Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvijayanemisUrIzvaragraMthamAlAratnam-67 svaparasiddhAntapArAvArapArINa - zabdAvatAra - paramAhatakumArapAlabhUpAlapratibodhaka-kalikAlasarvajJazrImadahemacandrasUrIzvara bhagavatA praNItam chandonuzAsanam [ tasya prathamodhibhAgaH] dvaparizAsanasamrATa-sUricakra cakravatti-tapogacchAdhipati-sva0 50 pU0 zrImavijayanemisUrIzvarasya paTTAlaGkAreNa vyAkaraNavAcaspati-pAkhavizArada-kaviratneti padAlaMkRtena sva0 00 pU0 A0 zrImavijayalAvaNyasUrIzvareNa viracitA pradyotanAmA vivRtiH / sampAdaka: saMzodhakazcazAstravizArada-kavidivAkara-vyAkaraNaratna-pU0 A0 zrImavijayadakSasUrIzvarasya paTTadhara-sAhityaratna-zAkhavizArada-kavibhUSaNa-A0 shriivijysushiilsuuriH| -prakAzikAzrIjJAnopAsakasamitiH, boTAda(saurASTra)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455555555559 9999999 zrIvijayanemisUrIzvaragraMthamAlAratnam-67 svaparasiddhAntapArAvArapArINa - zabdAvatAra - paramAhaMtakumArapAlabhUpAlapratibodhaka-kalikAlasarvajJazrImadahemacandrasUrIzvara-491. bhagavatA praNItam- 24 chandonuzAsanam [tasya prathamo vibhAgaH] parizAsanasamrAT-sUricakracakravatti-tapogacchAdhipati-sva0 pa0 pU0 zrImavijayanemisUrIzvarasya paTTAlaGkAreNa vyAkaraNavAcaspati-zAkhavizArada-kaviratneti padAlaMkRtena sva0 50 pU0 Ao zrImavijayalAvaNyasUrIzvareNa viracitA pradyotanAmA vivRtiH / sampAdaka: saMzodhakazcazAkhavizArada - kavidivAkara - vyAkaraNaratna-pU0 A0 zrImavijayadakSasUrIzvarasya paTTadhara-sAhityaratna-zAkhavizArada-kavibhUSaNa-A0 - shriivijysushiilsuuriH| -prakAzikAbhIjJAnopAsakasamitiH, boTAda(saurASTra)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: zrIjJAnopAsaka samityAH pramukhaH zA0 cImanalAla haricandra bagar3iyA, boTAda saurASTra (gujarAta ) vIra saM0 2465 ] nakala - 1000 pha sahAyaka A graMthanA prakAzanamAM zAsanaprabhAvaka paramapUjya AcAryavarya zrImadvijayadakSa sUrIzvarajI ma0 zrInA upadezathI marudharastha sanavADAnivAsI zA0 dharamacaMda rUpAjIe 2000) rUpiyAnI sahAyatA ApI che te badala temano AbhAra mAnavAmAM Ave che. mudraka : makhatUramalajI kumbhaTa kumbhaTa priNTarsa ghor3oM kA cauka, jodhapura (rAja.) nemi saM0 20 [ vikrama saM0 2025 prathamAvRttiH mUlyam : 10 rupiyA A0 zrI vijayalAvaNyasUrIzvarajJAnamandira The0 jainamandira pAse, boTAda, saurASTra (gujarAta ) prAptisthAnam - Wan sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapola, hAthIkhAnA, ahamadAbAda ( gujarAta )
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ * samarpaNam * zAsanasamrAT - sUricakracakravattiM tapogacchAdhipatibhAratIyabhavya vibhUti zrakhaNDabrahmatejo mUrtti advitIyapratibhAzAli saccAritracUDAmaNi - zrIvallabhIpuranarezAdyanekabhUpAlapratibodhaka - zrIkadambagiripramukhaprabhUtaprAcInatIrthoddhAraka - paJcaprasthAnamaya sUrimantrasamArAdhaka-nyAyavyAkaraNAdyanekagrantha sarjaka siMha - garjanAsamanirupama pravacanakAraka ciraMtanayugapradhAna - samAna- sarvatantra svatantra-vacana siddha-saurASTrasUrya - prAta:smaraNIya- paramapUjya - paramopakAri- paramakRpAlu paramagurudeva bhaTTArakAcArya mahArAjAdhirAja - - * * zrImadravijayanemisUrIzvarANAM saccaraNa-karaNa-zIla - zAlisukomala karapaGkajebhyaH sAdaraM savinayaM sabahumAnaM samarpayati idaM chandonuzAsanaM mahAgrantharatnam paramagurusaurabhamadhuliT vijayasuzIlasUriH -
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsanavADAmAM zAsanaprabhAvanApUrvaka ujavAyela adbhuta pratiSThAmahotsava rAjasthAnAntargata marudharapradezamAM Avela vizvavikhyAta zrI arbudAcala ane zrIjIrAvalAjI mahAtIrthaM nikaTavartI zrIsanavADA gAmamAM Avela pAMca sau varSa jeTalA prAcIna jinamandirano jIrNoddhAra vi0 saM0 2008 thI zrIsaMghe zaru karelo te vi0 sa0 2019 mAM pUrNa thatAM, temAM mUlanAyaka zrIzAntinAtha bhagavAnAdi jinabimbonI pratiSThA karAvavAnau nirNaya karyo hato. e samaye sanavADA zrIsaMgha pratinidhimaNDala jAvAla birAjatA sva0 pU0 zAsanasamrATanA suprasiddha paTTAlaMkAra paramazAsanaprabhAvaka pUjyapAda AcAryapravara zrImad vijayalAvaNyasUrIzvarajI ma0 zrI Adi ne pratiSThA aMge padhAravA mAThe sAgraha vinaMti karatAM pa0 pU0 A0 ma0 zrI Adie teno svIkAra karyo, jethI sanavADA zrIsa ghane atIva AnaMda thayo hato. prA bAjuthI pratiSThA mahotsavanA maMgalamaya muhUrtI sva0 pU0 zAsanasamrATnA paTTAlaMkAra paramazAsanaprabhAvaka pa0 pU0 zrAcAryavarya zrImad vijayodayasUrIzvarajI ma0 zrInA paTTadhara paramazAsanaprabhAvaka pa0 pU0 AcAryapravara zrImad vijayanaMdanasUrIzvarajI ma0 zrInI pAsethI vaizAkha zuda 14 ne maMgalavAranA *
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ A ] divasathI mahotvasano prAraMbha ane jeTha vada 6 [vaizAkha vada 6] ne budhavAranA divase zubha muhUrta pratiSThA tathA aSTottarIsnAtra, temaja sAtama ne guruvAranA divase udghATana vagerenAM AvatAM zrIsa ghe sotsAhapUrNa taiyArI karI lIdhI. zrI saMgha AmantraNa-patrikA kADhI gAmane zaNagAyu. calacitranI dhArmika vividha racanAo karavAmAM AvI. sumerapurathI zrIvarddhamAna jaina vidyAlayanI benDa sAthe saMgItamaMDalI bolAvarAvI. vidhikArakane bolAvyA. maMjarAja-ratha-indradhvaja Adi paNa bahArathI AvI gayA. A bAju pa0 pU0 0 zrImad vijayalAvaNyasUrIzvarajI ma0 zrI paNa varADamAM zAsanaprabhAvaka mahAmahotsavapUrvaka vaizAkha zuda chaThanA divase nUtana jinamandiramA mUlanAyaka zrI zItalanAtha bhagavAna Adi jinabimbo vagerenI mahAmaMgalakArI pratiSThA karI tathA sva paTTadhara pU0 upAdhyAya zrIdakSavijayajI ma0 zrI ne vidhipUrvaka AcAryapadathI samalaMkRta karI, pU0 abhinavAcArya zrIvijayadakSasUrIzvarajI ma0, pU0 paM0 zrIsuzIla vijaya ma0, puM0 paM0 zrIcaMdanavijaya ma0, pU0 mu0 zrIjitendravijaya ma0, pU0 mu0 zrImanoharavijaya ma0, pU0 mu0 zrIratnazekhara vijaya ma0 tathA pU0 bAlamuni zrIabhayazekhara vijaya ma0 Adi parivAra sahita vihAra dvArA sanavADA padhAratAM zrIsaMghe bhAvamonu bhavya sAmaiyu kayu. . vaizAkha zuda 14 ne maMgalavArathI mahotvasano prArambha thayo. jeTha (vaizAkha) vada 6 ne budhavAranA divase banne pU0 A0 ma0 zrI AdinA varada haste pratiSThA thaI. temAM- .
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ i ] dAnANa .4001) rUpiyAnA AdezathI mUlanAyaka zrIzAntinAtha bhagavAna zA0 dharamacanda rupAcandajIe birAjamAna karyA. temaja sundara parikara paNa potAnA taraphathI nUtana karAvI. vidhi pUrvaka sthApana kayu. 1601) rUpiyAnA AdezathI mUlanAyakanI jamaNI tarapha zrIRSasa deva bhagavAna zAha dhUlacanda hiMdujIe birAjamAna karyA. 1201) rUpiyAnA prAdezathI mUlanAyakanI DAbI tarapha zrIcandraprabha bhagavAna zAha rupAjI motIjI velAMgarIvAlAe birAjamAna karyA. 601) rUpiyAnA AdezathI garudhyakSako bhUti zAha cunIlAla dAnAjIe birAjamAna karI. 601) rUpiyAnA AdezathI nivAsIvAnI bhAta zAha amI canda khubAjIe birAjamAna karI. 801) rUpiyAnA AdezathI prAsAdevIko bhUti zAha nemicanda govAjIe birAjamAna karI. 4001) rUpiyAnA AdezathI daMDa zAha dhUlacanda hiMdujI e caDhAvyo. 4001) rUpiyAnA prAdezathI raDu zAha kevalacanda DugaramalajIe caDAvyu. 3501) rUpiyAnA prAdezathI dhajA zAha DugaramalajI dAnAjI - taraphathI caDhAvI.. . 1001) rUpiyAnA AdezathI raMgamaMDapa upara raghu zAha lAlacanda vanAjI zIroDIvAlAe caDhAvyu. ..
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [I] 1001) rUpiyAnA prAdezathI kheDAmaMDapa upara jhaMDu zAha genamala bhabhUtamalajI jAvAlavAlAe caDhAvyu. 801) rUpiyAnA pradezathI zaNagAra chatrI upara iMdu zAha bAbulAla mulAjI sIrohIvAlAe caDhAvyu . 1501 ) rUpiyAnA prAdezatho hAthI para besI tIra zAha dharamacanda rupAjIe bAMdhayu. 501) rUpiyAnA prAdezathI bhANeMkasthambha zAha dharamacanda rupAjIe ropyo. 601 ) rUpiyAnA pradezathI sAtamane divase dvArIddghATana zAha maganalAla dalIcandajI velAMgarIvAlAe kyuM . taduparAMta zAsanasamrAT - sUricakracakravartti tapAgacchAdhipati pa0pU0 AcAryamahArAjAdhirAja zrImadvijayanemisUrIzvarajI gurumahArAja zrIjInI caraNapAdukA paNa saMgha taraphathI sthApana karavAmAM AvI. svAmivAtsalya-vaizAkha zuda 14 maMgalavAre zAha amIcanda khubAjI taraphathI thayuM . nokArazI - jeTha (vaizAkha) vada 4 somavAre zAha dhUlacanda hiMdujI ane zAha nemicanda govAjI taraphathI thaI. nokArazI - jeTha (vaizAkha) vada 5 maMgalavAre zAha dhUpacanda khabAjI ane zAha DuMgaramala dAnAjI taraphathI thaI.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ u ] phalecuMdaDI [jhAMpe cokhA ] - jeTha (vaizAkha) vada 6 budhavAre pratiSThAnA divase zAha dharamacanda rupAjI taraphathI thaI. temaja aSTottarI snAtra paNa emanA ja taraphathI maNAvAyu. nokArazI - sAtamanA divase saMgha taraphathI karavAmAM AvI. pratiSThAnA prasaMge sarva malI 65000) rUpiyAnI Avaka thaI hatI. A pramANe pa0 pU0 A0 ma0 zrI AdinI zubha nizrAmAM sanavADA nagaramAM zAsanaprabhAvanApUrvaka abhUtapUrva pratiSThAmahotsava adbhuta ujavAyo hato.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prakAzakIya nivedana chandazAstramAM viziSTa sthAna dharAvato evo A anupama graMtha che. teno prathama vibhAga prakAzita karatAM amo apUrva AnaMda anubhavIe choe. mUla A graMthanA racayitA kalikAlasarvajJa pUjya AcAyapravara zrIhemacandrasUrIzvarajI mahArAjA che. tenA Upara pradyota nAmanI vizada vRtti svargastha - zAsanasamrAT - sUricakracakravati tapogacchAdhipati bhAratIyabhavyavibhUti kadambagiripramukha prAcIna anekatIrthoddhAraka - anekabhUpapratibodhaka - advitIya - pratibhAsampanna - sarvataMtrasvataMtra - vacana siddha bAlabrahmacArI pa0pU0 AcArya mahArAjAdhirAja zrImad vijayanemisUrIzvarajI ma0 zrInA svargIya suprasiddhapaTTAlaMkAra sAhityasamrAT - vyAkaraNavAcaspati zAkhavizArada - kaviratna sAdhikasaptalakSazlokapramANanUtanasaMskRtasAhityasarjaka - paramazAsanaprabhAvaka nirupamapravacanakAraka - bAlabrahmacArI pa0 pU0 AcAryavarya zrImad vijayalAvaNyasUrIzvarajI ma0 zrIe banAvelI A graMthamAM ApavAmAM AvI che, je mUlagraMthane vizadaparaNe adbhuta prakAza karanArI che. 1 - * A graMthanA sampAdaka ane saMzodhaka paNa pradyota TIkAkAra maharSinA pradhAna paTTadhara - zAsanaprabhAvaka - zAstravizArada - kavidivAkaravyAkaraNaratna - dezanA dakSa - bAlabrahmacArI pa0 pU0 A0 zrImad vijayadakSasUrIzvarajI ma0 zrInA paTTadhara zAsana
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ e ] prabhAvaka-zAkhavizArada-sAhityaratna-kavibhUSaNa-prakharavaktA -lekhapaTubAlabrahmacArI pa0 pU0 A0 zrImad vijayasuzIlasUrIzvarajI ma0 zrIe teodhInA svargIya pU0 pragurudevanI AjJAthI A graMthanu sampAdana ane saMzodhana kArya sundara karela che. temaja amArI sAgraha vinaMtithI prastAvanA paNa lakhI Apela che. e badala amArI zrI jJAnopAsaka samiti vandana karavApUrvaka teozrIno AbhAra mAne che. temaja A graMthanA dvitIya vibhAga- paNa sampAdana ane saMzodhana kArya karavA mATe punaH vinaMti kare che. A graMtha prakAzanamAM pa0 pU0 A0 zrImad vijayadakSasUrIzvarajI ma. zrInA sadupadezathI, rAjasthAnAntargata marudharastha sanavADAnivAsI devagurubhaktikAraka-zramaraNopAsaka zA0 dharamacanda rupAjIe rUpiyA 2000) nI sahAyatA ApI che e badala emano AbhAra mAnIe choe. tema ja A graMtharnu mudraNa kArya karanAra jodhapuravAlA kumbhaTa priNTarsanA mAlika zA0 makhatUramalajI kumbhaTa no paNa AbhAra mAnIe choe. li. zrI jJAnopAsaka samiti nA pramukha bagaDIyA cimanalAla haricaMda tathA kAryavAhaka pramukha bagaDIyA hasamukhalAla dIpacaMda boTAda (saurASTra)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrAT - sUricakracakravartI - sarvatantra svatantra- tapogacchAdhipati - bhAratIya bhavya vibhUti-tIrtha rakSaikadakSa- bAlabrahmacArI- prauDhapratApI- paramapUjyamahAprabhAvaka - jagadguru - AcArya mahArAjAdhirAja zrImadvijayane misUrIzvarajI mahArAja sAheba janma - vi0 saM0 1929 kArtika zuda 1 zrIgautamasvAmI kevalajJAnadina mahuvAbandara ( saurASTra ) dokSA- vi0 saM0 1645 jeTha zuda 7 bhAvanagara ( saurASTra ) gaNipada- vi0 saM0 1960 kArtika vada 7 valabhIpura ( saurASTra ) paMnyAsapada - vi0 saM0 1660 mAgasara zuda 3 valabhIpura (saurASTra ) AcAryapada - vi0 saM0 1664 jeTha zuda 5 bhAvanagara (saurASTra ) svargagamana - vi0 saM0 2005 Asoja ( dIvAlI parva tathA vartamAna zAsanAdhipati zrImahAvIra mokSakalyANa dina svajanmabhUmi mahuvA (saurASTra)
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargasyazAsanasamrATazrInA paTTAlaGkAra:vyAkaraNavAcaspati-kaviratna-zAstravizArada-sAkSaraziromaNi-sAtalAkhazloka pramANanUtanasaMskRtasAhityasarjaka-anupamavyAkhyAnasudhAvarSI bAlabrahmacArI pUjyapAda jainAcArya zrImadvijayalAvaNyasUrIzvarajI mahArAja sAheba janma-vi0 saM0 1653 bhAdravA vada 6 boTAda ( saurASTra) dIkSA-vi0 saM0 1972 ASADha zuda 5 sAdar3I (rAjasthAna ) bar3I dIkSA-vi0 saM0 1673 mAgasara zuda 5 sAdar3I ( rAjasthAna ) pravartakapada-vi0 saM0 1989 kArtika vada 2 amadAbAda (gujarAta) gaNipada-vi0 saM0 1660 mAgasara zuda 8 bhAvanagara ( saurASTra ) paMnyAsapada-vi0 saM0 1960 mAgasara zuda 10 bhAvanagara ( saurASTra ) , upAdhyAyapada-vi0 saM0 1961 jeTha vada 11 mahuvA ( saurASTra ) AcAryapada-vi0 saM0 1962 vaizAkha zuda 4 amadAbAda (gujarAta) svargavAsa-vi0 saM0 2020 phAgaNa vada 6 khImADA (rAjasthAna)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 OM hrIM ahaM nmH|| HRELIMSHIRSANEEYEESHAANEMA kiJcitprAstAvikam / / HeATIENHEATERIAL aye kavikumudakalitakavitAkaumudIcumbanacAtakAH saMskRta-prAkRtavAG mahodadhisnAtakAH ! chandaHzAstrasya prayojanam "naratvaM durlabhaM loke vidyA tatra sudurlabhA / kavitvaM durlabhaM tatra zaktistatra sudurlabhA // " -agnipurANam iti subhASitAnusAraM kavitA, tadrasAnubhavaH, tadviracanAzaktizca pramukhatA bhajate mAnavIyaguNa-samudAye iti sarveSAM vo viditameva / kavitvalAbhAya kAvyarasAsvAdAya ca chandojJAnamatitarAmAvazyakam / ajJAtachandobhedazca janaH padyakAvyaM samyakpaThitumapi na pArayati, kutastasya padyanirmANazakteH sambhAvanA / yadyapi "chandovicitevRttasaMzayacchedaH" iti pUrvAcAryavAkyamudAharatA granthakRtA vRttasaMzayanirAkaraNameva chandoviciteH-chandaHsaMgrahazAstrasya prayojanatvenoktaM mngglshlokvRttii| tathApi "kAvyopayoga: vRttasaMzayacchedAdinA" iti kathayatA kAvyanirmANopayogo'pyAdizabdena saMgRhIta ev| vaidikAstu vedasya SaDaGgamadhye chando'pi paThanti / tathA coktam "zikSA kalpo vyAkaraNaM niruktaM jyotiSAM gatiH / chandovicitiSaSThazca SaDaGgo veda ucyate // " iti /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ kha 1 kiJca chandamAmaparijJAnAt pratyuta pratyavAyaH zrUyate / yathA "yo ha vA aviditArSeyacchandodaivata brAhmaNena mantreNa yAjayati vAdhyApayati vA sa sthANuM varchati gartaM vA patati pramIyate vA, pApIyAn bhavati yAtayAmAnyasya chandAMsi bhavanti / " iti (zatapathabrAhmaNa - RSichandodaivatam ) brAhmaNajJAnapUrvakameva mantro vyavahArayogyo'nyathA tatprayogeNa sthAvarayonau patanam, zradhaHpatanam, mRtyurvA labhyate pApa bhAktvaM ceti tadAzayaH / evaM ca yathA vedamantrANAM chandojJAnapUrvakameva vyavahAre sAphalyaM tathA laukikakAvyasyApi chandojJAnapUrvaka eva vyavahAraH samucita iti tadvijJAnArthaM chandaH zAstrapravartana saprayojanam / chandaH zabdanirvacanam tatra kimidaM chanda iti jijJAsA samudeti / chanda: zabdasya bahuSvartheSu prayogo dRzyate; 'abhiprAyazchanda zrAzayaH' iti kozAnusAramabhiprAye; vede, varNamAtrAniyatAkSaravyUheSu ca / tatra sarvatrAnugata kimapyekaM chandolakSaNamanveSaNIyam iti keSAJcidAgrahaH / atrApare itthamAhuH prANamAtrA chanda iti sarvaM vastu kenApi prANiti, tatra yadyena prANiti tadvastuno mAtrA chanda iti / mAtrA ca punaravacchedaH / saca mAnena vA pratiSThayA vA tulitakena vA kriyamANo vastusvarUpamaryAdAbandhaH / yadyapi vedeSu prayuktasya chandaH zabdasya nirvacanaM bahudhA chAdayaterdhAtorAzrayaNena dRzyate, tathAhi - " sa cchandobhirachannastasmAt chandAMsItyAcakSate / te chandobhirAtmAnamAcchAdayan tacchandasAM chandastvam; te chandobhirAtmAnaM chAdayitvopAyan, tacchandasAM chandastvam" "chAdayanti ha vA enaM chandAMsi pApAt karmaNaH" ityAdi / evaM ca prAcchAdakatvameva chanda:zabdapravRttinimittaM na tvavaccheda iti labhyate / AcchAdakAnAmavacchedakatvasambhave'pi, avacchedakAnAmAcchAdakatvAsambhavAt / ata eva tu loke'pi mAnasya pratiSThA - yAtulitakasya mA chAdakatvAprasiddhiriti kecit tanna; aprasiddhernirUpayitumazakyatvAt / tathA hi keyamaprasiddhi: ? laukikAnAmapratipattirvA svarUpato'sattvaM vA / nAdyaH, na hi laukikAnAmapratipattyA pramANasiddho'rthaH pratyAkhyAtu N yuktaH / pratipatti loke dRSTvA pramANAntarairasiddho'pyartha: svIkartumapi na zakyaH / vyavahAra
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ga ] siddhipravaNo hi loko vastumattvAnapekSa eva / 'zabdajJAnAnupAtI vastuzunyo vikalpa iti pAtaJjalasUtrAnusAraM vikalpavRttyaiva vyavaharatAM janAnAmasatyapyarthe pratipattidarzanAt / ata eva zRGgArAdirasAnAmarUpatve pramANataH siddhe'pi hAsyazRGgArakIrtyAdInAM zuklatvaM, premAnurAgavIrAdInAM raktatvaM, krodhapApApakIrtyAdInAM kRSNatvamanRtamapi vyavahArataH kavayaH prayuJjate / vedAdipramANaiH sUryasya sthiratve siddhe'pi laukikAzcalatvaM vyavaharanti, pRthivyAzcalatve pramANapratIte'pi taamclaamaahuH| evaM ghaTazabdaprayojakAkArAntaHkaraNavRttyavacchinnacaitanyasyaikatvAt tadabhinnatayaivaikatvena pratipannasya, mRttikAvilakSaNasaMnivezAtmakaghaTarUpAvacchinnacaitanyasya ghaTatvatayA tadavacchinnatvena ghaTazabdasaGketasiddhayA tattadvayavahAropapattau satyAmapi, samavAyasambandhenAvayaveSUtpannaH kazcidapUrvo'vayavI ghaTazabdavAcya iti manyante / kimadhikena loke hi sarvatravArthe trividhA pratipattidRzyate-pAramArthikI vyAvahArikI prAtibhAsikI ceti / pAramArthikI, vAstavikItyanarthAntaram / vyAvahArikI, aupayogikI, aupacArikItyanAntaram / prAtibhAsikI, AdhyAsikI vaikalpikItyanAntaram / yathA kAce sphaTikabuddhi: prAtibhAsikI, kAcaddhiAvahArikI, mRdbuddhi : pAramAthikI / evaM pRthivyapekSayA sUryasya sthiratA vAstavikI, pRthvI paritaH sUryasya vArSikagatiH pUrvAbhimukhInA vyAvahArikI, pRthivIM paritaH sUryasya dainikI gatiH pazcimAbhimukhI praatibhaasikii| ityevaM sarvatra pratItestravidhyaM parIkSakANAM pratyakSam / tatra prAtibhAsikyA mithyAtvameva, vAstavikyAH satyatvameva, vyAvahArikyAH satyAnRtatvam / ata evAhuH zArIrakabhASye zaGkarAcAryAH 'satyAnRte mithunIkRtya lokavyavahAraH' iti / anyathAsato'pi vyavahArAnurodhenAnyathAprakalpitarUpasya loke vyavahAra darzanAt / tasmAnnatAdRzalaukikapratipattyabhAvamanurudhya pramANasiddhaH kazcidarthaH pratyAkhyAtuM zakyate iti / . atha dvitIyaH pakSaH-svarUpato'sattvamaprasiddhiriti; tadapi na / chAdakatvasyava chandaHpadazakyatAvacchedakatayA tatra tadasattvAnavaklRpteH / nanvevaM zAstravyutpattyo
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [gha] pUrvaM pradarzitena chandazabdanirvacanacayena cAcchAdakatvaM chandaHpadazakyatAvacchedakamastu tAvatA mAnAdyavacchedAnAM varNamAtrAdyavacchedAnAM cAcchAdakatvaM na pratItipathamavataratIti cenna, chAdakatvasyaiva chandaH padapravRttinimittatvamabhyupagantRRNAM chandaH padAbhidheyeSu teSvavacchedeSu chAdakatvasyAstitvabodhana eva tAtparyAvasAyAt / nanu tarhi kIdRgAcchAdakatvameSAmiSTamiti cet, itaretarAcchAdakatvamiti gRhANa / nanu ca bhoH yena tadvastusvarUpaM na pratipadyate tirohitaM bhavati tasminnantardhAnasAdhane saMvaraNe AcchAdanazabdo dRSTaH, yathA ghaTAcchAditaH pradIpaH, paTAcchAdito ghaTaH, rajasAcchAdito bhAnu:, stanayugapariNAhAcchAdinA valkalena ityAdau / prakRte punanaitadevaM dRzyate, na cAvacchedena tadavacchinnaM vastu kiJcidantardhatte tasmAdanAcchAdakA evAvacchedakA iti pratipadyante iti cet, satyam, na kevalamantardhAnamevAcchAdanazabdasya viSayaH / kiM tarhi ? bahavo viSayAstacchabdasyopalabhyante tathA hi; 'annAcchAdanabhAgayam', 'AcchAdya cArhayitvA ca zrutizIlavate svayam' ( kanyAM dadyAditi zeSaH ) ityAdI upasaMvyAnamAcchAdanam / 'AbhUSaNAcchAditAGgI' 'chadayati suralokaM yo guNairyaM ca yuddhe / surayuvativimuktAzchAdayanti sajazca / ityAdiSu paryAdhAnaM chAdanam / 'candanacchannagAtraH' 'tailAcchannaM kalevaram' ghRtAcchannaM vyaJjanam' ityAdiSu cacitakaM chAdanam / 'meghAcchanne'hni durdinam 'kaTakacchannamArgeSu' ityAdiSvavarodha prAcchAdanam / chAdayannAnanaM vegairardayannaGgamaJjanaiH / nirucyate chadiriti doSo vaktraM pradhAvita: || " ( - suzrutaH) ityeva - mAdiSu dUSaNamAcchAdanam ityevamaneke viSayAzchAdanasya bhavanti / na caiteSu chAdyasyAntardhAnaM dRzyate, prayujyate ca sa zrAcchAdanazabdaH / taditthaM tasyAnakA siddhe yadidaM gopanAparaparyAyaM rakSAbhiprAyamAcchAdanaM tadihAvacchedakAnugataM draSTavyam / avacchedakAvacchinnasya svarUpato'pracyavanena gopanaM bhavati / atra kazcit pratyavatiSThate -- nedamanaikAthyaM yuktam, prakaraNavazaprAptArtheSu zaktisvIkAre zakyatAvacchedakAnantyApAtAt / vastutastu apavAraNe chAdayatiH paThito dhAtupATheSu / apavAraNaM ca dvividham / ekadigvRttitve AvaraNam, anekadigvRttitve ca saMvaraNam / idaM ca saMvaraNaM vastutaH svarUpAnugatamapi dvedhApRthagdRSTamapRthagdRSTaM ca / tathA hi 'meghacchannam' ityAdAvAvarakatvena, upasaMvIta
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaTAdInAM bahiravasthAnAM vyApyavattinAM digdezakAlaparimANAdInAM ca saMvarakatvena pratipattiH / anekadivattino'pyekadivattitvAvyAghAtAt saMvaraNe'pyAvaraNazabdaH prayogArha ityanyadetat / ubhayorevAnayorarthayoH dRSTisambandhapratibandhakatvamevAcchAdanazabdapravRttinimittam / pratibandhakatAvacchedakaM ca dRgdRzyAntarAlavattitvaM vyvdhaanaaprpryaaym| 'meghacchanne'hni durdinam' ityatra ahaHzabdasya tatpravartakasUryaparatayA tadaMzuparatayA vA vivakSaNAt tadadarzana megharUpAvaraNaprayojyam / tathA ca channAcchAditAdizabdAnAM pratibaddhadarzanArthakatvAt, avacchedAvacchinnAnAM cAnavaruddhadarzanatvenAbhipretatvAt, nAvacchedAnAmAzchAdakatvam; anAcchAdakatvAca nAvacchedazchandaH iti cet; atrocyate-naikAntatastAvad hagavagedhakasyaivAcchAdakatvaM vaktuM zakyam, ekAnte sthitavatAM pusAM 'channe sthAne tiSThAmaH' iti pratipattidarzanAt / na ca varSAtapAt kRccha chatrAcchAdivarmaNaH' ityAdau ca sarvAvayavairdaya'mAnasyApi pusa:chatracchannatvopacArAt / evaM dRSTipratibandhanarapekSye'pi avarodhakeSu AcchAdakatvopacArazcandrAtapAdau vyavahRtaH / tathA cetarasambandhApavArakatvamevAcchAdakatvamiti niSkarSaH / itaratvaM tu kacid dRSTeH, kvacittu prativighAtakAnAmarthAnAm / tatra dRSTisambandhApavAraNe channasya guptatvaM guuddhtvaaprpryaaym| prativighAtakadoSasambandhApavAraNe channatvaM, guptatvaM, rakSitatvApara. paryAyam / tathA cAvacchedAnAmapi, avacchitrasvarUpAnugatayA yAvadavayavapracyAvakadoSasambandhApavArakatayA siddhameva svarUpAcchAdakatvaM chandaHzabdapravRttI nimittamiti / itthaM ca mAtrAvarganiyatAkSaravyUharUpasyApi tacchandovyaktisvarUpAcchAdakatvena chandastvaM siddham / abhiprAye'pi manasaH svarUpAcchAdakatvarUpaM chandastvam / vedAnAM ca chandaH paricchinnasvarUpatayA chandastvaM rUDhiprAptamiti sarveSAM chandaHzabdapratipAdyAnAmarthAnAM saGgraho'vameyaH / svamate tu padyacchandasaH candanAdAhlAdanAcchandastvamuktamAcAryairiti dik / . .. chando-bhedAH / tadidaM chando bahudhA vibhaktaM dRzyate chandaHzAstrAbhiH / tadityam .. (1) chandaHzabdapravRttiviSayaH padyajAtaM dvidhA-padyaM jAtizca / yatra niyata varNavyavasthayA chandaHsiddhistadvattam / yatra tu niyatamAtrAvyavasthayA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ chandaHsiddhiH sA jAtiH / tathA cAha piGgalacchandaHzAstraTIkAyAM halAyudhaH____ "padyaM catuSpadI tacca vRttaM jAtiriti dvidhaa| .. ekadezasthitA jAtivRttaM laghuguru sthitam // " iti / (2) pare tu vRttirjAtiriti dvidhA vibhajya tayorubhayorapi vRttazabdena chanda: zabdena ca vyavahAramicchanti / varNavRttaM varNacchandaH, mAtrAvRttaM mAtrAcchanda iti tathA caiSAM mate chando-vRttazabdayoH paryAyavAcitvam / (3) chandaHparimalakArAstu vRttacchanda: zabdayoH paryAyatvaM pratyAcakSate / mAtrA- kSarasaMkhyayA niyatA vAk chandaH, galasamavetatvarUpeNa niyatA vAga vRttamityevaM vyavasthApayanti / (4) anye punaranyathA vibhajya vyAcakSate tathA hi-padyacchandastAvat tredhA-vaidika (prAkRtaM vA) laukika (saMskRtAdilokabhASAnibaddham), ubhayasAdhAraNaM ca / tatra laukika tredhA gaNacchandaH, mAtrAcchandaH akSaracchandazceti / tathA ca saMgRhNanti-- "prAdau tAvadgaNacchando mAtrAcchandastataH param / .. tRtIyamakSaracchandaH chandastredhA tu laukikam // ... prAryAdhudgItiparyantaM gaNacchandaH samIritam / ........ mAtrAcchandazcUlikAntamaupacchandasikAdikam / sAmAnyAdyutkRti yAvadakSaracchanda eva ca // " iti // (5) pare tu padyacchandazcaturghA vibhejuH-akSaracchandaH, mAtrAcchandaH, akSara gaNacchando mAtrAgaNacchandazceti bhedAt / yatra mAtrANAM nyUnAtireke'pyakSarasaMkhyAnaM tadakSaracchandaH yathA'nuSTubAdi / yatrAkSarANAM nyUnAtireke'pi mAtrAsaMkhyAnaM tanmAtrAcchandaH / yathopacchandasikavatAlIyAdikam / yatra punarakSaragaNAnAM kramasanniviSTAnAM vyavasthayA chandaHsvarUpasiddhistatrAkSarANAM gurulaghusthAnAnAM ca niyatatvAdakSaragaNacchandastvena vyvhaarH| yathendravajrA-sragdharA-vasantatilakA-mandAkrAntAdi / .. evaM yatra mAtrAgaNAnAM '..
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ cha ] kramasaM niviSTAnAM vyavasthayA chandaHsiddhistatrAkSaraniyamAbhAvAnmAtrAgaNa... . chandastvena vyavahAraH, ythaa-aaryaa-dohaa-kunnddlikaadiiti| ... ... vastutastu proktarUpeNa vibhakteSu gaNavRtteSu varNavyavasthAsAmAnyAt varNavRttAnatiriktatvaM pazyantiM viveckaaH| tathA ca varNavRttaM mAtrAvRttamiti dvayameva padyacchandovibhAjakamiti yuktmutpshyaamH| svamate tu 'vRttam' ( 1.12 ) iti sUtravRttI-prAGmAtrAcchandobhyo yadabhidhAsyate tadvattatsaMjJa jJeyam / tacca sthire gurulaghvakSaravinyAsamiSyatepATanasaMyogayorabhAvAt / mAtrAcchandAMsi tu jAtiriti prasiddhAni" ityuktvA pUrvodAhRtaM halAyudhaTIkAsthitaM padyameva svamatopodvalakatvena vinyastam, yadAhu: "padya catuSpadI tacca vRttaM jAtiriti dvidhA / " iti / . eva ca vRttaM jAtiriti dvidhaMva vibhAgaH sNmtH| tatra vRtte yatra yo gaNo yAvadbhiryathoktalaghuguruprastArakramavadbhirakSaranirUpitaH sa tathaiva nibaddhavya iti tatra gurulaghUnAM sthiratvaM, na tu mAtrAcchandovat gurorla ghudvayakalpanayA pATanaM, laghudvayasyaikagurutvakalpanayA vA saMyogastatra bhavatIti tasyAkSaravRttatvam / mAtrAcchanda:su, tu yathAkathaMcittAvanmAtrApUtiriti nAkSaravinyAse sthirateti bhedaH / . tatra vastugatyA niyatasthAnAniyatasthAnAbhirvA mAtrAbhiniyatAkSaravyUha eva chandaH, mAtrAprastArasvarUpANAM varNaprastAreSu varNaprastArasvarUpANAM vA mAtrAprastAreSu ca yathAyathamantarbhAvaH kriyte| tato varNavRttamAtrAvRttaMti bheda. karaNamApAtato nirmUlaM pratibhAti / tathApi varNagaNavizeSarUpa piNDApekSayA varNavRttatvam, tadupekSayA ca mAtrAvRttatvamiti vibhAgaparikalpaneti vijJeyam / - teSu ca chandaHprakArabhedeSu varNAtmakeSu mAtrAtmakeSu vA uktAdyavAntarajAtayaH parikalpitA iti' vRtteSvapi kathaM jAtiparakalpaneti na bhramitavyam; tAsAM sAmAnyabodhakatvena mAtrAtmakachandovAcijAtevyatirekAt / varNavRttasamudAyAntargatoktAdijAtayaH tattadakSarasaMkhyAvyavasthitAnAM vRttAnA' parasparavyAvattikAH sAmAnyarUpA iti bodhyam / na tAbatA vRttaM jAtiriti dvidhAkalpitasya vibhAgasya vyAghAta iti /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ja 1 aparo bhedaprakAraH punarapi chandAMsi samAdhaM sama-viSamabhedAt tridhA vibhaktAni / samaH pAdaH samam (1.13. - 1,15.) ityAdisUtraM reSa vibhAga AcAryeNa prapazvitaH / anyarapi pUrvavatibhiH paravattibhizca chAndasikaMreSa vibhAgaH svIkRtaH / anyareSAM lakSaNasUtrANi na kRtAni dRzyante / atra tu kRtAnIti vizeSaH / anye'pi dvipadI, pacapadI, SaTpadyaSTapadyAdibhedA: prAkRtacchandaH prakaraNe vyAvaNitAH, te ca prakArAH sarve'pi prAya eSveva triSu -samArdha - sama-viSameSu yathAyathamantarbhavantIti vibhajya noktAH / vRttAnAM nAmAni 1 atha yAnyetAni zrIH, strI, padmamityAdIni chandasAM nAmAni paThyante tAnyetAni yAdRcchikAni, rUDhAni, yogarUDhAni, yaugikAni veti jAyate vicAraNA / tatra tAvat ye'nyatrArthe loke yaugikatvena prasiddhAste'tra prayujya - mAnAH zabdA yogarUDhAH, ye cAvayavArthavajitA yathA narkuTakAdayaste yadRcchAzabdA eva / sarveSAM rUDhikalpanA tu na yuktA, yata ekasyaiva vRttasya AcAryabhedena bhinnAni nAmAni dRzyante / etacca tatra tatrAcAryeNa pradarzitameva / katicizca nAmAni zrutigatimanurudhya pravattitAni dRzyante yathA - drutavilambitam rathoddhatA, bhujaGgaprayAtam, zArdUlavikrIDitamityAdIni eSAM chandasAM zravaNe, uccAraNe vA tAdRzArthAvagatirjJAyate / tAni ca yaugikAnyapi santu / nAtraM karUpatAgraha AcAryANAmiti pratIyate / yatiniyamaH 'zravyo virAmo yatiH' (chando'nu. 1.16 ) iti sUtreNa tadvRttyA cAcAryeNa yatiniyamAH sphuTaM pratiprAditAH / na hyetramanyatra chandogranthe'sya viSayasya varNanaM dRzyate / chandaHzAstrasampradAyapravartakAcAryeSu kecana yatiniyamaM necchanti / te ca svAbhAvikamevaitanmanyante, yathAruci svata evAtra lokA yatante iti teSAmabhiprAyaH / AcArya hemacandrataH kiJcitprAcInena jayakIrtinA caivaM teSAM vibhAgaH pradarzitaH svakIye chando'nuzAsane -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [jha ] "vAJchanti yati piGgala-vaSThi-kauNDinya-kapila - kambalamunayaH / necchanti bharata-kohala mANDavyAzvatarasaitavAdyA kecit // " iti (1.13. ) svayambhUnAmnA kAvyadarpaNakartA svagranthe yadyapi jayadevasyApi yatiniyamAGgIkAra uktaH / tathA hi "jayadeva piGgalA sakkayaMmi docci pra jaI samicchati / maMDavva-bharaha- kAsava-seyavapamuhA na icchati // " iti (1.44 ) dRzyate ca tadIyagranthe sUtreSu tatra tatra yativicAraH - yathA "mronnI yAzca trayaH syuH svaramunituragaiH sragdharA syAdvirAmaH " ( jayadevachandaH, 7.24 ) ityevamAdayaH / tathApi jayakIrttinA'tra tannAmAnullekhaH ante ca chandovitsamudAye tannAmollekhazca tadIyagranthaparicayAt sambhAvyate / yadyapi prAmANikaitihAsikamatAnusAra jayadevo dazamazataka kezavIyavarSa - pUrvadhA pUrvamevAbhUditi nizcIyate; tatsamayasamudbhUtena piGgalacchandaH zAstraTIkAkahalAyudhena svagranthe tadullekhAt / jaya kIrtizcaikAdazazatakasamudbhUta iti tAvatkAlaparyantaM jayadevagranthasya prAptapracAratvaM sambhAvyate / tathApi mudraNAlayayugAbhAvAt tadIyagranthaprAptiH, navInatayA vA tanmatolle jAnAvazyakatA vA sambhAvyate iti nedaM doSAvaham / yaterlakSaNaM cAtroktaM tatra "vAgvirAmo yatiH syAt saMsthApyate zrutisundaram / pAdAnte sUcitasthAne yukvAdAnte vizeSataH // " iti (110 ) etacca lakSaNaM 'zravyo virAmaH' iti padadvayenaM vAcAryeNa saMgRhItamiti vijJAyate / anyaizca piGgalaM vihAya yatimicchidbhirapi yatilakSaNaM svakIyagranthe pradarzitaM na dRzyate / piGgalasUtrasya 'yativiccheda:' ( 6.1 ) ityasya vyAkhyAyAM halAyudhena bahuprapaJcita yativiSaye, tadeva cAtrAnugataM dRzyate / chandaH zAstra sampradAyaH prakRtagranthe svakIyamaGgalazloka vyAkhyAvasare vRtto 'pUrvAcArya zAsanasyAnu'
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a ] iti likhatA AcAryeNAsya zAstrasyAcArya paramparAprAptatvaM spaSTamudghoSitam / tatra kimAnupUrvIkeyamAcArya parampareti vicAraNAyAM prastutAyAm tatra tatra grantheSu samuddiSTanAmnAmAcAryANAM nAmAnyevollekhayogyAni na tu teSAmAnupUrvI vijJAtu zakyate, tattadgranthanupalambhAt, prAcInataretihAsasya prAptAbhAvAt / 1 tathAhi pra pradarzyamAnarItyA piGgalena svasUtreSu yAska tANDi-saitavakAzyapAnAmullekhaH kRtaH / te ca yadyapi zAstrAntareSvapi prasiddhA AcAryAH, paraM teSAM chandogranthA idAnIM na samupalabhyante iti na tadIyaviSaye kimapi vaktuM zakyam / jayakIrtinA svakIye chando'nuzAsane pUrvodAhRtayatiniyamAGgIkartRtadbhinnAcArya nAmasUcakapadye piGgala- vasiSTha - kauNDinya-kapila - kambala-bharata - kohalamANDavyAzvatarANAM nAmAni kIrtitAni teSAmapi granthA anupalabdhA eva / evamanenaiva viduSA svagranthasamAptisamaye padyamidamuktam # " mANDavya - piGgala-janAzraya-saitavAkhyazrIpAdapUjya - jayadevabudhAdikAnAm / chandAMsi vIkSya vividhAnapi satprayogAn chando'nuzAsanamiyaM jayakIrtinoktam // " (8.16) samprati tu etena jJAyate yadeSAM chandogranthAstadAnImupalabdhA Asan / eSu kevalaM jayadevakRtaM 'chanda:' eva samupalabhyate / etAvatA kevalameteSAM prAcyachAndasAnAM sthitimAtraM jJAyate / kedArakRto vRttaratnAkaranAmA chandogranthaH sAmpratamapi paThanapAThane bhUyasopayujyate / aitihAsikagaveSakA enamekAdazazata ke samudbhUtaM manyante / yAvatyaSTIkA etatkRta chandogranthasya samupalabhyante na sAvatyaH kasyApyanyasya chandogranthasyaitAvataivAsya lokapriyatvamanumAtu zakyate / anena kevalaM laukikasaMskRtacchandasAmeva lakSaNAni racitAni / ataevAsya grantha:: estarefnabaddha eva / mahAkavikAlidAsakRtatvena prasiddhaH zrutabodhanAmAchandograntho'pi laghukalevara ekaH pracalati / kintvasya bAlopayogila ghusaGgraharUpatayA na nItinirdhArakatvamiti nAyametatparamparApravezArhaH / bhArate chanda:zAstre lokAnAM ruci mahatyA sIditi purANAdiSvapi teSAM lakSaNAdidarzanena ..
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ Ta ] parijJAyate / tathA ca garuDapurANe'pi prathamakhaNDasya 206 tamAdhyAye keSAMcicchandasAM lakSaNAni saMgRhItAni / bharatanATyazAstre paJcadazAdhyAye chandasAM lakSaNAni samyanirUpitAni / dRzyate ca prakRtagranthe'pi lakSyachandaso nAmAntaravarNanasthale bharatasya nAma bahudhA samullikhitamAcAryeNa / evaM ca samupalabhyamAnaprAcInatarachandograntheSu tasyaiva pUrvamullekho yogyaH / yadyapi tataH paramasya viSayasya vistAraH kRtaH tathApi tasya maulikatA na lupyate / etAvatA paramparAprAptamevedaM zAstramAcAryeNa sunibaddhamiti tadIyamaGgalazlokavRttyA yadudbhAsitaM tatsamyageveti siddham / chAndasikeSu piGgalAcArya: paramAdaraNIyaH samprati samupalabhyamAneSu sarveSveva chandograntheSu ayametacchAstropajJAteva samAhato dRzyate / etadIyAmeva zailI parezritAH / lokeSu ca piGgalazAstraM chandaHzArUparyAyatayA prathitam / ... upAlamyamAnachandogranthAnAM paricayaH (1) tatra tAvat samupalabhyamAnamaulika chandograntheSu sarvataH prAcInatayA sarvasammata piGgalachandaHzAstradvayameva ( piGgalachandaHzAstram, prAkRtapiGgalazca ) / parata: samupalabhyamAneSu sarveSveva grantheSu tasya nAmato'rthatazca samullekhasya darzanAt / tatra caiteSAmAcAyaNAM nAmAni ullikhitAni dRzyante-yAska: (pi. cha. zA. . 3.30) tANDI (pi.cha.zA. 3.36), saitavaH (pi.cha.zA. 5.187 7.10), kAzyapaH (pi.cha.zA. 7.6) iti / (2) tata: paramupalabdhagrantheSu jayadevacchandaso nAma samAyati / ayaM dazama zatAbdayAM tataH pUrva vA samudbhUto yata utpalabhaTTaviracitAyAM varAhamihira kRtabRhatsaMhitAyASTIkAyAM 666 IzavIyavarSalikhitAyAM 103 tame - adhyAye'sya nAma kIrtitamasti / AcAryeNApi svagranthe'yamullikhitaH - (2.267; 3.51-52) / ayaM ca dAkSiNAtya iti bahavaH sambhAvayanti / asyollekho bhaTTahalAyudhena zvetapaTazabdena kRtaH / vRttaratnAkaraTIkAkA :: sulhaNena ca 'zUdrazvetapaTa-jayadevena' ityevaMrUpeNAsyollekhaH kRtaH iti zvetAmbarasampradAyo'yamityAyAti, anena ca vaidikAnAmapi. chandasAM 5 lakSaNAni kRtAnIti zvetAmbaratvamasya sandigdhameva pratibhAti / prAyo
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8 ] janAcAryaH kRteSu chandograntheSu vaidikacchandasAM lakSaNAni na vihitAni svArtha upayogAbhAvAt / (3) asmAt paraM jayakIrteH chando'nuzAsanamupalabhyate / tacca prakRta granthavadaSTa bhiradhikArAkhyaradhyAyaH samApitam / tatra kevalaM laukikasaMskRtabhASAyAmupayuktAni chandAMsyeva lakSitAni / ayamapi jainAcArya eva, yato maGgalazloke'nena zrIvardhamAnasya natiH pryuktaa| ayaM ca jayadevAdarvAcIna AcAryahemacandrAcca prAcIna ityatihAsikAH sAdhayanti / spaSTametaduktaM HD. velaGkaranAmnA prAdhyApakena smarasaMgRhItasya 'jayadAma'nAmno vRtta kusumoccayasya bhUmikAyAmAGglabhASa nibddhaayaam| (4) 'svayambhUchandaH'kartA svayambhUnAmako'pi jainAcArya ev| etatkRtagrantha: eziyATikasosAiTInAmnyAH samiteH patrikAyAM 1935 tamezavIyavarSe mudrita iti pUrvotavelaGkaramahAzayasya bhUmikAta evAvagamyate, anena ca prAkRtacchandasAmapi lakSaNAni vihitAni / ayamapi IzavIyadazamazatAbdI samudbhUta eveti tata eva jJAyate / (5) eka 'virahAGka'kartRka 'vRttajAtisamuccaya'nAmaka pustakamapi eziyATika sosAiTInAmnyAM saMsthAyAmevolabhyate / tadIyasamayaH tatkartuH paricaya zca na jJAyate iti tasya paurvAparya nizcetumazakyam. tathApi prAcInazreNyAmeva tadullekho'nyaH kRta iti vayamapi taM prAcInameva manyAmahe / / (6 ) ataH paraM kedArasya samayaH sa caikAdazazatakasamudbha ta: vRttaratnAka raktati ca iti pUrvamuktameva / (7) ataH paraM cAcAryahemacandrasyAyaM grantha eva sarvAGgapUrNo vibhAti / piGgalAca yaM vihAya prAyaH sarvaireva chandolakSaNakartRbhiH, lakSaNasUtraM tadvattasya pAdarUpeNa, pUrNavRttarUpeNa vA nibaddham / anena tu pingglaacaaryriitirevaanusRtaa| yathAsambhavamalpAkSagaNi sUtrANi racitAni / piGgalasUtravad durbodhaM mA bhUditi ziSyaparamparopakArArthamanyasvakIya granthavad asyApi vivRtirAcAryeNa svayameva vihiteti bahUpakRtaM lokAnAm / etadgranthasya
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ Da ] paricayazcAnupadameva dAsyate / ataH paraM kecanArvAcInAH prAcInA api chandogranthAH pracalitA loke, yathA(8) kavidarpaNam-ajJAtakartR kam, prAya AcAryeNApi cacitaM svagranthe / (8) utpalIyA TIkA bRhatsaMhatAyA 103 tamAdhyAsya, eSA'pi chandaHparicayopa kRteti tatra tatra tadullekhAdavagamyate, 'vijayAnagaram-saskRtamAlAyAM mudritA / (10) chandomaJjarI gaGgAdAsakRtA, samprati pracalitaparIkSAsvapi sanniviSTA / sA ca vRttaratnAkarato'pi subodheti sA'pi bahUpayoginI chandorasikAnAm / (11) mandAramandacampUnAmA chandograntha: kAvyamAlAyA mohamayItaH pracalitAyA dvipaJcAzattamakusumarUpeNa mudrita iti zrUyate / chandaHkaustubhanAmA chandograntha: bahutra chandaHzAstrANAM TIkAdiSu samudAhRto mUle'pi kvacitkkacidullikhitaH samprati puNyapattanasthabhANDArakarabhANDAre 864 saMkhyAGkito mAtRkArUpeNaiva sthita iti nAsmAkamadyAvadhi dRggocriibhuutH| IzavIyaSoDaza zatakasamudbha tasya maithilakaverdAmodarasya / (12) vANIbhUSaNaM nAma chandogranthastatkAlIyamithilAzAsakAnAm oinavAra vaMzyAnAM rAjJAM prazastipadyodAhAraNairyuto viduSAM mnohaarii| nAto'dhikAzchandogranthAH samprati samupalabdhA iti pratibhAti / prakRtagranthasya vizeSaH prakRtamidaM kalikAlasarvajJena pUjyazrIhemacandrasUrIzvareNa kRtaM chando'nuzAsanaM yadyapi pUrvAcAryANAmeva zailImanusarati, tathApi svakIyAM viziSTatAM bibhrat maulikatAM na jahAtItyavivAdam / ayaM ca grantha: sUtramayalakSaNaH svakRtodAharaNaizchandonAmAGkitaistathAnibaddho yathA vyutpitsUnAmatIvasAralyamAvahati / chandasAM nAmAni yathAsambhavaM pUrvAcAryagranthaprasiddhAnyeva sthApitAni / yatra ca kenApyAcAryeNa saha bhedaH so'pi sUcitaH-yathA bharatena saha nAmavisaMvAdastatra tatra bAhulyena sUcitaH / yadyapi prastArakrameNaikaikajAteH koTizo'pi bhedAH sambhavantIti tatra tatra pradyote sUcitameva / tathApi prastArAntargatA eva bhedA: kavibhi: svamahAkAvyA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ] na diSu anyatra vA prayuktA ye ca paThyamAnAH zrUyamANA vA karNasukhamutpAdayanti ta eva bhedA iha lakSitA:, iti kAraNAdeva lakSitacchandasAM saMkhyAyAH ko'pi kramo vAtrAvalokyate / eSaiva ca rItiranyeSAmapi chandolakSaNakartRNAmiti nAyaM vizeSaH / yathaikasyA triSTubjAteH bhedA: prakRtagranthe aSTAviMzatiH, piGgalachanda:zAstre dvAdazabhedA eva lakSitAH / kacidito'pi nyUnA adhikA vA / tAvatA kasyApi granthasya nyUnatvamAdhikyaM nirNeyam, kintu granthakartu bahudraSTRtvamalpadraSTatvaM ca parApatatyeva / tAdRzavicAre ca kriyamANe pUrvebhya AcAryebhyaH, parebhyazcAyaM viziSyate yathAsambhavamadhikabhedopadarzakatvAt / tathA ca daNDakaprakaraNaM naitAvadupabRMhitamanyairyathA prakRtagranthakartrA / kiJca sarvasya chandasaH svayamudAharaNopanyAso'pi pUrNarUpeNa nAparatra dRzyate / piGgala chandaHzAstrAdI codAharaNAni TIkAkRdbhirevopanyastAni / granthasyAsyAnyagranthebhyaH : tulanArUpeNa samyagAlocane tu prastAvanAyA asyAH kalevaraM bahulIbhUtaM syAditi tatparityaktam / vivecakaiH svayameva parasparamelanena parijJAtuM suzakamityasmAkaM vizvAsa: / prAkRta bhASA cchandoviSaye tu ayaM prazasyatara eva / yataH prAkRta chandAMsi mukhyatayA prAkRtapiGgale lakSitAni / kintu tatra saMskRte'pi vyavahriyamANAnAM chandasAM lakSaNAni prAkRtabhASayaivopanibaddhAnIti prAkRtAnabhyAsajuSAM samyagupakArAya na bhavantIti samprati tatpaThanapAThane vairalyaM jAtam / vRttajAtisamuccaye 'virahAGka' kRte'pi prAkRtacchandasAM vicAraH samupalabhyate, kintu sa grantho viralapracAra iti nopakartA lokAnAmiti vijJAyate / svayambhUcchandaso'pyeSaiva gatiriti prAkRta chandoviSaye'yameva granthaH kalpavRkSAyata iti nirvivAdam / granthakartR' paricayAdiH kalikAlasarvajJAH sarvatantrasvatantragataya AcAryahemacandrasUrayo bahutaranibandha racayitAraH sarvajanaviditAH, rAjadvaya sammAnitatayA ca nirNItasaMsAra sthitisamayAzceti teSAM samayanirUpaNAdyarthamanyamiva bahutraivistareNa vicAritamitIdAnImiha na tat prapaJcyate / etaccAnuzAsanaM teSAM pradhAnakRtiSu tRtIyAM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ Na ] puramArUDhamiti 'siddhazabdakAvyAnuzAsanaH' iti maGgalazlokasthasvavacasaiva pramANitam / ___evaM ca sarvazAstropakArakatayA pUrvazabdAnuzAsanAnAM ca nyUnAtirekakaThinyAdidoSaduSTatayA sakalasaMskRtamahodadhipravivikSajanatopakArArthaM zabdAnuzAsananirUpaNakArya saMsAdhya, tataH paraM sukhapUrvakacaturvargaphalaprAptyAdirUpaprayojanaM kAvyaM vyAcakSANaH kAvyAnuzAsanaM sarvAGgapUrNaM racayAmAseti zabdakAvyAnuzAsanayoH pUrvAparacarcayA nirNItam / kAvyAnuzAsanaviracanAnantaraM kAvyopayogichandasAM nirUpaNaM smRtipathamArUDhamupekSAnaha ceti tadanuzAsanamidaM pUrvAnuzAsanAnugatamapi pUrva pradarzitadizA svakIyaM vaiziSTya bibhrad atisaralapaddhatyA prakAzitam / tadapi parAnuzAsanAnugatamapi na maulikatAM jahAtItyAveditameva / prAdhyApakavelaGkarasampAdite jayadAmanAmani vRttakumumoccaye jayadevacchanda:-jayakItikRtacchandonuzAsanam -- kedAraviracitavRttaratnAkaraH - AcAryahemacandraviracita - chandonuzAsanam - iti granthacatuSTayasaGgraharUpe - etacchando'nuzAsanasUtrANyeva prakAzitAni / tatra pratyadhyAyaM - 'AcAryahemacandrAnusmRtecchando'nuzAsane' ityevaM lekhenAsya smRtirUpatvaM prakaTitam-anyatra ca "ityAcAryahemacandraviracitAyAM svopajJacchando'nuzAsanavRttI" ityevamullekho dRzyate / tathA ca sUtrANAM smRtirUpatvena na nUtanodbhAvitatvaM, vRttezca nUtanatvamityAyAti, atra kiM tattvamiti parIkSakaiH zodhanIyam / TIkAkartRparicayaH / jagadguru - zAsanasamrAT - sUricakracakravati-tapogacchAdhipati-vividhatIrthoddhAraka - paramapUjyacAryapravara-zrIvijayanemisUrIzvarapaTTAlaGkarAH vyAkaraNa - vAcaspati - kaviratna - zAstravizAradetyAdipadavIvibhUSitAH saptalakSazlokAdhikaparimitakhyAkagranthasampAdakAH pragurudevAH pUjyA: zrIvijayalAvaNyasUrIzvarAH chandonuzAsanasyodAharaNAdisahitasya sakalajanasubodhatAmApAdayituM prAJjalayA nAtisaMkSepavistarayA ca saraNyA pradyotanAmakamidaM vyAkhyAratnaM kRtvA bahUpakRtavanto jijJAsUnAmiti TIkAdarzanenaiva prakaTIbhaviSyati sarveSAmiti
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ta ] tadviSaye bahulekhanamanAvazyakaM mnye| eteSAM janma bhAdrakRSNaSaSThyA 1653 mite vikramavatsare saurASTrajanapadAntargate boTAdanagare'bhUt / ASADhazuklapaJcamyAM 1972 tame vikramavatsare rAjasthAnAntargate sAdaDIgrAme ca dIkSitA ete / mahAdIkSA ca etaiH mArgazuklapaJcamyAM 1973 mite vikramavatsare ldhaa| kAtikakRSNadvitIyAyAM amadAbAde 1689 vikramavatsare pravartakapadamAptam / mArgazuklASTamyAM 1660 vikramavatsare bhAvanagare saurASTrAntargate gaNipadamupalabdham / mArgazukladazamyAM 1960 tame vikramavarSe bhAvanagara eva panyAsapadamapi gtaaH| jyeSThakRSNanavamyAM 1991 tame vikramavarSe copAdhyAyatayA khyAtAH mahuAnagare saurASTrAntargata ev| vaizAkhazuklacaturthyAM 1962 tame vikramavarSe cAcAryapadamalaGkRtam / daivadurvipAkAcca sarvathA granthAdiracanAsAmarthya bhAjo'pi satataM yathopalabdhasamayasya tadarthamevopayogaM kurvANA api zarIrazathilyAt 2020 vikramavatsare phAlgunakRSNanavamyAM rAjasthAnAntargata (rANAvatoM kA)khi mADA grAme divamagaman / etazca sarvazAstrapraviSTaprakharamatibhiH samayAnusAraM lokAnAM mativaibhavamAndyamavalokya zAstrIyagranthAnAM ca sarvajanasukhasaMvedanIyatAsiddhayarthaM tadvayAkhyAne svasamaya upayuktaH / sarvato'dhikaM pU0 AcAryazrIhemacandrasUrIzvaraviracita-siddhahemacandrazabdAnuzAsanIya-svopajJazabdamahArNavanyAsasya devayogAd yatra tatra bahutruTitasyAnusaMdhAnaM tadIyaprakAzanavyavasthApanaM ca vidhAya mahadupakRtaM zAsanasyeti sarvaviditameva / evaM kAvyAnuzAsanasyApi savRttikasya TIkA mahatA sauSThavena viracitA sA'pi bhAgazaH prakAzitA prakAzayiSyamANA ca / tRtIyamidaM chando'nuzAsanamapi dukhyiAviSamUcchitavyAkhyAtaM vA na tiSThedityetasyApi TIkA rcitv| paraM vidhigativazato nAsya prakAzanaM taiH svAgre sampAditamabhUdiditi kheda eva viduSAM, yena cAtra punasteSAM dRSTipAtaH samyaG nAbhUt / sampAdakasya nivedanam mayA praguruvarANAM teSAM kRpAdRSTipUtena yathAmativibhavamasya sampAdanaM kRtamapi, asthiranivAsa-bahutaralokaprabhAvanAdikAryacaJcalena kiyattatra pAritamiti
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirNataM pAThakA eva pramANam / kintu mudraNapUrvarUpAnavalokanajanyamazuddhInAM bAhulyaM pazcAdRSTipathamArUDham / pustakasyAsya punarmudraNaM vinA lokadRSTipathaprApaNamanucitamiti vicArya kiMkartavyamUDhena kiJcinni"tumapArayatA, kRtasya vyayasya naSkalyaM mA bhUditi bhaktajanapreraNAmadhigatya dvitIyAdhyAyAnta eva bhAgaH samprati prakAzitaH / sati sarvathA vizvasanIyazuddhamudraNaprabandhe'gnimo'pi grantho yathAsambhavaM jhaTityeva lokadRSTipathamavatArayiSyata iti vizvasimi / atra yadyapi zuddhipatramapi yojitam; kintu tadalpakalevaramiti tatra sarvAsAmazuddhInAM parimArjanamasambhavamAsIditi gha-dhayoH, bha-mayo, ba-vayoH parasparavyatyayaH, anusvAra-visarga-rephAdInAM truTerAdhikyam vA sthUlataramazuddhaM vibhAvya na parihRtam / kiJca lakSaNasamanvayasthale prAyaH trutterdhiksthaane'sti| tadIyaparimArjanamapi klezAvahamiti tadapi prAya: parityaktameva / akSarasyAtilaghutayA dRSTicyutidoSajA api bahutarAzuddhayaH zodhanena vaJcitAH sambhAvyanta iti tAH sarvA api guNagrahaNaparaH sudhIbhiH svayameva saMzodhya vyavahartavyA iti vinataH prArthayeyamityato'nyanna kimapi tatparimArjanasAdhanam / yathAvasthametatpAThakAnAM purataH sthApayato mamatAvAneva hoM yatparamagurUNAM teSAM parizramaH janAnAM kizcidapyupakurvan, nirvANapadamAsthitAnAmapi teSAM cetasi paramaM pramodamAdhAsyatIti / ante ca "gacchataH skhalanaM kvApi bhavatyeva na saMzayaH / hasanti durjanAstatra samAdadhati sajjanAH // " iti sUktimavalambya samAdhAnaM sambhAvayan santoSamAsAdayAmi /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ asya ca prakAzane sAhAyyaM kRtavatAM zreya:paramparAM hRdayenAzaMsamAnasteSAM dharmabhAvanAyAH kartavyabhAvanAyA vA saMvardhanAya paramezamabhyarthaye / asya prakAzayitryAH samiteH samyAnAmapi kRte zatazo dhanyavAdAH zubhAzaMsAzceti zivam / vIrasaMvat 2494. - lekhakavikramasaMvat 2024 zAsanasamrAT - sUricakracakravatti * tapo. caitrazuklA trayodazotithiH, | gacchAdhipatizrIvijayanemisUrIzvara - guruvAraH / sya paTTAlaTAra * vyAkaraNavAcaspati - dinAGka 11-4-68 [zrImahAvIraprabhoH janmakalyANaka zAstravizArada * kaviratna : zrIvijayadivasaH ] lAvaNyasUrIzvarasya paTTadhara - zAstra - vizArada * kavidivAkara - vyAkaraNaratna * sthAnam zrIvijayadakSasUrIzvarasya paTTadhara * - rAjasthAnAntargatamarudharasthaM zAstravizArada - sAhityaratna - kavibhUSaNa....zrIrANakapuramahAtIrtham vijayasuzIlasUriH
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ . savRtticchando'nuzAsane viSayAnukramaNikA prathamA rMM2M 3 = = = = = = 4 .. viSaya pradyotakAramaGgalAcaraNam ___atha prathamo'dhyAyaH / sAvataraNamaGgalAcaraNam varNagaNanirUpaNam mAtrAgaNanirUpaNam samAnAnAM saMkhyAtvasaGketaH hrasvasya lsaMjJA, prastAre tatsvarUpaM ca hrasvasya pAdAnte gurutvam , guroH . prastAre svarUpaM ca hrasvasya jihvAmUlIyAdiparatve gurutvam dIrghaplutayoge saMjJA gurodvimAtratvakalpanam prAkRte edotorha svatvam sAmAnyato vRttacaturthAMzasya pAdasaMjJA varSacchandasAM vRttasaMjJA samAdhasamaviSamavRttanirUpaNam . . . 2. 2 = = = = = 6 M . 26 22
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya yati nirUpaNam tryAdisaMkhyAnAM gAdisaMjJA atha dvitIyo'dhyAyaH chando'dhikAraH pAdAdhikAraH [ na ] uktA jAtiH ekAkSarA ekaikavarNavRddhayA pratyuktAdijAtiH ekagururUpapAdA uktA 'zrI' ekA sodA0 gurudvayapAdA pratyuktA, dvibhedA 'strI' 'duHkhaM' ca 1. uktAjAtau zrIrityekaM vRttaM sodAharaNam 2. varNadvayapAdAyA pratyuktAyA bhedatrayaM, - 'strI', 'dukhaM' 'sukham ' 3. varNadvayapAdAyA madhyamAyAzcatvAro bhedA:'nArI' 'kezA' 'mRgI' 'madanaH ' 4. varNacatuSTayapAdAyA pratiSThAyA bhraSTau bhedA:kanyA, sumukhI, vilAsinI, samRddhi:, mRgavadhUH, vrIDA, sumati, somapriyA iti 5. varNapaJcakapAdAyAH supratiSThAyA dazabhedA:prItiH, vidagdhakaH, paGktiH, ratiH, satI, nandA, jayA, sAvitrI, ghanapaGktiH, abhimukhIti 6.. varNaSaTkapAdAyA gAyatryAH UnaviMzatibhedA:sAvitrI, taTI, ramaNI, tanumayA, gurumadhyA, somarAjI, zazivadanA, mAlinI, kAmalatikA, pRSThe 28 48 50 50 51 52 53 54 53 55 58 61 paMktI 1 22 h 1 16 11 1 16 12 16 20
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. [ pa ] viSaya mukulam, zapharikA, kacchapI, laghumAlinI, vimalA, jalA, sunandA, vikrAntA, sUcomukhI, zikhaNDinIti 7. saptAkSarapAdAyA uNNiho viMzatirbhedA:-. gandharvI uSNik, kumAralalitA, madalekhA, uddhatA, bhramaramAlA, haMsamAlA, kalikA, vidhuvaktrA, saralam, citram, harivilasitam, zAradI, madhukarikA, vimalA, subhadrA, kumudvatI, muditA, manojJA, dIpte ti aSTAkSarapAdAyA anuSTubhaH SoDazabhedA:vibhA, anuSTub, vidyunmAlA, citrapadA, sumAlatI, mANavakaM, nArAcam, haMsarutam, lalitagatiH, siMhalekhA, pramANI, samAnI, guNalayanI, mahI, ratimAlA, vitAnamiti 6. navAkSarapAdAyA bRhatyA UnaviMzatibhedA:vaktraM, bRhatikA, halamukhI, bhujagazizusRtA, udayam, utsukam, bhadrikA, upacyutam, akSi, kanakam, tAram, saumyA, rucirA, vizAlA, makaralatA, zazilekhA, laghumaNiguNanikaraH, siMhAkrAntA, kAminIti 1 10. dazAkSarapAdAyAH paGkterbhedA viMzatiH - mattA, paGkikA, zuddhavirAT paNavaH, mayUrasAriNI, pRSThe 65 17 75 85 paMktau 66 1 16
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya __ pRSThe paMktI tvaritagatiH. rukmavatI, citragatiH, nilayA, uSitA, maNiraGgaH, bandhUkam, manoramA, upasthitA, kalikA, mRgacapalA, kumudinA, uddhatam, vipulabhujA, mAleti 106 18 11. ekAdazAkSarapAdAyAstriSTubho'STAviMzati - aMdA:- rocakam, acyutam, layagrAhiH, dodhakam, viduSI, zrIH, upasthitA, upasthitam, vAtormI, ( asyA bhedadvayam ) bhramaravilasitam, vRntA, patitA, rathoddhatA, svAgatA, bhadrikA, zyenI, sumukhI, ekarUpam, mohanakam, utthApanI, mukhacapalA, kamaladalAkSI, azokA, sAraNI, indravajrA, upendravaneti iha saMkararUpA upajAtiH 14 caturdazadhA tasyA ekamudAharaNaM vRttau| trayodazodAharaNAni pradyote 136 16 na kevalamindravajropendravajrayoH, indravaMzA vaMzasthayoreva saGkaro'pitvanyajAtInAmapIti 1505 12. dvAdazAkSarapAdAyA jagatyA jAteH SaT triMzadbhedAH-indravaMzA, vaMzastham, kalahaMsA, candravartma, toTakam, drutavilambitam, puTa:, tatam, ujjvalA, kAmAvatAraH, kusumavicitrA, jaloddhatagatiH, bhujaGgaprayAtam, sragviNI,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. pRSThe paMktI 26 .. viSaya mauktikadAma, kalyANam, priyaMvadA, lalitA, pramitAkSarA, vaizvadevI, jalagharamAlA, nava-, mAlinI, mAlatI, pramuditavadanA, prabhA, tAmarasam, vibhAvarI, kumudinI, lalanA, kAmadattA, meghAvalI, puSyavicitrA, maNi mAlA, kekiravam, hroH, kola iti 153 13. trayodazAkSarapAdAyA atijagatyA: SaDviMzati aMdA:-urvazI, suvaktrA, aGgaruciH, praharSiNI, rucirA, mattamayUram, kSamA, zreyomAlA, kuTilagatiH, kSamA, candriNI, candrikA, maJjubhASiNI, candralekhA, layaH, vidyunmAlikA, nandinI, madalalitA, kuTajam, gaurI, lakSmIH , abhrakam, koTumbhaH, sudantam, kamalAkSI, tvaritagatiriti 14. caturdazAkSarapAdAyA zakvaryA dvAviMzatirbhedA: aparAjitA, alolA, praharaNakalitA, karimakarabhujA, vasantaH, lakSmI:, jayA, jyotsnA, siMhaH, rAjaramaNIyam, asambAdhA, vasantatilakA, valanA, sukesaram, upacitram, dhRtiH, dardukaH, skhalitam, induvadanA, zarabhalalitam, zaramA kuTilamiti 164 177 22
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMktI 210 14 viSaya 15. paJcadazAkSarapAdAyA atizakvaryAH eka viMzatirbhedA:- RSabhaH, zazikalA, sak, maNiguNanikaraH, mAlinI, candrodyotaH, upamAlinI, citrA, candralekhA (asyA dvitIyaH prakAraH), elA, prabhadrakam, tUNakam, kalabhASiNI, sundaram, gauH, bhoginI, zizuH, ketanam, mRdaGgaH, kAmakrIr3eti SoDazAkSarapAdAyA aSTijAtestrayoviMzatirbhedA:-maNikalpalatA, zaramAlA, saMgatam, kAmukI, (asyAH prakArAntaram ), caladhRtiH, acaladhRtiH, aGganA, RSabhagajavilasitam, lalitapadam, jayAnandam, mahiSI, madanalalitA, vANinI (asyA anyaH prakAraH), paJcacAmaram, citram, suratalalitA, zailazikhA, varayuvatiH, lalanA, vellitA, komalalateti / 17. saptadazAkSarapAdAyA atyaSTeH caturdazabhedA: zikhariNI,pRthvI,vaMzapatrapatitam,atizAyanI, mandAkAntA, bhArAkrAntA, hAriNI, hariNI, padmam, rohiNI, vasudhArA, avitatham, kokilakam, vANinIti 18. aSTAdazAkSarapAdAyA dhRterekaviMzatirbhedAH kAJcI, maNimAlA, kusumitalatAvellitA, 225 5 243 1
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 23 .. viSaya citralekhA, candralekhA, calam, kesaram, candramAlA, lalitam, bhramarapadam, zArdU lalalitaM, kuraGgikA, anaGgalekhA, ujjvalam, nizA, paGkajavaktrA, surabhiH, krIDA, hariNIpadam bhaGgiH , bubudam-iti 16. UnaviMzatyakSarapAdAyA atidhRtestrayodazabhedAH zArdUlavikrIDatam, vAyuvegA, makarandikA, chAyA, ratilIlA, puSpadAma, vaJcitam, mugdhakam, Ujitam, taralam, mAdhavIlatA, taruNIvadanenduH, suvadanA iti 20. viMzatyakSarapAdAyAH kRterekAdazabhedA: suvadanA, vRttam, bhattebhavikrIDitam, mudrA, zobhA, citramAlA, sadratnamAlA, nandakam, kAmalatA, dIpikAzikhA, zazAGkaracitam 272 7 iti 283 ekaviMzatyakSarapAdAyAH prakRteraSTau bhedA:sragdharA, kathAgatiH, lalitavikramaH, mattakrIDA, candanaprakRtiH, siddhiH, vanamaJjarI, taraGgaH, bhadrakam-iti. 22. dvAviMzatyakSarapAdAyA prAkRteH paJcabhedA:: madrakam, mahAsragdharA, madirA, varatanuH, ___. dIpaciriti 263 266 25
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMta 25 7 viSaya pRSThe 23. trayoviMzatyakSarapAdAyA vikRteH saptabhedA: azvalalitam, mattAkrIDA, zaGkhaH, haMsagatiH, citrakam, capalagatiH, vRndAkaram, iti 304 24. caturvizatyakSarapAdAyA: saMkRteH saptabhedAH tanvI, lalitalatA, meghamAlA, subhadram, drutalaghupadagatiH:, saMbhrAntA,vibhramagatiH-iti 311 25. paJcaviMzatyakSarapAdAyA abhikRtezcatvAro bhedA:-kauJcapadA, halalayaH, haMsapadA, capalam iti 318 26. SaDviMzatyakSarapAdAyA utkRteH paJcabhedAH bhujaGgavijRmbhitam, apavAhaH, ApIDaH, vegavatI, sudhAkalaza iti 322 27-30. saptaviMzatyakSarapAdAmArabhya triMzadakSara pAdAntAH zeSajAtayaH paJca-mAlAcitram, pramodamahodayaH, nRttalalitam: lalitalalitA, pipIliketi 327 35-45 zeSajAtI -paJca- daza - paJcadazAkSaravRddha pAdA:-karabha-paNava-mAlAH daNDakajAtiSu saptaviMzatyakSarapAdA caNDavRSTi: 338 patrakakaragaNavRddhayA-arNa-arNava-vyAla-jImUtalIlAkara-udghAma-zaGkhaityAdayaH 340 pracito daNDakaH 350 5 13 334 1 10
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe paMktI 352 355 viSaya pannaga-dammoli - helAvalI - mAlatI - keli___ kaGkelli-lIlA-vilAsa ityAdayo daNDakAH caNDakAlo daNDaka: sihavikrAnto daNDakaH meghamAlA daNDakaH mattamAtaGgo daNDakaH kusumAstaraNo daNDaka: siMhavikrIDo daNDaka: anaGgazekharo daNDakA azokapuSpamaJjarI daNDakaH kAmabANo daNDaka: bhujaGgavilAso daNDakaH utkalikA daNDaka: 356 357 356 360 361 362 363 3651
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargastha pU0 A0 zrIvijaya lAvaNyasUrIzvarabhonA paTTadhara zAstravizArada - kavidivAkara-vyAkaraNa ratna pU0 A0 zrIvijayadakSasUrIzvarajI mahArAja janma - vi0 saM0 1968 bhAdrapada suda 14 mahesANA (gujarAta) dIkSA- vi0 saM0 1987 mAgazara vada 2 kareDAtIrtha (mevAr3a) bar3I dIkSA - vi0 saM0 1687 mahA suda 6 udayapura (mevAr3a) gaNipada- vi0 saM0 2000 kArtika vada 6 verAvala (saurASTra) paMnyAsapada - vi0 saM0 2007 vaizAkha suda 3 amadAbAda (gujarAta) upAdhyAyapada- vi0 sa0 2016 kArtika vada 3 valabhIpura (saurASTra ) AcAryapada - vi0 saM0 2016 vaizAkha suda 6 varADA (rAjasthAna)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ........ ......... pU0 A0 zrIvijayadakSasUrIzvarazrInA paTTadhara zAstravizArada-sAhityaratna-kavibhUSaNa pU0 A0 zrIvijayasuzIlasUrIzvarajI mahArAja janma-vi0 saM0 1973 Asoja suda 12 cANasmA (gujarAta) dIkSA-vi0 saM0 1988 kArtika vada 2 udayapura (mevAr3a) bar3I dIkSA-vi0 saM0 1988 mahA suda 5 serasAtIrtha (gujarAta) gaNipada-vi0 saM0 2000 kArtika vada 6 verAvala (saurASTra) panyAsapada-vi0 saM0 2007 vaizAkha suda 3 amadAbAda (gujarAta) upAdhyAyapada-vi0 saM0 2021 mahA suda 3 muMDArA (rAjasthAna) AcAryapada-vi0 saM0 2021 mahA suda 5 muMDArA (rAjasthAna)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ - suvRttavadanacandrAya zrImajjinendracandrAya namo namaH / / AzazavazIlazAline zrInamIzvarAya namo namaH // apratimapratibhAbhAsureNa prauDhapratApazAlinA kalikAlasarvajJena paramAhatakumArapAlabhUpAlamaulilAlitacaraNareNunA bhagavatA zrIhemacandrasUrIzvareNa viracitaM ma...svopajavRttisamalakRtammms hai chando'nuzAsanam // tadupari catapogacchAdhipati-sarvatantrasvatantra-zAsanasamrATajagadguru-zrIvijayanemisUrIzvarapaTAlaGkAreNa 'vyAkaraNavAcaspati-zAstravizArada-kaviratna' iti padAlaMkRtena zrIvijayalAvaNyasUriNA praNIta: pradyotaH gobhirdoSAnuSatAM tatatimiratati lIlayA'laM lunAnaM, saccakrAnandaniSNaM nikhilakuvalayollAsadaM dhvastajADayam / lokAnAM bAndhavatvaM nikhilatanuyutamitrabhAvaM vadhAnaM, vande devendravandhaM samavidamanaghaM zrIjinendra dinendram // 1 // kSamApAlAlighIzAli-lAlitAiiGghrasaroruham / nibandhAliprasUnAli-mAlAkAraM guNAlayam // 2 // kalikAle ca sarvajJa, pArIndraM vaadidntissu| sUrIndraM hemacandra taM, kasko hiM na namet sudhIH // 3 // yugmam // naumi zrInemisUrIzaM, gururAjaM jagadgurum / sarvatantrasvatantraM ca, janmato brahmacAriNam // 4 // dviSApi hi suzIlAya, palyAsAya kRte mudaa| tanyate kila pradyotaH, zrImallAvaNyasuriNA // 5 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 1.] atha prathamo'dhyAyaH / arha / / zabdAnuzAsanaviracanAnantaraM tatphalabhUtaM kAvyamanuziSya tadaGgabhUtaM chando'nuzAsana mAripsamAnaH zAstrakAra iSTAdhikRtadevatAnamaskArapUrvakamupakramatevAcaM dhyAtvA''haMtIM siddhazabda- kAvyAnuzAsanaH / kAvyopayoginAM vakSye, chandasAmanuzAsanam // 1 // arhadbhiH kRtA " kRte " [ siddhahe 0 3. 3. 162. ] ityaNi- ArhatI vAk dvAdazAGgaM gaNipiTakam / yadyapi dvAdazAGgI sUtrato gaNadharainirmame, tathApi tadarthasyArhadupadiSTatvAdArhatItyucyate / yadAha "atthaM mAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / " [ 1. 1 ] // iti / sUtramapi cAcintyArha tprabhAvAdeva gaNadharairgrathyata ityArhatyeva vAgiti na virodhaH / siddhaM pratiSThAM prAptaM, zabdAnAM - nAmA -''khyAdibhedAnAM prakRti-pratyayAdivibhAgena, kAvyasya ca guNA - s'laGkArAdivivecanena pUrvAcArya zAsanasyAnu - pazcAt, zAsanaM - sandarbho yasya sa siddhazabdakAvyAnuzAsanaH / dhyAnaM - praNidhAnam, tacceha mAnaso namaskAraH / kAvyopayoginAmiti - gadyakAvye na chandasAmupayoga ityarthAt padyaM kAvyamiha gRhyate, upayogaH - sAhAyakaM vRttasaMzayacchedAdinA, yadAha"chandovicitervRttasaMzayacchedaH" [12] // idamabhidheyaprayojanam / kAvyopayogAbhAvAcca na vaidikAni chandAMsIha lakSayiSyante / chandasAmiti - karmaNi SaSThI, candanAdAha, lAdanAt chandAMsi varNa-mAtrAniyamitAni vRttAni teSAm / anuziSyate'neneti - anuzAsanaM zAstram / vakSya iti - tRtIyatrikaprayogAd ' aham " iti labhyate / nanu bhavatu 'vAcaM dhyAtvArhatIM' itISTadevatAstutiH, adhikRtadevatAstutistu kathamiyam ? nahyadhikRtAni chandAMsi arhatpraNItAni; maivaM vocaH, na hi sUktaM kizvidarhatAmupadezamantareNa jagatyasti, yat siddhasenaH "sunizcitaM naH paratantrayuktiSu, sphuranti yAH kAzcana sUktasampadaH /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 1.] savRtticchando'nuzAsanapradyote tavaiva tAH pUrvamahArNavoDatA, jagatpramANaMjinavAkyaviSAH // " [1-3] / iti sarvamavadAtam / anena ca zlokena zabda-kAvya-cchando'nuzAsanAnAmekakartRtvamuktam // suu-1|| atha prathamo'dhyAyaH / pradyotaH-svopajJachando'nuzAsanasya vRttimAripsamAnaH ziSTaparamparAcArAnumitAvazyakartavyatAkaM maGgalamAcaran vyAkhyAtR-zrotRNAmapyanuSaGgato maGgalArtha granthAdau nibadhnAti kalikAlasarvajJaH sarvatantrasvatantro bhagavAn zrIhemacandrasUrirAja:-'ahaM' iti / idaM ca padaM svayameva vyAkhyAtamAcAryeNa svopajJazabdAnuzAsanasya bRhadvato, tathAhi-'ahaM'ityetadakSaram paramezvarasya parameSThino vAcakam, siddhacakrasyAdibIjam, sakalAgamopaniSadbhUtam,azeSavighnavighAtanighnam, akhiladRSTAdRSTaphalasaGkalpakalpadrumopamam, AzAstrAdhyayanAdhyApanAvadhi praNidheyam, iti / etenaitatpadasya svarupA-bhidheya-tAtparyANi saMkSepato nirUpitAni, akSaramiti hi svarUpakathanam, 'paramezvarasya parameSThino vAcakam' ityabhidheyam, siddhacakrasyetyAdi ca tAtparyam / 'azeSavighnavighAtanighnam' 'akhiladRSTAdRSTa phalasaGkalpakalpadrumopamam' iti ca vizeSaNadvayaM prakRte tatpraNidhAnasya tadullekhasya ca prayojanasphorakam / tathA ca sakalavighnavighAtapUrvakaM saGkalpitagranthasamAptitatpracArAdidRSTaphalasya, adhyetRparamaparAtattvajJAnaprayojakatayA'nuSaGgato jAyamAnapuNyopacayarUpAdRSTaphalasya ca kAmanayA paramarahasyabhUtasyAsya praNidhAnam, ziSyA apyetat kuryuriti zikSArtha tadullekhazca kRta iti nigUDhAzayaH / 'aha" ityasya granthaMghaTakatvamAzrityedaM vyAkhyAnam // __ granthAdau kRtasya maGgalasya pIThikAmAracayan zabdazAstrA'laGkArazAstraracanAnantaramasya racanA mayA kRteti vyAkhyAtR-zrotRn prati bodhayati-zabdAnuzAsanaviracanAnantaramityAdinA, zabdAnAmanuzAsanasya-siddhahemazabdAnuzAsananAmnA prasiddhasya saMskRta-prAkRtavyAkaraNazAstrasya, viracanaM-grantharUpeNa prakAzanaM tasya anantaram- avyavahitottarakAlaM, tatphalabhUtaM tasya-zabdAnuzAsanasya phalabhUtaM-prayojanasthAnIyaM, kAvyaM kavikRtiviSayaM guNA'laGkArAdi, anuziSya pUrvAcAryaparamparAprAptamArgeNopadizya, tadaGgabhUtaM tasya-kAvyasya, aGgabhUtaM
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 1.] zarIrasannivezaprakArapradarzakatayA samupakArakaM, chando'nuzAsanaM chandasAm-uktAdInAM vRttAnAm, anuzAsanaM-piGgalAcAryAdiparamparAprAptasyArthasya saGgrathanam, AripsamAnaH Arabdhumicchan prAthamikakRtiviSayatAmAninISuriti yAvat, zAkhakAraH prakRtacchando'nuzAsanaracayitA AcAryaH zrIhemacandrasUriH, iSTAghikRtadevatAnamaskArapUrvakam iSTA-pUjyatvenecchAviSayIbhUtA ca sA adhikRtasya-prakRtasya vAGgamayarUpasya granthasya, devatA-adhiSThAtrI devI, tasyA namaskAraH-svAvadhikotkRSTatvaprakArakabodhAnukUlamAnasikakAyikobhayavyApAra vizeSakaraziraHsaMyogAdirUpaH, pUrvaH-prathamakRtiviSayo yathA syAt tathA kRtvA, upakramate kramamArabhate pravartata iti yAvat / ayamAzayaH- sarvasyAmidheyasya vAgadhInatayA pUrva vAcaH saMskArAya zabdAnuzAsanamupadiSTam, tadanu tatprayogaviSayasya kAvyasya svarUpaM guNAlaGkArAdayazca kAvyAnuzAsane samupadiSTAH, kAvyaM ca gadya-padyAtmakatvena dvividhamiti padyarUpasya, bahuzo gadyarUpasyApi tasya chandobaddhatayA chandAMsyapi tadaGgabhUtAnIti nirUpaNIyatAM prAptAni, tannirUpaNasya nirvighnaparisamAptipUrvakabahutarapracArAya maGgalamAcaraNIyamiti "AzIrnamaskriyA vastunirdezo vA'pi maGgalam" ityuktatayA AziSo'pi devatAdiprasAdAzaMsanarUpatayA devAdinamaskAralabhyatvena vAcaH prasarAya vAgadhiSThAtryA devatAyA eva pUjyatveneSTatayA prakRtaviSayAdhikRtatvena tannamaskArameva pUrvamAcarya tadanu grantha Aramyata iti / vAcamityAdi / "siddhazabda-kAvyAnuzAsanaH [ahaM] ArhatI vAcaM dhyAtvA kAvyopayoginAM chandasAm anuzAsanam vakSye" ityanvayaH / padArthanirvacanapUrvakaM vAkyAthaM vivRNoti-arhadbhiH kRtetyaadinaa| arhadbhiriti-"arha pUjAyAm" catustriMzatamatizayAn surAsurAdikRtapUjAM vA arhantIti-arhantaH "sugdviSA-' haH satri-zatru-stutye" [ si0 5. 2. 26. ] iti atRz pratyayaH, arihananAt rajohananAt rahasyAbhAvAcceti vA-arhantaH, pRSodarAditvAta sAdhuH, tairahadbhiH, tiirthngkrrityrthH| kRtA tattvarUpeNa gaNadharAdibhyaH samupadiSTA -ArhatI "kRte" [ si0 he0 6. 1. 162. ] iti sUtreNa kRtArthe'Ni vihite mAdisvaravRdbhau striyAmaNantatvAt DIpratyaye ArhatI iti sidhyatItyarthaH, tAhazI yA vAk tAmiti / kA sA vAg ? ityAha-dvAdazAGga gaNipi
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote 5 [a0 1, sU0 1.] Takamiti - pravacanarUpapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdaza aGgAni yasya tad dvAdazAGkhaM pravacanam, yadvA aGgazabdasya pAtrAdigaNe vaikalpikapAThakalpanAt dvAdazAnAmaGgAnAM samAhAra iti 'dvAdazAGgaM dvAdazAGgI' iti rUpadvayam / aGgAni ca dvAdazemAni - 1 AcArAGgam, 2 sUtrakRtAGgam, 3 sthAnAGgam, 4 samavAyAGgam, 5 bhagavatyaGgam, 6 jJAtAdharmakathAGgam, 7 upAsakadazAGga m, 8 anta kRddazAGgam, 6 anRttaraupapAtikAGgam 10 praznavyAkaraNAGgam 11 vipAkAGgam 12 dRSTivAdAGgamiti, tadetat dvAdazAGgaM gaNipiTakamityucyate guNAnAM sAdhUnAM vA gaNo vidyate'syeti-gaNI AcArya:, gaNirvA sAGgapravacanAdhyetA, tasya piTakamiva sarvArtharatnAdhAratvAd gaNipiTakam, tannAmnA dvAdazAGgI gaNipiTakamucyate / yathA- piTake tRNakASThAdinirmite pAtravizeSe sarvANi prayojanIvastUni saMgRhyante tathA'trApi aihikAmuSmikaphalapradAnAmAgamAnAM saMgraha iti piTakasaMjJA sArthikA / zaya: atra zaGkate - yadyapi dvAdazAGgI sUtrato gaNagharai nirmame iti - agre samududhiyamANapramANAnusAraM dvAdazAGgIsUtrANi gaNadharairnimitAnIti pramIyate, tatazca na sA ArhatI vAgiti tasyA ArhatItvena nirdezo'nucita iti zaGkA, tatrAha - tathApi tadarthasya arhadupadiSTatvAdArhatIti ucyate iti, ayamAsUtrANAM gaNadharakartRkatve'pi teSAmarhadupadiSTArthAnusAritvAdarha tAmeva tatkartRtvaM yujyata iti sA vAgArhatyeveti bodhyam / uktArtha AgamapramANamAhayadAha - "atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM" [ 1-1 ] iti- arthaM bhASate arhan sUtrANi granthanti gaNadharA nipuNam" iti saMskRtam / teSAmAhaM tatve yuktayantaramAha - sUtramapi cAcintyAtprabhAvAdevetyAdi, gaNadhareSu na svatastAdRzaH prabhAvo yena tathAvidhAni sarvaviSayavyApIni sUtrANi grathyante sma kintu acintyamahimnAmarhatAmupadezasyaiva sa prabhAvo yena te tA dRzasUtrANAM nirmANe prabhavo jAtA:, tathA ca yatprabhAvaprabhavatvaM teSAM sUtrANAM tadIyatvameva teSu vyavahartavyamiti teSAmArhatatvenollekho na viruddha ityarthaH / 'siddhazabda- kAvyAnuzAsanaH' iti padaM vyAcaSTe - siddha pratiSThAM prAptamityAdinA, na kevalaM bhUtakRtiviSayatvaM siddhatvamapi tu pratiSThAtvena pratiSThA ca ziSTasampradAyamAnyatA, tathA ca nirmANottarakAlameva ubhayoranuzAsanayoH ziSTa
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1 sU0 1. ] parigRhItatvaM vyajyate, tena cAsminnapi vakSyamANe chando'nuzAsane sotsAhA pravRttirityapi pratIyate / zabdAzca kAvyAni ceti zabda - kAvyAni teSAmanuzAsanamiti vigrahe dvandvAnte zrUyamANasyAnuzAsanapadasya pratyekamabhisambandhAt zabdAnuzAsanaM kAvyAnuzAsanaM ceti labhyate, tatra zabdAnuzAsanapadaM vyAcaSTe - zabdAnAmityAdinA, keSAM zabdAnAmityAha- nAmA''khyAtAdibhedAnAmiti - Adipadenopasarga-nipAtayoH saGgrahaH / anuzAsanaprakAramAha-prakRti-pratyayAdivibhAgeneti - prakRtiH - nAma - dhAtvAdiH pratyayAH - syAdayaH, kRtaH, taddhitA:, strIpratyayAdayazca; Adipadena AgamA''deza-vikaraNAdayaH, teSAM vibhAgenayathAyathaM vivekena, saMskRtyeti kriyApadamadhyAhRtya tadanurodhena hetau tRtIyA / yadAha . "prakRtipratyayopAdhinipAtAdivibhAgazaH / padAnvAkhyAnakaraNaM zAstraM vyAkaraNaM viduH " // iti / kAvyAnuzAsanapadaM vyAcaSTe - kAvyasya cetyAdinA - kAvyasya kaviprayogaviSayasya zabdasyArthasya ca guNAlaGkArAdivivecanena guNA:- mAdhuryoja:prasAdAH, alaGkArAH- anuprAsAdayaH zabdAlaGkArAH, upamAdayazcArthAlaGkArAH, Adipadena rasa-bhAva- tadAbhAsa- nityAnityadoSAdayaH, teSAM vivecanaM svarUpanirvacanapUrvakaM yathAvadvarNanaM, tena paricAyyeti kriyApadAdhyAhAraH / anuzAsanapadaM vyAcaSTe - pUrvAcAryazAsanasyAnu iti, ayamAzayaH nAsmAbhi: kimapi nUtanazAstrametadviSaye pravattitamapi tu pUrvAcAryazAsanamanusRtyaiva lokopakArAya saralayA paddhatyA zAsanaM kRtamiti tadIyazAsanapazcAdbhAvitvenedamanuzAsanamiti vyavahriyate iti / zAsanazabdasyApi lokaprasiddhArthApekSayA'rthAntaramAha - sandarbha iti - sandarbhazca pUrvAparIbhAvena saMgranthanam / vakturvizeSaNatvasampatyaM bahuvrIhisamAsavigrahamAha - yasya sa siddhazabda - kAvyAnuzAsana iti / dhyAtveti padArthAntargataM dhyAnamiha kimityAha- dhyAnaM praNidhAnam iti / praNidhAnaM ca viSayavizeSe manasa ekAgratA, tadiha kisvarUpetyAha - tacceha mAnaso namaskAra iti - svAvadhikotkRSTatvaprakArakabodhAnukUlo vyApAra eva namaskAraH, sa ca kAyika- vAcika -mAnasikabhedAt trividhaH, kAyikaH kara-ziraH
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1 sU0 1.] savRtticchando'nu (sanapradyote saMyogAdirUpaH, vAcikaH zabdaprayogarUpaH, mAnasikaca manasaiva tadarhatvasvIkAraH / tathA cAtra dhyAnena mAnasikaH praNipAta eva bodhyata ityarthaH / kAvyopayoginAmiti chandasAM vizeSaNamuktamiti sarvatra kAvye chandasAmupayoge eva saMgaccheteti kAvyasya gadyapadyAtmakatvena dvaividhyAt gadye ca prakRtacchandasAmanupayogAnnyUnateti zaGkAyAmAha -gadyakAvye na cchandasAmupayoga ityarthAt padyaM kAvyamiha gRhyata iti, arthAditi - arthamanurudhyetyarthaH, "gamyayapaH karmAdhAre" [ 2. 2.74 ] iti paJcamI / tathA ca yadyapi gAM padyamubhayamapi kAvyameva tathA'pIha chandasAmupayogarUpArthAnurodhena padyarUpameva kAvyaM kAvyapadena gRhyata iti na nyUnatA / upayogapadasya yathAkathaMcidupakArasAdhAraNaparatveneha viziSyopayogaprakAramAha- upayogaH sAhAyakaM vRttasaMzayacchedAdineti, kavayo hi na chandAMsyanurudhya kAvyAni viracayanti kintu svabhAvata eva tattacchandorUpeNa teSAM vAk prasarati, boddhRNAM ca tatra saMzayaH sambhavati-kimidaM chandaH ? iti tAdRzasaMzayaccheda evaitacchAstra prayojanam, tathA ca kAvyasambandhivRttasaMzayacchede sAhAyakam - upakAra evAsya zAstrasya, zAstrapratipAdyAnAM chandasAM copayoga iti vizakalitArthaH / chedAdItyatrAdipadena ca yatisaMzayacchedopakArakatvaM tattacchando'nusaraNena kAvyAnirmANopakArakatvaM ca vijJeyam / uktArthe pUrvAcArya sammatimAha - "chandovicitervR ttasaMzayacchedaH" iti-vicayanaM vicitiH saGgrahaH, chandasAM vicitizchandovicitiH, tasyAH-tAmAzrityetyarthaH, atrApi "gammayapaH 0 " [ 2. 2. 74. ] iti karmaNi paJcamI; vRtteSu - vRttaviSaye yaH saMzayaH sandehastasya chedaH - nivRttirityarthaH [1. 2. ] / maGgalAcaraNenaivAnubandhacatuSTayasyApi sUcanaM bhavatIti pUrvAcAryaparipATI, tAM sphorayannAha - idamabhidheyaprayojanamiti - abhidheyasya-granthapratipAdya viSayasya, prayojanaM - yamarthamadhikRtya pravRtyate tadityarthaH / ayamAzayaH - viSaya - prayojanA -'dhikAri-sambandhA anubandhacatuSTayapadavAcyAH, tatra chandAMsi prakRtagranthapratipAdyAnIti viSayaH, viSayasya ca prayojanatvamAvazyakamiti vRttasaMzayacchedaH prayojanam, tajjijJAsuzcAdhikArI, sambandharaca pratipAdyapratipAdakabhAva:, iti caturNAmapyanubandhAnAM prakRtapadyena sUcanamiti / ArSI gAyatrI - triSTubAdInAM vedaprasiddhAnAM chandasAmiha kathanAbhAvAt na sarveSAM chandasAmiha saMgraha iti nyUna
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 1.] teti zaGkAyAmAha-kAvyopayogAbhAvAccetyAdi,prakRte hi kAvyopayoginAmeva chandasAM lakSaNaM vivakSitamiti vedAnAM kAvyabahibhUrtatvena tacchandasAmiha kathanasyAnAvazyakatvena tAni neha lakSayiSyante svarUpapratipAdanena nirUpayiSyante / chandasAmityatra SaSThIvibhattyarthaH ka ityAha-karmaNi SaSThIti-"karmaNi kRtaH" [ si0 sU0 2. 2. 83. ] iti vihiteti bhAvaH / chandaHzabdavyupattimAhacandanAdAlAdanAditi-cadu AhlAde dIptau ca paThito bhauvAdiko dhAtuH, tasmAdauNAdiko'spratyayaH, pRSodarAditvAdu varNavyatyayena cakArasya chakAra iti chandaHzabdadhyutpattiH / paryAyamAha-varNamAtrAniyamitAni vRtAnIti-iha hi dvividhAni vRttAni, kAnicid varNaniyamitAni kAnicinmAtrAniyamitAni, varNaiH-varNasannivezavizeSaH, niyamitAni-baddhasvarUpANi, mAtrAbhiH-kAlavizeSopalakSitAbhiH, niyamitAni vRttAni-mAtrAvRttAni, mAtrA cetthaM lakSitA'bhiyukta:-"kAlena yAvatA pANiH paryeti jAnumaNDale / sA mAtrA kavibhiH proktA" iti, teSAM vRttAnAmanuzAsanaM chando'nuzAsanam / anuzAsanapadaM vyutpAdayatianuziSyate'neneti, tathA ca karaNe'naH, taccedaM zAstramiti, anena zAstreNa bharatAdipUrvAcAryaziSTAni chandAMsi anushissynte| karturihAnukterAkSepalabhyatvamityAha-vakSya iti tRtIyatrikaprayogAditi-kriyA hi kartAraM vinA'nupapannA tamAkSipati, sA ceha vakSya iti tRtIyatrikekavacanarUpA, tRtIyaM ca trikamasmadhupapade satyeva bhavati "trINi trINi-anyayuSmadasmadi" [si0 sU0 3. 3. 17.] ityanuzAsanAt / tathA cAsmadaH prayogaM vinA'nupapadyamAnastRtIyatrikaprayogo'smacchabdapratipAdyaM kartAramAkSipatIti-ahamiti [kartA] labhyate / prakRtapadyAvataraNikAyAm-'iSTA'dhikRtadevatAnamaskArapUrvakam' ityuktaM, tatra zaGkate-nanu bhavatu 'vAcaM dhyAtvA'rhatIm' iti iSTadevatAstutiH, adhikRtadevatAstutistu kathamiyam ? iti, ayamarthaH-AhatI vAk parameSThisambandhAdahitatareti prasAdanIyatveneSTA bhavitumarhati adhikRtAnAM-prakRtAnAM chandasAM devatAtvaM tu tasyA na yuktamiti tAvAnaMzastatrAsaGgataH / tatra hetumAha-nAdhikRtAni chandAMsyahatpraNItAni iti, adhikRtAni-prakRtagranthapratipAdyAni, chandAMsi-vRttAni,na arhadbhiH pratipAditAni,apitu pUrvAcArya:bharatAdimunibhireva pratipAditAnIti ArhatyA vAcastaddevatAtvaM-tadadhiSThAtrItvaM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 1.] savRtticchando'nuzAsanapradyote na yuktamiti bhAvaH / uttarayati-maivaM vocaH iti-vace--go vA adyatanyA dvitI yatrikaikavacanam, mAGo yogAdaDAgamAbhAvaH, evam-uktaprakAreNa, mA-nahi, voca:-kathaya, kuta ityAha-nahi sUktaM kiJcidityAdi / jagati saMsAre, kimapi sUktaM zobhanavacanam, arhatAM tIrthakarANAm, upadezam AdyoccAraNam antareNa vinA na asti / sarvameva lokahitAdhAyakaM vacanaM ahaMdupadezasambaddhameveti chandasAmapi sUktAntagartatvAt paramparayA'pi arhatprabhavatvameveti bhavatyAhatyA vAco'dhikRtadevatAtvam / uktArthe zrIsiddhasenadivAkaravacanasammatimAha-yat-zrIsiddhasenaH-"sunizcitamityAdi / "paratantrayuktiSu yAH kAzcana sUktasampadaH sphuranti tAH tavaiva [iti] naH sunizcitam [yataH]pUrvamahArNavoddhRtAH jinavAkyavipuSaH jagatpramANam" ityanvayaH / pareSAM-jainAgamAnuyAyiminnAnAM, tantreSu-AgameSu, yuktiSu-yuktipratipAdakasaMgraheSu ca, yAH kAzcana viralAH, sUktasampadaH zubhavacanAtmakasampattayaH, sphuranti vidyotante, tAH sarvAH, tavaiva tvatsambandhinya eva, yataH pUrvamahArNavoddhRtAH sarvAGgabhyaH pUrva tIthaGkarairabhihitatvAt pUrvANi, tAni ca utpAtAdIni lokabindusAraparyantAni AgamagranyAtmakAni caturdaza, tAnyeva mahArNavaH-savArtha ratnasaMgrAhitvAt svayambhUramaNanAmA sarvato mahAn samudraH, tata uddhRtAH-svApratimapratibhayA prAkaTaya nItAH, jinavAkyavipuSaH arhadvacanabindava eva jagatpramANaM vizvasmin vyavahAre pramANabhUtAH, nAnyat kiJcana sAMsArikehikAmuSmikavyavahAre prAmANyaM prAptumarhati / tatazca yatkiJcidiha zubhaM pramANabhUtaM ca vacanamupalabhyate tat sarvamarhatsambadhyeveti chandasAmapi tadadhInatvaM siddham / itthamazeSazaGkAkalaGkaprakSAlanaM kRtamiti nigamayati-iti sarvamavadAtamiti, iti-itthaM prakAreNa, sarve-prakRtamaGgalazlokavaNitaM vastu, avadAtaM-doSasambandharahitam / nanu prakRtagranthamaGgalazloke pUrvaviracitayoH zabda-kAvyAnuzAsanayozcarcAyAH kimaucityamiti cedatrAha-anena ca zlokenetyAdi,ayamAzayaH-mahati saMsAre niravadhau ca kAle bhavati keSAMcit saMzayo yat-imAni anuzAsanAni naikakartRkAni, api tu pRthak pRthagevateSAM kartAraH, kAlabhedena dezabhedena kartRnAmaikya sammAvyata iti taducchedAyAtra zloke 'siddha-zabdakAvyAnuzAsanaH' iti
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 savRtticchando'nuzAsana pradyote [a0 1, sU0 2.] kartavizeSaNatvenoktamiti trayANAmapi zabdAnuzAsana-kAvyAnuzAsana-cchando'nuzAsanAnAmekakartRkatvapratipAdanam / kiJcaitena sakalasya vAgvyavahArasyopakArakANi zAstrANi mathakainaiva lokopakRtaye racitAnIti svazaktivyApakatvamapi sUcitaM bhavatIti vijJeyamiti / / a0 1, suu0-1|| sarvAdi madhyA-ntaglau trikau mnau bhyau nau stau varNagaNAH // 2 // sarvAdi-madhyA-'ntI guru-laghU yayosto yathAkrama 'mnau bhyo no sto' ityevaM saMjJo jnyeyo| catuglAdInAmapi mAdisaMjJA mA bhUditi niyamArthamAha-triko, prayaH pramANamanayostau "mAnam" [siddhahe0 6.4.169.] iti ke triko| tatra sarvaglo-sno, Adiglo bhyau, madhyaglau-nau, antaglo-stau / sarveSAM nyAsaHsss ma, na, // ma, Is ya, / / ja, I ra, // sa, ''| ta / paThanti ca "mastrigurussilaghuzca nakAro, mAdiguruzca tthaadilghuuryH| jo gurumadhyo madhyalaghUraH, so'ntaguruH kthito'ntlghustH||" iti vargagaNAH [2-1 ] // suu0-2|| pradyotaH-sarvA-''di-madhyA'nteti-varNamAtrAmedena vRttAnAM dvaividhyamuktaM pUrvakArikAvRttI, tatra saMkSepato vRttAnAM svarUpanirUpaNAya varNagaNA mAtrAgaNAzca kalpitAH, teSu prathamaM varNagaNAnAha prakRtasUtreNa / sUtraM vivRNoti-sarvA''dimadhyA-'ntau guru-laghU yayoriti-sarvazca Adizca madhyazca antazceti saMkhyAsAmAnyavivakSayA dvandvaH, g ca la ceti pRthak dvandva samAsaH, sarvAdimadhyAntazabdA adhikaraNArthaparAH, tatastayoH padayoH samAnAdhikaraNo bahuvrIhiH, sarvAdizabdAnAM pRthak pRthak dvandvAnte zyamANAbhyAM glAbhyAM sambandhaH, tathA ca mnA-vityAdipadAnAmapi gaNadvayaparatvena pRthak pRthak sambandhakalpane-sarvagaH trika:-maH 1, sarvalaH trika:-na: 2, AdigaH trika:-bhaH 3, Adila: trika:-yaH 4, madhyagaH trika:-jaH 5, madhyala: trika:-raH 6, antagaH trika:-saH 7, antala: trika:-taH 8, ityevaM vizakalito boghH| sarvAdItyAdipadaM trikAvityasya vizeSaNam; trikAviti coddezyaparaM saMjJibodhakam,mnAvityAdi ca saMjJAbodhakam, tadAha-yathAkramaM mnau myau nau stau ityevaMzaMjJau jJeyAviti / yadyapi eteSAM dvandvapadAnAM samudAyarUpeNaiva saMjJAtvaM prApnoti vidheyabodhakapadatvena svAta
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 3] ntryAt tathApi itaretarayogadvandve sarvapadArthasya tulyaM prAdhAnyamiti bhavati pratyekaM saMjJAtvam / nanu 'Adi-madhya-anta'padAnAM mahimnA samudAyasya varNatrayAtmakatvaM svata eva pratIyata iti trikAviti samudAyasvarUpabodhakaM padaM vyarthameveti cedatrAha-catuglAdInAmapi mAdisaMjJA mA bhUditi niyamArthamAha-trikAviti, ayamAzayaH-AdimadhyAnteti padatrayamahimnA eka-dvi-varNAtmakasya samudAyasya vyAvRttAvapi caturAdivarNAtmakAnAM samudAyAnAM vyAvRttirna syAditi teSAM vyAvartanAya trikAviti padaM niyamArtham-trikAveva, na catuSkaH paJcako vetyAdi / trikAviti padaM vyutpAdayati-trayaH pramANaMmanayostAviti-samudAyo pratyayArthaH / pratyayavidhisUtramAha-"mAnam" [si0 hai0 4. 6. 163.] iti ke iti-mAnamityarthe "saMkhyADatezcAzat-ti-STeH kaH" [si0 6.5.130.] iti vihita ka iti bhaavH| sUtrapAThAnusAraM sambandhamAha-tatra sarvaglo mnau ityAdinA / pratyeka vizakalitaH sambandhaH pUrvamukta eva / yatra gaNe yo varNo viziSya gururla ghurvoktastatra tadatiriktau laghU gurU vA yathAkramaM vijJeyo / gurolaMghozca nyAsaprakAraM vakSyati paJcama-SaSThAbhyAM sUtrAbhyAM "hrasvo l-RjuH" "g-vakraH" iti / tathA ca RjvI rekhA / ' laghusUcikA, vakA 'Da' rekhA gurusuucikaa| tadanusArameva varNagaNAnAmeSAM nyAsaprakAramAha-sarvaSAM nyAsa iti / evaM ca-sarvaguruH ''' trika:-maH, sarvalaghuH ||-nH, AdiguruH |-bhH, AdilaghuH Iss-yaH, madhyaguruH ||-jH, madhyalaghu: |'-rH, antaguruH // 5- saH, antalaghuH ssI- taH, iti nyAsakramaH // 441.2/2454 svoktArthe pUrvAcAryasammatimAha-paThanti ca-mastriguruH ityAdi, "triguruH:-maH, trilaghu:-naH, Adiguru:-bha, Adilaghu:-yaH, gurumadhya:-jaH, madhyalaghu:raH, antaguru;-saH, antalaghuzca-taH, kathitaH" ityanvayaH, spssttshcaarthH| varNagaNavarNanaparisamAptimAha-iti varNagaNAH iti / sU02 pramANavacanam 1||suu02|| dvi-tri-cutuS-paJca-SaTkalA da-ta-ca-pa-SA- dvi-tri-paJcA-'STa-trayodazabhedA mAtrAgaNAH // 3 // kalA mAtrA, dvikalo-dasaMjJaH, trikala:-tasaMjJaH, catuSkala:-casaMjJaH, paJcakala:pasaMjJaH, ssttkl:-bsNjnyH| iti dvi-tri-catuS-paJca-SaNNAmAdipratIkena "kR
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 3.] tR-rA-sa-divA-da-ra0" ityAdivat dAdisaMjJA maatraagnnaaH| te ca yathAsaMkhyaM dvi-tri-paJcA-aSTa-trayodazabhedAH, tatravagaNo dvibhedaH- 5, 0, tagaNastribheda:-15, s, m, cagaNa: paJcamedaH-s, us, Is, su, m, pagaNo'STa bhedaH- Iss, sus, us, I, II, II, III, s m , SagaNatrayodazameda:- ss, ||s, ISIS, Sus, Ims, ISI, SISI, I, III, iisil, isilt, silt, inul, "sarvagaH sarvalo dasta AdimAntimasarvalaH / sarvAntamadhyamAdyaga caH samastalo matazca saH // [3-1] paAbantalaghuglAntaH syAdupAntyaguruH sa ca / AdhuttaraguruH so'pi gurvAdiH sakalo'pi ca // [3-2] paH sarvago dvaghAbalaH syaadaadyopaantylghustthaa| AdhAntimaguruzceva paryantagurureva ca // [3-3] mAdhantala upAntyAdhaga upAntyagurustathA / pAcago madhyagazcAbuttaragAdizca sarvalaH // " [3-4] iti saMgrahazlokAH ||suu0 3 // pradyotaH-atha mAtrAgaNAnAha-dvi-tri-catuS-paJca-SaTkalA0 iti-dve ca tisrazca catasrazca paJca ca SaT ca-dvitricatuSpaJcaSaT, tA:-[tAvatyaH]kalA:-mAtrA ye-Su te-dvitricatuSpaJcaSaTkalAH, dazca tazca cazca pazca Sazceti te-da-ta-capa-SA; / nAmaikadezagrahaNe nAmagrahaNamiti dAdayo dvikalAdInAM saMjJAH / tadAhadvikalo dasaMjJa ityAdinA / eSAM kathaM dvikalAdibodhakatvamityatrAha-dvitacatuSpaJcaSaNNAmAdipratIkeneti-dvikalasyAdiH dakAraH, trikalasya takAraH, catuSkalasya cakAraH, paJcakalasya pakAraH, SaTkalasya SakAra iti / naiSA prakriyA'smAbhireva kalpitA, api tu pUrvAcAryarapyanayA vyavahAraH kRta ityAha"kRtarAsadivAdara0" ityAdivaditi-kR tR rA sa divA da ra bhUta divA, zu ca rASTa divaika ra pUrNa divA" iti jyotiHzAstrIyavacane kR-ta-rA ityAdayaH 'kRSNapakSa-tRtIyA-rAtri' ityAdipadAnAmarthe prayuktA bhadrAvicAraprakaraNe / kR
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1; sU0 4] savRtticchando'nuzAsanapradyote kRSNapakSe, tR- tRtIyAyAma, rA-rAtrau, bhadrA bhavatItyarthaH; evaM-sa-saptamyAm, divA-divase bhdraa| zu- zuklapakSe, ca-caturthyAm, rA- rAtrI, bhadrA; aSTaaSTamyAm, divA-divase, bhadrA; eka-ekAdazyAma, ra-rAtrI, bhadrA; pUrNa-pUrNimAyAma, divA- divase bhadrA / kRSNapakSe-tRtIyAyAyAM dazabhyAM ca rAtrI bhadrA, saptamyAM caturdazyAM ca divA bhadrA, zukapakSe- aSTamyAM pUrNimAyAM ca divase bhadrA, ekAdazyAM caturthyA ca rAtrI bhadrA bhavatIti bhAvaH / nigamayati- dAdisaMjJA mAtrAgaNA iti / tathA caite paJca mAtrAgaNAH / eSAM kalAparyAyeNa pratyekaM kati bhedA ityAkAGkSAyAmAha-dvi-tri-paJcA-'STa-trayodazamevAH itiprathamo vikala:-ekaguru'-laghudvayAbheidena dvividha eva / dvitIyastrikala:laghvAdiA'-laghvantA-laghutra y||bheden trividhaH / tRtiiyshctusskl:-gurudvy''-lghudvyaadigurvnt||'-gurumdhyaa-gurvaadilghudvyaantaa -lghuctusstty||bheden paJcavidhaH / caturthaH pnyckl:-ldhvaadigurudvyaa'-lghumdhygurudvy'| 'lghutryaadigurvnt|||5-gurudvyaadilghvntaa -lghudvygurulghu|||-ldhugurulghuvy-1ddaa-gurulghutryaa -lghupnyck||-||bhedenaassttvidhH paJcamaH / ssttkl:gurutry'''-lghudvygurudvy||-lghugurulghuguru||5-gurulghudvyguruj|'-lghuctussttyguru -lghugurudvylghu|'')-gurulghugurulghu'|'|-lghutrygurulghu|||5|-gurudvylghudy''||-lghudvygurulghudvy||||-lghugurulghutryaa|||-gurulghuctusstty-5 -lghussttk|||bheden trayodazavidha iti vivekaH / etadedha saMgRhNAti-sarvagaH sarvalo dasta ityAdinA / 'sarvagaH, sarvalaH' iti dvividho daH / 'Adimala:, antimala:, sarvala:' iti trividhaH-taH / sarvagaH, antagaH, madhyagaH, AdigaH, samastalazca' iti paJcavidha:- caH, mataH [3-1] // 'AdilaghuH, madhyalaghuH, gurvantaH, ladhvantaH, upAntyaguruH, AdyuttaraguruH, gurvAdiH, sarvalaghuH' ityaSTabhedaH- paH syAt / [ 3 / 2 ] 'sarvaguruH, laghudvayAdiH, AdyopAntyalaghuH, AdhAntimaguruH, antaguruH [3-3], AdyantalaghuH, upAntyAdyaguruH, upAntyaguruH, gurudvayAdiH, madhyaguru;, AdyuttaraguruH, AdiguruH, sarvalaghu:-SaH syAdityanvayaH [3-4] // svarUpANi ca pUrvamuktAnyeva // sU0-3 // samAnakAdiH // 4 // glo mArayo dAvayana samAnena lakSitA ekAbisaMkhyA bhavanti / yAvatiyaH
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 5.] samAnastAvatiyA gAdayo'pi gRhyante / ga-1, gA-2, gi-3, gI-4, gu-5, gU-6, gR-7, 4-8, gla-6, gla-10 / evaM lAdayo'pi // suu0-4|| pradyotaH-pUrvanirdiSTAnAM varNagaNAnAM mAtrAgaNAnAM guru-ladhvozca niyatasaMkhyakAnAM lAghavena nirdezasyopAyamAha-'samAnenakAdiH' iti / sUtrasya sUkSmAkSaratvAdamiSeyArthasya sUcanamAtraparatvAcca vivaraNamAha vRttikRt- glo mAdayo daadyshcaityaadi| glau guru-laghupratIkabhUto gakAra-lakArI mAdayaH magaNAdivarNapratIkabhUtAH ma-na-bha-ya-ja-ra-sa-tAH, dAdayazca dvikalAdimAtrAgaNapratIkabhUtAH-da-ta-ca-pa-SAzca, samAnena "ladantAH samAnAH" iti [si0 sU0 1. 1. 7.] saGketitA akArAdayo lukAraparyantA varNAH samAnasaMjJAH, tena tena svareNa lakSitAH upalakSya nirdiSTAH, ekAdisaMkhyA bhavanti prathamena samAnenopalakSitA ekasaMkhyAbodhakAH, dvitIyena dvayoH, tRtIyena trayANAmityevaM krameNa dazasaMkhyAparyantaM svaM bodhthArtha sUcayanti / tadeva sphorayannAha-yAvatithaH samAnastAvatithA gAdayo'pi gRhyante iti-yAvatithaH-yatsaMkhyAyAH pUraNaH, samAnaH-svaraH, tAvatithA:-tAvatsaMkhyAkAH, gAdayo'pi-guru-laghu-mAdidAdigaNA api, gRhyante-pratItipadavIM gacchanti / tadeva svarUpato darzayatiga-1 gA-2 gi-3 ityAdinA gla 10 paryantam / prakRtamarthamatidizatievaM-lAdayo'pIti-la-1 lA-2 li-3 ityevaM laghu saMkhyA, ma-1 mA-2 mi-3 ityevaM magaNAdisaMkhyA, da-1 dA-2 di-3 ityevaM dvikalAdigaNasaMkhyA ca vijJeyeti bhAvaH // suu0-4|| hrasvo la RjuH // 5 // hrasvo-mAtriko varNo saMjJo bhavati, sa ca prastAre RjuH sthApyaH ||suu0-5|| pradyotaH-mAdayo varNagaNA dAdayazca mAtrAgaNA dvitIya-tRtIyasUtrAbhyAM nirUpitAH, tatsvarUpapaM ca pradarzitam, laghu-gurvoH 'l-ga' saMjJA ca na nirUpitA navA tatsvarUpaM pradarzitamiti tatpradarzanAyAha-hvasvo lajaH iti-"hrasvaH l RjuH' iti padacchedaH / vivRNoti-hrasvo mAtriko varNo 'la'saMjJo bhava tIti-"ekamAtro bhavedbasvo dvimAtro dIrgha ucyate" ityamiyuktoktayA eka
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ [a0 1, sU0 6.] savRtticchando'nuzAsanapradyote mAtrayoccAryoM varNo hrasvaH, sa cAtrAnuzAsane l iti vyavahriyata ityarthaH / 'hrasvo l' ityetasyArthamuktvA ziSTasya 'RjuH' ityaMzasyArthamAha-sa ca prastAre RtaH sthApya iti-'l' ityasya dehalIdIpanyAyena pUrvatra paratra cAnvayaH, pUrva prati asya vidheyarUpeNopasthitiriti saMjJAparatvam, param 'Rju' iti padaM prati ca uddezyatvenopAsthitiriti sa RjuH UrdhvAdhaH saralakrameNa sthitrekhaa'|'ruupenn prastArasamaye sthApanIya ityarthaH // suu0-5|| vA-'nte ga vakraH // 6 // padAnte vartamAno hrasvo gasaMjJo bhavati, sa ca prastAre vakra: sthApyate / veti vyavasthitavibhASA, tena yatra "au glo samAnI" [2. 83.] ityAdAvapavAdastatra gasaMjJo na bhavati / vaMzasthAdau ca pAdAnte laghogurutvaM na bhavati / yadAha "vaMzasthakAdicaraNAntanivezitasya, gatvaM laghornahi tathA zrutizarmadAyi / zroturvasantatilakAdipadAntavati-lo gatvamatra vihinaM vibudharyathA tat // " [6-1] / vAsu vivakSAvazAt gurutvaM laghutvaM ca / yadAha "ojasaMkhyA yadAbhISTA, dhruvAsu viratau tdaa| go latA yugmasaMkhye tu, virato gurutA laghoH // " [6-2] / tathAgurua cima eklahU, virAmavisayaMmi vismsNkhaae| jamalalahU lahua cia samasaMkhAsaMThio hoi // " [6-3] // sU0-6 // pradyotaH-dvimAtrasya gasaMjJAM vakSyati, kvacid hrasvasyApi gasaMjJA'mimateti prakaraNAt tAM kathayan gurusvarUpamapyAha-vA'nte ga vakraH iti / vivRNotipAdAnte vartamAno hrasvo gasaMjJo bhavatIti / antapadasya samudAyasApekSatvAt kasyAnte ityAkAGkSAyA vyAkhyAnamAtranivartyatvenAha-pAdante iti / pAdazca padya caturthAzaH, tadante yadi laghurmavet sa yathAprayojanaM 'g'saMjJo bhavati / sarvatra gurutvAbhAvAt vetyAha, taccAne svayameva sphorayiSyati / 'vakraH' ityazaM vyAkhyAti sa ca prastAre vakraH sthApyate iti-'g' ityasya pUrvasUtroktarItyA pUrvatra paratra ca vidheyatvenoddezyatvena yathAyathaM sambhandhAt sa cetyarthalAbhaH, vakra: sarpagatyupalakSitakuTilarekhA''rUpeNa prastAre sthApanIya ityrthH| veti vyasthitavibhASA tena yatretyAdi- veti padena vibhASArtho vikalpaH sUcyate, sA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 6. ] va vibhASA vyavasthitA, vividhayA yathAlakSyaM bhinnayA'vasthayA upalakSitA / tatphalamAha - tena yatra "jaiM glau samAnI" [ cha0 sU0 2-83] ityAdAvapavAda iti, ayamAzayaH - sAmAnyataH pAdAntasthasya laghorgurutvaM bhavati, kintu yatra viziSya pAdAntasthasya laghutvaM kathyate tatra "sAmAnyazAstra to nUnaM vizeSo balavAn bhavet" iti nyAyena pAdAntasthasya laghorlaghutvameva tiSThati, na gurutvaM bhavati, yathA ' glo' iti samAnIcchandaso lakSaNe pAdAntalaghoreva lakSaghaTakatvaM viziSya kathyate tatra pAdAntasya gurutvaM na bhavati / na kevalamapavAdasthala eva kintu zrutisukhAnurodhenApi pAdAnte laghorgurutvaM na bhavatItyAhavaMzasthAdau ca pAdAnte laghorgurutvaM na bhavatIti / tatra pUrvAcAryasammatimAha - vaMzasthakAdIti - "yathA vibudhairvasantatilakAdipadAntavati-lo gatvaM vihitaM zrutizarmadAyi tathA vaMzasthakAdicaraNAntanivezitasya laghogaMtvaM na zrutizamaM dAyi" ityanvayaH / vasantatilakAcchandaso lakSaNaM ca "bho jo gau vasantatilakA" [2-231] iti, tatra pAdAnte gurudvayaM proktamiti kadAcillaghu pAdAnte prayuktamapi gurutvaM prApyata eva, tathaiva ca zrutisukhaM bhavati; tathA "jatajrA vaMzastham" [2-156 ] iti lakSitasya vaMzasthasya pAdAnte ragaNasya kathanAt ante guroraucitye'pi yadi laghuH prayujyeta tarhi sa laghurevoccAritaH zrutisukhadAyI bhavati na tu sa gurutvaM prApyate ityevamevAsya niyamasya vyasthitatvaM bodhyamiti samuditArtha : [6-1] // pAdAntasya laghaurgurutve sthAnavazAd vyavasthAntaramAha- dhruvAsu vivakSAvazAda gurutvaM laghutvaM ca iti - dhru vAsu- SaSThAdhyAye vakSyamANAsu SaTpadIcatuSpadI - dvipadI praminnAsu chandojAtiSu, vivakSAvazAt - kaveritizeSa:, [pAdAntasya] gurutvaM laghutvaM ca gurorapi paThitasya laghutvaM laghorapi paThitasya gurutvaM ca bhavatIti bhAvaH / tatra pUrvAcAryoktAM vyavasthAmAha-yadAha-a -ojasaMkhyA yadA'bhISTeti / dhruvAsu vakSyamANAsu SaTpadyAdiSu, viratau pAdAnte, ojasaMkhyA ayugmapAdamAtrAsaMkhyA, yadA'bhISTA yatra pUrayitumISTA, tadA tatra gaH guroH, latA laghutA / yugmasaMkhye yugmapAdayoH, [ yadA amISTA tadA ] viratau pAdAnte, laghoH gurutA bhavatIti bhAvaH [ 6-2 ] // kvacidanyathaivetyAha-tathA-gurua cia ekalahU iti, visama saMkhAe
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 7.] savRtticchando'nuzAsanapradyote viSamasaMkhyAyAm-prathama-tRtIyayoH pAdayoH, virAmavisayaMmi virAmaviSaye pAdArate, ekkalahU ekalaghuH [vivakSAvazAt] gurua ccia hoi gururiva bhavati / samasaMkhAsaMThio samasaMkhyAsaMsthitaH-yugmapAdAntastha ityarthaH / jamalalahU yugmalaghu:-guruH, lahua cia hoi laghuriva bhavatItyarthaH, [6-3] // sU0-6 // -ka-) (pa-visargA-'nusvAra-vyaJjanA- hAdisaMyoge // 7 // jihvAmUlIye upadhmAnIye vijarjanIye atusvAre vyaJjane hAdivajite saMyoge ca pare hrasvo'pi go bhavati vakrazna |'ahaadi'iti samastavyastasaMgrahAta-hasaMyoge hasaMyoge rasaMyoge ca na guruH| AdizabdAd yathA darzanam / hAdisaMyoge ca yathA "spRSTaM tvayetyapahiyaH khalu kIrtayanti / " [7-1] // tathA"tava hiyA'pahiyo mama hrIrabhUta, zazigrahe'pi drutaM na tA ttH| vahalabhrAmaramecakatAmasaM, mama priye ! kva sameSyati tat punH||" [7-2] "dhanaM pradAnena zrutena kA~" [7-3] / ityAdi / "lolAsitAbjamuta darpaNamAtapatraM, ki dantapatramatha kiMzukamoliratnam / kiMcAmaraM tilakabindurathendubimbametad divo niha nutadIpti mude na kasya / / " [7-4] / prAkRte'pi yathA"jaha hAuM oiNNe agbhuttamulhasiamaMsualutaM / jaha ya Na NhAmo si tumaM sacche golAnaItUhe // " [7-5] / bhagbhuttaM abhiSiktam, tUhaM tIrtham / tathA"vobrahadrahami paDiA0" [7-6] "kuvalayakhittadrahi0" [7-7] / ityAdi / eSu atIvaprayatnatvaM saMyogasya gurutvAbhAve hetuH| tIvaprayatne tu bhavatyeva guruH / yathA- "barhamAreSu kezAna0" [7-8] / kecit tu- ka-)(payorapi paratra sthitayoH pUrvasya laghogurutvaM necchanti / yathA "praNatasukharadharaNanRpa)(paramavijitamadamadanajananamaraNaH / sakaluSajanasalilakataka kanakamayasutanu jinavara ! vRSama ! jaya // " [7-6] // suu0-7||
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 7.] pradyotaH-laghorgurutvasya niyamAntaramAha-ka-)(pa-visargAnusvAra0 iti / sUtraM vivRNoti-jihAmUlIye ka-khAbhyAM prAg visargasthAnIyo vajrAkAro jihvAmUlIya iti kathyate, tasmin parataH prayujyamAne, upadhmAnIye paphAbhyAM prAga visargasthAnIyo gajakumbhAkAra upadhmAnIya iti kathyate, tasmina parataH prayujyamAne, visarjanIye visarge, anusvAre svarAt parataH prayujyamAne bhakArAdisyAnIye bindurUpe, vyaJjane svaraviyukta vyaJjanamAtre, hAdivajite saMyoge ca 'ha-ra' etayoH pratyeka militvA vA saMyogaM varjayitvA'nyasmin saMyoge ca, pare parataH prayujyamAne sati, hrasvo'pi go bhavati vakrazca etacca pUrvAnusRtArthavarNanam / etAsvavasthAsu hrasvasyApi gurutvaM bhavati sa ca vakra: vakrarekhArUpeNa prastArya ityarthaH / 'ahAdi' iti saMyogaparyudAso na kevalaM hakArottararepharUpasaMyogaparo'pi tu yathAkathaMcit etadvarNadvayasaMyogapara ityAha'ahlAdi' iti samastavyastasaMgrahAt-hasaMyoge hasaMyoge rasaMyoge ceti / ayamAzayaH-'hra' iti hakArottararepharUpaH saMyogaH samastaH, varNAntarairapi hakArarephayoH prAtisvikasaMyogo vyastaH, saMyoga ityubhayorevAtra grahaNaM vinigamakAbhAvAt lakSyAnurodhAcca / 'ahasaMyoge' ityeva vaktavye AdipadopAdAnaM kimarthamityAzaGkAyAmAha-AdizabdAd yathAdarzanam iti-AdizabdopAdAnena yathAlakSyamanyasaMyoge'pi laghorgurutvaM na bhavatItyarthaH / udAharati-hAdisaMyoge yatheti-hrAdisaMyoge laghorgurutvaM yatra na bhavati tadudAhriyata ityarthaH / spRSTaM tvayeti / tvayA mama kiJcidaGgaM yanna sparzanIyaM tat spRSTam-AmRSTamiti, apahiyaH apagatalajjAH [lalanAH] kIrtayanti udghoSayantItyarthaH / atra vasantatilakAyAM chandasi dvitIyasya bhagaNasya ladhvantatvena pakArasya ladhutvaM yuktaM taddhi yadi ha pare gurutvaM bhajeta tarhi chandobhaGgaH syAditi gurutvaM na bhavati [7-1] // hra saMyogAntare ca parato gurutvAbhAvamudAharati-tathA-tava hiyetihe priye ! tava bhavatyAH, hriyA-lajjayA kAraNena, apahiyo nirlajjasyApi me, hrI:-lajjA, abhUt, ataH zazigrahe'pi candragrahaNasamaye'ndhakAraprAdurbhAve'pi na ghRtA haste gRhiitaa| tat tAdRzaM, bahalaM-ghanIbhUtaM, bhrAmaramecakaM-bhramarasambandhirUpavata zyAvarNa, tAmasaM-tamaH punaH, kva sameSyati kasmin samaye saGgataM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 7.] savRtticchando'nuzAsanapradyote bhaviSyatItyarthaH / arthe rAmaNIyakAmAve'pi udAharaNamAtrasampataye kalpitamidaM padyam / atra drutavilambitacchandasi prathamo nagaNo dvitIya-tRtIyau bhagaNAviti va-pa-mAnAM prathamapAde, 'zi-pi' ityetayodvitIyapAde, lasya tRtIyapAde, masya caturthapAde, laghutvameva yuktaM, kintu prathamapAde 'hra-hri-hrI' ityeteSu, dvitIyapAde 'gra-pu' ityetayoH, tRtIye 'bhrA' ityetasmin, caturthe 'pri' ityetasmin parato gururva prAptam, tat ahrAdiparyudAsAnna bhavatIti na cchandobhaGgaH [7-2] // udAharaNAntaramAha-dhanaM pradAnenetyAdi, pradAnena-satpAtrasamarpaNena dhanaM [zobhate] zru tena-sacchAstrazravaNena karNo [zobhete] ityAdirUpeNAnvayaH / atropendravajrAcchandasi dvitIyasya tagaNatvena 'pradAnena' ityatra nakArasya laghutvaM yuktaM, tasya zruzabde pare gurutvaM prAptaM na bhavati [7-3] // punarapyudAharati- lIlAsitAjamiti, etat-paridRzyamAnaM, diva:AkAzasya, nihnatadIpti-AcchAditakAnti vastuvizeSaH, [divaH strItvenAdhyavasitAyAH] lIlAsitAbjaM-krIDAthaM zvetakamalaM kim ?, uta darpaNaM kim ? uta AtapatraM-zvetacchatraM kim ? atha dantapatraM-tATakaM kim ?, athavA kizaMkavat-palAzapuSpavat, prakAzamAnaM mauliratnaM kirITasthaM ratnaM kim ? athavA cAmaraM kim ?, tilakabinduH-tilakIkRtazvetacandanabinduH kim ? atha-athavA indubimbaM-candramaNDalaM kim ?, yadastu tadastu, kintu tat kasya mude netyanvayaH / atra vasantatilakAcchandasi pratipAdaM dvitIyayasya bhagaNatvena paJcamasya 'ni' ityasya laghutvamapekSitaM tat 'hanurUpe saMyoge na prAptamiti prakRtaniyamAllaghutvaM tiSThatyeva [7-4] // ityaM saMskRte samudAhRtyAnyatrA'pyudAhartumAha-prAkRte'pi yatheti-prAkRte'pi prakRtasUtrAnusAraM hasambandhisaMyoge gurutvaM yathA na bhavati tathodAhiyata ityarthaH / jaha NhAu0 iti-yathA-"snAtubhavatIrNe abhiSiktayutsrastamaMzukakaparyantam / yathA ca na snAto'si tvaM svacche godAnadItIrthe / / " iti saMskRtam / atra cchando'nuzAsanaparyAya ittham-"jaha hAuM ti-snAtumavatIrNe sAttvikabhAvavazAt AdraM sat utsastam, aMzukaparyantam "akhaMto perante" iti vacanAt, uddhRtazapharIM dRSTvA cakito na snAta iti saMTaGkaH" iti| atra kecidevamAhuH-tvayi
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 7.] snAtumavatIrNe jalena AdraM kasyAzcit aMzukAntam-aJcalam, sAttvikabhAvAtirekAt utsrastam-zarIrAdapagatam / yathA ca-yena hetunA ca "na nagnAM striyaM pazyet" iti niSedhAt tadarzanaM pariharan tvam, svaccha-nirmale. godAnadyAH, tIrthe-jalAvatAre, na snAto'si ityartha iti / atrAryAcchandasi vhe saMyoge parato gurutvAbhAvAn mAtrAdhikyam [7-5] // tathA-vodrahadrahami paDiA iti"te via suhayA" te cvea paMDiA te jayaMti jialoe| vodradrahammi paDiA taraMti je ceva liilaae||" iti pUrNA AryA / "ta eva subhagAH ta eva paNDitAH te jayanti jIvaloke / grAmINataruNahade patitAH taranti ye caiva lIlayA // " iti saMskRtam / grAmINAzikSitayuvakAnAM madhye nimagnA api ye lIlayA tataH pRthag bhavanti ta eva subhagAH, ta eva paNDitA, ta eva jIvaloke vijayina iti bhAvaH / atra draheti drarupe saMyoge'pi parataH pUrvasya gurutvaM na bhavatIti na mAtrAvRddhiH / atra "dre ro navA" [si0 8. 2. 80.] iti sUtreNa drazabdarephasya vikalpena lopenAtra rephasya lopAbhAvo vijJeyaH [7-6] // . evaM-"kuvalayakhittadrahi" ityAdi, "paMkayapaMki vahoDi kuvalayakhittadrahi" ityAdi rUpeNa kvApi samAyAtA mAtrAjAtiriyamapUrNA'spaSTA ceti nAnUdyate / atrApi 'drahi' iti drazabde pare pUrvasya ladhonaM gurutvamityetAvanmAMtraNa prakRtopayogaH / paryAye'ttham-"kuvalayakhitadrahi ti-paMkayapaMki vahoDi, kuvalayakhitadrahi / bivati vADihi ghalli, sasaharu...''gahi / nimmavi karavayaNA-hara puha lIlAvahiM / ugghITThI niasiTTI nivAi pyaaihi|" iti / atra kathaJcidiyaM saMskRtacchAyA-paGkajAni paGke kSiptvA, kuvalayAni kSiptvA hrade; vimbAni vATikAyAM kSiptvA, zazadharaM [gaganAt] gRhItvA / nirmAya kara-nayanA-'dharamukhAni lIlAvatyAH / uddhRSTA [utkRSTA] iva sRSTiH, niSpAditA prajApateH // [7-7] // prakRtasUtravaNitahAdivarz2anaM na kevalaM vAcanikamapi tu sahetukamapItyAha-eSu atIvaprayatnatvaM saMyogasya gurutvAbhAve heturiti / eSu pradarziteSu udAharaNeSu, atIvaprayatnatvaM tIvraprayaloccAryatvAbhAvaH, saMyogasya saMyuktavarNasya, gurutvA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1 sU0 7.] savRtticchando'nuzAsanapradyate bhAve pUrvalaghorgurutAsampAdakatvAbhAve, hetuH kAraNamityarthaH / ayamAzayaHsaMyogasyoccAraNe tatpUrvaM sthitaH svarastIvra prayatnenoccArthata iti tatra mAtrAdhikyaM bhavatIti gurutvaM jAyate, yatra tIvraprayatnaM vinaiva saMyogapUrvasthitasya svarasyoccAraNaM kriyate tatra gurutvaM na jAyata iti svAbhAvikamiti / yatra tIvra prayatna Avazyaka eva tatra gurutvaM jAyata evetyAha- tIvraprayatne tu bhavatyeva guruH iti / udAharati- bahaMbhAreSu kezAn iti - meghadUte yakSeNa virahiNA kAminoktasya padyasyAMzo'yam / sa hi priyAM prati saMdezaM meghadvArA preSayan priyAM sambodhyAha "zyAmAsvaGgaM cakitahariNIprekSaNe dRSTipAtaM, vaktracchAyAM zazini zikhinAM, barhabhAreSu kezAn / utpazyAmi pratanuSu nadIviciSu bhrUvilAsAn, hantaikasmin kvacidapi na te caNDi ! sAdRzyamasti ||" [ u0 me0 46 ] // te aGgaM zyAmAsu - priyaGgulatAsu, dRSTipAtaM netra vyApAraM cakitahariNIprekSaNe - cakitAyAH - zaGkitAyA hariNyAH, prekSaNe - netra vyApAre vaktracchAyAMmukhakAntiM, zazini - candramasi, kezAn zikhinAM - mayUrANAM barhamAreSu, bhrUvi - lAsAn - kaTAkSakrIDAH, pratanuSu kSudrAsu, nadIviciSu-saritta raGgeSu, utpazyAmi - utprekSayA sAkSAtkaromi, he caNDi ! kopane ! kvacidapi - ekasmin vastuni, te sAdRzyaM na asti, yenaikatrIbhUtaM tad dRSTA vinodamupalame, iti hanta duHkhamityarthaH / atra barheti pade rephayuktasya hakArasyoccAraNaM tIvraprayatnasApekSamiti tasmin parato vidyamAne pUrvasya gurutvaM jAyata eveti bhAvaH [ 7-8 ] // atra matAntaramAha- kecit tviti kecit - anirdiSTanAmAna AcAryAH, ka- - ) ( payorapi paratra jihvAmUlIyopadhmAnIyayorapi parataH satoH, pUrvasya laghoH tadavyavahinapUrvasthitasyApi mAtrikasya svarasya gurutvaM prakRtasUtroktaniyamaprAptaM gurubhAvaM necchanti na svIkurvanti / udAharati-yathA- praNatasuravareti, kanakamayasutanu ! kanakamayI- suvarNavarNA sutanuryasya tatsambodhanaM- he kanakamayasutanu ! he jinavara ! vRSabha ! paramavijitamadamadanajananamaraNaH paramamatyantaM vijitAni, madaH - ahaGkAraH, madana: - kAmaH, jananam - utpattiH, maraNaM prANaviyogazceti madamadanajananamaraNAni yena saH, praNatasuravaradharaNanRpaH praNatAH suravarA dharaNA nRpAzca yasmai saH, sakaluSajanasalila 2 21 1
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a01, sU08-6] katakaH sakaluSA:-sakalmaSapaGkA janA eva salilaM tasya [narmalyAya] kataka:paGkApanodakaH phalabizeSa iva, tvaM jaya sarvotkarSeNa vartasvetyarthaH / atra pathyAyAM jAto catuSkalatraye virAma iti jihvAmUlIyopadhmAnIyAmyAM pUrvasya gurutve trayodazakalA bhavantIti mAtrAvRddhiH syAditi gurutvaM nAbhIyate ityudAharaNatAtparyam [7-8] // sU0 7 // dIrgha-plutau // 8 // dvimAtra-trimAtrI varNI 'ga'saMjJo bhavataH, vakro ca / / sU0 8 // pradyotaH-laghorgurutvaprApti vicArya vastuto gurutvasya vidhAyakaM sUtramAhadIrghaplutAviti / vyAkhyAti-dvimAtra-trimAtrau varNAviti-dve mAtre-uccAraNakAlakale yasya sa dvimAtraH, tistro mAtrA:- uccAraNakAlakalA yasya sa trimAtraH, tau ca varNI, arthAt svarI tayoreva tAdRzatvasambhavAta; g2asaMjJo bhavataH / vakra ityapyanuvRttamuddezyapAravazyAd dvivacanAntatayA vipariNate, tadAha-vakro ceti- prastAre vakrarekhayA saMketanIyAviti bhAvaH ||suu0-8|| sa dvimAtraH // 6 // sa 'g'saMjJo dvimAtro bhavati / ekamAtre asatI mAtrA Aropyate, trimAtre satI nirAkriyate // suu0-6|| pradyotaH-dvi-trimAtrayorvarNayoH sAdhAraNyena gasaMjJAvidhAnAt gasaMjJA ki dvayormAtrayorbodhikA tisRNAM mAtrANAmubhayorveti saMzaye prApte idamucyate-sa dvimAtraH iti / vivRNoti- sa gasaMjJo dvimAtro bhavatIti- vastuta ekamAtro dvimAtrastrimAtro vA bhavatu, prajJAyAM satyAM sa sAdhAraNyena dvimAtra eva gaNyata ityarthaH / phalitamAha- ekamAtre asatI mAtrA Aropyate, trimAtre satI mAtrA nirAkriyata iti / ayamAzayaH-yatra pAdAnte laghorapi gasaMjJA bhavati, tatra avidyamAnava dvitIyA mAtrA Aropyate, Aropazca bAghasamAnakAlInamAhAryajJAnam, vastugatyA ekasyA mAtrAyAH zrutatvena dvimAtratvajJAnaM bAdhitamapi tatsamAnakAlInamAhAyaM dvimAtratvajJAnaM gRhItaM bhavati / yatra ca vastutaH plutatvAdinA trimAtratvaM zrUyate tatrApi gasaMjJayA dvimAtratvamAropyata iti vidyamAnApi tRtIyAmAtrA nirAniyate-apaha nUyata iti ||suu0-6||
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ _[a0 1, sU0 10.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 23 edotI padAnte prAkRte hrasvau vA // 10 // padAnte vartamAnau ekAra-okArI prAkRtabhASAyAM vA hrasvo bhavataH / yathA "pasagayavasammaliAeM uDDoNasasivihaMgAeM / pavalAI galaMti nisAlayAeM nkkhttkusumaaiN||" [10-1] "ua pomarAyamaragayasaMvalimA gahayalAoM omrh| gahasirikaMThabhaTTa vva kaThiA koricholI // " [10-2] 'I hiM' ityetayohaM svatvaM zamdAnuzAsane sAnunAsikatvavidhAnAt simiti nehocyate / apabhraMze tu-apadAntayorapi "kAdisthadotorabAralAghavam" [siddhahe0 8. 4. 410.] iti "padAnte u~hu~ hiM haM kArANAm" [ siddhahe0 8.4. 111.] iti ca hrasvatvaM zabdAnuzAsane nirNItamiti nehocyate ||suu0-10|| . pradyotaH-itthamekamAtra-trimAtrayoviSaye gasaMjJA dvimAtratvapratijJAmuktvA kacid dvimAtrasyApi ekamAtratvaM bhavatIti vastuto gurorapi tasya laghutvaM bhavatIti vizeSamAha-edoto padAnte prAkRte hrasvI veti / vivRNoti-padAnte vartamAnau ekAra-okArau prAkRtabhASAyAM vA hrasvau bhavataH iti-padAnte pAdAnte vartamAnayorekAra-okArayoH prAkRte yathAlakSyaM hasvatvaM bhavatIti vastuto dvimAtrayorapi tayorekamAtritvaM bhavatItyarthaH / ekAra-okArayoriti asaMdehAya sandhyabhAvaH // kramaza udAharati-yathA ekArasyakamAtratvamudAhiyata ityrthH| paccUsa0 iti- "pratyUSagajavaronmUlitAyA uDDInazazivihaMgAyAH / dhavalAni galanti nizAlatAyA nakSatrakusumAni // " iti saMskRtam / AryApramede'smin UnatrizaMnmAtrAmitapUrvArdhapUrtaye prathama-dvitIya-tRtIyapAdAnAmante samAgatasyaikArasya hrasvatvaM bhavati / mudrite pustake dvitIyapAdAntasthasya ekArasya hrasvatvaM na pradarzitaM, tasyApi vastuto dvimAtra tvasyaiva hrasvatvasUcakacihnana nirdezanaM na kRtamiti nocitaM pratimAti, tathA sati mAtrAdhikyaM syAt / arthazca-pratyUSaH-pramAtameva gajavaraH, tena unmUlitAyAH-vicchedaM nItAyAH, uDDInaH zazI candra eva vihaMgaH:-pakSI yasyAstasyAH, nizAlatAyAH-latAtvenA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 11.] ghyavasitAyA nizAyAH, dhavalAni nakSatrANyeva kusumAni galanti-patantIti / prAtaHkAle candro'staM yAti, nakSatrANi ca dRSTipathAd vilIyante iti vastusthitiH, tatra nizAM-rAtri latAtvena rUpayitvA tasyAM sthitasya candasya vihaMgamatvaM, nakSatrANAM ca kusumatvaM rUpitam, nizAyA ucchedakaraH prAtaH kAlo gajatvena nirUpitaH, gajonmUlitalatAyAH pakSiNa uDDayanaM puSpANAM patanaM ca svAbhAvikamiti rUpakopasthApitaH svabhAvoktiralaGkAraH [10-1] // okArasyakamAtratvaM yathA-ua pomarAyeti / "pazya padmarAgamarakatasaMvalitA nabhastalAt avatarati / nabhaHzrIkaNThabhraSTA iva kaNThikA kIrazreNiH // " iti saMskRtam / AkAzAt patantI zukazreNimaklokya kazcit kaJcit pratyAha-padmarAgarmarakatamaNibhizca saMvalitA-mizritA, nabhaHzrIkaNThabhraSTA nabhaHzriyaH-AkAzalakSmyAH , kaNThAt bhraSTA-patitA, kaNThikA-kaNThAbharaNamiva, kIrazreNiH-zukapaGktiH , nabhastalAt- AkAzAt, avatarati-nIcarAyAti / atra nabhaHzrIH strItvenAdhyavasitA, zukapaGktizca rakta-haritavarNamaNivizeSanirmitayA mAlayopamitA, zukAnAM caJcavo raktavarNA iti padmarAgamaNisthAnIyAH, zarIraM ca haritamiti marakatamaNisthAnIyam, mAlArUpeNa maNDalIbhUya patanAcca mAlAsAmyam / atra 'NahayalAo' ityokArasya hrasvatvaM bhavatIti UnatriMzanmAtrA jAyante, anyathA trizaMnmAtrAH syuH [10-2] // prAkRtA'pabhraMzAdiSu kAnicicchandAnuzAsanasiddhAnyeva laghutvAni prakRtopayogitvAd vivRNoti-'ha~ hi~' ityAdinA, etayoH sAnunAsikatvaM prAkRtazabdAnusAsane vihitam, sAnunAsikatvaM hi na kAJcinmAtrAmAdhatte'pi tu tasya / nAsikayoccAryatvamAtraM vidhatte iti na tena mAtrAvRddhiriti hrasvatvaM tiSThatyeva / apabhraMze tu uccAraNalAghavArtha sUtrasya muktamevetyAha- apabhraMze tu kAdisthadotoriti, padAnte0 iti ca AbhyAM sUtrAbhyAmekAraukArayoH sAnusvArANAm 'u~' ityAdInAmuccAraNe lAghavaM vidhIyate, tatazceha punastasya vidhAnamAnavazyakamiti na kathyate ityAha- hrasvatvaM zabdAnuzAsane nirNItamiti nehocyata iti // suu0-10|| turyoMzaH pAdo'vizeSe // 11 // chandasanaturyoM bhAgaH pAdasaMjJaH, avizeSe-sAmAnyAmiSAne / yatra tu 'dvipadI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 11-12] savRtticchando'nuzAsanapradyote paJcapadI SaTpadI aSTapadI ca' iti vizeSAbhidhAnaM tatra dvitIyAdyaMzo'pi pAvaH ||suu0-11|| pradyotaH-atha pAdasaMjJAmAha-taryo'zaH pAdo'vizeSe iti / vivRNotichandasazcaturtho bhAga ityAdinA, chandasa iti prakaraNabalAdAyAtam, tasya catvAro bhAgA bhavanti, teSveko bhAgaH pAda ityAkhyAyata ityrthH| dvitIyAdhyAye "pAdaH" [2-2] ityadhikRtya ekAkSarapAdAdInAM chandasAM kathanaM prastoSyamANamiti tadeva pAdasaMjJAprayojanasthalam / 'avizeSe' ityuktam, tasyAzayamAha- yatra tu dvipadItyAdi / ayamAzayaH-vRttaM jAtizceti dvighA vibhaktAni chandAMsi, tatra vRttAni catuSyadAnyeva bhavanti, jAtayastu dvipadI [ catuSpadI ] paJcapadI SaTpadI aSTapadItyevaM viziSyoktAH, tatra catuSpadyAsturIyoM'zaH pAdazvedavizeSa eva vRttebhyaH, dvipadIpaJcapadyAdiSu vyabhicAra iti tadvAraNAya 'avizeSe' ityuktam, teSu vizeSasya vidhAnAnnAyaM niyayo yat turIyoM'za eva pAdaH syAditi, tatra dvitIya-paJcamAdyaMzAnAmapi pAdatvAt, turyatvAdi ca viparItagaNanAyAM prathamAdAvapyastyeveti sarveSAM bhAgAnAM pAdatvam / tathA ca sApekSaM turyatvAdi, evaM-dvitIyAdyaMzo'pItyatrApi vijJeyam / catu( parikalpitasyaikasya chandasa eko bhAgaH pAdaH, dvidhA parikalpitAyA dvipadyAdereko'za ityAdirUpeNa bodhyam, yasya cchandaso yAvanto bhAgAH parikalpitAsteSAM pratyekaM pAdasaMjJeti yAvat // sU0-11 // vRttam // 12 // prAi mAtrAchanvebhyo yadabhidhAsyate tad vRttasaMjJaM jJeyam / tacca sthiraguruladhvabharavinyAsamiSyate paattn-sNyogyorbhaavaat| mAtrAchandAMsi tu jAtiriti prasiddhAni / yadAhuH "paddhaM catuSpadI tacca vRttaM jAtiriti dvidhA / " [12-1] / pradyotaH-pAdasya turyAMzasya kathanAt sampUrNasya kA saMjJetyAkAGkSAyAmAhavRttamiti / vivRNoti-prAk mAtrAchandobhya iti-AryAdayo mAtrAniyamitAni cchandAMsi mAtrAcchandAMsyucyante, tebhyaH pUrva yAni cchandAMsyucyante teSAM vRttasaMjJA'dhikriyate / tatra yo vizeSastamAha-taca sthiraguru-laghvakSaravinyAsamiSyate
