDu nAmanuM vimAna ane 4. ISAbhArA pRthvI. A dareka pIstAlIza lAkha yojananA lAMbApahoLA che. II328 urdhvalokamAM cAra prakAranA jIvo be zarIravALA kahelA che, te A pramANe--1. pRthivIkAyika, 2.aAyika, 3. vanaspatikAyika ane 4. sthUla trasa jIvo; kema ke eka zarIra vartamAna bhava saMbaMdhI ane bIjuM janmAMtaramAM thanAruM manuSya saMbaMdhI, pachI mokSamAM javAthI keTalAekane trIjuM zarIra na hoya. evI rIte adholokamAM cAra prakAranA pUrvokta jIvo be zarIravALA kahelA che. vaLI tiryaJlokamAM paNa ema ja jANavu. 328 // (TI) 'pattArI' tyAri. be sUtra prAyaH uktArtha che, to paNa kaMIka kahevAya che. sAtamI narakapRthivImAM kAlAdi pAMca nakAvAsonA madhyamAM rahela apratiSThAna nAmano narakAvAsa che te eka lAkha yojanano che. pAlaka deve banAveluM, saudharmedra saMbaMdhI yAna (vAhana) rUpa vimAna athavA javA mATenuM vimAna, te yAna vimAna paraMtu te zAzvata nathI. pAMca anuttara vimononA madhyamAM sarvArthasiddha nAmanuM vimAna che. lokane viSe cAra vastu samAna hoya che. kevI rIte? te kahe che--'saMpavi saDivisa' ti. samAna che dizAo jene viSe te sapakSa (ahiM 'phArI' prAkRtapaNAne laIne che) tathA samAna che vidizAo jene viSe te sapratidik te jema hoya che tema samAna hoya che athavA pakSo vaDe sarakhA te sapakSa, ahiM avyayIbhAva samAsa che. nIce ane uparanA vibhAga vaDe rahela, vistAravALA ane sAMkaDA be dravya padArthonI athavA viSamatAe rahelA tulya pramANavALA be padArthonI dizA ane vidizAo hotI nathI mATe atyaMta samAnatAne dekhADavA sapakSa ane sapratidipa be vizeSaNa kahela che. prathama narakabhUmimAM pahelA prastara (pAthaDA) ne viSe pIstAlIza lakSa yojanapramANa sImaMtaka nAmano narakAvAsa che. samayakAla vaDe jaNAtuM kSetra te samayakSetra arthAt manuSyakSetra. saudharmakalpamAM prathama prastaTane viSe ja uDu nAmanuM vimAna che. ratnaprabhAdi pRthivInI apekSAe iSat (alpa) che prAbhAra UMcAI vage2e jeNImAM te iSAbhArA jANavI. / / 329 // iSaprAkbhArA pRthivI Urdhva lokane viSe hoya che mATe Urdhva lokanA prastAvathI kahe che--'3' tyAdi. be che zarIra jeone te be zarIravALA, pRthivIkAyika vagerenuM ja eka zarIra ane bIjuM janmAMtaramAM thanAruM manuSyanuM zarIra. A be uparAMta trIjuM zarIra keTalAeka jIvone thatuM nathI; kAraNa ke te aMtara rahita mokSamAM jAya che. 'orAta tama' tti.--udArA-sthUla dvIMdriyAdi jIvo, paraMtu tejaskAyika ane vAyukAyikarUpa 'sUkSma jIvo nahiM kema ke teone bIjA bhavamAM manuSyabhavanI prApti na `thavAthI mokSa thato nathI, mATe anya zarIrano saMbhava hoya che (tethI banneno niSedha karAyela che) tathA udAra trasanuM grahaNa karavA vaDe DhIMdriyAdinuM pratipAdana chate paNa ahiM be zarIrapaNAthI paMceMdriyo ja (garbhaja) grahaNa karavA yogya che, kAraNa ke vikaleMdriyone aMtara rahita bIjA bhavamAM siddhino abhAva hoya che. kahyuM che ke--''viAlA tamekhkha virUM 7 Tu iitta tamekhkha suhumatasA''-vikaleMdriyo anaMtara-manuSyAdibhavamAM viratine prApta karI zake che paraMtu sUkSma traso-teu, vAuM anaMtara bhavamAM kaMI paNa na pAme-samakita paNa pAme nahiM. lokanA saMbaMdhathI prApta thayela adholoka ane tiryakloka saMbaMdhI be atidezasUtra uktArtha che. 3290 tiryalokanA adhikArathI temAM utpanna thayela saMyatAdi puruSane bhedo vaMDe kahe che-- vattA purisAyA pannattA, taMnahA--phrisitte, dimittatte, valasatte, thisatte / sU. 330nA cattAri sejjapaDimAo pannattAo, cattAri vatthapaDimAo pannattAo, cattAri pAtapaDimAo pannattAo, cattAri ThANapaDimAo pannattAo || sU0331 || 1, ahIM sUkSma zabda ApekSika che mATe sUkSma ane bAdara banne tejo, vAyu levA arthAt bIjA jIvonI apekSAe sUkSma-jhINI kAyAvALA, 2. te ane vAunAM zarIrathI bahu jIvonI hiMsA thatI hovAthI teone samakitanI prApti paNa thatI nathI. 425 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sattvapratimAjIvaspRSTalokaspRSTaprade zAgratulyAH 330-334 sUtre cattAri sarIragA jIvaphuDA pannattA, taMjahA - veDavvie, AhArae, teyae, kammae / cattAri sarIragA kammummIsagA pannattA, taMnahA-gorAnti, veDabila, AhArapa, teyak / / sU. 332 / / carhi atthikAhiM loge phuDe pannatte, taMjahA - dhammatthikAraNaM, adhammatthikAraNaM, jIvatthikAeNaM, puggalatthakAraNaM / caurhi bAdarakAterhi uvavajjamANehiM loge phuDe pannatte, taMjahA - puDhavikAiehiM Au0 [Adi] vAna. [Ardi] nAstAda sU0 333 / / cattAri paesaggeNaM tullA pannattA taMjahA - dhammatthikAe, adhammatthikAe, logAgAse, egajIve // sU0 334 // (mULa) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--DrIsattva-lAjathI parisaha athavA saMgrAmamAM dhairya dhare che. DrImanasattvalAjathI manamAM ja dhairyane dhare che paNa kAyAthI nahiM, calasattva-parisaha vagere AvavAthI asthirasattvavALo che ane sthirasattva-parisaha vagerene sahana karavAmAM nizcala sattva-dhairyavALo che. 330 zayyA saMbaMdhI cAra pratimAo (abhigrahavizeSa) kahelI che, vastra saMbaMdhI cAra pratimAo kahelI che, pAtra saMbaMdhI cAra pratimAo kahelI che ane sthAna saMbaMdhI cAra pratimAo kahelI che. I331 cAra zarIro jIva vaDe sparzAyelA che arthAt jIva vaDe vyApta che, te A pramANe--vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArpaNa. cAra zarIro kArmaNa zarIrathI mizra kahela che, te A pramANe--audArika, vaikriya, AhAraka ane taijasa, II332/ cAra astikAya vaDe loka spazAyela che, te A pramANe--dharmAstikAya vaDe, adharmAstikAya vaDe, jIvAstikAya vaDe ane pudgalAstikAya vaDe. cAra bAdarakAyo vaDe loka sparzAyela kahela che, te A pramANe--pRthvIkAya vaDe, asUkAya varDa, vAyukAya vaDe ane vanaspatikAya varDa. 333 // cAra dravyo pradezonA pramANa vaDe sarakhA kahelA che, te A pramANe--1. dharmAstikAya, 2. adharmAstikAya, 3. lokAkAza ane 4. eka jIva. I // 334 // (TI0) 'pattArI' tyAdri lajjA vaDe sattva-parihAdine sahana ka2vAmAM athavA raNAMgaNane viSe rahevArUpa bala che jenuM te DrIsattva. uttama kulamAM utpanna thayela evA mane (mArI u52) manuSyo hasaze ema manamAM ja lajjA vaDe paraMtu zarIramAM sattva (dhairya) nahiM; kAraNa ke romaharSa-ruMvATI UbhI thavArUpa ane kaMpa vagere bhayanA cihna dekhAvAthI kevala mana vaDe jenuM sattva che te DrImanasatva. pariSahAdinI prApti (AvavA) mAM balano nAza thavAthI cala-asthira che sattva jenuM te calasattva, A prakArathI viparIta arthAt pariSahAdine viSe sthira (aDaga) rahevAthI sthirasattva. I330 // . hamaNAM ja sthira sattvavALo kahyo, te abhigrahone svIkArIne pALe che mATe te batAvavA sAru A cAra sUtro 'vari sipne' tyAri. sugama che. vizeSa e ke jenA upara sUvAya che te zayyA--saMthAro, tenI pratimA-abhigraho te zayyApratimAo. temAM phalaka (pATiyuM) vageremAM koIpaNa eka uddiSTa-cokkasa karela ja laIza, bIjuM nahi-A pahelI. je prathama cokkasa karela che tene ja jyAre huM joIza tyAre te ja laIza, paNa bIjuM nahiM-A bIjI. te paNa jo te zayyAtaranA ja gharamAM hoya to tenI pAsethI laIza, paNa bIje sthalethI lAvIne tenI upara zayana karIza nahi-A trIjI, te laka vagere jema joIe tema jo pAthareluM hoya to tenI pAsethI huM grahaNa karIza, paNa bIjI rIte nahi-A cothI. A cAra pratimAomAM pahelI be pratimAo gacchathI nIkaLelA sAdhuone grahaNa karavA yogya nathI. pAchalI be pratimAmAMthI koIpaNa eka pratimAne viSe abhigraha kare. gacchAMtara-anya gacchamAM gayelA sAdhuone to cAre kalpe che. vastranA grahaNaviSayamAM je pratijJA te vastrapratimA. prathama cokkasa karela koIpaNa eka kapAsa vagerenuM vastra huM yAcIza-A pahelI, joyela vastrane yAcIza, paNa bIjuM nahi-A bIjI, nIce paheravA vaDe zayyAtare prAyaH sArI rIte (bahu ja) vAparela hoya evA vastrane huM grahaNa karIza-A trIjI temaja pheMkavA 426 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sattvapratimAjIvaspRSTalokaspRSTaprade zAgratulyAH 330-334 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 yogya vastrane grahaNa karIza-A cothI. pAtranI pratimA cokkasa karela kASThanA pAtra vagerene huM yAcIza-A pahelI. joyela pAtrane yAcIza-A bIjI. dAtAranI mAlikInuM ane te prAyaH vApareluM athavA be traNa pAtrane viSe kramazaH vaparAtuM evA pAtrane yAcIza A trIjI pheMkI devA yogya pAtrane yAcIza-A cothI. sthAna-kAyotsarnAdi mATe Azraya, tene viSe pratimAo te sthAna pratimAo. temAM koIka sAdhune AvA prakArano abhigraha hoya che-huM acitta sthAna pratye Azraya karIza ane tyAM paga vagerenuM saMkocana ane vistAravArUpa kriyA karIza tathA acitta bhIMta vagerenuM kaMIka avalaMbana karIza. vaLI tyAM ja sToka pAdavihArane Azraya karIza arthAt thoDuM cAlIza-A pahelI pratimA. saMkuMcana ane prasAraNa vagere kriyAne bhIMta vagerenA avalaMbanane karIza paNa pAdavihAra karIza nahiMA bIjI. saMkuMcana ane prasAraNa karIza paraMtu bhIMtAdinuM avalaMbana ane pAdavihAra karIza nahiM-A trIjI. je sthAnamAM traNe karato nathI arthAt saMkucanAdi kriyA, avalaMbana ane pAdavihAra karato nathI-A cothI sthAnapratimA. 331|| . anaMtara zarIranI ceSTAno nirodha kahyo, mATe zarIranA prasaMgathI-'vattAnI' tyAra be sUtra spaSTa che, paraMtu jIva vaDe skRSTa-vyApta te jIvasRSTa zarIro. vaikriya vagere zarIro avazya jIva vaDe ja vyApta hoya che, ti jema jIva vaDe choDAyela chatAM paNa mRtAvasthAmAM audArika zarIra hoya che tema A vaikriyAdi zarIro hotAM nathI. 'mummasa' tti, kAmaNa zarIra vaDe audArikAdi zarIro vizeSamizrako-hamezAM mizra hoya che paraMtu teo ekalA na hoya. jema audArikAdi traNa zarIro vaikriyAdi zarIro vaDe amizra paNa hoya che tema kAmaNa zarIrathI rahita hotA nathI. 332 zarIro, kAmaNa vaDe unmizra ja che ema kahyuM ane ummizrako. spaSTa-spazayeilA ja che mATe spaSTanA prasaMgathI be sutra'vahI' tyAdi uktArtha che. kevala 'De' tti sRSTa-dareka pradeza pratye vyApta. pRthivIkAyAdi pAMce sUkSmono sarva lokathI sarva lokamAM utpAdaupajavuM hovAthI badhAya lokamAMthI nIkaLIne manuSyakSetramAM jugati ane vikragati vaDe utpanna thatA bAdara tejaskAyikono te be Urdhva kapATane viSe bAdaratejaskAyatvarUpa vyapadezane ISTa hovAthI 'vahiM vArdi ' ema kahyuM. bAdara pRthivI, apa, vAyu ane vanaspatinA jIvo samasta lokamAMthI nIkaLIne pRthvI Adi, ghanodadhi vagere ane ghanavAtavalayAdine viSe yathAyogya potAnA utpattisthAnomAM Rju athavA vakragati vaDe utpanna thatA aparyAptaka avasthAmAM atyaMta bahupaNAthI sarva lokane dareka sparze che. A pRthvI Adi paryAptA bAdara tejaskAyiko ane trasajIvo, lokanA asaMkhyAtA bhAgane ja sparze che. zrIpannavaNA sUtramAM kahyuM che ke-"I ja vArayvAyA pannari DhAI pannA, 3vavAra toyalsa saMvernarUma' ahiM bAdara pRthikAyika paryAptonA sthAno kahyA che. utpatti vaDe lokano asaMkhyAtamo bhAga che. tathA "vA puddhavirUyA apanga IIM sApa pannattA, 3vavAra savvato' bAdara pRthivIkAyika aparyAptakonA sthAno kahelA che, utpatti vaDe sarva lokamAM che. evI rIte A vAyu ane vanaspatinA sthAna jANavA. tathA "vArate phavi pattA kA pannA, 3vavA, toyasa saMveknamA" bAdara paryAptaka tejaskAyikonA sthAno kahelA che. utpatti vaDe lokano asaMkhyAtamo bhAga che. "vArateDarUyA apagnettA nI pattA, toyasa hosuvADeluM tiriyatnoyataH ' tti bAdara aparyApaka tejaskAyikonA sthAno lokanA be Urdhva kapATane viSe ane Urdhva kapATamAM rahelA tiryalokane viSe kahela che. koIka AcAryo tiryalokarUpa sthAlamAM paNa kahe che. tathA-"hinna paMta suhumapuddhaviphiyaTvi panna TV apajjattagANa ya. ThANA pannattA? goyamA! suhumapuDhavikAiyA je pajjattagA je ya apajjattagA te savve egavihA visaVIVITI savvato pariyAvanna pannA samAso" tti he bhagavana! paryAptaka ane aparyAptaka sUkSma pRthvIkAyikonA sthAno kayAM kahelA che? uttara-he gautama! je sUkSma pRthvIkAyiko paryApaka ane aparyAptaka che te badhAya eka sarakhA, vizeSa rahita, bhinna svarUpe nahi eTale sarva lokane viSe vyApIne rahelA kahelA che. te AyuSmAnuM zramaNo! ema ja bIjA aprakAyikAdi cAre sUkSma jANavA. "parva veriyA paktattApaknattA vApaI pannA, 3vavA noyasa 427 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 pRthvyAdizarIrAsuddazyatAspRSTA indriyArthAH jIvapudgalAnAmaloke'gamaH 335-337 sUtrANi asaMvepnamAne'' tti paryApta ane aparyApta, dvIMdriyonA sthAno kahelA che. utpatti vaDe lokano asaMkhyAtamo bhAga che. em ja zeSa trasonA paNa sthAno jANavA. I333|| cAra vaDe loka sparzAyela che ema kahyuM, mATe lokanA prastAvathI lokanI ane dharmAstikAyAdinI paraspara pradezathI samAnatA kahe che. 'pattArI' tyAdri saraLa che. vizeSa e ke-pradezAgra-pradezanA pariNAma vaDe tulya-samAna che, kema ke A badhAyanA asaMkhyAta pradeza hovAthI 'joyAAse' tti AkAzanuM anaMta pradezapaNuM hoIne dharmAstikAya vagerenI sAthe atulyatAnI prApti thavAthI 'loka' nuM grahaNa karela che. 'jJAnIne' tti. sarva jIvonA anaMta pradeza hovAthI vivakSita tulyatAmAM abhAvanAM prasaMgane laIne 'eka' jIvanuM grahaNa karela che. II334 // pahelAM pRthvI vagerethI loka sparzAyela che ema kahyuM, mATe pRthvI vagerenA prastAvathI kahe che ke-- cauNhamegaM sarIraM no supassaM bhavai, ,taMnahApuDhaviADyAAM, ADa.[AvALa] tena. [ADvALa] vapastAvALa // sU. 331 // pattAri rUpiyatyA puTTA jeveMti, taMnahA-sortiyitve, yAnAiyitve, nimiyitve, Arttiyitne 5 sU. 336 / / carhi ThANehiM jIvA ya poggalA ya No saMcAteMti bahiyA logaMtA gamaNatAte, taMjahA - gati abhAveNaM, NiruvaggahatAte; tuvantratAte, to gumAveI / / sU. rUrU|| (mULa) cAra prakAranA jIvonuM eka zarIra ati sUkSma hovAthI AMkhe dekhI zakAya nahiM, te A pramANe--pRthvIkAyikonuM, aprakAyikonuM, tejaskAyikonuM ane vanaspatikAyikonuM. 335 // cAra iMdriyonA artho-zabdAdi viSayo spaSTa-iMdriyonA saMbaMdhamAM AvavAthI-joDAvAthI jaNAya che, te A pramANezrotraMdriyano viSaya zabda, ghrANendriyano viSaya gaMdha, jIvaeNndriyano viSaya rasa ane sparzendriyano viSaya sparza. / / 336 // cAra kAraNa vaDe jIvo ane pudgalo lokAMtathI bahAraalokamAM javA mATe samartha nathI, te A pramANe--gatinA abhAvathI, sahAyatAnA abhAvathI, rukSatAlukhAsathI ane lokanA anubhAvathI-lokamaryAdAthI / / 337 / / (TI0) '634' mityA.i sarala che. vizeSa e ke--'no passuM' ti. atyaMta sUkSma hovAthI eka 1zarIra, AMkha vaDe joI zakAya nahiM. kyAMka 'no suparUMti' evo pATha che tyAM AMkhathI sukhe dekhAya nahiM arthAt AMkhathI pratyakSa dezya nathI paraMtu anumAna vagere pramANothI dRzya che tema samajavuM. bAdara vAyukAyikonuM tathA pAMce sUkSma jIvonA eka athavA aneka za2I2o paNa adRzya che-dekhAya nahiM mATe vAyune choDIne zeSa cAranuM kahyuM . ahiM 'vanaspati' zabda vaDe sAdhAraNa grahaNa karavA yogya che kema ke pratyeka vanaspatinA eka zarIranuM to jovApaNuM che ja. I335 / / pRthvI vagerenA zarIronuM cakSuiMdriya vaDe aviSayapaNuM kahyuM mATe iMdriyanA viSayanA prastAvathI kahe che--'vari kRliye'tyAvi. artha spaSTa che. vizeSa e ke-iMdriyo vaDe 'yaMte' jaNAya che te iMdriyonA artho-zabdAdi, 'khuda' tti sRSTAiMdriyo sAthe saMbaMdha pAmelA, 'veti' tti. AtmA vaDe jaNAya che kema ke netra ane mana sivAya zrotra vage2e Idriyono prApta thayela viSayanA bodharUpa svabhAva hoya che. kahyuM che ke-- puTThe sui saddaM, rUvaM puNa pAsaI apuDhaM tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca, baddhapuDhaM viyAgare / / 191 / / [Avazyaka nivRtti 5 tti] zrobeMdriya sparzamAtrathI zabdane sAMbhaLe che, vaLI sparza karyA sivAya cakSuiMdriya rUpane juve che ane vizeSa rIte sparzAyela arthAt sArI rIte ekatra thayela gaMdha, rasa ane sparzane ghrANeMdriya vagere grahaNa kare che-jANe che. (191) I336 // 1. pRthvI, as teja ane sAdhAraNa vanaspatinA aneka zarIro sAthe maLavAthI dekhAya che. 428 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 anaMtara jIva ane pudgalano IdriyarUpa dvAra vaDe grAhaka grAhyabhAva kahyo, have te bannenA gatidharma pratye ciMtana karatA thakA sUtrakAra kahe che-'vahI' tyAdi sugama che. vizeSa e ke dharmAstikAyAdi dravyonI gati nathI mATe 'navA ya pujatA. va' ema kahyuM, no saMvAti' samartha 'vaNiya' ri0 lokAMtathI bahAra arthAt alokane viSe javA mATe samartha nathI, kAraNa ke gatino abhAva che lokanA cheDAthI AgaLa gatilakSaNa svabhAvano abhAva che; jema dIpakanI zikhA nIce na jAya tema teo jaI zakatA nathI. tathA nirupagrahapaNAthI-dhamastikAyanA abhAvane laIne gatimAM sahAya karanAro abhAva hovAthI gADI vagerethI rahita pAMgaLAnI jema gamana thatuM nathI. vaLI rukSapaNAthI-retInI mUThInI jema lokanA cheDAone viSe pulo, lakhAzathI avazya evI rIte pariName che ke jene laIne AgaLa javA mATe samartha thatA nathI. karmapudgalono paNa tathAbhAvarukSabhAva thaye chate jIvothI chUTA paDI jAya che. vaLI siddha paramAtmAo nirupagrahatA vaDe-dhamastikAyanA abhAvane laIne AgaLa jatA nathI. lokAnubhAva-lokanI maryAdA vaDe potAnA viSayakSetrathI bIje sthaLe sUryamaMDaLanI jema AgaLa jaI zake nahi. 337. anaMtara artho kahyA, kahela arthamAM dRSTAMtathI prAyaH prANIone vizvAsa utpanna thAya che mATe daSTAMtanA bhedonuM pratipAdana karavA mATe pAMca sUtro kahe checuvvihe NAte pannatte taM jahA-AhAraNe, AharaNataIse, AharaNataddose, uvannAsovaNate 1 / AharaNe cauvvihe patta, taMbA-mavAta, vAta, vAva, kuvidhAnI rA gAhArale vAlvi patta, saMnadA- aNusiTThI, uvAlaMbhe, pucchA, nissAvayaNe 3 / AharaNataddose cauvvihe pannatte, taMjahA-adhammajutte, paDilome, aMtovaNIte, durovaNIte 4 / uvanAsovaNae cauvvihe pannatte, taMjahA-tavvatthute, tadannavatthute, paDinibhe, hetU 5 / varabidepanna nahIM-nAvo, thAva, vasaMta, nUto athavAde valvipatta, saMnadA-pUchyuM, aNumANe, ovamme, Agame / ahavA heU cauvvihe pannatte, taMjahA-atthitaM atthi so heU 1, atthi taM Natthi so heU 2, Natthi taM asthi so heU 3, Natthi taM Natthi so heU 4 // sU0 338 // (mULa) cAra prakAre jJAta-daSTAMta kahela che, te A pramANe-1. AharaNa-jenA vaDe vyAtithI aprasiddha arthane pratItimAM lavAya che, jema brahmadattanI mAphaka kareluM pApa duHkhane mATe thAya che ema kahevuM te, 2. dezaAharaNa-jema A strInuM mukha caMdra sadeza che ema kahevuM te ahiM caMdranI saumyatArUpa dezanuM samAnapaNuM che, 3. doSa sahita AharaNa-jema koIka buddhimAna IzvarAdi vaDe karAyeluM A jagata che-ghaTapaTAdinI mAphaka kahevuM te, 4. upanyAsIpana-koIka vAdI potAnA pakSanuM sthApana kare che ane e sthApela pakSane dUra karavA mATe prativAdIe ApeluM dRSTAMta, jema vAdIe kahyuM ke-AtmA AkAzanI jema amUrta hovAthI akartA che, tenuM nirAkaraNa karavA mATe kahevuM ke-ema AkAzanI mAphaka AtmA abhoktA paNa thaze. (1), AharaNa cAra prakAre kahela che, te A pramANe-1. apAya-anartha-te dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAra prakAre che, tenAM udAharaNo kahevA te, 2. upAya-puruSanA vyApArarUpa sAdhana vaDe kAryanI niSpatti thAya che ke, tenA dravyAdi bhedathI udAharaNo kahevA, 3. je dRSTAMtadvArA anyanA matane dUSaNa ApIne svamatanI sthApanA karAya che te sthApanAkarma, puMDarIka adhyayananI mAphaka ane 4. tatkAla utpanna thayela vastuno vinAza, te daSTAMtanuM nirUpaNa karavA mATe jyAM kathanapaNAe hoya che te pratyutpannavinAzI (2), dezaAharaNa cAra prakAre kahela che, te A pramANe-1. saguNanI stuti vaDe guNavAnanA guNonI prazaMsA jyAM upadezAya che te anuzAsti, 2. aparAdhane viSe pravRtta thayela munine dRSTAMtadvArA je upAlaMbha devAya che te upAlaMbha, 3. jJAna vagerenA nirNayanA abhilASIpaNAthI gurune pUchavA yogya prazno karavA vaDe jemAM daSTAMtadvArA upadezAya che te pRcchA temaja 4. 429 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram koIpaNa suziSyano Azraya karIne bIjAne pratibodhavA mATe dRSTAMtarUpe je kahevuM te nizrAvacana (3) doSa sahita AharaNa cAra prakAre kaheluM che, te A pramANe-1. je dRSTAMta kahevAthI adharmanI buddhi utpanna thAya te adharmayukta, 2. luccA pratye luccAI karavI 'zataM prati zAca" ema daSTAMtadvArA kahevuM te pratiloma, 3. anyanA matane dUSaNa ApavA mATe je grahaNa karela dRSTAMtadvArA svamatane ja dUSaNa Ape che te AtmAnIta ane 4. duSTa athavA azuddha vacananI yojanA je daSTAMtamAM karAya che te durupanIta. (4) upanyAsopanaya cAra prakAre kahela che, te A pramANe-1. vAdIe sthApela je sAdhana (heta) rUpa vastu, te ja vastu uttararUpa che jene viSe te taddatuka, 2. vAdIe sthApela vastuthI anya uttarabhUta vastu che jemAM te tadanya vastuka, 3. vAdIe kahela dRSTAMtanA jevuM dRSTAMta uttara devA mATe kahevAnuM che jemAM te pratinibha ane 4. je upanyAsopanamAM pUchanArano hetu che te ja hetu uttararUpe kahevAya che te hatu. (5) hetu cAra prakAre kahela che, te A pramANe-1. vAdInA kALanI yApanA-vilaMba kare che te yApaka, 2. vAdIe sthApela hetunA saMdeza hetune je sthApe che te sthApaka, 3. zabdanA chaLa vaDe je bIjAne vyAmoha (bhrama) utpanna kare che te vyaMsaka ane 4. dhUrta vaDe grahaNa karAyela vastune lUMTI le che te lUsaka. athavA hetu cAra prakAre kahela che, te A pramANe 1. pratyakSa-AtmA vaDe jaNAya te pAramArthika pratyakSa ane IdriyAdidvArA jaNAya te sAMvyavahArika pratyakSa, . 2. hetunA jovArUpa saMbaMdhathI vyAtinA smaraNa pachI je mAna-jJAna thAya che te anumAna, jema dhUmADAne jovAthI agninuM jJAna thAya che, 3. upamA vaDe samAnapaNAnuM je jJAna thavuM arthAt baLada jevo rojha che te upamAna, ane AptapuruSadvArA kahevAyeluM vacana che te Agama. athavA hetu cAra prakAre kahela che, te A pramANe 1. dhUmAdi deturUpa vastu che to agni vagere sAdhya vastu che, te astitvaastitva hetu, 2. jo agni vagere vastu che to tethI viruddha zIta vagere vastu nathI te astitvanAstitva heta, 3. agni vagere nathI mATe zItakALamAM ThaMDI vagere che te nAstitvaastitva heta ane 4. vRkSavAdi nathI tethI zAkhA vagere paNa nathI te nAstitvanAstitva hatu. /338 (TI.) pAMca sUtronI vyAkhyAmAM je chate dASTataka artha jaNAya che te jJAta-daSTAMta, ahiM adhikaraNamAM 'kta pratyaya karavAthI 'jJAta' zabda siddha thAya che. sAdhana (hetu) nA sadbhAvamAM sAdhyano avazya sadbhAva che athavA sAdhyanA abhAvamAM sAdhanano avazya abhAva hoya che. A upadarzana lakSaNa che. kahyuM che kesaadhyenaanugmo hetoH sAdhyAbhAve ca nAstitA / khyApyate yatra dRSTAntaH sa sAdharmyataro dvidhA / / 192 // ___ [pramANasamu0 4 / 2 tti] sAdhya vaDe hetuno bodha thAya che ane sAdhanA abhAvamAM sAdhanano bodha thato nathI. jemAM daSTAMta kahevAya che te sAdhacce ane vaidharmarUpa be prakAre che. (192) sAdharma daSTAMta ahiM agni che, dhUmathI jema mahAnasa-rasoDAmAM ane vaidharma daSTAMta to agnino abhAva chate dhUmADo hoto nathI, jema jalAzayamAM agni hoto nathI. athavA AkhyAnaka-kathAnakarUpa dRSTAMta te caritra ane kalpitanA bhedathI be prakAre che, temAM cAritra A pramANe-nidAna (niyANuM) duHkhane mATe che, brahmadatta cakravartInI jema. kalpita A pramANe- pramAdavALAone yauvanAdi anitya che ema batAvavuM, jema pAMDa (dhoLA) patre-pAMdaDAe kizalaya-kumaLAM patrone kahyuM, te A pramANe jaha tubbhe taha amhe, tunbhevi ya hohihA jahA amhe / appAhei paDataM, paMDuyapattaM kisalayANaM // 193 // [3ttarAni- rU07 ]i . jema hamaNAM tame kizalayabhAvane anubhavatA thakA garva karo cho tema ame paNa bhUtakALamAM tamArA jevA hatAM. hamaNAM ame jema jIrNa-zuSkabhAvane prApta thayA chIe tema tame paNa bhaviSyamAM thazo-uktanyAya vaDe paDatA evA pAMDu (pAkI gayelA) 430 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 patro kizalayone bodha Ape che. (193) athavA upamAna mAtra daSTAMta-komaLa patranI jema sukumAra hAtha che, ityAdivat athavA jJAta-upapatti mAtra dRSTAMtano hetuM hoya che. zA mATe yava kharIdo cho? maphata nathI maLatA mATe kharIdIe chIe ityAdi aneka prakAro che, te paNa sAdhyane jaNAvavArUpa daSTAMta, upAdhinA bhedathI cAra prakAre sUtrakAra batAve che-1. 'A' abhividhi (vyAmi) vaDe 'krUiyate' apratIta artha jenA vaDe pratItimAM laI javAya che te AharaNa, jemAM sAmudAyika ja dAtika artha levAya che. jema pApa duHkhane mATe che, brahmadatta cakrInI mAphaka. tathA 2. 'ta'-AharaNanA arthano deza (vibhAga) te tadeza, upacArathI te dezarUpa AharaNa che. prAkRtazailIthI "AharaNa' zabdano pUrva nipAta karyo chate mUlamAM) AharaNatadeza che. ahiM tAtparya e che ke-jyAM daSTAMtarUpa arthanA deza vaDe ja dAkhatika arthano nyAya meLavAya che te tadezodAharaNa che. jema A rInuM caMdra jevuM mukha che. ahiM caMdrane viSe saumyatva lakSaNa vaDe ja dezathI makhano nyAya meLavavo. paraMta netra tathA nAsikAnuM rahitapaNuM temaja kalaMkAdirUpa aniSTa vaDe nahiM. 3. te AharaNa saMbaMdhI sAkSAt athavA prasaMgathI prApta thato doSa te taddoSa, te A pramANe-dharmane viSe dharmano upacAra karavAthI tadoSaAharaNa che. ahiM prAkRta zailIthI AharaNa zabdano pUrva nipAta karavAthI 'sUtramAM AharaNatadoSa prayoga thayela che athavA 'ta' AharaNa saMbaMdhI doSa che jemAM te AharaNatadoSa, bIjuM temaja jANavuM. ahiM bhAvArtha A pramANe che-sAdhyanuM vikalapaNuM (ayogyatva) vagare doSathI ja duSTa che te tadoSaAhAraNa. jema ghaTanI mAphaka amUrtapaNAthI zabda nitya che. ahiM sAdhya ane sAdhananI vikalatA nAmano daSTAMtoSa che. vaLI je asabhya vagere vacanarUpa che te paNa tadoSaharaNa che. jema huM sarvathA asatyano parihAra karuM chuM-gurunA mastakane kApavAnI mAphaka, athavA sAdhyanI siddhine karato thako paNa anya doSane lAve che te paNa tadoSAharaNa. jema ke-laukika munio satya dharmane icche che paNa : 'varaM kUpazatAdvApI varaM vApIzatAt krtuH| varaM kratuzatAt putraH satyaM putrazatAdvaram // 194 / / [nArada0 1 / 212 tti] so kUvAthI eka vAvaDI sArI, so vAvaDIthI eka yajJa zreSTha, so yajJathI eka putra zreSTha ane so putrathI eka satya zreSTha che. (194) ( A pramANe nAradanI mAphaka bole che. AvA vacana vaDe zrotAne prAyaH saMsAranA kAraNabhUta putra, yajJa vagerene viSe dharmanI pratIti batAvelI che tethI AharaNatadoSatA che. vaLI jema koI paNa buddhimAna puruSa kahe ke-saziveza racanA vizeSavALuM hovAthI ghaTanI mAphaka A jagata karAyeluM che ane tenA kartA Izvara che. ukta vAkya vaDe je te vivakSita Izvara buddhimAna kuMbhAra tulya anIzvara puruSavizeSa siddha thAya che. 4. vAdIe svasammata arthanA sAdhana mATe vastuno upanyAsa (sthApana) karyuM chate tenA khaMDana mATe prativAdadvArA je viruddha arthano upanaya karAya che athavA pUrvapakSanA sthApanamAM je uttararUpa upanaya te upanyAsopanaya kevaLa uttararUpa yukti mAtra chatAM paNa daSTAMtano bheda che; kAraNa jJAta-daSTAMtano heta hoya che. jemake-AtmA amUrtapaNAthI AkAzanI mAphaka akartA che, ema kahyuM chate anya kahe che AkAzanI mAphaka AtmA abhoktA paNa thaze ane abhostRtva (abhoktApaNuM) temane paNa ISTa nathI. vaLI prANInuM aMga hovAthI odana (bhAta) vagerenI mAphaka mAMsanuM bhakSaNa doSa rahita che. ahiM anya kahe che ke-odana vagerenI mAphaka sva-potAnA putra vagerenuM mAMsabhakSaNa paNa nirdoSa thaze. vaLI RSabhadeva vagerenI jema saMga rahita munio vastra ane pAtra vagerenA saMgrahane karatA nathI. ahiM kahe che ke-kamaMDala vagere paNa teo vastrAdinI mAphaka grahaNa karatA nathI. zA mATe te kArya kare che? dhananI icchAvALo chuM mATe. ahiM paheluM AharaNa nAmanuM 1. ajameSasahastaM satyaM ja tunA pRtanA azvameSasahastranu satyameva viziSyate rAra // varaMjU5 tA.... IIrArajarAti nAra kRtI | 2. A sAMkhya mata che. teo AtmAne kartA mAnatA nathI paNa bhoktA mAne che. 3. nirdaya evA pazuvadhAdine karanAra vAmamArgI vagereno mata che. 4. A digaMbarano mata che. teo vastrApAtrAdi upakaraNane mAnatA nathI. 431 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram jJAta saMpUrNa sAdharmerUpa che, bIjuM tadazAharaNa-dezathI sAdhamyarUpa che, trIjuMtadoSAharaNa (doSa sahita) che ane cothuM upanyAsopanaya prativAdInA uttararUpa che. A pramANe cAra prakAranA jJAtinA svarUpano vibhAga che. ahiM dezathI saMvAda gAthA jaNAve che- cariyaM ca kappiyaM vA, duvihaM tatto cauvvihekkekkaM / AharaNe taddese, taddose cevuvannAse // 195 / / zirva. ni. 12 ]i udAharaNa be prakAre che-caritra ane kalpita. te darekanA cAra cAra bheda che-1. AharaNa, 2. tadeza, 3. tadoSa ane 4. upanyAsopanaya. (15) 1. 'avA-apAya-anartha, te je dRSTAMtamAM dravyAdine viSe kahevAya che, te A pramANe--A dravyAdi vizeSone viSe vivikSita dravyAdi vizeSonI jema, apAya-anartha che athavA heyatA (tyAgavuM) jemAM kahevAya che te apAya nAmanuM AharaNa che, te dravyAdi bheda vaDe cAra prakAre che. temAM dravyathI athavA dravyane viSe apAya athavA tenuM kAraNa hovAthI dravya ja apAya te dravya apAya, enI heyatAno sAdhaka athavA apAya-anarthano sAdhaka AharaNa paNa temaja kahevAya che. teno prayoga A pramANedravya apAya choDavA yogya che athavA dravyamAM anartha varte che. A saMbaMdhamAM dRSTAMta jaNAve che-koIka be vaNika bhAIo paradezamAM jaI. dhana meLavIne pAchA vaLatAM mArgamAM dhananI vAMsaLInA lobhathI paraspara mAravAnI icchAthI kramaza: potAnA . gAma pAse AvyA tyAre vicAryuM ke-A dravya anarthanuM kAraNa che tethI pazcAttApapUrvaka drahamAM vAMsaLI pheMkI dIdhI te vAMsaLI matye gaLI, te matsyane dhIvare pakaDyo. bAda te dhIvara pAsethI te banne bhAIonI baheno matsyane kharIdI lAvI. pachI tene zastrathI | vidAratA temAMthI vAMsaLI nIkaLI. tyAre tenI mAtAe pUchyuM ke-A zuM che? teNIe dravyanA lobhathI potAnI mAtAne zastra vaDe mArI nAkhI. te anarthane joIne banne bhAIoe vairAgyathI 'dIkSA lIdhI. apAyano parihAra, dravyanA tyAgathI pravrajyA vaDe thAya che. deza vaDe upanayanI vivakSA na karavAthI AnI AharaNatA kSetrathI athavA kSetramAM athavA kSetra ja apAya te kSetra apAya. zeSa svarUpa pUrvanI mAphaka che. AgaLa paNa ema ja jANavuM. teno prayoga A pramANe apAyavALuM kSetra varjavuM. jarAsaMgha nAmanA prativAsudevanA hetuthI saMbhAvita anartha jyAM che evI mathurAnagarIne jema dazArvacakra-yAdavoe choDI, athavA dumananA kSetramAM sarpa sahita gharanI mAphaka apAya saMbhave che. apAya sahita-anarthavALA kALanA tyAgamAM yatna kare te kALaapAya, te A pramANe bAra varSa sudhImAM taipAyana dvArikAne bALaze' ema zrI neminAtha prabhunA vacana sAMbhaLIne bAra varSalakSaNa apAya sahita samayane choDavAnI icchAthI uttarApathane viSe gayela dvaipAyananI jema, athavA radra vagerenI jema apAya , sahita kALa hoya che. bhAvaapAya A pramANe bhAva apAyane mahAnuM sarSanI jema choDavuM, athavA nAgadatta kSullakanI mAphaka te dRSTAMta kahe che-koIka tapasvI sAdha. koI lUka muni sahita pAraNA mATe bhikSA levAne pharatA hatA tevAmAM koIka rIte tenAthI deDakI marI javAthI kSullaka (laghu) munie prAyazcittanI preraNA karI, paraMtu tenuM vacana (tapasvIe) svIkAryuM nahi. pharIthI AvazyakanA samayamAM ziSya saMbhArI ApyuM. tethI krodhita thaIne ziSyane mAravA mATe te vegathI doDyo. vaccamAM staMbha sAthe athaDAvavAthI te sAdhu mRtyu pAmIne jyotiSkadevamAM utpanna thayo. tyAMthI anaMtara eNvIne jAtismaraNajJAna sahita daSTiviSa sarpa thayo. te samayamAM koIka sarpanA daMza vaDe rAjAno putra maraNa pAmavAthI sarponI upara kopa pAmela rAjAe badhA sarpone mAravAno Adeza karavAthI mAranArAo paikI koIka mAranAra manuSyadvArA auSadhinA baLathI AkarSAyela te nAga jJAnathI pUrvakRta krodhanA pariNAmane joIne vicAryuM ke mArI dRSTinA viSathI mane mAranAra puruSano nAza na thAo, AvI bhAvanA vaDe bilamAMthI puchaDAnA bhAgathI jema jema nIkaLato gayo tema tema tenA khaMDa (kaTakA) thatA gayA to paNa krodhalakSaNa bhAva apAyane choDavA lAgyo. bAda te ja nAga tyAMthI anaMtara cyavIne rAjAnA nAgadatta nAmanA putra tarIke utpanna thayo. te bALapaNAmAM ja 1. A kathA muni paticaritramAM susthita AcAryanA saMbaMdhamAM che, tyAMthI jANI levI. daza vaikAlika TIkAmAM paNa A kathA che. 432 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 dIkSA svIkArIne atyaMta vairAgyavALo thayo paraMtu pUrvanA) tiryaMcabhavanA abhyAsathI atyaMta sudhAvALo thaIne, sUryodayathI prAraMbhI asta samaya paryata bhojana karanAra thayo, ane asAdhAraNa guNone meLavavA vaDe devatAo dvArA vaMdana karAyo. A ja kAraNathI te muninA gacchanI aMdara rahela mAsopavAsa vagere tapasyA karanAra cAra tapasvIonI IrSAnA kAraNabhUta thayo. (pachI te sAdhue) potAne mATe lAvela AhAra te tapasvI cAra munione vinayane mATe batAvyo, paraMtu matsarathI te munio te AhAramAM ghUMkyA. pachI te muni (te thaMkavALo AhAra amRta tulya mAnIne jamyA) atyaMta upazAMta cittavRttithI kevaLajJAna pAmyo, nagaranA devatAoe temane vaMdana karyuM. vaLI te cAre tapasvIone paNa saMvegano hetu thavA vaDe kevalajJAnadarzanarUpa samRddhino prApta karAvanAra ane koparUpa bhAva apAyano tyAga karAvanAra thayo'. athavA kopAdi lakSaNavALo bhAva apAya kSapaka (tapasvI muni) nI mAphaka thAya che. ahiM A saMbaMdhamAM be gAthA jaNAve che - davvAvAe dunni u, vANiyagA bhAyaro dhaNanimittaM / vahapariNayamekkamikkaM, dahami maccheNa nivveo / / 196 / / dravya apAyamAM be udAharaNa. be bhAIo dhana mATe eka bIjAne mAravA taiyAra thayA. ane te kUMDamAMnA matsya vaDe vairAgya pAmyA. (196) khettaMmi avakkamaNaM, dasAravaggassa hoi avareNaM / dIvAyaNo ya kAle, bhAve maMDukkiyAkhamao // 197 / / [zarvanivAda ]i. kSetrathI apAya athavA kSetra ja pote tenuM kAraNa, tenuM udAharaNa. apakramaNa bIje sthAne javuM, dazAvarga, dazadazAra, kALathI apAya pAyana RSino adhikAra, bhAvathI apAya deDakuM mAranAra sAdhunuM udAharaNa te bhAva apAya. (197) A banne gAthAomAM jaNAvela daSTAMto upara kahevAI gayA che. 'vA' tti upaya-kArya pratye puruSanA vyApArAdi sAmagrIrUpa te upAya, te dravyAdi upeyamAM che, evI rIte je AhAraNamAM kahevAya che te upAya AharaNa. jemake-A sAdhavA yogya dravyAdi vizeSone viSe upAya che, vivakSita dravyAdi vizeSanI mAphaka athavA dravyanI upAdeyatA jemAM kahevAya che te AharaNaupAya che. te paNa dravyAdi vaDe cAra prakAre che. temAM suvarNAdi dravyano, athavA prAsuka udaka vagereno athavA "dravya e ja upAya te dravyaupAya. dravyanuM sAdhana athavA dravyanI upAdeyatArUpa sAdhana paNa temaja kahevAya che. teno prayoga A pramANe suvarNa vageremAM upAya che athavA upAya vaDe ja suvarNAdi meLavavAmAM pravartavAyogya che, tevA prakAranA dhAtuvAda siddhapuruSa vagerenI mAphaka. ema kSetropAya-kSetramAM parIkarma (saMskAra) vaDe upAya. jema A kSetrano kSetrIkaraNarUpa upAya haLa vagere che athavA tathAvidha sAdhunA vyApAra vaDe tathAvidha anya kSetranI mAphaka pravartavuM. ema kALaupAya-kALanA jJAnano upAya. jema kALanA jJAnamAM dhAnya vagerenI jema upAya che, athavA ghaTikA (ghaDI) nI chAyA vagere upAya vaDe te kALane jANa; tathAbhUta gaNitane jANanAranI mAphaka. ema bhAvopAya-je bhAvane jANavAmAM upAya che athavA upAyathI tuM bhAvane jANa. moTI kumArikAnI kathA kahevA vaDe jANela che cora vagereno bhAva jeNe evA abhayakumAranI mAphaka. te kathA A pramANe-rAjagRhanagaranA svAmI zreNikArAjAno abhayakumAra nAmano putra che. te rAjAne devanA prasAda vaDe sarva Rtu saMbaMdhI phaLAdithI samRddha ArAma (bagIco) maLela che. tyAra bAda akALe utpanna thayela AmUla-bhakSaNanA dohadavALI potAnI strIno dohada pUrNa karavA mATe koIeka cAMDAla core te bagIcAmAMthI AmraphaLonuM apaharaNa karyuM chate te corane jANavA mATe nATaka jovAnA nimitte ekaThA thayelA ghaNA manuSyonA madhyamAM abhayakumAre bRhakumArikAnI kathA kahI, te A pramANe koIka moTI kumArikA icchita paMtinA lAbhane arthe kAmadevanI pUjA karavA sAruM koIkanA bagIcAmAMthI puSpone coratI thakI bagIcAnA mALIe pakaDI. teNIe satya hakIkata kahI eTale "paraNIne patinA 1. A kathA upadezaprAsAdanA prathama bhAgamAM che. muni karagaDa nAmathI prasiddhine pAmela che, kema ke te niraMtara eka gaDuka pramANa AhAra karatA hatA. - 433 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram samAgama sivAya tAre mArI pAse AvavuM' ema kabUlAta karAvIne mALIe choDI. tyAra bAda kyAreka te paraNI chatI, patine pUchIne rAtrie mALI pAse jatI hatI tevAmAM kramazaH cora1 ane rAkSase pakaDI. teNIe satya vRttAMta kahyuM chate "jyAre tuM pAchI vaLe tyAre amArI pAse Avaje' ema nakkI (kola) karIne teoe choDI. pachI te bagIcAmAM gaI. mALIe "A strI satya pratijJAvALI che ema jANIne akhaMDita zIla sahita teNIne vidAya karI. temaja cora ane rAkSase paNa vidAya karI. tyAra bAda pati pAse AvI." A pramANe kathA kahIne "aho loko! pati, mALI, cora ane rAkSasamAMthI duSkara kAma karanAra koNa?" ema abhayakumAre pUchyuM, tyAre IrSALu vagere lokoe pati, mALI ane rAkSasane duSkara kAma karanAra tarIke jaNAvyA paraMtu cAMDAla core, cora duSkarakAraka che' ema kahyuM, tethI abhayakumAre paNa A upAya vaDe bhAvane oLakhIne teja cora che ema nakkI karIne corane baMdhAvI lIdho. A saMbaMdhamAM be gAthA darzAve che- emeva cauvigappo, hoi uvAovi tattha davvammi / dhAuvvAo paDhamo, NaMgalakuliehiM khettaM tu // 198 // kAlovi nAliyAIhiM, hoi bhAvammi paMDio abhao / corassa kae NaTTiya, vaDDakumAri parikahiMsu // 199 / / [dazavai0 ni0 61 / 62 ti] e pramANe (apAyanI jema) cAra prakAre upAya che. tyAM dravya upAyamAM dhAtuvAdanuM udAharaNa, kSetra upAyamAM lAMgala ane .. kodALI, kALa upAyamAM nALikA (ghaDIyAla) samaya jANavA ane bhAva upAyamAM abhayakumAre vRddhAkumArInI kathA kahIne corane pakaDyo. (198-199) 3. 'vAvAne' ri0 sthApavuM te sthApanA, tenuM karma te sthApanAkarma. je daSTAMtadvArA paramatane dUSita karIne svamatanI sthApanA karAya che te sthApanAkarma, dvitIya (bIjA) aMgamAM bIjA zrutaskaMdhane viSe puMDarIka nAmanuM paheluM adhyayana che temAM kaheluM che ke-koIka bahula kAdava ane jaLavALI puSkaraNI che, tenA madhyabhAgamAM rahela mahApuMDarIka kamaLane levA mATe cAra dizAethI cAra puruSo kAdavavALA mArgo vaDe praveza karavA mATe taiyAra thayA paraMtu teo kamaLane meLavyA sivAya kardamamAM kheMcI gayA. anya puruSa to kAMThA upara rahyo thako temaja kardamane sparyA sivAya ja amoghavacana vaDe puMDarIkane meLavato hato. A daSTAMta che, ahiM upanaya A pramANe-kardamanA sthAna jevA viSayo, puMDarIka samAna rAjAdi bhavya puruSa, cAra puruSo samAna paratIrthiko, paMcama puruSa samAna sAdhu, amogha vacana samAna dharmadezanA ane puSkaraNI samAna saMsAra, tenAthI uddhAra samAna nirvANa che. A dRSTAMtane viSe viSayanI abhilASAvALA anyatIrthikone saMsArathI tArakapaNuM nathI ane sAdhune to tethI viparIta che. arthAt, bhavyanA tAraka che. A pramANe kahetAM AcArye paramatanA dUSaNa vaDe svamatanuM sthApana karyuM. A dRSTAMta sthApanAkarma thAya che. athavA prApta thayela dUSaNane dUra karIne potAnA abhiprAyanI sthApanA karavI, AvA prakAranA arthanI prApti jenAthI thAya te sthApanAkarma. koIka mALIe rAjamArgamAM vaDInIta karavArUpa aparAdhane dUra karavA mATe te sthAnane viSe puSpono paMja karavAthI "A zuM che?" ema pUchanArA lokone "A hiMguziva deva che" ema bolatA thakA te mALIe vyaMtaranA AyatananI sthApanA karI. A AkhyAnathI avazya ukta artha nizcita thAya che mATe A sthApanAkarma che. tathA nityAnitya vastu che ema jinamata kahe che mATe asaMgata che kAraNa ke viruddha dharmano adhyAya che, A pramANe vAdIe Apela dUSaNane dUra karavA mATe kahevAya che ke-viruddha dharmAdhyAsa vikalpanI jema bhedanuM kAraNa nathI. vikalpa ja krama vaDe thanAra varNa(akSara)no ullekha-kathana karanAra viruddha dharma sahita hoya che. kathaMcit eka nahi thAya ema nahi arthAt eka thAya. khaMDathI alaga karela akSara saMbaMdhI svarUpanA lAbhano abhAva thavAthI arthAt koIpaNa zabdanA dareka akSarone judA pADavAthI mukhya arthano abhAva thAya, pravRtti ane nivRttine viSe akAraNatA thAya, A pramANe asamaMjasa thAya. viruddha dharmAdhyAsanuM kathaMcit abhedapaNuM chate kevaLa nityAnitya thatuM nathI. A . 1. vastrAbhUSaNa vaDe alaMkRta hovAthI lUMTavA mATe core pakaDI ane rAkSase bhakSaNa karavA pakaDI. 2. irSALue patine duSkara karanAra kahyo, kAmAtura lokoe mALIne ane sudhAtura janoe rAkSasane duSkarakAraka jaNAvyo. " 434 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 dUSaNa dUra karyuM eTaluM ja nahi paraMtu sarva vastu anekAMtAtmaka che ema vikalpajJAta vaDe svamatasthApana karyuM. svamatanI sthApanA vaDe vikalpajJAta, sthApanAkarma che. atra niyuktinI gAthAo jaNAve che- ThavaNAkammaM ekkaM (abhedamityarthaH), diluto tattha puMDarIyaM tu / ahavAvi sannaDhakkaNa, hiMgusivakayaM udAharaNaM // 20 // zirva ni 67 ] sthApanA karma eka tyAM daSTAMta paoNDarIkanuM athavA phaLa DhAMkIne hiMguzIva deva karanAranuM udaharaNa. je savyabhicAra-doSa sahita hetu sahasA-tatkAla svayaM sthApana karela che tenA samarthana mATe je daSTAMta pharIthI sthapAya che te sthApanAkarma. kahyuM che kesvvbhicaarN heDe, sahasA vottuM tameva annehiM / uvavUhai sappasaraM, sAmatthaM ca'ppaNo NAuM // 201 / ziva0 ni 68 ]i savyabhicAra hetune tatkAla kahIne te ja hetune potAnuM prasaMga sahita sAmarthya jANIne anya hetuo vaDe puSTa kare. te A pramANe-zabda kRtatva (karelI hovAthI anitya che. pratipakSI-varNAtmaka zabdane viSe kRtakatva vidyamAna nathI, kema ke varSo (akSaro) ne nityapaNAe kahela che. kRtakatva heta vyabhicArI (sadoSa) che. pUrvapakSI pharIthI kahe che-varNAtmaka zabda kRtakatva (karAyelI che, potAnA kAraNa (tAlvAdi sthAna) nA bheda vaDe ghaTa-paTanI jema bhidhamAna (bhinnapaNuM) hoya che. ghaTAdinA dRSTAMta vaDe ja vargonuM kutakatva sthApana karya mATe sthApanAkarma thAya che. 