________________
४ स्थानकाध्ययने उद्देशः ४ तरककुम्भसमपुरुषाः ३५९ - ३६० सूत्रम्
श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग १ છે અને ૪. કોઈએક ગોપદ સમાન દેશવિરતિને સ્વીકારીને દેશવિરતિને જ પાળે છે. (૧) ચાર પ્રકારે તરનારા કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક પુરુષ સમુદ્ર સમાન મહાકાર્ય કરીને સમુદ્ર જેવા બીજા મહાકાર્યમાં સીદાય છે—અસમર્થ થાય છે, ૨. કોઈક સમુદ્ર જેવું કાર્ય કરીને ગોપદ સમાન સામાન્ય કાર્યમાં સીદાય છે, ૩. ગોપદ જેવું સામાન્ય કાર્ય કરીને સમુદ્ર સમાન મહાકાર્યમાં સીદાય છે અને ૪ ગોપદનું સામાન્ય કાર્ય કરીને ગોપદ જેવા અન્ય કાર્યમાં સીદાય છે. (૨) I૩૫૯
ચાર પ્રકારના કલશો કહેલા છે. તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક કલશ પૂર્ણ—સંપૂર્ણ અવયવવાળો અને પૂર્ણ–મધ વગેરેથી ભરેલ છે, ૨. કોઈક કલશ સંપૂર્ણ અવયવવાળો છે પણ તુચ્છ-ખાલી છે, ૩. કોઈક કલશ અપૂર્ણ અવયવવાળો છે પણ પૂર્ણ–મધ વગેરેથી ભરેલ છે અને ૪. કોઈક કલશ અપૂર્ણ અવયવવાળો અને ખાલી છે. (૧) આ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક પુરુષ જાત્યાદિ ગુણ વડે પૂર્ણ અને વળી જ્ઞાનાદિ ગુણ વડે પૂર્ણ છે, ૨. કોઈક જાત્યાદિ ગુણ વડે પૂર્ણ છે પણ જ્ઞાનાદિ ગુણથી હીન છે, ૩. કોઈક જાત્યાદિ ગુણથી હીન પણ જ્ઞાનાદિ ગુણ વડે પૂર્ણ છે અને ૪. કોઈક જાત્યાદિ વડે હીન અને જ્ઞાનાદિ ગુણથી પણ હીન છે. (૨) ચાર પ્રકારના કલશો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક કલશ સંપૂર્ણ અવયવવાળો છે અને જોનારને સંપૂર્ણ જેવો દેખાય છે, ૨. કોઈક સંપૂર્ણ અવયવવાળો છે પણ જોનારને તુચ્છ જેવો દેખાય છે, ૩. કોઈક તુચ્છ છે પણ સંપૂર્ણ જેવો દેખાય છે અને ૪. કોઈક તુચ્છ છે અને તુચ્છ જેવો દેખાય છે. (૩) આ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક પુરુષ ધન્ન વગેરેથી પૂર્ણ છે અને તેનો ઉપયોગ કરવાથી પૂર્ણ જેવો દેખાય છે, ૨. કોઈક ધનાદિ વડે પૂર્ણ છે પણ તેનો ઉપયોગ ન કરવાથી તુચ્છ જેવો દેખાય છે, ૩. કોઈક ધનાદિથી તુચ્છ છે પણ તેનો ઉપયોગ કરવાથી પૂર્ણ જેવો દેખાય છે અને ૪. કોઈક તુચ્છ છે અને તુચ્છ જેવો દેખાય છે. (૪) ચાર પ્રકારના કુંભ કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક કુંભ જળ વગેરેથી પૂર્ણ અને સુંદર રૂપવાળો છે, ૨. કોઈક જલાદિ વડે પૂર્ણ છે પણ તુચ્છ રૂપવાળો છે, ૩. કોઈક જલાદિ વડે તુચ્છ (ખાલી) પણ સુંદર રૂપવાળો છે અને ૪. કોઈક જલાદિથી તુચ્છ અને તુચ્છ રૂપવાળો છે. (૫) આ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે-૧. કોઈક પુરુષ જ્ઞાનાદિ વડે પૂર્ણ અને પવિત્રરૂપ–રજોહરણાદિ વિશિષ્ટ વેષવાળો છે, ૨. કોઈક પુરુષ જ્ઞાનાદિ વડે પૂર્ણ છે પણ તુચ્છ રૂપવાળો–દ્રવ્યલિંગથી રહિત છે, ૩. કોઈક પુરુષ જ્ઞાનાદિ ગુણથી રહિત છે પણ દ્રવ્યલિંગ (મુનિવેષ) યુક્ત છે અને ૪. કોઈક બન્નેથી તુચ્છ છે અર્થાત્ જ્ઞાનાદિ ગુણથી અને વેષથી રહિત છે. (૬) ચાર પ્રકારના કુંભ કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક કુંભ જલાદિથી પૂર્ણ છે અને કનકાદિમય હોવાથી પ્રીતિકર છે, ૨. કોઈક કુંભ જળાદિથી પૂર્ણ છે પણ કૃતિકાદિ હીન દ્રવ્યવાળો હોવાથી અપદલ-અસારભૂત છે, ૩. કોઈક જલાદિથી રહિત છે પણ શ્રેષ્ઠ દ્રવ્યમય હોવાથી પ્રીતિકર છે અને ૪. કોઈક જલાદિથી રહિત છે અને હીન દ્રવ્યવાળો હોવાથી અસાર છે. (૭) આ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક પુરુષ ધન, શ્રુતાદિથી પૂર્ણ છે અને દાનાદિથી પ્રીતિકર છે, ૨. કોઈક ધન, શ્રુતાદિથી પૂર્ણ છે પણ દાનાદિના અભાવથી પ્રીતિકર નથી, ૩. કોઈક ધન, શ્રુતાદિથી હીન છે પણ દાનાદિથી પ્રીતિકર છે અને ૪. કોઈક ઉભયપ્રકારે હીન (અસાર) છે. (૮) ચાર પ્રકારના કુંભ કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. કોઈક કુંભ જલાદિથી પુર્ણ છે અને ઝરે છે, ૨. કોઈક જલાદિથી પૂર્ણ છે પણ ઝરતો નથી, ૩. જલાદિથી હીન છે પણ ઝરે છે અને ૪. જલાદિથી હીન છે અને ઝરતો નથી. (૯) આ દૃષ્ટાંતે ચાર પ્રકારના પુરુષો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે– −૧. કોઈક પુરુષ ધન, શ્રુતાદિ વડે પૂર્ણ છે અને ઝરે છે–ધન, શ્રુતાદિને આપે છે, ૨. કોઈક ધનાદિથી પૂર્ણ છે પણ ધનાદિને આપતો નથી, ૩. કોઈક ધનાદિથી હીન છે પણ આપે છે અને ૪. કોઈક ધનાદિથી હીન છે અને ધનાદિને આપતો નથી. (૧૦) ચાર પ્રકારના કુંભ કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—૧. ફૂટેલ, ૨. જાજરો–ફાટવાળો, ૩. પાણી
473