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 13.] iti-sthira:-niyatarUpaH, gurubhilaghubhizcAkSaravinyAsa:-saMnivezo yasya tathAbhUtamityarthaH / ayamAzayaH- vRtte yatra yo gaNo yAvadbhiryathoktalaghuguruprastArakramavadbhinirUpitaH sa tathaiva nyasanIyaH, na tu tasya yathecchaM vinyAsaH, etadeva syaSTayati- pATana-saMyogayorabhAvAt iti- gurolaghudvayakalpanA pATana, laghudvayasya ekagurutvakalpanA saMyogaH, tayorabhAvAt- vRttacchandasi tathA vidhAnasyAsaMmatatvAt / ayamarthaH- mAtrAcchandasi yAvatyo mAtrA yatra pAde'rthe vA niyatAstAH svecchAnusAraM laghubhirgurubhirvA pUryante, yatra gurovinyAsa Avazyakastatra laghudvayamapi vinyasyate, yatra ca laghudvayasya vinyAsa uktastatra gurorekasya vinyAsenApi chandaH pUryate, na tvevaM varNavRtte, tatra yatra sthAne yo gururladhurvA vinyasanIyatvenoktaH sa tathaiva vinyasyate, na tu tatra laghudvayena saha guroH parasparavinimayaH zakyaH kartumiti / evamakSaracchandasAM vRttasaMjJAmuktvA pArizeSyasiddhamarthamAha-mAtrAcchandAMsi tu jAtiriti prasiddhAni iti- mAtrAbhiniyamitAni mAtrAcchandAMsi, tAni jAtiriti saMjJayA vyavahriyante iti bhaavH| yadyapyakSaracchandaHsvapi ekAkSarajAtiriti dvayakSarajAtirityevaM prakRtya uktAdijAtayo'midhAsyante tathApi tatra jAtizabda: sAmAnyaparo na tu chandobhedapara ityavagantavyam / evaM chandasAM dvedhA vibhAgo na kevalaM mayaiva parikalpito'pi tu pUrvAcAryavyavahAro'pIdRza evetyAhayavAhuH- "padhaM catuSpadI tacca vRttaM jAtiriti dvidhA" iti- [ kA0 60 1-11 ] atra catuSpadIti kathanaM bAhulyAbhiprAyakaM dvipadI-paJcapadyAdInAmapi vakSyamANatvAt pUrvasUtre carcitatvAca [12-1] // 12 // vRttaM ca samA-'rdhasama-viSamamevAt tredhA / tat krameNa lakSayati samaiH pAdaH samam // 13 // pAzcatubhistulyalakSaNaH samaM vRttam // sU-13 // pradyotaH- itthaM vRttaparicayAnantaraM tadbhedanirUpaNaM prAptAvasaramiti tadarSe sUtre'vasarasaGgatimAha- vRttaM samA-'rdhasama-viSamabhedAt adheti, ayamabhiprAya:- agre tridhA vRttAni nirUpitAni, tatra kAnicit samavRttAni kAnicidarSasamavRttAni kAnicid viSamavRttAni / ayaM ca bhedaH pratIta eveti na
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 [a0 1, sU0 14-15.] savRtticchando'nuzAsanapradyote sUtreNa tadvarNanam, kintu viziSyaiva samAdivRttAnAM lakSaNAnyAkhyAyante, tadAhatat krameNa lakSayatIti- uktavibhAgasiddhameva samAdivRttaM prAtisvikarUpeNa varNayatItyarthaH / tathA ca sUtram- samaiH pAdaiH samam iti / vyAkhyAtipAdazcatubhistulyalakSaNaH samavRttamiti- yatra vRtte catvAro'pi pAdAH samAnena lakSaNena yuktAstad vRttaM samamityAkhyAyata ityrthH| ayamarthaH- samamiti na vRttAntareNa sAmyamAdAyocyate'pi tu svAvayavAnAM caturNAmapi pAdAnAM sAmyamAdAyaveti // 13 // samAdhamardhasamam // 14 / / yasya tulye ardhe tadardhasamaM vRttam // sU-14 // pradyotaH-kramaprAptamasamaM lakSayati-samAdhamardhasamamiti / vyAkhyAtiyasya tulye ardhe, yasya- vRttasya, ardha- samAMzadvayaM dvi-dvipAdAtmakam, tulyesamAnalakSaNalakSite, tadardhasamamiti-vijJeyamityarthaH, ayamAzayaH- sarveSAM pAdAnAM sAmyAbhAvazcet tathApi dvAbhyAM pAdAbhyAM nirmitayorayoH sAbhye'rdhasamamiti / yadyapi samavRtte'pi ardhayoH sAmyamastyeva tathApi samavRttabhinnatve satItyapi vizeSaNaM deyamityatra tAtparyam, ardhayoreva sAmyaM na tu pAdAnAmityevaM paratvAt sUtrasya / ardhasamavRttAni hariNaplutAdIni tRtIyAdhyAye nirUpayiSyante // 14 // __ anyad viSamam // 15 // AbhyAmanyad viSamaM vRttam // suu-15|| pradyotaH-pArizeSyAd viSamavRttasya varNanamavasaraprAptaM, tadAha-anyada viSamamiti / vivRNoti-AbhyAmanyad viSamaM jJeyamiti- AbhyAM pUrvasUtradvayalakSitAbhyAM samA'rdhasamavRttAbhyAm, anyad-viparItaM viSamaM vRttaM jJeyamityarthaH, samaiH pAdaH, ardhAbhyAM ca vigataM samaM- sAmyayuktaM svarUpaM yasya tad vissmmityrthH| ardhasamavRttAni ardhe sAmyaM bibhrati, viSamaM tu kvApi sAmyaM na dadhAtItyarthaH / viSamavRttAni vaktrAdIni tRtIyAdhyAya eva varNayiSyante // 15 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyo zravyo virAmI yatiH // 16 // viramaNaM virAmo vizrAmaH, sa zrutisukho yatisaMjJaH / sA ca tRtIyAnteSu dhAdinirdezeSupatiSThate / gAvayazca sAkAGkSatvAt yatirityanena sambadhyante / tena gAdyavacchinnairabharraryatiH kriyata ityayamarthaH sidhyati / tatraiSA yatyupadezopaniSat paThate 28 [a0 1, sU0 16. ] "yatiH sarvatra pAdAnte zlokA tu vizeSataH / gAdicchinnapadAnte ca luptAluptavibhaktike / " [16-1] / tatra 'yatiH sarvatra pAdAnte' yathA " namo'stu vardhamAnAya spardhamAnAya karmaNA / tajjayAvAta mokSAya parokSAya kutIthinAm // " [16-2] / na punarevaM yathA " namastasmai mahAdevAya zazAGkArdhadhAriNe // " [16-3] / 'zlokA tu vizeSataH' ityatra sandhikAryAbhAvaH spaSTavibhaktikatvaM ca vizeSaH / yathA "namasyAmi sadodbhutamindhanIkRtamanmatham / IzvarAkhyaM paraM jyotirajJAnatimirApaham // " [ 16-4] / atra 'Izvaram' [ IzvarAkhyam ] ityasya pUrvamakAreNa sandhinaM kartavyaH / spaSTavibhaktikatvaM cAtraiva / na tvevaM yathA "surAsuraziroratnasphuratkiraNamaJjarI piJjarIkRtapAdAbjadvandvaM vandAmahe zivam ||" [ 16-5 ] / 'gAdicchinnapadAnte ca luptAluptavibhaktike' yathA "uttuGgastanakalazadvayA lolAkSI vipulanitambazAlinI ca // " [ 16-6 ] / "yakSazcakre janakatanayAsnAnapuNyodakeSu // " [16-7 ] iti / "luptAluptavibhaktike" iti 'yatiH sarvatra pAdAnte' ityanenApi sambadhyate / yathA ''namastuGgazirazcumbicandracAmaracAra ve / trailokyanagarArambhamUlastambhAya zambhave / / " [16 -8] / tathA" vazIkRta jagatkAlaM kaNThekAlaM namAmyaham // " [16-6 ] iti / tathA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote "kacit tu padamadhye'pi gakArAdau yatirbhavet / yadi pUrvAparau bhAgau na syAtAmekavarNako // " [16-10] / yathA "paryAptaM taptacAmIkarakaTakataTe zliSTazItetarAMzI // " [16-11] iti / tathA "kUjakoyaSTikolAhalamukharabhuvaH praantkaantaarveshaaH||" [16-12] iti / tathA "hAso hastAprasaMvAhanamapi tulitAdIndrasAradviSo'sya // " [16-13] / "vairizcAnAM tathocAritacaturaRcAM cAnanAnAM caturNAm // " [16-14] iti / "khaDge pAnIyamAlAdayati hi mahiSaM pakSapAtI pRSatkaH // " [16-15] iti / 'gakArAdau' iti kim ? padamadhyayatiH pAvAnte mA mUt / yathA- . "praNamata bhavabandhaklezanAzAya nArAyaNacaraNasarojadvandvamAnandahetum // " [16-16] / pUrvottarabhAgayorekAkSaratve tu padamadhye yatirduSyati / yathA"etasyA gaNDatalamamalaM gAhate candrakakSAm // " [16-17] iti / "etAsAM rAjati sumanasAM dAma kaNThAvalambi // " [16-18] iti / "surAsurazironighRSTacaraNAravindaH zivaH // " [16-16] iti / "pUrvAntavat svaraH sandhau kacideva parAdivat // " [16-20] / yo'yaM pUrvAparayorekAdezaH svaraH sandhI vidhIyate sa kacit pUrvasyAntavA bhavati, kacit parAsyAdivat, ubhayAdezatvAt / yathA "syAvasthAnopagatayamunAsaMgamevAmirAmA // " [16-21] / "jammArAtIbhakumbhodbhavamiva dadhataH // " [16-22] iti / tathA"vikkAlAdhanavacchinnAnantacinmAtramUrtaye // " [16-23] iti / parAvivadbhAvo yathA "skandhe vindhyAdribuddhacA nikaSati mahiSasyAhito'sUnahArSIt // " [1624] iti / - "zUlaM tUlaM tu gADhaM prahara hara hRSIkezakezo'pi vaka
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 savRtticchando'nuzAsana pradyote [a0 1, sU0 16.] cakreNAkAri ki te0 // " [16-25] iti / atra hi svarasya parAdivadbhAve vyaanamapi tadbhaktatvAt tadAdivad bhavati / 'yadi pUrvAparI bhAgau na syAtAmekavarNako // " [16-26] / iti antAdivaddhAvavidhAvapi sambadhyate / tena"asyA vaktrAbjamavajitapUrNenduzobhaM vibhAti // " [16-27] / ityevaMvidhA yatina bhavati / "praSTavyo yaticintAyAM yAdyAdezaH parAdivat // " [16-28] / yathA"acchinnaprasarANi nAtha ! bhavataH pAtAlakukSau yazAMsyacApi apayanti kokilakulacchAyAsapatnaM tamaH // " [16-26] / "vitataghanatuSArakSokzubhrAsu dUrvAsvaviralapadamAlA zyAmalAmullikhantaH // " [16-30] iti / "nityaM prAkpadasambaddhAzcAdayaH prAkpadAntavat // " [16-31] / bAdibhyaH pUrva yatina kartavyetyarthaH / yathA"svAdu svacchaM ca salilamidaM prItaye kasya na rsyaat||" [16-32] iti / 'nityaM prAkpadasambaddhA' iti kim ? anyeSAM pUrvAntavaddhAvo mA bhUt / yathA"mandAyante na khalu suhRdAmabhyupetArthakRtyAH // " [16-33] iti / "ityotsukyAdaparigaNayan guhyakastaM yayAce // " [16-34] iti / "pareNa nityasambaddhAH prAdayazca parAdivat // " [16-35] / prAdibhyaH parA yatinaM bhavatItyarthaH / "duHkhaM me pratikSipati hRdaye duHsahastvadviyogaH // " [16-36] iti / 'pareNa nityasambaddhAH' iti kim ? anyebhyaH parApi yatiryayA syAt / "zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti mahatAmapi // " [16-37] / ayaM ca cAdInAM prAdInAM caMkAkSaratvena kAlarANAmeva padAntayatAvantAvibadbhAva iSyate, na tvanekAkSarANAM padamadhyayatau / tatra hi padamadhye'pi cAmIkarAdiSviva yaterabhyanujJAtatvAt / tatra cAdInAM yathA "pratyAdezAvapi ca madhuno vismRtabhrUvilAsam // " [16-38] iti / prAdInAM yayA-"durAstapramoda hasitamiva parisparamAsAM sakhImiH // "
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote [16-36] iti / tadetat sarva zravyapadeneva gatArthamiti na sUtritam / aniviSyatike'pi ca chandasi zravyeva yatiH karaNIyA / na punarevaM yathA "tena zazimukhi! gatena sakhi! ki priyeNa kuru mAnamapi tasmin / sa tava varatanu! samadanaH svayameva sameti caraNayugam // " [16-40] iti / tayAhi "abahvApi madhurA mano harati bhaartii| tamonicayasaMkAzA mattanAdeva kokilA // " [16-41] iti ||suu-16|| pradyotaH- chandoviSayAH saMjJAH kathayannavasaraprAptAM yatimAha- zravyo virAmo yatiH iti / vivRNoti-viramaNaM virAma iti-vipUrvasya ramergativicchedo'rthaH, tathA caikadhArayA paThyamAnasya cchandaso madhye pAThavicchedo virAmaH, paryAyamAha-vizrAmaH iti- sa eva vizrAmo'tra zAstre yatirityAkhyAyata ityarthaH / bhAvavyutpattyA'rthavarNanamidam, AdhAravyutpattyA tu viramantyati virAma iti, tathA ca vizrAmasthAnaM yatirityAyAti / yadyapi yatizabdena na kApi vyavahRtaM tathApi adhikArArthametaduktamityanupadaM sphuTIkariSyate / zravyapadaM vyAcaSTe-zrutisukhaH iti-zrutibhyAM karNAbhyAM sukhaH-sukhakara ityarthaH, yathA paThyamAnasya cchandasa: zravaNAt sukhamanubhUyate tathA virAme yatiriti bhAvaH / virAmazcArdhamAtrAkAlavyavacchedaH pAdamadhye, pAdAnte ca mAtrAkAlavyavacchedaH, dvitIyapAdAnte ca mAtrAdvayavyavaccheda iti kecit / tadAha "zloke'rdhamAtrA tu yato virato mAtrayA'ntaram / vicchede tvatra mAtre dve avasAye tato'dhikam // " iti / tatra yatiH pAdamadhyavizrAmaH, viratiH pAdAntavizrAmaH, vicchedaH zlokAvizrAmaH, avasAyaH zlokasamAptiH, tatra mAtrAdvayAdapyadhiko vizrAma iti vijJeyam / saMjJAprayojanamAha- sA ca tRtIyAnteSu ga-ghAdinirvazeSUpatiSThata iti- aneta sUtreNa yA yatisaMjJA vidhIyate sA'gne "tryAdirgAdiH" [ 1-17 ] iti sUtraparibhASaNAnusAraM zyAdivarNabodhakazchandolakSaNasUtrasthairga-dhAdibhistRtIyAnirdiSTaH padaiH saha sambadhyate / yathA-"sto lgo mANavakaM paH" [2-77] ityatra yatirityupasthitau catubhirvarNaryatirityartho bhavati / tadAha- gAdyavacchi
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16.] nnarakSararyatiH kriyata ityayamarthaH sidhyatIti- gAdyavacchinnAzca tritvAdisaMkhyopalakSitAH // .. yatisaMjJAmuktvA tadviSaye vyavasthA pUrvAcAryaruktAM vyAcikhyAsurAha-tatraiSA yatyupadezopaniSat paThyata iti- yaterupadezasya upaniSat- rahasyabhUtaM vacanaM, paThyate pUrvAcAryariti zeSaH / sA ca catuHzlokAtmikA abhiyuktaparamparAprasiddhA pUrvarapihalAyudhAdibhiH chandaHzAstravyAkhyAtRbhirebhireva zabdaiH prastutA svIyavRttyAdau / kramazo vyAkhyAtuM pRthak pRthak tadIyAMzAnuddharati-"yatiHsarvatra pAdAnte" ityAdinA, sarvatra zloke pAdAnte-pratipAdasamAptI, yati:- virAmaH, zlokArpe dvitIyapAdAntabhAve tu, vizeSataH prathama-tRtIyapAdAntApekSayA'dhikakAlaM, vakSyamANavizeSavatI ca ytirityrthH| svAbhAvikI yatimuktvA lakSaNeSUktAM yatimapyAha- gAdicchinnapadAnte ceti- gAdibhi:- tryAdivarNavodhakailekSaNAntargataistRtIyAntapadaiH, chinnAni- avacchinnAni pRthagbodhitAni yAni padAni teSAmante'pi yatiH; tAni padAnyeva vizinaSTi-luptA'luptavibhaktike iti- luptAaikArthyanimittakakRtavilopA, aluptA-zrUyamANA vA, vibhaktiH- syAdiryasmin tAdRze gAdicchinnapadAnte'pi yatiH / etacca pUrvArdhopAttasya pAdAnte' ityasyApi vizeSaNamiti vakSyati / atra tridhA yatiruktA pAdatrayeNa, tAM kramaza udAharanAha- tatra yatiH sarvatra pAdAnte yatheti / kvetyAha- namo'stu varSamAnAyetyAdi, karmaNA ghAtyAdibhedaminnena saha, sparghamAnAya abhibhavecchAyuktAya, tajjayAvAptamokSAya tasya-karmaNo, jayena- abhibhavena, avApto'dhigato mokSo yena tathAbhUtAya, kutIthinAm anucitasampradAyAnugAminAM kRte, parokSAya ajJAtasvarUpAya, varSamAnAya tannAmakatIrthaGkarAya, namaH prahRtvam, astu bhvtvitynvyH| atra sarvatra pAdAnte parasparAsaMsargAt vizrAmo'vyAhata eva [ 16-1] // pratyudAharaNamAha- na punarevaM yathA namastasmai mahAdevAyeti- evaM punarna yatividheyA yathA- udAhriyamANe "namastasmai" ityAdipadye dRzyate, atra hi prathamapAdasyAnte yatirucitA, kintu padasyAsamAptatayA sA na sambhavati, kevalaM 'ya' kArasya dvitIyapAde pAThenArthabodhe'pi vicchedaaptteH| kiJca tatra 'vA' ityantasya naikArthyanimittakaluptavibhaktikatvaM navA'luptavibhaktikatvamiti naiSA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote yatiryukteti bhAvaH / zazAGkArghadhAriNe arghacandra yuktalalATAya, tasmai prasiddhAya, mahAdevAya zivAya, nama iti tadarthaH [16-2] // ___ itthaM prathamapAdoktAM yatimudAhRtya dvitIyapAdoktayaterudAharaNAvasare pUrva tadartha spaSTayati- 'ilokArdhe tu vizeSataH' ityatra sandhikAryAbhAvaH spaSTavibhaktikatvaM ca vizeSaH iti, ayamAzayaH- sAdhAraNyena yatistu yathA prathamapAdAnte tathaiva dvitIyapAdAntarUpe zlokArdhe'pi bhavatyeva kintu prathamapAdAntasya dvitIyapAdAdinA saha sandhirapi bhavati, kintu dvitIyapAdAntasya tRtIyapAdAdinA saha sandhirna bhavati / kiJca prathamapAdAnte vibhakteH spaSTatA'nAvazyakI padamadhye'pi kvacit prathamapAdAntavizrAmadarzanAt tasya sarvAnumatatvAcca, kintu dvitIyapAdAnte vibhakteH spaSTatA tRtIyapAdAdinA sahAsambandhArthamAvazyakItyeva zlokArdhayatau vizeSa iti / tathA ca samucitAM pAdArdhayatimudAharati- namasyAmi sadodbhUtamiti, sadodabhUtaM kAlatraye'pi prakAzamAnam, indhanIkRtamanmatham indhanIkRtaHsvalalATanetrotthavahnahyatAmAnItaH, manmathaH- kandarpo yena tat, IzvarAkhyam Izvareti nAmnA AkhyAyamAnam, ajJAnatimirApaham ajJAna- vastutattvAprakAza eva timiramandhakAraH, tamapahanti- nAzayatIti tathAbhUtam, paraM jyotiH utkRSTataraM tejaH, namasyAmi praNamAmItyanvayaH [16-3 ] // atra yate: sAdhAraNye'pi yo vizeSastamAha- atra IzvaramityasyetyAdinA, atra 'IzvarAkhyam' iti pratIkopAdAnaM yuktam, Izvaramiti padasya tRtIyapAdAdAvadRSTatvAt, tathA ca 'Izvaramityasya, iti lekho lekhakapramAdAdAyAta iti saMbhAvayAmaH / pUrvArdhAnte samAgatasya 'm'kArasya tRtIyapAdAdinA IkAreNa saha sandhiHmelanaM na kartavyaH; mAtrAkAlavicchedamAzritya tena saha saMhitA na kAryA, tathA ca na kRtA'pi / kiJcAnyo'pi vizeSa ityAha- spaSTavibhaktitvaM ca atraiva spaSTavibhaktikatvAMzasyApi idamevodAharaNaM yuktamiti bhAvaH / ___ pratyudAharaNaM darzayitumAha-na tvevaM yathA-surAsureti- surAsurANAM- devadAnavAnAM, ziraHsu yAni ratnAni teSAM sphurantIbhiH- udgacchantIbhiH, kiraNamaJjarIbhiH- prakAzakalikAbhiH, piJjarIkRtaM- citritaM, pAdAbjadvandvaM- caraNakamalayugalaM yasya tAdRzaM, zivaM, vandAmahe- praNamAma ityanvayaH / atra tRtIyapAdena saha dvitIyapAdasyApi sambandhAt tasya samastapadatayA spaSTavibhaktikatvaM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16.] nAsti, tathA ca samAsasthapUrvottarapadayormadhye yAvAneva kAlo vicchedasya sa evAtra samAzrayituM yujyate, na ca tAvatA zlokArdhaviratiH spaSTIbhavatIti 'zlokArdhe tu vizeSataH' ityuktA viziSTA yatirnehetyevaM na prayojyamiti samuditArthaH [ 16-4 ] // tRtIyAM yatimudAhartamAha- gAdicchinneti- vyAkhyAto'yamaMzaH / uttuGgastaneti- idaM padyaM piGgalachandaHzAstre halAyudhena praharSiNIcchandasa udAharaNatvena udAhRtam, tatra pUrvArdhamAtramatra paThitaM tAvataivodAharaNasampatteH / uttarArdhe tu tatretthamuktam- "bimboSThI naravaramuSTimeyamadhyA sA bAlA bhavatu manaHpraharSiNIti // " iti / uttuGgam- atyunnataM, stanakalazadvayaM- kalazopamaM kucayugmaM yasyAH sA, natAGgI stanabhArabhaGgurazarIrA, lolAkSI capalanayanA, vipulanitambazAlinI vipulena- vizAlena, nitambena- kaTipazcAdbhAgena, zAlatezobhate tacchIlA, bimboSThI bimbavat svanAmaprasiddhapakkaphalavat raktavarNI oSThau yasyAH sA, naravaramuSTimeyamadhyA naravarasya-puruSazreSThasya tatsahavAsocitasya, muSTayA meyaM- paricchedyaM kRzataramiti yAvat, madhyam - udarapradezo yasyAH, tathAbhUtA bAlA- prathamAvatIrNayauvanA, manaHpraharSiNI mAnasollAsasampAdikA bhavatvityanvayaH / atra "mro jo gaH praharSiNI gaiH" [2-197] iti lakSaNAnusAraM samaste luptavibhaktikena gAvacchinnapadena, asamaste ca aluptavibhaktikena gAvacchinnapadena, avacchinneSu padeSu yatiH spssttaa| anye tu padyamidaM kevalaM luptavibhaktikasya gAvacchinnapadAntasyodAharaNamiti vyAcakSate, tanmate uttuGgetyatra aikAthuna 'lolAkSI, bimboSThI, bAlA' iti padeSu DyAH paratvanimittatvena ca vibhaktelRptatvamiti yathAkathaMcilluptavibhaktitvamastyeva / paraM taireva luptavibhaktipadavyAkhyAnasamaye aikArthyanimittalupaiva luptavibhaktitvaM grAhyamityuktamiti pUrvAparavirodhasteSAM spaSTaH / tathA ca lolAkSItyAdInAM luptavibhaktikatve'pi nAtra luptavibhaktikatvarUpeNa grahaNamiti yuktamutpazyAmaH / astu vA talluptavibhaktaghaMzasyaivodAharaNam, spaSTamalupta vibhaktikamudAhartuM tAdRzasthalavizeSasyApi sattvAt [ 16-5] // .. tatrodAraNAntaramAha- yakSazcakra iti, kAlidAsakavermeghadUtasyAdyapadyasyAMzo'yam / pUrNa ca padyaM yathA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote "kazcit kAntAvirahaguruNA svAdhikArapramattaH, zApenAstaGgamitamahimA varSabhogyena bhartuH / yakSazcakre janakatanayAsnAnapuNyodakeSu, snigdhacchAyAtaruSu vasati rAmagiryAzrameSu // " iti / svAdhikArapramattaH pUjAvasarasampAdanIyapuSpapUrtirUpasvaniyogAccyutaH, kazcit ajJAtanAmA, yakSaH devayonivizeSaH, kAntAvirahaguruNA kAntayA saha viraho-viyogaH, tenaiva guruNA-durvahena, varSabhogyena ekAbdaparyantasthAyinA, bhartaH yakSezvarasya kuberasya, zApena kAntAsaktarevaivaM tvaM svAdhikArAt pracyavase iti varSa yAvat tayA viyukto bhavetyAkrozena, astaGgamitaH- naSTo mahimA- svecchAvihArAdirUpamaizvaryaM yasya tAdRzaH san, janakatanayAsnAnapuNyodakeSu jAnakIzarIrasamparkaparipUtasalileSu, rAmagiryAzrameSu citrakUTasthamuninivAseSu, kIdRzeSu ? snigdhacchAyAtaruSu nibiDanameruvRkSayukteSu, vasati nivAsa, cakre itynvyH| atra mandAkrAntAcchandasi "mo bhnau tau gau mandAkrAntA gha-caiH" [ 2-260 ] iti lakSite catubhiH SaDbhizca virAmasya yuktatvAt 'yakSazcakre' iti caturakSarAMzasyAluptavibhaktikatvam, 'janakatanayA' iti SaDakSarAMzasya tu luptavibhaktikatvameva, tathA prathamapAdAdau ghAvacchinnAMzasya luptavibhaktikatvaM cAvacchinnAMzasya tvaluptavibhaktikatvamevetyevaM vicAre'syApi luptAluptavibhaktikodAharaNatvameveti naitayoH kazcid bheda udAharaNayoriti yukta mutpazyAmaH [ 16-6 ] / itthaM kArikoktAM trirUpAmapi yatimudAhRtya 'luptAluptavibhaktike' ityaMzasya prathamapAdaviSaye'pi sambandha ityAha- luptAluptavibhaktike iti yatiH sarvatra pAdAnte' ityanenApi sambadhyata iti, tathA ca pAdAntayaterapi dvaividhyaM sammatamiti bhAvaH / tadudAharati- yathA namastuGgeti, [ harSAkhyAyikAgataM ] padyamidaM halAyudhena chandaHzAstravRttau maGgalatvenoktam etadviSayodAharaNatvena c| tuGgazirazcumbI-unnatamastakArUDhaH, candra eva cAmarastena cAru:-sundarastasmai, trailokyameva nagaraM-puraM, tasyArambhe-tadAdau, mUlastambhAya- AdhArasthANave, zambhave mahezvarAya, nama ityanvayaH / yathA kasyacinnagarasya samArambhasamaye cAmarAnvito mUlastambhaH sthApyate tathaivAyamapi trailokasya mUlabhUtaH
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16.] sthANuH zirasi candrarUpeNa cAmareNa zobhita iti rUpakeNa sUcyate / atra prathamatRtIyapAdAntayolRptavibhaktikatvaM dvitIyacaturthapAdAntayozcAluptavibhaktikatvam [16-7] // udAharaNAntaramAha- vazIkRteti, idamapi padyaM halAyudhena svavRttAvudAhRtam, uttarArdhaM cAsyetthamuktam- "mahAkAlaM kalAzeSazazilekhAzikhAmaNim" iti / vazIkRto jagatAM-sarveSAM jaGgamAnAM kAlo-yamo yena taM, kaNThekAlaM kaNThe sthitaH kAla:- viSapAnodbhUtaH kAlimA yasya taM, kalAzeSA-ekakalA. mAtrAvasAnA, zazilekhA- candrarekhaiva, zikhAmaNi:- cUDAranaM yasya taM, mahAkAlaMtadAkhyaM zivam, ahaM namAmi, ityanvayaH / atrApi prathama-dvitIyapAdAntayoralupta vibhaktikatvaM tRtIyapAdAntasya luptavibhaktikatvaM caturthe punaraluptavibhaktikatvamiti [ 16-8 ] // yativyavasthAviSayiNI dvitIyAM kArikAmAha-kvacit tu padamadhye'pIti, kvacit tu pUrvokavyavasthAbhinnasthale'pi viralaviSaye, padamadhye'pi syAdhantAdirUpapadAsamAptAvapi, gakarAdau gAdyavacinna bhAge, yatiH vizrAmaH, bhavet sambhAvyate; kimavizeSeNa netyAha- yadi pUrvAparau bhAgAviti, yadi cet, pUrvAparau gAdyavacchinnasamudAyasthaH padasya prathamo'zaH, avaziSyamANazca uttaroM'zaH, ekavarNako ekAkSaramAtrI, na syAtAM na bhavetAm / ayamAzaya:yatyA vicchidyamAnasya padasya vicchinnoM'zaH pariziSTAMzazca ekavarNAdhikaH syAt tadaiva padamadhye yatiranumatA nAnyatheti / padamadhye yatIrudAharati- yathAparyAptamityAdi, mayUrakaveH sUryazatakasya kasyacit padyasya pAdo'yam, taptacAmIkaraM- dAhazodhitasuvarNamayaM, kaTakataTaM- prAntabhAgo yasya tAdRze, zliSzItetarAMzo zliSTA:- saMlagnAH, zItetarA- uSNAH, aMzavaH- kiraNA yasmin tAdRze, [sumerau tava tejaH] paryAptaM parito vyAptamiti sambandhaH / atra sragdharAcchandasi chAvacchinnaH [ saptabhiH] akSarairyatiriti tadavacchinno bhAgaH 'cAmIkara' iti padasya madhye eva samApta iti tasya bhAgasyAnekavarNatvam, avaziSTasya 'kara' iti bhAgasyApi tathAtvamiti yateraucityam [ 16-6] // udAharaNAntaramAha-tathA-kUjatkoyaSTi0 iti- kUjatAM- zabdAyamAnAnAM, koyaSTInAM- TiTTibhAnAM, kolAhalaH- ArAvaH, mukharitA- zabdapUrNA, bhUpeSAM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1 sU0 16. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 37 tAdRzAH, prAntasthA:- samIpasthA:, kAntAradezA:- vanabhUmayaH, ityanvayaH / stragdharAvRtte'tra 'kUjatkoyaSTikolA' ityanto bhAgo'tra yatau vicchidyate, tatra ca 'kolAhalA' iti padaM madhye bhinnam, parato'pi ca 'hala' iti samudAyo nekAkSara iti yatervyasthitatvam [16-10] / / punarudAharati- tathA hAso hastAgreti, atra halAyudhavRttau 'dviSo'sya' ityasya sthAne 'dviSo'sau' iti pAThaH samupalabhyate, sa eva cArthavarNanAya kathamapi yuktaH pratibhAti / yadyapi eteSAM caturNAmapyudAharaNAnAM pUrNapAThasyAlabhyatayA nArthavarNanAsaukaryaM tathApi tAvata evAMzasya vyAkhyAnamiha kriyate yAvAnihopalabdha: / tulita: - tolitaH, adrIndrANAM - pradhAnaparvatAnAM, sAro - balaM yena sa- indraH, tasya dviT zatrurmahiSAsuraH, tasyAsya hastAgrasaMvAhanamapi karAgrabhAgena [ devyAH ] pAdasaMvAhanamapi, hAsa:- upahAsaH / atrApi 'saMvAhana' iti padamadhya eva yatiH sragdharAyAM chairyaterukteH tathA ca ziSyamANaH padAMzo naikAkSara iti vyavasthAnukUlyam [ 16-11 ] / / bhUya udAharati- vairiJcAnAmiti, atra 'caturaRcAm' ityaMzasya sthAne 'ruciraRcAm' iti pATho halAyudhAnumataH tathA cArthasyApi vaimatyamiti taM pAThamAzrityaiva vyAkhyAyate - tathoccAritaruciraRcAM tathA - ucitarUpeNa, uccAritA rucirA:- sundarA Rco yaisteSAM vairicAnAM brahmasambandhinAm, caturNAm, AnanAnAM mukhAnAm, ityarthaH / atrApi 'uccArita' iti padasya madhye eva yatiH, ubhayorbhAgayozca dvayakSaratvamiti vyavasthitA yatiH [ 16-12 ] // caturtha mudAharaNamAha- khaDge pAnIyamiti, idaM codAharaNaM pUrvapAdasambandhaM vinA vyAkhyAnAyogyam, pUrveSAM pAdAnAM cAnupalabdherna vyAkhyAyate / atrApi AhlAdayatIti padasya madhya eva yatiH, uttarAMzasya tryakSaratvaM pUrvAMzasya ca dvayakSaratvamityubhayorekavarNatvAbhAvaH spaSTaH [ 16-13 ] // padakRtyaM pRcchati - gakArAdau kimiti, sAmAnyataH 'anekavarNakapUrvottarabhAgavatpadamadhye'pi yatiH' etAvadevocyatAmiti bhAvaH / uttarayati - padamadhyayatiH pAdAnte mA bhUditi, ayamAzayaH - gakArAdAviti kathanena gAdyavacchinnAyAH pAdamadhyateriyaM vyavastheti gamyate, tadanupAdAne ca sarvayativiSaya
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16.] tvAvagamAt pAdAntayatAvapi padamadhyatayA'numatiH syAditi padamadhye pAdAntayatirapi saMmatA syAt, tathA codAhriyamANasthale yatiH sAdhvI syAt, na cAsAviSyate / aniSTAM yatimudAharati- yathA-praNamata bhavabandheti- bhavabandhaH- saMsArasambandhibandhanameva, kleza:- duHkhaM, tasya nAzAya, AnandahetaM sukhotpattikAraNam, nArAyaNacaraNasarojadvandvaM viSNupadakamalayugaM, praNamatetyanvayaH / atra nArAyaNeti padamadhye yatiH pAdAntastheti zrotuH karNasukhaM notpAdayatIti na zravyatvamasyAH; gakArAdAviti yadi prakRtavyavasthAyAM nocyeta tIsyA api vyavasthitatvaM syAditi paryavasito'rthaH [ 16-14] // ___ 'yadi pUrvAparau bhAgau na syAtAmekavarNako' ityuktavizeSasya phalaM darzayatipUrvottarabhAgayorekAkSaratve tu padamadhye yatirduSyatIti- yatra vicchidyamAnasya padasya pUrvAzaH parAMzo vA ekavarNaka eva tarhi padamadhye ced yatiH kriyate sA'zravyatayA duSTA bhvtiityrthH| * pratyudAharaNAnyAha- yathA-etasyA gaNDatalamiti-amalaM nirmalam, etasyA gaNDatalaM kapolasthalaM candrakakSAM zazAGkasAmyaM gAhate prApnoti / atra mandAkrAntAcchandasi ghAvacchinne 'gaNDatala'sya prathame'kSare yatirAyAtIti sA na zravyA [16-15 ] // evam- etAsAM rAjati0 iti- etAsAM purovattinInAM vanitAnAM, kaNThAvalambi galAvambalamAnaM, sumanasAM dAma puSpamAlyaM, rAjati zobhate ityanvayaH / atrApi mandAkrAntAyAM ghAvacchinne rAjatItyasyAdyAkSare yatirazravyaveti [ 16-16 ] // tathA- surAsureti- surAsurANAM- devadAnavAnAM, zirobhiH- mastakaH, nighRSTaM- natitatibhiH kRtagharSaNaM, caraNAravindaM- pAdakamalaM yasya tAdRzaH, ziva ityanvayaH / atrAnuSTubhi pAdAntayatiH 'nighRSTa' iti padamadhye'parazca bhAgaH 'STa' iti ekAkSara evetyazravyatvamiti [ 16-17 ] // atha sandhisthale yativyavasthAyAM vizeSAkhyAyikAM kArikAM vyAkhyAtuM tadargha pRthaka kRtvAha-pUrvAntavat svaraHsandhau0 iti, vivRNoti-yo'yaM pUrvaparayorekAdeza iti- svarAdezeSu dvaividhyaM kazcidekasthAnikaH kazcit pUrvaparobhayasthAnikazca, tatrakasthAnike tu na saMzayaH, ubhayasthAnika eva sandeho yadayaM pUrvasthAnikatvena gRhyeta parasthAnikatvena vA, tannirNaye satyeva gAdyavacchinnabhAgasthitasya tasya
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote yatisthAnatvaM nirNItaM syAditi tannirNayamAha- yo'yaM pUrvaparayorekAdeza ityAdinA, AkArAdayaH kecidAdezA ubhayoH sthAninoH sthAne vidhIyanta ityekAdezatayA vyavahrinte, teSu pratyekasya viSaye lakSyAnusAraM kvacit pUrvasthAnikatvamiti pUrvabhAgasyAntavadbhAvaH samAzrIyate, kvacit parasthAnikatvamAzritya uttarabhAgasyAdivatvaM samAzrIyate, tatra kAraNamAha- ubhayAdezatvAditi- sa hi ubhayoH sthAne vihita iti tayorubhayodharma prApnoti tatsthAnApannastaddharma labhate iti nyAyAt / tatra lokavyavahAramapi dRSTAntatayopodvalakatvena darzayatiyathA-pitroH putraH pituzca mAtuzca bhavatIti- mAtA ca pitA ca- pitarau, tayorubhayorapi zukrazoNitAbhyAM labdhotpattiH putra ubhayorapi janyatvena vyavahriyata iti bhAvaH / tatrAyaM vizeSo yad dRSTAntasthale yugapadubhayajanyatvAzrayaNe'pi vyavahAre na kazcid virodhaH, iha zAstre ca samakAlaM pUrvAntatvaM parAditvaM ca nAzrIyate zAstrIyavyavahArAnanuguNatvAt, etadarthameva vaiyAkaraNaH kaizcit 'ubhayata AzrayaNe nAntAdivat' iti nyAyaH sviikriyte| tathA ca kvacit pUrvasyAntavat kacit parasyAdivadityeva siddhAntaH / / tatra pUrvAntavadbhAvamudAhartumAha-syAvasthAnopagatayamuneti, pUrvamedhe pdymidm| "tasyAH pAtuM suragaja iva vyomni pazcArddhalambI, tvaM cedacchasphaTikavizadaM tarkayestiryagambhaH / saMsarpantyA sapadi bhavataH strotasi cchAyayA'sau, syAdasthAnopagatayamunAsaMgamevAbhirAmA / / " ityevaMrUpam / vyomni AkAze, pazcArddhalambI zirobhAgaM nIcaiH kRtvA lambamAnaH, suragaja iva airAvata iva, tiryak UrdhvAdhorUpeNa sthitaH, tvaM meghaH, acchasphaTikavizadaM svacchasphaTikavat avadAtaM, tasyAH jAhnavyAH, ammaH jalaM, pAtuM tarkayezcet [ tadA ] asau jAhnavI, srotasi pravAhe, saMsarpantyA calantyA, bhavataH tava meghasya, cchAyayA, asthAnopagatayamunAsaGgameva prayAgAtiriktasthAnalabdhakAlindIsaMsargava, abhirAmA manoharA syAditi sambandhaH / atra 'asthAna-upagata' zabdayorantAdyoH sthAne jAta okArarUpa ekAdezaH pUrvasyAntavad bhavatIti 'no' 'ityatra' chAvacchinne bhAge sragdharAchandaso yatiH zravyA [ 16-18 ] //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16. ] udAharaNAntaramAha-jambhArAtIbheti, sUryazatake mayUrakaveH padyasyAMzo'yam, atra 'sAndra sindUra reNum' iti pAdazeSaH / jambhArAtiH - indraH, tasya ibha :- gaja airAvataH, tasya kumbhe- lalATe, udbhava:- utpattiryasya tAdRzamiva, sAndaMnibiDaM sindUrareNuM dadhat ityanvayaH / atra sragdharAcchandasi chAvacchinnaHsaptamirvarNe virAma iti kumbhazabdAkArasya ududbhavazabdokAreNa saha okArarUpa ekAdezaH pUrvAntavad bhavatIti 'kumbho' ityante yatiH zravyA jAtA [ 16-18 ] // " udAharaNAntaramAha - dikkAleti, 'svAnubhUtyekamAnAya namaH zAntAya tejase' [ bhartRhareH - nI0 za0 1 ] ityuttarArdhamasya halAyudhavRttau dRzyate / dikkAlAdibhiH, anavacchinnA - avyAvarttitA, ata eva anantA - aparyantA, cinmAtrA - caitanyekasvabhAvA, mUrti- svarUpaM yasya tasmai, svAnubhUtiH - svAparokSAnubhava eva, ekaM - kevalaM, mAnaM - pramANaM yatra tasmai zAntAya avyAkulAya, tejase paraprakAzarUpAya [ brahmaNe ] namaH, iti / ayamAzayaH - tridhA hyavacchedo bhavati - dizA kAlena vastunA ca sarvatra sarvadA sarvasvarUpeNa sthitasya vastuno dizA kAlena vastvantareNa vA vyAvRttirna saMbhavatItyaparicchinnaM tadanantamiti sidhyati, na ca tasya caityanyakaivalyAdatiriktaM svarUpamiti pUrvArdhana, svAnubhUtimAtravedyatvaM sarvopadravazUnyatvaM svaprakAzatvaM cottarArdhenoktamiti / atrAnuSTupchandasaH prathamapAdAntasya uttarapAdAdisthitena 'ananta' zabdAkAreNa saha dIrgha iti tasya pUrvAntavadbhAvena pAdAntayaterIcityamiti [ 16-20 ] // itthaM pUrvAntavadbhAvAnudAhRtya parAdivadbhAvamudAhartumAha- parAdivadbhAvo yatheti - yathA yato parAdivadbhAva AzrIyate tadudAhriyata ityarthaH / skandhe iti, idaM ca vAkyaM pUrvapAdAnAmajJAtatve upalabdhamAtre'ze'spaSTamiti na vyAkhyAyate / atra 'mahiSasya ahitaH' iti padayorantAdI dIrgheNaM kIbhUtAviti parAdivadbhAve sati 'syA' ityaMzaH parato nIyata iti 'mahiSa' ityantabhAge'pi stragdharAcchandasarachAvacchinnAkSare yatiraduSTeti samanvayaH [ 16-21 ] // parAdivadbhAvasyodAharaNAntaramAha - zUlaM tUlaM tu gADhaM prahareti - he hara ! tUlaM tUlopamatayA sukhadamiva, zUlaM svAyudhaM trizUlaM, prahara, he hRSIkeza ! viSNo !, te cakreNa kezo'pi kiM vakraH, akAri tenApi mama na kApi pIDeti
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ 41 [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote bhAvaH / atra 'hRSIka-Iza' ityanayoH sandhiH parAdivaditi 'hRSI' ityante'pi sragdharAyAzchAvacchinne yatiraduSTeti [ 16-21 ] / nanvastu parAdidbhAve satyapi svarAMzasyaiva parato gatiH, vyaJjanAMzaH kathaM parato nIyate tasyakAdezAviSayatvAdityAzaGkAyAmAha- atra hi parAdiva. dbhAva iti, ayamAzaya:- vyaJjanAni na svatantrANi, tAni kaMcit svaramAzrityavoccArayituM zakyante, tatra pUrvasya parasya ca svarasyAzrayatAyAM samupasthitAyAM parameva svaramAzrayantIti sthitiH / taduktamabhiyuktaH- "naTabhAvid vyaJjanAni bhavanti" iti, ayamabhisandhiH- yathA naTabhAryAH pUrvasmin parasmizcAnurakte jane samupasthite pUrvasyopabhuktatayA paramevAzrayanti tathaiva vyaJjanAnyapi parabhaktAni- parAzritAni bhavantIti / tathA vyaJjanAnI svarapAravazyAt tasya [ svarasya ] parAditve tasyApi parAdhInatvameveti tadAdivadeva taditi / atra vizeSamAha- "yadi pUrvAparau bhAgau na syAtAmekavarNako" iti antAdivaddhAvavidhAvapi sambadhyata iti, ayamAzaya:- antavadbhAvena AdivadbhAvena ca yA yatiradhastAt pratipAditA tatrApi, pUrvottarabhAgayorekavarNatvaM nocitmiti| tatphalamAha-tena-"asyA vaktAbja." ityevaMvidhA yatirna bhavatIti- avajitA-nijitA, pUrNendo:- sakalakalAyutacandrasya, zobhA-kAntiryena tAdRzamasyAH, vaktAbjaM- mukhakamalaM, vibhAti zobhate, ityanvayaH / atra mandAkrAntAcchandasi prathamA ghAvacchinnA dvitIyA cAvavacchinnA ca yatiH pUrvAntavadbhAvena 'vaktA' ityante, parAdivadbhAvena 'pU' ityante ca bhAge samApatati, parantu prathamAyAM dvitIyAyAM ca pUrvottarabhAgayorumayorapyekavarNatvameva bhavatIti aduSTA yatinaM bhavatItyAzayaH [16-23] / / __ evamubhayAdezasthale vyavasthAmudAhRtya ekasthAnikAdezavizeSa vyavasthAmAhadraSTavyo yaticintAyAM yAdyAdezaH parAdivaditi- yaticintAyAM yativivAraprasaGge, yAdyAdezaH ekasthAniko 'ya-va-ra-la' ityevaMrUpa AdezaH, parasya- nimittabhUtasvarasya, Adivat, draSTavya ityarthaH / udAharati- yathA- acchinneti, 'atyAsannaniSaNNapannagavadhUgItotsavaprakrame, patyu gabhRtAM dadanti kimapi prIti muhuH zrotrayoH /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote acchinnaprasarANi nAtha ! bhavataH pAtAlakukSau yazAM yadyapi kSapayanti kokilakulacchAyAsapatnaM tamaH // " iti pUrNa padyam / he nAtha ! acchinnaprasarANi avyAhatapracArANi bhavataH tava yazAMsi, adyApi, pAtAlakukSau kSityadhobhAge, atyAsannaniSaNNAH- atisamIpopaviSTAH, yAH, pannagavadhvaH- nAgavanitAH, tAsAM gItotsavasya - saMgItavinodasya, prakrameavasare, bhogamRtAM sarpANAM patyuH svAmino vAsukeH, zrotrayoH cakSuSoH, sarpANAM cakSuHzravatvAt kimapi anirvacanIyaM yathA syAt tathA prItim AhlAdaM dadati kina kokilakulacchAyA sapatnaM pikasamUhakAntisadRzaM, tamaH andhakAraM kSapayanti nAzayanti ityanvayaH / lokatrayaprasaradya zasaste priyatarA samujvalA ca kIrtirnAgavadhUbhirapi gIyate yena tatpatyurnAgarAjasya prItistatratyAndhakArasya nAzazvAdyApi jAyata iti bhAva:, anena yazaso vistAraH sakalajIvAhlAdakatvaM ca varNitam / atra tRtIyapAdAntasamAgatasya 'yazAMsi' iti padasambandhina ikArasya sthAne jAto yAdezaH parAdivad bhavatIti 'yazAM' ityatraiva pAdAntayatiH zravyatAM nAtikrAmati [16-24] // " 42 [a0 1 sU0 16. ] udAharaNAntaramAha - vitataghana0 iti - vitatAH - vistRtAH, ghanAH sAndrAH, tuSArakSodA: - himakaNAH, taiH zubhrAsu - zvetIbhUtAsu, dUrvAsu, zyAmalAM zyAmavarNAm, aviralapadamAlAM nibiDapadapaGktim, ullikhantaH prakAzayantaH, ityakSarArthaH / himAcchAditadUrvAyuktabhUmau calanAdvimasya galane durvAvarNasya prakAzAt padapaGktiH zyAmalA bhAtIti bhAvaH / atra prathamapAdAntastha 'dUrvAsu' iti padasambandhina ukArasya sthAne jAto vakAraH parasya nimittabhUtasya svarasyAdivad bhavatIti tena sahaiva tasyoccAryatayA chinne'pi pade pUrvapAdAntayatirna duSyatIti [ 16 - 25 ] // svarasandhiviSaye yativyavasthAmuktvA cAdinipAtaviSaye yativyavasthAmAhanityamiti - prAkpadena sambaddhAzvAdayaH pUrvapadasyAntavad bhavantIti tataH prAg yatiranuciteti tadarthaH / tadeva vRttyA Aha- cAdibhyaH pUrvaM yatirna kartavye - tyarthaH iti / vyAvartyayati pradarzayati- yathA - svAdu svacchaM ceti - svAdu surasaM, svacchaM nirmalaM ca, idaM sannikRSTasthitaM salilaM jalaM kasya prItaye tRptaye, na syAt - sarvasya tRptikAraNaM syAdeveti bhAvaH / atra mandAkrAntAcchandasi 1 ,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 16. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 43 dheracaizca yatiriti svacchamityatra yatirucitA kintu tatsambaddha: 'caH' tato vibhidyata iti etAdRzasthale cAdeH pUrvaM yatiranuciteti saGgatiH [16-26] // padakRtyaM pRcchati - 'nityaM prAkpadasambaddhAH' iti kimiti - cAdayaH prAkpadAntavad bhavantIti kevalamucyatAM cAdInAM prAyaH pUrvapadenaiva sambandha iti 'nityaM prAkpadasambaddhA:' iti vizeSaNaM vyarthamiti praSTurAkRtam / uttarayatianyeSAM pUrvAntavadbhAvo mA bhUditi - ye cAdayaH pUrveNa pareNa ca sambaddhyante, kevalaM pareNaiva vA sambaddhAsteSAM parAdivadbhAvo bhavati, sa yathA syAt, pUrvAntavadbhAvo na syAdityetadarthaM 'nityaM prAkpadasambaddhA:' ityasyopAdAnamAvazyakamiti bhAvaH / tAdRzaM sthalamudAharati yathA - mandAyante iti, "tAM kasyAMcid bhavanavalamau suptapArAvatAyAM, nItvA rAtri ciravilasanAt khinnavidyutkalatraH / dRSTe sUrye punarapi bhavAn vAhayedadhvazeSaM, mandAyante na khalu suhRdAmabhyupetArthakRtyAH / " [ pU0 me0 38 ] iti pUrNa padyam / yakSo meghasya mArgakramaM varNayannAha suptAH pArAvatA:- kapotA yasyAM tAdRzi, kasyacit svecchAsvIkRtAyAmanirdiSTAyAM, bhavanavalabhau prAsAdAgrasthitakapotapAlikAyAM, tAM tatropasthitAM, rAtri nItvA ativAhya, ciravilasanAt bahukAlaM vidyotanAt, atha ca kalatratvena rUpitatvAt bahukAlakRtaratikrIDAyA hetoH, khinnavidyatakalatraH khinnA - zithilA vidyudeva capalaiva kalatraM bhAryA yasya tAdRzo bhavAn meghaH, sUrye dRSTe iti - dinAdAvityarthaH, adhvazeSaM ziSTaM panthAnaM, vAhayet laGghayet / tatsamarthanAyArthAntaraM nyasyatisuhRdAM mitrANAm, abhyupetArthakRtyAH svIkRtaprayojanIyakAryA janAH, na khalu naiva, mandAyante gatizaithilyamAzrayanti ityarthaH / atra cAdyantargato nakAro yadyapi prAkpadasambaddha eva, tathApi tasya cakAravat nityaM prAkpadasambandhAbhAvAt tatpUrvamapi yatiraviruddhA, anyathA svAdu svacchaM ceti pUrvodAharaNavat teranaucityaM syAditi parAdivadbhAvo na syAt, bhavati ca sa iti 'nityaM prAkpadasambaddhA:' iti kathanamAvazyakamiti [ 16-27 ] // pUrvasambaddhamapi anityasambaddhaM pratyudAhRtya parasambaddhaM pratyudAharati- ityautsukyAditi, -
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 - - savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16.] "dhUmajyotiHsalilamarutAM sannipAtaH kva meghaH, sandezArthAH ka paTukaraNaH prANibhiH prApaNIyAH / ityotsukyAdaparigaNayan guhyakastaM yayAce, kAmArtA hi prakRtikRpaNAzcetanAcetaneSu // " [ pU0 me0 5] iti pUrNa padyam / kavikulatilakaH kAlidAso nirjIvaM meghaM prati yakSasya prArthanA kathamuciteti zaGkAmapanayanAha-dhUmajyotiHsalilamarutAM bASpatejojalavAyUnAM, saMnipAtaH saGghAtasvarUpaH, meghaH ka ? paTukaraNaH vicArapUrvakayathocitavyApArasamarthendriyaH, prANibhiH jIvaiH, prApaNIyAH neyAH, sandezArthAH vAcikAbhidheyAH, ka? anayo katra samAveza iti, autsukyAta prabalautkaNThyAt, iti pUrvoktavivekam, aparigaNayan anirdhArayan, gRhyakaH yakSaH, taM megha, yayAce sandezaprApaNArtha prArthayAmAsa; prakRtamathaM samarthayitumarthAntaraM nyasyati-hi yataH, kAmAtataH parasparasaMzleSAbhilASavikalAH, cetanAcetaneSu jIvAjIveSu, prakRtikapaNAH svabhAvata eva dainyapradazino bhavanti, ityarthaH / atra najayuktasya parenipAtasya gaNayatinA pareNa sambaddhatvAt tasya parAdivattvameva bhavatIti 'ityautsukyA' ityetAvatyeva yatevizrAntiH, sA ca 'cAdayaH prAkpadAntavat' iti sAmAnyaniyamAzrayaNe nocitA syAditi 'nityaM prAkpadasambaddhA' iti vizeSAzrayaNamAvazyakameveti [ 16-28 ] // prAdiviSaye vyavasthAntaramAha-'pareNa nityasambaddhAH' iti- prAdayo ye nityaM pareNa sambadhyante te parAdivadeva bhavantItyarthaH / tathA ca phalitArthamAhaprAdibhyaH parA yatina bhavatItyarthaH iti-pareNa sambaddhebhyaH prAdibhyaH pUrvameva yatirbhavati, tadante yatinaM bhavatIti bhAvaH / pratyudAharati- duHkhaM me itidusahaH soDhumazakyaH, tvadviyogaH tvayA saha virahaH, me hRdaye du:khaM pratikSipati pravezayatItyarthaH, atra 'pra' ityasya kSipatIti kriyayA nityasambandhAt tataH parA tamabhivyApya mandAkrAntAcchandaso ghAvacchinnabhAge yatirna bhavatIti prakRte yatibhaGgadoSaH spaSTaH, sa na vidheya iti samanvayaH [ 16-26] // padakRtyaM pRcchati- 'pareNa nityasambaddhAH' iti kimiti- prAdayazca parAdivadityevocyatAmiti prsstturaashyH| kvacit prAdibhyaH parA'pi yatiriSTA,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1 sU0 16. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 45 sA caivaM sAmAnyaniyamAzrayaNe na syAdityuttarayati - anyebhyaH parAvi yatiyathA syAditi - nityaparasambaddhAtiriktebhyaH prAdibhyaH parA'pi yatiryathA bhavati tathA bhavedevetyetadarthameva nityaM prAkpadasambaddhA:' iti kathanamAvazyakamityarthaH / tAdRzaM sthalaM darzayati- zreyAMsi bahuvighnA nIti - mahatAmapi paramaizvaryazAlinAmapi, zreyAMsi paramakalyANAni, bahuvighnAni anekapratibandhayuktAni bhavantItyanvayaH / atrApItyasya pUrvasambaddhatvena tataH parA'pi pAdAntayatiraduSTA, sAmAnyataH prAdInAM parAdivatvAzrayaNe iha yaterduSTatvaM syAt tato nityaparasambandhitvamavazyaM nivezanIyamiti bhAvaH [ 16-30 ] // pUrvoktacAdiprAdiviSayakayatiniyame vizeSaM darzayitumupakramate - ayaM ca cAdInAM prAdInAM ceti, ayamartha:- cAdayaH prAdayazca bAhulyenaikAkSarA eva, ataH padAnte prAptAyA yateryathAyathaM pUrvAntavadbhAvena parAdivadbhAvena vA vyavasthA vihitA, ye ca kecidanekAkSarAcAdayaH prAdayo vA teSAM viSaye tu padamadhyespi [ apItyuktyA 'tataH pUrvamapi tataH pazcAdapi' ityAkSiptam ] yaterau - cityamabhyanujJAtam, yathA cAmIkarAdizabdeSu madhye'pi yateraucityaM pUrvamuktaM tadvat / tatra pUrvakramamanurudhya pUrvamanekAkSaracAdiviSaye, tataH pUrvamapi yatimudAharati- pratyAdezAdapIti " ruddhApAGga prasaramalakai raJjana snehazUnyaM, pratyAdezAdapi ca madhuno vismRtabhrUvilAsam / tvayyAsanne nayanamuparispandi zaGke mRgAkSyA, mInakSobhAccalakuvalayazrItulAmeSyatIti // " [ u0 me0 37 ] iti pUrNa padya m / meghAya svapriyA vRttAntaM kathayan yakSa Aha- tvayi matsaMdezavAhake, Asanne samIpaprApte sati, alakaiH lalATaprAntakezaiH, ruddhApAGgaprasaram astavyastatayA netroparipatanAt pratibaddhApAGgavyApAram, aJjanasnehazUnyaM [ proSitapatikAcAraparizIlanAt ] kajjalasambandhisnigdhatArahitam, madhunaH madotpAdakasya madyasya, pratyAdezAt [ proSitapatikAniyamAnurodhena ] parityAgAt, api [ madaphalasya vilAsasyAGgabhUtayA'pi bhrUvikSepasyAnavasaratvamapizabdena dyotyate ] vismRta bhrUvilAsaM vismRtaH - anabhyAsavazAt smRtipathAdapi vicyutaH, bhrUvilAsaH - kaTA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 16.] kSaprekSaNaM yasya tathAbhUtAm, mRgAkSyAH caJcalavilocanAyAH priyAyAH, nayanam, uparispandi zubhaprAptisUcakatayoparibhAge sphurat sat, mInakSomAt matsyakRtAloDanAt, calakuvalayazrItulAM caJcalanIlakamalakAntisAmyam, eSyati prApsyati, iti zaGka tarkayAmi / kuvalayena saha netrasyopamA kavibhirdIyate, kintu tatra kaTAkSavikSepA'JjanasambandhabhrUvilAsAdayo na bhavantIti sAmyaM samyaktayA na ghaTate, saMprati ca matpriyAnetramapi tatadvizeSazUnyameva, kevalaM zubhasUcakoparibhAgasphuraNayuktam, tacca matsyasaMparkAt kuvalaye'pi sampanna miti sAmpratamevomayoH pUrNa sAmyamiti kaverutprekSA / atra cAdyantargatasya apeH pratyAdezAditi prAkpadena sambandhasattve'pi anekavarNatayA tataH pUrvamapi mandAkrAntAcchandaso ghAvacchinnabhAge virAmo'duSTa iti saGgatiH [ 16-31 ] / / / cAdiviSaye pUrvAntavadbhAvAbhAvamudAhRtya prAdiviSaye parAdivadbhAvAbhAvamudAharati-prAdInAM yathA- dUrAsUDhapramodamiti-AsAM prakRtAnAM vanitAnAm, sakhIbhiH savayobhiH sahacarIbhiH saha, parispaSTa hasitaM darArUDhapramodamiva yarthatAH sakhIbhiH saha militvA'tispaSTarUpeNa hasanti tathA'numIyate- AsAM pramodo harSoM dUramArUDha ityrthH| atra sragdhadharAcchandasi chAvacchinnA dvitIyA yatiH 'pari' ityetasya ante patatIti, pareHprAditayA tasya parAdivadbhAvaucitye'pi anekavarNatvena na sA vyavasthA'tra yukteti na doSa iti saMgatiH [ 16-32 ] / / etat sarvamanyoktayativyavasthAmAzritya kathitam, tathA cAsyAvazyakatvamapi anumatameva, apratiSiddhaM paramatamanumataM bhavatIti pasiddheH, evaM ca svagranthe etadviSaye sUtrAbhAvAdanuzAsane'pUrNateti zaGkAmapAkurvannAha- tadetat sarva zravyapadenaiva gatArthamiti, ayamarthaH- "zravyo virAmo yatiH" [ 1-16 ] iti sUtravyAkhyAprasaGgena "yatiH sarvatra pAdAnte zlokArdhe tu vizeSataH / gAdicchinnapadAnte ca luptAluptavibhaktike // 1 // kacit tu padamadhye'pi gakArAdau yati vet| yadi pUrvAparo bhAgI na syAtAmekavarNako // 2 // pUrvAntavat svaraH sandhau kvacideva parAdivat / draSTavyo yaticintAyAM yAdyAdezaH parAdivat // 3 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 [a0 1, sU0 16.] savRtticchando'nuzAsanapradyote nityaM prAkpadasambaddhAzcAdayaH prAkpadAntavat / pareNa nityasambaddhAH prAdayazca parAdivat // 4 // " iti kArikAcatuSTayamanusRtya yat kizcid yativiSaye vyavasthApitaM tadiha sUtre sanni vezitena zravyapadenaiva saMgRhItamiti tadarthaM na pRthak sUtrapraNayanamAvazyakam / zravyatvaM hi zrutisukhakaratvamiti tatsUtravivaraNa evoktam, tathA ca proktakArikAcatuSTayena tathaiva yatervyavasthA pradarzitA yathA zrotuH zravaNasukhamutpadyate, viparItasya zroturvaimukhyApAdakatvamiti heyatvameva, evaM ca kArikAcatuSTayena tatsambaddhana vA vyAkhyAnena na kiJcidihi viziSya vidhAtumiSTamiti / kiJca, etAvatA yate: zrutisukhAyaiva vinyAsa iti yatra yatirnopadiSTA tatrApi svecchayA tathA yatiH kalpanIyA yathA zravyatA syAdityupadizati- anirdiSTayatike'pi cchandasIti, ayamAzayaH-varNacchandaHsveva keSucid yatinirdiSTA mAtrAchanda:su tu sA nocyate tathApi tatrA'pi tathaiva yatiH karaNIyA yathA zravyatA bhavet / tAdRzayateH sUtreNAnirdeze'pi udAharaNeSu vyaktIbhAvAdaniSTAmeva yati pradarzayati parityAgArtham- na punarevaM yathA tenetyAdi- evaM punaryatirna vidheyA yathodAhriyamANe padye dRzyata ityarthaH / atra mAnamapItyasya pAThasya sthAne 'mAnamayi' iti pAThasya sthitiH sambhAvyate tathaiva zobhanArthagateH / aperatrAsaMzliSTArthatvameva / "ayi zazimukhi ! sakhi ! tena priyeNa gatena kiM, tasmin mAnaM kuru, he varatanu ! samadanaH sa tava caraNayugam, svayameva sameti" ityanvayaH / kAcit sakhI kupitvA gataM priyaM prati zocantIM nAyikA protsAhyantyAha- ayi zazimukhi !- zazI candra iva mukhaM yasyAstatsambuddhau-he candrAnane ! sakhi ! samAnasukhaduHkhe !, [ etena hitopadezapAtratvamapratAraNIyatvaM ca sUcitam ] tena-pUrvopabhuktena, priyeNa-tavApi prItipAtreNa, gatena- tvAM vihAyAnyatra yAtena, kiM- na kimapi, te atyAhitam / kuta itthaM kathayasItyAzaGkAyAmAha- he varatanu !- varA sarvAvayavakamanIyA tanUH- zarIraM yasyAstathAbhUte !, samadana:-kAmapIDAyuktaH, saH-tava priyaH, tava- bhavatyAH pUrvoktasaundaryazAlinyAH, caraNayugaM- pAdadvandvaM prati, [tavAnunayanAya praNipatitum ] svayameva- dUtIpreSaNAdikaM vinava, sameti- samAgacchannevAsti, na tu sameSyati, vartamAnasAmIpyavivakSayA bhaviSyati vartamAnakAlaprayogaH / atra yatiH kApi na pratIyata ityasya padyasyAzravyatvam [ 16-33] //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 1, sU0 17.] prakRtayativicAramupasaMharannAha- tathA hi ityAdi, etAvatA vicAreNa yo'rthaH pratipAdayitumiSTaH so'nayA kArikayocyata iti bhAvaH / abahvarthApItinAsti bahuH- antarnigUDhabAhulyavAn artho yasyAstathAbhUtA'pi, madhurA sthAnaprayuktayatyAdinA sukhazravyA, bhAratI vANI, manaH harati svavazaM nayati, dRSTAntenoktamarthaM samarthayati- tamonicayasaMkAzA andhakArasamUhAkRtirapi, mattanAdA madayuktaM nadantI, kokilA pikI ivetyarthaH / kokilA darzane kurUpApi zrutisukhadazabdena yathA mano harati tathaiva zravyA bhAratyapIti bhAvaH / / yatyAdidoSayuktaM vacanaM kiyacchra tiduHkhAvahaM bhavatItyatra prAkRtapiGgale itthamuktam "jema Na sahai kaNaatulA tilatuliaM addhaaddheNa / tema Na sahai savaNatulA avachandaM chandabhaGgeNa // abuha buhANaM majjhe kavvaM jo paDhai lakkhaNavihUNaM / bhuaggalaggakhaggehi~ sIsaM khuDiaM Na jANei [1-10, 11 ] iti / "yathA na sahate kanakatulA tilatulitamardhAna / tathA na sahate zravaNatulA apacchandazcchandobhaGgena / abudho budhAnAM madhye kAvyaM yaH paThati lakSaNavihInam / bhujAgralagnakhaDgaiH ziraH khaNDitaM na jAnAti / / iti saMskRtam / asyArthaH- kanakamAnatulAyAM tilArdhArdhamapi cet prakSipyate tadapi tulayA virudhyata eva, evaM yadi kazcinmUrkhaH paNDitasamAje chandaHzAstrIyayatimAtrAdilakSaNahInaM kAvyaM paThati, tAM zravaNatulA na sahate, pratyutAyaM doSaH khaDgena zirazchedavad duHkhakara iti sa [ abudho ] na jAnAtIti [ 16-34 ] // vyAdirgAdiH // 17 // tri-caturAdiH saMkhyA krameNa 'ga-gha-kAdi saMjJA // sU0 17 // ! ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM svopajJacchando'nuzAsanavRttI saMjJAK dhyAyaH prathamaH samAptaH // 1 // granthAnaM-125, a0 18 / / evaM yati nirUpya chandolakSaNopayuktAM gAdisaMjJAmAha-vyAdirgAdiriti / tadeva vivRNoti- tricaturAdisaMkhyA krameNa ga-gha-GAdisaMjJA iti, aya
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 1, sU0 17.] savRtticchando'nuzAsanapradyote mAzaya:- pUrva yatisaMjJAsUtre vRttau "sA ca tRtIyAnteSu gaghAdinirdezeSUpatiSThate" ityuktam, sa ca gaghAdinirdezaH kimarthabodhaka iti zaGkApanodo'nena kriyate, gakArAdayo varNamAlAyAM svakramaprAptAM saMkhyA bodhayantIti tatra tRtIyasya gasya tritvasaMkhyAbokatvam, caturthasya ghasya catuSTasaMkhyAbodhakatvamiti tryAdisaMkhyAnAM gAdiH saMjJeti / gAdisaMjJApradezAzca-"mnau jo gaH praharSiNI gaiH" [2-197] "mto lgau mANavakaM dhaH" [2-77 ] ityevamAdayo bodhyAH // sU0 17 / / / iti kalikAlasarvajJakalpazrIhemacandrasUribhagavatpraNIte svopajJavRttiH saMkalite chando'nuzAsane prathamAdhyAye tapogacchAdhipati- sarva tantrasvatantra- zrIvijayanemisUrIzvarapaTAlaMkAreNa 'vyAkaraNavAcaspati-zAstravizArada-kaviratna' iti padAlaMkRtena zrIvijayalAvaNyasUriNA praNIta: pradyotaH //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 1 - 2. ] atha dvitIyo'dhyAyaH / chandaH // / 1 // A zAkhaparisamApta:, 'chanda:' ityadhikRtaM veditavyam // 1 // chando'nuzAsanopayoginIH saMjJAH prathamAdhyAyenoktvA chandAMsi vivakSurapre vakSyamANasUtreSu sarvatropasthAsyat 'chandaH' padamadhikaroti - "chandaH" iti / sUtrasyaikapadarUpatvAt padAntaraM vinA ca vAkyArtha bodhAnupayuktatvAt sUtrasya nairarthaMkyazaGkAyAmAha - A zAkhaparisamApteriti - zAstrasya - prakRtacchando'nuzAsanasya, samAptimabhivyApya, 'chandaH' iti padamadhikRtaM - sarvatra sambadhyamAnaM veditavyaM jJAtavyamityarthaH / tathA cAdhikArasUtramidaM vakSyamANAnAM sUtrANAmupakArakamiti svAMze'bodhakatve'pi paratra bodhajananAt sArthakyamAsAdayati / evaM ca - , " saMjJA ca paribhASA ca vidhiniyama eva ca / pratiSedho'dhikArazca SaDvidhaM sUtralakSaNam // " 50 iti parigaNiteSu sUtra lakSaNeSu SaSThI vidhA'sya sUtrasyeti / etacca sUtraM chandolakSaNasUtreSvevAdhikRtaM bodhyam, na tu " pAdaH " [ 2-2 ] ityevamAdiSvadhikArasUtreSu teSAmapi vidhisUtropakArakatvena guNarUpatvAt, "guNAnAM ca parArthatvAdasambandhaH samatvAt syAt' iti nyAyAnusAraM parasparasambandhAnarhatvAt; tathA ca "apekSAto'dhikAraH" iti nyAyena yatraitasyApekSA tatredaM sambadhyata iti paryavasitam // a0 2, sU0 -1 // pAdaH // 2 // pAda ityadhikAra A zAstraparisamApteH // 2 // anyadapyadhikArasUtramAha - " pAdaH" iti / asyApyekapadatvena svArthabodhAkSamatvAt parArthatve vijJAte'dhikArArthatvameva yogyatayA pratItamityAha- pAda ityadhikAra A zAstraparisamApteriti, tathA ca pUrvasUtravadidamapi yatra yatra
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 3.] savRtticchando'nuzAsanapradyote lakSaNasUtre'pekSyate tatra tatra sambadhyata ityarthaH / evaM cAgre yAvadbhirakSaramaMtrAbhirvA yasya chandaso lakSaNaM vakSyate tasyaikaH pAdastAdRzalakSaNayuktaH, tAvadbhirvarmAtrAbhirvA tadIya: pAdo vijJeya iti yAvat / yadyapyagre pUrvArdhaparArdhayorapyAryAdicchandaHsu mAtrAsaMkhyA niyatA na tu pratipAdam; evaM ca teSu 'pAda' ityasyAdhikAro na sambadhyata iti tasya vicchedo'bhyupeyaH, tathApyAryAprakaraNAnantaraM galitakAdicchandasi punaH pAdAnusAryeva lakSaNamiti tatraitasyAdhikAra Avazyaka eveti "apekSAto'dhikAraH" iti nyAyAnusAraM maNDUkaplutyA tatrAdhikAropasthitiH svIkAryeti sAdhuktam A zAstra parisamApteriti // 2 // a0 2, sU0-2 / / idAnImekAkSarAdyA: SaDviMzatyakSa rAvasAnAichandojAtIrAhaekAkSaroktA jAtiH // 3 // ekAkSarapAdA uktA nAma medasaMgrahAtmikA jAtiH // 3 // 51 AramyamANasya chandolakSaNagranthasyAdhikArasUtrAnantaraM paThyamAnaM prakaraNamavatArayati - idAnImekAkSarAdyAH SaDviMzatyakSarAvasAnAichandojAtIrAheti - ekAkSarapAdaM chanda Adau SaDviMzatyakSarAtmakapAdaM ca chando'vasAne yAsAM tAdRzIH, chandojAtI :- svAvAntaravizeSasahitAni chandaH sAmAnyAni, Aha- kathayati, vakSyamANaiH sUtrairityarthaH / tatraikAkSaracchandojAti prathamena vastutastRtIyena sUtreNAha - ekAkSaroktA jAtiriti - atra padatrayam - ekAkSarA uktA jAtiriti ca / tathA cArthamAha- ekAkSarapAdA ityAdinA, ekAkSaramAtraH pAdo yasyAstAdRzI chandojAtiH 'uktA' iti saMjJitA / tAdRzasya cchandasa ekatvenaikavyaktimAtravRttidharmasya jAtitvAbhAvAt kathaM jAtiriti vyavahAra iti cet ? atrAha - bhedasaMgrahAtmiketi - chandobhedasaMgraha eva AtmA svarUpaM yasyAH sA ityarthaH tathA ca uktAtvaM na sAmAnyarUpamapi tu aupAdhiko dharmaM vizeSa ekAkSarapAdacchandovRttiriti na kA'pi hAniriti / kvacit piGgalacchandaH zAstrAdAvasya cchandasazchandojAtervA'syAH 'ukthA' iti nAma dRzyate, arthavizeSAnanugamAt pAribhASikanAmni niyAmakAbhAvAcca nAtra kiJcinnirNAyakamiti yadRcchAzabdavadaparyanuyojanIyametat // a0 2, sU0 - 3 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 4-5.] atyuktA-madhyA-pratiSThA-supratiSThA-gAyatrI-uSNiga-anuSTuba-bRhato-paGkti triSTuba-jagatI atijagatI-zakkarI atizakkarI-aSTi-atyaSTi dhRti-atidhR. tayaH-ekai kavRddhAH / / 4 / / uktAta ekaMkAkSaravRddhapAdA atyuktAdayaH / tatra vyakSarA- atyuktA jAtiH, dhyakSarA- madhyA, caturakSarA-pratiSThA, evaM- yAvadekonaviMzatyakSarA-atitiH // 4 // SaDviMzatyakSarAvasAnAnAM jAtInAM varNanasya prakRtatvAd dvayakSarAdijAtIrAha- atyuktA-madhyA0 ityAdinA sUtreNa / vyAkhyAti-uktAta ekaikAkSaravRddhapAdA atyuktAdaya iti- tAsAM chandojAtInAM kimapi viziSya lakSaNamapi tu akSarasaMkhyaiva tattajjAtiniyAmiketyarthaH / etAni nAmAni saMjJAmAtraprayojanAni na tu tatrA'kSarArthAnugamaH kazcit / chando'nuzAsanavidhAyakaH pUrvAcAryarapi yAni nAmAni samAzritAni tAnyeva paramparAprAptAnImAni nAmAni, tathA ca pratyekaM vivicya paricAyayati- tatra dvacakSarA-atyuktA jAtirityAdinA, dve akSare yasyAH pAde sA dvayakSarA, jAtiH chandaHprabhedaH, atyuktA nAmetyevaMrUpeNa vyAkhyeyam / SaDviMzatyakSarAvasAnAH' ityuktamatra tu pUrvasUtralakSitayoktayA saha ekonaviMzatInAmeva kathana miti kimatraiva viMzatyakSarAdipAdAnAmapi saMniveza uta tAni pRthaga vakSyante iti ziSyasaMzayocchedAyAhaevaM-yAvadekonaviMzatyakSarA-atitiriti-viMzatyAdyakSarapAdAnAmagrimasUtreNa saMgRhya saMjJAyA vakSyamANatvenaikonavizatyakSarapAdAnAmevAtra saMniveza iti bhAvaH, ekena UnA-ekonA "UnArtha0" [ 3. 1. 67. ] iti samAsaH, ekonA cAso viMzatiriti karmadhAraye puMvadbhAve ca- ekonaviMzatiriti, ekAnaviMzatiriti pAThe tu- ekena naviMzatirekAnaviMzatiriti "naviMzatyAdi." [3. 1. 66.] iti samAsa ekazabdasya cAdantAgamaH, sUtranirdezabalAt nabo'dAdezo Da: samAsAntazca na bhavati / a0 2, suu0-4|| kRtiH prAvisamabhyudazca // 5 // __ 'pra-AG-vi-sam-abhi-ud' ityetebhyazca parA kRtirekekavRtAkSarA / vizatyakSarA-kRtiH, ekaviMzatyakSarA-prakRtiH, dvAviMzatyakSarA-AkRtiH, trayo
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 [a0 2, sU0 6.] savRtticchando'nuzAsanapradyote vizatyakSarA-vikRtiH, caturvizatyakSarA- saMkRtiH, paJcaviMzatyakSarA- amikRtiH, [ evaM ] SaDviMzatyakSarA- utkRtiH, iti [ yAvat ] // 5 // vizatyAdiSaDviMzatyavasAnAkSarapAdAnAM chandasAM jAtIH saMkSepeNAhakRtiHprAvisamabhyudazceti, kvacit 'prAvi' sthAne 'prAGvi' iti pAThaH 'kRtiH' iti caante| vivRNoti-'pra-AG' ityAdinA, viMzatyakSarapAdA jAtiH kRtiH, savaikaikAkSaravRddhapAdA kramaza:- 'pra-AG-vi-sam-abhi-ud' ityetaiH SaDbhirupasargaryuktena kRtizabdenocyante / tathA ca yo'rthaH paryavasannastaM vivicya darzayativizatyakSarA-kRtirityAdinA-viMzatirakSarANi pAde yasyAH sA viMzatyakSarA jAtiH, kRtirityAkhyAyate, ekaviMzatirakSarANi pAde yasyAH sA- prakRtirityucyate jAtiH, dvAviMzatirakSarANi pAde yasyAH sA- AkRtirjAtiH, trayoviMzatirakSarANi pAde yasyAH sA- vikRtinAmnI chandojAtiH, caturviMzatirakSarANi yasyAH pAde sA-saMkRtiriti, atra samaH paratve'pi bhUSaNAdyarthAvivakSayA nassaTa, paJcaviMzatirakSarANi yasyAH pAde sA-abhikRtirjAtiH, evaM SaDviMzatirakSarANi yasyAH pAde sA- jAtirutkRti ma / itizabdaH prakRtacchandojAtivarNanapUttidyotakaH / a0 2, suu0-5|| athAsAmeva jAtInAmupayogino medAnAha uktAyAM gaH zrIH // 6 // uktAyAM jAto gururekAkSaraH pAdaH, sa ca zrInAmA / yathA-gI-,H / zrIH, stAt // 6-1 // ___ atha pratijAticchandobhedAnudAhartu sUtrANyavatArayati- athAsAmeva jAtInAmupayogino bhedAnAheti- ataH paramuktAdyutkRtyantAnAM kathitAnAM chandojAtInAmupayoginaH-ghaTakatayA samavetAn, bhedAn-vizeSAn, Aha-agrimaH sUtraH kathayatItyarthaH / tatra prathamopasthitAmekAkSarapAdAmuktAmevAha- uktAyAM gaH zrIH iti / vivRNoti- uktAyAM jAtAviti- uktAsaMjJikAyAmekAkSarapAdacchandojAto eko gururUpa eva pAdaH, tacca chandaH zrIrnAmeti tadarthaH / udAharati- yayA- "gii-jhuH| zrIH, stAt // " iti- kasmaicita
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 7-8.] kazcidAziSaM prayuGke- gI:- vANI, dhI:- buddhiH, zrI:- lakSmIzca, stAtbhavatu / "aharaharnayamAno, gAmazvaM puruSa pazum / vaivasvato na tRpyati, surAyA iva durmdii|" ityAdI vinA'pi caM cArtho dyotyata iti gIrAdInAM samuccayo gamyate / Adyasya cchandasaH zrIriti nAmakathanenAzIrvAdArthakasyavodAharaNasya ca dAnenAcAryasya mAGgalikatvaM vyaktam, sahi sarveSAM vyAkhyAta-zrotuNAmanAyAsena maGgalArthamevaivaM chandonAmodAharaNaM ca prayuktavAn / asya caikAkSarapAdatvena tasyApyakSarasya gururUpatvena niyatatvAdanyeSAM prabhedAnAmasambhava evetyasyAM jAtAvekameva cchandaH / udAharaNeSu yathAkathaMcicchanda nAmnaH samAvezanamiti rItiH // a0 2, sU0-6 // atyuktAyAM gau strI // 7 // yathA-bhrAta-, dRSTA / iSTA, sA khii|| 7. 1. // pamityeke / / 7. 1. // dvayakSarAtmakapAdAyAmatyuktAyAM chandovizeSamAha- 'atyuktAyAM gau strI' iti- gAviti gurudvayarUpaH pAdo yasyAH sA-strI, atyuktAjAti vizeSa ityarthaH / udAharati- yathA-bhrAtariti- he bhrAtaH ! iSTA- icchAviSayIbhUtA, sA-pUrva caciMtA strI, dRSTA- locanaviSayIkRtA / atra caturvapi pAdeSu gurudvayamiti lakSaNasamanvayaH / asyaiva cchandaso matAntarAnusAraM nAmAntaramAha- padmamityeke iti- eke AcAryA gurudvayAtmakapAdaM chandaH padmamityAduH / prAkRtapiGgale ca gurudvayapAdasya 'kAma' iti nAmoktam, tathA ca nAtrakarUpA AcAryaparamparA, yathAzAstraM saMjJAbhede'pi jAti viSaye na vivAdaH / / a0 2, suu0-7|| lau madaH // 8 // jaya, jina // jita-, mada! // 8.1 // puSpamiti kazcit // 8.1 // atyuktAyA eva dvitIyaM vizeSamAha- "lau madaH" iti- laghudvayarUpo dvayakSaraH pAdo yasya tat 'mada' ityAkhyAyata ityarthaH udAharati-jaya, jinetihe jitamada !- vazIkRtAhakAra ! jina ! [tvaM] jaya- sarvotkarSeNa vartasvetyarthaH,
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 11.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 55 'jitamada:' iti pAThetu - he jina ! tvaM jitamadaH san jayetyarthaH / asyApi nAmAntaramAha - puSpamiti kazciditi / prAkRtapiGgale ca madhviti nAma laghudvayarUpapAdasya chandasaH // a0 2. sU0 -8 // glo duHkham // 6 // yathA - kasya, nAtra / duHkha -, masti // 6. 1 // atyuktAyAstRtIyaM prabhedamAha - "glau duHkham" iti - eko gurudvitIyo laghuriti akSaradvayarUpaH pAdo yasya tacchando duHkhamityAkhyAyata ityarthaH / udAharati- yathA - "kasya, nAtra / duHkhamasti " iti - pratipAdamAdyo varNo gurudvatIyo laghuH / atra - saMsAre, kasya - janasya, duHkhaM- pratikUlavedanIyaM karmaphalaM; na, asti, api tu sarvasya tAdRzaphalaM bhavatyevetyarthaH, tAttvikadRSTyA vicAre tu atra yatkiJcidanumUyate tat sarvaM duHkhameveti // a0 2, sU0-6 // gau sukham // 10 // yathA - jinaH, sa vaH / kriyAt sukham // 101 // caturthaM prabhedamAha - "lagausukham " iti prathamo laghudvitIyo gururiti laghugururUpAkSaradvayapAdavat chandaH sukhamiti kathyata ityarthaH / yathA- jinaH, sa vaH / kriyAt, sukham // iti - atra pratipAdaM prathamo laghurdvitIyo gururiti lakSaNasamanvayaH / arthazca - sa - prasiddhAnubhAvaH, jinaH, vaH- * yuSmAkaM sukhaManukUlavedanIyaM karmaphalaM kriyAt- vidadhyAt iti / ityevamatyuktAyAH 4 catvAro bhedA vyAkhyAtAH // a0 2, sU0 - 10 // " madhyAyAM mo nArI // 11 // yathA - niHsAre, saMsAre / sAraM ki, syAnnArI // / 11.1 // atha tRtIyAyA madhyAyAH prakArAnupakramate- madhyAyAM mo nArItimagaNarUpamakSaratrayaM pAde yasya tannArInAmakaM chando madhyAyAM jAtau prathamo bhedo veditavya ityarthaH / udAharati- yathA- 'niHsAre, saMsAre / sAraM ki,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 [a0 2, sU0 12. ] sa vRtticchando'nuzAsana pradyote syAnnArI' // iti - atra gurutrayAtmaka - magaNarUpaH pAdaH / arthazca - niHsAresArarahite, saMsAre, sAraM varaM ki syAt ? iti prazne uttaramAha - nArItisAMsArikadRSTyA tasyA eva anupamatyAgamayItvAt sA hi mAtRrUpeNa svakIyaM sarvamapi sukhaM putrArthaM tyajati, patnIrUpeNA'pi svasukhanirapekSava svAminaM sukhayati, AtmAnaM ca tatraiva vilApayatItyaho tadIyA niHsvArthatA, tathA ca sarvazreSThatvaM tasyAH / viraktadRSyA vyAkhyAne tu niHsAre saMsAre nArI ki sAraM syAt ? iti kAkuH, naiva syAdityAkRtam, tasyA eva sakalabandhahetutvAt, tatra sAratvasandeho - 'pi vRthai - vetyarthaH / atra yadyapi haimaliGgAnuzAsanarItyA nyAyye'rthe sArazabdasya klIbatvam, tathAhi - tatra kArikA - "dharmaM dAnAdike, tulyabhAge'rdhaM brAhmaNaM zrutau / nyAyye sAraM, padmamibhabindI, kAmamanumatau / / " [ na0 li0 7 ] ityuktam, atra ca na nyAyye'rthe prayogaH, tathA ca klIbatvaM na yuktamiti sAraM kimiti kathanaM na yujyate; tathApi " sAro bale sthirAMze ca, nyAyye klIbaM, vare triSu" iti nAnArthavarge'ma roktyA vare zreSThe'rthe tasya triliGgatvamiti sAmAnyavivakSayA sAraM kimiti prayogo bodhyaH // ata eva "asAre khalu saMsAre sAraM sAraMGgAlocanA" ityAdyapi saMgacchate // a0 2, sU0-11 // yaH kezA // 12 // yathA-: -puraMdhrI, suvezA / iyaM sA, sukezA // 121 // bUriti bharataH // 12.1 // madhyAyA jAtedvitIyaM prakAramAha - "yaH kezA" iti / AdilaghUttaragurudvayarUpastrivarNAtmake yagaNarUpaH pAdo yasya tacchandaH kezA nAmetyarthaH / udAharatipuraMdhrI, suvezetyAdi - atra pratipAdamAdyakSarasya laghutvaM ziSTayozca gurutvamiti yagaNAtmakaH pAdaH spaSTaH / sA iyaM - pratyakSadRzyamAnA, suvezA- sundaranepathyA, sukezA - zomanakezavatI, purandhrI- pativratA, asti, iti svarUpakathanamarthaH / atra matAntaramAha - dyUriti bharataH iti bharato nATyazAstra- kartA, idaM chandaH ghUriti nAmnA vyavaharatItyarthaH / / sU0 2-12 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 13-14.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 57 ro mRgI // 13 // yathA-vallabhA, gehinI / yA mRgI-, locanA // 13.1 // taDiditi bhrtH||13.1|| madhyAyA jAtestRtIyaM prabhedamAha- "ro mRgI" iti- laghumadhyavarNatrayAtmakaragaNarUpapAdayuktaM mRgInAmakaM chanda ityarthaH / udAharati- vallabhA gehinIti- yA gehinI- gRhiNI, mRgIlocanA- mRgyA locane iva locane yasyAstAhazI [sA] vallabhA- patyuH priyA bhavatItyarthaH / atra caturNAmapi pAdAnAM madhyalaghutvaM spaSTam / atrApi matAntaramAha- taDiditi bharataH itibharata AcArya idaM chandaH 'taDit' ityAhetyarthaH / a0 2, sU0-13 // so madanaH // 14 // yathA- virahe-,'bhyadhikam / madano vahati // 14.1||rjniiti bharataH / kecittu-'mna-bhya-jra-stAm' ekako'pi- abdhiH, zaGkhaH, zubhraM, dugdhama, ityAhuH // 14.1 // 3 // 4 // madhyAyA jAtezcaturthaM vizeSamAha- so madana iti- sagaNena- laghudvayairagurubhinirmitAH pAdA yasya tan madano nAma cchandaH / udAharati- yathA- / viraha iti- madanaH- kAmaH, virahe- priyAyAH priyasya vA vicchede, abhyadhikaM- saMyogAvasthAto'tizayitaM, dahati cetastApayatItyarthaH / asyaivacchandaso nAmAntaramapi matAntareNAha- rajanIti bharata iti- bharatanATyazAstre gAyatrIcchandasaH pUrvaM chandasAM nAmAni samprati nopalabhyante, tathApi tasyAkararUpatvena sambhAvyate'nyeSAmapi tatrollekha:, kAlavicchedAcca sa pAThobhraSTa iti madhyAyA jAtestryakSaratvena sarvereva gaNastasyA nirmANaM saMbhavatIti gaNasaMkhyAsamA asya cchandaso bhedA iti keSAMcinmataM sUcayati- kecit tu- 'mna-bhyajra-stAm'ekaiko'pIti- eSAM gaNAnAM pratyekamapi madhyAbhedapAda-rUpatAM yAti, tatra- ma-ya-ra-sAnAM pAdAnAM sattve yAzchandaH saMjJAstA upariSTAduttA eva, zeSANAM na-bha-ja-tAnAM pAdAnAM saMjJA api tadUhitA Aha- abdhiH, zaGkhaH zubhraM, dugdhamiti- atra kasya kA saMjJeti viziSyAnuktatvAt tadanusArigranthasya cAnupalabdhatvAt viziSya nirNetumazakyamiti viramAmaH / / a0 2, suu0-14||
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 15-17.] pratiSThAyAM mgau kanyA // 15 // magaNo guruzca / yathA- sarvairdevaiH, yehAM ckre| seyaM manye, dhanyA kanyA // 15.1 // atha caturakSarapAdAM pratiSThAjAti varNayituM prathamabhedamAha-pratiSThAyAM mgo kanyeti- pratiSThAjAtyantargataM magaNena- gurutrayeNa, guruNA cakena, caturbhigurubhiriti yAvat, viracitapAdaM kanyAnAmakaM chanda ityarthaH / udAharatiyathA-sarvadevariti-yA sarve:-devaiH-sakalaH suraiH, IhAMcakra-prAptamabhilaSitA, sA iyaM kanyA-bAlA, 'dhanyA' iti [ahaM ] manye-utprekSayAmItyarthaH / atra catubhigurubhirvarNaH pAdAH kRtAH / / a0 2, sU0-15 // bhagau sumukhI // 16 // bhagaNo guruzca / yathA- kSINatanu-, maMdvirahe / yA'zrumukhI, sA sumukhI // 16. 1 // laliteti bharataH // 16.1 // pratiSThAjAtedvitIyaM bheda mAha- "gau sumukhI" iti- bhagaNena guruNakena laghudvayena-), guruNA cakeneti catubhirvarNavihitAH pAdA yasya tat sumukhInAmakaM vRttmityrthH| udAharati-yathA-kSINatanuriti-yA sA- prasiddharUpA, sumukhIsundarAnanA, madvirahe- mayA saha vicchede, kSINatanu:- kRzazarIrA, azra mukhInetrajalaklinnAnanA, ca bhvtiityrthH| atra pratipAdaM bhagaNasya 51, guroH'ca sannivezaH spaSTaH / asyaiva bharatAbhimataM nAmAntaramAha- laliteti bharata iti- ado'pi chando bha0 nA0 zAstre na lakSitaM dRzyate // a0 2, sU0-16 // jgau vilAsinI // 17 // jagaNo guruzca / yathA- na labhyate, ghnstnii| dhanaM vinA, vilAsinI // 17.1 // jayeti bharataH // 17.1 // prakArAntareNa pratiSThAmAha- "jgau vilAsinI" iti- 11 AdyantalaghugurumadhyajagaNena, guruNA caikena nirmitapAdaM chando vilAsinI nAma / udAharati- yathA-na labhyata iti- ghanastanI- kaThoranibiDakucA, vilAsinI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 18 - 16. ] savRtticchando'nuzAsana pradyote 56 sarvavidhavilasanaratinipuNA strI, dhanaM vinA- vittarahitena janena, na labhyatena prApyata ityarthaH / atra pratipAdaM proktalakSaNasya sthitiH spaSTaiva / bharatAbhimataM nAmAntaramAha - jayeti bharataH iti - bharata idaM chando jayAnAmnA vyavaharatItyarthaH // a0 2, sU0-17 // gau samRddhiH // 18 // ragaNo guruzca / yathA- puNyapAtre, zuddhacittaM / yA pradattA, sA samRddhiH / / 18.1 // puNyamiti bharataH / / 18.1 // pratiSThAyAMzcaturthaM prabhedamAha- "gau samRddhiH" iti - ragaNena SIS, guruNA caikena S, viracitaH pAdo yasya tacchando'tra samRddhinAmnA vyavahriyata ityarthaH / udAharati- yathA- puNyapAtre iti - zuddhacitta :- phalAbhisandhirAhityena nirmalAntaHkaraNa, puNyapAtre - puNye - satyavacanasvadharmAcaraNAdibhiH pavitre, pAtre - dAnoddezye jane, yA pradattA- vitIrNA, sA samRddhiriti kathyate, saiva samucitA sampadityarthaH / asyaiva bharatasammataM nAmAntaramAha - puNyamiti bharataH iti 'pu [S] Nya [ 1 ] pA[s]tre [s]' ityevaMrUpeNa lakSaNasamanvayaH pratipAdamunayaH // a0 2, sU0 - 18 / / gau mRgavadhUH ||16|| nagaNo guruca / yathA- tava puro, nayanayoH / kimiva sA, mRgavadhUH // 16.1 // paJcamaM pratiSThAyAH prakAramAha - "ngau mRgavadhUH " iti - nagaNena III, guruNA ca viracitaH pAdo yasya tacchando mRgavadhUrnAma / udAharati- yathAtava pura iti- kisA- prakRtanirvacanA strI, tava nayanayo:, pura:- agre, mRgavadhUriva - hariNIva caJcalanetrA bhIteva vA bhavati ? | 'ta [1] va [ | ] [ 1 ]ro [s]' ityevaM rUpeNa lakSaNAnugatiH spaSTA / sarvatra caiteSu chandaHsu chandaso nAmA'pi prakRtArthAnvayyarthatayA samAvezitamiti na vismartavyam, tadanurodhenaiva ca nAthaMcArutve vyavasAya ityapi bodhyam // a0 2, sU0 - 16. //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 20-22.] gau vrIDA // 20 // yagaNo gurunna / yathA- tathA tena, kRtaM bha; / yathA citte, 'bhavad vIDA // 20.1 // pratiSThAyAH SaSThaM prakAramAha-rago vIDeti- yagaNena |'', guruNA 5 ca nirmitaH pAdo yasya tacchando vrIDA nAma / udAharati-yathA- tathA tena iti- bharnA- svAminA, na tu priyeNa, tathA- tena prakAreNa, kRtamAcaritaM, napA- yena prakAreNa, citte, vIDA- lajA, abhavat- jAtetyarthaH / atra 'ya[0]thA[5]ci[5]te[s]' ityevaM rItyA pratipAdaM lakSaNAnugatiH // 2, sU0 20 // sagau sumatiH // 21 // sagaNo guruzca / yathA- bhaja dharma, vada satyam / tyaja pApaM, sumatiH san // 21. 1. // bhramarIti bharataH // 21.1 // saptamaM prakAramAha- "sgo sumatiH" iti- sagaNena // s, guruNA ' ca, viracitAH pAdA yasya tat sumatinAmakaM chanda ityrthH| udAharati- yathAbhaja dharmam iti-sumatiH- nirduSTabuddhiH, san- bhUtvA, dharma zAstragurupadiSTaM sada kArya, bhaja- anutiSTha, satyaM- yathArtha, vada- brUhi, pApam- asadAcaraNaM, tyj-vrjyetyrthH| 'bha[1]ja[1]sa[5]tyaM [s]' iti rItyA pAde lakSaNA'nugatiH, samavRttatayA ca catuSvapi pAdeSu tathaiva varNavinyAsaH // a0 2, sU0-21 // ___ tgau somapriyA // 22 // tagaNo guruzca / yathA- vibhrAjate, khe rohinnii| cArudhutiH, somapriyA // 22.1 // 4 // 8 // pratiSThAyA aSTamaM prabhedamAha- "tgau somapriyA" iti- tagaNaH ''I, gururekaH 5, iti varNacatuSTayena nirmitAH pAdA yasya tat chandaH 'somapriyA' nAmnA vyavahriyata ityarthaH / udAharati- yathA-vibhrAjate iti- khe- AkAze, cArudyutiH- sundaracchaviH, somapriyA- nizAkaraprItipAtram, rohiNI- svanAmaprasiddhA tArA, vibhrAjate- sarvAbhyastArakAbhyo'tiricya zobhata ityarthaH /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 23-24.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 'vi[s]bhrA[s]ja [1]te[s]' ityevaMrUpeNa pratipAdaM lakSaNasamanvayo'vaseyaH // a0 2, sU0-22 // supratiSThAyAM ro gau prItiH // 23 // yathA- yasya navArthAH, naiva kAminyaH / nApi vairAgyaM, tasya kA prItiH // 23.1 // [ itthaM pratiSThAyAmaSTau bhedA uktAH, prastArakrameNa ca 16 SoDaza bhedAH syuriti vRttaratnAkare nirdiSTam ] ___ evaM caturakSarAM chando jAti nirUpya paJcAkSarAM supratiSThAnAmnI chandojAti saprabhedAM nirUpayati- "supratiSThAyAM ro gau prItiH" iti- 'ra:-ragaNaH , gurU ss' ityevaMsvarUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat chandaH supratiSThAyAM- supratiSThAsaMjJakachandojAtimadhye 'prItiH' iti nAmnA vyavahriyata ityarthaH / udAharatiyathA- yasya naivArthAH iti- yasya- janasya, arthAH- dhana-dhAnyAdisampadaH, na eva- nizcitarUpeNa na santi, kAminya:- kAmabhogopayuktAH striyaH, na eva santi, api- anyacca, vairAgyaM- mokSopayogi viSayavaitRSNyaM na- asti, tathA ca viSayasatRSNasya sarvaviSayazUnyasya tasya kA prItiH- ka AnandaH, kimapi na sukhamityarthaH / sarvathA viSayaviraktasyAtyantikI prItiH, tadabhAve arthakAmopabhogasambhave kSaNikA'pi prItiH, ubhayazUnyasya ca tasya kA prItisaMbhAvaneti tAtpayaMm / 'ya[s]sya[] nai [s]vA[s]rthAH[s]' iti lkssnnsNgtiH||a0 2, sU0-23 / / ralgA vidagdhakaH // 24 // ragaNo laghugurU ca / yathA- yauvanena vA, kArmaNena vaa| yo na dagdhako, sau vidagdhakaH / / 24. 1 // vAgureti bharataH // 24. 1 // supratiSThAyAmeva dvitIyaM prakAramAha- "gA vidagdhakaH" iti- 'rragaNaH sis, l- laghuH, [1], g- guruH [s]' ityevaM paJcabhirvavihitAH pAdA yasya tad vRttaM vidagdhako nAma / udAharati- yathA- yauvanena veti- yaHpumAn, yauvanena- yuvatvakRtena kAmagarvAdivikAreNa, kArmaNena- svakriyAkRtadurvipAkena vA, na dagdhaka: iti- na pluSTAntaHkaraNaH, sa eva vidagdhaka:- catura
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 savRtticchando'nuzAsanaprayote [a0 2, sU0 25-26.] ityarthaH / vi - vigataH, dagdhaka iti vyutyattyA vidagdhakazabdasya tatraiva prayoga ucita iti tAtparyam / 'yau[S]va[1]ne [s]na [1] vA [s]' ityevaM lakSaNaMsaMgatiH sarvapAdeSu / asyaiva bharatakRtaM nAmAntaramAha - vAgureti bharataH iti // a0 2, sU0 - 24. // bho gau paGaktiH // 25 // yathA - phAlgunamAse, phullavanAnte / pAvakatulyA, kiMzukapaGktiH // 25.1 / / akSaropapadetyanye / kuntalatanvIti bharataH / / 25.1 / / atraiva jAtau tRtIyaprakAramAha - "bho gau paGktiH" iti - 'bhaH - bhagaNaH / / , gau- gurU ''' ityevaMrUpairvarNaiH paJcabhirvihitAH pAdA yasya tat 'paGktiH' ityAkhyAtaM chandaH / udAharati- phAlgunamAse iti- phullavanAnte - phullA:- vikasitAH, vanAntAH - kAntArapradezA yasmin tAdRze phAlgunamAse, kiMzukapaGktiHpalAzatarumAlA, pAvakatulyA- varNato'gni- sadRzI, virahiNAM kRte ca karmaNA'pi tathaiva dAhiketyarthaH / asya nAmAntarANyAha- akSaropapadA ityanye iti - anye AcAryAH akSaropapadA paGktiH - 'akSarapaGktiH' iti prakRtacchandonAma nirdizanti / kuntalatanvIti bharataH iti - bharata AcAryaH 'kuntalatanvI' iti prathagevAsya nAma kathayati / 'phA [ 5 ]lgu [ 1 ] na [ | ] mA [s]se [s]' ityevaM lakSaNasaMgatiH / vRttaratnAkaracchandomaJjaryorapi prakRtasvarUpasya cchandasaH paGktirityeva nAma // a0 2, sU0 - 25 / / lagA ratiH // 26 // magaNo laghugurU ca / yathA- sAdhucaraNA-, mbhojayugale / hanta viduSo, rAjati ratiH / / 26.1 / / asyAmeva catuthaM prakAramAha - "lagA ratiH" iti - ' bhagaNa: SII, laghu [ 1 ], guru: [s]' etatsvarUpairvaNaiH kRtAH pAdA yasya tacchandaH 'ratiH' ityAkhyAyate / udAharati- yathA - sAdhucaraNeti - viduSaH- jJAninaH, sAdhucaraNAmbhojayugale - sAdhucaraNAveva ambhojaM - kamalaM tasya yugale - dvandve, rati:- anurAgaH,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 [a0 2, sU0 27-26.] savRtticchando'nuzAsanapradyote rAjati- zobhate, hanteti tadviruddhAcAriSu khedAbhivyaktaye / 'sA[s][i]ca[1] [1]NA[s]' ityevaM lakSaNasaMgatiH / a0 2, sU0-26 // jo gau satI // 27 // yathA-svabhartRbhaktA, vishuddhshiilaa| nirIhacittA, satI satIyam // 27.1. // zikheti bharataH // 27.1. // atrava paJcamaM prabhedamAha- "jo gau satI" iti- 'jagaNaH 151, gurudvayaM ss' ityevaM prakArarvaNairvihitAH pAdA yasya tacchandaH 'satI' nAma / udAharatiyathA-svabhartabhaktati- iyaM-prakRtavarNitA kAcit strI, svabhartRbhaktA-svasvAmini bhaktiyuktA, vizuddhazIlA- vizuddha parapuruSasamparkazUnyaM zIlaM svabhAvo yasyAH sA, nirIhacittA- niHspRhamAnasA, satI- sampadyamAnA, satI- sacaritreti kathyata iti shessH| 'sva [1] bha[s]rtR[1] bha[s]ktA[5]' iti rUpeNa lakSaNasamanvayaH / asyaiva bharatAbhimataM nAmAntaramAha-zikheti bharataH iti - bharata AcAryo'sya cchandasaH zikheti nAmAhetyarthaH / / a0 2, sU0-27 // tlagA nandA // 28 / / tagaNo laghugurU ca / yathA- citte saralA, veSe trlaa| dAne pRthulA, nandA mahilA // 28.1 // SaSThaM prabhedamAha- "lagA nandA" iti- 'tagaNaHSI, laghuH[1], guruH[s]', ityevaMrUpairvarNavihitAH pAdA yasya tat 'nandA' nAmakaM chndH| udAharati-yathAcitte saraleti- citte- cetasi, saralA- ArjavayuktA, veSe- nepathyavidhI, taralA- caJcalA, dAne-vittavisarge, pRthulA- mahattvavatI, mahilA- bhadrA strI, 'nandA' ityAkhyAyata ityarthaH / 'ci[s]tte[5] sa[1] [1]lA[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-28 // ralagA jayA // 26 // yagaNo laghugurU ca / yathA- mamAnIyata, manaH kAntayA / mukhenobasajitAmbhojayA // 26. 1. //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 30-31.] supratiSThAyA eva saptamaM prakAramAha- "TalagA jayA" iti / vivRNotiyagaNo laghugurU ceti- 'ygnnH|'', laghuH[1], guruH[s]' ityevaM-rUpairvarNavihitAH pAdA yasya tat 'jayA' nAmakaM chanda ityarthaH / udAharati- yathA-mamAnIyateti- mukhena- svIyAnanena, jitAmbhojayA- amibhUtakamalayA, kAntayAkAminyA, ullasat- prasannaM, mama manaH, anIyata- svavazaM niitmityrthH| atra pAdAntasthasya laghorapi vA gurutvasya "vA'nte'vakraH"[16] iti suutrennaanushisstttvaat| 'ma[1]mA[s]nI[s]ya[1]ta[5]' iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2, suu0-26|| mlagAH sAvitrI // 30 // magaNo laghugurU ca / yathA- jainendraM mukhaM, dizyAvaH sukham / jigye yena sA, sAvitrI prabhA // 30.1 // asyA evASTamaM prakAramAha- "mlagAH sAvitrI" iti / vivRNotimagaNo laghugurU ceti- 'magaNaH''', laghuH[1], guruH[s]' ityevaMprakAraiH paJca. bhirvarNaH kRtasvarUpAH pAdA yasya tat 'sAvitrI' nAmakaM chanda ityrthH| udAharati-yathA- jainendra mukham iti- yena sA- prasiddhA, sAvitrI- savituriyaM sA, sUryasambandhinI, prabhA- kAntiH, jigye-jitA [tat] jainendraM- jinendrasyedaM tat, mukham- Ananam, va:- yuSmabhyaM, sukhaM- kalyANaM, dizyAt- ddyaadityrthH| atra 'jai[s]ne[5]ndra [5], mu[]khaM[s]' iti lkssnnsnggtiH||a02, suu0-30|| so gau ghanapaktiH // 31 // yathA- kriyayA honaM, yadiha jJAnam / rahitAmbhobhir-, ghanapaGaktiH sA // 31. 1. // asyA eva jAtenavamaM vizeSamAha- "so gau ghanapaGktiH " iti- 'sagaNaH // s, gurudvayaM ,ca' iti svarUpairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tacchando ghanapaGktirnAmetyarthaH / udAharati- yathA- kriyayA hInamiti- iha- saMsAre yat jJAnaM kriyayA- tadanukUlAcaraNena hInaM-rahitaM, sA ambhomiH- jalaH, rahitA- zUnyA, ghanapaGktiH - meghamAlA, tattulyetyarthaH / yathA nirjalena meghA'mbareNa kimapi na phalaM tathA sahazAcaraNazUnyena jJAnenApi na kiJcit phalamityabhiprAyaH / 'kri[] ya[]yA[5] hI[5] naM[5]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2. suu0-31||
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 32-33.] savRtticchando'nuzAsanapradyote nlagA abhimukhI / / 32 // nagaNo laghugurU ca / yathA- zazivadanA, mRganayanA / abhisarati, tvadabhimukhI // 32.1 // mRgacapaletyanyaH / kamalamukhIti bharataH // 32.1 // 5 // 10 // tasyA eva dazamaM vizeSamAhaH "lagA abhimukhI" iti / vivRNotinagaNo laghugurU ceti- 'nagaNaH / / / laghutrayAtmako varNagaNaH, laghuH[1], guru:[s]' ityevaMprakAravargavihitAH pAdA yasyAH tat 'abhimukhI' nAmakaM chanda ityarthaH / udAharati-yathA-zazivadanA iti-zazivadanA- zazI candra iva vadanaM yasyAH sA, mRganayanA- mRgasya nayane iva nayane yasyAstAdRzI ca kAcidaGganA, tvadbhimukhI tvAmabhilakSya,abhisarati- rahaHsthAnaM gcchtiityrthH| atra 'za[1]zi] [1] [1] da[1]nA[s]' ityevaM lakSaNasamanvayaH / asyA nAmAntaramapyAha-magacapaletyanye iti- anye AcAryA idaM chando 'mRgacapalA' ityAha / kamalamukhIti bharataH iti- bharata AcAryo'sya cchandasaH kamalamukhIti nAmAhetyarthaH / itthaM supratiSThAcchandaso daza bhedAH kathitAH paraM prastArakrameNa ca dvAtriMzad bhedA bhavantItyaTamAdhyAye spaSTIbhaviSyati / nidiSTaM cAnyaretatsaMkhyayA, na tu lakSaNaH, tathA sati granthAnantyaprasaGgAditi prasiddhA eva bhedA lAkSaNikarlakSitA iti vijJeyam / / a0 2, sU-32 // gAyatryAM mau sAvitrI // 33|| yathA- devAnAM yaH straNaH, sAkSAt kSobhaM ninye / sa brahmA brahmA kiM, yatkAntA sAvitrI // 33.1 // atha SaDakSarachandojAti gAyatrI prabhedairvaNayitumupakramate- gAyatryAM mau sAvitrIti- magaNadvayaM sss sss, SaD guravaH, taiH kRtAH pAdA yasya tad gAyatrIjAticchandasAM madhye 'sAvitrI' iti nAmnA prsiddhmityrthH| yadyapi supratiSThAyAmapi "mlagAH saavitrii"[2|30] iti sAvitrIcchando lakSitaM tathA'pi jAtyAvyavacchedasaMbhavAnna parasparasaMkara iti vijJeyam / udAharati- yathA- devanAmiti- yaH, devAnAM [kRte straNaiH- strIsambandhibhirvikAraiH, sAkSAt- pratyakSameva, kSobhaM- manazvAJcalyaM, ninye- prApayAmAsa sa brahmA- tAdRzo brahmA kiJca sAvitrI- tannAmnI devI, yatkAntA- yasya patnItvena khyAtA, sa brahmA, ki
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 34-35.] brahmA- brahmatvena kathanIyaH ? naiva kathanIya ityAkUtam / kvacit 'devaH kiM sa brahmA' ityevaM tRtIyaH pAdaH / atra pratipAdaM guruSaTkasya vinyAsa iti lakSaNasaGgatiH / / a0 2, sU0-33 // mrau taTI // 34 // magaNaragaNau / yathA- kAmebhyo nispRhaM, yasyoH syAnmanaH / kiM kuryAta tasya sA, mandAkinyAstaTI // 34.1 // gAyatryA dvitIyaM prakAramAha-mro taTIti- mrAviti padaM vyAkhyAti-magaNaragaNAviti- 'magaNaH ''', ragaNaH Is', ityevaM gaNadvayena nirmitA: pa dA yasya sa 'taTI'nAmako gAyatrIcchandovizeSaH ityarthaH / udAharati-yathA-kAmebhyo niHspahamiti- yasya- puruSadhaureyasya, uccaiH- unnataM, mana:- cetaH, kAmebhyaHviSayAbhilASebhyaH viSayebhyo vA, nispRhaM-prArthanAzUnyaM syAt, tasya sAmana zAntyarthaM prasiddhA, mandAkinyA:- devanadyAH, taTI- prAntabhUmiH, kiM kuryAtkimarthaM bhAvayet, svata eva vitRSNasya tasya kRte tasyA vaiyarthyameveti bhAvaH / 'kA[s]me [5]bhyo[s] ni[s]spR[1]ha[s]' ityevaM rItyA lakSaNasaGgatiH // a0 2, suu0-34|| sau ramaNI // 35 // yayA- rjniirmnn-,prtibhe-vdne| tilakaM zazakaM, kurute ramaNI // 35.1 / / nalanIti bharataH // 35.1 // gAyatryAstRtIyaM prabhedamAha- "sau ramaNI" iti- 'sagaNadvayaM // 5 // ' yasya pratipAdaM tat gAyatrIcchandojAtikaM 'ramaNI' nAmakaM chanda ityarthaH / udAharati- yathA- rajanIramaNeti- ramaNI- ramaNazIlA strI, rajanIramaNapratibhe- rajanyA:- rAtraH, ramaNa:- patizcandraH, tadvat pratibhA- kAntiryasya tAdRze, vadane- mukhe, zazakaM-- zazasadRzaM, tilaka- vizeSakaM, kurute- vidaghAtI tyarthaH / sarvathA zazAGka sAdRzyaprAptyarthaM zazasadRzaM tilakaM racayatIti bhAvaH / 'ra[1]ja[1]nI[s]ra[1]ma[1]Na[s] [agre saMyogasattvAllaghorapi NakArasya gurusvAt]lakSaNasaMgatiH / asyA eva bharatoktaM nAmAntaramAha- nalinIti bharataH iti / a0 2, sU0-35 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 36-38.] savRtticchando'nuzAsanapradyote tyau tanumadhyA // 36 // tagaNayagaNau / yathA - lAvaNyapayodhiH, saubhAgyanidhAnam / sA kasya na hRdyA, bAlA tanumadhyA // 36.1 // 67 gAyatryAzcaturthaM prakAramAha - "tyo tanumadhyA" iti / tyAviti padaM vyAkhyAti- tagaNa - yagaNAviti - 'tagaNa : ' SSI, yagaNaH, Iss' iti gaNadvayena kRtAH pAdA yasya tat gAyatryAM tanumadhyetinAmakaM chanda ityarthaH / udAharatiyathA- lAvaNyapayodhiH iti - lAvaNyasya payodhi:- samudra iva AkarabhUtA, saubhAgyanidhAnaM - saubhAgyasya - sarvamAGgalyasya nidhAnaM nidhiH, tanumadhyAkRzodarI, sA- pUrvavarNitA, bAlA- prathamAvatIrNayovanA, kasya - janasya, hRdyA - hRdayapriyA, na- sarvasya hRdayapriyA bhavatye - vetyartha: / ' lA [s] va [s][1] pa [1] yo [s]dhiH [s] ' iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0-36 / / bhau gurumadhyA // 37 // sagaNabhagaNau / yathA- capalA kekara, nayanA sA kila / ramaNIkovida !, gurumadhyA tava / / 37.1 / / asyA eva paJcamaM vizeSamAha - " sbhau gurumadhyA " iti / 'bhau' iti padaM vyAkhyAti - sagaNa - bhagaNau iti 'sagaNaH // 5, bhagaNaH / / ' evaMrUpairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat gAyatrIjAto 'gurumadhyA 'nAmakaM chanda ityarthaH / udAharatiyathA capalA kekareti - he ramaNIkovida ! ratazIlakAminI- vizeSajJa !, capalA- caritracAJcalyavatI, kekaranayanA - kekare - nimnonnate nayane yasyAstAdRzI, gurumadhyA - sthUlodarI, sA- pUrvavaNitA strI, tava kila - tavaivetyarthaH / 'ca[1]pa[1]lA[S], ke[1] []ra[1]' ityevaM rUpeNa lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 37 / / yau somarAjI // 38 // yathA - sa vaH pAtu kunva-, tviSA dehamAsA / samudyotitAnto, jinaH somarAjI // 38.1 / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 36.] SaSThaM vizeSamAha- "yo somarAjI" iti- 'yagaNadvayaM' iss Iss' ityevaM rUpeNa nirmitAH pAdA yasya tat 'somarAjI' itinAmakaM gAyatrIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA-sa vaH pAtu iti-kundatviSA-kundaM-mAghamAsaprabhavaM zvetapuSpaM, tadvat tviTa- kAntiryasyAstAdRzyA, dehabhAsA- zarIrakAntyA, samudyotitAnta:-suprakAzitasamIpadezaH, somarAjI-somazcandraH, tadvat rAjate- zobhate, somena- svakIyalAJchanena rAjate tacchIla:, candraprabhanAmA jinaH, va:- yuSmAn, pAtu- rakSatAdityarthaH / 'sa[1] vaH[5] pA[5]tu[1] ku[s]nda[s]' [saMyoge guruH" iti lakSaNAdasya gurutvam] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-38 // nyau zazivadanA // 39 // nagaNayagaNau / yathA- manasijalIlA-kulagRhabhUmiH / kuvalayanetrA, zazivadaneyam // 36.1 // mukulitetyanyaH / makarazIrSeti bharataH // 36.1 // asyA eva saptamaM prabhedamAha- "nyau zazivadanA" iti / nyAviti padaM vyAcaSTe- nagaNa-yagaNAviti- 'nagaNaH / , yagaNaH |''' ityevaM prakAraH, SaDbhirvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'zazivadanA' ityAkhyAtaM gAyatrIjAticchandaH / udAharati- yathA- manasijaloleti- kuvalayanetrA- kuvalayaM- nIlakamalamiva, netraM yasyAH sA, zazivadanA- candramukhI, iyaM-pratyakSabhUtA kAcidaGganA, manasijalIlAkulagRhabhUmiH- manasijasya- kAmasya, lIlAyA:- vilAsasya kulagRhabhUmiH- paramparAprAptanivAsasthAnam, astItyarthaH / 'ma[0]na[1]si[1]ja[1]lI[s]lA[s]' ityevaM lakSaNayogaH / asyaiva nAmAntareNApi vyavahAraM sUcayati- mukulitetyanyaH iti- anya AcArya idaM chando mukulitetyAha / makarazIrSeti bharataH iti- bharata AcArya idameva 'makarazIrSA' nAmnA vyavaharati, tathAhi "laghugaNa AdI, bhavati catuSkaH / guruyugamante makarazIrSA // " iti 15 // 4 // nAmno yaugikArthena cchandasi sambandhAbhAvAt yathAruci AcAryarvyavahAraH zAdi
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 40-41.] savRtticchando'nuzAsanapradyote kRtaH, bhaviSyati vA teSAM manasi kvacit kazcidarthAnugamaH, kintu sarvatra tathAnugamasya durbodhatvameveti yadRcchAzabdatvamevaiSAmiti pratibhAti // a0 2, sU0-36 // ramau mAlinI // 40 // ragaNamagaNau yathA- ketakIsaMsRSTaH, maaltiisNpRktH| paGkajarahantaM, mAlinI sopAste // 40.1 // aSTamaM prakAramAha-rau maaliniiti| 'rmI' iti padaM vyAkhyAti- ragaNamagaNAviti- 'ragaNaH' 515, magaNaH '''' iti prakRtagaNadvayena nirmitAH pAdA yasya tat 'mAlinI' iti nAmakaM gAyatrIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathAketakIsaMsRSTaH iti- sA- pUrvavarNitA, mAlinI- mAlAdhAriNI strI, mAlAkAra patnI vA, ketakIsaMsRSTaH- ketakIbhiH- ketakIvRkSodbhUtapuSpaiH, saMsRSTaH- mizritaH, mAlatIsampRktaH- mAlatIbhiH- svanAmakhyAtalatApuSpaH, sampRktaH- militaiH, paGkajaH- kamalaH, arhantaM- devam, upAste-pUjayatItyarthaH / 'ke [s]ta[1]kI [5]saM[5][s]ktaH[s]' iti rUpeNa sarvatra pAde lakSaNAnugativijJeyA // a0 2, sU0-40 // bhyo kAmalatikA // 41 // bhgnnygnnau| yathA- bhAti mRdupANi-, pallavamanojJA / hAsakusumazrIH, kAmalatikeyam // 41.1 // navamaM vizeSamAha- "bhyo kAmalatikA" iti / 'bhyo' iti padaM vyAkaroti- bhagaNa-yagaNAviti- 'bhagaNaH // , yagaNaH |''' ityevaM gaNadvayAntargatavarNaM racitAH pAdA yasya tat 'kAmalatikA' nAmakaM gAyatrIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- bhAti mRdupANI iti- mRdupANIpallavamanojJA- mRdUkomalau, pANI- karau pallavAviva, tAmyAM manojJAramaNIyA, hAsakusumazrIHhAsa:- mukhavikAra eva, kusumAni-puSpANi, taiH zrI:- zobhA yasyAH sA, iyaMpratyakSadRzyamAnA varAGganA, kAmalatikA- kAmasya- viSayasukhasya [prasa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sRvRtticchando'nuzAsana pradyote [a02, sU042-43.] vitrI ] latikA iva latikaiva vA, vibhAti - zobhate / rUpakodvalitA'tizayoktiralaGkAraH / 'bhA[5]ti [ 1 ] mR[1]du [ 1 ] pA [S]Ni ' [ " vA'nte g vakraH" iti sUtreNa pAdAntasthasya laghogurrutvAnuzAsanAt ] lakSaNasaMgatirbodhyA / a0 2, sU0-41 / / 70 msau mukulam // 42 // magaNasagaNI / yathA- yAto'staM zazabhRna, mArtaNDo'bhyudayam / vyAkozaM kamalaM, nIlAbjaM mukulam // 42.1 // vIthIti bharataH // 42.1 // yatA dazamaM vizeSamAha - ""sau mukulam " iti / 'sau' iti padaM vyAkhyAtimagaNa- sagaNAviti - magaNaH sss, sagaNaH // 15, AbhyAM gaNAbhyAM nirmitAH pAdA yasya tat mukulamiti khyAtaM gAyatrIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAyAto'stamiti - prAtaH kAlavarNanamidam / zazabhRt - candra:, astaM - dRSTiviSa - zUnyatvaM yAtaH- prAptaH, mArtaNDa:- sUrya:, abhyudayaM - prAkaTya yAtaH, kamalaM - paGkajaM, vyAkozaM praphullatAM, 'yAtam' - iti liGgavipariNAmenAnvayaH, nIlAbjaM - nIlakumudinIpuSpam, mukulaM- bhAvapradhAno nirdeza iti mukulatAM kuDmalatAM yAtamityanvayaH / sAmAnyataH kamalAnAM divA vikAsaH kumudinyA rAtrAviti prasiddhiH / abjatvaM comayatra samAnamiti prAtarmukulitatvAnurodhenAtrAbjapadaM kumudinIbodhakamevetyaseyam / 'yA[S]to [s]staM [S],za [1]za [|]bhRt [S]' iti lakSaNasaGgatiH / asyaiva nAmAntaraM bharatAnuziSTamAha - vithIti bharata iti // a0 2, sU0 - 42 // " nau zapharikA // 43 // nagaNaragaNau / yathA- kuvalayekSaNe, ramayato manaH / tava vilocane, zapharikAcale // 43.1 // gireti bharataH // 43.1 // I ekAdazaM prakAramAha - " trau zapharikA" iti / 'nau' iti padaM vyAkhyAtinagaNa - ragaNAviti nagaNa: / 11, ragaNa: SIS, AmyAM viracitAH pAdA yasya tat zapharIketi khyAtaM gAyatrIcchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kuvalayekSaNe iti - he kuvalayekSaNe ! - kuvalaye- nIlakamale iva, IkSaNe netre yasyAstatsambodhane,
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 44-45.] sRvRtticchando'nuzAsanapradyote 71 zapharikA cale- zapharikeva - kSudramatsyajAtivizeSa iva cale - caJcale, tava - bhavatyAH, vilocane - vizAle nayane, manaH- ceta:, [ arthAnmama ] ramayataH- rati vidhattaH ityarthaH / atra 'ku[1] va[1]la[1]ye[s]kSa [ 1 ]Ne [s]' iti lakSaNasaMgatiH / asyaiva bharatAbhimataM nAmAntaramAha - gireti bharataH iti / / a0 2, sU0 - 43 // nau kacchapI // 44 // ragaNanagaNau / yathA - lakSyate sarasi, candramaH sadRzi / lakSmakAntiriha, kacchapI payasi // 44.1 // dvAdazaM prabhedamAha - "nau kacchapI" iti / rnAviti padaMvyAcaSTe - ragaNa - nagaNAviti - 'ragaNa: SIS, nagaNaH // iti, tAmyAM viracitAH pAdA yasya tat 'kacchapI' nAmakaM gAyatrIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA lakSyate iti - iha - asmin, sarasi - jalAzaye, candramaH sadRzi - candratulye nirmale jale, kacchapI - kamaThI, lakSmakAntiH- lakSmaNa:- candrasthitacihnavizeSasya, kAntiH - chaviriva kAntiryasyAstAdRzI, lakSyate - dRzyate ityarthaH / atra 'la [S]kSma [1]te [5] sa [1]ra[1]si [s]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 - 44 // bhrau laghumAlinI // 45 // bhagaNaragaNau / yathA- svadvadanAgrato, maNDalamaindavam / saMprati lakSyate, zrIlaghu mAlinI [ni ! ] // 45.1 // trayodazaM bhedamAha - "bhrau laghumAlinI " iti / bhrAviti padaM vyAkhyAtibhagaNa - ragaNAviti - bhagaNa: SII, ragaNa: 5/5 iti, tAmyAM nirmitAH pAdA yasya tat 'laghumAlinI' nAmakaM gAyatrIcchandojAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - tvadvadaneti - atra zlokAntasthaM 'mAlinI' iti padaM chandodRSTyA chandonAmavinyAsadRSTyA chandaHpUrtidRSTyA ca dIrghAntaM nirdiSTamapi arthAnvayAnurodhena hrasvAntameva sambodhanaparatayA nyastaM syAditi cAru pratibhAti, prAyo lekhakapramAdAdeva dIrghAntatvaM dRzyata iti pratibhAti / chandonAmavinyAsastu AnuSaGgikatayA gauNa eva arthAnurodha evAvazyakaH / ragaNAsvarUpasiddhizca
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 46-47.] "vA'nte gvaka" ityanuzAsanavazAdevAbhyupeyA, tena hi pAdAntasthasya laghorgurutvaM prApyate / tathA ca he mAlini ! samprati aindavaM maNDalaM- candramaso bimba, tvadvadanAgrata:- tava mukhasya samakSam, zrIlaghu- zriyA- zomayA, laghu-nyUnaM, lakSyate- vijJAyata ityarthaH / tvad[5]va[1]da[1]nA[s]gra[1]ta:[5]' iti lakSaNasamanvayo jJeyaH / 'antime pAde ca sambodhanAntapAThe vaikalpikagurutvenaiva nirvAha ityuktam / a0 2, sU0-45 / / syau vimalA // 46 // sagaNayagaNau / yathA-nipatanti yasmin, saralA dRzaste / tamupaiti lakSmI-, vimalA ca kotiH // 46.1 // caturdazaM prakAramAha- syau vimaleti / syAviti padasyArthamAha- sagaNayagaNAviti- sagaNaH / / 5, magaNaH |'' iti, tAmyAM viracitAH pAdA yasya tat 'vimalA'nAmakaM gAyatrIjAticchandaH ityarthaH / udAharati-yathA-nipatantItite- varNyamAnasya mahApuruSasya, saralA:- RjavaH kRpArdrAH, dRza:- dRSTipAtA:, yasmin- sujane, nipatanti- viSayitvaM, prApnuvanti, taM- janaM, lakSmI:sampadadhiSTAtrI devI, vimalA- nirmalA, kIrtiH- svakhyAMtizca, upaitiprApnotItyarthaH / 'ni[1][1]ta[s]nti[1]yas [s]mina[s]' iti lakSaNayogaH // a0 2, sU0-46 // trau jalA // 47 // tagaNaragaNau / yathA- jAtAstava dviSat-, strINAM dRzo nRpa ! / adhAntamaabhiH, paryastakalAH // 47.1 // paJcadazaM prakAramAha- "trI jalA" iti / trAviti padaM vyAkhyAtitagaNa-ragaNAviti- tagaNaH |,rgnn: Is iti, tAmyAM viracitAH pAdA yasya tat 'jalA'nAmakaM gAyatrIjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-jAtAstaveti / he nRpa !- rAjan !, tava- bhavataH, dviSatstrINAM-zatrupatnInAM, dRza:netrANi, azrumiH-, netrajalaH, azrAntaM- satataM, paryastakAlA:- prasRtAJjanAH,
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 48-46.] savRtticchando'nuzAsanapradyote jAtA:- sampannA ityanvayaH / atra 'kajalA' iti padAMza eva 'jalA' iti chandonAma niviSTaM bodhyam / 'jA[s]tA[5]sta[1]va[5],dvi[1]Sat[s]' itthaM lakSaNasamanvayaH pratipAdamavaseyaH / / a0 2, sU0-47 // myau sunandA // 48|| magaNayagaNau / yathA- zrImatpArzvanAtha !, tvatpAdAbjayugme / bhUyAnivikalpA, bhaktirme sunandA // 48.1 // SoDazaM prabhedamAha- "myau sunandA" iti / myAvityasyArthamAha- magaNayagaNAviti- 'magaNa: sss, yagaNaH |'' iti, tAbhyAM nirmitaH pAdo yasya tat sunandA nAma gAyatrIjAti- cchanda ityarthaH / udAharati- yathA-zrImaditizrImAMzcAsau pArzvanAthaH zrImatpArzvanAthaH, tatsambodhane- he zrImatpArzvanAtha !, tvatpAdAbjayugme- tava pAdAvevAbjaM- kamalaM, tayoryugme- yugale, me- mama, nirvikalpA-niHsaMzayA, sunandA-suSThu nandayatI-ti sA, bhaktiH- zraddhAsahito'nurAgaH, bhUyAt- astu, ityarthaH / 'zrI[s]mat[s]pA[s] [1]nA[5]tha[s]'. ["vAnte vikraH" iti sUtrAnusAraM pAdAntasthasya' laghorgurutvAt thasya gurutAyAM satyAM yagaNasvarUpaniSpattiH] iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-48 / / mamau vikrAntA // 46 // bhagaNamagaNo / yathA- no bhaTasiMhAste, tvadripupuryantaH / vAsarati siMhAH, bibhrati vikraantaaH||46.1|| saptadazaM prakAramAha- "mbhau vikrAntA" iti / mbhAviti padaM vyAkhyAtimagaNa-magaNAviti- 'bhagaNaH |,mgnn: sss' ityevaM- prAkArairvarNaiH prakRtAH pAdA yasya tat 'vikrAntA' nAmakaM gAyatrIjAticchanda ityartha / udAharatiyathA- no bhaTasihAste iti-[he nRpa !] tvadripupuryanta:- tava zatroH purImadhye, te- prasiddhAH, vikrAntAH- zUrAH, bhaTasiMhA:- bhaTAH siMhA iva parAkramazIlA:, no- na, vAsarati- nivAsAnurAgaM, bibhrati- dhArayanti, kintu vikrAntAH siMhAH- kezariNaH [eva], zUnye tatra vAsarati vibhratItyarthaH / 'no[s], bha[1]ha[1]siM[5] hA[5]ste[5]' iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, suu0-46||
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 50-51.] smau sUcImukhI // 50 // sagaNamagaNau / yathA- adhunA paJceSo-,navatIkSNAstratvam / iha jajJe sUcI, mukhayA ketakyA // 50.1 // aSTAdazaM prakAramAha- smo sUcImukhIti / smAviti padaM vyAceSTesagaNa-magaNAviti- 'sagaNaH |,mgnn: sss' ityevaMrUpairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'sUcImukhI'nAmakaM gAyatrIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- adhuneti- adhunA- samprati, iha- atra, sUcImukhyA- sUcI iva [tIkSNaM] mukhamaprabhAgo yasyAstayA, ketakyA- ketakIpuSpeNa, paJceSoH- paJcabANasya kAmasya, navatIkSNAspratvaM- nUtanazitapraharaNatvam, jejJa- jAtam, ityarthaH / 'a[1]dhu[1]nA[s], paJ[5]ce[s]SoH[s]' iti lakSaNasaGgatiH / / a0 2, sU0-55 // yamau zikhaNDinI // 51 // yagaNamagaNau / yathA- hahA pAnthastrIbhiH, pighIyante karNAH / muhuAtanvAne, zikhaNDinyArAvam // 51.1 // 6 / 16 // UnaviMzaM prabhedamAha- ramau zikhaNDinIti / ymAvityasyArthamAha- yagaNamagaNAviti- 'yagaNaH |'', magaNaH ' Iti, tAmyAM vihitAH pAdA yasya tat gAyatryAM 'zikhaNDinI'nAmakaM chanda ityarthaH / udAharati- yathA-hahetizikhaNDini- mayure, muhuH- vAraM vAram, ArAvaM- dIrghakekA, vyAtanvAnekurvANe sati, pAnthastrIbhiH- pathika-proSita-janakAntAbhiH, karNAH- zrotrANi, pidhIyante- mudrayante, iti hahA- duHkhamityarthaH / mayUrazabdasya meghAgamanabodhakatayA'tiduHkhajanakatvena priyaviprayayuktAnAM tAsAM kRte duHzravatvamiti tacchravaNaparihArAya tAH karNAn pidadhatItyarthaH / 'ha[1]hA[s]pA[s]ntha[s] strI[s]bhiH[s]' ityevaM rItyA sarvatra pAdeSu lakSaNasamanvayaH / ityevaM gAyatryA UnavizatirbhedA varNitAH, prastArakramaNe tu catuHSaSTirbhadA vijnyeyaaH| taduktaM bharatanATyazAstre- "vRttAni tu catuHSaSTirgAyatryAM kIrtitAni tu" [a0 14. kA0 55] // 50 2, suu0-51||
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 [a0 2, sU0 52-53.] savRtticchando'nuzAsanapradyote uSNihi mau go gandharvI // 52 // yathA- sa zreyAMsi zreyAMsaH, zrImAn devaH puSNAtu / kSobhAyAbhUyazcitte, gAndharvo na krIDApi // 52.1 // ___ ataH paraM saptAkSarapAdAmuSNikchandojAti varNayitu- mupakramate- "uSNihi mau go gAndharvI" iti / magaNadvayaM guruzceti-'sss sss s' ityevaMsvarUpairvaNa: kRtAH pAdA yasya tat 'gAndharvI' nAmakamuSNagjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- sa zreyAMsIti- sa:-' jinazAsanaprasiddhaH, zrImAn- jJAnAdilakSmyA yuktaH, zreyAMsa:- zreyAMsanAmA, deva:- tIrthaMkaraH, zreyAMsi- kalyANAni, puSNAtu- vardhayatu, sa kaH ? yaJcitte- yasya manasi, kSobhAya- vikArAya, gAndharvIgandharvaiH kRtA, krIDA- nRtyAdirUpA'pi nAbhavat- samarthA na jAtA, gAndharvI krIDAM pazyato'pi yasya cittacAJcalyaM nAsIdityarthaH / 'sa[], zre[5]yAM[5]si,[5] zre[s]yAM[s]saH[s]' ityevaM rItyA sarvatra pAdeSu lakSaNasaMGgatiH / / a0 2, sU0-52 / / rajau ga uSNik // 53 // ragaNajagaNau guruzca / yathA- uSNihIva saMsRtI, syAdhruvaM rajo guru / no bhavedyadi kSitau, zrIjinendrazAsanam // 53.1 / / zikheti bharataH // 53.1 // dvitIyaM prakAramAha- "rjI ga uSNik" iti / rjI ga ityasyArthamAharagaNa-jagaNau guruzceti- 'ragaNa: sis, jagaNaH / 51, guru:'' ityevaMprakArairvaNavihitAH pAdA yasya tat 'uSNig'nAmakamuSNagjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- uSNivIheti- saMsRtau- saMsAre, uSNihIva- 'uSNik'chandasIva, rajaH- pAparUpA dhUliH, guru- mahat, dhra vaM- nizcitaM syAt [ uSNihi chandasi ragaNAt paro jagaNaH, guru ca dhruvaM bhavatyeveti upameye sAmAnyadharmasya tAdRzazabdAbhidheyArthasya samanvayaH ] yadi kSitau- pRthivyAM, zrIjinendrazAsanaMzrImato jinendrasya upadezaH, no syAt- na bhavet, ityarthaH / atra 'u[s]SNi [1]hI[s]va[1], saM[5]sR[1]tau[s]' iti rItyA sarvatra pAdeSu lakSaNasaMGgatiH /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 savRtti cchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 54.] asyaiva cchandaso nAmAntaramAha - zikheti bharata iti - samprati bharatanATyazAstre nedanupalabhyate // a0 2, sU0-53 // sau gaH kumAralalitA // 54 // jagaNasagaNI guruzca / yathA - narendragaNasenA-, vRtaH prathitazaktiH / dadhAsi nRpate ! tvaM, kumAralalitAni // 54.1 // atra kecid dvAbhyAM viratimicchanti / , idaM vadanapadmaM priye ! tava vibhAti / iha vrajati mugdhe ! mano bhramaratAM me / / 54.2 / / asyA eva jAtestRtIyaM prabhedamAha - "jsau gaH kumAralalitA" iti / jsAviti padaM vyAcaSTe - jagaNa - sagaNAviti - 'jagaNa: ISI, guru : 5' ityevaMrUpairvarNevihitAH pAdA yasya tat 'kumAralalitA' nAmakaM muSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - narendreti - he nRpate !- rAjan ! narendra gaNasenAvRtaH- narendragaNAnAM - rAjasamUhAnAM senAbhiH ghRta:- sahitaH, prathitazaktiH - prasiddhasAmarthyaH, tvaM kumAralalitAni - kumArasya - devasenApateH skandasya, lalitAni - caritAni dadhAsi - dhArayasi / kumAro'pi hi narendrA iva gaNAH pramathAdayaH, teSAM senAbhirvRto bhavati, zaktizca tasya praharaNatvena prasiddheti prathitazaktirasti / tathA ca tatsadRzastvaM sa iva ripuSu parAkramavilAsaM dadhAsItyarthaH / 'na[1]re[s]ndra[1]ga[1]Na[1]se [s]nA [s]' ityevaM lakSaNasaGgatiH / atra vizeSamAha - atra kecida dvAbhyAM viratimicchantIti, tathA ca dvo varNau, paJcavarNau ceti khaNDadvayena vRttaM paThantIti piGgalacchandaHzAstrasya vRttau halAvenApi caitaduktam - atra kecid dvAbhyAM paJcabhizca yatimicchantIti / atrodAdriyamANaM ca padyamapi tatrollikhitam, tathAhi - idaM vadanapadmamitihe priye ! tava idaM vadanapadmaM - vadanameva padumaM mukhakamalaM vibhAti- zobhate; he mugve ! iha - tava mukhakamale, manaH, bhramaratAM - madhukaravadra salolupatvaM vrajatiprApnoti, cumbanecchA jAyata iti bhAva: / dvAbhyAM yatirastyeva, lakSaNasaM gatizca pUrvavadatrApyavaseyA // a0 2, sU0-54 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 [a0 2, sU0 55-56.] savRtticchando'nuzAsanapradyote msau go madalekhA // 55 // magaNasagaNo guruzca / yathA- yAvat kesarinAdo, nAyAti zrutimArgam / tAvad gandhagajAnAM, gaNDe syAn madalekhA // 55.1 // caturthaM prakAramAha- msau go madalekheti / msAviti padaM vyAkhyAtimagaNa-sagaNAviti- 'magaNaH sss, sagaNaH / / 5, guru '' iti prakAreNa saptabhivarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'madalekhA' nAmakamuSNagjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-yAvaditi- yAvat- yatkAlaparyantaM, kesarinAda:- siMhagarjanaM, zrutimArga- karNapathaM, na AyAti- nAgachati, tAvat- tatkAlaparyantameva, gandhagajAnAM- mattahastinAM, gaNDe - kapole, madalekhA- dAnavArirAji, syAtbhavet / "yasya gandhamupAghrAya, pare mAdyanti hastinaH / santataMca madasrAvI, so'yaM gandhagajaH smRtaH / / " iti paribhASAnusAraM pracuramadavAnapi gajaH siMhanAdaM zrutvA tathAbhIto bhavati yena tasyAtulabalasUcikA dAnapaGktirapi vicchannA bhavatIti tAtparyam / atra 'tA[5]vad[s], ga[5]ndha[1]jA[5]nAM[s]' ityevaM rUpeNa lakSaNAnugatiH // a0 2, sU0-55 // rau ga uddhatA // 56 // ragaNasagaNau guruzca / yathA-yA babhUva sudarpA, vairiNAM nRpa ! senA / tvatpratApavilAse, soddhatA'pi gatazrIH // 56.1 // paJcamaM bhedamAha- sau ga uddhateti / rAviti padaM vyAkhyAti- ragaNasagaNAviti- 'ragaNaH sis, sagaNaH / / 5, guruH '' ityevaMprakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'uddhatA'nAmakamuSNagjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-yA babhUveti- he nRpa !- rAjan !, yA vairiNAM- ripUNAM, senA, sudarpA- samyagadarpavatI, babhUva, uddhatA- anyeSAM kRte durghaSAM api, sA tvatpratApavilAsetava pratApasya krIDAyAM- tava sainyoparodhe sati, gatazrI:- vinaSTazobhA, jAte
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 57-58 . ] tyarthaH / atra 'yA [s], ba[1]bhU [5] [1], su[ 1 ] da [5] [5]' ityevaMrUpeNa sarvapAdeSu lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-56 // 78 tsau go bhramaramAlA // 57 // tagaNasagaNI guruzca / yathA- kunve vicakile vA, mandArakusume vA / prItyA madhurasADhye, bhrAntA bhramaramAlA // 57.1 / / prakAramAha - tsau go bhramaramAleti / tsAviti ga iti ca padaM vyAkhyAti - tagaNa - sagaNau guruzceti - ' tagaNa: SSI, sgnnH||', guru '' ityevaMrUpevarNaivahItAH pAdA yasya tat 'bhamaramAlA' nAmaka muSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- -kunde iti- vicakile - vikasite, kunde- mAghamAsodbhave puSpavizeSe, mandArakusume - arkapuSpe vA, madhurasADhya - madhunA - parAgeNa, rasena - makarandena ca, pUrNe, prItyA - ubhayatra samAnAbhilASeNa, bhramaramAlA - madhukarapaGktiH, bhrAntA - gatAgatalolA, bhavatItyarthaH / 'ku[s]nde [s], vi [ 1 ]ca[1] ki [1] [s], vA [s] ' ityevaM lakSaNasaMGgatiH // a0 2, sU0 -57 / / rau go haMsamAlA // 58 // ragaNadvayaMguruzva / yathA - zaMvalAlInirAzA, paGkaje baddhavAsA / ki bakoTAvalIyaM hanta sA haMsamAlA // 58.1 // 9 saptamaM prabhedamAha - rau go haMsamAleti- ragaNadvayaM SIS SIS, guruzca ityevaMprakAraMsaptabhirvarNairvihitAH pAdA yasyAH sA haMsamAlA jJeyA, tat 'haMsamAlA' nAmaka muSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - zaivalAlI nirAzeti - zaivalAlInirAzA - zaivalapaGktau niHspRhA, [ kintu ] paGkaje- kamale, baddhavAsA - niyatavasatiH, iyaM - pratyakSadRzyamAnA, bakoTAvalI - tucchabakapaGktiH, kima ? - prazne, uttarayati - hanta - khedaH [ bhavAn baka-haMsayorantaraM na vettIti kheda prakAzakAraNam ], sA haMsamAlA - haMsapaGktiH / atra bakoTAzabdo'paricitaH prAyaH dezya iti pratibhAti / 'balAkAvalI' iti paThitavye bakoTAvalIti bhrAntyA paThitaMpratilipikAreNeti na nizcinumaH / ' [s] []lA[s]lI[s]ni[1]rA[S]zA [s]' ityevaM lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 58 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 56-60.] savRtticchando'nuzAsanapradyote mau gaH kalikA // 56 // bhagaNadvayaM guruzca / yathA- sparzanamAtravazAda, yA mkrndmucaa| kiM bhramara! bhramatA, sA kalitA kalikA // 56.1 // sopAnamityanyaH / bhogavatIti bharataH // 56.1 // aSTamaM prabhedamAha- bhau gaH kaliketi- 'bhagaNadvayaM | , guruzca'' iti saptabhirvarNaiH kRtapAdaM 'kalikA' nAma uSNigjAticchandaH / udAharati- yathAsparzanamAtravazAditi- yA sparzanamAtravazAt- samparkamAtreNa, makarandamucAmakarandaM puSparasaM muzcatIti [mulavibhujAditvAt ke.striyAmApi]- makarandamucA, he bhramara ! bhramatA- sarvato'TatA bhavatA, sA- tAdRzI, kalikA- kuDmalam, kalitA- prAptA, kim ? bhramarakalikAnyoktayA kazcit kAmuko'tizayasahRdayAyAH kasyAzcit bAlAyAH prApti pRSTaH / 'spa[5]rza[1]na [1]mA[s] [1] [1] zAta[s]' iti lakSaNAnugatiH / asya cchandaso nAmAntaramAha- sopAnamityanyaH iti- etadevacchandaH kazcit sopAnamiti vyavaharatItyarthaH / bhogavatIti bharataH iti- bharata AcArya idameva bhogavatInAmnA vyavadizatItyarthaH / nAmna: paribhASAmAtratvamityuktaM prAgeva / / a0 2, sU0-56 // msau go vidhuvaktrA // 60 // bhagaNasagaNo guruzca / yathA- ahni virahataptA, raatrimbhilssntii| udyati vidhubimbe, mlAyati vidhuvaktrA // 60.1 // navamaM prakAramAha- sau go bidhuvaktreti / 'so gaH' iti padadvayaM vyAkhyAti- bhagaNa-sagaNo guruzceti- 'bhagaNaH // , sagaNaH / / s, guru '' ityevaM saptabhirvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat vidhuvaktretinAmakamuSNagjAticchandaH ityrthH| udAharati- yathA- ahnIti- ahni- divase, virahataptA- viyogajvAlayA dagdhA, [prayo daino grISma eva tApaheturiti buddhayA] rAtrimamilaSantI- rAtripravRttimicchantI, vidhuvaktrA- candramukhI, vidhubimbe- zazimaNDale, udyti| udayaM gacchati sati, mlAyati- glAnimadhigacchati, candrodayasyAtizayamadanodIpakatvAd virahiNyAH kRte'sahanIyatvamiti tApavRddhayA mlAnirucitaveti