'paDupanaviI[si' tti tatkAla utpanna thayela vastano vinAza. je daSTAMtamAM-kathanapaNAe che te pratyutavinAzI AharaNa. jema koIka' nagaramAM eka vANIyo vase che. tene ghaNI putrI, baheno vagere strIono parivAra che. tenA gharanI pAse rAjagAMdharvo (gavaiyAo) divasamAM traNa vAra saMgIta kare che, tethI vaNikanA gharanI tamAma strIo te saMgItanA zabdane viSe ane gAMdharvone viSe Asakta thavAthI kaMIpaNa gharanuM kAma karatI nathI. A joIne te vANIyAe vicAryuM ke-A strIo badhI bhraSTa thayela che mATe have evo upAya karuM ke jethI bhaviSyamAM na bagaDe. ema vicArIne te strIonA zIlanI rakSAne mATe potAnA gharamAM kuladevatAnuM deharuM karAvyuM ane jyAre gAMdharvo nATaka kare tyAre te vANIyo potAnA karelA deharAmAM vAjA vagADavA lAgyo. tene laIne te gAMdharvone vina thavAthI teoe rAjAne nivedana karyuM. rAjAe vaNikane teDAvIne pUchyuM ke- kema viddha kare che? tyAre teNe kahyuM ke-mArA gharamAM kuladevatA che tenI AgaLa huM vAjA vagaDAvuM chuM. nyAyI rAjAe gAMdharvone kahyuM ke-emAM zeThano vAMka nathI. tamane jo viddha thatuM hoya to bIje sthaLe gAyana karo; kAraNa ke devanI bhaktimAM aMtarAya karAya nahiM. AvI rIte vANIyAe pratyutpannadoSano vinAza karIne parivAranA zIlanuM rakSaNa karyuM. evI rIte gurue ziSyone koIka vastumAM Asakta thayela joIne teonI AsaktinuM nimittapaNe nAza karavA yogya che. A pramANe pratyutpavinAzanIyatA jaNAvanAra hovAthI pratyutpavinAzIrUpa jJAtatA gAMdharvika AkhyAna saMbaMdhI jANavA yogya che. kahyuM che ke__ hoti paDuppannaviNAsaNaMmi gaMdhavviyA udAharaNaM / sIsovi katthai jaI, ajjhovajjejja to guruNA // 202 / / zirva. ni. 6 ]i gurue ziSyone koIka padArthamAM Asakta joIne pratyutpanna vinAzanIyatAnI jema gAMdharvikAnA udAharaNanI jema bacAvavA. (202) 'vAyabroDavA' [dazarva. ni. 70 7i] upAya vaDe gurue, ziSyane AsaktithI vAravA yogya che athavA AtmA AkAzanI jema amUrtapaNAthI akartA che. AvI rIte AtmAne akartutvanI prAptirUpa dUSaNa utpanna thaye chate tenA vinAzane mATe kahevAya che-AtmA kathaMcit mUrNapaNAthI devadattanI mAphaka kartA ja che. AharaNatA ane tenA bhedonuM deza vaDe ane 1. A daSTAMta TIkAmAM saMkSipta hovAthI gAthAvRttino bhAvArtha laIne kaMIka vistArathI lakhela che. 435 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram doSavantapaNAe upanayanyAyanA ja bhAvathI AhAraNanuM vyAkhyAna karyuM. 2. have AharaNatadeza kahevAya che, te cAra prakAre che1. anuzAsana te anuzAsti arthAt sadgaNonA utkIrtana vaDe prazaMsA karavA yogya che, A prakAre jemAM upadezAya che te anuzAsti. jema guNavAna puruSo prazaMsA karavA yogya hoya che. jemake-sAdhunA netramAM paDela rajakaNane dUra karavA vaDe loko dvArA zIlamAM zaMkA thavAthI te kalaMkane prakSAlana-dUra karavA mATe ArAdhanA karAyela deva vaDe sahAyavALI, cAlaNI vaDe bharela pANIne chAMTavAthI ughADela che caMpApurInA traNa daravAjA jeNIe evI te subhadrA, "aho zIlavatI' ema mahAjana loka vaDe prazaMsAyelI che. kahyuM che keaahaarnnN taddese, cauhA aNusahi taha uvAlaMbho / pucchA nissAvayaNaM, hoi subhaddA'NusaTThIe / / 203 / / zirva. ni. 72 ]i. 1. anuzAsti, 2. upAlaMbha, 3. pRcchA ane 4. nizrAvacana-A cAra prakAre AhAraNatadeza che. anuzAsti (prazaMsA) mAM subhadrAnuM daSTAMta che. (2003) sAhukkArapurogaM, jaha sA aNusAsiyA purajaNeNaM / veyAvaccAIsu vi, eva jayaMtevavUhejjA / / 204 / / dizavai0i 74 ]i . " jema nagaravAsI janoe 'sAruM karyuM ema subhadrAnI prazaMsA karI tema vaiyAvacca vagere kAryomAM prayatna karanArAonI paNa stuti vaDe pariNAmanI vRddhi kare. (204) ahiM tathA prakAre vaiyAvRtya karavuM ityAdi vaDe upanaya saMbhave che, paraMtu tenA tyAga vaDe mahAjanadvArA karAyelI prazaMsA: mAtrathI ja upanaya karela che mATe AharaNatadezatA che. ema ja AgaLa paNa asammata aMza (vibhAga) nA tyAgathI sammata aMzanuM upanayana bhAvavuM. 2. olaMbho devo te upAlaMbha, prakArAMta vaDe anuzAsana (zikhAmaNa) ja che. te jemAM kahevAya che te upAlaMbhaAharaNatadeza che. jema koIka aparAdhavALA ziSyo upAlaMbha ApavA yogya che, te A pramANe-zrI mahAvIra svAmInA samavasaraNamAM vimAna sahita Avela caMdra ane sUryanA prakAza vaDe kALanA vibhAgane nahi jANatI mRgAvatI nAmanI sAdhvI tyAM rahI. bAda caMdra tathA sUrya gaye chate A atikALa-rAtrino samaya che ema bhrAMtivALI thaI thakI te mRgAvatI sAdhvIo sAthe AryA caMdanAnI pAse gaI tyAre teNIe upAlaMbha Apyo ke-uttama kuLamAM utpanna thayelI tamArA jevIone rAtrie bahAra rahevuM te ayukta che. 3. pRcchA-zuM? kevI rIte? koNe karyuM? ityAdi praznarUpa. jemAM vidheyapaNAe upadezAya che te pRcchA. nirNaya karavAnA icchako dvArA jJAnI puruSo pUchavA yogya che, jevI rIte koNika rAjAe bhagavAnane pUchyuM hatuM. te saMbaMdha kahe che kezreNika nRpano putra koNika zramaNabhagavAn mahAvIrane pUchato hato, te A pramANe-bhadaMta! kAmabhogane choDyA sivAya cakravartIo marIne kyAM utpanna thAya che? bhagavAne kahyuM ke sAtamI narakabhUmine viSe. tyAre koNika bolyo ke-huM kyAM utpanna thaIza? svAmIe kahyuM ke-chaThThI narakamAM. koNika bolyo ke-huM sAtamImAM kema nahi? svAmIe kahyuM ke-sAtamImAM cakravartIo jAya che. tyAre te bolyo ke-zuM huM cakravartI nathI? mAre paNa hasti vagere cakravartI samAna ratno che. svAmIe kahyuM ke- tArI pAse bIjAM ratno ane nidhAno nathI. tyAre kRtrima ratno banAvIne bharatakSetra sAdhavAne pravRtta thayela te koNika, kRtamAla nAmanA yakSa vaDe tamisrA guphAnA dvAra pAse marAyo ane chaThThI narakamAM gayo. 4. 'nissAvALa' tti nizrA vaDe je vacana te nizravacana. koI paNa suziSyane avalaMbIne bIjAne bodha karavA mATe je vacana te nizrAvacana che. te jemAM vidheyapaNAe kahevAya che te AhAraNanizrAvacana che. vinayasaMpanna anya ziSyane avalaMbIne nahiM sahana karanAra ziSyo pratye kiMcit kahe. jema gautamasvAmIne AzrayIne bhagavAne kahela che tema te A pramANe-dIkSita tApasAdine kevaLajJAnanI utpatti thaye chate ane potAne kevaLajJAnanI , utpatti na thavAthI adharyavALA gautamane bhagavAne kahyuM ke, gautama! tuM ghaNA kALathI (sneha vaDe) saMzliSTa (joDAelo) che, cirakALano paricita che, tuM adharya na kara ityAdi vacananA samUha vaDe anuzAsana karanAra bhagavanadvArA bIjAo paNa 436 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram pucchAe zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 koNi khalu, anuzAsana karAyA. vaLI temanA bodha mATe dhrumapatraka nAmanuM adhyayana kahela che. kahyuM che ke-''nissAvayami goyamaslAmi''[zava ni. 78 tti] pUchavAmAM koNika rAjAnuM ane nizrAvacanamAM zrIgautamasvAmInuM udAharaNa che. trIjuM taddezodAharaNa vyAkhyAna karAyuM, have tadoSaudAharaNanuM vyAkhyAna karAya che--te cAra prakAre che. 1. 'addambanutte' tti. koIka arthane sAdhavA mATe je udAharaNa kevaLa pApanA kathanarUpa kahevAya che, jenA kahevAthI pratipAdya-zrotAne adharmanI buddhi utpanna thAya che te adharmayukta udAharaNa. te A pramANe-naladAmakolikanI jema upAya vaDe kAryone karavAM. tenI kathA kahe che-svaputrane karaDanAra maMkoDAnI zodha ka2vAthI joyela bilamAM rahelA badhAya maMkoDAone mAravA mATe uSNa pANI reDavAnuM kArya joIne khuza thayela cANakye te maMkoDA mAranAra naladAmakolikane koTavAlanuM pada ApyuM. teNe corInA kAryamAM sahakArI thavArUpa-madadagAra banavArUpa upAya vaDe vizvAsa upajAvIne sAthe maLelA corone viSamizrita bhojana khavarAvI badhAne mArI nAkhyA. A AharaNatadoSatA arthAt dRSTAMtanI doSatA. A dRSTAMta adharmayukta ane tevA prakAranA zrotAne adharmanI buddhinuM utpanna karAvanAruM che. sAdhupuruSe AvA prakAranuM udAharaNa ApavA yogya nathI. 2. 'paDitone' tti jemAM pratikUla pratye pratikUlapaNuM upadezAya che. 'yathA zanuM prati zatva t' jema zaTha pratye zaThatA karavI; jema ke caMDapradyotanuM apaharaNa karavA mATe tenA vaDe apaharaNa karAyela abhayakumAre tenI sAthe zaThatA karI hatI. zrotAne anyano apakAra karavAmAM nipuNabuddhine utpanna karanAra hovAthI A dRSTAMtane tadoSatA che. athavA dhRSTa-dhIThA prativAdIe jIva ane ajIva A be rAzi ja che ema kahye chate tenuM khaMDana karavA mATe koIka kahe che-garoLI vagerenA kapAyalA pUMchaDAnI jema nojIva nAmanI trIjI rAzi paNa che. A viparIta siddhAMtanA kathanathI A dRSTAMtane paNa tadoSatA che. 3. 'attovaLIe' tti pote ja sthApana thayela. jema nivedana karela tema svayaM joDAyela che jene viSe te AtmopanIta, je dRSTAMta anyamatane dUSaNa ApavA mATe svIkArela te dRSTAMtadvArA potAnA matane duSTapaNAe laI jAya che. jema piMgale je kahyuM te potAnA doSane mATe thayuM. tenI kathA kahe che-taLAva abheda kema thaze? ema rAjAe pUchyuM tyAre piMgala nAmano sthapati (kArIga2) bolyo ke-bhedanA sthAnamAM kapilAdi guNavALo puruSa bhUmimAM dATyuM chate abheda thaze. pradhAne to tevA guNo piMgalamAM hovAthI tene ja taLAvamAM nakhAvyo. ema potAnA vacanadoSathI pote ja joDAyo. A pramANe paNa AtmopanIta che. ahiM udAharaNa kahe che-jema 'sarve jIvone haNavA nahiM' A pakSane dUSaNa ApavA mATe koIka kahe che-jema viSNue daityone haNyA che tema anya dharmamAM rahelAone haNavA. AvI rIte kahevA vaDe vAdIe dharmAMtaramAM rahelA puruSone sva AtmA haNavA yogyapaNAe sthApana karyo. A dRSTAMtanI tadoSatA to prasiddha che. 4. *vuMvaLI' tti duSTaupanIta-nizcita rUpa yojeluM che jene viSe te durupanIta-duSTa rIte kahela-parivrAjakanA vAkyanI jema, te A pramANe--[jALa vaDe vyagra hAthavALo koIka parivrAjaka matsyane pakaDavA mATe cAlyo. koIka dhUrte tene kaMIka kahyuM ane teno teNe asaMgata uttara Apyo] A prasaMgamAM- kathAsscAryA'ghanA te nanu zapharivadhe jAlamaznAsi matsyAn ? te me madyopadaMzAH pibasi nanu ? yuto vezyayA, yAsi vezyAm? / dattvA'rINAM gale'hrIM kva nu tava ripavo? yeSu sandhi chinadmi caurastvam? dyUtahetoH kitava iti tha? yena vAsIsuto'sma / / A zlokano artha che ke-he AcArya-bhikSu! A tArI jIrNa kaMthA kema che? teNe kahyuM matsyanA vadha mATe jALa che. pUrve pUchyuM-zuM tuM matsyone khAya che? teNe kahyuM-huM dAru sAthe mAMsa khAuM chuM? pharI dhUTM pUchyuM-zuM tuM dAru pIe che? teNe kahyuM-vezyAnI sAthe pIuM chuM. dhUrte pharI pUchyuM-zuM tuM vezyAne ghera jAya che? hA. duzmanonI garadana upara paga daIne jAuM chuM. dhUrte kahyuM-zuM tAre zatruo che? teNe kahyuM-hA huM corI karuM chuM mATe zatruo che. dhUrto pharI pUchyuM-zuM tuM cora cho? teNe javAba Apyo-ghUta-jugA2 khelavAne mATe. dhUrve punaH pUchyuM-zuM tuM jugArI che? bhikSue kahyuM-je kAraNathI huM dAsIputra chuM tethI jugAra kheluM chuM. 1. uttarAdhyayana sUtranuM dazamuM adhyayana. 437 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram A pramANe prakRti sAdhyamAM anupayogI athavA potAnA matamAM dUSaNa lAvanAruM daSTAMta te dASTAntikanI sAthe sAdhaccenA abhAvathI durupanIta che. jema ghaTanI mAphaka zabda nitya che, ahiM ghaTamAM nityatva nathI ja, mATe ghaTanA sAdharmsathI zabdanuM nityapaNuM kyAMthI siddha thAya? paraMta ghaTanA anityapaNAthI tenA sAdhammapaNAne laIne zabdanuM anityapaNuM temane amAnya chatAM paNa siddha thAya che. A dRSTAMta sAdhyamAM anupayogI che. vaLI saMtAna-kSaNaparaMparAno nAza te dIpakanI mAphaka mokSa che. AvI rIte (bauddhanA) svIkArane viSe dIpakanA daSTAMtathI anAdimAnuM saMtAnanI paNa avastutA thAya che, te batAve che-dIpa ane AtmAnA saMtAnano nAza uttara kSaNano ajanaka che. uttarakSaNane utpanna na karyo chate arthakriyAkAritva (kAya) lakSaNarUpa sattva (vidyamAnapaNuM) no abhAva hovAthI chellA kSaNanuM avastupaNuM che kemake aMtya kSaNa avastutajanaka che. pUrva kSaNanuM paNa avastutva che, tethI ja pUrvataranuM paNa, evI rIte samasta saMtAnanuM avastupaNuM thaze. pUrvapakSI-anya kSaNanA anAraMbhamAM paNa svagocara (pratyakSa) jJAna utpannarUpa arthakriyAno karanAra hovAthI aMtyakSaNa vasturUpa thaze. uttara-ema nathI. e pramANe to bhUta ane bhAvI paryAyanI paraMparArUpa yogijJAna paNa potAnA viSayane utpanna kare che mATe vastupaNuM svIkAravuM ema kahevuM yogya nathI. kSaNAMtaranA anAraMbhamAM vastutva che. A kathanathI dIpanuM dRSTAMta svamatamAM dUSaNa ApanAruM thAya che. athavA kRtakatva hovAthI ghaTanI mAphaka zabda anitya che. A vaktavyamAM saMbhramathI kRtakatva hovAthI zabdavat ghaTa anitya che. Ama kahenArane . viparIta dRSTAMtathI durapanIta thAya che. A saMbaMdhamAM jaNAve che kepddhmN ahammajuttaM, paDilomaM attaNo uvannAso / duruvaNiyaM ca cautthaM, ahammajuttammi naladAmo // 205 / / rivai 0i 8 tti), prathama adharmayukta pApavRddhi thAya, pratikULa jemAM potAnuM ja khaMDana thAya, ane duSTa bolavuM. adharmayuktamAM naladAmanuM udAharaNa. (205) paDitone nA gamo, pabloyaM dara mahino *saMto para ziva. ni82] : pratiloma pratikULamAM abhayakumAranuM jemAM pradyota rAjAne harAvyo hato. attauvannAsaMmi ya, talayabheyaMmi piMgalo thavaI / aNimisageNhaNabhikkhuga, duruvaNIe udAharaNaM / / 206 / / ziva ni 83 ]i. AtmAno upanyAsa, taLAva bhedamAM piMgaLa kArIgaranuM udAharaNa. mAchaLA grahaNamAM eka bhikSunuM udAharaNa che. udAharaNa upara batAvela che. (206). AharaNatadoSa kahyo, have upanyAsaupanaya kahevAya che, te cAra prakAre che-temAM 'tavyasthau'ti vAdI vaDe sthApana karAyela sAdhanarUpa vastu che te ja uttarabhUta vastu che je upanyAsopanamAM te 1. tadvastaka athavA te ja anya vaDe sthapAyela vastu te taddhavastu, te ja tavastuka, te vastuyukta upanyAsaupanaya paNa tadbhavastuka kahevAya che. AgaLa paNa emaja jANavuM.jema koIka kahe che ke samudranA kinArA upara eka mahAna vRkSa che, tenI zAkhAo jaLa ane sthaLa upara rahelI che. tenA je pAMdaDAM jaLamAM paDe che te jalacara jIvo thAya che ane je sthaLamAM paDe che te sthaLacara jIvo thAya che. anya (prativAdI) vAdIe sthApita vRkSanA patra-patanarUpa vastune grahaNa karIne ja teNe kahelA vAkyanuM khaMDana kare che, A pramANe pUche che paraMtu je patro madhyamAM paDe che teonI zI sthiti? te kaho. A yuktimAtra uttarabhUta dvastaka upanyAsaupanaya che. jJAta-daSTAMtanA nimittapaNAthI AnuM jJAtapaNuM che. athavA A jJAta yathArUDha ja che. te kahe che-Ano prayoga A pramANe che-jala ane sthalamAM paDelAM patro. jala ane sthalanA madhyamAM paDelAM patranI jema jalacarAdi jIvarUpa saMbhavatAM nathI, jala ane sthalamAM paDelA patrone jalacaratAdinI 1, A ardhI gAthA A pramANe che. 'noviMdu vAyolavA naMda paY FuM ni" 438. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 AharaNabhedAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 prAptinI jema.te bannenA madhyamAM paDelA patrone ubhaya (jalacara-sthalacaramizrita) rUpano prasaMga Avaze; paraMta ubhayasvarUpa jIvo to svIkArela nathI. athavA jIva AkAzanI jema amUrtapaNAthI nitya che. AvI rIte vAdIe kahyuM chate tene uttara Ape che-jIva mUrNapaNAthI karmanI mAphaka anitya ja thAo. tannavastha' tti anya vaDe sthapAyela vastuthI uttarabhUta anya vastu che je upanyAsaupanayamAM te 2. tadajavastuka. jema jalamAM paDelAM patro jalacara jIvo thAya che ema kahyuM chate, enuM nirasana karavAne mATe patanathI anya uttara kahe che-je patrone paDAvIne khAya che athavA laI jAya che te pAMdaDAnuM zuM thaze? kayA rUpamAM Avaze? kaMI nahi thAya. A paNa jaNAvanArANAe jJAta kahela che. athavA A jJAta yathArUDha ja che. te kahe che-jala ane patro manuSya vagerethI AzritapatronI mAphaka jalacaradi jIvorUpe saMbhavatA nathI. ahiM A abhiprAya che ke-jema jalAdi vaDe Azrita thavAthI patro jalacarAdi paNe utpanna thAya che tema manuSyAdi vaDe Azrita thavAthI manuSyAdithI utpanna thayela yUkA (jU) Adi svarUpe utpanna thAo; kAraNa ke AzritapaNAnI samAnatA hoya che. paraMtu te patro tema te svarUpe svIkArela nathI mATe jala vageremAM paDelAM patronuM paNa jalacarapaNuM vagereno asaMbhava che. ni' tti je upanyAsaupanayamAM vAdIe sthApela vastunI samAna vastu uttara devA mATe sthApana karAya che te 3. pratinibha. jema koI paNa pratijJA kare che ke-je puruSa ane apUrva vastu saMbhaLAve tene eka lAkhanA mUlyavALo kaToro ApuM. tene apUrva saMbhaLAvyuM to paNa te apUrva nathI ema svIkAre che. tyAra bAda eka siddhaputre kahyuM ketujjh piyA majjha piuNo, dhArei aNUNayaM sayasahassaM / jai suyapuvvaM dijjau, aha na suyaM khorayaM dehi // 207 // dizA ni 86 ]i tArA pitAe mArA pitA pAsethI saMpUrNa eka lAkha dravya lIdheluM che, te jo te pUrve sAMbhaLyuM hoya to lAkha dravya Apa, - ane na sAMbhaLyuM hoya to A apUrva che mATe kaToro Apa. (207) A daSTAMtanI sadazatA A pramANe ke-koIke badhuMya kahyuM chate paNa meM A prathama sAMbhaLeluM che evI rIte asatya vacana bolanAranA nigraha mATe "tArA pitAe mArA pitA pAsethI lAkha dravya lIdhela che" A prakAre be taraphathI baMdhana samAna asatya vacananuM ja sthApanapaNuM hovAthI A dRSTAMtathI pratinibhatA-samAnapaNuM che. yuktimAtrarUpa A pratinibhanuM paNa arthane jaNAvanAra hovAthI jJAtapaNuM che athavA yathArUDha ja A jJAta che te kahe che. ahiM A prayoga che-mane koI paNa zloka vagere azrutapUrva nathI arthAt badhuMya sAMbhaLeluM che. AvA prakAranA abhimAnarUpa dhanavALAne ame uttara ApIe chIe ke tane azrutapUrva-pUrve nahiM sAMbhaLela vacana che. tAro pitA, mArA pitAno saMpUrNa eka lAkha dravyano devAdAra che. heka' ri0 je upanyAsaupanayamAM prazno hetu uttararUpe kahevAya che te 4. hetu. koIka vaDe koIka prazna pUchAyo-zuM tArA vaDe yava kharIdAya che? te kahe che ke-phokaTa nathI maLatA mATe. vaLI zA kAraNathI te brahmacaryAdi anuSThAna kare che? uttara-tapasyA nahiM karanArAone narakAdine viSe bahu bhAre vedanA hoya che mATe anuSThAna karuM chuM. A paNa yuktimAtra che paraMtu arthane jaNAvanAra hovAthI jJAtarUpe kahela che athavA yathArUDha jJAta ja che. te kahe che-Ano prayoga A pramANe-zA kAraNathI tArA vaDe pravajyA-kriyA karAya che? ema koIka vaDe pUchAyo thako sAdhu kahe che ke-pravajyA sivAya mokSa thAya nahiM mATe kriyA karuM chuM. enuM samarthana karavA mATe ja sAdhu te pratye kahe che-are yavane grahaNa karanAra! zA mATe tArA vaDe yava kharIdAya che? te kahe che ke-mata nathI maLatA mATe. sAdhuono A abhiprAya che-jema phokaTa maLavAnA abhAvathI te yavone kharIde che evI rIte huM paNa pravajyA vinA mokSano lAbha na thavAthI saMyama kriyA karuM chuM. ahiM kharIdavAmAM maphata yavanA alAbharUpa hetune daSTAMtarUpe Apela hovAthI hetaupanyAsaupanaya jJAtatA che. ahiM kiMcit vizeSaNa vaDe AvA prakAranA anya jJAtabhedo paNa saMbhave che, paraMtu te vivakSita nathI athavA guruo vaDe kathaMcit aMtarbhAva vivakSita che. paraMtu ame tene samya jANatA nathI. pa. have jJAta pachI dRSTAMtavALA hetune sAdhyasiddhinuM aMga hovAthI tenA bhedone '' ityAdi traNa sUtra vaDe kahe che A spaSTa che. vizeSa e ke-hinoti' 439 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 saMkhyAnAni anyakArodyotakArakAH 338 sUtram -zeya vastune jaNAve che mATe hetu, anyathA anupapatti lakSaNarUpa che. kahyuM che ke anyathA'nupapannatvaM hetorlakSaNamIritam tadaprasiddhi sandeha viparyAsaistadAbhatA // 208 / / [nyAyA0 22 tti] anyathA hetunuM anupapattirUpa lakSaNa kahela che tenI aprasiddhi, saMdeha ane viparyAsa vaDe hetvAbhAsapaNe kahela che. (208). pUrve kahela hetu praznanA uttararUpa upapatti (yukti) mAtra che. ane A hetu to sAdhya pratye anvaya ane vyatirekavALo che. tevA prakAranA dRSTAMta vaDe tadbhAvanuM smaraNa thAya che te eka lakSaNavALo che, paraMtu kiMcit vizeSathI cAra prakAre che. nAvA' . tti vAdIne kALanI yApanA-vilaMba karAve che. jema koIka asatI strI 'ekeka rUpIyA vaDe ekeka uMTanuM lIMDuM devuM evI rIte patine zikhAmaNa ApIne te lIMDAMne vecavA mATe ujjayanImAM mokalavAnA upAya vaDe viTa (utkaMTha) puruSanI sevAmAM kAlanI yApanA karatI hatI, A 1 yApakata che. kahyuM che ke "30mAmiyA maditA, gAvAma tihAra' zirva87 utta] kulaTA strI je yApana kare te yApaka hetu. udAharaNamAM UMTanA lIMDAnI kathA. ahiM vRddhoe vyAkhyAna karyuM che ke-prativAdIne jANIne tevA tevA vizeSaNa bahula hetu karavA yogya che ke jethI kALanI thApanA (vilaMba) thAya che ane vAdI prakRta viSayane jANato nathI. te saMbhAvanA AvA prakAre karAya che-pavano cetanavALA che. anya vaDe preraNA thaye chate tiracho ane aniyatapaNAe gAyanA zarIranI jema gatimAnuM hoya che. A hetu, vizeSaNanI bahulatAe bIjAne du:khapurvaka jANavArUpa hovAthI vAdIne kALanI yApanA kare che. hetanA svarUpane na jANato thako vAdI jaldIthI anekAMtikatva vagere dUSaNone pragaTa karavA mATe samartha thato nathI, mATe A hetathI vAdIne kAlanI yApanA thAya che. athavA vyAtinI pratIti na thavA vaDe bAptisAdhaka pramANAMtaranI vizeSa apekSA sahita hovAthI vAdI jaldIthI sAdhyanI pratIti karato nathI, paraMtu kALakSepa thAya che. A hetu sAdhyanI pratIti pratye vilaMba karAvanAra hovAthI yApaka che. jema vastu sattva (chatApaNuM) hovAthI kSaNika che. bauddhanA pakSamAM "sattAtu" A hetu che, paraMtu ema zravaNa mAtrathI koI anya kSaNikapaNA pratye pratIti karatA nathI, AthI bauddha sattva (chatApaNuM) kSaNikata vaDe vyApta che. A vyAptine sAdhavA mATe prayatna kare che, te batAve che-nAmanuM arthakriyAkArIpaNuM ja sattva che arthAt ghaTa nAma jalAharaNa-pANI lAvavuM vagere kriyA karanAra thAya to ja ghaTamAM arthakriyAkArIpaNuM che; anyathA vaMdhyAnA putrane paNa sa (chatApaNA) no prasaMga Avaze. nityanuM eka svarUpa hovAthI arthakriyA krama vaDe nahiM thAya, ane yaugapadya-ekI sAthe paNa nahi thAya; kema ke kSaNAMtara (anya kSaNa) mAM akartApaNAno prasaMga thaze. A hetuthI arthakriyAlakSaNarUpa sattva, akSaNikathI nivartamAna thayuM thayuM kSaNika ja rahe che. AvI rIte kALakSepa vaDe sAdhya ane sAdhanane viSe kALanI yApanA karanAra hovAthI 'sarvo' lakSaNa hetu yApaka che. sthApati' vyApti prasiddha hovAthI kALakSepa vinA pakSanuM samarthana kare che. jema koIka dhUrta parivrAjaka ema kahe che-lokanA madhyabhAgamAM ApeluM bahuphalavALuM thAya che, te madhyabhAgane huM ja jANuM chuM ema mAyA vaDe dareka gAmamAM bhinna bhinna lokonA madhyabhAgane prarUpato hato. teno nigraha karavA mATe koIka zrAvake kahyuM ke-"lokanA madhyabhAganuM ekapaNuM hovAthI ghaNA gAmone viSe teno saMbhava kevI rIte hoya? AvI rIte yuktithI tArA vaDe batAvela bhUlokano madhyabhAga thato nathI. A pramANe pakSa sthApana karyuM mATe 2 sthApakata che. kahyuM che ke-"nomiksanA, thAvAde sAda" " [zarvani88-lokanA madhya bhAgane huM jANuM chuM. e sthApaka hetunuM udAharaNa che. dhUma hovAthI ahiM agni che, vaLI dravya ane paryAyathI vastu nityAnitya che, te pramANe pratIya mAnapaNAthIcokasa thatI A be hetunI prasiddha vyAmi vaDe kALakSepa vinA sAdhanA sthApanathI sthApakapaNuM che. tathA 'caMti' bIjAne je 1. vat sat tat lAm te vyaki-be sat che te kSaNika che, A vyAkSi che. 440 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 saMkhyAnAni anyakArodyotakArakAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 vyAmoha [bhrama) utpanna kare che te zakaTa ane tItarane grahaNa karanAra dhUrtanI jema yaMsaka che. tenI kathA kahe che-koIka puruSe rastAnA madhyamAM maLela mRta tItarayukta zakaTa (gADuM) vaDe nagaramAM praveza karyo. tene pUrve kahyuM ke A 'zakaTatItara kema maLe che? te puruSa-A zakaTa saMbaMdhI tItara mAge che ema vicArIne kahyuM ke_"tarpaIoDiyA' pANI vagerethI masaLela sAthuA vaDe maLe che. tyAra pachI dhUrte sAkSIone bolAvIne tItara sahita zakaTane grahaNa karyuM ane kahyuM ke-A banne mArA che, eNe ja zakaTatItara Apela che. meM to zakaTasahita tItara te zakaTatittarI grahaNa karela che. A pramANe banavAthI gADAvALo kheda pAmyo. kahyuM che ke-''sA satattirI yaMsa mi phemi hovuM yatrA'' zirva. ni. 88 ]i zakaTa sahita tItaranuM udAharaNa bhaMsaka hetumAM kahela che. te AvI rIte-"ti nIvoti paTa "jIva che, ghaTa che, ema svIkAra karyo chate jIva ane ghaTane viSe astitva samAnapaNAe varte che tethI te bannenuM ekapaNuM thayuM, abhinna zabdano viSaya hovAthI baMsaka hetu. ghaTa zabdano viSaya ghaTanA svarUpanI jema. vaLI astitva jIvAdimAM vartatuM nathI, tethI jIvAdino abhAva thAya, kema ke astitvano abhAva hovAthI baMsaka hetu che jemake te prativAdIne vyAmoha karanAra che. tathA 'tUsapatti vyasaka vaDe prApta thayela aniSTa lUMTe che. arthAt gayela vastune pAchI vALe che te lUSakahetu. te ja zAkaTike-gADAvALAe jema bIjA dhUrte tene zIkhavyuM tyAre te dhUrta pAse jaIne mAgyuM ke-mane tarpaNAloDikA Apa. tyAra pachI te pUrve potAnI strIne kahyuM ke-Ane satyu (pAtravizeSa vaDe) masaLela piMDa Apa. tema karatI thakI-sAthuAnA piMDane masaLatI evI tenI bhAryAne grahaNa karIne te cAlato thayo ane dhUrtane kahyuM keA strI mArI che kema ke satyu vaDe je masaLe che te tarpaNAloDikA che ane te teM ja Apela che. kAraNa ke-astitvanI vRtti vaDe jIva ane ghaTane viSe tuM ekatvanI saMbhAvanA kare che tyAre sarva bhAvonuM ekatva thaze. kAraNa ke sarva bhAvone viSe paNa astitvavRttinI samAnatA che, paraMtu ema thatuM nathI. ahiM astitvavRttinI samAnatA hovAthI A lUSaka hetu che, kema ke jIva ane ghane viSe abhAvanI ApattirUpa ekatvanA pratipAdaka lakSaNane athavA bIjAe utpanna karela aniSTane lUTela che. 1. 'have' tiprakarAMtara vaDe hetune jaNAvanAra vikalpa arthavALo 'athavA" zabda che. "hinoti' prameyarUpa padArthane je jaNAve che te athavA jenA vaDe padArtha jaNAya che te heta, arthAt prameyanI pramiti-nirNaya karavAmAM je kAraNa te pramANa. te svarUpa vagerenA bhedathI cAra prakAre che. temAM pa d' tti artho pratye je vyApta thAya che te akSa-AtmA. te pratye je jJAna varte che. te pratyakSa jJAna che. nizcayathI avadhi, mana:paryava ane kevaLarUpa che. athavA akSa-iMdriyo pratye je jJAna varte che te vyavahArathI pratyakSa che, ane te cakSu vagerethI thayeluM che. pratyakSanuM lakSaNa kahe che- aparokSatayA'rthasya, grAhakaM jnyaanmiidRshm| pratyakSamitaraj jJeyaM parokSaM grahaNekSayA // 209 / / [nyAyA0 4] padArthanuM aparokSapaNAe grahaNa karanAra je jJAna te pratyakSa ane iMdriyo vaDe grahaNanI apekSAe bIjuM parokSa jANavuM. (209) 'anu'-liMga (cihna) nuM darzana ane saMbaMdhanA anusmaraNa pachI 'mA'--je jJAna te ra anumAna che, enuM lakSaNa A pramANe- sAdhyAvinA muvo liGgAt sAdhyanizcAyakaM smRtam / anumAnaM tadabhrAntaM pramANatvAt samakSavad / / 210 / / [nyAyA 05] * sAdhya vinA hetuthI na thanAra ane sAdhyano nizcaya karAvanAra anumAna che, kema ke pramANa hovAthI pratyakSanI mAphaka te bhrAMti rahita che. (210) A sAdhya vinA na thanAra hetuthI utpanna thavA vaDe paNa upacArathI hetu che. 3 upamAna te upamA, te upampa, AthI rojhanA jevo A baLada che" evI samAnatAnA nirNayarUpa che. kahyuM che ke1. ahiM "zakaTatItara' zabda vibhakti rahita hovAthI bhramajanaka che. 441 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 saMkhyAnAni anyakArodyotakArakAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 gAM dRSTvA'yamaraNye'nyaM gavayaM vIkSate yadA / bhUyo'vayavasAmAnyabhAjaM varttukaNThakam // 211 / / tasyAmeva tvavasthAyAM yadvijJAnaM pravarttate / pazunaitena tulyo'sau gopiNDa iti sopamA // 212 // koIka puruSa baLadane joIne jaMgalamAM ghaNA avayavonI samAnatA dhAraNa karanAra ane goLa kaMThavALA anya rojhane jyAre jue che tyAre te ja avasthAmAM A pazunA jevo A baLada che evuM je jJAna pravarte che te upamAna che. athavA sAMbhaLela atideza vAkyanA samAna arthanI prAptine viSe saMjJA ane saMjJI (saMjJAvALA) nA saMbaMdhanuM je jJAna te upamAna kahevAya che. (211-212) 'Amyate' jenA vaDe padArtho jaNAya che te ja Agama arthAt AptapuruSanA vacana vaDe prApta karavA yogya agamya padArthanA nirNayarUpa che. kahyuM che ke-- dRSTeSTAvyAhatAd vAkyAt paramArthAbhidhAyinaH / tattvagrAhitayotpannaM mAnaM zAbdaM prakIrttitam // 213 // AptopajJamanullaGghyamadRSTeSTavirodhakam / / tattvopadezakRt sArvaM zAstraM kApathaghaTTanam / / 214 / / [nyAyA0 8 / 9 tti] tattvanA grahaNa karAvanArapaNAe dRSTabAdha ane iSTabAdhathI rahita temaja paramArthane kahenAra vAkya vaDe thatuM je jJAna te zAbda (Agama) pramANa kahela che. AptapuruSe kaheluM nahiM ullaMghana karavA yogya, dRSTa ane iSTanuM virodha nahiM karanAruM, tattvano upadeza karanAruM ane samasta zAstra che. ahiM jenA vinA utpanna na thavAya te hetu vaDe janya hovAthI anumAna ja che, paNa kAryane viSe kAraNano upacAra karavAthI hetu che. (213-214) te caturbhUgIrUpa hovAthI cAra prakAre che. 1. asti-vidyamAna che taliMgabhUta dhUma vagere vastu ema karIne 'asti saH'-agni vagere sAdhya padArtha che mATe A hetu anumAna che. vaLI 2. agni vagere vastu che, Ane laIne tenAthI viruddha zIta vagere padArtha nathI, A hetu paNa anumAna che. vaLI 3. agni vagere vastu nathI, tethI zItakAlaMne viSe te zItAdi padArtha che, A hetu paNa anumAna che. vaLI 4. vRkSatvAdi nathI mATe zIzamanA jhADa vagere vastu nathI, A hetu paNa anumAna che. ahiM 1 zabdamAM kRtakatvanuM astipaNuM hovAthI ghaTanI jema anityapaNuM che. tathA dhUmanA astipaNAthI ahiM mahAnasa-rasoDAnI jema agni che ityAdi sva (potAnA) bhAvanuM anumAna ane kAryanuM anumAna prathama bhaMga vaDe sUcana karela che. tathA 2 agninuM astitva hovAthI athavA dhUmanuM astitva hovAthI zItano sparza nathI, ityAdi viruddha bhAvanI prAptirUpa anumAna ane viruddha kAryanI prAptirUpa anumAna che. agninuM athavA dhUmanuM astitva hovAthI zItanA sparzanathI thayela dAMta, veNI (kezapAza) ane roma (ruMvADA) nuM kaMpana vagere mahAnasanI jema puruSanA vikAro nathI, ityAdi kAraNathI viruddhanI prAptinuM anumAna ane kAraNathI viruddha kAryanI prAptinuM anumAna dvitIyabhaMga vaDe kahela che. tathA 3 chatrAdinuM athavA agninuM nAstipaNuM hovAthI koIka 'kAlAdivizeSamAM Atapa (taDako) athavA zItano sparza che--pahelAM prApta thayela pradezane viSe Atapa ane zItasparzanI jema. ityAdika viruddha kAraNAnupalaMbhaanumAna ane viruddhAnupalaMbhaanumAna tRtIya bhaMga vaDe svIkArela che. tathA jovAnI sAmagrI chate ghaTanI prAptinA abhAvapaNAthI vivakSita pradezanI jema ahiM ghaTa nathI-ityAdi svAbhAvAnupalabdhi anumAna. dhUmanA abhAvapaNAthI saMpUrNa dhUmano kAraNasamUha nathI-anya pradezanI jema, ityAdi kAryAnupalabdhianumAna. vRkSanA abhAvathI zIzamanuM vRkSa nathI ityAdi vyApakAnupalaMbhaanumAna tathA agninA abhAvathI dhUma nathI ityAdi kAraNAnupalaMbhaanumAna caturthabhaMga vaDe kahela che. A jaina prakriyA nathI ema kahevuM nahiM, kema ke sarvatra jainadarzanane abhimata anyathA anupapannatvarUpa hetunA lakSaNanuM vidyamAnapaNuM che. II338 / / hamaNAM ja hetu zabda vaDe jJAnavizeSa kahyo, tenA adhikArathI jJAnavizeSanuM nirUpaNa karavA mATe sUtrakAra kahe che- 1. unhALAmAM chatranA abhAvathI Atapano ane zIyALAmAM agninA abhAvathI zItano sparza che. 442 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 saMkhyAnAni anyakArodyotakArakAH 338 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 cauvvihe saMkhANe pannatte, taMjahA-paDikammaM 1 vavahAre 2 rajjU 3 rAsI 4 / ahologe NaM cattAri aMdhagAraM kareMti, taMjahA-NaragA, NeraiyA, pAvAI kammAiM, asubhA poggalA 1, tiriyaloge NaM cattAri ujjotaM kareMti, taMjahAcaMdA, sUrA, maNi, jotI 2 / uDDaloge NaM cattAri ujjotaM kareMti, taMjahA-devA, devIo, vimANA, AbharaNA 3 // sU 228 ||cutttthaannss tatio uddesao samatto / (mU9) cAra prakAre gaNita kahela che, te A pramANe-1. parikarma-pATIgaNita eka, daza vagere, 2. vyavahAra-tola, mApa . vagere, 3. raju-phUTa, gaja vagere ane 4. rAzi-trirAzi vagere (1) adholokamAM cAra vastu aMdhakAra kare che, te A pramANenarakavAso, narayiko, pApakarmo ane azubha pudgalo (2) tirachAlokane viSe cAra vastu udyota kare che, te A pramANe-caMdro, sUryo, maNi ane agni (3) UrdhvalokamAM cAra vastu udyota kare che, te A pramANe-1. devo, 2. devIo, 3. vimAno ane 4. AbharaNo 338 (TI) varSyAi tya0i saMkhyA karAya che jenA vaDe gaNAya che te saMkhyAna arthAt gaNita. temAM saMkalanA (goThavaNa) vagere pATI prasiddha che. ema vyavahAra paNa mizraka vyavahAra vagere aneka prakAre che. raju-rajUgaNita arthAt kSetragaNita. rAzi'trirAzi, paMcarAzi vagere (1) raju zabdathI kSetragaNita kahyuM, kSetranA saMbaMdhathI traNa prakAre vibhAga karAyela lokarUpa kSetranI, aMdhakAra ane udyotane AzrayIne traNa sUtra vaDe, prarUpaNA kahe che-' tyAdi sugama che. vizeSa e ke-pUrvokta lakSaNavALA adholokane viSe cAra vastu aMdhakAra kare che]-narakAvAso, narayiko A be kRSNasvarUpa hovAthI aMdhakAra kare che tathA jJAnAvaraNAdi pApakarmo, mithyAtva ane ajJAnarUpa bhAva aMdhakAranA karanArA hovAthI aMdhakAra kare che ema kahevAya che. athavA aMdhakArasvarUpa apolokane viSe prANIone utpanna karanArA hovAthI pApakarmone aMdhakAranuM kartutva-kartApaNuM che tathA azubha pudgalo aMdhakAra bhAva vaDe pariNAmane pAmelA che. maLa' ri0 caMdrakAMta vagere maNio, gopha ri0 jyoti-agni. T338o // caturtha sthAnakanA tRtIya uddezakanI TIkAno anuvAda samApta cora ane coranA paryAyavAcI nAmo : (1) cora (2) corI karavAvALo (3) corIno mAla vecavAvALo (4) corane bhojana vagere karAvavAvALo (5) corane sahAyatA denAra (6) salAha ApavAvALo (7) AzrayadAtA. A sAteyane coranAM rUpamAM darzAvyA che. (prazna vyAkaraNa 3 dvAra) cora tene kahe che ke je pote corI karavA na jAya parata mukhI banIne rahe bIjA naMbara corI karavAvALA alagathI A apekSAthI batAvyA che. coranA aDhAra paryAyavAcI nAmo paNa batAvyA che. (1) milana (corone maLavAvALo) (2) kuzala (3) taja (sAMketika zabda kAraka) (4) rAjabhAga (5) avalokana (6) amArgadarzana (7) zadhyA (8) padabhega (9) vizrAma (10) pAdapatana (11) AsanadAra (12) gopana (13) khaMDakhAdana (14) moharAjika (15) padama (sAbu gara pANI dAtA) (16) agnidAna (17) udakadAna (18) doraDAdi dAna. eka vAta spaSTa che ke koIpaNa prakAre sahAyatA karavAvALo cora che. _ 443 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prasarpakAH AhAraH AzIviSAH 339-341 sUtrANiM || atha caturthasthAnakAdhyayane caturtha uddezaH / / tRtIya udezakanuM vyAkhyAna karyuM, tyAra bAda caturtha udezakano AraMbha karAya che. Ano saMbaMdha A pramANe che-tRtIya udezakane viSe cAra sthAnakapaNAe vividha bhAvo kahyA, have paNa tevI ja rIte kahevAya che-AvA prakAranA saMbaMdhaviziSTa A uddezanuM prathama sUtracattAri pasappagA pannattA, taMjahA-aNuppannANaM bhogANaM uppAettA ege pasappate, puvvuppannANaM bhogANaM avippatogeNaM ege pasappate, aNuppannANaM sokkhANaM upAittA ege pasappae, puvvuppannANaM sokkhANaM avippaogeNaMege pasappae / / sU0 339 // NeratitANaM cauvvihe AhAre pannatte taMjahA-iMgAlovame, mummurovame, sItale, himasItale / tirikkhajoNiyANaM cauvvihe AhAre pannatte, taMjahA-kaMkovame, bilovame, pANamaMsovame, puttamaMsovame / maNussANaM cauvvihe AhAre pannatte, taMjahA-asaNe jAva sAtime / devANaM cauvvihe AhAre pannatte, taMjahA-vanamaMte, gaMdhamate, rasamaMte phAsamaMte / / sU0 340 // cattAri jAtiAsIvisA pannattA, taMjahA-vicchutajAiAsIvise maMDukkajAiAsIvise, uragajAtIAsIvise, mnnussjaatiaasiivise|vicchuyjaatiaasiivisssnnN bhNte| kevaievisae pannatte?,pabhUNaMvicchuyajAtiAsIvise aDDabharahappamANamettaM baoNdi viseNaM visapariNataM visaTTamANiM karettae? visae se visaTThatAe, no ceva NaM saMpattIe kareMsuvA kareMti vA karissaMti vA |mNddukkjaatiaasiivisss pucchA,pabhUNaMmaMDukkajAtiAsIvise bharahappamANamettaM boMdi viseNaMvisapariNayaM visaTTamANi,sesaMtaMceva jAvakaressaMti vA / uragajAtipucchA, pabhUNaM uragajAtiAsIvise jaMbUdIvapamANamettaMboMdi viseNaM,sesaMtaMceva jAva karessaMti vA |mnnussjaatipucchaa, pabhUNaMmaNussajAtiAsIvise samayakhettappamANamettaM baoNdi viseNaM visapariNataM visaTTamANi karettae, visate se visadvatAte no ceva NaM jAva karissaMti vA / / sU0 341 / / (mULa) cAra prakAranA prasarpako-eka dezathI bIjA dezamAM janArA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puruSa nahi utpanna thayelA bhAgone meLavavA mATe saMcare che-dezATana kare che, 2. koIka prathama maLela bhogonuM rakSaNa karavA mATe saMcare che, 3. koIka anutya sukhone meLavavA mATe saMcare che ane 4. koIke pUrve meLavela sukhonI rakSA mATe dezAMtaramA saMyare cha. // 336 // narayikone cAra prakAre AhAra kahela che, te A pramANe-1. aMgArA jevo arthAt thoDo kALa bALanAro ra. murmuaddha bujhAyela agni jevo arthAt ghaNA kALa sudhI bALanAro, 3. zItaLa-ThaMDInI pIDA karanArA ane 4. himazItaLaatyaMta ThaMDI karanAro. tiryaMcone cAra prakAre AhAra kahela che, te A pramANe-1. kaMka pakSInA AhAra jevo arthAt duHkhapUrvaka pace tevo AhAra paNa sukhapUrvaka pace che, 2. bilanA jevo arthAt bilamAM kaMI paNa reDavAmAM Ave te sukhapUrvaka praveza kare che tema svAda vinA gaLAmAM praveza thAya che. 3. pANamAMsoma-caMDAlanA mAMsa jevo-durgacchanIya hovAthI duHkhakAraka che ane 4 putramAMsIpama putranA mAMsa jevo arthAt atyaMta duHkhakAraka che. manuSyone cAra prakAre 444. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 prasarpakAH AhAraH AzIviSAH 339-341 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 AhAra kahela che, te A pramANe--azana, pAna, khAdima ane svAdima. devone cAra prakAre AhAra kahela che, te A pramANe-zubha varNavALo, zubha gaMdhavALo, zubha rasavALo ane zubha sparzavALo. 340ll cAra prakAre jAti vaDe AzIviSa kahela che te A pramANe--1. vIcchu jAtino AzIviSa, 2. maMDuka deDakAnI jAtino AzIviSa, 3. sarpa jAtino AzIviSa ane 4. manuSyanI jAtino AzIviSa. prazna-he bhagavan! vRzcika (vIMchuM) jAtinA AzIviSano viSaya keTalo kahela che? uttara-vRzvika jAtino AzIviSa svaviSavaDe adve bharatanA pramANavALA zarIrane viSamaya kare ane zarIrane vidArI nAkhavA mATe samartha thAya che. viSanA arthapaNAthI zaktimAtra che, paraMtu nizcaya pUrvokta zarIranI prAaiArA viSamaya karyA nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahi. deDakAnI jAtinA AzIviSa saMbaMdhI praznano uttara-maMDuka jAtinA AzIviSa potAnA viSa vaDe bharatakSetra pramANa zarIrane viSamaya karavA mATe samartha che paNa karyA nathI, karatA nathI ane ka2ze nahi. sarpanI jAtinA AzIviSa saMbaMdhI praznano uttara-sarpanI jAtino AzIviSa potAnA viSa vaDe jaMbudrIpapramANa zarIrane viSamaya karavA mATe samartha che paraMtu karyA nathI, karatA nathI ane ka2ze nahi. manuSya jAtinA AzIviSa saMbaMdhI praznano uttara-manuSya jAtino AzIviSa potAnA viSa vaDe samayakSetra (manuSyakSetra) pramANavALA zarIrane viSa vaDe pariNata karavA ane zarIrane vidA2Na ka2vA samartha che, teno zaktimAtra A viSaya che paraMtu karyA nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahi. ll341|| (TI0) 'vRttari pasappo'tyAdi. A sUtrano anaMtara sUtra sAthe A pramANe saMbaMdha che-anaMtara sUtramAM devo ane devIo kahyA, teo bhogavALA ane sukhavALA hoya che mATe bhogo ane sukhone AzrayIne prasarpAkanA bhedo kahevAya che. AvA prakAranA saMbaMdhaviziSTa A sUtranI A pramANe-prakarSa-vizeSa vaDe 'sati' bhogAdikane mATe eka dezathI bIjA deza pratye jAya che--saMcare che athavA AraMbha ane parigrahathI vistArane prApta thAya che te prasarpAko. 