Page Text
________________
श्री स्थानाङ्गसूत्र सानुवाद भाग १
२ स्थानकाध्ययने उद्देशः ३ भरतादिक्षेत्रस्वरूपम् ८६ सूत्रम्
પ્રમાણ નીચે પ્રમાણે જાણવું. चोद्दस य सहस्साई, पंचेव सयाइं अट्ठवीसाइं । एगारस य कलाओ, धणुपुटुं उत्तरद्धस्स ॥४४॥ [बृहत्क्षेत्र० ५०]
ચૌદ હજાર પાંચસો અઠ્યાવીશ યોજન અને અગ્યાર કલા અધિક ઉત્તર ભરતાદ્ધનું ધનુપૃષ્ઠર છે. (૪૪)
જેમ ભરતનું કહ્યું તેમ ઐરાવતનું પણ જાણી લેવું. અથવા બહુસમતુલ્ય વગેરે પદો એકાઈવાળા છે. અતિશયાર્થપણું હોવાથી પુનરુક્તિ દોષ નથી. કહ્યું છે કે
अनुवादादरवीप्साभृशार्थविनियोगहेत्वसुयासु । ईषत्सम्भ्रमविस्मयगणनास्मरणेष्वपुनरुक्तम् ।।५।।
અનુવાદ, આદર, વીસા–બે વાર ઉચ્ચાર, અતિશયાર્થ, વિનિયોગ હેતુ, અસૂયા–ગુણમાં દોષનું આરોપણ, કંઈક સંભ્રમ, વિસ્મય, ગણના અને સ્મરણ-આ અર્થોમાં પુનરુક્તિ દોષ નથી. (૪૫)
તે બે ક્ષેત્રો. આ પ્રમાણે—'મરધે વેવ'ત્યાદ્રિ ૩ત્તરાદિvv' આ પાઠને યથાસંખ્ય (ક્રમ) ન્યાયનો આશ્રય ન કરવાથી અને યથાસત્તિ (જેમ રહેલ છે તેમ) ન્યાયનો આશ્રય કરવાથી. જંબૂદ્વીપના દક્ષિણ ભાગમાં ભરત, હેમવાનું પર્વત પર્યત છે, અને જંબુદ્વીપના ઉત્તરભાગમાં શિખરી પર્વત પર્યત એરવત ક્ષેત્ર છે. ઇવ'મિતિ ભરત અને ઐરાવતની માફક આ અભિલાપ વડે ‘ગંગૂઠ્ઠીવે સીવે મંત્રસે’ ત્યાદિ શબ્દના ઉચ્ચાર વડે બીજા બે સૂત્રો કહેવાં. તે બેમાં આ વિશેષ છે કે દેવા, વેવે'ત્યાદ્રિ હેમવંત ક્ષેત્ર (એની) દક્ષિણ દિશાએ હિમવાનું અને મહાહિમવાનું પર્વતની મધ્યમાં છે. હેરણ્યવતક્ષેત્ર મેરુની ઉત્તર દિશાએ રુકમી અને શિખરી પર્વતની મધ્યમાં છે, હરિવર્ષક્ષેત્ર મેરુની દક્ષિણ દિશાએ મહાહિમવાનું અને નિષધ પર્વતની મધ્યમાં છે, રફવર્ષ મેરુની ઉત્તરદિશાએ નીલવાનું અને રુકમી પર્વતના મધ્યમાં છે (૧). "ગંગૂદ્દી'ત્યાર પુરચ્છિમપૂર્વાલ્વિમેન'ત્તિ પુરતાત્ પૂર્વદિશામાં, પક્ષા-પશ્ચિમ દિશામાં યથાક્રમે પૂર્વ એવો વિદેહ તે પૂર્વવિદેહ, એમ જ અપર (પશ્ચિમ) વિદેહ, આ બન્નેનું લંબાઈ વિગેરેનું વર્ણન અન્ય ગ્રંથોથી જાણવું. ‘નંગૂજ્યા૦િ મેરુની દક્ષિણ દિશાએ દેવકુરુ અને ઉત્તર દિશાએ ઉત્તરકુરુક્ષેત્ર છે. તે બન્નેમાં પહેલો દેવકુ હાથીના દાંતના આકારવાળા વિદ્યુભ અને સૌમનસ નામના બે વક્ષસ્કાર પર્વત વડે ઘેરાયેલો છે, બીજો ઉત્તરકુરુક્ષેત્ર તો ગંધમાદન અને માલ્યવાનું પર્વત વડે ઘેરાયેલ છે. આ દેવકુરુ અને ઉત્તરકુરુ અર્ધચંદ્રને આકારે છે અને દક્ષિણ અને ઉત્તર દિશામાં વિસ્તૃત-વિસ્તારવાળા છે. તેઓનું પ્રમાણ નીચે પ્રમાણે છે– अट्ठ सया बायाला, एक्कारस सहस[स्स?] दो कलाओ य । विक्खंभो य कुरूणं, तेवन्न सहस्स जीवा सिं ॥४६।।
[વૃક્ષેત્ર ર૬૨] દેવકુરુ અને ઉત્તરકુરુ બન્નેની પહોળાઈ અગ્યાર હજાર, આસો ને બેંતાળીશ યોજન અને બે કળા છે અને બન્નેની જીવા પૂર્વથી પશ્ચિમ પર્યત ત્રેપન હજાર યોજન છે. (૪૬)
અમદફમહાલય' ઉત્તમોટા મતી'ત્તિ અત્યંત-અત્યંત મોટા, મહમ્-ઘણા તેજના અથવા મહોત્સવના આલયઆશ્રયરૂપ તે મહાતિમહઆલય અથવા મહાતિમહાલય અર્થાત્ સિદ્ધાંતની ભાષા વડે મહાનું પ્રશસ્તપણાએ બે મહાદ્રુમ છે, તેની પહોળાઈ, ઊંચાઈ, ઊંડાઈ, આકાર અને પરિધિ. તેમાં બે વૃક્ષોનું પ્રમાણ આ પ્રમાણે છે –
रयणमया पुप्फफला, विक्खंभो अट्ठ अट्ठ उच्चत्तं । जोयणम व्वेहो [मद्धोवेहो], खंधो दो जोयणुव्विद्धो ॥४७॥ दो कोसे विच्छिन्नो, विडिमा छज्जोयणाणि जंबूए । चाउद्दिसिं पि साला, पुव्विल्ले तत्थ सालंमि ॥४८॥ भवणं कोसपमाणं, सयणिज्जं तत्थऽणाढियसुरस्स । तिसु पासाया सालेसु, तेसु सीहासणा रम्मा ।।४९।।
દિક્ષેત્ર ર૮૬-૮૭-૮૮ ]િ 1. હરકોઈ ક્ષેત્રની ‘જીવા ના પૂર્વ અને પશ્ચિમના છેડા રૂપ સીમા વડે સમુદ્ર સુધી પહોંચતી જે પરિધિ તે ધનુપૃષ્ઠ' કહેવાય છે.
106.
| SR No. | 005767 |
| Book Title | Sthanang Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 520 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_sthanang |
| File Size | 14 MB |