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 61-62.] bhAvaH / atra 'a['hni[1], vi[1] [1]ha[1]ta[5]ptA[5]' iti lakSaNAnugatiH sarvatra pAdeSu / a0 2, sU0-60 // mbhau gaH saralam // 61 // magaNamagaNI guruzca / yathA- pApAbhyAsAtkuTilaM, ceto rotraM bhajate / zAmAbhyAsavyasanAd, SamyaM dhyAnaM saralam // 61.1 // dazamaM prakAramAha- mbhau gaH saralamiti / mbhAviti padaM vyAkhyAtimagaNabhagaNAviti- 'magaNa:''s, bhagaNaH // , guruH '' ityevaM saptabhirvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat saralamiti uSNigjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-pApAbhyAsAditi- pApAbhyAsAt- duSkRtasevanAt, kuTilaM- vakratAM gataM, cetaH- manaH, raudraM-durdhyAnavizeSaM, bhajate- prApnoti / zAstrAbhyAsavyasanAtzAstrANAM- sadanuzAsanAnAm, abhyAsasya-satatAnuzIlasya, vyasanAt-vyavasAyAta, dhayaM- dharmahitaM, dhyAnaM-cintanaM, saralaM- sugamamityarthaH / 'pA[s]pA[s] bhyA[5]sAda[s], ku[i]Ti[]]la[5' ityevaM rUpeNa sarvatra pAdeSu lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-61 // mnau gazcitram // 62 // bhagaNanagaNau guruzca / yathA- kotiriha bhavataH, kundakusumasamA / raayati hRdayaM, citramidamadhikam // 62.1 // ___ ekAdazaM prakAramAha- mnau gazcitramiti / mnAviti padaM vyAkhyAtibhagaNanagaNAviti- 'bhagaNaH // , nagaNaH // , guru: '' ityevaMprakArarvaNaH kRtAH pAdA yasya tat citramiti nAma uSNigjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-kotiriheti- iha- saMsAre, kundakusumasamA- mAghamAsotpannazvetapuSpasadRzI, bhavataH kIrtiH, hRdayaM raJjayati- raktaM karoti, idam, adhikamatizayena, cilam- Azcaryam / svayaM zvetAyA bhavataH rAgotpattihetutvamAzcaryam, rAgazca varNAntarotpAdaH, sa ca na zvetayA katuM zakyata iti virodhAbhAsaH / rAgasyAhlAdarUpatvena ca tatparihAraH / 'kI[5]ti[i]ri[i][i], bha[][]taH[5]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-62 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 63-64.] savRtticchando'nuzAsanapradyote nau go harivilasitam // 63 // yathA- sapadi balinRpAn, samiti niyamayan / prathayasi na vibho, naharivilasitam // 63.1 // capaletyanye / drutagatiriti bharataH // 63.1 // dvAdazaM prabhedamAha- "nau go harivilasitam" iti / nagaNadvayaM // // , guruzca'' itirUpaiH saptabhirvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat harivilasitaM nAma uSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- sapadIti- he vibho ! samiti- saMgrAme, balinRpAn- balino rAjJaH, sapadi- zIghra, niyamayanvazIkurvANaH, tvam, harivilasitaM- siMhakrIDAm, atha ca vAmanAvatAro yo hari:- viSNuH, tasya lIlAM na prathayasi- na prakhyApayasi, iti na, api tu prakhyApayasyeva / vAmano hariH samiti- sabhAyAM, baliM nRpaM yajJasadasi pAdatrayamitabhUmidAnAya kRtapratizaM tadapUrtI niyamitavAn, iti paurANikI prasiddhiH / tvamapi baliriva nRpAH, tAn, balino nRpAn vA samiti- saMgrAme, niyamayasi, iti hari-vilAsameva prakaTIkaroSItyAzayaH / asya nAmAntaramAha-capaletyenye iti- anye AcAryA idamevacchanda: 'capalA' ityAhuH / drutagatiriti bharataH iti- bharata AcArya idaM chando drutagatirityAha / 'sa[1][1]di[1], va[1]li[][i] pAna[s]' iti lakSaNAnugati: sarvatra pAdeSu draSTavyA // a0 2, sU0-63 // mjau gaH zAradI // 64|| magaNajagaNI guruzca / yathA- ujjvalanizAkarA, cArakamalAkarA / kasya na manoramA, zrIrbhavati shaardii|| 64.1 // trayodazaM prakAramAha- mjau gaH zAradIti / bhjAviti padaM vyAcaSTebhagaNa-jagaNAviti- 'bhagaNaH / / , jagaNa: / / , guruzca '' iti taiH saptabhiviracitAH pAdA yasya tat 'zAradI'nAmakamuSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-ujjvaleti- ujjvavalanizAkarA- ujjavala:- suprakAza:, nizAkaraH- candro yasyAM sA, cArukamalAkarA- cArUNAM kamalAnAM- sundarANAM paGkajAnAm, Akara:- samUho yasyAM sA, zAradI- zaratasambandhinI, zrI:zobhA, kasya- janasya, manoramA- cetomodajananI, na bhavati- sarvasya mano
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 65-66.] ramA bhavatyevetyAkUtam / 'uj [5] jva [1] la [ 1 ]ni [1] zA[5]ka [1] rA [5]' iti lakSaNasaGgatiH / / a0 2, sU0-64 // nagA madhukarikA || 65 // tagaNanagaNau guruca / yathA- pAntha ! zraya dayitAM prApto madhusamayaH / gAyantyanuviTapaM, prItA madhukarikAH / / 65.1 / / vajramityanyaH / / 65.1 // cartudazaM prakAramAha- nagA madhukariketi / tnagA iti padaM vyAkhyAtitagaNa - nagaNau guruzceti- ' tagaNa: SS), nagaNa: III, guru:'' ityevaMprakArairvarNai viracitAH pAdA yasya tat 'madhukarikA' nAmakamuSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- pAntheti - pAntha ! he gRhaproSita !, madhusamaya:- vasaMntartuH, prAptaH - samAgataH [ iti hetoH ] dayitAM - kAntAM zraya- prApnuhi, tasyAH samIpaM gaccheti bhAvaH / vasantAgamanameva hetunopapAdayati, anuviTapaM- prativRkSaM pratizAkhaM vA prItAH- madhupAnatuSTAH, madhukarikA:- bhramarya:, gAyanti - gAnaM kurvanti, bhramarogAnena vasantAgamanamabhilakSya tadudbhavaduHkhApAnodAya dayitAsamIpagamanaM tavocitamiti bhAvaH / ' pA[S]nya [s], zra [1] [ 1 ], da [ 1 ]yi [1] tAM [s]' iti lakSaNasamanvayaH sarvatra pAdeSvavaseyaH / asyaiva nAmAntaramAha - vajramityanya iti - anya AcArya idameva vaccamityAhetyarthaH // a0 2, sU0-65 // sjo go vimalA // 66 // sagaNajagaNI guruzca / yathA - samazatru mitratA - mavalambya nirmamaH / maja vItarAgatAM vimalAtmako bhava / / 66.1 / / paJcadazaM prakAra mAha- sjau go vimaleti / sjAviti padaM vyAkhyAtisagaNa - jagaNAviti - ' sagaNaH // 15, jagaNa: 151, guruzra 5' ityevaMrUpairvaNairvihitAH pAdA yasya tat 'vimala' nAmaka muSNigjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - sameti - samazatru mitratAM - same- tulye, zatrumitre yasya sa samazatru mitraH, tasya bhAvastAmityarthaH / avalambya - Azritya nirmama:- kvApi svIyatvabuddhirahitaH san vItarAgatAM niHspRhatvaM, bhaja- mAzraya, vimalAtmaka:- nirma -
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 67-68 . ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 83 lAntaHkaraNo bhavetyarthaH / 'sa[]ma[1]za [s]tru []mi[s]tra []tAM[5]' iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0-66 // jau gaH subhadrA ||67 / / jagaNaragaNI guruzca / yathA - kumArapAla ! deva, tvadIyavikrameNa / mahaujasaH subhadrA, pateH smRtaM na kena / / 67.1 // 1 SoDazaM prakAramAha - "jjrau gaH subhadrA" iti / trAviti padaM vyAkhyAti - jagaNa - ragaNA viti- 'jagaNa: 15), ragaNa: SIS, guruzca 5' ityevaMrUpai - rvarNairvihitAH pAdA yasya tat subhadrA nAmakamuSNagjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathAkumArapAleti - he kumArapAla ! - tannAmaka !, deva !- rAjan, tvadIyavikrameNa - tava parAkrameNa, mahaujasaH -- pracuraparAkamasya, subhadrApateH - arjunasya, kena janena, na smRtaM - na dhyAtam, tava parAkramaM dRSTvA sAdRzyodvodhita saMskAra: sarvopi jano'rjanaM smrtyevetyrthH| 'ku [ / ]mA [S]ra [5] [5]la[1], de[s]va[1]' ityevaM sarvatra pAde lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 - 67 // nyau gaH kumudvatI // 68 // nagaNagaNI guruca / yathA- pativirahe yAnya- mukhamapi nApazyat / kalayati sA zlAghAma, iha kumudinyekA // 68.1 // saptadazaM prakAramAha- nyau gaH kumudvatIti / nyAviti padaM vyAcaSTe - nagaNa-yagaNAviti - 'nagaNa: 111, yagaNa: Iss, guruH '' ityevaMprakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'kumudvatI' nAmaka muSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathApativirahe iti - yA [ kumudvatI], pativirahe - patyuH - candrasya, virahe - viyoge sati, anyamukhaM- patibhinna [ sUryarUpa ] puruSamukham api [ kimutAnyena saha vArtA - lApAdi, ] na apazyAt - nAvalokitavatI, iha saMsAre, sA, ekA advitIyA, kumudinI - kumudvatI, zlAghAM prazaMsasanIyatAM, kalayati - adhikaroti, patirahitAnAM kulastrINAM dharmasya samyakpAlanena saivekA prazaMsAbhAjanamityabhiprAyaH divA kumidinyAH saGkucitatvasya kavisamayasiddhatvena, sarvAGgasaMGkoce ca netrasyApi mudritatvAvazyaMbhAvena tayA paramukhadarzanamapi parihriyate iti kaverA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 69-70.] kUtam / 'pa[]ti [1]vi[1]ra[1]he[s], [s]yA[s]nya[s]' laghorapyantyasya "vA'nte g vakraH" iti gurutvAllakSaNasaMGgatiH / / a0 2, sU0-68 / / yasau go muditA // 66 // yagaNasagaNo guruzca / yathA- latAnAM kalikAbhiH, prarohatpulakeva / vasantAgamane'smina, vanazrIrmuditeyam // 69.1 // aSTAdazaM prakAramAha- yasau go muditeti / yasAvityasyArthamAha- yagaNasagaNAviti- 'yagaNaH |'', sagaNaH ||5,gurushc '' ityevaM prakAraiH saptabhirvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat muditA nAma uSNigjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-latAnAmiti- asmin- prakRte, vasantAgamane- vasantaRtupravRttI, latAnAM- vallInAM, kalikAbhiH- puSpakorakaH, prarohatpulakA- udbhidyadromAJcA, iyaM- pratyakSa dRzyamAnA, vanazrI:- navanAyikAtvenAdhyavasitA vanazobhA, muditA- prasannA iva, ityutprekSyata ityarthaH / nAyikA kAcinnAyakamAgatamabhilakSya yathodgataromAJcA bhavati tathaiveyaM vanazobhA'pi nAyakaM vasantamAgataM vIkSya kalikArUparomAJcaryuktA svamodaM prakaTayatIti bhAvaH / 'la[1]tA[s]nAM[s], ka[1]li[1] kA[s]bhiH[5]' iti lakSaNasamanvayaH // a 2, sU0-66 // trau go manojJA // 70 // nagaNaragaNo guruzca / yathA- bhuvanajatramantraM, rtipterdhiite| pikagirA madhuzrI-ratimanojJayA'sau // 70.1 // UnavizaM prabhedamAha- trau go manojeti / brAvityasyArthamAha- nagaNaragaNAviti-'nagaNaH / / / , ragaNa: Is, guruzca [s]' iti taiH saptabhirviracitAH pAdA yasya tat 'manojJA'nAmakamuSNagjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathAbhavaneti- aso- pUrvavaNitA, madhuzrI:- vAsantI zobhA, ratipate:-kAmasya, bhuvanajaMtramantraM- saMsAravijayazIlaM mantram, atimanojJayA- paramAhlAdikayA, pikagirA- kokilArAveNa, adhIte- abhyasyatItyarthaH / kokilakujanazravaNena sakalaM bhuvanaM kAmasya vazaMgataM bhavatIti prasiddhiH, saiva prakRte cArutayA rUpakeNa varNitA / 'bhu[1]va[1]na[1] jai[5]tra[1]ma[5]ntraM[s]' iti rUpeNa lakSaNAnugatiH // a0 2, suu0-70||
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 [a0 2, sU0 71-72.] savRtticchando'nuzAsanapradyote srau go dIptA ||71 / / sagaNaragaNo guruzca / yathA- navasindUrabhAso, mukulAH kiMzuke'mI / dhruvamAgneyabANAH, ratinAthasya dIptAH // 71.1 // 7 // 20 // vizaM prabhedamAha- strau go dIptati / srAvityasyArthamAha- sagaNa-ragaNAviti- sagaNaH / / 7, ragaNa: Is, guruzca'' ityevaMprakArairvarNevihitAH pAdA yasya tat 'dIptA'nAmakamuSNigjAtichanda ityarthaH / udAharati- yathA- navasindUreti- kiMzuke- palAzavRkSe, amI- dUre dRzyamAnAH, navasindUrabhAsa:- navAHnUtanAstathA, sindUrasya bhA iva bhA yeSAM te, mukulA:- korakAH, ratinAthasyakAmadevasya, dIptA:-jvalantaH, AgneyabANA- agnidevatAH, atidAhakAH, zarAH, iti dhra vaM- nizcitam / kiMzukakorakANAM basantasamayasmArakANAmatyuddIpakatayA kAmabANatvenotprakSeyam / 'na[1] va[1] si[5]ndU[s]ra[1]bhA[s]saH [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-71 // ___ evaM saptAkSarapAdAyA uSNigajAteviMzatirbhedAH pratipAditAH, prastArakramaNe tu 128 prabhedA asyAH, tathAhya taM bharatanATyazAstre- "zataM viMzatiraSTau ca vRttAnyuSNihyathocyate'' / / [14 / 55] / / anuSTumi trau gau vimA // 72 // taragagAH / yathA- deva ! tvayi kSamAnAthe, kSINAnyabhUbhujAM kItiH / pUrvAdvibhAji mArtaNDe, kA vA vibhAstu tArANAm // 72.1 // athASTAkSarapAdAyA anuSTubjAteH prabhedAn varNayitumupakramate- anuSTibhi trau gau vibheti / trau gAvityasyArthamAha- taragagAH iti- tagaNaH / , ragaNa: 151, gurudvayam' ityevaMprakArairvarNavihitAH pAdA yasya tat 'vibhA'nAmakamanuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-deva ! tvayoti- he deva !rAjan !, tvayi- bhavati, kSamAnAthe- pRthvIpatau sati, anyabhUbhujAM- tvaditararAjAnAM, kIrti:- prazastiH, kSINA- naSTA, prakRtamathaM samarthayati- mArtaNDesUrye, pUvAdribhAji-udayAcalamArUDhe sati, tArANAM- nakSatrANAM, vibhA-prabhA, kA astu- sUryodaye sati tArANAM prabhA nazyatIti yathA nAzcaryakAraNaM tathA tvayi rAjani vidyotamAne sAmAnyanRpANAM kIrti: kSIyata iti na kimapyAzcarya
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU073-74.] mityarthaH / 'de [s] [s], tva [ 1 ]yi [S], kSa [ 1 ] mA [S]nA [S]the [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 72 // ryo lgAvanuSTup // 73 // rayalagAH / yathA -- kurvate vivekAta ye virAgahetuSvapi / te paThanti citraM muhu-, balizA anuSTubudhiyA // 731 // dvitIyaM prabhedamAha - "ryo lgAvanuSTup" iti / ryo lyAvityasyArtha - mAha - rayalagAH iti - 'ragaNa: SIS, yagaNa: ISS, laghu: [ 1 ], guruzva [S]' ityevaMrUpairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'anuSTup ' nAmaka manuSTubjAticchandaH / udAharati- yathA - kurvate iti ye virAgahetuSu vairAgyakAraNeSu satsvapi, vivekArati- viveke - vastutvavicAre, aratim - ananurAgaM kurvate, te bAlizAHjaDA:, citraM nAmoSNigjAticchandaH, anuSTubdhiyA- anuSTubjAticchandobuddhaghA paThanti yeSAM vivekakAraNe satyapi na vivekastaizchando jAtibhedo'pi na vivecayituM zakyata iti bhAva: / 'ku [S]rva [ 1 ] te[s], vi [ 1 ]ve [5] kA[5]ra[1]ti[s]' itthaM lakSaNasamanvayo'vaseyaH // a0 2, sU0-73 / / gIrgI vidyunmAlA // 74 / / " samAnenekAdiH " [14] iti vacanAd goriti gacatuSTayaM gRhyate / mau gAviti tu na kRtaM catumicatubhiryathA viratirjJAyeteti / yathA- satyaM ramyAbhogA bhogAH, kAntAH kAntAH prAjyaM rAjyam / kiM kurvantu prAjJA yasmAd, AyuvidyunmAlAlolam / / 74.1 / / tRtIyaM prabhedamAha - gIrgIvidyunmAleti / padArthabodhAyAha- samAnenaikAdiriti vacanAdityAdi- samaninaikAdiriti prathamAdhyAyacaturthasUtreNa yAvatithaH samAnatAvatithasya gAdergrahaNaM bhavatItyuktam, tathA ca gIriti pade caturthaH samAna iti catvAro gAH [ guravaH ] ucyante, tadAha- gIriti gacatuSTayaM gRhyata iti, tathA cASTabhirguruvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'vidyunmAlA' nAmakamanuSTubjAticchanda ityarthaH / nanu pUrvaprakRtAnusAraM gaNenApi prakRtArthabodha: sambhavati, tathA ca magaNadvayaM gurudvayaM ceti bodhanAya "mau
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 75.] savRtticchando'nuzAsanapradyote gau" iti saralayA rItyApi siddhatyeveti kimiti vakragatiriyamAzriteti zaGkAyAmAha- mau gAviti tu na kRtaM catubhizcatubhiryathA virativijJAyeteti, ayamAzayaH- mo gAviti kathanena yadyapi abhISTArthabodhaH sambhavatiH, kintu prakRtapAThaprayojanaM yat gurucatuSTayasya saha paThanIyatvaM, madhye ca kiJcid vizramyAparacatuSTasya paThanIyatvamiti virAmaH [ yatiH ] yathA- kathanaM vinApi vijJAyateti udAharati- yathA- satyamiti- bhogA:- viSayAH, ramyAbhogA:- ramya AbhogaH paripUrNatA yeSAM tAdRzAH bhavantIti, satyaM- yathArtham, kAntAH- vanitAH, kAntAH- kamanIyA bhavantItyapi satyam, rAjyaM- nRpatvam, prAjyaM-prabhUtaM paritoSakAraNamityapi satyam; [ kintu ] prAjJA; [emiH] kiM kuvantu- kasmai prayojanAya etat sarvaM parigRhNantu, yasmAt- hetoH, Ayu:jIvanakAla:, vidyunmAlAlolaM- saudAminIpaGktivaccapalam / AyuSaH sthiratve hi kAntAdInAM ramaNIyatvamanubhavituM zakyate tadeva ca prA vidyudiva capalamiti pratyakSIkriyate, tatazcaitat sarva parityajyate te sthirasukhaprAptaye puNyameva sNcinvntiityrthH| 'sa[5]tyaM[s], ra[5]myA[s] bho[5]gAH[5]' iti sarvagurutvaM pratipAdamanugataM draSTavyam / a0 2, sU0-74 / / mo gau citrapadA // 75 / / yathA- vyomani sAgaratIre, prvtshrRNgnikule| bhrAmyati bhImakulendo, citrapadA tava kItiH // 75.1 // caturtha prabhedamAha- bhau gau citrapadeti- bhagaNadvayaM gurudvayaM ca // // s' ityevaMprakAravarNaiH kRtAH pAdA yasya tat citrapadAnAmAnuSTubjAtichandaH / udAharati- yathA- vyomanIti- he bhImakulendo!- bhImabhUmipavaMzazazAGka !, citrapadA- citrANi padAni syAdyantatyAdyantarUpANi caraNanikSeparUpANi vA yasyAstAdRzI, tava-bhavataH, kIrtiH-prazasti:, vyomani- AkAze, sAgaratIresamudrataTe, parvatazRGganikuJja- girizikharasthitalatAgulme ca, bhrAmyati- paryaTati, sarvatra sA janargIyata ityrthH| atra strItvenAdhyavasitAyAH kIrtyAH sarvajanAkarSaNAthaM rucirapAdanyAsapUrvakaM paribhramaNaM tasyAH svairiNItvaM vyaJjayati / 'vyo[ma[1]ni[1], sA[5]ga[1] []tI[s]re[5]' ityevaM rItyA lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-75 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 76-77.] trau lgau sumAlatI // 7 // naralagAH / yathA- parihatotpalAvalI, kanakaketakI tathA / bhramara mAlatIkRte, taditi sA sumAlatI // 76.1 // paJcamaM prabhedamAha- trau lgau sumAlatIti / 'nau lgau' iti padadvayArthamAha-naralagAH iti- 'nagaNaH / / / , ragaNa: 5Is, laghuH / , guru: ' ityevamaSTabhivaNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'sumAlatI'nAmakamanuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-parihateti- he bhramara ! mAlatIkRte- mAlatIpuSparasapAnasamIyA [ tvayA ] utpalAvalI- kamalapaGktiH , parihRtA- parityaktA, tathA kanakaketakI- suvarNaketakyapi [parihRtA], taditi- tasmAdeva hetoH, sA sumAlatI sarvataH zobhanA mAlatIti khyAtetyarthaH / 'pa[i]ri[][]to[5]tpa[i]lA[s]va[1]lI[5]' ityevaMkrameNa sarvatra pAdeSu lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-76 // mto lgau mANavakaM dhaiH // 77 // mtlgaaH| dhairiti "vyAdirgAdiH" [1-17 ] iti vacanAcatumiriti lamyate / yatiriti copatiSThate, tena catubhiryatiriti siddham // yathA- zItarujAnyo'nyaraNad, dantaravaivisvarakam / sAma paThana mANavako, zAsi muhuryatra zukaH // 77.1 // SaSThaM prabhedamAha- stau lgau mANavakaM gheH| bhtau lgAviti padadvayasyArthamAha- bhatalagAH iti- 'bhagaNaH / , tagaNa: , laghuH / , guruH '' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat mANavakaM nAmAnuSTubjAticchanda ityarthaH / riti padasyAyaM tasya vAkyAnvayitvaM jyAcaSTe-gheriti "tryAdirgAdiH" iti vacanAdityAdi- prathamAdhyAye saptadazasUtraM "tryAdirgAdiH" iti, tena ca gakArAdivyaJjanAnAM svAnukramagatasaMkhyAbodhakatvamanuziSTam, "zravyo virAmo yatiH" iti prathamAdhyAye SoDazasUtreNa yateH paribhASopadiSTA, tRtIyAntagAdipadanirdezasthale ca 'yatiH' ityasyopasthitiriti vRttau pratipAditam, tathA cehA'pi parityasyAnantaraM ytirityuptisstthte| tathA ca yo'rtho labdhastamAhatena catubhiryatiriti siddhamiti, evaM ca pAdamadhye caturthavarNAnte'pi virAma
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 78-79.] savRtticchando'nuzAsanapradyote iti labhyate, pAdAnte virAmastu svAbhAvika eva "yatiH sarvatra pAdAnte" iti kArikayA pratipAdita eva / tathA codAharati- yathA- zItarujetizItarujA- jADyaklezena, anyo'nyaraNaddantaravai:- parasparakaTakaTAzabdaM kurvatAM dantAnAM zabdaH kAraNabhUtaiH, visvarakaM- vikRtodAttAdisvaravad yathA syAt tathA, sAma- sAmavedaM, paThan- adhIyAno, mANavaka:- baTuH, yatra- yasyAM puri, zuka:- kIraiH, azAsi- anuziSTaH- kimevaM visvaraM karoSIti tajita ityarthaH, satatazuddhavedAdhyanAdhyApanazravaNAt samutpannavaduSpAH zukA api yatra santi tatrAnyeSAM sacetasAM manujAnAM kIdRzI vidyApAragAmiteti kiM varNanIyamiti bhAvaH / atra 'zI[s]ta[1] [1]jA[5]nyo[s]nya[1]ra[1]Nat[s]' ityevaM lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-77 // gau lgau nArAcam // 78|| taralagAH / yathA-- duravairidantinAM, kumbhasthaleSu nizcalaH / tvatkotiketuvaMzavan, nArAca eSa zobhate // 78.1 // saptamaM prakAramAha- trau lgau nArAcamiti / 'trau lgo' iti padadvayaM vyAkhyAti- taralagAH iti- 'tagaNaH '', ragaNa: sis, laghuH / , guruH '' ebhivarNaH- IdazairvarNaH kRtAH pAdA yasya tat nArAcaM nAmAnuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-durvAreti- duravairidantinAM- durvArA:- duHkhena vArayituM zakyA ye vairiNAM- zatrUNAM, dantino- gajAsteSAM kumbhasthaleSu- mastakAprabhAgeSu, nizcala:- dUraM nikhAtatvena sthiraH, eSa- pratyakSadRzyamAnaH, nArAca:tava bANaH, tvatkItiketuvaMzavat- tava kIrtyAH sUcaka: ketu:- dhvajaH- cihnatvatkItiketudhvajaH, tasya vaMzavat- veNudaNDavat, zobhate- virAjata ityarthaH / tava vairiNAM gajakummeSu sthirA bANAstava kItti sUcayantIti tAtparyam / 'du [s];[s]ra[1][s]ri[1]da[s]nti[1]nAM[s]' iti lakSaNAnugatiH // a0 2, sU0 78 // mnau gau haMsarutam // 7 // managagAH / yathA- majIrakaNitayogyAM, kurvANaM zravaNamogyAm / Adatte bata manAMsi, yUnAM haMsarutametat // 76.1 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 80-81.] aSTamaM prakAramAha- "mnau gau haMsarutam" iti / mnau gAviti padadvayArthamAha- managagAH iti- 'magaNaH ''', nagaNaH // , gurudvayam '' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat haMsarutaM nAmAnuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-maJjIreti-maJjIrayoH- nUpurayoH, kvaNitasya- dhvanitasya, yogyAmabhyAsaM, zravaNabhogyAM- karNapeyAM, kurvANaM- vidadhat, etat- agre zrayamANaM, haMsarutaM-haMsAnAM vacanam, yUnA- taruNAnAM, manAMsi- cetAMsi, Adatte- karSayati, bata- iti khede / haMsarutaM zrutvA kAntApAdasthitamajIradhvani smaranto yuvAnastatrAkRSTAH santaH khedamanubhavantItyarthaH / 'ma[5] jI[s]ra[5] @[1]Ni[1]ta[1]yo[s]gyAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0 76 // njau lgo lalitagatiH // 8 // najalagAH / yathA- maNirasanAsvanitAd, anusthNskulaiH| zritamiva ziSyapadaM, lalitagatau sutanoH // 80.1 // anuSTubha eva navamaM prabhedamAha- jo lgau lalitagatiriti / njau lgAvityasyArthamAha- najalagAH iti- 'nagaNaH // , jagaNaH / / , laghuH / , guruzca / ityevaMrUparvaNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'lalitagati'nAmakamanuSTujAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- maNirasanAsvanitAditisutano:- lalitAGgayAH, maNirasanAsvanitAt- maNinirmitAyAH kAJcyAH zabdAt hetoH, anusRtahaMsakula:- anugAmihaMsagaNaH, laNitagatau- savilAsagamane, ziSyapadam- antevAsisthAnaM, zritamiva- prAptamiva ! maNirasanAnAdaM zrutvA tadanukUlakUjanazikSArtha haMsagaNa asyAH sutanoranusaraNaM karoti, yathA ziSyA gurumanusaranti, tatazca taiH ziSyatvamiva prAptamityutprekSate kaviH / 'ma [1]Ni[1]ra[1]sa[1] nA[s] sva[1]ni[1]tAd[s]' iti lakSaNasamanvayaH sarvatra pAdeSu bodhya: // a0 2, sU0 80 // o gau siMhalekhA // 1 // rajagagAH / yathA- parNapAtamAtrabhIta !, kRSNasArapota ! tAta ! kiM vilambase mahAtman !, svaM jahIhi siMhalekhAm / / 81.1 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 82. ] savRtticchando'nuzAsanapradhote 1 dazamaM prabhedamAha - ja gau sihalekheti / ja gAviti padadvayasyArthamAharajagagAH iti - 'ragaNa: SIS, jagaNa : ISI, gurudvayam SS' ityevaMprakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat 'siMhalekhA' nAmaka manuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- parNapAteti - parNapAtamAtreNa - kUcit patatpatrasya zabdaM zrutvA tammAtreNa - kevalenaiva tena bhIta ! - trasta !, kRSNasArapota ! - kRSNasArasya- mRgavizeSasya, pota ! - putra !, tAta ! - vAtsalyabhAjana ! mahAtman ! - akSudra !, ki vilambase ? - kuto'gre na calasi tvaM siMhale khAM - kesarigaNanAM - [ prAyaH kazcit siMho'tra tiSThati tasyaiva padazabdo'yaM kimiti zaGkAM ] jahIhi - tyaja / atra pa [S] [] pa [s]ta[1] mA[5]tra [1] bhI [s]ta! [s]' 'kR[s]SNa [1] sA[5]ra[ 1 ] po [s] ta ! [ 1 ] tA [s] ta ! [s]' ityubhayatrApi pAdAntasya laghutve'pi "vA'nte gvakraH" [ 1-6 ] iti sUtrAnusAraM baikalpikagurutvamAzritya lakSaNasaMgatirbodhyA // a0 2, sU0 81 // 61 jau lagau pramANI // 82 // jaralagAH / yathA-- tava prabhAtumicchatAM yazazculukya bhUpate // samagramAnajitvarI, jagantrayI pramANyabhUt / / 82.1 / / mattaceSTitamiti bharataH / / 62.1 // ekAdazaM prakAramAha- jrau lagau pramANIti "trau lagau" ityasyArthamAhajaralagA : iti - 'jagaNa: [1], ragaNa: SIS, laghu: [ 1 ], guruzca [s] ' iti tAdRzaivarNaiH : kRtAH pAdA yasya tat 'pramANI' nAmaka manuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati yathA - taveti - he culukyabhUpate ! tava yaza:- kIrti, pramAtumicchatAM - paricchetumabhilaSatAM kRte, samagramAnajitvarI - sarvavidhapramANamUrdhanyA, jagantrayItrailokyameva, pramANyabhUt - pramANatAM gatA, apramANaM pramANaM samapAdIti pramANyabhUt iti vyantatA pramANIzabdasyeti tasya kriyayA saha samAsAdaikapadyam, yadvA 'pramANI abhUt' iti padadvayam pramIyate'nayeti pramANI, evaMvidhA jagantrayI, abhUt - jAtetyarthaH / tava yazaH kiyatparyantaM vyAptamiti jijJAsamAnAnAM kRte, tasya trilokIvyApta tvena saiva pramANatAM yAtetyarthaH / ' ta [1] [s], pra[1] maa[5]tu[\]mi[']cch[|]taaN[s]' iti lakSaNasamanvayaH sarvatra pAdeSu / / asya
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 83-84.] nAmAntaramAha- mattaceSTitamiti bharataH iti, tathAhi tallakSaNam____ "caturthaM ca dvitIyaM ca, SaSThamaSTamameva ca / guruNyaSTAkSare pAde, yatra tanmattaceSTitam / / " iti [bha0 nA0 zA0 15 / 20.] // a0 2, sU0-82. / / rajau glau samAnI // 3 // rajagalAH / yathA- rAgaroSamohadoSa-, dArudAvapAvakasya / tIthikaH samaM jinasya, no samAnikA kalApi // 831 // dvAdazaM prakAramAha- "rjA glau samAnI" iti / rjI glAvItyasyArthamAharajagalAH iti- 'ragaNaH '|', jagaNaH / / , guru: 5, laghuH / ' iti prakAravarNa vihitAH pAdA yasya tat 'samAnI'nAmakamanuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- rAgadoSeti- rAgaroSamohadoSadArudAvapAvakasya- rAgaH- AsaktiH, roSa:- krodhaH, mohaH- ajJAnaM vaicintyaM vA, tadAtmakA ye doSAH, ta eva dArUNi- kASThAni, tatra dAvapAvakasya- dAvAgnirUpasya, dAhapAvakasyeti pAThetuteSAM dAhe'gnisvarUpasyetyarthaH / jinasya, tIthikai:- anyaH saMpradAyapravataka: samaM- saha, samAnikA- tulyA, kalA'pi- mAtrA'pi, nAstIti sarvebhyastasya zreSThatvamiti bhAvaH / 'rA[s]ga[1] ro[s]Sa[1] mo[1]ha[1]do[s]Sa[0]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-83 / / nsau gau guNalayanI // 84 // nasagagAH / yathA- guruguNacitA sphItA, prihRtrjHpuaa| munitanuriyaM sAdhvI, na guNalayanI sAdho ! / / 84.1 // trayodazaM prakAramAha-nsau gau guNalayanIti / nsau gAvityasyArthamAhanasagagAH iti- 'nagaNaH // 5, sagaNaH // 5, gurudvayam ss' ityevaMprakAravargavihitAH pAdA yasya tat 'guNalayanI'nAmakamanuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-guruguNeti-he sAdho ! guruguNacitA- gurubhiH- zreSThaH, guNaH- zamAdibhiH, citA- vyAptA, sphItA-susaMskRtA,parihRtarajaHpuJjA-parihRtaM- dUrIkRtaM, rajaHpulaM- rajoguNasamUhaH pApasamUho vA yayA tAdRzI, sAdhvI, iyaM, munitanu:
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 85-86.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 63 RSizarIram, guNalayanI- javanikA na, guNalayanyapi gurubhi:- mahadbhiH, guNa:rajjubhiH, citA, sphItA bhavati, rajaHpuJcanivArikA sAdhvI ca bhavatIti tasyA eva varNayituM prakRtvaM pratIyate, tAmapanhutya aprakRtAyA munitanostAdRzyAH sthApanamityapanhutyalaGkAro'tra / 'gu[1] rU[1]gu[1]Na[1]ci[1]tA[s]sphI[s]tA[s]' iti lakSaNasaGgatiH / / a0 2, sU0-84 // sau lgau mahI // 5 // sasalagAH / yathA- bhRzamAtmavataH kalA, nanu yasya parisphuTAH / sa hi kAJcanapuSpitA, sakalAM cinute mahIm / / 85.1 // caturdazaM prabhedamAha- sau lgau mahIti / sau glAvityasyArthamAha- sasalagAH iti- sagaNadvayam // // s, laghuH / , guruzca [s]' ityevaMprakAravargavihitAH pAdA yasya tat 'mahI'nAmakamanuSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAbhazamiti-yasya AtmavataH- sthiracittasya janasya, kalA:-vividhajJAnamAtrAH, bhRzam- atyarthaM, parisphuTA:- spaSTIbhUtAH, 'nanu' iti komalAmantraNe nizcaye vA, sa- janaH, kAJcanapuSpitA- suvarNakusumaizvitAM, vittapUrNAmityarthaH, sakalAMsamagrA, mahIM- vasumatoM, saMcinute- avacitavittAM karoti / sakalakalAnipuNasya janasya kRte sakalA pRthvI samabhilaSitapUrikA bhavatIti tAtparyam / bhR[1]za[1]mA[5]tma[1]va[1]taH[s], ka[1]lA[s]' itilakSaNasaGgatiH // a0 2, suu0-85|| nau gau ratimAlA // 86 // nanagagAH / yathA- tatiriha kariNAM te, kssrdurumdvaariH| nRpavara ! jaladAnAm, iva vicarati mAlA / / 86.1 // paJcadazaM prakAramAha-nau gau ratimAleti / nau gAvityasyArthamAha-nanagagAH iti- nagaNadvayaM // ,1, gurudvayaM ca ' ityevaMprakArairvarNavihitAH pAdA yasya tat 'ratimAlA'nAmakamanuSTubjAticchanda ityrthH| udAharati- yathAtatiriheti-he nRpavara !- rAjazreSTha !, kSaradurumadavAri:-kSarat- syandamAnam, uru- adhikaM, madavAri- madajalaM yasyAH sA, te-tava, kariNAM- hastinAM,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 savRtticchando'nuzASanapradyote [a0 2, sU0 87.] tatiH- samUhaH, jaladAnAM- medhAnAM, mAlA- paGktiH iva, vicarati-[ saMgrAmabhUmau ] paribhramati / meghebhyo'pi jalaM sravati, kRSNavarNAzca te bhavanti, gajA api te dAnavAristrAviNaH kRSNavarNAzceti jaladA iva rAjante ityarthaH / 'ta[1]ti[1]ri[1]ha[1] ka[1]ri[1]NAM[s]te[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-86 // __anyadvitAnam // 87|| uktAvakSyamANAccAnyat samavRttaM chando vitAnasaMjJam / yathA-tvayi tejobhirazeSaM, jagaduddyotayatIdam / udayatyeSa idAnI, savitA nAtha ! mudhava / / 87.1 // ___ tathA- kaGkAlamAlabhAriNaM, kandarpadarpadAriNam / saMsArabandhamocanaM, vandAmahe trilocanam // 87.2 // tathA- tasyAH smarAmi sundaraM, candropamAnamAnanam / kandarpacApamagura-, bhrUvibhramopazobhitam // 87.3 // __tathA-tRSNAM tyaja dharma bhaja, pApe hRdayaM mA kuru / iSTA yadi lakSmIstava, ziSTAnanizaM saMzraya / / 87.4 // ityAdi / / 816 / / saMgraharUpeNa SoDazaM prakAramAha- anyad vitAnamiti / sUtraM vyAkhyAtiuktAd vakSyamANAcceti- aSTAkSarapAdasya cchandaso ye prakArA uktAH, ye ca tRtIyAdhyAye vakSyante tebhyo'nyAni yAni aSTAkSarapAdAni samavRttAni tAni sarvANi vitAnanAmnA vyavaharaNIyAnItyarthaH / anyarapi piGgalAdibhiriyameva vyavasthA kRtA, tatra hi samAnI-pramANIbhedena prakAradvayamevoktvA "vitAnamanyat" [a0 5, sU0-8 ] ityuktam, vyAkhyAtaM ca halAyudhena- AbhyAM samAnI-pramANIbhyAmanyadaSTAkSarapAdaM chando 'vitAnaM' nAmeti, udAhRtaM ca tatra"kaGkAlamAlamAriNam" ityAdyagre nirdizmAnaM padya trayam / __ tatra svakRtamudAharaNaM pUrvamAha- yathA- tvayi tejobhiriti- he nAtha ! tvayi- bhavati, tejobhiH- svaprabhAmiH, idaM- pratyakSavati, azeSa- sakalaM, jagat- vizvam, udyotayati- prakAzyati sati, idAnIM- saMprati, eSaH-- puro'valokyamAnaH, savitA- sUryaH, mudhava- vyarthameva, udeti- udayaM gacchati /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 87.] savRtticchando'nuzAsanapradyote savituH- kAryasya, tava tejobhireva kRtatvena tadudayanaM saMprati vyarthameveti bhAvaH / 'tva[1]yi[1],te[s]jo[s]bhi[1]ra[1]ze[s]Sa[s]' ityevaMprakAreNa sagaNabhagaNAbhyAM gurudvayena ca pAdanirmitiH // 1 // udAharaNAntaramAha-tathA-kaGkAleti- kaGkAlamAlabhAriNaM- kaGkAlasyazarIrAsthipaJjarasya mAlAM bibhartIti tacchIlaM "mAleSIkeSTa0" [2 / 4 / 102] iti sUtreNa mAlAzabdasya hrasvaH / kandarpadarpahAriNaM- kandarpasya- kAmasya, darpagavaM haratIti tacchIlaM, dAriNamiti pAThe tu-haratisthAne dRNAtIti jJeyam, saMsArabandhamocanaM- saMsArabandhasya- janmajarAmaraNAdiduHsvarUpasAMsArikabandhanasya, mocanaM- chedakaM, trilocanaM- zivaM, vandAmahe- praNamAmaH / atra tagaNa-ragaNAbhyAM ssi sis, lagAbhyAM / / ca pAdanirmANamiti / yadyapi nArAcacchandasi 'trI lgo nArAcam"[ 2-78 ]iti sUtreNa vaNite'ntarbhavati, tathApi 'kandarpa' iti zabde rephapakArasaMyogasya gurutvAnAdhAyakatve tagaNasvarUpaM duSyatIti na tena cchandasA nirvAha iti vitAne'ntarbhAva iSTaH // 2 // tRtIyamudAharaNamAha- tasyAH smarAmIti- candropamAnaM- candra upamAnaM yasya tata, candasya upamAnamiti vA, kandarpacApabhaguradhruvibhramopazobhitaM- kanrdapasya- kAmasya, cApavad bhagurA- nimnonnatA yA bhrUstasyA vibhrameNa- vilAsena, upazobhitam- virAjamAnam, tasyAH- priyAyAH, sundaram, AnanaM- mukhaM, smarAmi- dhyAyAmi, samprati tasyA virahepA tanmukhasmaraNameva me santoSAyeti bhAvaH / atrApi tagaNa-ragaNAbhyAM la-gAbhyAM ca pAdapUrtiriti nArAcalakSaNAkrAntatve'pi 'kandarpa' ityatra dvitIyasya vaikalpikaM laghutvamiti vitAnamadhye'ntarbhAvaH // 3 // caturthamudAharaNamAha- tRSNAM tyajeti-tRSNAM-viSayeSu spRhAM, tyaja-parihara, dharma-sukRtAcaraNaM, bhaja- sevasva, pApe- duSkRte, hRdayaM- mano, mA kuruna pravartaya, yadi tava lakSmIH, iSTA- abhilaSitA [ tarhi ] ziSTAn- sadAcAriNo janAn, anizaM- satataM, saMzraya- anugaccha tAnAzrayeti vA / 'tR[s] SNAM[s], tya[1]ja[i], dha[s]ma[s], bha[1]ja[1]' ityevaM pAdapUrtyA pUrvoktacchadasAM lakSaNAyogena vitAnatvamevAtra vijJeyamiti // 4 // evaM SoDaza prakArA aSTAkSaracchandasa uktA ityAha- ityAdi 8-16 iti / prastArakrameNa tu SaT
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 88-86.] paJcAzadadhikazatadvayaM bhedA bhavanti, taduktaM bharatanATyazAstre- "SaTpaJcAzacchate dve ca vRttAnAmappanuSTubhi'' [ 15 / 56 ] iti // a0 2, sU0 87 / / bRhatyAM mo mau vaktraM jai // 88 / / huriti paJcabhiryatiH / yathA- bibhramasArabhrUvikSepaM, manmathalIlAlIlAgAram / kasya na citte kuryAt kSobha, bAlakuraGgAkSINAM vaktram / / 88.1 // atha navAkSarapAdAM bRhatIjAti varNayitumAha- "bRhatyAM bho mau vakra " iti / tatra DairityasyArthamAha- jairiti paJcabhiryatiH iti, tathA cAyaM sUtrArtha:- bhagaNaH / , magaNadvayaM sss, sss' ityevaMrUpanavabhirvarNavihitAH pAdA yasya tat brahatIjAtikaM 'vakra' nAma cchandaH, tatra ca paJcabhiH pariziSTaizcamizca "yatiH sarvatra pAdAnte' ityuktatayA pAdAnte sarvatra yatiniyamAt yatibhavati / udAharati- yathA- vibhrameti- vibhramasArabhrUvikSepaM- vibhramANAM- vilAsAnAM, sAra:- sarvasvabhUtaH, bhrUvikSeyaH- kaTAkSapAto yatra tAdRzaM, manmathalIlAlIlAgAraM- manmathalIlAyA:- kAmakrIDAyAH, lIlAgAraM- krIDAgRha, bAlakuraGgAkSINAM- bAla:- zizuH, karaGgaH- mRgaH- bAlakuraGgaH, tasya- akSiNI iva akSiNI yAsAM tAsAM, vakta - mukham, kasya- janasya, citte- hRdaye, kSobhaM- cAJcalyaM, na kuryAt- api tu sarvasyaiva hRdi cAJcalyaM kuryAdevetyarthaH / 'vi[5]bhra[1] ma[1]sA [s] ra[s]bhrU[s]vi[5]kSe[s]paM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 88. / / no rau bRhatikA // 86 // yathA- vizadavRttalabdhAtmanaH, zuciyazoyaterbhUpate / tava kamaNDalurvAridhir, bRhatikA ca mandAkinI / / 86.1 // dvitIyaM prabhedamAha- no rau bRhatiketi- 'nagaNaH // , ragaNadvayaM sis, ISI ca' iti prakAravarNavihitAH pAdA yasya tat 'bRhatikA' nAma bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA vizadavRtteti- he bhUpate !, vizade- ujjavale, vRtte- caritre, labdhaH- pratiSThita AtmA yasya tasya, atha ca vizadamujjavalaM vRttaM yeSAM teSu labdhAtmana:- prAptasvarUpasya, zuciyazoyate:-pavitrakIrtikasAdhoH, atha ca zuci-pavitraM yaza eva yati:- vizrAmasthAnaM yasya yAvadyazaHprApti kartavyaniSThasya tasya, tava vAridhi:- samudraH, kamaNDalu:-jalapAtram, mandAkinI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 60-61.] savRtticchando'nuzAsanapradyote ca bRhatikA- pracchAdanapaTaH, bhUpartayatitvena rUpaNAt yateH kamaNDaludhAraNaM dvitIyavastradhAraNaM ca prasiddhamiti vAridhI kamaNDalutvopacAro mandAkinyAM ca pravAratvopacAraH / bhUloke samudraparyantaM, divi ca mandAkinItIraparyantaM tava nirbAdhA gatiriti vyaGgayam / 'vi[1] za[1]da[1][s]tta[1]la[s]bdhA[s]tma [1]naH' iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2. sU0 86 // ranasA halamukhI // 10 // ranasAH / yathA- danturaM kapizanayanaM, yanmukhaM vikacibukam / tA striyaM sukhamamilaSana, dUratastyaja halamukhIm / / 60.1 // tRtIyaM prabhedamAha- nasA halamukhIti / 'ragaNaH sis, nagaNaH / / / , sagaNaH // ityevaMprakArarvavihitAH pAdA yasya tat halamukhItinAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yayA- danturaM kapizanayanamiti- danturaM-- unnatadantayuktaM, kapizanayanaM- kapize piGgale nayane yatra tAdRzaM, vikaTacibukaM-- vikaTaM- karAlaM, cibukaM- hanu yatra tAdRzaM ca, yanmukhaM- yasyA mukhaM syAt, sukham- Anandam, abhilaSTan- icchan, tvam, tAM halamukhIM- halAkAravakrAM striyaM, dUrataH- samIpamaprAptAmeva, tyaja- pariharetyarthaH / / a0 2, sU0 60 // nau mo bhujagazizusRtA // 61 / / yathA- nayanavilasitarasyAH, kathamiva bata mUrchA te / bhujagazizusatA yadvA, 'vagatamuragakanyeyam / / 61.1 // vakragaterityarthaH, zizupadasya sAbhiprAyatvAt / yathA ca- abhyasyatA tu taruNIgativakrimANa- munmUlitAH phaNizizo bhavatAparAdhAH // 61.2 / / iti / madhukariketi bharataH // 61.2 // caturtha prabhedamAha- nau mo bhujagazizusRteti / 'nagaNadvayaM magaNazca / / / , // sss' ityevaMprakAravargavihitAH pAdA yasya tat 'bhujagazizusRtA' nAma bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nayanavilasitairiti - asyAH- prakRtAGganAyAH, nayanavilasitaiH- netralIlAbhiH, te- taba, mUrkhAsarvendriyakriyAzUnyatA, kathamiva- kena prakAreNAbhUt, bata iti- khede komalAlApe vaa| iti praznAnantaraM svayamevottarayati- avagataM- mULayAH kAraNaM
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 savRttichando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 61.] jJAtaM, kiM tadityAha- iyaM bhujagazizustA- sarpapotagatiH, yathA sarvapotaH kuTilataraM gacchati tathaiveyamityenAM dRSTvA sarpasmaraNAd bhItastvaM mUcchita ityarthaH / kAraNAntaramAha-yadvA, iyam uragakanyA-nAgajAtIyA bAlA, alaukikarUpAyA asyA uragakanyAtvaM sammAvyate, tAsAM ca dRSTiviSatvamiti prasiddhiriti saddRSTipAtena mUrchA sammavatItyarthaH / avagatehetuM sphorayati- vakragaterityarthaH, asyA vakrAM gatiM dRSTavA mayatadavagata miti bhAvaH / kathaM vakragaterasyArthasyAvagatiriti cedatrAha-zizapadasya sAbhiprAyatvAditi- 'bhujagasRtA' ityanuktvA bhugajazizusRteti kathane zizupadaM yadupAttaM tasya kazcidamiprAyo'vazyamiti mandAkuTilA ca gatiranenAvagamyate / kimiyaM bhavadIyavotyaprekSA'thavA kavisampradAyasiddho'pyamartha iti zaGkApanodAya pUrvakavicanasaMvAdamAha-yathA ca-abhyasyateti- kvAcitkaM pUrvakavipadyAdhamidaM halAyudhavRttAvapi prakRtArthasaMvAdAyodAhRtam / he phaNizizo!- uragabAla!, taruNIgativakrimANaM-yuvatipAdavikSepakauTilyam, abhyasyatA- punaH punaranukurvatA bhavatA, aparAdhAH-svajAtisvabhAvasaMpAditA daMzAdidoSAH, unmUlitA:uddhRtAH, tu iti pakSAntare / tathA ca padyotarArdhamidamiti pratIyate, pUrvAdhaM'nena sarpazizunA kRtAnAmaparAdhAnAmullekha iti prttiiyte| prakRte ca taruNIgati- vakrimAyAH phaNizizunA'nukaraNasyaiva svAmISTArthapratipAdakatvamiti tAvanmAtreNAtretaduddharaNamiti jJeyam / asya nAmAntaramapItyAha-madhukariketi bharataH iti- bharata AcArya idamevacchando madhukariketi nAmnA vyavaharatI tyarthaH / tathA ca tadIyaM vacanam "navAkSarakRte pAde trINi syunadhanAni ca / gurUNi yasyAH sA jJeyA nAmnA madhukarI yathA // " iti / [ bha. nA. zA. 15-28 ] garuDapurANe tu 'zizubhRtA' ityeva nAma dRzyate, tathAhi- "no maH zizabhRtA bhavet" [1 / 206 / 5 ] iti tatroktam / chandaHkaustubhAdau tu- "bhujagazizubhRtA" "bhujagazizuyutA" "bhujagazizuvRtA" "bhujagazizusutA" ityeva mAdIni samAnAsarANi nAmAni dRzyante / 'na[0]ya[1]na[1]vi[1]la[1]si[1] [5][s]syAH [b]' ityevaM lakSaNasamanvayo'vaseyaH / / a0 2, sU0 11 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 62-64 ] savRtticchando'nuzAsanapradyote bhajasA udayam // 2 // yathA - subhru ! bhavadIyavadane, satyapi nitAntarucire / nistrapa irvaSa sahasA, vAJchati zazAGka udayam / / 62.1 / / 66 paJcamaM prabhedamAha - bhajasA udayamiti- 'bhagaNa - jagaNa - sagaNAH SII. Ist. IS' ityevaMprakArairvarNe vihitAH pAdA yasya tat 'udayaM' nAma bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - subhru iti - he subhru ! - sundara bhrukuTe !, nitAntarucire - atizayakamanIye, bhavadIyavadane- tava mukhe, satyapi nistrapaH- nilaMja iva, eSa - pratyakSasthitaH, zazAGkaH candra:, sahasA avicAryeva, udayaM- dRSTipathAtithitvaM, vAJchati - abhilaSati / zazAGkAdhikazobhAzilini tava mukhe pUrvaM lokadRSTimAgate tenodetumayuktaM tathApi yadayamudayamicchati tena nirlajjo'vicAryakArI ceti vijJAyata iti bhAvaH / atra 'su [s] bhru [1], bha [ 1 ] va [ 1 ]dI [s]ya[1]va[1]da[1]ne [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 62 // bhau ra utsukam ||13|| yathA - Apadi dInamanorathaM saMpadi harSaparAyaNam / mA kuru mAnasa cApalaM, saMsmara tattvamanutsukam // 63.1 / / " SaSThaM prabhedamAha - bhau ra utsukamiti - 'bhagaNadvayaM ragaNazca 511. S. SIS' ityevaMrUpairvarNe vihitAH pAdA yasya tat utsukaM nAma bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - Apaditi - he mAnasa ! Apadi - vipattau dInamanorathaMdIna: - kRpaNaH, manoratho yasmin tAdRzaM sampadi- vRddhI, harSaparAyaNam - AnandaikarasaM, cApalaM - cAJcalyaM mA kuru- na vidhehi, anutsukaM sat - autsukyarahitaM yathA syAt tathA tattvam - Atmano yathArthasvarUpaM, saMsmara - anudhyAyetyarthaH / 'A [S] pa [1]di [1], dI [1]na [1] [ | ] no[5] ra[1]thaM [5] ' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 63 / / 1 rnarA bhadrikA // 64 // ranarAH / yathA- puNyapApajalarvAdhite, saukhyaduHkhalatike svayam / tajjahIhi pariviplavaM sAdhutA hRdaya ! bhadrikA / / 64.1 / /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 65. ] saptamaM prakAramAha- narA bhadriketi- 'ragaNaH, nagaNaH, ragaNaH, Is Im sis' ityevaMrUpavarNavihitAH pAdA yasya tat bhadrikA nAma bRhatIjAtivRttamityarthaH / udAharati- yathA-puNyapApajalavadhite iti-he hRdaya ! saukhyaduHkhalatike- saukhyaM ca duHkhaM ceti saukhyaduHkhe, te eva latike- vallayo, svayamAtmanA tvayaMva, puNyapApajalavardhite,- puNyaM ca pApaM ca puNyapApe, te eva jalaM tena vardhite- vRddhi nIte, tat- tasmAddhetoH, pariviplavaM- cittodvegaM, jahIhityaja, sAdhutA- munivratam, bhadrikA- zreyaskarI / tvayA puNyajalena saukhyalatikA, pApajalane ca duHkhalatikA svayameva vardhitA, iti saukhyena duHkhena vA yastava cittodvegaH sa vRthava, svakRte phale ka udvegaH, yathA kRtaM tathA bhukSva, kaH khalu svotpAditaphalAni na bhungkte| yadi punarIdRzaphalabhogasya samIhA na bhavet tahi sAdhutAM zraya yatra na puNyapApe bhavata iti na tajjanyasukhaduHkhe bhaviSyata iti kaMvalyaM prApsyasi, ata eva sAdhutA bhadriketyAkhyAyata iti tAtparyam / 'pu[s] vya[1]pA[s]pa[1]jala[1][s]dhi[1]te[s]' iti lakSaNasaGgatiH sarvatra / a0 . 2, sU0 64 // nau ra upcyutm||65|| yathA- nRpaH kuru karuNAM jane, parihara khalasaMgamam / vimRza suravimAnatas-, tridazapatimupacyutam / / 65.1 // aSTamaM prakAramAha-naura upacyutamiti / 'nagaNadvayaM ragaNazca // // , jA' itirUpavarNavihitAH pAdA yasya tat 'upacyutaM'nAma bahatIjAticchanda ityarthaH / udAharaNamAha-yathA-nRpeti- he nRpa!- rAjan !, jane karuNAM kuru, khalasaMgama- durjanaiH saha sambandhaM, parihara- tyaja, suravimAnata:- devavimAnAda, upacyutaM- patitaM, tridazapatim- indraM, vimRza- vicAraya / yadA puNyakSayAta surapatirapi nIcaiH patati, tasyApi AdhipatyaM vinAzazIlaM tahiM tavAdhipatyaM sthiraM sthAsyatIti kA pratyAzA, ato yAvat na pracyavasi tAvadekha dIne jane dayAM kuru tena puNyavRddhirbhaviSyati, khalasaMgati tyaja, tena ca pApasaMcayo na bhavipyatIti na te cyutizaGkA sthAsyatIti bhAvaH / 'nR[1]pa[1], ku[1][], ka[1] ru[1]NAM[s], ja[1]ne[5]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 65 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a0 2, sU0 66-67 ] savRtticchando'nuzAsanapradyote jasA akSi // 66 // sajasAH / yathA - viSamAstra eSa iti yat, kavayo vadanti tadasat / praharatyayaM hi madanaH, sutano ! tavAkSilalitaiH // 66.1 / / 101 navamaM prabhedamAha - "jasA akSi" iti - sagaNa - jagaNa - sagaNAH 115, 151, IIS' itirUpairvarNe vihitAH pAdA yasya tat 'akSi' nAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- viSamAstra iti eSa madanaH, viSamAstra :- viSamaM - kaThoraM [ viSamasaMkhyAyuktaM tadvAcyAnAM paJcatvAt ] astraM yasya tAdRza iti yat kavayo vadanti tat, asat - mithyA, hi- yataH, he sutano ! - sundaragAtre !, ayaM - madana:, tava - bhavatyA, akSilalitaiH - dRSTivilAsaH, praharati / tathA ca lalitAstra iti vaktavye viSamAstra iti kathanaM teSAmasatyamiti bhAvaH / atra paJcavANatvAt kAmasya viSamAstratvamiti prakRtaM pratiSidhya kaThorAstraparatvaM sthApita mityanutyalaMGkAro'pi vyajyate / 'vi [ 1 ]Sa [ 1 ] mAM [s]stra [1], e []Sa [1], i[ 1 ]ti [ 1 ], yat [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 66 // maH sau kanakam // 67 // yathA- mithyAdarzanadigdhamanAH, pApaM dharmadhiyA manute / gADhonmattarasAndhadRzAM, mRtpiNDo'pyathavA kanakam / / 671 / / 1 dazamaM prakAramAha- maH sau kanakamiti- 'magaNaH sagaNadvayaM ca sss, 115, // itirUpairvarNe vihitAH pAdA yasya tat kanakaM nAma bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- mithyAdarzaneti- mithyAdarzanena - viparItazraddhayA, digvam upalitaM puSTamiti yAvat mano yasya saH, pApaM duSkRtaM dharmaMdhiyA - sukRtabuddhayA, manute - jAnAti, athavA gADhonmattarasAndhadRzAM - gADhenaghanena, unmattarasena - dhattUradraveNa, [ tatsevanena ], andhadRzAM - AcchannadRSTInAM janAnAM kRte, mRtpiNDo'pi - loSTamapi, kanakaM - suvarNam / mAdakadravyasevane dUSitaviparItaM pazyati tathA mithyAjJAnadUSitAntaHkaraNairapi pApameva dharmadRSTayA druSTuM yujyata iti bhAva: / 'mi [s] yA [5] [5]rza[1]na [1] di[s]gdha[1] [] nAH [s] ' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 67 // -
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 68-66.] sau mastArama // 18 // yathA- sakalAsumatAM rakSAya, yatitavyamitIyat tattvam / rasavAdavidA tat sAraM, yadi vArtika ! rakta tAram // 68.1 // ekAdazaM prabhedamAha- sau mastAramiti- sagaNadvayaM magaNazca / / 5. S. '''' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat tAranAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-sakaleti- sakalAsumatAM- sarvaprANinAM, rakSAyai- ahiMsanAya, yatitavyaM- prayatnaH karaNIyaH, iti iyat- etAvadeva, tattvaM- sarvasiddhAntarahasyam, etatsamarthanAyArthAntaraM nyasyati- vAtika !- vArtA lokayAtrA prayojanamasyeti vArtikaH, tatsambodhane- he vArtika ! - rasavAdin !, rasavAdavidAM- rasAyanaprayoganipuNAnAM bhavAdRzAM, tat- tadeva, sAraM- mukhyaM, yadi raktaM- tAnaM dravyaM, tAraM- rUpyaM, kriyeteti zeSaH / yathA rasazAstravidAM rasasya rasAntaraparivartanaM mukhyaM tathA svabhAvato hiMsAparAyaNasya prAkRtajanasya ahiMsAyAM sthitireva tattvaM- sArabhUtamiti bhAva: / 'sa[1]ka[1]lA[5]su[1] ma[]tAM[s],ra[5]kSA[5] ye [5]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 98 / / siH saumyA // 66 // siriti sagaNatrayam / yathA- nijajIvitamAtrarasAt, kRtaniSkRpakarmatate! / mRgayAmadhumadyarate!, kuru dharmamasaumyamate! // 66.1 // dvAdazaM prabhedamAha- siH saumyeti- "sammAnenakAdi:" [1-4] iti saMkhyAparibhASAnusAramAha- siriti sagaNatrayam iti- / . / 5. / / 5.' ityevaMprakAraNe: kRtA: pAdA yasya tat saumyAnAmaka bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nijajIviteti-nijajIvitamAtrarasAt- svajIvanamAtrAbhilASeNa, kRtaniSkRpakarmatate !- kRtA- vihitA, niSkRpA- bhUtadayArahitA, karmatati:- kAryasamUho yena saH, tatsambodhanaM, mRgayA-madhu-madyarate!- magayAyAM madhuni madye ca rati:- prasaktiryasya saH, tatsambodhanaM, asaumyamane!-krUrabuddhe!, dharma- sukRtAcaraNaM, kuru ityarthaH / svajIvitamAtrarakSArtha tvayA bahavo jIvA hiMsitAH, puSpebhyaH saJcitaM kSaudraM, madyaM ca mAdhvIkAdi sevitaM yena taba buddhiH
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 100-101.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 103 krUrA jAtA, atha te yadi saumyabuddhitA'bhimatA yAM vinA na zAntiH, tarhi dharmAcaraNaM vidhehIti bhAvaH / 'ni[1]ja[1] jI[s] vi[1]ta[1]mA[i][1][i]. te! [s]' iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0-66 / / tamyA rucirA // 10 // tabhayAH / yathA- nAdAyi yazcaraNapadma-,dvandvaM tava kSaNamapIza! / terAzritaM vanamajala-dAvajvalattaru cirAya // 100.1 // trayodazaM prakAramAha- tabhyA rucireti- tagaNa-bhagaNa-yagaNAH 'I, SI, is,' iti, taiH kRtAH pAdA yasya tat rucirAnAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-nAzrAyoti- he Iza ! ya:- janaiH, tava- bhavataH paramezvarasya, caraNapadmadvandvaM- pAdakamalayugalaM, na azrAyi- na zaraNIkRtam, taiH, ajasradAvajvalattara- satatadAvAgnipluSyadvakSaM, vanaM, cirAya- dIrghakAlahetoH, AzritaM- zaraNIkRtam, ityarthaH / tava caraNa yugalasevAM vinA na zAntiriti tAtparyam / 'nA[5]zrA[s]yi[1], ye [5]zca[1] ra[1]Na[1]pa[s][s]' iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0-100 / / nasyA vizAlA // 101 // nsyaaH| yathA- nRpatilaka ! mAtu kIrtis-tava bhuvi kathaM tu yasyAH / bhavati sakalA trilokI, yadiyamapi noM vizAlA // 101.1 // ___caturdazaM prakAramAha- nasyA vizAleti- nagaNa-sagaNa-yagaNAH // , us, // ' ityevaMprakArairvaNaH kRtAH pAdA yasya tat vizAlanAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nRpatilaketi- he nRpatilaka !- rAjazreSTha !, tava- bhavataH, kItiH- yazaH, bhuvi- pRthavyAM, kathaM- kena prakAreNa, mAtuparicchidyatAm, yat- yasmAt, iyaM sakalA- pUrNA, trilokI- trijagat yasyAHmAtumiti zeSaH, no vizAlA- nAtiriktA / yasyAH paricchedaH kathamapi trilokyA kartuM zakyate sA kevalAyAM bhuvi kathaM mAtviti bhAvaH / tuzabdaH pUrvArdhotAdAduttarArdhavakSyamANasyArthasya paricchedamAha / 'nR[1]pa[1]ti [1]la[I]ka[i], mA[5]tu[1] kI[s]tiH[5]' ityevaM lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 101 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 102-103.] tanmA makaralatA // 102 / / tanamAH / yathA- bhame! bhavadarinArINA-mArdAananayanAsroghaH / AsUtri kucataTe bhraSTa-navyA makaralatAGgiH // 102.1 // paJcadazaM prakAramAha- tanmA makaralateti- tagaNa-nagaNa-magaNAH 'sI, Im, sss' ityevaMrUpavarNaH kRtAH pAdA yasya tat makaralatAnAmakaM bRhatIjAticchanda ityrthH| udAharati- bhaime iti- bhImasya rAjJo'patyaM bhaimiH, tatsambodhane he bhaime ! [ bhImasya vRddhamapatyaM bhaimirjayasiMhadevastasya sambodhanamiti paryAyakAraH ] bhavadarinArINAM- tava zatrustrINAm, ArdrAJjananayanAstaudhaH-- AdraMsadyaHkRtam, aJjanaM yayoste ArdrAJjane, te ca nayane- netre, tayorasrodhaH- azrukaNakulaiH, bhraSTaH- nIcaiH patitaH, kucataTe- stanaprAnte, navyA- nUtanA, makaralatAbhaGgi:-makarAkaravallIracanA, [ matsyAkRtipatraracanA ] aasuutri-nibddhaa| svayA ripUNAM nigaDanAt pativiyuktAstA: satataM rudanti, iti netrajalena saha sadyo dhatamaJjanaM stanopari patati, tena ca kastUrIracita-makaravallIsRSTiriva tatra bhavatIti bhAvaH / 'bha[5]me![s], bha[i][i]da[5]ri[5]nA[5] rI[s]NAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 102 // najyAH zazilekhA // 103|| najayAH / yathA- kalayati pANDurabhAvaM, tava virahe sutanuH saa| subhaga! yathA divasAdau, galitaruciH zazilekhA // 103.1 / / SoDazaM prakAramAha- najyAH zazilekheti- nagaNa-jagaNa-yagaNAH 'm, is, Iss,' ityevaMrUpairvarNaH kRtAH pAdA yasya tat zazilekhAnAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-kalayatIti- tava-bhavataH, virahe- viyoge, sApUrvaparicitA, sutanuH- zubhAGgI, pANDurabhAvaM-zvetimAnaM, kalayati-prApnoti / kimivetyAha- yathA- he subhaga ? divasAdau- prAtaHkAle, zazilekhA- candravimbaM, galitaruci:- naSTakAntiH , bhavati / 'ka[[la[1] ya[0]ti[1], pA[s]NDura]bhA[5][5]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-103 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 104-106.] savRtticchando'nuzAsanapradyote nau so laghumaNiguNanikaraH // 104 // yathA - aparamaNiguNagaNaH, saridadhipa ! tava kiyAn / harihRdi vilasati - laghumaNiguNanikaraH // / 104.1 / / ya 105 saptadazaM prakAramAha- nau so laghumaNiguNanikaraH iti - nagaNadvayaM sagaNazva 'III, III, II',' iti prakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat laghumaNiguNanikara iti bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - aparamaNIti - he saridadhipa ! - nadIpate samudra !, tava - bhavataH, aparamaNiguNagaNaH - sthUlamaNimAlAsamUhaH, kriyAn- kayA saMkhyayA paricchedyaH, yat - yasmAt laghumaNiguNanikara:- kSudramaNimAlAsamUhaH, harihRdi - viSNorvakSasi, vilasati - zobhate / yasya tava kSudraNayo'pi tathA mahArghA yad viSNunA'pi svavakSasi dhAryante tasya sthUlamaNigaNAnAM kA gaNanA bhavitumarhatIti bhAva: / 'a [ 1 ] pa [ 1 ]ra [ 1 ] ma [ 1 ]Ni[1]gu[1]Na[1]ga[1]Na[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-104 // samsAH siMhAkrAntA // 105 // mabhasAH / yathA- tvad dRSTeyaM bhavati vibho !, dInA pratyarthanRpacamUH / rAhugrasteva zazikalA, siMhAkrAnteva mRgavadhUH / / 105.1 // aSTAdazaM prabhedamAha - mabhsA siMhAkrAnteti - magaNa bhagaNa-sagaNAH sss, SII, III, iti, evaMprakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat siMhAkrAntAnAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - tvadRSTeti - he vibho ! - sarvathA samartha !, iyaM pratyarthinRpacamUH - zatrurAjasenA, tvaddRSTA - svayA'valokitA satI, dInA - kRpaNA bhavati, kimivetyAha- rAdugrastA - saMhikeyAkrAntA, candrakalA- candralekhA iva, [ kiJca ] sihakrAntA - kesarikRtAskandA, mRgavadhUHhariNAGganA iva, rAdugrAse zazikalA siMhAkramaNe ca mRgI yathA dInA bhavati tathA tava ripUNAM senA tavAgre jAyata iti bhAvaH / tvad [S] dR [s]STe [s]yaM [s]bha[1]va[1]ti[1]vi[1]bho[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 105 // rajrAH kAminI // 106 // jarAH / yathA - yatprasAdato jayatyayaM, puSpasAyako jagattrayam / uAsannavI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 106-107.] navibhramA- stAH stavImi hanta ! kAminIH / / 106.1 // taraMgavatItyanyaH // 106.1 // 16 // UnavizaM prakAramAha- ratrAH kaminIti- ragaNa-jagaNa-ragaNA: 'sis, IsI, sis,' iti, evaMprakArairvarNavihitAH pAdA yasya tat kAminInAmakaM bRhatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- yat prasAdataH iti- ayaM puSpasAyakaHkusumabANaH kAmaH, yatprasAdata:- yAsAM kAminInAM prasAdataH- kRpAdRSTayA, jagatvayaM-trilokI, jayati- svavaze karoti, ullasannabInavibhramA:- ullasantovikasantaH, navInAH, vibhramA:- vilAsA yAsAM tAH, tA:- pUrvAktaguNayuktAH, kAminI:- kamanIyA aGganAH, stavImi- prazaMsAmi, hanta! ityAzcarye / etAvAnAsAMprabhAvo yadAsAM kRpAkaTAkSamAtrasAhAyyena komalatarapuSpapraharaNo'pi kAmatrilokIM vazIkarotItyAzcaryamiti bhAvaH / 'ya[s]tpra[1]sA[s]da[1]to [s], ja[1]ya[s]tya[1] yaM[s] iti lkssnnsnggtiH| asyA eva nAmAntaramAha-taraGgavatItyanyaH iti- anya AcArya idamebacchandastaraGgavatIti nAmnA vyavaharatItyarthaH / itthaM navAkSarapAdAyA bRhatIjAterUnaviMzatibhedAH- / / 6.16 // prastAragatyA tu dvAdazadhikA paJcazatI gaNanA bhavati / taduktaM bharatena- "zatAni paJcavRttAnAM bRhatyAM dvAdazaiva tu" iti [ ma0 nA0 zA0 15556 ] / a0 2, suu0-106|| paGktau mamasgA mattA gheH // 107|| mamasagAH / dhariti catubhiryatiH / yathA- AtAmratvaM vapuSi dadhAno, ghUrNana pRthvItalapatanecchuH / drAgvAruNyAM nihitakaro'yaM, mattAvasthAM prathayati bhAnuH // 107.1 // iyaM ca yadyapi vAnavAsikAyAmantarbhavati tathApi vizeSasaMjJArthamuktA / evamanyatrApi // 107.1 // dazAkSarapAdAyAH paGktijAterbhedAn vaktubhAramate- 'paGktau mabhasgA mattA ghaH' iti, mabhasmA ityasyArthamAha- mabhasagAH iti / cairityasyArthamAhacatubhiryatiriti- "tryAdirgAdiH" [1-17] iti paribhASAsUtrabalena 'dhavarNasya' catuHsaMkhyAvAcakatvAditi bhAvaH / tathA cAyaM sUtrArtha:- magaNa-bhagaNasagaNA guruzca, 'sss, sis, us, 5 ityevaMrUpavarNavihitAH pAdA yasya tat mattAnAmakaM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 108. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 107 paGktijAticchandaH, tatra ca pratipAdaM caturthAkSare yatiH - virAma ityarthaH / udAharati- yathA- AtAmratvamiti vapuSi - zarIre, AtAmratvaM- ISadruktatvaM, dadhAnaH- dhArayan, ghUrNan- bhrAmyan-, pRthvItalapatanecchu:- pRthvItalepRthvyA upari, patanasya icchu:- abhilaSitA, vAruNyAM- madirAyAM pazcimAzAyAM ca drAk - jhaTiti, nihitakaraH- sthApitahastaH, preritakiraNazca, ayaM bhAnu:- sUryaH, mattAvasthAM - mattasya madyAdinA vikSipta cetaso janasya, avasthAMsthiti, prathayati - prakaTIkarotItyarthaH, sAyaM sandhyAyAM sUryasya, madirAdipAnena ca vikSiptasya janasya sadRzI sthitiriha varNitA / 'A [S] tA [S] [s] tvaM [s], va [ 1 ]pu [ 1 ]Si [ 1 ], da [ 1 ]dhA [s]no [s]' iti lakSaNasaGgatiH / atra vizeSamAhaiyaM ca yadyapi vAnavAsikAyAmantarbhavatIti- tRtIyadhyAye " dvAdazazca vAnavAsikA"[ 67 ] iti lakSitA / dvAdazazcakArAnnavamazca yatra laghurbhavati sA vAnavAsiketi sUtrArthaH / caturthabhizcaturmAtragaNaiviracitapAdasya mAtrAsama chandaso yasya pratipAdaM dvAdazI navamI ca mAtrA laghuvarNe patati tadvRttaM vAnavAsiketi bhAvaH / mattAchandasyapi SoDaza mAtrA: pratipAdaM santi, tatra navamI dvAdazI ca mAtrA laghuni varNe patati, tathA ca vAnavAsikayaiva gatArthamidaM chanda iti pUrvapakSArthaH, uttarapakSamAha - tathApi vizeSasaMjJArthamukteti, bhayamAzayaHidaM chando na kevalaM mAtrAvRtte'ntarbhavati, api tu akSaravRtte'pyastyasyAvakAzaH, tatra ca nAmAntareNApIdaM vyavahartuM zakyata iti ziSyabuddhivaizadyArthaM pRthagapyukteti bhAvaH / na kevalamatraivAyaM vyavahAro'nyatrApi kvacidakSaravRtta-mAtrAvRttayoH samatAyAmidaM jJeyamityatidizati - evamanyatrApIti yatra kvacanAnyatrApi cchandasi samAnapAdatA pratIyeta tatra sarvatra vizeSasaMjJArthameva pRthaguktirbodhyeti bhAva: / / a0 2, sU0 - 107 // - jagAH paktikA ||108|| rayajagAH / yathA - bhrUvilAsadUrIkRtollasat- kAmakArmukAM kAntizAlinIm / majjuguJjimaJjIrarAjitAM, pazya kAminIpaGktikAmimAm / / 108.1 // dvitIyaM prabhedamAha - ryajgAH paGktikA iti- ragaNa-yagaNa - jagaNA guruzca 'SIS. I''. ISI. '' ityevaMprakArairvaNaiH kRtAH pAdA yasya tat paGktikA nAma
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 106-110.] paGkijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- bhrUvilAseti- bhrUvilAsadUrIkRtollasatkAmakArmukA- bhrUvilAsena- bhRkuTilIlayA, dUrIkRtaM- tiraskRtam, ullasat- sphurat, kAmakArmukaM- madanadhanuryayA tAm, kAntizAlinIdyutimatIm, maJjuguJjimaJjIrarAjitAM- madhuraraNannU purazomitAm, imAM- prakRte dRzyamAnAM, kAminInAM-striyAM, paGktikAm- AvaliM, pazya- avalokayetyarthaH / 'bhrU[s]vi[1]lA[s]sa[1][s]rI[s] kR[1]to[s]lla [1] sat[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-108 / / masjagAH zuddhavirAT // 106 // samyagjJAnacaritrapAtratA, yo dadhe bhuvanakabAndhavaH / trailokyaspRhaNIyatAM gataH, satyaM zuddhavirADayaM muniH // 106.1 // tRtIyaM prakAramAha- masjagAH zuddhavirADiti- magaNa-sagaNa-jagaNA guruzca 'sss. ||s. Is1. s.' ityevaMprakArairvaNaH kRtAH pAdA yasya tat zuddhavirAT nAma paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- samagjJAneti- yaH, bhuvanaikabAndhava:- bhuvanasya- sakalalokasya ekabAndhavaH- pradhAnabandhuH, samyagjJAnacaritrapAtratA- samyagjJAnaM ca caritraM ca te, tayoH pAtratAM- bhAjanatvaM dadhedhArayati sma, trailokyaspRhaNIyatAM- trijagacchalAghanIyatvaM, gataH- prAptaH, ayaM muniH- sAdhuH, satyaM- nizcitaM, zuddhavirATa- zuddhaH- niSpApaH san virAjatezobhate iti tAdRzaH ityarthaH / samyagajJAnAdibhiH sakalaprANihitakaraNena ca pavitro muniH satyameva zuddhaH san sarvAdhikaM zobhate, tena ca sakalajanazlAdhatIyatAM prApnotIti bhAvaH / 'sa[5] myag [s]jJA[5]na[1]ca [1]ri[s] [1]pA[s] [1]tAM[5]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-106 / / manyagAH paNavo GaH // 110 // manayA guruzca / Dairiti paJcabhiryatiH / yathA- syAdvAdAmRtamudite citte, zAstroktiH kaTuritarA bhAti / evaM saMsadi caturaGgAyAM, jalpAmo jayapaNavaM vatvA // 110.1 // kuvalayamAleti bharataH / kecit tu yagaNasthAne sagaNaM manyante // 110.1 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 111.] savRtticchando'nuzAsanapradyote caturtha prabhedamAha- manyagAH paNavo riti- manyagA ityasyArthamAhamanayAguruzceti / jairityAsyArthamAha- jairiti paJcabhiryatiriti / tathA ca sUtrArthaH- magaNa-nagaNa-yagaNA guruzca 'sss, , Iss, s' ityevaMprakArarvarNavihitAH pAdA yasya tat paNavo nAma paGktijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-syAdvAdeti- syAdvAdAmRtamudite- syAdvAdo'nekAntavAdaH, sa evAmRtaMmRtyuhArakatayA'mRtAyamAnaM, tena mudite- prasanne, citte- cetasi, itarAanyA, zAstrokti:- zAstravArtA, kaTuH- arasanIyA, bhAti- vijJAyate, evamuktaprakAreNa, caturaGgAyAH vAdi-prativAdi-sabhya-sabhApatirUpAGgacatuSTayayuktAyAM, saMsadi- sabhAyAM, jayapaNavaM- vijayavAdya ghoSaM, dattvA- kRtvA, jalyAmaHkathayAmaH / asyA nAmAntaramAha- kuvalayamAleti bharata iti- bharatanATyazAstre pAThabhedenAsyA nAmabhedo lakSyate / tathA baDodAmudrite pustake mukhyapAThasthAne yallakSaNaM dattaM tatra utpalamAliketi nAma dRzyate, yathA "dazAkSarakRte pAde trINyAdI trINi nadhane / yasyA gurUNi sA jJeyA paGktirutpalamAlikA // " iti [ ] evaM koSThakamadhye yaH pAThaH pradattastatra kuvalayamAleti nAma dRzyate / yathA "trINyAdau yadi hi gurUNi syuzcatvAro yadi laghavo madhye / paGktAvantagatamakAraH syAd vijJeyA kuvlymaalaarvyaa|" iti lakSaNe'pi bhedamAha- kecit tu yagaNasthAne sagaNaM manyante iti- atra tRtIyaM sagaNaM nyasyantIti bhAvaH / tathA cAdI trayo guravaH tataH paJcalaghavastato gurudvayamiti 'ssss' chandorUpaM bhavati / parimidamupalabdheSu chanda:zAstreSu na dRzyate / 'syA[s]dvA[5]dA[5] mR[]ta[1] mu[1]di[1]te[5], ci[5]te[s]' iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0-110 / / rajragA mayUrasAriNI // 111 // rajarA guruzca / yathA-yA ghanAndhakAraDambareSu, prItamAnasA visarpatIha / somayanyapi kSaNAd bhujaMgAna, saMtyajenmayUrasAriNI tAm // 111.1 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 112.] paJcamaM prabhedamAha- rajragA mayUrasAriNIti- ragaNa-jagaNa-ragaNA guruzca 'SIS, ISI, sis, s' ityevaMprakAravarNevihitAH pAdA yasya tat mayUrasAriNInAmakaM paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-yA ghanAndhakAretiyA ghanAndhakAraDambareSu- ghanAni-nibiDAni, andhakAraDambarANi-tamastomAH, teSu, pakSAntare- ghana:- medhaH, kRteSu andhakAraDambareSu, iha prItamAnasAprasannahRdayA, bhujaGgAn- sarpAn, atha ca vihAn, api kSaNAt- acireNa, kSobhayantI- cittodvegaM nayantI, visarpati- sarvataH paribhramati, tAm- pUrvoktaguNayuktAm. mayUrasAriNIM- mayUrIva sarati sacchIlA tAm, [ mRgakSIrAderAkRtigaNatvAt vadbhAvaH ] saMtyajet / ayamAzayaH- yathA mayUrI medhAndhakArabAhulyamAlokya prasannA satI sAnapi bhISayantI itastataH paribhramati tathaiva yA strI nibiDe 'ndhakAre prasannA satI, sarvadA saGgasaulabhyAdanudvignahRdayAnAM vezyAsvAminAmapi cittodvegaM vardhayantI yatra tatrAbhisarati tAM striyaM pariharediti / 'yA[s], gha[1]nA[5]ndha[1] kA[5][1]Da[5]mba [1][5][i][pAdAntasthasya vikalpena gurutvAt ] lakSaNasaGgatiH / dvitIyapAdAnte'pi vaikalpikagurutvAzrayaNamAvazkameva / / a0 2, sU0-111 // ___ najnagAstvaritagatiH // 112 / / namanA gurushc| yathA- dinakarapItazuciruci-zvaramagireH zikharataTIm / anusarati apita iva, tvaritagatiH sitakiraNaH // 112.1 // SaSThaM prabhedamAha-najnagAstvaritagatiriti / najnagA ityasyArthamAha-najanA guruzceti- 'nagaNa-jagaNa-nagaNA guruzca 'III, II, III, ' ityevaMprakArarvavihitAH pAdA yasya tat tvaritagatinAmaka piiGktajAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-dinakareti- dinakarapItazuciruci:- dinakareNa- sUryeNa, pItA-AtmasAtkRtA, zuciH- pavitrA, ruciH- kAntiryasya saH, sitakiraNa:zuklarazmiH candraH, apita iva- lajjita iva, tvaritagatiH- zIghragamanaH san, caramagireH- astAcalasya, zikharataTIM- kUTaprAntabhAgam, anusarati- aparsapati, anyo'pi hInakAntistrapayA kApi nilayituM palAyata iti svAbhAvike. nArthena prakRtasya prAtaHkAlikacandrasyAvasthA samarthiteti arthAntaranyAsamvaniH /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 113-114.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 'dI[1]na[1] ka[1]ra[1]pI[5]ta[1]zu[1]ci[1] [1]ciH[5]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-112 // bhmasgA rukmavatI // 113 // mamasA guruzca / yathA- ye vijitAtmAno nayaniSThA, jAgrati loke rakSitukAmAH / syAniyataM teSAM vasudheyaM, rukmavatI mRnmayyapareSAm // 113.1 // campakamAlA sumAveti cAnye / puSpasamaddhiriti marataH // 113.1 // saptamaM prakAramAha-masgA rukmavatIti / masgetyasyArthamAha- bhamasA guruzcati- bhagaNa-magaNa-sagaNA guruzca 'II, sss, us, ' ityevaMrUpavarNaH kRtAH pAdA yasya tat rukmavatInAmakaM piiGktajAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-ye vijitAtmAnaH iti-vijitAtmAnaH- vazIkRtacittAH, nayaniSThA:nItiparAyaNAH, lokaM- sakalajanatAM, rakSitukAmA:- pAlayitumabhilapantaH, ye janA jAgrati- nityamudyogalagnAH tiSThanti, teSAM kRte, iyaM vasudhA- pRthvI, rukmavatI- suvarNamayI, niyataM- nizcitaM syAt, apareSAm- uktaviparItAcaraNAnAM kRte, mRnmayI- mRttikAbahulaiva syAt, ityarthaH / sthiracitto nipuNo lokopakArI ca lakSmIpAtraM viparIto daridra eveti bhAvaH / 'ye[s]vi[1]ji [1]tA[5]tmA[5]no[s]na [1]ya[1] ni[s]SThAH[s]' iti lakSaNasaGgatiH / asyavacchandaso nAmAntarANyAha- campakamAlA subhAveti cAnya iti- kAlidAsaH svakIye zrutabodhe campakamAlAmAha- yathA "tanvigurusyAdAdyacaturtha paJcamaSaSThaM cAntamupAntyam / , indriyabANayaMtra virAmaH sA kathanIyA campakamAlA // " iti etat samAnameva lakSaNam / kAzcidanya etacchandaH subhAvatyAha / puSpasamRddhiriti bharataH iti- bharatanATyazAstre ca samprati na tatpATho'valokyate ||a0 2, sU0-113 // bhigo citragatiH // 114 // bhatrayaM guruzca / yathA- yasya na kApi kalA na mati-naM vyavasAyalavo'pi tathA / so'pi kathaMcana jIvati ceda, devamidaM khalu citragati // 114.1 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 115.] aSTamaM prabhedamAha- bhigo citragatiriti / bhItyasyArthamAha- bhatrayamiti- "samAnenakAdiH" [ 1-4 ] iti niyamAt tRtIyasya samAnasya bhitvasaMkhyA bodhakatvAd bhItyasya bhagaNatrayabodhakatvam, tathA ca- bhagaNatrayaM guruzca 'SI, SI, SII,' ityevaMrUpairvavihitAH pAdA yasya tat citragatiritinAmakaM paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- yasyeti- yasya- janasya, kApi kalA- kasyApi sAMvyahArikasya viSayasya zilpAderzAnaM nAsti, na matiH- zAstrAbhyAsajA buddhirapi nAsti, tathA vyavasAyalava: api na-svalpo'pi vyApAro nAsti, so'pi kathaMcana- kenApi prakAreNa, jIvati- prANAn dhArayati, yadvA jIvikAM cAlayati cet- yadi [ tarhi ] idaM devaM- bhAgyaM, citragati- AzcaryavRttikaM, khalu- nizcayena / zilpa-vidyA-vyApArANAM madhye kimapi jIvikAsAdhanabhAvazyaka, tadabhAve'pi kazcid yadi nirvahati tadA citrameva taditi bhAvaH / ya[s]sya[1], na[1], kA[s] pi[i], ka[1]lA[5], na[1] ma[1]ti:[5] iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-114 // nigau nilayA // 115 // natrayaM guruzca / yathA- api saridadhipatisutA, harimapi pariharati yat / adhamapuruSakRtati, dhigahaha kamalanilayAm // 115.1 // navamaM prakAramAha- nigo nilayeti / nItyasyArthamAha- natrayamitinagaNatrayaM guruzceti , , , ' evaMprakAravarNaiH kRtAH pAdA yasya tat nilayAnAmakaM paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- api sariditi- yat- yasmAt, saridadhipatisutA- samudraputrI lakSmIH, harimapi-viSNumapi, pariharati- tyajati, 'api' iti saMbhAvanAyAm, saMbhAvyate kadAcillakSyA harerapi tyAgaH, tatazca, adhamapuruSakRtarati- adhamapuruSeSu- nIcajaneSu, kRtA ratiyaryA tathAbhUtAM, kamalanilayAM- kamalavAsinI lakSmIm, 'dhik' iti anAdarazabdaH, astu iti zeSaH, 'ahaha' iti duHkhAtireke / 'a[1]pi[1]sa[1]ri [0]da[1]dhi[1][1]ti[i][i]tA[1]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2 suu011||1||
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 116-117.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 113 jigAvuSitA // 116 // jatrayaM guruzca / yathA- sa ki vada nIcasamAzrayo, na ki kathaya sthitirunte| ma cApalamujjhasi lakSmi ! ki, na ced uSitA jaladhAmani // 116.1 / / dazamaM prakAramAha- jigAvuSiteti / jigAvityasyArthamAha- jatrayaM guruzceti jagaNatrayaM guruzca 151, ISI, ISI, s.' ityevaMprakArarvarNevihitAH pAdA yasya tat uSitAnAmakaM paGitajAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-sa kiM vadeti, he lakSmi !, sa- prasiddhaH, nIcasamAzrayaH- nIcajanasaGgatiH, nIcasthAnasthitizca, kiM ? kutaH kAraNAt, iti vada- kathaya, unnate- uccaiHprakRtike jane, uccasthAne ca, sthitiH kiM na- kasmAnneti kathaya, cApalaM- nIcAzrayaNAdirUpaM cAzcalyaM, ki na, ujjhasi- tyajasi, cet- yadi, jaladhAmani- samude, jaDasya gRhe vA. [ DalayorekyAt ], na uSitA- na kRtanivAsA syAH / yadidaM te sarva cAJcalyaM nIcargAminItvAdi ca tat sarvaM jaladhAmni nivAsAdeva jADayasyAsaGkAditi bhAvaH / 'sa[i], kiM[s], va[1]da[1], nI[5]ca[1]sa [1]mA[5] zra[1]yaH[5]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-116 / / raH sau go maNiraGgaH // 117|| yathA- dhImatAM hi guNo vizadazrI-rjAyate guNisaMgamavApya / zobhate nitarAM na kimaGge, kuGkumAruNite maNiraGgaH // 117.1 // ekAdazaM prakAramAha- raH sau go maNiraGgaH iti- ragaNaH sagaNadvayaM guruzca, '15, 15, 15, 5' ityevaMprakArairvarNevihitAH pAdA yasya tat maNiraGganAmaka paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dhImatAM hIti- guNisaGgaguNibhiH saha saGgatim, avApya- adhigatya, dhImatAM- buddhimatAM janAnAM, guNaH, vizadazrI:- samujavalazobhaH, jaayte| arthAntaranyAsenaitat samarthayati- kukumAruNite-kakumeneSadraktatAM nIte, aGge- zarIre, maNiraGga:- mAlyAdisthitasya maNe rAgaH, nitarAm- atyathaM, na zobhate kim ?- api tu zobhata eva / guNinoH parasparasaGgatyobhayoguNasya pRddhireveti tAtparyam / 'dhI[s]ma[1]tAM[s], hi[1], gu[1]No[s], vi[1] za[1]da[s]zrIH[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-117 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 118-116.] bhanau mgo bandhUkam // 118 // manamA guruzca / yathA- etadabhinavabhAsvadvimbaM, zoNaruciruciraM prAgvaghvAH / zekharitanavabandhUkazrI-bandhupadamadhunA saMdhatte // 118.1 // dvAdazaM prakAramAha- nau mgo bandhUkamiti / spaSTayati- bhamanA guruzce. ti- bhagaNa-nagaNa-magaNA guruzca, 'sis, Im, sss, s' ityevaMprakAravarNavihitAH pAdA yasya tat bandhUkamiti paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati-yathAetadabhinaveti- prAgvadhvAH- pUrvadizo vadhUsvarUpAyAH, etat- paridRzyamAnaM, zoNaruciruciraM- raktavarNatayA sundaram, abhinavabhAsvadvimbaM- abhinavaH- aciroditaH, bhAsvAn- sUryaH, tasya bimbaM- maNulaM, sa eva bimbaM mukhamiti vA, adhunA- samprati, zekharitanababandhUkazrIvandhupadaM- zekharitaM- maulo dhRtaM, yad navaM- pratyagravikasitaM, bandhUkaM- raktavarNa puSpam, tasya yA zrI:- zobhA tasyA bandhupadaM- sakulyatvaM, saMdhatte- dhArayati / 'e[5]ta[1]da[1]bhi[1] na[1][]]bhA[5] sva[s] dvi[s]mbaM[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-118 / / najgA manoramA // 11 // marajA guruzca / yathA- nikhiladInaduHkhadAriNI, sakalabandhusaMvibhAgakRt / guNijanAmRtArNavopamA, bhavati sA ramA manoramA // 116.1 // trayodazaM prakAramAha- prajgA manorameti / vyAkhyAti- narajA guruzceti- nagaNa-ragaNa-jagaNA guruzca, 'n, is, I51, 5' ityevaMprakAravargavihitAH pAdA yasya tat manoramAnAmakaM paGitajAticchanda ityarthaH / udAharati-yathAnikhileti-nikhiladInaduHkhadAriNI- nikhilAnAM- sarveSAM, dInAnAM, duHkhasya dAriNI- nAzikA, sakalabandhusaMvibhAgakRt-sakalAnAM bandhUnAM kRte saMvibhAgaMsamAnabhojanAdivyavasthAM karotIti sA guNijanAmRtArNavopamA- guNijanAnAM kRte amRtArNavopamA- amRtasamudrasadRzI, [yA] ramA- lakSmIH , sA manoramAmanaso modajananI, bhavati- jAyata ityarthaH / dInahitA sarvabhogyA guNijanasaMtoSiNI ca lakSamIrAnandAya, tadviparItA duHkhAyeti bhAvaH / ' nikhi[i]la[i]dI[s]na [1]duH[5]kha[1]dA[5]ri[0]NI[s]' iti lakSaNasaGgatiH ||m.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 [a0 2, sU0 120-121.] savRtticchando'nuzAsanapradyote to jau ga upasthitA // 120 // yathA-eSA bhavataH samarAGgaNe, rAjana jysiddhirupsthitaa| kItiH kupiteva bhavatpriyA, sadyo'bhisasAra digantaram // 120.1 // atra dvAbhyAM yatirityeke // 120.1 // ___ caturdazaM prakAramAha-- to- jau ga upasthiteti- tagaNo jagaNadvayaM guruzca 'ssi. Is. In ' ityevaMprakArairvaH kRtAH pAdA yasya tat upAsthitAnAmakaM paGkijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- eSA bhavata iti- he rAjan ! samarAGgaNe- saMgrAmabhUmau, bhavataH- tava, jayasiddhiH- vijayalakSmIH , upasthitA-prAptA, [ iti hetoH ] bhavatpriyA- tavAdhikavatsalA kIrtiH kupitA iva- sapatnIsamAgama dRSTayA kruddhA iva, sadya:- tatkAlameva, digantaraM- sarvA diza: prati, abhisasAra- palAyitA, svapriyamanyasaGgataM dRSTvA kopaH, kopAcAnyatra gamanaM strINAM svabhAvaH / svAbhAvikenAnenArthena saMgrAme vijayena tava kIrtidigantaravyApinI jAteti vyaGgayam / 'e[s]SA[s], bha[1][1]taH[s], sa[]ma[1] rA [s]GgANe[s]' iti lakSaNasamanvayaH / atra matAntaramAha- atra dvAbhyAM yatirityeke iti- atra pratipAdaM dvitIyAkSare yatirityeke AcAryA AhuH, tathA ca dvitIyAkSare- pAdAnte ca yatiriti bhAvaH, tathA ca 'eSA, rAjan !, kIrtiH, sadyo,' ityeteSu sthAneSu vizrAmaH kAryaH / etacca piGgalachandaHzAstre "upAsthitA tjI jyo" [ 6 / 14 ] iti sUtravyAkhyAyAM halAyudhenApyuktam- "atra dvAbhyAmaSTAbhizca yatirityAmnAyaH" iti / tathA ca sampradAyaprApto'yamartho na kvApi nibaddha ityAyAtam / / a0 2, sU0-120 // masgAH kalikA // 121|| ramasA guruzca / yathA- kundaSTi hRSTa: paricumbana, ki na re rolamba trapase svam / tattathA yena prAganurAgAt. koDitaM mAlatyAH kAlikAyAn // 121.1 // paJcadazaM prakAramAha- ramasgAH kaliketi / ramasgA ityasyArthamAharamasA guruzceti- ragaNa-magaNa-sagaNA guruzca 'Sis. sss.15 5' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat kalikAnAmakaM paGktijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- kundayaSTimiti- he rolamba !-- bhramara !, tvaM- bhavAn, kundayaSTiM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 savRtticchando'nuzAsanaprayote [a02, sU0 122-123.] kundalatAM, paricumban- paritaH kalikAmu vikasiteSu puSpeSu patrAdiSu ca mukhaM yojayan, hRSTaH san ki na trapase - lajjase, yena tvayA, prAk - kundasya vikAsAt pUrvaM, mAlatyAH kalikAyAm, anurAgAt- snehaM pradarzya, tat tathA tathA tathA, anekaprakArairityarthaH, krIDitaM vilasitam pUrvamanyatra svasnehaM pradazyaM pazcAdatra znacna zur gafa wa: 1 g[s]a[1][s]fg[s], {[5]x:[5], q[1]fz[1] [s]mban] [5] iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0 -121 / / bhatnagA mRgacapalA // 122 // bhatanA guruzca / yathA- sAdhu samAdhAvavicalatA - mAzraya he mAnasa ! satatam / vAJchasi yadyavyayapadavIM mA kuru vRtti mRgacapalAm // / 122.1 // SoDazaM prabhedamAha - bhatnagA mRgacapaleti / bhatnagA ityasyArthamAhabhatanA guruzceti- bhagaNa-tagaNa - nagaNA guruzva 'S I. SSI. 111. 5. ' ityevaMprakAraM - varNeH kRtAH pAdA yasya tat mRgacapalAnAmakaM paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- sAdhviti, he mAnasa ! - cetaH / , yadi cet, avyayapadavIMavinAzisthAnaM kaivalyaM, vAcchasi - samIhase, tahi samAdhI- dhyAne, sAdhusamyak, avicalatAM - sthiratAM satataM sarvadA, Azraya- dhAraya, mRgacalAMmRgavat caJcalAM vRtti- kRti, mA kuru- na vidhehItyarthaH, samAdhI sthiratAM vinA nityapadasya kaivalyasya prAptirasasambhavinIti bhAvaH / 'sA [s] dhu[1], sa[0] mA[S][S]va[1]vi[1]ca [1]la [1] tAm [S]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-122 / / mo nau gaH kumudinI // 123 // yayA - AsAdya priyamiha zazinaM, nirgacchandramarakulamiSAt / mUtaM duHkhamiva virahajaM, tatkAlaM vamati kumudinI // 123.1 // kusumasamuditetyanye / / 123.1 / / saptadazaM prakAramAha- mo nau gaH kumudinIti- magaNo nagaNadvayaM guruva ' sss. 111. 111. 5' iti, evaMprakAraMvaMgaH kRtAH pAdA yasya tat kumudinInAmakaM paGktiH jAticchanda ityarthaH / udAharati- mathA - AsAdyeti, kumudinI - kumudvatI, iha priyaM zazinaM - candram, AsAva- prApya, nirgacchadramarakulamiSAt
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 124-125.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 117 antastalAbahirbhavadrolambamAlAvyAjAt, mUrta- sazarIraM, virahaja- viyogakAlotpanna, duHkhaM, tatkAlaM- priyaprAptisamasamayameva, vamatIva- uddhiratIvetyuprekSA / candrodaye sati kumudinI vikasatIti tadantaravaruddhA bhramarAH kRSNavarNA niHsarantIti sA viyogajaM duHkhamiva vamatIti pratIyate, duHkhasyApi kRSNavarNanAyAH kavisamayasiddhatvAt / 'A[s]sA[5]dha[s], pri[1]ya[1]mi[1] haza[1]zi [s][s]' iti lakSaNasaGgatiH / asyA nAmAntaramapItyAhakusumasamukteityanye iti- anye AcAryA idaM chandaH kusumasamuditeti vyavaharantIti bhAvaH / / a0 2, sU0-123 // 'maH sau ga uddhatam // 124 / / yathA- sarpaddhistava digjayayAtrA- svebhirdeva turaMgamasainyaH / prAjyaruddhatamadhvarajastAM, vRddhi prApa na vRndamarINAm // 124.1 // aSTAdazaM prakAramAha- maH sau ga uddhatamiti- magaNaH sagaNadvayaM guruzceti, 'sss. Is. 5. .' ityevaM prakArairvarNaH kRtAH pAdA yasya tat uddhataM nAma cchanda ityarthaH / udAharati- yathA- sarpadbhiriti, he deva !, tava- bhavataH, digjayayAtrAsu- digvijayaprayANeSu, sarpadbhiH- gacchadbhiH, emiH prAjya:prabhUtaH, turaGgamasainyaH- azvasenAbhiH, uddhatam- upari kSiptam, adhvarajaHmArgadhUliH, tAM vRddhi prApa, arINAM- zatrUNAM, vRndaM- samUhaH,[tairuddhataM]tAM bRddhi na prApetyanvayaH / adhvarajaH iva zatruvRndamapi uddhataM kintu pUrvaM rajoyathA vRddhi prAptaM tathA paraM [arivRndaM] na prAptamityAzcaryam, samAnakriyayA phale bhedasyAyuktatvAt / 'sa[5]4 [s]dbhi[s]sta[1]va[1], dig[5]ja [1]ya[1]yA[s]trA[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-124 / / najyagA vipulabhujA // 125 / / najayA guruzca / yathA- ripuvanitAjananiHzvAsa-raviratamuSNataraiH klAntA / majati culukya ! jayazrIste, vipulabhujAviTapicchAyAm // 125.1 // UnavizaM prabhedamAha- najyagA vipulabhujeti / najyagA ityasyArthamAhanajayA guruzceti- nagaNa-jagaNa-yagaNA guruzceti, III. IsI. Iss. ' evaM.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 samRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 126. ] prakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat vipulabhujAnAmakaM paGkijAticchanda ityarthaH / udAharati yathA ripuvanitA iti ripuvanitAjana niHzvasitaiH- zatrukAntAnAM niHzvAsavAyubhiH, uSNatara:- atyuSNaiH, avirataM klAntA - mlAyamAnA, jayazrI :- vijayalakSmI:, he culukaya ! te - tava, vipulabhujAviTapicchAyAM- vipule bhuje - bAhU evaM viTapino, tayoH, chAyAm - anAtapapradezaM, bhajatizrayate, uSNaklAnto janazchAyAmAzrayata iti svabhAvastena ripughAtaduHkhitAnAM vanitAnAmuSNaM niHzvAsaH klAntAyA jayazriyo vijayilukyanRpatibhujacchAyAzrayaNaM yuktameveti bhAva: / 'ri [1] [0] va [ 1 ]ni[]tA[5]ja [1]na [1]niH[s]vA [s] [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 125 / / rAjasgA mAlA // 126 // sajasA guruzca / yathA- gaganAGgaNe kumudaSaNDa zriyamudvahanti nipatantyaH / bhavadIkSaNotsavasatRSNAH, nRpa ! subhruvAM nayanamAlAH // 126.1 // pramitezyanye / / 126.1 // 10 / 20 // vizaM prabhedamAha - sjasgA mAleti / arthamAha- sajasA guruzcetisagaNa-jagaNa-sagaNA guruzca '115. 151. 115. 5. ' ityevaMprakAravarNaiH kRtAH pAdA yasya tat mAlAnAmakaM paGktijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- gaganAGgaNe iti, he nRpa ! bhavadIkSaNotsavasatRSNAH - bhavata IkSaNamevotsavastasmin satRSNA: - sAbhilASAH, subhruvAM- zomanabhrukuTizAlinInAM, nayanamAlA:netrapaGkayaH, gaganAGgaNe - AkAzatale, nipatantyaH, kumudaSaNDazriyaM - nIlakumudinIpuSpavanazobhAm, udvahanti - dhArayantItyarthaH / bhavantamIkSituM zatazaH patatanyo'GganAnAM dRSTayaH svaprabhayA AkAze kumudinIpuSpavanazobhAM dhArayantIti bhAvaH / 'ga[1]ga[1]nA[5]Gga [1]Ne[5], ku[1] mu[1][1] [5]NDa[5]' iti [ pAdAntasthasya vA gurutvAnuzAsanAt ] lakSaNasamanvayaH / asyA nAmAntaramAha - pranitetyanye iti - anye kevidAcAryA idaM chanda pramitAnAmnA vyavaharantItyarthaH // a0 2, sU0 -126 // evaM dazAkSaracchandaso viMzatirbhedA uktAH | 10|20|| prastArakramaNe tu asya
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 127 - 128.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 116 1024 bhedA bhavanti, taduktaM bharatena "paGktayAM sahastraM vRttAnAM caturviMzatireva tu" [ bha0 nA0 15 / 57 ] iti / / triSTubhi bhau ro gau rocakam // 127 // yathA- kummabhuvo jayatIha mAhAtmyaM tad vaDavAmukhatejasazvApi / yasya jagatpralaya pragalbhomi-razvati rocakagocaraM sindhuH / / 127.1 / / ataH paramekAdazAkSarapatnidAyAtriSTupchandaso bhedAnAha - triSTubhi bhau ro gau rocakamiti - bhagaNadvayaM ragaNo- gurudvayaM ca, 'SI SII SIS. SS. ' ityevaMprakArairvaNaiH : kRtAH pAdA yasya tat rocakaM nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - kumbhabhuva iti iha - saMsAre, kumbhabhuva:- ghaTayoneragasyatsya muneH, vaDavAmukhatejasaH - vaDavAyA mukhamiva mukhaM yasya tasya tejasa:agneH [ vaDavAnalasya ] ca, mAhAtmyaM yasya munestejasazca jagatpralayapragalmomiH - saMsAranAzasamarthaM taraGgaH, sindhuH- samudraH, rocakagocaraM - ruci bubhukSApipAsAdi viSayatvam, aJcati - gacchatItyarthaH / jagati sarvato'dhika magatsya munevarDavAnalasya ca mahatvaM yat tAmyAM pItaH samudraH, jagatpralayasamartho'pi na tat kartuM prabhavatIti bhAva: / 'ku [s]mbha [ ] mu[1] vo[s], ja[1]ya [1]tI[s]ha[ ], mA [S] hA [S] ramyaM [s]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 - 127 / / raH sau lgAvacyutam // 128 // yathA - tvaM dadhAsi vibho ! parameSThitA- mozvaratvamapi tvayi rAjati / acyutatvamapi tvamupacitaH ko'parastvadRte jina ! devatA // 128.1 // dvitIyaM prabhedamAha - raH sau lagAvacyutamiti- ragaNaH sagaNadvayaM laghuguruceti, 'SIS. 115. 115. IS' evaM prakArairvarNe vihitAH pAdA yasya tat acyutaM nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- tvaM dadhAsoti, he jina ! - vibho ! tvaM parameSThinAM parame - sarvocce pade tiSThati tacchIla: parameSThI, tasya bhAvastAm, atha ca pitAmahatAM brahmatvaM dadhAsi - dhArayasi tvayi Izvaratvam api- sarjezvaryazAlitvam, atha ca zivatvaM rAjati- zobhate, tvam, bacyutatvaM - cyutirahitatvam, atha ca viSNutvam upAzritaH- prAptaH, tvadRte
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 sRvRtticchando'nuzAsana pradyote [a02, sU0 126 - 130 . ] tvAM vihAya, apara:- anyaH kaH devatA ? sarvadevabhayo bhavAneveti bhAvaH / 'tvaM [s]da [ 1 ]dhA [s] si[ / ]vi [1] bho[S] [1]ra[1] me [S]SThi [1] tAm' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 128 / / tirgau layagrAhi // / 126 / / tagaNatrayaM gurudvayaM ca / yathA- vINAninAdAnubandhena hRdyaM, kAzvIraNatkAracitrIyamANam | navyAGgahAraprakArAbhirAmaM datte pramodaM lavagrAhi lAsyam // 126.1 // tRtIyaM prakAramAha- tirgaulayagrAhi iti - "samAnene kAdiH" [1-4] iti niyamAdAha - tagaNatrayaM gurudvayaM ceti- tagaNatrayaM gurudvayam, 'SSI, SSI, SS!, ss' ityevaMprakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat layagrAhinAmakaM triSTubjAticchada ityarthaH / udAharati- yathA - vINAninAdeti, viNAninAdAnubandhena - vINAraNanAnugatatvena, hRdayaM - hRdayasya priyaM, kAJcIraNatkAra citrIyamANaM- kAJcyA:- mekhalAyAH, raNatkAreNa - dhvaninA, citrIyamANam - adbhutatAM prAptam, navyAGgahAraprakAzabhirAmaM navyena - nUtanena, aGgahAraprakAreNa - gAtrabhaGgI vizeSeNa, abhirAmaM sundaraM, layagrAhi- gAnasvarAnugataM, lAsyaM strIkartRkaM nRtyaM pramodaM datte - AnandamAdaghati / 'vI [s]NA[S]ni [1]nA [s] dA[s]nu [1] ba[s]ndhe [s]na [1] hR [s]dyaM [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 128 // bhirgo dodhakam // 130 // trayaM gurudvayaM ca / yathA- puSkaramambuda gajatadhIraiH, zravyamado dhakadhakRtinAdeH / vyaJjitapAThakRtidhvanipAda-, nyAsamasAviha nRtyati subhrUH / / 130.1 // upacitreyam / / 130.1 // caturthaM prakAramAha- bhirgododhakamiti / bhirityasyArthaH- bhagaNatrayaM gAvityasyArtha :- gurudayaM ceti, tathA ca 'SII. 51. 51. 55' ityevaM - prakArairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat dodhakaM nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati yathA- puSkaramiti, adaH puSkaraM - mRdaGgam, ambudagajitadhIra:meghagarjanavadgambhIraiH, dhakadhoMkRtinAdaH - dhakaM nAma vAditraM tasya ye dhoMkRtinAdAstariti paryAye, kecit tvevamAhuH - 'dhakadhoM' ityevamavyaktasya zabdasyA www
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 131.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 121 nukaraNaM- dhakadhoMkRtiriti, tasyA nAdaiH zabdaH, zravyaM- zravaNayogyaM zrutisukhamiti yAvat, vyavaJjita pAThakRti- pAThasya kRtI upAdhyAyaH, vyaJcitaH, pAThakRtina upAdhyAyasya dhvaniH padnyAsena yatra natye, etat kriyAvizeSaNamitiparyAye, kecit tu evamAhuH- vyaJjitA- vyaktIkRtA, pAThakRtiH- gItAdinATo yasmistat, dhvanipAdanyAsaM- dhvanI gItalaye, pAdanyAsaH- pAdaprakSepo yasmistad yathA syAt tathA, asau- pUrvavaNitA, subhrUH- sundarabhRkuTimatI nArI, nRtyati- nartanaM kroti| 'pu[s]Ska[1] ra[1]ma[s]mbu[1]da[1]ga[s]ji[1]ta[1]dhI[5]raiH[5]' iti lakSaNasamanvayaH / asya mAtrAchandasyapyantarbhAva ityAhaupacitreyamiti-tRtIye'dhyAye "gyupacitrA" [66 // ] ajamukhazcIganto navame gurAvupacitreti vaNitamAtrAsamakacchandasi catubhizcatuSkalaH kRtapAdA upacitrA bhavatIti vakSyate, navamazca gururihApyastyeveti tatrApyasya cchandaso'ntarbhAva: suzakaH, kintu saMjJAvizeSapradarzanArthaM varNacchandaHprakaraNe'pyasyAntarbhAvaH vRta iti prAgvadavaseyam // a0 2, sU0-130 // silgA viduSI // 131 // satrayaM laghugurU ca / yathA- kurute tarasA na hi cApalaM, svayameva na cArthayate param / prakaTaM kurute na viyAtatAM, pramadA viduSI bhavatIdRzI // 131.1 // paJcamaM prakAramAha- silgA viduSIti / arthamAha- sagaNatrayaM laghugurU kSeti, tathA ca ||s. // 5. IIS. / ' ityevaMrUpavarNaiH kRtAH pAdA yasya tat viduSInAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kurute taraseti, tarasA- sahasA, cApalaM- vAgAdikRtaM cAJcalyaM, na kurute, paraM- priyamapi, svayameva- Atmanava, na arthayate- na yAcate, prakaTaM- prakAzarUpeNa, viyAtatAMdhASTayaM prAgalbhyaM vA na kurute, IdRzI pramadA- strI, viduSI bhavati- saMjJAnA kathyate / ayaM hi zAlInAGganAnAM svabhAva:- yat hRdaye cAJcalyaM, saGgamaspRhAM, tadanukUlaM prAgalbhyaM ca dhAratyanyo'pi puruSaprarvattanAM vinA svata eva pUrva na prakaTayantIti, tat sarva yA jAnAti saiva viduSI, viparitA ca pAmarIti gaNyate / 'ku[1][1]te[s]ta[1][1]sA[5]na[1] hi[1]cA[s]pa[1]laM [1]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-131 / /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 122 savRtticchando'nuzAsanapraSote [a0 2, sU0 132-133.] bhatnA gau zrI // 132 // huriti pazcamiyaMtiH, bhatanA gurudvayaM ca, yathA- yA sujanAnAmupakaraNAya, pradviSatAM ca pratikaraNAya / mAnadhanAnAM bhavati narANAM, zrIritarA syAt parikaramAtram / / 132.1 / / sAndrapadamityanye / rucireti bhrtH| yatiniyamAbhAve idameva pratyavabodhaH / / 132.1 / / SaSThaM prabhedamAha- bharanA gau zrI riti / vivRNoti- Dairiti paJcabhiyatiH , bhatanA gurudvayaM ceti- bhagaNa-tagaNa-nagaNA gurudvayaM ca, I. . . s' ityevaMrUpavarNe kRtAH pAdA yasya tat zrInAmakaM triSTubjAticchandaH / atra ca pazcamirvarNavirAma iti / udAharati- yathA-yA sujanAnAmiti, yAzrIH, sujanAnAM- saujanyazAlinAM janAnAM, upakaraNAya- sahAyatAye, pradviSatAMzatrUNAM ca, pratikaraNAya- pratyapakAraM kartuM [ prabhavati ], mAnadhanAnAM- mA. ninAM narANAM, [sA ] zrI:- lakSmI: syAt, itarA- etadviparItA, parikaramAtraM- sAmagrImAtramityarthaH / atra 'yA[5] su[1] ja[i]nA[s]nA[5][i][i]ka[i][]NA[s]ya[1]' iti lakSaNasamanvayaH / asya nAmAntaramAha- sAndrapadamityanye iti-kecid-anye idaM chandaH sAndrapadamityAhurityarthaH / chandaHkaustubhe sAndrapade kazcidbhado dRzyate, yathA- sAndrapadaM bhUto nagalaghubhizceti / rucireti bharataH iti- bharata AcArya idaM chando ruciretyAha / asyaiva prakArAntareNa- nAmAntaramAha-yatiniyamAbhAve idameva pratyavabodhaH itiyatiriti yati niyamasyAnAzrayaNe idameva cchandaH 'pratyavabodha'saMjJayocyata ityarthaH / / a0 2, sU0-132. / / / to jo gAvuparithatA // 133 / / yayA-yA mAnamahAviSaNitAGgo, nAbhUta kalayApi vazaMvadA te / lolammalayAniladolitAtmA, prItyA savilAsamupasthitA sA // 133.1 // saptamaM prabhedamAha- to jo gAvupasthiteti- tagaNo jagaNadvayaM gurU ca, 's. II. I. ' ityevaMprakArarvarNaH kRtAH pAdA yasya tat upasthitAnAmakaM triSTubjAvicchanda ityarthaH / udAharati- yathA-yA mAnamahA vaSeti,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 134-135.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 123 mAnamahAviSapUNitAGgI- mAna eva mahAviSaM tena cUrNitAGga- bhrAntazarIrA, yA-sI, kalayA api- mAtrayA'pi te- tava, vazaMvadA- anukUlA, na abhUta, lolanmalayAniladolitAtmA- caJcaladakSiNapavanakampitA'ntaH- karaNA, sA prItyA- sasneha, savilAsaM- savibhramaM ca, upasthitA- samIpaM prAptetyarthaH, dakSiNAnilo mAnApagamakAraNamiti bhAvaH / 'yA[s], mA[s]na[1]ma[1] hA[s]. vi[1]Sa[1]ghU[s]Ni[1]tA[s]GgI[s]' iti lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0-133. // jastA gAvupasthitam // 134 // jasatA gurudvayaM ca / yathA- zilImukhatati satpakSanAdA, muhunidadhataM bANA. sanA) / puraH zaratuM saMprekSya rAjana !, upasthitamaristvAmeva mene // 134.1 / / aSTamaM prabhedamAha- jastA gAvupasthitamiti / arthamAha- jasatA gurudvayaM ti- jagaNa-sagaNa-tagaNA gurU ca, '11. s. ssi. ss' ityevaMtrakArarvaNaiH kRtAH pAdA yasya tad upasthitaM nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAzilImukheti, he rAjan !, vANAsanAGge- bANazca Asanazceti- bANAsano, bANavRkSabIjakavRkSo. tayoraGge- utsaGge, satpakSanAdAM- san- vidyamAnaH, pakSayo do yasyAM tAM, zilImukhatati- bhramarapaGktiH , muhuH- vAraM vAraM, nidadhataM-dhArayantaM, zaradatuM, puraH- agre, upasthitaM- samAgataM, prekSya-dRSTvA , ari:- tava zatruH, [tAdRzaM] tvAmeva pura, upasthitaM mene / tvamapi hi satpakSanAdAM- san pakSasya pakSayorvA puMkhalagnayoH, nAdo yasyAM tAM, zilImukhatati gaNapati, dANAsanAGge- dhanuSi, daghasi, zaradatuzca tavAbhiyAnasamayastena dRSTapUrva iti zaradatumupasthitaM vilokya sa tvAmevopapasthitaM mene iti bhAvaH / 'zi[ ]lI[5]mu[s]kha[s]ta[1]ti[s],sat[s]pa[5]kSa[1]nA[s]dAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-134|| mAt to gau zAlinI caiH // 135 // navamastadvayaM gurudvayaM ca / riti ctubhirytiH| yathA- UrmImaGgInirmimANA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 136.] dhunInA, vyAtanvAnA vIrudhA lAsyalIlAm / ujjambhante zAlinIvArapAka-, sphArAmodAH zAradA vAyavo'mI // 135.1 // navamaM prakAramAha- mAt to gau zAlinI gheH iti / arthamAha- mastadvayaM gurudvayaM ca, dhariti catubhiryatiriti- magaNaH, nagaNadvayaM, gurudvayaM ca, 'sss. ss1. si. ss.' ityevaMprakArairvarNevihitAH pAdA yasya tat, yatra ca catubhiryatistat zAlinInAmakaM triSTubjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA-UrmIbhaGgoriti, dhunInAM- nadInAm, UrmIbhaGgI:- taraGgakhaNDAn, nirmibhANAHkurvantaH, vIrudhAM- vallInAM, lAsyalIlAM-nRtyakrIDAM, vyAtanvAnA:- vardhayantaH, zAlinIvArapAkasphArAmodA:- zAlayaH- kRSTapacyA vrIhayaH, nIvArA:akRSTapacyAH, teSAM pAka:- pakvaiH zasyaH, skArAmodA:- prakaTa surabhayaH, zAradAH-zarahatusambandhinaH, amI vAyava:- vAtAH, ujjambhante- bhliibhvnti| tribhivizeSaNairvAyUnAM zItalamandasugandhitvaM dhvanitam / 'U[s] [5] bha[s] GgI[5]ni[s]mi[1]mA[5]NA[s], dhu[i]nI[s]nAM[5]' iti lakSaNasamanvayaH / catubhizca yatirapi spaSTA / / a0 2, sU0-135 // mamatA gau vAtormI / / 136 // gheriti vartate / yathA- tvacchatrUNAM vipinaM prasthitAnAM, kSiptaH pAMzuIzi vAtomikAbhiH // tApaH sUryeNa ca mUni prakIrNaH, ko vA nAskandati saMprAptabhaGgAn / / 136.1 // dazamaM prabhedamAha- mamatA gau vAtormoti / yatiniyamo'pIti sUcayatigheriti vartate iti / tathA ca magaNa-bhagaNa-tagaNA gurudvayaM ca 'sss. I. I. s' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat vAtormInAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- tvacchatrUNAmiti, vipinaM- vanaM, prasthitAnAMcalitAnAM, tvacchatrUNAM- bhavadarINAM, dRzi- netre, vAtomikAbhiH- vAyupravAhaiH, pAMzuH- dhUli:, kSipta:- pAtitaH, sUryeNa ca mUdhina- mastakopari, tApa:- dAhaH, prakIrNaH- prakSiptaH [arthAntaraM nyasyati] ko vA samprAptabhaGgAn- paribhUya palAyitAn, na Askandati- nAkAmati, api tu sarva eva tAdRzAn Askandasyeva / tvayA paribhUtAstvacchatravo vanaM prati cAlitAH, tatrApi pratikUlena
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 137-138.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 123 sadhUlivAtenAkSividhAtaH samupAsthitaH, chatrAbhAvAcca sUryeNApi tasAste iti bhAvaH / 'tva[5]ccha[s][s]NAM[s], vi[]pi[i] naM [s], pra[sthi[i]tAM[s]nAM[s]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-136 // mo bhau gau vA // 137 // vAtoA eva lakSaNAntaram / gheriti vartate / yathA- ghorAkArA ghanaghoSavizeSA, dUrotkSiptakSitireNuvimizrA / lokakSobhaM sahasA vidadhAnA, vAtormIyaM kurute jagadandham / / 137.1 // . ekAdazaprabhedatvena punastAmeva lakSaNAntareNAha- mo bhau go veti / chandonAmanirdezAbhAvAnnyUnAtAzaGkAM parihartumAha- vAtoA eva lakSaNAntaramiti / yatiniyamaH sa evetyAha-gheriti vartate hati / tathA ca magaNo bhagaNadvayaM gurudvayaM ca, 'ss. si. sn.s' ityevaMprakAravarNavihitAH pAdA yasya, caturbhizca yatiryatra tat vAtoAzchandasaH prakArAntaraM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-ghorAkArA iti, ghorAkArA- bhayaMkarasvarUpA, ghanaghoSavizeSA- ghanAnAM- medhAnAM, ghoSeNa vizeSa:- adhikyaM yasyAH sA, dUrotkSiptakSitireNu vimizrA- dUrotkSiptA:- bhArAdudbhUtA ye kSitireNava:pRthvIpAMzavaH, tavimizrA- sahitA, sahasA- akasmAta, lokakSobhaM- janacAJcalyaM, vidadhAnA- kurvatI, iyaM vAtormI- vAyumaNDalI, jagat-vizvam, andhaM- locanaviphalaM, kurute- vidadhAti / 'gho[s] rA[s]kA[5] rA[5], gha[0] na[1] gho[s]Sa[1]vi[1]mi[s]zrA[s]' iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0137 // mamnalgA bhramaravilasitam // 138 // mabhanA lagurU ca / ghariti vartate / yathA-pratyAkhyAtApyasi kamalavanaM, yAtA tat kiM karatalacalanaH / mugdhe ! viddhi sphuTakamaladhiyA, vaktrApAtibhramaravilasitam // 138.1 // vAnavAsikeyam / / 138.1 // dvAdazaM prakAramAha-mamnalgA bhramaravilasitamiti / arthamAha- mabhanAghargaruzceti, pariti vartate iti ca / tathA ca magaNa-bhagaNa-nagaNA laghu -
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote . [a0 2, sU0 139.] guruzceti, 'sss. sn.m.s' ityevaMprakAravarNavihitAH pAdA yasya tada, catubhizca yatiryatra tat bhramaravilasitaM nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-pratyAkhyAteti, pratyAkhyAtA'pi- niSiddhA'pi, kamalavanaM yAtA- gatA, asi, tat- tasmAt, karatalacalanaH-- [bhramaravAraNArtha] hastacAlanakriyAbhiH, kiM- kimapi, na sAdhyam, he mugdhe ! RjumatitayA'jJAtasvapadminItve, sphuTakamaladhiyA-vikasitapadmabuddhayA, vakrApAtibhramaravilasitaMvake- mukhopari, Apatanti tacchIlA ye bhramarA:- dvirephAH, teSAM vilasitaMlIlAM, viddhi- jAnIhi / imAmeva bAdhAmabhilakSya tvaM mayA kamalavanaM prati gantuM niSiddhA, tadanAdRtya tatra gatAtvaM tatratyabhramarairardhaphullakamalAni tvanmukhAdalpAmodAni hitvA tvanmukhoparyeva vilAsaH kriyate, sAmprataM hastacAlanaiste vArayitumazakyA iti bhAvaH / 'pra[styA[s] khyA[s]tA[jApya [1]si[1], ka[1]ma[1]la[1]va[1] naM [5]'. iti lkssnnsmnvyH| asya cchandaso mAtrAsamacchandasyapyantarbhAvamAha- vAnavAsikeyamiti- tRtIyAdhyAye "dvAdazazva vAnavAsikA" [66] iti sUtreNa vaNite vAnavAsiketinAmni mAtrAsamakacchandasi yAni lakSaNAni kathitAni tAnyatrApIti bhAvaH / / a0 2, sU0138 // nau so gau vRntA // 139 / / gheriti vartate / yathA-jinapatigurupadapIThe yo,-zaTamatiriha luThati protyaa| vigalati nikhilamaghaM tasmAt, pariNataphalamiva vRntAntAt // 136.1 // trayodazaM prabhedamAha- nau so gau vRntA iti / atrApi pUrvavad yatiniyama ityAha-gheriti vartate iti / tathA ca nagaNadvayaM sagaNo gurudvayaM ca, 'il. 1. s. ss' itIhazarvarNaH kRtAH pAdA yasya, tathA caturmiryatiryatra tat vRntAnAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- jinapatIti, yaH, azaThamatiH- niSkapaTabuddhiH san, jinapati:- jinapravara eva, guru:- sarvahitopadeSTA tasya, athavA jinapatergurozca padapIThe- pAdadhAnyAM, prItyA zraddhayA'nu. rogeNa vA luTati- namrIbhavati, tasmAt- janAt, vRntAt- gRcchAt, pariNataphalamiva- pakvaphalAmiva, nikhilamadhaM- sarva pApaM. vigalati- nipatati /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ - [a0 2. sU0 140-141.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 127 'ji[1][][1]ti[1] gu[][][][]pI[s][s]yo[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-136 / / __nyamA gau patitA caiH // 140 // nayamA gurudvayaM ca / cariti SaDbhiyaMtiH / yathA- vahati na mandaM dakSiNavAyu- dhamati na tUrNa cUtaparAgaH / dadhati na pikyaH paJcamarApaM, kimu patitA tvaM pAdatale'sya / / 140.1 // caturdazaM prakAramAha-nyabhA gau patitA caiH| sUtrArthamAha- nayabhA gurudvayaM ca, cairiti Sar3abhiryatiriti- nagaNa-yagaNa-bhagaNA gurudvayaM ca, 'm. Iss. Sl. ss' itIhazarvarNaH kRtAH pAdA yasya, SaDbhizca varNayaMtiryatra tat patitAnAmakaM triSTubjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- vahati neti, dakSiNavAyu:- malayAnila:, manda- zanaiH, na vahati- na calati, cUtaparAga:AmramaJjarIreNuH, tUrNa- zIghraM, na bhramati- dizi dizi na vyApnoti, pikya:kokilAH, paJcamarAgaM- prasiddha svaM paJcamasvaraM, na dadhati- na dhArayanti, tAH paJcamarAgeNa na gAyantItyarthaH, tathApi tvam [ mAnaM vihAya ] asya- prakaTA. parAdhasya puruSasya, pAdatale- caraNopari [ tatprasAdanAya ] kimu patitAkuta: praNatA / satsu eteSu kAraNeSu tavAdhIrAtvaM yuktaM, tadabhAve yadevaM kRtavatyasi tadAzcamiti bhaavH| 'va[1] [1] ti[1], na[1], ma[s]ndaM da[5]kSi[1]Na[1]vA[s]yuH[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-140 // . ranaralgA rthoddhtaa|| 141 // ranarA laghuguru ca / yayA- tAvakInakaTake rathoddhatAH, dhUlayo jagati kuryurandhatAm / cedimAH karighaTA madAmbhasA, bhUyasA prazamayena sarvataH // 141.1 // aparAntikeyam / / 141.1 // paJcadazaM prakAramAha- ranaralgA rathoddhateti / ranaralgA ityasyArthamAharatarA laghugurU ceti, 'sis. 11. SIS. Is' itIdRzairvaNaH kRtAH pAdA yasya tat rathoddhatAnAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-tAnakoneti, tAvakInakaTake- tava senAsaniveze, rathoddhatA:- rathasacArodgatAH dhUlayaH
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 142-143.] rajAMsi, jagati- saMsAre, andhatAM- dRSTipratibandha, kuryu:- vidadhyuH, cetyadi, imAH- ghUlIH, karighaTA- gajazreNI, bhUyasA- prabhUtamena, madAmmasAdAnajalena, sarvataH- sarvAsu dikSu, na prazamayet- na zAnti nayet / gajazreNyA dAnajala merAIkaraNe dhUlayo na prasRtA iti jagadAndhyaM na jAtimiti bhAvaH / 'tA[5]va[1] kI[5]na[1]ka[1][1] ke [s], ra[1] tho[s] [1]tA: [s'iti lakSaNasamanvayaH / asyA0 mAtrAsamacchandasyapyantarbhAvamAha- aparAntikeyama iti- tRtIyedhyAye "vaitAlIyAderyukpAdajA aparAntikA" / / 56 // iti sUtreNa lakSite SoDazamAtrake mAtrAsamacchandasi asyAntarbhAvaH saMbhavatItyarthaH / asyApi pratipAdaM SoDazamAtrANAM sattvAt / yadyapi tatra pradarziteSu tadbhadeSu na ko'pIdRzaH samupalabhyate yaH sarvathA rayoddhatAmanukuryAt, tathApi mAtrAsaMkhyAsAmyeneyamapi tatrAntarbhavituM zaknotItibhAvaH // a0 2, sU0-141 // ranabhA gau svAgatA // 142 / / ranamA gurudvayaM ca / yathA- vallabhaM surabhimitramanaGga, dAkSiNAtyapavanaM suhRvaM cha / pRcchatoha parapuSTavighuSTaH, svAgatAni niyataM vanalakSmIH / / 142.1 // SoDazaM prakAramAha- ranabhA gau svAgateti / arthamAha- ra-na-bhA gurudvayaM ceti- ragaNa-nagaNa-bhagaNA gurudvayaM ca, 'sis. III. . ss.' itIdRzairSaNaiH kRtAH pAdA yasya tat svAgatAnAmakaM chanda ityarthaH / udAharati- yathA- vallabhamiti, vanalakSmI:- vanazobhAdevatA, vallabhaM- priyaM, surabhimitra- surabhe:vasantasya, mitraM- sakhAyam, anaGga- kAmaM, suhRdaM- svasakhAyaM, dAkSiNAtyapavanaM- dakSiNadigvAyuM ca, parapuSTavighuSTaiH- parapuSTaH- pikaH, tasya vighuSTaiHasakRdArAvaiH, niyataM- nizcitaM, svAgatAni- kiM sukhapUrvakamAgataM bhavadbhayAmityAdi, zobhanamAgataM bhavatoH kimityadi vA, paripRcchati-jijJAsate ityrthH|| 'va[s]lla [1] bhaM[], su[1] I]bhi[1]mi[s][1]ma[1] na[5] kA[s]: iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-142 // nau ralgA bhadrikA // 143 / / madyaM ro laghugurU ca / yathA- parihara nitarAM parApadaM, kuru jinavacane'nurApitAm / iti tava carataH pare bhave, bhavatu sapadi bhadrikA gatiH // 143.1 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 144.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 126 saptadazaM prabhedamAha- nau ralgA bhadriketi / arthamAha-nadvayaM ro laghugurUceti- nagaNadvayaM ragaNo laghugurU ca, '1. III. sis. Is.' itIdRzairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat bhadrikAnAmakaM tripuSTabjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAparihareti, parApadaM- anyajanaduHkhaM, parihara- nivartaya, jinavacane- jinasyopadezavAkye, anurAgitAM- zraddhAlutvaM, kuru-vidhehi, iti- itthaM, carata:kurvANasya, tava- bhavataH, pare- anyasmin, bhave- janmani, sapadi- zIghra, bhadrikA kalyANI, gati:- sthitiH, bhavatu- jAyatAm / asya nAmAntaramAha- aparavaktramiti bharataH iti- bharata AcAryo'sya cchandaso'paravaktramiti nAmAhetyarthaH / mAtrAsamacchandasyapyasyAntarbhAvamAhauttarAntikeyamiti- tRtIyAdhyAye "ojajA cAruhAsinI" [ 60 ] iti sUtreNa vaitAlIyAdeviSamapAdajAtA cAruhAsinIti lakSitA, tAmevaike- vaitAlIyottarAntiketi kathayanti, tasyAzca caturvapi pAdeSu pratyeka caturdaza mAtrA bhavanti, asya [ bhadrikA ]cchandaso'pi pratipAdaM caturdazamAtrAH santIti tannAmnA'pIyaM vyavahartuM zakyata ityarthaH / kvacicca 'cAhahAsinIyam' ityapi pAThaH / 'pa[1]ri[1]ha[1] [1], ni[1]ta[1] rAM[s], pa[1]rA[s]pa[1]daM [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-143 // rajralgA zyenI // 144 // rajarA laghugurU ca / yathA- bhrAntagRdhravRndakaGkamaNDalazyenikA tvadIyavairivAhinI / ApatatkRtAntadaraukikara-vyAkuleva lakSyate kSamApate // 144.1 // niHzreNiketyanye // 144.1 / / ___ saptadazaM prakAramAha- racalgAH zyenIti / vyAkhyAti- rajarA laghugurU ceti- ragaNa-jagaNa-ragaNA laghugurU ca, 'sis. Is1. SIS. Is.' itIdRzairvaNaiH kRtAH pAdA yasya tata zyenInAmakaM triSTubjAticchanda ityrthH| udAharati- yathAbhrAntagadhrati, he kSamAyate !- rAjan !, tvadIyavairivAhinI- tava zatrUNAM senA, bhrAntagRdhravRndakaGkamaNDalazyenikA- bhrAntAni gRdhravRndAni- kaGkamaNDalAnizyenyazca [ bhrAntAH ] yatra tAdRzI satI, ApatatkRtAntaraudrakiGkaravyAkulA iva- ApatantaH- samantAdAgacchantaH, ye kRtAntasya- yamasya, raudrAH- bhaya
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 savRtticchando'nuzAsanapradyota [a0 2, sU0 145 - 146.] GkarAH, kiGkarAH - anucarAH, taiH, vyAkulA - viparyastA iva, lakSyate - jJAyate / tvadIyazatravAhinyAM yatra tatra mRtAnAM sainikAnAM dehopari gRdhrAH kaGkAH zyenyazca patanti, upari bhramanti vA tenedaM lakSyate yat yamasyeme kiGkarA eSAM prANAnAdAtumAgatAH, tairiyaM senA vyAkuleti / asyA nAmAntaramanyasammatamAhaniHzreNiketyanye iti - anye AcAryA imAM niHzreNiketyAhurityarthaH / ' bhrA[5]nta[+] [5] [] vR[s]nda [1]kaG [s]ka [0]ma [s]NDa[1][3] [ agresaMyutAkSarasattvAtpAdAntasthatvAd vA gurutvam ] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-144 / / no jau lago sumukhI // 145 // yathA - kanakarucirdhanapInakucA, manasijavibhramakeligRham / calanayanAnavakundadatI, na harati kasya manaH sumukhI / / 145.1 / / drutapAdagatiriti bharataH / / 145.1 / / aSTAdazaM prakAramAha- no jau lagau sumukhIti - nagaNo jagaNadvayaM laghugurU ca, ' / / 1. I'I. ISI. I'.' itIdRzairvaNaiH kRtAH pAdA yasya tat sumukhInAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kanakaruciriti, kanakaruci :- suvarNakAnti:, ghanapInakucA - ghanau niviDau, pInI - sthUlI ca kucIstanau yasyAH sA manasijavibhramakeligRhaM - manasijasya- kAmasambandhI yo vibhramaH - vilAsastasya keligRhaM - krIDAgArabhUtA, calanayanA - caJcalanetrA, navakundadatI - navaM- navInaM kuDmalAvasthaM yat kundaM - mAghamAsikaM zvetapuSpaM, tadiva dantA yasyAH sA sumukhI- sundaramukhI kAminI, kasya manaH- cetaH, na haratina svavazaM nayati, api tu sarvasyApi mano haratyevetyarthaH / asyApi nAmAntaramAha - drutapAdagatiriti bharata iti bharata AcArya idaM chando drutapAdagatinAmnA vyavaharatItyarthaH / 'ka [ 1 ]na [ 1 ] [ 1 ]ru [1] ci[s]rghaM [1] na [ 1 ] pI [s] - na [ 1 ] ku[ | ] cA [s] ' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 145 // masjA gAvekarUpam || 146 || masajA gurudvayaM ca / yathA- kASThe vA kanake'thavA maNI vA, loSTe vA rama
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 147.] savRtticchando'nuzAsanapradyote goSu vA tRNe vA / zApe vA stavane'pi vA vitRSNaM, sAdhUnAM mana ekarUpameva // 146.1 // UnavizaM prakAramAha- masjA gAvekarUpamiti / vyAkhyAti- masajA gurudvayaM ceti- magaNa-sagaNa-jagaNA gurudvayaM ca 'sss. S. Is1. ' itIdRzaivarNaiH kRtAH pAdA yasya tat ekarUpaM nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kASThe veti, kASThe- dAruNi vA- athavA, kanake- suvarNe, maNau- ratne- vA, loSTe- mRtpiNDe vA, ramaNISu- ratidAtrISu strISu vA, tRNe vA, zApe- Akroze vA, stavane'pi- stutAvapi vA, sAdhUnAM- yatInAM, vitRSNaM- nispRhaM, mana:- cetaH, ekarUpameva- samAnasvarUpameva, na kvApi Adaro navA kvApi nirAdaraH, sarvatra mAdhyasthyamevAzrayatIti bhAvaH / kA[s]SThe[s] vA[s]ka[1]na[1] ke [s]tha[1]vA[s]ma[1]Nau[5]vA[s]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, suu0-146.|| to jau lgau moTanakam // 147 // yathA- dantadyutidyautadigantarayA, ramyaM navayauvanayA vihitam / sAcIkRtalolavilocanakaM, dRSTaM bhavatA mukhamoTanakam // 147.1 // vizaM prabhedamAha- to jau lgau moTanakamiti- tagaNo jagaNadvayaM laghugurU ca, 'sI. Is1. ISI. I.' itIhazarvarNaH kRtAH pAdA yasya tat moTanakaM nAma triSTunjAnicchanda ityarthaH / udAharati- yathA-dantadyutidhauteti-dantadyutibhiH- dazanakAntibhiH, dhautAni digantarANi- sarvAdizo yayA tayA, navayauvanayA-navam-ciraprAdurbhutaM, yauvanaM-tAruNyaM yasyA-stayA, vihitaM- kRtaM, ramyaMmanoharaM, sAcIkRtalolavilocanakaM- sAcIkRte- vakrIkRte, lole- caJcale, vilocane- netre yatra tad yathA syAt tathA, mukhamoTanakam- AnanaparivartanaM, bhavatA, dRSTam- avalokitam, [ kimiti ] praznaH kAkA sUcitaH / 'da[5] nta[s][1]ti[1]dyau[5]ta[1]di[1]ga[5]nta[1][1]yA[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-147 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzASanapradyote [a0 2, sU0 148-146.] tamajalgA utthApanI // 148 / / __yathA- sarpadvipendrabharakampramahI-, prabhrazyadadizikharadhvanibhiH / ambhodhimadhyazayitasya hare- rutthApanI jayati te pRtanA // 148.1 // ekavizaM prabhedamAha- tamajalgA utthApanI iti- tagaNa-bhagaNa-jagaNA laghugurU ca, 'si. sI. II. Is' itIdRzarvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat utthApanI. nAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-sarpaditi, sarpadvipendrabharakampramahIprabhrazyadadizikharadhvanibhi:- sarpanto-yatastatazcalanto me dvipendrAHmahAgajAH, teSAM bhareNa- bhAreNa, kamprA- calantI yA mahI tasyAM prabhrazyantaHpatanto ye'dri zikharA:- parvatakUTAH, teSAM dhvanibhiH-- zabdaiH; ambhodhimadhyazayitasya hare:- samudrAntaH zeSazyayAM nidritasya viSNoH, utthApanI- nidrApanayanakAriNI, te- tava, pRtanA- senA, jayati- ripUnabhibhUya rvaddhate ityarthaH / 'sa[5]paMd[s]dvi[1]pe[s]ndra [1]bha[1] [1]ka[s]mpra[1]ma[i]hI[1]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-148 // to nau lgau mukhacapalA // 146 // yathA- AkAGkSasi yadi sukhamasamaM, janmApi vimalamiha manuSe / nAgImiva niravadhikuTilAM, nArI parihara mukhacapalAm // 146.1 / / dvAviMzaM prabhedamAha- to nau lgau mukhacapaleti- tagaNo nagaNadvayaM laghugurU ca, si. m..is.' itIdRzaNaiH kRtAH pAdA yasya tat mukhacapalAnAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-AkAGkSasIti, yadi-cet, asamaM- nirupama, sukham-Anandam, AkAGkSa si-vAcchasi [ tathA ] vimalaMnirmalaM, janma- jIvanasamayaM, [ yadi ] manuSe- anujAnAsi, tarhi nAgImivasarpiNImiva, niravadhikuTilAM- ni:simajihmatAyuktAM, mukhacapalAM- mukhe- mukhavyApAre vAci, capalAM- caJcalAM, nArI- striyaM, parihara- varjayetyarthaH / 'A[5]kA[s]GkSa[]si[1], ya[1]di[i], su[1]kha[1]ma[1]sa[1] maM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-146 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 150-151.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 133 nyanalgAH kamaladalAkSI // 150 // nayanalagAH yathA- virahanidAghaH subhaga ! haThA-datizayadIrghAkRtadivasaH / kRtagurutApaH kRzayati tAM, kamaladalAkSI saritamiva / / 150.1 // ruciramukhIti bharataH // 150.1 // trayoviMzaM prakAramAha- nyanalagAH kamaladalAkSIti / nyanalgA iti vivRNoti- nayanalagA iti- nagaNo yagaNo nagaNo laghugurU ceti, 'm. Iss. m..' IdRzairvarNaH kRtAH pAdA yasya tat kamaladalAkSItinAmakaM triSTrabjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA-virahanidAghaH iti, he subhaga !saubhAgyazalin !, atizayadIrghokRtadivasaH- atyantavadhitadinaH, kRtagurutApa:vihitamahAdAhaH, virahanidAna:- viyogagrISmartuH, kamaladalAkSIM- kamaladale iva- padmapatre iva, akSiNI- netre yasyAstAdRzIM tAm, saritamiva- nadImiva, haThAt- atiprasahya, kRzayati- tanUkaroti / kAcit dUtI virahiNIvRttAntaM nAyakAya kathayati, tava virahe sA grISme saridiva haThAt kRzA jAyata iti / tatra virahe nidAghatvAropaH, nAyikAyAM ca nadyA upamA yathA saMghaTeta tathA padavinyAsaH kRta eva / nidAghe hi divasA dIrghA bhavanti, virahe'pi te kaThinatayA'tivAhyante iti rdIdhIbhUtAH pratIyante, nidAgho yathA tApaM karoti tathA viraho'pi, yathA ca nAyikA kamaladalAkSI, tathA saridapi kamaladalAnyevAkSiNI yasyA iti samAsAzrayaNAt / tathA cAtra rUpakapoSita upmaalngkaarH| 'vi[1][i]ha[1]ni[1]dA[s]ghaH [5]su[1] bha[1]ga[1][i]ThAt[s]' iti lakSaNasaGgatiH / asya nAmAntaramAha- ruciramukhIti bharataH iti- bharata AcArya imAM ruciramukhItyAhetyarthaH / a0 2, sU0-150 // smanalgA vimalA / / 151 // samanalagAH / yathA- zaradAyAteyaM gaganamaNe-riva tejaH prauDhi tava bhajatAm / nRpa ! kItiryotsnA tuhinaruce-riva dikSu bhrAmyatvativimalA / / 151.1 // caturvizaM prakAramAha- smanalgA vimaleti / smanalagA iti padaM vivR. Noti- smanalagAH iti- sagaNa-magaNa-nagaNA laghugurU ca, 's. sss..