'anuvvatrALa' tti. (ahiM dvitIyA vibhaktinA arthamAM chaThThI che.) prApta nahi thayela zabdAdika bhogone athavA tenA kAraNabhUta dhana ane strI vagerene 'TappAtta' tti. saMpAdana karavA mATe, athavA anutpanna bhogone utpanna karato thako koI eka 'prasanti'--jAya che athavA prasarpAka (janAro) thAya che, bhogAdikanI icchAvALA prANIo saMcare che. kahyuM che ke-- dhAvei rohaNaM tarai, sAgaraM bhamai giriniguMjesu / mArei baMdhavaM pi hu, puriso jo hojja (i) dhaNaluddhI || 215 / ai bahuM vaha bharaM, sahai chuhaM pAvamAyarai dho[dhiTTho] / ta-sIla-nAtipa--yadiThuM = tomahubo vayak ra6|| je manuSya dhanano lobhI hoya che te rohaNagiri pratye doDe che, samudra tare che, parvatanI guphAone viSe bhaTake che ane bhAIne paNa mAre che. vaLI ghaNuM ja rakhaDe che, bhArane vahe che, kSudhAne sahe che, pApane Acare che temaja lobhamAM Asakta ane dhRSTa nirlajja thayo thako kula, zIla-sadAcAra ane jAtinI maryAdAne paNa choDe che. (215-216) vaLI prathama meLavelAnuM athavA pAThAMtarathI 'pratyutpannAnAM'--vartamAnamAM maLelA (bhogAdika)nuM rakSaNa karavA mATe, 'saullAnAm'--bhoga vaDe prApta karavA yogya AnaMda vizeSo mATe saMcare che zeSa sugama che. II339 / / bhoga ane saukhyane mATe saMcaranArA karma bAMdhIne nArakapaNAe utpanna thAya che mATe AhAranA adhikArathI nArakonA AhAranuM nirUpaNa karatAM thakA sUtrakAra kahe che--'nevALa'mistyA.i spaSTa che. vizeSa e ke--alpa kALa dAha-baLatarA hovAthI aMgArAnI upamA jevo, ghaNA kALa paryaMta baLatarA thavAthI murmuranA jevo, zItavedanAno utpAdaka hovAthI zItaLa ane atyaMta zItavedanAnA utpAdaka hovAthI himazItaLa che. uparyukta cAre kramazaH eka ekathI adhika vedanAvALA che. AhAranA adhikArathI tiryaMca, manuSya ane deva saMbaMdhI AhAranuM nirUpaNa karavA mATe traNa sUtra 'tividdha noLiyALa'mityAdri-spaSTa che. vizeSa e ke-kaMka (pakSIvizeSa) nI AhAra vaDe upamA che jemAM te madhyama pada (AhArapada) nA lopathI kaMkopama arthAt 445 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vyAdhicikitsAcikitsakavraNazalya zreyaH pApAkhyAyakAdi 342-344 sUtrANi kaMkapakSIne svarUpa vaDe durjara AhAra paNa sukhapUrvaka khAvA yogya ane sukharUpa pariNAmavALo thAya che-sukhapUrvaka pace che. evI rIte je AhAra tiryaMcone subhakSa ane sukharUpa pariNAmavALo hoya che te kaMkopama. bilane viSe praveza karatuM dravya (padArtha) bila ja che, tenI upamA che jene viSe te bilopama. jema bilamAM rasano AsvAda maLyA sivAya jaldIthI kiMcit praveza thAya che evI rIte je AhAra, gaLArUpa bilamAM praveze che te bilopama kahevAya che. 'pALa' cAMDAla, tenuM mAMsa, aspapaNAe niMdanIya hovAthI duHkhapUrvaka khAvA yogya hoya. evI rIte teone duHkhAdya (du:khane khAvA yogya) AhAra te pANamAM sopama. putra para to atyaMta sneha hovAthI tenuM mAMsa atizaya duHkhapUrvaka khAvA yogya hoya, evI rIte je duHkhAdyatara AhAra te putramAM sopama. kramapUrvaka A AhAro zubha, sama, azubha ane azubhatara jANavA. (varNavA ItyAdi zabdane viSe prazaMsAmAM athavA atizaya arthamAM "maTu, pratyaya thayela che.) 34ll. AhAra bhakSaNa karavA yogya che, mATe bhakSaNanA adhikArathI AzIviSa sUtra kahela che. te sugama che. vizeSa e ke'mANIviH tti Azya (dADhAo) ne viSe viSa che jeone te AzIviSo. teo karmathI ane jAtithI hoya che. temAMthI karmathI tiryo ane manuSyo koIpaNa guNathI AzIviSA thAya. sahasAra devaloka parvatanA devo zApAdidvArA anyane nAza karavAthI karmathI AzIviSA che. kahyuM che keaasii dADhA taggayamahAvisA''sIvisA duvihabheyA / te kamma-jAibheeNa, NegahA cauvvihaviggappA // 217 / / - [viropAvara 72 7i). AzI eTale dADhA. temAM jene mahAviSa hoya te AzIviSa, te AzIviSa be bhedathI che. karma ane jAti bhedathI. karmathI AzIviSa aneka prakAre che. jAti vaDe AzIviSa viSNu vagere cAra prakAre che. (217) jAtithI AzIviSA vRzcika vagere che. jetha' viSano keTalo viSaya che? prabhu eTale samartha. addha bhAratanuM pramANa kaMIka adhika base tresaTha yojanarUpa che teTalA pramANavALA zarIrane potAnI sAdhanabhUta dADhAthI utpanna thayela viSa vaDe viSamaya karI zake che. athavA kyAMka viparitAm' evo pATha che tyAM viSa vaDe vyApta che. ' vikrama'-vidAraNa karavA mATe samartha hoya che. athavA "re' vRzcikanuM viSa, e ja arthano bhAva te viSArthatA,viSArthatAnI viSano athavA temAM nI veva' tti nahiM ja saMpanyA'--evA prakAranI baudi (zarIra) nI prAptidvArA 'Isu tti vRzcikoe karela nathI. arthAt tevI tenI zakti hoya che chatAM kadApi karatA nathI. ahiM ekavacananA prakramane viSe bahuvacana nirdeza karela che te AzIviSa vRzcikonuM bahupaNuM jANavA mATe che. evI rIte karatA nathI, karaze nahIM. vRzcikonuM traNa kALa saMbaMdhI nirdeza-trikALapaNuM jaNAvavA mATe che. samayakSetra te manuSyakSetra. bAkInA artha sugama che. 341|| viSano pariNAma ja vyAdhi che mATe tenA adhikArathI vyAdhinA bhedo kahe che - cauvvihe vAhI pannatte, taMjahA-vAtite, pittite, sibhite, sannivAtite / / suu0342|| vabiMdA siniccha pattA, saMnahALo , motadhAruM, mAre, parivArate 4 (2) II sU0 rU43AA cattAri tigicchagA pannattA, taMjahA-Atatigicchate nAmamege No paratigicchate 1, paratigicchae nAmamegeha[=4] (2) cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-vaNakare NAmamege no vaNaparimAsI, vaNaparimAsI nAmamege No vaNakare, ege vaNakare vi vaNaparimAsI vi, ege No vaNakare No vaNaparimAsI (1) cattAri purisajAtA pannattA, taMjahAvaNakare nAmamege No vaNasArakkhI hra [=4] (2) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-vaNakare nAma ege No vasaMrohI [4] (2). cattAri vaNA pannattA, taMjahA-aMtosalle nAmamege No bAhiMsalle 4 (1) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, 446. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vyAdhicikitsAcikitsakavraNazalya zreyaH pApAkhyAyakAdi 342-344 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 taMjahA - aMtosalle NAmamege No bAhiMsalle hva [ 4 ] ( 2 ) / cattAri vaNA pannattA, taMjahA- aMto duTThe nAmaM ege No bAhi = du, bArhaduTThe nAma egeno aMto duTThe hva [4] (3) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - aMto duTThe nAmamege no bAhiM duTThe hva [ 4 ] (4) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - sejase NAmamege sejaMse, sejaMse nAmamege pAvaMse, pAvaMse NAmamege sejaMse, pAvaMse NAmamege pAvaMse 4 (1) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - sejaMse NAmamege sejaMse tti sAlisae, sejaMse NAmamege pAvaMse tti sAlisate hva [=4] (2) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - seyaMse tti NAmamege seyaMse tti maNNati, seyaMse tti NAmamege pAvarse tti maLati haiM [=4] (3) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - seyaMse NAmamege seyaMse tti sAlisate mannatti, seyaMse NAmamege pAvaMse tti sAlisate mannati hva [=4] (4) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - AghavatittA NAmamege No paribhAvatittA, paribhAvaittA NAmamege no AghavatittA hra [- 4] (5) / cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - AghavatittA NAmamege no uchajIvisaMpanne, uMchajIvisaMpanne NAmamege No ASavatittA haiM [-4] (6)/ SaDabrijJA vinunA pannattA, tanahA-pAtattAya, pattattANa, puttAra, lttAr ||sU. 244|| (mULa) cAra prakAre vyAdhi-roga kahelA che, te A pramANe--vAyuthI thayela, pittathI thayela, zleSma (kapha) thI thayela ane sannipAtathI thayela. 342 // . cAra prakAre cikitsA upacAra kahela che, te A pramANe--vaidya, auSadho, rogI ane paricAraka-sevA (mAvajata) karanAra (1) 343aa cAra prakAranA cikitso--vaidyo kahelA che, te A pramANe--koIka potAnI cikitsA kare che paNa bIjAnI cikitsA karato nathI, koIka bIjAnI cikitsA kare che. paNa potAnI karato nathI, koIka potAnI ane bIjAnI paNa cikitsA kare che ane koIka potAnI ke paranI cikitsA karato nathI. (2) cAra prakAranA puruSo kahela che, te A pramANe-- koIka vraNakara-pote rudhirAdi kADhavA mATe zarIramAM kSata kare che paNa vraNane sparza karato nathI, koIka vraNane sparza kare che paNa pote vraNa karato nathI, koIka vraNane kare che ane sparza paNa kare che ane koIka vraNane karato nathI tema sparza paNa karato nathI. (1) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka vraNa kare che paNa pATo na bAMdhavAthI vraNanI rakSA karato nathI, 2. koIka vraNanI rakSA kare che paNa vraNa karato nathI, 3. koIka vraNa kare che ane vraNanI rakSA paNa kare che ane 4. koIka banne karato nathI. (2) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka vraNa kare che paNa vraNane rujhAvato nathI, 2. koIka vraNa rujhAve che paNa vraNa karato nathI, 3. koIka vraNa kare che ane rujhAve paNa che ane 4. koIka banne ka2to nathI. (3) cAra prakAranA vraNa (ghA) ke gumaDuM kahela che, te A pramANe--1. koIka vraNa aMdaramAM zalyavALuM hoya che paNa bahAra dekhAtuM nathI, 2. koIka vraNa bahAra zalyavALuM dekhAya che paNa aMdara zalyavALuM hotuM nathI, 3. koIka vraNa aMdara ane bahAra zalyavALuM hoya che ane 4. koIka aMdara ke bahAra zalyavALuM hotuM nathI. (1) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--koIka puruSa aMdara zalyavALo che paNa bahAra zalyavALo nathI, ema vraNanI mAphaka caturbhUgI karavI. (2) cAra prakAranA vraNo (phoDA) kahelA che, te A pramANe-1. koIka vraNa bhUtAdi doSathI aMdara duSTa che paNa bahAra duSTa nathI, 2. koIka vraNa paru vagere nIkaLavAthI bahAra duSTa che paNa aMdara kruSTa nathI, 3. koIka vraNa aMdara ane bahAra duSTa che ane 4. koIka vraNa aMdara ke bahAra duSTa nathI. (3) 447 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vyAdhicikitsAcikitsakavraNazalyazreyaH pApAkhyAyakAdi 342-344 sUtrANi e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che. te A pramANe-1. koIka puruSa aMdarathI duSTa che paNa bahArathI duSTa nathIsaumya dekhAya che. 2. koIka puruSa kAraNavazAt bahArathI duSTa dekhAya che paNa aMdarathI duSTa nathI, 3. koIka aMdara ane bahArathI duSTa che ane 4. koIka aMdara ke bahArathI duSTa nathI. (4) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puruSa zreyAMsa-prazaMsAyogya bhAvavALo che ane sadanuSThAnavALo che-te sAdhu, 2. koIka prazaMsA yogya bhAvavALo che paNa aviratipaNAne laIne pApavALo che-te samakitI, 3. koIka mithyAtvI hovAthI pApavALo che paNa kAraNavazAt sadanuSThAnavALo che-udayI nRpane mAranAra kapaTI sAdhunI jema ane 4. koI aprazasya bhAvavALo, ane pApa anuSThAnavALo che-kAlasaukarikanI jema. (1) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. eka puruSa bhAvathI zreyAMsa che ane dravyathI bIjAne prazaMsavA yogya buddhi utpanna karavA vaDe zreyAMsa tulya che, 2, koI puruSa bhAvathI zreyAMsa che paNa dravyathI "A pApI che" evI buddhi bIjAne utpanna karavA vaDe pApAMzatulya che, 3. koIka bhAvathI pApAMza che paNa dravyathI zreyAMsa tulya che ane 4. koI bhAvathI pApAMza ane dravyathI paNa pApAMza tulya che. (2) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa prazaMsavA yogya che ane potAnA AtmAne zreSTha mAne che, 2, koIka zreSTha che paNa potAnA AtmAne pApI mAne che-daDhaprahArI muninI jema, 3. koIka pApI che. paNa potAnA AtmAne zreSTha mAne che-kutIrthikavatuM ane 4. koIka pApI che ane potAnA AtmAne pApI mAne chesaddhodhavALo hovAthI. (3) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa bhAvathI zreSTha che ane dravyathI kaMIka zubha kriyAvALo hovAthI loko vaDe zreSTha tulya manAya che. 2. koIka puruSa bhAvathI zreSTha che paNa loko vaDe pApI manAya che-kAraNavazAt asadanuSThAnavALo hovAthI, 3. koIka bhAvathI pApI che paNa kaMIka sAruM anuSThAna karato hovAthI loko vaDe zreSTha tatya manAya che ane 4. koIka bhAvathI pApI che ane loko vaDe paNa pApI manAya che. (4) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1, koIka puruSa pravacanano AgAyaka-prarUpaka che paNa zAsanano. prabhAvaka nathI kema ke te udAra kriyA rahita che, 2. koIka puruSa zAsanano prabhAvaka chepaNa pravacanano prarUpaka nathI, 3. koIka prarUpaka che ane prabhAvaka paNa che ane 4. koIka prarUpaka nathI ane prabhAvaka paNa nathI. (5) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa strArthano prarUpaka che paNa zuddha eSaNAmAM tatpara nathI, 2. koIka zaddha eSaNAmAM tatpara che paNa zuddha prarUpaka nathI, 3. koIka zabda prarUpaka ane zaddha eSaNAmAM tatpara che ane 4. koI zuddha prarUpaka nathI tema zuddha eSaNAmAM tatpara paNa nathI. (6) cAra prakAre vRkSanI vidurvaNA kahelI che, te A pramANe pravAla (navA aMkura) paNAe, patrANAe, phUlapaNAe ane lapaNAe. /344o ' (TI0) 'vavide tyAdi sugama che. vizeSa e ke-vAyu che nidAna je roganuM te vAtika, ema sarvatra jANavuM. vizeSa e kebe doSaathavA traNa doSano saMyoga te sannipAta. vAyu vagerenuM svarUpa A pramANe- tatra rUkSo 1 laghuH 2 zItaH 3 kharaH 4 sUkSma 5 zvalo 6 'nilaH / pittaM sasneha 1 tIkSNo 2 SNaM 3 laghu 4 vizraM 5 saraM 6 dravam / / 218 / / kapho guru 1 himaH 2 snigdhaH 3 prakledI 4 sthira 5 picchilaH / sannipAtastu saGkIrNalakSaNo vyAdimIlakaH / / 219 / / vAtAdInAM kAryANi punarimAnipAruSyasaGkocanatodazUlazyAmatvamaGgavyathaceSTa bhaGgAH / suptatvazItatvakharatvazoSAH karmANi vAyoH pravadanti tjjnyaaH||220|| 1. vAta ane pitta, vAta ane kapha, pitta ane kapha e dvidoSa sannipAta ane vAta, pitta ane kapha traNeno milApa te tridoSa sannipAta, 448 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakA dhyayane uddezaH 4 vyAdhicikitsAcikitsakavraNazalya zreyaH pApAkhyAyakAdi 342 344 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 * parisravasvedavidAharAgA vaigandhyasaGkledavipAkakopAH / pralApamUrcchAbhramipItabhAvAH pittasya karmANi vadanti tajjJAH // 221 // zvetatvazItatvagurutvakaNDUsnehopadehastimitattvalepAH / utsedhasampAtacirakriyAzca kaphasya karmANi vadanti tajjJAH / / 222 / / iti / 'vAyu-1. rukSa, 2. laghu-halako, 3. zIta, 4. karkaza, 5. sUkSma ane 6. gativALo che. pitta-1. snehala (cIkaNuM), 2. tIkSNa, 3. uSNa, 4. laghu, pa. kAcA mAMsanA gaMdha jevuM, 6. phelAI janAruM ane 7. pravAhI che. (218) kapha-1. bhArI, 2. atyaMta ThaMDo, 3. snigdha-atizaya cIkAzavALo, 4. prakSedI-maMda, pa. sthira ane 6. picchila ghATo (malAInA thara jevo) che. sannipAta to be doSa vagere maLavAthI mizralakSaNavALo che. (219) vaLI vAta vagerenA A kAryo che-1. kaThaNapaNuM, 2. saMkocana, 3. pIDA, 4. zUla, pa. zyAmatA, 6. hAthapaga vagere aMgamAM duHkhAvo, 7. ceSTAno bhaMga, 8. aMgonuM sUI javuM-khAlI caDavI, 9. zItapaNuM, 10. tIkSNapaNuM ane 11. zoSa-tRSA lAgavI. A kArya vAta (vAyu)nA che. (220) 1. pANI vagerenuM jharavuM, 2. sveda (parasevo), 3. baLatarA, 4. ratAza, 5. durgaMdhapaNuM, 6. kheda, 7. pAcaka, 8. kopa, 9. pralApa, 10. mUrchA, 11. bhramI-cakarI ane 12. pILApaNuM-A kAryo pittanAM che ema vaidyo kahe che. (221) 1. zvetapaNuM, 2. zItapaNuM, 3. gurutAbhArepaNuM, 4. caLa-kharaja, paM. cIkAza, 6. sojo, 7. sthirapaNuM 8, lepa-coTavuM, 9 utsedha-UMco ane saMtApa-nIco zvAsa levo vage2e lAMbA kALe kriyAnuM thavuM-A kAryo kaphanAM che. ema vaidyo kahe che. (222) anaMtara vyAdhi kahyo, have vyAdhinI ja cikitsA ane cikitsakone be sUtra vaDe kahe che-'pabiMde' tyA.i sugama che. vizeSa e ke-cikitsA eTale rogano pratikAra, tenuM kAraNanA bhedathI caturvidhapaNuM che. bIjAoe [anya zAstrakAroe] paNa A sUtrane maLatuM kathana kaheluM che, jemake-- bhiSag 1 dravyANyu 2 pasthAtA 3 rogI 4 pAdacatuSTayam / cikitsitasya nirddiSTam, pratyekaM taccaturguNam // 223 // dakSo 1 vijJAtazAstrArtho 2 dRSTakarmmA 3 zuci 4 bhiSak / bahukalpaM 1 bahuguNam 2 sampannaM 3 yogyamauSadham // 224 // anuraktaH 1 zuci 2 rdakSo 3 buddhimAn 4 paricArakaH / ADhyo 1 rogI bhiSagvazyo 2 jJApakaH 3 sattvavAnapi / / 225 / / ] kRti / [ 1. vaidya, 2. auSadha, 3. sevA ka2nA2 ane 4. rogI A cikitsAnA cAra caraNo cikitsAnA karAvanArane mATe kahela che ane te darekanA cAra guNo che. (1) 1. catura, 2. zAsranA arthane jANanAro, 3. joyela vaidyaka kriyAvALo ane 4. pavitra AcAravALo - cAra vaidyanA guNo che. (2) 1. bahukalpavALuM, 2. bahu guNavALuM, 3. auSadhanA guNathI saMpanna ane 4. yogya A cAra auSadhanA guNo che. (3) 1. prItivALo, 2. pavitra, 3. dakSa ane 4. buddhimAna A cAra sevA karanAranA guNo che, ane (4) 1. paisAvALo, 2. vaidyanA kahevA pramANe vartanAro, 3. rogane jaNAvanAra ane 4. himmatavALo-A cAra rogInA guNo che. (3) (223-225) A dravyaroganI cikitsA kahI paraMtu moharUpa bhAvaroganI cikitsA to A pramANe jANavI-- nivvigai nibbalome, tavauddhadvANameva ubmAme / veyAvaccAhiMDaNa, maMDali kappaTThiyAharaNaM // 226 // [ nizItha0 574 tti ] 1. nirvikRti-vigaya tyAga kare, 2. vAla, caNA vagere nirbala AhAra kare, 3. UNodarI kare, 4. AyaMbila vagere tapa kare, 5. kAyotsarga kare, 6. bhikSAcaryA kare, 7. vaiyAvRttva kare, 8. bhinna dezone viSe vihAra kare ane 9. sUtrArthanI maMDalImAM praveza kare. (226) A pramANe moha roganI cikitsA che. A saMbaMdhamAM koIeka kulaputrInuM udAharaNa che. koIka zeThanI putrI kaMIpaNa karyA sivAya sukhapUrvaka gharamAM rahe che. teno pati dezAMtaramAM gayela che. teNI snAnAdi zRMgAraparAyaNa hovAthI viSayavALI thaI tethI dhAvamAtAne kahyuM ke-"koIka puruSane 449 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vyAdhicikitsAcikitsakavraNazalyazreyaH pApAkhyAyakAdi 342-344 sUtrANi laI Ava." tyAre dhAvamAtAe teNInA mAtApitAne vRttAMta jaNAvyuM. teoe vicArIne svaputrIne kahyuM ke-"dhAnyane koThAramAMthI kADhIne sApha kara." ityAdi aneka kAryamAM joDI ApavAthI zramita thayelI te rAtre sukhapUrvaka sUI javA lAgI. eka vakhata dhAvamAtAe pUchyuM ke-"koIka puruSane lAvuM?" tyAre teNIe kahyuM ke-huM to thAkI gaI chuM, mane UMgha Ave che. evI rIte sAdhuo paNa sUtrArtha devA vagerenA kAryamAM vyagra hovAthI temane kAmano saMkalpa thato nathI. u4all cikitsako dravyathI varAdi rogo pratye ane bhAvathI rAgAdi pratye, temAM Atma saMbaMdhI-javarAdinI athavA kAmAdinI cikitsA karanAra te Atmacikitsaka. have potAnI cikitsA karanArane bhedathI traNa sUtro vaDe kahe che-'vattArI'tyAdi sugama che. vizeSa e ke-vraNa (dehane viSe rudhirAdi kADhavA mATe kSata-chidra) ne pote kare che te vaNakara, 'no vraNane sparza karato nathI evA svabhAvavALo te novraNa parimarzI-A eka. bIjo to bIjAe karela vraNane sparza kare che paraMtu vraNa karato nathI. evI rIte aticAra lakSaNa bhAvavraNane kAyA vaDe kare che paNa te vraNane ja punaH punaH saMbhAravA vaDe sparza karato nathI, bIjo to aticArane : vAraMvAra saMbhAravA vaDe sparza kare che paraMtu kAyAthI abhilASAne karato nathI kemake saMsArano bhaya vagere hoya che. (1) eka vraNa kare che paNa tene pATo vagere bAMdhavA vaDe saMrakSaNa karato nathI, bIjo to karela vraNanuM saMrakSaNa kare che paraMtu vraNane karato nathI. bhAvavraNane AzrayIne to aticArane kare che paraMtu anubaMdhane thanAro kuzIlAdino saMsarga ane tenuM nidAna-mUlanA parihArathI rakSaNa karato nathI-A eka ane bIjo to pUrve karela aticArane nidAnanA parihArathI rakSaNa kare che ane navIna aticAra karato nathI. (2) auSadhAdinA devA vaDe vaNano saMroha-aTakAva karato nathI te novraNasarohI [anya auSadhAdinA devA vaDe vaNano saMroha kare che-rUjhAve che te traNasarohI), bhAvavraNanI apekSAe to prAyazcittane nahi svIkAravAthI vraNasarohI nathI, anya pUrve karela aticAra saMbaMdhI prAyazcittano svIkAra karavA vaDe vaNasarohIaticArane TALanAra che kemake novaNakara-navIna : aticArane karanAra nathI. (3) Atmacikitsako kahyA, have cikitsA karavA yogya vraNane daSTAMtarUpe karIne puruSanA bhedone kahe che--'vattAnI' tyA cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke-aMdara zalya che jenuM arthAt jovAmAM nahi AvatuM te 1 aMtaHzalya. 'vA isatta' tti je zalya vraNanI aMdara alpa che ane bahAra to ghaNuM che eTale aMdara alpa ane bahAra bahu zalya che jenuM te bAhyazalya kahevAya che. jo vaLI sarvathA vraNathI bahAra hoya to zalyapaNuM ja na hoya, athavA zalyano uddhAra karyo chate paNa bhUtakALanuM zalya bhaviSyamAM paNa hoya. je vraNamAM aMdara ghaNuM zalya che ane bahAra paNa dekhAya che te 3 ubhayazalya ane caturtha bhaMga zUnya che arthAt aMtarbAhya zalya nathI. (1) gurunI samakSa AlocanA karavA vaDe aticArarUpa aMtazalya che jene te aMtaHzalya, AlocanA karavA vaDe bahAra zalya che jene te ra bahizalya, AlocanA karavA vaDe ane na karavA vaDe aMtaH ane bAhya zalya che jene te 3 aMtaHbahizalya, caturtha bhaMga zUnya che-zalya rahita che. (2) bhUtAdiroganA doSathI je vraNa che te aMtardaSTa vraNa che-ratAza vagerenA abhAvane laIne saumyapaNuM hovAthI bAhya duSTa nathI. (3) puruSa to zaThatAthI aMtaramAM duSTa che paNa AkArane chupAvavAthI bahAra duSTa nathI A eka, bIjo to kAraNavazAt vacananuM kaThorapaNuM vagere dekhADavAthI bahArathI duSTa che (paNa aMtardaSTa nathI). (4) puruSanA adhikArathI tenA bhedonuM pratipAdana karavA mATe cha sUtro che ane te saraLa che, paraMtu 1 koIeka atyaMta prazasya zreyAneka-prazaMsA karavA yogya che-saddhodhavALo hovAthI prazasya bhAvavALo che. vaLI prazasta anuSThAna karavAthI zreSTha che-sAdhunI jema, 2 bIjo to pUrvanI jema prazasya bhAvavALo che paNa aviratipa anuSThAna karanAra hovAthI atyaMta pApI che, 3 trIjo to mithyAtvAdi vaDe haNAyela hovAthI bhAvathI atyaMta pApI che ane kAraNavazAt sArA anuSThAnano karanAra hovAthI zreSTha che-udAyInRpa-mArakavatuM, cotho to te ja nRpane mAravAthI pApano karanAro kRtrima sAdhu, athavA 1 gRhasthapaNAmAM atyaMta zreSTha ke dIkSA levAnA samayamAM, vaLI pravrajyAmAM ke vihAranA samayamAM 1. ahiM eka bhaMga kahyo, tadanusAra zeSa traNa bhaMga mUla anuvAdamAM Apela che te parathI samajI levA. 450. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vyAdhicikitsAcikitsakavraNazalyazreyaH pApAkhyAyakAdi 342-344 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 zreSTha che. evI rIte anya 3 bhAMgA paNa jANavA. (1) koIka bhAvathI atyaMta zreSTha che ane dravyathI to zreSTha atyaMta prazaMsA karavA yogya che. AvA prakAranI buddhi lokane utpanna karavA vaDe sadezaka-anya zreSTha puruSa tulya che paNa sarvathA zreSTha nathI A eka, bIjo to bhAvathI zreSTha che paNa dravyathI atyaMta pApI che. AvI rIte lokane buddhi utpanna karavA vaDe anya pApI tulya che, trIjo to bhAvathI atyaMta pApI che paNa dravyathI AkArane chupAvavA vaDe bIjA zreSTha puruSa tulya che, cotho to sujJAta che. (2) 1. koIka savRttivALo hovAthI atyaMta zreSTha che ane potAnA AtmAne zreSTha mAne che. athavA loko vaDe zreSTha manAya che kema ke nirmala sadanuSThAnavALo hoya che. ahiM 'trijJa' tti vaktavyamAM prAkRtazailI vaDe 'matra ema kahyuM. 2. bIjo atyaMta zreSTha che paNa potAnA AtmAne viSe aruciparAyaNa hovAthI svAtmAne atyaMta pApI mAne che athavA pUrvanA jANela tenA doSadvArA loko vaDe te pApI manAya che-daDhaprahArInI jema. trIjo mithyAtvAdi vaDe haNAyela hovAthI atyaMta pApI che paNa svAtmAne zreSTha mAne che-kutIrthikanI jema. 4 aviratika hovAthI atyaMta pApI che paNa saddhodhavALo hovAthI svAtmAne pApI mAne che. athavA saMyata loko vaDe asaMyata manAya che. (3) 1. koIka bhAvathI atyaMta zreSTha che ane dravyathI to kiMcituM sadanuSThAnavALo hovAthI zreSTha che ema (lokone) vikalpa utpanna karavA vaDe bIjA atyaMta zreSTha tulya manAya che. manuSya vaDe zreSTha jaNAya che athavA viMbhaktinA pariNAmathI anya zreSTha puruSa samAna potAnA AtmAne mAne che. ema bIjA 3 bhAMgA paNa jANavA. (4) 'mAyavarta'tti. 1. koIeka pravacanano prarUpaka che paNa zAsanano prabhAvaka nathI, kAraNa ke udAra kriyA ane pratibhAdi vaDe rahita hoya che athavA' pravibhAjayitA-siddhAMtanA arthane naya ane utsarnAdi vaDe vivecana karanAra, athavA AkhAka-sUtrano kahenAra ane pravibhAvayitA ke pravibhAjayitA te arthane kahenAra. (5) koIeka sUtrArthano kahenAra che, paraMtu ucchajIvikAsaMpanna-eSaNA mATe tatpara nathI. te durbhikSAdi prasaMgarUpa ApattimAM prApta thayela sAdhu athavA saMvijJapAkSika che. ke kahyuM che kehojj hu vasaNaM patto, sarIradubballayAe asamattho / caraNakaraNe asuddhe, suddhaM maggaM parUvejjA / / 227 / / [nizItha0 5435 tti] koIka sAdhu kaSTa prApta thavAthI athavA zarIranI durbaLatAthI sAdhunA AcArarUpa caraNasittarI ane karaNasittarIne pAlavAmAM asamartha che to paNa zuddha sAdhunA mArganI prarUpaNA kare, kAraNa ke zuddha prarUpakanuM ArAdhakapaNuM hoya che. (227) osanno'vi vihAre, kammaM siDhilei sulahabohI ya / caraNakaraNaM visuddhaM, uvavUhaMto parUveMto // 228 // [nizItha05436 ti] sAdhunA AcAra pALavAmAM asamartha chatAM paNa caraNakamaLa vaDe vizuddha sAdhunA mArganI prazaMsA ane prarUpaNAne karato thako karmane zithila kare che ane sulabhabodhi thAya che. (228) bIjo yathAzcaMdaka, trIjo sAdhu ane cotho gRhastha vagere. pUrvanA sUtramAM sAdhurUpa puruSanA AkhyAyakatva ane eSaNAzuddhivarUpa guNanI vibhUSA kahI, have tenI samAnatAthI vRkSanI vibhUSAne kahe che-'vAlvide tyA athavA pUrve ucchajIvikAsaMpanna sAdhupuruSa kahyA te vaikriya labdhivALA sAdhune tathA prakAranA prayojanane viSe-vRkSanI vidurvaNA karanArane je prakAre tenI vipharvaNA thAya te kahe che--'vatrire tyAdri spaSTa che. vizeSa e ke--'pravAtata' ti, navIna aMkurapaNAe evo artha che. IujA . A pUrve kahela AkhyAyaka vagere tIrthiko che, mATe teonuM svarUpa kahe che- 1. ahiM phakta zabdanA artho kahelA che paraMtu bhAMgA batAvelA nathI, te A pramANe-1. koIeka siddhAMtano prarUpaka che paNa nayAdi vaDe vivecaka nathI, 2. koIeka vivecana karanAra che paNa prarUpaka nathI, 3. koIka ubhayayukta che temaja 4. ubhayazUnya che. athavA 1. koIka , sUtrano vaktA che paNa arthano kahenAra nathI, 2. sUtravaktA nathI paNa arthane kahenAra che, 3, ubhaya yuktA che, 4. ubhayazUnya che. 451 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kriyAvAdyAH 345 sUtram cattArivAdisamosaraNA pannattA, taMjahA-kiriyAvAdI, akiriyAvAdI, annANiyavAdI, veNaiyavAdI / geraiyANaM cattArivAdisamosaraNA pannattA, taMjahA-kiriyAvAdIjAva veNatiyavAdI, evamasurakumArANa vijAva thaNiyakumArANaM, evaM vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / / sU0 345 / / (mULa) cAra prakAranA vAdInA samavasaraNo-vividha matanA milApo kahelA che, te A pramANe-1. kriyAvAdI, tenA eka so eMzI bhedo che, 2. akriyAvAdI, tenA corAzI bhedo che. 3. ajJAnikavAdI, tenA saDasaTha bhedo che, 4 vainAyikavAdI, tenA batrIza bhedo che. sarva maLIne traNa so tresaTha bheda thAya che. narayikone cAra vAdInA samavasaraNo kahelA che, te A pramANe-kriyAvAdI yAvat vaiyikavAdI. ema asurakumAronA paNa cAra samavasaraNo che yAvat svanitakumAronA paNa cAra che. evI rIte ekendriya ane vikalaiMdriyane choDIne cAvatuM vaimAnikonA cAra vAdInA samavasaraNo che. /34pa (TIva) vArinaH-tIrthiko samavatAra thAya che teone viSe te samavasaraNo-vividha matanA milApo. teonA samavasaraNo te vAdI samavasaraNo. kriyA-jIva, ajIvAdi padArtha che, AvI rIte astitvarUpa kriyAne kahe che te kriyAvAdIo arthAt Astiko. teonuM je samavasaraNa te abheda hovAthI te kriyAvAdIo ja kahevAya che. jIva, ajavAdi padArthathI astitvarUpa kriyAnA niSedhathI akriyAvAdIo nAstiko che. svIkAra dvArAe ajJAna che jeone te ajJAniko teja vAdIo-ajJAnika vAdIo arthAt ajJAna ja zreya che evI pratijJAvALA che. vinaya ja vainAyika, te ja mokSane mATe che evI rIte kahenArA te vainayikavAdIo. A cArenA bhedonI saMkhyA A pramANe jANavI.. asiyasayaM kiriyANaM, akiriyavAINa hoi culasII / annANiya sattaTThI, veNaiyANaM ca battIsA / / 229 / / . . mUitra ni 226 ti].. kriyAvAdInA 180 bheda, akriyAvAdInA 84 bheda, ajJAnikavAdInA 67.bheda ane vaiyikavAdInA 32 bheda che. (229). temAM eka so ne eMzI bheda kriyAvAdInA thAya che, te A upAya vaDe jANavA-jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA, puNya, pApa ane mokSa-e nava padArthone viracIne-paddhattisara eka pATI para lakhIne jIva padArthanI nIce sva ane para bhedo sthApana karavA, tenI nIce nitya ane anitya bhedo sthApavA, tenI paNa nIce kALa, Izvara, Atma, niyati ane svabhAva A pAMca bhedo sthApavA. bAda AvI rIte vikalpo karavA-'ti nIvaH svato nityaH #AtataH '--kaMlathI nitya ane svataH jIva che. A eka vikalpa. vikalpano artha A pramANe-A AtmA nizcaye potAnA rUpa vaDe vidyamAna che paNa paranI apekSAe nahiM-'hrasva ane dIrghatvanI jema nitya che. kAlavAdIono A vikalpa che. kahela abhilApa vaDe ja jIvo Izvarane kAraNa mAnavAvALA vAdIono che. 'puruSa vevaM nim' tyAM A badhuMya puruSa ja che ema svIkAranArA AtmavAdIono trIjo vikalpa che. niyati, padArthone avazyapaNe je jema thavAnuM hoya temAM preraNA karanArI che. Avo cotho vikalpa niyatavAdIono che. pAMcamo vikalpa svabhAvavAdIono che. evI rIte svataH' padane nahiM choDavA vaDe pAMca vikalpo prApta thAya che. temaja svitaH ne badale] parataH A pada vaDe paNa pAMca ja vikalpo prApta thAya che. temAM parataH e padano artha A pramANe--ahiM badhA padArthone pararUpanI apekSAvALo svarUpano pariccheda-jJAna che. jema hRsvatvAdinI apekSAvALo dIrghatvAdi pariccheda che. e 1. jema hRsvapaNuM ke dIrthapaNuM svataH che paraMtu ApekSika nathI. 2. kAlavAdIo kahe che ke dareka padArtha kALakRta che. 3. sarva padArtha Izvarakata che ema IzvaravAdIonuM kathana che. 4. gozAlakAdi niyatavAdIo niyatane ja kAraNa mAne che. 5. svabhAvavAdIo dareka padArtha mayUrapicchavat svabhAvathI ja thAya che ema mAne che. 452 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kriyAvAdyAH 345 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pramANe ja AtmA pratye staMbha ane kuMbhAdine joIne tenAthI judI vastumAM ja Atmabuddhi pravarte che. A hetuthI je AtmAnuM svarUpa che te parataH (bIjAthI) ja nizcaya karAya che paNa svataH nahi. ahiM nitya padano tyAga na karavA vaDe A daza vikalpo che. evI rIte anitya pada vaDe paNa daza vikalpo thAya che, ema vIza vikalpo jIva padArtha vaDe prApta thAya che. bIjA ajIva vagere ATha padone viSe paNa evI rIte ja dareka padamAM vIza vikalpo thAya che-A kAraNathI vIzane navaguNA karavAthI eka so eMzI bhedo kriyAvAdIonA thAya che. A vikalpo ekaeNkamAM zIlAMga (nA bheda) nI jema prApta thatA nathI. - akriyAvAdIonA to corAzI bhedo jANavA. tenI sthApanA A pramANe-puNya ane pApa sivAya zeSa jIvAdi sAta padArthano temaja upanyAsa karavo. jIvapadanI nIce sva ane pararUpa be vikalpano upanyAsa karavo. AtmAnA 'asattva (avidyamAnapaNA) thI nitya ane anitya bhedanuM sthApana nathI. kAla vagere pAMca padone viSe chaThThI yadacchA sthapAya che. anicchApUrvaka padArthanI prApti te yadacchA. tyAra bAda vikalpono abhizApa A pramANe-"nAsti nIvaH svataH #AtaH'-jIva svataH ane kAlataH nathI-A eka vikalpa. evI rIte IzvarAdi vagere yadacchA payata pado vaDe badhA maLIne cha vikalpo thAya che. tathA "jIva parataH ane kAlataH nathI" A cha vikalpa, ekaMdara bAra vikalpo jIva padathI thayA. evI rIte ajIvAdi zeSa cha padone viSe paNa darekanA bAra vikalpo thAya che. ema bArane sAtaguNA karavAthI corAzI vikalpo nAstikonA thAya che. ajJAnikonA to saDasaTha vikalpo thAya che, te A pramANe jANavA tenI sthApanAmAM jIva, ajIva vagere nava padArthone pUrvanI mAphaka kramazaH sthApIne chevaTamAM utpatti pada sthApIne jIvAdi padanI nIce saMtuM vagere sAta pado sthApavA, te A pramANe-1, sattva, 2. asattva, 3. sadasattva, 4. avAcyatva, 5. sadavAcyatva, 6. asadavAcyatva ane 7. sadasadavAcyatva. tethI A jIvAdi nava padane sattva vagere sAta pado vaDe guNavAthI tresaTha vikalpo thAya che. utpattinA to prathamanA ja cAra vikalpo 1. sattva, 2. asattva, 3. sadasattva ane 4. avAcyatva-A cAra vikalpo -zaTha vikalpomAM umeravAthI saDasaTha thAya che. vikalpano abhizApa A pramANe-jIva vidyamAna che ema koNa jANe che? athavA tene jANavA vaDe zuM? A eka vikalpa. evI rIte asata vagere pado paNa kahevA. vaLI "bhAvonI utpatti 1 chatI che ema koNa jANe che? athavA ene jANavA vaDe zuM? evI rIte 2 achatI, 3 chatI-achatI ane 4 avaktavya utpatti che ema koNa jANe che? athavA ene jANavA vaDe zuM? sattvAdi saptabhaMgIno A pramANe artha che-1. svarUpamAtranI apekSAe vastunuM vidyamAnapaNuM che. 2.pararUpamAtranI apekSAe 'asattva-avidyamAnapaNuM che. 3. vaLI ghaTa vagere dravyanA eka dezarUpa grIvAdinA sadubhAvaparyAyarUpa grIvAtvAdi vaDe vizeSita ghaTanuM vidyamAnapaNuM hovAthI tathA ghaTAdi dravyanA apara buknAdi dezaneja asadbhAvaparyAyarUpa vRttatvAdi vaDe athavA paragata (bIjAmAM rahela) paryAya vaDe ja vizeSita ghaTanuM avidyamAnapaNuM hovAthI vastunuM sadasatpaNuM che. 4. samasta akhaMDita ja ghaTAdi vastune arthAntarabhUta (bhinnarUpa) paTAdi paryAyo vaDe ane potAnA Urdhva, kuMDala, ojha, Ayata (dIrgha), vRtta ane grIvAdi paryAyo vaDe yugapatu vivakSita vastana sattva ke asattva vaDe kahevA mATe "azakya hovAthI te ghaTAdi dravyanuM avaktavyapaNuM che. 5. sadbhAvaparyAya vaDe Adeza (vivakSA) karAyela ghaTAdi dravyanA eka dezanuM sattva hovAthI ane apara (bIjA) dezanuM svaparaparyAyo vaDe yugapat vivakSita karavAthI sattva vaDe ke asattva vaDe kahevA mATe azakya hovAthI ghaTAdi dravyanuM sarbhavaktavyapaNuM che arthAt eka dezamAM satpaNuM che ane anya dezamAM avaktavyapaNuM che. 6. te ja ghaTAdi dravyanA eka dezanuM paraparyAya vaDe vizeSita karAyela ghaTanuM asatpaNuM hovAthI ane aparadezanuM svaparaparyAyathI yugapat vivakSita karavA vaDe temaja kahevAne - 1. akriyAvAdIo AtmAnuM astitva mAnatA nathI tethI nitya-anitya padanuM sthApana nathI. 2. ghaTa vastu mRttikAdi svarUpa vaDe sat che. 3. vastrAdi pararUpanI apekSAe ghaTanuM asatpaNuM che. 4. ghaTAdi dravyamAM sattva ane asattva eka samayamAM vidyamAna che ane vacana vaDe eka akSarano uccAra karatAM asaMkhya samaya lAge mATe avyaktavya che. - 453 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 garjitAdimeghapuruSAH 346 sUtram azakya hovAthI te ghaTAdinuM asaavaktavyapaNuM che arthAt eka dezamAM asatpaNuM ane anya dezamAM avyaktapaNuM che, 7. ghaTAdi dravyanA eka dezanuM svaparyAyothI vizeSita karavA vaDe sattva hovAthI ane bIjA dezanuM paraparyAyothI vizeSita karavA vaDe asattva hovAthI ane anya (trIjA) dezanuM sva-paraparyAyo vaDe yugapat vizeSita ghaTanuM temaja kahevA mATe azakyapaNAne laIne avyakta hovAthI te ghaTAdi dravyanuM satasatavaktavyapaNuM che. ahiM prathama, dvitIya ane caturtha bhaMga e traNe akhaMDita vastu (dravya) ne Azrita che arthAt sakalAdezI che. zeSa trIjo, pAMcama, chaThTho ane sAtamo A cAra bhAMgA vastunA dezane (paryAyane) AzrayavALA kahelA che. vaLI tRtIya bhaMga paNa akhaMDa vastune Azrita ja che ema anya AcAryoe kahela che, te A pramANe-svaparyAyo ane paraparyAyo vaDe vivakSita akhaMDa vastunuM satasatpaNuM che. A kAraNathI ja AcArAMganI TIkAmAM kaheluM che ke-du vorimajItyottara vivazatraya na samavati, pAvAvApekSavAt tatparezAvavAmAvA [vArA TI.] rUti | ahi utpattine svIkArIne pAchalA traNa vikalpo saMbhavatA nathI, kAraNa ke padArthanA avayavanI apekSA temaja utpattinA avayavano abhAva hoya che ema ajJAnikavAdIonA saDasaTha vikalpo thAya che. vainayikonA batrIza vikalpo thAya che, te A pramANe jANavA-1. deva, 2. rAjA, 3. yati, 4. jJAti, 5. vRddha, 6. adhama, 7. mAtA ane 8. pitAe darekanuM kAyA, vANI, mana ane dAna vaDe deza, kALane anusAra vinaya karavo. evI rIte A cAra bhedo devAdi ATha sthAnone viSe thAya che. sarva meLavatAM batrIza thAya che. cAre vAdIonI sarva saMkhyA traNa so tresaTha thAya che. pUjayapuruSoe kahyuM che keaastikmtmaatmaadyaa 9 nityAnityAtmakA nava padArthAH / kAlaniyatisvabhAvezvarAtmakRtakAH svaparasaMsthAH // 230 // kAlayadRcchAniyatIzvara-svabhAvAtmatazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamataM na santi sapta svaparasaMsthAH // 231 / / ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiM sadasavaitA'vAcyAM ca ko vetti? // 232 / / vainayimata vinayotovAya nataH varSa su-pati-vatti-jJAti-sthAva-Dadha-mAtR-pitRSa satA rA , [ ] ti | nityAnityAtmaka AtmAdi nava padArtho. svathI ane parathI sthApelA, kALakRta, niyatikRta, svabhAvakRta, IzvarakRta ane AtmakRta. A pramANe eka so eMzI bheda Astika (kriyAvAdI) matanA thAya che ||1II puNya ane pApa rahita sAta padArtho svathI ane parathI sthApelA 1 kALa, 2. yadacchA. 3. niyati, 4. Izvara, 5. svabhAva ane 6. AtmakRta nathI-A pramANe nAstika (akriyAvAdI) matanA corAzI bheTa che ||rA sat, asat vagere sAta bhedathI guNAyela jIvAdi nava padArtho ane bhAvanI utpattinA sat, asat, sadasat ane avaktavyathI koNa jANe che? A pramANe ajJAnika vAdInA saDasaTha bheda thAya che all sura, nRpati, yati, jJAti, sthavira, adhama, mAtA ane pitAne viSe mana, vacana, kAyA ane dAna vaDe vinaya karavA yogya che. A vainAyikamatanA batrIza bheda che. (230-233) e ja cAra samavasaraNone caturvizati daMDakane viSe nirUpaNa karatA thakA sUtrakAra kahe che-nerA ' mitkAri0 sugama che. vizeSa e ke-mana sahita hovAthI nAraka vagere paMcedriyomAM A cAre samavasaraNo saMbhave che. 'vikArayavanna ti ekedriya, beiMdriya, trIdriya ane caturiMdriyone mana na hovAthI teone samavasaraNo saMbhavatA nathI. 