Page Text
________________
४ स्थानकाध्ययने उद्देशः १ उन्नतादि २३६ सूत्रम्
વૃક્ષ
છે
श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग १ પરિણામ વડે નીચો છે ૨, કોઈ એક પુરુષ શરીરાદિ વડે નીચો છે પણ પરિણામ વડે ઊંચો છે ૩, કોઈ એક પુરુષ શરીર વડે નીચો અને પરિણામ વડે પણ નીચો છે ૪ (૪), ચાર પ્રકારે વૃક્ષો કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે—કોઈક શરીરથી ઊંચુ છે અને ભાવથી શુભ આકારવાળું છે ૧, કોઈક વૃક્ષ શરીરથી ઊંચુ છે પણ રૂપ–આકારથી કુરૂપ છે ૨, કોઈક વૃક્ષ ! શરીરથી નીચ (નાનો) છે પણ આકારથી સુંદર છે ૩, કોઈક વૃક્ષ શ૨ી૨થી નીચુ અને આકારથી પણ કુરૂપ છે ૪. આ ચાર ભંગ જાણવા (૫) એ ન્યાયે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે—૧, કોઈક જાતિ વગેરેથી ઊંચા અને સુંદર આકારવાળા, ૨, કોઈક જાતિ વગેરેથી ઊંચા પણ કુરૂપ આકારવાળા, ૩, કોઈક જાતિ વગેરેથી નીચા પણ સુંદર આકારવાળા, ૪, કોઈક જાતિ વગેરેથી નીચ અને ખરાબ આકારવાળા છે (૬), ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—કોઈક પુરુષ શરીર વગેરેથી ઉન્નત ઊંચો છે અને ઔદાર્ય આદિ ગુણથી પણ ઊંચા મનવાળો છે ૧, કોઈ એક શરીરાદિથી ઊંચો છે પણ હલકા મનવાળો છે. ૨, કોઈ એક શરીરાદિથી નીચ પણ મોટા મનવાળો છે ૩, કોઈ એક શરીરાદિથી નીચ અને હલકા મનવાળો છે. ૪ (૭). એવી રીતે (૮) સંકલ્પ–વિચાર, (૯) પ્રજ્ઞા—સૂક્ષ્મ અર્થની વિચારણા, (૧૦) દૃષ્ટિ–નજર અથવા અભિપ્રાય, (૧૧) શીલાચાર—સ્વાભાવિક આચાર, (૧૨) વ્યવહાર–પરસ્પર દેવુંલેવું વગેરે, (૧૩) પરાક્રમ. આ મન પ્રમુખ સાત ભાંગામાં એક પુરુષજાતરૂપ આલાવો જાણવો પરંતુ પ્રતિપક્ષ (વૃક્ષ) સૂત્ર નથી. ચાર પ્રકારના વૃક્ષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—કોઈ વૃક્ષ શરીરથી—દ્રવ્યથી ૠજુસરલ અને ભાવથી પણ સરલ–ઉચિત ફ્લને દેનાર ૧, કોઈ એક વૃક્ષ શરીરથી સરલ પણ ભાવથી વક્ર–વિપરીત ફલને દેનાર ૨, કોઈ એક વૃક્ષ શરીરથી વક્ર પણ ભાવથી સરલ–ઉચિત ફલને દેનાર ૩, અને કોઈ એક વૃક્ષ શરીરથી વક્ર અને ભાવથી પણ વક્ર–વિપરીત ફૂલને દેનાર છે, ૪, એવી રીતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે– -કોઈક પુરુષ શરીરાદિ બાહ્ય સ્વરૂપથી સરલ અને અંતરથી પણ સરલ છે. ૧, કોઈક પુરુષ શરીરાદિથી સરલ પણ અંતરથી વક્ર-માયાવી છે ૨, કોઈક પુરુષ શરીરાદિથી વક્ર પણ અંતઃકરણથી સરલ છે ૩, અને કોઈક પુરુષ શરીરાદિથી અને અંતઃકરણથી પણ વક્ર છે ૪, એવી રીતે જેમ ઉન્નતપ્રણત શબ્દ વડે ગમો–આલાવો કહેલ છે તેમ ઋજુ અને વક્ર શબ્દ વડે પણ કહેવા યાવત્ પરાક્રમ પર્યંત ચાર ચાર ભાંગા કહેવા. એમ ૧૩ સૂત્રો કહેવા (૨૬).