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 152-153.] s' itIdRzavaNeH kRtAH pAdA yasya tat vimalAnAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA zaradAyAteyamiti, he nRpa !, iyaM zarat AyAtA- zarannAmako'yamRtuH prAptaH, gaganamaNeH- sUryasya iva, tava- bhavataH, tejaHpratApaH, prauDhiM- prakarSa, bhajatAM- prApnotu, tuhinaruce:- candrasya, jyotsanAkaumudI iva, [tava kIrtiH, ativimalA- paramanirmalA satI, dikSu- AzAsu, prasaratu- vyApnotu / zaradi rAjAno digvijayAya pratiSThante, tvamapi prasthAya svatejaH prakAzaya yena dikSu kIrtirapi prasariSyatIti nRpaprotsAhanamidam / za[1][1]dA[s]yA[s]te[s]yaM [5]ga[1]ga[1]na[1]ma[1]Ne:[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-151 // nasnA gAvazokA // 152 / / nasanA gurudvayaM ca / yathA- alivalayahaMkRtibhiruca-riyamiha niSedhati bhavantam / vanabhuvamitaH pathika ! mA gAH, kusumitasamullasadazokAm // 152.1 // paJcavizaM prakAramAha- nasnA gAvazoketi / nasnA gAvityasyArthamAhanasanA gurudvayaM ceti- nagaNa-sagaNa-nagaNAH gurudvayaM ca, 'm, us. . ss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat azokA nAma triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- alivalayeti, he pathika ! iyaM- vanabhUH, iha- vanAd bahireva, uccaiH- dIrghaH, alivalaya huMkRtibhiH- madhukaranikarakrodhazabdaiH, bhavantaM- tvAm, ita:- asmAt sthAnAt, kusumitasamullasadazokAM- kusumita:puSpitaH, samullasan- zobhamAnaH, azokaH- tannAmakavRkSo yasyAM tAdRzIm, vanabhuvaM- kAntArabhUmi, mA gAH- na gaccheH, iti niSedhati- vArayati / kAntAviyukto bhavAn azokapuSpANi vIkSya nitAntaM tapsyatIti ita eva nivartasveti vanabhUH svayameva bhramarazabdastvAmAhetyarthaH / 'a[1]li[1] va[1] la[1]ya[1]hu[s] kR[1]ti [1]bhi[1] ru[s] caiH[s]' iti lakSaNasamanvayaH sarveSu pAdeSviti // a0 2, sU0-152 // sajyA lgau sAraNI // 153 // sajayalagAH / yathA- madanastrilocanabhAlAgninA, jvalitaH kSaNAdiha jIveta
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 [a0 2, sU0 154.] savRtticchando'nuzAsanapradyote katham / trivalItaraMgajuSaH syuna ced, rasasArasAraNayaH subhravaH // 153.1 // SaDvizaM prakAramAha- sajyA lgo sAraNIti / sajyA lgAvityasyArthamAha-sajayalagAH iti- sagaNa-jagaNa-yagaNA laghugurU ca, 's. Is1. Iss. Is.' itIharikSaraiH kRtAH pAdA yasya tat sAriNInAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-madana iti, trilocanabhAlAgninA-trilocanasyatrinetrasya zivasya, bhAlAgninA- lalATapAvakena, jvalitaH- dagdhaH, madana:kAmaH, iha- saMsAre, kSaNAt- acirAdeva, kathaM- kena prakAreNa, jIvetpunaH prANAn dhArayet, cet- yadi, trivalItaraGga juSa:- trivalI- udaramadhyastharekhAtrayam eva taraGgAH tAn- juSante- dadhatIti tAH, rasasArasAraNaya:- raseSu sAraH zRGgAraH, tasya sUcikAH, anyatra rasaM- jalameva sAraH, tasya pravAhikAH, nadyaH iva], subhravaH- zobhanabhRkuTayaH striyaH, na syu:- na bhaveyuH / atra kAmasya dAhAnantarameva / punarujjIvanaM strISu nadItvAropeNa samarthitam, nadyo hi jalaM pravahantyo dagdhaM vastu yathA jIvayanti tathA kAminyo'pi dagdhaM madanaM jIvayanti / nadyo hi taraGgavatyastathA striyo'pi valimadhyAH, nadyo rasasya[jalasya] pravAhikAH, sriyo'pi rasasya [zRGgArasya] pravAhikA ityubhayoH sAmyam / 'ma[1]da[1]na:[s]tri[1]lo [5]ca[1]na[1]bhA[5]lA[s]gni[1]nA[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-153 // tau jo gAvindravajrA ||154 // yathA- svasvAgamAcAraparAyaNAnAM, puNyAtmanAM yaH kurute viruddham / kSoNIbhujastasya bhavatyavazyaM, raudrendravajrAbhihatasya paatH|| 154.1 // saptavizaM prakAramAha- tau jo gAvindravajrati- tagaNadvayaM jagaNo gurudvayaM ca, 'ssI. SsI. Is1. ss.' itIdRzaMrakSareH kRtAH pAdA yasya tat indravajrAnAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- svasvAgameti, yaH- kSoNIbhuk, svasvAgamAcAraparAyaNAnAM- svasveSAM- yathAsampradAyaM prAtisvikAnAm, AgamAnAm- AcAropadezakazAstrANAM, pratipAdyA ye AcArAHsAmayikavyavahArAsteSu, parAyaNAnAM- tadanuSThAnatatparANAM, puNyAtmAnAM- sukRtinAM, viruddhaM- pratikUlaM, kurute- vidaghAti, raudendravajrAbhihatasya- ghora
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyota [a0 2, sU0 155 - 156.] " vAsavavajratADitasya tasya, kSoNIbhujaH- rAjJaH, avazyam - nizcitaM pAtaHpatanaM bhavati - jAyate / puNyAtmanAM pratIpAcaraNaM rAjabhiH parihartavyamiti bhAva: / 'sva [5] svA[5]ga[1]mA[s]cA[s]ra [1] [1] [s] []NA [s]nAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 154 // 136 jatajA gAvupendravajrA / / 155 / / yathA - dadhAsi dhAtrIM vidadhAsi duSTa, kSamAbhRtAM nirdalanaM prasahya / kumArapAla ! kSitipAla ! kastvam - upendravajrAyudhayostadatra // / 155.1 / / aSTAvizaM prakAramAha- jatajA gAvupendravajyeti- jagaNa-tagaNa-jagaNAH gurudvayaM ca, 'Ist.ssi. ist ss. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat upendravajrAnAmakaM triSTubjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dadhAsIti, dhAtrIM - pRthvIM, dadhAsi - dhArayasi duSTakSamAbhRtAM - duSTarAjAnAM duSTaparvatAnAM ca, prasahaya - haThAt nirdalana - saMmardanaM vidadhAsi karoSi [ tat] he kumArapAla ! - tannAmaka !, kSitipAla ! - rAjan ! tvaM bhavAn, atra- - saMsAre, upendravajrAyuSayoH - upendraH - viSNuH, vajrAyudhaH - indraH, etayormadhye, ka: ?, pRthvIdhAraNaM viSNoH kAryaM, kSamAbhRnnirdalanaM cendrasya kAryaM, tvaM cobhayamapi karoSIti tayormadhye tvaM ka iti jijJAsA jAyata iti bhAvaH ! 'da [ 1 ]dhA [ 5 ]si [ 1 ]dhA [5] zrI [S]vi[1]da [1]dhA [s]si [s] ' [ pAdantasya gurutvAt ] itilakSaNasamanvayaH // a0-2, sU0 -155 / / etayoH parayozca saMkara upajAtizcaturdazadhA // 156 // etayorindravajropendravajrayoH saMkaro'nyonyapAdamIlanamupajAtiH / sA ca prastArabhedAccaturdazaSA / evaM parayorindravaMzA-vaMzasthayoH saMkara upajAtizcaturdazava | sthApanA SIII, III, SII, ISI SISI, ISSI, SSSI, IIIS, SIS, ISIS, SSIS, VISS, SISSI, I'''. AdyabhedodAharaNaM yathA- prAyaH pumAMso'bhinavArya lAbhe, guNojjvaleSvapyakRtAdarAH syuH / avApya kundaM madhupo hi jajJe, gatopajAtibhramaNAbhilASa: / / 156.1 / / evamanyeSvapyudAhAryAH / samavRttaprastAve'pyupajAtInAmupanyAso lAghavArthaH / / 156.1 / / athAtra triSTubjAtaveva saGkararUpAmupajAtimudArhatumAha- etayoH parayozca
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 155-156.] savRtticchando'nuzAsanapradyote saMkara upajAtizcaturdazadheti / vivRNoti- etayo- indra-vajropendravajrayoH saraH- anyo'nyapAdamIlanamapajAtiriti- upari indravajrA upendravajrA chandasI lakSite, tayoH pratyeka catvAraH pAdAH, tathA cASTAnAM pAdAnAM parasyamelanena yacchando jAyate tadevopajAtiriti kthyte| tatra katibhedAH saMbhAvyante ityAzaGkAyAmAha- sA ca prastArabhedAcaturdazagheti, catuSpAdAtmakaH prakRtaH zlokaH, tatra pAdasyAdI guruNi laghuni vAkSaresati caturakSarAtmaka: prastAraH SoDazavidho bhavati, tathAhi- ssss. sm. Isl. ssil. III. Sis1. Issi. sssi Ms. SIS. ISIS. ssis. Iss. SI'' |'''. 1, iti / tatra gurucatuSTayena indravajrAcchandaH, laghucatuSTayena upendravajrAchandaH, madhyagazcaturdaza:dairupajAticchando bhavati / ayamAzayaH- caturakSaraprastArastAvat SoDazavidhaH, tatra gurucatuSTayenendravajrAyAzcatuSpAdajJAnam, caturvapi pAdeSu indravajrAyA AdI gururiti zeSeNa laghucatuSTayena, upendravajrAyAzcaturvapi pAdeSu Adau laghuriti pAdacatuSTayajJAnaM bhavati / madhye copendravajrApAdamAdiM kRtvA caturdazopajAtayo bhavanti / tathA ca prastArasthApanAM vakSyati / itthaM yathA triSTubjAtI indravajropendravajrayoH saGkarastathA jagatIjAtAvapi varNyamAnayorindravazAM vaMzasthayorapi saGkarastadAha- evaM parayorindravaMzA-vaMzasthayoH saGkAraH, upajAtizcatudazadhaiveti- jagatIjAtichandasi indravaMzA-vaMzasthe vaNite, tayorapi pAdA gurulaghubhyAM nirdizyante, indravaMzApAdAnAM guruNA vaMzasthapAdAnAM ca laghunA nirdezaH, tatra sarvaguruH indravaMzA, sarvalaghurvaMzastham, madhye ca caturdaza bhedA eva bhavantIti prastArAnusAraM jJeyam / tathAhi sthApanAmAha- sthApaneti, prathamaH prastAra:'sn' iti, tasyArthaH- prathamaH pAda indravajrAyAH, zeSAstraya upendravajrAyA iti, evaM sarvatra gurusthAne indravajrAyA laghusthAne upendravajrAyAH pAdA jJeyAH, tathA ca-15. ss.s. sis. Isst. sssi. ms. sus. Isis. sss. // ss. sss. Isss. iti, eSAM nAmAni prAkRtapiGgale yathA- "kiirtiH|''', vANI , mAlA ||ss, zAlA sss, haMsI / / s, mAyA // 5, jAyA II, bAlA sss!! ArdrA |''I, bhadrA II, premA // , rAmA ssII, RddhiH / / / , vRddhiH // s" iti [ 2.122 ] tatra 'sun' iti prathamasya bhedasyodAharaNaM darzayati- AdyabhedodAharaNaM yatheti, prAyaH iti- iyaM jAyA, prAyaH- bAhulyena, pumAMsaH- puruSAH,
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 155-156.] abhinavArthalAbhe- nUtanavastuprAptI, guNojjvaleSvapi- [prAcIneSu vastuSu pUrvApekSayAM ] guNasamRddheSvapi, akRtAdarA:- akRtabahumAnAH, syu:- bhaveyuH, tatrArthAntaranyAsamAha-hi- yata:, madhupa:- bhramaraH, kundaM- navInaM mAdhyapuSpaM, avApyaprApya, gatopajAtibhramaNAmilASa:- gataH- naSTaH, upajAtiSu- jAtijAtIyakusumaprabhedeSu, bhramaNasya, abhilASa:- spRhA yasya tathA bhUto jajJe ityarthaH / bhramaro yathA navavikasitaM kundaM dRSTvA prAcIneSu kundApekSayAdhikasurabhiSvapi, upajAtipuSpeSu AdarahIno bhavati tathA puruSA api nUtanAM nAyikAM prApya guNavatImapi pUrvAmanAdriyanta iti bhAvaH / lakSaNasamanvayazca 'prathamapAde indra vajrAvat zeSedhUpendravajrAvat jJeyaH / 156 / 1 / ___ prathamamupajAtibhedaM svayamudAhRtya granthagauravabhi'nyeSAmudAharaNamAdizatievamanyeSvapyudAhAryA:- yathedamAdyopajAtibhedasyodAharaNamupanyastaM tathA zeSeSvapi trayodazabhedeSUdAharaNAni svayamevanveSaNIyAnIti bhAvaH // a0 2, sU0-156 // tadiha ziSTAnAM trayodazabhedAnAmudAharaNAni granthAntarat saMgRhya likhyante vyAkhyAyante ca / tathAhi- upendravajrAyAH prathamaH pAdaH, dvitIya indravajrAyAH zeSAvupendra vajrAyA iti 'siss' saMketito dvitIyo bhedo vANInAmA yathA "yaH pUrayan kIcakarandhrabhAgAn darImukhotthena samIraNena / udgAsyatAmicchati kinnarANAM tAnapradAyitvamivopagantum // " [ ku0 saMbhava0 1 / 8 ] yaH- himAlayaH, darImukhotthena- darI- guhaiva, mukhaM tasmAdutthitena- nirgatena, samIraNena- vAyunA, kIcakarandhrabhAgAn- kIcakAnAM vAyupreraNena svanatAM vaMzAnAm, randhrabhAgAn- chidra pradezAn, pUrayan, udgAsyatAM- kariSyamANagAnAnAM, kinnarANAM- kimpuruSAkhyadevavizeSANAM, tAnapradAyitvaM- gAnAmbhAt pUrvameva tadanukUlasvaramUrcchanA tAnastasya pradAyI- dAtA, tasya bhAvastat, upagantuMlabdhum iva, icchati- abhilaSati / aMtra prathame tagaNadvayaM jagaNo guruzca, dvitIye jagaNa-tagaNa-jagaNAH gurudvayam, tRtIyacaturthayozca punaH- tagaNadvayaM jagaNo gurudvayaM ceti lakSaNasamanvayaH [ upajAti-2 ] // .. tRtIyasya mAlAnAmakasyopajAtibhedasya // s' yatropendra vajrAyAHprathamArdham,
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 [a0 2, sU0 155-56.] savRtticchando'nuzAsanapradyote indravajrAyA uttarAdhaM ceti vinyAsaH / tasyodAharaNaM yathA "kapolakaNDUH karibhivinetuM vighaTTitAnAM saraladrumANAm / yatra snutakSIratayA prasUtayAH sAnuni vAyuH surabhIkaroti // [kuM0 saM0 116] yatra- himAlaye, kapolakaNDU:- gaNDastharavarjUH, vinetuM- zamayituM, vidhaTTitAnAM- gharSitAnAM, saraladrumANAM- devadAruvRkSANAM, snutakSIratayA- snutaMsyandamAnaM kSIraM yasya tasya bhAvastayA, prasUtaH- samutpanno gandhaH- AdhrANaH, sAnUni- zikharANi, surabhIkaroti- sugandhayatItyarthaH / atra prathama-dvitIyayoH pAdayoH jatajagaNAH gurudvayaMca, tRtIya-caturthayoH- tagaNadvayaM jagaNo guruzceti lakSaNasamanvayaH // [ u0 jA0 3 ] // caturthasya zAlAnAmakasya 'ssis' ityevaM sthApitasya prathamArca indravajrayA, tRtIye pAde upendra vajrayA, caturthe punarindravajrayAnibaddhasyodAharaNaM yathA "udvejayatyaGgulipANibhAgAn mArge zilIbhUtahime'pi yatra / na durvahazroNipayodharArtA bhindanti mandAM gatimazvamukhyaH // " [ku0 saM0 1 / 11] yatra- himAlaye, aGgulipANibhAgAn- aGgulInAM-pAdAGgulInAM, pArzva. bhAgAn- prAntAn, udvejayati- pIDayati, zilIbhUtahime- zilIbhUtaM zilAvasthA prApta, himaM yatra tAdRze'pi, mArge-pathi, durvahazreNipayodharArtAH- durvahosthUlatayA boDhumazakyau, yo zroNI payodharau ca, teSAM bhareNa ArtA:- pIDitAH, azvamukhya:- azyasya mukhamiva mukhaM yAsAM tA devajAtivizeSastriyaH, mandAM gati- zanairgamanakrama, na bhindanti- na vicchindanti / yadyapi himamaye mArge zatyAt pAdayoH pIDA bhavatIti kSipragatyA tanmArgalaGghanaprayatnaH svabhAvaprAptastathApi zroNi-payodharayoH [ nitambakucayoH ] durvahatvena kSipragaterAzrayitumasAmarthyAt tA mandameva gacchantItyarthaH / / atra tRtIyapAdavarjamindravajrayA, tRtIye copendravajrayA nibandha iti spaSTam // [ u0 jA0 4 ] // paJcamasya haMsInAmakasya 'Isis' ityevaM sthApitasya prathamatRtIyayorUpendravajrayA, dvitIyacaturthayozcendravajrayA nirmitasyodAharaNaM yathA "padaM tuSArasnutidhautaraktaM yasminnadRSTvApi hatadvipAnAm / vidanti mArga naravarandhramukta-muktAphalaH kesariNAM kirAtAH // " [ku0 saM0 116]
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyota [a0 2, sU0 155 - 156.] , yasmin - himAlaye, kirAtA:- vanecarAH mAnavAH, hatadvipAnAM- mAritagajAnAM, kesariNAM-siMhAnAM, tuSArasnutidhautaraktaM- tuSArasya - himasya stutyAkSaraNena, ghautaM raktaM- rudhiraM yasya tAdRzaM padaM caraNAGkamadRSTvApi nakharandhramuktai:nakhacchedapatitaH, muktAphalaiH - mauktikaiH, mArga - panthAnaM vidanti - jAnanti / sihahataM gajaM dRSTvA taddhantuH siMhasyAnveSaNe pravRttAH kirAtAH zoNitAktapAdacihna na tanmArgamanusaranto himasnutyA raktasya dhautatvena pAdacihnAlAbhe'pi hatagajamastakasthasiMhapAdanakhalagnamuktAphalAnAM mArge nakhavikAsAt patitAnAM prAptyA tenaiva tadgamanamArgaM jAnantIti bhAvaH / atra prathama- tRtIyayoHjatajA gau, dvitIyacaturthayoH - tau jo gAviti || [ u0 jA0 5 ] ayamAzaya: SaSThasyopajAtibhedasya mAyAnAmakasya '115' ityevaM sthApitasyodAharaNam - "prasIda vizrAmyatu vIra ! vajraM zaraimaMdIyaiH katamaH surAriH / bibhetumodhIkRta bAhuvIryaH strIbhyo'pi kopasphuritAdharAbhyaH || " [ ku0 318 ] zivaM vazIkartumAhutasyAviditakAryasya kAmasyendraM prati svaparAkrama - khyApanaparaM vAkyamidam, he vIra ! prasIda- AjJApradAnena mAmanugRhNISva, vajra - kulizaM [ tava pradhAnamastram ] vizrAmyatu- nirvyApAra eva tiSThatu, katamaH - bahuSu ka:, surAriH- devazatruH, madIyai:- matsambandhibhiH zaraiH - bANaiH, kopasphuritAdharAmya:- kopena - krodhena, sphuritaM spandamAnam, adharam - adharoSTho yAsAM tAbhyaH, strIyosu - kAminIbhyo'pi bibhetu- trasyatu / yadi kazcidasurastava pratikUlataha svazarairahataM strINAmapi vazyaM - vazyaM kartuM prabhavAmIti tvayA tadviSaye svAstra vyApAro na kAryaM ityarthaH / atrAdyapAdatraye jatajA gau zeSe ca tau jo gAviti lakSaNasaMgati // u0 jA 0 6 // saptamasyopajAtibhedasya jAyAnAmakasya 'SI||' ityevaM sthApitasyodAharaNaM yathA"kAlakrameNAtha tayoH pravRtte, svarUpayogye surataprasaGge / manoramaM yauvanamudvahantyA, garbho'bhavad bhUdhararAjapatnyAH || " [ ku0 saM0 1 / 26 ] atha- himavato vivAhAnantaraM, kAlakrameNa - gacchatA kAlena tayo: - himavanmenakayoH, svarUpayogye- ubhayoranurUpe, surataprasaGge - rahaHkrIDAvilAse, pravRtte - samArabdhe sati manoramaM cetaHprasAdakaM yauvanaM - tAruNyam, udvahantyAH 140 "
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 155-156.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 141 dhArayantyAH, bhUdhararAjapatnyAH- parvatapatibhAyA menakAyAH, garbha:- santAnotpattisaMbhAvanA, abhavadityarthaH / atra prathame pAde to jo gau, dvitiyAdiSu triSu jatajA gauriti vivekaH / yadyapi caturthe prathamAkSarasya saMyogaparatvanimittakaM gurutvaM prAptamiti sthApanApratikUlatA samAyAti tathApi rasaMyoge gurutvavarjanAt samAdheyam // u0 jA0 7 // aSTamasyopajAtibhedasya bAlAnAmakasya 'sssi' ityevaMsthApitasyodAharaNaM yathA "yaM sarvazailAH parikalpya vatsaM, merI sthite dogdhari dohadakSe / bhAsvanti ratnAni mahauSadhIzca, pRthUpadiSTAM duduhurdharitrIm // " [ku0 saM0 1 / 2] sarvazailA:- himavadatiriktAH sarve parvatA:, yaM- himavantaM, vatsaM- tarNakaM, parikalpya- vidhAya, dohadakSe- dohanakAryakSame, mero- tannAmake parvate, dogdharidohakartari, sthite sati, bhAsvanti- prakAzamAnAni, ratnAni- maNIn, mahoSadhIzca, pRthUpadiSTAM- pRthunA rAjJA gotvena nirdiSTAm, dharitrI- pRthvI, duduhuHniHsArayAmAsuH, duherdvikarmakatvAt pRthvyA api karmatvam / atra pAdatraye to jo gau, zeSe ca jatajA gAviti vijJeyam // [u0 jA06] upajAteraSTamaprabhedasya ArdranAmakasya 'Issi' ityevaM sthApitasyodAharaNaM yathA"divAkarAd rakSati yo gRhAsu, lInaM divA bhItamivAndhakAram / kSudre'pi nUnaM zaraNaM prapanne, mamatvamuccaiHzirasAM satIva / / " [ku0 saM0 1112 ] ya:- himAlayaH, divA- divase bhItamiva- trastamiva, gRhAsu- kandarAsu, lInaM- channam, andhakAraM- tamaH, divAkarAt- sUryAt, rakSati- sthApayati, zaraNaM-svAzrayaM, prapanne- prApte, samAgate, kSudre'pi- nIce'pi jane, uccaiHzirasAMunnatamastakAnAM janAnAM, satIva- sajjana iva, mamatvam - AtmIyatAbuddhiH / asya tathA gUDhA guhApradezAH santi yatra divase'pi andhakArastiSThatyeveti vizeSArthaH, zaraNAgatasya kSudrasyApi rakSaNaM samunnatA janAH kurvantyeveti sAmAnyena samarthitaH / atra prathama-caturthayoH pAdayorjatajA gau, dvitIya-tRtIyayozca to jo gAviti vivekaH // u0 jA0 6 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 155-156.] athopajAtedaMzamaprabhedasya bhadrAnAmakasya 'sisi' ityevaM sthApitAsyodAharaNaM yathA "astyuttarasyAM dizi devatAtmA, himAlayo nAma nagAdhirAjaH / pUrvAparau toyanidhI vagAhya, sthitaH pRthvyiA iva mAnadaNDaH // " [ku0 saM0 111 ] uttarasyAM dizi devatAtmA- devasvarUpaH, pUrvAparI- prAcya-pAzcAtyo, toyanidhI- samudrI, vagAhya- tayoravagAhanaM kRtvA, sthita:- madhye vartamAnaH, pRthvyiAH - bhUmeH, mAnadaNDa:-parimANakANDa iva, himAlayo nAma nagAdhirAjaHgirIzaH, astItyarthaH / atra prathama-tRtIyayoH- to jo gau; dvitIya-caturthayozca jatajA go iti vivekaH / bhadreva piGgalachandaHsUtre AkhyAnakI kathitA, "AkhyAnakI to jgau g, jtau jgo g" [ pi0 sU0 5 / 37 ] iti sUtreNa 'yasyAH prathame pAde to jo gau, dvitIye pAde ja-tajA gau, ca pUrvArdhe, evamuttarArdhe'pi sA AkhyAnakI jJeyeti tadarthaH [ u0 jA06] // upajAterekAdazabhedasya premAnAmakasya ||si' ityevaM sthApitasyodAharaNaM yathA "anantaratnaprabhavasya tasya, himaM na saubhAgyavilepi jAtam / eko hi doSo guNasannipAte, nimajjatIdunoH kiraNeSvivAGkaH // " [ku0 saM0 113 ] anantaratnaprabhavasya- asaMkhyamaNisamudbhavasthAnasya, tasya- himavataH, himaMtuSAraH, saubhAgyavilopi- subhagatvanAzakaM, na jAtaM- nAbhavat, hi-yataH, indoH- candrasya, kiraNeSu- razmiSu, aGkaH- lAJchanam iva, guNasannipAteguNasaGgha, ekAdoSaH nimajati- pratItiviSayatAM na gacchati na gaNyate vA / atizaityasatve'pi himAlaya spRhaNIya eveti bhAvaH / atra pUrva'dhecaturthe ca pAde upendravajrAyAH tRtIye indra vajrAyAH nyAsaH [u0 jA0 11] // upajAte dvAdazaprabhedasya rAmAnAmakasya / / ityevaM sthApanIyasyodAharaNaM yathA yazcApsarovibhramaNDanAnAM, sampAdayitrIM zikharai bitti / balAhakacchedavibhaktarAgA- makAlasaMdhyAmiva dhAtumattAm // [ku0 saM0 114] yazca himAlayaH, apsarovibhramamaNDanAnAm- apsarasAM vibhramArtha- vi.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 155-156.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 143 lAsArtha, yAni maNDanAni- prasAdhanAni, teSAM sampAdayitrIM- pUrrAyatrI, balAhakacchedavibhaktarAgAM- balAhakasya- meghasya, ye chedAH- khaNDanAni, taivibhaktaH- madhye cchinnaH, rAgo- varNo yasyAstAdRzIm, ata eva akAlasandhyAmiva- sAyaMkAlAtiraktakAle, jAtAM sandhyAmiva, dhAtumattAM- dhAtava:svarNAdayaH, santi yasya tasya bhAvastattAM, bibharti- dhArayati / vilAsArthamAgatAnAmapsarasAM kRte maNDanasAdhanAni tatra sulabhAnIti bhAvaH / atra pUrvArdha tau jo gau, uttarArdhe jatajA gAviti vivekaH // u0 jA0 12 // trayodazaprabhedasya 'Rddhi'nAmakasya ||'ityevN sthApanIyasyodAharaNaM yathAprasannadika pAMsuviviktavAtaM, zasasvanAnantarapuSpavRSTi / zarIriNAM sthAvarajaGgamAnAM, sukhAya tajjanmadinaM babhUva / / [ku0 saM0 1 / 23 ] prasannadik-prasannA:- prakAzA dizo yasmin tat, pAMmuviviktavAtaMpA~subhi:-dhUlibhiH, viviktA:- rahitA vAtA yasmistat, zaGkhasvanAnantarapuSpavRSTi-zaGkhasvanasya-kambuzabdasya, ananantaram- avyavahitapazcAt, puSpavRSTiHkusumavarSaNaM yatra tat, tajjanmadinaM- pArvatyA janmadivasaH, sthAvara-jaGgamAnAMjaDacetanAnAM, zarIriNAM- dehinAM, sukhAya- AnandAya, babhUvetyarthaH / atra dvitIye pAde to jo gau, anyatra jatajA gAviti vivekaH / / u0 jA0 13 // cartudazaprabhedasya buddhinAmakasya 'sus' ityevaM sthApanIyasyodAharaNaM yathA* atropajAtivividhA vidagdhaH, prayojyate tu vyavahArakAle / ataH prayatnaH prathamaM vidheyo, bhUpena puratnaparIkSaNAya // bhaTTa halAyudhaH // atra kAvyamArge, vyavahArakAle- krayavikrayavyavahAre [ca] vidagdhaHcaturaH, vividhA- anekaprakArA, upajAti:- saMkarajAtiH [maNyAderapi saGkarajAtirbhavati] prayojyate- vyavahriyate, ata:, bhUpena- rAjJA, 'ratnaparIkSaNAyapuruSaratnaparIkSArtha, prayatnaH-prayAsaH, prathamaM- sarvataH pUrvaM vidheyaH- kartavyaH / yathA kAvyamArge chandaHsu vividhA upajAtayo bhavanti tathA maNiSvapi bhavantIti kiM puralam, kiMstrIratnamiti, samyak parIkSya nRpastatsaMgrahaH kArya iti bhAva / atra prathama-caturthayoH pAdayorindravajrA, dvitIya-tRtIyayozco pendravajrati vinyAsaH // u0 jA0 14 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 155 - 156.] itthamekAdazAkSarapAdayorindra vaMzopendra vaMzayoH saGkare yathA upajAtazcaturdaza tathaiva dvAdazAkSarapAdayorindravaMzA-vaMzasthayorapIti vRttau proktameva, tadIyA api dazabhedA granthAntarAt saMgRhya kathyante / atrApi catuSpAda prastArasya pUrva eva kramaH, dvimAtracinhenendra vaMzApAdaH, ekamAtracinhena vaMzasthapAda ityavagantavyam / tatra 'SIII' evaM sthApitasya prathamasya bhedasyodAharaNaM yathA kiM bUtha re vyomacarA mahAsurAH smarArisUnupratipakSavartinaH / madIyabANavraNavedanA hi sA'ghunA kathaM vismRtigocarI kRtA // 144 [ ku0 saM0 15 / 40 ] re! smarArisUnupratipakSavattanaH - smarArisUnoH - kArtikeyasya, pratipakSe-sapakSe, [ anyatra pratipakSazabdasya vipakSaparatvena - pratikUlaH pakSa iti vyutpattimanusRtya prayoge'pIha na tadarthe prayoge'pi tu pratigataH pakSamiti pratipakSo'nukUla eva ] vartanta iti tAdRzAH, mahAsurAH- mahAnto devAH ! vyomacarAH ? AkAzasthitA bhavanta kiM brUtha ? - kiM kathayatha, sA- prasiddhA, madIyabAlavraNavedanA- madIyabANaiH kRtAnAM vraNAnAM vedanA, adhunA - samprati, kathaM - kena prakAreNa, vismRtigocarIkRtA - vismRti pathamAnItetyarthaH / kArtikeyena sa yoddhumAgataM tArakaM prati devaiH 'tyajAzu garvAm' ityAdi kathitam, taduttare prativacanamidamiti tadanurUpameva vyAkhyAtam / atra prathame to jo zeSeSu jto jAvityubhayoH saMkaraH / jagatyupajAti0 1 // dvitIyabheda: ' 15 || ' sthApitazcet tasyodAharaNaM yathA purogataM daityacam mahArNavaM dRSTvAbhitazcakSumire mahAsurAH / smarArisunorna yanai kakoNake mamurmahAstasyaraNe'vehalayA || [ ku0 saM0 15 ] mahAsurAH- mahAnto devAH, purogatam - agrataH sthitam daityacanU mahArNavaM - daityasenAsamudraM dRSTvA - avalokya, abhitaH - sarvataH cukSubhire - kampitAH / bhahA:- ripusainyAni tasya smarArisUnoH - kArtikeyasya, nayanakoNake- netrarUyaikasmin prAntabhAge avahelayA - tucchahRSTyA mamuH - mitAH / yAn maTAn dRSTvA devA bhItAH, tAn, anAdareNa netra koNena dRSTaMva kArtikeyastirazcakAretyarthaH / atra prathama-tRtIya- caturthI pAdA vaMzasthasya dvitIya indravaMzAyA iti saGkaraH // jagatyupajAti -2 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ - [a0 2, sU0 156.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 145 tRtIyaH prabheda: // ' evaMsthApitazcet ? tasyodAharaNaM yathAnimnAH pradezAH sthalatAmupAgaman, nimnatvamuccairapisavaMtazcate / turaGgamANAM vrajatAM khuraH kSatAH, rathairgajendraH paritaH samIkRtAH // ku0 saM0 14144 // [devasenAprayANasamaye] vrajatAM- gacchatAM, turaGgamANAm - azvAnAM, khuraiH kSatAH, uccaiH pradezAH sarvataH, nimnatvaM- nicastvam, upAgaman- prAptAH, rathaiH, gajendraH, parita:- sarvataH, samIkRtA:- nimnA nIcAH pradezAH, sthalatAM- samamUbhitvam, upAgaman ityarthaH / uccaHsthAnasya khurAdhAtAnsamatvaM nIlama ca rathagajaH pUraNAt samatvaM jAtamiti bhAvaH / atra pUvAsilavaMzASA uttaH rAdhaM ca vaMzasthasyeti saGkaraH // jagatyupajAti0 3 // caturthaH prabhedaH, 'usi' ityaM sthApitazcet ? tasyodAharaNam-... parasparaM vajradharasya saunikAH, dviSo'pi yoddhaM svroddhtaayudhaaH| vaitAlika zrAvitamAnasatkramA-bhidhAnamIyuvijayaiSiNo rnn| . ||ku0 sN015||52 / / yoddha- yuddhaM kartu, svakaroddhRtAyudhAH- svakaraH svahastaiH, uddhRtAni-dhAritAni, AyudhAni yastathAbhUtAH, vajradharasya- indrasya, sainikAH, dviSaH-zatrostArakasyApi [ sainikAH ] vijayeSiNa:- svasvavijayamicchantaH, vaitAlikazrAvitamAnasatkramAbhidhAnaM- vaitAlika:- svasvacAraNaiH, zrAvitAni- zrutipathaM nItAni, mAnazca satkramazceti bhAnasatkramau, tayorabhighAnAni- vArtAH yasmin tad yathA syAt tathA, parasparam- anyonyaM prati, IyuH- saMgatAnItyarthaH / atra prathama-dvitIya-caturthapAdA vaMzasthasya, tRtIya indravaMzAyAH iti spaSTam // jagatyupajAtiH 4 // paJcamaH prabhedaH 'sis' itthaM sthApitazcet tadA tasyodAharaNamUrvIkRtAsyA ravidattadRSTayaH, sametya sarve suravidviSaH puraH / zvAnaH svareNa zravaNAntazAtinA mitho rudantaH karuNena niryayuH // ku0 saM0 15 / 24 // [tArakAsurasya yuddhayAtrAprasaMGge'pazukanaprastAve padyamidam] UrvIkRtAsyA:- AkAzonmukhAH, ravidattadRSTayaH- sUryAvalokinaH, mithaH- parasparaM, karuNena- zokena, zravaNAntazatinA- karNAntakaSTapradena, svareNa- bukkanena saha, rudantaH- azru visRjantaH, sarveH zvAna:- kukkarAH, suravidviSaH- surArestAra
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 156.] kasya, pura:- agre, sametya- Agatya, niryayu:- [vAmena] niSkrAntAH / atra prathama-tRtIyayoH pAdayorindravaMzA zeSayozca vaMzastham // jagatyupajA0 5 / / SaSThaH prabhedaH 'sss / ' itthaM sthApitazcet tasyodAharaNamabhyAjato'bhyAgatatUrNatarNakAn, niryANahastasya puro dudhuksstH| vargAd gavAM huMkRticAruniyaMtImarirmadhaurakSata gomatAllikAm // [zizupAlavaghe 12 / 41] dvArakAM gacchataH zrIkRSNasya yAtrAyAM zubhazakunavarNanaprasaMGgapadyamidam, magho:- tannAmakasya daityasya, ari:- zatruH, zrIkRSNaH, abhyAgatatUrNatarNakAn-dohanasamaye dogdhAraM dRSTvA sAmpratamayaM payaH pAyayiSyatIti pratyAMzayA, abhyAgatAH- abhimukhamupagatAH, tUrNA:- tvarayA yuktA ye tarNakAH- vatsAstAn, abhyAjata:- gorabhimukhaM prerayataH, niryANahastasya-bandhanarajjukarasya, dudhukSataHgAM dogdhumicchataH, puruSasya, pura:- agre, gavAM vargAt- samUhAt, [ niHsRtya ] haMkRticAru-humityavyaktamadhuro vatsaM prati snehaprakAzakaH zabdaH, tatkaraNena cAra-sundaraM yathA syAt tathA, niryatIM-dohanasthAnamAgacchantI, gomatallikAMzreSThAM gAm, aikSata- apazyadityarthaH / atra pAdatraye to jau, caturthe jto vo iti saMkaraH // jagatyupajAti-6 // saptamo bhedaH Issi' ityaM sthApitazce? tasyodAharaNamna jAmadagnya: kSayakAlarAtrikRt, sa kSatriyANAM samarAya valgati / yena trilokI subhaTena tena te, kuto'vakAzaH saha vi grahagrahe // [ku0 saM0 15137 ] kArtikeyena saha yoddhamAyAntaM tArakaM prati devAnAmuktiriyam / kSatriyANAM kSayakAlarAtrikRt- kSayArthA kAlarAtri:- kRSNapakSIyA cartudazIrAtri:- kSayakAlarAtriH, tAM karotItitacchIlaH, jAmadagnyaH-parazurAmaH, yena kArtikeyena saha samarAya- yuddhaM kartuM, na valgati-na prauDhIbhavati, trilokI, subhaTenatrayANAM lokAnAM samAhAra:- trilokI, tasyAM sumaTena- sarvataH pradhAnena vIreNa, tena- kArtikeyena saha, vigrahagrahe- yuddhasvIkAre, te- tava kSudradatyasya, kutaHkena hetunA, avakAzaH- saMbhAvanetyarthaH / sarvakSatriyAnta kRtaH parazurAmasyApi jetA'yamityanena saha kA tava yuddhakatheti bhAvaH / atra prathame caturthe ca pAde vaMzasthalakSaNam, dvitIye tRtIye cendravaMzAlakSaNamityetayoH sNngkrH||jgtyupjaa-7||
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 156.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 147 aSTamaH prakAra: '5' itthaM sthApitazcet ? tasyodAharaNamnivAryamANairabhito'nuyAyibhi-grahItukAmairiva taM mudurmuhuH / apAti gRdherabhimauli cAkula-bhaviSyadetanmaraNopadezibhiH / [ku0 saM0 15 / 26] kArtikeyena saha yoddhaM gacchatastArakAsurasya mArge'pazukanavarNanaprastAve padyamidam / anuyAyimiH- tArakAnucaraH, abhitaH- sarvato dizi, nirvAyamANa:parihriyamANaH, muharmaduH-vAraMvAraM, taM- tArakaM, grahItukAma:- grasitumicchadbhiH, iva, AkulaiH- vyagreH, bhaviSyadetanmaraNopadezibhiH- bhaviSyat etasya maraNamupadizanti- sUcayantIti tacchIlaH, gRdhaH, amimauli-tArakamastakAmimukham, apAti- patitamityarthaH / atrAditaH pAdatraye vaMzasthalakSaNaM, caturthe pAde cendravaMzAlakSaNamiti tayoH saGkaraH / / jgtyupjaati-8|| navamaH prabhedaH ''itthaM sthApitazcet ? tadA tasyodAharaNamkhAtaM khurai rathyaturaGgapuGgava-rupatyakAnAM kanakasthalIrajaH / gataM digantAn prakharaiH samIraNardAhabhramaM bhUri bamAra bhUyasA // [ku0 saM0 14 / 20 ] devasenAyAH prasthAnakAlikaM varNanamidam / rathyaturaGgapuGgavaH- rathe yuktArathyAH, ye turaGgapuGgavAH- azvazreSThAH, athavA turaGgAH- azvAH, puGgavAHvRSAzca taiH, khuraiH,- caraNanakhaiH, khAtaM- vidAritaM, bhUri- adhikataram, upatyakAnAM-parvatoddhabhUmisambandhi, kanakasthalIrajaH- suvarNamayabhUmipAMsuH, prakharaHtIvraH, samIraNaH- vAyubhiH, digantAn- sarvadikprAntabhAgAn, gataM- vyAptaM sat, bhUyasA- bAhulyena, dAhabhramaM- digdAhabhranti, bamAra- pupoSetyarthaH / atra prathama-caturthayoH pAdayorindravaMzAyA dvitIya- caturthayozca vaMzasthasya lakSaNamiti tayoH saGkaraH // jagatyupajAtiH-6 // dazamaH prabhedaH 'Iss' itthaM sthApitazcet tasyodAharaNaM yathAnitAntamuttuGgaturaGgaheSita-ruhAmadAnadvipabRMhitaiH shraiH| calavajasyandananeminiH- svana-zcAbhUnirudhcchvAsamathAkulaM namaH // [ ku0 saM0 14-41] tArakeNa saha yuddhAya gacchati devasainye jAtAyAH sthitervaNanamidam / nitA
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 156. ] ntam- atyantaM, uttuGgaturaGgaheSitaiH- atyuccAzvazabdaH, zataiH- anantaH, uddAmadAnadvipabaMhitaH- uddAmaM niratizayapravRttaM, dAnaM- mado yeSAM tAdRzA ye dviyAH- hastinaH, teSAM hitaiH- gajitaH, calavajasyanandananeminiHsvanaiHcalantaH- kampamAnA dhvajA yeSAM tAdRzAni, yAni syandanAni teSAM nemini:svanaiH- cakraprAntabhAgazabdaH, nabhaH- AkAzaM, nirucchavAsaM- nikhakAzam, atha-kiJca, vyAkulaM- vyAptaM, abhUdityarthaH / atra prathama-tRtIyoH pAdayoH vaMzasthama, dvitIya-caturthayozca pAdayorindravaMzAcchanda iti tayoH saGkaraH // jagatyupajAtiH-10 // ekAdazaH prakAraH 's' ityevaM sthApitazcet tasyodAharaNaM yathAzrutveti vAcaM viyato garIyasI, krodhAdahaGkAraparo mhaasurH| prakampitAzeSajagatrayo'pi sa-nAkampatoccaidivamabhyadhAcca saH // [ku0 saM0 15 // 36 ] ubhayoH pakSayoH senAsu parasparaM sannadvAsu deva kRte bhartsane taduttaradAnAya tArakasyodyatasyAvasthAvarNanam / viyata:- AkAzAt, iti- pUrvoktAM vAcaM zrutvA, krodhAt- kopAta, ahaGkArapara:- garvonmukhaH, mahAsuraH- tArakaH, prakAmpitAzeSajagatrayaH- prakampitaM bhISitam, azeSa- sampUrNa, jagatrayaM yena tathAbhUtaH sannapi, uccaiH- atizayama, Akampata- abhaiSIt, divam- AkAzaM prati, abhyadhAt ca- abravIccetyarthaH / atra prathama-tatIya-caturtheSu pAdeSu indravaMzAyAH, tRtIye vaMzasthasya ca lakSaNamiti tayoH saGkaraH // jagatyupajAtiH-11 / / dvAdazo bhedaH ||'' itthevaM sthApitazcet tasyodAharaNaM yathAkaTusvaraH prAlapatAmbarasthitAH, zizorbalAt SaDdinajAtakasya kim / zvAnaH pramattA iva kAtike nizi, svaraM vanAnte magadhUrtakA iva / / [ku0 saM0 15 / 45] devAnAM vacanaM zrutvA tAraka uvAca- he ambarasthitA:- AkAzavartinaH, SaDdinajAtakasya- SaD dinAni jAtasya yasya sa SaDdinajAtaH, sa eva SaDdinajAtakaH, tasya, zizoH- kArtikeyasya, balAt, kAtike nizi- kArtikamAsIyarAtrI pramattAH- zvAnaH- kukkarA iva, vanAnte- vanamadhye, mRgadhUrtakA:zRgAlA iva, svairaM- yathecchaM, kaTusvaraiH kiM prAlapatha- pralApaM kuruthetyarthaH /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 156. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 146 atra prathamArdhe vaMzasthalakSaNamuttarArdhe indravaMzAlakSaNamiti tayoH saGkaraH / jagatyupajAtiH - 12 // trayodazaH prakAraH 'SI''' ityevaM sthApitazcet tasyodAharaNampadma rananvItavadhUmukhadyuto, gatA na haMsaiH zriyamAtapatrajAm / dUre'bhavan bhojabalasya gacchataH, zailopamAtItagajasya nimnagAH / zizupAla vadha-12-61 / zailopamAtItagajasya - parvata sAdRzyAtikrAntahastinaH gacchataH - calataH, bhojabalasya - bhojarAja sainyasya, padmaH - svIyakamalaiH, ananvIta - vadhUmukhadyuta:- ananugatabalAntargatavanitAkAntasyaH, haMsai :- svacAribhiH kalahaMsaH, Atapatra jAM- chatrasambandhinIM zriyaM - zobhAM na gatAH- na prAptAH, nimnagAHnadyaH, dUre'bhavan - dUraM prasRtAH / ayaM bhAvaH - bhojarAjabale yAH bhahAnAM striyatAsAMmukhena nadyAH padmAni nirjitAni, chatraihaMsA nirjitAH, gajaiH zailA nirjitA iti bhItyA nadyaH palAyitA iti sainyAni sukhena pAraM gatAnIti / atra prathama- tRtIya- caturtheSu pAdeSu indravaMzAlakSaNAm, dvitIye ca vaMzasthalakSaNamiti tayoH saGkaraH // jagatyupajAtiH - 13 // cartudazaprakArasya 'I'''' ityevaM sthApitasyodAharaNaM yathA " mahAcamUnAmadhipAH samannataH sannaya sadhaH sutarAmudAyudhAH / tasthurvina prakSitipAlasaGkule tasyAGgaNadvAri bahiH prakoSThake // , [ ku0 saM0 156 ] tArakasya pramANasamaye sutarAm - atyantam, udAyudhAH- udyatazastrAH, mahAcamUnAmadhipAH- mahAsenApatayaH samantataH- sarvataH saMnahaya- sajjIbhUya, vinamra kSitipAlasaGkule - namrIbhUtai rAjabhirvyApte, tasya - tArakasya, aGgaNadvAri - ajiradvArabhUmau bahiH prakoSTha ke - bAhyAlinde, tasthuH - sthitA ityarthaH / atra prathame pAde vaMzastham, dvitiyAdiSu indravaMzeti tayoH saGkaraH / jagatyupajAtiH - 14 // atra samavRtta prakaraNe viSamavRttasyopajAtezvarcA kimarthamityAzaGkAyAmAha - samavRttaprastAve'pyupajAtInAmupanyAso lAghavArthaH iti / ayamAzaya:neyamupajAtiH sarvathA viSamavRttaM, kintu samAkSarANAM sajAtIyAtAmeva saGkararUpeti
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 157.] samavRttattvamapyatrAstyeva, tathApi yadyasyA viSamavRttatvApRhastahiM lAghavArtha:laghunopAyena tadupadezArtha eveha samavRttaprastAve tadIyavicAro'vaseyaH, pRthagIdRzacchandaso vicAre hi prakaraNAntaranirmANagauravaM syAt bhavecca prayatnAdhikyamiti tatparihArAyaivAtra tadupanyAsa ityarthaH // a0 2, sU0 - 156 / / 150 sarvajAtInAmapIti vRddhAH // 157 // sarvajAtInAM muktAdInAM prAyo gAyatryAdInAM mitaH parAsAM jagatyAdInAM kRtanAmAkRtanAmavisadRzaprastArarUpasvasvapAdAnAM svalpamedAnAM saGkara upajAtiriti bahuzrutAH prAhuH / yathA triSTubhaH svaprastAreNa - kAme kAhi kamiyaM khu dukkhaM, chidAhi dosaM viNaeja rAgaM / / 157.1 / / tathA - sakkArae sirasA paMjalIo, kAryaggirA mo maNasA ya niccaM / / 157.2 / / parajAtiprasAreNa yathA - yudhiSThiro dharmamayo mahAdrumaH, skandho'rjuno momasenoser zAkhA / madrIsutau puSpaphale samRddha, mUlaM kRSNo brahma ca brahmaNAzca / / 157.3 / / je Avi maMdetti guruM viittA, Dahare ime appasuetti naJcA / / 157.4 / / 11 / 30 // itthaM sajAtIyAnAmeva saGkarasyopajAtitvaM svametanoktvA vijAtIya vRttAnAmapi saMkara upajAtiriti keSAMcit - prAcAM matamupanyasyati - sarvajAtInAmapIti vRddhAH iti / sUtraM vivRNoti - sarvajAtInAmityAdinA / sarvajAtInAmityasyaiva vyAkhyAnam-- uktAdInAmiti / uktAdayaH supratiSThAntA jAtayo na vizeSato vyavahAragocarA iti manasikRtyAha - prAyo gAyatryAdInAmiti - tataH prArabhyaiva chandasAM kAvyAdiSu vyavahArasya darzanAditi bhAvaH / madhye'sya vicArasya prastutatvAt kiM gAyatryA Aramya triSTupparyantAnAmeva saGkaraviSaye'yaM vicAra uta parato varNitAnAmapIti zaGkAmapanudannAha - itaH parAsAM jagatyAdInAmiti - itaH parAsAmapi jagatImAramya utkRtiparyantAnAM jAtInAmiha sarvajAtInAmityanena saGgraha iti bhAvaH / nanu sarvajAtInAM prastAraprAptAH sarve bhedA nAtra nAmadhAraM kathitA iti kathitAnAmeveha grahaNamutAkathitAnAmapItyAkAGkSAyAmAha - kRtanAmAkRtanAmavisadRzaprastArarUpasva-svapAdAnAmiti - kRtaM nirdhAritaM nAma yeSAM te kRtanAmAnaH, na kRtaM nAma yeSAM te'kRtanA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 157.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 151 mAnaH, evaM visadRzaprastArarUpAH parasparabhinnasthApanAkramarUpAH svasvapAdA yeSAM teSAmityarthaH / kiM gAyatryA saha utkRtyA api saGkaro'bhimata ityAzaGkAyAmAha - svalpabhedAnAmiti - nahi SaDakSarapAdayA gAyatryA saha SaDviMzatyakSarapAdAyA utkRtestatsadRzAyA vA anyasyA bahubhedavatyA jAteH saGkara iha grAhyo'pi tu svalpabhedAnAmeveti tathA caikaikAkSarairnyUnAdhikAnAmeva saGkaro grAhyo na tu bahubhirakSarairnyUnAdhikAnAmiti paryavasitam / vRddhA ityasyArthamAhabahuzrutA iti - tathA ca nAtra vayasA vRddhatvaM mamAmipretaM, navInA api zrutAnekapUrvAcAryavyavahArA iha vRddhA ityuktA iti bhAvaH / atha samajAtevisadRzasva prastArasyopajAtimudAharati yathA- triSTubhaH svaprastAreNeti - ekAdazAkSaravRttajAterekAdazAkSareNAnyenAkRtanAmnA saha saMkaro yathetyarthaH / kAme kamAhi~ iti dazavaikAlikasUtrasya dvitIyAdhyayanagatapaJcamagAthAyAzcaraNadvayamidam, sampUrNagAthA cettham - AyAvayAhi caya sogamalla, kAme kamAhi kamiyaM khu dukkhaM / 1 chidAhi dosaM viNaijjarAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe / grISme AtapanAM gRhANa, tyaja sukumAratAm, kAmAn atikrAma, kramitaM khalu duHkham, evaM sukhI bhaviSyasi samparAye, iti bhAvaH / atra prathama: pAdastriSTubjAtIyo'pyakRtanAmA, dvitIyastu indravajjAyA iti vijJeyam / / 157 / 1 / evamudAharaNAntaramapyAha- sakkArae siraseti- satkAraya zirasA prAJjalikaH kAyena girA bho manasA ca nityamiticchAyA / atrApi prathamaH pAdo'kRtanAmA, dvitIyA - indravajyAyA iti triSTubha evAtra saGkaraH / / 157 / 2 / / itthaM sajAtIyaprastAreNa saGkaramudAhRtya vijAtIyaprastAreNa saGkaramAhaparajAtiprastAreNa yatheti / yudhiSThira iti yudhiSThiraH - prathamaH pANDavaH, dharmamaya:- dharmapracuraH, dharmasvarUpo vA, mahAdrumaH, arjuna:- madhyamapANDavaH, asya- vRkSasya, skandha:- mUlazAkhA, bhImasenaH - dvitIyaH pANDavaH, asya vRkSasya zAkhA - acAntaraviTapa:, mAdrIsutI - nakula sahadevI [asya ] samRddhe puSpaphale, kRSNaH, brahma, brAhmaNAzca [ asya ] mUlamityanvayaH / atra prathame pAde va zastham, skandha iti dvitIye pAde layagrAhI, tRtIye indravajjA, caturthe ca zAlinIti chanchazcatuSTayasya saGkaraH / / 157-3 / /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 158.] prAkRte'pi parajAtiprastAreNa saGkaraM darzayati- je Avi maMdetti- 'yazcApi mandeti guruM viditvA bAlA ime alpazrutA iti jJAtvA' iticchaayaa| atra ca prathame pAde indravajrAyAH, dvitIye ca vakSyamANaMkekiravacchandaH / itthaM ca prAcAM matena parajAtIyasaGkareNApi upajAtiprayogaH AgamapurANAdiprasiddha iti darzitam / bhaTTa halAyudhastu piGgalacchandaH- zAstravRttau svalpabhedAnAmekajAtIyacchandasAmeva saGkarasyopajAtitvamiti SaSThe'dhyAye pratipAditavAn / taTTipaNIkRtA ca bhinnajAtInAmapi saGkara iti navyamatatvena pratiSAdya- "vastutastu sarvairapicchanda:zAstrakArarupajAteH samavRttAdhikAra evAmnAnAt viSamAkSaravRttamizraNasyApyupajAtitve'rdhasamaviSamavRtteSvativyApteH "atrAnuktaM gAthA" [piGgalasUtra0 8 / 1] iti sUtravaiyarthyaprasaGgAt, chandobhaGgadoSasya nirviSayatvApattezca samAkSarayordvayo mizraNamevopajAtitvamiti yuktam / tathA ca ratnAkare- "itthaM kilAtyAsvapi mizritAsu smaranti jAtiSvidameva nAma / " iti tallakSaNe itthaM padaprayogo'pi svarasataH saGgacchate / +++ + ata eva mANDUkyopaniSadbhASye "yo vizvAtmA / vidhijaviSayAn prAzya bhaugAn sthaviSThAn, pazcAccAnyAn svamativibhavAn jyotiSA svena sUkSmAn / sarvAnetAn punarapi zana; svAtmani sthApayitvA, hitvA sarvAn vizeSAn vigataguNagaNaH pAtvasau nasturIyaH / / " iti zaGkarabhagavatpAdIyazaloke "na ca caturthapAde vRttalakSaNAbhAvAdAsAGgatyamAzaGkanIthaM gAthAlakSaNasya tatra susaMpAdatvAt" ityAnandajJAnoktiH / ++++ bhAgavatAyudAharaNAni tvArSatvAllaukike nAtIvopayujyante / kvacillaukike tathA darzanaM tu doSa eveti samAkSarajAtivRtta? dvayamizraNamevopajAtiriti pracAM matameva nirbAdhamiti pratipAditam // itthamekAdazAkSarapAdAyAstriSTubjAtestrizad bhedA uktAH / prastAragatyA tu 2028 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena- "zreSTubhe dve sahastre ca catvAriMzat tathASTa ca / " iti [bha.nA. zA. 14 / 56.] // jagatyAM tau jAvindravaMzA // 158 // tatajarAH / yathA-dAreSu sugrIvakapIzvarasya yad, rAgAnubandhaM sahasA vyapa
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 [a0 2, sU0 156. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote shvyH| tat te plavaMgAdhipate ! kimucyate, hantendravaMzAnuguNaM tvayA kRtam // 158.1 // atha jagatIjAticchandasAM lakSaNAnyupakramate- jagatyAM tau nAvindravaMzeti, taujrAviti vizadayati- tatajarA iti- tagaNadvayaM jagaNa-ragaNau ca 's1. ss1. IS1.11.' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya tat indravaMzAnAmakaM jagatIjAtichanda ityarthaH / udAharati- yathA- dAreSviti-he plavaMgAdhipate!- vAnezvarabAlin ! yat sugrIvakapIzvarasya sugrIvanAmnaH svAnujasya vAnarAdhipateH, dAreSustriyAM, sahasA- haThAt, rAgAnubandha- praNayasambandhaM, vyapaJcayaH- vyatanoH, tat te- tubhyaM, kimucyate- kiM sAdhutayA'sAdhutayA vA varNyate, hanta- iti khede, tvayA indravaMzAnuguNam-indraputratvAt tadIyacaritAnurUpaM, kRtaM-vihitam / tvatpitApi paradAraratatvena khyAta iti tadvaMzyastvaM tadanurUpamevAcaritavAnasIti bhAvaH / 'dA[s]re[5] [1], su[s]grI[5]va[1]ka [1]pI[5] zva[1] [5] sya[i], yat[5]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-158 // jatajrA vaMzasthama // 156 / / yathA-purUravo-nAhuSi-pUravaH purA, dadhurdharAM dhArayate'dhunA bhavAn / apUrvametaccaritaM na tAvakaM, vadanti vaMzasthamidaM mahopate! // 156.1 // vasantamArI, abhravaMzA cetyanye // 159.1 // dvitIyaM prabhedamAha- jatajA vaMzasthamiti / jatajrati- jagaNa-tagaNajagaNa-ragaNAH 'Isi, ssI, ISI, sis' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat vaMzasthaM nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatati-yathA-purUravo-nAhuSi-pUravaH iti, purA- tvattaH pUrvasmin kAle, purukho- nAhuSi-pUrava:- pururavAzca, nahuSasyApatyaM pumAn- nAhuSizca, puruzceti te, ete candravaMzIyAH purANaprasiddhA rAjAnaH, dharAM- pRthvIM, dadhuH- dhArayAmAsuH, adhunA-samprati bhavAn dhaaryte| etat- tAvakaM- tava carittam, apUrvamadbhutaM na, idaM vaMzasthaM- vaMzakramAgataM, vadanti- kathayanti / tava vaMzyAH pUrva rAjAno yathA anAyAsena pRthivIM pAlayAmAsustathA tvamapi pAlayasi, tadidamanyeSAM kRte yathA tathA vA'stu, bhavataH kRte tu kauliko dharma eSa iti bhAvaH / pu[1] rU[5]ra[1]vo[5]nA[s] []Si
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 160-161.] [1][s]ra[1]va:[s], pu[0] rA[s]' iti lakSaNa sNgtiH| asyaiva cchandaso nAmAntaramAha- vasantamaJjarI abhravaMzA cetyanye iti / a0 2, sU0-156 / / namajyAH kalahaMsA // 160 // yathA- guNalave'pi subhaga! priyasakhyA, guNikathAkramavazAt prakRte te / ghaTayate kimapi nATitalajjA, kRtakamAzu sutanuH kalahaM sA // 160.1 // drutapadA, mukharaM cetyanye // 160.1 // ___ tRtIyaM prabhedamAha- nabhajyAH kalahaMseti- nagaNa-bhagaNa-jagaNa-yagaNAH 'm, sh, Ish, Iss,' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat kalahaMsAnAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-guNalave'pIti- he subhaga !saubhAgyazAlin !, priyasakhyA- svapriyavayasyayA, guNikathAkramavazAt- guNinAM carcAprasaGgena, te-tava, guNalave'pi- sucaritAMze'pi, prakRte- prastute sati, sApUrvoktA, sutanu:- aGganA, nAhitalajjA- pradarzitatrapA yathA syAt tathA, Azu- zIghra, kimapi- anirvacanIyaM, kRtakaM- kRtimaM, kalahaM- vigrahaM, ghaTayate- prapaJcayati / tathA sA tvayi anuraktA yathA punaH punastava kathAvistArAya vyAjena tava carcAprasaMGge kalahaM karoti yathA tvaM kathayasi nAsAvevamiti kathite hi tatsakhI svamatasAdhanAya yathA bhUyo bhUyastava guNAnAvartayedityAzayA / asyApi nAmAntare Aha- drutapadA mukharaM cetyanye iti- anye'dbhuzchandaH drutapadeti mukharaM ceti yathAruci kathayantItyarthaH / gu[]Na[1]la[1]ve[5]pi[i], su[1] bha[]ga ![s]pri[1]ya[1]sa[5]khyA[s]' iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0-160 // namasAzcandravatma // 161 // ranabhasAH / yathA- saMhikeyamayavihvalamanasaH svapramAbhiriha dkssmunisutaaH| nAmamAtramapi soDhumapaTavaz, candravartma racayanti hatatamaH // 161.1 / / caturthaM prakAramAha- nabhasAzcandravarmeti- ragaNa-nagaNa-bhagaNa-sagaNAH 's1. S.m.s.s.' itIhorakSaraH kRtAH pAdA yasya tat candravartmanAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-saihikeyeti, saMhikeyabhayavihvala
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 162.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 155 manasaH-saihikeyAtU- rAhoH, yad bhayaM tena, vihvalamanasaH- vyAkulIkRtacittAH, dakSamunisutAH- dakSaprajApratikanyAH saptaviMzatitArakAH, nAmamAtramapi- rAhoH nAma 'tamaH' tanmAtramapi soDhuM- kSantum, apaTava:- asamarthAH satyaH, candravarmaAkAzam, svaprabhAbhiH- svIyaprakAzaH, hatatamaH- naSTAndhakAraM, racayantividadhati / tamasi naSTe rAhureva naSTa iti tArANAM jJAnamiti bhAvaH / 'maiM [s]hi[1] ke [5]ya[1]bha[1] ya[1]vi[s] hva[1]la[1]ma[1]na[1]saH[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-161 // sIstoTakama / / 162 // soriti catvAraH sagaNAH / yathA-paralokaviruddhakukarmarataM, bahirArjavamAdadhataM kuTilam / viSakummamiveddhasudhApihitaM, tyaja mitramatoTakataMkaguNam // 162.1 / / mAtrAsamakamidam // 162.1 // paMJcamaM prakAramAha- sIstoTakamiti / "samAnenakAdiH" [1-4] iti niyamAdIkArasya catu: saMkhyAparatvenAha- sIriti catvAraH sagaNAH iti, tacA ca / / ...|s.' itIdRzavarNaH kRtAH kRtAH pAdA yasya tat toTakaM nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-paraloketi / atra padye tyajamitramiti turIye pAde pATho'sti, kvacicca tyaja bhRtyamiti pAThaH, sa eva ca samIcInaH pratibhAti, mitrazabdasya klIbatvena tadvizeSaNatayA dvitIye pAde 'ArjavamAdadhatam' iti pAThAsaGgatiH syAt, tathA ca bhRtyamiti pAThamavalambyaiva vyAkhyAyate / paralokaviruddhakukarmarataM- paralokaH- svargAdiH, tadviruddhaMtatra hitAnAdhAyakaM, yat kukarma- kutsitAcaraNaM, tatra rataM- lagnaM, bahiHpratyakSam, Arjavam-saralatvam, AdaghataM- dhArayantaM, [kintu antaH] kuTilaMvakrama, iddhasudhApihitaM- pradIptA- mRtAcchannaM, viSakumbhamamiva- viSapUrNaghaTamiva, atoTekataikaguNaM- kalahe satyapi kAryAcchedaH- atohakatA sevAyA atyAga eva ekaH- kevalo guNo yasya tAdRzaM mRtyaM tyajavarjayetyanvayaH / 'pa[1][I]lo[5] ka[1]vi[1] ru[s]gha[1]ku[1]ka[s]ma [1]ra [1]tam[s]' iti lakSaNasamanvayaH / sagaNasya cartumAtratvena caturbhizcaturmAtragaNenimitta mAtrAsamakavRtte'pyasyAntarbhAvaH kartuM zakyata ityAha- mAtrAsama
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 163.] kamidamiti- tRtIyAdhyAye- "ajamukhazcIrganto navame le mAtrAsamakam" [65] iti sUtreNa mAtrAsamakaM varNitam, atrApi jagaNo mukhe nAstyeva, navanamAtrAyA ladhutvamapyasti, catvArazcaturmAtragaNA api santyaiveti tatrAntarbhAvaH suzakaH / nAmAntarasyApi saMbhavAdiha varNavRtte prakaraNe'pitaduktiH // a0 2, sU0-162 // namabhrA drutavilambitama // 163 // yathA- paruSasAndravacoracanAJcitA, rudithaasvilolvilocnaa| avacanaM kathayatyatirAgitA, drutavilambitacitragatairiyam // 163.1 // hariNaplutamiti bhrtH|| 163.1 // SaSThaM prabhedamAha- nabhabhrA drutavilambitamiti- nagaNa- bhagaNa- bhagaNaragaNAH 'm, II, II, sis' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat drutavilambitaM nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- paruSasAndreti, paruSasAndravacoracanAJcitA- [ atra sAndretyasya sthAne sAdreti pAThaH syAt, tarhi arthapratIto sAmaJjasya madhikaM bhavet, tathApi prakRtapAThamavalambyaiva vyAkhyAyate ] paruSANi- rUkSANi, sAndrANi- zlakSNAni ca, vacAMsi teSAM racanayA-prayogeNa, aJcitA- pUjitA, ruditahAsavilolavilocanA- ruditaM ca hAsazca [kadAcit rodanam, paratazca jhahityeva hasanamiti bhAvaH] tAbhyAM vilolecaJcale, vilocane- vizAle locane yasyAH sA iyam, drutavilambitacitragataiHdrutAni- jhaTiti vilambitAni- mandAni ceti drutavilambitAni, tAni ca citrANi gatAni drutavilambitacitragatAni, taiH, avacanaM- kathanaM vinaiva yathA syAt tathA, atirAgitAm- atizayamanuraktAtvam, kathayati- prakaTayati / parasparaviruddhayoH paruSasAndravacasoH, ruditahAsayoH, drutagata- mandagatayozca prayogeNa nAyake svakIyo'nurAga eva dRDhIkriyate'nayeti bhAvaH / 'pa[1] ru[1]Sa[1]sA[s]ndra[1]va[1]co[5]ra[1]ca[1]nA[s]Jci[1]tA[s]' iti lakSaNasamanvayaH / asyanAmAntaramAha- 'hariNaplutamitibharataH' iti, tathAhi caturthamantyaM dazamaM saptamaM ca yadA guru / bhaveddhi jAgate pAde tadA syAddhariNaplutA // " iti bha0 nA0 zA0 15 / 68 // a0 2, sU0-163 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 [a0 2, sU0 164-165.] savRtticchando'nuzAsanapradyote nau myau puTo jaiH // 164|| nnmyaaH| jairityaSTabhiryatiH / yathA- taralalavaNimAmbha:pUrNakumbhI, sucritphlpaakolaasvllii| sutanu ! tava virAjatyaGgasaMgA- nayanapuTanipeyA yauvanazrIH // 164.1 // saptamaM prakAramAha- nau myau puTo jairiti / nau myAviti vyAkhyAtinanamayA iti, jairityasyArthamAha- jairityaSTabhiryatiriti / "tryAdirgAdiH" [1-17] iti sUtraNAt gAdayo varNAH krama zastryAdInAM saMkhyAnAM bodhakA ityuktanayena jakArAsyASTasaMkhyAvAcakatvAdayamarthaH / tathA ca nagaNadvayaM magaNayagaNau ca Isssss' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya, aSTabhizca varNaH pratipAdamadhye virAmo yatra tat puTo nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- tarala lavaNimeti-he sutanu !- zobhanAGgi !, taralaMcaJcalaM, yallavaNimAmbha:- lAvaNyarUpaM jalaM, tena pUrNA kummIva- ghaTIva, sucaritaphalapAkollAsavallI- sucaritasya- puNyasya yat phalaM, tasya pAka:paripakvatvam, ullAsa:- vikAsazceti tayoH, vallIva- lateva, nayanapuTanipeyA- netrAJjalibhiniHzeSeNa pAtuM yogyA, yauvanazrIH- tAruNyazobhA, tavabhavatyAH, aGgasaGgAt- gAtrasamparkAt, virAjati- vizeSeNa zobhata ityarthaH / ta[1][1]la[1]la[1]va[1]Ni[1]mA[s]-bha:[s]pU[s]] [1] ku[s]mmI[s]' iti lakSaNasamanvaya: // a0 2, sU0-164 // nau mrau tatama // 165 / / nanamarAH / yathA- navavayasi viyuktAnAM yoSitA, priya! kathaya nirAzAnAM kA gtiH| tvamapi subhaga!gantA dezAntaraM, gaganamapi ca meghavyUhaistatam // 165.1 // aSTamaM prabhedamAha- nau sau tatamiti / nau mrAviti vivRNotinanamarAH iti- nagaNadvayaM magaNa-ragaNau ca II, II, sss, sis' ityevaMrUparvaNa: kRtA: pAdA yasya tat tataM nAma jagatyAM jAtI chanda ityrthH| udAharatiyathA- navavayasi iti- he subhAga !- saubhAgyazAlin ! [ etena saMbodhanena tvaM tu sarvatrApi svAnukUlAn bhogAn prApsyasyaivaikAhameva zocanIyeti dhvanayati
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 166.] 'kka bhogamApnoti na bhAgya bhAga janaH' ityukte: priya ! na tu svAmin ! iti, [tena ca na kevalaM tavAhamiti, tvamapi me priya iti svasyAnanyAbhilASiNItvaM dhvanayati ] navavayasi- nUtane tAruNye, viyuktAnAM- pativirahitAnAM, nirAzAnAM- samaye priyasaMyogAzArahitAnAM, yoSitAM- strINAM, [ sarvAsAmeva strINAM kRte'yaM prazno na tu kevalaM mamaiveti yoSitAmiti bahuvacanena dhvanitam, kiJca na puruSANAM kRte IdRzaH praznaH, teSAM sarvatra sarvadA svAtantryAt ] kA gatiHka: prANarakSopAyaH [iti ] kathama / kuta iyaM vicAraNA samupAsthiteti cedatrAhatvamapi dezAntaraM- dUrapradezaM, na tu grAmAntaraM yato jhaTiti pratyAvavartanAzA syAt, gantA-kazcid dinarbhaviSya dgamanaH, [na tu sAmpratameva, tena ca vicArAvasaro vyaktaH ] meghavyUhai:- meghasamUhaiH, gaganamapi tataM- vyAptam, meghenaikena gaganAcchAdane'pi kadAcit tasya [ meghasya ] gamanaM sambhAvyate, yadA tu teSAM samUha eva vyApakarUpeNAgatastadA nAsti jhaTityasya duHkhakarasya gamanamiti mahAnayaM saMkaTa upasthitaH, asmAt rakSopAyamavadhArya tatastvayA gantavyamiti dhvniH|| 'na[1]va[1] ya[1]si[1], vi[1]yu[s]ktA[s]nAM[s], yo[5]Si[1]tAM[s]' iti lakSaNasaMGgatiH / / a0 2, sU0-165. // nau bhrAvujjvalA // 166 // nanamarAH / yathA- vinayitamanaso'pi nirantaraM, bata vidadhatu kiM nu vivekinaH / nayanagatiriyaM hi suduHsahA, ckitmRgshaamhhojjvlaa||166.1|| calanetyeke // 166.1 // navamaM prabhedamAha- nau bhAvujavaleti / nau bhrAviti vyAkhyAti-na-nabha-rAH iti- nagaNadvayaM bhagaNa-ragaNau ca ',m, sh, sis, ityevaMprakArairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat ujjavalAnAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udA. harati- yathA-vinayitamanaso'pIti-nirantaraM- satataM, vinayitamanasaHvinamrIkRtaM- sanmArge sthirIkRtaM, vazIkRtaM vA, mana:- ceto yeSAM tAhazA api, vivekinaH- yuktAyuktavivekanipuNAH, kiM nu vidadhatu- ito'dhikaM kimebhiH kartu zakyam, tathApi yadi teSAM ceto'vazaM bhavati tatrAsti kAraNAntaramityAha-hiyataH, cakitamRgahazA- cakitAnAM- kuto'pi kAraNAjjAtAzaGkAnAM, mRgANAM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 167 - 168. ] savRtticchando'nuzAsana pradyote 156 zAviva dRzau yAsAM tAsAM strINAm, ujjvalA - pradIptA, iyaM pratyakSadRzyamAnA, nayanagatiH - netracamatkRtiH, suduHsahA- soTumazavakyA, aiha - iti duHkhe / vividhopAyairvazIkRta cetasAmapi mRganayanAnAM suduHsaha - kaTAkSapAnAnantaraM na svavaze manastiSThatIti tatra teSAM ko'parAdha iti bhAva: / 'vi [1] [] yi []ta []ma [] na [1] so[5]pi [1],ni[1]ra[5]nta [][s]' iti lakSaNasamanvayaH / asya nAmAntaramAha - calanetretyeke iti kecididaM chandaH calanetrAnAmnA vyavaharantIti bhAvaH // a0 2, sU0 166 / / tIH kAmAvatAraH // 167 // toriti catvArastagaNAH / yathA - madhye natAGgaghA navA romarAjIti, yanmanyate mugdhaloko na tat kiM tu / tuGgastanAsthA nikAkuTTimArUDha, kAmAvatArAya niHzreNikAM viddhi 167.1 // 1 dazamaM prabhedamAha - tI: kAmAvatAra iti / "samAnenaikAdiH " [1-4] iti niyamAdAha - tIriti tagaNAH catvAraH iti - catubhiH tagaNaiH 'SSI.SSI. SSI.SSI' itIdRzairvaNaiH kRtAH pAdA yasya tat kAmAvatAro nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - madhye natAGgayAH iti- mugdhaloka:RjubuddhirjanaH, natAGgayA : - kucayugamareNa madhyasya bhugnatvAnnamragAtrAyAH, madhyeudarapradeze, navA - nUtanA, romarAjI - lomapatiriti yat manyate tat na, iyaM romarAjI netyarthaH / tarhi kiM tadityata Aha- tuGgastanAsthAnikAkuTTimArUDhakAmAvatArAya - tuGgo - atyunnatau, stanAveva AsthAnikA - kAmasya sabhA, tasyAH kuTTime - dRDhIkRtoparitanabhUmI, ArUDho yaH kAma:, tasyAvatArAga- nIca - tAgataM kartuM niHzreNikAM - sopAnapaGkti, viddhi jAnIhi / uparyAsthAnikA nIcaizca tasya [ kAmasya ] mandiramiti ubhayatra gatAgatAya niHzreNikA'vazya kIti hRdayam / 'ma [S]dhye [s], na [1] tA[S]GgaghA [s], na[1]vA [S], ro[S]ma []rA [ 1 ] jI [ 1 ]ti [ 1 ]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 167 / / , nyauM nyau kusumavicitrA // 168 // nayanayA: / yathA - sarasijavaktrA kuvalayanetrA, vikacajapoSThI vicakiladantA /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 166.] iyamanurUpA nanu kusumeSo-jayati dhanuH zrIH kusumavicitrA / / 168.1 / / iyaM madanavikArA gajalulitaM vA anyeSAm / / 168.1 / / ekAdazaM [lakSyamANabhedeSu ] prabhedamAha - nyau nyau kusumavicitreti / nyau nyAviti vyAkhyAti - nayanayAH iti - nagaNa - yagaNa - nagaNa - yagaNAH ' / / / |''. / / / . iss' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat kusumavicitrA nAma jagatIjAtIcchanda ityarthaH / udAharati-yathA- sarasijavaktreti, sarasijavaktrA - sarasijaM - kamalameva vaktraM yasyAH sA, pakSAntare - sarasijamiva vaktraM yasyA: seti, kuvalayanetrA kuvalayaM - nIlakamalameva netraM yasyAH sA, pakSAntare - kuvalayamiva netraM yasyA: seti, vikacajayoSThI - vikacA - vikasitA japA- - atiriktakusumavizeSa eva oSTho yasyAH sA, pakSAntare japeva oSTho yasyAH sA vicakiladantA- vicakilAnikunda kusumAnyeva dantA yasyAH sA, pakSAntare - vicakilAnIva dantA yasyA seti, kusumavicitrA - kusumairanyairnAnAvidhaiH puSpairvi citrA - adbhutA, [ ubhayatra ] iyaMpratyakSadRzyamAnA, kusumeSo:- puSpabANasya, dhanuH zrIH- dhanuSaH zobhAbhUtA, dhanuHzrIkhi jJAyamAnA kAcit kAminI vA, jayati - sarvotkarSeNa vartate, nanunizcitamityarthaH : / atreyamiti pratyakSavAcakena nirdezAt kAJcidaGganAmAzritya kathane tasyA eva kAmadhanuSaH zobhArUpatAkathanena sarveSAM vizeSaNAnAM pakSAntare vyAkhyAnam / mukhyavRttyA tu kAmasya puSpavANatvena puSpaviracitAvayavA vasanta zobhaiva kAmasya dhanuHzrIriti samAyAti / 'sa[]ra[1]si [1]ja [1] [s]ktrA [S], ku[1]va[1]la[s] [s]ne[s]trA[s]' iti lakSaNasamanvayaH / asyA AcAryAntarAbhimate nAmAntare Aha- iyaM madanavikArA gajalulitaM vA'nyeSAmiti - yathAruci nAmnA vyavahAra iti bhAvaH // a0 2, sU0 - 168 // jsajsA jaloddhatagatizcaH // 166 // jasajasAH / cairiti SaDbhiryatiH / yathA - vikAsikusumaM sadAphalayutaM, nisargaziziraM taTe viTapinam / nipAtitavatI hahA saridiyaM, nikAmakaluSA jaloddhatagatiH / / 166.1 // lakSitakrameNa dvAdazaM prakAramAha- jsajsA jaloddhatagatizcairiti / vyAkhyAti - jasajasAH / cairiti SaDbhiryatiriti- jagaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNAH
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 170 . ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 161 ' 151. / / 5. II. / / 5' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya SaDbhizca yatiyaMtra tat jaloddhatagatinAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - vikAsikusumamiti - vikAsikusumaM - praphullapuSpaM, sadAphalayutaM - sarvadA phalairyuktaM, nisargaziziraM - svabhAvataH zItalaM, taTe- tIre, viTapinaM vRkSam; nikAmakaluSA - atyanta paGkilA, jaloddhatagatiH- jalena uddhatA - sadarpA gatiryasyAH sA, iyaM sarit nadI, nipAtitavatI- apAtayat hahA ? duHkhe / nadIvRkSAnyokyA kayAcana duzcaritrayA kalaGkitaH satpuruSaH zocyate / 'vi [ / ] kA [S]si[1]ku[1]su[1]maM[s], sa[1]dA[1]pha[1]la[1]yu[1]taM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 166 // bhujaMgaprayAtam // 170 // riti catvAro yagaNAH / yathA- na sUriH surANAM gururnAsurANAM purANAM nipurnApi nApi svayaMbhUH / khalA eva vijJAcaritre khalAnAM, bhujaMgaprayAtaM bhujagA vidanti // 170.1 / / aprameyeti bharataH / / 170.1 // lakSitavRttAnAM kramasaMkhyayA trayodazaM prabhedamAha - yorbhujaGgaprayAtamiti / " samAnenaikAdiH" [1-4] iti nyAyenAha - yoriti catvAro yagaNAH iti, yathA ca - 'Iss. Iss Iss Iss. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat bhujaGgaprayAtaM nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- na sUririti - surANAM devAnAM madhye, sUriH- vidvatvena khyAto guruH, na asurANAM - daityAnAM, guruH zukraH, na purANAM - tripurasya, ripuH- zatruH zivo'pi na svayaMbhUHbrahma api na, [ kintu ] khalAnAM - kuTilamatInAM caritre - vyavahAre, khalA:kuTilamataya eva vijJA:- vizeSeNa jJAtAra:, [ yathA - ] bhujaGgaprayAtaM - bhujaGgAnAM gati, bhujaGgAH - sarpAH [ eva ], vidanti - jAnanti / na [ 1 ], sU[5]riH[5], su[1]rA[s]NAM[s], gu[1]ru[s]rnA[s]su[s]rA[s]NAM[s]' iti lakSaNasaGgatiH / asya nAmAntaramAha- aprameyeti bharataH iti - tathAhi "AdyaM catuthaM dazamaM saptamaM ca yadA laghu / pAde tu jAgate yasyA aprameyA tu sA matA / / " bha0 nA0 zA0 15 / 72 // a0 2, sU0 - 170 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 171-172.] rIH sragviNI // 17 // roriti ragaNAcatvAraH / yathA- tArakAmallikAmAlikAmAlinI, cAracandraprabhAketakIzAlinI / bhogabhAjAM bhujaMgezvarANAM priyA, seyamujjRmbhate zarvarI stragviNI // 171.1 // paNinIti bharataH / / 171.1 / / lakSitavRttAnAM krameNa caturdazaM vRttamAha-rIH sragviNIti / arthamAharIriti catvAro ragaNAH iti, tathA ca 'sis. Is. sis. sis.' itIdRzerakSaraH kRtAH pAdA yasya tat sragviNI nAma jagatIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- tAraketi- tArakAmallikAmAlikAmAlinI- tArakAHnakSatrANyeva, mallikA:- kusumavizeSAH, tAsAM mAlikA- paGktiH , saiva mAlA yasyAH sA, cArucandraprabhAketakIzAlinI- cAruH- zobhanA, candraprabhava ketakIpuSpavizeSaH, tayA zAlate- zobhate tacchIlA, bhogabhAjAM- vanitAsaMbhogayuktAnAM, bhoginAM- phaNAvatAM vA, bhujaMgezvarANAM- mahAviTAnAM mahAnAgAnAM vA, priyA-premAspadam, sragviNI- mAlyayuktA, sA iyaM zarvarI- rAtriH, ujjambhate- vikAsaM prApnoti / 'tA[s]ra[1]kA[s]ma[5]lli[1]kA[s]mA[s]li[i]kA[5]mA[s]li[1]nI[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / asyA nAmAntaramAha-paminIti bharataH iti, tathAhidvitIyaM paJcamaM caiva hyaSTamakAdaze tthaa| "pAde yatra laghuni syuH padminI nAma sA matA // " iti [ bha0 nA0 . zA0 15274 ] / a0 2, suu0-171||| jIrmoktikadAma // 172|| jIriti jgnnaashctvaarH| yathA- samAdhipayopinimagnamadIna-manIhamakAmamavAmamanAdhi / jinendra mano mama vAJchati nAma, na vibhramadhAma na mauktikadAma // 172.1 // lakSitakrameNa paJcadazaM vRttamAha- jIauktikadAmeti / jIrityasyArthamAha- jagaNAzcatvAraH iti, tathA ca 151. 1. 15. 15.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat mauktikadAmanAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yayA-samAdhipayoSIti- samAdhipayodhinimagna- samAdhiH- manasa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 173-174.] savRtticchando'nuzAsanapradyote ekAgratA, sa eva payodhiH- samudraH, tatra nimagnam, adInam- akRpaNam, anIhaM- nirabhilASam, akAma- kAmavarjitam, avAma-niSkapaTam, anAdhimAnasaduHkhahInaM, mama manaH, he jinendra !, vibhramadhAma- vilAsAvAsaM, na vAJchati, mauktikadAma- muktAhAraM ca na vAJchati, nAmeti komlaalaape| 'sa[1]mA[s]dhi[1]pa[1]yo[s]dhi[1]ni[1]ma[s]gna[1]ma[1]dI[s]na[1]' [mkArasyAnimapAdasthAkArAzritatvAnnakArasya na gurutvam ] iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-172 // mIH kalyANama // 173 / / mIriti mgnnaashctvaarH| yathA- AditraSTA yaH sarveSAM sanmArgANAM, pratyAdeSTA yaH pApAnAM trailokye'smin / tattvajJAnAt saMsArAdheH prAtaH pAraM, vizyAt devaH zrInAmeyaH kalyANaM saH // 173.1 // kAJcanamidamiti kazcit // 173.1 // jagatyAM lakSitakrameNa SoDazaM prabhedamAha- mI: kalyANamiti / mIrityasyArthamAha- magaNAzcatvAraH iti, tathA ca 'sss.sss.sss.sss.' itIdRzairvarNaH kRtAH pAdA yasya tat kalyANaM nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- AdisraSTeti- yaH sarveSAM sanmArgANAM- satpathAnAm, AdisraSTAprathamapravartakaH, yaH, asmin trailokye pApAnAM- duSkarmaNAM pApAcAriNAM ca, pratyAdeSTA- vArakaH, tatvajJAnAt saMsArAbdheH pAraM prAptaH sa: zrInAbheyo devaH kalyANaM dizyAt- dadyAt, ityanvayaH / 'A[s]di[5][5]STA[s], yaH[s], sa[5][s]SAM[s] sa[s]nmA[5][s]NAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // asya nAmAntaramAha- kAzcanamidamiti kazciditi // a0 2, sU0-173 // nAd majrAH priyaMvadA // 174|| nagaNAt pare majarAH / yathA- praNayatatparamimaM sakhi ! priyaM, madhuramAlapa mayaiva shikssitaa| vidhuritA samadakokilAravar, yadi bhaviSyasi mayo priyaMvadA // 174.1 // mattakokilamityanye // 174.1 // lakSitakrameNa saptadazaM prakAramAha- nAda bhatrAH priyaMvadeti / vyAkhyAti
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 175.] nagaNAt pare bhajarAH iti, tathA ca nagaNa-bhagaNa-jagaNa-ragaNAH '.sin. Ist. sis.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat priyaMvadAnAmakaM jagatIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA-praNayatatparamiti- he sakhina !, praNayatatparaMkuto'pi kAraNAt tvayA saha kalahe satyapi madIyasatpreraNayA punaH praNaye tatparaM- pAdapatanAdinA tava paritoSAya udyatam, ima- purovattinaM, priyaM prati madhuraM- priyavacanam, Alapa- kathaya [iti] mayaiva zikSitA- upadiSTA, asi, [ tathApi tadanAdRtya pratikUlabhASiNItvam ] yadi- cet, madhau- vasante, vidhuritA- tena viyuktA satI, samadakokilArava:- mattakokilAlApaH, priyaMvadA- anukUlabhASiNI bhaviSyasi ? ityekA vyAkhyA, parA ca- yadi vidhuritA anena priyeNa virahitA madho vasante samadakokilAlApa:- unmattaparabhRtikAzabdaH priyaMvadA bhaviSyasi tahi [sAmpratameva] mayaiva zikSitA praNayatatparamimaM priyaM madhuramAlapa / sakhIti sambodhanena hitopadezapAtratvam vyajayate / ayamAzaya:- bhagne vasante samAgate kokilazabdaM zrutvA viprayogadu:sahAtvaM svayamevenaM prati priyabhASiNI bhaviSyasIti nizcitam, tathA ca tava mAnasya kimapi mUlyaM na bhaviSyati, sAmprataM ca madupadezAnullaGghanIyatAvyAjena svayaM pAdapraNatasya priyasyopari kRpAvidhAnavyAjena ca yadi anukUlavAdinI bhavasi tadA sarvathA te mAnarakSA jAyata iti / nAmAntaramAha- mattakokilamityanye iti-kecidanye idamevacchando mattakokilamiti vyavaharantItyarthaH / pra[1]Na[1] ya[1]ta[s] spa[i][1]mi[1]ma [s], sa[1]khi![5] pri[1][s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-174 // tAllalitA // 175 // tagaNAta pare bhajarAzcet tadA lalitA / yathA- prAme'tra pApa ! kalahaMsatAM baghA, batse apAM nahi kimandha ! bhAvyatAm / ramyaM vapurna madhuraM na te rutaM, re kAkapAka ! lalitA na vA gatiH // 175.1 / / lakSitakrameNASTAdazaM bhedamAha- tAllaliteti / tagaNAtpare bhajarAzcet
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 176.] savRtticchando'nuzAsanapradyote tadA laliteti- 'sI. I. Is1. sis' itIdRzairakSaraH pAdavinyAsazcet tadA lalitAnAmakaM jagatIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- grAmebretihe pApa !- durAcArin !, atra grAme- vijJajanavirahite pradeze, kalahaMsatAMmarAlatAM [satAM kalahaM ca], dadhat- dhArayan, apAM- lajjAM, kiM- kuto, na dhatse- nAnubhavasi ? he andha !- ekAkSatayA kANatvasattvena ekata eva darzanAta parato'ndhatvaM, tava spaSTamiti bhAvaH, bhAvyatA- vicAryatAm, [yat] ramyaM[haMsavat] sundaraM, vapuH- zarIraM, te- tava, nAsti / madhuraM- komalaM, zrutisukhaM vA, te rutaM- zabdaH, nAsti, kiMca re kAkapAka !- vAyasapota !, vA- athavA, te lalitA- maJjulA, gati:- pAdavikSeparIti, na asti / kAkapAkA'nyoktyA kazcid dhUrtasvasvarUpAnabhijJa iva mUrkhasamAje AtmAnaM vijJaM khyApayan vijJatAparicAyakaguNahInatAM svasya smaaryte| 'grA[s]me [s] [0], pA[s]pa! [1], ka[0] la[1]ha[s]sa[1]tAM[s], da[1]dhat[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-175 // sjau sau pramitAkSarA // 176|| sajI sadayaM ca / yathA- bahubhiH kimAlalapitaH kuSiyAM, sarasAbhidheyaghaTanArahitaH / rasabhAvamAvitaSiyAM hi varaM, pramitAkSarA'pi racanA'rthavatI // 176:1 // citreyam // 176.1 // lakSitakramAd UnaviMzaM prabhedamAha- sjau sau pramitAkSareti / arthamAhasajo sadvayaM ceti- sagaNa-jagaNI sagaNadvayaM ca '...' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA asya tat pramitAkSarAnAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- bahubhiriti / atra prakRtamudritamustake kimAlalapi tairiti mukhyaHpAThaH, pAThabhedazca- Alilapitairiti dRzyate, so'pi nAdhikaM sAmaJjasyaM vahati, nAyaM sakhyoH parasparAlApaviSayaH, api tu vicArakagoSThIviSaya eveti prakRtameva pAThamAhatya vyAkhyAyate, kudhiyAM- kumatInAM janAnAM, sarasAbhiSeyaghaTanArahita:- sarasA:- rasasahitA ye, abhidheyAH- vAcyArthAH, teSAM ghaTanAvinyAsaH, tenarahitaH, Ala:- alanti arthato vyabhicarantIti alAH, ta eva AlAH, AlAni ca tAni lapitAni- bhASitAni, taiH, kim ?- kimapi na
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 177.] prayojanam [ kintu ] rasabhAvabhAvitadhiyAM - rasAzca - bhAvAzceti taiH, bhAvitAsaMskRtA dhIryeSAM tathAvidhAnam, arthavatI- sArthikA - pramitAkSarA - svalpAkSarA'pi, racanA - kRtiH, varaM - priyAbhavatItyarthaH / asya cchandaso mAtrAsamakavRttAvantarbhAvamAha - citreyamiti - tRtIyAdhyAye mAtrAsamakaprakaraNe "navamazvacitrA" / [ 68 ] iti sUtram / tadartha:- navamo laghuzcakArAt paJcamASTamI ca [ laghU ] yatra bhavataH sA [ catubhiH - caturmAtragaNaiH kRtA ] citreti, pramitA - kSarA'pi caturacaturmAtragaNaivihitA - navamapaJcamAzca laghavaH santyeveti tatrA'pyasyAntarbhAvaH suzakaH, varNavRtte'pi prastArAntarbhUtatvAt ihokta iti bhAvaH / 'ba [ 1 ] hu [ 1 ]bhi: [s], ki [s]mA[s]la [1]la [ 1 ]pi [1] taiH [s], ku [ 1 ] dhi [ 1 ] yAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH, mAtrAsamakalakSaNasamanvayazca tatprakaraNa eva vijJeyaH // a0 2, sU0 - 176 / / mau yo vaizvadevI GaH // 177|| riti pazcabhiryatiH / yathA- jiSNuvittezo dharmarAjaH pracetAH, Iza: zrInAthastejasAM dhAma ceti / yat tvaM prakhyAtaH zrIculukyakSitIza !, brUmasteneyaM vaizvadevI tanuste / / 177.1 / / candrakAntetyanye // 177.1 / / 1 1 lakSiteSu viMzaM prakAramAha- mau yau vaizvadevI DaMH iti / jairityasya sambandhamAha - Geriti paJcabhiryati riti, tathA ca bhagaNadvayaM yagaNadvayaM ca ''''.'''.I''.I''.' ityevaM vinyastairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat jagatIjAtI vaizvadevInAmakaM vRttamityarthaH / udAharati- yathA- jiSNuvitteza itizrI lukyakSitIza !- culukyavaMzIyarAjan ! yat - yasmAt tvaM jiSNu:vijayazIlaH [ indrazca ], vitteza:- dhanasvAmI [ kuberazca ], dharmarAja:- cartuviSasya dharmasyAdhiSThAtA zAsako vA [ yamazca ], pracetAH - prakRSTacetoyuktaH [varuNazca ], Iza:- aizvaryavAn [zambhuzca ], zrInAtha :- lakSmIpatiH [ viSNuzrca ] tejasAM dhAma - gRham [ sUryazca ], iti prakhyAtaH- ebhirnAmabhiH prasiddha:, tena kAraNena, te- tava, iyaM tanuH- idaM zarIram, vaizvadevI- vizveSAM devAnAM sambandhinaiti [a], brUmaH - kathayAma ityanvayaH / tvaM sarvadevamaya iti bhAvaH / asyanAmAntaramAha- candrakAntetyanye iti / ji [s]SNu:[s], vi[s] te [s]
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 178-176.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 167 zo[s], dha[s]ma [1] rAs]jaH[5], pra[s]ce[5]tAH[s' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-177 // mbhau smau jaladharamAlA paiH // 178|| mamasamAH / riti ctubhirytiH| yathA- tvatsenAbhiH kRtaripudhAmaploSe, dRSTvA vyomni sphuraduraghUmastomam / grISme'pyutkAH sapadi mayUrA rAjana, zabdAyante jaladharamAlAbhrAntyA // 178.1 // kAntotpIDetyanye // 178.1 // lakSiteSvekavizaM prakAramAha- mbhau smau jaladharamAlA chariti / arthamAha- mbhmsaaH| cairiti catubhiryatiriti- magaNa-bhagaNa-magaNa-sagaNAH 'sss.si.sss.ss' itIhaurakSaraH kRtAH pAdA yasya, catubhizca yatiryatra tat jalagharamAlAnAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- tvatsenAbhiriti- he rAjan ! tvatsenAbhiH- tava balaH, kRtaripudhAmaploSe-vihitazatrugRhadAhe sati, vyomni- AkAze, urudhUmastomaM- bahaladhUmasamUham, sphuratprakAzamAnaM, dRSTvA - avalokya, grISme'pi- tapartAvapi, mayUrA:- bahiNaH, jaladharamAlAbhrAntyA- meghapaGktibhrameNa, utkA:- utkaNThitAH santaH, sapadizIghra, zabdAyante- kekArAvaM vidadhati, ityarthaH / asya nAmAntaramapItyAhakAntotpIDetyanye iti / 'tva[s]tse [5]nA[5]bhiH[5], [1]ta[1]ri[i]yu[1]dhA[s]ma[5]plo[s]Se[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0178 // njau bhyau navamAlinI jaiH // 176 // najabhayA: / jairityaSTamiyaMtiH / yathA- kalayati vairibhUmipatilakSmI, parimalahArikotikusumogham / sapadi dadAti tubhyamanavacaM, nRpa ! navamAlinIyamasilekhA // 176.1 // lakSitakrameNa dvAvizaM prakAramAha- jo bhyo navamAlinI jaiH iti / arthamAha- njbhyaaH| jairiti aSTabhiryatiriti / 'nagaNa-jagaNa-bhagaNayagaNAH 1.si.sss' itIhazairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat, aSTazci yatiyaMtra tat navamAlinI nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 180.] kalayatIti- he nRpa !- rAjan !, iyaM- tava haste vidyamAnA, asilekhAkarabAlayaSTiH, saiva navamAlinI- navInasvabhAvA mAlAkArapatnI, vairibhUmipatilakSmI- zatrurAjalakSmI, [kusumodhamUlyatvena], kalayati- svIkaroti, tubhyaMbhavate, anavadyam- nirmalam parimalahArikIrtikusumoghaM- parimalena- saurabhena, hAri- manoharaM, kIrtikusumoghaM- yazaHpuSpasamuhaM, sapadi- zIghrameva, dadAtivitarati / mAlinyA ayaM svabhAvo yat- yasmAt, mUlyaM gRhNAti tasmai kusumAni dadAti, iyaM ca te'silekhArUpA kAcit navInaiva mAlinI yA ripunRpAnmUlyarUpeNa tadIyadhanaM gRhNAti kIrtikusumasamUhaM ca tubhyaM dadAtIti bhaavH| 'ka[1]. la[1]ya[1]ti[1], [s]ri[1] bhU[s]mi[1][i]ti[1]la[5]kSmIm[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-176 // njo jau mAlatI // 180 // najajarAH / yathA- bhramara ! sakhe ! vraja yatra sA priyA, kathaya dazAmiti me tadaprataH / abhinavapuSpitaramyamAlatI-, parimalamullasitaM pibAthavA / / 180.1 // varatanurityanye // 180.1 / / lakSitavRttakrameNa trayovizaM prakAramAha- jo nau mAlanIti / arthamAhanajajarAH iti- nagaNa-jagaNa-jagaNa-ragaNAH 'm.si.si.sis' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat mAlatInAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- bhramareti he sakhe !- mitra !, bhramara !- madhupa !, yatra sA- prasiddhA, priyA- mama dayitA, [tatra] vraja- gaccha, tadagrata:- tasyAH samIpe, me- mama, iti- yathA tvayA dRSTA tathA dazAm- avasthAM, kathaya- brUhi, athavA [yadi tvamapi svapriyAvirahamasahiSNustahiM] abhinavapuSpitaramyamAlatIparimalamabhinavA- nUtanA, puSpitA-puSpasamaye [Rtau] sthitA, kusumitA yA mAlatIsvanAmakhyAtapuSpajAtiH, tasyAH parimalaM- saurabham, ullasitaM- sollAsaM yathA syAt tathA, piba- AsvAdaya, Idaze hi samaye priyAM tyaktvA gamanamanucitamiti vicArya pakSAntaramayamupasthApitavAn 'Atmavat sarvabhUteSu yaH pazyati sa paNDitaH" iti nItyA yathA'haM priyAviyogakhedamanubhavAmi tathA ayamapi gamane khedamanubhaviSyatIti vicArya vA pakSAntaramidamupanyastavAn /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 181-182.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 'bhra[1]ma[1] [1], sa[1] khe[s]!, va[1]ja[1], ya[s]tra[1], sA[s],pri[1]yA[s]' iti lakSaNasamanvayaH / asya nAmAntaramAha- varatanurityanye iti- anye AcAryA idaM chando varatanurityAhurityarthaH / a0 2, sU0-180.1 // nau rau pramuditavadanA // 181 // yathA- skhalitavacasi bhartari bhRkuTiM, priyasakhi ! ghaTayetyapi preritA / aviditarasavibhramA bAlikA, pramuditavadanA bhavatyunmukhI // 181.1 // caJcalAkSItyanye / gaurItyapare // 181.1 // lakSitakrameNa caturvizaM prakAramAha- nau ro pramuditavadaneti- nagaNadvayaM ragaNadvayaM ca '1.1.SIS.SIS.' itIhavarNaH kRtAH pAdA yasya tat pramuditabadanAnAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- skhalitavacasIti- priyasakhi !, bhartari- svAmini, skhalitavacasi- pramAdAt tavAhyAne'nyanAyikAyA nAmaprayogaM kurvANe sati, bhrUkuTiM- kaTAkSabhaGgaM racayavidhehi, iti zikSitA- upadiSTA api, aviditarasavibhramA- ajJAtarasavilAsA, pramuditavadanA- prasannAnanA satI bAlikA unmukhI bhavati- uparyavalokinI bhavati / ayamartha:- bAlA prathamaM mayA 'bhartA yadi nAmaskhalanaM kuryAt tarhi tvaM kopaprakAzanArtha bhrUkuTi racayaH' iti zikSitA'pi ajJAtapraNayakoparasAsvAdatayA, sati tathAvasare, hasantI pratyurmukhamavalokate, na tu kopapradarzakaM kimapi karotIti / skha[1]li[1]ta[1][1]ca[1]si[1], bha[5]ta [0] ri[1], bhrU[s]ku[1]TiM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // asya nAmAntare apItyAhacaJcalAkSItyanye, gaurItyapare iti / a0 2, suu0-181|| sA prabhA chaH // 182 / / ___ sA- pramuditavadanA, chaH- saptabhiryatizcet pramA nAma / yathA-pracuravibhavatA navaM yauvanaM, vimalalavaNimA samagrAH kalAH / sakalamapi sakhe! tadetanmuSA, yadi mRganayanA na hemaprabhA // 182.1 // lakSiteSu paJcaviMzaM prakAramAha-sA prabhA chairiti / sUtraM vyAkhyAti- sApramuditavadanA, chaH- saptabhiyaMtizceta prabhA nAmeti- gaNavinyAse yathA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 183.] sthite'pi saptabhirvarNaryatiniyamamAtrasyAzrayaNAt pramuditavadanaiva prabhetyAkhyAyata ityarthaH / udAharati- yathA- pracuravibhavateti- pracuraM- prabhUtaM, vibhavaMvittaM yasya saH pracuravibhavaH, tasya bhAvasttattA, navaM- nUtanaM, yauvanaM- tAruNyaM, vimalalavaNimA- nirmalaM lAvaNyaM, samagrA:- pUrNAH, kalA:- zilpAdividyAH, he sakhe !- mitra !, sakalamapi tat etat mudhA- mithyA, yadi cet hemaprabhAkanakakAntiH, mRganayanA- hariNanetrA, aGganA na [ asti ], vibhavAdestadaiva sAphalyaM yadi tena saha sundarI kAntA'pi bhavet, na cet sA'sti sarvameva tad viphalamiti bhAvaH / 'pra[1][]] [1] vi[1] bha[1][i]tA[s], na[D][s], yau. [s] [1] naM [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-182|| njajyAstAmarasama // 183 // njjyaaH| yathA- satatavikAsasamudhurazobhaM, sakalakalaGkakalAparimuktam / tava vadanaM madirAkSi ! kimetad, bhavati na tAmarasaM na ca cndrH||183.1|| kamalavilAsinItyanye // 183.1 // lakSitakrameNa SaDvizaM prakAramAha-njajyAstAmarasamiti / vyAkhyAtinajajayA iti- nagaNa-jagaNa-jagaNa yagaNA: '.si.si.ss' itIdRzairvaNaH kRtAH pAdA yasya tat tAmarasaM nAma jagatIjAticchanda ityrthH| udAharatiyathA- satatavikAseti- he madirAkSi !- madire- madazIle akSiNI- netre yasyAstatsambodhane he madirAkSi !, satatavikAsasamudhurazobhaM- satataM- rAtri. ndivaM yo vikAsa:- praphullatA, tena samudhurA- utkaTA zobhA yasya tAdRzaM, tathA sakalakalaGkakalAparimuktaM- sakalaM- sampUrNa, kalaGkakalAbhi:- lAJchanAMzaiH, parimuktaM- zUnyam, etat tava vadanaM kim ?- kasmin vastuni attarbhUtam, tAmarasaM- padmaM na bhavati, candrazca na bhavati, padmasya divaiva vikAsaH, tavamukhasya rAtrindivamiti padmAd bhedaH, candro na sarvadA pUrNaH, navA kalaGkaparimukta ityetayo syAntarbhAvaH, vastvantaraM caitatsadRzaM dRSTameva neti kimetaditi zaGkotpanneti bhAvaH / 'sa[i][i][1]vi[1]kA[s]sa[5]sa[1] mu[s][][1]zo[s]bhaM[5]' iti lkssnnsmnvyH| asya nAmAntaramapItyAha-kamalavilAsinItyanye iti // a0 2, sU0-183 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 [a0 2, sU0 184-185.] savRtticchando'nuzAsanapradyote jrajrA vibhAvarI // 184 // jarajarAH / yathA- payonidheravApya toyasaMpadaM, mavAn balAhakena pazya yat kRtam / ya eSa tasya harSakAraNaM sutaH, sa eva saMvRto vibhAvarIpatiH // 184.1 // vasantacatvaramityanye / / 184.1 // lakSitakrameNa saptaviMzaM prakAramAha- bajrA vibhAvarIti / vajrAviti vivRNoti-jarajarAH iti- jagaNa-ragaNa-jagaNa-ragaNAH 'IsI.SIS.IsI.sis' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat vibhAvarInAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- payonidheriti-payonidhe:- samudrAt, toyasampadaM- jalasampattim, avApya- prApya, balAhakena- meghena, yat kRtam- ArcArataM [ tat ] pazya- avalokaya, [ kiM tadityAha-] tasya samudrasya harSakAraNaM- sukhasAdhanabhUtaH [ jalavRddhi kara: ], sutaH-putraH, sa eva vibhAvarIpatiH- nizAnAthazcandraH, aacchaaditH| payonidhimeghAnyoktyA kazcitsvopajIvyasya pratikUlAcArI vrnnyte| pa[1]yo[s]ni[1] ghe[5]ra[1]vA[s]pya[I],to[s] ya[1] saM[5]pa[1]daM[s' iti lakSaNasamanvayaH / nAmAntaramAha-vasantacatvaramityanye iti / / a0 2, sU0-184 // ryanyAH kumudinI // 185 // rayanayAH / yathA- boSitApi ramyaH karanikaraste, hAsalezamAsAdayati na yasmAt / muJca muJca tasmAdiha nalinIyaM, rohiNIpate ! hanta kumudinItaH / / 185.1 // lakSiteSvaSTAvizaM prakAramAha-rayanyAH kumudinIti / rayanyA iti vivR. Noti- rayanayAH iti- ragaNa-yagaNa-nagaNa-yagaNAH 'IS.ISS.I.Iss.' ityevaMprakArairvaNaH kRtAH pAdA yasya tat kumudinInAmaka jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-bodhitApIti- he rohiNIpate !- candra !, iyaM nalinIkamalinI, te- tava, ramyaiH- manoharaH, karanikara:- kiraNasamhaiH, bodhitAkRtaprabodhA api, yasmAt- yato hetoH, hAsalezamapi- vikAsamAtramapi, [kApunaratyAnukUlAcaraNasya pratyAzA] na AsAdayati tasmAt [imAM] muzca muzcaparihara parihara, tahika me gatiriti cet ? ita:- asmin pradeze, kumudinI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 186 - 187.] kumudvatI [ tvayA saha baddhabhAvA] vartata iti bhAvaH / candranalinyAdyanyoktyA kAcid dUtI nAyakasya anyAsaGgaparihArapUrvakaM svapakSanAyikAyAM prasakti prastauti / 'bo [s]dhi] [1] tA [s]pi [ 1 ], Rs [s] myaiH [s], ka [ 1 ]ra[+]ni [ 1 ]ka [ 1 ] : [s], te [s] ' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 185 // tau sau lalanA GaH // 186 // matanasAH / riti paJcabhiryatiH / yathA- ramyanitambAM navatanulatikAM, saMsRtatRSNAM gajagatirucirAm / vindhyadharitrIM tava nRpa ! ripavaH, saMprati mejunaM tu nijalalanAm // 186.1 / / lakSitakrameNa UnavizaM prabhedamAha - bhtau nsau lalanA Geriti / arthamAhamatanasAH / Geriti paJcabhiryatiriti- bhagaNa-tagaNa-nagaNa-sagaNAH 'SII. SSI. IIIIIS' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat lalanAnAmakaM jagatIjAtichandaH, yatra ca paJcabhiryatirityarthaH / udAharati- yathA- ramyanitambAmiti - he nRpa ! samprati tvayA AkramaNe kRte sati tava ripava:- zatravaH, ramyanitambAM - ramya:- ramaNayogyaH, nitamba:- kaTipazcAdbhAgaH, pakSe prAntabhAgo yasyAH, tAM navatanulatikAM - navA - nUtanA, tanulatA- dehavallI, yasyAstAM, pakSAntare - navA tanuH - komalA latAvallI yasyAM tAm, saMbhRtatRSNAM- saMbhRtApoSitA, tRSNA - priyaprAptyabhilASA, pakSAntare durlaGghayagahana pradezatayA pipAsA ca yasyAM tAM gajagatirucirAM- gajasyeva gatiH- pAdanyAsa:, tena rucirAMzobhanAM, pakSAntare - gajAnAM gatiH- pracArastena rucirAM, vindhyadharitrIM - vindhyaparvatabhUmi, [ pakSAntareNa vyAkhyAtavizeSaNAM ], bhejuH zizriyaH, nijalalanAMsvakAntAM [ prathamapakSatayA vyAkhyAtavizeSaNairyuktAm ] na bhejuH / tava bhayena palAyitAste svapriyAvizeSaNopalakSitatayA vindhyabhUmimeva bhejuH priyAM ca svapura eva paritatyajuriti bhAva: / 'ra [s] mya [ 1 ]ni [] ta [s]mbAM [s], na [1]va[1]ta [1]nu[1]la [ 1 ]ti [ / ] kAM [s] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 186 // nau yau kAmadattA // 187 // nanarayAH / yathA- nikRtikaluSayA ghiyA vitIrNa, bahutaramapi niSphalatvameti / sukRtamamRtakAraNaM prasUte, dhruvamiha kaNikApi kAmadattA / / 187.1 / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 188.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 173 lakSitakrameNa trizaM prabhedamAha- nau ryo kAmadatteti / 'nau ryo' iti padadvayaM vyAkhyAti- na-na-ra-yAH iti- nagaNadvayaM ragaNa-yagaNo 'm.m.sis. Iss' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat kAmadattAnAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nikRtikaluSayeti, nikRtikaluSayA- anAdaradRSTidUSitayA, dhiyA- buddhayA, vitINaM- dattaM, bahutaramapi- atyadhikamapi, niSphalatvaM- kAlAntarabhAviphalazUnyatvam, eti-prApnoti, kAmadattA- kAmasvecchAnusAraM, sampradAnaprItipUrvaM dattA- vitIrNA, kaNikApi- kSudrAMzo'pi, iha- saMsAre, amRtakAraNaM- mokSaprAptisAdhanaM, sukRtaM- puNyaM, prasUte- janayatItyarthaH / kasmaicidanAdareNAdhikamapi dattaM dAtuH kRte na saphalaM, saMpUjya dattaM svalpamapi bahuphalamiti bhAvaH / 'ni[1] kR[1]ti [1]ka[1]lu[1]Sa[1]yA[s], dhi[1]yA[s], vi[s]tI[s]][s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, suu0-187|| no rirmeghAvalI // 18 // ririti ragaNatrayam / yathA- stanitaghoraghoSATTahAsAkulA, trltaarvissujchttaalocnaa| virahiNIjanaprANaghAtodyatA, namasi rAkSasIyaM na meghAvalI // 188.1 // vasanteti kazcit // 188.1 // lakSitakrameNa ekatriMzaM prakAramAha-no rirmeghAvalIti / ririti ragaNatrayamiti- "samAnenakAdi:" [ 1.4 ] iti niyamAt, ikArasya tritvAbodhakatvAditi bhAvaH / tathA ca nagaNaH ragaNatrayaM ca ||.SIS.SIS.SI.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat meghAvalInAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati-, yathA- stanighoreti, stanitaghoraghoSATTahAsAkulA- stanitasyagarjitasya, ghoraH, ghoSa eva aTTahAsa:- uccairhAsyaM, tena AkulA, taralatAravidhucchaTTAlocanA- taralA- caJcalA, tArA- kanInikA, saiva vidhucchaTTA- saudAminImAlA, locanaM yasyAH sA, virahiNIjanaprANaghAtodyatA- virahiNIjanAnAM- pativiyuktAnAM kAminInAM, prANaghAtAya, udyatA- tatparA, nabhasiAkAze, iyaM- dRzyamAnA, meghAbalI na- meghamAlA na, kintu rAkSasI / ubhayovizeSaNasAmyena virahiNIprANaghAtakatvena rAkSasItvamevAsyAM yujyata iti iti bhAvaH / 'sta[1]ni[1]ta[1]gho[s] ra[1]gho[5]SA[5][i] hA[s]sA[5] ku
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 186-160.] [1]lA[s]' iti lkssnnsmnvyH| nAmAntaramAha- vasanteti kazciditi / / a0 2, sU0-188 // tyau tyo puSpavicitrA // 186 / / tytyaaH| yathA- bhrAmyabhramaravyAkIrNoddharagandhA, mandAravatI santAnaprasavAvyA / nAbheyajinasyoddAmA suranAthara, viSThacA racitA pUjA puSpavicitrA // 186.1 // lakSitakrameNa dvAtriMzaM prabhedamAha-tyau tyo pusspvicitreti| tyo tyAviti vyAkhyAti- tayatayA: iti- tagaNa-yagaNa-tagaNa-yagaNAH 'sI.Iss.sI.Iss' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat kusumavicitrAnAmakaM jagatijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- bhrAmyabhramareti, suranAthaiH- devezaH, bhrAmya bhramaravyAkIrNoddharagandhA- bhrAmyadbhiH- itastatazcaladbhiH, bhramaraiH- rolambaH, vyAkIrNaH- sarvataH prasAritaH, uddharaH- utkaTo gandho yasyAH sA, mandAravatIdevataruvizeSapuSpayuktA, santAnaprasavADhyA-santAnasya-devataruvizeSasya, prasavaiHpuSpaiH, pallavaizca, AnyA- pUrNA, uddAmA- sUtrarahitA nibandhA vA, kusumavicitrA- kusumaiH- puSpaiH, vicitrA- vilakSaNA, nAbheyajinasya-AdinAthatIrthakarasya, pUjA, diSTayA- bhAgyena, racitA- kRtA / 'bhrA[s]bhya[s] [i]ma[i] ra[5]vyA[5]ko[s]l[5][]ra[1]ga[s]ndhA' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-186|| sA maNimAlA caiH // 10 // sA- puSpavicitrA, caiH- SaDbhiryatizcenmaNimAlA / yathA- santoSadhanAnAM kA nAma samRddhi-cAritrasudhAptI dhikkAmapipAsAm / nirbojasamAdhAvAstAM surasaukhyaM, jainI yadi kaNThe vAk ki mnnimaalaa||160.1|| trayastrizaM prakAramAha-sA maNimAlA cairiti / vyAkhyAti-sA-puSpavicitrA caiH-ssddbhirytishcenmnnimaalaa| puSpavicitrA pUrvalakSitA sA yathoktagaNareva vinyastA yadi pratipAdaM SaSThe'kSare yatyA yutA syAt tahi maNimAlAnAmakaM jagatIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA-santoSadhanAnA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 161.] savRtticchando'nuzAsanapradyote miti- santoSadhanAnAM- santoSa:- AtmatRptiH, sa eva dhanaM yeSAM teSAM kRte, samRddhi:- hiraNyadhAnyAdisampatiH, kA nAma- kimarthasAdhikA?, cAritrasudhAto- sucaritAmRtalAbhe sati, kAmapiyAsAM-viSayAbhilASAM, dhik- sA nindanIyetyarthaH / nirbIjasamAdhI- nirvilpakadhyAne sati, surasaukhyaM- devAnAmapi saukhyam- AstAm, na tadabhilASa iti bhAvaH, yadi kaNThe jainI-jinopadiSTA, vAk asti tarhi, maNimAlA- ratnasrak, ki- kasmai prayojanAyeti bhAvaH / atra santoSadhanAnAM; kA nAma samRddhiH cAritrasudhAptI; dhik kAmapipAsAm, 'nirvIjasamAdhAvAstAM surasaukhyaM janI yadi kaNThe vAk, kiM maNimAlA // ' ityevaM virAmacihnasthAne yatiH kAryA, etAvanmAtreNa ca pUrvalakSitAd vizeSaH // a0 2, sU0-160 // syau syau kekiravam // 16 // sayasayAH / yathA- pathika ! prayAhi tvarayava no cet, purataH samujammiNi meghkaale| bhavato dvijihvasya hariSyate'sUna, samadadhvanatkekiravaH pracaNDa: // 161.1 // catustrizaM prakAramAha- syau syau kekiravamiti / syau syAviti vyAkhyAti- sayasayAH iti- saMgaNa-yagaNa-sagaNa-yagaNAH // 5.15.15.s' itIdazairakSaraH kRtAH pAdA yatra tat kekiravaM nAma jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-pathika ! prayAhIti- he pathika !- adhvanIna !, tvarayaiva- zIghrameva, gRhaM gaccha, no- na gamiSyasi, cet- yadi [tarhi] purata:ane, meghakAle- varSau, samujjRmbhiNi- samyag vRddhi gate sati, pracaNDa:bhayaGkaraH, samadadhvanata kekiravaH-samadaH- mattaH, ata eva dhvanan-zabdaM kurvANaH, yaH kekI- mayUraH, tasya rava:- zabdaH, dvijihvasya- sarpatulyasya dve mithyAsatyabhASiNI, jihva yasyeti vyutpattyA, AgamanasamayamasatyaM kathitavatastavA'pi sarpavat dvijihvatvamiti bhAvaH, asUn- prANAn, hariSyate- nAzayiSyati / kekiravaM zrutvA sarpA api bhItA bhavanti tvamapi tAdRza iti vrssaatoH pUrvameva gRhaM yAhi yadi no cet kekiravaM zrutvA tvaM na jIviSyasIti bhAvaH / 'pa[1]
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 162-193.] thi[1]ka! [s], pra[1]yA[s]hi[s], tva[1]ra[1]ye [s]va[1], no[5] cet[s]' iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0-161 // nisau hIH // 162 // niriti nagaNatrayaM sazca / yathA- sitamahasi dhavalayati dharAM, subhaga ! kuru yadiha samucitam / tava vizadaguNahRtahRdayA, hriyamapi pariharati sutanuH // 192.1 // lakSiteSu paJcatrizaM prakAramAha- nisau horiti / vyAkhyAti- niriti nagaNatrayaM sazceti- nagaNatrayaM sagaNazca // // // // ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat hrInAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAsitamahasi iti- he subhaga !- saubhAgyazAlin ! sitamahasi- zvetAMzI candre, dharA- pRthvIM, dhavalayati- ujavalayati sati, iha- samaye sthAne ca, yat samucitaM- tava tasyAzcayogyaM, tat kuru- vidhehi, [yataH] tava- bhavato guNahRtahRdayA- guNaiH- dAkSiNyadibhiH, hRtaM- vazIkRtaM, hRdayaM yasyAH sA, sutanu:zobhanAGgI sA hriyamapi- paramadhanarUpAM lajAmapi, pariharati- tyajati, kimutAnyaditi zeSaH / ayamAzayaH- iyaM zubhAGgI lajjAmapi parihRtya tadguNavazIkRtA kaumudIsanAthe'tra samaye IdRze sthAne cAgateti tvamapi tatsahazamAcareti / 'si[]ta[1]ma[1]ha[1]si[1], dha[1] va[I]la[1]ya[1]ti[1], dha[1] rA[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-162 // jsau syau kolaH // 163 // jasasayAH / yathA- culukyanRpate ! tvayi bibhrati kSamA, vihAya dharaNIdharaNaprayAsam / payodhipuline ramatAM yathecchaM, sa saMprati cirAya purANakolaH // 193.1 // 12 // 36 // lakSitakrameNa SaTtriMzaM prakAramAha- jsosyo kola iti / jasau syAviti / vivRNoti- jasasayAH iti:- jagaNa-sagaNa-sagaNa-yagaNAH '..sss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat kolanAmakaM jagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- culukyanRpate ! iti, he culukyanRpate ! tvayi- bhavati, mAM ko
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 164.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 177 pRthvIM, bibhrati - dhArayati sati sa purANakola:- purAtanavarAhaH [ AdivarAhaH ], dharaNIdharaNaprayAsaM- pRthvIbhArodvahanaparizramaM vihAya - tyaktvA, payodhipuline - samudratIre, cirAya - bahukAlaM yAvat yathecchaM - kAmAnukulaM, ramatAM - kIDAmanubhavatu, tatkAryasya tvayaiva kRtatvena sa nizcinta iti bhAvaH / 'cu[']lu[s]kya[ / ]nRpa[1]pa[1]te[s], tva[1]yi, [1] bi[5]bhra [1]ti [s], kSAM[s]' iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0 - 193 // " atijagatyAM natigA urvazI // 164 // nagaNa: tagaNatrayaM guruzca / yathA- ajananiryoSitAmastu vaMze satAM, malinimAnaM svazIlena yAstanvate / bhagavato vAsudevAt prasUtApi hi, tridazavezyAtvamaGgIcakArorvazI // / 164.1 / / itthaM jagatIjAteH prasiddhA bhedA lakSitAste ca SaTtriMzat, tathA ca dvAdazAkSarapAdasya SaTtriMzaditi sUcitam / / 12 / 36 / / iti / prastA ragatyAtu 4066 bhedA bhavanti / tathA ca "sahasrANyatha, catvAri navatizca SaDuttarA / jagatyAM sarvavaNAnAM vRttAnAmiha sarvazaH || " iti bharatanATyazAstre 15 ze'dhyAye 58 / / iti jagatI // atijagatIjAti // atha atijagatI / varNayitumupakramate - atijagatyAM natigA urvazitIti / natigA ityasyArthamAha- nagaNaH, tagaNatrayaM, guruzceti, tathA ca ' / / 1.55 1.551. SSI.S' ityevaM trayodazabhirakSaraH kRtAH pAdA yasya tat urvazInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- ajananiritisatAM - sajjanAnAM, vaMze - kule, yoSitAM - strINAm, ajanani:- anutpattiH, astu - bhavatu, yAH, yoSitaH svazIlena - svacaritena [ kule ] malinimAnaMkalaGkaM tanvate - vistArayanti / hi yataH, bhagavataH - sarvaizvaryaM nigheH, vAsudevAt- viSNoH, prasUtA - labdhotpattiH, api, urvazI - svanAmakhyAtA apsarAH, tridazavezyAtvaM - devavArAGganAtvam aGgIcakAra - svIkRtavatI / 'urvazI hi vAsudevasya urojAtA' iti zrutiH, yadi ca tAdRzocca kulaprasutAyAstasyA itthaM zIlaM tarhi sAmAnyakulajAnAM kA katheti kaverabhiprAyaH / ' a [1]ja [1] na [1] ni
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 195-196.] [s]ryo[s]Si[1]tA[5]ma[s]stu[2], vaM[]ze[s]sa[1]tAM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-164|| njo jrau gaH suvaktrA // 165 // najajaragAH / yathA- hRtahRdaya: khalu yadvilAsalakSmyA, ratimapi puSpazarastuNAya mene / lavaNimavAritaraMgiNI kilaSA, harati na sA'pi munemanaH * suvaktrA // 165.1 // acaletyanye // 165.1 // lakSaNIyeSu dvitIyaM prabhedamAha-njo nau gaHsuvaktreti / vivRNoti-najajaragAH iti- nagaNo jagaNadvayaM ragaNo guruzca 1.151 ISI.SIS.5' itIhazerakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat suvaktrAnAmakam atijagatIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- hRtahRdaya iti- yadvilAsalakSmyA- yasyAH- suvaktAyAH, vibhramazobhayA, hRtahRdayaH- vazIkRtacetAH, puSpazara:- kusumeSuH, rati- ramaNISUpamAnabhUtAM svapatnImapi, tRNAya mene-khalu tirazcakAra khalu / eSA-suvaktrA, lavaNimavAritaraGgiNI- lAvaNya jalapravAhiNI, kileti prasiddhI, lAvaNyanadIsvenaiSA vizruteti bhAvaH, sA'pi suvaktrA- sumukhI, muneH- vazIkRtamanaso yateH, manaH- hRdayaM na harati- na vazIkaroti // 'ha[1][i][1]ta[1][1]da[1]yaH [s], kha[1]lu[1] ya[s] vi[1]lA[s]sa [1]la[1]kSmyA[s]' iti lakSaNasaMgatiH / nAmAntaramasyAha- acaletyanye iti / a0 2, sU0-165 // bhIgAvaGgaruciH ||166 // bhacatuSTayaM guruzca / yathA- yena vidhipratipakSatayeva sadA'kAri kRtArthaka eva daridrajanaH / kasya mudaM na dadAti nRpo bharataH, so'GgarucipratiSisahasrakaraH // 196.1 // tRtIyaM prakAramAha- bhIgAvaGgaruciriti / vivRNoti- bhacatuSTayaM guruzceti- "samAnenakAdiH" [1.4.] iti nayamAt bhItyasyArthaH- bhagaNacatudhyaM, ga ityasya- guhariti ca; tathA ca 'sin.sn.sil.sn.s' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat aGgarucinAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- yeneti- yena- bharatena rAjJA, vidhipratipakSatayA iva- vidheH
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 167.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 176 brahmaNaH, pratipakSaH- pratikUlAcArI, tasya bhAvasttayA iva, daridrajana:- arthahIno lokaH, sadA- sarvadA, kRtArthaka eva- kRtaH- sampannaH, artha:- dhanamabhilAzca yasya tAdRza eva, akAri- kRtaH, aGgarucipratiSiddhasahasrakaraH- aGgarucyA- zarIrazobhayA, pratisiddhaH- tiraskRtaH, sahasrakara:- sUryazcandrazca yena saH, sa- prasiddhaH, bharatanRpaH kasya janasya, mudaM- harSa, na dadAti- api tu sarvasyApi dadAtyeti bhAvaH / vidhinA 'ayaM nizcitaM daridro bhavitA' iti bhAle vilikhyotpAditasya janasya kRtArthatAsampAdanena vidhiprAtikUlyamasmin nRpe spaSTam, svakAntyA ca sUryAcandramasorapi pratinidhirayaM sarvajanakaraJjaka iti bhaavH| 'ye[s] na[1], vi[1]dhi[s]pra[1]ti [1]p[s]kss[| ta[1]ye[] va[i], sa[1] dA[5]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-196 // mnau nau gaH praharSiNI gaiH // 197|| manajaragAH / pairiti tribhiryatiH / yathA- utprevatridazadhanuzchalena varSA-, lakSmyodyanmaNirucicitratoraNasrak / paJceSo panajayotsavaikacihnamAbaddhA sapadi manaHprahaSiNIyam // 167.1 // lakSitakrameNa caturthaprakAramAha- mnau nau gaH praharSiNI gairiti / 'vivRNoti- mnjrgaaH| gairiti tribhiryatiriti- magaNa-nagaNa-jagaNa-ragaNA guruzca 'sss...IsI.sis.s' itIdRzairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat tathA, tribhirvagaryatizca yatra tat praharSiNInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-utpreGkaditi- varSAlakSmyA- varSartuzobhayA, utpreDantridazadhanuzchalenautpreGkhataH- uparicalataH, tridazadhanuSa:- devendra bANAsanasya, chalena- vyAjena, AbaddhA- grathitA, paJceSoH- paJcabANasya kAmasya, bhuvanajayotsavaikacihnabhuvanajayaH- sarvalokavijaya eva utsava:- AmodAvasaraH, tasya ekaM- pradhAnaM, cihna lakSaNam, iyaM- pratyakSadRzyamAnA, maNicitratoraNasraka- maNibhiHnAnAratnaH, citrA- anekavarNA, toraNasraka- dvAramAlA, sAda- zIghra, mana:praharSiNI- cetomodajananItyarthaH / atra pratipAdaM prabhAkSaratraye yatiH / 'ut[5]pre[5]Gkha[s]tri[1]da[1]za[1]dha[1]nuz[5] cha[1]le [s]na[1], va[5]rSA[s] iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-167 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 168 - 166.] ubhau sjo go rucirA gheH // 168 // jabhasajagAH / dhairiti catubhiyaMtiH / yathA - samullasaddazana mayUkhacandrikAtaraGgite taba vadanendumaNDale / sulocane kalayati lAJchanacchavi, ghanAJjanadravarucirAlakAvalI // / 168.1 // 180 paJcamaM prabhedamAha- jbhau sjau go rucirA ghairiti / vivRNoti - jabhasajagA iti / dhairiti caturbhiryatiriti- jagaNa-bhagaNa- sagaNa jagaNA guruzca '151.511.115.151 . ' itIdRzairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat caturbhizca varNairyaM tiryatra tat ruci rAnAmaka matijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - samullasaditi - he sulocane ! - sunayane !, samullasaddazanamayUkhacandrikAtaraGgite - samullasatAM - prakAzamAnAnAM dazanAnAM dantAnAM mayUkhacandrikayA - kAntikaumudyA, caraGgite - kRtapravAhe, tava - bhavatyAH, vadanendumaNDalemukhazazibimbe, ghanAJjanadra varucirA - gADhakaJjalarasasundarA, alakAvalI - kezamAlA, lAJchanacchavi- kalaGkazobhAM kalayati - dhArayatItyarthaH / sa [ 1 ]mu[s]lla [1] sad[S]da[1] za[1]na[1]ma[1]yU[s] kha[1] [s]ndri [ 1 ] kA [s]' sarvatra pAde caturbhiryatiH, iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 168 // tau yaso go mattamayUram // 166 // matayasagAH / ghaMriti vartate / yathA- prAvRTlakSmyA nizcitamatrAvatarantyAH, yA kalpitakolAhalamuccaiH / jalpanto'mI hanta nidAghApasareti, prAtIhAya mattamayUrAH kalayanti // 166.1 // SaSThaM prabhedamAha - mtau sau go mattamayUramiti / vivRNoti - matayasagAH / dhairiti vartate iti- magaNa-tagaNa yagaNa - sagaNA guruzca 'Sss.SSI. Iss. S.S.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat, tathA pUrvasUtrAd vairityasyAnuvRttyA catubhizca yatiyaMtra tat mattamayUranAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- prAvRTlakSmyA iti- saMbhUya- ekIbhUya, uccaiH- tArasvareNa kalpitakolAhalaM- kRtamahAnAdaM yathA syAt tathA, amI- dUrAdu dRSTigocarAH, mattamayUrA:- unmattarbahiNaH, atra- bhUtale, nizcataM nirNItarUpeNa, avatarantyAH- AgacchantyAH prAvRTalakSmyA :- varSarttuzobhAyAH, agre -
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 200-201.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 181 AgamanAt pUrvameva, nidAdya!- grISmartoM !, apasara- dUraM gaccha, iti jalapantaHkathayantaH, prAtIhArya- pratIhArasya karma, kalayanti- dhArayantItyarthaH / 'prA[s]vRT[5]la[5]kSmyA[s], ni[s]zci[1]ta[1] ma[s]trA[s]va[1]ta[1][5]ntyA' iti lakSaNasaMgatizcaturbhizca yatiriti / / a0 2, sU0-166 // nau trau gaH kSamA // 200 // nanataragAH / gheriti vartate / yathA- ayi! jaDa!yatibandho! kimaGgazaucaH, kacidapi sukRtaM syAnmudhAsi mUDhaH / yadiha ca paraloke ca sAdhu tattvaM, zRNu kuru hRdayasthAM kSamAmajanam // 200.1 // saptamaM prabhedamAha- nau trau gaH kSameti / vivRNoti- nntrgaaH| gheriti vartate iti- nagaNadvayaM tagaNa-ragaNo guruzca // ...ssI.SIS.s.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya, parityanuvRttyA catubhizca yatiryatra tat kSamAnAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- ayi jaDetiayi ! iti komalAmantraNe, he jaDaM !- mUrkha !, yatibandho !- kSudrayate !, aGgazaucaiH- zarIrazuddhibhiH, kvacidapi- kvApi kAle deze vA, sukRtaM- puNyaM, syAt- bhavet, kim ? mudhAvyarthameva, mUDhaH- mUrkhaH, asi, yat iha- atra loke, paraloke ca- parasmin svargAdirUpe loke- sthAne ca, sAdhu- kAryasAdhakaM, tattvaM [syAt tat], zRNu- AkarNaya, ajasraM- satataM, kSamA- zAnti, hRdayasthAM antaHkaraNapratiSThitAM, kuru- vidhehi / 'a[1]yi[1], ja[1]Da[1], ya[1]ti[1]ba[5]ndho[s], ki[s]ma[s] [[1]zo[5] caiH[s]' iti lakSaNasamanvayaH, zcaturmizca yatiriti / / a0 2, sU0- 200 // mau jo gaH zreyomAlA // 201|| dhariti vartate / yathA- lakSmIlIlAga raM vinamrapuraMdarabhrAmyadbhuGgazreNIkRtastavanadhvani / netrAnandaM tAmrAGgulIdalabandhuraM zreyomAlAM dadyAjjinendrapadAmbujam // 201.1 // aSTamaM prabhedamAha- mau jau gaH zreyomAleti / sUtraM pUrayati- gheriti vartate iti / magaNadvayaM jagaNadvayaM guruzca 'sss.sss.11.15..' itIhazarakSaraH kRtAH pAdA yasya, caturbhizca yatiryatra tat zreyomAlAnAmakamatijagatIjAti
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 202.] cchanda ityarthaH / udAharati- yathA- lakSmIlolAgAramiti- lakSmIlIlAgAraM- lakSmyA:- sarvasampadaH, lIlAgAraM- krIDAsthAnaM, vinamrapurandarabhrAmyadubhRGgazreNIkRtastavanadhvani-vinane- praNAmArtha praNate, purandare- indre, [ sati tacchiromAlyAnugatAH ] bhrAmyantI- calantI yA, bhRGgazreNI- madhukaramAlA, tayA kRtaH- vihitaH, stavanadhvaniH- stutizabdo yasya tat, netrAndanaM- netrayoHnayanayoH kRte, AnandaM- sukhasvarUpaM, yadvA netrANi AnandayatIti netrAnandam, tAmrAGgulIdalabandhuraM- tAmraH- raktavarNaH, aGgulIdalaiH, bandhuram- unnatAnatam, jinendrapadAmbujaM- jinendrasya padAmbujaM- caraNakamalaM, zreyomAlAkalyANaparamparAM, dadyAt- vitaret, ityAzI:prArthanA / 'la[5]kSmI[s]lI[s] lA[s]gA[s]raM[s], vi[1]na[5]mra[1][i][5]nda[I] ra[s]' [ saMyoge gurutvAt ] iti lakSaNasamanvayaH, caturbhiyateH sattvAt / / a0 2, sU0 201 // nau tau gaH kuTilagatizchaH // 202 // chariti saptabhiyaMtiH / yathA- yadasaralatarabhrUvibhugnAlakA, kuTilagatiratiprauDhavAgavakrimA / tadiyamaghaTi bhoH kautukAt kAminI, niyatamanRjunA kenacid veSasA / / 202.1 // nartakItyanye / / 202.1 // lakSyamANakrameNa navamaM prakAramAha- nau tau gaH kuTilagatizchariti / chairiti saptabhiryatiriti- nagaNadvayaM tagaNadvayaM ca guruzca // ..51...' itIhazarvarNaiH kRtAH pAdA yasya, saptabhizca yatiryatra tat kuTilagatinAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- yadasaraleti-yat- yasmAt, iyaM- varNyamAnA, kAminI, asaralatarabhrUH- kuTilatarakaTAkSA, vibhugnAlakAbhaGguralalATakezA, kuTilagati:- vakragamanA, atiproDhavAgvikramA- atiprauDha:- paramoddhataH, vAco vikramaH- vacanavinyAso yasyAstAdRzI [ asti], tat- tasmAt kAraNAt, anRjunA- kuTilena, kenacit- ajJAtena, vedhasAbrahmaNA, kautukAt- lIlayA, aghaTi- nirmitA bhoH| nahi sarvasAmAnyasRSTikartuvidhAturIhazastrInirmANakartRtvaM sambhavati, tasmAdanya eva kazcid vidhAtA'syA iti bhAvaH / sarvatra pAde saptabhiryatiH / 'ya[1]da[1]sa[I] ra[1]la[1]ta[1]ra[5]bhrU[s]vi[1] bhu[s] gnA[s]la[1]kA[s] iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, suu0-202||
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 203-204.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 183 nau nau gaH kSmA // 203 // nanamaragAH / chariti vartate / yathA- tvadarimRgazAmAvAsapradAnAda, bhayamiva paramaM rAjan ! dhArayantaH / pracalati bhavataH sainye digjayA, pratidizamagamana kampaM mAmRto'mI // 203.1 // dazamaM prakAramAha-nau bhrau gaH kSmeti / vivRNoti- nanamaragAH / chariti vartate iti- nagaNadvayaM magaNa-ragaNo guruzca ..sss.sis.s' itIhazaivarNeH kRtAH pAdA yasya tava, saptabhizca yatiryatra tat kSmAnAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- tvadarIti-he rAjan ! tvadarimRgadRzAM- tvacchatruramaNInAm, AvAsapradAnAt-nivAsasthAnadAnAt hetoH paramamatyantaM, bhayaM, dhArayanta:- bibhrANA iva pratidizaM- sarvAsu dikSu amI kSmAbhRtaH- parvatAH, bhavataH- tava, sainye- bale, digjayArtha-dizo vijetuM, prasthitecalite sati, kampaM- calanam, agaman- prApuH / anyo'pyapasadhI rAjAnamAgacchantaM vIkSya bhayAt kampate, ete ca sAkSAdeva rAjAparAdhinaH rAjJaH zatrUNAM pakSapAtitvAditi sasainyaM rAjAnabhAgacchantaM vicArya kampante / atra digvijayayAtrArtha tvayi prasthite tvadarimRgadRzaH palAyya parvatagRhAsu nilInAH, balabhareNa medinI kampiteti tatrasthAH parvatA api kampitA ityeSa vAcyo'rtho bhaGgayantareNa pratipAditaH / bhayamiva dhArayanta iti kampasya hetutvena kathitamiti hetUsprekSeyam / tvadarimRgadRzAmiti saptame'kSare ytiH| evaM sarvatra pAde'vaseyam / 'tva[1]da[0]ri[0]ma[]ga[1] [1]zA[s]mA[s]vA[s]sa[1]dA[s]nAt[s]' iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0-203 // ramau rau gazcandriNI caiH // 204 // yamararagAH / cairiti SaDbhiryatiH / yathA- dharAmAraM bibhrallIlayA bAhudaNDe, jayatyeSa zrImAnUjitaH kSoNinAthaH / bhujaMgIbhirgAtairujjvalayadyazobhivaM. bhUva proddAmazcandriNI nAgabhUmiH // 204.1 // ekAdazaM prakAramAha- ramau rau gazcandriNI caritI / vivRNoti- yamararagAH / cairiti SaDbhiryatiriti- yagaNa-magaNI ragaNadvayaM guruzca 'Iss.sss. SIS.Iss.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya, SaDbhirakSarezca yatiryatra tat
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 205-206.] candriNInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dharAbhAramiti- bAhudaNDe- bhujopari, dharAbhAraM- pRthvIbharaM, lIlayA- anAyAsena, bibhrat- dhArayan, zrImAn- lakSmIpAtram, ajita:- balavAn, eSa- varNyamAnaH, kSoNInAthaH- pRthvIpatiH, jayati- sarvotkarSeNa vartate / bhujaGgIbhiH- nAgIbhiH, gItaiH- gAnaviSayIkRtaH, prohAma:- utkaTa:, yadyazobhi:- yatkItibhiH, nAgabhUmi:- pAtAlaM, candriNI- candrayuktA babhUva / AkAze candra iti prasiddhiH paraM tvadyazogAnastatrApi candravat prakAzasya sattvena candriNIva nAgabhUmirjAteti bhAvaH / 'dharAbhAraM bibhrat' ityevaM SaDbhiryatiH sarvatra pAdeSu / dha[I]rA[s]bhA[s] [5]bi[5]bhra[5]llI [s]la[I]yA[s], bA[s]hu[s]NDe[5]' iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0-204 // nau ? gazcandrikA // 205 // nanarayagAH / yathA-nikhilakuvalayaprapaJcitAnandA, pariNatazarakANDapANDuracchAyA / iha jagati culukyacandra ! nistandrA, prasarati tava kIrticandrikA nityam // 205.1 // lakSiteSu dvAdazaM prakAramAha- nau yau~ gazcandriketi / vivRNoti- nanarayagA iti-nagaNadvayaM ragaNa-yagaNo guruzca '.m.sis.Iss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat candrikAnAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- nikhileti- he culukyacandra !- culukyavaMzodyatataka !, nikhilakuvala. yaprapaJcitAnandA- nikhile- sampUrNe, kuvalaye- pRthvImaNDale, candravikAzikamale ca, prapaJcito-vistRta Anando yayA sA, pariNata- zarakANDapANDuracchAyA- pariNatazarakANDavat- pakvazarayaSTivat, pANDurA- zvetA, chAyAkAntiryasyAH sA, nistandrA- amandA, sollAsA ca, tava- bhavataH, kIrticandrikA- prazastikaumudI, iha jagati- asmin saMsAre, nityaM- satataM, prasarati- parito vyApnoti / ni[1]khi[1]la[1] ku[1]va[1] la[1]ya[s]pra[1]. pa[s]Jci[i]tA[s]na [5]ndA[5]' iti lkssnnsmnvyH| a0 2, suu0-205|| jtau sjau go maJjubhASiNI // 206|| jtsjgaaH| yathA- narendra ! ruSTe tvayi mahIbhujAM matinave pRSadharmaNi na
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 206-207.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 185 citravarmaNi / kaTu kaNantI luThati zRGkhalA padadvaye na kAntAnuzayamaJjubhASiNI // 206.1 // trayodazaM prakAramAha- jtau sjau go maJjubhASiNoti / vivRNotijatasajagAH iti- jagaNa-tagaNI sagaNa-jagaNI guruzca Isi.ssI.S.Is1.5.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat majubhASiNInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- narendreti- he narendra !- rAjan !, tvayibhavati, ruSTe- kruddhe sati, bhUbhujAm- anyanRpANAm, matiH- buddhiH, nave- sadya: samutpATite, pRSaJcarmaNi- mRgacarmaNi bhavati, [ vratagrahaNeccheti bhAvaH ] citravarmaNi-vicitre kavace na, tathA padadvaye- caraNayugale, kaTu- zratikaThinaM yathA syAt tathA, kvaNantI- zabdaM kurvANA, zRGkhalA- veNI, luThati- patati, anuzayamajubhASiNI- pazcAttApena madhuraM jalapantI kAntA na luThati / tvayi ruSTe ripavo mRgacarma-paridhAnA bhavanti, kavacaM jahati, tatpadayozca zaGkhalA patatibaddhA bhavanti, anunayavacanA kAntA na patatItyarthaH / 'na[][s]ndra[1], ru[5]Te[s], tva[1]yi[I], bhU[s] [1]jAM[s], ma[1]tiH[s]' iti lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0-206 // nsau rau gazcandralekhA // 207 // nsrrgaaH| yathA- subhaga ! sukhavaM mohajAlaM janAnAM, hRdayaharaNaM bandhanaM locanAnAm / sulalitavapuH sA sakhe ! pIyate te, virahatamasA candralekheva tanvI // 207.1 // caturdazaM prabhedamAha- nsau rau gazcandralekheti / vivRNoti- nasararagAH iti- nagaNaH sagaNo ragaNadvayaM guruzca '.s.sis.sis.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat candralekhAnAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- subhageti- atra subhagasukhadamiti samastaH pATho dRzyate, kintu subhageti sambodhanapadaM pRthageva svIkriyate cet arthayojanAyAM sAmaJjasyamadhikaM bhavatIti tathaiva svIkRtya vyAkhyAyate / he subhaga !- saubhAgyazAlin !, janAnAM sukhadaM mohajAlaM- sukhakaraM mohabandhanaM, hRdayaharaNaM- cetovazIkaraNam, locanAnAMnetrANAM, bandhanam- AkarSakaM, sulalitavapu:- sundarazarIrA, sA tanvI- pUrva
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 208-206.] vapitA komalAGgI, he sakhe !- mitra!, candralekhA- zazIkalA iva, te- tava, virahatamasA- viyogAndhakAreNa, rAhurUpeNa, pIyate- nigIryate / kAcit dUtI nAyakaM prati nAyikAyA virahaduHkhaM nivedayantI kathayati- tava viraheNa sA tathA kSIyate yathA rAhuNA kRSNapakSAndhakAreNa vA candra lekheti tvaritaM tAM sambhAvayeti / su[1]bha[1]ga[1] su[1] kha[1][5]ba[5]dha[1] naM [slo[s][1] nA[s]nAM[s] iti lakSaNasaMgati / / a0 2, sU0-207 / / nsau jo go layaH // 208 // ' nasajajagAH / yathA- tvamasi zaraNaM prasIda jagatpate ! vitara sutarAM mameha samIhitam / caraNakamale jinezvara ! tAvake, bhavatu manasazciraM paramo layaH // 208.1 // paJcadazaM prabhedamAha- sau jo go layaH iti / vivRNoti- nasajajagAH iti / nagaNaH sagaNo jagaNadvayaM guruzca .II.SI.I.S.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat layanAmakamatijagatIjAticchanda ityrthH| udAharati- yathAtvamasoti-he jagatpate !- lokeza !, jinezvara !-jinapradhAna !, tvaM zaraNaMrakSAsthAnam, asi- bhavasi, iha- saMsAre, mama- tava bhaktasya, samIhitaMvAJchitaM phalaM, sutarAM- samyakprakAreNa, vitara- dehi, tAvake- bhavadIye, caraNakamale-pAdapadma, ciraM-bahukAlaM yathA syAt tathA, manasa:- mama cittasya, paramaH- AtyantikaH, laya:- antarbhAvaH, bhavatu- jAyatAm / tava caraNakamale lInamanaso mama sarvaduHkhanivRttiH samIhitaprAptizca sutarAM bhaviSyatyeveti bhaavH| 'sva[1]ma[1]si[1], za[1][i][s], pra[1]sI[s]da[1], ja[1]gat[5][1] te[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-208 // nsau tau go vidya nmAlikA // 20 // nasatatagAH / yathA- ghanatamasi naSTAn draSTumatra kSaNe, nikhilapathikAna saMhArabuddhaghA dhra vam / bata parigRhItAH prAvRSA dIpikAH, sphuritarucividyunmAlikAvyAjataH // 206.1 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 210] savRtticchando'nuza zanapradyote 187 SoDazaM prabhedamAha-nsau taugo vidyunmAliketi / vivRNoti- nasatatagA iti- nagaNa-sagaNo tagaNadvayaM guruzca 1.15...5.' itIhazarakSaraH kRtAH pAdA yasya tat vidyunmAlA nAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- ghanatamasIti- prAvRSA- varSatunA, ghanatamasi- meghakRte'ndhakAre nibiDe'ndhakAre vA, naSTAn- palAyitAn, nikhilapathikAn- sarvAn pAnthAn, saMhArabuddhayA- mAraNecchayA, atra kSaNe- asmin samaye, draSTum- avalokayitum, sphuritarucividyunmAlikAvyAjataH- sphuritA- parita: caJcUryamANA, ruciH- kAntiryasyAstAdRzyAH, vidyanmAlikAyAH-taDitpaGkteH, vyAjata:chalena, dIpikA:- prakAzajvAlAH, parigRhItA:- saMcitAH, bata iti khede, 'sarve yUyaM gRhaM gacchata' iti prAvRSa AjJAmavarSIya itastataH pravAsa eva channAn pathikAnaparAdhino mArayitumandhakArabahule ghanasamaye sphuratsaudAminImiSeNa dIpikAH prasArya sarvAn pAnthAnanveSayituM pravRttA prAvRDiti bhAvaH / 'gha[1]na[1]ta[1]ma[1]si[1], na[s]STAn[s], dra[s]STu[s]ma[s]tra[s]kSa[s]po[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-206 / / sjau sjau go nandinI // 210 // sajasajagAH yathA- vasudhAdhipatyamiha deva! nArthaye, jinanAya! nApi puruhUtasaMpadam / varado'si cenmama tadA sadA matirbhavatAd bhavadguNagaNAbhinandinI // 210.1. / / kanakapramA, jayA, sumaGgalIti ca kecidAhuH / manovatIti bharataH // 210.1 // lakSitakrameNa saptadazaM prabhedamAha- sjo sjau go nandinIti / vivRNotisajasajagAH iti- sagNa-jagNa-sagaNa-jagaNA guruzca 'I.ISI.IIS.Is1.5.' itIdRzaMrakSaraiH kRtAH pAdA yasya ta nandinInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-vasudhAdhipatyamiti, he jinanAtha!-deva!, ihaloke, vasudhAdhipatyaM- bhUmIzvaratvaM, na arthaye- na yAce, puruhUtasampadaM- devendrasambindhinI tatsadRzIM vA, sampadaM- sampattimapi, na arthaye, cet- yadi, varadaHsamIhitapradAtA, asi, tadA mama- tava sevakasya, matiH- buddhiH, sadA- sarvasmin kAle, bhavadguNagaNAbhinandinI- zrImadguNagaNastavikA, bhavatAt
