Sthanang Sutra Part 01

SR No.: 005767
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayanandvijay
Publisher: Guru Ramchandra Prakashan Samiti
Total Pages: 520
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & agam_sthanang
File Size: 14 MB

Page 138

श्री स्थानाङ्गसूत्र सानुवाद भाग १ २ स्थानकाध्ययने उद्देशः ३ जम्बूद्वीपादेः वेदिकादेः वर्णनम् ९१-९२-९३ सूत्राणि (ટી.) “નંતૂ' રૂત્યાદ્રિ સૂત્ર સુગમ છે. વિશેષ કહે છે કે–જંબૂદ્વીપરૂપ નગરને ફરતા કોટ (ગઢ)ની જેવી જગતી છે, તે વજ (મણિ)મય છે, આઠ યોજનની ઊંચી, ઉપર ચાર યોજનની પહોળી અને નીચે (મૂલમાં) બાર યોજનની પહોળી છે. તે જગતી બે ગાઉ ઊંચા, પાંચસો ધનુષ્ય પહોળા અને વિવિધ રત્નમજાલ કટક વડે ઘેરાયેલી છે. તે જગતી ઉપર જે વેદિકા છે તેને પદ્મવરવેદિકા કહે છે. તે બે ગાઉની ઊંચી અને પાંચસો ધનુષ્યની વિસ્તારવાળી છે. તે ગવાક્ષ અને સુવર્ણની ઘુઘરીવાળી ઘંટા સહિત, દેવોને બેસવું, સૂવું, મોહિત થવું વગેરે ક્રીડાના સ્થાનરૂપ તથા બે પડખે વનખંડ (બગીચા) વાળી છે. જંબુદ્વીપના વર્ણન પછી લવણસમુદ્રની વક્તવ્યતા કહે છે–તવો 'મિત્કા૦િ આ સુગમ છે. વિશેષ એ કે ચક્રવાલ-ગોળનું પહોળાઈપણું તે ચક્રવાલવિઝંભ જાણવું. લવણસમુદ્રની વેદિકાનું સૂત્ર જંબૂદ્વીપની વેદિકાના સૂત્રની જેમ કહેવું. ll૧//
ક્ષેત્રના પ્રસંગથી લવણસમુદ્રની વક્તવ્યતા પછી ધાતકી ખંડની વક્તવ્યતા ધાયફ સંકે રીવે' વગેરે સૂત્રથી આરંભીને વેદિકા સૂત્ર પર્વત કહે છે તે સુગમ છે. વિશેષ એ કે—ધાતકી ખંડનું પ્રકરણ પણ, જંબૂદીપ અને લવણસમુદ્ર છે મધ્યમાં જેને એવા વલય (ચૂડી) આકારે ધાતકીખંડને આલેખી (ચીત્રીને) જંબૂદ્વીપની માફક હિમવાન આદિ વર્ષધરપર્વતોને ઉભયથી-પૂર્વ તથા પશ્ચિમ વિભાગ વડે ભરત અને હૈમવત વગેરે ક્ષેત્રોને સ્થાપીને પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામાં વલયની પહોળાઈના મધ્યમાં મેરુપર્વતની કલ્પના કરીને જાણવું, એ ક્રમ વડે પુષ્કરદ્વીપાદ્ધ પણ જાણવો. જેમાં ધાતકી વૃક્ષ વિશેષોનો ખંડ-વનસમૂહ તે ધાતકીખંડ અને તેથી યુક્ત જે દ્વીપ તે ધાતકીખંડદીપ કહેવાય છે. જેમ દંડના યોગથી દંડી કહેવાય છે તે કારણથી ધાતકીખંડ એવો જે દ્વીપ તે ધાતકીખંડ દ્વીપ છે. તેનો જે પૂર્વ અધવિભાગ તે ધાતકીખંડઢીપપૂર્વાદ્ધ છે. પૂર્વ અને અપર–અદ્ધતા તો લવણસમુદ્રની વેદિકાથી દક્ષિણ અને ઉત્તરની યાવત્ ધાતકીખંડની વેદિકા સુધી ગયેલા (પહોંચેલા) ઇષકાર પર્વતો વડે ધાતકીખંડનું વિભક્તપણું (વિભાગપણું) હોવાથી કહ્યું છે કેपंचसयजोयणुच्चा, सहस्समेगं च होंति विच्छिन्ना । कालो[ला]यणलवणजले, पुट्ठा ते दाहिणुत्तरओ ।।८७॥ दो उसुयारनगवरा, धायइसंडस्स मज्झयारठिया । तेहि दुहा णिहिस्सई, पुव्वद्धं पच्छिमद्धं च ॥८॥
, હિક્ષેત્ર /૪-૬ તિ). પાંચસો યોજન ઊંચા, એક હજાર યોજન પહોળા તથા દક્ષિણ અને ઉત્તરથી કાલોદધિ સમુદ્ર અને લવણસમુદ્રને સ્પર્શીને રહેલા, અર્થાત્ કાલોદધિ સમુદ્ર અને લવણસમુદ્ર પર્યત લાંબા એવા બે શ્રેષ્ઠ ઈષકાર પર્વતો ધાતકીખંડના મધ્યમાં રહેલા છે. તે બે ઇષકાર પર્વત વડે પૂર્વાદ્ધ અને પશ્ચિમાદ્ધ એવા બે વિભાગ ધાતકીખંડના કહેવાયેલ છે. (૮૭-૮૮)
ત્યાં ' શબ્દ વાક્યાલંકાર તરીકે વપરાયેલ છે. મંદરસ્ય–મેરુના, એવી રીતે ધાતકીખંડના દરેક પૂર્વાદ્ધ અને પશ્ચિમાદ્ધના પ્રકરણમાં ઓગણોતેર સૂત્ર પ્રમાણને જંબૂદ્વીપના પ્રકરણની માફક કહેવું અને વ્યાખ્યાન કરવું. આ જ કારણથી કહે છે 'વં નહીં નંબૂદી તટે રૂત્યાદિ વિશેષ એ કે–વર્ષધર આદિનું સ્વરૂપ–લંબાઈ વગેરેની સમાનતા આ પ્રમાણે વિચારવી.
पुव्वद्धस्स च मज्झे, मेरू पुण तस्स दाहिणुत्तरओ । वासाइं तिन्नि तिन्नि [वि], विदेहवासं च मज्झमि ॥८९॥ अरविवरसंठियाई, चउरो लक्खाई ताई खेत्ताई (दीर्घतया) । अंतो संखित्ताई, रुंदतराई कमेण पुणो ॥१०॥
વૃિદક્ષેત્ર ૨/૬-૭]. भरहे मुहविक्खंभो, छावढिसयाई चोद्दसहियाई। મારીd સાં, વારસદિયપુસવમાન III વૃિદક્ષેત્ર ૨/૧૨] [૬૬૨૪ /] अवारस य सहस्सा, पंचेव सया हवंति सीयाला ।
पणपण्णं अंससयं, बाहिरओ भरहविक्खंभो ।।१२।। [बृहत्क्षेत्र० ३/२६] [१८५४७ ९५५/.१] 1. જળીવાળો ગોખ. 2. મેરુપર્વત પૂર્વ દિશામાં અને બીજો પશ્ચિમમાં હોય છે.
126