________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ હવે એક રાત્રિએ રત્નાવતીએ સ્નેહપૂર્વક પતિને પૂછયું કે, “એવી તે કમલવતી કેવા ગુણવાળી હતી કે; મૃત્યુ પામી છે છતાં પણ તમારું હૃદય આટલું ખેંચાય છે.” “મોટા મનોરથો કરતાં કરતાં મારા તરફ આવતા હતા, પરંતુ માર્ગમાં જ તેણે તમને તરુણી દેખાશે, તો તેની ઉપમા આપીને તને જણાવીશ. તેનો વિયોગ થયો એટલે દૈવયોગે તારી સાથે લગ્ન કર્યા. દૂધની ખીર ન મળે ત્યાં સુધી ખારી ઘેંસનું પણ ભોજન કરવું જ પડે.”
હવે રત્નવતીએ પોતાનું પોત પ્રકાશતા અભિમાનથી જણાવ્યું કે - “ગંધમૂષિકા પરિવ્રાજિકાને મેં મોકલી હતી. તે એકદમ ત્યાં આવીને કામણનો પ્રયોગ કરીને નોકરચાકર પુરુષો આવતા જતા હતા, તેના બાનાથી પરપુરુષનો પ્રસંગ તમને બતાવ્યો. તે કારણે તેના મંત્રથી તમોને તેના તરફ ચિત્તમાં વિશ્લેષ ઉત્પન્ન થયો. કમલવતી (બ્રાહ્મણ બટુક) અને કુમાર સમક્ષ આ હકીકત પોતાના મુખથી કહી એટલે કમલવતીનું કલંક આપોઆપ ભુંસાઇ ગયું અને તેથી કમલવતીને આનંદ થયો. આ સાંભળીને રણસિંહની ઉભટ ભૃકુટી કપાળની કરચલીઓ ભયંકર બની ગઈ. લાલ નેત્રો થવાથી દુષ્પક્ષ બની રત્નવતીને અતિશય તિરસ્કારી. “અરે પાપિણી ! નિઃશંકપણે આ પાપ કરીને મને દુઃખના સમુદ્રમાં અને તારા આત્માને નરકના અંધારા કૂવામાં ફેમક્યો.” “કૂતરી સારા સારા શબ્દોથી પોકાર કરે છે, જ્યારે દુષ્ટ સ્ત્રી મનુષ્ય જ્યારે સંકટમાં પડે છે, ત્યારે મહાઆનંદ માણે છે, કૂતરીને કટકો રોટલો કોઈ આપે, તો તેની સામે ભસતી નથી, જ્યારે મહિલાને દાન-માન આપો, તો પણ મારવા માટે તૈયાર થાય છે.”
જે કારણથી ખોટું કલંક ચઢાવીને કઢાવી મૂકી અને દુઃખની ચિંતામાં નાખી, કમલ સરખા નેત્રવાળી કમલવતીને મૃત્યુ પમાડી. હે સેવક લોકો ! તમે એકદમ આ ધવલગૃહના દરવાજે કાષ્ઠો ગોઠવીને એક ચિતા તૈયાર કરો, જેથી હવે કમલવતીના વિયોગના દુઃખાગ્નિના કારણે ન બળ્યા કરું. જ્વાલાથી ભયંકર એવા ચિતાગ્નિમાં પડીને મારી શુદ્ધિ કરું.’ ચિંતાતુર એવા તે સેવકોએ કોઇ પ્રકારે ચિતા તૈયાર કરી અને પરિવારે ઘણો રોક્યો, તો પણ ચડવા માટે ચાલ્યો. આ સર્વ સમાચાર રાજાએ જાણ્યા, એટલે કપટી એવી ગંધમૂષિકાનો તિરસ્કાર કર્યો, નરકગતિ તરફ પ્રયાણ કરનારી, અતિ ક્રૂર કાર્ય કરનારી અનાર્ય આચરણ આચરનારના મસ્તક ઉપર વજ પડો. ખોટું કલંક આપનારને મસ્તક ઉપર અહિં અપયશનો પત્થર પડ્યો. એવા પ્રકારે ધિક્કારાતી નગરલોક વડે ડગલે પગલે નિંદાતી, પૂંછડા વગરની બાંડી, કાન વગરની કાપી નાખેલા રૂંવાટાવાળી ગધેડીની પીઠ પર તેને બેસાડી તેની વગોવણી થાય તેવી રીતે પરિવ્રાજિકાને નગરમાંથી કાઢી મૂકી. “સ્ત્રી અવધ્ય છે તેમ ધારીને વધ ન કર્યો અને જીવતી હાંકી કાઢી.
હવે મંત્રીઓ, સાર્થવાહો, સજ્જન પુરુષો, નગરના અગ્રેસરો મરવા તૈયાર થએલા