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 211-212.] bhUyAt, [iti varaM dehIti zeSaH] nAhamohikaM rAjyaM nApi svArAjyamicchAmi, kevalaM bhavadIguNAnuvAdena samayaM yA pAyitumicchAmiti bhAvaH / 'va[1] su[1]dhA [5]dhi[1]pa[5]tya[1]mi[1]ha[1], de[5]va[5], nA[5][1]ye[s]' iti lakSaNasaGgatiH / / asya nAmAntaraNyAha-kanakaprabhA, jayA, sumaGgaloti kecidAhariti / manovatIti bharata iti ca // a0 2, sU0-210 / / njau sau go madalalitA // 211 / / najanasagAH / yathA- kalitakalaGkazitisicayasaMpat, karadaliteddhatimirayamunAmbuH / prathayati gauravapuramRtarazmirmuzaladharasya samadalalitAni // 211.1. // aSTAdazaM prakAramAha- jau sau go madalaliteti / vivRNoti- najanasagAH iti- nagaNa-jagaNa-nagaNa-sagaNA guruzca 1.51.11.15.5.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya, tat madalalitAnAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kaliteti- kalitakalaGkazitisicayasampatkalitA- svIkRtA, kalaGkamiva zitisicayasya- nIlavarastrasya, sampatlakSmIryana, karadaliteddhatimirayamunAmbu:- karaiH-kiraNaiH [ hastaizca ], dalitaMdUrIkRtam, iddhatimiramiva- ghorAndhakAra iva, yamunAmbu- kAlindI [nIla] jalaM yena saH, musaladharasya- balabhadrasya, gauravapuramRtarAzmi:- dhavalazarIrAbhinnazcandraH, samadalalitAni- mattakrIDitAni, prathayati- prakhyApayati / atra baladevasya gauravapuSaH candratvena rUpaNaM pradarzitam, candra kalaGkamiva tasya zarIre nIlabastramasti, candro'ndhakAraM dUrIkaroti etadvapurapi nIlaM yamunAjalaM dUrIkarotIti kathA purANeSu prasiddhA, tathA ca candraM dRSTvA balabhadrasya mattakrIDitAni smRtipathamavatarantIti candrastatprathane katRtvaM prapta iveti rUpakaga - tprekssaa| 'ka[1]li[1]ta[1]ka[i][5]ka[1]zi[1]ti[1]si[1]ca[1]ya[i]saM [5]pat[s]' iti lakSaNasaGgati // a0 2, sU0 211 // sjau sau gaH kuTajam // 212 // sajasasagAH / yathA- paramaM prakarSamadhiruhya viddhyAt, kimiva pravAsaviSa
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 212 - 213.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 186 masthitibhAjAm / kurute yataH prathamato'pi dhanartuH kuTajaprasUnarajasA jagadandham / / 212.1 / / bhramara ityanyaH / / 212.1 // UnaviMzaM prakAramAha- sjau sau gaH kujaTamiti / vivRNoti - sajasasagAH iti - sagaNa - jagaNI samaNadvayaM guruzca / / 5. SI. / / 5. / / 5.15.S. ' itIdRzerakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat kuTajanAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / yathA paramamiti, ghanartu:- meghasamayaH, paramaM - caramaM prakarSam - utkarSam, adhiruhya - sambAyya, pravAsaviSamasthiti bhAjAM - pravAse- gRhAd dUrasthAne nivAse, viSamAM kaThinAM, sthitim - avasthAM bhajantIti tAdRzAnAM janAnAM, kimiva - avarNanIyaM tattaduHkhaM vidadhyAt - kuryAt, yataH- yasmAt kAraNAt, prathamataH- prArambhasamaye api, kuTajaprasUnarajasA- kuTanAnAM nIpAnAM prasUna ra-jasA- pusparAgeNa, jagat- saMsAram, andhaM - dRSTivikalaM, kurute - vidadhAti / yenAdAveva sarvaM jagadandhIkRtaM sa svaprakarSasamaye svata eva viSamasthitau patitAnAM pAnyAnAM kRte kAni kAni duHkhAni dadyAditi kathaM varNayituM zakyata iti bhAvaH / pa [ 1 ] ra [1] [5], pra [1] kA [s] [ 1 ]ma []dhi[1] ru[5] hya[+] vi[1] da [s] dhyAt[s] ' iti lakSaNasamanvayaH / 212 / 11 asya nAmAntaramAha - bhramara ityanya iti // a0 2, sU0 212 // 1 nau sau go gaurI // 213 // nanatasagAH / yathA - nanu bhava kusumeSo ! nizitazastrastRNamasi yatino'sya prazamavRtteH / kvacidapi khalu te'nye manasi yeSAM nivasati mRganetrA kanakagaurI / / 213.1 / / vizaM prabhedamAha - nau sau go gaurIti / vivRNoti-na-na-ta-sa-gA iti - nagaNadvayaM tagaNa - sagaNI guruzca / / / / / / .SSI.11S.S.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat gaurInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - nanu bhaveti- he kusumeSo ! - puSpabANa !, nizitazastraH - tIkSNAyudhaH, bhavabhUyAH, nanu iti komalAmantraNe, prazamavRtte - antarindriyanigrahazIlasya, asya yatina: - jite
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ___ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 214.] ndriyasya sAdhoH, [kRte], tRNam- atidurbalaH, asi- bhavasi, ayaM tvAM tRNamiva manyata iti bhAvaH / te anye- tathA bhUtAH pare janAH, kvacidapi-kvApi bhaveyuH, 'yeSAM manasi- citte, kanakagaurI- kAJcanadhavalA, mRganetrA- hariNanayanA [kAminI], nivasati khalu- nizcitaM vAsaM vidadhAti / ayamAzayaH- kAma:kusumabANa iti prasiddhaH, sa yadi tIkSNazastro'pi syAt tathApi nigRhItendriNAM yatinAM kimapi kartuM na zaknoti kimata kusumabANatAdazAyAm / ye ca kecana kanakagaurI kAminImeva hRdaye kurvantastiSThanti te yatra vacana bhaveyuH, tallakSyatAM- kAmabANavedhyatAM yAsyanti, na yatina iti / 'yati' zabda ikArAnto munyAdiSu prasiddhaH, 'yatin' iti ca innanantaH, yamanaM- yatamiti bhAvaktAntAnmatvarthIyenenA siddho'nya evendriyanigrahazAlivAcaka iti tasyaiveha prayogaH / 'na[1]nu[1], bha[1]va[1], ku[1]su[1]ma[5]So[5], ni[1]zi[1]ta[1]za[5]straH [s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-213 // tmau sjau go lakSmIH // 214 // nabhasajagAH / yathA- vidvadgaNarucitamudIryate sadA sidezanandana! puruSottamo bhavAn / ya tvAM svayaMvaravidhinAbhyupeyuSI lakSmIriyaM raNamakarAkarotthitA // 214.1. // lakSitakrameNa ekavizaM prakAramAha- tmau sjo go lakSmIriti / vivRNoti-tamasajagAH iti- tagaNa-bhagaNa-sagaNa-jagaNA guruzca 'ss.s.s. / s.s.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat lakSmInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-- vidvadraNairiti, he siddhezanandana !- siddharAjasUno !, bhavAn puruSottama:- puruSeSu, uttama:- zreSThaH, atha ca viSNuH [iti], vidvadgaNaiH- viduSAM samUhaiH, sadA- sarvadA, ucitaM- yogyam, udIryate- kathyate, yat- yasmAt, raNamakarAkarotthitAraNa:- saMgrAma eva makarAkaraH- samudraH, tasmAdutthitA- nirgatA, iyaM- pratyakSamavalokyamAnA, lakSmI:- [rAjalakSmIH], svayaMvaravidhinA- svecchAsvIkAraprakAreNa, tvAM- bhavantam, amyupeyuSI- samupagatA / samudrAdutthitA lakSmIH puruSottamaM [viSNuM] svayaM vRtavatIti purANa
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 215.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 161 prasiddhimanurudhya raNasamudrotthitayA lakSmyA svayaM vRtaM tvAM vidvajanA yat puruSottamaM kathayanti taducitameveti bhAvaH / 'vi[s][5][1]] [5] ru[1]ci[1] ta[1]mu[1]dI[5]rya [1]te[5], sa[1]dA[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-214 // tbhau jau go abhrakam // 215 // tabhajajagAH / yathA- abhyasyatIva rasavAdakalAmayaM sAndhyaH kSaNo'bhimatacandramahodayaH / tArauSadhiprakaTanAbhirataH sakhe ! proddIpayana vividhavarNamihAbhrakam // 215.1 // dvAvizaM prabhedamAha- tmau jau go abhrakamiti / vivRNoti-tabhajajagAH iti / tagaNa-bhagaNI jagaNadvayaM guruzca 'ss1.51.11.5.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat abhrakaM nAma atijagatIjAticchanda ityrthH| udAharatiyathA- abhsyati veti, he sakhe !- mitra !, iha- asmin samaye, abhimatacandramahodayaH- amita:- iSTaH, candrasya- zazinaH, mahodayo yasya, pakSe- abhimata:- iSTaH, candrasya- suvarNasambandhI, mahodayaH- mahAcandrodayanAmA raso yasya sa:, tArauSadhiprakaTanAbhirata:- tArA:- nakSatrANyeva oSadhayaH, teSAM prakaTaneprakAzane, abhirata:- lagnaH pakSe tAraM- rupyameva, oSadhi:- bhaiSajyaM, tasya prakaTane-prakAzane, abhirataH- lagnaH, vividhavarNam- anekarUpam, abhrakamegha, pakSe rasavizeSaM svanAmnA prasiddham, proddIpayan- prakAzayan, pakSe vahninA saMskurvan, ayaM- dRzyamAnaH, sAMdhyaH- sAyaMkAlikaH, kSaNaH- kAlakalA, rasavAdakalAM- rasAyanaprakriyAm, abhyasyatIva- zIlayatIvetyutprekSA / yathA rAsAyanikajJAnAbhilASI mahAcandrodaya nirmANecchu rUpyAdisaMskAraM karoti tathA sAndhyakSaNasya candramahodayaH, tArAprakAzazceSTa iti tadarthaM rasavaidyaH abhrakaM bhasmIkartuM projvAlayati, sAndhyakSaNo'pi nAnAvarNamegha prakAzayati, ityumayoH sAdharmmadRSTeH sAndhayakSaNasya rasavAda kalazikSaNamutprekSyate / 'a[5]bhya[5] sya [1]tI[5]va[1], [1]sa[1]vA[5]da[1]ka[1]lA[s]mayaM[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, suu0-215||
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ sRvRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 216-217.] mtau srau gaH kodumbho GaH // 216 // matasaragAH / Dairiti paJcabhiryatiH / yathA- lakSmIH kAntAbhivikacanetrotpalAmistAmbUlaM patraH pariNataM vanavAsaiH / kAvyaM kodumbhAbhidhanavacchandase vaM ceto hAritvaM bhajati vaidagdhabhAjAm // 216.1 // 1 162 lakSitavRttAnAM kramAnusAraM trayoviMzaM prakAramAha- mtau khau gaH kodumbho Geriti / vivRNoti - matasaragAH / Geriti paJcamitiriti - magaNatagaNa-sagaNa - ragaNA guruzca SSSSSI.VIS.SIS.S.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasyatat, paJcabhizca yatiyaMtra koTTumbhanAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - lakSmIH kAntAbhiriti, lakSmIH- dhanadhAnyAdisampat, vi. kacanetrotpalAbhiH - vikace - vikasite, netrotpale - nayanakuvalaye yAsAM tAbhiH kAntAbhiH, cetohAritvaM- hRdayahAriNItvaM bhajate- prApnoti, tAmbUlaM - cUrNapUgAdisahitaM nAgavallIpuTakaM, pariNataiH- paripakka, vAnavAsaH - vanavAsadezodbhavaiH, koGkaNadezAt pUrvo bhAgo vanavAsadezaH, tathA ca ratirahasye - "sarvaMsahA madhyamavegabhAjastriyo ramante vanavAsadezyA:" [ 5 / 18 ], patra:- dalaiH, cetohAritvaM bhajati, vaidagdhyabhAjAM - kAvyakaraNacAturImatAm idaM kAvyaM, kodumbhAmidhanavacchandasA - kodumbhanAmakanUtanavRttena cetohAritvaM bhajata ityanvayaH / 'la [s]kSmIH [s] kA [s] ntA [s] bhi: [s], vi[1][1]ca [1] [5] tro[5] tpa[s]lA [s]bhiH [s]' iti lakSNasaMgatiH // a0 2, sU0 - 216 / 1 // , syo sjau gaH sudantam // 217 // sayasa jagAH / yathA - tridivaM vrajadbhidiviSatpateH puraH subhaTairjavAnnirdalitA ivArgalAH / karavAlaghAtaM truTitAstadA samidvasudhAsu dantAH kariNAM cakAzire / / 217.1 // catuvi prakAramAha- syau sjau gaH sudantam iti / vivRNoti - sayasajagAH iti - sagaNa - magaNa- sagaNa jagaNA guruzca '11S. ISS. IS.ISI. S. ' itIharau - rakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat sudantanAmakamatijagatijAticchanda ityarthaH /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 218. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 163 udAharati- yathA - tridivamiti, tadA- tasmin samaye, subhaTaiH - vIraiH, samidvaMsudhAsu - yuddhabhUmiSu, karavAlaghAtai:- khaDga prahAraiH, truhitAH - chinnAH, kariNAMhastinAM dantAH, tridivaM - svargaM brajadbhiH - gacchadbhi: [ subhaTaiH ], javAdvegAt, nirdalitA:- bhagnAH, diviSatpateH- indrasya, pura:- nagaryAH, argalA iva - kapATapidhAnadaNDA iva, cakAzire- zuzubhuH / saMgrAme ripusainyaM nihatya tantAnAM ca dantAMrichatvA svagaM prati vegAdgacchadbhirvIrairbhagnAH svargasyArgalA iveha karidattAH pratibhAntItyartha: / 'tri [1] di[1]vaM [s], vra[1]ja [s]dbhiH[5], di [ 1 ]vi [ 1 ]Sa [s]tpa [ 1 ] te: [ 5 ], pu[1]ra: [ 5 ] ' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-217 // nau sau gaH kamalAkSI // 218 // yathA- viracitanibiDatarotkalikAbhiH, kamiva navamadajuSaM na vidadhyuH / sapadi zaradi saritaH kalahaMsaprakaTitagatilalitAH kamalAkSyaH / / 218.1 / / lakSiteSvasya bhedeSu paJcaviMzaM prakAramAha- nau sau gaH kamalAkSIti- nagaNadvayaM sagaNadvayaM guruzca / / / / / / / ISIS. S. ' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat kamalAkSInAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- viraciteti, zaradi - zarahato, kalahaMsaprakaTitagatilalitA :- kalahaMsaiH - marAlaiH, prakaTitAni gatilalitAni - gamanakrIDitAni yAsu tAH, kamalAkSya:- kamalAnyevAkSINi yAsAM tathAbhUtAzca saritaH - nadyaH, viracitanibiDatarotkalikAbhiHnirmita ghanavIcibhiH, kamiva - janaM, sapadi zIghra, navamadajuSaM- nUtanamattabhAvabhAjinaM, na vidadhyuH - na kuryuH, api tu sarvamevajanaM tathAvidhaM kuryuriti / kamalAkSIti vizeSaNamahimnA'kSiptAH kAminyo'pi kalahaMsavat prakaTitAni gatilalitAni yAbhistathAbhUtA bhavanti, tAzca viracitanibiData rotkalikAbhi:- kRtaghanaraNaraNakaiH, kamiva janaM zaradi sapadi navamadajuSaM na vidayuriti kaverAkUtam || 'vi[1]ra[0]ci[0]ta[1]ni [1] bi[1]Da [1]ta[1]ro [s]tka [ 1 ]li[1] kA [s]bhi: [s] ' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 218 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 savRticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-216-220.] nIgau tvaritagatiH // 21 // nagaNacatuSTayaM guruzca / yathA- nRvara ! tava dhanuradhigataguNaM, dhvanati ca yudhi bhayavazataralA / kalayati ca picunicayatulanAM tvaritagatirarinRpatipRtanA // 216.1 // laghugatizcapalA vetyanye // 216.1 // 13 // 26 // lakSiteSu SaDvizaM prakAramAha- nIgau tvaritagatiriti / vivRNotinagaNacatuSTayaM guruzceti- "samAnenaikAdiH" [ 1-4 ] iti niyamena nItyasya nagaNacatuSTayavAcakatvAditi bhAvaH, tathA ca .....' ityevaM rUpavarNaH kRtAH pAdA yasya tat tvaritagatinAmakamatijagatIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nRvareti, he nRvara !- manujazreSTha !, adhigataguNam- ArUDhajyaM, tava- bhavataH, dhanu:- kodaNDaM, yudhi- saGgrAme, dhvanita ca- zabdaM karoti, kiMca, arinRpatipRtanA- zatrurAjabalaM, bhayavazataralA- dareNa caJcalA, tvaritagati:- zIghragamanA satI, picunicayatulanAM- tUlasamUhasamatAM, kalayati cadhArayati ca, tava dhanuSi adhijye satyeva [ tatsamakAlameva ] tava ripavastUlAnIva yatastataH palAyante iti bhAvaH / asya nAmAntare Aha- laghugatizcapalA vetyanya iti / 'nR[1][i][i], ta[1][i], dha[i][i]ra[1]dhi[1] ga[1]ta[1][[]] [s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-216 // ___ itthamatijagatIjAteH prasiddhatarAH SaDvizatibhedA lakSitAH, prastAragatyA tu trayodazAkSarapAdasya vRttasya 8192 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena "zatamaSTI sahastrANi dvayadhikA navatiH punH| jagatyAmatipUrvAyAM vRttAnAM sarvazo bhavet // " iti [bha0 nA0 zA0 1556] // 13-36 // // itytijgtii|| zakkaryAM nau sau lgAvaparAjitA chaiH // 220 // nanarasalagA: / chairiti saptabhiryatiH / yathA- zazadharavadanaM kuzezayalocanaM, zuciraciruciraM lalATataTasthitam / vizavakaruNayAdhivAsitamRddhayo, jinamanusaratA bhavantyaparAjitAH // 220.1 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 221.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 165 ___ ataH paraM caturdazAkSarapAdAM zakkarIjAti varNayitumupakramate- zakkaryAM no rsI bhagAvaparAjitA chairiti / vivRNoti- nnrslgaaH| chairiti saptabhiryatiriti- nagaNadvayaM ragaNa-sagaNI laghuguru ca .m.sis.s.is.' ityevaMrUpavarNaH kRtAH pAdA yasya tat, saptabhizca yatiryatra tat aparAjitAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- zazadharavadanamiti, zazadharavadanaMcandrAnanaM, kuzezayalocanaM- zatapatrasamAnanetraM, zuciruciruciram- ujjavalakAntibhAsitam, lalATataTasthitaM- svasya sadA taM prati prahvatvena svalalATaprAnte vartamAnamiva, vizadakaruNayA adhivAsitaM- nirmaladayayA bhAvitaM, jinaM- devam, anusaratAm- AnukUlyena sevamAnAnAM janAnAm, RddhayaH- sampadaH, aparAjitAH- parAnabhibhavanIyAH, bhavanti- jAyanta ityarthaH / za[1][][] [1] va[1]da[1] naM [1], ku[1] [5] za[1]ya[1]lo[s]ca[s]naM [s]' [saptabhizca yatiH] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-220 / msau mmau gAvalolA // 221 // masamabhagagA: / chairiti vartate / yathA- AtmArAmapadakavyApArAbhiratAnA, saMsArAdhiragAdhasteSAM goSpadamAtram / antastattvasamAdheH prANAyAmanirodhAna, nAsAvaMzaniSaNNA yeSAM dRSTiralolA // 221.1 // dvitIyaM prabhedamAha- msau mbhau gAvaloleti / vivRNoti- masamabhagagAH / chariti vartate iti- magaNa-sagaNa-magaNa-bhagaNA gurudvayaM ca 'sss.us. sss.sil.s' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat, saptamizca yatiryatra tat alolAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- AtmArAmeti, AtmArAmapadaikavyApArAbhiratAnAm- Atmani- svasvarUpa eva, A-samantAd ramaNam- AtmArAmaH, tat ca padaM- sthAnaM, tatra manasaH sthitivizeSaH, tasya ya eko- mukhyo vyApAraH, tatrAbhiratAnAM lagnAnAM, teSAM- manujadhurINAnAM kRte, agAdhaH- dustaraH, saMsArAbdhi:- jagatsamudraH, goSpadamAtraM- gavAM padacihnamiva sutaram, teSAM keSAM? yeSAM- janAnAm, antastattvasamAdhe:- antastattve- Abhyantararahasye vastuni, samAdheH- citakAgryAt, prANAyAmanirodhAt- niroghAkhyakumbhakaprANAyAmAt, nAsAvaMzaniSaNNA- nAsikAgrabhAgasthitA, dRSTiH,
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 savRtticchando'nuzAsanapradyota [a0 2, sU0 222 - 223.] alolA - sthirA bhavati / ye samAdhI sthirAH santa AtmatattvaM cintayanti te sukhena saMsArasAgaraM tarantIti bhAvaH / A [s]tmA [S]rA[S]ma [1] pa [1] dai[S]ka[1] vyA [S]pA [5] rA [S]bhi[1]ra [1] tA [s]nAM[s]' [ saptabhizca yatiH ] iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0-221 // nau nau lagau praharaNakalitA // 222 // nanamanalagAH / chariti vartate / yathA- tava guNanikarairapi dRDhavipulaM, rahisamudayaH sapadi niyamitaH / narapatitilaka tvamiha bhujalatAM prathayasi kimasipraharaNakalitAm / / 222.1 // " tRtIyaM prakAramAha- nau nau lagau praharaNakaliteti / vivRNoti - nana-bha-na lagAH / chairiti vartate iti - nagaNadvayAt parato bhagaNanagaNau laghuguruzca / / / / / / / / / / / . 5. ' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat, saptamizca varNairyatiryatra tat, praharaNakalitetinAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - tava guNanikarairiti, he narapatitilaka ! - rAjazreSTha !, dRDhavipulai : - dRDha :- sthAsnubhiH, vipulaiH- AyAmavadbhizca tava - bhavato, guNanikarai: - guNA: - zauyAdayaH, guNAH- rajjava iva teSAM samUhaiH, ahitasamudayaHzatrusamUhaH, sapadi - zIghra, niyamitaH- niyantritaH, [ tataH ] tvaM asipraharaNakalitAM - khaDgaprahArazAlinI, bhujalatAM - bAhuvallIm, iha jagati, ki- kasmai prayojanAya prathayasi - prakhyApayasi / yadi asi prahAriNyA bhujalatAyAH kAryaM ripuniyanaM guNaireva kRtaM tarhi bhujalatAkhyAtirvyarthaM veti bhAva: / ta [s] [ 1 ], gu[1] [ 1 ]ni [1] []Rs[s]ra[1]pi[1], dR[1] Dha[1]vi[1]pu[1] lai: [s] ' iti saptamizca yateH sattvAdapi lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 222 // yo gau karimakarabhujA // 223 // nanamayalagAH / cheriti vartate / yathA- raNabhuvi nRpate ! nistriMzadaNDena te, ripubhaTakaraTiprotmAthinA jRmbhitam / jalanidhijaThare pAThInakUrmAvalI karimakarabhujorveNeva tejasvinA / / 223.1 / / caturthaM prabhedamAha - nau myau lagau karimakarabhujeti / vivRNoti - nanamaya
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 224.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 167 lagA iti / chairiti vartate iti ca, nagaNadvayAt parato magaNa-yagaNI laghuguruzca // .m.sss.ISS.15.' itIdRzairakSaraiH kRtA: pAdA yasya tat, saptabhizca yatiryatra tat karimakarabhujAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- raNabhuvIti, he nRpate !- rAjan !, raNabhuvi- saMgrAmAGgaNe, ripumaTakaraTipronmAthinA- zatrusainyasthagajamardakena, te- tava, nistriMzadaNDena- khaDgayaSTayA, jalanidhijaThare- samudrodare, pAThInakUrmAvalIkarimakarabhujA-pAThInomatsyavizeSaH, kUrma:- kamaThazca, tayorAvalI- samUhaH, kariNo- gajAH, makarAyAdovizeSAzca, tAn bhuGkte iti tena, tejasvinA- dIptimatA, aurveNa- vaDavAnaleneva, jambhitaM- svotkarSaH prakAzitaH / samudre vaDavAnala iva samarAGgaNe tava nistriMzazvakAsAMcakre iti bhAvaH / 'ra[1] [1] [1]vi[i], nR[1]pa[1]te[s], ni[s]stri[s]za[i][5]NDe[s]na[1]te[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 223. // nau tau gau vasantaH // 224 // nanatatagagAH / chariti vartate / yathA- sakhi ! bhavati bhavacchalaSagaNDUSapAdatahatibhiriyaM yatprasUnaprasUtiH / kurabakabakulAzokamukhyamANAM, tadiha nanu tavAyattasaMpad vasantaH // 224.1 // nandImukhItyeke // 224.1 // paJcamaM prakAramAha- nau tau gau vasantaH iti / vivRNoti- nana-tatagagAH iti / chariti vartate iti ca / nagaNadvayAtparatastagaNadvayaM laghugurU ca '.in.ssi.ss1.15.' itIdRzairvaNaH kRtAH pAdA yasya, saptabhizca yatiryatra tat vasantanAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- sakhi ! bhavatoti- he sakhi ! yat- yasmAt bhavacchle Sa-gaNDUSa-pAdapratihatibhi:- bhavatyAH zleSaH- AliGgana, gaNDUSa:- niSThIvanaM, pAdapratihRtiH- caraNaprahAraH, taiH kurabakabakulAzokamukhyadrumANAM- kurabakazca bakulazca azoka ? ceti te mukhyAH pradhAnAni yeSAM teSAM drumANAM- vRkSANAm, iyaM- dRzyamAnA, prasUnaprasUtiH- puSpodgamaH, bhavati- jAyate, tat- tasmAt kAraNAt, iha- jagati, vasantaH, tavAyattasaMpat- tvadadhInalakSmIkaH, nanu nizcitam / ayamAzayaH
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 225.] "pAdAghAtAdazoko vikasati bakulo yoSitAmAsyamadyaH" ityAdikavisamayaprasiddhayA sundaryA AliGgana-madya gaNDUSa-pAdAghAtaH kurabakAdiSu vAsantapuSpavRkSeSu puSpodgamo bhavatIti sthitI vasantastvadadhInasampadeveti kAciccATukAriNI nAyikAmAheti / 'sa[1]khi [1], bha[1]va[1]ti,bha[1] va[s]cchale[s]Sa[s]ga[s] NDU[s]Sa[1]pA[s]dA[s]' iti lkssnnsnggtiH| asya nAmAntaramAha- nandImukhItyeke iti / a0 2, sU0-224 / / / mrau tau gau lakSmIH // 225 // maratatagagAH / chariti vartate / yathA- mAmadvaitAnurAgAM mAnyate'sau tRNAye tyevaM dIrbhAgyaduHkhonmUlanaM cintyNtii| manye tvatkhaDgadhArAM tandrataM kartukAmA, kAmaM siddhendrasUno sevate rAjalakSmIH // 225.1 // SaSThaM prakAramAha- mrau tau gau lakSmIriti / vivRNoti- mrttggaaH| chariti vartate iti- magaNa-ragaNo tagaNadvayaM gurudvayaM ca 'sss.sis.sst.ssi.ss.' ityevaMrUparvaNaH kRtAH pAdA yasya saptabhizca yatiryatra tat lakSmInAmakaM zakkarIjAticchanda ityrthH|| udAharati- yathA-mAmadvaiteti, he siddhendrasUno !kumArapAla !, rAjalakSmI:- rAjJAM lakSmIH - zrIH, 'asau- kumArapAlaH, advaitAnurAgAm- ananyAnuraktAM mAM, tRNAya- tucchAM, manyate- jAnAti', ityevaM cintayantI- dhyAyantI, daurbhAgyaduHkhonmUlanaM-daurbhAgyena yad duHkhaM-kumArapAlakRtAvahelanotthaM kaSTa, tasya unmUlanaM- nAzasAdhanam / atra saptamo varNo yatisthAnaM, tat parapadena saMhitamiti yatibhaGga iva bhAti, tadvatam- asidhArAvrataM, kartukAmA- AcaritumicchantI, tvatkhaDgadhArAM- tavAsidhArAM, kAmamatyantaM, sevate- bhajate iti manye / tava khaDgena rAjJAM lakSmIH svavazamAnIyata iti dRSTam, tatra hetuzcAyameva yat sA tvatkRtAM nijAvahelanAM dRSTvA kaThinataramasidhArAvrataM kartukAmeva tavAsidhArA sevata ityutprekSe, iti bhAvaH / 'mA[s] ma[5]a[s]tA[s]nu[1] rA[s]gAM[s], ma[5]nya[1]te[5]sau[s], [1]NA[s] ye[s] iti lakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0-225 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 226-227.] savRtticchando'nuzAsanapradyote mo rau so lgau jayA // 226 // mararasalamAH / chariti vartate / yathA- mAdyadgandhadvipAnAM lasaddazanAzanikoDAghAtaH samantAd vidaaritsaanvH| yasyocca: sahyavindhyojayantahimAlayAH, zailAH zaMsanti saMpratyapIha dizAM jayAna // 226.1 // saptamaM prakAramAha-mo rau so lgau jayeti / vivRnnoti-mrrslgaaH| chairiti vartate iti- magaNo ragaNadvayaM sagaNolaghuguruzca // .sis.sis. ..' itIhaurakSaraiH kRtAH pAdA yasya, saptabhizca yatiryatra tat jayAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / / udAharati- mAdyadgrandheti, mAdyadgandhadvipAnAM-mAdyanto ye gandhadvipA:- mahAkariNasteSAM, lasaddazanAzanikrIDAghAtai:- lasanti- bhAsamAnAni, dazanAni- dantA eva, azanayaH- vajrANi, teSAM krIDAghAtai:- lIlApratADanaiH, samantAt- sarvataH, vidAritasAnava:- dalitakUTAH, sahyavindhyojjayantahimAlayAH- sahyaH, vindhyaH, ujjantaH, himAlayezceti svasvanAmnA khyAtAH, zailA:- parvatAH, yasya- rAjJaH, dizAM jayAn- digvijayAn, sampratyapi- bahutare kAle vyatIte'dyApi, uccaiH- unnatasthAnAt, zaMsanti-kathayanti etadgajaibhinnAni sarvadizAM zailAgrANi adyApyasya sarvadigvijayasmArakANIti bhAva / 'mA[s]dya[s][s]ndha[s]di[1]pA[s]nAM[s],la[1]sa[5]dda[1] za[5]nA[s]za[1]ni[s]' iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-226 // mramyalgA jyotsnA // 227 / / maramayalagAH / chariti vartate / yathA - dRpyat pAtAlakukSau sphUrjadaguhAyAM girermUrcchat kAntAramadhye bhUpAla ! ghoraM tamaH / nAgInAM kiMnarINAM polindavAmadhruvAM, krIDAgAneSu kItijyotsnA'dhunA hanti te // 227.1 // aSTamaM prakAramAha- mramyalagA jyotsneti / vivRNoti- maramayalagAH / chairiti vartate iti- magaNa-ragaNa-magaNa-yagaNA laghugurU ca 'sss. SIS.sss...' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya, saptabhizcAkSararyatiryatra tat jyotsnAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dRpyatpAtA
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 228.] lakukSau iti, nAgInAM- pAtAlanivAsinInAM nAgastrINAM, kinnarINAM, giriguhAvAsinInAM kiMpuruSAGganAnAM, polindavAmadhruvAM- kAntAravAsinInAM pulindajAtistrINAM, krIDAgAneSu- lIlAgIteSu, te kIrtijyotsnA- yaza:kaumudI, pAtAlakukSau- pAtAlatale, dRpyat- gavaM vahat, gireH- parvatasya guhAyAM- kandarAyAM, sphUrjat- sphurat, kAntAramadhye- vane, mUrcchat- paribhramat, ghoraM tamaHgADhamandhakAraM, hanti- nAzayati / [s]pya[s]tpA[s]tA[s]la[1]ku[s]kSau[s], sphU[5]jaMda[s][[1]hA[s]yAM[5],gi[1]2:[s]' saptabhizcayatiriti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0 227 // namrasalgAH siMhaH // 228|| namarasalagAH / chairiti vartate / yathA- samadanAgendrANAM kapolavipATane, sa kila sadyo'jighrat priyavadanAmbujam / taditi zakyaM citraM caritramahAdbhutaM, hariNapoSTuM na siMhavijRmbhitam // 228.1 / / lakSitakrameNa navamaM prakAramAha- namrasalgAH siMhaH iti / vivRNotinamarasalagAH iti / chariti vartate iti- nagaNa-magaNa-sagaNa-ragaNa-sagaNA laghurguruzca 1.'''.IIS.SIS.S.IS.' itIhazaivarNaH kRtAH pAdA yasya, saptabhizca yatiyaMtra tat siMhanAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAsamadeti, sa:- siMhaH, samadanAgendrANAM- mattamahAgajAnAM, kapolavipATane- gaNDasthalavidAraNasamaye, sadya:- tatsamakAlameva, priyAvadanAmbujaM- svadayitA [siMhI]mukhapaGkajam- ajivrat- acumbat, kileti prasiddhau / tat ititadevaMprakAraM, citraM- vilakSaNaM, caritramahAmRtam- AcaraNarUpamAzcayaM, siMhavijRmbhitaM- siMhaparAkAntaM, hariNapota:- mRgazAvakaH, draSTum- avalokayitum[api], na zakyaM- na yogyam / siMho hi tathA vikramazAlI dhIrazca bhavati- yathA sa ekato mattagajasya kapolaM bhedayati paratazca svapriyAmukhaM cumbati, vIra zRGgArarasayorIdRzaM yogapadyaM kartuM kA kathA mRgapotaiH [sAdhAraNajanaH] IdRzamAzcaryapUrNa vastu draSTumapi na zakyata iti bhAvaH / atra sarvatra
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 226-230.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 201 pAdeSu saptabhiyaMtiH spaSTava / 'sa[1]ma[1]da[1]nA[s]ge[s]ndrA[s]NAM[1], ka[1] po[s]la[1]vi[1]pA[8] [1]ne[s]' iti lakSaNasaGgati // a0 2, suu0-228|| __ jsau ranau gau rAjaramaNIyama // 22 // jasaranagagAH / chariti vartate / yathA- samuddhRtadharitrItalaH pramuditAryo, vinamrataradhArASarAnusRtapAdaH / culukyanRpa ! kItidadhat tripathagAM tvaM, vibhAsi khalu zailAdhirAjaramaNIyaH // 226.1 / / dazamaM prakAramAha- jaso nau gau rAjaramaNIyamiti / vivRNoti- jasanaragagAH / chairiti vartate iti- jagaNa-sagaNa-ragaNa-nagaNAH gurU ca 'Is.s. sis...' itIdRzairvarNaH kRtAH pAdA yasya, saptabhizca yatiryatra tat rAjarama. NIyaM nAma zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-samuddhRtadharitrIti, he culukyanRpa ! samuddhRtadharitrItala:- samuddhRtaM- pracalanAd rakSitaM dharitrItalaMbhUtalaM yena saH, pramuditArya:- pramuditA AryAH-zreSThA yena [pakSAntare- AryAgaurI ], vinamrataradhArAdharAnusRtapAda:- vinamrataraH, dhArAdharaiH- dhArA'dhipatibhirnaravarmarAjAdibhiH parvataizca, anusRtA:- anugatAH, pAdAH- caraNAH pratyanta parvatAzca yasya saH, tripathagAM kIrti- svargamartyapAtAlagAminI kIrti, pakSAntare kIttimiva tripathagAM- gaGgA, dadhat- dhArayan, tvaM zailAdhirAjaramaNIya:- himAlayavanmanoharaH, vibhAsi- zobhase / culukyanRpateH zailAdhirAjasya ca samAnavizeSaNairyuktatvenopamAnopameyabhAvaH pratipAditaH / vizeSaNAnAM sAmyaM ca pUrvapratipAditadizA spaSTameva / saptabhizca yatiH sarvatra, caturthapAde ca yadyapi saptamAkSarasya padadvayasandhisthalatvaM tathApi bahutarakaviprayogAnusAramiyAn doSaH soDhavyaH / 'sa[1] mu[s][]ta[1][1]ri[s]trI[s]ta[1]la:[s], pra[1] mu[1]di[1]tA[I]yeM: [s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-226 // mtau nsau gAvasaMbAdhA DaiH // 230 // matanasagagAH / riti paJcabhiryatiH / yathA- naMtalamAGka kimuta kaTurasaM bAdhA-, hetuH saMlInaM viSamiha shjpriityaa| tenAyaM mUchA viracayati sudhArazmiH, zaGka niHzaGkaH sapadi virahilokAnAm // 230.1 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 sRvRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 231.] ekAdazaM prakAramAha-mtau sau gAvasambAdhA jairiti / vivRnnotimtnsggaaH| riti paJcabhiryatiriti-magaNa-tagaNa-nagaNa-sagaNA gurUca 'sss.ssi..is.ss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya, paJcabhizca yatiryatra tat asambAdhAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-naitallakSmADU iti, aGke- candrasya madhye, etat- paridRzyamAnaM, lakSma- lAJchanaM, na, utatahi, kim ?, kaTurasaM- kaTurasayuktaM, bAdhAhetu:- sarvasya, svAsthya- bAdhanakAraNaM- viSaM- garalaM [samudrotthitam], sahajaprityA- sahajAta- bandhupremNA, iha- candramasi, saMlInaM- zliSTaM, tena- hetunA, ayaM- pratyakSadRzyaH, sudhArAzmiH- amRtadIdhitiH [api] candraH, niHzaGkaH sat virahilokAnAM- viyogijanAnAM, sapadi- svodayasamakAlameva, mUrkhA- saMmohaM, viracayati- karoti, [ityaha] manye- utprekSe / sudhAkarasya mUrkhAkAraNatvamasaMbhavIti viyogimUrchAkaratvaM tasyAnupapannamiti lAJchanasya viSazleSatvotprekSaNena mUrchAhetutvaM sAdhitamiti hetUtprekSeyam / nai[5]ta[5]lla[s]kSmA [s]Gke[s], ki[1]. mu[1]ta[1],ka[1]g[1][i]saM [s], bA[s]dhA[s]' iti paJcabhizca yatiriti ca lakSaNasamanvayaH / / a0 2, suu0-230|| tbhau jau gau vasantatilakA // 31 // majajagagAH / yathA- satkaNikAracitavibhramamAsamAnAM, navyasphuradrucirapatralatAvalIkAm / diSTayA vasanta ! tilakAJcitacAruzobhA, kAntAM vanazriyamimAM tvamupAgato'si // 231.1 // urSiNI saitavasya / siMhonnatA kAzyapasya // 231.1 // dvAdazaM prakAramAha- tbhau jau gau vasantatilaketi / vivRNoti- tabhajajagagAH iti / tagaNa-bhagaNI jagaNadvayaM gurudvayaM ca 'ssI.SI.IsI.IsI.ss.' itIdRzarakSaraH kRtAH pAdA yasya tat basantatilakAnAmakaM zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- satkaNikAracitteti, he vasanta ! satkaNikAracitavibhramabhAsamAnAM- sadbhiH, kaNikAraiH- vRkSavizeSaH, citAM, vInAM- pakSiNAM, bhrama:sarvataH paribhramaNaM, tena bhAsamAnAM, pakSAntare ca satyA kaNikyA- karNAbharaNavizeSeNa, racita:- kRto yo vibhramaH- vilAsastena bhAsamAnAM, navyasphu
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 232. ] savRtticchando'nuzAsana pradyote 203 ducirapatralatAvalIkAM - navyAnUtanA, sphurantI - saMcalantI, patrANAM latAnAM cAvalI yasyAstAM, pakSe navyA sphurantI- prakAzamAnA patralatA - patrAkAraracanAvizeSaH, valI - udarasthA trivalI ca yasyAstAM, tilakAJcitacAruzobhAMtilakai:- vRkSavizeSaiH, azvitA - pUjitA, cAruzobhA yasyAstAM, pakSAntare tilakena - bhAlabindunA, azcitA- cAruzobhA yasyAstAM, kAntAM - kamanIyAm, imAM - pratyakSadRzyamAnAM vanazriyaM - vAsantikIM vanalakSmIM, tvam diSTayA - bhAgyena, upAgataH - prAptavAn asi / vanazriyo vizeSaNaiH kAcit tAdRzIM kAminImAkSipadbhirvasantAnyoktyA kasyacana nAyakasya tAdRgguNopetAyA nAyikAyAH prAptiH sambhAvyate - prazasyate / bhAgyAdeva tAdRzakAntAyA lAbha iti tasyAkRtam / atra samAsoktiralaGkAraH / 'sat[s]ka[S]Ni[1]kA[S]ra[1] ci [1] [ 1 ] vi[5] [5] [] cA [s] ru [1] zo [s]bhAM[s]' iti lakSaNasaGgatiH / asya nAmAntaramAha - uddharSiNI saitavasya, sihonnatA kAzyapasyeti - saitavanAmA AcArya idaM chanda uddharSiNIti nAmnA, kAzyapazca siMhonnatAnAmnA vyavaharatItyarthaH / a0 2, sU0-231 // nau bhau gau valanA // 232 // ranabha bhagagAH / yathA - navyayauvananaTasya tanoti niyogaM, nizcitaM varatanuvikasanmukharAgA / hastakairabhinayaM kurute bruvatI yad, vyatenu'GgavalanAdi pade pada eSA / / 232.1 / / latetyanyaH / / 232.1 / / trayodazaM prakAramAha - nau bhau gau valaneti / vivRNoti - ranabhabhagagAH iti - ragaNa-nagaNa - bhagaNadvaya - gurudvayAni 'SIS . / / / / II. 55. ' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat valanAnAmaka zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - navyayauvaneti, vikasanmukharAgA - vikasan - vikAsamadhigacchan, mukharAgaH- vadanazobhA yasyAH sA, eSA - pratyakSadRSTA, varatanuH- zubhAGgI, navyayauvananaTasya- navyaM- sadyaH prArabdhaM yauvanameva naTaH- nATyazikSakastasya, niyogaM - vyApRti, nizcitaM - nizaGkaM tanoti - anuvartanena vistArayati, yat - yasmAt, bruvatI - kiJcidAlapattI, hastakaiH - komalaiH karaiH, abhinayaM -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 233-234.] vAArthanATanaM, kurute, pade pade- pratipadam, aGgabalanAdi- zarIramoTanAdi, vyaztute- ghaTayati [ca] / yadiyaM vAcyArtha hastavibhramAdibhirnATayati, yacca pratipadaM gAtrabhaGgAdi karoti tena vijJAyate sadyaH samAgatena yauvanena samupadiSTaM vyApAra vistArayatIti bhAvaH // asya nAmAntaramAha- latetyanya itianya AcArya idaM chando lateti nAmnA vyavaharatIti bhaavH| 'na[5]vya[1] yau[5]va[1]na[1]na[1]Ta[5]sya[i], ta[i]no[5]ti[1], ni[]yo[5]ga[5]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-232|| vatralgAH sukesaram // 233|| naranaralagAH / yathA- ghaTayase jyayA kimiti kAma! kArmukaM, yadabhavat purastava jagad vazaMvadam ||mdhukriininaadmymntrmntritr, jalaruhAM sukesaraparAgacUrNakaH // 233.1 // caturdazaM prakAramAha- natralgAH sukesrmiti| vivRNoti- naranaralagA iti- nagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNA: laghugurU ca 'ms.m.sis.s.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat sukesaraM nAma zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- ghaTayase jyayeti, he kAma !, kArmukaM- dhanuH, jyayA- mauA, kimiti- kasmai prayojanAya, ghaTayase- yojayasi, yat- yasmAddhetoH, pura:- kArmukejyAyojanAt pUrvameva, madhukarIninAdamayamantramantritai:- madhukarINAM- mramarINAM, ninAdamaya:- zabdapUrNaH, mantraH, mantrita:- kRtasaMskAraH, jalaruhAM-kamalAnAM, sukesaraparAgacUrNakaiH- sundarakesarodgataiH parAgacUrNakaiH puSparajobhiH, jagat- vizvam, tava- bhavato, vazaMvadam- Ayattam, abhavat- ajAyata / jagadazIkaraNAyava tvayA dhanuSi maurvI niyojyate, taccet pUrvameva madhukarIzabdasahakRtaH kamalaparAgaH kRtaM tarhi te vyartho'yaM parizrama iti bhAvaH / kAraNAt pUrvameva kAryasiddhirUpAtIzayoktiH / gha[i][i]ya[1]se [s], jya[1]yA[5],ki[1] mi[1]ti [1],kA[0]ma[I], kA[s][] kaM[s]' iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-233 // nIvupacitram // 234|| nIriti nagaNAzcatvAro gadvayaM ca / yathA- anusara himakarakiraNasamUha,
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 235. ] savRtti cchando'nuzAsanapradyote 205 bhaja navakisalayamRduzayanIyam / priyasakhi ! nanu zaradiyamupatasthe, yadabhisarati dinapatirupacitram / / 234.1 / / paJcadazaM prakAramAha- norgAvupacitram iti / vivRNoti - nIriti nagaNAzcatvAro gadvayaM ceti, tathA ca ' ||||||||||||.''. ' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat upacitraM nAma zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - anusareti, he priyasakhi ! himakarakiraNasamUhaM candrakaranikaram, anusara AnukUlyena bhaja, navakisalayamaduzayanIyaM- nUtanapatra racitakomalazayyAM, bhaja - Azraya, iyaM zarat- RtuH, upatarathe- samAgatA, nanu iti nizcaye, yat - yasmAt, dinapatiH - sUrya:, upacitraM - citrAyAH samIpam, abhisaratigacchati / citrAmupagate bhAnI zarat pravRttA bhavatIti tatra yadAcaritumucitaM tat kurveti bhAvaH / 'a[ / ]nu[] sa [1] [], hi[ ]ma[1]ka[+]ra[+] ki[1]ra[1] [] sa [1] mU[s]haM[s]' iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 234 // nja jalgA dhRtiH // / 235 / / najabhajalagAH / yathA - vihara nitambabimbaphalike sudRzAM, gata nighanAni saMcinu dhanAni bhRzam / racaya ciraM ca sundaranarAdhipatAM tadapi na kicanAsti tava cena dhRtiH / / 235.1 / / maNikaTakamityanye // 235.1 // lakSitakrameNa SoDazaM prabhedamAha - njabhjalgA dhRtiriti / vivRNotinajabhajalagAH iti - nagaNa - jagaNa - bhagaNa- jagaNA laghugurU ca ' / / 1. 151. S / / . 151. - 15. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat dhRtinAmakaM zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-' - vihareti, [re jIva ! ] sudRzAM - sunayanAnAM, nitambabimbaphalake-- kaTipazcAnmaNDalAkArapaTTake, vihara- viharaNaM vivehi, bhRzam - atyartha, gatanidhanAni - akSayatayA matAni dhanAni - vittAni saMcItu- arjaya, ciraMbahukAlaparyantam [AtmanaH ] sundaranarAdhipatAM - zobhananRpatvaM ca racaya - sAdhaya, tadapi - tathApi, kiJcana - kimapi phalaM na asti cet- yadi, tava - bhavataH, dhRtiH - santoSa:, na [ asti ] dhRti vinA sarve kAmA: prAptA api nAntastoSAya bhavantIti sarvataH prAthamyena tadarthameva yatno vidheya iti bhAvaH / asya nAmAntaramAha - maNikaTakamityanye iti / anye kecana idaM chando maNi " ,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 236-237.] kaTaka nAmnA vyavaharantItyarthaH / vi[1]ha[1] [1]ni[1]ta[s]mba [1] vi[s] pha[s] laba[1]la[1] ke [s]su[1]da[1] zAM[5] iti lakSaNasaGgati ||a0 2, suu0-235|| bhau rasalgA dadukaH // 236 / / mamarasalagAH / yathA- mRtyumupaiti yadA kaNazo dala-, tyeSa tadApi na hanta vizvasanocitaH / kAlamavApya punarjanazravaNajvaraM, durjanadadurakaH karoti kaTUktibhiH // 236. 1 // saptadazaM prakAramAha- bhaurasalgA dardurakaH iti / vivRNoti- bhabharasalagA iti / bhagaNadvayaM ragaNaH sagaNaH laghugurU ca 'sn.sil.sis.s.s' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat dardu rakanAmakaM zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- mRtyumupaitIti / eSa:- buddhisthaH durjanadardurakaH- dujana iva dardu rakaH, durjano darduraka iveti ca, yadA mRtyum- prANa viyogam, upaiti- gacchati, yadA(ca) kaNaza:- kaNena- kaNena vA dalati- vidIryate, tadapi na vizvasanocitaH- vizvAsa pAtratA- yogyaH, kuta ityAha kAlaMsvAnukUlasamayaM [ varSAkAlaM ca ] avApya- labdhvA kaTUktibhiH- svIkaTu raTanaiH punaH- bhUyaH janazravaNajvaraM- lokakarNapIDAM karoti vidhatte / dardUro [ bhekaH] varSAkSaye mRto'pi mRtsulIno'pi punavarSAgame jIvati kaTu raTati ceti prasiddhiH, tadupamayA durjano'pi janasRta prAyatAM nIto'pi daNDayAtanardalito'pi punaH svAnukulaM samayamadhigamya kaTupralApAdibhiH sajanAnvedayatyeveti bhAvaH / mR[s]tyu[1] mu[1][s]ti[1] ya[1]dA[s]ya[1]dA[s]ka[1] Na[1]zo[s]da[I]la[5] tyeSetyagrimapAde saMyoga sattvAdasya gurutvam, yadyapipAdAnte ityaM pada vicchedo'nucitaH, tathApi yativicAraprasaGge- "draSTavyo yati cintAyAM pAdyAdezaH parAdivAt" ityuktatayA evaM prayogasya sAdhutvamanujJAtam ] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 236 // __mjasnAdgau skhalitam // 237 // majasanebhyaH parI gau / yathA-puSpazararamyatanutA salavaNatvaM, vAGmadhuratA caturatA bahukalatvam / sarvamapi cAsya subhagasya rataye me, kevalamidaM vyathayati skhalitagotram // 237.1 // mahitA, kAntA, vanamayUranetyanye // 237.1 / /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 238.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 207 aSTAdazaM prakAramAha- bhasnAgau skhalitam iti / vivRNoti- bhajasanemyaH parogAviti / bhagaNa-jagaNa-sagaNa-nagaNebhyaH parI gurU ' / / s.s.m. ss.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat skhalitaM nAma zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-puSpazareti / asya- pUrvaprakAnta nAmnaH subhagasya- saubhAgya zAlinaH, puSpazararamyatanutA- kAmadeva sadRzaM zarIrasaundaryam, salavaNatvaM- lAvaNyasAhityam, vAGmadhuratA- vacasi mAdhuryam, caturatA- vyavahAranapuNyam, bahukalatvam- bahIbhiH kalAbhiH zilpAdibhiH sahitatvam; sarvamapi ca anyadapyetadsambandhi sakalaM vastu me- manaHsmin anuraktAyAH rataye- toSAya, kevalam- ekam idaM- bahuzo'nubhUtam, skhalita gotram- nAmni svalanam- pramanAmnaH prayoge kartavye parastrInAma prayogaH vyathayati pIDayati / sarvathA samAdaraNIya guNo'pyayaM nAma skhalenA nyasyAmanuraktatayA pratIyamAno mAM duHkhAkarotItyarthaH / 'pu[s]Spa[1]za[1] ra[1]ra[s] mya[1]ta[1]nu[1]tA[5]tA[s]sa [1]la[1]va[1]Na[s]tvaM [s]' iti lakSaNa saMGgatiH / / a0 2, sU0 237 / / lgau cedinduvadanA / / 238 / / majasanebhyaH parau laghugurU cedinduvadanA / yathA- saspRha iva tvayi raterapi dayitas, tvadvadanavIkSaNavazAd galitadhanuH / tADayati naiSa bhavatIM zaranikarar-, induvadane na ramaNe tadasi ratA // 238.1. // UnavizaM prakAramAha- lgaucedindu vadaneti / sUtrAntarAtpadAdhyAhAreNa sUtraM vyAkhyAti- bhajasanebhyaH parau laghugurUcedindu vadaneti / pUrvasUtroktabhagaNa-jagaNa-sagaNa-nagaNebhyaH parolaghugurU '1.51.5.1.15.' ityeva yadi pAda vinyAsa: syAt- tarhi tat induvadanA nAmakaM zakvarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- saspRhaiveti / he induvadane ! candrAnane ! tvadvadanavIkSaNavazAt- tvanmukhAva lokanAt hetoH galitadhanuH hastAddhRSTacApaH rateH- prasiddhAyAH kAmapatnyA damitaH- patiH kAmaH tvayibhavatyAM saspRhaH- sAbhilASaH iva eSa kAmaH bhavatIM zaranikaraH- bANasamUhaiH na tADayati- na pIDayati tat- tasmAt kAraNAt ramaNe- svapato na
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 238-236.] ratA - anuraktA asi / ayamAzayaH tava patiH kAmena bhRzaM zaraistADayateiti sabhavatyAM bhRzamanuraktaH, tvAM tu kAmo'pi spRhayata iti tvayi sana praharati- tvadA lokanAdeva galitacApo bhavati - iti kAmapIDayA rahitAtvaM svapatau nAnurajyasa iti / sa [s] spR [)] ha [ 1 ] i[1]va[s]tva [1] yi [1]ra[1]te [5] [1]pi [1]da [1] pi[ ]ta: [s]' iti lakSaNasaMGgAtiH // a0 2, sU0 - 238 // nbhantA gau zarabhalalitam // 236 // namanatagagAH / yathA- vahasi gandhakaraTighaTAM pRSTadeze, kararadaH praharasi ca tAmbuvAhe / dalayasi kSitidharaziraH pAdapAtaMr, idamaho zarabha lalitaM te na yatnaH // 236. 1 // viMzaM prakAramAha - nbhantA gauzaramalalita miti / vivRNoti - nabhanatagagA iti / nagaNa-bhagaNa-nagaNa tagaNA: gurU ca ' 111.511.111.55I''' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat zarabhalalitaM nAma zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- vahasi gandha karaTi ghaTAmiti / he zarama ! pakSirAja ! [ aSTapAdUrdhvanayana UrdhvapAda catuSTayaH // iti lakSaNalakSito mahA vihagaH zarabhaH ] pRSThadeze svapRSThabhAge gandhakaraTighaTAM- gandhagajasamUhaM vahasi - dhArayasi, kararavaiH- hastasahitadantaiH mattAmbuvAhe madayuke meghe [ athavA matta iti sambodhanam ] praharasi ca - prahAraM ca karoSi kSitigharaziraHparvata zikharaM pAdapAtai:- caraNanikSepaiH dalayasi - mardayasi idaM pUrvoktaM sarvamAzcaryakAri karma te- tava lalitaM- krIDitaM na yatna:- nAyAsa [iti ] aho - Azcaryam / karighaTAyAH pRSThenodvahanam, jaladhare dantaiH hastAbhyAM ca prahAraH sahaiva ca girizikhara dalanamityetAvatsarvamAzcaryaM yaugapadyena kurvannapitvaM na parizramamanubhavasi - iti aho tava balamiti bhAvaH / va []ha[1] si [1]gaM [s]dha [+]ka [0]ra [1]Ti[1]dha[1]TAM[s]pR[s]STha[1]de[s]ze [s] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2 sU0 - 236 // taccharamA ghacaiH // 240 // tacchara malalitaM ghacaMzcatubhiH SaDmizvadyatiH zarabhAsaMjJam / yathA- mRgaripuH
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 240-241.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 206 zazakatulanAM yatpurastAt, kalayati dviradadalanavyaktakeliH / tava sutaH sa iha zarabho'nanyavIraH, sutavatI nanu zarabhike svaM tadekA // 240.1 // ekaviMzaM prabhedamAha- taccharabhA ghacairiti / vivRNoti- taccharabhalalitaM ghacaizcatubhiH SaDmizcedyatiH, zarabhAsaMjJam iti / pUrvoktaM zaramalalitaM chandaH catubhirakSaraH SaDmizcAkSararyati yuktaM cet zaramAsaMjJaM bhvtiityrthH| udAharati- yathA- mRgaripuriti / dviradadalana vyaktakeli:- dviradAnAM gajAnAM dalane mardane vyaktA spaSTA keli: krIDA yasya sa mRgaripuH- siMhaH yatpurastAt- yadagre zazakatulanA- tucchamRgavizeSasAdRzyaM kalayati dhArayati sa tAdRzaH tava bhavatyAH sutaH-putraH zarabhaH ananyavIraH- asamazUraH, tattasmAt he zaramike ! tvam ekA- advitiyA sutavatI- putriNI nanu nizcitam / yaH kila gajAnapi krIDayA dalayati sa siMhopi, tava putrasyAgre zaza iva nIcaiH sthito bhIta iva bhavatIti tava putro'sau zaramo vIreSu mukhyaM iti tanmAtratvaM, putriNINAM dhuri gaNanIyeti bhAvaH / varNavinyAsaH zarabhalalitavat mRgaripuH zazakatulanA, ityevaMrUpeNa catubhiH SaDbhizca yatirapi // a0 2, sU0-240 // mbhanyA gau kuTilama // 241 // mabhanayagagAH / ghariti vartate / yathA- zrIcaulukyakSitipatilaka digyAtrArtha, tvatsanye'smin prasarati kila pAtAlendraH / nyazcamImarakuTilitamanA manye, sAhAyyArtha racayati bhujadaNDAnucaH // 241.1 // haMsazyenItyeke // 241. // 14 // 22 // dvAvizaM prabhedamAha- mbhanyA gau kuTilamiti / vivRNoti- mabhanayagagAH dhacairiti vartana iti / magaNa-bhagaNa-nagaNa-yagaNAH gurUceti 'sss.su.s.iss. ss.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya catumiH SaDmizca yatiryatra tat kuTilaM nAma zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- zrIcaulukyeti / he zrI caulukyakSitipa-tilaka ! zriyA yuktaH culukyavaMzodbhava eva kSitipAnAM tilakaH zreSThaH tatsambodhanam, asmin- agrataH sthite tvatsanye- tava bale digyAtrArtha dizAM jayAya yAtrA digyAtrA tadartha prasarati sati-pracalati
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 242.] sati pAtAlendraH- zeSanAgaH nyaJcadbhUbhIbhara kuTilitamUrnA nyaJcantI nIcaMgacchantI yA bhUmI-pRthvI tasyA bhareNa bhAreNa kuTilitAnAM vakrIbhUtAnAM mUghnAM zirasAM sArAhyArthasAhAyakAya, bhujadaNDAn- bAhustambhAn uccaiH- uparibhAga syAt racayati- vidghAti kila nizcayena [ ityahaM ] manye tarkayAmi / tathA taba balaM vizAlaM yat taccalane pRthvI tathA bhAriNI bhavatiyena tadvahane zeSazirAMsi na kSamANIti sa ziraH sAhAyyAma hastAnapi tatra yojayatitibhAvaH / asya nAmAntara mAha haMsazyenItyeka iti / zrI[s]cau[s] lu[s]kya[5]kSi[1]ti[1]pa[1]ti[1]la[1]ka[1]dig[s]yA[s]trA[s][5] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 241 // ityevaM zakkarI jAticchandasAM dvAviMzatI bhaiMdA lakSitAH prastArarItyA tvasya caturdazAkSaracchandasaH 16384 bhedAH bhavanti / taduktaM bharatena- "zatAni trINyazItizca sahastrANyapi SoDaza / vRttAni caiva catvAri zakkaryAH parisaMkhyayA" iti [bha0 nA0 zA0 14 / 60] // 241 // iti zakkarI jAticchandaH / a0 2, sU0-241 / / atizakvaryA sjasasyA RSamaH // 242 // sajasasayAH / yathA- jagatAM vibhuH pRthujaTApihitAMsadezaH, satataM mahaSigaNasevitapAdapamaH / makaradhvajapramathanaprathitaprabhAvaH, RSabhadhvajaH sa bhagavAna bhavato'stu bhUtyai / / 242.1 // ___ athAtaH pazcadazAkSara pAdAmati zakkarIjAti varNayitumupakramate- ati zakvaryA sja sasyA RSabha iti / vivRNoti-sajasasayA iti / sagaNajagaNAbhyAM parataH sagaNadvayaM jagaNazca // S..s.s.ss.' itIhazarakSaraH kRtAH pAdA yasya tat RSabhanAmakamati zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-jagatAmiti / jagatAM- bhuvanAnoM vibhUH- vyApaka: svAmIca pRthujaTApihitaM pradeza:- pRthvIbhirAyAminImirjaTAbhiH asaMskRtakezaH pihitaH channaH aMsadezaH skandhaprAnto yasya saH, satataM- sarvadA maharSi gaNan- jitapAda padmaH saptamaharSibhiH, maharSibhiH gaNeH prathAmadibhizceti vA pUjitaM pAdapadmaM yasya saH, makaradhvajapramathana prathita prabhAvaH- makaradhvajasya kAmasya pramathane dalane prathitaH prasiddhaH prabhAvo yasyaH saH, sa prasiddhaH bhaga
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 243. ] savRtticchando'nuzAsanapradyo 211 vAn sarvezvarya sampannaH RSabhadhvajaH - RSabhaH vRSoghvajazcinhaM yasya saH vRSAGkaH Adideva Izvarasya bhavataH - bhUtyai kalyANAya astu - bhUyAt / ja [ 1 ] ga[1] tAM [s][vi][1]bhuH [s][[1] thu[1]ja [1] hA [S]pi [1] hi []tAM[s] sa [1] de[s] za: [s] iti lakSaNa saMGgatiH // a0 2, sU0 - 242 // nIsau zazikalA // 243 // noriti nagaNAzcatvAraH saca / yathA- aratimati hi mama vapuSi vidaSatoM, tirayasi yadi navajalada zazikalAm / svayamapi kimiti na kalayasi karuNA, yadiha viracayasi kaTu rasitamaho / / 243.1 / / atra saptabhiyaMtirityeke / candrAvarteti piGgalaH // 243.1 // dvitIyaM prakAramAha- nI sau zazikaleti / vivRNoti nIriti nagaNAzcatvAra sazceti / tathA ca ' / / / / / / / / / / / / / ' itIdRzairvarNaiH kRtAH pAdA yasya tat zazikalA nAmakamati zakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAaratimatIti / he navajalada ! nUtana vArida ! mama vapuSi - zarIre atiatyantam ati tApaM vidadhatIM- kurvatIM zazikalAM - candralekhAM yadi tirayasi - antardadhAsi [hi ] svayamapi - svaviSaye'pi karuNAM dayAM kimati - kasmAddhetoH na kalayasi - na karoSi yat iha - bhama samIpe kaTu- duHsahaM rasitaM - garjitaM vicayasi karoSi ityaho - Azcaryam / kAcidvirahiNI rAtrI zazikalayA tapyamAnA tasminkSaNe tadAcchAdakaM meghamAgataM vilokya tasya stutipUrvakaM du:khAntaradAyitvamAha / yaditvayA zazikalA janitaM duHkhaMdRtaM tarhi zanaistUSNImeva tiSTha, garjitaM varjayeti bhAvaH / a[1]ra [ 1 ]ti [0]ma [ ]ti [ 1 ] hi [ 1 ] ma [1]ma [1]va [ 1 ]pu [1]Si[1]vi[1]da[0] [s]tIM[s] iti lakSaNasamanvayaH / asya lakSaNe bhedamAha- atra saptabhiryatirityeka iti / candrAvartteti piGgala iti ca / pIGgala chandaH zAstre candrAvartA nau nau s' [ 7 / 11 ] iti sUtreNAsyaivacchandasaH 'candravartA' iti nAma kRtam / tasya vyAkhyAyAM ca bhaTTahalAyudhenoktam- atrasvarairvasubhizca yati rityAmnAya iti / tatra svarAH sapta vAsavoSTI, saptamiryatirityukte'pi pArizeSyAdRSTabhirapi yatiH siddhaiva tAvatA pAda pUrtI 'yatiH sarvatra pAdAnte' iti niyamAt / tathA ca tenokte udAharaNe tathA "
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 244-245.] yati rapi dRzyate / svakIye codAharaNe [prakRte padye ] na tathA yati Izyateiti nAso niyama Azrita ityAyAti / prAkRta piGgale cAsyaivacchandasaH _ 'zarabha' iti nAma kRtam // a0 2, sU0-243 // sA sraka caiH / / 244 // sA zazikalA caiH SaDbhiryatizcet sraksaMjJA / yathA- prasarati tava subhaga virahadahane, zRNu yadajani kimapi kubalayadRzaH / sarasijamapi tapati navavicakila, snagapi sapadi janayati bhRzamaratim // 244.1 // mAleti piGgalaH // 244.1 // tRtIyaM prabhedamAha-sAsraka cairiti / vivRNoti- sA zazikalA cairiti SaDmiyatizcet sraka saMjJeti / pUrvoktaM zazikalAnAmakamevacchandaH SaDmiryato satyAM saknAmnA prasiddha mati zakarI jAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- prasarati taveti / he subhaga !- saubhAgyazAlin tava- bhavato virahadahane viyogavahnau prasarati-vistRte sati kuvalayadRzaH- utpalAkSyAH yat kimapi anirvacanIyaM [duHkham] ajani- abhUt [tat] zRNu [AkarNaya] sarasijam- kamalam api [ kimutAnyat ] tapati- santApaM janayati navavicakilaraka- nUtanamadanapuSpamAlApi sapadi- aTiti bhRzamatyantam aratim- azAnti janayati- utpAdayati / tathA ca yathA tvadvirahonasyAttathA vidhehiti bhAvaH / gaNa vinyAsaH pUrvavadeva, kevalaM SaDmiyativizeSaH tathA ca prasarati tava, zuNu yadajani, ityevaM rUpeNa SaSThe'kSare viramya paThanIyamiti / asyApi nAmAntaramityAha-mAletipiGgala iti| tathA ca piGgalachandaH zAstre sUtra-mAlatunavako cet [7 / 12] iti 'saiva candrAvartA mAlA' nAma bhaved yadi SaSThe navame ca yatiH, iti tadvayAkhyAyAM bhtttthlaayudhH| SaDmiyati riti svamate'pi pArizeSyAnnavanidvitIyA yati rAyAtyeveti sAmyam // a0 2, sU0-244 // maNiguNanikaro jaiH // 245 // zazikalava jairaSTamizca dhatirmaNiguNanikaraH / yathA- nRvara yazasi matiravikalakalatA, bhujabalamanupamamatinayaparatA / natiranugurujanamucitacaturatA, tvapi jayati nRptimnnigunnnikrH|| 245.1 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 246.] savRtticchando'nuzAzanapradyote 213 caturtha prakAramAha- maNiguNanikaro jairiti / vivRNoti - zazikalevajairaSTamizcedyatimaMNiguNa nikara iti / catuminaMgaNaiH sagaNena ca yA zazikalA lakSitA pUrvatara sUtre saivASTabhirakSaraiyato satyAM maNiguNanikara iti khyAtamati zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - nRvara yazasotI / nRvara ! - he puruSa zreSTha ! yazasi - kIrtivistAre matiH- buddhiH, avikala kalatA avikalAH azeSAH kalA yasya so'vikalakalastasya bhAvaH, anupamaMatulanIyaM bhujabalaM - bAhuvIryam, atinayaparatA - atizayitA'nya nRpApekSayA samadhikA nayaparatA nItimArganiSThA, anugurUjanam - gurujanasamIpe nati:-, namratA, ucita caturatA- ucite kartuM yogye karmaNi caturatA kauzalam [iti] nRpatimaNiguNanikaraH nRpati maNINAM - rAjazreSThAnAM guNanikara:guNasamUhaH tvayi - bhavati jayati - sarvotkarSeNa vartate / nRvara yazasi mani, ityevaM pratipAdamaSTame virAmaH iti // a0 2, sU0-245 // nau myau yo mAlinI // 246 // nanamayayAH / jairiti vartate / yathA- pratimuhuriha dolAndolanavyApRtAnAM, kuvalayanayanAnAmAnanairulla sadbhiH / vimalalavaNimAmbhazcandrikAM drAk kiradbhir navazazadhara mAlAmAlinIvAbhavad dyauH / / 246.1 / / nAndImukhIti bharataH / / 246.1 / / paJcamaM prakAramAha- mau bhyau yo mAliniti / vivRNoti - na na mayayAH / jairiti vartate iti / nagaNadvayAtparataH bhagaNa: tato yagaNadvayam ' 111.111.'''. Iss. ISS.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya aSTabhiryaMtizca yatra tatmAlinInAmakamati zakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA pratimuhuriti / iha - vasante pratimuhuH vAraM vAraM dolAndolanavyApRtAnAm - dolAyAm AndolikAyAM yat AndolanaM tasmin vyApRtAnAM saMlagnAnAM kuvalayanayanAnamutpalanetrANAM kAminInAm ullasadbhiH prakAzamAnaiH drAk - jhaTiti vimala lavaNimAmbhacandrikAM- nirmalalAvaNyarasajyotsAM kiradbhi: - vikSipadbhiH AnanaM:- mukhaiH dyauH AkAzatalam navazazadharamAlAmAlinI - nUtanacandra paGktizAlinI iva abhavat - jAtA / dolArUDhAnAmaGganAnAmAnanAnyAkAze
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 247-248.] yatastataH saJcaranti svaprakAzaM ca paritaH kirantIti teSAM candrasAdRzyasya spaSTatayA candrasamUhavyAptamiva nabho'bhavaditi bhAvaH / asya nAmAntaramAhanandI mukhIti bharata iti / tathAhi "Adau SaD dazamaM caiva laghu caivatrayodazam / yatrAtizAkare pAde jJeyA nAndImukhI tu sA" iti [ bha.nA.zA. 193] tathA ca lakSaNasamanvayaH 'pra[]]ti[1] mu[][]ri[I]ha[I]do[5]lA [s]ndo[s]la[1]na[1]vyA[s][1]tA[s]nAM[s]' iti ||aa0 2, suu0-246|| nau mo rau candrodyotaH // 247|| nanamararAH / jairiti vartate / yathA- jvalati subhaga tasyAstvadviprayogAnale, bhavati na khalu kicit prItyai kuraGgIdRzaH / sapadi dahati dehaM yaccAndano'pi dravaH, prathayati navacandroddayoto'pi netravyathAH // 247.1 // SaSThaM prakAramAha- nau mo rau candrodyota iti / vivRNoti- nana-ma-ra rA:-jairiti vartata iti / tathA ca nagaNadvayAtparataH magaNo ragaNa dvayam // . m.sss.sis.sis.' itIdRzai rakSaraH kRtAH pAdA yasya, aSTamizca yatiryatra tat candrodyota iti nAmakamati zakarI jAticchanda ityrthH| udAharati- yathAjvalati subhageti / he subhaga!- sarva saubhAgyazAlin tasyAH- buddhisthAyAH pUrvaprakAntAyA vA'GganAyAH tvadviprayogAnale- tvayA saha viraharUpe'gnI jvalati- dIpyamAne sati kuraGgIdRzaH- mRganayanAyAH kizcitakimapi vastu prItyai- manastoSAya na bhavati- na jAyate / yat- yasmAt cAndanaH- candana niHsRtaH dravaH- rasaH api dehaM- zarIraM sapadi- zIghrameva dahati- tApayati, navacandrodyotaH- sadyaH samuditasya candramasaH prakAzaH api netravyathAH akSipIDAH prathayati- vistArayati / tvadIya-virahotthitastApazcandana rasena- candrikAsparzeNa vA na viramati pratyuta vardhata eveti yathA tvadIyo viraha eva nasyA tathA yatethA iti nAyikA dUtyAH saMkhyA vA abhiprAyaH / 'jva[1]la[1]ti[1]su[1] bha[1]ga[1]ta[s] syA[7]stva[s]dvi[5]pra[i]yo[s]gA[5]na[s]le [s]' iti lakSaNa saMgatiH // a0 2, sU0-247 // nau tabhrA upamAlinI // 248|| nanatamarAH / jairiti vrtte| yathA- nRpavara ripavaste vihAya purasthiti,
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 246.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 215 navanavamunimudrAjuSaH khalu saMprati / vidadhati tRNapoTajAnyabhijAhnavIyamunamanu ca carmaNvatImupamAlini // 248.1 // saptamaM prakAramAha- nau tabhA upamAlinIti / vivRNoti na-na-ta-bha-rA:jai-riti vartate iti / tathA ca nagaNadvayAtparataH tagaNa bhagaNa ragaNA: '.. ssI.s.sis.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya aSTabhizca yatiryatra tat upamAlinInAmakamanuSTubjAticchanda ityrthH| udAharati-yathA-nRpavareti napavara!he rAjazreSTha ! te- tava ripavaH- zatravaH-purasthiti- nagaranivAsaM vihAya parityajya samprati- idAnIM navanavamunimudrAjuSa- nUtanAtinUtanayati ceSTA sevinaH khalu- nizcitam abhijAhnavImunam- bhAgIrathIkAlindyoH samIpe, carmaNvatIm- anuca carmaNvatyA nadyAH samIpe ca upamAlini ca mAlinyAH samIpe ca tRNapoTajAni- zAddhalapallavAcchAditAni gRhANi [kuTI:] vidadhAti- viracayanti / tvayAparAjitAste pure nivAsAyAkSamA yatra tatra nadI samIpe'raNye vA kuTInirmAya munivRttibhAja iva jAtA iti bhAvaH / napa1] va[1][1]ri[1]pa[1]va[s]ste[s], vi[i]hA[s]ca[1][i]ra[s]sthi[1]ti[s]' iti lakSaNa samanmayaH / / a0 2, sU0 248 // mir yo citrA // 246|| miriti magaNatrayaM yagaNadvayaM ca / jeriti vartate / yathA- zatrI mitre hye| 'raNye saMmade vA gade vA, rAjye bhakSe ratne loSThe kAJcane vA sRNe vaa| srotasvinyAM kAminyAM vA nindane vA stutau vA, citrAM cittAvasthAM hitvA saMdha. yethA: samAdhim // 246.1 // maNDUkI, caJcalA vetyanye / / 246.1 // aSTamaM prabhedamAha mir yo citreti / vivRNoti- miriti magaNatrayaM yagaNadvayaM ca jairiti vartate iti / udAharati- yathA-zatrau mitre iti| zatrau- ripo, mitre suhRdi[vA], haye- prAkAre, araNye- vane [vA], saMmade harSe, gade roge vA, rAjye- rAjakarmaNi bhakSe- bhikSuvRttau vA ratne- maNau loSThe mRtpiNDe vA, kAzcane- suvarNe tRNe vA], srotasvinyAM- nadyAM kAminyAM- kAntAyAM vA, nindane- nindAyAM stutI prazaMsAyAM vA, citrAMbhinnAM cittAvasthAM- cetovRtti hitvA- vihAya samAdhim- tattva cintanArtha
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 250.] mekAgrayam saMzrayethAH, avalambasva / kazcita kAruNikaH saMsAraduHkhoddhAropAyaM pRSTa evamAha- zatrumitrAdiSu parasparaviruddheSu sAMsArika padArtheSu me ceta. so niH spRhatvaM yathA syAttathA sarva samaM pazyan cittaikAgrayaM sAdhayeti / 'za[5]au[s]mi[5][s]ha[5]h [s]ra[s]Nye[s], saM[5]ma[1]de[s]vA[5]ga[1]de[s]vA[s]' iti lakSaNa samanvayaH / / asyAnAmAntaramAha- maNDUkI caJcalA vetanye iti / idameva cando'nye maNDUkInAmnA paJcalAnAmnAtrAhuriti // a0 2, sU0 246 // mAdramyayAzcandralekhA chaiH // 250 // magaNAtpare rmyyaaH| chariti sptbhirytiH| yathA- rAjan satyaM tadetad bamo'dbhutaM varNanaM te, dordaNDasthAmabhiH sa spardhA karotu tvadIyAm / AcchinyAyo murArervakSaHsthalAt kaustubhaM vA, yaH karSecandralekhAM zaMbhorjaTAmANDalAdvA // 250.1 // lakSitakrameNa navamaM prabhedamAha-mAdramyayAzcandralekhA-chairiti / vivRNoti- magaNAtpare ramayayAH / chairiti saptamiryati riti / magaNa ragaNa magaNebhyaH parato yagaNa dvayam 'sss.sis.sss.Iss.Iss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat candralekhA nAmakamatizakkarI jAticchandaH saptabhiryatiyuktamityarthaH / udAharatiyathA-rAjan satyamiti / he rAjan ! tat etat sampratyeva vakSyamANaM te- tava adbhutamAzcaryabhUtaM varNanaM svarUpAkhyAnaM brUmaH- kathayAmaH saH- janaH bhavataHtava dordadaNDasthAmabhiH-bAhudaNDadADhayaH saha tvadIyAM- tvayA saha sparddhApratiprakSatAM karotu- vidadhyAt yaH murAre:- viSNoH vakSaH sthalAta- urobhUmeH kaustubhaM- maNizreSThaM svanAmnAkhyAtam AchindyAt- prasahya haret vAathavA zambhoH zivasya jaTAmaNDalAta- zira sthitajaTIbhUtakezakalApAt candralekhAM- zazilekhAM karSayet- balAdu gRNhIyAt / yathA viSNorvakSaH sthalAt kaustubhagrahaNaM yathA vA zivazirato nizAkarakalAkarSaNamasambhavi, tathaiva tvayA saha bAhubale spardhA'pi na sambhavatItibhAvaH / rA[s]jan [s]sa[5]tyaM [s] ta[1]de[s]tat[5][5]mo[s]dbhu[s]taM[5]va[5][1]naM [s]te[s] iti lakSaNa saGgatiH // a0 2, sU0 250 // .
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 [a0 2, sU0 251-252.] savRtticchando'nuzAsanapradyote rAdvA // 25 // ragaNAtpare yadi ramyayAstadA vA candralekhA / raramayayAH / chairiti vrtte| yathA- eka eva kSaNo'sAvAnandaniSyandahetuH, satkRtaH prAktana kazcit sakhe'dya prabuddham / netranIlotpalAnAM pIyUSavRSTi kirantI, yatpuraH kambukaNThI sA candralekheva dRSTA // 251.1 // lakSiteSu dazamaM prakAramAha rAdveti / vivRNoti- ragaNAtpare yadi rambhayAstadA vA cndrlekhaa| rrmyyaaH| chairiti vartate iti / tathA cAyamartha:- ragaNadvayaM magaNaH yagaNadvayaM ca 'SIS.SIS.sss.Iss.Iss' itIdRzaivaNeH kRtAH pAdA yasya saptamizca yatiryatra tat prakArAnteNa candralekhAnAmakamatizakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA eka eva kSaNo'sAviti / he sakhe ? mitra ? me- mama asau- anirvAcyaH eka eva- advitIyaH kSaNa: kAlAMzaH AnandaniH Syanda hetuH- sukhaprasarakAraNam, [kiJca ] prAknaH purAcIrNaH satkRta puNyaiH adya asmin kSaNe prabuddham phalonmukhIbhUtam yat- yasmAt netranIlotpalAnAM- nayananIlakamalAnAm [svakIyAnAma sambandhinI] pIyUSa vRSTi- amRtavarSAM kirantI kSipantI sA-pUrvavarNitA kambukaNThI zaGkhasadRza vA'GganA candralekhA iva- zazikalA iva puraH- agrataH dRSTA- dRSTiviSayI kRtA / adya yasmin kSaNe sA mayA 'valokitA sa kSaNaH purAkRtasukRtaphalonmukhI bhAvAdAgato mama paramAnanda prasara kAraNaM jAta iti bhAvaH / e[s]ka[1]e[5]va[s]kSa [1]No[s]sA[s], vA[s]na[s]nda[1]niH[s]Sya[s]nda[1] he[s] tuH[5] iti lakSaNa saGgatiH / / a0 2, sU0-251 / / sjananyA elA H // 252 / / sajananayAH / riti pnycbhirytiH| yathA- calitairghaTodbhavamunivizamami yasya, prblairblairblmthnsdRshmuurtH| niSiSevire ciramudaSitaTavanAntAH, parito lasadvahalalavalibakulailAH // 252.1 // ekAdazaM prakAramAha- sjananyA elADairiti / vivRnnoti-sjnnyaaH| Dairiti paJcabhiryatiriti / sagaNa-jagaNI nagaNadvayaM yagaNazca // s.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 253.] 11.m.in.ss.' itidRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya paJcabhizcayatiryatra tat elAnAmakamatizakkarI jAticchanda ityrthH| udAharati-yathA-calitairiti / balamathanasadRzamUrta:- balasya tannAmakasyAsurasya mathanaH mardanaH indraH tasya, balasya ojaso mathana:- kAmaH- tasya vA sadRzI mUrtiryasya tasya, yasyaprakRtavarNanIyasya rAjJaH ghaToddhavamunidizam- kumbhodbhavasya muneragastasya dizaM dakSiNAm abhi- abhimukhaM calitaiH- prasthitaiH prabalaiH- durdharSeH balaH sainyaiH paritaH sarvataH lasadahala lavalibakulailA:- lasantyaH zobhamAnAH bahalA:- samadhikAH lava layazca bakulAzca elAzca-yeSu te udadhi taTa vanAntAH samudrataTavanaprAnta bhAgAH niSiSevire primuktaaH| yasya balAni samudraparyantamanivAritaM gatvA sukhena tatra yathA kAmaM nivizantIti na ko'pi madhye tannivAraka iti bhAvaH / ca[1]li[1]te [5] [1]To[s]dbha[1]va[1]di[1]zaM[s]ma[1]bhi[1]ya[s]sya[s] [prabalairiti saMyuktAdi pade parato gurutvam ] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-252 // njamajrAH pramadrakama // 253 // najamajarAH / yathA- jayati jagattrayopakRtikAraNodayo, jinapatibhAnumAna paramadhAma tejasAm / bhavikasaroruhAM galitamohanidrakaM, bhavati yadIyapAdaluThanAt prabhadrakam // 253.1 // lakSita krameNa dvAdazaM prakAramAha- jajrAH prbhdrkmiti| vivRNotinajamajarAH iti / nagaNa-jagaNa-bhagaNa-jagaNa-ragaNAH 'm.is.s.si.sis.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat prabhadrakaM nAmatizakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- jayati jagatrayeti / jagatrayopakRti kAraNodayaH- jagatrayasya trilokyAH upRkRtikAraNam- upakArahetubhUtaH udayaHprAkaTyaM yasya saH, tejasAm-mahasAm paramadhAma-pradhAnaM sthAnam jinapatimAnumAna- jinapatireva bhAnumAna sUryaH jayati sarvotkarSeNa vartate, yadIyapAdaluThanAt yasya pAdayoH caraNayoH luThanAt sASTAGgaM patanAt bhavikasaroruhAM- bhaktakamalAnAM galitamohanidrakaM- galitA moharUpA nidrA yasmintathA bhUtaM prabhadrakaM- prakRSTaM kalyANaM bhavati jAyate / atra jinapateH sUryasya ca
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 254 - 255. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 216 sAmyaM rUpakeNa nirUpitam / sUryo'pi trilokyA upakArAyodeti tejasAM ca dhAma bhUtaH, sarorUhAM nidrAbhaGgakAraNaJcetyayamapi; tathA bhUtodayaH, tejasAM dhAma, bhaktAnAM mohanidrAkSayakarazceti susaGgataM sAmyam | ja [ 1 ] [ ]ti [ 1 ]ja [ 1 ]ga[5] [1] yo[s] pa [ 1 ][ []ti []kA [5]ra [ 1 ] No [s] [1]ya: [s] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 - 253 // 1 rjarjarAstUNakam // 254 // rajarajarAH / yathA - sphItanavyagandhalubdhaSaTpadaughasevitAz-, caitramAsi pazya bhAnti cUtamaJjarIzikhAH / UrdhvadRzyamAnakaGkapatrakRSNapakSakAs, tRNakA iha vIramanmathena lambitAH / / 254.1 / / trayodazaM prakAramAha- rAstUkaNakam iti / vivRNoti - rajarajarA iti / ragaNa - jagaNa - ragaNa jagaNa - ragaNAH 'SIS.ISI.SIS. SI.SIS.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat tUNakaM nAmAti zakarI jAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- sphIteti sphItagandhalubdhaSaTpadaudha sevitAH- sphItena vRddhigatena gandhena saurabheNa, lubdhaiH- AkRSTaiH SaTpadaudhaiH - bhramarasamUhaiH sevitAH juSTAH nRtamaJjarIzikhA:- AmramaJjaryagrabhAgAH UrdhvadRzyamAnakaGkapatra kRSNapakSakA :- Urdhvamupari dRzyamAnAH kaGkapatrasya - kaGkanAmaka pakSi- pakSa nirmitapuMkhasya zarasya kRSNapakSAH kRSNavarNAH pakSA yeSute vIramanmathena - zUrakandarpeNa lambitAH udhvArdhaH sthApitAH tUNakAH zaradhaya iva bhAntiHzobhante iti pazya - avalokaya / Ama maJjaryA agrabhAgeSu kRSNavarNAH bhramarAH upaviSTA iti tatsahitAH maJjaryaH kAmadevasya kaGkakRSNapakSayuktabANasahita tUNIrA iva zobhante iti bhAva: / skI [s] [1] [S]vya][ / ] ga [s]ndha [ 1 ]lu [s] CET [ 1 ] SaT [S] pa [ 1 ] dau[s]dya [1] se [s] vi[1]tAH iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-254 / / S no jau bhrau kalabhASiNI // 255 // najajabharAH / yathA- sphurati ca dakSiNamAruto mRduzItalaH, pratidizamulasitaM ca kesarareNubhiH / pikayuvateH prasUtAzca paJcamagItayas, tadapi sakhe mayi na priyA kalabhASiNI / / 255.1 / / aravindamityeke / / 255.1 / /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 256.] caturdazaM prabhedamAha- no jau bhrau kala bhaassnnitii| nagaNaH-jagaNadvayam bhagaNa-ragaNau '.si.si.sn.sis.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat kala bhASiNItinAmakamatizakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAsphurati ceti / he sakhe ! mRduzItalaH mandaH zatyayuktazca dakSiNavAyu:dakSiNa digpavanaH sphurati pravahati ca- kiJca pratidizaM sarvAsu dikSu kesarareNubhiH- puSparAgaH ullasitam- prasRtam cikayuvateH- kokilAyAH pazcamagItayaH- paJcamasvareNa gAnAti prasUtAzca- udbhUtAzca, tadapi etAvati durviSahasaMyoge satyapi priyA dayitA mayi madviSaye kalabhASiNI maJjuvacanA na api tu kaThora vacanava vartata iti du.khamiti bhAvaH asya nAmAntaramapItyAha aravindamityeka iti / eke AcAryA chando'ravindamiti vyavaharantItyarthaH / sphu[1]ra[1]ti[1]ca[1]da[s]kSi[1]NA[1]mA[s] ru[1] to[s] mR[1] []zI[s]ta[1]la:[5] iti lakSaNa saMgatiH // a0 2, sU0255 / / rAnamabhrAH sundaram // 256 / / ragaNAtpare namabharAH / yathA-nirmame sapadi patralatA na kapolayora, nApi yAvakaraso nihito'ghrpllve| vallabhAbhisaraNotsukayA sudRzAnayA, sundaratvamadhikaM tadapi pratipadyate // 256.1 // maNibhUSaNaM, ramaNIyaM cetyeke // 256.1 // lakSitakrameNa paJcadazaM prabhedamAha- rAnabhamrAH sundaramiti / vivRNoti- ragaNAt pare n-bh-bh-raaH| ragaNa nagaNI bhagaNadvayaM ragaNazca 'sis... sI.Sin.sas.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat sundaraM nAmAtizakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-nirmame sapadIti / vallabhAbhisaraNotsukayA- vallabhaM priyaM prati amisaraNe ramaNArthamabhimukhagamane utsukayA utkaNThitayA anayA pratyakSagocarayA sudRzA- sunetrayA'GganayA sapadijhaTiti kapolayoH- gaNDasthalayoH patralatA kastUryAdidravyanirmito racanA vizeSaH na nirmame na racitaH, adharapallave- svata eva nUtanapatravarNe'dhare yAvakarasaH- alaktakadravaH api na nihitaH- na sthApitaH tadapi saundarya
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0] 2, sU0257-258. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 221 sAdhanopayogAbhAve'pi adhikaM tadupayogApekSA bahutaraM sundaratvam - ramaNIyatvaM pratipadyate- prApyate / yadyapi kRtrima saundaryasAdhanAnAmupayogaH tvarAhetorna vihitastathApi svAbhAvikameva saundarya mautsukyena sampannamiti bhAvaH / ni[5] [1] me [5] sa [1] 4 [ ]di [1] [5]tra [ 1 ]la [ ] tA [s]na [1] ka [1] po[s] la[1]yoH[s] iti lakSaNa samanvayaH / asya nAmAntare Aha maNibhUSaNaM ramaNIyaM cetyeka iti / kecididaM chando maNibhUSaNanAmnA'pare ca ramaNIyamiti nAmnA vyavaharantIti bhAvaH // a0 2, sU0 - 256 // nAdgauH ||257|| nagaNAtpare namasrAzcettadA gaurnAma / nanabhabharAH / yathA - anudinamapi hanta duhanti kavIzvarAm, truTati na ca yadIyasaduktipayaH zuci / hRdayamukuramadhyamadhizrayatAM sadA, nirupamacaritaprathitA mama saiva gauH / / 257.1 / / SoDazaM prakAramAha- nau dgau riti / vivRNoti - nagaNAtpare nabhabhrAzcet tadA gaurnAma / na-va-bha-bha-rAH iti / pUrvavaNitalakSaNe prathamaM nyasanIya ragaNa sthAne nagaNasya vinyAsazcettadA gaurnAmAtizakkarIjAticchanda ityarthaH / tathA ca ' / / / / / / 5 / / .5II.SIS. ' itIdRzonyAsakramaH siddhayati / udAharatiyathA- anudina mapIti / hanta ityAzcarye, kavIzvarAH - mahAkavayaH anudinamapi pratidivasamapi duhanti saduktirUpaM dugdhaM niH sArayanti, [ tathApi ] zuci pavitraM yadIyasaduktipayaH- yasyAH saddhacanarUpaM dugdhaM na truTati na vicchidyate, nirupamacaritaprathitA - asAmAnya caritreNa prakhyAtA saiva gauH vAk [vAgadhiSThAtrI devatA] mama - bhaktasya hRdayamukuramadhyam - antaH karaNAdarzAntaH pradeze sadA-sarvadA adhizrayatAm - pratiSThitA bhavatu / prasiddhA gauduhyamAnA'lpakAlenaiva payasA vicchidyate, iyaM ca sarvadA navanavaM saduktipayaH prastuta iti tAmahaM svahRdaya eva sthApayitumicchAmiti bhAvaH / a [ | ]nu [] di [ 1 ] na [1] [ 1 ] pa [ 1 ]ha[5]nta[1]du[0]ha[5]nti [1]ka[1]vI[s] zva[1]rAH [s] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 - 257 / / nau ro yau bhoginI // 258 // yathA- dadhati tava culukyacandra dhAtrIM bhujeDasmin, bhajatu jalanidhI cirAya
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 256.] nidrAmupendraH / vidadhatu digimAH kareNukAmivilAsaM, samamabhiramatAM ca vAsuki ginImiH // 258.1 // saptadazaM prakAramAha- nau ro yo bhoganIti / nagaNadvayaM ragaNaH yagaNadvayaM ca'.m.sis.Iss.Iss.' itIhazairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat bhoginInAmaka matizakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dadhati taveti / he culukya candra ! culukya vaMza pradIpa / ammin vizrute tava bhuje- bAho dhAtrI- pRthvIM dadhati- dhArayati sati upendraH- viSNuH jalanidhausamudre cirAya- bahukAlaM. nidrAM- svApaM bhajatu- sevatAm, digibhAH diggajAH kareNubhiH- hastinIbhiH saha vilAsaM- ratikrIDAM vidadhatukurvantu, vAsuki:- nAgarAjazva bhoginIbhiH- nAgIbhiH samaM- saha abhiramatAm- ratikrIDAmanubhavatu / ayamAzayaH viSNuH, diggajAH nAgarAjazca pRthvIpAlane tadudvahane ca lagnAH bhavanti, kintu teSAM sarveSAmeva kAyaM tvadIya bAhunava sampAditamiti te sarveH nirbharAH sukhaM tiSThantviti / da[1][1]ti[1] ta[1]va[1] [[]]lu[s] kya[1]caM[5][s]dhA[5]trIM[5] bhu[]je[5]smin[s] iti lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0-258 // tjasasyAH zizuH // 259|| tajasasayAH / yathA- tvaM nAsi dRzoH pathi vimukta tathApi nAtha, pApaM bhuvane tava giro jina nAzayanti / trasyanti hi zailazikharAntaritasya dUrAla lIlAdhvanitena mRgarAjazizorgajendrAH // 256.1 // .. aSTAdazaM prakAramAha-jasasyAH zizuriti / vivRNoti- tajasasayAH iti / tagaNa jagaNI sagaNadvayaM magaNazca 'ss.sI.S.S.Iss.' itIhaurakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat zizunAmakaM jagatijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- tvaM nAsIti / he nAtha svAmin- ! jina ! vimukta ! karmarAgAdibandhana- rahita ! tvaM dRzoH pathi netradvayaviSayaH na- asi na bhavasi, tathApi tava giraH- upadezavacanAni bhuvane- saMsAre pApaM- kalmaSaM nAzayanti ghnanti / hi yataH gajendrA:- mahAgajAH zailazikharAntaritasya- parvatakUTavyavahitasya [api] magarAjazizoH siMha- zAvakasya
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 260-261.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 223 dUrAt- bahuvyahitasthAnAdapi lIlAdhvanitena- krIDAprasaGgakRtagarjanena trasyanti bimyati / yathA siMhazizumapazyanto'pi tacchandazravaNenaiva gajendrA api trAsaMlabhante tathA tavAdarzane'pi tava vacasaiva lokAnAMpApaM nazyatIti bhAvaH / tvaM[s]nA[s]si[i][i] zo[s]pa[1]thi[1]vi[1] mu[5]kta [1]ta[1]pA[s]pi[1] nA[5]tha [1] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-256 // bhyasasyAH ketanam // 260 // mayasasayAH / yathA- kokilavadhUnAM kalapaJcamarAgagItiza, cUtaviTapAnAM navapalavasaMpadazca / dakSiNasamIro mRgazAvahazAM kaTAkSAH, bibhrati hi jaMtrAyuSatAM jhaSaketanasya // 260.1 // UnavizaM prakAramAha- bhyasasyAH ketanamiti / vivRNoti bhaya sasayA iti / bhagaNa-yagaNo sagaNadvayaM yagaNazceti 'su:ISS.S.IS.Iss.' itIdRzairakSaraH kRtA pAdA yasya tat ketanaM nAma atizakkarI jAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- kokila vadhUnAmiti / kokilavadhUnAM- pikInAM kala paJcamarAgagItiH kalA avyaktamadhurA paJcamarAgasya svanAmaprasiddhasya gItiH gAnam, cUtaviTapAnAm- AmrazAkhAnAm navapallava sampadaH- nUtanapatra sampattayaH, dakSiNasamIraH- dakSiNadigbhavo malayavAyuH, mRgazAvadRzAM mRgazAvasya hariNapotasya hak iva hak yAsA~ tAsAmaGganAnAM kaTAkSA:- sAkutavilokanAni ca jhaSaketanasya mInadhvajasya kAmasya jaitrAyudhatAM vijayizastratAM bibhrati- dhArayanti hi iti nishcye| kAmaH puSpa bANatayA kevalaM prasiddha eva, asyAyudhakRtyaM tu kokila gItAdibhireva sampAdyata iti bhAvaH / ko[s] ki[1] la [1] va [1] dhU [s]nAM[5]ka[]la[1][s]ca[1]ma[1]rA[5]ga[1]gI[s] tiH[5] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0-260 // tmau jau ro mRdaGgaH // 261 // tmjjraaH| yathA-kRtvA jagattrayajayaM makaradhvajaprabhuH, saMgItakaM sapadi kArayate rateH puraH / AkAzaraGgabhavane narinati nartakI, vidyut, dhanaturapi meghamRdaGgavAdakaH // 261.1 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 262.] vizaM prakAramAha-tmau jau ro mRdaGga iti / vivRNoti- tabhajajarA iti| nagaNa-bhagaNI jagaNadvayaM ragaNazca 'ssi.s1.11.1st sis' itIdRzaira kSaraH kRtAH pAdA yasya tat mRdaGganAmakamatizakarIjAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- kRtvA jagatrayajayamiti / makaradhvajaprabhuH makaradhvajaH kAma eva prabhuH rAjA jagatrayajayaM- tribhuvanavijayaM kRtvA- vidhAya, sapadi- zIghra rateH- svapatnyAH puraH agre saMgItakaM- gAnavAdyAdi yuktaM mahotsavaM kArayate vidadhAti / tadittham- AkAza raGga bhavane- AkAzarUpe prekSAgRhe vidyut saudAminI (eva) nartakI nRtyazilpinI narinati bhRzaM nRtyati, dhanatuH meghakAla: api- meghamRdaGgavAdaka:- meghA eva mRdaGgAsteSAM vAdakaH asti / ayamarthaH meghartoH prArambha eva sarvaM jagatkAma vazaMbadaM bhavati, tatazca kAmodigvijayotsave saudAminI nartakI megharUpamRdaGgAvAdakaM ca varSatuM vidhAya prINayatIti / ka[s]tvA[5]ja[1]gat[5]tra[1]ya[1]ja[1]yaM [s]ma[1]ka[i] ra[s] dhva[1]ja[s]pra[s]bhuH[5] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0-261. / / muH kAmakrIDA // 262 // muriti paJca magaNAH / yathA- uktA vAcaM no datte talpe zete vyAvRttAGgI, paryAkSiptakSomaprAntA prasthAtuM kAGgatyAzu / kAmakrIDAvArtAgoSThIprArambhe'pyucADAM, patte patyUH prItyai vAmArambhApyevaM sA bAlA // 262.1 // 15 // 21 // ekavizaM prakAramAha- muH kAma krIDeti / vivRNoti- muriti paJcamagaNAH iti / tathA ca 'sss.sss.sss.sss.sss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat kAmakrIDAnAmakamatizakkarIjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAuktA vAcamiti / uktA kiJcitpRSTA'pi vAcaM- pratyuttaravAkyaM no dattenaiva vitarati, talpe- zayyAyAM vyAvRtAGgI-parAGgamukhazarIrA zete- zayanakriyAM nATayati, paryAkSipRkSaumaprAntA paryAkSiptaH zarIrAtpRthak vikIrNaH kSaumaprAntaH- vakhAgrabhAgaH yasyAH tathA satI Azu- zIna prasthAtuMbahirgantuM kAMkSati- icchati- [natu gacchati] kAmakrIDA vArtA goSThI prArambhe api kAmakrIDAvAtArtha iti vilAsacarcAya goSThayAH sakhIbhiH sahAlApaprasaGgasya prArambhe'pi prAthamikasthitA vapi uccaiH- atyantaM krIDAM- lajjAM
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2 sU0 263.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 225 dhatte- dhArayati, evam ukta prakAreNa vAmArambhA pratikUlAcaraNA'pi sA bAlA patyuH- prItyai priyasyAnandAya bhavatItizeSaH / u[s]kta [s]vA[5]caM[s] no[s]da[5] te [s]ta[s]lpe[5]ze [s] te[1]vyA[s][s] ttA [5] GgI [5] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0-262 / / aSTau najrA bhau go maNikalpalatA // 263 // . najarabhabhagAH / yathA- upalatRNasvarUpacintAmaNikalpalatA-, vyatikarato mudhava merurmadamudvahati / jayati yadujjayanta eko'yamacintyaphalaM, pradadadalaMkaroti nemiH svayameSa jinaH // 263.1 // itthaM paJcadazAkSarajAteratizavaryA ekaviMzatiprabhedA vaNitAH / prastAragatyA tu asyAH 32768 bhedAH bhvnti| taduktam- "dvAtriMzattu sahastrANi, saptacaiva zatAni ca / aSTau SaSTizca vRttAni, hyAzrayantyati zakkarIm // "iti [ bha0 nA0 zA0 14 / 61 ] ityatizakkarI" // atha SoDazAkSarapAdAyA aSTijAte dArvarNayitumupakramate- aSTau naz2A bhI go maNikalpalateti / vivRNoti- najara bhabhagAH iti / nagaNabhagaNaragaNAH bhagaNadvayaM guruzca 'm.si.sis.sn.sn.s.' itIdRzairvarNaiH kRtA pAdA yasya tat maNikalpalatAnAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- upalatRNeti / atra padye tRtIyapAde eko'yamacintyaphalamiti pAThaH samupalabhyate, tatra-ekaH ayamacintya phalam- evaM padacchedo labhyate, sa ca nAthaM dRSTayA sAmaJjasyaM yAti, "eko, yamacintyaphalaM" itthaM pAThe svIkRte tu- yamiti dvitIyAntaM pRthakkatUM zakyata iti mavatyarthasaGgatiriti tathaiva pAThaM parikalpya vyAkhyAyate / meruHsumeru parvataH upatRNasvarUpacintAmaNikalpalatAvyatikarataH upalaMca tRNaM ceti upalatRNe te sparUpaM yayoH te ca- cintAmaNi kalpalate tayoH vyatikarataH sambandhAna mudhaiva vyarthameva garvama- ahaGkAram udvahati-dhArayati, yat- yasmAt ekaH- advitIyaH ujjayantaH etannAmnAkhyAtaH parvataH jayatisarvotkarSeNa vartate, yam ujjayantam acintyaphalaM pradadat acintyaM manasA'pyagamyaM phalamabhISTaM vitaran eSa prasiddhaH nemiH- etanAmnA prasiddhaH jina:rAgAdijaya zIlodevaH svayam- Atmanaiva alaGkaroti- zobhayati / aya
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 264.] mAzayaH cintAmaNi- kalpalatayo rdhAraNAt- sumeruparvataH svAtmAnaM sarvataH zreSThaM manyate tannocitam yataH cintAmaNi: upala eva [prastaravizeSa eSa ] kalpalatApi tRNameva, tayozca yathA kathaMcit manasAbhISTasya phalasya pradAtRtvam yatra ca manaso'pyagamyasya phalasya pradAtA bhagavAn nemijinaH svayameva vasati sa ujjayanta eva sarvebhyaH parvatebhyaH zreSTha iti / u[1]pa[1][][][5]sva [1] ru[s]pa[1]ci[s]ntA[s]ma[1]Ni[1] ka[1]lpa[1]la[i]tA[s] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0-263. // mIH sgo zaramAlA // 264 // bhoriti bhacatuSTayaM sagau ca / yathA- aikSavakArmuka kosumasAyaka bhaTamAnin, muJca caturmukhazaMbhucaturbhujajayagarvam / uttamasaMyamavarmavRtAtmani jinanAthe, saMprati zambarasUdana saMhara zaramAlAm // 264.1 // dvitIyaM prabhedamAha- bhIH sgo shrmaaleti| vivRNoti- bhIritI bhagaNa catuSTaya sagau ceti / bhagaNacatuSTayAtparataH sagaNo guruzca 'sI.si.sil.sil. 11.5.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat zaramAleti nAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- aikSava kArmuketi ! he aikSavakArmuka ! ikSoridamaikSavaM kArmukaM dhanuH yasya tatsambodhanam jhaTamAnin ! AtmAnaM bhaTaM manyate iti saH tatsambodhanam, kausumasAyaka!- kusumaiH kRtA kausumA sAyakA yasya: saH tatsambodhanam, he kAma, caturmukhazambhucaturbhujajayagarvambrahmaviSNumahezavazIkaraNAbhimAnaM muJca- tyaja, he zambara sUdana ! zambarAre kAma, uttama saMyama varmavRtAtmani- uttamaH zreSThaH saMyamaH bAhyAntarindriyanigraha eva varma kavacaM tena vRtaH pihita AtmA svarUpaM yasya tAdRze jinanAthe jinapaMtI samprati sadyaH zaramAlAm bANapaGkim saMhara saGkocaya nivArayeti vA / brahmAdinapi svavaze kurvANa stavamasmin saMyamazIle'pi cetprahariSyasi tahi te sarvamadyaparyantaM prAptaM yazaH kSayaM gamiSyatIti, nAtratvayA prahartavyamiti bhAvaH / ai[5]kSa[i][] kA[s], [i]ka[s]kau[s]su[1]ma[1]sA[s]ya[1]ka[i] bha[1][I]mA[5]nin[5] iti lakSaNa samanvaya: / a0 2, sU0-264 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 265-266.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 227 bhugau saMgatam // 265 // bhuriti paJcamagaNA guruzca / yathA- vIra tavAsipathena gauraribhitridivaM, tatra divaspatimAnibhirAkulita: prabalaH / agha harivimRzan sacivaiH saha tadvijaye, tvannavasaMgatakalpanamopayikaM manute // 265.1 // papramukhI, suratAvasathaM, uddharaNaM, sopAnakaM cAnyeSAm // 265.1 // tRtIyaM prakAramAha-bhugau saMgatamiti / vivRNoti- bhuriti paJca bhagaNA guruzceti / evaJca '.s.s.sII.SI.S.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat saMgataM nAmASTijAticchanda ityarthaH / udAharaNam- yathA-vIra tavAsipatheneti / he vIra ! tava- bhavataH asipathena khaGgamArgeNa tridivaM- svarga gataiH prAptaH, tatra svarge divaspatimAnibhiH AtmAnaM divaspati svargalokanAthaM manyante iti tAdRzaiH prabala:- balazAlibhiH aribhiH- zatrubhiH AkulitaHtrastaH hariH- indraH tadvijaye tasyAreH vijayaviSaye sacivaiH- mantribhiH saha vimRzana- vicArayan tvannavasaMgatakalpanam- tava bhavataH navaM nUtanaM saMgatam mitratvam tasya kalpanam aupayikam- upAyabhUtaM manute- svIkaroti / tvadarayastvayA khaDgena cchinnAH svarga prApya tatrAtmAnameva tatratyaM nAthaM manyamAnAH indramapi vyAkulayanti / tadvijayazca kathaMsyAditi vicAraprasaGge indra steSAM vijayinaM tvAmeva sakhyena saMgrahItumicchatItibhAvaH vI[1][i]ta[1]vA[s]si[1][1]the[s]na[1][i][s][1]ri[1] mi[s]stri[1] di [1][s] iti lakSaNa samanvayaH // asyanAmAntarANyAha-padmamukhI, suratAvasathaM uddharaNam sopAnakaM cAnyeSAmiti / tathA ca yathAruci bhinna mamiridaM vyavaharantIti bhAvaH // a0 2, sU0-265. // mugau kAmukI // 266 // muriti magaNapazcakaM guruzca / yathA- saMvRtto'yaM sandhyAkAlaH prApto'stAne zRGga bhAnur, visphUrjadbhivantistomarekIbhUtaM kASThAcakram / cApAkRSTi vyAtanvAnaH kandarpo'pi krIDatyuccara, gacchantyetAstyaktAzaDU kosasthAnaM kAmakyo'pi // 266.1 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 267.] caturthaprakAramAha- mu gau kAmukIti / vivRNoti- muriti magaNapaJcaMguruzceti / tathA ca 'sss.sss.ssssss.sss.s.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat kAmukInAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA- sNvRtto'ymiti| ayaM saMdhyAkAla:- sAyaM samayaH saMvRtta:- abhUt / bhAnuH- sUryaH astAdreHastAcalasya zRGga- zikharai prAptaH, visphUrjadbhiH- prasaradbhiH dhvAntastomaiH- andhakAra samUhaiH kASThAcakram- dizAmaNDalam, ekIbhUtam aikyaMgatam, cApAkRSTi- dhanurdhyAkarSaNaM vyAtanvAnaH-vistArayan kandarpaH-kAmaH api uccaiH atizayaM krIDati- ramate etAH dRzyamAnAH kAmukyaH- kAminya api tyaktAzaGkAM ni:sandehaM yathA syAt tathA krIDAsthAnaM- ratigRhaM gacchanti-vrajanti / sandhyAsamaye tamasi sarvato vyApte kAmazaramItAH kAmukyaH paradarzanasya sandehAnnivRttAH patyA saharantuM krIDAgRhaM yAntItibhAvaH / saM[5]vR[5]tto[s]yaM[s] saM[5]dhyA[s]kA[s]la:[5]prA[s]pto[s]stA[5]dreH[5][s]Gga[5] bhA[s]nu:[s] iti lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0-266 / / sugau vA // 267 // suriti sagaNapaJcakaM guruzcediyamapi kaamuko| yathA- apayAhi pitAmaha cittavilomini dhik tvAm, api kauzikakAmuki na tvamapi trapase kim / asi hAsyapadaM nalakUbarakAmini yataH, kulizAtidRDhe'tra jinendrahRdi pravivikSA / / 267.1 / / somaDakamityanye // 265.1 // paJcamaM prakAramAha- su gauvA iti / vivRNoti- suriti sagaNapazcakaM guruzcediyamapi kAmukIti / tathA ca ISIS.Is.s.is.s.' itIdRzairvaNevinyAsazcetpratipAdaM tahiM tadapi kAmukInAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- apayAhIti / he pitAmaha cittavilomini ! pitAmahasya brahmaNaH cittaM vilomayati tacchIlA tasyAH sambodhanam tilottame, tvAM dhik IdRzamanucitaM karmakaroSItyatastvaM nindA pAtramasiM, apayAhi- dUraMgaccha / ayi kauzikakAmuki!- kauzikasya indrasya vizvAmitrasya vA ( vyaJjanayA-ulUkasyeti-gamyate ) kAmuki- urvazi! tvamapi na pase kim tvayA svataevAtra viSaye lajjA kAryeti bhAvaH, he nalakUbara kAmini !- nala
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2. sU0 268- 269.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 226 1 kUvarasya tannAmnAkhyAtasya kuberaputrasya kAmini rambhe / hAsyapadaM - hAsyasthAnamasi - bhavasi yat - yasmAt vaH tilotamAprabhRtInAm kulizAtihaDhevajrAdapyadhikakaThore atra- asmin jinendra hRdi - jinapate hRdaye pravivikSA - praveSTumicchA asti / svakIyaM svakIyaM kutsitaM karmajAnantyo'pi bhavatyaH sAdhAraNa janavadatrApi jinapatI svAdhikAraM vAJchanti tatkevalaM bhavatInAM hAsyAyaiveti bhAvaH / a [ 1 ] pa [1] yA [S] hi [ 1 ]pi[\] tA [S]ma [1]ha[1] ci[s] tta [ 1 ]vi [1] lo [s] mi [ 1 ] dhik [S] tvAm [S] iti lakSaNa samanvayaH / asyanAmAntaramAha somaDakamityanye iti // a0 2, sU0-267 / / nugau caladhRtiH || 268|| nuriti nagaNapaJcakaM guruva / yathA- praNamadakhilasurapatikanakamukuTa-, sphuTarucinicitanakhamaNikiraNacaye / kuru jinacaraNajalaruhi namanarsaMca, caladhRtimapajahi ca viSayasukhadhiyam / / 268.1 // SaSThaM prabhedamAha - nu gau caladhRtiriti / vivRNoti - nuriti / nagaNa paJcakaM guruzceti / tathA ca ' / / / / / / / / / / / / / / / ..' itIdRzairakSaraiH kRtAH, pAdA yasya tat caladhRtinAmakaMSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- praNamaditi / praNamadAkhilasurapatikanaka- mukuTasphuTa rucinicitanakhamaNikiraNacaye praNaman- namrIbhavan - yaH akhilasurapatiH - sarvadevendraH tasya kanakamukuTasya svarNakirITasya sphuTarucibhiH prakaTakAntibhiH nicitAH mizritAH nakhamaNInAM nakharatnAnAM kiraNacayAH razmisamUhA yasya tasmin, jinacaraNajalaruhi nipAdapadma acaladhRti - nizcalasamAdhi namanaruci - praNatikAmanAM kuru - vidhehi viSaya sukha dhiyam - viSayeSu sukha buddhim apajahi- tyaja / pra[1]Na[+]ma [1]da [1]khi [1]la[1]su[1][1]ti [1]ka[1]na[1]ka[']mu[']ku[1] [s] [ saMyogAdau dvitIyapAde parato'sya gurutvam ] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 - 268 / / nulAvacaladhRtiH // 266 // nuriti nagaNapazvakaM laghuzca / yathA- vilulitacikuramaghara nihitadazanam,
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 270.] aviralapulaka nicitakucayugamayi / ratirasarabhasamaNitamukharitamiha vilasati tava sakhi suratamacaladhRti / 266.1 // 230 saptamaM prabhedamAha - nulAvacaladhRtiriti / vivRNoti - nuriti nagaNapaJcakaM laghuzceti / tathA ca ' / / / / / / / / / / / / / / / . / ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat acaladhRtinAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- viluliteti / ayi sakhi ! vilulitacikuram- vikIrNakezam adharanihitadazanam - adharoSThasthApitadantam aviralapulakanicitakucayugam - aviralaiH dhanaiH pulakai romAJcainicitaM vyAptaM kucayugam - stanayugalaM yasmin tat, ratirasarabhasama Nitamukharitam - ratirasasya maithunAndasya rabhasena auddhatyena yat maNitaM ratikUjitam tena mukharitam - vAcAlam iha - atrasthAne acaladhRti nizcaladhairyam tava - bhavatyAH suratam - rati vilasitaM vilasati - zobhate / vi [1] lu[1]li [1] [ 1 ] ci[1] ku[+]ra[+]ma[+]dha [1]ra[1] ni[1] hi [1] ta [] da [1]za [1] na [1] m [ acaletyAdi dvitiyapAdAdisvara bhakto makAra iti na pUrvapAdAntanasya gurutvakRt ] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 - 266 // bhau jigau maGgalamaGganA gheH // 270 // nabhau jiriti jagaNatrayaM guruzva / ghaMriti catubhiryatiH / yathA- kuTilatAM dhRtavatI gurubhogamadoddhatA, vidadhatI pralayavepathusAdaparaMparAm / viSadharIva purataH sphuritA yatinAmaho, vicaratAM sugatimArgamamaGgalamaGganA / / 270.1 / / aSTamaM prabhedamAha - nmau jigo maGgalamaGganAdye riti / vivRNoti - na bhaujiriti jagaNatrayaM guruzca / dyairiti caturbhiryatiriti / nagaNa bhagaNau - jagaNatrayaM guruzca '1 / 1.5 / .ISI.ISI.ISI. S. ' itIdRzairakSaraiH kRtA pAdA yasya tat maGgalamaGganAnAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kuTilatAmiti / kuTilatAM vakragati ghRtavatI svIkRtavatI gurubhogamadoddhatA - guruNA bhogabhadena vilAsadarpeNa phaNAdarpeNa vA udvatA ucchRGkhalA pralayavepathu sAda paramparAm- pralayo mUrcchA, vepathuH kampaH, sAda: stambhaH tasya paramparAM zreNi vidadhatI - kurvatI viSadharI- sarpiNI iva aGganA strI; sugatimAgaM - mokSapathaM vicaratAM tatra gacchatAM yatinAm amaGgalam apazakunasvarUpA purataH -
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 271.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 231 agrataH sphuritA prAptA / yathA kvApi satkAryAya gacchatAmagre samAyAtA sarpiNI amaGgalasUcikA tathA mokSamArge gacchatAM yatinAmapi- agrataH samAgatA aGganA amaGgalasU ciketi-dvayoH sAdhayaM vizeSaNaruktvA sAdhitam / ku[1] Ti[1]la[1]tAM[s] [1]ta[1] va [1] tI[s]gu[1] [1] bho [s]ga[1]ma[1]do[s]ddha [1]tA[s] iti lakSaNa samanvayaH // 271 / 1 / a0 2, sU0-270 // bhranigA RSabhagajavilasita chaH / / 271 / / bharI nagaNatrayaM guruzca / chariti saptabhiryatiH / yathA- adbhutatuGgamUrtiratizayalalitagatir, deva samagrakrarmavanavidalanarasikaH / nirbharamantaraGgaripubalavijayapaTur, nAtha dadhAsi tat tvamRSabhagajavilasitam // 271.1 // mattagajavilasitamiti bharataH // 271.1 // navamaM prabhedamAha- bhranigA RSabhagaja vilasitaM chai riti / vivRNotibharau- nagaNatrayaM guruzca / chairiti sptbhirytiH| bhagaNa-ragaNau nagaNatrayaM guruzca 'I.sis.m....' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat saptamizcayati yuktam- RSabhagajavilasitaM nAmASTijAticchanda ityrthH| udAharatiyathA- adbhutatuGga ti| he nAtha ! he deva ! adbhutatuGgamUrtiH- adbhutA AzcaryaviSayA tuGgA unnatAmU murtiryasya saH, atizayalalitagatiH- atizayalalitA atyantamanoharA gatiryasya saH, samagrakarmavanavidalanarasikaHsamagrasya azeSasya karmavanasya- karmANyeva vanaM tasya, karmANIva vanantasyeti vA, vidalane pramardane rasikaH utkaNThitaH antaraGgaripubalavijayapaTuHantaraGgAnAM AbhyantarANAM ripUNAM zatrUNAM kAmAdInAM balasya; antaH svasvAmiviSayamadhye aGgati gacchati iti- antaraGga madripubalaM tasya vA vijaye paTuH kuzalaH tvaM nirbharaM svacchandaM RSabhagajavilasitam zreSThakarikrIDAM dadhAsi- dhArayasi / atra deve jine zreSTha gaje ca samAnAnAM vizeSaNAnAM prayogeNa sAmyaM pratipAditam / a[s] []ta[1]tu[s]Gga[]mU[s]ti, [1] [1] ti[1]za[1]ya[1]la[1]li[0]ta[1]ga[1]tiH[5] itilakSaNa saGgatiH / asya nAmAntaramAha- mattagajavilasitamiti bharata iti / bharata AcArya idaM chando mattagaja vilasita nAmnA prAhetyarthaH / samprati samupalabhyamAne [vaDodarA
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 272-273.] saMskaraNe tu 'agravRSabhagajavilasitam ibhavilasitam- iti ca pATha samupalabhyate / kacinmattagajavilasitamityapi pAThaH iti pAda TippaNyAM nirdiSTham / tathA ca tatrApi yathArucyeva pAThaH svIkRtaH / / a0 2, sU0-271 // nijasgA lalitapadaM GaH // 272 / / niriti nagaNatrayaM jasagAzca / riti paJcabhiryatiH / yathA- culukakulajalaniSizazAGka tava dInaM, ripunivahamatitaralakAtaramupekSya / tvadasirucitamasi vitate yuSi bhavantaM, lalitapadamabhisarati vIra jayalakSmIH // 272.1 / / dazamaMprakAramAha-nijasgA lalitapadaM riti / vivRNoti-niriti nagaNatrayaM jasagAzca / jairiti paJcabhiryatiriti / nagaNatrayAtparato jagaNa sagaNo guruzca 'm.m.in.s.is.s.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcamizca yatiryatra tat lalitapadaM nAma aSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- culukakuleti! he culukakulajalanidhizazAGka ! culukakulameva jalanidhiH samudraH tasya (vRddha) zazAGkaH candraH sa iva tatsambodhanam, he vIra ! yudhi- saMgrAme tvadasirucitamasi- tvatkhaGgakAntirUpe dhvAnte vitate vistRte sati jayalakSmIH- vijayazrIH dInaM-kRpaNaM atitaralakAtaraM- aticaJcalamati bhIraM ca tava- bhavato ripunivahaM zatrusamUham upekSya anAdRtya lalitapadaM citrapadavinyAsapUrvaM yathAsyAttathA, bhavantaM- tvAm abhisarati- samupaiti / anyApi kAminI kAtaraM dInaM ca patimupekSya tamasi vIraM sundaraM cAnyaM puruSamupaiti tathA tavAriM tyaktvA jayalakSmIstvAmAyAtIti bhAvaH / cu[1]lu[]ka[1] ku[1] la[1]ja[1][i] ni[1]dhi[1] zA[s][1]ta[1] va[1]dI[s]na [s] iti lakSaNa samanvayaH / a0 2, sU0-272 // yamansargAH jayAnandaM caiH // 273 / / yamanasaragAH / cairiti SaDbhiryatiH / yathA- namacchakazreNImaNimukuTakoTI. viTakara, nighaSTAghra deva prbljddtaacnnddmaano| sudhAdhArAsArariva sadasi vAcA prapaJcar, jayAnandasyanvaM sapadi jagatAmAdadhAnaH // 273.1 / / pravaralalitamityeke // 273.1 // -
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 274.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 233 ekAdazaM prabhedamAha - ymansargAH jayAnandaM cairiti / vivRNoti- yamana saragAH / cairiti SaDmiryatiriti / yagaNa-magaNa-nagaNa-sagaNa-ragaNAH guruzca 'I''.'''.|||.||'.'|'.s.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya SaDamizca yatiyaMtra tat jayAnandaM nAmASTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - namacchakreti / namacchakrazreNImaNimukuTa koTI viTaGka :- namatAM praNamatAM zakrANA mindrANAM zreNyAH paGle: maNinirmitAnAM mukuTAnAM koTyAH zatalakSANAM ye viTaGkA agrabhAgAH taiH nighRSTAGghra - ghASita caraNa ! prabalajaDatAcaNDabhAno prabalAyA jaDatAyA jADyasya mauryasya zaityasya ca ( kRta ) caNDabhAno sUrya ! he deva ! sadasi sabhAyAM sudhAdhArAsArai:- amRtapravAha varSAbhiH iva vAcAM - vANInAM prapaJcaH vistAraiH sapadi - tatkAlameva jagatAM - sarveSAM lokAnAm jayAnandasyandaM - jayAnandayoH vijayaprItyoH syandaM dravam AdaghAnaH, 'asi' iti zeSaH / athavA Ananda spandaM AdadhAnaH ( tvaM ) jaya sarvotkarSeNa vartasveti padavicchedena vyAkhyAyAM na kriyApadAnirdeza rUpAtruTi: / na [ 1 ] ma [S]ccha[s]kra[s]zre[s]NI [s], ma [ 1 ]Ni [ 1 ] mu[1]ku[1] [ 1 ] ko [S] TI [s]vi [1] [5] : iti lakSaNa samanvayaH / asya nAmAntaramAhapravaralalitamityeke iti / tathA ca maMdAra makarande 'ya- mau- naH strIgaraca pravaralalitaM nAma vRttam' iti / bharatanATyazAstre'pyasya 'lalita pravaraM' pravaralalitamiti dvidhAnAma nirdiSTaM pATha bhedena / tathAhi - AdyAtparArANi ve paJca dvAdazaM satrayodazam / antyopAntye ca dIrghANi lalitapravaraM hitat // iti 1568 // yadA TamI pAdastho bhavata iha cet nso tathA rgoM, tathA SaDmizcAnyairyatirapi ca varNairyathA syAt / tadapyaSTI nityaM samanugatamevoktamanyaiH, prayogajJairvRttaM pravaralalitaM nAmatastu / iti [ 15/66 ] // a0 2, sU0-273 / / bhau nau ngo mahiSI traiH // 274 // bharanaranagAH / aMriti dazabhiyaMtiH / yathA- siddhanarendranandana bhavadvipakSanagare, saMprati sau bhittilikhitAsturaMgamacamUH / vIkSpa nitAntakopakuTilekSaNA prati muhuH, zUGgavighaTTanavighaTayatyaraNyamahiSI / / 274.1 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 275.] lakSitakrameNa [ na tu prastArakrameNa ] dvAdazaM prakAramAha- bhrau trau ngau mahiSIrjariti / vivRNoti - bharanararagAH / jairiti dazabhiryatiriti / bhagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNa - nagaNA guruzca ' 51.5 5.111.5 5.111.5. ' itIdarzarvarNaiH kRtAH pAdA yasya, dazamizca varNaiyatiryatra tat mahiSInAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- siddhanarendreti / he siddhanarendranandana ! siddharAja suta ! samprati tavAkramaNAnantaraM bhavadvipakSanagare - tvadIyazatrupure araNyamahiSI - vanajAmahiSajAtistrI saudhamitti likhitAH prAsAdakuDyotkIrNAH turaGgamacamUH - azvasenA: vIkSya - avalokya nitAnta kopa kuTilekSaNA- atyantakrodhavakrIkRtalocanA satI pratimuhuH- pratyekaM vAraM vAraM zRGgavighaTTanaiH - viSANagharSaNaH vighaTayati - troTayati / bhavadAkramaNena ripuSu puraM tyaktvA palAyiteSu tatrAraNyajantUnAM nivAsAt - prAsAdeSu saJcAreNa tatrollikhitA azvasenAH samavalokya jAtisiddhivaireNa mahiSyastAH zRGga. vighaTayantIti bhAva: / si [S]ddha[1]na [\]\[s]ndra [1]naM[s]da[1]na [1]bha[1] [5] dvi[1] [5]kSa [1] [] ga [1][s] iti lakSaNasamanvayaH / pratipAdaM ca dazamAkSare viramya pAThe suzravatvamiti // a0 2, sU0 - 274 // 234 mbhau nmau ngau madanalalitA ghacaiH // 275|| mamanamanagAH / gharcariti catubhiH SaDbhizca yatiH / yathA- gADhAkAntA kucayugabhareNArtA ca virahe, nityodvignAtighanajaghanaprAgbhAragharaNe / sadhrIcIbhighRtakaratalA kAnte kRtaratir mandaM mandaM madanalalitA yAti priyagRham / / 275.1 / / trayodazaM prakAramAha- mbhau nmau ngau madanalalitA ghacairiti / vivRNotimabhanamanagAH / dhacairiti catubhiH SaDmizca yatiriti / magaNa-bhagaNanagaNa-magaNa-nagaNA guruzca '''''|| / / / ''' / / 1.5. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya catubhiH SaDbhizca yatiyaMtra tat madanalalitA nAmakamaSTi jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - gADhAkrAnteti / kucayugabhareNa - stanadvandvabhAreNa gADhAkrAntA - atyaditA, virahe priya viyoge ca ArttA- piDitA, atighana jaghana prAgbhAradharaNe - atinibaDa nitambabhArodvahane nityodvignA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 [a0 2, sU0 276.] savRtticchando'nuzAsanapradyote satatabhItA [ ataeva ] sadhrIcIbhiH- sahagamanazIlAbhiH sakhImiH dhRtakaratalA- avalambitahastA kAnte kRtaratiH priyaviSaye kRtaprItiH madanalalitA kAmAvasthayA- manoharAGganA mandaM mandaM priyagahaM yAti zanaiH zanaiH vallabhAgAraM pravizati / gA[5]DhA[5] kA[s]ntA[s], ku[1]ca[1]yu[1]ga[1] bha[1][s], NA[s][5]ca [1] vi[1] [2]he[1] iti catubhiH SaDmizca vicchidyapaThanAt zravyatvam / yadyapi prathame pAde SaSThe'kSare yA dvitIyA yatiH 're' ityatra prAptA sA ca padamadhye patatIti nocitA- padamadhye yateH kvAcitkatvena svIkAre'pi pUrvAparabhAgayorekAkSaratve tadvarjanAt / tathAhi- proktam "kvacittu padamadhye'pi gakArAdau yati bhavet / yadi pUrvAparI bhAgau na syAtAmekavarNakau // " iti tathApi pUrvabhAgasya varNadvayAtmakatvasatvAtkathaMcitsantoSTavyam // a0 2, sU0-275 // njamjargA vANinI // 276|| najabhajaragAH / yathA- aviralapuSpabANalalitAni darzayantI, primlhaaritaamrsvktrmudvhntii| madakalarAjahaMsagamanAni bhAvayantI, zaradiha mAnasaM harati hanta bANinIva // 276.1 // caturdazaM prabhedamAha- jamjargA vANinIti / vivRNoti najamajaragA iti / nagaNa-jagaNa-bhagaNa-jagaNa-ragaNAH guruzca ||.s.sI.IsI.SIS.'.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat vANinInAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- avirleti| aviralapuSpa bANalalitAni aviralAni dhanAni puSpANi yeSu te ca bANA vRkSa vizeSAH teSAM lalitAni vilAsAni, pakSe aviralAni- nibiDAni puSpabANasya kAmasya lalitAni vilAsAni darzayantI prakaTayantI, parimalahAritAmarasavaktram parimalena saurameNa hAri manoharaM tAmarasaM kamalameva vaktram- mukham, pakSe tAdRzaM tAmarasamivavaktram udvahantI'dhArayantI madakalarAjahaMsagamanAni- madena samayaprAptena vikAra vizeSeNa kalA avyaktamadhurabhASiNo ye rAjahaMsA marAlAH teSAM gamanAni gatIH, pakSe tAdRzarAjahaMsAnAm gamanAnIva gamanAni bhAvayantI prakaTyantI zarad RtuvizeSaH bANinI vidagdhamattanAyikA iva mAnasaM cetaH harati svavazaM
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 277 - 278.] nayati / atra zaradA saha bANinyAH sAdhAraNavizeSaNaH sAdRzyaM vyaktam / a[1]vi[1]r[| ]la[1]pu[1]Spa [1]bA[S]Na[1]la [1]li[1]tA[S]ni [1] [5] [1] [s]ntI [s] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 - 276 // najirgA vA // 2774/4/ nagaNo jatrayaM ragaNo guruzca yadA tadApi vANinI / yathA- kuru karuNAM vitara prativAcamatra kAM vA, hRdi dayitAM nidadhAsi nimIlitAkSiyugmam / ayamapi te nanu dAsajano'nukampya eva, jayati sa vIrajino gadito dyuvANinobhiH / / 277.1 / / paJcadazaM prabhedamAha - na jirgA veti / vivRNoti - nagaNojatrayaM ragaNoguruzca yadA tadApi vANinIti / pUrvavaNitAyA vANinyA eva prakArAntareNApi vinyAsaH, sa yathA nagaNa: jagaNatrayaM ragaNaH guruzca '111. ISI.ISI. 1st.sis. s.' itIdRzaM rakSaraiH / udAharati- yathA- kurukaruNAmiti / karuNAM asmAkamupari dayAM kuru vidhehi, atra prativAcaM- pratyuttaraM vitara- dehi, kAM vA dayitAM priyAM hRdi svAntaH karaNe nimIlitAkSiyugmam- nimilitaM pihitaM akSiyugmam netradvayaM yatra tadyathA syAttathA niddhAsi dhArayasi / ayamapi asmadrUpopi dAsajana:- bhaktaloka: te- tava anukampyaH- anugrAhya eva [iti] dyu vANinIbhiH saMgamadevena mAyayA nirmitAbhiH svarlokIya vidagdhamattakAminIbhiH gaditaH- uktaH sa prasiddhaH vIrajinaH- mahAvIreti prasiddho'rhan jayati sarvotkarSeNa vartate / ku[ ]ru[1]ka[+]ru[1]NAM[s]vi [ 1 ] ta[1] [5] [5]ti [ 1 ] vA [s]ca[0]ma[5]tra [] kAM [s] vA [s] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 - 277 / / + jrajrajgAH paJcacAmaram // 278 // jarajarajagAH / yathA- tvadIyapAdapaGkaje nidhAya bhaktimujjvalAM, manuSyakoTakA vayaM vidadhmahe kimadbhutam / yadIyajanmano mahotsavaM tathA pracakrire, jinendra saptaviMzatizca paJca cAmarAdhipAH / / 278.1 // lakSitakrameNa SoDazaM prakAramAha- jrajrajgAH paJcacAmaramiti / vivRNoti- jarajarajagAH iti / jagaNa - ragaNa - jagaNa ragaNa jagaNA: guruzca
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 279.] .. savRtticchando'nuzAsanapradyote :237 II.ISI.ISI.SIS.Is1.5.' itIhazerakSaraH kRtAH pAdA yasya tat paJcacAmaraM nAmASTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- tvadIyapAdapaGkaja itiH / he jinendra ! tvadIyapAdapaGkaje- bhavadIya caraNakamale ujjvalAm-suprakAzAm bhakti- zraddhAM nidhAya- saMsthApya manuSyakITakA:- kSudramAnavAH vayaM kim adbhutaM- AzcaryaM vidadhmahe- kurmahe, na kimapyadbhutamAcarAma iti bhAvaH, kuta ityAha- yadIyajanmanaH- yatprAkaTyasya mahotsavaM- mahAntamutsavaM saptaviMzatizca paJca ca dvAtriMzatsaMkhyAkAH amarAdhipAH- devendrAH tathA anirvacanIyena prakAreNa pracakrire vihitvntH| yadIyArAdhanAmamarAdhiyAapi kRtavantastadIyabhaktiprakaTanaM kSudramAnavAnAM kRte sAdhAraNa eva dharma na kimapyatrAzcaryamiti bhAvaH / tva[1]dI[s]ya[1]pA[s]da[5]paM[1]ka[1]je[s] ni[1]dhA[s]ya[1] bha[5]kti[I] mu[s]jjava[1]lAM[1] iti lakSaNa samanvayaH ||a0.2, sU0-278 // - rajarjargAzcitram // 279|| rajarajaragAH / yathA- kAntirindukaumudIsahodarA vacovilAsaH, sarvadA sudhojjvalo yazazca dugdhasindhubandhuH / kSuNNazaGkhasodarA guNAstavAmalaM caritraM, citrametadebhirIza me manastathApi raktam // 276.1 // .. ... saptadazaM prabhedamAha- IzitrabhU- iti / vivRNoti- raMjarajaragA iti ragaNa jagaNa-ragaNa-jagaNa-ragaNA-guruzca 'sis.sI.SIS.ISI.ISI.sis.s.' itIdRzarakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat citraM nAmASTijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- kAntirindu kaumudI sahodareti / he Iza tava- bhavataH kAnti:- dyutiH indukaumudIsahodarA- candrajyotsanA sadRzI, vacovilAsaH vAgvibhramaH sarvadA- sadA sudhojvala:- sudhAvat- cUrNavat zukla: yazaH kIrtizca dugdhasindhubandhu:-kSIrasAgara samAnaH guNAH dayAdAkSiNyAdayo dharmAH kSuNNazaGkhasodarAH kSuNNAH kRtakSodaH zaGkhaH kambuH tasya sodarAH sadRzAH caritram- vyavahAraH amalaM- nirmalam tathApi evaM sarveSAM zvetatve'pi me- tava bhaktasya manaH cetaH emiH tava kAntyAdibhireva raktam- raktavarNamatha ca anuraktamiti citram- Azcaryam / svayaM zvetaistamamamanaso, raktI
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 280.] karaNamavazyanAzcarya pradamiti bhAvaH / kA[s]nti [1]ri[s][i]ko [s]mu[1] dI[s]sa[1]ho[s]da[]] [[s]va[1]co[s]vi[1]lA[s]saH[5] iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0-276 // mrastAH suratalalitA // 280 // mnstrgaaH| yathA- saMprApte madhusamayasAmrAjye pikIsamUhAH, zaMsanti pratidizamidaM manye nitambinInAm / mAnitvaM tyajata subhagaMmanyatvamastu dUre, kandarpaH suratalalitopAdhyAyakaM prapede // 280.1 // aSTAdazaM prakAramAha- mrastargAH suratalaliteti / vivRNoti- manasataragA iti magaNa-nagaNa-sagaNa-tagaNa-ragaNA guruzca 'sss..SI.SI.sis.s.' itIhazairakSaraH kRtA pAdA yasya tat suratalalitAnAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-samprApte madhusamayeti / madhusamayasAmrAjyevasantartuzAsanAdhikAre samprApte- prArabdhe pikIsamUhAH- kokilApaGktayaH pratidizaM- sarvAsu dikSu nitambinInAm- strINAM kRte idaM vakSyamANaM vastu zaMsanti- kathayanti [ ityahaM ] manye tarkayAmi / kiM tadityAha-mAnitvaM mAnavatItvaM tyajata- pariharata subhagaMmanyatvaM- AtmAnaM subhagaM manyate iti saH, tasya bhAvaH tat- dUre astu tadapi manaso'pasAraNIyam kuta ityAhakandarpaH- kAmaH suratalalitopAdhyAyakaM- suratalalitasya kAmakrIDA vilasitasya aupAdhyAyakaM upAdhyAyo'dhyApayitA tasya bhAvaM prapede prAptaH / kandarpo yatra svayameva suratalalitamupadizati tatra kA vaH zaktistatpratikUlA caraNa iti pazcAdava zyaM parihartavye praNayamAne saubhAgyAbhimAne ca varamAdAveva tatparityAga iti bhAvaH / saM[s]prA[s]pte[s]ma[1][1]sa[1]ma[1]ya[1]sA[5]mrA[5] jye[s] ya[s]pi[1]kI[5]sa[I] mU[]hAH[5] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-280|| bhro nbhau bhagau zailazikhA // 281 // bharanamamagAH / yathA- zItarujA vidhutacibukaMH kRtadantaravo, gADhataraprayuktagajadantakarAbhinayaH / zailazikhApradezamadhiruhya tuSAraRtI, pazyati bhAskarotyapathaMtava vai rijinaH // 281.1 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 282.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 236 UnavizaM prakAramAha- bhrau nmau bhagau zailazikheti / vivRNoti- bharanabhamagA iti / bhagaNa-ragaNa-nagaNAH bhagaNadvayaM guruzca 'sI.sas..SII.SIL.5.' itIhazerakSaraH kRtAH pAdA yasya tat zalazikhAnAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / yathA- zItarujeti zItarujA jADyaklezena vidhUtacibukaiH kampitahanubhiH kRtadantaravaH vihita dazanakaTAkaTAzabdaH, gADhataraprayuktagajadanta karAbhinayaH- gADhataramatyantaM prayuktaH kRtaH gajadantayoH- karidazanayoH karAbhyAm sUryAbhimukhaM prasAritAbhyAm abhinayaH anukaraNaM [prAyo. vA karIbandhanAmnA prasiddhaH] yena tAdRzaH tava vairijanaH zatruvargaH, tuSAraRtau- hemante zailazikhApradezam parvatAgrabhAgam adhirA- Aruhya bhAskarodayapathaM pazyati sUryodayamArgamavalokayati / tvayApahRtasarvasvaH bhayAtvalApya girigRhAsu lInaH, tatra zItatrANayogyavastrAbhAvAt kathaM cidapanItarAtriH sUryodayAt prAgeva girizikharamadhiruhya sthita stavaripuH AtapatApAya sUryodayaM pratIkSamANa stiSThatIti bhAvaH / zI[s]ta[1][i] jA[s]vi[1]dhU[5]ta[1]ci[1]bu[1] kaiH[5] kR[1] ta[1] da[s] nta[1] ra[1]va:[s] iti lakSaNasamanvayaH / atra prathamapAde 'vidhuta' iti hrasvo dhU dhAtu: paThyate paraM tathA sati ragaNasvarUpa hAniriti chando bhaGgaH syAditi dIrghapAThaH kalpanIyaH // a0 2, sU0-281 // __bhrau nau ngau varayuvatiH // 282 // bharayananagAH / yathA- sphUrjati saMgarapradoSe turagakharakhura-, kSuNNarajondhakAraghore vilasati nRpate / vairimahIbhujAM samantAtsuravarayuvatI., saMgamaheturekadUtI bhavadasilatikA / / 282.1 // vizaMprakAramAha- bhrau nau ngau varayuvatiriti / vivRNoti-bharayananagA iti / bhagaNa-ragaNa-yagaNA nagaNadvayaM guruzca 'su.sis.Iss.....' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat varayuvatinAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- sphUrjati saMgareti / turagakharakhurakSuNNarajoDandhakArapore turagAnAmazvAnAM kharastIvaH khuraH pAda kSuNNAnAM marditAnAM rajasAm dhUlInAm
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ .240 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 283.] andhakAreNa ghore bhayaGkare saMgarapradoSe saMgrAmasandhyAsamaye sphUrjati vilasati sati, he nRpate ! vairimahIbhujAM zabhu bhUtAnAM nRpANAM samantAt sarvataH suravarayuvatI surANAM sambandhinyaH sajAtIyA vA varabhuvatyaH suravarabhuvatyaH tAbhiH saMgamahetuH saMmelana kAraNaM ekadUtI pradhAnadUtikA bhavadasilatikA, tvadIyakRpANavallI vilasati zobhate / ayamAzayaH, bhavadasilatayA saMgrAme hatA bhavadrivapaH surayuvatIbhiH saha saMgacchantIti vastutattvam / tat ca saMdhyArUpakeNaasilatAyAH dUtItva kalpanayA zobhanatAM nItam / pradoSasamaye dUtyaH nAyakAn nAyikAbhi: saha saMgamayantIti prasiddham / ihApi turagakhurajomirandhakAre jAte saMgrAmaH sandhyAsamayatAM pratipadyate, tatraca ripavaH [mRtAH] sura bhuvatIbhiH saha saGgacchante / tatra saMgamahetu rasilatikA dUtIvetyAkUtam / sphU[S]rjaM [ 1 ]ti [ 1 ] [S] ga [1] [s] pra [1] do[s] Se[s] tu[1] ra[1] ga[1] kha[1] ra[1] khu[1] [5] [ saMyoge gurutvAt ] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 - 282 // nIgA lalanA || 283 // ragaNo nagaNacatuSTayaM guruzca / yathA- dikSu cakSuranilahata kuvalayataralaM, prakSipatyatanumRgapatininadacakitA / siddharAjasuta bhajati mRgayuvatitulAM sAMprataM vanabhuvi tava ripunRpalalanA / / 283.1 / / ekaviMzaM prakAra mAha- nagA lalaneti / vivRNoti ragaNo nagaNacatuSTayaM guruzceti / ''|'||||||||||||.5. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat lalanAnAmakamaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dikSu cakSuriti / he siddharAjasuta ! siddharAjaputra ! sAmprataM tvayAripuSu haneSu vidrAvya yatastataH prahiteSu vA ripunRpalalanA zabhurAjavanitA anilahatakuvalayataralaM vAyukampita nIlakamalavaccapalaM cakSuH netraM dikSu sarvAsu AzAsu prakSipati pAtayati, vanabhuviatanumRgapatininadacakikA atanuH mahAn - yo mRgapatiH siMhaH tasya ninadena garjitena cakitA bhItA satI mRgayuvatitulAM hariNataruNIsAdRzyaM bhajati prApnoti / pativihInA bhavadripukAminI nagarAtpalApya vanaMgatA tatra ca svabhAvabhItA'pi - siMhanAdaM zrutvA'titarAM bhItAsatI yatastatAtaralaM netraM
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2 sU0 284-85.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 241 kSipantI paribhANamapazyantI mRgIva zobhata iti bhAvaH / di[s]kSu[1]ca [1]kSu[D][I] ni[1]la[1]ha[1]ta[1] ku[1][i]la[1]ya[1]ta[1][i][s] iti lakSaNa samanvayaH / a0 2, sU0-283 / / sau nau mo go vellitA // 284|| yathA- saritAM kamituH stabakitaghanaphenavyAjAd-, vitateSu taTeSu bahalalavalIcchAyeSu / zramamAvatI trijagati saMcArar, niyataM nRpa vellitasukhamamajat tvatkotiH // 284.1 // dvAviMzaM prakAramAha- sau nau mo go velliteti / sagaNadvayAtparato nagaNadvayaM magaNo guruzca [15.1.1..sss.s.] itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat vellitA nAmaka maSTi jAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-saritAmiti / he napa ! bahalalavalIcchAyeSu bahalAbhiH bahutarAbhiH lavalIbhiH latAvizeSaH chAyA anAtapo yeSu teSu saritAM nadInAM kamituH priyasya sAgarasya vitateSu vistRteSu taTeSu pulineSu trijagati trilokyAM saJcAraiH satataM gatAgataH zramam- khedam- AptavatI prAptA tvatkAttiH tava prazAsti gAthA, stavakitaghanaphenavyAjAta stavakitAnAM gucchAkAraM prAptAnAM dhanAnAM nibiDAnAM phenAnAM vyAjAt kapaTAt vellita sukham AndolanAnandam niyataM nizcitaM . yathAsyAt tathA abhajat prApat / ayamAzayaH- svalpa dUragamana zrAntApi lalanA chAyApradezaM prApya vizrAmyati tatra kA kathA trilokI bhramaNazrAntAyA bhavatkItti kAminyA iti sApi mArgaprAptaM lavalIcchAyAvatsamudra pradezamAgatya- taraGgAndolita phenamiSaNa- Andolana sukhamapi prAptAtavakItireva phenarUpeNa pariNatIti / sa[1]ri[1]tAM[s]ka[1]mi[1]tuH[s]sta[i][1]ki[1]ta[1][1]na[1] ke [5]na[s]vyA[s]jA[s]t- iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, suu0-284.1|| mtau stau tgau komalalatA ghaGa // 285 // matasatatagAH / ghariti catubhiH paJcamiyaMtiH / yathA- mattAlInAM snigdha