34pI. puruSanA adhikArathI puruSavizeSanuM pratipAdana karavA mATe prAyaH daSTAMta sahita tretAlIza puruSasUtrone 'vattAri mere tyAdi sUtro vaDe kahe che. cattAri mehA pannattA, taMjahA-gajjittA NAmamege No vAsittA, vAsittA NAmamege No gajjittA, ege gajjittA vi vAsittA vi, ege No gajjittA No vAsittA 4 (1) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-gajjittA NAmamege 454 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 garjitAdimeghapuruSAH 346 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 No vAsittA hra [-4] (2) / cattAri mehA pannattA, taMjahA-gajjittA NAmamege No vijjuyAittA, vijjuyAittA jAmI [4] (2) vAva vattAri putinAtA pattA, taMgadA-nnittA "mane viSNuyAphattA [4] (4)I cattAri mehA pannattA, taMjahA-vAsittA NAmamege No vijjuyAittA ha [= 4] (5) / evAmeva cattAri purisajAtA [patrA, taMgadA]-vAsittA //mI ne vinyArU ha [4] (6) vattA maidA trA, taMgadI-AtavAsI NAmamege No akAlavAsI hra [=4] (7) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-kAlavAsI NAmamege No aAvAsI [4] (8). cattAri mehA pannattA, taMjahA-khettavAsI NAmamege No akhettavAsI ha [=4] (9) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-khettavAsI NAmamege No akhettavAsI hra [= 4] (10) / cattAri mehA pannattA, taMjahA-jaNatittA NAmamege No NimmavatittA, NimmavatittA NAmamege No jaNatittA ha [=4] (11) / evAmeva cattAri ammApiyaro paATI, taMgadI-nati mana no viti [=4] (22) vAri beThA pattA, saMnadA-desavAnI khAmI no sabaMvAsI [4] (22) vAva vattArAyAno pattA, taMjahA-desAdhivatI NAmamege No savvAdhivatI hra [= 4] 14 / / sU0 346 // (mULa) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe-koIka megha garjArava kare che paNa varasato nathI, koIka varase che paNa gAjato nathI, eka gAje che ane varase che tathA eka gAjato nathI ane varasato paNa nathI. (1) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANa-1, koIka puruSa dAnAdi kAryamAM gAje che-moTe sAde pratijJA kare che paNa dAnAdi kArya karato nathI, 2. bIjo dAnAdi kArya kare che paNa gAjato nathI-pratijJA karato nathI, 3. trIjo pratijJA kare che ane kArya paNa kare che ane cotho bane karato nathI. (2) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe-1. eka megha gAje che paNa vIjaLI karato nathI, 2. vIjaLI kare che paNa gAjato nathI, 3. banne kare che ane 4. banne karato nathI. (3) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIke puruSa pratijJA kare che paNa ADaMbara karato nathI, 2. ADaMbara kare che paNa pratijJA karato nathI, 3. banne kare che ane 4 ba karato nathI. (4) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe-1, eka megha varase che paNa vIjaLI karato nathI, 2. eka vIjaLI kare che paNa varasato nathI, 3. eka ubhaya kare che ane eka ubhaya karato nathI. (5) e dete cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa dAnAdi kArya kare che paNa ADaMbara karato nathI, 2. koIka ADaMbara kare che paNa dAnAdi karato nathI, 3. koIka ubhaya kare che ane 4. koIka ubhaya karato nathI. (6) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe-1. koIka megha yogya avasare varase che paNa akALe varasato nathI, 2. akALe varase che paNa kALe varasato nathI, 3. kALe ane akALe varase che ane 4. kALe ke akALe varasato nathI. (7) e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa yogya samaye dAnAdi kArya kare che paNa ayogya samaye karato nathI, 2, ayogya samaye dAnAdi kArya kare che paNa yogya samaye karato nathI, 3. yogya ane ayogya samaye dAnAdi kare che tathA 4. yogya ke ayogya samaye dAnAdi karato nathI. (8) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe-1. koIka megha dhAnyAdinA utpattisthAnarUpa kSetramAM varase che paNa akSetra-raNabhUmimAM varasato nathI, 2. koIka raNabhUmimAM varase che paNa kSetramAM varasato nathI, 3. bannemAM varase che ane 4. kSetra ke akSetramAM varasato nathI, (9) e dRSTAMta cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa pAtramAM dAnAdi Ape che paNa kupAtrane viSe 455 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 garjitAdimeghapuruSAH 346 sUtram dAnAdi Apato nathI, 2. kupAtramAM Ape che paNa pAtramAM deto nathI, 3. bannemAM Ape che ane 4. bannemAM Apato nathI. (10) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe--1. koIka megha dhAnyanA aMkurAdine utpanna kare che paNa saMpUrNa dhAnyane niSpanna karato nathI, 2. koIka megha saMpUrNa dhAnyane niSpanna kare che paNa prathamathI dhAnyanA aMkurAdine utpanna karato nathI, 3. koIka bannene kare che ane 4. koIka bannene karato nathI. (11) e dRSTAMte cAra prakAranA mAtApitA kahelA che, te A pramANe--1. koIka mAtApitA putrane janma Ape che paNa pAlana karatA nathI, 2. koIka pAlana ka2e che paNa janma ApatA nathI, 3. koIka janma Ape che ane pALe che ane 4. koIka janma ApatA nathI ane pALatA nathI. (12) cAra prakAranA megha kahelA che, te A pramANe--1. koIka megha eka vibhAga (khaMDa) mAM varase che paNa sarvatra varasato nathI, 2. koIka sarvatra varase che paNa vibhAgamAM varasato nathI, 3. koIka vibhAgamAM ane sarvatra varase che ane 4. koIka vibhAgamAM ke sarvatra varasato nathI. (13) e dRSTAMte cAra prakAranA rAjAo kahelA che, te A pramANe--1. koIka 2AjA amuka kSetranA deza-vibhAgano adhipati che paNa sarvano adhipati nathI--te pallIpati vagere, 2. koIka rAjA sarvano adhipati che paNa pallI vagere deza (vibhAga) no adhipati nathI, 3. koIka ubhayano adhipati che te cakravartI vagere ane 4. koIka ubhayano adhipati nathI te rAjyathI bhraSTa thayela samajavo: (98) 1138511 (TI) sUtro sugama che. vizeSa e ke--meSAH--varasAdo garava kare che paNa vRSTi karatA nathI. (1) ema koIka puruSa garjanA2nI jema garjA2vane kare che arthAt dAna, jJAna, vyAkhyAna, anuSThAna ane zatruno nigraha vagere viSayamAM zabda vaDe mahApratijJA kare paNa meghanI jema varasanAra nahi arthAt svIkArela kAryano saMpAdaka nahi, bIjo kAryano karanAra che paNa zabdathI pratijJA karato nathI. evI rIte trIjo cotho bhAMgo jANavo. (2) 'viSNuyAtta' tti. vIjaLIno karanAra. (3) ema koIka puruSa paNa zabda vaDe pratijJAno karanAra che paNa vIjaLI karanAra meghanI jema dAnAdi pratijJAta kAryano AraMbhano ADaMbara karanAra nathI, bIjo to ADaMbara karanAra che paNa pratijJA karanAra nathI. ema zeSa trIjo tathA cotho baMnne bhAMgA paNa samajavA. (4) koIka dAnAdi vaDe varasanAra che paNa dAnAdinA AraMbhano ADaMbara karanAra nathI. bIjo to ADaMbara karanAra che paNa dAnAdi karato nathI. trIjo baMne kare che ane cotho kaMI paNa karato nathI. (5-6) kAlavarSI-avasare varasanA2, ema anya traNa bhAMgA jANavA. (7) puruSa to avasare varasanAra (megha) nI jema avasare dAna ane vyAkhyAnAdi vaDe pravRtti karanAra-A eka, bIjo to AthI viparIta, ema zeSa be bhAMgA jANavA. (8) kSetra-dhAnyAdinuM utpattisthAna. (9) puruSa to kSetramAM varSanAranI jema pAtrane viSe dAna ane zrutAdino nikSepaka (vAvanAra)-A eka, bIjo AthI viparIta, trIjo tathAprakAranA vivekanI vikaLatAne laIne atizaya udAratAthI athavA zAsananI prabhAvanA vagere kAraNathI ubhaya svarUpapAtra tathA kupAtrane ApanAra ane cotho to dAnAdi kAryane viSe pravRtti nahi karanAra (kRpaNAdi) (10) jananiyatA--je megha vRSTi vaDe dhAnyane aMkurAdi rUpe utpanna kare che ane nirmApayitA to je megha vRSTi vaDe ja saphaLapaNAne prApta kare che. (11) evI rIte mAtA, pitA paNa prasiddha che. ema AcArya paNa ziSya pratye joDavA yogya che. (12) vivakSita bharata vagere kSetranA athavA prAvRt vagere kALanA dezavibhAgamAM ane potAnA (meghanA) deza vaDe je varSe che te dezavarSI, je megha sarva kSetra ane prAvRt vagere sarva kALamAM athavA sarvAtma vaDe varSe che te sarvavarSI, trIjA bhAMgAnA vikalpo A pramANe--kSetrathI dezamAM ane kALathI sarvatra varje che 1, kSetrathI dezamAM ane potAthI sarvAtma vaDe varSe che 2, kALathI dezamAM ane kSetrathI sarvatra 3, kALathI dezamAM ane potAthI sarvAtma vaDe 4, athavA potAthI deza vaDe ane kSetrathI sarvatra 5, potAthI deza vaDe ane kALathI sarvatra 6, kSetra ane kALathI dezamAM ane potAthI sarvatra 7, kSetrathI dezamAM, potAthI deza vaDe ane kALathI sarvatra 8, kALathI dezamAM, potAthI deza vaDe ane kSetrathI sarvatra 9. A ukta nava vikalpo vaDe je megha varSe che te dezavarSI ane sarvavarSI che. cotho bhAMgo sujJAta che. (13) 1. rAjA to meghanI jema 456 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthA. u. 4 puSkarasaMvAdyA meghapuruSAH, karaNDakapuruSA vRkSamatsyagolapakaTAH catuSpadAdyAH pakSibhikSUniSkRSTAdyAH 347.352 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 vivakSita kSetramAM ja yogakSema karavA samartha che te dezAdhipati parata sarvAdhipati nahi te pallIpati vagere. 2. je rAjA pallI vagere vibhAgamAM samartha thato nathI, bIje sthaLe to sarvatra samartha che te sarvAdhipati paraMtu dezAdhipati nathI 3. je banne sthalano adhipati che athavA dezAdhipati thaIne je savadhipati thAya che te vAsudevAdinI mAphaka dezAdhipati ane sarvAdhipati hoya che. yotho puruSa yamaSTa evo. // 346 / / cattAri mehA pannattA, taMjahA-pukkhalasaMvaTTate, pajjunnane, jImUte, jhimhe / pukkhalasaMvaTTate NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasa vAsasahassAI bhAveti, pajjunne NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasa vAsasatAI bhAveti, jImUte NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasa vAsAI bhAveti, jhimhe NaM mahAmehe bahUrhi vAsehiM egaM vAsaM bhAveti vA Na vA bhAveti 4 (15) / / sU0 347 / / cattAri karaMDagA pannattA, taMjahA-sovAgakaraMDate, vesitAkaraMDate gAhAvatikaraMDate rAyakaraMDate 4 (16) / evAmeva cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-sovAgakaraMDagasamANe, vesitAkaraMDagasamANe, gAhAvaikaraMDagasamANe, rAyakaraMDagasamANe 4 (17) / / sU0 348 / / cattAri rukkhA pannattA, taMjahA-sAle nAmamege sAlapariyAte, sAle nAmamege eraMDaparitAe, eraMDe nAma ege sAlapariyAe, eraMDe nAmaM ege eraMDa pariyAra 4 (18) / evAmeva cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-sAle NAmamege sAlaparitAte, sAle NAmamege eraMDaparitAte, eraMDe NAmamege hra [=4] (19) / cattAri rukkhA pannattA, taMjahA-sAle NAmamege sAlapariyAle, sAle NAma ege eraMDapariyAle, eraMDe nAma ege hra [=4] (20) / evAmeva cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-sAle NAmamege-sAlapariyAle, sAle NAmaM ege eraMDapariyAle ha [-4] 4 (21) / sAladumamajjhayAre, jaha sAle NAma hoi dumarAyA / iya suMdara Ayarie, suMdarasIse muNetavve / / 1 / / eraMDamajjhayAre, jaha sAle NAma hoi dumarAyA / iya suMdara Ayarie, maMgulasIse muNeyavve // 2 / / sAladumamajjhayAre, eraMDe NAma hoti dumarAyA / iya maMgula Ayarie, suMdarasIse muNeyavve / / 3 / / eraMDamajjhayAre, eraMDe NAma hoi dumarAyA / iya maMgula Ayarie, maMgulasIse muNeyavve // 4 // cattAri macchA pannattA, taMjahA-aNusotacArI, paDisotacArI, aMtacArI, majjhacArI 4 (22) / evAmeva cattAri bhikkhAgA pannattA, taMjahA-aNusoyacArI, paDisoyacArI, aMtacArI, majjhacArI 4 (23) / cattArI golA pannattA, taMjahA-madhusitthagole,jaugole, dArugole, maTTiyAgole 4 (24) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-madhusitthagolasamANe hra [= 4] (25) / cattAri golA pannattA, taMjahA-ayagole, taugole, taMbagole, sIsagole 4 (26) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-ayagolasamANe jAva sIsagolasamANe (27) / cattAri golA pannattA, taMjahA-hiraNNagole, suvanagole, rayaNagole, vayaragole (28) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-hiraNNagolasamANe, jAva vairagolasamANe (29) / cattAri pattA pannattA, taMjahA-asipatte, karapatte, khurapatte, kalaMbacIritApatte (30) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-asipattasamANe jAva kalaMbacIrIyApattasamANe (31) / cattAri kaDA pannattA, taMjahA-suMThakaDe, vidalakaDe, cammakaDe, kaMbalakaDe (32) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-suMThakaDasamANe jAva kaMbalakaDasamANe (33) ||suu0 349 / / 457 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 sthA. u. 4 puSkarasaMvartAzA meghapuruSAH, karaNDakapuruSA vRkSamatsyagolapakaTAH catuSpadAdyAH pazcibhikSuniSkRSTAdyAH 347.352 sUtram cauvvihA cauppayA pannattA, taMjahA-egakhurA, dukhurA, gaMDIpadA, saNapphadA (34) / cauvvihA pakkhI pannattA, ' taMjahA-cammapakkhI, lomapakkhI, sAmuggapakkhI, vitatapakkhI (35) / cauvvihA khuddapANA pannattA, taMjahAbeiMdiyA, teiMdiyA, cauridiyA, saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyA (36) // sU0 350 / / cattAri pakkhI pannattA, taMjahA-NivattitA NAmamege no parivatittA, parivatittA nAmamege no nivatittA, ege nivatittA vi parivatittA vi, ege no nivatittA no parivatittA (37) / evAmeva cattAri bhikkhAgA pannattA, taMjahANivatittA NAmamege no parivatittA ha [-4] (38) / / sU0 351 / / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-NikkaDe NAmamege NikkaTe, nikkaTe nAmamege aNikkaTThe hra [=4] (39) / cattAri . purisajAtA patrattA, taMjahA-NikkaTThe NAmamege NikkaTThappA, NikkaThe nAmamege anikkaTThappA hra [4] (40) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-buhe nAmamege buhe, buhe nAmamege abuhe hra [=4] (41) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-budhe nAmamege budhahiyae ha [=4] (42) cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-AtANukaMpate NAmamege no parApupate 9 [4] (42) / TULa rUpA (mULa) cAra prakarAnA megha kahelA che, te A pramANe-1. puSkalasaMvartaka, 2, paryanya, 3. jImUta ane 4. jimaha. 1. puSkalasaMvartaka nAmano mahAmeLa eka vRSTi vaDe daza hajAra varSa paryata bhUmine udakanA cIkAzavALI kare che arthAt dhAnyAdi utpanna karavAne samartha kare che. A megha zItaLanAtha prabhu sudhI varasela che. 2. paryanya nAmano mahAmeLa eka vRSTi vaDe eka hajAra varSa payata bhUmine udakanA cIkAzavALI kare che. A megha zAMtinAtha prabhu paryata varasela che. 3. jImUta nAmano mahAmagha eka vRSTi vaDe daza varSa paryata bhUmine cIkAzavALI kare che. A megha mahAvIra prabhu paryata varasela che ane 4. jilDa nAmano mahAmegha ghaNI vakhata vRSTi vaDe eka varSa paryata bhUmine cIkAzavALI kare che athavA na paNa kare. (15) 347ll cAra prakAranA karaDIA kahelA che, te A pramANe-1. cAMDAlano karaMDaka-prAyaH cAmaDAthI bharela hoya, 2. vezyAno karaDaka-te lAkha sahita sonAnA ghareNA vagerethI bharela hoya, 3. gRhapati eTale zrImaMta kauTuMbikano karaDaka-uttama suvarNamaNinA AbhUSaNathI bharela hoya ane 4. rAjAno karaMDaka-amUlya ratnothI bharela hoya. (16) e dRSTAMte cAra prakAranA AcAryo kahelA che, te A pramANe-1. cAMDAlanA karaMDaka samAna AcArya, lokaraMjana karanAra zAstrane dhAraNa karanAra temaja viziSTa kriyAvikaLa hoya, A atyaMta asAra che. 2. vezyAnA kaDaka samAna AcArya, kiMcit zAstrane duHkha vaDe bhaNela paNa vacananA ADaMbara vaDe bhALA lokone khecanAra hoya. 3. gRhapatinA kaDaka samAna AcArya, svasamaya ane parasamayanA jANanAra tathA kriyAyukta hovAthI sArabhUta che ane 4. rAjAnA karaMDaka samAna AcArya, samasta AcAryanA guNayukta sudharmAsvAmInI jevA atyaMta sArabhUta che. (17) Il348ll cAra prakAranA vRkSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka vRkSa zAla nAme che ane zAlanA paryAyavALo-ghaNI chAyA vagere guNayukta che, 2. koIka vRkSa zAla nAme che paNa eraMDanA paryAyavALo-alpa chAyAdi guNayukta che, 3. koIka vRkSa eraMDa nAme che paNa zAlanA paryAyavALo-ghaNI chAyAdi guNayukta che. 4. koIka vRkSa eraMDa nAme che ane eraMDanA paryAyavALo-alpa chAyAdi guNayukta che. (18) e dRSTAMte cAra prakAranA AcAryo kahelA che, te A pramANe-1. koIka AcArya jAtithI zAla-sukulIna ane saddagurunA kulavALA ane zAlaparyAya-jJAnakriyAdi guNayukta che. 2. koIka AcArya jAtithI zAla paNa eraMDapAya-jJAnAdi guNathI hIna che, 3 koIka AcArya jAtithI eraMDa-hIna kulavALo paNa zAlaparyAya-jJAnAdi guNayukta che ane 4. koIka AcArya eraMDa-jAtithI hIna kulavALo ane eraMDaparyAya458 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthA. u. 4 puSkarasaMvartAdyA meghapuruSAH, karaNDakapuruSA vRkSamatsyagolapakaTAH catuSpadAdyAH pavibhiniSkRSTAdyAH 34.352 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 jJAdi guNathI hIna che. (19) cAra prakAranA vRkSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka vRkSa zAla nAmanuM ane zAla parivAravALuM che, 2. koIka zAlanAmA ane eraMDanA parivAravALuM che, 3. koIka eraMDanAmA ane zAlanA parivAravALuM tathA 4. koIka vRkSa eraMDa nAmanuM ane eraMDanA parivAravALuM che. (20) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANa-1, koIka AcArya zAla samAna uttama guNayukta che ane zAla parivAra uttama guNayukta parivAravALA che. e pramANe caturbhAgI jANavI. (20) A saMbaMdhamAM cAra gAthAono artha A pramANe che zAlavRkSonA madhyamAM jema zAla nAmanuM vRkSa, vRkSono rAjA hoya che tema uttama AcArya, suMdara ziSyo vaDe rAjA samAna jANavA arthAt sudharmAsvAmI jevA svayaM AcArya paNa uttama ane jaMbUsvAmI vagere uttama parivAra jANavo /1/ eraMDa vRkSonI madhyamAM jema zAla vRkSono rAjA hoya che tema asuMdara ziSyonA madhyamAM suMdara AcArya hoya che. jema svayaM gargAcArya uttama ane teno parivAra asuMdara hato ra // zAla vRkSonI madhyamAM jema eraMDa vRkSono rAjA hoya che tema suMdara ziSyonI madhyamAM asuMdara AcArya hoya che. jema abhavya aMgArAmardaka AcArya uttama pAMca so ziSyanA parivAravALA hatA /Isll eraMDa vRkSonI madhyamAM jema eraMDa vRkSono rAjA hoya tema asuMdara ziSyonI madhyamAM asuMdara AcArya jANavo jo" cAra prakAranA maccho kahelA che, te A pramANe-1. koIka maccha anuzrotacArInadInA pravAha pramANe cAle che, 2, koIka maccha pratizrotacArIpravAhanI sAme cAle che, 3. koIka maccha pravAhanA tIramAM cAle che ane 4. koIka maccha pravAhanA madhyamAM cAle che. (22) e dRSTAMte cAra prakAranA abhigrahadhArI sAdhuo kahelA che, te A pramANe-1. koIka sAdhu upAzrayathI AraMbhIne kramaza: bhikSATana kare che te anuzrotacArI, 2. koIka sAdhu amuka gRhasthanA gharathI AraMbhIne upAzraya pratye Ave che te pratizrotacArI. 3. koIka sAdhu chellA gharone viSe bhikSATana kare che te aMtacArI ane 4. koIka sAdhu madhya bhAganA gharone viSe bhikSATana kare che te madhyacArI. (23) cAra prakAranA goLA kahelA che, te A pramANe-1. mINano goLo, 2. lAkhano goLo, 3. kASTano goLo ane 4. mATIno goLo. (24) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa mINanA goLA samAna komaLa hoya che. 2, koIka lAkhanA goLA samAna kaMIka kaThaNa hoya che. 3. koIka kASThanA goLA samAna vizeSa kaThaNa hoya che ane 4. koIka puruSa mATInA (pattharanA) goLA samAna pariSahAdi sahana karavAmAM atyaMta kaThaNa hoya che. (25) cAra prakAranA goLA kahelA che, te A pramANe-1. loDhAno goLo, 2. trapu-kalAIno goLo, 3. trAMbAno goLo ane 4. sIsAno goLo. (26) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. loDhAnA goLA samAna, 2. kalaInA goLA samAna, 3. trAMbAnA goLA samAna ane 4. sIsAnA goLA samAna, kramazaH adhika bhAre hoya che. (27) cAra prakAranA goLA kahelA che, te A pramANe-1. rUpAno goLo, 2. sonAno goLo, 3. ratnano goLo ane 4. hIrAno goLo. (28) e dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. rUpAnA goLA samAna, 2. sonAnA goLA samAna, 3. ratnanA goLA samAna ane 4. hIrAnA goLA samAna. kramazaH A sarva jJAnAdi guNa vaDe zreSTha che. (29) cAra prakAranA patra-pAMdaDAMnI jema jhINI dhAra] kahela che, te A pramANe-1, taravAranI dhAra, 2, karavatanI dhAra, 3. sura-sajAyAnI dhAra ane 4. kadaMbacarikA-zastravizeSanI dhAra. (30) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. asipatra samAna yAvat 4 kadaMbacarikA patra (dhAra) samAna, snehapAsane chedavAmAM samartha che. (31) cAra prakAranA kaTa-pAtharavAnI vastuvizeSa kahela che, te A pramANe-1. suMba-tRNavizeSathI bAMdhela kaTa (sAdaDI), 2. vAMsanI saLIothI guMthela kaTa, 3. cAmaDAthI guMthela kaTa ane 4. kaMbalakaTa. (32) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--muMba kaTa samAna yAvatuM kaMbalakaTa samAna-guru vigeremAM alpa, vizeSa, vizeSatara ane vizeSatama pratibaMdha (rAga) vALA che. sU0 349ll - 459 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthA. u. 4 puSkarasaMvartAdyA meghapuruSAH, karaNDakapuruSA vRkSamatsyagolapakaTAH catuSpadAdyAH pazcibhikSUniSkRSTAdyAH 347-352 sUtram be cAra prakAranA catuSpado (copagA pazu) kahelA che, te A pramANe--1. eka khuravALA te azvAdi, 2. te baravALA gAya pramukha, 3. gaMDIpadA-eraNanA jevA pagavALA te hAthI pramukha ane 4. sanakhapadA-horavALA-siMha vagere. (34) cAra prakAranA pakSIo kahelA che, te A pramANe--1. carmapakSI--cAmaDAnI pAMkhavALA-te vAgoLa pramukha, 2. lomapakSI-ruMvALAnI pAMkhavALA-haMsa pramukha, 3. samudgakapakSI-bIDAyelI pAMkhavALA, 4. vitatapakSI-ughADelI (khullI) pAMkhavALA. trIjA tathA cothA prakAranA pakSI aDhI dvIpanI bAhara che. (35) cAra prakAranA kSudra prANIo kahelA che, te A pramANe--beIdriyo, teiMdriyo, cauriMdriyo ane saMmUrcicchama paMceMdriya tiryaMcayoniko. (36) IsU0 350 cAra prakAranA pakSI kahelA che, te A pramANe--1. koIka pakSI mALAthI bahAra nIkaLe che paNa pharavAne samartha nathI, 2. koIka pharavAne samartha che paNa mALAthI bahAra nIkaLatuM nathI, 3. koIka bahAra nIkaLe che ane phare paNa che ane 4. koIka bahAra nIkaLatuM nathI ane pharatuM paNa nathI. (37) A dRSTAMte cAra prakAranA sAdhuo kahelA che, te A pramANe--1. koIka sAdhu bhikSA mATe nIkaLe che paNa pharatA nathI, 2. koIka sAdhu pharavAne samartha che paNa bhikSA mATe nIkaLatA nathI, 3. koIka nIkaLe che ane phare che ane 4. koIka bhikSA mATe nIkaLatA nathI ane pharatA nathI. (38) IR0 351 cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa tapathI prathama kRza zarIravALo che ane pachI tapa karavAthI dRza zarIravALo che, 2. koIka prathama sthUla zarIravALo che paNa pachIthI tapa vaDe kRza zarIravALo che, 3. koIka prathama kRza zarIravALo che paNa pachIthI sthUla zarIravALo che ane 4. koIka prathamathI sthUla zarIravALo ane pachIthI paNa sthUla zarIravALo che. (39) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa kRza zarIravALo che ane kRza-AtmA-pAtaLA kaSAyavALo che, 2. koIka kRza zarIravALo che paNa sthUla AtmAbahulakaSAyavALo che, 3. koIka sthUla zarIravALo che paNa kRzaAtmA-pAtalA kaSAyavALo che, 4. koIka sthUla zarIravALo ane sthUlaAtmA-bahukaSAyavALo che. (40) cAra prakAranA puruSo~ kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa budha-satAkriyAvALo ane vivekavALo che, 2. koIka sakriyAvALo che paNa vivekavALo nathI, 3. koIka sakriyAvALo nathI ane vivekavALo che ane 4. satakriyAvALo nathI ane vivekavALo paNa nathI. (41) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa budha-zAstrajJa che ane budhahRdaya-kAryamAM catura che, 2. koIka zAstrajJa che paNa kAryamAM catura nathI, 3. koIka zAstrajJa nathI paNa kAryamAM catura che ane 4, zAstrajJa nathI ane kAryamAM catura paNa nathI. (42) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa potAnI anukaMpAno karanAra che paraMtu bIjAnI anukaMpAno karanAra nathI te pratyekabuddhAdi, 2. koIka bIjAnI anukaMpAno karanAra che paNa potAnI anukaMpA karato nathI te tIrthaMkarAdi, 3. koIka bannenI anukaMpAno karanAra te sthavikalpI, 4. koIka bannenI anukaMpAno karanAra nathI te kAlasaukarikAdi. (43) 352 // (TI0) 'punavatte' tyAdri 'zemAM vAseI' ti. eka vRSTi vaDe bhAvita kare che-udakanA sneha (cIkAza) vALI bhUmine ka2e che arthAt dhAnya vagerene utpanna karavAmAM sAmarthyavALI kare che. jimDa megha to ghaNA vakhata varasavA vaDe eka varSa paryaMta bhUmine bhAvita-cIkAzavALI kare che athavA tenA jalanuM rUkSapaNuM hovAthI rasavALI karato nathI. A varNana pachI puruSanA adhikArathI meghanA anusAre puruSo puSkalAvartta vagerenI samAna jANavA. temAM eka ja vakhatanA upadeza vaDe athavA dAna vaDe cirakAla paryaMta prANIne zubha svabhAvavALo athavA samRddhivALo je kare che te Adya megha (puSkaLAvarta) samAna jANavo, evI rIte alpatara ane alpatama kALanI apekSAe kramazaH dvitIya ane tRtIya megha samAna che. aneka vakhata upadezAdi vaDe prANIne alpa kALa paryaMta upakArane karato thako athavA na karato thako caturtha megha samAna che. (15) karaMDaka-vastra ane AbharaNa vagere rAkhavAnuM sthAna, 460 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA. u. 4 puSkarasaMvAdyA meghapuruSAH, karaNDakapuruSA vRSamatsyagolapakaTAH catuSpadAdyAH pakSibhikSuniSkRSTAdyAH 347.352 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 te lokamAM prasiddha che. 1. zvapAka-cAMDAlano kaDaka, te prAyaH cAmaDAne saMskAravAnA upakaraNarUpa vadhAdi cazanA sthAna vaDe atyaMta asAra hoya che. 2. vezyAno karaMDaka to lAkha vaDe pUrita sonAnA AbharaNa vagerenuM sthAna hovAthI kiMcit prathama karaMDakathI sArabhUta chatAM kahevAmAM AvanAra trIjA tathA cothA karaMDakanI apekSAe asAra che. 3. gRhapati-zrImaMta kauTuMbikano karaMDaka, te viziSTa maNi ane suvarNanA AbharaNAdi yukta hovAthI sAratara che. 4. rAjakaraMDaka to amUlya ratnAdinA bhAjanapaNAthI sAratama che. (16) evI rIte je AcArya SaTaprajJaka gAthAdirUpa satradhArI ane viziSTa kriyAthI hIna che te prathama kaDaka samAna che, kAraNa ke te atyaMta asAra hoya che. bIjo je duHkhapUrvaka zrutanA lavalezane bhaNela che paNa vacananA ADaMbara vaDe mugdha lokone AkarSe che-raMjita kare che te parIkSAmAM samartha na hovAthI asArapaNAne laIne dvitIya kaDaka samAna che. je AcArya svasamaya ane parasamayane jANanAra tathA kriyAdi guNayukta che te sAratara hovAthI trIjA karaMDaka samAna che ane je AcArya samasta AcAryanA (chatrIza chatrIzI) guNothI yukta tIrthakara saMdeza che te caturtha karaMDaka samAna che sudhamadivat sAtama hovAthI. (17) koIka zALA nAmanA vRkSanI jAtiyukta hovAthI zAla che ane zAlanA ja paryAyo-bahulachAyApaNuM, sevavApaNuM vagere dharmo che jene te zAlaparyAya-A eka, koIka nAmathI pUrvavat zAla paNa eraMDanA ja paryAyo-abahula (alpachAyA) paNuM, asevavA yogyapaNuM vagere dharmo che jene te eraMDaparyAya-A bIjo, koIka eraMDAmA vRkSanI jAtivALo hovAthI eraMDa nAmano che paNa zAlaparyAya-bahulachAyAtva vagere dharmayukta hoya che A trIjo, koIka eraMDanAmA vRkSa pUrvavat ane eraMDaparyAya- alpa chAyApaNuM vagere eraMDanA dharmayukta hoya che-A caturtha. (18) AcArya to zAlanI jema zAla jAtivALo che tema AcArya paNa sukulIna ane sadgurukulavALo che te zAla ja kahevAya che. tathA zAlaparyAyazAlanA dharmavALo che. jema zAla chAyA vagere dharma sahita che tema je AcArya jJAna ane kriyAthI thayela yazaH vagere guNoyukta hoya che te zAlaparyAya kahevAya che-A eka, tathA eka AcArya pUrvavat zAla che ane pUrvoktathI viparIta hovAthI eraMDaparyAyavALo che-A bIjo. tRtIya ane caturtha bhaMga paNa evI rIte samajavA. (19) tathA pUrva pramANe ja zAla ane zAlarUpa ja parivAra che jeno te zAlaparivAra, evI rIte zeSa traNa bhaMga jANavA. (20) AcArya to zAlanI jema gurukula ane zrutAdi vaDe uttama hovAthI zAla che ane zAla samAna mahAnubhAva sAdhunA parivArathI zAla parivAravALo che, tathA (bIjo) eraMDa tulya nirguNa sAdhunA parivArathI eraMDa parivAravALo che tathA trIjo zratAdi vaDe hInapaNAthI AcArya eraMDa jevo che ane cotho to ajJAta che. ukta catabhaMgI vaDe ja bhAvanA mATe 'sAdhune tyAdi gAthAcatuSka che. te sugama che. vizeSa e ke-maMgula-asuMdara (21). anuzrota vaDe je cAle che te anuzrotacArI-nadI vagerenA pravAhamAM gamana karanAra, evI rIte bIjA bhAga jANavA. (22) ema bhikSAka-1. je sAdhu abhigraha laIne upAzrayanA samIpathI krama vaDe kulone viSe bhikSA kare che te anuzrotacArI matsyanI jema anuzrotacArI che. 2. je sAdhu krama vaDe anya gharone viSe bhikSA karato thako upAzrayamAM Ave che te bIjo. 3. je sAdhu kSetranA aMta-chellA gharone viSe bhikSA kare che te trIjo ane 4. kSetranA madhyamAM je bhikSA kare che te cotho. (23) madhusittha-mINano goLo-goLAkAra piMDa te madhurit goLo. ema bIjA paNa goLA jANavA. vizeSa e ke-jata-lAkha, kASTa ane mATI prasiddha che. (24) jema e goLAo mRdu, kaThina, kaThinatara ane kaThinatama krama vaDe hoya che tema je puruSo pariSaha vageremAM mRdu, deDha, daDhatara ane daDhatama satvavALA hoya che te madhulityu vagere goLA samAna kathana vaDe kahelA che. (25) loDhAnA goLA pramukha prasiddha che. (26) A loDhAnA goLA vagerenA krama vaDe gurU (bhArI), gurUtara, garUtama ane atyaMta guru vaDe je puruSo AraMbhAdi vividha pravRttithI upArjana karela karmanA bhAravALA hoya che te loDhAnA goLA samAna ityAdi vyapadezavALA hoya che. athavA mAtA, pitA, putra ane strI saMbaMdhI snehanA bhArathI (adhika adhika) bhAravALA hoya che. (27) rUpA vagerenA goLAomAM kramazaH alpaguNa, guNAdhika, guNAdhikatara ane guNAdhikatamane viSe puruSo samRddhithI athavA jJAnAdiguNathI samAnapaNAe yojavA. (28-29) patranI mAphaka pAtaLApaNAe je taravAra vagere che te patro asi --khaga, te ja patra te asipatra, jenA vaDe kASTha chedAya che te 461 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 sthA. u. 4 puSkarasaMvartAdyA meghapuruSAH, karaNDakapuruSA vRkSamatsyagolapakaTAH catuSpadAdyAH pazcibhiruniSkRSTAdyAH 347. 352 sUtram karapatra-karavata, sura-sajAyo te ja patra te surapatra, kadaMbacIrikA zastravizeSa che (30) 1. temAM khaDUganuM zIdhra chedakapaNuM hovAthI je puruSa jaladI snehanA pAzane chede che te asipatra samAna che cokkasa karela (khAtrI karela) devanA vacana vaDe sanakumAre jema saMsAranA snehano tyAga karyo tema, 2. pharI pharI upadezAto thako je puruSa dIkSAnI bhAvanAnA abhyAsathI sneharUpa tarune chede che te karapatra samAna, tathAvidha zrAvakanI jema. kemake gamanAgamanathI kAlanA vilaMba vaDe karavatanuM chedakapaNuM che. 3. je puruSa dharmano mArga sAMbhaLe che to paNa sarvathA snehane chedavAmAM asamartha che ane dezavirati mAtrane ja svIkAre che te surapatra samAna, sajAyo to alpa kezAdikane chede che ane 4. je puruSa snehanA chedanane manoratha mAtra vaDe ja kare che te caturtha-avirati samyagdaSTi athavA je guru vagerene viSe zIdhra, maMda, maMdatara ane maMdatamapaNAe snehane chede che te pUrvokta rIte vyapadeza karAya che. (31) kAMba vagerethI AtAnavitAna-tANAvANA vaDe je banAvavAmAM Ave che te kaTa-pAtharaNavizeSa. kaTanI jema kaTa mATe upacArathI tAMtaNAdimaya paNa upacArathI kaTa ja che temAM svatti ghAsavizeSanI banela, vivAre tti vAMsanA kaTakA vaDe karela, mUDe' tti komaLa cAmaDAthI banela maMcaka vagere temaja svata' tti kaMbala ja. (32) A saMbakaTAdine viSe alpa, bahu, bahutara ane bahutama avayavo vaDe pratibaMdhane viSe puruSo yojavA, te A pramANe-gura vagerene viSe jeno alpa pratibaMdha-sneha che te alpa asatyAdi vaDe paNa nAza thavAthI saMbakaTa samAna che. evI rIte sarvatra bhAvavuM. (33) catuSpado-sthalacara paMcendriya tiryaMco. dareka pagane viSe jeone eka khura che te ekakhurA-azva vagere, evI rIte be khura che jeone te dvikhurA-gAya vagere. gaMDI-sonI vagerenA adhikaraNarUpa eraNa, tenA jevA paga che jeonA te gaMDIpadA-hAthI vagere. saUTya' tti sanakhapadA arthAt jhoravALA siMha vagere. A sUtra ane pachInA be sUtrone viSe jIvone puruSa zabda vaDe vAcya hovAthI puruSanuM adhikArapaNuM che. (34) carmamaya pAMkhavALA carmapakSIo-vAgulI vagere, ema lomanI pAMkhavALA haMsa vagere DAbalAnI mAphaka bIDAyela che pAMkho jeonI te samudgaka pakSIo (ahiM samAsAMta rUna' pratyaya thayela), te manuSyakSetranI bahAranA dvIpasamudrone viSe che. evI rIte ja vitatapakSIo paNa jANavA. (35) zudra-anaMtarabIjA bhavane viSe mokSe javAnA abhAvathI adhama evA ucchavAsAdivALA te zudraprANA. samUccha vaDe thayelA arthAt potAnI meLe utpanna thayelA te saMmUcchimo. AvA tiryaMca saMbaMdhI che yoni jeonI te samyumi paMcedriya tiryaMcayoniko. (ahiM traNa padono karmadhAraya samAsa karyo chate A prayoga siddha thAya che.) (36) "nipatitAmALAthI utaranAra arthAt koIka pakSI daDhatAthI athavA ajJatAthI mALAthI nIce Ave che paNa bALaka hovAthI paribhramaNa karavAne zaktimAna nathI'-A eka. evI rIte bIjo puSTa hovAthI paribhramaNa karavAne zaktimAna che paNa bhIru hovAthI mALAthI utaravAne mATe zaktimAna nathI. trIjo ubhaya rIte zaktimAna che ane cotho ati bALapaNAthI ubhaya rIte zaktimAna nathI. (37) nipatitA-bhojanAdino arthI hovAthI bhikSAcaryAmAM janAra che paNa paribhramaNa karanAra nathI, kema ke glAnapaNAthI athavA ALasupaNAthI ke lajjApaNAthI-A eka, bIjo upAzrayathI nIkaLato thako paribhramaNazIla che paNa bhikSAne mATe javAne azakta che, kAraNa ke sUtrArthamAM Asakta hoya che. tRtIya ane caturtha bhaMga spaSTa che. (38) nikRSTa-tapa vaDe kRza dehavALo. vaLI nikRSTa che (AtmA) kemake kaSAyane kRza. (pAtaLA) karelA hoya che. evI rIte anya traNa bhAMgA paNa jANavA. (39) evI ja bhAvanA mATe anaMtara sUtra kahe che-kRza zarIra vaDe nikRSTa, vaLI kaSAyAdinA maMthana vaDe nikRSTa che AtmA jeno te nikRSTAtmA, ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. athavA prathama nikRSTa-tapa vaDe kraza karela zarIravALo che ane pachI paNa nikRSTa che. evI rIte ahiM prathama (39) sUtranuM vyAkhyAna karavuM ane bIjuM (40) sUtra to jema kaheluM che tema kahevuM. (0) budhatvanA kAryabhUta sankriyAnA yogathI budha. kahyuM che ke paThakaH pAThakazcaiva ye cAnye tattvacintakAH / sarve te vyavasanino rAjan! yaH kriyAvAn sa paNDitaH // 234 // . 1. kaTTAsaNuM (Asana). 462 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 saMvAsaH AsurAbhiyogyAdyAH 353 - 354 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 bhaNanAra, bhaNAvanAra ane bIjA tattvanA ciMtako, A badhAya vyasanavALA che mATe he rAjan! je kriyAvAn te ja paMDita che. (234) vaLI budha-viveka sahita aMtaHkaraNa hovAthI--A eka, bIjo budhasakriyAvALo che ane viveka rahita aMtaHkaraNa hovAthI abudha che. trIjo asatAkriyAvALo hovAthI abudha ane viveka sahita citta hovAthI budha che. cotho to ubhayanA niSedhathI abudha-abudha che. (41) anaMtara sUtra vaDe e ja spaSTa karAya che-satAkriyAvALo hovAthI budha, ane jANanAra che hRdaya jenuM te budhahRdayaviveka yukta mana hovAthI, athavA zAstrano jANa hovAthI budha ane budhahRdaya to kAryamAM amUDha lakSavALo hovAthI--A eka, evI rIte bIjA traNa bhAMgA paNa vicAravA yogya che. (42) 1. AtmAnukaMpaka-AtmAnA hitane viSe pravartanAra te 'pratyekabuddha ke jinakalpika muni athavA bIjAnI apekSA na karanAra nirdaya, 2. parAnukaMpaka-te kRtakRtya thavA vaDe tIrthaMka2 athavA potAnI apekSA sivAya dayArUpa eka rasavALA metAryamuninI jema. 3. ubhayano anukaMpaka te sthavirakalpI sAdhu, 4. ubhayanI anukaMpA nahiM karanAra te pApAtmA kAlasaukarika vagere (43). II352 // anaMtara puruSonA bhedo kahyA. have tenA bheda vaDe saMpAdana karavA yogya puruSanA vyApAravizeSane kahevAne icchatA sUtrakAra sUtrasaSakane kahe che-- cauvvihe saMvAse pannatte,taMjahA - divve, Asure, rakkhase, mANusse 4 (1) / cauvvidhe saMvAse pannatte, taMjahA- deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati, deve nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati, asure NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati, asure nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4 (2) / cauvvidhe saMvAse pannatte, taMjahA - deve nAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati, deve nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati, rakkhase NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati, rakkhase jAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4 (3) / caDavvidhe saMvAse pannatte, taMjahA- deve nAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati, deve nAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchati, maNusse nAmamege devIhiM saddhiM saMvAsaM gacchati, maNusse nAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4 (4) / cauvvidhe saMvAse pannatte, taMjahA - asure NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati, asure nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati hR [ = 4] (5) / caThavvihe saMvAse pannatte taMjahA - asure nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati, asure nAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchati hva [=4] (6) / cauvvihe saMvAse pannatte, taMjahArakkhase nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati, rakkhase nAmamege mANussIe saddhiM saMvAsaM gacchati hR [4] 4 (7) ||suu0 353 / / T cauvvihe avaddhaMse pannatte, taMjahA - Asure, Abhiyoge, saMmohe, devakibbise / cauhiM ThANehiM jIvA AsurattAte kammaM pati, taMjA - kodhasIlatAte, pAhuDasIlayAte, saMsattatavokammeNaM, nimittAjIvayAte / caurhi ThANehiM jIvA AbhiogattAte kammaM pagarreti, taM jahA - attukkoseNaM, paraparivAteNaM, bhUtikammeNaM, koThayakaraNeNaM / caurhi ThANehiM jIvA sammohattAte kammaM pagati, taMjahA - ummaggadesaNAe, maggataMrAeNaM, kAmAsaMsapaogeNaM, bhijjhAniyANakaraNeNaM / cauhiM ThANehiM jIvA devakibbisiyattAte kammaM pagareMti, taMjahA - arahaMtANaM avannaM vayamANe, arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vadamANe, Ayariya uvajjhAyANamavannaM vadamANe, cAuvannassa saMghassa avannaM vadamANe / / sU0 354 // 1. pratyeka buddhAdi munio, ekalavihArI hovAthI anya muniono vaiyAvRttpAdi karatA nathI tema prAyaH upadezAdi ApatA na hovAthI bIjAne upakAra karatA nathI. A kAraNane aMge AtmAnukaMpaka kahelA che paNa bIjA jIvonI anukaMpA na kare ema samajavuM nahiM kema ke teo dayALu che. 463 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 saMvAsaH AsurAbhiyogyAdyAH 353 - 354 (mULa) cAra prakArano saMvAsa-saMbhoga kahelo che, te A pramANe--divya (vaimAnika) saMbaMdhI, asura-bhavanapati saMbaMdhI, rAkSasa-vyaMtara saMbaMdhI ane manuSya saMbaMdhI. (1) cAra prakArano saMvAsa kahelo che, te A pramANe--1. koIka vaimAnika deva devI sAthe saMvAsa kare che, 2. koIka deva asurI sAthe saMvAsa kare che, 3. koIka asura devI sAthe saMvAsa kare che ane 4. koIka asura asurI sAthe saMvAsa kare che. (2) cAra prakArano saMvAsa kahela che, te A pramANe--1. koIka deva devI sAthe saMvAsa kare che, 2. koIka deva rAkSasI-vyaMtarI sAthe saMvAsa kare che, 3. koIka rAkSasa devI sAthe saMvAsa kare che ane 4. koIka rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa kare che. (3) cAra prakArano saMvAsa kahela che, te A pramANe--1. koIka deva devI sAthe saMvAsa kare che, 2. koIka deva manuSyaNI sAthe saMvAsa kare che, 3. koIka manuSya devI sAthe saMvAsa kare che ane 4. koIka manuSya manuSyaNI sAthe saMvAsa kare che. (4) cAra prakArano saMvAsa kahela che, te A pramANe- 1. koIka asura asurI sAthe saMvAsa kare che, 2. koIka asura rAkSasI sAthe saMvAsa kare che, 3. koIka rAkSasa asurI sAthe saMvAsa kare che ane 4. koIka rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa kare che. (5) cAra prakArano saMvAsa kahela che, te A pramANe--1. koIka asura asurI sAthe saMvAsa seve che, 2. koIka asura manuSyaNI sAthe saMvAsa seve che, 3. koIka manuSya asurI sAthe saMvAsa seve che ane 4. koIka manuSya manuSyaNI sAthe saMvAsa seve che. (6) cAra prakArano saMvAsa kahela che, te A pramANe--1. koIka rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa seve che, 2. koIka rAkSasa manuSyaNI sAthe saMvAsa seve che, 3. koIka manuSya rAkSasI sAthe saMvAsa seve che ane 4. koIka manuSya manuSyaNI sAthe saMvAsa seve che. (7) 353 cAra prakAre apadhvaMsa-(cAritranA phaLano vinAza) kahela che, te A pramANe--1. AsurIbhAvanAjanya te Asura, 2. abhiyogabhAvanAjanya te abhiyoga, 3. saMmohabhAvanAjanya te saMmoha ane 4. devakilbiSa bhAvanAjanya te devakilpiSa apasa. cAra kAraNa vaDe jIvo asurapaNAnuM AyuSkAdi karma kare che, te A pramANe--1. krodhI svabhAva vaDe, 2. kalaha karavAnA svabhAva vaDe, 3. AhArAdimAM Asakti sahita tapa karavA vaDe ane 4. nimittAdi prakAzIne AjIvikA calAvavA vaDe. cAra kAraNa vaDe jIvo AbhiyogatAne arthe AyuSkAdi karma kare che, te A pramANe--1. AtmAno utkarSa (garva) karavA vaDe, 2.bIjAnI niMdA karavA vaDe, 3. bhUtikarma-tAvavALA vagerene rAkha vagerethI rakSAdi karavA vaDe ane 4. kautukakaraNa-saubhAgyAdine mATe bIjAnA zira upara hastanA bhramaNa vagerethI maMtravA vaDe. cAra kAraNa vaDe jIvo saMmohapaNAne arthe AyuSkAdi karma kare che, te A pramANe--1. unmArganI dezanA vaDe, 2. sanmArgano aMtarAya karavA vaDe, 3. kAmabhoganI AzaMsA (vAMchA) vaDe ane 4. lobhathI niyANuM karavA vaDe. cAra kAraNa vaDe jIvo devakilbiSaNAnuM AyuSyAdikarma kare che-bAMdhe che, te A pramANe--1. arihaMtonA avarNavAdane bolato thako, 2. arihaMte kahelA dharmanA avarNavAdane bolato thako, 3. AcArya upAdhyAyanA avarNavAdane bolato thako ane 4. caturvidha saMghanA avarNavAdane bolato thako. / / 354 / / (TI0) 'zvanavvide saMvAse' tyA.i sUtra saraLa che. vizeSa e ke-srInI sAthe saMvasana-zayana karavuM te saMvAsa. cauH-svarga, temAM vasanA2 deva paNa upacArathI ghau, temAM thayela te divya arthAt vaimAnika saMbaMdhI saMvAsa. bhavanapati vizeSa asura saMbaMdhI saMvAsa te Asura. evI rIte anya be saMvAsa jANavA, vizeSa e ke-rAkSasa-vyaMtaravizeSa. deva ane asura vagerenA saMyogathI cha caturthaMgI sUtro thAya che. II353 // deva 3 Asura 2 rAkSasa 1 manuSya devI asurI rAkSasI mAnuSI 464 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 saMvAsaH AsurAbhiyogyAdyAH 353-354 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 puruSakriyAnA adhikArathI ja apaasasUtro jaNAve che-apaasana-vinAza thavuM te apavvasa cAritrano athavA tenA phaLano asurAdi bhAvanAjanita vinAza. asura bhAvanA vaDe thayela te Asura, athavA je anuSThAnane viSe vartato thako asurapaNAne utpanna kare, tenA vaDe AtmAne vAsita karavo te Asura bhAvanA. evI rIte bIjI bhAvanAo paNa jANavI. abhiyoga (dAsa) bhAvanAjanita te Abhiyoga. saMmohabhAvanAjanita te saMmoha. devakilziSa bhAvanAjanita te daivakibiSa. kaMdarpabhAvanAjanita kAMdarpa apavvasa pAMcamo che paraMtu ahiM catuHsthAnakanA anurodhathI tene kahela nathI. bhAvanA to AgamamAM pAMca kahela che. kahyuM che ke- kaMdappa 1 devakibbisa 2, abhiogA 3 AsurA ya 4 saMmohA 5 / esA u saMkiliTThA, paMcavihA bhAvaNA bhaNiyA / / 235 / / vRidad10 2212 utta] 1. kAmapradhAna viTaprAya devo saMbaMdhI je bhAvanA te kaMdarpI, 2 kilbiSaka devo saMbaMdhI te kilbiSikI, 3. kiMkara sthAnIya deva saMbaMdhI te AbhiyogikI, 4. asuradeva saMbaMdhI te AsurI ane pa. mUDhAtmA deva saMbadhI je bhAvanA te saMmohI-A pAMca saMkliSTa (aprazasta) bhAvanAo kahelI che. (235) A pAMca bhAvanAo paikI je bhAvanAnI aMdara je jIva varte che te alpa cAritranA prabhAvathI tevA prakAranA devone viSe jAya che. kahyuM che ke jo saMjao vi eyAsu appasatthAsu vaTTai kahi[?] ci| so tavihesu gacchai, suresu bhaio caraNahINo // 236 / / vRidaq0 244 ]i A aprazasta bhAvanAone viSe je saMyata kaMIpaNa varte che te tevA prakAranA devone viSe jAya che te sarvathA cAritrathI : hIna che tethI devone viSe javAnI lene mATe bhajanA che arthAt jAya kiMvA na paNa jAya. (236) AsurAdi bhAvanAjanya apardhvasa kahyo, te asurata vagereno hetu che mATe asuratAdi bhAvanAnA sAdhanabhUta karmonA kAraNone cAra sUtro vaDe kahe che-vaheM vohI tyAdi sUtra sugama che. vizeSa e ke-asurone viSe thayela te AsuraasuravizeSa, teno je bhAva te Asuratva, tenA mATe AsurapaNAne arthe athavA asurapaNA mATe ke asurapaNAe tenA AyuSkAdi karmane karavA mATe AraMbha kare che, te A pramANe-1. krodha svabhAvapaNA vaDe, 2. klezanA saMbaMdha vaDe, 3. saMsaktatapakarma-AhAra, upAdhi ane zayyAdine viSe pratibaddhabhAvarUpa tapazcaryA vaDe ane 4. traNa kAla saMbaMdhI lAbha alAbhAdi | viSayaka nimittathI meLavela AhArAdi vaDe upajIvanarUpa nimitta AjIvikA vaDe. A artha anyatra A pramANe kahyo che- aNubaddhaviggaho cciya, saMsattatavo nimittamAesI / nikkiva NirANukaMpo, AsuriyaM bhAvaNaM kuNai / / 237 / / vRi10 2325 ]i sAdhu ane zrAvakane viSe niraMtara kalaha karanAra, AhArAdimAM Asakti sahita tapa karanAra, nimittano prakAzanAra, niHzUka ane anukaMpA rahita arthAt duHkhI prANIne joIne jenA hRdayamAM kaMpArI na Ave te prANI AsurIbhAvanA kare che.