1123511
(ટી૦) 'વૃત્તરિ હવે' ત્યાદ્િ॰ સૂત્રો સરલ છે. વૃશ્ચયન્તે—છેદાય છે તે વૃક્ષો, વિવક્ષા વડે ભગવાને તે ચાર પ્રકારના કહેલા છે, તેમાં ઉન્નત–દ્રવ્યથી ઊંચુ, 'નામે'તિ॰ સંભાવનામાં અથવા વાક્યાલંકારમાં છે. એક-કોઈક વૃક્ષવિશેષ, તે જ વૃક્ષ વળી જાત્યાદિ ભાવથી પણ ઊંચુ અશોકવૃક્ષ વગે૨ે, આ એક ભાંગો. કોઈ એક અન્ય વૃક્ષ દ્રવ્યથી જ ઊંચુ અને પ્રણત-જાત્યાદિ ભાવો વડે હીન (હલકો) લીંબડો વગે૨ે, આ બીજો ભાંગો. કોઈ એક વૃક્ષ દ્રવ્યથી પ્રણત–નીચુ (નાનો) તે જ જાત્યાદિ ભાવ વડે ઊંચુ (શ્રેષ્ઠ) અશોકાદિ, આ ત્રીજો ભાંગો. કોઈ એક વૃક્ષ દ્રવ્યથી જ નાનું તે જ જાત્યાદિથી હીન લીંબડો વગેરે, આ ચોથો ભાંગો. અથવા પહેલાં ઊંચો અને હમણાં પણ ઊંચો જ–એ પ્રમાણે કાલની અપેક્ષાએ ચાર ભાંગા જાણવા. (૧), 'વ' મિત્યાદ્િ એવી રીતે વૃક્ષની જેમ પુરુષોના ચાર પ્રકારો, તે સાધુઓ અથવા ગૃહસ્થોના પણ છે. કુલ, ઐશ્વર્ય વગે૨ે લૌકિક ગુણો વડે અથવા ગૃહસ્થપર્યાયમાં શરીર વડે ઊંચો (શ્રેષ્ઠ), વળી લોકોત્તર જ્ઞાનાદિ વડે દીક્ષાપર્યાયમાં શ્રેષ્ઠ અથવા ઉત્તમ ભાવ વડે ઉન્નત, વળી કામદેવ વગેરેની જેમ શુભ ગતિ વડે શ્રેષ્ઠ, આ પહેલો ભંગ. 'તહેવ'ત્તિ॰ વૃક્ષ સૂત્રની માફક આ સૂત્ર પણ 'ખાવ'ત્તિ॰ યાવત્ 'પાણ નામં ો પળ'ત્તિ એમ ચાર ભંગ પર્યંત કહેવું. તેમાં ઉન્નત–કુલાદિ વડે અને પ્રણત–જ્ઞાન અને વિહાર વગેરેમાં હીનપણાથી શૈલકરાજર્ષિની જેમ અથવા દુર્ગતિમાં જવાથી બ્રહ્મદત્તની માફક બીજો ભંગ જાણવો. ફરીથી વૈરાગ્યને પ્રાપ્ત થયેલ શૈલક રાજર્ષિની માફક અથવા મેતાર્યની જેમ પ્રણત–ઉન્નત નામનો ત્રીજો ભંગ અને ઉદાયીનૃપને મારનારની જેમ અથવા કાલસૌકરિક(કસાઈ)ની માફક પ્રણત–પ્રણત ચોથો ભંગ જાણવો. (૨), એ રીતે દૃષ્ટાંત અને દાાઁતિકના
297
| SR No. | 005767 |
| Book Title | Sthanang Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 520 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_sthanang |
| File Size | 14 MB |