Page Text
________________
श्री स्थानाङ्गसूत्र सानुवाद भाग १
२ स्थानकाध्ययने उद्देशः ३ हृदादिस्वरूपम् ८८ सूत्रम् લંબાઈ વડે અદ્ધ યોજન પ્રમાણ, પહોળાઈ વડે સવા છ યોજનવાળી, જાડાઈ વડે અદ્ધ ગાઉવાળી જીભિકાથી યુક્ત એવા ફાડેલા મગરના મુખ્ય સમાન ધોધ વડે કંઈક અધિક એકસો યોજન પ્રમાણવાળા અને મોતીના હારના જેવા પ્રપાત (ઊંચેથી પડવું, તે)થી જે ગંગાપ્રપાતકુંડમાં પડે છે તે કુંડ, સાઠ યોજન લાંબો અને પહોળો, કંઈક ન્યૂન એકસો નેવું યોજનની પરિધિ (ઘેરાવા)વાળો, દશ યોજન ઊંચો અને વિવિધ મણિ વડે બંધાયેલ છે. તે કુંડની પૂર્વ, પશ્ચિમ અને દક્ષિણ દિશામાં ત્રણ ત્રણ પગથિયા જોવા લાયક છે. તે વિવિધ તોરણો સહિત છે. મધ્ય ભાગમાં ગંગા દેવીનો દ્વીપ છે. તે દ્વીપ આઠ યોજન લાંબોપહોળો, કંઈક અધિક પચ્ચીસ યોજનનો પરિક્ષેપ-ઘેરાવાવાળો છે. પાણીથી ઉપર બે કોશ ઊંચો અને વજમય છે. એક કોશ લંબાઈવાળા, અદ્ધ કોશ પહોળાઈવાલા, કંઈક ન્યૂન એક કોશ ઊંચાઈવાળા, અનેક (સેંકડો) સ્તંભ (થાંભલા) વડે જોડાયેલા ગંગાદેવીના ભવન વડે સુશોભિત કરાયેલ છે ઉપરનો ભાગ જેનો એવો તે કંડ છે. ગંગાપ્રપાત કુંડથી દક્ષિણ દિશાના તોરણથી નીકળીને પ્રવાહમાં (નીકળતી વખતે) સવા છ યોજનની પહોળી, અર્ધ્વ કોશ ઊંડી ગંગા નદી ઉત્તરાદ્ધ ભરતના બે ભાગ કરતી છતી સાત હજાર નદીઓ સાથે મળીને ખંડપ્રપાતગુફાના પૂર્વ ભાગથી નીચે વૈતાઢ્ય પર્વતને વિદારીને-ભેદીને દક્ષિણાદ્ધ ભરતના બે ભાગ કરતી છતી તે વિભાગના મધ્ય ભાગથી જઈને, પૂર્વ સન્મુખ વળીને બધી મળીને ચૌદ' હજાર નદીઓ સાથે
માં પ્રવેશસ્થલમાં) સાડાબાસઠ યોજન પહોળી અને સવા યોજન ઊંડી એવી તે જગતીને ભેદીને પૂર્વના લવણસમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે. તે ગંગાપ્રપાતદ્રહ. ગંગાપ્રપાતદ્રહના પ્રમાણે સિંધુપ્રપાતદ્રહ પણ વ્યાખ્યાન કરવા યોગ્ય છે અર્થાત્ તેનું વ્યાખ્યાન કરવું. આ કારણથી જ બે દ્રહ, લાંબા, પહોળા, ઊંડા અને પરિધિ વડે સમાન વિશેષણવાળા ભાવવા. બધા ય પ્રપાતદ્રહો દશ યોજન ઊંડા કહેવા. અહિં વર્ષધર પર્વતની નદીઓના અધિકારમાં ગંગા, સિંધુ અને રોહિતાશાનું તથા સુવર્ણકૂલા, રક્તા અને રક્તવતીનું જે કથન નથી કર્યું તેનું કારણ એ છે કે અહીં બે સ્થાનનો જ અધિકાર છે. એક એક પર્વતથી ત્રણ નદીઓના નીકળવાના ત્રણ ત્રણ સ્થાન હોવાથી અર્થાત્ ત્રણ ત્રણ નદીઓ નીકળવાથી અને અહીં બે સ્થાનનો અધિકાર હોવાથી તેનું વર્ણન કરેલ નથી. 