(237) je kArya pratye yogya che te abhiyogya-kiMkara devavizeSo, teono je bhAva te AbhiyogyatA, te arthe athavA AbhiyogyapaNAe. 1. AtmotkarSa-potAnA guNanA abhimAna vaDe, 2. paraparivAda-paranA doSane kahevA vaDe, 3. bhUtikarmavaravALA vagerene bhUti (rAkhavAsakSepa) vagerethI rakSA karavA vaDe ane 4. kautukakaraNa-saubhAgyAdinA nimitte bIjAnA zira upara hastanA bhramaNAdi vaDe maMtrakriyA vagere karavA vaDe. A bhAvanA paNa bIje sthaLe AvI rIte jaNAvI che- .. kouya bhUIkamme, pasiNA iyare nimittamAjIvI / iDDirasasAyaguruo, abhiogaM bhAvaNaM kuNai / / 238 / / [vRda10 2308 ] 465 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 ihalokapratibaddhAdipravrajyA bhedAH 355 sUtram 1. aniSTanI zAMti mATe th thu vagere ka2vuM te kautuka, 2. maMtra vaDe maMtrIne rAkha(vAsakSepa) vagerenuM devuM te bhUtikarma, 3. aMguSTa ane arIsA vageremAM devanuM AkarSaNa karIne praznanuM pUchavuM, 4. svapna vidyA vaDe kahevuM, pa. nimitta vagere prakAzIne AjIvikA calAvavI tathA Rddhi, rasa ane sAtagaurava sahita ukta pravRttine karato thako prANI Abhiyogya bhAvanA kare che. (238) saMmoha pAme che te saMmoha-mUDhAtmA devavizeSa, teno je bhAva te saMmohatA, tenA mATe athavA saMmohapaNAe. 1. unmArgadezanA--samyagdarzanAdirUpa bhAvamArgathI viruddha dharmanA kathana vaDe, 2. mArmAMtarAya-mokSamArgane viSe pravRtta thayelane vighna karavA vaDe, 3. kAmAzaMsAprayoga-zabdAdi viSayone viSe abhilASA karavA vaDe ane 4. 'migna' tti lobha-gRddhi vaDe niyANuM karavuM te, 'A tapa vagerethI mane cakravarttipaNuM vagere maLo' AvI rIte nikAcanA-deDha karavA vaDe. A bhAvanA paNa anyatra nIce pramANe kahela che-- ummaggadesao magganAsao maggavippaDIvattI / moheNa ya mohettA, saMmohaM bhAvaNaM kuNai / / 239 / / [bRhattva0 1322 fi] 1. unmArgano kahenAra, 2. mArgano nAza karanAra-potAnA tathA bIjAnA bodhibIjano nAza karanAra, 3. viparIta mArgane svIkA2nA2 evo jIva svayaM mUDha thayo thako bIjAne moha upajAvIne saMmoha bhAvanA kare che. (239) devonA madhyamAM kilbiSa-pApa, tene laIne ja aspRzyAdi dharmavALo devarUpa kidhdhiSa te devakilbiya. bIjuM varNana temaja jANavuM. avarNa-niMdA-khoTA doSanuM AropaNa karavuM. A artha anyatra AvI rIte kahela che. nANassa kevalINaM, dhammAyariyANa savvasAhUNaM / bhAsaM avanna mAI, kibbisiyaM bhAvaNaM kuNai / / 240 / / [gRha 50 1302 fi] 1. jJAnanI, 2. kevalIonI, 3. dharmAcAryonI ane 4. sarva sAdhuonI niMdAno karanAra tathA 5. mAyAvI evo prANI kilbiSikI bhAvanA kare che. (240) cothuM sthAnaka hovAthI ahiM pAMcamI kaMdarpa bhAvanA kahI nathI, paNa bhAvanAnuM varNana cAlatuM hovAthI te batAve che- kaMdappe kukkuie, davasIle yAvi hAsaNakare y| vimhArvito ya paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai || 241 || [bRhatkalpa0 1295 tti ] 1. kAmanI kathA karanAra, 2. kukkucita-bhAMDanA jevI ceSTA karanAra, 3. dravazIla-garvathI zIghra gamana ane bhASaNAdi karanAra, 4. veSa ane vacanAdi vaDe svaparane hAsya utpanna karanAra, 5. bIjAne iMdrajAlAdi vaDe vismaya karAvanAra evo jIva kaMdarpI bhAvanA kare che. (241) I354 // A apabhraMsa pravrajyAvALAne che mATe pravrajyAnuM nirUpaNa karavA 'vaDabrijJA padmane'tyAdi. ATha sUtro kahe che. SaDaLiyA pabanA pannattA, taMnahA--dato paDinanA, parato paDivanA, Dutono DivanA, aparinanA ?, cauvvihA pavvajjA pannattA, taMjahA - purao paDibaddhA, maggao paDibaddhA, duhato paDibaddhA, apaDibaddhA 2 / caThavvihA pavvajjA pannattA, taMjahA - ovAtapavvajjA, akkhAtapavvajjA, saMgArapavvajjA, vihaga [ gai ] pavvajjA rU| caibihA pavvanA pannattA, taMnahA-tuyAvattA, puyAvattA, moyAvattA, payiAvattA 45 pablihA pabanA pannattA, taMnahA-naDaDyA, maDaDyA, sIhaDyA, siyAnA 1 | caDavviA kisI pannattA, taMjahA - vAviyA, parivAviyA, rNiditA, pariNiditA 6 / evAmeva cauvvihA pavvajjA pannattA, taMnahA-vAvitA, parivAvitA, nitiA, parigilitA 7 | rabihA pabannA pannA, tanajJA 466 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 ihalokapratibaddhAdipravrajyA bhedAH 355 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 dhannapuMjitasamANA, dhannavirallitasamANA, dhannavikkhittasamANA, dhannasaMkaDDitasamANA 8 / / sU0 355 / / (mUo) cAra prakAre pravrajyA-dIkSA kahelI che, te A pramANe-1. udara bharavA mATe dIkSA levI te AlokapratibaddhA, 2. devAdi saMbaMdhI sukhane mATe dIkSA levI te paralokapratibaddhI, 3. ubhaya lokanA sukhane arthe dIkSA levI te ubhayalokapratibaddhA ane 4. mokSanA arthe dIkSA levI te apratibaddhA. (1) "jo huM dIkSA laIza to mane ziSya, AhArAdi maLaze ema agAuthI dIkSA lenArAone viSe je abhilASA te agrata pratibaddhA, 2. svajanAdike prathamathI dIkSA lIdhela che tenA snehane laIne je pAchaLathI dIkSA levI te mRtaHpratibaddhA, 3. ubhayataH pratibaddhA-AgaLathI ane pAchaLathI paNa pratibaMdhavALI che ane cothI apratibaddhA pUrvavat (2) cAra prakAre pravajyA kahelI che, te A pramANe-1. sadguruonI sevA vaDe je dIkSA levAya che te avapAtapravrajyA, 2. 'tuM dIkSA grahaNa kara' ema kahevAthI je dIkSA levAya che te AkhyAtapravrajyA, 3. "jo tuM dIkSA le to huM paNa laIza" evA saMketathI je dIkSA levI te saMketapravrajyA ane 4 parivArAdinA viyogathI ekAkIpaNe dezAMtaramAM jaIne dIkSA levI te vihagagatipravrajyA. (3) cAra prakAranI pravajyA kahelI che, te A pramANe-1. todayitvA-pIDA upajAvIne je dIkSA apAya te, 2, lAvayitvA-bIje ThekANe laI jaIne dIkSA apAya te, 3. mocayitA-karaja vagerethI mUkAvIne je dIkSA apAya te, 4. pariDutayitA-bhojananI lAlaca vaDe je dIkSA apAya che. (4) cAra prakAranI pravrajyA kahelI che, te A pramANe-1. naTanI jema saMvega rahita dharmakathA karavA vaDe bhojanAdi meLavavuM te naTakhAditA, 2. subhaTanI jema baLa dekhADIne bhojanAdi meLavavuM te bhaTakhAditA, 3. siMhanI jema bIjAnI avajJA karIne bhojanAdi meLavavuM te siMhabAditA ane 4. zIyALanI jema dInatA vaDe bhojanAdi meLavavuM te zuMgAlakhAditA. (5) cAra prakAranI kRSI (khetI) kahelI che, te A pramANe-1. jemAM eka vakhata dhAnya vavAya te vAviyA, 2. be traNa vakhata ukheDIne sthAnAMtaramAM ropAya te parivAriyA, 3. jemAM eka vAra niMdaNa-ghAsa vagere dUra karAya te niMdiyA ane 4. vAraMvAra niMdaNa-ghAsa vagere dUra karAya te pariniMdiyA. (6) A dRSTAMte cAra prakAranI pravajyA kahelI che, te A pramANe-1. sAmAyika cAritranuM AropaNa karavuM te vAviyA, 2. vaDI dIkSA athavA pharIthI dIkSA ApavI te parivAviyA, 3. eka vakhata aticAranI AlocanA karavI te nidiyA ane 4. vAraMvAra aticAranI AlocanA karavI te paribiMdiyA. (7) cAra prakAranI pravRjyA kahelI che, te A pramANe-1. khaLAmAM zuddha karela dhAnyanA DhagalA jevI-aticAra rahita dIkSA, 2. khaLAmAM ja kacarAne pavana vaDe dUra karela dhAnyanA ekatra nahiM karela puMja samAna-alpa aticAravALI, 3. baLadanI khurI vaDe khuMdAvAthI verAyela dhAnyanA jevI-bahu aticAravALI ane 4. kSetramAMthI lAvIne khaLAmAM mUkela dhAnya samAna-bahutara aticAravALI pravraya. (8) 3papa (TI.) A sUtro saMgama che. vizeSa e ke-1. mAtra udarabharaNAdi icchAvALAnI je dIkSA te ihalokapratibaddhA, 2. bhavAMtara saMbaMdhI kAmabhoganI icchAvALAnI je dIkSA te paralokapratibaddhA, 3. ubhaya loka saMbaMdhI sukhanA abhilASIonI je dIkSA te dvidhAlokapratibaddhA ane 4. viziSTa sAmAyika cAritravALAonI je dIkSA te apratibaddhA. (1) purataH-pravrajyA levAthI bhaviSyamAM thanArA ziSya ane AhArAdine viSe AgaLathI pratibaMdhavALI je dIkSA te 1 purataH pratibaddhA kahevAya che. ema svajanAdine viSe (sneha vaDe pAchaLathI lIdhela dakSA) te 2. mArgata pratibaddhA kahevAya che. 3. koIka pravrajyA AgaLathI ane pAchaLathI paNa ema dvidhA pratibaMdhavALI che ane 4. koIka apratibaddhA pUrvanI jema che. (2) 'govAya' tti--avAtasadguruonI sevA karavAthI je pravajyA te 1. apAtapravajyA, 2. "tuM dIkSA le' ema kahevAthI dIkSA lenAranI je pravajyA te AkhyAtapravajyA-AryarakSitasUrinA bhAI phalyurakSitanI jema, 3. saMra' ri-saMketathI je pravajyA-metAryAdinI jema athavA jyAre 'tuM dIkSA laIza tyAre huM paNa laIza" ema saMketathI je dIkSA te saMketapravrayA, 4. 'vida / tti vihagagati 467 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 ihalokapratibaddhAdipravrajyA bhedAH 355 sUtram vaDe--pakSI jema bIje jAya che te nyAya vaDe parivArAdinA viyogathI ane dezAMtaramAM javA vaDe ekalAnI je dIkSA te vihagagatipravrajyA. kyAMka 'vijJApavvapne' ti pATha che tyAM pakSInI jema ema jANavuM. athavA vihata-dAridra vaDe ke zatruo vaDe parAbhava pAmelanI je dIkSA te vihatapravrajyA. (3) 'tuyAvartta' tti vyathA (pIDA) utpanna karIne je dIkSA devAya che te 1. todayitvA pravrajyA, sAgaracaMdra muni vaDe apAyela municaMdra nRpanA 'putranI jema. 'jhayAvartta' tti. evo kyAMka pATha che tyAM ojazArIrika athavA vidyArdikanA baLane dekhADIne je dIkSA devAya che te ojayitvA ema kahevAya che. 'yAvartta' tti pluph dhAtu gati arthamAM che, A vacanathI 2. plAvayitvA-AryarakSitanI jema bIje sthaLe laI jaIne athavA pUta-dUSaNane dUra karavA vaDe pavitra karIne je dIkSA apAya che te pUtayitvA. 'vuyAvartta' tti. jema gautasvAmIe kheDUtane sArI rIte samajAvIne dIkSA ApI tema athavA pUrvapakSarUpa vacanane karAvIne ane tene jItIne athavA pratijJA karAvIne je dIkSA devAya che te 3. bodhayitvA. kyAMka 'moyAvartta' tti. evo pATha che tyAM sAdhu vaDe choDAvIne je dIkSA apAya che te 3. mocayitvA, telane arthe dAsapaNAne pAmelI ginInI jema. [dIkSita thayela baMdhunA upacArane mATe koIkanI dukAnethI eka karSa pramANa tela lAvIne tenI bahene ApyuM. ema da22oja eka karSanI vRddhi vaDe tela lAvIne te sAdhune ApatI tethI ghaDAdi saMkhyAvALuM tela thayuM, karaja vadhyuM paraMtu devuM apAyuM nahi tethI teNI jIvana paryaMta tenI dAsI thaIne rahI. tyAra bAda koI vakhata pharIne te sAdhu tyAM AvyA tyAre bahenanI hakIkata jANIne teNe te vyApArIne samajAvyo ane bahenane choDAvIne dIkSA ApI.] 'rivuyAvartta' tti. dhRtAdi vaDe paripUrNa bhojana te paripcyutabhojananA mATe je dIkSA apAya che te-Aryasuhasti AcArya vaDe ceMkane (saMprati rAjAnA jIvane) apAyela dIkSAnI jema 4. pariplutayitvA kahevAya che. (4) naTanI jema saMvega rahita dharma kathAnA ka2vA vaDe meLavela bhojanAdinuM 'vaDya' tti. khAvuM che jene te viSe te 1. naTakhAditA athavA naTanI jema 'lava' tti. saMvegazUnya dharmakathAnA kathanarUpa svabhAva che jene viSe te naTasvabhAvA. ema bhaTa vageremAM paNa jANavuM. vizeSa e ke-tathA prakAranA baLane batAvIne meLavela bhojanAdinuM khAvuM che jene viSe te 2. bhaTakhAditA athavA bhATa yA cAraNanI vRttirUpa svabhAva che jemAM te bhaTasvabhAvA. siMhanI jema zauryanA atizayathI anyanI avajJA vaDe meLavela athavA bhakSaNa vaDe jema zarU karyuM tema khAvuM che jene viSe te 3. siMhakhAditA athavA siMhasvabhAvA. zIyALa to dInavRtti vaDe meLavela bhojananuM athavA bhakSaNa vaDe anya sthAnamAM zarU karyuM ane anya sthAnamAM khAvuM che jemAM te 4. zRgAlakhAditA athavA zRgAlasvabhAvA. (5) kRSi-dhAnyane mATe kSetranuM kheDavuM, 'vAviya' tti. eka vakhata dhAnya vavAya evI, 2. 'parivAviya' tti be athavA traNa vAra ukheDIne anya sthAnamAM ropavAthI parivapanavatI-zAli (DAMgara) nI khetInI jema, 3. 'niviya' tti. eka vakhata anya jAtIya ghAsa vagerene dUra karavA vaDe zodhelI te nidAtA, 4. 'pariniyi' tti. be athavA traNa vakhata tRNAdinA zodhana vaDe parinidAtA kRSI che. (6) pravrajyA to sAmAyika (cAritra) nA AropaNa vaDe 1. vAviyA, 2. parivAviyA eTale niraticAra cAritravALAne mahAvratanA AropaNa vaDe athavA sAticAra cAritravALAne mULa prAyazcita devAthI, 3. niMdiyA-eka vAra aticAranA AlocanathI ane 4. pariniMdiyA-vAraMvAra aticAranA AlocanathI jANavI. (7) 'dhannapuniyasamALa' tti khaLAmAM tUsa vagere kacaro kADhIne nirmaLa karela dhAnyanA puMja samAna samasta aticArarUpa kacarAnA abhAva vaDe meLavela svasvabhAvapaNAthI, A eka pravrajyA. bIjI to khaLAmAM ja 'yareinnita' vAyu vaDe kacarAne vistArelauDAvela paNa Dhagalo nahiM karela evA dhAnya samAna pravrajyA, je thoDA paNa prayatna vaDe svasvabhAvane prApta karaze. trIjI to yIif--baLadanA khura vaDe khUMdAvAyI chUTA thayela dhAnya samAna, je pravrajyA sahaja utpanna thayela aticArarUpa kacarAyukta hovAthI sApekSita-anya sAmagrI vaDe kALanA vilaMbathI svasvabhAvane meLavavA yogya thAya che te dhAnyavikIrNa samAnA kahevAya che. cothI to kSetrathI lAvela ane khaLAmAM rAkhela dhAnyanA jevI je 1. A kathA munipati caritramAM che. 468 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 saMjJAH kAmAzca 356-357 sUtre zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pravrayA, te bahutara aticAra sahita hovAthI bahutara kALa vaDe prApta karavA yogya svabhAvavALI che te dhAnyasaMkarSita samAnA jANavI. ahiM dhAnyanA vizeSaNa paMjita vagere zabdanI prAkRtazailIthI paranipAta karela che. 3papI. * A pravrajyA saMjJAnA vazathI vicitra prakAre hoya che tethI saMjJAnuM nirUpaNa karavA mATe sUtrapaMcaka kahe che- cattAri sannAo pannattAo, taMjahA-AhArasannA, bhayasannA, mehuNasannA, pariggahasannA (1) / cauhi ThANehi AhArasannA samuppajjati, taMjahA-omakoDhatAte 1 chuhAveyaNijjassa kammassa udaeNaM 2 matIte 3 tadaTThovaogeNaM 4 (2) / caurhi ThANehi bhayasannA samuppajjati, taMjahA-hINasattattAte 1 bhayaveyaNijjassa kammassa udaeNaM 2 matIte 3 tadaTThovaogeNaM 4 (3) / caurhi ThANehi mehuNasannA samuppajjati, taMjahA-cittamaMsasoNiyayAe 1 mohaNijjassa kammasa udaeNaM 2 matIte 3 tadaTThovaogeNaM 4 (4) / cauhi ThANehiM pariggahasannA samuppajjati, taMjahA-avimuttayAe, lobhaveyaNijjassa kammassa udaeNaM, matIte; tadaTThovaogeNaM (5) // sU0 356 / / cauvvihA kAmA pannattA, taMjahA-siMgArA, kaluNA, bIbhacchA, roddA / siMgArA kAmA devANaM, kaluNA kAmA maNuyANaM, bIbhacchA kAmA tirikkhaMjoNiyANaM, roddA kAmA NeraiyANaM / sU0 357 / / (mULa) cAra prakAre saMjJA-cetanAzakti kahelI che, te A pramANe-1. AhAra saMjJA-AhAranI icchA, 2. bhayasaMjJA-DaravuM, 3. maithunasaMjJA-viSayanI IcchA ane 4. parigrahasaMjJA-dhana vagerenA saMcayanI IcchA. (1) cAra kAraNa vaDe jIvane AhAra saMjJA utpanna thAya che, te A pramANe-1. udara khAlI thavAthI, 2. sudhAvedanIya karmanA udayathI, 3. AhAranI kathA sAMbhaLavA vagerethI utpanna thatI mati vaDe ane 4. niraMtara bhojananI ciMtA karavAthI. (2) cAra kAraNa vaDe jIvane bhayasaMjJA utpanna thAya che, te A pramANe-1. hInasattva (avairya) paNAthI, 2. 'bhayavedanIya karmanA udayathI, 3. bhayajanaka kathA sAMbhaLavA vagerethI utpanna thatI mati vaDe ane 4 bhayanI ja vicAraNA karavA vaDe. (3) cAra kAraNathI maithunasaMjJA utpanna thAya che, te A pramANe-1, mAMsa ane raktanI vRddhi thavAthI, 2. mohanIya karmanA udayathI, 3. kAmanI kathA sAMbhaLavA vagerethI utpanna thayela buddhi vaDe ane 4. niraMtara viSayanuM ciMtana karavAthI. (4) cAra kAraNa vaDe parigrahasaMjJA utpanna thAya che, te A pramANe-1. parigraha sahita hovAthI, 2. lobhavedanIya (mohanIya) karmanA udayathI, 3. dhana vagerene jovAdikathI utpanna thayela mati vaDe ane 4. satata dhana vagerenuM ciMtana karavAthI. (5) /356/l cAra prakAranA kAmo kahelA che, te A pramANe--zRMgAra, karuNa, bibhatsa ane raudra. zRMgArarasavALA kAma devone hoya che. karuNarasavALA kAmo manuSyone hoya che, bIbhatsarasavALA kAmo tiryaMcayonikone hoya che ane raudrarasavALA kAmo narayikone hoya che. 3pa7ll (TI) pattAnI' tyA0i sUtra spaSTa che. vizeSa e ke-saMjJAna saMjJA-jANavuM te saMjJA arthAt caitanya, te asatAvedanIya ane mohanIya karmanA udayajanya vikAra yukta caitanya, AhArasaMzAdipaNAe vyapadeza karAya che. temAM AhAra saMjJA-AhArano abhilASa, bhayasaMjJA-bhayamohanIya karma vaDe prApta thavA yogya jIvano pariNAma, maithunasaMjJA-vedanA udayathI thayela maithunano abhilASa ane parigrahasaMjJA-cAritramohanA (lobhanA) udayathI thayela parigrahano abhilASa (1). avamakoSTatayA-khAlI 1. bhayavedanIya zabdathI bhayamohanIya karma samajavuM. vedanIya zabdano artha anubhavavA yogya hovAthI badhA karma vedanIya che. vizeSa vyAkhyA vaDe sAtA asAtA prakRtilakSaNa vedanIya karma che. 2. AhArasaMzA asAtAvedanIya karmanA udayajanya caitanya che ane kramazaH zeSa traNa saMzA bhayamohanIya, vedamohanIya ane lobhamohanIya karmanA - udayajanya caitanya lakSaNa che. saMjJA udaya ane kSayopazamabhAvarUpa che. 469 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 udakodadhisamapuruSAH 358 sUtram uda2 vaDe, kSudhA vedanIya karmodayathI, matlA--AhAranI kathAnA sAMbhaLavA vagerethI thayela mati vaDe, tazvayonena-AhAranI satata ciMtA vaDe AhArasaMzA udbhave che. (2). phrInasatva-himmatanA abhAvathI, matlA-bhayanI vArtA sAMbhaLavAthI ane bhayaMkara vastune jovAthI thayela mati vaDe, ta payonena-ihalokAdibhayarUpa arthanI vicAraNA karavAthI sAmAnyathI bhayasaMjJA upaje che. (3) vRddhi pAmela che mAMsa ane zoNita jenA te citamAMsazoNita, tenA bhAvapaNAe-mAMsa ane raktanI vRddhi thavA vaDe, matyA--kAmakrIDAnI kathAnA zravaNa vagerethI thayela buddhi vaDe, tarthropayoona-maithunarUpa arthanuM vAraMvAra ciMtana karavA vaDe maithuna saMjJA thAya che. (4). avimuktayA-saparigrahapaNAe, mastyA--sacetanAdi parigrahane jovA vagerethI thayela, tarthropayonenaparigrahanuM anuciMtana ka2vA vaDe parigraha saMjJA thAya che. (5) II356 // saMjJAo ja kAmagocara che mATe kAmanuM nirUpaNa karatuM sUtra spaSTa che, vizeSa e ke-kAmA-zabdAdi viSayo che. devone zRMgArarUpa kAma che, kema ke ekAMtika ane AtyaMtika manojJapaNAne laIne atyaMta ratirasanuM sthAna hovAthI ratirUpa ja zRMgAra che. kahyuM che ke--puM-nAryonyonya raktayoH rati prakRtiH vRddhAraH [AvyAr0 225 tti] ''anyonya Asakta thayela puruSa ane strI saMbaMdhI ratisvabhAva-vyavahAra te zRMgAra" manuSyone karuNa kAma hoya che kAraNa ke tucchapaNAthI, kSaNamAM joyelanuM naSTa thavA vaDe ane zukra, zoNita vagerethI thayela dehanA AzritapaNAe zocanAtmaka hovAthI tathAprakAranuM manojJapaNuM nathI hotuM.. ''muLaH zopravRti'' [AvyAnaM.ArUtti] kRti vacanAt karuNa rasa zokasvabhAva ja che. tiryaMcone bibhatsa kAma hoya che, kema ke te jugupsAnuM sthAna hoya che. kahyuM che ke--''bhavati jugupsApravRti+mattaH'' [AvyAlaM tti] bIbhatsarasa jugupsAtmaka ja che. nairayikone atyaMta aniSTapaNAe krodhano utpAdaka hovAthI raudra-dAruNa kAma hoya che. kahyuM che ke--''raudraH odhaprakRti'' [jAvyAta.zyArU tti] iita raudra rasa ja krodharUpa che. II357 / / A kAmo tuccha ane gaMbhIratAnA bAdhaka, sAdhaka che, mATe tucchane tathA gaMbhIrane kahevAne icchatA sUtrakAra rdaSTAMta sahita ATha sUtrone kahe che-- cattAri udagAA pannattA, taMjahA - uttANe NAmamege uttANodara, uttANe NAmamege gaMbhIrodae, gaMbhIre NAmamege uttANodara, gaMbhIre NAmamege gaMbhIrodae 1 / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA - uttANe nAmamege ittAhi6, 3ttAne nAmameLe gaMbhIrahi haiM [=4] (2) / cattAri udagA pannattA, taMjahA - uttANe NAmamege uttANobhAsI, uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI hra [=4] (3) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - uttANe NAmamege uttANobhAsI, uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI ha [=4] (4)| cattAri udahI pannattA, taMjahA - uttANe NAmamege uttANodahI, uttANe NAmamege gaMbhIrodahI hR [4] (5) / evAmeva pattApti putigAtA pannattA, taMnahA-vattAne gAmameLe tattALahiya haiM [=4] (6)/ cattAra vahI pannattA, taMnahAuttaanne NAmamege uttANobhAsI, uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI hR [ 4 ] (7) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, tanahAnattAne gAmamene ttAomAsI haiM [=4] (8) 5 sU. rU18|| (mULa) cAra prakAranA udaka kahelA che, te A pramANe--1. koIka udaka uttAna--thoDuM UMDuM (chIcharuM) che. vaLI nirmaLapaNAthI udakano madhyabhAga dekhAya che te uttAnodaka, 2. koIka udaka uttAna-thoDuM UMDuM che paNa DahoLuM jala hovAthI madhya bhAga dekhAto nathI te gaMbhIrodaka, 3. koIka gaMbhIra-UMDuM jala che paNa svaccha hovAthI madhyabhAga dekhAya che te uttAnodaka ane 4. koIka jala gaMbhIra-UMDuM che ane DahoLuM hovAthI madhyabhAga dekhAto nathI te gaMbhIrodaka. (1) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa bAhya ceSTAthI uttAna-agaMbhIra ane agaMbhIra (tuccha) 470 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 udakodadhisamapuruSAH 358 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 hRdayavALo che, 2. koIka bAhya ceSTathI kAraNane laIne tuccha che paNa svabhAvathI gaMbhIra hRdayavALo che, 3. koIka bAhya ceSTAthI gaMbhIra che paNa svabhAvathI tuccha hRdayavALo che 4. ane koIka bAhya ceSTAthI gaMbhIra ane gaMbhIra hRdayavALo che (2) cAra prakAranA udaka kahelA che, te A pramANe-1, koIka pANI uttAna-chIcharuM che ane chIcharA jevuM dekhAya che, 2. koIka chIcharuM che paNa sAMkaDA sthAnavizeSathI UMDuM dekhAya che, 3. koIka agAdha pANI che paNa vistAravALA sthAnane laIne chIcharA jevuM dekhAya che ane 4. koIka pANI agAdha che ane agAdha (gaMbhIra) dekhAya che. (3) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa prakRtithI tuccha che ane tuccha jevo dekhAya che, 2. koIka prakRtithI tuccha che paNa bAhyavRttithI gaMbhIra jevo dekhAya che, 3. koIka prakRtithI gaMbhIra che paNa kAraNavazAt tuccha jevo dekhAya che ane 4 koIka prakRtithI gaMbhIra che ane gaMbhIra jevo dekhAya che. (4) cAra prakAranA samudro kahelA che, te A pramANe-1. koIka samudra eka deza-vibhAgamAM prathama paNa tuccha che ane pachI paNa tuccha che, 2, koIka samudra eka vibhAgamAM prathama tuccha che paNa pachI vela-bharatI AvavAthI gaMbhIra che, 3. koIka samudra eka vibhAgamAM prathama gaMbhIra che paNa oTa thavAthI ta7 che ane 4. koIka samudra prathama ane pachI paNa gaMbhIra che. (5) A dRSTate cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa prathama paNa tuccha ane pachI paNa tuccha che, 2. koIka prathama tuccha paNa pachIthI gaMbhIra che, 3. koIka prathama gaMbhIra paNa pachIthI tuccha che ane 4. koIka prathama gaMbhIra ane pachIthI paNa gaMbhIra che. (6) cAra prakAranA samudro kahelA che, te A pramANe-1. koIka samudra ta che ane taccha jevo dekhAya che. 2. koIka taccha che paNa gaMbhIra jevo dekhAya che. 3. koIka gaMbhIra che paNa tuccha jevo dekhAya che ane 4. koIka samudra gaMbhIra che ane gaMbhIra jevo dekhAya che. (7) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe koIka puruSa prakRtithI tuccha che ane bAhya vRttithI tuccha jevo dekhAya che ema pUrvokta rIte cothA sUtranI mAphaka caturbhAgI jANavI. 358l (TIo) 'vattArI'tyAra sUtro spaSTa che. vizeSa e ke-udaka-pANI kahelA che temAM 1. koIka jaLa uttAna-tucchapaNAthI chIcharuM che, vaLI svacchapaNAne laIne madhya svarUpa dekhAtuM hovAthI uttAnodaka che. ('sattApo' ttiA nirdeza, samAsarahita prAkRtazailIne aMge samasta padanI jema jaNAya che.) mUlamAM svIkArela udaka zabda vaDe A pada kahela arthavALuM thaze ema kahevuM nahiM, kema ke tenuM (udaka zabdanuM) bahuvacanAtapaNA vaDe ahiM asaMbaMdhyAnapaNuM che. sAkSAt udaka zabda che to bahuvacanAta udaka zabdane lAvavA vaDe tenA vacananA parimANathI zuM prayojana che? evI rIte udadhi sUtrane viSe paNa bhAvavuM. tathA 2. uttAna pUrvanI jema ane gaMbhIra udaka malina hovAthI tenuM svarUpa jaNAtuM nathI, 3. gaMbhIra-bahu jaLa hovAthI agAdha che ane svacchapaNAne laIne madhya svarUpa dekhAtuM hovAthI uttamodaka che, 4. agAdha hovAthI gaMbhIra, vaLI malina svarUpa hovAthI gaMbhIrodaka che. (1) 1 puruSa to uttAna-bahArathI dekhADela mada ane dInatA vagerethI thayela vikRta zarIra ane vacananI ceSTAthI agaMbhIra-tuccha che, vaLI dainya vagere guNathI yukta ane guhyane dhAraNa karavAmAM asamartha cittavALo hovAthI uttAnatuccha (hRdaya) che-A eka, bIjo kAraNavazA dekhADela vikRta ceSTAthI uttAna che ane svabhAvathI uttAna hRdayanA viparItapaNAthI gaMbhIra hadayavALo che. trIjo to denyAdivALo chate paNa kAraNavazAt AkArane gopavavA vaDe gaMbhIra ane uttAnahRdaya pUrvanI jema arthAt svabhAvathI tuccha hRdayavALo che ane cotho prathama bhaMgathI viparIta hovAthI bAhyathI ane aMtarathI gaMbhIra che. (2) tathA pratalapaNAthI-thoDuM pANI hovAthI uttAna ane sthAnavizeSathI uttAna jevo dekhAya che A eka, dvitIya-uttAna pUrvavat paNa sAMkaDA sthAna vagerethI agAdha jevo dekhAya che, tRtIya gaMbhIra che ane tathAprakAranA sthAnanA AzritapaNA vagerethI uttAnanI mAphaka dekhAya che, citurtha gaMbhIra ane gaMbhIra mAphaka dekhAya che) (3) puruSa to uttAna-tuccha ane uttAna ja dekhAya che-A eka, bIjo tuccha che paNa vikArane gopavavAthI gaMbhIra jevo dekhAya che, tRtIya gaMbhIra che paNa kAraNavazAt vikAratvane 471 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 tarakakumbhasamapuruSAH 359-360 sUtram dekhADavAthI tuccha jevo dekhAya che, cotho sugama che. (4) be udakasUtranI mAphaka be udadhisUtra paNa dASTratika sahita samajavA athavA eka udadhi-samudrano deza chIcharo hovAthI uttAna-prathama ane pachI paNa che kema ke manuSyakSetranI bahAranA samudrone viSe velano abhAva hoya che, A eka, bIjA to prathama uttAna ane pachI gaMbhIra-velanA AvavAthI, trIjo prathama gaMbhIra ane pachI velanA cAlyA javAthI uttAna che, cotho sugama che. (pa-8) 358 samudranA prastAvathI tenA taranArAonuM varNana e sUtra vaDe kare che- cattAri taragA pannattA, taMjahA-samudaMtarAmItege samuiM tarati, samuiM tarAmItege goppataM tarati, goppataM tarAmItege hra [4] (1) / cattAri taragA pannattA, taMjahA-samuiMtarittA nAmamege samudde visItati, samudaM tarettA NAmamege goppate. visItati, goppataM hra [=4] (2) / / sU0 359 // cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-puNNe nAmamege punne, punne nAmamege tucche, tucche NAmamege puNNe, tucche nAmamege tucche (1) evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-punne nAmamege punne hra [= 4] (2) / cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-punne nAmamege puNNobhAsI, puNNe nAmamege tucchobhAsI, [tucche nAmamege punobhAsI, tucche nAmamege tucchobhAsI] hra [4] (3) evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-punne nAmamege punobhAsI hra [-4] (4) / cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-puNNe nAmamege punarUve, punne nAmamege tuccharUve hra [-4] (5) evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-puNNe nAmamege punnarUve hra [-4] (6) / cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-punne vi ege piyaTTe, pune vi ege avadale, tucche vi ege piyaTe, tucche vi ege avadale 4 / (7) evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-punne vi ege piyaTTe 4 (8) thev| cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-pugne vi ege vissaMdati, punnevi ege no vissaMdati, tucche vi ege vissaMdai, tucche vi ege no vissaMdai 4 (9) / evAmeva cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-punnevi ege vissaMdati 4 (10) thev| cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-bhinne, jajjarie, parissAI, aparissAI 4 (11) / evAmeva cauvvihe caritte pannatte taM jahA-bhinne jAva aparissAI 4 (12) / cattAri kuMbhA pannattA, taMjahA-mahukuMbhe NAmamege mahuppihANe, mahukuMbhe NAmamege visappihANe, visakuMbhe NAmamege mahuppihANe, visakuMbhe NAmamege visappihANe 4(13) / evAmeva cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-madhukuMbhe NAmamege madhuppihANe ha [=4](14) / hiyayamapAvamakalusaM, jIhA vi ya mahurabhAsiNI niccaM |jmi purisaMmi vijjati, se madhukuMbhe madhupihANe // 1 // hiyayamapAvamakalusaM, jIhA viya kaDuyabhAsiNI niccaM |jmi purisaMmi vijjati,se madhukuMbhe visapihANe // 2 // jahiyayaM kalusamayaM, jIhA vi ya madhurabhAsiNI niccaM |jmi purisaMmi vijjati, se visakuMbhe mahupihANe // 3 // jahiyayaM kalusamaya, jIhA vi ya kaDuyabhAsiNI niccaM |jmi purisaMmi vijjati,se visakuMbhe vispihaanne||4|| / / sU0 360 / / (bhU0) yAra / taranA-tA cha, te sA pramANo-1. aeNme samudranI ma huratara sarvavitine ta - chuM ema svIkArIne tene pALe che, 2. koIeka samudranI jema stara sarvaviratine svIkArIne asamarthapaNAthI 'gopada samAna dezaviratine pALe che, 3. koIeka gopada samAna dezaviratine svIkArIne sAmarthyapaNAthI sarvaviratine pALe 1. gopa6 bheTave bobhASAmA 'samudranI bhADI' mahAparache. 472 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 tarakakumbhasamapuruSAH 359 - 360 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 che ane 4. koIeka gopada samAna dezaviratine svIkArIne dezaviratine ja pALe che. (1) cAra prakAre taranArA kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa samudra samAna mahAkArya karIne samudra jevA bIjA mahAkAryamAM sIdAya che--asamartha thAya che, 2. koIka samudra jevuM kArya karIne gopada samAna sAmAnya kAryamAM sIdAya che, 3. gopada jevuM sAmAnya kArya karIne samudra samAna mahAkAryamAM sIdAya che ane 4 gopadanuM sAmAnya kArya karIne gopada jevA anya kAryamAM sIdAya che. (2) I359 cAra prakAranA kalazo kahelA che. te A pramANe--1. koIka kalaza pUrNa--saMpUrNa avayavavALo ane pUrNa-madha vagerethI bharela che, 2. koIka kalaza saMpUrNa avayavavALo che paNa tuccha-khAlI che, 3. koIka kalaza apUrNa avayavavALo che paNa pUrNa-madha vagerethI bharela che ane 4. koIka kalaza apUrNa avayavavALo ane khAlI che. (1) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa jAtyAdi guNa vaDe pUrNa ane vaLI jJAnAdi guNa vaDe pUrNa che, 2. koIka jAtyAdi guNa vaDe pUrNa che paNa jJAnAdi guNathI hIna che, 3. koIka jAtyAdi guNathI hIna paNa jJAnAdi guNa vaDe pUrNa che ane 4. koIka jAtyAdi vaDe hIna ane jJAnAdi guNathI paNa hIna che. (2) cAra prakAranA kalazo kahelA che, te A pramANe--1. koIka kalaza saMpUrNa avayavavALo che ane jonArane saMpUrNa jevo dekhAya che, 2. koIka saMpUrNa avayavavALo che paNa jonArane tuccha jevo dekhAya che, 3. koIka tuccha che paNa saMpUrNa jevo dekhAya che ane 4. koIka tuccha che ane tuccha jevo dekhAya che. (3) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa dhanna vagerethI pUrNa che ane teno upayoga karavAthI pUrNa jevo dekhAya che, 2. koIka dhanAdi vaDe pUrNa che paNa teno upayoga na karavAthI tuccha jevo dekhAya che, 3. koIka dhanAdithI tuccha che paNa teno upayoga karavAthI pUrNa jevo dekhAya che ane 4. koIka tuccha che ane tuccha jevo dekhAya che. (4) cAra prakAranA kuMbha kahelA che, te A pramANe--1. koIka kuMbha jaLa vagerethI pUrNa ane suMdara rUpavALo che, 2. koIka jalAdi vaDe pUrNa che paNa tuccha rUpavALo che, 3. koIka jalAdi vaDe tuccha (khAlI) paNa suMdara rUpavALo che ane 4. koIka jalAdithI tuccha ane tuccha rUpavALo che. (5) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa jJAnAdi vaDe pUrNa ane pavitrarUpa-rajoharaNAdi viziSTa veSavALo che, 2. koIka puruSa jJAnAdi vaDe pUrNa che paNa tuccha rUpavALo-dravyaliMgathI rahita che, 3. koIka puruSa jJAnAdi guNathI rahita che paNa dravyaliMga (muniveSa) yukta che ane 4. koIka bannethI tuccha che arthAt jJAnAdi guNathI ane veSathI rahita che. (6) cAra prakAranA kuMbha kahelA che, te A pramANe--1. koIka kuMbha jalAdithI pUrNa che ane kanakAdimaya hovAthI prItikara che, 2. koIka kuMbha jaLAdithI pUrNa che paNa kRtikAdi hIna dravyavALo hovAthI apadala-asArabhUta che, 3. koIka jalAdithI rahita che paNa zreSTha dravyamaya hovAthI prItikara che ane 4. koIka jalAdithI rahita che ane hIna dravyavALo hovAthI asAra che. (7) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa dhana, zrutAdithI pUrNa che ane dAnAdithI prItikara che, 2. koIka dhana, zrutAdithI pUrNa che paNa dAnAdinA abhAvathI prItikara nathI, 3. koIka dhana, zrutAdithI hIna che paNa dAnAdithI prItikara che ane 4. koIka ubhayaprakAre hIna (asAra) che. (8) cAra prakAranA kuMbha kahelA che, te A pramANe--1. koIka kuMbha jalAdithI purNa che ane jhare che, 2. koIka jalAdithI pUrNa che paNa jharato nathI, 3. jalAdithI hIna che paNa jhare che ane 4. jalAdithI hIna che ane jharato nathI. (9) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe- -1. koIka puruSa dhana, zrutAdi vaDe pUrNa che ane jhare che-dhana, zrutAdine Ape che, 2. koIka dhanAdithI pUrNa che paNa dhanAdine Apato nathI, 3. koIka dhanAdithI hIna che paNa Ape che ane 4. koIka dhanAdithI hIna che ane dhanAdine Apato nathI. (10) cAra prakAranA kuMbha kahelA che, te A pramANe--1. phUTela, 2. jAjaro-phATavALo, 3. pANI 473 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 tarakakumbhasamapuruSAH 359-360 sUtram jharanAra (kAco) ane 4 pANI nahiM jharanAra-pAka. (11) A daSTAMte cAra prakAranA cAritra kahelA che, te A pramANe-1. khaMDita-mUlaprAyazcitta (pharIthI dIkSA) ne yogya, 2. jarjarita-chedAdi prAyazcittane yogya, 3. sUkSmaaticArayukta, ane 4. niraticAracAritra. (12) cAra prakAranA kuMbha kahelA che, te A pramANe-1. koIka madhuno kuMbha ane madhunuM DhAMkaNuM che, 2. koIka madhuno kuMbha ane viSanuM DhAMkaNuM che, 3. koIka viSano kuMbha ane madhunuM DhAMkaNuM che ane 4. koIka viSano kuMbha ane vizvanuM DhAMkaNuM che. (13) A dRSTAMte cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe-1. koIka puruSa niSpApa hRdayavALo che ane madhurabhASI che, e pramANe cAra bhAMgA jANavA. (14). ahIM mULanI cAra gAthAno artha A pramANe vicAravo-je puruSa pAparahita, prItikara hRdayavALo ane jIbha paNa madhura bolanArI nitya vidyamAna che te puruSa madhuno kuMbha ane madhunA DhAMkaNA jevo che. //// je puruSa pAparahita, prItikara hRdayavALo che paNa jIbha kaTuka bolanArI nitya vidyamAna che te puruSa madhunA kuMbha ane viSanA DhAMkaNA jevo che // je puruSa pApamaya, aprItikara hRdayavALo che paNa jIbha madhurabhASiNI nitya vidyamAna che te puraSa viSano kuMbha ane madhanA DhAMkaNA jevo che all je puruSa pApamaya, aprItikara hadayavALo che ane jIbha paNa kaTukabhASiNI nitya vidyamAna che te puruSa viSano kuMbha ane viSanA DhAMkaNA jevo che 4ll ll36oll ' , (TIva) vAri tara" tyAti spaSTa che. vizeSa e ke tare che te tarA, te ja tarako-taranArAo che. samudranI mAphaka dustara sarvavirati vagere kAryane (huM) tama-karuM chuM' evI rIte svIkArIne temAM samartha koIeka samudrane tare che arthAta te ja samarthana kare che-A eka, bIjo to tene (sarvaviratyAdine) svIkArIne asamarthapaNAthI goSpadasamAna dezavirati vagere alpatamane tare che-pALe che, trIjo to goSpadaprAya (dezavirati) ne svIkArIne vIryanA atirekathI samudraprAya (sarvavirati) ne paNa sAdhe che. caturtha bhaMga sugama che. (1) samudraprAya kAryane nirvAhIne samudraprAya anya prayojanamAM kheda pAme che paNa teno nirvAha karato nathI, kAraNa ke kSayopazamanI vicitratA hoya che. evI rIte zeSa traNa bhAMgA paNa jANavA. (2) kuMbhanA daSTAMta vaDe puruSone ja pratipAdana karavAnI icchAvALA sUtrakAra sUtranA vistArane kahe che-A sUtra sugama che. vizeSa e ke-pUrNa--samagra avayava yukta athavA pramANopeta, vaLI pUrNa-madhuM vagerethI bharela, A prathama, bIjA bhAMgAne viSe tuccha-khAlI, trIjA bhAgamAM tucchaapUrNa avayavavALo athavA laghu ane caturtha bhaMga sugama che. athavA pUrNa bharela, pahelAM ane pachI paNa pUrNa, evI rIte cAra bhAMgA jANavA. (1) puruSa to jAti vagere guNothI pUrNa, vaLI jJAnAdi guNothI pUrNa athavA dhanathI ke jJAnAdi guNothI prathama pUrNa, evI rIte bIjA traNa bhAMgA paNa jANavA. (2) avayavo vaDe athavA dahIM vagerethI pUrNa ane jonArAone pUrNa ja jaNAya che-bhAse che te pUrNAvabhAsI-A eka, bIjo to pUrNa che paNa koIka hetuthI vivakSita prayojananA asAdhakapaNAdine laIne tuccha jaNAya che. ema bIjA be bhAMgA jANavA. (3) puruSa to dhana, kRtAdi vaDe pUrNa ane teno viniyoga karavAthI-vAparavAthI pUrNa ja jaNAya che-A eka, bIjo to dhanAdino upayoga na karavAthI tuccha ja jaNAya che, trIjo to dhanAdi vaDe ta7-hIna che paranta koI paNa rIte prasaMgane ucita pravRtti karavAthI pUrNanI mAphaka jaNAya che ane cotho to tuccha-dhana, zrutAdithI rahita, Ane laIne ja teno vaparAza na karavAthI tuccha jaNAya che. (4) tathA pANI vagerethI pUrNa, vaLI pUrNa athavA puNya pavitra rUpa che jenuM te pUrNarUpa athavA pavitrarUpa-A prathama, dvitIya bhaMgamAM tuccha-hIna che AkAra jeno te tuccharUpa. ema zeSa be bhAMgA paNa jANavA. (5) puruSa to jJAnAdi vaDe pUrNa ane pUrNarUpa athavA viziSTa rajoharaNAdi dravyaliMganA sadbhAvathI puNyarUpa susAdhu-A eka, dvitIya bhaMgamAM kAraNavazAt tajela veSavALo susAdhu, tRtIya bhaMgamAM tuccha-jJAnAdithI rahita nidvavAdika ane caturtha bhaMgamAM jJAnAdithI hIna ane dravyaliMgathI hIna gRhasthAdi. (6) tathA pUrNa pUrvavat ('api" zabda to tucchanI apekSAe samuccaya arthamAM che.) koIka ghaTa prItine mATe thAya te priyArtha, kAraNa ke kanakAdimaya hovAthI sArabhUta che, tathA amadala-kAraNabhUta mRttikAdi dravya asuMdara che jenuM te apadala athavA avadalati-vidArAya che cIrAya che te avaoNla, kaMIka 474 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 upasargAH 361 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ocho pAkela hovAthI asA2 che. tuccha ghaTa paNa evI rIte jANavo. (7) puruSa dhana, zrutAdi vaDe pUrNa ane priyArtha-koIka priya vacana tathA dAnAdi vaDe priyakArI sArabhUta che, bIjo to tevo nathI mATe apadala che-paropakAra karavAmAM ayogya che. tuccha paNa evI rIte samajavo. (8) ghaTa pUrNa che to paNa jalAdine jhare che, ahiM jalAdi vaDe tuccha-ocho che te jhare che. 