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 285.] madhurogAramahargItakar, akSipto'syArohaNamRgaH svacchandacArI yataH / manvaM mandaM dakSiNamarudvAtyeSa tenAdhunA, sadyaH puSyatkomalalatAlAsyakazikSAguruH // 285.1 // - trayoviMzaM prakAramAha-mto stau tgo komalalatA dhaDairiti / vivRNoti- mtsttgaaH| ghariti catubhiH paJcabhiryatiriti / magaNanagaNa-sagaNAstagaNadvayaM guruzca [sss..si ssi ssi.s] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat, catubhiH paJcabhizca yatiryatra tat komalalatA nAmakamaSTijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- mattAlInAmiti / atra caturthacaraNe puSyatkomala0 ityasya sthAne puSpyatkomaleti pATho'rtha dRSTyA sAdhIyAn pratibhAti sa eva sthiIrIkRtya vyAkhyAyate / yataH yasmAddhetoH asya vAyo: ArohaNamRgaH vAhana hariNaH matsAlInAM unmattamadhukarANAM muhuH vAraM vAraM snigdhamadhurodgAraH komalamiSTapravAhibhiH gItakaiH gAnaH AkSiptaH AkRSTaH san- svacchandacArI svaritAM gataH tena hetunA sadyaH puSpyatkomalalatAlAsyaikadIkSAguruH sadyaH tatkAlameva puSpyantInAM puSpotpattimatInAM komalalatAnAM mRduvallInAM lAsyasya nRtyasya eka mukhyaH dIkSA guruH zikSakaH eSa sadyo'nubhUyamAnaH dakSiNamarut dAkSiNAtyavAyuH adhunA samprati mandaM mandaM zanaiH zanai: vAti gacchati / vasante vAyumandagatirbhavatIti prasiddham / tatra heturutprekSyate- yato vAyo hinabhUto mRgaH madhunAmattAnAM bhramarANAM gItairAkRSTaH san svecchayaiva gacchati na vAyupreraNAmanuvartate'ta evaMSa mandaM mandaM vAtIti / ma[s]ttA[s]lI[s]nAM[s], sni[5] gdha[]ma[1]dhu[1] ro[s]. dvA[s] [s] [][s]rgI[s]ta[1] kaiH[s] ityevaM catubhiH paJcabhizca yatyA saha lakSaNa samanvayaH / 285.1 // itthaM zoDazAkSara pAdAbhA aSTi jAteryathA prayogaM trayAstriMzabhedA uktAH / prastAragatyA tu asyA 65536 saMkhyakA bhedA bhavanti / tadulaM bharatena-"paJcaSaSTisahastANi sahastAdhaM tu saMkhyayA / SaDviMzaccava vRttAni tathA STyAMgaditAni tu // " [ bha0 nA0 zA0 14.62 ] 16-22 // ityaSTiH //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 286.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 243 atyaSTau yamnasbhalgAH zikhariNI caiH // 286|| yamanasabhalagAH / cairiti ssddbhirytiH| yathA- haran sarvAmbhojazriyamavirataM sindhupatinA, kRtArthastanvAno nizitamasi vidyotamasamam / sudhAMzustadvaMze tvamiva jayasiMhakSitipate, kalApUrNaH pazyodayazikhariNIhAbhyu dayate // 286.1 // athAtyaSTijAti saptadazAkSarapAdAM varNayitumupakramate-atyaSTau yamnasbhalgAH zikhariNI cairiti / vivRnnoti-ymnsbhlgaaH| cairiti SaDbhiryatiriti / yagaNa-magaNa-nagaNa-sagaNa-bhagaNAH laghugurU ca [iss.sss.1.15..15.] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya SaDbhizca yatiryatra tat zikhariNI nAmakamatyaSTi jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-haran sarvAmbhojeti / he jayasiMha kSitipate ! jayasiMha-nAmnAkhyAtaH kSitipatiH pRthvIzaH tasya sambodhanam, avirataM satatam sarvAmbhojazriyam sarveSAmambhojAnAM kamalAnAM zriyam zobhAm [ rAjapakSe ] sarvAM sampUrNA bhojazriyaM dhArAdhipateH bhojasya saptAGgarAjyalakSmI [ samprati nahira varmAdhInAm ] haran nAzayan pakSe- AtmAdhInAM kurvan sindhupatinA samudreNa kRtArthaH kRtaprayojanaH, pakSe sindhupatinA sindhudezarAjena kRtArthaH satkRtaH nizi rAtrI tamasi andhakAre sati asamam nirupamaM vidyotam prakAzaM tanvAnaH vistArayan- pakSe nizitam tIkSNam asabham asividyotam khaGgaprabhAM tanvAnaH, sudhAMzuH candraH, tadvaMze tasya candrasya kule tvamiva tatsadRzaH kalApUrNaH sakalakalAbhi: sampannaH candraH iha udayazikhariNi udayAcale abhyudayate abhimukhamudayaM gacchati iti pazya / guNastvaMca candrazca pUrvoktarItyA samAnau, yathA ca candraparamparAyAM pUrNakalo'yaM candra udeti, tathaiva candravaMzIyarAjAnAM paramparAyAm tvamapi kalApUrNaH samudayaM gacchasIti bhaavH| ha[1]ran[s]sa[5];[s]mbho[]ja[s], zri[1] ya[1]ma[1] vi[i][i][5]si[5]dhu[1]pa[1]ti[1]nA[s] iti SaDbhiryatyA saha lakSaNasamanvayaH // a0 2, suu0-286.1|| jsajasyalgAH pRthvI jaiH // 287 // jsjsylgaaH| rityssttbhirytiH| yathA- svavIyaripubhUbhujAM puri purA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 287 ] rivezmAgrato, nirIkSya camarI vRSaM sapadi manmathavyAkulA / parimpRzati jihvayA kakudakena kaNDUyate, nimIlitavilocanA kila culukyapRthvIpate vilambitagatiriti bharataH // 287.1 // dvitIyaM prakAramAha- jasajasthalgAH pRthvI jairiti / vivRNoti jasajasayalagAH / jairityaSTabhiryatiriti / jagaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNa-yagaNAH laghugurU ca [is.IIS.IS.IIS.ISS.IS.] itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdAyasya, aSTabhizca yatiryatra tat pRthvInAmaka matyaSTi jAticchanda ityarthaH udAharati- yathA- tvadIyaripubhUbhujAmiti / he culukyapRthvIpate ! tvadIyaripubhUbhujAM tava zatrubhUtAnAM rAjJAM puri nagare purArivezmAgrataH zivamandira mukhe vRSaM azmamaya zivavAhanabhUtaM vRSabhaM nirIkSya dRSTvA sapadi tatkAlameva manmathavyAkulA kAmapIr3itA camarI vanagauH jihvayA rasanayA parispRzati leTi nimIlitavilocanA sparzasukhena mudritanayanA satI kakudakena skandhoparistha mAMsapiNDena kaNDUyate gAtravigharSaNaM karoti kiletyatiTe / ayamAzayaH tvayoripuSu nihateSu tadAvAsanagaraM zUnyamiti tatra vanapazava eva yatastataH saMcarantIti vanagaurapi tatra saMcarantI pugaNa purArimandirAgratastadIya vAhanavRSamUttiM dRSTvA vAstavika vRSabuddhayA svakAmaceSTAbhistamanurajayituM yatata iti / tva[1]dI[s]ya[1] ri[1][I] bhU[s] bhu[I] [s], pu[1]ri[1] [1] rA[s]ri[1]ve[s]zmA[s] gra[1] taH[5] aSTame'kSare yatyA, ca lakSaNa samanvayaH / asyanAmAntaramAha vilambita gatiriti bharata iti, tathAhi "yadA dviruditI hi pAdamabhisaMzrito sau bhiko tathaiva ca punastayomidhanamAzrito yo lagau / tadaSTirati pUrvikA yatirapi svabhAvAdyathA, vilambitagatistadA nigaditA dvija nAmataH / [ bha. nA. zA. 15-114 ] / a0 2, sU0-2871 / / . bhrau nbhau nlo go vaMzapatrapatitaM auH // 28 // bharananalagAH / riti dazamiyatiH / yathA- jarjarasArimadhyaluTitAH kacidapi gajino, bhaGguravaMzapatrapatitAH kacidapi rathinaH / kApi ca sAdino hataturaMgamabalapihitAH, zatrubale'bhavaMstvayi raNAGgaNamavatarati / vaMzavalamityanye // 288.1 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a. 2, sU0 288.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 245 tRtIyaM prakAramAha- bhrau nbhI nlo go vaMzapatrapatitaM bairiti / vivRNoti bharanabhanalagAH / jairiti dazabhiryatiriti / bhagaNa-ragaNa-nagaNa-bhagaNa-nagaNAH laghugurU ca [sI.SIS....is.] itIdRzarvarNaH kRtAH pAdA yasya dazabhizca yatiryatra tat vaMzapatrapatitaM nAmAtyaSTi jAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- jarjarasArIti tvayi raNAGgaNam saMgrAmabhUmim avatarati prApte sati zatrubale ripusanye gajinaH gajArUDhA bhaTAH kvacidapi kasmizcidalakSite pradeze jarjarasArimadhyaluThitAH jarjarANAM bhinnAnAM sArINAM gajapRSThasthAzibikAnAM madhye'nta: luThitAH patitAH, rathinaH rathArUDhA bhaTAH kvacidapi kasmizcitpradeze jarjaravaMzapatrapatitAH jarjaravaMzebhyaH bhagnayugAdhArakASThebhyaH patrebhyo vAhanebhyaH rathebhyaH patitAH, sAdinaH azvavArAH kApi kvacitpradeze hataturaGgamabalapihitAH hatena mRtena turaGgamabalena azvasainyena pihitAH channA abhavan Asan / tvayi yuddhabhUmigate prAyo ripavaH sarve naSTA evaye kecana gajAdisenAyAM jIvitA Asan te tatratatrokeSu sthaleSu nilIya sthitA iti bhAvaH / ja[s] [1] [1] sA[s]ri[1]ma[s]dhya[1]lu[1]Thi[1] tAH[s] kva[1]ci[1]da[1]pi[1]ga[1]ji[1]naH[5] iti dazamiyatyA lkssnnsmnvyH| asya nAmAntaramAha- vaMzadalamityanye iti / / a0 2, sU0288.1 // sau jmau jo gAvatizAyinI // 28 // sasajamajagagAH / riti vartate / yathA- mAghasya iti dhautapurandhrimatsarAna sarasi majanena, SiyamAptavato'tizAyinImapamalAGgamAsaH / avalokya tadeti yAdavAnaparavArirAzeH, ziziretararociSApyapAM tatiSu maktumISe / pAdavItyanye // 286.1 // - caturtha prakAramAha- saujmau jo gAvati zAyinIti / vivRNoti ssjbhjggaaH| riti vartate iti / tathA ca sagaNadvayaM jagaNa-bhagaNa-jagaNAH gurudvayaM ca [sis.s.si.s.si.ss.] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya, dazabhizca yatiyaMtra tat atizAyinI nAmakamatyaSTi jAticchanda ityarthaH / udAharati
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a. 2, sU0-260.] yathA- mAghasya iti dhAteti / jalakrIDAvasAnavarNanamidam- iti pUrvoktaprakAreNa dhautapurandhrimatsarAn dhautaH prakSAlitaH purandhrINAm sucaritAnAM kINAM matsaro dveSaH yaH tAn sarasi majjanena hrade snAnena atizAyinI bahulAM zriyam kAntim avAptavato labdhavataH, apagatamalAGgabhAsaH apagataM jalena kSAlitaM malaM yamyAH tathA bhUtA aGgabhAH zarIrakAntiH yeSAM tAn yAdavAna yaduvaMzIyAn zrIkRSNayodhAn iti evaM rUpAn avalokya prekSya tadA tasmin kAle ziziretararociSA sUryeNa api apAM jalAnAM tatiSu rAziSu maGlum buDitum ISe iSTam / jalakrIDAyAM sarvAbhi: saha yathAyogaM krIDayA-sapatnInAM parasparaM matsaraH nAzitaH, svayaM ca te nirmalakAntayaH saJjAtA iti yAdavAnAM snAnaphalamavalokya tadavAptumiva sUryo'pi snAtumiyeSa / sUryAstasamayojAta iti bhAvaH / asya nAmAntaramAha- 'yAdavItya ye' iti / anye idaM chando yAdavItyAdurityarthaH / i[1]ti[1] dhau[s]ta [[][s] ndhri[1] ma[5] tsa[I] rAn[s] sa[1] ra[1] si[1]ma[5]ja[1]ne[5]na[5] dvitIya pAdAdibhUta saMyoge'sya gurutvam ) dazamiryatiriti lakSaNasaGgatiH / / a0 2, suu0-286.1|| mo nau tau gau mandakrAntA ghacaiH // 290|| mamanatatagagAH / ghariti catubhiH SaDbhizca yatiH / yathA- janmasnAne sa caramajina: svarNakumbhaughadhArA-, sAraM soDhA kamiti purA vaghriNA shdditen| dRSTaH pazcAjayati caraNAguSThaparyantalIlA-, mandAkrAntAmara giriziraH kampato vismitena zrIdhareti bharataH // 260.1 // paJcamaM prakAramAha- mo bhau to gau mandAkAntA ghacariti / vivR. Noti- mbhnttggaaH| ghacairiti catubhiH paJcabhizca yatiriti / magaNa bhagaNa-nagaNAH nagaNadvayaM gurudvayaM ca [sss.51.11.SsI.ss.ss ] itI dRzerakSaraH kRtAH pAdA yasya, catubhiH paJcabhizca yatiryatra tat mandAkrAntAnAmaka matyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- janmasnAne sa iti / janmasnAne janmakAlike prAthamikAbhiSeke purA prathama- svarNakumbhaughadhArAsAraM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a. 2, sU0-261.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 247 kanakamaya kalasasamUha niHsRta dhArAprapAtaM kathaM soDhA iti zaGkitena jAtazaGkena vajriNA mahendreNa dRSTaH avalokitaH, pazcAta-caraNAaSTaparyantalIlAmandAkrAntAmaragiriziraH kampataH caraNasya pAdasya aGguSThaparya-tena vRddhAGguliprAntena lIlayA anAyAsena mandaM yathAsyAttathA AkrAntasya amaragireH sumeroH ziraH kampata: zikhara calanAt- vismitena cakitena vajriNA dRSTaH sa caramajina: caturviMza tIrthaGkaraH jayati / janma samaye yasya saukumAyaM dRSTvA ayaM kathaM janmAbhiSeke kanakakalazadhArApAtaM sahiSyatIti indrasya zaMkA'bhUt pazcAcca yadA tadIyapadAGguSThaprAntabhAreNAmaragiriH kampitastadA kathaM jAtamAtrasyeyAnbhAra ityAzcaryamabhUditi bhAvaH / ja[s]mna[s] snA[s]ne [s], sa[1]ca[1][i] ma[1]ji / 'naH[s], sva[5][ku[sjmbhau [s]gha[1]dhA[s] rA[5] ityaM caturbhiH SaDbhizca yatibhyAM lakSaNa samanvayaH / asya nAmAntaramAha- zrIdhareti bharata iti / tathA hi mo bhanI casyUzcaraNaracitAstau gurUca praviSTA-zchedaH zviSTo yadi ca dazabhiH syAttathAnyazcatubhiH / atyaSTau ca pratiniyamitA varNata: spaSTarUpA sA vijJeyA dvijamunigaNaH zrIdharAnAmatastu (bha0 nA0 zA0 15-108) kevalamiyAnatra bhedo yat zrIdharAyAm ukta matena (bharatamatena) dabhi caturbhizca yatiH svamate ca mandAkrAntAyAM catubhiH SaDbhizceti / kAlidAsAdi kRtazlokeSvapi- ( tvadIyalakSaNagranthe zrutabodhe'pica ) catubhiH SaDabhiH (pArizeSyAtsaptabhiH ) ca yatiriti dRzyate / bharata nATyazAstre'pica mukhyodAharaNa rUpeNa yatpadyamupanyastamasti tatra catubhiH SabhiH [ parizeSe sapta bhizca ] yanirdRzyata iti uparilikhitaM bharatanATyazAstrasthaM lakSaNaM prakSipta pratibhAti / mUlarUpaM lakSaNaM ca-kArikAbhyAM pradattaM, tatra yatiniyamo na dattaH, tathA cAtra yathA zravyatA sampadyata tathA yatiH kAryetiH samAyAti / parivattibhiH sarvereva lakSaNakAraH catubhiH, SaDbhiH , saptabhizca yaterAhatatvena, tadeva bharatasyApyanukUlapiti pratIyate // a0 2, sU0-260.1 // manarasalgAH bhArAkrAntA // 291 / / mabhanarasalagAH / ghacaMriti vartate / yathA- caulukyendra svamiha na hi cedimA kila dhArayaH, kUrmakoDAdhipaNipatidvipAdiSu satsvapi / satyA te karaTighaTayA dizAM vijaye tadA, bhArAkAntA nRpa vasumatI kSaNAnipatevadha: // 261.1 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-262 ] * SaSThaM prakAramAha- manarasalgA: bhArAkAnteti / vivRNoti mbhnrslgaaH| ghacairiti vartata iti / magaNa-bhagaNa-nagaNa-ragaNa-sagaNAH laghugurUca [sss.su.III.SIS.S.15.] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya catubhiH paJcabhizca yatiryatra tat bhArAkAntAnAmA matyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- caulukyendreti / he caulukyendra ! tvaM cet yadi iha loke imAM vasumatI na dhArayeH na bibhRyAH, tadA-kUrmakroDAdhipa phaNipatidvipAdriSu kacchapamahAvarAha-zeSanAga-diggaja-kulaparvateSu pRthvIdhArakeSu satsvapi vidyamAneSvapi, dizAM- AzAnAM vijaye jayaprasaGge sarpantyA calantyA te tava karaTighaTayA hastisamUhena bhArAkAntA bhAreNanamrIbhUnA vasumatI pRthvI adhaH nIcaH nipatet bhrazyet / cau-[s]lu[s]kye[5]ndra, [5]tva[1]mi[1]ha[1] na[1]hi[1]je[s], di[1]mAM[s]ki[1]la[1]dhA[s] ra[1]ye:[5] iti caturbhiH SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, suutr-261.1|| mabhnamyalgAH hAriNI // 292 // mamanamayalagAH / ghacairiti vartate / yathA-prAsAdeSu tvadarinagare zUnyatvamAseduSi, zrIcaulukya kSitipatizirazcUDAmaNe saMprati / prekholanto viSadharazatAlambitAH kaJcukA, vyAtanvanti dhvajapaTatulAmuccamanohAriNIm // 262.1 // saptamaM prakAramAha- mamnamyalgAH hAriNIti / vivRNoti mabhanamayalagAH / ghacariti vartata iti / magaNa-bhagaNa-nagaNa-magaNa-yagaNAH laghugurU ca [sss sil. m.sss Iss.Is ] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya caturbhiH SaDbhizca yatiryatratat hAriNInAmakamatyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-prAsAdeSu iti / kSitipatizirazcUDAmaNe ! kSitipatInAM bhUmipAnAM ziracUDAmaNe mUrdhamukuTaratna zrIcaulukya ! zriyAyutaH caulukyaH culukyavaMzasaMbhUtaH tatsambodhanam, zUnyatvam janasaMparkarAhityam AseduSi prAptavati tvadarinagare tavazatrUNAM pure samprati adyatve viSadharazataiH zataza: sarpaH vyAlambitAH UrdhvAdhaH prasAritAH preGkholantaH AndolantaH kaJcukAH sUkSmatvacaH uccaiH atizayama manohAriNIm ramaNIyAM dhvajapaTatulAM ketuvastrasAdRzyaM vyAtanvanti zUnyasaprati adyatve viAndolantaH kalA ke
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-263] savRtticchando'nuzAsanapradyote 249 vistaarynti| zUnye nagare sarpAdInAmeva nivAsAt- sarpaH muktAH kaJcakA lambamAnA: vAyupreraNayA preGkhantazca zvetapatAkAsAdRzyaM bhajanta iti bhAvaH / prA[s]sA[s]de[5]Su[s]. tva[1]da[1]ri[1]na[1][1]re[s]; zU[s]nya[s]tva[1] bhA[s]se [s][s]Si[s] (dvitIya pAdAki saMyoge payataH satyasya gurutvam)caturbhiH SaGgizca thatirapIti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0-262.1 // nsau mrau slo go hAriNI cadhaiH // 293 // nsmrslgaaH| cardhariti SaDbhizcatubhiryatiH / yathA-kathaya kimiyaM lakSmacchAyA zucestu bhavet kathaM, tava himaruce yadvotsaGge kRtaH kRpayA dhra vam / namasi rabhasAd badghATopapraSAvitalugdhaka, kSumitahariNIgarbhAd bhraSTaH kuraMmaka eva hi / / vRSabhalalitamityeke // 263.1 // aSTamaM prakAramAha- sau mrau slo go hariNI cacairiti / vivRnnotinsbhrslgaaH| cargha SaDabhizcabhizca yatiriti / nagaNa-sagaNa-magaNaragaNa-sagaNA: laghugurU ca [m. IIs. sss. SIS. II. Is ] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat, SaDibhazcaturbhizcayatiryatra tat, hariNInAmaka matyaSTi jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-kathayeti / he himarUce ! zItakAnte candra ! iyaM dRzyamAnA lakSmacchAyA lAJchana kAntiH kim ? iti kathaya; (avacane svayameva samAdhatte) tu kintuH zuceH zakkasya pavitrasya vA (tava iyaM) kathaM bhaveta kutaH sambhAvyate, (lAJchanaM hi apavitrasya janasya bhavati) yadvA athavAnabhasi AkAze baddhATopapradhAvitalubdhaka-kSumitahariNIgarbhAt- baddhATopaM kRtADambaraM yathAsyAt tathA pradhAvitAt kRtAnusaraNaprayatnAt- lubdhakAt- vyAghAt kSubhinAyA bhInAyA hariNyA: garbhAt udarAt- rabhasAta vegAd bhraSTaH patita: kuraGgakaH bAlamRga eva kRpayA kArUNyena utsaGga krIDe kRtaH sthApitaH dhra vam nizcitam / candramasi nirmale kalaGgAzaGkAmapaha nutyavyAdhAnudrutahariNIgarbhapatitkuraGgazAvakadhAraNamutprekSitamityapaha nuti-garbhotpre kSA / asya nAmAntaramAha- vRSabhalalitamityeka iti / kecididaM chando vRSabhalalitanAmnAvyavaharanti- iti
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 savRtticchando'nuzAsanapradyota [a02, sU0 - 294.] bhAvaH / ka [ 1 ]tha [ 1 ] [ 1 ] ki [ 1 ]mi [1][3], la [5]kSma [s]cchA [s] yA [5]; zu [1]ce[s]stu[1]ka[1]thaM[s]bha [ ] vet[S], SaDbhizcatubhizca yatyA lakSaNasaGgatiH // a0 2, sUtra - 263.1 // / naH smo to gau padmam ||294|| nasamatatagagAH / cardhariti vartate yathA- tyajata manujA jAtergava ki tayekayA syAt. guNaparicayo loke'tyantaM hanta datte pratiSThAm / ajani culukAcAntAmbhoSiH kumbhajanmApyagastyaH, kulagRhamabhRddevyA lakSmyAH paGkajAtaM ca padmam / / 264.1 / / navamaM prakAramAha - naH smau tau gau padmam iti / vivRNoti - na-sa-matatagagAH / cariti vartata iti / nagaNa sagaNa - magaNAH nagaNadvayaM gurudvayaM ca [ 111.15 SSS SS SS SS ] itIharIrakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat SaDbhizcatubhizca yatiyaMtra tat padma' nAmAtyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAtyajata manujA iti / he manujAH manuSyAH ! jAteH brAhmaNatvAdijanmalabhyasAmAnyasya gavaM abhimAnaM tyajata pariharata tathA jAtyA ekayA kevalayA 'eva ki syAt kimapi nasyAt- iti bhAvaH / hanta ! guNaparicayaH guNAbhyAsaH loke atyantaM atizayaM pratiSThAM sammAnaM datte pradizati / kumbhajanmA ghaTotpattiH api agastyaH tannAmA muniH culukAcAntAmbhoSiH calukena AcAntaH pItaH ambhodhiH samudro yena tathA bhUtaH ajani jAtaH, paGkajAtam paGkAdutpannam padmam kamalam - lakSmyAH devyAH kulagRham pradhAnAgAram abhUt / guNavinA kevalamucca kulasammUtatvamAtreNa garyo na kAryaH, tasyAkiJcitkaratvAt / kSudrakulotpanno'pi guNairyutazcetsa prazasya eveti sAmAnyo'rthaH vizeSAbhyAM ghaTAdutpannasyAgastyasyAmbhodhipAnam - paGkAdutpannasya kamalasya lakSmIgRhatvamityetAbhyAmarthAbhyAM samarthita ityarthAntaranyAso'yam / sya [1]ja[1]ta[1]ma[1]nu[1]jA[s], jA[5]te [s][s]rva[s], ki [s] ta [1] ye [s] ka [1] yA [s] syAt [s] iti SaDbhizcaturbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sUtra - 264.1 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-265-266.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 251 ___ nasmamyalgA rohiNI // 295|| nasamamayalagAH / carghariti vartate / yathA- kuvalayamudaM vyAtanvAnaH pUrNobasanmaNDalaH, zirasi ghaTayana pAdanyAsaM niHzeSapRthvIbhRtAm / udayamadhunA prAptaH bhImasiddhendrasUno bhavAn, iva kRtabudhAnandaH so'yaM zrIrohiNIvallabhaH // 295.1 // dazamaM prakAramAhe- nasmamyalgAH rohiNIti / vivRnnoti-nsmmylgaaH| caritivartata iti / nagaNa-sagaNI-magaNadvayaM yagaNolaghugurU ca [111.15.sss.sss ISS.IS.] itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya, SaDbhizcatubhizca yatiyaMtra tat rohiNInAmakamatyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAkuvalayamudamiti / zrImatsiddhendrasUno ! niyAyuktaH siddhendrasya siddharAjasya sUnuH putraH tatsambodhanam- kuvalayamudaM kamala prasAdaM vyAtanvAnaH kurvANaH, pakSe kuvalayasya bhUmaNDalasya mudaM harSa vyAtanvAna: pUrNollasanmaNDalaH pUrNa sakalakalAbhiH, sakalaizvAGgaH sampannaM ullasat prakAzamAnaM maNDalaM vimbaM rAjyaM ca yasya saH, niHzeSapRthvIbhRtAm sakalabhUdharANAM- sakalarAjJAM ca zirasi zikhare mastake ca pAdanyAsaM caraNaniHkSepaM ghaTayan racayan kRtabudhAnandaH kRta: samyA ditobudhasya svaputrasya, pakSe paNDitasya Anando yena saH, saH ayaM zrIrohiNIvallabhaH candraH bhavAniva tvamiva adhunA samprati udayaM prakAzaM, pakSe unnati prAptaH adhigtH| rAjJaH candrasya ca samAna vizeSaNaH, sAmyaM pradarzitam / ku[1]va[1]la[1]ya[1]mu[1][s]; vyA[5]ta[5] nvA[5]naH[s]; pU[s] ![5]lla[5]nma[s]NDa [1]la:[s], iti SaDbhizcaturbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sUtra-265.1 // nura gau vasudhArA DaiH // 296|| nuriti paJca nagaNAH gurudvayaM ca / riti paJcabhiryatiH yathA- praNatasuravisaramaNimukuTataTakoTi-, parighaTitacaraNanakharucinicayaramye / iha bhavati bhagavati viharati jinanAthe, pratibhavanabhipatati jagati vasudhArA // 26.6.1 // ekAdazaM prakAramAha- nur gauH vasudhAGariti / vivRNoti-nuriti
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-267.] paJcanagaNAH gurudvayaM ca / Dairiti paJcamiryatiriti / tathA ca [... .. ss ] itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcamizca yatiryatra tat vasudhAnAmakamatyaSTi jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- praNatasureti / praNatasura ............ ramye praNatasya praNAmArtha namrasya suravisaramya devasamUhasya maNimukuTAnAM maNinirmitakirITAnAM taTakoTibhyAM prAntAgrabhAgAbhyAM parighaTitAH sambaddhAH ye caraNanakhAH teSAM rucinicayena kiraNasamUhena ramye sundare bhagavati sarvezvaryasampanne jinanAthe jinendre bhavati tvayi viharati vihAraM kurvati sati iha jagati asmin loke pratibhavanam pratigRham vasudhArA svarNAtnAdi pravAhaH abhipatati varSati / pra[1][1]ta[1] su[1] ra[1]vi[1]sa [1] [1]ma[1] Ni[1]mu[1] ku[1]Ta[1]ta[1]Ta[1]ko[5]Ti[s] pAdAntasthasya vaikalpika gurutvena lakSaNa samanvayaH / a0 2, sUtra-266.1 / / njamjajA lgAvavitatham // 297 // najamajajebhyaH parI lgo| yathA- zRNu paramopadezamiha mugdhamate satataM, bhavajaladheH pareNa yadi yAtumanAstvamasi / visRja parigrahaM bhaja kRpAM tyaja kAmakathAma, avitathavAgbhavApahara mA parakIyadhanam // narkaTakamiti jayadevaH / / 297.1 // dvAdazaM prakAramAha- jamjajA lgAvavitathamiti / vivRNoti- najabhajajebhyaH paro laghugurU iti / nagaNa-jagaNa-bhagaNa-jagaNadvayAtparato laghugurU [m. IsI. I. I. I. I.] itIdRzaMrakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat avitathaM nAmAtyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- zRNu paramopadezamiti / he mugdhamate ! aparipakkabuddhe iha saMsAre satatam ajasram paramopadezaM uttama hitavAkyaM zaNa AkarNaya, yadi bhavajaladheH saMsArArNavasya pareNa uttaraM taTa yAtumanAH gantuM kRtacittaH tvam asi, (tarhi) parigrahaM viSaya saMgrahaM visRja tyaja, kRpAM bhUteSu dayAM bhaja sevaya, kAmakathAM madanavArtA tyaja parihara, avitathavAk satyavacano bhava edhi, parakIyadhanam anyavittam mA nahi apahara anucitarUpeNa gRhANa / saMsArapAraM gantumicchataH kRte etAvAneva paratopadeza ityrthH| zR[s]Nu[1][i][i]mo[s]pa[1]de[s]za[i]mi[1]ha[1] mu[s]
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-268.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 253 gdha [1] ma [1] te [s] sa [1] ta [1] saM [s] itti lakSaNa samanvayaH / asya nAmAntaramanya sammatamAha narkuTakamiti jayadeva iti / tathA hi svakIyacchando'nuzAsane sa Aha- najabhajajAlagIca yadi nakuMTake tutadA / (7 / 18). itti / tathA ca lakSaNasAmye'pi nAmAntare eva visaMvAdaH // 10 2, sU0 26 / 1 / / tat kokilaka chacaiH // 298 / / tadavitathaM chacaH saptabhiH SaDbhizca yatizcet kokilakasaMjJam / yathAkalayati kokile madhurapaJcamagItimimAM, malayasamIraNo bhavati pazyata nAvyaguruH / iha hi yadAjJayA navanavAdbhutabhaGgijuSaH, kisalayahastakAn vitanute sahakAralatA // 268.1 // iha kecidaSTabhiH paJcabhizca yatimicchanti // 268.1 // trayodazaM prakAramAha-tatkokilakaM chcriti| vivRNoti-tad avitathaM cachaH saptamiH SaDbhizca yatizcet kokilksNjnymiti| tathA ca gaNavinyAsasya pUrvasamatve'pi kevalaM virAmabhedAdeva nAmabhedaH / udAharati-yathAkalayatIti / kokile pike madhurapaJcamagItim zrutisukhapaJcamamvaragAnam kalayati gAyati sati malaya-samIraNaH dakSiNadigvAyuH nATyaguruH nRtyazikSakaH bhavati jAyate (itti) pazyata avalokayata, hi yataH iha vasantasamaye yadAjJayA yasya malaya samIraNasya AjJayA nirdezena sahakAralatA AmnavallI navanavAdabhutabhaDijaSaH nUtanAtinUtanakauTilyazAlinaH . kisalayahastakAn nUtanapallavarUpahastacAlanAni vitanute karoti // ma [1] la [1] ya [1] sa [1] mI [5] ra [1] No [s], bha [1] va [1] ti [1] pa [5] zya [1] ta [1], nA [s] Tya [1] gu [0] ru: [s] iti saptamiHSaDbhizca yati pUrvakaM pUrvacchandaso lakSaNasamanvayaH / atra parAmimataM bhedamAha iha kecidaSTamiH paJcabhizca ytimicchntiiti| aSTame paJcame ca viratAvavitathaM vRttaM kokilakasaMjJamiti teSAmAzayaH, paramIzamudAharaNaM mRgyam ||a0 2. sU0 298 // 1 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-266-300.] gau cedvANinI // 299 // najamajajebhyaH parI gau cedvANinIsaMzam / yathA- parabhRtakUjitAni jaraThebhuraso navendur, malayasamIraNo malayajaM madhusaMgamazca / api na tathA haranti militAni mano yathedaM, madabharalalabhASitamaho khalu vANinInAm // 266.1.17 // 14 // caturdazaM prakAramAha- gaucedvANinIti / vivRNoti- najabhajajebhyaH paraugocedvANinIsaMjJamiti / pUrvokta paJca gaNebhyaH paro gurU 'In. Ish // . Is1. IS1. ss.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat bANinI nAmaka matyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA-parabhRteti / parabhRtakUjitAni parabhRtAnAM kokilAnAM kUjitAni vacanAni, jara ThesrasaH paripakvekSudravaH, navenduH nUtanazazI malayasamIraNaH dakSiNadipavanaH, malayajaM candanam, madhusaGgamaH vasantapravRttiH-(etAni) militAni saMmilitAni api tathA tena prakAreNa mana: ceto na haranti na svavazaM nayanti yathA yenaprakAreNa idaM zruyamANam bANinInAm- mattAnAMvidagdhastrINAM madabharalallabhASitam madabhareNa madAtirekeNalallaM manoharaMbhASitam vacanam manoharatItizeSaH / anna sarveSAmeva saMmohanAnAM mUrdhanyam mattavidagdhastrIbhASitamiti tAtparyam / pa[i][1] bhR[1]ta[1] kU[s]ji[1]tA[s]ni[1]ja[i][i] The[5] kSu[1] ra[i] so [s]na[1]ve[5]nduH[s] iti lakSaNasamanvayaH / itthaM saptadazAkSarAyA atya STijAtezcaturdazabhedA uktAH / prastAragatyA tu 131072 mitAH bhedA bhavanti taduktaM bharatena 'ekatriMzatsahasrANi vRttAnAM ca dvispttiH| tathA zata sahasraca chandasyatyaSTisaMjJite // ityukam ( bha. nA. zA. 14 // 63 ) ||a0 2, sU0 266 / 1 / 17 / 14 / / ityatyaSTi: dhRtyAM nabhyA rau kAJcI ttaiH||300|| maramayararAH / Teriti ekAdazabhiryatiH / yathA- saMprApte'smin jagacakSuSi ravI pratyaggiregahvaraM, preyaHsaMketavezmAbhisaraNe dhatse pidhAnAMzukam / mugdhe dhvAntAnurUpaM kimu mudhaivautsuyakyogAta kaNata-, kAJcImajIrakolAhalamima zaktA niSeIna cet // 300.1 // vAcAlakAJcItyanye // 300.1 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2 sU0-301.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 255 athASTAdazAkSarapAdAM dhRtijAti varNayitumupakramate- dhRtyAM bhrabhyArau kAzcI Tairiti / vivRNoti- mrbhyrraaH| Tairiti ekaadshbhirytiriti| magaNa-ragaNa-bhagaNa-yagaNA ragaNadvayaM 'sss. SIS. I. Iss. sis. I.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat dhRtinAmakamatyaSTijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- samprApte'sminniti / he mugdhe ! aparipakkabuddha ! asmin pratyakSadRSTapUrve jagaccakSuSi lokanetre ravau sUrye pratyaggireH pazcimAcalasya gadvaraM guhAM samprApte gate sati, preyaHmatavezmAbhizaraNe priyatamena saGketitasya abhisaraNasthAnatvenolasya vezmanaH abhisaraNe pratigamanasamaye, dhvAntAnurUpam tamasAtulyarUpam pidhAnAMzukam AvaraNavastraM mudhaiva vyarthameva kisu kuto ghatse dhArayasi- cet yadi imaM sarvataH zrUyamANam- kvaNatkAJcImaJjorakolAhalam kaNatoH zabdAyamAnayoH kAJcImaJjIrayoH rasanAnUpurayoH kolAhalaM ghoraravam autsukyayogAt uskaNThApAravazyAt niSedhuM nivartamituM na zaktA na samarthA / sAyaM samaye jAte kRSNAbhisArikA tvaM tamasi nilIma gamanAthaM kRSNavastraM pidhAya yadgacchasi tasya yatkArya lokarajJAyamAnatvaM taccekvaNatoranayorbhuSaNayoH zabdena viphalIkRtaM tahi tAdRzavastrapidhAnamapi vyarthameveti pUrvametayoH zabdameva vArayeti bhaavH| saM[s]prA[s]pre[smin [s]ja[1] ga[5] ca[s][1] Si[1] [1]vau [s] pra[5]tya[s]ggi[1]re [5] gaM[5] [1] ram [s] iti lkssasmnvyH| asya nAmAntareNApi vyavahAra ityAha- cAcAlakAzvItyanye iti ||a0 2, sU0 300 / 1 / / mimbhasA maNimAlA // 301 / / bhatrayaM mamasAzca / Tairiti vartate / yathA- deva tavArinarezapurandhrIvaktrAmbujazazinaH, prolasitAdhikavismayamuvI saMvIkSya bhujagatAm" prAbhUtasArakRte niravadyAmadyApyanavarataM, mUrdhani dhArayate yaNimAlAM pAtAlaparivRDhaH // 301.1 // - dvitIyamasyAjAteH prabhedamAha-bhimbhasA maNimAleti / vivRNoti-bhatrayaM mabhasAzca |-ttairiti vartate iti / tathA ca magaNatrayAtparataH magaNa-magaNa sagAgAH SII. I sl. sss. I. 15. itIdRzairakSaraH kRtA: pApA yasya, ekAdazamibhizca yatiryak tat maNimAlAnAmakaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-302.] yathA- deva tavArIti / he deva ! rAjana- arinarezapurandhrIvakAmbujazazinaH arinarezAnAM zatrunRpANAm purandhrINAm saccaritAnAM strINAM vaktrAmbujAnAM mukhAnAM kRte zazinaH candrasamAnasya tava bhavataH uvoM mahatI bhUja. gatAM sapaMtAM pakSe urvI pRthvI bhuja-gatAm bAhudhRtAM prollasinAdhikavismayam prollasitaH vRddhiMgata: adhikaH vismaya Azcaryo yatra tadyathAsyAttathA saMvIkSya avalokya pAtAlaparivuDhaH pAtAlasvAmI zeSaH prAbhRtasArakRte upAyanazreSThahetave nira vadyAM niSkalaGkAM maNimAlAM ratnasrajam adyApi etatkAlaparyantamapi anavarataM satataM mUrdhani zirasi dhArayate sthApayati / ayamAzaya:- etAvAkAlaparyante zeSanAgaH pRthvIM dhArayati sma, samprati taba hastena sAghRteti bhArodvahanAnivRttaH zeSaH santoSeNa tubhyaM prAbhRtarUpeNArpayitu nirdoSAM maNimAlAM sarvadA zirasi dhArayati atha ca sa etAvatkAlaparyantaM svIyAmeva bhujagatAM gurutarAM manyate sma, samprati tava gurvI bhujagatAM vIkSya svAtmAnaM tvatto nyUnaM bodhayitu tavopAyanAtha maNimAlAM dhArayate iti / de[5]va [1]ta[1]vA[s]ri[1] na[1] [5]za [1] [] [5]ghrI[s], va[5] kA[5]mbu[1]ja [[za[1]zi[1]naH[5] iti eyAzAkSarairyatyA, lakSaNasamanvayaH // 0 2, sU0 301 // 1 // manA yiH kusumitalatAvellitA ucaiH // 302 / / matanA yagaNatrayaM ca / cairiti paJcabhiH SaDbhizca yatiH / yathA-kaviskanye kusumitalatAvellitA mandamandaM, krIDAdoleyaM smaraviracitA dAkSiNAtyAnalena / asyAM khelantI ratiratitarAM hanta gIti tanoti, vyAkUjanmattabhramararamaNIhuMkRtInAM chalena // 302.1 // tRtIyaM prabhedamAha- matnA yiH kusumitalatAvellitA ucairiti / vivRNoti matanA yagaNatrayaM ca / ucairiti paJcabhiH Sabhizca yatiriti / magaNa tagaNa-nagaNebhyaH parato yagaNatrayam- sss. ss I. Iss. Iss Iss. itIdRzerakSaraiH kRtAH pAdA yasya, paJcabhiH SaDbhizca yatiryatra tat kusumitalatAvellitAnAmakaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kaGkaliskandhe iti / atra dvitIyapAdAnte 'dAkSityAnalena' iti mudritaH pAThaH, sanocitaH kintu 'dAkSiNAnilena' iti samIcInaH pAThaH kalpanIyaH / kaGkalliskandhe
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 303. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 257 azokazAkhAmUle dAkSiNAtyA nilena dakSiNadigbhavavAyunA mandaM mandaM zanaiH zanaiH kusumitalatAvellitA puSpitavallIkampitA smaraviracitA kAmadevanirmitA iyaM dRzyamAnA krIDAdolA lIlAndolanikA ( asti ) asyAM dolAyAM khelantI kroDantI ratiH kAmajAyA vyAkUjanmattabhramara ramaNIhukRtInAm vyAkUjantI svanantI yA mattAbhramarI tasyA huGkRtInAM humityAkAraka zabdAnAM chalena vyAjena atitarAm atyantaM gIti gAnaM tanoti vismArayati hanta ityAzrcarye / anyApi vanitA dolArUDhA gIti gAyati / atra ca yA kusumitelatA vAyunA kampitA saiva dolA, tasyAM ca madhukarINAM zabdaH zrUyata iti tasyAM dosAyAmArUDhA ratireva gAyatI tyutprekSyate / ka [5] Gke [s]lli[S]ska [s]nve[s]; ku[ 1 ]su[1]mi [ 1 ] ta [1] la [1] tA [S], ve [s]lli [1] tA [S] ma [S]nda [ 1 ] [s]ndaM [s] iti paJcabhiH SaDbhiva yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 302 / 1 / / ghachaizcitralekhA // 303 // catubhiH saptabhizca yatizcet saMva citralekhA / yathA- pazyoSNAMzorabhyudayamadhunA sUcayantI purastAt, sandhyA seyaM citrayati gaganAbhogavezmAntarAle / zaGkhacchedasvaccharucirucirAnanabhittiprabhAgAnu, varNaiH pItAtA tra zitikapizaMstambatI citralekhAH // 303.1 // caturthaM prakAramAha - ghacha~zcitralekheti / vivRNoti catubhi: saptabhizca yatizcet saiva citralekheti / pUrvoktaM kusumitalatAvellitAnAmakamevacchandaH catubhiH saptabhizca yatyA yuktaM citralekhAnAmnA vyavahRtaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- pazyoSNAMzoriti / sA iyaM pratyakSagocarA sandhyA prAtaH sandhivelA adhunA samprati uSNAMzoH sUryasya abhyudayaM - prakAzatAM sUcayantI prakaTayantI purasmAt agre gaganAbhogavezmAntarAle AkAzamaNDalarUpagRhAbhyantare zaGkhacchedasvaccharucirucirAn zaGkhacchedavat kambukhaNDavatra svacchayA zubhrayA rucyA kAntyA rucirAn - sundarAn abhrabhittiprabhAgAn abhraM megha eva bhitti kuDyaM tasya prabhAgAnu pradezAn pItAtAmrazitikapizaiH pItaM ca, AtA ba-ISadraktaM ca zitinu ca kRSNaM ca kapizazca kRSNalohitaJca taMH varNaH "
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-304.] rUpa: citralekhAH rekhAcitrANi citrayati vilikhati iti pazya avalokaya / prAtaHkAlikAkAzasya varNanamidam / tatra saMdhyA citrakarI gaganavezmani svacchameghakujyo'nekavaNe zcitraM karoti iti varNanIyam / asya ca prayojanaMsUryAdbhaya - dayasUcanamiti bhAvaH / pa[5]zyo[s]SNAM[s]zo[s], ra[1]myu[1]da[1] ya[1]ma [1][i]nA[5], sU[5]ca[1] ya[5]ntI[s] [1] []stAt[s] itilakSaNasaMgatiH // 10 2, sU0 303 / 1 / / mabhrA yizcandralekhA // 30 // mabhanA yagaNatrayaM ca / ghachariti vartate / yathA- jvAlaM jvAlaM zubhaga tava mahAna viprayogAnalastAM, vAhaM dAhaM kimiva vircyednydsmaatprenn| lAvaM lAvaM vikacakamalinIzcUrNayatyaM highAtaira, lekha lekhaM zakalayati tathA sA nakhazcandralekhAm // 304.1 // paJcamaM prabhedamAha- mamnAyizcandralekheti / vivRNoti mabhanA yagaNatrayaM ca / ghariti vataMta iti / magaNa-bhagaNa-nagaNebhyaH paraM yagaNatrayam- 'sss. I. 1. Iss. Iss. Iss.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat, catubhiH saptabhizca yatiryatra tat candralekhAnAmakaM ghRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- jvAlaMjvAlamiti / he subhaga ! saubhAgyazAlin ! tava bhavataH mahAn viprayogAnalaH virahavahniH tAM pUrvakathitAm jvAlaM jvAlaM muhurmuhuH prajvAlya, dAhaM dAham atizayaM hagdhvA asmAtyareNa ito'pyadhika kimiva anirvacanIyAM kAmapyasthAM viracayet vighyAt ? sA vikacakamalinIH vikasita padminI: lAvalAvaM chitvA chitvA aMhighAtaH pAdatADanaH cUrNayati zakalIkaroti, tathA tenaiva prayAreNa candralekhAM candrAkArAM rekhAM lekhaMlekha AlikhyAlikhya nakhaiH karajaH zakalayati khaNDazaH karoti / taca virahAgnidagdhA sA tathonmattI bhUtA yathA kimapmanyannAcarati- uddIpakavibhAgeSu prasiddhI kamalacandramaso nAzayituM pravRtteva, kamalAni sAkSAdeva chitmA cUrNayati candrapratikRtIzca nAzayatIti bhAvaH / jvA[s]la [5]jvA[s]laM[s], su[1] bha[1]ga[1] ta[1] va[1] ma[1]hAna[s], vi[s]pra[1]yo[5]gA[s]na[1]la[5]na[s]lAM[s] iti caturbhi: SaDbhizca yasyA lakSaNasamanvayaH // 10 2, sU0 304 // 1 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a. 2, sU0-304-306.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 256 mbhanjabhrAzcalam // 305 // mabhanajabharAH / pachariti vartate / yathA- zAstrAbhyAse vyasanamanupamaM paro. pakRto ratiH, satpAtreSu praNayaparatayA pradAnamanAratam / prItiH pAdAmbulahi jinapaterbhavedamalAtmanAM, vidyullekhAjaladharapaTalIcalAtmani jIvite // 305.1 // SaSThaM prabhedamAha- mabhanjabhrAzcalamiti / vivRNoti- mbhnjbhraaH| ghachariti vataMta iti / magaNa-bhagaNa-nagaNa-jagaNa-bhagaNa-ragaNA, sss. I. .. 151. SII. Is itIdRzaMrakSaraiH kRtAH pAdA yasya catubhiH saptabhizca yatiryatra tat calaM nAma dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- zAkhAbhyAsa iti / zAkhAbhyAse zAstrANAM parizIlane anupamaM asamaM vyasanam AsaktiH paropakRtau anyeSAmupakaraNe ratiH anurAgaH, satpAtreSu dAnocitasatsampradAne praNayaparatayA sneha pAravazyena / natu karuNayA'nAdareNa vA / anAratam satatam pradAnam dhanAdi vitaraNam, vidyalekhAjaladharapaTalIcalAtmani vidyullekhA saudAminI mAlA- jaladharapaTalI meghamAlA ca tayoriva calAtmani caJcale jIvite jIvanasamaye, jinapateH pAdAmbuvaruhi caraNakamale prItiH zraddhAH (ityetatsarvam) amalAtmanAM nirmala cetasAm bhavet syAt / nirmalAtmanAmena zAstrAbhyAsAdi sambhavatIti bhAvaH / zA[5]strA[5]bhyA[5]se [s], vya[i]sa[1]na[1]ma[1]nu[1]pa[1] maM[s]; pa[[ro[s]pa[1][i]tau[s][1]tiH [5] iti catubhiH saptabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 305 // 1 // ramau nyau rau kesaram // 30 // mabhanayararAH / ghachairiti varsate / yathA-sAraMgANAM na kulamiha na vA yUthaM mahASTriNAM, karNAtithyaM na ca bhajati kaTurgandhahipAnAM dhvniH| patki dikSa kSipasi rabhasayA netre svamudyatakaro, yadvA jJAtaM vidhuvati paanastvatkesaraM kesarin // 306.1 // ___ saptamaM prabhedamAha-mbhau nyo rau kesrmiti-vivRnnoti-mbhnyrraaH| ghachariti vartata iti / magaNa-bhagaNa-nagaNa-yagaNebhyaH parI nagaNI- sss. s. m. Iss. SIS. sis. itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya catubhiH saptabhizca yatiryatra
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-307 ] tat kesaranAmakaM ghRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-sAraGgANAmiti he kesarin ! siMha ! iha atrasthAne sAraGgANAM mRgANAM kulaM samUho na, mahAdaSTriNAm mahatAM zUkarAdInAM yUthaM saMgho na, gandhadvipAnAM mattagajavizeSANAM kaTuH virasa: dhvaniH jita zabdaH ca karNAtithyaM zravaNaviSayatAM na bhajati na gacchati, tat tasmAt udyatkaraH sannahyaddhastaH san rabhasA sambhrameNa dikSa sarvAdizaH prati netre nayane kimu kutaH kSipasi prerayasi ? yadvA athavA jJAtaM tava netrakSepakAraNaM vijJAtam pavanaH vAyuH tvatkesaraM tavasaTAM vidhuvati kampayati / kesariNo yAni sambhramakAraNAni mRgAdInAM pazUnAM samIpe saMcArAdIni teSAmabhAve kutaH sambhrama iti zaGkAyAM svayamuttaritaM kavinA, vAyunA'pi saTAyAH kampanaM sa na sahate iti tasya svabhAva iti bhAkaH / sA[5][s]gA[s]NAM,[s] na[1] ku[1]la[1]mi[1]ha[1]la[1]vA[s]; yU [s][s]ma[i]hA[s]yaM [s]tri[1]NAM[s] iti catubhiH saptabhizca yatyA lakSaNa saGgatiH ||a0 2, sU0 306 // 1 // nau mau rau candramAlA chadhaiH // 307 / / naramavayayAH chargha riti saptabhizcatubhizna ytiH| yathA- sarasi sarasijaM tadvAkAze pArvaNaM candrabimba, kuvalayanayane tAvatsAmyaM nAmajattvanmukhasya / janayatu kanaka mbhojazreNIrlakSazaH svargasindhur-, ghaTayatu yadi vA so'pi sraSTA koTizazcandramAlAH // 307.1 // aSTamaM prabhedamAha- nau mau yo candramAlA chadhariti / vivRNoti-na-nama-ma-ya-yAH / chariti saptabhizcatubhizca yatiriti / nagaNadvayaM magaNadvayaM yagaNadvayaM ca 'm. m. sss. sss. Iss. Iss' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya, saptabhiH caturbhizca yatiryatra tat candramAlAnAmakaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-sarasisarasijamiti / sarasi sarovare tat prasiddhasaundarya sarasijam kamalam, vA athavA AkAze pAvarNa parvaNi pUrNimAyAM bhavaM candrabimbam zazibimbam, he kuvalayanayane utpala netre tvanmukhasya tavAnanasya tAvat sarvathA sAmyaM sAdRzyaM na abhajat na gatam; (tatazca. tadartham) svargasindhuH devanadI gaGgA lakSazaH asaMkhyAtAH kanakAmbhojazreNIH
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a. 2, sU0-308.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 261 svarNa kamalapaGktIMH janayatu utpAdayatu, yadi vA athavA sa prasiddhaH sraSTA prajApatiH api koTizaH asaMkhyAtAH candramAlAH zazizreNI: ghaTayatu racayatu / kamalacandramaNDalAbhyAM prAkRtAbhyAM tvanmukhasAmyaM prAntuM na zakyade, viziSyaracitaiH svarNakamalalakSaH candramAlAbhizca koTiza: sRSTAbhireva tvanmukhasAmyaM prAptuM zakyata iti bhAvaH / sa[1][1]si[1]sa [1][1]si[1]jaM, [s] tad[5]vA[5] kA[5ze[s]; pA[s] [1][s]caM [s] [1]bi[5]mbaM [s] itisaptabhizcaturbhizca yatyA lakSaNa-samanvayaH ||a0 2, sU0 307 / 1 // nau mtau bhrau lalitam // 308|| nnmtbhraaH| chariti vrtte| yathA-paramamupazamaM varmIkRtya sthite'tra mahAmunI, praharaNamaparaM dadhyA: kicinizAtamatIva yat / pazupativijayaM smAraM smAraM parAkramargAvata:, kalayasi lalitaM pauSpaM zastraM manobhava ki muSA // 308 1 // navamaM prakAramAha- nau mto bhrau lalitamiti / vivRnnoti-n-n-m-t-bhraaH| chariti vartata iti / nagaNadvayaM magaNa-nagaNa-bhagaNa-ragaNAH '.. sss ss1. 50 5.' itIdarzavaNaiH kRtAH pAdA yasya saptabhizcaturbhizca yatiryatra tat lalitaM nAma dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- paramamupa. shmmiti| paramam Atyantikam upazamam antarindriyanigraham varmIkRtya kavacarUpeNa niyujya sthite ziratare atra mahAmunI asmin munipravare aparam pauSpAt anyat kiJcit kimapi praharaNam AyudhaM dadhyAH dhArayeH yata Ayudham atIva atizayitam nizAtam tIkSNaM (syAt) he manobhava cetojanman ! pazupativijayaM zivavazIkaraNam smAraM smAram smRtvA smRtvA parAkramavitaH svavIratvadarpitaH tvam lalitaM sukaram pauSpaM kausumam akham praharaNaM mudhA vyarthaM ki kutaH kalayasi dhArayasi / yena pauSpeNa zareNatvaM pazupatimajaiSIH taduparyevaM garvaM kRtvA'trApi munI prahAraM kartumicchasIti vyarthI te ceSTA, yato'nena uttama upazamaH kavacIkRtastatra pauSpANAM nava praharaNAnAM gatirnAsti ato'nyatkimapi nizAtamAyudhaM cintayeti bhAvaH / pa[1][]ma [1][][I] za[1] maM[5], va[5]rmI[5] kR[I]tya[s]; sthi[1]te[5] [1]ma[1] hA[5] mu[nau[s], iti saptabhizcatubhizca yatyA lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 308 // 1 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-306-310.] bhranisA bhramarapadaM jhaiH // 30 // marau nagaNaratrayaM sazca / riti nbhirytiH| yathA- vAridamuktavAribharaparizamitaghanarajA, udgatarohiNIzakaradhavalitasakalakakupa / kasya dharti badAti na hi zarahaturajaniriyaM, cumbanalAlasajhamramarapadavidalitakumudA // 306.1 // dazamaM prakAramAha- bhranisA bhramaramadaM jairiti / vivRNoti- bharau nagaNatrayam- sazca / jhariti navamiyaMtiriti / bhagaNaragaNI nagaNatrayaM sagaNazca 'sil. SIS. 1. 1. 1. // s' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya navabhizca yatiryatra tad bhramarapada nAma dhRtijAti cchanda ityarthaH / udAharati- yathA-vArivamukteti / vAridamuktavAribhara parizamita dhanarajAH vAridena meghena muktena vRSTenavAribhareNa jalasamUhena parizamitaM zAntinItaM dhanaM nibiDaM rajo yayA sA, udagatarohiNIzakaradhavalitasakalaka kupa udgataH udayaM prAptaH yo rohiNIzaH candraH tasya karaiH kiraNaH dhavalitAH svacchI kRtAH sakalAH sarvAH kakumo dizo yayA sA, cumbanalAlasabhramarapadavidalitakumudA cumbane lAlasA spRhA yeSAM tAdRzAnAM bhramarANAM madhukarANAM padezvaraNaH vidalitAni maditAni kumudAni yasyAM sA iyaM pratyakSagocarA zarahaturajaniH zAradIrAtriH kasya janasya dhRti santoSaM na dadAti apitu sarvasya santoSaM dadAtyevetibhAvaH / vA[1]ri[1]da[1] mu[s]kta[1]vA[s]ri[1] bha[i][i], pa[1]ri[1] za[1] mi[1] ta[1][i]na[1][1]jA:[s] iti navabhiryatyA lakSaNasamanvayaH // 0 2, sU. 306 // 1 // msau sau tsau zArdUlalalitaM ThaH // 310 // masajasatasAH / Thariti dvAdazabhiryatiH / yathA- naSTaM tyaktamithaHpratIkSaNarasaH sAraMgamithuner , yAtaM vismRtazaGgabhAravidhuraMdhrINasakulaH / lInaM palvalapaGka eva saThasA kroDardhvanati cet, chAntAcAvidhitsayApi hi bhavAn zArdUla lalitam // 310 1 // emAdazaM prakAramAha-msau sau tso zArdUlalalitaM Theriti / vivRNoti masajasa tasAH / Theriti dvArazabhiryatiriti / magaNa-lagaNa-jagaNa-sagaNa-tagaNa
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-311.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 263 hiMsagaNAH- 'sss. S. 11. 15. . ' itIhazairakSaraH kRtAH pAdA yasya dvAdazabhizca yatiryatra tat bhramarapadaM nAma dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- naSTaM tyaktamitha iti / he zArdUla! bhavAn kAntacATuvidhitsayA svavanitAprasAdanacikIrSayA api lalitaM sundaraM (na tu ghoram ) dhvanati zabdaM karoti cet-yadi, tahi-tyaktamithaH pratIkSaNarasaiH tyaktaH parihRtaH mithaH pratIkSaNasya- pArasparikapratIkSAyA rasaH abhilASo yaiH taiH, sAraDAmithunaH mRgadvandvaiH naSTaM palAyitam; vismRtazRGgabhAravidhuraiH vismRtaH zaGgANAM bhAro yatratadyathAsyAttathA vidhuraiH pIDitaH vAoNasakUlaiH gaNDakapazusamUhaiH yAtaM vanaM tyaktvA calitam kroDaiH varAhaiH pAvalapaGka kSudrajalAzayakardame eva lonam pracchannIbhUtam / ayamAzaya: siMhasya zabdenAnye vanyA jIvAstathA bibhyati- yathA mRgadvandvaM parasparapratIkSAyAM prasiddhamapipriyAM pratyukte madhure'pi siMhazabde karNagate sati- mRgo mRgI vA mRgaM kApyantaritamapratIkSyaba palAyate, vArdhANasAH zaGgabhAreNa tathA'bhibhUtA bhavanti yathA te na jhaTiti kApi pratiSThante, paraM te'pi taM bhAraM vismRtya vanaM tyaktvA gacchanti, varAhA api jhaTiti kvApi gantu makSamA: palvala-paGke eva nimagnAM svAtmAnaM gopayantIti / na[5STaM[s]tya[5]kta[1]mi[1]tha:[5]pra[1]tI[5]kSa[1] Na[i][1] [s]; sA[s]ra[s]ga[1]mi[1] thu[1]na:[5] iti dvAdazabhiryatyA lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 310.1 // mtanjabhrAH kuraGgikA GachaH // 311 // mata jamarAH / chariti paJcabhiH saptabhizca yatiH / yathA- asyA vaktrendI vijayini cirAya lAJchanajite, prAleyAMzo tvaM sphurasi divi pRSTa nityamacetanaH / sAkUtAlokAdbhutanayanatakelinijitalocanA, yAraNye tasthAvucitacatureha saiva kuraGgikA // 311.1 // dvAdazaM prakAramAha- mtanjabhrAH kuraGgikA chairiti / mtnjbhraaH| Gachariti paJcabhiH saptabhizca yatiriti / 'magaNa-tagaNa-nagaNa-jagaNa-bhagaNaragaNA: 'sss. ssI. I. IsI. Sh. Sus.' itIdRzairakSaraH kRtA: pAdA yasya tat paJcabhiH saptabhizca yatiryatra 1t kuraGgikA nAmakaM- dhutijAticchanda ityrthH|
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 - 312.] 1 udAharati- yathA - asyA vaktrendAviti / prAleyAMzo ! he himakiraNa ! lAJchana jite kalaGkarahite asyA: kAminyA vaktrendau mukhacandre cirAya bahukAlakRte vijayini vijayazAlini sati tvaM divi AkAze sphurasi sacarasi ? he ghRSTa nityaM satyaM acetanaH jaDaH asi / yA- sAkUtA lokAdabhutanayanakeli nijitalocanA sAkUtaH sAbhiprAya: AlokaH darzanam, adbhutA AzcaryakAriNI nayanakeliH netrakrIDA ca tAbhyAM nirjite nizcitaM parAjite locane yasyAH sA tathA bhUtAsatI araNye vane tasthau uvAsa, iha loke sA kuraGgikA mRgI evaM ucitacaturA ucite kartuyogye kArye caturA nipuNA / he candra tvamasyA mukhena vijito'pyAkAze saMcaran svadhASTaryaM khyApayati tasmAjDo'si, yAca mRgI sAbhiprAyAvalokanAzcaryakAri krIDAzAlibhyAmasyA netrAbhyAM sva locanayo: vijitatve sati lajjayA'raNye gatvA (nilIya) vAcakAra seva samucitAcAra nipuNetibhAvaH / a [s] syA[5] [s] kle [5]ndI [s], vi [1] [:]yi [ 1 ]ni [1] ci [1] rA [5] [ 1 ], lA[5] Jcha [1]na [1] va [s] ji [1] [s] iti paJcabhi: saptabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // zra0 2, sU0 311 / 1 / / sau mau yAvanaGgalekhA caGaH // 312 / / nasamamayayAH / cariti SaDbhiH pazcabhizca yatiH / yathA - priyasakhi madhuM mA mAvajJA parmAnayenaM yathAvat tava hi bakule krIDAmitre'smin putrake cUtavRkSe / bhavanaparikhApadyanyAM sakhyAM nyastarolambavarNA-, valikisalaya vyAjA detenAninthire'naGgalekhAH // 312.1 // vibudhapriyetyanye // 312.1 // trayodazaM prabhedamAha - nsau mau yAvanaGgalekhA cariti / vivRNoti - nasamamayayAH / caGeriti SaDbhiH paJcabhizca yatiriti / nagaNa-sagaNI, magaNadvayaM, yagaNadvayaJca '111. 115. sss. sss Iss. Iss. ' itIha zairakSaraiH kRtAH pAdA yasya SaDbhiH saptabhizca yatiryatra tat anaGgalekhAnAmakaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- priyasakhIti / he priyasakhi snigdhasahacari madhuM vasantaM mA sma avajJAsI: mAvagaNaya, enaM yathAvat ucitarUpeNa mAnaya sankuru kuta ityAha- etena vasantena tava bhavatyAH krIDAmitre lIlAsuhRdi bakule, asmin puro dRzyamAne putrake putravat payaH sekena poSite catavRkSe
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 313.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 265 AmratarI, sakhyAM sahacarIrUpAyAM bhavanaparikhApadminyAM prAsAdasya paritaH khAte jalAdhAre sthitAyAM kamalinyAM nyastarolambavarNAvalikisalayavyAjAt nyastAH likhitAH rolambAvalayaH bhramarapaGktaya (eva) varNAvalayaH akSarapaGktayo yeSu tAdRzAnAM kisalayAnAM nUtanapatrANAM vyAjAt kapaTAt anaGgalekhAH madanaviSayA: lipayaH Aninyire samAnItAH / yato'nena vasantena tava bandhUnAM mitra putra sakhInAM parasparapremasUcakadalAni - rolambAvalirUpAkSarapaGkti sahitAni samAnItAni atastvayA'yaM satkaraNIyo natvavagaNanIya iti bhAvaH / atra bakulAdo mitratvAdyAropaH rolambAvalI kRSNavarNAyAmakSarapaGktitvAropaH kisalaye patratvAropazcakRta iti vasantasya narmasacivatvaM dhvanitam / pri [ 1 ]ya [ 1 ] sa [ 1 ]khi [ 1 ] [ 1 ]dhuM [s], mA[S]smA [s] [5] sI: [s]; mA [1] na [1] yai [s] naM [S] [1] thA [S] vat [S] iti SaDbhiH paJcabhizca yatyAlakSaNasaMgatiH / asyA nAmAntaramAha - vibudhapriyetyanye iti / pare idaM chando vibudhapriyetyAhurityarthaH // a0 2, sU0 312 / 1 // sau jo bhrAvujjvalaM jaiH // 313 // rasajajabharAH / jairityaSTabhiryatiH / yathA- pANipAdavilocanAnanapadmakAnanazAlinI, nimnanAbhimahAhRdA trivalI taraMga vibhUSitA / kukumAruNaMpIvastanacakravAkayugAvitA, kelisindhurivojjvalA madanasya rAjati kAminI // 313.1 // mAlikottaramAlikA vetyanye // 313.1 // caturdazaM prabhedamAha - sau jau bhrAvujjalaM jairiti / vivRNoti - rasajajabharAH / jairityaSTabhiryatiriti / ragaNa-sagaNI jagaNadvayaM bhgnnrgnnau''|'. / / 5. 151. 151. / IS SIS. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya aSTabhizca yatiyaMtra tat ujjvalaM nAma dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- pANipAdeti / pANipAdavilocanAnanapadmakAnanazAlinI pANI ca pAdau vilocane vizAlanetre ca AnanaM ca ityetAnyeva padmakAnanam - ( sarveSAM padmopamatvAt ) kamalavanam tena zAlate zobhate tacchIlA, nimnanAbhi-mahAhadA nimnA- gabhIrA nAbhiH eva mahA-hRdaH yasyAM sA trivalItaraGgavibhUSitA trivalI valitrayameva ( udarasthaM ) taraGgAH UrmayaH tena vibhUSitA zobhitA,
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-314.] kuGa kumAraNapIvarastanacakravAkayugAJcitA kuGkumena aruNo raktau pIvarI pInI stanAveva cakravAkayugam tena azcitA pUjitA ujjvalA dIptA madanasya kAmasya kelisindhuH krIDAnadI iva kAminI aGganA rAjati zobhate / pA[s] Ni[1]pA[s]da[1]vi[1]lo[s]ca[1] nA[s]; na[1]na[1]pa[s][1]kA[s]na[1] na[1] zA[5]li[1]nI[5] ityaSTabhiryatyA lakSaNasamanvayaH // asyA nAmAntaramAha- mAlikottara mAlikA vetyanye iti / anye imAM mAlikAm athavA uttaramAlikAmAhuriti bhAvaH ||a0 2, sU0 313 // 1 // nau rInizA DaiH // 314 // nadvayaM racatuSTayaM ca / riti tryodshbhiyNtiH| yathA- malayajarasalilaramyAGgamAjAM site vAsasI, zaradi havi ca vibhratInAM vizuddhAM navakAvalIm / vikacakumudakarNapUrAzcitAnAM kuraGgIhazAM, himarucikiraNAvadAtAbhisatuM nizA preyasI // 314.1 // tAraketyanye // 314.1 // paJcadazaM prabhedamAha- nau rInizA Dairiti / vivRNoti-nadvayaM racatuSTayaM c| Dairiti trayodazabhirvatiriti / nagaNadvayaM ragaNacatuSTayaM ca // 1. SIS. Is. Is. sis.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya trayodazabhizca yatiryatratat nizAnAmakaM dhRtijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- malayajaraseti / zaradi zaraha to malayajarasaliptaramyAGgabhAjAM malayajarasena zrIkhaNDacandranadraveNa liptam upadigdham ata eva ramyaM sundaram aGgaM zarIraM bhajantIti tAsAM site zukle vAsasI vastre, hRdica urasi ca vizuddhAm anavadyAm navaikAvalIm navAM nUtanAm ekAvalIm ekasUtrAM mauktikamAlAM bibhratInAM dhArayantInAM nikacakumadakarNaprarAzcitAnAma vikacAbhyAM vikasitAmyAM kumudAbhyAM rAtrivikAsipaGkajAbhyAM (kRtena) karNapUreNa aJcitAnAM zobhitAnAm kuraGgIdRzAm mRganayanAm strINAm, himarucikiraNAvadAtA himaruciH zItakAntiH candraH tasya kiraNaH avadAtA svacchA nizA rAtriH abhisartum priyagRhaM gantum preyasI priytmaa| zaradi zuklAbhisArikANAM sarvathA zukla rupakaraNaH zobhitAnAM kAminInAM kRte zuklapakSIyA rAtriH priyatarA bhavatIti bhAvaH / ma [1] la [1] ya [1] ja [0] ra [1] sa [1] li [s] sa [1]
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 315.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 267 ra [5] myA [5] Gga [1] bhA [5] jAM [s]; si [1] te [5] vA [5] va [0] sI [s] iti trayodazabhirakSarairyatyAlakSaNasamanvayaH / asyA nAmAntaramAhatAraketyanye iti / anye idaM chandaH tAraketyAhuriti bhAvaH // a0 2, sU0 314 / 1 // nau sau tyo paGkajavaktrA ghajhaiH / / 315 // nnsstyaaH| ghajhariti catubhinavabhizca yatiH / yathA- iha kimu vilasati sarvaRtubhIH kiM nu mRgAkSI, bahujanajaDimavijRmbhaNahetuH kundaradA vA / ami. navamRdutarapalavapANiH saMbhRtatRSNA, samuditaniviDapayodharamArA vaGkajavaktrA // 315.1 // SoDazaM prakAramAha- nau sau tyo paGkajavaktrA ghajhariti / vivRnnotinnsstyaaH| ghariti catubhirnavabhizca yatiriti / nagaNadvayaM sagaNadvayaM ta..Na-yagaNo '.. // s. IIs. ssi. Iss' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya catubhinavabhizca yatiryatra tat paGkajavaktrAnAmakaM dhutijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-iha kimu iti / iha atra sthAne samaye vA sarvaRtuzrI: sazeSAmRtUnAM sarvasvaM vilasati zobhate kimu-? vA athavA- bahujanajaDimaviz2ambhaNahetuH bahUnAM janAnAM jaDimnaH zautyasya Alasyasya vA viz2ambhaNasya vRddhaH hetuH kAraNam, kundaradA kundavat mAdhyapuSpavat radAH dantA yasyAH sA, abhinavamRdutarapallavapANiH nUtana komalatara vAbeva, tatsadRzau vA pANI yasyAH sA saMbhatatRSNA saMbhRtA pacitA tRSNA pipAsA Asaktizca yasyAM sA, samaditanibiDapayodharabhArA samuditaH vRddhiMgata: nibiDAnAM ghanAnAM payodharANAM meghAnAM bhAraH yasyAM pakSe samuditayoH vRddhiMgatayoH nibiDayoH payodharayo: bhArA yasyA sA paGkajavaktrA paGkajaM kamalameva vaktraM mukhaM yasyAH pakSe paGkajamiva mukhaM yasyAH sA mRgAkSI vilasati kiM nu- iti vit| hemante jaDatA zaityaM, asyAM ca jaDatA prAlasyam, zizire kunda puSpANi, asyAzca dantA eva kundAni, vasante pallavAH asyAM ca pallavAvibava pANI, grISme tRSNA, asyAmapi kAminAM tRSNA, varSAsu payodharAH meghAH, asyA api payodharau stano, zaradi paGkajAni asyA api paGkajavansukhamiti- asyA savaM.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 savRtticchando'nusAzanapradyote [a0 2, sU0-316.) RtuzrItva sandeho bhukta eveti bhAvaH / i [1] ha [1] ki [1] mu [1], vi [1] la [1] sa [1] ti [1] sa [s] + [1] R [1] tu [s] zrIH [s]; kiM [s] nu [0] mR [I] gA [5] kSI [5] iti catubhirnavabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 315 // 1 // snajnamsAH suramistriH // 316|| sanajanamasAH / tririti zrIna vArAna paJcabhiyaMtiH / paJcabhiH paJcabhiH paJcamizca yatirityarthaH / yathA- sphuTadujjvalabakulAkulamadhupAvalirasitaH, pavanAhatalavalIdalapaTalaraticadalaH / madane priyasuhRdi pratibhuvanaM kRtavijaye, surabhirdhavamiha gAyati parinRtyati muditaH // 316 1 // saptadazaM prakAramAha- svaz2nansAH surabhistririti / vivRNoti- snjnbhsaaH| tririti trIn bArAn paJcabhiryatiH / paJcabhiH paJcabhiH paJcabhizca yatirityartha iti / sagaNa-nagaNa-jagaNa-nagaNa-bhagaNa-sagaNA: '. // 11. . 50. .' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcabhizca trivAraM yatayo yatra tat surabhinAmakaM dhRtijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- sphuTadujaleti / iha asminsamaye surabhiH vasantaH priyasuhRdi priyamitre madane kAme pratibhuvanaM sarvAsmin jagati kRtavijaye vihita parAbhaye satiH sphuTadujvalabakulAkulamadhupAvalirasitaiH sphuTanti vikasanti ujvalAni dIptAni bakulAni puSpavizeSANi teSu AkulA vyAptA yA madhupAvaliH madhukarazreNI tasyA rasitaiH zabdaH, aticapalaH atizayacaJcalaiH pavanAhataladalIdaladaTalaiH vAyunA AhataH kRtAdhAtaiH lavalIdalapaTalaH latAdizeSapatrasamUhaiH suditaH harSitaH san gAyati gAnaM karoti parinRtyati, nartanaM ca karoti / ayamAzayaH basantasya mitraM kAmo'smin samaye sarvANi bhuvanAni jitavAniti muditovasantaH bakulapuSpeSu madhukarANAM nAdena gAyatIva, pavanAhatalatAnAM lAsyena nRtyatIvetyutprekSeti / sphu [1] Ta [1] du [s] jjva [I] la [i], ba [1] ku [1] lA [s] ku [1] la [0], ma [1] dhu [1] pA [s] va [1] li [1], ra [0] si [0] taiH [5] iti tri:paJcabhiyaMtyA lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 316 // 1 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-317-318.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 269 yamau nsau sau krIDA cacaiH // 317 / / ymnstsaaH| cacairiti SaDbhiH SaDbhiryatiH / yathA- yadi prApto bhvaSaM yadi virahito vindhyAcalabhuvA, viyuktaH kAntAbhiryadi ca tadapi stmbrmpte| narendra ste pUjAM racayati sadA ki caMSa bhavatA, raNakrIDAmaMtrI ghaTayati tato mA gAH zucamimAm // 317.1 // aSTAdazaM prakAramAha- yamau sau sau krIDA carcariti / vivRNoti- ymnstsaaH| cacariti SaDbhiH Sabhiryatiriti / yagaNa-magaNa-nagaNa-sagaNa-tagaNasagaNAH 'Iss. sss. I. S. I. I.' itIhazerakSaraiH kRtAH pAdA yasya SaDbhizca yatiryatra tat krIDAnAma dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- yadi prApta iti / he stamberamayate ! gajazreSTha ! yadi cet bandhaM bandhanaM pArarantryaM prAptaH landhavAnasi, yadi vindhyA-calabhuvA vindhyaparvataprAntabhUmyA virahitaH pRthagbhUtaH asi, yadi ca kAntAbhiH kareNubhiH viyuktaH rahitaH asi, tadapi tathApi narendraH rAjA te tava pUjAM satkRti ratrayati karoti kiM ca eSa rAjA bhavatA saha raNakrIDAmaitrI saMgrAmarUpakrIDAyAM sakhyaM ghaTayati karoti, tata: tasmAt imAm anubhUyamAnAM zucaM zokaM mAgAMH mA viddhyaaH| svAtantryaM vihAya yadyapi bandhana prApto'si svamAtRbhUmeH svapriyotazca viyukto'pi tathApa rAjasatkAraM rAtramitratAM ca prAptavAnasIti zokaM tyajetibhAvaH / ya [0] di [1] pro [5] pto [5] ba [s] ghaM [s], ya [1] di [0] vi [1] ra [1] hi [1] to [s], vi [5] ndhyA [s] ca [1] la [1] bhu [1] vA [s] iti SaDbhiH SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 317 // 1 // nso mto bhrau hariNIpadaM cacaiH // 318 // nsmtbhraaH| cariti SaDmizcaturbhizca yatiH / yathA- adhiguNadhanurdaNDaM pazyaMlubdhakaM gahane bane, saramasamapakrAmannayakuzcintayanniti tAmyati / sarasa. madhurogAraMgItairvAgurAbhiriva priyA-, haha nigaDitA datte neSA sAMprataM hariNI padam // 318:1 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-316.] UnaviMzaM prakAramAha- saumto bhro hariNIpadaM cariti / vivRNotinasamatabharAH / caghariti SaDbhizcatubhizca yatirini / nagaNa-sagaNa-magaNa tagaNa-bhagaNa-ragaNAH '. Is. sss. SsI.SI. SIS.' itIdRzarakSaraH kRtAH pAdA yasya SaDbhizcatubhizca yatiyaMtra tat hariNIpadaM nAma ghRtijAticchandaH ityarthaH / udAharati- yathA- adhiguNeti / adhiguNadhanurdaNDaM adhiguNaM adhijyaH dhanudaNDaH cApavaMzaH yasya tAhazam- lundhakaM vyAdhaM gahane ghane vane'raNye pazyan avalokayan sarabhasam savegam- apakrAman lubdhakadRSTiviSayAdapasan nyakuH mRgaH 'ahaha duHkham- vAgurAbhiH pAzarajjubhiH iva sarasamadhuro. dvAraH rasAnvitamAdhuryapravAhibhiH gItaiH lubdhakagAna: nigaDitA kRta pAdabandhA iva eSA priyA hariNI padaM palAyanArtha caraNanyAsaM na datte-na dadAti iti cintayan vicArayan tAmyati klizyati / ubhAvapi kAcitsa. mIpadeza eva carantI lubdhakena gItavimohya ghAtayitumiSTI, tatra mRgaH kiMcitsAvadhAno lubdhakamadhijya dhanurhastaM dRSTvA apasatuM prayatamAnaH svapriyAM ca kevalaM gItAnurAgabaddhAmAlokya cintayA klizyatIti bhAvaH / a [1] dhi [1] gu [0] Na [1] dha [1] nu [s]; daM [5] DaM [5] pa [5] zyaM [5]; llu [5] bdha[0] kaM [5] ga [1] ha [1] ne [s] va [1] ne [s] iti SaDbhizcatubhizca yatyA lkssnnsmnvyH| a0 2, sU0 318 / 1 / / mInyA maGgi // 31 // bhagaNacatuSTayaM nayau ca / yathA- mA kuru saMpadi saMmadamApadi visRja viSAda pInajaneSu kRpAM kuru saMsmara cirapuruSANAm / saMtyaja pApacaritramudaJcaya sucaritamAlAm, adbhutabhaGgiriyaM puruSottamasaraNiraninyA // 319.1 // bicchattiriti kazcit // 316.1 // vizaM prakAramAha- bhInyA bhaGgiriti / vivRNoti- bhagaNacatuSTayaM nayoceti / bhagaNacatuSTayaM nagaNa-bharaNI ca 'II. I. I...Iss.' itI. dRzairakSaraH kRtA pAdA yasya tat bhaGginAmakaM ghRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- mAkuru sampadIti / sampadi abhyudaye saMmadaM harSa mA kuru na vidhehi, Apadi vipatto viSAdaM duHkhaM visRja tyaja, vInajaneSu
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-320.] savRtticchando'nuzolanapradyote 271 Azrita kaSTalokeSu kRpAM kaSTaprahANecchAM kuru vidhehi, cirapuruSANAm purANapuruSANAM saMsmara taccaritraM dhyAya, pApacaritram tuSkRtAcaraNaM saMtyaja parihara, sucaritamAlam sukRtAcaraNa zreNIm udazcaya vardhaya, iyaM pUrvoktA adabhutamaGgiH AzcaryaviSayavicchittiH anindyA anavadyA puruSottamasaraNiH zreSThapuruSAcArapaddhatiH / sukhaduHkhayoH samatA, dIneSu dayA, gurujanacaritadhyAnam, pApAcaraNatyAgaH, sucaritasamRddhirityeSa zreSThajanamArga iti bhaavH| mA [s] ku[1] ru [1] saM [s] pa [1] di [0] saM [5] ma [1] da [1] mA [s] pa [1] di[D] vi [1] sa [0] ja [1] vi [0] SA [s] daM [5] itilakSaNasaMgatiH / asya nAmAntaramAha- vicchittiriti kazcididi / kazcidAcArya idaM ghando 'vicchitti' rityAhetyarthaH / / a0 2, sU0 316 / 1 // sjau sjo trau bubudam // 320 // sajasajatarAH / yathA- asamaM dhannayapayo gabhIramadhyaH sanAtano, vimalo mayatyavirataM jinendrasiddhAntavAridhiH / atipezalaMgama gaNastaraMgite yatra sarvadA, kSaNadRSTanaSTatanubhiH kudRSThitanubhirbudabudAyitam // 320.1 // ekaviMzaM prakAramAha- sjo sjo trau budabudamiti / vivRNoti- sajasajatarAH iti / sagaNa-jagaNa-sagaNa-jagaNa-tagaNa-ragaNA: '. Is1. S. Is1. ssI. ss.' itIharikSara kRtAH pAdA yasya tat bubudaM nAma dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- asamamiti anupamam asAdhAraNaM vA nayapayaH negamAdi naya rUpaM jalam dadhat dhArayan gabhIramadhyaH gabhIraM madhyaM madhyapradeza: antarabhiprAyo vA yasya- nityasthitibhAgApekSayedamuktam sanAtanaH nityaH, vimalaH doSamalarahitaH jinendrasiddhAntavAridhiH jinapatisiddhAntasamudraH avirataM satataM jayani sarvotkarSaNa vartate / atipezalaH bahusundaraH gabhagaNaH sadRzapAThasamUhaiH taraGgite jAtatarane satatagatizAlini yatra yasmin siddhAnta. samudre kSaNadRSTanaSTatanubhiH pUrvakSaNamAlasya kRte dRSTApazcAnnaSTA tanuH svarUpa yeSAM tAdRzai kudRSTibhiH mithyAjJAnaH sarvadA sarvasmin kAle bubudANitambubudavadAcaritam / a [1] sa [1] maM [5] da [1] dha [s] na [0] ya [1] pa. [1] yo [5] ga [0] bhI [s] ra [1] ma [s] dhyaH [s] sa [1] nA [s] ta [1]
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-321.] no [s] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 32011 // itthaM dhRtijAticchandasAM prasiddhAH ekaviMzati bhedA vrnnitaaH| prastAra gatyA tu 262144 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena 'dhRtyAmapi hi piNDena vRttAnyAkalpitAni tu / tajjaiH zatasahasra dve zatamekaM tathaiva ca / / dviSaSTizca sahasrANi catvAriMzaJca yogataH / catvAri caiva vRttAni samasaMkhyAzrayANi tu // (bha. nA. zA. 14 / 65) // iti dhRtiH / / atidhRtyAMmsau jsau tau gaH zArdUlavikrIDitaM ThaiH // 321 // masajasatatagAH / Thariti dvaadshbhirytiH| yathA-mAmRtyuMgava kozakandaramukhAnirgasya te saMgara-, krIDAsUnmadarvarivAraNaghaTAkumbhasthalIH pATayan / daMSTrAlo navalagnamauktikamaNistomarasaoNlekhayA, jihvAlaH karavAla eSa tanute zArdUlavikrIDitam // 3211 // atha- unaviMzatyakSarAm- atidhRtijAti varNayitumupakramate atidhRtyAM msau sau tau gaH zAdalavikrIDitaM Theriti / vivRnnoti-msjsttgaaH| Theriti dvAdazabhiyaMtiriti / magaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNA: tagaNadvayaM guruzca 'sss. Is. Is1. ||s. ssi. ss1. s.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat dvAdazabhizca yatiryatra tat zArdUladhikrIDitaM nAma ati dhRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-mAmRditi / he kSmAbhRtpuMgava ! mAbhRtAM rAjJAM pakSe parvatAnAM puGgavaH zreSThaH, tatsambodhanam, eSa te karavAlaH khaGgaH, saMgarakrIDAtu saMgrAparUpakeliSu kozaphandaramukhAt kozaH khaGgapidhAnameva (pakSesa iva) kandaraH guhA tasyAmukhAt nirgatya bahirbhUya, unmadavairivAraNaghaTAkumbhasthalIH unmadAnAM mattAnAM vairivAraNAnAM zatrugajAnAM pakSe zatrUNA miva gajAnAM ghaTAyAH samUhasya kumbhasthalIH stakabhAgAn pATayana vidArayan navalagnamauktikamaNistomaH navalagnAH sadya: sambaddhA ye mauktikamaNayaH gajamuktAH teSAM stomaiH samUhaiH daMSTrAlaH daTrAvAniva, asRglekhayA rudhirarekhayA jihvAlaH jihvAvAniva zArdUlavikrIDitam vyAghravilasitam tanute vistArayati / vyAghnaH svavairibhirgajaiH sahasaMgarakrIDAyAm- guhAto niHsarati teSAM kumbhasthalAni pATayatIti prasiddham- saca daMSTrAlo jihvAlazca bhavati; tava
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-322-323.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 273 khaGgo'pi kozakandarAto bahirbhUya vairigajAnAm kumbhasthalAni pATayati, pATanasamaye tanmadhyasthamuktAyuktadhArayA daMSTrAla iva, lagnazoNitena caraktavarNena jihvAla iva bhavatIti vyaktaM tasya zArdUlavadvikrIDitamiti bhAvaH / kSmA [s] bhR [s] t' [s] ga [1] va [1] ko [s] za [1] kaM [5] nda [1] ra [0] mu [1] khA; [s] nni [5] 1 [1] tya [1] te [s] saM [s] ra [s] saMyogerato gurutvam) iti dvAdazamiyatyAlakSaNasaGgatiH / / a0 2, sU0 32111 // msau jsau nsau go vAyuvegA // 322 / / masajasanajagA: hairiti vrtte| yathA- tyaktvA putrakalatrabandhusuhRdAM vyatikaramAsA, nityaM saMsmara vItarAgacaraNAmburuhayugaM rahaH / haMho citta ciraM prasIda kimidaM na hi hatajIvitaM, jAnISe ghanavAyuveganihatAbhrapaTalagatvaram // 322.1 // dvitIyaM prakAramAha- msau sau njo go vAyuvegeti / vivRNoti- msjsnjgaaH| Theriti vartata ityarthaH / magaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNa-nagaNajagaNA guruzca, 'sss. s. II. Is. . Isi. s.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya dvAdazabhizca yatiryatra tat vAyuvegAnAmakaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- tyaktvA putrakalatreti / putrakalatrabandhusuhRdAm sutastrIbhrAtRmitrANAM vyatikaram sambandham aJjasA jhaTiti tyakAvA vihAya hocitta ! aye cetaH rahaH ekAnte nirjane vane vItarAgacaraNAmburuhayugaM vItarAgasya nirgatasakalapraNayasya jinasya caraNAmburuhayugam pAdapadmadvandvaM nityaM satataM saMsmara cintaya ciraM prasIda sarvadA prasannastiSTha, ida vartamAnam hatajIvitam duSTajIvanam ghanavAyuveganihatAbhrapaTalAtvaram nibiDAnilavegapreritameghasamUhavat caJcalam na jAnISe kim ? yatazca idaM vAyuvegaparAhatameghaghaTAsamAnaM caJcalamataH sarvasambandhisnehaM tyaktvA / ekAntaM gatvA jinacaraNasmaraNaM kurvan cetaH prasAdayeti bhaavH| tya [s] ktvA [s] pu [s] tra [1] ka [1] la [s] tra [1] baM [s] dhu [1] su [1] hR [1] dAM [s]; vya [1] ti [1] ka [1] ra [0] maM [s] ja [1] sA [s] itilakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0 322 // 1 // yamau nsau rau go meghavisphUjitA cacaiH // 323 / / yamanasararagAH / carcariti SaDbhiH SaDbhizca yatiH / yathA- nirandhAnastApaM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-324.] jagati kalayaMzcasDakodaNDadaNDaM, padaM vyAtanvAna: satatamakhilakSmAmRtAM copariSTAt / nikAmaM durdharSA dizi dizi samuhAsayana vAhinIca, svamuccaizcaulukyezvara ghaTayase meghavisphUjitAni // 323.1 // rambheti svayaMbhUH // 323.1 / / tRtIyaM prakAramAha- ramau sau rau go meghavisphUjitA cacairiti / vivRNoti- ymnsrrgaaH| cacairiti SaDbhiH SaDbhizca yatiriti / yagaNa-bhagaNa-nagaNa-sagaNA-ragaNadvayaM guruzca 'Iss. sss. III. S. Sis. sis. S.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya SaDbhiH SaDbhizca yatiryatra tat meghavisphUjitAnAmakaM dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nirundhAnastApamiti / he caulukyezvara ! culukyavaMzasabhUtarAjan ! tApaM duHkham- pakSe USmANaM nirandhAnaH vArayan jagati saMsAre caNDakodaNDadaNDaM bhayaGkaracApa yaSTiM svIyAM pakSe indrasya satatam sarvadA akhilakSmAbhRtAM sarveSAM rAjJAM parvatAnAM vA uparidhAt mUrdhani padaM caraNaM vyAtanvAnaH vistArayan nikAmam atyantaM durdharSAH aparibhavanIyAH vAhinIH senAH nadyazca dizidizi pratidizaM samullAsayan vRddhi nayan tvam bhavAn uccaiH atyantaM meghavisphUjitAni vAridavikrAntAni ghaTayase racayasi / yathA vAridaH sUryatApavArakaH indradhanurdhArakaH sarvaparvatopari saMcArI nadIpravAhavardhakaca, tathAtvamapi sarveSAM klezavAraka: sarvarAjaziraHsupAdasthApakaH durdharSasainyasaJcAlakazceti meghavikrAntAnurUma vikrAntaM darzayasItibhAvaH / ni [D] ru [s] ndhA [s] na [s] stA [5] paM [s], ja [1] ga [0] ti [0] ka [0] la [1] yaM [5]; zvaM [s] Da [1] ko [5] daM [s] Da [1] daM [5] DaM [s] iti SaDbhiH SaDbhiryatyA lkssnnsmnvyH|| asyanAmAntaramAha- rambheti svayaMbhUriti / svayambhUnAmA AcArya idaM chando rambhetyAhetyarthaH / a0 2, sU0 323 // 1 // - yamau nsau jo go makarandikA // 324 // yamanasajajagAH carcarita vartate / yayA-imA bAlA trAsAkulamRgavadhilolavilocanA, kimu tvaM niHzaGko vyathayasi muhuviyAtaviceSTitaH / parimoda caNDamusalaparighaH saheta na mAlatI, mRdubhrAmyabhRGgIpadaparicayAgalanmakaravikA // 324.1 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-325.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 275 caturtha prakAramAha- ramau sau jo go makarandiketi / vivRNotiyamanasa njgaaH| cacairiti vartate iti / yagaNa-magaNa-nagaNa-sagaNA jagaNadvayaM guruzca Iss sss. IIS. Is1. Is1. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya SaDbhiH SaDbhizca yatiryatra tat makarandikAnAmakamatitijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- imAM bAlAmiti / tvaM trAsAkula mRgavadhUvilolavilocanAM trAsena bhayena AkulA udvignA yA mRgavadhUH tasyAH iva vilole caJcale vilocane vizAlanayane yasyAstathAbhUtAM imAM pratyakSasthitAm bAlA kizorI niHzaGkaH san viyAtaviceSTitaiH dhRSTavyavahAraiH muhuH bhUyo bhUya: kimu kutaH vyathayasi duHkhAkaroSi mRdubhrAmyadbhaGgIpadaparicayAt mRdu sukomalaM yathAsyAttathA bhrAmyantI caJcUryamANA yA bhRGgI tasyAH padena caraNena paricayAt- samparkAt galanmakarandikA syandadrasA mAlatI svanAmnAkhyAtA puSpajAtiH caNDaH ghoraH musalaparidhaH musalaH parizca pari. kSodaM cUrNanam na saheta na kSameta / kamapi dhRSTaM svabhAvAnabhijJaM nAyakaM paribodhayantI namasakhI kathayati- yathA bhRGgomAlatyA rasaM mRdunopAyena gRhNAti tathA tvayApIyamaproDhA nAyikA sukumAra ceSTitaireva bhogyeti / i [1] mAM [s] bA [5] lAM [5] trA [s] sA [s]; ku [ ] la [1] mR [1] ga [0] va [1] dhU[s]; vi [1] lo [s] la [1] vi [0] lo [s] ca [1] nAM [s] iti SaDbhiH SaDbhizca yatyA lakSaNasaGgatiH // 10 2, sU0 324 / 1 // ramau nsau tau gazchAyA // 325 / / yamanasatatagAH / cacairiti vartate / yathA- phalaM kAlAkrAntaM kusumamarasaM patraM na bhogAspadaM, bahistatkArkazyaM kimapi sahajaM niHsAramantarvapuH / vivRddhi gRdhrANAM dhigupakaraNaM zAkhAprapaJco na te, kimanyattAla syAdviralaviralA chAyApi no zItalA // 325.1 // paJcamaM prabhedamAha-ramau sau tau gazchAyeti / vivRNoti- ymnsttgaaH| cacairiti vartate iti / yagaNa-magaNa-nagaNa-sagaNAH tagaNadvayaM guruzra 'Iss. sss. 1. Isi. ssi. ssI. 5.' itIhazairakSaraH kRtAH pAdA yasya SaDbhiH SaDbhizca yatiyaMtra tat chAyAnAmakamatidhRti jAticchanda ityrthH| udAharati- yathA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2. sU0-326.] phalaM kAlAkrAntamiti / he tAla ! vRkSavizeSa te phalaM kAlAkAtaM kAlena kRSNavarNacihnana, AkrAntaM vyAptam, atha ca kAladoSeNa dUSitam, dhik nindAspadam, kusumaM puSpam arasam rasarahitaM dhik, nindAspadam, patraM dalam bhogAspadam bhogaviSayaM na-na ko'pi jIvastava patramapi bhuGkte iti tadapi dhik, bahiH tvaci kimapi anirvacanIyaM kArkazyam kAThinyamantarvapuH zarIramadhyam- sahajam svabhAvataH niHsAram sArarahitam, tadapi dhik, gRdhrANAm mRtapazubhakSiNAM pakSiNAm upakaraNam upakArasAdhanam(tehi uccastAlopari sthitvA dUrata ema zavaM pazyantIti- teSAmupakaraNabhUtAm ) vivRddhim unnati dhik , te zAkhAprapaJcaH viTapavistAra: na asti, anyat ebhyo'tiriktaM tvadIyaM kiM syAta kimapi neti bhAvaH, astvekA madIyA chAyeti cettatrApyAha viralaviralA ghanIbhAvarahitA'tisacchidreti yAvat chAyA'pi zItalA taptApahAriNI na (asti) tAlAnyoktyA kazcidatyunnataH sarvathA paropakArazUnyasamRddhiH puruSo nindyate / pha [1] laM [s] kA [5] lA [s] kA [s] ntaM [s], ku [0] su [1] ma [1] ma [1] ra [1] saM [s]; pa [5] [5] na [1] bho [s] gA [5] spa [1] daM [s] iti SaDbhiH SaDbhiryatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 325 // 1 // trira jsau go ratilIlA // 326 // zrIna vArAn jagaNasagaNo guruzca / jasajasajasagAH / cacarityanuvartate / yathA-dunoti bata lAM karAmbujatale nivezitakapolAM, kimapyaharahastathA kathamapi tvavIyavirahAgniH / yathA varatanurna paGkajadalanaM mauktikakalApar, na candanarasana candrakiraNaH karoti ratilIlAm // 326.1 / / / SaSThaM prakAramAha- trir jsau go ratiloleti / vivRNoti- trIna vArAn jagaNasagaNI guruzca / jasajasajasagAH / cacarityanuvartate iti / 'nir' iti trizabdAdvArArthe sucArUpam tena trIna vArAnityarthalAbhaH / tadeva spaSTayati jasajasajasA ityanena / tathA ca jagaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNA guruzca is.. ||s Is1. |S. ISI. ||S. .' itIdRzairakSaraiH kRtA pAdA yasya SaDbhiH SaDbhizca yatiryatra tat ratilIlAnAmakamatidhRtijAticchanda ityarthaH /
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-327.] savRtticchando'nuzAsanapramote 277 udAharati- yathA-dunoti bata tAmiti / vadIyavirahAgniH tvatsambandhi viyogavahniH karAmbujatale pANikamalamadhye nivezitakapolAM sthApitagaNDasthalAm- zocantImiti yAvat tAM pUrvaprakrAntAM kAntAM aharahaH pratidinaM tathA tena prakAreNa- kimapi anarvacanIya svarUpaM yathAsyAttathA- kathamapi anirvacanIyaprakAraM yathAsyAttathA dunoti tApayati vata iti khede / tathetyuktamiti tadAkAMkSA pUrayannAha- yathA- varatanuH sugAtrI sA paGkajadalaiH kamalapatraH ratilIlA ticeSTAm na karoti, mauktikakalApaiH muktAsamUhaiH ratilIlAM na karoti, candanarasaiH zrIkhaNDadravaH ratilIlAM na karoti, candrakiraNaH zazirazmibhiH (ca) ratilIlAM na karoti / tathA tIvastava virahAgnitApo yat paGkajAdibhiH zaityopacArairapi na zAmyatIti bhAvaH / du [1] no [5] ti [1] va [0] ta [1] tAM [s]; ka [0] rA [5] mbu [1] ja [1] ta [1] le [s]; ni [1] ve [5] zi [1] ta [0] ka [1] po [s] lAM [s] iti SaDbhi: SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 326 // 1 // mtau nsau rau gaH puSpadAma GachaiH // 327 / / mananasararagAH / kucha riti paJcabhiH saptabhizca ytiH| yathA- seyaM sAkAGkSA tvayi mRganayanA saMgatAGgo vilAsar. lIlAlolabhUdivi kamalavanaM kurvatI netrpaatH| haho pazyatadvirahavidhurayA te yayA sAvahitthaM, prakSiptaM kaNThe mikasitabakulAsUtritaM puSpadAma // 327.1 // saptamaM prakAramAha- mto sau rau gaH puSpadAma chairiti / vivRNotimatanasararagAH / uchairiti paJcabhiH saptabhizca yatiriti / magaNatagaNanagaNasagaNA ragaNadvayaM guruzca 'sss. ssi. m. us. Is. sis. s.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcabhiH saptabhizca yatiryatra tat puSpadAmanAmakamatidhatijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- seyaM sAkAMkSeti / vilAsaH vibhramaiH saGgatAGgI zobhitazarIrA, lIlAlolabhraH lIlayA kautukena lolA caJcalA bhrUH bhrukuTiryasyAH sA, divi AkAze netrapAtaiH locanaprakSepaH kamalavanaM padmakAnanaM kurvatI vidadhAnA sA iyaM pratyakSagocarA mRganayanA mRgasyanayane iva nayane yasyAH sA tvayi bhavati sAkAMkSA sAbhilASA /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 savRticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-328.] haMho ! bho: ? te tava virahavidhurayA viyoga khinnayA yayA mRganayanayA etat pratyakSam- vikasitabakulAsUtritaM vikasitaiH praphullaH bakulaiH puSpavizeSaH AsUtritaM pinaddhaM puSpadAma kusumamAlyam kaNThe ( tava ) gale sAvahityaM AkAragRhanapUrvakaM prakSiptam- paridhApitam- ( iti) pazya / yayA tava gale puSpamAlyaM samarpitaM sAtvayi avazyaM sAbhilASeti bhAvaH / se [s] yaM [5] sA [s] kAM [5] kSA [s], tva [1] yi [1] mR[1] ga [1] na [1] ya [1] nA [s]; saM [s] ga [I] tA [s] GgI [s] vi [1] lA [s] saiH [5] iti paJcabhiH Sabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 327 / 1 // mtau nsau tau go vaJcitam // 328 / / matanasatatagAH / chariti vartate / yathA- kaizvicAkiraviditasukRtaH zukAvimuktAtmabhiH, kolIbhUyAnyavihitapazugaNAghAta: parairyajvabhiH / jaine dharme'smin sati satatakRpApIyUSapAtre'pyaho, svacchandaM dhUrterahaha kuTilayA buddhacA jagad vaJcitam // 328.2 // bimbitamityanyaH // 328 // aSTamaM prakAramAha- mtau sau tau go vaJcitamiti / vivRNoti-- matanasatatagAH / Gachairitivartate iti / magaNa-tagaNa-nagaNa sagaNAH tagaNadvayaM guruzca 'sss. ssi. | // s. 51. 551. s.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcabhiH saptabhizca yatiryatra tat vazcitanAmakabhatidhRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-kaizciccArvAkariti / satatakRpApIyUSapAtre satataM sarvadA kRpApIyUSasya dayA'mRtasya pAtre nidhAne asmin prasiddha jaine jinapravattite dharma sukRtamArge sati vidyamAne api aho Azcaryam- cArvAkaH nAstika: aviditasukRtaiH ajJAtapuNyaH zUkAvimuktAtmabhiH dayAhInaH kazcit ajJAtaH, kolIbhUya kolamArgamAzritya vihitapazugaNadhAtaH vihitaH pazugaNasya jIvasamUhasya AdhAto hiMsanaM yaH tAdRzaH anyaiH kazcanAjJAtaH, yajvabhiH yajJakAraH paraH anyazca kazcit dhUtaH vaJcakaH kuTilayA vakrayA buddhacA matyA svacchanvaM svaraM yathAsyAttathA jagata vizvam, vaJcitam pratAritamityahaha duHkham / ke [s] zci [s] cA [s] [s] kaiH [s], ra [1] vi [1] di [0] ta [1] su [1] kR [1] taiH [s]; zU [s] kA [s] vi [1] mu[s]
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 20-329-330] savRtticchando'nuzAsana pradyote ktA [s] tma [1] bhi: [s] iti paJcabhi: SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 328 / 1 // 276 maunau rau gomugdhakaM cachaiH // 326 // yamananararagAH / cachairiti SaDbhiH saptabhizca yatiH / yathA- paribhrAmyabhRGgaM zvasitaparimalairja pApATaloSThaM girA lIlAlApapraNayamadhurayA sadAnandadAyi / sphuratyantazcittaM likhitamiva sakhe mamAdyApi tasyAH, prarUDhapremAyAzvakitamRgadRzo mukhaM mugdhakaM tat / / 329.1 // navamaM prabhedamAha - yamau no ro go mugdhakaM cacheriti / vivRNoti - yamananararagAH / cachairiti SaDbhiH saptabhizca yatiriti / yagaNa-magaNau-nagaNadvayaM ragaNadvayaM guruva 'Iss. sss 11 111. Bis sis s.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya, SaDbhi. saptabhizca yatiryatra tat mugdhakanAmakamatidhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA paribhrAmyaditi / he sakhe ! mitra ! zvasitaparimalaiH zvAsasaurabhairhetubhiH paribhrAmyadbhRGgaH sarvataH caJcUryamANabhramaram, japApATaloSThaM japAvatpuSpavizeSavat - pATalaM raktamoSThaM yasya tat, lIlAlApapraNayamadhurayA krIr3A - sahitavacovinyAsaparicayeneSTarasayA girA vANyA sadAnandadAyi sarvadAsukhadAtR prarUr3ha premAyAH pragAr3hasnehAyAH cakitamRgadRzaH cakitasya bhItasya mRgasya dRzAviva dRzau yasyAH tasyAH, tasyAH pUrvaprakrAntAyA: kAminyAH mugdhakam manoharaM tat mukhaM vakraM adyApi sAmpratamapi mama antazcittaM cetomadhye likhitamiva utkIrNamiva sphurati vidyotate / pa [1] ri [s] bhrA [s] myad [s] bhR [s] GgaM [s], zva [1] si [1] ta [1] 1 [1] ri [1] ma [1] lai [5], rja [1] pA [5] pA [5] Ta [1] lo [s] ThaM [s] iti SaDbhiH saptabhizva yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 326 / 1 / / raH sau to jo ga UrjitaM JaH // 330 // rasasatajajamAH / nairiti dazabhiryatiH / yathA- nekSase kimaho jalariktAM svAmapi tAvadimAM tanUM, no niSedhasi caNDamarIcerbuH sahamAtapajRmbhitam / zArade samaye'pi tadasmin pUritaparvatakandarA, pyUjitastanitAni dadhAnastoyada ki na hi lajjase / 330.1 / /
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-331.] dazamaM prakAramAha- raH sau to jo gaH jitaM jairiti / vivRnnotirsstjjgaaH| riti dazabhiryatiriti / ragaNaH sagaNadvayaM tagaNa: jagaNadvayaM guruzca, 'sis. S. I. I. II. Is1. 5.' itIdRzairakSaraH kRtA pAdA yasya dazabhizca yatiryatra tat jitaM nAmAtidhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nekSasa iti / he toyada ! jalariktAm vArivihInAm api svAm svakIyAm imAM sarvadRggocaraM tanaM zarIraM ki na IkSase pazyasi, aho ityAzcaryam, caNDamarIceH tIkSNadIdhiteH sUryasya- duHsahama aviSahyam Atapabhitam dharmaprabhAvam no niSedhasi vArayasi tata tasmAt asmina zArade zaradRtusambandhini samaye kAle'pi pUritaparvatakandarANi pUritAni bharitAni parvatAnAM kandarANi guhAsthAni yaH tAni gajitAni garjanadhvanIn dadhAnaH dhArayan ki na lajjase trapase / jalavarSaNaM sUryAtapavAraNaM ca tavaprayojanam- tayorekamapyakurvANo vRthA garvaM pradarzayan kuto na trapase iti bhAvaH / kamapyupakAraM janAnAmanAcaran svagavaM dadhAnaH kazcinmeghAnyoktyA prabodhyate / ne [s] kSa [1] se [s] ki [I] ma [[ ho [s] ja [1] la [1] ri [s] ktAM [s], svA [5] ma [1] pi [1] tA [s] va [1] di [1] mAM [s] ta [1] nUM [s] iti dazabhiryatyAlakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0 330 / / nabhrasA jau gastaralam // 331 // nabharalajajagAH / yathA-zraya vizuddhadhiyA jinezvarapArapaGkajabhRGgatA, prakaTaya prazamaM bhajasva gurunadhISva sadAgamam / viracayArthijanaM kRtArthamimaM kuruSva tapaH paraM, taralamAyuridaM gRhANa tadIyametadaho phalam // 331.1 // ekAdazamaM prabhedamAha-nabhrasA jo gastaralamiti / vivRNoti-nabharasajajagAH iti / nagaNa-bhagaNa-ragaNa-sagaNA jagaNadvayaM guruzca '. I. SIS. // . 51. ISI. S.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya dazabhizca yatiryatra tat taralaM nAmAtitijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- zraya vizuddheti / vizuddhadhiyA nirmalamatyA jinezvarapAdapaGkaja bhRGganAm jinapaticaraNakamalamadhukaratvam zraya prApnuhi, prazamam antarindriyanigrahaM prakaTaya AviSkuru, gurUn zreSThajanAna bhajasva sevasva, sadAgamam sacchAstram adhovva
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 [a0 2, sU0-332.] savRtticchando'nuzAsanapradyote paTha, arthijanaM yAcakalokam imaM pratyakSadRSTaM, kRtArtham vihitaprayojanam viracaya vidhehi, param utkRSTam tapaH kRcchAdivrataM kuruSva Acara, idam vartamAnam AyuH jIvanam taralam caJcalam, tadIyam tatsambandhi- etat pUrvoktaprakAram phalaM prayojanaM gRhANa arjaya, aho harSe / caJcalenAyuSA sthiraphalasAdhanaM jinezvarapAdapraNAmAdiphalamavazyamarjanIyamiti bhAvaH / zra [1] ya [1] vi [1] zu [5] ddha [1] dhi [1] yA [5] ji [1] ne [s] zva [1] ra [1] pA [s] da [1] pa [s] Gka [1] ja [1] bhR [s] Gga [1] tAM [s] iti dazabhiryatyAlakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 331 / 1 / / mrau bhaH sau jgau mAdhavIlatA chaiH // 332 // marabhasasajagAH / chariti saptabhiryatiH / yathA-niHsAmAnyaM tavaitat kimapi birAjati dakSiNAnila, prAvINyaM yatpragalbhAmiha sahakAralatAmanuvrajan / azrAntaM sAbhilASaH spRzasi samunnayase vidhUnaya-, syAliGgasyAzu cumbasyabhinavakomalamAdhavolatAm // 332.1 // dvAdazaM prabhedamAha- mrau bhaH sau jgau mAdhavIlatAchariti / vivRnnotimrbhssjgaaH| chariti saptabhiryatiriti / magaNa-ragaNa-bhagaNAH sagaNadvayaM jagaNo guruzca 'sss. SIS. S.. ||s. . Is1. s.' itIhazairakSarai kRtAH pAdA yasya SaDbhizca yatiryatra tat mAdhavIlatAnAmakaMmatidhRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- niHsAmAnyamiti / he dakSiNAnila dakSiNadigvAyo ! tava bhavataH niHsAmAnyam asAdhAraNam kimapi anirvacanIyam etata prAvINyAM cAturyam virAjati zobhate, yat pragalbhAm prauDhAm sahakAralatAm cUtavallIm anuvajan AnukUlyenAnuzIlayan, sAbhilASaH satRSNaH abhinavakomalamAdhavIlatAm nUtanAMmRdI mAdhavIlatAm- azrAntaM satataM spRzasi, samunnayase uccaiH utthApayasi; vidhUnayasi kampayasi, Azu zIghram AliGgasi zliSyasi, cumbasi (ca) mukhena yojayasi / dakSiNAnilokyApragalbhAM svapriyAmanukUlayannapi kAJcana navInAM nAyikAM sarvathA ramayan kazcidakSiNanAyakaH stUyate / niH [s] sA [s] mA [s] nyaM [5] ta [1] vai [s] tat [s], ki [i] ma [1] pi [1] vi [i] rA [s] ja [1] ti [1] da [s]
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 sa vRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 - 333. ] kSi [1] NA [s] ni [1] la [s] ( prAvINyamiti saMyogAdI padato gurutvAt ) saptabhiyaMtyAlakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 332 / 1 / / sUgo taruNIvadanenduH ||333 // sagaNAH SaT guruzca / yathA - mRganAbhivinirmitapatra latAvalilAJchanadhArI, jananetracakora mahotsava kRtkamaladyutihArI / jagatAM vijayAya nibaddhamatI lakSmaNi sadyo jayati pratipannasahAyapadastaruNIvadanenduH // 333.1 // 16 / 13 / / trayodazaM prakAramAha- sUgau taruNIvadanenduriti / vivRNoti - sagaNAH SaT guruzceti / tathA ca ' // // // // // // s. S. ' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat taruNIvadanendunAmakamati dhRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- mRganAbhivinirmiteti / mRganAbhivinimitapatralatAvalilAJchanadhArI mRganAbhyA kastUryA vinirmitAyA: racitAyAH patralatAvalyA: racanAvizeSapaGkteHlAJchanasya - tadrUpasya aGkasyadhArI dhAraka:- - tadrUpaM lAcchanaM dhArayati tacchIla: itivA, jananetracakora mahotsavakRt janAnAM netrANyeva cakorAH teSAM mahotsavaM paramAnandaM karotIti tAdRzaH, kamaladyutihArI kamalAnAM padmAnAM dyuti kAnti harati tacchIlaH, jagatAM lokAnAM vijayAya parAbhavAya nibaddhamatau nizcitabuddhI bhaSalakSmaNi kAme sadyaH tatkAlameva pratipannasahAyapadaH prAptopakartR niyogaH taruNIvadanenduH yuvatimukhacandraH jayati sarvotkarSeNa vartate / candraH lAJchanadhArI, cakorAnandakRt - kamalasaGkocakaH kAmasya jagadvijaye sahAyazca tathAcAyamapi - taruNImukhacandra: iti sarvathAsAmyena tadrUpeNarUpaNamiti bhAvaH / mR [1] ga [1] nA [5] bhi [1] vi[1] ni [s] mi [1] ta [1] pa [5] tra [1] la [1] tA [5] va [1] li [1] lA [5] Jcha [1] na [1] dhA [s] rI [s] itilakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 333 / 1 / / iti UnaviMzatyakSarapAdAyA ativRtijAtestrayodazaprabhedAvarNitAH / prastAragatyA tu asyAjAteH 524288 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena - "atidhRtyAM sahasrANi caturviMzatireva ca / tathA zatasahasrANi paJcavRttazatadvayam / aSTAzItizca vRttAni vRttajJaiH kathitAni tu // ( bha0 nA0 zA0 14 / 66 ) / / ityatidhRtiH //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-334-335.] savRtticchando'nuzAsanapradyote kRtau mrau bhanau yabhau lagau suvadanA chachaiH // 334 // marabhanaya bhalagA chachairiti saptabhi: saptabhiryatiH / yathA- AkalpaM kalpayitvAbhinavamRgamaderAmucya ca ziti, kSaume kRtvA vibhUSAM marakatamaNibhirgantuM priyagRham / autsukyAdyAvadasthAt pathi mukhazazinA tAvaddhatatamI, jyotsnI jAteti mUrchAmabhajata sahasA kaSTaM suvadanA // 334.1 / / 283 arthAvaMzatyakSarAM kRtijAti varNayitumupakramate - kRtau srau bhanau ybhau lagau suvadanA chacheriti / vivRNoti - marabhanayabhalagAH / chachairiti saptabhiH saptabhiyaMtiriti / magaNa - ragaNa bhagaNa-nagaNa-yagaNa bhagaNA laghugurU ca ' sss. ' ' '|| / / 1. Iss. 511 15' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya, saptabhizca yatiyaMtra tat suvadanAnAmakaM kRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAAkalpamiti / suvadanA sumukhI kAcit autsukyAt priyasaGgamautsukyAtyAvat - abhinavamRgamadaiH nUtanakastUrikAbhiH AkalpaM nepathyaracanAM kalpayitvA vidhAya, zitikSaume kRSNavastre Amucya paridhAya, marakatamaNibhiH kRSNavarNaratnaiH vibhUSAM alaGkRti kRtvA viracya priyagRhaM abhISTajanAgAraM gantum abhisartum - yAvat pathi mArge asthAt sthitavatI tAvat mukhazazinA svasukhacandramasA hatatamI duSTAkRSNanizA jyotsnI suprakAzA jAtA sampannA iti hetoH sahasA tatkAlameva mUrchAm moham abhajata prAptA (iti) kaSTam duHkham / kRSNAbhisArikA kRSNavarNai revopakaraNaiH svagopanArthaM vezaM vidhAya mArge samAyAtA kintu tasyA mukhaprakAzenaiva sarvataH prasUtena zuklapakSanizA'bhavaditi svaprayAsaM vyathaM jJAtvA priyasamAgamavighnena mUcchiteti bhAvaH / A [5] ka [s] lpaM [s] ka [s] lpa [1] yi [s] tvA [s]; bhi [1] na [1] va [1] mR [1] ga [1] ma [1] de [5]; rA [5] mu [s] cya [1] ca [1] zi [1] ti [5] ( 'kSaume' iti saMyoge parato gurutvam ) saptabhi: saptabhiryatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 334 / 1 // dazaglA vRttam // 335 // gurulaghu dazavArAnAvRttau vRttaM nAma vRttam / yathA- prINitAkhilAthidAnamUjitA rijiSNu pauruSaM maharSi, citrakRjjitendriyatvamevamadbhutAn guNAn badha
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-336.] narendra / rAmapArthadhundhumAramukhyapUrva bhUmipAlavRttamatra, satyatAM cirAya notavAnasi tvamuccakaizculukyacandra // 335.1 // dvitIyaM prabhedamAha- daza glA vRttamiti / vivRNoti- gurulaghUdazavArAnAvRtto vRttaM nAma vRttamiti / gurulaghU dazavArAn 'si. si. si. s. s. si. sI. I. I. 5.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat vRttaM nAma kRtijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- prINitAkhilArthIti / he culukyacandra ! culukyavaMzazazAGka ! narendra rAjan ! prINitAkhilAthi toSitasakalayAcakam dAnam vitaraNam, ajitArijiSNa, UrjitAnAM balavatAm arINAM zatrUNAM jiSNu jayazIlaM pauruSam balam maharSi-citrakRt maharSINAM mahAmunInAm (api) citrakRt AzcaryajanakaM jitendriyatvam indriyajayaH evam uktaprakAreNa adbhutAn AzcaryakarAn guNAn dadhat dhArayan tvam bhavAn atra saMsAre rAmapArthadhundhubhAramukhyapUrvabhUmipAlavRttam rAma: parazurAmaH, pArthaH arjunaH dhundhubhAraH svanAmnAprasiddha: pArthivaH (ete) mukhyAH pradhAnAni yeSu tAdRzAnAm pUrvabhUmipAlAnAm prAcInamahIpAnAm vRttaM caritram cirAya vahoH kAlAdanantaram uccakaiH atyantaM satyatAM yathArthatvaM nItavAn prApitavAn asi / parazurAmaH 'tyAgaHsaptasamudramudritamahI nityajidAnAvadhiH' evaM rUpeNa prasiddho dAtA, pArthaH prasiddho vijetA dhundhubhAraH apsarobhirapyanapanIta dhairyaH evaM bhUtatvenaite prasiddhAH, kintu tatra lokAnAM vizvAso nAbhUt, kintu cirakAlAdapi pazcAttvAm tAdRze radbhutaguNairupetaM dRSTvA teSAM caritreSu satyatA pratIteti bhAvaH / prI [s] Ni [I] tA [s] khi [1] lA [s] thi [1] dA [s] na [1] mU [s] ji [1] tA [s] ri [1] ji [5] SNu [1] pau [5] ru [1] SaM [5] ma [1] ha [5] Si [1] itilakSaNasaMgatiH / a0 2, sU0 335 // 1 // smau nau myau lgau mattemavikrIDitaM DaiH // 336 / / smrnmylgaaH| Dairiti trayodazabhiryatiH / yathA- udayAdreH prasarannayaM dinapatiH pratyagrasandhyAtapa-, sphuTasindUrarucivisUtrita - tamaHsaMdohavallIvanaH / tanute vAjijavollasatkazapuraHkAmatsuparNAgraja-, pratikAroparivalgadAyatakaro mattebhavikrIDitam // 336 // 1 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-337.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 285 tRtIyaM prabhedamAha- sbhau nau myau lgau mattebhavikrIDitaM Deriti / sbhrnmylgaaH| Dairiti trayodazabhiryatiriti / sagaNa-bhagaNa-ragaNanagaNa-magaNa-yagaNAH laghugurU 's. s. sis. 1. sss. Iss. Is.' ityevaMprakArarakSara kRtAH pAdA yasya, trayodazabhizca yatiryatra tat mattebhavikrIDitaM nAma kRtijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- udayAdreriti / (atra dvitIye pAde 'sphuTasindUrarucivisUtrita' ityevaMrUpeNa samastaH pAThodRzyate, kintu- chandodRSTayA'rthadRSTayA ca sphuTasindUrarucivisUtrita' ityevaM pRthak padatvaM nyAyyamiti tathaiva vyAkhyAyate) udayAdreH udayAcalAt prasaran nirgacchan pratyagrasandhyAtapasphuTasindUraruciH pratyagreNa navInena sandhyAtapena sAndhyapratApena sphuTA spaSTA sindUrasya ruciriva ruciH kAntiryasya tAdRzaH, visUtritatamaH saMdohavallIvanaH visUtritaM vighaTTitaM tayaH sandohavallInAM andhakArapaTalIlatAnAM vanaM yenatAdRzaH ayaM pratyakSadRSTaH dinapati: sUryaH vAjijavollasatkazapuraH krAmansuparNAgrajapratikAroparivalgadAyatakaraH vA jInAmazvAnAM javAya vegAya ullasantI uparisphurantI kazA azvatADanarajjuH yasya tAdRzo yaH puraH krAman agresaraH suparNAgrajaH aruNaH tasya pratikArAya niSedhAya valgan calan AyataH lambamAna: karaH hastaH (kiraNo) yasya tAdRzaH san mattebhavikrIDitaM unmattagajalIlAM tanute vistArayati / u [1] da [1] yA [s] dreH [s] pra [1] sa [1] ra [5] nna [1] yaM [s] di [1] na [1] pa [1] tiH [s]; pra [s] tya [s] gra [1] saM [5] ghyA [s] ta [1] pa [s] ( sphuTeti saMyoge gurutvAt ) iti trayodazabhiryatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 336 // 1 // no bhau maH sau lgo mudrA TaiH // 337|| nabhamamasasalagAH / Tairiti ekAdazabhiryatiH / yathA- ayamaraNyamahISvapi cUtAsvAdakaSAyitakokilA-, kalakalacchalatazciramAjJAmaskhalitAmiha vartayan / kupitamAnavatIkalahAnAmantakaraH purataH sakhe, makaraketumahIpatimudrAvyAparaNaM tanute madhuH // 337.1 // ujjvalamityanye // 337.1 // caturtha prakAramAha- no bhau maH sau lgo mudrA Tairiti / vivRNoti
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 - 338. ] nabhabhamasasalagAH | Tairiti ekAdazabhiryatiriti / nagaNobhagaNadvayaM laghugurU ca '1 / 1. 5 / 1. 5 / 1. '''. / / 5. 115. 15. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya ekAdazabhizca yatiryatra tat mudrAnAmakaM kRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAayamaraNyeti / he sakhe ! ayaM madhuH vasantaH araNyamahISu vanabhUmiSu api cUtAsvAdakaSAyita kokilAkalakalacchalataH cUtAsvAdena AmramaJjarI rasAnubhavena kaSAyitAyAH raktAyA kokilAyAH pikyA : kalakalacchalataH avyaktamadhurakolAhala vyAjena iha saMsAre askhalitAm aprativaddhAm AjJAM madanasya nidezaM ciraM bahukAlaM vartayan sthApayan kupitamAnavatIkalahAnAm kupitAnAM priyaM prati kRtakopAnAm ( ataeva ) mAnavatInAm - mAninInAM strINAM kalahasya virodhasya ( priyaM prati) antakaraH nAzakaH purataH agremakaraketu mahIpatimudrA vyAparaNaM kAmanRpazAsanapravRtti - tanute karoti / vasantartuH vaneSvapi ( kimuta satata bhogaparAyaNeSu nagareSu ) kokilAlApacchaleta kAmAjJAM durvArAM sUcayan mAninInAM mAnaM bhaJjayan rAjJo madanasya zAsanahAraka iva pratibhAtIti bhAvaH / a [1] ya [1] ma [1] ra [5] Nya [1] ma [1] hI [s] Sva [1] pi [1] cU [s] tA [s]; svA [s] da [1] ka [1] SA [s] yi [1] ta [1] ko [s] ki [1] lA [5], iti ekAdazabhiryaMtyAlakSaNasamanvayaH / asya nAmAntaramAha - ujjvalamityanye iti / anye idameva ujjvalanAmnA vyavaharantItyarthaH // a0 2, sU0 337 / 1 / / 286 yamau nau to gau zobhA cacheH // 338 || yamananatatagagAH / cachairiti SaDbhiH saptabhizca yatiH yathA- gatA lAkSArAgadyutiragharadalAtpatravallI viluptA kapole paryastaM tilakamalikato lambitaH kezapAza: / cyutaH karNottaMsaH karamaNibalayaM trastamasastathApi, priyeNa pratyagraH prathayati mahatIM saMgamo hanta zobhAm / / 338.1 / / paJcamaM prakAramAha- yamau nau tau gau zobhA cacheriti / vivRNotiyamananatatagagAH / cachairiti SaDbhiH saptabhizca yatiriti / yagaNamagaNI; nagaNadvayaM tagaNadvayaM gurUca ' Iss. sss. 111. 111. SSI SSI. SS. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya SaDbhiH samabhizca yatiryatra tat zobhAnAmakaM kRtijAticchanda
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 336. ] savRttiM cchando'nuzAsanapradyote ityarthaH / udAharati- yathA- gatAlAkSeti / asyAH kAminyAH adharadalAt adharoSThapallavAt lAkSArAgadyutiH alaktakaraJjanakAntiH gatA cumbanavazAluptA, kapole gaNDasthale patravallI kastUrIkRtA patralatAbhaGgiH viluptA cumbanAdeva vinaSTA alikataH bhAlasthalAt tilakaM candanAdikRto vinduH paryastam parizramasvedAt - vikIrNam (alikataH ) kezapAzaH kacasamUhaH lambitaH nIcairAgataH karNottaMsaH karNAlaGkAraH cyutaH viparItarataprasaktyA patitaH karamaNivalayam hastasthitaM maNinirmitaM kaGkaNam srastam sammarda * vazAt patitam tathApi priyeNa vallabhena saha pratyagraH nUtanaH saMgamaH vilAsaH mahatIM vipulAM zobhAM kAnti prathayati prakhyApayati, hanta ityAzcarye / zobhAtuSu lAkSArAgAdiSu naSTeSvapipriyasaGgamasukhasaMjAtamukhavikAsavizeSeNa mahatIzobhAjAyate / uktaM hi kenacit - " tanimnArAjante suratamRditA bAlavanitA: " iti / ga [1] tA [s] lA [s] kSA [s] rA [s] ga [5], dyu [1] ti [1] ra [1] dha [1] ra [1] da [1] lAt [s] ; pa [5] tra [1] ba [5] llI [s] vi [1] lu [s] sA [s] iti SaDbhiH maptabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 338 / 1 / / 287 mrau bhanau tau go citramAlA chacaiH // 336 // marabhanatatagagAH / chacairiti saptabhiH SaDbhizva yatiH / yathA- sA kAGkSatyanyamevAyamapi bata tAM sArasaundaryalakSmIr eSA caMtaM varAMkI taruNa nivahomUM ca lAvaNyapuNyAm / evaM pratyaprakelIkuzalalalitaM baddhahAsaM vasante, deva: puSpAyudho'sau ramayati rati darzayaMzcitramAlAm ||336. 1 || suprabhetyanyaH / / 336.1 / / SaSThaM prakAramAha- nau nau tau gau citramAlA chacairiti / vivRNoti - marabhanatatagagAH / chacairiti saptabhiH SaDbhizca yatiriti / magaNa-ragaNabharaNa-nagaNAH tagaNadvayaM gurUca ' sss. SIS. SII. 111. sst. SSI. ss.' itIdRzairakSara : kRtA: pAdA yasya saptabhi: SaDbhiva yatiryatra tat citramAlAnAmakaM kRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- sA kAMkSatyanyamiti / sA asya manogatA kAminI anyameva asmAdbhinnameva puruSaM kAMkSati priyatvene cchati
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-340.] ayamapi tadaniSTojano'pi bata iti khede tAm anyAbhilASiNI ( kAMkSati ) sArasaundaryalakSmIH sArasaundaryasya uttamalAvaNyasyalakSmI: adhiSThAtrI eSA varAkI dInAGganA etaM svapreyasyAniSTaM janaM (kAMkSati) taruNanivahaH yuvajanasamUhaH lAvaNyapuNyAma lAvaNyAdhAyisukRtAm amUM manorathagatAM kAMcit (kAMkSati ) evaM uktaprakAreNa pratyagrakelokuzala lalitaH nUtanakrIDAnipuNavilAsaH baddhahAsaM anubaddhahAsyaM yathAsyAttathA- rati svapreyasI citramAlAm AzcaryaparamparAM darzayan jJAnaviSayatAM nayan vasante surabhI asau prasiddhaH puSpAyudhaH kusumabANo devaH kAmaH ramaryAta vinodayati / kAmo vasante svaprabhAveNa vazIkRtAm parasparabhAvabandharahitAn anicchantImapi kAmayamAnAt teSAM mugdhatvoparihAsaM pazyemaM madIyaprabhAvamiti sUcayaMzca vinodayatIti bhAvaH / uktAceyaM rItirbhartRhariNApi nItizatake- "yAM cintayAmi satataM mayi sA viraktA, sApyanyamicchati janaM sajano'nyasaktaH / asmatkRteca parituSyati kAcidanyA, dhik tAM ca taM ca madanaM ca imAM ca mAM ca // iti / sA [s] kAM [5] kSa [5] tya [5] nya [1] meM [s] vA [s], ya [1] ma [1] pi [1] ba [1] ta [1] tAM [s]; sA [s] ra [1] sau [5] nda [s] [1] la [s] kSmIH [s] iti saptabhiH SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 339 / 1 / / asya nAmAntaramapItyAha-suprabhetyanya iti / anyaH kazcidimAM suprabhetyAhetyarthaH // a0 2, sU0 336 // 1 // mnau snau myau lgau sadratnamAlA ujaiH // 340 // mnsnmylgaaH| riti paJcabhiraSTabhizca yatiH / yathA- sandhyAnte pratidizamiyaM samuditA tArAtatiH zobhate, zyAmAyA abhisaraNakelirabhasAdabhraSTava muktaavliH| yadvA vyomani manasijena likhitA jaitraprazastinijA, visphUrjadhanatamatamisraphaNinAM sadratnamAlAthavA // 340.1 // saptamaM prabhedamAha- mnau snau myau lgau sadratnamAlA ujairiti / vivRNoti- mnstmylgaaH| jairiti paJcabhiraSTabhizca yatiriti / magaNa-nagaNa-sagaNa-nagaNa-magaNa yagaNAH laghugurU ca 'sss. I. I. 1. sss. Iss. Is.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcabhiraSTabhizca yatiryatra tat
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 341.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 286 sadratnamAlAnA makaM kRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - sandhyAnte pratidizamiti / sandhyAnte sAyaMkAlAvasAne pratidizaM sarvAsu dikSu samuditA samyagudayamApannA tArAtatiH nakSatrarAjiH zyAmAyAH rAtrirUpakAminyAH athaca - SoDazavarSAyA: kAminyAH abhisaraNa kelirabhasAt priyaM ( candra ) pratigamana krIr3A vegAt bhraSTA vikIrNA muktAvaliH maulikapaGktiH iva zobhate rAjati / yadvA- manasijena kAmena vyomani AkAze nijA svakIyA jaMtraprazastiH vijayastuti: ( svarNAkSare: ) likhitA lipikarmIkRtA / athavA- - visphUrjadghanatamatamitraphaNinAM visphUrjantaH vikrAmantaH ye ghanatamatamitra phaNinaH nibiDatarAndhakArasarpAH teSAM - ( ziraHsthA ) sadratnamAlA satAM ratnAnAM mAlA asti / rAtrau nabhasi sthitA tArAtatistridhotprekSitA / sa [s] ndhyA [s] nte [s] pra [1] ti [1], di [1] za [1] mi [1] [s] sa [1] mu [1] di [1] tA [1]; tA [s] rA [5] ta [1] ti: [S] zo [s] bha [1] te [5] iti paJcabhiraSTabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 340 / 1 / / bhIrasalgA nandakam ||341|| bhagaNacatuSTayaM rasalagAzca / yathA- adbhuta saMgarasAgara manthana saMbhavAM kalayana zriyaM, doSNi dadhadvasudhAvalayaM ca kumArapAlamahIpate / tvaM balirAja niyantraNavizrutavikramaH puruSottamaH, kevalameSa jagadvijayI tvadasidviSAM na tu nandakaH / / 341.1 / / aSTamaM prabhedamAha - bhorasalgA nandakamiti / vivRNoti - bhagaNacatuSTayaM rasalagAcaMti / bhagaNAzcatvAraH ragaNa-sagaNI laghugurUca 'SII. SII. S. Sil. sis. 115. 15. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat nandakaM nAma kRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- adbhuta saMgareti / he kumArapAla - mahIpate ! tannAmakarAjan ! adbhuta saMgarasAgaramanyanasaMbhavAm adbhutasyAzcaryakarasya saMgarasAgarasya saMgrAmasamudrasya manthanAt saMbhavaH utpattiryasyAH tAm, zriyaM lakSmIM kalayan dhArayan doSNi bAhau vasudhAvalayaM pRthvImaNDalaM dadhat dhArayan balirAjaniyantraNavizrutavikramaH balinAM sainyasamRddhimatA
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 savRtticchando'nusAzanapradyote [a0 2, sU0-342.] mayi rAjJAM niyantraNaM niyamane vizruta: prasiddhaH vikramaH parAkramaH yasya saH, pakSe balirAjasya balinAmno rAjJaH niyantraNe saMyamane vizrutaH prasiddhI vikramaH viziSTaH pAdakSepo yasya saH, tvam bhavAn, puruSottamaH puruSeSu zreSThaH, atha ca viSNaH; tu kintu kevalam ekaH jagadvijayI saMsArajetA tvadasiH tvadIyaH khaGgaH dviSAM zatrUNAM na nandakaH nAnandayitA, atha ca 'nandaka' nAmA na / ukta sAgaramanthanodbhavalakSmIparigraheNa, pRthvIdhArakatvena, balinRpaniyAmakatvena ca tvaM viSNurevAsi, tava ca viSNozca eka eva bhedo yat tadasiH (viSNukhaGgaH) sarveSAM kRte 'nandaka' eva (tannAmakatvAt ) tvadasistu mitrANAM nandako'pi dviSAM na nandaka iti bhAvaH / a [5] { [1] ta [1] saM [5] ga [1] ra [0] sA [s] ga [1] ra [I] maM [s] tha [1] na [1] saM [s] bha [1] vAM [5] ka [1] la [i] yat [5] zri [1] yaM [5] iti lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 341 / 1 // bhrau nbhau bhrau lgau kAmalatA // 342|| bharanamabharalagAH / yathA- kautukamAtrameva bhavato di zastraparigrahe tadA, cApazilImukhAn ghaTayituM kuru cUtadalAvamoTanam / kasya manaH karoti na hi vazyamasau purato yataH sphuran, kAma latAvalItaralano malayAnila eSa te sakhA // 342.1 // utpalamAliketyanye // 342.1 // navamaM prabhedamAha- bhrau nbhau bhrau lgo kAmalateti / vivRNoti- bharanabhabharalagAH iti bhagaNa-ragaNa-nagaNAH bhagaNadvayaM ragaNolaghugurUca 'II. SIS. 1. I. I. 15.' itIdRzairakSaraH kRtA: pAdA yasya tat kAsalatAnAmakaM kRtijAticchanda ityarthaH / udAharati-yathA- kautukamAtrameveti / he kAma ! bhavataH tava yadi cet zatraparigrahe AyudhasaMgrahe kautukameva autsukyameva tadA tarhi cApazilImukhAn dhanuSibANAn ghaTayituM yojayitum cUtadalAbamoTanam AmrapallavatroTanam kuru vidhehi / yataH yasmAddhetoH purataH tavAgre eva sphuran- gacchan latAvalItaralanaH vallIpaGkticAlaka: asau prasiddhaH te sakhA mitram eSa anubhUyamAnaH malayAnilaH malayaparvatapavanaH kasya manaH cetaH vazyaM svAdhInaM tavAdhInaM vA na karoti na vidadhAti, api tu sarvasyaiva manaH te vazaM nayatIti bhaavH| ayamAzayaH zastradhAraNaM hi kasyacidajitasya
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 343 . ] savRtticchando'nuzAsana pradyota 261 jayAya bhavati, yadi te mitreNa dakSiNavAyunaiva sarvaM jagat tava vazenItam, tarhi tava zastra dhAraNaM vyarthameva, yadi tatra tavautsukyam tarhi yatkiJcidapi patrAdikaM svadhanuSAyojaya, na tu durvArAn vijayina: pauSpAn bANAniti / kI [5] tu [1] ka [1] mA [5] tra [1] me [s] va [1] bha [1] va [1] to [s] ya [1] di [1] za [5] stra [1] pa [ 1 ] ri [5] gra [1] he [s] ta [1] dA [s] iti lakSaNasamanvayaH / asya nAmAntaramAha - utpalamAliketyanye iti / anye keca - nAcAryA imAm ' utpalamAlikA' iti nAmnA vyavaharantItyarthaH // a0 2, sU0 342 / 1 / / nau nau nau lagau dIpikAzikhA gacaiH // 343 // bhanayananaralagAH / gacairiti tribhiH SaDbhizca yatiH / yathA- prAktanasukRtasamUhebalavadiha samullasatyapi, durnayakaraNamanISA zriyamapaharati kSaNAnnRNAm / pazyata yadanupabhukta'pi hi vinihitatailapUraNe, nirbharacalitasamIro dalayati khalu dIpikAzikhAm // 343.1 // dazamaM prabhedamAha - nau nau nau lagau dIpikAzikhAgacairiti / vivRgoti-bhanayananaralagAH / gacairiti tribhiH SaDbhizca yatiriti / bhagaNanagaNa-yagaNA nagaNadvayaM ragaNolaghugurU ca- '511. 111. 155 111. 111. sis. 15. ' itIrakSaraiH : kRtAH pAtA yasya tribhiH saptabhizca yatiyaMtra tat dIpikAzikhAnAmaka kRtijAticchanda ityarthaH / udAharati, yathA- prAktanasukRteti / iha jagati prAktanasukRtasamUhe pUrvakRtapuNyarAzau balavat sabalaM yathAsyAttathA samullasati vidyamAne satyamapi, durnayakaraNamanISA duSkRtAcaraNasamIhA kSaNAt acirAdeva nRNAm manuSyANAm zriyaM lakSmIm apaharati nAzayati, hi yataH vinihitatailapUraNe kRtasnehapUttauM anupabhukte'pi adagdhe'pi nirbharacalitasamIraH vegapravAtavAyuH dIpikAzikhAm pradIpajvAlAm dalayati nAzayati khalu ( iti ) pazya avalokya / kRtatailapUrteradagdhatailasya dIpasya yathA vAyuvegavazAnnAzaH, tathA prAktanasukRte satyapi sampratikRtena pApena, pApAcaraNecchayaiva vA - tatsukRta phalaM lakSsIH jhaTiti nazyatIti bhAvaH / prA [s] kta [1] na [1], su [1] kR [1] ta [1] sa [1] mU [5] he [5]; ba [s] la [1]
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-344.] va [i] di [1] ha [1] sa [1] mu [5] la [1] sa [5] tya [1] pi [5] ( pAdAntasya vAgurutvAnuzAsanAt ) tribhiH SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 343 // 1 // tmau jmau jbhau lgau zazAGkaracitam // 344 // tamajabhanamalagAH / yathA- tvaM nijito'si niravadyayA varatanomukhAmbujarucA, vistIrNanetralalitaH kurngghtko'ympyvjitH| yukta zazAGka racitaM tvayA yadamunA sahaikyamadhunA, saMga: samAnaguNayogibhi bhavati dehinAM samucitaH // 344.1 // 20 // 11 // ___ ekAdazaM prakAramAha- bhau bhI jbhau gau zazAGkaracitam iti / vivRNoti-tabhajabhajabhalagAH iti / tagaNa-bhagaNa-jagaNa-bhagaNa-jagaNa-bhagaNA laghugurU ca 'ss). I. II. I. IsI. I. I.' itIdRzaMrakSaraH kRtAH pAdA yasya tat zazAGkaracitaM nAma kRtijAticchanda ityrthH| udAharati- yathAtvaM nijito'sIti / he zazAGka ! candra ! tvaM niravadyayA niHkalaGkayA varatanoH zubhAGgayAH mukhAmbujaracA mukhakamalakAntyA nijitaH kRtaparAbhUtiH asi, ayam candramasi lInaH kuraGgahatakaH dInamRgaH api vistIrNanetralalitaH vizAlanayanavilAsaH nirjitaH yat adhunA asyAM sthitI amunA mRgeNa saha sAdhaM tvayA aikyam abhedaH racitam kRtam (tat) yuktam ucitam, ( yataH) samAnaguNayogibhiH sadRzaguNasahitaiH saha saGgaH melanam dehinAm prANinAM kRte samucitaH yuktaH bhavati / ubhAvapicandra. hariNI kAminyA mukhanetrAbhyAM nijitAviti hetoreva- tayorekatra sthitiritikavinA bhaGgayotprekSitam / tvaM [5] ni [5] ji [1] to [5] si [1] ni [1] ra [1] va [5] dya [1] yA [s] va [1] ra [i] ta [I] no [5] , [1] khA [s] mbu [1] ja [1] ru [0] cA [5] iti lakSaNasamanvayaH // 10 2, sU0 344 / 1 / / itthaM viMzatyakSarAyAH kRtijAterekAdazabhedA lakSitAH prastAragatyA tu 104876 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena kRtau zatasahasrANi dazaproktAni saMkhyayA / catvAriMzattathASTau ca sahasrANi, zatAnica / paJca SaTsaptatizcaiva vRttAnAM primaanntH|| iti (bha0 nA0 zA0 14 / 68) 21 / 11 / iti kRtiH / /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 345-346.] savRtticchando'nuzAsanapradyote prakRtau mrau nau yiH sragdharA chacheH ||345 || marabhanA yagaNatrayaM ca / chacheriti saptabhi: saptabhiryatiH / yathA- AvAsa: parNazAlA vapuSi ca vasanaM nUtanA tvaktarUNAM, pANAvASADhayaSTiH zirasi ca cikurairnavyagumpho jaTAnAm / karNe'kSatrag dharAyAH parivRDa vipine tvadbhayAt saMpratItthaM vRttidvitraM ra hobhistvadarinRpajanaiH zikSitA tApasAnAm / / 345.1 / / * 263 atha ekaviMzatyakSarAM prakRtijAti varNayitumupakramate 'prakRtau nau nau yiH sragdharA chachairiti / vivRNoti - marabhanA yagaNatrayaM ca / chachairiti saptabhi: saptabhiryatiriti / magaNa-ragaNa- bhagaNa-nagaNebhyaH paraM yagaNatrayam - 'sss. 515, 511. 111. 1ss. iss Iss ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya saptabhiH saptabhizca yatiryatra tat sragdharAnAmakaM prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - AvAsa iti / he dharAyAH parivRDha ! kSiteH svAmin ! tvadarinRpajanaiH tvacchatrurAjasamUhaiH samprati adyatve dvitrairahobhi: dvAmyAM tribhirvA dina: vipine vane parNazAlA patrAdinimitAkuTI AvAsaH nivAsasthAnam, vapuSi zarIre tarUNAm vRkSANAm nUtanA sadya utpATitA tvak valkalaM vasanam AcchAdanam pANau haste ASADhadaNDaH vratinAM kRte vihitA palAzAdikASThakRtA yaSTiH, zirasi mastake ca cikuraiH kezaiH jaTAnAm gumphaH grathanam, itthaM pUrvoktaprakAreNa tvadbhayAt tvattobhIteH tApasAnAM vRttiH zikSitA tapasvinAM vyavahAro'nuzIlitaH / tvatto bhItA stava ripavaH tapasviSu te kRpAM dRSTvA, vipine gatvAM sarvaM teSAmAcaraNaM svIkRtavanta iti bhAvaH / A [s] vA [s] sa: [s] pa [s] rNa [1] zA [s] lA [5], va [1] pu [1] Si [1] ca [1] va [1] sa [1] naM [5]; nU [5] ta [1] nA [s] tva [s] kta [1] rU [5] NAM [s] iti saptabhiH saptabhiryatyA lakSaNasamanvayaH / / a02, sU0 345 / 1 / / trau nau jbhau raH kathAgatiH ||346 // taramanajabharAH / chachariti vartate / yathA- keSvavya kharvagarvAdvidhuritabhuvaneSvana lagajitair, ammodhareSviva zu zravaNapathagateSvamUdvinimIlitam / mAkhaNDalasya kAmapyabhajata nayanAsitotpalakAnanaM, prIti culukyacandra prakRtanUpakathAgate tvayi tu kSaNAt / / 346. 1 / /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-347.] dvitIyaM prabhedamAha- trau nau jbhau raH kthaagtiriti| vivRnnotitrbhnjbhraaH| chachariti vartate iti / tagaNa-ragaNa-bhagaNa-nagaNa-jagaNabhagaNa-ragaNAH 'ssi. SIS. I. 1. II. I. SIS.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya saptabhiH saptabhizca yatiryatra tat kathAgatinAmakaM prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-keSvapIti / ( atra akhaNDagarvAdvidhuritatyasyasthAne vadhiriteti pAThaH samIcInaH pratibhAti / tathApi prakRtapAThamavalambyApi vyAkhyAyate ) he culukyacandra, culukavaMzaprakAzaka ! akharvagarvAta mahAdat-i anargalagajitaiH asambaddhapralApaiH vidhurita bhuvaneSu duHkhAkRtajagatsu- vadhiritabhuvaneSu iti pAThesati vadhiritAni karNavyApArarahitAni kRtAni bhuvanAni yasteSvityarthaH- saca samIcInomeghasAmyopapatteH- ambhodhareSviva meghoSvivakeSvapi anitinAmasu rAjasu AkhaNDalasya sahasrAkSasyendrasya nayanAsito. tpala kAnanam netranIlakamalavanam vinimIlitam mudritam abhUt, prakRtanRpakathAgate prakRtAyAM prastutAyAM nRpakathAyAM rAjacarcAyAM kamAtsamprApte tvayi bhavati tu-kSaNAt sadya eva kAmapi anirvacanIyAM prIti prasAdam abhajata prAptam / nRpakathAprasaGgena kevalaM garvamudvahatAm- parAkramavidhurANAM svabalamuccai?SayatAM rAjJAM carcA zrutvA zakrasyAkSINi vinimIlitAni, tatraiva ca kramAttavacarcAyAM samAgatAyAM kSaNAdeva tAnyakSINi prasannatAM yAtAnIti bhAvaH / ke [s] Sva [s] pya [i] kha [s] + [1] ga [s] varvAd [5], vi [1] dhu [] ri [1] ta [1] bhu [1] va [1] ne [s] Sva [1] na [5] 1 [I] la [1] ga [s] ji [1] taiH [5] iti saptabhiH saptabhiryatyAlakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0 346 / 1 // bhrau trau trau ro lalitavikramo auH // 347 // bharanaranararAH / riti dazabhiryatiH / yathA- sadguNaratnarohaNagire yazodhavalitAkhilAzAmukha, dveSivadhUmukhAmbujavidho vayaM kimiva varNayAmastava / yasya vazaMvadatribhuvanazciraM vibudhasundarImaNDalar, jambharipozcamatkRtirasaM dadhalalitavikramo gIyate // 347.1 // tRtIyaM prakAramAha- bhrI zrI bro ro dalitavikramo bairiti / vivRNoti
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-348.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 265 bharanaranararAH / jairiti dazabhiryatiriti / bhagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNa nagaNAH ragaNadvayaM ca '.. sis. III. sis. I. sis. sis.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya dazabhizca yatiryatra tat dalitavikramanAmakaM prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA sdgunnrtneti| he sadaguNaratnarohaNagire sadguNAH eva ratnAni teSAM kRte rohaNagire utpattiparvata ! yazodhavalitAkhilAzAmukha ! yazobhiH kItibhiH dhavalitAni zvetIkRtAni akhilAzAnAM sarvadizAM mukhAni yena tatsambodhanam, dveSivadhUmukhAmbujavidho ! dveSiNAM zatrUNAM vadhUnAM mukhAmbujAnAM mukhakamalAnAM kRte vidho candra ! vayaM prAkRtAH janAH tava bhavataH kimiva kenarUpeNa varNayAmaH stumaH, yasya tava vazaMvadantibhuvanaH vazIkRtatrijagat lalitavikramaH sundaraparAkrama: jambharipoH indrasya camatkRtirasaM camatkArAsvAdaM dadhat bibhrANa: vibudhasundarImaNDalaiH devAGganAsasUhaiH ciraM bahukAlaparyantaM gIyate stUyate / yasya parAkrama yazAMsi indramapi camatkurvanti, devAGganAbhirapi gIyante tasya varNane vayaM kimiti zaktAH ityarthaH / sa [5] dgu [1] Na [0] ra [s] na [D] ro [5] ha [1] Na [1] gi [1] re [5] ya [1] zo [5] dha [1] va [1] li [1] tA [s] zA [s] mu [1] kha [s] (dveSibhiriti saMyoge gurutvAt) dazabhiryatyAcalakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0 347 // 1 // mau tanisA mattakrIDA jaGaH / / 348|| madvayaM tagaNo natrayaM sazca / jaGariti aSTabhiH paJcabhizca yatiH / yathA- no jAnIte kRtyAkRtyaM viluThati ca dharaNitalazayane, bhUyo bhUyo mUrchA dhatte draDhayati na zithilamapi vasanam / arthApetaM niHsaMbandhaM vacanamapi vadati nadatitarAM, mattakrIDAbhAptA bAlA subhaga tava navavirahavidhurA // 348.1 // caturtha prakAramAha- mau tanisA mattakrIDAjaDairiti / vivRNoti- magaNadvayaM tagaNo natrayaM sazca / jaDairiti adhabhiH paJcabhizca yatiriti / magaNadvayaM tagaNo nagaNatrayaM sagaNazca 'sss. ssi. . . . .' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya aSTabhiH paJcabhizca yatiryatra tat- mattakrIDAnAmakaM prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nojAnIta iti / he subhaga !
