Page Text
________________
२ स्थानकाध्ययने उद्देशः ३ हूदादिस्वरूपम् ८८ सूत्रम्
श्री स्थानाङ्गसूत्र सानुवाद भाग १ નામના કુંડમાં પડે છે. મગરના મુખની જીભ એક યોજન લાંબી, સાડાબાર યોજન પહોળી અને એક યોજન જાડી છે, અને (રોહિત્ નદી) રોહિતપ્રપાતકુંડમાંથી દક્ષિણ દિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને, હૈમવાન ક્ષેત્રના મધ્યભાગમાં રહેલ શબ્દાપાતી નામના વૃત્તવૈતાદ્યપર્વતથી બે કોશ દૂર રહીને, અઠ્યાવીશ હજાર નદીઓના પરિવાર સહિત જગતી (કોટ)ને નીચેથી ભેદીને પૂર્વ દિશાથી લવણસમુદ્રમાં જાય છે-ભળે છે. પ્રવાહમાં એટલે નીકળતી વખતે રોહિત્ નદી સાડાબાર યોજન પહોળી અને એક ગાઉ ઊંડી છે, ત્યારપછી ક્રમશઃ વૃદ્ધિ પામતી મુખ (સમુદ્રપ્રવેશ)માં એકસો પચ્ચીશ યોજન પહોળી, અઢી યોજન ઊંડી તેમજ બન્ને પાસે બે વેદિકા અને બે વનખંડ વડે યુક્ત છે. એવી રીતે સર્વ મહાનદીઓ, પર્વતો, કૂટો અને વેદિકા વગેરેથી યુક્ત છે. હરિકાન્તા નદી તો મહાપદ્મદ્રહથી જ ઉત્તરદિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને કંઈક અધિક સોળસો ને પાંચ યોજન સુધી ઉત્તર સન્મુખ થઈ, પર્વત ઉપરથી જઈને કંઈક બશે યોજનપ્રમાણવાળા પ્રપાત (ધોધ) વડે હરિકાંતાકુંડમાં તેમ જ પડે છે. મગરના મુખની અભિકા (જીભ)નું પ્રમાણ પૂર્વે કહેલ પ્રમાણથી બેવડું જાણવું. તે પ્રપાતકુંડથી ઉત્તર દિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને હરિવર્ષક્ષેત્રના મધ્યભાગમાં રહેનાર ગંધાપાતી નામના વૃત્તવૈતાઢ્ય પર્વતથી એક યોજન દૂર રહીને, પશ્ચિમદિશા સન્મુખ થઈ છપ્પન હજાર નદીઓ સહિત સમુદ્રમાં જાય છે. આ હરિકાંતા નદી રોહિતુ નદીના પ્રમાણથી બમણા પ્રમાણવાળી છે. 'વ' મિત્યાદ્રિ એવી રીતે, બંનૂદ્દીવે' ત્યાદ્રિ અભિલાપનું સૂચન કરવા માટે કહેલ છે. હરિત્ મહાનદી તિબિંછિદ્રહની દક્ષિણ દિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને કંઈક અધિક સાત હજાર, ચારસો, એકવીશ યોજન દક્ષિણ દિશા સન્મુખ થઈ, પર્વત ઉપર જઈને કંઈક અધિક ચારસો યોજનના પ્રમાણવાળા પ્રપાત વડે હરિકુંડમાં પડીને પૂર્વના સમુદ્રમાં પડે છે, શેષ (લંબાઈ વગેરે) હરિકાંતા નદીની માફક જાણવું. શીતોદા મહાનદી તિબિંછિદ્રહની ઉત્તરદિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને તેટલા જ (પૂર્વે કહેલ કંઈક અધિક સાત હજાર, ચારસો, એકવીશ યોજન) પર્વત ઉપર ઉત્તર સન્મુખ જઈને કંઈક અધિક ચારસો યોજનપ્રમાણવાળા પ્રપાત વડે શીતોદાકુંડમાં પડે છે. મગ૨ના મુખની અભિકા ચાર યોજન લાંબી, પચ્ચાસ યોજન પહોળી અને એક યોજનની જાડી સમજવી. શીતોદકુંડથી ઉત્તર દિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને દેવકુરુ ક્ષેત્રનો વિભાગ કરતી થકી, ચિત્ર અને વિચિત્ર ફૂટવાળા બે પર્વતોને અને નિષધદ્રહાદિ પાંચ દ્રહોનો બે ભાગ કરતી થકી ચોરાશી હજાર નદીઓની સાથે મળવાપૂર્વક, ભદ્રશાળ વનના મધ્યમાં, મેરુપર્વતથી બે યોજન દૂર રહીને ત્યાંથી પશ્ચિમ સન્મુખ ફરીને, વિધુત્ક્રભ નામના વક્ષસ્કાર પર્વતના નીચેના ભાગને વિદારીને મેરુની પશ્ચિમ દિશાથી અપર (પશ્ચિમ) મહાવિદેહના મધ્ય ભાગ દ્વારા એક એક વિજયમાંથી અઠ્યાવીશ-અઠ્યાવીશ હજાર નદીઓ સાથે મળીને, જયંતદ્વારની નીચેથી પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે. શીતોદા નદી પ્રવાહમાં તો પચ્ચાસ યોજન પહોળી અને એક યોજન ઊંડી છે, ત્યારપછી અનુક્રમે વધતી વધતી મુખમાં (સમુદ્રમાં ભળતી વખતે) પાંચસો યોજન પહોળી અને દશ યોજન ઊંડી થાય છે. બંન્યૂ રૂલ્ય૦િ શીતા મહાનદી કેશરીદ્રહના દક્ષિણ તોરણથી નીકળી, કુંડમાં પડીને, મેરુપર્વતના પૂર્વથી પૂર્વવિદેહના મધ્યથી વિજયદ્વારની નીચેથી પૂર્વ સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે. બાકીની બધી વક્તવ્યતા શીતોદા સમાન જાણવી. નારીકાંતા નદી તો ઉત્તર દિશાના તોરણથી નીકળીને રમ્યક્ષેત્રનો વિભાગ કરતી છતી હરિત્મહાનદીની વક્તવ્યતા પ્રમાણે રમ્યવર્ષના મધ્ય ભાગથી પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે. 'પર્વ' મિત્કા૦િ નરકાંતા નદી મહાપુંડરિકદ્રહમાંથી દક્ષિણ દિશાના તોરણ દ્વારા નીકળીને રમ્યવર્ષનો વિભાગ કરતી છતી, હરિકાંતાની વક્તવ્યતા પ્રમાણે પૂર્વ સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે. રૂપ્યકૂલા નદી તો મહાપુંડરીકદ્રહના ઉત્તર દિશાના તોરણથી નીકળીને એરણ્યવાન ક્ષેત્રના બે વિભાગ કરતી છતી રોહિત્ નદીની વક્તવ્યતા પ્રમાણે પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે (૨), 'સંવૂ' ત્યા૦િ ૫વાયદ ત્તિ પડવું તે પ્રપાત, તે પ્રપાત વડે ઓળખાતા જે દ્રહ તે બે પ્રપાતદ્રહ. અહિં જ્યાં હિમવાન આદિ પર્વતથી ગંગા વગેરે મહાનદી પ્રણાલ-પડનાળ (ધોધ)થી નીચે પડે છે તે પ્રપાતદ્રહ એટલે પ્રપાતકુંડ. (II૫વાય વેવ'ત્તિ હિમવાન વર્ષધર પર્વતની ઉપર રહેલ પદ્મદ્રહના પૂર્વ દિશાના તોરણથી નીકળીને, પૂર્વ સન્મુખ પાંચસો યોજન જઈને ગંગાવર્તન કૂટમાં (કૂટની નીચેથી) પાછી વળતી છતી પાંચસો ત્રેવીશ યોજન અને સાડીત્રણ કળા સુધી દક્ષિણ દિશા સન્મુખ પર્વત ઉપરથી જઈને ગંગા મહાનદી,
_115
| SR No. | 005767 |
| Book Title | Sthanang Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 520 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_sthanang |
| File Size | 14 MB |