'api' zabda sarvatra pratiyogInI apekSA samuccaya arthamAM che. (9) koI eka puraSa to dhana ke zrutAdi vaDe pUrNa che ane tene Ape che--A eka, bIjo to pUrNa che paNa dhanAdi Apato nathI, trIjo tuccha alpa dhanAdi vALo che to paNa dhana, zrutAdine Ape che, cotho dhanAdithI rahita che ane Apato paNa nathI. (10) tathA bhinna-phUTelo, jarjarita-rekhAyukta arthAt phATavALo, parizrAvI- duSpa hovAthI jharanAro ane aparizrAvI-kaThina hovAthI jharanAro nathI. (11) cAritra to mUla prAyazcittanI prApti vaDe bhinna--bhAMgeluM, chedAdi prAyazcittanI prApti vaDe jarjarita-nabaLuM, sUkSma aticA25NA vaDe parizrAvI--alpa doSavALuM cAritra ane niraticArapaNAe aparizrAvI cAritra che. ahiM puruSanA adhikAramAM paNa je cAritralakSaNa puruSadharmanuM kathana karela che te dharma ane dharmInuM kathaMcit abhedapaNuM hovAthI nirdoSa jANavuM. (12) tathA madhuno kuMbha te madhukuMbha arthAt madhuthI bharela athavA madhuM che pidhAna-DhAMkaNuM jenuM te madhupidhAna, ema bIjA traNa bhAMgA paNa jANavA. (13) puruSasUtra svayameva sUtrakAra bhagavAne 'hiya' mityAdri gAthAcatuSTa vaDe bhAvela che. temAM hRdaya-mana, apAya-hiMsA rahita, akaluSa-aprIti rahita ane madhurabhASiNI jillA paNa je puruSane viSe vidyamAna che te puruSa madhukuMbhanI jema madhukuMbha che ane madhupidhAnanI jema madhupidhAna che, ema prathama bhaMganI yojanA karavI. trIjI gAthAmAM je hRdaya kaluSamaya-aprItivALuM, upalakSaNathI pApavALuM ane je madhurabhASiNI jihvA te je puruSane viSe nitya vidyamAna che te puruSa viSakuMbha ane madhupidhAna che; kAraNa ke tenuM samAnapaNuM che. (14) bIjA bhAMgA mULane anusAre jANavA. I360 // * ahiM kahela caturtha puruSa upasargano karanAra thAya, mATe upasarganI prarUpaNA karavA mATe 'zvarabrijJA 3vaso'tyAdri sUtrapaMcaka kahe che cavvihA uvasaggA pannattA, taMjahA - divvA, mANussA, tirikkhajoNiyA, AtasaMceyaNijjA 1 / divvA uvasaggA cauvvihA pannattA, taMjahA -hAsA, paosA, vImaMsA puDhovemAtA 2 / mANussA uvasaggA cauvvihA pannattA, taMjahA-hAsA,paosA vImaMsA, kusIlapaDisevaNayA 3 / tirikkhajoNiyA uvasaggA cauvvihA pannattA, taMjahA - bhatA, padosA, AhAraheuM, avaccaleNasArakkhaNayA 4 / AtasaMceyaNijjA uvasaggA cauvvihA pannattA, tanahA--SaTTapAtA, pavaDAtA, thaMbhaLatA, khelAtA 1 sU. rU6|| (mULa) cAra prakAranA upasargo kahelA che, te A pramANe--divyA--deva saMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI, tiryaMcayonika saMbaMdhI ane potAthI ja karAyelA. (1) divya upasargo cAra prakAranA kahelA che, te A pramANe--hAsyathI, pradveSathI, vimarza- parIkSAthI ane judI judI rIte hAsyAdithI. (2) manuSya saMbaMdhI upasargo cAra prakAranA kahelA che, te A pramANe -hAsyathI, pradveSathI, parIkSAthI ane kuzIla sevavAnI icchAthI. (3) tiryaMcayonika saMbaMdhI upasargo cAra prakAranA kahelA che, te A pramANe--bhayathI, pradveSathI, AhAranA hetuthI tathA bALaka ane sthAnanI rakSA mATe. (4) AtmasaMcetanIya upasargo cAra prakAranA kahelA che, te A pramANe--1. saMghaTTaNathI--AMkhamAM 2ja paDatAM tene hAthe coLavAthI pIDA thAya che, 2. paDI javAthI, 3. ghaNI vAra besavA vagere vaDe aMga jhalAI javAthI ane 4. ghaNo kALa paga saMkocIne besavAthI vAyu vaDe temaja paga lAgI-maLI javAthI. (5) I361 (TI0) A sUtra saraLa che. vizeSa e ke-samIpe prApta thavArUpa athavA dharmathI jeo vaDe bhraSTa karAya che te upasargo duHkhavizeSo, te kartAnA bhedathI cAra prakAranA che. kahyuM che ke-- 475 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 upasargAH 361 sUtram uvasajjaNamuvasaggo, teNa tao ya uvasijjae jamhA / so divvamaNuyatericcha-AyasaMceyaNAbheo // 242 // [vizeSAvazyaka 3005 tti] pIDA pAmavI te upasarga athavA jenA vaDe jIvane pIDA pamAya te upasarga. te upasarga deva, manuSya, tiryaMca ane AtmA saMvedanathI ema cAra prakAre thAya che. (24ra) AtmA vaDe 'satyo '-karAya che te AtmasaMcetanIya 1. temAM divya upasargo 'hAsa' tti hAsyathI thAya che athavA hAsa vaDe utpanna thavAthI hAsaupasargo. evI rIte anya upasargomAM paNa jANavuM. jema bhikSAne arthe grAmAMtaramAM gayela kUllaka munioe vyaMtarI pAse prArthanA karI ke "jo ame icchita bhojana meLavazuM to tane uThareka (revaDI) vagare ApazuM" ema aMgIkAra karIne iSTabhojana prApta thaye chate "A tAruM che' ema kahIne te uDarekAdi teoe pote ja khAdhuM. devIe hAsya vaDe teonA rUpane chupAvIne teonI sAthe krIDA karI. kSullaka munio na AvyuM chate gacchanA munioe vyAkula thaI AcArya pAse nivedana karyuM ke devIe kSullakone A pramANe vina karela che. bAda vRSabha (samartha) munioe uDarekAdi yAcIne te devIne ApyuM tyAre ja teNIe kSullaka munione batAvyA. pradveSathakI jema saMgameka deve mahAvIra bhagavaMtane upasargo karyA. vimarza-parIkSAthI eja varSARtune viSe koIka devakulikA (darI) mAM keTalAeka mahAnubhAva sAdhuo cAturmAsa rahelA. cAturmAsa pUrNa thayA bAda teo anyatra gayA. temAMthI eka sAdhu punaH te devakulikAmAM AvIne rahyo tyAre devIe vicAryuM ke-A sAdhu kevo che? ema tenI parIkSA karavA mATe upasarga karavA lAgI. pRthakna-bhinna bhinna prakAranI mAtrA-hAsyAdi vasturUpa che jene viSe te pRthagRvimAtrA, athavA pRthagU-vividha mAtrA vaDe (A lopa thayela tRtIyA vibhaktinA ekavacanavALuM pada jANavuM.) hAsa vaDe karIne praaSa vaDe upasarga kare che, evI rIte saMyogavALA thAya che, jemAM saMgamakadevaja vimarSadvArA praSa vaDe upasarga karato hato.. 2. manuSya saMbaMdhI hAsyathI, jema gaNikAnI putrI kSullaka munine upasarga karatI hatI. kSullakamuni vaDe te gaNikAnI putrI daMDa vaDe tADana karAI. bAda rAjadvAramAM te banneno vivAda thavAthI kSullakamunie bhaMDAranuM dRSTAMta kahyuM. jima rAjAnA bhaMDAranI corI karanArane tADana karAya che tema A gaNikAnI putrI paNa sAdhunA AcArarUpa bhaMDAranA zIlarUpI ratnane coranArI che mATe meM teNIne dAMDA vaDe mArela che.] praaSathI jema gajasukumAra muni somila brAhmaNadvArA marAyA. parIkSAthI jema cANakyanA kathanathI caMdragupta rAjAe dharmanI parIkSA mATe aMtaHpuramAM anyaliMgIone bolAvyA ane dharmanI vyAkhyA karAvavA dvArA kSobhita karyA, paraMtu jaina sAdhuone kSobha pamADavAne mATe samartha na thayo. kuzIla eTale abrahmanuM pratisevana, teno bhAva te pratisevanatA upasarga athavA kuzIlanuM pratisevana che jeone viSe te pratisevanako athavA kuzIlanI pratisevanA vaDe ema vyAkhyAna karavuM. jema proSita-paradeza gayelA bharavALI ImbeluM strInA gharane viSe sAyaMkAlanA samaye vasati-upAzraya mATe sAdhu AvyA tyAre te irSyAla evI cAra strIoe sAdhune rahevA mATe AvAsa Apyo. pachI dareka strIe cAra prahara paryata sAdhune upasarga karyo paNa te kSobha na pAmyA. 3. bhayathI zvAna vagere tiryaMco karaDe che, praSathI caMDakauzika nAga bhagavAnane Dazyo (DaMkha mAryo), AhAranA hetuthI siMha vagere ane saMtAna tathA sthAnanI rakSA karavA mATe kAgaDI vagere upasarga kare. 4. AtmasaMcetanIyApotAthI karAyelA upasargo. ghaTTaNatA-ghasavuM athavA ghAsa vaDe, jema AMkhamAM raja paDavAthI AMkhane hAtha vaDe mazaLI tethI duHkhane mATe zarUAta karI athavA svayameva AMkhamAM ke gaLAmAM mAMsanA aMkura vagere thayela hoya tene ghase, prapatanatA-paDavApaNuM athavA paDavA vaDe jema upayoga vinA cAlanAranuM patana thavAthI duHkha utpanna thAya che te, staMbhanatA athavA staMbhana vaDe, jema tyAM sudhI beTho Ubho rahyo ane sUto ke jyAM sudhI paga vagere stabdha akaDAI jAya te staMbhanatA, zleSaNatA athavA zleSaNA vaDe, evI rIte pagane saMkucIne rahyo ke jethI vAyu vaDe paga rahI gayo-maLI gayo. ahiM A saMbaMdhI gAthAo darzAve che- 1. anyaliMgIonuM zIla daDha na hovAthI rAjAnI rANI vagerenA rUpamAM vyAmoha pAmyA ane sAdhuo to zIlamAM daDha hovAthI rANInA AvAsanI sAmuM paNa joyuM nahiM. 476 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 karmasaMGghaH buddhiH jIvAH 362 - 365 sUtrANi hAsa 1. ppadosa 2 vImaMsao 3, vimAyAya 4 vA bhave divvo / evaM ciya mANusso, kusIlapaDisevaNa cauttho || 243 // tirio bhaya 1 ppaosA 2 - ''hArA3'vaccAdirakkhaNatthaM vA 4 / ghaTTaNa 1 thaMbhaNa 2 pavaDaNa 3, lesaNao vA''yasaMceo 4 / / 244 / / zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 [vizeSAvazyaka 3006-7 tti] hAsyathI, pUrvabhavanA dveSathI, vimarthathI, vimAtrAthI devo upasarga kare che. ema manuSya paNa cAra prakAre upasarga kare emAM cotho kuzILa pratisevanAthI jANavo. tiryaMco bhaya, dveSathI, AhAra mATe, bALakAdinA rakSaNa mATe upasarga kare che. netramAM kaNa paDavAthI, aMgo stabdha thavAthI, khADA vageremAM paDavAthI, ane bAhu vagere aMgone paraspara masaLavAthI AtmasaMvedanIya upasargo thAya che. (243 - 244) divvaMmi vaMtarI 1 saMgame 2, gajai 3 lobhaNAdIyA 4 [ ityuttarArddha] divya upasargamAM vyaMtarIno, saMgamadevano, devI dvArA parIkSA ane upasargano lobhI saMgama dvArA upasarga. gaNiyA 1 somila 2 dhammovaeseNa 3 sAlujosiyAIyA 4 / mAnavakRta upasargamAM gaNikA, somila, cANakaye dharmopadeza mATe nimaMtrita sAdhunI parIkSA ane vasatinA yAcaka sAdhuone vasati ApIne cAre striyoe gharamAM upasarga karyAM. tiriyaMmi sANa 1 kosiya 2, sIhA 3 acirsuuviygvaaii| 4 / / 245 / / tiryaMcanA upasargamAM zvAna, caMDakauzika, siMha ane tatkAla prasutA gAya vagarenA upasarga. (245) kaNuga(ya) 1 kuDaNA[kuTTaNA] 2 bhipayaNAi 3, gattasaMlesaNAdao 4 neyA / AodAharaNA vAya 1, pitta 2 kapha 3 sannivAyA va 4 / / 246 / / AMkhamAM kaNa, rajakaNa paDavI, aMgo staMbhita thaI javA, paDavuM ane eka sthAnake paga vagere vadhAre vAra rahI javA AtmasaMcetanIya upasargomAM vAyu, pitta, kapha ane sannipAta udAharaNo che. (246) 361 // upasargone sahana karavAthI karmano kSaya thAya che tethI karmanA svarUpanuM pratipAdana karavA mATe sUtrakAra kahe che-- cauvvihe kamme pannatte, taMjahA - subhe nAmamege subhe, subhe nAmamege asubhe, asubhe nAma hva [4] (1) / caThavvihe kamme pannatte, taMjahA-subhe nAmamege subhavivAge, subhe NAmamege asubhavivAge, asubhe nAmamege subhavivAge, * asubhe nAmamege asubhavivAge 4 (2) / cauvvihe kamme pannatte, taMjahA - pagaDIkamme, ThitIkamme, aNubhAvakamme, padesakamme 4 (3) / / sU0 362 / / cauvvihe saMghe pannatte, taMjahA - samaNA, samaNIo, sAvagA, sAviyAo / / sU0 363 / / cavvihA buddhI pannattA, taMjahA - uppattiyA, veNaiyA, kammayA, pAriNAmiyA / cauvvidhA maI pannattA, taMjahA* uggahamatI, IhAmatI, avAyamatI dhAraNAmatI / athavA caDavvihA matI pannattA, taMjahA - araMjarodagasamANA, viyarodagasamANA, sarodagasamANA, sAgarodagasamANA / / sU0 364 / / - caDavvihA saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahA - NeraitA, tirikkhajoNIyA, maNussA, devA / cauvvihA savvajIvA pannattA, taMjahA - maNajogI, vaijogI, kAyajogI, ajogI / ahavA caDavvihA savvajIvA pannattA, taMjahA-itthivedagA, purisavedagA, NapuMsakavedagA, avedagA / athavA cauvvihA savvajIvA pannattA, taMjahAcakkhudaMsaNI, acakkhudaMsaNI, ohidaMsaNI, kevaladaMsaNI / ahavA cauvvihA savvajIvA pannattA, 1. tatkAla prasUtA gAya vagere. taMjahA 477 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 karmasaMGghaH buddhiH jIvAH 362-365 sUtrANi saMjatA-asaMjatA-saMjayAsaMjatA, NosaMjayANoasaMjatA nnosNjtaasNjtaa||suu0 365 / / (mU0) cAra prakAre karma kahela che, te A pramANe-1. eka karma zubha-puNyaprakRtirUpa ane zubhAnubaMdhI-puNyanA anubaMdhavALuM che arthAt puNyAnubaMdhI puNya, 2. koIka zubha che paNa azubhanA anubaMdhavALuM che arthAt pApAnubaMdhI puNya, 3. koIka azubha che paNa zubha puNyanA anubaMdhavALuM che arthAt puNyAnubaMdhI pApa ane 4. koIka azubha che ane azubhanA anubaMdhavALuM che arthAt pApAnubaMdhI pApa. (1) cAra prakAre karma kahela che, te A pramANe-1, koIka karma zubhapaNe bAMdhela che ane udayamAM paNa zubhapaNAe Ave che, 2. koIka karma zubhapaNe bAMdhela che paNa saMkramakaraNa vaDe azubhaprakRtimAM, maLI jaIne azubhapaNAe udayamAM Ave che, 3. koIka karma azubhapaNe bAMdhela che paNa saMkramakaraNa vaDe zubhaghaNAe udayamAM Ave che ane 4. koIka karma azubhapaNe bAMdhela che ane azubhapaNe udayamAM Ave che. (2) cAra prakAre karma kahela che, te A pramANe--prakRtikarma, sthitikarma, anubhAvakarma ane pradeza karma. (3) 362// cAra prakArano saMgha (jJAnAdi guNanA pAtrabhUta jIvasamUha) kahela che, te A pramANe-zramaNo, zramaNIo, zrAvako ane zrAvikAo. ll363/l. cAra prakAranI buddhi kahelI che, te A pramANe--tAtkAlika utpanna thatI buddhi te autpattikI, vinayathI utpanna thatI te vanayikI, kArya karavAnA satata abhyAsathI utpanna thatI buddhi te kArmikI ane lAMbA kALa parvata anubhava meLavavAthI utpanna thatI je buddhi te pAriNAmikI. cAra prakAranI mati kahelI che, te A pramANe-avagrahamati, IhAmati, apAyamati ane dhAraNAmati athavA cAra prakAranI mati kahelI che, te A pramANe--ghaDAnA pANI jevI, vidaraviraDAnA pANI jevI. taLAvanA pANI jevI ane sAgaranA pANI jevI. 364 cAra prakAranA saMsAramAM rahelA jIvo kahelA che, te A pramANe 1, nirayiko, 2. tiryaMcayoniko, 3. manuSyo ane 4. devo. cAra prakAre sarva jIvo kahelA che, te A pramANe-1. manayogI, 2. vacanayogI, 3. kAyayogI, 4 ayogI. athavA cAra prakAre sarva jIvo kahelA che, te A pramANe-1. strIvedavALA, 2. puruSavezavALA, 3. napuMsakavedavALA ane 4. avedako. athavA cAra prakAre sarva jIvo kahelA che, te A pramANe-1. cakSudarzanI, 2, acakSudarzanI, 3. avadhidarzanI ane 4. kevalIdarzanI. athavA cAra prakAre sarva jIvo kahelA che, te A pramANe 1. saMyata, 2. asaMyata, 3. saMyatAsaMyata-dezavirati ane 4 nosaMyatanoasaMyata (siddha). 365) : (TI0) 'raSyide' tyAM traNa sUtra spaSTa che. vizeSa e ke-je karAya te karma-jJAnAvaraNIya vagere. te 1. zubhapuNyaprakRtirUpa, punaH zubha-azubhanA anubaMdhanavALuM hovAthI, bharatAdinI jema. 2. zubha pUrvavat paNa azubhanA anubaMdhavALuM hovAthI azubha che, brahmadatta vagerenI jema. 3. azubha-pApaprakRtirUpa, paNa zubhanA anubaMdhavALuM hovAthI zubha che-duHkhaviziSTa akAma nirjarAvALA gAya vagerenI jema. azubha pUrvavat vaLI azubhanA anubaMdhavALuM hovAthI azubha che, dhIvara vagerenI jema. (1) 1. zubha-sAtA vagere, jema sAtAdipaNAe bAMdhyuM tema ja udayamAM je Ave te zubhavipAka. 2. zubhapaNAe je bAMdheluM paraMtu saMkramakaraNavazAt azubhapaNAe udayamAM Ave te bIjuM, saMkramanAmAkaraNa (jIvanA sAmartha) nA vazathI karmane viSe bIjA karmano praveza thAya che. kahyuM che ke mUlaprakRtyabhinnAH saGkramayati guNata uttarAH prakRtIH / nnvaatmaa'muurttvaaddhyvsaanpryogenn||247|| mUlaprakRti vaDe abhinna, uttaraprakRtione AtmA, prakRtinA svabhAvathI saMkramAve che arthAt je prakRtimAM saMkramAve tasvarUpa saMkramatI prakRti thaI jAya che. prazna-AtmA amUrta hovAthI kevI rIte saMkramAve? uttara-adhyavasAyaprayoga vaDe kema ke AtmAne karmajanya adhyavasAyo hoya che tene laIne saMsArastha AtmA kathaMcit mUrta paNa che. (247) 478. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 karmasaMGghaH buddhiH jIvAH 362-365 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 - tathA matAMtara A pramANe jANavomottuunn AuyaM khalu, daMsaNamohaM carittamohaM ca / sesANaM payaDINaM, uttaravihisaMkamo maNio / / 248 // AyuSyakarmanI cAra prakRtiono paraspara saMkrama thAya nahiM tathA darzanamohanIya ane cAritramohanIyanI prakRtiono paraspara saMkrama na thAya. zeSa prakRtiono svajAtIya uttaraprakRtimAM saMkrama thAya paNa vijAtIyamAM na thAya. mUla prakRtino sarvathA paraspara saMkrama thato nathI. (248 3. azubhapaNAe bAMdheluM ane zubhaparAe udayamAM Ave te trIjuM ane cothuM sugama che. trIjuM kamasUtra A caturtha sthAnakanA dvitIya udezakamAM kahela baMdhasUtranI jema jANavuM. 36rI cAra prakAranA karmanA svarUpane saMgha ja jANe che mATe saMghasUtra ane te saMgha sarvajJapuruSanA vacana vaDe saMskArita buddhivALo hoya che mATe buddhisUtra, ane buddhi te mativizeSa che mATe be matisUtro kahela che. A badhAya sUtro sugama che. vizeSa e ke-saMghaguNaratnanA pAtrabhUta jIvono samudAya. te saMghamAM 'zAntiA ', tapazcaryA kare che te zramaNo. athavA zobhana mana vaDeniyANAnA pariNAmalakSaNa pApa rahita citta sahita varte che te samanasaH tathA samAna-svajana ane parajanane viSe tulya che mana jeonuM te samanasA kahyuM che keto samaNo jai sumaNo, bhAveNa ya jai na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samo, samo ya mANAvamANesuM // 249 / / . [dazavai0 ni0 156 anuyo0 dvA0 sU0 599 gAthA 132 Avazyaka ni0 867 tti] jayAre zubha manavALo hoya che, ane AtmapariNAmarUpa bhAva vaDe pApayukta manavALo thato nathI, tathA svajana ane parajanamAM ke mAna ane apamAnamAM samAna bhAvavALo rahe che tyAre zramaNa kahevAya che (249) athavA sama-samAnapaNAe zatru ke mitra vagerene viSe pravarte che te samajIe kahyuM che kentthi ya si koi veso, pio va savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo, eso anno'vi pajjAo // 50 // [dazavai ni0 155 anuyoH dvA0 sU0 599 gAthA 130 Avazyaka nivRtti 868 tti] samasta jIvone viSe jene koI paNa dveSa karavA yogya nathI athavA koI priya nathI, A samabhAva vaDe sanA, eno bIjo paNa paryAya che. (250) prAkRtapaNAne laIne sarvatra "samaNa' zabda che ema 'samaNIo' che. 'zravatti'-jinavacana je sAMbhaLe che te zrAvaka che. - kahyuM che keavaaptdRssttyaadivishuddhsmpt, paraMsamAcAramanuprabhAtam / zRNoti yaH sAdhujanAdatandrastaM zrAvakaMprAhuramI jinendraaH||251|| prApta karela daSTi vagere vizuddha saMpatti (samyagadaSTi), sAdhujana pAsethI dararoja prabhAtamAM je ALasa rahita utkRSTa samAcAra (siddhAMta) ne sAMbhaLe che tene jineMdro zrAvaka kahe che. (251)' athavA zrAnti' pacAve che. tattvArthanA zraddhAnane niSThA pratye laI jAya che (niSThita-sthira thAya che) te 'zrA' tathA 'vapatti'--guNavALA sapta kSetrone viSe dhanarUpa bIjane vAve che te 'vA' tathA 'viratti'-kliSTa karmarUpa rajane pheMkI de che te 'I' tethI karmadhAraya samAsa karyo chate 'zrAvA :' evo prayoga siddha thAya che. kahyuM che ke zraddhAlutAM zrAti padArthacintanAddhanAni pAtreSu vapatyanAratam / kiratyapuNyAni susAdhusevanAdathApi taM zrAvakamAhuraasA / / 252 / / padArthanA ciMtanathI zraddhALutAne daDha kare che, niraMtara pAtrone viSe dhana vAve che ane sArA sAdhunA sevanathI (susAdhunA saMsargathI) pApone zIdhra pheMke che-dUra kare che tene jJAnIo zrAvaka kahe che. (252) 1, mUlamAM 'samaNa' zabda che tenA zramaNa, samanasa: samaNaH samanA ityAdi aneka rUpo karelA che. 479 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 karmasaMGghaH buddhiH jIvAH 362-365 sUtrANi evI rIte zrAvikA paNa jANavI. I363II tathA utpatti ja che prayojana jeNInuM te 1. autpattikI buddhi. zaMkA--A buddhinuM to kSayopazama kAraNa che. samAdhAnatamAruM kathana satya che, paraMtu te aMtaraMga kAraNa hovAthI sarva buddhinuM sAdhAraNa kAraNa che, tethI tenI vivakSA ahIM karela nathI. vaLI anya zAstra athavA karma-zilpAdikAryanI A buddhi apekSA karatI nathI paraMtu buddhinI utpatti thayA agAu pote nahi joyela, bIjA pAsethI nahi sAMbhaLela ane mana vaDe paNa nahi vicArela arthane te ja kSaNamAM jema che tema jenA vaDe grahaNa karAya che te ubhaya loka aviruddha, ekAMtika phaLavALI A autpattikI buddhi che. kahyuM che ke-- puvvamadiTThamasuyamace[ve]iyatakkhaNavisuddha gahiyatthA | avvAhayaphalajogA, buddhI uppattiyA nAma / / 253 / / [Avazyaka niyukti 939 tti] pUrvamAM nahIM joyela ane na sAMbhaLela ane mana vaDe na vicArela bhAvone tatkSaNa je rIte che te rIte kahevA, te ubhayalokamAM aviruddha ane avyAbAdha phaLavALI autpatikI buddhi che. A buddhi naTaputra rohaka vagerenI jema jANavI. (253) gurunI zuzruSA--sevArUpa vinaya jemAM kAraNa che athavA vinaya pradhAna che jemAM te 2. vainayikI buddhi. vaLI kAryanA bhArane pAra pahoMcADavAnA sAmarthyavALI, dharma, artha ane kAmazAstro saMbaMdhI sUtrArthanA 5ramArthane grahaNa karanArI ane ubhaya lokamAM phaLavALI A vainayikI buddhi che. kahyuM che ke-- bharanittharaNasamatthA, tivaggasuttatthagahi apeyAlA / ubhao logaphalavatI viNayasamutthA havai buddhi / / 254 / / [Avazyaka niyukti 943 tti ] je kArya karavAno nirNaya karyo hoya e kAryane pAra pamADavAnA sAmarthyavALI trivarga saMbaMdhI sUtrArthanA paramArthane grahaNa karanArI A loka ane paralokamAM phaLa ApanArI vinayathI utpanna thayelI vainayikI buddhi che. A buddhi naimittika sidghaputranA ziSyAdinI jema jANavI. (254) AcArya-zikSaka sivAya zIkheluM te karma ane AcArya pAsethI zIkheluM te zilpa athavA koIka vakhata ka2vAmAM AvatuM te karma ane niraMtara vyApAra karAtuM te zilpa jANavuM. karma-kAryathI utpanna thayelI buddhi te karmajA. vivakSita kAryamAM manane joDavAthI tenA paramArthane jANanArI, kAryanA abhyAsathI ane vicArathI vistAra pAmelI temaja 'sAruM karyuM" ema vidvAnodvArA prazaMsA thAya tevA phaLavALI trIjI karmajA buddhi che. kahyuM che ke-- uvaogadiTThasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukkAraphalavatI, kammasamutthA havai buddhI / / 255 / / [Avazyaka niyukti 946 tti ] upayoga dvArA sArane jANanArI, kArya karavAthI ane vicArathI vistAra pAmelI sAdhukAranA phaLavALI kArya karavAthI utpanna thayelI karmajA buddhi che. hairaNyaka-sonAcAMdI pramukhanI parIkSA karanAra parikSaka ane kheDUta vagerenI jema A buddhi jANavI. (255) pariNAma-cirakAla paryaMta pUrvApara padArthanA avalokanathI utpanna thayela Atmadharma, te prayojana che jenuM athavA pariNAma che pradhAna jemAM te 4. pAriNAmikI buddhi. vaLI anumAna, kAraNamAtra ane dRSTAMto vaDe sAdhyane sAdhanArI, vayanI vRddhi vaDe puSTa thanArI temaja abhyudaya ane mokSanA phaLavALI A buddhi che. kahyuM che ke-- aNumANaheudiTTaMtasAhiyA vayavivAgapariNAmA / hiyanissesaphalavatI, buddhI pariNAmiyA nAma // 256 // [Avazyaka niryukti 948 tti ]. anumAna, hetu, dRSTAMtathI sAdhyane sAdhanArI. avasthAnA vipAkathI pariNAmane pAmelI ane hitakArI kalyANanA phaLane 480 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakAdhyayane uddezaH 4 mitrapaJcendriyanaragatyA gatidvadriyA saMyametarasamyagdRSTikriyA guNanAzatanUtpAdAH 266-271 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 ApanArI pariNAmIkI buddhi jANavI. abhayakumArAdinI jema A buddhi jANavI. (256) manana karavuM te mati. temAM samasta vizeSanI apekSA sivAya nirdeza nahi karAyela evA rUpa vagere sAmAnya arthanuM ava'-prathamathI grahaNa (jANavuM) te avagraha, tarUpa mati te avagrahamati. evI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke-te grahaNa karela arthanuM vizeSa Alocana karavuM te bahA, Alocita arthavizeSano nizcaya te avAya ane nizcita karela arthavizeSanuM je (hRdayamAM) avizrutipaNe dhArI rAkhavuM te dhAraNA. kahyuM che kesaamntthaavghnnmoggho meyamaggaNamihehA / tassAvagamo'vAo, aviccuI dhAraNA tassa // 25 // [vizeSAvazyaka 180 tti] sAmAnyapaNe arthanuM grahaNa te avagraha, te bhedano vicAra karavo te IhA, tenA saMbaMdhamAM nizcaya karavo te apAya, ane tenI avismRti te dhAraNA. (257) ajara-udakano kuMbha, te alaMjara nAmathI paNa prasiddha che, tene viSe rahela udakanA jevI mati. kema ke vizeSa arthanuM grahaNa, vicAraNA ane dhAraNAmAM sAmarthyanA abhAvathI alpa hoya che temaja asthirapaNuM hoya che. apaMjarodaka te jala thoDuM che ane zIdhra khAlI thaI jAya che te. bIjI vidara-nadInA kinArA vageremAM jaLane mATe karela khADAmAM (vIraDAmAM) je pANI che tenA jevI mati. kema ke alpa hovA chatAM anya anya arthanA vicAramAM samartha thAya che ane jaladI khAlI thaI jatuM nathI. temAM jema pANI alpa che tema anya anya thoDuM thoDuM pANI jhare che-Ave che tethI jaladI khAlI thatuM nathI. trIjI sarovaranA pANI jevI mati. te samasta padArthanA viSayapaNA vaDe atyaMta vipula, akSaya ane madhyapaNuM na jaNAya tevI che. samudranA udakanuM paNa evuM ja svarUpa hoya che. ll364 upara varNavela mativALA jIvo ja hoya che mATe jIva saMbaMdhI pAMca sUtro kahela che, te spaSTa che. vizeSa e ke-manayogImana sahita, traNa yoganA sadbhAvamAM paNa manoyoganuM prAdhAnya hovAthI, ema vacanayogI dvIndriya vagere, kAyayogI ekeMdriyo ane ayogI-dhana karela yogavALA tathA siddha che. avedaka jIvo siddha vagere che. cakSuthI sAmAnya arthanuM grahaNa karavuM te avagraha ane IhArUpa darzana te cakSudarzana cakSudarzanavALA caturiMdriya vagere che. acakSu-sparzana vagere iMdriyo, te darzanavALA ekeMdriya vagere. saMyata-sarvavirati, asaMyata-aviratio, saMyatAsaMyata-dezaviratio ane saMyatAdi traNenA niSedhavALA te siddho jANavA. 36pI. jIvanA adhikArathI jIva vizeSabhUta puruSanA bhedo cAra sUtro vaDe kahe che- cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-mitte nAmamege mitte, mitte nAmamege amitte, amitte nAmamege mitte, amitte nAmamege amitte 4 (1) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-mitte NAmamege mittarUve caubhaMgo 4 (2) / cattAri purisajAtA pannattA, taMjahA-mutte NAmamege mutte, mutte NAmamege amutte hra [-4] (3) / cattAripurisajAtA pannattA, tainA-mutte pAmI gurave [4] (4) tU rUdadA paceMdiyatirikkhajoNiyA caugaiyA cauAgaiyA pannattA, taMjahA-paMceMdiyatirikkhajoNie paMceMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjamANe Neraiehito vA, tirikkhajoNiehito vA, maNussehiMto vA, devehito vA uvavajjejjA, se cevaNaM se paMceMdiyatirikkhajoNie paMceMdiyatirikkhajoNiyattaM vippajahamANe NeraitattAte vA jAvadevattAte vA [uvaa]gcchejjaa| maNussA caugaiyA cauAgaiyA, evaM ceva maNussA vi / / sU0 367 / / 1. cAra prakAranI buddhi upara darzAvelA daSTAMto naMdIsUtranI TIkAthI jANI levA. 481 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 mitrapacendriyanaragatyA gatidvIdriyA saMyametarasamyagSTikriyA guNanAzatanUtpAdAH 266 - 271 sUtrANi beIdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa caThavvihe saMjame kajjati, taM jahA - jibbhAmayAto sokkhAto avavarovittA bhavati, jibmAmaeNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavati, phAsamayAto sokkhAto avavarovettA bhavai, evaM ceva / [phAsamayAo dukkhAo asaMjogittA bhavati ] 4 / beiMdiyANaM jIvA samArabhamANassa caThavidhe asaMjame kajjati, taM jahA - jibmAmayAto sokkhAo vavarovittA bhavati, jibmAmaeNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati, phAsAmayAto sokkhAo vavarovettA bhavai, evaM ceva / [phAsAmAeNaM dukkheNaM saMjogittA bhavai 4 ] | sU0 368 / / sammaddiTThitANaM NeraiyANaM cattAri kiriyAo pannattAo, taMjahA- AraMbhitA, pariggahitA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA / sammaddiTThiyANaM asurakumArANaM cattAri kiriyAo pannattAo, taMjahA evaM ceva, evaM vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / / sU0 369 / / = carhi ThANerhi saMte guNe nAsejjA, taM jahA - koheNaM, paDiniveseNaM, akayaNNuyAe, micchattAbhiniveseNaM / cauhiM ThANe asaM guNe dIvejjA, taMjahA - abbhAsavattitaM, paracchaMdANuvattitaM, kajjaheuM, katapaDikatiteti vA || sU. 370 || kheDyAnuM nahiM TALenTiM sarIruppattIkSitA,taMnahA-joke, mALeAM, mAyA, to meLavuM nAva tremALiyALI NeraiyANaM caurhi ThANehiM nivvattite sarIrae pannatte, taMjahA -kohanivvattie jAva lobhanivvattie / evaM jAva vemANiyANaM / / sU0 371 / / (mULa) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa mitra--A lokamAM upakArI, ane paralokamAM paNa te mitra upakArI-sadguruvat, 2. koIka mitra-snehavALA hovA chatAM paNa paralokanA sAdhanamAM ahitakara hovAthI amitra strI tathA putrAdivat 3. koIka pratikUla karanAra hovAthI amitra parNa vairAgyanuM kAraNa thavAthI mitra teavinIta strI vagerenI jema ane 4. koIka pratikUla karanAra hovAthI amitra ane saMklezano hetu thavAthI punaH paNa amitra che. (1) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka mitra aMtaraMga snehavALo che ane mitrarUpa-bAhyathI paNa sneha batAve che, 2. koIka mitra aMtaraMga snehavALo che paNa amitrarUpa-bahArathI sneha batAvato nathI, 3. koIka amitra-aMtaraMga snehavALo nathI paNa mitrarUpa-bahArathI kRtrima sneha dekhADe che--asatI strIvat ane 4. amitra ane amitrarUpa-aMtaraMga ke bAhya sneha rahita che. (2) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa mukta-dravyathI saMgano tyAga karela che ane mukta-bhAvathI paNa mUrchAno tyAga karela che-susAdhuvartI, 2. koIka dravyathI mukta ane bhAvathI amukta-AsaktivALo hovAthI raMkavat, 3. koIka dravyathI saMgavALo hovAthI amukta paNa bhAvathI mukta te gRhavAsamAM kevalajJAna pAmela bharata cakrIvat ane 4. dravya temaja bhAva ubhayathI amukta te gRhastha. (3) cAra prakAranA puruSo kahelA che, te A pramANe--1. koIka puruSa muktaAsakti rahita, vaLI muktarUpa vairAgya sUcaka veSavALo-yatinI jema, 2. koIka puruSa mukta--Asakti rahita paNa amuktarUpa-sAdhunA veSa rahita-zivakumAranI jema, 3. koIka amukta--AsaktivALo paNa muktarUpa-kapaTathI yativeSane grahaNa karanAranI jevo ane 4. amukta ane amuktarUpa te gRhastha, (4) II366 // paMcadriyatiryaMcayoniko cAra gativALA ane cAra AgativALA kahelA che, te A pramANe--paMceMdriyatiryaMcayoniko arthAt paMcadriyatiryaMca saMbaMdhI' AyuSyanA udayavALA, paMcadriyatiryaMcayoniko viSe utpanna thatAM nairayikomAMthI, 1. prathama AyuSyano udaya thAya che, pachI gati vagereno udaya thAya che. 482 . Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 mitrapazcendriyanaragatyA gatidvIdriyA saMyametarasamyagdRSTikriyA guNanAzatanUtpAdAH 266-271 sUtrANi zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 - tiyacayonikomAMthI, manuSyomAMthI athavA devomAMthI utpanna thAya te ja paMcedriyatiyacayonika, paMcadriyatiyacayonikapaNAne choDato thako nairayikapaNAe athavA yAvatu devapaNAe utpanna thAya. manuSyo cAra gativALA ane cAra AgativALA kahela che. e pramANe tiyacapaMcadriyanI jema ja manuSyo paNa jANavA. (367ii. beIdriya jIvonA AraMbhane nahi karanArane cAra prakAre saMyama karAya che-thAya che, te A pramANe-1. jillAnA rasAsvAdarUpa sukhathI bhraSTa karanAra thato nathI. 2. jillAnI hAnirUpa duHkhane joDanAra thato nathI, 3. sparzana Idriya saMbaMdhI vinAza karanAra thato nathI ane 4. sparzamaye du:khano saMyoga karanAra thato nathI, beIdriya jIvonA samAraMbha karanArane cAra prakArano asaMyama karAya che-thAya che, te A pramANe-1, rasanAnA rasAsvAdarUpa sukhathI bhraSTa karanA thAya che, 2. rasanAnI hAnirUpa duHkhane joDanAra thAya che, 3. sparzana Idriya saMbaMdhI sukhano vinAza karanAra thAya che ane 4. sparzamaya duHkhano saMyoga karanAra thAya che. 368 samyagudRSTi nairayikone cAra kriyAo kahelI che, te A pramANe-AraMbhikI, pArigrahikI, mAyApratyayI ane apratyAkhyAnakriyA. samyagdaSTi asurakumArone e ja pramANe cAra kriyAo kahelI che, evI rIte ekedriya ane vikalaiMdriyane chaDIne yAvatu samyagdaSTi vaimAnikone cAra kriyAo kahelI che. ahiM pAMca kiyAnI apekSAe cAra kriyA samajavI. mithyAdarzanapratyayA na hoya. 369o. cAra kAraNo vaDe anyanA chatA guNono nAza kare-apalApa kare, te A pramANe-1. krodhathI, 2. bIjAnA utkarSanI ISyane laIne, 3. akRtajJatAthI-bIjAnA upakArane na jANavAthI ane 4. durAgrahathI. cAra kAraNo vaDe anyanA chatA guNone dIpAve-pragaTa kare, te A pramANe-1. prazaMsA karavAnA svabhAva vaDe, 2. bIjAnA abhiprAya pramANe vartavAthI, 3. Icchita kAryane siddha karavA mATe ane 4 karela upakArano pratyupakAra karavA mATe. 37ll rayikone cAra kAraNo vaDe zarIranI utpatti-prAraMbha thAya, te A pramANe krodhathI, mAnathI, mAyAthI ane lobhathI. evI rIte yAvata vaimAnikone jANavuM. narayikone cAra kAraNo vaDe zarIranI niSpatti-pUrNatA thAya, te A pramANe krodha vaDe nivartita yAvatuM lobha vaDe nivartita, evI rIte yAvat vaimAnikone mATe paNa jANavuM. 371// (TI) vattAnI' yA0i sUtro spaSTa che. vizeSa e ke-mitra-A lokamAM upakArI hovAthI, ane paralokamAM upakArI hovAthI te mitra, sadgurunI jema. bIjo mitra snehavALo hovAthI paNa amitra-paralokanA sAdhanano nAzakAraka hovAthI-premALa strI perenI jema, trIjo to amitra-pratikUla hovAthI paNa nirvedatA-vairAgyane utpanna karavA vaDe paralokanA sAdhanane viSe upakAra karanAra thavAthI mitra-avinIta strI vagerenI jema. caturtha amitra-pratikULapaNAthI punaH saMklezanA hetapaNAe durgatinuM nimitta thavAthI amitra che. athavA prathama mitra ane pachI paNa mitra ema kALanI apekSAe caturbhAgI jANavI. (1) mitraaMtaraMga snehathI, punaH bAhya upacAra karavAthI mitrano ja rUpa (AkAra) che jeno te mitrarUpa-A eka, bIjo to bAhya upacAranA abhAvathI amitrarUpa, trIjo snehathI rahita hovAthI amitra ane caturtha pratIta che. (2) mukta-dravyathI saMgano tyAga karanAra, punaH mukta-AsaktinA abhAvathI susAdhuvata, bIjo AsaktivALo hovAthI amukta-kavatuM, trIjo dravyathI amukta paNa bhAvathI mukta-Asakti rahita-rAjyavasthAmAM utpanna thayela kevaLajJAnavALA bharata cakravartInI mAphaka, cotho gRhastha athavA pUrva ane apara-pachI paNa amukta. kAlanI apekSAe A sUtra vicAravuM. (3) Asakti na hovAthI mukta ane vairAgyane sUcaka AkAra veSa vaDe muktarUpatinI mAphaka, A eka, bIjo sAdhunA veSathI viparIta hovAthI amuktarUpa, gRhasthAvasthAmAM be varSa) rahela zrI mahAvIra bhagavaMtanI jema, trIjo Asakti sahita hovAthI amukta-zaTha yatinI jema, cotho gRhastha. (4) l366ll. 483 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 dharmadvArAyurhetuvAdyAdivimAnavarNAdi 372- 375 sUtram jIvanA adhikAravALA paMceMdriyatiryaMca ane manuSya saMbaMdhI be sUtra sugama che. ema beidriya saMbaMdhI be sUtra sugama che. 1138011 vizeSa e ke-be Mdriya jIvo pratye AraMbha nahi karanAra arthAt emano nAza nahi karanAra potAnI jillAno vikAra te jihvAmaya, tasmAt sauthyAt--rasanA anubhavamaya AnaMdarUpa sauSyano (sukhano) nAza nahi karanAra tathA potAne jinneMdriyanI hAnirUpa duHkha vaDe nahi joDanAra thAya che. II368 // jIvanA adhikArathI ja samyagdaSTi jIvonA kriyAsUtro che te sugama che. vizeSa e ke-samyagdaSTi jIvone mithyAtvakriyAno abhAva hovAthI cAra kriyAo che. 'vaM vipattivivavapna' tti ekeMdriya, dvIndriya, trIndriya ane caturiMdriya jIvone pAMce kriyAo che; kAraNa ke teone mithyASTipaNuM hoya che. dvIndriya vagerene sAsAdana (patanazIla) samyaktvanA / alpatvane laIne tenI vivakSA nathI karI. evI rIte ahiM vikaleMdriyanA varjana vaDe soLa kriyAsUtro thAya che. II369 / / anaMtara kriyAo kahI, kriyAvALo kriyAnA ajIrNavALo anyanA sadbhUta-chatA guNo pratye nAza kare che ane avaguNono prakAza kare che mATe A arthavALA be sUtra che te sugama che. vizeSa e ke-sataH-anyanA vidyamAna guNone nAza ka2vAnI mAphaka nAza kare che-apalApa kare che, mAnato nathI krodha-roSa vaDe, tathA pratiniveza--"A pUjAya che, huM to pUjAto nathI'' ema 52nI pUjAne sahana na karavA vaDe (mAtsaryathI) temaja bIjAe karela upakArane je jANato nathI te aMkRtajJa. tenA bhAvarUpa akRtajJatA vaDe ane mithyAtvAbhinivezabodhanA viparyAsa vaDe. kahyuM che ke-- roseNa paDiniveseNa, tahaya akayaNNumicchabhAveNaM / saMtaguNe nAsittA, mAsai aguNe asaMte vA / / 258 / / roSa vaDe, pratiniveza vaDe, akRtajJatA vaDe ane mithyA bhAva vaDe bIjAmAM rahelA guNono nAza ane bIjAmAM na hoya tevA guNone bole che. (258) asataH-nahi vidyamAna guNo pratye. (kvacit 'saMte' tti pATha che tyAM vidyamAna guNo pratye) rIpayetA--bole. abhyAsa- svabhAva athavA varNana karavA yogyanI samIpatArUpa nimitta che dIpana-bolavAmAM te abhyAsapratyaya, abhyAsa (Teva) thI viSaya sivAya ane phaLa sivAya paNa pravRtti dekhAya che. samIpamAM rahenAranA guNonuM ja prAyaH grahaNa thAya che. parachaMda-bIjAnA abhiprAyanI anuvRtti-tenI pAchaLa vartavuM che jemAM te parachaMdAnuvRttika, tathA kAryanA hetuthI-prayojana nimitte icchita kAryane anukUla ka2vA mATe, tathA upakArane viSe pratyupakAra che jene te kRtapratikRtika arthAt upakArano pratyupakAra karanAra A hetuthI athavA upakAranA pratyupakAra mATe athavA koI eka vyaktie ekano upakAra karyo athavA guNo prazaMsyA, te tenA achatA guNone paNa pratyupakAra mATe prazaMse che. 'iti' zabda samIpa dekhADavAmAM ane 'vA' zabda vikalpamAM che. II370 // A guNono nAza ka2vo vagere zarIra vaDe karAya che mATe za2I2nI utpatti ane nivRtti-pUrNatA sUtranA be daMDaka che te sugama che. vizeSa e ke-krodha vagere karmabaMdhanA hetuo che ane karma zarIranI utpattinuM kAraNa che mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI krodhAdi zarIranI utpattinA nimittapaNAe kathana karAya che. A hetuthI 'vahiM TALendi sarIre' tyA.i kahyuM, krodhAdijanya karma vaDe pUrNa thatuM hovAthI krodhAdi vaDe nirvartita zarIra ema kahyuM. ahiM utpatti-zarUAtamAtra ane nivRtti to niSpatti-pUrNatArUpa che. I371 krodha vagere zarIranI nivRttinA kAraNo che ema kahyuM, tenA nigraha-nAza karanArA dharmanA kAraNo che te sUtrakAra darzAve che-- vattAnti dhammanArA padmattA, tananhA hatI, muttI, lagnane, manee / sU. rU2|| caTharhi ThANehiM jIvA NeratiyattAe kammaM pakareMti, taMjahA - mahAraMbhatAte, mahApariggahatAte, paMceMdiyavaheNaM, kuNimAhAreNaM 1 / caTharhi ThANehiM jIvA tirikkhajoNiyattAe kammaM pagareMti, taMjahA - mAillatAte, NiyaDillatAte, aliyavayaNeNaM,kUDatulakUDamANeNaM 2 / caurhi ThANehiM jIvA maNussattAte kammaM pagati, taMjahA - paMgati bhaddatAte, 484 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 dharmadvArAyurhetuvAdyAdivimAnavarNAdi 372 - 375 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pagativiNIyatAe, sANukkosatAte amaccharitatAte 3 / cauhiM ThANehiM jIvA devAuyattAe kammaM pagati, tNjhaa-sarAsaMnameLa, saMnamAsaMnameLa, vAtatavojameLa, gAmajinnAr 4 / / sU. rU73|| vaLvide vante pannatte, tanahA-tate, vitate, maLe, sire / canvine naTTe pannatte, taMnahA-maMtrite, mite, Amake, motera / pablidene pannatte, taMnahA--jjitta', pattara, maMtra, robiMC rU 5 thaingihe matte patro, taMnahA--gaMthine, vaiDhime, vRzmi, saMSAtine 4 / paidde aAMjA pannatte, tanahA--sAlAre, vatthAlaMkAre, mallAbaMAre, AbhAsaMvAre| caddei amite pannatte, tanahA-vidaMtite, pAGatute [pAMDupute], sAmaMtovAta te, logamajjhAvasite 6 // sU0 374 // sAMmAra-mAhitu aaN khetu vimALA paDavA pazattA, taMnahA-khItA, lohitA, hAlivA, sudhdhitA / mahAsukka sahassAresu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijjA sarIragA ukkoseNaM cattAri rayaNIo uDDuM uccatteNaM pannattA || sU. 371|| (mULa) dharmanA cAra dvAro kahelA che, te A pramANe--kSamA, nirlobhatA, saralatA ane mArdavatA. II372 // cAra kAraNa vaDe jIvo naiyikapaNAnA AyuSkAdi karmane bAMdhe che, te A pramANe--mahAn AraMbha karavAthI, mahAn parigraha dhAraNa karavAthI, paMceMdriyanA vadhathI ane mAMsAhAra karavAthI. (1) cAra kAraNa vaDe jIvo tiryaMcayonikapaNAnA AyuSkAdi karmane bAMdhe che, te A pramANe--mananI kuTilatAthI, bIjAne ThagavA mATe kAyAnI judI rIte ceSTA karavAthI, alika (jUThuM) bolavAthI ane khoTA tola ane mApa vaDe vyavahAra karavAthI. (2) cAra kAraNa vaDe jIvo manuSyapaNAnA AyuSkAdi karmane bAMdhe che,te A pramANe--sarala svabhAvathI, vinIta svabhAvathI, dayALupaNAthI ane matsara rahitapaNAthI. (3) cAra kAraNa vaDe jIvo devapaNAnA AyuSkAdi karmane bAMdhe che, te A pramANesarAga saMyamathI, dezaviratipaNAthI, bAlataparUpa kriyAthI ane akAma nirjarAthI, (4) 373 // cAra prakAre vAgha-vAjiMtra kahela che, te A pramANe--tata-vINA vagere, vitata-Dhola pramukha, ghana-kAMsyatAlAdi ane zuSira-vAMsalI vagere. (1) cAra prakAre nATya (nATaka) kahela che, te A pramANe--aMcita-rahIrahIne nAcavuM, ribhita- gIta sahita padanI saMjJA vaDe nAcavuM, ArabhaDa-nAcate chate paMktinA abhiprAyane hastAdidvArA batAvatAM thakAM bolavuM. ane bhisola nAcate chate nIce paDavuM. (2) cAra prakA2e geya-gAyana kahela che, te A pramANe--ukSiptaprathamathI prAraMbha karAtuM gAyana, patraka-chaMda vagere cAra bhAMgarUpa pada vaDe bAMdheluM, maMda-madhyabhAgamAM mUrcchanAdi guNayuktapaNAe maMda maMda gholanAtmaka ane kahela lakSaNayuktapaNAe bhAvita che cheDo jeno te rocitAvasAna arthAt dhIme dhIme svaranI vRddhi karavArUpa. (3) cAra prakAre mAlya-puSpanI racanA kahela che, te A pramANe--graMthimasUtra vaDe gUMthela puSpanI mAlAdi, veSTima-puSpanA vIMTana vaDe banAvela, pUrtima-mukuTAdi pUravA vaDe thayela arthAt je puSpo vaDe pUrAya che te ane saMghAtima-je paraspara puSpanAlanA saMghAta-maLavAthI bane che te. (4) cAra prakAre alaMkAra kahela che, te A pramANe--keza vaDe karIne puruSa zobhe che te kezAlaMkAra, ema vastrAlaMkAra, mAlyAlaMkAra ane AbharaNAlaMkAra jANavA. (5) cAra prakAre abhinaya-bhAvane batAvanAra ceSTAvizeSa kahela che, te A pramANe-dArtika, pAMDusuta, sAmaMtovAcanIka ane lokamadhyAvasAna. (6) 374 // sanatkrumAra ane mAheMdrakalpane viSe vimAno cAra varNavALA kahelA che, te A pramANe--nIlA, rAtA, pILA ane 1. zrIrAya5seNIsUtranA 88 mA sUtramAM ''pAsitaya'' evo pATha maLe che. A cAre prakAranA abhinayonuM vizeSa varNana TIkAkAre karyuM nathI eTale jijJAsue niSNAta pAsethI jANavA prayatna karavo. 485 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 dharmadvArAyurhetuvAdyAdivimAnavarNAdi 372-375 sUtram dhoLA, mahAzukra tathA sahasAra nAmanA devalokane viSe devonA bhavadhAraNIya zarIro utkRSTathI cAra hAthanI UMcAIvALA kahelA che. /375L (TIva) vAri ' tyariTa cAritralakSaNa dharmanA cAra dhAro-upAyo kahelA che. ll372I/ kSamA vagere dharmanA dvAro che ema kahyuM have nArakatvAdinA sAdhanarUpa AraMbhAdi karmanA dvAro che te vibhAgathI 'vArdi hArdi' ityAdi sUtracatuSTaya vaDe kahe che. A sUtra sugama che. vizeSa e ke-niphayattApa' ri-narayikapaNA mATe athavA narayikapaNAe karma-AyuSkAdi ne phADayAra' tti A pAThAMtarane viSe narayikAyuSkarUpa karmalika (ne bAMdhe che). mahAnuM, icchAnA pariNAma vaDe na karAyela maryAdApaNAe pRthivI vagerenA upamardana lakSaNarUpa moTo AraMbha che jene te mahAraMbha- . cakravartI pramukha, teno bhAvate mahAraMbhatA, te mahAraMbhapaNAe nArakInuM AyuSkAdi karma bAMdhe che. evI rIte mahAparigrahaNapaNAthI. vizeSa e ke-te cotaraphathI grahaNa karAya te parigraha-hiraNya, suvarNa, dvipada ane catuSpadAdi. 'ni'-mAMsa, te ja AhAra (bhojana) vaDe. (1) "mAphaltayA' 7i0 mAyAvIpaNAe ane mAyA eTale mananI kuTilatA, 'niyaDiyA" tti nikRti eTale anyane ThagavA mATe zarIranI ceSTAnuM anyathA karaNarUpa athavA abhyapacArarUpa, ane khoTA trAjavA (tolA) tathA khoTA mApa vaDe je vyavahAra te kUTatulA-kUTamAna kahevAya che, tenA vaDe. (2) prakRti-svabhAva vaDe bhadrakatA, bIjAne anutApa ne karanArI te prakRtibhadrakatA vaDe, sAnukrozatA-dayALupaNAthI, matsarikatA-anyanA guNone nahi sahana karavArUpa ISyanA pratiSedharUpa amatsarikapaNAe (3) sarAgasaMyama-kaSAyayukta cAritra vaDe, kAraNa ke 'vItarAgasaMyamIone AyuSyanA baMdhano abhAva hoya che. saMyama ane asaMyamarUpa be svabhAvavALo hovAthI dezasaMyama, bAlakonI jema bAla-mizrAdaSTio, teonuM tapakarma-taparUpa kriyA te bolatapa karma vaDe, 'mAmena'-nirjarA pratye abhilASA na hovAthI je nirjarA karmane niraNa, (kharavAnA) heturUpa bhUkha vagerenuM sahavuM te akAma nirjarA, tenA vaDe 4. II373ll hamaNAM ja devanI utpattinAM kAraNo kahyA ane devo to vAgha, nATya vageremAM rativALA hoya che. mATe vAghAdinA bhedone kahevA mATe cha sUtra paikI prathama 'vane' ri0 tataM vINAdikaM jJeyaM vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi vaMzAdi zuSiraM matam // 259 / / vAgha, vaNAdi te tata jANavuM, paTaha-Dhola pramukha vitata, kAMsyatAlAdi ghana ane vAMsalI pramukha zuSira mAnela che. (259). nATya, geya ane abhinaya viSayaka sUtronuM varNana saMpradAyanA abhAvathI karela nathI. mAlAne viSe suMdara te mAlya, puSpa-tenI racanA paNa mAlya, graMtha-saMdarbha, sUtrathI guMthavA vaDe banAveluM te graMthimasAlAdi, veSTana-vIMTavuM, tenA vaDe banAveluM te veSTima-mukuTa vagere. pUra-pUravA vaDe banAveluM te purima, mATImaya aneka chidravALuM athavA vAMsanI saLIo vagerenuM piMjaruM arthAt je puSpo vaDe pUrAya che te pUrima, saMghAta-ekatrita karavA vaDe banAvela te saMghAtima, je parasparathI puSpanAla vagerenA joDANa vaDe utpanna karAya che te. jenA vaDe zobhA karAya te alaMkAra. kezo e ja alaMkAra te kezAlaMkAra, evI rIte vastrAlaMkAra vagere jANavuM. 