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-346.] saubhAgyazAlin ! tava bhavataH navavirahavidhurA nUtana viyogena duHkhinI bAlA prathamavayaskA'GganA mattakrIDAm unmattalIlAm AptA gatA kRtyAkRtyaM kartavyAkartavyaM no jAnIte na vetti dharaNitalazayane pRthvItalazayyAyAma vilThati viparivataMte, ca, bhUyobhUyaH bAhulyena mUrchAm acaitanyaM dhatte dhArayati zithilam zarIrAd bhrazyamAnam api vasanam vastraM na draDhayati svasthAne sthApayituM na draDhI karoti marthApetam abhidheyahInam niHsambandhaM parasparasamvandharahitaM vacanaM vAkyaM vadati jalpati api, nadatitarAm atizabdaM ca karoti / evaM sarvathA dayanIyeti bhAvaH / no [5] jA [s] nI [s] te [s] kR [s] tyA [s] kR [s] tyaM [s]; vi [1] lu [1] 3 [1] ti [1] ca [1]; dha [I] ra [1] Ni [1] ta [1] la [1] za [1] ya [1] ne [s] iti aSTabhiH paJcabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0 348 // 1 // tanisAzcandanaprakRtiH // 349|| rajatA natrayaM sazca / yathA- darzanAdyadIha saMtApamapaharati tadapi bata tayA, nAjitaM dhanaM prabhUtaM jarasi sukhvmtisrltyaa| ki tu candanaprakRtyA sakhi satatamapi phalarahitayA, durbhujaMgapRSTayA yauvanamidamaphalamahaha gamitam // 346.1 // paJcamaM prakAramAha-jaMtanisAzcandanaprakRtiriti / vivRNoti- rajatAnatrayaM sazceti / ragaNa-jagaNa-tagaNA: nagaNatrayaM sagaNazca 'sis. ISI. I. I. . . .' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat candanaprakRtinAmakaM prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- darzanAditi / yadi yadyapi iha jagati darzanAta svapratyakSIkaraNAdeva santApam apaharati nAzayati tadapi tathApi bata itikhede, tayA prakrAntayA striyA atisaralatayA atizayaRjutayA jarasi vArdhake sukhadam sukhasAdhanam prabhUtaM bahutaraM dhanaM na ajitam svAyattIkRtam / kiMtu he sakhi candanaprakRtyA candanavadatizItalasvabhAvayA, satatam sarvadA ( yauvane ) api phalarahitayA svasaudaryAdijanyAdaradhanaprAptyAdi prayojana zUnyayA durbhujaMgaghRSTayA duSTaviTavaJcitayA idaM yauvanaM tAruNyam aphalaM nirarthaka gamitam ativAhitam ahaha iti nitAntakhede /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-350.] savRtticchando'nuzAsanapramaute 297 sarvasaubhAgyayogyatve'pi duSTavaJcanApatitA sA kimapi svakIya yauvana phalaM na prAptavatIti bhAvaH / da [5] rza [1] nA [s] [gha [1] dI [5] ha [1] saM [s] tA [s] pa [I] ma [1] pa [1] ha [1] ra [1] ti []] ba [1] ta [1] ta [1] da [s] pi [1] ta [1] bhA [s] iti lakSaNasaMgatiH ||a0 2, sU0 346 / 1 // njabhajirAH siddhiH // 350 / / najamA jatrayaM razca / yathA- satatanamatpuraMdaraziraHzuciratnakirITamAlikA, vimalamayUkhazekharitapAdanakhadyutijAlazAlinam / vipuladayAnidhi praNayikalpataruM bhajata jinezvaraM, yadi bhavakAtarastvamiha vAJchasi siddhimanuttamAM sakhe // 350.1 // citralatA, rucirA, zazivadanA cetyanye // 350.1 // SaSThaM prabhedamAha- njabhajirAH siddhiriti / vivRNoti-najabhAjatrayaMrazceti / nagaNa-jagaNa-bhagaNA jagaNatrayaM ragaNazca I. II. I. I. IST. Is1. sis.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat siddhinAmakam prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-satateti / he sakhe ! bhavakAtaraH saMsArabhItaH tvaM iha saMsAre amuttamAm sarvataH zreSThAM siddhi sAphalyam yadi cet vAJchasi kAmayase (tarhi) satatanabhatpurandaraziraHzuciratnakirITamAlikA- vimalamayUravazekharitapAdanakhadyutizAlinam satataM sarvadA namatAM praNamatAM purandarANAmindrANAM ziraHsu zucInAM vizuddhAnAM ratnAnAM maNInAM kirITa mAlikAyAH mukuTazreNyAH vimalaH nirmalaiH mayUravaiH kiraNaH zekharitAbhiH zirasidhRtAbhiH pAdanaravadyutibhiH caraNanakhakAntibhiH zAlate zobhale tacchIlastam vipuladayAnidhima niyuktaM vizAlaM dayAnidhim kRpA''karam praNayikalpataruM bhaktakalpadrumam sujinezvaram bhaja sevaya / atra tutIya caraNe 'bhajata jinezvaram' iti pATho mudrita pustake labhyate / paraM caturthacaraNe 'sakhe yadi tvaM siddhi vAJchasIti, ekavacanasya prayujyamAnatayA bahuvacanAntAyA bhajateti kriyAyA asaGgatyA- taM pAThamanAdRtya- bhaja-sujinezvaramitipAThaH kalpita stathaiva vyAkhyAtazca / saMsAroddhArahetave devendrAdibhirapipUjyaM jinezvarameva bhajeti samudito bhAvaH / sa [1] ta [1]) ta [1] na [1] mat [s] pu [I] raM [1] da [1] ra [1] zi [0] raH [1] zu [1] ci [1]
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-351.] ra [5] la [i] ki [1] rI [s] Ta [1] mA [5] li [1] kA [s] itilkssnnsmnvyH| asyA nAmAntarAcitralatA- rucirA- zazivadanA cetyanye iti / anye AcAryA yathAruci idameva cchandaH kecit citralatetyAhuH, kecidrucireti parezazivadaneti cetyarthaH / / a0 2, sU0 350 / 1 // : .. najIbhrA vanamaJjarI // 351 / / nagaNo jagaNacatuSTayaM bharo ca / yathA- saha dhanuSA samado madanaH kila zItadIdhitimolinA, suhRviha bhasma kRtastava dIsahutAzapiGgalayA hshaa| iti hi magho kumate smara mA vicarAntike taralabhruvAM, virahajuSAM sakalajvalitAGga mRtAM vapad vnmnyjriiH||351.1|| saptamaM prabhedamAha- najIbhrAvanamaJjarIti / vivRNoti- nagaNo jagaNacatuSTayaM bharoceti / nagaNaH jagaNAzcatvAraH bhagaNaragaNI ca . IIIsI. 11. IST. S. sis.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat- vanagaJjarInAmakaM prakRtijAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- sahadhanuSeti / he madho ! vasanta ! zItadIdhitimolinA himakarakirITinA zivenaM dIptahutAzapiGgalayA prajvalitAgnipItaraktayA dRzA dRSTayA tava suhat mitram- samadaH sagarvaH madanaH kAmaH dhanuSA cApena saha iha saMsAre bhasma rakSAdhUliH kRtaH vihitaH iti he kumate kutsita buddhe madho smara dhyAya / virahajuSAM viyoginInAm sakalajvalitAGgabhRtAm sampUrNadIptazarIrazAlinInAm taralabhravAm caJcalabhRkuTInAmaGganAnAm- antike samIpe vanamaJjarIH vanapuSpakalikA dadhat dhArayan-mA vicara mA gcch| zivaH zItakiraNamauli: ataeva zAntasvabhAvaH, kevalaM pradIptena ekenAkSaNA- durmadamapimadanaM dhanuSApuSpaH saha bhasmakRtavAn, tat smRtvAsvabhAvata eva taralabhruvAM sarvAGgajvAlAzAlinInAmAsAM nikaTe gamane kRte sati tava kAdazA bhaviSyatIti vicAryatvayA vanamajArIH kAmabANabhUtAH haste dadhatA tAsAM samIpe na gantavya mitibhAvaH / sa [i] ha [1] dha [1] nu [0] SA [5] sa [0] ma [0] do [5] ma [0] da [0] na [s] ki [0] la [0] zI [s] ta [1] dI [5] dhi [1] ti [0] mau [5] li [0] nA ]s] itilakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 351 / 1 / / .
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-352-353.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 266 trI ranau rastaraMgaH // 352 // ranaranaranarAH / yathA- nirmamo bhava vidhehi paJcaparameSThisaMsmaraNamanvahaM, saMyamaM kuru bhaja kSamA yadi samIhase sukhamanazvaram / yauvanaM kila taDillatA. capalamabhracaJcalamidaM dhanaM, jIbitavyamapi mAratAhatasarittaraMgatarala sakhe // 352.1 // 21 // 8 // athASTamaM prabhedamAha-trI ranau rastaraGga iti / vivRNoti- ranaranaranarAH iti / ragaNa-nagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNA: 'sis. I. sis. III. SIS. 1. 5.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat taraGganAmakaM prakRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- nirmamo bhaveti / he sakhe ! yadi cet anazvaraM avinAzi sukhaM kalyANaM samIhase vAJchasi ( tarhi ) nirmamaH saMsAre AtmIyatArahitaH bhava anvahaM pratidinaM paJcaparameSThisaMsmaraNam paJcAnAM parameSThinAm arhat-siddha-AcArya-upAdhyAya-sAdhUnAM saMsmaraNam dhyAnam vidhehi kuru saMyamam indriyajayaM kuru vidhehi, kSamA zAnti bhaja sevaya / idaM samprativartamAnaM yauvanaM tAruNyaM taDillatA vidyuhallIvat caJcalam idam bhujyamAnamartyamAnaM ca dhanam vittam abhracaJcalam meghavat asthiram jIvitavyam jIvanasamaya: api mArutAhatasarittaraGgataralam mArutena vAyunA AhatAnAM preritAnAM sarittaGgANAm nadIvIcInAm iva taralam caJcalam asti / AtmAnaM taruNaM dhaninaM cirajIvinaM ca matvA yanmamatvaM viSayeSu kriyate tatparityajya parameSThinAM pratidinaM saMsmaraNam indriyajayam ahiMsAM ca samAzraya tadeva zAzvataM sukhaM lapsyase itibhAvaH / itthamekaviMzatyakSarAyAH prakRtijAteraSTabhedA vaNitAH / prastAragatyAtu 2067152 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena- tathAzatasahasrANAM prakRtI viMzatirbhavet / sapta vai gatitAnyatra navatizcaiva saMkhyayA / sahasrANi zataMcaika dvipaJcAzattathaiva ca / vRttAni parimANena vRtta rgaditAnitu // iti ( bha0 nA0 zA0 14170) ||a0 2, sU0 352 / 1 // 11 // 8 // AkRtau bhrau nau nau ngau madraka JaH // 353 / / bharanaranaramagAH / jairiti dazabhiryatiH / yathA- devajagatrayakatilaka pramo praNayilokakalpaviTapina, puNyavatAM ziromaNipadasyamAji jinanAya tairiha
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 savRtticchando'nuzAsanapradyota [a0 2, sU0 - 354.] 1 janaiH / ye vikacaicirAya caraNAravindayugamarcayanti kusumair, madrakamandagotibhirabhiSTuvanti ca caritramatra bhavataH / / 353.1 / / atha dvAtriMzatyakSarAmAkRtijAti varNayitumupakramate AkRtau bhrau trau zro gau madrakaM jairiti / vivRNoti - bharanaranaranagAH / trairiti dazabhiryatiriti / bhagaNa-ragaNa-nagaNa - ragaNa-nagaNa-ragaNa-nagaNAH guruzca 1511. SIS. 111. SIS. 111. SIS. III. S. ' itIdRzaM rakSaraH kRtAH pAdA yasya, dazabhizca yatiyaMtra tat madrakaM nAmAkRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- devajagattrayeti / atra padye mudritapustake dvitIyapAde 'ziromaNipadavyabhAji' iti samastaH pATho dRzyate / saca nArthasambandhAnukUlaH / paryAyavivaraNa- pAdaTippaNIsamavalokanena ca 'padaM vyabhAji' iti pAThaH pratIyate sa eva ca samucita iti tamevAvalambya vyAkhyAyate / he jagattrayaika tilaka ! jagattrayasya trilokyA ekaM tilakaM bhAlabhUSaNamiveti tatsambodhanam, prabho nigrahAnugrahasamartha ! praNayiloka kalpafar ! bhaktabhavikalpapAdapabhUta ! jinanAthadeva ! taiH janaiH iha loke ziromaNipadaM zreSThatamaM sthAnaM vyabhAji vibhajyasvIkRtam ye atrabhavataH pUjyasya tava vikacaiH vikasitaiH kusumaiH puSpaiH caraNAvindayugaM pAdasarasIruha yugmam arcayanti pUjayanti - caritram sucarita lIlAM - madrakamandagItibhiH madrakA iva mandA gItayaH mandasvaragAnAni taiH abhiSTuvanti sarvataH zaMsanti / he deva- iha loke taeva zreSThatamA ye bhaktyA tava pAdapUjAM caranti tava guNAMzca gAyantIti bhAvaH / de [s] va [1] ja [1] ga [5] tra [1] [s] ka [1] ti [1] la [1] ka [5]; pra [1] bho [5] pra [1] Na [1] yi [1] lo [5) ka [1] ka [5] lpa [1] vi [1] Ta [1] pin [s] itidazabhiryatyAlakSaNasaGgatiH taH // a0 2, sU0 353 / 1 / / stau tno srau rgo mahAsragdharA jacheH // 354 // satatanasararagAH / jachairiti aSTabhiH saptabhizca yatiH / yathA- abhi nAgAnyAti yo'yaM sa mama mama punaryacchiro huMkaroti, pracalo'yaM yatkabandhaH praharati sa tu me prANanAthosstu salya: / dalayan yo duSTabhUSAnahamahamikayA svargasImantinInAM parizudhAveti vAco varavaraNamahAsragdharANAM raNeSu // 354.1 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 [a0 2, sU0-355.] savRtticchando'nuzAsanapradyote dvitIyaM prabhedamAha- stau nau sau ! mahAsnagdharA jachariti / vivRNoti- satatanasararagAH / jachairiti aSTabhiH saptabhizca yatiriti / sagaNaH tagaNadvaya nagaNasagaNau ragaNadvayaM guruzca // s. ssI. ss) 1.. . sis. s.' itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya aSTabhiH saptabhizca yatiryatra tat mahAsragdharAnAmakamAkRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- abhi nAgAniti / yaH kazcit vIratamaH raNeSu saMgrAmeSu duSTabhUpAn durjanAn rAjJaH dalayan vidArayan 'yaH ayaM dRzyamAnaH nAgAna gajAn abhi abhimukhaM yAti gacchati sa mama sa mama prANanAthaH astu; yacchiraH yasya mastakaM huMkaroti humitizabdaM prakaTayati, sa mama, ayaM pracalaH calan yatkabandhaH yasya zirorahitazarIram praharati zatrUNAmupari zastra kSipati he sakhyaH sa mama prANanAthaH astu, (iti) ahamahamikayA ahaM pUrva vareyamahaM pUrvamiti tvarayA- varavaraNamahAsragdhAraNam varavaraNArtha mahAsrajaH mahatIrmAlAH dharantIti tAsAM svargasImantinInAm svarlokAGganAnAm vAcaH vacanAni pari zuzrAva AkarNayAM cakAra / ayamAzaya: anena rAjJA hatAnAM bhUpAnAM varaNArthapsarasaH parasparamitthamAlapanti- ekAkathayati- yogajAbhimukhamapi gacchati sa maryavavaraNIyaH, dvitIyovAca yasya kRttamapi ziro ripUnprati saroSameva vacanamuccarati sa mayava varaNIyaH anyApravIti yasya kabandho'pi praharati sa mama vara iti vIrANAM parAkramAnurUpaM tAsA mAkarSaNamiti / tAdRzA api vIrA anena nirdalitA iti paramArtha: / a [1] bhi [1] nA [s] gAn (s] yA [s] ti [1] yo [s] yaM [s]; sa [1] ma [1] ma [I] ma [1] ma [1] pu [1] na [s]; rya [s] cchi [1) ro [5] huM [s] ka [1] ro [5] ti [s] (pAdAntasya vaikalpika gurutvAt saMyoge parato vA gurutvAt ) iti aSTabhiH saptabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 354 / 1 / / bhRgau madirA // 355 // bhRgAviti bhagaNasaptakaM guruzca / yathA- hroviniyantraNavighnamapAkurute'bhinavAvataradvayasAM, prauDhapurandhrijanasya tathA tirayatyaparAdhapadaM sahasA / kopapadena ca gotrapariskhalitaM na ca kArayate tabasau, kAmasakhI madireha satarSamabhAji ciraM kila kAmajana: // 355.1 // latAkusumamityanye // 3 51 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 __ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-356.] tRtIyaM prakAramAha- bhRgau madireti / vivRNoti- bhRgAviti bhagaNasaptakaM guruzceti / tathA ca 'I. I. I. I. I. I. S. 5.' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat- madirAnAmakamAkRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- hrIviniyantraNeti / kAmasakhI narmasahacarI madirA surA abhinavAvataradvayasAm abhinavaM nUtanam avatarat samAgacchat vayaH yauvanaM yAsAM tAsAM kAminInAm hoviyantraNavighnam hriyA lajAyA yadviniyantraNam svacchandAcAraniyamanam - tadeva vighnam- kelipravRttAvantarAyaH tam apAkurute nAzayati, tathA prauDhapurandhrijanasya pragalbhasatIjanasya ( agne ) aparAdhapadaM priyasyAparAdhasthAnam sahasA jhaTiti tirayati AcchAdayati, gotrapariskhalitaM nAmasavalanam- ( prakRtanAyikAyA AhvAne tadviruddhanAyikA nAmocAraNam ) ca kopapadena kopasthAnatvena ta kArayate na bhAvayate, tat tasmAt aso madirA kAmijanaiH kAmibhiH kAminIbhizca ciraM bahukAlaM yAvat satarSa satRSNaM yathAsyAttathA abhAji jasevi kil| yathA kAcinnamasakhI navoDhAyA hriyamapaharati, tathA madirApi, prauDhAzca striyo yadyapi hrIrahitA bhavanti, tathApitAH priyasya para vanitAsaGgazrutvA sakopA bhavanti tA: narmasahacarI anunayati, madirA ca tathA tA mAdayati yat tA tamaparAdhaM na smaranti tatrApi tasyAH (madirAyA) narma sakhIsAbhyam; nAryogotrapariskhalane kupyanti tatrApi narmasakhI tA anunayati madirA ca tathA mAdayati yena tadupari tAsAM dhyAnameva nagacchatIti tasyAH sarvathopakArakatvaM vijJAya kAmijanAH satRSNaM tAM sevanta iti bhAvaH / hrI [s] vi [1] ni [0] ya [s] ntra [1] Na [1] vi [s] ghna [1] ma [1] pA [5] ku [1] ru [1] te [s] bhi [1] na [1] vA [5] va [1] ta [0] ra [5] = [0] ya [1] sAM [5] itilakSaNasamasvayaH / asya nAmAntaramanyasammatamAha- 'latAkusumamityanye iti / / 92, sU0 355 // 1 // matyanIgA varatanuH // 356 // matayA nagaNacatuSTayaM guruzca / yathA- cakSuHsaundayaM mRgavaghvAM parabhRtayuvatiSu madhuragiraM, yAtaM haMsISu smitamudbuddhanavavivakilakusumatatiSu / rolambazreNyAM
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2 0 - 357 ] savRtticchando'nuzAsana pradyote 303 kacalakSmoM vadanaruciramapi vikacakamale, nyAsaM kRtvA sA khalu yAtA kacidapi mama varatanuradhunA // 356.1 / / caturthaM prabhedamAha - matyanIgA varatanuriti / vivRNoti - matayA nagaNacatuSTayaM guruzceti / magaNa-tagaNa yagaNAH nagaNacatuSTayaM guruca 'sss. sst. Iss. / / / / / / / / / / / / . . itIdRzaM rakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat varatanunAmakamAkRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- cakSuH saundaryamiti / adhunA samprati mama sA varatanuH zubhAGgI, cakSuH saundaryaM netrazobhAM mRgavadhvAM hariNyAm; madhuragiraM miSTAM vANIm parabhRtayuvatiSu kokilataruNISu, yAtaM gamanaM haMsISu marAlAGganAsu, smitam ISaddhAsam- udbuddhanavavica kilakusumatatiSu uddhAnAM vikasitAnAm navAnAM pratyagrANAM vicakilAnAmpuSpavizeSANAM tatiSu samUheSu, kacalakSmI kezazobhAM rolambazreNyAm bhramaramAlAyAm, vadanarucim mukhakAntim api vikacakamale vikasitapadma nyAsaM niHkSepaM kRtvA vidhAya kvacidapi kasmizcit sthAne yAtA gatA khalu / vidhurasya paridevanamidam / yathA kazcit kvApi jigatriSuH svakIyandhanamekatra na sthApayati vibhajya kicit kiJcidvahUnAM haste niHkSipati kasyacinnyAsA - pahAra buddhAvapi na sakaladhanahAni sambhavaneti buddhayA, tathAmatpriyApi svakIyamasAdhAraNaM vastu cakSuH saundaryAdi hariNyAdiSu nyasya - gateti nAsAmidaM sarvamapi tu tasyA evetyapi bhAvaH / ca [s] kSu: [s] sau [s] nda [s] rya [s] mR [1] ga [1] va [s] dhvAM [s] pa [1] ra [1] mR [1] ta [1] yu [1] va [1] ti [ 1 ] Su [1] ma [1] dhu [1] ra [1] gi [1] [s] itilakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 356 / 1 / / - sau sau sau jagau dIpArciSThaiH // 357 // masajasajasajagAH / Theriti dvAdazabhiryatiH / yathA- prAyo duSkRtakarmasu svayamamI prayAnti pizunAH sahAyatAM yadvattadvadanindanIyasukRtakriyAsu bhRzamantarAyatAm / vahnau saMtatajantusaMkulamahAvanapluSi sakhA samIraNo, dIpAcavyakhilopakAriNi bhavatyakANDakupitAntakaH khalu // 357.1 / 22 / 5 / /
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 savRticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-358.] paJcamaM prabhedamAha- msau sau sau jgau dIpAviSThariti / vivRnnotimsjsjsjgaaH| Theriti dvAdazabhiryatiriti / magaNa-sagaNajagaNasagaNa jagaNa-sagaNa-jagaNA guruzca 'sss. Is. II. I. Is1. II. ISI. s.' itIhIrakSaraH kRtAH pAdA yasya dvAdazabhizcayatiryatra tat dIpAcirnAmakAkRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-prAroduSkRteti / amI prasiddhAH pizunAH sUcakAH yadvat- yathA duSkRtakarmasu pApAcaraNeSu svayam preraNAM vinaiva sahAyatAm sahakAritvaM prayAnti gacchanti prAyaH bAhulyena, tadvat tathaivaanindanIyasakRyakriyAsu anavadyapuNyakAryeSu bhRzam atyantam antarAyatAm pratibandhakatvaM prayAnti / uktamathaM sadRzenArthena- samarthayati- samIraNaH vAyu: saMtatajantusaGkulamahAvanaSiH santataM satataM jantubhiH jIvaH saGkulaM vyApta mahAvanaM pluSyati dahati iti tathA bhUte vahnau hutAzane sakhA mitram akhilopakAriNi sarvalokahitakarAyAM dopAciSi pradIpajvAlAyAm (vahni rUpAyAmeva) akANDakupitAntakaH akANDe asamayekupitaH kRtakrodhaH antakaH yama iva mArakaH bhavati jAyate khalu nizcayena / yathA vahnaH jIvasaGkulavanadAhanarUpe pApAcaraNe vAyuH mitram, arthaprakAzarUpa paropakAra puNyAcaraNe ca zatruH, tathA pizunA api, pApAcaraNe svataH sahAyatAM vrajanti, puNyAcaraNe ca virodhitvamitibhAvaH / prA [s] yo [5] du [s] kR [1] ta [0] ka [s] ma [1) su [5] sva [1] ya [0] ma [1] mI [s] pra [0] yA [s] nti [0] pi [i] zu [1] nAH [5] sa [1] hA [s] ya [0] tAM [s] itiilkssnnsmnvyH| itthaM dvAviMzatyakSarAyA AkRti jAteH paJcabhedAvaNitAH / prastAragatyAtu . 4194304 bhedA bhavanti, taduktaM bharatena 'catvAriMzattathakaM ca sahasrANAM zatAnitu / tathA ceha sahasrANi nvtishcturuttraa| zatatrayaM samAkhyAtaM hyAkRtyAM caturuttaramiti / (ma0 nA0 zA0 14172) ||a0 2, sU0 357 / 1 / / 22 // 5 // ityAkRti jAtiH / / vikRtau njau mjau mjau mlo go'zvalalitaM TaiH // 358 / / najamajamajamalagA: / TairityekAdazabhiryatiH / yathA- nirayamahAndhakUpamasamAndhakArabharavilokamatulaM, nipatitagADhamohapaTalAndhajantuviviSapralApatu. mulam / pravacanacakSuSekSata imaM cirAya tanubhRttathApi balavac-, capalatarendri
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 35.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 305 yAzvalalitai vikRSTa iha tatkSaNAnnipatati // 358 1 // atra kecitsaptama bhagaNasthAne jagaNamicchanti / / 358. 1 / / atha trayoviMzatyakSarAM vikRtijAti varNayitumupakramate vikRtau njau jau jau lau go'zvalalitaM Tairiti / vivRNoti - najabhajabhajabhalagAH / TaMrityekAdabhiryatiriti / nagaNa-jagaNa bhagaNa jagaNa bhagaNa- jagaNa bhagaNAH laghugurUca '111. 151. SHISH. S11. ISI SI IS' itIdRzairvarNaiH kRtAH pAdA yasya, ekAdazabhizca yatiryatra tat azvalalitaM nAma vikRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- nirayamahAndhakUpeti / tanubhRt dehI imaM nirayamahAndhakUpam nirayaM narakameva mahAndhakUpam vizAlaM prakAzarahitaM kUpaM, asamamahAndhakAradurvilokam asamena kenApi tulanA honena mahAndhakArabhareNa ghorAndhatamasamUhena duvilokam cakSurvyApArazUnyam, atulam nirupamam nipatitagAr3hamohapaTalAndha jantuvividhapralApatumulam - nipatitAnAM tasmi nimagnAnAM gAr3hamohapaTalena nibiDAjJAnasamUhena andhAnAm - antarbahirdRSTizUnyAnAm jantUnAm jIvAnAM vividhapralApaiH bahuprakAra rodanaiH tumulaM saGkulam, pravacanacakSuSA sadupadezalocanena IkSate jAnAti tathApi balavanJcapalendriyAzvalalitaiH balabat atizayaM capalAni caJcalAnIndriyANyetAzvA hayAH teSAM lalitaH vilAsaH vikRSTa iva AkRSTa iva tatkSaNAt sadyaH iha pUvaktakUpe nipatati skhalati, vItarAgANAM pravacana: uktarUpaM narakakUpaM jAnannapi jana indriyapAravazyenAnIza iva tatra nimajjatIti bhAvaH / ni [1] ra [1] ya [1] ma [1] hA [5] ndha [1] kU [s] pa [1] ma [1] sa [1] mA [s]; ndha [1] kA [s] ra [1] bha [1] ra [1] du [s] vi [1] lo [s] ka [1] ma [1] tu [1] laM [s] ityekAdabhiryatyAlakSaNasaGgatiH / atrAnyoktaM vizeSamAha- atrakecit saptamabhagaNasthAne jagaNamicchantIti / asmin chandasi saptamo gaNo bhagaNo'smAbhirnyastaH, tatsthAne kecijjagaNamicchanti iti bhAvaH // a0 2, sU0 358 / 1 // moto nIlagA mattAkrIDA jaGeH // 359 // mamatA nagaNacatuSTayaM laghugurU ca / jarjarityaSTAbhiH paJcabhizva yatiH / hastakSepairvAraMvAraM vidalayati kila nikaramavaniruhAM, pAdAnuccaiH kSoNI yathA
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-360.] ndrANAM vighaTayati dazanakulizavikaSaNaH / vegAvegAtpAdanyAsanamayati ca phaNapaTalamuragapater, itthaM mattA krIDAmA viracayati nRpavara tava karighaTA / // 356.1 // ___ dvitIyaM prakAramAha-mau to nolgA mattAkoDA jaDairiti / vivRNotimamatA nagaNa catuSTayaM laghugurU ca / jarityaSTAbhiH paJcabhizcayatiriti / magaNadvayaM tagaNaH nagaNacatuSTayaM laghugurU ca 'sss. sss. ssI. I. I. 1. 1. 15.' itIhazarakSaraiH kRtAH pAdA yasya aSTAbhiH paJcabhizca yatiryatra tat mattA. krIDAnAmakaM vikRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- ythaa-hstaakssepriti| he nRpavara ! tava mattA udbhUtamadA karighaTA gajazreNi: avaniruhAMnikaram vRkSANAM samUham hastAkSepaiH zuNDAprahAraiH vAraMvAra bhUyobhUyaH vidalayati vidArayati kila, kSoNondrANAm parvatAnAm (kSoNIndrazabdaH parvatena prasiddhaH kSoNIdhara-kSoNIbhRdAdi zabdavat 'kSoNIdhra' zabdo'tra prayoktamucita iti pratibhAti ) uccaiH unnatAn pAdAn paryantaparvatAn dazanakulizavikaSaNaH dazanAni dantA eva kulizAni vajrANi taivikaSaNaH utkhananaH vighaTayati vidA yati, uragapateH zeSanAgasya phaNapaTalam bhogasamUhaM ca vegAvegAt javAvezAt pAdanyAsaH caraNanipAtaH ( bhAravardhakaH) namati adha:karoti ca, itthamuktaprakAreNa krIDAmAtraM lIlAM kevalAM viracayati karoti- na tu yuddham / ripUNAM, tava karighaTAM dRSTra va palAyitAnAM pratipakSAbhAvAt- sA tatprAnte krIDAmAtraM karotIti bhaavH| ha [5] stA [s] kSe [s] 4 [s] [s] raM [5] vA [s] raM [1]; vi [1] da [0] la [0] ya [1] ti [1]; ki [0] la [1] ni [1] ka [1] ra [1] ma [1] va [0] ni [1] ru [1] hAM [5] iti aSTAbhiH paJcabhizca yatyAlakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 359 / 1 // tAjjUlgAH zaGkhaH / / 360 / / tagaNAtparaM jagaNaSaTakaM laghugurU ca / yathA- caulukyanarezvara vaibhavavAsava vIra gorimavArinidhe, saundaryamanobhava kAntinizAkara sevakakalpataro bhavataH / ko nAma kuNAniha saMkalayet kila vacmi tu kicana te yazasAM saMparkamavApya sa zaGkhadharo'bhavadrisutAkamitu sadRzaH // 360.1 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-361.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 307 tRtIyaM prakAramAha- tAjjUlgAH zaGkha iti / vivRNoti- tagaNAtparaM jagaNaSaTakaM laghugurU ceti / tathA ca 'ss. I. Is1. II. II. ISI. ISI. Is.' itIzarakSaraH kRtAH pAdA yasya tat zaGkanAmakaM vikRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- caulukynreshvreti| vaibhavavAsava ! vaibhavena samRddhayA vAsava ! indrasadRza ! vIra gabhorimavArinidhe ! gabhIrimNi agAdhatAyAM vArinidhiH samudra iva, tatsambodhanam, saundaryamanobhava ! saundarya manoharatAyAM manobhava: kAmaiveti tatsambodhanam, kAntinizAkara kAnto dyuto nizAkara: candra iveti tatsambodhanam, sevakakalpataro sevakAnAM paricArakANAM kRte kalpataru: iveti tatsambodhanam, caulukyanarezvara ! culukyavaMzodbhavanapa ! bhavataH guNAn ko nAma saGkalayet kila, sAkalyena gaNayet kila, tu kintu kiMcana stokaM vacmi kathayAmi, te yazasAM tava kIrtInAM samparkam sparzam avApya prANya sa prasiddhaH kRSNavarNa: zajadharaH kambupANiH viSNuH adrisutAkamituH pArvatIpateH zivasya sadRzaH tulyaH zvetaH abhavata jAtaH / tvatkottidhavalIkRtazarIro viSNurapi zivavacchaveto'bhavadityetAvatava tava yazaso'varNanIyatvaM siddhamiti bhAvaH / cau [s] lu [5] kya [1] na [1] re [s] zva [1] ra [1] vai [s] bha [1] va [1] vA [s] sa [1] va [0] vI [5] ra [1] ga [1] bhI [s] ri [1] ma [1] vA [s] ri [1] ni [1] ghe [s] iti lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0 360 / 1 // nAddhaMsagatiH // 361 // nagaNAtparaM jagaNaSaTakaM laghugurU c| yathA- madanagajendramahodayamAdadhatI sahasA vimalaprasarala, lavaNimasindhuranidritanIlasaroruhacArulalanayanA / vizadatarAmbarasaMpadiya rajanIkarabimbamukhaM dadhatI, zaradiva saMzritahaMsagatiyuvatividadhAti na kasya mudam / / 331.1 // mahAtaruNIdayitamityanye / / 361.1 / / caturtha prabhedamAha- nAddhaMsagatiriti / vivRNoti- nagaNAtparaM jagaNaSaTakaM ladhugurU ceti / tathA ca- 1. Is1. ISI II. Is1. Is1. ISI. IS.' ityevaM varNavinyAsazcetpratipAdaM tadA haMsa gatirityAkhyAtaM vikRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- madaneti / madanagajendramahodayam kAmamahA.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-362.] vAraNAbhyudayam AvadhatI kurvatI, sahasA haThAt vimala prasarallavaNimasindhuH vimala: nirmala: prasaran vikIryamANo yogavaNimA tasya sindhuH pravAhayukta'nadIva, pakSe vimala: prasaraMzca lavaNimA- yasyAH tAdRzI sindhuH nadI yasyAm, anidritanIlasaroruhacArulasannayanA anidritaM vikasitaM yat nIla saroruhaM tadvat cAruNIlasatI ca nayane yasyAH, pakSe, tAdRzAni saroruhANyeva nayane yasyAH, vizavatarAmbarasaMpat vizadatarA atisvacchA ambarayoH vastrayoH saMgat sampattiryasyAH, pakSe vizadataram ambarameva sampad yasyAH, rajanIkaravimbamukham candramaNDalavanmukham- pakSe candramaNDalarUpaM mukhaM dadhatI dhArayantI, saMzritahaMsagatiH saMzritA haMsAnAM gatiriva gatiryayA, pakSe saMzritA haMsargatiryasyAm sA- iyaM, yuvatiH taruNI zarat zarahatuH iva kasya janasya mudaM harSa na vidadhAti karoti / samAnaM vizeSaNaH zaradA sahayuvatya' sAmyamuktvA tasyA manomodajananItvaM varNitam / varSAsu paGkilabhUmo gajAnAM saJcacAre kheda iti zaratteSAM kRte'bhyudayadAyinI, tadvat- yuvatiriti madana gajendrasyamahodayadAyinI kAmottejakazazinarmalyAdInAM prAdurbhAvAt, varSAsu nadyo rajasvalA iti lAvaNyavihInA bhavanti garadi ca tAsAM lAvaNyaM prasarati, yuvatirapi svabhAvata eveti, zaradi saroruhANi vikasanti tAni ca tasyA netra sthAnIyAni yuvaterapi nayanaM saroruha sadRzam, zaradiAkAzaM vizadaM bhavati yuvatirapi vizadAmbaradhAriNI, zaradi candraH prakAzate sa ca tasyAmukhamiva, yuvatezva mukhaM candrabimbamiva , varSAsu haMsA na saMcaranti zaradi samAyAtAyAM teSAM saMcAro bhavati, yuvatizca svabhAvata eva haMsagatibhAzrayatIti zaradiva svarguNa. reSA sarveSAM modajananI bhavatIti vizakalito'rthaH ma [1] da [1] na [0] ga [1] je [5] ndra [1] ma [0] ho [5] da [1] ya [1] mA [5] da [0] dha [1] tI [s] sa [0] ha [0] sA [5] vi [1] ma [1] la [s] pra [1] sa [1] rabha-[5] iti lakSaNasaGgatiH / asya nAmAntaramAha-mahAtaruNIdayitamityanya iti / ma0 2, sU0 361.1 // trI nau ralgAcitrakam / / 362 / / ranaranaranaralagAH / yathA- zrayatAM nRpakumArapAla tava darzanatvaritayA
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-362-363.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 309 vyadhAyi yat, pAdatAmarasayoH suvarNakaTake karAmburuhayozca nUpure / hAradAma ca nitambabimbaphalake bhRzaM hRdi ca ratnamekhalA, nirmame jaturaso'like'dharadale ca citrakamadhIracakSuSA // 362 1 // paJcamaM prabhedamAha-trI ranau ralgAzvitrakam iti / vivRNotati-rana-ranarana-ralagA iti / ragaNa-nagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNa-nagaNa-ragaNA: laghugurUcaSIS.III.SIS.11.515.11.SIS.IS. itIdRzaMrakSarairyasya padAnAM vinyAsaH tat citrakaM nAma vikRti jAticchanda ityrthH| udAharati- yathA- zrUyatAmiti / he nRpakumArapAla ! rAjan kumArapAla ! tava bhavataH darzanatvaritayAavalokanasambhramavatyA adhIracakSuSA caJcalanetrayA kayAcidaGganayA yat vyadhAyikRtaM tat zrUyatAm AkarNyatAm, pAdatAmarasayoH caraNakamalayoH suvarNa kaTake svarNakaGkaNe- hastadhAraNayogye (pinaddhe ) karAmburuhayoH karakamalayoH ca napure pAdadhAraNayogye maJjIre ( parihite ) nitambabimbaphalake zroNImaNDalapaTTake ca hAradAma bhauktikamAlA kRtA hRdi hRdaye vakSaHsthaleca ratnamekhalA maNinirmitA rasanA, alike bhAle jaturasaH alaktakam, adharadale adharoSThe ca citrakam-tilakam nirmame vihitam / tvAM rAjamArgeNa samAyAntaM zrutvA tathA tvaritA yAtA yathA sarvANyAbharaNAni viparIta sthAna eva dhAritAni, ki kutra paridheyamiti nAvadhAritavatIti bhAvaH / zrU [s] ya [i] tAM [s] = [0] pa [0] ku [1] mA [s] ra [1] pA [s] la [1] ta [1] va [0] da [s] zaM [1] na [s] tva [1] ri [1] ta [1] yA [s] vya [1] dhA [s] yi [1] yat [5] iti lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0 362.1 / / bhmau smau nilgAzcapalagatiH // 363 // bhamasamA natrayaM laghugurU ca / yathA- bhUmibhRtAmaGkeSu vilAsaM svarucisadRzamati hi didadhatI, sasvaramAnItA sphuTamuccaiH paTaha iva nadati yazasi nije / durlalitA stamberamakAnteva nRpavara dRDhataraguNagaNaH, sAdhu bhujastamme bhavatA zrIraticapalagatiriha nigaDitA // 363.1 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 - 364.] SaSThaM prakAramAha- mI sbho nilgAzcapalagatiriti / vivRNoti - bhamasabhA natrayaM laghugurUceti / bhagaNa-magaNa sagaNa bhagaNebhyaH para nagaNatrayaM laghuguruca - '||.'''.||'.'||.|||.|||.||1.15 itIdRzairakSaraH kRtaH pAdo yasya tat capalagatinAmakaM vikRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA bhUmibhRtAmiti / he nRpavara ! rAjazreSTha ! paTaha iva muraja iva nije svIye yazasi kItA sphuTaM spaSTaM uccaiH tAraM nadati dhvanati sati, bhUmibhRtAM rAjJAM pakSe parvatAnAm aGkeSu kror3eSu samIpadezeSu ca svaruci sadRzaM svairaM vilAsaM krIDAM atihi bhRzaM vidadhatI kurvatI durlalitA svacchandacAriNI stamberamakAntA hastinI iva aticapalagatiH atizayacaJcalagamanA zrIH lakSmI dRDhataraguNagaNaiH sthiratara zauryAdinRpaguNa samUhaiH paratra - sthiratara rajjusamUhaiH satvaraM zIghram bhavatA tvayA AnItA AkRSTA bhujastambhe bahurUpe AlAne nigaDitA baddhAca / ayamAzayaH yathA pahahenadati sati kAcana parvatacarI caJcalAca hastinI rajjubhirbaddhA samAnIyate stambhe ca nigaDitA kriyate, tathA rAjJAmutsaGge sthitA caJcalA zrIH tvayA nijayazasi kIrtyamAne sati svaguNai kRSNa samAnIyate svabhustaMmbhe baddhA sthirIkriyate ceti / bhU [5] mi [1] bhR [1] tA [S] maM [5] ke [5] Su [1] vi [1] lA [s] saM [s] sva [1] ru [1] ci [1] sa [1] ha [1] za [1] ma [0] ti [1] hi [1] vi [1] da [ 1 ] gha [1] tI [s] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 363.1 / / jsau sau yilgA vRndArakam // 364 // jasajasA yatryaM laghugurU ca / yathA - tadaMhniparitADanaM sarabhasaM kacAkarSaNaM svecchayA cojita, mukhAmburuhacumbanaM prati muhurnakhaMdAraNaM nirvizaGka javAt / narendratilaka tvadIyaparipanthinAM tulyakAlaM tadetatkRtaM, zivAbhiriha saMgare gaganasIni vRndArakapreyasIbhistathA / / 364, 1 // saptamaM prakAramAha- jsau jsau yilgA vRndArakamiti / vivRNoti- jasajasA - yatrayaM laghugurUceti / jagaNa sagaNa jagaNa sagaNa yagaNatrayaM laghugurUca 151. 115. IS1.||5.151.115.1''.|''.|SS. 15. itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat vRndArakaM
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2 sR0-365.] savRtticchando'nuzAsana pradyote nAma vikRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA - tadaMhiparitADanamiti / he narendratilaka ! rAjabhUSaNa ! iha vartamAne saMgare yuddhe - zivAbhiH zRgAlIbhiH tathA vRndAraka preyasIbhiH devAGganAbhiH tvadIyaparipanthinAM tavazatrUNAM tadetat adhonirdizyamAnaM karma tulyakAlam ekasminneva samaye kRtam - vihitam kiM tat - ityAha- tadaMhiparitADanam teSAM tavazatrUNAM ahribhiH caraNaiH paritAr3anam Ahatanam ( zivAbhiH), teSAM aMhayoH caraNayoH paritADanam saMvAhanaM ( vRndAraka preyasIbhiH ) sarabhasaM savegaM svecchayA svairaM ca UrjitaM balavat yathAsyAttathA kacAkarSaNaM kezAkarSaNaM ( dvAbhyAmapi ), mukhAmbuhacumbanam mukhakamalena saha svavatRsaMyogaH, pratimuhuH vAraMvAraM javAt vegAt nivizaGkAM vAraNAzaGkArahitaM nakhaM : karajaiH dAraNam vidalanaJca iti / ayamAzayaH tvadarINAm zarIram - bhuvi zivAbhi:, divicApsarobhirukta prakAreNa upabhujyatesma / dvayamapi tadekasminneva kAle sambhavat - iti vicitram / ta [] daM [5] hri [1] pa [1] ri [1] tA [S] Da [1] naM [s] sa [1] ra [1] bha [1] saM [5] ka [1] cA [s] ka [s] rSa [1] NaM [s] sve [s] ccha [1] yA [s] co [s] ji [1] tam [s] iti lakSaNa samanvayaH / itthaM trayoviMzatyakSarAyAH vikRtijAteH sapta bhedA varNitAH / prastAragatyAtu asyAH 8388608 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena jJeyAzatasahasrANAmazItistryAdhikA budhaiH / aSTAzIti sahasrANi vRttAnAM SaTchatAni ca / aSTau caivatu vRttAni vikRtyAM gaditAni tu / ( bha. nA. zA. 14.73 ) a0 2, sU0 3641 / / 23.7 / / iti vikRtiH // 311 saMkRtau tau sau bhau nyau tanvI TheH // 365 // bhatanasabhabhanayAH / tairiti dvAdazabhiryatiH / yathA - dantamayUkhAH zazadhararucayo vAgamRtaM ratiramaNadhanurbhUr, locanalakSmIstulayati kamalaM nUtana vidrumasuhRdadharazca / campakagarbhapratikRti ca vapurha sagatera nuherati ca yAtaM vacmi vizeSaM kamaparamathavA ramyamaho kimiva hi na hi tanvyAH / / 365.1 / / atha caturviMzatyakSarAM saMkRti jAti varNayitu mupakramate saMkRtau bhtau nsau bho nyo tanvI Thairiti, trivRNoti bhatanasabhabhanayAH / ThaMriti dvAdazabhiryatiriti /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2. sU0-366.] bhagaNa-tagaNa-nagaNa-sagaNA-bhagaNadvayaM nagaNa-yagaNoM ..ssi...sII.SI.. / ss. itIdRzaMrakSaraiH kRtAH pAdA yasya dvAdazabhiryatiryatra tat tanvI nAmakaM saMkRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- danta mayUkhA iti / tanvyAH kRzAGgayA: dantamayUkhAH dazanakiraNAH zazadhararucayaH candrakAntayaH vAk vacanam amRtam abhRtavatsumvakaram, bhrUH bhRkuTi: ratiramaNatanum kAmadevacApatulyam, locanalakSmIH netra zobhA kamalaM padmam tulayati samatAM nayati adharaH adharoSThaM ca nUtanavidrumasuhata navInavidrumasadRzam, vapuH zarIraM ca campakagarbhapratikRti campakasya svanAmakhyAta puSpasya garbhaH anta: pradezastasya pratikRti samAnAkAram, yAtaM gamanaM ca haMsagateH marAlagamanasya anuharati anukaroti, aparam itobhinnaM kaM vizeSaM AdhikyaM vacmi kathayAmi, athavA kimiva nahi ramyam aho sarvameva tasya ramyamityAzcaryamityarthaH / ratyaGgAnyupariSThAdvarNitAni teSAM ramyatvaM kimuvaktavyaM sarvamevatatsambandhi ramyameveti bhAvaH / da [s] nta [i] ma [1] yU [s] khAH [s] za [0] za [1] dha [1] ra [1] ru [1] ca [1] yo [s]; vA [s] ga [I] mR [1] taM [s] ra [1] ti [0] ra [i) ma [1] Na [] [1] nu [s] bhrU: [5] iti dvAdazabhiryatyA lakSaNa saGgatiH // 365.1 // nau mnau jnau nyau lalitalatA chachaH // 366 // nanamanajana nayAH / chachariti saptabhiH saptabhiyaMtiH yathA- parimaladilu. ThanmadhukarakabarI- viracitaniravadhizobhAm, abhinavakusumasmitasubhagaci mRdutarakisalayapANim / iha madhusamaye vilasati niyataM manasijazaraparividdhas, tanulalitalatAyubatimayamaho kalayati malayasamoraH // 366.1 // dvitIyaM prakAramAha- no no no nyo lalitalatA chachariti / vivRNoti nanabhanajananayAH / chachairiti saptabhiH saptabhiyaMtiriti / nagaNadvayaM bhagaNanagaNI jagaNaH nagaNadvayaM yagaNazca-m.m.stm.s .m.iss itIdRzairakSaraH kRtA: pAdA yasya saptabhiH saptabhizca yatiryatra tat lalitalatA nAmakaM saMkRti jAticchadaH ityarthaH / udAharati- yathA- parimateti / iha asmin madhusamaye
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a02, sU0 - 367.] savRtticchando'nuzAsanapradyote vasante manasijazara parividdhaH kAmabANa pIDitaH malayasamIra: malayAcalanirgato vAyuH niyataM nizcitaM vilasati kAmakrIDAmAcarati kathamityAhamarimalaviluGanmadhukarakabarIviracitaniravadhizobhAm parimalena sIrabheviluto ye madhukarAste kavarI kezapAza iveti tayA viracitA vihitA niravadhi: asImA zobhA yayAtAm abhinavakusuma smitasubhagarucim nUtana puSpamevasmitasya subhagAruciH yasyAH tAm mRdutarakisalayapANim mRdutaro'tikomala: kisalayaeva pANiryasyAH tAm tnullitlt| yuvatim tanvI kuzAlalitA manojJAlataMtra yuvatiH tAm ayaM ( malayasamIra: ) kalayati svAdhInAM karoti / lateyaM kAminIva pUrvokta sarvAvayavaramyA tAmayaM svavaze karotIti, tayA saha vilasatIveti bhAvaH / pa [1] ri [1] ma [1] la [1] vi [1] lu [1] ' [s], nma [1] dhu [1] ka [1] ra [1] ka [1] ba [1] rI [s], vi [1] ra [1] ci [1] ta [1] ni [1] ra [1] va [1] dhi [1] zo [s] bhA [s] iti saptabhiH saptabhizcayatyA lakSaNasaGgatiH / / 366.1 / / 313 nau rUrmeghamAlA // 367 // nagaNadvayaM ragaNaSaTkaM ca / yathA - tribhuvanavijayAya baddhAbhimAnasya zRGgArayoH prayANakSaNe, kanakaghaTitadaNDametatkimA bhAti nIlAtapatraM lasatsarvataH / navatapavigamazriyA dIpradIpe'tha ki kajjalArthaM dhRtaM kaparaM, bhramamiti vidadhAti bokSyonnatAM meghamAlAM jano vidyutAlaMkRtAm // bhRGgamjanIlAla ketyeke // 3611 // tRtIyaM prabhedamAha - nIrUrmeghamAleti / vivRNoti- nagaNadvayaM ragaNaSahakaM - ceti / tathA ca / / / / / / SIS. SIS. SIS SIS.SIS.SIS. itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya tat meghamAlA nAmakaM saMkRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAtribhuvaneti / janaH lokaH tribhuvanavijayAya trilokIM jetuM baddhAbhimAnasya kRtAhaMkArasya zRGgArayoneH kAmadevasya prayANakSaNe yAtrA samaye kanakaghaTitadaNDam suvarNaviracitadaNDaM, sarvataH sarvasyAM dizi lasat zobhamAnaM nIlAtapatram nIlavarNaM chatram etat dRzyamAnam AbhAti zobhate kim
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 - 368 . ] atha athavA navatapavigamazriyA navA nUtanA tapavigamasya prAvRSaH zrI: zobhA tayA dopradIpe prajjvalatpradIpe kajjalArtham aJjananirmANArthaM ghRtaM sthApitaM karparaM mRtpAtrakhaNDaM kim ? iti vidyutA saudAminyA alaMkRtAm zobhitAm meghamAlAM ghanapatalIM vIkSya avalokya bhramaM sandehaM vidadhAti dhArayati / vidyutA saha meghamAlokya- tasmin kazciJjanaH suvarNadaNDayuktaM nIlavarNa chatrasya kAmena vijayaprANasamaye dhRtasya bhramaM vidadhAti, tatra vidyut daNDAkArA meghamAlA ca chatrAkArA matA / aparacaM prAvRzriyA ( strItvenAdhyavasitayA ) kajjalasya nirmANArthaM vidyudrUpedIpe ghRtaM kajjalapAtrametaditi bhramaM vidadhAtIti bhAvaH / tri [1] bhu [1] va [1] na [1] vi [1] ja [ 1 ] yA [5] ya [1] ba [s] ddhA [5] bhi [1] mA [5] na [s] sya [1] zuM [5] gA [5] ra [1] yo [5] : [s] pra [1] yA [s] Na [s] kSa [ 1 ] Ne [s] iti lakSaNa samanvayaH / asya nAmAntaramAha - bhRGgAbjanIlAlaketyeke iti / eke AcAryA idaM bhRGgAbja nIlAlaketyAdurityarthaH // a0 2, sU0 3671 // bhaH subhadram // 368 // bhuriti bhagaNASTakam / yathA zauryamRgendra culukdhanarendra mahattvagirIndra gabhIrimasAgara, doSNi ciraM nikhilAcalasindhuyutaM vasudhAvalayaM tava bibhrati / adbhutabhAraparizramamukti- samucchvasito bhujagAdhipatistvayi zaMsati saMtata - meva subhadramakhaNDa mahodayamastviti saMprati // 368.1 // caturtha prakAramAha- bhRH subhadramiti / vivRNoti bhUriti bhagaNASTakamiti / tathA ca 511.511.511.51 1 511.511.SI SII. itIdRzaivarNeH kRtAH pAdA yasya tat subhadraM nAma saMkRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathAzauryamRgendreti / he zaurya mRgendra ! zauryeNa parAkrameNa mRgendraH siMha iveti tatsambodhanam, mahattvagirIndra mahattvena vaipulyena girIndraH parvataH iveti tatsambodhanam, gabhIrima sAgara ! gabhIrimNA gAmbhIryeNa sAgaraH samudra iveti gabhIrimasAgaraH tatsambodhanam he culukyanarendra ! taba bhavataH doSNi bAhau nikhilA cala sindhuyutaM sakalaparvatasAgarasahitaM vasudhAvalayaM bhUmaNDalaM
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 368-366.] savRtticchando'nuzAsana pradyote ciraM bahukAlaM bibhrati dhArayati sati adbhutabhAraparizramamuktisamuchavAsitaH adbhutena sarvAzcayaMkareNa bhAreNa yaH parizramaM tasmAt yA muktiH tayA samuchavAsitaH jAtochavAsaH eSa bhujagAdhipatiH zeSanAgaH tvayi bhavati samprati gacchati samaye akhaNDa mahodayam akhaNDaH sakala: mahodayaH yasmiMstat subhadram sukalyANam astu iti satataM sarvadA zaMsati kathayati / saparvatasAgarAM bhahIM vibhrANaH zeSanAgo bhAreNa parizrAnta stvayA tasyAH svabhujena dhAraNe kRte zramavimuktyA jAtocchvAsaH tvAM subhadrAzImirabhinandayatIti bhAvaH / zau [s] ryaM [1] mR [1] ge [s] dra [1] cu [1] lu [s] kya [1] na [1] re [s] ndra [1] ma [1] ha [s] tva [1] gi [1] rI [5] ndra [1] ga [1] bhI [s] ri [1] ma [1] sA [s] ga [1] ra [1] iti lakSaNasaMgatiH // a0 2, sU0 368.1 / / 315 mitanisA dru talaghupadagatiH // 369 // trayaM tagaNo natrayaM saca / yathA muJcata nUpurakaGkaNakAvI: kaNitabharaviracitakalakalAH, svIkurutAzurgAta samayo'yaM na khalu samadagajalalitagateH / saMbhramavAn svavadhUranuzAsagirisaridabhimukhamatikRpaNaH, saMprati siddhapate tava yAti drutalaghupadagati ripunivahaH / / 366.1 // paJcamaM prabhedamAha-bhitanisA drutalaghupadagatiriti / vivRNoti- bhatrayaMtagaNo natrayaM saceti / bhagaNatrayaM sagaNazca SII.5]1.'|| ''||||||||||||5. itIdRzaM - rakSaH kRtAH pAdA yasya tat drutalaghupadagatinAmakaM saMkRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- muJcateti / he siddhapate ! siddharAja ! sambhramavAn bhIta: tvaritazca atikRpaNaH paramadInaH tava bhavataH ripunivahaH zatru samUhaH samprati tvadabhiyAnasamaye, kvaNitabhara viracitakalakalAH kvaNitabhareNa guJjanabAhulyena viracitaH kRtaH kalakalaH kolAhalo yAbhistathAbhUtA: nUpurakaGkaNakAcIH nUpure maJjIre, kaGkaNe valaye kAcI rasanA ceti tAH muJcata tyajata, Azu gata zIghragamanaM svIkuruta mAzrayata, ayaM sAmpratikaH samayaH kAlaH samadagaja lalitagateH mattakArimanoja gamanasya na khalu nAsti nizvayena,
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 - 370.] idam ittham svavadhUH svAGganA: anuzAsat zikSayan girisaridabhimukhaM parvatanadI mamilakSya yAti gacchati / tvayAbhiyuktaH palAyamAnaH tava zatruH svastriyaH itthaM zikSayan- girinadImamisarati- yat- caraNahasta zroNItaTAzritAni zabdaM kurvanti- bhUSaNAni muJcata- anyathA tacchabdaM zrutvApi siddharAjasainyAni mama gati jAnIyuH, kica tvaritaM vrajata- nAyaM samayo mandagateriti / mu [S] Jca [1] ta [1] nU [5] pu [1] ra [1] kaM [5] ka [1] Na [1] kA [5] zrI: [5] kva [1] Ni [1] ta [1] bha [1] ra [1] vi [1] ra [1] ci [1] ta [1] ka [1] la [1] ka [1] lAH [s] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 366 1 // nyau bhto nisau saMbhrAntA // 370 // nayamatA nagaNatrayaM saca / yathA- racayatu janmasnAnavidho vastrijagadadhipacaramajinapateH, surapatituGgotsaGganiSaNNasya kimapi balavilasitamatulam / mR caraNAGguSThAprasamAkAntividhura calitakanakazikharisphuTa bhayasaMbhrAntAmara - yakSoragapati nikhila duritavalam / / 370.1 / SaSThaM prabhedamAha - nyo to nisau saMbhrAntiti / vivRNoti - nayabhatA nagaNatrayaM saveti / nagaNa-yagaNa bhagaNa-tagaNA nagaNatrayaM sagaNazca 111 155.511. / / / / / / / / / / / 5. itIdRzaM rakSaraH kRtAH pAdA yasya tat sambhrAntA nAmakaM saMkRti jAticnda ityarthaH / udAharati yathA racayatviti / surapatituGgotsaGganiSaNNasya surapaterindrasya tuGgotsaGge uccaiH kroDe niSaNNasya upaviSTasya trijagadadhipacarama jinapateH trilokIbhartuM antima tIrthakarasya mahAvIra svAminaH janmasnAnavidhau janmakAlikAbhiSeka vidhi samaye mRducaraNAguSThasamAkrAnti vidhuracalita kanakazikhari - sphuTabhayasambhrAntAmarayakSoragapati mRduH komalo yaH caraNAGguSThaH tasyAgreNa yA samAkrAntiH tathA vidhuraH pIDito'taeva calitaH kampito yaH kanakazikharI sumeruH tasmAd sphuTena spaSTena bhayena sambhrAntAH bhItAH amarANAM yakSANAmuragANAM ca patayo yasmiMstat kimapi anirvacanIyam - atulam asamam balavilasitam
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ [a0 2, sU0-371.] svRtticchndo'nushaasnprdyote| parAkrama krIDitam vaH tadraktAnAm nikhiladuritavalanam sarvapApasahAram racayatu karotu / ra [1] ca [1] ya [0] tu [1] ja [s] ma [5] snA [s] na [i] vi [1] dyau [s] va [s] stri [1] ja [0] da [s] dhi [1] pa [1] ca [1] ra [1] ma [1] ji [1] na [1] pa [1] teH [s] iti lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0 370.1 // msau jsau tau bhrau vibhramagatiH // 371 // masajasatatabharAH / yathA- dRSTA tvatpRtanAturaMgamakhuro taM dharitrIrajo gaganAGgaNe, tattad timatIM vihAya sapadi svAM rAjadhAnImapi priyajIvitAH / gacchanto'nugirIn palAyanavidhipratyUhahetuM muhuH sahacAriNAM, dArANAM kalahaM. savibhramati nindanti caulukyacandra tavArayaH // 371.1 // saptamaM prabhedamAha- mso jsI to bhro vibhramagatiriti / vivRNoti- masajasatatabharAH iti magaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNAH tagaNadvayaM bhagaNa ragaNau ca sss.S.ISI IIs ssi ssi. Is sis. itIharikSaraH kRtA: pAdA yaraya tat vibhramagatinAmakamanuSTunjAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- dRSTaveti / he caulukyacandra ! culukyanapavazaprakAza, priyajIvitAH priyaM sarvApekSayA'bhISTaM jIvitaM jIvanaM yeSAM tathA bhUtAH tava bhavataH arayaH zatravaH gaganAGgaNe AkAze tvatpRtanAturaGgamakhurodhUtaM tvatsainyahayakhurotthApitaM dharitrIrajaH pRthvI dhUliM dRSTvA vilokya tattadbhUtimatI tathAvidhasarvasampatsamRddhAM svAM svakIyAM rAjadhAnImapi rAjyadurgamapi vihAya tyaktvA girIna parvatAn anu abhimukhaM gacchantaH palAyanavidhi pratyUhahetuM palAyanakAryapratibandha kAraNabhUtAM sahacAriNAM sahagacchantInAM dArANAM patnInAM kalahaMsavibhramagati kalahaMsAnAM marAlAnAM vibhramagatimiva vibhramagatim savilAsagamanaM muhuH vAraMvAraM nindanti kutsayanti / tavAkramaNaM dRSTvA sarvasampatsamRddhamapi nijAvAsaM parityajya padbhirgacchantastava zatravaH mandaM savibhramaM ca gacchantInAM patnInAM palAyane vighnaM sambhAvya tAstvarayantItyarthaH / ha [5] SvA [5] tvat [5] pR [1] ta [1] nA [s] tu [1] raM [s] ga [0] ma [1] khu [1] ro [s] bhU [s]
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-372.] taM [5] dha [1] ri [1] zrI [5] ra [1] jo [s] ga [1] ga [1] nA [s] Gga []] Ne [s] iti lakSaNa samanvayaH // a0 2, sU0 371.1 // itthaM caturvizatyakSarAyAH saMkRtijAteH saptabhedA uktAH / prastAragatyAtu 16777216 bhedA bhavanti / taduktaM bharatena- "tathA zatasahasrANi saptaSaSTizca, saptatiH / saptacaiva sahastrANi, SoDaza, dezate tathA // koTizcavehavRttAni saMkRtau kathitAni vai|" ( bha0 nA0 zA0 14.74 ) iti saMkRtiH / abhikRtau bhasmanIgAH krauJcapadA GaGajaiH // 372 // bhamasabhA nagaNacatuSTayaM guruzca / iGariti paJcabhiH paJcabhiraSTabhizca yatiH / yathA-projanya purANi tvamayayogAnRpavara bhavadariratizayavidhuro dUramaraNyaM prApya kalatraiH saha samajani gatirayavazatRSita: / sArasanAdAt sa svayamAdI prasarati kiyadapi bhuvamaya sahasA, prekSya cakorakrauJcapadAnAM dhruvamiha sariditi nigarati dayitAH // 372.1 // atha paJcaviMzatyakSarAmabhikRti jAti varNayitu mupakramate- abhikRtI masmanIgAH krauJcapadA GaGajairiti / vivRNoti bha-ma-sabhA nagaNacatuSTayaM guruzca / uGajairiti paJcabhiH paJcabhiraSTabhizca yatirAiMta / bhagaNamagaNa-sagaNa-bhagAH nagaNacatuSTayaM guruzca | sss Issi.ln.mm.in.5 itIdRzarakSaraH kRtAH pAdA yasya paJcabhi: paJcabhiraSTabhizca yatiryatra tat krauJcapadA nAmakamabhikRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- projjhya purANIti / he nRpavara ! atizayavidhuraH paramaduHkhitaH bhavadariH tava zatruH tvaddhayayogAt tvatto bhIteH purANi nagarANi projjhya tyaktvA kalatraiH aGganAbhiH saha sAkam dUram viprakaSTam araNyaM vanaM prApya gatvA gatirayavaza tRSitaH gamanavegavazAt pipAsitaH samajani jAtaH, Adau prathamaM sa zatruH svayam AtmanakAkI sArasanAdAt sArasapakSizabdamAkaNya kiyadapi kiJcidra prasarati agre gacchati atha anantaraM sahasA akasmAt cakorakrauJcapadAGkA cakorANAM cAtakAnAM krozcAnAM kurarANAM pada: aGkaH cinhaM yasyAM tAdRzIM bhuvaM pRthvI prekSya avalokya iha atra dhra nizcitaM sarit nado iti
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 373.] savRtticchando'nuzAsanapradyote dayitAH priyAH prati nigadati kathayati / tvadbhayAt palAyamAnastavAriH prathamaM kalatraiH sahaiva calati pazcAt tRSArtaH kalatrANi hitvA svayamagre gatvA jalapakSipadacinhitAM bhUmimavalokya atra samIpe eva sariditi svastriya AzvAsayatIti bhAvaH / pro [s] jjhya [1] pu [1] rA [5] Ni [s], tva [s] gAt [S], nR [1] pa [1] va [1] ra [1] bha [1] [ 1 ] ta: [s] iti dbha [1] ya [1] yo [s] va [1] da [1] ri [1]; ra [1] rA [ 1 ] ya [1] tR [1] Si lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0 372.1 / / 316 nIsabhigA haMsalayo jachaiH // 373 // nagaNacatuSTayaM sagaNo bhagaNatrayaM guruzca / jachairiti aSTabhiH saptamizca yatiH / yathA- bhavazataviracitaniravadhisukRtaM stvatkRtadharmapatho'dhigataH praNayini mayi kuru tadasabhakaruNAM pazya sudhArasapUrNa dRzA / abhimatataramiti vitara jinapate zaka phaNIndranarendranuta, pratidinamapi tava padakamalayuge deva bhaveyamahaM salayaH // 3731 // dvitIyaM prabhedamAha - nIsabhigA haMsalayo jacheriti / vivRNoti nagaNacatuSTayaM sagaNo bhagaNatrayaM guruzca / jachairiti aSTabhiH saptabhizca yatiriti / tathA `ca / / / . / / / / / / / / / / / 5.511. 51. II. 5. itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya aSTabhiH saptabhizca yatiyaMtra tat haMsalayo nAmAbhikRti jAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA - bhavazateti / zakraphaNIndranarendranuta ! devendra nAgendra mAnavendraH ta ! stuta hai jinapate ! he jinendra ! bhavazataviracitanisvadhisukRtaiH janmazatavihitA sImapuNyaH tvatkRtadharmapathaH tvadAkhyAtadharmamArgaH adhigataH AzritaH tat tasmAt praNayini zraddadhAne mayi jIve asama karuNAM anupamadayAM kuru vidhehi, sudhArasapUrNadRzA amRtajalabharitadRSTayA pazya avalokaya, pratidinam pratyahaH api tava bhavataH padakamalayuge caraNAvindadvandve ahaM salayaH saikAgrataH bhaveyam syAm he deva ! iti itthaMbhUtaM abhimatataraM vAJchita taraM vitara dehi / anekajanmArjita puNyajAtairahaM tvadIyaM samayaM prapannaH / iti prasannaH karuNAM vidhAya dadasva vaM pAdayuge subhaktimiti bhAvaH / ma [1] va [1] -
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 savRtticchando'nusAzanapradyote [a0 2, sU0-374.] za [1] ta [0] vi [1] ra [1] ci [1] ta [1], ni [1] ra [I] va [1] dhi [1] su [0] kR [1] taiH [s]; tva [s] skR [1] ta [1] gha [5] ma [1] pa[0] tho [s] dhi [1] ga [0] ta: [5] iti lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0 373.1 // tyo mau nIgau haMsapadA H // 374 / / tayamabhA nagaNacatuSTayaM guruzca / riti vshbhiyNtiH| yathA- ambhogavanaM vyAkozamivaM salilamativimalamiti vanasarasi, bhrAnto'pi hi mA kArSArgamanaM yadiha vicarati hrinnshishunynaa| tasyA atiramyAM vokSya gati nirupamitimatizayamadhigatavartI, hrItaH sapadi tvaM haMsapadAda padamapi calasi na khalu niyatamaH // 374.1 // tRtIyaM prabhedamAha- tyo bho nIgau haMsapadA riti / vivRNoti- tayabhabhA nagaNacatuSTayaM guruzca / ritidazabhiryatiriti tagaga-yagaNo bhagaNadvayaM nagaNa catuSTayaM guruzca 55 ISS.SI.S. ..|| 5 itIdRzairakSaraH kRtAH pAdA yasya dazabhizca yatiryatra tat haMsadAnAmakamabhikRtijAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA- ambhojavanamidamiti / he haMsa! marAla ! idam dRzyamAnam ambhojavanam kamalaSaNDaM vyAkozam praphullam salilaM jalam ativimalam paramasvaccham iti heto: vanasarasi vipinamadhyasthajalAzaye bhrAntaH api bhramaparIto'pi gamanaM mA kArSIH na kuryAH, yat yasmAt iha vanasaro'ntike hariNazizunayanA mRgazAvakalocanA vicarati bhramati, tasyAH mRganayanAyA: atiramyAM paramarapaNIyAM atizayaM atyantaM yathAsyAta tathA nirupamitim upamAna zUnyatAm adhigatavatIM prAptAM gatiM gamanarItiM vIkSya avalokya, hrotaH lajjita: sapadi tatkAlameva niyatamadaH niyantritagarvaH san tvaM pa. dAtpadam prathamAzritasthAnAt- padamAtram- api na calasi caliSyasivartamAnasAmIpyAta vartamAnApratyayaH / iha tvadatijayinI mRganayanA tava madaM hariSyatIti tatra mA gA iti bhAvaH / a [s] bho [5] ja [1] va [0] naM [5] vyA [s] ko [s] za [1] mi [1] daM [s]; sa [1] li [0] la [0] ma [1]
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-375.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 321 ti [1] vi [1] ma [1] la [1] mi [1] ti [1] va [1] na [1] sa [1] ra [1] ti [1] (bhrAnta iti saMyukte gurutvAn ) dazabhiryatyA lakSaNa samanvayaH / / a0 2, sU0 374.1 // njajyA nIgau capalam / / 375 // najajayA nagaNacatuSTayaM guruzca / yathA-kacidapi cUtalatAmupabhuGkta kacidapi pibati vikilalatA, kacidapi cumbati mAdhavikAM ca kacidapi parisarati ca lavalIm / bahuvidhapuSpasamRddhinidhAne vilasati navataramadhusamaye, capalabhujaMgavilAsamajalaM kalayati madhukara iha muktiH / / 375.1 // caturthaM prakAramAha- anjajyA nIgau capalamiti / vivRNoti-najajayA nagaNacatuSTayaM guruzceti / nagaNo jagaNadvayaM yagaNaH nagaNacatuSTayaM guruzceti / / .51. Is1. // . . . . . . itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya tat capalaM nAmAbhikRtijAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- kvacidapoti / vahatarapuSpasamRddhinidhAne bahutarANAm anekavidhAnAM puSpANAM kusumAnAM samRddhaH samyak sampatteH nidhAne Akare iha asmin navataramadhusamaye sadyaH pravRttavamantakAle vilasati zobhamAne sati muditaH prasannaH madhukaraH bhramaraH kvacidapi kutracitpradeze cUtalatAm AmnavallIm upabhuMkta sevate, kvacidapi paratra kutracitsthAne vicakilalatAM svanAmnAkhyAtAM vallIM pibati AsvAdayati, kvacidapi ca anyasthAneSu mAdhavikAM mAdhavIlatAM cumbati vaktreNa yojayati, kvacidapi ca kasmizcit pradeze ca lavalIm priyaGgulatAm parisarati parito bhramati ( iti ) ajasraM saMtataM capalabhujaGgavilAsam capalasya kAminISudarzita cAJcalyasya bhujaGgasya vezyAsvAmino vilAsaM lIlAM kalayati svIkaroti / vezyAsu yathA bhujaGgA bahvIbhiH saha yathecchaM krIDanti tathA bhramaro'pi vividhAbhilatAbhiH saha vilasatIti bhAvaH / ka [1] ci [1] da [1] pi [1] cU [s] ta [1] la [1] tA [s] mu [1] pa [1] / [s] kte ]s] kva [1] ci [1] da [1] pi []] pi [1] ba [0] ti [1] vi [1] ca [1] ki [1] la [1] la [1] tAM [5] iti lakSaNa samanvayaH / itthaM paJcaviMzatyakSarAyA: abhikRti jAtezcatvAro bhedA nirUpitAH / prastAragatyAtu 33554462
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-376.] iti saMkhyA bhavati / taduktaM bharatena- tathA zata sahasrANi paJcaviMzacca sNkhyaa| tisraH koTyaH, sahasrANi catuSpaJcAzadeva ca / zatAni catvAri tathA dvAtriMzatpravibhAgataH / vRttAnyabhi kRtI cava chandojJaH kathitAni vai // iti ( bha. nA0 zA0 14.76 ) // 375.1 // ityabhi kRtiH / utkRtau mau to nirasalgA bhujaMgavijRmmitaM jttaiH||376|| . mamatA nagaNatrayaM rasalagAH / jaTairiti aSTAbhirekAdazamizca yatiH / yathAkApi svaraM karakounmahiSazatamacakita caratkuraMgakulaM kvacita, kApi krIDAvyaprakoDa kvacidapi madajaDaviharanmataMgajasaMkulam / siMhakSveDAraudraM kApi kvacivapi viSaviSamamahAbhujaMgavijRmbhitaM, zrIcaulukyakSoNInAtha sphuTamajani bhavadarimahIbhujAmadhunA puram / / 376.1 / / atha SaDviMzatyakSarAmupakRtijAti varNayitumupakramate- utkRtau nau to nirasalgAbhujaGgavijRmbhitaM jahairiti / vivRNoti mamatA nagaNatrayaM rasalagAH / jaTairiti aTAbhirekAdazabhizca yatiriti / magaNadvayaM nagaNaH nagaNatrayaM ragaNasagI laghugurU ca sss.ssss.11.11.10 sis.s.15 itIdRzarvaNaH kRtAH pAdA yasya aSTAbhirekAdazabhizca yatiryatra tat bhujaGgavijRmbhitaM nAmotkRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA-kvApisvairamiti / zrIcaulukyakSoNInAtha ! culukyavaMzodbhava ! rAjan ! adhunA samprati bhavadarimahIbhujAm tvacchatrunRpANAM puram nagaram vApi kutracitpradeze svairaM svacchandaM karakI unmahiSazatam krUraM ghoraM yathAsyAttathA krIDanti khelanti mahiSazatA niyatra tathAbhUtam kvacit anyatra- acakitacaratkuraGgakulam acakitaM vizvastaM yathAsyAttathA caranti kuraGgakulAni mRgayUthAni yasmistathAbhUtam, kvApi kvacidapi pradeze krIDAvyagra kroDa krIDAyAM lIlAyAM vyagrAH vyastAH koDAH zUkarAyasmistathA bhUtam; kvacidapi pradezAntare madajaDaviharanmataMgajasaMkulam madena dAnodbhedena jaDaiH niSkriya viharadbhiH vilAsazIlamataMgajehastibhiH saMkulam vyAptam kvApi pradeze siMhakSveDAraudraM siMhAnAM kSveDAbhiH gajitadhvanibhiH raudraM bhayaMkaram, kacidapi pradeze viSaviSamamahAbhujaMga vijambhitam viSeNa viSamANAM bhayaGkarANA mahAbhujaGgAnAM vijRmbhitam
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 377 ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 323 UrjitaM yatra tathAvidham sphuTaM spaSTam ajani jAtam / svayA vidrAviteSu zatruSu teSAM nagarasyAraNyatA saMjAteti tatra nAnAvidhAH zyApadA eva nivasanti tatastairida muktarUpaM jAtamiti bhAvaH / kA [s] pi [s] svai [s] raM [s] krU [s] ra [5] krI [s] Da [5]; nma [1] hi [] Sa [1] za [1] ta [1] ma [1] ca [1] ki [1] ta [1] ca [1] rat [s]; ku [1] raM [s] vA [1] ku [1] laM [5] kva [1] cit [s] iti aSTAbhirekAdazabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 376 / 1 / manUsagagA apavAho jhacacaiH // 377 // mo nagaNaSaTkaM sagagAzca / bhacacaMriti navabhi: SaDbhiH SaDbhizca yatiH / yathA - yaH zlAdhyaH pratidinamapi madanadahanagaruDagamanacaturAsyAdyair, geyo yaH surapatipariSadi ca kimapi muditavibudharamaNIvRndaiH / caulukyAnvayajalanidhihimakara kiyadiha tava nRpavara tasyaitad yatsavaM kRtamaribalamaparathamapabhaTamapagajamapavAhaM ca / / 377.1 // dvitIyaM prabhedamAha - manUsagagA apavAho jhacacairiti / vivRNoti - mo nagaNaSaTkaM sagagAzca / bhacacairiti navabhi: SaDbhiH SaDbhizca yatiriti / magaNaH nagaNaSaTkaM sagaNo gurudvayaM ca '''' / / / / / / / / / / / / / . III. // s. ss. ' itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya navabhiH SaGbhiH SaGbhizca yatiyaMtra tat apavAho nAmotkRtijAtirityarthaH / udAharati- yathA - yaH zlAghya iti / yaH tvam pratidinamapi pratidivasamapi madanadahana garuDagamanacaturAsyAdyaM madanasya dahanaH zivaH garuDena gamanaM yasya saH viSNuH catvAri AsyAnimukhAni yasya saH brahmA te AdmAH prathamA yeSAM tAdRzaiH devaH zlAghyaH prazasya:, yaH tvaM surapatipariSadi indrasabhAyAm muditavibudharamaNIvRndaiH 'harSita surAGganAsamUhaiH kimapi anirvacanIyaM yathAsyAttathA geyaH gAna viSayIkRtaH ca, he caulukyAnvayajalanidhihimakara! caulukyavaMzasAgarasaMbhUtazazAGka ! nRpadara ! rAjazreSTha, tasya pUrvokta vizeSaNaviziSTasya tava bhavataH etat agre ucyamAnam iha saMsAre kiyat kiM parimANaM varNanIyam - yat sarvam nikhilam aribalam zatrusainyam aparatham rathazUnyam, apabhaTam
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-378.] palAyitayodham apagajam nihatakari apavAham yigatahayaM ca kRtam rihitam / yasya prazaMsAM devA api kurvanti tasyA kRte zatru sainyasya caturNAmapyaGgAnAmu-mUlataM kiyadAzcaryajanakamiti bhAvaH / yaH [5] zlA [s] ghyaH [5] pra [1] ti [1] di [I] na [I] ma [I] pi [1], ma [I] da [1] na [1] da [1] ha [1] na [1], ga [1] ru [1] Da [1] ga [1] ma [0] na [0], ca [1] tu [1] rA [s] syA [5] dyaH [5] iti navabhiH SaDbhiH SaDbhizca yatyA lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 377 // bho nau smau nilgA ApIDo DaiH // 378 // ' mananasamA nagaNatrayaM laghugurU ca / Dariti trayodazabhiryatiH / yathA- pazya viviSavaraviTapinikuazyAmIkRtavipulatarakaTakabhUr, AzramazatalasadibhaharimaitrIprekSArasavadamarayuvatijanaH / revatakagirirayamiha purastAdyasmin jinacaraNanamanamilitA, zeSasurapatitadamalapuSpApoDairbhavati sugabhirayamanilaH // 378.1 // tRtIyaM prabhedamAha- bho no smau nilgA ApIDo Dairiti / vivRNotibhananasamA nagaNatrayaM laghugurUca / Dairiti trayodazabhiryatiriti / bhagaNo nagaNadvayaM sagaNa magaNI nagaNatrayaM laghuguruca. ...s.sss..... 15. itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya trayodazabhizca yatiryatra tat ApIDaM nAmotkRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- pazyavividheti / iha atra purastAt agre ayaM dRzyamAna: vividhavaraviTapinikuJjazyAmI kRtavipulatarakaTakabhUH vivighaH nAnAprakAraiH varaviTapinAM zreSThapAdapAnAM nikuJjaH gulmaiH zyAmIkRtA kRSNavarNatAM nItA vipulatarA sumahatI kaTakabhUH mekhalAprAntabhUmiH yasya sa: AzramazatalasadibhaharimaitrIprekSArasavadabharayuvatijanaH AzramazateSu ananta tapasvinivAseSu lasantI zobhabhAnA yA ibhaharimaitrI gajasiMha sakhyam tasya prekSAyA mavalokane rasavAn autsukyayukta: amarayuvatijana: devataruNIlokaH yasmin saH, revatakagiriH tadAkhya- parvataH asti (taM ) pazya avalokaya yasmin parvate ayam anubhUyamAnaH anilaH vAyuH jinacaraNanamanamilitAzeSasurapatipatadamalapuSpApIDaH jinacara
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 376.] savRtticchando'nuzAsanapradmaute 325 NayoH namanAya praNAmAya militAnAm saMgatAnAm azeSANAM sarveSAm surapatInAm indrANAm patantaH jinapAdayorluto ye puSpApIDAH kusumagumphAH taiH surabhiH 'sugandhiH asti / agre so'yaM raivatakagiriyaMtra nivasato jinapateH praNAmArthamAgatAnAM surendrANAM puSpamukuTaiH tatpAdapatitairatratyo vAyuH surabhIkRta iti bhAva: / pa [s] zya [1] vi [1] vi [1] dha [1] va [1] ra [1] vi [1] Ta [1] pi [1] ni [1] ku [s] Jja [5]; zyA [5] mI [5] kR [1] ta [1] vi [1] pu [1] la [1] ta [1] ra [1] ka [1] Ta [1] ka [1] bhUH [s] iti trayodazabhiryatyAlakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 378 / 1 // jau nsau manilgA vegavatI // / 379 // 51 najanasabhA nagaNatrayaM laghugurU ca / yathA - nabhasi bhRzaM stanati maritadikkandara mabhinavajaladharapaTale, ghRtamudi nRtyati ca madhura ke kA kalakalajuSi samadazivikule / sphuTitakadambakuTaja sumanaH sarjaparimala miladalini ca vane, manasizaye ca bhuvanajayasaMvegavati vata mavasi pathika katham / / 379.1 // caturthaM prakAramAha- njo nso bhanilgA vegavatIti : vivRNoti, na-ja-na-sabhA nagaNatraya laghugurU ceti / nagaNa jagaNa nagaNa sagaNa bhagaNA nagaNatrayaM laghugurU ca ' 111. 151. / / . // 5. SH. / / / / / / / / IS.' itIdRzairakSare: kRtA pAdA yasya tat vegavatI nAmakamutkRtijAticchanda ityarthaH / udAharati yathAnabhasIti / he pathika ! nabhasi AkAze abhinavajaladhara paTale nUtanapayodamaNDale bharitadikandaraM bharitAH pUritAH diza: kandarANi parvatadaryazca yasmin tadyathAsyAttathA bhRzam atyarthaM stanati zabdAyamAne sati, madhurakekAkalakalajuSi madhuraM miSTaM ke kAyAH svavAcaH kalakalaM kolAhalaM juSate seva iti tAdRzi samadazikhikule mattabahiNasamUha dhRtamudi haSaMyuktaM nRtyati nRtyaM kurvati ca vane araNye ca sphuTisakadambakuTaja - sumanaH sajaparimalamiladalini sphuTitAnAM vikasitAnAM kadambAnAM kuTajAnAM sumanasAM - ( mAlatInAM ) sarjANAM ca parimalaiH saurabhairhetubhiH milantaH saGgacchantaH alino bhramarAyatra tAdRze ( varSA samaye ) sati, manasizaye kAme ca bhuvanajayasaMbega
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-380.] vati lokavijayasambhramayukte sati kathaM kena prakAreNa bhavasi vartase (vattiSyase ) iti bata duHkham / etAvAn samayo gRhAt bahiH sthitena bhavatA kathaM kathamapyapavAhitazcet astu kintu pUrvokta rUpe, varSAsamaye, tavakAgatibhavitA yatra madanojagadvijayAya tvarate, tadvicArya jhaTiti gRhaM saMzrayeti bhAvaH / na [1] bha [1] si [1] bhR [1] zaM [s] sta [1] na [0] ti [0] bha [1] ri [1] ta [1] di [s] ka [5] nda [0] ra [1] ma [1] bhi [1] na [1] va [1] ja [1] la [0] dha [1] ra [1] pa [0] Ta [1] le [5] iti lakSaNasaGgatiH // 376.1 // najabhajimjalgAH sudhAkalazo DhaiH // 380 // najabhA jtrymjlgaaH| Dheriti caturdazabhiyaMtiH / yathA- ayamanunIya sarvasurakAryakRte mama vallamena diviSatpatinA, nanu viniyojitaH kavalitazca tatatripurAntakRnnayanahavya bhujA / iti hRdaye vicintya parijIvayituM makaradhvaja sapadi pUrvavizA, niyatamudAsi saMprati sudhAkalazaH paripUrNazItacibimbamiSAt // 3801 // paJcamaM prakAramAha- najabhajimjalgAH sudhAkalazo Dheriti / vivRNoti njmaa-jly-bhjlgaaH| dvairiti caturdazabhiryatiriti / nagaNa-jagaNabhagaNA jagaNatrayaM bhagaNa-jagaNI laghuguruca ISI.SI.SI.'s.sI.IS1 S1.51.Is. itIdRzairakSaraiH kRtAH pAdA yasya caturdazabhizca yatiryatra tat sudhAkalazo nAmotkRti jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- ayamanunIyeti / mama (pUrvadizaH) vallabhena priyeNa diviSatpatinA indreNa sarvasurakAryakRte sakaladevakAryArtham anunIya anukUlayitvA ayaM madanaH viniyojitaH zivavijayArtha niyukto nanu nizcayena, tata: tadanantaraM tripurAntakRnnayanahavyabhujA tripurAri-ziva-netra vahninA kavalitaH bhuktaH ( dagdhaH) ca; iti hRdaye citte vicintya vicArya sapadi zIghrameva makaradhvaja kAmaM parijIvayitaM saMjIvayituM pUrvadizA prAcyA kakubhA paripUrvAzItarucibimbamiSAt pUrNacandramaNDalacchAva samprati adhunA 'sudhAkalazaH' amRtapUrNa kumbhaH niyataM nizcitam udAsi utthApitaH / pUrvadizA- mama priyeNendreNaiva kAmaH ziva
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 [a0 2, sU0-381.] savRtticchando'nuzAsanapradyote vijaye niyojito'taeva zivanetrAgniA dagdha iti tadujIvanAya-mayodyogaH kArya iti vicArya sudhAkalazamutthApya tamujjIvayituM prayatyate sa- evAyaM pUrNacandraH pratibhAtIti bhAvaH / a [0] ya [0] ma [1] nu [1] nI [5] ya [0] sa [s] 4 [0] su [1] ra [1] kA [s] 4 [1] kR [1] te [s], ma [1] ma [1] va [s] tla [1] bhe [s] na [1] di [1] vi [1] Sat [s] pa [1] ti []] nA [1] iti caturdazabhiryatyAlakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 380 / 1 // ityaM SaDviMzatyakSarAyA utkRti jAteH paJcabhedA nirUpitA: prastAragatyA tu37108864 bhedA bhavanti taduktaM bharatena "SaTkoTyastu, sahasrANAM zatAni TekaviMzatiH / aSTau caiva sahastrANi zatAnyaSTI tathaiva ca / catuSpaSTistu hya tkRtAvapi saMkhyayA // iti (bha nA. zA. 14 / 78) / ityutkRtiH / / iti-uktAdijAtiprakaraNam / / ___ atha zeSa-jAtiprakaraNam / zeSajAtau matinAyi mAlAcitraM TaiH // 381 // mastagaNatrayaM nagaNadvayaM yagaNatrayaM ca eSAM samAhAradvandvaH / Teriti ekAdazabhiryatiH / yathA-pAnthAH zIghra yAta nAtaH paraM vaH kSaNamapi yadiha zubhaM tatra gatvAzrayadhvaM, kAntAM no cedatra tAM devatAM svAM smarata sapadi bhavato hanta saMha. tukAmaH / kAlo'yaM jImUtanAmAbhyupaiti stanitabadhiritamahImaNDalazcaNDavidyunmAlAcitrAstraprahArIti dUrAt kathayati zikhinivahastArakekAraveNa / / 381.1 // SaDviMzatyakSarAntAH sarvasambhatAzchando jAtayo varNitAH tata: paramanyairdaNDakA evoktAH kintUdAharaNeSu jAticchandobhiH sAmyadarzanAtkAzcanAnyA api jAtayaH svAbhimatA: zeSajAtitvenoktAH / tAsAM varNanamupakramate- zeSajAto matinAbhi mAlAcitraM Theriti / matinAyIti vivRNoti- mastagaNatrayaM nagaNadvayaM yagaNatrayaM ca eSAM samAhAradvandva iti / makAro magaNa paraH, tiriti samAnena kAdiriti nyAyAttagaNatraya paraH evaM 'nA' ityAkAra viziSTatvAnnagaNadvayaparam, tathaiva 'yi' iti yagaNatrayaparamiti bhAvaH / teSAM samAhAradvandvabhAzritya kIbatvaM prayuktamiti bhAvaH Tairiti ekAdazabhiryatiriti /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 savRticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-382.] tathA ca magaNaH tagaNatrayaM nagaNadvarya yagaNatrayam 'sss. ssi. ssI. SsI. . . Iss. Iss. Iss.' ityevaM prakAraH saptaviMzatyakSarai kRtAH pAdA yasya ekAdazabhizca yatiryatra tat mAlAcitraM nAma zeSajAticchanda ityarthaH / udAharati- yathApAnthAHzIghramiti / zikhinivahaH mayUrasamUhaH tArakekAraveNa uccatarayA kephAkhyavAcA- he pAnthAH ! pravAsinaH ! zIghra tvaritaM yAta svagRhaM gacchata, yat yasmAt iha pravAse ataH paraM ammAtsamayAdagre vaH yusmAkam kSaNamapi kizcitkAlamapi na zubham- na kalyANasaMbhAvanA / tatra gRham gatvA prApya svAM kAntAM priyAm Azrayadhvam sevadhvam, no cet yadi sA na syAtathavA tasyAH sakAzaM gantuM bhavanto na samarthAH ( tarhi ) atra asminneva sthAne svAM svakIyAM svArAdhyAM vA tAM devatAm pUrvoktAM kAntArUpAM devatAM smarata rakSArthaM dhyAyata, ( kuta iticedatrAha-) bhavataH yuSmAn sapadi zIghna sahartukAmaH nAzayitumicchan stanitabadhiritamahImaNDalaH stanitena gajitena badhiritaM karNavyApArarahitaM kRtaM mahImaNDalaM pRthvItalaM yena tathA bhUtaH caNDavidyunmAlAcitrAstraprahArI caNDA bhISaNa vidyunmAlava citrAstram adbhutazastraM tatpraharatIti tacchIla: jIbhUtanAmA meghanAmadhArI ayaM kAlaH yamaH ( atha ca zyAmavarNaH ) abhyupaiti sabhAgacchati, iti itthaM dUrAt kAlasya saMhAravyApArAdviprakRSTa pUrvakAlAdeva kathayati / meghAgamanaM vilokya mayUrAH tAra kekAravaM kurvantIti vastusthitiH / pAnthAnAM gRhagamanAya preraNameva tatprayojanam, tasya hetuzca kAntA virahiNAM teSAM medhena saMhArasaMbhAvanaveti utprekSitaM kavinA / pA [s] nthAH [s] zI [s] na [5] yA [s] ta [I] nA [s] taH [s] pa [1] raM [s] vaH [5]; kSa [ ] Na [1] ma [1] pi [1] ya [1] di [1] ha [1] zu [1] bhaM [s] ta [s] tra [I] ga [s] tvA [s] zra [5] ya [s] dhvaM [5] iti ekAdazabhiyaMtyAlakSaNasaMgatiH / / a0 2, sU0 3811 jJa mtau stau nisalgAH pramodamahodayo ghachaTaH // 382 / / matayatA nagaNatrayaM rasalagAzca / ghachaTairiti catubhiH saptabhirekAdazabhizca yatiH / yathA- kApyugrIvA prAsthita baddhotkaNThaM karakalitazithilavasanA dabAva ca kAcana, stambhaM dadhe kApi ca kAciccAsI- datizayitabahalapulakAkurola
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-382.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 324 sitAGgikA / kAciccake bhUSaNamaGge kAcit tilakamakRta navamalike culukyamahIpato, yAtrAM kRtvopeyuSi paurastrINAM samajani niravadhiradhunA pramodamahodayaH / / 382.1 // yathA vA- vandyA devI parvataputrI nityaM madhumadhurakamalavadanA purandhrayadhidevatA, devaH stutyA kinarageyA bhaktyAvaracaritamahiSamathanI jagatrayanAyikA / siddhadhyA kesariyAnA kAmaM raNacaturarasikahRdayA trilocanavalamA, vIraiH pUjyA darpaNapANi nUnaM guNanilayalaTabhalalitA satISu dhuraMdharA // 382.2 // athonatriMzadakSarapAdAM zeSajAtimudAharati-mto ptau nisalgAH pramodamahodayo ghachaTairiti / vivRNoti- matayatA nagaNatrayaM rasalagAzca / ghachaTairiti cabhiH saptabhirekAdazabhizca yatiriti / magaNaH tagaNaH yagaNaH tagaNaH nagaNatrayaM ragaNaH sagaNaH laghugurU ca 'sss. ''.. Iss. ss. 1. .. sis. // s. Is.' itIdRzairUnatriMzadbhirakSaraH kRtAH pAdA yasya, catubhiH saptabhirekAdazabhizca yatiryatra tat zeSajAtiSu pramodamahodayo nAma vRttamityarthaH / udAharati- mathA- kA'pyudproveti / culukyamahIpato culukyavaMzIye rAjani yAtrA pararASTrAkramaNaM kRtvA vidhAya upeyuSi parAvRtya prAptavati sati adhunA samprati paurakhINAM nagarasundarINAM (taddarzanalAlasAM) pramodamahodayaH AnandotpattivAhulyam samajani abhUt / kathamiti cettAsAM ceSTA AhakA'pi kAcana nAgarI baddhotkaNThaM saMbhRtautsukyaM yathAsyAttathA udgrIvA gIvAmUrvIkRtya prAsthita taddarzanAya prsthitaa| kAcana ca karakalitazithilavasanA hastadhRta-prabhrazyadvastrA ( vastrasaMyamanavilambamasahamAnA hastenaiva tadalambamAneti bhAvaH) dadhAva drutaM yayau / kApi ca stambhaM ceSTAzanyatvaM dadhra dhArayAmAsa (atitvarayA jAtaH sambhramA nizceSTA jAteti bhAvaH ) kAcicca anyA atizayitabahalapulakAGkurolasitAGgikA atizayitAH atibhUmi gatA bahalAH prabhUtAH ye pulakAGkurAH romaharSAH tairullasitam zobhitam aGgaM yasyAstAdRzI ( sAtvikabhAvodrekAt ) AsItabhUt / kAcit aGga zarIre bhUSaNam alaGkAraM dadhe dhArayAmAsa ( janAnAM dRSTAvanalaGkRtAyA AdarAbhAvamabhilakSya tvarayA'laGkaraNaM dadhAretyarthaH ) kAcit alike bhAle navaM pratyagraM tilakaM vizeSakam akRta
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-383.] viracitavatI- iti, evaM bhUtAcaraNastAsAM pramodamahodayo jJAta iti bhAvaH / kA [5] pyu [5] dugrI [s] vA [s], prA [s] sthi [1] ta [0] ba [s] ddho [s] ska [s] NThaM [5]; ka [1] ra [1] ka [1] li [1] ta [1] zi [1] thi [1] la [1] va [1] sa [1] nA [5]; da [1] dhA [s] va [1] ca ]] kA [s] ca [1] na [1] iti catubhiH saptabhirekAdazabhizca yatyA lakSaNasamanvayaH / a0 2, sU0 382 / 1 / / ___ asyaivacchandasaM udAharaNAntaramAha-vandyAdevIti / parvataputrI acalakanyA devo nityaM pratikSaNaM vandyA praNamyA / sA kIdRzItyAha- madhumadhurakamalavadanA madhunAmakarandena madhuraM sundaraM kamalam padmamiva vadarna mukhaM yasyAH sA, purandhrayadhidevatA purandhrINAM satInAm adhidevatA adhiSThAtrI devI, devaiH suraiH stutyA stotuM yogyAH bhaktyA zraddhayA kinarageyA kinnaraiH devayoni vizeSaH geyA gAnaviSayIkRtA, avaracaritamahiSamathanI nikRSTAcAri mahiSAsuramadinI, jagattrayanAyikA trailokyanetrI siddhaiH devajAtivizeSaiH kAmam atyantaM dhyeyA dhyAnakarmIkRtA kesariyAnA siMhavAhanA raNacaturarasikahRdayA raNe saMgrAme caturA ca rasikahRdayA- sarasAntaH karaNA ca- sA, trilocanavallabhA tryambaka priyA, vIraiH zUraiH pUjyA pUjAkarmIkRtA, darpaNapANiH darpaNam Adarza: pANau~ yasyAH sA, nUnaM nizcitaM guNanilayalaTabhalalitA guNanilayA guNAnAM nidhiH, sA cAsau laTabhalalitA laTabhaM bAlabhAvAzritaM lalitaM krIDitaM yasyAH sA, satISu saccaritAsu ghuraMdharA agrgnnyaa| atrApi pUrvavallakSaNasamanvayaH, yatiniyamazca draSTavyaH / a0 2, sU0 382 / 2 / 26 // 1 // dvirmajasanA myau nRttalalitam // 383 / / dvau vArI majasana ityete gnnaaH| bhayau ca kevlau| bhajasanamajasanamayA iti / thathA- adya kalahaMsalalane lalitamantharagatau sapadi mAnaya sapatnarahitaM svaM, kokilavilAsini vidhehi kalagItiracanA- cturtaamdmmndmtimtt|| durlalitanRttalalitaM yuvamayUra racaya tvamapi saMprati cirAya gatazaGkaH, sarvaguNakelisadanaM cakitabAlamRgalolanayanAM priyatamAmiha vinA tAm // 383.1 // 30 // 1 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-384.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 331 atha trizadakSarAM zeSajAtimAha- dvirbhajasanA myau nRttalalitamiti / vivRNoti- bhayau cakevalau dvau vArau bhajasana ityete gaNAH, bhayau ca kevalau bhajasana bhajasanabhayA itIti / tathA ca bhagaNa-jagaNa-sagaNa-nagaNa-bhagaNajagaNa-sagaNa-nagaNa-bhagaNa-yagaNA:-51.ISI.IIS.III.SIL.ISI.IIS.I.SIL Iss. itIdRzaiH triMzatA akSaraiH kRtAH pAdA yasya tat nRttalalitaM nAma zeSa jAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- adya kalahaMseti / iha asmin kAle cakitabAlamRgalolanayanAM cakitasya bhItasya bAlamRgasya nayane iva nayane yasyAH sarvaguNakelisadanaM sarveSAM guNAnAM kelisadanaM krIDAgRhaM tAM hRdayasthitAM priyatamAM vallabhAM vinA tadabhAve adya asmin dine he kalahaMsalalane ! marAlapatni ! svaM AtmAnaM lalitamantharagatau sundaramandagamane sapatnarahitaM pratipakSahInaM mAnaya bhAvaya he kokilavilAsini pikakAmini amandamatimattA tIkSNabuddhigavitA satI kalagItiracanAcaturatAmadam avyaktamadhuragAnavidhAna naipuNyagavaM vidhehi kuru / he yuvamayUra taruNabarhin ! tvamapi cirAya bahukAlakRte gatazaGkaH pratibhaTazaGkArahitaH san samprati gacchati kAle durlalita nRttalalitam svacchandanartana vilAsam- racaya vidhehi / matpriyAyAH sattve bhavatAm tayA vijita guNAnAM sva-svaguNaprakhyApanasyAvasaro nAsIt- samprati tasyA abhAvAt yathecchaM svaguNagarva prakAzayateti bhAvaH / a [5] dya [2] ka [1] la [1] haM [s] sa [1] la [I] la [1] ne [s] la [1] li [1] ta [1] maM [s] tha [1] ra [i] ga [1] to [s] sa [1] pa [1] di [I] mA [s] na [1] ya [1] sa [1] pa [s] la [1] ra [1] hi [D] taM [s] svaM [s] itilakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 383 / 1 // 30 // 1 // dvAdaza nA lgau lalitalatA trijJaiH // 384 // dvAdaza nagaNA laghugurU ca / tri.riti trIna vArAna dazabhiryatiH / yathAjinacaraNasarasiruhaparicaraNaratamanasi paramazamamupadadhati phalitaparamalaye, viSayabaladalanajuSi bata taruNi viphalamaticaturataranayanagatimiha yatini tanuSe / vaja madana nijasadanamapasaraNamuparacaya pikataruNa raNaraNakamupajanayasi nahi, prakaTayasi madhusamaya kimiti navamadamuditamadhupakulakalaraNitamukharalalitalatAm // 384.1 // 38 / 1 / /
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-385.] . athASTAtriMzadakSarAM zeSajAti varNayati- dvAdaza nA lgo lalitalatAviriti / vivRNoti- dvAdaza nagaNA laghugurU ca / tririti trInvArAn dazabhiryatiriti / tathA ca . . . . . . . . . . ...' itIhazeraSTAtriMzatA varNa: kRtAH pAdA yasya dazabhirdazabhirdazabhizca yatiryatra tat lalibalatAnAmakaM zeSajAticchanda ityarthaH / udAharatiyathA-jinacaraNeti / he taruNi ! yuvate ! jinacaraNasarasirahaparicaraNa ratamanasi jinacaraNAveva sarasirahe kamale tayoH paricaraNe sevane ratam AsaktaM mano yasya tAdRze, paramazamam niratizayazAntim upadadhati dhArayamANe, kalitaparamalaye prAptanitAntalInatAvasthe viSayadavadalanajuSi viSayadavasya sAMsArikabhogyavastudAvAgneH dalanaM nAzanaM juSate sevate iti tAzi yatini jitendriye iha munI aticaturanayanagatim paramanipuNanetravyApAraM viphalaM vyartha tanuSe vistArayasi iti bat khedaH / he madana ! kAma ! nijasadanaM svAvAsaM vraja gaccha, he pikataruNa! kokilayuvaka ! apasaraNam palAyanam uparacaya kuru, hi yata: raNaraNakam autkaNThya na upajanayasi utpAdayasi; prayojanAbhAvAt- tvayApi na stheyamiti bhAvaH / he madhusamaya ! vasanta" ! navamadamuditamadhupakula kalaraNitamukharalalitalatAm navena madena harSeNa muditasya prasannasya madhupakulasya bhramarasamUhasya kalaraNitena madhuraguJjitena mukharAM vAcAlAM lalitalatAm sundaravallI kimiti kimarthaM prakaTayasi, tayApi nAsya mano vikAraNIyamiti bhAvaH / jinacaraNAzrite zAnte dhyAnanimagne yatinitaruNyA madanasya vasantasamasya vA na prabhAva: saMbhavatIti taivyarthameva tatsamIpe sthIyata iti bhAvaH / ji [1] na [1] ca [1] ra [1] Na [i] sa [1] ra [1] si [0] ru [0] ha [0], pa [1] ri [D] ca [1] Na [0] ra [1] ta [1] ma [1] na [1] si [1]; pa [1] ra [1] va [1] za [1] ma [1] mu [0] pa [1] da [I] dha [1] ti [1]; ka [1] li [1] ta [1] pa [1] ra [1] ma [2] la [1] ye [s] iti dazabhistriyaMtyAlakSaNa saMgatiH / / a0 2 sU0 38401 // 38 / 1 / / mau tanIjamrAH pipIlikA jaNaiH // 385|| mavarya tagaNo nayaNacatuSTayaM jbhraaH| jagairiti aSTamiH paJcadabhizna
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2. sU0-385.] savRtticchando'nuzAsanapradyote ytiH| yathA- niSpratyUha puNyAM lakSmImaviratamabhilaSasi yadi ramayituM sukhaM ca yadIcchasi, sthAtuM nyAyonmIlabuddha laghubhirapi saha bahumiriha kuru mA virodhapadaM tdaa| visphUrjatphUtkAraM kIDAkavalitasakalamagakulamajagaraM bhujaMgamamunmavaM, saMghAtaM kRtvA pazyatA glapitavapuSamanavadhi: citarujA avanti pipIlikAH // 3851 // 30 // 1 // triMzadakSarapAdAM zeSajAti prakArAntareNAha-mauta nIjabhrAH pipIlikA jaNairiti / vivRNoti- madvayaM tagaNo nagaNacatuSTayaM jabharAH / jaNairiti aSTabhiH paJcadazabhizca yatiriti / magaNadvayaM tagaNo nagaNacatuSTayaM jagaNabhagaNa-ragaNAH 'sss. sss. ssi. m. .. . II. I. sis.' itIdRzaitrizatA akSaraH kRtA: pAdA yasya aSTabhiH paJcadazabhizca yatiryatra tat pipIlikAnAmakaM zeSajAticchanda ityarthaH / udAharati- yathA- niSpratyUhamiti / he nyAyonmIlabuddhe ! nyAyena satpathena unmIlantI vikasantI buddhiryasya tatsambodhanam, yadi cet puNyAM pavitrAM lakSmI sampadam avirataM satabaM ramayituM svAtmani salIla sthApayitum abhilaSasi icchasi, sUkhaM nirduHkhaM sthAtaM ca yadi icchasi abhilaSasi, tadA iha saMsAre laghubhiH kSudraiH api bahubhiH anekaH saha sAkaM virodhapadam viruddhavyavahAraM mA kuru / visphUrjasphUtkAram visphUrjana uccai rudgacchan phUtkAraH zabdavizeSo yasya taM krIDAkalitasakalamRgakulam krIDayA anAyAsena kavalitaM bhakSitaM sakalaM samagraM mRgakulam hariNavRndaM yena tathAbhUtam unmadaM mattaM bhujaMgamam- sarpam ajagaram tajjAtIyam etAH pipIlikAH kSudrakITajAtayaH saMghAtaM samUhaM kRtvA vidhAya anavadhirujA asImapIDayA glapitavapuSaM kSINazarIraM kRtvA adanti khAdanti ( iti ) pazya avalokaya / kSudratamA api pipIlikA ghoramajagaramapi nihatya khAdantIti dRSTvA laghubhirapi bahubhivirodhaH pariharaNIya iti bhAvaH / ni [s] pra [s] tyU [s] haM [s] pu [s] NyAM [s] la [s] kSmI [5]; ma [1] vi [1] ra [1] ta [1] ma [1] bhi [1] la [i] Sa ]] si [1] ya [1] di [1] ra [1] ma [1] pi [1] tuM [5]; su [1] khaM [s] ca [1] ya [1] dI [s] ccha [1] si [s] ( pAdAntasya vikalpena gurutvAt ) iti aSTabhiH paJcadazabhizca yatyAlakSaNasaMgatiH / a0 2, sU0 385 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-386.] eSaiva nIparataH paJcadazapaJcadazalavRddhA krameNa karama 35-paNava 40-mAlAH 42 // 386|| eSatra pipIlikA caturyo nagaNebhyaH parataH paJcaviMzamizca laghumivRddhA zeSagaNeSu tathaiva sthiteSu krameNa karabhAdayo bhavanti / tatra paJcabhivRMdA pipIlikAkaramaH / yathA- nityaM lakSmacchAyAcchannaH kalayatu kathamiva tava vadanarucimamatarucizciraM kSayasaMyutaH, tulyaM nAbjaM sphUrjayUlIvidhuritajananayanayugamatimadukaracaraNasya nirmalacAruNaH ! kaNThasyeyaM dAsI zyAmA parabhRtayuvatirapi madhuparicayakalavirutinisargakaladhvaneH, bhrUvallIbhaGga chakAyA hariNanayanamacaturamatilalitatanu karabhoru no sadRzaM dRzaH // 386,1 // 35 // 1 // dazabhirvRddhA pipIlikApaNavaH / yathA- rundo'mandaH kundacchAyaH zaradamalaghanatuhinavikacakumudavanaharahasitasitaH zazAGkakarojjvalaH, tAraH pArAvArApAraH sthalajalagaganatalasakalabhuvanapathadhavalanaparicitaH prsaadhitdingsukhH| lokAlokacchedaM gatvA dRDhakaThinavikaTadigavadhitaTaghaTanavivalanavalayito vi. zuddhayazazcayaH, prottuGgaH zvetaprAkAro dhvaniguNapaNava tava jayati nRpavara navalalitavasatejagatritayazriyaH // 386.2 // 40 // 1 // paJcadazabhivRddhA pipIlikAmAlA / yathA- utphullAmbhojAkSyAstasyAH kusumazarasubhagatava virahadava iha hi jayini samupacaraNaviSaye vyadhAyi sakhIjanaH, aGge vAsaH karpUrAmbhastimitazuci tuhinakiraNakaraparibhavacaturadhavalima kucataTayuge sumauktikadAma ca / rambhAgulmaM lIlAgAraM malayajarasolavasughamabhinavavikacakumudavanadalasamudayazca talpakakalpanA, navyA maulo mahImAlA tadidamakhilamapi davahutavaharuci paricitamahima viracayati muhuH pradAhamahAjvaram // 386.3 // 45 // 1 // zeSajAtiprakaraNam / atha daNDakAH / yat kizcid dRzyate chandaH SaDviMzatyakSarAdhikam / zeSajAtyAdikaM muktvA tat sarva daNDakaM viduH // 3864 // asyaivacchandasaH prabhedAnAhaH eva nIparataH paJca-daza-paJcadazalavRddhA krameNa
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-386.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 335 karabha-35-paNava-40-mAlAH 45 iti / vivRNoti- eSaiva pipiiliketyaadinaa| tathA ca pUrvo ke pipIlikAcchandasi nagaNa catuSTayAdagraM paJcalaghuSuvadhiteSu tata: parato jagaNa bhagaNa ragaNeSu pUrvavat sthiteSu 'pipIlikAkarabha' nAmakaM zeSajAticchandaH, tathA nagaNa-catuSTayAtparataH dazasulaghuSu vardhiteSu zeSeSu yathAsthAnaM sthiteSu 'pipIlikapaNava' nAmakam - evam- nagaNacatuSTayAtparataH paJcadazasulaghuSu vadhiteSu zeSeSu yathAsthAnaM sthiteSu 'pipIlikAmAlA'nAmakaMzeSajAticchanda ityrthH| tatra magaNadvayaM tagaNaH nagaNa catuSTayaM paJcalaghavaH jagaNa-bhagaNa-ragaNAH 'sss. sss. . . . . . . Is.. | .' itIdRzaiH paJcatriMzatA varNaiH kRtAH pAdA yasya tat pipIlikAkarabhanAmakaM zeSajAticchanda iti, tasyodAharaNamAha- yathA- nityaMlakSmacchAyeti / he karabhoru ! karabhI maNibandhAdAkaniSThaM karabahirbhAgau iva UrU yasyAH tatsambodhanam nityaM sarvadA lakSmacchAyAcchannaH kalaGkadhutigrastaH ciraMbahukAlAt kssysNyut| pratidinaM kSIyamANaH amRtaruciH sudhAkiraNa: candraH tava bhavatyA vadanarucim mukhakAnti kathamiva kena prakAreNa (kathamapineti bhAvaH) lalayatu dhArayatu / sphUrjadhUlI-vidhuritajananayana yuvam sphUrjantyA udhUlyamAnayA dhUlyA vidhuritaM pIDitaM janAnAM nayanayugaM yena tat abja kamalaM nirmalacAruNaH vimalasundarasya ( tava ) atimadukaracaraNasya atimRdoH paramakomalasya karacaraNasya pANipAdasya tulyaM lamAnaM na: (asti) zyAmA kRSNavarNA iyaM pratyakSadRSTI parabhRtayuvatiH kokilataruNI api madhuparicayakalavirutiH madhunA vasantena puNyarasena vA paricayAt saMparkAt kalA avyaktamadhurA virutiH gAnaM yasyA stAhazI nisargakaladhvaneH sahajamadhurazabdasya (tava ) kaNThasya galavivarasya dAsI paricArikA / he atilalitatanu paramasundarasvarUpe ! acaraM bhAvAbhivyaktI anipuNaM hariNanayan mRganetran bhrUvallIbhaGga bhrukuTilatA koTilye chakAyA vidagdhAyAH ( tava ) dRzaH dRSTeH sadRzaM tulya no nAsti / mukhena saha candrasyopamAnatvaM prasiddha kintu kalaGkI kSayayuktaH sa niSkalaGkasya pratidinaM vRddhakAnteH tavavadanasya sAmyaM kthNyaatu| kamalasya pANipAdasyopamAnatvaM prasiddham- kintu tadhUlIsaMyutaM, nirmalasya tasyopamAnatvaM kathaM labhatAm kaNThasyopamA kokilA
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 sa vRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 - 386 . ] kaNThena prasiddhA kintu sa- . kevalaM vasantasambandhenama dhuraH tava kaNThastu svabhAvata eva madhura iti tata utkRSTaH / nayanayoH mRganayanAbhyAmupamAdIyate, parammRganayane na bhrUbhaGge vidagdhe tavanayane ca tatra nipuNe iti tataH spaSTaM zreSThe iti bhAva: / ni [s] tyaM [s] la [s] kSma [s] cchA [s] yA [s] ccha [s] nnaH [s] ka [1] la [1] va [1] tu [1] ka [1] tha [1] mi [1] va [1] ta [1] va [1] va [1] da [ ] na [1] ru [1] ci [1] ma [1] mR [1] ta [1] ru [1] ci [s] vi [1] raM [s] kSa [1] ya [1] saM [5] yu [1] taH [s] itilakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 386 / 1 / 35 / 1 / / : atha pUrvokteSu dvitIyaM prakAramAha- 'dazabhirvRddhA pipIlikApaNava' iti / pipIlikAcchandasi nagaNacatuSTayAtparato dazalaghavo vRddhA: tayA ca magaNadvayaM tagaNaH nagaNacatuSTayaM dazalaghavaH jagaNa-magaNa- ragaNAH ' sss. sss. ssI. III. / / / . / / / . / / / , / / / / / / / / / / . 151. SII. SIS.' itIdRzairvaNaiH kRtAH pAdA yasya tat pipIlikApaNava ityuktam / tadudAharaNaM yathA- rundo'manda iti / he dhvanitaguNapaNava ! dhvanitaH zabdaM kurvan guNAnAM paNavaH paTaho yasya guNA eva vA paNavo yasya tatsamvodhanam he nRpavara rAjazreSTha ! navalalitavasateH nUtanasundarAvAsasya jagantritayazriyaH jagattritayasya trailokyasya zrIH lakSmIH yasya tasya tava bhavataH prottuGgaH samunnataH zvetaprAkAraH zubhrovaraNaH jayati sarvokarSeNa vartate / tameva vizinaSTi - rundaH vizAlaH amandaH anIcaH kundacchAyaH kundavan mAdhyapuSpavat chAyAkAntiryasya saH, zaradamalaghana - tuhina - vikacakumudavana - harahasita-sitaH zarada: zarahatoH amalAH nirmalAH ghanAH, tuhinam - himam - vikacaM vikasirta kumudavanam - harasya zivasya hasitameteSAmiva sitaH zubhraH zazAGkakarojjvalaH zazAGkakaraiH candrakiraNaiH ujjvalaH suprakAzaH, tAraH vizuddhaH pArAvArApAraH pArAvAravat samudravat apAraH anantaH sthala-jala - gaganatala - sakalabhuvanapatha - dhavalanaparicitaH sthalaM bhUH jalaM samudrAdipradeza :- gaganatalam AkAzam sakalabhuvanapathaH sarvaloka mArgaH eteSAM dhavalane zvetIkaraNe paricitaH abhyastaH, prasAdhitadiGamukhaH prasAdhitAni bhUSitAni dizAM mukhAni yena tAdRzaH, lokAlokacchedaM lokA lokanAnI mAnasottaravartino gireH paryantam- gatvA dRr3hakaThina vikaTa
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a02, sU0 - 386. ] savRtticchando'nuzAsana pradyote 337 digavadhitaTa ghaTana vivalana- valayitaH dRDhAni savalAni - kaThinAnikarkazAni - vikaTAni vizAlAni ca digavadhitaTAni dizAM sImAparAkASThAH teSAM ghaTane racane yadvivalanaM prayatanaM tena valayitaH valayAkAratAM gataH vizuddhayazazcayaH vizuddho nirmalo yazazcayaH kIrtisamUho yasya saH, iti / pUrvArdhana prAkArasyAtizubhratvaM vaipulyaM ca varNitaM tRtIyena pAdena vaipulyena saha dRDhatvAdikaM varNita mitIdRzastava prAkAraH sarvaprAkArebhyo'tizayita iti bhAva: / ruM [s] do [s]; maM [s] daH [s] kuM [5] da [s] cchA [s] ya: [s] za [1] ra [1] da [1] ma [1] la [1] gha [1] na [1] tu [1] hi [1] na [1] vi [1] ka [1] ca [1] ku [1] mu [1] da [1] va [1] na [1] ha [1] ra [1] ha [1] si [1] ta [1] si [1] taH [s] rA [1] zA [5] Gka [1] ka [1] ro [s] jjva [1] la: [s] itilakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 386 / 2 / / 40 / 1 / / tasyaiva tRtIyaM prabhedamudAhartumavatArayati- paJcadazabhirvRddhA pipIlikA mAleti / pipIlikAcchandasyeva nagaNacatuyAtparataH paJcadazalaghavaH zeSe ca pUrvavat jabharAzcet pipIlikAmAletyuktam- tathA ca magaNadvayaM tagaNaH nagaNacatuSTayaM paJcadaza laghavaH jagaNa - bhagaNa-ragaNAH '''' ''' ''| / / ... / / / , / / / / / / / / / / / / / / / . |'I SII. SIS.' itIdRzaiH catvAriMzatA akSaraH kRtAH pAdA yasya tat pipIlikAmAlAcchandaH / udAharaNam - yathA- utphullAmbhojeti / he kusumazarasubhaga ! kusumazaraH kAmaH tadvat subhaga sundara ! jayini vijayazIle iha asmin tava bhavata: virahadave viyogAgnau utphullAmbhojAkSyAH vikAkSisaroja samAnanayanAyAH tasyAH pUrvavarNitAyA aGganAyAH samupacaraNa viSaye samyak-sevA prabandhe - aGga zarIre karpUrAmbhastimitazuci kapU - rabhizritenAmbhasAtimitaM kvinnaM zuci pavitraM ca vAsaH vastraM, kucataTayuge stanaprAntadvaye tuhinakiraNakaraparibhava caturadhavalima tuhina kiraNasya zItadyuteH karANAM kiraNAnAM paribhave vijaye caturaH nipuNo dhavalimA zvatyaM yasya tAdRzaM mauktikadAma muktAmAlyaM ca malayajarasaka litavasuSam candanapravasiktabhUmikam rambhAgulmam kadalIkuJjaM lIlAgAram krIDAgRham, abhinavavikaca kumudavanadalasamudayaiH sadyaH praphulla kumudakusumasamUhapatranivahaiH ca talpakalpanA zayanaracanA maulau zirasi navyA nUtanA mallI
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 335 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0 - 387.] mAlA mallikApuSpasrag- vyadhAyi vihitam; tat pUrvoktam idam akhilam sarvam api vavahutavaha ruci paricitamahima dabahutavaharucibhiH dAvAgni jvAlAbhiH paricitaH zikSita: mahimA mAhAtmyaM yena tathA bhUtaM sat muhuH bhUyo bhUyaH pravAhamahAjvaram paritApamahA rogam viracayati vidadhAti / tava virahataptAyA stasyAH zAntyarthaM zarIre zItaM vastraM kucataTe muktAmAlA, rambhAkule candanasiktabhUmau puSpadalaH zayyA, zirasi mallikAsrak ityetatsarvaM yat sakhIjanavihitaM tatsarvaM dAhamevavardhayatisma kAmoddIpakatvAditi bhAvaH / ut [5] phu [s] llA [5] mbho [s] jA [5] kSyA [s] sta [s] syA: [s] ku: [1] su [1] ma [1] za [1] ra [1] su [1] bha [1] ga [1] ta [1] va [1] vi [1] ra [0] ha [1] da [1] va [1] i [0] ha [1] hi [1] ja [1] yi [1] ni [1] sa [1] mu [1] pa [1] ca [1] ra [1] Na [1] vi [1] Sa [1] ye [s] vya [1] ghA [5] yi [1] sa [1] khI [5] ja [1] naM: [s] iti lakSaNasaGgatiH // a0 2, sU0 386 / 3 / / 45 / 1 / / itizeSajAti prakaraNam // tatra nAR caNDavRSTiH || 387 // nA iti nagaNadvayaM R iti ragaNasaptakaM ca / samAhAro dvandvaH / yathAabhinavatara durmadoddAmapAthodamAlApraticchAdite sarvato vyomani, sphuTitakuTajaketakIpAMsupucchAcchoTitAzeSavizyaM ndradigmArute / muditanikhilanIlakaNThaH kRte krUrake kAravavyAkule tANDavADambare, kathamiva calito'si bhoH pAntha hitvA priyAM caNDavRSTiprapAtAkule vartmani // / 387.1 / / caNDavRSTiprapAta ityanye // 387H1 // atha daNDakAH 1 atha daNDaka jAtIrupavarNayitaH granthAntaroktAM daNDaka paribhASA mAha- yatki - cidRzyate chanda iti / zeSajAtyAdikaM zeSajAtiH purastAduktAtAmAAdipadena samazIrSa viSamazIrSanAmnI caturthAdhyAyAnte vakSyamANevRte- te ca muktvA vihAya SavizatyakSarAdhikam - saptaviMzatyAdibhirakSaraH kRtapAda chandaH yat kizcida dRzyate kaviprayuktalabhyate tatsarvaM daNDakaM daNDakanAmnA
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-387.] savRtticchando'nuzAsanapradyote kya taM viduH jAnanti pUrvekavaya iti shessH| atha daNDakajAtIyeSu chandaH suvarNanIyeSu, prathamaM prabhedamAha- tatra- nA" caNDavRSTiriti / vivRNotinA iti nagaNadvayaM ! iti ragaNasaptakaM ceti / samAhArodvandva iti / nA ca raR cetyanayoH samAhAradvandve kRte kkIbatvAtseluMgiti bhaavH| tathA ca // . m. sis. SIS. SIS. sis. sis. sis. sis.' itIdRzaiH saptaviMzatyA akSaraH kRtAH pAdA yasya tat caNDavRSTinAmakaM daNDakajAtIyaM chanda ityrthH| udAharatiyathA- abhinaveti / bhoH pAntha ! he pravAsin ! sarvataH sarvasyAM dizi vyomani AkAze abhinavataradurmadoddAmapAthodamAlAkule abhinavatarA atinUtanAH durbhadAH durvAragarvAH uddAmAH ucchRGkhalAH ye pAthodAH meghAH teSAM mAlayA ghaTayA Akule vyApte sati, aindradiGamArate indro devatA asyA iti aindrI pUrvA dik- AzA tasyA mArute vAyo sphuTitakuTajaketakI pAMsupukhacchaTAcchoTitAzeSadizi sphuTitAnAM vikasitAnAM kuTajAnAM ketakInAM ca svasvanAmnAkhyAtAnAM puSpANAM pAMsupuJjAnAM parAgasamUhAnAM chaTAbhiH ghaTAbhiH Acchau TitAH AkrAntoH azeSAH sarvA dizo yena tathA bhUte sati, muditanikhilanIla kaNThaH prasannasakalamayUraH, kRte vihite, karakekAravavyAkule beNa duHzraveNa kekAraveNa tadIya zabdena vyAkule AkrAnte tANDavADambare nRtyavistAre sati, varmani mArge sacaNDavRSTiprapAtAkule caNDAyA duHsahAyA vRSTayAH prapAdena nirbharaNena Akule AkrAnte sati priyAM vallabhAM hitvA vihAya kathamiva kena prakAreNa calitaH prasthitaH asi| IdRze ghore samaye priyAM parityajya gamanaM te sarvathA'nucitamiti- IdRze samaye yAtravAnucitA tatrApi priyA parityAga iti mahAnanartha iti vA bhAvaH / a [0] bhi [1] na [1] va [0] ta [I] ra [1] du [5] ma [1] do [s] ddA [5] ma [1] pA [s] tho [5] da [1] mA [s] tvA [s] pra [1] ti [s] cchA [s] di [1] te [s] sa [s] + [I] to [5] vyo [s] ma [1] ni [s] (sphuTiteti saMyoge gurutvAt) lakSaNasaGgatiH / asya nAmAntaramAha 'caNDavRSTiprapAta' ityanye iti / piGgala chandaH zAstre 'pradhamazcaNDavRSTiprayAtaH' (pi. 6. zA. 7 / 34) iti sUtraM dRzyata, tatrApi 'prapAta' ityapi pAThAntaramiti pAda TippaNyAM dRzyate / ihApi- 'prayAta' iti pAdAntaraM pAdaTippaNyAM dRzyate iti piGgalamatamevedamuktamiti pratibhAti / / a0 2, sU0 387.1 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyota [a02, sU0 - 388.] yathottarameka karavRddhA arNArNavavyAlajImUtalIlAkaroddAmazaGkhAdayaH ||38|| 340 caNDavaSTerUrdhvamekaM karagaNavRddhAH krameNArNAdayo daNDakAH / tatra nagaNAbhyAM . paraMraSTabhI ragaNairarNaH / yathA - aviralaguruzAkhino'raNyabhAgAn samuttuGgazRGgAbalazAlinaH sarva bhUmIbhRto, vipulatarataraMgasaMsaMginI: kUlinIrucchritAnekasaudhAn puragrAmadezAnapi / sthagayati tamasi prapanne sapatnatvamunmuktaSaM ryasya pAtho nighemaMkSu rajyadvapuH kupita iva tadarNasa: prodyayau tasya saMhArakArI samudyatkaro'yaM nizAbalabhaH // 388, 1 // navabhirarNavaH / yathA- prasRta nibiDamArutAndolitAzvatthasaMzIrNaparNaughavisphAravAtolikApUryamANAmbare, ghanavanadavadahyamAnAsilakarazAhUM lapoto.TonAdasaMtrastamAtaGgayUthAkule / dinakarakarataptakolAvalI zrIyamANArdratalle lasa* lokalolavA cAlAmAdyanmahA-, rNavapayasi nanu priya grISmakAle'dhunA mA sma gAmAnaya tvaM hi pInastanAzle SasokhyAni me // 388.2 / / dazabhirvyAlaH / yathA - ciravahadaraghaTTasaMpUryamANocchalatsAriNItoyadhArAmirAmaM sabaikAntakAntaprasarpalatA, bahalitatarugulmakelIgRhaM ye purodyAnamuddAmalIlA juSaH strIsakhAzcAha cerushculukyeshvr| tRSitakara TiyUtha mallUka saMdohakolavrajavyAkulAzyAna kallolinIvAri durvArasUryadyuti, vyatikara vidhurIkRtavyAlaiosmAnAmuddaNDakAntAramIyustvadIyadviSaste'dhunA // 388.3 / / ekAdazabhijImUtaH / yathA- jinapatipadapaGkajasparzapuSpIkRtAzeSazRGgaH purastAdayaM tattadAca saMpa nivAnaM bhuvo bhUSaNaM, prativipinanikuJjakUjatpikIpazvamoccArasaMvagatasvarga sImantinIvargagotiprapaJcAbhirAmo'nvaham / kurubakasahakArakAraskarAzoka jambUkadambeguvIveNukAntArama lA praticchannamArtaNDacaNDAtapaH, pratiTaviniviSTajImUtasaMdohanirmucyamAnAmRtAsArapUrNodvahanirbharaH pazya diSTayojjayanto giriH // 3884 // dvAdazabhilIlAkaraH / yathA - ghanaparimalasArakarpUrapAnoyatimyaddukUlaM kukUladhiyaM padminIpalavastrastaraH khAdirAGgAravisphUjitaM, tuhina kiraNacandrikA hanta hAlAhalatvaM navaM candanaM taptalohopamAM veNuvINA ninAdo'pi karNajvaratvaM
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-388.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 341 vaSat / ayi tava virahe yavasyA mRgAkSyA jhavannAmadheyAkSarocAramaya kara. bhAjuSaH sAMprataM sarvamevAmajad vyatyayaM, tadatisubhaga sAndrapIyUSalIlAkarastabacomiH samAzvAsayanAM cirAyAnyathA tu tvamevAtra niHzUkacUDAmaNiH // 388.5 // - trayodazabhiruddAmaH / yathA- valayitavarakandharaM valgaduttuGgatejasvigandharvarAjIkhurakSuNNavizvaMbharAkSodasaMdohavikSepaNAdurdinAumbaraM, prathamamapi nirIkSya sapremakAntAmukhAmbhoruhAlokane sa kSaNaM kautukI naSTukAmo'pi yAvadbhavat tyunmanAstvadvipakSavajaH / nRpa tava sahasA jayazrIvilAsaikadhAmAbhramAtaGga-saMspaghino'bhraMkarSavigraharmoSaNAH kSobhayanto jagajitajitaH, utamadajalanijhare vastadhUlIvitAnAH kRtAntA ivoddAmagandhadvipAstAvadAvirbhavantazvirAnmUrchayAmAsurenaM vibho // 388 6 // ... caturdazabhiH zaGkhaH / yathA- amarapatikaribhramaM bibhratImAH samagrAH kalaGgaH kalAvibhramaM dhArayatyatrinetraprasUtasya kRSNo bahatyandhakadhvaMsakartutulAM, kuvalayavanamAtanoti dhiyaM pauNDarIkI kalindAtmajA jalakanyojjvalaM bAri patte vidhatte'anAdrivilAsaM ca kailAsapRthvIbhRtaH / kalayati lavaNodadhiH kSIrapAyo. dhilIlAyitaM zeSazobhAmazeSAhayaH prApnuvantIndvanIlAzca muktAmaNInAM samAsAdayanti tviSaM, vicakilaharahAsanIhArahArenduzaGkAvadAtaramImiH sphuraddhimahIpAlacUDAmaNe zAsanazvaryavajrAyudha tvadyazorAzimiH // 388.7 // AdizabdAt paJcadazabhiH samudraH SoDazabhirbhujaMga ityevamAdayo yatheSTakRtanAmAno yAvadekonasahasrAkSaraH pArastAvadbhavanti // 388.7 // yathA pUrvamuktAdijAticchandaHsu ekaikAkSaravRddhayA jAtibhedA uktAH tathA'trApi ekakagaNavRddhayA chandobhedAvarNyante- yathottaramekaikaravRddhAH arNANavanyAlajobhUtalIlA karoddAma zaGkhAdaya iti / vivRNoti caNDavRSTerUvamekaikaragaNavRddhAH krameNArNAdayo daNDakAH iti / nagaNadvayaM saptaragaNAH iti caNDavRSTipAdanyAsa uktastatrakai karagaNavRddhau kRtAyAm- arNaH, arNavaH, vyAlaH, jImUtaH, lIlAkaraH, uddAmaH zaGkha ityevamAdayodaNDakA bhavanti itthaM ca nagaNadvayAtparata: caturdazaragaNaparyantaM nAmAnyuktAni / tataH paramapi ragaNavRddho ArAma-saMgrAma-surAma-vaikuNTha-sArakAsAra-visAra-saMhAra-nIhAra-maMdAra
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 sa vRtticchando'nusAzana pradyote [a02, sU0 388. ] kedAra - AsAra-satkAra- saMskAra- mAkanda - govinda - sAnanda - sandoha - Anandra- ityete Adi pade grAhyA iti tarkavAcaspatiH / svamate ca samudra - bhujaMgAdaya: Adipadena gRhyante iti vakSyati / itthaM prathamaM prabhedaM varNayati - tatra - nagaNAbhyAM paraMrabhI ragaNairiti / tathA ca nagaNadvayam - ragaNASTakam ' 111. 111 515. SIS. SIS. Sis. sis. sIS SIS SIS. ' itIdRzairvarNeH kRtAH pAdA yasya tat arNanAmaka daNDa jAticchanda ityarthaH / tathA codAharati yathA- aviraleti / avirala guruzAkhinaH aviralAH ghanAH guravaH mahAntazca zAkhino vRkSA yatra tAdRzAn araNyabhAgAn vanapradezAn samuttuGgazRGgAvalIzAlinaH samuttuGgAbhi: atyunnatAbhiH zRGgAvalIbhi; zekharasamUhaiH zAlante zobhante iti tAn sarvabhUmIbhRtaH sarvAn parvatAn, vipulatarataraMGgasasaGginI: vipulataraiH mahAmahadbhistaraGgaH UrmibhiH saMsaGgaH saMparko yAsAM tathA bhUtAH kUlinI: taTinI (nadI) ucchritAnekasaudhAn ucchritAH unnatA aneke saudhA: prAsAdA yeSu tAn- puragrAmadezAn nagara grAmabhAgAn api sthagayati AcchAdayati, sapatnatvaM zatrutvaM prapatre prApte tamasi andhakAre sati, unmukta'dheyasya tyaktaghRteH pAthonidheH samudrasya, ( evaM sarvAn vyApnuvadi namo yAmapi vyApsyatIti zaGkitasya) maMkSu zIghraM kupita iva kRtakrodha iva rajyadvapuH raktavarNazarIraH samudyatkaraH samudyantaH samudayaH prApnuvantaH karA: kiraNA yasya tAdRzaH, tasya tamasaH saMhArakArI vinAzakRt nizAvallabhaH candraH tadarNasaH samudrajalamadhyAt prodyayau niH sRtaH / vanaparvatanagara grAmAdiSu sarvatra tamasAcchanneSu bhItaM samudramAlokya tama saH saMhArAya samudrajalAdeva candro bahiragata iti bhAvaH / a [1] vi [1] ra [1] la [1] gu [1] ru [1] zA [5] khi [1] no [5] ra [5] Nya [1] bhA [s] gAn [s] sa [1] muM [s] tu [5] Gga [1] zU [S] GgA [s] va [1] lI [s] zA [s] li [1] na: [s] sa [s] [1] bhU [S] mI [s] bhR [1] taH [s] iti lakSaNasamanvayaH // a0 sU0 388 / 1 / / ataH paraM navabhIragaNaiH kRtapAdamarNavamudAhartuM mAha- navabhirarNavaH iti / tathA ca nagaNadvayAtparataH nava ragaNAH / / 1. 111. SIS. SIS. sis sis sis. sts. SIS. SIS. SIS' itIharaurakSaraH kRtAH pAdA yasya sorNavanAmA daNDaka ityarthaH /
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 343 [a0 2, sU0-388.] savRtticchando'nuzAsanapradyote tathodAharati- yathA-prasRtanibiDeti / he priya ! vallabha ! prasRtanibiumArutAndolitAzvatthasaMzIrNaparNodhavisphAravAtolikApUryamANAmbare prasRtaH sarvataH prasaraM gato nibiDaH bahulIbhUto yo mAhataH vAyustenAndolitAnAM kaspitAnAmazvatthAnAM saMzINaH patitaH pA~dhaiH patrasamUhaiH visphArayA vRddhigatayA vAtolikayA vAtyayA ApUryamANa mAcchAdyamAnamambaraM yasmin tathA bhUte, ghanavanadavadahyamAnAkhilakarazArdUlapotodbhaTonnAdasaMtrastamAtaGgayUthAkule ghanena bahulIbhUtena vanadevatAraNyadAvAgninA dahyamAnAnAM pluSyamANAnAM krUrANAM bhayaGkarANAM zArdUlapotAnAM tarakSuzizUnAm udbhaTaH uccastaraiH unnAdaH UrdhvajitaiH satrastAnAM bhItAnAM mAtaGgAnAM hastinAM yUtheva samUhena Akule vyAkIrNe, dinakarakarataptakolAvalIzrIyamANAtalle dinakarasya sUryasya karaH kiraNaH taptAna. jAtA saMtApAnAM kolAnAM zUkaraNAm AvalyA paktyA zriyamANAni zaraNIkriyamANAni ArdrANi klinnAni tallAni akRtrimasarAMsi yasmin tathAbhUte lasallolakallolavAcAlamAthanmahArNava payasi lasadbhiH zobhamAnaH lolaH caJcalaH kalloleH mibhiH vAcAlam bahuvadat mAdyat garvitam arNavasya samudrasya paya: jalaM yasmistasmin grISmakA nidAdhasamaye tvaM mA sma gAH na gaccheH, me mama pInastanAzleSasaukhyAni pInayoH sthUlayoH stanayoH kucayorAzleSasya AliGganasya saukhyAni AnandAni mAnaya svIkuru / paNauMdhasaMkulAbhirvAtyAbhirAkAze samAkule vanavyAghrakolAdi santApini samudrataraGgavardhake'smin grISmasamaye dUradezagamanaM vihAya mamAliGgana saukhyamevAnubhaveti bhAvaH / pra [1] sa [1] ta [1] ni [0] bi [s] Da [1] mA [s] ru [I] tA [s] ndo [5] li [1] tA [s] zva [s] tya [1] saM [5] zI [s] rNa [0] pa [s] Nau [5] dha [1] vi [s] sphA [5] ra [1] bA [s] to [s] li [0] kA [1] pU [s] rya [0] mA [s] NA [5] mba [1] re [5] iti lakSaNasaGgatiH / / a0 2, sU0 388 / 2 // __ atha nagaNadvayAtparato dazabhI ragaNaH kRtaM nyAlanAmAnaM daNDakaM varNayitumavatArayati- dazabhiAla iti / tathA ca nagaNadvayAtparato dazaragaNAH // ... SIS sis. SIS. sis. sis. SIS. Is. sis sis. SIS. itIdRzaH SaTtriMzatA akSaraH kRtAH pAdA yasya sa vyAlanAmA daNDaka ityarthaH / udAharati- yathA-cira
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-388.] vahaditi / he culukyezvara ! culukyavaMzasaMbhUtanRpa ! uddAmalIlAjuSaH svacchandakrIDAsevitaH svIsakhAH vanitAsahAyAH ye tvadIyadviSaH tavazatravaH ciravahadaraghaTTasaMpUryamANocchalatsariNItoyadhArAbhirAmam ciraM bahukAlaM vahadbhiH caladbhiH araghaTTaH kUpAttoyaniHsAraNamantraH saMpUryamANAnAM jalerApUryamANAnAm ucchalatAma uddhataM yathAsyAttathA gacchatAM sAriNIto. yAnAM praNAlikAjalAnAM dhArAbhiH pravAhaiH abhirAmaM sundaraM yathAsyAttathAbhUtaM sadaikAntakAntaprasarpallatAvahalitatarugulmakelIgRham sadA sarvadA ekAnte nibhRtapradeze kAntaM sudaraM yathAsyAttathA prasarpantIbhiH calantIbhiH latAbhiH bahalitAH puJjIbhUtAH taravovRkSA; gulmAni kuJjAni ca tAnyeva kelIgRhaM krIDAgAraM yatra tAdRzaM purodhAnam nagaropavanam cAru sundaraM yathA syAttathA cekaH vijaH: te tvadIyadviSaH adhunA samprati tavAkramaNAnantaram tRSitakaraTiyUthabhallUkasandohakolavajavyAkulAzyAnakallolinIvAri tRSitaH pipAsitaH karaTiyUthaiH gajaghaTAbhiH, bhallUka sandohaiH RkSasamUhaH, kolavaja: zUkaravRndaiH vyAkulam AkrAntam- ataeva AzyAnaM zuSkaprApyaM kallolinyA nadyA vAri jalaM yatra tathAbhUtam- durvArasUryadhuti durvArA sacchAyavRkSAbhAvAdvArayitumazakyA sUryadyutiH divAkara kiraNAH yatra tAdRzam, vyatikaravidhurIkRtavyAlasaMrudhyamAnadrumacchAyam vyatikarAt vyavAyAt vidhurIkRtaH viccheditaH vyAlaH sarpaH saMrudhyamAnA upabhogArtha vAryamANA drumANAM vRkSANAM chAyA yatra tAdRzaM uddaNDakAntAram ghoramaraNyam-Iyu: praaptvntH| ye tvadIyazalava; pUrvaM purovane kAntAbhiH saha vijahuH te tvayA vidrAvitAH zuSka prAyanadIkam, ghorAtapaparItam, kAntAviyukta kupitasarpAkAntavRkSacchAyam vanaM prAptAH / tatrApi teSAM sarvathA duHkhameveti bhAvaH / ci [0] ra [1] va [1] ha [1] da [1] ra [0] gha [5] [1] saM [5] y [s] yaM [1] mA [s] go [s] ccha [1] tsA [s] ra [I] NI [s] to [s] ya [i] dhA [s] rA [s] bhi [] rA [s] ma [s] sa [1] dai [s] kA [s] nta [1] kA [s] nta [5] pra [1] sa [s] paM [5] lla [1] tA [5] iti lakSaNasamanvayaH ||a0 2, sU0 388 // 3 // atha nagaNadvayAtparata ekAdazaragaNakRtapAdAM jImUtanAmAnaM daNDakaM varNayitu mavatArayati- ekAdazabhijI'ta iti / nagaNadvayAtparata ekAdazabhIragaNaH
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-388.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 345 kRtAH pAdA yasya sa jImUtanAmAdaNDaka ityarthaH / tathA ca . . sis. SIS. sis. SIS SIS. SIS. SIS. SIS SIS. SIS. SIS.' itIzairvaNaH UnacatvAriMzadbhiH kRtA: pAdA yasya sa jImUtanAmA- yathA jinapatIti / diScA saubhAgyAt purastAt agre ayaM dRzyamAnaH ujjayantaH tannAmnA prasiddhaH giriH parvataH iti pazya avalokaya / tameva viziSTi- jinapatipadapaGkaja sparzapuNyIkRtAzeSazaGgaH jinapate: padapaGkajayo: caraNakamalayoH sparzana saMparkaNa puNyokRtAni pavitratAM nautAni azeSANi sarvANi zRGgANi yasya saH, tattadAzcaryasampanidAnam teSAM teSAmAzcarya sampadAm adbhutasampattInAM nidAnaM kAraNam . bhuvaH pRthivyA bhUSaNam alaGkArabhUtaH; anvahaM pratidinaM prativipinanikuJjakUjat- pikapaJcamoccArasaMgitasvargasImantinIvargagItiprapaJcAbhirAbhiH prativipinaM sarveSu araNyabhAgeSu- nikuoSu latAgRheSu kUjantInAM pikInAM paJcamoccAraiH paJcamanAda gAnaH taM vargitasyaikatrIbhUtasya svargasImantinIvargasya devAGganAsamUhasya gItiprayazcana gAnavistAreNAbhirAmaH sundaraH, kurabakasahakArakAraskarAzokajambUkadambeDagudIveNakAntAramAlApraticchannamArtaNDacaNDAtapaH kurabakAH sahakArA: kAraskarAH azokAH jambvaH kadambA, iMgudyaH veNavazceti- svasvanAmnAkhyAtAnAM vRkSANAM kAntAramAlAbhiH vanasamUhai: praticchannaH vArito mArtaNDasya sUryasya caNDa: duH sahaH AtapaH dharmaH yatra tAdRzaH, pratitaTa viniviSTajImUtasaMdoha nirmucyamAnAmRtAsArapUrNodvahanirbharaH pratitaTa paryantabhAgeSu viniviSTaH prasRtaH jImUta sandohaiH medhasamUhaiH nirmucyamAnena vRSyamANena amRtasAreNa jala varSaNena pUrNAH udvahantaH uccaH sthAnAtpatantaH nijharAH prapAtA yatra tAdRzaH / ji [1] na [1] pa [1] ti [1] pa [1] da [1] paM [5] ka [1] ja [5] spa [s] rza [1] pu [s] NyI [5] kR [i] tA [s] ze [s] Sa [1] 7 [s] GgaH [s] pu [s] stA [s] da [1] yaM [s] ta [5] tta [0] dA [s] zca [s] rya [1] saM [5] pa [s] ni [1] dA [s] naM [s] bhu [1] bo [s] bhU [s] Sa [1] NaM [s] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 388 / 4 // atha nagaNadvayAtparato dvAdazabhIragaNaH kRtapAdaM lIlAkaranAmAnaM daNDakamavatArayati- dvAdazabhiaulAka ra iti / tathA ca nagaNadvayaM dvAdazaragaNAH
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-388.] 'im. I. SIS SIS. SIS. sis. SIS. SIS. Is. sis. sis. SIS. SIS. Sis.' itIdRrzIdvacAriMzadakSaraH kRtAH pAdA yasya sa lIlAkaranAmA daNDaka ityrthH| udAharati- yathA- ghanaparimaleti / ayi ! atisubhaga ! he atyanta sundara ! bhavannAmadheyAkSarocAramantraka rakSAjuSaH bhavato nAmadheyAkSarANAm uccAraH kathanam eva mantra: sa eva ekA kevalArakSA virahe prANarakSaNopAyaH tAM cuSate iti tayA bhUtAyA asyAH mRgAkSyAH mRganetrAyA aGganAyAH tava virahe bhavatA saha viyogAvasthAyAm yat yasmAt ghanaparimalasArakapUrapAnItimyadkUlaM ghanaM bahulaM parimalam saurabhameva sAraH mukhyaM yatra tAdRzena karpUrapAnIyena ghanasAramizritajalena timyat klidyamAnam dukUlaM vastraM kukUlazriyaM karISAgnizobhAM dadhat dhArayat- padminIpallavastrastaraH kamalinIdalazayanIyam- khadirAGgAravisphUjitam khadirakASasaMbhUtAgniprabhAvaM dadhat, tuhinakiraNacandrikA zItarazmijyotsA hanta iti duHkhe hAlAhalatvaM hAviSatvaM dadhatI, navaM pratyagraghRSTaM candanaM zrIkhaNDadravaH taptalohopamA agnidagdhalauha sAdRzyaM dadhat, veNuvINAninAdaH vaMzIvallokyoH zabdaH api karNajvarAvaM zrotradAhakatvaM dadhat ( itthaM ) sarvameva pUrvotaM sakalaM vastu vyatyayaM vaiparItyam abhajat gatam tat tasmAt sAndrapIyUSalIlAkaraiH ghanasudhAcamatkArakArakaH taiH prasiddhaH vacobhiH vAkyaH etAM mRgAkSI cirAya bahukAlArtha samAzvAsaya AzvastAM vidhehi, anyathA tadvaparItye tu atra asyA kaSTajanane tvameva niHzakacUDAmaNiH nirdaya ziromaNiH asi / asyAH tava virahAdeva sarva sukhakAri vastu duHkhakAraNamabhUt tasmAt tvadIyaranukUlavaMcobhireveyaM sukhinI syAditi bhAvaH / gha [1] na [1] pa []] ri [1] ma [1] la [1] sA [s] ra [1] ka [s] y [s] ra [I] pA [5] nI [5] ya [1] tA [s] mya [s] dudu [1] kU [5] laM [s] ku [1] kU [s] la [5] tri [1] yaM [5] pa [5] ni [1] nI [s] pa [5] lla [1] va [5] sra [5] sta [1] ra: [s] khA [s] di [I] rA [s] GgA [s] ra [1] vi [s] sphU [s] ji [1] taM [5] iti lkssnnsmnvyH| a0 2, sU0 388 / 5 / / atha nagaNAt parataH trayodazabhi: ragaNaH kRtapAdam- uhAmanAmAnaM daNDakamupavarNayitumAha trayodazabhiruddAma iti / nagaNadvayaM vayodaza ragaNAH // .