'વ' મિત્ય૦િ એમ પૂર્વની માફક જાણવું. રોહિયપવીયે વેવ'ત્તિ કહેવાયેલ સ્વરૂપવાળી રોહિતુ નદી જ્યાં (જે કુંડમાં) પડે છે, વળી જે કુંડ એકસો વીશ યોજનાનો લાંબો-પહોળો છે, કંઈક ન્યૂન ત્રણસો એંસી યોજનના ઘેરાવાવાળો અને જેના મધ્યભાગમાં રોહિત દ્વીપ સોળ યોજનાનો લાંબો-પહોળો, કંઈક અધિક પચ્ચાસ યોજના ઘેરાવાવાળો. પાણીના ઉપર બે કોશ ઊંચો છે, ગંગાદેવીના ભવન સમાન રોહિતદેવીના ભવન વડે સુશોભિત ઉપરનો ભાગ છે જેનો તે રોહિતપ્રપાતદ્રહ 'રોદિયંસMવાય વેવ'ત્તિ હિમવાન વર્ષધર પર્વતની ઉપર રહેલ પદ્મદ્રહના ઉત્તરદિશાના તોરણથી નીકળીને રોહિતાંશા મહાનદી, કંઈક અધિક બસો ને છોંતેર યોજન પર્યત ઉત્તર સન્મુખ થઈ, પર્વત ઉપરથી જઈને લંબાઈથી એક યોજનવાળી, પહોળાઈથી સાડાબાર યોજનવાળી, જાડાઈ વડે એક ગાઉવાળી, ભિકા વડે પહોળો કરેલ મગરના મુખની જેમ પ્રણાલ વડે અને મોતીના હારના આકારવાળા કંઈક અધિક એકસો યોજન પ્રમાણવાળા પ્રપાત વડે જ્યાં પડે છે અને જે રોહિતપ્રપાતકુંડ સમાન માનવાળી છે તે કુંડના મધ્યમાં રોહિદ્વીપ સમાન પ્રમાણવાળો રોહિતાંશદ્વીપ છે. તે રોહિતાંશભવન વડે પૂર્વે કહેલ પ્રમાણ વડે અલંકૃત છે, અને જે કુંડથી રોહિત્ નદી સમાન પ્રમાણવાળી રોહિતાશા નદી ઉત્તર તોરણ દ્વારા નીકળીને, પશ્ચિમ સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે તે રોહિતાશાપ્રપાતદ્રહ છે. 'નંતૂ'ત્યાદિ 'રિણવાયુ વેવ'ત્તિ પૂર્વે કહેલ લક્ષણવાળી હરિત્ નદી (કુંડમાં) જ્યાં પડે છે, વળી જે બસો ને ચાલીશ યોજન લંબાઈ અને પહોળાઈથી, અને સાતસો ને ઓગણસાઠ યોજન પરિધિ વડે છે, અને જેના મધ્યભાગમાં હરિત્ દેવીનો દ્વીપ છે તે દ્વીપ બત્રીશ યોજન લાંબો, પહોળો તેમજ એક સો ને એક યોજનની પરિધિવાળો છે અને જળના ઉપર બે કોશ ઊંચો છે, વળી હરિન્દેવીના ભવન વડે સુશોભિત ઉપરનો ભાગ છે જેનો. તે આ હરિપ્રપાતદ્રહ છે. “જિંતપ્રવાહે વેવ'ત્તિ પૂર્વે કહેલ સ્વરૂપવાળી હરિકાંતા મહાનદી જે કુંડમાં 1. સાત હજાર નદીઓ ઉત્તરાદ્ધ ભરતની અને સાત હજાર દક્ષિણાદ્ધ ભરતની મળીને ચૌદ હજાર નદીઓ જાણવી. .
116
| SR No. | 005767 |
| Book Title | Sthanang Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 520 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_sthanang |
| File Size | 14 MB |