374o. devanA adhikAravALA be sUtro sugama che. vizeSa e ke sanaskumAra ane maheMdra kalpane viSe cAra varNavALA vimAno che. anya kalpone viSe te judI rIte che. kahyuM che kesohmme paMcavannA, ekkagahANI u jA sahassAro / do do tullA kappA, teNa paraM puMDarIyAo // 26 // dilaM 222 ]i1. AyuSyanA baMdhano prAraMbha chaThThA guNaThANA sudhI hoya che, chaThe bAMdhato sAtame guNaThANe AyuSyanA baMdhane pUrNa kare paraMtu sAtame prAraMbha kare nahi. taduparAMta guNaThANe sarAgI hovA chatAM paNa vizuddha pariNAma hovAthI AyuSyane bAMdhe nahi. 486. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 udakagarbhaH manuSyagarbhazca 376-377 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 saudharma ane IzAna e be devalokamAM pAMca varNavALA vimAno che, trIjA ane cothAmAM kRSNavarNa sivAyanA cAra, pAMcamA ane chaThThAmAM nIlavarNa sivAya traNa, sAtamA ane AThamAmAM rAtA varNa sivAya pIta ane zveta e be varNa ane navamAthI mAMDIne cheka sarvArthasiddha parvatanA vimAnomAM eka zvetavarNa che. (260) te bhavamAM dhAraNa karAya athavA te bhava pratye dhAraNa karAya te bhavadhAraNIya arthAt je janmathI maraNa paryata rahe. bIDela muSTi te ratni, ane te ja khullI AMgaLIvALI puSTi te aratni, evuM vacana hovA chatAM paNa "ratni" zabda vaDe ahiM sAmAnyathI hAtha kahevAya che. zuka ane sahasAra kalpane viSe cAra hAthanA pramANavALA devo che. bIjA devalokane viSe to judI rIte che. kahyuM che ke bhavaNa 10 vaNa 8 joisa 5 sohammIsANe satta hoMti rynniio| ekkekkahANi sese, duduge ya duge caukke ya // 261 // gevijjesuMdonI, ekkA rayaNI aNuttaresu / 262 / vRihatsaM243-44 utta). daza bhavanapati, ATha vAnavaMtara, pAMca jyotiSka ane saudharma tathA IzAnakalpane viSe devonuM sAta hAthanuM zarIra hoya che. trIjA cothAmAM cha, pAMcamAM chaThThAmAM pAMca, sAtamA AThamAmAM cAra, navamAthI bAramA sudhImAM traNa, nava greveyekamAM che ane pAMca anuttara vimAnomAM devonuM eka hAthanuM zarIra hoya che. (261-262) bhavadhAraNIya zarIro A pramANe che. uttaravaikriya zarIro to utkRSTathI eka lakSa yojana paNa saMbhave che. jaghana taravaikriya zarIro to utkRSTathI eka lakSa yojana paNa saMbhave che. jaghanyathI to bhavadhAraNIya zarIro utpattikAlamAM aMgulanA asaMkhyaya bhAga pramANavALA hoya che ane uttarakriyo to aMgulanA saMkhyayabhAga pramANavALA hoya che. IupAd, anaMtara deva saMbaMdhI vaktavyatA kahI ane devo apakAyANAe paNa utpanna thAya che mATe udaka saMbaMdhI garbhanuM pratipAdana karavA mATe "vattAri' rUlya0i be sUtra kahe che- cattAri daga[udaka]gabmA pannattA, taMjahA-ussA, mahiyA, sItA, usiNA / cattAri udagagabmA pannattA, taMjahAhemagA, abbhasaMthaDA, sItosiNA, paMcarUvitA,mAhe u hemagA gabmA, phagguNe abmasaMthaDA / sItosiNA u cette, vatisAhe paMcarUvitA // 1 // // sU0 376 / / cattAri mANussIgabmA pannattA, taMjahA-itthittAte, purisattAte, NapuMsagattAte, biMbattAteappaM sukkaM bahuM oyaM, itthI tattha pajAtati / appaM oyaM bahu sukkaM, puriso tattha [pa]jAtati // 1 // doNhaM pi rattasukkANaM, tullabhAve NapuMsago / itthIoyasamAoge, biMbaM tattha pajAyati ||2||||suu0 377 / / (mU0) udakanA cAra garbho-kALAMtare jala varasavAnA hetuo kahelA che, te A pramANe-avazyA-jhAkaLa, mahikA-dhUmasa, zItA-atyaMta TADha ane uSNA-garamI. udakanA cAra garbho kahelA che, te A pramANe hima-baraphanuM paDavuM, abhrasaMsthitAvAdaLAMo vaDe AkAzanuM AcchAdana thavuM, zItoSNa-atyaMta ThaMDI ane garamI temaja gAja, vIja, jala, vAyu tathA vAdaLAM-A pAMca lakSaNanA milanarUpa paMcarUpikA. mAha mAsamAM himavALo garbho, phAlgana mAsamAM abhasaMsthitA lakSaNa garbho. caitra mAsamAM zItoSNA ane vaizAkha mAsamAM paMcarUpI garbho hoya che. 376// cAra prakAre manuSyaNInA garbho kahelA che, te A pramANe-strIpaNAe, puruSapaNAe, napuMsakapaNAe ane biMbagarbhAzayamAM garbhanI AkRtirUpa rUdhirano baMdha-piMDapaNAe. jyAM alya vIrya ane vizeSa rudhira hoya che tyAM strIpaNe garbha utpanna thAya che, jyAM alpa oja-rudhira ane bahu vIrya hoya che tyAM puruSapaNe garbha utpanna thAya che /1 rudhira ane vIrya, e banneno samAnabhAva jyAM hoya tyAM napuMsakapaNe garbha utpanna thAya che ane vAyunA vazathI jyAM strInuM rakta sthira thaI jAya che tyAM garbhAzayamAM biMbarUpe garbha utpanna thAya che 377l 487 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 udakagarbhaH manuSyagarbhazca 376-377 sUtram (TI0) 'rAma' tti daka-udakanA garbhonI jema garbho te udakagarbho arthAt kALAMtarane viSe jala varSavAnA hetuo. varSAdane sUcana karanArA evuM tAtparya che. avazyAya-ThAranuM pANI, mahikA-dhumasa, atyaMta ThaMDI ane garamI. je divase e udakanA garbho utpanna thAya che tyArathI utkRSTataH nAza na thayA thakA cha mahine udakane varasAve che. bIjAoe vaLI evI rIte kahyuM che ke"1. pavana, 2. vAdaLA, 3. vRSTi, 4. vIjaLI, pa. garjArava, 6. zIta, 7. garamI, 8, kiraNa, 9. pariSeva (kuMDALuM) ane 10. jaLamasya-e daza prakAra jaLane utpanna karavAnA hetuo kahelA che. tathA-zIta, pavano, biMdu garjArava ane kuMDALuM-A lakSaNone garbhone viSe sArI rIte jonArA nigraMtho zreSTha kahe che." tathA sAtame sAtame mAse athavA sAtame sAtame divase garbho paripakva thAya che, jevA garbhe tevuM phaLa samajavuM. hima-barapha, te ja himaka, tenA garbho te haimakA arthAt himanA paDavArUpa, 'mammasaMthA'-abhasaMsthito-vAdaLAo vaDe AkAzanA AcchAdano, AtyaMtika zItoSNa ane garjavuM, vidyuta, jaLa, vAyu ane vAdaLAMrUpa pAMca lakSaNonuM ekatrita thavuM te paMcarUpa, te che jeone te paMcarUpikA-pAMca rUpavALA udakagarbhe. ahiM matAMtara A pramANe che-"mAgazara ane pauSa mAsamAM saMdhyArAga ane pariveSa (kuMDALuM) sahita vAdaLAM, mAgazara mAsamAM atyaMta TADha nahi ane pauSa mAsamAM ati TADha ane himanuM paDavuM. (1) mAha mAsamAM prabala vAyu, tuSAra-baraphanA kaNIo vaDe kaluSa (jhAMkhI) kAMtivALA sUrya ane caMdra, ane atizaya zIta tathA vAdaLAM sahita sUryano asta tathA udaya zreSTha che. (2) phAlgana mAsamAM rUkSa (lu) ane Akaro pavana, snigdha ane sajala vAdaLAo, asaMpUrNa kuMDALAo tathA kapila ane tAmravarNavALo ravi zubha che. (3) caitra mAsamAM pavana, vAdaLA vRSTiyukta tathA kuMDALAo sahita garbho zubha che ane vaizAkha mAsamAM vAdaLA, pavana, pANI, vIjaLI ane garjanA vaDe garbho hitane mATe thAya che. (4)" mAsanA bheda vaDe sUtrakAra garbhone ja batAve che mAre tyAdi (mULamAMno) zloka0 l376ll garbhanA adhikArathI nArI saMbaMdhI garbhasUtra kahela che te spaSTa che. mAtra 'sthittApa' tti ApaNAe 'vikhyama'-garbhanuM pratibiMba arthAt garbhanI AkRtirUpa Artava-rudhirano pariNAma; paraMtu garbhasvarUpa nahiM ja. kahyuM che ke avasthitaM lohitamaGganAyA vAtena garbha bruvte'nbhijnyaaH| garbhAkRtitvAt kaTukoSNatIkSNaiH zrute te punaH kevala eva rakte / / 263 / / garbha jaDA bhUtahataM vadantI [ ] tyAdi vAyu vaDe avasthita (sthira) thayela strInA raktane ajANa loko garbha kahe che kema ke garbhAkRti jaNAya che. vaLI kaTuka, tIkSaNa ane uSNa khorAka vaDe kevala raktamAM ja pariNAma thAya che ema paNa kRtamAM kahela che. (263). jaDa puruSo bhUta vaDe haraNa karAyela garbhane kahe che ityAdi. garbhanuM vicitrapaNuM kAraNanA bhedathI che te be zloka vaDe kahe che 'maM" nityAdri zukra-puruSa saMbaMdhI vIrya, oja-Artava eTale garbhAzayamAM strI saMbaMdhI rakta. tathA strInA oja vaDe samAyoga-vAyunA vazathI tenuM sthira thavuM. ukta lakSaNa strInA ojano samAyoga thaye chate garbhAzayamAM biMba utpanna thAya che. bIjAoe paNa A viSayamAM kahyuM che ke ata eva ca zukrasya, bAhulyAjjAyate pumAn / raktasya strI tayoH sAmye, klibaH zukrA-ve punaH / / 264 // vAyunA bahuzo bhinne, yathAsvaM balapatyatA! viyonivikRtAkArA, jAyante vikRtairmalaiH / / 265 / / A hetathI ja zukranA bAhulyathI puraSa thAya che, raktanI bahulatAthI strI thAya che. vaLI zukra ane raktanI samAnatAthI napuMsaka thAya che. (264) vAyu vaDe zukra ane zoNita atyaMta bhinna thaye chate yathAyogya bahu saMtati thAya che. vikRti pAmela maLo vaDe viyoni-garbhotpattine ayogya ane vikRta AkAravALA garbhAzayo thAya che. (265) Il377 garbha prANIono janmavizeSa che, te utpAda kahevAya che, ane utpAda, utpAda nAmanA pUrvane viSe vistArapUrvaka kahevAya 1. sAtame mAse paripakva thanArA garbho utkRSTathI jANavA, te sArI vRSTi kare che ane sAtame divase paripakva thanArA garbho alpa vRSTi kare 488 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vastusamudghAtapUrvivAdikalpasaMsthAnAbdhirasAvartAH 378-385 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 che mATe tenA svarUpanuM vizeSa pratipAdana karavA mATe kahe cheuppaaypuvvss NaM cattAri mUlavatthU pannattA / / sU0 378 / / cauvvihe kavve pannatte, taMjahA-gajje, pajje, katthe, geye / / sU0 379 / / NeratitANaM cattAri samugghAtA pannattA, taMjahA-veyaNAsamugghAte, kasAyasamugghAte, mAraNaMtiyasamugghAte veuvviysmugghaate| evaM vAukkAiyANa vi / / sU0 380 // arahato NaM arihanemissa cattAri sayA codasapuvvINamajiNANaM niNasaMkAsANaM savvakkharasannivAINaM jiNo iva avitathaM vAgaramANANaM ukkositA cauddasapuvvisaMpayA hotthA / / sU0 381 / / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayA vAdINaM sadevamaNuyAsurAte parisAte aparAjitANaM ukkositA vAtisaMpayA hotthA ||suu0 382 // . hehillA cattAri kappA addhacaMdasaMThANasaMThiyA pannattA, taMjahA-sohamme, IsANe, saNaMkumAre, mAhide / majjhillA cattAri kappA paDipunacaMdasaMThANasaMThitA pannattA, taMjahA-baMbhaloge, laMtate, mahAsukke, sahassAre / uvarillA cattAri kappA addhacaMdasaMThANasaMThitA panattA, taMjahA-ANate, pANate, AraNe, accutte / / sU0 383 // cattAri samuddA patteyarasA pannattA, taMjahA-lavaNode, varuNode, khIrode, ghatode / / sU0 384 / / cattAri AvattA pannRttA, taMjahA-kharAvatte, unnatAvatte, gUDhAvatte, AmisAvatte / evAmeva cattAri kasAyA pannattA, taMjahA-kharAvattasamANe kodhe. unnattAvattasamANe mANe. gaDhAvattasamANA mAyA. AmisAvattasamANe lobhe / kharAvattasamANaM kohaM aNupaviTe jIve kAlaM kareti raiesu uvavajjati, unnattAvattasamANaM mANaM evaM ceva, gUDhAvattasamANaM mAtamevaM ceva, AbhisAvattasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM kareti neraiesu uvavajjati / sU0 385 / / (mU0) utpAda nAmanA prathama pUrvanI cAra cUlikAnI jema cUlikA vastuo kahelI che. 378 yA2 5.12 vya (aMtha) 53& cha, te // prabhAga-14-76 rahita, zastraparizamadhyayanapat. 55-56, vimuktiadhyayanavatuM, kaththa-kathAmAM sAruM ane geya-gAvA yogya. 379ll narayikone cAra samuddAta kahela che, te A pramANe-vedanA vaDe samughAta, kaSAya vaDe samudyAta, maraNanA aMtamAM thanAro mAraNAMtika samuddhAta ane uttaravaikriya karavAne mATe thato vaikriyasamuddhAta. evI rIte vAyukAyikone paNa yAra samudhAta cha. // 380 // arihaMta ariSTanemine jina nahiM paNa jina sarakhA, sarva akSaranA sannipAtI-saMyoganA jANa, jinanI jema satya vacananA kahevAvALA evA cAra so caudapUrvI munionI utkRSTI caudapUrvI saMpadA hatI. 381// zramaNabhagavAn mahAvIrasvAmIne deva, manuSya ane asuro sahita pariSadane viSe koIthI parAjaya nahi pAmanArA evA cAra so vAdI munionI utkRSTI vAdIsaMpadA hatI. /382// nIcenA cAra kalyo addhacaMdrAkAre saMsthita kahelA che, te A pramANe saudharma, IzAna, sanakumAra ane mAheMdra. vacalA cAra kalpo paripUrNa caMdrAkAre saMsthita kahelA che. te A pramANe--brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra ane sahasAra, uparanA cAra kalpo ardhacaMdrAkAre saMsthita kahelA che, te A pramANe-Anata, prANata, AraNa ane azruta. 387// * cAra samudro bhinna bhinna rasavALA kahelA che, te A pramANe-1. lavaNoda-mIThAnA jevA pANIvALo, vAruNoda ___489 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 vastusamudghAtapUrvivAdikalpasaMsthAnAbdhirasAvartAH 378-385 sUtram dArunA jevA pANIvALo zIroda-dUdhanA jevA pANIvALo ane vRtoda-vRtanA jevA pANIvALo che. 384ll cAra Avarta-bhramaNa kahelA che, te A pramANe--samudramAM cakranI jema pANInuM bhamavuM te kharAvarta, parvatanA zikhara para caDavAnA mArgarUpa Avarta te utAva7 daDAne guMthela dorInI jema Avarta te gUDhAvarta ane mAMsAdi mATe pakSIonuM . je bhramaNa te AmiSAvarta. A dRSTAMte cAra kaSAyo kahelA che, te A pramANe-kharAvarta samAna krodha, utAva samAna mAna, gUDhAvarta samAna mAyA ane AmiSAvarta samAna lobha che. kharAvarta samAna krodhane prApta thayela jIvakrodhanA udayavALo jIva kALa kare chate narayikone viSe utpanna thAya che, unnatAvarta samAna mAnanA udayamAM, gUDhAva samAna mAyAnA udayamAM ane AmiSAvarta samAna lobhanA udayavALo jIva kALa kare chate narayikone viSe utpanna thAya che. 385 (TI0) 'rUpAye' tyAdri sUtra saraLa che. vizeSa e ke-cauda pUrvomAM prathama utpAda nAmanuM pUrva che, tenI cUlA-AcArano agrabhAgonI jema tadrupa vastuo arthAt bodhavizeSo adhyayananI mAphaka cUlAvastuo che. 378 utpAda pUrva kAvya che mATe kAvyasUtra kahela che, te sugama che. vizeSa e ke-kAvya eTale graMtha. 1. gadya-chaMdamAM nahi baMdhAyela-zastraparijJA adhyayananI jema, 2. padya-chaMdamAM baMdhAyela-vimukti adhyayananI jema, 3. kathAmAM sAruM (bodhadAyaka).te kaththa-jJAtAadhyayananI jema ane 4. geya-gAvA yogya. ahiM gadya ane padyamAM aMtarbhAva hote chate paNa kathya ane geyanA, kathA ane gAnadharmanA viziSTapaNAthI vizeSa vivakSA karela che. 379 anaMtara geya kahyuM te bhASAsvabhAva hovAthI daMDa ane maMthanAdinA krama vaDe lokanA eka deza-vibhAgane pUre che ane samuddhAta paNa e pramANe ja che. A sAdhaccethI samuddhAtanA be sUtro kahe che, te sugama che. vizeSa e ke- sam' 'tuM' "dananam' arthAt ekI bhAva vaDe, prAbalyatAthI (karma pudgalono) ghAta te samuddhAta eTale ke zarIrathI jIvanA pradezonuM bahAra prakSepakADhavuM, vedanA vaDe samudyAta, kaSAya vaDe samuddhAta, maraNa ja aMta te maraNAMta, temAM thanAro te mAraNAMtika samudyAta. evI rIte ahiM 'samAso karavA. 38ol vaikriyasamuddhAta labdhirUpa kahela che mATe labdhinA prastAvathI viziSTa zrutalabdhimAnone kahevA mATe ' go' ityAdi be sUtro kahela che, je sugama che. vizeSa e ke-sarvajJa nahiM hovAthI ajina, avirodhI vacana hovAthI ane pUchelA praznane yathAtathya kahenAra hovAthI jina sadaza, akArAdi badhAya akSaronA sannipAto-kayAdi saMyogo, abhidheya kahevA yogya bhAvonA anaMtapaNAthI anaMtA paNa akSaranA saMyogo vidyamAna che jeone te sarvASarasannipAtIo, eonuM jina sabhAnapaNe hovAnuM kAraNa kahe che-'nijo viva' tyA0i 'DAsiya'--kyAre paNa ukta saMkhyAthI adhika caudapUrvIo (emanA) thayA na hatA. 381-382aa te munio prAyaH devalokamAM gayelA che mATe devaloka saMbaMdhI sUtro che te sugama che. vizeSa e ke--'saddhavaMHsaMtAsaMtipa' 0i pUrvAparathI madhyamAM sImA (hada) nA sadbhAvathI. l38all devaloko kSetra che mATe kSetranA prastAvathI samudra sUtra kahela che te sugama che. vizeSa e ke-eka-eka pratye bhinna che rasa jeonA te pratyeka raso-judA rasavALA. lavaNanA rasanuM udaka hovAthI lavaNa, pAThAMtaramAM te lavaNa mAphaka udaka che jemAM te lavaNoda, (A zabda nipAtathI siddha thayela che.) A prathama samudra. vAruNI eTale surA, tenI samAna te vAruNa, surA samAna udaka che jemAM te vAruNoda-A caturtha samudra. dUdha samAna udaka che jemAM te kSIroda-pAMcamo samudra ane vRta jevuM udaka che jemAM te vRtoda 1. vedanA vaDe samughAta te vedanAsamuddaghAta, kaSAya vaDe samughAta te kaSAyasamuddaghAta, maraNanA aMtamAM thanAro samudyAta te mAraNAMtikasamudyAta ane vaikriya zarIra karavA mATe samuddaghAta te vaikriyasamuddaghAta. 2. nemanAtha bhagavAnanA ethI vadhu thayA na hatA ema samajavuM. zrI RSabhAdi tIrthakaronA to ghaNA hatA. 3. sU0 382 nI vyAkhyA sugama hovAthI TIkAkAre karI nathI. 4. prAyaH kahevAnuM kAraNa e ke keTalAka mokSamAM paNa gayelA che. . 490 - Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 nakSatratArakAH pudgalanirvarttana pudgalapradezAdi 386-388 sUtram zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 chaThTho samudra. kAloda samudra, puSkaroda samudra ane svayaMbhUramaNa samudra udaka rasavALA che, zeSa samudro ikSarasavALA che. kahyuM che kevaarunnivrkhiirvro, ghayavara lavaNo ya hoMti patteyA / kAlo pukkharaudahI, sayaMbhuramaNo ya udagarasA / / 266 / / [bRhatsaM. 88 ti] vAruNIva2, kSI2va2, kRtavara ane lavaNamAM potapotAnA nAma pramANe rasavALuM pANI che ane kAlodadhI, puSka2va2 ane svayaMbhuramaNa A traNamAM pANI jevA rasavALuM jala che. (266) II384 anaMtara samudro kahyA, teone viSe Avarto (vamaLa) hoya che mATe dRSTAMtarUpa Avartone ane dAtikarUpa kaSAyone kahevAnI icchAvALA sUtrakAra be sUtrane kahe che je sugama che. vizeSa e ke--khara-kaThaNa ati vegathI pADanAra athavA chedanAra bhramaNa te Avartta, te samudrAdino athavA cakravizeSono kharAvartta, unnata-UMco tadrupa Avartta te unnatAvartta, te parvatanA zikhara upara caDavAnA mArgano athavA UMce caDavArUpa vAyuno che, gUDha evo Avarta te gUDhAvartta, te daDA saMbaMdhI dorAno athavA lAkaDAnI gAMTha pramukhano hoya che, AmiSamAMsAdi, tene mATe zamaLI vagereno Avarta te AmiSAvartta. kharAvardAdinI samAnatA kramazaH krodhAdinI sAthe kahe che. bIjAne apakAra karavAmAM kaThora hovAthI krodhane, pAMdaDA ane tRNa vagere vastunI jema manane unnata (moTAI) paNAne viSe AropaNa ka2vAthI mAnane, atyaMta durlakSya hovAthI mAyAne ane seMkaDo anarthanI prApti vaDe vyAptasthAnane viSe paNa nIce paDavAnuM kAraNa hovAthI lobhane upamAo ghaTe che. A upamA kramazaH atizaya krodhAdine che. have teonuM phala kahe che--'varAvatte' tyAdri azubha pariNAma ane azubha karmabaMdhanA nimittapaNAe durgatinA nimittapaNAthI kahevAya che. 'kherAlDsa vavapnarU' tti ll385 anaMtara nArako kahyA te vaikriya vagerethI samAna dharmavALA devo che mATe teonA vizeSabhUta nakSatra devo saMbaMdhI cAra sthAnaka pratye kahevAnI icchAvALA sUtrakAra 'anuAde' tyAvi. traNa sUtrane kahe che-- anurAdhAnakkhatte cauttAre pannatte - puvvAsADhA evaM ceva uttarAsADhA evaM ceva // sU0 386 / / jIvA NaM caThaThANanivvattite poggale pAvakammattAte cirNisu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA neratiyanivvattite tirikkhajoNitanivvattite, maNussa nivvattie, devanivvattite, evaM uvacirNisu vA uvaciNati vA uvaciNissaMti vA, evaM ciNa uvaciNa baMdha udIra veta taha nijjarA ceva / / sU0 387 / / 'caupadesiyA khaMdhA aNaMtA pannattA - caupadesogADhA poggalA anaMtA [ pannattA ], causamayadvitIyA poggalA anaMtA [pannattA ], cauguNakAlagA poggalA aNaMtA [pannattA ], jAva cauguNalukkhA poggalA anaMtA pannattA // slR088|| // cauttho uddeso samatto cauThANaM cautthamajjhayaNaM samattaM // (mU0) anurAdhA nakSatranA cAra tArA kahelA che. pUrvASADhA e pramANe che, uttarASADhA e pramANe che. / / 386 // jIvoe cAra sthAna vaDe nirjita-karmapariNAmane pamADela pudgalone pApakarmapaNAe caya-ekatrita karela che, arthAt alpa pradezavALI pApaprakRtione bahu pradezavALI karela che, kare che ane karaze, te A pramANe--nairayikapaNAe nirjita, tiryaMcayonikapaNAe nirdita, manuSyapaNAe nivRttita ane devapaNAe nirvardita. evI rIte upacaya- pharIne pharIne vRddhi karela che, kare che ane karaze. e pramANe caya, upacaya, baMdha-zithilabaMdhavALA karmone gADha baMdhavALA 1karela che, udIraNa-udayamAM Avela dalikane viSe udayamAM nahiM Avela karmadalikane vIrya vaDe AkarSIne bhogavela che, vedana-pratisamaya svavipAka vaDe anubhavela che temaja nirjarAAtmapradezathI dUra karela che, kare che ane ka2ze. I387 1. kare che ane karaze ema sarvatra samajavuM. 491 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 nakSatratArakAH pudgalanirvartana pudgalapradezAdi 386-388 sUtram cAra pradezavALA skaMdho anaMtA kahelA che, cAra AkAzapradezane avagAhIne rahelA pudgalo anaMtA kahelA che. cAra guNavALo kALo pudgalo anaMtA kahelA che yAvat cAraguNa lUkhA pudgalo anaMtA kahelA che. 388 (TI) A sUtra saraLa che. 386 jIvonA devatvAdi bheda, karmapudgalanA caya vagerethI karAyela che mATe tenuM pratipAdana karavA sAruM 'jhIvA' rUtyAdri cha sUtra, jo ke pUrve (AnI) vyAkhyA karAyela che tathApi kaMIka lakhAya che. nIvALa' ti "NuM" zabda vAkyanA alaMkAra arthamAM che. nivartita-karmanA pariNAmane pAmelA, tevA prakAranA azubha pariNAmanA vazathI bAMdhelA te catuHsthAnanirvartito. te pugalone kevI rIte bAMdhelA che te kahe che-pApakarmatayA-azubhasvarUpa jJAnAvaraNAdipaNAe vinuM ni tathA prakAranA apara pudgala vaDe vRddhi karelA alpa pradezavALI pApaprakRtione bahupadezavALI karelI. neranivrutti' rinairayikapaNAe vartatA satAM je nivartitA te nairayikanivartitA. evI rIte sarvatra samAsa karavo. tathA visu' niM. upacaya arthAt punaH punaH vRddhi karela che 'va' fmati cayAdinA nyAya vaDe baMdha vagerenA sUtro kahevA. ahiM 'vaM vaMdhAvI?" tyaki nA vaktavyamAM caya, upacayanuM grahaNa karela che te sthAnAMtaramAM prasiddha gAthAnA uttarAddhanI anuvRttinA vAzathI jANavuM. temAM vaMdha' , tti vadhatuM 3 zithila baMdhana vaDe bAMdhela karmone gADha baMdhana vaDe baMdhavALA karyA che, kare che ane karaze. vIra' 0i '3vIriMsu' 3 udayamAM Avela dalikane viSe je udayamAM nahi Avela karmadalikone karaNa (vIrya) vaDe AkarSIne vecela che 3. veca' tti veliMDa pratisamaye svakIya ravipAka vaDe anubhava karela che 3, 'tada nignarA veva' utta. nimnaluiM 3 dareka samaye samastapaNAe badhAya karmonA rasonA nAza vaDe dUra karela che, kare che ane karaze. Il387ll pudgalanA adhikArathI dravyAdi vaDe pudgalonuM ja nirUpaNa karatA thakA sUtrakAra kahe che--'vaDapaNe phatyAdi sugama che. 388 / caturtha sthAnakanA cothA uddezAnI TIkAno anuvAda samAsa II || racAnAka-ratInuvAdaracayamo vimAnaH samAta ||. adattAdAnanA paryAyavAcI nAmo : (1) cora (2) parahata (2) adatta (4) kRrikRta (zastra banAvavuM) (5) paralAbha (6) asaMyama (7) paraMdhana vRddhi (8) lobhika (9) sakkarazNa (10) avahAro hRSTatAdibhAva pUrvaka haraNa karavuM) (11) sahajalAghavatA cAlAkI (12) pApakarmakaraNa (13) stana (14) haraNa vidhvaNAso (puNyAdino nAza) (15) AIyaNA AdAna (16) paradhana lUMpaNa pacAvI pADavuM (17) avizvAsa (18) avapIDacora sva para pIDaka (19) avakSepa-padArthanI pUrNa kiMmata upajavA na devI (20) ukrakhevo ullepa samAjadrohI (21) vikukhevo (vikSepa-dhana rakSaNanI cittA (22) kUTatA (23) kulamaSI (24) kAMkSA (25) lAlapana prArthanA (coranI deva devI pAse prArthanA) (26) AsasaNAya basaNa (Apatti para Apatti) (27) IcchA muchA (28) tahAgeho tRSNAgRddhi (29) niyaDikkama (chalakapaTa vagere) (30) aparokSa. 492 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pariziSTa sUtrArddha pRSTha 380 392 300 465 sUtrArddha pRSTha aThaNavA donni sayA, uNasattari sahassa paMca lakkhA ya / 128 aThaNAvanna navasae, kiMcUNe parihi tesime naamaa| akkhassa poggalakayA, jaM davviMdiya-maNA parA tenn| akkho jIvo atthavvAvaNa-bhoyaNaguNaNNio jeNa / agurulahu parAghAyaM, ussAsaM AyavaM ca ujjoyaM / accatthadukkhiyA je, tiriya-narA nAraga-tti te'bhimyaa| accittA khalu joNI, neraiyANaM taheva devANaM / ajjhINaM dijjataM, avvocchittinayato alogo vv| 8 aTTha sayA bAyAlA, ekkArasa sahasAssa?] do kalAo ya / 106 aTThapaeso ruyago, tiriyaloyassa majjhayAraMmi / 214 avArasa ya sahassA, paMceva sayA havaMti siiyaalaa| 126 aDai bahuM vahai bharaM, sahai chuhaM pAvamAyarai dhaTThodhiTTho) / 445 aDavaNNasayaM tevIsa, sahassA do ya lakkha jiivaao| 127 aNNo'Nanno (vva) va guNI hojja guNehiM?, . jai NAma so'nnno| 17 aNahigayA jA tIsu vi, saddo cciya kevalo asccmusaa| aNigRhiyabalavirio, parakkamai jo jhuttmaatthto| 101 aNubaddhaviggaho cciya, saMsattatavo nimittmaaesii| aNumANaheudidrutasAhiyA vyvivaagprinnaamaa| 480 aNuyoyaNamaNuogo, suyassa niyaeNa jmbhidhernnN| aNuloma-heu-tassIlayA ya je bhAvatitthameyaM tuN| . aNuvelaMdharavAsA, lavaNe vidisAsu saMThiyA curo| aNusamayamasaMkhejjA, saMkhejjAUya-tiriya-maNuyA y| 166 *ata eva ca zukrasya, bAhulyAjjAyate pumAn / ataraMta-bAla-vuDDA, sehA''desA gurU ashuvggo| 222 atavo na hoi jogo, na ya phalae icchiyaM phalaM vijjaa| 269 attauvannAsaMmi ya, talayameyaMmi piMgalo thavaI / 438 arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, dharmasya dAnaM ca dayA damazca / 244 arthAkhyaH puruSArtho'yaM pradhAnaH pratibhAsate / arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / adbhuddha addhapaMcama, paliovama asurajuyaladevINaM / 114 addheNa chinnasesaM, puvvaddhaNaM tu saMjuyaM kAuM / 264 adhikArIvazAcchAstre, dharmasAdhanasaMsthitiH / anyathA'nupapannatvaM hetorlkssnnmiiritm| annataramaNivvattiyakajjaM bIyaMkurANa jaM vihayaM / annaviNiuttamannaM, viNiogaM lahai jai maNo teNaM / , annANaM so bahirAiNaM va, tkkaalmnnuvlNbhaao| anevi ya pAyAlA, khuDAliMjaragasaMThiyA lvnne| 382 anantAnyanubadhnanti yato janmAni bhUtaye / 318 anuraktaH 1 zuci 2 dakSo 3 buddhimAn 4 pricaarkH| 449 anuvAdAdaravIpsAbhRzArthaviniyogahetvasuyAsu / 106 appaDilehiyadUse, tUli uvahANagaM ca nAyavvaM / appAhanne'vi ihaM, katthai diDo hu davvasaddo tti / appAhAra 1 avaDA 2, dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5 // 239 appe vi pAramANiM, avarAhe vayai khAmiyaM taM ca / 269 appaM bAyara maThayaM,bahuMca rukkhaM ca sakkilaM ceva / 140 aparapperiyatiriyA'niyamiyadiggamaNao'nilo go vv| 45 aparokSatayA'rthasya, grAhakaM jnyaanmiidRshm| 441 apasatthANa niroho, jogANamudIraNaM ca kusalANaM / 343 abbhuTANe viNaye, parakkame sAhusevaNAe ya / abhitariyaM velaM, dharaiti lavaNodahissa naagaannN| 383 abhilAvo pulliMgAbhihANamettaM ghaDo vva ciMdhe / 180 abhihANaM davvattaM, tadatthasunattaNaM ca tullAI / 164 amaNunnANaM saddAivisayavatthUNa dosmilss| 308 aya-ela-gAvi mahisI, migANa ajiNaM tu paMcamaM hoi| 393 aravivarasaMThiyAI, caTharo lakkhAI tAI khettAiM (dIrghatayA) / 126 arahaMti vaMdaNa-namasaNANi arahaMti puuyskkaar| 186 avasthitaM lohitamaGganAyA vAtena garbha bravate'nabhijJAH / 488 avAuDaM jaMtu cauddisiM pi, disAmaho tini duve ya ekkA / 253 avApsadRSTyAdivizuddhasampat, paraM samAcAramanuprabhAtam / 479 avi kevalamuppADe, Na ya liMga dei aNaisesI se| 266 aviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM biiysukk| 312 avivariyaM suttaM pi va, suTTiya-vAvittao suvuttara ti| 79 avisesiyA mai cciya, sammAdidvissa sA mainnANaM / 145 avisesiyA maicciya, sammaddidvissa sA minaannN| 247 asaNaM odaNa-sattuga-mugga-jagArAi khajjagavihI y| 172 asadAraMbhapavattA, jaM ca gihI teNa tesiM vineyaa| 174 asiyasayaM kiriyANaM, akiriyavAINa hoi culsiiii| 452 asurA nAga suvaNNA, vijjU aggI ya dIva udahI y| 43 azubha-zubha karmapAkAnucintanArtho vipAkavicayaH syAt / 310 aha anno to evaM, guNiNo na ghaDAdayo vi paccakkhA / 17 aha khaMtimaddavajjavamuttIo jinnmypphaannaao| 314 aha vaMdiUNa deve, jahAvihiM sesae ya gurumaaii| aha sAhIramANaM tu, vasa'to pariveSayannityarthaH] jo u daayo| 238 ahavA ahapariNAmo, khettaNubhAveNa jeNa osnnN| 204 488 251 174 493 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 197 198 50 257 ___ 351 206 162 zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pariziSTa ____ sUtrArddha pRSTha sUtrArddha pRSTha ahavA jamatthao, thova-pacchabhAvehiM sayamaNaM tss| 5 AsavadArAvAra, taha saMsArAsuhANubhAvaM ca / 315 ahavA bhaja sevAe, tassa bhayaMto tti sevae jamhA / AsADhI iMdamaho, kattiya sugimhae ya boddhavvo [vve]| 357 ahavA bhA bhAjo vA, dittIe hoi tassa bhato tti / AsAyaNa paDisevI, duviho pAraMcio smaasennN| ahavA bhaMto'peo, jaM micchttaaibNdhheuuo| . AsI dADhA taggayamahAvisA''sIvisA duvihbheyaa| 446 ahavA vi vae evaM, uvaesaM parassa deMti evaM tu / / Aha pahANaM nANaM, na carittaM nANameva vA sddh| 65 ahavA sammaiMsaNa-nANa-carittAI tinni jassa'tthA / AhAkammAmaMtaNa, paDisuNamANe aikkamo hoi| 259 ahuNA ya samoyAro, jeNa samoyAriyaM piddaarN| " 8 AhAkammu 1 desiya 2, pUikamme ya 3 mIsajAe 4 ya / aho caulukyaputrINAM sAhasaM jagato'dhikam / 350 AhAraThavahisayaNAirahi gacchassuvaggahaM kuNai / 408 ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / / 454 AhAraNaM taddese, cauhA aNusahi taha uvaalNbho| aMgovaMgatiyaMpiya, saMghayaNaM vajjarisahanArAyaM / AhAramaMtareNa vi, gehIo jAya e saIMgAlaM / aMjaNagapavvayANaM, siharatalesuM havaMti patteyaM / 389 AhArarasarIrira diy3pjjttii-aannupaannu4bhaas5mnne| 81 aMjaNagAigirINaM, NANAmaNipajjalaMtasiharesu / 390 AhAre uvahI sejjA, saMthAre khettasaMkame / aMtaradIvesu narA, dhaNusayaadbhUsiyA sayA muiyA / 381 iguyAlIsa sahassA, paMceva sayA havaMti uNasIyA / 130 aMtomuhuttamittaM, cittaavtthaannmegvtthummi| 307 icchiyaThANaNe guNaM, paNasunnaM caurasItiguNitaM ca / . 137. A SoDazAdbhaved bAlo yAvat kssiironnvrtkH| iTThANaM visayAINa, veyaNAe ya raagrttss| .. 308 AuyametavisiTTho, sa eva jIvANa vttnnaadimo| 331 | ihapara(iharA u)mosAvAo, AgamaThavaeseNaM uvaesANA]1 pavayaNakhiMsA ya hoi loyNmi| 225 nisaggao jaM jinnppnniiyaannN| 310 | iharaha vi tAva thabmai, aviNIo lNbhio| Agamao'Nuvautto, iyaro davvapuriso tihA taio / iMgAlae 1 viyAlae 2, lohiyakkhe 3 saNicchare 4 ceva / 122 Agamao'Nuvautto, maMgalasaddANuvAsio vattA / iMgiyadesaMmi sayaM, cauvihAhAracAyaniSphanna / AgAro'bhipyAo, buddhI kiriyAphalaM ca pAraNaM / iMda 1 ggeyI 2 jammA ya 3, AgaMtu gAratthajaNo jahiM tu, neraI 4 vAruNI ya 5 vAyavvA 6 / 214 saMThAi jaM vA''gamaNami tesiN| 253 | iMdaggi 1 dhUmakeka 2, . Acela 1 kkuisiya, - hari 3 piMgalae 4 buhe ya 5 sukke ya 6 / 122 rasijjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / 273 | iMdiya 5 kasAya 4 avvaya 5 Acelu 1 kuddesiya 2, sapaDikkamaNe ya 3 rAyapiMDe ya 4 / 272 kiriyA 25 paNa caThara paMca pnnuviisaa| 28 ANAgejjho attho, ANAe ceva so kaheyavvo / Irei viseseNa va, khivai kammAI gamayai sivaM vaa| 53 AptavacanaM pravacanamAjJA vicayastadarthanirNayanam / ukkosaM bahuso vA, paddacitto va teNiyaM kuNAi / AptopajJamanullayamadRSTeSTavirodhakam / uggA bhogA rAyanna, khattiyA saMgaho bhave cauhA / Aya-paramohudIraNaM, uDDAho suttmaaiprihaannii| uhANAsaNadANAI, jogAhArappasaMsaNA / AyapaiTThiya 1 khettaM, uhANaM vaMdaNaM ceva, gahaNaM daMDagassa ya / paDucca 2 NaMtANubaMdhi 3 Abhoge 4 / 319 uI uvari jaMThiya, suhakhettaM khettao ya davvaguNA / Ayarie suttammi ya, parivAo sttatthplimNtho| 12 uttamakulasaMbhUo, uttamagurudikkhio tumaM vcch|| AyaMsaga meMDhamuhA, aomuhA gomuhA ya ctthrete(roy)| 381 uttANagapAsallI, nesajjI vAvi ThANa tthaaittaa| . 242 ArtamamanojJAnAM samprayoge udayakkhayakhaovasamovasamA vi ajaM kammaNo bhaNiyA / 74 tadviprayogAya smRtismnvaahaarH| 308 udayasseva niroho, udayappattANa vA'phalIkaraNaM / 343 AruhaNe oruhaNe, NisiyaNa goNAiNaM ca gaatthmhaa| 82 uddhA(mA)vaNApahAvaNa--khettovahimaggaNAsu avisAI / 231 AlayamettaM ca maI, puraM ca tavvAsiNo taha vi siddhaa| 44 uddhArasAgarANaM, aDAijjANa jattiyA samayA / AloyaNa 1 paDikkamaNe 2, uppAya 1 aggeNIya 2, mIsa 3 vivege 4 tahA viThassagge viThasagge] 5 / 329 vIriyaM 3 atthinatthi u pavAyaM 4 / 327 AvaliyAsa vimANA, vaTTA taMsA taheva caTharaMsA / 234 | uppAyaThitibhaMgAI pajjayANaM jamegadavvaMmi / AstikamatamAtmAdyA 9 nityAnityAtmakA nava padArthAH / 454 | uppAyaNa saMpAyaNa, NivvattaNamo ya hoMti egaTThA / 258 494 310 42 350 mi 311 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 sUtrArddha pRSTha pRSTha 255 383 476 226 48 114 295 sUtrArddha . . patA uppAye payakoDI 1, aggeNIyaMmi chanaThailakkhA 2 / 327 oyAhArA jIvA, savve apajjattagA muNeyavvA / unmAmiyA ya mahilA, jAvagaheummi uttttliNddaaii| orAla 1 viThavvA 2 teya 3 kamma 4 bhAsA 5 ummaggadesao magganAsao maggavippaDIvattI / 466 ''NupANu 6 maNagehiM / / uvaogadivasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / 480 osanno'vi vihAre, kammaM siDhilei sulahabohI ya / uvaghAya kuvihayagaI, thAvaradasageNa haoNti cottIsaM / ohI khaovasamie, bhAve bhaNito bhavo thodie| 74 uvari udagaM bhaNiyaM, paDhamagabIesu vAU saMkhubhio / oho jaM sAmannaM, suyAbhihANaM caThavvihaM taM ca / uvavAyAbhAvAo, na paMcasamayAhavA na saMtA vi| 289 oho 1 bhavvAIhiM, visesio 2 daMsaNehiM 3 pakkhehiM 4 / 49 uvavRhiUNa sese, paDibaddhe tammi taha viseseNaM / / kakkoDaya kaddamae, kailAsa'ruNappa ya raayaanno| uvasajjaNamuvasaggo, teNa tao ya uvasijjae jamhA / kaNuga(ya) 1 kuDaNA[kuTTaNA] 2 bhipayaNAi 3, uvasAmagaseDhigayassa, hoi uvasAmiaMtu sammattaM / 71 gattasaMlesaNAdao 4 neyA / 477 uvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apuurito| katthai pucchai sIso, kahiMca'puTThA vayaMti AyariyA / 217 uvasaMpayA ya tivihA, NANe taha daMsaNe caritte ya / / katthaI desaggahaNaM, katthai gheppaMti nirvsesaaii| ussehacaThabmAgo, ogAho pAyaso nagavarANaM / kappe saNaMkumAre, mAhide ceva baMbhaloe ya / usuyAra jamagakaMcaNa, citta-vicittA ya vttttveyddaa| kapho guru 1 himaH 2 snigdhaH 3 eesa suravahao, vasaMti pliovmdvitiiyaao| prakledI 4 sthira 5 picchilaH / 448 eesiM dIvANaM, parao cattAri joynnsyaaii| 382 kabbAla oDamAI, hatthamiyaM kamma ettiydhnnennN| 335 ekkArasuttaraM, heDimesu sattutaraM ca mjjhime| 280 kammako saMsAro, tannAse tassa jujjae nAso / ekkaM ciya ettha vayaM, niddir3ha jiNavarehiM svvehi| kammappagarisajaNiyaM, tadavassaM pgrisaannubhuuio| 28 evaM niccaM niravayavamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / kammaM kasaM bhavo vA, kasamAo siM jao ksaayaato| 316 eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya kasyacit na t| 311 kayaThavayAro jo hoi sajjaNo hoi ko guNo tss?| 189 egassa kara niyajIviyassa bahuyAo jiivkoddiio| 250 karakarae 1 rAyaggala 2, egA paThaNA koDI, NANapaMvAyaMmi hoi puvvammi 5 / 327 boddhavve puppha 3 bhAvakeU ya 4 / (88) 122 egeNa ceva tavao, pUrijjati pUyaeNa jo taao| kavalANa ya parimANaM, kukkuDiaMDagapamANamettaM tu / 239 ego asaMkhabhAgo, vaTTai uvvaTTaNovavAmi / kasiNaM kevalakappaM, logaM jANaMti taha ya paasNti| 284 ego bhagavaMvIro, tettIsAe~ saha nivvuo paaso| kaha vA savvaM khaNiyaM vinAyaM?, jaI maI sayAotti / 19 ego va do va tinni va, saMkhamasaMkhA va egasamaraNaM / 166 kahakaha'vi mANusattAi, pAviyaM caraNa pavararayaNaM c| 250 egaM va do va tini va, AuTuMtassa hoi pacchittaM / 224 kaMcaNagajamagasurakurunagA ya veyaha vadIhA ya / 127 'egidiya devANaM, NeraiyANaM ca natthi pakkhevo / kaMdappa 1 devakibbisa 2, egidiya-neraiyA, saMvuDajoNI havaMti devA y| . 194 abhiogA 3 AsurA ya 4 saMmohA 5 / 465 ettha kulaM vineyaM, egAyariyassa saMtaI jaau| kaMdappe kukkuie, davasIle yAvi hAsaNakare ya / etthaM veyAvaDiyaM, gurumAINaM mahANubhAvANaM / kALa nIlA kiNhA, lesAo tinni haoNti naraesaM / etadiha bhAvayajJaH sadgRhiNo janmaphalamidaM prmm| kAmopAdanagarbhA ca vayodAkSiNyasUcikA / 251 emeva ahorAI, chaTuM bhattaM apANagaM navaraM / 242 kAyaH sannihitApAyaH sampadaH padamApadAm / emeva egarAI, aTThamabhatteNa ThANa baahiro| 242 kAyA vayA ya te cciya, te ceva pAya appamAyA y| 277 emeva cauvigappo, hoi uvAovi tattha dvvmmi|| kAlayadRcchAniyatIzvara-svabhAvAtmaztazcaturazItiH / 454 emeva ya majjhimagA, aNahijjate asaddahate ya / 208 kAle viNae bahumANe, uvahANe ceva tahaa nihnvnne| 100 eyassa pabhAveNaM, pAlijjaMtassa sai payatteNaM / kAlo tti mayaM maraNaM, jaheha maraNaM gao tti kaalgo| 331 esa aNAI jIvo, saMsAro sAgaro vva duttAro / . 314 kAlovi nAliyAIhiM, hoi bhAvammi paMDio abho| 434 esaNagavesaNannesaNA ya gahaNaM ca hoMti egaTThA / kiNhA nIlA kAU, teUlesA ya bhavaNa-vaMtariyA / 48 aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / kiNhA nIlA kAU, teUlesA ya bhvnn-vNtriyaa| 159 ogAhiUNa lavaNaM, vikkhaMbhogAhasarisayA bhnniyaa| 381 | kihara paDikukkuDahINo, odaiya uvasamie ya, khAie ya tahA khaovasamie y| 203 jujjhe biMbeNa Thaggaho [avaggahe] iihaa| 76 339 54 276 466 311 150 495 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____ pRSTha 44 ___381 381 zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pariziSTa sUtrArddha sUtrArddha kiM etto pAvayaraM?, samma annhigydhmmsnmaavo| chavvihanAme bhAve, khaovasamie suyaM samoyarati / kiM kayaM kiM vA sesaM, kiM karaNijja tavaM ca na karemi / / cauguNiya bharahavAso [vistara ityarthaH], kriyeva phaladA puMsAm, na jJAnaM phaladaM matam / hemavae taM caugguNaM taiyaM / 131 kuDyAdiniHsRtAnAM tu na syaadaaptopdisstttaa| , caThaguNiyabharahavAso [vyAsa ityarthaH], kuMDalavarassa majhe, Naguttamo hoti kuMDalo selo / 271 hemavara taM caThagguNaM taiyaM / 127 kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ca AtmanaH / caThajoyaNavitthinA, adveva ya joyaNANi uvviddhaa| 380 kevalaNANAvaraNaM 1, daMsaNa chakkaM ca mohabArasagaM / 153 cauro 4 tini ya 3 tiya 3 tiya 3 paMca 5 satta7. ko jANai va kimeyaM-ti hojja NissaMsayaM vimANAI / be 2 be 2 bhave tiyA tinni 3-3-3 / / ko dukkhaM pAvejjA, cauraMguladIho vA, vaTTAgiti muTThipotthao ahavA / kassa va sokkhehiM vimhao hojjA? / 140 caThasaDhi piDhikaraMDayAyA maNuyANa'vaccapAlaNayA / ko mama kAlo? kimmeyassa uciyaM? asArA visyaa| 355 caThasaThThI piDhikaraMDayANa maNuyANa tesimaahaaro| koThaya bhUIkamme, pasiNA iyare nimittmaajiivii| 465 caThavIsa sahassAI, Nava ya sara joyaNANa bttiise| 109 kohaggidAhasamaNAdao va te ceva tini jassa'tthA / 49 cattAraMtadIvA, hy-gy-gokn-sNkuliiknaa| kohAINamaNudiNaM, cAo jiNavayaNabhAvaNAo u| 240 cattAri joyaNasae, uvviddhA NisaDhaNIlavaMtA ya / / koho ya mANo ya aNiggahIyA, cattAri joyaNasae, tIse kosaMca uggayA bhuumii[bhuumi]| 383 mAyA ya lobho ya pvimaannaa| 314 cattAri joyaNasayA, caThaNaThayA cakkavAlao ruNdN| 376 khINammi udinnammI, aNudijjate ya sesmicchtte| cattAri ya cauvIse, vitthAro hoi uvari selss| 270 khINe daMsaNamohe, tivihaMmi vi bhavaniyANabhUyaMmi / cattAri lakkha chattIsa, sahassA nava sayA ya solahiyA / 131 khIraM 5 darahi 4 NazvaNIyaM 4, cattAri vicittAI, vigatInijjUhiyAiM cttaari| 149 ghadhyaM 4 tahA tellapameva 4 guDa 2 mjj| 338 cattAri hoti tellA, tila-ayasi-kusaMbha-sarisavANaM ca / 339 khettaMmi avakkamaNaM, dasAravaggassa hoi avareNaM / 433 candravakatrA sarojAkSI sadgI pInaghanastanI / khette jAI kula kamma, sippa bhAsAe nANacaraNe y| 347 camara 1 bali 2 sAramahiya, sesANa surANa AuyaM vocchaM / 158 gacchammi ya nimmAyA, dhIrA jAhe ya gahiyaparamatthA / 274 carame nANAvaraNaM, paMcavihaM dasaNaM ctthvigppN.