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 388. ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 347 111 51s. sis sis sis sis sis sis sis. IS SIS SIS. SIS. SIS. ' itIdRzaiH paJcacatvAriMzatA varNaiH kRtAH pAdA yasya saH uddAmanAmA daNDaka ityarthaH / udAharati yathA- valayiteti / tvadvipakSavrajaH tavazatrusamUhA prathamamapi gajaghaTa | lokanAtpUrvamapi valayitavarakandharaM valayitA bhugnIkRtA varA zreSThA kandharA grIvA yasmin karmaNi tadyathA syAttathA valgaduttuGgatejasvigandharvarAjIkhurakSUNNavizvambharAkSodasaMdoha - vikSepaNAdudinADambaram valgatAm dhAvamAnAnAm uttuGgAnAm atyunnatAnAm tejasvinAm sphUrtimatAM gandharvANAm aztrAnAM rAjyAH mAlAyAH khuraiH pAdaiH kSuNNAyA marditAyA vizvambharAyAH pRthvyAH kSodAnAM cUrNAnAM saMdohasya samUhasya vikSepaNayA prasAraNena durdinasya meghAcchannadinasya ADambaraH vistAro yatra taM nirIkSya avalokya, kSaNaM kiJcitkAlArthaM sapremakAntA mukhAmbhoruhAlokane sapremNaH sAnurAgAyA kAlAyA mumvamevAmbhoruhaM kamalaM tasya avalokane darzane kautukI autsukyavAn unmanAH yuddhAdudgatacetAH yAvat naSTukAmaH palAyitumicchaH api bhavati jAyate tAvat- he nRpa sahasA atarkitaM yathAsyAttathA- jayazrIvilAsAbhramAtaGgasaMspadhinaH jayazriyAH vijayalakSmyA : vilAsaH krIDAsthAnam yaH abhramAtaGgaH airAvataH, tena saha saMspardhitaH spardhAzIlA: abhraMkaSaiH AkAzacumbibhiH vigrahaiH zarIre: bhISaNAH bhayajanakA: UrjitaiH balavadbhiH gajita : zabdaH jagat saMsAraM kSobhayantaH dharSayantaH srutamadajalanirbharaiH srutasya drutasya madajalasya dAmavAriNaH nirbharaH pravAhaiH dhvastadhUlIvitAnAH dhvasta : nAzito dhUlIvitAnaH rajovistAro yaiH tAdRzAH kRtAntA iva yamA iva tava bhavataH uddAvagandha dvipAH vizRGkhalamahAgajAH AvirbhavantaH dhUlIzAntyA prAkaTya gacchantaH he vibho ! etaM tava vipakSavrajam cirAt bahukAlaM yAvat mUrchayAmAsuH mUrchitaM cakruH / pUrvaM kevalaM dhUlIpaTalameva dRSTvA dUre yAvat tava sainyaM tAvatpriyAmukhaM gantuM palAyitukAmA api tava zatravaH gajamadairdhulIpaTalezAnte mahato gajAn dRSTavamUrcchitA iti bhAvaH / va [1] la [1] yi [1] ta [1] va [1] ra [1] kaM [ 5 ] dha [1] raM [s] va [s] laga [1] du [5] taM [s] ga [1] te [s] ja [5] svi [1] gaM [5] dha [5] vaM [1] rA [5] jI [5] khu [1] ra [5] kSu [s] NNa [1] vi [5] zvaM [s] bha [1] rA [s] kSo [5] va [1]
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02sU0 - 388.] saM [s] do [s] ha [1] vi [s] kSe [s] pa [1] NA [s] du [s] di [1] nA [s] Da [5] mba [1] raM [s] iti lakSaNasamanvayaH / / a0 2, sU0 388.6 / / atha nagaNadvayAtparataH caturdazabhIragaNaiH kRtapAdaM zaGkhanAmAnaM daNDakamudAhartuM - mavatArayati - caturdazabhiH zaGkhaH iti / nagaNadvayaM caturdaza ragaNAH '|||. ||. SIS. SIS. SIS SIS. SIS. SIS. SIS SIS- SIS. SIS SIS. SIS. SIS. SIS'utdRzairaSTAcatvArizatA akSaraiH kRtAH pAdA yasya sa zaGkhanAmA daNDaka ityarthaH / tadudAharaNamAha- yathA - amarapati karoti / zAsanaizvaryavajrAyudha ! zAsanaM nigrahAnugrahau - aizvaryamakuNThitAjJatvaM tAbhyAM vajrAyudha indrasadRza ! mahIpAlacUDAmaNe ! rAjaziromaNe ! vicakila - harahAsa - nIhAra-hArenduzaGkhAvadAtaiH vicakila matizveta puSpavizeSaH madanAparaparyAyaH, harahAsaH zivATTahAsaH zveteSu prasiddhaH nIhAraH himam haar| maulikamAlyam, InduH candraH zaGkhaH kampuH- etAnIva avadAtAH nirmalAH taiH, amobhiH prakhyAtaM sphuradbhiH sarvatra prasRmaraiH tvadyazorAzibhiH tavakIrtivrAtaiH samagrAH azeSAH ibhAH hastinaH amarapatikarivibhramaM amarapatikariNaH indvagajasthairAvatasya bhramaM sandehe vibhrati dhArayanti, abhinetraprasUtasya atrinetrAt tannAmaka RSinayanAn prasUtasya utpannasya candrasya kalaGkaH lAJchanaM kalAvibhramaM kalAyA: SoDazAMzalekhAyAH vibhramaM vilAsaM dhArayati, kRSNaH kezavaH andhakadhvaMsaka ' andhakAsuranAzakasya zivasya tulAM sAmyaM vahati dhArayati, kuvalayavanaM nIlotpatramRdaM pauNDarIkIM zvetakamala sambandhinIM zriyaM zobhAm Apnoti prakAzayati kalindAtmajA kAlindI-yamunA jahnakanyojjvalaM jahrukanyA gaGgA tasyA iva ujjvalaM zvetaM vAri jalaM dhatte dhArayati, aJjanAdriH kajjalaparvataH ca kailAsapRthvIbhRtaH kailAsaparvatasya vilAsaM lIlAM dhatte tadvarNo bhavati, lavaNodadhiH kSArasamudraH kSIrapAthodhilalAyitaM dugdhodadhi bilAsa kalayati dhArayati, azeSAhayaH sarve sarvAH zeSazobhAm zeSanAga - kAnti prApnuvanti, indranIlAH indranIla maNayaH ca muktAmaNInAM mauktikAnAM tviSaM kAnti samAsAdayanti / atisvacchataraiH sarvatA vyAptaistvadyazobhiH sarvaM zveta kRtamiti sarve gajA airAvata nibhAH jAtAH candrakalaGko'pi tadIya kalA vizeSatAM gataH kRSNaH zivavacchveto'bhUt, nIla kamalaM zvetotpalatAM gatam, " "
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 [a0 2, sU0-388.] savRtticchando'nuzAsanapradyote yamunAyA nIla jalamapi zvetamabhUt sarve samudrAH kSIrodadhayo jAtAH sarve sarpAH zeSanAga iva babhUvuH kaJcagiriH kailAsavarNo'bhavat indra nIla maNiH muktAsAdRzyaM gata iti bhAvaH / a [1] ma [1] ra [1] pa [1] ti [1] ka [1] ra [s] bhra [1] meM [s] bi [s] bhra [1] tI [s] bhAH [s] sa [1] ma [s] grAH [5] ka [1] laM [s] kaH [5] ka [1] lA [s] vi [5] bhra [1] maM [s] dhA [s] ya [s] tri [1] ne [s] tra [5] pra [1] sU [5] ta [5] sya [0] kR [s] SNo [s] va [1] ha [5] tya [s] ndha [1] ka [s] dhvaM [s] sa [0] ka [s] tu [5] stu [1] lAm [s] iti lakSaNasamanvayaH // a0 2, sU0 3887 // itthaM sUtroktA arNAdayaH zaGkhAntA daNDakA vrnnitaaH| sUtre ca 'zaGkhAdaya' iti Adipadam upAttaM tena keSAM saMgraha ityAha- AdizabdAtpaJcadazabhiH smudrityaadinaa| ayamarthaH nagaNadvayAtparata: aSTaragaNebhya Arabhya caturdaza ragaNaparyantaM ye daNDakAste- zaGkhAtranAmabhiruktAH tataH paramapi- ekaMkaragaNavRddhayA daNDaka bhedA bhavanti, teSAM nAmAni ca yatheSTaM budhaH kalpitAni- anyarapi kalpanIyAni / teSu- yathA- nagaNadvayAtparataH paJcadazabhIragaNaH kRtA: pAdA yasya sa samudranAmA daNDakaH, nagaNadvayAtparata: SoDazabhIragaNaiH kRtAH pAdA yasya sa bhujaMganAmA daNDaka iti, asmAbhiH nAma kalpayitvA kathitaM tathA kalpanIyam / tadudAharaNAni ca UhyAni / kimasya vidheH kacidvirAmo'sti na vA ? asti cetkiyadavadhirityAzaGkAyAmAha-yAvadekonasahasrAkSaraiH pAda iti / ekona sahasrAkSarAtmakaH pAdo daNDaka kalpanAyA avadhiriti bhAvaH / piGgalAcAryeNa tu caNDavRSTiprapAtAdagre- ekaikara vRddhayA kalpitA: sarve'pi daNDakAH pracitasaMjJakA eva / tavRtikRtA halAyudhena ca- yatheSTaM naamklpnaa'pynumtaa| tathAhi tadIyaH zloka:- "prathamakathitadaNDakazcaNDavRSTiprapAtAbhidhAno mune: piGgalAcAryanAmno mataH pracita iti tataH para daNDakAnAmiyaM jAtirekaikarekAbhivRddhayA yatheSTaM bhavet / svaruciracitavizeSarazeSaH punaH kAvyamanye'pi kurvantu vAgIzvarAH bhavati yadi samAna saMkhyAkSaraiHyatra pAdavyavasthA tato daNDakaH pUjyate'sau janaiH // iti // 'zeSaH pracitaH' (pi. cha. zA. 6 / 36 ) iti sUtravyAkhyAyAMmidamuktam, tasyAyaM bhAvaH, nagaNadvayAtparataH saptabhIragaNaH caNDavRSTiprapAtAbhidho daNDaka: kathitaH tataH parameka
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 savRticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 - 389.] karagaNavRddhayA vinyastapAdAnAM daNDakAnAM 'pracita' iti samudAyasaMjJA piGgalAcAryasya matA; tattadvizeSanAmAni tu svaruci racitAni vAgIzvarAH kurvantu na tatra niyamaH iti / svamate ca ragaNasthAne saptabhiH yagaNAdibhI racitapAdAnAM 'pracita' saMjJA'grima sUtreNa zAsyate, 'zeSaH pracita:' ( 7/36 ) iti pUrvokta piGgalasUtravyAkhyAne'pi kecit zeSazabdasya yagaNAdi rAcitadaNDaka paratvaM svIkurvanti iti tahippaNyAmuktam / tathA ca nagaNaradvayAtparataH saptaragaNaiH kRtapAdaM daNDakaM vihAya sarve daNDakAH pracitasaMjJA ityekaM matam, nagaNadvayAtparato saptabhiH yagaNAdibhI racitapAdA daNDakAH pracitasaMjJA ityaparaM matamiti niSkarSa: // a0 2, sU0 3887 // nAbhyAM ravadyAdayaH pracitaH // 389 // nagaNadvayAt pare yAdayaH sarve varNagaNA yadA bhavanti tadA pracitaH / ravad ityatidezAtsaptabhiryaiH pracitaH / tataH paramerkekayAdivRddhA arNArNavavyAlajImUtalIlAkaroddAmazaGkhAdayo'trApi bhavanti / yathA - vilasadurutaravAri pracaNDe mahAvAhinIvyUhavisphAraNavyaktazaktau, prakaTayati rucirAkhaNDa kodaNDadaNDaM dizatyucca ke rAjahaMsapraNAzam / prazamayati nikhilaM medinIcakra saMtApavisphUjitaM nyakRta pratApe, pracitadhanavalayukta nabhasyAyamAne culukyezvare ko na dhatte pramodam / / 386.1 // evamAdiSu zeSa gaNeSUdAhAryam / ekaikagaNavRddhayA ca arNANavavyAlajImUtalIlAkaroddAmazaGkhAdayo'pyudAhAryAH / atha nagaNadvayAtparata yagaNAdibhiH pratyekaM saptabhiH racitapAdasya daNDakasya saMjJAmudAharaNaM ca vaktumupakramate - 'nAbhyAM ravadyAdayaH pracita' iti / vivRNoti - nagaNadvayAtpare yAdayaH sarve gaNA ityAdinA / nagaNadvayAdagre yathAyathaM yadi sarve gaNA: ( paryAyaza: ) prayujyante tadA sa sarvo'pi daNDakaH pracita saMjJAM labhate ityarthaH / yathA - nagaNadvaya saptayagaNaH kRtAH pAdA yasya sa pracitaH, nagaNadvayAtparataH saptabhirbhagaNaiH kRtAH pAdA yasya so'pi pracita:, eva manye'pi tagaNAdayaH parivartanIyAH / itthaM svAzayaM spaSTayituM punarAha - ravatrityatidezAtsaptabhiryaiH pracita iti / pUrvatra nagaNadvayAtparataH saptabhI
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a02, sU0 - 389 ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 351 artis ' caNDavRSTi' nAmAdaNDaka ukta tathA yAdiviSaye'pyatidizyate iti saptabhireva pAdibhiH kRtasya daNDakasya 'pracita' saMjJA jJeyA / saMkhyAntara viziSTairyAdibhiH kRtAnAM tu saMjJAntaM ragaNavadeva vijJeyam / tadevAha - tataH paramekaikayAdivRddhA arNArNavavyAlajImUtalIlAkaroddAmazaGkhAdayo'trApi bhavantiiti / yathA yathottaramekaikaragaNavRddhatrA arNAdayo daNDakAH pUrvamuktAstathA yathottaramekaikayagaNAdivRddhyA'pi vijJeyA iti bhAvA / evaM prathamaH pracitAdaNDakaHnagaNadvayaM sapta yagaNAH '111. 111. iss Iss Iss iss Iss Iss. 155. ' itIdRzeH saptaviMzatyA akSaraiH kRtapAdaH / tadudAharaNamAha- yathA - vilasadurutareti / vilsadurutaravAripracaNDe vilasatA uruNA mahatA taravAriNA khaGgena pracaNDe - pakSe vilasatA urutareNa atyadhikena vAriNA jalena pracaNDe - bhayaGkare, mahAvAhinIvyUhavisphAraNa vyaktazaktau mahato vAhinI vyUhasya sainyasaMnivezavizeSasya pakSe nadIpravAha vizeSasya ca visphAraNe vardhane vyaktA spaSTA zaktiryasya tAdRze, rucirAkhaNDako daNDadaNDam ruciraM sundaraM ca tat akhaNDaM pUrNaM kodaNDadaNDaM cApadaNDam indradhanuzca - prakaTayati darzayati, rAjahaMsa praNAzam rAjAnohaMsA iveti teSAM praNAzam palAyanam, anyatra rAjahaMsAnAM marAlAnAM praNAzaM palAyanam ( prAvRSi rAjahaMsAH palAyya mAnasaM gacchantIti prasiddhi:) uccakaiH atyantaM dizata AjJApayati, nikhilaM samagraM medinIcakrasaMtApa visphUjitam medinIcakrasya pRthvImaNDalasya saMtApaH duSTaiH kRtaM pIDanam, sUryazmikRtamauSNyaM vA tasya visphUjitam prAbalyam - prazamayati nAzayati nyakRtArkapratApe nyakkRtaH tiraskRtaH arkasya sUryasya pratApo yena tasmin - ( rAjapakSe prabhAvasya taikSNyena sUrya pratApatiraskAraH, nabhasya pakSe ca chAyayA sUryapratApatirodhAnam ) pracitaghanabalayukte pracitaM samuditaM dhanaM bahulIbhUtaM balaM sainyaM tena yukte, pakSe pracitena ghanabalena meghasaMnyena yukte, culukyezvare culukyavaMzIyanRpe nabhasyAyamAne bhAdrapadamAsavadAcarati sati kaH janaH pramodaM praharSa na dhatte na dhArayati, api tu sarva eva dhArayatIti bhAvaH / samAnaH vizeSaNaM rAjJo bhAdrapadasya ca sAmyamuktvA yathA bhAdrapade janA nandanti tathA'smin rAjani - tathA bhUte satyapIti bhAvaH / vi [1] la [1] sa [1] du [1] ru [1] ta [1] ra [1] vA [5] ri [5] pra [1] caM [s] De [s]
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2 sU0-360-391.] ma [1] hA [s] vA [5] hi [1] nI [s] vyU [s] ha [1] vi [5] sphA [5] ra [1] Na [S] vya [s] kta [1] za [s] ktau [s] itilakSaNasamanvaya // a0 2, sU0 386 / 1 / / nagbhyAmaSTAdirAH pannaga dambholi - helAvalI-mAlatIkeli kaGkalli lIlAvilAsAdayaH // 390 // nagaNAdgurozca pare aSTAdisaMkhyA ragaNA yeSu te yathAsaMkhyaM pannagAdayo daNDakA bhavanti / tatrASTaragaNaH pannagaH / yathA- avikaladhyAna saMtAna dhUmadhvajajyotirADambarapluSTaniHzeSakarmendhano, vidalitodagra bhUyaH kaSAyazvirAyaiSa pAyAdapAyAt sa vaH pArzvanAtho jinaH / kamaThadaitye ca gADhopasargakriyAkarkaze tatpratIkArabaddhaprayatne bhRzaM prakaTitAtyantabhaktau tadA pannagendre ca yasyAbhavan dRSTipAtAH kRpArdrAH samAH // 360 1 // evamekaikaragaNavRddhayAnye'pi SaDudAhAryA: // 360.1 // itthaM nagaNadvayAtparato yagaNaiH saptabhIracitasya pracitasyodAharaNamuktvA prakRtavidhi manyatrApyutidizati evamAdiSu zeSagaNeSUdAhAryam / yagaNaragaNAbhyAM ziSTAye nagaNAtiriktAH paJcagaNAH magaNa- bhagaNa - jagaNa* sagaNa-tagaNAH teSvapi nagaNadvayAtparataH saptasu vinyasteSu pracitanAmA daNDaka udAhAryaM iti bhAvaH / ragaNavat yagaNAMdiSvapi - ekaikavRddhayA arNAdidaNDakavyavasthAM pUrvoktAmudAhatumapi atidizati - ekaikagaNavRddhayA ca arNArNavetyAdi / ragaNavadyagaNAdInapi ekona sahasrAkSarapAdaM yAvadvardhayitvA teSAmapi yathAruci arNa - arNava ityAdi nAmabhiH pratyAyya teSAmapyudAharaNAni samUhyAnIti bhAvaH // a0 2, sU0 360 / 1 / / loryatheSTaM rAzcaNDakAlaH // 391|| laghupa kAtpare yacchayA kriyamANA ragaNAzcaNDakAlaH / yathA- vividhamaNimekhalAzreNivizrANitazrINi hitvA purANyAzu cAntaH purANyuccakaiH, karaTituragAdisenAsahasrANi ca svIkRta cchadmakarmandiveSAstvadIyadviSaH / pratidizamamI girINAM mahAkandarAH zAkhigulmAni kUlaMkaSA kUlarandhrANi ca sphurati
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-361.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 353 tava caNDakAle karAle kRpANe sadA saMzrayante mahIpAlacUDAmaNe // 361.1 // evamekakaragaNavRddha yApyudAhAryam // 361.1 // prakArAntareNa daNDakAn vibhajate- na'bhyAmaSTAdirAH patraga-dambholi. helAvalI-mAlatI-keli-kaGkali-lIlAvilAsAdayaH iti / vivRNotinagaNAdgurozca para iti, nagaNaH ekaH gurureka- aSTau ragaNAH pannagaH, nagaNAdgurozca parato navaragaNAH dambholi:, nabhyAM pare daza ragaNAH helAvalI- evaM krameNa caturdaza ragaNAntAH mAlatyAdayaH lIlAvilAsaparyantA vijnyeyaaH| tatra prathamaM prakAramAha aparagaNaH pannaga iti / nagaNAdgurozca parataH aSTau ragaNAH 'm. s. SIS. sis. sis. sis. sis. sis. sis. sis.' itIdRzairaSTAviMzatyA akSaraH kRtAH pAdA yasya sa pannaganAmAdaNDaka ityarthaH / udAharati- yathAavikaladhyAneti / avikaladhyAnasantAnadhUmadhvajajyotirADambarapluSTa niHzeSakarmendhanaH avikala: sapUrNo dhyAnasantAnaH ekAgrapratyayapravAhaH iva dhUmadhvajo vahniH tasya jyotiSaH prakAzasya tejaso vA ADambareNa vistAreNa pluSTaM dagdhaM niHzeSa sakalaM karmendhanaM karmarUpaM kASThaM yasya saH vidalitodagrabhUyaH kaSAyaH vidalitaH vizIrNaH udagraH mahAn bhUyAn bahulIbhUtaH kaSAya: vAsanAmalaM yasya saH; eSa saH pAzvanAthaH jinaH vaH yuSmAn apAyAt vinAzAt-cirAya bahukAlaM yAvat pAyAt rakSet / yasya pArzvanAthasya gAr3hopasargakriyAkarkaze gADhayA bahU lIbhUtayA upasargakriyayA upadravAcAreNa karkazekaThore tatpratIkArabaddhaprayatne tasyA upasargakriyAyAH pratIkArAya saMzodhanAya baddhaH vihitaH prayatnaH pazcAtApAdi rUpo yena tathAbhUte ca kamaThadaitye tannAmni rAkSase, prakaTitAtyantabhaktau darzitAtizayazraddhe pannagendre sarparAje ca tadA tasmin kAle kRpAAH dayAzItalAH dRSTipAtAH netravyApArAH bhRzaM atyartha samAH tulyA abhavan jAtAH / apakAriNi zaraNAgate nijabhakte ca yasya samo bhAvaH, dhyAnAgnidagdhakarmA vigatakaSAyazca sa jinaH yuSmAn pAtviti bhAvaH / a [1] vi [1] ka [1] la [5] dhyA [5] na [1] saM [s] tA [s] na [1] dhU [s] ma [s] dhva [1] ja [s] jyo [5] ti [1] rA [s] Da [s] mbA [1] ra [s] pnu [1] STa [1] niH [5] ze [s] Sa [1] ka [s] meM [1] ndha [1] naH [s] iti lakSaNasaMgatiH / evamekaikazazcaturdazasaMkhyA
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-361.] paryantaM ragaNavRddhayA dambholyAdayo'pyudAhAryA ityatidizati- evamekaikaragaNava dvayA'nye'pi SaDdAhAryA iti / nagaNadgurozca parataH, navabhIragaNaiH dambholi: dazabhirhelAvalI, ekadazabhiH mAlato, dvAdazabhiH keli: trayodazabhiH kaGkolliH caturdazabhizca lIlAvilAsa iti SaDete'pi svabudhyodAharaNIyA itibhAvaH / a0 2, sU0 361 / 1 / / atha daNDakasyaiva prakArAntaramAha- loryatheSTaM rAzcaNDa kAla iti / vivRNoti- laghupaJcakAtpare yadRcchayA kriyamANAragaNAzcaNDakAlaH iti / samAnenaikAdiriti pari bhASaNAnu- luriti paJcaladhvakSaravAcakaH, tathA ca paJcalaghavaH tataH pare yathecchaM icchAmanavikramya- aSTau Arabhya yAvadekona sahasrAkSarapAdaM ragaNAnAM vinyAsazcetsa sarvo'pi daNDaka: caNDakAlanAmA vijJeya ityarthaH / tatra laghupazcakam - ragaNASTakam- itiprathamaH prabhedaH / laghupaJcakaM ragaNASTakam- '... SIS. sis. Is sis. sis. sis. SIS. SIS.' itIzairuna triMzatA varNaiH kRtAH pAdA yasya sa caNDaprapAda nAmA dnnddkH| tadudAharaNaMyathA- vividhamaNimekhaleti / he mahopAlacUDAmaNe ! rAjJAM ziromaNe ! caNDakAle bhayaGkare kRSNavarNe ca bhayaGkarayamasahazevA karAle niSkRpe tava bhavataH kRpANe taravArau sphurati caJcale sati svIkRtacchadmakarmandiveSAH svIkRto'GgIkRtaH chadmanA kapaTena kamandinAM bhikSUNAM gheSaH svarUpaM yaH tAdRzAH amI tvadIyadvaSaH tava zatrava. vividhamaNimekhalAzreNividhANitazrINi vividhAbhiH anekaprakArAbhiH maNimekhalAnAM maNinirmita khar3abandhAnAM zreNibhiH samUhaiH vizrANitA pradaccA zrIH zobhA yebhyaH tAni purANi nagarANi, tayA- vividhAbhiH maNimekhalAzreNibhiH maNinirmita rasanAdAmabhiH vizrANitAzrIya tathA bhUtAni uccakaiH unnatAni antaHpurANi- avarodhaGganA Azu zIna hitvA tyaktvA (bhikSubhiH- yatibhirapipurANi antHpur|nni ca vihAyava pravrajyate, iti AkRtam ) karaTituragasenAsahasrANi ca karaTinAM hastinAM turagANAmazvAnAM ca senA-sahasrANi bahvIH senAzca hitvA pratidizaM sarvAsu dikSu girINAM parvatAnAM mahAkandarAH mahatIguMhAH zAkhigulmAni vRkSakuJjAni kUlaGkaSAkUlarandhANi kUlaGkaSANAM nadInAM kUlaranghrANi taTasthachidrANi ca sadA sarvadA saMzrayante sevante / tava ripavaH puraM purandhrIzca
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-392.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 355 vihAyabhikSu veSeNa parvataguhAdiSu nilIya tiSThantIti bhaavH| vi [1] vi [1] dha [1] ma [i] Ni [1] me [s] kha [i] lA [5] zre [s] Ni [1] vi [s] zrA [5] Ni [1] ta [s] zrI [s] Ni [I] hi [s] tvA [s] pu [1] rA [s] NyA [s] zu [1] cA [s] ntaH [s] pu [I] rA [s] Nyu [s] ca [1] kai: [s] iti lkssnnsmnvyH| laghupaJcaka tparato yatheSSTa ragaNanyAsasyaikaM prabhedamuktvA pramedAntarANAmUhanAyAtidizati- evamekaikaragaNavaddhayA'pyudAhAryA iti / ekaikaM ragaNaM vardhayitvA vinyastapAdA anye'pyevamevodAharaNIyAzcaNDakAlanAmAno daNDakA iti bhAvaH // a0 2, sU0 361 / 1 // yAH siMhavikrAntaH // 392 // lo: pare yatheSTaM yagaNA yatra sa siMhavikrAntaH / yathA- taruNataraNitejaH prataptAM varAhA ivAraNyabhAgeSu mustAkSati palvalAnte, vidadhati kila kecittathAnye mahAbhUbhRtAM kandarAH kauzikaughA ivAbhizrayante / vipinagahanamadhye punaH ke'pi zAkhAmRgakrIDitaM vibhrati pratyanIkakSitIza :, prakaTayati sadA siMhavikrAntalIlAmananAM tvayomA dharitrIza caulukyacandra // 362.1 // evamekaikayagaNavRddhayApyudAhAryam // 362.1 // ___ lo:- (laghupazcakAt) yatheSTaM ragaNavinyAsAtmakadaNDakamuktvA yagaNavinyAsena tamAha- 'yAH siMha vikrAnta' iti / vivRNoti- loH pare yatheSTaM yagaNA yatra sa sihavikrAnta iti / laghupaJcakAtparato yatheSTaM yagaNavinyAse siMhavikrAntanAmA daNDaka ityarthaH / tatra laghupazcakAt aSTauyagaNA iti prathamaH prabheda: tathA ca // Is Iss. Iss. Iss. Iss. Iss. Iss. Iss.' itIdRzerUnatriMzatA varNaiH kRtAH pAdA yatra sa siMhavikrAnto- yathA- taruNataraNIti / he caulukyacandra ! culukyakulaprakAzaka ! dharitrIza! pRthvIpate ! tvayi bhavati imAM pratyakSAm anUnAm pUrNA siMhavikrAnsalIlAM siMhasya kezariNa iva vikrAntalIlAM parAkramapradarzanakrIDAM, sadA prakaTayati AviskurvANe sati pratyanIkakSitIkSAH pratibhaTarAjAH kecit taruNataraNItejaH prataptAH prauDhasUrya sabhApradagdhA: varAhAH zUkarA iva palvalAnte kSudrajalAzayataTe mustAkSatiH meghanAmatRNamUlotpATanaM vidadhati kila kurvanti nanu, tathA anye
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-363.] kauzikaughAH UlUka samUhAH iva mahAbhUbhRtAM mahAparvatAnAM kandarAH darIH abhizrayante sevante / ke'pi teSveva katicana punaH bhUyaH vipinagahanamadhye vipinasya vanasya gahanaM nibiDaM madhyam antaH pradezaH tatra zAkhAmRgAkrIDitam zAkhAbhRgANAM vAnarANAm AkrIDitam vilAsaM vibhrati dhArayanti / yadA tvaM siMhavat parAkramaM prakaTayasi tadA tava ripavo'pi vanapazava ivAcarantIti kecidvarAhA iva palvalAnte mustA anviSya tanmAtra bhojanA dinAni yApayanti, kecana ulUkA iva guhAsu nilItha tiSThanti, pare ca kAntAramadhye vRkSAvRkSaM dhAvanto markaTavRtti zrayanta iti bhAvaH / ta [1] ru [1] Na [1] ta [1] ra [1] Ni [1] te [s] jaH [s] pra [0] ta [s] ptA [s] va [i] rA [s] hA [s] i[1] vA [s] ra [s] Nya [1] bhA [s] ge [s] Su [1] mu [s] stA [s] kSa [1] ti [s] pa [s] lla [1] lA [s] nte [s] iti lakSaNasaMgati // a0 2, sU. 362 // 1 // __lUgibhyAM meghamAlA // 393 / / laghuSaTkAt gurutrayAca pare yatheSTaM yatra prayujyante sa meghamAlA nAma daNDakaH / yathA avirala madapAyonirbharaplAvitakSoNipIThA mahAzala zRGgAyamANAH, kapizarucilasaddantAzanidyotaraudrA mahAjitatrAsitAzeSalokAH / ripunarapatimAtaMgA: kSaNAdeva deva praNAzaM yayuH saMyugAntayugAntA-,nila iva vipulaprANe mahAmeghamAlA mahIpAladhurya tvayi projjahAne // 3 3,1 // evamekaikayagaNavRddhadhAnye'pyudAhAryAH // 393.1 // yagaNavinyAsayuktameva daNDakAntaramAha- lagibhyAM meghamAleti / vivaNoti- laghuSaTkAt gurutrayAca pare yatheSTuM yagaNAyatra prayujyante sa meghamAlA nAma daNDakaH iti / SarakhyAbodhakena UkAreNasahacarito la: ladhuSaTkabodhakaH, tRtIyena nAminA ikAreNa sahacarito gaH gurutrayabodhaka iti laghuSaTkAt gurutrayAdityartholabdhaH / yatheSTamiti kathanena saMkhyA yA aniyame'pi prathamopasthitAyAH saptaviMzati saMkhyAyA eva pUrtiryathA syAttathaiva nyAsaH pradarzanIya iti laghuSaTkaM gurutrayaM yagaNaSaTka ceti 'I. 1. sss. Iss. ISS. Iss. |''. Iss. Iss.' itIdRzaiH saptaviMzatyA akSaraiH kRtapAdaM meghamAlAnAmAnaM daNDaka
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-364.] savRtticchando'nuzAsanapradyote 357 mudAharati- yathA- aviralamadeti he mahIpAladhurya nRpAgragaNya ! yugAntAnile pralayasamayavAyau iva vipulaprANe mahAbalavati tvayi bhavati saMyugAntaH saMgrAmamadhyaM projjihAne prayAte sati mahAmeghamAlAH vipulapayodapaGkaya iva- aviralamadapAtho nijharaplAvitakSoNipIThAH avirala: nirantaraM sravan madaH eva pAthaH jalaM tasya nirbhareNa prapAtena plAvitam samyagAcchAditaM kSoNipIThaM pRthvItalaM yaH te, mahAzailazRGgAyamANAH mahAnti vipulAni zailaza GgANi parvatazikharANi iva AcarantaH kapizarucilasaddantAzanidyotaraudrAH kapizarucayaH zvetapItavarNA: lasantaH zobhamAnA dantA eva azanayaH vajrANi teSAM dyotena prakAzena raudrAH bhayaGkarAH mahAgajitatrAsitAzeSalokAH mahAgajitena bipulanAdena trAsitAH bhISitA azeSalokAH sarve manuSyA yaiH tAdRzAH ripunarapatimAtaGgAH zatrurAjagajAH he deva nRpa kSaNAdeva zIghrameva praNAzaM palAyanaM yayuH prApuH / pralayakAlike balavati vAyau vAti yathA meghamAlA praNazyati, tathA balavatitvayi saMgnAmabhUmi prApte sati ripubalasthA mahAgajA api palAyitA iti bhAvaH / a [1] vi [1] ra [] la [1] ma [1] da [I] pA [s] tho [s] ni [s] # [1] ra [s] plA [s] vi [1] ta [s] kSo [s] Ni [1] pI [s] ThA [s] ma [1] hA [5] ze [s] la [1] zR [s] gA [s] ya [1] mA [s] NAH [s] iti lakSaNasamanvayaH / itthaM laghuSaTkAt gurutrayAcca parato yagaNaSaTkakRtaM daNDakamudAyahatya- yatheSTamiti sUcitAM yagaNavRddhimAzritya kRtAnAmudAharaNAyAdizati- evamekaikayagaNavRddhayA nye'pyudAhAryA iti / ekaikasya yagaNasvavRddhayA kRtAnAM meghamAlAnAmupAharamUhya mitibhAvaH // a0 2, sU0 363 / 1 / / yatheSTaM rA mattamAtaMgaH // 394 // svecchayA yatra ragaNAH prayujyante sa mattamAtaMgaH / punaryatheSTagrahaNaM lUginyAmityetasya nivRttyartham / thathA- puSpacApasya cApaSiyaM bibhratI bhagurabhUvilAsaH smitasmerakastUrikA-, kelipatrAvalobhaGgivibhrAjigaNDasthalenendubimbAnukAraM sadA kurvtii| cAruvakoktigabhaiMrvacobhividagdharamandaM ca pIyUSaniSyandamAtanvatI, mattamAtaMgalIlAgatiH kAzcanacchedagorI mudaM kasya nAviSkaroti priyaa||394.1|| evamekaMkaragaNavRddhacAnyadapyudAhAryam // 364.1 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-364.] athakaMkagaNanimitAn daNDakAn varNayitumupakramamANaH kevalaragaNa nirmitadaNDakamAha- yatheSTaM rA mattamAtaGga iti / vivRNoti- svecchayAyatra ragaNAH prayujyante samattamAtaGga iti / kevalaM ragaNAnAmeva yatra navAdisaMkhyAkrameNavinyAsa: sa mattamAtaGganAmA daNDaka ityarthaH / nanu yatheSTamiti padaM pUrvataH samanuvRttameveti tasyeha sUtre punaH kathanaM kimarthamiti cedavAha- punaryatheSTagrahaNa lUgibhyAmityasya nivRttyarthamiti / pUrvasUtre yatheSTamiti padamanuvRttaM lUgimyAmityanena sambaddham, atra tanmAtrAnuvRttirna sambhavati, kintu tena sambaddhasyaivAnuvRttiH syAt sAca neSTeti sarvathA pUrvasUtrAnapekSatvabodhanAya yatheSTamiti padamihAvazyakamiti bhaavH| atha prathamaM navabhI ragaNaH mattamAtaGgam 'Sis. SIS. SIS. sis. SIS SIS. SIS. SIS. Is.' itIdRzaiH saptaviMzatyA akSaraH kRtamudAharati- yathA- puSpacApasyeti / bhaGagurabhravilAsaH kuTilakaTAkSavikSepaH puSpacApasya kAmasya cApazriyaM dhanuHzobhA bibhratI dhArayantI, smitasmerakastUrikAkelipatrAvalIbhaGgivibhrAjigaNDasthalena smitena ISaddhAsena smereNa vikasitena- kastUrikAyAH kelipatrAvalIbhaGgayA, krIDA kalpita- patralatAracanayA vibhAjitena gaNDasthalena kapolaphalakena tadA sarvadA indubimbAnukAraM candramaNDalAnukRti kurvatI vidadhatI (tathA) cAruvakrIligabhaH sundarakuTilArthabhitaH vidadhaiH cAturyapUrNaH vacobhiH vAkyaH amandam adhikam pIyUSa niSyandam amRtapravAhaM ca AtanvatI kurvANA mattamAtaGgalolAgatiH mattasya madazAlino mAtaGgasya gajasya lIlAgatiH savilAsagamanam iva lIlAgatiH yasyAH sA, kAzcanacchedagaurI suvarNakhaNDavat gauravarNA priyA vallabhA kasya janasya mudaM harSa na AviSkaroti prakaTayati apitu sarvasthaiva prakaTayati bhrUbhaGgayA kAmacApAnukAriNI, kastUrI racanA zobhitena sasmita kapolena sakalaGkacandramanDanAnukAriNI, vakroktisahita caturavacanavinyAsakuzalA, gajagAminI kanakavarNA ca vallabhA sarvasyaiva janasyAnandadAyinIti bhAvaH // itthaM navabhIragaNaiH kRtaM mattamAtaGgamudAhRtya dazAdi ragaNakRtAnapi mattamAtaGgadaNDakAnudAhartumatidizati- evamekaikaragaNavRddhayA'nyadapyudAhAryamiti // a0 2, sU0 364 / 1 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 365 . ] savRtticchando'nuzAsana pradyote sAH kusumAstaraNaH ||395|| yatheSTaM gaNA yatra prayujyante sa kusumAstaraNaH / yathA - subhaga tvayi dUramupeyuSi sA na kadAcidupaiti vilAsagRhAbhimukhaM vikacAnjabane na dadAti dRzaM zizirAgurucandanapaGkamapAkurute / na ca hRSyati cATukarISu sakhISvapi pakkapalANDunibhaM vahate vadanaM kusumAstaraNAni pinaSTitarAM parimuhyati zItalazItamayUkhakaraiH // 395.1 / / evamekaikasagaNa vRddha dhAnyavapyudAhAryam / / 365.1 / / 356 atha kevala sagaNaracitaM daNDakamAha- sAH kusumAstaraNa iti / vivRNoti - yatheSTaM sagaNA yatra prayujyante sakusumAstaraNa iti / yatheSTa - mityuktyA niyamAbhAve'pi prathamopesthitaM navasagaNAtmakeva - // 5. // 5. . / / 5. / / 5. / / 5. 115. / / 5. 115. ' itIdRzaiH saptaviMzatyA akSaraiH kRtaM kusumAstaraNanAmakaM daNDakamudAharati- yathA - subhaga tvayIti / he subhaga sundara, saubhAgyazAlinnitivA tvayi bhavati dUram viprakRSTadezam upeyuSi gatavati sati sA tava priyA kadAcit kasminnapi samaye vilAsa gRhAbhimukhaM krIDAgAra - saMmukhat - na upaiti na gacchati, vikacAbjavane praphullakamalakAbane dRzaM dRSTi na dadAti na kSipati zizirAgurucandanapaGkam ziziraM zItam - aguro | candanasya ca paGkam- kardamam apAkurute dUraM kSipati, sakhISu sahacarISu; cATukarISu priyavAdinISu api na hRSyati na prasIdati, pakvapalANDu nirbha pakkaH kAlakRtaparipAkaH palANDuH kandavizeSaH svanAmnA khyAtaH tannibhaM tat sadRzaM - vadanaM mukhaM dhatte dhAra-ti, kusumAstaraNApi puSparacitazayyAH pinaSTitarAma (anidratA gAtra parivartaH) atizayena mardayati, zItalazItamayUravakara : zItalaH zItabhayUkhasya candrasya kareM: kiraNa: parimuhyati cetanAM tyajati / priyavirahataptayA na kvApi sukhamanu bhUyata iti bhAvaH / su [1] bha [1] ga [5], tva [1] yi [1] va [s], ra [1] mu [1] pe [s], yu [1] Si [ 1 ] sA [5], na [1] ka [1] dA [5], ci [1] du [1] pai [s], ti [1] vi [1] lA [5], sa [1] gR [1] hA [5], bhi [1] mu [1] khaM [s] iti lakSaNasamanvayaH / atrApi yatheSTamityuktyA svecchayA - ekonasahasrakSapAdaM yAvat sagaNakalpanA'numatetyAha evamekaikasa gaNavRddhaghA'nya
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 - 366.] dapyudAhAmiti / dazAdi saMkhyayAsagaNAnvinyasyApi kumumAstaraNo vijJeya iti bhAvaH // a0 2, sU0 365 / 1 / / 360 yAH siMhavikrIDaH // 396 // yatra yatheSTaM yagaNAH prayujyante sa siMhavikrIDaH / yathA - kacitpaGkazaGkAbhramatkoladaMSTrAsamullekhaniSpiSTa vezmAntakAcAvanIkaM kacinnAlikerIphalAsphAlanavyagrazAkhAmRgazreNiparyAkulodyAnabhAgam / kacittaptamajjanmahAsairibhohAmazaGkA tacchaladdIdhikAvArisAndraM kacit sihavikrIDabUtkAraghoraM culukyendra jajJe puraM tvadvipUNAmidAnIm // 366.1 // evamekaikayagaNavRddhyAnyadadAhAryam / / 366.1 / / kevalena yagaNena kRtaM daNDakaM varNayati yAH siMhavikrIDa iti / vivRNotiyatra yatheSTaM yagaNAH prayujyante sa siMhavikrIDaH iti / kevalaM svecchayA vinyastaH yagaNaireva nirmitapAda: siMha vikrIDanAmA daNDaka ityarthaH / tatra nava yagaNa: 'Iss. Iss. Iss. Iss. iss iss Iss ss. iss ' itIdRzaiH saptaviMzatyA - varNaiH kRtAH pAdA yasya sa siMha vikrIDI daNDano yathA- kvacityaGkazaGketi / he culukyendra ! culukyavaMzyanRpa ! idAnom samprati tvadvipUNAM tava zatrUNAM puraM nagaraM - kvacit kasmizcitsthAne paGkazaGgA bhramatkoladaMSTrAsamullekhaniSpiSTaM vezmAntakAcAvanIkam paGkazaGkayA kardamabhrameNa bhramatAM caJcUryamANAnAM kolAnAM daMSTrayA samullekhena niSpiSTA cUrNitA vezmAntasya gRhaprAntasya kAcAvanI kAcanirmitA bhUH yatra tAdRzaM kvacit anyatra sthAne nagikelIkalAsphAlanavyagrazAkhAmRgazreNiparyAkulodyAnabhAgam nArikairIphalasya AsphAlane troTana rthamAndolane vyagrayA paryastayA zAkhAmRga zrevyA vAnarasamUhena paryAkulam parita AkIrNa udyAnabhAgaH upavanapradezo yatra tAdRzam, kvacitkutracitsthAne taptamajjanmahAsairibhoddAmazaGgAgraghAtocchaladdIrghikAvA 1 risAndram taptAH ravikara pradagdhAH ata eva majjantaH payasi praviSTA ye mahAsairibhAH mahAnto vana mahiSAH teSAm uddAmaiH vizRGkhalaiH zRGgAgraghAtaiH viSANa koTitADanaiH ucchalatA upari gacchatA vAriNA jalena sAndram klinnam, kvacit - ekatra pradeze siMhavikrIDabUtkAraghoraM siMhasya vikrIDena vividha
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2 sU0-367.] savRtticchando'nuzAsanapradyote krIDAprasaGgena yaH bUtkAraH kaTuravyaktazvazabda: tena ghoraM bhayaMkaraM jajJe jAtam / tava ripava: puraM vihAyA nyatra gatA iti tatrAraNyatAM gate AraNyakAnAM pazUnAmIdRzAni ceSTitAni abhUvanniti bhAvaH / kva [1] cit [5] paM [5] ka [1] zaM [s] kA [5] bhra [1] mat [5] ko [s] la [1] daM [s] STrA [5] sa [1] mu [5] lle [s] kha [1] ni [5] pi [5] STa [1] ve [s] kSmA [5] nta [1] kA [1] cA [s] va [1] nI [s] kaM [s] iti lakSaNasamanvayaH / atrApi pUrvavadekaikagaNavRddhayAdaNDakAnudAhartumatidizati- evamekaikayagaNavRddhayAnyadapyudAhAyamiti // a0 2, yU0 366 / 1 // lgAvanaGgazekharaH // 397! yatra yatheSTaM nirantarI laghugurU prayujyate so'naGgazekharaH / yathA-vizAlabhAlalolaghUrNamAnakajjalojjvalAlakadvirephamAlikopazobhite, vibuddhahAvamugdhacArupakSmalAlasabhramatsutAradIrghanetrapatrasundare / amandakundakuGmalAgrakomalolasadyutIddha dadantapaGktikesarAlaye, priyAmukhAmbuje'gharaM cirAya madhvivApibannanArataM bhavedanaGgazekharaH // 365.1) evaM laghuguruvRddha dhAnyadapyudAhAyama // 367.1 // ___ atha prakArAntareNa daNDakamAha 'lgAvanaGgazekhara' iti / vivRNotiyatra- yatheSThaM nirantarau laghugurU prayujyete sonaGgazekhara iti / yatra pAde yatheSTaM (SaDviMzati saMkhyAto'dhikasaMkhyApUraNayogyaM-) yathecchaM nirantarau azyavahitI laghugurU laghorantaraM guruH, ityevaM krameNaM prayujyate sa anaGgazekharanAmAdaNDaka ityrthH| tatra prathamopasthita caturdazalaghuguru yugmavinyastapAdaH 's. 15. Is. Is. Is. 15. Is. Is. IS. 15. IS. 15. 15. 15.' ityevaM rUpaiH varNaiH kRto daNDaka udAhriyate- yathA- vizAla bhAleti / vizAlabhAlaloladhUrNamAnakajjalojjvalAlakadvirephamAlikopazobhite vizAle vistRte bhAle alike lolAH caJcalAH dhUrNamAnA bhramanta: kajjalavat aJjanavat ujjalAH AsvantaH alakAH kuntalA eva dvirephamAlikA bhramarapaGktiH tayA upazobhite sundare vizuddhahAvamugdhacArupamalAlasabhramatsutAradIrghanetrapatra sundare vizuhAvena nirduSTazRGgAraceSTayA mugdhaM manoharaM cAru sundaraM pakSmalam loma
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 savRtticchando'nuzAsanapradyote [a02, sU0 - 368. ] yuktam alasam AlasyapUrNam bhramat ghUrNamAnaM sutAraM zobhana kanInikAvat dIrghaM vizAlaM yat netrapatram nayanadalaM tena sundare zobhite amandakundakuDmalAgra komalallasatIddhazuddhadantapaGktikesarAlaye amandAni uttamAni kundakuDmalAgrANi mAdhyapuSpakalikAgrabhAgAH tadvat komalAni mRdulAni ulla santi dyutIddhAni kAntisamRddhAni zuddhAni ca dantapati.kesarANi dazanamAlArUpa kiJjalkAH teSAm Alaye nidhAne priyAmukhAmbuje vallabhAvadanapa madhu puSparasa : madyaM vA tadiva adharaM adharoSThaM cirAya bahukAlaM yAvat pivana cumbayan anArataM satataM anaGgazekharaH kAmaparatantraH kAmiziromaNirvA bhavet syAt / vi [1] zA [5] la [1] bhA [s] la [1] lo [s] la [1] dhU [1] rNa [1] mA [s] na [1] ka [5] ja [1] lo [5] jjva [1] lA [5] la [1] ka [S] dvi [1] re [s] pha [1] mA [5] li [1] ko [s] pa [1] zo [S].bhi [i] te [S] iti lakSaNasamanvayaH / atrApi yathecchaM laghugurUvRddhikRtAnmedAnudAhartumAha evaM laghuguruvRddhayA'nyadapyudAhAryamiti // a0 2, sU0 367 / 1 / / glAvazoka puSpamaJjarI ||398 // yatra yatheSTaM nirantarau gurulaghu prayujyete so'zokapuSpamaJjarInAmA daNDakaH / yathA - astamAzritastuSAra bhArapAtadagdha sarva puSpa jAti saMcayo himarturA, sarvato vasantanAmadheya eSa jRmbhate priyaH sakhA taveha deva puSpacApa / viSTapatrayIparAjayecchyA gRhANa nUtanAn zilImukhAnakhaNDitaikavIra, cArucatakorakAnazokapuSpamaJjarIrnavAH smitAni kesarANi pATalAzca // 368.1 / / evaM gurulaghuvRddhaghAnyadapyudAhAryam || 368.1 / / laghugurU paramparArUpaM daNDakamudAhRtya gurulaghuparamparAtmakaM tadAha glAvazokapuSpamaJjarIti / vivRNoti yatra yatheSTaM nirantarau gurulaghu prayujyete so'zoka puSpamaJjarInAmA daNDaka iti / tathA ca guroH pazcAllaghuH ityevaM krameNa nyUnatazcaturdaza varNayugmaM yAvadekona sahasrAkSarapAdaM yasya pAde prayujyate saH '51. 51. 51. 51. 51. St. SI. SI. S. SI. SI. 51. 51. 51.' ityevaM rUparvarNaiH kRtapAdaH, azokapuSpamaJjarInAmA daNDaka ityarthaH / udAharati- yathA - astamA :/
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 366 . ] savRtticchando'nuzAsanapradyote 363 zrita iti / he akhaNDitaikavIra ! akhaNDitaH kvA'pratibaddhaprasaraH ekaH pradhAnaM vIraH, tatsambodhanam puSpacApa ! kusumadhanvan deva ! adya sAmprataM tuSArabhArapAtadagdha - sarvapuSpajAtisaJcayaH tuSArabhArasya himasamUhasyapAtena patanena dagdhaH nAzitaH sarvapuSpajAtInAM sarveSAM puSpasAmAnyAnAM saMcayaH samUho yena saH, himatu: hemantaH astam vinAzam AzritaH prAptaH iha atra tava bhavataH priyaH premAspadam sakhA mitram vasantanAmadheyaH vasantasaMjJakaH RtuH sarvataH sarvasyAM dizi jRmbhate vardhate / viSTapatrayoparAjayecchayA trailokyavijayAbhilASeNa nUtanAn navInAn zilImukhAn vANAn cArucUtakorakAn sundarA mrakalikAH, navAH nUtanA azokapuSpaka kharIH azokapuSpagucchAni smitAni vikasitAni kesarANi tannAmakapuSpANi pATalAH pATalapuSpANi ca (paJcasaMkhyAni ) gRhANa dhAraya / kAmaH puSpa cApa:, puSpabANazca, himatuH puSpanAzaka:, tathA ca himartorapagame, puSpasamardhake vasante ca pravRtte kAmastrailokya vijayAya pravartate, tadarthaM ca kavistaM protsAhayati, tadIya pazcasaMkhyakAn bArNAMzca cUtakorakAdIn nAmato nirdizati, tAni gRhItvA trilokIM vijayasveti bhAvaH / a [5] sta [1] mA [5] zri [1] ta [s] stu [1] SA [s] ra [1] bhA [[ ] ra [1] pA [5] ta [1] da [s] gdha [1] sa [s] rva [1] g [s] Spa [1] jA [s] ti [1] saM [s] ca [1] yo [s] hi [1] ma [s] tu [i] ra [S] dya [1] iti lakSaNasamanvayaH / evaM gurulaghuvRddhayAnyadapyudAhAryamiti / yathA gurulaghu krameNa caturdaza yugmaMretadudAhRtam - tathA yatheSTaM gurulaghuparamparAM vardhayitvA yAvate konaruhasrAkSarapAdaM daNDakA udAharaNIyA ityarthaH // a0 2, sU0 368 / 1 // tA gau kAmabANa ! // 399 // yatra yatheSTaM tagaNA ante gurudvayaM ca prayujyate sa kAmabANaH / yathA - tvadviprayoge nave bAlikAyA manobhRzaraka zazAstyaM prayatnAtsakhIbhiH samantAt, pa. thojinIpallavaiH kalpitaM cAru talpaM samAsUtritA nUtanaMhariyaSTirmRNAlaiH / rambhAdalaiH komalanirmitaM tAlavRntaM kRtazcAndanena draveNAGgarAgaH kilAsyAH, tIvravyathAM pratyutaitadvitanvatsamagraM kaThorAzayAziSiyat kAmabANatvamugram / / 366.1 // evamekakatagaNavRddha cAnyadapyudAhAryam // 366.1 / /
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-366.] punaranyathA daNDakaM varNayati- tA gau kAmabANa: iti / vivRNoti- yatra yatheSTa tagaNA ante gurudvayaM ca prayujyate sa kAmabANaH iti / yatheSTatagaNebhyaH pare'nte gurudvayamiti yatra pAdabandhaH sa kAmabANanAmA daNDaka ityarthaH / tatra SaDviMzateradhikavarNakRtapAdatve eva daNDakaH, tAdRzI saMkhyA ca navabhistagaNAna gurudvayaM vinA nasambhavatIti tAdRzavinyAse UnatriMzadvarNakRtapAdasyava prathama mupasthitiriti- navatagaNAHgurudvayaM 'ssi. ssi. ssi. ssi. ssI. SS1. SsI. ssi. ss1. ss.' itIhazairakSaraiH kRtapAda: kAmabANanAmA daNDaka udAhriyate yathA- tvadviprayoga iti / he kaThorAzaya ! kaThoraH nirdaya AzayaH hRdayabhAvo yasya saH, tatsambodhanam, nave sadyaH samupasthite tvadviprayoge tavavirahe bAlakAyAH mugdhAyA manobhUzarale zazAntyai manobhUzaraiH kAmabANaH (kRtasya) kla zasya zAntya upazamAya sakhIbhiH sahacarIbhiH prayatnAt prayAsAt- samantAt sarvataH pAthojinIpallavaiH kamalinIdalaiH cAru sundaraM talyaM zayanaM kalpita racitam, nUtana navInamRNAlaiH bisaH hArayaSTiH mAlA samAsUtritA gumphitA, komalaiH mRdulaiH rambhAdalaH kadalIpatraH tAla vRntaM vyajanaM nirmitam viracitamH cAndanena candana sambandhinA draveNa rasena asyA bAlAyAH aGga rAgaH zarIrazobhA kRtaH vihitaH kila nizcayena, etat pUrvoktam samagram sakalaM vastu pratyuta vaiparItyena tIvravyathAM duHsahapIDAM vitanvat vistArayat upam ghoraM kAmabANatvam madanazaratvam azizriyat, prAptavat / IdRzIbAlAM vihAya dUraM gato yato'taeva kaThorAzaya stvamasi, tattasyA avasthAmimAM jJAtvA mRdulAzayo bhavetyAkUtam / tvad [s] vi [s] pra [1] yo [s] ge [s] na [1] ve [s] vA [s] li [1] kA [5] yA [5] ma [1] no [5] bhU [5] za [1] ra [5] klai [5] za [1] zA [5] ntya [s] pra [1] ya [5] lAt [s] sa [1] khI [s] bhiH [5] sa [1] ma [s] ntAH [5] itilakSaNasamanvayaH / atrApi yatheSTavRddhimudAhattumatidizati- evamekaMkatagaNavRddhaghA'nyadapyuvA. hAryam- iti / yathA navabhistagaNarante gurudvayasahitaH kRtapAdo daNDako'yamudAhRtastathA dazAdisaMkhyayAvadhitastagaNairante gurudvayena, yAvadekona sahasrAkSarapAdaM yathecchamudAhAryamiti bhAvaH / a0 2, sU0 366 / 1 / /
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0 - 400. ] savRtticchando'nuzAsana pradyote bhA gau bhujaGgavilAsaH ||400| yatra yatheSTaM bhagaNAH prayujyante'nte ca gurudvayaM sa bhujaMgavilAsaH / thathA - pInaghanonnatava tavizAlatarastana maNDala gADhanipIDana kaSTa kitAGgaH, komalabAhUmRNAlalatA dRDhaveSTitakaNThataTaH paricumbanavibhramapAtram / vAsagRhe bahalocchvasitA gurudhUmalatAnicite zayane mRduni kSaNadAyAM, yo dayitAM ramayatyatisaMbhramamAnajuSaM sa bhujaGgavilAsadhurAmiha dhatte ||4001 / / evamekaika bhagaNavRddhayAyadapyudAhAryam // 400 1 // 365 tagaNavad bhagaNenApi gurudvayAntena pAdena daNDakaM varNayati bhA gau bhujaGgavilAsa iti / vivRNoti - yatra yatheSTaM bhagaNAH prayujyante'nte ca gurudvayaM sa bhujaGga vilAsa iti yatheSTaM svecchAnurUpaM - navAdimArabhya ekonasahasrAkSarapAdapUrti yAvat bhagaNA ante dvayena yuktA yadi nyasyante tarhi sa bhujaGgabilAsanAmA daNDaka ityarthaH / tathA ca nava bhagaNAH gurudvayam - iti prathamopasthitam - ' SH. SH. SIM SII. S. SI. 511 511 511. ss' itIhazaMrakSaraH kRtapAda daNDakamudAharati- yathA- ponaghanonnateti / pInaghanonnata vRttavizAlatarastanamaNDalagADha nipIDanakaNTakitAGgaH pIno sthUlo dhanI kaThorI unnatI uttuGgI vRttau maNDalAkArI ( evaM kRtvA) vizAlatarI ati tripulo yo stanI kucI tayormaNDalasya samUhasya gADhamatyantaM nipIDanena mardanena kaNTakitamra romAJcitam aGgaM zarIraM yasya tAdRzaH, komalabAhumRNAlalatA dRr3hapariveSTita kaNThataTaH komalo mRdulo bAhU eva mRNAlalatA bisavallI tayA dRDhaM gADhaM pariveSTitaH kaNThataTaH yasya tAdRzaH paricumbanavibhramapAtram paricumbanasya yo vibhramaH vilAsaH tasya pAtram bhAjanam yaH janaH kSaNadAyAM rAtrau vAsagRhe zayanAgAre mRduni komale vahalocchvasitA gurudhUmalatAnicite bahalamatyadhikaM yathA syAttathA udavasitayA udbhUyamAnayA agurudhUmalatayA aguroH sugandhikASThasya ghUmalatayA dhUmapaGktayA nicite vyAptaM zayane zayyAyAm atisambhramamAnajuSaM atizayitaM sambhramaM sAdhvasaM mAnaJca juSate tacchIlAm dayitAM kAntA ramayati krIDayati sa janaH bhujaGgavilAsadhurAm bhujaGgAnAM viTAnAM yo vilAsaH vilasanarItiH tasya dhurAm agrabhAgaM dhattaM dhArayati / pI [5] na [1] dha [1] no [5] na [1] ta [1] vR [1] ta [1] vi [1] zA [i]
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ savRtticchando'nuzAsanapradyote [a0 2, sU0-401 ] la [1]ta[1] [1]sta[1] na [1] meM [1] Da [1] la [1] gA [1] Dha [1] ni [1] pI [1] Da [0] na [1] kaM [1] Ta [1] ki [1] tA. [1] GgaH [1] iti lakSaNasamanvayaH / pUrvavat ekai kagaNavRddhimatidizati- evamekaikabhagaNavRddhayA'nyadapyudAhAryamiti / antima gurudvayAtpUrvamekaikaM bhagaNaM varghayi tvA yAvadekona sahasrAkSarapAdaM bhujaGgavilAsa daNDakA udAhAryA itibhAvaH / a0 2, sU0 400 / 1 / / nAbhyAM paJcamAtrairutkalikA // 401 / / dvAmyAM nagaNAbhyAM parairyatheSTaM paJcamAtrairgaNarutkalikA nAma / yathA- smitabakula zirIgakaGkallikako nayyaprasUnAvalIparimalavilolarolamva- rolAkulIkRtAkhilacAlIlAvano, madumalayasamIra- zailUSazikSAkramAnuguNavividhAGgahAraprayogaprapaJcapravalgalatAnartakIramyaraGgAvaniH ! abhinavasahakArakorakAsvAdamAdyat- pikayuvatipaJcamoccAramantrAstrasAdhitaviSamamAninImAnadurgaH samantAdayaM, kamiva sapadi saMtatotkalikamiha no vidhatte janaM helayA nijitAzeSalokasya devasya kAmasya niryAjabandhurmadhuH // 401.1 // evamekakapaJcamAtravRddhacAnyadapyudAhAya'm / / 401:1 // daNDakaprakaraNam / :varNagaNAtmakAd daNDakAnuktvA varNamAlobhayagaNasaMyuktAn daNDakAn varNayati- nAbhyAM paJcamAtrairutkaliketi / vivRNoti- dvAbhyAM nagaNAbhyAM parairyatheSTaM paJcamAtragaNarutkalikAnAmeti / Adau nagaNadvayaM vinyasya tataH paraM yatheSTaM paJcamAtragaNaH trivarNataH paJcavarNAtmakAntaH, nyastaH cet sa utkalikAnAmakodaNDaka ityarthaH / tatra tagaNadvayaM dvAdaza paJcamAtra gaNA ityevaM rUpaM daNDa kamudAharati- yathA- smitabakuleti / ayam acira pravRttaH helayA anAyAmena nijitAzeSalokasya vijitasamasta bhuvanasya : kAmasya devasya kAmadevasya nirvyAjabandhuH akapaTamuhRt- madhuH vasantaH iha asmin samaye samantAt sarvataH kamivajanaM sapadi zIghra santatotkalikam vistRtItsukyam no vidhatte apitu sarvaM janaM vidhatta evH| madhumeva vizinaSTi tribhiH pAdaH- smitabakulazirISakaGkallikakolanavyaprasUnAvalIparimala vilola- rolambarolAkulIkRtAkhila cArulIlAvanaH smitAnAM vika
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a0 2, sU0-401.] savRtticchando'nuzAsanapramaute sitAnAM bakulAH zirISAH, kaGkallayaH, kakkolA:- svasvanAgnAkhyAtAH puSpavRkSAH teSAM navyaprasUnAvalyA: nUtanapuSpamAyAyA parimalena saurabheNa vilolAH itastataH paribhramanto ye rolambAH bhramarA teSAM rolaiH kalakalaiH AkUlIkRtaM paryAkulIbhUtam akhilaM samagraM cArusundara lIlAvana krIDodyAnaM yena sa:, mRdumalayasamIrazailUSazikSAkramAnuguNa vividhAhAraprayogaprapaJcapravalgalatAnartakIramyaraGgAvaniH, mRduH mandazIta: malayasamIro dakSiNavAyureva zailUpo bharataH- nATyopadeSTA- tasya zikSAkramasya upadezarIte: anuguNena anusAriNA vividhAGgahArasya bahuvidhazarIraceSTAyAH prayogasya vyavahArasya prapazcana vistAreNa pravalgantI paricalantI yA latAnartakI vallIrUpA nRtyazilpinI tasyAH ramyA sundarA lIlAvaniH krIDA mita: abhinavasahakArakorakAsvAda mAdyat-pikayuvatipaJcamoccAramantrAstrasAdhitaviSamamAninImAnadurgaH abhinavAH nUtanAnAM sahakA-korakANAM AmramukulAnAm AsvAdena rasanena mAdyantyAH jAtamadAyA: pikayuvate: kokilataruNyA paJcamoccAramantrastreNa paJcamasvara mAnarUpamantrayuktena rakSAsAdhanenAyudhena mAdhita: vazIkRtaH viSamaH vaTinaH mAninyA mAnarUpaH durga: yena tAdRzaH : smi [1] ta [1] ba [1], ku [1] la [1] zi [1], rI [1] pa [1] ka [1]1, ke [1] lli [i] ka [1] 2, ko [1] la [1] na [1] 3, vya [1] pra[1] mU [1] 4, nA [1] va [0] lI [0] 5, pa [1] ri [1] ma [1] la [:] vi [1] 3, lo [1] la [1] ro [1]7, laM [1] ba [1] ro [1)8, lA [0] ku [1] lI [0]S, kR [1] tA [1] khi [1] la [1] 10, cA [1] ra [1] lI [1]11, lA [1] va [1] naH [1] 12, itilakSaNa samanvayaH / yatheSTamiti sUcitArthamAha- evamekaikapazcamAtravRddhayA'nyadapyudAhAyamiti / nagaNadvayAtparato dvAdazabhiH paJcamAtragaNairyathedamudAhRtaM tathA ekeka pazcamAtragaNavRddhayA nye pi utkalikAnAmAno daNDakA udAhAryA: yAvadekona sahasrAkSarapAdam isyarthaH / yadyapi mAtrAgaNavRddhAvakSarasaMkhyA na niyatA tathApi-yAvadekonasahasrAkSaraH pAda iti pUrvamuktatayA mAtrAgaNavRddhAvapi sa niyamaH svIkArya eva, tadapavAdasyAnuktatvAt ||iti daNDaka prkrnnm|| iti chandonuzAsana vyAkhyAM dvitIyo'dhyAyaH / /
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 3 " saprote chando'nuzAsane prathamabhAgasya * zuddhipatram * " 4 8 : w "" " 13 31 10 11 13 14 " 1:3 " = 15 paGktau 10 1 11 16 5 8 17 1 11 16 15 3 16 18 27 5 12 23 26 w w 8 azuddhama paTAlaGkAreNa vipruSAH svarupA paramaparA dhikRta vRtAni 0trikeka yUktamiti 0 minnAnAM sarve sammA mathaikenaiva sarvaSAM etade samAnaikAdiH yArtha bodhyArthaM svarUpapaM ityabhiyukto padAnte zuddhama paTTAlaGkAreNa vipruSaH svarUpA paramparA dhikRta vRttAni O trikaika yuktamiti bhinnAnAM sarvaM sambhAvyate mayaMkenaiva sarveSAM deva samAnenaM kAdiH bhidheyArthasya bodhyAthaM svarUpaM ityabhiyukto pAdAnte
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe paGktau 15 19 = 16 11 :: " 17 17 S 11 a 15 19 16 "" "" "1 "" 13 "1 "" = 20 " 11 17 u ovo a 18 21 25 16 21 25 26 2 8 13 16 24 "" "" 27 7 12 wd 15 azuddham 'miti pAdante sammandhAt vibu [ii] laghaugurutve prabhinnAsu pUrayitumISTA amISTA pAdAg vijarjunIye atusvAre jihAmUlIye 0 sthAnIye mAve'pi sampataye guruvaM nihRta dvitIyayasya snAtubhava0 yuttrAsta maMzukaka uddhRta via cvea grAmINA ladhorna zuddhama 'bhimateti pAdAnte sambandhAt vibadhai ghorgurutve prabhinnAsu pUrayitumiSTA abhISTA pAdAnte visarjanIye anusvAre jihvAmUlIye sthAnIye bhAve'pi sampattaye gurutvaM nihanuta dvitIyasya snAtumava mutsrasta maMzuka udvRtta cina cea grAmINA laghorna
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ iii ] zuddham pRSThe 20 paGkto 18 14 azuddham 'mAMtraNa meghadUte barhamAreSu 0 mupalame byavahina vipariNate barbodhikA gaprajJAyAM bAgha gasaMjJA pramede pratimAti pramAtameva vidhcheda uDDayana namAnI patantI mAtreNa meghadUte bahabhAreSu mupalabhe vyavahita vipariNamate |dhikA gsaMjJAyAM bAdha gasaMjJayA . prabhede . pratibhAti prabhAtameva / vicchedaM uDDayanaM nabhaHzrI patantI zAsane sUtramukta0 . manAvazyakam dvidha catuSpadA0 niyamo pUrva yAni spaSTayati bhidhAsyante sAsane 8 sUtrasya mukta. mAnavazyakam dvighA catuSyadA0 niyayo pUrva yAni syaSTayati midhAsyante " 12
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ iv 1 paktI azuddham zuddha 27 13 sAbhye skandhe virAme aneta 0 bhAve tu varSamAsparghasA varSamA. zazAGkAgha ardhacandra hartamAha 0madhyateriyaM 0bhAgasyAdivatvaM ammaH sAnda saptamivarNaH mUrti-svarUpaM rumayo bhogamRtAM ghezcazca valamo dusahaH parAdivatvA bhUrayA'pi mInakSomAt mevomoyaH sAmye skandhe virAmo anena bhAge tu vardhamAspardhamA0 vardhamA0 zazAkArdha ardhacandra hartumAha madhyayateriyaM bhAgasyAdivattvaM ambhaH sAndra saptabhirvarNaH mUttiH svarUpaM rubhayo bhogabhRtAM ghezcazca valabhI duHsahaH parAdivattvA *bhUtatayA'pi mInakSobhAt mevobhayoH
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ v ] paGkto azuddham 46 12 , 15 durAsUDha sragdhadharA pasiddheH sa [avudho] paTAlaGkAreNa 'myupeyaH AramyamANa kimapi SaDviMza padmami padmamityAduH 0danumUyate vRtha-vetyartha 0varNAtmake zomana ghUriti yasyAstAhazI guro:'ca vaghUriva gurupadiSTaM laghu amibhUta vA'nte'vakra sAvitrI pramA meghA'mbareNa ityAha dUrArUDha sragdharA prasiddhaH [sa abudho paTTAlaGkAreNa 'bhyupeyaH ArabhyamANa na kimapi SaDviMza padyami . padyamityAhuH 0danubhUyate vRthavetyarthaH 0varNAtmako zobhana dhUriti 62 22 yasyAstAdRzI gurozca vadhUriva gurUpadiSTaM laghuH abhibhUta vA'ntegvakra: sAvitrI prabhA meghADambareNa 11 . ityAhuH
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vi ] paktI azuddham zukham 20 SaDakSaracchando devAnAM SaDakSarachando devanA0 padA kimartha vidaghAtIsattvAlladhorapi bhavatye-vetyarthaH mRdupANI comayatra AmyAM zapharIkA 22. pAdA kamarthaM vidadhAtIsattvAllaghorapi bhavatyevetyarthaH mRdupANi cobhayatra AbhyAM zapharikA kSya tAbhyAM ragaNa zobhayA tAbhyAM azrubhiH prakAra tAmyAM 22 ragaNA zomayA tAmyAM azrumiH prAkAra 2 Ta 0 vyAceSTe tIkSNAspratvaM jejJa vyAcaSTe / tIkSNAstratvaM jajJe 22 tAmyAM mayure viprayayuktAnAM tAbhyAM mayUre viprayuktAnAM
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhrnee 74 75 "" 76 "1 "" "" " 77 35 "" "" 5555 78 = " 76 19 " 37 11 13 to 8 1 === " 11 13 paGktau 23 no no o no u 15 20 10 11 22 23 25 5 14 15 aaa 23 8 21 13 18 16 21 "" 23 13 10 / 1 00 24 26 [ vii ] azuddhama prastArakramaNe syAdhra uvaM uSNivIrhati jagaNa: 151, guruH nAmakaM muSNi 0 lAghenApi dAdriyamANaM manaH guru vicchannA ngha [ 1 ] jA (5) uddheteti gadarpavatI bhamara kima ? bhogavatIti vyavadizatI bidhu guru prayo rAtrimami citnam capaletyenye ujjavavalanizA0 ujjavala: zarata sambandhinI zuddhama prastArakrameNa syAd dhra uvaM uSNihIveti jagaNa: ISI, sagaNaH 115, guruH nAmaka muSNi ikSAyuvenApi dAhi yamANaM me mama manaH 0 guruH vicchinnA ndha [ 1 ]ga [ 1 ] jA [S] uddha pava bhramara kim ? bhogavatIti vyapadizatI vidhu guru: prAyo rAtrimabhi citram capaletyanye ujjvala nizA ujjvalaH zaratsambandhinI
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ | viii | azuddham zuddham pRSThe paGkto 82 13 0 84 duHkhApAnodAya 'rjanaM apazyAt prazaMsasanIyatAM kokilakujana basanta bANatvenotprakSeyam prastArakramaNe lyAvityasyArtha vastutvavicAre sabhaninakAdi. samAnatAvatithasya catuSTasya [emiH ] kuvantu parityajyate vaiduSpAH ketughvajaH gajakummeSu duHkhApanodAya 'rjunaM apazyat prazaMsanIyatAM kokilakUjana vasanta bANatvenotprekSeyam prastArakrameNa lgAtrityasyArthaH vastutattvavicAre samAnenakAdi samAnastAvatithasya catuSTayasya [ebhiH ] kurvantu parityajya vaiduSyAH ketuH gajakumbheSu vidadhat lalita. 87 - m vidadhat kvacit laNita. kUcit baikalpika prabhAtu0 jagantrayI vaikalpika pramAtu 'jagattrayI
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 61 62 = 63 "" "" 24 14 = = = " 65 " 66 " " "" 17 17 = 67 = 68 ::: " " paMktI 24 8 12 4 15 1 22 25 8 15 18 d 12 14 24 25 1 14 5 16 [ ix ] azuddham 0ntrayI glAvItya * vaicintyaM rajaH puca 'gu [1] rU [1] samagrA medhAnAM dAnavAristrAviNa: * mAlamAriNam prakAzyati duHsvarUpa candasya virahepA * mappanuSTubha O 0 catumica bhrUvikSeyaH karaGgaH ujjavale * mujjavalaM bhUpatayatitvena abhilaSTan sambhAvyate kazcidamiprAyo bhavadIyaM votyaprekSA pratIyate zuddhama 0ttrayI glAvitya * vaicittyaM rajaHpuJja 'gu [1] ru [1] samagrAM meghAnAM dAnavAritrAviNaH * mAlabhAriNam 0 prakAzayati duHkharUpa candrasya viraheNa * mapyanuSTubha DaiH catubhizca bhrUvikSepaH kuraGgaH ujjvale ujjvalaM bhUpateryaM tatvena abhilaSan sambhAvyate kazcidabhiprAyo bhavadIyavotprekSA pratIyate
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhuutthee 68 100 " 101 " 102 103 104 11 "1 105 11 "" "" " "" " "1 " 106 31 "1 107 " 14 108 paMktI 17 24 8 24 7 12 24 16 11 11 d 10 12 13 17 16 20 21 5 15 33 8 2 23 << [ x ] azuddham svAmISTArtha zizamRtA pApajalane tAvadekha tadvacyAnAM * mityapahanutyalaMGkAro madhuni, 0mane vizAlanAmakaM o nayanastau a draM makarAkara kriyAMn mahArghA Na [5] sabhsA: tvadRSTeti rAdugrastA siMhakrAntA rAdugrAse pUrvAkta0 dvAdazadhikA dhavarNa ISadu tRtIyadhyAye paktikA 0zobhitAm zuddhama svAbhISTArtha zizubhRtA pApajalena tAvadeva tadvANAnAM 0 mityapahanutyalaGkAro madhuni, ma vizAlAnAmakaM nayana / sraughaiH Ardra makarAkAra kiyAn mahArghA Na: [S] mabhsAH tvaddRSTeti rAhugrastA siMhAkrAntA rAhugrAse pUrvokta0 dvAdazAdhikA ghavarNa ISadra tRtIyAdhyAye paGktikA zobhitAm 4
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xi ] pRSThe paMktI zuddham 108 106 azuddham samagjJAneti 0zlAdhatIyatAM caturaGgAyAH jalyAmaH laghavo vihAn medhAndhakAra *mAvazkameva kAzcidanya samyagjJAneti zlAghanIyatAM caturaGgAyAM jalpAmaH laghavo viTAn meghAndhakAra mAvazyakameva kazcidanya 111 112 bhitva tritva 1 I save you more EE *W 202 ** 2#T 114 sAdhanamAvazyaka jADyasyAsaGgAditi samujjvala bhanamA maNDalaM navabandhUka upasthitA. 115 sAdhanabhAvazyakam jADayasyAsaGkAditi samujjavala. bhamanA maNulaM nababandhUka upAsthitA0 dRSTavA upAsthitA kAlikAyAm trayA, ku [s] mRgacalAM prAptirasasambhavinI nirgacchandramara0 mathA nirgacchandramara upasthitA kalikAyAm trapA kuM[s] mRgacapalAM prAptirasambhavinI nirgacchabhramara yathA nirgacchadbhramara
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 117 "" " 3 #1 ,, 19 118 19 " = "1 "T " "" 119 " " " 120 " "" 19 "" 17. 121 " "" paMktI 2 "" 6 15 17 4 14 17 18 20 23 25 6 11 15 23 1 11 13 15 22 2 s 24 [ xii ] azuddhama uddharatIvetyutprekSA kRSNavarNanAyAH sA [s] dha [5] haza emi: bRddhi culukaya ! vizaM * satUSNA: zomana pata-tanyos kevidAcAryA prastArakramaNe * patnidAyA 0 pragalmo mu [1] parameSThinAM savadevabhayo viNAninAdA0 hRdayaM 0 prakAzabhirAmaM * mAdadhati gurudayaM vyavitaH padanyAsena dhArayatyanyo'pi zuddhama uritIvetyuprekSA kRSNavarNItAyAH sA [S] dya [S] ha [1] za ebhiH vRddhi culukya ! viMzaM satRSNAH zobhana patantyo' kecidAcAryA prastArakrameNa 0pAdAyA0 * pragalbho bhu [s] parameSThitAM sarvadevamayo vINAninAdA hRdyaM prakAzAbhirAmaM * mAdadhAti gurudvayaM vyaJjitaH padanyAsena dhArayantyo'pi
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 121 123 11 "} "" 13 " 33 33 124 19 14 " " 11 19 125 19 126 19 "" 19 "" 127 19 11 "" paMktau 25 1 2 0 15 17 15 21 26 15 27 14 7 22 26 27 17 20 24 25 azuddhama viparitA ghUrNitAGga abhUta rAjana [ xiii ] Asanazceti bhramarapaGktiH zaradatuM dadhasi navamastadvayaM vIrudhA dhairiti nirmibhANA: skArAbhodAH maGgAt cAlitAH * vidhAtaH samupAsthitaH medhAnAM; adhikya *buddhayA, vakrApAti vakre catumi0 rogeNa; gRcchAt * phalAmiva * madhaM tadAzcamiti dhUlayo ratarA tAnakIneti zuddhama viparItA ghUrNitAGgI abhUta rAjan asanazceti bhramarapaGkti zaradRtuM dadhAsi mastadvayaM vIrudhAM ghairiti nirmimANAH sphArAmodAH bhaGgAt calitA: 0 vighAtaH samupasthitaH meghAnAM; Adhikya buddhayA, vaktrApAti vaktre catubhi0 rAgeNa; gucchAt O * phalamitra; 0 maghaM tadAzcaryamiti dhUlayo ranarA tAvakIneti
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 128 "" "" 11 "" "" 126 "" = 131 " 21 "1 132 " "" "" 133 "" "" " 135 " " paMktau " 11 23 24 28 x x x x u 14 16 24 14 15 20 24 2, 6 wd 11 21 " "" 16 26 27 28 [ xiv ] azuddham dhUlIH prabhUtamena madanAmmasA yoddhatA kimityadi O kA [s] ' iti gatiH // cAhahAsinIyam * kRtAntandrarI0 kSamAyate dantadyutidyota dantadyutidhauteti navam - cira0 [S] ta sarpadvipendra zeSazyayAM rvarddhate niH sima saubhAgyazAlin * dIrghokRta * dadhIbhUtAH smanalagAH puNyAtmAnAM vidaghAti raudendra0 zuddham dhUlI: prabhUtatamena madanAmbhasA rathoddhatA0 kimityAdi GgaM [s]' iti gatiH / aparavaktUmiti bharataH / uttarAntikeyam // 143.1 / / cAruhAsinIyam / * kRtAnta raudra0 kSamApate dantadyutidhIta dantadyutidhauteti navamacira0 dhau [s] ta sarpa dvipendra zeSazayyAM varddhate niHsIma saubhAgyazAlin * dIrghIkRta * dIrghIbhUtAH samanalagAH puNyAtmanAM vidadhAti raudrendra
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xv ] pRSThe paMktI zuddham azuddham aSTAvizaM si [s]] [pAdantasya gurutvAt] , 27 137 4 138 triyubjAtaveva parasyamelanena TOTSSSIT 0pekSayAM gauravabhi'nyeSA0 svayamevanvaSaNI0 granthAntarat gAnAmbhAt sAnuni gaNDastharavarjU vidhaTTi durvahazreNi. aSTAviMzaM si [1] du [5] STa [s] [pAdAntasya saMyogAdezca gurutvAt viSTabjAtAdeva parasparamelanena bAlAsss), 0pekSayA gauravAbhiyA'nyeSA svayamevAnveSaNI0 granthAntarAt gAnArambhAt sAnUni gaNDasthakharjUH vighaTTi durvahazroNi " 136 23 3 boDha0 voDhu. azyasya 0rUpendravajrA naravarandhra snutyA ghotaM sihahataM himasnutyA bibhetumodhIkRta mAhuta. azvasya 0rupendravajrA nakharandhra sutyA dhotaM siMhahataM himasrutyA bibhetu modhIkRta mAhUta.
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xvi ] paMktI azuddham 140 16 " 19 , 21 142 1 144 1 svazararahataM vazyaM vazyaMkataM lakSaNasaMgati dvitiyAdiSu gRhAsu sthApitAsyo pAMmu vividha ananantaraM upajAtaracaturdaza dazabhedA *cinhenendra0 sA'ghunA prayoge'pi madIyabAlavaNa garvAm daityacam mahArNavaM *zcakSumire mamurmahastasyaraNe daityacanUmahArNavaM bhahAH nayanakoNake khyakasmin tucchadRSTyA, maTAn dRSTava svazararahaM taM vazyakartu lakSaNasaMgatiH dvitIyAdiSu guhAsu sthApitasyo0 pAMsuvivikta anantaraM upajAtayazcaturdaza caturdazabhedA cihanendra0 sA'dhunA prayogo'pi madIyabANavaNa garvam daityacamUmahArNavaM racukSubhire mamurbhaTAstasya raNe datyacamUmahArNavaM bhaTA: nayanakakoNake syakasmin tucchaSTyA ; bhaTAn dRSTava 26 , 145 , nicastvam nIcastvam 11 saunikAH sainikAH
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 145 = " " " 146 " 147 " " 19 " ". 39 148 29 "" " 11 146 - 93 "" " "1 150 " paGktau 15 17 24 26 28 5 24 5 6 21 25 3 5 11 16 20 9 11 17 24 28 " [ xvii ] azuddham vijayeSiNa * ghAnAni pazukana zravaNAntazatinA kukkarAH gomatAlikAm sumaTena mudurmuhuH gRdhairabhi0 pazukana muhurmuduH ami0, 0bhimukham 0 bhranti, bamAra ruTTAma dviyAH; bRMhita nikhakAzam jagatrayospi zeSajaratrayaH, jagatrayaM ittheva * vanitAkAntasyaH bhahAnAM samannataH, sadhaH dvitiyAdiSu sajAtIyAtAmeva * vRttatvApRha* lAghavArtha: zuddhama vijayaiSiNaH 0 dhAnAni 'pazakuna zravaNAntazAtinA kukkurAH gomatallikAm subhaTena muhurmuhuH gRdhrarabhi0 'pazakuna muhurmuhuH abhi0, 0bhimukham * mrAnti, babhAra O ruddAma dvipAH, bRMhitaiH niravakAzam jagattrayospi zeSajagattrayaH, jagattrayaM ityevaM O * vanitAsyakAntayaH bhaTAnA samantataH sadyaH dvitIyAdiSu sajAtIyAnAmeva * vRttatvAgraha lAghavArthaH
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xviii ] pRSThe azuddham .: zuddham pakto 6 150 , 151 15 23 dInAM mitaH madrIsutau; brahmaNAzca svametanoktvA dharmapracuraH acAntara va'zastham chancha. pratiSAdya kilAtyAsvapi 0dAsAGgazaGkanIthaM 2028 bhedA vAnezvara mahopate ! purUkho pururavAzva carittam nAhitalajjA kRtima anye'dru'. prajAprati AdaghataM kumbhamamiva atohakatA . mRtyaM / dInAmitaH mAdrIsutau; brAhmaNAzca svamatenoktvA dharmapracura avAntara vaMzastham chanda pratipAdya kilAnyAsvapi dasAGgazaGkanIyaM 2048 bhedA vAnarezvara mahIpate purUravo purUravAzca caritam nATitalajjA 154 12 kRtrima " 21 anye'da'ss. prajApati AdadhataM kumbhamiva atoTakatA bhRtyaM 24
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 155 156 11 " 157 158 " "9 156 " " "1 11 160 "" 17 " " "" 161 162 164 " 165 "1 166 paGktI 25 3 "1 13 17 12 7 20 22 2 3 16 20 6 "1 no no mo 11 14 13 16 3 12 10 7 [ xviv ] azuddhama vi [1] ru [S] gha laghutva 0 santyaiveti sAdreti jhahityeva kummIva kathama bhrAvujjavaleti ujjavalA somazavakyA kaTAkSapAnA kucayugamareNa tasyAvatArAga jAtIcchanda jayoSThI atirikta yasyA seti zrIkhi bhujagA laghUni he sakhina ! vyajayate * rIti dhUrta svasvarUpA tathAvidhAnam caturbhizcatu * zuddhama vi [1] ru [5] ddha laghutva 0 santyeveti sati / jhaTityeva kumbhIva kathaya nAvajjvaleti ujjvalA soDhumazakyA kaTAkSapAtA kucayugabhareNa tasyAvatArAya jAticchanda japoSThI atirakta yasyAH seti zrIriva bhujaMgA laghUni he sakhi ! vyajyate rIti: dhUrtaH svasvarUpA tathAvidhAnAm catubhizcatu0
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xx ] pRSThe paGkto azuddham zukhama 167 7 168 3 173 174 17 5 175 3 dyariti ghariti aSTazci aSTabhizca kusumodha kusumauSa puSpasamuha puSpasamUha bhrakuTiM bhrUkuTiM hyAne hvAne racaya ghaTaya pratyurmukha patyumukha tritvAbodha tritvabodha suranAthara suranAtha jagati jagatI kAmapiyAsAM kAmapipAsA dazairakSaraiH dRzerakSaraH prayAhi gRha vrssaatoH varSA : dAkSiNyadibhiH dAkSiNyAdibhiH tadgu nRpa (); kSAM nR (1); kSamA atijagatI jAti // atha atha atijagatI // atiatijagatI / / varNayitu0 jagatIjAti varNayitu0 suvaktAyAH suvaktAyAH ha(1) da(1) ha(1) ta(1) ha(1)ta(1) lAzca lASazca pratisiddhaH pratiSiddhaH sarvajanakarakhaka sarvajanaraJjaka utpreDantidaza .. utpreGkSatridaza 176 tvadgu 177 5 178 16
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxi ] pRSThe paGktI azuddham zuddham 176 176 25 180 prathamAkSaratraye Is...' itIdRzai. taraGgite dhariti nidAgha catubhizca *lIlAgAraM mAlyAnugatA] catubhiryateH vAgvakrimA vAco vakrimA vacanasya 182 vakratA 183 184 prabhAkSaratraye / / .' itIhI caraGgite dhariti nidAdya zcaturmizca 0lIlAga raM *mAlyAnugatA;] zcaturbhiyateH 0vAgavikramA vAco vikramaH, vacanavinyAso caritI prAhAmaH vaMzodyatataka zazIkalA varSatunA AjJAbhavadhIrya sagNa-jagNa guNagaNastavikA nAhamohika bhavadIguNAnu yA payitumicchAmiti nIlavarastrasya gauravapuramRtarAzmi nIlabastra 186 187 cariti proddAmaH vaMzodyotaka zazikalA varSatunA AjJAmavadhIrya sagaNa-jagaNa guNagaNastAvikA nAhama hika bhavadIyaguNAnu0 yApayitumicchAmIti nIlavastrasya gauravapuramRtarazmiH nIlavastra. 188
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxii ] pRSThe 188 186 paGkto 26 10 kuTajAnAM puSparAgeNa , 25 106 azuddham viddhyAt vidadhyAt kuTanAnAM pusparAgeNa prazamavRtte prazamavRtteH kimata kimuta innanantaH smo0 bhau0 ya tvAM yat tvAM tmI bhau tamasajagAH tabhasajagAH mo bhau Is), 5' itIhI II, II,'' itIhI abhsyati veti / abhyasyatIveti rupyameva rUpyameva nirmANeccha nirmANecchU sAdharmma sAdharmya kalazikSaNa kalAzikSaNa yatiryatra-koTumma0 yatiryatra tat kodumbha0 *bhAjastriyo bhAjaH striyo -magaNa -yagaNajagatijAti . jagatIjAti truhitAH / truTitA: . tantiAnAM taddantinAM dantAMrichatvA dantAMzchitvA karidattA karidantAH , 25
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxiii ] pRSThe paGkto . azuddham zuddham : 164 194 25 *mRddhayo mRddhayA 165 2 bhagAvapa0 lgAvapa0 laghuguru ca laghugurUca 166 ripuniyanaM ripuniyamanaM 167 yaSTayA yaSTayA bhavacchalaSa0 bhavacchle Sa0 tahatibhiriyaM pratihatibhiriyaM azoka ceti azokazceti 168 mAnyate tandrata 166 mAdyadgrandheti mAdyadgandheti himAlayezceti himAlayazceti priyavadanAmbujam priyAvadanAmbujam magaNa-sagaNa-ragaNa ... magaNa-ragaNa202 sahajaprityA sahajaprItyA * -rAzmiH razmiH bhajajagagA tabhajajagagAH sakarNikAracitteti satkaNikAraciteti 17 . vyateznu vyaznute 25 nizaGka niHzaGka 26 . kiJcidAlapattI .. kiJcidAlapantI 1 . vArSyArtha vAcyArtha 2. vyaztute vyaznute 22. 0rUpAtIzayoktiH / 0 rUpAtizayoktiH 2057 Anukulyena AnukUlyena upatarathe .. upatasthe manyate tavrataM 6260Rn nxnwww 203 204 . .
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxiv ] azuddham zuddham pRSThe paGkto 205 11 , 22 206 3 205 MMM... . . . . . 208 kurveti saMcItu dadurkaH tadapi svIkaTuvedayambhasnAdrI manaH smin svalanam pramnAmnaH nAbhaskhalenApRSTadeze gauzaramalali0 advitiyA vartana caMgacchantI sArAhArthaM uparibhAga syAt vidghAti sAhAyyAma yojayatiti jagaNazca pihitaM pradezaH gaNan-jita Izvarasya jA [1] ha [5] kurviti saMcinu darduraka: tadApi svIyakaTuvedhaya bhjasnAdau mamAsmin skhalanam mabha nAmna nAmaskhalanenApRSThadeze gauzarabhalali advitIyA vartata cargacchantI sAhAyyArtha uparibhAgasthAn vidadhAti sAhAdhyAya yojayatIti yagaNazca pihitAMsadezaH gaNapUjita Izvarazca ja [1] Tar [s] . . . . . . . . .
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe paGktau 211 "3 "" 17 37 " 212 " 213 " " " "" "} "" 215 " " "" dr "" 22: 216 "1 11 17 16 23 24 25 26 16 21 4 10 no no no 11 18 16 23 25 11 14 23 21 11 20 24 azuddhama catvAra sazceti vicayasi duHkhaMdRtaM pIGgala [ xxv ] candrava vAsAvo * dRSTimirapi 0 naTiti sUtra yazasotI mani mAliniti nagaNadvayAt o nayanAnam 0 jyotsAM tabhA * manuSTubjAti 0jAhnavImunam zAddhala vi [ 1 ] hA [s]ca [ 1 ] araNye cando cAhuriti * mANDa pratiprakSatAM zivaziratme zuddhama catvAraH sazcaiti viracayasi dukhaM hRtaM piGgala candrAvartA vasavo daSTabhirapi bhaTiti sUtraM yazasIti mati mAlinIti nagaNadvayAt nayanAnAm jyotsnAM tabhrA 0matizakkarIjAti * jAhnavIyamunam O zAdvala vi [1] hA [5] [1] araNye chando prAhuriti * maNDa pratipakSatAM zivaziraso
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 217 "" 32 " " 218 " "1 11 " "1 21e " 220 " 11 19 " 221 3:3 " " " " " 222 11 223 paMktau 6 12 14 15 1 5 18. 20 21-22 15 16 : 1. 6 10 16 & 10 12 18 23 27 21 22 17 [ xxvi ] azuddhama rambhayA0 prAknaiH [ svakIyAnAma * zaGkhasadRzavA'GganA itiha 0 munamastasya parimuktA: njajrAH nAmatizakarI jagatraya ( 3 ) udhvArdhaH bhAntiH Ama majjaryA kala bhASaNitI digpavana puSparAgaH; cikayuvateH AcAryAM chando0 rAnnabhabhrAH nabhamrAz kavIzvarAm nau dugo riti saddhacana 0 0micchAmiti bhujeDAsmin magaNazca jagatijAti0 sAkuta zuddhama ramayaya 0 prAktanaiH [ svakIyAnAM zaGkhasadRzagrIvA'GganA itIharau 0 muneragastyasya paribhuktA: njabhajrAH nAmAtizakkarI jagattraya ( 3 ) UrdhvAdha:; bhAnti AmramaJjaryA kalabhASiNIti dikpavanaH puSparAgaiH, pikayuvateH AcAryA etat chando0 rAnnabhabhrAH nabhabhrAz kavIzvarAs nAdagauriti sadvacana 0 micchAmIti bhuje'smin yagaNazca pratizakkarIjAti0 sAkUta
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ L pRSThe 224 "1 11 == " 12 19 " " " 225 " " "} "" " 226 " "" 227 226 "" 230 ". 231 paMktau 1 2 4-5 10 12 22 = = 23 26 27 7 12 13 18. 20 25 16 17 23 15. 16 16 16. [ xxvii ] azuddham tmau nagaNabhagaNau jagatrayajayaM vazaMbada prINayatIti vyAvRtAGgI parAGgamukha0 paryAkSipR0 kAmakrIDAvAtArthaM " iti vilAsa 0 krIDAM ekA'yamacintya 0 jAterbhedAvayitu0 : nagaNabhagaNaragaNAH pRthakka upatRNa 0 etanAmnA bhaTamAnin kausubhA sAyakAH kurbANa stavasmin magaNapazcaM 0 nAmakaMSTijAti praNabhadAkhila0 maithunAndasya nmau 0maGganA unnatAmU murti zuddhama bhau tagaNabhagaNau jagattrayajayaM vazaMvadaM patnI prINayatIti vyAvRttAGgI `parAGmukha 0 "paryAkSipta0 kAmakrIDAvArtArtha rativilAsa 0 vrIDAM eko yamacintya jAterbhedAnvarNayitu nagaNajagaNa ragaNAH pRthakkartuM upalatRNa 0 etannAmnA bhaTamAnin kausumAH sAyakAH kurvANastvasmin magaNapaJcakaM 0 nAmakamaSTijAti praNamadakhila 0 maithunAnandasya mo, * maGkanA unnata mUrti 0 ghaM O
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxviii ] ashuddhm| pRSThe paMktI zuddham 231 21 2336 234 4 237 madripubalaM paGaleH (kRta) Ananda spandaM varNaMyati0 siddhivareNa dhacairiti piDitA mamarAdhiyA dhana shhimu candrajyotsanA kSuNNAH kRtA pAdA vidhutacibukaH vai rijinaH nmo bhayAtvalApya rajAindhakAre zabhu bhUtAnAM varabhuvatyaH bhuvatIbhiH haneSu zabhurAja ninadacakikA yatastatAtaralaM yadripubalaM paGkteH (kRte) AnandasyandaM varNaryati0 siddhavareNa ghacariti pIDitA 0mamarAdhipA dharmo na zcitram candrajyotsnAkSuNNaH kRtAH pAdA vidhUtacibUkaiH vairijanaH nbhau bhayAtpalAyya rajo'ndhakAre zatrubhUtAmAM varayuvatyaH yuvatIbhiH hRteSu haal ninadacakitA yatastatastaralaM 238 TNN
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe [ xxviv ] azuddham paMkto zuddham 241 242 1 1 paribhANa0 akSipto puSyatkomala. dhaDairiti thIrIkRtya zoDazAkSara pAdAbhA trayAstriMzad paritrANa AkSipto puSpyatkomala ghariti sthirIkRtya SoDazAkSarapAdAyA trayastrizad taduktaM sahasrANi, sahasrA triMzaccaiva asamam jsajasyagA: , 23 tadulaM 18 243 244 leDhi 0sahastANi, sahastA vizaccaiva asabham jsajasthagA leTi tvayoripuSu punastayomidhanadvija nAmataH 0madhyaluTitAH gajapRSThasthAzitatratatrokeSu dhAteti maGlum yAdavItyAdurityarthaH mandakrAntA bho; mandAkAntA nagaNadvayaM prathama tvadIyaripuSu punastayonidhana dvijarnAmataH madhyaluThitAH gajapRSThasthazitatratatrokteSu 245 246 dhauteti maGktam yAdavItyAhurityarthaH mandAkrAntA nau, mandAkrAntA tagaNadvayaM prathama
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 247 17 17 248 246 "1 "" "" " " "1 "" 3 250 "" 251 x "" 252 " " 11 "1 254 11 2 2 2 2 x m x x 17 22 23 4 paMktI 4 x 15 17 21 22 23 10 16 26 da 15 24 27 7 2 x x w 10 14 15 26 [ xxx ] bhazuddham ( svadIya0 parivartibhiH yaterAhatatvena bhArAkrAntAnAmAkaM * pAdAvi saMyoge payataH SaGgiraca hAriNI himarUce ! zukkasya bhInAyA karUna kalaGgAzaGkA nagaNadvayaM calukena; samudo samyAdito vasudhAGeriti vasudhA svarNAnAdi narkaTakamiti sevaya - topadeza paro jaraThe rasaH zruyamANam anna muvotsukyogAt zuddhama ( tadIya0 paravartibhiH rAhatatvena bhArAkrAntAnAmaka * pAdAdisaMyoge parata: Sabhizca hariNI himaruce ! zuklasya bhItAyA kAruNyena kalaGkAzaGkA tagaNadvayaM culukena; samudro sampAdito vasudhArA riti vasudhArA svarNa ratnAdi narkuTaka miti sevasva mopadeza pagai ThekSurasa: * zrUyamANam atra ! mudhaivautsukyayogAt
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 255 " " 11 11 "1 11 11 " 11 11 256 11 " 37 " = x 257 " 23 " 258 " " 11 11 19 paMktau 8 10 13 14 15 18 23 25 27 1 4 15 8 23 x 2 24. 27 7 18 20 21 22 X 24 [ xxxi ] azuddhama gadvaraM preyaH maGketavezmabhi zaraNe 0 sthAnatvenolasya kisu; ghatse * mituM nilIma *rbhuSaNayoH lakSa asamanvaya: yaNimAlAM magaNatrAt; sagAgA: gratiryatra 0 * vakrAmbuja prollasinAdhika etAvAkAlaparyante sAti yA zAkSarairyatyA kusumitelatA purasmAt kambukhaNDavat zitin ca mabhrA hagdhvA asmAtyareNa pAdutADanai: prayAreNa taca chitmA zuddham gadvaraM preyaHsaGketavezmAbhisaraNe * sthAnatvenoktasya kimu; dhatse 0yituM nilIya 0 bhUSaNayoH lakSaNasamanvayaH maNimAlAM bhagaNatrayAt; sagaNaH gatiryatra vaktAmbuja prollasitAdhika etAvatkAlaparyantam sAdhRteti ekAdazAkSarairyatyA kusumitalatA purastAt kambukhaNDavat zitizca masnA dagdhvA asmAt pareNa pAdatADanaM: prakAreNa tava chittvA
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddham pRSThe 256 paMktI 2 [ xxxii ] azuddham pachariti pAdAmbuvaruhi -tmanAme rabhau ki paanastvat nagaNI , 16 ghachariti pAdAmburuhi -tmanAmeva mbhau tatki pavanastvat0 ragaNo naramavayayAH kanaka mbhoja prAntuM na zakyade magaNa-nagaNa ziratare nava nagaNaratrayaM 0lAlasajhaibhramara0 jairiti dhanarajAH saThasA koDai0; chAntA emAdazaM dvArazabhi0 magaNa-lagaNa hiMsagaNAH kAntacATu ( na tu ghoram ) go mRgI, vA mRgaM . nanamamayayAH kanakAmbhoja prAptuM na zakyate magaNa-tagaNa sthiratare tava nagaNatrayaM 0lAsabhramara jhariti ghanarajAH sahasA koDe0; kAntA ekAdazaM dvAdazabhi magaNa-sagaNa sagaNAH kAntAcATu (na tu dhIram ) mRgo mRgI, mRgI vA mRgaM " " 26 27 2631 12
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxxiii ] azuddham pRSThe paMktI zuddham 263 15 264 265 267 nimagnAM mata jabharAH nayanatakeli. pat tasmAjDo'si padmanyAM sankurute kukubhAruNaM trayodabhirvatiriti nikacakumuda vaGkaja sazeSAmRtUnAM komalatara vAdeva bhArA yasyA sA pallavAvibarva bhukta eveti raticadalaH svajnamsAH tri.riti sphuTadujjaleti sarvAsmin,-parAbhaye satiH aticapalaH daladaTale latAdizeSa0, suditaH prApto nbadhaM nimagnA matanajabharAH nayanakeli tat tasmAjjaDo'si paprinyAM satkurute kukumAruNa trayodazabhiyaMtiriti vikacakumuda paGkaja sarveSAmRtUnA komalatarapallavAveva bhAro yasyAH sA pallvavAviva yukta eveti raticapalaH snajnamsAH tririti sphuTadujjvaleti sarvasmin,-parAjaye sati 268 aticapalaH daladapaTalaiH latAvizeSa0; muditaH prApto bandhaM 269 2
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddham .. 270 [ xxxiv | pRSThe paGkto : azuddham 10 . . stamberabhayate 11 pArarantryaM 13 . . satkRti 14 ratrayati 16. viddhyA 17 . viyukto'pi tathApa pazyaMlubdhakaM 0mapakrAbhanayaku. viSayAdapasan bharaNI tuSkRtAcaraNaM sucaritamAlam kazcididi , 22 gabhagaNaH pUrvakSaNamAlasya , 25 bubudANitam 272 10 rahAlekhayA vikrIDitam zAhUladhikrIDitam stakabhAgAn 273 . 7 kalayaMzcasDakodaNDa yagaNa-bhagaNa cacarita 275 3 . sss. |s. " 26 misi. ssi.. ." m stamberamapate pAratantryaM satkRti racayati vidadhyA: viyukto'si tathApi pazya~llubdhakaM *mapakrAmannayaku viSayAdapasaran yagaNI duSkRtAcaraNam sucaritamAlAm kazciditi gadagaNa pUrvakSaNamAtrasya bubudAyitam rasRglekhayA vikrIDitam zArdUlavikrIDitam mastakabhAgAn jsau kalayaMzcaNDakodaNDa yagaNa-bhagaNacarcariti sss. 1. . . Is. si. 22 " 22 sau 274 and
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxxv ] azuddham pRSThe paMktI zuddham 2768 12 . 275 15 dUrata ema taptApahAriNI mananasararagA mikasita locanaprakSepaH 0pazugaNadhAta dUrata eva .. taptApahAriNI matanasaragAH vikasita locanaprakSepaH pazugaNAghAtaH 22 278 280 to meghAnyoktyA nabharasajajagAH ekAdazaM . bhRGgatAm / 281 20 prAvINyaM: meghAnyoktyA nabharalajajagAH ekAdazamaM bhRGganAm prAvINyAM nUtanAMmRdI dakSiNAnilokyA padato prasUtena nityajidAnA0 tayaH bhagaNadvayaM laghugurUca 282 283 284 16 285 12 2861 nUtanAM mRdvI dakSiNAniloktyA parato prasRtena nirvyAjadAnA0 tamaH bhagaNadvayaM magaNaH sagaNadvayaM laghugurUca lApacchalena bhagaNa-nagaNAH mauktikapaGktiH tannAmakarAja mapi rAjJAM niyantraNe sh. SIS. Is 0lApacchaleta bharaNa-nagaNA: .. 287 . 24 286 5 maulikapaGktiH 2601 tannAbhakarAjan / mayi rAjJAM niyantraNaM su.s'
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ [xxxviJ pRSThe paMktI azuddhama zuddham // 21 24 260 " , 261 292 263 " 294 24 24 25 5 kAmalatA kautukamAtrameva latAvalItaralanaH lakSmIH 1048576 keSvapyakharva0 ambhodhareSvivAzu (dvidhuritetyasya megheSviva -tpalakAnam vazaMvadatri , 20 mUcchI kAsalatA kautukameva latAvalItaralanaH lakSsIH 104876 keSvavyakhava0 ambhoSareSviva zu (dvidhuritatyasya meghoSviva -tpatra kAnanam vazaMvadantimUrkhA niHsaMbandhaM SSS.SS1 draDhIkaroti marthApetam *dyutijAla. amuttamAma mayUravazekharita mayUrava: pAdanaravadyutimiH niyuktaM nAmAntarAcitralatAvanagaJjarI *sarittaGgataralaM gatitAnyatra niHsambandhaM sss.sssss. dRDhIkaroti apitam dhutijAla. anuttamAma mayUkhazekharita mayUkhai: pAdanakhadyutibhiH vipulaM nAmAntarANyAha-citralatAvanamaJjarI *sarittaraGgataralaM gaditAmyatra 267 " 268 " 266 16 20 2 12 3
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xxxvii ] azuddham pRSThe paMktI zuddham 3013 302 303 tagaNadvaya sahAsragdhAraNam varaNArthapsarasaH anyApravIti kAmajanaH nAmasavalanam vadanaruciramapi tatipu jigatriSuH * hAnisambhavaneti 0 sukRyakriyAsu mahAvanapuSiH basamamahAndhakAra ghorAndhatamasamUhena caJcalAnIndriyANyetAzvAH puuvktokuupe vAraMvAra kuNAniha 0kamitu sadRzaH prASya bhauktika samAyAnta lagaNadvayaM mahAsnagdharANAm varaNArthamapsarasaH anyA bravIti kAmijanaH nAmaskhalanam vadanarucimapi tatiSu jigamiSuH hAnisambhAvaneti sukRtakriyAsu *mahAvanapluSi asamAndhakAra: ghorAndhatamasasamahena caJcalAnIndriyANyevAzvAH pUrvokta kUpe vAraMvAraM guNAniha 0kamituH sadRzaH prApya mauktika samAyAntaM natrayaM paraM nagaNatrayaM laghugurUna lakSmIH paTahe 306 10 307 306 13 natrathaM para nagaNatraya laghuguru ca lakSmI pahahe
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ [xxxviii] pRSThe paGkto azuddham zuddham 310 15 312 svabhutambhe svabhujastambhe * ISI.115.151.115 ISS ISI.IIS.Iss Ahatanam Ahananam svavaktasaMyogaH svavaktasaMyogaH mazItistryAdhikA 0 mazItistryadhikA gateranuherati ca * gateranuharati ca ratiramaNatanum 0ratiramaNadhanuH tasya tasyA parimateti parimaleti parimalavilunmadhukara parimalaviluThanmadhukara viluSnto viluThanto bhRGgabja0 bhRGgAbja. ragaNaSahakaM ragaNaSaTkaM ghatapataloM ghanapaTalI sindhu yuta sindhuyutaM samuchavAsitaH samuchvAsitaH , jAtochavAsaH jAtochvAsaH bhagaNatrayaM sagaNazca bhagaNatrayaM tagaNaH nagaNatrayaM sagaNazca Ill iss. Sil. : 111. ISS. SIJ. Ssl. jAtindaH *tuDgotsaGga tuGgotsaGga tadraktAnAm tadbhaktAnAm nAmakamanuSTubjAti0 nAmakaM sukRtijAti0 nRpavaza0 nRpavaMza sagaNa-bhagAH *sagaNa-bhagaNAH 314 315 , 18 316 // 18 jAticchandaH 18
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ [xxxviv] azuddham zuddham pRSThe paGkto 316 16 , 22 3206 321 2 " 27 3228 niravadhisukRteH bharita dRSTayA samayaM tayabhabhA gurutvAta 32554432 vyagrakroDaM mau to jaTairiti tagaNaH nagaNatrayaM ragaNasagaNI zvApadA yatsarvaM . rAsyAdyaH nRpavara .. vigatahayaM 323 nisvadhisukRtaiH 0bharita dRSTayA samaya . .. tayamabhA gurutvAn 33554462. vyagrakroDa nau to jahairiti nagaNa: nagaNatrayaM ragaNasagI zyApadA yatsavaM rAsyAce nRpadara yigatahayaM tasyA nAmunmUlataM .. . . . 0pAdayolupnto nagaNatraya mattabahiNasamUhu sphuTisa kadamba0 najamA-jalayaparipUrvAzItaruci. 3710 . 2 12 20 25 1 " 324 tasya 325 2 , " 22 . 23 0nAmunmUlanaM om... *pAdayolThanto naga mattabahiNasamUhe sphuTitakadamba0 najamA-jatraya paripUrNazItaruci .. .. 6210
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 327 = 328 13 " 326 " " "" " " 330 " " 331 13 332 #1 334 = "" "? 335 paGktau i 23 2 14 5 6 7 12 16 2 ~ ~ u m 22 11 13 24 2 7 20 27 2 3 24 13 [ XL ] azuddhama catuSpaSTistu matinAbhi saptaviMzatyakSaraM kRtA ke phAkhyavAcA bhISaNa jagatrayanAyikA siddhagryA darpaNapANi tUM naM 0 trizadbhirakSaraiH (taddarzanalAlasA) ( 0 jAtaH sambhramA0 ) yogyAH * 0 madinI yasyAH yatini nayaNacatuSTayaM mAlA: 42 paJcabhirdazabhiva 'atha daNDakAH ' zuddhama catuSSaSTistu matinAyi saptaviMzatyakSaraH kRtA kekAkhyavAcA bhISaNA thathA yathA bhayoca kevalau dvau vArau dvau vArI yasyAstAM yatau nagaNacatuSTayaM mAlA: 45 paJcabhirdazabhiH paJcadazabhizva 'atha daNDakA' ityArabhya 'tat sarvaM daNDakaM viduH' ityanto granthaH 338 tamapRSThe 13 ' zapaGktez yojanIyam * kSayasaMyutaH kSayasaMyutA jagattrayanAyikA siddhairghyeyA darpaNapANirna na 0 trizatAkSaraH (taddarzanalAlasAnAM) ( 0 jAtasambhramA0 ) yogyAH * madanI
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ XIL ] pRSThe paktI azuddham zukham 335 15 " 20 337 338 18 3361 *nayana yuvam *nayanayugam tulyaM lamAnaM naH tulyaM samAnaM na puNyarasena puSparasena : bhRganetran mRganetram * lokanAmnI lokanAmno catvAriMzatA paJcacatvAriMzatA digmArute diGmArute vakSyamANe vRte vakSyamANe vRtte kyAtaM khyAtaM sacaNDavRSTi caNDavRSTi prapAdena prapAtena pradhamazcaNDa0 prathamazcaNDa pAdAntaraM pAThAntaraM zrIyamANAdvaitalle . 0zrIyAmANAtalle 0llokallolavAcAlA, lolakallolavAcAla ekAdazabhijIbhUtaH ekAdazabhirjImUtaH 0kAntAramalA0 0kAntAramAlA dvAdazabhilIlAkaraH dvAdazabhirlIlAkaraH jhavannAmaveyA. mavannAmadheyA0 yAvadbhavat yAvadbhavaAdi pade grAhyA Adipadena grAhyA prapatre prapanne vyApnuvadi namo yAmapi vyApnuvadidaM tamo mAmapi samudayaH samudayaM bahiragataH bahirgataH mAhataH 340 341 342 mArutaH
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ XIIL ] pRSThe pakto azuddha zuddham . 343 4 yUthena kaspitAnA kampitAnA yUtheva taptAna jAtA saMtApAnAM taptAnAM jAtasaMtApAnAM zriyamANAni zrIyamANAni 0mAthanmahArNava mAdyanmahArNava grISmakA grISmakAle nyAlanAmAnaM vyAlanAmAnaM dazabhiAla iti dazabhiAla iti krIDAsevitaH krIDAsevinaH cchalatsariNI *cchalatsAriNI0 niHsAraNamantraH niHsAraNayantraH ucchalatAma ucchalatAm purodhAnam purodyAnam tvadIyazalavaH tvadIyazatravaH purovane, vijahuH puropavane, vijaha. kRtapAdAM kRtapAdaM ekAdazabhijIta ekAdazabhirjImUta taM vagitasya. saMvagitasyai0 gItiprayaJcana gItiprapaJcena tayA bhUtAyA tathAbhUtAyA khadirakASa. khadirakASTha hAviSatvaM mahAviSatvaM vaMzIvallokyoH vaMzIvallayoH karNajvarAvaM karNajvaratvaM vayodaza trayodaza zatrusamUhA 'zatrusamUhAH 345 346 3473
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ XIIIL ] pRSThe pakto azuddham zuddham 347 11 " 12 348 11 sAnurAgAyA kAlAyA palAyitumicchaH saMspadhitaH zarIreH; gajitaH dAmavAriNaH uddAvagandhadvipA priyAmukhaM gantuM maulikamAlyam; InduH indvagamastharAvatasya sandehe -tpatramRdaM vilAsa; sarvAH nIla jalamapi kaJcagiriH zaGkhAtranAmabhi0 0 rekaikarekAbhivRddhayA taddippaNyAmuktam nyakRtArka0 parata yagaNAdibhiH pAdibhiH saMjJAntaM pracitAdaNDakaH sUryAzmikRta. nyakRtArka0 sAnurAgAyAH kAntAyA palAyitumicchuH saMspadhinaH zarIra, gajinaH dAnavAriNa: uddAmagandhadvipAH priyAmukhaM draSTuM mauktikamAlyam, induH indragajasyarAvatasya sandeha tpalavRndaM vilAsaM; sarpA nIla jalamapi kajjalagiriH zaGkhAntanAmabhi0 0 rekaikarephAbhivRddhyA taTTipaNyAmuktam * nyakRtArka0 0parato yagaNAdibhiH yAdibhiH saMjJAntaraM pracito daNDakaH sUryarazmikRta nyakkRta 0 " " 12 25 " 351 20 2 16 . 20 .
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 352 353 13 11 "" 11 "1 354 "1 . .. " " "" 11 "1 " "1 " 19 355 : "" paGktau 14 5 12 20 2 4 5 12 13 15 17 16 20 21 22 5 13 23 [ XIVL ] azuddham nagbhyAmaSTAdi0 * manyatrApyuti0 myAmaSTAdirAH gurureka-aSTau nabhyAM pare 0 * karmenghanaH; sapUrNo pazcAtApAdi nagadgurozca koliH; svabudhyodA0 bhASaNAn luriti itIharuna caNDaprapAda * yamasahazevA gheSaH * khar3abandhAnAM pradaccA avarodhaGganA zIghra zuddhama (ita pUrva 13 'za paGktitaH ' itthaM nagaNadvayAdityAdiH patiparyantaH 20 " 1 za samUhyAnIti bhAvaH / 19 a. 2, sU. 360 / / 1 / / ityanto bhAgaH paThanIyaH ) * manyatrApyati0 nagbhyAmaSTAdirAH gurureka:- aSTI nagbhyAM pare * karmendhana: saMpUrNo pazcAttApAdi0 nagaNAd gurozca kaGkelliH, svabuddhagho0 bhASaNAt loriti itIharUna - caNDaprapAta * yamasadRze vA veSaH 0 khaGgabandhAnAM pradattA avarodhAGganA zIghra laghupacakatparato yatheSTa laghupacakAtparato yatheSTaM * kSitIza: sihavikAnsalIlAM kSitIzAH siMhavikrAntalIlA
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ god 355 19 "" 37 356 ,, "1 357 11 " 11 358 14 " " 21 365 14 1=3 11 " 360 11 " 11 ::: " " paGktI 24 25 = 26 16 17 25 3 17 16 20 15 16 17 23 15 16 22 28 14 " 16 16 20 21 azud AviskurvANe * kSitIkSA .; * taraNItejaH sUrya sabhA pradagdhAH - patimAtaGgAH projjahAne gaNaSaTkaceti * payodapaGkaya * mudAyahRtya yagaNasvavRddhayA mupAharamUhyamitibhAvaH tadA sarvadA cAruvakroli vidadhaiH * manDanAnukAriNI saMmukhat aguro / - mayUra va karaiH * kalpanA'namatetyAha 0 saMribhoddAma * vikrIDI daNDano 0 kacityaGkazaGketi paGkazaGgA nagilI - kalA0 zrevyA paryAkulam 0 AviSkurvANe kSitIzA: taraNitejaH sUrya prabhApradagdhAH - patimAtaGgAH projjihAne gaNaSaTkaM ceti payodapaGkta O * mudAhRtya yagaNasya vRddhayA mudAharaNamUhyamiti bhAvaH sadA sarvadA cAruvakroti vidagdhaH 0 maNDalAnukAriNI saMmukham aguroH - mayUkhakaraiH 0 kalpanAnumatetyAha sairibhoddAma * vikrIDo daNDako O kacitpati paGkazaGkA nArikelI - phalA0 zreNyA paryAkula:
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThe 361 14 = " 11 11 362 363 "" 364 " 99 365 " " "" "" 1 366 "1 367 16 " "" " " " "" paMktau 11 18 25 27 21 22 28 5 10 12 2 10 11 18 20 23 13 16 4 5 10 12 14 15 27 [ XVIL ] azuddham vibuddhahAva azya AsvantaH vizuhAvena laghugurU paramparA kAmabANa ! evamekaka 0 gaNAn gurudvayaM bAlakAyA talyaM thathA sabhRjaGga ante dvayena dRDha parive pariveSTitaH udghasitamA satatotkalika0 varNagaNAtmakAd * puSpamAyAyA cArusundara vividhAGkahAra krIDAbhUmita: abhinavAH mantrastreNa vaThinaH 0 vyAkhyA 0 zuddhama vizuddhahAva avya bhAsvantaH vizuddhahAvena laghuguruparamparA0 kAmabANa: evamekaika gaNaiH gurudvayena bAlikAyA talpaM yathA 0 sabhujaGga ante gurudva dRDhave veSTitaH ucchvasita saMtatotkalika0 varNagaNAtmakAn * puSpamAlAyAH cAru sundaraM vividhAGgahAra0 krIDAbhUmi: abhinavAnAM mantrAstreNa kaThina: vyAkhyAyAM
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka:- | mudraka :zrIjJAnopAsakasamityAH / makhatUramalajI kummaTa pramukhaH kumbhaTa priNTarsa zA0 cImanalAla haricandra bagar3iyA, ghor3oM kA cauka, boTAda, saurASTra (gujarAta) jodhapura (rAja.) para sahAyakaA graMthanA prakAzanamAM zAsanaprabhAvaka paramapUjya AcAryavara zrImadRvijayadakSasUrIzvarajI ma0 zrInA upadezathI marudharastha sanavADAnivAsI zA0 dharamacaMda rUpAjIe 2000) rUpiyAnI sahAyatA ApI che te badala temano / AbhAra mAnavAmAM Ave che. vIra saM0 2465] nakala-1000 nemi saM0 20 [vikrama saM0 2025 prathamAvRttiH mUlyam : 10 rUpiyA prAptisthAnamA0 zrIvijayalAvaNya | sarasvatI pustaka maMDAra sUrIzvarajJAnamandira ratanapola, hAthIkhAnA, The. jainamandira pAse, ahamadAbAda boTAda, saurASTra (gujarAta) ( gujarAta )