________________
४ स्थानकाध्ययने उद्देशः ३ यान-युग्यसारथिप्रभृतिचतुर्भगीका ३२० सूत्रम् श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग १ आणाराधते भवति १, राइणिते समये निग्गंथे अप्पकम्मे अप्पकिरिते आतावी समिते धम्मस्स आराहते भवति २, ओमरातिणिते समणे निग्गंथे महाकम्मे महाकिरिते अणातावी असमिते धम्मस्स अणाराहते भवति ३,
ओमरातिणिते समये निग्गंथे अप्पकम्मे अप्पकिरिते आतावी समिते धम्मस्स आराहते भवति ४ । चत्तारि णिग्गंथीओ पन्नत्ताओ, तंजहा-रातिणिया समणी निग्गंथी एवं चेव ४ । चत्तारि समणोवासगा पन्नत्ता, तंजहा-रायणिते समणोवसए महाकम्मे तहेव ४ । चत्तारिसमणोवासियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-रायणिता समणोवासिता महाकम्मा तहेव चत्तारि गमा ।। सू० ३२०।। (મૂળ) ચાર પ્રકારના યાન-શકટાદિ કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. એક ગાડું વગેરે યાન બળદ જોડેલ છે અને સર્વ સામગ્રી
યુક્ત છે, ૨. એક યાન બળદ વગેરેથી યુક્ત (જોડેલ) પણ સર્વ સામગ્રીથી અયુક્ત છે, ૩. એક યાન બળદ વગેરેથી અયુક્ત છે પણ સર્વ સામગ્રીથી યુક્ત છે તેમજ ૪. એક યાન બળદ વગેરેથી અયુક્ત અને સામગ્રીથી પણ અયુક્ત છે. એ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. એક પુરુષ ધનાદિ વડે યુક્ત છે અને વળી ઉચિત અનુષ્ઠાન વડે યુક્ત છે, ૨. એક પુરુષ ધનાદિ વડે યુક્ત છે પણ ઉચિત અનુષ્ઠાન વડે યુક્ત નથી, ૩. એક પુરુષ ધનાદિ વડે અયુક્ત છે પણ ઉચિત અનુષ્ઠાન વડે યુક્ત છે તેમજ ૪. એક પુરુષ ધનાદિ વડે અયુક્ત છે અને ઉચિત અનુષ્ઠાન વડે પણ અયુક્ત છે. ચાર પ્રકારના યાન કહેલા છે. તે આ પ્રમાણે–૧. એક યાન બળદ વગેરેથી યુક્ત છે અને યુક્તપરિણત છે-પ્રથમ સામગ્રી વડે અયુક્ત છતો યુક્તપણાએ પરિણત છે, ૨એક યાન બળદ વગેરેથી યુક્ત છે પણ સામગ્રી વડે યુક્તપરિણત થયેલ નથી, ૩. એક યાન બળદ વગેરે વડે અયુક્ત (નહિં જોડાયેલો છે પણ સામગ્રી વડે પરિણત છે તેમજ ૪. એક યાન બળદ વગેરેથી અયુક્ત અને સામગ્રી વડે પણ અપરિણત છે. એ દૃષ્ટાંત ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. પુરુષ ધનાદિ વડે યુક્ત અને ઉચિત પ્રવૃત્તિ વડે પરિણત છે, ૨. એક પુરુષ ધનાદિ વડે યુક્ત છે પણ ઉચિત પ્રવૃત્તિ વડે પરિણત નથી, ૩. એક પુરુષ ધનાદિ વડે અયુક્ત છે પણ ઉચિત પ્રવૃત્તિ વડે પરિણત છે અને ૪. એક પુરુષ ધનાદિ વડે અયુક્ત અને ઉચિત પ્રવૃત્તિ વડે પણ અપરિણત છે. ચાર પ્રકારના યાન-ગાડા વગેરે કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. એક યાન બળદો વડે યુક્ત છે અને યુક્તરૂપ-સુંદર આકારવાળું છે, ૨. એક યાન-ગાડા વગેરે બળદો વડે યુક્ત છે પણ સુંદર આકારવાળું નથી, ૩. એક યાન બળદો વડે અયુક્ત છે પણ સુંદર આકારવાળું છે તેમજ ૪. એક યાન બળદો વડે અયુક્ત છે અને સુંદર આકારવાળું પણ નથી. આ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. કોઈ એક પુરુષ ધનાદિ વડે યુક્ત છે અને સુંદર આકૃતિવાળો છે, ૨. કોઈ એક પુરુષ ધનાદિ વડે યુક્ત છે પણ સુંદર આકૃતિવાળો નથી. ૩. કોઈક ધનાદિ વડે અયુક્ત છે પણ સુંદર આકૃતિવાળો છે તેમજ ૪. કોઈક ધનાદિ વડે યુક્ત નથી અને સુંદર આકૃતિવાળો પણ નથી. ચાર પ્રકારના ગાડા વગેરે યાન કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. એક યાન બળદો વડે યુક્ત છે, વળી યુક્તશોભ-ઉચિત શોભાવાળું છે, ૨, એક યાન બળદો વડે યુક્ત છે પણ ઉચિત શોભાવાળું નથી, ૩. એક યાન બળદો વડે અયુક્ત (જોડેલું નથી) પણ ઉચિત શોભાવાળું છે તેમજ ૪. એક યાન બળદો વડે જોડેલું નથી અને ઉચિત શોભાવાળું પણ નથી. આ દષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–૧. કોઈ એક પુરુષ ઉચિત ગુણ વડે યુક્ત છે, વળી ઉચિત શોભાયુક્ત છે, ૨. કોઈક ઉચિત ગુણ વડે યુક્ત છે પણ ઉચિત શોભા વડે યુક્ત નથી, ૩. કોઈક ઉચિત ગુણ વડે અયુક્ત છે પણ ઉચિત શોભા વડે યુક્ત છે અને ૪. કોઈક ઉચિત ગુણ વડે અયુક્ત અને ઉચિત શોભા વડે પણ અયુક્ત છે. ચાર પ્રકારના યુગ્ય અશ્વાદિ વાહનો કહેલા છે. તે આ પ્રમાણે—કોઈક અશ્વ યુક્ત-પલાણ સંયુક્ત છે, અને યુક્ત વેગવાળો છે૨. પલાણ યુક્ત છે પણ વેગવાળો નથી, ૩. પલાણ યુક્ત નથી પણ વેગવાળો છે તેમજ ૪.
403