| 290 gacchA viNikkhamittA, paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / 241 cariyaM ca kappiyaM vA, duvihaM tatto cauvvihekkekkaM / 432 gacche cciya nimmAo, jA puvvA dasa bhave asNpunaa| 241 cavalA mailaNasINA, siNehaparipUriyA vi taaveii| 361 gaNahara 1 therAikayaM(therakayaM) 2, cAriya corA 1 bhimare 2, AesA 1 mukkavAgaraNao vA 2 / 76 hiya 1 mAriya ra saMka kAukAmA vaa| 352 gaNiyA 1 somila 2 dhammovaeseNa 3 cAlijjai bIhei va, dhIro na parIsahovasaggerhi / sAlujosiyAIyA 4 / 477 ciMtAmaNI auvvo, 2eyamapuvvo ya kapparukkho tti / gaddhAdibhakkhaNaM, gaddhapaTThamubbaMdhaNAdi vehAsaM / 148 cullahimavaMta puvvAvareNa vidisAsu sAgaraM tise| gaMgA 1 siMdhU 2 taha rohiyaMsa 3, culasIi sayasahassA paccakkhANaMmi vaniyA puvve 9 / 327 . rohINadI ya 4 harikatA 5 / 117 | culasIti sahassAI, uvviddhA ogayA shssmhe| gaMDI kacchavi muTThI, saMpuDaphalae tahA chivaaddiiy| 391 coisa ya sahassAI, sayAI cattAri egsyraaii| gAuyamuccA paliovamAuNo vajjarisahasaMghayaNA / coisa ya sahassAI, paMceva sayAiM atttthviisaaii| . gAM dRSTvA'yamaraNye'nyaM gavayaM vIkSate yadA / collagadidruteNaM, dulahaM lahiUNa mANusaM jmm| gIyAvAso ratI dhamme, aNAyayaNavajjaNaM / cha 6 2ppaMca 5 itinni 3 4egaM 1 5caTha 4 6tiga 3 guNapaccakkhattaNao, guNI vi jIvo ghaDovva pcckkho| 17 rasa 68veya 4 9juyala 210juyalaM 2 c| 54 gevijjesuM donI, ekkA rayaNI aNuttaresu / 487 chacceva 1 addhapaMcama 2, joyaNa addhaM ca 3 hoi rynnaae| 288 gojUhassa paDAgA, sayaM palAyassa vaDDhayai ya vegaM / 269 chadussa ya AhAro, causadvidiNANupAlaNA tesiN| 119 gomahisuTTipasUNaM, elagakhIrANi paMca cattAri / chavvIsaM koDIo, AyapavAyaMmi hoi payasaMkhA / ghaNaThadahipaiTANA, surabhavaNA hoti dosu kppesu| 234 | chavvIsaM koDIo, payANa puvve avaMjhaNAmaMmi 11 / 328 ghaNadaMta laTThadaMtA, nigUDhadaMtA ya suddhadaMtA ya / 381 chikkapparoiA chikkamittasaMkoyao kuliMgi vva / ' 496 350 gAdibhavanaharohiyaMsaya harikata 339 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTha 375 pariziSTa zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 __. .. sUtrArddha sUtrArddha pRSTha jaccAIhi avanaM, vibhAsai vaTTai na yAvi uvavAe / je yAvi maMdi tti guruM viittA, jattha u jaM jANejjA, nikkhevaM nikkhive niravasesaM / Dahare ime appasue tti nccaa| 225 jatto puNa salilAo, tatto paMcasayagAuThavveho / 375 jeNa suhajjhappayaNaM, ajjhappANayaNamahiyamayaNaM vA / 8 jatto vaTTavimANaM, tatto taMsassa veiyA hoi / 234 jesimavako poggala-pariyaTTo sesao u saMsAro / jatto vAsaharagirI, tatto joyaNasayaM samavagADhA / jesiM jatto sUro, udei tesiM taI havai puvvA / 214 janmajarAmaraNabhayairabhidute vyAdhivedanAgraste / 311 jo kattAdi sa jIvo, jamma-jarA-jIvaNa-maraNa-rohaNA''hAra-dohalA''mayao / 45 sajjhaviruddha(do)tti te maI hujjA hojjA] / 18 jammajarAmaraNajalo, aNAimaM vasaNasAvayAiNNo / 149 jo kira jahannajogo, tadasaMkhejjaguNahINamekkakke / 313 jamaNaMtapajjayamayaM, vatthu bhuvaNaM ca cittprinnaam| 19 jo tullasAhaNANaM, phale viseso na so viNA tthN| jala-thala-khahayaramaMsaM, cammaM ca sasoNiyaM tiheyaM pi| 339 | jo jeNa jaMmi ThANammi, ThAvio daMsaNe va caraNe vaa| 190 jala-reNu-puDhavi-pavvayarAIsariso cauvviho koho / 366 jo tamatamavidisAe, samohao bNbhlogvidisaae| 289 jaha kuMbhAro bhaMDAI, kuNaI pujjeyarAiM loyss| 154 | jo ya saliMge dubo, kasAya visarahiM rAyavahago y| 266 jaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / 285 jo saMjao vi eyAsu appasatthAsu vaTTai kahihaM?] ci / 465 jaha cittayaro niuNo, aNegarUvAI kuNai ruuvaaii| 154 / jogo 1 vIriyaM 2 thAmo 3, jaha jaha bahussuo saMmao ya sIsagaNasaMparivuDo y| 424 ucchAha 4 parakkamo 5 tahA ceTTA 6 / 169 jaha tubbhe taha amhe, tubmevi ya hohihA jahA amhe| 430 joyaNasayamuvviddhA, kaNagamayA siharicullahimavaMtA / 110 jaha duvvayaNamavayaNaM, kucchiyasIlaM asiilmstiie| 145 joyaNasayavitthinnA, mUluvari dasa sayANi majjhami / 382 jaha majjapANamUDho, loe puriso paravvaso hoi| 154 joyaNasayaM tu gaMtA, aNahAreNaM tu bhNddsNkNtii| 82 jaha rAyA dANAI,Na kuNai bhaMDArie vikuulmi| 155 joyaNasahassadasagaM, mule uvariMca hoti vicchinnaa| 382 jaha vikkhaMbho dAhiNa-disAe taha uttare'vi vaastie| 127 | ThavaNAkamma ekkaM (abhedamityarthaH), diLato tattha puMDarIyaM tu / 435 jaha veha kaMcaNovalasaMjogo'NAisaMtaigaovi / 24 ThitisaMkamo tti vuccai, mUluttarapagatIo u jA hi tthitii| 371 jaha sA nANassa phalaM, taha sesaM pi taha bohakAle vi| 65 NAivigiTTho ya tavo, chammAse parimiyaM ca AyAma / jaha surabhikusumagaMdhI, gaMdho vAsANa pissamANANaM / 285 NANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe carite ya / 14 jahA''hiaggI jalaNaM NamaMse, NAyAgayANaM kappaNijjANaM anna-pANAINaM / 175 NAMNAhutImaMtapayAbhihi]sittaM / NissaMkiya nikkaMkhiya, nivvitigicchA amaDhadivI ya / jaM karaNeNokar3iya, udae dijjai udIraNA esaa| taiyAe kAunIlA, [pRthivyAmityarthaH] nIlA kiNhA / jaM ca maNociMtiyamaMtapUyavisamakkhaNAdi bahubheyaM / taccAe vi evaM, navaraM ThANaM tu tassa godohii|| jaMNANa-dasaNa-carittabhAvao tavvivakkhabhAvAo / taNagahaNA'nalasevAnivAraNA dhamma-sukkajhANavA / 222 jaM nAragAdibhAvo, saMsAro nAragAibhinno ya / taNapaNagaM puNa bhaNiyaM, jiNehiM kammaTTagaMThimahaNehiM / jaM puNa sunippakaMpa, nivAyasaraNappaIvamiva cittaM / tnnvo'nnbmaaivigaarmuttjaaitto'nilNtaaii| jaM vuccai tti vayaNaM, purisAbhAve u neyamevaM ti| 13 taNurohAraMbhAo, jhAyai suhamakiriyANiyaTTi so| 313 jaM sAmannaggahaNaM, bhAvANaM neya kaTTa aagaarN| tataM viNAdikaM jJeyam, vitataM paTahAdikam / __97 jaM vaTTai uvagAre, uvakaraNaM taM si (tesi) hoi uvagaraNaM / 239 | tataM vINAdikaM jJeyaM vitataM paTahAdikam / 486 jaMbU 1 lavaNe dhAyai 2, kAloye pukkharAi 3 juylaaii| 388 tatra rUkSo 1 laghuH 2 zItaH 3 kharaH 1jaMbUddIvo 2 dhAyai, 3 pukkharadIvo ya 4 vAruNivaro ya / 271 4 sUkSma 5 zcalo 6 'nilaH / 448 jA paDhamAe jeTThA, sA biiyAe kaNiTThiyA bhaNiyA / 198 | tatto a aTThamI khala, havai ihaM pddhmsttraaiNdii| 241 jiNavayaNe paDikuTuM, jo pavvAvei lobhadoseNaM / 267 tatto a assakaNNA, jIvamajIve rUvamarUvI sapaesa appaese ya / hatthi(harikannA)yakaNNA ya[akannakaNNapAuraNA / 381 jIvANaNNattaNao, jIvaguNe bohabhAvao nnaanne| tatthadvapayaM uvvaTTiyA va ovaTTiyA va avibhaagaa| 371 junnehiM khaMDirahiM, asavvataNuyATharahiM Na ya nniccN| tatthuggamo pasUI, pabhavo emAdi hoMti egavA / ga~japAkaraNaM tivihaM, maNavatikAe ya maNasi sccaaii| 170 | tadasaMkhaguNavihINe, samae samae niraMbhamANo so / je kevi nAliyAbaddhA, pupphA saMkhejjajIviyA / 195 | tappajjAyaviNAso, dukkhuppAo ya saMkileso ya / 497 paAyAma / 149 100 369 242 146 273 257 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 225 | 230 255 zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pariziSTa sUtrAddha pRSTha sUtrArddha pRSTha tamhA dhammA'dhammA, logapariccheyakAriNo juttA / davagula-piMDagulA do, majjaM puNa kaTTha-piTThaniSphanna / tamhA vayasaMpannA, kAlociyagahiyasayalasuttatthA / davvAitte tulle, jIva-nabhANaM sabhAvao bhedo| 46 tavasaMjamajogesuM, jo jogo tattha taM payaTTei / davvAdicaubbheyaM, pamIyate jeNa taM pamANaM ti / tasmin dhyAnasamApanne cintAratnavadAsthite / / davvAvAe dunni u, vANiyagA bhAyaro dhaNanimittaM / 433 tasyAmeva tvavasthAyAM yadvijJAnaM pravartate / 442 davve khette kAle, bhAve paliuMcaNA cuviypp| 329 tassa phala-joga-maMgala-samudAyatthA taheva dArAI / davve suhamapaTTo, jAhe egeNa aha sarIreNaM / / tassakkaMdaNa-soyaNa-paridevaNa-tADaNAI liNgaaii| dasa ceva joyaNasae, bAvIse vitthaDo ya muulNmi| 271 tasseva ya thejjatthaM, majjhimayaM aMtima pi tasseva / dasa ceva sahassA khalu bAvIsA joyaNANa boddhavvA / 21 tasseva ya selesIgayassa selo vva nippakaMpassa / 12 | dasa bAvIsAiM ahe, vicchinno hoi joyaNasayAI / 270 taha tivvakoha-lohAulassa bhUtovaghAyaNamaNajjaM / 309 dasa bhavaNavaNayarANaM, vAsasahassA ThiI jahanneNaM / 159 taha nAma pi hu kammaM, aNegarUvAI kuNai jiivss| 154 dasa-kappa-vvavahArA, saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / 2 taha sUla-sIsarogAiveyaNAe viogpnnihaannN| 308 dasajoyaNasahassA, lavaNasihA cakkavAlao ruNdaa| / 383 taM na jao taccatthe, siddhe uvayArao mayA siddhii| dasaThANaThio kappo, taM maMgalamAIe, majjhe pajjaMtae ya satthassa / purimassa ya pacchimassa ya jinnss| .273 taM suravimANavibhavaM, ciMtiya cayaNaM ca devlogaao| 233 dasavihaveyAvacce, annatare khippamujjama kuNati / 409 tA taMsi bhAvavejjo, bhavadukkhanipIDiyA tuhaM ete / 250 dakSo / vijJAtazAstrArtho 2 dRSTakarmA 3 zuci 4 bhiSak / 449 tiNNi sahassA satta ya, sayANi tevattaraM ca uusaasaa| 137 daMtavaNaM taMbolaM, cittaM ajjaga-kuheDagAIyaM / 173 titthayarapavayaNasue, Ayarie gaNahare mahiDIe / 265 daMtehiM haNai bhaddo, maMdo hattheNa AhaNai htthii| . 348 tittI samo kilAmo, saarikkhvivkkhpcyaaiinni| 19 dasaNasIle jIve, daMsaNaghAyaM karei jaM kmm| . 153 tinneva kaMsanAmA 3, nIlA 5 ruppI ya 7 hoMti cttaari| 122 dvAtriMzat sahasrANi kalo lakSacatuSTayam / 400 tinneva ya pacchAgA 10, syaharaNaM 11 ceva hoi muhapotti 12 / 50 | dArakkamo'yameva u, nikhippai jeNa nAsamIvatthaM / tibhAgo 1 (yojanasya) gAuyaM ceva 2, dAse duDhe (ya) mUDhe (ya), aNatte juMgie iy| tibhAgo gAuyassa ya 3 / 288 dAhovasamAdisu vA, jatisu thiyamahava dNsnnaaiisuN| 49 tirio bhaya 1 ppaosA 2 divasabhayao u gheppai, chinneNa dhaNeNa divasadevasiyaM / / 335 'hArA3'vaccAdirakkhaNatthaM vA 4 / 477 divvaMmi vaMtarI 1 saMgameM 2, gajai 3 lobhaNAdIyA 4 / 477 tivarasapariyAgassa u, AyArapakappanAmamajjhayaNaM / dIho vA hasso vA, jo pihulo hoi appabAhallo / 392 tihuyaNavikkhAyajaso, mahAjaso nAmao mhaaviiro| 53 dukkhaM na dei ATha, navi ya suhaM dei causu vi giisuN| tujjha piyA majjha piThaNo, dhArei aNUNayaM syshssN| 439 dukkheNa u gAhijjaI, bIo gahiyaM tu nei jA tIraM / 410 tullaM mivi avarAhe, pariNAmavaseNa hoi nANattaM / 264 durgatiprasRtAn jantUn, yasmAddhArayate tataH / / tRNAyApi na manyante, putradArArthasampadaH / dupaesAdi duruttara, egapaesA aNuttarA ceva / 214 teojogeNa jahA, rattattAI ghaDassa pariNAmo / duviho u pariccAo, tettIsaM ca sahassA, chacca sayA joyaNANa culsiiyaa| 110 iha coyaNa kalaha 1 devayAchalaNaM / 269 tevaDhe koDisayaM, caurAsII ca syshssaaii| 388 | duviho u bhAvadhammo, suya dhammo khalu caritta dhammo ya / 249 tesiM namo tesiM namo, duviho pamANakAlo, divasapamANaM ca hoi rAI ya / / 330 bhAveNa puNo vi tesi (ceva) nnmo| duviho ya hoi dubo, kasAyaduvo ya visayaduvo y| to taM katto? [AcAryaH] bhaNNati, duviho hoi acelo, asaMtacelo ya saMtacelo ya / 273 taM samayanibaddhadevaovahiyaM / 66 duSpratikArau mAtApitarau svAmI gurushcloke'smin| to samaNo jai sumaNo, bhAveNa ya jai na hoi pAvamaNo / 479 dRSTeSTAvyAhatAd vAkyAt paramArthAbhidhAyinaH / thirakaraNA puNa thero, pavattivAvAriesu atthesu| 230 deva tti satthayamidaM, suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / 44 dakkhiNapuvveNa rayaNakUDaM garulassa vennudevss| 375 devA neraiyA vi ya, asaMkhavAsAuyA ya tiri-mnnuaa| 104 dayAdAnakSamAdyeSu dharmAGgeSu pratiSThitA / devA vi devalora, divvAbharaNANuraMjiyasarIrA / .. 233 davae 1 duyae 2, doravayavo vigAro 3 guNANa saMdrAvo 4 / 162 | deviMda-cakkavaTTittaNAiguNariddhipatthaNAmaiyaM / 308 498 267 32 169 naa| 150 265 188 442 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrArddha pRSTha 466 159 106 410 pariziSTa zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 .. sUtrArddha pRSTha devesu na saMdeho, jutto jaM joisA sapaccakkhaM / 8 naMdIsaro ya 9 aruNo, desUNamaddhajoyaNa, 10 aruNovAo ya 11 kuMDalavaro y| 271 lavaNasihovari dagaM tu [duvekAlA] kaalduge| 383 nANamavAyadhiIo, daMsaNamiTuM jhogghehaao| 35 dehammi asaMlihie, sahasA dhAUhiM khijjmaannehi| 149 nANassa kevalINaM, dhammAyariyANa savvasAhUNaM / dehavivittaM pecchai, appANaM tahaya savvasaMjoge 3 / 314 nANassa kevalINaM, dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / 263 do 1 sAhi 2 satta 3 sAhIya 4, nANaM payAsayaM sohao, tavo saMjamo ya guttikro| 282 dasa 5 coddasa 6 sattareva 7 ayarAI / nANaMtarAyadasagaM, saNa Nava mohaNIyachavvIsaM / 27 do usuyAranagavarA, dhAyaisaMDassa majjhayAraThiyA / nANAhINaM savvaM, nANaNao bhaNati kiM ca [tha] kiriyAe? / 55 do kAyappaviyArA, kappA phariseNa doni do rUve / nAma 1 ThavaNA 2 davie 3, do kose vicchinno, viDimA chajjoyaNANi jaMbUe / khettadisA 4 tAvakhetta 5 pannavae 6 / 213 do caMdA iha dIve, cattAri ya sAyare lvnntoe| 128 nAma 1 ThavaNA 2 davie 3, do ghayapalA mahupalaM, dahissa addhADhayaM miriya viisaa| 189 ohe 4 bhava 5 tabbhave ya 6 bhoge ya / 10 doccA vi erisi, cciya bahiyA gAmAdiyANa navaraM tu| 242 nAma ThavaNA davie, khitte kAle bhave ya bhAve y| 21 dosu vi kurAsu maNuyA, tipallaparamAuNo tikosuccaa| 119 ranAmaM ThavaNAra davie3-khette'ddhA upa uvara tI vs8hii| 3 dhanado dhanArthinAM dharmaH kAmadaH sarvakAminAm / nAma ThavaNAra davie3, mAuyapaya4 saMgahekkae5 ceva / dhanno'haM jeNamae, aNorapArammi 1navarameyaMmi / nAmaMgaM ThavaNaMgaM, davvaMgaM ceva hoi bhAvaMgaM / dhammamaiehiM aisuMdarehiM kAraNaguNovaNIehiM / . nAmAdi caubbheyaM, vaNNeUNaM suyANusAreNaM / dhammo jeNuvaiTTho, so dhammagurU gihI va samaNo vA / / nAlpamapyutsahedyeSAm pratyAkhyAnamihodayAt / ___318 dharmAkhyaH puruSArtho'yaM pradhAna iti gIyate / 251 niddA-vigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / dharmopAdeyatAM jJAtvA saJjAteccho'traM bhaavtH| | nivvigai nibbalome, tavauddhaTThANameva ubmAme / dhAyaivaraMmi dIve, jo vikkhaMbho u hoi u NagANaM / nirvizeSaM gRhItAzca, bhedAH sAmAnyamucyate / dhAvei rohaNaM tarai, sAgaraM bhamai giriniguMjesu / 445 nirayadurga tiriyadurga, jAicaThakkaM ca paMca saMghayaNA / dhUredhUra] 1 pamuhe 2 viyaDe (viyaDa] 3, nidai niyayakayAI, pasaMsai savimhao vibhuutiio| visaMdhi-Niyalle 4-5 tahA payalle ya 6 / 122 | nivvANagamaNakAle, kevaliNo drniruddhjogss| dhAI 1 dui 2 nimitte 3, . neraiyA 1 asurAdI 10, puDhavAi 5 beiMdiyAdayo ceva / AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / 258 neraiyAibhavassa va, aMto jaM teNa so bhavaMto tti / 198 dhiibaliyA tavasUrA, nitI gacchAu te purissiihaa| 274 paThamAbha vAsupujjA, rattA sasipuSpadaMta sasigorA / 156 dhignArIrodIcyA bhuvsnaacchaaditaanggltiktvaat| 350 paumuppalanaliNANaM, subhagasogaMdhiyANa ya / 195 dhigbrAhmaNIrdhavAbhAve yA jIvanti mRtA iv| 350 paThame ra ya mahApaume 2 tigiMchI 3 kesarI 4 dahe cev| 114 dhI saMsAro jami(bhI) juyANao prmruuvgvviyo| 314 pakkha-caThamAsa-vacchara-jAvajjIvANugAmiNo kmso| 366 na visesatthaMtarabhUyamatthi sAmannamAha vvhaaro| pacchA gacchamuveti[matItI], eva dumAsI timAsI jA satta / 241 na hi nAragAdipajjAyamettanAsaMmi savvahA nAso / pajjattamettabaMdiyajahannavaijogapajjayA je cha / 313 na hi savvahA viNAso, addhaapjjaaymittnaasNmi| 19 pajjattamettasanissa, jattiyAI jahannajogissa / 313 nau paisamayaviNAse, jeNekkekakkharaM pi ya pyss| 19 paThakaH pAThakazcaiva ye cAnye tttvcintkaaH| 462 natthi tti paurabhAvaM, paDucca na u svvmcchpddiseho| 200 paDilome jaha abhao, pajjoyaM harai avahio sNto| 438 natthi ya si koi veso, pio va savvesu ceva jiivesu| 479 paDivajjai eyAo, saMghayaNadhiijuo mhaastto| / 241 nayAstava syAtpadasattvalAbchitA, paDisevaNapAraMcI, tiviho so hoi aannpuvviie| 265 rasopaviddhA iva lohdhaatvH| 20 / | paDisevaNA u bhAvo, nava ceva sahassAI, cattAri ya hA~ti joynnsyaaii| 388 so puNa kusalo vva hojja'kusalo vaa| 328 nava ceva sahassAI, paMceva ya hoMti joynnsyaaii| 388 | paDhamaM ahammajuttaM, paDilomaM attaNo uvannAso / 438 navakoDIo saMkhA, kiriyavisAlaMmi vaniyA guruNA 13 / 328 | paDhama lahai nagAraM, ekeka vanamevamannaM pi / 153 navi a phusaMti alogaM, cauK pi disAsu savvapuDhavIo / 288 | paDhamA'sIisahassA, battIsA aTThavIsa vIsA ya / 200 499 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 sUtrArddha pRSTha 151 382 109 100 50 131 214 217 paDhamilluyasaMghayaNe, mahANubhAvA kareMti evamiNaM / paNanaui sahassAIM, ogAhittA [Na] cauddisiM lavaNaM / paNayAlIsa sahassA, sayamegaM nava ya bArasa kalAo / paNihANajogajutto, paMcahiM samiIhiM tIhiM guttIhiM / paNuvIsaM Thaviddho pannAsaM joyaNANa vicchinno [vitthinno ] / 111 pattaM 1 pattAbaMdho 2, pAyaTTavaNaM 3 ca pAyakesariyA 4 / pannaTThi sahassAiM cattAri sayA havaMti chAyAlA / panavao jayabhimuo, sA puvvA sesiyA payAhiNao / 'pamAo ya muNidehiM, bhaNio aTThayao / payaIe taNukasAo, dANarao sIla - saMjamavihUNo / parasamao ubhayaM vA, sammaddissi samao jeNa / pariNAmo hyarthAntaragamanaM na tu sarvathA vyavasthAnam / pariyaTTie 10 abhihaDe 11, ubbhinne 12 mAlohar3e iya 13 parisaMThiyaMmi pavaNe, puNaravi udagaM tameva saMThANaM / parisravasvedavidAharAgA vaigandhyasaGkledavipAkakopAH / palhavi koyavi pAvAra, navatara taha ya dADhigAlIo / palhavi hatthuttharaNaM, tu koyavo rUyapUrio paDao / paliovamaDiIyA, suragaNaparivAriyA sadevIyA / paliovamaThiIyA [iyAe] eesiM ahivaI surA iNamo / paliyaM 1 ahiyaM 2 do sAra, 175 7 332 / 257 382 449 3 sAhiyA 4 satta 5 dasa ya 6 coisa 7 ya / pavvajjAra sikkhAra vayamatthara gahaNaM4 ca aniyao5 vAso / pavvayaNaM pavvajjA, pAvAo suddhacaraNajogesu / pavvAvio siya tti, muMDAveThaM aNAyaraNajogo / paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / paJcendriyANitrividhaM balaM ca ucchvAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / paMca sae chavvIse, chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / paMcavihaM AyAraM, AyaramANA tahA payAsaMtA / paMcavihe vavahAre, kappaMmi duvihaMmi ya / paMcasae uvviddhA, ogADhA paMca gAuyasayAI / paMcasae bANaue, solasa ya sahassa do kalAo ya / paMcasayajoyaNuccA, sahassamegaM ca hoMti vicchinnA / paMcasayAyAmAo, majjhe dIhattaNa'ddharuMdAo / paMcAIyArovaNa neyavvA jAva hoMti chammAsA / paMcAsa catta chacceva, sahassA laMta - sukka sahasAre / paMceva joyaNasae, uGkaM gaMtUNa paMcasayapihulaM / paMDagavaNaMmi cauro, silAMu causuvi disAsu cUlAe / pAgAraparikkhittA, vaTTavimANA havaMti savve vi / pANaM sovIrajavodagAi cittaM surAiyaM ceva / pApajugupsA tu tathA samyak parizuddhacetasA satatam / 500 392 392 380 382 159 275 207 268 252 38 109 224 274 110 375 126 130 329 280 376 130 234 172 178 pariziSTa pRSTha 277 sUtrArddha pAyayasuttanibaddhaM, ko vA jANai paNIya keNeyaM? pAyAlANa ti[vi] bhAgA, 273 448 savvANa vi tinni tinni boddhavvA [vinnAyA ] / 382 pAraNage AyAmaM paMcasu gaho dosu'bhiggaho bhikkhe | pAruSyasaGkocanatodazUlazyAmatvamaGgavyathaceSTabhaGgAH / pAvaphalassa pagiThThassa, bhoiNo kammao'vasesa vva / pAvaM chiMdai jamhA, pAyacchittaM tu bhannae teNa / pAvANaM pAvayaro, diTThipphAse vi so na kappati tu / pAvukkarise'dhamayA, taratamajogA'vakarisao subhayA / prANAdvitricatuH proktA bhUtAstu taravaH smRtAH / pisuNA - 'sabhA - 'sabbhUya-bhUyaSAyAivayaNapaNihANaM / piyadhamme dadhamme, saMviggApa (va)jja oyateyaMsI / pukkharavaradIva, parikhivaI mANusuttaro selo. / puTThe suisa, rUvaM puNa pAsaI apuTThe tu / puTThe suisa, rUvaM puNa pAsaI (i) apuTThe tu / puTThApuTTho paDhamo, jattAi hiyAhiyaM parikahei / puDhavi 1 jala 2 jalaNa 3 vAyA 4 - 43 86 265 26 219 309 231 270 0428. 98 408 mUlA 5 khaMdha 6 'gga 7 porabIyA ya 8 / 215 puDhavI AThavaNassa, bAyara patteya lesa cattAri / puvvamadiTThamasuyamace [ve ] iyatakkhaNavisuddhagahiyatthA / puvaM kuggAhiyA keI, bAlA paMDiyamANiNo / puvvaM paccakkhANaM 9, 48 480 270 75 383 332 332 vijjaNuvAyaM 10, avaMjha 11 pANAThe 12 / 327 puvvaM suyaparikammiyamatissa jaM saMpayaM suyAIyaM / puvvAI aNukkamaso, gotthubha- dagabhAsa - saMkha - dagasImA / purimA ujjujaDDA u, vakkajaDDA u pacchimA / purimANaM duvvisojho u, carimANaM duraNupAlae / purisaparaMparapatteNa, bhariyavissaMbhareNa koseNaM / puvvaddhassa ca majjhe, merU puNa tassa dAhiNuttarao / puvvassa u parimANaM, sayariM khalu hoMti koDilakkhAo / 137 puvvAmuho u uttaramuho vva dejjA'havA paDicchejjA / puvviM pacchA saMthava 11, 351 126 86 375 208 238 280 vijjA 12 maMte ya 13 cunna 14 joge ya 15 / 258 puvveNa tini kUDA, dAhiNao tinni tinni avareNaM / puvvovapurANe, karaNajayaTThA jahanniyA bhUmI / phaliyaM paheNagAI, vaMjaNabhakkhehiM vA'virahiyaM jaM [tu] / battIsa aTThAvIsA, bArasa aTTha ya cauro sayasahassA / battIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio / battIsA aDayAlA, saTTI bAvattarI ya boddhavvA / bahuvighAI seyAI, teNa kayamaMgalovayArehiM / bAyAlIsasahasse, uvviddho kuMDalo havai selo / bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNaMmi jIva ! na hu chalio / 239 51 2 271 250 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 26 311 139 366 176 328 You pariziSTa zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 .. sUtrArddha sUtrArddha pRSTha bArasa 1 dasa 2 aTTha 3 dasa 1 Tu 2, mahilAsahAvo sara vanabheo, meMDhaM mahaMtaM maThaI ya vAyA / 267 chaTTha 3 advaiva 1 cha8 2 caTharo ya3 / mahulittanisiyakaravAladhAra jIhAe jArisaM lihnnN| 154 bArasavihaMmi vi tave, sabmitarabAhire kusaladiTTe / maMgalapayatthajANayadeho bhavvassa vA sajIvo vitti] / 162 bAlasarIraM dehatarapuvvaM iMdiyAimattAo / maMsaMkuro vva sAmANajAirUvaMkurovalaMbhAo / 44 bAle bujhe napuMse ya, jaDe kIve ya vaahie| 267 mAtA bhUtvA duhitA bhaginI bhAryA ca bhavati saMsAre / bAvIsa sahassAI, puvvAvaramerubhahasAlavaNaM / 376 mAyA lobhakaSAya-zvetyetad rAgasaMjJitaM dvandvam / bAsadvisahassAI, paMceva sayAI naMdaNavaNAo / 376 mAyA'valehi-gomutti-meMDhasiMga-ghaNavaMsimUlasamA / bAhallapuhattehiM, gaMDI pottho u tullao dIho / 392 mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH, biTa bAhirapattA ya, kaniyA ceva egajIvassa / 195 zrI-hInAzo vAsasAM coparAgaH / 233 bhaNNai gheppar3a ya suha, nikkhevapayANusArao stthN| 8 mAsAI sattatA paDhamA 1, bhaNNai jiNapUyAe, kAyavaho jaivi hoi ta kahiMci / 174 bii] 2 taiya 3 sattarAidiNA 10 / 240 bhattaparitrANasaNaM, ticaubbihAhAracAyaNipphanaM / micchataM jamuinnaM, taM khINaM aNuiyaM ca uvasaMtaM / bhattIe jiNavarANaM, khijjatI puvvasaMciyA kammA / micchAdiTThI mahAraMbhapariggaho tivvalohanissIlo / bhattosaM daMtAI, khajjUraM naalikerdkkhaaii| 172 mUDhanaiyaM suyaM, kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / bhadi kallANasuhattho, dhAU tassa ya bhadaMtasaddo'yaM / 197 mUlaguNa-uttaraguNe, duvihA paDisevaNA samAseNaM / bhadro mando mRgazceti vijJeyastrividhA gjaaH| 347 mUlaprakRtyabhinnAH saGkramayati guNata uttarAH prakRtIH / / 478 bharanittharaNasamatthA, tivaggasuttatthagahiapeyAlA / ' 48. merussa uvari cUlA, bharahaM hemavayaM ti ya, harivAsaM ti ya mahAvidehaM ti / jiNabhavaNavihasiyA duvI succA (40) / 130 bharahe muhavikkhaMbho, chAvadvisayAI coisahiyAI / 126 mehanaM kharatA dAnyaM zauNDIya zmazru dhRsstttaa| 168 : bhavaNa 10 vaNa 8 joisa 5 . mottuM akammabhUmaganara-tirie suragaNe ya raie / 148 . sohammIsANe satta hoti rynniio| 487 mottUNa AThayaM khala, dasaNamohaM carittamohaM ca / 479 bhavaNaM kosapamANaM, sayaNijjaM ttth'nnaaddhiysurss| 106 mottUNa sagamabAha, paDhamAi ThiIe bahutaraM davvaM / bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma vrtmaantvm| yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNi / bhAvamavi saMlihei, jiNappaNIeNa jhANajogeNaM / . 149 / yadvastuno'bhidhAnaM, sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / bhAvassa kAraNaM jaha, davvaM bhAvo ya tassa pjjaao| 164 yadA yadA hi dharmasya, glAnirbhavati bhaart!| bhAvei bhAviyappA, visesao navari taMmi kaalmmi| 149 yoniddutvamasthairya mugdhatA klIbatA stanau / 168 bhAvo vivakSitakriyA'-nubhUtiyukto hi vai smaakhyaatH| 163 rayaNamayA pupphaphalA, vikkhaMbho aTTha aTTha uccattaM / / bhikkhAyariyAi sujjhai, aiyAro ko vi viyaDaNAe / 259 rayaNassa avarapAse, tini vi samaicchiUNa kUDAI / 375 bhiSag 1 dravyANyu 2 pasthAtA 3 rogI 4 pAdacatuSTayam / 449 rAgaddosuppattI, sapakkha-parapakkhao ya ahigaraNaM / 351 bhiMgaMgaruilakajjalaaMjaNadhAThasarisA virAyati / 389 rAgo doso maibmaMso, dhammami ya aNAyaro / bhuttasesaM tu jaM bhUo, chubmaMtI piThare dye| riju sAmaNNaM tammattagAhiNI rijumatI maNonANaM / bhuMjamANassa ukkhittaM, paDisiddhaM taM ca teNa u| 238 ruyagassa u usseho, caurAsItiM bhave sahassAI / 271 bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / 162 ruyagavarassa u majhe, naguttamo hoti pavvao ruygo| 271 bhUmikkhayasAbhAviyasaMbhavao duhuro vva ruMbhai sa kAyayogaM, saMkhAItehiM ceva samarahiM / 313 jalamuttaM (sAtmakatveniti) / ruppi 8 mahAhimavaMte 8, somaNase 7, bhUmIe bhaisAlaM, mehalajuyalaMmi donni rmmaaiN| gaMdhamAyaNanage [gaMdhamAyaNe ceya] ya / 111 majjhaNubhAvaM khettaM, jaMtaM tirayaM ti vynnpjjvo| 204 roseNa paDiniveseNa, tahaya akayaNNamicchabhAveNaM / 484 maNaguttimAiyAo, guttIo tinni smykeuuhiN| 177 lakkhAI tinni dIhA, vijjuppabhagaMdhamAdaNA do vi| 128 maNasA vayasA kAraNa, vA vi juttassa viriyprinnaamo| 169 | lavaNe udagarasesu ya, mahorayA maccha-kacchahA mnniyaa| 200 maNuyANa puvvakoDI, ATha paMcussiyA dhnnusyaaii| 119 | lavaNe kAlasamudde, sayaMbhuramaNe ya hoMti macchA u| 200 matisuyaNANAvaraNaM, saNamohaM ca taduvaghAINi / 153 liMgeNa liMgiNIe, saMpattiM jo NigacchaI paavo| 265 mahavvaya aNuvvarahi ya, bAlatavo'kAmanijjarAe y| 175 | liMbaMba jaMbu kosaMba-sAla aMkulla pIlu sallU yaa| 195 501 319 254 161 161 106 217 239 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 pariziSTa 246 sUtrArddha pRSTha sUtrArddha pRSTha leppagahatthI hatthi tti, esa sabmAviyA bhave tthvnnaa| 162 vosaTThacattadeho, uvasaggasaho jaheva jiNakappI / logavibhAgAbhAve, pddighaataabhaavo'nnvtthaao| 23 stanakezavatI strIsyAd, romazaH puruSaH smRtH| logassa'tthi vivakkho, suddhattaNao ghaDassa aghaDo vva / 22 | stanAdi-zmazru-kezAdibhAvAbhAvasamanvitam / 168 vakkhArapavvayANaM, AyAmo tIsa joynnshssaa| 110 syAdvAdAya namastasmai, yaM vinA sakalAH kriyA / vajjatAyojjamamaMdabaMdisaI milaMtasAmaMtaM / 351 sagaDuddhisaMThiyAo, mahAdisAo havaMti cttaari| 214 varlDa ca valayagaM pi va, taMsaM siMghADagaM pi va vimaannN| 234 | saccaM 1 mosaM 2 mIsaM 3, asaccamosaM maNo vatI cevaM / 170 vaDheM vaTTassuvari, taMsaM taMsassa uppara [uppare] hoi| 234 | saccA hiyA satAmiha, saMto muNao guNA payatthA vaa| 300 vatthu vasai sahAve, sattAo ceyaNavva jIvammi / saccitte aci ccittaM 1 valayAmuhAvalayamuhe] keUe, jaNavayapaDiseviyaM ca addhANe 2 / 330 jUyaga[e] taha issare ya boddhavve / 382 varaM kUpazatAdvApI varaM vApIzatAt krtuH| 431 dhariti aggodagaM [zikhAnamityarthaH] samudassa / 383 vastunaH eva samAnaH pariNAmo yaH sa eva saamaanym| 56 sattheNa sutikkheNa vi, chettuM bhettuM ca jaM kira na sakkA / 216 : vaMjijjai jeNa'ttho, ghaDo vva dIveNa vaMjaNaM to tN| 75 satta pANaNi se thove, satta thovANi se lave / 137 vAyunA bahuzo bhinne, yathAsvaM bahnapatyatA! 488 sattattaraM sayAI, coisa ahiyAI sattarasa lakkhA / vAruNivarakhIravaro, ghayavara lavaNo ya hoMti ptteyaa| 491 sattarasa egavIsAI, joyaNasayAI so smuvviddho| 270 vAsaharakurusu dahA varSadhareSu kuruSu ca ye hUdA ityarthaH], sattavahavehabaMdhaNaDahaNaMkaNamAraNAipaNihANaM / nadINa kuMDAI tesu je dIvA / 128 sattANauI sahassA, sattANauyAiM aTTha ya syaaii| vAsaharagirI 12 vakkhArapavvayA 32 puuvvpcchimddhesu| 127 sadasadavisesaNAo, bhvheu-jicchiovlNbhaao| vAsaharagirIteNaM, ruMdA paMceva joynnsyaaii| 110 saddAiesu rAgaM, dosaM ca maNo gao tiygNmi| vAsaharA vakkhArA, daha-nai-kuMDA vaNA ya siiyaaii|| saddAivisayasAhaNadhaNasaMrakkhaNaparAyaNamaNihU~ / vAsaM koDIsahiyaM, AyAma kAu ANupuvvIe / saddesu ya bhaddaya-pAvarasu, soyvisymuvge| viThalaM vatthuvisesaNamANaM taggAhiNI matI viThalA / saddharmazravaNAdeva naro vigtkilbissH| viggahagaimAvaNNA 1, samaNeNa sAvaraNa ya, avassa kAyavvayaM havai jmhaa| 76 kevaliNo samohayA 2 ajogI ya3 / 146 samabhAvaMmi ThiyappA, samma siddhatabhaNitamaggeNaM / 150 vijayANaM vikkhaMbho, bAvIsasayAI terasahiyAI / 376 samayAtisuhumayAo, manasi jugavaM ca bhinnakAlaM pi| 33 vijjAcaraNaM ca tavo, purisakkAro ya smiiguttiio| samayAvaliyamuhuttA, divasa-mahoratta pakkha-mAsA y| 331 viNayAhIyA vijjA, dei phalaM iha pare ya loyaMmi / sammAdayo va sAva-ppaboha-saMkoyaNAdio'bhimayA / 45 vidArayati yat karma, tapasA ca virAjate / samiI 5 guttI 3 dhammo 10, vidisAu disaM paDhame, bIe paisarae loyanADIe / aNupeha 12 parIsahA 22 carittaM ca / 28 vimala 1 vitatta 2 vitatthe 3, samio NiyamA gutto, gutto samiyattaNami bhiyvvo| 177 visAla 4 taha sAla 5 suvvae 6 ceva / 122 sammucchima 15 kammA 16, vijJaptiH phaladA puMsAm, na kriyA phaladA mtaa| 'kammabhUmaganarA 17 tahataraddIvA 18 / 215 vudve'vi doNamehe, na kaNhabhUmAu1 loTThae udayaM / saruSI nutiH (natiH) veThavizvAuDe vAie ya hIri khaddhapajaNaNe ceva / stutivacanaM tadabhimate prema tadviSi dveSaH / 248 veyaDa 9 mAlavaMte 9, savvacarittaM bhassai, keNa vi paDisevieNa u pennN| vijjuppaha 9 nisaha 9 NIlavaMte ya 9 / 111 savvavANAI asAsayAI iha ceva devaloge y| veyapuriso tiliMgo vi, puriso vedaannbhikaalmmi| 180 savvatthA'paDibaddho, daMDAyayamAi ThANamiha tthaauN| 151 veyavayaNaM na mANaM, savvabhicAraM heTha, sahasA vottuM tameva annehiM / . aporuseyaM ti nimmiyaM (ti tammayaM) jeNa / savvarayaNassa avareNa, tinni samaicchiUNa kUDAI / vesamaNavayaNasaMcoiyA u te tiriyajaMbhagA devA / savvavaijogaroha, saMkhAtIrahiM kuNai samarahiM / vainayikamataM vinayazcetovAkkAyadAnataH kAryaH / 454 savvaM ciya paisamayaM, uppajjai nAsae ya niccaM ca / / vaiSamyasamabhAvena, jJAyamAnA ime kila / | savvAo'vi NaIo, vikkhNbhovvehdugunnmaannaao| 502 269 . 313 20 / samAna Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha 318 pariziSTa zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 . .. sUtrArddha sUtrArddha saviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM pddhmsukkN| siyasiMdhurakhaMdhagao, siyacamaro seychttchntrnnho| 351 sabve carittavaMto u, saNe pariniTThiyA / 274 | siJcati kharai jamatthaM, tamhA suttaM niruttavihiNA vaa| 79 savve pANA piyAuyA appiyavahA suhaasaayaa| sIosiNajoNIyA, savve devA ya gbmvkkNtii| 193 savve vaTTavimANA, egaduvArA havaMti vineyA / 234 sIyA ya 1 nArikatA 2, narakaMtA ceva 3 ruppakUlA 4 ya / 117 savvesu patthaDesuM, majjhe varlDa aNaMtare taMsaM / 234 sIsAveDhiyapottaM, naiuttaraNaMmi naggayaM beMti / 273 savvesu savvaghAisu, harasu desovaghAiyANaM ca / 153 sIhAisu abhibhUo, pAyavagamaNaM karei thiracitto / 148 savvo'vi nANadaMsaNa-caraNaguNavibhUsiyANa smnnaannN| 276 suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya / sarvasAvaMdyaviratiH prtyaakhyaanmudaahRtm|| suttatthe nimmAo, piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalo / sayameva disAbaMdha, kAUNa paDicchagassa jo dei / / suttapphAsiyanijjutti-niogo sesao payatthAI / sarauggayasasinimmalayarassa jIvassa chAyaNaM jamiha / suttaM 1 payaM 2 payattho 3, saMkappo saMraMbho, paritAvakaroM bhave samAraMbho / 171 saMbhavato 4 viggaho viyAro ya 5 (caalnetyrth)| 10 saMkiya 1 makkhiya 2 nikkhitta 3 suttaM suttANugamo, suttAlAvagakao ya nikkhevo| 15 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmIse / 258 sutte causamayAo, natthi gaI u parA viNihiTThA / 289 saMkhadalavimalanimmaladahighaNa-gokhIra-hArasaMkAsA / 390 suddhaM ca alevakaDaM, ahavaNa suddhodaNo bhave suddh| 238 saMkhejjapayaM vakkaM, tadatthagahaNapariNAmao hojjA / suyaNANaMmi abhattI, logaviruddhaM pamattachalaNA ya / 357 saMgahuvaggahanirao, kayakaraNo pavayaNANurAgI y| susamasusamANubhAvaM, aNubhavamANANa'vaccagovaNayA / 119 saMghADIo cauro, tattha duhatthA uvsyNmi| suhadukkhabahusaIyaM, kammakkhettaM kasaMti te jamhA / 316 saMjamajogavisannA, maraMti je taM valayamaraNaM tu / 148 saha-dukkha-baMdha-mokkhA, ubhayanayamayANuvattiNo juttaa| 19 saMjogasiddhIe phalaM vayaMti, nahu egacakkeNa raho payAi / sUo 1 daNo 2 javannaM 3, saMtI kuthu a aro, arahaMtA ceva cakkavaTTI ya / tini ya maMsAiM 6 goraso 7 jUso 8 / 188 saMtharaNaMmi asuddhaM, doNha vi geNhanta-deMtayANa'hiyaM / 175 | sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| 46 saMpuDago dugamAiphalagA vocchaM chivADi ettAhe / sUrakiriyAvisiTTho, godohAikiriyAsu nirvekkho| 331 saMmattadAyagANaM, duppaDiyAraM bhavesu bhuesuN| 189 | seyaMkara 1 khemaMkara 2, AbhaMkara 3 pabhaMkare ya 4 boddhavve / 122 saMmattanANadasaNa-jutto suttatthatadubhayavihinnU / 224 sesA na hoti vigaI a, jogavAhINa te u kppNtii| 339 saMlihiUNa'ppANaM, evaM paccappiNettu phlgaaii| sehassa tinni bhUmI, jahanna taha majjhimA ya ukkosaa| 208 saMvigmabhAviyANaM, loddhayadivatabhAviyANaM ca / 174 | so puNa gacchassa'ho u, saMgaho tattha saMgaho duviho|| 409 saMsAramaNavayaggaM, jAi-jarA-maraNaveyaNApaTharaM / 265 so saMkamo tti bhannai, jabbaMdhapariNao paogeNaM / sAgaghayAdAvAvora, pakkApakko ya hoi nivvAvo / 350 so'NegaMto jamhA, liMgehi samaM adidvapuvvo'vi / sAgaramegaM tiya satta, dasa ya sattarasa taha ya baaviisaa| 198 so'vi hu khaovasamio, sAdhyAvinAmuvo liGgAt sAdhyanizcAyakaM smRtm| 441 kintu sa eva u khovsmlaabho| 74 sAdhyenAnugamo hetoH sAdhyAbhAve ca naastitaa| sotthiya / sovatthiya[e] 2, sApekSANi ca nirapekSANi ca kammANi phalavipAkeSu / / 317 vaddhamANage 3 tahA palaMbe ya 4 / 122 sAmanao viseso, anno'nanno va hojja? jai anno / somaNasamAlavaMtA, dIhA vIsaM bhave syshsssaa| 131 sAmannatthAvagahaNamoggaho bheyamaggaNamihehA / 481 somaNasAo tIsaM, chacca sahasse vilaggiUNa giriN| 376 sAmAdi dhAtuvAdAdi kRSyAdi pratipAdikA / some 1 sahie 2 AsAsaNe ya 3 sAyaM uccAgoyaM, naratiridevAu nAma eyAu / kajjovara ya 4 kabbaDae 5 / 122 sAhaTTa do niAvi]pAe, vagghAriyapANi ThAyati ThANaM / solasa uggamadosA, gihiyAo samuTThie viyaannaahi| 259 sAhukkArapurogaM, jaha sA aNusAsiyA purjnnennN| solasa-dahimuMhaselA, kuMdAmalasaMkhacaMdasaMkAsA / 390 smitaM na lakSeNa vaco solahiyaM sayamegaM, chavvIsasahassa solasa ya lkkhaa| 131 na koTibhirna koTilakSaiH savilAsamIkSitam / 251 | sohamme paMcavannA, ekkagahANI u jA shssaaro| 134 sijjAyarapiMDe yA 1, cAujjAme ya 2 purisajeTTe ya 3 / 272 sohamme paMcavannA, ekkagahANI ya jA sahassAro / siddhArtha siddhasambandhaM zrotuM zrotA pravartate / 12 | sohamme paMcavannA, ekkagahANI u jA sahassAro / 486 291 392 370 201 503 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAGga sUtra sAnuvAda bhAga 1 sUtrA zabdAdIn viSayAn prApya savalayanti yato muhuH / zalyaM kAmA viSaM kAmAH kAmA AzIviSopamAH / zvetatvazItatvagurutvakaNDusnehopadehastimitattvalepAH / zraddhAlutAM zrAti padArthacintanAddhanAni pAtreSu vapatyanAratam / haTThassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jaMtuNo / hayamamhANaM nANaM, hayamamhANaM maNussamAhappaM / hayaM nANaM kiyAhINaM hayA annANao kiyaa| hrassakkharAI majjheNa, jeNa kAleNa paMca bhannaMti / hariyAla maNosila, pippalI va khajUra muddiyA abhayA / harivAsarammaesa, AThapamANaM sarIraThasseho / " harivAse igavIsA, culasIi sayA kalA ya ekkA ya / 504 pRSTha 318 251 449 479 137 398 55 313 .82 119 109 sUtrArddha hAsa 1 ppadosa 2 vImaMsao 3, himavaMta 1 mahAhimavaMta 2, pariziSTa pRSTha vimAyAya 4 vA bhave divvo / hiyae jiNANa ANA, cariyaM maha erisaM aThannassa / hemavara paMcahiyA, igavIsa sayA u paMca ya kalAo / saMtahathaM gatamayagalaM ghaNaghaNatarahalakkhaM / pavvayA nisaDha 3 nIlavaMtA ya 4 / 105 398 109 351 - 15 477 hoi kayattho vottuM, sapayaccheyaM suaM suyANugamo / hoi rasAlU va tahA 14, pANaM 15 pANIya 16 pANagaM caiva 17 hojjahu vasaNaM patto, sarIradubballayAe asamattho / hoti paDuppannaviNAsaNaMmi gaMdhavviyA udAharaNaM / jJAnIno dharmmatIrthasya karttAraH paramaM padam / 188 451 435 13 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthAnAMgasUtra saMbaMdhamAM patrInA paMDita zrI gAMgajI vIrajInuM vaktavya A sthAnAMgasUtrano anuvAda karavAmAM zrImAn upAdhyAya zrI devacandrajI mahArAje kayA kayA zAstrIya graMthono AdhAra lIdhela e hakIkata patrInA paMDita zrI gAMgajIbhAI mAraphata prApta thatAM te atre rajU karavAnuM ucita dhAruM chuM. sthAnAMgasUtranA mULa anuvAdamAM sthAnAMgadIpikAno khAsa AdhAra levAmAM Avela che. A dIpikAnA kartA zrImAn pArzvacandrasUrinA ziSya zrI samarasiMdhasUri che. emaNe zrImad abhayadevasUrinI karela TIkAne AdhAre A dIpikA taiyAra karela. dIpikAkartAe TIkAkAra bhagavAnane yugapradhAna mAnyA che. zrI abhayadevasUrie karela TIkAmAM lagabhaga 1250 gAthAo anya zAstranI lIdhela che. temAM paNa mukhyatve vizeSAvazyakanI gAthAo lIdhelI che. lIMbaDI samudAyanA pUjya mahArAjazrI gulAbacandrajI mahArAje A sthAnAMga sUtrano anuvAda karavA khUba protsAhana Apela eTaluM ja nahi paNa sAthe sAthe evI salAha paNa ApI ke gAthAnI vRttinI prata pravartaka zrI kAntivijayajI mahArAja mAraphata pATaNanA bhaMDAramAMthI meLavI zakAze. emanI A sUcanA kharekhara upayogI nIvaDI. prarvatakajIne patra lakhatAM temaNe te prata cAlatA niyama anusAra saprema mokalAvI ApI. sadarahU vRttinA kartA kharataragacchIya zrI jinacandrasUrinA ziSya vAcanAcArya zrI sumatikallolagaNi tathA samayasundara upAdhyAyanA ziSya vAdIndra harSanandana che. jo ke gAthAvRtti to vistRta che paraMtu teno bhAvArtha laine emaNe, eno artha saMkSepamAM taiyAra karela che. prastuta sUtra to atyaMta gahana che. ene samajavAmAM saralatA thAya eTalA mATe zrI vizeSAvazyaka saTIka, lokaprakAza, abhidhAna rAjendrakoSa, ardhamAgadhI koSa, kSetra samAsa, saMgrahaNI, karmagrantha, karmapravRtti, prazamarati, bRhatkalpabhASya ityAdi aneka graMtho samIpamAM rAkhIne A anuvAda karavAmAM Avela che. aMtamAM uparyukta graMthanA kartAo temaja A anuvAda nIce je TippaNIo lakhavAmAM Avela che tenA lekhaka paMDita gAMgajIbhAI vagere anekanI sahAyatAthI A anuvAda upAdhyAya zrI devacandrajI mahArAje taiyAra karela che. emano badhAno atre upakAra mAnI virgamuM chuM. aSADha zudi bIja, maMgaLavAra, saMvat 2008 zrI mahAvIra jaina cAritra ratnAzrama-sonagaDha (saurASTra) lI. munikulabAla muni kalyANacaMdrajI Page #518 -------------------------------------------------------------------------- Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '*. arahaMta bhagavaMtanA zAsana saMrakSako to saraphudanA sainikothI paNa vadhAre satarka rahe che. sarahadanA sainikonI asatarkatA to , zatru dezanA vyaktine ekAda pradeza apAvI de che. paNa zAsananA saMrakSakonI asatarkatA to caturvidha saMghamAM aMtaraMga zarUone pravezano mArga meLavI Ape che. je eka bhava rasudhI na paNa aneka bhavo sudhI A mAne du:khI banAvanAra bane che. ''jayAnaMda'' Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *AcArya padanI mahattA upAdhyAya zrI, (yazovijayajIe chatrIsa prakAre chatrIsa guNonuM 'varNana karIne batAvI che ane vartamAnakALanA 'AcAryapadanA lobhI AtmAone lAla batI dharI che. paNa e vAMce koNa? vAMcI le paNa * ene manamAM utAre koNa? AcAryapada meLavavA mATe jyAM rAjakAraNa khelAtuM hoya, kAvA-dAvA thatAM hoya. mane pada maLaze ke nahI ema jyotiSanA AMkaDA dvArA jovAtuM hoya. evA AtmAo AcArya banIne pApAnubaMdhI puNyanA udaye bahArathI unnati 'dekhADI deze. paNa bhavyAtmAonA hRdayamAM dharma bhAvanA jAgRta karI nahI zake. | AcAryanI gocarI pANI Adi bAhya sevAthI paNa vizeSa che emanI jinAjJAnusAranI AjJA pAlananI sevA karavI. ' AcArya bhagavaMtanI dRSTi jinAgamanA sUtronA 'rahasyone samajavA mATe sUkamamAM sUma hovI joIe. tyAM sthULa dRSTi to caturvidha saMghanuM ' ahita karanAra banI zake che.' AcArya bhagavaMto potAnA adhikArano durupayoga kare to teo tRtIyapadathI dUra thaI jAya che. kevaLa nAma AcArya rahe che. AcArya bhagavaMta tIrthakara bhagavaMtanI jema gocarI vahoravA na jAya e paNa emano eka . atizaya che. AcArya bhagavaMtanI pAse ziSyo hoya, jJAna hoya, paNa jo jina zAsananuM anubhavajJAna, samyagdarzananA gharanuM jJAna na hoya to emane 'jinazAsananA zatru gaNAvyA che. emanA dvArA kadI jinazAsananuM hita na thAya. ' AcArya bhagavaMtanI kRpAdRSTi je ziSyo pAmI jAya che te ziSyono AtmavikAsa thayA vagara raheto ja nathI. 'ziSyanA hRdayamAM gurunuM sthAna e bahu moTI vAta nathI. moTI vAta to che gurunA hRdayamAM ziSya sthAna meLavavuM te. 'ziSya banavuM jene saheluM dekhAya che te haju | 'jinazAsananA ziSyatvane samajyo ja nathI. 'jinazAsananuM ziSyatva pAmavuM ghaNuM kaThina che. "ziSya bananAra sarvaprathama potAne bhulI javuM paDe che. potAnA astitvane visarI javuM e kAMI nAnIsunI vAta nathI. potAnI svataMtra kAMI ja icchA rahetI nathI. evuM samarpaNa ziSyatvane zobhAve che. * ziSya jyAM sudhI ema mAnato hoya ke huM kAMI | abhaNa nathI huM paNa samajuM chuM. mArI pAse paNa buddhi che. mArI pAse paNa zakti che. huM 'paNa bhAgyazALI chuM. tyAM sudhI e koIne vAstavikatAthI guru mAnI zakaze nahI ane guru svIkAryA sivAya uddhAra thavAno ja nathI. e cokkasa che. ziSya gurunI nizrA svIkAravA pahelAM Agamokta rIte emanI parIkSA karI zake che. are Agama to kahe che ke gurunI parIkSA karyA sivAya guru karAya nahIM. ane parIkSAmAM dravya kSetra kALa bhAvAnusAra je sadguru samajAya emano svIkAra karavo. ''thAde' 884277 MULTY GRAPHICS 271 //17